KATA PENGANTAR

Assalamualaikum Warahmatuallahi Wabarakaatu…..

Puji syukur kita panjatkan kehadirat ALLAH SWT, Tuhan Yang Maha Esa

Sang Pencipta Dunia ini beserta isinya, karena atas limpahan rahmat dan hidayah-

Nya lah yang senantiasa diberikan kepada seluruh makhluk ciptaan-Nya, sehingga

kita dapat menyelesaikan Skripsiyang berjudul “Analisis Kerentanan Pantai

daerah Lojie Kecamatan Mallusetasi Kabupaten Barru dan daerah Lumpue

Kecamatan Bacukiki Kota Parepare Provinsi Sulawesi Selatan“. Shalawat dan

Salam kita haturkan sebesar-besarnya kepada Rasulullah SAW beserta seluruh

keluarga sahabat dan seluruh pengikutnya, karena telah menjadi panutan dan

suritauladan yang telah membawa kita dari zaman yang Jahiliah menuju zaman yang

sekarang ini.

Pada kesempatan ini penulis ucapkan banyak terima kasih kepada seluruh

pihak yang telah membimbing, mengarahkan dan membantu penulis dalam

penyusunan proposal ini, antara lain:

1. Bapak Ir.Kaharuddin, MS, M.T selaku pembimbing I atas segala

bimbingan, masukan, serta dukungannya selama ini kepada penulis.

2. Ibu Ir.Haerany Sirajuddin, M.T selaku pembimbing II atas segala

bimbingan, masukan, serta dukungannya selama ini kepada penulis.

3. Bapak Dr. Eng Asri Jaya, S.T, M.T sebagai Ketua Jurusan Teknik Geologi

Fakultas Teknik Universitas Hasanuddin dan sebagai Koordinator Skripsi

pada Jurusan Teknik Geologi Fakultas Teknik Universitas Hasanuddin.

vi
 4. Bapak Sultan, S.T, M.T sebagai Penasehat Akademik.

5. Seluruh Bapak dan Ibu dosen Jurusan Teknik Geologi Universitas

Hasanuddin yang telah memberikan bimbingannya.

6. Staf Jurusan Teknik Geologi Universitas Hasanuddin.

7. Kedua orang tua atas segala bantuan materil dan moril yang senantiasa

tercurah kepada penulis.

8. Saudara Namrullah Naser, Afdan Prayudi, Suryadi, Saudari Risma dan

Saudari Hasnawiah yang telah bersama-sama melakukan pengambilan data

dilapangan.

9. Rekan-rekan anggota skl hmg ft-uh serta mahasiswa Geologi angkatan

2010 atas dukungan dan bantuannya.

Serta pihak-pihak lain yang tidak sempat disebutkan satu per satu, yang turut

juga membantu dalam pelaksanaan kegiatan ini.

Penulis menyadari proposal ini masih jauh dari dari kata sempurna yang

diinginkan. Kami hanyalah orang-orang mengharapkan kesempurnaan dari Yang

Maha Kuasa di dunia ini. Oleh karena itu, kami mengharapkan kritik dan saran yang

bersifat membangun untuk lebih baik kedepannya. Akhir kata, Sekian dan banyak

terima kasih.

Wabillahi Taufik Walhidayah…

Wassalamualaikum Warahmatullahi Wabarakaatu…

Makassar, April 2016

Penulis

vii
 DAFTAR ISI

Halaman

HALAMAN JUDUL....................................................................................... i

HALAMAN TUJUAN.................................................................................... ii

HALAMAN PENGESAHAN........................................................................ iii

SARI................................................................................................................. iv

ABSTRACT...................................................................................................... v

KATA PENGANTAR......................................................................................vi

DAFTAR ISI.................................................................................................... viii

DAFTAR GAMBAR....................................................................................... ix

DAFTAR TABEL............................................................................................x

DAFTAR FOTO.............................................................................................. xi

BAB I PENDAHULUAN............................................................................... 1

1.1 Latar Belakang.................................................................................. 1

1.2Rumusan Masalah.............................................................................. 2
1.3 Tujuan Penelitian............................................................................ 3
1.4 Manfaat Penelitian......................................................................... 3
1.5 Letak, Lokasi dan Kesampaian Daerah......................................... 3
1.6 Alat dan Bahan.............................................................................. 5
1.7 Peneliti Terdahulu.......................................................................... 5

BAB II TINJAUAN PUSTAKA..................................................................... 6

2.1 Pantai............................................................................................. 6
2.2 Karakteristik Pantai....................................................................... 9
2.3 Hidro-Oseanografi........................................................................... 10
2.3.1 Arus............................................................................................... 10
2.3.2 Gelombang.................................................................................... 11
2.3.3 Pasang Surut.................................................................................. 12
2.4 Perubahan Garis Pantai................................................................... 13
2.5 Abrasi dan Sedimentasi................................................................. 15

viii
 2.6 Indeks Kerentanan Pantai.............................................................. 16
2.7 Geologi Regional........................................................................... 19
2.7.1 Geomorfologi Regional................................................................. 19
2.7.2 Stratigrafi Regional....................................................................... 20
2.2.3 StrukturGeologi Regional.............................................................. 24

BAB III METODE DAN TAHAPAN PENELITIAN.................................. 25

3.1 Metode Penelitian.............................................................................. 25

3.2 Tahapan Penelitian........................................................................ 25
3.3 Pengambilan Data......................................................................... 25
3.2 Pengolahan Data........................................................................... 26
3.3Interpretasi Data................................................................................. 27

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN........................................................ 29

4.1 Geologi Daerah Penelitian............................................................ 29

4.1.1 Geomorfologi Daerah Penelitian.................................................. 29
4.1.2 Stratigrafi Daerah Penelitian........................................................ 31
4.1.3 Struktur Geologi Daerah Penelitian............................................. 34
4.2 Kondisi Fisik Pantai Daerah Penelitian........................................ 34
4.2.1 Kondisi Fisik Pantai Lojie............................................................ 34
4.2.2 Kondisi Fisik Pantai Lapakaka..................................................... 39
4.2.3 Kondisi Fisik Pantai Lumpue....................................................... 42
4.3 Karakteristik Pantai Daerah Penelitian......................................... 45
4.3.1 Pantai berbatu............................................................................... 45
4.3.2 Pantai berpasir.............................................................................. 46
4.3.3 Pantai berlumpur.......................................................................... 47
4.3 Data Hidro-Oseanografi Daerah Penelitian.................................. 49
4.4.1 Arus.............................................................................................. 49
4.4.2 Gelombang................................................................................... 50
4.4.3 Pasang Surut................................................................................. 51
4.5 Variabel Indeks Kerentanan Pantai Daerah Penelitian................. 51
4.5.1 Variabel Indeks Kerentanan Pantai Lojie..................................... 51
4.5.2 Variabel Indeks Kerentanan Pantai Lapakaka.............................. 57
4.5.3 Variabel Indeks Kerentanan Pantai Lumpue................................ 62
4.6 Indeks Kerentanan Pantai Daerah Penelitian.................................... 71

BAB V PENUTUP........................................................................................... 73

5.1 Kesimpulan................................................................................... 73
5.2 Saran............................................................................................. 74

DAFTAR PUSTAKA...................................................................................... 75

ix
LAMPIRAN

- Peta Titik Kerusakan Pantai

- Peta Kerentanan Pantai
- Peta Karakteristik Pantai
- Peta Geologi
- Peta Citra Satelit
- Peta Perubahan Garis Pantai
- Data Arus
- Data Gelombang
- Data Pasang Surut
- Tabel Pembobotan Variabel Fisik Pantai Lojie
- Tabel Pembobotan Variabel Fisik Pantai Lapakaka
- Tabel Pembobotan Variabel Fisik Pantai Lumpue

x
 DAFTAR GAMBAR

Gambar Halaman

1.1 Peta Tunjuk Lokasi

...................................................................................................................

2.1 Bagian-bagian pantai (Triatmojo, 1999)

...................................................................................................................

2.3 Peta Geologi Sulawesi Selatan dan Sulawesi Barat (Van Leeuwen1975)...22

2.4 Peta Geologi Pangkajene dan Watampone Bagian Barat(Sukamto dan

Supriatna 1982)............................................................................................23

3.1 Diagram alir penelitian.................................................................................28

xi
 DAFTAR TABEL

Halaman
Tabel

2.1 Pembobotan variabel fisik pantai (Ferreira, 2004 dan Boruff et.al 2005). . .18

2.2 Tingkat kerentanan berdasarkan IPK...........................................................19

3.1 Pembobotan variabel fisik pantai (Ferreira, 2004 dan Boruff et.al 2005). . .27

3.2 Tingkat kerentanan berdasarkan IPK...........................................................28

4.1 Variabel penilaian Indeks Kerentanan Pantai...............................................72

4.2 Tingkat kerentanan berdasarkan IPK...........................................................72

xii
 DAFTAR FOTO

Foto Halaman
4.1 Satuan morfologi perbukitan piroklastik (x), satuan morfologi
pedataranpiroklastik (y) dan pedataran fluvial (z)Difoto dengan arah
N97oE didaerah Bojo.
......................................................................................................................
30

4.2 Satuan morfologi perbukitan piroklastik (x), satuan morfologi pedataran

piroklastik (y) dan pedataran fluvial (z)Difoto dengan arah N87oE
didaerah Lapakaka
......................................................................................................................
30

4.3 Singkapan breksi vulkanik di daerah Lapakaka difoto ke arah N210oE

......................................................................................................................
31

4.4 Singkapan Tufa di daerah Tongareng difoto ke arah N125 oE

......................................................................................................................
32

4.5 Singkapan Tufa di daerah pantai Lumpue difoto ke arah N92 oE

......................................................................................................................
32..................................................................................................................

4.6 Material sedimen berukuran pasir di Muara Sungai Bojo difoto ke arah
N90oE.
......................................................................................................................
33

4.7 Kenampakan Terumbu Karang mati di Sungai Bojo difoto ke arah

N132oE
......................................................................................................................
33

4.8 Endapan hasil transportasi sungai di muara Sungai Bojo difoto ke arah
N272oE
......................................................................................................................
35

xiii
4.9 Terumbu karang mati di Pantai Bojo difoto ke arah N17 oE
......................................................................................................................
36

4.10 Kenampakan Pantai Bojo difoto ke arah N120oE

......................................................................................................................
36

4.11 Pemanfaatan sekitar pantai oleh warga yang dijadikan Empang

tradisional di Pantai Bojo difoto ke arah N10oE
......................................................................................................................
37

4.12 Kenampakan pemanfaatan sekitar pantai yang dijadikan Rumah Makan

di Pantai Bojo difoto ke arah N25oE
......................................................................................................................
38

4.13 Tanggul yang difungsikan sebagai penahan ombak di Pantai Bojo difoto
ke arah N10oE
......................................................................................................................
38

4.14 Endapan hasil transportasi dari sungai Bojo di Pantai Lapakaka difoto ke
arah N93oE
......................................................................................................................
39

4.15 Bentuk pantai terhadap hasil transportasi sedimen di Pantai Lapakaka

difoto ke arah N55oE
......................................................................................................................
40

4.16 Pantai yang dijadikan warga sebagai sandaran perahu di Pantai Lapakaka
difoto ke arah N2oE
......................................................................................................................
41

4.17 Tanggul yang difungsikan sebagai penahan ombak di Pantai Lapakaka

difoto ke arah N7oE
......................................................................................................................
41

4.18 Endapan-endapan sedimen yang berukuran pasir di pantai Lumpue difoto

ke arah N17oE

xiv
 ......................................................................................................................
42

4.19 Bentuk pantai yang cekung mengarah ke arah laut di pantai Lumpue
difoto ke arah N172oE
......................................................................................................................
43

4.20 Pantai Lumpue yang digunakan sebagai wisata domestik difoto ke arah
N27oE
......................................................................................................................
44

4.21 Tanggul yang difungsikan sebagai penahan ombak Pantai Lumpue difoto
ke arah N30oE
......................................................................................................................
44

4.22 Kenampakan pantai berbatu yang disusun oleh batuan beku trakit di
Pantai Lumpue difoto ke arah N60oE
......................................................................................................................
46

4.23 Kenampakan pantai berpasir di Pantai Lumpue difoto ke arah N6oE

......................................................................................................................
47

4.24 Kenampakan jenis bakau Rhizopora Stylosagriff di Pantai Lojie difoto ke

arah N96oE
......................................................................................................................
48

4.25 Kenampakan jenis pantai berlumpur di Pantai Lojie difoto ke arah

N136oE
......................................................................................................................
48

4.26 Kerusakan pada Pantai Lojie Stasiun 1 difoto ke arah N22oE.

......................................................................................................................
52

4.27 Sabuk hijau berupa hutan bakau Pantai Lojie difoto ke arah N185oE
......................................................................................................................
53

4.28 Terumbu karang mati di Pantai Lojie difoto ke arah N155oE

xv
 ......................................................................................................................
54

4.29 Pantai Lojie yang tersusun oleh material berukuran gravel - pasir Stasiun
difoto ke arah N15oE
......................................................................................................................
54

4.30 Pemanfaatan masyarakat membuat rawa di Pantai Lojie Stasiun difoto ke

arah N88oE
......................................................................................................................
56

4.31 Pantai Lojie dengan kemiringan rata-rata 2-5 % difoto ke arah N15oE
......................................................................................................................
56

4.32 Kenampakan kerusakan Pantai Lapakaka stasiun 2 difoto ke arah N102oE

58

4.34 Kenampakan kerusakan Pantai Lapakaka stasiun 3 difoto ke arah N79 oE

......................................................................................................................
60

4.35 Pantai Lapakaka dengan ukuran butir gravel – pasir difoto ke arah N15oE
......................................................................................................................
61

4.36 Pemanfaat Masyarakat pantai lapakaka difoto ke arah N18 oE

......................................................................................................................
62

4.37 Pantai lapakaka dengan kemiringan 2-5 % difoto ke arah N14oE

......................................................................................................................
63

4.38 Kenampakan kerusakan Pantai Lumpue distasiun 5 difoto ke arah N35 oE

......................................................................................................................
64

4.39 Kenampakan kerusakan Pantai Lumpue distasiun 6 difoto ke arah N25oE

......................................................................................................................
64

xvi
4.40 Kenampakan kerusakan Pantai Lumpue distasiun 7 difoto ke arah N25 oE
......................................................................................................................
65

4.41 Kenampakan kerusakan Pantai Lumpue distasiun 8 difoto ke arah

N275oE
......................................................................................................................
65

4.42 Kenampakan kerusakan Pantai Lumpue distasiun 9 difoto ke arah

N255oE
......................................................................................................................
66

4.43 Kenampakan kerusakan Pantai Lumpue distasiun 10 difoto ke arah

N250oE
......................................................................................................................
66

4.44 Kenampakan kerusakan Pantai Lumpue distasiun 11 difoto ke arah

N150oE.....
......................................................................................................................
68

4.45 Kenampakan Pantai Lumpue yang disusun oleh batuan beku trakit difoto
ke arah N75oE.....
......................................................................................................................
68

4.46 Kenampakan Pantai Lumpue yang disusun oleh material pasir difoto ke
arah N15oE
......................................................................................................................
70

4.47 Penggunaan lahan Pantai Lumpue sebagai wisata domestik difoto ke arah
N12oE
......................................................................................................................
70

4.48 Penggunaan lahan Pantai Lumpue sebagai pelabuhan tradisional difoto ke

arah N2oE
......................................................................................................................
71

xvii