1.

Πώς επηρέασαν οι επεκτατικές κινήσεις του Μιθριδάτη Στ΄ τις εσωτερικές

πολιτικές εξελίξεις στη Ρώµη;

Στόχος του Μιθριδάτη ήταν να αποτινάξει τον ρωµαϊκό ζυγό από την ανατολική
Μεσόγειο και να δηµιουργήσει µια δική του αυτοκρατορία έχοντας ως πρότυπο αυτή
του Μ. Αλεξάνδρου. Έως το 90 είχε κυριαρχήσει στις δυτικές ακτές της Μαύρης
Θάλασσας και στο µεγαλύτερο µέρος του εσωτερικού της Μ. Ασίας.

Ο Μάριος και ο Σύλλας ήταν πρόθυµοι να αναλάβουν την αρχηγία του πολέµου κατά
του Μιθριδάτη. Ο Σύλλας βρισκόταν σε πλεονεκτική θέση: είχε συµµαχήσει µε τους
εχθρούς του Μάριου στη σύγκλητο, ενώ είχε εξασφαλίσει µια σηµαντική διοίκηση
στον Συµµαχικό Πόλεµο σε αντίθεση µε τον Μάριο. Ο Μάριος υποστηρίχθηκε από
τον δήµαρχο Πόπλιο Σουλπίκιο ο οποίος προσπάθησε να αντικαταστήσει δια νόµου
τον Σύλλα µε τον Μάριο. Ο Σουλπίκιος επίσης εισηγείται νόµο (ο οποίος ψηφίζεται)
να εγγραφούν οι νέοι Ρωµαίοι οπλίτες καθώς και οι απελεύθεροι και στις 35 φυλές
(και όχι µόνο στις 8 ώστε να αποκατασταθεί η αδικία εναντίον τους). Ο Σύλλας
δυσαρεστηµένος µε αυτή τη νοµοθεσία κατευθύνθηκε εναντίον της Ρώµης.

Έτσι, για πρώτη φορά στα χρονικά της ρωµαϊκής δηµοκρατίας ο συνεχώς
αυξανόµενος ανταγωνισµός µεταξύ φιλόδοξων πολιτικών είχε οδηγήσει σε
ολοφάνερο εµφύλιο πόλεµο. Με αυτόν τον τρόπο ο Σύλλας εγκαινίαζε ένα
καταστρεπτικό προηγούµενο.

2. Τί ήταν οι προγραφές;

Ο Σύλλας τοιχοκόλλησε καταλόγους µε τα ονόµατα των θυµάτων. Οι προγραµµένοι

που τους είχαν επικηρύξει έναντι αµοιβής καταδιώκονταν ως παράνοµοι και
δολοφονούνταν. Χιλιάδες καταδικάστηκαν σε θάνατο. Ο Σύλλας δήµευε τις
περιουσίες τους και αφαιρούσε την ιθαγένεια απ’ τα παιδιά τους. Την περιουσία τους
την µοιράστηκαν ο Σύλλας, οι οπαδοί και οι βετεράνοι του. Πίστευε ότι αφού είχαν
ευεργετηθεί από τις δολοφονίες θα ήταν πρόθυµοι, όταν τους το ζητούσε, να
συσπειρωθούν γύρω του.
3. Ποιές ήταν οι σηµαντικότερες µεταρρυθµίσεις του Σύλλα που αφορούσαν
στην εσωτερική πολιτική ζωή της Ρώµης;

Αναδιοργάνωσε πλήρως την κυβέρνηση προς όφελός του και δηµιούργησε ένα
σύστηµα προορισµένο να διατηρήσει την κυριαρχία που αυτός και οι σύµµαχοί του
είχαν αποκτήσει. Συγκεκριµένα:

1) Σύγκλητος: (α) Αύξησε τα µέλη της συγκλήτου σε 600. Κανονικά ήταν περίπου
300, αλλά είχαν µειωθεί λόγω του εµφυλίου και των φόνων που διέπραξαν ο Μάριος
και ο Σύλλας. Τα νέα µέλη ήταν κυρίως πλούσιοι γαιοκτήµονες ιππείς, οι οποίοι σε
µεγάλο βαθµό ήταν ευγνώµονες πελάτες του Σύλλα που τον είχαν βοηθήσει στο
εµφύλιο πόλεµο. (β) Κατάργησε τη θέση του princeps senatus για να εµποδίσει έναν
και µόνο συγκλητικό να αποκτήσει µεγάλη επιρροή στους υπόλοιπους.

2) ∆ικαστήρια: (α) Κατάργησε τις δίκες ενώπιον των λαϊκών συνελεύσεων και
καθόρισε ότι όλες οι δίκες θα διεξάγονταν από ένα σύστηµα µόνιµων δικαστηρίων τα
οποία θα επανδρώνονταν από συγκλητικούς. (β) Αύξησε τον αριθµό των ειδικών
δικαστηρίων που εκδίκαζαν σοβαρά εγκλήµατα και το καθένα εξειδικεύθηκε σε
συγκεκριµένο έγκληµα.

3) Αξιώµατα: (α) Επανέφερε σε ισχύ τον lex Villia Annalis που καθόριζε την σειρά
ανάληψης αξιωµάτων (cursus honorum). (β) Επανεπιβεβαίωσε τον όρο ότι µεταξύ
διαδοχικών υπατειών έπρεπε να µεσολαβεί ένα διάλειµµα 10 ετών. Ο
αναθεωρηµένος νόµος αύξανε το κατώτερο όριο ηλικίας στα 29 για τον ταµία, στα 39
για τον πραίτωρα και στα 42 για τον ύπατο (γ) Αύξησε τον αριθµό των ταµιών
(10→20) και των πραιτώρων (6→8) → Με αυτόν τον τρόπο όχι µόνο θα
αναπλήρωναν τα κενά που παρουσιάζονταν κάθε χρόνο σε µια σύγκλητο µε 500-600
µέλη, αλλά επίσης θα µείωναν τη δύναµη των τιµητών να προωθούν κάποιους, διότι
δεν ήλεγχαν πλέον την εισροή στη σύγκλητο. (δ) Αποδυνάµωσε το αξίωµα του
δηµάρχου. Στόχος ήταν να περιοριστεί η δυνατότητα που έδινε το αξίωµα να
χρησιµοποιείται µε λαϊκιστικό τρόπο.
4. Ποιές θεωρείτε ότι ήταν οι αρνητικές συνέπειες των µεταρρυθµίσεων που
εισηγήθηκε ο Σύλλας;

Ως αρνητικές συνέπειες θα µπορούσαν να θεωρηθούν οι ακόλουθες:

1) Η µεταρρύθµιση των αξιωµάτων αύξησε τις ανταγωνιστικές πιέσεις για

υψηλότερες θέσεις µε την αύξηση του αριθµού των ταµιών και των πραιτώρων (π.χ.
προηγουµένως οι µισοί τουλάχιστον ταµίες ήλπιζαν ότι θα γίνουν πραίτωρες, ενώ
τώρα µόνο τα 2/5 των ταµίων θα µπορούσαν)

2) Πρακτικά, µπροστά σε έναν φιλόδοξο επαρχιακό διοικητή αποφασισµένο να

αψηφήσει τη σύγκλητο µε τον πιστό του στρατό, όπως είχε κάνει ο Σύλλας, οι
συγκλητικοί µπορούσαν να κάνουν ελάχιστα πράγµατα, εκτός απ’ το να στρέψουν
εναντίον του έναν άλλο εν δυνάµει επίσης επικίνδυνο διοικητή.

3) Ο Σύλλας άφησε πίσω του µίσος και επιθυµία για εκδίκηση: Επρόκειτο για (α)
τους γιους, τους συγγενείς και τους φίλους των προγραµµένων, (β) τους αγρότες που
η γη τους είχε δηµευθεί, (γ) φτωχούς που στερήθηκαν το επιδοτούµενο σιτάρι, (δ)
εκείνους τους ιππείς που καταστράφηκαν οικονοµικά, (ε) όλους τους ιππείς που
στερήθηκαν τη συµµετοχή τους στα δικαστήρια.

4) Η πιο δυσαρεστηµένη οµάδα ήταν οι ίδιοι οι βετεράνοι του Σύλλα στους οποίους
είχε δοθεί δηµευµένη γη, αλλά δεν είχαν τη γνώση για να την καλλιεργήσουν ή δεν
ήθελαν να ζήσουν µια µονότονη αγροτική ζωή. Σύντοµα συσσώρευαν τεράστια χρέη
και αποτέλεσαν ένα από τα πιο δυσαρεστηµένα και εν δυνάµει πιο επικίνδυνα
στοιχεία της ρωµαϊκής κοινωνίας. Ήταν ικανοποιηµένοι µε το να υποστηρίζουν
απλώς οποιονδήποτε τους υποσχόταν προσωπικό κέρδος χωρίς να ενδιαφέρονται για
την πολιτική.
Συµπερασµατικά, δηµιουργώντας ένα σύστηµα που προοριζόταν να εξασφαλίσει
την ολιγαρχική κυριαρχία µιας επιλεγµένης οµάδας ευγενών µέσα στη ρωµαϊκή
σύγκλητο, ο Σύλλας αποξένωσε, δυσαρέστησε και εξαγρίωσε πολλές οµάδες της
ρωµαϊκής κοινωνίας. Το µίσος η απογοήτευση και η επιθυµία τους για εκδίκηση,
όµως, δεν θα µπορούσε να εκφραστεί χωρίς τους ηγέτες που εµφανίστηκαν στη γενιά
µετά τον Σύλλα.
5. Τί γνωρίζετε για τον Σπάρτακο και την εξέγερση των δούλων στην Ιταλία (73-
71 π.Χ.);

Ο Σπάρτακος, δούλος από τη Θράκη, πιθανόν βασιλικής καταγωγής, ηγήθηκε µιας

εξέγερσης δούλων η οποία γρήγορα διογκώθηκε και έφτασε να συµπεριλάβει περί
τους 70.000 άνδρες. Η εξέγερση κέρδισε έδαφος διότι οι ικανότεροι στρατιώτες της
Ρώµης ήταν καθηλωµένοι στην Ισπανία και τη Μ. Ασία. Η κυβέρνηση πίστεψε ότι
µπορούσε να καταστείλει εύκολα την εξέγερση, αλλά γρήγορα διαπίστωσε ότι ο
Σπάρτακος διοικούσε ένα τεράστιο στρατό και ότι είχε αξιοσηµείωτες στρατηγικές
ικανότητες. Ο Σπάρτακος νίκησε τους στρατούς τεσσάρων πραιτώρων και δύο
υπάτων.
Η σύγκλητος ανέθεσε την αρχηγία του στρατού εναντίον του Σπάρτακου στον
Μάρκο Λικίνιο Κράσσο και έθεσε υπό τις διαταγές του 6 νέες λεγεώνες που
προστέθηκαν στα υπολείµµατα των 4 υπατικών λεγεώνων που είχε συντρίψει ο
Σπάρτακος. Οι 5.000 δούλοι που γλίτωσαν από την αιχµαλωσία συνετρίβησαν από
τον Ποµπήιο που επέστρεφε από την Ισπανία στην Ετρουρία.

6. Πώς οραµατιζόταν την ιδανική ρωµαϊκή πολιτεία ο Κικέρωνας;

Ο Κικέρωνας πίστευε ότι ιδανικό πολίτευµα ήταν η αριστοκρατική δηµοκρατία.

Θεωρούσε ότι η διαφύλαξη της ∆ηµοκρατίας βασιζόταν στη διατήρηση της
κυριαρχίας της συγκλήτου. Η παλαιά αριστοκρατία θα της προσέδιδε κύρος και
συνέχεια και νέοι άνδρες, όπως ο ίδιος, θα της προσέφεραν ενέργεια, εξυπνάδα και
φροντίδα για τα προβλήµατα του παρόντος. Η ειρήνη, η σταθερότητα και η ελευθερία
στηριζόταν στην συνεχιζόµενη οµόνοια ή αρµονία µεταξύ της συγκλητικής
αριστοκρατίας και της εύπορης τάξης των ιππέων. Επιπροσθέτως πίστευε ότι η Ρώµη
θα διαχειριζόταν τις υποθέσεις της σε συµφωνία µε τα συµφέροντα και τα αισθήµατα
της Ιταλίας ως συνόλου, δηλ. των Ιταλών προκρίτων, από τους οποίους προερχόταν
και ο ίδιος ο Κικέρων.
7. Πώς συνετέλεσε το επιδεινούµενο πρόβληµα της πειρατείας στη Μεσόγειο
στην ανάδειξη του Ποµπήιου;

Το πρόβληµα της πειρατείας είχε γίνει ιδιαίτερα έντονο. Οι πειρατές είχαν

φτάσει στις ακτές της Ιταλίας και τα πλοία που µετέφεραν σιτάρι απ’ τη Σικελία προς
τη Ρώµη δεν τολµούσαν να αποπλεύσουν. Ανατέθηκε σε έναν ανώτερο διοικητή η
επίβλεψη των ακτών και της θάλασσας της Μεσογείου για 3 χρόνια. Ο διοικητής
αυτός θα προερχόταν από την υπατική τάξη και θα είχε αυξηµένη εξουσία. Η εξουσία
του ήταν ανώτερη από αυτή των επαρχιακών κυβερνητών, εκτεινόταν σε όλες τις
παράλιες εκτάσεις µέχρι 75 περίπου χλµ. απ’ τη θάλασσα. Του παραδίνονταν
αξιοσηµείωτοι πόροι σε χρήµατα και στρατιώτες. Ο νόµος έδινε υπερβολικά µεγάλη
εξουσία σε έναν µόνο άνδρα. Η διοίκηση ανατέθηκε στον Ποµπήιο.
Ο Ποµπήιος µε την εξαιρετική του οργάνωση και την τεράστια συγκέντρωση
ανδρών, πλοίων και εφοδίων κατάφερε να καθαρίσει τη Μεσόγειο σε 40 µέρες. Τη
γρήγορη αυτή νίκη του την όφειλε όχι µόνο στις υπέρτερες δυνάµεις του, αλλά και
στη συµπεριφορά του απέναντι στους αιχµαλώτους: εκείνους που παραδίνονταν τους
εγκαθιστούσε σε κτήµατα ή χωριά στη Μ. Ασία.
Στη συνέχεια, µε τον Lex Manilia ανετίθετο στον Ποµπήιο η ανώτερη
διοίκηση όλης της ρωµαϊκής δύναµης στην Μ. Ασία

8. Πώς διαχειρίστηκε ο Ποµπήιος την ανατολική Μεσόγειο µετά την

εξολόθρευση των πειρατών και τον θάνατο του Μιθριδάτη Στ

Ο Ποµπήιος είχε δηµιουργήσει µια τεράστια αυτοκρατορία. Ανέλαβε την

ευθύνη, χωρίς την άδεια της συγκλήτου, να οργανώσει αυτήν την αχανή έκταση µε
έναν τρόπο που κατά τη γνώµη του θα εξυπηρετούσε καλύτερα τα συµφέροντα της
Ρώµης, χωρίς να επιβάλει άµεσο έλεγχο παρά µόνο στις παρυφές της Μ. Ασίας και
της Συρίας, δηλ. στις περισσότερο προσιτές, αστικοποιηµένες, πλούσιες περιοχές που
διοικούνταν ευκολότερα. Η µόνιµη στρατιωτική παρουσία της Ρώµης συνίστατο σε 2
λεγεώνες στην Κιλικία και 2 στη Συρία Για να προστατεύσει τις ρωµαϊκές επαρχίες
και να διοικήσει τις λιγότερο ανεπτυγµένες περιοχές τους, ο Ποµπήιος οργάνωσε ένα
δίκτυο από υποτελείς δυνάστες και πελάτες βασιλείς που θα εκτελούσαν τις εντολές
της Ρώµης.
 Η σταδιοδροµία του Ποµπήιου συµβόλιζε τον επεκτατισµό της ρωµαϊκής
δηµοκρατίας στην Ανατολή. Ούτε η σύγκλητος ούτε οι στρατηγοί ήθελαν εδαφικές
κατακτήσεις. Όλοι τους ήθελαν να επιβάλουν τη θέληση της Ρώµης µε την ελάχιστη
εξουσία και µε το µεγαλύτερο δυνατό κέρδος.

9. Ποιά η σχέση του Κάτωνα του νεότερου µε τον Ποµπήιο, τον Κράσσο και τον
Καίσαρα και πώς συνετέλεσε η στάση του στην οργάνωση της λεγόµενης πρώτης
τριανδρίας;

Όταν ο Ποµπήιος επέστρεψε από την Ανατολή εύλογα ζήτησε από τη

σύγκλητο γη για τους βετεράνους του και επικύρωση των ενεργειών του στην
Ανατολή Επιφανή µέλη της συγκλήτου που επηρέαζαν ολόκληρη τη σύγκλητο,
έφεραν δυσκολίες στην εκπλήρωση των απαιτήσεών του, λόγω προσωπικών ερίδων,
ζηλοφθονίας, αλλά και φόβου για την τεράστια δύναµη που διέθετε πλέον ο
Ποµπήιος. Ο µεγαλύτερος εχθρός του ήταν ο Κάτων ο νεώτερος. Ο Κάτων χάρη στην
παρελκυστική τακτική του καθυστέρησε την επικύρωση των ενεργειών του
Ποµπήιου και εκµηδένισε την πιθανότητα να υπάρξει συµφιλίωση ανάµεσα στον
Ποµπήιο και στους optimates.
Ο Κάτων στράφηκε αρχικά κατά του Κράσσου προσπαθώντας να τον
αποµονώσει. Στη συνέχεια αντιτάχθηκε στα οικονοµικά συµφέροντα των ιππέων,
εµποδίζοντας την ψήφιση ενός νόµου για την ανακούφιση των εταιρειών που
συνέλεγαν τους φόρους, οι οποίες, ενεργώντας καιροσκοπικά, είχαν δώσει πολύ
υψηλές προσφορές για τους φόρους στην Ασία και τώρα ζητούσαν µείωση των
χρηµάτων που έπρεπε να πληρώσουν, σύµφωνα µε τα συµβόλαιά τους, στο δηµόσιο
ταµείο.
Ο Κάτων στρέφεται και κατά του Καίσαρα: ο Καίσαρας επιστρέφοντας από την
Ισπανία είχε ζητήσει να τελέσει θρίαµβο (µέχρι την τέλεση του οποίου έπρεπε να
µείνει εκτός της πόλης) και να θέσει υποψηφιότητα για την υπατεία (που όµως
σύµφωνα µε έναν πρόσφατο νόµο έπρεπε να γίνει αυτοπροσώπως και όχι in
absentia). Ο Κάτωνας εναντιώθηκε στο αίτηµα του Καίσαρα να τα κάνει και τα δύο
και τότε ο Καίσαρας παραιτήθηκε από τον θρίαµβο και έθεσε υποψηφιότητα για την
υπατεία.
Ο Κάτων και οι σύµµαχοί του οδήγησαν τελικά τον Ποµπήιο, τον Κράσσο και τον
Καίσαρα σε µια συµµαχία που έδωσε στον καθέναν από αυτούς πολύ µεγαλύτερη
δύναµη απ’ όση θα µπορούσε να αποκτήσει µε άλλο τρόπο. Έτσι, καθώς ο καθένας
τους σκόπευε σε ανώτερες τιµές, οι φυσικοί ανταγωνισµοί, που υποχρεωτικά
προέκυψαν, κατέληξαν στη δικτατορία του Ιούλιου Καίσαρα, ο οποίος προετοίµασε
το έδαφος για την Ηγεµονία του Αυγούστου.