You are on page 1of 25
GOP _¥ KiiN XAY DUNG VAN HOC SIt VIET NAM BON BAI VAN XUOI NGUYEN VAN CHU NOM viét vao gitta thé ky XVIH etia TRAN VAN GIAP Cr dén ngay nay, cdc nha khao citu vé Van hoc sé Viét-nam thuong noi dén van xudi, nhung chua chin suu tim nghién ectru dén vin xudi cd cia Viét-nam mét cAch sfu sic. Phin nhiéu chuyén chi vé van vin: chia hang, chia loai theo thé thire cac bai, phan tich chu gidi theo hién twong c6 sin. Den van xudi thi thudng chi ly ngay may bai vain chit Han cd d& dich ra Vidt vin, nhuw cdc bai Hich twéng st van cia Tran Hung Bao; Bach dang giang phi cia Trwong Han Siéu; Binh ngé dai cdo cia Nguyén Trai v.v..., tant lady ahag bin dich ay lam vn xudi, (1) khién ngwdi ta cé thé higu Lim, nhifng bai vin dy la vin xudi viét tir thoi cd. Do ciing 14 mot diéu kién tét nhién ; van hoc ngit ngon Viét-nam cé dic diém riéng cia né. CO nhién van vin bing tiéng Viet phai co tt thoi phoi thai duéi nirkng thé thre dan ca, vé, vi, truytn thuyét, thin thoai v.v... Nhung, van hoc cd dién cé thanh vin cia Viét-nam lai bat dau bing chit Han. N&n vin hoc cd dién bing chit Han nay cling theo qui ludt chung, t& vin vin tign téi vin xudi, Ngay tt ddi Bin qua Ly sang dau doi Trin, phan nhiéu ching ta chi thay tho, ca nhiéu hon chiéu biéu, the tt y.v... Phin vin xudi cb dién nay (1) Xem Viél-nam vée hge sir yéu cha Duong Quang Him. 43 cling-chi thong dung cho nhiing giai cip nao : phong kién quan liéu dia cha v.v..., nd khong duoc thaét phd bién trong dai chung dan gian. - Khi nén vin hoe c6 dién bang chit Han fy tién toi thoi toan thinh cia né — khong dam ndi 1a tuyét dinh.sg khong that dung — dau thoi Tran (thé kj XII — XIII)‘ thi ta thay nd chuyén din ti bing chit Han sang bing tiéng Viet : chk nom duge. thong dung. Theo cdc sir sach (1) nh&t la sach Hai ding chi lige cia Ngo Thi Si (td 38), nim 1288 gitta nim Thigu- bao thi tw doi Trin Nhan-tong, «Nguyén Thuyén thich lam tho, phi bing tiéng Viéf, mot s6 tho, phu-6 niréc ta lam bing tiéng Viet bit ditu ti d&y ». Lai ché khac ndi: « Nim 1306, daéi tri8u Trin Anh-fong, niim thir XIV nhan viée’ dem-ga Huyén Tran cong chita cho vua Chiém-thanh 14 Ch Man, cdc vin nhan noi trigu duong, chdn thon qué mirgn viée vua Hin dem Chiéu-quan ga cho Hung-nd, lam dé tai tho tir tiéng Viét a8 ché digu ». Nhiing tho ca dy thie 1a nhting mim méng cho cdc th® tho ca «Luc bat», «Lue bat gidn that», « Song that luc bat» va «Ca tri» sau nay. Sir lai cd chép, ciing trong théi ay, nhan viéc trong song Phi-luong cé nhiéu cd su lam hai ngwoi va cic gia sic, Nguyén Thuyén bat chuéc Han Di déi Duong cé lam bai Vin té ca su. Vi thé ma duoc goi 1a Han Thuyén. Bai Van té cd sdu nay cha Han Thuyén tat ciing gidng nhur bai Vdn #€ ngac ngw cita Han Di ma 1a yan xudi. Bai vn xuéi ciia Han Thuyén tuy that truyén nhung chung ta con biét 14 co bai viin Ay. Sau d6 ta chi biét co cdc tap tho ca bing tiéng Viét, nh Phi sa tép cia Han Thuyén, Tigu dn quéc ngit thi cha Chu An, ngoai ra ké dén Nguyén Trai qudéc dm thi tap, Hong dite quéc dm thi tap, Bach van thi tdp, v.v... khong con biét gi, khong dé y gi vé bai van xu6i nao nia. Mai sang cudi thé k} thr XIV, nim Quang-thai thir 9, tri8u Trin Thuan- tong (1396) méi thy chép viéc Hd Quy Ly dich kinh Thu ra ti€ng Viét, va 1am Quéc ngit thi nghia. Nhwng, cdc bin dich nay hién nay thit triyén, chua hin dla van xudi, nhu ta quan niém ngay nay, chic cé 1é ciing nhur Idi dich nghia sach Truyén ky man luc cia Nguyén Dit viét. Léi dich nghia sach Truyén ky nhw sau : Nay trich mot vai c4u trong bai « Na son tiéu déi luc»; ...Hanh thé ca viét ([ngwoi tigu phu dy], di va ca ring): Na chi son hitu thach toan ngoan (Chung nui Nua co dé ton von); Thu thong throng, yér mich mich, thiy sdn san (1) Steky va Cuong muc abu chép gidng nhau. 4a (Cay ron ron, khdi dan dan, nwéc lach rach); Triéu kh? ngé audit, md hé ng6é hodn (Som mai vay thi ta ra, ban tdi vay thi ta vé); Hitu y hé ché ki (Co gidng mic vay chim nhitng 14 &u); Aitu bdi he ndn lan (Co gidng deo vay, xau nhitng cé lan)... Vv... Lai ciing nhu ban Thi kink gidi dm cha Sung chinh the vién, do Nguyén Thiép Iinh dao va xu&t ban nim Quang-trung thir nam (1792). Thi du, hai cdu trong tho Mién man: «Am chi, thire chi, (.....duwa cho udng rugu in com); gido chi, Adi chi (day diy bao day), v.v... Theo sich La son phu tit (trang 154) 16i gidi am kinh Thi cia Sung chinh vién « mdi cau dich ra nghia nom, dich theo 1di «nghe nghia » & thoi nho hoe, nghia 1a dich sat ding chi mot, nhu loi Quang-trung din»... Truéc tinh trang dy, riéng ching toi cam thdy nhiéu kh khiin cho viéc nghién cir vé ng ngon :; danh tir va két cfu cla thi ca, khong thé lam dai biéu cho ti€ng ndi dai ching thong thwong duoc. Cé ngwéi bao : « Lo gi digu ay». Tir gitta thé k} XVII tré vé sau ta di cé cdc sdch cia Alexandre de Rhodes phién tigng Vi¢t thoi dé bing chit La-tinh, cé 1é cing tién. Nhwng céc sch cia de Rhodes la quy&n tr dign La-tinh Viét-nam, v.v... va cac Bon kinh dao Thién chia, lai todn dich & sich Tay phvong ra, thi nhitng danh te va cach cfu tao ngit ngon chwa han da hoan toan xac thwe 1a Viét-nam. Ching c6 cA lay rau ma lam trong, trong khi thiéu, ching ta that bat budc phai tam ding n6é vay. Do 1a mot van dé ching toi thc m&c tir lau. Theo Kinh tich chi cia Phan Huy Chi, sich Trung hung thie luc cha HS Si Dworng duge lénh tritu dinh viét vao khoang niim Vinh-tri (1676 — 1680) cing di thau lugm fai liéu trong cdc sAch quéc sir cli viét bing ti€ng Viet (Thai di quéc ngit ciru luc), v.v... thi c6 1é truéc thé ky thir XVII, vin xudi tiéng Viét vin d& thong dung ma cluing ta khong biét do thoi. Trén day chi méi 1a nhikng hién tugng cu thé vé vin hoc cd dién bing chit Han cia Viét-nam chuy&n dan sang tho vin vitt bing ti€ng Viét. Con viéc phan tich va tim nguyén nhan tai sao cé sw bién chuyén nhir thé sé 1a mot vén dé chin nghién ctru riéng, pham vi bai. nay chua cho phép ban dén nd. Vay chung ta ddng thdi tim nguyén nhan ni trén, cin luon luon dé y thau thai, st dung cho dung ¥ nghia «khai thic vén cil, xAy dung viéc méi». 45 Swu tam trong cdc sich Vict, viét tir thé ky XVI tré vé sau ching toi cd tim thay mot sé bai vin xudi bing tiéng Viét, nguyén vin bing chix nom. Nay xin luc dang sau day bon bai ma nguyén vin ti chit nom, viét vao giita thé ky XVII. Bon bai dy, méi bai mot thé, nhung déu 1A Idi van xudi thong dung, mong ring no sé co thé gitip ich duge chit nao ching, Bai thir nhal trich trong sach Bde sit théng luc cia Lé Qui Bén (quyén 4, to 54), Bac sit théng luc 1a mét bO sdch me Lé Qui Don vitt dé bao cao két qua cia st bO nim 1760, sau khi hoan thanh nhiém vu. Str bo nay gdm cé, ngodi Lé Qui Don, cdc thi gia, vin gia cé tiéng nhw Trinh Xuan Thu, Nguyén Huy Odnh. Trinh Xuan Thu ngwoi lang Hoa-lam (tite thon Du-lam ngay nay), huyén Tir-son, Bac-ninh, dau tig si nim Canh-hwng thir 9 (1748), Nguyén Huy Odnh, ngwoi Lai-thach, dau tién si khoa Canh-hung mau thin (1748) than sinh ra Nguyén Huy Ty tac gid truyén Hoa tién. Bai thir IJ ya thir Ill trich trong La son phu tt (trang 95 va 118), tuy 1a sach m6i-(1952), nhung né 1a mdt cong trinh kh&o ciru ding d&n co gid tri, Bai thir IV, hién toi con git duge nguyén c& td thong tu dy bing chit nom viét thao 186i Lé trén gidy ban, No cé gid tri nguyén vin cita nd, tiée khong di digu kién in anh ra. Bai thir I, goi 1a bai « khai» 1a thé vin bdo cdo cia cdc quan trinh bay két qué cong viéc ma vua chia da giao cho. b Bai thir II 1a mot 14 thu, thudc thé thu tir gitta hai ngwoi an. Bai thir I 18 thé «chiéu », tic 1a thy ti cia tritu dinh ha cho ngwéi gitp viéc, hay ha lénh cho nhan dan. Bai thir IV 14 mot to thong tu, tire 14 mot ban théng cio ca chinh quyén truyén dat cho nhan dan vé mot viéc gi ma chinh phi hay phap luat d& qui dinh. oe I— BAI KHAI, TRINH RG CONG vifC SG BO NAM 1760 SANG TRIEU THANH CUA LE Qui BON) Han-lam-vién thi giang.Dinh-thanh ba Lé Qui Bon, thi ché Hoi-phtong ba Trinh Xuan Thu ding, cn khai giong (2), (1) Trich trong Bde st théng luc, quyén 4, to 54, (2) Car khdi giong: (giong: Ici) kinh cBn trinh bay. 46

You might also like