Անուն Մականուն:

Թիւ:
Թ. Դասարան

Հայերէն

Դպրոցը

Օր մը Կարապետ Աղան գժտուեցաւ հետս:

Երկար ատենէ ծրագիր մը կ'որոճայի: Կարապետ աղան կէսօրէ ետք կը

քնանար իր բազմոցին վրայ: Այդ ժամուն սրահին մէջ կը տիրէր քար լռութիւն.
պզտիկները չէին համարձակեր շնչել... պատերէն կախուած նկարներուն սուրբերն ու
սրբուհիները կարծես զարմացած կը նայէին այդ ձանձրացող երախաներուն...

Այդ օրը, որոշած էի ծրագիրս գործադրութեան դնել: Գրպաններէս հանեցի

փունջ փունջ արուեստական ծաղիկները, որ նոյն առաւօտը գողցած էի մօրս եւ
մօրաքոյրներուս գլխարկներէն. մօտեցայ քնացած Կարապետ աղային եւ այդ
ծաղիկներով զինք զարդարեցի...

Սրահին երախաները, մանչ եւ աղջիկ, շունչերը բռնած՝ կը դիտէին: Ծպտուն չէր

լսուեր... Բայց երբ գործս աւարտեցի, անզսպելի խնդուքը պոռթկաց մէկ ծայրէն միւսը:

Կարապետ աղան ընդոստ արթնցաւ եւ տեսնելով որ ծաղրի առարկայ դարձեր է,

ինկաւ բուռն կատաղութեան մէջ:

Նեկտար հանըմը, զիս փրկելու համար ամուսնին կատաղութենէն, անմիջապէս

զիս բանտարկեց պարտէզին վրայ նայող սենեակ մը: Սենեակին մէջ փակուած՝ կը լսէի
Կարապետ աղային գոռում- գոչումը, գաւազանի հարուածներ ստացող տղոց ճիչերը,
Նեկտար հանըմին լացը... Կարծես աշխարհ կը կործանէր...: Պատուհանը բացի. կը
յիշեմ, ճիշդ քովը կար ծաղկած սալորենի մը: Անոր ճիւղերէն կախուելով՝ իջայ
պարտէզ, հոնկէ ալ՝ փողոց... Այս դէպքէն ետք, ա՛լ անկարելի էր, որ վերադառնայի
դպրատուն:

1- Ի՞նչպիսի բնաւորութիւն մը ունի Կարապետ աղան:

........................................................................................................................
........................................................................................................................
..................................................
2- Ի՞նչպիսի վերաբերմունք մը ունէին սրահի մէջ գտնուող տղաքը Կարապետ
աղային հանդէպ:
........................................................................................................................
........................................................................................................................
..................................................
3- Ի՞նչպիսի ծրագիր մը ունէր Զապէլը:
........................................................................................................................
........................................................................................................................
.................................................
 4- Ինչո՞ւ բարկացաւ Կարապետ աղային:
........................................................................................................................
........................................................................................................................
.................................................

5- Ո՞ր պատճառով ալ անկարելի էր Զապէլին դպրոց վերադառնալը:

........................................................................................................................
........................................................................................................................
.................................................

Օր մը զիս առաջնորդեցին Ս. Խաչ Վարժարանը, որուն մուտքի թուղթերը հայրս

առեր էր տնօրէնէն: Ես տասը տարեկան էի, քոյրս՝ վեց:

Երիտասարդ վարժուհի մը, մեր ձեռքերէն բռնած, մեզ տարաւ աղջիկներու

բաժինը, ուր սրահին մէջ, այդ պահուն, հաւաքուած էին բոլոր դասարաններու
աշակերտուհիները:

Գիրք մը տուին ձեռքս: Ես արդէն շատ սահուն կը կարդայի. սկսայ կարդալ՝

ձայնս ձգած, ինչպէս սորված էի Կարապետ աղային դպրատունը: Վանկի շեշտը կը
դնէի եւ ձեռքս գրասեղանին կը զարնէի:

Ընդհանուր քրքիջ բարձրացաւ սրահին մէջ: Հսկիչ վարժուհին, իր սեղանին

առջեւ անցած, սկսաւ զանգահարել: Բայց անօգուտ. մանաւանդ մեծ աղջիկները
կողերը բռնած՝ կը մարէին խնդալէն:

Նախ չհասկցայ խնդուքին պատճառը. երբ անդրադարձայ տաք- պաղ քրտինք

մը իջաւ գլուխէս:

Քոյրս կու լար. ես կը չափէի խոր ատելութիւն մը: Առաջին անգամ ըլլալով՝ կը
զգայի իսկապէս առանձին, փոքր քրոջս հետ նետուած՝ անծանօթ ու թշնամական
աշխարհին մէջ:

Չեմ գիտեր ի՛նչ ուժէ մղուած, ելայ նստարանին վրայ եւ կանգնեցայ, ձեռքերս
կապած կռնակիս, շուրջս դիտելով: Մինչեւ՝ հսկիչ վարժուհին եկաւ քովս ու նստեցուց,
ըսելով որ շատ լաւ կը կարդայի, բայց պէտք չկար պոռալու եւ վանկերը շեշտելու:

1- Ի՞նչ էր սրահին մէջ քրքիջ բարձրանալուն պատճառը:

........................................................................................................................
........................................................................................................................
..................................................
2- Ինչո՞ ւ առանձին կը զգար Զապէլը:
........................................................................................................................
........................................................................................................................
..................................................
3- Ի՞նչպէս կը հակազդէ Զապէլը իր արժանապատուութիւնը վիրաւորող
խնդունքին դէմ:
........................................................................................................................
........................................................................................................................
..................................................
 Զիս դրին երրորդ դասարան:

Շատ ընդունակ աշակերտ էի, բայց ծոյլ. չէի ըներ տնային

պարտականութիւններս: Զբօսանքներուն, նաեւ արձակուելէ ետք անսանձ կը նետուէի
խաղի մէջ: Յաճախ կը կորսնցնէի գիրքերս, տետրակներս, երբեմն՝ վերարկուս ու
մոյկերս:

Դպրոց թէ տուն՝ բոլորը կը գանգատէին ինձմէ:

1- Ի՞նչպիսի աշակերտ մըն էր Զապէլը:

........................................................................................................................
........................................................................................................................
..................................................

Մեծերու բաժինը կը յաճախէին մինչեւ տասնչորս տարեկան աղջիկներ, որոնք

կու գային ընկերային զանազան խաւերէ: Կային քանի մը վաճառականի աղջիկներ,
թաղական- հոգաբարձուի ազգականներ: Կային քսան երեսուն «ձրիներ», այսինքն
շատ չքաւորներ: Իսկ մեծ մասը կը պատկանէր էսնաֆ խաւին՝ աւելի կամ նուազ
բարեկեցիկ արհեստաւոր- խանութպանի ընտանիքներու:

«Հարուստները» գոռոզ էին, արհամարհական՝ նոյնիսկ ուսուցչուհիներուն

հանդէպ, որոնցմէ մէկ քանին կը քծնէին այդ աղջիկներուն, բարձր նիշեր կու տային,
ներողամիտ եւ ժպտուն էին անոնց յանցանքներուն: Այս ամբողջը չէր վրիպեր մեր
ուշադրութենէն:

Էսնաֆ աղջիկներէն կը հասնէին ամէնէն ընդունակ, նաեւ խառնուածք ունեցող

աղջիկները: Անոնցմէ կ'ելլէին անարդարութեան դէմ բողոքողները, տկարները
պաշտպանողները:

1- Ո՞ր ընկերային խաւերէ կային աշակերտուհիներ վարժարանին մէջ:

........................................................................................................................
........................................................................................................................
..................................................

2- Ի՞նչպիսի բնաւորութիւն ունէին «հարուստ» աղջիկները:

........................................................................................................................
........................................................................................................................
..................................................

3- Ի՞նչպէս էր «միջին» խաւէն եկող աղջիկներուն բնաւորութիւնը:

........................................................................................................................
........................................................................................................................
..................................................
 4- Գրեցէ՛ք հետեւեալ պարբերութեան մէջ նշուած դրական ու ժխտական
նկարագրի յատկանշական յատկութիւնները:

դրական ժխտական

5- Ի՞նչպիսի անարդարութիւն եւ անիրաւութիւն մը կայ ուսուցիչներուն

«հարուստ» աշակերտներու վարուելակերպին մէջ:
........................................................................................................................
........................................................................................................................
.................................................

Տասներկու տարեկանիս, արդէն կը ճանչնայի աշխարհը դպրոցի «աշխարհի»

մէջէն, իր խաւերով, պայքարներով:

Մանր հաշիւներ, եսասիրութիւն, կեղծիք... Կային աշակերտուհիներ, որոնք

շահու համար պատրաստ էին ամէն նուաստացումի. բայց կային նաեւ շահ ու փառք
արհամարհողներ: Կային՝ որոնք տաքսիրտ էին եւ րոպէի տրամադրութեան տակ
կրնային ըլլալ անձնազոհ. բայց հետեւողական չէին այս վարմունքին մէջ: Ոմանք հլու-
հնազանդ կ'ենթարկուէին դպրոցական իշխանութեան. ուրիշներ՝ ընդհակառակը՝
դատումի անկախութիւն կը պահպանէին ամէն գնով:

1- Ի՞նչպիսի նմանութիւն մը կը գտնէ գրագիտուհին «աշխարհ» ու «դպրոցի»

միջեւ:
........................................................................................................................
........................................................................................................................
.................................................

Այդ շրջանին կեանքս մտաբերելով՝ կրկին կ'ապրիմ պայքարի վիճակս, միշտ

արթուն եւ պատրաստ՝ ինքզինքս պաշտպանելու. երբեմն նաեւ արդարութեան
անդիմադրելի մղումէ տարուած՝ անցնելու յարձակողականի, արհամարհելով գալիք
փորձանքները:

Այսպէս, օր մը յարձակած եմ մեր վարժուհիին վրայ, որ գաւազանով զարկած էր

աղքատ աղջկան մը ցուրտէն վիրաւոր մատներուն: Հետեւանքները կրնային ծանր
ըլլալ, բայց հայրս, որուն խօսեր էին «անորակելի արարքիս» մասին, հարցուցեր էր
տնօրէնին.

- Հապա մէյ մը հարցուցէ՛ք, թէ ինչո՞ւ աղջիկս յարձակեցաւ վարժուհիին

վրայ...
Օրէնքով մարմնական պատիժը վերցուած էր եւ նախընտրեցին սահիլ- անցնիլ
այս խնդիրին վրայէն:
 1- Ինչո՞ւ Զապէլը յարձակեցաւ ուսուցչուհիին վրայ:
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
...................................................
2- Ինչո՞ւ Զապէլ չպատժուեցաւ իր սխալ վարմունքին պատճառաւ:
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
...................................................

Բայց դպրոցին մէջ ամէնէն տաժանելին՝ ճաշի ժամն էր:

Ամէն աշակերտուհի իր հետ կը բերէր կէսօրուան ճաշը. չքաւորները՝ հաց եւ
քանի մը ձիթապտուղ (եթէ այդքանն ալ ունենային...) էսնաֆի պզտիկները՝ մէկ
կանոնաւոր կերակուր եւ պտուղ մը. իսկ հարուստները իրենց տան ծառային ձեռքով
կը ղրկէին մեծ ափսէներ, երկու- երեք տեսակ կերակուրով եւ անուշեղէնով: Յաճախ,
վարժուհին ալ հրաւիրուած կ'ըլլար այդ ափսէներէն մէկուն առջեւ...
Տնտեսուհին կերակուրները կը տաքցնէր կրակարանին վրայ: Անոնք, որոնք
կերակուր ունէին, անհամբեր ախորժակով կ'անցնէին իրենց ափսէներուն առջեւ, իսկ
չքաւորները կը խռնուէին անկիւն մը, հեռու միւսներէն:

1- Ի՞նչպիսի տարբերութիւն մը կայ աշակերտներու կերակուրներուն միջեւ:

..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
...................................................
2- Ըստ ձեզի ի՞նչպէս լուծում կը գտնէ այս անարդար
վիճակը: ............................................................................................................
..........................................................................................................................
............................................................

Աղբիւր՝ Մեր Լեզուն 9- Յարութիւն Քիւրքճեան

Մարօ Գալայճեան- Քիւրքճեան
ԶԱՊԷԼ ԵՍԱՅԵԱՆ
(1878- 1943)

Բուն անունով Զապէլ Յովհաննէսեան, ծնած է Սկիւտար:

Նախակրթութիւնը ստացած է իր ծննդավայրի Ս. Խաչ Վարժարանին մէջ: 17
տարեկանին գացած է Փարիզ ու հետեւած է Սորպոնի գրականութեան
դասընթացքին:

1920էն ետք անցած է Եւրոպա: Ազգային գործունէութեան առընթեր

զբաղած է նաեւ հայ մանուկներու հոգածութեամբ: 1927ին կ'այցելէ
խորհրդային Հայաստան եւ կը տեղափոխուի Երեւան, հոն կը շարունակէ իր
գրական գործունէութիւնը: Երեւանի մէջ կը դառնայ պետական համալսարանի
դասախօս, աւանդելով Արեւմտեան երկիրներու գրականութեանց
պատմութիւն:

Ծանօթ Գործերը՝
 «Շնորհքով Մարդիկ»
 «Սպասման Սրահին Մէջ»
 «Սկիւտարի Վերջալոյսներ»
 «Կեղծ Հանճարներ»
 « Անձկութեան Ժամեր»
 «Վերջին Բաժակ»
 «Հոգիս Աքսորեալ»
 «Երբ Այլեւս Չեն Սիրեր»
 « Աւերակներուն Մէջ»
 « Սիլիհտարի Պարտէզները»
 « Կրակէ Շապիկը»
 «Պրոմէթէոս Ազատագրուած»
 « Պարպա Խաչիկ»
 « Աւերակներուն Մէջ»
 Վարժութիւններ

1- Գտէ՛ք հետեւեալ բայերուն հետ նման կամ մօտ իմաստ արտայայտող ուրիշ
բայեր:

Համարձակիլ-
Լսուիլ-
Քնանալ-
Զարմանալ-

2- Պրպտեցէ՛ք հետեւեալ բայերուն իմաստները ու զանոնք գործածեցէ՛ք

պարբերութեան մը մէջ:

Պոռթկալ-
Որոճալ-
Ծաղկիլ-
Կործանիլ-
Մտաբերել-
Արհամարհել-

3-
Բայերը կը բաժնուին երեք խումբի, իրենց
վերջաւորութեան համաձայն:

Յիշենք բայերուն երեք լծորդութիւնները՝

Ա. Լծորդութիւն: -ել վերջաւորութիւն ունեցող բայեր

Բ. Լծորդութիւն: -իլ վերջաւորութիւն ունեցող բայեր

Գ. Լծորդութիւն: -ալ վերջաւորութիւն ունեցող բայեր

Գտնելով առաջին բաժնի մէջի բայերը որոշեցէ՛ք անոնց լծորդութիւնները ու

գրեցէ՛ք սիւնակներու մէջ:

Ա. Լծորդութիւն Բ. Լծորդութիւն Գ. Լծորդութիւն