ΚΑΡΠΟΖΗΛΟ΢ ΚΩ΢ΣΑ΢

Περιεχόμενα

ΚΑΠΟΙΑ ΛΟΓΙΑ .............................................................................................................................. 9

ΑΝΑΡΧΙΑ
 Αναρχία ................................................................................................................................ 15
 Πορεία, Μζςα, ΢κοποί ......................................................................................................... 37
 Νίκεσ, Ήττεσ, Διαρκήσ Αγϊνασ ............................................................................................. 42
 Αντικειμενικζσ και υποκειμενικζσ ςυνθήκεσ ...................................................................... 43
 Για τον ςοςιαλιςμό και τη δικτατορία του προλεταριάτου ............................................... 45
 Αυτονομία, Αυτοοργάνωςη, Αυτοδιάθεςη ........................................................................ 48
 Λίγα λόγια για το “μετά” ..................................................................................................... 55
 Λίγα λόγια για τισ τάξεισ ...................................................................................................... 57
 Για τουσ αγϊνεσ ςτουσ χϊρουσ δουλειάσ, για τουσ αγϊνεσ μασ ςτο ςφνολο τουσ .......... 63

ΑΣΙΣΛΟ
 Ηθική .................................................................................................................................... 71
 Σεχνολογία, Πολιτιςμόσ, Ολική απελευθζρωςη, Αναδρομή ςτο παρελθόν .................... 75
 Επιςτημονικόσ ςοςιαλιςμόσ ................................................................................................ 96
 Χάοσ ...................................................................................................................................... 99
 Διαλεκτική .......................................................................................................................... 102
 Τλιςμόσ ............................................................................................................................... 104
 Σεχνολογικόσ ντετερμινιςμόσ ............................................................................................ 104
 Διαλεκτικόσ υλιςμόσ .......................................................................................................... 104
 Ιςτορικόσ υλιςμόσ – Οικονομικόσ ντετερμινιςμόσ, και κάποια άλλα λόγια ................... 105

ΖΩΑ, ΦΤΣΑ, ΦΤ΢Η .................................................................................................................... 113

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΕ΢ ΑΛΗΘΕΙΕ΢ ................................................................................................. 120
ΜΠΟΙΚΟΣΑΖ.............................................................................................................................. 122
ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ ......................................................................................................................... 123
ΑΛΛΗΛΕΓΓΤΗ, ΑΙΧΜΑΛΩΣΟΙ ΣΟΤ ΚΡΑΣΟΤ΢
 Αλληλεγγφη ........................................................................................................................ 125
 Αιχμάλωτοι του κράτουσ ................................................................................................... 127

ΓΙΑ ΣΟΤ΢ ΗΡΩΕ΢ ΚΑΙ ΣΙ΢ ΣΙΜΕ΢ ................................................................................................ 131

ΠΑΣΡΙΔΑ - ΕΘΝΟ΢ ..................................................................................................................... 133
ΒΙΑ
 Βία ....................................................................................................................................... 153
 Επαναςτατική απελευθερωτική (αντι)βία ....................................................................... 155
 Αςτυνομία .......................................................................................................................... 179
 Αςφάλεια ........................................................................................................................... 182
 Ψυχικζσ αςθζνειεσ, Ψυχιατρεία κ.α. ................................................................................ 184
 Φυλακζσ ............................................................................................................................. 190
 Σιμωρία ............................................................................................................................... 192
 Βιαςμόσ ............................................................................................................................... 194

ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ .......................................................................................... 197

ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ, ΦΙΛΕΛΕΤΘΕΡΙ΢ΜΟ΢, ΕΚΛΟΓΕ΢, ΔΗΜΟΨΗΦΙ΢ΜΑ, ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑ΢ΕΩΝ
 Δημοκρατία ........................................................................................................................ 211
 Φιλελευθεριςμόσ ............................................................................................................... 211
 Εκλογζσ ............................................................................................................................... 212
 Δημοψήφιςμα .................................................................................................................... 216
 Λήψη αποφάςεων ............................................................................................................. 218

ΚΡΙ΢Η ......................................................................................................................................... 221

ΑΡΝΗ΢Η ΕΡΓΑ΢ΙΑ΢, ΕΠΑΝΑ΢ΣΑΣΗ΢ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ΢ ΛΗ΢ΣΗ΢ ..................................................... 230
ΑΛΛΟΣΡΙΩΜΕΝΟΙ ..................................................................................................................... 233
΢ΧΕΣΙΚΟ, ΜΕΡΙΚΟ, ΑΠΟΛΤΣΟ, ΟΛΟΝ, ΠΡΑΓΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ, ΑΛΗΘΕΙΑ, ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣΗΣΑ,
ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣΗΣΑ ............................................................................................................... 278
ΟΝΕΙΡΑ, ΣΑΞΙΔΙΑ ΢ΣΟ ΢ΤΜΠΑΝ, ΛΟΓΙΚΗ, ΢ΤΝΑΙ΢ΘΗΜΑ, ΑΤΘΟΡΜΗΣΟ ............................... 290
ΓΟΝΙΔΙΑ, ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ΢ ΝΣΕΣΕΡΜΙΝΙ΢ΜΟ΢, Η ΔΤΝΑΜΗ ΣΟΤ ΑΝΘΡΩΠΟΤ ΚΑΙ ΣΗ΢ ΦΤ΢Η΢ .. 298
ΝΑΡΚΩΣΙΚΑ ............................................................................................................................... 304
ΑΣΙΣΛΟ ii

 Φφλο ................................................................................................................................... 309

 Εμφάνιςη ............................................................................................................................ 310
 Αλλαγή φφλου .................................................................................................................... 311
 Επεμβάςεισ ομορφιάσ-αςχήμιασ ...................................................................................... 312
 Ομοφυλόφιλοι άνθρωποι ................................................................................................. 312
 Ρόλοι ................................................................................................................................... 314
 ΢εξιςμόσ .............................................................................................................................. 316
 Φιλία ................................................................................................................................... 317
 Γυμνό .................................................................................................................................. 319
 ΢χζςεισ ανθρϊπων ............................................................................................................. 320
 ΢εξ ....................................................................................................................................... 321
 Ζρωτασ ................................................................................................................................ 321
 Αγάπη ................................................................................................................................. 323
 Οικογζνεια, Παιδιά ............................................................................................................ 324
 Πορνεία............................................................................................................................... 330
 Αυτοκτονία ......................................................................................................................... 332

ΘΡΗ΢ΚΕΙΑ .................................................................................................................................. 334

ΑΘΛΗΣΙ΢ΜΟ΢............................................................................................................................ 338
ΚΑΣΑΛΗΨΕΙ΢............................................................................................................................. 342
ΣΕΧΝΕ΢
 Σζχνεσ.................................................................................................................................. 348
 Η τζχνη μασ ......................................................................................................................... 352
 Λίγα λόγια για τη μουςική ................................................................................................. 356
 Λίγα λόγια για τον κινηματογράφο .................................................................................. 357
 Ποίηςη ................................................................................................................................ 359
 ΚΑΠΟΙΑ ΛΟΓΙΑ

Mε πιρατε το ςπίτι και νομίηατε ότι κα με εξαφανίςετε.

Με πιρατε όλα τα υπάρχοντα και νομίηατε ότι κα τελειϊνατε μαηί μου.
Σκοτϊςατε τουσ ςυντρόφουσ μου και νομίηατε ότι κα με γονατίςετε.
Με φυλακίςατε και νομίηατε ότι κα με λυγίςετε.
Με κόψατε τα πόδια και νομίηατε ότι κα ςταματιςω.
Με κόψατε και τα χζρια κι όμωσ ιμουν ακόμα εδϊ, ζςτω και μιςόσ, δεν είχατε τελειϊςει
ακόμθ μαηί μου.

Με ςκοτϊςατε και δεν πζκανα. Γιατί κάκε άνκρωποσ που αγωνίηεται, ο αγϊνασ του μζνει,
όςεσ ςφαίρεσ και αν πζςουν ςτο κορμί του.

Ρολλζσ φορζσ, ωσ μια πρϊτθ ενότθτα ςϋζνα βιβλίο ςυνθκίηεται να υπάρχει μια ειςαγωγι. Θ
ειςαγωγι αυτό που κάνει είναι να ςε ειςάγει ς’ζνα κζμα. Ωςτόςο, ςτο ςυγκεκριμζνο βιβλίο,
όχι μόνο δεν υπάρχει μόνο ζνα κζμα (ι μιπωσ ςτθν ουςία υπάρχει;), αλλά επιπλζον δε κα
ικελα με τίποτα θ πρϊτθ “ενότθτα” να λειτουργεί ωσ ειςαγωγικι.
Θ πρϊτθ ενότθτα ενόσ βιβλίου δε ςε ειςάγει ςτο περιεχόμενο του βιβλίου που κα
ακολουκιςει, αλλά είναι κομμάτι του περιεχομζνου του βιβλίου.
Υπάρχουν ςυγγραφείσ που κα ικελαν θ πρϊτθ ενότθτα του βιβλίου τουσ να λειτουργεί ωσ
ειςαγωγικι (ι ωσ αυτοβιογραφικι), όμωσ ακόμα και απ’ αυτοφσ τουσ ςυγγραφείσ, οι
περιςςότεροι κα ικελαν αυτι θ ενότθτα να είναι το ίδιο ςθμαντικι με τισ άλλεσ.

Το ςυγκεκριμζνο βιβλίο ςτθν πραγματικότθτα δεν ζχει οφτε κεφάλαια, οφτε και ενότθτεσ.
Πςα γράφονται μζςα ςϋαυτό είναι ςτενά ςυνδεδεμζνα μεταξφ τουσ, όςο κι αν φαίνεται εκ
πρϊτθσ ςε κάποιουσ ότι τα κζματα δεν ζχουν κοινι ςχζςθ αναμεταξφ τουσ. Θ φπαρξθ
κεφαλαίων ι ενοτιτων ςτο ςυγκεκριμζνο βιβλίο, ανεξαρτιτωσ του αν κα λειτουργοφςαν με
τρόπο διαχωριςτικό ι ενωτικό, ςίγουρα κα λειτουργοφςαν ενάντια ωσ προσ το περιεχόμενο
του. Το βιβλίο είναι ζνα και διαβάηεται ωσ ζνα. Δεν υπάρχουν ξεχωριςτά πράγματα μζςα
ς’αυτό. Μπορεί οι επικεφαλίδεσ να μπικαν για τθ διευκόλυνςθ τθσ μελζτθσ του βιβλίου (oι
οποίεσ δεν μποροφν να εκφράςουν αυτά που κεσ να πεισ, αυτζσ είναι ςχετικζσ και μερικζσ),
μπορεί να μπικαν γιατί ςϋεκείνο το ςθμείο αναπτφςςεται πιο ζντονα ζνα κζμα, όμωσ κανζνα
κζμα δεν τελειϊνει ς’εκείνο το ςθμείο του βιβλίου.
Αν δεν το διαβάςεισ ολόκλθρο το βιβλίο, δεν υπάρχει κάποιο νόθμα να ξεκινιςεισ να το
διαβάηεισ. Γιατί από τθ μια ςε κάποιεσ άλλεσ ςελίδεσ ξαναναφζρονται κάποια πράγματα για
κάποιο κζμα που αναπτφχκθκε πιο πριν και από τθν άλλθ μπορεί να βγάλεισ κάποια γριγορα
ςυμπεράςματα γι’αυτά που γράφονται, χωρίσ να δεισ όλθ τθ ςυλλογιςτικι ςκζψθ ςτο πωσ

9
αυτι αναπτφχκθκε. Εάν δεν κοιτάξεισ όλθ τθν ςυλλογιςτικι ςκζψθ, δε κα ςε βοθκιςει να
κατανοιςεισ κάποια πράγματα και να καταλάβεισ το τι κζλω να πω.
Οφτωσ ι άλλωσ, όλα τα λόγια μου είναι ςυνδυαςτικά μεταξφ τουσ, είτε αυτά είναι ενωτικά,
είτε είναι ςυγκρουςιακά (ςε κάποια ςθμεία του βιβλίου μπορεί και να αυτοςυγκροφομαι).
Πλα τα κζματα του βιβλίου λειτουργοφν ςυμπλθρωματικά το ζνα με το άλλο.

Πλα τα πράγματα ςτθ ηωι, με τον ζναν ι με τον άλλο τρόπο, κάπου ςυνδζονται. Ζτςι και ζνα
βιβλίο που αναφζρεται για τον Κόςμο, δεν μπορεί να μθν ζχει αυτι τθ διαλεκτικι ςχζςθ
μζςα του. Πμωσ τίποτα δε τελειϊνει, οφτε και αρχίηει με αυτό το βιβλίο. Ππωσ το ςφμπαν και
θ Αναρχία δεν ζχει αρχι και τζλοσ, ζτςι και αυτό το βιβλίο. Αυτό το βιβλίο είναι ζνα ακόμα
κομμάτι ςτο ατελείωτο βιβλίο τθσ ηωισ.

Οφείλουμε κακετί το επαναςτατικό να μθν το κάνουμε δόγμα, αλλά αντικζτωσ αυτό που
πρζπει να κάνουμε είναι να παίρνουμε όλα τα επαναςτατικά κομμάτια που μπορεί να
υπάρχουν γφρω μασ και να τα ςυνδζουμε για τθν επαναςτατικι, προοδευτικι,
απελευκερωτικι ηωι μασ.
Ο κακζνασ που νοιάηεται πραγματικά για τον Κόςμο, πάντα ζχει κάτι να προςφζρει. Ο
αγωνιςτισ όςα λάκθ και αν κάνει, κα κάνει και κάποια ςωςτά, και από αυτά κα ζχεισ πολλά
να πάρεισ. Πμωσ ακόμα και τα λάκθ του αγωνιςτι είναι απαραίτθτα για τθν εξζλιξθ μασ,
αφοφ και αυτά μποροφν να ςυμβάλλουν ςτο να ςκεφτοφμε κάποια πράγματα. Δεν είναι ότι
αυτά από μόνα τουσ μποροφν να μασ βοθκιςουν, αλλά είναι ότι κι αυτά, ωσ ζνα κομμάτι τθσ
όλθσ διαδικαςίασ, μπορεί να ςυνειςφζρουν με τον τρόπο τουσ. Τα λάκθ οφτε τα ςβινουμε,
οφτε τα κρατάμε εφ’ όρου ηωισ να μασ ακολουκάνε, ςυγκρουόμαςτε μαηί τουσ και
εξελιςςόμαςτε. Τα λάκθ των επαναςτατϊν μπορεί να μασ βοθκιςουν, όμωσ άλλο τα λάκθ
των επαναςτατϊν και άλλο οι φαςιςτικζσ επιλογζσ κάποιων ανκρϊπων, που το μόνο που
κάνουν είναι να ςε οδθγοφν ςτθν αδράνεια, ςτθ ςταςιμότθτα, ςτο μίςοσ και ςτο κάνατο.

Οι ςπουδαίοι άνκρωποι αυτισ τθσ ηωισ δεν είναι οφτε αλάνκαςτεσ αυκεντίεσ που πρζπει να
τισ θρωοποιοφμε, οφτε ςκουπίδια που πρζπει να τα πετάμε ςτον κάδο των ςκουπιδιϊν.
Άνκρωποι που αγωνίηονται για τθν ατομικι-κοινωνικι επανάςταςθ, όλοι τουσ ζχουν κάτι να
προςφζρουν. Πλοι τουσ ςυμβάλλουν ςτο επαναςτατικό βιβλίο τθσ ηωισ. Πλοι τουσ είναι
πθγζσ που πρζπει να πιοφμε από το νερό τουσ. Δεν υπάρχει μία και μοναδικι υδάτινθ πθγι
που αναβλφηει από κάποιον επαναςτατικό βράχο, δίνοντασ απελευκερωτικό νερό.

Οι επαναςτάτεσ δε χαλιναγωγοφν, αλλά οξφνουν τθν κριτικι ςκζψθ προσ μια

απελευκερωτικι κατεφκυνςθ. Δεν πρζπει να είμαςτε κλειςτόμυαλοι και να διαβάηουμε και ν’
ακοφμε μόνο αυτό που κζλουμε να διαβάςουμε και ν’ ακοφςουμε, γιατί τότε κα μείνουμε
ςτάςιμοι. Τότε κα πάψουμε να ανακαλφπτουμε, και το μόνο που κα υπάρχει μζςα ςτο μυαλό
μασ κα είναι κάτι το ςάπιο που αφριο κα τελειϊςει. Πμωσ όςο πρζπει να ακοφμε και να
βλζπουμε, τόςο πρζπει και ν’ αμφιςβθτοφμε. Δεν πρζπει να δεχόμαςτε ό, τι ακοφμε και

10
βλζπουμε, αλλά πρζπει να ςυνκζτουμε τα πράγματα και να βάηουμε τθ δικι μασ πινελιά.
Ωςτόςο, αυτό που ζχει μεγαλφτερθ ςθμαςία είναι θ δράςθ του κακενόσ μασ.

Δεν είναι τυχαίο που όλοι οι ςθμαντικοί άνκρωποι πάνω-κάτω μίλθςαν και νοιάςτθκαν για τα
ίδια κζματα. Εντοφτοισ, όλοι τουσ κζλθςαν να πάνε τα πράγματα ζνα βιμα παραπζρα, ςε
ςχζςθ με αυτά που μίλθςαν, και όλοι τουσ ικελαν ν’ αναφερκοφν και ςε άλλα ηθτιματα.
Πμωσ το κζμα δεν είναι απλά να μιλάμε, αλλά ν’ αγωνιηόμαςτε αςταμάτθτα για όλα τα
ηθτιματα· ζτςι παίρνει υπόςταςθ θ λζξθ επαναςτάτθσ.

Ρόςα πολλά κα ικελα να πω, πόςα πράγματα κα ικελα να μοιραςτϊ. Άραγε αυτά που κα
γράψω, κα τα γράψω ζτςι όπωσ κζλω; Και αν τα γράψω, πόςο κα αποτυπϊνουν αυτά που
νιϊκω; Και αν αυτά που γράφω, μπορζςουν ν’ αποτυπϊςουν ωσ ζνα ςθμείο τελικά (γιατί εξ
ολοκλιρου δε γίνεται) αυτά που νιϊκω, αυτοί που κα τα διαβάςουν, πόςο κα με νοιϊςουν
και κα με καταλάβουν; Ακόμθ και αν κάποια ςτιγμι γίνει μια μετάφραςθ αυτοφ του βιβλίου,
φοβοφμαι μιπωσ και αλλοιωκεί το βιβλίο. Το πρόβλθμα δεν ζγκειται ςτθν φπαρξθ μιασ
άλλθσ γλϊςςασ, αλλά ςτο ότι μια λζξθ, ζνα “και” που για μζνα μπορεί να ζχει μια ςθμαςία, ο
άλλοσ μπορεί να μθν το γράψει και να χακεί το νόθμα.

Δυςκολευόμουν ςτο πωσ κα ονομάςω το βιβλίο· ίςωσ αυτό ςυνζβαινε γιατί γνϊριηα ότι ςτθν
πραγματικότθτα αυτό το βιβλίο δεν ζχει κάποιον τίτλο. Μάλλον δεν είχε και τόςθ ςθμαςία αν
τελικά το ονόμαηα Αναρχία, Επανάςταςθ ι κάτι άλλο. Ζτςι προτίμθςα απλά να βάλω μόνο το
ονοματεπϊνυμο μου. Οποιαδιποτε ςυνωνυμία με άλλο ονοματεπϊνυμο, είναι μια απλι
ςυνωνυμία. Άλλοσ είμαι εγϊ και άλλοσ είναι αυτόσ.

Ραρατιρθςα ότι κάποια απ’ αυτά που ζγραφα, τα είχαν γράψει και κάποιοι άλλοι και
μάλιςτα, κάποιοι τα γράφανε κατά τθ διάρκεια που τα ζγραφα κι εγϊ. Αυτό που ζνιωςα εξ
αρχισ «αχ, με πρόλαβαν άλλοι ρε γαμϊτο», αντικαταςτάκθκε κατευκείαν με περθφάνια και
χαρά. Ρερθφάνια και χαρά που υπάρχουν άνκρωποι που λζνε αυτά, που κα ικελα να πω κι
εγϊ. Ζτςι ςτο βιβλίο, μερικζσ φορζσ, μπορεί να γραφϊ ςε πλθκυντικό πρόςωπο, γιατί
γνωρίηω ότι υπάρχουν κι άλλοι που ζχουν τισ ίδιεσ ςκζψεισ με μζνα. Οφτωσ ι άλλωσ, τα
πάντα βρίςκονται ςε αλλθλεπίδραςθ. Ρολλζσ φορζσ τα γεγονότα με προλάβαιναν. Κα ικελα
το βιβλίο να είχε “κυκλοφοριςει” πριν απ’ αυτά τα γεγονότα, μιπωσ και το βιβλίο
προλάβαινε χρονικά να ςυμβάλλει πριν το ξζςπαςμα των γεγονότων.

Δυςκολίεσ περνάει ο κάκε άνκρωποσ, ζτςι κι εγϊ…

Κάποια απ’ αυτά που ικελα να γράψω ςτο βιβλίο, χάκθκαν. Ενϊ για κάποια που ςκζφτθκα,
δυςτυχϊσ ξζχαςα τι ικελα να γράψω. Κάποια κείμενα μου τα πζταξα (όπωσ επίςθσ και
κάποια τραγοφδια και ποιιματα), κάποια τα ζςβθςα και κάποια μου τα ζκλεψαν. Ενϊ κάποια
κείμενα μου δε δθμοςιευτικαν ποτζ, κι αφοφ τα διάβαςαν κάποιοι λίγοι άνκρωποι, αυτά
είτε τα κράτθςαν, είτε πετάχτθκαν, είτε αγνοείται θ τφχθ τουσ.

11
Θ αλικεια είναι ότι βιαηόμουν να τελειϊςει το βιβλίο, γιατί πζραςε πολφσ καιρόσ. Πλεσ οι
ςκζψεισ και το γράψιμο ξεκίνθςαν από τα τζλθ του 2005 μζχρι και τα μζςα/τζλθ του 2015,
ενϊ το βιβλίο “κυκλοφόρθςε” τζλθ του 2015. Αν και κάποιεσ ςκζψεισ δεν μποροφν παρά να
είναι ςκζψεισ μια ολόκλθρθσ ηωισ.

Θ αλικεια είναι ότι δεν ικελα να με πιάςει θ αςτυνομία και να μθν μπορζςω να τελειϊςω το
βιβλίο. Δεν ικελα να βρουν το βιβλίο, δεν ικελα να πάκει κάτι, αλλά οφτε να πάκω κι εγϊ.
Το βιβλίο γράφτθκε, οι ςκζψεισ ζγιναν, ανεξαρτιτωσ εάν αυτό κα δθμοςιοποιοφνταν. Εγϊ
μπορεί να εξελιςςόμουν κατά τθ διαδικαςία του, ωςτόςο το βιβλίο ικελα να μοιραςτεί και
να κοινωνικοποιθκεί. Μόνο ζτςι παραμζνει κάτι ηωντανό και ανοίγεται διάλογοσ.

Ραρ' όλα αυτά, δεν μποροφςα να λείπω από τον δρόμο, αυτό ζνιωκα κι αυτό ζκανα. Εκεί
μάκαινα, εκεί γράφονται άλλωςτε και τα βιβλία. Δεν μποροφςα να μθ ςυμμετζχω ςτουσ
αγϊνεσ που διεξάγονταν. Πςο ικελα να βγει το βιβλίο και να μθ με πιάςουν εκείνο το
διάςτθμα, τόςο ρίςκαρα τθ ηωι μου ςτο να με πιάςουν, αφοφ αυτό ςυμβαίνει όταν
αγωνίηεςαι αναρχικά, δθλαδι ζκτοσ και ενάντια από τα νομικά όρια του αγϊνα που ς’ ορίηει
το κράτοσ. Δε κα μποροφςα ποτζ να γράψω ζνα βιβλίο απομονωμζνοσ, ςαν κάποιουσ άλλουσ
καλλιτεχνάδεσ. Να ςτεροφμαι τθ ηωι και να μθν αγωνίηομαι. Ζχουμε πόλεμο και δε κα
μποροφςα να λείπω, παρά μόνο να είμαι ενεργά μζςα ς’ αυτόν και ασ με ςκότωναν.

Κανζνα κζμα δεν εξαντλείται, κανζνα κζμα δεν μπορεί να τελειϊςει. Ζτςι ό,τι γράφω, είναι
κάτι μεταξφ και άλλων που μπορεί να μθν ζγραψα.

•••••

Ρεποίκθςθ μου είναι ότι θ επαναςτατικι δράςθ και θ κοινωνικι απελευκζρωςθ δε

χρειάηονται τθν Αναρχία και τον Κομμουνιςμό ωσ δυο διαφορετικζσ ζννοιεσ, αλλά αυτό που
χρειαηόμαςτε είναι μια μόνο ζννοια, αφοφ αυτοί οι δυο όροι ςτθν πραγματικότθτα
εκφράηουν μία και μόνο ζννοια. Οφείλουμε να υπάρχει μία ζννοια, όχι γιατί υπάρχει μία
αμετάβλθτθ, πλιρθσ αλικεια, αλλά γιατί υπάρχει μόνο ζνασ ηωντανόσ, πολυςφνκετοσ
οργανιςμόσ που ςυνκζτει και αποβάλλει τα διάφορα και άπειρα ερεκίςματα που δζχεται.

Μπορεί ιςτορικά -και όχι ςτθν πραγματικότθτα επί τθσ πραγματικισ ουςίασ- ο Κομμουνιςμόσ
και θ Αναρχία να διζφεραν ςε πολλζσ περιπτϊςεισ, να είχαν άλλθ μορφι και να τράβθξαν
άλλθ πορεία, φτάνοντασ μζχρι και ςτο ςθμείο να αλλθλοςκοτωκοφν, αλλά αυτό που κα
ζπρεπε να υπάρχει είναι μόνο μία ζννοια, γιατί υπάρχει μόνο μία ζννοια. Μπορεί οι υλικζσ
ςυνκικεσ να δθμιοφργθςαν μια ιςτορικι αναγκαιότθτα που να χρειάςτθκε “ςφγκρουςθ” (και
ςυνάμα εξζλιξθ) ανάμεςα ςτουσ επαναςτάτεσ, αλλά αυτό που κα ζπρεπε να δθμιουργθκεί
μζςα από τθ ςφγκρουςθ δε κα ζπρεπε να ιταν θ Αναρχία, αφοφ αυτι πάντα υπιρχε (ι αν
κεσ να ποφμε «ο Κομμουνιςμόσ, αφοφ αυτόσ πάντα υπιρχε»), αλλά να
απονοθματοδοτιςουμε, να επανοθματοδοτιςουμε και να εξελίςςουμε κάποια πράγματα.

12
Μπορεί κάποιοι από τουσ κομμουνιςτζσ ν’ άρχιςαν να γίνονται αναρχικοί,
αναρχοκομμουνιςτζσ, ελευκεριακοί κομμουνιςτζσ, αφοφ ο άλλοσ δρόμοσ κα ιταν να γίνουν
κρατιςτζσ “κομμουνιςτζσ”(ςχιμα οξφμωρο και γι’αυτό βάηουμε ειςαγωγικά), αλλά λίγοι ιταν
αυτοί που κατανόθςαν ότι ζπρεπε να εξελίςςουμε τον Κομμουνιςμό (ι τθν Αναρχία) που
άρχιςε να αλλοτριϊνεται.

Πμωσ κάτι τζτοιο δεν πρζπει να γίνει εξαναγκαςτικά, αλλά να καταλάβουμε πραγματικά
μζςα μασ τι εννοοφμε. Το κζμα δεν είναι να υπάρξει μια ςφνκεςθ κομμουνιςτϊν και
αναρχικϊν, κρατϊντασ ο κακζνασ τα χαρακτθριςτικά του, αντιλαμβάνοντασ και τουσ δυο ωσ
κάτι το διαφορετικό. Το κζμα δεν είναι να τουσ αντιλθφκοφμε ςτο “τϊρα” ωσ κάτι όμοιο και
να ενϊςουμε δφο όμοια. Τότε δε κα υπιρχε λόγοσ να το κάνουμε, εάν αυτά ιταν όμοια. Το
κζμα δεν είναι να ενϊςουμε δυο πράγματα που διαφζρουν, γιατί το μόνο που κα
καταφζρουμε είναι να ενϊςουμε πράγματα που ςτο “τϊρα” είναι αντιτικζμενα ςε κάποια
ςθμεία μεταξφ τουσ, δθμιουργϊντασ μια oπιςκoδρομικι ςφνκεςθ χωρίσ να ζχει γίνει πρϊτα
μια επαναςτατικι ςφγκρουςθ. Για εμάσ, οι διαφορζσ μεταξφ τθσ ζννοιασ τθσ Αναρχίασ και τθσ
ζννοιασ του Κομμουνιςμοφ ςτθν πραγματικότθτα δεν υπάρχουν, αλλά αρχίηουν να υπάρχουν
όςο υπάρχουν ςτα μυαλά κάποιων και τότε αρχίηει να υπάρχει και το πρόβλθμα. Πταν το
επαναςτατικό “Ζνα” χωρίηεται ςε επαναςτατικά “Δυο”, αρχίηουν να υπάρχουν και κάποιεσ
διαφορζσ.

Κάποιοι άρχιςαν ν’ αντιλαμβάνονται τον Κομμουνιςμό ωσ αριςτερά, αφοφ πρϊτα κάποιοι

κατάφεραν να το κάνουν πράξθ αυτό (ζχουμε ςυναντιςει ανκρϊπουσ που ςτθν ουςία είναι
αριςτεροί και απλά λειτουργοφν μζςα ςε αναρχικοφσ αυτοοργανωμζνουσ χϊρουσ και ζχουμε
γνωρίςει “αναρχικοφσ” που λειτουργοφν με αριςτερά χαρακτθριςτικά).
Κάποιοι άρχιςαν ν’ αντιλαμβάνονται τθν Αναρχία ωσ αντικομμουνιςμό, αφοφ πρϊτα κάποιοι
κατάφεραν να το κάνουν πράξθ αυτό. Θ Αναρχία και ο Κομμουνιςμόσ πρζπει να εκφράηουν
μόνο μία ζννοια (και για κάποιουσ αυτό ιςχφει). Αυτι θ ζννοια δε κα πάρει υπόςταςθ μζςα
από μια επαναςτατικι ςφγκρουςθ και μζςα από μια επαναςτατικι ςφνκεςθ μεταξφ τθσ
Αναρχίασ και του Κομμουνιςμοφ. Θ επαναςτατικι ςφγκρουςθ και ςφνκεςθ κα γίνει μζςα
ςτον ζνα και μοναδικό πολυςφνκετο οργανιςμό τθσ επαναςτατικισ δράςθσ. Ο πολυςφνκετοσ
οργανιςμόσ παραμζνει ηωντανόσ και εξελίςςεται παίρνοντασ κομμάτια μζςα από τθν
επαναςτατικι πορεία τθσ επανάςταςθσ (αν κεσ πεσ τθν Αναρχία ι Κομμουνιςμό), και όχι
παίρνοντασ ςτοιχεία και από τον Κομμουνιςμό και από τθν Αναρχία.

Θ επαναςτατικι αυτι διαδικαςία δεν ζχει να κάνει με μια προςιλωςθ ςε κάτι που χάκθκε
ςτο χκεσ, δε κζλει να μείνει ςτάςιμθ ςτο ςιμερα, οφτε και κζλει (οφτε και γίνεται φυςικά) να
δθμιουργιςει ξαφνικά κάτι το καινοφριο μζςα από παρκενογζνεςθ.

Μόνο θ πραγματικι επαναςτατικι διαλεκτικι διαδικαςία ςε εξελίςςει πραγματικά, κα

επιτεκεί ςτο υπάρχον και κα ς’ απελευκερϊςει. Αυτι θ επαναςτατικι διαδικαςία υπάρχει,
αλλά δυςτυχϊσ από ελάχιςτουσ ανκρϊπουσ.
13
H επαναςτατικι κεϊρθςθ και πρακτικι δεν μπορεί ν’ αλλάξει και ςτθ κζςθ τθσ να ζρκει μια
άλλθ καινοφρια που κα τθν αντικαταςτιςει. Απλά αυτό που ςυμβαίνει (αν και δε ςυμβαίνει
με τον καλφτερο δυνατό τρόπο που κα μποροφςε να γίνεται -και αυτό είναι το ςθμαντικό
πρόβλθμα) είναι ότι ςτθν υπάρχουςα αζναθ επαναςτατικι κεϊρθςθ και πρακτικι τα
πράγματα μεταβάλλονται κι αλλάηουν, και θ επαναςτατικι δράςθ εμπλουτίηεται ςυνεχϊσ.

Είμαι Αναρχικόσ, είμαι Κομμουνιςτισ, είμαι Επαναςτάτθσ, αυτοί είναι οι όροι που ςτθν ουςία
υποδθλϊνουν τθν ίδια ζννοια. Εάν κζλουμε να πάμε τα πράγματα λίγο παραπζρα, κα λζγαμε
ότι ίςωσ είναι άτοπο να φωνάηουμε «για τθν Αναρχία και τον Κομμουνιςμό» ι «με τθν
Αναρχία και τον Κομμουνιςμό», αφοφ αυτά ςτθν πραγματικότθτα υποδθλϊνουν το ίδιο
πράγμα. Πμωσ, αυτό φυςικά και ςυμβαίνει, όταν κάποιοι είναι αναρχικοί με ολίγον
Κομμουνιςμό και κομμουνιςτζσ με ολίγθ Αναρχία.
Εμείσ δε λζμε ενάντια ςτθν Αναρχία ι ενάντια ςτο Κομμουνιςμό, αλλά μιλάμε για ζναν και
μοναδικό όρο που κα ζπρεπε να υπάρχει (που φυςικά δεν αποκλείει τθν πολυμορφικότθτα
μζςα του) και που ςτθν ουςία υπάρχει.

Ζτςι και οι περιςςότεροι που ονομάηονται αναρχοκομμουνιςτζσ (που φωνάηουν το ςφνκθμα

«για/με τθν Αναρχία και τον Κομμουνιςμό»), αυτό που απλά εννοοφν είναι μία ζνωςθ μεταξφ
των αναρχικϊν και των κομμουνιςτϊν (είτε κρατϊντασ ο κακζνασ τα χαρακτθριςτικά του, είτε
μια ςυνδυαςτικι ζνωςθ αυτϊν των δφο) και όχι τθν ανάγκθ φπαρξθσ ενόσ όρου με μία και
μοναδικι ζννοια.

14
 ΑΝΑΡΧΙΑ

ΑΝΑΡΧΙΑ

Ο αλλοτριωμζνοσ άνκρωποσ δυςκολευόταν να καταλάβει…

Από τθ μια ταυτιηόταν με το υπάρχον, ςτθρίηοντασ το κακετί ςάπιο και από τθν άλλθ ζλεγε
«εγϊ δεν ανικω πουκενά, το μόνο που μ’ εκφράηει είναι το ονοματεπϊνυμό μου».
Τότε του είπα πωσ «ςε μια κοινωνία ταξικι πρζπει να πάρεισ κζςθ, ι κα είςαι από τθν
πλευρά των καταπιεςτϊν ι κα είςαι από τθν πλευρά των καταπιεςμζνων. Κι επειδι οι
καταπιεςμζνοι δεν είναι όλοι επαναςτάτεσ, αυτό που οφείλεισ να κάνεισ, είναι να δϊςεισ ςτα
πάντα γφρω ςου ζνα επαναςτατικό “χρϊμα”».
Ο αλλοτριωμζνοσ οφρλιαξε, ςε μια ζνδειξθ εξεγερτικότθτασ και είπε «Δε κζλω να είμαι
τίποτα! Οφτε κάποιο κόμμα, οφτε κάποια ιδεολογία, οφτε κάποια αρχι! Κζλω να είμαι ο
εαυτόσ μου! Και τότε του είπα «E, αυτό είναι να είςαι αναρχικόσ! Σίγουρα δεν είναι μόνο
αυτό, αλλά είναι και αυτό! Αρκεί όμωσ αυτό που λεσ, πραγματικά να το καταλάβεισ. Γιατί αν
δεν το κατανοιςεισ εισ βάκοσ, τότε μπορεί να είςαι ο εαυτόσ ςου, αλλά να είςαι ζνασ
φαςίςτασ. Τότε μπορεί να είςαι ο εαυτόσ ςου και να είςαι ζνασ καπιταλιςτισ. Γιατί αν δεν το
ςυνειδθτοποιιςεισ πραγματικά, τθ ςτιγμι που εςφ κα νομίηεισ ότι είςαι ο εαυτόσ ςου, το
μόνο που τελικά κα είςαι, κα είναι ζνα ακόμα κομμάτι aπ’ το ςάπιο υπάρχον. Πςο δεν είςαι
άνκρωποσ, οφείλεισ να είςαι αναρχικόσ και όταν κα γίνεισ άνκρωποσ, δε κα ςταματιςεισ
ποτζ να είςαι αναρχικόσ!».

Δυςτυχϊσ ςκζφτθκεσ και δεν κατάλαβεσ! Νόμιηεσ ότι κακιςμζνοσ ςτον καναπζ ςου, λζγοντασ
ςυνεχϊσ «είμαι ο εαυτόσ μου, είμαι ο εαυτόσ μου», κα κατακτοφςεσ τον χαμζνο ςου εαυτό.
Νόμιηεσ ότι μποροφςεσ να ηιςεισ επαναςτατικά μζςα ς’ζνα ςάπιο υπάρχον, χωρίσ κακόλου
να τ’ ακουμπάσ. Πμωσ, αν κεσ να ξαναγίνεισ ο εαυτόσ ςου, οφείλεισ να επιτεκείσ ςτο
υπάρχον, οφείλεισ να ζχεισ τθν άρνθςθ τθσ άρνθςθσ, τθ μόνθ πραγματικι δθμιουργία. Ο
άνκρωποσ πραγματϊνεται μζςα από μια ςχζςθ αλλθλεπίδραςθσ και μόνο τότε κατακτιζται θ
μοναδικότθτα του εαυτοφ του.

•••••

Θ Αναρχία δεν είναι ζνα φίλτρο με μαγικζσ ιδιότθτεσ, που όταν το πίνεισ νιϊκεισ πιο δυνατόσ.
Αντικζτωσ, αυτό που ςου λζει ςυνεχϊσ είναι «να βρεισ μζςα ςου τθ δφναμθ». Θ Αναρχία δεν
είναι ζνασ άυλοσ ι υλικόσ φορζασ γραπτοφ και εικαςτικοφ περιεχομζνου, που αιωρείται
πάνω από το κεφάλι ςου και ανά πάςα ςτιγμι ςου μακαίνει τί είναι θ ηωι. Θ Αναρχία δε
κζλει τα υποκείμενα πακθτικά, αλλά ςου φωνάηει «δράςε, αν κεσ να μάκεισ». Θ Αναρχία δε
κζλει οφτε για μια ςτιγμι να μπει ωσ διαμεςολαβθτισ ανάμεςα ςτον άνκρωπο και τθ ηωι.

15
Θ Αναρχία είναι θ ηωντανι επαναςτατικι (κόςμο)κεϊρθςθ και (κόςμο)πρακτικι που διαρκϊσ
βρίςκεται ςε κίνθςθ, όπωσ και ο κόςμοσ γφρω τθσ. Θ Αναρχία δεν είναι μια κλειςτι
επικεϊρθςθ με ςυγκεκριμζνθ κεματολογία, δεν αυτοπεριορίηεται. Είναι μια ςυνολικι
επαναςτατικι κεϊρθςθ και πρακτικι με απεριόριςτα, ςυνεχισ διάρκειασ, αναπτυςςόμενα
χαρακτθριςτικά. Θ γνϊςθ είναι απεριόριςτθ, άρα ςυνεχϊσ προςτίκενται ςτθν Αναρχία και
αλλά μεταβαλλόμενα χαρακτθριςτικά. Θ επαναςτατικι κεϊρθςθ και πρακτικι ςυνδζεται με
τθ κεωρία και τθν πράξθ.
Θ “πράξθ” προθγικθκε τθσ κεωρίασ. Θ κίνθςθ, θ δράςθ, θ ενζργεια προθγικθκε τθσ
ςυνείδθςθσ. Θ “φλθ” προθγικθκε απo τουσ “οργανιςμοφσ”, οι κινιςεισ των οργανιςμϊν
προθγικθκαν από τθ ςυνείδθςθ και τθ κεωρία του ανκρϊπου. Ακόμθ κι όταν ο άνκρωποσ
είναι βρζφοσ, πράττει περιςςότερο οργανικά, ενςτικτωδϊσ και ηωϊδεσ.
Πμωσ ο άνκρωποσ ζχει ςυνείδθςθ και από τθ “ςτιγμι” που αυτι γίνεται όλο και πιο ζντονθ,
ο άνκρωποσ δεν κινείται απλά, αλλά πράττει με περιεχόμενο. Από τθ “ςτιγμι” που θ
ςυνείδθςθ γίνεται ζντονθ, τότε θ πράξθ δεν προθγείται από τθ κεωρία, αλλά ςυνδζονται
διαλεκτικά (με ενότθτα και πάλθ). Δθλαδι, θ κεωρία είναι δθμιουργικι ωσ προσ τθν πράξθ
και δεν χαρακτθρίηεται ωσ μια απλι γενίκευςθ τθσ πείρασ τθσ πράξθσ. Θ πράξθ είναι
δθμιουργικι ωσ προσ τθ κεωρία και δε χαρακτθρίηεται ωσ μια απλι γενίκευςθ τθσ πείρασ τθσ
κεωρίασ .
Ρρζπει να καταλάβουμε ότι όταν ςκεφτόμαςτε και αυτό είναι μια πράξθ, είναι μια κίνθςθ με
περιεχόμενο. Θ κεωρία δεν είναι ιαχζσ λζξεων, αλλά παρατιρθςθ και εξζταςθ, είναι
ενεργθτικι δράςθ. Ππωσ και θ πράξθ δεν είναι μια απλι κίνθςθ, είναι κρίςθ, είναι γνϊςθ.
Ππωσ και θ κριτικι ςκζψθ είναι πρακτικι ςκζψθ, όχι μόνο από τθν πλευρά τθσ κίνθςθσ, αλλά
κι από τθν πλευρά τθσ ενεργθτικισ δράςθσ του υποκειμζνου ςε ςχζςθ με τον κόςμο γφρω
του.

Θ εξουςία αφινει να νοθκεί ότι θ κεωρία γεννάει τθν πράξθ, πετυχαίνοντασ μ’ αυτόν τον
τρόπο να κάνει τον άνκρωπο να κάκεται όλο και περιςςότερο ςτον καναπζ. Πμωσ θ δφναμθ
τθσ πράξθσ, το άγγιγμα, θ επαφι, θ ανίχνευςθ, θ αλλθλεπίδραςθ μασ με τθν φλθ, είναι κι
αυτά που κα μασ κάνουν να μάκουμε για τθ ηωι.

Θ Αναρχία δεν είναι ζνασ κόςμοσ με δικαιϊματα και υποχρεϊςεισ. Γιατί όςο υπάρχουν
δικαιϊματα και υποχρεϊςεισ, δεν είςαι ποτζ ελεφκεροσ. Το “δικαίωμα” ζρχεται να ςου
κυμίςει ότι δεν είςαι ζνασ άνκρωποσ εκατό τοισ εκατό ελεφκεροσ κι ότι ερχόμενο αυτό, κα
ζρκει να ςου γεμίςει τθ ςκλαβωμζνθ ελευκερία ςου με λίγο ελευκερία.
Σκλαβωμζνεσ ελευκερίεσ που ςυνεχίηουν τθ ςκλαβωμζνθ ηωι, δεν τισ κζλουμε!
Διαμεςολαβθτζσ που παραχωροφν δικαιϊματα για να τουσ ζχουμε και υποχρεϊςεισ, δεν
τουσ κζλουμε!
Θ Αναρχία δεν είναι ζνα ςφςτθμα που ςου δίνει ελευκερία. Γιατί όποιοσ ςου δίνει ελευκερία,
κάποια ςτιγμι μπορεί και να ςου τθν πάρει. Πςο υπάρχει ζνα ςφςτθμα που ςου παραχωρεί
“κάτι”, τόςο κα υπάρχει πάντα και μια ςχζςθ κυριαρχίασ, και θ κυριαρχία υπάρχει για να

16
εξυπθρετεί κάποια ςυμφζροντα. Συμφζροντα του κυρίαρχου ενάντια ςτον κυριαρχοφμενο. Θ
ελευκερία δεν παραχωρείται από κανζναν, πραγματϊνεται ελεφκερα από τισ ελεφκερεσ
ςχζςεισ των ανκρϊπων.
Στθν αναρχικι κοινωνία υπάρχει ευκφνθ, ςυνείδθςθ, ςυναίςκθςθ, κατανόθςθ.

Θ Αναρχία είναι πάντα εκεί για να ςου λζει ότι τα πάντα κατακτιοφνται με αγϊνεσ και δράςθ.
Πμωσ ο αγϊνασ πρζπει να είναι και ζνασ αγϊνασ δικόσ ςου και όχι ζνασ αγϊνασ μόνο των
άλλων. Ροιο το νόθμα να γευτείσ “κάτι”, ενϊ εςφ δεν αγωνίςτθκεσ κακόλου γι’ αυτό. Πμωσ
ακόμα και αν επιχειριςεισ να το γευτείσ, ενϊ δεν ζχεισ αγωνιςτεί, το γεφμα δε κα είναι
ολοκλθρωμζνο γευςτικά, αφοφ από τθ δθμιουργία του κα λείπει θ ςυμμετοχι ςου. Μόνον
όταν αγωνίηεςαι, μακαίνεισ πραγματικά το περιεχόμενο του “αντικειμζνου” και όχι όταν
αυτό ςου ζρχεται ξαφνικά, κάποια ςτιγμι. Μόνον τότε χαίρεςαι πραγματικά.
Κάκε φορά που θ Αναρχία δε βγαίνει ςτο δρόμο, τότε αυτι αρχίηει και μουχλιάηει. Πποιοσ
δεν είναι ηωντανόσ ςτο δρόμο, τότε κρατά ςτάςιμεσ τισ “ιδζεσ” του, δεν τισ εξελίςςει και
ςιγά-ςιγά τισ νεκρϊνει.

Θ Αναρχία δεν κατατάςςεται, δεν μπαίνει ςε φόρμεσ και πλαίςια. Δεν αμφιςβθτεί απλά,
αλλά αρνείται ριηικά το υπάρχον. Διαλφει το ςάπιο, δθμιουργεί τθ ηωι.

H Aναρχία δεν είναι ζνα πολιτικό ςφςτθμα που κα επικρατιςει και κα ςταματιςει τθν όποια
εξζλιξθ. Είναι θ ςυνεχισ τριβι των πραγμάτων που ςε οδθγεί ςτο καινοφριο. Δεν είναι κάτι
που κα εγκακιδρυκεί και κα επιβλθκεί με το ηόρι. Είναι θ ελεφκερθ, ςυνειδθτι ςυνζνωςθ
των ανκρϊπων. Βίαια τςακίηεισ, με αγάπθ δθμιουργείσ. Αυτι δεν εδραιϊνεται, αλλά ςυνεχϊσ
ςκορπίηεται. Θ Αναρχία δεν είναι μια ςτερεά, απόλυτθ ςτακερι, αλλά είναι μια ςυνεχισ
κίνθςθ απελευκζρωςθσ.

Θ Αναρχία είναι θ ατομικι και κοινωνικι απελευκζρωςθ.

Θ Αναρχία είναι ςτθ φφςθ μασ να υπάρχει. Πχι ωσ κάτι το αμετάβλθτο, ζμφυτο, που
βρίςκεται μόνο ςτουσ ανκρϊπουσ, αλλά ωσ μια ηωντανι, ςυνεχι, φυςικι κίνθςθ που
βρίςκεται παντοφ. Δθλαδι κάκε οργανιςμόσ κζλει να ηιςει μζςα ςτο περιβάλλον το οποίο
βρίςκεται. Κάκε οργανιςμόσ φζρει και τθν προςπάκεια αντίςταςθσ ςτο κάνατο του (παρόλο
που τα αλλοτριωμζνα περιβάλλοντα ζρχονται να ςκεπάςουν και να εξαφανίςουν τθν
Αναρχία). Ζτςι θ Αναρχία είναι θ διαλεκτικι τθσ αρμονίασ με τθ ςφγκρουςθ, βριςκόμενθ θ
μία ςυνεχϊσ μζςα ςτθν άλλθ. Δεν είναι μια απλι πάλθ μεταξφ ξεχωριςτϊν αντικζτων. Δεν
είναι μια απλι ξεχωριςτι δράςθ με μια ξεχωριςτι αντίδραςθ, οφτε είναι μια ξεχωριςτι κζςθ
με μια ξεχωριςτι αντίκεςθ, που οδθγοφν απλά όλεσ τουσ ςτθ ςφνκεςθ. Αυτό που πρζπει να
καταλάβουμε είναι ότι θ ςφγκρουςθ βρίςκεται μζςα ςε κάκε κζςθ και ςε κάκε αντίκεςθ,
βρίςκεται μζςα ςε κάκε δράςθ και ςε κάκε αντίδραςθ και δεν είναι κάποιο αποτζλεςμα που
ζρχεται κάποια ςτιγμι, εξαιτίασ μιασ άλλθσ ςχζςθσ (αφοφ υπάρχουν πάντα και παντοφ
ςυνεχείσ ςυγκροφςεισ). Θ ςφγκρουςθ υπάρχει ςυνεχϊσ, θ ςφγκρουςθ είναι θ αζναθ κίνθςθ

17
τθσ αλλθλεπίδραςθσ τθσ φλθσ.
Ζτςι θ αρμονία δεν ζχει υπόςταςθ χωρίσ τθ ςφγκρουςθ. Θρεμία και ακινθςία δεν υπάρχουν
ποτζ. Αρμονία είναι θ φυςιολογικι ροι τθσ ςφγκρουςθσ που ςε οδθγεί ςτθν εξζλιξθ. Αυτό
είναι και θ Αναρχία… Πταν τα πράγματα κυλοφν μακριά από δυϊςμοφσ, ακολουκϊντασ τθν
εξελικτικι, φυςικι πορεία τθσ διαρκοφσ ςφγκρουςθσ. Ο κακζνασ μασ όςο δεν παραμζνει ςτθ
φφςθ του και απομακρφνεται από αυτό που είναι και αλλοτριϊνεται, τότε όλο και πιο πολφ
χάνει κομμάτια τθσ Αναρχίασ του.

Θ Αναρχία δεν πιςτεφει ςε κανζναν δυϊςμό, που τα κομμάτια του υπάρχουν για να
ςυμπλθρϊνουν το ζνα το άλλο. Αυτι ζχει μια φυςιολογικι ροι, που δε χρειάηεται το καλό
και το κακό, τον πόλεμο και τθν ειρινθ, τθν ελευκερία και τθν ανελευκερία, γιατί αυτζσ οι
λζξεισ χρειάηονται θ μία τθν άλλθ για να ςτακοφν. Είναι μια ςυνειδθτι, πθγαία ςφγκρουςθ
που ςυνεχϊσ ςε προοδεφει. Με αυτό δεν εννοοφμε ότι δεν μποροφν να υπάρξουν θ
ελευκερία ι το καλό· όμωσ όχι ωσ τζτοια, παρά μόνο ωσ μια Αναρχία, παρά μόνο ωσ μια
κίνθςθ που κυλάει ςυνεχϊσ προοδευτικά. Θ Αναρχία γνωρίηει ότι ο δυϊςμόσ (που δεν είναι
ξζχωροσ από το ςφνολο) είναι απαραίτθτοσ για κάποιο χρονικό διάςτθμα για να ςε οδθγιςει
ςτθ νζα ςφνκεςθ, αλλά δε μζνει κακόλου ς’ αυτόν, διότι ςυνεχϊσ αδιάπαυςτα ςυγκροφεται.

Θ Αναρχία είναι ςφγκρουςθ. Θ ςφγκρουςθ είναι θ ιςχυρι, κινθτιρια δφναμθ τθσ εξζλιξθσ,
είναι θ απαραίτθτθ προχπόκεςθ για τθν πρόοδο. Μόνο θ ςφγκρουςθ μασ πθγαίνει μπροςτά.
Θ ςφγκρουςθ δεν είναι δυϊςτικι, τριϊςτικι ι κάποιου άλλου είδουσ ςφγκρουςθ,
κομματιάηοντασ τθν ενιαία πραγματικότθτα, αλλά είναι ςυνολικι (το ςφνολο αποτελείται και
από κομμάτια).

Θ Αναρχία πραγματϊνεται ςε ςχζςθ με τθν πραγματικότθτα. Δεν είναι εκείνο το αμετάβλθτο

ιδεϊδεσ που ς’ αυτό κα προςαρμοςτεί θ πραγματικότθτα. Ζτςι αυτι είναι πάντα επίκαιρθ.
Επειδι θ Αναρχία πραγματϊνεται ςε ςχζςθ με τθν πραγματικότθτα, αυτό δε ςθμαίνει ότι
προςαρμόηεται και ςε ςχζςθ με το αλλοτριωμζνο περιβάλλον, απλά αυτι, πολλζσ φορζσ,
χρθςιμοποιεί διαφορετικά μζςα ζκφραςθσ. H Αναρχία ηει μζςα ςτισ κοινωνικζσ ςυνκικεσ τθσ
κάκε εποχισ και γι’ αυτό ζχει επίγνωςθ των πραγμάτων. Αυτι λειτουργεί ςυνδυαςτικά, από
τθ μια βλζπει τισ υπάρχουςεσ κοινωνικζσ ςυνκικεσ και πράττει αναλόγωσ, από τθν άλλθ
προςπακεί να ξεπεράςει το υπάρχον, να ςυγκρουςτεί και να πάει τα πράγματα παραπζρα,
ακόμα κι αν αυτό δε φαντάηει εφικτό. Θ Αναρχία δε ςυμβιβάηεται, δεν αλλοτριϊνεται, επειδι
ο κόςμοσ φωνάηει «ςυμβιβάςου», «αλλοτριϊςου», οφτε όμωσ κάνει και μεγάλα
ψευτοεπαναςτατικά άλματα που βρίςκονται εκτόσ πραγματικότθτασ.

Θ Αναρχία δεν είναι κάτι το μθ πραγματοποιιςιμο, αλλά είναι θ κίνθςθ του εφικτοφ. Θ
κίνθςθ του ανζφικτου, που γίνεται εφικτό. Είναι θ φυςιολογικι ροι των πραγμάτων.

18
H Αναρχία δεν είναι ζνα κεωρθτικό ςφςτθμα αποκομμζνο από τθν κοινωνικοταξικι πάλθ. Θ
Αναρχία δε φοράει καμία πολιτικι μάςκα. Δεν αλλάηει προφίλ για να πετυχαίνει κάποιουσ
ςκοποφσ.

Θ Αναρχία δεν είναι μια αξεπζραςτθ ςτακερά που εξθγεί τα πάντα. Eίναι μια ςυνεχισ κίνθςθ
και διεργαςία που “λζει” πωσ όλα αλλάηουν, όλα είναι ςε ςυνεχι επεξιγθςθ και ανοιχτι
επανεξζταςθ. Αυτό είναι που τθν κάνει δυνατι, ποικιλόμορφθ και αζναθ. Δε κεϊρει τα
ςυμπεράςματα τθσ μοναδικά, οριςτικά και αμετακίνθτα, δεςμεφοντασ κάκε μεταγενζςτερθ
αναηιτθςθ. Τα πράγματα γφρω τθσ δεν τα αντιλαμβάνεται ωσ κλειςτζσ αλικειεσ και
νομοτζλειεσ, αλλά ωσ ςθμαντικά κομμάτια που τθν βοθκοφν να δυναμϊνει, να γίνεται πιο
προοδευτικι, πιο ςυγκρουςιακι και πιο κοντά ςτθν μεταβαλλόμενθ πραγματικότθτα.
Θ Αναρχία δεν αντιλαμβάνεται τα πράγματα γφρω τθσ ωσ εργαλεία για κάποιο ςκοπό, αλλά
ωσ ηωτικισ ςθμαςίασ κομμάτια για τθν φπαρξθ του οργανιςμοφ τθσ και τθσ αςταμάτθτθσ
κίνθςισ τθσ, ανεξαρτιτωσ εάν κάποια από τα κομμάτια τα παίρνει και τα κρατάει και κάποια
τα παίρνει και τα πετάει. Ζτςι θ Αναρχία κα πάρει κάτι από τθν τάδε “επιςτιμθ” και κάτι
άλλο κα τ’ αφιςει, κα πάρει κάτι από τθ φιλοςοφία και κάτι άλλο κα τ’ αφιςει. Με
επαναςτατικι κριτικι μελετά τθν κριτικι γνϊςθ, ζχοντασ ςυγκρουςιακι κζςθ ενάντια ςτο
τεχνολογικό-επιςτθμονικό ςφμπλεγμα, το οποίο είναι κομμάτι τθσ κυριαρχίασ.

Θ Αναρχία επθρεάηει και επθρεάηεται. Αυτοςυγκροφεται, αυτοςυμπλθρϊνεται, διορκϊνει,

αφαιρεί και προςκζτει πράγματα ςτον εαυτό τθσ, όχι για να γκρεμίςει τα κεμζλια τθσ, αφοφ
αυτά είναι γερά και δεν καταρρίπτονται, αλλά γιατί αυτι θ κίνθςθ είναι κομμάτι τθσ εξζλιξισ
τθσ.

Θ Αναρχία είναι ζνα μθ κλειςτό ςφνολο επιρροϊν, που πραγματϊνει ςυνεχείσ διαδικαςίεσ
διεργαςίασ. Θ κίνθςθ τθσ είναι προοδευτικι, ξερνϊντασ τον εκφυλιςμό και τθν πτϊςθ. Θ
Αναρχία επειδι δεν είναι κλειςτι και ςτακερι, δε ςθμαίνει ςυνάμα ότι είναι αφθρθμζνθ και
απροςτάτευτθ.
Θ Αναρχία δε δζχεται τθν οποιαδιποτε οπιςκοδρομικι πολυταςικότθτα, κάνοντασ τθν κολι,
αφοφ θ ίδια είναι πάντα γυμνι και κακαρι. Aσ αποβάλλουμε από τον ηωντανό οργανιςμό τθσ
Αναρχίασ κάκε λογισ μικρόβιο που παραςιτεί εισ βάροσ τθσ.

Θ Αναρχία δεν ζχει οφτε αρχι, οφτε τζλοσ. Είναι εκείνθ θ δυναμικι που υπιρχε και κα
υπάρχει για πάντα. Δεν ζχει χρονικό και τοπικό αρχικό ςθμείο εκκίνθςθσ και τερματιςμοφ.
Είναι ενάντια ςτισ αρχζσ του κράτουσ και τθσ εξουςίασ, είναι ενάντια ςτισ αρχζσ τθσ
ιδεολογίασ, είναι ενάντια ςε κάκε εςωτερικι και εξωτερικι αρχι που ζρχεται να ςου
επιβλθκεί…

H Aναρχία πραγματϊνεται ςυνεχϊσ. Μπορεί το περιβάλλον γφρω μασ να είναι αλλοτριωμζνο

και αυτι να μθν πραγματϊνεται ολάκερθ, αλλά παρόλο τισ όποιεσ δυςκολίεσ αυτι
πραγματϊνεται, ζςτω και ζνα κομμάτι τθσ.

19
Μθ ςε πιάνει ςτενοχϊρια που δε κα ηιςεισ τθν αναρχικι κοινωνία, ι ακόμα και τθ μεγάλθ
αναρχικι επανάςταςθ. Τθν Αναρχία τθν ζηθςεσ εδϊ, τθν Αναρχία τθν ζηθςεσ κάκε φορά που
δεν ζςκυψεσ το κεφάλι, κάκε φορά που τθν αλλθλεγγφθ τθν ζκανεσ πράξθ, κάκε φορά που
ζγραψεσ ζνα ςφνκθμα ςτον τοίχο, κάκε φορά που ζβαηεσ δυναμίτθ μζςα ςτουσ ναοφσ τθσ
μθτρόπολθσ, κάκε φορά που επαναςτατικά ζδραςεσ και δθμιοφργθςεσ, κάκε φορά που
αμφνκθκεσ, κάκε φορά που επιτζκθκεσ.

• Θ Αναρχία είναι επανάςταςθ. Θ επανάςταςθ είναι μια προοδευτικι ςυνεχισ κίνθςθ που
διαρκεί για πάντα. Είναι θ ανατροπι του υπάρχοντοσ. Είναι θ ατομικι και κοινωνικι
ανφψωςθ. Αυτι θ άρνθςθ τθσ άρνθςθσ του επαναςτατικοφ ατόμου με τθν άρνθςθ τθσ
άρνθςθσ του επαναςτατικοφ ςυνόλου ςυνδζεται διαλεκτικά και αμφίδρομα. Πποιοσ νομίηει
ότι μπορεί να κάνει μόνο ατομικι επανάςταςθ χωρίσ να ςυμμετζχει ςτθν κοινωνικι
επανάςταςθ, όπωσ και το αντίκετο, είναι πολφ γελαςμζνοσ.
Κομμάτι τθσ επανάςταςθσ είναι και θ εξζγερςθ. Δεν μποροφμε να μιλάμε για επαναςτάςεισ
χωρίσ να μιλάμε και για εξεγζρςεισ. Οι εξεγζρςεισ διαφζρουν από τισ επαναςτάςεισ, γιατί
μπορεί αυτζσ να είναι αυκόρμθτεσ, και τα υποκείμενα που ςυμμετζχουν ςε αυτζσ απλά και
μόνο “να αρνοφνται“ χωρίσ να ζχουν κάποια επαναςτατικά χαρακτθριςτικά. Ρολλζσ φορζσ ο
κόςμοσ εξεγείρεται, όχι γιατί κατανοεί τθν αλλοτρίωςθ, αλλά γιατί και αυτόσ, όντασ ζνα
κομμάτι τθσ, απλά το κάνει για να ξεςπάςει.
Θ επανάςταςθ είναι οργανωμζνθ και με ςυγκεκριμζνα χαρακτθριςτικά, είτε μιλάμε για τθν
κακθμερινι επανάςταςθ, είτε μιλάμε για τθν ςτιγμι που αυτι κα πάρει πιο μεγάλεσ
διαςτάςεισ. Θ επανάςταςθ δεν είναι ξαφνικι, όχι μόνο γιατί πραγματϊνεται διαρκϊσ ωσ
κίνθςθ, αλλά και γιατί προετοιμάηεται, ϊςτε να είναι πιο ιςχυρι, κακθμερινά από τουσ
επαναςτάτεσ. Πμωσ ς’ ζναν κόςμο ταξικό, δεν μποροφμε να μιλάμε απλά μόνο για
επανάςταςθ, αλλά για μια αναρχικι επανάςταςθ. Θ επανάςταςθ ς’αυτόν τον κόςμο δεν
είναι για όλουσ το ίδιο, είναι χωριςμζνθ ςυνειδθςιακά και ταξικά, οπότε ο κακζνασ από το
μζροσ του μιλάει και γι’ άλλου είδουσ επανάςταςθ. Ζτςι είναι αναγκαίο από μζρουσ μασ να
βάλουμε ςτθν επανάςταςθ μασ τα χαρακτθριςτικά που κζλουμε. Θ Επανάςταςθ μασ δεν
ςτοχεφει ςτθν αντικατάςταςθ τθσ εξουςίασ με μια άλλθ εξουςία, δεν είναι κρθςκευτικι, δεν
είναι αντεπαναςτατικι, είναι αναρχικι και διαρκισ. Θ Επανάςταςθ δεν αφορά τουσ
υπάρχοντεσ αναρχικοφσ, αλλά ολόκλθρθ τθν κοινωνία.
Υπάρχουν επαναςτάςεισ που τα αναρχικά χαρακτθριςτικά είναι λίγα μζςα ς’ αυτζσ, αλλά
βλζπουμε ότι αυτι θ επανάςταςθ μπορεί να ςυμβάλλει ςτθν όποια εξζλιξθ τθσ κοινωνίασ.
Πμωσ θ πραγματικι απελευκζρωςθ κα ζρκει μζςα από τθν αναρχικι επανάςταςθ, δθλαδι
από τθν κοινωνικι επανάςταςθ που κα ζχει αναρχικά χαρακτθριςτικά.

Μζςα ςτισ εξεγζρςεισ και τισ επαναςτάςεισ μπορεί να ειςχωριςει ο κάκε λογισ ρουφιάνοσ,
το κάκε λογισ αντιδραςτικό-αντεπαναςτατικό ςτοιχείο, γι’ αυτό ασ προςζχουμε.Tισ
εξεγζρςεισ, όπωσ είναι φυςικό, δεν τισ ξεκινοφν πάντα αναρχικοί, όμωσ αυτοί οφείλουν
πάντα να ςυμμετζχουν ςε αυτζσ. Ωςτόςο, θ επανάςταςθ που κα ςτοχεφςει ςτθν πραγματικι

20
κοινωνικι ανατροπι, κα πρζπει να ξεκινιςει από αναρχικοφσ, κομμουνιςτζσ και
αναρχοκομμουνιςτζσ. Πχι γιατί αυτοί ζχουν πάντα τα καλφτερα αντανακλαςτικά ι δεν
μποροφν αν κζλουν, ερχόμενοι ωσ δεφτεροι να γεμίςουν τθν επανάςταςθ με αναρχικά
χαρακτθριςτικά, αλλά γιατί θ επανάςταςθ ζχει ιδθ ξεκινιςει και ανεξάρτθτα από το πότε
αυτι κα πάρει μεγάλεσ διαςτάςεισ, οι αναρχικοί, οι κομμουνιςτζσ και οι
αναρχοκομμουνιςτζσ, είναι ιδθ οι πρϊτοι που ξεκίνθςαν τθν αναρχικι επανάςταςθ, αφοφ
αυτοί είναι που δουλεφουν προσ αυτιν τθν κατεφκυνςθ. (Πςον αφορά ςτο παρελκόν, οι
επαναςτάςεισ ξεκίνθςαν από τουσ αντίςτοιχουσ επαναςτάτεσ του παρελκόντοσ, που παρά τισ
όποιεσ διαφορζσ είχαν με το αναρχικό κίνθμα που εμφανίςτθκε αργότερα, ιταν και αυτοί
πάντα κομμάτι τθσ ίδιασ, τθσ μίασ και μοναδικισ επαναςτατικισ επανάςταςθσ, τθσ αναρχικισ
επανάςταςθσ που διαρκεί για πάντα. Ακόμθ και όταν δεν υπιρχαν και δε κα υπάρχουν
ταξικζσ κοινωνίεσ, θ επανάςταςθ πάλι υπιρχε και κα υπάρχει ωσ πρόοδοσ του ανκρϊπου.) •

Θ Αναρχία δεν είναι προϊόν τθσ αδικίασ ενόσ ηθμιογόνου ςυςτιματοσ. Ζχει υπόςταςθ και
χωρίσ τθν αδικία. Θ Αναρχία είναι κίνθςθ προοδευτικι.

Θ Αναρχία είναι ο αταξικόσ, αναρχικόσ κόςμοσ, χωρίσ εξουςία και κυβζρνθςθ.

Θ Αναρχία είναι ενάντια ςτθν ταξικι κοινωνία. Αυτι, όχι μόνο δε κζλει να υπάρχουν
κοινωνικζσ τάξεισ, αλλά εναντιϊνεται ςε κάκε τάξθ, ςε κάκε καλοφπι, ςε κάκε ρόλο, ςε κάκε
κλειςτό ςφςτθμα ςκζψεων, ςε κάκε κλουβί που ςε κζλει ιςυχο και γονατιςμζνο. Είναι
ενάντια ςτθν τάξθ του εξαναγκαςμοφ. Είναι ενάντια ςε κακετί που επιβάλλει τθ μορφι του.
Αγωνιηόμαςτε για ζναν κόςμο ελεφκερο, όπου τα πράγματα κα ρζουν ςυνειδθςιακά πθγαία.
Θ Αναρχία γνωρίηει ότι υπάρχει πάντα μια ςχζςθ μεταξφ τθσ τάξθσ και τθσ αταξίασ, τθσ
ενότθτασ και τθσ πάλθσ, τθσ ςφγκρουςθσ με τθν αρμονία και τθν ιςορροπία (όχι ακινθςία),
τθσ δράςθσ με τθν αντίδραςθ, τθσ κζςθσ με τθν αντίκεςθ. Ζτςι υπάρχει ςφνκεςθ και αλλαγι.
Από τθν άρνθςθ, ςτθν άρνθςθ τθσ άρνθςθσ (θ οποία εμπεριζχει και τθ κζςθ και τθν
κατάφαςθ).

Θ Αναρχία είναι θ ελεφκερθ χειραφζτθςθ και ανάπτυξθ των ανκρϊπων (δεν μπορεί θ
χειραφζτθςθ να είναι αλλιϊσ, παρά μόνο ελεφκερθ). Θ Αναρχία είναι ο επαναςτατικόσ,
προοδευτικόσ εγωιςμόσ όλων των ανκρϊπων που δεν είναι εισ βάροσ κανενόσ. Ζνασ
εγωιςμόσ που δεν πραγματϊνεται από ζνα μεταφυςικό εγϊ, αποκομμζνο από τθν κοινωνία,
αλλά μζςα από τθ δφναμθ του δικοφ του “εγϊ”, αλλθλεπιδρϊντασ με τθ δφναμθ των άλλων
υποκειμζνων. Μια ατομικι αυτοπραγμάτωςθ μζςω τθσ κοινωνικισ ςυνεργαςίασ.

Θ Αναρχία είναι θ άρνθςθ του υπάρχοντοσ και θ κατάφαςθ τθσ ηωισ. Πταν μιλάμε για ολικι
καταςτροφι του υπάρχοντοσ, δε μιλάμε για καταςτροφι όλου το κόςμου, αλλά για
οτιδιποτε καταςτρζφει και δεν εξελίςςει τθ ηωι. Αρνοφμαι το υπάρχον δε ςθμαίνει
αγωνίηομαι εκτόσ πραγματικότθτασ.

21
Θ Αναρχία είναι ζνασ αγϊνασ για τθν ολικι απελευκζρωςθ. Ολικι απελευκζρωςθ ανκρϊπων,
ηϊων και φφςθσ. Θ Αναρχία είναι ζνασ αγϊνασ για τουσ ανκρϊπουσ που ζφυγαν, για τουσ
ανκρϊπουσ που υπάρχουν, για τουσ ανκρϊπουσ που κα ζρκουν.

H Αναρχία δεν προςπακεί να ςε κρφψει μζςα ςτα ιδεαλιςτικά, αμετάβλθτα “είναι” και “εγϊ”
τθσ αδράνειασ. Θ Αναρχία δε ςου μιλάει για ξεχαςμζνα ιερά παρελκόντα, που μζςα ςτο
ομιχλϊδεσ πιςωγφριςμα, υπνωτιςμζνοσ και χαμζνοσ μζςα ςτθν καταχνιά κα είςαι ζτοιμοσ να
παραδοκείσ ςτθν εξουςία. Θ Αναρχία είναι δράςθ.

Θ Αναρχία είναι θ ουτοπία, είναι θ ολοηϊντανθ κίνθςθ που κάνει τθν ευτοπία εφικτι. Θ
ουτοπία δεν είναι εγκακίδρυςθ, αλλά είναι θ ςυνεχισ εξζλιξθ. Δεν είναι κάπου εκεί ψθλά
που περιμζνει απλά να τθν εκπλθρϊςεισ (ωσ ςκοπό) και όταν τθν εκπλθρϊςεισ κα ξεκινιςει θ
διαδικαςία υλοποίθςθσ τθσ επόμενθσ ουτοπίασ, αλλά θ ουτοπία είναι θ ίδια θ δράςθ. Πλθ θ
ιςτορία τθσ ανκρωπότθτασ ιταν, είναι και κα είναι βαςιςμζνθ ςτθν ουτοπία. Είναι θ
επαναςτατικι διαδικαςία που δε ςτοχεφει να δράςει ςε αυτό που ξζρει ότι μπορεί να γίνει,
αλλά είναι θ δράςθ που μπορεί και κάνει το αδφνατο δυνατό. Κάκε ςθμερινι κατάκτθςθ
ιταν θ χκεςινι ςου “ουτοπία”, δθλαδι κάτι που νόμιηεσ ότι με τίποτα δε κα μποροφςε να
γίνει. Κάκε ςθμερινι κατάκτθςθ ιταν θ δικι μου Ουτοπία, δθλαδι θ δικι μου κζλθςθ και το
δικό μου πείςμα ότι μποροφμε να τα καταφζρουμε. Θ δικι ςου ουτοπία είναι θ δυςτοπία τθσ
ηωισ ςου. Είναι ο φόβοσ ςου να δράςεισ. Ραραδομζνοσ ςτθν αδράνεια και ςτθν
ανευκυνότθτα, προτιμάσ να φωνάηεισ ότι “αυτά” είναι ανζφικτα και ψεφτικα, προτιμϊντασ
να μθν αγωνιςτείσ ποτζ.

• H Aναρχία δεν είναι ιδεολογία. H ιδεολογία είναι πίςτθ ςτθ δφναμθ μιασ μεγάλθσ ιδζασ και
θ Αναρχία δεν πιςτεφει ςε καμία μεγάλθ ιδζα, ςε κανζναν κεό, ςε καμία πατρίδα, ςε κανζνα
κράτοσ, ςε κανζναν αφζντθ. Δεν πιςτεφει ςε καμία θκικι, ςε κανζναν ιρωα, ςε κανζνα
μάρτυρα, ςε πεφωτιςμζνουσ ειδικοφσ, ςε καμία απελευκερωτικι εξουςία. Ζτςι ο αναρχικόσ
δε χρειάηεται να είναι πιαςμζνοσ από κάπου για να νιϊςει δυνατόσ. Δε κα τον δεισ ποτζ
γαντηωμζνο, προςπακϊντασ μετζωροσ να βρει από κάπου το νόθμα τθσ ηωισ. Αυτόσ γνωρίηει
που μπορεί να βρει το νόθμα ςτθ ηωι, ξζρει ότι θ δφναμθ βρίςκεται μζςα του και ςε
ςυνεργαςία με τουσ άλλουσ ανκρϊπουσ.

Θ Αναρχία δεν είναι εποπτεία και επιτιρθςθ, δεν είναι υποταγι και υπακοι.

Θ Αναρχία κινείται ελεφκερθ. Φζρει μζςα τθσ τθ ςφγκρουςθ, τθ δθμιουργία, τθν

επαναςτατικι δράςθ, δεν πορεφεται από καμία μεγάλθ ιδζα. Οι μεγάλεσ ιδζεσ είναι γι’
αυτοφσ που βλζπουν τα πράγματα ςαν απεικονίςεισ μιασ απόλυτθσ ιδζασ. Γι’ αυτοφσ που δε
δροφνε, που δεν αντιλαμβάνονται τι είναι ο κόςμοσ, που δεν καταλαβαίνουν τον εαυτό τουσ.
Γι’ αυτοφσ είναι οι ιδεολογίεσ, γι’ αυτοφσ είναι και ο κάκε λογισ ρόλοσ.

22
Θ Αναρχία δεν μπορεί να είναι ιδεολογία, αφοφ οι ιδεολογίεσ είναι κλειςτά ςυςτιματα
ςκζψθσ, που αντί να μελετοφν τον κόςμο, προςπακοφν να τον χωρζςουν εντόσ τουσ. Θ
ιδεολογία απολυτοποιεί, περιορίηει και εξιδανικεφει τα πράγματα. Βλζπει τον κόςμο μζςα
από ςτενότθτα, αντιλαμβάνοντασ μόνο ζνα κομμάτι τθσ πραγματικότθτασ, κοιτϊντασ τα
πράγματα μερικά και κολά. Θ ιδεολογία βρίςκεται παντοφ και ςε καταναγκάηει. Αυτι
προςπακεί κακετί ωφζλιμο να το βάλει μζςα ςε κεςμικά πλαίςια, αντί το ωφζλιμο να είναι
πανανκρϊπινο.
Αντί να ςτοχάηεςαι και να δρασ, υπάρχει μια αμετάβλθτθ ιδεολογία που ςε αφινει ςτθν
αδράνεια, που ςου λζει «Υπάκουςε, μθ φζρνεισ αντιρριςεισ για τίποτα! Φανατίςου, κυςίαςε
τον εαυτό ςου!».
Κάκε ιδεολογία κα ςυμβιβαςτεί και ςτο τζλοσ κα ςε πουλιςει, ενϊ τθν ίδια ςτιγμι εςφ
πιςτεφεισ ςε αυτιν και ςτερείςαι τα πάντα.

Θ ςυνεχισ κίνθςθ και αλλθλεπίδραςθ δεν αφινει κανζνα περικϊριο πίςτθσ ςε απόλυτεσ
ιδζεσ. Κανζνασ πραγματικόσ επαναςτάτθσ δεν ζχει ανάγκθ από καμία ιδεολογία, όςο και αν
πολλοί αγωνιςτζσ πζφτουν ςε αυτιν τθν παγίδα. Οι επαναςτάτεσ δεν ζχουν ανάγκθ να
πιαςτοφν από πράγματα που τουσ αφινουν.
Θ επαναςτατικι κεϊρθςθ και πρακτικι με κριτικι ςκζψθ και ανάλυςθ, με εμβάκυνςθ και
δράςθ, (αυτο)ςυγκροφεται, μελετά και αναηθτεί ςυνεχϊσ. Χρθςιμοποιεί τα “εργαλεία” τθσ
διαλεκτικά, προςπακϊντασ να διειςδφςει μζςα ςτο ςφνολο, γνωρίηοντασ ότι θ γνϊςθ είναι
απεριόριςτθ.
Απεναντίασ, θ κάκε ιδεολογία πιςτεφει ότι μζςα τθσ μπορεί να χωρζςει όλο το ςφνολο τθσ
πραγματικότθτασ, τθ ςτιγμι που αυτι το μόνο που κάνει είναι να βλζπει τα πράγματα ελλιπι
και αποςπαςματικά. Θ ιδεολογία προςπακεί να κατανοιςει τα φαινόμενα ξζχωρα από το
περιβάλλον ςτο οποίο αυτά βρίςκονται.

Αν ακοφςεισ διάφορουσ αςτοφσ να λζνε για το τζλοσ των ιδεολογιϊν, μθ νομίηεισ ότι
εναντιϊνονται ςυνειδθτά ςτθν ιδεολογία. Αυτοί αυτό που κα ςου πουν είναι ότι δεν υπάρχει
πόλεμοσ και ότι, όταν αυτόσ υπάρχει, είναι αποτζλεςμα ενόσ λάκουσ χειριςμοφ, ότι είναι
επιλογι μόνο μιασ “κακιάσ” κυβζρνθςθσ και ότι είναι ζμφυτοσ ςτισ ανκρϊπινεσ κοινωνίεσ. Κα
ςου πουν ότι δεν υπάρχει ταξικόσ πόλεμοσ, δεν υπάρχει επαναςτατικι κεϊρθςθ και
πρακτικι που ςυγκροφεται με τον καπιταλιςμό. Απογυμνϊνουν τα πάντα από το
περιεχόμενο τουσ, λζγοντασ «θ ςφγκρουςθ δεν είναι λφςθ, πρζπει να βροφμε ζνα νζο
κοινωνικό-οικονομικό μοντζλο που να ςυμφωνιςουμε όλοι (με τισ ταξικζσ αντικζςεισ
απείραχτεσ) και εκεί πάνω να προχωριςουμε». •

• Θ Αναρχία δεν ελπίηει τίποτα, δεν εφχεται, δεν προςεφχεται. Ροτζ δεν περιμζνει
γονατιςμζνθ ν’ αλλάξουν τα πράγματα, δρα!
Κάκε δράςθ μασ κζλει και τθν εξζλιξθ, όμωσ τθν όποια αυτι εξζλιξθ κα τθν φζρει θ ίδια θ
δράςθ μασ. Θ Αναρχία ελεφκερθ ςυγκροφεται, χωρίσ περιοριςμοφσ.

23
Θ Αναρχία δεν κοιτάει ςυγκεκριμζνουσ χρόνουσ, δεν κοιτάει κάποιο μζλλον για να ελπίηει.
Αυτό που τθ νοιάηει είναι να πραγματϊνεται ςτο τϊρα και για πάντα. Αυτό είναι θ Αναρχία!
Θ Αναρχία είναι χαροφμενθ που δρα επαναςτατικά, δεν περιμζνει να δει ποιο κα είναι το
περιεχόμενο του όποιου αποτελζςματοσ για να φτιάξει και τα αντίςτοιχα ςυναιςκιματα τθσ.
Το περιεχόμενο είναι θ ίδια επαναςτατικι δράςθ και ό,τι αφινει αυτι ςτο διάβα τθσ. Θ
ςφγκρουςθ είναι ςυνεχισ.
Ο μαχθτισ δεν ελπίηει, ςτθ “φφςθ” του είναι να μθν το βάηει ποτζ κάτω.
Αυτό δε ςθμαίνει ότι δεν τον νοιάηει και το πϊσ κα είναι θ ςφγκρουςθ. Θ οργάνωςθ τθσ
μάχθσ γίνεται για να γίνει θ ςφγκρουςθ ακόμα πιο ςυγκρουςιακι, ακόμα πιο επαναςτατικι.
Θ αποφαςιςτικότθτα των επίλογων του δεν τον αφινει να μπει οφτε για ζνα δευτερόλεπτο
ςτθν ανάκεςθ τθσ ελπίδασ. Ο μαχθτισ αγωνίηεται, ςυγκροφεται και όταν αυτόσ κατανοεί πωσ
ζχουν τα πράγματα, δε χρειάηεται καμία ελπίδα. Με τθν ςκζψθ και τθν πράξθ του αλλάηει τθ
μορφι τθσ μάχθσ, όταν αυτι χρειαςτεί. •

Θ Αναρχία δεν είναι πίςτθ. Πταν είςαι αναρχικόσ θ Αναρχία κυλάει μζςα ςου, δεν είναι
κάπου ζξω από εςζνα, προχποκζτοντασ πίςτθ και υποχρζωςθ. Βγαίνει πθγαία από μζςα ςου,
γνωρίηοντασ βζβαια το κάκε υποκείμενο ςυνειδθτά ποιεσ είναι οι επιλογζσ του. Θ πίςτθ
υπάρχει μόνο ςε κάτι που είναι ςτάςιμο, μόνο ςε κάτι που δε ς’ αφινει ν’ αναηθτιςεισ.

Θ Αναρχία δεν είναι πεικαρχία, δεν πείκεται ςε καμία αρχι, ςε κανζνα τζλοσ. Ο κάκε
επαναςτάτθσ όχι μόνο δεν υπακοφει ςτισ αρχζσ, αλλά δεν υπακοφει πουκενά. Ο επαναςτάτθσ
ακοφει, μιλάει, ςυνδιαμορφϊνει, ςυγκροφεται. Ο άνκρωποσ που κζλει να είναι ελεφκεροσ
δεν εξαναγκάηεται, δεν υποχρεϊνεται να πιςτζψει κάπου και να πεικαρχιςει. Ο
επαναςτάτθσ είναι ειλικρινισ και αποφαςιςμζνοσ ςε κάκε του κίνθςθ. Αυτόσ τςαλαπατά τον
κάκε εξαναγκαςμό, αφοφ ςτον επαναςτάτθ υπάρχει αντιςτοιχία ςε αυτά που λζει και ςε
αυτά που κάνει.

Θ Αναρχία ςυγκροφεται με τον κόςμο τουσ. Ζνασ κόςμοσ εξουςίασ, κυριαρχίασ,

εκμετάλλευςθσ, καταπίεςθσ και ιεραρχίασ. Συγκροφεται με το ςκάρτο υπάρχον του
πολιτιςμοφ και τθσ ταξικισ κοινωνίασ. Ζνασ κόςμοσ που όπου και αν τον κοιτάξεισ,
αιμορραγεί από παντοφ. Ζνασ κόςμοσ μολυςμζνοσ που κάνει τουσ πάντεσ να ζχουν τα
ςυμπτϊματα του ιοφ. Κόμποσ ςτο ςτομάχι, ςφίξιμο ςτα μυαλά. Ζνασ κόςμοσ που κακετί
όμορφο και αυτονόθτο, το κάνει παράλογο και άςχθμο. Ζνασ κόςμοσ που δεν αφινει ν’
αναπτυχκεί ο άνκρωποσ. Ζνασ κόςμοσ που δθμιουργεί αρρϊςτιεσ, για να πουλιςει τισ
κεραπείεσ. Ζνασ κόςμοσ που πουλάει όπλα και τιμωρεί όςουσ τ’ αγοράηουν. Ζνασ κόςμοσ που
μετατοπίηει το κζμα τθσ όποιασ ςυηιτθςθσ πάντα αλλοφ. Ζνασ κόςμοσ τθσ αλλοτρίωςθσ, τθσ
νάρκωςθσ, τθσ καταςτολισ, τθσ υποταγισ και του φόβου. Ζνασ κόςμοσ που κάνει τα πάντα
εμπόρευμα. Ζνασ κόςμοσ καλοςτθμζνοσ, που είναι ζτοιμοσ να μασ ξεγελάςει κάκε ςτιγμι,
αλλά που για να επιβιϊςει κζλει και τθν ςτιριξθ μασ.
Σ’ ζναν κόςμο ςτον οποίο υπάρχουν εργατικζσ δολοφονίεσ που τισ βαφτίηουν εργατικά

24
ατυχιματα, άνκρωποι που πεκαίνουν από τθν πεινά, το κρφο και τα μαγκάλια, ακλθτζσ,
φαντάροι και οδθγοί που πεκαίνουν εξαιτίασ του κράτουσ. Σ’ ζναν κόςμο ςτον οποίο
υπάρχουν αυτοκτονίεσ, κρθςκείεσ, διαφθμίςεισ, ςφνορα, ζκνθ, αςτυνομία, τηόγοσ, φυλακζσ,
ψυχιατρεία, πρόςφυγεσ και μετανάςτεσ. Ζνασ κόςμοσ που ςου προςφζρει καρκίνο και άγχοσ,
ανκυγιεινι τροφι και μολυςμζνθ ατμόςφαιρα, ανία και κατάκλιψθ, ηϊδια και μεταφυςικά
περιοδικά. Ζνασ κόςμοσ που ςε ωκεί ςτθν απραξία, που αμαυρϊνει το κζατρο, που ρίχνει
αεροπλάνα και βυκίηει καράβια για το κζρδοσ, που βάηει αςτυνομικοφσ να φυλάνε τα
χριςτουγεννιάτικα δζντρα και ςυλλαμβάνει ανκρϊπουσ που ψάχνουν ςτα ςκουπίδια.

Θ Αναρχία ξζρει ν’ αναλαμβάνει τισ ευκφνεσ τθσ. Δεν κρφβεται, αλλά κοινωνικοποιείται. Δε
φοβάται να πει ποια είναι και γιατί κάνει το οτιδιποτε.

Θ Αναρχία μασ βοθκάει ςε κάκε ςτιγμι τθσ ηωισ μασ. Θ γνϊςθ μπορεί ν’ αντιμετωπίηει τα
προβλιματα, όμωσ θ γνϊςθ “ςιμερα” κρφβει μζςα τθσ τθν αλλοτρίωςθ. Ζτςι, θ αναρχικι
ςκζψθ και δράςθ που ξεδιαλφνει τθ ςαπίλα από τθ γνϊςθ και τθσ δίνει επαναςτατικι
υπόςταςθ, είναι και αυτι που μασ κάνει πιο δυνατοφσ.

Θ Αναρχία παλεφει για ζναν κόςμο ιςότθτασ. Δεν υπάρχει ιςότθτα χωρίσ ελευκερία και
διαφορετικότθτα. Δεν υπάρχει ελευκερία χωρίσ ευκφνθ.
Πλοι οι αλλοτριωμζνοι αυτοφ του κόςμου ςτεναχϊριουνται, γιατί τα κράτθ δεν είναι τόςο
αξιοκρατικά όςο κα ζπρεπε. Στθν ουςία ηθτοφν ζναν αξιοκρατικό κόςμο όπου κα υπάρχουν
ικανοί και ανίκανοι και οι ικανοί-ιςχυροί κα επικρατοφν ζναντι των ανίκανων. Δθλαδι
ςυμβάλλουν ςτο να ςυνεχίςουν να υπάρχουν οι ςχζςεισ εκμετάλλευςθσ, αντί να αγωνίηονται
για ζναν κόςμο ιςότθτασ. Τότε, ςφμφωνα με τθ λογικι ςου αλλοτριωμζνε, αφοφ οι
καπιταλιςτζσ είναι πιο ιςχυροί από εςζνα, τότε καλά κάνουν και ςε εκμεταλλεφονται. Κα μου
πεισ «μα εγϊ δε μιλάω γι’ αυτό, εγϊ μιλάω για τουσ πιο ικανοφσ».
Ροιοι είναι τότε οι πιο ικανοί; Μιπωσ πιςτεφεισ ςτον κοινωνικό δαρβινιςμό, που λζει ότι
υπάρχουν άνκρωποι ικανοί και ανίκανοι εκ γενετισ; Ρρζπει να καταλάβεισ ότι αυτι θ ταξικι
κοινωνία-κράτοσ είναι αυτι που δίνει ςε κάποιουσ παροχζσ, ενϊ ςε κάποιουσ καταςτρζφει
κακετί δθμιουργικό που κα μποροφςαν να ζχουν. Δεν υπάρχουν ιεραρχίεσ ανκρϊπων, αλλά
δθμιουργικοί άνκρωποι που όλοι μποροφν να προςφζρουν.

Θ Αναρχία γνωρίηει ότι για ν’ αλλάξει τθν όποια υπάρχουςα πραγματικότθτα, πρζπει πρϊτα
να τθν μελετιςει, να τθν κατανοιςει και να αγωνιςτεί για το ξεπζραςμα τθσ.

Θ Αναρχία είναι ενάντια ςτον καπιταλιςμό. Πχι μόνο ενάντια ςτον καπιταλιςμό, όπου θ
κυρίαρχθ τάξθ κατζχει τα μζςα παραγωγισ, αποςπϊντασ υπεραξία από τον εργαηόμενο και
παράγοντασ κζρδθ γι’ αυτιν, αλλά και ςτον καπιταλιςμό όπου υποτάςςει τα πάντα ςτθν
εμπορευματικι λογικι του, αλλοτριϊνοντασ το κακετί.

25
Θ Αναρχία δε ςυγκροφεται μονάχα με τον καπιταλιςμό και το φαςιςμό, αλλά είναι ενάντια ςε
κάκε είδουσ πολίτευμα, ιδεολογία, οικονομία, πολιτικι και ςφςτθμα. Συςτιματα που
λεθλατοφν και εκμεταλλεφονται το κακετί γφρω τουσ.

Θ Αναρχία είναι ενάντια ςε κάκε ςκλαβιά, ςε κάκε κυριαρχία, ςε κάκε επιβολι, ςε κάκε
εξουςία. Θ εξουςία οφτε κζλει, οφτε μπορεί να βοθκιςει τον άνκρωπο. Aυτι είναι ο μθ
φυςικόσ κάνατοσ τθσ ηωισ. Θ εξουςία ζρχεται ωσ ςωτιρασ τθσ ηωισ ςου, όμωσ αυτι είναι ο
κάνατοσ ςου. Πμωσ κι ο κάκε ςωτιρασ, άλλωςτε, τί είναι; Μια άλλθ μορφι κανάτου δεν
είναι κι αυτόσ; Φτφςε κάκε λυτρωτι, ςτάςου ςτα δικά ςου πόδια, ζχεισ τθν δφναμθ! Μθ
ξεγελιζςαι! Οι ςωτιρεσ και οι λυτρωτζσ δεν πιςτεφουν ςτθν αλλθλοβοικεια.
Εξουςία δεν είναι μόνο το κράτοσ, θ άρχουςα τάξθ, οι νόμοι και οι κεςμοί, αλλά όλο το
διάχυτο εξουςιαςτικό πλζγμα που βρίςκεται μζςα ςτθν κοινωνία. Πμωσ, δεν μποροφμε να
μιλάμε για τθν εξουςία ςαν να είμαςτε ιδεαλιςτζσ, ότι δθλαδι αυτι απλά βρίςκεται μόνο
ςτα μυαλά των κακϊν ανκρϊπων, χωρίσ να κοιτάμε τισ υλικζσ ςχζςεισ τθσ εξουςίασ. Δεν
υπάρχουν δυο ςκοτεινοί, απομονωμζνοι πφργοι μακριά από τθν κοινωνία, που οι κακοί
κάνουν τισ δικζσ τουσ ςκζψεισ ουρανοκατζβατα και οι καλοί τισ δικζσ τουσ. Δεν υπάρχει μια
ιδεολογικι αναμζτρθςθ κάπου μακριά από τθν κοινωνία. Οι ςκζψεισ είναι μζςα ςτθν
κοινωνία και είναι προϊόν τθσ. Δεν μποροφμε να μιλάμε για εξουςιαςτικζσ και ελευκεριακζσ
ςκζψεισ, χωρίσ πχ να κοιτάμε τθν διαςτρωμάτωςθ τθσ κοινωνίασ. Είναι γελοίο κάποιοι να
νομίηουν ότι ζχουν υπερταξικζσ ςυνειδιςεισ μζςα ςε μια ταξικι κοινωνία.

Θ Αναρχία είναι ενάντια ςτουσ νόμουσ, αφοφ αυτοί καταπατοφν κάκε ελεφκερθ ςχζςθ που
κα ζπρεπε να υπάρχει μεταξφ των ανκρϊπων. Αυτοί οφτε ςε βοθκοφν, οφτε ςε μακαίνουν,
αλλά ς’ εξαναγκάηουν και ςε καταπιζηουν. Οι νόμοι υπάρχουν πάντα για να εξυπθρετοφν τθν
κυριαρχία.

Θ Αναρχία είναι ενάντια ςε κάκε κράτοσ. Ενάντια ς’ αυτόν τον οργανωμζνο, πολιτικό
μθχανιςμό εκμετάλλευςθσ που προφυλάςςει, ςυντθρεί και διαιωνίηει τθν ταξικι κοινωνία.
Ενάντια ς’ αυτό το οργανωμζνο ςφνολο ςυγκρότθςθσ τθσ κυριαρχίασ. Ενάντια ς’ αυτιν τθν
εξουςία, που βρίςκεται διάχυτθ μζςα ςτθν κοινωνία, ς’ όλα το φάςμα των κοινωνικϊν
ςχζςεων. To κράτοσ δεν είναι ζνα ουδζτερο εργαλείο, που ανάλογα με το ποιοσ και πωσ κα
το χρθςιμοποιιςει κα φζρει και τα αντίςτοιχα αποτελζςματα. Το κράτοσ είναι θ φυλακι τθσ
ανκρωπότθτασ.
Οι αναρχικοί κζλουν να καταςτραφεί το κράτοσ, όχι γιατί νομίηουν ότι ξαφνικά, κάποια
ςτιγμι, κάποιοι κακοί άνκρωποι είπαν ασ εκμεταλλευτοφμε τουσ υπόλοιπουσ ανκρϊπουσ,
αλλά γιατί γνωρίηουν τί είναι το κράτοσ, πϊσ γεννικθκε, πϊσ αναπτφχκθκε και πϊσ κα
καταςτραφεί. Θ καταςτροφι του κράτουσ δε ςθμαίνει απλά τθν καταςτροφι ενόσ
μθχανιςμοφ, κάποιων κτθρίων και ανκρϊπων, αλλά ςθμαίνει να καταςτρζψουμε τον
καταμεριςμό τθσ εργαςίασ και τθν ίδια τθν εργαςία, να καταςτρζψουμε τθν ατομικι

26
ιδιοκτθςία και τθν αλλοτρίωςθ, να καταςτρζψουμε τισ ταξικζσ αντικζςεισ και τισ ςάπιεσ
παραγωγικζσ ςχζςεισ…

Θ Αναρχία είναι ενάντια ςτθν άρχουςα τάξθ. Θ κάκε κυρίαρχθ τάξθ λοφηεται με το αίμα ςου.

Θ Αναρχία είναι ενάντια ςτθν ιδιοκτθςία. Θ ιδιοκτθςία ηωντανεφει τθν απομόνωςθ και
κανατϊνει τθ ηωι. Οικογζνεια, φφλα, ζκνθ, κράτθ, κ.α. παράγουν ςχζςεισ εκμετάλλευςθσ,
ανταγωνιςμοφ και προςωπικοφ ςυμφζροντοσ εισ βάροσ του άλλου. Πςο υπάρχει ιδιοκτθςία,
κα υπάρχει και εκμετάλλευςθ.
Ο καπιταλιςμόσ είναι ςυνυφαςμζνοσ με τθν ζννοια τθσ ιδιοκτθςίασ και του φιλοτομαριςμοφ.
Οι καπιταλιςτζσ είναι ιδιοκτιτεσ των μζςων παραγωγισ και του περιςςότερου πλοφτου τθσ
παραγωγισ και τθσ γθσ.
Πμωσ ο υπόλοιποσ κόςμοσ, πζρα των καπιταλιςτϊν, ςτθν πραγματικότθτα δεν ζχει τίποτα, ι
νομίηει ότι ζχει, ι αυτά που ζχει ςτθν ουςία είναι πράγματα που θ ανκρωπότθτα δε κα
ζπρεπε να ζχει. Στθ φφςθ του καπιταλιςμοφ είναι να δθμιουργεί ςυνεχϊσ όλο και νζεσ,
πραγματικζσ ι φανταςτικζσ ανάγκεσ και να τισ επιβάλλει.
Μπορεί όλοι οι μικροαςτοί να λζνε «το δικό μου και το δικό ςου», όμωσ αυτό που ςτθν
πραγματικότθτα ζχουν, είναι θ δυςτυχία. Αυτό που δε κζλουν να χάςουν οι μικροαςτοί, ό,τι
κι αν είναι αυτό, είναι ςίγουρα αλλοτριωμζνο.
Ζτςι ςτον καπιταλιςμό, όταν μιλάμε για ιδιοκτθςία, ςτθν πραγματικότθτα μιλάμε για εκείνθ
τθν ιδιοκτθςία πραγμάτων που βρίςκονται ςτα χζρια τθσ άρχουςασ τάξθσ. Θ
κοινωνικοποίθςθ των πραγμάτων που αγωνιηόμαςτε να ζρκει, είναι θ μόνθ πραγματικι
“ιδιοκτθςία”, ενϊ θ λζξθ ιδιοκτθςία που ακοφγεται ςυνεχϊσ μζςα ςτισ ταξικζσ κοινωνίεσ,
είναι ςτθν ουςία θ ιδιοκτθςία μιασ άδειασ ηωισ. Πμωσ για να γίνουμε πιο ςυγκεκριμζνοι, θ
μορφι τθσ ιδιοκτθςίασ που κα ζρκει με τθν κοινωνικοποίθςθ, δε κα ζχει να κάνει με τθν
αποκλειςτικι ιδιοκτθςία ενόσ ανκρϊπου, αλλά με τθν κοινι ιδιοκτθςία όλθσ τθσ κοινωνίασ
να μοιράηεται τα πράγματα, τα οποία πράγματα είναι καρπόσ τθσ αλλθλεπίδραςθσ των
ανκρϊπων. Για εμάσ δεν ζχει ςχζςθ αν είναι κάτι ιδιωτικό ι κρατικό, αφοφ και ςτισ δυο
περιπτϊςεισ μιλάμε για τθν άλλθ όψθ του ίδιου νομίςματοσ. Αυτό που ζχει ςθμαςία είναι ο
πλοφτοσ να ανικει ςε όλθ τθν ανκρωπότθτα (να μθν οφτε ατομικόσ, οφτε και ομαδικόσ),
δθλαδι να υπάρχει κομμουνιςμόσ.

Θ Αναρχία είναι ενάντια ςτο κεφάλαιο. Ενάντια ςτο κεφάλαιο ωσ ςχζςθ παραγωγισ ςτον
καπιταλιςμό, ωσ αξία που φζρνει ςτον ιδιοκτιτθ τθσ το κζρδοσ διά μζςου τθσ εκμετάλλευςθσ
των μιςκωτϊν “εργατϊν”. Το κεφάλαιο φζρει μζςα του τθν ιδιοκτθςία. Αυτό γεννά ςχζςεισ
εκμεταλλεφςεισ όχι μόνο ςτθν παραγωγι, αλλά και ςε όλθ τθν κοινωνικι ηωι.

• Θ Αναρχία-ο Κομμουνιςμόσ-ο Αναρχοκομμουνιςμόσ είναι και το επαναςτατικό κίνθμα. Για

εμάσ το επαναςτατικό κίνθμα, όπωσ είναι φυςικό, αποτελείται από επαναςτάτεσ. Απλά οι
επαναςτάτεσ, πολλζσ φορζσ, χωρίηονται κάτω από διάφορεσ “ζννοιεσ” και “όρουσ”, βάηοντασ
τα δικά τουσ χαρακτθριςτικά ςε αυτό που είναι. Το επαναςτατικό κίνθμα πρζπει να
27
αποτελείται από αναρχικοφσ, κομμουνιςτζσ και αναρχοκομμουνιςτζσ, και όχι φυςικά από
αριςτεροφσ.
Πχι ςτουσ lifestyle αναρχικοφσ, όχι ςτουσ εξουςιαςτικοφσ κομμουνιςτζσ και ςτουσ
αριςτεριςτζσ αναρχοκομμουνιςτζσ. Αν βρεκοφμε με τθν αριςτερά ςτο δρόμο, μπορεί καμιά
φορά να είμαςτε διπλά τθσ, αλλά ποτζ μαηί τθσ. Είναι διαφορετικό όταν ζνασ καταπιεςμζνοσ
προλετάριοσ είναι αριςτερόσ (δθλαδι, εκτόσ που είναι προλετάριοσ, ζχει και κάποια ϊριμα
ςτοιχεία ςε ςχζςθ με τουσ άλλουσ αλλοτριωμζνουσ) και κατεβαίνει ςτο δρόμο, και είναι
διαφορετικό όταν αυτόσ καταβαίνει με τθν αριςτερι του οργάνωςθ (ρεφορμιςτικι ι
εξουςιαςτικι). Στθ δεφτερθ περίπτωςθ, αν δεν ζρκουμε ςε “ςφγκρουςθ” με τθν αριςτερι
οργάνωςθ, τότε αυτι κα μασ ακολουκιςει με τα δικά μασ χαρακτθριςτικά.

Στο κίνθμα ςυμμετζχουν ανά τουσ καιροφσ διάφοροι εξεγερμζνοι ζφθβοι και αλλοτριωμζνοι
ενιλικοι. Πμωσ αυτοί είναι μόνο καταπιεςμζνοι, δεν είναι επαναςτάτεσ, και ςίγουρα το
κίνθμα δε κα απο-επαναςτατικοποιθκεί για χάρθ τουσ, αλλά αυτοί είναι που οφείλουν να
ριηοςπαςτικοποιθκοφν (με τθ βοικεια μασ). Αν θ αλλοτρίωςθ τουσ κρατιςει για καιρό,
κάποια ςτιγμι κα ζρκει και θ ςφγκρουςθ. Πμωσ με τθν αριςτερι ιδεολογία τα πράγματα
είναι πιο ξεκάκαρα, αφοφ αυτι ζρχεται ωσ κάτι (δικεν) το επαναςτατικό.
Ζτςι, εμείσ από τθν αρχι δε κζλουμε να ζχουμε καμία ςχζςθ μαηί τθσ, γιατί απλά δεν τθ
κεωροφμε επαναςτατικι.

Το κίνθμα πρζπει να διακατζχεται από δυνατοφσ δεςμοφσ, γιατί θ πολυδιάςτατθ αλλοτρίωςθ

ζχει τζτοια δφναμθ που μπορεί να μπολιάςει τόςο το κίνθμα και να καταφζρει να κάνει τουσ
αγϊνεσ να “θττθκοφν”. Δθλαδι οι αγϊνεσ να “θττθκοφν”, όχι από τθν επίκεςθ του εχκροφ,
αλλά από τθν ίδια τθν αλλοτρίωςθ του κινιματοσ.

Χωρίσ επαναςτατικό κίνθμα δεν μπορείσ να τςακίςεισ τον εχκρό. Κζλει οργανωμζνα,
δυναμικά και με τθ ςυμμετοχι των όςο γίνεται περιςςότερων επαναςτατϊν να επιτεκείσ
ςτον αντίπαλο. Ζνα κίνθμα που εμπεριζχει τισ διαφορετικζσ, ελεφκερεσ, δθμιουργικζσ
διαςτάςεισ του χϊρου και όχι ζνασ χϊροσ με αυτοαναφορικζσ, ςκόρπιεσ ομάδεσ, που
απομονωμζνεσ, όςο ελεφκερεσ και δθμιουργικζσ και αν είναι, δε κα μπορζςουν να
προκαλζςουν ηθμιά ςτον εχκρό, όντασ αυτζσ μακριά από τθν κίνθςθ τθσ ζνταςθσ που
εμπεριζχει θ “ενζργεια” ενόσ κινιματοσ. Το επαναςτατικό κίνθμα δεν είναι μια μεγάλθ μάηα
ανκρϊπων, αλλά ζνα δυναμικό “κφμα” πολλϊν επαναςτατϊν. Σίγουρα, από μια μεγάλθ μθ
ποιοτικι μάηα, προτιμοφμε τουσ λίγουσ επαναςτάτεσ.

Στο κίνθμα ςυμμετζχουν άνκρωποι και ςυλλογικότθτεσ. Θ κάκε ομάδα που δρα
επαναςτατικά δεν πρζπει να αυτοπεριορίηεται και να ζχει μόνο μία δράςθ. Μια δράςθ μόνο
“εργατικι”, μόνο “αντάρτικθ”, αλλά να ζχει μια δράςθ ςυνολικι. Το κίνθμα, επειδι πρζπει
να είναι οργανωμζνο, δε ςθμαίνει ότι κα είναι μόνο μία οργάνωςθ ι ζνα κόμμα. Γιατί ακόμα
κι αν το κζλεισ αυτό, τίποτα μ’ αυτόν τον τρόπο δεν μπορεί να λειτουργιςει εξελικτικά. Ο
κάκε άνκρωποσ και θ κάκε ομάδα “κουβαλάει” και μια διαφορετικότθτα, ενϊ ακόμα και θ
28
κάκε περιοχι “ςθκϊνει” και τθν αντίςτοιχθ τακτικι-ςτρατθγικι. Δεν μπορεί να υπάρχει ζνα
μόνο κόμμα ι μόνο μία ομάδα. Από το αλάνκαςτο κόμμα προτιμοφμε τα λάκθ τθσ κάκε
ομάδασ, που ζχει το κάρροσ ν’ αναλαμβάνει τισ ευκφνεσ τθσ.

Ο εξαντλθτικόσ ςυντονιςμόσ των μελϊν ενόσ κόμματοσ αντικακίςταται από τθ ςυνεργαςία

ομάδων, όποτε αυτζσ το επιδιϊκουν. Eλεφκερθ ςυνζνωςθ καταπιεςμζνων με επαναςτατικό
πρόταγμα. Ενάντια ςε κάκε δθμοκρατικό ςυγκεντρωτιςμό και ιεραρχία.

Θ ζνωςθ τθσ διαφορετικότθτασ είναι μια τεράςτια δυναμικισ ζνταςθ που κρατάει τθν
Αναρχία μονίμωσ ηωντανι. Αφοφ ακόμα και όταν θ διαφορετικότθτα δεν είναι μόνο ςε
χωροταξικό επίπεδο, αλλά και ςτθν φπαρξθ διαφορετικϊν απόψεων, όχι μόνο δεν υπάρχει
πρόβλθμα, αλλά απεναντίασ, μόνο ζτςι υπάρχει και θ όποια εξζλιξθ. Πμωσ αυτι θ
διαφορετικότθτα πρζπει να είναι επαναςτατικι. Μια διαφορετικότθτα που δε κα είναι
ενάντια ςτα επαναςτατικά τθσ κεμζλια, αλλά και μια διαφορετικότθτα που δεν κα αφινει τα
κεμζλια τθσ ςκονιςμζνα και νεκρά, αλλά κα τα εξελίςςει ςτθν πράξθ.

Θ κάκε επαναςτατικι ομάδα εντόσ του κινιματοσ, που πορεφεται με τθν ςυνεχι δράςθ τθσ
ατομικισ και κοινωνικισ απελευκζρωςθσ, ζρχεται ςε ςυνεννόθςθ και άλλοτε ςε ςυνεργαςία
με τισ άλλεσ επαναςτατικζσ ομάδεσ. Αυτι θ ςυνεργαςία, πολλζσ φορζσ, υπάρχει και χωρίσ να
χρειάηεται να ζρκουν ςε επαφι και ςυνεννόθςθ οι ομάδεσ, αφοφ οι πράξεισ και τα λόγια
τουσ φτάνει για να τουσ ενϊνουν (αυτό δε ςθμαίνει ότι άλλεσ φορζσ δεν ανοίγουν και
διάλογο από κοντά). Οι άνκρωποι και οι ομάδεσ του κινιματοσ οφείλουν να ςυνεργάηονται,
ϊςτε να δθμιουργθκεί μια επαναςτατικι δφναμθ που κα μπορζςει να αλλάξει τον κόςμο και
όχι απλά να επιτίκεται μόνο ςτο υπάρχον. Πμωσ, επειδι πρζπει να υπάρξει ςυνεργαςία και
όχι απομόνωςθ, αυτό δε ςθμαίνει ότι δεν πρζπει να λειτουργοφμε και “αποκεντρωμζνα”.
Αφοφ για εμάσ θ κάκε “αποκεντρωμζνθ” ομάδα, θ κάκε περιοχι είναι και ζνα πραγματικό
κζντρο. Δεν υπάρχει μόνο ζνα κζντρο. Eνϊ κάκε υποτικζμενο κεντρικό κόμμα και περιοχι,
είναι ζνα περιφερειακό κομμάτι που δεν μπορεί να εξαπλωκεί και δεν μπορεί να χτυπιςει
τον εχκρό, ζναν εχκρό που βρίςκεται παντοφ.
Πμωσ, επειδι πρζπει να υπάρχει μια ςυνεννόθςθ μεταξφ των ομάδων, δε ςθμαίνει ότι
πρζπει να μπει και ζνα ςτακερό προςχζδιο, το οποίο φςτερα από τθν κακθμερινι
ςυνεννόθςθ όλων των ομάδων να βγάηει και ζνα κεντρικό πρόγραμμα. Θ Αναρχία ζχει και
κζςθ και πρόταγμα. Ραλεφει και για τα κακθμερινά πράγματα, βγάηοντασ κακθμερινοφσ
ςχεδιαςμοφσ και μπορεί να μιλιςει για το οποιοδιποτε πρόβλθμα, είτε αυτό είναι πλαςτό,
είτε αλθκινό.
Ροιοσ ο λόγοσ πίεςθσ ενόσ κεντρικοφ προγράμματοσ, αφοφ θ ολικι κζςθ υπάρχει. Πταν
υπάρχουν κάποιεσ τοποκετιςεισ από διάφορεσ αναρχικζσ ομάδεσ, αυτζσ βγαίνουν πθγαία
και όχι από κάποιου είδουσ εξαναγκαςμό. Αυτζσ είναι κάποιεσ απόψεισ αναρχικϊν που κα
εκφράςουν το τι πρζπει να γίνει ςε διάφορα κζματα και όχι ζνα πιεςτικό, μερικό πρόγραμμα
για ζνα μεμονωμζνο πρόβλθμα, το οποίο μασ δθμιοφργθςε ο καπιταλιςμόσ, μετατίκοντασ

29
τθν ολικι μασ άρνθςθ και πρόταγμα. Αφοφ θ ολικι μασ άρνθςθ ζχει και το μερικό· ενϊ αν
αςχολοφμαςτε μόνο με το μερικό, δε ςθμαίνει ότι κα ζχουμε απαραίτθτα και μια ολικι
τοποκζτθςθ. Ολικό που εμπερίεχει και το μερικό, ναι, μόνο μερικό ποτζ.

Το κίνθμα είναι ζνασ αφορμαλιςτικόσ ηωντανόσ οργανιςμόσ ανκρϊπων και ομάδων, και όχι
μια φορμαλιςτικι οργάνωςθ. Θ ουςία βρίςκεται ςτο επαναςτατικό περιεχόμενο των
ομάδων, και όχι ςτο “επαναςτατικό” φορμαλιςμό τθσ οργάνωςθσ. Ανεξάρτθτα αν τα
υποκείμενα είναι επαναςτάτεσ, ο φορμαλιςμόσ είναι μια φόρμα με μια νεκρι μονοδιάςτατθ
μορφι, ενϊ ο αφορμαλιςμόσ είναι ζνασ ηωντανόσ οργανιςμόσ που δε δζχεται καλοφπια,
ζχοντασ μια πολφμορφθ μορφι που δε μπαίνει ςε φόρμεσ. Θ τυποποιθμζνθ μορφι που
εμπεριζχει ο φορμαλιςμόσ, όχι μόνο δεν μπορεί να νικιςει τον εχκρό, αλλά ο ςυγκεκριμζνοσ
του κακοριςμόσ χτυπάει και τθν πολυμορφία τθσ Αναρχίασ.

Ππου δεν υπάρχει κίνθμα, αυτό πρζπει να δθμιουργθκεί. •

•••••

Tθν Αναρχία όςο και να τθν πυροβολοφν, αυτι δε λζει να μπει ςτο φζρετρο.
Θ επαναςτατικι τθσ δράςθ, ο αναρχικόσ τθσ αγϊνασ είναι πολφμορφοσ.
Ανά πάςα ςτιγμι μπορεί να εμπλουτιςτεί ςυνεχϊσ, ακόμα και να φζρει ςτθν επιφάνεια
αγϊνεσ που νόμιηαν όλοι ότι είχαν χακεί. Συμμετζχει ςτον κοινωνικό-ταξικό πόλεμο, δε
ςιωπά ποτζ. Απεργίεσ, μπλόκα, καταλιψεισ, απαλλοτριϊςεισ του πλοφτου του κράτουσ,
αντιπλθροφόρθςθ, ςυηθτιςεισ, κεματικζσ, ςυνελεφςεισ, παρεμβάςεισ, εκδθλϊςεισ,
αφιςοκολλιςεισ, κείμενα, ςυνκιματα, μικροφωνικζσ, ραδιόφωνα, τζχνεσ, πορείεσ,
ςυγκροφςεισ, εξεγζρςεισ, ςαμποτάη, ξφλο, εκτελζςεισ, εμπρθςμοί είναι πάντα εδϊ να
επιτεκεί, να καταςτρζψει, να δθμιουργιςει. Με αυτομόρφωςθ, με αυτοοργάνωςθ και
αλλθλεγγφθ δρα ςυνεχϊσ, μθν ξεχνϊντασ ποτζ τουσ φυλακιςμζνουσ ςυντρόφουσ. Πμωσ,
αυτόσ ο πολφμορφοσ αναρχικόσ αγϊνασ οφείλει να ςυγκροφεται ςυνεχϊσ με το υπάρχον και
όχι να αναπαράγει μια μθ εξελίξιμθ Αναρχία, που δε ςπάει ποτζ τα όρια που του βάηει θ
κυριαρχία.

Οι επαναςτάτεσ είναι αδιάκοπα ανιςυχοι. Ακατάπαυςτα κζτουν ερωτιματα, γνωρίηοντασ ότι

μόνο ζτςι μακαίνεισ και πασ μπροςτά. Συνεχϊσ κζλουν να γίνονται καλφτεροι. Μπαίνουν
ςτθν τρφπα και ψάχνουν το τοφνελ. Δε βρίςκονται απλά μζςα ςτο τοφνελ τθσ ηωισ,
ψάχνοντασ για να βρουν εκείνεσ τισ πόρτεσ διεξόδου που κα τουσ δϊςουν τθν αμετάβλθτθ
αλικεια, ςταματϊντασ τουσ ζτςι τθν διαδρομι. Βρίςκονται εκεί για να ψάχνουν ςυνεχϊσ το
τοφνελ τθσ ηωισ. Μια διαρκισ αναηιτθςθ που τουσ μακαίνει ςυνεχϊσ, βρίςκοντασ
κακθμερινζσ ςτιγμζσ αλικειασ.
Οι επαναςτάτεσ είναι άνκρωποι ςυνειδθτοποιθμζνοι και λόγω αυτισ τθσ ςυνειδθτοποίθςθσ,
από τθ μια ζχουν πιο πολλά πράγματα ςτο κεφάλι τουσ και από τθν άλλθ, ταυτόχρονα,
χαίρονται γι’ αυτό. Εξελίςςονται και βρίςκουν πιο εφκολα λφςεισ για τα προβλιματά τουσ.

30
Οι επαναςτάτεσ κζλουν αςταμάτθτα να είναι με το κεφάλι ψθλά. Κάκε ςτιγμι μζςα τουσ
διερωτϊνται αν ςυμβιβάςτθκαν, αν ενςωματϊκθκαν, γιατί γνωρίηουν ότι θ υποταγι ςτο
“υπάρχον” είναι πζρα από αυτό που φαντάηεται ο κάκε αλλοτριωμζνοσ. Μια πράξθ που για
τον αλλοτριωμζνο φαίνεται επαναςτατικι, για τον επαναςτάτθ μπορεί να είναι ζνασ
ςυμβιβαςμόσ. Μια πράξθ που για τον επαναςτάτθ ςιμερα είναι αςυμβίβαςτθ, αφριο, αν όχι
τθν ίδια ςτιγμι, κα φαίνεται ςυμβιβαςμόσ.
Φυςικά, οι επαναςτάτεσ γνωρίηουν ότι ςιμερα, δεν μπορείσ να είςαι τελείωσ αςυμβίβαςτοσ
μζςα ς’ αυτό το υπάρχον. Ζςτω και ελάχιςτα, είςαι ςυνεχϊσ ςυμβιβαςμζνοσ και επιπλζον
ςυμβιβάηεςαι πολλζσ φορζσ και με διάφορα κακθμερινά πράγματα. Πμωσ προςπακείσ να
είςαι όςο το λιγότερο γίνεται. Αυτι θ προςπάκεια δεν πρζπει να ζχει να κάνει μ’ ζνα
μικροαςτιλίκι που ςε κάνει να χάνεισ τθν ουςία τθσ κατάςταςθσ, εξατομικεφοντασ τθ ηωι ςου
μζςα ς’ ζνα κλουβί, κάνοντασ ςε διςτακτικό, να φασ ακίνδυνουσ ι επικινδφνουσ καρποφσ. Θ
ςυνειδθτι ελεφκερθ επιλογι “του να μθν ςυμβιβάηεςαι“ είναι κι αυτι ζνα κομμάτι τθσ όλθσ
επανάςταςθσ.

Οι επαναςτάτεσ δε κζλουν να χάνουν το χρόνο τουσ με βλακείεσ. Κάκε φορά που κάνουν κάτι
που τουσ τρϊει το χρόνο άδικα, ζχουν τφψεισ. Κάκε φορά που λείπουν από τον αγϊνα, είναι
ςτενοχωρθμζνοι (παρόλο που όταν λείπουν, το μυαλό τουσ κάνει πάλι επαναςτατικζσ
διεργαςίεσ).
Δε λζνε «α, εγϊ ζκανα ότι μπόρεςα», αλλά αντικζτωσ λζνε «μποροφςα και μπορϊ να κάνω
και περιςςότερα». Δεν μποροφν αμζριμνα, για μεγάλο χρονικό διάςτθμα, να χαίρονται
διάφορα πράγματα, τθ ςτιγμι που κάποιοι άλλοι δεν μποροφν να τα χαροφν. Αυτό δεν είναι
μιηζρια, αλλά θ ςυνείδθςθ τθσ κάκε κατάςταςθσ. Πςοι ζχουν τζτοια ςυνείδθςθ, να ξζρεισ
είναι και άνκρωποι που ζχουν χιοφμορ, που είναι τθσ παρζασ και του γλεντιοφ (ασ
αποδομιςουμε τθ λζξθ πάρτι). Πμωσ όςο υπάρχει πόλεμοσ, τα γλζντια πρζπει να είναι πιο
λίγα. Οι επαναςτάτεσ δε χρειάηεται να κάνουν κάτι άλλο για να ξεφφγουν για λίγο από τθν
επανάςταςθ και να τουσ γεμίςει τθν μπαταρία. Θ επανάςταςθ δε γίνεται από αγγαρεία, αυτι
είναι που τουσ γεμίηει τθν μπαταρία, αυτι τουσ κάνει καλφτερουσ. Μζςα ςτθν επανάςταςθ
δεν υπάρχουν μόνο τα όπλα, υπάρχουν και τα βιβλία, υπάρχει και θ επικοινωνία, υπάρχει και
θ ξεκοφραςθ… και όλα αυτά τα κάνει ζνασ επαναςτάτθσ. Θ ψυχαγωγία ςου, οι ςχζςεισ ςου
με τουσ ανκρϊπουσ, θ επαφι ςου με τισ τζχνεσ…, ό,τι (όμορφο) κι αν κάνεισ…, αυτό που ζχει
ςθμαςία είναι να επαναςτατείσ. Πχι μόνο γιατί αυτό είναι ςθμαντικό, αλλά και γιατί το
κακετί που κάνουμε ζχει αξία και ουςία, αποκτά υπόςταςθ και περιεχόμενο μόνο αν είναι
ςυνδεδεμζνο με τθν επανάςταςθ.

Τα πάντα είναι αλλοτριωμζνα, τίποτα από αυτά που πρζπει δεν το χαίρεςαι εξ ολοκλιρου,
ενϊ κάποια αλλά όμορφα είναι κρυμμζνα και κάποια αλλά δεν ζχουν βγει ακόμα ςτθν
επιφάνεια. Δε λζμε ότι δεν υπάρχει το όμορφο, ίςα-ίςα υπάρχει, και γι’αυτό αξίηει να
αγωνιςτείσ. Πμωσ το κζμα δεν είναι μόνο προςωπικό, αφοφ και όλα τα υλικά αγακά του
κόςμου να είχεσ ςτο ςπίτι ςου, ποιο το νόθμα αν δεν μπορείσ να τα μοιραςτείσ; Για ποια

31
προςωπικι χαρά και ελευκερία μποροφμε να μιλάμε, όταν αυτι δεν είναι πανανκρϊπινθ;
Βλζπεισ τουσ περιςςότερουσ ανκρϊπουσ να μθν τουσ γεμίηει τίποτα και τίποτα να μθν τουσ
ευχαριςτεί. Ακόμα και αν είναι προςωρινά χαροφμενοι, αργά ι γριγορα ζρχεται εκείνθ θ
ςτιγμι που κα νιϊςουν κενοί και άδειοι. Κα νιϊςουν ζνα αδιζξοδο και ότι όλα είναι μάταια.
Ρόςεσ ηωζσ χάκθκαν άδικα, ςπίτι δουλειά-δουλειά ςπίτι. Ιρκεσ ς’ αυτόν τον κόςμο για να
επιβιϊςεισ ι για να ηιςεισ;

Πςο θ ηωι είναι μιςοπεκαμζνθ, αυτό που οφείλεισ να κάνεισ είναι να επαναςτατιςεισ και να
ζρκεισ κοντά ςτο κάνατο, γιατί μόνον ζτςι κα ξαναζρκει θ ηωι.
Πποιοσ δεν καταλαβαίνει ότι το νόθμα ςτθ ηωι είναι ο αγϊνασ, δε κα βρει ποτζ κομμάτι τθσ
ευτυχίασ και κα πεκάνει δυςτυχιςμζνοσ. Το μόνο που μπορεί να ςυμβεί ςε κάποιον είναι να
πεκάνει εξαπατθμζνοσ, νομίηοντασ αυτόσ ότι κάπου αλλοφ βρικε τθν ευτυχία. Πμωσ κανζνα
μερικό κομμάτι τθσ ευτυχίασ δεν μπορείσ να το χαρείσ, όταν δεν αγωνίηεςαι.
Πποιοσ δεν καταλαβαίνει ότι το νόθμα ςτθ ηωι είναι να αγωνίηεςαι, πάντα κα προςπακεί με
διάφορουσ τρόπουσ να καλφψει το κενό του. Κ’ αλλάηει ςυνεχϊσ ροφχα, χϊρουσ, μζρθ,
“ερωτικοφσ” ςυντρόφουσ, φίλουσ, μορφζσ διαςκζδαςθσ, ςτάςεισ ςτο ςεξ, δουλειζσ, κ.α.
Ωςτόςο, αργά ι γριγορα, κα βλζπει πάντα ότι παντοφ είναι το ίδιο ςκατά. Πμωσ θ ςυντροφιά
και θ χαρά βρίςκονται μζςα ςτθν επανάςταςθ!

Δεν είναι μόνον ότι το πρόβλθμα ξεκινάει από εςζνα τον ίδιο και πρζπει να τα βρεισ με τον
εαυτό ςου, είναι και γιατί όντωσ παντοφ είναι ςκατά. Αλλοφ πρζπει να ψάξεισ να βρεισ τθν
ευτυχία. Εςφ όμωσ τι κάνεισ; Ηεισ κάκε μζρα μζςα ςτον μικρόκοςμο ςου και μαλϊνεισ μ’
αυτόν. Θ ευτυχία δε βρίςκεται μζςα ςτον μικρόκοςμο ςου, προςπακϊντασ να φτιάξεισ τισ
προςωπικζσ ςου ςχζςεισ και ό,τι ζχει ςχζςθ μ’ αυτόν. Το ςφςτθμα καταπίνει τα πάντα, ο
κόςμοσ καίγεται κι εςφ ζχεισ καταλάβει με τι αςχολείςαι; Ζχεισ καταλάβει ποιο είναι το
νόθμα τθσ ηωισ; Σε λίγο κα πεκάνεισ, καταλαβαίνεισ τι είναι αυτό που πρζπει να κάνεισ;
Νομίηεισ κάνεισ κάτι μοναδικό και ςπουδαίο όταν κάκεςαι και λεσ «νιϊκω αδικθμζνοσ,
νιϊκω προδομζνοσ, εγϊ τουσ τα ζδωςα όλα, όλοι τουσ είναι παρτάκθδεσ, κανζναν τουσ δεν
τον ενδιαφζρει θ πνευματικι ανφψωςθ». Νομίηεισ ότι μ’ αυτό κάτι λεσ; Αυτά πάνω-κάτω
μπορεί να τα λζει ο οποιοςδιποτε.
Ρρζπει να καταλάβεισ ότι θ ςυντροφικότθτα βρίςκεται μζςα ςτον αγϊνα. Ρρζπει να
καταλάβεισ ότι ο λόγοσ που ζχεισ βαρεκεί και ςιχακεί τα πάντα είναι γιατί ηεισ μζςα ς’ ζναν
ςάπιο κόςμο και όταν ζνασ κόςμοσ είναι ςάπιοσ, αυτό που πρζπει να κάνεισ είναι να τον
καταςτρζψεισ.
Πλα τα πράγματα ζπρεπε να ιταν αλλιϊσ, όλα τα πράγματα ζπρεπε όλοι να τα χαιρόμαςταν.
Μόνο ο αγϊνασ ςου δίνει ηωι. Σου δίνει ηωι όχι μόνο γιατί αγωνίηεςαι για ζνα καλφτερο
τϊρα και για ζνα καλφτερο αφριο, αλλά γιατί κάκε ςτιγμι του αγϊνα είναι πράξθ
δθμιουργικι, πράξθ που ςε εξυψϊνει. Ζνασ αγϊνασ που διαρκεί για πάντα.

32
Θ ηωι δεν είναι μόνο δθμιουργία, μόνο παιχνίδι, μόνο θδονι, είναι και ζνασ αγϊνασ για το
καλφτερο. Πμωσ, κάποιοσ κα πει «ζνασ αγϊνασ ςτο μζλλον μπορεί να ζχει άλλα
χαρακτθριςτικά, εδϊ ο αγϊνασ ζχει αίμα! Εδϊ ζχουμε πόλεμο! Βρίςκεισ χαρά μζςα από
αυτόν;». Σίγουρα από τθ μια δε κζλουμε να υπάρχει αίμα, κζλουμε οι αγϊνεσ μασ να είναι
όςο πιο “υγιείσ” γίνεται και να πθγαίνουν από το καλό ςτο καλφτερο και όχι από το κακό ςτο
καλφτερο. Πμωσ, μιπωσ αυτό είναι λίγο ιδεαλιςτικό, δθλαδι το “τί εμείσ μόνο κζλουμε”.
Μπορεί ο υλικόσ κόςμοσ να είναι ςε αλλθλεπίδραςθ με τουσ ανκρϊπουσ (αφοφ εμπεριζχει
και αυτοφσ), αλλά οι υλικοί όροι -ωσ απόρροια πολλϊν πραγμάτων- αλλάηουν ανεξάρτθτα
από το τι κζλει μια μερίδα ανκρϊπων. Θ πραγματικότθτα των αναγκϊν δεν πραγματϊνεται
απόλυτα από τα προςωπικά “κζλω” κάποιων υποκειμζνων.

Μπορεί θ εκμετάλλευςθ και θ βία από άνκρωπο ςε άνκρωπο να πραγματϊκθκε από τότε
που ξεκίνθςαν οι ταξικζσ αντικζςεισ, αλλά αυτι θ ταξικι κοινωνία ιταν αποτζλεςμα τθσ ίδιασ
τθσ ηωισ. Πχι ωσ ζνα εκ τον προτζρων αναπόςπαςτο κομμάτι τθσ, αλλά ωσ κάτι που κα
μποροφςε να ςυμβεί -ανάλογα με το ποιεσ κα ιταν οι κοινωνικζσ ςυνκικεσ- και ςυνζβθ.

Ο επαναςτάτθσ γνωρίηει ότι όλα αλλάηουν και ότι μπορεί να ςυμβοφν διάφορα πράγματα.
Γνωρίηει ότι υπάρχουν διάφορεσ προκλιςεισ, όχι μόνο ςε ςχζςθ με τθ φφςθ, αλλά και ςτο
πωσ διαμορφϊνεται μια κοινωνία. Ζτςι, ανάλογα με το πωσ αλλάηει θ φλθ γφρω μασ
(επθρεάηοντασ τθν και εμείσ), κακορίηουμε και τισ κινιςεισ μασ. Κατανοοφμε πωσ ζχουν οι
καταςτάςεισ και προςπακοφμε να τισ αλλάξουμε προσ το καλφτερο. Το να κάκεςαι και να λεσ
«αχ δε κα ικελα να ιταν ζτςι τα πράγματα ςτθν κοινωνία» είναι ςαν να μθν κατανοείσ τθν
πραγματικότθτα, ςαν να μθ κζλεισ να αλλάηουν τα πράγματα, και ςτθν τελικι (μάλλον
καλφτερα κα ταίριαηε να λζγαμε “και ςτθν αρχικι”) αν κεσ κάτι, προςπάκθςε να ςυμβάλλεισ
και να το αλλάξεισ. Για παράδειγμα, εάν θ ανκρωπότθτα μπορεί να καταφζρει να μθ
χρθςιμοποιιςει βία, ασ το κάνει. Αν γνωρίηει, όμωσ, ότι πρζπει να τθ χρθςιμοποιιςει, δεν
πρζπει να κάκεται και να κλαίει. Οι τφψεισ υπάρχουν μόνον όταν κάπωσ, κάτι διαφορετικά
κα μποροφςε να ςυμβεί και τελικά δεν το καταφζραμε να γίνει ζτςι. Για παράδειγμα, το να
χτυπιςεισ ζνα παιδί ςοφ δθμιουργεί τφψεισ, γιατί υπιρχε και ζνασ άλλοσ δρόμοσ
επικοινωνίασ μαηί του και δεν τον διάλεξεσ. Το να ζχεισ όμωσ τφψεισ όταν οι καταπιεςμζνοι
χρθςιμοποιοφν βία, ενϊ θ βία είναι μια αναπόφευκτθ πορεία που πρζπει να διαλζξεισ, είναι
απερίςκεπτο και γελοίο.
Συχνά ακοφγεται να λζγεται «θ Αναρχία δεν είναι βία, απλά αυτι χρθςιμοποιείται μόνο για
κάποιον ςκοπό». Πμωσ τα πράγματα δεν είναι ζτςι, θ ςφγκρουςθ είναι παντοτινι και δεν
κακορίηουμε μόνον εμείσ ποια χαρακτθριςτικά κα ζχει αυτι θ ςφγκρουςθ. Αυτι μπορεί να
είναι βίαιθ, μπορεί και όχι. Ζτςι, το δίλθμμα δεν είναι αν κζλουμε τθ βία ι όχι, αλλά να
καταλαβαίνουμε τι χρειάηεται να υπάρχει τθν κάκε ςτιγμι. Πταν το καταλαβαίνεισ δεν
κλαίγεςαι, είςαι χαροφμενοσ που κάνεισ αυτό που πρζπει. Πμωσ αυτό δεν είναι απλά ζνα
“πρζπει” που κάνεισ για κάποιον ςκοπό, αφοφ θ Αναρχία, θ ηωι, ο άνκρωποσ κακορίηονται
και από τθν ίδια τουσ τθν πορεία. Θ πορεία που διαλζγουμε κάκε φορά ςτθ ηωι μασ

33
(ανεξάρτθτα τθν επίτευξθ ι όχι κάποιου ςκοποφ) είναι και αυτι ζνα κομμάτι μασ, ζνα
κομμάτι που μασ διαμορφϊνει. Είναι θ ιςτορία μασ, μια ιςτορία που δεν πρζπει να τθν
αναλφςουμε μόνο ςε ςχζςθ με τον ςκοπό που αυτι εξυπθρετεί, αλλά να τθ δοφμε ωσ μια
πορεία πολφμορφθ, που αφινει ςτο διάβα τθσ πράγματα που κατά πολφ μασ φτιάχνουν.
Ζτςι, θ βία είναι και αυτι ζνα κομμάτι που μασ προοδεφει. Ράντα μιλάμε για εκείνθ τθ βία
που χρειάηεται να υπάρχει, όταν οι ςυνκικεσ τθν δθμιουργοφν ωσ μια αναπόφευκτθ φπαρξθ.

Θ ςφγκρουςθ και θ εξζλιξθ υπάρχει πάντα. Θ οποιαδιποτε μορφι βίασ υπάρχει, όταν
υπάρχει θ οποιαδιποτε μορφι βίασ.

Γνωρίηεισ ότι όταν είςαι επαναςτάτθσ, ανά πάςα ςτιγμι μπορεί να φυλακιςτείσ, να
τραυματιςτείσ, να βαςανιςτείσ, να ςκοτωκείσ ι να προςπακιςουν να ςε τρελάνουν. Π,τι κι
αν ςυμβεί, εμείσ πάλι τον ίδιο δρόμο κα διαλζγαμε.

Ο κάνατοσ είναι αναπόφευκτοσ ςτθ ηωι μασ, ασ πεκάνουμε πολεμϊντασ. Το να πεκάνεισ

αγωνιηόμενοσ είναι ο πιο αξιοπρεπισ κάνατοσ. Είναι λυπθρό να πεκάνεισ χωρίσ ν’
αγωνιςτείσ. Ο επαναςτάτθσ δε κζλει να πεκάνει, όςο κι αν γνωρίηει ότι ο κάνατοσ είναι
αναπόφευκτοσ, ότι αυτόσ είναι ζνασ από τουσ τρόπουσ τθσ φφςθσ για τθ βελτίωςθ τθσ ηωισ.
Ο επαναςτάτθσ δε κζλει να πεκάνει, αγαπάει τθ ηωι, γιϋαυτό όταν πολεμάμε, υπάρχει πάντα
και ο φόβοσ. Πμωσ, θ αγάπθ μασ για τθ ηωι μασ κάνει πιο δυνατοφσ και καλυτζρουσ
πολεμιςτζσ. Από τθ ςτιγμι που ςκοτϊνουν τθ ηωι, αξίηει να πεκάνεισ πολεμϊντασ. Είτε μασ
ςκοτϊςουν τθν ϊρα μιασ αφιςοκόλλθςθσ, είτε μασ ςκοτϊςουν τθν ϊρα που πάμε να
ςκοτϊςουμε τον πιο ςκουπίδι καπιταλιςτι, εμείσ κα είμαςτε περιφανοι που κα μασ ρίχνουν
ςφαίρεσ. Μπορεί οι επαναςτάτεσ να αγαποφν τθ ηωι και να υπάρχει ο φόβοσ, όμωσ
ταυτόχρονα, δε κα τουσ δεισ να φοβοφνται τθ ςφλλθψθ, δε κα τουσ δεισ να φοβοφνται το
κάνατο. Mπορεί να υπάρχουν πολλοί λόγοι που δε κζλουμε να φυλακιςτοφμε, αλλά ζνασ
από τουσ πολλοφσ λόγουσ είναι γιατί κζλουμε να είμαςτε ζξω και να ςυνεχίςουμε να
ςυγκρουόμαςτε με το υπάρχον.

Δεν μπορείσ να χαρακτθρίςεισ ζναν αναρχικό ωσ δειλό, γιατί όταν είςαι αναρχικόσ, γνωρίηεισ
τον κίνδυνο που αυτό ζχει. Αν ιμαςταν δειλοί, δε κα ιμαςταν αναρχικοί. Ο κάκε
αλλοτριωμζνοσ μπαίνει πολλζσ φορζσ ςτθ διαδικαςία να ριςκάρει τθ ηωι του χωρίσ κάποιο
ςθμαντικό λόγο, όπωσ ςοφηεσ με μθχανζσ, ναρκωτικά, υπερβολικζσ δόςεισ αλκοόλ, ακραία
ςπορ, βίαιοι χουλιγκανιςμοί, γριγορθ ταχφτθτα… Γι’αυτό που αξίηει να πεκάνεισ είναι μόνο ο
αγϊνασ για ηωι, ο αγϊνασ ενάντια ςτο κάνατο.

Ο επαναςτάτθσ δε φταίει για τθν κατάντια του κόςμου, αφοφ αυτόσ όχι μόνον αγωνίηεται για
να τθν αλλάξει, αλλά προςπακεί να είναι και όςο το λιγότερο αλλοτριωμζνοσ γίνεται. Πμωσ,
ο επαναςτάτθσ νιϊκει ότι ζχει ζνα μερίδιο ευκφνθσ μζςα ςτο επαναςτατικό κίνθμα. Ο
επαναςτάτθσ είναι ζνα κομμάτι τθσ ςυνεχισ επανάςταςθσ και αφοφ είναι ζνα κομμάτι τθσ,
του αναλογεί και μια ευκφνθ. Ο άνκρωποσ που επαναςτατεί δεν απολογείται απζναντι ςτον

34
εχκρό που γεννά τα προβλιματα, οφτε απζναντι ςτουσ ανκρϊπουσ που είναι απακείσ
(βζβαια, κζλει να τον ακοφςει θ υπόλοιπθ κοινωνία). Ο επαναςτάτθσ περιφανα
υπεραςπίηεται τα λόγια και τισ πράξεισ του, δίπλα ςτουσ ςυντρόφουσ του. Δίπλα ς’ αυτοφσ
που αξίηει να τουσ πάρεισ και να τουσ ςφίξεισ το χζρι. Σ’ αυτοφσ που δε δείλιαςαν να δράςουν
και είδαν ςτο ςιμερα τι είναι ηωι. Ο επαναςτάτθσ κλείνει ςυντροφικά το μάτι ςτουσ
επαναςτάτεσ και τουσ λζει «μαλάκεσ, μποροφςαμε κι άλλο!».
Για τον επαναςτάτθ δεν ζχει ςθμαςία αν ζνα λάκοσ το ζχει κάνει αυτόσ ι ζνασ άλλοσ
επαναςτάτθσ. Αυτό που γνωρίηει ζνασ επαναςτάτθσ είναι ότι πάντα πρζπει να παίρνει κζςθ.
Αυτό δε ςθμαίνει ότι το λάκοσ ενόσ υποκειμζνου ι μιασ ομάδασ κα το χρεωκεί και αυτόσ,
απλά αυτό που κα πει ο επαναςτάτθσ είναι ότι «παρόλο που μπορεί να ζχω δϊςει πολλά, κα
μποροφςα να κάνω κι άλλα». Ο επαναςτάτθσ δεν κλείνει τα μάτια ςε αυτά που γίνονται. Αν
για παράδειγμα υπάρχουν τάςεισ αριςτερζσ, χουλιγκανιςμόσ ι ναρκωτικά μζςα ςτο κίνθμα,
δεν κα τα χρεωκεί αυτόσ, αλλά αυτό που κα πει ο επαναςτάτθσ είναι ότι «μποροφςα να ζχω
κι άλλο πιο ςυγκρουςιακι κζςθ απζναντι ςε αυτά. Μποροφςα να κάνω και άλλα ενάντια
ςτθν καταπίεςθ που δζχεται ο κόςμοσ μασ».

Ο επαναςτάτθσ είτε ζχει να χάςει μόνο τισ αλυςίδεσ του, είτε ζχει να χάςει και άλλα
πράγματα (αυτά λίγο ι πολφ κα είναι αλλοτριωμζνα), γι’αυτόν είναι το ίδιο. Αυτό που
γνωρίηει είναι ότι πρζπει να πολεμιςει. Δεν ζχει ςθμαςία αν είςαι μόνο αλυςοδεμζνοσ και
πειναςμζνοσ, ι αν ζχεισ κάποιεσ ελευκερίεσ και υλικά αγακά, αφοφ μζςα ςτο υπάρχον είςαι
μονίμωσ αλυςοδεμζνοσ. Δεν ζχεισ να χάςεισ τίποτα (όλα είναι αλλοτριωμζνα), πολζμα!
Χάνεισ τα πάντα (αφοφ πολλά από αυτά είναι όμορφα), πολζμα!

Φϊναξε και πεσ «εγϊ κα ςϊςω τον κόςμο! Πχι μόνοσ μου, αλλά κα εξαρτθκεί κι από μζνα!».
Ππωσ ο φαςίςτασ δεν είναι κάποιοσ άνκρωποσ με κζρατα, αλλά ζνασ άνκρωποσ τθσ διπλανισ
πόρτασ, ζτςι το ίδιο ςυμβαίνει και μ’ ζναν επαναςτάτθ. Αυτόσ δεν ζχει κάποιεσ μαγικζσ
αρετζσ και μεταφυςικζσ ιδιότθτεσ. Ζτςι, αν το πιςτζψεισ, και ςυ μπορείσ να γίνεισ. Πμωσ, για
να γίνεισ φαςίςτασ, δε κζλει να κάνεισ και τίποτα, απλά ευκυγραμμίςου με το υπάρχον.
Απεναντίασ, για να γίνεισ επαναςτάτθσ, δε κζλει μόνον απλά να πεισ «μπορϊ να γίνω», κζλει
δράςθ, αξιοπρζπεια, κζλει κότςια. Ζχει κόπο και ευκφνεσ.

Ο κακζνασ μπορεί να νομίηει ότι είναι το οτιδιποτε, όμωσ, θ πορεία που κα διαλζξει ςτθ ηωι
του, κα είναι αυτι που κα του δϊςει και το όποιο περιεχόμενο. Μία πορεία που δε κα
βρίςκεται απλά ςϋζναν αναρχικό χϊρο, αλλά που κα δρα αναρχικά. Πχι ζνασ προςωπικόσ
μικρόκοςμοσ αντίλθψθσ, αλλά μια διαλεκτικι ςκζψθ που ςου δείχνει ότι δεν είςαι μόνοσ και
ανεπθρζαςτοσ μζςα ςτθ κοινωνία. Μια ςυγκρουςιακι δράςθ που ςε οδθγεί ςε μια αντίλθψθ
του κόςμου και τθσ ανκρϊπινθσ ηωισ, ςτο βακφτερο περιεχόμενο τουσ και ςτθν απεριόριςτθ
ανάπτυξθ τουσ.

Μπορεί όλοι όταν γεννιόμαςτε, να βριςκόμαςτε ςε μια φυςικι αναρχικι κατάςταςθ, μια
κατάςταςθ εξζλιξθσ και αντίδραςθσ ςε ό,τι μασ καταπιζηει (μζχρι να ζρκουμε ςε επαφι με
35
τθν αλλοτρίωςθ), αλλά επιπλζον, θ Αναρχία είναι και προχπόκεςθ ςυνείδθςθσ. Θ ςυνείδθςθ
χρειάηεται, όχι μόνο γιατί ηεισ μζςα ς’ζναν αλλοτριωμζνο κόςμο, ο οποίοσ από τθ ςτιγμι που
γεννιζςαι παίρνει όλο και πιο πολλά κομμάτια από τθ φυςικι ςου αναρχικι υπόςταςθ, αλλά
και γιατί, θ ςυνείδθςθ (ωσ προϊόν τθσ αλλθλεπίδραςθσ του ανκρϊπου με τθν φλθ) είναι αυτι
που κα βάλει τα όποια χαρακτθριςτικά ςτθν ανκρϊπινθ πορεία.

Για να είςαι αναρχικόσ κζλει να μθν ςκφβεισ το κεφάλι, κζλει κακθμερινό αγϊνα. Πχι μόνον
ζναν αγϊνα προςωπικό, αλλά και ζναν αγϊνα ενάντια ςτο υπάρχον. Αυτοί οι αγϊνεσ
γίνονται ταυτόχρονα και όχι ξεκομμζνοι ο ζνασ από τον άλλον, αφοφ ο ζνασ βρίςκεται μζςα
ςτον άλλον. Αν ο κακζνασ κάνει μόνο ζναν προςωπικό αγϊνα, το ςφςτθμα δε κα μπορζςει να
καταςτραφεί, αλλά οφτε και ο προςωπικόσ αγϊνασ κα ζχει κάποια εξζλιξθ, αφοφ ο
προςωπικόσ αγϊνασ του κακενόσ πραγματϊνεται κυρίωσ μζςα από τον αγϊνα ενάντια ςτο
υπάρχον.
Ζτςι, δε γίνεςαι αναρχικόσ μόνο μζςα από τα βιβλία, οφτε μόνο εξαιτίασ τθσ αλλθλεπίδραςθσ
ςου με το κόςμο γφρω ςου και τουσ ανκρϊπουσ, οφτε μόνον από τισ προςωπικζσ ςου
ςκζψεισ. Δε γίνεςαι αναρχικόσ οφτε μόνον αν ηεισ μζςα ςτθν αδικία και ςτθν εκμετάλλευςθ,
οφτε μόνον αν ζρχεςαι ςε επαφι με αναρχικοφσ χϊρουσ και με αναρχικοφσ ανκρϊπουσ.
Δε γίνεςαι αναρχικόσ οφτε μόνο από τα ερεκίςματα και τθν επεξεργαςία που ζκανεσ ςε αυτά
όταν ιςουν παιδί, οφτε μόνον από τθν προςπάκεια που ζκανεσ να μθν αλλοτριωκείσ και να
αμφιςβθτείσ κάποια πράγματα. Ραρόλο που θ προςπάκειά ςου αυτι ζκανε τθν Αναρχία να
βρει πιο εφφορο ζδαφοσ και να ζρκετε πιο κοντά (θ Αναρχία δεν ζρχεται να ςε βρει, θ
εξεγερμζνθ ςου ςκζψθ και μετά θ επαναςτατικι ςου δράςθ είναι αυτι που τθν δίνει
υπόςταςθ). Δεν ζρχεται κάποια ςτιγμι που γίνεςαι αναρχικόσ και αφότου μετά γίνεςαι,
ολοκλθρϊνεται μια διαδικαςία. Μπορεί να υπάρχουν κάποια ςθμαντικά, κομβικά ςθμεία
που κα παίξουν το ρόλο τθσ επιρροισ τουσ, αλλά το να είςαι αναρχικόσ είναι μια ςυνεχι,
αςταμάτθτθ διαδικαςία.

Ζτςι βλζπουμε ότι θ Αναρχία είναι μια πολφμορφθ, εμβρικι κίνθςθ, που για να πάρει
υπόςταςθ, πρζπει να πραγματϊνεται ςυνολικά και όχι αποςπαςματικά. Αναρχικι
ςφγκρουςθ, αναρχικι δθμιουργία. Μια δράςθ που κατανοεί ότι θ ςφγκρουςθ εμπεριζχει τθ
δθμιουργία και θ δθμιουργία τθ ςφγκρουςθ.

Είμαςτε αναρχικοί, το λζμε και είμαςτε περιφανοι γι’αυτό. Πμωσ, όποιοσ δθλϊνει ότι είναι
αναρχικόσ, πρζπει να ζχει και τθν αντίςτοιχθ αναρχικι δράςθ, γιατί διαφορετικά, καλφτερα
να μθν το δθλϊνει.
Είμαςτε αναρχικοί. Μπορεί να ηοφμε ςτο υπάρχον και κάκε πράξθ μασ να ζχει μζςα τθσ
(ζςτω και τθν ελάχιςτθ) αλλοτρίωςθ, μπορεί να μθ ηοφμε ςε αναρχικζσ κοινωνίεσ, αλλά με
τθν Αναρχία πορευόμαςτε κάκε ςτιγμι.

Ζνασ αςταμάτθτοσ αγϊνασ για τθν ατομικι και κοινωνικι απελευκζρωςθ είναι ζνασ αγϊνασ
όχι μόνο για τθν αναρχικι κοινωνία, αλλά είναι ζνασ αγϊνασ με τθν Αναρχία.
36
ΠΟΡΕΙΑ, ΜΕ΢Α, ΢ΚΟΠΟΙ

Θ επαναςτατικι πορεία είναι μια ςθμαντικι ουςία ςτο περιεχόμενο τθσ Αναρχίασ. Πμωσ, ο
λόγοσ γίνεται πάντα για μια επαναςτατικι πορεία και όχι για κάποια αλλοφ είδουσ πορεία.
Δε μασ ενδιαφζρει μια πορεία χωρίσ νόθμα, μια δράςθ ζτςι απλά για να γίνει. Αυτό δε
ςθμαίνει ότι πρζπει να μπει ζνασ ςκοπόσ που να δικαιολογεί τθν πράξθ και τθν πορεία, αλλά
αυτό που πρζπει να μπει, είναι θ επαναςτατικότθτα ςτθν πορεία και τθν πράξθ. Θ πορεία
είναι αυτι που μετράει, αλλά φτάνει αυτι θ πορεία να είναι αναρχικι (δθλαδι, πραγματικι
εξζλιξθ και δθμιουργία, αγάπθ για τθ ηωι).
Χρθςιμοποιοφμε καλφτερα τθ λζξθ πορεία, και όχι τθ λζξθ διαδρομι, γιατί θ διαδρομι ζχει
ζναν ςκοπό, ζνα τελικό ςθμείο προοριςμοφ που κα ςταματιςει μετά τθ δράςθ. Ρροτιμοφμε
τθ λζξθ πορεία, δθλαδι ζναν ςυνεχι αγϊνα και μία αςταμάτθτθ αναηιτθςθ, μια αζναθ
κίνθςθ χωρίσ τζλοσ. Ροιό το νόθμα μιασ πράξθσ χωρίσ εξζλιξθ και επαναςτατικότθτα, ποιό το
νόθμα τθσ πράξθσ μόνο για ζναν ςκοπό. Δεν είμαςτε ιδεαλιςτζσ που μασ παρακινεί θ δφναμθ
ενόσ “κεϊκοφ” ςκοποφ. Δε μασ παρακινοφν οφτε οι μεγάλεσ ιδζεσ, οφτε θ πατρίδα, οφτε θ
ιδεατι κοινωνία, οφτε ο κεόσ. Δε μασ παρακινεί τίποτα! Αυτό που μασ δίνει υπόςταςθ είναι θ
ςυνείδθςθ τθσ ίδιασ τθσ επαναςτατικισ δράςθσ.

Σθμαςία ζχει να κάνεισ μια πράξθ, θ οποία ςε αναπτφςςει και ςε εξελίςςει. Πταν
δθμιουργείσ, όταν αναηθτείσ,… ςθμαςία ζχει αυτι θ ίδια θ επαναςτατικι πράξθ τθσ
δθμιουργίασ και τθσ αναηιτθςθσ. Αυτι ςου δίνει γνϊςθ, αυτι ςου δείχνει τισ ςτιγμζσ τθσ
αλικειασ. Αυτι ςου μακαίνει, ανεξάρτθτα ποιο είναι το όποιο αποτζλεςμα. Οφτωσ ι άλλωσ,
δεν υπάρχει κάποιο τελικό και μοναδικό αποτζλεςμα. Πποιο και αν είναι το “αποτζλεςμα”
τθσ κάκε ςου δράςθσ, θ ίδια ςου αυτι θ δράςθ (με τα λάκθ τθσ ι όχι) κα είναι και αυτι που
κα ςε πάει και ςτθν επόμενθ πράξθ. Τίποτα δεν τζλειωςε. Τίποτα δε δθμιουργικθκε από
παρκενογζνεςθ, θ κάκε δράςθ ςε οδθγεί ςτθν επόμενθ δράςθ και ςυν τοισ άλλοισ, ς’ αυτό
βρίςκεται και θ ομορφιά.

Ζνα από τα κεμζλια τθσ Αναρχίασ είναι θ πορεία να είναι όςο πιο επαναςτατικι και αναρχικι
γίνεται. Αυτι να μθν ζρχεται ςε αντίκεςθ με τθν Αναρχία. Εςκεμμζνα δεν κάνουμε (ακόμα)
αναφορά ςτο μζςο και μιλάμε για τθν πορεία, γιατί αυτι είναι κάτι πιο ςυνολικό και
ςφνκετο, ςτθν οποία μζςα τθσ υπάρχει και το μζςο.

Θ αρχικι ςκζψθ μασ είναι 1ον, τί ςθμαςία ζχει το όποιο καλό αποτζλεςμα και ο όποιοσ καλόσ
ςκοπόσ, εάν θ πορεία που ςε οδιγθςαν ς’ αυτά ιταν χωρίσ αξιοπρζπεια.

2ον, καμία πορεία χωρίσ αξιοπρζπεια δεν μπορεί να ςε οδθγιςει ςε κάποιον καλό ςκοπό και
αποτζλεςμα. Σκατζνια πορεία, ςε ςκατά ςε οδθγεί.

Αυτι θ δεφτερθ ςκζψθ μασ, που μασ οδθγεί παραπζρα, λζει πωσ 3ον, αν υπάρχει κάποιοσ
ςκοπόσ, αυτόσ διαλεκτικά ςυνδζεται με τθν πορεία. Θ πορεία που διαλζγεισ και θ κάκε ςου

37
κίνθςθ, ανάλογα με το ποια είναι, αλλάηει και τον ςκοπό. Δθλαδι, εάν διαλζξεισ λάκοσ
πορεία, όχι μόνο κα οδθγθκείσ ςε κάποιον άλλο ςκοπό, αλλά ανάλογα και με τθν κίνθςθ ςου,
ταυτόχρονα, κα αλλάηει μορφι και το περιεχόμενο και ο ίδιοσ ο ςκοπόσ, όςο κι αν εςφ
νομίηεισ ότι αυτό δεν ιςχφει.

Πμωσ, αυτό που πρζπει να καταλάβουμε και είναι και το πιο ςθμαντικό, είναι ότι 4ον, θ κάκε
ςου λάκοσ πράξθ δε κα ςε οδθγιςει κάποια ςτιγμι ςτα ςκατά, αλλά εκείνθ τθ ςτιγμι
πραγματϊνεται το ςκατζνιο. Πχι μόνον ωσ κάποιο ςκατζνιο αποτζλεςμα που μπορεί να φζρει
θ ςκατζνια πράξθ ςου εκείνθ τθ ςτιγμι, αλλά θ ίδια ςου θ πράξθ, ωσ ςκατζνια, είναι και αυτι
που δίνει υπόςταςθ ςτο ςκατό εκείνθ τθ ςτιγμι. Θ πορεία που διαλζγεισ είναι και αυτι που
πραγματϊνει τθν επανάςταςθ και τθν Αναρχία (ζςτω και ζνα κομμάτι τθσ). Θ πορεία που
διαλζγεισ είναι και αυτι που πραγματϊνει και τθν αντεπανάςταςθ. Δεν υπάρχει κάποιοσ
τελικόσ ςκοπόσ που κα κρίνουμε το αποτζλεςμα και το περιεχόμενό του και μετά κα
κρίνουμε και τθν πορεία που διαλζξαμε. Οφτε κρίνουμε ςτθν αρχι ποια είναι θ πορεία και
μετά να κρίνουμε και τον όποιο ςκοπό, αφοφ είπαμε τελικόσ ςκοπόσ δεν υπάρχει. Θ πορεία
που διαλζγουμε είναι ςυνεχισ και διαρκεί για πάντα, και τθ ςτιγμι που αυτι
πραγματϊνεται, αφινει ςτο διάβα τθσ και το αντίςτοιχο περιεχόμενο. Οι πράξεισ μασ είναι
επαναςτατικζσ, όχι μόνο γιατί απλά κζλουν να εμπεριζχουν ζνα κομμάτι από τον κόςμο που
ονειρευόμαςτε, αλλά είναι επαναςτατικζσ, γιατί αντιλαμβανόμαςτε τον κόςμο ωσ ζνα αζναο
ςυνεχζσ “τϊρα” που διαρκεί για πάντα (όχι ωσ ζνα επιπόλαιο τϊρα, αλλά ωσ το ανκρϊπινο,
διαλεκτικό παρελκόν, παρόν και μζλλον). Oι πράξεισ μασ δεν υπάρχουν για να φζρουν τθν
Αναρχία ςε κάποιο αόριςτο μζλλον, είναι αναρχικζσ για να αφινουν τθν Αναρχία ςτο τϊρα.

Θ Αναρχία ςίγουρα ζρχεται ςκαλοπάτι-ςκαλοπάτι. Γνωρίηουμε ότι δε κα κοιμθκοφμε και κα

ξυπνιςουμε τθν επόμενθ μζρα και κα υπάρχει γφρω μασ ολάκερθ θ Αναρχία. Πμωσ, όταν
αντιλαμβάνεςαι τθν Αναρχία ςτο τϊρα και πράττεισ αναρχικά ςτο τϊρα, τότε κομμάτι τθσ
Αναρχίασ ζρχεται ςτο τϊρα και ςκαλοπάτι-ςκαλοπάτι θ Αναρχία ςκορπίηεται και μεγαλϊνει.
Πςοι δεν αντιλαμβάνονται τθν Αναρχία ςτο τϊρα, λζγοντασ ότι δεν μπορεί να υπάρξει
κομμάτι τθσ ςτο τϊρα, αλλά κάποια άλλθ ςτιγμι, είναι και αυτοί που δεν πράττουν ποτζ
αναρχικά και δε κα μπορζςουν να φζρουν ποτζ τθν Αναρχία. Μπορεί να πιςτεφουν ότι θ
Αναρχία κα ζρκει ςκαλοπάτι-ςκαλοπάτι, αλλά οι μθ αναρχικζσ τουσ πράξεισ αποδεικνφουν,
κατά βάκοσ, πωσ περιμζνουν ότι θ Αναρχία κα ζρκει ξαφνικά (και επιβαλλόμενθ). Εάν αυτοί
δεν ζχουν αντεπαναςτατικζσ απόψεισ, τότε, αυτό που ςίγουρα ςυμβαίνει είναι ότι, είναι
δειλοί και κρφβονται πίςω από το δάχτυλο τουσ.

Ζτςι, αγωνιηόμαςτε και πράττουμε όχι μόνο για τθν Αναρχία, αλλά με τθν Αναρχία.
Βροντοφωνάηουμε και λζμε «με τθν Αναρχία πορευόμαςτε!». Θ αναρχικι δράςθ δε ςε πάει
απλά ςτθν Αναρχία, είναι θ Αναρχία. Πταν ςυνειδθτοποιείσ ότι πορεφεςαι με αυτιν, τότε
μόνο δθμιουργείσ πραγματικά και όχι απλά όταν κζλεισ να τθν φζρεισ.

Θ Αναρχία δεν είναι κακικον, είναι δράςθ χαράσ.

38
Στθν οποιαδιποτε αναρχικι κοινωνία, ςτθν οποιαδιποτε αναρχικι κατάςταςθ και ςχζςθ, κα
ςε φζρει μόνο θ ίδια θ Αναρχία και φυςικά, μια τζτοια κοινωνία, ςχζςθ και κατάςταςθ δεν
είναι οφτε ςτακερι και οφτε ζχει και κάποιο τζλοσ.

Ηοφμε ς’ ζναν κόςμο αλλοτριωμζνο, όπου τα υποκείμενα, οι ςχζςεισ τουσ, το περιβάλλον και
τα μζςα που χρθςιμοποιοφν, είναι ζςτω και ςτο ελάχιςτο αλλοτριωμζνα. Ζτςι, μπορεί θ
Αναρχία να μθ βρίςκεται ολάκερθ εδϊ, γιατί τα πάντα είναι αλλοτριωμζνα και δεν υπάρχει
ακόμα ολικι απελευκζρωςθ, αλλά δεν μπορείσ να τθ χρεϊςεισ ότι κι αυτι είναι
αλλοτριωμζνθ. Γιατί ο αγϊνασ μπορεί να ζχει και αυτόσ αλλοτριωμζνα χαρακτθριςτικά,
αφοφ, όπωσ είπαμε, τα πάντα είναι αλλοτριωμζνα, αλλά θ φφςθ τθσ Αναρχίασ είναι να
υπάρχει ςτισ οποιεςδιποτε ςυνκικεσ. Δθλαδι, ακόμα και όταν τα πάντα είναι
αλλοτριωμζνα, θ Αναρχία υπάρχει ωσ ςφγκρουςθ και εξζλιξθ. Πταν ζνα κομμάτι τθσ Αναρχίασ
είναι να βρίςκεται μζςα ςτθ ςαπίλα και να ςε πάει ςτο φωσ και αυτι παίρνει υπόςταςθ μζςα
απ’ αυτό (φυςικά, όχι μόνον απ’ αυτό), ςίγουρα τότε θ Αναρχία δεν μπορεί να χαρακτθριςτεί
ωσ αλλοτριωμζνθ, επειδι βρίςκεται και αυτι μζςα ςτθν αλλοτρίωςθ.

Ζτςι, για να είναι θ πορεία μασ όςο γίνεται λιγότερθ αλλοτριωμζνθ, πρζπει τα υποκείμενα
και τα μζςα που αυτά χρθςιμοποιοφν να είναι όςο το λιγότερο γίνεται αλλοτριωμζνα.
Δε ςυμμετζχουμε ςτο κοινοβοφλιο, δε ςυμμετζχουμε ςε ιεραρχικζσ οργανϊςεισ! Καμία
ςυηιτθςθ με κρατικοφσ φορείσ, καμία ςυηιτθςθ με τον εχκρό! Ζχουμε πόλεμο!

Τα μζςα που χρθςιμοποιοφμε δεν προωκοφν απλά τθν επανάςταςθ, και ζτςι να ποφμε ότι,
αυτά πρζπει να είναι όςο πιο κοντά με τθν προοπτικι και τουσ ςκοποφσ που κζλουμε να
πετφχουμε. Αφοφ εμείσ ζχουμε πει ότι μασ ενδιαφζρει θ κίνθςθ ςτθν κάκε ςτιγμι, άρα και τα
μζςα που χρθςιμοποιοφμε δεν πρζπει να μασ ξεφτιλίηουν. Άρα, τα μζςα πρζπει να τα
χρθςιμοποιιςουμε όςο γίνεται πιο επαναςτατικά, όχι απλά για να φζρουν τθν επανάςταςθ,
αλλά γιατί, εκείνθ τθ ςτιγμι, πρζπει να κινοφνται επαναςτατικά.
Πμωσ, ςε μια ταξικι κοινωνία, τα μζςα ι είναι αλλοτριωμζνα, ι είναι ςτο χζρι μασ ςτο πωσ
κα τα χρθςιμοποιιςουμε. Δεν υπάρχουν επαναςτατικά μζςα. Αυτό που υπάρχει είναι θ
επαναςτατικι πορεία, ςτθν οποία χρθςιμοποιοφμε ουδζτερα μζςα και μζςα αλλοτριωμζνα
που αναπόφευκτα πρζπει να τα χρθςιμοποιιςουμε, αλλά όλα τουσ προσ μια
απελευκερωτικι κατεφκυνςθ. Από τθν άλλθ, υπάρχει και θ αντεπαναςτατικι πορεία, θ οποία
χρθςιμοποιεί αλλοτριωμζνα μζςα που δεν ιταν αναπόφευκτο να τα χρθςιμοποιιςει, ι
χρθςιμοποιεί και ουδζτερα μζςα με αντιαπελευκερωτικό τρόπο.
Τα μζςα είτε είναι απλά εργαλεία, που είναι ςτο χζρι μασ πωσ κα τα χρθςιμοποιιςουμε, είτε
είναι τεχνολογικά ςυμπλζγματα αλλοτρίωςθσ, που φζρουν μζςα τουσ εξ αρχισ τθν
αλλοτρίωςθ, δεν ζχουν υπόςταςθ από μόνα τουσ, υπάρχουν μζςα ςτο περιβάλλον και
χρθςιμοποιοφνται από τα υποκείμενα μζςα ς’ζνα ςυνολικότερο ςφμπλεγμα πολλϊν
πραγμάτων. Ζτςι, τα μζςα-εργαλεία δεν είναι από μόνα τουσ επαναςτατικά, ζχει ςχζςθ
ποιοσ, πωσ και γιατί κα τα χρθςιμοποιιςει, ενϊ και τα μζςα-ςυμπλζγματα αλλοτρίωςθσ, που

39
μπορεί να μθν τελείωσ απελευκερωτικά, αφοφ κι αυτά είναι αλλοτριωμζνα,
χρθςιμοποιοφνται ι κάποιεσ φορζσ αναπόφευκτα, ι κάποιεσ άλλεσ φορζσ χρθςιμοποιοφνται
ι δεν χρθςιμοποιοφνται, ανάλογα με το πωσ κρίνουν οι επαναςτάτεσ. Πμωσ, και το κάκε
αλλοτριωμζνο μζςο (από τθ ςτιγμι που υπάρχει μζςα ς’ ζνα ηωντανό περιβάλλον) δεν είναι
απλά ζνα άψυχο αντικείμενο. Για παράδειγμα, το κοινοβοφλιο το διζπουν δεκάδεσ
“πράγματα”, είναι ζνα ολόκλθρο ςφμπλεγμα διαφόρων ςυςτατικϊν. Εξοφ και για μασ,
υπάρχουν και κάποιεσ ςτακερζσ που πάντα τισ αποφεφγουμε.

H Αναρχία δε κα χρθςιμοποιιςει τα πράγματα απλά και μόνο ωσ εργαλεία για κάποιο ςκοπό,
οφτε αυτά τα εργαλεία είναι αυτά που δθμιουργοφν τθν Αναρχία, όςο κι αν αυτά
ςυμβάλλουν. Αναρχία είναι θ αδιάκοπθ επαναςτατικι κίνθςθ (θ αναρχικι πορεία) ςτο
ακατάπαυςτο τϊρα.

Ρολλζσ φορζσ, αναφζρεται το «Ρόλεμοσ με όλα τα μζςα». Πμωσ, αυτό είναι λίγο κόλο. Γιατί
από τθ μία, μπορεί να πρζπει πάντα να πολεμάμε με ό,τι ζχουμε εκείνθ τθ ςτιγμι, με ό,τι μασ
ζχει απομείνει, με ό,τι μποροφμε να χρθςιμοποιιςουμε, είτε αυτό είναι μια πζτρα, μια
τςουγκράνα, ζνα βιβλίο, μια απεργία (αφοφ ο αγϊνασ είναι πολφμορφοσ) κ.α., από τθν άλλθ
όμωσ, αυτό δεν πρζπει να ςθμαίνει ότι μποροφμε και να χρθςιμοποιοφμε το οποιοδιποτε
μζςο, τςαλαπατϊντασ τθν αξιοπρζπεια μασ.

Πςο μποροφμε να ποφμε ότι δεν είμαςτε φετιχιςτζσ του μζςου, τόςο μποροφμε να ποφμε ότι
και το μζςο που κα χρθςιμοποιιςουμε είναι τεράςτιασ ςθμαςίασ για εμάσ. Αφοφ και το μζςο
είναι ζνα κομμάτι τθσ πορείασ μασ, είναι και αυτό κομμάτι τθσ επαναςτατικισ μασ κίνθςθσ
και ζχει ςθμαςία ποιο μζςο κα χρθςιμοποιθκεί. Για εμάσ ο ςκοπόσ δεν αγιάηει τα μζςα. Δεν
είμαςτε φετιχιςτζσ των όπλων, αλλά από τθν άλλθ, αυτό το όπλο είναι που μασ πιγε
παραπζρα. Δεν είμαςτε φετιχιςτζσ τθσ βίασ, αλλά από τθν άλλθ, θ ςφγκρουςθ είναι και αυτι
ζνα κομμάτι μασ.

Ανάλογα με τισ ςυνκικεσ, ανάλογα με τθ δράςθ των επαναςτατικϊν υποκειμζνων, βγαίνουν

και κάποιεσ ςκζψεισ. Πμωσ, θ ςθμαντικότθτα ι όχι του μζςου δεν ζχει να κάνει μόνον
ανάλογα με τθν περίπτωςθ ςτθν οποία βριςκόμαςτε τθν κάκε ςτιγμι, αλλά ζχει να κάνει με
το ότι ςε κάκε μασ δράςθ και ςε κάκε περίπτωςθ, υπάρχει μια πάλθ και μια ενότθτα τθσ
ςθμαντικότθτασ του μζςου και τθσ μθ ςθμαντικότθτασ του.

Εάν ςιμερα καταςτρεφόταν θ γθ, θ ιςτορία κα ζγραφε ότι όλοι αυτοί που είχαν ςθμαία το “ο
ςκοπόσ αγιάηει τα μζςα”, το μόνο που κατάφεραν είναι να μθ ηιςουν ποτζ επαναςτατικά, να
μθ φζρουν ποτζ τθν επανάςταςθ και αντεπαναςτατικά περίμεναν πότε κα εκπλθρωκεί
κάποιοσ επαναςτατικόσ, θκικόσ ςκοπόσ τουσ. Πμωσ κάποιοι άλλοι, παρόλο που θ γθ
καταςτράφθκε, μπόρεςαν να ηιςουν επαναςτατικά, και αυτοί ιταν και οι μόνοι που ζφεραν
και τθν επανάςταςθ. Αυτοί ιταν και οι μόνοι που τουσ ενδιζφερε θ πορεία τθσ ηωι τουσ να
είναι επαναςτατικι.

40
Ο Μεγάλοσ Σκοπόσ ζρχεται για να πάρει από τθν κίνθςθ τθν απελευκερωτικι τθσ ενζργεια
και να τθν μετακζςει ς’αυτόν. Ζτςι τότε, θ κίνθςθ τθσ ηωισ κα είναι ι θ αδράνεια, ι θ
αντεπανάςταςθ, για χάρθ ενόσ μεγάλου κολοφ ςκοποφ, που κακιςμζνοσ ςτθν ιδεατι του
βαςιλικι καρζκλα κα “θλιολοφηεται” με ακτίνεσ υπερεπαναςτατικότθτασ.

Να περιορίςουμε τισ ελευκερίεσ μασ για χάρθ του αναρχικοφ ςκοποφ; Μα τι λζτε, αφοφ
Αναρχία είναι να είμαςτε ελεφκεροι! Να ςυνεργαςτοφμε με τον οποιονδιποτε για να ζρκει ο
Κομμουνιςμόσ; Μα Κομμουνιςμόσ είναι θ επαναςτατικι ςφγκρουςθ που ςυγκροφεται με τα
πάντα!

Θ Αναρχία πραγματϊνεται ςε ςχζςθ με τθν επαναςτατικι, ςυγκρουςιακι, εξελικτικι πορεία

τθσ κίνθςθσ και όχι με… Μα με τι άλλο να πραγματϊνεται; Αφοφ αυτι δεν πραγματϊνεται
κάπωσ αλλιϊσ! Θ Αναρχία είναι θ ίδια θ επαναςτατικι, ςυγκρουςιακι, εξελικτικι πορεία τθσ
κίνθςθσ.

Για πολλοφσ ζχει ςθμαςία το αποτζλεςμα, ο μεγάλοσ ςκοπόσ, το τζλοσ τθσ κάκε ςφγκρουςθσ,
θ πρόςκρουςθ. Τότε, αυτοφσ αν τουσ νοιάηει τόςο πολφ ο ςκοπόσ, μποροφν και χωρίσ
αξιοπρζπεια να φτάςουν γριγορα ςτον όποιο τουσ ςτόχο. Κα πάρουν το αςανςζρ, το
γριγορο μζςο και κα φτάςουν ςτο ςθμείο που κζλουν. Πμωσ, δε κα μάκουν ποτζ τθ
διαδρομι κι ζτςι γριγορα κα ξαναπζςουν. Εμείσ, με αξιοπρζπεια και ανεβαίνοντασ τα
ςκαλοπάτια, μακαίνουμε ςτθ διαδρομι, αλλά και τθν ίδια τθ διαδρομι, γινόμαςτε δυνατοί,
αποκτοφμε γνϊςθ.

Πμωσ, εςφ νομίηεισ ότι ςτθ διαδρομι είναι όλα καλά και περιμζνεισ τθν πρόςκρουςθ για να
δεισ το αποτζλεςμα, και ταυτόχρονα, περιμζνεισ ανάλογα με το ποιο κα είναι το αποτζλεςμα
τθσ πρόςκρουςθσ να κρίνεισ αναλόγωσ και τθ διαδρομι. Μόνο που θ πρόςκρουςθ ςυνζβαινε
ςτθ διαδρομι κι εςφ δεν το καταλάβαινεσ. Πςο εςφ προχωροφςεσ, ςυνζβαιναν πελϊρια
πράγματα και όχι όταν ιρκε το “τζλοσ”.

Σου πιραν το ςπίτι και ζλεγεσ όλα καλά

Σου πιραν τα λεφτά και ζλεγεσ όλα καλά
Σου πιραν τα παιδιά και ζλεγεσ όλα καλά

Ιςουν μζςα ςτο χϊμα χωμζνοσ

μόνο το κεφάλι ςου ιταν απ’ ζξω
κι ζλεγεσ «αφοφ αναπνζω, όλα καλά»
κι ακόμα δεν είχεσ επαναςτατιςει.

Ζτςι κι αλλιϊσ, οι πράξεισ ςου δεν ζχουν ποτζ κάποιο τζλοσ, και αν εςφ νομίηεισ ότι ζχουν,
δεν είδεσ ότι το τζλοσ ιταν πολλζσ φορζσ άςχετο με τθν όλθ διαδρομι (πχ ότι δικαιϊκθκαν οι
βλάκεσ); Θ διαδρομι ςου ιταν μεγάλθ, ζδειξε πολλά, κι εςφ περιμζνεισ κάποιο δικεν
υποτικζμενο τζλοσ, ζνα τζλοσ ενόσ λεπτοφ για να μάκεισ;

41
Θ επαναςτατικι ςφγκρουςθ ςυγκροφεται ςυνεχϊσ για το καλφτερο. Ζτςι, μάλλον κα λζγαμε,
ότι δεν υπάρχει μια πορεία που να ςυνδζεται διαλεκτικά με κάποιον τελικό ςκοπό και κάποιο
τζλοσ, αφοφ υπάρχει μόνο μια ςυνεχισ, αςταμάτθτθ πορεία.

ΝΙΚΕ΢, ΗΣΣΕ΢, ΔΙΑΡΚΗ΢ ΑΓΩΝΑ΢

Ρρζπει να υπάρξει κάποτε εκείνθ θ ηωι, που δε κα υπάρχουν ς’αυτιν θττθμζνοι και
νικθμζνοι. Ππωσ ςτα παιχνίδια μασ, που παίηουμε χωρίσ ανταγωνιςμό και χωρίσ κάποιο
ςυγκεκριμζνο χρόνο διάρκειασ. Πμωσ, όταν υπάρχει πόλεμοσ, ςίγουρα κάποια ςτιγμι κα
πρζπει να νικιςεισ τον εχκρό και ν’ απελευκερωκείσ. Ραρόλο που ο αγϊνασ για το κάτι
καλφτερο είναι ατζλειωτοσ, κάποια ςτιγμι πρζπει να νικιςεισ τθν κυρίαρχθ τάξθ και να
καταςτρζψεισ το όλο υπάρχον.

Κατά τθ διάρκεια αυτοφ του αγϊνα, δεν μπορείσ να πορεφεςαι με όρουσ νίκθσ και ιττασ. Αν
δε δρασ, ςίγουρα είςαι θττθμζνοσ· όμωσ, από τθ ςτιγμι που αγωνίηεςαι είςαι πάντα
νικθμζνοσ, ανεξαρτιτωσ ποια κα είναι τα όποια προςωρινά αποτελζςματα. Δε μασ πειράηει
τόςο να “θττθκοφμε”, αυτό που μασ πειράηει είναι να ςυμβιβαςτοφμε. Γιατί εάν
“θττθκοφμε”, ςθμαίνει παλζψαμε· εάν ςυμβιβαςτοφμε, ςθμαίνει ότι δεν προςπακιςαμε να
πολεμιςουμε. Θ ιττα του κάκε ςυντρόφου, δεν είναι αφορμι για κράξιμο. Θ ιττα του
ςυντρόφου, είναι ζνασ αγϊνασ με παρακατακικθ, που πρζπει να τον αναλφςουμε και να
δοφμε το περιεχόμενο του.

Σθμαςία ζχει ο κάκε αγϊνασ μασ να μθν πάει χαμζνοσ, ν’ αξιοποιιςουμε ό,τι αυτόσ άφθςε,
να τον οξφνουμε και να τον ςυνδζςουμε ς’ ζνα ςυνολικότερο “πλαίςιο”· και ςίγουρα, να μθν
αφιςουμε το κράτοσ να τον εκμεταλλευτεί προσ όφελόσ του. Μπορεί ο αγϊνασ μασ να ζδωςε
πράγματα ςτο κίνθμα και ςτουσ καταπιεςμζνουσ, αλλά το κράτοσ ζχει τθ δφναμθ, αυτόν τον
ίδιο αγϊνα, να τον διαβρϊςει και να τον εκμεταλλευτεί με τον τρόπο που αυτό κζλει.

Πταν υπάρχει ζνασ διαρκισ, επαναςτατικόσ αγϊνασ, οι όροι τθσ ιττασ και τθσ νίκθσ χάνουν
τθν υπόςταςι τουσ. Αυτό δε ςθμαίνει ότι λειτουργοφμε χωρίσ οργάνωςθ, ότι δε μασ
ενδιαφζρει, αν δεχτοφμε χτυπιματα, ι δε μασ νοιάηουν τα προςωρινά, μθ ςτακερά
αποτελζςματα να είναι κετικά. Γιατί ςίγουρα, τα όποια κετικά αποτελζςματα, βοθκοφν και
ςτο τϊρα, αλλά και ωσ ζνα κομμάτι και για το μετά. Αυτό που ζχει ςθμαςία είναι ότι θ κάκε
επαναςτατικι δράςθ αφινει και κάτι, ανεξάρτθτα από τ’ αποτελζςματα. Οφτωσ ι άλλωσ,
αυτά τ’ αποτελζςματα δεν είναι τελευταία, οριςτικά και αμετάβλθτα, και επιπλζον, δεν
μποροφν να χαρακτθρίςουν και το περιεχόμενο ενόσ αγϊνα. Γιατί πχ, όταν είςαι ςτθ φυλακι
και ςυμμετζχεισ ςε μια εξζγερςθ, ξζρεισ ότι κατά πάςα πικανότθτα κα νικθκείσ ςτρατιωτικά,
κι όμωσ, παρ’ όλα αυτά, ςυμμετζχεισ (και φυςικά όχι ςυμβολικά). Γιατί γνωρίηεισ ότι δεν
μετριοφνται ζτςι οι αγϊνεσ. Δεν ζχει ςθμαςία εάν θ εξζγερςθ δεν πζτυχε καλφτερεσ

42
ςυνκικεσ διαβίωςθσ των κρατοφμενων, ι εάν δεν πζτυχε τθν φπαρξθ κάποιασ απόδραςθσ
και αντ’ αυτοφ, υπιρξε ξφλο και απομόνωςθ. Γνωρίηεισ ότι θ εξζγερςθ άφθςε κάτι, αφοφ
αυτι δεν χαρακτθριηόταν μόνο από ζνα πράγμα. Ιταν μια ποικιλόμορφθ κίνθςθ, που άφθςε
πολλά και διάφορα πράγματα. Τίποτα δεν τζλειωςε.

“Ρράγματα” που λειτουργοφν αντεπαναςτατικά, δε μποροφν ςίγουρα ν’ αφιςουν τίποτα το

κετικό. Πμωσ, όταν τα πράγματα είναι εξεγερςιακά ι επαναςτατικά, αυτά ζχουν πάντα κάτι
ν’ αφιςουν. Δράςεισ με τζτοιο περιεχόμενο βοθκοφν άλλεσ δράςεισ, βοθκοφν και τισ
επόμενεσ και οι επόμενεσ βοθκοφν και άλλεσ. Σε μια τζτοια πορεία δεν υπάρχουν όροι νίκθσ
και ιττασ. Μπορεί να φυλακιςτοφμε, μπορεί και να ςκοτωκοφμε. Τι ςθμαίνει αυτό; Πτι
χάςαμε; Ο αγϊνασ μασ άφθςε πάρα πολλά, άφθςε πάρα πολλά και ς’ εμάσ τουσ ίδιουσ. Οι
πικρόχολοι και οι δειλοί λζνε «Σε ςυνζλαβαν, άρα ζχαςεσ!». Μιλοφν αυτοί, που ό,τι κάνουν
ςτθ ηωι τουσ το κάνουν μθχανικά, ξεχνϊντασ ότι ο άνκρωποσ υπάρχει για να αναπτφςςεται
και να εξελίςςεται. Ο επαναςτατικόσ αγϊνασ είναι θ εξζλιξι μασ.

Σίγουρα, λάκθ πάντα κα υπάρξουν, άνκρωποι είμαςτε. Μόνον οι νεκροί και οι νεκροηϊντανοι
δεν κάνουν λάκθ. Οφείλουμε να υπάρχει κριτικι και αυτοκριτικι. Οι επαναςτάτεσ δε
μποροφν να βλζπουν τα λάκθ και να μθ τα φζρνουν ςτθν επιφάνεια. Νιϊκουν τθν ανάγκθ να
ςυγκρουςτοφν μαηί τουσ, κζλουν τθν εξζλιξθ. Οι δικεν επαναςτάτεσ, οφτε μποροφν να δουν
τα λάκθ τουσ και, αν τα δουν, δε κα μιλιςουν γι’ αυτά και, αν μιλιςουν γι’ αυτά, κα
μιλιςουν μόνο για λάκθ τακτικισ και ςτρατθγικισ, και όχι για λάκθ αντιλιψεων που αυτοί
είχαν.

Μείναμε ηωντανοί. Ηωντανζσ οι αιςκιςεισ μασ, ηωντανι θ ςυνείδθςι μασ, ηωντανι θ κάκε
κίνθςι μασ. Δεν ακοφμε απλά, αλλά καταλαβαίνουμε. Δεν κοιτάμε απλά, αλλά βλζπουμε. Δε
διαβάηουμε απλά, αλλά κατανοοφμε και αντιλαμβανόμαςτε.

ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΙΚΕ΢ ΚΑΙ ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΕ΢ ΢ΤΝΘΗΚΕ΢

Θ ταξικι κοινωνία υπάρχει, ο πόλεμοσ υπάρχει! Από τθ μια, ο εχκρόσ επιτίκεται και από τθν
άλλθ, πάντα υπάρχουν άνκρωποι που αγωνίηονται. Αυτό που πάντα οφείλουμε να κάνουμε
είναι να επαναςτατοφμε και ςίγουρα, πάντα κα υπάρχουν άνκρωποι που αργά ι γριγορα κα
το κάνουν.
Μποροφμε να περάςουμε ςτθν επίκεςθ, μποροφμε να περάςουμε ςε μια ζνοπλθ επίκεςθ.
Οφτωσ ι άλλωσ, αυτό δε γίνεται και από τθν αρχι τθσ ταξικισ κοινωνίασ; Οι καταπιεςμζνοι
πάντα δε χρθςιμοποιοφν όπλα; Θ ανωριμότθτα των ρεφορμιςτϊν αγωνιςτϊν δε μπορεί να
κρυφτεί κάτω από τισ όποιεσ κοινωνικζσ ανωριμότατεσ, αφοφ, όςεσ δικαιολογίεσ κι αν αυτοί
βρίςκουν, θ επαναςτατικι δράςθ είναι αυτι που κα ςυμβάλλει για να ωριμάςει το ανϊριμο.

43
Οι “αντικειμενικζσ” ςυνκικεσ είναι “πάντα” ταξικζσ και καταπιεςτικζσ ςε μια ταξικι
κοινωνία, άρα οφείλουμε πάντα να επαναςτατοφμε. Πμωσ, αυτζσ οι “αντικειμενικζσ”
ςυνκικεσ ζχουν ζναν οργανωμζνο δυνατό εχκρό και ζνα “ζδαφοσ“ που δεν μπορεί ποτζ να
είναι ςτο περιςςότερο μζροσ του επαναςτατικό, βριςκόμενο αυτό μζςα ςτον κόςμο τθσ
αλλοτρίωςθσ. Τα περιςςότερα υποκείμενα δεν είναι επαναςτατικά, όμωσ τα υποκείμενα δεν
μποροφν να διαχωριςτοφν από τισ αντικειμενικζσ ςυνκικεσ, όχι μόνο γιατί ςυνδζονται
διαλεκτικά και αλλθλοεπθρεάηονται, αλλά γιατί δεν μποροφν να διανοθκοφν και ξζχωρα,
αφοφ το ζνα υπάρχει ςε ςχζςθ με το άλλο. Ζτςι, ανεξαρτιτωσ τθσ πλειοψθφικισ μάηασ και
ανεξαρτιτωσ του αλλοτριωμζνου διαλεκτικοφ ςυμπλζγματοσ αντικείμενου-υποκειμζνου,
πρζπει πάντα να αγωνιηόμαςτε.
Πμωσ, κα πεισ, άλλο το ν’ αγωνίηεςαι απλά, και άλλο το να περνάμε από τθ μια ςυνολικι
φάςθ τθσ ταξικισ κοινωνίασ ςε μια άλλθ καλφτερθ. Μιπωσ ς’ αυτιν τθν περίπτωςθ ζχουμε
περιςςότερο απ’ ότι πριν τθ ςθμαντικότθτα του υλικοφ παράγοντα τθσ κοινωνίασ; Εμείσ δεν
πιςτεφουμε ότι όλα τα πράγματα μζςα ςτθν κοινωνία αλλάηουν προοδευτικά. Αυτό που
μποροφμε να κάνουμε είναι ν’ αγωνιηόμαςτε για τισ μερικζσ και ςχετικζσ καλυτερεφςεισ
(δθλαδι, να υπάρχει μια ςυνολικι ςφγκρουςθ) που ςιγά-ςιγά κα μασ οδθγιςουν ςτθν
κοινωνικι επανάςταςθ και απελευκζρωςθ.
Ράντα και πάντοτε οι υλικοί όροι τθσ κοινωνίασ -θ φφςθ, θ κοινωνικι δομι, οι παραγωγικζσ
ςχζςεισ, κ.α. (οι οποίοι, οφτωσ ι άλλωσ, ςυνδιαμορφϊνονται και από τον άνκρωπο), αλλά και
οι άνκρωποι ωσ ζνα κομμάτι τθσ φλθσ (υπάρχει ζνα χρονικό προβάδιςμα τθσ φλθσ ζναντι του
υποκείμενου)- επθρεάηουν και αλλάηουν τθ ηωι. Ειδικότερα, μζςα ςε ιςτορικά
ςυγκεκριμζνεσ ςυνκικεσ, με ςυγκεκριμζνουσ μεταβαλλόμενουσ, υλικοφσ όρουσ, ο άνκρωποσ
μπορεί να παίξει ςθμαντικό ρόλο, ωσ δθμιουργόσ τθσ ςυγκεκριμζνθσ περιόδου. Σ’ αυτιν τθν
περίπτωςθ, το υποκείμενο δεν είναι απλά ζνα κομμάτι που επθρεάηει τα άλλα υλικά
πράγματα, ι ότι και αυτό, ωσ ζνα κομμάτι τθσ φλθσ, επθρεάηει απλά τα γεγονότα, αλλά θ
ςυνειδθτι δράςθ του ζχει το ρόλο ενόσ κομβικοφ ςθμείου ςτθ αλλαγι των πραγμάτων
(οφτωσ ι άλλωσ, θ απακισ και θ ενεργθτικι δράςθ του ανκρϊπου κακορίηει τα πράγματα
μζςα ςτισ ανκρϊπινεσ κοινωνίεσ). Αν αναλογιςτοφμε ότι θ μερικι χρονικι περίοδοσ είναι
κομμάτι του γενικοφ χρόνου, καταλαβαίνουμε και πόςο ςθμαντικό ρόλο παίηει και θ δράςθ
του ανκρϊπου.

Δεν είναι οι νεκρζσ, αμετάβλθτεσ νομοτζλειεσ, αλλά οι ηωντανοί, μεταβαλλόμενοι,

πολφμορφοι και πολυςφνκετοι υλικοί όροι (που αλλθλοεμπεριζχονται και αλλθλεπιδροφνε
μεταξφ τουσ) που αλλάηουν τα πράγματα μζςα από ςυνεχείσ διαδικαςίεσ. Ακόμα και οι (εν
κινιςει) νομοτζλειεσ των όποιων ςυςτθμάτων, οι οποίεσ οδθγοφν ςε ςυγκροφςεισ ςτο
εςωτερικό τουσ, δεν οδθγοφν αναπόφευκτα κάπου και, πόςο μάλλον, ςε κετικά
αποτελζςματα. Οι ανκρϊπινεσ κοινωνίεσ λειτουργοφν κατά βάςθ από τθν κίνθςθ του
ανκρϊπου, όχι μόνο με τθν ζννοια ότι θ ςυνείδθςι μασ κα παίξει ςθμαντικό ρόλο, αλλά και
ότι θ οποιαδιποτε ανκρϊπινθ κίνθςι μασ κα είναι και αυτι που κα παίξει ςθμαντικό ρόλο

44
ςτθν όποια κίνθςθ του οποιουδιποτε πράγματοσ. Αφοφ και οι αντικζςεισ που υπάρχουν ςτα
ταξικά ςυςτιματα, για να μπουν ςε κίνθςθ, δεν μποροφν να κινθκοφν και να ζχουν υπόςταςθ
από μόνεσ τουσ πζρα από τον άνκρωπο.

Το κζμα δεν είναι μόνο να μιλάμε για (υπζρ)επαναςτατικζσ ςυνειδιςεισ που κ’ αλλάξουν τα
πράγματα προσ το καλφτερο, αλλά για κοινωνικό-ταξικοφσ υλικοφσ όρουσ (που εμπεριζχουν
και τθν επαναςτατικι ςυνείδθςθ) που κ’ αλλάξουν όλουσ τουσ υπάρχοντεσ κοινωνικό-
ταξικοφσ υλικοφσ όρουσ.

Οι ςυνκικεσ δεν αλλάηουν απλά τα “πράγματα”, αλλά οι ςυνκικεσ είναι τα “πράγματα”. Οι

αντικειμενικζσ ςυνκικεσ δεν υπάρχουν ξζχωρα από τισ υποκειμενικζσ ςυνκικεσ,
επθρεάηοντασ μεμονωμζνα θ μία τθν άλλθ.
Αυτό που υπάρχει είναι μια ενιαία πολφμορφθ ςυνκικθ (ζνα εν κινιςει περιβάλλον, που ζχει
μία εν κινιςει μορφι, ς’ ζναν εν κινιςει χρόνο), όπου μζςα τθσ βρίςκονται όλα τα
“πράγματα” (όλεσ οι ςυνκικεσ) ςε ςυνεχι αλλθλεπίδραςθ, αλλθλοςφγκρουςθ και
αλλθλοςφνδεςθ.

ΓΙΑ ΣΟΝ ΢Ο΢ΙΑΛΙ΢ΜΟ ΚΑΙ ΣΗ ΔΙΚΣΑΣΟΡΙΑ ΣΟΤ ΠΡΟΛΕΣΑΡΙΑΣΟΤ

Θ Αναρχία ζχει κζςεισ, όμωσ, αυτι δεν είναι ζνα πολιτικό πρόγραμμα.
Θ φπαρξθ τθσ Αναρχίασ είναι θ παραγωγι τθσ Αναρχίασ και θ παραγωγι τθσ Αναρχίασ δεν
είναι απλά και μόνο μια πράξθ που πράττει αναρχικά, αλλά είναι μια πράξθ που ςτοχεφει
ςτθν καταςτροφι αυτοφ του κόςμου και ςτθ δθμιουργία ενόσ νζου.
Θ κίνθςθ είναι αυτι που ςου μακαίνει τι είναι ηωι, αυτι παράγει τουσ υλικοφσ όρουσ και όχι
οι αμετάβλθτεσ αλικειεσ που ςε κρατάνε νεκρό.

H Αναρχία μπορεί να μιλάει για το μζλλον, θ Αναρχία μπορεί να ςυμβάλλει και να ζχει κζςεισ
για το αφριο, αλλά δεν κάκεται να μιλάει ςυνεχϊσ γι’ αυτό μ’ζναν τρόπο προφθτικό,
φορϊντασ το κουςτοφμι του ειδικοφ.
Μπορεί θ δράςθ μασ να είναι αναρχικι και να ζχει και ςχεδιαςτικό πρόταγμα, αλλά δε
γίνεται να ςχεδιάηουμε και να λογαριάηουμε χωρίσ τουσ ίδιουσ τουσ ανκρϊπουσ που κα
ηιςουν ςτο αφριο και τισ ςυνκικεσ που κα υπάρξουν ς’ αυτό. Μπορεί θ δράςθ μασ να είναι
αναρχικι, αλλά μθ ξεχνάμε ότι θ όποια μορφι τθσ κοινωνίασ κα προκφψει από τισ
αναγκαιότθτεσ και τα “κζλω” τθσ κακθμερινισ δράςθσ.

Ο κάκε επαναςτάτθσ ζχει πάντα ςτο νου του και το “μετά” τθσ πράξθσ του, όμωσ, όςοι
βγάηουν “κομματικά” προγράμματα για το τι όμορφα πράγματα κα κάνουν και κα γίνουν
μετά τισ πράξεισ τουσ, να γνωρίηουν ότι αυτό δεν τουσ βοθκάει ςτο να τα πετφχουν. Πχι μόνο
γιατί τα ςχζδια τουσ αναγκαςτικά κα πρζπει να επιβλθκοφν ςε άλλουσ, προςπακϊντασ
κάποιοι να δθμιουργιςουν “κάτι” για κάποιουσ άλλουσ (θ διαδικαςία διαμεςολάβθςθσ

45
λειτοφργει πάντα καταςτροφικά), αλλά και γιατί δεν κατάλαβαν ότι, όταν αγωνίηεςαι, ο
αγϊνασ ςου είναι πάντα αυτόσ που κα ςου δείξει που κα πασ και τι κα κάνεισ.

Θ κοινωνικότθτα του ανκρϊπου δεν πρζπει να υπάρχει εξαιτίασ τθσ διαμεςολαβιτριασ

κοινωνίασ-κεάσ που μονίμωσ μασ εξαναγκάηει, αλλά οφείλει να υπάρχει μζςα από τθν
ελεφκερθ ςυνεργαςία των ανκρϊπων. Δε κζλουμε μια κοινωνία-Αρχι που κα “επιβάλλει”
αρχζσ κοινωνικότθτασ, αλλά τθν αλλθλεπιδρόμενθ κοινωνικότθτα των ανκρϊπων που κα
δθμιουργοφν τθν Αναρχία.

Το περιβάλλον, ςτο οποίο ηοφμε, είναι αλλοτριωμζνο. Αυτό είναι γνωςτό.

Πμωσ, οι αναρχικοί δεν περιμζνουν εκείνθ τθν νικθφόρα Επανάςταςθ, κατά τθν οποία κα
κατακτιςουν όλα τα μζςα και τα “εργαλεία” που υπάρχουν ςτον κόςμο, για ν’ αρχίςουν τότε
εκείνεσ τισ διαδικαςίεσ, που κα ζχουν ςκοπό να βοθκιςουν τουσ ανκρϊπουσ. Οι αναρχικοί
τϊρα φτιάχνουν τισ δομζσ. Οι δομζσ αυτζσ ςυμβάλλουν ςτθ διαμόρφωςθ των ανκρϊπων,
ενϊ και αυτοί που δθμιοφργθςαν τισ δομζσ, είχαν και αυτοί επθρεαςτεί από άλλεσ δομζσ,
που είχαν δθμιουργιςει κάποιοι άλλοι άνκρωποι. Ζτςι, βλζπουμε ότι υπάρχει μια διαλεκτικι
ςχζςθ.

Δεν υπάρχει μόνο μία και μοναδικι μεγάλθ επανάςταςθ, που μετά από αυτιν κα ζρκει
κάποιοσ παράδειςοσ. Υπάρχουν πολλζσ επαναςτάςεισ, που ςυνεχϊσ μασ εξελίςςουν μζχρι
τθν απελευκζρωςθ και υπάρχουν και αςταμάτθτεσ επαναςτάςεισ (με μια άλλθ μορφι) μετά
τθν απελευκζρωςθ, που κα μασ εξελίςςουν ςυνεχϊσ.

Δεν υπάρχει ςοςιαλιςμόσ. Δεν υπάρχει ζνα μεταβατικό ςτάδιο που μζςα ς’ αυτό κα
φτιάξουμε τον Κομμουνιςμό και κα διαλφςουμε κάκε απομεινάρι του παλιοφ ςυςτιματοσ.
Αυτό που κα μποροφςαμε να ποφμε είναι ότι τα μεταβατικά ςταδία είναι πολλά, αφοφ μζχρι
τον Κομμουνιςμό, δεν υπάρχει μόνο ζνα μεταβατικό ςτάδιο, αλλά πάρα πολλά. Ακόμθ και
όταν υπάρξει ζνασ κομμουνιςτικόσ κόςμοσ, ο αγϊνασ δεν τελειϊνει, θ εξζλιξθ ςυνεχίηεται.
Ζτςι, τελικά, κατανοοφμε ότι δεν υπάρχουν οφτε πολλά μεταβατικά ςτάδια, αφοφ θ
μετάβαςθ ςτο κάτι καινοφριο και οι αλλαγζσ υπάρχουν ςυνζχεια. Αυτό που υπάρχει είναι
ζνασ ςυνεχισ αγϊνασ, ο οποίοσ ςυνεχϊσ επιτίκεται ςτο ςφςτθμα μζχρι τθν πλιρθ διάλυςι
του και που ςυνεχϊσ δθμιουργεί παρά τισ όποιεσ δυςκολίεσ και αντιφάςεισ που υπάρχουν
μζςα ςτθν ταξικι κοινωνία. Σίγουρα, όταν κα εξαφανιςτεί κάκε ςάπιο κατάλοιπο, κα
μπορζςουμε να δθμιουργιςουμε πιο εφκολα και πιο ολοκλθρωμζνα. Πμωσ, δεν περιμζνουμε
κάποιο αόριςτο “μζλλον ” για να δθμιουργιςουμε.

Δεν είναι μόνον ότι θ τωρινι μασ δράςθ είναι αυτι που κα μασ πάει ςτο μζλλον, αλλά είναι
κι ότι θ δράςθ μασ μόνο ςτο τϊρα μπορεί να ξεκινιςει, δεν υπάρχει κάποιοσ άλλοσ χρόνοσ.
Αφοφ θ πορεία είναι ςυνεχισ, δεν υπάρχει ςταματθμόσ. Θ απελευκζρωςθ δε κα ζρκει όταν
κ’ ανζβει ςτθν εξουςία κάποια ελευκεριακι τάξθ που κα μοιράηει ελευκερία, αλλά κα τθν
κατακτιςουμε μόνον όταν κα ζχει διαλυκεί θ κάκε είδουσ εξουςία.

46
Θ ςφγκρουςθ δεν τελειϊνει ποτζ. Μπορεί να ζχει αλλά χαρακτθριςτικά κάκε φορά, αλλά δεν
ζχει θμερομθνία λιξθσ. Αφοφ και ςε μια απελευκερωμζνθ κοινωνία ό,τι οπιςκοδρομικό
προκφψει, κα είμαςτε εκεί για να ςυγκρουςτοφμε μαηί του. Ζτςι κι αλλιϊσ, πάντα υπάρχει
ςφγκρουςθ, αυτι μασ πάει παραπζρα, δε χρειάηεται να υπάρξει κάτι καταςτροφικό για να
υπάρξει και θ ςφγκρουςθ.
Θ Αναρχία παράγεται ςυγκρουςιακά και δθμιουργικά ςτο τϊρα, και όχι ςε κάποιο
μεταβατικό ςτάδιο. Μετά τθν κάκε επανάςταςθ πάλι ςυγκρουόμαςτε, πάλι δθμιουργοφμε
και, επειδι επαναςτατιςαμε, ζχουμε πιο λίγα πράγματα μετά για να καταςτρζψουμε και πιο
πολφ χϊρο για να δθμιουργιςουμε. Τα όποια υπαρκτά προβλιματα που κζλουν χρόνο να
λυκοφν δε λφνονται ς’ ζνα μεταβατικό ςτάδιο, αλλά κάκε δράςθ μασ ςτο τϊρα ςυμμετζχει
ςτθ διαδικαςία τθσ λφςθσ του όποιου προβλιματοσ .
Τϊρα ξεκινάει θ απαλλοτρίωςθ, τϊρα ξεκινοφν οι απεργίεσ, τϊρα χτυπάμε τουσ
κεφαλαιοκράτεσ, τϊρα επιτικόμαςτε ςτο φαςιςμό, τϊρα είμαςτε αλλθλζγγυοι, τϊρα ξεκινάει
θ αυτοδιαχείριςθ. Φυςικά, δεν ζχουμε ςκοπό να αυτοδιαχειριςτοφμε τθν υπάρχουςα ςαπίλα
και πολιτιςμό. Γι’ αυτό, θ πολεμικι μασ πρακτικι είναι πάντα εδϊ για να τςακίςει το
ςφςτθμα. Θ δθμιουργία μασ, θ αυτοδιαχείριςθ των ηωϊν μασ, μπορεί να ξεκινάει μζςα ς’
αυτόν τον πολιτιςμό και εξαιτίασ αυτοφ να είναι δφςκολθ θ πραγματοποίθςι τθσ, όμωσ
ταυτόχρονα, επιτικόμαςτε και ςτον πολιτιςμό. Δεν υπάρχει κάποιο άλλο μζροσ και χρόνοσ.
Δεν μπορεί να υπάρξει πραγματικι ςφγκρουςθ χωρίσ πραγματικι δθμιουργία και το
αντίκετο. Καταςτρζφουμε τϊρα και ςυνεχϊσ το κράτοσ, μζχρι αυτό να διαλυκεί εντελϊσ. Δε
γινόμαςτε κομμάτι του, δεν το χρθςιμοποιοφμε προσ μια απελευκερωτικι προοπτικι,
ξεκινϊντασ μετά τθ διαδικαςία του μαραςμοφ του. Αφοφ, όςο γινόμαςτε κομμάτι του, το
κράτοσ υπάρχει, δεν διαλφεται.

Αυτό το ζνα και μοναδικό μεταβατικό ςτάδιο που (μετά από καιρό) φζρνει τον Κομμουνιςμό,
δεν ζχει λογικι. Στα μάτια μασ αυτό είναι ζνα μεταφυςικό παραμφκι, ι μάλλον καλφτερα,
μια ολοηϊντανθ πραγματικότθτα που ζχει κάποιουσ ςκοποφσ, δθλαδι τθν φπαρξθ μιασ
ακόμθ εξουςίασ. Θ αλλαγι γίνεται ςτο τϊρα, και όχι ςε κάποιο μεταβατικό ςτάδιο.

Ο Κομμουνιςμόσ δε κα ζρκει κάποια ςτιγμι μζςα από κάποιεσ επιβαλλόμενεσ διαδικαςίεσ,

αλλά παράγεται ςτο τϊρα, ςυνεχϊσ, μζχρι αυτόσ να ςκορπιςτεί ςε όλθ τθ γθ. Ο
Κομμουνιςμόσ, θ Αναρχία δεν επιβάλλεται και δε κα ζρκει καταναγκαςτικά. Μπορεί να
επιτικόμαςτε ςτον εχκρό, αλλά θ απελευκζρωςθ δε μπορεί να ζρκει καταναγκαςτικά, παρά
μόνον αν το κατανοιςει ο κακζνασ μζςα του ξεχωριςτά. Μπορεί οι επαναςτάτεσ πρϊτοι να
καταςτρζφουν και να δθμιουργοφν, αλλά για να ζρκει θ απελευκζρωςθ, κανζνασ
επαναςτάτθσ δε κα μπορζςει να απελευκερϊςει κανζναν, αν ο κακζνασ ξεχωριςτά δε μπει
μζςα του ςε διαδικαςίεσ απελευκζρωςθσ. Μπορεί οι επαναςτάτεσ να ςυμβάλλουν και να
βοθκοφν, αλλά αργά ι γριγορα, όλοι οι άνκρωποι κα πρζπει να καταςτρζψουν και να
δθμιουργιςουν.

47
Ζτςι για εμάσ, όχι μόνο δεν υπάρχει μια μεγάλθ επανάςταςθ (αφοφ ο αγϊνασ είναι ςυνεχισ,
με πολλζσ επαναςτάςεισ), όχι μόνο δεν μπορεί να υπάρξει ςοςιαλιςμόσ, αλλά δεν μπορεί να
υπάρξει οφτε και θ δικτατορία του προλεταριάτου. Μάλλον μπορεί να υπάρξει, αλλά και
αυτι ωσ μια ακόμθ εξουςία. Mε όλα τα παραπάνω καταλαβαίνει κανείσ, γιατί επιτικόμαςτε
και ςτθ δικτατορία του προλεταριάτου. Το κράτοσ, όποια μορφι κι αν ζχει, και πάλι
παραμζνει· ανεξάρτθτα ποιοσ είναι ο ςκοπόσ που δικαιολογεί τθν φπαρξθ του. Υπάρχει
καταναγκαςμόσ ζναντι τθσ αμοιβαίασ ελεφκερθσ ςυνζνωςθσ των ανκρϊπων. Θ όλθ
παραγωγι δεν γίνεται από τουσ ίδιουσ τουσ εργαηομζνουσ, αλλά από ανκρϊπουσ που ζχουν
ςυμφζροντα. Ενϊ, πεφωτιςμζνεσ πρωτοπορίεσ (αν όχι κομματικζσ, τότε εργατικζσ)
αναλαμβάνουν να παίρνουν κεντρικζσ αποφάςεισ για όλουσ και για όλα, διατθρϊντασ το
ζκνοσ-κράτοσ. Αυτοί οι εξουςιαςτζσ, οι εκφραςτζσ τθσ Αλικειασ, που κα ςτο παίξουν
απελευκερωτζσ, δεν πρζπει να ξεχάςεισ οφτε λεπτό ποιοι είναι. Ο απελευκερωτισ ςου είςαι
εςφ! Πχι μόνοσ ςου, αλλά και μ’εςζνα. Στθν διαδικαςία τθσ ατομικισ και κοινωνικισ
απελευκζρωςθσ οι άνκρωποι αλλθλεπιδροφν μεταξφ τουσ, άρα πρζπει να κατανοιςεισ,
ςυνειδθτά και πθγαία, ότι και εςφ ο ίδιοσ πρζπει να είςαι ζνασ άνκρωποσ ενεργθτικόσ. Ο
απελευκερωτισ που κα ζρκει να ςε απελευκερϊςει, κα είναι ο εξουςιαςτισ ςου.
Θ κοινωνικι χειραφζτθςθ δθμιουργείται χωρίσ τθ μεςολάβθςθ ςχζςεων εξαναγκαςμοφ.

Οι προλετάριοι δεν πρζπει να παραμείνουν οφτε ωσ προλετάριοι, οφτε και ν’ ανζβουν ςε

κάποια εξουςία, όποια απελευκερωτικι φορεςιά και αν ζχει αυτι. Δεν επιηθτοφμε καμία
αντικατάςταςθ μιασ τάξθσ με μια άλλθ. Αυτό που κζλουμε είναι θ καταςτροφι όλων των
τάξεων. Αυτό που επιηθτοφμε είναι οι καταπιεηόμενοι να καταςτρζψουν τθν τάξθ των
καταπιεςτϊν, να αυτοκαταργιςουν το ρόλο τουσ και να επιτεκοφν και ςτθν ζννοια του
εκμεταλλευτι και ςτθν ζννοια του εκμεταλλευόμενου.
Να μθν υπάρχει καμία διαμεςολάβθςθ, καμία ιεραρχία. Καμία κυριαρχία οφτε τθσ
πλειοψθφίασ ζναντι τθσ μειοψθφίασ, οφτε τθσ μειοψθφίασ ζναντι τθσ πλειοψθφίασ.

ΑΤΣΟΝΟΜΙΑ, ΑΤΣΟΟΡΓΑΝΩ΢Η, ΑΤΣΟΔΙΑΘΕ΢Η

Ππωσ ςε κάκε μασ δράςθ, ζτςι και ςτισ εξεγζρςεισ, αυτό που κάνουμε είναι και να
καταςτρζφουμε αυτόν τον κόςμο και να δθμιουργοφμε τον νζο. Το ίδιο ςυμβαίνει και ςτισ
επαναςτάςεισ. Ράντα περιφρουροφμε τισ κατακτιςεισ μασ από τον εχκρό. Γνωρίηουμε ότι ο
εχκρόσ κα ζρκει να μασ “φάει”, και αν ο κοντινόσ εχκρόσ δεν μπορεί, κα ζρκει κάποιοσ από
μακριά.
Με τουσ αγϊνεσ μασ ζχουμε κατακτιςει διάφορα πράγματα, αλλά πολλζσ φορζσ το κράτοσ,
λόγω κάποιασ ςτρατθγικισ που αυτό επζλεξε, κάνει κάποιεσ παραχωριςεισ ανεξάρτθτα ποια
είναι θ ζνταςθ των αγϊνων μασ. Γι’αυτό, πρζπει να είμαςτε πάντα ξάγρυπνοι και να μθν
πζφτουμε ςτισ όποιεσ παγίδεσ που αυτό βάηει.

48
Αυτονομία δε ςθμαίνει απομονϊνομαι πζρα από τθν κοινωνία. Μπορεί ο εχκρόσ να ςε
απομονϊςει και να ζχεισ δυςκολίεσ ςε πολλοφσ τομείσ, αλλά δεν είμαςτε εμείσ αυτοί που
επιδιϊκουμε τθν απομόνωςθ. Αυτονομία είναι ο αδιαμεςολάβθτοσ αγϊνασ ενάντια ςτο
υπάρχον. Αν δεν ζχεισ τθν επαναςτατικι ςυνείδθςθ να κατανοιςεισ ότι αυτονομία ςθμαίνει
να πάρουμε τθ ηωι ςτα χζρια μασ προσ μια απελευκερωτικι κατεφκυνςθ, τότε εφκολα θ
αυτονομία μπορεί να γίνει αποξζνωςθ, ιδιοκτθςία και τοπικιςμόσ.

Οι χϊροι μασ γίνονται άςυλο για τον εχκρό και όχι για το περιςςότερο μζροσ τθσ κοινωνίασ.
Αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να μθν κλεινόμαςτε μζςα ςτουσ χϊρουσ μασ και ςτισ
κατακτιςεισ μασ. Να μθν επαναπαυόμαςτε, αλλά να εξαπλωκοφμε παντοφ, να βοθκιςουμε
ςε κάκε γωνιά του πλανιτθ. Ζτςι κι αλλιϊσ, οι όποιεσ κατακτιςεισ μασ είναι πάντα μερικζσ
και ςχετικζσ. Θ Αναρχία αν δεν εξαπλωκεί παγκόςμια, δεν είναι Αναρχία. Δε γίνεται και
διαφορετικά. Τι Αναρχία είναι αυτι, αν εςφ είςαι καλά και διπλά ςου ς’ ζνα χϊμα πιο κει,
κάποιοσ άλλοσ πεινάει; Πμωσ ,το κζμα δεν είναι μόνο ότι κάποιοσ δίπλα ςου πεινάει και εςφ
ςτενοχωριζςαι. Το κζμα είναι ότι οφτε και εςφ ο ίδιοσ είςαι καλά, αφοφ όλα ςυνδζονται
μεταξφ τουσ. Σε όποιο μζροσ κι αν είςαι, εςφ βρίςκεςαι πάντα μζςα ςτθν αλλοτρίωςθ. Πςο
υπάρχει ζνα μζροσ που είναι αλλοτριωμζνο, κανζνα άλλο μζροσ δεν μπορεί να είναι
ελεφκερο. Ζχουμε πόλεμο, δεν πάμε μονάχοι μασ να ηιςουμε πάνω ςτα βουνά. Πςοι
πθγαίνουν ςτα βουνά και νομίηουν ότι ηουν ς’ ζναν δικό τουσ κόςμο και είναι ευτυχιςμζνοι,
είναι γελαςμζνοι. Τουσ πλθροφοροφμε και τουσ λζμε, ότι και κει πάνω, πάλι καπιταλιςμόσ
υπάρχει. Είμαςτε ςτισ πόλεισ, γιατί κζλουμε τθ φφςθ. Γκρεμίηουμε τισ πόλεισ, για να ηιςουμε
ςτθ φφςθ.

Θ Αναρχία δε κα ζρκει ξαφνικά και μονομιάσ ςε όλο τον πλανιτθ. Οφτε πιςτεφουμε ςε
κεωρίεσ ντόμινο, ότι δθλαδι, αν κάπου γίνει μια επανάςταςθ, απαραίτθτα κα γίνει και ς’
άλλεσ πολλζσ περιοχζσ (φυςικά και πρζπει να υπάρχει μια παγκόςμια αλλθλεγγφθ, για να
υπάρχουν καλφτερα αποτελζςματα). Χωρίσ βζβαια να λζμε ότι οι επαναςτατικζσ δράςεισ δεν
επθρεάηουν. Πμωσ, θ οργάνωςθ και οι ςυνειδιςεισ δε χτίηονται μζςα ςε μια νφχτα.

Θ Αυτοοργάνωςθ πρζπει να υπάρχει και ςτθν καταςτροφι και ςτθ δθμιουργία. Kάποιοι
ζχουν ξεχάςει ότι θ καταςτροφι και θ δθμιουργία πάνε μαηί κι ζτςι ζχουν αμφιβολίεσ για το
κατά πόςο θ αυτοοργάνωςθ (δομϊν, εγχειρθμάτων, χϊρων εργαςίασ) μζςα ςτο καπιταλιςμό
μπορεί να επιφζρει κάτι. Πμωσ, ξζχαςαν ότι τίποτα από μόνο του δεν μπορεί να φζρει τθν
αλλαγι.
Τι να τθν κάνεισ τθν αυτοοργάνωςθ, αν δεν επιτίκεςαι ταυτόχρονα και ςτο κράτοσ; Θ κάκε
μασ δράςθ είναι ζνα κομμάτι από τον πολφμορφο αγϊνα μασ και όλεσ οι δράςεισ μασ
προςφζρουν. Ζτςι κι αλλιϊσ, δεν μπορείσ να είςαι αναρχικόσ και να μθν λειτουργείσ
αυτοοργανωμζνα. Δεν περιμζνουμε να αυτοοργανωκοφμε ςε κάποιον άλλο χρόνο, τϊρα
ξεκινάμε! Οι δυςκολίεσ μζςα ςτον καπιταλιςμό είναι μεγάλεσ και κάκε αυτοοργάνωςθ είναι
μερικι, και φυςικά, δεν είναι πλιρεσ απελευκερωμζνθ.

49
Θ αυτοοργάνωςι μασ ςε κάποια πράγματα είναι μεγάλθ και ςε κάποια πιο μικρι. Πχι γιατί
δε κζλουμε αυτι να είναι πιο μεγάλθ, αλλά γιατί, δυςτυχϊσ, ςτισ υπάρχουςεσ υλικζσ
ςυνκικεσ τόςο γίνεται. Πμωσ, ς’ εκείνα τα πράγματα που μποροφμε να λειτουργοφμε
αυτοοργανωμζνα, είναι κρίμα να μθν το επιδιϊκουμε, δθλαδι να λειτουργοφμε με τουσ
δικοφσ μασ όρουσ και να μθν ςυμβιβαηόμαςτε.

Κα πεισ, αυτοοργανωμζνα και μια φαςιςτικι ομάδα μπορεί να λειτοφργει. Λζει κάτι από
μόνθ τθσ θ αυτοοργάνωςθ; Φαινομενικά, μπορεί ο οποιοςδιποτε να λειτοφργει
αυτοοργανωμζνα, όμωσ ςτθν πραγματικότθτα, οι μόνοι που μπορεί να μιλάνε για
αυτοοργάνωςθ είναι οι επαναςτάτεσ. Γιατί μόνον οι επαναςτάτεσ είναι οι μόνοι που
πραγματικά επιτίκενται ςτο κράτοσ και το κεφάλαιο. Επίςθσ, οι επαναςτάτεσ είναι και
λιγότερο αλλοτριωμζνοι ςε ςχζςθ με άλλουσ ανκρϊπουσ.
Είναι γελοίο να μιλοφν κάποιοι για αυτοοργάνωςθ και ταυτόχρονα, να μθν είναι
επαναςτάτεσ. Είναι γελοίο να μιλοφν κάποιοι για επανάςταςθ, χωρίσ να μιλάνε για
αυτοοργάνωςθ. Δε μπορεί θ Αναρχία χωρίσ τθν αυτοοργάνωςθ και δε μπορεί θ πραγματικι
αυτοοργάνωςθ να μθν εμπεριζχει τθν Αναρχία.
Θ κάκε αυτοοργανωμζνθ δράςθ πρζπει να ζρκει ςε επαφι με άλλεσ αυτοοργανωμζνεσ
δράςεισ. Να δθμοςιοποιεί τθ δράςθ τθσ, να βγαίνει ςτο δρόμο. Δεν υπάρχει πραγματικι
αυτοοργανωμζνθ δράςθ, εάν δεν αρνείται το όλο υπάρχον. Δεν μπορϊ να λζω ότι ζχω ζναν
αυτοοργανωμζνο χϊρο και αυτόσ ο χϊροσ να μθν ςυμμετζχει ςτθν επαναςτατικι άρνθςθ και
ςτο επαναςτατικό πρόταγμα. Δεν μποροφμε να μιλάμε για αυτοοργανωμζνεσ δράςεισ και
αυτζσ να μθν λειτουργοφν επικετικά προσ το κράτοσ και δθμιουργικά ωσ προσ τθν Αναρχία. Θ
δθμιουργία δεν κα πρζπει να ζχει να κάνει με τθν αυτοαναφορικότθτα του
αυτοοργανωμζνου εγχειριματοσ, αλλά να είναι δθμιουργικι ωσ προσ τθν επανάςταςθ.

Θ αυτοοργάνωςθ ζχει χαρακτθριςτικά αξιοπρζπειασ. Πμωσ, για να ονομαςτεί θ

αυτοοργάνωςθ ωσ νθςίδα ελευκερίασ πρζπει να παλζψει για τθν ανατροπι του
καπιταλιςμοφ και όχι να είναι αποκομμζνθ από τα κοινωνικά ηθτιματα, νομίηοντασ ότι
βρίςκεται μζςα ς’ζναν χϊρο ελευκερίασ. Για εμάσ δεν υπάρχει κάποιοσ άλλοσ λόγοσ φπαρξθσ
τθσ αυτοοργάνωςθσ, γιατί αλλιϊσ υπάρχει μόνο για τθν προςωπικι καβάτηα του κακενόσ.
Ζνασ αυτοοργανωμζνοσ χϊροσ είναι μια δθμιουργικι αντίςταςθ, από τθ ςτιγμι που αυτόσ ο
χϊροσ είναι ζνα ορμθτιριο για τθν επανάςταςθ. Το κζμα δεν είναι να νιϊςεισ ότι απλά
μπόρεςεσ και ζπραξεσ όςο πιο αυτοοργανωμζνα μποροφςεσ, το κζμα είναι να ςυμμετζχεισ
ςτον όλο “ςχεδιαςμό” για τθν ανατροπι του ςυςτιματοσ, και για να γίνει αυτό, ςίγουρα
πρϊτα, προχποκζτει τθν αυτοοργάνωςι ςου. Αν δε μιλάμε για ολικι ριξθ, δεν μποροφμε να
μιλάμε για επίκεςθ, αλλά για αφομοίωςθ· και αν δε μιλάμε για επίκεςθ, τότε ςίγουρα,
μιλάμε για κάτι το εναλλακτικό. Το εναλλακτικό είναι κάτι που το κζλει το ςφςτθμα, γιατί ζτςι
δθμιουργεί ζνα εναλλακτικό προφίλ και μια εναλλακτικι οικονομία που ψαρεφει ςε κολά
νερά. Εναλλακτιςμόσ ςθμαίνει ταξικι ςυνεργαςία, δθλαδι ςυνεργαςία καταπιεςτϊν με
καταπιεςμζνων.

50
Αν δοφμε τθν αυτοοργάνωςθ ωσ μια όαςθ νεροφ μζςα ςτθν καπιταλιςτικι ζρθμο, είμαςτε
χαμζνοι. Θ αυτοοργάνωςθ πρζπει να είναι θ φωτιά που κα μασ βοθκιςει να κάψουμε το
ςφςτθμα.

Θ αυτοοργάνωςθ είναι ο αγϊνασ για μια παγκόςμια αυτοδιαχείριςθ και κοινωνικοποίθςθ τθσ
παραγωγισ, και όχι απλά ζνα εγχείρθμα με διαφορετικά χαρακτθριςτικά από τα
καπιταλιςτικά πρότυπα. Θ αυτοοργάνωςθ ςτο ςιμερα είναι μια μικροκοινότθτα μερικισ
ελευκερίασ που αγωνίηεται για τθν κοινωνικοποίθςθ και όχι μια κοινωνικοποιθμζνθ
μικροκοινότθτα ολικισ ελευκερίασ που υπάρχει απλά μζςα ςτον καπιταλιςμό και δεν τον
πολεμάει.

Θ αυτοοργάνωςθ δεν μπορεί να λφςει ολικά τα προβλιματα των ανκρϊπων, αφοφ καμία
επαναςτατικι πράξθ από μόνθ τθσ δε μπορεί να λφςει τα προβλιματα, αλλά όλεσ μαηί
ςυμβάλλουν. Αυτό δε ςθμαίνει ότι δεν πρζπει να αυτοοργανωκοφμε, αλλά απεναντίασ, θ
αυτοοργάνωςθ (τϊρα και για πάντα) με επαναςτατικι προοπτικι είναι ο μόνοσ δρόμοσ. Δεν
πιςτεφουμε ςε καμία αλλαγι μζςω ειρθνικϊν διαδικαςιϊν, οφτε περιμζνουμε πότε κα
ξεςπάςει μια μεγάλθ επανάςταςθ για να αυτοοργανωκοφμε.

Θ ανάπτυξθ τθσ αυτοοργάνωςθσ μζςα ςτον καπιταλιςμό κα είναι περιοριςμζνθ, αν δεν είναι
επαναςτατικι. Θ δθμιουργικι ανάπτυξθ τθσ αυτοοργάνωςθσ είναι θ επίκεςθ ςτον
καπιταλιςμό. Μζςα από τθν επαναςτατικι καταςτροφι όχι μόνο δθμιουργείσ, αλλά βοθκάσ
και τθν επαναςτατικι δθμιουργία ν’ αναπτφςςεται. Από τθν άλλθ, ςίγουρα δεν μπορείσ μόνο
να καταςτρζφεισ, αλλά και να δθμιουργείσ. Δεν είναι μόνον ότι αυτά ςυνδζονται διαλεκτικά,
αλλά είναι ότι θ επαναςτατικι δθμιουργία ζχει μζςα και τθν επαναςτατικι καταςτροφι και θ
επαναςτατικι καταςτροφι ζχει μζςα τθσ και τθν επαναςτατικι δθμιουργία.

Θ αυτοοργάνωςθ μπορεί να λειτοφργει αντιεραρχικά και ςυλλογικά, αλλά δε μπορεί από

μόνθ τθσ να αναχαιτίςει τον καπιταλιςτικό τρόπο παραγωγισ. Γι’αυτό, ο μόνοσ δρόμοσ είναι
θ κοινωνικι επανάςταςθ, που φυςικά, κομμάτι τθσ είναι και θ αυτοοργάνωςθ. Δεν κα
γίνουμε κι εμείσ μια ακόμθ εφεδρεία που κα βοθκάει το ςφςτθμα, νομίηοντασ ότι ηοφμε
ελευκεριακά μζςα ςτα αυτοοργανωμζνα εγχειριματα μασ. Ρολεμάμε κακθμερινά.
Επαναςτατικι βία, αντιπλθροφόρθςθ, ταξικι πάλθ, αρπάγθ του πλοφτου και
κοινωνικοποίθςθ του, απεργίεσ, κατάργθςθ τθσ ατομικισ ιδιοκτθςίασ, ριηικι αλλαγι των
παραγωγικϊν ςχζςεων, καταςτροφι όλθσ τθσ οικονομίασ και του εμπορίου, ϊςτε να
εξαφανιςτοφν όλεσ οι ταξικζσ αντικζςεισ.
Πταν θ αυτοοργάνωςθ είναι ζνα κομμάτι ενόσ ολικοφ ςχεδιαςμοφ, τότε είναι μια τεράςτια
δυναμικι με πάρα πολλζσ πτυχζσ.

Πταν ζνασ άνκρωποσ είναι ανενεργόσ, δε μπορεί να κάκεται και να λζει «θ αυτοοργάνωςθ
από μόνθ τθσ δεν μπορεί να προςφζρει και πολλά». Θ ενεργθτικι δράςθ τθσ ίδιασ τθσ
αυτοοργάνωςθσ είναι θ μόνθ που μπορεί να ςου δείξει τί πραγματικά ςυμβαίνει και να ςε

51
κάνει να ςκεφτείσ ότι θ αυτοοργάνωςθ πρζπει να είναι ςυνδυαςτικι και με άλλεσ δράςεισ,
αφοφ θ αυτοοργάνωςθ είναι αυτι (μεταξφ άλλων) που κα διευρφνει τθν ταξικι ςκζψθ και
τθν ταξικι πάλθ, και κα ςε κάνει να κατανοιςεισ κάποια πράγματα.

Θ αυτοοργάνωςθ μπορεί να είναι μια πράξθ αξιοπρεπείασ, μπορεί να φζρει τθ

διαδραςτικότθτα και τθν πολιτικι ηφμωςθ, μπορεί να είναι μακριά από όρουσ κεάματοσ και
να κζτει τα κζματα που αυτι κζλει, μπορεί να είναι ζνα όργανο πάλθσ για τα ςυμφζροντα
των καταπιεςμζνων, μπορεί να βοθκάει με διάφορουσ ποικίλουσ τρόπουσ τουσ
ςυμμετζχοντεσ, αλλά όπωσ είπαμε, για να γκρεμιςτεί το ςφςτθμα, κζλει ζναν αγϊνα
πολφμορφο.
Πμωσ, για να δοφμε τελικά, πόςο βοθκάει και του ίδιουσ τουσ εμπλεκόμενουσ; Πταν λζμε δε
γίνεται αγϊνασ χωρίσ αυτοοργάνωςθ, αυτόματα καταλαβαίνουμε πόςο πολφτιμθ κα
αναγκαία είναι. Πμωσ, το κζμα πχ δεν είναι να λυκεί το βιοποριςτικό κάποιων μζςα από
κάποια αυτοδιαχειριηόμενα εγχειριματα, ενϊ τθν ίδια ςτιγμι κάποιων άλλων δε λφνεται.
Σκοπόσ των επαναςτατϊν είναι να κόψουμε τθ ρίηα του κακοφ. Σκοπόσ είναι όλο το
προλεταριάτο να αυτοδιαχειριςτεί όλθ τθν παραγωγι, μια παραγωγι ςτθν οποία κα υπάρξει
ριηικι αναδιοργάνωςθ.

Είτε το αυτοδιαχειριηόμενο εγχείρθμα παράγει υπθρεςίεσ και μετά πουλάει,

είτε αυτό μόνο πουλάει, το χριμα και πάλι υπάρχει, θ αγοραπωλθςία και πάλι υπάρχει, θ
διαμεςολάβθςθ και οι ςχζςεισ εξάρτθςθσ με το κράτοσ και το κεφάλαιο και πάλι υπάρχουν.
Εξάλλου, ςτο εμπόριο ςυμμετζχεισ όχι μόνον ωσ παραγωγόσ, αλλά και ωσ καταναλωτισ. Ζτςι
κι αλλιϊσ, εμπόρευμα δεν είναι μόνο το προϊόν που πουλάσ, αλλά και θ ίδια θ εργαςία ςου,
ο χρόνοσ ςου, ο κόποσ ςου, ο χϊροσ ςου και οι υπάρχουςεσ αλλοτριωμζνεσ παραγωγικζσ
ςχζςεισ, ακόμα και αν βρίςκεςαι μόνοσ ςου μζςα ςε μια δουλειά. Ακόμα και το κζρδοσ να
μθν υπάρχει, υπάρχει το κόςτοσ που το διζπουν και αυτό εμπορευματικζσ ςχζςεισ,
κρατϊντασ το εμπόριο και πάλι ηωντανό.
Πταν ζνα αγακό αρχίηει και χάνει τθν πραγματικι του υπόςταςθ, τότε να είςαι ςίγουροσ, ότι
αυτό ιδθ άρχιςε να ζχει μια εμπορευματικι λογικι.

Δεν πρζπει να πζφτουμε ςτθν παγίδα ότι ς’ζνα αυτοδιαχειριηόμενο εγχείρθμα οι

παραγωγικζσ ςχζςεισ είναι απελευκερωμζνεσ. Δεν πρζπει να πζςεισ ςτθ φάκα του
μικροαςτιςμοφ, λζγοντασ «α, εγϊ δεν ζχω αφεντικό!», γιατί μθν ξεχνάσ, ότι και εςφ είςαι
αφεντικό του εαυτοφ ςου (άρα και εκμεταλλευόμενοσ). Επίςθσ, τθ ςτιγμι που εςφ νομίηεισ
ότι λειτουργείσ απελευκερωμζνα (νομίηεισ!), ζξω από το χϊρο ςου υπάρχει ςτυγνι
εκμετάλλευςθ, και τα κζρδθ που κα μοιραςτείσ με τουσ υπόλοιπουσ ςτο αυτοοργανωμζνο
εγχείρθμα κα οφείλονται ςτθν υπεραξία που παράγουν οι εκμεταλλευόμενοι εργάτεσ ςτο
ςφνολο τθσ χϊρασ. Γφρω ςου, και πάλι, υπάρχει ο καπιταλιςμόσ. Μζςα ςου, και πάλι,
υπάρχει ο καπιταλιςμόσ. Θ παραγωγι ςου δε γίνεται ςφμφωνα με τισ ανάγκεσ τθσ κοινωνίασ,

52
αλλά ςφμφωνα με τισ ανάγκεσ τισ αγοράσ, θ οποία, ακόμα και αν είναι επικετικι ωσ προσ τισ
επιταγζσ τθσ αγοράσ, δε παφει να είναι κυριευμζνθ από εμπορευματικζσ ςχζςεισ.

Ειδικά ςτισ περιπτϊςεισ που υπάρχει και κζρδοσ, αυτό φζρνει κι άλλο κυνιγι του κζρδουσ,
και αν όχι περιςςότερου, τότε ςίγουρα του ίδιου. Το κζρδοσ φζρνει ανταγωνιςμό, κάνοντασ
τουσ εμπλεκόμενουσ να “παίηουν” με τουσ απάνκρωπουσ όρουσ που τουσ επιτάςςει το
ςφςτθμα. Ανεξάρτθτα με το ποιεσ ιδζεσ κουβαλάσ ςτο κεφάλι ςου και ανεξάρτθτα με το ποιεσ
προκζςεισ ζχεισ, παραμζνεισ ζνα αφεντικό. Μπορεί να ζχεισ κάποιεσ διαφορζσ με κάποιο
άλλο αφεντικό, θ ουςία όμωσ είναι, ότι παραμζνεισ και πάλι ζνα αφεντικό (και
εκμεταλλευόμενοσ).

Αν κζλουμε θ αυτοοργάνωςι μασ να είναι πιο επικετικι και επαναςτατικι, αυτό που πρζπει
να κάνουμε είναι ν’ αρπάηουμε, να καταλαμβάνουμε και ν’ απαλλοτριϊνουμε κομμάτια του
κράτουσ και του κεφαλαίου (κτιρια, μθχανζσ, πρϊτεσ φλεσ, κ.α.), και όχι από ζνα δικό μασ
χρθματικό κεφάλαιο ν’ αγοράηουμε ι να νοικιάηουμε ζνα ακίνθτο. Κατάλθψθ ςτα μζςα
παραγωγισ και κοινωνικοποίθςθ τουσ. Επειδι οφείλουμε να αυτοδιαχειριςτοφμε τισ ηωζσ
μασ, αυτό δε ςθμαίνει ότι κα πρζπει να ξεχάςουμε το ηιτθμα τθσ ιδιοκτθςίασ οφτε για μια
ςτιγμι. Αυτοοργάνωςθ χωρίσ να επιτικόμαςτε ςτθν ιδιοκτθςία, δε λζει τίποτα. Δε κζλουμε
μια αλλαγι ςτθν εςωτερικι λειτουργία του καπιταλιςμοφ, μια ανακατανομι των ρόλων ςτο
επίπεδο μιασ επιχείρθςθσ. Αυτό που κζλουμε είναι θ ανατροπι τθσ αςτικισ τάξθσ και τθν
καταςτροφι των τάξεων. Σκοπόσ δεν είναι απλά θ αυτοδιαχείριςθ κάποιων εγχειρθμάτων,
αλλά θ αυτοργάνωςθ όλου του κόςμου για τθν Αναρχία.
Αν θ αυτοοργάνωςθ διαφόρων εγχειρθμάτων κα ιταν προτιμότερο να γίνεται φςτερα από
κατάλθψθ του κεφαλαίου, τότε θ αυτοοργάνωςθ των καταπιεςμζνων με ςκοπό να
χτυπιςουν τισ υπάρχουςεσ παραγωγικζσ ςχζςεισ είναι απαραίτθτο να ζχει να κάνει με τθν
απαλλοτρίωςθ του κεφαλαίου και τθν κοινωνικοποίθςθ του.

Επίςθσ, αν κζλουμε θ αυτοοργάνωςι μασ να είναι πιο δυναμικι, κα πρζπει, όςο γίνεται, να
μθν διακατζχεται από τθν εμπορευματικι λογικι (ςτο ςθμείο αυτό, μιλάμε περιςςότερο για
αυτοδιαχειριηόμενουσ πολιτικά χϊρουσ και όχι για αυτοδιαχειριηόμενουσ εργαςιακοφσ
χϊρουσ, ςτουσ οποίουσ υπάρχει πιο άμεςα θ εμπορευματικι λογικι).
Δεν είναι μόνο το αντίτιμο που πλθρϊνεισ για να “αποκτιςεισ” κάτι, ι ακόμα και θ ελεφκερθ
ςυνειςφορά (όταν δεν είναι προαιρετικι και κεωρείται απαραίτθτθ για να ςου δϊςει ο
άλλοσ αυτό που ηθτάσ) που κρατοφν τθ λογικι του εμπορίου, αλλά και θ ανταλλαγι. Πμωσ,
και θ φπαρξθ του “χωρίσ αντίτιμο” δυςκολεφει το κάκε εγχείρθμα να επιβιϊςει, αφοφ ςτον
καπιταλιςμό ηοφμε και τρζχουν ζξοδα. Καλφτερα να είμαςτε μιςκωτοί εργαηόμενοι και να
βοθκάμε τουσ αυτοοργανωμζνουσ χϊρουσ, παρά να υπάρχει εμπορευματικι λογικι μζςα ς’
αυτοφσ, ι ακόμα χειρότερα, να υπάρχει και κζρδοσ (ζςτω και αν δεν εκμεταλλεφεςαι άλλουσ,
αλλά τον ίδιο ςου τον εαυτό ). Γι’ αυτό και το προτιμότερο είναι θ ελεφκερθ προαιρετικι
ςυνειςφορά, αφοφ αυτι μπορεί να ςυνεχίςει τθν επιβίωςθ ενόσ εγχειριματοσ, αλλά

53
ταυτόχρονα αφινει να ςυνεχιςτεί θ διαδραςτικι ςχζςθ ενόσ εγχειριματοσ μζςα από τθν
ελεφκερθ “πολιτικι” βοφλθςθ και ςυνείδθςθ του κακενόσ.

•••••

Θ αυτοδιάκεςθ είναι το απαραίτθτο ςκαλοπάτι για τθν πραγματικι ελευκερία. Αν δεν

υπάρχει αυτοδιάκεςθ, δεν μπορεί να υπάρχει και απελευκζρωςθ. Πμωσ, μζςα ςε μια
αλλοτριωμζνθ κοινωνία, αν υπάρχει αυτοδιάκεςθ, δε ςθμαίνει ότι ςίγουρα κα πασ και προσ
τθν απελευκζρωςθ. Θ αυτοδιάκεςθ μζςα ςε μια ταξικι κοινωνία, δυςτυχϊσ, δε ςθμαίνει να
εκφράηεισ με υγιι τρόπο τθν υγιι διαφορετικότθτά ςου.

Θ αυτοδιάκεςθ ςου ςτο “ςιμερα” μπορεί να είναι μια αυτοδιάκεςθ του εαυτοφ ςου να κάνει
ναρκωτικά ι να κζλει ν’ αυτοκτονιςει. Πμωσ, επειδι εςφ κζλεισ να το κάνεισ αυτό,
ανεξαρτιτωσ αν το κεωρείσ ςωςτό ι λάκοσ, δε ςθμαίνει ότι αυτό δεν είναι και μια ιττα για
τον εαυτό ςου, ζνασ κάνατοσ για τθ ηωι. Κάνεισ κακό και ςτον εαυτό ςου, αλλά και ςτουσ
υπόλοιπουσ, αφοφ δεν υπάρχουν αποκομμζνεσ πράξεισ ξζχωρα από τθν υπόλοιπθ κοινωνία.
Επθρεάηεισ και επθρεάηεςαι.
Θ αυτοδιάκεςθ πρζπει να ςε αναπτφςςει και να είναι απελευκερωτικι. Ππου αυτι είναι
καταςτροφικι για τον άνκρωπο, δεν πρζπει να ςιωποφμε. Ρρζπει να ςυηθτάμε, να βοθκάμε,
να ςυγκρουόμαςτε. Εγϊ ωσ άνκρωποσ δε κζλω να ςε αναγκάςω να κάνεισ κάτι με το ηόρι, τθν
τελικι απόφαςθ κα τθν πάρεισ εςφ. Πμωσ, εγϊ δεν μπορϊ να μθ δε μιλάω, δεν μπορϊ να μθ
δε φωνάηω «Ηιτω θ ηωι!» και να το λζω ςτον κακζνα ξεχωριςτά. Μζςα ς’ζνα αλλοτριωμζνο
περιβάλλον δε ςθμαίνει ότι θ αυτοδιάκεςθ κα είναι και απελευκερωτικι, ίςα-ίςα, που κατά
πάςα πικανότθτα, αυτό που μπορεί να ςυμβεί, είναι και το αντίκετο. Θ αυτοδιάκεςθ φζρει
μια αλλοτρίωςθ και ζναν εξαναγκαςμό από το υπάρχον, αφοφ αυτι βρίςκεται μζςα ς’ αυτό.
Ζτςι, θ αυτοδιάκεςθ που νομίηεισ ότι φζρεισ, δεν είναι πραγματικι. Αν καταφζρεισ θ
αυτοδιάκεςθ ςου να μθν είναι αλλοτριωμζνθ, φυςικά αυτό ςθμαίνει και κάτι. Οι άνκρωποι
που μποροφν να λειτουργοφν όςο το λιγότερο γίνεται αλλοτριωμζνα, δθλαδι να
ςυγκροφονται με το υπάρχουν, ζχουν και επαναςτατικά χαρακτθριςτικά.
Στθν ουςία, ι δε λειτουργείσ με πραγματικι αυτοδιάκεςθ και αυτοοργάνωςθ, και ασ νομίηεισ
εςφ το αντίκετο, ι όταν λειτουργείσ πραγματικά, τότε αυτό ζχει πάντα κετικό πρόςθμο.

Αυτό δε ςθμαίνει ότι θ αυτοδιάκεςθ δεν πρζπει να υπάρχει, αλλά απεναντίασ. Θ

αυτοδιάκεςθ πρζπει να μζνει κακαρι όςο μπορεί από τθν αλλοτρίωςθ, να επιτίκεται ςε
κάκε είδουσ διαμεςολάβθςθ που λειτουργεί πάντα εξουςιαςτικά. Θ αυτοδιάκεςθ είναι ζνασ
αλλθλεπιδρϊμενοσ αυτοκακοριςμόσ ενάντια ςτθν κυριαρχία του ανκρϊπου πάνω ςτον
άνκρωπο.
Καλφτερα να λειτουργοφμε αυτοοργανωμζνα, χωρίσ κανζναν εξαναγκαςμό, και ασ κάνουμε
τα δικά μασ λάκθ, παρά να μασ εξουςιάηουν και να είμαςτε μονίμωσ βουτθγμζνοι ςτο
κάνατο. Πμωσ, επειδι το ηθτοφμενο είναι θ αυτοδιάκεςθ να είναι απελευκερωτικι, αυτό
που πρϊτα πρζπει να υπάρχει ωσ προχπόκεςθ, είναι να υπάρχει επαναςτατικι ςυνείδθςθ
54
και υπευκυνότθτα. Πμωσ από τθν άλλθ, και ο ίδιοσ ο δρόμοσ τθσ αυτοδιάκεςθσ, δθλαδι το
να πράττουμε χωρίσ κάποιον εξουςιαςτι πάνω από το κεφάλι μασ, είναι κάτι που μασ
διευρφνει τθν ςκζψθ, μασ δίνει ςυνείδθςθ και υπευκυνότθτα.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΣΟ “ΜΕΣΑ”

Δεν είναι μόνο το επαναςτατικό κίνθμα που δεν πρζπει να λειτοφργει με κεντρικι εξουςία
και με ςυγκεντρωτιςμό, αλλά φυςικά, οφτε ο κόςμοσ που κζλουμε να φτιάξουμε. Γιατί αν
κάτι τζτοιο ςυμβεί, κ’ αρχίςει να υπάρχει ιεραρχία και ςυμφζρον. Θ ςυγκζντρωςθ τθσ
δφναμθσ κα οδθγιςει ςε μια εξουςία που κα λειτοφργει καταναγκαςτικά ζναντι των άλλων.

Ρόςο ανόθτο είναι να νομίηουν κάποιοι ότι θ εξουςία μπορεί να τουσ λφςει τα προβλιματα;
Νομίηοντασ ότι αυτι θ “καλι” εξουςία μπορεί να γνωρίηει και να βρίςκεται ςε κάκε περιοχι,
μπορεί να γνωρίηει τα πάντα και ν’ αποφαςίηει για όλουσ και για όλα.

Ραρά ταφτα, μθν ξεχνάμε ότι το κράτοσ δε λειτοφργει μόνο κεντρικά, αλλά και
αποκεντρωμζνα, και αυτό κάποιοι ςφντροφοι το ξεχνοφν.

Κα μποροφςε κάποιοσ εξ αρχισ να πει ότι ςε μια άλλθ κοινωνία, ο κεντρικόσ ςχεδιαςμόσ δε
κα γίνεται από μια κεντρικι εξουςία, αλλά από ομάδεσ ανκρϊπων που λειτουργοφν
ςυνεργατικά, όμωσ αυτό είναι λάκοσ. Αυτό μπορεί να ιςχφει μόνο “ςιμερα”, δθλαδι χωρίσ
να υπάρχει μια κεντρικι εξουςία, να υπάρχει ζνασ πιο κεντρικόσ ςχεδιαςμόσ από τουσ
επαναςτάτεσ και τισ ςυλλογικότθτεσ του κινιματοσ, αλλά ςε μια αναρχικι κοινωνία δε κα
υπάρχει κζντρο, αφοφ δε κα υπάρχει κράτοσ. Ππωσ πολφ εφςτοχα ζχει ειπωκεί, το κζντρο
είναι παντοφ και θ περιφζρεια πουκενά. Υπό αυτι τθν άποψθ, ςε μια ελεφκερθ κοινωνία,
ακόμα και ο όροσ τθσ αποκζντρωςθσ χάνεται.

Ζνασ ενιαίοσ κόςμοσ, χωρίσ ζκνθ, ςφνορα και κράτθ!

Δε κα πζςουμε ςτθν παγίδα να μποφμε ςε διλιμματα τφπου «μικροκοινότθτεσ ι κοινωνία»,

αφοφ οι άνκρωποι που κα ηιςουν ςτο τότε, οφείλουν να εφεφρουν νζουσ κοινωνικοφσ
όρουσ. Με λίγα λόγια, οι ίδιεσ οι υλικζσ ςυνκικεσ κα γεννιςουν μια νζα πραγματικότθτα, μια
νζα παγκόςμια κομμοφνα.

Μπορεί να αρνοφμαςτε τθν κεντρικι εξουςία, μπορεί να μθ κζλουμε να τςαλαπατθκεί θ

διαφορετικότθτα του κάκε ανκρϊπου οφτε για μια ςτιγμι, όμωσ, φυςικά, αυτό δε ςθμαίνει
ότι κα πρζπει να δθμιουργθκοφν και τοπικιςτικζσ μικροκοινότθτεσ.

Τα μζςα παραγωγισ δεν πρζπει να τα ζχουν κάποιεσ κλειςτζσ ομάδεσ.

Επειδι τα μζςα παραγωγισ δεν πρζπει να τα ζχει το κράτοσ και θ κυρίαρχθ τάξθ, αυτό δε
ςθμαίνει ότι κα πρζπει να τα ζχουν και κάποιοι ςυνεταιριςμοί. Τα μζςα παραγωγισ δεν

55
πρζπει να βρίςκονται ςτθν ιδιοκτθςία κάποιων υποςυνόλων, αλλά όλοι οι άνκρωποι να
μοιράηονται τον πλοφτο του κόςμου ςυλλογικά και ατομικά.

Οι άνκρωποι που λειτουργοφν ςυλλογικά δεν πρζπει οφτε να ομοςπονδοποιθκοφν, οφτε και
να ειςχωριςουν ςε κλειςτζσ ομάδεσ, οι οποίεσ κα λειτουργοφν ωσ ιδιοκτιτεσ και ςε
ανταγωνιςμό με άλλεσ ομάδεσ (ο ελεφκεροσ ςφνδεςμοσ των ανκρϊπων γνωρίηει από μόνοσ
του πότε να μπει ς’ εκείνεσ τισ διαδικαςίεσ που αυτόσ κζλει. Δε χρειάηεται να εξαναγκάηεται
για να κάνει κάτι, αλλά να βγαίνει πθγαία από μζςα του).

Δεν υπάρχουν ςυντεχνίεσ ειδικϊν με ρόλουσ, ειδικεφςεισ και καταμεριςμοφσ.

Δε κα υπάρχουν ομοςπονδίεσ επαγγελμάτων, αλλά κα υπάρχει μια ζνωςθ ποικίλου εφρουσ
των ανκρωπίνων ςχζςεων. Θ “εργαςία” κα ζχει αλλά χαρακτθριςτικά, το κάκε υποκείμενο κα
κζλει να κάνει διάφορα πράγματα ςτθ ηωι του και όχι μόνο ζνα. Ο νζοσ κόςμοσ που κα
ζρκει, κα ζχει διαφορετικά γνωρίςματα από το ςθμερινό υπάρχον.

Δεν αγωνιηόμαςτε για ζναν ελεφκερο κόςμο, αλλά για ζναν αναρχικό ελεφκερο κόςμο. Δε
κζλουμε απλά τθν κοινωνικοποίθςθ τθσ παραγωγισ, όπου οι διάφορεσ λειτουργίεσ τθσ κα
ςυντελοφνται ολοζνα και πιο ξεχωριςτά θ μία από τθν άλλθ, αποξενϊνοντασ τον εργαηόμενο
από το αντικείμενο τθσ εργαςία του. Αυτό το κάνει ο καπιταλιςμόσ. Κα πεισ, θ
κοινωνικοποίθςθ του καπιταλιςμοφ δεν είναι πραγματικι, δε γίνεται προσ όφελοσ όλων των
ανκρϊπων, όπωσ εμείσ κζλουμε.
Πμωσ, εμείσ δε κζλουμε μια κοινωνικοποίθςθ, δθλαδι τθν ςυνζχιςθ τθσ φπαρξθσ τθσ
κοινωνίασ με ό, τι αυτι μπορεί να φζρει. Κζλουμε μια “αναρχοποίθςθ”, αφοφ κζλουμε τθν
καταςτροφι όλου του πολιτιςμοφ.

Αλλθλεγγφθ και ςυνεννόθςθ, ζχοντασ πάντα ο κακζνασ τθν ατομικότθτα του, τισ εμπνεφςεισ
του και τισ πρωτοβουλίεσ του, βριςκόμενοσ ο κακζνασ μζςα ςτθ ςυνεχι αλλθλεπίδραςθ.
Το να μπορεί ο κακζνασ να ςτζκεται μόνοσ του ςτα πόδια του, δε ςθμαίνει αποκλειςμόσ του
ςυλλογικοφ αγϊνα, αλλά αντικζτωσ. Ο ςυλλογικόσ αγϊνασ δίνει δφναμθ ςτο άτομο και ο
ατομικόσ αγϊνασ δίνει δφναμθ ςτο ςυλλογικό. Γίνεται ταυτόχρονα και βριςκόμενοσ ο ζνασ
μζςα ςτον άλλον. Ο ςυλλογικόσ αγϊνασ δεν είναι μια τάςθ του αδφναμου, αλλά θ φυςικι
εξζλιξθ τθσ ανκρωπότθτασ.

Αμοιβαία βοικεια, αμοιβαία, άτυπθ ςυμφωνία, ςυνεργαςία και ελεφκερθ, εκελοντικι

ςυνειςφορά. Ρραγματικόσ, πθγαίοσ, ςυνειδθτόσ εκελοντιςμόσ και όχι ο εκελοντιςμόσ του
ςιμερα που καταςτρζφει, που δεν είναι δθμιουργικόσ, που ςυντθρεί, ςυνειςφζρει και
διαιωνίηει τθν κυριαρχία. Τουσ εκελοντζσ-μαλάκεσ δεν κα τουσ παίξουμε ποτζ. *Θ δουλειά
του πυροςβζςτθ μασ κυμίηει λίγο από τον εκελοντι-μαλάκα. Άνκρωποι που δυςτυχϊσ
χάνουν τθ ηωι τουσ ςτο βωμό του χριματοσ. Το κεφάλαιο καίει εκτάςεισ για να τισ αξιοποιεί
και ο πυροςβζςτθσ (παρόλο που πλθρϊνεται) με κίνδυνο τθ ηωι του πθγαίνει να τισ ςβιςει.+

56
Ππωσ αναφζραμε, ςτο νζο κόςμο, νζα χαρακτθριςτικά κα δθμιουργθκοφν. Κοοπερατίβεσ,
ςυντεχνίεσ, ςυναιτεριςμοί και κολεκτίβεσ κα είναι πια παρελκόν. Πμωσ, επειδι γίνεται πολφσ
λόγοσ για τισ κολεκτίβεσ, για πάμε ν’ αναφερκοφμε λίγο και ς’ αυτζσ.

Ο επαναςτάτθσ δε ςυμμετζχει ςε πράγματα που ςυντθροφν το υπάρχον, ενϊ κάποιεσ φορζσ,

ςυμμετζχει ςε πράγματα που γνωρίηει ότι δεν είναι (τελείωσ) απελευκερωτικά, αλλά τα
χρθςιμοποιεί προςωρινά. Πμωσ, αυτόσ δεν επαναπαφεται ςτο προςωρινό οφτε για μια
ςτιγμι. Κζλει να ξεφφγει απ’ αυτό και να εξελιχκεί.

Οι άνκρωποι που χρθςιμοποιοφν τισ προςωρινζσ αναπόφευκτεσ λφςεισ δεν πρζπει να

αποκρφβουν αυτόν το προςωρινό τουσ ρόλο, γιατί αν το κάνουν, ςθμαίνει ότι ζχουν
ςυμφζροντα και κάποια ςτιγμι, αυτζσ τισ ολίγων ελευκεριακζσ λφςεισ, κα τισ πλαςάρουν ωσ
απελευκερωτικζσ που (δικεν) καταργοφν όλεσ τισ εκμεταλλευτικζσ ςχζςεισ ·ι κα
ιςχυριςτοφν, ότι όντωσ αυτζσ είναι μζτριεσ λφςεισ, αλλά δεν μποροφν να υπάρξουν ποτζ και
κάποιεσ άλλεσ καλφτερεσ. Πταν μια λφςθ είναι ολίγον απελευκερωτικι (θ λφςθ αυτι φυςικά
δεν ζρχεται από το ςφςτθμα, αλλά είναι μια λφςθ που κατακτικθκε από τα κάτω και είναι θ
καλφτερθ και θ πιο εφικτι για εκείνθ τθ ςτιγμι), αυτό ςθμαίνει ότι πρζπει να δουλζψουμε ι
για τθν ανάπτυξθ τθσ ι για τθ καταςτροφι τθσ και ςτθ κζςθ τθσ να ζρκει μια νζα πιο
προοδευτικι.

Ακόμα και αν υπάρξει κάποια ςτιγμι ο κολεκτιβιςμόσ, αυτόσ ςίγουρα ςε μια αναρχικι
κοινωνία δεν κα πρζπει να υπάρξει. Γιατί αν αυτόσ υπάρχει, τότε ςίγουρα δε μιλάμε για
Αναρχία. Ο κολεκτιβιςμόσ δεν επιτίκεται ςτθ ρίηα τθσ αγοράσ και του εμπορίου. Μπορεί λίγο
να εξωραΐηει τισ καταςτάςεισ και πράγματι να κζτει καλφτερεσ ςυνκικεσ ηωισ, αλλά όπωσ και
να ‘χει, ςυντθρεί και πάλι το μιςκολογικό ςφςτθμα. Είτε κουπόνια υπάρχουν, είτε
ανταλλαγζσ, ο κόςμοσ πάλι μετριζται ςε αξίεσ και τιμζσ. Δε μποροφμε να μετράμε οφτε το
περιεχόμενο, οφτε και τισ ϊρεσ τθσ εργαςίασ, οφτε να βάλουμε ποςοτικι και ποιοτικι αξία
ςτο τι προςφζρει αυτι κακαυτι θ εργαςία. Θ ηωι δεν μπορεί να μετριζται απλά με
αρικμοφσ. Ζτςι κι αλλιϊσ, θ αξία υπάρχει, όςο υπάρχει εμπορευματικι παραγωγι και λογικι.

Τα πάντα πρζπει να βρίςκονται ςτθ διάκεςθ όλων και ςτθν παραγωγι και ςτθν κατανάλωςθ.

Από τον κακζνα ςφμφωνα με τθν διαφορετικότθτα του, ςτον κακζνα ςφμφωνα με τθν
διαφορετικότθτα του.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΣΙ΢ ΣΑΞΕΙ΢

Αν οι γονείσ ςου είναι καπιταλιςτζσ, εςφ ωσ παιδί δεν ζχεισ κάποια ευκφνθ, επειδι ζτυχε να
ζχεισ αυτοφσ του γονείσ. Εςφ, αυτό που πρζπει να κάνεισ, είναι να αποβάλεισ τθν ταξικι ςου

57
αςτικι καταγωγι και να πασ με το μζροσ των καταπιεςμζνων. Θ ςχζςθ ςου με τουσ γονείσ
ςου πρζπει να είναι ςτθν καλφτερθ εχκρικι και ςτθ χειρότερθ τυπικι.

Δε μπορείσ να είςαι αναρχικόσ και να κλζβεισ τθν υπεραξία των εργατϊν ςτα εργοςτάςια. Τα
χζρια των αςτϊν είναι βαμμζνα με το αίμα των ανκρϊπων, αφοφ οι κυβερνιςεισ κακθμερινά
υπογράφουν νόμουσ ενάντια ςτουσ καταπιεςμζνουσ. Θ αςτικι τάξθ είναι θ κυρίαρχθ τάξθ
μζςα ςτον καπιταλιςμό. Πλοι δουλεφουν γι’ αυτοφσ.
Θ αςτικι τάξθ κατζχει τα μζςα παραγωγισ πλοφτου και μπορεί να πραγματοποιιςει
διευρυμζνθ αναπαραγωγι του κεφαλαίου τθσ. Κατζχει όχι μόνο τα εργαλεία, τα μθχανιματα
και τθν τεχνολογία, αλλά και κομμάτια γθσ, κτιρια παραγωγισ, δρόμουσ, αποκικεσ,
αεροδρόμια, λιμάνια, κ.α. Πχι μόνο τα κατζχει, αλλά και τα κατευκφνει όπωσ αυτι κζλει.

Είναι αυτοί οι λίγοι άνκρωποι που απολαμβάνουν το παραγωγικό αποτζλεςμα των πολλϊν.
Είναι αυτοί που ελζγχουν τθν εργατικι δφναμθ και τθ διακίνθςθ των προϊόντων. Είναι αυτοί
που προςπακοφν να επιβλθκοφν ςε όλα τα κζματα που αφοροφν τθ ηωι μασ. Μια ςιχαμζνθ
μπουρηουαηία που αναπτφςςεται με τθν ιδιοποίθςθ τθσ υπεραξίασ.

Tα αφεντικά τθσ αςτικισ τάξθσ, ανεξάρτθτα με το ποιο προςωπείο φοράνε, ςτθν ουςία
παραμζνουν πάντα ίδια. Σίγουρα, το να είςαι ζνα αφεντικό τθσ αςτικισ τάξθσ με το να
νοικιάηεισ ζνα περίπτερο και να ζχεισ ζναν υπάλλθλο, δεν είναι το ίδιο, αλλά από τθν άλλθ,
πόςο θ αναρχικι ςου ςυνείδθςθ ς’ αφινει να το κάνεισ αυτό; Πχι ότι, αν δεν ζχεισ ζναν
υπάλλθλο, με αυτόν τον τρόπο κα χτυπιςεισ τισ υπάρχουςεσ παραγωγικζσ ςχζςεισ, αλλά από
τθν άλλθ, νιϊκεισ άςχθμα όταν ςυμβάλεισ ςτθ διαιϊνιςθ κάποιων καταςτάςεων, τθ ςτιγμι
που μπορείσ και να μθν το κάνεισ. Μζςα ςτο υπάρχον, όςο δεν είςαι καπιταλιςτισ, πάντα κα
ς’ εκμεταλλεφονται, ενϊ άλλεσ φορζσ, μπορεί να είςαι αφεντικό του εαυτοφ ςου και να
εκμεταλλεφεςαι τον ίδιο ςου τον εαυτό. Πμωσ, άλλο είναι να το επιλζξω εγϊ για τον εαυτό
μου και άλλο να μθν ζχω πρόβλθμα να ςυμμετζχει ςε αυτό και ζνασ εργαηόμενοσ που κα
πουλιςει τον κόπο του και το χρόνο του για μζνα.

Ρολλζσ φορζσ, υπάρχουν κάποια αφεντικά που κατζχουν κάποιο κεφάλαιο και δεν μετζχουν
ςτθ παραγωγι τθσ υπεραξίασ, αλλά ςτθν κυκλοφορία τθσ, κρατϊντασ ζνα μζροσ απ’ αυτιν.
Σε αυτι τθν περίπτωςθ, αναλφοντασ τα χαρακτθριςτικά αυτισ τθσ εργαςιακισ κατάςταςθσ,
κατατάςςουμε αυτοφσ τουσ ανκρϊπουσ αντίςτοιχα ςτθν αςτικι ι ςτθν μεςαία τάξθ.

Θ μεςαία τάξθ είναι μια ιδιάηουςα τάξθ, είναι μεταβλθτι και όχι ςυγκεκριμζνθ. Αυτι δεν
είναι μια τάξθ ενιαία, αλλά με πολλά διαφορετικά ςτρϊματα. Πχι ότι οι άλλεσ τάξεισ είναι
αμετάβλθτεσ και δεν ζχουν και αυτζσ υποκατθγορίεσ, αλλά ς’αυτι τθν τάξθ τα πράγματα
είναι ακόμα πιο διαφορετικά. Μια τάξθ που κάποιεσ φορζσ μζςα τθσ βρίςκονται πάρα πολλοί
άνκρωποι, ενϊ κάποιεσ άλλεσ φορζσ, αυτι θ τάξθ τείνει να εξαφανιςτεί .
Μερικοί άνκρωποι αυτισ τθσ τάξθσ κάποιεσ φορζσ ανεβαίνουν ςε πιο ψθλά υποςτρϊματα,
γεμίηοντασ με πιο πολλά λεφτά (όμωσ το ν’ αρχίςεισ να γίνεςαι αςτόσ, ςθμαίνει να κάνεισ

58
δεκάδεσ ςυμβιβαςμοφσ ωσ άνκρωποσ, ςθμαίνει να ζχεισ τθ λογικι τθσ εκμετάλλευςθσ), ενϊ
αρκετοί άνκρωποι κάποιεσ άλλεσ φορζσ ι και ταυτόχρονα, φτωχοποιοφνται όλο και πιο
πολφ.

Ρολλοί άνκρωποι τθσ μεςαίασ τάξθσ βρίςκονται ςε υψθλζσ κζςεισ και παίρνουν μιςκοφσ
πάνω από τον μζςο εργατικό μιςκό. Επίςθσ, μερικοί άνκρωποι που βρίςκονται ςτα μεςαία
ςτρϊματα, κλζβουν ζμμεςα τθν υπεραξία των εργαηομζνων και κατζχουν-ελζγχουν οι ίδιοι
τα μζςα παραγωγισ, αλλά δεν μποροφν να κάνουν διευρυμζνθ παραγωγι.

Θ μεςαία τάξθ βρίςκεται και αυτι μζςα ςτον καπιταλιςτικό κόςμο που παράγει ςχζςεισ
εκμετάλλευςθσ και κζρδοσ για τουσ καπιταλιςτζσ. Οι ςχζςεισ εκμετάλλευςθσ και καταπίεςθσ
είναι κάτι που πάντα κα πρζπει να βλζπουμε, αν υπάρχουν μζςα ςτισ παραγωγικζσ ςχζςεισ.
Μπορεί οι βαςικζσ αντίπαλεσ τάξεισ του καπιταλιςτικοφ τρόπου παραγωγισ να είναι θ αςτικι
τάξθ και το προλεταριάτο, αλλά και ςτθ μεςαία τάξθ, μασ νοιάηει ποιο είναι το περιεχόμενο
των παραγωγικϊν ςχζςεων. Πμωσ, θ μικροαςτικι τάξθ ζχει μια μικροαςτικι αντίλθψθ που
μασ κάνει να βλζπουμε (περιςςότερο ίςωσ απ’ ότι ςτθν εργατικι τάξθ) και πζρα των
παραγωγικϊν ςχζςεων που υπάρχουν ς’ αυτζσ. Ρρζπει να αναλφουμε τθν μικροαςτικι
αντίλθψθ των ανκρϊπων, να βλζπουμε ςε τισ εργαςίεσ εργάηονται αυτοί και αν ςτθρίηουν
ζμπρακτα το ςφςτθμα. Ζχει μεγάλθ ςθμαςία αν οι δουλειζσ των μικροαςτϊν είναι
καταςταλτικζσ για τουσ ανκρϊπουσ (κόβουν πρόςτιμα), ςτθρίηουν τουσ κεφαλαιοκράτεσ
(μπάτςοι κάκε είδουσ), ι προάγουν τθ ςαβοφρα (εκπομπζσ lifestyle).

Οι μικροζμποροι, οι ελεφκεροι επαγγελματίεσ, οι υπάλλθλοι που δουλεφουν ςε δθμόςιεσ

υπθρεςίεσ, οι γιατροί, οι δάςκαλοι, κ.α. δεν παράγουν κάποιο υλικό προϊόν. Πμωσ, ακόμα και
αν κάποιοι άνκρωποι παράγουν ζνα προϊόν για τθ δικι τουσ χριςθ ι για ζναν άλλον χριςτθ,
αυτό το προϊόν δεν το κάνει να είναι ταυτόχρονα και εμπόρευμα. Αυτό που ζχει ςθμαςία
είναι θ εργαςία να είναι υπαγμζνθ ςτο κεφάλαιο.
Για το κεφάλαιο, αυτό που ζχει κυρίωσ ςθμαςία, είναι όχι μόνο να είςαι αποδοτικόσ, αλλά θ
εργαςία ςου να παράγει υπεραξία που να τθν καρπϊνεται ο κεφαλαιοκράτθσ. Πμωσ, για να
παράγει κάποιοσ υπεραξία, πρζπει να παράγει και υλικό εμπόρευμα. Ζνα υλικό εμπόρευμα
υπαγμζνο ςτθ κυκλοφορία του κεφαλαίου.

Τα πάντα μζςα ςτον καπιταλιςμό διακατζχονται από μια εμπορευματικι λογικι. Πμωσ, ο
καπιταλιςτισ απ’ αυτό που παίρνει ηωι και υπόςταςθ είναι το κλζψιμο τθσ υπεραξίασ. Θ
καπιταλιςτικι αγορά και το καπιταλιςτικό ςφςτθμα από αυτό τρζφεται, από αυτό
διευρφνεται. Ο καπιταλιςτισ δεν εκμεταλλεφεται ζναν εργαηόμενο, απλά για να επιβιϊςει. Ο
καπιταλιςτισ δεν ζχει ζναν εργαηόμενο για μόνιμα ςκλάβο, απλά για να ςυντθρθκεί. Ο
καπιταλιςτισ αυτό που κάνει είναι να αγοράηει τθν εργατικι δφναμθ του εργάτθ (γι’αυτό και
ςτον καπιταλιςμό, οι ςχζςεισ παραγωγισ και θ εκμετάλλευςθ είναι πιο ςφνκετεσ), ζχοντασ ωσ
ςκοπό ο εργάτθσ να παράξει υπεραξία και να του τθν κλζψει. Ο καπιταλιςτισ προςπακεί να
αγοράςει τθν εργατικι δφναμθ του εργάτθ όςο πιο φκθνά γίνεται, αφοφ αυτό που κζλει ο
59
καπιταλιςτισ είναι το φψιςτο κζρδοσ. Ο καπιταλιςτισ ρουφάει τθν υπεραξία, δθλαδι τθ
διαφορά ανάμεςα ςτθ πολφ μεγαλφτερθ αξία των όςων παράγονται και ςτον πολφ μικρότερο
μιςκό. Ο εργάτθσ ζχει αγοραςτεί από τον εργοδότθ του, ο οποίοσ τον εκμεταλλεφεται. Πμωσ
ςτον καπιταλιςμό, ο εργάτθσ δίνει ζνα επιπλζον ποςό εργαςίασ, πζρα από το ποςό τθσ
υλοποιθμζνθσ εργαςίασ που παίρνει με τουσ μιςκοφσ του ωσ αξία τθσ εργατικισ του
δφναμθσ, και φυςικά, ο εργάτθσ δεν το πλθρϊνεται. Αυτι θ υπεραξία αξιοποιεί το κεφάλαιο
και δθμιουργεί μια νζα αξία χριςθσ. Κάκε μορφι υπερεργαςίασ δε ςθμαίνει αναγκαςτικά και
φπαρξθ τθσ υπεραξίασ.

Στουσ χϊρουσ δουλειάσ, όπου θ αςτικι τάξθ ζχει και ελζγχει τα μζςα παραγωγισ και οι
εργάτεσ παράγουν υλικό καπιταλιςτικό εμπόρευμα και το μόνο που ζχουν ςτθ κατοχι τουσ
είναι θ εργατικι τουσ δφναμθ α) Ραράγεται θ υπεραξία που τθν καρπϊνεται ο
κεφαλαιοκράτθσ, β)Υπάρχουν οι (μεταβαλλόμενεσ) ςτακερζσ για τθ μεγαλφτερθ
εκμετάλλευςθ και εξακλίωςι του (πρόςκετθ, ςχετικι και απολυτι υπεραξία, και όχι μόνο)
και γ) Μπορεί να πραγματοποιθκεί διευρυμζνθ αναπαραγωγι του κεφαλαίου.

Μζςα ς’ αυτοφσ τουσ χϊρουσ δουλειάσ υπάρχουν οι προλετάριοι. Οι άνκρωποι αυτοί ηουν
μόνο μζςα από τθν προλεταριακι τουσ εργαςία και ςτισ πιο άκλιεσ εργαςιακζσ ςυνκικεσ.
Φυςικά, υπάρχουν προλετάριοι που δεν είναι ςυνειδθτοί και υπάρχουν και άλλοι εργάτεσ
που δεν είναι προλετάριοι και ζχουν ςυνείδθςθ. Πμωσ, αυτό που κάνει κάποιον προλετάριο
δεν ζχει να κάνει μόνο με το αν θ εργαςία του είναι προλεταριακι, αλλά αν ο προλετάριοσ
εργάτθσ ι κάποιοσ άλλοσ εργάτθσ ζχει ςυνείδθςθ τθσ τάξθσ του· δθλαδι να
ςυνειδθτοποιιςει ότι θ τάξθ του πρζπει να επαναςτατιςει.
Μπορεί να μθν είμαι εργαςιακά προλετάριοσ, αλλά να είμαι ςυνειδθςιακά.

Θ εκμετάλλευςθ δεν υπάρχει μόνο ςτουσ εργάτεσ που δουλεφουν ςτθν υλικι παραγωγι και
δζχονται τθν εκμετάλλευςθ πιο ζντονα, αλλά υπάρχει ςε όλθ τθν εργατικι τάξθ. Πχι μόνο
ςτθν εργατικι τάξθ, αλλά και ςτθ μεςαία τάξθ. Ζτςι εκ πρϊτθσ, βεβιαςμζνα, μποροφμε να
ποφμε ότι θ τάξθ μασ δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο, παρά μόνο το ςφνολο των
καταπιεςμζνων. Μζςα ς’ αυτοφσ ςυμπεριλαμβάνονται οι άνκρωποι που δεν εργάηονται, οι
μακθτζσ, οι ςυνταξιοφχοι, ενϊ εξαιροφνται οι λοφμπεν. Οι εργάτεσ, οι ςυνταξιοφχοι εργάτεσ
και γενικά όλοι οι εργαηόμενοι που δοφλεψαν ταγμζνα διπλά από τον εχκρό (φυςικά, δε
μιλάμε για τουσ εργαηόμενουσ που βοικθςαν να ζχει κζρδθ ο καπιταλιςμόσ, αφοφ όλοι
δουλζψαμε και καταναλϊςαμε γι’ αυτόν ), μπορεί να ανικουν ςτθν εργατικι τάξθ ι ςτθ
μεςαία τάξθ, όμωσ είναι εχκροί τθσ τάξθσ μασ. Ζτςι, βλζπουμε ότι θ τάξθ μασ δεν είναι το
ςφνολο των καταπιεςμζνων, αλλά το προλεταριάτο, αφοφ παίηει ρόλο και θ ςυνείδθςθ.
Μπορεί να κζλουμε όλοι οι καταπιεςμζνοι να επαναςτατιςουν (και θ εργατικι και θ μεςαία
τάξθ, εκτόσ από τουσ ςυνειδθςιακά εργαηόμενουσ εχκροφσ), όμωσ το προλεταριάτο είναι θ
τάξθ που ανικουμε ωσ επαναςτάτεσ, ανεξαρτιτωσ αν θ εργαςία μασ είναι προλεταριακι,
κάποια άλλθ εργατικι ι τθσ μεςαίασ τάξθσ.

60
Θ μεςαία τάξθ είναι μια τάξθ ρευςτι και μετζωρθ με μια μικροαςτικι νομοτελειακι
ςυνείδθςθ (παρόλο που πολλοί άνκρωποι τθσ μεςαίασ τάξθσ δε τθν ζχουν και είναι
επαναςτάτεσ, αυτοί πζταξαν τθ ςυνείδθςθ τθσ μεςαίασ τάξθσ τουσ). Θ μεςαία τάξθ πρζπει να
προλεταριοποιθκεί, όχι να φτωχοποιθκεί και να δουλεφει ςτισ χειρότερεσ εργαςιακζσ
ςυνκικεσ, αλλά να προλεταριοποιθκεί ςυνειδθςιακά. Πχι ότι όλοι οι εργάτεσ ζχουν μια
ενιαία επαναςτατικι ςυνείδθςθ, αφοφ άλλοι είναι φαςίςτεσ και άλλοι είναι αναρχικοί. Αλλά
αυτό που πρζπει να καταλάβουν και θ μεςαία τάξθ (ωσ κομμάτι εκμεταλλευόμενο) και οι
εργάτεσ είναι τον νομοτελειακό ρόλο του προλεταριάτου, ότι δθλαδι αυτό πρζπει να
επαναςτατιςει.

Οι εργάτεσ ςτα λιμάνια και ςτο εμπόριο, οι εργαηόμενοι ςτισ μεταφορζσ και τισ επικοινωνίεσ,
αλλά και κάποιοι άλλοι εργάτεσ πολλζσ φορζσ κατατάςςονται ςτο προλεταριάτο (λόγω
κάποιων χαρακτθριςτικϊν που ζχει θ εργαςίασ τουσ ), παρόλο που δεν παράγουν
καπιταλιςτικό εμπόρευμα και υπεραξία, αλλά ζμμεςθ υπεραξία.
Αυτοί, το μόνο που ζχουν ςτθν κατοχι τουσ, είναι θ εργατικι τουσ δφναμθ.
Τα μζςα παραγωγισ που υπάρχουν μζςα ςτουσ χϊρουσ δουλειάσ τουσ μπορεί να τα
δουλεφουν αυτοί, αλλά άλλοι τα κατζχουν και τα κατευκφνουν.

Θ προλετάριοι εργάτεσ που παράγουν καπιταλιςτικό εμπόρευμα και οι εργάτεσ που

παράγουν κάποιο υλικό προϊόν δεν είναι οι μόνοι που ανικουν ςτο εργατικι τάξθ. Οι
εργάτεσ που “βοθκοφν” ςτθν πραγματοποίθςθ τθσ υπεραξίασ, όπωσ και κάποιοι εργάτεσ που
αυξάνουν το κζρδοσ του εργοδότθ ι παράγουν κάποιο άυλο προϊόν, ανικουν ςτθν εργατικι
τάξθ.

Για να παραχκεί κζρδοσ και να αυξθκεί κατά ζνα ποςοςτό το κεφάλαιο, χρειάηεται να
παραχκεί υπεραξία ςτθν παραγωγικι διαδικαςία και ςτθ ςυνζχεια, να πραγματοποιθκεί ςτθ
ςφαίρα τθσ κυκλοφορίασ (να πουλθκοφν τα εμπορεφματα). Ζτςι, υπάρχουν κάποιοι
εργαηόμενοι που δεν παράγουν υπεραξία, αλλά βοθκοφν ςτθν πραγμάτωςι τθσ. Δθλαδι, δε
δίνουν απλά ζνα κζρδοσ ςτον εργοδότθ τουσ, αλλά εργαηόμενοι ςτθ ςφαίρα τθσ κυκλοφορίασ
του κεφαλαίου, βοθκοφν ςτθ κίνθςθ του κεφαλαίου. Αυτοί οι εργαηόμενοι που δεν
παράγουν υπεραξία, αλλά ςυμμετζχουν ς’ αυτιν, όπωσ και κάποιοι εργαηόμενοι που απλά
ςυμβάλουν ςτθν αφξθςθ τουσ κζρδουσ του εργοδότθ, είναι πολλζσ φορζσ δφςκολο να
διαχωρίςεισ, αν ανικουν ςτθν εργατικι τάξθ ι ςτθ μεςαία τάξθ.

Στθ μεςαία τάξθ, πολλζσ φορζσ οι εργαηόμενοι, όχι μόνο δουλεφουν οι ίδιοι τα μζςα
παραγωγισ, αλλά τα κατζχουν κιόλασ· απλά θ ίδια τουσ θ εργαςία (με τισ ςχζςεισ που τθ
διζπουν) δεν τουσ αφινει να τα κατευκφνουν όπωσ αυτοί κζλουν. Πμωσ, πολλζσ φορζσ,
βλζπουμε ότι κάποιοι εργαηόμενοι τθσ μεςαίασ τάξθσ κατευκφνουν τα μζςα παραγωγισ
όπωσ αυτοί κζλουν, αλλά δε γίνεται να πετφχουν μια διευρυμζνθ αναπαραγωγι. Στθν
περίπτωςθ που κάποιοι διευκφνουν τα μζςα παραγωγισ και κζλουν και μποροφν να κάνουν
μια διευρυμζνθ αναπαραγωγι, ι ςτθν περίπτωςθ που κάποιοι άνκρωποι τθσ μεςαίασ τάξθσ
61
παίρνουν τθν απόφαςθ να γίνουν μεγαλοδιευκυντάδεσ, τότε αρχίηουν να ειςχωροφν ςτθν
αςτικι τάξθ (αυτοί οι τελευταίοι, κα ιταν καλφτερα να λζγαμε ότι γίνονται “αςτοί” και όχι να
ποφμε ότι ανικουν ςτθν αςτικι τάξθ, θ οποία ζχει άλλα “ςυγκεκριμζνα” χαρακτθριςτικά).

Οι άνκρωποι που αςχολοφνται με τθν αγροτικι-γεωργικι εργαςία δεν ανικουν ς’ ζναν

ομοιογενζσ ςφνολο. Σε αυτιν υπάρχουν εργάτεσ γθσ που ανικουν ςτο προλεταριάτο ι γενικά
ςτθν εργατικι τάξθ, μεςαίοι αγρότεσ που δεν μποροφν να πετφχουν (ι μποροφν και δε
κζλουν) διευρυμζνθ αναπαραγωγι και ανικουν ςτθ μεςαία τάξθ, και μεγαλογαιοκτιμονεσ
που μποροφν (και κζλουν) να πετφχουν μια διευρυμζνθ αναπαραγωγι και ανικουν ςτθν
αςτικι τάξθ… Οι εργάτεσ γθσ μποροφν απλά να παράγουν προϊόντα, δθλαδι χωρίσ θ εργαςία
τουσ να είναι υπαγμζνθ ςτο κεφάλαιο. Πμωσ, μποροφν να παράγουν και καπιταλιςτικά
εμπορεφματα, τα οποία να ορίςουν τθν εργαςία τουσ ωσ μια εργαςία υπαγμζνθ ςτο
κεφάλαιο.

Θ ταξικότθτα των πραγμάτων υπάρχει παντοφ, είτε το γνωρίηεισ, είτε όχι.

Αυτό, όχι μόνο πρζπει να το κατανοιςουν όλοι, αλλά όλοι πρζπει ςε κάκε πράγμα, όπου δεν
υπάρχει ο ταξικόσ πόλεμοσ ςτθ ςυνείδθςθ τουσ, να τον βάλουν· διότι αυτόσ είναι ιδθ εκεί και
τουσ επιτίκεται.

Δεν είναι μόνον οι υπάρχουςεσ παραγωγικζσ ςχζςεισ που δίνουν υπόςταςθ ςτθν ζννοια του
ταξικοφ, οφτε και οι παραγωγικζσ ςχζςεισ ωσ ςθμαντικότατθ ςχζςθ, ςτθν οποία “πάνω” τθσ
εμφανίηονται, αναπτφςςονται και επθρεάηονται οι πολφμορφεσ κοινωνικζσ ςχζςεισ, αλλά,
είναι ότι, κακετί είναι ταξικό (με τθν ευρεία ζννοια, δθλαδι όχι μόνο ςε ςχζςθ με τισ
παραγωγικζσ ςχζςεισ). Πλθ θ αλλοτρίωςθ, όχι μόνο ξεκινά από ταξικι βάςθ, αλλά παραμζνει
ταξικι ακόμα και με τθν αλλαγι αυτισ τθσ βάςθσ. Δθλαδι, τα αίτια τθσ ταξικότθτασ του κάκε
πράγματοσ και θ ςαπίλα του όλου πολιτιςμοφ μπορεί να παραμείνουν και μετά τθ
καταςτροφι του κράτουσ και των τάξεων. Γι’αυτό, όταν επιτικόμαςτε ςε κάτι, ασ γνωρίηουμε
τα αίτια και ασ ζχουμε ςτόχο να τα καταςτρζψουμε. Να κοιτάμε τισ ςχζςεισ που διζπουν τα
πράγματα.

Είςαι εκμεταλλευόμενοσ, όχι μόνο ςτισ παραγωγικζσ ςχζςεισ, αλλά είςαι καταπιεςμζνοσ και
κυριαρχοφμενοσ ςε κάκε ςου ςχζςθ.
Ο ρατςιςμόσ, ο ςεξιςμόσ, κτλ, όπωσ και το κακετί είναι ςυνδεδεμζνο με το ταξικό, όμωσ,
ακόμα και αν οι τάξεισ καταςτραφοφν, υπολείμματα τθσ ταξικότθτασ ακόμθ μζνουν. Ζτςι, θ
επίκεςθ μασ δεν είναι μόνο ς’ ζνα ταξικό πλαίςιο οικονομικοφ-εργατικοφ περιεχομζνου, το
οποίο απλϊσ κζλει ι καλυτζρουσ όρουσ δουλειάσ και μιςκϊν ι τθν αντικατάςταςθ των
εξουςιαςτϊν με άλλουσ εξουςιαςτζσ, αλλά θ επίκεςθ μασ είναι ΤΑΞΛΚΘ με τθν ευρεία ζννοια
του όρου ςε κάκε κοινωνικό πεδίο.
Ππωσ θ ταξικι επίκεςθ που δεχόμαςτε είναι πολφμορφθ, ζτςι πολφμορφθ πρζπει να είναι
και θ δικι μασ ταξικι επίκεςθ. Δε μπορείσ να μιλάσ για ταξικι ςυνείδθςθ, χωρίσ ολικι

62
άρνθςθ και ολικι αντικατάςταςθ. Δε μπορείσ να μιλάσ για ολικι άρνθςθ, χωρίσ ταξικι
ςυνείδθςθ.

Ταξικι ςυνείδθςθ δε ςθμαίνει απλά μια κατανόθςθ τθσ τάξθσ ςου, ςθμαίνει επίκεςθ ςτον
εχκρό και αυτοκατάργθςθ τθσ τάξθσ ςου.

Θ ςυνείδθςθ των ανκρϊπων πρζπει να είναι επαναςτατικι. Οι αλλοτριωμζνοι δεν ζχουν

επαναςτατικι ςυνείδθςθ και θ κυρίαρχθ τάξθ ςυνειδθτά επιτίκεται ςτισ επαναςτατικζσ
ςυνειδιςεισ.
Οι επαναςτάτεσ είναι αυτοί που κα βγουν νικθμζνοι από τθ ηωι. Πμωσ, θ επαναςτατικι
ςυνείδθςθ δεν είναι ζνα προϊόν παρκενογζνεςθσ. Θ ςυνείδθςθ δεν υφίςταται από μόνθ τθσ,
είναι προϊόν ανάπτυξθσ τθσ κοινωνίασ και τθσ φλθσ. Φυςικά, θ ςυνείδθςθ δεν είναι μια
ακριβι αντανάκλαςθ των όρων τθσ υλικισ πραγματικότθτασ, όςο και αν προζρχεται
απ’αυτιν. Θ ςυνείδθςθ είναι πολυςφνδετθ, όπωσ πολυςφνδετοσ είναι και ο κόςμοσ ο οποίοσ
ηοφμε. Θ επαναςτατικι ςυνείδθςθ δεν είναι το δθμιοφργθμα μια πεφωτιςμζνθσ
ατομικότθτασ που βρικε ξαφνικά τθν αλικεια και κζλει να τθν κρατιςει μόνο γι’αυτιν, αλλά
είναι θ αλλθλεπίδραςθ του κάκε υποκειμζνου με τθ γνϊςθ τθσ κοινωνίασ και τθ ςυνείδθςθ
των ανκρϊπων που ζχουν εκείνθ τθ ςτιγμι. Ζτςι, αναπτφςςονται οι επαναςτατικζσ
ςυνειδιςεισ, οι οποίεσ ςτθ ςυνζχεια κα πρζπει να μοιραςτοφν με τον υπόλοιπο κόςμο.

ΓΙΑ ΣΟΤ΢ ΑΓΩΝΕ΢ ΢ΣΟΤ΢ ΧΩΡΟΤ΢ ΔΟΤΛΕΙΑ΢, ΓΙΑ ΣΟΤ΢ ΑΓΩΝΕ΢ ΜΑ΢ ΢ΣΟ ΢ΤΝΟΛΟ
ΣΟΤ΢

Θ απεργία πρζπει να ζχει κάποια χαρακτθριςτικά. Αυτά τα χαρακτθριςτικά, δεν εννοοφμε ότι
πρζπει να είναι ςυγκεκριμζνα ςε αρικμό, αφοφ τα χαρακτθριςτικά είναι πολλά και δεν είναι
ςτακερά. Αυτά αλλάηουν από τισ κοινωνικζσ ςυνκικεσ, αλλάηουν από τισ αποφάςεισ των
υποκειμζνων. Πμωσ, κάποια ςυγκεκριμζνα χαρακτθριςτικά, ανεξάρτθτα με το ποιο κα είναι
το περιεχόμενο κάποιων άλλων χαρακτθριςτικϊν και ςυνκθκϊν, πρζπει πάντα να υπάρχουν.
Αν αυτά τα χαρακτθριςτικά δεν υπάρχουν, τότε αυτό που οφείλουν οι επαναςτάτεσ είναι τα
βάλουν .

Θ απεργία πρζπει να ζχει ωσ ςτόχο να είναι διαρκείασ.

Θ απεργία πρζπει να ςταματάει τθν παραγωγι και να δθμιουργεί οικονομικι ηθμιά ςτουσ
καπιταλιςτζσ. Οι απεργοί οφείλουν να κάνουν κατάλθψθ ςτουσ χϊρουσ και ςτα μζςα
παραγωγισ και να ζχουν ωσ ςκοπό τθν αυτοδιαχείριςθ, και όχι μόνο να κερδίηουν ανάςεσ
ελευκερίασ μζςα ςτον καπιταλιςμό. Πταν δεν απεργείσ, θ εκμετάλλευςθ ςυνεχίηει να
υπάρχει όλο και περιςςότερο, όταν απεργείσ, παλεφεισ για κάτι καλφτερο. Κάποιοι
εργαηόμενοι φοβοφνται ότι αν απεργιςουν κα χάςουν κάποιον μιςκό, αλλά δεν
καταλαβαίνουν ότι αν δεν απεργιςουν, αφριο κα τουσ χάςουν όλουσ. Ο επαναςτάτθσ

63
απεργόσ δεν ζχει πρόβλθμα ν’ απεργιςει ακόμα και μόνοσ, ακόμα και αν κινδυνεφει να χάςει
τθν εργαςία του. Πμωσ, αν δεν ιταν μόνοσ του και οι απεργοί ιταν πολλοί, οι εργαηόμενοι
και δε κα δζχονταν πολλζσ απειλζσ και κα κζρδιηαν τουσ όποιουσ αγϊνεσ τουσ. Εςφ δεν ζχεισ
να χάςεισ κάτι. Εςφ είςαι και ο καταπιεςμζνοσ και αυτόσ που κινεί τα πάντα. Αυτόσ που ζχει
να χάςει είναι ο εκμεταλλευτισ, γιατί αυτόσ δεν μπορεί χωρίσ εςζνα. Από τθν άλλθ, ο
πλοφςιοσ καπιταλιςτισ δεν ζχει να φοβθκεί και πολφ, αφοφ ζχει μπόλικα λεφτά για να ηιςει,
ενϊ ο εργαηόμενοσ είναι αυτόσ που κα μείνει ςτο πεηοδρόμιο. Ο καπιταλιςτισ μπορεί να
βρει εφκολα κάποιον άλλον ςτθ κζςθ ςου και να ς’ αντικαταςτιςει, γι’αυτό και θ λφςθ ςου
πρζπει να είναι θ αυτοδιαχείριςθ. Θ πράξθ αυτι κα είναι μια μεγάλθ ανάςα ελευκερίασ για
τον εργαηόμενο και καταςτροφι για τον καπιταλιςτι, γιατί το εργοςτάςιο δεν το ζκλειςε από
μόνοσ του ο καπιταλιςτισ, πχ για να πάει να το ανοίξει ςε κάποιο άλλο μζροσ, αλλά του το
απαλλοτρίωςαν οι εργαηόμενοι.

Οι απεργίεσ δεν πρζπει να γίνονται απλά και μόνο με τθ μορφι μιασ απειλισ που κα
λειτοφργει εκβιαςτικά για το κράτοσ, κάνοντασ το αυτό να οπιςκοχωριςει. Οι απεργίεσ
πρζπει να είναι επικετικζσ και να ζχουν ςτόχο τθν κατάλυςθ του κράτουσ.

Θ απεργία πρζπει να είναι γενικι. Να μθ γίνεται μόνο ς’ζναν “κλάδο”, αλλά να υπάρχει
ςυνεννόθςθ ςε κάκε κοινωνικό πεδίο, ϊςτε να καταλφςουν τα πάντα και παντοφ. Επίςθσ,
είναι αναγκαίο το ειδικό πρόβλθμα να ςυνδεκεί με το γενικό. (Το γενικό, οφτωσ ι άλλωσ,
αποτελείται από τθ ςυνδεςμολογία των ειδικϊν πραγμάτων, αυτά το δίνουν υπόςταςθ. Το
κζμα είναι να το κατανοιςει κι ο κακζνασ.) Δεν είςαι εςφ ο μόνοσ καταπιεςμζνοσ που ζχει
πρόβλθμα, αλλά όλοι οι καταπιεςμζνοι. Δεν είναι μόνο το πρόβλθμα που ζχεισ εςφ ςτον
εργαςιακό ςου χϊρο, αλλά το πρόβλθμα είναι θ ίδια θ ταξικι κοινωνία. Άρα, ποιο είναι το
επόμενο χαρακτθριςτικό που πρζπει να ζχει θ απεργία;
Θ απεργία πρζπει να αρνείται το όλο υπάρχον. Υπό αυτι τθν ζννοια, κα μποροφςαμε να
ποφμε, ότι ο ςτόχοσ μασ δεν είναι ζνασ άλλοσ ςυνδικαλιςμόσ, διαφορετικόσ από τον υπάρχον,
αλλά το τζλοσ του ςυνδικαλιςμοφ. Ζχουμε πόλεμο και ο αγϊνασ μασ είναι πολφμορφοσ. Οι
κινθτοποιιςεισ μασ, οι απεργίεσ μασ και όλεσ οι δράςεισ μασ πρζπει να είναι επαναςτατικζσ.
Μακριά από υπογραφζσ, χαρτιά και νομικά τερτίπια.
Δε κζλουμε ζναν νόμιμο ςυνδικαλιςμό που ςυνεχίηει τθν φπαρξθ τθσ εργαςίασ και του
εμπορεφματοσ, αλλά αυτό που κζλουμε είναι να υπάρχουν παντοφ επαναςτατικζσ εργατικζσ-
κοινωνικζσ ομάδεσ, που να αρνοφνται το όλο υπάρχον.

Κάκε επαναςτατικι δράςθ αφινει κάτι, κάκε επαναςτατικι πράξθ ζχει τθν αλλθλεγγφθ μασ.
Πμωσ, οι απεργίεσ δεν ζχουν πάντα επαναςτατικά χαρακτθριςτικά. Αυτό δεν είναι κάτι το
τελείωσ κακό, αφοφ θ απεργία μπορεί να ηθτάει απλά λίγο καλφτερεσ ςυνκικεσ για τον
εργαηόμενο. Εμείσ αυτό που κα κάνουμε είναι να ςυμμετζχουμε και να βάλουμε το
επαναςτατικό χρϊμα. Πμωσ, το κακό είναι, ότι κάποιεσ κινθτοποιιςεισ είναι οπιςκοδρομικζσ,
ρεφορμιςτικζσ και φποπτεσ και τισ οποίεσ, από τθ ςτιγμι που κα τισ αναγνωρίςουμε, κα τισ

64
δοφμε ωσ εχκρικζσ. Κινθτοποιιςεισ που καλοφνται από τα πάνω, κινθτοποιιςεισ ανκρϊπων
που κζλουν να γίνουν θ μελλοντικι εξουςία ςτθ κζςθ τθσ τωρινισ εξουςίασ, κινθτοποιιςεισ
που γίνονται για διάφορουσ άλλουσ λόγουσ.

Οι αγϊνεσ μασ δεν πρζπει να γίνονται από τθν πλευρά του φοιτθτι ι του εργάτθ, αλλά από
τθν πλευρά του καταπιεςμζνου, από τθν πλευρά του αναρχοκομμουνιςτι. Ασ πετάξουμε του
ρόλουσ που μασ φοροφν και ασ αγωνιςτοφμε ωσ καταπιεςμζνοι, ωσ επαναςτάτεσ για όλα τα
πράγματα (και για τθν παιδεία και για τισ παραγωγικζσ ςχζςεισ και για το κακετί). Πλουσ μασ
αφοροφν όλα!

Στουσ χϊρουσ δουλειάσ δεν είναι απαραίτθτο ότι υπάρχει ςυντροφικότθτα, όπωσ ςυμβαίνει,
για παράδειγμα, ςε μια πολιτικι ομάδα. Σε μια πολιτικι ομάδα κα βγει μια απόφαςθ
ςυνεργατικά. Στουσ χϊρουσ δουλειάσ, όχι μόνον θ μειοψθφία μπορεί να μθν ακοφςει τθν
πλειοψθφία, αλλά και να επιβλθκεί ζναντι τθσ (φυςικά, αυτό δεν το λζμε για κακό). Στθν
περίπτωςθ τθσ πολιτικισ ομάδασ, θ γνϊμθ τθσ μειοψθφίασ απλά μπορεί να εφαρμοςτεί και
όχι να επιβλθκεί ι θ μειοψθφία να κάνει κάτι άλλο ξζχωρα από τθν ομάδα. Σ’ ζναν χϊρο
εργαςίασ, μπορεί μια μειοψθφία να κάνει απεργία, επιβαλλόμενθ ςτθν πλειοψθφία. Επίςθσ,
μθ φαίνεται περίεργο, ότι ς’ζναν χϊρο μποροφν να παρκοφν αποφάςεισ ανκρϊπων που δεν
είναι άμεςα εμπλεκόμενοι ςε ςχζςθ μ’ αυτόν. Για παράδειγμα, για ζνα πανεπιςτθμιακό
κζμα, μπορεί οι φοιτθτζσ να λειτουργιςουν αντεπαναςτατικά και να ζρκουν επαναςτατικά
υποκείμενα, που δεν είναι φοιτθτζσ, και να κζλουν να γίνει το δικό τουσ. Καταλαβαίνουμε ότι
τον πρϊτο λόγο ςε κάκε ηιτθμα τον ζχουν οι άμεςα εμπλεκόμενοι, αλλά ποιοσ είπε ότι θ
υπόλοιπθ κοινωνία δεν είναι εμπλεκόμενθ; Ροιοσ είπε ότι εγϊ που μπορεί να μθν είμαι
φοιτθτισ, δε μ’ ενδιαφζρει θ παιδεία; Ροιοσ ςου είπε ότι εγϊ, επειδι είμαι άνεργοσ ι κάνω
μια άλλθ δουλεία από εςζνα, δε μ’ ενδιαφζρει το κζμα ςου. Πλοι μασ ςτο ίδιο περιβάλλον
καταπίεςθσ ηοφμε. Πλα όλουσ μασ αφοροφν, όλα ςυνδζονται μεταξφ τουσ. Πλα επθρεάηουν
τα πάντα. Δεν ζρχομαι ςτο πρόβλθμα ςου, απλά και μόνο για να ςε ςτθρίξω (και φυςικά το
νιϊκω αυτό που κάνω), αλλά γιατί το πρόβλθμα ςου αφορά και μζνα. Θ κζςθ μου είναι ολικι
και όταν βλζπω τθν αντεπαναςτατικότθτα, δεν μπορϊ να μζνω ςιωπθλόσ.

Πταν λζμε ότι όλοι οι αγϊνεσ πρζπει να ςυνδεκοφν μεταξφ τουσ, δεν εννοοφμε ο δικόσ μου
αγϊνασ που είναι ξζχωροσ από τον δικό ςου, πρζπει να ςυνδεκεί, αλλά να ςυνδεκοφν όλοι οι
αγϊνεσ που αφοροφν όλοι τθν ανκρωπότθτα, γιατί αυτοί είναι οφτωσ ι άλλωσ ςυνδεδεμζνοι.
Άρα, αυτό που πρζπει να γίνει, είναι απλά να το κατανοιςουμε.

Ο ταξικόσ αγϊνασ δεν είναι μόνο ςτουσ χϊρουσ δουλειάσ, αλλά παντοφ.

Τα υποκείμενα που ςυμμετζχουν ςτισ απεργίεσ πρζπει ν’ αποβάλλουν το ρόλο του

αμυνόμενου και να γίνουν όςο το περιςςότερο γίνεται πιο επικετικά. Να ςυμμετζχουν ςτθν
αντιπλθροφόρθςθ και ςτισ ςυνελεφςεισ, να διαδθλϊνουν και να μθν κάκονται ςπίτι τουσ. Να
περιφρουροφν τισ κινθτοποιιςεισ τουσ και να μθν φοβοφνται τουσ μπάτςουσ. Ροιο το νόθμα

65
μιασ δράςθσ που κα ςταματιςει, όταν εμφανιςτοφν οι μπάτςοι; Ζχουμε δει πολλζσ φορζσ
μ’αυτόν τον τρόπο να ξεπουλιοφνται αγϊνεσ.
Ροιο το νόθμα κάποιοι να απεργοφν, όταν πιο πριν, αυτοί οι ίδιοι, ζχουν ψθφιςει τον κάκε
εργατοπατζρα; Πμωσ, το κζμα δεν είναι μόνο αυτό. Το κζμα είναι να υπάρχει αυτοοργάνωςθ
ενάντια ςε κάκε είδουσ διαμεςολάβθςθ.

Δεν περιμζνουμε κανζναν εργατοπατζρα να κθρφξει γενικζσ απεργίεσ. Τισ ξζρουμε καλά
αυτζσ τθσ γενικζσ απεργίεσ μιασ μζρασ, οι οποίεσ λειτουργοφν εκτονωτικά και όχι επικετικά,
προςπακϊντασ να ενςωματϊςουν τουσ αγϊνεσ. Αν κατεβοφμε ςε γενικζσ απεργίεσ που τισ
ζχουν κθρφξει αυτοί, κατεβαίνουμε όχι γιατί τισ κιρυξαν αυτοί, αλλά γιατί εμείσ είμαςτε
πάντοτε ςτο δρόμο, με τα δικά μασ πάντα χαρακτθριςτικά.

Δεν μασ νοιάηουν τα ψίχουλα που κα μασ πετάξει θ κάκε κυβζρνθςθ. Ο αγϊνασ μασ δεν
γίνεται για να ζχουμε λίγα περιςςότερα λεφτά ςτισ τςζπεσ μασ. Τα ψίχουλα κα ςτα πετάξει θ
κάκε κυβζρνθςθ για να ςε ξεγελάςει και να ςε κακθςυχάςει. Τα ψίχουλα κα ςτα πετάξει θ
κυβζρνθςθ, γιατί και θ ίδια από τα ψωμιά ςου τρϊει. Πμωσ, ακόμα κι αυτά τα ψίχουλα, το
κράτοσ δεν ςου τα δίνει πάντα. Γιατί αυτό εξαρτάται και ςε ποια φάςθ βρίςκεται ο
καπιταλιςμόσ εκείνθ τθ ςτιγμι. Δθλαδι, δεν ζχει ςχζςθ πάντα με τθν τακτικι που εφαρμόηει
θ κυρίαρχθ τάξθ τθν κάκε εποχι, αλλά ζχει να κάνει και με το τι μπορεί να δϊςει ο ίδιοσ ο
καπιταλιςμόσ ςτθ φάςθ που βρίςκεται.

Θ επανάςταςθ δεν μπορεί να ζρκει μζςα από διαδικαςίεσ διεκδίκθςθσ. Από ποιουσ
διεκδικοφμε και τι; Ράμε καλά; Δε κζλουμε να μασ ικανοποιιςουν κάτι, οφτε αυτοί, οφτε και
κανζνασ άλλοσ. Οι καταπιεςμζνοι επιτίκενται και δθμιουργοφν, ακόμα κι αν αυτό δε το
κάνουν όλοι, αυτόσ είναι ο “ρόλοσ” τουσ. Πταν κάποιοι καταπιεςμζνοι δε το γνωρίηουν αυτό,
οι επαναςτάτεσ είναι εκεί για να βοθκιςουν να το γνωρίςουν, όχι ωσ κάποιεσ πεφωτιςμζνεσ
πρωτοπορίεσ, αλλά ωσ ςυνειδθτοί καταπιεςμζνοι.

Φυςικά και θ επανάςταςθ ζρχεται ςκαλοπάτι-ςκαλοπάτι, φυςικά και κζλουμε ο αγϊνασ μασ
να είναι ςυνεχϊσ όλο και καλφτεροσ, φυςικά και κάποιεσ φορζσ διεκδικοφμε καλυτζρουσ
όρουσ μζςα ςε πράγματα που τα ςιχαινόμαςτε (πχ εργαςία, φυλακι, κ.α.), αλλά αυτι θ
αντίκεςθ πρζπει κάποια ςτιγμι να ξεπεραςτεί. Δθλαδι, το ν’ αγωνιηόμαςτε για πράγματα
διαφορετικά από αυτά που κα ζπρεπε ν’ αγωνιηόμαςτε και επιπλζον, πολλζσ φορζσ, αυτοί οι
αγϊνεσ μασ να ζρχονται ςε αντίκεςθ με το πραγματικό μασ ςυμφζρον. Αυτι θ αντίκεςθ
υπάρχει μόνον όταν ο αγϊνασ μασ είναι μερικόσ και όχι όταν ο αγϊνασ μασ είναι ολικόσ, που
εμπεριζχει και το ειδικό. Πμωσ, επειδι δε γίνεται να μθ δεν αγωνιηόμαςτε και για πράγματα
που πολλζσ φορζσ είναι αντίκετα με το πραγματικό μασ ςυμφζρον, ο ολικόσ μασ αγϊνασ
πρζπει να εμπεριζχει και αυτά. Αφοφ, αυτά ςτθν πραγματικότθτα είναι ηθτιματα που οι
υλικοί-κοινωνικοί όροι απαιτοφν ν’ αγωνιςτείσ και γι’ αυτά, λειτουργοφν ςυνδυαςτικά μζςα

66
ςτο ολικό μασ πρόταγμα και δεν είναι αντιτικζμενα με το ςυμφζρον τθσ ηωισ μασ εκείνθ τθ
ςτιγμι (αφοφ ο λόγοσ δε γίνεται για ρεφορμιςτικζσ διεκδικιςεισ).

Ζτςι, ακόμα και αν δε ηθτάμε πχ καλφτερεσ φυλακζσ, αλλά καλφτερεσ ςυνκικεσ για τουσ
κρατοφμενουσ, ακόμα και αν δε ηθτάμε από τουσ εξουςιαςτζσ “κάτι”, αλλά αρπάηουμε και
κατακτοφμε τα πράγματα, ακόμα και αν υπάρχει ζνα (ολίγον) ολικό πρόταγμα διπλά από τισ
διεκδικιςεισ και τα αιτιματα μασ, ο αγϊνασ μασ και πάλι δε κα οδθγιςει ςτθν ολικι
απελευκζρωςθ. Ράλι κα μείνει θ ταξικι κοινωνία και ο πόνοσ.

Θ ολικι απελευκζρωςθ κα ζρκει μόνον όταν θ ολικι άρνθςθ κα είναι μόνθ τθσ, χωρίσ
αιτθματικζσ διεκδικιςεισ, αλλά με κακθμερινό αγϊνα ςε όλα τα κζματα και με κφρια κζςθ
τθν ολικι αλλαγι αυτοφ του κόςμου. Αφοφ, το ολικό πρόταγμα (που εμπεριζχει και τουσ
ειδικοφσ αγϊνεσ) είναι αυτό που πραγματικά φζρνει νικθφόρουσ αγϊνεσ, και όχι οι
απομονωμζνοι αγϊνεσ, που οφτε κα ςε πάνε ςτθν ολικι απελευκζρωςθ και οφτε κα ςε
κάνουν να κερδίςεισ τουσ ειδικοφσ αγϊνεσ, αφοφ αυτοί δεν είναι ποτιςμζνοι από το
επαναςτατικό ολικό πρόταγμα.

Αυτοί που ηουν μζςα ς’ζνα φανταςιακό, δεν είναι αυτοί που αρνοφνται τον κόςμο ςτο όλο
του, παλεφοντασ για μια ριηικι αλλαγι, αφοφ αυτό είναι το ςκαλοπάτι που κατακτά
(κακθμερινά) πράγματα και κα ςε πάει παραπζρα, και όχι οι αιτθματικοί αγϊνεσ (με ολίγον
ολικό πρόταγμα) που ςυντθροφν και διαιωνίηουν τθν ταξικι κοινωνία. Πποιοσ βιαςτεί να πει
για ιδεαλιςτικοφσ ακροβατιςμοφσ, τότε κι εμείσ κα του ποφμε ότι ξζρει καλά να πετάει
λάςπθ, γιατί αυτόσ ζκανε ότι δε διάβαςε αυτό που είπαμε πιο πριν, δθλαδι κακθμερινόσ
αγϊνασ για όλα τα πράγματα.

Δεν πρζπει να αναφερόμαςτε για ολικοφσ αγϊνεσ που δίπλα τουσ κα υπάρχουν και οι ειδικοί,
αλλά να μιλάμε για ολικοφσ αγϊνεσ που εμπεριζχουν και τουσ ειδικοφσ. Πμωσ αυτό κα
πρζπει να παίρνει υπόςταςθ κατά τθ διάρκεια τθσ δράςθσ μασ και όχι να μιλάμε για
υπερεπαναςτατικά ολικά προτάγματα που ςτθν πραγματικότθτα δεν κερδίηουν τίποτα,
αφινοντασ απείραχτα ςτθν κακθμερινότθτα μασ όλα τα κοινωνικά ηθτιματα

Το όπλο μασ είναι το αναρχικό μασ πρόταγμα και όχι ζνασ αγϊνασ για δικαιϊματα. Τα
δικαιϊματα, όταν τα κερδίηεισ είτε μζςα από ζναν πραγματικό αγϊνα, είτε μζςα από μια
παραχϊρθςθ του κράτουσ, λόγω κάποιασ τακτικισ του, αυτά δεν επιτίκενται ςτθν ουςία
αυτοφ του ςάπιου κόςμου. Μπορεί τα δικαιϊματα ςου να είναι κάποιεσ φορζσ ενοχλθτικά
για το κράτοσ, αλλά αυτά δε κα το απειλιςουν ποτζ πραγματικά.
Λςότθτα και ελευκερία μζςα ς’ζναν κόςμο ιδιοκτθςίασ δε κζλουμε.
Αντίκετα, ο επαναςτατικόσ αγϊνασ αρνείται το όλο υπάρχον με αποτζλεςμα να είναι και
επικετικόσ για το κράτοσ και οι όποιεσ κατακτιςεισ του (πχ εργατικζσ νίκεσ, 8ωρο εργαςίασ,
κατοχφρωςθ ςυντάξεων, οι κοινωνικοπολιτικοί και πανεπιςτθμιακοί χϊροι να είναι άςυλο

67
για τον εχκρό, κ.α.) να ζχουν νόθμα και να είναι όντωσ ζνα ςκαλοπάτι για τθν κοινωνικι
επανάςταςθ και όχι ζνα δικαίωμα, δθλαδι μια πράξθ αφομοίωςθσ για τθ ςυνζχιςθ τθσ
κυριαρχίασ. Οι ολικοί αγϊνεσ είναι αυτοί που κερδίηουν και τα κακθμερινά, ειδικά ηθτιματα
και τραντάηουν το ςφςτθμα, ενϊ οι διεκδικθτικοί αιτθματικοί αγϊνεσ ςυνικωσ
παραχωροφνται χωρίσ το κράτοσ να ζχει να χάςει και τίποτα (αφοφ ζχει ςκεφτεί καλά τι
κάνει), ανεξαρτιτωσ αν υπάρχουν αγϊνεσ ι όχι, αφοφ, ακόμα και αν υπάρχουν αυτοί, δεν
είναι πραγματικι απειλι.

Πςο περιςςότερο φωνάηεισ για δικαιϊματα, τόςο περιςςότερο παίηεισ το παιχνίδι τουσ. Κάκε
δικαίωμα για ελευκερία ςθμαίνει ότι εξ αρχισ δεν είςαι ελεφκεροσ. Κάκε ςου απαίτθςθ για
ιςότθτα ςθμαίνει ότι το ςφςτθμα ιδθ ς’ ζχει καταςτρζψει και ηεισ μζςα ς’αυτό. Κάκε ςτιγμι
τθσ θμζρασ αυτόσ ο κόςμοσ ςε διαλφει μζςα από τθν εμπορευματικι λογικι του. Θ κυριαρχία
το μόνο που μπορεί να ςου δϊςει είναι δυςτυχία.

Ο περιςςότεροσ κόςμοσ νιϊκει ότι πρζπει να παλεφει για να ηθτάει “κάτι”, νιϊκει ότι πρζπει
κάποιοι να είναι από πάνω του απείραχτοι, για να του δϊςουν ι για να μθ του δϊςουν αυτό
το “κάτι”. Πταν οι εξουςιαςτζσ του το δίνουν, οι απαιτθτζσ το κεωροφν νίκθ, ενϊ δε βλζπουν
ότι οι εξουςιαςτζσ και πάλι παραμζνουν πάνω από τα κεφάλια τουσ.

Θ υπεράςπιςθ των δικαιωμάτων, με τον ζναν ι με τον άλλο τρόπο, ςυντθροφν το υπάρχον.
Φυςικά και πρζπει να υπεραςπιηόμαςτε τισ κατακτιςεισ μασ, το κζμα είναι αυτζσ οι
κατακτιςεισ μασ να ζρχονται μζςα από ζναν επαναςτατικό αγϊνα. Πχι όμωσ από ζναν αγϊνα
για δικαιϊματα, αλλά από ζναν αγϊνα με κφρια κζςθ τθ ριηικι αλλαγι. Αν κζλουμε να
μιλάμε για κατακτιςεισ που κα μασ φζρνουν ςτθν Αναρχία, τότε κα πρζπει να μιλάμε για
πραγματικζσ επαναςτατικζσ δράςεισ. Μια επαναςτατικι δράςθ που δεν κα επιτίκεται μόνο
ςτουσ καπιταλιςτζσ, αλλά κα ζχει και ωσ ςτόχο τθν αυτοκατάργθςθ του ρόλου μασ ωσ
προλεταριάτου. Πταν μασ επιτίκεται θ κυρίαρχθ τάξθ, υποςτθρίηουμε το προλεταριάτο.
Πμωσ, αυτι θ πράξθ μασ βάηει φραγμό ςτθν ταξικι πάλθ, αφοφ και πάλι, ζτςι ςυντθρείται θ
τάξθ μασ, εάν αυτόματα δε ςκεφτόμαςτε και τθν αυτοκατάργθςθ μασ. Θ ταξικι μασ επίκεςθ
ςτουσ καπιταλιςτζσ δεν πρζπει να γίνεται για να υπεραςπιςτοφμε τθν καταπίεςθ μασ, αλλά
για να τθν εξαφανίςουμε. Πταν ζνασ εργοςταςιάρχθσ κλείνει ζνα εργοςτάςιο, αφινοντασ
τουσ εργάτεσ ξεκρζμαςτουσ και πειναςμζνουσ, δε χαιρόμαςτε, αφοφ το κλείςιμο του
εργοςταςίου δε ζγινε από τουσ ίδιουσ τουσ εργάτεσ. Πταν, όμωσ, οι εργάτεσ καταλαμβάνουν
ι ακόμα κάψουν το εργοςτάςιο, το πράγμα είναι διαφορετικό. Μπορεί με τθν πράξθ τουσ
αυτι και πάλι να μείνουν πειναςμζνοι για κάποιο χρονικό διάςτθμα, αλλά θ ςυνειδθτι τουσ
πράξθ γίνεται για να δθλϊςει «Οφτε εκμεταλλευτζσ, οφτε εκμεταλλευόμενοι!». Ρρζπει να
ςταματιςεισ να είςαι ο γλοιϊδθσ χειροκροτθτισ του αφεντικοφ ςου “που ςου δίνει δουλειά
για να ηιςεισ”, να κατανοιςεισ ότι υπάρχουν ςχζςεισ εκμετάλλευςθσ και ότι θ λφςθ είναι να
αυτοδιαχειριςτείσ τθν παραγωγι.

68
Δε κα ζρκει θ δικτατορία του προλεταριάτου για να ςε ςϊςει κάποια ςτιγμι ςτο μζλλον,
αλλά το προλεταριάτο είναι αυτό που οφείλει ςτο τϊρα να ςυγκρουςτεί με τον εαυτό του.

Το ςφςτθμα δε κζλει να ςυγκρουςτείσ με τον εαυτό ςου. Το ςφςτθμα δεν ζχει πρόβλθμα να
δίνει δικαιϊματα ςτισ μαριονζτεσ-ανκρϊπουσ και ςτουσ αγοροπωλθτζσ εμπορευμάτων,
αφοφ θ εμπορευματικι λογικι του παραμζνει και πάλι εδϊ και αυτό είναι που ζχει ςθμαςία.
Ζτςι κι αλλιϊσ, ο καπιταλιςμόσ ςε αφινει περικϊριο να κάνεισ πολλά πράγματα. Αυτό είναι
και ζνασ από τουσ άςςουσ ςτο μανίκι του για τθ διατιρθςθ του.
Ο καπιταλιςμόσ δεν είναι θ θγεμονία τθσ δουλοκτθτικισ κοινωνίασ, που δε κ’ αφιςει να
ςθκϊςεισ κεφάλι για τίποτα. Ο καπιταλιςμόσ ςου δίνει το δικαίωμα να “αναρριχθκείσ” και να
γίνεισ και εςφ ζνασ καπιταλιςτισ, εάν εςφ το κζλεισ (δθλαδι και χωρίσ να είςαι καπιταλιςτισ
κλθρονόμοσ). Μ’ αυτό τον τρόπο προςπακεί να κρφψει εντζχνωσ τθ δυςτυχία ςου ωσ
εκμεταλλευόμενο, μζςα από το δικαίωμα τθσ “αναρρίχθςθσ”. Πμωσ, αυτό που πραγματικά
ςυμβαίνει, είναι ότι ο καπιταλιςμόσ καταφζρνει να ςου χαρίςει δυςτυχία, όχι μόνον ωσ
εκμεταλλευόμενο, αλλά και ωσ εκμεταλλευτι, με τθ δυνατότατα που αυτό ςου δίνει. (Γιατί
μπορεί να είςαι εκμεταλλευτισ, αλλά πάλι δυςτυχισ είςαι. Ράλι κα είςαι ζνα υποκείμενο
που κα κρατάει ηωντανζσ τισ ταξικζσ αντικζςεισ.)

Το δικαίωμα του να μπορείσ, εκτόσ από εκμεταλλευόμενοσ, να είςαι και εκμεταλλευτισ, είναι
θ δφναμθ του καπιταλιςμοφ να μπορεί να κρατά τισ ςχζςεισ εκμεταλλεφςεισ με ακόμθ πιο
δυνατό τρόπο.

Το καπιταλιςτικό ςφςτθμα ςου πουλάει τρζλα κατάμουτρα. Το καπιταλιςτικό ςφςτθμα

προτιμάει ο αγϊνασ ςου να είναι αιτθματικόσ. Τθ ςτιγμι που διεξάγεται ζνασ επαναςτατικόσ
αγϊνασ με ολικό πρόταγμα, το κράτοσ κα βγει επίτθδεσ και κα πει «Μα καλά, αυτοί δεν
ζχουν αιτιματα;». Μ’ αυτό τον τρόπο κζλει να μθ φανερϊςει ςτθν υπόλοιπθ κοινωνία, ότι
υπάρχουν άνκρωποι που αρνοφνται το όλο υπάρχον, αλλά να πει ότι μποροφν να υπάρξουν
αγϊνεσ και να δοκοφν δικαιϊματα, πάντα όμωσ μζςα ςτα πλαίςια του καπιταλιςμοφ. Πμωσ,
το κράτοσ, ακόμα και για μια εξεγερςιακι δράςθ, θ οποία ζχει περιςςότερο ενςτικτϊδεσ
χαρακτθριςτικά, παρά ςυνειδθςιακά, κζλει ακόμα και αυτι να ζχει αιτθματικό χαρακτιρα.
Γιατί φοβάται ακόμα και θ πιο ενςτικτϊδεσ εξεγερςιακι δράςθ πωσ κα εξελιχκεί, ενϊ με τον
αιτθματικό χαρακτιρα τθσ δράςθσ, εξαςφαλίηεται ςίγουρα και θ ενςωμάτωςθ του αγϊνα.

Το κράτοσ μπορεί να ςκοτϊςει κάποιον, όχι γιατί αυτόσ ιταν απειλθτικόσ για το κράτοσ, ι
ζςτω και ενοχλθτικόσ, αλλά για να θρωοποιιςει τον άνκρωπο που αγωνίηεται για τα
δικαιϊματα του. Το κράτοσ κα πει πωσ είναι όμορφο να παλεφεισ για τα δικαιϊματα ςου και
να πεκάνεισ ακόμθ και γι’ αυτά. Κα πει πωσ είναι όμορφο να κάνεισ αγϊνεσ αιτθματικοφσ
μζςα ς’ αυτό τον κόςμο, αφοφ δεν υπάρχει κάποιοσ άλλοσ κόςμοσ.

Αρνοφνται να φανερϊςουν ότι κάποιοι αρνοφνται τον κόςμο τουσ.

69
70
 ΑΣΙΣΛΟ

ΗΘΙΚΗ

Ικοσ, ικθ, θκικι, θκικότθτα… λζξεισ αφθρθμζνεσ ι λζξεισ με ακριβι νόθμα, ι ζνα παιχνίδι
λζξεων που δεν αποςκοπεί πουκενά; Μιπωσ τίποτα από αυτά ι μιπωσ ταυτόχρονα όλα
αυτά;

Οι λζξεισ ζχουν κάποιο νόθμα. Ριραν υπόςταςθ μζςα ς’ζνα ςυγκεκριμζνο κοινωνικό-
ιςτορικό περιβάλλον, όχι ξζχωρα απ’ αυτό, αλλά ςε ςχζςθ με αυτό. Πμωσ, ςθμαςία ζχει να
κοιτάμε πϊσ αυτζσ χρθςιμοποιοφνται, ποιοσ τισ λζει, πϊσ τισ λζει, γιατί τισ λζει και ο
χωρόχρονοσ ςτον οποίο παίρνουν υπόςταςθ αυτζσ.

Σίγουρα όλεσ τισ λζξεισ πρζπει να τισ αποδομιςουμε. Να τισ αλλάξουμε ι να τισ
καταςτρζψουμε ολοςχερϊσ και να ζρκουν καινοφριεσ. Ππωσ, αντίςτοιχα, και οι κοινωνίεσ
του “ςιμερα” είναι κοινωνίεσ που πρζπει να καταςτραφοφν και ν’ αλλάξουν. Το νόθμα του
κόςμου πρζπει να αλλάξει, το νόθμα των λζξεων πρζπει να αλλάξει. Πχι κάποτε, κάποια
ςτιγμι ςτο μζλλον, αλλά να ξεκινιςουμε ςτο ΤΩ΢Α, ν’ αρχίςουμε να κόβουμε τθ ρίηα του
κακοφ.

Δεν είναι μόνο θ ςυνείδθςθ και θ αλλθλεπίδραςθ των υποκειμζνων, οι κοινωνικζσ ςυνκικεσ
και θ ιςτορία των λζξεων, που κρατάνε ηωντανζσ τισ λζξεισ, αλλά και θ κακθμερινι
χρθςιμοποίθςθ των λζξεων, χωρίσ να γίνεται κριτικι ςε αυτζσ, ςυμβάλλει και αυτι με τον
τρόπο τθσ, ϊςτε να κρατθκεί το όποιο νόθμα τουσ.

Αποδομοφμε τισ λζξεισ, αποδομοφμε τον κόςμο του “ςιμερα”, όχι μόνο μζςα ςε φιλοςοφικά-
ιςτορικά κείμενα, αλλά οφείλουμε “θ καταςτροφι και το χτίςιμο” να μετουςιωκεί ςε πράξθ
ςε όλθ μασ τθν κακθμερινι ηωι.

Θ θκικι δεν είναι μια απελευκερωτικι επαναςτατικι δράςθ που κα ςε απελευκερϊςει, δεν
είναι θ αναρχοκομμουνιςτικι κοινωνία και το απελευκερωμζνο άτομο. Δεν είναι θ κοινωνικι
ςυνείδθςθ, οφτε θ ελεφκερθ βοφλθςθ. Δεν υπάρχει κακι και καλι θκικι! Δε κα πζςουμε
ςτθν παγίδα να εκφράςουμε ότι «απζναντι ςτθν θκικι του ςυςτιματοσ, βάηουμε τθ δικι μασ
θκικι», οφτε απζναντι ςτθ φράςθ του κράτουσ «ότι είναι νόμιμο, είναι και θκικό» κα
αντιπροτάξουμε μια άποψθ που κα λζει «ότι το θκικό δε ςθμαίνει ότι είναι και νόμιμο». Για
εμάσ θ θκικι ζχει μόνον αρνθτικό πρόςθμο. Δε κα μποροφςε να ιταν άλλωςτε και αλλιϊσ,
όταν τα μιςά γφρω ςου πρζπει να καταςτραφοφν (οικογζνεια, εργαςία, κρθςκεία, ρόλοι,
ναρκωτικά, κ.α.) και τα αλλά μιςά πρζπει αλλάξουν εξολοκλιρου (επιςτιμθ, μάκθςθ,
ενθμζρωςθ, κοινωνικζσ ςχζςεισ, κ.α.).

71
Θ εναντίωςθ μασ ςτθν θκικι δεν ζχει να κάνει επειδι ςτεροφμαςτε από κάποιου είδουσ
πνευματικι καλλιζργεια, τιμιότθτα και αγάπθ, αλλά επειδι θ επαναςτατικι μασ ςυνείδθςθ
κατάλαβε ποιο είναι το πραγματικό τθσ πρόςωπο. Δεν διακατεχόμαςτε από μια
“αρχαιολατρικι” ι “χίπικθ” φιλοςοφία που μασ βλζπει ωσ όντα που κα δρουν μόνο για τθν
θδονι. Οφτε είμαςτε μια μεταμοντζρνα ομάδα αντικρθςκευτικϊν και απλά αντιδραςτικϊν
ανκρϊπων, που “όςο εφκολα μιςεί κάποια κθρφγματα, τόςο εφκολα αγαπάει και κάποια
άλλα”.

Είμαςτε επαναςτάτεσ και ωσ επαναςτάτεσ βλζπουμε ότι θ θκικι είναι μια ακόμα
υποδοφλωςθ. Μια φυλακι με ρόλουσ και ςχζςεισ εξουςίασ.
Τίποτα δεν κάνεισ επειδι πραγματικά το νιϊκεισ, επειδι πραγματικά γνωρίηεισ τι κάνεισ.
Ροτζ δεν είςαι αλθκινόσ ςε αυτό που κάνεισ. Υπάρχουν πάντα γραφτοί ι άγραφοι νομοί και
κανόνεσ, που ςε εξαναγκάηουν και ςε ορίηουν τι να κάνεισ, βάηοντασ χιλιάδεσ “πρζπει” ςτθ
ηωι ςου, χωρίσ να βγαίνει θ πράξθ πθγαία και ςυνειδθτά από μζςα ςου.
Θ θκικι κυριαρχεί επάνω ςου και ς’ εξουςιάηει. Μπαίνει μζςα ςου και ςε ςζρνει από δω κι
από κει, προςπακϊντασ να ικανοποιιςεισ τισ ορζξεισ τθσ. Καταςκευάηει τεχνθτοφσ
ανκρϊπουσ, που λειτουργοφν με εξαναγκαςμό, κάνοντασ πράξεισ χωρίσ αλθκινι κζλθςθ.

Φοράσ χιλιάδεσ ειδϊν μάςκεσ για να είςαι αρεςτόσ, αλλά δεν είςαι ευτυχιςμζνοσ.
Εκπλθρϊνεισ κάποιο κακικον χωρίσ ευχαρίςτθςθ. Αντί να ζχεισ το πραγματικό ςου πρόςωπο
και να είςαι χαροφμενοσ γι’ αυτό, και ασ ςε μιςιςει ο άλλοσ, κάκεςαι και αλλάηεισ ςυνεχϊσ
προςωπεία. Αν ςε μιςιςει ο άλλοσ, ςθμαίνει ζχεισ και ζνα περιεχόμενο, αν ςε λυπάται
όμωσ…

Θ θκικι ηθτάει τθν πίςτθ και τθν κακυπόταξθ ςε κάτι ανϊτερο. Αυτι είναι θ θκικι, είτε ιταν
ςτισ πρωτόγονεσ κοινωνίεσ (παρόλο που οι άνκρωποι δεν μποροφςαν να κατανοιςουν το
ρόλο τθσ και δεν είχαν δόλο ςτισ πράξεισ τουσ, παρόλο που οι φυςικζσ ςυνκικεσ γφρω τουσ
ιταν διαφορετικζσ και δφςκολεσ και οι άνκρωποι είχαν άγνοια κάποιων πραγμάτων), είτε
βρίςκεται ςτισ ταξικζσ κοινωνίεσ, που ς’ αυτζσ, βζβαια, είναι και πολφ πιο βάρβαρθ.

Μια θκικι που υπάρχει ωσ μια κακιερωμζνθ τάξθ πραγμάτων, μια θκικι τθσ προςαρμογισ,
τθσ ςυνικειασ, τθσ ςοβαροφάνειασ, λζγοντασ «αφοφ φυλακίηω τουσ πολιτικοφσ, μπορϊ να
ςκοτϊςω και τον εξεγερμζνο», προςπακϊντασ ζτςι, με διάφορουσ τρόπουσ να δικαιολογιςει
τα εγκλιματα τθσ.
Ρολλζσ φορζσ, όταν κάποιοι δεν βρίςκονται μζςα ςτισ όμοιεσ, μαηικζσ μορφζσ ςυμπεριφοράσ
νομίηουν αυτόματα ότι ζχουν και μια δικι τουσ ελεφκερθ άποψθ. Πμωσ, είναι γελαςμζνοι,
αφοφ, φυςικά, όχι μόνο τισ περιςςότερεσ φορζσ δεν ζχουν μια άποψθ επαναςτατικι, αλλά
οφτε είναι και ελεφκερθ. Θ αλλοτριωμζνθ ανθκικότθτα τουσ λειτοφργει προσ όφελοσ τθσ
θκικότθτασ, τθ ςυμπλθρϊνει και τθ βοθκάει να κάνει καλφτερα τθ δουλειά τθσ. Δεν είμαςτε
οφτε θκικοί, αλλά οφτε και ανικικοι.

72
Πταν κάνεισ μια “καλι πράξθ”, δεν πρζπει να τθν κάνεισ για να δείξεισ πόςο καλόσ είςαι,
γιατί ζτςι νομίηεισ ότι κα πασ ςτον “παράδειςο”, γιατί περιμζνεισ κάποιου είδουσ ανταλλαγι
και ανταμοιβι, ι γιατί ζχεισ κάποιου άλλου είδουσ ςυμφζρον, οφτε επειδι παίρνεισ θδονι
μζςα απ’ αυτό, γιατί κα μποροφςεσ να παίρνεισ θδονι και ςκοτϊνοντασ κάποιον. Οφτε από
φόβο μιασ τιμωρίασ, οφτε επειδι ζτςι ςυνθκίηεται, οφτε επειδι κάποιοι ςου λζνε
κακθμερινά ποιο είναι το “ςωςτό” που πρζπει να κάνεισ, οφτε να νομίηεισ ότι αυτό που
κάνεισ είναι κάποιου είδουσ φιλανκρωπία. (Γιατί τι ςθμαίνει φιλανκρωπία ς’ζναν ταξικό
κόςμο; Βοθκάσ και τουσ καπιταλιςτζσ;)
Επειδι θ πράξθ πρζπει να βγαίνει πθγαία από μζςα μασ, δε ςθμαίνει ότι πρζπει να βγαίνει
και μόνο ενςτικτωδϊσ, αφοφ αυτό που μασ ξεχωρίηει ωσ ανκρϊπουσ είναι θ ςυνείδθςθ και
αυτι πρζπει πάντα να υπάρχει.

Δεν ονειρευόμαςτε κοινωνίεσ που κα λειτουργοφν θκικά, που κα λειτουργοφν από φόβο ι
από διάφορα “πρζπει”. Ακόμα και όταν θ θκικι ζχει το πιο αγνό τθσ πρόςωπο, ζρχεται ωσ
ζνασ “ςωτιρασ” που λειτοφργει καταςταλτικά για το άτομό ςου και ζναντι τθσ
αυτοςυνείδθςθσ που κα ζπρεπε να ζχεισ.
Οι πράξεισ μασ δεν πρζπει να γίνονται, επειδι αυτζσ είναι ζνα δικαίωμα που δικαιοφμαςτε
προερχόμενο πάντα από κάπου αλλοφ (τον νόμο, τθν θκικι, τον “φίλο” μασ, ι ακόμα και από
τον ίδιο μασ τον εαυτό…).
Δε ςε ςκλαβϊνει μόνο το καταπιεςτικό περιεχόμενο τθσ πράξθσ μιασ δικτατορικισ θκικισ,
αλλά ςε ςκλαβϊνει και θ αγνι κζλθςθ τθσ ςωτιριασ θκικισ, που πραγματϊνεται μζςα από
μια εξ οριςμοφ καταναγκαςτικι πράξθ. Μια πράξθ που δεν ζρχεται από το ίδιο το άτομο
(ενόσ ατόμου που είναι ςε ςυνεχι αλλθλεπίδραςθ με τα πάντα γφρω του), αλλά από
εξωτερικοφσ παράγοντεσ που το περιορίηουν.

Θ ελεφκερθ βοφλθςθ είναι αναγκαία προχπόκεςθ για τθν επαναςτατικι δράςθ, θ ελεφκερθ
βοφλθςθ είναι υγεία. H αυτοδιάκεςθ, θ αυτοοργάνωςθ, θ διαφορετικότθτα των ανκρϊπων
και θ ελεφκερθ βοφλθςθ είναι όλα τουσ απαραίτθτεσ αφετθρίεσ που οφείλουν να υπάρχουν,
για να ςυμβεί το οτιδιποτε εξελίξιμο. Σε μια αταξικι κοινωνία κα υπάρχουν αυτά,
φυςιολογικά και πθγαία και κα μασ προοδεφουν. Σε μια ταξικι κοινωνία οι επαναςτάτεσ
φζρουν πάλι αυτά τα χαρακτθριςτικά (ζςτω και ςε μερικι μορφι και όχι ςε ολικι) και τουσ
προοδεφουν. Πμωσ, ςε μια ταξικι κοινωνία, οι αλλοτριωμζνοι μπορεί να λειτουργοφν με
κάποια από τα παραπάνω χαρακτθριςτικά, αλλά ςτθν πραγματικότθτα αυτοί νομίηουν ότι
λειτουργοφν ζτςι, γιατί θ αλλοτριωμζνθ ςυνείδθςι τουσ δεν μπορεί να δϊςει πραγματικι
υπόςταςθ ςε κάτι. Ζτςι, ακόμα και όταν δεν χρθςιμοποιοφν κάτι εξ οριςμοφ ενςωματωμζνο
και προςπακοφν να λειτουργιςουν μζςα από κάποιον άλλον απελευκερωτικό δρόμο, αυτοί
και πάλι, λόγω τθσ ςυνείδθςισ τουσ, αυτό που κα χρθςιμοποιοφν κα αφομοιωκεί και λογικό
είναι να μθν μπορεί να τουσ προοδεφςει.

Πταν αυτά υπάρχουν ςτθν πραγματικότθτα, τότε ςίγουρα, κα ςε οδθγιςουν ςτθν εξζλιξθ.

73
Πμωσ, “ςιμερα” για να οριςτεί μια δράςθ ωσ επαναςτατικι, εξαρτάται από το περιεχόμενο
τθσ “ελεφκερθσ” βοφλθςθσ. Γιατί θ επιβολι δεν ζρχεται πάντα από τουσ άλλουσ, αλλά
ζρχεται και από τον ίδιο μασ τον αλλοτριωμζνο εαυτό ωσ προζκταςθ του αλλοτριωμζνου
κόςμου, λειτουργϊντασ και ο εαυτόσ μασ ωσ ζνασ καταναγκαςτικόσ, εξωτερικόσ-εςωτερικόσ
παράγοντασ. Ζτςι, θ “ελεφκερθ” βοφλθςθ μζςα ς’ ζναν αλλοτριωμζνο κόςμο δε ςθμαίνει
πάντα και κάτι το απελευκερωτικό (εκτόσ άμα είναι επαναςτατικι, πραγματικι, ελεφκερθ
βοφλθςθ), αλλά από τθν άλλθ, δεν μπορεί να υπάρξει και κάτι το απελευκερωτικό χωρίσ τθν
ελεφκερθ βοφλθςθ. Δεν μπορεί να υπάρξει απελευκζρωςθ, αν δε πάρουμε εμείσ πρϊτα τθ
δφναμθ ςτα χζρια μασ, παίρνοντασ τθν από τουσ άλλουσ που μασ τθν πιραν. Μιασ ελεφκερθσ
βοφλθςθσ που δεν ζρχεται κεόςταλτθ, αλλά από τθν αλλθλεπίδραςθ του ανκρϊπου με τον
κόςμο.

Θ Αναρχία ςαν ζνα αγρίμι χωρίσ ςταματθμό ςπάει κάκε θκικι, κρυμματίηοντασ τθν!
Ματωμζνθ από τα χιλιάδεσ κομμάτια τριγφρω τθσ, ςυνεχίηει να τρζχει μζςα ςτθν αρζνα τθσ
ηωισ, ζχοντασ ωσ ςτόχο το επόμενο ςπάςιμο τθσ θκικισ. Δεν ξζρει αν αυτι θ διαδρομι ζχει
κάποτε κάποιο τζλοσ, εν μζρει δεν τθν νοιάηει κιόλασ, αφοφ αυτι υπάρχει για να
ςυγκροφεται.

Για εμάσ ιταν πρωτίςτθσ ςθμαςίασ να μιλιςουμε για τθν θκικι, γιατί αυτι ξεγελάει πιο
εφκολα, και όχι τόςο να μιλιςουμε για το δίκαιο, το δικαίωμα και τθν δικαιοςφνθ. Μιλϊντασ
όμωσ και γι’ αυτά, κα λζγαμε ότι δεν πθγάηουν από τισ πραγματικζσ ανάγκεσ του ανκρϊπου
και τθν ελεφκερθ βοφλθςθ, αλλά από τθν αλλοτριωμζνθ ανάγκθ του “πρζπει”. Του “πρζπει”
να εφαρμοςτεί , να παραχωρθκεί, να αναγνωριςτεί, να ρυκμιςτεί, να κακοριςτεί, να
απονεμθκεί. Του “πρζπει” να είναι ςφμφωνα με κάποιεσ αρχζσ που ζχουν οριςτεί. Του
“πρζπει” τθσ υποχρζωςθσ και του εξαναγκαςμοφ. Ενόσ “πρζπει” που είναι ενάντια ςτθν
απελευκζρωςθ του ατόμου, που επιβάλλεται εξωτερικά ι εςωτερικά (θ επιβολι του
“εςωτερικοφ” ςυναντιζται πιο ςυχνά ςτθν θκικι) και υποτάςςει τον άνκρωπο.

Ζτςι κι αλλιϊσ, εμείσ δε κζλουμε μια απλι προςωπικι ευδαιμονία, αλλά μια πανανκρϊπινθ
ευτυχία.

Ο κόςμοσ μασ είναι ζνασ κόςμοσ γεμάτο ριςεισ, αποφκζγματα και γνωμικά. Πμωσ, αυτό δε
ςθμαίνει ότι όλα τουσ ζχουν και κάτι να πουν. Ρρζπει να τα μελετάμε και να δοφμε τί ικελε
να πει ο δθμιουργόσ τουσ και να μθ βγάηουμε βιαςτικά ςυμπεράςματα. Αλλιϊσ κα παίηουμε
το παιχνίδι των εξουςιαςτϊν, που κζλουν τα ρθτά να ζρχονται ωσ κάποιεσ νομοτζλειεσ, ωσ
κάποιοι κανόνεσ ςτισ ηωζσ των ανκρϊπων, που κα πρζπει να εφαρμόηονται χωρίσ ςκζψθ.

Μια τζτοια παγίδα κρφβει και θ φράςθ «να λειτουργοφμε ςτθ ηωι μασ πάντα με μζτρο».

Δε κζλουμε να είμαςτε οφτε “δειλοί”, αλλά οφτε και “υπερβολικοί”, και ςίγουρα
ςιχαινόμαςτε λογικζσ του τφπου “live fast, die young”, που κζλουν μια ηωι επιπόλαια και με

74
ζνταςθ δίχωσ νόθμα. Ζτςι κι αλλιϊσ, θ προςταγι του ςιμερα δεν είναι τόςο ο ςυντθρθτιςμόσ
τθσ δουλικότθτασ, αλλά ο μεταμοντερνιςμόσ τθσ “απόλαυςθσ” που απολιτικοποιεί τα πάντα.
Πμωσ, όταν βλζπουμε ότι από τθν ςτιγμι που γεννιόμαςτε μζχρι τθ ςτιγμι που πεκαίνουμε,
θ φράςθ «να λειτουργοφμε πάντα ςτθ ηωι μασ με μζτρο» ζρχεται ωσ ζνασ κανόνασ για τθ
ηωι μασ που πρζπει να τον ακολουκοφμε πιςτά, κάτι αρχίηει να μασ βρωμάει ςτθν όλθ
υπόκεςθ...

Το “μζτρο” είναι κάτι που το κζλει το ςφςτθμα. Να είςαι εκεί, πάντα ςτο ίδιο ςθμείο, να μθν
μπορείσ να ξεφφγεισ από εκεί που ςε ορίηουν αυτοί. Να μθ μπορείσ να ςκεφτείσ κάτι το
διαφορετικό, να μθ γίνεισ ποτζ επικίνδυνοσ. Να μθν κάνεισ ποτζ το μεγάλο βιμα και
επαναςτατιςεισ, να μθ φφγεισ ποτζ ζξω από τα όρια του βοφρκου τθσ κακθμερινότθτασ. Να
μθν κάνεισ ποτζ τθν υπζρβαςθ και το ξεπζραςμα του εαυτοφ ςου, να μθ ηιςεισ όμορφεσ
μεγάλεσ ςτιγμζσ, μζνοντασ τελικά για πάντα ςτθ μιηζρια. Να μθν πάρεισ ποτζ κρίςιμεσ και
ςθμαντικζσ αποφάςεισ για τθ ηωι ςου, που κα είναι καταλυτικζσ και κα ςε βγάλουν από τθν
ανιαρι ηωι και κα ςε προοδεφςουν. Σε κζλουν απακι μζςα ςε μια ηωι φυλακι.

Πμωσ, άλλο το πάκοσ για αναηιτθςθ, και άλλο το να φανατίηεςαι ςυνεχϊσ με νζα πράγματα,
βρίηοντασ μάλιςτα και τα προθγοφμενα.

ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, ΠΟΛΙΣΙ΢ΜΟ΢, ΟΛΙΚΗ ΑΠΕΛΕΤΘΕΡΩ΢Η, ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΢ΣΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Ο άνκρωποσ πρζπει πάντα να προοδεφει, πάντα να πθγαίνει προσ κάτι καλφτερο.

Ζτςι, αφοφ τα πάντα βρίςκονται ςε διαρκι κίνθςθ, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να
πθγαίνουμε τα πράγματα προσ μια προοδευτικι κατεφκυνςθ.

Θ πράξθ, θ ςκζψθ, ο ςυλλογιςμόσ, το επιχείρθμα, θ ζρευνα, θ γνϊςθ, θ κριτικι, θ λογικι, θ

εμπειρία, θ παρατιρθςθ, θ υπόκεςθ, το πείραμα, θ ςφγκριςθ, θ ανάλυςθ, θ ςφνκεςθ, θ
γενίκευςθ, θ ειδίκευςθ, θ αφαίρεςθ, θ επαγωγι, θ απαγωγι, κ.α. πρζπει να δθμιουργοφν μια
επαναςτατικι ςυνείδθςθ που κα μελετάει τον κόςμο και κα βάηει ςυνεχι ερωτιματα.
Ανεξαρτιτωσ αν θ δράςθ μασ φζρει μια απόδειξθ-επεξιγθςθ ι όχι, ανεξαρτιτωσ αν θ
απόδειξθ-επεξιγθςθ που κα φζρει κα είναι οπιςκοδρομικι, ςτάςιμθ, προοδευτικι, ι
ακατανόθτθ, εμείσ οφείλουμε να πράξουμε.
Ρορευόμαςτε από τθν επικυμία μασ για δράςθ, από το πάκοσ μασ να αμφιςβθτοφμε, να
ανακαλφπτουμε και να μακαίνουμε και δεν κακοδθγοφμαςτε από το όποιο αποτζλεςμα τθσ
δράςθσ. Αυτό δε ςθμαίνει ότι αυτό το όποιο αποτζλεςμα το προςπερνάμε, αλλά, απεναντίασ
το εξετάηουμε, χωρίσ όμωσ να το κάνουμε κάποιου είδουσ δόγμα και οδθγό, αφοφ
γνωρίηουμε ότι πάντα υπάρχει και το “απρόβλεπτο”.
Ψάχνουμε για διάφορεσ εςωτερικζσ-εξωτερικζσ αιτιότθτεσ που διζπουν τα παρατθριςιμα ι
μθ φαινόμενα, γνωρίηοντασ ότι μπορεί και να μθν καταφζρουμε να τισ βροφμε ι θ ανάλυςθ

75
αυτϊν των αιτιοτιτων να ζχει ςχζςθ απλά με κάτι το απρόβλεπτο (που και αυτό είναι
διαλεκτικό). Αλλά ακόμα και να βροφμε κάποιεσ αιτιότθτεσ, αυτζσ δεν τισ κεωροφμε ωσ μια
αμετάβλθτθ νομοτζλεια. Το όποιο αποτζλεςμα βροφμε, δεν ξζρουμε πόςο “πραγματικότθτα”
μπορεί να εμπεριζχει, όμωσ αυτό που γνωρίηουμε είναι ότι όςο και “πραγματικότθτα “και να
ζχει, αυτι αργότερα κα αλλάξει και κα εξελιχκεί ςε κάτι άλλο. Πμωσ, επειδι αυτό το
γνωρίηουμε, δε ςθμαίνει ότι δεν πρζπει και να δροφμε, αλλά αντικζτωσ κατανοοφμε ότι θ
δράςθ είναι θ ηωι μασ, αφοφ μόνο ζτςι πάμε μπροςτά. Ζτςι κι αλλιϊσ, το όποιο αποτζλεςμα
(είτε αυτό το καταςτρζψουμε ολοςχερϊσ, είτε ζνα κομμάτι του κα μασ χρθςιμεφςει) κα
παίξει και αυτό το ρόλο του για να μασ πάει ςτθν επόμενθ δράςθ και αντίςτοιχα ςτο επόμενο
αποτζλεςμα. “Θ άρνθςθ τθσ άρνθςθσ” οφείλουμε να προςπακοφμε να μθν είναι μια διαδοχι
που κα πθγαίνει από κάτι ηθμιογόνο ςε κάτι καλφτερο, το ίδιο ι χειρότερο, αλλά μια
ανάπτυξθ που κα πθγαίνει από κάτι καλό ςε κάτι καλφτερο.

Στισ πρωτόγονεσ αταξικζσ κοινωνίεσ τα εργαλεία, οι εφευρζςεισ, οι ανακαλφψεισ και οι

γνϊςεισ για το ιςτορικό παρελκόν, τθ διαβίωςθ, τθν επικοινωνία, τθ φφςθ, τθν φλθ, τθν
ψυχαγωγία και γενικά για το οτιδιποτε είχε να κάνει με τισ ηωζσ μασ, εξυπθρετοφςαν τον
άνκρωπο, αφοφ όλα γίνονταν για το κοινό καλό. Πμωσ, με το πζραςμα μασ ςτον ταξικό
κόςμο, οι διάφορεσ μορφζσ γνϊςθσ άρχιςαν ςιγά-ςιγά ν’ αποκτοφν μια οργάνωςθ, θ οποία
εξυπθρετοφςε όλο και πιο πολφ τουσ από πάνω (ειδικότερα όταν τα ςυςτιματα ζγιναν
καπιταλιςτικά), αφοφ αυτζσ δεν οργανωκικαν από τουσ από κάτω προσ όφελοσ τθσ
κοινωνίασ, αλλά από τθν άρχουςα τάξθ (μπορεί κάποια πράγματα να “φτιάχτθκαν” από
“εργάτεσ”, αλλά αυτοί λειτουργοφςαν με τισ εντολζσ των από πάνω). Θ αλικεια είναι ότι, ςε
πολλά πράγματα θ επζμβαςθ των εξεγερμζνων ανκρϊπων επάνω ςτα δθμιουργιματα τθσ
εξουςίασ ιταν μεγάλθ, φζρνοντασ κάποια κετικά πράγματα. Πμωσ, αυτι θ δράςθ, όπωσ και
πολλά από αυτά που δθμιοφργθςαν οι καταπιεςμζνοι-εξεγερμζνοι, παρόλο που κατάφεραν
να δθμιουργιςουν μικρζσ νθςίδεσ ελευκερίασ, μπόρεςαν να ελεγχκοφν και να αφομοιωκοφν
από τισ εκάςτοτε εξουςίεσ. Eπειδι, πολλζσ φορζσ, οι αγϊνεσ ενςωματϊνονται από το
ςφςτθμα, αυτό δε ςθμαίνει ότι τουσ κζλει, ι ότι αυτοί οι αγϊνεσ δεν προκαλοφν ριγματα
ςτθν εξουςία.

Στόχοσ μασ δεν είναι να δθμιουργοφμε κάτι το εναλλακτικό, που ενςωματϊνεται και
αφομοιϊνεται, αλλά να δροφμε επαναςτατικά. To εναλλακτικό είναι θ άλλθ πλευρά τθσ ίδιασ
κατάςταςθσ, απλά πιο ωραιοποιθμζνθ. Νόμιμο ι παράνομο δε προςφζρει τίποτα, απλά
εξωραΐηει τον ίδιο άκλιο κόςμο που ηοφμε. Ακόμα και αν οι άνκρωποι τθσ εκάςτοτε
εναλλακτικισ κουλτοφρασ νομίηουν ότι είναι ενάντια ςτο ςφςτθμα, δε μποροφν να κάνουν
τίποτα το πραγματικά ριηοςπαςτικό, αφοφ ο καπιταλιςμόσ ζχει προνοιςει από πριν
γι’αυτοφσ. Αφοφ οι εναλλακτικζσ κουλτοφρεσ είναι και αυτζσ ζνα πιςτό αντίγραφο του
ςυςτιματοσ, ζνα κομμάτι μζςα από τθ διαδικαςία του κφκλου του εμπορεφματοσ, ακόμα και
αν αυτζσ το εχκρεφονται. Ζτςι, θ κάκε εναλλακτικι κουλτοφρα είναι αποτζλεςμα μιασ
διαδικαςίασ που φζρει μζςα του ο καπιταλιςμόσ. Δεν είναι απλά μια μεμονωμζνθ παγίδα

76
ςτθν οποία οι εναλλακτικοί πζφτουν μζςα, αλλά είναι το ίδιο το ςφςτθμα τζτοιο. Αυτι θ
διαδικαςία ζχει να κάνει με τθν ικανότθτα του καπιταλιςμοφ να αφαιρεί από τα “πράγματα”
τθν αυκεντικι τουσ ουςία και το πραγματικό τουσ περιεχόμενο, να απολιτικοποιεί τα πάντα
και να τα αιςκθτικοποιεί· μια αιςκθτικι του μθδενόσ!
Με αυτόν τον τρόπο διαμορφωμζνεσ παρουςιάηονται οι εναλλακτικζσ κουλτοφρεσ ςτουσ
ανκρϊπουσ και μ’ αυτοφσ τουσ όρουσ αυτοί καλοφνται να παίξουν. Ζτςι, οι εναλλακτικοί
νομίηουν ότι επαναςτατοφν, ζχοντασ πάντα διπλά τουσ ζνα ςφςτθμα που τουσ βοθκάει να το
πιςτεφουν. Πμωσ, το ςφςτθμα ζχει κάκε λόγο να γελάει χαιρζκακα, αφοφ κατάφερε να
προςδϊςει αξία ανταλλαγισ ςτο κακετί, να κερδίςει χριμα και να ςυνεχίςει τθν κυριαρχία
του.
Ο καπιταλιςμόσ, όταν δε γεννάει κάτι, ςίγουρα αυτό που προςπακεί να κάνει είναι να
αφομοιϊςει, να ενςωματϊςει, να ελζγξει και να αλλοιϊςει τα πράγματα. Πταν δε μπορεί
οφτε να τα καταςτρζψει, αλλά οφτε και να τα ενςωματϊςει - αφαιρετικά-, τότε κα ριςκάρει
ακόμα και ν’ αφομοιϊςει τα πράγματα, ζτςι όπωσ αυτά ζχουν, προςπακϊντασ κάποια ςτιγμι
ςτο μζλλον να μπορζςει να καταφζρει να τα αλλοτριϊςει, να τα αλλοιϊςει ι να τα
καταςτρζψει. Ζνα ςφςτθμα που λειτοφργει με γνϊμονα το κζρδοσ, κα κάνει τα πάντα, από το
να φάνει πιο ανκρϊπινο, μζχρι να ςου πουλιςει και το όπλο με το οποίο κα το
πυροβολιςεισ.
Ρολλζσ φορζσ, θ (φαινομενικι) νίκθ μασ μπορεί απλά να είναι ζνα κόλπο του καπιταλιςμοφ
που μασ ζκανε απλά να πιςτζψουμε ότι νικιςαμε.

Ζτςι, δεν ζχει τόςθ ςθμαςία αν κάτι είναι “δθμιοφργθμα” των από πάνω ι αν υπάρχει μια
επζμβαςθ των εξεγερμζνων ςε αυτό (που ςίγουρα είναι προτιμότερο), ι αν απλά κάτι είναι
“δθμιοφργθμα” των από κάτω, αφοφ όλα τουσ κα λειτουργοφν πάντα μζςα ςε αυτά που
ορίηει ο πολιτιςμόσ και κα τον διαιωνίηουν. Το κζμα είναι να υπάρχει εκείνο το επαναςτατικό
που ζρχεται από τα κάτω και αρνείται το όλο υπάρχον και που δρα ζξω από τα όρια που
βάηει ο πολιτιςμόσ, προςπακϊντασ να τον καταςτρζψει.
Πχι μια απλι άρνθςθ, αλλά τθν άρνθςθ τθσ άρνθςθσ που φζρνει ςτα διάβα τθσ πρόοδο, αυτό
είναι επανάςταςθ! Μόνο αυτό είναι εκείνο το “κάτι” που κζλουμε να κρατθκεί ηωντανό.
Μόνον αυτι κα είναι θ (επαναςτατικι) δράςθ που κα καταργιςει το υπάρχον, κα μασ φζρει
ςτισ κοινωνίεσ που κζλουμε και ς’ αυτζσ κα είναι εκεί για να μασ εξελίςςει.

Ελάχιςτα είναι εκείνα τα “πράγματα” που δεν αρνικθκαν τον πολιτιςμό και δε φτιάχτθκαν
ςφμφωνα με τα μζτρα του. Ζχουμε “χρζοσ” οτιδιποτε δθμιουργοφμε να προςπακοφμε, όςο
γίνεται, να ζρχεται ςε ριξθ με το υπάρχον. Ζτςι, ότι δεν αρνικθκε τον πολιτιςμό, δεν είναι
κάτι το ουδζτερο που ςτα χζρια των επαναςτατϊν μ’ζνα μαγικό ραβδάκι κα πάρει
επαναςτατικι υπόςταςθ. Αντικζτωσ, αυτά κουβαλοφν κομμάτι τθσ ςαπίλασ αυτοφ του
κόςμου και ςτθν όποια προςπάκεια των επαναςτατϊν να τα χρθςιμοποιιςουν επ’ αορίςτου,
αυτό που κα καταφζρουν ςτο τζλοσ είναι να αναπαραγάγουν το υπάρχον. Ζτςι, δε φτάνει
μόνον να αρνείςαι το υπάρχον, αλλά επιπλζον, κάποια ςτιγμι, να πάψεισ να χρθςιμοποιείσ

77
ό,τι κουβαλάει τθ ςαπίλα αυτοφ του κόςμου .
Οτιδιποτε δε κα το καταςτρζψουμε, κα αλλάξει ριηικά και δε κα φζρει τα προθγοφμενα
χαρακτθριςτικά του. Άρα, κα μιλάμε για κάποιο άλλου είδουσ “πράγμα”, όχι μόνο ςτθν
ονομαςία του, αλλά φυςικά και ςτο περιεχόμενο του.

Γνωρίηουμε ότι υπάρχουν κάποιεσ ςτακερζσ (ζςτω ςχετικζσ και όχι απόλυτεσ) ςτον αγϊνα
μασ, για παράδειγμα μία από αυτζσ είναι και θ αντιπλθροφόρθςθ. Αυτι είναι
απελευκερωτικι, φζρει μζςα τθσ και τθν άρνθςθ και τθν κατάφαςθ και κα τθ
χρθςιμοποιοφμε για πάντα.

Γνωρίηουμε επίςθσ ότι και θ βία είναι ζνα αναπόςπαςτο κομμάτι του αγϊνα μασ. Μπορεί να
παλεφουμε για κοινωνίεσ χωρίσ βία, ι να είναι ςτενάχωρο που οι άνκρωποι ςφάηονται
μεταξφ τουσ, όμωσ γνωρίηουμε ότι «ανάλογα τισ ςυνκικεσ, πράττουμε και αναλόγωσ». Ζτςι,
αφοφ αναγνωρίηουμε ότι θ βία πρζπει να είναι κομμάτι του αγϊνα μασ, δε λυποφμαςτε που
τθν αςκοφμε. Θ (αντί)βία μπορεί να είναι πιο γνωςτι ωσ άρνθςθ απελευκερωτικι, αλλά είναι
και κατάφαςθ απελευκερωτικι (ζςτω και μερικι), αφοφ αυτά διαλεκτικά κάπου ςυνδζονται.

Επίςθσ, μπορεί ανάλογα με τισ ςυνκικεσ να χρθςιμοποιοφμε και μζςα αλλοτριωμζνα (πχ
τεχνολογία), αλλά αυτό είναι κάτι το αναπόφευκτο. Ηϊντασ ς’ αυτόν τον κόςμο, δε μποροφμε
να κάνουμε και αλλιϊσ. Πμωσ, εδϊ δε μιλάμε απλά για ζναν κόςμο που ζχει ςυγκεκριμζνεσ
ςυνκικεσ, αλλά για ζναν πολιτιςμό, ο οποίοσ διαμορφϊνει τισ ςυνκικεσ. Ζτςι, γι’αυτά τα
μζςα δε χαιρόμαςτε και πολφ που τα χρθςιμοποιοφμε. Μπορεί αυτά τα μζςα να ζχουν το
ρόλο τθσ άρνθςθσ ι ακόμα και τθσ μερικισ κατάφαςθσ (και ςτο “τϊρα” φτιάχνοντασ μικρζσ
ελευκερίεσ, αλλά και ωσ ζνα κομμάτι που κα βοθκιςει για τθν ολικι απελευκζρωςθ), αλλά
αυτά τα μζςα κάποια ςτιγμι κα πρζπει να καταςτραφοφν (φυςικά και οι ςχζςεισ που τα
διζπουν) ι ν’ αλλάξουν ριηικά.
Αν δε μποροφμε να τα καταςτρζψουμε ςτο τϊρα, τουλάχιςτον ςτο τϊρα να ξεκινιςουμε
ζναν αγϊνα που κα ζχει τθν κατεφκυνςθ τθσ αποδόμθςθσ και όχι να μετακζςουμε τον αγϊνα
ςτο αφριο, ςε μια ακακόριςτθ ςτιγμι. Πςο υπάρχουν τα αλλοτριωμζνα μζςα ποτζ δε κα
είμαςτε πραγματικά απελευκερωμζνοι, ποτζ δε κα μποροφμε να μιλάμε για λζξεισ όπωσ θ
χειραφζτθςθ και θ δθμιουργία. Επειδι ηοφμε ς’ αυτόν τον πολιτιςμό που επιβάλλεται, δε
ςθμαίνει ότι κα παίξουμε και με τουσ δικοφσ του όρουσ και κα χάνουμε τθν αξιοπρζπεια μασ.
Για εμάσ θ διαδρομι (θ μάλλον καλφτερα, θ δράςθ μασ) που διαβαίνουμε είναι πολφ
ςθμαντικι, αφοφ δεν είναι μόνο μια απλι πορεία που πθγαίνει ςτθν Αναρχία, αλλά αυτι
πραγματϊνει κάκε φορά και ζνα κομμάτι τθσ. Ζτςι κι αλλιϊσ, μια πορεία με όρουσ ξεφτίλασ
ςτο μόνο που κα ςε οδθγιςει είναι θ ξεφτίλα. Δε χρειάηεται να περιμζνεισ το αποτζλεςμα για
να κρικείσ, είςαι ιδθ ζνασ ξεφτίλασ, αφοφ το κάκε ςου βιμα είναι ξεφτιλιςμζνο. Ζτςι, για
παράδειγμα, δε κα μποφμε ποτζ ςτο κοινοβοφλιο.

78
Εκτόσ από τισ (ςχετικζσ και εν κινιςει) ςτακερζσ που είναι αναπόςπαςτο μζροσ του αγϊνα
μασ, υπάρχουν και εκείνεσ οι (ςχετικζσ και εν κινιςει) ςτακερζσ αποφυγισ. Σίγουρα, κάποιεσ
απ’ αυτζσ φωνάηουν «καμία ςυνδιαλλαγι με το κράτοσ, καμία ςυνομιλία με τον εχκρό».

Ζτςι, τα μζςα που δεν ζχουν να κάνουν με κάποιεσ ςτακερζσ (καλζσ ι κακζσ), οφτε και
μ’εκείνα τα μζςα που χρθςιμοποιοφνται ανάλογα με τισ ςυνκικεσ ςτισ οποίεσ υπάρχουν,
αλλά ζχουν ςχζςθ με το επιβαλλόμενο υπάρχον που διαμορφϊνει τισ ςυνκικεσ, είναι ςτο
χζρι των επαναςτατϊν ποια κα διαλζξουν κάκε φορά. Καλοφμαςτε ςε κάκε -διαμορφωμζνθ-
εποχι, αναγκαςτικά ι κατά προτίμθςθ, να διαλζξουμε ανάμεςα από αλλοτριωμζνα μζςα
(υπάρχει κίνδυνοσ κάποια απ’ αυτά τα μζςα να μασ καταπιοφν). Θ απόφαςθ μασ πρζπει να
είναι μετά από ςκζψθ, αφοφ παίηουν πολλοί παράγοντεσ για το πϊσ κα διαμορφωκεί αυτι θ
απόφαςθ.

Κα κζλαμε να διαλζγαμε όςο πιο λίγα γίνεται απ’ αυτά τα αλλοτριωμζνα μζςα, αλλά αυτό
ζχει να κάνει και με τισ κατακτιςεισ που ζχουμε καταφζρει να κάνουμε. Σίγουρα, όμωσ,
κάποια ςτιγμι αυτά τα μζςα κα πρζπει να είναι ζνα παρελκόν.
Αν κζλουμε να μιλιςουμε για τθ Δθμιουργία, όχι μόνον αυτι δε πρζπει να γίνεται με λογικζσ
του μαςτίγιου και υπακοισ, αλλά να μθν ξεχνάμε ότι και τα ίδια τα μζςα ζχουν και αυτά τθ
ςθμαςία τουσ. Δε φτάνει μόνον κάποια απελευκερωτικι ςκζψθ και δράςθ, αλλά και ποια
μζςα χρθςιμοποιοφμε και ποια πορεία διαβαίνουμε.

Ασ μιλιςουμε, για παράδειγμα, για τθν τεχνολογία. Ππωσ είπαμε ςτισ πρωτόγονεσ κοινωνίεσ
υπιρχε θ πρακτικι εφαρμογι τθσ γνϊςθσ, θ οποία εξυπθρετοφςε το ςφνολο. Αντικζτωσ, ςτθν
ταξικι κοινωνία υπάρχει μια αλλοιωμζνθ καταςκευαςμζνθ γνϊςθ - οργανωμζνεσ μορφζσ
ςυνόλων- ςυγκεκριμζνου περιεχομζνου, που εξυπθρετοφν τθν άρχουςα τάξθ. Το κζμα δεν
είναι απλά ότι θ τεχνολογία (είτε τθ δθμιουργοφν οι καταπιεςμζνοι, είτε θ άρχουςα τάξθ)
αφομοιϊνεται από το ςφςτθμα, αλλά το ότι δθμιουργείται ςε ςχζςθ με τισ κοινωνικζσ-
φυςικζσ-υλικζσ ςυνκικεσ του ταξικοφ κόςμου και όχι του αταξικοφ.

Θ τεχνολογία δεν μπορεί να ςυμβάλλει ςτθν απελευκζρωςθ του ανκρϊπου.

Θ τεχνολογία προςφζρει αφξθςθ τθσ παραγωγισ, κζρδοσ για τουσ καπιταλιςτζσ και
δθμιουργεί ςυνεχϊσ νζεσ αχρείαςτεσ ανάγκεσ, αντί ο άνκρωποσ να καλφψει και να εξελίξει
αυτζσ που κα ζπρεπε. Δεν πρζπει να μείνουμε μόνο ςτο ότι αυτι εξυπθρετεί τουσ από πάνω
(ακόμα και αυτοφσ τουσ καταπίνει κάποιεσ φορζσ), αλλά ότι βρίςκεται πάντα εκεί για να
προςφζρει τισ υπθρεςίεσ τθσ ςτο (ςάπιο) πολιτιςμό. Θ τεχνολογία υπάρχει πριν τθν κάκε
εκάςτοτε κυρίαρχθ τάξθ και κα υπάρχει και μετά απ’ αυτιν. Ασ τθν αποδομιςουμε.

Πταν μιλάμε για τθν τεχνολογία, δε μιλάμε για μια απλι εφεφρεςθ, για μια απλι ςυςκευι ι
για ζνα εργαλείο. Τα εργαλεία δεν εμπεριζχουν πολφπλοκα ςυςτιματα που αποξενϊνουν
τον χριςτθ από τθ χριςθ. Ζτςι, θ τεχνολογία είναι ανεξάρτθτθ όχι μόνον από τον χριςτθ τθσ,
αλλά και από τον ίδιο τον δθμιουργό τθσ, καταφζρνοντασ να αλλοτριϊςει ζςτω και ςτο

79
ελάχιςτο τον οποιονδιποτε. Σίγουρα, θ δικι μασ πρακτικι εφαρμογι και οργάνωςθ τθσ
γνϊςθσ κα είχε άλλα χαρακτθριςτικά.

Αυτό που μζςα ςτισ ταξικζσ κοινωνίεσ ονομάςτθκε τεχνολογία, δεν είναι κάτι ουδζτερο. Θ
τεχνολογία είναι ζνα μεγάλο κομμάτι τθσ ζκφραςθσ του ταξικοφ κόςμου, των κεςμϊν και των
αξιϊν του. Αυτό είναι θ τεχνολογία και ασ ςθμαίνει θ λζξθ ετυμολογικά κάτι άλλο.

Ο άνκρωποσ εν ζτθ 2015 με τθν κεκτθμζνθ γνϊςθ και εμπειρία που ζχει, κα μποροφςε ν’
αναπτφξει τον υλικό κόςμο γφρω του ςε μια κατεφκυνςθ απελευκερωτικι γι’αυτόν.
Ραρατθρϊντασ κανείσ τθν τεχνολογία δεν πρζπει να μζνει ςε μια διαχωριςμζνθ αποςτροφι
του ςτθν πυρθνικι και ςτρατιωτικι τεχνολογία, αλλά να δει ςυνολικά το πωσ αυτι
εξυπθρετεί τθν κυρίαρχθ τάξθ και το πωσ αυτι καταςτρζφει τθ φφςθ και τον άνκρωπο.
Μπορεί κάποιεσ φορζσ να ςε βοθκιςει να οργανϊςεισ τθν επίκεςθ ςου ενάντια ςτον εχκρό,
μπορεί να δεισ ότι υπάρχουν κάποια μεμονωμζνα “οφζλθ” ςτον άνκρωπο (που ςτθν
πραγματικότθτα μόνον οφζλθ δεν είναι αυτά), αλλά θ τεχνολογία ςε καταςτρζφει. Πχι μόνο
γιατί αυτά τα “οφζλθ” κα ςε βοθκιςουν ελάχιςτο ςε ςχζςθ με το πόςο βοθκοφν τθν
άρχουςα τάξθ, αλλά και γενικά εςζνα ωσ άνκρωπο, αλλά και γιατί αυτά τα οφζλθ είναι
αλλοτριωμζνα, ςχετικά και μερικά, αφοφ πραγματϊνονται ςε ςχζςθ με τον υπάρχοντα ςάπιο
πολιτιςμό. Αν παρατθριςεισ πιο προςεκτικά, βλζπεισ ότι θ τεχνολογία εξυπθρετεί τθν
κυρίαρχθ τάξθ, διαιωνίηοντασ τον πολιτιςμό και τθν αταξικι κοινωνία και ότι ακόμα και αυτά
τα “οφζλθ”, δεν είναι τίποτα μπροςτά ς’ αυτό το κακό που πακαίνεισ. Ζτςι, δεν είμαςτε
εχκρικοί ςτο πωσ απλά διαμορφϊκθκε θ τεχνολογία, αλλά βλζπουμε ότι και τα μζςα είναι
πολφ λειτουργικά ωσ προσ τον ςκοπό τουσ, που μασ κάνει να κζλουμε ι να τα
καταςτρζψουμε ι να μιλάμε για τθ ριηικι αλλαγι τουσ. Θ τεχνολογία ς’ αλλοτριϊνει, αφοφ
φζρει μζςα τθσ αξίεσ και τουσ ςκοποφσ αυτοφ του πολιτιςμοφ. Ζχει δθμιουργθκεί με μια
ςυγκεκριμζνθ αντίλθψθ, που ανεξάρτθτα το πωσ το υποκείμενο κα τθν χρθςιμοποιιςει, αυτι
και πάλι κα τον αλλοτριϊςει.

Ζτςι, πζρα από τθν ςτρατιωτικι τεχνολογία, βλζπουμε ότι όλοι οι τομείσ τθσ τεχνολογίασ
είναι εχκρικοί προσ τον άνκρωπο.
Κοιτϊντασ κανείσ τισ κετικζσ επιςτιμεσ βλζπει ότι για παράδειγμα, τα μακθματικά από εκεί
που αυτά εξυπθρετοφςαν τον άνκρωπο, “τϊρα” ωσ επιςτιμθ, λειτουργοφν προσ όφελοσ των
εξουςιαςτϊν. Εδϊ, να ςτακοφμε και να ποφμε ότι θ επαναςτατικι εξζλιξθ των μακθματικϊν
ζγινε μζςα ςτισ ταξικζσ κοινωνίεσ και αυτό είναι μια κατάκτθςθ (πζρα από κάποιου είδουσ
απλι αρικμθτικι που ζκαναν ςτισ πρωτόγονεσ κοινωνίεσ), αλλά “γριγορα” κι αυτά
ενςωματϊκθκαν ςε μια ελεγχόμενθ μορφι γνϊςθσ.

Οι εξουςίεσ όλο και πιο πολφ οργανϊνονται (ειδικότερα από τθν περίοδο τθσ βιομθχανικισ
εποχισ και ζπειτα) κι εμείσ, απ’ ότι φαίνεται, όλο και πιο πολφ χάνουμε “ζδαφοσ”. Ζτςι, εάν
πριν το βιομθχανικό πολιτιςμό, ο πολιτιςμόσ μάσ καταπατοφςε ςιγά-ςιγά και όχι πολφ

80
ακραία και γριγορα, όμωσ από τον βιομθχανικό πολιτιςμό κι ζπειτα θ κατάςταςθ άρχιςε να
ξεφεφγει, δθμιουργϊντασ πάρα πολλζσ αρνθτικζσ επιπτϊςεισ για τθ φφςθ, τα ηϊα και τον
άνκρωπο.

Βλζποντασ ςτισ εφαρμοςμζνεσ επιςτιμεσ το πωσ ο τομζασ τθσ ενζργειασ λειτοφργει ςτισ
μθχανζσ, ςτθν παραγωγι των εργοςταςίων και το περιβάλλον, βλζπουμε ότι κι αυτζσ είναι
μια μικρι ενςάρκωςθ του πολιτιςμοφ.

Βλζπουμε τθν τεχνθτι νοθμοςφνθ και τα ρομπότ-ανκρϊπουσ (εμείσ είμαςτε οι άνκρωποι-

ρομπότ), τα οποία ακόμα και να τα είχαν οι καταπιεςμζνοι άνκρωποι ςτα δικά τουσ χζρια, θ
δικι μασ άποψθ πάλι κα ιταν θ ίδια, δθλαδι «ότι δε ηοφμε ς’ ζναν κόςμο που αρμόηει ςτον
άνκρωπο, αλλά ς’ζναν απάνκρωπο κόςμο που μασ επιβλικθκε».

Βλζπουμε τθν τεχνολογία υπολογιςτϊν και διαπιςτϊνουμε ςτο πόςο ο άνκρωποσ ζχει
απομονωκεί, και ασ νομίηει ότι τθ ςτιγμι που αυτόσ είναι μόνοσ του μζςα ς’ζνα δωμάτιο πωσ
ζχει χιλιάδεσ (εικονικοφσ) φίλουσ. O εκιςμόσ ςε όλο του το μεγαλείο.
Δυςκολεφεται ο άνκρωποσ να ςχθματίςει μια πραγματικι αντίλθψθ για τον κόςμο, αφοφ
αλλοιϊνεται θ πραγματικότθτα ςε όλο το ςφνολο τθσ και αυτόσ ηει ς’ζναν γριγορο, εικονικό
κόςμο. Αντί να προτιμάει να ςυναντιζται ςε φυςικοφσ χϊρουσ και να ζρχεται ςε επαφι με
άλλουσ ανκρϊπουσ, κζλει να επικοινωνεί μζςα από τον κόςμο τθσ οκόνθσ. Στερείται από
ςυναιςκιματα, ςτερείται από απολαφςεισ. Στερείται από διάλογο, ανάγνωςθ και γραφι.
Διαςκεδάηει διαφορετικά, ηει διαφορετικά. Δεν ζχει επαφι με το χϊμα και με τθ φφςθ. Δε
μυρίηει, δεν ζχει εμπειρία, δε ςυηθτάει, δεν ζχει αντίλθψθ, δεν ζχει τριβι, δεν ζχει δράςθ.
Δεν μπορεί να μάκει πραγματικά τι είναι θ ηωι, δεν ζχει τίποτα το χειροπιαςτό, δεν ανιχνεφει
τα πράγματα. Εκατοντάδεσ διαμεςολαβθτζσ που εμποδίηουν τον άνκρωπο από το
πραγματικό ενεργθτικό βίωμα. Ελζγχεται και παρακολουκείτε από παντοφ, αποχαυνϊνεται
και χάνει τα ανκρϊπινα χαρακτθριςτικά του. Δζχεται προπαγάνδα, δζχεται αλλαγζσ ςτθ
ψυχολογία του. Δζχεται τεχνολογικά υποκατάςτατα τθσ ψυχαγωγίασ, τθσ αγάπθσ, τθσ ίδιασ
τθσ ηωισ. Πςθ πλθροφορία και να λαμβάνει, παραμζνει απαίδευτοσ και ακοινϊνθτοσ.
Λειτοφργει μθχανικά χωρίσ ςυνείδθςθ, αφοφ του ςερβίρεται πλαςτικοποιθμζνθ,
τυποποιθμζνθ πλθροφορία. Πχι μια ςτζρεα μεταβαλλόμενθ εισ βάκοσ γνϊςθ, αλλά μια
ςτείρα, ςτερεά, αμετάβλθτθ πλθροφορία. Πχι ςτοχαςμόσ, όχι κριτικι ςκζψθ. Μια ηωι που
είναι απλά ςτατιςτικι.
Τι κα κυμάςαι από τα παλιά, ποια κα είναι θ ανάμνθςθ ςου; Μια ηωι μπροςτά από μια
οκόνθ; Ροια ιταν θ δράςθ ςου; Το άνοιγμα και το κλείςιμο ενόσ κουμπιοφ; Θ μνιμθ ςου
είναι θ μνιμθ του υπολογιςτι.

Θ κυβερνθτικι ς’ οδθγεί ς’ζναν κόςμο με λιγότερθ δράςθ, ζτςι ζχεισ και λιγότερθ γνϊςθ,
δθλαδι μια ηωι χωρίσ περιεχόμενο.

81
Άνκρωποι που γεννθκικαν χωρίσ τθν ςφγχρονθ τεχνολογία και αυτι ιρκε αργότερα ςτθ ηωι
τουσ, παρόλο που είχαν τθν εμπειρία και ιξεραν πωσ είναι θ ηωι χωρίσ αυτιν,
δυςκολεφτθκαν ν’ αντιςτακοφν και αλλοτριϊκθκαν. Ασ ςκεφτοφμε τότε πόςο δφςκολο είναι
ν’ αντιςτακοφν τα νζα παιδιά, όταν τουσ ζρχονται κάποια πράγματα ωσ δεδομζνα για τθν
φπαρξθ τθσ ηωι τουσ. Ακόμα και αν οι άνκρωποι γνωρίηουν ότι τα περιςςότερα γφρω τουσ
είναι πράγματα που ειςζβαλαν βίαια ςτθ ηωι τουσ και επιβλικθκαν λόγω του πολιτιςμοφ, κα
είναι και πάλι πραγματικά πολφ δφςκολο να μθν αλλοτριωκοφν, αφοφ αυτά τουσ ζρχονται ωσ
κάτι το δεδομζνο, δίπλα τουσ, από τθ ςτιγμι που γεννιοφνται .

Βλζπουμε τον τομζα αςφάλειασ και καταλαβαίνουμε ότι ζχει να κάνει με τθν προςταςία τθσ
άρχουςασ τάξθσ και τθν παρακολοφκθςθ των καταπιεςμζνων και αγωνιςτϊν.

Βλζπουμε και τθ βιομθχανία. Ανεξαρτιτωσ το πωσ ιςτορικά φτάςαμε ςτον κόςμο τθσ
βιομθχανίασ, εμείσ ωσ επαναςτάτεσ, το μόνο ςίγουρο που πρζπει να κάνουμε είναι να
πράττουμε για το ξεπζραςμα τθσ. Να μιλάμε για κοινωνίεσ με άλλο περιεχόμενο και όχι για
τζτοιουσ κόςμουσ απάνκρωπουσ. Δεν επιτικόμαςτε απλά ςτουσ κλάδουσ τθσ βιομθχανίασ,
αλλά ςε όλο τον πολιτιςμό, αφοφ ταξικι κοινωνία χωρίσ εξουςιαςτικζσ ςχζςεισ δε γίνεται.
Ζτςι, και ςτθ βιομθχανικι παραγωγι οι ρόλοι, θ εξειδίκευςθ, ο καταμεριςμόσ τθσ εργαςίασ
ςυντθροφν τθν ανιςότθτα και τθν ανελευκερία. Πλοσ ο πολιτιςμόσ ζχει ςχζςθ με το εμπόριο
και το πϊσ απ’ αυτό εξαρτάται θ άρχουςα τάξθ.

Γενετικι μθχανικι που αποςκοπεί ςτθν κλωνοποίθςθ και τθ γενετικά τροποποιθμζνθ ηωι.
Βιοτεχνολογία, βιομθχανικι κτθνοτροφία, βιομθχανικι αλιεία κ.τ.λ. που ςυντελοφν ςτο
βαςανιςμό ηϊων, ςτα μεταλλαγμζνα τρόφιμα (για ποια βιολογικά προϊόντα μποροφμε να
μιλάμε ςιμερα;), ςτα κζρδθ ςτισ φαρμακοβιομθχανίεσ (και όχι μόνο), ςτθ μόλυνςθ τθσ
φφςθσ του ανκρϊπου και όλων των οργανιςμϊν, κ.α., που δθμιουργοφν ζναν κόςμο
φαρμάκων, τεχνθτισ αναπαραγωγισ, κατανάλωςθσ και μετάλλαξθσ τθσ ίδιασ τθσ ηωισ.

Ζνασ κόςμοσ ραδιενζργειασ και ρφπανςθσ, όπου τα δίκτυα μεταφορϊν παίηουν το ρόλο τθσ
παγκόςμιασ αγοράσ και που θ πολεοδομία διαφυλάςςει τθν εξουςία και διατθρεί τθν
εργαςία.

Τ’ αμάξια πολλαπλαςιάηονταν ςυνεχϊσ, πθγαινοερχόντουςαν κι ζτρεχαν όλο και πιο πολφ. Ο

ιχοσ τθσ πόλθσ ιταν δυνατόσ και ζντονα ενοχλθτικόσ. Αυτι ιταν και θ πιο ςυχνι μουςικι
επζνδυςθ τθσ θμζρασ. Τζτοιεσ “μοναδικζσ μελωδίεσ” ιταν απαραίτθτο να τισ ςυνοδεφουν και
“όμορφεσ μυρωδιζσ” από τα φουγάρα των εργοςταςίων, γεφςεισ από “πλαςτικά” φαγθτά και
λόγια καταπιεςμζνων που ςτθ βαρβαρότθτα των αφεντικϊν τουσ απαντοφςαν με χαμόγελο,
λζγοντασ από μζςα τουσ «δε ςτενοχωριζμαι, όλα κα πάνε καλά».

Δεν είναι μόνο θ τεχνολογία που δεν είναι ουδζτερθ, αλλά οφτε και θ επιςτιμθ. Θ γνϊςθ που
ςτθν πρωτόγονθ κοινωνία βοθκοφςε τον άνκρωπο, ιρκε “τϊρα” ωσ επιςτιμθ, δθλαδι ωσ

82
ζνα κομμάτι του πολιτιςμοφ που τον εξυπθρετεί. Ο πολιτιςμόσ και θ άρχουςα τάξθ δεν
επθρεάηουν μονάχα τον ςκοπό για τον οποίο δθμιουργικθκαν θ επιςτιμθ και θ τεχνολογία,
αλλά επίςθσ, επθρεάηουν και το περιεχόμενο και τθ δομι τουσ. Θ τεχνολογία και θ επιςτιμθ
δε διευρφνουν απλά το εμπόριο ωσ αναπαραγωγι τθσ αξίασ του, αλλά αυτζσ, όπωσ και όλοσ
ο πολιτιςμόσ, διζπονται από τθν ίδια τθν εμπορευματικι παραγωγι και λογικι που
διαχωρίηει τουσ ανκρϊπουσ ςε ειδικοφσ και ανειδίκευτουσ, ςε ανκρϊπουσ τθσ πόλθσ και του
χωριοφ, ςε ανκρϊπουσ που κάνουν διανοθτικι και ςωματικι εργαςία, ςε ανκρϊπουσ
επαγγελματίεσ ειδικοφσ που αςχολοφνται με τον ακλθτιςμό, τθν “επιςτιμθ”, τθ φιλοςοφία,
τθ φφςθ, τισ τζχνεσ, κ.α. και ςε ανκρϊπουσ που δεν πρζπει να κάνουν τίποτα. Θ τεχνολογία
και θ επιςτιμθ απλουςτεφουν τθν πραγματικότθτα, εναντιϊνονται ςτισ πραγματικζσ
διαδικαςίεσ που κα ζπρεπε αυτι να ζχει κι ζτςι, αντί να πραγματωκεί θ αλθκινι
πραγμάτωςθ τθσ χαοτικισ ποικιλίασ, αυτι υιοκζτει τακτικζσ που τςουβαλιάηουν και
απολυτοποιοφν τα πάντα, μζςα από μθχανικζσ ςυμπεριφορζσ, χωρίσ καμία αναηιτθςθ.

Οι καπιταλιςτζσ για να επιβιϊςουν κα κάνουν τα πάντα. Αυτοί κ’ αρχίςουν να ζχουν ζνα πιο
ανκρϊπινο προςωπείο, με τουσ τεχνοκράτεσ τουσ να μθν ζχουν πρόβλθμα να λζνε ότι «με τισ
μθχανζσ χάκθκαν οι προςωπικζσ ςχζςεισ». Κ’ αρχίςουν να μιλάνε πιο αμεςοδθμοκρατικά και
κ’ αρχίςουν να λζνε για μια πιο εναλλακτικι οικονομία (βζβαια, μζχρι εκεί τουσ παίρνει να
λζνε, δεν τουσ παίρνει να πουν ότι θ Αναρχία είναι θ μόνθ πραγματικι ατομικι και κοινωνικι
απελευκζρωςθ).

Είμαςτε υπζρ τθσ γνϊςθσ και τθσ προόδου του ανκρϊπου, όμωσ, εδϊ μιλάμε για κάτι το
τελείωσ διαφορετικό. Θ γνϊςθ και γενικότερα θ εξζλιξθ του “κόςμου” δεν πιρε τθν
κατεφκυνςθ που κα ζπρεπε, ϊςτε ο άνκρωποσ ν’ απελευκερωκεί, αφοφ θ ταξικι κοινωνία
ιταν και είναι μια μεγάλθ φυλακι για τον άνκρωπο. Ζτςι, δθμιουργικθκαν ελεγχόμενεσ
μορφζσ γνϊςθσ, όπωσ θ τεχνολογία και θ επιςτιμθ, που ιταν απόρροια τοφτου του
πολιτιςμοφ και λειτουργοφςαν προσ όφελοσ του. Συνεπϊσ, όχι μόνο δε μποροφμε να μιλάμε
για κετικι τεχνολογία και επιςτιμθ, αλλά οφτε και για ουδζτερθ, κι ασ ςε ταΐηουν αυτζσ
κάποιεσ φορζσ με ψίχουλα. Ο λόγοσ δε γίνεται για μια απλι ςφλλθψθ μιασ ιδζασ που μπορεί
να κατεβάςει ζνασ νουσ, αλλά για ζνα ςυγκεκριμζνο ςφνολο αντιλιψεων, λειτουργιϊν,
μζςων και ςκοπϊν που υποδουλϊνει τον άνκρωπο και φζρνει χριματα ςε κάποιουσ λίγουσ
“ιςχυροφσ”.

Επομζνωσ, ακόμα και αν καταργιςουμε τθν ατομικι ιδιοκτθςία και κοινωνικοποιιςουμε τα

μζςα παραγωγισ, μπορεί και πάλι, δυςτυχϊσ, να ςυνεχίςουμε να διαιωνίηουμε το υπάρχον.
Αν κάποιοι νομίηουν ότι ο αναρχοκομμουνιςμόσ είναι μια ομαλι λειτουργιά τθσ
βιομθχανικισ παραγωγισ και των πόλεων, είναι πολλοί γελαςμζνοι.
Για εμάσ δεν ζχει ςθμαςία μόνο ποιοι άνκρωποι ζχουν τα ςφγχρονα μζςα παραγωγισ, τθν
τεχνολογία και τθν επιςτιμθ, πϊσ τα χρθςιμοποιοφν, αν δρουν ςε μια απελευκερωτικι
κατεφκυνςθ και πετάξουν τισ αντιλιψεισ αυτοφ του κόςμου, αλλά και ποια είναι αυτά τα ίδια

83
τα “μζςα”. Ρρζπει να ςκεφτοφμε πωσ αυτά δθμιουργικθκαν και να δοφμε τθν ίδια τουσ τθ
“φφςθ”. Πχι να γίνει μια κριτικι ςτο άψυχο μθχάνθμα, αλλά να δοφμε το πλαίςιο ςτο οποίο
αυτό δθμιουργικθκε για να λειτουργεί. Να μθν προςπακιςουμε να ηιςουμε
απελευκερωμζνα μζςα ςτον πολιτιςμό, γιατί ζτςι, το μόνο που κα καταφζρουμε είναι να
αυτοδιαχειριςτοφμε το ςάπιο υπάρχον, αλλά να καταςτρζψουμε τον ίδιο τον πολιτιςμό, εάν
κζλουμε να ηιςουμε ελεφκεροι. Ζτςι, θ αποδόμθςθ του πολιτιςμοφ πρζπει να είναι ολικι, αν
κζλουμε να μιλάμε για πραγματικι απελευκζρωςθ. Π,τι δεν καταςτραφεί, κ’ αλλάξει ριηικά.

Δεν είμαςτε οφτε αποκρυφιςτζσ, οφτε μυςτικιςτζσ. Αυτοί, αντί να κατανοιςουν ότι το
(απο)κρυφό, το μυςτικό, το διαφορετικό και το μαγικό υπάρχουν όντωσ μζςα ςτθ φφςθ,
ανάγουν τα πάντα ςτθ ςφαίρα του φανταςτικοφ και προςπακοφν μ’ αυτόν τον τρόπο να
ερμθνεφςουν τα πράγματα. Ρζρα αν υπάρχουν αφελείσ άνκρωποι που αςχολοφνται με τον
αποκρυφιςμό και τον μυςτικιςμό, θ αλικεια είναι ότι αυτά λειτουργοφν πάντοτε ωσ ζνα
εργαλείο του κράτουσ. Αν θ μεταφυςικι ςτθν αρχι, ίςωσ ιταν ζνασ κλάδοσ τθσ φιλοςοφίασ
που ικελε να ςυμβάλλει ςτθν ανάλυςθ τθσ φφςθσ και του ανκρϊπου, ςίγουρα αυτι ςτθ
ςυνζχεια κακιερϊκθκε ωσ ζνασ ιδεαλιςμόσ που δεν αναηθτεί τίποτα, αλλά εξυψϊνει το κείο,
ςκλαβϊνοντασ τθ δράςθ.
Σε κάνουν να ψάχνεισ επουράνια για τθ ςωτθρία τθσ ψυχισ ςου, ν’ αναγνωρίηεισ ωσ δίκαιεσ
τισ κοινωνικζσ ανιςότθτεσ και ν’ αφινεισ ςυνεχϊσ ςτο απυρόβλθτο τον καπιταλιςμό. Από τθν
άλλθ, δεν είμαςτε οφτε κι εκείνοι οι ςτυγνοί ορκολογιςτζσ που προςπακοφν να ερμθνεφςουν
τα πάντα, ζχοντασ ωσ οδθγό μια αμετάβλθτθ αλικεια, μια λογικι ακολουκία χωρίσ το
απρόβλεπτο, και a priori νομοτζλειεσ που πρζπει πάντα να γνωρίηουμε όλθ τθν πορεία τουσ
για να προχωράμε. Αναηθτάμε ςυνεχϊσ τα πράγματα, γιατί το ορκό του χκεσ δεν είναι πάντα
και το ορκό του ςιμερα.

Είμαςτε αναρχοκομμουνιςτζσ, αναρχικοί, κομμουνιςτζσ. Εναντιωνόμαςτε ςε κάκε πολίτευμα,

αφοφ αυτό είναι πάντα εκεί για να εξυπθρετεί το ςφςτθμα. Εναντιωνόμαςτε ςε κάκε
ςφςτθμα, αφοφ αυτό είναι πάντα εκεί για να εξυπθρετεί το κράτοσ, το κεφάλαιο και τθν
άρχουςα τάξθ. Είναι εκεί για να ςυνεχίηει να υπάρχουν οι ςχζςεισ κυριαρχίασ και
διαμεςολάβθςθσ, ο πολιτιςμόσ και οι ταξικζσ κοινωνίεσ.
Δεν αποηθτάμε καμία κοινωνία που κα είναι καρποςυλλεκτικι ι τροφοςυλλεκτικι,
κθρευτικι ι αγροτικι, κτθνοτροφικι ι βιομθχανικι. Δεν ποκοφμε να ξαναγυρίςουμε οφτε
ςτισ πρωτόγονεσ κοινωνίεσ, οφτε να μείνουμε ςτισ ςφγχρονεσ, μεταβιομθχανικζσ,
μεταμοντζρνεσ κοινωνίεσ. Μιλάμε για το ξεπζραςμα όλων αυτϊν.
Δεν είμαςτε οφτε εκείνοι οι οικολόγοι που κζλουν ζναν πιο πράςινο καπιταλιςμό, δεν
είμαςτε οφτε και πράςινοι -μερικοί- “επαναςτάτεσ”, αλλά είμαςτε ολικοί επαναςτάτεσ. Δεν
είμαςτε πριμιτιβιςτζσ, λάτρεισ του πρωτογονιςμοφ, δεν είμαςτε straight edge, απζχοντασ
από το αλκοόλ και το εφιμερο ςεξ. Δε δθλϊνουμε οφτε vegan, οφτε vegetarian.

84
Κάποιοσ, για παράδειγμα, που δεν τρϊει τθγανθτό φαγθτό ι δεν αγοράηει από κάποιεσ
πολυεκνικζσ, γιατί αυτό μεμονωμζνα να το ανάγει ςε επαναςτατικι πρόταςθ; Και αν κάποιοσ
δεν πίνει coca cola, αλλά καπνίηει, τότε αυτόσ ςφμφωνα μ’εςζνα, πϊσ χαρακτθρίηεται;
Ο αγϊνασ μου είναι ολικόσ και αυτόσ λζει «Ο ατομικόσ αγϊνασ είναι ζνασ αγϊνασ ςε
ςυνδυαςμό με τον ςυλλογικό αγϊνα και ςε αλλθλεπίδραςθ με τα πάντα τριγφρω του. Αυτόσ
προςπακεί όςο μπορεί και ςε όςα περιςςότερα γίνεται, να ςτρζφεται ενάντια ς’ ότι
ςκοτϊνει, φυλακίηει, καταςτρζφει και καταςτζλλει τον άνκρωπο. Πμωσ, να ξζρουμε πάντα
για ποιεσ αρνιςεισ μιλάμε».

Κάποιοι, αντί να αρνοφνται το όλο υπάρχον, όχι μζςα από αμπελοφιλοςοφίεσ του καναπζ,
αλλά ζξω ςτο “δρόμο”, μζςα από τθν πραγματικι επαναςτατικι δράςθ, κάκονται και λζνε
«αποκλείω από τθ ηωι μου τθ χριςθ ηϊων, ι ηωικϊν προϊόντων για τροφι, για ζνδυςθ ι
άλλουσ ςκοποφσ». Δθμιουργοφν ι δζχονται καταςκευαςμζνα ιδεολογιματα, ρεφορμιςτικζσ
παραλογζσ (ψευτο)κουλτοφρεσ, που όχι μόνον αυτζσ οδθγοφν ς’ ζνα αδιζξοδο, αλλά
εξυπθρετοφν με τον ζναν ι με τον άλλον τρόπο το ςφςτθμα. Αυτζσ δεν είναι κομμάτι τθσ
επαναςτατικισ κεϊρθςθσ και πρακτικισ, αλλά ζνασ δικεν τρόποσ ηωισ που, παρόλο τθν
επαναςτατικι φορεςιά του, λειτοφργει προσ όφελοσ τθσ θκικολογίασ και του υπάρχοντοσ.

Εςτιάηουν κάπου το πρόβλθμα παραβλζποντάσ το Πλον και ταυτόχρονα, από τθν άλλθ,
μιλοφν για ολικι απελευκζρωςθ. Εναντιϊνονται ςτισ ανκρωποκεντρικζσ κοινωνίεσ, αλλά,
από τθν άλλθ, βλζπουν τα πάντα από τθν οπτικι γωνία του κυρίαρχου, όςο κι αν νομίηουν ότι
αυτό δε ςυμβαίνει. Ξεκομμζνεσ ιδεολογίεσ που ςου ορίηουν μεμονωμζνα να κάνεισ κάποια
ςυγκεκριμζνα πράγματα. Αυτζσ, αντί να λειτουργοφν προσ μια απελευκερωτικι κατεφκυνςθ
(δεν κα μποροφςαν οφτωσ ι άλλωσ), απεναντίασ είναι εγκλωβιςτικζσ και ςε ςκλαβϊνουν.
Λειτουργοφν με όρουσ που επιτάςςει ο πολιτιςμόσ, χωρίσ να πιάνουν τθ ρίηα του κακοφ.
Χωρίσ επαναςτατικι ςκζψθ και δράςθ, αλλά με τφψεισ, ςυναιςκθματιςμοφσ και
αυτοανοφορικζσ πράξεισ μιασ (δικεν) ατομικισ θρωικισ αυτοκυςίασ, το μόνο που
καταφζρνουν να κάνουν είναι πράξεισ “επαναςτατικοφ βερμπαλιςμοφ “, που φυςικά όλεσ
τουσ καταλιγουν ςτο κενό. Κάποιοι, επειδι δεν μποροφν να κάνουν ι να ςυνειδθτοποιιςουν
κάποια πράγματα, αντί να το παραδεχτοφν, προςπακοφν ν’ απαντιςουν
“υπερεπαναςτατικά”.

Εμείσ είμαςτε επαναςτάτεσ και ωσ επαναςτάτεσ ςεβόμαςτε τθ φφςθ, τα ηϊα και τον
άνκρωπο. Δε μασ αρζςουν οι ανκρωποκεντρικζσ κοινωνίεσ, αφοφ οφτε είμαςτε μόνοι ς’
αυτόν τον κόςμο, οφτε και πρζπει να είμαςτε οι κυρίαρχοι. Από τθν άλλθ, πρζπει να
ξαναεπαναφζρουμε τθν λζξθ ανκρωπιά και να προςπακιςουμε να ψάξουμε τί είναι ο
άνκρωποσ και ποιεσ είναι οι δυνατότθτζσ του.
Ο άνκρωποσ πρζπει να είναι όςο γίνεται πιο κοντά ςτθ φφςθ, ςτα δζντρα, ςτισ κάλαςςεσ, τα
βουνά, ςτον ιλιο, ςτο οξυγόνο, ςτθ ηωι. Να ςυνδεκοφμε με τθ γθ και να καταλάβουμε τθν
πολυπλοκότθτα τθσ ηωισ. Ρρζπει να κατανοιςουμε ότι τα ηϊα, τα φυτά και οι άνκρωποι

85
είναι όλα τουσ διαφορετικά, ότι όλα τουσ βρίςκονται μζςα ςτθ φφςθ και ςε ςυνεχι
αλλθλεπίδραςθ. Από τθν άλλθ, να μθ μασ πιάνει μια φυςιολατρία, μια ςχεδόν κεοποίθςθ τθσ
φφςθσ. Δεν μποροφμε να λζμε ότι αγαπάμε τθ φφςθ, αλλά απλά ότι τθ ςεβόμαςτε. Θ φφςθ
δε γιατρεφει μόνο τον άνκρωπο, αλλά ζχει και δθλθτιριο, φυςικζσ καταςτροφζσ και ακραία
καιρικά φαινόμενα. Πχι μόνον πρζπει να προςτατεφουμε τθ φφςθ, αλλά και να
προςτατευόμαςτε απ’ αυτιν. Θ φφςθ δε μασ δίνει μόνο ηωι, αλλά και κάνατο, και κάποιεσ
φορζσ, μπορεί και πιο γριγορα απ’ ότι κα ζπρεπε, εάν δεν προςτατευτοφμε. Αυτό δεν πρζπει
να το ξεχνάμε. Ρρζπει να τθν κατανοοφμε ωσ αυτό που είναι, όπωσ το ίδιο πρζπει να
κάνουμε και για τα ηϊα.
Πμωσ, πιςτεφουμε ότι οι άνκρωποι μποροφν να ελαχιςτοποιιςουν τα “προβλιματα” μεταξφ
αυτϊν και των ηϊων και τθσ φφςθσ και να υπάρχει περιςςότερο χαρά και ηωι, παρά κάνατοσ
και δυςτυχία. Γνωρίηουμε ότι μποροφμε να το καταφζρουμε αυτό και γι’αυτό μασ αρζςει να
βριςκόμαςτε όςο πιο κοντά ςτθ φφςθ. Ρολεμοφμε όχι μόνο για τθν κοινωνικι
απελευκζρωςθ, αλλά και για τθν ολικι .
Ο αγϊνασ για τθν ολικι απελευκζρωςθ υπάρχει όχι μόνο για να απελευκερωκεί ο άνκρωποσ,
αλλά για να απελευκερωκοφν και τα ηϊα και τα φυτά, ολόκλθρθ θ φφςθ. Αυτόσ ο αγϊνασ
γνωρίηει ότι ςκλαβωμζνθ φφςθ ςθμαίνει ςκλαβωμζνοσ άνκρωποσ. Ο αγϊνασ μασ για τθν
ολικι απελευκζρωςθ, δεν κινείται μόνο από ανκρϊπινο όφελοσ (φυςικά αυτό το όφελοσ το
κζλουμε, αλλά δεν κοιτάμε μόνο το ανκρϊπινο τομάρι μασ), αλλά γιατί κεωροφμε ότι κακετί
πρζπει να είναι απελευκερωμζνο και ο άνκρωποσ να μθν είναι ο κυρίαρχοσ του πλανιτθ.
Ο αγϊνασ για τθν ολικι απελευκζρωςθ υπάρχει για να καταςτρζψει τον πολιτιςμό,
προςπακϊντασ να φτιάξει νζεσ απελευκερωτικζσ ςχζςεισ μζςα ςτθ φφςθ. Πμωσ, αφοφ
καταςτρζψουμε τον πολιτιςμό, ο φυςικόσ κόςμοσ δεν κα είναι ποτζ πλιρθσ
απελευκερωμζνοσ, με τθν ζννοια ότι δε κα ξαναχπάρξει ποτζ πρόβλθμα. Εμείσ μπορεί από
τθν πλευρά μασ να προςπακοφμε ςυνεχϊσ να ρίχνουμε τα προβλιματα μεταξφ του
ανκρϊπου με τα ηϊα και τθ φφςθ ςτο ελάχιςτο δυνατό, αλλά από τθν άλλθ, γνωρίηουμε ότι
μζςα ςτθ φφςθ οι οργανιςμοί τρϊνε ο ζνασ τον άλλον για να επιβιϊςουν. Γνωρίηουμε ότι δε
κα ςυμφιλιωκοφμε μ’ ζνα πιράνχα ι μ’ ζνα θφαίςτειο και ότι πλιρθσ “αρμονία” δεν μπορεί
να υπάρξει. Πμωσ, αυτό δεν πρζπει να το εκλάβουμε ωσ κάτι το κακό, αλλά πρζπει να
καταλάβουμε ότι κάποιεσ “αναπόφευκτεσ ςυγκροφςεισ” που υπάρχουν μζςα ςτθ φφςθ (και
όχι το αιματοκφλιςμα των λαϊν και των ηϊων και θ καταςτροφι τθσ φφςθσ), είναι
ςυγκροφςεισ μιασ φυςικισ εξζλιξθσ που γεννάει το κάτι καινοφριο.
Ζτςι, οι επαναςτάτεσ προςπακοφν με πάκοσ να κανατϊςουν τον πολιτιςμό που προςφζρει
κάνατο και να προςτατζψουν τθ φφςθ από τθν ίδια τθ φφςθ, ϊςτε να υπάρχει, όςο το
περιςςότερο γίνεται, πιο απελευκερωμζνθ γθ. Στο τζλοσ μζνουν οι αναπόφευκτεσ
“ςυγκροφςεισ” που πρζπει ι να αφινονται ωσ κάτι που κα φζρουν το “άλλo” ι από τθν άλλθ,
να επιτικόμαςτε και ς’ αυτζσ αν χρειαςτεί, αφοφ εμείσ προςπακοφμε ακόμα και το
αναπόφευκτο να το κάνουμε εφικτό.

86
To ςίγουρο είναι ότι θ φφςθ πρζπει να απελευκερωκεί από τθν καταςτροφικι βία του
ανκρϊπου.

Κάποιοι, όμωσ, προςπάκθςαν τισ διάφορεσ κεωρίεσ που ανζπτυξε ο Δαρβίνοσ να τισ
διαςτρεβλϊςουν και να τισ φτιάξουν ςτα μζτρα τουσ για τουσ δικοφσ τουσ ςκοποφσ. Ριραν
τισ διάφορεσ κεωρίεσ που είχε πει ο Δαρβίνοσ για τθ βιολογία και τθ φφςθ και προςπάκθςαν
να πουν «ό,τι ςυμβαίνει ς’ αυτζσ, το ίδιο ακριβϊσ ςυμβαίνει και ςτισ ανκρϊπινεσ κοινωνίεσ».
Ικελαν να φφγουν από τισ κεωρίεσ του Δαρβίνου -που κι αυτζσ με το δικό τουσ τρόπο είχαν
προςφζρει ςτθν ανκρωπότθτα- και να δθμιουργιςουν τον κοινωνικό δαρβινιςμό, με
αποτζλεςμα να δθμιουργθκεί ο τάφοσ τθσ ανκρωπότθτασ. Μάλλον, για να είμαςτε ακριβείσ,
ο κοινωνικόσ δαρβινιςμόσ που δθμιοφργθςαν εξυπθρετοφςε κάποιουσ λίγουσ ανκρϊπουσ.
Ζςπρωξαν τον καπιταλιςμό να ςυνεχίςει τθν εκμετάλλευςθ, λζγοντασ ότι ςτισ ανκρϊπινεσ
κοινωνίεσ πρζπει να επιβιϊνει κάποιοσ ιςχυρόσ, ότι αυτό είναι αναπόφευκτο, δίκαιο, υγιζσ
και εξελίξιμο. Στόχοσ τουσ ιταν να νομιμοποιθκεί θ ταξικι δομι τθσ κοινωνίασ, να ςυνεχιςτεί
θ αδίςτακτθ άςκθςθ του εμπορίου και να παγιωκεί ζνασ άκρατοσ φιλοτομαριςμόσ, λζγοντασ
ότι ςτθ φφςθ τθσ ανκρϊπινθσ κοινωνίασ είναι να υπάρχουν δυνατοί και αδφναμοι, να
επιβιϊνει ο δυνατότεροσ… Με αυτόν τον τρόπο κζλθςαν επίτθδεσ να πουν ότι δεν υπάρχει
ταξικόσ πόλεμοσ, ακριβϊσ και μόνο για να καταφζρουν να επιςφραγίςουν τθν κυριαρχία τθσ
άρχουςασ τάξθσ εισ βάροσ όλων των άλλων.

Ο άνκρωποσ όχι μόνον μπορεί να κάνει καλφτερεσ τισ ςχζςεισ του με τουσ άλλουσ
ανκρϊπουσ, αλλά μπορεί και να φτιάξει τισ ςχζςεισ του ωσ ζνα μεγάλο βακμό και με αρκετά
ηϊα. Να βοθκιςει (όχι με καταναγκαςμό) τα ηϊα του ίδιου είδουσ να ςυμβιϊςουν ομαλά,
αλλά και ηϊα διαφορετικοφ είδουσ να ηιςουν όςο γίνεται καλφτερα μεταξφ τουσ.

…Αυτόσ είναι ο πολιτιςμόσ. Ζνασ κόςμοσ του εμπορίου, τθσ εκμετάλλευςθσ και τθσ
καταςτροφισ του κόςμου και όχι θ προοδευτικι, επαναςτατικι ανάπτυξθ των πνευματικϊν
και υλικϊν ςυνκθκϊν του ανκρϊπου.

Κάκε παράγωγο τθσ λζξθσ πόλθσ μασ είναι εχκρικό, όπωσ για παράδειγμα θ λζξθ πολιτικι. Θ
αλικεια είναι ότι κι εμείσ πολλζσ φορζσ χρθςιμοποιοφμε αυτιν τθ λζξθ, ακόμα και για τουσ
δικοφσ μασ αγϊνεσ, αλλά αυτό κακϊσ ςυμβαίνει. Τθ χρθςιμοποιοφμε για να υποδθλϊςουμε,
ότι τα πάντα είναι πολιτικά-κοινωνικά, είτε αυτά είναι αρνθτικά, είτε αυτά είναι κετικά, είτε
αυτά είναι απολίτικα. Το κζμα είναι ότι και το κάκε υποκείμενο ξεχωριςτά πρζπει να
κατανοιςει ότι τα πάντα είναι πολιτικά και να τα βάλει περιεχόμενο. Πταν λζμε τα πράγματα
είναι πολιτικά, εννοοφμε ότι είναι κοινωνικά και μασ αφοροφν όλουσ. Πτι τα πάντα είναι ςε
αλλθλοεπίδραςθ του ατόμου με το κοινωνικό ςφνολο κι ότι όλα ςθκϊνουν ςυηιτθςθ,
ανάλυςθ, δράςθ-ςυμμετοχι και ψάξιμο των αιτιϊν. Κάκε κοινωνικό πρόβλθμα, αφοφ ηοφμε
ς’ζναν ταξικό κόςμο, αποκτά πολιτικό χαρακτιρα και δεν είναι απλά μόνο κοινωνικό. Πλοι
μασ καλοφμαςτε να πάρουμε κζςθ. Ζτςι, όταν ζρκει το τζλοσ τθσ ταξικισ κοινωνίασ, κα ζρκει
και το τζλοσ τθσ πολιτικισ (μάλλον καλφτερα, κα λζγαμε ότι κα ςταματιςουν τα πράγματα να
87
είναι ταξικά, αφοφ θ Αναρχία μζνει και ςυνεχίηει για πάντα). Πχι επειδι κα υπάρχει μια
ομοιομορφία απόψεων, οφτε επειδι δε κα υπάρχουν κζματα προσ ςυηιτθςθ, αλλά γιατί
απλϊσ κα υπάρχουν απϋόλουσ “ςυγκροφςεισ” εξελικτικζσ, αποςκοπϊντασ ςτο ςυνολικό καλό
και όχι ςυγκροφςεισ αιματθρζσ που κα δείχνουν ότι ηοφμε ακόμα ςϋζναν ςάπιο κόςμο.
Θ κζςθ μασ είναι ότι μζνουμε ςτθν παραπάνω ανάλυςθ, αλλά κακϊσ ςε όλεσ τισ περιπτϊςεισ
χρθςιμοποιοφμε τθ λζξθ πολιτικι και τηάμπα ςυνεχίηουμε να ςπιλϊνουμε αυτά που
πιςτεφουμε, τουσ εαυτοφσ μασ, τον κόςμο όλο. Μια λζξθ είναι το πρόβλθμα, αλλά δεν είναι
τόςο απλό όςο φαίνεται, γιατί κάτω από αυτιν τθ λζξθ κρφβονται ολόκλθρα νοιματα.
Είμαςτε επαναςτάτεσ και ωσ επαναςτάτεσ, πρζπει να αποδομιςουμε όλο το υπάρχον. Το ίδιο
πρζπει να κάνουμε και με τθν πολιτικι, να τθν καταςτρζψουμε. Μζχρι τότε ασ τθ
χρθςιμοποιοφν άλλοι, αλλά όχι εμείσ. Θ κζςθ μασ απζναντι ςτθν πολιτικι ι κα είναι
επαναςτατικι ι δε κα είναι τίποτα. Αλλιϊσ, κα καταντιςουμε να μιλάμε κι εμείσ για αυτιν
από μια αριςτοτελικι-αριςτερίςτικθ-φιλελεφκερθ οπτικι ι ακόμα και κάτω από το πρίςμα
ενόσ “ιδεολογικοφ αναρχιςμοφ”.

Θ Αναρχία δεν είναι πολιτικι οργάνωςθ, οφτε εξαγγζλλει πολιτικά προγράμματα. Δε

χρθςιμοποιεί κανζνα πολιτικό μζςο, πολιτικό λόγο και τεχνικζσ. Δε πολιτεφεται, οφτε
αντιπολιτεφεται. Δε βλζπει τα πράγματα μερικά, αλλά αρνείται όλο το υπάρχον.

Δε κα πζςει ποτζ ςτθν παγίδα ν’ αναπαράγει το εξουςιαςτικό ςφςτθμα, αφοφ, μθν ξεχνάμε,
και θ πολιτικι είναι ςυςτατικό τθσ δομθμζνθσ εξουςίασ. Θ Αναρχία δεν ζχει κανζνα
περιοριςμό, όπωσ θ πολιτικι, που βλζπει τα πράγματα μζςα από μια ςυγκεκριμζνθ οπτικι,
μζςα από ςτενότθτα και καλοφπια. Θ πολιτικι εξαπατεί και ςτοχεφει ςτθ ςυνζχιςθ των
ςχζςεων τθσ κυριαρχίασ. Είτε μιλάμε για πολιτικοφσ, είτε μιλάμε για πολιτικι, αυτό που ζχει
ςθμαςία είναι ότι μιλάμε για τθν ανάκεςθ τθσ δικισ μασ δράςθσ ςε κάτι “άλλο” ψεφτικο, ς’
ζνα εργαλείο διαμεςολάβθςθσ, που το μόνο που κάνει είναι να ςε υποδουλϊνει
περιςςότερο.
Ζτςι, οφείλουμε να μθ λζμε ότι τα πάντα είναι πολιτικά, ςυνεχίηοντασ ζτςι, μ’ αυτό τον τρόπο
τισ ςχζςεισ κυριαρχίασ και βλζποντασ μόνο τθ μια πλευρά του εκάςτοτε ηθτιματοσ (και
μάλιςτα κι αυτό με όρουσ χειραγϊγθςθσ). Απεναντίασ, οφείλουμε να λζμε ότι τα πάντα
πρζπει να τα βλζπουμε αναρχικά, να δοφμε τα ηθτιματα από τθν πραγματικι τουσ οπτικι , ς’
όλο το ευρφ φάςμα τουσ και ακόμα παραπζρα.

Θ Αναρχία εχκρεφεται κάκε είδουσ πολιτικι, αφοφ θ πολιτικι αποηθτά τθν αναδιάρκρωςθ
του κράτουσ, ενϊ θ Αναρχία τθν καταςτροφι του. Θ Αναρχία δε κα φορζςει καμία φορεςιά,
δε κα παίξει με τουσ όρουσ που τθσ επιτάςςει το ςφςτθμα. Κα μείνει εκεί γυμνι και αλθκινι
με τα δικά τθσ όπλα, μακριά από ιδεολογικοφσ και πολιτικοφσ μανδφεσ. H Αναρχία λζει
ξεκάκαρα ποια είναι. Δε χρθςιμοποιεί πολιτικά τερτίπια εξαπάτθςθσ για να πετφχει τουσ
ςκοποφσ τθσ. Δεν προςπακεί να γίνει αρεςτι μζςα από διάφορουσ τρόπουσ παραπλάνθςθσ.
Θ Αναρχία κα γίνει ι δε κα γίνει αρεςτι, μζςα από αυτό που μονάχα πραγματικά είναι.

88
Θ επαναςτατικι κεϊρθςθ και πρακτικι κα καταςτρζψει κάκε πολιτικι.

Αυτόσ είναι ο πολιτιςμόσ. Ρόλεισ γεμάτεσ ανκρϊπουσ, χωριά ςτα πρότυπα των πόλεων που
βοθκοφν τον πολιτιςμό. Ο πολιτιςμόσ παίρνει όποια δθμιουργικά ςτοιχεία υπάρχουν, τα
αλλοιϊνει και τα εντάςςει μζςα ςτα όρια τθσ πόλθσ. Είναι ςυνυφαςμζνοσ με εξουςιαςτικζσ
ςχζςεισ και δομζσ, με ταξικζσ αντικζςεισ, με νόμουσ, με κεςμοφσ, με τθν αςτυνομία, το
ςτρατό, τα δικαςτιρια και το κράτοσ, όποια μορφι κι αν ζχουν όλα αυτά. Διαχωρίηει,
ταξινομεί, εξειδικεφει, καταμερίηει, ιεραρχεί, υποτάςςει, υποχρεϊνει, εξαναγκάηει τουσ
ανκρϊπουσ ανάλογα με τα ςυμφζροντα τθσ κυριαρχίασ.
Πμωσ, μπορεί να ς’ εξουςιάηει ακόμα και μετά από τθν εξαφάνιςθ τθσ άρχουςα τάξθσ, γιατί
αυτόσ κα ςυνεχίςει και πάλι να παραμζνει εδϊ. Ζτςι, δε χρειάηεται μόνο να διαλφςουμε το
κράτοσ και τουσ κεςμοφσ, να ςταματιςουμε τισ εξουςιαςτικζσ ςχζςεισ και τισ ταξικζσ
αντικζςεισ, αλλά να αποδομιςουμε το κακετί. Θ αποξζνωςθ μασ από τθ φφςθ και το
τςουβάλιαςμα των ανκρϊπων ςτισ πόλεισ είναι κάτι που βολεφει τουσ κυρίαρχουσ. Θ
δθμιουργία ενόσ τζτοιου χϊρου που ελζγχει τα πάντα είναι κάτι που το επιηθτοφν. Ο
πολιτιςμόσ είναι το άντρο τουσ, που μζςα ς’ αυτό προςτατεφονται οι ςχζςεισ εκμεταλλεφςθσ
και τα τομάρια τουσ. Μακριά από τθ φφςθ, ς’ ζναν κόςμο φυλακι, ο άνκρωποσ
χειραγωγείται και οι ανκρϊπινεσ ςχζςεισ καταπατιοφνται πιο εφκολα. Ζνασ κόςμοσ τθσ
αλλοτρίωςθσ με ςυγκεκριμζνουσ ρόλουσ και χιλιάδεσ κφματα.

•••••

Πμωσ για πάμε ν’ ανατρζξουμε λίγο πίςω ςτθν ιςτορία και να δοφμε πωσ δθμιουργικθκαν οι
πρϊτεσ κοινωνίεσ, πωσ δθμιουργικθκε ο πολιτιςμόσ, οι πόλεισ, οι τάξεισ κτλ. Θ αλικεια είναι
ότι μια τζτοια ανάλυςθ είναι αρκετά δφςκολθ και κρφβει πολλοφσ κινδφνουσ και ςίγουρα δε
χωράει αυκεντίεσ που τα γνωρίηουν όλα. Αφοφ, όχι μόνο μιλάμε για χιλιάδεσ χρόνια πριν,
αλλά και γιατί, κάποια πράγματα είναι ζνασ ςυνδυαςμόσ αρκετϊν παραγόντων και αιτιϊν και
όχι το αποτζλεςμα κάποιων ανεξάρτθτων και ανεπθρζαςτων νομοτελειϊν. Ζτςι, κανείσ δε
μπορεί να προςφζρει μια πλιρθσ ανάλυςθ, απλά να βάλει κι αυτόσ ζνα λικάρι.

Οι πρωτόγονεσ κοινωνίεσ ιταν “κοινωνίεσ” ςτισ οποίεσ οι άνκρωποι λειτουργοφςαν για το

κοινό καλό, χωρίσ ταξικζσ αντικζςεισ (αφοφ δεν είχαν κιόλασ εμφανιςτεί). Ανεξαρτιτωσ εάν
αργότερα, ςε κάποιεσ από τισ πρωτόγονεσ φυλζσ που ζμειναν για πολλά χιλιάδεσ ακόμα
χρόνια μετά τον πρωτόγονο κόςμο, υπιρξε αλλοτρίωςθ και είχαμε και ς’ αυτζσ ανιςότθτεσ.

Από το 10.000 π.χ. περίπου κα λζγαμε ότι ξεκινάει μια νζα εποχι. Αυτό δεν ζγινε απότομα
και ξαφνικά, αφοφ θ παλαιολικικι εποχι ςυνζχιηε να υπάρχει και μετά το 10.000 π.χ., ενϊ θ
μεςολικικι ξεκινοφςε και πριν το 10.000 π.χ. Ππωσ και ςτθν περίοδο από το 10.000 π.χ. μζχρι
το 3000 π.χ. βλζπουμε να υπάρχει ταυτόχρονα και θ νεολικικι εποχι (κυρίωσ μετά το 7.000
π.χ.), αλλά και χαρακτθριςτικά τθσ μεςολικικισ εποχισ. Απλά ς’ αυτι τθν περίοδο τα πρϊτα
εκατοντάδεσ χρόνια είναι πιο κυρίαρχα τα χαρακτθριςτικά τθσ μεςολικικισ, ενϊ αργότερα

89
πιο ζντονα τθσ νεολικικισ.
Πςο φεφγαμε από τθ μεςολικικι εποχι και περνοφςαμε ςτθ νεολικικι, αφιναμε ςιγά-ςιγά
και τον πρωτόγονο κόςμο. Τα καιρικά φαινόμενα καλυτζρευαν, ενϊ ακόμα και όταν υπιρχαν
ακραία καιρικά φαινόμενα, ο άνκρωποσ επιβίωνε πιο εφκολα απ’ ότι πριν .
Μζχρι ν’ αςχολθκεί ο άνκρωποσ με τθ γεωργία και τθν κτθνοτροφία, υπιρχε ιδθ εμπειρία ςε
διάφορα κζματα, υπιρχαν ςχζςεισ αλλθλεγγφθσ και εξζλιξθ. Πμωσ, παρόλο τθ ςυνεχισ
αναηιτθςθ, υπιρχε αμάκεια για πολλά πράγματα. Θ ζλλειψθ γνϊςθσ για τον κόςμο και τθ
“βιολογία”, θ πίςτθ ςτο κείο και γενικά τα όποια προβλιματα υπιρχαν, επθρζαηαν κι αυτά
με τον τρόπο τουσ τουσ ανκρϊπουσ. Αφοφ, αυτά επθρζαηαν και τον άνκρωπο ωσ οντότθτα,
αλλά και το ςφνολο τθσ ανκρϊπινθσ “κοινωνίασ”, όμωσ δε δθμιουργοφςαν αδικία και
ανιςότθτα μεταξφ των ανκρϊπων. Αυτά παρόλο που ςυνζχιςαν να υπάρχουν, δε ςυνζβαλαν
ςτο να δθμιουργθκεί θ ταξικι κοινωνία, απλά ζβαλαν ζνα ακόμα αρνθτικό πρόςθμο ςτθ
ταξικι κοινωνία που άρχιςε ςιγά-ςιγά να δθμιουργείται.

Θ ανάπτυξθ των μζςων παραγωγισ (εργαλεία), θ “εξθμζρωςθ” φυτϊν και ηϊων και θ
εναςχόλθςθ των ανκρϊπων με τθ γεωργία, τθν κτθνοτροφία (παρόλο που πολλοί ςυνζχιηαν
το κυνιγι και τθν αλιεία) και τθν κεραμικι-αγγειοπλαςτικι δθμιοφργθςαν και τον πρϊτο
καταμεριςμό τθσ εργαςίασ.

Στισ πρωτόγονεσ κοινωνίεσ οι ταξικζσ αντικζςεισ δεν υπιρχαν, ο καταμεριςμόσ τθσ εργαςίασ
γίνονταν με βάςθ τθν θλικία και τθ διαφορετικότθτα του κακενόσ και θ εργαςία τθσ
αλλοτρίωςθσ δεν υπιρχε, αφοφ οι δράςεισ των ανκρϊπων είχαν άλλα χαρακτθριςτικά.
Σ’ αυτζσ τισ κοινωνίεσ, λόγω των χαρακτθριςτικϊν που αυτζσ είχαν, δεν μποροφμε να μιλάμε
ότι υπιρχε αλλοτρίωςθ, αφοφ είναι ςαν να χρεϊνεισ ς’ζνα βρζφοσ ότι είναι αλλοτριωμζνο.
Επίςθσ, ςτισ κοινωνίεσ που κζλουμε να ηιςουμε, κα υπάρχει μια άλλθ απελευκερωμζνθ
δράςθ. Άρα, ο καταμεριςμόσ τθσ εργαςίασ και θ αλλοτρίωςθ υπιρξαν για αρκετά χρόνια,
αλλά όχι ςε πολφ μεγάλο βακμό, από τότε που ο πρωτόγονοσ κόςμοσ άρχιςε να χάνεται
μζχρι τθν εδραίωςθ του πολιτιςμοφ και τθσ ταξικισ κοινωνίασ (μζχρι τότε ο πολιτιςμόσ-
ταξικι κοινωνία εξελιςςόταν ςιγά-ςιγά και δεν ιταν πολφ ανεπτυγμζνα ακόμα).
Ππωσ επίςθσ, ο καταμεριςμόσ τθσ εργαςίασ και θ αλλοτρίωςθ υπάρχουν ςε πολφ μεγάλο
βακμό μζςα ςτο πολιτιςμό-ταξικι κοινωνία (δουλοκτθτικι-φεουδαρχικι-καπιταλιςτικι ι και
οποιαδιποτε άλλθ) και κα υπάρχουν μζχρι τθν καταςτροφι τουσ. Το εμπόριο και θ άρχουςα
τάξθ το μόνο που κάνουν είναι να διαιωνίηουν τθ ςαπίλα αυτοφ του κόςμου.

Στο μεταβατικό ςτάδιο από τισ πρωτόγονεσ κοινωνίεσ μζχρι τον πολιτιςμό τα πράγματα ιταν
περίεργα, όχι μόνο γιατί υπιρξε μια δφςκολθ -αλλά φυςιολογικι- ενθλικίωςθ τθσ κοινωνίασ,
αλλά γιατί, επιπλζον, ιταν και μια πρωτόγνωρθ ενθλικίωςθ. Το μεταβατικό αυτό ςτάδιο
κουβαλοφςε όχι μόνο τθ γνϊςθ του παρελκόντοσ, αλλά και κομμάτι τθσ αμάκειασ και τισ
δυςκολίεσ του παρελκόντοσ.

90
Τθν περίοδο τθσ ανάπτυξθσ των μζςων παραγωγισ (εργαλεία), τθσ “εξθμζρωςθσ” των φυτϊν
και των ηϊων και τθσ εναςχόλθςθσ των ανκρϊπων με τθ γεωργία και τθν κτθνοτροφία, οι
άνκρωποι άρχιςαν να ζχουν μια πιο μόνιμθ εγκατάςταςθ. Οι περιςςότεροι ςταμάτθςαν να
είναι νομάδεσ και απλά κάποιοι λίγοι μόνο ςυνζχιςαν να μετακινοφνται. Για παράδειγμα,
κάποιοι κτθνοτρόφοι ςυνζχιςαν να είναι νομάδεσ κι αυτοί όχι ςε μόνιμθ βάςθ. Φυςικά,
πολφ-πολφ αργότερα κάποιοι άνκρωποι ζφευγαν και λόγω των πολζμων που άρχιςαν να
γίνονται (βζβαια, θ νομαδικι ηωι είχε αρχίςει και πιο πριν από τθ νεολικικι εποχι ςε πολφ
μικρό βακμό ςιγά-ςιγά να ςταματάει, αφοφ από το τζλοσ τθσ παλαιολικικισ εποχισ και ςτθ
μεςολικικι εποχι, οι άνκρωποι άρχιςαν να ηουν πιο κοινά και να φτιάχνουν καλφβεσ, χωρίσ
αυτό να ςθμαίνει ότι ιταν μόνιμα ςε μια εγκατάςταςθ).

Αυτό ωσ επακόλουκο ζφερε μια πιο ςυςτθματικι καλλιζργεια τθσ γθσ, άρχιςε να ανεβαίνει θ
παραγωγικότθτα τθσ εργαςίασ και να παρουςιάηεται πλεόναςμα ςτα προϊόντα (τα οποία
αποκθκεφονταν ςτισ αποκικεσ).

Από τθ μια θ περιςςότερθ τροφι άρχιςε να κρζφει και πιο πολλά ςτόματα, αλλά από τθν
άλλθ θ μόνιμθ εγκατάςταςθ με πιο πολλοφσ ανκρϊπουσ μαηεμζνουσ ς’ ζνα μζροσ (μάλιςτα,
μαηί και με τα ηϊα) ζφερε και πιο πολλζσ αςκζνειεσ.

Αυτό το πλεόναςμα των προϊόντων ιταν αυτό που εμφάνιςε τθν ατομικι ιδιοκτθςία (μθν
ξεχνάμε αυτι τθν εποχι ζχουμε και τθν ατομικι ιδιοκτθςία επάνω ςτα ηϊα) και οι ιδιοκτιτεσ
των μζςων παραγωγισ άρχιςαν να ιδιοποιοφνται το υπερπροϊόν από τουσ άμεςουσ
παραγωγοφσ και να τουσ το εκμεταλλεφονται. Τα προϊόντα άρχιςαν ν’ αποκτοφν αξία και να
πουλιοφνται με αποτζλεςμα να δθμιουργθκοφν ανταλλακτικζσ-εμπορευματικζσ ςχζςεισ και
αγοροπωλθςία.

Ζτςι ιρκε και ζνα κομμάτι τθσ αλλοτρίωςθσ του ανκρϊπου. Οι ςυνκικεσ ζφεραν τθν
αλλοτρίωςθ, αλλά θ ςυνείδθςθ ιταν αυτι που ζφερε το αιματοκφλιςμα των ανκρϊπων.
Μπορεί λόγω των ςυνκθκϊν (μζςα ς’ αυτζσ και οι ανκρϊπινοι παράγοντεσ) να ιρκαν
αλλαγζσ ςε κάποια πράγματα και από κει να ιρκε θ αλλοτρίωςθ και να μπικαν κάποιεσ
βάςεισ για τισ ταξικζσ αντικζςεισ, αλλά όμωσ, τίποτα δε κα ςυνεχιηόταν, εάν δεν υπιρχε θ
ςυνειδθτι κζλθςθ κάποιων να ςυνεχίςουν τθν ανιςότθτα.

Οι ςυνκικεσ που δθμιουργικθκαν (πχ ςυγκεκριμζνεσ παραγωγικζσ ςχζςεισ) ζφεραν κάποιεσ

αλλαγζσ, όπωσ επίςθσ, και οι λάκοσ αντιλιψεισ των ανκρϊπων για κάποια πράγματα,
δθμιοφργθςαν κάποιεσ προχποκζςεισ για μια “αρνθτικότθτα”. Πμωσ, το αίμα και θ αδικία
που παγιϊκθκε και διαιωνίςτθκε ιταν εξαιτίασ εκείνων των ανκρϊπων που αρζςκονταν να
ζχουν περιςςότερα αγακά από τουσ άλλουσ και το ςυνζχιςαν με το δικαίωμα τθσ
κλθρονομιάσ που δθμιοφργθςαν για να ζχουν οι “δικοί” τουσ και πάλι τον πλοφτο.

91
Για όλουσ τουσ πολζμουσ που δθμιοφργθςαν ζχουν ατομικι ευκφνθ. Ζπειτα, φυςικά το
πρόβλθμα δεν ιταν μόνο απλά κάποιων ανκρϊπων, αλλά όλου του πολιτιςμοφ που
δθμιουργικθκε και λειτουργοφςε και πζρα απ’ αυτοφσ.

Οι ιςχυροί άρχιςαν κατευκείαν τουσ επεκτατικοφσ πολζμουσ (ιμπεριαλιςτικοφσ κα λζγαμε, αν

και αδόκιμοσ όροσ για τότε) και τθν εκμετάλλευςθ των καταπιεςμζνων και προςπάκθςαν να
φτιάξουν τισ πόλεισ ςφμφωνα με τα ςυμφζροντα τουσ, με αποτζλεςμα ςιγά-ςιγά να γεννθκεί
το τζρασ του πολιτιςμοφ και να μασ εδραιωκεί ωσ ζνασ πολιτιςμόσ (δικεν) ωφζλιμοσ για
τουσ ανκρϊπουσ.

Από τθ μια άρχιςαν οι άνκρωποι να μθν είναι νομάδεσ, αλλά από τθ άλλθ άρχιςαν να
γίνονται επεκτατικοί πόλεμοι (ς’ αυτό το ςθμείο ταιριάηει να ποφμε «ςτον καπιταλιςμό
υπάρχει πλεόναςμα τροφισ, αλλά παρ’ όλα αυτά ο κόςμοσ ςυνεχίηει να πεινάει).

Μπορεί οι πρϊτεσ ςυνκικεσ που γζννθςαν τισ εμπορικζσ ςυναλλαγζσ να ζδωςαν ζνα “κακό”
ςθμάδι ηωισ, αλλά θ κυρίαρχθ τάξθ ιταν αυτι που πιρε αυτό το νεογζννθτο μωρό και το
μεγάλωςε. Μζςα ςτον πολιτιςμό τουσ θ ατομικι ιδιοκτθςία εδραιϊκθκε, μζςα ςτο πολιτιςμό
τουσ ζμακε ο κάκε άνκρωποσ να γίνεται κακόσ (και όχι επειδι είναι ζμφυτο ςτον άνκρωπο).
Μετά από χιλιάδεσ χρόνια είχαμε τθ γνϊςθ για να τουσ καταςτρζψουμε και να
δθμιουργιςουμε, να καταςτρζψουμε τθν εργαςία, τουσ ρόλουσ και να είμαςτε όλοι
ςυμμζτοχοι ςτθ ηωι. Πχι να μποφμε ςτθ διαδικαςία να μθν παραγάγουμε περιςςότερα
προϊόντα απ’ όςο πρζπει, ϊςτε να μθν υπερβάλλουμε και αυτά μασ καταπιοφν, αλλά και να
καταφζρουμε να δθμιουργιςουμε τον αναρχοκομμουνιςμό του πλοφτου. Σίγουρα, πρζπει ν’
αναλφουμε τθν κάκε κοινωνία πωσ είναι τθν κάκε ςυγκεκριμζνθ εποχι και όχι να νομίηουμε
ότι οι επαναςτάςεισ γίνονται με ό, τι ζχουμε απλά μζςα ςτο κεφάλι μασ. Πμωσ, μποροφμε όχι
μόνο τϊρα να φτιάξουμε ζναν διαφορετικό κόςμο, αλλά μποροφςαμε και τότε, πριν
περάςουμε ςτισ δουλοκτθτικζσ κοινωνίεσ, να φτιάχναμε ζναν διαφορετικό κόςμο. Σίγουρα
όχι μια αναρχοκομμουνιςτικι κοινωνία, γιατί οι ςυνκικεσ να μθν το επζτρεπαν, αλλά
κάποιεσ άλλεσ κοινωνίεσ με διαφορετικά χαρακτθριςτικά.

Oι ταξικζσ αντικζςεισ εμφανιςτικαν ςε διαφορετικό χρόνο ςε κάκε περιοχι. Σε άλλεσ

περιοχζσ εμφανιςτικαν από το 5.500 π.χ. και ςε άλλεσ περιοχζσ το 3.500 π.χ. Το
δουλοκτθτικό ςφςτθμα ςε άλλεσ περιοχζσ παγιϊκθκε από το 4000 π.χ. και ςε άλλεσ περιοχζσ
το 500 π.χ.

Ζτςι και θ κάκε περιοχι και ςυνάμα ο κόςμοσ όλοσ, πζραςε ζνα διάςτθμα εκατοντάδων
χρόνων από τισ πρϊτεσ ταξικζσ αντικζςεισ μζχρι και τθν πρϊτθ ταξικι κοινωνία, τθ
δουλοκτθτικι. Σ’ αυτό το διάςτθμα οι υλικοί όροι τθσ κοινωνίασ οδθγοφςαν τθν κοινωνία ςε
ςυγκεκριμζνθ κατεφκυνςθ, αυτό ςυνζβαινε γιατί και τα υποκείμενα ςυνζβαλλαν προσ αυτιν
τθν κατεφκυνςθ. Θ πορεία ανάπτυξθσ ενόσ κοινωνικοφ φαινόμενου δε μπορεί να υπάρξει
χωρίσ τα κοινωνικά υποκείμενα. Επ’αυτοφ, μπορεί οι άνκρωποι που ζηθςαν εκείνα τα χρόνια

92
να μποροφςαν να επθρζαηαν διαφορετικά τισ κοινωνίεσ και ο κόςμοσ να ζπαιρνε μια πορεία
με διαφορετικά χαρακτθριςτικά. Ο τρόποσ παραγωγισ τθσ υλικισ ηωισ, αναμφιςβιτθτα,
επθρεάηει τθν κοινωνικι ηωι, όμωσ ο τρόποσ παραγωγισ δεν παίρνει νομοτελειακά τθν
κατεφκυνςθ που κζλει ξζχωρα από τα υποκείμενα. Θ επανάςταςθ ξεκινά από τισ υλικζσ
ςυνκικεσ φπαρξθσ και όχι από τα βαρφγδουπα ιδεϊδθ, όμωσ και αυτζσ οι υλικζσ ςυνκικεσ
φπαρξθσ δε κινοφνται ςε κάποια ςφαίρα του φανταςτικοφ, αλλά εμπεριζχουν υποκείμενα
προικιςμζνα με ςυνείδθςθ.

Διότι και οι ιςτορικοί του μζλλοντοσ, για ςιμερα το 2015 που κεωροφμε αναγκαίο και εφικτό
ότι μποροφμε να καταςτρζψουμε τισ ταξικζσ κοινωνίεσ (άλλο το αν εμείσ είμαςτε λίγοι και ο
εχκρόσ είναι πιο οργανωμζνοσ), κα λζνε ότι και τότε, το 2015, υπιρχε μια αναπόφευκτθ
νομοτζλεια που δεν μποροφςεσ να επζμβεισ ς’ αυτιν, ότι τθν εποχι του 2015 δεν μποροφςε
να γίνει επανάςταςθ· όχι λόγω κάποιων υπαρχόντων ςυνκθκϊν που δυςκόλευαν τθν
επανάςταςθ, αλλά γιατί νομοτελειακά δε γινόταν να γίνει, αφοφ κάτι άλλο νομοτελειακά
ιταν να ζρκει.

Δε μασ εμποδίηει καμία νομοτζλεια για να τουσ καταςτρζψουμε. Δεν ιταν γραφτό να
ςυνεχιςτεί θ κυριαρχία, όπωσ κζλουν να μασ πουν κάποιοι. Δεν ιταν γραφτό από τθ
νεολικικι εποχι μζχρι ςιμερα να υπάρχουν ταξικζσ αντικζςεισ.
“Νομοτελειακό” ιταν ότι όςο αυτοί κυριαρχοφςαν -και ανάλογα με τισ ςυνκικεσ που
άλλαηαν, και πιο ςυγκεκριμζνα που τισ άλλαηε κυρίωσ ο πολιτιςμόσ (και ειδικότερα, όταν
πιγαμε ςτισ δουλοκτθτικζσ κοινωνίεσ που παγιϊκθκε ο πολιτιςμόσ και οι ςχζςεισ παραγωγισ
πιραν ςυγκεκριμζνθ μορφι)- θ ταξικι κοινωνία κα ζπαιρνε διάφορεσ ταξικζσ μορφζσ ςτο
πζραςμα τθσ. Δεν ιταν γραφτό ότι κα πθγαίναμε ςτθν φεουδαρχία ι ςτισ βιομθχανικζσ
κοινωνίεσ. Γραφτό ιταν ότι άμα δεν τισ ιςοπεδϊναμε αυτζσ τισ κοινωνίεσ, κα πθγαίναμε μετά
ςε τζτοιεσ κοινωνίεσ.

Ζτςι, ακόμα και όταν πιγαμε και ςτισ δουλοκτθτικζσ κοινωνίεσ, μποροφςαν και πάλι τα
πράγματα να πάρουν διαφορετικι τροπι απ’ότι πιραν.

Θ κάκε κοινωνία πάντα άλλαηε. Οι επαναςτάςεισ πάντα κατακτοφςαν πράγματα και τα

χτυπιματα του εχκροφ μασ ζκαναν και αυτά με τθ ςειρά τουσ να χάνουμε πράγματα.
Επίςθσ, θ μορφι τθσ κοινωνικισ παραγωγισ των υλικϊν αγακϊν και οι ςχζςεισ εκείνεσ που
διαμορφϊνονται ανάμεςα ςτουσ ανκρϊπουσ και ςτθ διαδικαςία παραγωγισ και γενικά, θ
υλικι ηωι τθσ κοινωνίασ (και όχι μια δικεν πρόοδοσ των παραγωγικϊν δυνάμεων μζςα ςτθν
ταξικι κοινωνία) πάντα επθρεάηουν τα πράγματα.

Δεν είναι ιδεαλιςμόσ να πιςτεφουμε ότι, όταν τα υποκείμενα επαναςτατοφν, μποροφν να

ςυμβάλλουν κι αυτά ςε μια (διαφορετικι) αλλαγι. Λδεαλιςμόσ είναι να πιςτεφεισ ότι
ανκρϊπινεσ κοινωνίεσ πορεφονται ξζχωρα από τουσ ανκρϊπουσ. Πμωσ, το κζμα είναι οι
επαναςτάςεισ να ζχουν ζνα ολικό πρόταγμα και να αρνοφνται όλο το υπάρχον, γιατί όςο ο

93
αγϊνασ είναι μερικόσ, όςεσ αλλαγζσ και αν γίνονται, θ ταξικι κοινωνία κα παραμζνει, και
αυτό είναι που ζχει ςθμαςία.

•••••

Ωσ αναρχοκομμουνιςτεσ εναντιωνόμαςτε ςε όςουσ αμαφρωςαν τον Κομμουνιςμό και τθν

Αναρχία. Δεν ζχουμε πρόβλθμα να διαφωνιςουμε και με μεγάλουσ κεωρθτικοφσ του
παρελκόντοσ, αν με κάτι δε ςυμφωνοφμε.
Θ Αναρχία, ο Κομμουνιςμόσ, τα κεωρθτικά ζργα του Μαρξ και άλλα ζργα ςπουδαίων
κεωρθτικϊν ουδζποτε υπιρξαν μια μονολικικι προςζγγιςθ τθσ ιςτορίασ και ο κάκε
επαναςτάτθσ ζτςι οφείλει να τα βλζπει. Επίτθδεσ πριν γράψαμε “τα κεωρθτικά ζργα του
Μαρξ” και όχι μαρξιςμόσ, γιατί θ “κρθςκεία” του Μαρξ εξευτζλιςε και τον ίδιο τον Μαρξ.
Πςον αφορά τϊρα τον Μαρξ, κάποιοι φοβθκικαν να διαφωνιςουν μαηί του, είτε γιατί
κάποιεσ φορζσ ζτςι ς’ επζβαλαν ότι δεν πρζπει να διαφωνείσ μαηί του, είτε γιατί κάποιοι
ιταν όντωσ πιςτοί υπικοοι του, ανάγοντάσ τον ςτον απολυτό κεό. Πμωσ ςτθν
πραγματικότθτα, τον είχαν ανάγει ς’ζνα νεκρό δόγμα. Κάποιοι καλϊσ διαφϊνθςαν ςε
οριςμζνα κζματα μαηί του ι και τον “εξζλιςςαν”, όμωσ αυτοί κατθγορθκικαν, ενϊ άλλοι είτε
δεν το κατανόθςαν, είτε ακολοφκθςαν τισ μόδεσ του “αγνόθςε τον Μαρξ”, είτε εςκεμμζνα
τον διαςτρζβλωςαν.

Σε κάποια ζργα του ζβλεπεσ τισ ϊριμεσ αναλφςεισ του και το πόςο δίκαιο είχε, ενϊ αλλοφ
άξιηε να διαφωνιςεισ μαηί του. Πμωσ, όταν είναι να διαφωνιςεισ, μθ βιαςτείσ! Πχι γιατί θ
διαφωνία αυτι δεν ιςχφει, αλλά γιατί προτοφ το κάνεισ, ίςωσ το είχε κάνει και ο ίδιοσ ο Μαρξ
πριν από εςζνα. Αν κοιτάξει κανείσ τθν πορεία του, κα καταλάβει ότι τα ζργα του είχαν
εκείνθ τθν ςυγκρουςιακότθτα που τον οδθγοφςε να διορκϊνει και να εξελίςςει κάποια
πράγματα. Επίςθσ, κάκε “ζργο” δεν μπορείσ να το δεισ αποκομμζνο από τθν εποχι που
γράφτθκε και ζτςι βεβιαςμζνα, χωρίσ λόγο κιόλασ, ν’ αρχίςεισ τισ κατθγορίεσ. Αντ’αυτοφ,
πρζπει να το δεισ με τα μάτια του τότε, να τα φζρεισ ςτο ςιμερα και αν αξίηει να το εξελίξεισ.

Κάκε κεωρθτικόσ (κεωρθτικόσ χωρίσ πρακτικόσ δε γίνεται, ι γίνεται και είναι νεκροηϊντανοσ)
που κζλει ζναν καλφτερο κόςμο, πάντα ζχει κάτι να μασ δϊςει, απ’ όλουσ παίρνουμε κάτι.
Μπορεί να μελετάμε και φαςίςτεσ και καπιταλιςτζσ για να δοφμε τισ ςκζψεισ του εχκροφ,
αλλά απ’ αυτοφσ κυρίωσ μακαίνουμε το τι δεν πρζπει να κάνουμε και φυςικά, δεν
μπολιάηουμε τθν επαναςτατικι μασ δράςθ από τα ςτοιχεία τουσ.

Τα ανϊριμα ςτοιχεία ενόσ ριηοςπάςτθ κεωρθτικοφ δεν αναιροφν όλθ τθν πορεία του. Δεν
αφορίηουμε κανζναν, δεν κάνουμε κανζναν “είδωλο”. Δεν είμαςτε οφτε μαρξιςτζσ, οφτε
νιτςεϊκοί, οφτε μπακουνικοί, οφτε θρακλειτικοί (οπαδοί του Θράκλειτου), οφτε οτιδιποτε
άλλο. Πλοι τουσ μασ προςφζρουν Γνϊςθ.

94
Κάκε επαναςτατικό ζργο πάντα κα ζχει να ςου δϊςει κάτι, όςοσ καιρόσ κι αν περάςει.
Μεταξφ άλλων, μθν ξεχνάσ ότι αυτό ιταν κάτι το επαναςτατικό για τότε κι επιπλζον, ιταν το
απαραίτθτο βιμα για να ςκεφτείσ το επαναςτατικό του ςιμερα (ζτςι κα μποροφςαμε να
ποφμε ότι είναι επαναςτατικό για πάντα, αφοφ ζχει μια διαλεκτικι ςχζςθ με το χρόνο).
Μπορεί μια άποψθ ενόσ ριηοςπάςτθ να ικελε τθν εξζλιξθ των πραγμάτων, αλλά θ
πραγματικότθτα μετά από καιρό να δείξει ότι αυτι θ άποψθ ιταν εςφαλμζνθ. Αυτό δεν είναι
κακό και δε ςθμαίνει ότι αυτι θ εςφαλμζνθ άποψθ δεν ιταν και εξελίξιμθ, γιατί αυτι θ
εςφαλμζνθ άποψθ μαηί με τθ ςθμερινι ςου κίνθςθ και με άλλεσ ςωςτζσ διεργαςίεσ ςε
βοικθςε για το επαναςτατικό του ςιμερα (το λάκοσ δεν μπορεί από μόνο του να ςου δείξει
το ςωςτό, παρά μόνο να ςου δείξει να μθν ξανακάνεισ το λάκοσ, ενϊ το λάκοσ μαηί με το
ςωςτό και τθ ςθμερινι κίνθςθ ςου, ανεξαρτιτωσ του αποτελζςματοσ τθσ, μπορεί να ςου
δείξει το ςωςτό).

Το κάκε ζργο, τθν κάκε δράςθ, δε κζλουμε οφτε να τα μειϊνουμε λιγότερο, οφτε να τα
εξυψϊνουμε περιςςότερο απ’ ό, τι είναι. Κζλουμε να λζμε τα πράγματα όπωσ ζχουν.

Ο Κομμουνιςμόσ και θ Αναρχία είναι οι δφο πιγεσ τθσ επανάςταςθσ (αν τα δοφμε δυςτυχϊσ
ωσ κάτι ξζχωρο, που αν τα δοφμε, κα υπάρξει και πρόβλθμα) που αντλοφν τθν επανάςταςθ
ςυνεχϊσ. Αυτά τα δυο μασ όπλα δεν πρζπει να ςτρζφονται το ζνα ενάντια ςτο άλλο, αλλά ωσ
ζνα ενάντια προσ τον εχκρό. Ππωσ τθν Αναρχία προςπακοφν να τθν καταντιςουν
μιςάνκρωπθ και αριςτερίηουςα, ζτςι και τον Κομμουνιςμό από κάτι το επαναςτατικό,
κατάφεραν να τον καταντιςουν αριςτερά και μαρξιςτικι-λενινιςτικι κρθςκεία, πίςτθ μόνο ς’
αυτιν τθ μια κρθςκεία και μάλιςτα με ό, τι κουβαλάει αυτι μζςα τθσ.

Θ Αναρχία (Κομμουνιςμόσ, Αναρχοκομμουνιςμόσ) δεν εχκρεφεται μόνο το ςφςτθμα, αλλά

ό,τι ςάπιο και οπιςκοδρομικό προςπακεί να ειςχωριςει μζςα ςτον επαναςτατικό αγϊνα. Οι
ανακυμιάςεισ εκείνθσ τθσ βρϊμασ που επιβαρφνουν τθν επανάςταςθ δεν ζρχονται οφτε από
τθν Αναρχία , οφτε από τον Κομμουνιςμό και οφτε από τουσ γνωςτοφσ κεωρθτικοφσ τθσ. Θ
δυςωδία προζρχεται από τθν αριςτερά, τθν αλλοτρίωςθ, τθ κρθςκεία του μαρξιςμοφ-
λενινιςμοφ και τον μεταμοντερνιςμό (επειδι ο όροσ ζχει αςάφειεσ και χρθςιμοποιείται
πολλζσ φορζσ με διάφορεσ ςθμαςίεσ, εδϊ τον αναφζρουμε με τθν ζννοια τθσ διαγραφισ του
παρελκόντοσ, που προκφπτει από τον εξαναγκαςμό τθσ κυριαρχίασ ςτο κάκε υποκείμενο και
ςτισ εκάςτοτε ςυνκικεσ και ςτθ ςτροφι προσ μιασ δικεν παρκενογζνεςθσ του κάτι
“καινοφργιου”, και όχι με τθν ζννοια τθσ βακειάσ ουςιαςτικισ ςυνεχισ επανεξζταςθσ και
επαναμπλουτιςμοφ ςτισ όντοσ ςυνεχείσ μεταβαλλόμενεσ ςυνκικεσ).

95
ΕΠΙ΢ΣΗΜΟΝΙΚΟ΢ ΢Ο΢ΙΑΛΙ΢ΜΟ΢

Δε δεχόμαςτε και τον όρο ςοςιαλιςμό και τον όρο επιςτθμονικό. Αν θ επιςτιμθ είναι θ
“πόρνθ” (βρεσ και βαλε άλλο επίκετο, γιατί ζτςι τηάμπα κίγουμε και τισ πόρνεσ) τθσ εξουςίασ,
τότε αυτι θ δικι τουσ αγία επιςτιμθ ποια είναι; Είναι μια επαναςτατικι επιςτιμθ που
κατάφερε να αυτονομθκεί; Και αφοφ το κατάφερε, τι κζλει αυτι τϊρα να μασ πει; Πτι όλα
ερμθνεφονται με όρουσ επιςτιμθσ; Και αν γι’ αυτοφσ ερμθνεφονται όλα ςφμφωνα με αυτιν,
δεν ξζρουν ότι αυτι δεν οδθγεί πάντα ςε αςφαλι ςυμπεράςματα;

Άνκρωποι όπωσ ο Κροπότκιν προςπάκθςαν με τθ γνϊςθ που είχε κατακτιςει ο άνκρωποσ ν’

αντιλθφκοφν και να κατανοιςουν καλφτερα τον κόςμο και τα φαινόμενα γφρω του. Να μθ
μείνουν μόνο ςε κάποιεσ ςυγκεκριμζνεσ μερικότθτεσ και γενικά να μιλοφν αφθρθμζνα, αλλά
μζςα από επιχειριματα, αιτίεσ, αποδείξεισ και λογικι και όχι μόνο, να αναηθτοφν. Πλα τα
εργαλεία που είχαν για τθν αναηιτθςθ τουσ δεν ιταν αυταπόδεικτεσ αλικειεσ και αξιϊματα,
αλλά απλά βοθκθτικά εργαλεία που κάνουν και λάκθ. Εργαλεία που όλα λειτουργοφςαν
ςυνδυαςτικά μεταξφ τουσ με το κάκε υποκείμενο ανά πάςθ ςτιγμι να μπορεί να εναντιωκεί
και ς’ αυτά.

Να μθν είναι μόνθ τθσ θ φιλοςοφία, τα μακθματικά, θ φυςικι, θ βιολογία, θ κοινωνιολογία,

κ.α. (δε μιλάμε για οργανωμζνεσ επιςτιμεσ τθσ κυριαρχίασ, αλλά για γνϊςθ), αλλά όλεσ μαηί
να προςπακοφν να κατανοιςουν τον κόςμο, προςκζτοντασ κι αφαιρϊντασ ο άνκρωποσ κάκε
φορά πράγματα ςτισ ςκζψεισ του.

Πμωσ, κάποιοι ζχουν τθν τάςθ να δθμιουργοφν πάντα αλάνκαςτα δόγματα, πρωτοποριακά
εργαλεία μεταφυςικισ (και ασ νομίηουν ότι δεν είναι τζτοια), που τα ζχουν μόνο αυτοί ςε
αποκλειςτικότθτα, παρουςιάηοντασ πάντα νομοτελειακοφσ αμετάβλθτουσ παράγοντεσ.

Ακόμα κι όταν υπάρχουν πράγματα με τα οποία ςυμφωνείσ, όταν βλζπεισ ότι αυτοί νομίηουν
πωσ είναι οι μοναδικοί κάτοχοι τθσ αλικειασ, οποιαδιποτε ςυηιτθςθ δεν μπορεί να
ςυνεχιςτεί. Δεν εξθγοφνται όλα με νομοτζλειεσ κι αν κάποια εξθγοφνται, εξθγοφνται μόνο για
ζνα χρονικό διάςτθμα, αφοφ κι αυτζσ οι νομοτζλειεσ δεν είναι μόνιμεσ, αλλά αλλάηουν.
Επιπλζον, όςο υπάρχουν αυτζσ -και αν υπάρχουν-, δε ςθμαίνει ότι μζςα τουσ ςυντελείται
κάτι το διαλεκτικά αρμονικό, αλλά το διαλεκτικό τθσ ςφγκρουςθσ (ζτςι κι αλλιϊσ αυτι πάντα
υπάρχει) και τθσ αντίκεςθσ. Ππωσ και να ‘χει, τίποτα δεν είναι κακοριςμζνο ότι ςίγουρα κα
γίνει, τίποτα δεν είναι αναπόφευκτο. Τα πάντα μποροφν να ςυμβοφν, αφοφ όλα είναι ςε
ςυνεχι κίνθςθ και αλλθλεπίδραςθ. Το αποτζλεςμα αυτισ τθσ αλλθλεπίδραςθσ δεν είναι μια
νομοτζλεια, κάτι που ιταν γραφτό να γίνει, αλλά κάτι που ςυντελζςτθκε από τθν κίνθςθ των
πραγμάτων. Θ κίνθςθ το δθμιοφργθςε, είτε μασ ζγινε κατανοθτό το πωσ αυτό ζγινε, είτε όχι,
είτε αυτό ζγινε από το απρόβλεπτο τθσ φφςθσ.

96
Οφείλουμε να ψάχνουμε τα αίτια. Ειδικότερα ςτο πωσ λειτουργοφν οι άνκρωποι, αυτά
υπάρχουν. Νευριάηουμε όταν ςυμβαίνει κάτι ς’ ζναν άνκρωπο κι αυτόσ λζει «ζτςι μου ιρκε
κι ζγινε», αφοφ εμείσ γνωρίηουμε ότι υπάρχουν αίτια για κάτι που ζγινε. Πμωσ, δεν
πιςτεφουμε ςτθν προκακοριςμζνθ νομοτελειακι ςυνάφεια όλων των φαινομζνων, οφτε
μζςα ςτθ φφςθ οφτε και ςτο πωσ λειτουργοφν οι ανκρϊπινεσ κοινωνίεσ. Τα πάντα μπορεί
ν’αλλάξουν, τίποτα δεν είναι αναπόφευκτο. Τα πάντα είναι ςε αλλθλεπίδραςθ. Θ ενιαία
αιτιακι αλυςίδα, ο ζνασ ενιαίοσ αιτιακόσ δεςμόσ μεταξφ δφο ι περιςςότερων φαινομζνων
υπάρχει κάποιεσ φορζσ, δθλαδι υπάρχει μια ςυγκεκριμζνθ αιτία που φζρνει και ζνα
ςυγκεκριμζνο αποτζλεςμα, όμωσ δεν είναι πάντα ενιαία και ςυγκεκριμζνθ. Ππωσ επίςθσ και
όταν υπάρχει, δε ςθμαίνει ότι αυτι κα είναι προδιαγεγραμμζνθ, ανεπθρζαςτθ και κα ζχει
πάντα μια ςυγκεκριμζνθ διαδρομι.

Οι αιτίεσ κα υπάρχουν και ασ μθν ζχουν αυτζσ τθ μορφι τθσ αιτιοκρατίασ, κα υπάρχουν και
ςτθν πιο απίκανθ κατάςταςθ. Πςο υπάρχει κίνθςθ, πάντα κα υπάρχουν μεταβολζσ, γεγονότα,
αιτίεσ…

Απλά αυτό που μπορεί να ςυμβεί, είναι ο άνκρωποσ να μθν μπορεί να το κατανοιςει.
Σκζψου μζςα από ζνα ςφνολο πραγμάτων το πόςο δφςκολο είναι να “απομονϊςει” και να
αναλφςει κάποια απ’ αυτά τα πράγματα. Ο άνκρωποσ δεν είναι ότι μόνο δυςκολεφεται ςε
μια τζτοια διαδικαςία, αλλά μπορεί και ςε κάτι πιο απλό, αφοφ μπορεί να μθν ζχει τθ γνϊςθ
να το αντιλθφκεί, και όχι γιατί το ςφμπαν λειτοφργει αναίτια. Το ςφμπαν υπάρχει και μάλιςτα
αλλάηει ςυνεχϊσ.

Επειδι κάποιεσ λειτουργίεσ του ςφμπαντοσ είναι απρόβλεπτεσ, αυτό δε ςθμαίνει ότι το
ςφμπαν λειτουργεί και ξζχωρα από τουσ διάφορουσ παράγοντεσ που υπάρχουν μζςα ς’
αυτό. Αυτό είτε λειτοφργει πιο ςυγκεκριμζνα, είτε πιο ακακόριςτα, είτε ζχει προςωρινοφσ και
παραβιάςιμουσ νόμουσ, είτε ζχει “αντι-νόμουσ”, αυτό ζχει κάποια μορφι ςε κίνθςθ. Ζτςι ο
άνκρωποσ καλά κάνει και προςπακεί ν’ ανακαλφψει το ςφμπαν, κι ασ μθν το κατανοιςει
ποτζ ςτο απόλυτο, αφοφ αυτόσ είναι μόνο ζνα από τα κομμάτια του και πάντα αυτόσ κα
είναι που κα το ακολουκεί κι ασ επιδρά λίγο επάνω του.

•••••

•Ζτςι υπάρχουν οι αιτιακζσ ςχζςεισ που προκαλοφν προβλζψιμα αποτελζςματα. Αυτι θ

διαδικαςία μπορεί να είναι διαρκείασ ι και τθσ “ςτιγμισ”. Θ διαδικαςία αυτι υπάρχει,
ανεξαρτιτωσ εάν μποροφμε να τθν εξθγιςουμε ι όχι.

•Μπορεί οι αιτιακζσ ςχζςεισ να επθρεαςτοφν διαφορετικά από το περιβάλλον τριγφρω τουσ

ςε ςχζςθ με μια άλλθ φορά, ι ν’ αναμιχκοφν με άλλα αιτιακά γεγονότα και να κάνουν τθν
όλθ εξζλιξθ απρόβλεπτθ. Αυτι θ διαδικαςία μπορεί να είναι διαρκείασ ι και τθσ “ςτιγμισ”. Θ
διαδικαςία αυτι υπάρχει, ανεξαρτιτωσ εάν μποροφμε να τθν εξθγιςουμε ι όχι .

97
•Επίςθσ, μπορεί δφο ι περιςςότερα ξεχωριςτά αιτιακά γεγονότα να δθμιουργιςουν ζνα
γεγονόσ, επειδι ζτυχε να ςυγκλθκοφν μεταξφ τουσ. Το όποιο αποτζλεςμα δεν είναι απόρροια
μόνο των αιτιακϊν γεγονότων, αλλά επιπλζον και ότι άλλο αλλθλεπίδραςε ι δεν
αλλθλεπίδραςε επάνω τουσ ςτθν όλθ διαδικαςία. Αυτι θ διαδικαςία μπορεί να είναι
διαρκείασ ι και τθσ “ςτιγμισ”. Θ διαδικαςία αυτι υπάρχει, ανεξαρτιτωσ αν μποροφμε να τθν
εξθγιςουμε ι όχι.

•Επιπλζον υπάρχουν (φαινομενικζσ) αυτόνομεσ φλεσ που δθμιουργοφν διάφορα

αποτελζςματα. Το αποτζλεςμα όμωσ δεν ιρκε αυτόφωτα από παρκενογζνεςθ, αλλά από μια
αλλθλεπίδραςθ αυτοφ του αντικειμζνου με τα πάντα τριγφρω του, ζτςι δθμιουργείται και
πάλι μια αιτιακι ςχζςθ.

•Υπάρχει μια (φαινομενικι) κατάςταςθ αδράνειασ-θρεμίασ μιασ φλθσ (ςτθν ουςία

πραγματϊνεται μια αργι κίνθςθ) που περιμζνει εν κινιςει μζχρι να ζρκει ςε επαφι με μια
άλλθ φλθ (είτε άνκρωποσ, είτε αντικείμενο, είτε οτιδιποτε άλλο). Θ κατάςταςθ τθσ “θρεμίασ”
(ι και μιασ κανονικισ κατάςταςθσ, δεν ζχει ςθμαςία) ςυνδζεται από τθ μια διαλεκτικά με μια
κατάςταςθ προθγοφμενθ και από τθν άλλθ ζχουμε ζναν χωροχρόνο που επιδρά επάνω ςτθν
τωρινι κατάςταςθ, θ οποία ζχει μια ςυγκεκριμζνθ ςε κίνθςθ μορφι, πραγματϊνοντασ όλα
μαηί τθν επόμενθ κίνθςθ. Στθν ουςία δεν υπάρχει μια κίνθςθ προθγοφμενθ, τωρινι ι
επόμενθ, αλλά μια ςυνεχισ διαδικαςία πραγμάτωςθσ. Αυτά μεταξφ τουσ ζχουν μια αιτιϊδθ
ςχζςθ, είτε του απρόβλεπτου, είτε του προβλζψιμου που ζχει κάκε φορά διαφορετικά
χαρακτθριςτικά ανάλογα με το τι ςυντελείται. Αυτι θ διαδικαςία μπορεί να είναι διαρκείασ ι
και τθσ “ςτιγμισ”. Θ διαδικαςία αυτι υπάρχει, ανεξαρτιτωσ αν μποροφμε να τθν εξθγιςουμε
ι όχι.

•Υπάρχει μια αιτιϊδθσ ςχζςθ ανάμεςα ςτθν φπαρξθ μιασ κατάςταςθσ και ςτθν
ζλλειψθ/παράλειψθ/καταςτροφι/αλλαγι μιασ δράςθσ.

Θ αιτιϊδθσ ςχζςθ είναι θ κίνθςθ των πραγμάτων που ςυντελείται μζςα ς’ζναν χωροχρόνο
και ζχει ωσ αποτζλεςμα να δθμιουργοφνται ςχζςεισ επαφισ εξαιτίασ αυτισ τθσ κίνθςθσ. Αυτι
θ κίνθςθ και τα γεγονότα που πραγματϊνονται δεν είναι αναγκαία να είναι καταςτάςεισ μιασ
διαδοχικισ ςειράσ και γι’αυτό δεν ονομάηεται απαραίτθτα και πάντα “αλυςιδα”. Θ κίνθςθ, θ
όλθ διαδικαςία και θ ςχζςθ επαφισ δεν είναι κάτι προβλζψιμο με ςυγκεκριμζνο
περιεχόμενο, αφοφ αυτό δεν ζχει να κάνει μόνο με τθ κατάςταςθ που βρίςκονται οι δρϊντεσ
φλεσ εκείνθν τθ ςτιγμι, αλλά γενικά με όλθ τθν κατάςταςθ ςτθν οποία βρίςκεται όλοσ ο
χωρόχρονοσ εκείνθ τθ ςτιγμι, αλλά και πιο πριν. Ζτςι, τθν ορίηουμε ωσ μια ςχζςθ επαφισ και
όχι ωσ μια ςχζςθ αλλθλεξάρτθςθσ που προχπάρχει ςυγκεκριμζνα από πριν και προβλζπει το
τϊρα και το μετά.

Τα πάντα ζχουν ςχζςθ και ςε ποιο χωροχρόνο ςυντελοφνται.

98
ΧΑΟ΢

Ω Χάοσ, πόςο παράλογο είναι να προςπακοφν κάποιοι να ςε περιγράψουν μζςα από

ςυγκεκριμζνα “καλοφπια”. Ρόςο γελοίο είναι να “βλζπεισ” τουσ ανκρϊπουσ να διαφωνοφν ι
να ςυμφωνοφν μαηί ςου. Το χάοσ κεσ, δε κεσ, υπάρχει. Το χάοσ είναι ο απροςδιόριςτοσ
κόςμοσ που δεν μπορεί να κακοριςτεί με ακρίβεια και αυτόσ ο απροςδιόριςτοσ κόςμοσ είναι
το χάοσ. Το χάοσ δεν μπορείσ να το δεισ ωσ κάτι το ςτακερό, αφοφ αυτό δεν είναι ςτακερό, κι
ασ ζχει αυτό κάποια μορφι εν δράςει. Το χάοσ είναι κίνθςθ και βρίςκεται ςυνεχϊσ ςε μια
αλλαγι. Καμία φωτογραφία δεν μπορεί να το αποτυπϊςει, αφοφ αυτό δεν αποτυπϊνεται. Γι’
αυτό και για εμάσ, οι αγαπθμζνεσ μασ εικόνεσ είναι όταν τα μάτια μασ βλζπουν κάτι ςε
κίνθςθ.

Το χάοσ δεν υπάρχει για να περιγράψει τον κόςμο, είναι ο κόςμοσ.

Το χάοσ δεν ζχει αρχι, δεν ζχει τζλοσ. Βρίςκεται πάντα ςε μια αζναθ, ςυνεχι κίνθςθ κι
αλλαγι. Το χάοσ είναι αλλθλεπίδραςθ. Το χάοσ είναι απλό, το χάοσ είναι πολφπλοκο. Το χάοσ
είναι θ τάξθ, το χάοσ είναι θ αταξία. Πμωσ, όχι ωσ κάτι που όταν τελειϊςει το ζνα, ζρχεται το
άλλο, αλλά ωσ κάτι που μζςα του βρίςκονται και τα δφο και το ζνα μζςα ςτο άλλο. Το χάοσ
είναι ςφγκρουςθ που ξεπερνάει κάκε δυϊςμό. Το χάοσ είναι δθμιουργία. Το χάοσ δεν ζχει
οφτε γζννθςθ, οφτε κάνατο, ς’ αυτό δεν υπάρχουν τίποτα απ’ αυτά. Τίποτα δε γεννιζται εξ
αρχισ, τίποτα δεν πεκαίνει εξ ολοκλιρου. Κάκε ενζργεια, κάκε κομμάτι μιασ φλθσ, αφινει το
ςθμάδι τθσ ςε κάτι άλλο. Στο χάοσ δεν υπάρχουν εξ ολοκλιρου γεννιςεισ και κάνατοι,
υπάρχει μόνο αλλθλεπίδραςθ. Μια ςυγκρουςιακι κίνθςθ που μόνον αυτι ςε πάει παραπζρα
και δθμιουργεί άλλεσ μορφζσ κίνθςθσ. Θ πορεία του ςφμπαντοσ δεν κινείται ςε ομοιόμορφεσ
και επαναλαμβανόμενεσ κατευκφνςεισ και αυτζσ δεν είναι οφτε κυκλικζσ, οφτε γραμμικζσ. Θ
πορεία του ςφμπαντοσ, είναι μια πορεία με ςυνεχείσ, διαφορετικζσ αλλαγζσ. Θ μετατροπι
των ποςοτικϊν ςε ποιοτικϊν αλλαγϊν φζρνει το κάτι νζο και διαφορετικό, αλλά ςτο ςφμπαν,
αυτό δεν μποροφμε να το ποφμε με όρουσ “προοδευτικοφ”. Ρροοδευτικό είναι ςτθ ςκζψθ
του ανκρϊπου το πωσ αντιλαμβάνεται αυτόσ τα πράγματα. Ρροοδευτικι μπορεί και πρζπει
να είναι θ όποια ςφγκρουςθ γίνεται επάνω ςτθ γθ. Μια ςφγκρουςθ προσ υπεράςπιςθ των
ανκρϊπων, των ηϊων και τθσ φφςθσ. Ζτςι, θ ςφγκρουςθ που υπάρχει ςτο χάοσ, είναι κι αυτι
που κα φζρει και κάτι το διαφορετικό. Στθ ςφγκρουςθ ο άνκρωποσ κα βρει κάτι το ωραίο,
κάτι που κα του δίνει νόθμα, που κα τον κάνει να ηει. Θ δράςθ είναι θ απαραίτθτθ
προχπόκεςθ για τθν φπαρξθ, και όχι να λζμε ότι μια φπαρξθ μπορεί να δρα ι μπορεί και να
μθ δρα. Πμωσ θ δράςθ πραγματϊνεται μζςα από τθν αλλθλεπίδραςθ και τθ ςφγκρουςθ,
αφοφ ακόμα και θ φαινομενικι θρεμία κρφβει μζςα τθσ τθν κίνθςθ και τθ ςφγκρουςθ. Σ’
εμάσ τουσ ανκρϊπουσ θ κατανόθςθ τθσ ςφγκρουςθσ φζρνει και τθν πρόοδο και θ μθ
κατανόθςι τθσ φζρνει τθ ςταςιμότθτα και τθ νζκρωςθ.

Το χάοσ δεν είναι μεταφυςικι, δεν είναι παραφυςικι, αλλά είναι θ ίδια θ φφςθ. Το χάοσ
μπαίνει μζςα ςτθ φφςθ, μζςα ςτον άνκρωπο και βγάηει το κακετί κρυμμζνο που μπορεί να

99
υπάρχει. Σε βάηει ςυνεχϊσ ςε νζεσ αναηθτιςεισ. Το χάοσ ςου κυμίηει ότι και το πιο
ακατόρκωτο μπορεί να γίνει εφικτό, ότι όλα μπορεί να γίνουν, αφοφ γίνονται. Στο χάοσ δεν
υπάρχει καμία επανάλθψθ, δεν υπάρχουν ίδια πράγματα. Κακετί μπορεί να επζμβει και ν’
αλλάξει τθν κίνθςθ. Κακετί ανάλογα με το περιεχόμενο του, τθ κζςθ του, τθν ταχφτθτα του,
τθν πορεία του και βριςκόμενο ςε ςυγκεκριμζνο χωροχρόνο μπορεί να επθρεάςει, ζςτω και
ςτο ελάχιςτο, τα πράγματα.

Θ αλλθλεπίδραςθ που πραγματοποιείται μζςα ςτο χάοσ μπορεί να προβλεφκεί, μπορεί και
όχι. Το προβλζψιμο να γίνει απρόβλεπτο και το απρόβλεπτο προβλζψιμο. Το χάοσ δεν
καταργεί τισ διαλεκτικζσ ςχζςεισ, ίςα-ίςα αυτζσ πάντα υπάρχουν. Απλά ςου κυμίηει ότι αυτζσ
δεν είναι πάντα ςυγκεκριμζνεσ, ότι δεν ζχουν πάντα μια ςυγκεκριμζνθ διαδρομι, ότι δεν
είναι πάντα προβλζψιμεσ και ότι αυτζσ μπορεί και ν’ αλλάξουν μορφι.
Θ ςυνάφεια των φαινομζνων είναι τεράςτια και δεν μπορεί να είναι ποτζ μόνο ςτιγμιαία (και
όταν κάτι φαίνεται ότι είναι ςτιγμιαίο, από πίςω υπάρχουν κάποιεσ πιο χρόνιεσ διεργαςίεσ).
Μθν ξεχνάμε ότι θ διαδρομι που χαράςςουν τα όποια φαινόμενα εξαρτάται από ποικίλουσ
παράγοντεσ.

Το χάοσ δεν είναι ζνα ρολόι. Το χάοσ δε ρυκμίηεται. Το χάοσ δεν ζχει προςδιοριςμζνο χρόνο.
Ο χρόνοσ δεν είναι οφτε γραμμικόσ, οφτε κυκλικόσ, απλά τα πάντα κινοφνται ςυνεχϊσ, χωρίσ
κάποια αρχι και τζλοσ. To χάοσ είναι αζναο, δεν ζχει οφτε ςυγκεκριμζνο χϊρο, οφτε
ςυγκεκριμζνο χρόνο. Αυτό που ςυμβαίνει ςτο ςφμπαν είναι ότι υπάρχουν ςθμεία που οι
μεταβολζσ των πραγμάτων γίνονται με διαφορετικό τρόπο. Απλά κάποιεσ φορζσ για να
διευκολφνουμε τθν όποια μελζτθ μασ, ςυγκεκριμενοποιοφμε τα διαφορετικά ςθμεία με τισ
διάφορεσ μεταβολζσ μζςα ςε χωροχρόνουσ.
Ζτςι, ο άνκρωποσ είναι αυτόσ που κα μπει ςτθ διαδικαςία να διατυπϊςει τισ διάφορεσ
χρονικζσ (και χωρικζσ) ζννοιεσ και να περιγράψει τον χρόνο ςχετικά και προςωρινά, ανάλογα
μζςα ςε ποιεσ ςυνκικεσ πραγματϊνεται αυτόσ κάκε φορά. Ο χρόνοσ αποκτά διάςταςθ
ανάμεςα ςε κινοφμενα ςϊματα που ςυνεχϊσ αλλάηουν και μεταβάλλονται οι χωρικζσ
ςχζςεισ μεταξφ τουσ και ανάλογα με τισ ςυνκικεσ που επικρατοφν ςτο κάκε διαφορετικό
ςθμείο, διαφζρει κι αυτόσ. Με τθν κίνθςθ ζχουμε μετατόπιςθ, απόςταςθ, χρόνο και
ταχφτθτα που καλοφμαςτε κάκε φορά να εξετάςουμε.

Για τον άνκρωπο, το πϊσ κυλάει ο χρόνοσ και το πϊσ αυτόσ τον νιϊκει, ζχει ςχζςθ με τισ
ςυνκικεσ που αυτόσ βρίςκεται. Πμωσ, πρζπει να καταφζρνουμε αυτόσ να μθν μασ αγχϊνει
και να μθν το βλζπουμε ςαν απειλι, αφοφ εμείσ τον νιϊκουμε απειλθτικά, εξαιτίασ του
απειλθτικοφ περιβάλλοντοσ ςτο οποίο ηοφμε. Σε μια απελευκερωμζνθ κοινωνία, όταν
δθμιουργείσ και παίηεισ, ποςϊσ ς’ ενδιαφζρει το πϊσ φεφγει ο χρόνοσ, ενϊ “εδϊ”, κάκε
λεπτό είναι και μια απειλι. Tικ τακ, τικ τακ, ακοφσ τα λεπτά να περνοφν και κεσ να κρυφτείσ.
Σίγουρα, θ καταςκευι του ρολογιοφ επιςφράγιςε αυτό το αποπνικτικό τοπίο. Ο ςάπιοσ

100
πολιτιςμόσ του εμπορίου χρειαηόταν απαραίτθτα το ρολόι, γιατί μ’ αυτό κα ςε φυλάκιηε και
κα ς’ ζκανε να λειτουργείσ ςφμφωνα μ’ αυτόν.

Καμία δφναμθ δεν ελζγχει τθ φφςθ, οφτε θ αιτιοκρατία (ωσ αιτιοκρατία δεν εννοοφμε φυςικά
τθν φπαρξθ αιτιϊν), οφτε ο κεόσ, οφτε το κράτοσ. Θ μόνθ δφναμθ είναι θ δράςθ, είναι θ
ςυγκρουςιακι κίνθςθ. Αυτό “φωνάηει” το χάοσ ςτον άνκρωπο, ότι μπορείσ να βγεισ και να
πάρεισ τθ δφναμθ και να μθν περιμζνεισ κάποια πρωτοπορία. Σου φωνάηει και ςου λζει,
αφοφ το μυαλό ςου και το ςφμπαν δε λειτουργοφν ντετερμινιςτικά, δε χρειάηεται να
υπάρχουν και ντετερμινιςτικζσ κεωρίεσ και ςυςτιματα που κα ςε φυλακίηουν. Αυτό που
χρειάηεται είναι θ αυτοοργάνωςθ. Δεν είμαςτε μθχανζσ, είμαςτε ηωντανοί οργανιςμοί και
βριςκόμαςτε ςε μια ακατάπαυςτθ κίνθςθ, όπωσ και όλθ θ φφςθ. Δεν περιμζνουμε κανζνα
γεγονόσ για να δράςουμε, παρόλο που τα όποια γεγονότα επθρεάηουν. Τίποτα ςτο χάοσ δε
λειτοφργει αποκομμζνα, τίποτα δε γίνεται χωρίσ αλλθλεπίδραςθ. Αυτό πρζπει να το
καταλάβει και ο άνκρωποσ, ότι τα πάντα ζχουν ςχζςθ με το Πλο, χωρίσ να ξεχνάμε και τθ
“δφναμθ” και τθ διαφορετικότθτα του κάκε ατόμου. Αφοφ από τθ μια εμείσ αποτελοφμε τθν
κοινότθτα, αλλά και από τθν άλλθ θ κοινότθτα είμαςτε όλοι εμείσ. Δεν υπάρχει διαχωριςμόσ
του ςυνόλου με το άτομο, παρά μόνο ςυνεργαςία και επαναςτατικι ςφγκρουςθ. Αυτι θ
ςφνδεςθ του μερικοφ με το όλο, αφοφ και το όλο ςυνδζεται με το μερικό, δείχνει μια
αλλθλεπίδραςθ που είναι ποικίλα και πραγματϊνεται μόνο μζςα από τθν ελευκερία των
κινιςεων.
Θ τάξθ του χάουσ πραγματϊνεται μόνο μζςα από τθν αταξία του χάουσ. Ο ςυνδυαςμόσ των
υποκειμζνων-αντικειμζνων και των αιτιϊν τθσ (ακακόριςτθσ) τάξθσ μπορεί να πραγματωκεί
μόνο μζςα από τθν ελευκερία τθσ αταξίασ. Το ίδιο ιςχφει και ςτθν ανκρωπότθτα.
Θ αυτοοργάνωςθ τθσ ηωισ μασ και θ “ποιοτικι ρφκμιςθ” των ηωϊν μασ, που αγωνιηόμαςτε
να ζρκει, ζρχεται μόνο μζςα ςε ςχζςθ με τθν ελευκερία τθσ αταξίασ και τθσ αταξικισ
κοινωνίασ. Οι όποιεσ ταμπζλεσ, τα όποια ιδεολογιματα κα χτυπιςουν τθ διαφορετικότθτα
και τθν ελευκερία. Κα χτυπιςουν το πάκοσ για δράςθ και κα κάνουν τα πάντα μια απλι
διαδικαςία με κανόνεσ και ρόλουσ και με άςκοπουσ ςκοποφσ .
Θ αταξία ςου προςφζρει ζδαφοσ ελευκερίασ, ςε κάνει να βγει πθγαία από μζςα ςου θ όποια
δράςθ χωρίσ περιοριςμοφσ. Θ ελευκερία τθσ αταξίασ ςε κάνει να κατανοιςεισ ςτο πωσ
λειτουργοφν τα πράγματα οργανωμζνα, ςτο πωσ λειτουργοφν τα πράγματα πολλζσ φορζσ
(αιτιωδϊσ) απρόβλεπτα. Ζτςι είναι το χάοσ, ζτςι είναι θ αταξία, ζτςι είναι θ ελευκερία·
ανεξάντλθτοι ηωντανοί οργανιςμοί, ακατάπαυςτθσ δράςθσ που ςου προςφζρουν γνϊςθ,
αρκεί να μθν τουσ φυλακίςεισ.
Βουτϊντασ μζςα ςτο χάοσ μακαίνεισ τθν αλικεια. Κζλει όμωσ να ξζρεισ κολφμπι για να
ταξιδζψεισ ςτισ κάλαςςεσ που βρίςκονται ςτουσ ουρανοφσ και ςτουσ ουρανοφσ που
βρίςκονται ςτισ κάλαςςεσ. Σ’ αυτό το ταξίδι καταλαβαίνεισ ότι δεν υπάρχουν λφςεισ και
γεγονότα τα οποία τελειϊνουν, παρά μόνο ςτοιχεία που ςυνεχϊσ τα ανιχνεφεισ και μακαίνεισ
νζα πράγματα. Τότε μόνο πιάνεισ το χϊμα και το καταλαβαίνεισ.

101
Το χάοσ είναι εκεί για να ςου πει ότι τίποτα δεν τζλειωςε, ζχεισ να πασ κι άλλο παραπζρα.
Ράντα υπάρχει το άγνωςτο που ςε περιμζνει να το ανακαλφψεισ. Το χάοσ ςου κυμίηει ότι δεν
είναι όλα γνωςτά, αλλά ςυνεχϊσ μακαίνουμε. Το χάοσ ζχει κάτι το αβζβαιο που δεν πρζπει
να μασ φοβίηει, αλλά να είναι πθγι ζμπνευςθσ για περαιτζρω δράςθ. Το χάοσ δεν είναι
ποίθςθ, αλλά θ μόνθ πραγματικότθτα που απλά, αν κεσ καμιά φορά, μπορεί να τθ δεισ και
από τθν πλευρά του ποιθτι. Το χάοσ είναι θ πραγματικι δθμιουργία που πραγματϊνεται
μζςα από τθ ςφγκρουςθ και ςου ανοίγει νζουσ δρόμουσ πζρα από μια απλά αφαίρεςθ και
παρατιρθςθ των γεγονότων.
Κανζνασ δεν μπορεί να φζρει το χάοσ, γιατί το χάοσ βρίςκεται εδϊ, αρκεί να το καταλάβουμε.
Το χάοσ εναντιϊνεται ςε κάκε είδουσ δυϊςμό. Ο δυϊςμόσ από τθν ςτιγμι που υπάρχει, και
καλϊσ υπάρχει για κάποιο ελάχιςτο χρονικό διάςτθμα, πρζπει να ςυγκρουςτεί. Ζτςι, το κζμα
δεν είναι να πάρεισ το μζροσ κάποιου από τα κομμάτια του δυϊςμοφ ι να τον αφιςεισ
ςτακερό να υπάρχει, αλλά να υπάρξει ςφγκρουςθ.
Το χάοσ είναι ςφγκρουςθ και όπωσ είπαμε, μόνο μ’ αυτιν πθγαίνεισ ςτθ δθμιουργία. Το χάοσ
δεν είναι ανταγωνιςμόσ, είναι ςυνεργαςία και ξεπζραςμα του εαυτοφ ςου. Το χάοσ
εναντιϊνεται ς’ αυτόν τον πολιτιςμό που ςου λζει «ανταγωνίςου». Ρου ςου λζει πρζπει να
υπάρχουν πάντα θττθμζνοι και νικθμζνοι ςτο παιχνίδι, ςτισ τζχνεσ, ςτθ ηωι… Ρου ςου λζει
πρζπει πάντα να υπάρχει αρχι και τζλοσ, χωρίσ να αφινει ποτζ τα πράγματα να κυλιςουν,
με αποτζλεςμα να ςου ςτερεί ζτςι και τθ χαρά και τθ δθμιουργία.

Το χάοσ βρίςκεται μζςα ςτθν Αναρχία και θ Αναρχία μζςα ςτο χάοσ. Για το ςφμπαν υπάρχει το
χάοσ, αφοφ το ςφμπαν είναι το χάοσ και για τον άνκρωπο υπάρχει θ Αναρχία, αφοφ ο
άνκρωποσ μ’ αυτιν κα πρζπει να πορευτεί. Πμωσ, ασ φφγουμε από τα κάκε λογισ “πρζπει”
και ασ αρχίςουμε να νιϊκουμε και να ςυνειδθτοποιοφμε τι είναι θ Ηωι. Ζτςι να πάμε από τθ
ςυνειδθτι, αναγκαία ελευκερία ςτθ ςυνειδθτι, πθγαία ελευκερία.

ΔΙΑΛΕΚΣΙΚΗ

Με τθ διαλεκτικι αναηθτάσ, με τθ διαλεκτικι μακαίνεισ. Το κζμα είναι όμωσ, πότε αυτό κα το

καταλάβει και ο άνκρωποσ. Πταν αυτόσ κα το καταλάβει, κα πρζπει θ διαλεκτικι του να γίνει
επαναςτατικι. Δθλαδι, θ διαλεκτικι τθσ ςφγκρουςθσ και τθσ δθμιουργίασ να μθ φζρνει απλά
κάτι το διαφορετικό, αλλά αυτό να είναι ςυνάμα και κάτι το προοδευτικό. Οι διαλεκτικζσ
ςχζςεισ υπάρχουν και ςίγουρα αυτζσ δεν είναι ιδεατζσ, αλλά υπάρχουν ςτον υλικό κόςμο. Θ
αλλθλεπίδραςθ υπάρχει ςτα πράγματα γφρω μασ και είναι ςυγκρουςιακι. Δυςτυχϊσ, όμωσ,
ςτισ ανκρϊπινεσ κοινωνίεσ δεν είναι τόςο ςυγκρουςιακι όςο κα ζπρεπε, με αποτζλεςμα να
μζνουμε για χρόνια ςτθ δυςτυχία. Αν είναι κάτι νομοτελειακό είναι θ ίδια φπαρξθ τθσ
αλλθλεπίδραςθσ και όχι ότι θ αλλθλεπίδραςθ γίνεται πάντα κάτω από ςυγκεκριμζνεσ
νομοτζλειεσ. Θ διαλεκτικι, ενϊ φζρει μζςα τθσ τθν λογικι, ςίγουρα δεν ζχει και μόνον αυτι.

102
Είναι πολφμορφθ, ενϊ και θ λογικι τθσ δεν είναι ςτείρα και ψυχρι. Μθν αποκλείοντασ το
απρόβλεπτο, προχωράει από τθ κζςθ ςτθν αντίκεςθ και από κει ςτθ ςφνκεςθ.

Θ διαλεκτικι είναι ςφγκρουςθ. Για να κατανοιςουμε τθ διαλεκτικι πρζπει να καταλάβουμε

ότι τα πάντα γφρω μασ βρίςκονται και ςε ενότθτα και ςε ςφγκρουςθ. Το κακετί δε, μποροφμε
να το δοφμε μόνο του, αποκομμζνο από τα άλλα. Πμωσ, αυτι θ ζνωςθ των πραγμάτων
κρφβει και εςωτερικζσ αντικζςεισ που οδθγοφν ςτθ ςφγκρουςθ και ςτθν ζλευςθ του
καινοφργιου. Στισ ανκρϊπινεσ κοινωνίεσ αυτζσ οι εςωτερικζσ αντικζςεισ πρζπει να
ανακαλφπτονται, ϊςτε να υπάρξει ςφγκρουςθ και να ξεφεφγουμε από τθν όποια
ςταςιμότθτα.

Ζτςι, ζχουμε μετατροπι των ποςοτικϊν αλλαγϊν ςε νζεσ ποιοτικζσ καταςτάςεισ, χωρίσ να
ξεχνάμε ότι κάκε ποιότθτα ζχει και τθ ποςότθτα και κάκε ποςότθτα ζχει και τθν ποιότθτα.
Πμωσ, αν κζλουμε να μιλάμε για επαναςτατικι διαλεκτικι, κα πρζπει να μιλιςουμε και για
τθν άρνθςθ τθσ άρνθςθσ, αλλιϊσ τίποτα δεν πθγαίνει πραγματικά μπροςτά. Μπορεί θ
άρνθςθ τθσ άρνθςθσ να υπάρχει ςτθ φφςθ, αλλά πρζπει να υπάρξει και ςτον άνκρωπο.

Δε κζλουμε μια άρνθςθ που απλά κα φζρει μια αντίδραςθ, αλλά τθν άρνθςθ τθσ άρνθςθσ.
Μόνο αυτι κα ςε πάει παραπζρα, μόνο αυτι μπορεί να δθμιουργιςει κάτι το προοδευτικό,
μόνο αυτι είναι μια ουςιϊδθσ κζςθ, αφοφ θ άρνθςθ τθσ άρνθςθσ ζχει μζςα και τθν
κατάφαςθ. Μια άρνθςθ από μόνθ τθσ είναι απλά μια αντίδραςθ, δε ςθμαίνει πολλά.

Τίποτα δε ςταματά με τθν εμφάνιςθ του καινοφριου, τα πάντα κινοφνται και αλλάηουν. Μετά
από το κάκε καινοφριο υπάρχει μετά και κάποιο άλλο καινοφριο. Ζτςι, πρζπει να υπάρχει μια
ωριμότθτα που κα φζρει και πάλι τθν άρνθςθ.

Τα πράγματα δεν πθγαίνουν πάντα ςε μια ςυγκεκριμζνθ κατεφκυνςθ, όμωσ ο άνκρωποσ

οφείλει να τα πάει. Να ςυγκρουςτεί! Αυτό είναι διαλεκτικι! Θ καινοφρια ποιότθτα ζρχεται
πάντα μζςα από τθν παλιά, πάντα ςυνδζονται διαλεκτικά. Πμωσ, επειδι το καινοφριο με το
παλιό ςυνδζονται διαλεκτικά, δε ςθμαίνει ότι κα πρζπει πάντα να προςπακοφμε να κρατάμε
και κάτι από το παλιό. Αφοφ κατά τθ διάρκεια τθσ ςφγκρουςθσ το παλιό, με τα αρνθτικά του
και τα κετικά του, ιρκε ςε ςφγκρουςθ με το καινοφριο κι ζτςι το καινοφριο απζκτθςε μια
παρακατακικθ από το παλιό και αυτό δεν το ξεχνά. Από κει και πζρα, θ διαλεκτικι τθσ
ςφγκρουςθσ δε χρειάηεται να κρατάει κάτι από το παλιό, εάν αυτό δεν ζχει κάτι να τθν
προςφζρει. Ζτςι, κάποιεσ φορζσ θ διαλεκτικι πρζπει να είναι ζνα ςφυρί που κα χτυπιςει
δυνατά και κα καταςτρζψει κακετί ςάπιο που ζρχεται από τα παλιά. Το ςφυρθλατθμζνο
όπλο μασ δεν αρνείται τθ διαλεκτικι διαδικαςία, είναι εδϊ για να επιςθμάνει πόςο δυνατι
πρζπει να είναι θ ςφγκρουςθ και να καταςτρζψει ςτθν πράξθ κακετί ςάπιο, κόβοντασ τουσ
δεςμοφσ του μ’ αυτό.

103
ΤΛΙ΢ΜΟ΢

Επειδι εναντιωνόμαςτε ςτον ιδεαλιςμό και πιςτεφουμε ότι θ φλθ προχπάρχει τθσ
ςυνείδθςθσ, αυτό δε ςθμαίνει ότι δθλϊνουμε και υλιςτζσ. Σίγουρα, δεν είμαςτε οφτε
καπιταλιςτζσ, οφτε ανεγκζφαλοι για να μθν πιςτεφουμε ςε κάποιεσ βαςικζσ αρχζσ του
υλιςμοφ και ςίγουρα αυτόσ κα πρζπει ςυνεχϊσ να εξελίςςεται. Πμωσ, από τθ ςτιγμι που
κάτι, αντί για ζνα χριςιμο εργαλείο, γίνεται δόγμα, δε μασ αφορά. Ραίρνουμε τα ωφζλιμα
ςτοιχεία του, χωρίσ να πζφτουμε ςτθν παγίδα να ςκεφτόμαςτε ότι τα πάντα γίνονται κάτω
από νομοτελειακζσ αλλθλεξαρτιςεισ, ότι τα πράγματα επαναλαμβάνονται ίδια ςυνεχϊσ και
μάλιςτα μζςα ςε ίδιεσ, ςτακερζσ ςυνκικεσ. Θ πραγματικότθτα υπάρχει, όμωσ δεν είναι αυτι
που βλζπουμε μια ςτιγμι, δεν είναι μια ανάκλαςθ ι μια αποτφπωςθ, αλλά είναι θ κίνθςθ
των πραγμάτων που αλλθλεπιδροφν το ζνα με το άλλο. Ζτςι, ο επαναςτατικόσ (ςυνεχϊσ
επανεξεταηόμενοσ) υλιςμόσ -ωσ εργαλείο- δεν πρζπει να αντιλαμβάνεται τον κόςμο ςαν
αναπαράςταςθ, αλλά ωσ δραςτθριότθτα.

ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ΢ ΝΣΕΣΕΡΜΙΝΙ΢ΜΟ΢

Επειδι πιςτεφουμε ότι ο άνκρωποσ κάποια ςτιγμι πρζπει να καταςτρζψει ι ν’ αλλάξει ριηικά
τθν τεχνολογία και να εξελιχκεί προσ μια απελευκερωτικι κατεφκυνςθ, δε ςθμαίνει κιόλασ
ότι αποδίδουμε και τισ όποιεσ αιτιότθτεσ των γεγονότων ςτθν τεχνολογία. Οφτε πιςτεφουμε
ότι ζχει κάποια ζμφυτα χαρακτθριςτικά και ιδιότθτεσ ξζχωρα από τον πολιτιςμό που
δθμιουργικθκε, αλλά πιςτεφουμε ότι φζρει κομμάτια αυτοφ του πολιτιςμοφ που
δθμιουργικθκε. Μπορεί θ τεχνολογία να διαμορφϊνει τον άνκρωπο, αλλά δεν είναι μόνο
αυτι που τον διαμορφϊνει. Μπορεί οι αντιςτάςεισ του ανκρϊπου ενάντια ς’ αυτά που τον
αλλοτριϊνουν δφςκολα να πραγματοποιοφνται, αλλά αυτό δε ςθμαίνει ότι δεν μποροφν και
να πραγματοποιθκοφν.

ΔΙΑΛΕΚΣΙΚΟ΢ ΤΛΙ΢ΜΟ΢

Ππωσ είπαμε, θ διαλεκτικι και ο υλιςμόσ κα ζπρεπε να εξελιχκοφν. Αυτό κα πρζπει να γίνει,
όχι μόνο γιατί αυτά μπορεί να κουβαλοφςαν κάποιεσ λανκαςμζνεσ αντιλιψεισ και αςτικά-
ιδεαλιςτικά κατάλοιπα του παρελκόντοσ, αλλά γιατί κακετί οφείλει να εξελίςςεται. Μπορεί
ςτο διαλεκτικό υλιςμό να υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορεί να ςυμφωνοφμε, αλλά
πόςο τελικά αποκομμζνα μποροφμε να τα δοφμε απ’ αυτά που δε ςυμφωνοφμε; Σίγουρα ο
Μαρξ και ο Ζνγκελσ δε κζλθςαν απλά να μπουν ςε μια διαδικαςία να περιγράψουν το κόςμο,
αλλά να τον αλλάξουν. Μπορεί θ πρόςφορα τουσ να ιταν τεραςτία (με τα ςωςτά και τα λάκθ
τθσ), αλλά το παιδί που ζκρεψαν με γνϊςθ πιρε άλλθ μορφι. Ρολλζσ φορζσ, όταν υπάρχουν
κάποιεσ επαναςτατικζσ ιδζεσ και κάποιοι κελιςουν να τισ κάνουν ιδεολογία, ίςωσ τότε
104
αρχίηει να χάνεται κι όλο το παιχνίδι. Τότε τα διάφορα ειδϊν καλοφπια αρχίηουν να ξεφτίηουν
το κακετί επαναςτατικό και να ςε περιορίηουν τθ ςκζψθ. Ρόςο μάλιςτα, όταν τα πάντα
αρχίηουν να γίνονται για τουσ ςκοποφσ και τθ ςτρατθγικι ενόσ κόμματοσ.

Τότε είναι που ο διαλεκτικόσ υλιςμόσ αρχίηει να ερμθνεφει τα πράγματα χονδροειδζσ και
υπεραπλουςτευμζνα. Νομίηει ότι μπορεί να δίνει απαντιςεισ για όλα τα κζματα και όχι απλά
να βάηει κι αυτόσ τα δικά του λικαράκια ςτθν επαναςτατικι κεϊρθςθ και πρακτικι. Αυτόσ,
αντί μονίμωσ να μελετά, γίνεται μια ανϊτερθ μοναδικι κεωρία.

Ερμθνεφει τα πράγματα με αυταπάτεσ, αφοφ πιςτεφει ότι τα εμπειρικά δεδομζνα μιασ

εποχισ φτάνουν για να βγάηεισ ολοκλθρωτικά ςυμπεράςματα για τα πάντα. Δθμιουργϊντασ
μ’ αυτόν τον τρόπο γενικοφσ νόμουσ για τθν ιςτορία, ακόμα και για εποχζσ που δεν ζχουν
ζρκει. Ζτςι, αυτοί οι γενικοί νόμοι και οι ντετερμινιςτικζσ κεωριςεισ να δικαιολογοφν τα
πάντα, να δικαιολογοφν με τον τρόπο τουσ ακόμα και τθν κάκε εξουςία.

Το δόγμα του διαλεκτικοφ υλιςμοφ ςτθν ουςία αρνείται ακόμα και τθν ίδια τθν “άρνθςθ”.
Πταν πιςτεφει ότι θ διαλεκτικι τθσ φφςθσ λειτοφργει πάντα ςυγκεκριμζνα, χωρίσ το
απρόβλεπτο. Πταν πιςτεφει ότι οι μορφζσ που αλλάηει θ φλθ είναι τελείωσ ανεξάρτθτεσ από
τισ προθγοφμενεσ. Πταν πιςτεφει ότι θ ιςτορία ζχει τουσ δικοφσ τθσ ςκοποφσ και θ κοινωνία
πάει νομοτελειακά προσ τα κάπου, χωρίσ να παίηει ςθμαντικό ρόλο ο ανκρϊπινοσ
παράγοντασ. Γνωρίηουμε ότι υπάρχουν εκείνοι οι υποςτθρικτζσ του διαλεκτικοφ υλιςμοφ που
μιλοφν για τον ενεργό ρόλο του υποκειμζνου, όμωσ το επιςτθμονικό, “κρθςκευτικό” δόγμα
του κόμματοσ, που καταντά άκρατα ιδεαλιςτικό, προβλζπει τα πάντα με βάςθ μακθματικϊν
εξιςϊςεων. Δεν μποροφμε να προβλζψουμε τα πάντα και όταν τα προβλζψουμε, δε ςθμαίνει
ότι κα γίνουν και ςίγουρα ζτςι.

Επειδι θ γνϊςθ βοθκάει ςτο να κατανοιςουμε τον κόςμο καλφτερα, δε ςθμαίνει ότι τον
γνωρίηουμε κι εντελϊσ. Οφτε θ γνϊςθ που ζχουμε είναι αμετάβλθτθ, αφοφ θ γνϊςθ που
ζχουμε είναι γνϊςθ μιασ ςυγκεκριμζνθσ χρονικισ περιόδου. Θ αναηιτθςθ δεν τελειϊνει
ποτζ…

Μθν ξεχνάμε ότι τα πάντα ςιμερα βρίςκονται μζςα ςτον υπάρχοντα πολιτιςμό, οπότε και οι
όποιεσ διαλεκτικζσ διαδικαςίεσ δεν είναι κακαρζσ, απείραχτεσ και ξζχωρα απ’ αυτόν.

I΢ΣΟΡΙΚΟ΢ ΤΛΙ΢ΜΟ΢ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ΢ ΝΣΕΣΕΡΜΙΝΙ΢ΜΟ΢, ΚΑΙ ΚΑΠΟΙΑ ΛΟΓΙΑ

Ο ιςτορικόσ υλιςμόσ και ο οικονομικόσ ντετερμινιςμόσ ωσ προζκταςθ του, δεν είναι οφτε μια
“επαναςτατικι ςκζψθ τθσ ςτιγμισ”, οφτε το προϊόν μιασ αδυναμίασ κάποιων ςτο ν’
αντιλθφκοφν ζτςι όπωσ πρζπει τα πράγματα. Ο ι. υ. ξεκίνθςε ωσ μια ςυνεχισ ανάλυςθ που
δε μελετοφςε απλά και μόνο τθ ηωι, αλλά προςπακοφςε να κζςει τισ βάςεισ και για τθν

105
επανάςταςθ, πάντα ςε ςχζςθ με τον κόςμο γφρω του. Είναι θ κζλθςθ (κάποιων) που
προςπακεί να προςφζρει όςα περιςςότερα όπλα γίνεται ςτο προλεταριάτο, ϊςτε να κινθκεί
(ςφμφωνα μ’ αυτοφσ) επαναςτατικά. Αυτι θ προςπάκεια μπορεί να κρικεί είτε ωσ
επαναςτατικι, είτε ωσ αντεπαναςτατικι και κατά τθ γνϊμθ μασ αυτι θ “μθχανιςτικι”
αντίλθψθ κρίνεται ωσ αντεπαναςτατικι.

Ο ι. υ. ιρκε ν’ αντικαταςτιςει τον κρθςκευτικό κεό που αποφαςίηει για εμάσ, με τθ μορφι
ενόσ πιο “ακραίου” επιςτθμονικοφ κεοφ που ζχει ιδθ αποφαςίςει για εμάσ. Αντί να μιλάει
για το πόςο μπορεί να επιδράςει ο άνκρωποσ επάνω ςτισ κοινωνίεσ, αφοφ αυτόσ, όχι μόνο
είναι κομμάτι τουσ, αλλά μάλιςτα και ζνα ον με ςυνείδθςθ. Απεναντίασ, όχι μόνο τα πάντα τα
εκλαμβάνει μζςα από ςτακερά, αιτιολογικά, ςυνδεδεμζνα φαινόμενα, αλλά κι ότι αυτά
μάλιςτα είναι εκ των πρότερων κακοριςμζνα και τα υποχρεϊνει να παραμείνουν ωσ ζχουν.
Πτι υπάρχει ζνασ κόςμοσ ςτατικόσ που υπακοφει ςε νόμουσ επαναλαμβανόμενουσ, τισ
εκδθλϊςεισ των οποίων μποροφμε πάντα να τισ προβλζπουμε. Αμαυρϊνοντασ και
παραποιϊντασ και τον υλιςμό, τθ διαλεκτικι, ακόμα και ςτοιχεία του διαλεκτικοφ υλιςμοφ.

Ριρε εκείνα τα κομμάτια από τον υλιςμό, τθ διαλεκτικι και τον διαλεκτικό υλιςμό που δε
ςου ζδιναν ζτοιμεσ απαντιςεισ αλλά τροφι για ςκζψθ και τα ςυγκεκριμενοποίθςε
δογματικά. Οι άνκρωποι που ςυνζβαλλαν ςτον ιςτορικό υλιςμό δεν είναι τόςο χαηοί ϊςτε να
πιςτεφουν ότι θ ιςτορία γράφεται εκ των προτζρων.
Πταν μζχρι εκείνθ τθ ςτιγμι τονιηόταν από κάποιουσ κεωρθτικοφσ ότι «τα πάντα κινοφνται
μζςα ςτον υλικό κόςμο» και ς’ άφθναν μετά να ςκεφτείσ το λογικό, ότι « αυτόσ είναι πάντα
ςε αλλθλεπίδραςθ με τα κομμάτια που τον αποτελοφν, αφοφ ο υλικόσ κόςμοσ δεν είναι
τίποτε άλλο παρά τα ίδια τα υλικά κομμάτια (δθλαδι τα πάντα), που είναι ςε μια μεταξφ
τουσ αλλθλεπίδραςθ». Κάποιοι άλλοι (του ι. υ.) κζλθςαν εντζχνωσ, με όρουσ πολιτικισ ν’
αφιςουν να αιωρείται ότι ο υλικόσ κόςμοσ μζνει ανεπθρζαςτοσ κι ότι τα πάντα κινοφνται ςτο
κόςμο από προδιαγραμμζνουσ, ςτακεροφσ νόμουσ. Οι κεωρθτικοί του ι. υ. και αυτοί που τον
είχαν ςτα χζρια τουσ ωσ ζνα ακόμα εργαλείο, δε κζλθςαν απλά να μιλιςουν για τα
φαινόμενα τθσ κοινωνικισ ηωισ, αλλά να εφαρμόςουν κεωρθτικζσ αρχζσ ςτθν κοινωνία που
όχι μόνο κα μελετοφν τθν ιςτορία τθσ, αλλά και ςτο πωσ κα τθν αλλάξουν.
Πμωσ αυτοί διάλεξαν το δρόμο τθσ πολιτικισ (δεν ζχει ςθμαςία αν αυτι ζχει όπλα ι όχι),
δθλαδι τον δρόμο εκείνο που υπάρχει μόνο θ ςκοπιμότθτα. Ζκρυψαν τθν πραγματικι
ανάλυςθ και τθν αλικεια τθσ και προτίμθςαν ν’ αςχολθκοφν περιςςότερο ςτο πωσ κα ζρκει
θ “μεγάλθ αλλαγι”. Δεν είναι ότι κάποιοι καταβάλλονταν από κακοφσ ςκοποφσ, κάποιοι
μπορεί κιόλασ ναι, αλλά ότι ςτα περιςςότερα λειτουργοφςαν με το ότι «ο ςκοπόσ αγιάηει τα
μζςα». Ζνασ αγϊνασ που τον ενδιαφζρει μόνον ζνασ ςκοπόσ, κάποια ςτιγμι κα ακολουκιςει
και εκείνον το δρόμο που δεν ζχει ςχζςθ με τθν ειλικρίνεια, τθν αξιοπρζπεια και τθν αλικεια.
Πταν ξεχνάσ τθ δφναμθ τθσ δράςθσ και παλεφεισ για τισ μεγάλεσ ιδζεσ, τότε αυτά
ςυμβαίνουν.

106
Ζτςι δθμιουργικθκε και ο οικονομικόσ ντετερμινιςμόσ (δεν υπάρχει μόνον ο φυςικόσ ι ο
οικονομικόσ ντετερμινιςμόσ, αλλά και ο ιςτορικόσ, κοινωνικόσ, τεχνολογικόσ, βιολογικόσ) που
τα πάντα, μα τα πάντα, τα εκλαμβάνει ωσ αντανακλάςεισ τθσ οικονομίασ και τθσ ταξικισ
πάλθσ. Πμωσ, ακόμα και αν δεχτοφμε ότι θ ταξικι πάλθ δεν αναφζρεται με τθ ςτενι
αριςτερι ζννοια, αλλά με τθν επαναςτατικι ευρεία ζννοια, και πάλι δε μποροφμε να μιλάμε
για αντανακλάςεισ, αλλά για επιδράςεισ.

Για εμάσ τα πάντα γφρω μασ ζχουν ςχζςθ με τον υπάρχοντα πόλεμο και όχι μόνο με τθ ςχζςθ
εκμετάλλευςθσ κεφαλαίου-εργαςίασ, όςο ςθμαντικι κι αν είναι. Τα πάντα ζχουν ςχζςθ με
τον κοινωνικοταξικό πόλεμο, που είναι πιο πολυδιάςτατοσ απ’ αυτιν και μόνο τθ ςχζςθ, και
βρίςκεται ςε όλεσ τισ εκφάνςεισ τθσ ηωισ μασ. Σίγουρα θ άρςθ τθσ ςχζςθσ εκμετάλλευςθσ
κεφαλαίου-εργαςίασ είναι ηωτικισ ςθμαςίασ, αλλά δεν είναι θ μόνθ που πρζπει να
καταςτραφεί, αν κζλουμε ν’ απελευκερωκοφμε.

Θ οικονομία, παρόλο που επιδρά ςτα ςυμβαίνοντα και είναι βαςικι και ςθμαντικι, δεν
επθρεάηει τθν κοινωνία μόνο αυτι και ςίγουρα, εάν είναι για κάτι το οποίο πρζπει να μιλάμε,
αυτό είναι θ καταςτροφι τθσ. Θ ανκρϊπινθ κοινωνία είναι πιο πολφπλοκθ κι αυτι βρίςκεται
μζςα ς’ζναν πιο πολφπλοκο κόςμο.

Θ κεωρία του ο. ν. πιςτεφει ότι υπάρχει ςυνολικι κοινωνικι εξζλιξθ κι ότι αυτι μάλιςτα είναι
το αποτζλεςμα τθσ ανάπτυξθσ των παραγωγικϊν δυνάμεων. Καρρείσ οι παραγωγικζσ
δυνάμεισ αναπτφςςονται υπζρ τθσ ανκρωπότθτασ.

H ταξικι πάλθ δεν πρζπει να κακορίηετε τόςο ςε ςχζςθ με τα μζςα παραγωγισ, αφοφ αυτά
είναι πάντα αλλοτριωμζνα (απλά μπορεί να ζχουν διαφορετικι μορφι το κακζνα), αλλά ςε
ςχζςθ με τον όλο πολιτιςμό και τισ κοινωνικζσ ςυνκικεσ (πχ παραγωγικζσ ςχζςεισ), τισ
ςυνειδιςεισ των επαναςτατϊν-καταπιεςμζνων και τθσ άρχουςασ τάξθσ. Πχι φυςικά κάτω
από το πρίςμα του ιδεαλιςμοφ, αλλά ςε ςχζςθ με το πωσ αυτζσ αλλθλοεπθρεάηονται με τον
υλικό κόςμο.

Ενόσ πολιτιςμοφ-υλικοφ κόςμου που ςυμπεριλαμβάνει και τθν τεχνολογία. Πμωσ, όχι ωσ κάτι
ουδζτερο ι ωσ κάτι επαναςτατικό που κ’ αλλάξει τθν οικονομικι και κοινωνικι παραγωγι
των κοινωνιϊν με αποτζλεςμα ν’ αρχίςουν να λαμβάνουν επαναςτατικζσ διεργαςίεσ, αλλά
ωσ ζνα κομμάτι που κι αυτό φζρει τθ ςαπίλα του πολιτιςμοφ. Δεν υπάρχουν επιςτθμονικζσ-
τεχνολογικζσ επαναςτάςεισ που λειτουργοφν ωσ νομοτελειακά ςτάδια τθσ ανκρϊπινθσ
ιςτορίασ, που μασ πθγαίνουν από καλζσ ςε καλφτερεσ κοινωνίεσ και απ’ αυτζσ ςτθν ουτοπία.

Επιπλζον, τα “πράγματα” τθσ ανκρϊπινθσ κοινωνίασ δε δρουν απλά ςτον άνκρωπο, αλλά
αλλθλεπιδροφν μεταξφ μαηί του (όχι ωσ ζνα ον πακθτικό, αλλά με βοφλθςθ και επιλογζσ). Ο
άνκρωποσ όταν γεννιζται ζρχεται ςε ςυνκικεσ ιδθ διαμορφωμζνεσ, αλλά αυτζσ οι ςυνκικεσ
και δεν είναι ςτακερζσ και ο άνκρωποσ μπορεί να επιδράςει ς’ αυτζσ. Μπορεί θ φλθ να

107
προχπάρχει τθσ ςκζψθσ, αλλά αυτό δε ςθμαίνει ότι θ ςυνείδθςθ δθμιουργείται πακθτικά
από τον υλικό κόςμο, αλλά ενεργθτικά ςε ςχζςθ μ’αυτόν, αφοφ θ ςυνείδθςθ και
επθρεάηεται, αλλά και επθρεάηει. Ζτςι, όταν γεννιόμαςτε ς’ αυτό το διαμορφωμζνο
περιβάλλον που μασ διαμορφϊνει, πρζπει να καταλάβουμε ότι ζχουμε δφναμθ και
ςυνείδθςθ και ότι μποροφμε όχι μόνο απλά να επιδροφμε, αλλά και ότι μποροφμε να
αλλάηουμε τα πράγματα. Να τ’ αλλάηουμε και όχι να περιμζνουμε τισ υλικζσ ςυνκικεσ να
φτάνουν ςε μια νομοτζλεια, που επειδι όντωσ μπορεί να υπάρχει κάπου, δε ςθμαίνει ότι
αυτι κ’ αλλάξει τα πράγματα. Ζτςι ο άνκρωποσ δεν είναι καταδικαςμζνοσ ςε καμία μοίρα
του και πεπρωμζνο. Ο άνκρωποσ πρζπει ο ίδιοσ να φτιάχνει τθ ηωι του και όχι να του τθν
πλάκει το ςφςτθμα, οι νομοτζλειεσ, θ μοίρα ι οτιδιποτε άλλο. Πμωσ, επειδι ο άνκρωποσ
πρζπει να φτιάχνει ο ίδιοσ τθ ηωι του, δε ςθμαίνει ότι και θ ηωι του εξαρτάται μόνον απ’
αυτόν, αφοφ ςτθ διαμόρφωςθ των ηωϊν μασ παίηουν ρόλο πολλοί παράγοντεσ . Δεν υπάρχει
κάποιοσ ρυκμιςτισ του κόςμου, όλοι είμαςτε ςυνεργάτεσ του.

Ο ιςτορικόσ υλιςμόσ πιςτεφει ότι οι παραγωγικζσ δυνάμεισ εξελίςςονται προοδευτικά και ότι
ο κόςμοσ ςυνεχϊσ καλυτερεφει. Μπορεί να υπάρχουν κάποια φαινομενικά κετικά, αλλά και
τ’ αρνθτικά είναι πάρα πολλά. Ζτςι κι αλλιϊσ, πολλά από τα φαινομενικά κετικά κρφβουν
μζςα τουσ και το αρνθτικό. Ακόμα κι αν κάποια πράγματα αυτοφ του πολιτιςμοφ δε φαίνεται
να τον εξυπθρετοφν, δθμιουργικθκαν ςε ςχζςθ μ’ αυτόν, γι’ αυτό όλα κα πρζπει να τα
επανεξετάςουμε.

Θ τεχνολογία είναι κομμάτι του πολιτιςμοφ και οι παραγωγικζσ ςχζςεισ δε κ’ αλλάξουν προσ
μια απελευκερωτικι κατεφκυνςθ εξαιτίασ αυτισ, οφτε εξαιτίασ του οικονομικοφ ςυςτιματοσ
που βριςκόμαςτε εκείνθ τθ ςτιγμι. Μπορεί ανάλογα με τθ φάςθ που βρίςκεται το
οικονομικό ςφςτθμα και οι παραγωγικζσ ςχζςεισ να υπάρχουν εξελίξεισ και διεργαςίεσ, αλλά
ςθμαςία ζχει ότι πάλι κα παραμείνουμε μζςα ςε ταξικζσ κοινωνίεσ. Ζτςι, ςθμαςία ζχει θ
επαναςτατικι δράςθ που κ’ αναπτφξουμε για να φφγουμε από τισ όποιεσ καταςτάςεισ.

Δεν μποροφμε να μιλάμε για πρόοδο των παραγωγικϊν δυνάμεων-μζςων-ςχζςεων, αλλά

απλά για μια άλλθ διαφορετικότθτα που υπάρχει τθν κάκε εποχι. Κακετί μασ επθρεάηει, δεν
υπάρχει κάτι μόνο ςυγκεκριμζνο. Επαναςτατοφμε ςε όλα τα πεδία δράςθσ τθσ ηωισ μασ.

Δεν πιςτεφουμε ότι ο πολιτιςμόσ και οι ταξικζσ κοινωνίεσ αναπτφςςονται με μια γραμμικι (ι
μια οποιαδιποτε άλλθ) πρόοδο για τθν καλυτζρευςθ τθσ ηωισ του ανκρϊπου. Δθλαδι ότι
από τότε που ςτθν νεολικικι εποχι ιρκαν οι πρϊτεσ ταξικζσ αντικζςεισ και από κει ςτθν
δουλοκτθτικι κι ζπειτα ςτθν φεουδαρχικι κοινωνία, μζχρι ςιμερα ςτον καπιταλιςμό,
υπάρχει μια ςυνολικι πρόοδοσ. Απλά τα ςυςτιματα αλλάηουν μορφι. Ο πολιτιςμόσ, όςο
περνάει ο καιρόσ, όλο και πιο πολφ ςε αλλοτριϊνει κι από τθν άλλθ οι αγϊνεσ, όςο
υπάρχουν, τόςο πιο πολφ ςε εξελίςςουν.
Κάποιοι λζνε ότι ςε κάκε οικονομικό ςφςτθμα (πχ καπιταλιςμόσ) υπάρχουν
ςκαμπανεβάςματα ςτθν ποιότθτα τθσ ηωισ του ανκρϊπου κι ότι το κάκε επόμενο ςφςτθμα
108
είναι καλφτερο από το προθγοφμενο.
Για εμάσ μπορεί αυτά τα οικονομικά ςυςτιματα να είναι υπαρκτά, αλλά τα κεωροφμε
κομμάτια του ίδιου πολιτιςμοφ. Για εμάσ τα ανοδικά ι πτωτικά ςτοιχεία μζςα ςτθ ηωι του
ανκρϊπου και τα όποια ςκαμπανεβάςματα που υπάρχουν μζςα ςε μια κοινωνία, δε
βρίςκονται μόνο μζςα ς’ζνα οικονομικό ςφςτθμα με τθν δικαιολογία ότι «μόνο μζςα εκεί
μποροφν να υπάρξουν, αφοφ το κάκε ςφςτθμα είναι προοδευτικό ςε ςχζςθ με το
προθγοφμενο». Για εμάσ υπάρχει μόνο ζνασ πολιτιςμόσ και τα όποια ςυςτιματα υπάρχουν
τον εξυπθρετοφν. Άρα, δεν πορευόμαςτε προοδευτικά και τα όποια ςκαμπανεβάςματα δεν
τα εκλαμβάνουμε μόνο μζςα ςε μια χρονικι περίοδο ενόσ κοινωνικοφ-οικονομικοφ-
πολιτικοφ ςυςτιματοσ, αλλά υπάρχουν πάντα μζςα ςτον πολιτιςμό (τα ςκαμπανεβάςματα
ζχουν ςχζςθ με τθν τακτικι και τθ ςτρατθγικι του εχκροφ, με τουσ αγϊνεσ μασ, με τθ μορφι
που παίρνει ο πολιτιςμόσ τθν κάκε εποχι, αλλά και με τισ ιδιαιτερότθτεσ του οικονομικοφ
ςυςτιματοσ τθσ κάκε εποχισ που αυτό φζρει).

Ο κόςμοσ αλλάηει και ς’ αυτό ςυμβάλλουν διάφορα πράγματα.

Τα εμπόδια που υπάρχουν ςε κάκε κοινωνία και θ προςπάκεια ξεπζραςθσ τουσ.
Οι κατακτιςεισ και οι δυνατότθτεσ του ανκρϊπου (αυτό περιςςότερο ςυνζβαινε ςτισ
πρωτόγονεσ κοινωνίεσ, αφοφ εδϊ τα περιςςότερα γίνονται ςε ςχζςθ με τον πολιτιςμό).
Oι παραγωγικζσ ςχζςεισ τθν κάκε χρονικι περίοδο.
Το περιεχόμενο και θ μορφι τθσ ταξικισ πάλθσ τθν κάκε εποχι.
Θ επαναςτατικι ςυνείδθςθ, θ απάκεια και θ αλλοτρίωςθ των ανκρϊπων.
Το περιεχόμενο, οι ιττεσ και οι νίκεσ του αγϊνα των καταπιεςμζνων και τθσ άρχουςα τάξθσ.
Το πωσ παγιϊνεται ο πολιτιςμόσ και τι κάκε φορά φζρει αυτόσ. Μθν ξεχνάμε οι κοινωνικζσ
ςυνκικεσ διαμορφϊνονται περιςςότερο από τον πολιτιςμό που είναι ανεξζλεγκτοσ, παρά
από τουσ καταπιεςμζνουσ και τθν άρχουςα τάξθ, αφοφ αυτόσ καταφζρνει και μασ καταπίνει.
Ο υλικόσ κόςμοσ (και ο κοινωνικόσ και γενικά ο φυςικόσ) ςτο πωσ επθρεάηει και επθρεάηεται.
Πλθ θ ςφνκεςθ των πάντων γφρω μασ και όλων αυτϊν με το απρόβλεπτο που μπορεί να
ςυμβεί είναι μερικά απ’ αυτά.

Οι αγϊνεσ μασ εξελίςςουν τουσ αγϊνεσ μασ και οι αγϊνεσ τουσ εξελίςςουν τουσ δικοφσ τουσ
αγϊνεσ.

Οφτε θ ιςτορία είναι δεδομζνθ από πριν, οφτε θ φφςθ κινείται κάπου ςυγκεκριμζνα. Ο
κόςμοσ δεν κατευκφνεται οφτε ςε ευκεία, οφτε ςε κυκλικι γραμμι, οφτε ακολουκεί κάποιουσ
ςυγκεκριμζνουσ νόμουσ. Είναι ςυνδυαςμόσ διαφόρων πραγμάτων, που δεν τον κάνει οφτε
προβλζψιμο και οφτε να ακολουκεί ςυγκεκριμζνθ διαδρομι με προςδιοριςμζνθ μορφι.
Αυτό ςυμβαίνει είτε θ κίνθςθ των πραγμάτων είναι καταςτροφικι για τον άνκρωπο και τον
κόςμο, είτε είναι επαναςτατικι.
Πςον αφορά τϊρα τθν ιςτορία, τθν μελετάμε, αλλά δεν ζχει πάντα δίκαιο. Αφοφ από τθ μια
οφτε πάντα τα πράγματα γίνονται όπωσ κα ζπρεπε να είχαν γίνει και από τθν άλλθ, πολλζσ

109
φορζσ, θ ιςτορία γράφεται και κακορίηεται από τουσ ιςχυροφσ. Οφτε «όλα εδϊ
πλθρϊνονται». Σίγουρα, αν είναι να πλθρωκεί κάτι , κα πλθρωκεί ςε αυτόν τον κόςμο, αλλά
δε ςθμαίνει, όμωσ, ότι και ςίγουρα κα πλθρωκεί. Γιατί αν ςυνζβαινε αυτό, τότε κα είχαμε και
πολλά πτϊματα καπιταλιςτϊν.
Θ ιςτορία δεν είναι μόνο παρελκόν. Πλοι μασ λζνε για τθν ιςτορία, αλλά δε μασ λζνε από
ποια οπτικι τθν βλζπουν και τι αυτοί εξυπθρετοφν. Κοιτάηουν τθν ιςτορία όπωσ αυτι ζχει ι
τθν εξθγοφν κατά το δοκοφν; Ρωσ τθν εκλαμβάνουν, πωσ τθσ μεταβιβάηουν; Από που είναι οι
πθγζσ τουσ; Μιπωσ είναι μόνο από μια πλευρά, μιπωσ οι πθγζσ τουσ είναι οι κακεςτωτικζσ
φυλλάδεσ;

Πςο ηοφμε μζςα ςτον πολιτιςμό και τισ ταξικζσ κοινωνίεσ είναι ανόθτο να μιλάμε για μια
γενικι πρόοδο. Είναι θ μεγαλφτερθ αςζβεια ςτουσ εαυτοφσ μασ και ςτουσ χιλιάδεσ
ανκρϊπουσ που ζηθςαν μζςα ςε άκλιεσ ςυνκικεσ, που πόνεςαν, που φυλακιςτικαν, που
δολοφονθκικαν από τθν κυρίαρχθ τάξθ. Αυτά ςυνεχίηουν να υπάρχουν ακόμα και ςιμερα
και κάποιοι μιλοφν για πρόοδο.
Κάποιοι λζνε είναι καλφτερα τϊρα απ’ ότι πριν. Πμωσ, βλζπουμε ςιμερα πωσ υπάρχει
περιςςότερο άγχοσ και νεφρωςθ, περιςςότερθ ρφπανςθ τθσ φφςθσ και πνευματικι φκορά.
Μπορεί να ζφυγε πχ θ πανοφκλα και να αυξικθκε το όριο ηωισ, όμωσ πχ ιρκε θ κατάκλιψθ
και ο καρκίνοσ. Ζτςι, δε κα μποφμε ςτθ διαδικαςία να ποφμε πότε υπιρχαν τα περιςςότερα
κακά, αφοφ αυτά και τότε υπιρχαν και τϊρα υπάρχουν. Είναι ντροπι να μιλάμε για το πότε
ζνιωκε ο κόςμοσ τον περιςςότερο πόνο. Είναι ντροπι να μετράμε για το πότε υπιρχε
περιςςότερθ δυςτυχία και το πότε ο άνκρωποσ κουραηόταν ςωματικά πιο πολφ. Καρρείσ
μπορεί να υπάρξει μζτρο ςφγκριςθσ, καρρείσ οι καταςτάςεισ είναι ξζχωρεσ από τισ εποχζσ
που γινικαν. Αν κάτι αλλάηει κετικά, είναι γιατί οι ςυνκικεσ αλλάηουν, γιατί οι αγϊνεσ
κερδίηουν πράγματα και όχι γιατί τα ςυςτιματα γίνονται καλφτερα, αφοφ αυτά, αυτό που
ςου ςερβίρουν είναι ο κάνατοσ.

Θ εξζλιξθ τουσ είναι θ εξζλιξθ των φυλακϊν, τθσ καταςτολισ, του ελζγχου, τθσ
παρακολοφκθςθσ, τθσ παράνοιασ, του αίματοσ, τθσ δυςτυχίασ, τθσ εκπαίδευςθσ που ςε κάνει
ρομπότ, τθσ εξουςίασ και τθσ εκμετάλλευςθσ.
Κάποιοι κα πουν ότι καλυτζρεψαν οι παραγωγικζσ ςχζςεισ, λεσ και οι παραγωγικζσ δυνάμεισ
και τα μζςα παραγωγισ υπάρχουν για τθν πρόοδο του ανκρϊπου και δεν αναπτφςςονται
προσ όφελοσ του κεφαλαίου. Λεσ και οι παραγωγικζσ ςχζςεισ είναι ξεκομμζνεσ από τθν
κοινωνία και μποροφν να καταφζρνουν να μθν είναι βουτθγμζνεσ ςτο βοφρκο του όλου
υπάρχοντοσ. Λζνε παλιά ιςουν περιςςότερο ςκλαβωμζνοσ, ενϊ τϊρα περιςςότερο
ελεφκεροσ, ζχοντασ και το δικαίωμα επιλογισ για διάφορα κζματα που αφοροφν τθ ηωι ςου.
Μόνο που τϊρα θ ςκλαβιά ςου είναι πιο οργανωμζνθ, θ ελευκερία ςου είναι φαινομενικι, οι
επιλογζσ ςου είναι ανάμεςα από τισ επιλογζσ που ςου δίνουν αυτοί και θ μικρι ςου φυλακι
δεν είναι μόνο θ μιςκωτι δουλειά, αλλά όλθ ςου θ ηωι, αφοφ οι ρόλοι, ο καταμεριςμόσ και θ
αλλοτρίωςθ βρίςκονται παντοφ. Ππωσ είπαμε, θ υποδοφλωςθ ςου απλά αλλάηει μορφι.

110
Μπορεί θ επαναςτατικι κεϊρθςθ να εμπλουτίηεται ςυνεχϊσ και να είναι εξελίξιμθ, αλλά
αυτό δε ςθμαίνει ότι οι κοινωνίεσ, ςυνολικά, πθγαίνουν ςυνεχϊσ ςε καλφτερεσ καταςτάςεισ.

Το κάκε οικονομικό ςφςτθμα ζχει τισ αντικζςεισ του, αυτό δε ςθμαίνει όμωσ ότι και μόνο,
λόγω αυτϊν κα καταρρεφςει. Απλά όταν αυτζσ τισ αντιλαμβανόμαςτε, τότε μπορεί να
ςυμβάλλουν ςε πιο επαναςτατικζσ διαδικαςίεσ και όταν δεν ζχουμε επίγνωςθ αυτϊν, αυτζσ
όχι μόνο δε βοθκοφν, αλλά γίνονται ο κάνατοσ μασ. Οι αγϊνεσ πάντα κα υπάρχουν και αυτοί
πάντα κα προςφζρουν. Πμωσ, αυτό δε ςθμαίνει ότι ςίγουρα κα πάμε και ςε καλφτερεσ
κοινωνίεσ και μάλιςτα μζςα από νομοτζλειεσ, αλλά το μόνο ςίγουρο είναι ότι δε γίνεται να
πάμε ς’ αυτζσ χωρίσ αγϊνα.

Yπάρχει εκείνο το γνωςτό που λζει ότι «όταν οι παραγωγικζσ δυνάμεισ δεν μποροφν
ν’αναπτυχκοφν, οι παραγωγικζσ ςχζςεισ πρζπει ν’ αλλάξουν». Αυτοί που το λζνε αυτό
πιςτεφουν ότι μζχρι τθ ςτιγμι που οι παραγωγικζσ δυνάμεισ ςταματοφν να “αναπτφςςονται”,
αυτζσ αναπτφςςονταν προσ μια προοδευτικι κατεφκυνςθ για τον άνκρωπο και όχι ότι απλά
αυτζσ άλλαηαν. Μπορεί να άλλαηαν, αλλά αυτό δε ςθμαίνει ότι καλυτζρευαν και τθ ηωι του
ανκρϊπου. Απλά άλλαηε θ μορφι εξουςίασ και οι παραγωγικζσ ςχζςεισ τθσ εκμετάλλευςθσ.
Ρωσ κιόλασ κα μποροφςε να ιταν διαφορετικά, αφοφ οφτε τα μζςα παραγωγισ εξελίςςονται
προοδευτικά, αλλά οφτε τα πάντα γφρω μασ, όπωσ νομίηουν κάποιοι, κατευκφνονται προσ
μια ευκεία προοδευτικι κατεφκυνςθ. Το υπάρχον δεν μπορεί να προςφζρει τίποτα
πραγματικά ςτον άνκρωπο. Ζτςι, το μόνο που πρζπει να κάνουμε είναι ν’ αλλάξουμε ριηικά
τα πράγματα και να παλζψουμε για τθν αλλαγι του όλου υπάρχοντοσ.

Δεν μπορείσ να δεισ ξζχωρα τα μζςα εργαςίασ, τα μζςα παραγωγισ, τθν εργατικι δφναμθ και
τισ ςχζςεισ παραγωγισ και οφτε όλα αυτά ξζχωρα από τθν υπόλοιπθ κοινωνία. Δεν ζρχεται
κάποια ςτιγμι που ςταματά θ πρόοδοσ πχ ςτισ παραγωγικζσ δυνάμεισ, αφοφ αυτζσ πάνε
χζρι- χζρι μαηί με όλα τα υπόλοιπα. Ρρζπει να κατανοιςουμε ότι δεν γίνεται ξαφνικά, κάποια
ςτιγμι μια ςφγκρουςθ, αλλά μονίμωσ, ςυνεχϊσ υπάρχει μια τζτοια ςχζςθ ςφγκρουςθσ.
Μια ςχζςθ που κα τθ δεισ ι ωσ μια “ανάπτυξθ” τθσ τεχνολογίασ, δθλαδι ανάπτυξθ γι’ αυτοφσ
και κάνατοσ για τουσ καταπιεςμζνουσ , δθλαδι ωσ μια ςχζςθ αντίκεςθσ, ι κα πεισ το ίδιο
πράγμα λίγο διαφορετικά, ότι αφοφ θ τεχνολογία είναι κάνατοσ και ςου προςφζρει κάνατο,
άρα υπάρχει και μια ςχζςθ ςφγκλιςθσ μεταξφ αυτισ και των παραγωγικϊν-κοινωνικϊν
ςχζςεων. Ζτςι, όπωσ όλα αυτά μαηί ςε καταςτρζφουν, ζτςι κι εμείσ πρζπει όλα να τα
καταςτρζψουμε και να τ’αλλάξουμε.

Δθλαδι κάποιοι τί μασ προτείνουν, να υποςτθρίηουμε τον καπιταλιςμό όςο αναπτφςςει τισ
παραγωγικζσ του δυνάμεισ; Το να το πιςτεφουν αυτό οι καπιταλιςτζσ μασ φαίνεται λογικό,
αλλά το να το υιοκετοφν και άλλοι που υποτίκεται ενδιαφζρονται για τθν επανάςταςθ, μασ
φαίνεται τραγικό. Ο καπιταλιςμόσ δεν ςταματά κάποια ςτιγμι τθν ανάπτυξθ των
παραγωγικϊν δυνάμεων, αλλά ςυμβάλλει ςυνεχϊσ ςτθν ανάπτυξθ αυτϊν προσ μια
υποδουλωτικι κατεφκυνςθ.
111
Ωσ αναρχικοί αντιλαμβανόμαςτε ότι θ οικονομία και οι ςχζςεισ παραγωγισ επθρεάηουν ςτθν
διαμόρφωςθ τθσ κοινωνίασ. Πμωσ, δεν μπορεί να υπάρξει πρόοδοσ τθσ οικονομίασ, παρά θ
καταςτροφι τθσ και φυςικά, οφτε εξθγοφμε όλα τα κοινωνικά φαινόμενα με νομοτζλειεσ και
με μόνο γνϊμονα τισ παραγωγικζσ ςχζςεισ .

Εναντιωνόμαςτε ςε όςουσ δεν άςκθςαν κρθτικι ςτθν τεχνολογία. Δεν μποροφμε να μιλάμε
για ανάπτυξθ των παραγωγικϊν δυνάμεων, αφοφ αυτζσ κακορίηονται και από τθν τεχνολογία
μζςα ςτισ ταξικζσ κοινωνίεσ. Θ τεχνολογία δεν είναι ζνα εργαλείο, οφτε ζνα μθχάνθμα, οφτε
μια επαναςτατικι (πχ ιατρικι) ςκζψθ, αλλά ζνα ολοκλθρωτικό ςφςτθμα τεχνικϊν,
μθχανθμάτων, ανκρϊπων και ειδικά ςχεδιαςμζνων υλικϊν ζτοιμα να αναπαράγουν όλο τον
ςάπιο πολιτιςμό.

Θ τεχνολογία δε μασ εξελίςςει. Αν όλοι οι άνκρωποι είχαμε όλο τον πλοφτο του κόςμου ςτα
χζρια μασ, κα απελευκερωνόμαςταν από τθν εργαςία και κα είχαμε ελεφκερο, δθμιουργικό
χρόνο ςτθ ηωι μασ. Θ εμπειρία του ανκρϊπου όλα αυτά τα χρόνια κα βοθκοφςε προσ αυτιν
τθν απελευκερωτικι και δθμιουργικι κατεφκυνςθ (πχ κα υπιρχε μια πραγματικι εξζλιξθ των
πραγμάτων και όχι θ τεχνολογία που εξυπθρετεί τθν εξουςία).

Δεν υπάρχει κάποια μοναδικι αιτιότθτα που μασ πάει μπροςτά, παρά μόνο θ ουτοπία.

Δεν πιςτεφουμε ότι θ αντίδραςθ ενάντια ςτθν καταπίεςθ ζχει ςχζςθ με το αν είςαι αγρότθσ,
εργάτθσ γθσ ι βιομθχανικόσ προλετάριοσ, αφοφ φτάνει μόνο που είςαι καταπιεςμζνοσ και
ςυνειδθτόσ . Δεν πιςτεφουμε ότι οι εξεγζρςεισ για να ξεςπάςουν χρειάηονται τθν απόλυτθ
εξακλίωςθ ι “ανεπτυγμζνεσ”, αςτικζσ-βιομθχανικζσ χϊρεσ (οφτωσ ι άλλωσ τα πάντα είναι
αςτικοποιθμζνα και βρωμάνε πολιτιςμό). Σίγουρα, θ καρδιά των γεγονότων είναι ςτισ
μθτροπόλεισ και γι’αυτό κι εμείσ δε λείπουμε απ’ αυτζσ.

112
 ΖΩΑ, ΦΤΣΑ, ΦΤ΢Η

Τα προβλιματα που υπάρχουν ςτθν κοινωνία λφνονται οργανωμζνα και ςυλλογικά, ζχοντασ
όμωσ, ωσ απαραίτθτθ προχπόκεςθ ότι και ςτθν προςωπικι ςου ηωι είςαι ζνασ επαναςτάτθσ.

Το ηιτθμα τθσ λεθλαςίασ τθσ φφςθσ δεν μπορεί να λυκεί από μόνο του, μεμονωμζνα απ’ όλα
τ’ άλλα και επικεντρϊνοντασ μόνο ς’ αυτό. Λφνεται μόνο εάν χτυπιςεισ το καπιταλιςτικό
ςφςτθμα ςτισ ρίηεσ του και τθν ουςία του. Αυτό δε ςθμαίνει ότι περιμζνω να πζςει το
ςφςτθμα για ν’αλλάξουν τα πράγματα, αλλά πολεμϊ τϊρα για να το ρίξω.

Για παράδειγμα, για να χτυπιςεισ το φαςιςμό (ειδικό) πρζπει να χτυπιςεισ τθν κεφαλι-το
κεφάλαιο (γενικό), αλλά κζλει και κακθμερινό αντιφαςιςτικό αγϊνα. Πχι μόνο γιατί
χτυπϊντασ το “ειδικό” (πχ φαςιςμό) μπορείσ να δθμιουργιςεισ ριγματα ςτισ κολϊνεσ τθσ
κεφαλισ (κεφαλαίου) και να πζςει πιο εφκολα, αλλά και γιατί, ο φαςιςμόσ χτυπιζται
κακθμερινά και ςτουσ δρόμουσ (αφοφ αυτόσ είναι διάχυτοσ μζςα ςτθν κοινωνία). Για τθν
ακρίβεια, αυτόσ ο αγϊνασ πρζπει να είναι διπλόσ και να γίνεται και ςτα δυο μζτωπα.

Πμωσ, όταν μιλάμε για τθν ιςοπζδωςθ τθσ φφςθσ και των ηϊων, μιλάμε για κάτι πιο κακαρά
ταξικό και ςίγουρα το κζμα αυτό δεν ζχει να κάνει με ηθτιματα κοινωνικισ ευαιςκθςίασ.
Αυτό, φυςικά, δε ςθμαίνει ότι οι δράςεισ μασ πρζπει ν’ αναφζρονται μόνο ςτο κεφάλαιο και
ν’ αφινουμε ζξω το κζμα τθσ υπεράςπιςθσ τθσ φφςθσ, αλλά απεναντίασ, να μιλάμε για ολικι
απελευκζρωςθ, βάηοντασ το όμωσ ςε ταξικό επίπεδο (με τθν ευρφτερθ και πραγματικι
ζννοια του όρου).

Ζτςι, θ επαναςτατικι μασ δράςθ δεν ζχει να κάνει με το να προςτατεφουμε τα ηϊα και τθ
φφςθ (που ςε προςωπικό επίπεδο κα το κάνουμε), αλλά να εναντιωκοφμε ωσ
καταπιεςμζνοι-επαναςτάτεσ ενάντια ςτθν άρχουςα τάξθ. Πχι μόνο ν’ αλλάξουν οι
παραγωγικζσ ςχζςεισ, αλλά να επιτεκοφμε ςε όλο το υπάρχον. Άρα, βλζπουμε ότι ο αγϊνασ
μασ πρζπει να είναι ενάντια ςτο κράτοσ, ςτο κεφάλαιο και ςε όλο το υπάρχον, εάν κζλουμε
να μιλάμε για επαναςτατικι δράςθ και όχι να μασ νοιάηει το πωσ κα προςτατζψουμε το
περιβάλλον, τθ ςτιγμι που το κράτοσ το καταςτρζφει. Θ δράςθ μασ δεν πρζπει να γίνεται
μόνο μια φορά, όταν πάει κάτι κακό να ςυμβεί, ι να αντιςτεκόμαςτε μόνον όταν μολφνουν
τθ φφςθ, μζνοντασ πάντα ςε μια αμυντικι ςτάςθ. Το κζμα είναι να ςυγκρουόμαςτε
κακθμερινά ςε ότι ζχει να κάνει ςχζςθ με το κράτοσ, το κεφάλαιο και όλο το υπάρχον, εάν
κζλουμε να μιλάμε για επικετικι δράςθ.

Ο καπιταλιςμόσ κζλει χριμα, εκμεταλλεφοντασ το κακετί.

Ο άνκρωποσ δθμιουργεί τα προβλιματα ςτα ηϊα, ς’ αυτόν κι εμείσ κα πρζπει να

ςτοχεφςουμε. Το να προςτατεφουμε απλά τα ηϊα και ν’ αφινουμε αυτόν που δθμιουργεί το

113
πρόβλθμα είναι τραγικό. Αυτοί που νομίηουν ότι με τθν αλλαγι τθσ διατροφισ τουσ κ’
αλλάξει το πρόβλθμα και όχι με τθν εναντίωςθ τουσ ςτο κράτοσ-κεφάλαιο-υπάρχον, ζχουν
τρομερι άγνοια κινδφνου.
Ο αγϊνασ μασ είναι ταξικόσ και όχι «δεν τρϊω κρζασ».
Αυτό κζλουν οι “από πάνω”. Να κάνεισ κάτι μόνο ατομικά και όχι ςυλλογικά, αποςκοπϊντασ
ςτο ςυναίςκθμα και όχι ςτθν λογικι. Για να ςωκοφν τα ηϊα (από εμάσ), πρζπει πρϊτα να
ςωκεί ο άνκρωποσ, αλλά αυτό δε ςθμαίνει ότι ςτθ διαδρομι μου αυτιν αδιαφορϊ ι
εκμεταλλεφομαι τα ηϊα.

Θ δράςθ μου δεν είναι μια δράςθ ςυμπόνιασ-ηωοφιλίασ-ανκρωπιςτικι με χριςτιανικά

χαρακτθριςτικά, αλλά είναι μια δράςθ που πρωτίςτωσ ζχει κατανοιςει ότι θ παραγωγι αξίασ
ζχει μετατρζψει τα πάντα ςε εμπόρευμα.

Το να κάνεισ ακτιβιςτικζσ δράςεισ αυκορμθτιςμοφ και ςυναιςκθματιςμοφ και το να τονίηεισ

ότι είναι ηιτθμα θκικισ, χάνεται το επίπεδο ςυηιτθςθσ, αφοφ τθν ίδια ςτιγμι ο καπιταλιςμόσ
εκμεταλλεφεται τα πάντα κι εςφ απλά δεν το καταλαβαίνεισ.

Πχι, θ εκμετάλλευςθ του ανκρϊπου δεν είναι πιο ςθμαντικι από τθν εκμετάλλευςθ των
ηϊων, αλλά ς’ αυτιν πρζπει να επικεντρωκοφμε για να ςταματιςει να υπάρχει και θ άλλθ.
Ζτςι, οποιαδιποτε δράςθ για τα ηϊα ασ γίνει, αλλά αυτι να είναι ζνα ςυνδυαςτικό κομμάτι,
ζνα μζροσ απ’ όλθ τθν επίκεςθ μασ ςτθν κυριαρχία και όχι μια αποκομμζνθ δράςθ.

Το να μθν τρωσ κρζασ, επειδι ζχεισ τθ φριχτι εικόνα τθσ ςφαγισ, δεν αποςκοπεί κάπου.
Ρρζπει να ςτοχεφεισ ςτο γιατί γίνεται αυτό και τότε μόνο κα ςταματιςεισ αυτι τθν εικόνα.
Τθν κακοποίθςθ δε κα τθ ςταματιςεισ, εάν δε φασ και εμποδίςεισ μια φορά τον χαςάπθ,
αλλά να ψάξεισ τα αίτια και να εναντιωκείσ ςτισ ςχζςεισ ιδιοκτθςίασ που προκαλοφν αυτι
τθν φριχτι εικόνα. Ζτςι, ςτο ςυγκεκριμζνο κζμα, θ πραγματικι βαρβαρότθτα δεν είναι ο
ςφαγζασ, αλλά οι αιτίεσ που το γεννοφν.

Τίποτα δεν πρζπει να είναι εμπόρευμα.

Με το να μθν τρωσ κρζασ, όχι μόνο δε ςταματάσ τθν εκμετάλλευςθ που υφίςτανται τα ηϊα,
αλλά οφτε και μπορείσ να χτυπιςεισ οικονομικά τουσ πλουτοκράτεσ. Τα vegan προϊόντα που
ςου προςφζρουν μυρίηουν κάνατο. Ζναν κάνατο το ίδιο ακραίο, αλλά πιο φπουλο κι αυτό
μπορεί να τον κάνει ακόμα πιο οδυνθρό. Τα vegan προϊόντα ςυνειςφζρουν κι αυτά ςτθν
εξόντωςθ των ηϊων, των ανκρϊπων και τθσ φφςθσ. Αυτό δε ςυμβαίνει επειδι τα προϊόντα
είναι vegan, αλλά γιατί αυτό ςυμβαίνει με το κάκε εμπόρευμα, αφοφ ζτςι κινείται ο
καπιταλιςτικόσ τρόποσ παραγωγισ. Ο καπιταλιςμόσ κζλει τα πάντα να τα κάνει εμπόρευμα,
κζλει να ζχει κζρδοσ και μπροσ ς’ αυτά κα ιςοπεδϊςει τα πάντα.
Δεν κα μείνουμε μόνο ςτο ότι τα vegan προϊόντα μπορεί να είναι κι αυτά επεξεργαςμζνα και
ανκυγιεινά και να περιβάλλονται από κάποιο πλαςτικό που είναι επιβλαβι για τον άνκρωπο

114
και για τθ φφςθ, αλλά ςτο ότι ο καπιταλιςμόσ, είτε κζλει να πάρει πετρζλαιο (πχ για τα
πλαςτικά), είτε κζλει να εξορίςει από τθ γθ πρϊτεσ φλεσ, είτε μιλάμε για οτιδιποτε άλλο, κα
το κάνει με τον πιο καταςτροφικό τρόπο για τθ φφςθ και τα ηϊα και πάντα κα χφνεται αίμα
εργατϊν για τουσ όποιουσ ςκοποφσ του.

Πμωσ το ςφςτθμα είναι πάντα εδϊ, να ςου ςερβίρει διαφόρων ειδϊν πιάτα επάνω ςτο
τραπζηι ςου, από τα πιο ςυντθρθτικά μζχρι και τα πιο εναλλακτικά. Σ’ αφινει να διαλζξεισ
ανάμεςα από διάφορα ςκατά, το λιγότερο ςκατό και να νομίηεισ ότι επαναςτάτθςεσ .

Ζτςι, δε κα γίνεισ δεξιόσ, αλλά κα γίνεισ αριςτερόσ. Δε κ’ αςχολθκείσ με τισ πιο δογματικζσ
κρθςκείεσ, αλλά με τισ πιο new age κρθςκείεσ (ςτθν ουςία είναι οι “αρχαίεσ”, απλά πιο
εκςυγχρονιςμζνεσ). Κα γίνεισ vegan-vegetarian γιατί ςου πζφτουν πολφ brutal οι ςφαγζσ και
οι γοφνεσ και όχι θ ςφαγι που προκαλεί ο ίδιοσ ο καπιταλιςμόσ. Θ δυςτυχία και ο πόνοσ
υπάρχουν. Υπάρχουν και τισ ςτιγμζσ που δε τα βλζπεισ εςφ.
Πςα και ριηοςπαςτικά ςτοιχεία να βάλει ζνασ αριςτερόσ ι ζνασ vegan ςτισ ιδεολογίεσ του,
ενάντια ςτισ πιο ακραίεσ-φαςιςτικζσ μορφζσ του καπιταλιςμοφ, αυτι θ ίδια θ φαςιςτικι
μορφι του καπιταλιςμοφ είναι που ζχει προνοιςει να τον κάνει ν’ ακολουκιςει και τισ πιο
αντιδραςτικζσ, κοφφιεσ ιδεολογίεσ του.

Ο vegan-vegetarian δεν παρζχει καμία κριτικι τθσ κυριαρχίασ και των κοινωνικϊν ςυνκθκϊν
που ςυμβάλλουν ςτθν εκμετάλλευςθ των ηϊων. Μιλάει για ολικι απελευκζρωςθ, τθ ςτιγμι
που όχι μόνο δεν επιτίκεται ςτον καπιταλιςμό, αλλά αντικζτωσ τον διαιωνίηει και τον
αναπαράγει με τισ ρεφορμιςτικζσ αντιλιψεισ του. Αν κάποιοι νομίηουν ότι μόνο οι vegan και
οι vegetarian είναι αυτοί που μποροφν να μιλάνε για ολικι απελευκζρωςθ, τότε εμείσ ζχουμε
να τουσ ποφμε ότι θ δράςθ τουσ είναι ενάντια ςε κάκε προςπάκεια ολικισ απελευκζρωςθσ.
Κρίμα κα είναι να ζχεισ κάνει όρκουσ πίςτθσ ςτον veganismο και κάποια ςτιγμι να
καταλάβεισ ότι όλα αυτά ιταν αντιδραςτικά και αντεπαναςτατικά.

Τα πάντα μζςα ςτον καπιταλιςμό είναι εμπόρευμα και αυτό είναι που ζχει ςθμαςία. Δε κα
μποφμε ςτθ διαδικαςία να ποφμε ποιο από τα εμπορεφματα δζχεται και νιϊκει τον πιο πολφ
πόνο κι ζτςι ανάλογα με τθν απάντθςθ, αντίςτοιχα να πράξουμε. Γιατί και το νερό μπορεί να
μθ νιϊκει πόνο, αλλά είναι πθγι ηωισ. Ρρζπει όλοι να κατανοιςουμε ότι για τον
καπιταλιςμό όλα είναι εμπορεφματα και ότι από εκεί ξεκινάει θ αιτία του κακοφ κι εκεί
πρζπει να χτυπιςουμε. Αν μείνεισ μόνο ςτον πόνο, είςαι απλά ζνασ ρεφορμιςτισ. Αυτό που
πρζπει να δεισ είναι οι ςχζςεισ ιδιοκτθςίασ και όχι απλά το τςεκοφρι που ςκοτϊνει το ηϊο.
Ζτςι κατανοείσ το πρόβλθμα, ζτςι το πολεμάσ. Ζτςι καταλαβαίνεισ τον πόνο που υπάρχει ςτον
κόςμο κι ζτςι μόνο πονάσ πραγματικά. Ο πόνοσ δεν πρζπει να είναι μόνον όταν βλζπεισ ζνα
ματωμζνο ηωάκι, αλλά όλο το χρόνο να πονάσ γι’αυτά που ςυμβαίνουν. Θ δράςθ ςου δεν
πρζπει να ζχει να κάνει με τθν ποςότθτα των δακρφων και των αγκαλιϊν ςου ςτα ηϊα. Αν
νομίηεισ ότι αυτά και θ “(αντι) καταναλωτικι” ςου δράςθ είναι ζνασ επαναςτατικόσ αγϊνασ,
είςαι πολφ γελαςμζνοσ.
115
Κάποιοι νομίηουν ότι το κράτοσ απλά κάνει κάποια κακά πράγματα κι εμείσ απλά κα πρζπει
να το ςταματιςουμε να τα κάνει. Καρρείσ δεν υπάρχουν αιτίεσ και ςχζςεισ που το διζπουν
αυτό και όλθ τθν κοινωνία. Καρρείσ το πρόβλθμα δεν είναι όλο το ίδιο το ςφςτθμα και είναι
απλά οι κάποιεσ μεμονωμζνεσ βαρβαρότθτεσ που αυτό δθμιουργεί και που εμείσ κα πρζπει
να επιτεκοφμε μόνο ς’ αυτζσ.

Το κράτοσ ζχει το προφίλ του ηωόφιλου και του ανκρωπιςτι τθ ςτιγμι που αυτό ςκοτϊνει τα
ηϊα και τουσ ανκρϊπουσ. Εςφ λεσ «το κράτοσ δεν μπορεί να είναι ηωόφιλο και ανκρωπιςτικό,
αντίκετα εγϊ είμαι!». Πμωσ αυτόσ ο χαρακτθριςμόσ ςου για ποιο λόγο γίνεται; Τα υπόλοιπα
αγωνιηόμενα κομμάτια δε νοιάηονται για τθ ηωι; Θ ηωοφιλία ωσ επαναςτατικι πράξθ είναι
όπωσ και θ φιλανκρωπία, δεν μπορεί να λφςει τα προβλιματα ποτζ πραγματικά και ασ
νομίηει το αντίκετο.

Το vegan-vegetarian προϊόν είναι ζνα ακόμα εμπόρευμα του καπιταλιςμοφ, είναι μια ακόμα
ιδεολογία του κράτουσ.

Ο καπιταλιςμόσ παίρνει μια ηωι και δεν τθ φτφνει, αλλά τθν κρατά, τθν ξαναναπαράγει για
να ζχει ξανά κζρδοσ.

Κζλω να πιςτεφω πωσ αυτοί που δεν τρϊνε κρζασ, διότι πιςτεφουν πωσ μ’ αυτόν τον τρόπο
κα ςωκοφν τα ηϊα, δεν είναι και πάρα πολλοί. Δυςτυχϊσ όμωσ, δεν είναι ζτςι, αφοφ
υπάρχουν ακόμα άνκρωποι που είναι παράλογοι, που τουσ πιάνει τρζλα εάν φάνε κατά
λάκοσ λίγο κρζασ. Καρρείσ και κάτι ζγινε, αφοφ δεν το ζκανεσ επίτθδεσ και κα ζπρεπε θ
ςυνείδθςθ ςου να είναι ιρεμθ.

Άρα, θ ςυηιτθςθ πλζον γίνεται ςτο ότι, κακετί που εναντιωνόμαςτε κινθματικά πρζπει να
εναντιωνόμαςτε και ατομικά. Ζτςι, το ηιτθμα μπαίνει πλζον μόνο ςε πρόςωπο επίπεδο. Για
παράδειγμα, είμαι ενάντια ςτο ςτρατό, δεν πθγαίνω ςτρατό (πολλζσ φορζσ λόγω πραγματικά
δικαιολογθμζνων παραγόντων, δεν καταφζρνεισ να κάνεισ αυτό που κζλεισ ατομικά, όμωσ ο
κινθματικόσ ςου αγϊνασ είναι εκεί για ν’ αποδείξει το αντίκετο). Είμαι ενάντια ςτθν
κακοποίθςθ ηϊων, δεν τρϊω ηϊα. Πμωσ, κάκε ατομικι άρνθςθ πρζπει να δικαιολογεί τθν
υπόςταςθ τθσ, εάν δθλαδι αυτι θ εναντίωςθ παράγει κάτι ουςιαςτικό και όχι τθν
ικανοποίθςθ ενόσ “εγϊ”.

Θ άρνθςθ που λζει «δεν τρζφομαι από ηωντανοφσ οργανιςμοφσ και ό, τι παράγεται απ’
αυτοφσ» δεν είναι επαναςτατικι και γενικά δφςκολα μπορεί να προςδιοριςτεί, ακόμα και
από τουσ ίδιουσ τουσ ανκρϊπουσ που τθν πραγματοποιοφν, αφοφ αυτι δεν μπορεί να
δικαιολογιςει τον λόγο τθσ φπαρξθσ τθσ. Αυτι θ άρνθςθ οφτε είναι απελευκερωτικι ωσ προσ
εςζνα, μα οφτε και ωσ προσ το ίδιο το ηϊο, οφτε επικετικι προσ τον εχκρό, μα οφτε και
ζρχεται ςε ριξθ με το υπάρχον. Πχι μόνο δεν ζχει κάποια προοπτικι, όπωσ ζχουμε πει μζχρι
τϊρα, αλλά δε γίνεται κιόλασ να επιτευχκεί.

116
Τίποτα δε κα ζπρεπε να ζχει γίνει εμπόρευμα, πουκενά δε κα ζπρεπε να υπάρχει
εκμετάλλευςθ. Ροια είναι όμωσ θ δικι ςου πρόταςθ; Eπειδι ζχει γίνει και το νερό
εμπόρευμα και υπάρχει και ς’ αυτό εκμετάλλευςθ, να ςταματιςω να το πίνω; Eγϊ ςου λζω
να πολεμιςουμε, ϊςτε ν’ αλλάξουμε αυτιν τθν κατάςταςθ.

Π,τι τρϊμε είναι ηωντανοί οργανιςμοί, όλα προζρχονται από τθ ηωντανι φφςθ, τα ηωντανά
ηϊα και τα ηωντανά φυτά. Από τθν ςτιγμι που είμαςτε άνκρωποι, επιβιϊνουμε
καταναλϊνοντασ οργανικι φλθ που προζρχεται από άλλουσ οργανιςμοφσ.

Χάνεισ τθν ουςία του πράγματοσ και ςτο τζλοσ προςπακείσ να περπατάσ προςεκτικά για να
μθν ςκοτϊςεισ κανζναν μικροοργανιςμό. Ρροςπακείσ ν’ αποφφγεισ από παντοφ τα ηωικά
παράγωγα, αλλά βλζπεισ ότι αυτά βρίςκονται ςτισ τροφζσ, ςτα ροφχα, ςτα καλλυντικά, κ.α.
και πολλζσ φορζσ αυτά δεν δθλϊνονται ότι υπάρχουν μζςα ςτα προϊόντα.

Mζςα ς’ζνα οικοςφςτθμα υπάρχει μια ακολουκία των οργανιςμϊν, δθλαδι κάποιοι
οργανιςμοί τρζφονται από κάποιουσ άλλουσ. Αν εξαφανιςτεί κάποιο είδοσ ι αλλάξει θ
διαδικαςία τθσ τροφικισ αλυςίδασ, εξαφανίηεται ι δυςκολεφει θ επιβίωςθ κάποιου άλλου
οργανιςμοφ. Θ φφςθ μπορεί να ηιςει και χωρίσ κάποιουσ οργανιςμοφσ, αλλά κα
δθμιουργθκοφν διάφορεσ επιπλοκζσ. Μικρζσ ι μεγάλεσ επιπλοκζσ ,“καλζσ”, “αδιάφορεσ”, ι
“κακζσ” (ςφμφωνα με τον άνκρωπο πάντα), δεν ζχει ςθμαςία. Το κζμα είναι oτι θ φφςθ,
ζςτω και ςτο ελάχιςτο, κ’ αλλάξει. Αυτό αναφζρεται ωσ γεγονόσ και όχι ωσ προτροπι του τι
να τρϊει ι να μθν τρϊει ο άνκρωποσ. Φυςικά, αυτό δε ςθμαίνει ότι μασ αρζςει θ ηωοφαγία
ανάμεςα ςτουσ οργανιςμοφσ. Αυτι οφτωσ ι άλλωσ υπάρχει, το κζμα είναι να γίνεται όςο πιο
φυςικά γίνεται.

Ροιουσ ηωντανοφσ οργανιςμοφσ μπορϊ να φάω και ποιουσ όχι; Εςφ ζρχεςαι ςε αντίκεςθ
όταν τρζφεςαι με φυτά (ι “καταπατάσ” άλλουσ οργανιςμοφσ) και όχι με ηϊα, ενϊ δεν
πιςτεφεισ ςτθν ανωτερότθτα κάποιου είδουσ. Μπορεί το φυτό να μθν πονά, αλλά αιςκάνεται
κι επιπλζον, όταν επεμβαίνεισ ς’ αυτό, τθ λάκοσ ςτιγμι και με λάκοσ τρόπο, ςυντελείσ
αρνθτικά ςτθ διαδικαςία ανάπτυξθσ του. Οφτε εςφ ξζρεισ ςίγουρα ποιοσ πρζπει να είναι ο
καταλλθλότεροσ τρόποσ επαφισ των ανκρϊπων επάνω ςτα φυτά, οφτε ξζρεισ πωσ οι
καπιταλιςτζσ φζρνουν όλα αυτά τα φυτικά προϊόντα ςτο τραπζηι ςου.
Πμωσ εςφ, επειδι λειτουργείσ με όρουσ κεάματοσ, ςε πειράηει μόνο θ εικόνα του πόνου.
Τότε, κα ιςουν ευχαριςτθμζνοσ, αν θ οποιαδιποτε άςκθςθ βίασ ςτα ηϊα γίνονταν, εάν αυτά
ιταν υπνωτιςμζνα; Αν και πάλι ζχεισ πρόβλθμα, τότε δείξε τθν εναντίωςθ ςου ςε κακετί που
γίνεται εμπόρευμα (που μπορεί να μθν πονάει) και ιςοπεδϊνεται. Αν το κάνεισ κι αυτό, τότε
γιατί δεν καταλαβαίνεισ ότι το πρόβλθμα είναι θ εμπορευματικι λογικι του καπιταλιςμοφ
(και κάκε ταξικισ κοινωνίασ) που οδθγεί ςτθν εκμετάλλευςθ και τον πόνο και ότι εκεί πρζπει
να χτυπιςεισ;

117
Ο άνκρωποσ είναι ζνασ κρίκοσ τθσ εξελικτικισ διαδικαςίασ του ςφμπαντοσ που δεν το
κακιςτά ανϊτερο, αλλά διαφορετικό και με άλλα χαρακτθριςτικά.
Πλοι οι οργανιςμοί είναι μοναδικοί και απαραίτθτοι μζςα ςτθ φφςθ.
Δίπλα από ζνα δζντρο μπορεί να φαντάηεισ ανϊτεροσ, αλλά δεν μπορείσ να ηιςεισ χωρίσ
αυτό.

Ρολλζσ φορζσ, φράςεισ που χρθςιμοποιοφνται μεταξφ των ανκρϊπων, χρθςιμοποιοφνται

(κακϊσ) και για τα ηϊα. Κα πεισ, «εντάξει, όμωσ κάπωσ πρζπει να μιλάμε…». Ναι, αλλά από
τθν άλλθ, πολλζσ φορζσ, πρζπει ν’ αναλφονται και κάποια πράγματα. Ρρζπει να
ςταματιςουμε να νομίηουμε ότι όλα είναι γφρω από τον άνκρωπο και ότι τα ηϊα
λειτουργοφν ςφμφωνα με τθ λογικι του. Τζρμα ο ανκρωποκεντριςμόσ! Ζτςι κι αλλιϊσ, θ
φφςθ-ηωι υπιρχε και πριν τον άνκρωπο και κα μπορεί να υπάρξει ξανά ςτο μζλλον και χωρίσ
αυτόν. Αυτό δε ςθμαίνει ότι ο άνκρωποσ, αυτι τθν ςτιγμι, δεν είναι ζνασ ςθμαντικόσ κρίκοσ
τθσ αλυςίδασ τθσ φφςθσ, αφοφ για να τον δθμιοφργθςε, κ’ αποτελεί και αναγκαίο,
αναπόςπαςτο κομμάτι τθσ μζχρι που να ξανά εξαφανιςτεί.
Ζτςι, θ φράςθ «αγαπϊ πολφ τα ηϊα» δεν πρζπει να χρθςιμοποιείται, αφοφ δεν μπορεί να
υπάρξει αγάπθ μεταξφ εμάσ και των ηϊων, παρά μόνο μεταξφ των ανκρϊπων, διότι μιλάμε
για διαφορετικά όντα και ασ μασ καταλαβαίνουν πολλζσ φορζσ. Πςο ζντονα κι αν είναι τα
ςυναιςκιματα μασ γι’ αυτά, μθν ξεχνάμε ότι θ αγάπθ είναι κάτι το διαφορετικό…
Άλλο τα φυτά, άλλο οι άνκρωποι και άλλο τα ηϊα. Πλα μαηί πρζπει να ηιςουμε όςο γίνεται
πιο αρμονικά και το κακετί ςτο φυςικό του χϊρο. Πλα τα όντα είμαςτε μζροσ ενόσ ςυνόλου.

Σκοπόσ μασ είναι, όταν είμαςτε ςτο ίδιο περιβάλλον με τα ηϊα, να ηοφμε ςε κοινότθτεσ
ςυνεργαςίασ. Να τα βοθκάμε, γιατί αυτά δεν ζχουν φωνι για να τ’ ακοφςουμε, αντίκετα από
τουσ προλετάριουσ που ζχουν φωνι και πολλζσ φορζσ δεν αγωνίηονται.
Να πολεμιςουμε ν’ αλλάξουν οι παραγωγικζσ ςχζςεισ. Να δθμιουργιςουμε τθν πραγματικι
“επιςτιμθ” και “τεχνολογία”, ϊςτε ό, τι παίρνουμε από τθ φφςθ και από τα ηϊα να είναι όςο
το λιγότερο γίνεται επϊδυνα γι’ αυτά, μζχρι τθν όςο περιςςότερο γίνεται απελευκζρωςθ
τουσ.

Να ςταματιςουν οι άνκρωποι να εξαφανίηουν είδθ ηϊων, να κάνουν ακραία πειράματα

επάνω τουσ και να τα βαςανίηουν για τθ καλοπζραςθ τουσ. (Στθν περίπτωςθ αυτι μιλάμε για
μια βαρβαρότθτα που είναι προϊόν μιασ παρακμαςμζνθσ κοινωνίασ. Ηοφμε μζςα ςτθν
κοινωνία του κεάματοσ, τθσ αλλοτρίωςθσ, του εμπορεφματοσ και των ςχζςεων ιδιοκτθςίασ κι
αυτό ζχει πολφ μεγάλθ ςθμαςία, ςτο γιατί οι άνκρωποι προβαίνουν ςε κάποιεσ πράξεισ.)
Να ςταματιςουν να ζχουν τα ηϊα ςε κλοφβια, ςε ηωολογικοφσ κιπουσ και μζςα ςτα τςίρκα.
Να ςταματιςουν να υπάρχουν εκείνοι οι άνκρωποι που νιϊκουν όμορφα μόνο μ’εκείνα τα
ηϊα που (ςφμφωνα μ’ αυτοφσ) είναι χαριτωμζνα και κυμίηουν πιο πολφ τον άνκρωπο.
Να ςταματιςουν οι άνκρωποι να τα ζχουν για μόδα και να τα αγαπάνε μόνο και μόνο επειδι
είναι ιδιοκτθςία τουσ, τουσ φζρνουν κζρδοσ, τουσ διαςκεδάηουν ι τα λυποφνται.

118
Να ςταματιςουν να μπαςταρδεφουν ςκυλιά με ςκοπό να δθμιουργοφν “ςκυλάκια για το
ςπίτι”. Τα πάντα για το εμπόριο. Nα ςταματιςουν οι άνκρωποι να τα χρθςιμοποιοφν ωσ
εκμεταλλεφςιμα παιχνίδια, για να περνοφν ευχάριςτα τθν ϊρα τουσ.

Να ςταματιςεισ να τα βάηεισ λουριά, να τα δίνεισ διαταγζσ, να τα κάνεισ οτιδιποτε, δίχωσ

αυτά να κζλουν. Να ςταματιςεισ να τα εκπαιδεφεισ για να τα κάνεισ δολοφόνουσ-φφλακεσ,
να ςταματιςεισ να ζχεισ τα άλογα και τα ςκυλιά για βοθκοφσ μπάτςων (πόςο ακόμα να τα
προςβάλλεισ…).
Να ςταματιςεισ να ρωτάσ “ποιο είναι το αγαπθμζνο ςου ηϊο;”.
Να μπορζςεισ, τελικά, να ζχεισ κάποια ςτιγμι τθν πραγματικι επαφι που πρζπει να ζχεισ
μαηί τουσ. Μακριά από τθ λογικι κεοποίθςθσ που είχεσ γι’αυτά ςτα πολφ παλιά χρόνια και τθ
λογικι τθσ εκμετάλλευςθσ που ζχεισ γι’αυτά “ςιμερα”.
Να ςταματιςει να υπάρχει θ ςχζςθ αφζντθ-δοφλου μ’εμάσ και μ’ αυτά και να δθμιουργθκεί
επιτζλουσ εκείνθ θ ςχζςθ που πρζπει να υπάρχει ανάμεςα μασ μζςα ςτθ φφςθ, κατανοϊντασ
πάντα ότι αυτά δεν είναι άνκρωποι και θ επικοινωνία μασ κα είναι πιο “μικρι” και
διαφορετικι.

Ηωόφιλοι που δεν ζχουν πρόβλθμα να βάηουν τα ηϊα ςτισ μθτροπόλεισ και ςτα ςπίτια, με τθ
δικαιολογία ότι τα ςϊηουν από τα μικρά κλουβιά. Πμωσ, από τα μικρά κλουβιά ςτισ μεγάλεσ
φυλακζσ…
Το να ςυναναςτρζφεςαι με τα ηϊα, πολλζσ φορζσ είναι πολφ ωραίο πράγμα, αλλά το να
αςχολείςαι “ςιμερα”, ςυνζχεια και αποκλειςτικά μαηί τουσ, δείχνει ότι υπάρχουν κάποια
αίτια, είτε το γνωρίηεισ, είτε όχι. Αςχολείςαι μαηί τουσ γιατί είναι το καταφφγιο τθσ
αποξζνωςθσ ςου. Είςαι ζνασ άνκρωποσ που κατάντθςεσ μιςάνκρωποσ και δεν ιξερεσ πωσ να
διαχειριςτείσ τθ μοναξιά ςου παρά μόνο μ’ αυτόν τον τρόπο. Ραραιτθμζνοσ από τθ ηωι
ψάχνεισ για επικοινωνία, γιατί δεν μπορείσ να επικοινωνιςεισ με κανζναν τριγφρω ςου.
Εγωπακισ, που κεσ να κάνεισ πάντα του κεφαλιοφ ςου, κάνεισ παρζα μόνο με τα ηϊα γιατί
αυτά δε ςε κριτικάρουν.
Καρρείσ δεν υπάρχουν ςφντροφοι, καρρείσ δεν υπάρχει δρόμοσ για ν’αλλάξεισ τα πάντα
τριγφρω ςου.

Κι φςτερα λεσ ότι εγϊ δεν τρζφω ςυναιςκιματα για τα ηϊα… Ρωσ ξζρετε όμωσ να
αντιςτρζφετε τθν πραγματικότθτα...

Ζςτω για μια φορά, εμείσ ςτα κλουβιά κι αυτά ζξω από τισ βιτρίνεσ να μασ κοιτάν.
Ζςτω για μια φορά, να δοφνε οι άνκρωποι ςτα όνειρα τουσ ότι τα ηϊα τουσ φοράν λουριά.

Aσ δοφμε λοιπόν, ποια είναι τα αίτια τθσ εκμετάλλευςθσ τθσ φφςθσ και των ηϊων και ασ
αγωνιςτοφμε ν’αλλάξει αυτι θ κατάςταςθ.

▪ Σθμείωςθ. Θ απομόνωςθ μιασ φράςθσ από ζνα κείμενο είναι γνωςτόσ τρόποσ επίκεςθσ και ςυκοφάντθςθσ
και ςυντελεί ςτο να χακεί -ςτο πωσ πραγματικά ξεδιπλϊνεται- θ ςκζψθ του “ςυγγραφζα”.

119
 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΕ΢ ΑΛΗΘΕΙΕ΢

Το κράτοσ φοβάται τθν οργανωμζνθ αντεπίκεςθ. Στόχοσ του είναι να εξατομικεφςει τθν κάκε
ςου δράςθ. Κα ςου πει, πζταξε το πλαςτικό προϊόν ςτον κάδο ανακφκλωςθσ κι εςφ, αφότου
το κάνεισ, ξεγελαςμζνοσ κα γυρίςεισ ςτο ςπίτι ςου, νομίηοντασ ότι ζκανεσ το κακικον ςου.
Λεσ κι ζνα πεταμζνο ςκουπίδι (που φυςικά, αν μπορείσ να μθν το πετάξεισ κάτω) ςυγκρίνεται
με τθν τεράςτια ρφπανςθ που δθμιουργοφν τα εργοςτάςια και τα “υπερωκεάνια” τουσ. Κα
ςου πει, κλείςε ςιμερα για δυο ϊρεσ τα φϊτα, για να εξοικονομιςουμε ενζργεια, αλλά ςτθν
ουςία, όχι μόνο μϋαυτιν τθν πράξθ ςου δεν κάνεισ τίποτα, αλλά απεναντίασ ςυνεχίηεισ να
διαιωνίηεισ το υπάρχον.
Το κράτοσ που γεννά τα προβλιματα κα ςου πει ότι μπορεί και να ςε ςϊςει.
Κα φορζςει τθν ανκρϊπινθ φορεςιά του και κα ςου πει ότι νοιάηεται, χωρίσ ποτζ να
αναφζρει ποιοσ ευκφνεται και γιατί ιρκαμε ωσ εδϊ που ιρκαμε.

Αυτό το ςφγχρονο οικολογικό lifestyle, ωσ νοοτροπία και λφςθ, ζχει περάςει και ςε
υποτικζμενα ριηοςπαςτικοφσ ανκρϊπουσ που προτάςςουν πρωτίςτωσ τισ οικολογικζσ τουσ
κζςεισ, καρρείσ κι εμείσ δε νοιαηόμαςτε για τθ φφςθ.
Υπάρχει όμωσ μια διαφορά, ότι εμείσ είμαςτε αναρχικοί που πολεμάμε για ν’αλλάξουμε όλα
τα πράγματα κι ζνα απ’ αυτά είναι και θ λεθλαςία τθσ φφςθσ, ενϊ αυτοί δθλϊνουν οικολόγοι
και δεν προτάςςουν τίποτα άλλο.
Τισ περιςςότερεσ φορζσ τα πράγματα δεν είναι τόςο ακϊα όςο φαίνονται, ϊςτε αυτοφσ τουσ
ανκρϊπουσ απλά να τουσ ονομάςουμε ρεφορμιςτζσ, αφοφ ζχουμε να κάνουμε με
ανκρϊπουσ που ζχουν μια ξεκάκαρα πολιτικι κζςθ που ςτζκεται διπλά ςτο κεφάλαιο,
κάνοντάσ μασ τελικά να τουσ ονομάηουμε τςιράκια του κεφαλαίου. Μακριά από ανκρϊπουσ
που κζλουν απλά ζναν πιο πράςινο καπιταλιςμό!

Ζτςι, το κράτοσ κα κάνει μια δεντροφφτευςθ για να ςου δείξει ότι ζκανε κάτι, αδιαφορϊντασ
αν αυτι θ δεντροφφτευςθ γίνεται χωρίσ γνϊςθ, χωρίσ ςυγκεκριμζνα υλικά, μ’ζναν τελείωσ
λάκοσ τρόπο, ςε λάκοσ χϊρο και χρόνο, κάνοντασ όχι μόνον ανεπιτυχι τθ δεντροφφτευςθ,
αλλά και ηθμιά ςτο περιβάλλον.
Φυςικά, ό,τι κι αν κάνει, κα το κάνει προςπακϊντασ να βρει άμιςκουσ εκελοντζσ μαλακζσ,
που κα τουσ πείςει να πιςτζψουν ότι ζκαναν κάτι, αλλά ςτθν πραγματικότθτα το μόνο που
ζκαναν ιταν να ςυμμετζχουν ςτα εγκλιματα τουσ.

Κα ςου πετάξει πάρκα αναψυχισ για να ξεκουράηονται οι ςκλάβοι, αφοφ αυτά είναι
απαραίτθτα ςυςτατικά κομμάτια μζςα ςτο ςχζδιο τθσ κυριαρχίασ.

Κα ςου πλαςάρει οικολογικά προϊόντα, ςτινοντασ μια τεράςτια βιομθχανία κζρδουσ. Μζςα
ς’ αυτόν τον οικολογικό τουσ κόςμο, που ςε κάνει να λειτουργείσ με πιο ψευτοοικολογικζσ

120
ανθςυχίεσ, εςφ και πάλι καταναλϊνεισ, εςφ και πάλι τουσ δίνεισ χριμα, εςφ και πάλι ταΐηεισ
το ςφςτθμα και δεν το χτυπάσ. Ο βιαςμόσ τθσ φφςθσ ςυνεχίηει να υπάρχει.

Το ςφςτθμα ςου προτάςςει ςυνεχϊσ νζουσ αναποτελεςματικοφσ τρόπουσ για ν’

αντιμετωπίςεισ τα προβλιματα. Πμωσ, εςφ, φτάνει πια· ςταματά να χαίρεςαι με τθν
ανακφκλωςθ ι με όποιον άλλον τρόπο αυτοί εφευρίςκουν.
Μθ ςε νοιάηει μόνο να γίνει κάτι, απλά για να γίνει, χωρίσ να ςκζφτεςαι αν αυτό που κα γίνει
κα ζχει αρνθτικό αντίκτυπο για τθν κοινωνικι μασ ηωι και οφζλθ για το ςφςτθμα και κζρδθ
για τα τομάρια τουσ.

Οι ανακυκλϊςεισ που ονειρεφεςαι είτε δε γίνονται, είτε γίνονται φζρνοντασ μαηί τουσ και
τεράςτιεσ ςυνζπειεσ. Θ λανκαςμζνθ διαχείριςθ των ανακυκλϊςιμων και μθ υλικϊν προκαλεί
ςτο περιβάλλον τεράςτια ρφπανςθ, ενϊ τισ περιςςότερεσ φορζσ τα ανακυκλϊςιμα και μθ
υλικά καταλιγουν όλα μαηί ςτισ χωματερζσ.
Τίποτα δε λειτοφργει όπωσ κα ζπρεπε να λειτουργιςει, αφοφ αυτοφσ αυτό που τουσ νοιάηει
είναι τα τεράςτια κζρδθ που παίρνουν από τθν υπόκεςθ τθσ ανακφκλωςθσ. Kαλοςτθμζνεσ
business που ςτθ διαδρομι τουσ υπάρχει πολφ χριμα. Αυτό το αποκρουςτικό τοπίο το
κάνουν ακόμα πιο τρομακτικό τα καρκινογόνα ορυχεία, οι ραδιενεργζσ ακτινοβολίεσ που ςε
καλωςορίηουν ςτο νζο μεταλλαγμζνο κόςμο, τα απόβλθτα ςτισ κάλαςςεσ και οι διαφόρων
καφςεισ υλικϊν που γίνονται, φζρνοντασ το κάνατο πιο κοντά ςτο ςπίτι ςου.

Χιλιάδεσ καμζνα ςτρζμματα γθσ κάκε χρόνο ηωντανεφουν μζςα ςε μια ςτιγμι τισ πελϊριεσ
βίλεσ τουσ, ηωντανεφουν τισ εταιρίεσ που κα τουσ φζρουν τα επόμενα μεγάλα κζρδθ τουσ.
Πταν οι καπιταλιςτζσ αναφζρουν τθ λζξθ ανάπλαςθ, να ξζρεισ πάντα εννοοφν τθν ανάπτυξθ
του κεφαλαίου τουσ.
Τεράςτια “όμορφα” κτιρια (τα οποία τισ περιςςότερεσ φορζσ είναι τερατουργιματα) που
γοθτεφουν τουσ ανυποψίαςτουσ και φζρνουν μπόλικο χριμα ςτισ τςζπεσ των από πάνω.
Τίποτα ωφζλιμο για τον άνκρωπο και τθ φφςθ.

121
 ΜΠΟΙΚΟΣΑΖ

Το μποϊκοτάη που επιλζγω να κάνω δεν ζχει να κάνει με κάποιο ςυγκεκριμζνο προϊόν που κα
μποϊκοτάρω, αλλά ζχει να κάνει με το ποιεσ είναι οι αρνιςεισ μου ωσ αναρχικόσ, ζχει να
κάνει με τθν ίδια μου τθ ηωι ενάντια ςε ποια πράγματα ςτζκεται. Ζτςι, δεν ζχω κάποια
εμμονι με κάποιο ςυγκεκριμζνο προϊόν, ϊςτε να το μποϊκοτάρω ςυνζχεια. Απλά προςπακϊ
ςτθν κακθμερινότθτα μου ν’ αποφφγω ό, τι ζχει ςχζςθ με το μεγάλο κεφάλαιο, να είμαι
ενάντια ςτον καπιταλιςμό, ςτα πανάκριβα ι ανκυγιεινά προϊόντα, ςτα προϊόντα που με
κίγουν ωσ άνκρωπο.

Από κει και πζρα, οποιαδιποτε άλλθ ςυηιτθςθ φαντάηει αδφνατθ, γιατί όλοι οι άνκρωποι
μπορεί και να φορζςουν μια γνωςτι μάρκα, όλοι μπορεί να πιοφμε ζνα εμφιαλωμζνο νερό
που μπορεί να ανικει ςε μια μεγάλθ εταιρεία, όπωσ και ςε μια μεγάλθ εταιρεία μπορεί να
ανικει και το ςτυλό που γράφω αυτιν τθν ςτιγμι. Ζτςι, ποια είναι θ λφςθ, να μθν τρϊμε
τίποτα και να πάμε να κρυφτοφμε ςε καμιά ςπθλιά; Αυτά τα πράγματα είναι ανόθτα και δεν
ζχουν ςχζςθ με τον αγϊνα που πρζπει να κάνουμε.

Δεν πρζπει να περιορίηουμε τθν επαναςτατικι μασ δράςθ ςτθν επιλογι κάποιου προϊόντοσ
που κα πρζπει ι δε κα πρζπει ν’ αγοράςουμε και να περιμζνουμε ότι ζτςι κα
πραγματοποιθκοφν οι μεγάλεσ αλλαγζσ, με τθ λογικι ότι αν όλοι δεν αγόραηαν κάποια
προϊόντα, τότε κ’ άλλαηαν και τα πράγματα. Δεν αςχολοφμαι με το τι κα μποροφςε να κάνει ο
κακζνασ, αλλά με το τι μπορϊ να κάνω εγϊ (εννοϊ ότι δεν περιμζνω από τουσ άλλουσ για να
δράςω και όχι ότι δε μ’ ενδιαφζρουν οι άλλοι).
Εγϊ, ανεξαρτιτωσ τι κα κάνουν οι άλλοι, κα κάνω αυτό που πρζπει ωσ επαναςτάτθσ. Αγϊνα
ενάντια ςτθν άρχουςα τάξθ, αγϊνα ενάντια ςτισ υπάρχουςεσ παραγωγικζσ ςχζςεισ, αγϊνα
ενάντια ςε ό, τι με φυλακίηει και όχι να ςκζφτομαι ποιο προϊόν κα μποϊκοτάρω, αφοφ ςτθν
τελικι παντοφ υπάρχει θ εκμετάλλευςθ.
Αυτό δε ςθμαίνει ότι δεν επιδιϊκω αυτοοργανωμζνεσ προςπάκειεσ μακριά από τισ
πολυεκνικζσ. Αυτό δε ςθμαίνει ότι, όταν ςε κάποιεσ περιπτϊςεισ, το μποϊκοτάη γίνεται
οργανωμζνα-ςυλλογικά και ςε ςυγκεκριμζνεσ ςυνκικεσ, δε φζρνει αποτελζςματα.
Οι αρνιςεισ μασ και φυςικά πρζπει να γίνονται ςτο τϊρα, αλλά να ξζρουμε για ποιεσ
αρνιςεισ μιλάμε.

122
 ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ

Αν ζρκει ςτθν αντίλθψθ μασ ότι κάποιοσ ζχει ζνα πρόβλθμα, είναι αυτονόθτο ότι κα πάμε να
τον βοθκιςουμε. Πμωσ, το να τρζχουμε από δω και από κει και να ψάχνουμε ποιοσ ζχει
κάποιο πρόβλθμα ϊςτε να τον βοθκιςουμε, κα ζδειχνε ανκρϊπουσ που δεν ζχουν
ςυνείδθςθ για το τι γίνεται.
Σε προςωπικό επίπεδο, μπορεί να ξθμεροβραδιαηόμαςτε με ανκρϊπουσ ακοφγοντασ το
πρόβλθμα τουσ, όμωσ αυτό από μόνο του δε φζρνει αλλαγζσ. Χωρίσ επίκεςθ, χωρίσ ζναν
ςυνολικό πολφμορφο αγϊνα τα προβλιματα παραμζνουν, δεν μπαίνουν ςτο πλαίςιο που
αυτά κα ζπρεπε να μπουν κι επιπλζον το κράτοσ μζνει απείραχτο.
Σκοπόσ μασ δεν είναι να βοθκάμε ζτςι γενικά και αόριςτα, αλλά να χτυπιςουμε τθ μάνα που
γεννά τα προβλιματα.

O ανκρωπιςμόσ χρθςιμοποιείται από το κράτοσ για να καλφψει τισ ταξικζσ αντικζςεισ και να
ςταματιςει τον ταξικό αγϊνα, ϊςτε θ κυρίαρχθ τάξθ να μείνει απείραχτθ.

Θ δικι μασ δράςθ δεν είναι δράςθ ςυμπόνιασ, αλλά επαναςτατικι.

Δε κουκουλϊνουμε τα προβλιματα, αφοφ όςουσ και να βοθκιςουμε, τα προβλιματα κα

παραμείνουν, αλλά προςπακοφμε να πιάςουμε το κακό από τθν ρίηα του. Με το να
καυχιζςαι ότι ζκανεσ ζνα φιλανκρωπικό ζργο και το ατομικό να το κάνεισ πρόταςθ για λφςθ,
το μόνο που τελικά καταφζρνεισ είναι να διαιωνίηεισ το πρόβλθμα (ατομικά όλοι μποροφν να
βοθκιςουν, αλλά από το ςτιγμι που κα το δεισ ωσ επαναςτατικι πράξθ αρχίηει το
πρόβλθμα).
Φυςικά, εςφ δεν το καταλαβαίνεισ, αφοφ ποτζ δεν είδεσ τα κοινωνικοπολιτικά
χαρακτθριςτικά του προβλιματοσ που κα ζπρεπε να δεισ. Ζτςι, βλζποντασ το ηιτθμα
ανκρωπιςτικά, δεν μπορείσ να κατανοιςεισ τθν πραγματικι ςφγκρουςθ που εξελίςςεται
μπροςτά ςτα μάτια ςου. Ανκρϊπουσ που αγωνίηονται κινθματικά, ενάντια ςτο κράτοσ και το
κεφάλαιο.

Θ αςτικι τάξθ μαηί με τουσ υπθκόουσ τθσ φοράει τθ φιλεφςπλαχνθ μάςκα και ξεκινάει το
κζατρο. Σϋ αυτιν τθν παράςταςθ υπάρχουν και κάποιοι παραςυρμζνοι κεατζσ που
χειροκροτοφν, λζγοντασ ότι αυτοί οι πλοφςιοι κα μποροφςαν και να μθ βοθκιςουν, όμωσ
ειδζσ, το κάνουν.
Ζτςι, εςφ πζφτεισ ςε μια καλοςτθμζνθ παγίδα και δεν καταλαβαίνεισ ότι όλα αυτά γίνονται
για να ξεπλφνουν τα εγκλιματα τουσ. Τα χζρια τουσ είναι βαμμζνα με αίμα, με αίμα χιλιάδων
ανκρϊπων που εκμεταλλεφτθκαν και εξουδετζρωςαν για τα κζρδθ τουσ.

Διαφθμίςεισ “αγάπθσ”, ζρανοι που ςου βροντοφωνάηουν «κάνε το κακικον ςου και δϊςε
ζνα ευρϊ» (κι αν το ευρϊ πάει για το ςκοπό που διαλαλοφν), ιδρφματα που ςου λζνε ότι με

123
τθν απόκτθςθ ενόσ εμπορεφματοσ και τθν αποςτολι ενόσ μθνφματοσ ςτο κινθτό κα δϊςεισ
χαρά ςε κάποιον, γιατί κάποια από τα ζςοδα κα πάνε για καλό ςκοπό κτλ.
Σε όλο αυτό το εμπόριο κζρδουσ και ελπίδασ δε παίρνουμε μζροσ, το πολεμάμε με όλεσ μασ
τισ δυνάμεισ.

Πλεσ αυτζσ οι φιλανκρωπικζσ μθ κυβερνθτικζσ οργανϊςεισ και οι μθ κερδοςκοπικζσ

εταιρείεσ που κθςαυρίηουν από τισ επιχορθγιςεισ που παίρνουν είναι θ βιτρίνα τθσ ςαπίλασ
τουσ.

Μθ γίνεισ εκελοντισ-μαλάκασ για τθν επίτευξθ των ςκοπϊν τουσ.

Αντί να εξαλειφκεί θ φτϊχεια, θ κρατικι μθχανι ςου λζει κατάμουτρα ότι θ δυςτυχία κα
ςυνεχίςει να υπάρχει (δθλαδι κα ςυνεχίςει να τθ δθμιουργεί) κι εγϊ, το καλό κράτοσ, απλά
κα ςου δίνω κάποιεσ φορζσ ςυςςίτια για να ςε κακθςυχάηω κι εςφ, ο απερίςκεπτοσ, κα
μ’ευχαριςτείσ κιόλασ.
Φυςικά, από το κράτοσ δεν περιμζνουμε να λφςει τα προβλιματα, αφοφ αυτό τα δθμιουργεί
κι ζτςι αυτό κα ςυνεχίςει να κάνει ότι κάνει.
Κα ςυνεχίςει να κάνει ςτθν τθλεόραςθ εκπομπζσ εκμετάλλευςθσ πόνου μόνο και μόνο για
τθν τθλεκζαςθ και το χριμα, εκπομπζσ που προκαλοφν φόβο, που δε βοθκοφν κανζναν, που
δεν αφυπνίηουν, αλλά απεναντίασ ςε κοροϊδεφουν τθν κάκε ςτιγμι.
Θ χυδαιότθτα ςε όλo τθσ το μεγαλείο!

Aν κεσ να νοιαςτείσ για τον διπλανό ςου, το μόνο που ζχεισ να κάνεισ είναι ν’ αγωνιςτείσ για
ζναν καλφτερο κόςμο, για ζναν καλφτερο Άνκρωπο. Μζςα ς’ αυτόν τον αγϊνα χτίηεται και θ
πραγματικι αλλθλεγγφθ.

124
 ΑΛΛΗΛΕΓΓΤΗ, ΑΙΧΜΑΛΩΣΟΙ ΣΟΤ ΚΡΑΣΟΤ΢

ΑΛΛΗΛΕΓΓΤΗ

Ζναν κόςμο αταξικό, ανκρϊπουσ που κα νοιάηονται και κα βοθκοφν ο ζνασ τον άλλον,
γι’αυτιν τθν κοινωνία αγωνιηόμαςτε!

Τι γίνεται όμωσ “ςιμερα”; Μποροφμε να βοθκάμε τον οποιονδιποτε;

Για παράδειγμα, εάν ζνασ άνκρωποσ (ο οποίοσ δεν ξζρουμε ποιοσ είναι ι αν ξζρουμε,
ξζρουμε ότι δεν είναι ςκατάνκρωποσ) χτυπθκεί από ζνα αμάξι, ο κακζνασ μασ κα πρζπει να
ςπεφςει να βοθκιςει. Πμωσ, αυτό είναι κάτι το προςωπικό, δεν ζχει ςχζςθ με κινθματικοφσ
αγϊνεσ και με τον αγϊνα ενάντια ςτο κράτοσ (φυςικά και το προςωπικό ςυνδζεται με τθν
επανάςταςθ). Θ (επαναςτατικι) αλλθλεγγφθ ζχει κάποια δικά τθσ χαρακτθριςτικά. Φυςικά,
δε μιλάμε για τίποτα αλλόκοτουσ, εξωπραγματικοφσ κϊδικεσ, αλλά για φυςιολογικά και
κατανοθτά πράγματα, διότι ςε μια ταξικι κοινωνία δεν μπορείσ να κάνεισ αλλθλεγγφθ ςτον
εχκρό.

Τι είναι όμωσ θ αλλθλεγγφθ;

Πποιοσ είναι ςυνειδθτοποιθμζνοσ γνωρίηει τι είναι το κράτοσ, τι είναι το κεφάλαιο και τι θ

αςτικι τάξθ και γιατί αυτά χτυποφν αλφπθτα. Ζτςι, αφοφ “εγϊ” γνωρίηω ότι αυτά
εκμεταλλεφονται τουσ καταπιεςμζνουσ όλου του κόςμου, δεν μπορεί να ζρκει ξαφνικά μια
ςτιγμι και να πω «α, ςιμερα το κράτοσ χτφπθςε κάποιουσ κι επειδι αυτό είναι κάτι το
φρικτό, πάω να βοθκιςω». Εξ αρχισ γνωρίηω τισ κινιςεισ του εχκροφ και ςυνειδθτά
λειτουργϊ με λογικι και όχι παρορμθτικά, παραςυρμζνοσ από τθ κζα τθσ εικόνασ κάποιων
κυμάτων.

Είμαι κει όχι από τθν λφπθςθ τθσ ςτιγμισ, αλλά από ςυνείδθςθ διαρκείασ!

Πταν το κράτοσ χτυπάει κάποιον ατομικά, κα βγω και κα φωνάξω για το χτφπθμα που
δζχτθκε (πζρα από τον κακθμερινό αγϊνα, που οφτωσ ι άλλωσ κάνω). Το μόνο που δε
μπορϊ να κάνω είναι να ςιωπϊ! Κα γνωςτοποιιςω το ςυμβάν, κα μιλιςω για τθ βία που
δζχτθκε και μπορεί επιπλζον να ςυγκρουςτϊ και με τον εχκρό. Πμωσ αυτό δεν είναι
αλλθλεγγφθ, απλά δείχνω τθν αντίκεςθ μου ςτο κράτοσ. Στθν πραγματικότθτα, δεν κάνω
αλλθλεγγφθ ςτο πρόςωπο, απλά ςτρζφομαι ενάντια ςτθν επίκεςθ που δζχτθκε. Δεν
υπεραςπίηομαι το περιεχόμενο του ανκρϊπου, αλλά ςτρζφομαι ενάντια ςτον κρατικό διμιο.
Ρωσ κα μποροφςα να ςτακϊ άλλωςτε διπλά του, όταν ακόμα δεν άκουςα τθ γνϊμθ του.
Εντάξει, ωσ άνκρωποσ ςυμπάςχω, αλλά από κει και πζρα είναι και ο πολιτικόσ λόγοσ που κα
πρζπει να εκφράςω.
Αν δεν υπεραςπιςτείσ τον εαυτό ςου, πωσ κα ςε υπεραςπιςτϊ εγϊ ;
125
Το κράτοσ είτε χτυπιςει κάποιον μεμονωμζνα-ατομικά, είτε χτυπιςει κάποιον/κάποιουσ πιο
ςυγκεκριμζνα, επειδι αυτόσ ανικει ςε μια κατθγορία ανκρϊπων (πχ προλετάριοσ), αυτό που
κα πρζπει να ςυμβεί είναι ο πακϊν να πάρει κζςθ. Από τθν εναντίωςθ μου ςτο κράτοσ για να
περάςω και ςτθν αλλθλεγγφθ πρζπει το υποκείμενο να ζχει “ουςία”. Είμαι δίπλα ςτο
προλεταριάτο, αλλά για να ζρκει ο αναρχοκομμουνιςμοσ ι απλά για να κερδθκοφν κάποιεσ
κατακτιςεισ, ο προλετάριοσ πρζπει ν’ αποκτιςει περιεχόμενο και να πάρει υπόςταςθ.
Ζτςι, ςε κεωρθτικό επίπεδο, μπορεί να είμαι διπλά ςτο προλεταριάτο και δε κα με νοιάξει
ποιοι είναι οι προλετάριοι και τι κάνουν ςτθν προςωπικι τουσ ηωι, όμωσ, για να περάςω από
τθν άρνθςθ και τθν καταςτροφι του υπάρχοντοσ, ςτθν κατάφαςθ, ςτθν πρόταςθ και το
καινοφριο και να ζρκει θ αλλαγι που κζλουμε, πρζπει να υπάρχει μια (απελευκερωτικι)
κζςθ κι ζτςι εκεί, φυςικά κα ζχει ςχζςθ ποιο είναι το περιεχόμενο του υποκειμζνου και
ςυνάμα το Ρ΢ΟΣΩΡΛΚΟ.

Οι προλετάριοι (άνκρωποι που κι αυτοί κουβαλοφν ελαττϊματα τθσ κοινωνίασ) ωσ

εργαηόμενοι δεν είναι κάτι το αμετάβλθτα επαναςτατικό, αφοφ υπάρχουν και φαςίςτεσ
προλετάριοι. Ζτςι, το “προςωπικό” αναγκαία μπαίνει ςτθ ςυηιτθςθ, αφοφ ο προλετάριοσ, ο
κακζνασ ςαν μονάδα κα πρζπει να κατανοιςει τον “αμετάβλθτα” νομοτελειακό ρόλο του
προλεταριάτου, ο οποίοσ χαρακτθρίηεται ζτςι ανεξάρτθτα από το περιεχόμενο των
υποκειμζνων, αλλά που εν τζλει αυτά τα υποκείμενα κα δϊςουν ςτο προλεταριάτο τθν
επαναςτατικι υπόςταςθ εν πράξει.

Θ αλλθλεγγφθ δεν είναι μια πράξθ ςυμπόνιασ και ελζουσ, αλλά μια πράξθ περθφάνιασ. Είναι
ζνασ τεράςτιασ ςθμαςίασ αγϊνασ που αποηθτά από τουσ ανκρϊπουσ να μθν είναι ςάκοι του
μποξ, αλλά ν’ αντιςτζκονται.

Είμαςτε δίπλα ςτουσ καταπιεςμζνουσ, όχι γιατί απλά αφριο κα ζρκει και θ δικι μασ ςειρά ι
επειδι κι εγϊ είμαι ζνασ καταπιεςμζνοσ, αλλά γιατί πάνω απ’ όλα αυτό που πράττουμε είναι
κάτι το οποίο το νιϊκουμε. Πμωσ, όταν δεν υπάρχει κζςθ κι εγϊ κάνω αλλθλεγγφθ, τότε αυτό
δεν είναι αλλθλεγγφθ, αλλά μια ανοφςια απολίτικθ πράξθ που αγγίηει τα παράλογα
κρθςκευτικά προτάγματα που παραβλζπουν ςε τι κόςμο ηοφμε.

Επειδι υπάρχουν και “κακυςτερθμζνα κομμάτια” μζςα ςτθν κοινωνία που δυςκολεφονται να
πάρουν μια κζςθ, τα ριηοςπαςτικά κομμάτια τθσ κοινωνίασ είναι εκεί, ϊςτε να ςυμβάλλουν
προσ τθ ςωςτι κατεφκυνςθ. Πταν όμωσ αυτά τα “κακυςτερθμζνα κομμάτια” ςυνεχίηουν να
μθν ζχουν μια απελευκερωτικι κζςθ ι μια ξεκάκαρθ ςτάςθ και είναι ςτοιχεία αντιδραςτικά
και αντεπαναςτατικά, οφτε αλλθλεγγφθ μπορεί να υπάρξει κι οφτε μποροφμε να παράξουμε
κάτι όμορφο μαηί τουσ.

Πταν δε γνωρίηεισ το ποιόν του άλλου, αςφαλϊσ και κα είςαι εκεί ςτο πρόβλθμα του, όμωσ
για να πράξεισ επαναςτατικά αλλθλζγγυα ωσ προσ το πρόςωπο του, ςίγουρα κα πρζπει να
περιμζνεισ και τθ κζςθ του. Γιατί όταν κάποιοι εργαηόμενοι ρουφιανεφουν αγωνιςτζσ και

126
κρατοφν το ςτόμα τουσ κλειςτό, γιατί όταν αυτοί κα ζπρεπε να φωνάξουν για διάφορα
ηθτιματα και δεν φϊναξαν, μθν περιμζνουν να είμαςτε διπλά τουσ.
Θ αλλθλεγγφθ είναι κάτι το πολφ ςθμαντικό που μπορεί να γίνει όπλο απειλθτικό. Πμωσ,
όταν πράττεισ αλλθλζγγυα χωρίσ να βλζπεισ τθ κζςθ του άλλου, το μόνο που τελικά κα
καταφζρεισ να κάνεισ είναι αναποτελεςματικζσ κοφφιεσ ςχζςεισ που δε κα οδθγοφν
πουκενά. Οφτωσ ι άλλωσ, ο λόγοσ δε γίνεται για τίποτα άπιαςτα, ποιοτικά χαρακτθριςτικά
που επιβάλλεται να ζχει ο άλλοσ για να τον κάνεισ αλλθλεγγφθ, αλλά ο λόγοσ γίνεται για
εκείνον τον άνκρωπο που “επιβάλλεται” να ζχει το κεφάλι ψθλά, που δε κα πολεμά μόνο για
το προςωπικό του ςυμφζρον, αλλά κα βλζπει τα προβλιματα ςυνολικά. Τελικά, αυτά τα
πράγματα που για εμάσ είναι όμορφα κι απλά, για κάποιουσ άλλουσ είναι μάλλον δφςκολα
και μακρινά.

Ζτςι, θ (επαναςτατικι) αλλθλεγγφθ δε μιλάει για υποκείμενα κφματα που είναι ςτα χζρια τθσ
κυριαρχίασ, αλλά για εκείνα τα υποκείμενα που αντιςτζκονται και γίνονται επιτικζμενα
ουρλιαχτά.

Θ αλλθλεγγφθ είναι ο λόγοσ και θ πράξθ ςε ανκρϊπουσ που ζχουν λόγο και πράξθ. Θ
αλλθλεγγφθ δε γίνεται ςτο χτφπθμα που δζχεται κάποιοσ, αλλά ςτθ κζςθ που παίρνει.
Θ αλλθλεγγφθ δεν είναι θ αναγνϊριςθ και θ απλι ανοφςια περιγραφι ενόσ προβλιματοσ,
αλλά θ ζμπρακτθ δράςθ ς’ αυτοφσ που ζχουν δράςθ.

Θ αλλθλεγγφθ δεν είναι κάτι που δθλϊνεται, είναι εκείνθ θ μαχθτικι αεικινθςία που ςπάει τα
δεςμά τθσ νζκρωςθσ και τθσ απραξίασ. Είναι θ ςυνζχιςθ τθσ δράςθσ ενάντια ςτο ςάπιο
κόςμο, είναι αγϊνασ για ηωι, είναι αγϊνασ ενάντια ςτθν υποδοφλωςθ. Θ αλλθλεγγφθ είναι
επίκεςθ ςτο υπάρχον.

Θ αλλθλεγγφθ είναι θ αγάπθ και οι ςχζςεισ ςυντροφικότθτασ που ζχουν οι άνκρωποι,

αναλόγωσ αν τα χτυπιματα που δζχονται είναι μεγάλθσ ι μικρισ ζνταςθσ. Είναι θ
αλλθλοβοικεια και θ αλλθλοχποςτιριξθ των ανκρϊπων που αναγνωρίηουν το δίκιο τουσ.
Από τθν αλλθλεγγφθ δεν περιμζνεισ ιδιωτικό κζρδοσ, αλλά αυτι ςίγουρα χαρίηει ανκρϊπινο
όφελοσ.
H αλλθλεγγφθ είναι ςχζςθ αγϊνα. Αυτι είναι χαρακτθριςτικό των ςχζςεων που
αναπτφςςονται μζςα ςτθν “κοινότθτα” όςων αγωνίηονται για τθν κοινωνικι απελευκζρωςθ.
Ζτςι, θ αλλθλεγγφθ υπάρχει ανάμεςα και ς’ ανκρϊπουσ που μπορεί να μθν γνωρίηονται
προςωπικά αναμεταξφ τουσ, αφοφ φτάνει μόνο που αγωνίηονται.

ΑΙΧΜΑΛΩΣΟΙ ΣΟΤ ΚΡΑΣΟΤ΢

Σε ποιουσ αιχμάλωτουσ του κράτουσ κάνουμε αλλθλεγγφθ;

Να ξεκακαρίςουμε ότι, άλλο πράγμα είναι να λζμε «λευτεριά ςε όςουσ είναι ςτα κελιά» και

127
«ςτεκόμαςτε δίπλα ςτισ εξεγζρςεισ των φυλακιςμζνων» (αυτά αναλφονται ςε άλλο ςθμείο
του βιβλίου) και άλλο πράγμα είναι θ αλλθλεγγφθ, που όπωσ είπαμε, είναι κάτι το πολφ πιο
ςθμαντικό. Είναι τόςο ςθμαντικό που δεν μπορεί απλά μόνο να αποτυπωκεί ςτισ λζξεισ
θκικι, πολιτικι και οικονομικι αλλθλεγγφθ.

Αλλθλεγγφθ όχι μόνο ςε όποιον είναι γνωςτόσ μασ, αλλά ςε όποιον είναι αγωνιςτισ. Αν
ξεχάςουμε ζςτω κι ζναν αιχμάλωτο ςφντροφο, ξεχνάμε τα πάντα!

Αλλθλεγγφθ ςτουσ φυλακιςμζνουσ αγωνιςτζσ, είτε αυτοί είναι κλειςμζνοι μζςα ςε φυλακζσ,
είτε είναι κλειςμζνοι μζςα ςε ψυχιατρεία. Aλλθλεγγφθ ςτουσ καταηθτοφμενουσ ςυντρόφουσ,
αλλθλεγγφθ ςε κάκε αγωνιςτι. Βζβαια κι ζνασ καπιταλιςτισ μπορείσ να πεισ ότι είναι ζνασ
αγωνιςτισ και ασ αγωνίηεται αυτόσ για το χριμα, ωςτόςο αυτόσ δεν παφει να είναι ζνασ
αγωνιςτισ του δικοφ του ςκοποφ. Πμωσ για εμάσ οι πραγματικοί αγωνιςτζσ είναι αυτοί που
αγωνίηονται ενάντια ς’ αυτόν τον κόςμο κι εμείσ πάντα ς’ αυτοφσ αναφερόμαςτε. Eπειδι
ελάχιςτοι είναι οι πραγματικοί επαναςτάτεσ και ςυνάμα υπάρχουν πολλοί άνκρωποι που
ζχουν μια αγωνιςτικότθτα -θ οποία αυτι αγωνιςτικότθτα, δυςτυχϊσ, δεν ζχει ςχζςθ μ’ ζναν
ολικό αγϊνα ενάντια ςτον υπάρχον κόςμο, αλλά ζχει ςχζςθ μ’ ζναν αγϊνα πιο μερικό και
ειδικό-, θ ίδια θ ηωι μασ ςπρϊχνει να πράξουμε αλλθλζγγυα και προσ ς’ αυτοφσ.

Θ αλλθλεγγφθ μασ ςτουσ φυλακιςμζνουσ αγωνιςτζσ χωρίηονται ςε δυο κατθγορίεσ: 1) Σ’

αυτοφσ που είναι ςφντροφοι μασ και 2) ς’ αυτοφσ που δεν είναι ςφντροφοι μασ, αλλά
κρατάνε μια αξιοπρεπι ςτάςθ.

Πςον αφορά το 1), οι φυλακιςμζνοι ςφντροφοι (αναρχικοί, κομμουνιςτζσ,

αναρχοκομμουνιςτζσ) χωρίηονται ςε τρεισ κατθγορίεσ:
α. Στουσ πολιτικοφσ κρατουμζνουσ, δθλαδι ς’ αυτοφσ που κρατοφνται για τθν πολιτικι τουσ
δράςθ. Δράςθ που μπορεί να είναι από μια αφιςοκόλλθςθ μζχρι μια τοποκζτθςθ βόμβασ.
β. Στουσ ςυντρόφουσ που φυλακίςτθκαν όχι για τθν πολιτικι τουσ δράςθ, πχ ζνασ άγριοσ
καβγάσ ςυντρόφου μ’ ζναν θλίκιο γείτονα. Ο ςφντροφοσ βρίςκεται αιχμάλωτοσ ςτα χζρια του
κράτουσ, εξαιτίασ ενόσ γεγονότοσ κατά το οποίο το άδικο δεν το είχε αυτόσ. Ζνασ ςφντροφοσ
που με πολιτικό λόγο (μπορείσ τα πάντα να τα βάλεισ ς’ζνα πολιτικό πλαίςιο) κϋαναφζρει
γιατί πιάςτθκε και κ’ αγωνίηεται μζςα ςτισ φυλακζσ.
γ. Σ’ αυτοφσ που δεν ιταν αναρχικοί, κομμουνιςτζσ και αναρχοκομμουνιςτζσ όταν μπικαν
μζςα ςτισ φυλακζσ, αλλά γίνανε ζπειτα, κατά τθ διάρκεια του εγκλειςμοφ τουσ. Γίνανε
πραγματικά και δεν το δθλϊνουν περιμζνοντασ κάποιο ςυμφζρον. Ρλζον είναι μετανιωμζνοι
για το βρϊμικο παρελκόν τουσ.

Πςον αφορά το 2) δθλαδι για τουσ ανκρϊπουσ που κάνουμε αλλθλεγγφθ και δεν είναι
ςφντροφοι μασ, αυτοί είναι άνκρωποι που ζχουν πάρει μια κζςθ ενάντια ςτον εκφυλιςμό
που βιϊνουμε, κρατοφν μια ςτάςθ αξιοπρεπείασ και αγωνίηονται μζςα ςτισ φυλακζσ .
Αυτοί χωρίηονται ςε τζςςερισ κατθγορίεσ:

128
α. Σε κάποιον που μπορεί να φυλακίςτθκε για μια πολιτικι δράςθ χωρίσ να είναι ο ίδιοσ
πάρα πολφ ζντονα πολιτικοποιθμζνοσ, αλλά να πιάςτθκε ςε μια πορεία ι ςε μια λαϊκι
ςυνζλευςθ που πιγε για πρϊτθ φορά.
β. Σε ανκρϊπουσ που δεν ζκαναν κάτι το “αντικειμενικά κακό” και βρίςκονται ςτισ φυλακζσ.
γ. Σε ανκρϊπουσ που ζκαναν κάτι με το οποίο εμείσ ωσ αναρχικοί δε ςυμφωνοφμε, αλλά
πλζον, αυτοί που το ζπραξαν, κατάλαβαν το περιεχόμενο τθσ πράξθ τουσ και το ζχουν
μετανιϊςει πραγματικά.
δ. Σε ανκρϊπουσ που μπορεί να μθν είναι ςφντροφοι μασ, αλλά ζχουν μια ζντονθ
αγωνιςτικότθτα και μπικαν ςτθ φυλακι, είτε εξαιτίασ αυτισ τθσ αγωνιςτικότθτασ τουσ ι για
κάποιον άλλο λόγο που δεν εναντιϊνεται ςτον άνκρωπο και τθν επανάςταςθ.
Ππωσ είπαμε, προχπόκεςθ τθσ αλλθλεγγφθσ μασ ς’όλουσ αυτοφσ είναι να ζχουν αγωνιςτικι
δράςθ μζςα ςτθ φυλακι και όχι μια δράςθ για τθν προςωπικι τουσ καβάτηα.

Ρρζπει να υπάρχει μονίμωσ ζνα δίκτυο αλλθλεγγφθσ μεταξφ των αγωνιςτϊν ςτισ φυλακζσ,
ςτα ψυχιατρεία και ςτθν κοινωνία φυλακι.

Για κάκε ςφντροφο που ζχει δικαςτικά ζξοδα, πρζπει να είμαςτε διπλά του.

•••••

Δε κζλουμε να φυλακιςτοφμε, δε κζλουμε να ςκοτωκοφμε, όμωσ πάνω απ’όλα, δε κζλουμε

να μασ πατάνε. Ζτςι, μπορεί και να φυλακιςτοφμε, μπορεί και να ςκοτωκοφμε. Κανζνασ από
τουσ φόβουσ που ζχουμε δε κα κυριεφςει πάνω από τον αγϊνα που ζχουμε για τθ ηωι και δε
κα ςταματιςει το δρόμο τθσ επίκεςθσ που ζχουμε διαλζξει ενάντια ςτον εχκρό.
Απερίςκεπτεσ ενζργειεσ δε χωράνε, παρά μόνο οργάνωςθ. Το κίνθμα δεν είναι εδϊ απλά για
να αμφνεται, αλλά για να επιτίκεται.

Ωσ επαναςτάτεσ ζχουμε επίγνωςθ των επιλογϊν μασ. Αναλαμβάνουμε τισ ευκφνεσ μασ και τισ
όποιεσ ςυνζπειεσ τουσ.

Πμωσ, μθν ξεχνάμε τα βαςανιςτιρια που περνοφν οι ςφντροφοι μασ και πωσ τα κρατικά
κακάρματα καταφζρνουν να τουσ πάρουν μια ομολογία. Δεν ζχουμε πρόβλθμα με το να μθν
αναλάβει κάποιοσ τθν ευκφνθ για κάτι ενϊπιον του δικαςτθρίου (με τθν προχπόκεςθ
φυςικά, αυτόσ να παραμζνει αγωνιςτισ), αρκεί αυτό να μθ γίνεται από φόβο και να είναι
κζμα τακτικισ. Πμωσ άλλο αυτό και άλλο το να βρίηεισ ςυντρόφουσ και να πουλάσ τισ ιδζεσ
ςου για να γλυτϊςεισ.

Μποροφμε να κατανοιςουμε τον ςφντροφο που κα “μιλιςει” φςτερα από βαςανιςτιρια,

αλλά παρ’όλθ τθν κατανόθςθ αυτι, αναμφιςβιτθτα, αυτό παραμζνει μια ιττα.

Οι ςφντροφοι του βαςανιςμζνου ιξεραν ότι αυτόσ δε κα μιλοφςε ποτζ, αλλά ξζρουν ότι
αυτόσ μίλθςε κάτω από τθν επιρεια ουςιϊν, ότι μίλθςε εξαιτίασ βαςανιςμϊν που τον

129
ζφεραν λίγο πριν το κάνατο. Ιξεραν ότι αυτό μπορεί να ςυμβεί κι ζτςι είχαν ςυνεννοθκεί με
το ςφντροφο από πιο πριν, ότι κάποιοσ μπορεί να μθν αντζξει κι ζτςι δε κα τον
κατθγοριςουν. Είχαν πάρει τισ προφυλάξεισ τουσ από πριν ςε περίπτωςθ ςφλλθψθσ και
βαςανιςμό ενόσ ςυντρόφου .
Το κζμα είναι να μθν απαρνθκείσ τουσ ςυντρόφουσ ςου και αυτά που πιςτεφεισ. Ο αγωνιςτισ
κα προςπακιςει να μθ μιλιςει, όχι μόνον ωσ προσ ςεβαςμό ςτουσ ςυντρόφουσ τουσ, αλλά
και ωσ προσ τον ίδιο του τον εαυτό. Αφοφ ακόμα και κάποιοσ να μθν ιταν ςφντροφοσ του και
πάλι δε κα τον ρουφιάνευε. Ο επαναςτάτθσ δε ρουφιανεφει και δε γονατίηει, απλά μπορεί να
δϊςει μια μάχθ και να τθ χάςει. Δεν απολογείται, όχι μόνο ςτον εχκρό, αλλά πουκενά.
Ρεριφανα ςτζκεται δίπλα ςτουσ ςυντρόφουσ του, περιφανα εναντιϊνεται μπροςτά ςτον
εχκρό. Ο επαναςτάτθσ αναλαμβάνει τα λάκθ του.

Θ απεργία πείνασ δεν είναι αυτοκτονία, αλλά είναι ζνασ αγϊνασ για τθν ελευκερία! Μςωσ
είναι ντροπι για το κίνθμα, να φτάνουν ςτο ςθμείο κάποιοι ςφντροφοι να κάνουν απεργία
πείνασ για να κερδίςουν κάποια πράγματα. Αντί να υπάρχει ζνα κίνθμα που ςυλλογικά και
οργανωμζνα να μπορεί να επιτίκεται και να κερδίηει πράγματα, φτάνουν ςτο ςθμείο κάποιοι
ςφντροφοι να ριςκάρουν μ’ αυτόν τον τρόπο τθ ηωι τουσ για να κατακτιςουν κάποια
πράγματα. Το κίνθμα δεν υφίςταται ξζχωρα από τουσ φυλακιςμζνουσ ςυντρόφουσ κι οφτε
αποτελείται μόνον απ’ αυτοφσ.

Π,τι αναφζρκθκε ς’ αυτό το “κεφάλαιο” δεν μπορεί να λζγεται απόλυτα, γενικά και να
μπαίνει μζςα ςε καλοφπια, αλλά πρζπει θ κάκε περίπτωςθ να αναλφεται ξεχωριςτά.

130
 ΓΙΑ ΣΟΤ΢ ΗΡΩΕ΢ ΚΑΙ ΣΙ΢ ΣΙΜΕ΢

Το κράτοσ, ανεξαρτιτωσ τθσ φορεςιάσ που φοράει (βαςιλεία, ολιγαρχία, δθμοκρατία κτλ),
χρθςιμοποιεί γνωςτζσ τακτικζσ που αποςκοποφν ςτθν ενδυνάμωςθ του και εν τζλει ςτθν
πλιρθ κυριαρχία του. Ανάμεςα ς’ αυτζσ τισ ποικίλεσ τακτικζσ του είναι και οι τιμζσ που κάνει
ςε αγωνιηόμενουσ ανκρϊπουσ. Το κράτοσ τιμάει όχι μόνο “μερικοφσ” αγωνιςτζσ, δείχνοντασ
ότι μόνον ζτςι πρζπει να είναι όλοι οι αγωνιςτζσ, αλλά μπορεί να τιμιςει και επαναςτάτεσ
(ολικοφσ αγωνιςτζσ) για διάφορουσ λόγουσ (πολιτικοφσ, οικονομικοφσ, αφομοίωςθσ κ.α.).
Με αυτόν τον τρόπο ρίχνει ςτάχτθ ςτα μάτια, προςπακϊντασ να δθμιουργιςει μια εντφπωςθ
για το πόςο καλό είναι.
Αυτζσ οι τιμζσ δε γίνονται με κανζναν ςεβαςμό ωσ προσ το πρόςωπο που τισ κάνουν, παρά
μόνο για το ςυμφζρον τθσ κυρίαρχθσ τάξθσ.
Ρζρα από το πόςο αργοπορθμζνεσ είναι ςυνικωσ, πάντοτε είναι μελοδραματικζσ, ψεφτικεσ
και χωρίσ κανζνα ουςιϊδεσ περιεχόμενο. Αγάλματα, τιμθτικζσ πλακζτεσ μαηί με φρου-φρου
κι αρϊματα ςυμπλθρϊνουν αυτζσ τισ τιμζσ, αλλά ταυτόχρονα τθν ίδια ςτιγμι το τιμϊμενο
πρόςωπο μπορεί να μθν ζχει ζνα πιάτο να φάει.
Το κράτοσ δε διςτάηει να κάνει τιμζσ ακόμα και ς’ ανκρϊπουσ που ζφυγαν από τισ δικζσ του
ςφαίρεσ, φανερϊνοντασ ότι όλεσ αυτζσ οι τακτικζσ λειτουργοφν για το δικό του όφελοσ (το
πόςοι δυςτυχϊσ το καταλαβαίνουν, είναι ζνα άλλο κζμα).

Τιμζσ ςε οποιονδιποτε, φτάνει μόνο να το εξυπθρετοφν.

Ανεξαρτιτωσ εάν αυτοί που θρωοποιεί είναι κακάρματα (κάβοντασ ζτςι τουσ πραγματικοφσ
“ιρωεσ” και κρφβοντασ τθν αλικεια) ι οποιοιδιποτε άλλοι, είμαςτε κάκετα αρνθτικοί ςτθ
λζξθ ιρωασ.
Αυτι θ λζξθ δθμιουργεί είδωλα, πρότυπα, ςτερεότυπα που διαιωνίηουν καταςτάςεισ,
μπροςτάρθδεσ και κοπάδια προςκυνθμζνων και γενικότερα ιεραρχίεσ. Ζτςι, ο λαόσ πάντα
περιμζνει από τουσ super ιρωεσ να τουσ βγάλει από τισ δφςκολεσ καταςτάςεισ και μζνει ςτθν
απάκεια.
Γι’αυτό, ςκότωςε τον ιρωα ςου και πζρνα ςτθ δράςθ. Να κυμάςαι, θ δράςθ ςου δε ςε κάνει
ιρωα, αλλά αγωνιςτι και επαναςτάτθ. Δε κζλουμε κανζναν λογισ ιρωα.

Αρνοφμαςτε να φτιάξουν αγάλματα ςτουσ επαναςτάτεσ, αφοφ τα λόγια και οι πράξεισ των
επαναςτατϊν είναι λόγια και πράξεισ που ςτρζφονται εναντίον τουσ.

Αν κεσ να τιμιςεισ ζναν επαναςτάτθ, επαναςτάτθςε κι εςφ.

Οι επαναςτάτεσ, όμωσ, ξζρουν να τιμοφν.

131
Κυμοφνται τουσ ςυντρόφουσ που ζφυγαν, δεν ξεχνοφν τισ λζξεισ αλλθλεγγφθ και δράςθ και
ςυνεχίηουν τον αγϊνα μακριά τισ περιςςότερεσ φορζσ από τουσ όποιουσ ςυμβολιςμοφσ.
Οφτε γιορτζσ, οφτε μνθμόςυνα. Ο μόνοσ τρόποσ να τιμιςουμε τουσ αγϊνεσ του χκεσ είναι
μζςα από τουσ αγϊνεσ του ςιμερα.

Εμείσ τιμοφμε τον κακζνα και τισ πράξεισ του μζςα από τθν επαναςτατικι δράςθ. Είμαςτε
περιφανοι (ςτο τϊρα ) για όποιον ζχει επαναςτατικι δράςθ. Δεν περιμζνουμε το κάνατο,
τον τραυματιςμό ι τθ φυλάκιςθ κάποιου ςυντρόφου μασ για να τον τιμιςουμε. Ανεξαρτιτωσ
αν το όνομα του γίνει γνωςτό ι όχι, αυτόσ παραμζνει το ίδιο αγωνιςτισ.

Σθμαςία δεν ζχει αν ο κάκε επαναςτάτθσ πεκάνει από τα χζρια του εχκροφ, ςθμαςία ζχει θ
επιλογι που πιρε ν’ αναμετρθκεί με τον κάκε λογισ κάνατο, διαλζγοντασ τθν πορεία τθσ
κοινωνικισ επανάςταςθσ.

Μζχρι το κάνατο μασ, ασ μθν αφιςουμε να μασ ςκοτϊςουν οφτε για μια φορά.

Ο μόνοσ τρόποσ για να νικιςεισ το κάνατο είναι να ηιςεισ, και ηεισ μόνο επαναςτατϊντασ.

132
 ΠΑΣΡΙΔΑ-ΕΘΝΟ΢

Θ πατρίδα και το ζκνοσ είναι ανκρϊπινα καταςκευάςματα και δθμιουργικθκαν μζςα ςτισ
ταξικζσ κοινωνίεσ. Αυτζσ οι ζννοιεσ δε δθμιουργικθκαν από κάποιουσ δοφλουσ λόγω μθ
κατανόθςθσ κάποιων πραγμάτων, ζτςι ϊςτε απλά να μιλάμε για το ξεπζραςμα αυτϊν των
λζξεων ςτο “ςιμερα”, αλλά είναι μια εφεφρεςθ των αφεντικϊν, κάνοντασ αναγκαίο από
μζρουσ μασ τθν, όςο πιο γριγορα γίνεται, πλιρθ καταςτροφι τουσ.

Είτε μιλάμε για τθν ζννοια τθσ πατρίδασ ςτθν αρχαιότθτα που επιβλικθκε ςτθν ζννοια τθσ
φφςθσ και ηθτοφςε τθν προςιλωςθ και πίςτθ του ανκρϊπου ς’ αυτιν, είτε μιλάμε για τθν
ζννοια του ζκνουσ που ςτα φεουδαρχικά χρόνια άρχιςε να παίρνει πιο ςυγκεκριμζνθ μορφι,
αναφερόμαςτε πάντα για κάτι που αποπροςανατόλιηε τθν πλειοψθφία του κόςμου κι
εξυπθρετοφςε ςυγκεκριμζνα ςυμφζροντα.

Ζτςι, βλζπουμε ακόμα και πριν τον καπιταλιςμό, οι ζννοιεσ αυτζσ να ζπαιξαν ςθμαντικό ρόλο
για τθν άρχουςα τάξθ, αφοφ αυτι μπόρεςε και υλοποίθςε ζνα από τα πιο μεγαλεπιβολα
ςχζδια τθσ. Ζνα ςχζδιο που από τθ μια αποςκοποφςε ςτθν, όςο το δυνατόν γίνεται,
μεγαλφτερθ κερδοφορία τθσ κυρίαρχθσ τάξθσ και από τθν άλλθ ςτθν καταςκευι τθσ πιο
επικίνδυνθσ παγίδασ που ζπεςε ποτζ θ ανκρωπότθτα, αυτισ τθσ εκνικισ ενότθτασ.

Μπορεί θ φφςθ όλων των ταξικϊν κοινωνιϊν-ςυςτθμάτων (θ Αναρχία δεν είναι ςφςτθμα) να
είναι ο πιο δυνατόσ να καταπατάει τον πιο αδφναμο, πράγμα που ςυναντάμε να ςυμβαίνει
και μεταξφ των ανκρϊπων τθσ αςτικισ τάξθσ, αλλά αυτό, φυςικά, δεν είναι κάτι που τουσ
εμποδίηει, ϊςτε να μθν κάνουν μια διεκνι ςυνεργαςία (προςωρινοί ςυμβιβαςμοί μζχρι να
ξαναφαγωκοφν μεταξφ τουσ) για να πλουτίςει θ τάξθ τουσ. Είτε τρϊγονται μεταξφ τουσ, είτε
όχι, το μόνο ςίγουρο είναι ότι όλοι τουσ δε κ’αρνθκοφν το καπιταλιςτικό ςφςτθμα.

Με τθν φπαρξθ του ζκνουσ οι καταπιεςτζσ ελζγχουν πιο εφκολα τα μζςα παραγωγισ και το
εργατικό δυναμικό και επιτυγχάνουν πιο ομαλά τθν κερδοφορία του κεφαλαίου. Θ
εκνικοποίθςθ είναι θ ενοποίθςθ του πλοφτου ςτα χζρια τουσ. Μζςα ςτα ςφνορα που
οριοκετοφν, ενϊ εμείσ είμαςτε φυλακιςμζνοι, αυτοί παίηουν καλφτερα το παιχνίδι τουσ.
Αυτά τα αςφυκτικά ςφνορα είναι μόνο για εμάσ, γι’αυτοφσ δεν υπάρχουν. Γι’αυτοφσ είναι
κομμζνα, ϊςτε ανά πάςα ςτιγμι να διεκνοποιοφν το κεφάλαιο τουσ. Από εκεί που ο
άνκρωποσ παλιά ιταν ελεφκεροσ να πάει ςε όποιο μζροσ τθσ γθσ ικελε και εκεί που
εγκακίςταται ζνιωκε και ζνα ιςότιμο μζλοσ τθσ μικροκοινότθτασ τθσ οποίασ ζφτιαχνε, τϊρα
είναι απλά ζνα πιόνι ςτθν ςκακιζρα τουσ. Ζτςι, θ άρχουςα τάξθ δθμιουργεί μια
κεςμοκετθμζνθ εκμετάλλευςθ για όλουσ τουσ άλλουσ ανκρϊπουσ πλθν αυτισ.

Ρατρίδα, ζκνοσ, φυλζσ είναι ςυνυφαςμζνα με τθν ςυςτθμικι ςχζςθ τθσ εκμετάλλευςθσ,
αλλά προτοφ ξαναναφερκοφμε ς’ αυτό, ασ αναφερκοφμε και ςε κάποια άλλα πράγματα.

133
Δε μ’ενϊνει καμία κοινι εκνικι γλϊςςα, όχι μόνο γιατί οι διάλεκτοι ςτο παρελκόν ιταν
ποικίλοι, αλλά γιατί αυτό που μ’ενϊνει είναι ο τρόποσ ςκζψθσ. Κατζςτρεψαν τισ διαλζκτουσ,
δθλαδι τον δικό τουσ τρόπο επικοινωνίασ και αμοιβαίασ κατανόθςθσ που είχαν οι άνκρωποι.
Χάκθκε κομμάτι τθσ διαλεκτικισ και δθμιουργικθκε το φτιαςίδωμα τθσ εκνικισ γλϊςςασ,
αφαιρϊντασ μ’ αυτόν τον τρόπο τα διάφορα υγιείσ χαρακτθριςτικά που υπιρχαν.
Θ Γλϊςςα, ωσ τρόποσ επικοινωνίασ, είναι μια υγιισ εξζλιξθ που ιρκε ν’ αναπτφξει τθ
δθμιουργία ςχζςεων μεταξφ των ανκρϊπων. Θ γλϊςςα, οι διάλεκτοι που κα μιλοφν οι
άνκρωποι κα πρζπει να ζχουν βάκοσ και να ςε κάνουν να ςτοχάηεςαι και όχι να ςε ςτεροφν
ςε ςκζψθ. Ζτςι ιταν και οι πιο πολλοί διάλεκτοι, βακφτατα φιλοςοφθμζνοι (θ ρίηα και θ
ετυμολογία των λζξεων ς’ ζκαναν να ςυλλογίηεςαι). Εκατοντάδεσ διάλεκτοι που κα
αλλθλοεπθρεάηονται για το καλό και τθν εξζλιξθ τθσ μιασ και μοναδικισ παγκόςμιασ
γλϊςςασ, τθσ ανκρϊπινθσ γλϊςςασ.
Οι εξουςίεσ, αυτό που ζκαναν ςτισ διαλζκτουσ, είναι να τισ υπεραπλουςτεφουν ςυνεχϊσ,
ϊςτε οι άνκρωποι να ςκζφτονται όλο και λιγότερο, ενϊ όταν επιχειροφν να φτιάξουν νζεσ
γλϊςςεσ και λζξεισ, το μόνο που δθμιουργοφν, είναι τεχνθτά καταςκευάςματα που
εξυπθρετοφν πάντα τουσ από πάνω. Οι άνκρωποι από τα κάτω δυςκολεφονται να
δθμιουργιςουν διαλζκτουσ που κα τουσ εξελίςςουν πραγματικά, αφοφ αυτι θ αυκόρμθτθ
ςυνεχι διαδικαςία κζλει και τισ κατάλλθλεσ ςυνκικεσ. Οι ταξικζσ κοινωνίεσ αλλοτριϊνουν τα
πάντα, με αποτζλεςμα οι νζεσ ςκζψεισ και λζξεισ που δθμιουργοφνται από τουσ ανκρϊπουσ
ι να είναι μθχανικζσ γλϊςςεσ και ςκζψεισ χαμθλοφ επίπεδου ι να είναι προοδευτικζσ, αλλά
γριγορα να ελζγχονται από τισ εξουςίεσ. Ζτςι, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να
επαναςτατιςουμε, να αποδομιςουμε και να καταςτρζψουμε όλο το υπάρχον και να
δθμιουργιςουμε το νζο κόςμο μασ πάνω ςτθ ςτάχτθ του παλιοφ. Θ εκνικι γλϊςςα και το
κακετί εκνικό δε μπορεί να ςθμαίνει παρά μόνο τθν εκνικοποίθςθ και τθν παγκοςμιοποίθςθ
του κεφαλαίου, ενϊ για εμάσ το κακετί κοινό που κζλουμε να μοιραςτοφμε, ςθμαίνει τθν
παγκοςμιοποίθςθ τθσ αγάπθσ. Στθν παγκοςμιοποίθςθ πιςτεφουμε κι εμείσ και αυτοί, αλλά
μόνο που πιςτεφουμε ςε διαφορετικό πράγμα ο κακζνασ. Αυτοί ςτο κζρδοσ και ςτθν
εκμετάλλευςθ, ενϊ εμείσ ςτθ ΗΩΘ.

Δε μ’ ενϊνει καμία κουλτοφρα. Από τθ μια θ κυρίαρχθ κουλτοφρα είναι αυτι που
διαμορφϊνει θ κυρίαρχθ τάξθ, ενϊ από τθν άλλθ οι αντικουλτοφρεσ δεν μποροφν να πάρουν
μια πραγματικι επαναςτατικι υπόςταςθ, αφοφ θ αλλοτρίωςθ που αυτζσ κάποια ςτιγμι κ’
αποκτιςουν, κα τισ κάνει αργά ι γριγορα να γίνουν θ άλλθ πλευρά του ίδιου νομίςματοσ.
Αν κζλουμε να ξαναμιλιςουμε κάποτε για μια ελεφκερθ, ανκρϊπινθ, διαφορετικι
δθμιουργικότθτα, τότε “τϊρα” πρζπει να μιλιςουμε για επαναςτατικι κεϊρθςθ και
πρακτικι.

Δεν είμαςτε απλά αντικρατιςτζσ, δεν είμαςτε απλά αντίκετοι από το κράτοσ, δεν
αυτοπεριοριηόμαςτε και αυτοπροςδιοριηόμαςτε ςε ςχζςθ μ’ αυτό, πζφτοντασ ςτθν παγίδα
να ςυνεχίςουμε τθν φπαρξθ του κι εμείσ απλά να κάνουμε τον αντίλογο του. Ρολεμάμε για

134
τθν καταςτροφι του. Δεν είμαςτε μόνο ενάντια ςτο κράτοσ. Αυτι θ εναντίωςθ είναι μια από
τισ πολλζσ εναντιϊςεισ του όλου αγϊνα μασ. Δεν πολεμάμε μόνο για τθν καταςτροφι αυτοφ
του κόςμου, αλλά και για τθ δθμιουργία ενόσ νζου. Είμαςτε αναρχικοί ζχοντασ και
επιδιϊξεισ, ζτςι, θ ταυτότθτα μασ δεν αυτοπεριορίηεται ςε ζνα “αντί”.

•Δε μ’ενϊνουν τα ικθ και τα ζκιμα, αλλά εκείνεσ οι πράξεισ που εξυψϊνουν τον άνκρωπο.
Δε διαιωνίηω οτιδιποτε μου ζρχεται από το παλιά, αλλά κρατάω μόνο αυτά που ζχουν κάτι
να μου δϊςουν. Δεν είμαι λάτρθσ του παρελκόντοσ, αλλά τθσ πραγματικισ υγιισ εξζλιξθσ του
ανκρϊπου. Οφτωσ ι άλλωσ, είδαμε ςτο πζραςμα των χρόνων ότι οι παραδόςεισ
δθμιοφργθςαν διάφορα ταμποφ με αποτζλεςμα τθ μικρότερθ ελευκερία δράςθσ των
ανκρϊπων. Θ πίςτθ ςτισ παραδόςεισ είναι πίςτθ ςτθ ςταςιμότθτα, είναι πίςτθ ςε “κάτι”,
ανεξαρτιτωσ αν αυτό το “κάτι” είναι εξελίξιμο ι όχι. Θ παράδοςθ κζλει ν’ αποβάλλει από τα
πράγματα το κλαςςικό (όταν αυτό υπάρχει), δθλαδι κάτι το “αναλλοίωτο” ςτο χρόνο, αφοφ
το κλαςςικό ζχει μζςα του εκείνο το προοδευτικό ςτοιχείo που το κάνει να είναι πάντα
επίκαιρο (δθλ. να μπορεί να ςυνδεκεί με το “ςιμερα” ). Θ ςχζςθ μασ με το χρόνο είναι
ηωντανι και όχι μια πίςτθ ςτο παρελκόν. Το παρελκόν πρζπει να ςυνδζεται διαλεκτικά με το
παρόν και το μζλλον. Αν αυτό δεν μπορεί να ςυμβεί, τότε ςίγουρα είναι νεκρό κι οφτε μπορεί
να δϊςει κάτι το εξελίξιμο για το παρόν και το μζλλον, οφτε και το παρόν και το μζλλον να
πάρει κάτι απ’ αυτό. Το παρελκόν από μόνο του δε μπορεί να ςε οδθγεί. Αυτό που ςε οδθγεί
είναι το παρελκόν, το παρόν και το μζλλον.

Θ παράδοςθ είναι θ προςπάκεια κατθγοριοποίθςθσ και φυλάκιςθσ μιασ δράςθσ,

ταριχεφοντασ τθν με ςκοπό να ξανάρκει ςτο μζλλον, χωρίσ αυτι να ζχει να ςου δϊςει τίποτα
το εξελίξιμο ςτο παρόν και το μζλλον. Είναι κάτι που ζρχεται από το παρελκόν και ζχει
πεκάνει και οποιαδιποτε προςπάκεια αναβίωςθσ του καταντά άχρθςτθ και αδφνατθ, αφοφ
θ μυρωδιά τθσ πτωματίλασ κυμίηει ότι αυτό είναι νεκρό.
Το κζμα είναι ότι όχι μόνο δεν ζχει να δϊςει κάτι ςτο ςιμερα ι το αφριο, αλλά οφτε και κάτι
από το παρελκόν, γιατί ακόμα κι αν είχε, αυτό δε κα ζπρεπε να ονομαηόταν παράδοςθ (πχ
υπάρχουν όμορφα “παραδοςιακά” τραγοφδια, τα οποία είναι πανανκρϊπινα, που αν μπεισ
ςτθ διαδικαςία να τα κατθγοριοποιιςεισ και πόςο μάλιςτα να τα εκνοποιιςεισ, τότε τουσ
παίρνεισ τθ ηωι που ζχουν). Τίποτα δε κα ζπρεπε να ονομάηεται παράδοςθ (παρά μόνο θ
ςαπίλα τουσ) κι ασ υπάρχουν εκείνεσ οι κετικζσ ι οι αρνθτικζσ δράςεισ που γίνονται από
ανκρϊπουσ με μια πιο κοινι ηωι. Θ παράδοςθ ζρχεται καταναγκαςτικά να παραδϊςει και να
διατθριςει κάτι, ανεξαρτιτωσ το περιεχόμενο του και τθσ αποδοχισ του από τον κόςμο. Θ
παράδοςθ είναι εκείνεσ οι ανακυμιάςεισ του χκεσ, που ζρχονται να ςυμβάλλουν ςτθν
κακυςτζρθςθ τθσ κοινωνίασ. Δεν είναι εκείνθ θ παρελκοντικι δράςθ που ζρχεται να ςε
ςπρϊξει προσ τα εμπρόσ. Πχι μόνο ενοποιεί καταναγκαςτικά τθ διαφορετικότθτα ςε μια
χρονικι ςτιγμι, αλλά ςου επιβάλλει αυτό να ξαναγίνει και ςτο μζλλον.
Είμαςτε διαφορετικοί και δροφμε κάποιεσ φορζσ με ςχετικά όμοιεσ ςυμπεριφορζσ, τίποτα

135
όμωσ δεν πρζπει να γίνεται καταναγκαςτικά και οφείλουμε να εξελιςςόμαςτε. Με τθν
αναπαράςταςθ και το ςυμβολικό χάνεται το πθγαίο και το ηωντανό.

Το παρελκόν ποτζ δεν το ξεχνάμε, είναι κομμάτι μασ. Άλλοτε πρζπει να το φζρνουμε ςτθ
μνιμθ μασ ωσ μια παρελκοντικι δράςθ, που όμωσ δεν πρζπει να ξαναμπεί ποτζ ςε κίνθςθ
και άλλοτε το φζρνουμε ςτθν μνιμθ μασ ωσ μια παρελκοντικι δράςθ, που κομμάτι τθσ
μπορεί να ξαναδραςτθριοποιθκεί ςε μια πιο προοδευτικι μορφι και να μασ δϊςει οφζλθ.

Ραραδόςεισ, ικθ, ζκιμα, ζκνθ, πόλεισ, πολιτιςμόσ ενοποιοφν με βία τθ διαφορετικότθτα και
εξαναγκάηουν τουσ ανκρϊπουσ ςτισ ορζξεισ των κυρίαρχων.

H εκνικι ενότθτα χτυπάει και τθ διαφορετικότθτα και τθν αλλθλεπίδραςθ.

Οι ενδυμαςίεσ των ανκρϊπων ζγιναν ςτολζσ για φκθνι διαςκζδαςθ και εμπόριο. Οι
αυκόρμθτοι χοροί, ςτουσ οποίουσ ςυμμετείχαν όλοι οι άνκρωποι, αντικαταςτάκθκαν από
τουσ χοροφσ που τουσ χορεφουν οι ειδικοί μζςα ςε ςτθμζνα πανθγυράκια. Φυςικά μζρθ του
κόςμου αντικαταςτάκθκαν από δικεν γραφικά μζρθ. Ζνα φτιαχτό περιτφλιγμα διανκιςμζνο
από τουριςτικά ςουβενίρ που εξυπθρετοφν τθν κυριαρχία. Κάκε φυςικι, αυκεντικι πτυχι
του ανκρϊπου που κα ζπρεπε να υπάρχει, ιςοπεδϊκθκε. Ζφυγε ο πραγματικόσ, κοινωνικόσ
χαρακτιρασ και τα όποια εν τζλει επαναςτατικά ςτοιχεία κα μποροφςαν να υπάρχουν και
ςτθ κζςθ τουσ ιρκαν δράςεισ ενταγμζνεσ ςτο υπάρχον. •

Δε μ’ενϊνει καμία κοινι καταγωγι, αφοφ θ μόνθ κοινι καταγωγι είναι αυτι τθσ φφςθσ.
Μθν ξεχνάμε ότι εμείσ ανικουμε ς’ αυτιν και όχι αυτι ς’εμάσ.
Δε μ’ενϊνει κανζνα ζκνοσ, αλλά οι ςυνειδιςεισ και θ ςυμμετοχι μασ ςτον ταξικό πόλεμο από
τθν πλευρά των καταπιεςμζνων. Tα ζκνθ δεν απελευκερϊνουν τθ διαφορετικότθτα, αλλά τθ
φυλακίηουν.
Δε μ’ενϊνει καμία κοινι ιδεολογία με τουσ εκμεταλλευτζσ, αφοφ για εμάσ δεν ιςχφει το
«αφεντικά και δοφλοι, ζνα γινικαμ’ οφλοι».
Δε μ’ενϊνει καμία κοινι ιςτορία, αφοφ τθν κυρίαρχθ ιςτορία τθ φτιάχνουν όπωσ κζλουν
αυτοί. Θ δικι μασ ιςτορία είναι οι αγϊνεσ μασ.
Δε μ’ενϊνει καμία φυλι, παρά μόνο ο πόλεμοσ που κάνουμε εναντίον των τυράννων μασ.

Πμωσ ξζχαςα ςε ποιουσ μιλϊ… Σε ανκρϊπουσ που μιςοφν κάποιον, επειδι γεννικθκε ς’ζνα
χϊμα λίγο πιο εκεί, ςε ανκρϊπουσ που μιςοφν κάποιον, επειδι ζχει διαφορετικό χρϊμα. Για
ζνα χρϊμα που δεν εμφανίςτθκε ξαφνικά ςτουσ πρϊτουσ ανκρϊπουσ και δθμιουργικθκαν
ζτςι οι φυλζσ, αλλά για ζνα χρϊμα που ζχει ςχζςθ με τθν εξελικτικι πορεία των ανκρϊπων,
τθ ςχζςθ των οργανιςμϊν με το περιβάλλον και με το πωσ διάφορα χαρακτθριςτικά
επθρεάηονται από το φυςικό και κοινωνικό περιβάλλον ςτο οποίο βρίςκονται οι άνκρωποι.
Ζτςι, αποδομοφμε το μφκο για τισ φυλζσ που λζει ότι αυτζσ δθμιουργικθκαν ξαφνικά από
ζνα “κεϊκό χζρι” κι ότι υπιρχαν από τθν αρχι τθσ ανκρωπότθτασ και μάλιςτα ιταν

136
αμετάβλθτεσ ςτο χρόνο.
Δε μ’ενϊνει καμία πατρίδα, αλλά μ’ ενϊνει το τι υπάρχει ς’ αυτό το μζροσ και τουσ
ανκρϊπουσ, εάν υπάρχει αγάπθ, ιςότθτα και ελευκερία ι εάν υπάρχει βία και εκμετάλλευςθ.

Αν ζχεισ γεννθκεί ςτθν Ελλάδα και ςτθν θλικία του ενόσ χρόνου φφγεισ και πασ ςτθν Λταλία
και μείνεισ για τθν υπόλοιπθ ςου ηωι εκεί, τότε τι κ’αγαπάσ ςφμφωνα μ’εςζνα; Ράλι τθν
Ελλάδα ι το μζροσ όπου μεγάλωςεσ; Εγϊ, όμωσ, μια ανάμνθςθ μου δεν τθν ονομάηω
πατρίδα, αλλά ανάμνθςθ. Είμαςτε νοιμονεσ άνκρωποι και δεν αναπολοφμε, ζτςι γενικά και
αόριςτα, τα παιδικά μασ χρόνια, όπωσ για παράδειγμα και τα χρόνια που μπορεί να μθν
είχαμε να φάμε, αλλά ξεχωρίηουμε τισ καλζσ και τισ κακζσ ςτιγμζσ.

Αν χαίρομαι με κάποια ςτιγμι του παρελκόντοσ, αυτό δεν ζχει ςχζςθ με τθν
αποκλειςτικότθτα ενόσ ιεροφ χϊματοσ, αλλά ζχει να κάνει με τισ όμορφεσ ςτιγμζσ που
πζραςα, με τθν όμορφθ επικοινωνία που είχα με κάποιουσ ανκρϊπουσ, κ.α.

“Αγαπϊ” όλθ τθ Γθ-Φφςθ και όχι ζνα κομμάτι τθσ, δθλαδι το μζροσ το οποίο ζτυχε να
γεννθκϊ ι να περάςω τα χρόνια τθσ ηωισ μου. Από κει και πζρα, όταν τα πράγματα τριγφρω
ςου είναι ςκατά, τι ν’ αγαπιςεισ; Απλά πολεμάσ για να τ’ αλλάξεισ.

Γιατί να πεισ «νοιάηομαι για τον τόπο μου», δθλαδι για τ’ άλλα μζρθ δε νοιάηεςαι και τι
ςθμαίνει «νοιάηομαι για τον τόπο μου»;

Τελικά, κα μου εξθγιςεισ τι είναι αυτό το αφθρθμζνο ςτο οποίο πιςτεφεισ; Τι είναι αυτό το
άυλο που ςε κάνει να ςυγκινείςαι τόςο πολφ; Εγϊ νοιάηομαι για τθ φφςθ και τον άνκρωπο
και πολεμϊ ενάντια ςε όποιον και ότι τα καταςτρζφει. Εςφ όταν πολεμάσ για τθν πατρίδα
ςου, γιατί πολεμάσ ακριβϊσ;
Κάκε χαρά ςου για τθν πατρίδα είναι κι ζνα χειροκρότθμα για τον ταξικό κόςμο που ηεισ.
Κάκε αγάπθ ςου για τθν πατρίδα ςου ςτερεί ν’ αγαπιςεισ ολάκερο τον κόςμο ςτθν ολότθτα
του. Χαίρεςαι που θ χϊρα ςου ζχει ζντονο ιλιο, καρρείσ κι ο ιλιοσ είναι δικόσ ςου, αγαπάσ
τθ χϊρα ςου για τουσ ςπουδαίουσ φιλοςόφουσ που ζχει, καρρείσ αλλοφ δεν υπάρχουν,
δθλαδι κι αν κάπου ς’ζνα χϊμα ποιο εκεί δεν ζχει, και τι ζγινε;! Δθλαδι, αν ιςουν ςε άλλθ
χϊρα, δε κα ιςουν πατριϊτθσ, ι κα ιςουν όπου και να είςαι; Και αν ιςουν παντοφ, γιατί δε
λεσ αγαπάω όλο τον κόςμο (δθλαδι αγαπάω αυτά που πρζπει ν’ αγαπϊ, μιςϊ αυτά που
πρζπει να μιςϊ) και λεσ είμαι πατριϊτθσ, προςπακϊντασ να βρεισ επιχειριματα που κα
τονίςουν τθν υπερτερότθτα τθσ πατρίδασ ςου ζναντι των άλλων χωρϊν.

Ενάντια, λοιπόν, ςε κάκε πατρίδα και ζκνοσ, παντοφ και για πάντα.

Ππωσ είπαμε, το ζκνοσ είναι ςυνυφαςμζνο με τθ ςχζςθ εκμεταλλευτι-εκμεταλλευόμενου,

ζτςι εκνικιςμόσ και αντικαπιταλιςμόσ είναι ζννοιεσ αςυμβίβαςτεσ. Το ζκνοσ είναι επζκταςθ
τθσ ΛΔΛΟΚΤΘΣΛΑΣ και του ατομικοφ κζρδουσ εισ βάρουσ άλλων. Καταςκευάηει άβουλεσ
ςυνειδιςεισ, ανκρωπινά προϊόντα ζτοιμα προσ εκμετάλλευςθ και ςκλάβουσ που πρζπει να

137
υπακοφςουν ςτουσ εκνάρχεσ και τ’ αφεντικά. Το ζκνοσ είναι ιδιοκτθςία και επεκτατιςμόσ για
κζρδθ.

Τα ζκνθ ςτοχεφουν να διαιροφνται οι προλετάριοι, να κρφβονται οι κοινωνικζσ αντικζςεισ και

να βάηουν ωσ πρωτεφων το μεταφυςικό ηιτθμα τθσ εκνικισ ενότθτασ. Τελικά, μόνο
μεταφυςικό δεν είναι το ηιτθμα, αφοφ μιλάμε για μια ξεκάκαρθ πολιτικι που γεμίηει με
χριμα τισ τςζπεσ των κεφαλαιοκρατϊν, απλά μεταφυςικι είναι θ αγάπθ κάποιων για τθν
πατρίδα. Πμωσ, ακόμα κι αυτι θ μεταφυςικι των πατριωτϊν είναι ζνασ ολοηϊντανοσ
ρεαλιςμόσ με μπόλικο πατριωτιςμό, ρατςιςμό, εγκλιματα κ.α.
Πταν ακοφσ να μιλάνε για εκνικό ςυμφζρον, είναι πάντα κζρδθ γι’ αυτοφσ.
Ραραμυκιάηεςαι ότι δεν υπάρχουν τάξεισ κι θ αξιοπρζπεια ςου αντί να κίγεται από τα
αφεντικά, κίγεται με ανκρϊπουσ που γεννθκικαν λίγο πιο πζρα. Γι’αυτοφσ είςαι ζνα
αναλϊςιμο κομμάτι κρζασ όταν κάνουν πολζμουσ και ζνασ δοφλοσ ςε καιρό “ειρινθσ”.

Σε φοβίηουν, λζγοντασ πάντα ότι υπάρχει μια εκνικι απειλι, όμωσ αυτοί ποτζ δε κα ςου
πουν ότι θ πραγματικι απειλι είναι θ τάξθ τουσ που ςε λεθλατεί κάκε μζρα.

Για εμάσ, ξζνα θ ντόπια, τ’ αφεντικά είναι ίδια, αφοφ δε μασ ενδιαφζρει τι εκνικότθτασ είναι
οι τφραννοι μασ. Ρρζπει να ςτακοφμε ενάντια ςτον πατριωτιςμό που κζλουν να μασ
περάςουν, ενάντια ς’ αυτιν τθ μορφι οικονομικοφ εκνικιςμοφ που φτιάχνει μονίμωσ
εξωτερικοφσ εχκροφσ που επιβουλεφουν τθ χϊρα. Μθν ξεχνάμε ότι τα ντόπια αφεντικά δεν
είναι πιόνια των ξζνων, αλλά ςυνεργοί τουσ.

Πλοι αυτοί οι κεφαλαιοκράτεσ είναι πανζξυπνοι άνκρωποι που δεν πιςτεφουν ς’ εκνικζσ
ενότθτεσ, αλλά μόνο ςτο χριμα. Σου λζνε ότι κα κόψουν από τουσ μιςκοφσ ςου για να ςωκεί
θ χωρά και ςου φωνάηουν «κυςιάςου!». Μα θ χϊρα ποια είναι; O λαόσ δεν είναι; Άρα,
κόβουν από το λαό για να ηιςει θ πλουτοκρατία. Σου λζνε ςτιριξε τα ελλθνικά προϊόντα,
ανεξαρτιτωσ αν είναι ανκυγιεινά ι ακριβά και κερδοφορεί το κεφάλαιο.

Βαρφ υπνωτικό θ εκνικι ενότθτα για το λαό.

Ράντα πίςτευε ςε κάτι. Ροτζ να μθν είςαι ελεφκεροσ. Μθν πολεμάσ. Ρερίμενε πάντα από
τουσ άλλουσ. Μθν ζχεισ εμπιςτοςφνθ ςτισ δυνάμεισ ςου.

Οι εκνικοί πόλεμοι είναι οι ταξικοί, επεκτατικοί, άκρωσ εξουςιαςτικοί πόλεμοι που γίνονται
για τον πλιρθ ζλεγχο γθσ και πρϊτων υλϊν, για τθν πλιρθ εκμετάλλευςθ των αγακϊν και
των ανκρϊπων, με ςκοπό όλο και περιςςότερο χριμα γι’ αυτοφσ που το κάνουν αυτό.

Οι εκνικοί πόλεμοι πολλζσ φορζσ είναι ιμπεριαλιςτικοί πόλεμοι, δθλαδι πόλεμοι που
εμπεριζχουν τθν, όςο το δυνατόν γίνεται, μεγαλφτερθ κυριαρχία των ανκρϊπων τθσ
κυρίαρχθσ τάξθσ ζναντι άλλων ανκρϊπων, ακόμα και ανκρϊπων τθσ ίδιασ τθσ κυρίαρχθσ
τάξθσ. Πταν οι κροίςοι ανταγωνίηονται μεταξφ τουσ για το ποιοσ κα ζχει το μεγαλφτερο

138
μερίδιο ςτθ διεκνι αγορά. Ζνα ςφνκετο κουβάρι ανταγωνιςμϊν ςε όλο τον παγκόςμιο
χάρτθ. Οι ιμπεριαλιςτικοί πόλεμοι δεν είναι πόλεμοι ενόσ λάου ζναντι άλλου, αλλά το
αιματθρό παιχνίδι κάποιων για τθν αυτοκρατορία του χριματοσ.
Γι’αυτό, το να ποφμε ρουφιάνουσ τουσ ανκρϊπουσ ενόσ ζκνουσ που ςυνεργάηονται με
άλλουσ ανκρϊπουσ ενόσ άλλου ζκνουσ κα ιταν άτοπο, αφοφ ξζρουμε ότι ανάλογα με το τι
κουβαλάσ ςτο μυαλό ςου, ς’ ενϊνουν και τα’ αντίςτοιχα πράγματα (αυτοφσ το χριμα και θ
εξουςία, εμάσ θ αγάπθ και θ ελευκερία…).

Οφτωσ ι άλλωσ, οι εκνικοί και οι κρθςκευτικοί πόλεμοι είναι εκφράςεισ και εκφάνςεισ του
ταξικοφ κόςμου. Αυτι είναι θ αλικεια, είτε τουσ κθρφττουν αυτοφσ τουσ πολζμουσ κάποιοι
ανεγκζφαλοι, είτε χρθςιμοποιοφν οι κεφαλαιοκράτεσ αυτοφσ τουσ όρουσ για τουσ πολζμουσ
τουσ για να μπερδζψουν τον κόςμο.

Κάποιοι κάνουν λόγο για εμφφλιο πόλεμο. Από πότε είναι εμφφλιοσ ζνασ πόλεμοσ μεταξφ
ζχκρων; Από πότε εμείσ ιμαςταν φίλοι με τουσ καπιταλιςτζσ και μαλϊςαμε;

Για εμάσ δεν ζχει ςθμαςία από ποιο μζροσ είναι ο κεφαλαιοκράτθσ, εμείσ πολεμάμε ενάντια
ς’ αυτόν απ’ όπου κι αν προζρχεται.
Ρολεμάμε ενάντια ςτθν καπιταλιςτικι κόλαςθ, πολεμάμε ενάντια ςε ό, τι πλανάται ςτον
αζρα και ανά πάςα ςτιγμι μπορεί να μασ φυλακίςει.
Ρολεμάμε για τθν κοινωνικι απελευκζρωςθ.

Πταν ακόμα κι ο εχκρόσ λζει ότι ο πόλεμοσ που ζχει εξαπολφςει εναντίον μασ είναι ταξικόσ,
κάποιοι παραλογίηονται και λζνε να δοφμε από τθν πλευρά μασ τον πόλεμο ωσ
εκνικοαπελευκερωτικό.
Δεν απελευκερϊνω ιερά χϊματα, αλλά τον άνκρωπο και τθ φφςθ. Δεν απελευκερϊνω
ανκρϊπουσ ενόσ ζκνουσ, αλλά τουσ ανκρϊπουσ εκείνουσ που δεν είναι εκμεταλλευτζσ. Αν
ζρκουν για παράδειγμα ρϊςοι αναρχοκομμουνιςτζσ ςτθν Ελλάδα για να χτυπιςουν τουσ
ζλλθνεσ καπιταλιςτζσ, εγϊ με τουσ ζλλθνεσ κα είμαι; Εκείνθ τθ ςτιγμι που κα πάρω το μζροσ
των ςυντρόφων μου, εςφ ποιον εκνικοαπελευκερωτικό πόλεμο μου λεσ να κάνω; Ζτςι, όταν
παίρνω μζροσ ς’ζναν πόλεμο, αναφζρω πάντα ποιοσ είναι ο ρόλοσ μου, τι πολεμάω και γιατί
το πολεμάω.
Για εμάσ, ο όροσ εκνικοαπελευκερωτικόσ δεν ιταν ζνα παιδί τθσ εποχισ του που ςιμερα
απλά δεν μπορεί να υπάρξει, αλλά ιταν ζνασ όροσ που εμείσ ποτζ δεν αναγνωρίςαμε.
Χρθςιμοποιικθκε ςαν ςεντόνι για τα εγκλιματα που διζπραξε ο εχκρόσ, καπελϊκθκαν κάτω
απ’ αυτό το όνομα δίκαιοι κοινωνικοί-ταξικοί αγϊνεσ και παγιδεφτθκαν άνκρωποι βάηοντασ
ςτθν μάχθ τουσ λάκοσ χαρακτθριςτικά.

Είναι τραγικό, όταν ζρχεται ζνασ εχκρόσ από μια άλλθ χϊρα, να μθν καταλαβαίνεισ ότι αυτόσ
ζρχεται για να πλουτίςει και θ δικι ςου απάντθςθ να είναι «Φφγε! Εδϊ είναι ιδιοκτθςία
μου». Απαντιςεισ τζτοιου περιεχομζνου δίνουν αυτοί που νομίηουν ότι ο εχκρόσ είναι πάντα

139
ξζνοσ και τθν ίδια ςτιγμι ο ςυμπατριϊτθσ αφζντθσ τουσ ςυνεχίηει να τουσ κλζβει. Μπορεί κι
εμείσ με τζτοιουσ ανκρϊπουσ να πολεμιςουμε κάποια ςτιγμι τον ίδιο εχκρό, αλλά δε κα
είμαςτε ποτζ μαηί τουσ. Εμείσ κα κάνουμε το κοκκινόμαυρο ζνοπλο κίνθμα βάηοντασ τα δικά
μασ χαρακτθριςτικά. Πμωσ, αν αυτό το κοκκινόμαυρο κίνθμα είναι να γίνει τελευταία ςτιγμι,
θ ιττα κα είναι μάλλον αναπόφευκτθ, αφοφ κα ζχουμε ν’ αντιμετωπίςουμε ζναν καλά
οργανωμζνο αντίπαλο.
Γι’αυτιν τθ μεγάλθ μάχθ με τον εχκρό (που διεξάγεται, οφτωσ ι άλλωσ, κακθμερινά) κα
πρζπει να υπάρχει από πριν ζνα (ζνοπλο) κίνθμα, όχι μόνο για να αντιμετωπιςτεί εκείνθ τθ
ςτιγμι καλφτερα ο αντίμαχοσ, αλλά και γιατί κακθμερινά δίνονται τζτοιεσ μεγάλεσ μάχεσ.

Κάκε ζκνοσ χτίηει τθν ιςτορία του ςφμφωνα με τα μζτρα του, ανάλογα τισ εντολζσ τθσ
άρχουςασ τάξθσ, αποκρφβοντασ τα εγκλιματα που διζπραξε. Θ διαςτρζβλωςθ τθσ
πραγματικότθτασ και θ ςυντιρθςθ των εκνικϊν μφκων είναι κάποια απ’ αυτά που
χρθςιμοποιεί για τθν επίτευξθ των ςκοπϊν του. Θ Ελλάδα τζτοιουσ μφκουσ ζχει πολλοφσ,
όπωσ ο μφκοσ για το κρυφό ςχολειό, ο κρφλοσ τθσ αγίασ λαφρασ, διάφορεσ ιςτορίεσ για τισ
Σουλιϊτιςςεσ και για τθν άλωςθ τθσ Κωνςταντινοφπολθσ, ενϊ πάμπολλουσ μφκουσ απείρου
κάλλουσ ςυναντάμε για διάφορουσ εκνάρχεσ, πατριάρχεσ και αγίουσ.

Θ διαςτρζβλωςθ τθσ πραγματικότθτασ είναι ο δρόμοσ που πάτθςαν τόςα χρόνια για να
μπορζςουν να ςυνεχίςουν τθ λοβοτομι εναντίον μασ και για να εξακολουκιςουν να
γεφονται τα τεράςτια κζρδθ τουσ. Διαςτρζβλωςαν γεγονότα που αφοροφν το λεγόμενο
“μακεδονικό αγϊνα”, “τθν απελευκζρωςθ τθσ Κεςςαλονίκθσ”(ακόμα και ο χαρακτθριςμόσ
τθσ απελευκζρωςθσ δεν ευςτακεί) και τθ “γενοκτονία των ποντίων”.

Κζλουν θ λικθ να επικρατιςει τθσ μνιμθσ και να ξεχάςουμε ποιοι ιταν ο Διονφςιοσ
Σολωμόσ, ο Ελευκζριοσ Βενιηζλοσ, ο μζγασ Αλζξανδροσ και ο Ραφλοσ Μελάσ, κ.α. (ανκρϊπουσ
που το ζκνοσ θρωοποιεί).

Να ξεχάςουμε τον βρϊμικο ρόλο των ελλθνικϊν κυβερνιςεων ςτουσ παγκόςμιουσ πολζμουσ
και ςε γεγονότα που αφοροφν τθν Κφπρο. Να ξεχάςουμε τθν ςχζςθ αγάπθσ που είχαν οι
ελλθνικζσ κυβερνιςεισ δίπλα ςτισ κυβερνιςεισ των τοφρκων και αμερικανϊν ςε πολλζσ
περιπτϊςεισ.
Να ξεχάςουμε ότι ς’ επαναςτάςεισ, όπωσ αυτι του 1821, υπιρχαν και επαναςτατικά-ταξικά-
κοινωνικά ςτοιχεία (πζρα από τα διάφορα ςυμφζροντα των πλουςίων), κρφβοντασ τα και
ονομάηοντασ τισ επαναςτάςεισ πάντα εκνικζσ.
Να ξεχάςουμε ότι ςτουσ πολζμουσ των ελλινων ζναντι των γερμανϊν (εκνικοί πόλεμοι
αποκομμζνοι από το ταξικό ςτοιχείο δεν υπάρχουν, κυμίηω περιπτϊςεισ αντιφαςιςτϊν
γερμανϊν που μαηί με αντιφαςίςτεσ ζλλθνεσ πολζμθςαν εναντίον τθσ ναηιςτικισ Γερμανίασ),
άγγλων και ιταλϊν, αυτοί που διλωναν πατριϊτεσ ποφλθςαν τθν “πατρίδα”, ζγιναν
δοςίλογοι και ρουφιάνοι (φυςικό, αφοφ όπωσ αποδείξαμε, ζκνοσ και καπιταλιςμόσ πάνε
χζρι-χζρι). Δε κα ποφμε ότι εμείσ είμαςτε οι πραγματικοί πατριϊτεσ, αφοφ εμείσ είμαςτε
140
περιφανα εκνικοί προδότεσ, απλά εμείσ είμαςτε αυτοί που δεν πουλιςαμε τον άνκρωπο και
τα ιδανικά του. Ραρά ταφτα υπιρξαν και πολλοί αγωνιςτζσ αριςτεροί που ονομάςτθκαν
πατριϊτεσ (όμωσ, επί τθσ ουςίασ, οι πραγματικοί αναρχικοί και κομμουνιςτζσ είναι
απάτριδεσ).
Να ξεχάςουμε τισ ςθμαντικζσ εξεγζρςεισ του Νοζμβρθ του 1973 και του Δεκζμβρθ του 2008,
να ξεχάςουμε τθν κοινωνικι ςιψθ που προκάλεςαν θ δικτατορία του φαςίςτα Λωάννθ
Μεταξά και θ φαςιςτικι χοφντα των ςυνταγματαρχϊν.

Ζτςι, όταν ζρχεται θ ςτιγμι που το κράτοσ κζλει να τιμιςει κάποιουσ αγϊνεσ, γίνεται πάντα
με τζτοιον τρόπο, ϊςτε να πλανάται μονίμωσ μια εκνικι περθφάνια και φυςικά ποτζ να μθν
υπάρχει θ ςυνζχιςθ των κοινωνικϊν αγϊνων. Τιμοφν με παρελάςεισ, με ςτρατοφσ, με
ςφμβολα, με ςθμαίεσ κι εκνικοφσ φμνουσ (είμαςτε ενάντια ςε ό, τι ςτοχεφει ςτθν εκνικι
ενότθτα).

ΡΑ΢ΕΛΑΣΕΛΣ; Τι ςχζςθ μπορεί να ζχει με τουσ κοινωνικοφσ αγϊνεσ αυτό το ςάπιο κατάλοιπο
του παρελκόντοσ; Κάτι το οποίο ιρκε κατευκείαν από τα ςπλάχνα του εχκροφ, από τθν κάκε
λογισ εξουςία. Κάτι το οποίο ςτοχεφει ςτθν εκνικι προπαγάνδα και ςτθν επίδειξθ τθσ
ςτρατιωτικισ ιςχφοσ, που αποςκοπεί ςτο μιλιταριςμό, ςτο ςεξιςμό, ςτο ρατςιςμό, τθν
πατριαρχία, ςτθν ςτρατικοποίθςθ των νζων και τον πόλεμο ενάντια ςτθ διαφορετικότθτα.
Αγζλεσ ανκρϊπων με ίδιεσ κινιςεισ, ζτοιμεσ να ενςωματϊςουν όλα αυτά.
Αντί τα παιδιά να μακαίνουν τθν πραγματικι ιςτορία των γεγονότων, αντί να αγωνίηονται
ενάντια ςε κάκε εξουςία, γίνονται άνκρωποι πακθτικοί κι αδρανείσ.

ΣΤ΢ΑΤΟΣ; Τα ίδια αρνθτικά φζρει μζςα του κι αυτόσ ο μθχανιςμόσ του κράτουσ. Αυτόσ ο
απάνκρωποσ φρουρόσ που κωρακίηει το κράτοσ. Ο απαραίτθτοσ εγγυθτισ για τθ ςυντιρθςθ
κι επζκταςθ του κράτουσ-κεφαλαίου. Ο οικειοκελϊσ ςκλάβοσ των καπιταλιςτϊν που
ςτρζφεται ενάντια ςε απεργοφσ και μετανάςτεσ, ςε οποιονδιποτε που δεν ζχει πάψει ν’
αντιςτζκεται. Φφλακασ ςτα ςφνορα και ςτα ςτρατόπεδα ςυγκζντρωςθσ.
Είναι πάντα εκεί για να ςου δείχνει ότι δεν υπάρχει ειρινθ. Ενάντια ςτισ εξεγζρςεισ, ςτισ
πορείεσ, ενάντια ςτο επαναςτατικό κίνθμα, δε κα αντιμετωπίςει ποτζ τον πραγματικό εχκρό.
Αυτό, βζβαια, κα “κλθκεί” να το κάνει το ζνοπλο επαναςτατικό κίνθμα που κα ζχει άλλα
χαρακτθριςτικά, χαρακτθριςτικά απελευκερωτικά.

Κζατρο του παραλόγου με φωνάηουν, με ςτθμζνο το παιχνίδι απ’τθν αρχι μζχρι το τζλοσ κι
αν νομίηεισ ότι δεν ζχω λογικι, είςαι γελαςμζνοσ πάρα μα πάρα πολφ.

Οι εξουςίεσ κζλουν πάντα να υπάρχουν άτομα που κα βρίςκονται ςτο μθχανιςμό αυτό και
γι’αυτό, πολλζσ φορζσ, μπαίνουν ςτθ διαδικαςία να τον κάνουν μιςκοφορικό. Με λίγα λόγια
να κάνεισ τα αίςχθ τουσ επί πλθρωμισ.
Οφτε εκελοντικό, οφτε υποχρεωτικό, οφτε μιςκοφορικό ςτρατό κζλουμε.
Υπθρζτθσ του Νάτο και όλων των μεγάλων δυνάμεων, ςτζλνει φαντάρουσ να πολεμιςουν για

141
τουσ ςκοποφσ των καπιταλιςτϊν. Πποιοσ δεν πθγαίνει ςτον ςτρατό τιμωρείται, όμωσ εμείσ δε
φοβόμαςτε. Ατομικά και φυςικά, πολφ καλφτερα, ςυλλογικά αρνοφμαςτε να πάμε.
Ο καλφτεροσ τρόποσ για ν’ απαντιςεισ είναι πολιτικά, λζγοντασ για το τι πρεςβεφει αυτόσ,
αφοφ θ εναντίωςθ μασ ωσ προσ αυτόν, δεν ζχει να κάνει με το ότι είμαςτε κάποιου είδουσ
παςιφιςτζσ.
Εναντιϊςου ολικά ωσ προσ αυτόν και οι αρνιςεισ ςου (κεωρία και πράξθ) κα πάρουν
υπόςταςθ, κα γίνουν επαναςτατικζσ και απελευκερωτικζσ.
Ο καταςταλτικόσ ςτρατόσ ςε κζλει ζναν υπάκουο πολίτθ χωρίσ αξιοπρζπεια.
Σε καταπιζηει με ςκοπό ν’ αλλάξει τθ ςυνείδθςθ ςου. Από τθν πρϊτθ κιόλασ μζρα ςου
μακαίνει το πατρίσ-κρθςκεία-οικογζνεια.
Φζρει μζςα του το μίςοσ και τον παραλογιςμό.
Βαςικι μιτρα αναπαραγωγισ όλων των κυρίαρχων ςχζςεων και προτφπων (ρατςιςτικόσ, με
ανδροκρατοφμενα ςτερεότυπα, φαλλοκρατικόσ, ιεραρχικόσ).
Ζνασ ςτρατόσ που ζχει φαντάρουσ να παράγουν εργαςία για τ’ αφεντικά, που ζχει
αυτοκτονίεσ και δολοφονίεσ.
Ζνασ ςτρατόσ που ςου μακαίνει τθν υποταγι, που ςου μακαίνει να εναντιϊνεςαι ςτθ
διαφορετικότθτα, που ςου ορίηει τι είναι το φυςιολογικό, που ςου ςπουδάηει τθ ρουφιανιά
και το βόλεμα εισ βάροσ άλλων .
Δεκαοκτϊ χρονϊν (κι ακόμα πιο μικρόσ) καλείςαι να πασ κι από εκεί να βγεισ ζνα ζτοιμο,
εργατικό δυναμικό ςτα χζρια του κράτουσ. Ζνασ αποχαυνωμζνοσ και κοιμιςμζνοσ άνκρωποσ.
Στισ τάξεισ του δεν είναι τυχαίο που βρίςκεται πλικοσ φαςιςταριϊν, ενϊ οφτε είναι
ςυμπτωματικό ότι πάνε για μόνιμοι πολλοί ανεγκζφαλοι και κομπλεξικοί.

Μθν ξεχνάμε ότι ο ςτρατόσ, τθ μόνθ αςφάλεια που μπορεί να παρζχει, είναι θ αςφάλεια για
τουσ “από πάνω” και για κανζναν άλλον.

ΣΥΜΒΟΛΑ; Τα πάντα ςτον κόςμο είναι ςε ςυνεχι κίνθςθ και διεργαςία, πράγμα το οποίο ο
άνκρωποσ δυςκολεφεται να το καταλάβει, αφοφ φυςικά το ςφςτθμα προνοεί να ςυμβάλλει
προσ αυτιν τθν κατάςταςθ. Το ςφςτθμα προςπακεί να ςταματιςει τθν εξελικτικι κίνθςθ των
ανκρϊπων, μζςα από τθν αναπαράςταςθ τθσ ηωισ ςε ςφμβολα. Ζτςι, τα ςφμβολα ζρχονται ν’
αντικαταςτιςουν τθν κίνθςθ των πραγμάτων και να ενταφιάςουν εκείνθ τθν πραγματικότθτα
που κα ζπρεπε να υπάρχει. Θ δράςθ ενόσ υποκειμζνου ζρχεται να αντικαταςτακεί από τθ
πακθτικότθτα που φζρει ζνα ςφμβολο, κάνοντασ ζτςι από μζρουσ μασ επιτακτικι τθν ανάγκθ
για τθν πλιρθ καταςτροφι του. Πςο υπάρχει το ςφμβολο τθσ ειρινθσ δείχνει ότι δεν υπάρχει
ειρινθ, όςο…
Θ αναρχοκομμουνιςτικι κοινωνία δεν μπορεί να εμπεριζχει τθν φπαρξθ των ςυμβόλων,
αφοφ θ αντικατάςταςθ, θ αντιπροςϊπευςθ και θ αποτφπωςθ οποιουδιποτε νοιματοσ κα
ζχει μετουςιωκεί ςε πράξθ.

142
ΛΣΤΟ΢ΛΚΘ ΜΝΘΜΘ. Απαραίτθτα ςτοιχεία τθσ ιςτορικισ μνιμθσ είναι θ πραγματικι
εξιςτόρθςθ των γεγονότων και θ ςυνζχιςθ των αγϊνων του παρελκόντοσ μ’ αυτοφσ του
παρόντοσ και του μζλλοντοσ.
Κάποιοι προςπακοφν να τςαλακϊςουν τθν ιςτορικι μνιμθ και τουσ αγϊνεσ να τουσ
αντικαταςτιςουν με μνθμεία, δθλαδι να πάρουν τα γεγονότα και να ςου τα πλαςάρουν ωσ
μια κατάςταςθ του χκεσ, μια μνιμθ για το τότε που δεν ζχει αφριο και ιρκε θ ϊρα τουσ να
μπουν ςτο μουςείο.
Ζτςι κι αλλιϊσ, τα περιςςότερα μνθμεία του ”ςιμερα” είναι μνθμεία τθσ κυρίαρχθσ τάξθσ. Δε
δθλϊνουν κάποιουσ όμορφουσ αγϊνεσ, αλλά εγκλιματα. Από τθν πλευρά μασ, τουσ όποιουσ
όμορφουσ αγϊνεσ δεν ζχουμε τθν ανάγκθ να τουσ κάνουμε μνθμεία και να τουσ βάλουμε ςε
κάποιο χρονοντοφλαπο τθσ ιςτορίασ, αλλά ςαφϊσ να τουσ ςυνεχίςουμε.
Πταν ζνα αντικρατικό πανό υψϊνεται ς’ζνα μνθμείο, λζνε ότι ζτςι βλαςτθμείσ το μνθμείο,
ενϊ δε το βλαςτθμοφν αυτοί που ζχουν ςτιςει εμπόριο επάνω ς’ αυτό, βάηοντασ χρθματικζσ
ειςόδουσ για να το δει κάποιοσ.

ΣΘΜΑΛΑ; Φαντάηει ωραία καμζνθ θ ςθμαία. Πτι είπαμε για τα ςφμβολα, αςφαλϊσ τα ίδια
ιςχφουν και για το ςφμβολο τθσ ςθμαίασ. Ειδικά όταν μιλάμε για τθ ςθμαία του ζκνουσ, τότε
το κάψιμο για μασ φαντάηει πανζμορφο.
Οι ςθμαίεσ του ζκνουσ ςκοτϊνουν τον αγϊνα για ταξικι πάλθ, ςου φωνάηουν εκμεταλλευτζσ
και εκμεταλλευόμενοι δεν ζχουν τίποτα να χωρίςουν.
Φυςικά τθ ςθμαία δε τθν καίω ςυμβολικά, όπωσ κάποιοι κζλουν να λζνε -επειδι οι κακοί
πολιτικοί διζλυςαν τθν αγαπθμζνθ μου πατρίδα-, αλλά τθν καίω επειδι ςυμβολίηει το ζκνοσ.
Τθν καίω όχι μόνο γιατί είναι ζνα ςφμβολο που με κίγει, αλλά και γιατί κζλω τθν καταςτροφι
όλων των ςυμβόλων.

Εμείσ ότι ζχουμε να ποφμε, κα το ποφμε με τισ πράξεισ μασ. Κανζνασ από τουσ αγϊνεσ μασ
δεν μπορεί ν’ αποτυπωκεί ςε κανζνα πανί, ακόμα κι αν αυτό είναι το μαυροκόκκινο πανί που
μασ ζχεισ δει να κρατάμε. Το πανί δεν ζχει και τόςθ ςθμαςία, κι ασ δείχνει τθ ςθμαντικότθτα
του αγϊνα μασ, κι ασ λζει όχι ςτα ζκνθ, όχι ςτισ ςθμαίεσ, όχι ςτα ςφμβολα.
Το μαφρο δείχνει το πζνκοσ των κυμάτων, τθν άρνθςθ ςτο υπάρχον, τθν οργι, τθν επίκεςθ,
τον πόλεμο.
Το κόκκινο δείχνει το αίμα των κυμάτων, το πρόταγμα μασ, τον αγϊνα για ηωι, τθν αγάπθ,
τθν άλλθ ωραία εποχι.

Για εμάσ ςθμαςία ζχει θ δράςθ. Ηιτω θ Αναρχία!

Ξαναπθγαίνοντασ ς’αυτά που λζγαμε πιο πριν, βλζπουμε ότι τα κάκε λογισ “φαςιςτικά”
ιδεολογιματα είναι ςφμφυτα, όχι μόνο με τον καπιταλιςμό, αλλά και γενικά με όλα τα
ςυςτιματα (αν και ο ναηιςμόσ και ο φαςιςμόσ ωσ κινιματα είναι παιδιά του καπιταλιςμοφ).
Είτε μιλάμε για ναηιςμό/εκνικοςοςιαλιςμό, είτε μιλάμε για φαςιςμό, ςτθν πραγματικότθτα
όλα ξεκινοφν από τθν ίδια αφετθρία και φζρνουν τα ίδια αποτελζςματα (που κα τα
143
ξαναποφμε πάλι πιο κάτω). Φυςικά, υπάρχουν κάποιεσ μεγάλεσ διαφορζσ, αλλά
αναρωτιόμαςτε τελικά πόςο πρωτίςτθσ ςθμαςίασ είναι αυτζσ;

Ο όροσ και θ ιδεολογία του φαςιςμοφ προιλκε από τθν Λταλία. Αυτόσ δε μιλάει για τάξεισ και
γενικά δε κεωρθτικοποιεί, αλλά προςπακεί κατευκείαν να επιβλθκεί. Αφοφ είδαμε ότι ο
φαςιςμόσ ςτο πζραςμα των χρόνων κακιερϊκθκε όχι μόνο ςαν ιδεολογία (εκνικιςτικι και
φυλετικι), αλλά και ςαν νοοτροπία (που ζρχεται, φυςικά, από τισ απαρχζσ τθσ ταξικισ
κοινωνίασ).
Μια νοοτροπία απολυταρχικι που χτυπάει το διαφορετικό και δθλϊνει ότι θ χαρά ςτθ ηωι
ζρχεται μζςα από τον πόνο του άλλου, ότι το κλάμα ςου είναι θ δικι μου χαρά,
αποςκοπϊντασ όλα αυτά να μθ γίνονται μόνο μζςα από εξαναγκαςτικζσ διαδικαςίεσ, αλλά
να ζρκουν και ωσ κάτι το φυςιολογικό. Δεν είναι τυχαίο ότι ζχουμε δει φαςιςτικζσ
νοοτροπίεσ κι από ανκρϊπουσ που υποτίκεται ότι είναι πολζμιοι του φαςιςμοφ. Πμωσ, καλά
ζγραψα υποτίκεται, γιατί ςτθν πραγματικότθτα κανζνασ αλθκινόσ πολζμιοσ του φαςιςμοφ
δεν μπορεί να είναι και ο ίδιοσ φαςίςτασ.

Ο εκνικοςοςιαλιςμόσ (προτιμοφν να τον ονομάηουν ζτςι, κακϊσ τ’ όνομα αυτό ξεγελάει πιο
εφκολα) ι ναηιςμόσ (κα μποροφςαμε να ποφμε θ γερμανικι εκδοχι του εκνικοςοςιαλιςμοφ)
ζρχεται πιο φπουλοσ και παραπλανθτικόσ. Κάνει πολιτικι, μιλάει για τάξεισ και ςου πετάει
διαφόρων ειδϊν δολϊματα για να ψαρϊςεισ. Ρροςπακεί να ςου πλαςαριςτεί ωσ μια
ιδεολογία με ςοςιαλιςτικό προφίλ, ενϊ κα ςου μιλιςει πολλζσ φορζσ και για ιςότθτα.
Για τθν ιςότθτα των ανκρϊπων μόνο μιασ φυλισ -και όχι μεταξφ των ανκρϊπων όλου του
κόςμου- και θ κάκε φυλι εναντίον τθσ άλλθσ. Τελικά, αυτό που εννοεί είναι οι άνκρωποι να
είναι ίςοι όχι μεταξφ τθσ ίδιασ τθσ φυλισ, αλλά τθσ ίδιασ φυλισ που βρίςκεται μόνο μζςα ςτο
ίδιο ζκνοσ. Τελικά, αυτό που εννοεί είναι να μθν υπάρχουν ίςοι ανάμεςα ςτουσ ανκρϊπουσ
τθσ ίδιασ φυλισ ενόσ ζκνουσ, αλλά να μθν υπάρχει κακόλου ιςότθτα ςτον κόςμο, αφοφ για
το ναηιςμό αυτι δεν πρζπει να υπάρχει.
Αφοφ όταν οι φαςίςτεσ και οι εκνικοςοςιαλιςτζσ πάρουν όλεσ τισ γυναίκεσ και τισ κλείςουν
μζςα ςτο ςπίτια (αφοφ αν αξίηουν να ηουν, μόνον εκεί πρζπει να βρίςκονται) και ςκοτϊςουν
όλουσ τουσ κομμουνιςτζσ, αναρχικοφσ, εργάτεσ που αντιςτζκονται, άτομα με ειδικζσ ανάγκεσ,
μαφρουσ, ςχιςτομάτιδεσ, τςιγκάνουσ, ομοφυλόφιλουσ, εβραίουσ-ιςραθλινοφσ, οποιονδιποτε
που αγωνίηεται, που ζχει μια ριηοςπαςτικι άποψθ ι ακόμα και μιαν άλλθ διαφορετικι
άποψθ ι και εμφάνιςθ, κα δεισ ότι αυτοί που τελικά μζνουν και υπεραςπίηονται είναι οι
πλοφςιοι. Αυτοφσ υποςτθρίηουν, για τθν ευθμερία αυτϊν μιλάνε. Εκκακαρίηουν τον κόςμο μ’
ζνα προφίλ που προςπακεί να ς’ εξαπατιςει, γι’ αυτό κι εςφ ποτζ μθν τουσ πιςτζψεισ.
Δεν ξζρουμε πόςοι πιςτεφουν ςτθν παράνοια που μιλάει για τθν φπαρξθ και τθν
ανωτερότθτα τθσ άριασ φυλισ ζναντι των άλλων όλων ανκρϊπων, αυτό που ξζρουμε είναι
ότι θ ναηιςτικι ιδεολογία είναι μια ακόμα ιδεολογία τθσ ταξικισ κοινωνίασ που εξυπθρετεί
τθν άρχουςα τάξθ.

144
Λδεολογίεσ του μίςουσ, φαςιςτικζσ και ρατςιςτικζσ, που ςε κάνουν ζναν υπερόπτθ εκνικιςτι.
Εξουςιαςτικζσ, ιεραρχικζσ και ιδεαλιςτικζσ.
Στθν πραγματικότθτα δεν είναι ιδεαλιςτικζσ, αφοφ μιλάμε για πανζξυπνουσ μθχανιςμοφσ
πλάνθσ που ξζρουν να ρίχνουν το μεταφυςικό παραμφκι τουσ για να ξεγελάςουν τον κόςμο,
τθ ςτιγμι που θ πολιτικι τουσ υπόςταςθ είναι άκρωσ ρεαλιςτικι (ζχοντασ “γνϊςθ” τθσ
αναρχικισ, κομμουνιςτικισ κεϊρθςθσ), προςπακϊντασ ολοηϊντανα να πετφχουν τθν
ενδυνάμωςθ των καπιταλιςτϊν και τθν υποδοφλωςθ όλων των άλλων.
Οργανωμζνεσ ιδεολογίεσ που διαχζονται ςτθν κοινωνία (λοφμπεν, προλετάριοι, μεςαία
τάξθ), που δεν πθγάηουν από τθ Φφςθ και τον Άνκρωπο, αλλά προζρχονται από το
εξουςιαςτικό πλζγμα που ζχει διαμορφϊςει το κράτοσ και θ κοινωνία. Στθν αρχι ρίχνονται
από τουσ “από πάνω”, αλλά μετά αναπαράγονται από τθν ίδια τθν κοινωνία με πολλοφσ
τρόπουσ, αφοφ θ αλλοτριωμζνθ κοινωνία είναι ζτοιμθ να το κάνει.
Λδεολογίεσ που με ςυναιςκθματικά κόλπα προςπακοφν να ςε ξεγελάςουν, ενϊ
εκμεταλλεφονται ςτο ζπακρο τθν άγνοια που ζχει ςκορπιςτεί παντοφ. Δεν είναι τυχαίο ότι οι
πιο επιρρεπείσ είναι οι άνκρωποι που δεν ζχουν κοινωνικι παιδεία.

Λδεολογίεσ που μιλοφν για εκνοκεντριςμό, για φανταςιακι εξφψωςθ, για ανωτερότθτα
φυλισ και για ζναν αόρατο εχκρό που κζλει μονίμωσ να χτυπιςει τθ χϊρα ςου. Τα άτομα
που πιςτεφουν ς’αυτά μεγάλωςαν μζςα ςτον καπιταλιςτικό κόςμο κι αντί να μιςοφν με
μζνοσ αυτόν το ςάπιο κόςμο, είναι αντικομμουνιςτζσ και αντιαναρχικοί.
Είναι άνκρωποι μάτςο που χτυποφν ομοφυλόφιλουσ, ενϊ τθν ίδια ςτιγμι μπορεί να είναι και
οι ίδιοι. Είναι άνκρωποι που χτυποφν χριςτεσ ναρκωτικϊν, ενϊ τθν ίδια ϊρα είναι αυτοί που
πουλάνε τθν πρζηα. Είναι αυτοί που κα χτυπιςουν πουτάνεσ, ενϊ οι ίδιοι είναι νταβάδεσ.
Είναι αυτοί που κα χτυπιςουν αλλοδαποφσ μικροπωλθτζσ, ενϊ οι ίδιοι είναι αυτοί που
ελζγχουν το “παρεμπόριο”. Είναι αυτά τα κακίκια που όταν χτυπιςουν ρατςιςτικά ζναν
άνκρωπο κα πουν ότι ιταν ξεκακάριςμα λογαριαςμϊν, ενϊ όταν δεν ελζγχουν κάποιον ςτο
εμπόριο τουσ και τον κακαρίςουν, δεν ζχουν ςε τίποτα να πουν ότι ιταν ρατςιςτικό χτφπθμα.
Είναι αυτοί που, ενϊ προβαίνουν ςε πογκρόμ κατά των μεταναςτϊν, δεν ζχουν πρόβλθμα να
τουσ ζχουν ςτισ δουλειζσ τουσ και να τουσ εκμεταλλεφονται, να κάνουν ςεξ μαηί τουσ και να
ςυγκινοφνται μαηί τουσ ςτα μετάλλια των ολυμπιακϊν αγϊνων και μάλιςτα κεωρϊντασ τουσ
και ςυμπατριϊτεσ…

Αυτά τα εκνικιςτικά κατακάκια ςταματοφν τθν εξζλιξθ του ανκρϊπου, αφοφ οι πράξεισ τουσ
ζχουν να κάνουν με τθν επίκεςθ ενάντια ςτθ διαφορετικότθτα, ςτθ λογοκριςία, ςτθν
αλλθλεπίδραςθ των ανκρϊπων, ςτθν εξόντωςθ των γζρων και δεν ξζρω εγϊ τι άλλο κα
κατεβάςει το νοςθρό τουσ μυαλό. Να μθ χαίρεςαι τισ τζχνεσ και τθν πρόοδο, αν αυτά
ζρχονται από κάπου αλλοφ, από άλλουσ ανκρϊπουσ ι από μια άλλθ χϊρα. Να χαίρεςαι
μόνον όταν όλα τριγφρω ςου δε κα ζχουν κάποιο νόθμα και τα πάντα κα ζχουν γίνει
αιςκθτικά κλοφβια μορφϊματα, ζχοντασ λόγο φπαρξθσ για το “τίποτα” και όχι για το
περιεχόμενο τουσ.

145
Σκοπόσ τουσ είναι να υπάρχουν ςτρατικοποιθμζνα κράτθ με νομοταγείσ πολίτεσ, απάνκρωποι
τόποι χωρίσ ελευκερία, ςτουσ οποίουσ κα βαςιλεφει θ ιεραρχία. Σε κάνουν να μιςείσ άλλουσ
λαοφσ και όχι τισ κυβερνιςεισ.

Αυτά τα ιδεολογιματα και οι άνκρωποι που τα εκπροςωποφν και τα εκφράηουν,

εναντιϊνονται ςτθ ςυνεργαςία. Από τθ μία πιςτεφουν ςτο “ο κακζνασ για τθν πάρτθ του”,
μακριά από ςυλλογικζσ διαδικαςίεσ και από τθν άλλθ ςτρζφονται ενάντια ςτο
απελευκερωμζνο άτομο, ςτο άτομο με προςωπικότθτα και είναι υπζρμαχοι τθσ ομοιογζνειασ
και ςτα κοπάδια ανκρϊπων που ακοφνε ς’ ζναν αρχθγό.
Αυτοί οι άνκρωποι δεν πιςτεφουν ότι ο Άνκρωποσ πρζπει να είναι πιο κοντά ςτθ φφςθ, αφοφ
δεν πιςτεφουν ςτθ δφναμθ τθσ φφςθσ, αλλά ςτο ιερό αίμα και ςτο κεό. Ριςτεφουν ότι οι
ςυνειδιςεισ μασ είναι προϊόν κάποιασ κεϊκισ προζλευςθσ και όχι τθσ φφςθσ και τθσ
κοινωνίασ. Ξαφνικά δθμιουργικθκε το ελλθνικό ζκνοσ, ξαφνικά ζγινε θ ελλθνικι γλϊςςα.
Τζτοιεσ είναι αυτζσ οι ιδεολογίεσ μίςουσ, που οι εκνικιςτζσ μιασ χϊρασ μιςιοφνται με τουσ
εκνικιςτζσ μιασ άλλθσ.

Ο φαςιςμόσ ςτθν αρχι ζρχεται για λίγουσ και μετά για όλουσ, αφοφ αυτόσ δεν είναι μόνο ο
εχκρόσ των αναρχικϊν και των κομμουνιςτϊν, αλλά ολόκλθρθσ τθσ κοινωνίασ.

Ο φαςιςμόσ δεν είναι μόνο το κράτοσ, θ ιδιοκτθςία και θ αςτικι τάξθ, αλλά είναι και θ
ςιδθρά γροκιά του ςυςτιματοσ που προςτατεφει τθν άρχουςα τάξθ και το κεφάλαιο. Πλοι
εκείνοι οι φαςίςτεσ (γραβατομζνοι και χουλιγκανοςυμμορίτεσ δουλεφουν ταυτόχρονα) κάκε
λογισ που ςτρζφονται ενάντια ςτουσ προλετάριουσ.
Ο φαςιςμόσ δεν είναι μόνο οικονομικόσ, αλλά είναι και θ εξουςία του κάκε αφεντικοφ και
μπάτςου, είναι θ εξουςία που πολλζσ φορζσ αςκεί ο δάςκαλοσ, ο πατζρασ ι θ μθτζρα. Ο
φαςιςμόσ δεν είναι κάτι το εξωπραγματικό, αλλά είναι θ κακθμερινι βία και οι
αλλοτριωμζνεσ κοινωνικζσ ςχζςεισ. Είναι θ προςπάκεια του κράτουσ ν’ αποδϊςει οριςμοφσ
του φφλου, αςφμβατουσ με κάκε ζννοιασ ατομικισ και κοινωνικισ ελευκερίασ.

Θ ενςωμάτωςθ ςου ςτο ςιμερα είναι θ φυλι, τα φφλα και θ τάξθ. Αυτά ςου τα επιβάλλουν
κακθμερινά.

Κανείσ δε δθλϊνει φαςίςτασ, αλλά πολλοί είναι…

Τα ζκνθ κατζςτρεψαν τισ κοινότθτεσ και τθν ελευκερία του κακενόσ να πθγαίνει όπου κζλει.
Μζςα ς’αυτά δθμιουργικθκαν οι ςφγχρονεσ μθτροπόλεισ, ενιςχφκθκε θ καπιταλιςτικι
ςχζςθ αφεντικοφ-εργαηομζνου κι ζγινε θ μεγάλθ υποτίμθςθ των μεταναςτϊν.
Στο όνομα τθσ εκνικισ ενότθτασ πολλοί άνκρωποι υποςτιριξαν τουσ καπιταλιςτζσ. Νόμοι,
καταςτολι, ςυντθρθτιςμόσ και αποβλάκωςθ κράτθςαν δζςμιο τον άνκρωπο μακριά από τθν
επανάςταςθ, κακϊσ τθν ίδια ςτιγμι το τζρασ του ρατςιςμοφ γιγαντϊνεται και εξαπλϊνεται,
προςπακϊντασ κι αυτό να ςε βάλει ςτθν ανκρωπόμορφθ παρζα των τεράτων.

146
΢ατςιςμόσ διάχυτοσ παντοφ, ςτο χρϊμα, ςτισ τάξεισ, ςτο κακετί .
Ενϊ τα ςφνορα… Τα ςφνορα;

Τα ςφνορα είναι εκεί για να ςου κυμίηουν ότι δεν είςαι ελεφκεροσ. Κρεμαςμζνα ςϊματα από
τα ςυρματοπλζγματα των εκνϊν, παγωμζνα νεκρά κορμιά ςτισ κάλαςςεσ και κακθμερινά
ςφνορα ςτισ ςχζςεισ μεταξφ των ανκρϊπων. Πςο υπάρχουν ςυρματοπλζγματα, τόςο κα
υπάρχουν πάντα και κάποιοι άνκρωποι να τα ςκαρφαλϊνουν. Τα ςυρματοπλζγματα δε
ςταματάνε το ςκαρφάλωμα, αλλά το γεννάνε.

Αν δεν ζχεισ χριματα, δεν μπορείσ να μετακινθκείσ· διόδια για να πλθρϊςεισ, μζςα μαηικισ
μεταφοράσ, βενηίνεσ, όλα κοςτίηουν.
Κεσ διαβατιριο για να μετακινθκείσ, αλλιϊσ δεν πθγαίνεισ πουκενά.
Πποιοσ δεν ζχει ταυτότθτα είναι παράνομοσ, δεν υπάρχει. Υπάρχεισ μόνον εάν είςαι
φακελωμζνοσ και μποροφν να ς’ελζγξουν.
Χιλιάδεσ άνκρωποι φεφγουν, περνοφν τα ςφνορα για ζνα καλφτερο αφριο.
Αυτοί οι άνκρωποι, διαφορετικά, δε κα ζφευγαν και ν’ άφθναν πίςω τουσ… Ν’ αφιςουν
όμωσ τι; Ζχουν δεκεί με το χϊμα ι με το άψυχο ςπίτι; Μιπωσ αυτά είναι
ψευτοςυναιςκθματιςμοί και το ςθμαντικό είναι θ επικοινωνία και οι ανκρϊπινεσ ςχζςεισ, τα
οποία μπορείσ να τα δθμιουργιςεισ οπουδιποτε; Ππου κζλω πάω, όπου νιϊκω πιο
όμορφα, είμαι ζνασ ελεφκεροσ άνκρωποσ που κζλει να γνωρίςει τθ γθ.
Πμωσ, εδϊ ζχουμε να κάνουμε με περιπτϊςεισ που άνκρωποι αναγκάςτθκαν βίαια να
φφγουν και ν’ αφιςουν “δικοφσ τουσ” ανκρϊπουσ (όταν ζχεισ κάνει όμορφεσ ςχζςεισ με
ανκρϊπουσ, φυςικό είναι να μθ κζλεισ να τισ αφιςεισ).
Κοινωνικζσ παριζσ που βρίςκονται ςτο περικϊριο, μετανάςτεσ που φεφγουν να βρουν
εργαςία, πρόςφυγεσ που διϊκονται πολιτικά, που ηουν μζςα ςε πολζμουσ ι απειλοφνται από
φυςικζσ καταςτροφζσ και νομάδεσ διαφόρων ειδϊν, όλοι τουσ εξαναγκάηονται να φφγουν
για να ηιςουν ςε καλφτερεσ ςυνκικεσ.
Θ πρϊτθ ςκζψθ είναι «πολζμα», «μθ φεφγεισ», «οργανϊςου ςτο κίνθμα». Πμωσ θ δεφτερθ
ςκζψθ, ςτθν οποία και μζνουμε, είναι ότι δεν κυριευόμαςτε από τον πατριωτιςμό του «να
μείνω», αλλά διακατεχόμαςτε από τθν ςυνείδθςθ του «όπου κι αν πάω, πρζπει να
πολεμιςω». Το να κζλεισ να πασ να πολεμιςεισ τον καπιταλιςμό ςε μια άλλθ χϊρα δεν είναι
κάτι το κακό, το κακό είναι ςε περίοδο ζντονου ταξικοφ πολζμου να μθν πάρεισ κζςθ και να
ςθκωκείσ και να φφγεισ. Ακόμα κι αν κατά τθ διάρκεια ενόσ πολζμου οι ςυνκικεσ είναι τόςο
άςχθμεσ που δεν υπάρχει ζνα κίνθμα και είναι δφςκολο να το δθμιουργιςεισ και προτιμιςεισ
να φφγεισ, ςίγουρα, καλφτερο κα ιταν να υπιρχε ζνα κίνθμα και να ςυγκρουςτείσ με τον
εχκρό.

Αυτό ζχει ςθμαςία, ν’ αγωνίηομαι εκεί που κα μεταφερκϊ, όποιοσ κι αν είναι ο λόγοσ που
ζφυγα από κάποιο μζροσ. Απλά, καμιά φορά, αν προτιμιςουμε να μείνουμε ςε κάποιο
ςυγκεκριμζνο μζροσ, αυτό κα ζχει ςχζςθ με τθν τακτικι και τθν ςτρατθγικι τθσ δράςθσ μασ.

147
Για παράδειγμα, είμαςτε μόνο δυο αναρχικοί ς’ αυτιν τθν πόλθ, ασ μείνουμε καλφτερα ς’
αυτιν. Γιατί αν φφγουμε κι εμείσ οι δυο, τι κα γίνει; Τουλάχιςτον ςε άλλθ πόλθ υπάρχουν
πολλοί ςφντροφοι. Φυςικά αυτό το παράδειγμα δεν είναι κάποιοσ μοναδικόσ νόμοσ που
πρζπει ν’ακολουκιςουμε, αφοφ παίηουν ρόλο κι άλλοι πολλοί παράγοντεσ για τθν απόφαςθ
του κακενόσ.

Υπεραςπίηομαι τθν ελευκερία του ανκρϊπου να πάει ς’ όποιο μζροσ κζλει.

Υπεραςπίηομαι όλουσ αυτοφσ τουσ ανκρϊπουσ που τουσ ανάγκαςαν οι εξουςίεσ να φφγουν.
Στζκομαι διπλά ς’ αυτοφσ τουσ ανκρϊπουσ, γιατί ςαν κολαςμζνοι τθσ γθσ δζχονται τθ φωτιά
τθσ εξουςίασ περιςςότερο.
Είμαι μαηί με τουσ μετανάςτεσ αυτοφ του κόςμου, γιατί αυτοί είναι οι αποδζκτεσ τθσ πιο
ςτυγνισ εκμετάλλευςθσ από τ’ αφεντικά, αλλά και τθσ πιο μεγάλθσ φαςιςτικισ βίασ.
Άνκρωποι που βρίςκονται ςε πιο δφςκολθ κατάςταςθ είναι και πιο εκμεταλλεφςιμα προϊόντα
για τουσ εργοδότεσ. Αναλϊςιμο, φκθνό, εργατικό δυναμικό που μαηί με το ρατςιςμό που
δθμιουργεί το κράτοσ αφινει τα μεροκάματα των ανκρϊπων όςο πιο χαμθλά γίνεται
(φυςικά, τα χαμθλά μεροκάματα δθμιουργοφνται κι από τισ ίδιεσ τισ νομοτζλειεσ του
καπιταλιςτικοφ ςυςτιματοσ). Ρολλοί μετανάςτεσ φοβοφνται να μιλιςουν, αφοφ από τθ μία
πολλοί από αυτοφσ είναι παράνομοι και φοβοφνται να μθν τουσ πιάςουν και από τθν άλλθ
είναι άνκρωποι που ςυχνά δζχονται και περιςςότερθ βία, βολεφοντασ μ’ αυτιν τθν
κατάςταςθ όςο καλφτερα γίνεται το ςφςτθμα. Είμαςτε κοντά ς’ αυτοφσ τουσ ανκρϊπουσ που
δζχονται τθν περιφρόνθςθ και τθν ρατςιςτικι αγριότθτα.
Ραλεφουμε για μια κοινωνία ςτθν οποία οι άνκρωποι δε κα εξαναγκάηονται να φφγουν από
κάποιο μζροσ, όμωσ ςτον καπιταλιςμό υπεραςπιηόμαςτε τον όρο «μετανάςτθ». Αυτόσ ο όροσ
μόνο υπεράςπιςθ ςθκϊνει και όχι «κατθγορϊ». Οποιονδιποτε μετανάςτθ κατθγοριςω, κα
τον κατθγοριςω ονομαςτικά και όχι επειδι είναι μετανάςτθσ. Φυςικά, υπάρχουν και
αποβράςματα μετανάςτεσ, αφοφ άνκρωποι είναι κι αυτοί.
Ζτςι, ωσ μετανάςτθ κα τον υπεραςπίηομαι, αλλά ωσ άνκρωπο-κάκαρμα μπορεί και να τον
ςκοτϊςω.
Πταν βοθκάμε κάποιον, δεν επεμβαίνουμε ωσ άνκρωποι που δίνουν ελεθμοςφνθ, οφτε ςαν
super ιρωεσ που προςτατεφουμε τον κόςμο, αλλά ωσ ςυνειδθτά όντα αναγνωρίηουμε το
δίκαιο, ςτεκόμαςτε ενάντια ςτο κράτοσ και το παρακράτοσ και τθν αλλθλεγγφθ μασ τθν
κάνουμε πράξθ.
Δυςτυχϊσ, υπάρχουν άνκρωποι που οι οικογζνειεσ τουσ ιταν προςφυγζσ, οι ίδιοι είναι
μετανάςτεσ και παρ’ όλα αυτά οι ίδιοι γίνανε ρατςιςτζσ. Άνκρωποι που κα ζπρεπε να
δθλϊνουν απάτριδεσ και αδζςποτοι, ζρχονται πχ ςτθν Ελλάδα και λζνε «νιϊκω κι εγϊ
Ζλλθνασ», κζλουν να κρατιςουν τθν ελλθνικι ςθμαία, αντί να κζλουν να τισ βάλουν όλεσ τισ
ςθμαίεσ φωτιά, που τουσ υπεραςπίηεςαι κι αυτοί ςε βρίηουν, μετανάςτεσ που γίνονται
νεοναηί, κ.α.

148
Το καπιταλιςτικό ςφςτθμα κάνει τουσ ανκρϊπουσ να κζλουν να εγκαταλείψουν ζνα μζροσ,
αλλά ταυτόχρονα, πολλζσ φορζσ, δεν τουσ αφινει να φφγουν, ενϊ όταν αυτοί οι άνκρωποι
μεταφζρονται ς’ζνα άλλο μζροσ, το κράτοσ από τθ μια τουσ διϊχνει από εκεί που
μεταφερκικαν και από τθν άλλθ, ταυτόχρονα, τουσ κζλει για να τουσ εκμεταλλεφεται.

Αγϊνασ, λοιπόν, για μια κοινωνία που δε κα ζχει νόμιμουσ και παράνομουσ ανκρϊπουσ.

Οι πιο πολλοί μετανάςτεσ είναι μαλάκεσ, όπωσ και οι πιο πολλοί μθ μετανάςτεσ είναι πάλι
μαλάκεσ. Γιατί; Γιατί ς’ αυτόν τον κόςμο οι περιςςότεροι άνκρωποι είναι μαλακζσ. Πμωσ,
άμα είςαι ρατςιςτισ κρατάσ μόνο το πρϊτο.

Ωςτόςο, αν δεν μπεισ ςτθ ουςία του πράγματοσ και δε δεισ ότι θ μετανάςτευςθ είναι μια
ταξικι ςυνκικθ, τότε, οποιαδιποτε ανάλυςθ πζφτει ςτο κενό.

Ζτςι, όλοι αυτοί οι ρατςιςτζσ και πατριϊτεσ βρίηουν τουσ μετανάςτεσ, ενϊ το κράτοσ και τ’
αφεντικά είναι αυτά που τουσ κλζβουν τθ ηωι. Βρίηουν τουσ ανκρϊπουσ, πχ γιατί ζχουν
μαφρο χρϊμα (ενϊ κα μποροφςαν κι αυτοί να ζχουν αυτό το χρϊμα), αλλά τα καλοκαίρια
πθγαίνουν κι αυτοί οι ίδιοι κάτω από τον ιλιο για να γίνουν κατάμαυροι. Ρατριϊτεσ που
φωνάηουν πωσ όλοι οι μετανάςτεσ είναι κακοί, που όμωσ όταν φφγουν κι αυτοί και γίνουν
και οι ίδιοι μετανάςτεσ, δε κα το δεχτοφν όταν οι ντόπιοι κα τουσ αποκαλζςουν κι αυτοφσ
κακοποιά ςτοιχεία. Ρατριϊτεσ που δζχονται τον ξζνο μόνο ςαν ζνα ςκλάβο, μόνο ςαν ζνα
τουρίςτα που κα τουσ φζρνει χριματα, μόνο ςαν ζνα φιλοξενοφμενο που κα του λζνε τι να
κάνει και κα του κυμίηουν ςυνεχϊσ ότι είναι προςωρινά εδϊ.

Υπάρχουν πολλϊν λογιϊν εκνίκια.

Εξουςιαςτζσ που το παίηουν εκνικιςτζσ, αλλά που ςτθν πραγματικότθτα δεν είναι, άνκρωποι
που είναι ςυνειδθτοί εκνικιςτζσ, παρακρατικά παράςιτα, και άτομα που ζχουν φάει το
παραμφκι τθσ εκνικισ ενότθτασ, που ξζρουν ότι ο μετανάςτθσ δεν τουσ φταίει ςε τίποτα (όχι
ότι πολλοί δε νομίηουν ότι αυτόσ είναι οι εχκρόσ), αλλά παρ’ όλα αυτά είναι ρατςιςτζσ.
Ζχουν αλλοτριωκεί τόςο πολφ από τθν κοινωνία, ζχουν φάει από μικροί τζτοια προπαγάνδα,
που τουσ ζχει γίνει βίωμα και μιςοφν το διαφορετικό. Αυτοί οι τελευταίοι είναι ι απολίτικα
άτομα ι άνκρωποι που όντωσ κζλουν να «πολιτικοποιθκοφν», αλλά αφοφ τουσ ζχουν κάνει
αντιαναρχοκομμουνιςτζσ, γίνονται εκνικιςτζσ. Άτομα κομπλεξικά που πάνε ςτον εκνικιςμό,
όχι επειδι τουσ ελκφει κάποιοσ πολιτικόσ λόγοσ, αλλά επειδι τουσ τραβάει θ βία, το μίςοσ, ι
κάποιου είδουσ αιςκθτικι, ενϊ φυςικά, υπάρχουν και άλλα βακιά κοινωνικά αίτια.

Πςον αφορά αυτοφσ που κζλουν να βρουν διαφορζσ ανάμεςα ςτουσ πατριϊτεσ και τουσ
εκνικιςτζσ, κα δυςκολευτοφν να βρουν, αφοφ και οι δυο ματϊνουν τθν κοινωνία, απλά ο
πατριϊτθσ μπορεί και να μθν το ξζρει. Ο πατριϊτθσ μπορεί να μθν ζχει τόςο μίςοσ όςο ζνασ
εκνικιςτισ και να νομίηει ότι δεν κάνει κάτι το κακό, όμωσ, το αποτζλεςμα των

149
ςυμπεριφορϊν του είναι και πάλι εκνικιςτικό (πχ το ςικωμα μιασ ςθμαίασ), ανεξαρτιτωσ τθν
πρόκεςθ του.

Ο πατριϊτθσ λειτοφργει ςαν τθν πιο light ζκδοςθ του εκνικιςτι. Αυτόσ χρθςιμοποιείται για
τθν αποφυγι και τθν απενοχοποίθςθ του φαςιςμοφ. Ο πατριωτιςμόσ είναι θ φορεςιά μιασ
πιο χαμογελαςτισ μάςκασ για τα εγκλιματα τουσ.

Ο πατριϊτθσ φωνάηει «μαχαίρωςε τον» και ο εκνικιςτισ τον μαχαιρϊνει.

Πταν δθλϊνω ότι είμαι κάτι (πχ μια ομάδα, μια κρθςκεία, μια ιδεολογία), ςθμαίνει πιςτεφω
ς’ αυτό και κζλω να κερδίςει το κάτι άλλο. Θ καφχθςθ ςου και θ υπεροψία ςου για τθν
Ελλάδα είναι μια ανωτερότθτα ζναντι όλων των άλλων χωρϊν.
Τι νιϊκεισ γι’ αυτιν και δε νιϊκεισ για κάτι άλλο, κα μου πεισ;
Εςφ είςαι αυτόσ που δεν αγαπάσ όλα τα μζρθ και όλουσ τουσ ανκρϊπουσ τθσ γθσ και δε κα
ιςουν περιφανοσ αν ηοφςεσ ςε άλλο χϊμα (ι πάλι κα ιςουν περιφανοσ και εκεί, αλλά δε κα
ιςουν για κάπου αλλοφ), ενϊ εγϊ είμαι αυτόσ που δεν είμαι καλά όταν υπάρχει κάπου
αδικία.
Ζτςι, όταν δθλϊνεισ κάτι, να βλζπεισ αν αυτι θ διλωςθ ςου και θ εναντίωςθ ςου ς’ αυτό το
κάτι αξίηει να υπάρχει. Εμείσ δε δθλϊνουμε ότι υποςτθρίηουμε μια ακλθτικι ομάδα,
κζλοντασ αυτι να κερδίςει όλουσ τουσ άλλουσ. Δεν υποςτθρίηουμε κάποια πατρίδα
περιςςότερο από μια άλλθ, γεννϊντασ ζτςι το μίςοσ.
Το μόνο που αξίηει να δθλϊςεισ, όςο υπάρχουν ταξικζσ κοινωνίεσ, είναι με πια πλευρά είςαι
ςτον πόλεμο. Εμείσ δθλϊνουμε αναρχικοί, κομμουνιςτζσ, αναρχοκομμουνιςτζσ κι ο εχκρόσ
μασ είναι το κράτοσ, το κεφάλαιο και όλο το υπάρχον. Λοιπόν, εςφ τι δθλϊνεισ;

Πταν κάποιοσ υποςτθρίηει το φαςιςμό, εγϊ δεν μπορϊ να ξζρω για τον κακζνα αν είναι
ςυνειδθτόσ ι όχι, απλά κα τον τςακίςω! Ζτςι κι αλλιϊσ, όταν κάποιοσ δεν είναι πια παιδί και
ζχει ηιςει κάποια πράγματα, δεν υπάρχουν και πολλζσ δικαιολογίεσ, ζχει ευκφνθ.

Οι φαςίςτεσ και οι εκνικιςτζσ δεν καταλαβαίνουν από λόγια, δεν υπάρχει βελτίωςθ γι’
αυτοφσ, υπάρχει μόνο το ξφλο. Θ δράςθ τουσ είναι ακραία, ζτςι για εμάσ ο εχκρόσ είναι
φανερόσ και απλά τον λιϊνεισ. Από τθν άλλθ, οι πατριϊτεσ μπορεί να μθ προβοφν ςε ακραίεσ
ενζργειεσ, αλλά ζχουν τθν τάςθ να είναι φπουλοι και να κρφβονται. Άμεςα μπορεί να μθν
είναι τόςο επικίνδυνοι, αλλά ζμμεςα είναι πάρα πολφ, αφοφ επθρεάηουν και διαιωνίηουν
καταςτάςεισ. Ανάμεςα τουσ υπάρχουν άνκρωποι που ζχουν περικϊρια ν’αλλάξουν.
Ζτςι, εκτόσ από τθ βία που μπορεί να χρθςιμοποιιςεισ κάποια ςτιγμι, υπάρχει και θ
αντιπλθροφόρθςθ για όπλο ςου.

Το κζμα δεν είναι απζναντι ςτουσ νεοναηί ν’ απαντάσ πατριωτικά, γιατί αυτό είναι θ άλλθ
όψθ του ίδιου νομίςματοσ και προκάλαμοσ του φαςιςμοφ. Τζτοια πολλά λάκθ ζκανε θ
αριςτερά εξυπθρετϊντασ τελικά τον εκνικιςμό. Ξεφτιλιςμζνοι αριςτεροί πολιτικοί και

150
εγκάκετοι δθμοςιογράφοι με τισ παπαριζσ που εκτόξευαν και τισ μιςζσ αλικειεσ που ζλεγαν
τόςα χρόνια ζκρεψαν το φαςιςμό.
Το κράτοσ που χρθματοδοτεί τουσ φαςίςτεσ κα βρει χιλιάδεσ τρόπουσ για να τουσ
θρωοποιιςει. Μπορεί κάποιουσ πολιτικοφσ να μθν τουσ τιμωρεί και να τιμωριςει κάποιουσ
φαςίςτεσ, για να πουν μετά οι φαςίςτεσ «δείτε, μόνον εμάσ τιμωροφν», άςε και που μάλλον,
μετά κα τουσ αφιςουν από τθν πίςω πόρτα.
Γνωρίηουμε ότι αυτοί είναι οι ςυνεργοί τουσ και οι μόνοι που πραγματικά τιμωροφνται είναι
οι εξεγερμζνοι .

Το κράτοσ κα ςε ξεγελάςει, μθν το εμπιςτευτείσ. Κα κάνει αντιφαςιςτικζσ καμπάνιεσ και

αντιρατςιςτικζσ θμζρεσ για τουσ μετανάςτεσ, κ.α. Ζτςι τϊρα ζχεισ τθ δικι ςου μζρα, και τον
υπόλοιπο χρόνο μπορείσ να ςυνεχίςεισ να είςαι φαςίςτασ και ρατςιςτισ.
Επίςθσ, κα δεισ το κράτοσ να κάνει κι άλλα διάφορα κόλπα. Αν δεν υπάρχουν κάπου νεοναηί
κα φζρει από αλλοφ, κα τουσ ντφςει, κα τουσ φωτογραφίςει και κα πει «και που ξζρεισ,
μπορεί να υπάρξουν πολλοί αςυνείδθτοι που να μπουν ςτθ διαδικαςία να τουσ μιμθκοφν και
να πάρουν το ρόλο τουσ ςτα ςοβαρά».

Στουσ φαςίςτεσ και ςτ’ αφεντικά τουσ δεν αμυνόμαςτε, αλλά επιτικόμαςτε, τουσ ψάχνουμε
και φυςικά, δεν περιμζνουμε ποτζ και τίποτα από το κράτοσ.
Ραιδιά που ζχουν φαςιςτικοποιθκεί δε τα χτυπάμε, αλλά ςυηθτάμε μαηί τουσ. Οι ζφθβοι
είναι πιο ιδιάηουςα περίπτωςθ. Τϊρα, εάν οι αντιφαςίςτεσ μακθτζσ δϊςουν και καμιά
μπάτςα ςτουσ φαςίςτεσ ςυμμακθτζσ τουσ, δεν πειράηει. Πμωσ, οι αντιφαςίςτεσ δεν πρζπει
να ξεχάςουν ότι και οι φαςίςτεσ ςυμμακθτζσ τουσ είναι ακόμα ζφθβοι κι ασ μιλιςουν πρϊτα
μαηί τουσ. (Πμωσ, όταν δεκαεξάχρονοι ζφθβοι χτυπάνε μετανάςτεσ και καίνε τα ςπίτια τουσ,
πόςο μπορείσ να μιλιςεισ μαηί τουσ; Αυτοφσ, είτε κάποιοσ ζφθβοσ, είτε κάποιοσ ενιλικοσ κα
χρειαςτεί να τουσ δϊςει ξφλο.)

Φυςικά, θ δράςθ μασ δεν είναι μόνο θ βία, αυτι είναι ζνα κομμάτι του πολφμορφου αγϊνα
μασ. Ενόσ αγϊνα που γίνεται κακθμερινά ςτουσ δρόμουσ, ςτισ πλατείεσ, ςτα ςχολεία, ςτα
εργοςτάςια κτλ.

Μια δράςθ ταξικι, ςτοχεφοντασ να καταςτραφεί θ ςχζςθ εκμεταλλευτι-εκμεταλλευομζνου,

αλλά και με μια δράςθ πιο κακαρά αντιφαςιςτικι, κακθμερινά μζςα ςτθν κοινωνία, αφοφ ο
φαςιςμόσ είναι διάχυτοσ μζςα ς’ αυτιν.

Ενάντια ςτο φαςιςμό χωρίσ να είςαι ενάντια ςτο καπιταλιςμό (και ςε κάκε ταξικι κοινωνία),
δε γίνεται. Ζχουν χακεί μάχεσ, γιατί ο αγϊνασ ιταν μόνο αντιφαςιςτικόσ και δεν υπιρξε
επίκεςθ ςτο κεφάλαιο. Ενάντια, λοιπόν, ςτθ μάνα που γεννά τα προβλιματα, ενάντια ςε
κάκε ςφςτθμα που γεννά το φαςιςμό, ενάντια ςε κάκε εξουςία.

151
Δε δθλϊνω απλά αντιφαςίςτασ, αλλά αναρχικόσ, κομμουνιςτισ, αναρχοκομμουνιςτισ, που
μζςα του εμπεριζχει και τον αντιφαςίςτα και τον αντιςεξιςτι και τον αντιρατςιςτι κτλ.

«Στισ 22 Λανουαρίου διεξιχκθ ςυναυλία εκνικιςτικϊν ςυγκροτθμάτων ςε μαγαηί γνωςτοφ

ελλθναρά. Σ’ αυτιν τθ ςυνεφρεςθ φαςιςτϊν δε λείψαμε, ιμαςταν εκεί παρόντεσ για να τουσ
χαλάςουμε τθ γιορτι. Ροςϊσ μασ ενδιζφερε αν οι ςτίχοι τουσ διαλαλοφςαν πολφ ι λίγο τα
πιςτεφω τουσ. Γνωρίηαμε τι είναι οι ίδιοι και δε χάςαμε τθν ευκαιρία να τουσ επιςκεφτοφμε.
Ειδικά μια τζτοια μζρα που ιταν όλα αυτά τα εκνίκια εκεί μαηεμζνα.
Πςο τουσ αφινεισ, πιο πολφ κάρροσ παίρνουν!
Ρρζπει ν’αντιλθφκοφν οριςμζνοι ότι μόνο αμζτοχοι δε κα είμαςτε ςε τζτοιεσ εκδθλϊςεισ.
Aτάκεσ του ςτυλ «ελευκερία λόγου ζχουμε» τισ πετάμε ςτον κάδο των ςκουπιδιϊν, αφοφ
λίγο μυαλό να ζχεισ καταλαβαίνεισ γιατί ο άλλοσ μπορεί να προβεί ςε μια τζτοια ενζργεια.
Τα όνειρα των εκνικιςτϊν είναι θ ςθμαία τουσ να κυματίηει ςτο υψθλότερο βουνό, πάνω από
τισ άλλεσ ςθμαίεσ κι ασ είναι το τίμθμα να χακοφν χιλιάδεσ ηωζσ, φτάνει να νιϊςουν
μοναδικοί. Ε, προχκζσ κατάλαβαν από πρϊτο χζρι αυτιν τθ μοναδικότθτα τουσ. Πςοι δε
βάηουν φραγμοφσ, αλλά ρίχνουν κι άλλο νερό ςτθν κοιλάδα του πόνου και του κλαυκμοφ που
ηοφμε, κα μασ βρουν μπροςτά τουσ!».

152
 ΒΙΑ

ΒΙΑ

Βριςκόμαςτε ςτον κόςμο του γκρίηου, εκεί που ο βαςιλιάσ είναι μονάχα θ βία. Το
Ρεριεχόμενο δεν πολφ μετράει, ζχει μετατεκεί ςε δεφτερο πλάνο, αφοφ πρωταγωνιςτισ
πλζον είναι θ Εικόνα, μια εικόνα διανκιςμζνθ με το τίποτα. Τα εκρθκτικά χρϊματα που
άλλοτε είχαμε μζςα μασ, ςκεπάςτθκαν από τθν τεράςτια μαυρίλα του ηοφεροφ αυτοφ
μπουντρουμιοφ… Θ μελωδία τθσ ηωισ χάκθκε και αντ’αυτοφ ιρκε ζνασ ατζλειωτοσ κόρυβοσ,
ζνασ κόρυβοσ που ςου δθμιουργεί άγχοσ και βάςανα.
Τοποκετθμζνοι μζςα ςε μια καλοςτθμζνθ παράςταςθ που φζρνει χαρά μόνο ς’αυτοφσ που τθ
δθμιοφργθςαν και λφπθ ςε όλουσ τουσ άλλουσ, δϊςαμε τθ κζςθ μασ ςε ελεγχόμενα
κινοφμενα ομοιϊματα που υποδφονται πιςτά τουσ εαυτοφσ μασ.

Σ’ αυτιν τθν εγκαταλειμμζνθ από ανκρωπιά αποκικθ που λζγεται κόςμοσ, το μόνο που
μυρίηει ζντονα είναι το τςιμζντο, οι μόνοι που χορεφουν είναι κάποιοι τςαρλατάνοι και θ
μόνθ ςυντροφιά είναι αυτοί που ςε μιςοφν, γιατί θ αγάπθ χάκθκε.

Σ’αυτό το εργοςτάςιο παραγωγισ μοφχλασ, είμαςτε όλοι ςυνδεδεμζνοι με καλϊδια και από
ςτιγμι ςε ςτιγμι, άπραγοι, περιμζνουμε τθν αποςφνδεςθ μασ. Καλοκουρδιςμζνα ρομπότ που
τον ελεφκερο τουσ χρόνο κοιτοφν ανάμεςα από τισ πελϊριεσ οικοδομζσ, κοιτοφν τθ λιγοςτι
κζα που τουσ ζχει απομείνει, μια κζα που ονομάηεται νζφοσ, γιατί για ιλιο μθν ψάχνεισ,
πλζον δεν υπάρχει...

Ελάχιςτοι μποροφν να ξεφφγουν από τθν κακθμερινότθτα τθσ κανονικότθτασ ςτθν οποία ς’
επιβάλλουν.

Πμωσ, ςε αντίκεςθ με όλα αυτά, δεν μπορείσ να πεισ ότι δεν καταφζραμε να κάνουμε και
κάποια πράγματα. Βρωμίςαμε τισ κάλαςςεσ, αγοράςαμε τον αζρα και φτιάξαμε τα
ακριβότερα ςπίτια, μζςα ςτα οποία κατοικοφν νεκροί άνκρωποι. Αφιςαμε τα παιχνίδια μασ
ςτθ φφςθ και μπικαμε μζςα ςε παγωμζνουσ πφργουσ, μονάχοι μασ να είμαςτε.

Ζτςι, οι εκμεταλλευόμενοι παράπονο για τίποτα δεν είχανε, αφοφ οι εξουςιαςτζσ φρόντιςαν
να τουσ ανταμείψουν και με το παραπάνω. Ρεριπλανϊμενεσ ςκιζσ, κουρελιαςμζνουσ
ανκρϊπουσ τουσ ζκαναν, ψάχνοντασ για φαί και ςυντροφιά μεσ ςτα ςκοτάδια.

Κάκε απόπειρα ηωισ τιμωρείται με κάνατο!

Καλϊσ ιρκεσ ςτον ψθφιακό κόςμο που ςου ςερβίρει πτϊματα, ςτον κόςμο τθσ ταχφτθτασ και
του αργοφ κανάτου. Το μόνο ηωντανό που πάει να μείνει εδϊ πζρα είναι θ Μοναξιά. Θ

153
απϊλεια τθσ αγάπθσ μασ ζκανε να ταυτιςτοφμε όλο και πιο πολφ με αυτόν τον κινοφμενο
βοφρκο .

Κάποιοι μασ κλείςανε ςτο κουτί με τισ ςυμφορζσ και είχανε το λόγο τουσ, εμείσ όμωσ τουσ
αφιςαμε να μασ βάλουν μζςα. Να όμωσ που τϊρα, το κουτί πάει να καταπιεί και τουσ ίδιουσ
τουσ δθμιουργοφσ του.

Ρριν όμωσ το προβλεπόμενο φινάλε τθσ ολικισ καταςτροφισ, κάποιοι “καλοφνται” να κάνουν
τθ μεγάλθ ανατροπι κι ζτςι, αντί να παραδοκοφν, αποφαςίηουν να πολεμιςουν, δθλαδι να
ςυνεχίςουν αυτό που ζκαναν πάντα.

Κουράγιο, δυςτυχϊσ δε κα ςε δϊςει κανείσ, πρζπει να το βρεισ μόνοσ μζςα ςου.

Φωτιά και νερό μθν ξεχάςεισ να πάρεισ μαηί ςου ςε αυτιν τθ ςφγκρουςθ. Φωτιά για να καισ,
νερό για να ςβινεισ, γιατί ίςωσ και να μθν τα κάνεισ όλα ςτάχτθ.

Το νερό μπορεί και να μθν ςου χρειαςτεί, θ φωτιά όμωσ ςίγουρα.

•••••

Αχ… τι να πρωτοπεί κανείσ για τθ βία! Ζτςι κι αλλιϊσ, πόςο εφςτοχα και όμορφα ζχει
αναλυκεί από τόςουσ ςυντρόφουσ… Άλλοτε μιλϊντασ γι’αυτιν διεξοδικά και άλλοτε πιο
λογοτεχνικά και ποιθτικά, αλλά πάντοτε αλθκινά.
Πλοι οι άνκρωποι μζςα τουσ ζχουν αναρωτθκεί για τθ βία, άλλοι όπωσ είπαμε ορκά και
αλθκινά, άλλοι από προςωπικό ςυμφζρον και άλλοι αλλοτριωμζνα.
Οι εξουςιαςτζσ που κακθμερινά ςκορπίηουν το κάνατο πάνω ςτθ γθ, λζνε «καταδικάηουμε τθ
βία απϋ όπου κι αν προζρχεται». Εμείσ γνωρίηουμε καλά ότι όποιοι το δθλϊνουν αυτό είναι ι
εξουςιαςτζσ ι κάποιοι άνκρωποι που βρίςκονται “εκτόσ τόπου και χρόνου” κι οι οποίοι με
τον τρόπο τουσ εξυπθρετοφν τθ βία τθσ εξουςίασ, ακόμα κι αν δεν το κζλουν.
Οι αλλοτριωμζνοι αςκοφν κακθμερινά τθ βία ςε όλεσ τισ πτυχζσ τθσ ηωισ τουσ, αλλά ποτζ δε
χρθςιμοποιοφν τθ βία ενάντια ςτθν εξουςία. Οι αλλοτριωμζνοι είτε αποκθρφςςουν τθ βία,
είτε αιςκάνονται μια ζλξθ γι’αυτιν, νιϊκουν ότι δεν μποροφν να ηιςουν χωρίσ αυτιν, αφοφ
αν δεν τθν χρθςιμοποιοφν, τθν αποδζχονται χωρίσ να αντιδροφν.

Άνκρωποι που ςκοτϊνουν για το τίποτα, χοφλιγκαν που τα ςπάνε νιϊκοντασ ότι ζτςι κα
αποδράςουν από το αδιζξοδο, παςιφιςτζσ ψευτοεπαναςτάτεσ, ειρθνιςτζσ καλλιτεχνάδεσ του
καναπζ, όλοι τουσ κάνουν τθ βία ζνα ηυμάρι για τα γοφςτα τουσ. Τα πράγματα είναι πολφ
απλά, που κάποιοι όμωσ εςκεμμζνα και κάποιοι άλλοι όχι, τα μπζρδεψαν πάρα πολφ,
δθμιουργϊντασ ςφγχυςθ ακόμα και μζςα ςτο κίνθμα.

Θ βία (μθν τθν μπερδεφουμε με τθ ςφγκρουςθ που είναι χαρακτθριςτικό όλθσ τθσ φλθσ) δεν
είναι ζμφυτθ ςτον άνκρωπο, όπωσ κζλουν κάποιοι να λζνε. Θ βία είναι προϊόν τθσ
“κοινωνίασ”, είναι παράγωγο τθσ αλλθλεπίδραςθσ του ανκρϊπου με τον άνκρωπο και τον

154
υλικό κόςμο. Αυτι είναι προϊόν όχι οποιαςδιποτε “κοινωνίασ”, αλλά μονάχα εκείνθσ που τθ
γεννάει.

Το πρόβλθμα δεν είναι αν πριν από τισ ταξικζσ κοινωνίεσ υπιρχε βία, αφοφ αυτι, όταν
υπιρχε, ιταν κάτι το αναγκαίο για τθν επιβίωςθ των ανκρϊπων. Θ βία απζναντι ςτα ηϊα και
τθ φφςθ δεν υπιρχε λόγω κάποιου μίςουσ ι κζρδουσ, αλλά υπιρχε απλά και μόνο για να
επιβιϊςουν οι άνκρωποι. Επίςθσ, θ βία μεταξφ των ανκρϊπων, μζχρι τθν ζλευςθ του
πολιτιςμοφ και των πρϊτων ταξικϊν αντικζςεων, υπιρξε ςε ςπάνιεσ περιπτϊςεισ.
Ζτςι, το πρόβλθμα είναι θ ςυνειδθτι μορφι εκμετάλλευςθσ και καταπίεςθσ ανκρϊπου από
άνκρωπο για το ατομικό ςυμφζρον του κακενόσ, που υπάρχει μζςα ςτισ ταξικζσ κοινωνίεσ.

Μζςα ςε αυτζσ τισ κοινωνίεσ τθσ εκμετάλλευςθσ, θ βία ειςχϊρθςε ςε όλθ τθν κοινωνία, ςε
κάκε κομμάτι τθσ. Πμωσ θ βία υπιρξε και απελευκερωτικι, ενάντια ς’ αυτοφσ που τθν
προκάλεςαν και ςυνζβαλλε ςτθν καλυτζρευςθ των κοινωνιϊν.

Φυςικά, υπάρχει και θ φυςικι-ςυμπαντικι “βία”(διάφορεσ “βίαιεσ” λειτουργίεσ τθσ φφςθσ,

ακραία καιρικά φαινόμενα, το “βίαιο” τροφικό πλζγμα που κάκε οργανιςμόσ τρζφεται από
άλλουσ οργανιςμοφσ κτλ), θ οποία τισ περιςςότερεσ φορζσ χαρακτθρίηεται ωσ αναγκαία,
αλλά εδϊ δε κ’ αναφερκοφμε ς’ αυτιν.

Ραλεφουμε για να ζρκει θ αναρχικι μθ βίαιθ κοινωνία, αφοφ αυτι δε κα είναι οφτε ταξικι,
αλλά οφτε και ς’ αυτιν κα υπάρχει το κζμα τθσ επιβίωςθσ, διότι αυτι κα είναι μια κοινωνία
πλοφτου, όμωσ μζχρι τότε ξζρουμε ότι θ βία κα μασ ακολουκεί.

Αγωνιηόμαςτε για ζναν κόςμο που δε κα υπάρχει βία, όχι μόνο μεταξφ των ανκρϊπων, αλλά
και όςο το δυνατόν λιγότερο γίνεται μεταξφ των ανκρϊπων με τα ηϊα και τθ φφςθ.

Πςεσ φορζσ κι αν φορζςουμε τθ φορεςιά τθσ βίασ, τθ λζξθ αγάπθ δε κα τθν ξεχάςουμε.

ΕΠΑΝΑ΢ΣΑΣΙΚΗ ΑΠΕΛΕΤΘΕΡΩΣΙΚΗ (ΑΝΣΙ)ΒΙΑ

Πςο αγωνίηεςαι αυτοί κα ςε πολεμοφν,

όςο δεν αγωνίηεςαι αυτοί πάλι κα ςε πολεμοφν.
Πςο αγωνίηεςαι είςαι ηωντανόσ και ποτζ θττθμζνοσ,
όςο δεν αγωνίηεςαι είςαι νεκρόσ και υπάρχει ο κάνατοσ.

Ο κάκε επαναςτάτθσ επάνω ςτθν αναηιτθςθ του αλλάηει πολλζσ φορζσ οπτικι ςε κάποια
κζματα, γιατί είναι ςε διαρκι ςκζψθ και εξζλιξθ. Πμωσ, όποια άποψθ κι αν ζχει τθν εκάςτοτε
περίοδο για τθ βία, πάντα κάποια ςτιγμι ξαναζρχεται ςτθν αρχικι του (ςυνικωσ) ςκζψθ,
δθλαδι ότι θ βία είναι ζνα αναπόςπαςτο κομμάτι του αγϊνα, αφοφ ακόμα και το αντίκετο
να πάει να εκφράςει, θ ίδια θ ηωι κα του φωνάξει άλλο πράγμα.

155
Άνκρωποι κομμουνιςτζσ και αναρχικοί που αγωνίηονται για ζναν κόςμο χωρίσ βία και ςτο
τϊρα προςπακοφν ςτθ ηωι τουσ να ςχετίηονται όςο το δυνατόν λιγότερο γίνεται με αυτιν,
για να τθ χρθςιμοποιοφν ενάντια ςτον εχκρό και να τθ κεωροφν ζνα μεγάλο κομμάτι του
αγϊνα, πρζπει να βάλει και τον πιο αδαι ςε ςκζψεισ και να αναρωτθκεί το “γιατί”.
Ζτςι, “ςιμερα” ποτζ δε κα μασ ακοφςεισ να ηθτάμε ανακωχι, δε κα βγοφμε ποτζ ςτο δρόμο
φωνάηοντασ «ειρινθ-ειρινθ» και λζγοντασ «αχ, τι καλά να γινόταν να μθ χρθςιμοποιοφςαμε
βία», αφοφ αυτό αυτόματα κα ζδειχνε ότι δεν ξζρουμε ςε τι κόςμο ηοφμε. ΕΧΟΥΜΕ ΡΟΛΕΜΟ
και το γνωρίηουμε αυτό πολφ καλά, ςυμμετζχουμε ςε αυτόν, πολεμάμε με όλεσ μασ τισ
δυνάμεισ!

Το κάκε ςφςτθμα προςπακεί να κάνει τα πάντα γφρω ςου ΒΛΑ και δυςτυχϊσ τα καταφζρνει.
Βία είναι οι αυτοκτονίεσ, βία είναι άνκρωποι να μθν ζχουν να φάνε, βία είναι ότι ο
καπιταλιςμόσ ζχει κάνει τα πάντα γφρω ςου εμπόρευμα…
Πμωσ θ πλειοψθφία του κόςμου, αντί να ςτραφεί ενάντια ςτον καπιταλιςμό που τα
δθμιουργεί, μζνει απακισ, ενϊ, πολλζσ φορζσ, ζμπρακτα τον ςτθρίηει. Αντ’αυτοφ, μιλάει ςαν
τουσ δθμοςιογράφουσ των ειδιςεων και το μόνο που καταδικάηει είναι θ επαναςτατικι
απελευκερωτικι (αντι)βία. Ενϊ, όταν του ζρχεται ςτο νου θ λζξθ Αναρχία, κατευκείαν μιλάει
για τθ βία, αλλά ποτζ δε μιλάει για τθν ελευκερία που αγωνίηονται οι αναρχικοί να υπάρχει.
Δε λζει ποτζ ότι θ βία είναι ζνα κομμάτι από τον αγϊνα των επαναςτατϊν, πλάι ςτθν
(αντι)πλθροφόρθςθ, ςτισ απεργίεσ, ςτθν οικοδόμθςθ των νζων ςχζςεων παραγωγισ και
κοινωνικϊν ςχζςεων, κ.α. Αυτοί που τα λζνε αυτά ι δεν ξζρουν τι τουσ γίνεται, ι
εξυπθρετοφν τα δικά τουσ ςυμφζροντα και ιδεολογιματα.

Ο κάκε επαναςτάτθσ ζχει βακιά μζςα του ζνα κομμάτι που είναι πλθγωμζνο. Γιατί αυτόσ δε
κζλει να υπάρχει θ βία και αυτόσ τθ χρθςιμοποιεί, κι ασ ξζρει ότι αυτι είναι αναγκαία για τθν
καταςτροφι του υπάρχοντοσ, κι ασ γνωρίηει ότι αυτι είναι ζνα μεγάλο κομμάτι τθσ
επαναςτατικισ του δράςθσ. Το ξζρει και δεν το ξεχνά (το πλθγωμζνο κομμάτι), αλλά δεν το
αναςφρει ποτζ ξανά ςτθ μνιμθ του, όχι για να μθ ςτεναχωρθκεί, αλλά γιατί αυτόσ λειτοφργει
ςυνειδθτά γνωρίηοντασ τι κάνει. Ζτςι, από κει και πζρα, για κάκε απελευκερωτικι βία που
αςκεί είναι περιφανοσ. Μετά από κάκε επίκεςθ ςτον εχκρό δε λειτοφργει με
ψευτοςυναιςκθματιςμοφσ, δεν ζχει τφψεισ , αφοφ αυτόσ ο δρόμοσ που διάλεξε δεν είναι μια
απόφαςθ τθσ ςτιγμισ, αλλά ζγινε φςτερα από ςκζψθ. Για κάκε απελευκερωτικι, βίαιθ πράξθ
μασ χαιρόμαςτε όταν τθν κάνουμε, κι αν αυτι είναι επιτυχισ, ακόμα καλφτερα. Δε κα
λυπθκοφμε για κανζναν που κα γευτεί τθν (αντι)βία μασ. Ζνασ άνκρωποσ που είναι κουτςόσ,
ςτενοχωριζται που είναι κουτςόσ και δε κα ικελε να ιταν οφτε αυτόσ, οφτε κανζνασ άλλοσ
ςτθ κζςθ του, αλλά από τθ ςτιγμι που είναι, προχωρεί περιφανοσ και δεν το αναςφρει ςτθ
μνιμθ του ξανά και ξανά. Ζτςι, ςτενοχωριόμαςτε που υπάρχει βία ςε όλο τον κόςμο, αλλά
δεν το ςκεφτόμαςτε ςυνζχεια, προχωράμε περιφανοι και πολεμάμε. Τελικά, φςτερα από
ςκζψθ, αυτό που καταλάβαμε ότι ιςχφει είναι ότι ο επαναςτάτθσ δεν ςτενοχωριζται που
χρθςιμοποιεί ο ίδιοσ βία, αφοφ αυτόσ κατανοεί γιατί αυτι υπάρχει, όταν υπάρχει. Από τθ

156
ςτιγμι που αυτόσ το κατανοεί είναι χαροφμενοσ που θ βία υπάρχει και κανζνα κομμάτι μζςα
του δεν είναι πλθγωμζνο, ίςα-ίςα θ βία που χρθςιμοποιεί τον εξελίςςει. Ο επαναςτάτθσ για
το μόνο που ςτενοχωριζται είναι που ηοφμε ς’ζναν κόςμο βίαιο και όχι για τθ βία που
χρθςιμοποιεί ο ίδιοσ ενάντια ςτον εχκρό. Ο επαναςτάτθσ όχι μόνο δεν αναρωτιζται «γιατί να
ηοφμε ς’ζναν βίαιο κόςμο;», αλλά οξφνει και τθν επαναςτατικι απελευκερωτικι (αντι)βία.

Αυτοί που πραγματικά αγαπάνε τθ ηωι είναι και αυτοί που κεωροφν αυτονόθτο ότι όλοι μασ,
κάποια ςτιγμι, πρζπει ν’ αφαιρζςουμε τθ ηωι από τουσ καπιταλιςτζσ και τουσ φαςίςτεσ .

Δε χτυπϊ παιδιά, δε βαςανίηω κανζναν. Αν χρθςιμοποιιςω κάποιου είδουσ βία απζναντι

ςτον εχκρό, φυςικά και δε γίνομαι ςαν κι αυτόν, είναι γελοίο κάποιοσ να το νομίηει αυτό.
Πμωσ, εάν αρχίςω να τον βαςανίηω, αρχίηω να του μοιάηω, κι ασ διαφζρει ο λόγοσ για τον
οποίο εγϊ το κάνω αυτό.
Πταν εκτελείσ κάποιον, τον εκτελείσ και τελείωςε, δε μζνεισ μετά ς’ αυτό, ό,τι ιταν να κάνεισ
το ζκανεσ, δεν κάκεςαι μετά να διαςκεδάηεισ πάνω από το πτϊμα του, δεν υπάρχει κανζνασ
λόγοσ. Κανζνασ επαναςτάτθσ δεν κάκεται να πανθγυρίηει όταν ςκοτϊνει κάποιον, οφτε
κλίβεται αν μια δράςθ δεν πετφχει το ςκοπό τθσ.
Ο βαςανιςμόσ δεν ζχει να μασ δϊςει κάτι, αφοφ μπορϊ να κάνω τον άλλον να πλθρϊςει και
μ’ ζναν απλό πυροβολιςμό. Ο βαςανιςμόσ είναι μια προςπάκεια να τον κάνω ό, τι μου ζκανε,
μια διαδικαςία που κα με κάνει ςτο τζλοσ να του μοιάςω. Για κάποιουσ κι ο ξυλοδαρμόσ
ς’ζναν φαςίςτα μπορεί να είναι ζνα είδοσ βαςανιςμοφ, όμωσ για να μθν τρελακοφμε κιόλασ,
βαςανιςμό εννοοφμε τθ διαδικαςία εκείνθ κατά τθν οποία κάποιοσ χρθςιμοποιεί τθ βία,
περιςςότερο ι αποκλειςτικά, μόνο και μόνο για να τυραννιςει κάποιον και απ’ αυτό να
πάρει χαρά. Αν ζμπαινε ποτζ το ατυχζσ μεταφυςικό ερϊτθμα που κα ρωτοφςε «προτιμάσ
ζναν κόςμο που κα ςυνεχίηει να παραμζνει απακισ ς’ αυτά που του ςυμβαίνουν ι προτιμάσ
ν’ αρχίςει αυτόσ ο κόςμοσ να ξεκοιλιάηει τυραννικά τουσ δυνάςτεσ του;» κι ζπρεπε
αναγκαςτικά ν’ απαντιςουμε μόνο κάτι απ’ τα δυο, ςίγουρα κα διαλζγαμε το δεφτερο.
Φυςικά και δε ςυμφωνοφμε ότι «για να πετφχουμε κάποιον ςκοπό μασ, δεν ζχουμε
πρόβλθμα να μοιάςουμε ςτον εχκρό», αλλά κα καταλαβαίναμε τουσ ανκρϊπουσ εκείνουσ
που αντί να είναι απακείσ, προτίμθςαν να διαμελίςουν τουσ ανκρϊπουσ που τόςα χρόνια
τουσ διζλυαν τθ ηωι. Πμωσ το δίλλθμα είναι άτοπο και θ πραγματικότθτα δείχνει ότι οι
επαναςτάτεσ χρθςιμοποιοφν τθ βία ωσ ζνα κομμάτι του πολφμορφου αγϊνα τουσ
κακθμερινά και κάποιοι άμυαλοι διαμελίηουν ανκρϊπουσ (κι ασ είναι αυτά τα ςϊματα
φαςιςτϊν) μια φορά τα εκατό χρόνια.

Αυτό που πρζπει να καταςτραφεί είναι ο καπιταλιςτικόσ τρόποσ παραγωγισ, οι

εκμεταλλευτικζσ δομζσ, οι εξουςιαςτικζσ ςχζςεισ, κτλ, αλλά αυτό δε ςθμαίνει ότι δεν
επιτικόμαςτε ςτισ υλικζσ υποδομζσ και ςτουσ ανκρϊπουσ. Ζτςι κι αλλιϊσ, και οι ςχζςεισ δεν
είναι κάτι το αόρατο, άνκρωποι τισ ςυντθροφν. Ειδικά αυτοί που βρίςκονται ςτισ κζςεισ

157
εξουςίασ, μθν ξεχνάμε ότι είναι ςυνειδθτοί, ςε κομματιάηουν κακθμερινά και δε κα
παραδοκοφν “ποτζ”.

Οι αριςτεροί είναι πάντα εκεί για να πολιτικοποιιςουν τθ δείλια τουσ και να κρυφτοφν μζςα
ςτον ψευτοακαδθμαικό τουσ μανδφα, ωρφοντασ παροξυμμζνοι ότι δεν εναντιϊνονται ποτζ
ςτο πρόςωπο, αλλά μόνο ς’ αυτά που εκείνο εξυπθρετεί (τθν εξουςία, το ςφςτθμα, κτλ).
Αυτοί δεν ζχουν κάποιο πρόβλθμα με το υποκείμενο, αλλά μόνο με τισ κζςεισ του,
παραβλζποντασ τθν προςωπικι ευκφνθ που αναλογεί ςτον κάκε εξουςιαςτι.
Από τθν άλλθ, εμάσ δε μασ νοιάηει ποιο είναι το πρόςωπο, αλλά μασ φτάνει μόνον αυτά που
εξυπθρετεί. Ζτςι, κάκε εξουςιαςτισ που εξυπθρετεί κάτι το φρικαλζο, ζχει και τθ προςωπικι
του ευκφνθ. Δεν ξζρω τι κάνει ςτθν προςωπικι του ηωι, αφοφ όμωσ εξυπθρετεί αυτό που
εξυπθρετεί, τότε αξίηει να γευτεί και τθ δικι μασ βία. Μιςοφμε όχι μόνο τθν “καρζκλα” ςτθν
οποία κάκεται, αλλά και τον ίδιο.

Εναντιωνόμαςτε ςτουσ εξουςιαςτζσ και ςτθν αςτικι τάξθ, και όχι φυςικά ςε κάποιουσ
(δθλαδι ςε όλουσ μασ) που ςυμμετζχουν ςτθν παραγωγι-κατανάλωςθ και αγοράηουν ι
πουλοφν. Είτε κάποιοι πουλοφν εμφιαλωμζνα νερά, είτε κρζατα, είναι λυπθρό ότι τα πάντα
ζχουν γίνει εμπόρευμα. Πμωσ, υπάρχουν κι εκείνεσ οι περιπτϊςεισ που για παράδειγμα, αν
παράγεισ ι πουλάσ πχ θρωίνθ, ζχεισ και μια προςωπικι ευκφνθ. Φυςικά, κάποια πράγματα
ζχουν ςχζςθ με τθν εποχι και τισ ςυνκικεσ ςτισ οποίεσ βριςκόμαςτε, αλλά και με τισ
κατακτιςεισ που ζχουμε κάνει.
Πλοι κρίνονται από τθ κζςθ που ζχουν μζςα ςτο υπάρχον, ςτισ κοινωνικζσ κζςεισ και ςτον
πόλεμο γενικότερα.

Βία όχι μόνο ςτθ βία τθσ εξουςίασ, αλλά και ςτουσ λακζδεσ και τα τςιράκια τθσ. Ζνασ
φαςιςτάκοσ δεν ζχει μια κζςθ εξουςίασ (αν και ωσ φαςίςτασ ζχει κακθμερινά μζςα ςτθ ηωι
του), αλλά τον επιτικόμαςτε. Βία ςτο κράτοσ και ςτο παρακράτοσ, ςτουσ πολιτικοφσ που
κακορίηουν τισ ηωζσ μασ, ςτουσ ανκρϊπουσ τθσ αςτικισ τάξθσ που μασ εκμεταλλεφονται
αλφπθτα, ςτουσ μπάτςουσ και τουσ φαςίςτεσ, ςτουσ μεγαλοτραπεηίτεσ που μασ ρουφοφν το
αίμα, ς’ εκείνουσ τουσ δθμοςιογράφουσ που ωσ φερζφωνα του ςυςτιματοσ οργιάηουν με τα
ψζματα τουσ, ςτουσ εμπόρουσ ναρκωτικϊν, ςτουσ ρουφιάνουσ, ςτουσ δικαςτζσ, ς’ εκείνουσ
που δεν υπολογίηουν τθν ανκρϊπινθ ηωι και ςκοτϊνουν χωρίσ κάποιον ουςιαςτικό λόγο
(δθλαδι θ βία τουσ δεν είναι επαναςτατικι, οφτε μια βία δικαιολογθμζνα αμυντικι και
επικετικι), κ.α.

Αυτοφσ δε μασ ενδιαφζρει να τουσ αλλάξουμε μυαλά, αυτοφσ κζλουμε να τουσ τςακίςουμε.

Θ πλειοψθφία του κόςμου είναι μια μάηα με ςιχαμζνα χαρακτθριςτικά μικροαςτικισ

αντίλθψθσ που ςτρζφεται εχκρικά απζναντι μασ. Αν ιταν όλουσ αυτοφσ να τουσ χτυπιςουμε,
όλθ μζρα κα δζρναμε. Οφτωσ ι άλλωσ, αρκετοί απ’ αυτοφσ “κα κζλαμε ν’ αλλάξουν και να

158
ζρκουν με το μζροσ μασ”, αλλά αυτό δε ςθμαίνει ότι ανάλογα με τθν περίςταςθ, κακθμερινά,
δεν ζρχεται κι εκείνθ θ ςτιγμι που ςυγκρουόμαςτε.

Το κίνθμα φυςικά και δεν μπορεί να καταφζρει τίποτα μόνο με τθ βία, αλλά δεν μπορεί να
κάνει τίποτα και χωρίσ αυτιν.

Θ βία οφείλει να είναι απελευκερωτικι και όχι απλά αντιδραςτικι.

Θ βία υπάρχει ςτθ ηωι ςου από τότε που γεννιζςαι και κ’ αναγκαςτείσ κάποια ςτιγμι κι εςφ
ν’ αςκιςεισ κάποια από τισ μορφζσ τθσ. Το κζμα είναι να μθν μπεισ κι εςφ ς’ αυτιν τθν
κυκλικι διαδικαςία αναπαραγωγισ τθσ, διαιωνίηοντασ τθν, αλλά να τθν αςκιςεισ εκεί που
πρζπει, δθλαδι ενάντια ς’ αυτό το κάτι που τθ γεννάει.
Πταν είμαςτε μικρά παιδιά, είμαςτε αντιδραςτικά, κάτι το οποίο είναι φυςικό, αφοφ είμαςτε
γεννθμζνοι ςε αυτό το περιβάλλον, όμωσ, όταν μεγαλϊνεισ, αποκτάσ μια πιο ϊριμθ ςκζψθ
και πρζπει να ςκεφτείσ και να βγάλεισ τθν αντίδραςθ ςου εκεί που πρζπει κι όχι οπουδιποτε
αλλοφ.

Θ βία που κ’ αςκιςεισ δεν πρζπει να βγει μζςα από ζναν αγανακτιςμζνο, απερίςκεπτο και
παρορμθτικό άνκρωπο, αλλά από ζναν ςυνειδθτό.
Το να είςαι κακθμερινά ζνα υπάκουο υλικό τθσ καπιταλιςτικισ μθχανισ κι απλά να
περιμζνεισ να ζρκει εκείνθ θ μζρα που δε κα δουλεφεισ για να τα “ςπάςεισ”, δεν οδθγεί
πουκενά· μάλλον οδθγεί ςτθν καταςτροφι ςου/μασ. Ζτςι, εςφ το ρίχνεισ ςτο αλκοόλ, ςτα
ναρκωτικά, ςτθν αποβλάκωςθ μζςω τθσ τθλεόραςθσ, ςτθν ταχφτθτα και ςτισ ςοφηεσ, ςτθ βία
ςτον οποιοδιποτε, γίνεςαι χοφλιγκαν που τα ςπάει ςτο γιπεδο ι οπουδιποτε αλλοφ χωρίσ
κάποιον λόγο. Στο τζλοσ, ι εκίηεςαι με αυτά ι “νοικοκυρεφεςαι” και γίνεςαι ο τυπικόσ
οικογενειάρχθσ, δθλαδι πάντα κάτι ανάμεςα απ’ αυτά που ςου ορίηει το ςφςτθμα και όχι
ζνασ άνκρωποσ με δράςθ εναντίον του.
Ρολλζσ φορζσ, τζτοιων ειδϊν απολίτικοι άνκρωποι ζρχονται ςε μια πορεία για να ξεδϊςουν
με βίαιεσ, χωρίσ λογικι ςυμπεριφορζσ. Επειδι όμωσ, αυτό που κάνουν δε γίνεται ςτα
πλαίςια ενόσ παρεΐςτικου παιχνιδιοφ, αλλά γίνεται κατά τθν διάρκεια ενόσ πολζμου, ςτον
οποίο υπάρχουν ςυλλιψεισ και νεκροί, δεν πρζπει να υπάρχει καμία ανοχι από μζρουσ μασ
ςε τζτοιου είδουσ ςυμπεριφορζσ. Θ ανεκτικότθτα του κινιματοσ ςε τζτοιουσ ανκρϊπουσ μασ
ζχει ςτοιχίςει πολλζσ φορζσ. Ζτςι, όταν αυτοί εμφανίηονται, τα αντανακλαςτικά του
κινιματοσ πρζπει να είναι πιο γριγορα. Αυτοί μπορεί να είναι περιςταςιακοί-περαςτικοί,
αλλά δυςτυχϊσ, ζρχονται ςυνζχεια και καινοφριοι, γι’αυτό τα μάτια μασ ανοιχτά.
Γι’αυτοφσ δεν υπάρχει κάποιοσ λόγοσ που είναι ςτθ πορεία, απλά κζλουν να ξεςπάςουν.
Ζτςι, ςιμερα μπορεί να είναι ςε μια αναρχικι πορεία κι φςτερα, μετά από καιρό, να είναι ςε
μια πορεία εκνικιςτϊν. Αυτοί οι άνκρωποι πολλζσ φορζσ ζχουν κάποια αντιμπατςικά
χαρακτθριςτικά, χωρίσ τον ουςιαςτικό λόγο που κα ζπρεπε να ζχουν. Ο λόγοσ γι’αυτοφσ
μπορεί να είναι μια προςωπικι βεντζτα που ζχουν ανοίξει μαηί τουσ, ι μπορεί απλά να
κζλουν να ςυμμετζχουν ςε μια περιπζτεια που κα γεμίςει τθν άςκοπθ ηωι τουσ.

159
Τι κα ζκαναν ςτθ ηωι τουσ αυτοί, εάν δεν είχαν τουσ μπάτςουσ να παίηουνε;

Αυτοί δεν είναι απλά κάποιοι ζφθβοι, που ςτθν ςυγκεκριμζνθ περίπτωςθ κα ζλεγεσ «Δεν
πειράηει που ρίχνουν μια πζτρα χωρίσ να ξζρουν το γιατί. Καλφτερα που είναι οργιςμζνοι και
ανιςυχοι, κι ασ μθν ξζρουν ακριβϊσ το λόγο για τον οποίο είναι, παρά να τριγυρνάνε ςε
καμία μoδάτθ καφετζρια. Αυτοί μπορεί ςιγά-ςιγά να βρουν το δρόμο τουσ, κα τουσ
πλθςιάςεισ, κα τουσ μιλιςεισ.» Εδϊ μιλάμε γι’αυτοφσ που είναι ενιλικοι και θ λζξθ ευκφνθ
τουσ βαραίνει πολφ, όχι επειδι, ξαφνικά και μαγικά, μπορεί κάποιοσ ν’ αλλάξει μζςα ς’ ζνα
ζτοσ, αλλά επειδι, όταν μεγαλϊνει κάποιοσ, αποκτάει εμπειρία.

Πταν θ βία δεν είναι πολιτικοποιθμζνθ, το κράτοσ τθν επικυμεί, γιατί αυτό μπορεί να τθν
πλάςει ςτα μζτρα του, όπωσ αυτό κζλει. Πμωσ, όταν θ βία είναι ςυνειδθτι, το κράτοσ δεν τθ
κζλει. Δεν τθ κζλει, όχι μόνο γιατί γνωρίηει ότι κα είναι απειλθτικι, αλλά γιατί γνωρίηει ότι
αυτι δε κα είναι μόνθ τθσ, αλλά κα είναι μαηί και με τισ άλλεσ μορφζσ πάλθσ του
πολφμορφου αγϊνα μασ.

Το κίνθμα μπορεί να ςτρζφεται ενάντια (ανεξαρτιτωσ των αργϊν ι γριγορων

αντανακλαςτικϊν που ζχει) ςε τζτοιεσ αντεπαναςτατικζσ πρακτικζσ, αλλά δυςτυχϊσ, ζχει
αφομοιϊςει κάποιεσ άλλεσ. Είναι εκείνεσ οι πρακτικζσ που είναι εχκρικζσ ωσ προσ τθ
κεϊρθςθ και δράςθ του κινιματοσ, αλλά που κάποιοι, ανεξαρτιτωσ το περιεχόμενο αυτϊν
των πρακτικϊν, προςπακοφν να τισ ντφςουν με μια επαναςτατικι φορεςιά.

Είναι εκείνοι οι άνκρωποι που ζχουν ζνα περίεργο ερωτικό φλερτ με τθ βία, που φτάνει τα
όρια του φετιχιςμοφ. Είναι αυτοί που νομίηουν ότι είναι πρωταγωνιςτζσ ςε μια ταινία
δράςθσ, ηϊντασ μακριά από τον πραγματικό κόςμο, κλειςμζνοι μζςα ςτθ φανταςτικι γυάλα
τουσ.
Βλζπουν ζνα τεράςτιο “Εγϊ”, όταν κοιτιοφνται ςτον κακρζφτθ.
Κάποιοι απ’ αυτοφσ ξζρουν ςτθν πραγματικότθτα ποιοι είναι κι από μζςα τουσ κλαίνε, αλλά
προςπακοφν να ξεγελαςτοφν για λίγο από τθν αντανάκλαςθ του ειδϊλου τουσ ςτον
κακρζφτθ, ενϊ υπάρχουν κι εκείνοι που νομίηουν ότι όντωσ οι ίδιοι είναι “κάποιοι”. Αυτοί
κάνουν πάντα ό, τι κζλουν χωρίσ να τουσ νοιάηει κανείσ δίπλα τουσ.
Ασ τουσ πει κάποιοσ, όμωσ, ότι εδϊ δεν είναι ςινεμά, αλλά ζχει πραγματικό αίμα, αλλά τι
λζω… αφοφ αυτοί το ξζρουν και δεν ζχουν κανζνα πρόβλθμα. Τότε να τουσ πει κάποιοσ ότι
εδϊ είναι επανάςταςθ κι αγϊνασ για ηωι.
Φυςικά, αυτοί ςυνικωσ δεν είναι τίποτα αλθκινοί αντάρτεσ πόλεων, αλλά κάτι
ψευτοπαλλθκαράδεσ που ξζρουν φπουλα πωσ, πότε και που να το παίξουν λεβζντεσ. Ζτςι κι
αλλιϊσ, αυτοί δε κα ζβγαιναν ποτζ μζςα ςτα ςκοτάδια να επιτεκοφν ςτον εχκρό με ρίςκο να
τουσ πιάςουν και να μθν είναι εκεί κανείσ για να δει τθν λεβεντιά τουσ· ξζρουν άλλουσ
τρόπουσ για να φανοφν.
Πμωσ, υπάρχουν κι άλλεσ πρακτικζσ ανκρϊπων που πθγαίνουν πίςω το κίνθμα. Είτε αυτζσ
είναι πρακτικζσ ενόσ μπάχαλου για το μπάχαλο, δθλαδι ανκρϊπων που περνοφν πρόςκαιρα
160
από το κίνθμα, νομίηοντασ ότι θ επανάςταςθ είναι το δεκανίκι των νεανικϊν τουσ χρόνων ι
κάποιων άλλων αιωνίων ανεγκζφαλων, κολλθμζνων· είτε αυτζσ είναι πρακτικζσ κάποιων
ανταρτϊν πόλεων που βλζπουν τθ βία ωσ τον μοναδικό αυτοςκοπό και γι’αυτοφσ υπάρχει
μόνο θ άρνθςθ και όχι και το πρόταγμα, μόνο το γκρζμιςμα του παλιοφ κόςμου και όχι και το
φτιάξιμο του νζου κόςμου. H Αναρχία δεν είναι μόνο άρνθςθ, αλλά και κατάφαςθ. Πχι
κατάφαςθ αυτοφ του κόςμου, αλλά κατάφαςθ τθσ Αναρχίασ και τθσ ηωισ. Γιατί αν ζχεισ μόνο
τθν άρνθςθ ςυνεχϊσ μζςα ςου, χωρίσ να ζχεισ τθν άρνθςθ τθσ άρνθςθσ, είςαι απλά ζνα
αλλοτριωμζνο, μικροαςτικό γζννθμα του καπιταλιςμοφ (για λίγο καιρό, κάποιοι άνκρωποι
μζχρι να γίνουν επαναςτάτεσ, δεν είναι κακό να ζχουν μόνο τθν άρνθςθ, αφοφ αυτι με τον
τρόπο τθσ κα ςυμβάλλει να τουσ πάει παραπζρα, το κακό κα ιταν να μθν ζχουν οφτε αυτιν).
Αυτό που κζλουμε δεν είναι απλά μόνο να κοιτάξουμε κάποτε αυτόν το κόςμο
κατεςτραμμζνο, αλλά ςτθ κζςθ του να δθμιουργιςουμε ζναν άλλον.

Πλοι γνϊριηαν ότι τα κόκκινα τριαντάφυλλα κα βγουν μζςα από τισ ςτάχτεσ αυτοφ του
κόςμου. Πμωσ κάποιοι περίμεναν και περίμεναν, αλλά τα κόκκινα τριαντάφυλλα δεν ζλεγαν
να φυτρϊςουν. Ρωσ όμωσ αυτά κα φφτρωναν, όταν αυτά δεν είχαν ποτιςτεί ποτζ τουσ με το
κόκκινο τθσ αγάπθσ. Είχαμε ξεχάςει τθν αγάπθ και είχαμε γίνει κι εμείσ τζρατα. Ευτυχϊσ όχι
όλοι μασ! Μπορεί κάποιοι να μθν είδαν ποτζ το λουλοφδι ν’ ανκίηει, όμωσ κάποιοι το είδαν.
Ιταν αυτοί που είχαν μείνει άνκρωποι μζχρι το τζλοσ!

Ενάντια ς’ εκείνεσ τισ “αυτιςτικζσ” κινιςεισ (βίαιεσ ι μθ) αυτοαναφορικότθτασ,

αυτοανακφκλωςθσ και αυτοανάλωςθσ, όχι γιατί αυτζσ μασ οδθγοφν ςτον κοινωνικό
αποκλειςμό (αφοφ μζςα ςε μια αλλοτριωμζνθ κοινωνία και μια επαναςτατικι δράςθ κα
μποροφςε να μασ οδθγιςει ςτον κοινωνικό αποκλειςμό), αλλά γιατί αυτζσ δεν είναι
απειλθτικζσ προσ τον εχκρό. Ενάντια ςτισ αφομοιωμζνεσ κινιςεισ και ςτισ δράςεισ που
λειτουργοφν με όρουσ κεάματοσ.

Ρολλζσ φορζσ, θ αντεπαναςτατικι βία προςπακεί να “ντυκεί” επαναςτατικι.

Φαςίςτεσ που προςπακοφν να πολιτικοποιιςουν τθ βία τουσ, αλλά που πάντοτε
εξυπθρετοφν τουσ από πάνω (δεν ζχουμε τίποτα κοινό μ’ αυτοφσ, ακόμα κι αν θ βία μασ,
πολλζσ φορζσ, μπορεί να βρει τον ίδιο ςτόχο), προβοκατόρικθ βία που ξζρει καλά να
μεταμφιζηεται… Ρροβοκατόρικθ που προςπακεί ν’ αμαυρϊςει το κίνθμα, προβοκατόρικθ
που χτυπάει για να πει όποια κζλει αυτι πωσ ζκανε το χτφπθμα, για να δικαιολογιςει τουσ
πολζμουσ που κζλει να ξεκινιςει εναντίον κάποιου, ι προβοκατόρικθ για κάποιουσ άλλουσ
ςκοποφσ.

Ραρόλο που, όπωσ είδαμε, θ βία μπορεί να είναι απολίτικθ, αντεπαναςτατικι, φαςιςτικι,
προβοκατόρικθ, ι να αςκείται με λάκοσ τρόπο κτλ, εμείσ ςυνεχίηουμε και λζμε ότι το κίνθμα
δε κα ςταματιςει να χρθςιμοποιεί τθν επαναςτατικι απελευκερωτικι (αντι)βία. Βία εδϊ και
τϊρα, και όχι τθ ςτιγμι που κα γίνει πόλεμοσ, όπωσ κάποιοι άλλοι λζνε, αφοφ για εμάσ
ζχουμε ιδθ πόλεμο. Βία όχι μόνο αμυντικι, αλλά και επικετικι! Μπορεί ο εχκρόσ να πάτθςε
161
πρϊτοσ τθν ςκανδάλθ, μπορεί τισ περιςςότερεσ φορζσ απλά ν’ απαντάμε ςτα χτυπιματα
τουσ, όμωσ θ ςτάςθ μασ δεν πρζπει να είναι αμυντικι και να περιμζνουμε ν’ αςκιςουμε βία
όταν αυτοί μασ χτυπιςουν, αλλά εμείσ να επιτικόμαςτε. Δεν πρζπει να τουσ περιμζνουμε,
αλλά να τουσ ψάχνουμε. Δε κα ξεχάςουμε ποτζ πϊσ πρζπει να είναι θ βία που αςκοφμε.
Οφτε με το φετιχιςμό τθσ βίασ, οφτε και με το φετιχιςμό τθσ μθ βίασ. Τθσ μθ βίασ, εκείνθσ του
καταγγελτικοφ τφπου που μζςα από χαρτιά καταγγζλλει με τον πιο ςκλθρό τρόπο το πόςο
άδικο ζχει ο εχκρόσ, που δε βγαίνει ποτζ επικετικά ςτο δρόμο και προβάλλει τα γεγονότα
πάντα από μια κυματοποιθμζνθ οπτικι.
Καλά ζκαναν αυτοί που μασ χτφπθςαν, δεν αναρωτιόμαςτε το γιατί, πόλεμο ζχουμε!
Πμωσ, το κζμα είναι εμείσ τι κάνουμε; Εντάξει, κ’ αναφερκοφμε ς’ ζνα τζτοιο γεγονόσ, κα το
αναδείξουμε, αλλά το ηθτοφμενο είναι να δείχνουμε ςτθν πράξθ ότι και για εμάσ θ βία είναι
ζνα κομμάτι του πολφμορφου αγϊνα μασ. Πχι γιατί ζχουμε ανάγκθ να δείξουμε ςε κάποιον
κάτι, αλλά γιατί θ επαναςτατικι απελευκερωτικι (αντι)βία κα ςυμβάλλει και αυτι ςτθ
μεγάλθ αλλαγι (δθλαδι ςτθ ςυνεχι αλλαγι των πραγμάτων).

Θ βία είναι αναγκαία, όχι ωσ ζνασ αποκλειςτικόσ εκφραςτισ ενόσ κινιματοσ, αλλά ωσ ζνα
κομμάτι του πολφμορφου αγϊνα μασ. Το βίαιο κομμάτι δεν είναι, δεν πρζπει και δεν μπορεί
άλλωςτε να είναι μια πρωτοπορία, παρά μόνο να είναι μια δράςθ πλάι ςτισ τόςεσ άλλεσ
υπάρχουςεσ δράςεισ. Δεν είναι μια δράςθ ξζχωρα απομονωμζνθ από τισ υπόλοιπεσ, αλλά
λειτοφργει ςαν ζνα κομμάτι μιασ οντότθτασ που, αν δεν υπάρχει ζνα από τα κομμάτια τθσ, δε
μπορεί να ηιςει και θ ίδια (και το κομμάτι και θ ίδια θ οντότθτα που αποτελείται από τα
κομμάτια). Ζτςι, θ κάκε επαναςτατικι δράςθ εμπεριζχει θ μια τθν άλλθ, αφοφ δε γίνεται ν’
αποκόψεισ τθ κεωρία από τθν πράξθ, τθ βία από τθν αντιπλθροφόρθςθ κτλ. Οι δράςεισ μασ
είναι ζνασ ςυνδυαςμόσ “εκρθκτικϊν υλικϊν”, που άλλοτε ανακατεφονται λίγο και άλλοτε
πολφ μζςα ςτο “επαναςτατικό καηάνι”, όμωσ αυτζσ είναι πάντοτε αδιαχϊριςτεσ μεταξφ τουσ.

Θ βία δεν είναι οφτε θ μόνθ, αλλά οφτε και θ κυρίαρχθ δράςθ μασ. Οφτε αυτι, αλλά οφτε και
καμία άλλθ μπορεί από μόνθ τθσ ν’ αλλάξει τα πράγματα. Πλεσ οι δράςεισ μασ είναι
κομμάτια του ίδιου πάηλ και όλα τουσ χρειάηονται. Φυςικά, πάντοτε μιλάμε για
απελευκερωτικζσ δράςεισ και όχι για τίποτε αντεπαναςτατικζσ ενζργειεσ. Kάκε επαναςτατικι
δράςθ, οποιαςδιποτε μορφισ είναι ςθμαντικι και χρειάηεται. Αυτι πάντοτε κ’ αφιςει ςτο
διάβα τθσ κάτι.

H επαναςτατικι απελευκερωτικι (αντι)βία δεν είναι μια αντικοινωνικι ωμι βία, αλλά μια
ιςτορικι-κοινωνικι εξελικτικι διαδικαςία, που μόνο αποκομμζνθ δεν είναι από τθν
κοινωνία. Στθν κάκε βία των καταπιεςτϊν κα υπάρχει και θ αντίςτοιχθ βία των
καταπιεςμζνων, που δεν περιμζνει κάποιο ακακόριςτο μζλλον για να ξεςπάςει, αλλά
πραγματϊνεται ςτο τϊρα (ακόμα και αν αργιςει να ξεςπάςει). Δεν αρνείται απροςδιόριςτα
το υπάρχον, αλλά ξεκάκαρα εναντιϊνεται ςτο περιεχόμενο του. H επαναςτατικι

162
απελευκερωτικι (αντι)βία είναι εκείνθ θ διαλεκτικι ςχζςθ τθσ άρνθςθσ του ςάπιου με τθν
κατάφαςθ τθσ δθμιουργίασ.

Θ επαναςτατικι βία δεν είναι ατομικι, ακόμα κι αν γίνεται απo ζνα άτομο, αλλά ςτοχεφει
πάντοτε ςτθν κοινωνικι επανάςταςθ (δθλαδι και ςτο άτομο). Ο καλφτεροσ κόςμοσ που
αγωνιηόμαςτε να ζρκει, θ αξιοπρζπεια του κακενόσ μασ ξεχωριςτά, ο κάνατοσ που αξίηει ςε
κάκε καπιταλιςτικό-φαςιςτικό κακίκι και πόςα άλλα, ςυνδζονται μεταξφ τουσ και απαντάνε
ςτο «γιατί αςκοφμε βία;». Θ βία μασ δεν αςκείται για προςωπικι ευχαρίςτθςθ και οφτε είναι
εκδικθτικι.
Εκδίκθςθ είναι εκείνθ θ παρορμθτικι πράξθ ανταπόδοςθσ που γίνεται από κάποιον που
ζπακε κάτι, ανεξαρτιτωσ εάν αυτόσ που το ζπακε ζχει δίκαιο ι άδικο. Είναι εκείνθ θ πράξθ
που λειτοφργει ενςτικτωδϊσ που, επειδι κάποιοσ με χτφπθςε, πρζπει να τον χτυπιςω κι ασ
είμαι εγϊ ζνασ εγκλθματίασ που μου άξιηε να πάκω κάτι. Είναι μια ενζργεια που δεν ψάχνει
για κανζνα “γιατί”, για κανζνα αίτιο, που δεν περνά από μζςα τθσ οφτε θ λογικι, οφτε θ
ςκζψθ, είναι εκείνθ θ “μθχανικι κίνθςθ” που δε κζτει κανζνα ερϊτθμα.
Δεν είναι οφτε μια πράξθ αυτοάμυνασ, οφτε μια πράξθ επικετικι-επαναςτατικι και ςυνάμα
εξελικτικι. Είναι μια πράξθ προςωπικι, περιαυτολογίασ και φιλοτομαριςτικι, γιατί χτυπάσ
κάποιον επειδι ςε χτφπθςε και όχι επειδι αυτόσ είναι ζνασ εξουςιαςτισ, φαςίςτασ,
εγκλθματίασ και φετιχιςτισ-τραμποφκοσ που χτυπάει κακθμερινά. Επιτίκεςαι όχι για τθ κζςθ
που ζχει αυτόσ μζςα ςτθ κοινωνία, απλά επειδι ζνιωςεσ κάτι εςφ (ενϊ ςτθν ουςία δεν είςαι
μόνο εςφ), προςπακϊντασ ν’ αποκόψεισ κακετί κοινωνικό ςτοιχειό που ζπρεπε να υπάρχει
ςε μια δράςθ. Ζτςι, μ’ αυτι ςου τθν πράξθ δεν παίρνεισ οφτε εςφ κζςθ μζςα ςτθν κοινωνία.

Ζτςι, θ βία μασ δεν είναι ατομοκεντρικι, είναι κοινωνικι (θ οποία, φυςικά, εμπεριζχει το
άτομο). Δεν ζχει απλά μόνο τθν αλικεια και το δίκαιο με το μζροσ τθσ, αλλά είναι μια βία
απελευκερωτικι και εξελικτικι.

Θ επαναςτατικι απελευκερωτικι (αντι)βία πραγματϊνεται ςτο τϊρα και δεν περιμζνει τθν
πλατιά υποςτιριξθ του λαοφ. Ωσ επαναςτάτθσ οφείλεισ να κάνεισ αυτό που είναι να κάνεισ,
όμωσ αυτό δε ςθμαίνει ότι κάνω και του κεφαλιοφ μου, μθ λογαριάηοντασ για τον άλλον,
αφοφ θ επανάςταςθ δεν αφορά μόνον ζμενα, αλλά είναι κοινωνικι.
Aπόψεισ του ςτυλ “δε μασ παίρνει να κάνουμε τίποτα, είναι πιο πολλοί και κα μασ φάνε
ηωντανοφσ”, που είναι κφριο ςυςτατικό ςτθν ιδεολογία κάποιων και όχι μια εν δυνάμει
αλικεια ςε μια μεμονωμζνθ δράςθ, μασ βρίςκουν επικετικά απζναντι. Γνωρίηουμε καλά ότι
αυτοί που τα λζνε αυτά, είναι άνκρωποι που κάνουν πολιτικι το φόβο τουσ, άπραγοι
ηθλιάρθδεσ, διάφορα αντεπαναςτατικά ρεφορμιςτικά κόμματα ι κάποιοι που απλά δε
κζλουν ο κόςμοσ να επαναςτατιςει. Ρράγματι, δεν υπάρχει κάποια άλλθ ςτιγμι εκτόσ από
το τϊρα για ν’ αγωνιςτείσ, όχι μόνο επειδι τϊρα το κζλουμε, τϊρα δεχόμαςτε τθ βία ι αφριο
κα ‘ναι αργά, αλλά επειδι, πράγματι, δεν υπάρχει κάποια άλλθ ςτιγμι ςτο μζλλον. Αφοφ
ποια είναι εκείνθ θ ςτιγμι;

163
Φυςικά, όςοι χρθςιμοποιοφν βία δε ςθμαίνει ότι είναι και νοιμονεσ και οι άλλοι που δε
χρθςιμοποιοφν ότι είναι ανεγκζφαλοι, αφοφ πάμπολλεσ είναι οι φορζσ που ζχουμε δει να
ςυμβαίνει το αντίκετο.
Πμωσ, το μόνο ςίγουρο είναι ότι δε γίνεται να μθ χρθςιμοποιιςεισ βία, να μθ
χρθςιμοποιιςεισ βία εδϊ και τϊρα.
Βεβαία, όταν λζμε τϊρα, δεν εννοοφμε ότι άντε, αφριο κιόλασ, να κατεβοφμε όλοι ςτο δρόμο
με τα όπλα, αλλά ότι θ βία είναι ζνα αναπόςπαςτο κομμάτι του αγϊνα και θ επανάςταςθ δε
μετατίκεται ς’ζνα αόριςτο μζλλον, ότι τϊρα αγωνιηόμαςτε κακθμερινά για όλα τα κζματα.
Πςοι παίρνουν τα όπλα, τα παίρνουν όχι επειδι θ κρίςθ, θ οικογζνεια, θ φτϊχεια ι κάτι το
προςωπικό τουσ οδιγθςε εκεί, αλλά γιατί αυτό είναι μια ξεκάκαρθ πολιτικι επιλογι μζςα
ςτον ανελεφκερο κόςμο που ηουν.
Θ επιλογι των όπλων δε γίνεται για να ποφμε ςτον κόςμο «άντε, βγείτε κι εςείσ τϊρα!»,
αφοφ, όταν ακοφμε διάφορουσ αγανακτιςμζνουσ του καναπζ να λζνε ότι «αφριο κι εγϊ κα
πάρω το όπλο», γελάμε! Δεν μπορείσ από τθ μια ςτιγμι ςτθν άλλθ να τθ “δεισ” επαναςτάτθσ,
αυτό είναι μια διεργαςία χρόνων, γι’αυτό κι εμείσ καμιά φορά τουσ ρωτάμε «ςε καμιά
πορεία ζχεισ πάει ποτζ;». Αφοφ και να βγεισ με το όπλο, μετά τι;
Ζτςι, το “τϊρα” απευκφνεται ς’ αυτοφσ που ζχουν ςυνείδθςθ. Σαφϊσ και το “τϊρα” ιςχφει
για όλουσ (τϊρα μπορείσ και πρζπει να δράςεισ βίαια, παρόλο που είναι δυνατόσ ο εχκρόσ),
αλλά βεβαία, αφότου πρϊτα ζχουν αποκτιςει ςυνείδθςθ. Ζτςι κι αλλιϊσ, διαφορετικά δε
γίνεται, αφοφ αν προβείσ ςε κάτι χωρίσ να ζχεισ ςυνείδθςθ, δε κα είςαι επαναςτάτθσ, αλλά
μια γελοία καρικατοφρα του. Θ χαρά μασ δεν είναι να βγει ςτο δρόμο μια μάηα ανκρϊπων
χωρίσ ςκζψθ, αλλά να υπάρχουν ποιοτικά χαρακτθριςτικά ςτουσ ανκρϊπουσ που κα βγουν
ςτισ λεωφόρουσ του αγϊνα. Φυςικά και να βγουν όλοι ςτο δρόμο, αφοφ με αυτόν τον τρόπο
κα υπάρξει μια διαδικαςία που κα δθμιουργιςει μια μεταβολι των πραγμάτων
(ανεξαρτιτωσ αν υπάρξει μεταξφ μασ ςυνδιαμόρφωςθ ι ςφγκρουςθ), όμωσ αυτό που
μετράει κυρίωσ είναι το περιεχόμενο.

Ππωσ κάκε δράςθ, ζτςι και οι πιο βίαιεσ κζλουν οργάνωςθ, αφοφ μθν ξεχνάμε ότι μιλάμε για
ζναν εχκρό που είναι πολφ πιο οργανωμζνοσ από εμάσ. Κζλει ςχζδιο, ςκζψθ, ςυνζπεια,
εμπιςτοςφνθ, φανταςία, εγριγορςθ… Δε κζλει επιπολαιότθτεσ που κα ςε ρίξουν εφκολα ςτα
χζρια του εχκροφ. Είτε μαηικά, είτε πιο λίγοι και αιφνιδιαςτικά κζλει πάντα προςοχι,
κοιτϊντασ πάντα το χϊρο, το χρόνο και τον εξοπλιςμό που ζχει ο κακζνασ ςτα χζρια του.
Δε φτάνει να νομίηεισ ότι ζχεισ επαναςτατικι ςυνείδθςθ, αλλά κι θ πράξθ ςου να ςυγκλίνει
προσ αυτιν.

Επιτικόμαςτε με τα δικά μασ όπλα κι όχι με αυτά που κζλει το κράτοσ. Θ επαναςτατικι μασ
δράςθ δεν εγκρίνεται από το νόμο, δεν αφομοιϊνεται. Δε κζλουμε να είμαςτε
εγκλωβιςμζνοι ςτα πλαίςια τθσ αςτικισ νομιμότθτασ, οφτε και να δίνουμε πιςτοποιθτικά
νομιμοφροςφνθσ ςτο ςφςτθμα. Αν κάνουμε ςυνζχεια ςυμβιβαςμοφσ, το “παιχνίδι” για εμάσ
ζχει τελειϊςει.

164
Γνωρίηαμε τθν Αναρχία αλλιϊσ… δυνατι, ανυπάκουθ, αςυμβίβαςτθ! Πμωσ κάποιοι
“αναρχικοί” είπαν ασ ρίξουμε λίγο νερό ςτο κραςί μασ, ασ αλλάξουμε λίγο το προφίλ μασ για
τα μάτια του κόςμου, ασ ςτθρίξουμε ζνα αριςτερό κόμμα, ασ φζρουμε τον τάδε “εμπορικό”
καλλιτζχνθ να παίξει ςτισ ςυναυλίεσ μασ… και θ Αναρχία μετά από καιρό ιταν διαφορετικι
και μετά από λίγο καιρό ακόμα πιο διαφορετικι και τίποτα δε κφμιηε τθν πραγματικι
Αναρχία. Πμωσ θ Αναρχία όλουσ αυτοφσ τουσ φτφνει κατάμουτρα, γιατί γνωρίηει ότι
υπάρχουν άνκρωποι που δεν τθν αμαυρϊνουν.

Δεν πρζπει να χορζψεισ ςτουσ δικοφσ τουσ ρυκμοφσ. Αν μπεισ ςτθ διαδικαςία να χορζψεισ
ςτουσ δικοφσ τουσ ρυκμοφσ, κα παίξεισ με τουσ δικοφσ τουσ όρουσ του “παιχνιδιοφ”, κα
ςκφψεισ το κεφάλι και κα χάςεισ.

ΟΤΑΝ Ο ΜΑ΢Ξ ΢ΛΧΝΕΛ ΒΟΜΒΕΣ

Μόλισ κατζφκαςε ο Μαρξ, χτυπάνε οι καμπάνεσ!

Κατζβθκε από τον ουρανό για λίγο να βοθκιςει, όχι ςαν ζνασ ακόμα αρχθγόσ, αλλά ςαν ζνασ
ακάνατοσ κνθτόσ.

Ριγε να δει τουσ φίλουσ του, όμωσ τουσ βρικε αφεντάδεσ, μπικε ςτα εργοςτάςια και φϊναξε
«αντίςταςθ καμιά, τα μαφρα μασ τα χάλια!»…

Λατρεία χριματοσ και εγωιςμό είδε μζχρι το τελευταίο χωριό κι αν νόμιηε τθ λζξθ πατρίδα
αλλιϊσ, χάρθκε που πλζον οι άνκρωποι απάτριδεσ δθλϊνανε,

αφοφ ο Μαρξ ποτζ δεν πίςτευε ς’ζναν αόρατο εχκρό, μα μόνο πάντα ς’ζναν ορατό.

Τζτοια παρακμι δεν τθν περίμενε και άρχιςε να ρίχνει βόμβεσ, ξζροντασ ότι μόνον αυτζσ δε
ςϊηουν τουσ εργάτεσ.

Κίνθμα ενωμζνο ικελε κι αυτό είχε πάντα ςτο νου του, αλλά αυτό δεν τον εμπόδιηε εκρθκτικό
να βάλει αιφνίδια ςτον εχκρό του.

Πταν ο Μαρξ ζριξε τισ βόμβεσ, όλοι εβγικανε ςτουσ δρόμουσ και κάνανε το ίδιο,

γζροι, παιδιά ςτθν πρϊτθ τθ γραμμι, πετοφςαν με δυνατι ορμι.

Ξάφνου τουσ είδε όλουσ ενωμζνουσ κι αυτό που επιηθτοφςε μια ηωι, τϊρα ζγινε ςε μια
ςτιγμι

και τότε ο εχκρόσ ςαν παλαβόσ ζτρεχε ςαν να ‘τανε ο πιο γριγοροσ λαγόσ.

165
Εμείσ γνωρίηουμε ότι οφτε όλοι μαηί κα είμαςτε ποτζ ενωμζνοι (τι να μ’ ενϊνει άλλωςτε, πχ
μ’ ζναν ρουφιάνο), οφτε κ’ αλλάξουν τα πράγματα ςε μια ςτιγμι, οφτε περιμζνουμε από
κάποιον ςπουδαίο άνκρωπο ν’ αρχίςει να πετάει βόμβεσ για να βγοφμε κι εμείσ και οφτε ςε
καμία πατρίδα πιςτεφαμε ποτζ.

Δε ςκοτϊνω επειδι είναι λαϊκι απαίτθςθ, οφτε επειδι είμαι κάποιο είδοσ ςοφπερ ιρωα.

Χρθςιμοποιοφμε βία, παρόλο που ςιχαινόμαςτε που οι κοινωνίεσ γίνονται όλο και πιο βίαιεσ.
Χρθςιμοποιοφμε τθ βία χωρίσ να μζνουμε ςτισ λζξεισ “ζνοπλο”, “άοπλο”, “αντάρτικο πόλθσ”
κτλ. Για εμάσ υπάρχει ζνα κίνθμα που θ επαναςτατικι βία είναι ζνα αναπόςπαςτο κομμάτι
του, κζλοντασ αυτιν τθ βία να τθν χρθςιμοποιιςουν όςο πιο πολλοί άνκρωποι γίνεται. Είτε
είμαςτε λίγοι, είτε πολλοί, χρθςιμοποιοφμε ό, τι περνάει από το χζρι μασ, μαχαίρια,
παλοφκια, γκαηάκια, όπλα, βόμβεσ ι απλά μόνο τα χζρια μασ.
Δεν υπάρχει κάποιο ξζχωρο αντάρτικο πόλθσ, παρά μόνο επαναςτάτεσ που είναι μζςα ςτθν
κοινωνία και αγωνίηονται για όλα τα κζματα. Δεν είμαςτε κάποιου είδουσ “κομάντο από το
διάςτθμα”, αλλά άμεςα εμπλεκόμενοι άνκρωποι μ’ αυτά που ςυμβαίνουν τριγφρω μασ. Δεν
αποκοβόμαςτε ςτα βουνά ωσ επιλογι, αφοφ και δε κζλουμε να φφγουμε μζςα από τθν
κοινωνία, αλλά κι επιπλζον κα είναι πιο δφςκολα να κερδίςουμε τον εχκρό, εκτόσ εάν δεν
ζχουμε άλλθ επιλογι ι μιλάμε για μια πιο μεγάλθ ςφρραξθ-πόλεμο. Δεν πθγαίνουμε να
δείξουμε ποιοσ είναι ο πιο δυνατόσ, γι’αυτό και τα χτυπιματα μασ είναι φπουλα, αφοφ ο
αιφνιδιαςμόσ είναι μεγάλο όπλο μασ. Ρρζπει να είμαςτε επικίνδυνοι προσ πάςα κατεφκυνςθ,
και για τισ “αξίεσ” τουσ και για τα τομάρια τουσ .

Ρολλοί άνκρωποι ςε περιόδουσ μεγάλων εξεγζρςεων παίρνουν το μζροσ των εξεγερμζνων,

παρόλο που δε ςυμφωνοφν με τθν εξζγερςθ, είτε για να ζχουν ζνα ελευκεριακό προφίλ, είτε
από φόβο για το τομάρι τουσ, είτε επειδι ξζρουν ότι οι εξεγερμζνοι κα νικιςουν και οι άλλοι
κα χάςουν. Ζτςι, ςθμαςία δεν ζχει να διαλζξεισ το δρόμο τθσ επανάςταςθσ, αλλά να δρασ
επαναςτατικά.

Για εμάσ δεν ζχεισ ςθμαςία αν κα μασ κθρφξουν «νόμιμουσ ι παράνομουσ», για εμάσ αυτό
που ζχει ςθμαςία είναι θ απάντθςθ μασ ςτθν ερϊτθςθ «με τθν επανάςταςθ ι με τον
καπιταλιςμό;». Ζτςι, αφοφ ζχουμε διαλζξει το δρόμο τθσ επανάςταςθσ (θ οποία είναι
ζνοπλθ), αυτό ζχει ωσ αποτζλεςμα να είμαςτε και παράνομοι. Πμωσ, ωσ αναρχικοί δεν
είμαςτε απλά μόνο επαναςτάτεσ, αλλά και παράνομοι. Πχι μόνο γιατί απλά θ επαναςτατικι
μασ δράςθ είναι παράνομθ, αλλά και γιατί ωσ αναρχικοί αμφιςβθτοφμε ζμπρακτα τθ λογικι
του νόμου.
Δε μασ ελκφει απλά θ παραβατικότθτα, αφοφ παραβατικό μπορεί να ονομαςτεί και το
οτιδιποτε. Πμωσ, ωσ αναρχικοί, είμαςτε και ςυνειδθτοί παραβάτεσ, αφοφ μζςα ςτθ δράςθ
μασ είναι να παραβιάηουμε τον κόςμο τουσ.
Μόνο οι επαναςτάτεσ μπορεί να είναι πραγματικά παράνομοι, αφοφ μόνον αυτοί
εναντιϊνονται πραγματικά ςτο περιεχόμενο του νομοφ, αντίκετα από κάποιουσ που
166
παραβιάηουν μεμονωμζνα κάποιουσ νόμουσ μόνο για προςωπικό τουσ όφελοσ, χωρίσ ν’
αρνοφνται ςτθν πραγματικότθτα οφτε τθν ουςία του νομοφ, οφτε και φυςικά τον όλο
πολιτιςμό. Πταν λζμε “παράνομοι” δε ςθμαίνει ότι είμαςτε αποκομμζνοι από τθ κοινωνία
και ηοφμε κρυμμζνοι ωσ επιλογι, όμωσ, εάν χρειαςτεί, κα το κάνουμε κι αυτό, αφοφ και ςτθν
περίπτωςθ που κα είμαςτε κρυμμζνοι, κα κζλουμε να είμαςτε μζςα ςτθ κοινωνία.
Αναρχικόσ, αγωνιςτισ, άνκρωποσ ςθμαίνει να είςαι μζςα ςτθν κοινωνία και να πολεμάσ και
όχι να είςαι ζξω απ’ αυτιν. Δε κεωροφμε ότι όταν χρθςιμοποιείσ “επαναςτατικζσ μορφζσ
βίασ” πρζπει να είςαι και αποκομμζνοσ από τθν κοινωνία, αλλά αυτό, φυςικά, δε ςθμαίνει
ότι δεν παίρνεισ και τισ προφυλάξεισ ςου. Δεν πρζπει να είμαςτε ςτο περικϊριο τθσ
κοινωνίασ, αλλά να είμαςτε το κζντρο του επαναςτατικοφ ςχεδιαςμοφ ςε κάκε ςθμείο ςτθ
γθ.

Ξζρουμε πάντα ν’ αναλαμβάνουμε τισ ευκφνεσ μασ και πάντα υπάρχει λόγοσ για κάτι που
κάνουμε. Πταν δεν υπάρχει “ανάλθψθ ευκφνθσ” για ζνα χτφπθμα, δε ςθμαίνει oτι δεν
υπάρχει, γιατί το “χτφπθμα πάντα μιλάει από μόνο του”, αφοφ πίςω από το χτφπθμα μπορεί
να είναι ο οποιοςδιποτε.
Τα επαναςτατικά υποκείμενα του χτυπιματοσ αποφάςιςαν λόγω τακτικισ ι για κάποιον
άλλο λόγο (πχ χωροχρονικά να μθ χρειαηόταν) να μθ βγάλουν προκιρυξθ, όμωσ, θ απόφαςθ
αυτι δεν κα πρζπει να είναι αποτζλεςμα κάποιασ δειλίασ.

Ο εχκρόσ κζλει κφματα ακϊουσ-περαςτικοφσ, γι’ αυτό και ςε μια δράςθ μθν τουσ
εμπιςτευτείσ ότι, για παράδειγμα, κα ςπεφςουν να εκκενϊςουν το κτιριο που τουσ ηιτθςεσ,
γι’ αυτό να είςαι προςεκτικόσ. O εχκρόσ δεν ζχει πρόβλθμα να ςκοτϊςει και δεκάδεσ άλλουσ
ανκρϊπουσ, φτάνει να ςκοτϊςει κι εςζνα.
Οι επαναςτάτεσ δεν απολογοφνται, περιφανοι μιλοφν για τισ πολιτικζσ τουσ επιλογζσ. Δε
φοβοφνται ν’ αςκιςουν κριτικι ςε ςυντρόφουσ, δεν περιμζνουν κακοδθγθτζσ, δε βάηουν
άλλουσ ανκρϊπουσ να κάνουν τα χτυπιματα και άλλοι να γράφουν τισ προκθρφξεισ. Πλοι
αλλθλοβοθκιοφνται, όλοι με τον ζναν ι με τον άλλον τρόπο ςυμμετζχουν ςε όλθ τθ
διαδικαςία τθσ δράςθσ.
Πςουσ αςκιςαμε κριτικι, ακόμα κι αν διαφωνιςαμε ζντονα μαηί τουσ, παρζμειναν
ςφντροφοι, όχι από κάποια λφπθςθ, επειδι πχ φυλακιςτικαν, αλλά επειδι “τουσ
αιςκανόμαςτε από τθ δικι μασ πλευρά”. Πμωσ, υπιρξαν και κάποιεσ ντροπιαςτικζσ
ςυμπεριφορζσ “ςυντρόφων” που αναγκαςτικά ζκαναν τουσ δρόμουσ μασ να χωρίςουν.

Μασ παίρνουν τθ ηωι κάκε μζρα, φυλακίηουν ςυντρόφουσ και κάποιοι ζχουν το κράςοσ να
ξεςτομίηουν ότι δεν πρζπει να χρθςιμοποιοφμε βία. Δεν περιμζνω να ςκοτϊςουν κάποιον για
να ξυπνιςω, τουσ τςακίηω από πριν. Δεν μποροφμε να ζχουμε μόνο κφματα από τθ δικι μασ
πλευρά, ασ επιτεκοφμε! Δεν μπορεί αυτοί να ενεργοφν και με βία και με λόγο και κάποιοι να
λζνε να πάμε ςτον πόλεμο μόνο με λόγο. Δεν αςκοφμε βία ςτον αντίπαλο, μόνο ςε
περίπτωςθ αυτοάμυνασ και μόνο όταν γίνεται κάτι μαηικά. Δε γίνεται να κατεβαίνεισ ςτισ

167
πορείεσ, να τρωσ ξφλο από τουσ μπάτςουσ κι ενϊ γνωρίηεισ ποφ αυτοί κατοικοφν, μετά να
μθν πθγαίνεισ αιφνιδιαςτικά και να τουσ ιςοπεδϊνεισ.
Υπάρχουν κάποιοι αναρχικοί που, αν τφχει και περάςει ζνασ φαςίςτασ από διπλά τουσ, κα
τον ξυλοφορτϊςουν και κάποιοι άλλοι αναρχικοί που, εκτόσ απ’ αυτό, οργανωμζνα κα
παρακολουκιςουν τουσ φαςίςτεσ και κα τουσ χτυπιςουν. Τότε, οι πρϊτοι που κάνουν μόνο
το ζνα, ζχουν τθν προκλθτικι αναίδεια να λζνε ςτουσ δεφτερουσ, που κάνουν και τα δφο, ότι
τθν ζχουν δει πεφωτιςμζνεσ πρωτοπορίεσ (τότε γιατί να μθν είςαι κι εςφ πεφωτιςμζνθ
πρωτοπορία, που κάνεισ μόνο το ζνα;). Δθλαδι, εςφ που το κάνεισ αυκόρμθτα δεν υπάρχει
κάποιο πρόβλθμα κι ο άλλοσ που, εκτόσ από αυκόρμθτα, το κάνει οργανωμζνα και με ςχζδιο,
ςε πειράηει. Μιπωσ είςαι τόςο “επαναςτάτθσ” που απλά βαριζςαι να πασ να τουσ ψάξεισ;

Μόνο θ ίδια θ επανάςταςθ, θ ίδια θ Αναρχία κα μποροφςε να χαρακτθριςτεί ωσ

“πρωτοπορία”. Πμωσ θ Αναρχία ποτζ δεν επιδίωξε και δεν ζκεςε τον εαυτό τθσ ωσ
πρωτοπορία, αυτι ζφτυνε κατάμουτρα τθν κάκε λογισ πρωτοπορία. Θ Αναρχία δε κζλει
ακόλουκουσ, αλλά ςυνοδοιπόρουσ. Θ Αναρχία είναι κάτι το τελείωσ φυςικό και, ωσ κάτι το
φυςικό, δεν μπορεί να χαρακτθριςτεί ωσ πρωτοπορία.

Πλοι μασ μποροφμε να γίνουμε πρωτοπόροι, χωρίσ να περιμζνουμε κάποιεσ “πρωτοπορίεσ”.

Πχι ωσ εκείνοι οι πρωτοπόροι που μετά κα τουσ ακολουκιςουν οι επόμενοι ακόλουκοι, αλλά
ωσ εκείνοι οι άνκρωποι που δε κα περιμζνουν διάνοιεσ, αυκεντίεσ και αφεντικά για να τουσ
δϊςουν ζτοιμθ ψεφτικθ γνϊςθ, αλλά ωσ όντα που κα πάρουν τισ ηωζσ τουσ ςτα χζρια τουσ
και κα ςυνδιαμορφϊςουν μεταξφ τουσ παράγοντασ τθν αλθκινι γνϊςθ.
Ο Αναρχοκομμουνιςμόσ δεν είναι κάποιοσ ςωτιρασ, αλλά ο βοθκόσ που μασ κάνει να βροφμε
τα “επαναςτατικά όπλα” που υπάρχουν τριγφρω μασ και μζςα μασ. Αυτόσ κα μασ βοθκιςει ν’
απελευκερωκοφμε, ςτοχεφοντασ πάντα ςτο προοδευτικό ξεπζραςμα του εαυτοφ μασ και του
κόςμου. Είναι θ δράςθ που ανοίγει νζουσ επαναςτατικοφσ δρόμουσ ςτθν ανκρωπότθτα,
φζρνοντασ εκείνθ τθ ςυγκρουςιακι ανάπτυξθ, θ οποία τελείται πάντα ςε διαλεκτικι αρμονία
και με ςεβαςμό ςτον άνκρωπο, ςτουσ άλλουσ ηωντανοφσ οργανιςμοφσ και τθ φφςθ.

Θ απελευκζρωςθ των εργαηομζνων, των καταπιεςμζνων και των ανκρϊπων κα ζρκει εν τζλει
από τουσ ίδιουσ τουσ εργαηόμενουσ, τουσ καταπιεηόμενουσ και τουσ ανκρϊπουσ. Οι
επαναςτάτεσ το τονίηουν αυτό. Οι επαναςτάτεσ πρϊτοι επιτίκονται ςτο κράτοσ και πρϊτοι
δθμιουργοφν. Οι επαναςτάτεσ είναι αυτοί που βάηουν επαναςτατικό περιεχόμενο ςτο
κακετί. Θ επαναςτατικι ςου δράςθ κα είναι αυτι που κα βάλει περιεχόμενο ςτθ ηωι ςου.

Kάκε εξζγερςθ πάντα κάτι ζχει να δϊςει, αλλά ζχουμε δει να ξεςποφν εξεγζρςεισ ςτισ οποίεσ
κα μποροφςαν να γίνουν κι άλλα όμορφα πράγματα κι επειδι δεν υπιρχε δυνατό,
οργανωμζνο, επαναςτατικό κίνθμα, αυτά να μθν πραγματοποιικθκαν κι ωσ ςυνζπεια αυτοφ,
ο εχκρόσ να κατάφερνε να κζρδιηε πολφτιμο ζδαφοσ.

168
Φυςικά, όπωσ είπαμε, ο αγϊνασ μασ δεν είναι μόνο θ βία, αλλά όλοι οι κοινωνικοί και ταξικοί
αγϊνεσ. Πμωσ, ποιοσ είναι αυτόσ ο αμακισ που λζει ότι και θ βία δεν είναι κοινωνικι και
ταξικι;!

Επειδι υπάρχουν ςφντροφοι που χρθςιμοποιοφν επαναςτατικι απελευκερωτικι (αντι)βία,

πζρα από τισ περιπτϊςεισ μαηικότθτασ και αυτοάμυνασ, κατθγοροφνται! Κατθγοροφνται και
από υποτικζμενουσ δικοφσ μασ “ςυντρόφουσ”.

Αναφζρουν ότι θ ςυγκεκριμζνθ βία είναι ατομικι, ενϊ τθν ίδια ςτιγμι, ξζρουν ότι τα
περιςςότερα άτομα που τθν αςκοφν μιλοφν για κοινωνικι επανάςταςθ. Λζνε ότι θ βία είναι
ατομικι, ενϊ βλζπουν ότι αυτζσ δε γίνονται από ζνα άτομο, αλλά από ομάδεσ ανκρϊπων
που λειτουργοφν και ςυλλογικά. Φυςικά είμαςτε περιφανοι, ακόμα κι όταν ο κακζνασ μόνοσ
του χρθςιμοποιεί επαναςτατικι βία όπου αυτόσ μπορεί, αλλά καλφτερα να μθν αφινουμε
κανζναν ςφντροφο μόνο του. (Το κράτοσ κα φοβόταν ακόμα πιο πολφ εάν και μόνοι μασ,
πζρα απ’ όταν είμαςτε πολλοί, γινόμαςταν βίαιοι. Σίγουρα όμωσ, αυτό που φοβάται είναι το
ςυλλογικό και κα προτιμοφςε τθν εξατομίκευςθ τθσ κάκε δράςθσ μασ, χωρίσ να υπάρχει
κακόλου το ςυλλογικό.)
Οι επαναςτάτεσ αποφαςίηουν οι ίδιοι για τισ πράξεισ τουσ και όχι όπωσ, πολλζσ φορζσ,
ςυμβαίνει αντίκετα να ςυναντάμε μάηεσ ανκρϊπων ν’ ακολουκοφν τθ “μάηα”, χωρίσ άποψθ
και ν’ αποφαςίηουν οι άλλοι γι’ αυτοφσ. Φυςικά, δε ςθμαίνει ότι τουσ λίγουσ τουσ ακολουκεί
το ςωςτό, ενϊ τουσ πολλοφσ τουσ ακολουκεί το λάκοσ, αφοφ και ςτισ δυο περιπτϊςεισ, τα
πράγματα μπορεί να γίνουν και με ςωςτό και με λάκοσ τρόπο. Αυτό που μασ εκνευρίηει είναι
θ λαςπολογία ςτισ μειονότθτεσ, χωρίσ ςοβαρά επιχειριματα κι αυτό ςου το λζμε εμείσ, που
δε κζλουμε θ επαναςτατικι βία να μείνει ςτα χζρια των λίγων, αλλά να χρθςιμοποιθκεί απ’
όςουσ περιςςότερουσ γίνεται.

Πμωσ ξζχαςα με ποιουσ ςυκοφάντεσ μιλϊ… Μ’ αυτοφσ που κατθγοροφν τουσ ζνοπλουσ
επαναςτάτεσ για ςτρατικοποίθςθ και μιλιταριςμό, δθλαδι για εξουςιαςτικοφσ κεςμοφσ και
πρακτικζσ που φζρουν ποικίλων ειδϊν ςάπια χαρακτθριςτικά και είναι πάντα αποκομμζνοι
απ’ οτιδιποτε άλλο και βζβαια δεν ζχουν καμία ςχζςθ μ’εμάσ. Πμωσ εςκεμμζνα δε λζνε ότι
οι επαναςτάτεσ είναι οπλιςμζνοι (κυριολεκτικά και μεταφορικά) άνκρωποι, που απλά
οργϊνονται ςε κινθματικι βάςθ (ζνοπλο, αντιπλθροφόρθςθ, κτλ). Οργάνωςθ αντιεραρχικι
και ποτζ αποκομμζνθ από τουσ αγϊνεσ και τθν κοινωνία. Επαναςτάτεσ που δεν τουσ
ενδιαφζρουν οι ςτρατιωτικζσ άξιεσ, αλλά θ κοινωνικι απελευκζρωςθ.

Ζφταςαν κάποιοι να λζνε ότι ακόμα και θ ςυνειδθτι επαναςτατικι βία είναι κι αυτι βοφτυρο
ςτο ψωμί των από πάνω κι ότι εξαιτίασ μασ παίρνουν ςκλθρά μζτρα. Καρρείσ διαφορετικά,
το κράτοσ δεν κα πάρει ςκλθρά μζτρα. Αναφζρουν ότι θ βία που αςκιςαμε μζςα ςε μια πιο
πολιτικοποιθμζνθ περιοχι ενάντια ςτο κράτοσ, κα μασ ζρκει μποφμερανγκ με καταςτολι
ςτουσ πολιτικοφσ μασ χϊρουσ, καρρείσ εάν κζλουν να μπουν, δε κα μπουν, καρρείσ εμάσ δε
μασ ενδιαφζρουν οι πολιτικοί χϊροι. Αυτοί λζνε μθ τυχόν και ςκοτϊςεισ ζναν καπιταλιςτι
169
κοντά ς’ζνα πανεπιςτιμιο, γιατί ζτςι αμαυρϊνεισ το πανεπιςτιμιο. Μθ ςκοτϊςεισ ζναν
μπάτςο, όταν αυτόσ πάει να δει τι γίνεται ςε μια λθςτεία, αφοφ αυτόσ τότε δε λειτοφργει
καταςταλτικά εναντίον ςου και άλλα τζτοια γελοία επιχειριματα.

Εμείσ πάντα πρζπει να κάνουμε αυτό που είναι να κάνουμε, γνωρίηουμε εμάσ και γνωρίηουμε
ποιοσ είναι κι ο ρόλοσ του κράτουσ. Δε κα ρίξω τθν ευκφνθ ς’ αυτοφσ που κάνουν αυτό που
πρζπει να κάνουν και κα πω ότι εξαιτίασ τουσ μ’ζπιαςαν, αφοφ εγϊ, πάντα, πρζπει να είμαι
ς’ ετοιμότθτα και να ζχω πάρει τα μζτρα μου. Αφριο, μεκαφριο δε κ’ αφινουν να κολλάμε
οφτε αφίςεσ ςτουσ τοίχουσ (όχι ότι τϊρα δε γίνεται…), τι κα ποφμε τότε; «A, τι μαλάκεσ είναι
αυτοί που πιγανε και αφιςοκόλλθςαν, εξαιτίασ τουσ τϊρα το κράτοσ κα μασ γαμιςει;»

Τα επαναςτατικά χτυπιματα δεν αποπροςανατολίηουν, κυμίηουν, δεν ξεχνάνε.

Πμωσ, τα όςα αναφζρουμε, αφοροφν όταν όντωσ θ βία είναι επαναςτατικι και γίνεται
υπεφκυνα και φςτερα από ςκζψθ. Γιατί, φυςικά, υπάρχουν κι εκείνεσ οι απαράδεκτεσ
ενζργειεσ από κάποιουσ που δεν υπολογίηουν ποτζ κανζναν και δεν κοιτοφν ποτζ τισ
ςυνκικεσ τριγφρω τουσ. Αυτζσ τισ πράξεισ, φυςικά, εννοείται και πρζπει να τισ αςκιςουμε
κριτικι. Τζτοιεσ απαράδεκτεσ ενζργειεσ τισ ςυναντάμε ςυχνά να ςυμβαίνουν μζςα ςε
πορείεσ. Επειδι, γενικά, κα ζπρεπε οι πορείεσ να ζχουν πιο ςυγκρουςιακό χαρακτιρα,
κάποιοι δικαιολογοφν τισ ανεγκζφαλεσ πράξεισ τουσ και κάτω από το “γενικά κα ζπρεπε”
κάνουν το δικό τουσ κομμάτι. Δε ςθμαίνει ότι ςε κάκε πορεία πρζπει ν’ αςκιςουμε βία
(ακόμα κι αν το κζλουμε πολφ), αφοφ μπορεί λόγω πολλϊν προβλθματικϊν θ κατάςταςθ να
μθν το επιτρζπει. Δεν κοιτάμε μόνο το “γενικά”, αλλά βλζπουμε και τθν κάκε περίπτωςθ
ξεχωριςτά. Ζτςι, βλζπουμε ότι υπάρχουν κάποιεσ μεμονωμζνεσ ενζργειεσ που λειτουργοφν
καταςτροφικά και είναι όντωσ βοφτυρο ςτο ψωμί των από πάνω, αφοφ αυτοί που τισ κάνουν
είναι μθ ςυνειδθτοί και οι ςυνειδθτοί κατανοοφν το γιατί δεν πρζπει να γίνει κάτι “ςιμερα”,
παρόλο που κα το ικελαν. Ζτςι, πολλζσ φορζσ, εξαιτίασ κάποιων ψευτόμαγκων πολφ κόςμοσ
πιάνεται τηάμπα, αφοφ αυτοί ςϊνει και καλά πρζπει να κάνουν ζςτω και το πιο ανοφςιο
ςκθνικό μόνο και μόνο για να ξεκαβλϊςουν ι γιατί νομίηουν ότι υπάρχει μια μζρα που
παίηονται όλα (αυτι θ μζρα δεν υπάρχει, θ ηωι υπάρχει και πριν από εμάσ και μετά από
εμάσ).

Άτομα που εμφανίηονται μια ςτο τόςο και καταςτρζφουν ό,τι εμείσ χτίςαμε μζρεσ. Εμείσ με
κόπο ςτιςαμε μια πορεία και βγάλαμε μιαν απόφαςθ και άλλοι ζρχονται και τα χαλάνε όλα.
Μζςα ς’ζνα μπλοκ δεν μπορεί ο κακζνασ να κάνει ό, τι κζλει, αφοφ το μπλοκ ζχει κάποια
ςυγκεκριμζνα χαρακτθριςτικά, λειτουργεί ςυλλογικά και μζςα ς’ αυτό παίρνονται κάποιεσ
αποφάςεισ (πιο πριν ι ακόμα κι εκείνθ τθ ςτιγμι, άλλοτε πιο φανερά και άλλοτε πιο κρυφά,
όμωσ, όχι τόςο κρυφά που να μθν μπορεί ζνασ αγωνιςτισ να ςυμμετάςχει ι να μάκει κάτι
εάν το κζλει, αφοφ μιλάμε για μια πορεία και όχι για κάποιου άλλου είδουσ ενζργεια).
Αντίκετα, ζνα μπλοκ μπορεί να κάνει ό,τι κζλει ςε ςχζςθ με άλλα μπλοκ, όπωσ ο
οποιοςδιποτε μπορεί να κάνει ό,τι κζλει εκτόσ μπλοκ κι απλά οι πράξεισ τουσ να κρικοφν.
170
Μζςα ς’ζνα μπλοκ, όμωσ, πρζπει να βγει μια απόφαςθ, είτε θ (ςυνεργατικι) απόφαςθ
παρκεί ομόφωνα, είτε όχι, ςτο τζλοσ μια απόφαςθ κα παρκεί (βζβαια, όχι ςφμφωνα με τισ
αρχζσ του δθμοκρατικοφ ςυγκεντρωτιςμοφ). Πποιοσ ςτο τζλοσ πάλι διαφωνεί, μπορεί να
κάνει το δικό του εκτόσ μπλοκ κι όχι, ταυτόχρονα, μζςα ςτο μπλοκ και να ςυμβαίνουν
πράγματα εισ βάροσ των ςυντρόφων του.

Ζτςι κι αλλιϊσ, νομίηω ότι τα πράγματα είναι πολφ πιο απλά, αφοφ υπάρχουν αυτοί που ποτζ
δε κζλουν ν’ αςκιςουν βία, αυτοί που κζλουν να κάνουν μόνο μπάχαλο για το μπάχαλο και
αυτοί που απλά ςκζφτονται προτοφ χρθςιμοποιιςουν βία. Ν’ αποφαςίηουμε εμείσ για το
πότε και πϊσ κα πράξουμε, οφτε κάποιοσ άςχετοσ, οφτε το κράτοσ να ορίηει όποτε αυτό
κζλει. Για παράδειγμα, μια ςυνειδθτι ςφγκρουςθ αντιφαςιςτϊν με φαςιςτϊν, μπορεί το
κράτοσ για τουσ δικοφσ του λόγουσ να τθν αφιςει να γίνει. Αυτό δε ςθμαίνει ότι εμείσ δε κα
τθν κάνουμε τθ ςφγκρουςθ, αλλά οφείλουμε να γίνουμε τόςο επικίνδυνοι (και με λόγο και με
πράξθ), που να μθν μπορεί το κράτοσ να ελζγξει τθ ςφγκρουςθ και να τθν εκμεταλλευτεί
όπωσ αυτό κζλει για τουσ δικοφσ του ςκοποφσ.

Πμωσ μποροφμε να τα καταφζρουμε…!

Οι πορείεσ δεν είναι ζνασ περιφερόμενοσ επιτάφιοσ, οφτε μια ρουτινιαςμζνθ, κακιερωμζνθ
βολτοφλα, ς’αυτζσ πρζπει να υπάρχουν ςχζδια, να γίνονται καταλιψεισ και ό,τι άλλο περνάει
από το χζρι μασ. Δεν αφινουμε τουσ μπάτςουσ να μασ πλθςιάςουν και να κάνουμε πορεία μ’
αυτοφσ δίπλα μασ.
Επειδι μια μζρα γίνεται μια πορεία, αυτό δε ςθμαίνει ότι εκείνθ τθ μζρα κρίνονται τα πάντα.
Πμωσ, αυτό δε ςθμαίνει ότι κι εκείνθ τθ μζρα δεν μπορεί να ςυμβεί το οτιδιποτε. Ζτςι, δεν
κανονίηω να κάνω κάτι μετά τθν πορεία, δεν κατεβαίνω με ηωάκια και παντόφλεσ. Κατεβαίνω
οργανωμζνα, εξοπλιςμζνοσ, ζτοιμοσ για το οτιδιποτε. Σεβόμαςτε τον διπλανό μασ, δε μασ
νοιάηει να ςωκεί μόνο θ πάρτθ μασ και δεν τρζχουμε πανικόβλθτοι. Οφτωσ ι άλλωσ, όλεσ οι
μζρεσ είναι ςθμαντικζσ, όλεσ αφινουν ςθμαντικά πράγματα ςτο διάβα τουσ. Σε όλεσ τισ
μζρεσ μπορεί να υπάρξουν κατακτιςεισ από μζρουσ μασ, ςε όλεσ τισ μζρεσ μπορεί να
παρκοφν αποφάςεισ για τισ ηωζσ μασ και ο επικετικόσ αγϊνασ μασ εκείνθσ τθσ μζρασ να
παίξει καταλυτικό παράγοντα για τθν ζκβαςθ των γεγονότων. Επειδι ο αγϊνασ είναι
ςυνεχισ, αυτό δε ςθμαίνει ότι δεν υπάρχουν ςτιγμζσ που μπορεί να παίξουν κακοριςτικι
ςθμαςία μζςα ςτθν ιςτορία, αφοφ ακόμα και κάποια δευτερόλεπτα μπορεί να ζχουν κρίςιμο
ρόλο για τισ ηωζσ χιλιάδων ανκρϊπων.

Οι πορείεσ, λόγω τθσ πιο μετωπικισ ςφγκρουςθσ που εμπεριζχουν, είναι πιο δφςκολο ν’
αντιμετωπίςεισ τον εχκρό, όμωσ, μποροφμε να τισ κάνουμε και πιο βίαιεσ. Αυτζσ δεν ζχουν
οφτε τα χαρακτθριςτικά μιασ εξζγερςθσ, οφτε και τθν ελαςτικότθτα των αιφνίδιων
επικζςεων, γι’αυτό κζλει προςοχι. Το κζμα είναι να μθν εγκλωβιηόμαςτε μόνο ςε κάποιεσ
πρακτικζσ και να ζχουμε και άλλα ςτο νου μασ… Οι πορείεσ ςε πολλζσ περιπτϊςεισ, για

171
διάφορουσ λόγουσ δεν είναι ςυγκρουςιακζσ, αυτό δεν πρζπει να μασ κάνει να
κακθςυχαηόμαςτε, αλλά απεναντίασ, μποροφμε και ςε άλλεσ ξαφνικζσ ςτιγμζσ, μαηικά να
επιτεκοφμε ςτον εχκρό (πζρα φυςικά κι από τα χτυπιματα που ςυμμετζχουν λίγοι
άνκρωποι). Πταν κζλουμε οι πορείεσ να είναι ςυγκρουςιακζσ, αυτό προχποκζτει και τθν
κατάλλθλθ οργάνωςθ, ςχζδιο και φανταςία και όχι ςυνθκιςμζνεσ προβλζψιμεσ διαδρομζσ .
Κάτι το απρόβλεπτο, κάτι που δεν το περιμζνουν! Ακόμα και όταν οι πορείεσ δεν είναι
ςυγκρουςιακζσ, το δρομολόγιο δε χρειάηεται να είναι πάντα κακοριςμζνο.
Ρροτοφ βγοφμε ςτο δρόμο και κάνουμε τθν πορεία -αν αυτι κζλουμε να είναι
ςυγκρουςιακι- ξεκακαρίηουμε ότι δε κ’ αφιςουμε τουσ μπάτςουσ να πλθςιάςουν, ότι κα
ςπάςουμε τουσ όποιουσ εξουςιαςτικοφσ ςτόχουσ υπάρξουν ςτο πζραςμα μασ, ότι κα
χτυπιςουμε τον όποιο φαςίςτα βρεκεί και ότι δε κα τρζχουμε πίςω από πορείεσ που τισ
ζχουν καλζςει αριςτεροί (μπορεί να πάμε ςε μια διαδιλωςθ που παρευρίςκονται κυρίωσ
αριςτεροί, είτε για να ςυγκρουςτοφμε μαηί τουσ, είτε να για να κάνουμε αντιπλθροφόρθςθ,
είτε για να ηυμωκοφμε με κάποιουσ ανκρϊπουσ, μπορεί και να δεχτοφμε κάποιεσ αριςτερζσ
οργανϊςεισ ςε μια πορεία, αλλά χωρίσ να αλλοιϊςουμε κακόλου τα χαρακτθριςτικά μασ).

Κάκε λιγότερθ βία από μζρουσ μασ κα μασ φζρνει όλο και πιο κοντά ςτθ δικι τουσ βία κι όλο
πιο κοντά ςτο κάνατο μασ.

Θ αριςτερά λζει ότι μπορεί χωρίσ “τρομοκράτεσ” -δθλαδι χωρίσ βίαιουσ αγωνιςτζσ, δθλαδι
για ζναν αγϊνα που δε κα εμπεριζχει τθ βία και κα είναι καταδικαςμζνοσ να πεκάνει- και
ότι μόνο το εργατικό κίνθμα μπορεί να τα καταφζρει, καρρείσ εμείσ που χρθςιμοποιοφμε
βία, δεν είμαςτε κομμάτι του .
Το κράτοσ δε μπορεί να φτιάξει επαναςτάτεσ, αφοφ αυτοί ςτρζφονται εναντίον του, το μόνο
που μπορεί να φτιάξει είναι καμία “τρομοκρατικι’’ προβοκάτςια. Μθν ξεχνάμε ότι το κράτοσ
είναι ικανό να πει ότι οι επαναςτάτεσ είναι δικοί του, για να δείξει ότι δεν υπάρχουν
άνκρωποι που επαναςτατοφν κι ότι όλοι είναι βαλτοί, ότι υπάρχει πάντα μια
ςυνομωςιολογία κι ότι όλα είναι ςτθμζνα.

To κράτοσ επιδίδεται πάντα ς’ ζνα κυνιγι μαγιςςϊν, που φταίνε για όλα πάντα οι άλλοι,
εκτόσ απ’ αυτό. Το κράτοσ κζλει να υπάρχουν εξιλαςτιρια κφματα που κα τιμωροφνται, για
να δείξει ότι κάποιοσ φταίει για τα κακά που ςυμβαίνουν. Αυτό προςπακεί να φτιάχνει
εχκροφσ, προςπακϊντασ να κάνει τθν κοινωνία να πιςτζψει ότι αυτοί ςτρζφονται εναντίον
τθσ. Το κράτοσ, όταν δεν παίρνει τθ μορφι τθσ απόλυτθσ απολυταρχίασ, κζλει να υπάρχουν
άνκρωποι διαφορετικοί, κομμουνιςτζσ και αναρχικοί, αρκεί αυτοί να μθν ζχουν δράςθ. Κζλει
να υπάρχουν, όχι μόνο για να μθ φαίνεται ότι είναι βάρβαρο και οι άνκρωποι ξυπνιςουν,
δείχνοντασ ζτςι ότι υπάρχει και άλλθ φωνι, αλλά και για να τουσ χρεϊνει αυτά που
ςυμβαίνουν ςτον κόςμο. Δεν ζχει πρόβλθμα να ςπρϊξει τον κόςμο και ςτθν άλλθ φωνι,
αφοφ αυτι θ φωνι κα είναι ακίνδυνθ. Ζτςι, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να
γίνουμε επικίνδυνοι. Το κράτοσ ςου ρίχνει δεκάδεσ κατθγορίεσ, ασ ςυνεχίςει να ςτισ ρίχνει…

172
όμωσ τϊρα, ασ υπάρχει πλζον και λόγοσ! Αυτό ςου ρίχνει κατθγορίεσ, κεωρϊντασ ςε απειλι
κι εςφ, ασ γίνεισ τελικά απειλι! Ρολλζσ φορζσ δε κζλει να υπάρχουν οφτε και οι ψεφτικοι
αναρχικοί, από φόβο μθ γίνουν κάποια ςτιγμι αλθκινοί. Ζτςι, προτιμά τουσ αριςτεροφσ που
λειτουργοφν ωσ αντίβαρο, κρατϊντασ το ςφςτθμα πάντα ιςορροπθμζνο, ϊςτε να μθν
καταρρεφςει.

Οι κολαςμζνοι τθσ γθσ δεν πρζπει να καίγονται άλλο ςτα καηάνια τθσ κόλαςθσ, πρζπει να
πάρουν τθ φωτιά από τθν κόλαςθ και να τθ ρίξουν ς’ αυτοφσ που τουσ ζβαλαν μζςα.

Δεν πρζπει να γίνεται διαχωριςμόσ βίαιων και μθ αγωνιςτϊν· αυτό το αποηθτά το ςφςτθμα.
Δεν πρζπει να λεσ «εμείσ δεν είμαςτε ζνοχοι, εμείσ δε χρθςιμοποιοφμε βία, ζνοχοι είναι οι
άλλοι».
Φυςικά είμαςτε ζνοχοι γι’ αυτοφσ, αφοφ εμείσ είμαςτε αναρχικοί.

Γνωρίηουμε ποιοι είςτε και που μζνετε, αλλά γνωρίηουμε ότι δεν είςτε μόνο εςείσ. Ο εχκρόσ,
κάποιεσ φορζσ, δεν είναι και πολφ μακριά, βρίςκεται αρκετά κοντά μασ.
Α! Και κάτι ακόμα. Μθν ξεχνάμε ότι ο εχκρόσ εφκολα μεταλλάςςεται. Μπορεί να μθ βγαίνει
απαραίτθτα με τα τανκσ ςτουσ δρόμουσ, αλλά να εμφανίηεται και μζςα από τουσ
υπολογιςτζσ. Οι φαςίςτεσ να μθ βρίςκονται τόςο ςτο δρόμο, αλλά να είναι επαγγελματίεσ
τθσ επικοινωνίασ που κα βρίςκονται ςε όλα τα ΜΜΕ, …

Ππωσ ζχουμε πει, επιτικόμαςτε με διάφορουσ τρόπουσ: 1) ςτισ εκμεταλλευτικζσ ςχζςεισ,

ςτουσ κεςμοφσ, ςτισ αξίεσ και τισ ιδζεσ τουσ, … 2) ςτουσ ανκρϊπουσ εκείνουσ που πρζπει να
επιτεκοφμε και 3) ςτισ “ςάπιεσ” υλικζσ υποδομζσ .
Για να καταρρεφςει το ςφςτθμα, θ επίκεςθ μασ πρζπει να είναι και ς’ αυτά τα τρία.
Συγκεκριμζνα, οι υλικζσ υποδομζσ δε χρειάηεται πάντα να καταςτρζφονται, αλλά να
απαλλοτριϊνονται. Ρολλζσ φορζσ, όμωσ, καταςτρζφονται είτε επειδι δεν πρζπει να
υπάρχουν και πρζπει να καταςτραφοφν, είτε επειδι απλά για διάφορουσ λόγουσ δεν
μποροφμε να τισ απαλλοτριϊςουμε και προτιμοφμε να τισ κάψουμε (κακότι ο μικροαςτιςμόσ
καλά κρατεί και μζςα ςτο κίνθμα, δεν μπορεί για παράδειγμα, επειδι γενικά είμαι ενάντια
ςτο εμπόρευμα, κα πθγαίνω και κα καίω όπου υπάρχει εμπόρευμα).

Μαχόμαςτε για τθν ακφρωςθ όλων των ςάπιων αξιϊν, όμωσ επιτικόμαςτε και ςτισ υλικζσ
υποδομζσ του εχκροφ, ζχοντασ πάντα ςτο νου ότι θ επίκεςθ αυτι γίνεται για να
καταφζρουμε να κάνουμε κάτι κι όχι απλά για να γίνει.

Το ςυςςωρευμζνο περιεχόμενο που υπάρχει μζςα ς’ζνα υποκείμενο, κζλει να εξωτερικευκεί

και να μετουςιωκεί ςε πράξθ. Από τθ ςτιγμι που αυτό κα γίνει ςυνειδθτό και επαναςτατικό
και δε κα είναι μια απλι “μθχανικι κίνθςθ”, κ’ αποβάλλει κάκε ςυςχζτιςθ που κα μποροφςε
να ζχει με τθν απλι ικανοποίθςθ του “εγϊ” και τθν εκπλιρωςθ των όρων κεάματοσ που
επιτάςςει θ κοινωνία. Κα μπει θ πράξθ ς’ εκείνθ τθ διαδικαςία για τθν επίτευξθ του ςκοποφ

173
τθσ και όχι μια πράξθ για τθν πράξθ. Πμωσ, από τθ ςτιγμι εκείνθ που κα ξεκινιςει θ
ςυνειδθτι επαναςτατικι πράξθ για τθν επίτευξθ κάποιου ςκοποφ, θ δφναμθ, το περιεχόμενο,
το “είναι”, θ αλλαγι, θ κίνθςθ των πραγμάτων, φεφγουν από τον ςκοπό και πθγαίνουν ςτθν
πράξθ. Κομμάτι του ςκοποφ μεταφζρεται από τον ςκοπό και πθγαίνει ςτθν πράξθ και πλζον ο
μεγαλφτεροσ ςκοπόσ δεν είναι ο ςκοπόσ, αλλά θ ίδια θ πράξθ, διότι, οφτωσ ι άλλωσ, ο μόνοσ
ςκοπόσ που υπάρχει είναι ο αγϊνασ για το κάτι καλφτερο. Αυτά μποροφν και φεφγουν με
τόςο άνεςθ από τον ςκοπό, γιατί ςτθ πραγματικότθτα αυτά ποτζ δεν του ανικαν, αφοφ ο
ςκοπόσ δεν υπάρχει, υπάρχει μόνο ωσ παράγωγο του ςθμερινοφ υλικοφ κόςμου για να μασ
χειραγωγεί και τον οποίο τον βάηουμε εμείσ, όταν ξεχνάμε ι δεν ξζρουμε ότι όλα κινοφνται κι
αλλάηουν.
Δε δροφμε ποτζ αφθρθμζνα, αλλά με (επαναςτατικό) περιεχόμενο, δεν πράττουμε για να
πράττουμε, αλλά πράττουμε για κάποιο λόγο. Αυτόσ ο λόγοσ δεν πρζπει να είναι οι ιδζεσ, οι
πατρίδεσ, ι οτιδιποτε άλλο, αλλά να πράττουμε για τθ Δράςθ, κατανοϊντασ τθ δφναμθ που
αυτι ζχει. Δεν ενεργοφμε για κάποιον ςκοπό, αλλά για το ςκοπό που λζγεται “Επαναςτατικι
Δράςθ”, για τθν εξελικτικι εκείνθ κίνθςθ που πρζπει να υπάρχει και κα μασ φζρει ςτθν
“εξφψωςθ”.
Αυτό που μετράει είναι ο επαναςτατικόσ αγϊνασ, διότι, ανεξάρτθτα ποιο είναι το
αποτζλεςμα του, θ ίδια του θ διαδρομι φζρει και τθν επανάςταςθ. Ζτςι κι αλλιϊσ, αν
υπάρχουν κάποιοι ςκοποί, αυτό που κα τουσ εκπλθρϊςει κα είναι θ ίδια θ Δράςθ.

Είπαμε χτυπάμε και τισ υλικζσ υποδομζσ, αλλά αποφεφγουμε τα ςυμβολικά χτυπιματα.
Για εμάσ αξίηει το ρίςκο για οποιαδιποτε επαναςτατικι δράςθ, αλλά ςτθν περίπτωςθ του
ςυμβολικοφ, δε κα κζλαμε να κζςουμε τον εαυτό μασ ςε κίνδυνο, κάτι που φυςικά κα
κάναμε ς’ οποιαδιποτε άλλθ επαναςτατικι δράςθ (πχ είτε είναι μια αφιςοκόλλθςθ, είτε
είναι μια δολοφονία). Ο λόγοσ είναι όχι γιατί δε κζλουμε από φόβο να ριςκάρουμε, αλλά
γιατί οι δράςεισ μασ δε κζλουμε να είναι ςυμβολικζσ. Πμωσ, ςτο χζρι μασ είναι αν θ δράςθ
μασ κζλουμε να είναι ςυμβολικι ι όχι, αρκεί πάντα να ξζρουμε τι κζλουμε. Εμείσ μπορεί να
μθ διαλζξουμε ζνα χτφπθμα που να ζχει φανερά και γριγορα αποτελζςματα, αλλά μια άλλου
είδουσ πράξθ. Πμωσ, αυτιν τθ δράςθ μασ δε κα τθν ονομάςουμε ςυμβολικι, αφοφ αυτι δεν
ζγινε γι’αυτόν το λόγο, κι οφτε αφινει πίςω τθσ κάτι το ςυμβολικό, ενϊ εςφ, αυτιν τθν ίδια
πράξθ, μπορεί να τθν ονομάςεισ λανκαςμζνα ςυμβολικι. Σίγουρα, άλλα χαρακτθριςτικά κα
βάλουμε εμείσ ςτθν πράξθ αυτι και άλλα εςφ, ενϊ μπορεί και τα πράγματα που κ’ αφιςει
πίςω θ δράςθ μασ να μθν τα καταλάβεισ, όμωσ, επειδι δε κα τα καταλάβεισ δε ςθμαίνει ότι
είναι και ςυμβολικά, αλλά το αντίκετο.

Φυςικά οι άνκρωποι αυτοί δε βαφτίηουν μόνο λανκαςμζνα κάποιεσ δράςεισ ωσ ςυμβολικζσ,

αλλά κάνουν και όντωσ κάποιεσ πραγματικζσ ςυμβολικζσ πράξεισ. Κεαματικζσ ι όχι, οι
πράξεισ τουσ υπάγονται ςτο υπάρχον.

Για εμάσ, για παράδειγμα, το να κάψουμε μια ςθμαία δεν είναι ςυμβολικό.

174
Δεν είναι μόνο θ καταςτροφι μιασ φλθσ, αλλά και θ επίκεςθ ςε κάτι που για κάποιουσ είναι
ςυμβολικό. Πμωσ, αυτι θ πράξθ μασ δεν είναι ςυμβολικι.

Κζλουμε ο εχκρόσ να γευτεί τθν επίκεςθ μασ ςτο πετςί του, κζλουμε νεκροφσ από το μζροσ
τουσ, κζλουμε τθν καταςτροφι των υπαρχόντων ςχζςεων, κζλουμε τθν καταςτροφι κάποιων
υλικϊν υποδομϊν.
Πταν χτυπάμε τισ τράπεηεσ, τισ εκκλθςιζσ, τισ κατοικίεσ του εχκροφ, τισ κάμερεσ, τα
περιπολικά, τουσ καπιταλιςτζσ και τουσ φαςίςτεσ, τισ αξίεσ τουσ και τουσ κεςμοφσ, θ
επαναςτατικι μασ δράςθ ζχει καταφζρει πολλά, ανεξαρτιτωσ ποιο κα είναι τ’ αποτζλεςμα
που κα πετφχει.

Θ επαναςτατικι δράςθ επιτίκεται ςε ό, τι μασ υποδουλϊνει, ςπάει το φόβο και το πνεφμα

τθσ θττοπάκειασ που μπορεί να κυριαρχεί και ςε κάνει ν’ αποκτάσ κάρροσ και ςυνείδθςθ του
εαυτοφ ςου. Θ επαναςτατικι δράςθ είναι μια (μερικι) απελευκερωτικι δράςθ που
δθμιουργεί ηφμωςθ και εξζλιξθ. Δθμιουργεί ρωγμζσ ςτθν κανονικότθτα και παράγει
(μερικοφσ) απελευκερωμζνουσ χωροχρόνουσ μζςα ςτο χωροχρόνο του “ςιμερα”. Αυτι θ
δράςθ δίνει επαναςτατικό ςινιάλο ςτουσ επαναςτάτεσ και κουράγιο ςε όςουσ άλλουσ το
χρειάηονται. Θ επαναςτατικι δράςθ γεννάει και κρατάει τισ ςχζςεισ αλλθλεγγφθσ και
εφευρίςκει ςυνεχϊσ νζουσ τρόπουσ επικοινωνίασ μεταξφ των αγωνιςτϊν και αυτϊν με όλθ
τθν κοινωνία. Αυτόσ ο επαναςτατικόσ αγϊνασ είναι ζνασ αγϊνασ για τθ ηωι, είναι θ ίδια θ
ηωι! Είναι ζνασ τρόποσ και μια ςτάςθ αξιοπρζπειασ. Είναι μια ςυνεχι επίκεςθ ςτο υπάρχον,
ανοίγοντασ το δρόμο για τθν κοινωνικι απελευκζρωςθ.

Αυτόσ ο αγϊνασ δεν είναι ςθμαντικόσ μόνο γιατί καταςτρζφει το υπάρχον και ανοίγει το
δρόμο για τθν κοινωνικι απελευκζρωςθ, αλλά γιατί δίνει και πάρα πολλά και ς’ εμάσ τουσ
ίδιουσ, αλλά και ς’ όλθ τθν κοινωνία, ακόμα κι ασ μθν το ξζρει. Μακαίνουμε, εξελιςςόμαςτε,
γινόμαςτε καλφτεροι άνκρωποι.

Τ’ αποτελζςματα των πράξεων μασ κα παίξουν το ρόλο τουσ, αλλά αυτό που ζχει ςθμαςία
είναι θ δφναμθ τθσ ίδιασ τθσ πράξθσ, όχι μόνο γιατί αυτι δρα επαναςτατικά, αλλά και γιατί
αυτι είναι που κα φζρει τα όποια αποτελζςματα.

Πποιοσ νομίηει ότι αυτά που αφινει πίςω τθσ (και ζχει μζςα τθσ) θ επαναςτατικι δράςθ
βρίςκονται ςτθ ςφαίρα του φανταςτικοφ, ςίγουρα παραμζνει αδρανισ μζςα ςτο δικό του
φανταςτικό κόςμο, ζξω από τθν πραγματικότθτα, ι μάλλον καλφτερα μζςα ςτθν απάκεια τθσ
πραγματικότθτασ που τον κζλουν.

Φυςικά, το τι προςφζρει θ ςφγκρουςθ μασ και για ποιο λόγο γίνεται ο αγϊνασ μασ, ασ
αναρωτθκοφν όλοι .

Καμία επίκεςθ μασ δε ςτοχεφει μόνο ς’ ζνα κομμάτι του κρατικοφ μθχανιςμοφ, ο αγϊνασ μασ
είναι ςυνολικόσ.

175
Γνωρίηουμε ότι τα κτιρια και οι άνκρωποι μπορεί ν’ αντικαταςτακοφν, όμωσ γνωρίηουμε ότι
κι θ επίκεςθ μασ δεν είναι μόνο αυτό που μπορεί να φαίνεται ςε κάποιον αμακι, αλλά θ
δφναμθ τθσ είναι πλοφςια, μεγάλθ και ποικίλα.

Πλοι αυτοί οι εξουςιαςτζσ, οι ευαγγελιςτζσ τθσ αγάπθσ που φζρνουν το μίςοσ και οι
ρυκμιςτζσ του δικαίου που φζρνουν το άδικο, φωνάηουν «Θςυχία, τάξθ και αςφάλεια!».
Κάτω όμωσ απ’ αυτιν τθν θςυχία κρφβεται μεγάλοσ πόνοσ κι εμείσ δεν μποροφμε να
κακόμαςτε άπραγοι, κάτω από αυτά τα φωτεινά φωτάκια τθσ πόλθσ κρφβεται ςκοτάδι και
δεν μποροφμε να μζνουμε απακείσ.
Δεν μποροφμε τισ ιςυχεσ νφχτεσ, κζλουμε να βγοφμε ζξω και να βάλουμε ςτο υπάρχον
φωτιά. Κάποιοι νομίηουν ότι αυτά είναι κάποια παιδικά ξεςπάςματα, όμωσ άςπρα μαλλιά
βγάλαμε και θ φλόγα μασ το ίδιο ακόμα καίει, όχι γιατί είμαςτε ακόμα ανϊριμοι, αλλά γιατί
ξζρουμε ότι μζςα από τισ ςτάχτεσ τουσ κα ξαναγεννθκοφμε.
Ροτζ δε κα κάνουμε φαςαρία για τθ φαςαρία, επαναςτατικι δράςθ τϊρα!

Κζλει οργάνωςθ και όρεξθ, άλλοτε κάτω από πολφωρεσ ςυηθτιςεισ κι άλλοτε χωρίσ
χρονοβόρεσ διαδικαςίεσ, επιτικόμαςτε!

Αναβακμίηουμε τα “όπλα μασ”, εξαςκοφμε ςϊμα, μυαλό κι εργαλεία.

Με γυμναςτικι καλλιεργοφμε το νου και το ςϊμα μασ, όχι για το “φαίνεςκε”, αλλά για τον
εαυτό μασ, κατανοϊντασ ότι αυτό είναι υγεία, άςε που ζτςι αντιμετωπίηουμε καλφτερα και
τον εχκρό. Μακριά από λογικζσ ουςιϊν και bodybuilding, δεν περνάμε όλθ τθν ϊρα μασ μζςα
ςτα γυμναςτιρια, αφοφ όταν εςείσ προςπακοφςατε να κάνετε μπράτςα, εμείσ αποκτοφςαμε
γνϊςθ και δροφςαμε.

Ραρακολουκοφμε, αντλοφμε πλθροφορίεσ, καταγράφουμε τισ κινιςεισ του εχκροφ,

φωτογραφίηουμε, …

Πχι άλλεσ προειδοποιιςεισ, κι αυτζσ ίςωσ κακϊσ γινόντουςαν… που ωφελοφν; Άςε που μ’
αυτζσ παίρνουν και τα μζτρα τουσ. Αυτοί ςκοτϊνουν κι εμείσ κα προειδοποιοφμε;

Στόχοσ μασ να εξοντωκοφν και να μπουν ςτισ τρφπεσ τουσ, μζχρι να εξαφανιςτοφν εντελϊσ
(δθλαδι να τουσ εξαφανίςουμε) και αυτοί και το ςφςτθμα τουσ. Θ ςιωπι μασ είναι πάτθμα
για να μασ εκμεταλλεφονται, όςο τουσ αφινεισ τόςο ξεκαρρεφουν, όςο τουσ αφινεισ όλο και
πιο πολφ κα δζχεςαι τθν καταςτολι, τόςο πιο δφςκολα κα είναι για ν’ αντιδράςεισ. Από τθν
αρχι πρζπει να προςπακείσ ν’ αγωνίηεςαι (ς’ όλεσ τισ καταςτάςεισ τθσ ηωισ ςου) και να
κόβεισ το πρόβλθμα από τθν ρίηα του. Πςο το αφινεισ κα είναι χειρότερα και μια ηωι κα
είςαι το κφμα. Το πολφ, ξαφνικά μια μζρα, να κάνεισ καμία ακραία, επιπόλαια ενζργεια
αγανάκτθςθσ, που εν τζλει κα ςου γυρίςει μποφμερανγκ.

Θ καταςτολι μζςα ςτον κόςμο τουσ πάντα κα υπάρχει, αυτό δεν πρζπει να ςε κάνει οφτε να
ςταματιςεισ, οφτε να φοβθκείσ. Δεν πρζπει να τρομάηεισ και να λεσ «αν εξεγερκϊ, κα ζρκει

176
και θ καταςτολι», αφοφ θ καταςτολι είναι ςφμφυτθ με τον κόςμο τουσ. Μςα-ίςα, όςον
νωρίτερα ζχεισ το ανάςτθμα ςου ψθλά, τόςο κα είναι και πιο εφκολο ν’ αντιμετωπίηεισ τα
πράγματα. Ο αγϊνασ ςου δε γεννάει τθν καταςτολι (ακόμα κι αν αυτόσ φζρει περιςςότερθ),
αλλά τθν καταςτρζφει. Πςο πιο πολφ παλεφεισ, τόςεσ περιςςότερεσ νίκεσ κα ζχεισ. Πταν
κλείνεςαι, όλο και πιο πολφ κα κλείνεςαι, κα κλείνεςαι, κα κλείνεςαι… Μθν περιμζνεισ ότι κα
ζρκει μια μζρα που ξαφνικά κα επαναςτατιςεισ, όχι μόνο γιατί τότε θ καταςτολι κα είναι
μεγάλθ, αλλά και γιατί εςφ πια κα είςαι ζνασ άνκρωποσ που δε κα ξζρει οφτε τα βαςικά,
αφοφ ιςουν πάντα ζνασ άνκρωποσ χωρίσ καμία καλλιζργεια.

Πταν ςυγκροφεςαι με τον εχκρό, τα παιδιά και οι ςυγγενείσ του δεν ζχουν καμία ευκφνθ,
επειδι μόνο και μόνο είναι παιδιά και ςυγγενείσ του (αφοφ μπορεί οφτε και να επικοινωνοφν
μαηί του, εκτόσ αν ακολουκοφν το δρόμο που χάραξε κι αυτόσ). Πμωσ, ο ςφντροφοσ τθσ ηωισ
του και οι φίλοι του ζχουν ευκφνθ, αφοφ είναι μαηί του κατ’επιλογι. Ππωσ ευκφνθ, για
παράδειγμα, ζχει και ο κάκε ταβερνιάρθσ που αφινει να γίνονται φαςιςτομαηϊξεισ ςτθν
ταβζρνα του. Επίςθσ, μια γραμματζασ που δουλεφει ςτο γραφείο ενόσ υπουργοφ φζρει
τεράςτια ευκφνθ, αντίκετα κάτι που δε ςυμβαίνει με μια κακαρίςτρια που κα πάει απλϊσ να
κακαρίςει το γραφείο του. Ρρζπει να καταλαβαίνουμε ποια είναι θ διαφορά.

Ασ το πάρουν όλοι χαμπάρι ότι οι επαναςτάτεσ κζλουν να δθμιουργιςουν εμπόλεμουσ

κόςμουσ, πεδία μάχθσ ςε όλα τα μικθ και τα πλάτθ του κόςμου, αφοφ δεν μποροφν να
κάκονται και να βλζπουν τουσ λυςςαλζουσ μπουρηουάδεσ να τουσ τρϊνε τα ςωκικά.

Πλοι οι τουρίςτεσ, αλλά κι αυτοί που ζχουν κζρδοσ από τον τουριςμό (ςιχαμζνθ λζξθ που
αποςκοπεί ςτο κζρδοσ, αντικατζςτθςε φπουλα τθ λζξθ ταξίδι), να μθν κοιτάνε μόνο το άτομο
τουσ και να καταλαβαίνουν μζςα ςε τι περιβάλλον ηουν.

Πλοι οι εργαηόμενοι να καταλάβουν ότι με το ν’ αντιςτζκεςαι, με το να επιτίκεςαι ςτα

αφεντικά και ςτο κράτοσ είναι αγϊνασ για ηωι. Οι εξεγζρςεισ και οι “καμζνεσ πόλεισ” δεν
είναι αυτζσ που κα ςε κάνουν να χάςεισ τθ δουλειά ςου, αλλά αυτζσ που κα ςε βοθκιςουν
να κερδίςεισ τθν ελευκερία ςου. Μθ ςε νοιάηει μόνο θ δουλειά ςου, ίςα-ίςα αυτιν να τθ
ςιχαίνεςαι, αφοφ ς’ αυτιν υπάρχει εκμετάλλευςθ και εμπόριο, αλλά να ςε νοιάηει να
επιτεκείσ ςτθν υποδοφλωςθ που υπάρχει γφρω ςου και μζςα ςου.
Μπορεί το τίμθμα να είναι να χάςεισ ακόμα και τθ δουλειά ςου, αλλά ποια δουλειά; Aυτιν
που ιταν χαμζνθ από πριν, μια αξιοπρζπεια χαμζνθ από πριν, μια ηωι χαμζνθ από πριν…
Μια δουλειά που ζπρεπε να εκμεταλλευτείσ, να εκμεταλλεφεςαι, να εμπορεφεςαι και που δε
ς’ άφθνε να ηιςεισ. Μια δουλειά ςτθν οποία οι πολλοί εργάτεσ ιδρϊνουν και οι λίγοι
εκμεταλλευτζσ τα οικονομοφν, που είχε ξανακλείςει και ξανάνοιξε αλλοφ για να ζχει πιο
πολλά οφζλθ, που απζλυε για να ζχει λιγότερα χζρια κι αυτά τα χζρια να δουλεφουν
περιςςότερεσ ϊρεσ κι ζτςι το αφεντικό να βγάηει περιςςότερο κζρδοσ, που ζκλειςε από
ανταγωνιςμό, που ςε πατοφςαν…
Ζτςι, απ’ αυτό που κινδυνεφεισ είναι ο καπιταλιςμόσ που ςου κλζβει κάκε μζρα τθ ηωι, που
177
ςτθ φφςθ αυτοφ και του κάκε ςυςτιματοσ είναι θ εκμετάλλευςθ. «Δε κα επιτεκϊ ςτον
επαναςτάτθ, εγϊ ζπρεπε ν’ αυτοοργανωκϊ και να γίνω επαναςτάτθσ». Δεν είναι θ καμζνθ
τράπεηα που δε κα ς’ αφιςει να ηιςεισ, μθν μπορϊντασ για κάποιεσ μζρεσ να πάρεισ κάποια
χριματα, αλλά θ απείραχτθ “όμορφθ” τράπεηα που εξακολουκεί να ςου ρουφάει το αίμα,
ςυνεχίηοντασ το ηωντανό ςου κάνατο.

Κάκε επαναςτατικι πράξθ είναι ζνασ λίκοσ τθσ ηωισ, ζνασ λίκοσ τθσ επανάςταςθσ.

Το κζμα δεν είναι αν κλείνουν οι δρόμοι από τισ πορείεσ κι εςφ αργοπορείσ να πασ ςτθ
δουλειά ςου. Το κζμα δεν είναι αν αυξάνεται θ δουλειά του τηαμά από τα ςπαςίματα που
γίνονται από τουσ εξεγερμζνουσ. Το κζμα είναι θ ίδια θ επαναςτατικι πράξθ.
Πμωσ δε φτάνει μόνο θ κζλθςθ και θ πραγματοποίθςθ μιασ δράςθσ, αλλά, πολλζσ φορζσ,
ζχει ςθμαςία ποιοσ τθν κάνει τθν πράξθ, πωσ τθν κάνει, πότε τθν κάνει, που τθν κάνει, γιατί
τθν κάνει και τι αφινει πίςω τθσ αυτι. Αυτι θ δράςθ δεν πρζπει ν’ αφιςει τϊρα το φωσ και
μετά το ςκοτάδι, οφτε τϊρα το ςκοτάδι και μετά το φωσ. Στο “ποιοσ” δεν μπαίνει καμία
πρωτοπορία, ςτο “πωσ” δεν μπαίνει καμία φορεςιά του πολιτικάντθ, ςτο “πότε” δεν μπαίνει
καμία μελλοντικι ςτιγμι, ςτο “που” δεν μπαίνουν ςυγκεκριμζνα μζρθ, αλλά εςφ τα
δθμιουργείσ, ςτο “γιατί” δεν μπαίνουν οι μεγάλεσ ιδζεσ και ςκοποί, αλλά θ ςυνείδθςθ.

Θ εξουςία λζει ότι οι αγωνιςτζσ ευκφνονται γι’ αυτά που ςυμβαίνουν.

Θ εξουςία κζλει να ορίςει τθν αντιεξουςία, όπωσ αυτι κζλει.

Θ επίκεςθ ςου ςτο κράτοσ δεν πρζπει να ςε φοβίηει, με τθ λογικι μθν το κράτοσ μετά τθν
επίκεςθ δεν ζχει να ςου δϊςει για να ηιςεισ. Ράντα υπάρχει χριμα, απλά κάποιοι λίγοι τα
ζχουν ςτισ τςζπεσ τουσ. Μα, ζτςι κι αλλιϊσ, μθ νομίηεισ ότι το καλό κράτοσ ςου δίνει ότι ςου
δίνει, δικζσ ςου κατακτιςεισ είναι αυτά που παίρνεισ. Μα, ζτςι κι αλλιϊσ, δεν περιμζνω από
κανζνα κράτοσ να με ςυντθριςει, αφοφ αυτό είναι πάντα εκεί για να με καταςτρζφει. Αυτό
πρζπει να ςυνκλιφτεί και ν’ αυτοδιαχειριςτείσ εςφ τθ ηωι ςου, αφοφ θ φφςθ μπορεί να μασ
ηιςει όλουσ και ειδικά, όταν αποφαςίηουμε εμείσ για εμάσ και όχι οι άλλοι για εμάσ.

Ο κάκε αναρχικόσ όταν ςυλλθφκεί από το κράτοσ, είτε χρθςιμοποιιςει δικθγόρο, είτε όχι,
γνωρίηει ότι κανζνασ δεν μπορεί να τον εκπροςωπιςει. Ο επαναςτάτθσ ξζρει να αναλαμβάνει
μόνοσ του τισ ευκφνεσ του.

Δεν είμαςτε δολοφόνοι, είμαςτε επαναςτάτεσ που κα ςκοτϊςουν…

Εκτόσ του ότι θ λζξθ δολοφόνοσ δεν ζχει κάποιο επαναςτατικό χρωματιςμό, επιπλζον, είναι
και μια λζξθ ςε ςφγχυςθ. Συνικωσ, αυτό που ςυμβαίνει, είναι να δίνεται ςτο δολοφόνο
πάντα μια ενοχι, “ο κακόσ ο δολοφόνοσ ςκότωςε” και ο δολοφονθμζνοσ να προβάλλεται
πάντα ωσ το κφμα, με αποτζλεςμα μζςα από τθν θκικι τθσ κυματοποίθςθσ ο
δολοφονθμζνοσ να παρουςιάηεται πάντα ωσ ακϊοσ. Πμωσ ο επαναςτάτθσ, είτε ςκοτϊςει,
είτε ςκοτωκεί απ’ τον εχκρό, ζχει πάντα το δίκιο με το μζροσ του.

178
Α΢ΣΤΝΟΜΙΑ

H αςτυνομία είναι εκείνοσ ο κεςμόσ του κράτουσ που προςτατεφει τα ςυμφζροντα τθσ
άρχουςασ τάξθσ. Είναι εκείνοσ ο κεςμόσ που καταςτζλλει, όχι μόνο τουσ αγϊνεσ που
διεξάγονται, αλλά και τον άνκρωπο γενικότερα ςτθν ολότθτα του.
Θ αςτυνομία λειτοφργει πάντα και μόνο προσ όφελοσ των “από πάνω”, είτε αυτι ζχει γκλοπ
και όπλα, είτε αυτι κάκεται μζςα ςτα γραφεία. Δεν μπορεί ν’ αναμορφωκεί, ν’ αλλάξει και
να υπάρξει καλι αςτυνομία, παρά μόνο να καταςτραφεί. Πςο αυτι υπάρχει κα ςου κυμίηει
ότι ηοφμε ς’ ζναν κόςμο όπου υπάρχει θ δυςτυχία, θ αδικία, ο εξαναγκαςμόσ, θ καταπίεςθ, θ
ανελευκερία, κ.α. Θ αςτυνομία (όπωσ ο ςτρατόσ, τα δικαςτιρια κτλ) δεν είναι ζνα εξωτερικό,
υποςτθρικτικό υλικό του κράτουσ, αλλά ζνα από τα απαραίτθτα, βαςικά, δομικά ςυςτατικά
του.

Ωσ ζνα βαςικό, δομικό ςυςτατικό του κράτουσ ςυμβάλλει κι αυτό ςτο να δθμιουργοφνται
προβλιματα ςτουσ ανκρϊπουσ, να τα ςυντθρεί, να τα διαιωνίηει και να τα κρφβει. Οι
μπάτςοι, είτε είναι παιδιά των εργατϊν, είτε όχι, ο ρόλοσ τουσ είναι ςυγκεκριμζνοσ. Τθν
ςτιγμι που ακόμα και άνκρωποι του κράτουσ παραδζχονται ότι θ αςτυνομία δεν μπορεί να
λφςει τα προβλιματα του κόςμου, παρά μόνο να τα καταςτείλει, ο αλλοτριωμζνοσ κόςμοσ
νομίηει ότι οι μπάτςοι είναι οι ςωτιρεσ του. Ρολλοί άνκρωποι όταν ιταν μικροί νόμιηαν ότι οι
αςτυνομικοί είναι εκεί για να πιάνουν τουσ “κακοφσ”, αλλά όταν μεγάλωςαν κατάλαβαν ότι
αυτό δεν μποροφςε να γίνει, γιατί ςυνειδθτοποίθςαν ότι οι κακοί είναι οι ίδιοι οι
αςτυνομικοί· δυςτυχϊσ όμωσ, αυτό δεν το κατάλαβαν όλοι.
Ο ρόλοσ φπαρξθσ τθσ αςτυνομίασ δικαιολογείται πάντα με πρόςχθμα μια απειλι κι ζτςι το
κράτοσ προςπακεί ςυνεχϊσ να δθμιουργιςει εχκροφσ, όμωσ πράγματι, εχκροί υπάρχουν κι
αυτοί είναι οι επαναςτάτεσ.

Κάποιοι ιςχυρίηονται ότι θ αςτυνομία είναι απλά ζνασ μθχανιςμόσ που τον εκμεταλλεφεται θ
αςτικι τάξθ και ςτόχοσ μασ πρζπει να είναι μόνο αυτι θ τάξθ και ότι ς’ ζναν πόλεμο,
αναγκαςτικά, κα περάςουμε πάνω απ’ αυτά τα καθμζνα τα παιδιά τουσ αςτυνομικοφσ. Αυτό
δεν ιςχφει, αφοφ οφτε καν και θ ίδια θ αςτικι τάξθ δεν βλζπει το κεςμό τθσ αςτυνομίασ ωσ
ζνα βοθκθτικό, εκμεταλλεφςιμο “προϊόν”, αλλά ωσ ζνα αλλθλζνδετο κομμάτι τθσ που δεν
μπορεί να ηιςει χωρίσ αυτό. Οι μπάτςοι μπορεί να είναι αναλϊςιμοι και το κράτοσ να τουσ
εκμεταλλεφεται ωσ εργαηόμενουσ (ωσ προςωπικότθτεσ δεν είναι εκμεταλλευόμενοι, αφοφ με
καμάρι πιγαν και υπθρετιςαν ςτθν αςτυνομία), όμωσ ωσ κεςμόσ είναι απαραίτθτοσ και δεν
τίκεται κάποιο κζμα εκμετάλλευςθσ.
Φυςικά, πολλζσ φορζσ, το κράτοσ δεν το νοιάηει αν ςκοτωκοφν μερικοί μπάτςοι, αφοφ ςε
αρκετζσ περιπτϊςεισ δεν τουσ νοιάηει οφτε κι αν χακοφν άνκρωποι τθσ αςτικισ τάξθσ… Αλλά
τι λζμε τϊρα, αφοφ μιλάμε γι’ ανκρϊπουσ που μπορεί να πουλιςουν και το ςχοινί με το
οποίο κα τουσ κρεμάςουμε.
Το κράτοσ, κάποιεσ φορζσ, -για το φαίνεςκε βζβαια- μπορεί να “κλάψει” όταν ζνασ

179
άνκρωποσ φφγει από τθ ςφαίρα ενόσ μπάτςου για να εξιςϊςει τθ βία ωσ πάντα κάτι το ίδιο,
καταδικάηοντασ τθ βία απ’ όπου κι αν προζρχεται.
Πμωσ, τισ περιςςότερεσ φορζσ, θ αλικεια είναι διαφορετικι. Το κράτοσ νοιάηεται για τουσ
μπάτςουσ και χζςτθκε αν πεκάνει κάποιοσ άνκρωποσ από τα χζρια τουσ. Φροντίηει πάντα να
τουσ αναβακμίηει με νζα όπλα. Ακόμα κι αν οι ίδιοι οι αςτυνομικοί δεν παίρνουν μεγάλο
μιςκό, θ αναβάκμιςθ του εξοπλιςμοφ τουσ πρζπει να είναι πάντα μεγάλθ. Ακόμα κι αν ο
εξοπλιςμόσ τουσ, οι υλικζσ υποδομζσ και οι μιςκοί τουσ είναι μικροί και χάλια, ςίγουρα κα
είναι καλφτεροι και μεγαλφτεροι από αρκετοφσ άλλουσ εργαηόμενουσ μζςα ςτθν κοινωνία.
Πμωσ, εμείσ δε μζνουμε ςτο τι μιςκό παίρνουν οι αςτυνομικοί, θ εναντίωςθ μασ δεν ζχει να
κάνει μ’ αυτό.

Δεν είμαι μόνο ενάντια ςτο κεςμό τθσ αςτυνομίασ, αλλά και ςτουσ ίδιουσ τουσ μπάτςουσ, όχι
μόνο ςτο κεςμό, αλλά και ςτουσ ανκρϊπουσ που τον ςτθρίηουν. Ρρζπει ν’ αναλογιςτεί ο
κακζνασ τι είναι αυτόσ ο κεςμόσ και τι ςτθρίηει. Πλοι λίγο-πολφ όταν εργάηονται, μπορεί να
ςτθρίηουν το καπιταλιςτικό ςφςτθμα με τον ζναν ι με τον άλλο τρόπο, αλλά εδϊ υπάρχει
τεράςτια διαφορά, αφοφ όταν είςαι μπάτςοσ είςαι κομμάτι του πιο ακραίου μθχανιςμοφ του
κράτουσ (αςτυνομία, ςτρατόσ, δικαςτιρια κτλ).
Ρροςτατεφεισ τουσ από πάνω, καταπιζηεισ τουσ από κάτω. Είςαι μια μορφι εξουςίασ, ζχεισ
τεράςτια ευκφνθ γι’ αυτό που είςαι, είςαι εχκρόσ του ανκρϊπου.

Κάποτε είχα πει κάτι κι ακοφςτθκε ςκλθρό για κάποιουσ, ασ μθ με ςυγχωρζςουν, το πιςτεφω
ακόμα. Πταν ζνασ μπάτςοσ διαπράττει ζνα “ζγκλθμα”, ταυτόχρονα, ευκφνεται κι όποιοσ
άλλοσ φοράει αuτιν τθ ςτολι.

Δε κζλουμε απλά να μείνουμε ςτο ότι «οι εξουςιαςτζσ είναι οι θκικοί αυτουργοί και οι
μπάτςοι τισ πιο πολλζσ φορζσ είναι οι φυςικοί», αλλά ςθμαςία ζχει για εμάσ να επεκτακοφμε
λίγο περιςςότερο και ςε διαφορετικι βάςθ.

Μπάτςε, ςτθρίηεισ ζμπρακτα το ςφςτθμα που διαςφαλίηει τθν κοινωνικι υποταγι.

Οι μπάτςοι ζκαναν μια επιλογι, ενϊ κα μποροφςαν να κάνουν κάτι άλλο ςτθ ηωι τουσ. Δεν
είναι παραπλανθμζνοι-εξαπατθμζνοι, είναι ενιλικοι, δεν είναι παιδιά, ζχουν ευκφνθ, δεν
υπάρχουν δικαιολογίεσ. Ακόμα και ςτθν περίπτωςθ του “δεν ιξεραν”, εγϊ δεν μπορϊ να
κάνω κάτι… ασ ιξεραν! Δεν είναι κάτι το οποίο πλζον κα κάτςω να ςυηθτιςω, όπωσ μπορεί
να ζκανα ςε μια άλλθ περίπτωςθ. Ζχουν πάρει μια τζτοια κζςθ μζςα ςτθν κοινωνία, που το
μόνο που τουσ κάνει είναι να είναι εχκροί μου.
Ζχεισ όπλο και ζπρεπε να ξζρεισ προσ τα που αυτό απζναντι ςτρζφεται.

Οι επαναςτάτεσ να ξζρεισ δε κα μείνουν με ςταυρωμζνα χζρια, κ’ απαντιςουν. Αυτό μθν το

ξεχνάσ!

180
Δε μ’ ενδιαφζρει τι είναι ο κάκε μπάτςοσ ςτθν προςωπικι του ηωι, μπορεί να είναι και λίγο
“καλό παιδί”, αλλά, ζτςι κι αλλιϊσ, αυτό δε γίνεται, γιατί για να πιγε εκεί λίγο μαλάκασ και
αλλοτριωμζνοσ κα ιταν και αν δεν ιταν, ςίγουρα κα ζγινε. Οφτωσ ι άλλωσ, τι ςθμαίνει “καλό
παιδί”; Οι πράξεισ μασ και θ κζςθ που παίρνουμε μζςα ςτθν κοινωνία δεν είναι αυτζσ που
μασ χαρακτθρίηουν και τι άνκρωποι είμαςτε; Άρα, το να είναι κάποιοσ “καλό” ι “κακό” παιδί,
δεν είναι κάτι ξζχωρο απ’ αυτό.

Πταν φοράσ αυτι τθ ςτολι υπθρετείσ κάτι ολοφάνερα προςδιοριςμζνο, όποιοσ κι αν είςαι.
Ραίρνεισ ςυγκεκριμζνεσ εντολζσ, είςαι κάτι ςυγκεκριμζνο. Δεν πζφτουμε ςτθν παγίδα ν’
αναρωτθκοφμε εάν εςφ είςαι “μπάτςοσ” και ςτθν προςωπικι ςου ηωι, αφοφ το ότι είςαι
μπάτςοσ-αςτυνομικόσ ςτθ δουλειά ςου δεν είναι κάτι ξζχωρο, είναι κι αυτό μζςα ςτθν
προςωπικι ςου ηωι.

Δεν πυροβολϊ μόνο το κεςμό, αλλά κι ατομικά το κάκε τςογλάνι που τον ςτθρίηει, είτε
φοράει εκείνθ τθ ςτιγμι τθ ςτολι του, είτε αυτόσ είναι με τισ πιηάμεσ του, αφοφ για εμάσ
παραμζνει το ίδιο και το αυτό, ζνασ μπάτςοσ!

Δεν είναι τυχαίο ότι πλικοσ φαςιςταριϊν βρίςκεται ςτισ τάξεισ τθσ αςτυνομίασ. Δεν είναι
τυχαίο ότι οι μπάτςοι ελζγχουν τθν πρζηα και τα νυχτερινά κζντρα. Δεν είναι τυχαίο που πάνε
χζρι-χζρι με τουσ εκνικιςτζσ…
Δεν είναι τυχαίο οι τόςεσ δικεν τυχαίεσ εκπυρςοκροτιςεισ όπλων και τα τόςα ατυχιματα
που ζχουν προκαλζςει οι μπάτςοι από τθν ταχφτθτα και τθν ψευτομαγκιά τουσ. (Φυςικά και
παίηει ρόλο όταν ο άνκρωποσ που προκαλεί ζνα ατφχθμα είναι μπάτςοσ. Εμείσ από τθν
πλευρά μασ κ’ αναδείξουμε ότι αυτόσ ο άνκρωποσ γαλουχικθκε ωσ μπάτςοσ, ότι νομίηει
μπορεί να κάνει ό, τι κζλει ωσ μπάτςοσ και ότι κα προςτατευτεί ωσ μπάτςοσ.)

Κάποιοι αναφζρουν ότι τθν “θμζρα τθσ επανάςταςθσ” μπορεί οι μπάτςοι να ζρκουν μαηί
μασ. Ροιοσ ςασ είπε ότι τουσ κζλω; Ροιοσ ςασ είπε ότι δε κα ζρκουν τότε από ςυμφζρον ι
από φόβο; Ζτςι κι αλλιϊσ, κάκε μζρα γινόντουςαν αγϊνεσ-εξεγζρςεισ και μασ χτυποφςαν,
αυτά δεν ξεχνιοφνται…

Οι ςφαίρεσ από τα ςϊματα των ανκρϊπων κα γίνουν μποφμερανγκ ςτα κορμιά των μπάτςων
και τότε οι μανάδεσ τουσ κα κλαίνε ςπαρακτικά πάνω από τα φζρετρα τουσ και κα ρωτάνε
«γιατί;», όμωσ εμείσ κα λζμε «μπάτςοι ιτανε… ιτανε αυτοί…».

Μπάτςοι παντοφ, μπάτςοι κάκε ειδϊν, μπάτςοι με ςτολι, μπάτςοι χωρίσ ςτολι, μπάτςοι
security, μπάτςοι ρουφιάνοι, μπάτςοι δάςκαλοι, μπάτςοι γονείσ, μπάτςοι δθμοςιογράφοι,
μπάτςοι, μπάτςοι, μπάτςοι… Μπάτςοι που μπορεί ανάλογα με τθν περίςταςθ ν’ αλλάηουν
κουςτοφμι ι μάςκα, αλλά το περιεχόμενο κα παραμζνει για πάντα ίδιο.
Δυςτυχϊσ, ζςτω και για λίγο, όλοι μπορεί να γίνουμε μπάτςοι κάποια ςτιγμι ςτθ ηωι μασ,
μπάτςοι ςτουσ άλλουσ, μπάτςοι ςτον εαυτό μασ. Γι’αυτό ςκότωνε τον μπάτςο που ζχεισ μζςα

181
ςου, γριγορα και κάκε ςτιγμι, για ν’ αποφφγουμε να γίνουμε άνκρωποι-τζρατα και να
παραμείνουμε άνκρωποι-άνκρωποι.

Α΢ΦΑΛΕΙΑ

Αςφάλεια γι’ αυτοφσ, όχι για εμάσ! Πμωσ, ποιοσ ςασ είπε ότι εγϊ κζλω να είμαι αςφαλισ;
Ελεφκεροσ κζλω να είμαι. Αυτοί που δθλϊνουν πωσ κα ςου δϊςουν αςφάλεια, κα ςου
δϊςουν φυλακι. Πςο υπάρχει αςφάλεια, ςθμαίνει πάντα ότι υπάρχει μια απειλι (γι’αυτοφσ
εμείσ, για εμάσ αυτοί) και κα ςου κυμίηει ότι ηοφμε ς’ζναν ςκατζνιο κόςμο.
Πςο υπάρχει αςφάλεια, δεν υπάρχει ελευκερία.
Το ςιχαμζνο τθσ υπόκεςθσ είναι ότι πλζον τθν αςφάλεια-καταςτολι δε ςου τθν επιβάλλουν
μόνο οι “από πάνω”, αλλά τθ ηθτάνε και οι “από κάτω”. Τθν ϊρα που οι “από πάνω” ζχουν
ςτιςει το δικό τουσ χορό, εςφ κυςιάηεισ τθν ελευκερία και τον αγϊνα που κάνεισ γι’ αυτιν,
για λίγο αςφάλεια. Πμωσ, τελικά, δεν είςαι οφτε ελεφκεροσ, οφτε αςφαλισ.
Ο εχκρόσ οφτε κζλει, οφτε μπορεί να ςου δϊςει ελευκερία. Δεν μπορεί να λφςει κανζνα
πρόβλθμα, απλά κα βάλει κάμερεσ να παρακολουκεί τα πάντα και ςυνζχεια. Ζτςι κι αλλιϊσ,
δε κζλουμε προςτάτεσ, ανϊτερουσ, φφλακεσ, αυτοί δεν μποροφν να λειτουργοφν και ν’
αποφαςίηουν για εμάσ, πράγμα που, όταν ςυμβαίνει, είναι ιςοπεδωτικό για όλουσ μασ.
Μόνοι μασ μποροφμε να υπάρξουμε με ςχζςεισ ςυνεργαςίασ και αλλθλοβοικειασ, χωρίσ
κανείσ να μασ αντικαταςτεί, χωρίσ κανζνασ να μασ κακορίηει το τι κα κάνουμε.

Θ ελευκερία ςου πζταξε και ζφυγε μακριά και δε κα ξαναγυρίςει, από τθ ςτιγμι που ηιτθςεσ
απ’ αυτοφσ που ςε ςκοτϊνουν, να ςε προςτατζψουν. Ο κακζνασ αν κζλει να ηιςει
ελεφκεροσ, όχι μόνο δεν πρζπει να πζςει ςτο ίδιο λάκοσ, αλλά και ν’ αγωνίηεται για τθν
ελευκερία του.

Σε καταςτζλλουν και θ ελευκερία πάει να φφγει, μάχεςαι και θ ελευκερία γυρνάει ζςτω και
για λίγο, ςε φυλακίηουν και θ ελευκερία απομακρφνεται, πολεμάσ όμωσ, και θ ελευκερία
ξαναγυρνάει.

Μζςα ςε μια τερατϊδθ κοινωνία που ςου ςτερεί τθν ελευκερία δεν μπορείσ να ηιςεισ
ελεφκεροσ, ακόμα κι αν νομίηεισ ότι μπορείσ. Το μόνο που πρζπει να κάνεισ είναι να
ςκοτϊςεισ το τζρασ. Κομμάτι τθσ ελευκερίασ ζρχεται όταν κάκε φορά προςπακείσ να
ςκοτϊςεισ το τζρασ και όλθ θ ελευκερία κα ζρκει όταν το τζρασ δε κα υπάρχει. Πςο αφινεισ
το τζρασ να μεγαλϊνει, τόςο πιο δφςκολα κ’ αποκτιςεισ και τθν ελευκερία ςου. Πμωσ, ο
εχκρόσ δεν είναι ζνα ανίκθτο πλάςμα ενόσ παραμυκιοφ, είναι άνκρωποσ και το φαινομενικά
άτρωτο ςφςτθμά του μπάηει και μπορείσ να το νικιςεισ.

182
Κζλατε αςφάλεια, ε; Ράρτε τϊρα παντοφ μπάτςουσ, κάμερεσ, security, δορυφόρουσ και
ςφγχρονα μζςα παρακολοφκθςθσ τελευταίασ τεχνολογίασ που ςε καταςκοπεφουν 24 ϊρεσ το
24ωρο.

Κοίτα ποιοι και γιατί βάηουν τισ κάμερεσ. Κάμερεσ ςτα εμπορικά κζντρα, ςτισ τράπεηεσ, ςτα
εργοςτάςια, ςτισ πλατείεσ, να μθν μπορείσ να ςθκϊςεισ κεφάλι πουκενά. Από τότε που
γεννιζςαι μζχρι να πεκάνεισ ςε κζλουν φακελωμζνο για να ς’ ελζγχουν. «Εγϊ δεν ζχω
πρόβλθμα με τισ κάμερεσ», λζει ο άλλοσ, πωσ να ζχεισ πρόβλθμα, αφοφ δεν αγωνίηεςαι
ενάντια ςτουσ εξουςιαςτζσ.

Ζτςι, θ δουλειά του παρόντοσ και του μζλλοντοσ είναι να εργάηεςαι ςτθν αςφάλεια, μια άλλθ
μορφι μπάτςου κι αυτι. Αυτι θ δουλειά, πλζον, ζχει πολφ πζραςθ, γιατί παρόλο που οι
εξουςιαςτζσ μασ ξεκοιλιάηουν κι ζχουν το πάνω χζρι, αυτοί πάλι τρζμουν και κζλουν
αςφάλεια. Πποιοσ ζχει χριμα προςτατεφεται, όςοι αγωνίηονται φυλακίηονται. Δε χρειάηεται
να είςαι αγωνιςτισ για να ςε παρακολουκοφν, ςε παρακολουκοφν μιπωσ και γίνεισ. Ο
άνκρωποσ τθσ αςφάλειασ είναι ζνασ ακόμα μπάτςοσ που εξαςφαλίηει τθν αςφάλεια των
“από πάνω”. Κρατάει τθν “κακαρότθτα” τουσ κακαρι από τισ βρωμιζσ των μεταναςτϊν, των
πορνϊν, των καταπιεςμζνων, των αγωνιςτϊν. Είναι ζνα ακόμα κομμάτι του κράτουσ, πλάι
ςτθν αςτυνομία, ςτο ςτρατό κτλ.

Κα κάνω μια άλλθ δουλειά, κα λθςτεφω τράπεηεσ, κα ψάχνω ςτο δρόμο για φαγθτό… κα
αγωνιςτϊ, κα φυλακιςτϊ, κα πεκάνω, αλλά μπάτςοσ κανενόσ είδουσ δε κα γίνω ποτζ!

Πςο όμορφο κα ιταν ςε μια ελεφκερθ κοινωνία ςτθν οποία δε κα είχαμε μυςτικά κι όλοι κα
ιμαςταν μια μεγάλθ “οικογζνεια” που κα τα μοιραηόμαςταν όλα, ζχοντασ τισ
μπαλκονόπορτεσ τουσ ςπιτιοφ μασ ανοιχτζσ, τόςο άςχθμο είναι ςιμερα να ειςχωροφν ςτθ
ηωι ςου, να ςε παρακολουκοφν και να μθν ζχεισ προςωπικι ηωι. Εμείσ, ακόμα και “τϊρα”,
δεν κλεινόμαςτε ςτουσ εαυτοφσ μασ, ςυνεχίηοντασ ζτςι τθν μυςτικοπάκεια που κυριαρχεί
ςτον κόςμο, αλλά από τθν άλλθ, όταν ζχεισ γφρω ςου τόςουσ ρουφιάνουσ, φυςικά και
είμαςτε καχφποπτοι και προςεκτικοί, κι όταν ζχεισ επαναςτατικι δράςθ, προςζχεισ ακόμθ
περιςςότερο.

«Ιρκε ζνασ παράξενοσ ςτθν πόλθ, πάρτε τον γριγορα», φωνάηουν οι ιςχυροί. «Ζχει
παράξενα μαλλιά, κάτι περίεργα μοφςια και μυρίηει διαφορετικά. Γριγορα ςκοτϊςτε τον, μθν
τον δουν οι άλλοι άνκρωποι. Αν ζρκει ζνασ, μπορεί να γίνουν κι άλλοι ςαν κι αυτόν. Αυτι θ
διαφορετικότθτα αυτοφ του ανκρϊπου μπορεί να γίνει μια γενικι διαφορετικότθτα ενάντια
ςτθν κανονικότθτα μασ και να ςθμάνει εξζγερςθ. Καταλαβαίνετε τι ςασ λζω, καταλαβαίνετε τι
μπορεί να ςυμβεί; Ρυροβολιςτε τον! Ρυροβολιςτε τθ διαφορετικότθτα! Εξαφανίςτε τον από
τθ ηωι, δεν το ριςκάρουμε με τίποτα να τον αφιςουμε να υπάρχει. Δε κζλουμε εμπρθςτζσ
ςτθν κανονικότθτα μασ. Αποφαςίηουμε και διατάςςουμε!»

183
ΨΤΧΙΚΕ΢ Α΢ΘΕΝΕΙΕ΢, ΨΤΧΙΑΣΡΕΙΑ κ.α.

Κακετί γφρω μασ που μασ περικλείει, θ εξουςία προςπακεί να το πάρει ςτα χζρια τθσ και να
το χρθςιμοποιιςει όπωσ αυτι κζλει για τουσ δικοφσ τθσ ςκοποφσ.

Τα ψυχιατρεία δεν είναι κάτι που θ εξουςία κα πάρει και κα τα μεταβάλλει όπωσ αυτι κζλει,
αλλά είναι κάτι, το οποίο θ ίδια δθμιοφργθςε.

Μια χαρά τρόπο βρικε θ εξουςία να ξεγελάςει… και αντί να πει «αυτόσ είναι εχκρόσ μου και
τον τιμωρϊ», προτίμθςε να λζει «αυτόσ είναι τρελόσ, δαιμονιςμζνοσ, μολυςμζνοσ, κακόσ
μάγοσ, βαριά αςκενισ και τον υγιάηω» (ςτθν ουςία να τον ςκοτϊνει με τον δικό τθσ τρόπο).
Ζτςι, ο άνκρωποσ δε φυλακίηεται μόνο ςτισ φυλακζσ, αλλά και ςτα ψυχιατρεία.

Τισ περιςςότερεσ φορζσ, άνκρωποι που παραβίαηαν τα όποια ςτεγανά, ι ιταν μπροςτά από
τθν εποχι τουσ και είχαν επαναςτατικζσ ιδζεσ, τουσ “βάφτιηαν” με περίςςιο δόλο, επίτθδεσ
τρελοφσ. Σπάνια αυτοί “βαφτίηονταν” ζτςι από τθν ζλλειψθ γνϊςθσ ςτο κάτι καινοφριο,
δθλαδι να μθ γνϊριηε ο κόςμοσ πωσ ν’ αντιμετωπίςει μια καινοφρια αςκζνεια που είχε
κάποιοσ (που οι ταξικζσ κοινωνίεσ τισ κάνουν πιο πολλζσ και χειρότερεσ) και να τον βάφτιηε
τρελό.

Το ςίγουρο ιταν ότι, εκοφςια τουσ άρχοντεσ, δεν τουσ ενδιζφερε ν’ αντιμετωπίςουν
πραγματικά τα όποια προβλιματα υπιρχαν.
Ακόμθ και ςιμερα τα πράγματα δεν ζχουν αλλάξει και πολφ, όςο και κάποιοι να νομίηουν το
αντίκετο.
Ο κεςμόσ των ψυχιατρείων είναι εκεί για να ςου κυμίηει ότι δε κα ενδιαφερκεί ποτζ για τον
άνκρωπο, όπωσ και ο κάκε κεςμόσ. Δεν ζχει ςκοπό να δει ποτζ πραγματικά τα όποια
ηθτιματα, βλζποντασ τα πάντα μονοδιάςτατα και όχι πολφπλευρα (άλλωςτε κι ο άνκρωποσ
είναι μια πολφπλοκθ οντότθτα).
Ο άνκρωποσ κ’ αντιμετωπίηεται πάντα από τισ εξουςίεσ μόνο από μια (ψευτο)ιατρικι ςκοπιά
και ποτζ και από μια φιλοςοφικι, μακριά από μια ςυνολικι προςζγγιςθ (βιολογικι,
κοινωνικι, ψυχολογικι), θ οποία κα μασ “ανζπτυςςε”. Πταν οι κοινωνίεσ κ’ αλλάξουν και οι
άνκρωποι κ’ αλλθλοενδιαφζρονται μεταξφ τουσ, ο άνκρωποσ δε κα πετιζται ς’ζνα μζροσ που
κα λειτοφργει ςαν αποκικθ ψυχϊν (ακόμα κι αν αυτό το μζροσ είναι το ςπίτι του), αλλά κα
βοθκιζται πραγματικά.

Κα μποροφςαμε “χοντρικά” να ταξινομιςουμε τισ “ψυχικζσ αςκζνειεσ” ςε τρεισ (3)

κατθγορίεσ. Βζβαια, αυτι θ κατθγοριοποίθςθ είναι κάπωσ χοντροκομμζνθ κι ο κακζνασ αν
ςκεφτεί, ςίγουρα κα βγάλει κι άλλεσ (υπο)κατθγορίεσ. Απλά αναφζρονται, ζτςι ϊςτε να
μποφμε μζςα ςε κάποιο νόθμα κι από κει και πζρα ο κακζνασ να κάνει τθ δικι του
ςυλλογιςτικι ςκζψθ κι όχι για να ποφμε ότι ιςχφουν μόνο αυτζσ οι τρεισ (3) κατθγορίεσ.

184
Θ πρϊτθ (1) “ψυχικι αςκζνεια” είναι αυτι που δεν είναι ψυχικι αςκζνεια, αλλά υγεία. Είναι
θ διαφορετικότθτα του κακενόσ που πρζπει να υπάρχει, αλλά που οι εξουςίεσ δεν τθ κζλουν.
Φυςικά και δεν ζχεισ τίποτα, απλά αυτοί ςε βαφτίηουν αςκενι.
Πμωσ το ςφςτθμα αρχίηει να ςε πολεμάει με μζνοσ, όταν θ διαφορετικότθτα ςου γίνει μια
επικετικι ίωςθ για τον δικό του οργανιςμό. Ζτςι ορίηουν αυτοί ποιο είναι το φυςιολογικό,
αναλόγωσ τι τουσ εξυπθρετεί… τρομακτικό, ε;
Μθν ξεχνάμε ότι είναι πάγια πρακτικι του ςυςτιματοσ (όταν αυτό το κζλει) θ προςπάκεια
ψυχολογιοποίθςθσ, ψυχιατρικοποίθςθσ και γενικά ιατρικοποίθςθσ τθσ επαναςτατικισ
επιλογισ κάποιου αγωνιςτι.

Θ δεφτερθ (2) “ψυχικι αςκζνεια” είναι εκείνθ που είναι απόρροια του καπιταλιςτικοφ
ςυςτιματοσ και είναι μια αςκζνεια που τθν ζχουν όλοι, είτε το ξζρουν, είτε όχι, είτε το
παραδζχονται, είτε όχι, είτε αυτι θ ψυχικι αςκζνεια εκδθλϊνεται πολφ, είτε λίγο.
Θ ηωι ςου μζςα ςτον καπιταλιςμό δθμιουργεί κάποιεσ ψυχολογικζσ αρρϊςτιεσ, άγχοσ ςτρεσ,
φοβίεσ, ψυχοκαταναγκαςμοφσ (αςχολοφμαςτε με αςιμαντα πράγματα) κτλ, τα οποία είναι
φυςιολογικό να τα ζχουμε μζςα ςτον καπιταλιςμό, όςο κι αν αυτά χειροτερεφουν τθ ηωι
μασ. Πμωσ δε κα γίνουμε ποτζ αναίςκθτοι, όςο κι αν το κζλουν αυτό κάποιοι, όχι όμωσ ότι κι
οι αναίςκθτοι δε νοςοφν από ψυχικζσ αςκζνειεσ.

Στον κόςμο τθσ αλλοτρίωςθσ όλοι μασ πάςχουμε από αυτζσ τισ ψυχικζσ αςκζνειεσ (τθσ
δεφτερθσ κατθγορίασ), εμείσ το μόνο που ζχουμε να κάνουμε, είναι να δοφμε ποιοσ τισ
δθμιοφργθςε και ποια είναι τα αιτία τουσ. Από τθ μια να κατανοιςουμε ότι φταίει το
δυςϊδεσ υπάρχον και από τθ άλλθ ν’ αγωνιςτοφμε για ν’ αλλάξουμε τον κόςμο.
Ο αγϊνασ είναι ο μόνοσ τρόποσ για να είςαι καλά. Το ν’ αγωνίηεςαι ενάντια ς’ αυτιν τθ
ςαπίλα που τα γεννάει όλα αυτά, θ ςυνειδθτοποίθςθ του ποιοσ είςαι και τι γίνεται γφρω ςου,
ςε βοθκάει να πολεμάσ τισ ψυχικζσ αςκζνειεσ όςο μπορείσ, κάνοντασ ςε πιο δυνατό. Γνϊςθ,
δράςθ, γυμναςτικι, καλι διατροφι όλα αυτά, επίςθσ, βοθκοφν ςτθν καταπολζμθςθ τουσ.

Θ τρίτθ (3) κατθγορία είναι αυτι που κάποιοσ νοςεί ςοβαρά από κάτι και χρειάηεται, αυτό
που ίςωσ κα λζγαμε, ιατρικι βοικεια. Αυτόσ ζχει αφιςει τον εαυτό του να τον
καταςπαράξουν οι ψυχικζσ αςκζνειεσ, δεν ζκανε κάτι απ’ αυτά που ζπρεπε να κάνει (όπωσ
είπαμε ςτθ δεφτερθ κατθγορία) και ςε ςυνδυαςμό με κάποιεσ καταςτάςεισ ςτισ οποίεσ αυτόσ
βρζκθκε, χειροτζρεψε περιςςότερο.

Φυςικά κι αυτζσ, οι πιο ακραίεσ ψυχικζσ αςκζνειεσ, είναι προϊόν του ςάπιου πολιτιςμοφ (ο
οποίοσ μπορεί να ςε κάνει να χάςεισ μζχρι και τα λογικά ςου), ενϊ και θ κοινωνικι ταξικι
ςου κζςθ επθρεάηει κι αυτι με τθ ςειρά τθσ. Ακόμα και ςτισ περιπτϊςεισ που μπορεί να
υπάρχει μια προδιάκεςθ μζςα ςτα γονίδια, πάλι το “κοινωνικό-φυςικό” παίηει ρόλο, αφοφ τα
γονίδια δεν είναι κάτι το προκακοριςμζνο, αλλά δθμιουργοφνται από το περιβάλλον-φφςθ.
Είτε μιλϊντασ πιο ςυγκεκριμζνα, για το πωσ αναπτφςςεται ζνα ζμβρυο, είτε μιλϊντασ πιο
γενικά, για το πωσ τα γονίδια του ανκρϊπου αλλάηουν από γενιά ςε γενιά, με το πωσ αλλάηει
185
κι ο κόςμοσ γφρω τουσ, βλζπουμε το πόςο επθρεάηει το περιβάλλον, άρα και το “κοινωνικό”,
αφοφ ο άνκρωποσ επθρεάηει με τθ ςειρά του κι αυτόσ το περιβάλλον .
Ανεξάρτθτα με το πωσ είναι τα γονίδια ςου μόλισ γεννθκείσ, αυτά και πάλι κ’ αλλάξουν κατά
τθ διάρκεια τθσ ηωισ ςου από το περιβάλλον. Επίςθσ, ακόμα κι αν ζχεισ κάποια προδιάκεςθ,
αυτι κα κζλει και το ςυγκεκριμζνο περιβάλλον για να εκδθλωκεί. Ενϊ κι θ προδιάκεςθ αυτι,
δεν ζχει κάποια ςυγκεκριμζνα και αμετάβλθτα χαρακτθριςτικά, κάνοντασ τθν να
παρουςιαςτεί με μια προςδιοριςμζνθ μορφι.

(Ρόςο πιο επικίνδυνοσ είναι ζνασ τρελόσ από ζναν που ζχει τα λογικά του;)

Μθν ξεχνάμε ότι κανζνα βιολογικό ςφςτθμα δεν υπάρχει ξζχωρα από το περιβάλλον, άρα
βλζπουμε ότι εκτόσ από τθ ςυνείδθςθ, επιπλζον και τα γονίδια διαμορφϊνονται από το
περιβάλλον. Από ζνα περιβάλλον το οποίο ςιμερα βρίςκεται μζςα ςτισ ταξικζσ κοινωνίεσ των
ανκρϊπων.

•••••

Οι αςκζνειεσ που ζχεισ δεν είναι μόνο δικζσ ςου, αλλά τισ ζχουν κι άλλοι άνκρωποι. Αυτζσ
δεν απαλφνονται και δεν γιατρεφονται ατομικά, δεν εξαλείφονται αν ο κακζνασ μζνει
κλειςμζνοσ μζςα ςτον εαυτό του, εξαλείφονται εάν αλλάξουμε τον κόςμο. Αυτζσ
γιατρεφονται είτε με τθ ςυμμετοχι ςου μζςα ςτουσ αγϊνεσ, είτε μζςα από τουσ αγϊνεσ και
ταυτόχρονα μζςω μιασ ιατρικισ βοικειασ που, όπωσ είπαμε, το πρόβλθμα κα πρζπει πάντα
να ξεφεφγει από το ατομικό. Πχι μόνο εςφ να γίνεισ καλά, αλλά όλοι οι άνκρωποι. Να
υπάρξει βοικεια όχι μόνο από ζναν γιατρό, ο οποίοσ μπορεί να καταφζρει να μθν υποκφψει
ςτα προβλιματα που υπάρχουν, αφοφ τα “πάντα” βρίςκονται ςτα χζρια του κεφαλαίου,
αλλά να μπορεί θ ιατρικι να βοθκιςει ςυνολικά.

Το πρόβλθμα του κακενόσ δεν πθγάηει από το ίδιο το άτομο και δεν κατευκφνεται ενάντια
ςτθν ανκρϊπινθ κοινωνία, αλλά είναι το αποτζλεςμα μιασ ταξικισ κοινωνίασ που είναι
επικετικι προσ το άτομο, που ακυρϊνει τθν ατομικότθτα του κακενόσ και ςτερεί τθν
ελευκερία του.

Στθν περίπτωςθ που χρειάηεςαι ιατρικι φροντίδα, πόςο μπορείσ να απευκυνκείσ κάπου και
να νιϊςεισ ςιγουριά; Θ απάντθςθ είναι περίπου κακόλου. Γι’αυτό πρζπει να είςαι
ψυλλιαςμζνοσ και προςεκτικόσ ςτισ κινιςεισ ςου.
Θ αλικεια είναι ότι μπορείσ να βρεισ κάποιουσ “καλοφσ” γιατροφσ, όμωσ αυτοί, παρά τθν
όποια καλι τουσ κζλθςθ, κα είναι δφςκολο να ςε βοθκιςουν, αφοφ κα βρεκοφν αντιμζτωποι
με πάρα πολλζσ δυςκολίεσ.
Τα πάντα βρίςκονται ςτθν υπθρεςία των κεφαλαιοκρατϊν, χάπια, πλθροφόρθςθ, ςυνζδρια,
ψυχιατρεία είναι ελεγχόμενα από αλλοφ. Πμωσ, ακόμα κι αν ο ίδιοσ ο γιατρόσ τα καταφζρει
και δεν αλλοτριωκεί, το κζμα δεν είναι αυτό, δθλαδι «ζνασ μόνο να βοθκάει, ζνασ μόνο να

186
βοθκιζται». Ανεξάρτθτα από το ποιόν του κάκε γιατροφ, όλθ θ ιατρικι “ςιμερα” υπθρετεί το
μεγάλο κεφάλαιο.

Μεμονωμζνα ο κακζνασ μασ και ο κάκε γιατρόσ μπορεί να δϊςει χριςιμεσ γνϊμεσ ι ιατρικζσ
ςυμβουλζσ, αλλά, όταν γίνεισ επαγγελματίασ, αναγκάηεςαι να παίξεισ ζνα άλλο παιχνίδι…
Ειδικά ςτον κλάδο τθσ ψυχιατρικισ, το παιχνίδι είναι ακόμα πιο βρϊμικο και ςτθμζνο,
ζχοντασ ςτθκεί μια κεςμιμζνθ κουλτοφρα εξακλίωςθσ του ανκρϊπου.
Ζτςι, δεν ξζρουμε εάν ποτζ γινόμαςταν επαγγελματίεσ (βαςικά, ςίγουρα δε κα γινόμαςταν
επαγγελματίεσ) ψυχολόγοι-ψυχίατροι και κα μασ ιταν δφςκολο να εμπορευόμαςταν τον
πόνο του άλλου. Γνωρίηουμε ότι όλα πλζον ζχουν γίνει εμπόρευμα, αλλά θ ςυγκεκριμζνθ
περίπτωςθ μασ κάνει να είμαςτε ακόμα πιο αρνθτικοί να ςυμμετζχουμε ςε κάτι που ζχει να
κάνει με το τι “είναι” και τι αιςκάνεται ο άνκρωποσ.
Να το “ςπουδάςουμε” ι να ςυμμετζχουμε ςε αντιεμπορευματικζσ δομζσ (όςο γίνεται
αντιεμπορευματικζσ) μιασ “δικισ μασ” ιατρικισ, χωρίσ ιεραρχίεσ, μακριά από τθν υπάρχουςα
κεςμοκετθμζνθ κουλτοφρα του βαςανιςμοφ, κα μασ ζβριςκε ςφμφωνουσ.

Οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι αυτό που κα κάνουν κυρίωσ είναι, ι να ςου δϊςουν
(ψευτοθκικζσ και αφομοιωμζνεσ) ςυμβουλζσ, ι να ςου δϊςουν χάπια, ι να ςε κλείςουν ςε
κάποιο ψυχιατρείο, λφςεισ μονόπλευρεσ και ελεγχόμενεσ από τουσ εξουςιαςτζσ.
Συμβουλζσ; Ρωσ μπορεί να μου δϊςει ςυμβουλζσ ζνασ που ςτθρίηει το καπιταλιςτικό
ςφςτθμα, άρα και όλθ θ κοςμοκεωρία του κα είναι λάκοσ· ζνασ που μπορεί να είναι
επιπόλαιοσ και φαςίςτασ, ζνασ που μπορεί να μθν ζχει κατανοιςει καλά οφτε τθν ίδια τθν
επιςτιμθ που υπθρετεί.

Εμείσ ςίγουρα προτιμάμε τισ ςυλλογικζσ ςχζςεισ που δθμιουργοφν μια ηφμωςθ και ςε κάνουν
να νιϊκεισ πιο δθμιουργικόσ κι όχι να είμαςτε πακθτικοί αςκενείσ που περιμζνουν ν’
ακοφςουν τον γιατρό αυκεντία. Ρροτιμοφμε τθν επικοινωνία μεταξφ των “τρελϊν”,
προτιμοφμε τθν επικοινωνία μεταξφ των ανκρϊπων που επαναςτατοφν.

Χάπια; Θ ιατρικι, ενϊ κα μποροφςε να βλζπει τα προβλιματα του ανκρϊπου πιο ςυνολικά
και θ βοικεια που κα ζδινε να ιταν πολφμορφθ, μζνει ςτθν “εφκολθ” λφςθ των χαπιϊν. Δεν
υπάρχει ενδιαφζρον για τον άνκρωπο, του χορθγοφνται αμφιβόλου ποιότθτασ χάπια και τθν
ίδια ςτιγμι εταιρείεσ και φαρμακοβιομθχανίεσ τα οικονομοφν. Αυτοί ηουν εισ βάροσ ςου και
τθν ίδια ςτιγμι ςε κζλουν ςε καταςτολι και πακθτικό ςε μια καρζκλα να χαπακϊνεςαι.
Το μόνο ςίγουρο είναι ότι το ςφςτθμα δε ςε κζλει υγιι. Χάπια που και λίγο καλά να ςου
κάνουν, κα ςου προκαλζςουν κακό κάπου αλλοφ ι κα ςου φζρουν κάποιεσ παρενζργειεσ και
τισ περιςςότερεσ φορζσ βοθκϊντασ ςε προςωρινά. Ρολλζσ φορζσ είςαι ζνα πείραμα γι’
αυτοφσ, που επάνω ςου κα χρθςιμοποιιςουν τα καινοφρια ι τα παλιά τουσ χάπια.
Φυςικά, αυτά ςυμβαίνουν ς’ όλθ τθν ιατρικι και υγεία. Νοςοκομεία που μπαίνεισ υγιισ και
βγαίνεισ άρρωςτοσ, φάρμακα που δεν είςαι ςίγουροσ για τθν ποιότθτα τουσ,
χθμειοκεραπείεσ που, ενϊ κα ςωνόςουν από τον καρκίνο, ςε ςκοτϊνουν αυτζσ· για ζναν
187
καρκίνο που υπάρχουν κεραπείεσ για κάποιεσ από τισ μορφζσ του, αλλά είναι κρατθμζνεσ
μόνο για τουσ πλοφςιουσ. Εμβόλια αμφιβόλου ποιότθτασ, τεχνθτζσ αρρϊςτιεσ, μεκαδόνθ
ςτουσ ναρκομανείσ -δθλαδι θ λφςθ να είναι ζνα άλλο ναρκωτικό-, φάρμακα που κα
ςτοχεφςουν να ςου αλλάξουν τθ ςυνείδθςθ, για να μθν ποφμε και πωσ είναι θ αντιμετϊπιςθ
ς’ αυτοφσ που είναι λεπροί, ζχουν AIDS, ακόμα και ςε ανκρϊπουσ που απλά είναι
ομοφυλόφιλοι.

Ρροςπακοφν να ςε αποκόψουν από τθ φφςθ, δθμιουργϊντασ ζναν κόςμο που κα

αποτελείται μόνο από χθμικά ςυςτατικά. Ζτςι, θ κεραπεία του κακενόσ μασ κα μποροφςε να
ιταν μακριά από διαφόρων χθμείεσ, αλλά μζςα από τθ φφςθ, ηϊντασ περιςςότερο και πιο
υγιεινά (φυςικά ςτθ φφςθ υπάρχουν και επιβλαβι πράγματα).

Ζτςι είναι θ ιατρικι “ςιμερα”, ενϊ κα μποροφςε να είναι ςτα χζρια μασ και να κάναμε
”καφματα” (το είδεσ που ζβαλα ειςαγωγικά). Βζβαια, δεν αποτρζπουμε τουσ ανκρϊπουσ να
παίρνουν φάρμακα, αφοφ υπάρχουν άνκρωποι που όντωσ ζχουν βοθκθκεί με κάποιον
τρόπο, αλλά να τ’ αποφεφγουν όςο μποροφν και να είναι προςεκτικοί.
Θ αλικεια είναι ότι, όταν όντωσ νοςείσ από κάτι ςοβαρό -ζτςι όπωσ είναι ο κόςμοσ ”ςιμερα”
υπό τθν κυριαρχία κάποιων-, δεν ζχεισ και καμία ιατρικι αντιπρόταςθ να προτείνεισ,
τουλάχιςτον όχι ακόμα.

Ψυχιατρεία; Αυτόσ ο κόςμοσ τουσ δε κα μποροφςε να ιταν κι αλλιϊσ. Ζνασ κόςμοσ που
προςπακεί να ςε πείςει ότι είςαι φρενοβλαβισ, ενϊ εςφ είςαι ο λογικόσ. Ζνασ κόςμοσ που αν
δεν καταφζρει να ςε πείςει, τότε κα προςπακιςει με τον τρόπο του να ςε κάνει όντωσ τρελό.
Το ςφςτθμα δθμιουργεί μια κανονικότθτα που όςοι υποτροπιάηουν, τουσ δίνει χάπια για να
τουσ ξαναεντάξει μζςα ςτθ ςαπίλα. Σε κζλουν, ι ςτουσ γριγορουσ ρυκμοφσ τθσ παράνοιασ, ι
«πάρε το χάπι ςου και κάλμαρε να μθν ζχεισ ενζργεια» και (απο)κακθλωμζνοσ ν’ αρχίςεισ να
μυρίηεισ νζκρωςθ, όπωσ θ δυςοςμία των πτωμάτων.

Ανεξάρτθτα ποιο είναι το ποιόν του κάκε γιατροφ ξεχωριςτά, ο κεςμόσ των ψυχιατρείων
είναι ζνασ καταςταλτικόσ μθχανιςμόσ του κράτουσ, μια μορφι εξουςίασ που ιρκε να
επιβλθκεί ςτον άνκρωπο.

Αυτά λειτουργοφν για ςζνα καταςτροφικά και δε ςε βοθκοφν. Είςαι ζγκλειςτοσ και
αποκλειςμζνοσ, ενϊ θ κοινωνικι επαφι ιταν αυτι που κα ςε βοθκοφςε αρκετά.
Ρροςπακοφν να ςε περικωριοποιιςουν και να κλειςτείσ ςτον εαυτό ςου, δθμιουργϊντασ
ςου ζναν ςτιγματιςμό και κοινωνικό ρατςιςμό.
Κζλουν να ςε κάνουν φυτό, βιϊνοντασ τθν απολυτι μθχανικι ι χθμικι κακιλωςθ, ενϊ τα
θλεκτροςόκ, τα δεςίματα και οι ηουρλομανδφεσ, ςυμπλθρϊνουν το τοπίο τουσ δίπλα ςτα
αμφιλεγόμενα χάπια τουσ. Είτε τα μθχανιματα είναι τελευταίασ τεχνολογίασ, είτε είναι
ςαπιςμζνα λουριά, παίηουν τον ίδιο ρόλο, να ςε απομονϊςουν και ςιγά-ςιγά να ςε
εξοντϊςουν.

188
Μθν ξεχνάσ για τθν ιατρικι ςου περίκαλψθ-εξόντωςθ πλθρϊνεισ, αφοφ κάποιοι ζχουν
προνοιςει να κάνουν τθν υγεία ταξικι και εμπόρευμα. Πχι μόνον ζχουν κάνει ζνα κοινωνικό
αγακό να ζχει χρθματικό αντίτιμο, αλλά ςτθν ουςία ζχουν καταφζρει να ηει περιςςότερο και
καλφτερα όποιοσ ζχει λεφτά.

Σιμερα ζχουν βγει πολλά ντοκιμαντζρ που μιλάνε για τισ ψυχικζσ αςκζνειεσ, κάνοντασ μια
απλι περιγραφι των πραγμάτων, χωρίσ αυτά ποτζ να ςτρζφονται ενάντια ςτον καπιταλιςμό.

Πλοι αυτοί οι εξουςιαςτζσ κα βγάλουν αςόβαρεσ κατθγορίεσ κεραπειϊν και τθ ςτιγμι που
αυτοί κα ςε κοροϊδεφουν, αυτοί κα βγάηουν τεράςτια κζρδθ.
Μουςικοκεραπείεσ ζρχεται και ςε προτείνει ο άλλοσ…
Αντί να πουν πωσ θ μουςικι, όπωσ και όλεσ οι τζχνεσ, είναι υγεία-κεραπεία -που δε κα το
πουν φυςικά, αφοφ ςε κζλουν αποξενωμζνο απ’ αυτζσ-, τισ απογυμνϊνουν από το
πραγματικό τουσ περιεχόμενο και μετά ςτισ φζρνουν εμπορευματοποιθμζνεσ και με υπουλία
ςτισ παρουςιάηουν ωσ κάτι που κα μπορεί να ςε ςϊςει και να ςε κεραπεφςει.

Το να αςχολείςαι με τον άνκρωπο, τθ ςυμπεριφορά του και τισ οργανικζσ λειτουργίεσ του
είναι όμορφο και εξελίξιμο. Πλοι κα ζπρεπε να αςχολθκοφμε κάποια ςτιγμι ςτθ ηωι μασ με
αυτά τα κζματα, αφοφ κα μποφμε ςτθ διαδικαςία ν’ ανακαλφψουμε τον εαυτό μασ. Αυτό το
όμορφο “πράγμα” το πιραν οι εξουςιαςτζσ και το αλλοτρίωςαν.

Μπορεί, ευτυχϊσ, οι άνκρωποι να φφγαμε αρκετά από τα ανόθτα μεταφυςικά μονοπάτια,

αλλά όταν δεν αναλφεισ τον κόςμο και κοινωνικά και ταξικά και αςχολείςαι μόνο με τθ φφςθ
του ανκρϊπου, χωρίσ να μελετάσ και τθ φφςθ του κόςμου ςυνολικά, ζχοντασ τον άνκρωπο
ξεκομμζνο από το περιβάλλον-κοινωνία, θ επιςτιμθ ςου δεν είναι πραγματικι. Ρωσ να το
κάνουμε δθλαδι, θ επιςτιμθ ςου δεν είναι επαναςτατικι, όταν δεν είναι εχκρικι προσ τουσ
“από πάνω”, όταν δεν κυνθγάει το άγνωςτο και το ακατόρκωτο και δε βάηει τον άνκρωπο
ςτθ διαδικαςία αυτοκριτικισ, επικοινωνίασ, αλλθλοβοικειασ, γνϊςθσ και ζρευνασ.

Γιατί να υπάρχουν όλεσ αυτζσ οι αςκζνειεσ, γιατί να νοιαηόμαςτε μόνο να βγουν καινοφρια
φάρμακα και όχι να ςταματιςουμε να υπάρχουν αυτζσ οι αρρϊςτιεσ; Εςφ τι νομίηεισ; Aυτζσ
οι αρρϊςτιεσ κα εξαφανιςτοφν, αν προςπακιςεισ μόνο να βρεισ τι είναι μεμονωμζνα και
ξεχωριςτά θ κάκε αρρϊςτια, με τισ όποιεσ δυςκολίεσ και αδιζξοδα κα ςυναντιςεισ, ι αν
καταλάβεισ τι είναι αυτι θ μεγάλθ αρρϊςτια που λζγεται “ταξικόσ” κόςμοσ και που γεννάει
τισ περιςςότερεσ από αυτζσ;
Κατζςτρεφε ςυνεχϊσ τον πολιτιςμό τουσ, γιατί ζτςι, όχι μόνο κ’ απελευκερωκείσ κάποια
ςτιγμι απ’ αυτζσ τισ αρρϊςτιεσ ι κ’ αντιμετωπίςεισ καλφτερα κάποιεσ άλλεσ πιο “φυςικζσ”
αρρϊςτιεσ που κ’ απομείνουν, αλλά και γιατί επιπλζον, μζχρι να καταςτραφεί ο ταξικόσ
κόςμοσ, κατά τθ διάρκεια τθσ ςυνολικισ ςου ζρευνασ για τον κόςμο γφρω ςου και τθσ
προςπάκειασ που κα καταβάλλεισ για να εξαλείψεισ τθν αρρϊςτια -εάν ταυτόχρονα υπάρχει
ο αγϊνασ ςου ενάντια ςτο υπάρχον-, κ’ αποκτιςεισ γνϊςθ και κ’ απελευκερωκείσ από πολλά

189
εμπόδια, αλλά και κα γνωρίςεισ καλφτερα τον κόςμο γφρω ςου. Μ’ αυτόν τον τρόπο και ο
κάκε άνκρωποσ και ο κάκε επιςτιμονασ κα είναι πιο αποτελεςματικόσ ενάντια ςτθν
οποιαδιποτε αρρϊςτια.

Ασ καταςτρζψουμε λοιπόν τον καπιταλιςμό. Ο επαναςτατικόσ αγϊνασ ςου είναι θ μόνθ

απόδειξθ τθσ υγείασ ςου. Eίτε ζχουμε καλι υγεία, είτε όχι, μικρά ι πιο μεγάλα προβλιματα,
το “μόνο” που ςου δίνει πραγματικι υπόςταςθ μζςα ς’ αυτόν τον κόςμο, είναι ο αγϊνασ ςου
ενάντια ςτο υπάρχον και οι “ιδζεσ” μασ ωσ αντικατάςτατο αυτοφ.

ΦΤΛΑΚΕ΢

Ηοφμε εγκλωβιςμζνοι μζςα ςτθν κοινωνία-φυλακι, με ψευδαιςκιςεισ ελευκερίασ που ςου

ναρκϊνουν τθ ηωι. Από τθ μεγάλθ κοινωνία-φυλακι ςτισ μικρζσ φυλακζσ-κολαςτιρια κι από
κει ςτισ φυλακζσ του εαυτοφ μασ (όπωσ καταλαβαίνει κανείσ, υπάρχουν πολλϊν ειδϊν
φυλακζσ).

Πμωσ, για να μιλιςουμε λίγο για τισ γνωςτζσ φυλακζσ που όλοι ξζρουν.

Οι φυλακζσ είναι θ απόδειξθ των εγκλθμάτων τθσ κυρίαρχθσ τάξθσ. Αυτζσ δείχνουν ότι ηοφμε
ς’ ζναν κόςμο ανελεφκερο, βίασ και αδικίασ. Αυτοί που δθμιουργοφν το ζγκλθμα, αυτοί ςε
βάηουν φυλακι κι αυτοί ςυνεχίηουν να ηουν χωρίσ να πλθρϊςουν γι’ αυτά που ζκαναν.

Φυλακζσ που εμπεριζχουν τισ ταξικζσ αντικζςεισ, τθν ειςχϊρθςθ εταιριϊν, τθ ρουφιανιά, τθν
καταςτολι και τον κοινωνικό κανιβαλιςμό, αφοφ κι αυτζσ είναι ζνα κομμάτι τθσ κοινωνίασ,
απλά πιο μικρό.

Οι φυλακζσ δε κζλουν διόρκωςθ, κζλουν καταςτροφι και γι’ αυτό πολεμάμε. Πμωσ, πλάι ς’
αυτό, οφείλουμε ταυτόχρονα ν’ αγωνιηόμαςτε και για τισ καλφτερεσ ςυνκικεσ των
κρατουμζνων και όχι των δεςμοφυλάκων φυςικά, χωρίσ να ξεχνάμε ποιοσ είναι ο
πρωταρχικόσ μασ ςτόχοσ. Για τθν εξουςία και τουσ υπθκόουσ τθσ, κάκε νζα φυλακι-φροφριο
που χτίηεται, κάκε καινοφρια κάμερα που τοποκετείται κι όςεσ περιςςότερεσ φυλακζσ
φτιάχνονται, το κεωροφν ανάπτυξθ και ςίγουρα ζτςι είναι για τθν εξουςία, αλλά όχι για τθν
ανκρωπότθτα.

Το κράτοσ προςπακεί να ςε κακθςυχάςει, βάηοντασ μζςα ςτισ φυλακζσ βιβλιοκικεσ και

διαφόρων ειδϊν μακιματα παρακολοφκθςθσ. Κζλει να ςε ξεγελάςει και να ςου πει ότι οι
φυλακζσ εξανκρωπίηονται, όμωσ τισ φυλακζσ ό, τι κι αν τισ κάνεισ, δεν μποροφν να
εξανκρωπιςτοφν.

Θ εξουςία και οι φυλακζσ ωσ κομμάτι τθσ εξουςίασ δεν κουκουλϊνουν απλά τα προβλιματα,
αλλά τα γεννοφν, τα διαιωνίηουν και προςπακοφν να ςε κάνουν χειρότερο άνκρωπο. Οι

190
φυλακζσ ςε τρελαίνουν και προςπακοφν να ςε κάνουν απάνκρωπο. Κάποιοι λζνε «ζμακα
πολλά από τθ φυλακι». Πςοι το λζνε αυτό ιταν άνκρωποι που δε ςκζφτθκαν πολφ ςτθ ηωι
τουσ προτοφ μπουν μζςα ς’ αυτι και ςκζφτθκαν εκεί κάποια πράγματα (ίςωσ κα μποροφςε
να είναι και ζνα άλλο μζροσ). Πντωσ, ςου ζμακε πωσ είναι μια μορφι του κακοφ, αλλά δε κα
ςου μάκει ποτζ πωσ είναι θ μορφι του καλοφ. Από τθν άλλθ, τα πράγματα δεν πρζπει να τα
βλζπουμε τόςο απόλυτα, αφοφ και θ φυλακι, ωσ ζνα κομμάτι τθσ κοινωνίασ που είναι, ςου
μακαίνει πράγματα και ςε “γεμίηει” με εμπειρίεσ. Ζτςι, αυτά που μακαίνεισ δεν
χαρακτθρίηονται απλά κετικά ι αρνθτικά, αλλά βρίςκονται όλα μαηί ςτο ίδιο τςουβάλι, ζνα
τςουβάλι που το κουβαλάσ, αναλφοντασ προςεκτικά τθν πραγμάτια που αυτό ζχει. Φυςικά,
αυτό δε ςθμαίνει ότι πρζπει να μπεισ ςτθν φυλακι. Aρνοφμαςτε εκείνθ τθν απλουςτευμζνθ
λογικι που μασ κυματοποιεί και λζει «ζμακα από τα λάκθ μου». Εμείσ μακαίνουμε μζςα από
τθ ςφγκρουςθ που αυτι εμπεριζχει το λάκοσ και το ςωςτό, τθν καταςτροφι και τθ
δθμιουργία, ωσ απαραίτθτα κομμάτια τθσ πορείασ τθσ ηωισ του ανκρϊπου.

Στισ φυλακζσ μπορεί να είμαςτε ζγκλειςτοι, αλλά όχι απαραίτθτα και θττθμζνοι, αφοφ ο
επαναςτάτθσ μζχρι να πεκάνει αγωνίηεται, μάλλον μζχρι αυτόσ να ςκοτωκεί, γιατί ο
επαναςτάτθσ ξζρει ότι ςτισ ταξικζσ κοινωνίεσ ο άνκρωποσ δεν πεκαίνει, αλλά ςκοτϊνεται.

Πςεσ φυλακζσ κι αν χτίηονται, θ λφςςα για ελευκερία κα παραμζνει και οι επαναςτάτεσ κα

ςυνεχίςουν να επαναςτατοφν, αφοφ αυτοφσ ποτζ και τίποτα δεν τουσ ςταματάει.

Σε κάκε εργαηόμενο, ςε κάκε φοιτθτι, ςε κάκε φυλακιςμζνο, κτλ, όταν το κράτοσ χτυπάει
είμαςτε δίπλα του (αυτό δε ςθμαίνει και ςε κάκε αγϊνα του).
Κα είμαι ενάντια ςτο χτφπθμα που κα δεχτεί και κα τον υπεραςπιςτϊ ωσ φυλακιςμζνο, ωσ
αιχμάλωτο του κράτουσ, ενόσ κράτουσ που γεννάει το ζγκλθμα. Κα είμαι εκεί ςε κάκε
εξζγερςθ των φυλακιςμζνων, να ςυνδιαμορφϊςουμε… Πμωσ για να είμαι δίπλα του και
ςυνειδθςιακά και ο αγϊνασ να ζχει διάρκεια, κα πρζπει αυτόσ να πάρει μια απελευκερωτικι
κζςθ που να είναι πζρα μόνο από το ατομικό του ςυμφζρον.

Λευτεριά ςε όςουσ είναι ςτα κελιά.

Δεν αναγνωρίηω κανζνα κράτοσ ωσ τιμωρό, δε κζλω κανζναν για προςτάτθ. Αυτό γεννάει τθν
αδικία, αυτό πρζπει να καταςτραφεί. Οι εχκροί τθσ ανκρωπότθτασ (άρχουςα τάξθ,
παρακράτοσ, κτλ) βρίςκονται, κυρίωσ, ζξω από τθ φυλακι και μζςα τθσ κα βρεισ ανκρϊπουσ
που ζκλεψαν για να φάνε, μετανάςτεσ που ςφμφωνα με το κράτοσ είναι παράνομοι, πόρνεσ,
άνκρωποι που χρωςτάνε χριματα ςτο κράτοσ, επαναςτάτεσ, ναρκομανείσ και ανκρϊπουσ
που δεν ζχουν καμία ςχζςθ με ό, τι τουσ κατθγοροφν ...
Πταν δεν υπάρχουν κοινωνικά αγακά (πχ παιδεία, τροφι, ςτζγθ κτλ -φυςικά δεν πολεμάμε
μόνο γι’ αυτά) για όλουσ τουσ ανκρϊπουσ, υπάρχουν και οι αντίςτοιχεσ πράξεισ . Πμωσ, μζςα
ςτθ φυλακι υπάρχουν και μπόλικα αποβράςματα που δεν τουσ ενδιαφζρει κανενόσ θ
ανκρϊπινθ ηωι, μπαίνουν ςτα ςπίτια, κλζβουν και ςκοτϊνουν όποιον να ‘ναι. Τα αίτια που
αυτοί προβαίνουν ςε τζτοιεσ πράξεισ δεν είναι επειδι, για παράδειγμα, δεν ζχουν να φανζ,
191
οφτε επειδι θ ςυμπεριφορά τουσ αυτι είναι ζμφυτθ, αλλά ζχει να κάνει με τθν αλλοτρίωςθ
που αυτοί ζχουν υποςτεί. Αυτοί οι άνκρωποι δε δικαιολογοφνται με τίποτα, ζχουν
προςωπικι ευκφνθ γι’ αυτά που κάνουν, πιραν κζςθ μζςα ςτθ κοινωνία. Δεν κλζβουν
τράπεηεσ, αλλά πθγαίνουν ςε αδφναμουσ, δθλαδι αντί να κλζψουν από το κεφάλαιο ι να
εργαςτοφν, να φάνε από το “δρόμο” ι να ηθτιςουν μια βοικεια από τον άλλον, προτιμοφν
να κλζψουν και να ςκοτϊςουν τον οποιοδιποτε.

Αυτοί οι άνκρωποι ανικουν ςτθ κατθγορία των λοφμπεν, εκείνθσ τθσ κατθγορίασ που κζλει
ςυνεχϊσ να αναδφεται οικονομικά προσ τα πάνω και να ηει εισ βάροσ των άλλων. Αυτοφσ
τουσ ανκρϊπουσ ασ τουσ τςακίςουμε εμείσ! Κανζνα κράτοσ δε κζλει και δεν μπορεί, αφοφ
αυτό τουσ κρζφει. Oφτωσ ι άλλωσ, το λοφμπεν είτε ςκοτϊνει αδιακρίτωσ, είτε κάνει
μικροκλοπζσ, δεν ζχει ταξικι ςυνείδθςθ και ανά πάςα ςτιγμι μπορεί να κάνει το οτιδιποτε
και να ςυνεργαςτεί με το κράτοσ. Φυςικά και πολλοί προλετάριοι δεν ζχουν ταξικι
ςυνείδθςθ, αλλά αυτό δε ςθμαίνει ότι κα ςκοτϊςουν και τον οποιονδιποτε για να
επιβιϊςουν.

Ασ αναρωτθκοφν όλοι, ποιοι είναι οι περιςςότεροι που βρίςκονται μζςα ςτα κελιά, τι ζχουν
κάνει και ποιοσ φταίει; Πςο για τουσ υπόλοιπουσ ανκρϊπουσ τζρατα τθσ ςυνειδθτισ λοφμπεν
κατθγορίασ που δεν αλλάηει μυαλά (αυτοί αλλάηουν πολφ δφςκολα προσ το καλφτερο), ασ
τουσ αντιμετωπίςουμε εμείσ και ασ μθν επιηθτοφμε να τιμωρθκοφν από το κράτοσ και να
πάνε φυλακι.

Ρόςο κοροϊδία είναι να ηθτάμε το κράτοσ να φυλακίηει, ενϊ αυτό ευκφνεται για τα δεινά.

Πςο υπάρχουν φυλακζσ κανείσ δεν είναι ελεφκεροσ, όςο υπάρχει τιμωρία ςθμαίνει ότι ηοφμε
ς’ζναν ςάπιο κόςμο.

ΣΙΜΩΡΙΑ

Eχουν φτάςει ςτο ςθμείο κάποιοι άνκρωποι να ηθτοφν να (ξανα)επανζλκει θ κανατικι ποινι,
να ηθτοφν από το κράτοσ-δολοφόνο να δολοφονιςει. Στθν ουςία ηθτοφν από μόνοι τουσ τθ
κανάτωςθ τουσ, αντί να κανατϊςουν αυτοφσ που γεννάνε το κάνατο. Ζτςι κι αλλιϊσ, δε
χρειάηεται να φζρουν καμιά κανατικι ποινι, αφοφ αυτι είναι εδϊ, υπάρχει! Κακθμερινά
ςκοτϊνουν όποιον κζλουν, όποτε κζλουν, κάνοντασ τουσ ανκρϊπουσ μζςα από τα ΜΜΕ να
επιηθτοφν τθν φπαρξθ τθσ κανατικισ ποινισ, δθλαδι να ςυνεχίςει το κράτοσ να ςκοτϊνει.
Σίγουρα το κράτοσ κα είναι πανευτυχισ αν ςκοτϊνει κεςμοκετθμζνα, ζχοντασ και τθ
νομιμοποίθςθ από τθν πλευρά του κόςμου (φυςικά το κράτοσ, πολλζσ φορζσ, δε κζλει να
επανζλκει θ κανατικι ποινι για να ζχει πιο δθμοκρατικό προφίλ, άςε που αυτό βρίςκει
τρόπουσ για να ςκοτϊςει, όταν το κζλει. Άλλεσ φορζσ προτιμά να ςκοτϊςει κρυφά και άλλεσ
φορζσ φανερά για να φοβίηει).

192
Το κράτοσ κα ορίηει ποιοσ κα πάει για εκτζλεςθ (καμιά φορά κ’ αποφαςίηει και ο
αλλοτριωμζνοσ κόςμοσ). Κα ςκοτϊνει εργάτεσ και μετανάςτεσ όποτε δεν τουσ χρειάηεται, κα
ςκοτϊνει επαναςτάτεσ και ςκεπτόμενουσ ανκρϊπουσ και όποιουσ άλλουσ κζλει και φςτερα
δε κα υπάρχει κακόλου αντίδραςθ. Ανάμεςα ς’ αυτοφσ κα ςκοτϊςει και κανζναν άνκρωπο
με “πρόβλθμα”, o οποίοσ κα ικελε βοικεια, κα ςκοτϊςει και φαςιςτάνκρωπουσ που ιταν
κατ’ επιλογι φαςίςτεσ και γζννθμα του ίδιου του κράτουσ.

΢ωτάνε αν είςαι κατά ι υπζρ τθσ κανατικισ ποινισ, ζχοντασ πάντα ςτο νου τουσ ότι το
κράτοσ κα είναι αυτό που κα εκτελεί, ενϊ για εμάσ το κράτοσ είναι αυτό που κα πρζπει να
κανατωκεί.

Δεν αναγνωρίηω καμία κανατικι ποινι που προκαλεί το κράτοσ, παρά μόνο το κάνατο που
κα ορίςουν οι επαναςτάτεσ.

Δεν περιμζνω το κράτοσ να τιμωριςει το κράτοσ.

Θ εκτζλεςθ του 80χρονου πολιτικοφ κα γινόταν οφτωσ ι άλλωσ ςε λίγα χρόνια από τον πάντα
πιςτό ςτο ραντεβοφ του μαυροφορεμζνο-πολφχρωμο χάρο.
Μθ λογαριάηοντασ εμείσ ζναν τζτοιου είδουσ κάνατο, προβαίνουμε ςτθ δολοφονία του.
Ανεξάρτθτα εάν το αποτζλεςμα και ςτισ δυο περιπτϊςεισ είναι το ίδιο, δθλαδι ζνα ςάπιο
πτϊμα, δεν θρεμοφμε αν το χζρι του επαναςτάτθ δε κα είναι αυτό που κα ςκοτϊςει τον
εχκρό. Τθν ιςτορία αυτι εμείσ πρζπει να τθν τελειϊςουμε, δε μασ ενδιαφζρει αν οι εχκροί
φυλακιςτοφν ι πεκάνουν από τθ χειρότερθ μορφι καρκίνου, αλλά να “φφγουν” από τα δικά
μασ χζρια. Φυςικά αυτό δε γίνεται από κάποια προςωπικι εκδίκθςθ, οφτε για
παραδειγματιςμό, οφτε για να τιμωριςουμε κάποιον· και πωσ κα μποροφςε να ιταν κάτι απ’
όλα αυτά, αφοφ θ επαναςτατικι απελευκερωτικι (αντι)βία δεν ζχει αυτά τα χαρακτθριςτικά.

Για όλουσ αυτοφσ που κακθμερινά ηουν ςτθν κόλαςθ και φεφγουν από τα χζρια τουσ, για όλα
τα δίκαια του κόςμου που είναι με το μζροσ μασ, για το τζλοσ τθσ ταξικισ κοινωνίασ, για τθν
Αναρχία, για τθν αποκατάςταςθ τθσ αλικειασ !

Θ τιμωρία είναι μια παράλογθ εχκρικι προσ τον άνκρωπο τακτικι, που προςπακεί να
καταςτείλει κάποιον για να του μάκει κάτι. Ο τιμωρθμζνοσ, εάν δεν ξανακάνει κάτι για το
οποίο τιμωρικθκε, δε κα το ξανακάνει είτε από φόβο για να μθν ξαναπάκει αυτό που ζπακε,
είτε επειδι ζμακε μζςω τθσ τιμωρίασ πϊσ ν’ αποφεφγει τθν τιμωρία και όχι γιατί θ τιμωρία
του ζμακε το περιεχόμενο των όποιων πράξεων, αφοφ αυτι δεν μπορεί να του μάκει ποτζ
ποιο είναι το καλό.

Τθν τιμωρία δεν τθν αςκϊ ποτζ ςε ανκρϊπουσ που αγαπϊ, αλλά απεναντίασ τουσ βοθκάω,
αποκτοφμε γνϊςθ και ςυηθτάμε.

193
Θ τιμωρία λειτοφργει εκδικθτικά, δε βλζπει ποτζ τα αίτια και αςκείται πάντα με τθ λογικι του
προςωρινοφ. Σε βάηει να εκτίςεισ μια ποινι οποιουδιποτε είδουσ, προςπακϊντασ να ςε
προκαλζςει μικρό ι μεγάλο πόνο οποιουδιποτε είδουσ, με ςκοπό θ ποινι που ςου
επιβλικθκε να ςε βοθκιςει. Το αποτζλεςμα είναι και να δεχτείσ βία (οποιαςδιποτε μορφισ)
και να μθ βοθκθκείσ .

Τθν τιμωρία δεν τθν αςκϊ ποτζ ςε ανκρϊπουσ τζρατα, δεν τουσ τιμωρϊ, αλλά αςκϊ
επαναςτατικι απελευκερωτικι (αντι)βία.

Πμωσ υπάρχουν “ςιμερα” πολλζσ και διάφορεσ περιπτϊςεισ. Για παράδειγμα, κάποιοσ που
οδθγάει και περνάει τισ περιςςότερεσ φορζσ με κόκκινο φανάρι, γνωρίηει ότι μπορεί να
ςκοτωκεί ι να ςκοτϊςει και παρ’ όλα αυτά το κάνει. Ζχει αλλοτριωκεί τόςο πολφ, ζχει
“χτιςτεί” μζςα του από μικρι θλικία όλθ αυτι θ ςαπίλα του “ςιμερα”, που τϊρα
δυςκολεφεται ν’ αλλάξει. Γι’ αυτό το λόγο, πρζπει να ζρχεςαι ς’ επαφι με όλουσ τουσ
ανκρϊπουσ από μικρι θλικία, όςο γίνεται να μακαίνουν ζναν άλλον τρόπο ηωισ,
διαφορετικό από το βλαβερό του υπάρχοντοσ.
Κάποια ηθτιματα είναι πιο ςφνκετα και γι’αυτόν ακριβϊσ το λόγο δεν εφαρμόηω τθν εφκολθ,
γριγορθ και “φκθνι” λφςθ του μθ νοιαξίματοσ για τον άλλον, δθλαδι τθν τιμωρία.
Υπάρχουν ποικίλεσ ςυνδυαςτικζσ βοικειεσ που μποροφν να δοκοφν.

Αν ζναν άνκρωπο τον βάλω να ζρκει ς’ επαφι με τθ φωτιά για να του δείξω τι κάνει αυτι,
αυτό δεν είναι τιμωρία. Φυςικά δε χρειάηεται κάποιοσ να κάνει ναρκωτικά για να δει τι
κάνουν. Δε χρειάηεται κάποιον να τον χτυπιςει το θλεκτρικό ρεφμα για να δει τι κάνει. Αν
όμωσ υπάρχει περίπτωςθ, κάποιοσ να ζρκει ςε επαφι με κάτι, ξαναλζμε πωσ αυτό δε κα το
κάναμε ποτζ με τθ λογικι τθσ τιμωρίασ.

Τθν τιμωρία δεν τθν αςκϊ ποτζ!

ΒΙΑ΢ΜΟ΢

Ο βιαςμόσ είναι μια τεράςτια μορφι βίασ και πρζπει να ςταματιςει να υπάρχει. Φυςικά,
αυτόσ δεν είναι ζμφυτοσ. Aυτό που πράττει ο κφτθσ κι αυτό που νιϊκει το κφμα, όταν
βιάηεται, είναι πάρα πολφ ακραίο κι εκείνθ τθ ςτιγμι ο πακϊν κα πρζπει να αμυνκεί-
επιτεκεί.

Ο βιαςμόσ είναι γζννθμα τθσ ςιχαμζνθσ κοινωνίασ, μιασ ςιχαμζνθσ κοινωνίασ που πλάκθκε
από τισ εξουςίεσ. Ασ καταςτρζψουμε, λοιπόν, κάκε μορφι εξουςίασ. Πμωσ, μπορεί ν’
αγωνίηεςαι να καταςτραφεί ο καπιταλιςμόσ, μπορεί να δίνεισ παιδεία-αντιπλθροφόρθςθ,
όμωσ οι βιαςτζσ τριγυρνάνε. Σίγουρα, το κζμα είναι να κόψεισ τθ ρίηα του προβλιματοσ,
δθλαδι να επιτεκείσ ς’ αυτό που γεννά το πρόβλθμα και όχι βζβαια να χτίηεισ φυλακζσ.

194
Πμωσ, προβαίνοντασ οι βιαςτζσ ςε κάτι τόςο ακραίο, κα ικελεσ να τουσ ψάξεισ και να τουσ
τςακίςεισ. Ωςτόςο, αυτό δφςκολα μπορεί να γίνει, γιατί δε γνωρίηεισ ςε ποια από τισ δυο
περιπτϊςεισ ανικει ο βιαςτισ, ς’ αυτόν που θ κοινωνία τον αρρϊςτθςε ι ς’ αυτόν που θ
κοινωνία τον ζκανε ζναν περιφανο φαςίςτα που ςτθρίηει τθν κουλτοφρα του βιαςμοφ.

Οι πρϊτοι είναι άνκρωποι μθ περιφανοι για τισ πράξεισ τουσ, είναι βαριά αςκενείσ, ζχουν
αρρωςτιςει και ςυνειδθςιακά και ςωματικά από το περιβάλλον ςτο οποίο βρίςκονται
(ακόμα κι αν ζχουν κάποιο εκ γενετισ νοθτικό-οργανικό πρόβλθμα, δε ςθμαίνει ότι κα
βιάςουν, αφοφ όλθ αυτιν τθ βία τουσ τθ μακαίνουν). Τουσ ζχει γίνει μια καταναγκαςτικι
ζμμονθ ιδζα που γίνεται μθχανικά, χωρίσ απαραίτθτα να τουσ ευχαριςτεί αυτό που κάνουν.
Αυτοφσ αν τουσ παρακολουκιςεισ (ιατρικά, κοινωνικά κτλ), κα φανεί ότι ζχουν κάποιο
πρόβλθμα. Μπορεί θ πράξθ αυτϊν των ανκρϊπων να είναι ακραία, μπορεί τθ ςτιγμι που κα
το πράξουν αυτό, εκτόσ από το ν’ αμυνκείσ, επιπλζον, να τουσ επιτεκείσ, όμωσ μετά με
νθφαλιότθτα κα ςκεφτείσ ότι αυτοί οι άνκρωποι κζλουν βοικεια.
Θ δεφτερθ κατθγορία βιαςτϊν είναι ςυνειδθςιακά ταγμζνοι ς’ αυτό που κάνουν. Αυτοί
λειτουργοφν μζςα από ελεφκερθ βοφλθςθ και όχι από κάποιου είδουσ εξαναγκαςμό, που δεν
μποροφν να τον ςταματιςουν. Ξζρουν τι κάνουν, το νιϊκουν, γουςτάρουν τθν πράξθ τουσ
και είναι περιφανοι, κεωρϊντασ το και μαγκιά. Αυτοί οι βιαςτζσ δεν ζχουν κάποιο νοθτικό
και ςωματικό πρόβλθμα. Με τθν πράξθ τουσ αυτι παίρνουν κζςθ μζςα ςτθν κοινωνία και
ζχουν όλοι τουσ προςωπικι ευκφνθ για τισ επιλογζσ τουσ (κι ασ είναι κι αυτοί γζννθμα αυτισ
τθσ ςάπιασ κοινωνίασ). Αυτοί όχι μόνο νομίηουν ότι μποροφν να γαμιοφνται με όποιον
κζλουν, αλλά προτιμοφν το γαμιςι αυτό να ζχει βία, χωρίσ τθ ςυγκατάκεςθ του άλλου.

Αυτοί ςτθρίηουν τθν κουλτοφρα του βιαςμοφ, μια κουλτοφρα που βρίςκεται μζςα ςτα ΜΜΕ,
μζςα ςτον κακθμερινό ςεξιςμό, μια κουλτοφρα που επιβάλλεται ιεραρχικά. Ο δυνατόσ
καταπατάει τον πιο αδφναμο, «είμαι άντρασ γαμϊ, οι γυναίκεσ κάκονται» (φυςικά, μποροφν
να βιάςουν και οι γυναίκεσ), «εγϊ είμαι αφζντθσ, αυτζσ είναι πουτάνεσ». Μια κουλτοφρα
που όςοι παίρνουν μζροσ ς’ αυτιν (είτε ςαν βιαςτζσ, είτε ςαν αποβλακωμζνοι κεατζσ),
ςιωποφν, τθν αποδζχονται, τθ δικαιολογοφν, τθ ςτθρίηουν, τθν απενοχοποιοφν, φτάνοντασ
ςτο ςθμείο να πουν ότι το κφμα φταίει, δίνοντασ οδθγίεσ ςτισ γυναίκεσ να μθν προκαλοφν.
Αντί να επιτεκοφν ςτο κράτοσ και τθν κοινωνία, αντί να πολεμθκεί ο βιαςμόσ ι να τα βάλουν
με το βιαςτι, τα βάηουν με το κφμα.
Αυτοί οι βιαςτζσ κζλουν ςκότωμα, όχι από το κράτοσ, αλλά από εμάσ.
Μακριά από εκείνεσ τισ κορϊνεσ τον άμυαλων που λζνε κανατικι ποινι ςτουσ βιαςτζσ από
το κράτοσ (ενϊ μπορεί να είναι κρυφοί και οι ίδιοι), που δεν ρϊτθςαν ποτζ γιατί να υπάρχει
βιαςμόσ, που δε ςκεφτικαν ποτζ ότι αυτοφσ το κράτοσ τουσ γεννάει.

…Εγκλθματίεσ μπαίνουν ςτα ςπίτια, κλζβουν, ςκοτϊνουν και λζνε «δε ρίχνω κι ζναν ποφτςο».

Αφεντικά και μπάτςοι κάκε λογιϊν που αςκοφν βιαςμοφσ διαφόρων ειδϊν…

195
Πμωσ, όςο το τζρασ του καπιταλιςμοφ αφινεται, γεννιζται και μια ακόμα κατθγορία, θ
κατθγορία του “ζτςι το ζκανα”. Θ απολυτι κατάπτωςθ του ανκρϊπου, θ εξαφάνιςθ τθσ
ςυνείδθςθσ του. Χωρίσ πολλζσ εξθγιςεισ και αιτίεσ, αυτόσ ζτςι ζμακε! Είναι πλζον κάτι το
ςυνθκιςμζνο, πάει να γίνει μια κακθμερινότθτα για τουσ περιςςότερουσ, «Είχα κάβλεσ και το
ζκανα!». Το όλο ςκθνικό αρχίηει να γίνεται πολφ τρομακτικό και όταν οι περιςςότεροι γφρω
ςου είναι βιαςτζσ, αρχίηει να δυςκολεφει και θ αντιμετϊπιςθ τουσ.

Το να κάνεισ ςεξ με κάποιον ςυναινετικά και το ν’ αναγκάςεισ κάποιον να κάνει κάτι χωρίσ τθ
κζλθςθ του, είναι δυο πράγματα εκ διαμζτρου αντίκετα.

Οι βιαςτζσ είναι αδφναμοι άνκρωποι (όςο κι αν νομίηουν ότι είναι ιεραρχικά ανϊτεροι), που
κζλουν να αςκιςουν κομμάτι από τθ βία που δζχονται από το αλλοτριωμζνο περιβάλλον ς’
όποιον αυτοί γουςτάρουν. Πμωσ αυτοί, αντί να επιτεκοφν ςτουσ εξουςιαςτζσ που γεννοφν τθ
βία, επιτίκονται ςε όποιον βρουν, γίνοντασ και οι ίδιοι εξουςιαςτζσ. Κάκε χτφπθμα ςτα
κφματα τουσ είναι και ζνα χτφπθμα ςτον ίδιο τουσ τον εαυτό. Είτε το ξζρουν, είτε δεν το
ξζρουν, αυτοί χτυποφν τα κφματα τουσ γιατί κζλουν να βγάλουν από μζςα τουσ το τζρασ που
τουσ πνιγεί, ϊςτε να λυτρωκοφν.

Πμωσ, επειδι κάποιοι άνκρωποι ζχουν χάςει τθ μάχθ με τον εαυτό τουσ, δε ςθμαίνει ότι κι ο
κακζνασ δε κα πρζπει να πάρει και τθν απάντθςθ που του αρμόηει. Άλλοι κα πάρουν
βοικεια, άλλοι κα πάρουν ςυγχϊρεςθ, άλλοι κα πάρουν χλευαςμό, άλλοι ξφλο και άλλοι
ςκότωμα…

Κλείνοντασ κζλουμε να ποφμε κάτι για τουσ θδονοβλεψίεσ τθσ παιδικισ πορνογραφίασ.

Ηοφμε μζςα ς’ ζναν τερατόκοςμο! Μζςα ς’ αυτόν τον τερατόκοςμο κάποιοι δθμιουργοφν τθν
παιδικι πορνογραφία, γνωρίηοντασ ότι κάποιοι κα τθ δουν. Δυςτυχϊσ, κάποιοι είναι
αδφναμοι και προςπακοφν να κοιτάξουν μζςα από τθν κλειδαρότρυπα για να πάρουν θδονι,
μια θδονι που ποτζ δεν μπόρεςαν να πάρουν πραγματικά μζςα ς’ αυτόν τον κόςμο. Κάποιοι
“ςιμερα”, μθν μπορϊντασ να πάρουν θδονι από πουκενά, φτάνουν ςε τερατϊδεισ
καταςτάςεισ όπωσ να καυλϊνουν με βρζφθ, με ηϊα και με νεκροφσ. Θ θδονι ζπρεπε να ιταν
ελεφκερθ ανάμεςα ςτουσ ανκρϊπουσ, ο άνκρωποσ να ζκανε ςεξ με πολλοφσ ανκρϊπουσ κι
αυτι να μθν ιταν για τον άνκρωπο ζνασ κρυφόσ πόκοσ. Αυτόσ ο κρυφόσ πόκοσ τθσ θδονισ
αρχίηει και γίνεται καταπιεςτικόσ με διάφορα ςυμπτϊματα και εν τζλει μπορεί να γίνει και
απάνκρωποσ.

196
 ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΡΙ΢ΣΕΡΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ

Ο εχκρόσ επιτίκεται ςε όςουσ παλεφουν για ζναν καλφτερο κόςμο. Είτε ο εχκρόσ είναι πιο
δικτατορικόσ, είτε είναι πιο δθμοκρατικόσ, δε χάνει τθν ευκαιρία να ςυκοφαντιςει τουσ
αναρχικοφσ, τουσ κομμουνιςτζσ και τουσ αναρχοκομμουνιςτζσ.
Θ αλλοτρίωςθ του ανκρϊπου ζγινε εφκολα, αφοφ το όπλο του αντιαναρχοκομμουνιςμοφ
απζδωςε. Κατάφεραν να διαςτρεβλϊςουν τισ ζννοιεσ τθσ αναρχίασ και του κομμουνιςμοφ με
ςκοπό να ξεγελάςουν τουσ ανκρϊπουσ (φυςικά κάποιοι είναι ςυνειδθτά ταγμζνοι
αντεπαναςτάτεσ).
Το ςφςτθμα επθρζαςε τόςο πολφ τθ ςυνείδθςθ του κόςμου, που ακόμα και αν αυτό ζλεγε
«εμείσ τόςο χρόνια ςασ κοροϊδεφαμε, θ μόνθ αλικεια για τθν απελευκζρωςθ ςασ είναι ο
αναρχοκομμουνιςμόσ», ο περιςςότεροσ κόςμοσ και πάλι κα ςυνζχιηε να το ςτθρίηει. Απλά
κάποιοι μπορεί να μθν ςτθρίξουν τθν ίδια κυβζρνθςθ που ςτιριηαν πριν, αλλά να ςτθρίξουν
μια πιο φαςιςτικι ι μια πιο εναλλακτικι και ςίγουρα ςτθν κακθμερινότθτα τουσ κα
ςτθρίξουν το ςφςτθμα.
Μθν ξεχνάμε πωσ οι πιο πολλοί αλλοτριωμζνοι δεν ζχουν κάποια ιδεολογία, θ ιδεολογία τουσ
είναι το μικροαςτιλίκι και θ εκνικι ενότθτα. Ρολλοί απ’αυτοφσ, κάκε φορά ψθφίηουν και
διαφορετικό κόμμα, αρκεί να μθν ςτθρίξουν αυτό που μιςοφν πάνω απ’ όλα. Θ ιδεολογία
τουσ δεν διακατζχεται από κάποιο πρόταγμα, αυτι αποκτά οντότθτα μόνο από το μίςοσ τουσ
για τουσ αναρχικοφσ και τουσ κομμουνιςτζσ.

Θ αντεπαναςτατικι προπαγάνδα ζπαιξε τεράςτιο ρόλο για τθν κατάντια αυτοφ του κόςμου.

Πμωσ υπιρξαν “κομμουνιςτζσ” που πζταξαν λάςπθ ςτθν αναρχία και με τισ πρακτικζσ τουσ
παραμόρφωςαν ακόμα και τθν ίδια τθν ζννοια του κομμουνιςμοφ.
Πμωσ υπιρξαν “αναρχικοί” που πζταξαν λάςπθ ςτον κομμουνιςμό και με τισ πρακτικζσ τουσ
παραμόρφωςαν ακόμα και τθν ίδια τθν ζννοια τθσ αναρχίασ.
Δε μιλάμε μόνο για εκείνουσ τουσ βαλτοφσ, που εςκεμμζνα ςυςχζτιςαν τισ “δικτατορίεσ”
τουσ με τον κομμουνιςμό, κάνοντασ τον κόςμο να τον μιςιςει.
Δε μιλάμε μόνο για κάποιουσ δικεν αναρχικοφσ, που θ αναρχία γι’αυτοφσ ιταν ζνα
ξεκάβλωμα των νεανικϊν τουσ χρόνων.
Μιλάμε γι’ ανκρϊπουσ που όντωσ ιταν “κομμουνιςτζσ” και ”αναρχικοί” και με τισ πρακτικζσ
τουσ αμαυρϊςαν τα πιςτεφω τουσ. Θ ουςία τθσ επαναςτατικισ κεϊρθςθσ και πρακτικισ δεν
μπορεί ν’ αλλοιωκεί ποτζ, το μόνο που μπορεί ν’ αμαυρωκεί είναι οι ίδιοι άνκρωποι και τα
κινιματα τουσ.

Οι περιςςότεροι “κομμουνιςτζσ” αμαυρϊςαν τον κομμουνιςμό, είτε ωσ “κομμουνιςτζσ”, είτε

ωσ αριςτεριςτζσ, είτε ωσ αριςτεροί. Βζβαια, υπιρξαν κι εκείνοι που ιταν (και είναι)
πραγματικοί κομμουνιςτζσ, είτε ωσ ατομικότθτεσ, είτε με τισ ςυλλογικότθτεσ τουσ, είτε ωσ

197
αλθκινοί αγωνιςτζσ, που βριςκόμενοι μζςα ςε κόμματα χαραμίςτθκαν από τισ εξ οριςμοφ
πουλθμζνεσ θγεςίεσ.

Οι “κομμουνιςτζσ”(όχι οι πραγματικοί κομμουνιςτζσ) που κζλθςαν να ςυνεχίςουν να

ονομάηονται κομμουνιςτζσ και όχι να χακοφν μζςα ςτο κολό όρο τθσ αριςτεράσ, διαβικαν
μια διαδρομι που τ’ αποτυπϊματα που ζμειναν ς’ αυτιν ιταν από τθ μια “φωτεινά” και από
τθν άλλθ “μαφρα”. Ιταν άνκρωποι που ςυμμετείχαν ςε όλεσ τισ μεγάλεσ εξεγζρςεισ και
επαναςτάςεισ και πάλευαν κακθμερινά για ζνα καλφτερο ςιμερα και αφριο. Άνκρωποι που
ςυνζβαλλαν ςτθν επαναςτατικι κεϊρθςθ, που μαχόντουςαν ςτουσ χϊρουσ δουλειάσ και
κζρδιςαν τεράςτιουσ αντιφαςιςτικοφσ αγϊνεσ.

Πμωσ αυτοί δεν ιταν κάποιοι άνκρωποι που απλά ζκαναν κάποια λάκθ και απλά κα
μποροφςαν και να μθν τα ζκαναν, αλλά ο δρόμοσ που διάλεξαν μετά τισ επαναςτάςεισ ιταν
εξ οριςμοφ αντεπαναςτατικόσ. Αντεπαναςτατικόσ, αφοφ εςκεμμζνα ι όχι, παρερμινεψαν τον
κομμουνιςμό.
Σίγουρα, τθν εποχι του “υπαρκτοφ ςοςιαλιςμοφ”(όπωσ τον ονόμαςαν κάποιοι), οι ςυνκικεσ
ιταν διαφορετικζσ, κάποια πράγματα ιταν πρωτόγνωρα και ςε βρεφικό ςτάδιο και ο
καπιταλιςτικόσ εχκρόσ παραμόνευε παντοφ. Οι όποιοι ςυμβιβαςμοί που γινόντουςαν με τον
εχκρό, δεν ςυνζβαιναν πάντα, επειδι οι “κομμουνιςτζσ” ςυνειδθτά πουλοφςαν τθν
ιδεολογία τουσ, αλλά γινόντουςαν λόγω τακτικισ-ςτρατθγικισ. Αυτόσ ο προςωρινόσ
ςυμβιβαςμόσ γινόταν, είτε για να χτυπιςουν τον εχκρό ςτο χρόνο που αυτοί ικελαν, είτε για
να χτυπιςουν πρϊτα το μεγαλφτερο κακό που καραδοκεί δίπλα τουσ και φςτερα το
οποιοδιποτε άλλο, είτε γινόταν για το καλό του λαοφ, αφοφ ζπρεπε πρϊτα να “φτιαχτοφν
κάποια πράγματα”. Οι λόγοι των προςωρινϊν ςυμβιβαςμϊν πολλζσ φορζσ ιταν αλθκείσ, δεν
ιταν πάντα δικαιολογίεσ για να ηουν αυτοί πλουςιοπάροχα και κάποιοι άλλοι να πεινάνε.
Πμωσ, ακόμα και αλθκείσ να ιταν οι λόγοι, όχι μόνο καμία εξουςία δεν μπορεί να λφςει τα
προβλιματα, αλλά οι λογικζσ, ασ χτυπιςουμε πρϊτα το φαςιςμό και μετά τουσ καπιταλιςτζσ
(τθ ςτιγμι που αυτό πρζπει να γίνεται ταυτόχρονα, αφοφ αυτά είναι αλλθλζνδετα), και οι
λογικζσ ασ πουλιςουμε λίγο τθσ ιδζεσ μασ για χάρθ του ςκοποφ, είναι αντεπαναςτατικζσ
(ςτθν πραγματικότθτα, δεν ιταν μια τακτικι που κζρδιηε χρόνο, αλλά πράξεισ που
πουλοφςαν τθν ιδεολογία τουσ, ακόμα κι αν αυτό δεν το ικελαν).

Σίγουρα, υπιρξαν εργαςιακζσ “κατακτιςεισ” και δόκθκαν κάποιεσ παροχζσ ςτο λαό από το
κόμμα που προτίμθςε, αντί να κάνει εντυπωςιακά κτιρια, να δϊςει πρϊτα τα βαςικά ςτο
λαό. Πμωσ, παρά ταφτα, δεν μποροφμε να μθν ποφμε ότι ο δρόμοσ που διάλεξαν ιταν
αντεπαναςτατικόσ.
Πταν πιςτεφεισ ότι το “φωτεινό” χζρι βοικειασ τθσ κοινωνίασ κα είναι θ πρωτοπορία του
κόμματοσ και όχι το κίνθμα τθσ ηφμωςθσ (δθλαδι θ ίδια θ ςυνεχισ επαναςτατικι δράςθ),
όταν πιςτεφεισ ςτο “ότι ο ςκοπόσ αγιάηει τα μζςα”, όταν πιςτεφεισ ςτο δθμοκρατικό
ςυγκεντρωτιςμό, ςτθν αρχι τθσ πλειοψθφίασ και τθν κεντρικι εξουςία, είναι βζβαιο ότι κα

198
φζρεισ μια δικτατορία του κόμματοσ, που κα φζρει ςχζςεισ κυριαρχίασ, καταπίεςθ, ιεραρχία,
γραφειοκρατία, κ.α. Ζτςι κι ζγινε!
Υπερενίςχυςθ κράτουσ, διαςτρζβλωςθ γεγονότων, προνόμια του κόμματοσ ζναντι των άλλων
ανκρϊπων, ενϊ θ “δφναμθ”, οι αποφάςεισ, ο φυςικόσ πλοφτοσ και το κακετί δε βριςκόταν
ςτα χζρια των ανκρϊπων, αλλά ςτο κράτοσ και το κόμμα. Άνκρωποι ρομπότ χωρίσ ευτυχία,
ζχοντασ καταναγκαςμό ςτθν κακθμερινότθτα τουσ, φόβοσ, αφοφ θ ςτρατοκρατία και θ
τιμωρία καραδοκεί, χτφπθμα και ςυκοφάντθςθ ςτο διαφορετικό, πόρνεσ που ςυνζχιηαν να
εκδίδονταν, ςτρατόπεδα ςυγκζντρωςθσ, φυλακζσ, εξορίεσ και δολοφονίεσ για τουσ
κομμουνιςτζσ και τουσ αναρχικοφσ, ακόμθ και για τουσ δικοφσ τουσ “κομμουνιςτζσ” που τουσ
αμφιςβιτθςαν. Κανείσ δε διαφωνεί να γίνονται επικζςεισ ςτουσ εχκροφσ τθσ ελευκερίασ,
αλλά ςτουσ υπεραςπιςτζσ τθσ είναι ό, τι πιο ςιχαμζνο μπορεί να ςυμβεί.

Σίγουρα, αυτό δεν είναι κομμουνιςμόσ. Θ αναρχία, ο κομμουνιςμόσ, ο αναρχοκομμουνιςμόσ,

θ κοινωνία που αγωνιηόμαςτε να ζρκει, δεν είναι κάποιο ςφςτθμα που κα εγκακιδρυκεί και
με το μαςτίγιο κα προςπακιςει να χειραφετιςει τον κόςμο…To μαςτίγιο αν δε ςε ςκοτϊςει,
τότε ςε χειραγωγεί, ςε χαλιναγωγεί, ς’ εκπαιδεφει, ςε υποτάςςει, ςε δαμάηει, ς’ ανακόπτει,
ςε τικαςεφει και δεν μπορεί ποτζ να ςε χειραφετιςει.

Φυςικά, δε κα αφιςουμε κανζναν καπιταλιςτι να πετάξει δθλθτιριο γι’ αυτά τα κζματα.

Αυτόσ ςτζκεται απζναντι μασ και μασ λζει ειρωνικά «τι ζγινε ςτον υπαρκτό ςοςιαλιςμό;».
Καρρείσ εμείσ τον υπεραςπιηόμαςτε και δεν είμαςτε οι πρϊτοι που τον κατακρίνουμε ςτα
περιςςότερα που γινικαν (αφοφ δεν εναντιωνόμαςτε μόνο ς’ αυτά που ζγιναν εκεί, αλλά
εναντιωνόμαςτε ςτουσ αντικειμενικοφσ παράγοντεσ που τα γζννθςαν), αλλά εςφ δεν ζχεισ το
δικαίωμα να μιλάσ.
Εςφ ο καπιταλιςτισ, ωσ τι μιλάσ; Ωσ άνκρωποσ που υπεραςπίηεται τθν εκμετάλλευςθ; Εςφ
δεν είςαι ζνασ άνκρωποσ που κζλει ν’ αςκιςει μια επαναςτατικι κριτικι, αλλά είςαι εκείνοσ
που κζλει να βρει ζνα πάτθμα για να υπεραςπιςτεί τα καπιταλιςτικά του ιδεϊδθ. Δεν
επιτίκεςαι ς’ αυτά που ςυνζβθςαν ςτον υπαρκτό ςοςιαλιςμό, αλλά κεσ να κάνεισ μια
επίκεςθ ςυλλιβδθν ςτον κομμουνιςμό και τθν αναρχία.

Θ κριτικι που αςκικθκε ςτουσ “κομμουνιςτζσ” από “κομμουνιςτζσ ” δικοφσ τουσ, από
αριςτεριςτζσ, κομμουνιςτζσ και αναρχικοφσ, καλϊσ κι ζγινε. Πμωσ, γενικά, το να βλζπεισ κάτι
το κατακριτζο κι απλά να το κατακρίνεισ, αυτό από μόνο του δεν είναι κάτι το επαναςτατικό.
Το κζμα είναι ι να προτείνεισ και να ςυνδιαμορφϊςεισ, ι να επιτίκεςαι ς’ αυτό, ωσ κάτι το
εχκρικό, παλεφοντασ για κάτι καλφτερο, πάντα ανάλογα με τθν περίπτωςθ. Το κζμα είναι το
ποιοσ είςαι και τι κάνεισ.

Ζτςι, οι “κομμουνιςτζσ” που ιταν πρϊθν ςφντροφοι των “κομμουνιςτϊν”, δεν μποροφν και
πολφ να μιλάνε (εξάλλου αυτοί, δεν άςκθςαν κριτικι ς’ εκείνουσ τουσ αντικειμενικοφσ
παράγοντεσ που ζφεραν αναπόφευκτα και τθν καταπίεςθ), γιατί κι αυτοί οι “κομμουνιςτζσ“
και οι άλλοι που “δζχτθκαν” τθν κριτικι, όλοι μπικαν μζςα ςτθν αριςτερά και ποφλθςαν τα
199
κομμουνιςτικά τουσ πιςτεφω.
Επίςθσ και οι αριςτεριςτζσ, όχι μόνο δεν ζκαναν κάποια επαναςτατικι κριτικι, αλλά οφτε και
είχαν κάποια επαναςτατικι διαδρομι.
Μόνο οι (αλθκινοί) κομμουνιςτζσ και οι αναρχικοί (μαηί με τουσ αναρχοκομμουνιςτζσ,
ελευκεριακοφσ κομμουνιςτζσ κτλ), άςκθςαν επαναςτατικι κριτικι και είχαν και μια
επαναςτατικι πορεία. Δεν ποφλθςαν τισ επαναςτατικζσ τουσ ιδζεσ και είχαν επαναςτατικι
δράςθ. Φυςικά, υπιρξαν άνκρωποι που διλωναν κομμουνιςτζσ και αναρχικοί και ιταν
αντεπαναςτάτεσ, αλλά αυτό δεν αναιρεί ότι κάποιοι αναρχικοί και κομμουνιςτζσ ιταν
επαναςτάτεσ.

Αριςτεριςτζσ. Οι αριςτεριςτζσ ιταν μια μερίδα ανκρϊπων που κα μποροφςεσ να τουσ

χαρακτθρίςεισ ωσ ελεφκερουσ ςκοπευτζσ. Διακατζχονταν από μια μικροαςτικι αντίλθψθ,
ενϊ θ ςυμμετοχι τουσ ςτα γεγονότα ιταν πιο πολφ ζξω, παρά μζςα ς’ αυτά.“Ζξω από το
χορό” ζκριναν αφ’υψθλοφ τα πράγματα, “πυροβολϊντασ” τουσ άλλουσ για το πόςο
πουλθμζνοι είναι, νομίηοντασ ότι αυτοί είναι υπερεπαναςτάτεσ. Ρροςπάκθςαν να
καπελϊςουν τισ ιδζεσ τθσ αναρχίασ και του ελευκεριακοφ αντιεξουςιαςτικοφ κομμουνιςμοφ
(ο κομμουνιςμόσ είναι πάντα ε/α και ασ υπάρχει προςπάκεια ςπίλωςθσ του), αλλά το μόνο
που κατάφεραν εδϊ και δεκαετίεσ είναι να μθν υπάρχουν και οι επαναςτάτεσ να κυμοφνται
τον όρο αριςτεριςμό ωσ κάτι το αρνθτικό.

Κομμουνιςτζσ. Θ αλικεια είναι ότι όςο κι αν ο κομμουνιςμόσ είναι επίκαιροσ -αφοφ είναι
πάντα προοδευτικόσ-, όςο κι αν υπάρχουν ομάδεσ ανκρϊπων που ζχουν επαναςτατικι
κομμουνιςτικι δράςθ, οι ςυλλογικότθτεσ που ιταν πραγματικά κομμουνιςτικζσ, δεν ιταν
πολλζσ. Ακόμα και τα ζνοπλα κομμάτια του ιταν ι πιο πολφ εκνικοαπελευκερωτικά ι πιο
πολφ αναρχικά και όχι κακαρά κομμουνιςτικά (εν τζλει τι ςθμαίνει κακαρά κομμουνιςτικά,
αφοφ κομμουνιςμόσ χωρίσ αναρχία δε γίνεται). Το “όραμα” του κομμουνιςμοφ το κράτθςαν
πιο πολφ ηωντανό οι αναρχοκομμουνιςτζσ και οι αναρχικοί (πιο πολφ οι α/κ, γιατί από τουσ
αναρχικοφσ αρκετοί ιταν αυτοί που εχκρεφτθκαν τον κομμουνιςμό), παρά οι ίδιοι οι
κομμουνιςτζσ, αφοφ οι περιςςότεροι ζγιναν αριςτεροί. Ζτςι, τα δυο πιο μεγάλα κινιματα
που υπιρξαν ιταν αυτό τθσ αριςτεράσ και τθσ αναρχίασ (“ορκόδοξοι” αναρχικοί,
αναρχοκομμουνιςτζσ, ελευκεριακοί κομμουνιςτζσ που πορεφτθκαν με το
αντιεξουςιαςτικό/αναρχικό κίνθμα κτλ).

Αριςτεροί. Στθν αρχι ο όροσ αριςτερά διλωνε ανκρϊπουσ που είχαν ζνα πιο επαναςτατικό
“πνεφμα”, αντίκετα από τουσ δεξιοφσ, που είχαν ζνα πιο ςυντθρθτικό και αντιδραςτικό.
Πμωσ, από τότε που τα επαναςτατικά κινιματα του 19ου αιϊνα άρχιςαν να παίρνουν ςάρκα
και οςτά, ο όροσ ζχαςε κάκε αξία του.
Ραρόλο που αυτόσ ο όροσ δε κα ζπρεπε να υφίςταται, ςυνζχιςε να υπάρχει.
Θ ςυνζχιςθ τθσ φπαρξθσ του ιταν κάτι που βόλευε το ςφςτθμα, αφοφ αυτόσ ιταν ζνασ όροσ
αποπροςανατολιςτικόσ που ζβαηε τον κόςμο ςτο ψευτοδίλθμμα αριςτερόσ ι δεξιόσ . Ζνασ

200
όροσ αςαφισ και ςε ςφγχυςθ, που μπορεί να περιζκλειε από δικεν κομμουνιςτζσ μζχρι
φιλελεφκερουσ και ςοςιαλδθμοκράτεσ…
Ακόμα κι αν αυτόσ ο όροσ κάποιεσ φορζσ δθλϊνει κάτι ςυγκεκριμζνο, εμείσ δε κα
μποροφςαμε ποτζ να δθλϊναμε αριςτεροί. Εμείσ είμαςτε αναρχικοί, κομμουνιςτζσ,
αναρχοκομμουνιςτζσ (αν ηοφςαμε ςτο 18ο αιϊνα, μπορεί και να ονομαηόμαςταν αριςτεροί,
αν αυτό διλωνε το πιο ριηοςπαςτικό κομμάτι τθσ εποχισ του).

Οι θγεςίεσ τθσ αριςτεράσ εκμεταλλευτικαν εκείνουσ τουσ ανκρϊπουσ που ιταν πιο κοντά
ςτα κομμουνιςτικά ιδεϊδθ και προςπάκθςαν να τουσ ςκεπάςουν κάτω από τθν ομπρζλα τθσ
αριςτεράσ. Υπιρξαν άνκρωποι αγωνιςτζσ ςτθν αριςτερά, όμωσ οι θγεςίεσ επιχειροφςαν να
κάνουν τον κόςμο να ανακεωρεί τα επαναςτατικά του πιςτεφω και να τον κατευκφνει προσ
μια πιο ςυςτθμικι κατάςταςθ.
Αυτόσ ο όροσ για τουσ επαναςτάτεσ ιταν πλζον ξεκάκαροσ, όμωσ, από τα μζςα του 20ου
αιϊνα δεν υπιρχε καμία δικαιολογία για κανζναν να ονομάηεται αριςτερόσ. Οι αριςτεροί
ζδωςαν πιςτοποιθτικά υποταγισ και δθλϊςεισ νομιμοφροςφνθσ ςτο ςφςτθμα, αποκιρυξαν
κάκε είδουσ βίαια δράςθ και ςκοπόσ τουσ δεν ιταν πλζον θ επανάςταςθ, αλλά να γίνουν
απλά κάποιεσ μεταρρυκμίςεισ ςτο ςφςτθμα. Κάποιοι αριςτεροί, δικεν επαναςτάτεσ, είπαν
ότι το κοινοβοφλιο γι’αυτοφσ είναι απλά ζνα μζςο που το εκμεταλλεφονται. Ακόμθ κι αν λζνε
αλικεια, θ επιλογι τουσ αυτι δείχνει και πάλι τθν κατάντια και τθν αντεπαναςτατικότθτα
τουσ, αφοφ αυτοί πιςτεφουν ςτο “ο ςκοπόσ αγιάηει τα μζςα”.

Από τα μζςα του 20ου αιϊνα, κα μποροφςαμε να ποφμε ότι θ αριςτερά χωρίςτθκε ςε δυο
κομμάτια, ζχοντασ αυτά τα δυο κομμάτια πάρα πολλά κοινά χαρακτθριςτικά και ςτθν ουςία
να είναι ακριβϊσ τα ίδια. Μπορεί ακόμθ και ςιμερα, μζςα ς’ αυτιν, να υπάρχουν άνκρωποι
που αγωνίηονται και που προςπακοφν να εξελίςςουν τθ ριηοςπαςτικι τουσ κεϊρθςθ, όμωσ
αυτοί δε κα μπορζςουν ποτζ να κάνουν τθν επαναςτατικι τουσ υπζρβαςθ, αφοφ τα κόμματα
και οι οργανϊςεισ τθσ αριςτεράσ με τον τρόπο τουσ κα τουσ ςταματοφν. Πςο και να τρζχουν
κάποιοι ςτουσ χϊρουσ δουλειάσ, αργά ι γριγορα, κα ζρκει το κόμμα να τουσ πάρει υπό τθν
προςταςία του και να βάλει τα δικά του χαρακτθριςτικά. Φορϊντασ τουσ παρωπίδεσ και
πουλϊντασ τισ όποιεσ προςπάκειεσ τουσ (οι προςπάκειεσ, φυςικά, κα πρζπει να είναι
ςυλλογικζσ, αλλά όχι μζςα από το κόμμα μαντρί). Πμωσ, το κζμα δεν είναι ότι απλά κάποιουσ
τον πουλάει, αλλά το πρόβλθμα ξεκινάει από τθν ίδια τθν ιδεολογία που πρεςβεφει θ
αριςτερά.

Τα κοινά χαρακτθριςτικά (και των δυο κομματιϊν) τθσ αριςτεράσ είναι: Λειτοφργει ωσ
εγγυθτισ τθσ κοινωνικισ ειρινθσ, ςυγκροφεται πλαςτά και εικονικά, πάντα μζςα ςτα πλαίςια
του ςυςτιματοσ, αφοφ ζχει δϊςει όρκουσ πίςτθσ ς’ αυτό. Λειτοφργει ωσ δικλείδα αςφάλειασ
για το ςφςτθμα και είναι χριςιμθ για τισ εκάςτοτε κυβερνιςεισ, αφοφ αυτζσ, τισ
περιςςότερεσ φορζσ, κζλουν κάποιον που να τισ αντιπολιτεφεται, αλλά να είναι ακίνδυνοσ,
που κα τισ αντιτίκεται, αλλά κα ζχει και μια δυναμικότθτα, για να μπορεί ζτςι να ξεγελιζται ο

201
κόςμοσ. Θ αριςτερά λειτοφργει και ωσ εφεδρία, που ςε ζκτακτθ ανάγκθ ανεβαίνει ςτθν
εξουςία για να ςτθρίξει το κράτοσ και το κεφάλαιο και να λειτουργιςει ωσ βαλβίδα
αποςυμπίεςθσ. Θ αριςτερά ςυμπλθρϊνει το κράτοσ τθσ επίκεςθσ και ειςχωρεί ςτο κίνθμα,
λζγοντασ το, με τον τρόπο τθσ, ότι θ ιττα του είναι εξ οριςμοφ δεδομζνθ. Εναντιϊνεται ςτθν
αναρχία και τον κομμουνιςμό, ακόμα κι αν αυτι νομίηει το αντίκετο.

Θ αριςτερά μθν μπορϊντασ να επιδείξει κάποιο επαναςτατικό ζργο ςτο παρόν, καπθλεφεται
τουσ νεκροφσ και τισ εξορίεσ που υπζςτθςαν κάποιοι αριςτεροί του παρελκόντοσ, μθν
ζχοντασ ςιμερα “ανοίξει οφτε ζνα ρουκοφνι” (οφτε από τθν πλευρά τθσ, οφτε από τθν
πλευρά των καπιταλιςτϊν). Δεξιοί και αριςτεροί κάνουν “βόλτεσ” από κόμμα ςε κόμμα, για
τουσ ψιφουσ, το χριμα, τθν εξουςία και τθ δόξα, χωρίσ να ζχουν κάποια ιδεολογία, απλά
κζλουν μόνο να είναι οι κεςμοφφλακεσ τθσ δθμοκρατικισ ομαλότθτασ. Θ αριςτερά δεν ζχει
-και δεν μπορεί να- διαλζξει ζναν επαναςτατικό δρόμο, δεν ζχει κάποιο πρόταγμα, παρά
μόνο προγράμματα με δθλϊςεισ κι ερωτιςεισ για νόμουσ. Οι επαναςτάτεσ δε χρειάηεται να
διαβάςουν τα καταςτατικά των αριςτερϊν κομμάτων, οι διαφορζσ μαηί τουσ είναι ριηικζσ και
εισ βάκοσ. Οι απόψεισ των αναρχικϊν, κομμουνιςτϊν και αναρχοκομμουνιςτϊν, διαφζρουν
απ’ αυτζσ των αριςτερϊν για ζννοιεσ όπωσ του ζκνουσ, τθσ βίασ, τθσ εργαςίασ, του κράτουσ,
τθσ εξουςίασ, τθσ δθμοκρατίασ, του κοινοβουλευτιςμοφ, των φφλων, των ρόλων, τθσ
ςεξουαλικότθτασ, του πολιτιςμοφ, τθσ τεχνολογίασ, τθσ βιομθχανίασ, του ψθφιακοφ κόςμου,
του ςυγκεντρωτιςμοφ και τθσ κεντρικισ εξουςίασ, του δθμοκρατικοφ ςυγκεντρωτιςμοφ και
τθσ αρχισ τθσ πλειοψθφίασ, του ςκοποφ που αγιάηει τα μζςα, του ςοςιαλιςμοφ, τθσ
δικτατορίασ του κόμματοσ ι ακόμα και τθσ δικτατορίασ του προλεταριάτου… Διαφζρουν ςτο
πωσ αντιλαμβάνονται τθν ζννοια τθσ Αναρχίασ και του Κομμουνιςμοφ.

Θ ςυγκεντροποίθςθ και θ ςυςςϊρευςθ τθσ εξουςίασ ςτο “βαςιλιά” κόμμα, δεν αφινει
περικϊριο για πολιτικι ηφμωςθ μζςα ς’ αυτό. Δογματικό, πιςτεφοντασ ςε μια μεγάλθ ιδζα,
προςπακεί να ελζγξει ι να χτυπιςει κάκε ριηοςπαςτικι φωνι που είναι μζςα ςτο κόμμα.

Χαίρονται αν κάποιοσ τουσ ψθφίηει κι ασ είναι αυτόσ ζνασ μπάτςοσ, κι ασ είναι ζνασ που ςτθν
κακθμερινότθτα του είναι αντεπαναςτάτθσ. Δεν αρνικθκαν τίποτα από το υπάρχον ςτθν
προςωπικι τουσ ηωι, γιατί ςτθν πραγματικότθτα, θ ςυνείδθςθ τουσ δεν εναντιϊνεται ςτο
όλο υπάρχον, αφοφ αυτό που απλά κζλουν, είναι ζναν πιο ανκρϊπινο καπιταλιςμό. Ακόμα κι
αν νομίηεισ ότι εναντιϊνεςαι ςτον καπιταλιςμό, χωρίσ να εναντιϊνεςαι ςτο όλο υπάρχον που
υπάρχει γφρω ςου, πάλι κεσ δε κεσ, ς’ζναν κόςμο δυςτυχίασ κα ηεισ.

Θ οικονομικι ενίςχυςθ τθσ αριςτεράσ δε γίνεται μόνο από τουσ δικοφσ τθσ ανκρϊπουσ, αλλά
ηθτϊντασ και ελεθμοςφνθ από τον κάκε τυχόντα.

Θ αριςτερά που πορευόταν πολλζσ φορζσ προςωπολατρικά (δθλαδι αντεπαναςτατικά), ιταν

κι αυτι που ςυκοφαντοφςε τουσ αναρχικοφσ, όταν αυτοί λειτουργοφςαν εκτόσ από
ςυλλογικά και ατομικά (δθλαδι επαναςτατικά). Θ αριςτερά κατθγορεί ψευδϊσ ότι οι

202
αναρχικοί κάνουν ςτον αγϊνα τουσ άλματα, πιςτεφοντασ ότι ςε μια μζρα κ’ αλλάξουν τα
πράγματα, αφοφ απεναντίασ, οι αναρχικοί είναι αυτοί που πιςτεφουν ότι ο αγϊνασ τουσ
διαρκεί για πάντα.

Θ αριςτερά δε κα φορζςει ποτζ κουκοφλα, γιατί δε κα είναι ποτζ επικίνδυνθ. Αντίκετα εμείσ,
ςε καιρό πολζμου (ι αλλιϊσ ςε περίοδο “κοινωνικισ ειρινθσ”), παίρνουμε τισ προφυλάξεισ
μασ· και ςτον ταξικό κόςμο που ηοφμε, υπάρχει πάντα ο πόλεμοσ.

Για εμάσ δεν ζχει ςθμαςία ςε ποια καρζκλα κάκονται οι εξουςιαςτζσ, αλλά είμαςτε ενάντια
ςε κάκε καρζκλα. Δεν είναι μόνο ότι το καπιταλιςτικό ςφςτθμα με τισ αντικζςεισ και τισ
οικονομικζσ ςχζςεισ που το διακατζχουν, δεν μπορεί να προςφζρει κοινωνικι πρόοδο, αλλά
είναι ότι θ εξουςία, το κράτοσ και το κάκε οικονομικό ςυςτιματα είναι πάντα εκεί για να
εξυπθρετεί τθν άρχουςα τάξθ και θ μόνθ λφςθ είναι να πάρουμε τισ ηωζσ μασ ςτα χζρια μασ.
Ακόμα κι αν υπάρχουν ςτθν αριςτερά πιο προοδευτικοί άνκρωποι και ιδζεσ απ’ ότι ςτθ δεξιά,
ωσ εξουςία είναι το ίδιο και το αυτό. Μδια είναι τα αφεντικά δεξιά και αριςτερά με όποιεσ
μικροδιαφορζσ κι αν ζχουν. Ακόμα κι αν υπιρχε κζλθςθ από τθν πλευρά του αριςτεροφ να
είναι μια μορφι εξουςίασ λιγότερθ εξουςιαςτικι, εν τζλει ςτθν ουςία, θ εκμετάλλευςθ και θ
εξουςία πάλι κα υπιρχε. Ακόμα κι αν κάποιοι αναρχικοί ιταν ςε μια εξουςία, κάτι που εξ
οριςμοφ θ αναρχία αντιτίκεται ς’ αυτό, το αποτζλεςμα κα ιταν το ίδιο, οι ςχζςεισ κυριαρχίασ
πάλι κα υπιρχαν. Είτε αυτοί που ανεβαίνουν ζχουν πάκοσ για τθν εξουςία είτε όχι, είτε αυτοί
επθρεάηονται απ’ αυτιν, λίγο ι πολφ, θ εξουςία δεν μπορεί να είναι παρά μόνο
εξουςιαςτικι. Πμωσ, το κζμα δεν είναι μόνο ότι «είναι ίδια τ’ αφεντικά», αλλά ότι θ δεξιά και
θ αριςτερά είναι πάντα αφεντικά.

Ζνα ακόμθ που ενϊνει τθν αριςτερά είναι θ προβοκατορολογία που τθ διακατζχει. Π,τι είναι
ζξω από τθν κρατικι νομιμότθτα και το κομματικό τουσ μαντρί, ταυτόχρονα, είναι και
προβοκατόρικο. Ζχουν το κράςοσ να λζνε για προβοκάτορεσ, ενϊ οι ίδιοι είναι άνκρωποι του
ςυςτιματοσ . Ζχουν τθν αςζβεια να λζνε προβοκάτορεσ, ανκρϊπουσ που φυλακιςτικαν κι
ζχαςαν τθ ηωι τουσ. Aυτοί, ακόμα και πάνω από τα νεκρά ςϊματα των επαναςτατϊν,
ςυνεχίηουν να τα ξαναπυροβολοφν επιδιδόμενοι ςε μια ακατάςχετθ προβοκατορολογία.

Μιλοφν αυτοί που βάηουν τουσ μπάτςουσ να φυλάνε τα γραφεία τουσ, κεωρϊντασ τουσ δικά
τουσ παιδιά. Αυτοί που όταν πιάνουν ζναν αςφαλίτθ τον πθγαίνουν ςτθν αςτυνομία, αντί να
τον τςακίςουν. Αυτοί που ζρχονται ςε ςυνεννόθςθ με το κράτοσ για να κάνουν μια πορεία ι
μια εκδιλωςθ. Αυτοί που, ενϊ ζχουμε πόλεμο, κάκονται μαηί με τουσ φαςίςτεσ μζςα ςτο
κοινοβοφλιο και ςε διάφορεσ εκπομπζσ ςτθν τθλεόραςθ. Αυτοί που βγαίνουν ςτθν
τθλεόραςθ, όχι κάνοντασ κατάλθψθ ς’ ζναν ςτακμό, αλλά με τουσ όρουσ που τουσ επιβάλλει
αυτι. Αυτοί που παίρνουν επιχορθγιςεισ για τα κόμματα τουσ, ενϊ άλλοι λειτουργοφν
αυτοοργανωμζνα με κίνδυνο να φυλακιςτοφν. Αυτοί που, όταν γίνονται εξεγζρςεισ ςε άλλεσ
χϊρεσ, δθλϊνουν αλλθλζγγυοι και όταν οι εξεγζρςεισ γίνονται ςτθ χϊρα τουσ, μιλοφν για
προβοκάτορεσ.
203
Βλζπουν παντοφ προβοκάτορεσ, μόνο που αυτοί οι προβοκάτορεσ είναι οι εξεγερμζνοι
ζφθβοι, οι επαναςτάτεσ, οι ανεγκζφαλοι/χοφλιγκαν/φαςίςτεσ, ι ο “προβοκάτορασ” λαόσ.
Αντί ν’ αναλφςουν τα γεγονότα και να δουν τισ καταςτάςεισ όπωσ ζχουν, ςυκοφαντοφν και
επιδίδονται ςε ψεφδθ και μιλάμε για μια κατθγορία βαριά, το να πεισ κάποιον προβοκάτορα.
Ρροβοκάτορεσ και βζβαια υπάρχουν, μόνο που είναι εχκροί των επαναςτατϊν. Θ αριςτερά ι
ςυνεργάηεται μαηί τουσ (πχ μπάτςουσ), ι αν δε ςυνεργαςτεί, τότε θ ίδια λειτοφργει πολλζσ
φορζσ προβοκατόρικα. Αυτό το τελευταίο το αναφζρουμε γιατί, όταν καμιά φορά θ αριςτερά
το “παίηει” αντιςυςτθμικι και ςταματάει τθν προβοκατορολογία, λζει «Eμείσ είμαςτε υπζρ
τθσ επαναςτατικισ βίασ, αλλά όχι “τϊρα”, αλλά κάποια άλλθ ςτιγμι, όταν κα γίνουμε
πολλοί». Τότε μπορεί να μθ κεϊρει τουσ επαναςτάτεσ πράκτορεσ, αλλά να τουσ κατθγορεί ωσ
ψευτοπαλικαράδεσ ιρωεσ, που κζλουν να το παίξουν ςωτιρεσ, ι ωσ κάποιουσ νζουσ που
παραςυρκικαν από τον ενκουςιαςμό τουσ, λζγοντασ πάντα, ότι αυτοί είναι χριςιμοι για το
ςφςτθμα. Μόνο που θ πραγματικότθτα είναι ακριβϊσ αντίκετθ και οι χριςιμοι για το
ςφςτθμα είναι αυτοί οι ίδιοι που τουσ κατθγοροφν. Αφοφ ςτισ περιπτϊςεισ που θ αριςτερά
δεν είναι κακαρά ςυςτθμικι, αυτι είναι που λειτοφργει ωσ προβοκάτορασ, με τον παςιφιςμό
τθσ και τθ νομιμότθτα τθσ.

Θ αριςτερά δε κα ζπρεπε να κατθγορεί τουσ επαναςτάτεσ ωσ προβοκάτορεσ γιατί, όταν ςτο

παρελκόν είχε μζςα τθσ κάποια προοδευτικά ςτοιχεία, ειςχωροφςαν και ς’ αυτιν
προβοκάτορεσ.

Υπάρχουν κι εκείνοι (είτε το λζνε επίτθδεσ, είτε είναι απερίςκεπτοι) που λζνε «Οι
αντιεξουςιαςτζσ είναι προβοκάτορεσ!», επειδι είδαν μόνο και μόνο ζναν αςφαλίτθ να
βγαίνει από μια πορεία και να μιλάει με τθν αςτυνομία. Αυτοί που λζνε ότι το κράτοσ και θ
αςτυνομία ςυνεργάηεται με τουσ αντιεξουςιαςτζσ, είναι αυτοί που ςε όλθ τουσ τθ ηωι
ςτθρίηουν το κράτοσ και τθν αςτυνομία, απίςτευτα πράγματα δθλαδι.

Ρράκτορεσ και μυςτικζσ υπθρεςίεσ υπάρχουν, μόνο που αυτοί ειςχωροφν μζςα ςτο κίνθμα
για να πιάςουν τουσ επαναςτάτεσ.
Συνομωςιολογία υπάρχει, αλλά αυτι δεν ζχει να κάνει με εξωγιινα πνεφματα που μζςα ςε
ςτοζσ αποφαςίηουν για τισ ηωζσ μασ, αλλά με το κράτοσ που ςυνομωςιολογεί εναντίον μασ κι
εμείσ εναντίον του.

Ράντα κα προςπακοφν να μπαίνουν χαφιζδεσ και κατάςκοποι ςτο κίνθμα, πάντα κα

υπάρχουν άνκρωποι που κα γίνονται ρουφιάνοι και κα ςυνεργάηονται με το ςφςτθμα, πάντα
κα υπάρχουν προβοκάτορεσ που κα προςπακιςουν να κάνουν ηθμιά ςτο κίνθμα και μάλιςτα
να τθν χρεϊςουν και ς’ αυτό. Ζτςι κι εμείσ, πάντα οφείλουμε να τουσ ανακαλφπτουμε.
Επειδι υπάρχουν προβοκάτςια, τι νομίηουν κάποιοι, ότι κα ςταματιςουμε να πράττουμε;
Απλά είμαςτε προςεκτικοί. Κα ςυνεχίςουμε να ζχουμε βιβλία, όπλα και βόμβεσ, όςο κι αν
υπάρχουν προβοκάτορεσ που κα κάνουν τυφλά χτυπιματα, ςκοτϊνοντασ τον οποιοδιποτε,
κα ςυνεχίςουμε όςο κι αν υπάρχουν ανόθτοι (κρθςκευόμενοι ι μθ) καμικάηι αυτοκτονίασ.
204
Μθν κάνουμε το λάκοσ και νομίηουμε ότι, ςίγουρα, ο χαφιζσ κα είναι μια άγνωςτθ φάτςα,
αλλά μπορεί αυτόσ να είναι κι ζνασ άνκρωποσ πιο κοντινόσ.

Το κράτοσ οτιδιποτε, μα οτιδιποτε και αν γίνεται, προςπακεί να το πλάςει ζτςι όπωσ κζλει
και να το εκμεταλλευτεί, όμωσ ςτο χζρι μασ είναι να μθν το αφιςουμε και να το
αξιοποιιςουμε εμείσ ζτςι όπωσ κζλουμε.

Θ υπεράςπιςθ του κεφαλαίου δε γίνεται μόνο από το κράτοσ, αλλά κι απ’ το παρακράτοσ.
Το παρακράτοσ ζχει ςχζςθ με φαςιςτικζσ οργανϊςεισ, με μεγαλοκαναλάρχεσ, με
μεγαλοπαράγοντεσ του ακλθτιςμοφ, με μεγαλοεπιχειρθματίεσ, με νονοφσ τθσ νφχτασ, τθν
αςτυνομία, τον ςτρατό, το λιμενικό, τα δικαςτιρια και τθν εκκλθςία, κ.α. (ενϊ ςυχνζσ είναι οι
επαφζσ του με γυμναςτιρια και κυνθγθτικοφσ ομίλουσ). Δε κα μποροφςε να είναι και
διαφορετικά, αφοφ το παρακράτοσ είναι αλλθλζνδετο με το κράτοσ και απαραίτθτο για τθν
λειτουργία του (θ ςυνεννόθςθ του παρακράτουσ με τθν άρχουςα τάξθ, δεν προχποκζτει ότι
πάντα κα γίνεται εν γνϊςει τθσ εκάςτοτε κυβζρνθςθσ). Για να επιβιϊςει το κεφάλαιο
χρειάηεται και το κράτοσ και το παρακράτοσ. Απλά, κάποιεσ φορζσ, το παρακράτοσ μπορεί να
εναντιωκεί ς’ ζνα κομμάτι τθσ αςτικισ τάξθσ του κράτουσ για τα δικά του ςυμφζροντα, αλλά
ποτζ ςτο περιεχόμενο του ίδιου του κράτουσ. Ππωσ κομμάτι του παρακράτουσ μπορεί να
εναντιωκεί ςε άλλο κομμάτι του παρακράτουσ, όπωσ κομμάτι τθσ αςτικισ τάξθσ μπορεί να
εναντιωκεί ςε άλλο κομμάτι τθσ αςτικισ τάξθσ ι ς‘ ζνα κομμάτι του παρακράτουσ. Αυτζσ οι
καταςτάςεισ δε γίνονται μόνο μζςα ς’ ζνα ζκνοσ κράτοσ, αλλά βγαίνουν κι εκτόσ ςυνόρων
του.

Πμωσ, επειδι ξεφφγαμε λίγο, για να δοφμε και τισ διαφορζσ των δυο κομματιϊν τθσ
αριςτεράσ, που όπωσ είπαμε, παρά τισ όποιεσ διαφορζσ, ςτθν ουςία παραμζνουν ίδια.

Το ζνα κομμάτι τθσ ςυνικωσ βρίςκεται μζςα ςτο κοινοβοφλιο. Αυτό το κομμάτι τθσ είναι ι
ζνα κακαρά αςτικό κόμμα που δθμιουργικθκε από το ίδιο το κράτοσ, ι ζνα κόμμα
ρεβιηιονιςτικό του ευρωκομμουνιςμοφ που εξυπθρετεί το κράτοσ, ι ζνα κόμμα που νομίηει
ότι είναι “ορκόδοξο” μαρξιςτικό, αλλά πλανάται οικτρά, γιατί αυτό ςτθν πραγματικότθτα ζχει
πάρει τα λιγότερα προοδευτικά ςτοιχεία του λενινιςμοφ (μθν ξεχνάμε ότι ο λενινιςμόσ, εκτόσ
του ότι υπεραςπίςτθκε και πάλεψε για τον κομμουνιςμό, τον αμαφρωςε κιόλασ και φυςικά,
επιτζκθκε ςτθν αναρχία).
Πποια μορφι κι αν ζχει αυτό το κομμάτι τθσ αριςτεράσ, είναι ςυντθρθτικό και δεν
ςυμμετζχει ςτισ εξεγζρςεισ.

Το άλλο κομμάτι τθσ αριςτεράσ είναι το εξωκοινοβουλευτικό. Εξωκοινοβουλευτικό και όχι

αντικοινοβουλευτικό. Δε βρίςκεται ςτο κοινοβοφλιο, γιατί απλά οι ψιφοι δεν ιταν τόςοι
πολλοί για να του εξαςφαλίςουν μια κζςθ μζςα ς’ αυτό.
Αυτό το κομμάτι είναι πιο φπουλο. Ενϊ ςτο άλλο κομμάτι τθσ αριςτεράσ θ
αντεπαναςτατικότθτα είναι φανερι, ς’ αυτό το κομμάτι τθσ θ αριςτερά κρφβεται,

205
προςπακϊντασ κιόλασ να το παίξει επαναςτατικι.
Δικεν δεν αρνείται όπωσ το άλλο κομμάτι τθσ αριςτεράσ τθν αυτοδιαχείριςθ, όμωσ
ταυτόχρονα, χαίρεται και με τθν κάκε είδουσ εναλλακτικι οικονομία, χαρακτθρίηοντασ τθν
επαναςτατικι. Αντίκετα και πάλι από το άλλο κομμάτι που τισ περιςςότερεσ φορζσ θ
αλλθλεγγφθ του είναι μόνο ς’ όςουσ είναι εγγεγραμμζνοι ςτο κόμμα, τρζχει οπουδιποτε, ς’
οποιοδιποτε “επαναςτατικό” πανθγυράκι, γλφφοντασ τον κακζνα, αρκεί αυτόσ να λειτοφργει
ειρθνικά ι ζςτω με μια μικροαςτικι, βίαιθ αγανάκτθςθ. Κζλει να δείχνει ότι δεν είναι
οπιςκοδρομικό, αλλά ςτθν ουςία δζχεται οποιαδιποτε μαλακία, βαπτίηοντασ τθν
προοδευτικι. Ραρόλο που αποκθρφςςει τθν επικετικι βία και διακατζχεται κι αυτό από μια
προβοκατορολογία, ςυμμετζχει ςτισ εξεγζρςεισ για να πάρει υπεραξία και να πει ότι κι αυτό
δζχεται τθν καταςτολι του κράτουσ. Συμμετζχει ς’ αυτζσ με ειρθνικό τρόπο, ενϊ πολλζσ
φορζσ καπελϊνει τισ πορείεσ και τισ ςυνελεφςεισ, λζγοντασ ότι αυτό τισ καλεί και τισ κινεί.
Είναι εκεί ωσ “επαγγελματίασ πυροςβζςτθσ” ςε κάκε εξζγερςθ, αποκαλϊντασ κι αυτό, όπωσ
και το άλλο κομμάτι τθσ αριςτεράσ, τουσ ςυγκρουςιακοφσ ωσ προβοκάτορεσ.
Αυτό το κομμάτι είναι οπορτουνιςτικό, ζχοντασ αρκετζσ ομοιότθτεσ με τον αριςτεριςμό.

Θ Αριςτερά ωσ ιδεολογία και ωσ κίνθμα δεν είναι κάτι το επαναςτατικό. Αυτι δεν είναι μια
εξεγερμζνθ δράςθ που απλά ζχαςε κάποια από τα επαναςτατικά χαρακτθριςτικά τθσ, αλλά
είναι ζνα κομμάτι τθσ πολιτικισ που εξυπθρετεί ςυμφζροντα άλλων και αν όχι άλλων, τότε
ςίγουρα απλά εξυπθρετεί τα δικά τθσ.
Ανκρϊπουσ που πιραν το λάκοσ δρόμο, μπορεί να βρεισ ςτα “κάτω μζρθ” τθσ αριςτεράσ και
όχι “ςτα πάνω”, που γνωρίηουν καλά αυτοί εκεί τι κάνουν. Eκεί, ςτα κάτω μζρθ τθσ
αριςτεράσ, κα δεισ και ποιοτικά εξεγερμζνουσ ανκρϊπουσ.

H αριςτερά αρνείται να πάρει τα κεφάλια των εξουςιαςτϊν μζςα ςτθν κόλαςθ του
καπιταλιςμοφ και προτιμά να πάρει τα κεφάλια των καταπιεςμζνων που δεν υπάκουνε, μζςα
ςτον παράδειςο του ςοςιαλιςμοφ.

Aναρχικοί. Θ δφναμθ τθσ αναρχίασ για τθν καταςτροφι του υπάρχοντοσ και το ακατάπαυςτο
πάκοσ τθσ για ηωι, προχποκζτει ανκρϊπουσ με κζλθςθ και επίγνωςθ του αγϊνα που
“καλοφνται” να κουβαλιςουν ςτισ πλάτεσ τουσ. Ο επαναςτάτθσ παλεφει για τα πιο απλά και
φυςιολογικά πράγματα, για τθν υγεία, τθν παιδεία, τθν ςτζγαςθ, τθν τροφι, τθν αγάπθ, τθν
ιςότθτα και τθ διαφορετικότθτα, αλλά ταυτόχρονα, παλεφει για να κερδίςει τα πάντα.
Συνεχϊσ κζλει ν’ αναηθτά και να εξελίςςεται, επιδιϊκοντασ τθν ολικι ριξθ με το υπάρχον.

Ο επαναςτάτθσ κα δεχτεί πολλά εμπόδια. Οι δυςκολίεσ και τα χτυπιματα που κα ειςπράξει

κα είναι μεγάλα. Ο κάκε επαναςτάτθσ πρζπει να ζχει τεράςτιεσ αντοχζσ και ςυναίςκθςθ του
τι κάνει. Ρολλοί επαναςτάτεσ δεν μποροφν να κουβαλιςουν όλο αυτό το “βάροσ”, με
αποτζλεςμα, οι πραγματικοί επαναςτάτεσ να είναι λίγοι.
Οι αναρχικοί κατάφεραν ν’ αρνθκοφν το υπάρχον ςτο τϊρα και όχι ςε κάποιον άλλο
μελλοντικό χρόνο, να πολεμιςουν και να ςυμβάλλουν ςτθν εξζλιξθ τθσ κοινωνίασ και να
206
τρζχουν κακθμερινά για διάφορα ηθτιματα. Πμωσ, ο αγϊνασ δεν πρζπει να είναι για μερικά
κζματα, αλλά για όλα (οι αναρχικοί το προςπάκθςαν αυτό). Πχι κάποιεσ ςτιγμζσ και για
μικρι διάρκεια, αλλά κακθμερινόσ και για πάντα. Πχι εξαναγκαςτικόσ, αλλά ο ςυμμετζχων να
το νιϊκει και να είναι αλθκινόσ. Αν αυτό το κατάφεραν λίγοι, οι πιο πολλοί ζμειναν άπραγοι,
χωρίσ να ςυμβάλλουν και λειτουργϊντασ καταναγκαςτικά, καρρείσ είχαν να εκπλθρϊςουν
κάποιο κακικον απζναντι ςτθν αναρχία και όχι ςτον εαυτό τουσ, ωσ άνκρωπο. Φτάνοντασ
ςτο ςθμείο κάποιοι γελοίοι περαςτικοί τθσ αναρχίασ, που κάποτε φϊναηαν για το πόςο
υπερεπαναςτάτεσ είναι, να λζνε «ςταμάτθςα πλζον ν’ αςχολοφμαι με τθν αναρχία», καρρείσ
αυτι είναι ζνα χόμπι και όχι θ ίδια θ ηωι.

Θ αναρχία, αντίκετα από τουσ αριςτεροφσ, κατάφερε να βάλει και το προςωπικό ωσ

αναπόςπαςτο κομμάτι τθσ επαναςτατικισ δράςθσ, αφοφ δεν μποροφμε να μιλάμε για
επαναςτατικι δράςθ με αντεπαναςτατικά υποκείμενα. Θ αναρχία μπορεί να το ζκεςε ςωςτά,
αλλά το αναρχικό κίνθμα δεν μπόρεςε να το “ςθκϊςει”, αφοφ αντ’ αυτοφ που ζπρεπε να
γίνει, πολλζσ φορζσ, αναλϊκθκε ςτο προςωπικό ξεκατίνιαςμα (μζχρι και ξφλο μεταξφ
πολιτικϊν κρατουμζνων).
Οι αναρχικοί δεν πρζπει να λειτουργοφν -(ψευτο)ςυναιςκθματικά και ιδεαλιςτικά, μζςα από
ζναν ωμό εμπειριςμό- μόνο με ό,τι απλά κουβαλάει το κεφάλι τουσ εκείνθ τθ ςτιγμι. Αυτοί
πρζπει να βλζπουν τθν μεταβαλλόμενθ φλθ ςτθν ολότθτα τθσ, αφοφ αυτι περικλείει τα
πάντα και όχι μονάχα αυτοφσ. Να μθ βλζπουν μόνο το τϊρα, αλλά όλθ τθ δφναμθ τθσ
κίνθςθσ ςτο παρελκόν, παρόν και μζλλον, μελετϊντασ όλα τα επαναςτατικά τουσ εργαλεία.

Ρόςο όμορφο, εποικοδομθτικό, διαδραςτικό (οι ίδιοι που αποφαςίηουν, οι ίδιοι πράττουν)
και αποτελεςματικό είναι, που μζςα ςτο επαναςτατικό κίνθμα, ομάδεσ και υποκείμενα
παίρνουν πρωτοβουλιακζσ αποφάςεισ, χωρίσ να χρειάηεται να πάρουν εντολι από το κόμμα,
δρϊντασ ανά πάςα ςτιγμι ς’ οποιοδιποτε χϊρο και χρόνο;!

Οι αναρχικοί δεν πρζπει να πζςουν ςτθν παγίδα του ακτιβιςμοφ, ζναντι τθσ επαναςτατικισ
δράςθσ.

Οι αναρχικοί αγωνίηονται ςτο τϊρα, χωρίσ να περιμζνουν πότε κα είναι το κίνθμα μεγάλο για
να χτυπιςει. Ταυτόχρονα, αγωνίηονται και για ζνα κίνθμα που κα είναι οργανωμζνο, ζχοντασ
αυτό όλο και πιο επικετικά “όπλα”.
Πμωσ, θ επαναςτατικι δράςθ ςτο τϊρα δεν πρζπει να ζχει να κάνει με κάποιεσ ελάχιςτεσ
δράςεισ, αποκομμζνεσ από τθν ολικι δράςθ, δεν πρζπει να ζχει να κάνει με μεμονωμζνεσ
δράςεισ που κα γίνονται μια ςτο τόςο. Αυτι πρζπει ν’ αναγνωρίηει το όλο ςυνολικό
πρόβλθμα. Αλλιϊσ, τότε, κα πζςουμε ςτθν παγίδα του ακτιβιςμοφ, τον οποίο δεν τον
ενδιαφζρει ν’ αλλάξει ριηικά τα προβλιματα, αφοφ πιςτεφει ότι οποιεςδιποτε αλλαγζσ
μπορεί να γίνουν και χωρίσ να πειραχτεί το όλο υπάρχον.
Τον ακτιβιςμό δεν τον ενδιαφζρει να υπάρξει μια ςυνολικι ςφγκρουςθ, αλλά λειτοφργει
ανάλογα με το κζμα που είναι ευαίςκθτο το κάκε άτομο. Δθλαδι, το υποκείμενο δρα
207
παραςυρμζνο από τισ όποιεσ επικυμίεσ του, χωρίσ να ζχει μια κεωρθτικι αντίλθψθ για τον
κόςμο γφρω του, παίηοντασ εν τζλει το ρόλο του εκελοντι μαλάκα.

Ζτςι, οι κάκε είδουσ ακτιβιςτζσ, δεν είναι αναρχικοί, κομμουνιςτζσ, επαναςτάτεσ, δεν
παλεφουν για μια ριηικι αλλαγι, αλλά κάνουν ξεκομμζνεσ δράςεισ για πράγματα που τουσ
αφοροφν. Φυςικά, οι όποιεσ δράςεισ για τθ ςεξουαλικότθτα, για τθ φφςθ κτλ, πρζπει να
γίνονται, αλλά πάντα ςτα πλαίςια του ολικοφ αγϊνα.

Μπορεί να ιταν λίγεσ οι φορζσ ςτο πζραςμα του χρόνου, που το αναρχικό κίνθμα να ζπεςε
ςτθν παγίδα του ακτιβιςμοφ, αλλά εκείνο που υπιρξε ςίγουρα ζντονα, πολλζσ φορζσ, ιταν θ
ανοργανωςιά, θ επιπολαιότθτα και θ αςυνζπεια. Λίγοι ιταν αυτοί που τουσ διακατείχε θ
ςοβαρότθτα και υπευκυνότθτα. Δεν μπορείσ να δθλϊνεισ αναρχικόσ και να λεσ ψζματα.
Θ υγιισ διαφορετικότθτα που μασ τροφοδοτοφςε με δφναμθ, ςυχνά γίνονταν ανεκτικότθτα
ςε κάκε είδουσ αντεπαναςτατικό που ξεφφτρωνε και πλαςάρονταν ωσ επαναςτατικό. Ενϊ,
άλλεσ φορζσ, οι ςυλλογικότθτεσ γινόντουςαν κλίκεσ με πελϊριουσ φράχτεσ, είτε από το φόβο
του διαφορετικοφ, είτε νομίηοντασ πωσ είναι θ μόνθ πθγι αλικειασ, είτε για να πάρουν
υπερεπαναςτατικι υπεραξία.

Πλοι πρζπει να δρουν, γιατί επαναςτάτθσ χωρίσ δράςθ δε γίνεται. Πμωσ, όςοι δρουν πρζπει
να το νιϊκουν, αλλιϊσ καμία πράξθ τουσ δεν ζχει πραγματικι αξία και φυςικά, να ξζρουν
γιατί αγωνίηονται.

Δυςτυχϊσ, μζςα ςτο κίνθμα ειςχϊρθςαν ο χουλιγκανιςμόσ, τα ναρκωτικά, ο μικροαςτικόσ

φιλοτομαριςμόσ ζναντι του αναρχοκομμουνιςτικοφ επαναςτατικοφ εγωιςμοφ, θ
ψευτοπράςινθ οικολογία και ο μυςτικιςμόσ ζναντι τθσ φφςθσ. Κομμάτι του αναρχικοφ
κινιματοσ ζγινε ουρίτςα τθσ αριςτεράσ, καταδικάηοντασ τθ βία, ενϊ κάποιο άλλο κομμάτι
του ζγινε φετιχιςτισ τθσ βίασ.
Εκείνοι που κατάφεραν να κρατιςουν αλλθλζνδετα και αναγκαία ςτον αγϊνα μασ, ωσ μια και
μοναδικι γροκιά, τισ απεργίεσ, τθν αντιπλθροφορθςθ κτλ με τθν επαναςτατικι βία, είναι το
φωτεινό παράδειγμα που όλοι οφείλουμε ν’ ακολουκιςουμε. Αν υπάρξει θ απομόνωςθ τθσ
βίασ από τουσ άλλουσ αγϊνεσ και θ άςκθςθ βίασ χωρίσ κάποιου άλλου είδουσ αγϊνα,
είμαςτε χαμζνοι και τίποτα δε κα μπορεί να οριςτεί ωσ επαναςτατικό.
Κάποιοι αυτό επιδιϊκουν, όχι μόνο ο εχκρόσ, αλλά και άνκρωποι εντόσ του κινιματοσ. Εμείσ
ωσ αναρχικοί, ωσ κομμουνιςτζσ, ωσ αναρχοκομμουνιςτζσ δε κα ςυμβάλλουμε προσ αυτιν τθν
κατεφκυνςθ. Καμία τζτοιου είδουσ απομόνωςθ, πριν είναι αργά.

Οι επαναςτάτεσ πζρα από τθν κακθμερινι επαναςτατικι βία που χρθςιμοποιοφν, κα πρζπει
ταυτόχρονα να “δουλεφουν” και για ζνα μεγαλφτερο επαναςτατικό κίνθμα που κα πρζπει να
είναι απαραίτθτα ζνοπλο.

Πλοι να βγοφμε ςτο δρόμο!

208
Ο Δρόμοσ δεν είναι μόνο ο δρόμοσ, αλλά και οι χϊροι δουλειάσ, τα ςχολεία κτλ. Οι αναρχικοί
καλά ζκαναν και ικελαν οι πορείεσ να είναι ςυγκρουςιακζσ και κατζκριναν διάφορουσ
αριςτεροφσ που τισ καταντοφςαν απλά ζναν περίπατο. Μόνο, όμωσ, που κάποιοι αριςτεροί
από τα χαράματα περιφρουροφςαν τισ απεργίεσ ςτουσ χϊρουσ δουλειάσ και κάποιοι άλλοι
αναρχικοί προςπακοφςαν να πάρουν υπεραξία από μια πζτρα που κα πετοφςαν (μόνο) ςε
μια πορεία. Μόνο, όμωσ, που και οι αριςτεροί μζνανε απλά ςε μια λογικι διεκδικιςεων και
δεν εναντιωνόντουςαν ςτο όλο υπάρχον.

Οι επαναςτάτεσ πρζπει είναι ζτοιμοι και οργανωμζνοι, προτοφ δεχτοφν ζνα χτφπθμα και όχι
αφότου αυτό γίνει, να τρζχουν να οργανωκοφν μετά.
Δεν πρζπει να τουσ αφινουμε να πειράξουν οφτε μια τρίχα από τα μαλλιά ενόσ ανκρϊπου
και όχι να επιτικόμαςτε μετά, αφότου ζρκει το μεγαλφτερο κακό. Πμωσ, το κζμα δεν πρζπει
να είναι μόνο αυτό, το κζμα είναι ότι πρζπει να ςταματιςουμε τον εχκρό να κακορίηει τα
γεγονότα και να γίνουμε εμείσ οι ρυκμιςτζσ τθσ ιςτορίασ.

Τα λάκθ του κινιματοσ δεν τα κρφβουμε ςε κάποιο ςκοτεινό ςθμείο. Τα φζρνουμε ςτθν
επιφάνεια, τ’ αναλφουμε και τα επεξεργαηόμαςτε. Διαλζγουμε πάντα το δρόμο τθσ αλικειασ,
όςο ςκλθρι κι αν είναι. Σιχαινόμαςτε τθν υποκριςία. Κα είμαςτε πάντα ςυνεπείσ, το δίκαιο
πάντα κα το λζμε κι ασ είναι απζναντι μασ ο οποιοςδιποτε. Θ επαναςτατικι ςυνείδθςθ μασ
δεν πρζπει να ξεφτιλιςτεί για χάρθ κανενόσ.

Οι ςυηθτιςεισ μασ ενδιαφζρει να κοινωνικοποιοφνται, δεν είμαςτε ελιτιςτζσ! Κζλουμε να

υπάρχει διάδραςθ, να μθ μείνουμε μόνο οι υπάρχοντεσ αγωνιςτζσ, αλλά να ζρκουν και άλλοι
ςτον αγϊνα. Πμωσ, πολλζσ φορζσ, θ αυτοκριτικι και θ κριτικι ςυλλογικοτιτων και
οργανϊςεων κτλ γίνεται εντόσ του κινιματοσ, γιατί δε κεσ να ξεςκεπάςεισ τισ ςκζψεισ ςου
και τισ πράξεισ ςου ςτον εχκρό.

Οι περιςςότεροι είναι τόςο αλλοτριωμζνοι, που δφςκολα αλλάηουν προσ το καλφτερο

(φυςικά κάποιοι αλλάηουν), γι’αυτό το μζλλον είναι ςτα παιδιά. Ρρζπει να ερχόμαςτε ς’
επαφι μαηί τουσ και όταν αυτά, μετά ωσ ζφθβοι, γίνονται αντιδραςτικοί, κα πρζπει θ
αναρχία να είναι μια μεγάλθ, ηεςτι αγκαλιά που κα τουσ περιμζνει. Δεν πρζπει να τουσ
διϊξει, αλλά οφτε φυςικά και να τουσ χαϊδζψει.
Ασ τουσ δϊςουμε τα εφόδια για να ψαχτοφν. Ασ μιλιςουμε μαηί τουσ.

Δυςτυχϊσ, πολλζσ φορζσ, μζςα ς’ αυτόν τον κόςμο επιβιϊνουν τα ςκατά, δυςτυχϊσ, αυτό
ςυμβαίνει κάποιεσ φορζσ και μζςα ςτο επαναςτατικό κίνθμα. Άνκρωποι που ιταν
τυχοδιϊκτεσ, ψεφτικοι, ρεφορμιςτζσ, που απλά είχαν τουσ δικοφσ τουσ λόγουσ να βρίςκονται
μζςα ςτο επαναςτατικό κίνθμα, μνθμονευτικαν ςτα μυαλά κάποιων ςυντρόφων ωσ
επαναςτάτεσ. Δυςτυχϊσ, κάποιοι ςφντροφοι μζςα ςτισ γειτονιζσ, ςυνζχιςαν να μιλάνε γι’
αυτοφσ, ενϊ ακόμα και ςε βιβλία γραφτικαν τα ονόματα τουσ, με λόγια κολακευτικά.
Απατεϊνεσ που επειδι ιταν πιο “δυνατοί”, εξαπατθτζσ που επειδι το ζφεραν οι ςυγκυρίεσ

209
ζτςι, και μαςκάνκρωποι που επιδίωξαν ο κόςμοσ ν’ αςχολείται μ’ αυτοφσ, κατάφεραν να
κάνουν κάποιουσ ςυντρόφουσ να ςυνεχίςουν να τουσ αποδίδουν επαίνουσ ςτ’ όνομα τουσ.
Πμωσ, κάποιοι άλλοι δεν ζφαγαν το παραμφκι τουσ, προςπάκθςαν να φζρουν ςτθν
επιφάνεια το ςκατό και όςο δφςκολο κι αν ιταν κάποιεσ φορζσ, προςπάκθςαν να το
βυκίςουν. Ακόμθ κι αν κάποιεσ φορζσ δεν μπόρεςαν να ςυγκρουςτοφν με τ’ ανκρϊπινα
περιττϊματα, να ξζρουν όλοι ότι κάποιοι πάντα γνϊριηαν…

Εκμεταλλευτικαν πολλοί ςτο όνομα τθσ Αναρχίασ, αλλά όλοι τουσ ξζχαςαν θ Αναρχία πόςο
ενάντια ςτθν εκμετάλλευςθ είναι.

Δυςτυχϊσ, δεν ιταν μόνο κάποιοι, δικεν επαναςτάτεσ που, όπωσ ιταν φυςικό,
ενςωματϊκθκαν ςτο υπάρχον, αλλά και κάποιοι άνκρωποι που, αν και όντωσ ιταν
εξεγερμζνοι ςτο παρελκόν, αδρανοποιικθκαν εξαιτίασ διαφόρων λόγων. Κρίμα ς’ εκείνουσ
τουσ εξεγερμζνουσ που δε βρικαν τθ δφναμθ να ςυνεχίςουν (ο επαναςτάτθσ ζχει
αςταμάτθτθ διάρκεια). Πμωσ, υπιρξαν κι εκείνοι οι άνκρωποι, που μπορεί τ’ ονόματα τουσ
να μθν ζγιναν ποτζ γνωςτά, αλλά ιταν μια ηωι ανυποχϊρθτοι. Άνκρωποι που πριν δεκάδεσ
χρόνια είπαν «Kαμία ζκπτωςθ ςτο λόγο μου, καμία ςυνδιαλλαγι με τθν εξουςία.». Ραρόλο
που τότε τα μάτια τουσ δεν είχαν δει πολλά ακόμα για το τι εςτί καπιταλιςμόσ και πόςο
μπορεί να ςε κοροϊδζψει, τουσ ζβλεπεσ μζςα από τα μάτια τουσ να βγάηουν φλόγα.
Επαναςτάτεσ πολεμιςτζσ που για τθν αξιοπρζπεια τουσ, κα το πιγαιναν μζχρι τζλοσ. Δεν
ξζρουμε αν όλοι αυτοί ηοφςαν ςιμερα, πόςο θ φλόγα τουσ κα ιταν το ίδιο αναμμζνθ, όμωσ
εμείσ, αυτό που βλζπουμε ςιμερα είναι ότι, παρόλο που ο καπιταλιςμόσ ζχει ιςοπεδϊςει και
ρθμάξει τα πάντα, παρόλο που υπάρχει θ εμπειρία του παρελκόντοσ, κάποιοι άνκρωποι να
κάνουν επανάςταςθ κάτω από τθν ομπρζλα του κράτουσ.
Λίγοι είναι οι ςπουδαίοι άνκρωποι, λίγοι είναι οι μαχθτζσ. Αυτοί που δε δείχνουν τι ζχουν (πχ
υλικά), αλλά θ αξία τουσ φαίνεται από το τι είναι ωσ άνκρωποι. Σε κάκε εποχι υπάρχουν
μαλάκεσ, ςε κάκε εποχι υπάρχουν ςπουδαίοι άνκρωποι.

210
 ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ, ΦΙΛΕΛΕΤΘΕΡΙ΢ΜΟ΢, ΕΚΛΟΓΕ΢, ΔΗΜΟΨΗΦΙ΢ΜΑ,
ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑ΢ΕΩΝ

ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ

H δθμοκρατία, όπωσ και το κάκε πολίτευμα, υπάρχει για να εξυπθρετεί τθν άρχουςα τάξθ,
υπάρχει για να ςυνεχίηει τθν φπαρξθ των ταξικϊν αντικζςεων. Στθ δθμοκρατία υπάρχουν το
κράτοσ, οι νόμοι και οι κεςμοί, νομιμοποιϊντασ τθν εξουςία και επιςφραγίηοντασ τισ ςχζςεισ
κυριαρχίασ. Ζνα από τα χαρακτθριςτικά τθσ δθμοκρατίασ είναι θ αρχι τθσ υποταγισ τθσ
μειοψθφίασ ςτθν πλειοψθφία.

Θ δθμοκρατία είναι γζννθμα και αντανάκλαςθ τθσ εμπορικισ βάςθσ τθσ ταξικισ κοινωνίασ.
Θ δθμοκρατία είναι θ πιο όμορφθ βιτρίνα τθσ ταξικισ κοινωνίασ, που προςπακεί να κρφψει
το τι γίνεται ςτο εςωτερικό του χϊρου τθσ.
Θ δθμοκρατία προςπακεί να ςε πείςει ότι είςαι ελεφκεροσ. Πμωσ, πωσ μπορείσ να είςαι
ελεφκεροσ, όταν βρίςκεςαι μζςα ςε μια φυλακι; Αυτι ςου δίνει τθ δυνατότθτα να διαλζξεισ
ανάμεςα ςε πράγματα, μόνο που όλεσ οι επιλογζσ που ζχεισ να διαλζξεισ είναι
υποδουλωτικζσ και ανελεφκερεσ.
Δθμοκρατία είναι ν’ αφινεισ το ζγκλθμα να διαπράττεται διπλά ςου, αναρχία είναι θ
ςυγκρουςιακι εξζλιξθ. Πποιοσ αφινει τθν εκμετάλλευςθ του ανκρϊπου από άνκρωπο ςτο
όνομα τθσ ελευκερίασ, αυτόσ είναι και ο πρϊτοσ που παίρνει το μαχαίρι και μαχαιρϊνει τθν
ελευκερία.

Τθν ελευκερία οφτε κα μασ τθν διαςφαλίςει, οφτε κα μασ τθν χαρίςει κανείσ.

Μπορεί το κάκε πολίτευμα να ζχει διαφορετικά χαρακτθριςτικά, μπορεί θ κάκε μορφι τθσ
δθμοκρατίασ να ζχει άλλα χαρακτθριςτικά, αλλά αυτό που ζχει ςθμαςία είναι ότι θ ταξικι
κοινωνία και πάλι παραμζνει.

ΦΙΛΕΛΕΤΘΕΡΙ΢ΜΟ΢

H αςτικι τάξθ είναι θ κυρίαρχθ τάξθ μζςα ςτον καπιταλιςμό και θ κυρίαρχθ ιδεολογία τθσ
είναι ο φιλελευκεριςμόσ (όχι και θ μοναδικι). Ο φιλελευκεριςμόσ ςτθρίηει το καπιταλιςτικό
ςφςτθμα, αλλά ςυνθκίηει να μθν αναφζρεται ςτον καπιταλιςμό, ακριβϊσ και μόνο για να
καλφψει τθ βαρβαρότθτα του. Ζτςι κι αλλιϊσ, θ λζξθ φιλελευκεριςμόσ είναι μια λζξθ πολφ
παραπλανθτικι, αφοφ ετυμολογικά μπορεί να ςθμαίνει κάτι το ωραίο, αλλά κακιερϊκθκε
για να εξυπθρετεί κάτι άλλο. “Αγάπθ για τθν ελευκερία” ακοφει ο άλλοσ και εξαπατάται.

211
Θ αςτικι τάξθ είτε ζρχεται με το προφίλ του φιλελεφκερου, είτε με του ςοςιαλδθμοκράτθ,
είτε με του φαςίςτα, είτε με κάποιο άλλο προφίλ, ςθμαςία ζχει ότι ςτθρίηει το καπιταλιςτικό
ςφςτθμα.
Αυτι θ φιλοςοφικι-πολιτικι-οικονομικι κεωρία ζχει κάποια ςυγκεκριμζνα χαρακτθριςτικά
(ηιτω ο ιδεαλιςμόσ, ηιτω θ εκνικι ενότθτα). Ο φιλελευκεριςμόσ ςτθρίηει το εμπόριο και τθν
ατομικι ιδιοκτθςία και ςυνάμα τισ ταξικζσ αντικζςεισ, ενϊ τθ ςτιγμι που τα ςτθρίηει όλα
αυτά, ταυτόχρονα, λζει ότι είναι και υπζρ τθσ ατομικισ ελευκερίασ. Πμωσ για πια ατομικι
ελευκερία μιλάει, τθ ςτιγμι που ςτθρίηει όλα αυτά; Στθν ουςία θ ατομικι ελευκερία που
εννοεί ο φιλελευκεριςμόσ, είναι ο φιλοτομαριςμόσ και το δικαίωμα του κάκε ανκρϊπου να
εκμεταλλεφεται τον άλλον άνκρωπο. Ατομικι ελευκερία αποκομμζνθ από το ςυλλογικό δεν
μπορεί να υπάρξει. Ατομικι και ςυλλογικι ελευκερία πάνε μαηί. Πμωσ, ο φιλελευκεριςμόσ
φωνάηει «μακριά από τθν ςυνεργαςία, μακριά από τθν αλλθλεπίδραςθ, ο κακζνασ μόνο για
τον εαυτό του. Ρροςπάκθςε και κα τα καταφζρεισ. Δεν ζχει ςθμαςία που ζχουμε πόλεμο,
που κάποιοι γεννιοφνται με λεφτά και κάποιοι δεν ζχουν τίποτα, μπορείσ να τα
καταφζρεισ!». Πμωσ τι να καταφζρω; Ροιοσ ςου είπε ότι κζλω να γίνω κι εγϊ ζνασ ακόμα
καπιταλιςτισ, ποιοσ ςου είπε ότι εγϊ κζλω να πουλιςω τθν αξιοπρζπεια μου, ποιοσ ςου
είπε, επειδι δε κζλω να γίνω εκμεταλλευτισ, κζλω να μείνω εκμεταλλευόμενοσ. Ζτςι, ο
φιλελευκεριςμόσ δε κα ςου πει ποτζ αγωνίςου για ν’αλλάξεισ τθν κατάςταςθ.

ΕΚΛΟΓΕ΢

Αναρωτιςου και ρϊτα, γιατί να ςυμμετζχω ςτισ εκλογζσ, γιατί να υπάρχουν αυτζσ;

Οι εκλογζσ παραχωροφν τισ υποκζςεισ που αφοροφν τθν ανκρωπότθτα ς’ αυτοφσ που
δθμιουργοφν τα προβλιματα ςτθν ανκρωπότθτα. Κάκε ανάκεςθ είναι και μια ςχζςθ
κυριαρχίασ, πόςο μάλλον θ ανάκεςθ των υποκζςεων τθσ ανκρωπότθτασ ςτθν κυρίαρχθ τάξθ.

Οι εξουςιαςτζσ ζχουν τα δικά τουσ ςυμφζροντα. Πχι μόνο δε κζλουν, αλλά και δεν μποροφν
να βοθκιςουν κανζναν. Οι άνκρωποι κα βρουν λφςεισ όταν αρχίςουν να λειτουργοφν
ςυνεργατικά και αυτοοργανωμζνα. Μόνο οι ίδιοι γνωρίηουν τα ηθτιματα που τουσ αφοροφν
και όχι ο κάκε λογισ διαμεςολαβθτισ.

Οι εκλογζσ καλλιεργοφν τθν απάκεια. Θ ςυμμετοχι ςου ς’ αυτζσ είναι ταυτόχρονα και θ
παραχϊρθςθ τθσ ηωισ ςου ςε άλλουσ. Θ ςυμμετοχι ςου είναι ςυνάμα και μια βοικεια ςτο
ζγκλθμα που διαπράττεται κατά τθσ ηωισ. Θ ςυμμετοχι ςου αναπαράγει τθν εξουςία και
διαιωνίηει τθν επιβολι. Θ ςυμμετοχι ςου ςτισ εκλογζσ είναι ςυγχρόνωσ και μια ςυμμετοχι
ςτο τρενάκι του τρόμου που ςε πθγαίνει ςε ςυγκεκριμζνο κανατθφόρο γκρεμό.

Θ ςυμμετοχι ςτισ εκλογζσ ςθμαίνει και ενςωμάτωςθ του αγϊνα.

212
Θ ςυμμετοχι ςτισ εκλογζσ δεν είναι ςυμμετοχι ςτα κοινά, αλλά ο κάνατοσ τθσ δράςθσ.
Ακόμα κι αν ζχεισ κάποια άλλθ δράςθ, πόςο επαναςτατικι μπορεί να είναι αυτι, όταν
ταυτόχρονα ςυμμετζχεισ ςτθν εκλογικι διαδικαςία. Θ δράςθ του κάκε επαναςτάτθ δεν είναι
μόνο να μθν ςυμμετζχει ςε υποδουλωτικζσ διαδικαςίεσ και να ςυμμετζχει ςε
απελευκερωτικζσ, αλλά να επιτίκεται και ςε κάκε υποδοφλωςθ. Οι επαναςτάτεσ δεν ζχουν
απλά κάποιο πρόβλθμα με κάποιο από τα χαρακτθριςτικά τθσ εκλογικισ διαδικαςίασ, αλλά
αντιτίκενται ςτον ίδιο το κεςμό του κράτουσ.

Οι επαναςτάτεσ αυτοοργανωνόνται, παίρνουν τισ ηωζσ τουσ ςτα χζρια τουσ, ςυμμετζχουν ςε
ςυνελεφςεισ, ςε αντικεςμικοφσ, αντιεραρχικοφσ, ςυγκρουςιακοφσ αγϊνεσ, χωρίσ
εκπροςϊπουσ και αντιπροςϊπουσ.

Τα πεδία δράςθσ κα τα ορίςουν οι καταπιεςμζνοι και οι επαναςτάτεσ καταπιεςμζνοι και όχι

ο κάκε λογισ εξουςιαςτισ. Αν αφριο το κράτοσ αλλάξει και πει ότι το πεδίο δράςθσ δεν
πρζπει να είναι το κοινοβοφλιο, αλλά μια άλλθ γελοιότθτα που κα εφεφρει, κα πρζπει εμείσ
να παίξουμε με τουσ όρουσ που αυτό κζτει, ς’ζνα ςτθμζνο παιχνίδι; Ασ είμαςτε ςοβαροί…

To κράτοσ χρθςιμοποιεί τισ εκλογζσ για να εξαςκενείτε θ κοινωνικι οργι και να διατθρείται θ
κοινωνικι ομαλότθτα (δθλαδι να μθν υπάρχει κάποια αντίδραςθ μζςα ςτον κόςμο τθσ
εκμετάλλευςθσ). Αυτό ςυμβαίνει πάντοτε και ειδικότερα πιο πολφ, όταν υπάρχουν ι πάνε να
πραγματοποιθκοφν εξεγζρςεισ. Το πιο απογοθτευτικό είναι όταν ςε μια κοινωνία που
υπάρχει εξακλίωςθ, οι καταπιεςμζνοι (και όχι οι ταχυδακτυλουργοί τθσ πολιτικισ) να
πζφτουν ςτθν παγίδα και να φωνάηουν «εκλογζσ, εκλογζσ!», πιςτεφοντασ ότι αν γίνουν
εκλογζσ και βγει κάποιο άλλο κόμμα ςτθν κυβζρνθςθ, κ’ αλλάξουν τα πράγματα. Δθλαδι, το
περιεχόμενο τθσ δράςθσ τουσ είναι μια ζντονθ πίεςθ ςτο να γίνουν πιο γριγορα εκλογζσ.

Το κράτοσ για να φανεί ακόμα πιο δθμοκρατικό, κάποιεσ φορζσ, κα ςου πετάξει ςτο τραπζηι
όςα περιςςότερα κόμματα κζλει και μπορεί. Τα κόμματα και ιδιαίτερα τ’ αριςτερά κα ςου
πουν ότι το κράτοσ προβαίνει ςε μια τζτοια πράξθ για να μθν ψθφίςεισ το δικό τουσ (δικεν)
επαναςτατικό κόμμα, όμωσ θ πραγματικότθτα είναι ότι θ εξουςία το κάνει για να μθν
ριηοςπαςτικοποιθκείσ, αυτοοργανωκείσ και επαναςτατιςεισ.
«Σου δίνω το δικαίωμα να ςυμμετζχεισ και μάλιςτα να ψθφίςεισ όποιο κόμμα κζλεισ κι εςφ
κα το αρνθκείσ;».

Φυςικά, όλα τα κόμματα δεν είναι ςτθμζνα, αφοφ ανάμεςα ς’ αυτά υπάρχουν ιδεολογικζσ
(ζςτω και μικρζσ) διαφορζσ. Μζςα ς’ αυτά υπάρχουν ρεφορμιςτζσ, που νομίηουν πωσ μζςα
από το κοινοβοφλιο κ’ αλλάξουν τα πράγματα, κόμματα αυτοπροβολισ και τθσ κονόμασ και
κόμματα με αντίπαλα ςυμφζροντα. Πμωσ, όλα τα κόμματα με τθν φπαρξθ τουσ μζςα ςτο
κοινοβοφλιο, με τον ζναν ι με τον άλλον τρόπο, από πάρα πολφ ζωσ και λίγο, βοθκοφν το
κράτοσ και το κεφάλαιο και όλεσ τισ λειτουργίεσ που διζπουν τον κόςμο τουσ (ακόμα και τα
κόμματα που πιραν μζροσ ςτισ εκλογζσ και δεν εκλζχτθκαν, ςυμμετζχουν ς’ αυτό).

213
Ζφταςαν κάποιοι ψθφοφόροι να πουν ότι «ψθφίηουμε το κόμμα που είναι το λιγότερο
κακό», μζχρι εκεί φτάνει θ αντεπαναςτατικι τουσ ςκζψθ. Δθλαδι για παράδειγμα, αν όλα τα
κόμματα είναι φαςιςτικά, αυτοί κα ψθφίςουν αυτό που είναι λιγότερο φαςιςτικό. Πμωσ,
πίςω απ’ αυτιν τθ ςκζψθ κρφβεται και θ δειλία τουσ ςτο να παραδεχτοφν ότι δεν μποροφν να
φανταςτοφν ζναν κόςμο χωρίσ εκλογζσ, αφοφ γι’αυτοφσ πρζπει πάντα να υπάρχουν κάποιοι
ανϊτεροι, που κα πρζπει πάντα να μασ δίνουν κάτι κι εμείσ κα πρζπει πάντα να είμαςτε εκεί
για να το πιάςουμε, γιατί αλλιϊσ δε κα μπορζςουμε να ηιςουμε.
Οι ψθφοφόροι λζνε «μα, αν δε βγει αυτό το κόμμα, κα βγει το άλλο που είναι πιο
ςυντθρθτικό». Πμωσ, το κζμα είναι ότι, όποιοσ κι αν είναι ο διαχειριςτισ του κράτουσ, αυτό
και πάλι κα παραμείνει, όποιον κι αν ψιφιςεσ, θ ανάκεςθ τθσ ηωισ ςου ςε άλλον,
παραμζνει!

Δθλαδι, αν ζνα αριςτερό κόμμα το βγάλουν ςτθν παρανομία, ο αριςτερόσ του αριςτεροφ
κόμματοσ κα πρζπει να πάει να ψθφίςει ζνα άλλο κόμμα, για να υπεραςπιςτεί το “δικαίωμα
ςτθ ψιφο” και να μθν ζχεισ ζνοχεσ που δεν ψιφιςε;! Οι αναρχικοί δεν περιμζνουν πϊσ κα
τουσ χαρακτθρίςει το κράτοσ, οι αναρχικοί είναι “εξ αρχισ” ενάντια ςτουσ νόμουσ.

Μπορεί ανάμεςα ςτα κόμματα να υπάρχουν διαφορζσ, αλλά όλα τουσ κζλουν τισ εκλογζσ,
είτε για να ξεγελάνε τον κόςμο και να υπάρχει μονίμωσ θ εξουςία, ι γιατί όντωσ κάποιοι
ρεφορμιςτζσ κεωροφν τισ εκλογζσ ωσ τθν πιο απελευκερωτικι λφςθ για τα προβλιματα του
κόςμου. Πμωσ για το κράτοσ οι εκλογζσ είναι χριςιμεσ, μζχρι εκείνο το ςθμείο που του είναι
χριςιμεσ, αφοφ θ κυρίαρχθ τάξθ και χωρίσ τισ εκλογζσ, πάλι κα βρει κάποιο τρόπο για να
παραμείνει ςτθν εξουςία.
Είτε πασ να ψθφίςεισ, είτε δεν πασ να ψθφίςεισ, θ κυρίαρχθ τάξθ και πάλι κα ςυνεχίςει να
υπάρχει. Ζτςι, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να ςυμμετζχουμε ςτον επαναςτατικό
αγϊνα που διεξάγεται.

Θ μθ ςυμμετοχι μασ ςτισ εκλογζσ ζχει να κάνει με μια ςυνειδθτι εναντίωςθ ςτο περιεχόμενο
των εκλογϊν. Θ εναντίωςθ μασ δεν παίρνει ςάρκα και οςτά μόνο από τθ μθ ςυμμετοχι μασ
ςτισ εκλογζσ, αλλά πραγματϊνεται με τον αναρχικό μασ αγϊνα κακθμερινά ενάντια ςε όλο το
υπάρχον. Θ μθ ςυμμετοχι μασ ςτθ εκλογζσ δεν είναι μια αποχι από τισ εκλογζσ, αλλά μια
επαναςτατικι εναντίωςθ. Ο όροσ αποχι είναι αρκετά κολόσ, γιατί δε δείχνει τα
χαρακτθριςτικά τθσ πράξθσ ςου αυτισ κακαυτισ. Ο όροσ αποχι δε δείχνει τθν αζναθ άρνθςθ
μασ ς’ αυτό το κεςμό, αλλά αφινει περικϊριο να εννοθκεί ότι μπορεί να είναι μια επιλογι
μόνο για κάποιο χρονικό διάςτθμα. Θ αποχι δε δείχνει ανκρϊπουσ που αγωνίηονται, αφοφ
κάποιοι άνκρωποι μπορεί ν’ απζχουν και να μθν αγωνίηονται. Θ αποχι δε δείχνει τθν ολικι
μασ άρνθςθ και επίκεςθ ς’ αυτό που εναντιωνόμαςτε. Είτε ψθφίςεισ άκυρο, είτε λευκό, είτε
απζχεισ από τθν εκλογικι ψθφοφορία χωρίσ επαναςτατικι ςυνείδθςθ και αγϊνα, είςαι και
πάλι ζνα κομμάτι τθσ εκλογικισ διαδικαςίασ, γιατί δεν εναντιϊνεςαι ςτο κεςμό, αλλά θ

214
πράξθ ςου γίνεται για διάφορουσ άλλουσ λόγουσ. Είςαι απογοθτευμζνοσ προςωρινά για
κάποιουσ λόγουσ και αφριο κα είςαι πάλι εκεί για να ψθφίςεισ κάποιο κόμμα.

Aυτό που πρζπει ο κακζνασ να κάνει είναι να μθ ςυμμετζχει ςτισ εκλογζσ ςυνειδθτά. Θ
άρνθςθ τθσ ςυμμετοχισ είναι θ διατιρθςθ τθσ αξιοπρζπειασ ςου. Πμωσ, αν δεν κατανοιςεισ
τθν πράξθ ςου αυτι, δεν ζχει και κάποιο νόθμα να τθν κάνεισ. Δε κα ςε πω ποτζ να πασ να
ψθφίςεισ, όμωσ, δε κα ςου πω και ποτζ να μθν ψθφίςεισ, χωρίσ να ςου πω τουσ λόγουσ για
τουσ οποίουσ πιςτεφω ότι ο άνκρωποσ πρζπει να εναντιϊνεται ς’ αυτό.
Το να ςυμμετζχεισ ςτισ εκλογζσ δείχνει και μια ρεφορμιςτικι λογικι, το να μθ ςυμμετζχεισ
ςτισ εκλογζσ δε ςθμαίνει απαραίτθτα και κάτι. Γιατί μπορεί να μθν ψθφίηεισ, αλλά ςε όλθ
ςου τθ ηωι να ςτθρίηεισ το υπάρχον, ενϊ μπορεί να ψθφίηεισ και να ζχεισ μια μερικι
ποιοτικι ςυνείδθςθ. Γιατί μπορεί να μθν ψθφίηεισ, αλλά να είςαι ζνασ φαςίςτασ, ζνασ
αγανακτιςμζνοσ, ζνασ αντιδραςτικόσ φιλοτομαριςτισ, ζνασ ψευτοελευκεριακόσ
ψευτοκαλλιτζχνθσ, ζνασ απολίτικοσ και ζνασ επαναςτάτθσ. Πμωσ το κζμα είναι ο κακζνασ,
όχι μόνο να μθν πάει να ψθφίςει, αλλά να ζχει και αγωνιςτικι δράςθ, αφοφ αυτό είναι που
πρωτίςτωσ δε κζλει το ςφςτθμα.

Θ πραγματικά ςυνειδθτι μθ ςυμμετοχι ςτισ εκλογζσ ςθμαίνει και αγωνιςτικι πράξθ. Θ

ςυνειδθτι επαναςτατικι απουςία από τισ εκλογζσ αποτελεί ζνα αναπόςπαςτο κομμάτι του
επαναςτατικοφ αγϊνα, αφοφ θ πράξθ ςου αυτι ςθμαίνει ότι ταυτόχρονα, εκτόσ από τθν
επαναςτατικι απουςία από τισ εκλογζσ, αγωνίηεςαι επικετικά ενάντια και ςτθν ταξικι
κοινωνία.

Πταν θ κυρίαρχθ τάξθ επιβάλλεται φςτερα από ζναν αιματθρό πόλεμο, λεσ «τουλάχιςτον
ζγινε ςφγκρουςθ και κυριάρχθςαν», όταν όμωσ ςυντθρείσ κι εςφ με τον τρόπο ςου τθν
παραμονι τουσ ςτθν εξουςία, είναι τουλάχιςτον κάτι το ανόθτο.

Το κράτοσ και οι διάφοροι μθχανιςμοί του προςπακοφν να ςε υφαρπάξουν τθν ψιφο. Το

κράτοσ φοβάται μθν οι άνκρωποι ξυπνιςουν κι αρχίςουν να απαξιϊνουν τουσ κεςμοφσ κι
ζτςι προςπακεί με χίλιουσ δυο τρόπουσ να τουσ πείςει να ψθφίςουν. Με εκβιαςτικά
διλιμματα, με υποςχζςεισ, με πελατειακζσ ςχζςεισ, με ρουςφζτια, με ψζματα, με
τρομοκρατία, με απειλζσ και μ’ ζνα όπλο μονίμωσ ςτον κρόταφο (όποια μορφι κι αν ζχει
αυτό το όπλο), προςπακοφν να ςε παραμυκιάςουν. Πμωσ, όςο κι αν το κράτοσ ζχει τθ
δφναμθ να ςε ξεγελάει, ζχεισ τεράςτιο μερίδιο ευκφνθσ και εςφ.
Είςαι αναπαυμζνοσ ςτθν πλαςτι ηωι ςου και δε ςε νοιάηει ο κόςμοσ, παρά μόνο το τομάρι
ςου. Ραρακαλάσ για μια δουλειά, όμωσ αυτι τθ δουλειά ι δε κα ςτθ δϊςουν, ι κα ςτθ
δϊςουν και κα είναι προςωρινι. Αν δεν είςαι ζνα ακόμα τςιράκι του ςυςτιματοσ, θ εργαςία
που κα ςου δϊςουν, κα είναι μια ακόμα δουλειά με εργατοϊρεσ βαμμζνεσ με αίμα.
Δουλειζσ που δίνουν μόνο ςε λίγουσ ανκρϊπουσ, αλλά εςζνα δε ςε νοιάηει παρά μόνο να
βολευτείσ εςφ. Δεν ντρζπεςαι που είςαι ζνα ζρμαιο ενόσ ςυςτιματοσ, δεν ντρζπεςαι που
είςαι ζνα ζρμαιο που φυλάει κατουρθμζνεσ ποδιζσ…
215
Δεν αρνείςαι τίποτα από τον κόςμο τουσ, χαίρεςαι αν ζχεισ μια δουλειά, τθ ςτιγμι που όλθ
ςου θ ηωι καταςτρζφεται. Καρρείσ και το να δουλεφεισ, δε ςυμβάλλει κι αυτό προσ αυτιν
τθν κατεφκυνςθ. Σίγουρα, ανάμεςα ςτουσ ψθφοφόρουσ υπάρχουν κι εκείνοι που είναι
υποςτθρικτζσ του καπιταλιςτικοφ ςυςτιματοσ.

Mζςα ςε μια ταξικι κοινωνία υπάρχουν κάποιοι που ζχουν μια δουλειά και κάποιοι άλλοι
που δεν ζχουν. Κάποιοι βγάηουν λίγα λεφτά και κάποιοι αρκετά, ενϊ τθ ςτιγμι που για
κάποιουσ πθγαίνει καλά θ δουλειά τουσ, μετά από λίγο καιρό μπορεί αυτι να μθν πθγαίνει
καλά. Αυτά πάντα υπάρχουν μζςα ςτο καπιταλιςτικό ςφςτθμα. Επομζνωσ, δε χρειάηεται να
λεσ «αχ, δφςκολα είναι τα πράγματα, κάτι πρζπει να γίνει και ν’ αλλάξουν». Τα πράγματα δεν
πρόκειται ν’ αλλάξουν! Αυτό που πρζπει ν’ αλλάξει (να καταςτραφεί) είναι ο ίδιοσ ο
καπιταλιςτικόσ κόςμοσ, αφοφ οι νομοτζλειεσ τθσ δυςτυχίασ ςου είναι αναπόςπαςτο κομμάτι
του.

Το κακό ζρχεται κοντά ςου με μια χαροφμενθ διάκεςθ, ςου χαμογελά και ςου κλείνει το μάτι.
Είναι ο άνκρωποσ τθσ διπλανισ πόρτασ. Το κακό ξζρει καλά να μεταμορφϊνεται, άλλοτε το
βρίςκεισ μζςα ς’ζνα προϊόν και άλλοτε μεταμορφϊνεται ωσ ο καλφτεροσ φίλοσ ςου. Φοράει
εντυπωςιακά κοςμιματα, διαπεραςτικό άρωμα και προκλθτικά ροφχα. Μθ βιαςτείσ κι
αρχίςεισ να του βγάηεισ τα εςϊρουχα, κλείς’ του κατάμουτρα τθν πόρτα. Δε βλζπεισ ότι το
ζντονο μακιγιάη του προςϊπου του, άρχιςε να λιϊνει. Λίγο κράτθςε κι άρχιςε να φαίνεται το
πραγματικό του περιεχόμενο.
Το κακό είναι ςτθν τροφι ςου και το καταπίνεισ, είναι ςτον αζρα και το αναπνζεισ· κι εςφ,
ςυνεχίηεισ; Ρεκαίνεισ και δεν το ξζρεισ! Πμωσ το κακό είναι πλζον μζςα ςου, όχι ωσ κάτι το
ξζνο που υπάρχει ς’εςζνα, αλλά το κακό είςαι πλζον εςφ, εςφ ο ίδιοσ αυτοπροςϊπωσ! Τϊρα
πρζπει να παλζψεισ με τον εαυτό ςου, να ςε “ςκοτϊςεισ” και τότε μονάχα κα
ξαναηωντανζψεισ!

ΔΗΜΟΨΗΦΙ΢ΜΑ

Ζχουν κοκαλϊςει τα χζρια μου, ζχει κοκαλϊςει θ ςκζψθ μου. Πχι γιατί δεν ξζρω τθ να
γράψω, αλλά γιατί είναι τόςα πολλά αυτά που κζλω να πω. Δε γίνεται να εξαπατοφνται τόςο
εφκολα οι άνκρωποι… και ποιοι άνκρωποι, ε; Οι καταπιεςμζνοι, αυτοί που τόςο κα ζπρεπε το
μυαλό τουσ να είναι ςε εγριγορςθ και επιφυλακι.

Άλλθ μια απάτθ, λοιπόν, μια απάτθ που ς’ εξαπατεί παίρνοντασ ςου όλθ τθν ενζργεια.

Το δθμοψιφιςμα είναι μια “παροχι” που δίνει το κράτοσ ςτουσ ανκρϊπουσ, για να τουσ
τονίςει πόςο (δικεν) ελευκεριακό είναι. Πμωσ, αυτό που ςτθν πραγματικότθτα ςυμβαίνει
είναι κάτι άλλο, αφοφ το κράτοσ δεν μπορεί ποτζ, μα ποτζ να είναι ελευκεριακό. «Αγαπθμζνε
μου πολίτθ, πεσ εςφ αυτό που κεσ, αλλά ςτο τζλοσ να ξζρεισ ότι εγϊ, το παντοδφναμο

216
κράτοσ, κα είμαι αυτό που κ’ αποφαςίςει τι κα γίνει!»
Π,τι κι αν αποφαςιςτεί, θ διαμεςολάβθςθ και θ ιεραρχία πάλι κα υπάρχουν. Πςο οι
αποφάςεισ παίρνονται από τθν κυρίαρχθ τάξθ, τόςο και οι ςχζςεισ εκμετάλλευςθσ κα
ςυνεχίηουν να υπάρχουν.
Στθμζνα δθμοψθφίςματα που ςε βάηουν ψευτοδιλιμματα κι ερωτιματα, που θ απάντθςθ
τουσ δεν υπάρχει ςτισ επιλογζσ απάντθςθσ του ερωτιματοσ τουσ. Ακόμα κι αν το
δθμοψιφιςμα, ασ ποφμε ότι ζχει μια ςτοιχειϊδθ βάςθ, είςαι γελαςμζνοσ αν νομίηεισ ότι οι
από πάνω δουλεφουν για το καλό ςου. Ακόμα κι αν ικανοποιιςουν μερικϊσ κάτι απ’ αυτό
που ηθτάσ (αξιοποιϊντασ το πάντα, όπωσ αυτοί κζλουν), είςαι χαροφμενοσ όταν κάποιοι
βρίςκονται πάνω απ’ το κεφάλι ςου και κρζμεςαι απ’ αυτοφσ;

Πμωσ, τίποτα δεν μπορεί να κερδθκεί μζςα από τα δθμοψθφίςματα, παρά μόνο μζςα από
τουσ αγϊνεσ. Τα δθμοψθφίςματα απομονϊνουν ζνα πρόβλθμα από το ςφνολο των
προβλθμάτων, ϊςτε να μθ δεισ το ςυνολικό πρόβλθμα που λζγεται καπιταλιςμόσ. Πμωσ,
κανζνα πρόβλθμα δεν μπορεί να λυκεί, αφοφ το κάκε πρόβλθμα είναι ςυνδεδεμζνο με άλλα
προβλιματα. Αν νομίηεισ ότι κάτι λφκθκε, τότε να είςαι ςίγουροσ ότι το κράτοσ πζτυχε αυτό
που ικελε, πζτυχε να ςε κοροϊδζψει. Αν πιςτεφεισ ότι κάτι άλλαξε, να ξζρεισ ότι αυτό
ςυμβαίνει μόνο μζςα ςτο μυαλό ςου και το πρόβλθμα ςυνεχίηει ζξω να υπάρχει κανονικά.
Πςεσ χρυςζσ κορδζλεσ εξαπάτθςθσ κι αν βάλουν ςτα προβλιματα ςου, να γνωρίηεισ ότι θ
ουςία των προβλθμάτων ςου και πάλι κα υπάρχει.

Βλζπουμε κάποιουσ που, ενϊ δε ςυμμετζχουν ςτισ εκλογζσ, αντικζτωσ, ςτα δθμοψθφίςματα
πθγαίνουν και ψθφίηουν. ΢ε “φίλε”, τότε πάνε ψιφιςε και ςτισ εκλογζσ!
Σου ανφψωςαν το δθμοψιφιςμα ωσ κάτι το ςθμαντικό και πρωτίςτθσ ςθμαςίασ κι εςφ τρωσ
το παραμφκι τουσ. Μ’ αυτι τθ λογικι, και μζςα ςτο κοινοβοφλιο ψθφίηονται ςθμαντικά
πράγματα για τθ ηωι ςου, τότε πιγαινε ψιφιςε κι εκεί. Σε βλζπω να αντιφάςκεισ! Ι δζξου
τθν φπαρξθ τουσ και πίςτεψε ότι μ’ αυτζσ τισ διαδικαςίεσ λφνονται τα προβλιματα, ι
αρνιςου τα. Μθν προςπακείσ να δικαιολογθκείσ, ενϊ εςφ πράττεισ αςυνάρτθτα, γιατί ςτο
τζλοσ κα μασ βγεισ και υπερεπαναςτάτθσ. Αυτζσ οι διαδικαςίεσ (εκλογζσ-δθμοψθφίςματα),
μόνο αρνθτικά οφζλθ ζχουν να ςου δϊςουν και ο μόνοσ δρόμοσ που πρζπει να διαλζξεισ
είναι θ επανάςταςθ.

Ο άνκρωποσ οφτε ελεφκεροσ είναι, οφτε αποφαςίηει αυτόσ για τα ηθτιματα του. Το κράτοσ
ζχει λοβοτομιςει τον άνκρωπο και γι’αυτό, κάποιεσ φορζσ, δεν ζχει πρόβλθμα να του δϊςει
και κάποιο δικαίωμα να “αποφαςίςει” αυτόσ για κάποια κζματα. Θ “απόφαςθ” που κα
πάρουν οι αλλοτριωμζνοι δε κα εμπεριζχει μια πραγματικι λφςθ κι αυτό το γνωρίηει το
κράτοσ, αφοφ οι αλλοτριωμζνοι κα πράξουν αντεπαναςτατικά χωρίσ δράςθ, διαλζγοντασ ι
τθν πιο εναλλακτικι, ςάπια λφςθ, ι τθν πιο ςυντθρθτικι.

217
ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑ΢ΕΩΝ

Θ απελευκζρωςθ δεν μπορεί να ζρκει οφτε μζςα απo αμεςοδθμοκρατικοφσ τρόπουσ λιψθσ
των αποφάςεων, οφτε μζςα απo τθν οργάνωςθ του δθμοκρατικοφ ςυγκεντρωτιςμοφ.
Ενάντια ςε ρόλουσ, ιεραρχίεσ, εκπροςϊπουσ, αντιπροςϊπουσ και διαμεςολαβθτζσ.
Ενάντια ςτθν αρχι τθσ πλειοψθφίασ.
Χειραφετθμζνοι άνκρωποι απαλλαγμζνοι από κθδεμονίεσ και από κάκε λογισ εξάρτθςθ.

Είτε ςε μια διαδικαςία λιψθσ αποφάςεων υπάρχουν αλλοτριωμζνοι άνκρωποι (με τον
κίνδυνο τθσ αλλοτριωμζνθσ απόφαςθσ να παραμονεφει), είτε υπάρχουν επαναςτάτεσ, οι
αποφάςεισ δεν πρζπει να παίρνονται επί τθσ αρχισ τθσ πλειοψθφίασ (οφτε και επί τθσ αρχισ
τθσ μειοψθφίασ). Κάκε περίπτωςθ είναι διαφορετικι. Κατά τθ διαδικαςία τθσ λιψθσ μιασ
απόφαςθσ, υπάρχουν διαφορετικοί άνκρωποι μζςα ςε διαφορετικζσ καταςτάςεισ και
ςυνκικεσ κάκε φορά. Τα πάντα γφρω μασ είναι ζνασ ηωντανόσ οργανιςμόσ που ςυνεχϊσ
αλλάηει. Ο “χωροχρόνοσ” αλλάηει, οι άνκρωποι αλλάηουν. Δεν υπάρχει μια ςυγκεκριμζνθ
ςυνταγι για τα πράγματα. Αυτό που πρζπει να υπάρχει είναι θ ηφμωςθ και θ
αλλθλεπίδραςθ. Να υπάρχει ζνασ χϊροσ ζκφραςθσ για όλουσ και να λαμβάνονται υπόψιν οι
απόψεισ όλων.

Να υπάρχει μια διάδραςθ όλων των υποκειμζνων, αφοφ όλοι ζχουν κάτι να δϊςουν, απ’
αυτοφσ που κζλουν να δϊςουν. Δεν υπάρχουν ιδιοφυίεσ. Κανζνασ δεν μπορεί να πει «ζχω
φτάςει ςτο ταβάνι των γνϊςεων και δεν υπάρχει τίποτα πζρα από τθ γνϊςθ που ζχω
κατακτιςει». Κανζνασ δεν μπορεί να πει « “αυτό” πάντα κα γίνεται μ’ αυτόν τον τρόπο».

Είπαμε, όλα αλλάηουν. Θ γνϊςθ δεν ςταματάει. Οι νζεσ ιδζεσ μαηί με τθν εμπειρία των
παλιϊν αλλθλοεπθρεάηονται.
Για παράδειγμα, για ζνα κζμα παραγωγισ ενόσ αγακοφ δεν μποροφν μόνο οι εργάτεσ ν’
αποφαςίηουν, αλλά και οι επιςτιμονεσ, όχι μόνο ο παραγωγόσ αλλά και ο καταναλωτισ. Πλα
ςυνδζονται. Από τθν άλλθ, ποιοσ είπε ότι κζλουμε ρόλουσ, Πλοι παράγουμε, όλοι
καταναλϊνουμε. Πλοι και χειρϊνακτεσ και πνευματικοί.

Αν μετά από τθν όποια ςυηιτθςθ, ςθκϊςουμε τα χζρια μασ για να δοφμε, απλά και μόνο,
πόςοι και ποιοι ζχουν τθν τάδε άποψθ, αυτό δε ςθμαίνει ότι απ’ αυτό κα εξαρτθκεί και θ
όποια απόφαςθ, απλά αυτό κα λειτουργιςει ωσ ζνα ακόμα κομμάτι τθσ όλθσ διαδικαςίασ.

Πταν μετά από μια ςυηιτθςθ, ο κακζνασ πει τθ γνϊμθ του, δεν είναι κακό αν δεν υπάρξει
ομοφωνία και βζβαια, αυτό δε ςθμαίνει ότι μετά κ’ αποφαςιςτεί αυτό που κζλουν οι πολλοί.
Δθλαδι, επειδι κάποιοι άνκρωποι που ζχουν μια γνϊμθ είναι περιςςότεροι από κάποιουσ
άλλουσ που ζχουν μια άλλθ γνϊμθ, αυτόσ πρζπει να είναι και ο παράγοντασ που κα πρζπει
να παρκεί μια απόφαςθ;! Αν είναι δυνατόν…
Μπορεί να υπάρχουν παραπάνω από δυο διαφορετικζσ γνϊμεσ ι ακόμα και να ζχουν όλοι

218
μια διαφορετικι γνϊμθ, δθλαδι, γιατί αυτό να πρζπει να είναι κάτι το απαραίτθτα κακό;!
Φυςικά, οφτε θ ομοφωνία μπορεί να ςε οδθγιςει ςίγουρα ςε κάποιο ςωςτό αποτζλεςμα.

Αυτό που μπορεί να ςυμβεί είναι να ςεβαςτοφμε κάποιεσ φορζσ τθν άποψθ των πολλϊν και
κάποιεσ φορζσ των λίγων. Από τθν άλλθ, ποιοσ είπε ότι το πράγμα πάει ζτςι, αφοφ ςτθν
πραγματικότθτα δεν είναι ότι ςεβόμαςτε τθν άποψθ των πολλϊν ι των λίγων, αλλά αυτό που
ςυμβαίνει είναι ότι ςεβόμαςτε τθ διαφορετικι γνϊμθ του κάκε ανκρϊπου. Βζβαια, αυτό δε
γίνεται για κζμα λφπθςθσ. Πχι μόνο κα ςεβαςτοφμε τθ γνϊμθ του άλλου, αλλά επιπλζον,
μπορεί να παρκεί και μια απόφαςθ, εξαιτίασ τθσ γνϊμθσ του οποιουδιποτε υποκειμζνου (αν
αυτι ποιοτικά ςτζκει). Σιμερα μπορεί να πραγματοποιθκεί αυτι θ γνϊμθ, αφριο θ άλλθ.
Σιμερα μπορεί να πραγματοποιθκοφν και οι δυο γνϊμεσ, ι να βροφμε μια καινοφρια ι μία
και ςυνδυαςτικι. Σιμερα, εξαιτίασ ενόσ υποκειμζνου μπορεί να γίνει “αυτό” και εξαιτίασ
ενόσ να μθ γίνει “αυτό”.

Ακόμα και ςτισ περιπτϊςεισ που θ απόφαςθ για ζνα ηιτθμα δεν ζχει να κάνει με τθν (κεμιτι)
διαφορετικι οπτικι του κακενόσ για ζνα κζμα (που εν τζλει το περιεχόμενο του κζματοσ κα
παραμείνει ωσ ζχει, ανεξάρτθτα τθν οπτικι του κακενόσ), αλλά για ηθτιματα που ζχουν ζνα
ρίςκο ωσ τθν απόφαςθ που κα παρκεί, (αφοφ δεν ξζρουμε ποιο κα είναι το αποτζλεςμα
αυτισ τθσ απόφαςθσ), ςίγουρα, αυτό που κα μασ οδθγιςει ςτο να παρκεί μια απόφαςθ δεν
είναι θ “αρχι τθσ πλειοψθφίασ”.

Πταν μια απόφαςθ παίρνεται μζςα από μια απελευκερωτικι διαδικαςία, όχι μόνο αυτι κα
ςε οδθγιςει ςε πιο απελευκερωτικά αποτελζςματα, αλλά είναι πολφ πικανό, θ απόφαςθ
που πάρκθκε να ζχει και πιο κετικά αποτελζςματα ςε ςχζςθ με μια απόφαςθ που πάρκθκε
μζςα από μθ απελευκερωτικζσ διαδικαςίεσ.

Οι αποφάςεισ παίρνονται ςυνεργατικά και όχι ςυναινετικά. Θ ςυναίνεςθ καμιά φορά μπορεί
να είναι και ςιωπθλι υπακοι. Οι αποφάςεισ παίρνονται μζςα από τθ ςυνδιαμόρφωςθ των
υποκειμζνων και όχι μζςα από ζναν ςυμβιβαςμό. Οι αποφάςεισ παίρνονται μζςα από μια
εκοφςια ελεφκερθ ςυμφωνία. Οι αποφάςεισ δεν πρζπει να είναι ποτζ απόλυτεσ, το
αποτζλεςμα δεν είναι ςίγουρο.

Πταν μια απόφαςθ παίρνεται επί τθσ αρχισ τθσ πλειοψθφίασ, κάποιοι νιϊκουν ωσ υπικοοι
που ακολουκοφν τθ μάηα και κάποια ςτιγμι νευριαςμζνα κα ςθκωκοφν και κα φφγουν,
κάνοντασ το δικό τουσ. Πμωσ, όταν οι αποφάςεισ παίρνονται ςυνεργατικά, δεν κεωροφμε
λογικό κάποιοσ να φφγει, αφοφ το κάκε υποκείμενο πρζπει να νιϊκει απελευκερωμζνο και
αργά ι γριγορα κα βρεκεί μια λφςθ. Εκτόσ αν το πρόβλθμα δεν ζχει να κάνει με τθ λιψθ των
αποφάςεων, αλλά με κάποιο άλλο κζμα.

Οι αποφάςεισ οφείλουν να είναι αντιεραρχικζσ. Πμωσ ποιοσ είπε ότι θ οριηόντια δομι και
οργάνωςθ δεν είναι ιεραρχικι; Θ ιεράρχθςθ εκδθλϊνεται είτε κάκετα, είτε κατ’ανιοφςα ι

219
κατιοφςα ςειρά, είτε οριηόντια. Στθν οριηόντια δομι κάποιοσ είναι “πιο πριν” κάποιοσ “ςτθ
μζςθ” και κάποιοσ “πιο μετά”, μζνοντασ, ζςτω και πιο άτυπα, πάλι θ ιεραρχία. Επίςθσ, άλλο
είναι να λζμε ότι μζςα ςε μια ταξικι κοινωνία τισ αποφάςεισ μασ τισ παίρνουμε “από τα
κάτω”, εννοϊντασ ανταγωνιςτικά ςε ςχζςθ με τουσ “από πάνω” και άλλο είναι, μζςα ςε μια
διαδικαςία απόφαςθσ των καταπιεςμζνων, να λζμε ότι τθν απόφαςθ τθν πιραμε “από τα
κάτω”, αφοφ ζτςι είναι ςα να παραδζχεςαι ότι μζςα ςτθν ομάδα των καταπιεςμζνων
υπάρχουν και “από πάνω”.
Τζλοσ, εναντιωνόμαςτε και ςτθν οποιαδιποτε κυκλικι δομι κατά τθ διαδικαςία λιψθσ των
αποφάςεων. Μπορεί ςτον κφκλο να μθν υπάρχει κάποια αρχι και τζλοσ (ι μποροφμε να
ποφμε ότι, κάκε ςθμείο είναι και αρχι και τζλοσ), ξεγελϊντασ ότι αυτό είναι
απελευκερωτικό, αλλά το ςχιμα του κφκλου είναι κλειςτό και δεν ζχει κάποια κατεφκυνςθ
ςτο άπειρο. Καμία δράςθ ςτο ςφμπαν δεν είναι επαναλαμβανομζνθ και ςτακερι, τίποτα δεν
είναι ίδιο, όλα αλλάηουν. Τίποτα δεν είναι όμοιο με το άλλο. Δε κζλουμε ςυγκεκριμζνεσ
διαδικαςίεσ, ςυγκεκριμζνεσ αποφάςεισ και κατευκφνςεισ. Δε κζλουμε εγκλωβιςτικζσ
επαναλιψεισ, οφτε και πράγματα που μασ γυρνοφν ςτο παρελκόν, αλλά κζλουμε με τθ
βοικεια του παρελκόντοσ και του παρόντοσ να πθγαίνουμε μπροςτά. Θ χαοτικι διάςταςθ
των πραγμάτων είναι αυτι που κα μασ οργανϊςει απελευκερωτικά και όχι κάποιεσ
ςυγκεκριμζνεσ, αμετάβλθτεσ πολιτικζσ διαδικαςίεσ. Αυτι κα μασ ανοίξει διάπλατα τουσ
ορίηοντεσ μζςα ςτισ ςυνεχείσ, ηωντανζσ καταςτάςεισ που ηοφμε. Δεν προςπακοφμε μζςα από
αναρχικά καλοφπια να βροφμε τθν αναρχία μασ, αλλά πθγαία και ςυνειδθτά δθμιουργοφμε
ςυνεργατικά τθν αναρχία μασ.

Θ ενότθτα και θ ςφγκρουςθ τθσ αναρχίασ είναι αυτζσ που κα μασ οδθγιςουν, μζςα από τουσ
πολλοφσ διαφορετικοφσ εξελικτικοφσ διαδρόμουσ, προσ όλεσ τισ πικανζσ προοδευτικζσ
κατευκφνςεισ. Θ αναρχία πορεφεται ελεφκερθ και χωρίσ περιοριςμοφσ, ζτςι δε φοβάται τα
χτυπιματα που αυτι κα δεχτεί, αφοφ θ απεριόριςτθ δυναμικι τθσ ζχει κι άλλεσ διαδρομζσ
και κατευκφνςεισ, εμπεριζχοντασ πάντα το ςτοιχείο τθσ αλλθλοκάλυψθσ και τθσ
αλλθλοςυμπλιρωςθσ.

220
 ΚΡΙ΢Η

Κάποιοι αρζςκονται να διατυμπανίηουν oτι θ κρίςθ δεν είναι μόνο οικονομικι, αλλά κι ότι
επεκτείνεται ςε όλα τ’ άλλα ανκρϊπινα επίπεδα, κεωρϊντασ ότι μόνο μ’ αυτό κάτι λζνε.
Κάποιοι άλλοι επιμζνουν και λζνε ότι θ κρίςθ είναι μόνο οικονομικι, ότι το πρόβλθμα ςτον
κόςμο είναι μόνο ζνα και μοναδικό, ζτςι και θ λφςθ κα είναι μία και μοναδικι.

Ο κόςμοσ είναι πολυςφνκετοσ και τα προβλιματα που υπάρχουν ς’ αυτόν είναι πολλά.
Θ φπαρξθ των τάξεων και οι ταξικζσ παραγωγικζσ ςχζςεισ είναι ζνασ βαρυςιμαντοσ
παράγοντασ για το τι ςυμβαίνει ςτον κόςμο, αφοφ όχι μόνον αυτόσ είναι μια ςθμαντικι
μιτρα που γεννά καταςτάςεισ και ςχζςεισ, αλλά και γιατί αυτόσ ο παράγοντασ επθρεάηει όλα
το φάςμα τθσ ανκρϊπινθσ ηωισ. Θ φπαρξθ των τάξεων ζφερε τόςα δεινά που ακόμα και όταν
οι τάξεισ κα διαλυκοφν, κάποιο κομμάτι τθσ ςαπίλασ κα παραμείνει. Επειδι δε κα υπάρχουν
οι τάξεισ και ζνα ίχνοσ ςαπίλασ κα υπάρχει ακόμα, αυτό δε ςθμαίνει ότι αυτι θ ςαπίλα είναι
αταξικι, αλλά απεναντίασ είναι κατάλοιπο τθσ ταξικισ κοινωνίασ. Πμωσ, το υπάρχον πρζπει
να το αναλφςουμε και να το επιτεκοφμε ςε κάκε κομμάτι του, είτε αυτό είναι περιςςότερο
ταξικό, είτε αυτό είναι λιγότερο ταξικό. (Μθν ξεχνάμε ότι οι τάξεισ δεν υπιρχαν πάντα, ζτςι θ
ανάλυςθ μασ, θ επίκεςθ μασ, αλλά και ο αταξικόσ κόςμοσ που κζλουμε να ζρκει πρζπει ν’
αναλφει τα πάντα. Υπιρξαν πράγματα και κα ξαναυπάρξουν, που δεν ιταν και δε κα είναι
ταξικά, αφοφ υπιρξαν και κα υπάρξουν κοινωνίεσ που δε κα είναι ταξικζσ. Πμωσ, αυτό δε
ςθμαίνει ότι ςε μια ταξικι κοινωνία υπάρχουν υπερταξικά πράγματα, αφοφ όςο υπάρχουν
ταξικζσ κοινωνίεσ, οι τάξεισ κα επθρεάηουν ζςτω και ςτο ελάχιςτο τα πράγματα, ζτςι και τα
διαταξικά πράγματα είναι ταξικά.)

Κάποιοι αντί να τονίςουν τον ςθμαντικό (αρνθτικό) ρόλο που ζπαιξε θ οικονομία και ν’
αναλφςουν ςτο πϊσ αυτι λειτοφργθςε ςτθν ιςτορία του ταξικοφ κόςμου, τθν ανυψϊνουν ςε
μία και μοναδικι νομοτζλεια. Οι εξθγιςεισ που δίνουν αυτοί οι άνκρωποι για τον κόςμο
είναι τόςο ςτενζσ, κακιςτϊντασ ακόμα και τθν μία και μοναδικι τουσ νομοτζλεια, μια
νομοτζλεια αμετάβλθτθ και ανεπθρζαςτθ από τθν αλλαγι του κόςμου και του ανκρϊπινου
παράγοντα. Αυτοί που τα λζνε αυτά, είναι και αυτοί που πιςτεφουν ςε μια άλλου είδουσ
οικονομία και όχι ςτθν καταςτροφι τθσ. Αυτοί, ανεξαρτιτωσ τισ όποιεσ μικροδιαφορζσ που
μπορεί να ζχουν, ζχουν ζνα κοινό, αναπαράγουν μονίμωσ το υπάρχον χωρίσ να φαντάηονται
και να κζλουν ζναν κόςμο διαφορετικό.

Για εμάσ θ μεγάλθ πλθγι δεν είναι μόνο οι υπαρκτζσ κρίςεισ και οι αντικζςεισ που υπάρχουν
ςτο κάκε ςφςτθμα, αλλά πλθγι είναι όλο το ίδιο το καπιταλιςτικό ςφςτθμα, όχι μόνο αυτό,
αλλά και κάκε άλλο ςφςτθμα.

221
Θ κάκε ταξικι κοινωνία, αδιαμφιςβιτθτα, φζρει μζςα τθσ και τθ δυςτυχία όλθσ τθσ
ανκρωπότθτασ. Ζτςι, το ν’ απομονϊςουμε ποια είναι εκείνα τα κακά μζςα ς’ζναν ταξικό
κόςμο που μασ κάνουν δυςτυχείσ, κα ιταν από μζρουσ μασ κάτι το αντεπαναςτατικό, αφοφ
δεν αρνοφμαςτε απλά κάτι ςυγκεκριμζνο και μεμονωμζνο, αλλά αρνοφμαςτε όλο το
υπάρχον. Πμωσ, από τθ ςτιγμι που θ άρνθςθ μασ ζχει περιεχόμενο, άρα ταυτόχρονα
ςθμαίνει ότι ζχει μπει και ςε μια διαδικαςία ανάλυςθσ του κόςμου. Μια ανάλυςθ διαλεκτικι
ανάμεςα ςτο γενικό και το ειδικό.

Το καπιταλιςτικό ςφςτθμα το διζπουν κάποια χαρακτθριςτικά, όπωσ άλλοτε και το κάκε

ςφςτθμα. Οι αντικζςεισ που υπάρχουν ςτθ λειτουργία του καπιταλιςτικοφ ςυςτιματοσ και οι
κρίςεισ που δθμιουργοφνται μζςα ς’ αυτό και ςυνάμα ςε όλθ τθν κοινωνία είναι μια
αδιαμφιςβιτθτθ νομοτζλεια. Μζςα ςτον καπιταλιςμό δεν μπορεί να υπάρξει πρόοδοσ για
τθν ανκρωπότθτα, παρά μόνο πόνοσ και δυςτυχία.
Θ φφςθ του ίδιου του καπιταλιςτικοφ ςυςτιματοσ δθμιουργεί ζνα μερικό πρόβλθμα και ςε
κάποιεσ από τισ ίδιεσ του τισ λειτουργίεσ.

Οι ταξικζσ αντικζςεισ, θ εκμετάλλευςθ του ανκρϊπου από άνκρωπο, οι ςυνεχείσ φραγμοί

που μπαίνουν ςτθν πρόοδο τθσ ανκρωπότθτασ, θ εργαςία ωσ αλλοτρίωςθ, θ ατομικι
ιδιοκτθςία, ο καταμεριςμόσ τθσ εργαςίασ και θ εξειδίκευςθ τθσ παραγωγισ, δεν μποροφν
παρά να είναι προβλιματα για τθν ανκρωπότθτα. Αυτά υπάρχουν ςε κάκε ςφςτθμα.

Ο καπιταλιςμόσ ςου ρουφάει το αίμα. Θ αντίκεςθ ανάμεςα ςτον κοινωνικό χαρακτιρα τθσ
παραγωγισ και ςτθν ατομικι ιδιοποίθςθ των αποτελεςμάτων τθσ και θ αντίκεςθ τθσ ςχζςθσ
κεφάλαιο/εργαςία, όπου το κεφάλαιο πρζπει να αντλεί ςυνεχϊσ υπεραξία από τθν εργαςία,
προκειμζνου να υπάρχει και ν’ αναπτφςςεται, δεν μπορεί παρά να φζρνει μόνο
εκμετάλλευςθ και καταπίεςθ.

Σθμαντικό κομμάτι ςε όλο αυτό το πάηλ παίηει θ πρωταρχικι ςυςςϊρευςθ, θ κρίςθ

υπερςυςςϊρευςθσ κεφαλαίου και θ αναρχία τθσ παραγωγισ (ζτςι όπωσ αυτι ονομάςτθκε).

Θ πρωταρχικι ςυςςϊρευςθ είναι μια διαδικαςία κατά τθν οποία ο καπιταλιςμόσ αδιάκοπα
αρπάηει και καταςτρζφει, ανοίγοντασ ςυνεχϊσ νζεσ διαδρομζσ για ζναν νζο κφκλο
ςυςςϊρευςθσ του κεφαλαίου, ϊςτε να επιηιςει και ν’αναπαραχκεί.
Αυτι είναι μια επαναλαμβανομζνθ διαδικαςία όπου το κράτοσ, το μεγάλο κεφάλαιο και θ
άρχουςα τάξθ διαχωρίηει τουσ ανκρϊπουσ από τα μζςα παραγωγισ. Αυτι θ διαδικαςία
ςυνεχίηεται με ποικίλουσ τρόπουσ ςε όςουσ περιςςότερουσ ανκρϊπουσ γίνεται, ςυνεχίηεται
και μετά από τον διαχωριςμό τουσ από τα μζςα παραγωγισ. Μια ςυνεχισ πρωταρχικι
ςυςςϊρευςθ εντόσ των καπιταλιςτικϊν τρόπων παραγωγισ και των όποιων μορφϊν αυτόσ
παίρνει.

222
Οι καπιταλιςτζσ προςπακοφν κάκε κομμάτι τθσ φφςθσ, κάκε αγακό, κάκε ατομικι
επιχείρθςθ, κάκε κομμάτι γθσ που το δουλεφουν ςυλλογικά οι εργάτεσ, να το
ιδιωτικοποιιςουν. Π,τι δεν καταςτρζφει, προςπακεί να το περάςει ςτα χζρια των λίγων.

Σκοπόσ των καπιταλιςτϊν είναι θ μεγζκυνςθ του κεφαλαίου τουσ. Αυτό προςπακοφν να το
πετφχουν, είτε μζςω τθσ ςυγκζντρωςθσ του κεφαλαίου, δθλαδι μζςω τθσ κεφαλαιοποίθςθσ
μζρουσ τθσ υπεραξίασ που κλζβουν οι καπιταλιςτζσ από τουσ εργαηόμενουσ (αφοφ κάποια
από τα κζρδθ κα τα ξαναβάλουν ςτθν παραγωγι), είτε μζςω τθσ ςυγκεντροποίθςθσ του
κεφαλαίου, δθλαδι μζςα από τθ διαδικαςία εξαγοράσ, ςυγχϊνευςθσ ι απορρόφθςθσ
κεφαλαίων που ανικουν ςε άλλουσ επιχειρθματίεσ (ςυγχρόνωσ κλείνουν τα μικρά μαγαηιά,
αλλά κλείνουν και οι μεγάλεσ επιχειριςεισ λόγω του ανταγωνιςμοφ μεταξφ των
καπιταλιςτϊν).

Οι καπιταλιςτζσ όχι μόνο απαλλοτριϊνουν “πράγματα” από το λαό, αλλά δεν ζχουν
πρόβλθμα (αργά ι γριγορα) να μπουν και ς’ εκείνθ τθ διαδικαςία αυτοκαταςτροφισ του
κεφαλαίου τουσ, αφοφ μζςα ςτο παιχνίδι του ανταγωνιςμοφ μεταξφ των κεφαλαιοκρατϊν
πρζπει να μείνουν οι πιο ιςχυροί. Οι καπιταλιςτζσ γνωρίηουν τισ αντικζςεισ και τουσ
φραγμοφσ του καπιταλιςτικοφ τρόπου παραγωγισ, ζτςι μπαίνουν ςτθ διαδικαςία
αυτοκαταςτροφισ μεγάλων τμθμάτων του κεφαλαίου, ϊςτε ν’ αυξθκεί θ υπεραξία ςτα
κεφάλαια που παραμζνουν. Για να αυτοςυντθρθκεί χρειάηεται να φτωχωποιιςει ζνα μζροσ
του πλθκυςμοφ, να απειλιςει με πολζμουσ και εν τζλει να τουσ πραγματοποιιςει (και
ενάντια ςτουσ καταπιεςμζνουσ αλλά και ενάντια ςε άλλουσ καπιταλιςτζσ, αφοφ υπάρχει ο
ενδοκαπιταλιςτικόσ ανταγωνιςμόσ).

Σε πολλζσ περιπτϊςεισ βλζπουμε μεγάλεσ καπιταλιςτικζσ επιχειριςεισ, κυβερνιςεισ και

αςτικά κόμματα να αυτοκαταςτρζφονται, για να ζρκουν μετά από λίγο ςε άλλθ μορφι και
ςτο χωροχρόνο που κζλουν, επιχειρϊντασ να μείνουν πιο πολφ καιρό ςτο οικονομικό-
εξουςιαςτικό ςφμπλεγμα απ’ ότι κα παρζμεναν με τθν προθγοφμενθ τουσ μορφι.
Φυςικά για τουσ αγωνιςτζσ υπάρχει μια διαλεκτικι ςφγκρουςθ του παλιοφ με το καινοφριο κι
ασ μθν ζχουν αυτοί να κρατιςουν τίποτα το εξελικτικό από το παλιό. Πμωσ, το καπιταλιςτικό
ςφςτθμα επιηεί μζςα από τθ διαδικαςία παραγωγισ του κανάτου του. Αυτό ςυμβαίνει
(δθλαδι ο κάνατοσ του να του δίνει ηωι), γιατί ο κάνατοσ του δεν ζρχεται μζςα από το
χτφπθμα που κα του δϊςει το προλεταριάτο. Αυτό ςυμβαίνει γιατί το προλεταριάτο δεν
μπαίνει κι αυτό ς’ εκείνθ τθ διαδικαςία αυτοκαταςτροφισ του ίδιου του ρόλου του (δθλ. του
προλεταριάτου), ϊςτε να μπορζςει κι αυτό να μπει ςε μια προοδευτικι διαδικαςία. Ενϊ το
καπιταλιςτικό ςφςτθμα απαλλοτριϊνει, επιτίκεται, καταςτρζφει κι αυτοκαταςτρζφεται, το
προλεταριάτο δεν κάνει κι αυτό τισ αντίςτοιχεσ πράξεισ.

Μαηί με τθν πρωταρχικι ςυςςϊρευςθ ζχουμε και τθν κρίςθ υπερςυςςϊρευςθσ κεφαλαίου.

223
Θ παραγωγι δε γίνεται προσ όφελοσ τθσ κοινωνίασ, αλλά για τουσ καπιταλιςτζσ. Αυτοί
ρυκμίηουν τθν παράγωγι πάντα προσ όφελοσ τουσ, επιδιϊκοντασ ςυνεχϊσ τθν αφξθςθ τθσ,
ϊςτε ν’ αποκομίςουν όςο το δυνατόν γίνεται περιςςότερο κζρδοσ. Ζτςι, μζροσ τθσ υπεραξίασ
διατίκεται-μετατρζπεται ςε κεφάλαιο για τθ διεφρυνςθ τθσ παραγωγισ και το άλλο μζροσ
μπαίνει κατευκείαν ςτισ τςζπεσ τουσ.
Αυξάνεται ο ανταγωνιςμόσ μεταξφ τουσ (δυςτυχϊσ, ανταγωνιςμόσ υπάρχει κι ανάμεςα ςτουσ
καταπιεςμζνουσ), αυξάνεται θ παραγωγι, κζλοντασ όλοι τουσ όλο και περιςςότερο χριμα.
Πμωσ, υπάρχει μια δυςκολία ςτο να πουλθκοφν τα εμπορεφματα, αφοφ θ κατανάλωςθ είναι
μικρι, με αποτζλεςμα τα προϊόντα να μζνουν αποφλθτα. Οι καπιταλιςτζσ, αφοφ βλζπουν ότι
αρκετά προϊόντα δεν πουλιοφνται, ελαττϊνουν τθν παραγωγι κι ζτςι, τθ ςτιγμι που οι
καταπιεςμζνοι ηουν ιδθ δφςκολα, οι πλουτοκράτεσ παίρνουν κι άλλα μζτρα ενάντια ςτθν
κοινωνία, με αποτζλεςμα κι άλλοι περιςςότεροι άνκρωποι να παίρνουν χαμθλότερουσ
μιςκοφσ, ν’ απολφονται και να μθν ζχουν δουλειά. Ταυτόχρονα, πολλοί εργαηόμενοι
δουλεφουν για περιςςότερεσ ϊρεσ κι άλλοι αντικακίςτανται από τα ςφγχρονα μθχανιματα.
Ζτςι κι αλλιϊσ, θ φπαρξθ τθσ τεχνολογίασ φζρνει τθν αφξθςθ τθσ παραγωγικότθτασ του
εργαηομζνου, ςυνεπϊσ ζχουμε και αφξθςθ τθσ υπεραξίασ που παράγει.

Το κζμα για τθν πλουτοκρατία δεν είναι ότι υπάρχουν πολλά προϊόντα, αλλά ότι το κζρδοσ
δεν είναι τόςο όςο κζλουν, ϊςτε να επενδυκεί με παραγωγικό τρόπο για το κεφάλαιο.

Πλα αυτά δεν τ’ αναφζρουμε για να υπερτονίςουμε κάτι, αλλά τα καταγράφουμε ωσ

υπαρκτζσ καταςτάςεισ μζςα ςτον καπιταλιςμό. Είπαμε για εμάσ, δεν είναι κάτι μεμονωμζνο
που φταίει για τθ δυςτυχία μασ και ςίγουρα, δεν είναι ζνα λάκοσ οργανωτικό του
καπιταλιςμοφ που υπάρχουν οι κρίςεισ. Το πρόβλθμα είναι το ςφνολο των αντιφάςεων και
των αντικζςεων του καπιταλιςτικοφ τρόπου παραγωγισ και του καπιταλιςτικοφ ςυςτιματοσ.
Το πρόβλθμα είναι όλο το υπάρχον.

Οφτωσ ι άλλωσ, οι άνεργοι πάντα υπάρχουν μζςα ςτον καπιταλιςμό, άλλοτε πιο λίγοι και
άλλοτε πιο πολλοί· ανάλογα ςε τθ φάςθ βρίςκεται το ςφςτθμα (πχ ζντονεσ αντικζςεισ) ι
ανάλογα με το τι το εξυπθρετεί να υπάρχει τθν κάκε ςτιγμι. Θ ανεργία είναι εγγενζσ ςτοιχείο
του καπιταλιςμοφ και όχι ςυνζπεια τθσ κρίςθσ. Ανεργία και εργαςία, δεν υπάρχει θ μια χωρίσ
τθν άλλθ.

Τι, τϊρα ξφπνθςαν κάποιοι, επειδι τϊρα το πρόβλθμα τουσ άγγιξε και το είδαν το ηιτθμα πιο
προςωπικά; Το κζμα είναι να υπάρχει αυτοςυνείδθςθ και ο καταπιεςμζνοσ να καταλάβει το
ρόλο του και να ξεςθκωκεί. Σίγουρα, ςε περίοδο κρίςθσ, θ οικονομικι κατάςταςθ του
καταπιεςμζνου χειροτερεφει. Πμωσ, αυτόσ πρζπει να δει τισ αντικζςεισ του καπιταλιςμοφ,
ειδικά όταν αυτζσ εμφανίηονται πιο ζντονα, ωσ μια ακόμα καλι ευκαιρία για να χτυπιςει το
ςφςτθμα και αν δεν το ζχει κάνει ποτζ, ασ είναι τότε θ ςτιγμι που κα το κάνει και όχι,
αντίκετα, να φοβθκεί λόγω τθσ ζνταςθσ των αντικζςεων και τθσ κρίςθσ. Ο καπιταλιςτικόσ
τρόποσ παραγωγισ δεν μπορεί να ξεφφγει από τθν κρίςθ. Πμωσ, ςθμαςία δεν ζχει να
224
μείνουμε τόςο ς’αυτό, αφοφ αυτόσ πάντα καταφζρνει να επιηιςει, ζςτω και μιςοπεκαμζνοσ.
Σθμαςία ζχει θ επίκεςθ που πρζπει να εξαπολφςουμε εναντίον του, ϊςτε να τον
αποτελειϊςουμε.

Το ηιτθμα για εμάσ δεν είναι να υπάρχουν λίγο καλφτερεσ παραγωγικζσ ςχζςεισ μζςα ςτον
καπιταλιςμό και ο καπιταλιςμόσ να μζνει ανζγγιχτοσ. Το ηιτθμα για εμάσ δεν είναι να
υπάρχει εργαςία για το λαό. Για εμάσ πρόβλθμα είναι όλοσ ο κόςμοσ τουσ.

Οι καπιταλιςτζσ -ς’ αυτόν τον κόςμο του εμπορίου που ηοφμε- ζχουν τον τρόπο τουσ να
ςυνεχίηουν τθν φπαρξθ του χριματοσ ωσ κοινωνικι ςχζςθ κι αυτό να βρίςκεται πάντα ςτισ
τςζπεσ τουσ.

Σίγουρα, οι αντικζςεισ του καπιταλιςμοφ δείχνουν κι ζναν κόςμο ςτον οποίο δεν μπορεί να
υπάρξει ευτυχία, αλλά, όπωσ είπαμε, δεν είναι δζκα-είκοςι πράγματα που μασ πειράηουν
μζςα ςτον ταξικό κόςμο, αλλά όλοσ ο πολιτιςμόσ. Δε φταίει οφτε θ χαμθλι αγοραςτικι
δφναμθ-υποκατανάλωςθ, οφτε ι υπερκατανάλωςθ που ο καπιταλιςμόσ είναι βάρβαροσ,
αλλά κακετί ςτο υπάρχον είναι εχκρικό για τον άνκρωπο.

Στισ ταξικζσ κοινωνίεσ πάντα υπάρχει εξακλίωςθ και πάντα υπάρχουν περίοδοι κρίςεων,
απλά, πολλζσ φορζσ, αυτζσ τισ παρουςιάηουν όποτε κζλουν και με τθν ζνταςθ που κζλουν.
Το μόνο ςίγουρο είναι ότι δε κα πουν τι είναι αυτι θ κρίςθ, απλά κα κάνουν λόγο για “κρίςθ
χρθματοπιςτωτικι” και ”κρίςθ δανειςμοφ” και κα πουν ότι το κράτοσ ζχει ζλλειμμα και είναι
χρεωμζνο (δθλ. κα τθν παρουςιάςουν ωσ κρίςθ χρζουσ), τθ ςτιγμι που ο μόνοσ που είναι
χρεωμζνοσ, είναι ο λαόσ κι αυτοί πλουτίηουν.
Το κράτοσ κερδίηει χριματα αναγκάηοντασ τον κόςμο να παίρνει δάνεια. Πμωσ δάνεια
παίρνει και το ίδιο το κράτοσ (από άλλα κράτθ κι από μεγάλεσ τράπεηεσ) για να καλφψει
κάποιο χρζοσ που ζχει δθμιουργιςει και για να ξεπλθρϊςει τα προθγοφμενα δάνεια που
πθρζ γι’ αυτόν το ςκοπό. Τα δάνεια που παίρνει το κράτοσ δεν προορίηονται για τον λαό (ζνα
ελάχιςτο μζροσ πθγαίνει, από το οποίο κα ζχουν και πάλι κζρδοσ οι πλουτοκράτεσ), αλλά για
τουσ ίδιουσ και γι’ άλλουσ καπιταλιςτζσ, ςτουσ οποίουσ χρωςτάνε χριματα. Πμωσ, το χρζοσ
το δθμιοφργθςε το κράτοσ, εμείσ δεν το αναγνωρίηουμε ωσ δικό μασ. Το χρζοσ
δθμιουργικθκε ςτο κράτοσ από τα λεφτά που ζφαγε το ίδιο το κράτοσ, από τα λεφτά που
ζςτειλε ςτουσ άλλουσ ςυνεργάτεσ, τουσ καπιταλιςτζσ. Πλθ αυτι θ διαδικαςία ςυμφζρει το
ςφςτθμα, γιατί και πλουτίηουν οι καπιταλιςτζσ και όλα τα χρεϊνεται ο λαόσ.

Το ςφςτθμα δε κ’ αναφζρει ποτζ για τθν επαναλαμβανόμενθ πρωταρχικι ςυςςϊρευςθ και

για τθν κρίςθ υπερςυςςϊρευςθσ κεφαλαίου, τα οποία υπάρχουν μζςα ςτα ςπλάχνα του. Δε
κα πει ποτζ ότι καπιταλιςμόσ ςθμαίνει βαρβαρότθτα και φυςικά, δε κα εναντιωκεί ποτζ ςτο
υπάρχον.
Το κράτοσ προςπακεί να παραπλανιςει τον κόςμο, ρίχνει ευκφνεσ ς’ αυτόν και προςπακεί
να κρφψει τθ δικιά του ςαπίλα. Κα ςου πει «λαζ, με τθ κυςία ςου κα καλφψουμε το χρζοσ

225
και κα τα καταφζρουμε», βρίςκοντασ ζτςι αφορμι να πάρει νζα μζτρα. Οι καπιταλιςτζσ
αυξάνουν τα κζρδθ τουσ και ιδιαίτερα ςε περιόδουσ κρίςεων, τα χριματα αυτϊν που
βρίςκονται ψθλά ςτθν “πυραμίδα”, εκτοξεφονται ςτα φψθ. Από τθν άλλθ, επειδι ο
ανταγωνιςμόσ των καπιταλιςτϊν κάποια ςτιγμι φτάνει ςτθν κορφφωςθ του και ξεςποφν οι
κρίςεισ, κάποιοι καπιταλιςτζσ μπορεί να μθν αυξιςουν τα χριματα τουσ ι ακόμα και να
χάςουν μερικά. Φυςικά, αυτοί παραμζνουν και πάλι πλοφςιοι.
Το ςφςτθμα, ακόμα πιο ζντονα ςε περιόδουσ κρίςεων, προςπακεί να μετατρζψει τισ δικζσ
του αντικζςεισ και τα δικά του προβλιματα ςε εφιάλτεσ για το λαό. Ρροςπακεί να ξεπερνά
τα όποια δικά του προβλιματα, να φορτϊνεται ο κόςμοσ ςυνεχϊσ με περιςςότερα και να
γίνεται μια αναδιανομι πλοφτου, κερδίηοντασ κάποιοι καπιταλιςτζσ όλο και περιςςότερα
χριματα.

Ο άνκρωποσ ςε κάκε ςτιγμι τθσ ηωισ του πρζπει να επαναςτατεί. Πςο πιο πολφ αυτόσ
διαλφεται, τόςο και πιο δφςκολα κα μπορεί να επαναςτατιςει, όςο πιο ψθλά ζχει το κεφάλι
του, τόςο και πιο πολλζσ κατακτιςεισ κα ζχει.
Κάποιοι κζλουν ο άνκρωποσ να διαλφεται όλο και πιο πολφ, μιπωσ τότε αρχίςει να
καταλαβαίνει και ξεςθκωκεί. Χα χα! Οι ςυνκικεσ επθρεάηουν τθ ςυνείδθςθ του ανκρϊπου,
αυτό είναι ςίγουρο! Πμωσ, οι ςυνκικεσ του όλου υπάρχοντοσ ςε όλθ τθ διάρκεια τθσ ηωισ
ςου, ςυνεχείσ και διαλεκτικά, και όχι μόνο οι άςχθμεσ ςυνκικεσ μιασ ςτιγμισ. Θ
επαναςτατικι ςυνείδθςθ δθμιουργείται ςε βάκοσ χρόνου. Ζτςι, αν δθμιουργθκεί μια
ριηοςπαςτικι ςυνείδθςθ ςτισ ςυνκικεσ ενόσ ςυγκεκριμζνου χωροχρόνου, αυτι δε ςθμαίνει
ότι κα ζχει και διάρκεια, αφοφ για να ζχει διάρκεια πρζπει να υπάρχει και μια πιο ςυνεχισ
ςκζψθ. Σίγουρα υπάρχουν κάποιεσ ςτιγμζσ που μασ ξυπνάνε πιο πολφ, όμωσ, αυτό δε
ςθμαίνει ότι αυτό γίνεται απαραίτθτα όταν φτωχοποιοφμαςτε. Μπορεί όταν είςαι
φτωχοποιθμζνοσ και νιϊκεισ τθν απόλυτθ εξακλίωςθ, να λειτουργιςεισ πιο πολφ
ενςτικτωδϊσ-μθχανικά, με αντανακλαςτικά αυτοςυντιρθςθσ (αφοφ ωσ αλλοτριωμζνοσ δεν
ζχεισ και πολφ ςυνείδθςθ). Μπορεί όταν νιϊκεισ μεγάλθ καταπίεςθ και εκμετάλλευςθ, να
λειτουργιςεισ λίγο πιο ςυνειδθτά και να ςκεφτείσ ότι δεν ζχεισ άλλθ επιλογι «θ εξζγερςθ
είναι ο μόνοσ δρόμοσ, για να ςωκϊ», όμωσ, αυτό μπορεί να γίνει μόνο και μόνο για το
ατομικό ςου ςυμφζρον, μόνο και μόνο για να επιβιϊςεισ, να μθν ζχει να κάνει με μια
επαναςτατικι αυτοοργάνωςθ, με μια ολικι άρνθςθ και πρόταγμα. Ακόμθ κι αν αρχίςεισ
ν’αποκτάσ μια πιο ριηοςπαςτικι ςυνείδθςθ τθ ςτιγμι που φτωχοποιιςε, θ ςυνείδθςθ ςου κα
είναι πιο δφςκολο να πάρει υπόςταςθ, αφοφ όχι μόνο τότε κα είςαι διαλυμζνοσ, αλλά και
γιατί επιπλζον, ιςουν για χρόνια ςτθν απάκεια. Κα είναι πιο δφςκολο να επιτεκείσ όταν κα
είςαι διαλυμζνοσ. Τότε θ καταςτολι κα είναι πιο μεγάλθ, αφοφ εςφ πιο πριν, ποτζ ςου
νωρίτερα δε ςικωςεσ κεφάλι, ϊςτε να τθν ελαττϊςεισ. Τότε θ επίκεςθ που κα ειςπράξεισ κα
είναι πιο μεγάλθ, πιο εφκολα πραγματοποιιςιμθ και πιο εφκολα κα τθ δεχτείσ, ζτςι
διαλυμζνοσ που κα’ ςαι.

226
Πμωσ, το κζμα δεν είναι μόνο ότι τότε δε κα μπορείσ εφκολα να εξεγερκείσ, το κζμα είναι ότι
μπορεί, είτε το κζλεισ, είτε όχι, να μθν εξεγερκείσ, να προτιμιςεισ να ςε τρϊνε τα ςωκικά ι
να διαλζξεισ το δρόμο του ρουφιάνου.

Δεν πρζπει να ςυμβιβαςτοφμε με τθν κανονικότθτα που μασ ςερβίρουν, πρζπει πάντα να
δθμιουργοφνται ρωγμζσ, αλλιϊσ κα ςυνθκίςουμε ςτον αργό κάνατο. Πμωσ, τισ ρωγμζσ
πρζπει να τισ ανοίγουμε εμείσ.

Κάκε ςτιγμι πρζπει να επαναςτατοφμε. Κάκε ςτιγμι πρζπει να επαναςτατοφμε και μζςα
ςτθν κανονικότθτα και όταν αυτι τραντάηεται. Κάκε ςτιγμι κετικι ι αρνθτικι, είτε είναι για
εμάσ, είτε για το κράτοσ, πρζπει να επαναςτατοφμε. Δε φοβόμαςτε ακόμθ και όταν θ
καταςτολι και θ εξακλίωςθ είναι ςκλθρι για εμάσ, αφοφ γνωρίηουμε ότι ςτο χζρι μασ είναι θ
κάκε αρνθτικι ςτιγμι που ηοφμε, μπορεί να γίνει ζνα ακόμα εφαλτιριο για να επιτεκοφμε,
να γίνει μια ακόμθ αφορμι για επανάςταςθ.
Πμωσ για να μθν μασ κυριεφςει ο φόβοσ, πρζπει να οργανωκοφμε. Πχι μόνο δεν περιμζνουμε
από το κράτοσ να μασ ςϊςει, αλλά δεν πρζπει και τα κοινωνικά και ςυςτθμικά τραντάγματα
να γίνονται μόνο μζςα από τισ νομοτζλειεσ των αντικζςεων του ςυςτιματοσ, αλλά κι από τα
επαναςτατικά υποκείμενα. Ειδικά αυτζσ τισ ςτιγμζσ που τραντάηεται το ςφςτθμα και θ
κοινωνία, ίςωσ είναι ςτιγμζσ που ο κόςμοσ κα πρζπει να κάνει ζνα ακόμα μεγαλφτερο βιμα.
Πχι ότι όλο το χρόνο τθσ κανονικότθτασ δεν πρζπει να επαναςτατοφμε, αλλά τθ ςτιγμι του
τραντάγματοσ δθμιουργοφνται πιο εφκολα διεργαςίεσ, είναι μια καλφτερθ μιτρα κινιςεων
και γεγονότων, αφοφ θ κανονικότθτα ζχει το πλεονζκτθμα να κοιμίηει (παρόλο που οι
επαναςτάτεσ επαναςτατοφν όλο το χρόνο). Δε ςθμαίνει ότι τότε κα λάβουν χϊρο ςίγουρα και
επαναςτατικζσ διεργαςίεσ, όμωσ, μόνο θ οποιαδιποτε κίνθςθ είναι αυτι που μπορεί να
φζρει και τθν οποιαδιποτε κίνθςθ. Μόνο οι διεργαςίεσ και θ δράςθ κα φζρουν διεργαςίεσ
και δράςθ.

Πμωσ, είτε κατά τθ διάρκεια τθσ κανονικότθτασ, είτε κατά τα διάρκεια ενόσ τραντάγματοσ ,
αν οι αλλαγζσ δε γίνουν από εμάσ, αλλά από το κράτοσ, τότε τα πράγματα όλο και κα
χειροτερεφουν. Γιατί μπορεί τ’ αρχικά τραντάγματα να ιταν μια καλι ευκαιρία για εμάσ να
τουσ χτυπιςουμε, όμωσ τα επόμενα τράνταγμα που κα ζρκουν, αφοφ δε κα τα ζχουμε
προκαλζςει εμείσ, κα είναι αρνθτικά για εμάσ και τότε αυτά δε κα είναι μια ακόμθ καλι
ευκαιρία -με γόνιμο ζδαφοσ- για να χτυπιςουμε, απλά ζνα ακόμα ςθμείο που κα οφείλουμε
να επαναςτατιςουμε.

Οι υλικοί όροι τθσ ςαπίλασ υπάρχουν, ανεξαρτιτωσ αν τουσ νιϊκεισ ι δεν τουσ νιϊκεισ.
Πμωσ, δε φτάνει μόνο να τουσ ηεισ, αλλά και να τουσ ςυνειδθτοποιείσ. Ζτςι, το κζμα δεν είναι
να νιϊςεισ πιο ζντονα τθν εξακλίωςθ, αφοφ τθν εξακλίωςθ όλοι τθ ηοφμε. Μπορεί κάποιοι να
μθν ζχουν να φάνε περίπου κακόλου και κάποιοι να ζχουν να φάνε λίγο πιο πολφ, όμωσ θ
κοινωνικι ςιψθ είναι πιο ςυνολικι και τθ βιϊνουμε όλοι. Αυτό που πρζπει να κάνουμε δεν

227
είναι μόνο να ςυνειδθτοποιοφμε τισ όποιεσ καταςτάςεισ, αλλά να πράττουμε, αν όχι
επαναςτατικά, τουλάχιςτον ο κακζνασ να βρίςκει μζςα του τθ δφναμθ και να δρα εξεγερτικά.

Δεν πρζπει να περιμζνουμε πότε ζνα μεγάλο μζροσ κα φτωχοποιθκεί για να ξυπνιςει, γιατί
αυτό τότε, μπορεί και να φαςιςτικοποιθκεί, αλλά ν’ αγωνιηόμαςτε όλο και για καλφτερουσ
όρουσ διαβίωςθσ. Δεν πρζπει να κάνουμε τισ ηωζσ μασ ςυντρίμμια, αλλά το κράτοσ. Πςο
ςυντρίβουμε το κράτοσ, το ζδαφοσ κα είναι όλο και πιο γόνιμο για τθν επόμενθ μασ επίκεςθ.
Αυτό που κζλουμε είναι ν’αρχίςει το κράτοσ να μαραηϊνει, να μθν λειτουργοφν οι κεςμοί και
οι αρχζσ του, Ν’αρχίςουν οι άνκρωποι να βλζπουν απαξιωτικά τουσ νόμουσ του κράτουσ.
Ν’αρχίςει το κράτοσ να παραλφει από τισ καταλιψεισ, τισ απεργίεσ, τισ απαλλοτριϊςεισ, τα
καμζνα χρθματιςτιρια και αςτυνομικά τμιματα.

Oι αντικζςεισ-αντιφάςεισ-κρίςεισ του καπιταλιςμοφ, υπάρχουν και όταν είναι πιο ζντονεσ

ςυμβαίνουν διάφορα πράγματα. Πμωσ, το κζμα είναι τι κάνουμε εμείσ; Εμείσ όπωσ πάντα,
ζτςι και τότε κα πρζπει να επαναςτατοφμε, αλλά τότε, ίςωσ ακόμα πιο ζντονα και πιο
γριγορα, ριηοςπαςτικοποιϊντασ όλο και περιςςότερο κόςμο (αν και αυτό δε γίνεται από τθ
μια μζρα ςτθν άλλθ). Κάποιοι άνκρωποι τθσ κυρίαρχθσ τάξθσ, ςε περιόδουσ κρίςεων, μπορεί
να τα οικονομάνε πιο πολφ, ενϊ κάποιοι άλλοι είναι πιο επιφυλακτικοί ςτισ κινιςεισ τουσ. Σε
περιόδουσ κρίςεων φανερϊνεται ακόμα πιο ζντονα ο βρϊμικοσ ρόλοσ τθσ αςτικισ τάξθσ και
υπάρχει μια αναμπουμποφλα ςτο κράτοσ, με μερικζσ λειτουργίεσ του να μθν λειτουργοφν.
Δεν είναι μόνο ότι μπορεί ς’ αυτζσ τισ περιόδουσ κάποιεσ λειτουργίεσ του κράτουσ να μθν
δουλεφουν και το κράτοσ να μαραηϊνει, ζςτω και λίγο, αλλά θ επίκεςθ μασ γίνεται και πιο
εφκολα. Ρρζπει να βιαςτοφμε, γιατί αν δεν πολεμιςουμε αυτό που κα ςυμβεί, κα υπάρξουν
χειρότερεσ ςυνκικεσ για εμάσ και αναδιοργάνωςθ και ιςχυροποίθςθ από τθν πλευρά του
κράτουσ. Για να εκμεταλλευτοφμε τισ όποιεσ αντικζςεισ και να υπάρχει εξζλιξθ, κζλει από τθν
πλευρά μασ να υπάρχει ςυνείδθςθ και να πράξουμε επαναςτατικά.

Οι καπιταλιςτζσ είναι διαβαςμζνοι και ζχουν μεγάλθ εμπειρία μετά από τόςα χρόνια, ζτςι, ςε
περιόδουσ κρίςεων, βγαίνουν νικθμζνοι. Ρλζον ξζρουν πϊσ ν’ αντιμετωπίηουν τισ κρίςεισ και
δεν ζχουνε πρόβλθμα με τθν φπαρξθ τουσ.

Το κράτοσ ςε απειλεί με πολζμουσ και καταςτολι. Λζει «Στιριξε με!» και ο δειλόσ το ςτθρίηει.
Οι επαναςτάτεσ γνωρίηουν τισ απειλζσ του κράτουσ, γνωρίηουν γιατί ο κόςμοσ μπορεί να
φοβάται, αλλά παρ’ όλα αυτά κζλουν ν’αυξθκεί θ ζνταςθ του πολζμου. Αν ζχεισ
επαναςτατικι ςυνείδθςθ, δεν τρομοκράτθςε! Δε βλζπεισ τον πόλεμο ωσ μια απειλι, αλλά ωσ
μια αναγκαιότθτα που πρζπει να ςυμμετάςχεισ.

Κάποιοι αποροφν και λζνε ςτουσ άλλουσ, «αφοφ κα πεκάνεισ που κα πεκάνεισ ςε λίγο, γιατί
δεν παίρνεισ μαηί ςου και κανζναν απ’ αυτοφσ που ς’ ζπαιρναν τθ ηωι τόςα χρόνια;».

228
Πμωσ, κακθμερινά άνκρωποι πεκαίνουν από καρκίνο, αυτοκτονοφν και κανείσ δεν παίρνει
μαηί του κανζναν απ’ αυτοφσ που του πιραν τθ ηωι. Οφτε καν αυτοί που αποροφν.

Αυτόσ που δεν επαναςτάτθςε ποτζ του, δε κα το κάνει οφτε και τθν τελευταία του ςτιγμι,
όπωσ είναι φυςικό. Μςωσ καλφτερα ζτςι, γιατί αυτόσ αν το κάνει, αυτό κα είναι περιςςότερο
μια πράξθ απελπιςίασ και εκδίκθςθσ και λιγότερο μια πράξθ πραγματικά επαναςτατικι.
Εντάξει, όχι και καλφτερα να μθν το κάνει, γιατί αυτόσ, ζςτω και τελευταία ςτιγμι, βρικε το
κουράγιο να κάνει κάτι. Κάτι που μπορεί να ικελε ςυνεχϊσ να το κάνει, αλλά δεν το ζκανε.
Δε κα ποφμε όχι ς’ αυτιν τθν ςτιγμιαία εξεγερτικι ςπίκα, τθ ςτιγμι που μάλιςτα αυτι
παίρνει και τθ ηωι ενόσ εχκροφ (ακόμθ κι αν ιταν μια άλλθ εξεγερτικι πράξθ).

Πμωσ θ ηωι δείχνει, αυτόσ που είναι να μθν το κάνει δε κα το κάνει ποτζ (ςυνειδθτά), ό,τι κι
αν ςυμβεί (γιατί ακόμα κι αν κάποιοσ ςκοτϊςει ζναν αςτυνομικό που ςκότωςε το παιδί του,
αυτόσ δε ςθμαίνει ότι εκείνθ τθ ςτιγμι κα ςκοτϊςει τον άλλον επειδι είναι μπάτςοσ, αλλά
επειδι, απλά και μόνο, αυτόσ ζφαγε το παιδί του), ενϊ ο επαναςτάτθσ και ςτο περίπτερο να
πάει, χωρίσ δθλαδι να ςυντρζχει κάποιοσ λόγοσ, αφοφ γι’αυτόν υπάρχει πάντα λόγοσ, μπορεί
και να ςκοτϊςει, αν ςυναντιςει κάποιον εχκρό.

Θ πράξθ αυτι δεν είναι απόρροια μιασ αμετάβλθτθσ ιδζασ, που κάποιοι τθν ζχουν και
κάποιοι άλλοι όχι. Πλοι αλλάηουν, αλλά αυτό κζλει μια ςυνεχι επαναςτατικι διεργαςία για
να γίνει θ ςυνείδθςθ του κακενόσ επαναςτατικι.

229
 ΑΡΝΗ΢Η ΕΡΓΑ΢ΙΑ΢, ΕΠΑΝΑ΢ΣΑΣΗ΢ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ΢ ΛΗ΢ΣΗ΢

Θ επανάςταςθ δεν είναι εκείνθ θ “όμορφθ” κυρία που πιρε τθ ςφνταξθ τθσ και τϊρα πια,
αραγμζνθ ςτο κρόνο τθσ ακοφει λόγια λατρείασ από τουσ καυμαςτζσ τθσ. Είναι εκείνθ θ
αζναθ κίνθςθ που ξεχειλίηει από το μίςοσ για τθν καταςτροφι τθσ καταςτροφισ και από τθν
αγάπθ για τθ δθμιουργία τθσ δθμιουργίασ.
Θ επανάςταςθ είναι θ δράςθ που δε φζρει απλϊσ μζςα τθσ τθν προςπάκεια για αλλαγι,
αλλά είναι θ δράςθ που μπορεί και πραγματϊνει κάκε φορά τθν ουτοπία. Eίναι ο ςυνεχισ
διαρκισ αγϊνασ, είναι θ αςταμάτθτθ ςφγκρουςθ!

Μζςα ςτα πλαίςια τθσ καταςτροφισ μασ δεν μπορεί να λείπει και θ ςφοδρι επίκεςθ ενάντια
ςτθ δουλειά και τθν εργαςία. Σ’αυτζσ τισ ενζργειεσ που αντικακιςτοφν τθ δράςθ και
αλλοτριϊνουν τον άνκρωπο. Θ εργαςία τθσ μιςκωτισ ςκλαβιάσ και τθσ αποξζνωςθσ, ενάντια
ςτθν αλλθλεπίδραςθ των ανκρϊπων, τθν δθμιουργία και τθν απόλαυςθ τθσ ηωισ.
Ζτςι, όλοι οι επαναςτάτεσ είναι ενάντια ςτθν εργαςία, όμωσ το νόθμα είναι να το
ςυνειδθτοποιιςουν όλοι οι άνκρωποι. Να καταλάβουν ότι ςτον καπιταλιςμό δεν υπάρχει
πεδίο δράςθσ και ευτυχίασ των ανκρϊπων, απλά υπάρχει εργαςία-ςκλαβιά για κάποιουσ και
πείνα για κάποιουσ άλλουσ.
Τα αφεντικά που κερδίηουν από τον κόπο ςου, ςου δίνουν λίγο ελεφκερο χρόνο που ςε
βουλιάηει πιο βακιά ςτο αδιζξοδο και ςε ξεκουράηει για να γίνεισ πιο αποδοτικόσ ςκλάβοσ-
εργάτθσ.
Θ κοινωνικι απελευκζρωςθ δε κα ζρκει με το να παρακαλάμε να ζχουμε όλοι μια δουλειά,
αλλά με τθν καταςτροφι τθσ εργαςίασ που κι αυτι είναι ζνα κομμάτι τθσ διαιϊνιςθσ των
ςυςτθμάτων.

Πλοι οι επαναςτάτεσ είμαςτε αρνθτζσ εργαςίασ, όλοι κζλουμε περιςςότερο

απελευκερωμζνο χρόνο, όχι μόνο για τισ προςωπικζσ μασ ηωζσ, αλλά και για να πράττουμε
επαναςτατικά (ζτςι κι αλλιϊσ αυτά τα δυο δεν διαχωρίηονται).

Πμωσ, το να δθλϊνουν κάποιοι επαναςτάτεσ «αρνθτζσ εργαςίεσ», καρρείσ εμείσ οι υπόλοιποι

δεν είμαςτε, είναι άτοπο. Αφοφ δεν ζχει κάποιο νόθμα αν κα εργάηεςαι, κα είςαι άνεργοσ ι
λθςτισ τθσ μπουρηουαηίασ (που φυςικά, αν αυτό ζχει επαναςτατικά χαρακτθριςτικά, είναι
κομμάτι τθσ επαναςτατικισ δράςθσ), αλλά ςθμαςία ζχει ο αγϊνασ που κάνεισ πζρα απ’ αυτό.
Είτε κλζβεισ τράπεηεσ, είτε εργάηεςαι, όταν είςαι ςυνειδθτοποιθμζνοσ, ξζρεισ ότι το κάνεισ
αυτό απλά για να επιβιϊςεισ και όχι για το κζρδοσ. Άρα, με όποιον απ’ αυτοφσ τουσ τρόπουσ
βγάλεισ λεφτά, ςθμαςία ζχει για ποιον ςκοπό μετά τα χρθςιμοποιείσ, τι άνκρωποσ είςαι και
αν επαναςτατείσ. Το αν εργάηεςαι ι δεν εργάηεςαι δεν μπορεί να ςτακεί απειλθτικό για το
κράτοσ (αφοφ, ζτςι κι αλλιϊσ, και να μθν εργαηόμαςτε, καταναλϊνουμε), παρά μόνο ποιεσ
είναι οι πράξεισ ςου παραπζρα.

230
Δεν υπάρχουν αρνθτζσ εργαςίασ ξζχωρα, υπάρχουν επαναςτάτεσ που εργάηονται και
“ταυτόχρονα” είναι και επαναςτάτεσ κοινωνικοί λθςτζσ, υπάρχουν επαναςτάτεσ που είναι
μόνο επαναςτάτεσ κοινωνικοί λθςτζσ και κάποιοι επαναςτάτεσ που μόνο εργάηονται.
Οι δυο τελευταίοι πρζπει να γνωρίηουν ότι κι αυτοί μπορεί να εργαςτοφν και ότι κι αυτοί
μπορεί να γίνουν επαναςτάτεσ κοινωνικοί λθςτζσ .
Ο επαναςτάτθσ γνωρίηει ότι μζςα ςτθν κοινωνία μπορεί να υπάρξει και ωσ επαναςτάτθσ
κοινωνικόσ λθςτισ και ωσ εργαηόμενοσ ι και τα δυο μαηί. Αυτόσ, αναλφοντασ διάφορουσ
παράγοντεσ κάκε φορά, πράττει κι αναλόγωσ. Πμωσ, ό,τι κι αν πράξει τθν κάκε φορά, ςκοπόσ
του είναι θ επανάςταςθ.

Ο επαναςτάτθσ κοινωνικόσ λθςτισ ζχει κάποια χαρακτθριςτικά, τα οποία ζχουν τεράςτιεσ

διαφορζσ μ’ εκείνα του κοινοφ λθςτι.

Θ επαναςτατικι κοινωνικι λθςτεία δε γίνεται για τθν προςωπικι καβάτηα του κακενόσ, αφοφ
εκτόσ από κάποια λεφτά που κα πάνε για τθν επιβίωςθ του ατόμου, τα άλλα πθγαίνουν για
τθ χρθματοδότθςθ του επαναςτατικοφ κινιματοσ και αγϊνα. H απαλλοτρίωςθ είναι κομμάτι
τθσ κοινωνικισ επανάςταςθσ.

Ακόμα κι αν εργάηομαι και ζχω κάποια λεφτά, πάλι κα προβϊ ςε μια τζτοια ενζργεια, αφοφ
κι αυτι θ δράςθ είναι ζνασ επιπλζον μεγάλοσ λίκοσ ςτον αγϊνα μασ. Ο επαναςτάτθσ δε
λθςτεφει όταν κα ζρκει θ ϊρα που δε κα ζχει να φάει, αλλά το κάνει επειδι ξζρει ότι είναι
μζροσ του αγϊνα, το κάνει επειδι είναι μια πράξθ αξιοπρζπειασ. Θ ενζργεια αυτι δε δθλϊνει
τθν άρνθςθ τθσ εργαςίασ, αλλά ςτοχεφει να κλζψει από τον εχκρό, να επανακτιςει τα
κλεμμζνα και να χρθματοδοτιςει το κίνθμα. Θ απαλλοτρίωςθ είναι ζνα αναπόςπαςτο
κομμάτι του διαρκι μασ αγϊνα για τθν ολικι απαλλοτρίωςθ τθσ άρχουςασ τάξθσ. Ο αγϊνασ
για μια αταξικι κοινωνία ξεκινάει τϊρα. Τϊρα ρθμάηουμε το καπιταλιςμό, τϊρα
απαλλοτριϊνουμε…

Φυςικά, ςθμαςία ζχει τι κάνεισ, πωσ το κάνεισ, ποιοσ το κάνει και γιατί το κάνει.

Γιουροφςι λοιπόν ςτα λεφτά τθσ μπουρηουαηίασ, ςτισ τράπεηεσ, ςτισ δθμόςιεσ υπθρεςίεσ και
ςτισ μεγάλεσ ιδιωτικζσ επιχειριςεισ. Ασ επιτεκοφμε όλοι ενάντια ςτο κράτοσ και όχι μερικοί·
περιμζνοντασ, μάλιςτα, κάποιοι πάντα από τουσ άλλουσ.

Θ απαλλοτρίωςθ δε γίνεται για ζνα άτομο, αλλά για όλθ τθν κοινωνία. Αυτό δε ςθμαίνει ότι
αρχίηω και μοιράηω τα απαλλοτριωμζνα -αφοφ αν γινόταν αυτό, θ πράξθ αυτι κα ιταν
ςυμβολικι και κα γινόταν μόνο για λίγα άτομα, τα οποία αυτά άτομα μαηί με κάποια άλλα,
αφριο πάλι δε κα ζχουν να φάνε ι κα ηουν δφςκολα-, αλλά τα δίνω για τθν ενίςχυςθ του
κινιματοσ (αφοφ δε κζλω να είμαι απλά ζνασ κοινωνικόσ λθςτισ, αλλά ζνασ επαναςτάτθσ
κοινωνικόσ λθςτισ). Αυτό είναι το πραγματικό άνοιγμα που μπορεί να γίνει ςτθν κοινωνία,
που κα προςπακιςει να ςυμβάλλει ςτο να λφςει το πρόβλθμα από τθ ρίηα του και όχι να το

231
κουκουλϊςει (άλλο αν ςε προςωπικό επίπεδο ζχω δυο αγακά και δίνω το ζνα, ι ακόμα, ζχω
ζνα και το μοιράηομαι). Θ πραγματικι αλλθλεγγφθ χτίηεται ςτουσ αγϊνεσ για μια αταξικι
κοινωνία.

Μζχρι τθν απαλλοτρίωςθ των πάντων, μζχρι τθν κοινωνικι απελευκζρωςθ.

232
 ΑΛΛΟΣΡΙΩΜΕΝΟΙ

Είμαι κι εγϊ ζνασ από τουσ τόςουσ ςυντρόφουσ που κζλθςαν να μιλιςουν για τουσ
ανκρϊπουσ ηόμπι, τουσ αλλοτριωμζνουσ …

Μςωσ ο τίτλοσ ςε αυτιν τθν ενότθτα κα ζπρεπε να ιταν “αλλοτρίωςθ” και όχι
“αλλοτριωμζνοι”, αλλά κάποια ςτιγμι πρζπει ν’ αναλάβουν όλοι και τισ ευκφνεσ που τουσ
αναλογοφν. Ζτςι, προτίμθςα καλφτερα να ονομάςω τθν ενότθτα “αλλοτριωμζνοι”.

Αλλοτρίωςθ είναι θ διαδικαςία κατά τθν οποία όλθ θ ςαπίλα μιασ κοινωνίασ ειςχωρεί μζςα
ςτον άνκρωπο, επθρεάηοντασ όλουσ τουσ τομείσ τθσ ανκρϊπινθσ δραςτθριότθτασ του.
Ειςχωρεί κάτι ξζνο κι εχκρικό ςτο άτομο, με ςκοπό τθ προςαρμογι του και εν τζλει τθν
ολοκλθρωτικι ευκυγράμμιςθ του με το υπάρχον. Δεν είναι μόνο ότι κάτι ειςχωρεί μζςα ςτον
άνκρωπο κι αυτόσ αντίςτοιχα με τθ ςειρά του επθρεάηει όλα τα πράγματα, αλλά είναι ότι και
θ αλλοτριωμζνθ φλθ (ςυνκικεσ, ςχζςεισ, αντικείμενα) επθρεάηει τον άνκρωπο. Αυτι θ
αλλοτριωμζνθ ςχζςθ βρίςκεται ςε ςυνεχι αλλθλεπίδραςθ.
Θ αλλοτρίωςθ προζρχεται από τθν ταξικι κοινωνία και ειςχωρεί ςε κακετί που υπάρχει μζςα
ς’ αυτιν. Μπορεί τα χαρακτθριςτικά που τθ γζννθςαν να ιταν πιο προςδιοριςμζνα, αλλά
τϊρα, τα χαρακτθριςτικά που τθν κρατάνε ηωντανι, δεν είναι ςυγκεκριμζνα, αλλά είναι όλα
τα “πράγματα” και οι ςχζςεισ που υπάρχουν μζςα ςτο υπάρχον. Πμωσ, ακόμα και ςτθν αρχι
τθσ εμφάνιςθσ τθσ (κάτι που δεν ζγινε μονομιάσ) οι ρίηεσ τθσ φπαρξθσ τθσ ίςωσ δεν είχαν να
κάνουν μόνο με τον ανταγωνιςτικό καταμεριςμό τθσ εργαςίασ και τθν ατομικι ιδιοκτθςία,
αλλά γενικά με το ςφνολο των ςχζςεων του εμπορικοφ κόςμου που άρχιςε να παίρνει
υπόςταςθ.

Θ αλλοτρίωςθ είναι απόρροια, όχι μόνο του καπιταλιςτικοφ ςυςτιματοσ, αλλά δθμιοφργθμα
όλων των ταξικϊν κοινωνιϊν από τθν εμφάνιςθ τουσ μζχρι ςιμερα. Είναι απόρροια ενόσ
πολιτιςμοφ που χτίςτθκε και επιβλικθκε.
Οι άρχουςεσ τάξεισ επιβάλλονται και προςπακοφν να ςε εντάξουν ςτο δικό τουσ τρόπο ηωισ
που κζλουν, επιχειρϊντασ να ςε αλλοτριϊςουν.
Ζτςι μετά, επθρεάηεςαι από το ιδθ διαμορφωμζνο ςάπιο τοπίο, επθρεάηεςαι από το κακετί
γφρω ςου. Επθρεάηεςαι από τον κοινωνικό ςου περίγυρο, επθρεάηεςαι από τθν δφναμθ τθσ
εικόνασ, ακόμθ κι απ’ τισ ίδιεσ τισ μθχανζσ που χρθςιμοποιείσ κ.α., ζχοντασ πάντα κι εςφ ζςτω
και το ελάχιςτο μερίδιο ευκφνθσ που ςου αναλογεί.

Aυτό που ειςχωρεί ςτο άτομο ςου, ςε υποδουλϊνει και ς’ εξουςιάηει με ςκοπό να ςε κάνει
ςακρό, όπωσ το ςακρό κόςμο που ηεισ. Ο άνκρωποσ απομακρφνεται από τον εαυτό του, από
τουσ άλλουσ ανκρϊπουσ και τθ φφςθ. Απομακρφνεται από τθν εμπειρία και τθν
πραγματικότθτα. Αλλοιϊνεται το “είναι” του, αποξενϊνεται, ταυτίηεται και εξαρτάται από το

233
υπάρχον. Δεν ζχει προςωπικότθτα και θ δράςθ του μεταβιβάηεται ςε άλλον άνκρωπο και του
άλλου ςε άλλου κ.ο.κ. Πμωσ το κφριο γνϊριςμα τθσ αλλοτρίωςθσ δεν είναι θ μεταβίβαςθ τθσ
δράςθσ ενόσ ανκρϊπου ςε άλλον, αλλά θ μεταβίβαςθ τθσ δράςθσ του ανκρϊπου ςτα
αντικείμενα-εμπορεφματα, με αποτζλεςμα να ηοφμε ς’ζναν κόςμο τθσ αγοράσ, που από τθ
μια τα αντικείμενα-εμπορεφματα αποκτοφν τον ενεργθτικό ρόλο των υποκειμζνων και από
τθν άλλθ οι άνκρωποι να γίνονται αντικείμενα.
Πμωσ, τ’ αντικείμενα που πλζον γίνονται υποκείμενα, παφουν να ζχουν τθν οποιαδιποτε
ςθμαςία που κα μποροφςαν να ζχουν, αφοφ θ δράςθ του ανκρϊπου ζρχεται ωσ
αλλοτριωμζνθ δράςθ, δθλαδι ωσ εργαςία, που χωρίηει τον άνκρωπο από τον καρπό τθσ
δραςτθριότθτασ του και τα πάντα γίνονται ξζνα προσ τον άνκρωπο, δθλαδι γίνονται
εμπορεφματα.

Ο άνκρωποσ χωρίηεται από τον κοινωνικό του χαρακτιρα, κατακερματιςμζνοσ και

διαβρωμζνοσ, διαχωρίηεται από τα ουςιϊδθ και ποιοτικά χαρακτθριςτικά που κα ζπρεπε
αυτόσ να ζχει. Οποιαδιποτε δικά του ςτοιχεία μεταβάλλονται, ελζγχονται και ςτο τζλοσ
εξαφανίηονται εντελϊσ.

Το ςφςτθμα ςε τρϊει, δεν μπορείσ ν’ αντιςτακείσ, γίνεςαι ζνα μ’ αυτό, δζχεςαι άβουλα
επιρροζσ και απλά ακολουκείσ. Το άτομο αντί να εξεγερκεί, ηθτά τθν τιμωρία του άλλου, ι
ακόμα και του εαυτοφ του, για να νιϊςει κακαρό και να εξιλεωκεί, όμωσ, θ επαναςτατικι
δράςθ είναι ο μόνοσ δρόμοσ που κα πρζπει ν’ ακολουκιςει.

Αυτό που πρζπει να κάνουμε είναι να μθ δοφμε τθν υποδοφλωςθ τθσ ανκρωπότθτασ μόνο
από μια απλι ανκρωπιςτικι ςκοπιά, αλλά να αναλφςουμε το πωσ θ αλλοτρίωςθ
πραγματϊνεται μζςα ςτισ ταξικζσ κοινωνίεσ και εξαιτίασ αυτϊν, δθλαδι το πωσ θ ίδια θ
εργαςία υποδουλϊνει τον άνκρωπο. Πχι μια απλι περιγραφι του ατόμου που βρίςκεται
ςτον κόςμο τθσ αποξζνωςθσ, αλλά μια ανάλυςθ των πραγματικϊν κοινωνικϊν ςυνκθκϊν και
αιτιϊν...

ΦΥΛΛΑΔΛΟ Δ΢ΟΜΟΥ-ΜΛΑ ΕΝΘΜΕ΢ΩΣΘ

Διαβαςζ το!

Γεια ςου!
Νιϊκεισ αδφναμοσ ν’ αντιδράςεισ με όλα αυτά που ςου ςυμβαίνουν;
Κάπωσ ελάχιςτα κα μποροφςα να ςε καταλάβω, με τόςα που ζχεισ ςτο κεφάλι ςου, αλλά δε
ςε δικαιολογϊ.
Αναρωτιςου γιατί ζχεισ τόςα προβλιματα, ποιοσ φταίει, αναρωτιςου για εςζνα. Το ξζρω ότι
μπορεί να το ζχεισ ξανακάνει, ξανακάντο μια ακόμα φορά.
Είςαι ευχαριςτθμζνοσ με τθ ηωι ςου;
Μιπωσ όλα τριγφρω ςου είναι χάλια και κάποιοι ςε κοροϊδεφουν;

234
Μιπωσ κάποιοι ς’εκμεταλλεφονται; Εςφ τι κάνεισ;
Αν ακοφςεισ τθν προπαγάνδα του κράτουσ είςαι χαμζνοσ, το μόνο που κάνει είναι να ρίχνει
λάςπθ ςτουσ αναρχικοφσ και τουσ κομμουνιςτζσ, λάςπθ ς’ αυτοφσ που αγωνίηονται για ζνα
καλφτερο ςιμερα, για ζνα καλφτερο αφριο.

Μιπωσ ιρκε θ ϊρα να βγεισ ςτον δρόμο; Μάλλον ιδθ κα ζπρεπε να το είχεσ κάνει! Άμα κεσ
τϊρα, πζτα το φυλλάδιο, αλλά μθν πετάξεισ τισ ςκζψεισ που κα κάνεισ.

•••••

Ηϊντασ ςτον καπιταλιςμό, όλοι λίγο-πολφ είμαςτε αλλοτριωμζνοι, όμωσ οι επαναςτάτεσ

είναι αυτοί που είναι λιγότερο από τον κακζνα. Πχι μόνον είναι λιγότερο απ’όλουσ, αλλά
προςπακοφν κακθμερινά ςτθν προςωπικι τουσ ηωι ν’ απαγκιςτρωκοφν όςο γίνεται από τθν
αλλοτρίωςθ και με τθν επαναςτατικι τουσ δράςθ προςπακοφν να καταςτρζψουν τθν απαρχι
που τθ γεννά, αυτιν και κακετί ςάπιο.
Επίςθσ και οι εξουςιαςτζσ είναι αλλοτριωμζνοι, αυτοί είναι πιο πολφ από τουσ επαναςτάτεσ,
αλλά και πάλι δεν είναι ςε πολφ μεγάλο βακμό. Αυτοί είναι ζξυπνοι και τθν αλλοτρίωςθ τθν
ζχουν κρατθμζνθ για άλλουσ. Πμωσ, αλλοτριϊνονται και οι ίδιοι. Πχι μόνο γιατί κι αυτοί
ζχουν γεννθκεί ς’ζνα αλλοτριωμζνο περιβάλλον, αλλά και γιατί ο καπιταλιςμόσ μζχρι ενόσ
ςθμείου τρϊει και τουσ ίδιουσ τουσ καπιταλιςτζσ. Διότι και θ εξουςία είναι προϊόν τθσ
αλλοτρίωςθσ.
Ζτςι εδϊ, όταν αναφερόμαςτε ςτουσ αλλοτριωμζνουσ εννοοφμε περιςςότερο όλουσ τουσ
ανκρϊπουσ εκείνουσ, πλθν των εξουςιαςτϊν (άρχουςα τάξθ, πολιτικοί κτλ) και των
επαναςτατϊν. Είναι οι καταπιεςμζνοι που δεν αγωνίηονται, που όχι μόνο δεν αγωνίηονται,
αλλά μπορεί και κάποια ςτιγμι να πάνε με τθν πλευρά των καταπιεςτϊν.

Είναι αυτι θ μάηα ανκρϊπων που ζχει το χειρότερο πρόςωπο αυτοφ το κόςμου. Αν το
ςφςτθμα είναι ςάπιο, τότε οι αλλοτριωμζνοι είναι το τερατογενζσ παιδί του. Σκζψου όταν οι
ςάπιοι επιδιϊκουν ςυνειδθτά να δθμιουργιςουν κάτι ςάπιο, πωσ κα είναι αυτό το
δθμιοφργθμα;!

Τα πρόςωπα των ανκρϊπων αρχίηουν και γίνονται όλο και ποιο τρομακτικά, πλζον τίποτα
δεν τρομάηει πιο πολφ από τθν ψυχρι κακθμερινότθτα. Οι πιο τρομακτικζσ μάςκεσ, τα πιο
τρομακτικά ζργα τζχνθσ δεν μποροφν να ξεπεράςουν τον τρόμο τθσ κακθμερινισ ηωισ.

Τα ςτρατόπεδα δε χωρίηονται ςε αγωνιςτζσ και μθ αγωνιςτζσ. Πποιοσ δεν είναι αγωνιςτισ,

δε ςθμαίνει ότι δε βρίςκεται ςτο ςτρατόπεδο ςου, μάλλον ωσ πακθτικόσ γζρνει προσ τθν
πλευρά του άλλου ςτρατοπζδου - αφοφ θ άποψθ του είναι θ άποψθ τθσ κυρίαρχθσ τάξθσ και
γνϊμθσ -, αλλά ωσ καταπιεςμζνο, τον κζλεισ μαηί ςου.
Πμωσ, από τθ ςτιγμι που από πακθτικόσ ψθφοφόροσ κ’ αρχίςει να ςτθρίηει πιο ζμπρακτα το
ςφςτθμα - κι ασ είναι αυτόσ ζνασ καταπιεςμζνοσ, ταξικόσ αδερφόσ ςου -, είναι ζνα

235
απόβραςμα και κ’ αντιμετωπιςτεί αναλόγωσ (και ανάλογα με τθν περίπτωςθ).
Οι περιςςότεροι απακείσ αλλοτριωμζνοι, τισ περιςςότερεσ φορζσ, γίνονται ενεργθτικοί κι
ζρχεται κάποια ςτιγμι που κα βρεκείσ αντιμζτωποσ μαηί τουσ.
Αυτοί παραμζνουν αλλοτριωμζνοι, αφοφ κάνουν κάτι αντίκετο από τθν ταξικι τουσ κζςθ,
αλλά είναι ςυνειδθτοί, αφοφ ωσ τςιράκια αρχίηουν και ςτθρίηουν με πράξεισ το ςφςτθμα και
πλζον οι ςάπιεσ ιδζεσ τουσ φαίνονται ξεκάκαρεσ ποιεσ είναι. Ενϊ, όταν κζλουν από απλά
τςιράκια να μπουν ςτθν αςτικι τάξθ, να ζχουν εξουςία και να γίνουν καταπιεςτζσ, τότε
αρχίηουν να μθν ανικουν ςτθν κατθγορία των αλλοτριωμζνων, οφτε και ςτθν τάξθ ςου.
Εμείσ, παρά ταφτα, ςυνεχίηουμε να αγωνιηόμαςτε ταξικά για τθν απελευκζρωςθ των
καταπιεςμζνων και ασ βρίςκονται ς’ αυτοφσ αντιδραςτικά ςτοιχεία.

Στο “ςτρατόπεδο” μασ βρίςκονται οι καταπιεςμζνοι. Πλουσ τουσ καταπιεςμζνουσ τουσ

ενϊνει θ καταπίεςθ. Στο ςτρατόπεδο μασ βρίςκονται οι ςυνειδθτοί ςφντροφοι. Οι αναρχικοί,
οι κομμουνιςτζσ, οι αναρχοκομμουνιςτζσ και οι ελευκεριακοί αντιεξουςιαςτζσ… (όλεσ οι
επαναςτατικζσ κεωριςεισ- πρακτικζσ- κινιματα που ζχουν υπάρξει ανά τουσ καιροφσ).
Μεταξφ μασ, πζρα από τθν καταπίεςθ, μασ ενϊνει θ ςυνείδθςθ και ο επαναςτατικόσ αγϊνασ.
Στο απζναντι ςτρατόπεδο είναι θ άρχουςα τάξθ, το κεφάλαιο και το κράτοσ, οι κεςμοί και οι
νόμοι, το καπιταλιςτικό ςφςτθμα, κάκε ςφςτθμα και κάκε εξουςία. Στρατόσ, αςτυνομία,
φυλακζσ, εκκλθςία, ψυχιατρεία, πολιτεφματα, ζκνθ, κρθςκεία, κεςμόσ οικογζνειασ,
οικονομία, εμπόριο, διαφιμιςθ, γραφειοκρατία, εργαςία, τράπεηεσ, χρθματιςτιρια,
οικονομικά/χρθματοπιςτωτικά ςυςτιματα και εταιρίεσ. Εταιρίεσ αςφάλειασ/security και
δανειςμοφ χρθμάτων, εταιρίεσ παρακολοφκθςθσ, εταιρίεσ φιλανκρωπίασ-ελεθμοςφνθσ. Πλεσ
αυτζσ οι ςυςτθμικζσ επιχειριςεισ οικονομικοφ περιεχομζνου, που λειτουργοφν προσ όφελοσ
των πολυεκνικϊν και των “ιςχυρϊν”. Τεχνοκράτεσ, μεγαλοτραπεηίτεσ, εφοπλιςτζσ,
μεγαλοβιομιχανοι… ενϊ το κεφάλαιο προςπακεί να ειςχωριςει παντοφ, ζτςι ζχουμε
μεγαλοκαναλάρχεσ, μεγαλοπαράγοντεσ ακλθτιςμοφ, μεγαλοεπιχειρθματίεσ. Ρολιτικοί,
εξουςιαςτζσ, μπάτςοι, δικαςτζσ, ειςαγγελείσ, ζμποροι ναρκωτικϊν και ανκρωπίνων οργάνων,
ρουφιάνοι δθμοςιογράφοι, όλοι εκείνοι που από τθ κζςθ τουσ προωκοφν τα ςάπια ιδανικά,
που από τθ κζςθ τουσ ρίχνουν λάςπθ ςτουσ αγωνιςτζσ. Πλα εκείνα τα τςιράκια που με πάκοσ
βοθκοφν το ςφςτθμα, όλο το παρακράτοσ, είτε αυτοί είναι φαςίςτεσ και λοφμπεν
εγκλθματίεσ, είτε είναι διαφόρων υψθλόβακμα ςτελζχθ που δουλεφουν εισ βάροσ τθσ
ανκρωπότθτασ… Πλοι αυτοί που ςτθρίηουν τα απάνκρωπα επαγγζλματα των κλθτιρων,
τοκογλφφων, οικονομικϊν ελεγκτϊν, ανκρϊπων που βάηουν πρόςτιμα, εφοριακϊν,
ενεχυροδανειςτϊν, λιμενικϊν, ςτρατιωτικϊν ςωμάτων αςφαλείασ, ςωφρονιςτικϊν
υπαλλιλων και δεςμοφυλάκων. Μπράβοι, νταβατηιδεσ-μαςτροποί, νονοί τθσ νφχτασ,
άνκρωποι που πουλάνε προςταςία ςτα μαγαηιά (που τουσ παίρνουν χριματα δθλαδι)…Ενϊ
δεν είναι τυχαίο ότι οι πρυτάνεισ, οι παρουςιαςτζσ ειδιςεων και οι διευκυντζσ κάκε λογισ
είναι άνκρωποι του ςυςτιματοσ και αν ςπάνια δεν είναι, ςίγουρα κα λειτουργιςουν προσ
αυτιν τθν κατεφκυνςθ. Αυτοί κα πιεςτοφν να δουλζψουν για το ςφςτθμα, αλλά, ζτςι κι

236
αλλιϊσ, οι εξουςιαςτικζσ κζςεισ φζρνουν εξουςία και πάκοσ για το χριμα.
Οι ελεγκτζσ ειςιτιριων ςτα μζςα μεταφοράσ, μια ακόμθ εχκρικι κίνθςθ να κάνουν
περιςςότερο απ’ το να ηθτιςουν το ειςιτιριο, κζλουν τςάκιςμα.

Θ φράςθ που κάποιοι ξεςτομίηουν «Πλοι τθ δουλειά τουσ κάνουν, ςιγά πωσ κάνεισ ζτςι!», να
ξζρουν ότι είναι εγκλθματικι. Ζχει χυκεί αίμα εξαιτίασ αυτϊν των εγκλθματικϊν δουλειϊν.
Τθν δουλειά τουσ κάνουν αυτοί κι εμείσ τθ δικι μασ, ασ τουσ τςακίςουμε λοιπόν!

Εναντιωνόμαςτε όχι μόνο ςτισ υλικζσ υποδομζσ, ςτα αξιϊματα και ςτουσ ανκρϊπουσ που
βρίςκονται εχκρικά απζναντι μασ, αλλά φυςικά, και ςτισ ςχζςεισ ςτισ οποίεσ βαςίηεται το
καπιταλιςτικό ςφςτθμα. Είτε αυτζσ ζχουν να κάνουν με το κεφάλαιο που αντλεί ςυνεχϊσ
υπεραξία από τθν “εργατικι” μασ δφναμθ προκειμζνου να ζχει κζρδοσ, είτε αυτζσ ζχουν να
κάνουν με οποιαδιποτε άλλθ ςάπια κοινωνικι ςχζςθ που αναπαράγεται από τουσ
ανκρϊπουσ ςιμερα.
Εναντιωνόμαςτε ςε όλο το υπάρχον και πολιτιςμό. Να καταργιςουμε κάκε ρόλο, φφλο
ςφμβολο και θκικοπλαςτικι ηωι, να αποδομιςουμε-δομιςουμε τισ λζξεισ του ςιμερα και να
κοινωνικοποιιςουμε “κακετί” δθμόςιο ι ιδιωτικό. Να επαναπροςδιορίςουμε τθ ςχζςθ μασ
με τον εαυτό μασ και με τουσ άλλουσ.

H εργαςία είναι ςκλαβιά! Πμωσ, όλοι μασ κάποιοι ςτιγμι πλάι από τουσ αγϊνεσ που
κάνουμε, μπορεί να βροφμε και μια δουλειά. Εντοφτοισ, κανζνασ μασ δε κα κάνει κάποια από
τισ παραπάνω δουλειζσ. Δεν ζχουμε πρόβλθμα μόνο μ’ αυτζσ, αλλά και με τουσ ανκρϊπουσ
που τισ κάνουν.

Στον καπιταλιςμό κακθμερινά ςυναντάσ ςιχαμζνεσ λζξεισ όπωσ modeling, bodybuilding,

management-διοίκθςθ επιχειριςεων, ενϊ εταιρίεσ που κάποτε κα ιταν ότι πιο παράλογο να
εμφανιςτοφν, εμφανίςτθκαν. Εταιρίεσ ςτισ οποίεσ υπάρχουν ομάδεσ ανκρϊπων που ςκοπόσ
τουσ είναι να υποδφονται (κυρίωσ) πεκαμζνουσ ανκρϊπουσ, για να κάνουν να νιϊςουν
καλφτερα ι χειρότερα αυτοφσ που ζχαςαν δικοφσ τουσ ανκρϊπουσ. Εταιρίεσ που πουλάνε
τρόπουσ και εργαλεία για το πϊσ ν’ αυτοκτονιςεισ, κανονίηοντασ τθν αυτοκτονία που ςου
ταιριάηει καλφτερα. Εταιρίεσ “κλωνοποίθςθσ” που πουλάνε μάςκεσ-πρόςωπα, ενϊ δεν
ξζρουμε αν κα καταφζρουν να δθμιουργιςουν και να πουλιςουν (αντι)ανκρϊπινεσ τεχνθτζσ
ςκζψεισ και θλεκτρονικζσ ανκρϊπινεσ μνιμεσ.

Ρζρα απ’ αυτζσ τισ εχκρικζσ δουλειζσ, όλεσ οι δουλειζσ λίγο-πολφ ςε κζλουν με ςκυμμζνο το
κεφάλι (κάνεισ τα πάντα για το κζρδοσ, θ εργαςία ςου είναι ευτελισ, πλθρϊνεισ ςυνεχϊσ το
κράτοσ κτλ), είναι αλλοτριωμζνεσ και βρίςκονται ςτθν υπθρεςία του κεφαλαίου και τθσ
αγοράσ. Πλεσ οι δουλειζσ προςαρμόηονται ςτισ ορζξεισ του καπιταλιςτικοφ κθρίου, είτε
αυτζσ είναι εξ’ οριςμοφ άχρθςτεσ (πχ μπάτςοσ ), είτε είναι χριςιμεσ (πχ ιατρόσ). Πμωσ, οι
χριςιμεσ πρζπει να απελευκερωκοφν από κάκε ζννοια εργαςίασ και να αποκτιςουν εκείνα
τα χαρακτθριςτικά τα οποία κα ζπρεπε να ζχουν.

237
Θ εργαςία είναι αλλοτρίωςθ. Ρουλάσ το χρόνο ςου. Ρουλάσ ζνα προϊόν ι μια πνευματικι,
χειρωνακτικι ι οποιαδιποτε άλλθ “δφναμθ” για το κζρδοσ (το δικό ςου ι του άλλου),
κάνοντασ τισ ςχζςεισ των ανκρϊπων εμπόρευμα.

Στισ πρωτόγονεσ κοινωνίεσ ο άνκρωποσ δροφςε για να παράγει και να καταναλϊνει ο ίδιοσ,
χωρίσ να υπάρχουν εκμεταλλευτζσ και εκμεταλλευόμενοι. Δροφςε για να ηει, να εξελιχκεί και
να παίηει. Δροφςε για ν’ αντιμετωπίηει τισ όποιεσ δυςκολίεσ υπιρχαν, αφοφ κι εκείνεσ οι
κοινωνίεσ δεν ιταν κάποιοσ επίγειοσ “παράδειςοσ” (μπορεί οι άνκρωποι να μθν ιταν
αποξενωμζνοι από τθ φφςθ, αλλά οι δυςκολίεσ εξαιτίασ αυτισ ιταν τεράςτιεσ). Δε ηθτάμε
καμία επιςτροφι προσ τα πίςω, αγωνιηόμαςτε για μια κοινωνία που δε κα ζχει οφτε τα
χαρακτθριςτικά τθσ πρωτόγονθσ κοινωνίασ, αλλά φυςικά, οφτε και τθσ ταξικισ.
Ασ καταργιςουμε τθν ατομικι ιδιοκτθςία, ασ αυτοδιαχειριςτοφμε όλοι μασ τα μζςα
παραγωγισ, ασ κοινωνικοποιιςουμε τα πάντα, ασ αρνθκοφμε όλον τον πολιτιςμό τουσ …

Από το πζραςμα τθσ πρωτόγονθσ κοινωνίασ ςτθν ταξικι, θ δράςθ του ανκρϊπου (θ οποία
δεν ιταν πλιρεσ απελευκερωμζνθ, αφοφ οι κοινωνίεσ δεν ιταν αναρχικζσ και δε κα
μποροφςαν άλλωςτε) μεταλλάχκθκε ςε εργαςία. Θ δράςθ του ανκρϊπου υποδουλϊκθκε
από το ςφςτθμα καταμεριςμοφ τθσ εργαςίασ, καρπϊνοντασ οι “ιςχυροί” το προϊόν τθσ
δράςθσ του. Θ κατανομι τθσ εργαςίασ για τθ μζγιςτθ απόδοςθ ςτθν παραγωγι ζφερε και τθν
αλλοτρίωςθ του ανκρϊπου, ζφερε τθν εργαςία αντί τθ δράςθ. Βζβαια, θ υποδοφλωςθ τθσ
δράςθσ και θ ςτζρθςθ τθσ ελευκερίασ του ανκρϊπου, δεν είχε να κάνει μόνο με τθν εργαςία,
αλλά με τθν εξάπλωςθ όλου του πολιτιςμοφ που παγιϊκθκε. Ζτςι με τθν “ζλευςθ” τθσ
εργαςίασ ιρκε και θ θκικι τθσ, λζγοντασ ότι θ εργαςία είναι εξζλιξθ, μόνο που θ αλικεια
είναι ότι αυτι ςε υποτάςςει.
Tα αγακά χάνουν όλο και πιο πολφ τθν αξία χριςθσ τουσ, δθλαδι τον λόγο για τον οποίο
ζχουν γίνει αυτά (αν και θ αξία χριςθσ των αγακϊν μζςα ςτισ ταξικζσ κοινωνίεσ, αποκτά
άλλο νόθμα και είναι τουλάχιςτον αμφιςβθτιςιμθ) και γίνονται, κυρίωσ, αγακά αξίασ
ανταλλαγισ (ταυτόχρονα κουβαλάνε και τισ δυο αξίεσ).
Τα αγακά ζχουν ζνα κόςτοσ, με αποτζλεςμα κάποιοι να ζχουν κζρδθ.
Πμωσ, δεν είναι μόνο θ αξία ανταλλαγισ που κάνει ζνα αγακό να είναι εμπόρευμα, αλλά και
θ αξία χριςθσ του. Θ αξία χριςθσ ζχει ςχζςθ με τθν καταναλωτικι ηιτθςθ, ζχει ςχζςθ με
αξίεσ εμπορευματικζσ, ζχει ςχζςθ με ποιότθτεσ και ποςότθτεσ οικονομικζσ. Θ αξία χριςθσ
αντικακιςτά το πραγματικό “νόθμα” τθσ φλθσ και τθσ δράςθσ του ανκρϊπου και το κάνει
εμπόρευμα. Θ πραγματικι ςθμαςία ενόσ αγακοφ δεν μπορεί να μετρθκεί, οφτε ςε ςχζςθ με
τθ δθμιουργικι δράςθ του ανκρϊπου (γιατί αν θ δράςθ οριςτεί ςαν κόποσ και μετρθκεί ςε
διάρκεια και ςε ποιότθτα, χάνεται θ ουςία των πραγμάτων) οφτε ςε ςχζςθ με το πόςο αυτό
το αγακό ωφελεί, οφτε και κάπωσ αλλιϊσ. Ενάντια ςε κάκε αξία, αφοφ για εμάσ τ’ αγακά δε
κζλουμε να ζχουν καμία οικονομικι ιδιότθτα.

238
Ραλεφουμε για ζναν κόςμο όπου τα αγακά δε κα ζχουν καμία αξία και καμία τιμι, αλλά κα
ζχουν μια άλλθ πραγματικι αξία (όχι οικονομικι και εμπορευματικι). Ραλεφουμε για ζναν
κόςμο ςτον οποίο ο κοινωνικόσ χαρακτιρασ τθσ παραγωγισ (και θ κοινωνικι
κοινωνικοποίθςθ των αποτελεςμάτων τθσ) κα κακιςτά το “προϊόν” γενικό και ςυλλογικό,
οπότε θ παραγωγι δε κα γίνεται πια ςε ςχζςθ με κάποιεσ αξίεσ, αλλά ςε ςχζςθ με
δραςτθριότθτεσ που κα κακορίηονται από τουσ ςυλλογικοφσ και ατομικοφσ ςκοποφσ, από τισ
ανάγκεσ και τισ επικυμίεσ των ανκρϊπων .

Ενάντια ςε κάκε οικονομία, αφοφ ακόμα και το χριμα να μθν υπάρχει, αν θ ανταλλαγι
παραμζνει, το εμπόριο παραμζνει και πάλι ηωντανό.

Με τον καταμεριςμό τθσ εργαςίασ ο ζλεγχοσ τθσ αγοράσ γίνεται καλφτερα, δθλαδι ζχουμε
μια κατανομι και ςτρατικοποίθςθ του εργαηομζνου, εντείνοντασ τθν παραγωγι και το
κζρδοσ. Με τθν εξειδίκευςθ, ζχουμε ζναν ελεγχόμενο άνκρωπο που βλζπει τα πάντα ωσ
εμπόρευμα, αντί να τα βλζπει με το πραγματικό τουσ περιεχόμενο για το ςυνολικό καλό τθσ
κοινωνίασ. Δθλαδι, ζχουμε ι τθν αποξζνωςθ του χριςτθ από το πραγματικό περιεχόμενο
ενόσ αντικειμζνου, ι τθν ζνωςθ του ανκρϊπου με το ςιχαμζνο περιεχόμενο μιασ κατάςταςθσ
και το ςάπιο περιεχόμενο ενόσ πράγματοσ. Αντί όλοι οι άνκρωποι να ζχουν ςυνολικι γνϊςθ,
αντ’αυτοφ ζχουν μόνο κάποιοι και μάλιςτα μόνο για λίγα πράγματα. Αυτό κζλει το ςφςτθμα.

Θ φπαρξθ γευμάτων, μουςικισ και γυμναςτικισ ςτουσ χϊρουσ δουλειάσ υπάρχουν για να
παράγει ο “εργάτθσ” πιο πολφ.
Οι εργαηόμενοι δε χαίρονται με τισ άδειεσ που παίρνουν, με αποτζλεςμα να είναι πολλοί
εκείνοι που κζλουν να γυρίςουν πίςω ςτισ δουλειζσ τουσ, αφοφ τίποτα δεν ευχαριςτιοφνται
μζςα ςε λίγεσ μζρεσ. Οι εργαηόμενοι ανυπομονοφν πότε κα πάρουν ςφνταξθ, ςτθν ουςία
όμωσ, ανυπομονοφν πότε κα φτάςουν ςτα γερατειά τουσ. Εργάηονται αςταμάτθτα για να
ζχουν λεφτά ςτο μζλλον, μόνο που τόςο καιρό που δοφλευαν, ζχαναν χρόνια από τθ ηωι
τουσ και όταν ζρχεται το επιηθτοφμενο μζλλον και ςταματοφν να δουλεφουν, ο κάνατοσ τουσ
χτυπάει τθν πόρτα.
Ρολλοί απ’ αυτοφσ που ζχουν εργαςία χαίρονται, αλλά δεν τουσ νοιάηει αν είναι
αναςφάλιςτοι, απλιρωτοι, δουλεφουν δϊδεκα ϊρεσ ι ζχουν μια βάρβαρθ ψυχολογικι
προετοιμαςία. Δε φαίνεται να τουσ νοιάηει εάν υπάρχουν εργατικά ατυχιματα ι δολοφονίεσ.
Χαίρεςαι αν κάποιεσ φορζσ αμείβεςαι καλά, όμωσ θ ηωι δεν είναι μόνο χριμα. Το κράτοσ
κάποιεσ φορζσ κα αμείψει κάποιουσ καλά, αφοφ αυτό που το νοιάηει πάνω απϋόλα είναι να
δουλζψει θ καπιταλιςτικι μθχανι του. Εςφ μπορεί να πλθρϊνεςαι καλά, αλλά εςφ κα
δουλεφεισ για τθν δικι τουσ επιςτιμθ, για το δικό τουσ κζρδοσ, για τθ δικι τουσ προπαγάνδα.

Μασ ζκαναν να περνάμε το μιςό περίπου μζροσ τθσ ηωισ μασ δουλεφοντασ.

Πμωσ, εάν μζναμε μόνο ς’ αυτά, κα ιταν ςαν να ηθτοφςαμε απλά λίγο καλφτερεσ ςυνκικεσ
μζςα ςτον καπιταλιςμό. Στο λεγόμενο ότι «θ δουλειά κάνει τον άνκρωπο», θ απάντθςθ μασ

239
δεν πρζπει να είναι μόνον ότι αυτι είναι ςκλαβιά και κζρδοσ για κάποιουσ. Ρρζπει να ποφμε
ακριβϊσ τι είναι αυτι και να τθν καταςτρζψουμε.
Είμαςτε αναρχικοί και δεν υπάρχει για εμάσ καλι ι κακι εργαςία. Για εμάσ θ φπαρξθ τθσ και
μόνο είναι μια κακυπόταξθ. Θ εργαςία δεν είναι μια ολοκλθρωτικι υποταγι μόνο μζςα ςτον
καπιταλιςμό, αλλά ςε κάκε ταξικι κοινωνία. Εργαςία ςθμαίνει ταυτόχρονα και φπαρξθ
ταξικϊν αντικζςεων. Εργαςία είναι μια ςχζςθ κυριαρχίασ και υποτζλειασ που ςθμαίνει
αποξενϊνομαι από τθν πράξθ που κάνω ι απλά κάνω κάτι που δε κα ζπρεπε ποτζ να το
κάνω. Θ εργαςία εμπεριζχει τθν αλλοτρίωςθ, τον καταναγκαςμό, τθν αβουλία, τον ζλεγχο,
τθν εξάρτθςθ και το κζρδοσ. Μιςκωτι ςκλαβιά ι απλά εμπόριο, χριμα ι κάτι άλλο, ςκλάβοι
ι πελάτεσ, είναι το ίδιο και το αυτό, είναι αγοράηω - πουλϊ. Καμία ςχζςθ με το δικό μασ
κόςμο τθσ αλλθλοβοικειασ.

Ζτςι αντζςτρεψαν -όπωσ κάνουν πάντα- τθν πραγματικότθτα και εξφψωςαν τθν εργαςία ωσ
ζνα μζςο υπερθφάνειασ και δθμιουργίασ. Τθν εξφψωςαν όλοι αυτοί οι φετιχιςτζσ τθσ
εργαςίασ, οι πραγματικοί τεμπζλθδεσ που δε ςκζφτθκαν ποτζ εισ βάκοσ τι είναι θ εργαςία
και δεν αγωνίςτθκαν ποτζ. Εργαςία ςθμαίνει όχι δράςθ και θ δράςθ κάνει τον άνκρωπο. H
δράςθ είναι ςυνειδθτι κίνθςθ δθμιουργίασ. Καταςτροφι τθσ εργαςίασ δε ςθμαίνει «δεν
κάνω τίποτα ςτθ ηωι μου», αλλά είναι θ αρχι τθσ ποιοτικότερθσ κίνθςθσ του ανκρϊπου και
τθσ απελευκζρωςθσ του νου και του ςϊματοσ. Σθμαίνει ςταματάμε να είμαςτε δοφλοι τθσ
παραγωγισ, αλλά κφριοι τθσ. Σθμαίνει ότι ξεκινάει ο ελεφκεροσ χρόνοσ, θ δθμιουργία, θ
εμπειρία, θ εξζλιξθ, θ αναηιτθςθ, θ γνϊςθ, το παιχνίδι και αρχίηω να ηω. Αποκτϊ ξανά τθν
κοινωνικι μου υπόςταςθ και τθν επαφι με τον εαυτό μου, τουσ άλλουσ και τθ φφςθ.

Ακόμα δεν είχε ξθμερϊςει και ξαφνικά, «ΝΤ΢ΛΝΓΚ, ΝΤ΢ΛΝΓΚ, ΝΤ΢ΛΝΓΚ, ΝΤ΢ΛΝΓΚ», το μιςθτό
μου ξυπνθτιρι άρχιςε να βαράει. Το εκνευριςτικό ςτθν όλθ υπόκεςθ ιταν ότι χτυποφςε ζτςι,
καρρείσ και γελοφςε ειρωνικά εναντίον μου, λζγοντασ «τι νόμιηεσ, ςιμερα κα μου ξζφευγεσ;»
Ζτςι, το πρωί με μια ξινίλα μζςα μου, άρχιςα να βαδίηω προσ τον προοριςμό μου, βαςικά
χαράματα ιταν. Θ πόλθ ιταν ιςυχθ, το μόνο που άκουγεσ ιταν κάποια αμάξια που
κακάριηαν τουσ κάδουσ των ςκουπιδιϊν. Τα φϊτα από τισ κολϊνεσ των δρόμων είχαν κλείςει
προτοφ βγει ο ιλιοσ, με αποτζλεςμα να μθ βλζπεισ και πολφ καλά τριγφρω ςου.

Ιταν κι άλλοι άνκρωποι ςαν κι ζμενα που ζκαναν αυτό το “ταξίδι”, κανζνασ τουσ όμωσ δεν
ιταν γελαςτόσ. Ωςτόςο, αυτό δεν ιταν κάτι που με παρθγοροφςε, αλλά απεναντίασ κάτι που
μ’ εξόργιηε.
Μ’αυτά και μ’αυτά χωρίσ να το καταλάβω, βριςκόμουν κιόλασ μπροςτά ςτθν πελϊρια
ςιδερόπορτα του εργοςταςίου. Στο ςτομάχι μου είχα ζναν κόμπο και τα μάτια μου ιταν
περίεργα, πρϊτθ φορά τα είχα δει ζτςι. Δεν ιμουν πολφ καλά, αφοφ αυτι θ πόρτα δεν ιταν
κάτι απλό για μζνα, αυτι θ πόρτα κα ςιμαινε πολλά…

Ξαφνικά κάποιεσ δυνατζσ φωνζσ μζςα από το εργοςτάςιο, μ’ζκαναν να ξεκολλιςω και να
ςυνειδθτοποιιςω ότι ιμουν πζντε ολόκλθρα λεπτά μπροςτά από τθν πόρτα, κοιτϊντασ τθν
240
ςυνζχεια...Το τζλοσ τθσ ιςτορίασ δεν ζχει και τόςθ ςθμαςία, αν πιρα το δρόμο τθσ
επιςτροφισ ι μπικα μζςα, ςθμαςία ζχει απλά ο επαναςτατικόσ δρόμοσ που κα χαράξεισ.
Πμωσ γνϊριηα ότι όςο πιο πολφ δουλεφεισ, τόςο πιο πολφ χρόνο χάνεισ, τόςο πιο πολφ
κουράηεςαι…

•••••

Θ κάκε Γνϊςθ, θ κάκε επαναςτατικι δράςθ πρζπει να μεταδίδεται. Αυτι θ αλλθλεπίδραςθ

είναι κι ζνα απ’ τα χαρακτθριςτικά του ανκρϊπου για τθν ευτυχία του. Θ χειραφζτθςθ του
ανκρϊπου ξεκινάει ςτο “τϊρα”(πριν-τϊρα-μετά, χκεσ-ςιμερα-αφριο), δεν περιμζνει κάποια
μελλοντικι ςτιγμι. Οι δυςκολίεσ είναι μεγάλεσ, δεν αντιλζγει κανείσ, αφοφ οι επαναςτάτεσ
οφτε είναι πολλοί, οφτε οι καταπιεςμζνοι κατζχουν πολλά και “δυνατά” μζςα, κι επιπλζον, θ
όποια προςπάκεια χειραφζτθςθσ γίνεται μζςα ς’ ζνα μολυςμζνο υπάρχον που ς’ εμποδίηει,
που ςε αλλοτριϊνει, που ςε διαμορφϊνει.
Ππωσ τϊρα, ζτςι και μετά από κάκε εξζγερςθ, θ προςπάκεια για ατομικι και κοινωνικι
χειραφζτθςθ ςυνεχίηει να γίνεται, μζχρι τθν ολικι απελευκζρωςθ, ςυνεχίηει για πάντα.
Δεν υπάρχει καμία επαναςτατικι εξουςία που κα ζρκει και κα μοιράςει γνϊςθ, αντικζτωσ, θ
κάκε εξουςία επιβάλλεται ςτον άνκρωπο, ςυνεχίηοντασ να τον ζχει ζναν ςιδθροδζςμιο
ςκλάβο.

Θ μετάδοςθ τθσ Γνϊςθσ και τθσ επαναςτατικισ δράςθσ γίνεται γιατί αυτζσ φζρουν μζςα τουσ
το αδιαχϊριςτο ςτοιχείο τθσ αλλθλεπίδραςθσ και αυτό το γνωρίηουν οι επαναςτάτεσ. Γίνεται
για τθν πρόοδο τθσ ανκρωπότθτασ, γίνεται για ν’ αφεκεί περιουςία ςτισ νζεσ γενιζσ που
ζρχονται, γίνεται για ν’ αφεκεί παρακατακικθ ςτο κίνθμα, ςτθν επαναςτατικι πρακτικι και
κεϊρθςθ. Γίνεται ωσ αντιπλθροφόρθςθ ςτθν πλθροφόρθςθ του υπάρχοντοσ, γίνεται για τθν
αποκατάςταςθ και τθν απελευκζρωςθ τθσ αλικειασ, γίνεται για τθν καταςτροφι του
υπάρχοντοσ και τθσ αντικατάςταςθσ του με τθ ηωι, γίνεται γιατί είναι ΗΩΘ. Γίνεται γιατί θ
ςυνείδθςθ μασ ωσ επαναςτάτεσ, αυτό ορίηει να κάνουμε, να επιτεκοφμε επαναςτατικά, να
ζχουμε επαναςτατικό “πρόταγμα”, να καταςτρζφουμε και να φτιάχνουμε επαναςτατικά.
Επαναςτατικι πορεία, επαναςτατικι ηωι!

Ρζρα από τα όςα αναφζρκθκαν, θ πράξθ και θ μετάδοςθ τθσ δράςθσ γίνεται και για το
“ξφπνθμα” των αλλοτριωμζνων. H επαναςτατικι πράξθ είναι μια τεράςτιασ ςθμαςίασ πράξθ,
αλλά αυτό δε ςθμαίνει ότι αυτι πρζπει να μπει και κάτω από βαρφγδουπεσ λζξεισ όπωσ το
“ξφπνθμα”, αφοφ θ επαναςτατικι πράξθ λειτοφργει περιςςότερο ςαν μια ϊκθςθ για τουσ
άλλουσ. Το ξφπνθμα κυμίηει ενεργθτικοφσ ιρωεσ που απευκφνονται ςε πακθτικοφσ
κοιμιςμζνουσ ανκρϊπουσ. Πμωσ, οφτε οι ιρωεσ μπορεί να κάνουν κάτι, οφτε οι κοιμιςμζνοι
άνκρωποι, ενϊ θ επαναςτατικι δράςθ ζρχεται να επθρεάςει ανκρϊπουσ που ςκζφτονται, ωσ
ενίςχυςθ τθσ διάκεςθσ κάποιου να κάνει κάτι.

241
Θ καταγραφι και θ μετάδοςθ ειδιςεων και γεγονότων αποτελεί ςθμαντικό μζςο για τθν
ανάπτυξθ του αντιεξουςιαςτικοφ αγϊνα και κλθρονομιά εμπειριϊν και μνιμθσ για τον
άνκρωπο.

Οι αναρχικζσ ιδζεσ πρζπει να ειςχωριςουν ςε κάκε μορφι αγϊνα των καταπιεςμζνων που
εξεγείρονται πραγματικά, πρζπει να εξαπλωκοφν παντοφ.

Κακθμερινά ο κάκε αγωνιςτισ, κινθματικά και ατομικά, κάνει αντιπλθροφόρθςθ.

Βριςκόμενοσ και αυτόσ μζςα ςτθν κοινωνία, μεταδίδει με πάκοσ τισ ιδζεσ του και ςυνεχίηει
να το κάνει ό, τι και να γίνει.

Πμωσ, δεν μεταδίδει πάντα ςε όλουσ. Ο αγωνιςτισ όταν γνωρίηει ότι ο άλλοσ είναι εχκρόσ
του ι εχκρικά αδιάφοροσ απζναντι του, ςταματάει να κάνει ς’ αυτοφσ αντιπλθροφόρθςθ.
Ο αγωνιςτισ όταν νιϊςει ότι ο άλλοσ είναι εχκρόσ του, όχι μόνο κα ςταματιςει να του
μεταδίδει πλθροφορίεσ, αλλά μπορεί ν’ αρχίςει να μιλάει και τθ γλϊςςα τθσ βίασ. Βία, όχι
φυςικά, γιατί ο άλλοσ δε ςε καταλαβαίνει, αλλά επειδι από απακισ ψθφοφόροσ, πλζον
ςτθρίηει πιο ζμπρακτα το ςφςτθμα. Δε χρειάηεται να γίνει κάτι ς’ εμζνα προςωπικά κάποια
ςτιγμι για να ορίςω κάποιον εχκρό μου.

Για να υπάρξει κοινωνικι απελευκζρωςθ-εξζλιξθ-καταςτροφι-χτίςιμο πρζπει να γίνουμε πιο

πολλοί, όμωσ εςφ το μόνο που μπορείσ να κάνεισ είναι απλά να βοθκιςεισ, δεν μπορείσ να
επιβάλλεισ. Θ επιβολι γίνεται ςτο να καταςτρζψεισ το υπάρχον… όχι για να μάκεισ ςε
κάποιον κάτι …
Τθν επιβολι ςτθ γνϊςθ δεν τθ κζλουμε, όχι μόνο επειδι αυτό είναι ενάντια ςτθν
επαναςτατικι μασ ςυνείδθςθ, αλλά και γιατί δεν μπορεί να γίνει κάτι τζτοιο και να υπάρξει
πραγματικι εξζλιξθ. Αν υπάρξει επιβολι ςτθ γνϊςθ, τότε κα υπάρξει και ακόμα ζνασ πιο
απάνκρωποσ κόςμοσ.
Πςο και να ζρχεςαι ςε διάδραςθ με κάποιον (αφοφ πρζπει πάντα να υπάρχει ςυνεργαςία),
τθ μεγάλθ προςπάκεια ο κακζνασ κα τθν κάνει μόνοσ του και μόνοσ του ο κακζνασ ςτο τζλοσ
κα κλικεί ν’ αντιμετωπίςει τον ίδιο του τον εαυτό. Πταν εννοοφμε μόνοσ, δεν εννοοφμε μόνοσ
κλειςμζνοσ μζςα ς’ζνα δωμάτιο, αλλά πάντοτε ςε αλλθλεπίδραςθ με άλλουσ ανκρϊπουσ και
με το περιβάλλον, απλά πρζπει πάντα να υπάρχει θ προςωπικι ςκζψθ και βοφλθςθ.
Κανείσ δεν άλλαξε μόνοσ του, κανείσ δεν άλλαξε μόνο από τουσ άλλουσ.
Τα βιβλία, οι άνκρωποι, οι τζχνεσ, οι επαναςτατικζσ ιδζεσ και πράξεισ, δεν πρζπει να είναι
εκείνεσ οι ενεργθτικζσ που κα ψάξουν να βρουν τον αλλοτριωμζνο κι αυτόσ, ωσ ζνασ
πακθτικόσ, απλά κα περιμζνει πότε κα τισ δεχτεί. Αυτζσ οφτωσ ι άλλωσ υπάρχουν, είναι
ενεργθτικζσ, το κζμα είναι εςφ να γίνεισ ενεργθτικόσ και να τισ ψάξεισ. Να αναηθτείσ. Να
λαμβάνεισ τα ερεκίςματα από τριγφρω ςου (φυςικά και να ςυνδιαμορφϊνεισ και να
δθμιουργείσ) και ςτο τζλοσ να τα φιλτράρεισ από το δικό ςου φίλτρο, αναλφοντασ τα και
βάηοντασ και τθν προςωπικι ςου άποψθ.
Θ Γνϊςθ είναι εκεί ζξω, αλλά δε χαρίηεται, κατακτιζται με δράςθ.
242
Ωσ επαναςτάτεσ δε κα κάνουμε καμία ζκπτωςθ ςτο λόγο μασ.
Κζλουμε να βοθκιςουμε τουσ ανκρϊπουσ να εξελιχτοφν, αλλά δε κα επιδιϊξουμε με το ηόρι
να γίνουμε αρεςτοί. Είμαςτε αυτό που είμαςτε, δε κα το παίξουμε διαφορετικοί. Δεν είμαςτε
κάποιο κόμμα που κζλει να κερδίςει ψθφουλάκια.
Αν υπάρξει κάποια αλλαγι από μζρουσ μασ, κα υπάρξει όχι γιατί κάναμε πίςω ςτισ ιδζεσ μασ,
αλλά γιατί οι κοινωνικζσ ςυνκικεσ αλλάηουν, γιατί εξελιςςόμαςτε ι γιατί μπορεί να είναι μια
αλλαγι ςε επίπεδο τακτικισ και ςτρατθγικισ.

Θ αντιπλθροφόρθςθ πρζπει πάντα να υπάρχει, αφοφ και νζοσ κόςμοσ γεννιζται και τίποτα δε
μζνει ςτατικό. Αν κάποιοι νομίηουν ότι ο κακζνασ κάνει τισ επιλογζσ του ανεπθρζαςτα κι
αυτζσ οι επιλογζσ δεν αλλάηουν με τίποτα, τότε αυτοί ασ μθν κάνουν αντιπλθροφόρθςθ, ασ
μθ διαβάηουν βιβλία… Διότι εάν εςάσ δε ςασ νοιάηει ο διπλανόσ ςασ κι ζχετε μόνο μίςοσ γι’
αυτόν, τότε και πολλοί μεγάλοι ςυγγραφείσ, αν είχαν τθ λογικι ςασ, μπορεί να μθ
δθμοςιοποιοφςαν ζνα βιβλίο τουσ κι ζτςι να μθν το διαβάηατε ποτζ. Εμείσ κζλουμε οι
επαναςτατικζσ ιδζεσ να εξαπλϊνονται, όχι για να γίνουμε αρεςτοί ςτθ μάηα, αλλά για να
βροφμε νζουσ ςυνεργοφσ ςτθν επανάςταςθ.

Μθν ξεχνάσ ότι κι εςφ δε γεννικθκεσ επαναςτάτθσ, ςτθν πορεία ζγινεσ. Αν πιςτεφεισ ότι ο
κακζνασ καλά κάνει και αντιλαμβάνεται τθν πραγματικότθτα όπωσ αυτόσ κζλει, τότε γιατί
διαφωνείσ μαηί του, τότε γιατί ςυγκροφεςαι μαηί του;

Καμιά φορά νομίηεισ ότι οι άνκρωποι δεν αλλάηουν, γιατί περιμζνεισ οι αλλοτριωμζνοι να
πάνε προσ το καλφτερο, αλλά υπάρχει αλλαγι, μόνο που τισ περιςςότερεσ φορζσ αυτοί
πθγαίνουν προσ το χειρότερο (όχι φυςικά πάντα) και οι επαναςτάτεσ προσ το καλφτερο.
Οι αλλοτριωμζνοι ςυνεχίηουν να διαμορφϊνονται από το υπάρχον, χωρίσ καμία αντίςταςθ
και καμία αναηιτθςθ, άρα λογικό είναι να πάνε προσ αυτιν τθν κατεφκυνςθ, ενϊ οι
επαναςτάτεσ εξελίςςονται.

Ο νουσ μασ πρζπει να είναι πιο πολφ ςτουσ εφιβουσ, αφοφ αυτοί δεν ζχουν διαμορφωκεί
ακόμθ πολφ κι επιπλζον, ζχουν μπροςτά τουσ ν’ αντιμετωπίςουν ζνα υπάρχον που με νφχια
και με δόντια κα προςπακιςει να τουσ αλλοτριϊςει. Από τουσ ανκρϊπουσ που ζφυγαν, λίγοι
ιταν επαναςτάτεσ και κατάλαβαν κάποια πράγματα. Οι νζοι δε ςθμαίνει ότι ςίγουρα κα
γίνουν επαναςτάτεσ, αλλά ελπίηεισ! Οι παλιοί, όςο περνοφν τα χρόνια, δυςκολεφονται ν’
αλλάξουν, αφοφ θ ςαπίλα ζχει χτιςτεί για τα καλά μζςα τουσ.
Οι περιςςότεροι δεν μπόρεςαν ν’ αλλάξουν, το ςφςτθμα τουσ ζφαγε και δεν αγωνίςτθκαν
ποτζ. Αν αυτοί δεν άλλαξαν, δε φταίνε οι επαναςτάτεσ γι’ αυτό. Οι επαναςτάτεσ τθν όποια
αυτοκριτικι είναι να κάνουν, κα τθν κάνουν και είναι ανοιχτοί ςτθν κριτικι, αλλά κανείσ δε
μπορεί να τουσ χρεϊςει για κάτι που δεν ευκφνονται. Αυτοί κάνουν ό, τι μποροφν, αλλά το
ςφςτθμα είναι αυτό που ςε ςαπίηει κι από κει και πζρα ο κακζνασ ζχει τισ ατομικζσ ευκφνεσ
που του αναλογοφν.

243
Πμωσ, οι αλλοτριωμζνοι ευκφνονται γι’ αυτά που ςυμβαίνουν γφρω μασ και πόςο;

Σίγουρα θ “εξουςία”, ο ςυςτθμικόσ τρόποσ παραγωγισ των πραγμάτων κτλ (παραγωγικζσ

ςχζςεισ, ταξικζσ αντικζςεισ κτλ) προκαλεί δυςτυχία και πόνο. Αυτι είναι θ μιτρα, αυτι
παράγει τθ ςαπίλα και παίρνει τισ αποφάςεισ.
Οι αλλοτριωμζνοι μπορεί να μθν ζχουν τθν ίδια ευκφνθ μ’ αυτιν, αλλά κι αυτοί ζχουν. Πλοι
τουσ ζχουν ευκφνθ, απλά άλλοι λίγο, άλλοι πολφ. Πχι μόνο γιατί με χίλιουσ διάφορουσ
τρόπουσ ςτθρίηουν το ςφςτθμα ι είναι απακείσ και δεν αγωνίηονται, αλλά και γιατί
αναπαράγουν-ωσ κοινωνικι ςχζςθ- τθν όποια μορφι ςαπίλασ και εξουςίασ.

Ρόςο, όμωσ, μπορείσ να τουσ κατθγοριςεισ;

Σίγουρα υπάρχουν άνκρωποι που, για παράδειγμα, γεννικθκαν ςτον “τρίτο κόςμο”,
υπάρχουν άνκρωποι που είναι ςε τζτοια χάλια κατάςταςθ, που ο αγϊνασ τουσ είναι ζνασ
αγϊνασ απλά για επιβίωςθ. Δφςκολα να ςυνειδθτοποιθκοφν, δφςκολα να επαναςτατιςουν,
όμωσ και πάλι μποροφν ςτθν κακθμερινότθτα τουσ να είναι με το κεφάλι τουσ ψθλά και όχι
ςτα χαμθλά και να αναηθτάνε και κάποια ςτιγμι να ςπάςουν τισ αλυςίδεσ τουσ και να
εξεγερκοφν.
Αν για τουσ ανκρϊπουσ που ηουν ςε πάρα πολφ δφςκολεσ ςυνκικεσ, λζμε ότι μποροφν
κάποια ςτιγμι να ξεςθκωκοφν (όχι μόνο μια ςυγκεκριμζνθ ςτιγμι, αλλά και ςε όλθ τθν
κακθμερινότθτα τουσ), για τουσ άλλουσ τότε, που ηουν ςε λίγο πιο ευνοϊκζσ ςυνκικεσ, δεν
υπάρχουν και πολλζσ δικαιολογίεσ.

Φυςικά, όςο και να κζλουμε ςτθ ηωι μασ κάτι, μπορεί και να μθ ςυμβεί, αφοφ ςτον
καπιταλιςμό ηοφμε… Πμωσ, για τισ περιςςότερεσ από τισ επιλογζσ μασ ζχουμε τεράςτια
ευκφνθ κι ασ ηοφμε μζςα ςτον καπιταλιςμό.
Δεν δικαιολογείται να πει κάποιοσ «Αυτοί οι άνκρωποι δεν ζτυχε να ζρκουν ς’ επαφι με κάτι
και να τουσ “ξυπνιςει”.».
Θ ςυνείδθςθ δεν είναι κζμα τφχθσ, όςο κι αν θ τφχθ υπάρχει κάποιεσ φορζσ μζςα ςτθ ηωι.
Ζτςι, εμείσ δε κα ποφμε «δεν ζτυχε μια, δεν ζτυχε δυο, καλά, ποτζ δεν ζγινε κάτι για να
“ξυπνιςεισ”;». Θ γνϊμθ μασ είναι ότι θ ςυνείδθςθ είναι μια ςυνεχισ διαδικαςία που
βρίςκεται μζςα ς’ ζνα περιβάλλον αλλθλεπίδραςθσ, ζχοντασ διαρκι κακθμερινι ςκζψθ και
ςυνεχείσ λιψεισ ερεκιςμάτων. Είναι μια ςυνολικι εκτίμθςθ των πραγμάτων κι όχι απλά
ζνα ςτιγμιαίο γεγονόσ (όςο κι αν κάποια πράγματα μασ επθρεάηουν).

Οι περιςςότεροι άνκρωποι ζχουν βαρφτατεσ ευκφνεσ. Δεν μπορείσ να πεισ «οι επιλογζσ τουσ
είναι λανκαςμζνεσ, αλλά τουσ δικαιολογϊ», αλλά απεναντίασ, αξίηει να τουσ κατθγοριςεισ.
Αυτοί ιρκαν πολλζσ φορζσ ς’ επαφι με το ριηοςπαςτικό, αλλά ζκλειναν τα μάτια, είχαν τισ
ευκαιρίεσ, αλλά τισ άφθναν να φφγουν. Υπιρχαν οι ςυνκικεσ για να ξυπνιςουν και δεν
ζκαναν οφτε μια προςπάκεια, είχαν μια ολόκλθρθ ηωι και δεν ζκαναν τίποτα.
Τι δεν ιξεραν δθλαδι και δεν εξεγείρονταν (μα οφτε καν αντιςτεκόντουςαν); Σε άλλον κόςμο

244
ηουν αυτοί; Δε βλζπουν, δεν ακοφν; Πντωσ, παρατθροφμε ότι πολφσ κόςμοσ ζχει άγνοια και
δεν ξζρει τι του γίνεται. Πμωσ, ακόμα κι αν όλθ τθ ςυνείδθςθ του τθν ζπαιρνεσ - κάτι που δε
γίνεται, αφοφ αυτό τον χαρακτθρίηει ωσ άνκρωπο - και πάλι ωσ ηϊο, ενςτικτωδϊσ, κ’
αντιδροφςε ς’ αυτό που του γίνεται. Να όμωσ που αυτόσ ζχει ςυνείδθςθ και πάλι
δυςκολεφεται να εξεγερκεί.

Για αρκετό κόςμο οι πράξεισ τουσ είναι πράξεισ αδυναμίασ, όμωσ για ζναν περιςςότερο
κόςμο οι πράξεισ τουσ είναι πράξεισ δφναμθσ. Ρεριφανεσ επιλογζσ και ιδζεσ, που λζνε
«ζμενα το χριμα με νοιάηει, κα κάνω τα πάντα γι’ αυτό», « μια ηωι τθν ζχουμε, ποιοσ τουσ
χζηει τουσ αγϊνεσ και τουσ άλλουσ ανκρϊπουσ», «θ αλλαγι ζρχεται από το κοινοβοφλιο»,
«είμαι φαςίςτασ, καταςτζλλω τουσ αγϊνεσ».
Πλοι είναι αλλοτριωμζνοι (και οι εξουςιαςτζσ, όχι μόνο επειδι κι αυτοί επθρεάηονται
αρνθτικά από το υπάρχον, αλλά και γιατί ωσ άνκρωποι κάνουν κάτι το απάνκρωπο) και
ταυτόχρονα όλοι είναι ςυνειδθτοί ς’ αυτό που κάνουν. Ξζρουν τι κάνουν, είτε είναι
επιπόλαιοι, είτε παίρνουν τισ πιο θλίκιεσ αποφάςεισ. Τθ ςτιγμι που ο οποιοςδιποτε πράττει
κάτι, ξζρει τι κάνει, δεν υπάρχει το “δεν ιξερε”, άλλο το αν είναι αλλοτριωμζνοσ και ζκανε τθ
λάκοσ επιλογι. Πλοι επθρεάηονται, όμωσ αυτό δεν αναιρεί ότι εκείνθ τθ ςτιγμι θ επιλογι
δεν ιταν και δικι τουσ.

Ο άνκρωποσ λειτοφργει με ςκζψθ και κρίνεται για τισ πράξεισ του (αν και όςο περνάει ο
καιρόσ και ο κόςμοσ δεν επαναςτατεί, ο εχκρόσ όλο και πιο πολφ κερδίηει “ζδαφοσ”,
προςπακϊντασ να μασ κάνει ρομπότ χωρίσ ςκζψθ).

Ο κακζνασ, ςφμφωνα με τθ ςυνείδθςθ του, επιλζγει και το τι κα κάνει. Πμωσ, θ ςυνείδθςθ

του κακενόσ, είναι μια ςυνείδθςθ κακαρι και ελεφκερθ; Ο κακζνασ επιλζγει ελεφκερα και
κακαρά τι κζλει;

Δεν είναι μόνο ότι κάποιοι ζχουν μια ριηοςπαςτικι άποψθ, αλλά δυςκολεφονται να κάνουν
τισ επιλογζσ που πρζπει, αλλά είναι ότι οι περιςςότεροι ζχουν διαμορφωκεί αρνθτικά από το
υπάρχον. Πμωσ, ςτο χζρι μασ είναι να μθ διαμορφωνόμαςτε άλλο από το ςφςτθμα, να
προςπακοφμε, όςο περιςςότερο γίνεται, να μθν το αφινουμε να επεμβαίνει ςτισ
καταςτάςεισ και τα γεγονότα. Κζλει από μζρουσ μασ ςυνεχι δράςθ, κζλει να βροφμε τθ
δφναμθ που ζχουμε ξεχαςμζνθ μζςα μασ.
Σίγουρα κανζνασ μασ δεν ζχει εξ ολοκλιρου δικι του ελεφκερθ ςυνείδθςθ, αφοφ ςιμερα δεν
υπάρχει ατομικι και κοινωνικι απελευκζρωςθ (όταν κα υπάρξει, θ αλλθλεπίδραςθ κα είναι
υγιισ και όχι αλλοτριωμζνθ).

Πςοι διαμορφϊνονται από το ςφςτθμα χάνουν τθ μάχθ, ενϊ όςοι αντιςτζκονται, βγαίνουν
νικθτζσ.

245
Μπορεί θ αλλοτρίωςθ να είναι κάτι εχκρικό προσ τον άνκρωπο, αλλά κανείσ δεν είναι εχκρόσ
μασ επειδι αλλοτριϊκθκε. Eαν είναι κάτι εχκρικό, είναι οι “εχκρικζσ” πράξεισ του, άρα και ο
ίδιοσ. Επειδι όμωσ, τον κάκε αλλοτριωμζνο, όπωσ και τον κάκε άνκρωπο, τον ακολουκοφν
και οι αντίςτοιχεσ πράξεισ, κρίνεται.
Κάποιοι αλλοτριωμζνοι, ίςωσ ζχουν πιο πολλά “ελαφρυντικά” για τθν αλλοτρίωςθ και τισ
πράξεισ τουσ και κάποιοι άλλοι πιο λίγα.
Στόχοσ μασ είναι να αναλφουμε τα πράγματα και όχι να βγάηουμε βεβιαςμζνα
αποτελζςματα, λζγοντασ «Τζλειωςε! Αυτοί είναι ζτςι και οι άλλοι είναι αλλιϊσ!».

Πμωσ, θ κακθμερινότθτα μιλάει με διαφορετικό τρόπο. Θ ηωι ζχει πιο ςυγκρουςιακά

χαρακτθριςτικά και πολλζσ φορζσ πρζπει να παίρνουμε γριγορεσ αποφάςεισ τθσ ςτιγμισ
(που ίςωσ είναι αποφάςεισ που τισ ζχουμε ςκεφτεί ςε βάκοσ χρόνου). Κάποιεσ καταςτάςεισ
χρειάηονται και γριγορεσ πράξεισ, δε φτάνει ο χρόνοσ για μεγάλεσ αναλφςεισ. Πμωσ, αυτό
προχποκζτει ότι ο κακζνασ μασ ζχει αναλφςει τα πράγματα πιο πριν (ςτο ςπίτι του, ςτουσ
πολιτικοφσ χϊρουσ) και όχι να τα αναλφςει τθ ςτιγμι που βρίςκεται ςτο δρόμο (όχι ότι δεν
γεννιοφνται και καταςτάςεισ εκείνθ τθ ςτιγμι). Ο δρόμοσ με τα χαρακτθριςτικά που ζχει ςε
καλεί να πράξεισ (ανάλογα με τισ αναλφςεισ ςου), ο δρόμοσ ςε γεμίηει με εμπειρίεσ για τθν
κάκε ςου ανάλυςθ.
Ζτςι, πολλζσ φορζσ, όταν είςαι ςτο δρόμο (και να κεσ) δεν είναι εφκολο να αναλφςεισ το
υπόβακρο ενόσ αλλοτριωμζνου. Υπάρχει μια δράςθ ςε εξζλιξθ που πρζπει ν’ αντιμετωπιςτεί.
Για παράδειγμα, αν δω ότι κάποιοσ χτυπάει ζναν ςφντροφο μου, κα τον χτυπιςω, όμωσ
εκείνθ τθ ςτιγμι, εγϊ δεν ξζρω αν αυτόσ ο άνκρωποσ είναι ζνασ φαςίςτασ ι ζνασ άνκρωποσ
με πρόβλθμα που ζχει χάςει τα λογικά του. Βλζπουμε ότι αυτζσ οι δυο περιπτϊςεισ δεν είναι
το ίδιο, αλλά εγϊ εκείνθ τθ ςτιγμι πρζπει να πράξω κάτι.

Υπάρχουν κάποιοι που δεν είναι επαναςτάτεσ και προςπακοφν μ’ επαναςτατικό φφοσ να ςου
πουν «Αν κάτι δε ς’αρζςει ςτθν τθλεόραςθ, άλλαξε κανάλι ι κλείςε τθν τθλεόραςθ. Το
τθλεκοντρόλ ζχει μεγάλθ δφναμθ!». Πμωσ αυτοί που ςτο λζνε αυτό, μόνο αυτό μποροφν να
ςου πουν και τίποτα άλλο, δθλαδι ςου λζνε «Αν βλζπεισ κάτι που δεν ς’αρζςει μζςα ςτθν
κοινωνία, μθν το βλζπεισ, μθν το κάνεισ κι εςφ, μθν το ςτθρίηεισ!».
Τουτζςτιν, όλοι αυτοί ςου λζνε άφθνε για πάντα να υπάρχει το κακό, κάνε μια κίνθςθ
αμυντικι και πάντα μζςα ςτο ςφςτθμα και άφθνε τθ ςαβοφρα να διαιωνίηεται. Ε, λοιπόν, θ
απάντθςθ μασ είναι ότι οφτε αλλάηω κανάλι, οφτε κλείνω τθν τθλεόραςθ, οφτε κλείνω τα
μάτια, οφτε φεφγω, αλλά προςπακϊ να βάλω φωτιά ςε όλα αυτά τα ξεπεςμζνα ιδεϊδθ, μθν
αφινοντασ τα να υπάρχουν. Δεν κάνω κινιςεισ μόνο για τθν πάρτθ μου, οφτε κινιςεισ για
ζναν καλφτερο καπιταλιςμό, αλλά επιτίκεμαι ς’ αυτόν.

Ζτςι, δεν μπορείσ να λεσ «άςε τον κάκε βλάκα ςτο ςάπιο μικρόκοςμο του, μθν του
επιτίκεςαι!». Δεν είναι μια προςωπικι επιλογι (πχ λαιμαργία), που ζχει προςωπικό

246
αντίκτυπο, αλλά αυτόσ παίρνει κζςθ ςτο πόλεμο -ζςτω και με τον δικό του τρόπο- δίπλα ςτο
πλευρό των εξουςιαςτϊν, δθμιουργϊντασ κοινωνικό αντίκτυπο.

Τι ςε νοιάηει, λζει ο άλλοσ, που κάποιοι επιλζγουν τα “ακριβά” αμάξια, τα “ακριβά”

μαγαηιά…
Δεν είναι μόνο το να μασ πουν «που βρικαν τόςα λεφτά;», αλλά είναι κι ότι αυτοί οι
άνκρωποι ςυμμετζχουν ς’ζναν αςτικό τρόπο ηωισ που είναι εχκρικόσ προσ τον άνκρωπο.
Αυτό το “αςτικό” το εχκρευόμαςτε όχι μόνο ωσ τάξθ, αλλά και ωσ τρόπο ηωισ (θ αναρχικι
κοινωνία πλοφτου, δεν ζχει καμία ςχζςθ μ’ αυτόν τον αςτικό τρόπο ηωισ).
Ρροκαλοφν, επθρεάηουν, διαιωνίηουν, διαμορφϊνουν και παίρνουν κζςθ εχκρικι απζναντι
από τθν ουςία του ανκρϊπου. Στθρίηουν (με ποιο άμεςο τρόπο) τουσ καπιταλιςτζσ,
ςτθρίηουν μια ςάπια κουλτοφρα.

«Mα δεν εκμεταλλεφτθκαν κανζναν», κάποιοι κα ςου πουν. Πμωσ δε χρειάηεται να

καταπιζηεισ τον άλλον, μόνο με τουσ πιο γνωςτοφσ, ορατοφσ τρόπουσ καταπίεςθσ, αλλά
μπορεί να ειςβάλεισ ςτθ ηωι του με χίλιουσ δυο τρόπουσ.
Αυτοί δεν ζχουν πρόβλθμα να διαφθμίηουν τράπεηεσ, να ςυνεργάηονται μ’ εκείνεσ τισ
εταιρίεσ που τόςα χρόνια ιταν δίπλα ςτουσ πολζμουσ που κιρυττε το μεγάλο κεφάλαιο και
να βάηουν υπόγραφεσ ςε κζματα που αφοροφν χιλιάδεσ ηωζσ ανκρϊπων. Δεν ζχουν
πρόβλθμα να επιλζγουν το δρόμο του ρουφιάνου και να φιλοφν κατουρθμζνεσ ποδιζσ. Δεν
ζχουν πρόβλθμα να τραγουδοφν χαηοτράγουδα και να φτιάχνουν ταινίεσ “χαμθλοφ
επίπεδου”. Δεν ζχουν πρόβλθμα να εκμεταλλεφονται-χρθςιμοποιοφν τον οποιονδιποτε και
να προπαγανδίηουν κακετί άκλιο. Δεν ζχουν πρόβλθμα να ςυμμετζχουν ςε διαφόρων ειδϊν
εκπομπζσ, προωκϊντασ τθ ςαβοφρα. Ζτςι, άλλο είναι να είςαι απλά ζνασ αλλοτριωμζνοσ και
άλλο να επιλζγεισ να είςαι ζνασ ”καλλιτεχνάσ” με ξεφτιςμζνα ιδανικά ι ζνασ λοφμπεν
εγκλθματίασ.

Ρολλζσ φορζσ ζχει τεκεί το ερϊτθμα, που λζει «ποιοσ αλλοτριωμζνοσ από τουσ δυο είναι πιο
βλάκασ και αλλοτριωμζνοσ; Aυτόσ που δεν ξζρει τθν αλικεια ι που τθν ξζρει και δεν κάνει
τίποτα…;». Εάν είναι να υπάρξει μια απάντθςθ είναι ότι και οι δυο είναι βλάκεσ. Ο πρϊτοσ δε
γνωρίηει τθν αλικεια, άρα είναι βλάκασ και αλλοτριωμζνοσ (είναι τόςο δφςκολο να
καταλάβεισ ποιοσ είναι ο ρόλοσ τθσ άρχουςασ τάξθσ;), όμωσ, ωσ προσ τθ βλακεία του, ζχει μια
δράςθ. Ο δεφτεροσ ζψαξε να βρει τθν αλικεια, τθ βρικε κι αυτό είναι προσ τιμι του, αλλά
είναι βλάκασ και αλλοτριωμζνοσ που δεν κάνει τίποτα (δεν ζχει δράςθ), αφοφ ζχει
αλλοτριωκεί πάρα πολφ.

Ρολλζσ φορζσ επικρατεί μια άποψθ, που λζει «Ρρζπει να δεχόμαςτε τα ελαττϊματα του
άλλου, πρζπει να δεχόμαςτε τα ελαττϊματα του εαυτοφ μασ». Αυτι θ επικρατοφςα άποψθ
είναι αςαφισ και επικίνδυνθ.
Δεχόμαςτε και μασ αρζςει θ διαφορετικότθτα του κάκε ανκρϊπου, είτε αυτι ζχει να κάνει με
το διαφορετικό “γοφςτο”, είτε αυτι είναι μια διαφορετικι άποψθ επάνω ςε κάτι το
247
εξελίξιμο, ςεβόμαςτε το οποιοδιποτε οργανικό πρόβλθμα που μπορεί να υπάρχει ςτον
οποιοδιποτε, αλλά τι ςθμαίνει δζχομαι τα ελαττϊματα τθσ προςωπικότθτα του άλλου;

Μποροφν να μασ πουν ποια είναι εκείνα τα ελαττϊματα που πρζπει να τα δεχόμαςτε;
Μιπωσ είναι θ αςυνζπεια, το ψζμα, ο φκόνοσ, θ εκμετάλλευςθ και γιατί εγϊ αυτά πρζπει να
τα δεχτϊ και να μθ μιλάω;
Αυτά τα ελαττϊματα δεν είναι θ υγιισ διαφορετικότθτα, αλλά ο κάνατοσ τθσ.
Κάτω από τθν άποψθ «δζχομαι τα ελαττϊματα του άλλου», υποβόςκει το να μθν υπάρχει
κακόλου εξζλιξθ. Χρζοσ μασ όλων των ανκρϊπων είναι να υπάρχει αυτοκριτικι και κριτικι
από τουσ άλλουσ, να βλζπουμε τα ελαττϊματα και να τ’ αλλάηουμε. Πχι μόνο να
κριτικάρουμε (πολλζσ φορζσ, αυτοί που κριτικάρουν δεν ζχουν κριτικι ςκζψθ και είναι
χειρότεροι απ’ αυτοφσ που δζχονται τθν κριτικι), αλλά να μπαίνουμε ςτθ διαδικαςία
προςπάκειασ για κάτι καλφτερο.
Αυτό που πρζπει να υπάρχει είναι θ ςυηιτθςθ, θ αλλθλοβοικεια και θ υγιισ ςφγκρουςθ. Πλα
χτίηονται με ςχζςεισ ειλικρίνειασ.
Στόχοσ μασ είναι να βελτιωνόμαςτε και όχι να λζμε «εγϊ ζτςι είμαι, δεν αλλάηω!», αφοφ δε
γεννικθκεσ με τθ μαλακία ςτον εγκζφαλο ι ζχεισ κάτι που δεν μπορεί ν’αλλάξει. Τα
ελαττϊματα τουσ ζχουν επιπτϊςεισ και ςτον εαυτό τουσ, αλλά και ςτουσ άλλουσ.

Φυςικά και πρζπει να δεχόμαςτε κάποιον που κάνει ζνα λάκοσ ςε μια ςτιγμι, αφοφ όλοι
είμαςτε άνκρωποι, όλοι κάνουμε λάκθ. Πμωσ, άλλο είναι να κάνει κάποιοσ ζνα λάκοσ ςε μια
ςτιγμι και άλλο να κάνει κάτι μονίμωσ ςε μεγάλθ διάρκεια, μια ηωι να τον ακολουκεί και να
μθν κάνει κάτι για να το αλλάξει και να βελτιωκεί. Μετά από ζνα ςθμείο, όταν ο άλλοσ
ςυνεχίηει και κάνει το ίδιο, αυτό δε ςθμαίνει ότι προςπακεί και δεν μπορεί να το αλλάξει,
αλλά μάλλον ότι του αρζςει και το κάνει επίτθδεσ.
Σίγουρα είναι άςχθμο να πράττεισ με το άγχοσ ότι κα κρικείσ, όμωσ ο πρϊτοσ κριτισ πρζπει
να είναι ο ίδιοσ ςου ο εαυτόσ. Το περιεχόμενο τθσ πράξθσ ςου δεν πρζπει να επθρεάηεται
από το φόβο τθσ επίβλεψθσ ενόσ “κεοφ”, αλλά με τθν πραγματικι κατανόθςθ του τι πρζπει
να κάνεισ και να είςαι αλθκινόσ ωσ προσ αυτό.
Πλοι πρζπει να βοθκάμε και να λζμε τα λάκθ του άλλου, όμωσ αυτό δε ςθμαίνει ότι πρζπει
να μπαίνουμε ςε μια διαδικαςία αξιολόγθςθσ του άλλου. Δεν πρζπει ποτζ να “κόψεισ τα
πόδια” του άλλου και να τον αφιςεισ ςτάςιμο. Ρρζπει να τον αφινεισ να προχωρά μπροςτά.
Αυτό δε ςθμαίνει ότι δεν πρζπει να ςυμβουλεφεισ τον άλλον, οφτε και να τον ςυμβουλεφεισ
και μετά να τον κλειδϊνεισ κάπου, μζχρι να καταλάβει πιο είναι το ςωςτό και όταν το
καταλάβει, τότε να τον ξεκλειδϊςεισ και να προχωριςει. Ρρζπει να τον αφιςεισ να δρα και
αφοφ εςφ ζχεισ πει αυτό που ζπρεπε να πεισ, να τον αφιςεισ μζςα από τθ δράςθ να το
καταλάβει κι ζτςι κα εξελιχκεί. Δε κζλουμε τουσ ανκρϊπουσ να μθν προχωράνε, δεν κζλουμε
τουσ ανκρϊπουσ να προχωράνε χωρίσ να τουσ ενδιαφζρει ν’ αλλάξουν τα λάκθ τουσ. Το κζμα
είναι να προχωράμε με εξζλιξθ και μζςα ς’ αυτιν τθ διαδικαςία ςίγουρα κα κάνεισ και
κάποια λάκθ.

248
Δεν υπάρχει αλλοτριωμζνοσ που να μθν ζχει κάποια από τα παρακάτω “χαρακτθριςτικά“,
απλά μπορεί να μθν τα ζχει όλα αυτά μαηί. Πςο πιο ςυνειδθτόσ άνκρωποσ είςαι, τόςο πιο
πολφ καταλαβαίνεισ και τθν αλλοτρίωςθ που ζχεισ.

•••••

Οι αλλοτριωμζνοι είναι αυτοί που με τθν απάκεια τουσ ςκοτϊνουν και με τθν ςιωπι τουσ
είναι ςυνζνοχοι ςτα εγκλιματα των από πάνω. Θ φαινομενικά ςυγκαλλυμζνθ βία τθσ
αδράνειασ τουσ, είναι μια ακραία μορφι βίασ που δζχεται και ςυμβάλλει ςτθ βαρβαρότθτα
αυτοφ του κόςμου.

Eίναι αυτοί που με τθ ςυμμετοχι τουσ ςτο εκλογικό ςϊμα αφινουν τ’ αποτυπϊματα τουσ
ςτα όπλα των δολοφόνων.

Είναι αυτοί που λζνε ότι για τθν ανεργία φταίνε οι μετανάςτεσ και για τθν εκμετάλλευςθ
ςτουσ χϊρουσ δουλειάσ οι ίδιοι οι αγωνιηόμενοι και όχι οι εκμεταλλευτζσ.

Είναι αυτοί που ζχουν διαλζξει το δρόμο του ψζματοσ ςε ό,τι κι αν κάνουν. Μικρά ι μεγάλα
ψζματα, δεν ζχει τόςο ςθμαςία, αυτοί παραμζνουν ψεφτεσ. Aντι να ςθκϊςουν το βάροσ των
επιλογϊν τουσ και να αναλάβουν τθν ευκφνθ των πράξεων τουσ, λζνε ςυνεχϊσ ψζματα,
δείχνοντασ πόςο δειλοί είναι. Σε κακετί που λζνε υπάρχει κι ζνα ψζμα. Θ δειλία είναι κφριο
χαρακτθριςτικό των αλλοτριωμζνων. Δειλία και ψευτομαγκιά ςυμπλθρϊνει θ μία τθν άλλθ.

Είναι αυτοί που είναι πάντα παρατθρθτζσ των γεγονότων. Ξαπλωμζνοι ςτον καναπζ τουσ με
μπόλικα ποπ κορν και κόκα κόλα, νομίηοντασ ότι παρακολουκοφν ζνα ακόμα δίωρο μιασ
ταινίασ δράςθσ, κα κάνουν μια περιγραφι τθσ κατάςταςθσ, μθ ςυμμετζχοντασ ποτζ ςτισ
εξελίξεισ.

Είναι αυτοί οι ηωντανοί νεκροί που αργοπεκαίνουν κακθμερινά χωρίσ να κάνουν κάτι.

Eίναι αυτοί που ζφταςαν ς’ ζνα τζτοιο ςθμείο και δε βρίςκουν χαρά πουκενά, παρά μόνο
ςτθ μιςκωτι, ι ακόμα, και άμιςκθ δουλειά τουσ.

Είναι αυτοί που κα ζχουν πάντα τθν (ανοφςια) γνϊμθ του ειδικοφ για όλα τα κζματα ι δε κα
ζχουν γνϊμθ για τίποτα. Σίγουρα, δε κα ζχουν ουςιαςτικι άποψθ γι’αυτά που πραγματικά
κα πρζπει ν’ αφοροφν τον άνκρωπο.

Είναι αυτοί που πάντα κα βρίςκουν επιχειριματα για τθν απραγία τουσ και τθ δειλία τουσ.
Αυτοί βρίςκουν διαρκϊσ δικαιολογίεσ για να μθν βγουν ςτο δρόμο, ενϊ οι αγωνιςτζσ είναι
αδιάκοπα εκεί.

Είναι αυτοί που χαίρονται όταν δθμιουργοφνται τα ςκάνδαλα, όμωσ αυτοί δεν
καταλαβαίνουν ότι αυτά υπάρχουν για να χαμθλϊςουν τθν ζνταςθ του αγϊνα,
λειτουργϊντασ ωσ βαλβίδα αποςυμπιζςθσ. Αντί αυτοί κακθμερινά να επιτίκενται ςτο

249
ςφςτθμα και να ξεςκεπάηουν το βρϊμικο ρόλο του, όπωσ κάνουν οι επαναςτάτεσ, χαίρονται
όταν το ίδιο το κράτοσ ζρχεται να ξεςκεπάςει κάποια δικιά του βρωμιά.
Ζτςι, το κράτοσ ζρχεται κάποιεσ φορζσ, κυρίωσ προτοφ ξεςπάςουν κοινωνικζσ αναταραχζσ,
να ξεςκεπάςει κάποιεσ μεμονωμζνεσ βρωμιζσ του, να δθμιουργιςει τα ςκάνδαλα και να
προςανατολίςει τον κόςμο, λζγοντασ του ότι οι βρωμιζσ είναι μεμονωμζνεσ και δε φταίει το
ίδιο το ςφςτθμα. Τθ ςτιγμι, δθλαδι, που ακόμα και κάποιοι αςυνείδθτοι πάνε να ξυπνιςουν
και να εξεγερκοφν, ζρχεται το κράτοσ ωσ “καλό” και τουσ λζει «Θρζμθςε τϊρα, ξεςκεπάςτθκε
και μακεφτθκε θ βρωμιά. Τϊρα κάτςε ςτον καναπζ ςου και βρίςε τον μεμονωμζνο φταίχτθ
και χειροκρότθςε το καλό κράτοσ που κα τον τιμωριςει.». Οι επαναςτάτεσ γνωρίηουν ότι
βρϊμικο είναι το ίδιο το ςφςτθμα και κακθμερινά το πολεμοφν. Δε κα πουν «Α! Αυτόσ ο
πολιτικόσ ζκλεψε!». Αν μιλιςουν ςυγκριμζνα για ζνα ςκάνδαλο, κα το κάνουν ωσ αφορμι
για να πουν ότι «το κζμα δεν είναι προςωπικό, αλλά είναι ςτθ φφςθ του κάκε ςυςτιματοσ».

Είναι αυτοί που δεν μποροφν να πάρουν τισ ηωζσ τουσ ςτα χζρια τουσ, νομίηοντασ ότι θ λφςθ
ςτα προβλιματα τουσ είναι το κράτοσ και οι κυβερνιςεισ, περιμζνοντασ πάντα τθν “αλλαγι”
από τουσ ιρωεσ, τουσ κεοφσ, τισ ευχζσ και τα καφματα. Κακιςμζνοι ςτο κρόνο τθσ ςιωπισ,
κακορίηουν άλλοι τισ ηωζσ τουσ.

Είναι αυτοί που νομίηουν ότι με το χαρτάκι που ψθφίηουν κάκε τζςςερα χρόνια, ζχουν και
δράςθ.

Είναι αυτοί που δε τουσ νοιάηει να ςυμβουλζψουν κανζναν, γιατί δε τουσ νοιάηει κανζνασ.
Αυτοί το μόνο που κάνουν είναι ι ν’ αδιαφοροφν ι να επιτάςςουν και να ψευτοθκικολογοφν.

Είναι αυτοί που λζνε «εάν επαναςτατιςουμε, αφριο μπορεί να είμαςτε νεκροί κι αυτό δε το
κζλουμε», μόνο που ςιμερα, είςαι ςίγουρα ηωντανόσ νεκρόσ. Αντίκετα οι επαναςτάτεσ,
απζναντι ςτον κακθμερινό κάνατο, προτάςςουν τθν ελευκερία κι αν χρειαςτεί και τον
αξιοπρεπι κάνατο. Ο αγϊνασ του αγωνιςτι δεν αποςκοπεί ςτο κάνατο του, αλλά ςτθ ηωι.

Είναι αυτοί που ζχουν πάρει όρκο πίςτθσ ςτθν TV, ςτο αμάξι, ςτο γάμο, ςτθν κατανάλωςθ και
ςτο οκτάωρο δουλειάσ.

Eίναι αυτοί που όταν μιλάνε λζνε βλακείεσ. Δεν είναι κακό να πεισ μια βλακεία φςτερα από
μια ςκζψθ που ζκανεσ, γιατί κι αυτι θ βλακεία είναι ζνα κομμάτι τθσ όλθσ εξζλιξθσ ςου. Το
κακό είναι να λεσ βλακείεσ, χωρίσ κακόλου να ςκζφτεςαι.

Είναι αυτοί που είναι αναίςκθτοι γι’ αυτά που ςυμβαίνουν τριγφρω τουσ ι άλλοτε απλά
ψευτοςυναιςκθματικοί. Δε κζλουν τθ δυςτυχία, αλλά δεν κάνουν και τίποτα για να τθν
αλλάξουν, δεν ψάχνουν τα αίτια, καρρείσ αυτι είναι κάποιοσ φυςικόσ νόμοσ που τουσ
ζρχεται από τον ουρανό.

250
Είναι αυτοί που διαφωνοφμε ό, τι κι αν λζνε. Καταλαβαίνεισ αμζςωσ το ποιόν αυτϊν των
ανκρϊπων και ς’ όλα τα κζματα ζχουν μια άποψθ αλλοτριωμζνθ. Τισ περιςςότερεσ φορζσ
γνωρίηεισ προτοφ πράξουν και μιλιςουν, τι κα πουν, ενϊ με τουσ επαναςτάτεσ ξζρεισ ότι τα
λόγια και οι πράξεισ τουσ κα είναι ουςίασ και εξυπθρζτθςθσ του ανκρϊπου.

Eίναι αυτοί που φορτωμζνοι με τα κόμπλεξ που τουσ δθμιοφργθςε θ κοινωνία, προςπακοφν
με πράξεισ δικεν εξεγερτικζσ ν’ αποδείξουν κάτι αντίκετο απ’ αυτό που ιταν πάντα. Αν
κάποιοσ κζλει να φφγει από τθν υποταγι που βρίςκεται μια ηωι, αυτό πρζπει να γίνει με
ςκζψθ και όχι με απερίςκεπτεσ πράξεισ ψευτομαγκιάσ.

Είναι αυτοί που είναι ανενεργοί ςτον Αγϊνα, αλλά είναι μια χαρά ενεργοί ς’ ζναν άλλον
αγϊνα υπζρ του ρατςιςμοφ, του ςεξιςμοφ, του φαςιςμοφ και του αντιαναρχοκομμουνιςμοφ.
Ρροςθλωμζνοι ςτο πατρίσ, κρθςκεία, οικογζνεια, ςτρατόσ, εκνικιςμόσ, ακολουκϊντασ πάντα
τισ μόδεσ ι τισ μόδεσ τισ αντιμόδασ.

Είναι αυτοί που λζνε καταδικάηουμε τθ βία, τθ ςτιγμι που όλθ τουσ θ ηωι είναι βουτθγμζνθ
ς’ αυτιν, όχι μόνο ωσ πακθτικοί, αλλά κι ωσ ενεργθτικοί.

Eίναι αυτοί που από μόνοι τουσ φυλακίςτθκαν μζςα ςτα ςπίτια τουσ, μπροςτά από τουσ
υπολογιςτζσ τουσ, μζςα ςτθν ίδια τουσ τθ ηωι.

Eίναι αυτοί που ρίχνουν τεράςτια, ψευδι λάςπθ ςτ’ όνομα ςου. Δεν τουσ φοβόμαςτε,
παρόλο που κάποιεσ φορζσ είναι δφςκολο ν’ αποδείξεισ το αντίκετο απ’ ό,τι ςε κατθγοροφν.

Είναι αυτοί που κεωροφν λογικό ότι μποροφν εκατό άνκρωποι να κυβερνοφν όλουσ τουσ
υπόλοιπουσ ανκρϊπουσ και να “γνωρίηουν” τα προβλιματα τουσ και δε κεωροφν λογικό οι
ίδιοι άνκρωποι να μποροφν να γνωρίηουν τα δικά τουσ προβλιματα και ν’ αποφαςίηουν για
τουσ εαυτοφσ τουσ. Είναι αυτοί που κεωροφν λογικό ότι οι εργάτεσ μποροφν να παράγουν
ζχοντασ αφεντικά και δε κεωροφν λογικό ότι οι εργάτεσ μποροφν να παράγουν χωρίσ
αφεντικά.

Eίναι αυτοί που, ενϊ ντρζπονται να μιλιςουν για το παρελκόν τουσ, κα είναι και οι πρϊτοι
που κα κατθγοριςουν κάποιον που κα παραδεχτεί κάποιο λάκοσ του παρελκόντοσ του.

Είναι αυτοί που δεν αναηθτοφν εισ βάκοσ τα πράγματα κι ασ νομίηουν ότι κάποιεσ φορζσ
ςκζφτονται. Καμία αναηιτθςθ, καμία ουςιαςτικι ςκζψθ, δε ςυηθτοφν και δεν αναλφουν
τίποτε και ποτζ. Δεν βλζπουν ποτζ πίςω από τα πράγματα και τα γεγονότα. Συνθκίηουν να
λζνε «Ζτςι μου ‘ρκε αυτό και το ζκανα, μθν τα παίρνεισ όλα ςτα ςοβαρά!». Πμωσ, αυτό το
χαβαλζ κρφβει πολλζσ φορζσ και πόςα “εγκλιματα”.
Πταν ςε ρωτοφν κάτι, είναι πάντα με τθ μορφι γκάλοπ και ερωτθματολογίου, προςπακϊντασ
να ςε αναγκάςουν να πεισ ζνα ναι ι ζνα όχι, χωρίσ να ς’ αφιςουν να ξεδιπλϊςεισ τθ
ςυλλογιςτικι ςου. Μάλιςτα, θ πραγματικι επιλογι, θ απάντθςθ που πρζπει να διαλζξεισ, δε

251
βρίςκεται ςε κανζνα από τα ερωτιματα τουσ. Δεν υπάρχει διάλογοσ, δεν υπάρχει ανάπτυξθ.
Το να ςυηθτάσ είναι υπζροχο, είναι δθμιουργία. Πμωσ, πρζπει ν’ αλλάξει και ο κυρίαρχοσ
τρόποσ ςυηιτθςθσ. Διάλογοσ δεν είναι απλά θ κατάκεςθ απόψεων, είναι ςφγκρουςθ, είναι ν’
ακοφμε τον άλλον… ενϊ μθν ξεχνάμε και τισ ςιωπζσ, αυτζσ τισ φαινομενικά νεκρζσ ςτιγμζσ,
που είναι ςτιγμζσ ζντονθσ δράςθσ, απαραίτθτεσ για να γίνει ζνασ διάλογοσ με τον εαυτό ςου,
με τθ ςιωπι, με τον απζναντι, με τθ ηωι. Ππωσ και ςτθ μουςικι, ζτςι και ςτθ ηωι, δεν είναι
μόνο οι νότεσ τθσ που τθν κάνουν όμορφθ, αλλά και θ ςιωπι, αφοφ κι αυτι είναι απαραίτθτθ
για τθ μελωδία τθσ ηωισ. Κάποιοι κζλουν να μασ κάνουν να ςωπάςουμε, δθλαδι να
γονατίςουμε, όμωσ εμείσ δεν τουσ κάνουμε τθ χάρθ και ςυνεχίηουμε να μιλάμε. Συνάμα,
κάποιεσ φορζσ ςιωποφμε, δθλαδι ςυλλογιηόμαςτε, ακοφμε, βουτάμε ςτθν αλικεια.
Δυςτυχϊσ για κάποιουσ θ ςιωπι είναι λικαργοσ, όμωσ αυτι θ ςιωπι για να μθν είναι
λικαργοσ, πρζπει να είναι ςιωπι ςκζψθσ.
Τι περιμζνεισ απ’ αυτοφσ που όταν ακοφν τθ λζξθ φιλοςοφία, γελοφν ειρωνικά κι ασ το
παίηουν κι αυτοί φιλόςοφοι κάποιεσ φορζσ ςτθ ηωι τουσ. Μόνο που θ επαναςτατικι
φιλοςοφία δε γίνεται επάνω ςε ακριβζσ πολυκρόνεσ, αλλά βριςκόμενθ ανάμεςα ςε
ανκρϊπουσ.

Είναι αυτοί που δεν ζχουν παρόν, λθςμονοφν ςυνζχεια το παρελκόν και δε νοιάηονται
κακόλου για το μζλλον. Είναι αυτοί που κάποιεσ φορζσ ηουν μόνο τθ ςτιγμι, μθ δίνοντασ
ςθμαςία ςτισ όποιεσ μελλοντικζσ επιπτϊςεισ. Ναρκωτικά, εφιμερεσ ςχζςεισ και «ασ ηιςω
λίγο και “καλά” ».

Είναι αυτοί που νομίηουν ότι περνάνε μια χαρά, αλλά δεν ξζρουν ότι ςτθν πραγματικότθτα
είναι δυςτυχείσ. Είναι αυτοί που ξζρουν ότι πονάνε, αλλά το κρφβουν, προςπακϊντασ με
λαμπερά, χρωματιςτά λαμπάκια να φωτίςουν τισ ηωζσ και τα ςπίτια τουσ, για να ξεγελάςουν
και να ξεγελαςτοφν (ίςωσ γι’ αυτό και κάποιοι άλλοι να προτιμοφν το χρϊμα του μαφρου…).
Πταν όμωσ θ πόρτα του ςπιτιοφ τουσ κλείνει, αυτοί κλαίνε.
Είναι αυτοί που ξζρουν τι κακό ςυμβαίνει ςτισ ηωζσ τουσ, αλλά ζχουν αλλοτριωκεί και δεν
μποροφν να κάνουν τίποτα. Είναι αυτοί που λίγο ι πολφ, με τον ζναν ι με τον άλλο τρόπο,
κζλουν ι δε κζλουν, ζχουν διαλζξει ςτρατόπεδο. Το ςτρατόπεδο εκείνο που είναι εχκρικό
προσ τον άνκρωπο.

Μπροσ ςτα ακριβά ςασ ροφχα και ςτισ πολφχρωμεσ βιτρίνεσ ςασ, φοράμε τα μαφρα και
ξεφτιςμζνα μασ ροφχα.
Μπροσ ςτο ψεφτικο φωσ ςασ, προτιμάμε το μαφρο που κα φζρει το φωσ. Μπροσ ςτα ζκνθ
ςασ, κρατάμε τθ μαφρθ ςθμαία.
Μπροσ ςτισ κάμερεσ ςασ, φοράμε τθ μαφρθ κουκοφλα.

Είναι αυτοί οι παρτάκθδεσ που ηουν επί πτωμάτων. Δεν είναι μόνο ότι είναι ςυνειδθτοί αυτοί
που πατοφν επί πτωμάτων, αλλά και θ ίδια θ κοινωνία είναι ζτςι δομθμζνθ που ς’ επθρεάηει
προσ αυτιν τθν κατεφκυνςθ. (Για παράδειγμα, ο γιατρόσ περιμζνει πότε κ’αρρωςτιςει
252
κάποιοσ, για να κερδίςει χριματα. Αυτό πάνω-κάτω ιςχφει και για όλεσ τισ δουλειζσ. Το δικό
ςου κακό, το δικό μου “καλό”!)

Είναι αυτοί που προτιμοφν το κάνατο, παρά να ηιςουν.

Ρροτιμοφν το κάνατο τθσ απραξίασ, παρά τθ ηωι τθσ πράξθσ.
Είναι αυτοί που λζνε «δε φοβάμαι το κάνατο», γιατί δεν υπάρχει τίποτα εδϊ που να τουσ
ενδιαφζρει, γιατί ςτθν ουςία δεν ζχουν ηωι. Είναι αυτοί που προτιμοφν μια ηωι κανάτου,
μια ηωι χωρίσ περιεχόμενο, παρά τον αγϊνα για ηωι που μπορεί να εμπεριζχει και το τίμθμα
του να ςε ςκοτϊςουν.

Είναι αυτοί που, ακόμα και όταν οι ίδιοι οι εξουςιαςτζσ λζνε «τουσ κλζβουμε τθ ηωι,
αποροφμε γιατί ο κόςμοσ δεν ξυπνάει», πάλι δεν αγωνίηονται.

Είναι αυτοί που όταν είςαι επάνω ς’ζνα ποδιλατο, λζνε «αχ, να’ ξερεσ πόςο ςου πάει!». Τθ
ςτιγμι που εςφ ζχεισ ζνα ποδιλατο για να ς’ εξυπθρετεί, να γυμνάηεςαι και να κάνεισ
βόλτεσ, αυτοί μεταβιβάηουν τα πάντα γφρω τουσ ςτθ ςφαίρα του κεάματοσ. Ηουν μζςα ςε
μια αιςκθτικι που απονοθματοδοτεί τα πάντα, κάνοντασ όλα τα πράγματα γφρω ςου νεκρι
φλθ, κάνοντασ τουσ ανκρϊπουσ να νοιάηονται μόνο για το φαίνεςκε. Το ποδιλατο είναι ζνα
απλό παράδειγμα, μποροφν να ςτο πουν για τ’ οτιδιποτε.

Είναι αυτοί που αντί τουλάχιςτον να επικροτοφν όςουσ αγωνίηονται για μια άλλθ κοινωνία,
απεναντίασ τουσ φτφνουν και τουσ ρουφιανεφουν.
Χαίρονται που απλά επιβιϊνουν, που δουλεφουν με ςκυμμζνο το κεφάλι ςτα κάτεργα τθσ
μιςκωτισ ςκλαβιάσ, βρίηοντασ όςουσ αγωνίηονται ενάντια ςτθν υποδοφλωςθ. Λζνε ψζματα
ςτισ ζρευνεσ και ςτισ δίκεσ του κράτουσ εναντίον των αγωνιςτϊν, όχι γιατί αυτοί πάντα είναι
εναντίον τουσ, αλλά επειδι αυτοί είναι αςιμαντοι άνκρωποι που κζλουν ζςτω και για ζνα
δευτερόλεπτο να τουσ δϊςει κάποιοσ ςθμαςία.

Είναι αυτοί που ζχουν το κράςοσ να προςβάλλουν ανκρϊπουσ, μθν κάνοντασ ποτζ γόνιμθ
κριτικι και όταν τουσ τθν κάνεισ εςφ να κίγονται. Πμωσ, δεν τουσ βλζπουμε να κίγονται από
τισ ψεφτικεσ κοινωνικζσ ςχζςεισ που δθμιουργοφν, δε κίγονται όταν θ εξουςία τουσ ρουφάει
το αίμα.

Είναι αυτοί που κεωροφν μαλάκεσ όςουσ προςπακοφν να κερδίςουν τθν αξιοπρζπεια τουσ
και δε κεωροφν μαλάκεσ αυτοφσ που πατοφν τθν αξιοπρζπεια των άλλων ι ακόμα και αυτοφσ
που δζχονται να τουσ τθν πατοφν.

Είναι αυτοί που μόνο ανάλογα με το τι ζχουν ηιςει, κα βγάλουν ςυμπεράςματα για το
ςφνολο του κόςμου. Δεν μποροφν να δουν τίποτα πζρα από το ατομικό τουσ βίωμα.

Είναι αυτοί που μαηί τουσ δεν ζχεισ να πεισ τίποτα, αφοφ οφτε και να διαφωνιςεισ μπορείσ
μαηί τουσ.

253
Είναι αυτοί που ηουν ςτθ ςκιά τθσ ςκιάσ τουσ.

Είναι αυτοί που ανεβάηουν φωτογραφίεσ των παιδιϊν τουσ ςτο ίντερνετ.

Είναι αυτοί που είναι επαναςτάτεσ των πλθκτρολογίων.

Είναι αυτοί που και να κελιςουν να εξεγερκοφν, δε κα ξζρουν ενάντια ςε τι να εξεγερκοφν.

Είναι αυτοί που ποτζ δε διαβαίνουν το μονοπάτι τθσ αναηιτθςθσ, αλλά μονάχα βρίςκουν
καλπωρι μζςα από τθν εικόνα του κεάματοσ.

Είναι αυτοί που μζνουν μζςα ςτο ςπίτι τουσ ϊρεσ μπροςτά από ζναν υπολογιςτι, αντί να
βγουν ζξω ςτθ ηωι. Είναι αυτοί που δε κζλουν ποτζ να ςκζφτονται, που κζλουν ςυνζχεια να
βγαίνουν ζξω από το ςπίτι τουσ και να δουλεφουν, επειδι δεν ζχουν τι να κάνουν. Δεν ζχουν
τι να κάνουν και γι’αυτό κζλουν να περνοφν οι ϊρεσ, οι μζρεσ, τα χρόνια, με λίγα λόγια να
φτάςουν πιο κοντά ςτο κάνατο.

Είναι αυτοί που θ ειδικότθτα τουσ είναι θ διαςτρζβλωςθ τθσ αλικειασ, θ λάςπθ ςτα
πρόςωπα αυτϊν που ηθλεφουν. Διότι πζρα από το αν είναι αλλοτριωμζνοι και
αντιαναρχοκομμουνιςτζσ, είναι και θ ηιλεια που ζχουν για τουσ άλλουσ (και θ ηιλια κομμάτι
τθσ αλλοτρίωςθσ τουσ είναι). Διότι αυτοί ποτζ δεν μπόρεςαν να ςθκϊςουν κεφάλι, ηϊντασ
για πάντα προςκυνθμζνοι. Κα επιτεκοφν ς’ αυτό που δεν μποροφν να καταφζρουν να
κάνουν αυτοί.

Είναι αυτοί που όταν διαβάηουν ζνα βιβλίο, πχ για τθν κατάκλιψθ, λζνε “Ω, τι ωραία τα ζλεγε
ο ςυγγραφζασ!», παρόλο που αυτόσ μπορεί να μθν ανζφερε κακόλου ότι ο καπιταλιςμόσ
ευκφνεται για τθν κατάκλιψθ.

Είναι αυτοί που βλζπουν πχ ζνα περιβαλλοντικό ντοκιμαντζρ, αλλά δεν καταλαβαίνουν ότι
αυτό μπορεί να είναι από τθν οπτικι τθσ κυρίαρχθσ τάξθσ, ότι ακόμα και μζςα ς’ αυτό μπορεί
να προπαγανδίςει το οτιδιποτε.

Είναι αυτοί που δεν καταλαβαίνουν ότι οποιαδιποτε ςυηιτθςθ, όχι μόνο κα ςε οδθγιςει ςε
μια κοινωνικό-πολιτικό-ταξικι ςυηιτθςθ, αλλά ότι και θ κάκε ςυηιτθςθ αναλφεται και
αναπτφςςεται κοινωνικό-πολιτικό-ταξικά.

Είναι αυτοί που επειδι δεν μποροφν να κάνουν πράξεισ ουςίασ, αςχολοφνται μόνο με τθν
εμφάνιςθ τουσ.

Είναι αυτοί που νοιάηονται μόνο για τθν εξωτερικι τουσ εμφάνιςθ και όχι για τθν υγεία τουσ.
Οποιαδιποτε δίαιτα κάνουν, ζχει να κάνει με τα πρότυπα ομορφιάσ που τουσ πλαςάρει το
ςφςτθμα.

254
Είναι αυτοί που πρζπει πάντα να διαλζγουν ανάμεςα από τα κακά που τουσ προτείνει το
κράτοσ, αλλά δε κοιτοφν ότι υπάρχει κι άλλθ λφςθ πζρα απ’ αυτά.

Είναι αυτοί που αλλάηουν απόψεισ ανάλογα με το ςυμφζρον τουσ.

Είναι αυτοί που αλλάηουν τόςο εφκολα απόψεισ ανάλογα με το τι τουσ πλαςάρουν, γιατί
είναι άβουλα όντα κι ό, τι τουσ πεισ το πιςτεφουν.
Είναι αυτοί που ποτζ δεν αλλάηουν απόψεισ (ςτθν ουςία πάνε προσ το χειρότερο), πλάκουν
κάτι μζςα ςτο μυαλό τουσ και νομίηουν ότι αυτό είναι το απόλυτα ςωςτό και δεν
“μετακινοφνται” ποτζ απ’ αυτό. Πςο αυτοί ςυντθροφν τισ πεποικιςεισ τουσ και δεν
ςκζφτονται, τόςο αυτζσ ειςχωροφν και πιο βακιά μζςα τουσ.
Είναι αυτοί οι αντιδραςτικοί που πάντα διαφωνοφν.
Είναι αυτοί που ξζρουν ότι ζχεισ δίκαιο ςε κάτι που λεσ, αλλά είναι δειλοί να το
παραδεχτοφν, όμωσ, αργότερα ςτισ παρζεσ τουσ λζνε τα δικά ςου λόγια και μάλιςτα ότι αυτοί
τα ςκζφτθκαν. Είναι αυτοί που ςυνικωσ γνωρίηουν ότι αυτό που ζχουν διαλζξει είναι θ
λάκοσ επιλογι, αλλά δεν μποροφν να κερδίςουν τθν προςωπικι μάχθ που δίνουν με τον
εαυτό τουσ κι ζτςι δεν κάνουν τθ ςωςτι επιλογι. Είναι αυτοί που δυςκολεφονται ν’ αφιςουν
κάτι που πιςτεφουν κι ασ ξζρουν ότι αυτό είναι λάκοσ, γιατί τότε κα είναι ςαν να
παραδζχονται ότι τόςα χρόνια ςτιριηαν κάτι λάκοσ.
Είναι αυτοί που γνωρίηουν ότι πράττουν το κακό, αλλά είναι περιφανοι που το πράττουν.
Είναι αυτοί που νομίηουν πωσ κάνουν πάντα το καλό.
Είναι αυτοί που νομίηουν ότι μπορεί να κάνουν ό, τι τουσ καπνίςει.
Είναι αυτοί που λζνε «τελικά δίκαιο ζχεισ», αλλά αν ξανακάνεισ τθν άλλθ μζρα τθν ίδια αυτι
ςυηιτθςθ, κα λζνε πάλι τα δικά τουσ, αυτά που είχαν παραδεχτεί ότι ιταν λάκοσ.
Είναι αυτοί που αλλάηουν ςυνεχϊσ, από ”αναρχικοί”, φαςίςτεσ, από αντιμπάτςοι, μπάτςοι
και ό, τι άλλο μπορείσ να φανταςτείσ. Από τθν άλλθ, εμείσ δεν γκρεμίηουμε ποτζ τα κεμζλια
μασ. Τα κεμζλια μασ είναι θ αναηιτθςθ, θ δράςθ, ο αγϊνασ μασ για ζναν καλφτερο κόςμο,
για ζναν καλφτερο άνκρωπο και πάνω ς’ αυτιν τθ “βάςθ” αλλάηουμε-μακαίνουμε ςυνεχϊσ.
Είναι αυτοί που δεν αλλάηουν ποτζ, ενϊ εμείσ αλλάηουμε ςυνεχϊσ. Εμείσ κατζχουμε μια
ςτιγμι αλικειασ, ζχουμε φτάςει κάπου μακριά και παρ’ όλα αυτά κζλουμε να πάμε ακόμθ
παραπζρα. Δε μζνουμε ποτζ ιςυχοι, παρά μόνο άμα ξαναςυγκρουςτοφμε με τον εαυτό μασ.
Δεν πειράηει να καταλάβεισ ότι αυτά που ζλεγεσ κάποτε ιταν μια μαλακία, το κακό είναι να
μθν το καταλάβεισ ποτζ. Νόμιηα μ’ αυτό που ιρκα ς’ επαφι ότι το γνϊριςα, ότι το κατάλαβα.
Πταν, όμωσ, μετά το κατανόθςα καλφτερα, όταν μετά το ζηθςα διαφορετικά, κατάλαβα ότι
εκείνο που νόμιηα τότε, ότι το είχα γνωρίςει, δεν το είχα καταλάβει πραγματικά.

Είναι αυτοί που γνωρίηουν τθ μιςι αλικεια κι αυτιν μάλιςτα ςυγκεχυμζνθ. Ζτςι, αυτοί χϊρια
που είναι επικίνδυνοι, επιπλζον κρζμονται και ςε μια λεπτι γραμμι που μπορεί εφκολα ν’
αναπθδιςουν και να γίνουν από κομμουνιςτζσ, φαςίςτεσ, από άκεοι, κεοςεβοφμενοι. Είναι
αυτοί που βλζπεισ, ενϊ ιταν εκνικοςοςιαλιςτζσ και τϊρα ζχουν γίνει αναρχικοί, δεν ζχουν
αλλάξει και πολφ, αφοφ είναι τόςο, μα τόςο πολφ αλλοτριωμζνοι (τα κατάλοιπα του ςάπιου

255
παρελκόντοσ είναι δφςκολο να τα καταςτρζψεισ). Πμωσ αυτοί κα ζπρεπε να είχαν αλλάξει,
όχι γιατί θ αναρχία ζχει ζνα μαγικό κουμπί που αλλάηει τον άλλον, αλλά γιατί o άλλοσ κα είχε
ακολουκιςει ζναν “ςυγκεκριμζνο” δρόμο ςκζψθσ και δράςθσ.
Θ αναρχία δεν είναι εκείνο το ιδεϊδεσ που, όταν το ανακαλφψεισ, κα καταςτρζψει όλο το
αλλοτριωμζνο ςου παρελκόν, αλλά αναρχία ςθμαίνει να πορεφεςαι με τθν αναρχικι δράςθ
ςε όλεσ τισ μορφζσ τθσ, ςε όλα τα κομμάτια τθσ κακθμερινισ ηωισ και μόνο τότε κα μπεισ ςε
διαδικαςίεσ ςφγκρουςθσ. Αν δζχεςαι ζτοιμθ μαςθμζνθ τροφι, δεν μπορείσ να ζχεισ διάρκεια.
Ο αναρχικόσ ψάχνεται (ςυγκρουςιακά) ςυνζχεια και αυτό είναι κι ζνα χαρακτθριςτικό που
τον κάνει αναρχικό. Ζτςι βλζπουμε ότι δεν υπάρχει ζνα εγχειρίδιο του αναρχικοφ που λζει
«Τι κάνει ζνασ αναρχικόσ», μετατρζποντασ τθν αναρχία ςε μια ιδεολογία, αλλά αντικζτωσ, οι
ςυγκρουςιακζσ, επαναςτατικζσ πράξεισ ςε όλθ τθ ηωι ενόσ ανκρϊπου είναι που κάνουν
κάποιον αναρχικό.

Είναι αυτοί που δε κζλουν να κατανοιςουν ότι θ δφναμθ πρζπει να υπάρχει μόνο για το
καλό του ανκρϊπου. Μθν ξεχνάμε ότι τθ δφναμθ δεν τθν αποκτάμε μόνο μζςα από τθ γνϊςθ
και τθ ςφγκρουςθ που ζχουμε με τον εαυτό μασ, αλλά και μζςα από τθν “θρεμία” και τθν
αρμονία, οι οποίεσ για να υπάρξουν προχποκζτει να υπάρχει ταυτόχρονα και θ ςφγκρουςθ.

Είναι αυτοί που με μεγάλθ ευκολία, χωρίσ να το νιϊκουν, μποροφν να κλάψουν και να
γελάςουν.

Είναι αυτοί που κζλουν να είναι χριςτεσ ςε κάκε νζο χϊρο κοινωνικισ (αντικοινωνικισ κα
ποφμε εμείσ) δικτφωςθσ ςτο ίντερνετ, που κζλουν ςυνεχϊσ να αποκτοφν νζουσ φίλουσ και να
αγοράηουν διαφόρων ειδϊν ηωάκια για το ςπίτι. Πμωσ, το μυαλό των αγωνιςτϊν είναι
αλλοφ…

Είναι αυτοί που δεν τουσ νοιάηει αν πεκάνεισ. Συντροφικότθτα δεν υπάρχει. Πμωσ τι λζμε…
Εδϊ αυτι τείνει να εξαφανιςτεί και μεταξφ υποτικζμενων ςυντρόφων.

Είναι αυτοί οι φιγουρατηιδεσ που δεν ζχουν καμία αξιοπρζπεια και δεν αναλαμβάνουν
καμία ευκφνθ. Κζλουν δόξα, ηθλεφουν το χριμα και τθν εξουςία των “ιςχυρϊν”, κζλοντασ να
τουσ μοιάςουν. Θ βία που αυτοί αςκοφν ζχει ςυνικωσ κάποιο ςιχαμζνο ςκοπό (πχ να
κρατιςουν μια πατριαρχικι κζςθ εξουςίασ που ζχουν), όμωσ πλζον, ζφταςαν ςτο ςθμείο να
τθν αςκοφν κακθμερινά (ςτισ διάφορεσ μορφζσ τθσ), χωρίσ να ςυντρζχει κάποιοσ ιδιαίτεροσ
λόγοσ. Νιϊκουν ότι είναι ζνα κομμάτι τθσ ηωισ τουσ και δεν μποροφν χωρίσ αυτιν.

Είναι αυτοί που όταν μιλάσ δε ςε ακοφνε και απλά κουνάνε το κεφάλι τουσ, αφοφ τουσ
νοιάηει μόνο το τι κα πουν οι ίδιοι.

Είναι αυτοί που για όλα τα κζματα ςυνεχϊσ λζνε «τθν επόμενθ φορά». Πμωσ κάκε πράγμα
γίνεται μόνο μια φορά, αφοφ όλα είναι μοναδικά και ποτζ δε μζνουν ίδια. Αν πεισ «τθν
επόμενθ φορά», ζχεισ ιδθ χάςει. Τϊρα, το μόνο που ζχεισ να κάνεισ είναι, όταν κα ζρκει θ

256
ϊρα ν’ αντιμετωπίςεισ το καινοφριο, να μθν πεισ και πάλι «τθν επόμενθ φορά». Ρολλζσ
φορζσ, μπαίνουμε ςτθ διαδικαςία ν’ αρικμοφμε τα πράγματα που είναι τριγφρω μασ. Λζμε
ζνα, δφο, τρία, κ.ο.κ, όμωσ, θ ανκρϊπινθ ηωι είναι μία κι αυτό μθν το ξεχνάσ. Μπορεί ζνα
κομμάτι τθσ φλθσ μασ να αφινεται και να πθγαίνει κάπου αλλοφ, ςυνδζοντασ τα πράγματα
διαλεκτικά, αλλά θ ανκρϊπινθ ηωι είναι μία.

Είναι αυτοί που δικεν είναι φιλόξενοι, αλλά ςτθν πραγματικότθτα είναι “ο κάνατοσ ςου, θ
ηωι μου”. Είναι αυτοί που κάνουν “καλζσ” πράξεισ, όχι γιατί το νιϊκουν, αλλά για να
δειχτοφν.

Είναι αυτοί που λζνε «βοικα τον άλλον που ζχει πρόβλθμα, γιατί αυτόσ ο άνκρωποσ κα
μποροφςε να ιταν ζνασ δικόσ ςου άνκρωποσ». Πμωσ εμείσ βοθκάμε, όχι γιατί βλζπουμε ς’
αυτόν που ζχει το πρόβλθμα ζναν άνκρωπο που κα μποροφςε να είναι δικόσ μασ, αλλά γιατί
νοιαηόμαςτε που είναι ςυνάνκρωποσ μασ.

Είναι αυτοί που μπορεί να ζχουν χιλιάδεσ (ψεφτικα) προςωπεία, αλλά φοβοφνται ςτθν ιδζα
ότι μπορεί κάποτε να τουσ “ανακαλφψεισ” και να τουσ ξεμπροςτιάςεισ.

Είναι αυτοί που επαινοφν όταν μια κακεςτωτικι εφθμερίδα είναι δωρεάν. Πμωσ ξεχνοφν ότι
θ εφθμερίδα αυτι ζχει διαφθμίςεισ και χορθγοφσ, ότι θ εφθμερίδα αυτι ζχει αρπάξει
χριματα κι από αλλοφ. Θ εφθμερίδα αυτι, είτε ζχει τιμι, είτε όχι, κα κάνει τθν προπαγάνδα
τθσ, κα διαφθμίςει και κα προτρζψει τον κόςμο ν’ αγοράςει εκείνα τα προϊόντα που κζλει
και κα ζχει απ’ αυτά κζρδοσ, κα προτρζψει τον κόςμο να πάει ςτα μαγαηιά που είναι δικά
τουσ.

Είναι αυτοί που χαίρονται με τισ διάφορεσ απονομζσ βραβείων. Είναι αυτοί που ςυμμετζχουν
ςε διάφορα “διαλογιςμοφ” ςτρατιωτικά, ι δεν ξζρω κι εγϊ τι άλλα, ςεμινάρια.

Είναι αυτοί που χαίρονται με το γιορτινό κλίμα, ενϊ ο διπλανόσ τουσ δεν ζχει να φάει, δεν
καταλαβαίνουν ότι αυτό δθμιουργείται εντζχνωσ, για να ςκεπάςει τθν ανάγκθ για πόλεμο.

Είναι αυτοί οι καλλιτεχνάδεσ που δεν τουσ ενδιαφζρει να μιλιςουν πολιτικά, που όταν όμωσ
κα μιλιςουν, κα μιλιςουν μζςα από ζνα δικεν ψαγμζνο ι λαϊκίςτικο τρόπο. Είναι αυτοί οι
άνκρωποι των τεχνϊν και των γραμμάτων που ποτζ δεν ζπαψαν να μιλάνε, όμωσ το κζμα
είναι τι λζνε. Είναι οι διάφοροι καλλιτζχνιδεσ που δεν ζκαναν τα λόγια τουσ πράξθ.

Είναι αυτοί που κατευκείαν ψαρεφουν ςτθ “φιλοςοφία” και πρακτικι του κοινωνικοφ
αυτοματιςμοφ. Αντί να οργανωκοφν και να εναντιωκοφν ςτθν εξουςία, ι ακόμα και ς’ εκείνα
τα “κομμάτια” τθσ κοινωνίασ που ζχουν τεράςτια ευκφνθ, γίνονται οι απόλυτοι
φιλοτομαριςτζσ κανίβαλοι. Εκμεταλλεφονται και πατοφν κυρίωσ τουσ (οικονομικά και
οργανωτικά) αδφναμουσ, δθμιουργϊντασ ζτςι τον κοινωνικό κανιβαλιςμό και πετυχαίνοντασ

257
εν τζλει το ςκοπό των εξουςιαςτϊν. Τυχοδιϊκτεσ μια ηωι.
Θ ςφγκρουςθ πρζπει να είναι επαναςτατικι, αλλιϊσ θ φφςθ όλθ κινδυνεφει.

H καταςτροφι ιταν πολφ μεγαλφτερθ απ’ότι περιμζναμε! Ο κόςμοσ πλζον είναι μια αχανισ,
ξερι ζρθμοσ που δεν υπάρχει κακόλου νερό. Υπάρχουν μόνο ςυντρίμμια, που πάνω τουσ
ςκοτϊνονται οι άνκρωποι για το ποιοσ κα επιηιςει. Θ μόνθ τροφι που ζχει απομείνει είναι θ
ςάρκα του άλλου. Πμωσ πολλοί διςτάηουν να δαγκϊςουν, αφοφ ζχουν εξαπλωκεί παντοφ
αςκζνειεσ. Θ μπόχα είναι πιο ζντονθ από ποτζ, θ δυςωδία υπερτερεί ζναντι όλων. Σκθνζσ
ςκλθρζσ, μα πρωτίςτωσ αλθκινζσ. Καπνοί και ςκόνθ παντοφ!

Είναι αυτοί που όςο εφκολα γίνονται δοφλοι, τόςο εφκολα κα γινόντουςαν και εξουςιαςτζσ.
Αυτοί κα ικελαν να φφγουν από το κακεςτϊσ ςκλαβιάσ, όχι γιατί εναντιϊνονται ς’αυτιν
κακαυτι, αλλά γιατί κα ικελαν να ιταν ςτθ κζςθ των εξουςιαςτϊν.

Είναι αυτοί που περιμζνουν ν’αλλάξει (αυτόματα) όλοσ ο κόςμοσ, για ν’ αρχίςουν να
λειτουργοφν κι αυτοί “ςωςτά”.

Είναι αυτοί που όταν πεκάνουν, αποροφμε τι κα τουσ ζλειπε από τθ ηωι.

Eίναι αυτοί που πίνουν, όχι γιατί τουσ αρζςει το ποτό, αλλά γιατί ζχουν βάλει αυτοςκοπό να
μεκφςουν (προφανϊσ γιατί είναι αδφναμοι και κζλουν να καλφψουν κάποιο κενό τουσ).

Είναι αυτοί που εάν τουσ ρωτιςεισ «γιατί ο άνκρωποσ πρζπει να ηει, γιατί ο άνκρωποσ κα
πρζπει να είναι ελεφκεροσ;», δε κα ξζρουν τι να ς’ απαντιςουν.

Eίναι αυτοί που όχι μόνο δεν τουσ νοιάηει ο διπλανόσ τουσ, αλλά οφτε και ενδιαφζρονται να
πάρουν μια εικόνα από το τι γίνεται ςτον κόςμο. Είναι αυτοί που τουσ νοιάηει τι κάνει ο
διπλανόσ τουσ από κουτςομπολιό και μόνο.

Είναι αυτοί που ανάμεςα τουσ κα δεισ ανκρϊπουσ που το παίηουν ι νιϊκουν κφματα και
ανκρϊπουσ που το παίηουν υπεράνω όλων.

Είναι αυτοί που ενϊ ςτθ ηωι τουσ ζχουν το γκλοπ του εργοδότθ και του μπάτςου πάνω από
τα κεφάλια τουσ, αυτοί αςχολοφνται με το ραβδί του μάγου (τςαρλατάνοι μάγοι,
καφετηοφδεσ, άνκρωποι που αςχολοφνται με τα ηϊδια, άγιοι και ςωτιρεσ. Κρθςκεία,
ιδεαλιςμόσ, μεταφυςικι ι μάλλον καλφτερα κα ζπρεπε να ποφμε παραφυςικι).

Είναι αυτοί που ό,τι προϊόν δουν ςτθν τθλεόραςθ, κζλουν να το αποκτιςουν.

Είναι αυτοί που ρωτοφν ςυνζχεια, «ς’αρζςει το καλοκαίρι ι ο χειμϊνασ, το γλυκό ι το

αλμυρό;» και γενικά κζτουν ερωτιςεισ τζτοιασ μορφισ. Δεν καταλαβαίνουν ότι πρζπει να
υπάρχουν και τα δυο, ότι πολλζσ φορζσ το ζνα ςυμπλθρϊνει το άλλο κι ότι και ςτα δυο κα
βρεισ και κάτι καλό και κάτι κακό. Φυςικά αυτά που μόλισ αναφζραμε, τα λζμε για τ’
αντίςτοιχα πράγματα που ρωτοφν αυτοί, δθλαδι για πράγματα που δεν υπάρχει κάποιο

258
νόθμα ςτο να διαλζξεισ κάτι από τα δυο. Ακόμα κι αν κάποιοσ προτιμάει “ςτο τϊρα” το
χειμϊνα, γιατί νιϊκει ότι το τουριςτικό-ταξικό καλοκαίρι και ο ιλιοσ, τα φϊτα και τα ψεφτικα
χαμόγελα προςπακοφν να κρφψουν το ςκοτάδι που υπάρχει ςτο ςάπιο κόςμο που ηοφμε, ι
αν κάποιοσ είναι πιο ευάλωτοσ το καλοκαίρι ι το χειμϊνα, ςτθν ουςία αυτόσ πάλι δε διαλζγει
κάτι από τα δυο… Και τα δυο είναι αναγκαία κομμάτια τθσ φφςθσ.

Είναι αυτοί που ακόμα και “όταν ζρκει το πρόβλθμα να τουσ χτυπιςει τθν πόρτα”, κα κζλουν
και πάλι κάποιοι άλλοι “να βγάλουν το φίδι από τθν τρφπα”.

Είναι αυτοί που ποτζ δε ηθτοφν ςυγγνϊμθ ι ηθτοφν ςυνζχεια, αλλά χωρίσ να καταλαβαίνουν
το λάκοσ τουσ, μιασ και αυτοί ςφντομα κα το ξανακάνουν.

Είναι αυτοί που τρελαίνονται να αναπαράγουν ριςεισ, γνωμικά και αποφκζγματα,

ανεξαρτιτωσ ποιο είναι το περιεχόμενο αυτϊν.

Eίναι αυτοί που λζνε «Αν κάποιοσ ζκλεψε ζνα παιδάκι, τι ςθμαςία ζχει ποια είναι θ ιδεολογία
του; Απλά ζτυχε αυτόσ που ζχει αυτιν τθν ιδεολογία, να κλζψει ζνα παιδάκι!». Το κζμα είναι,
όμωσ, ότι δεν ζτυχε, αφοφ θ κάκε κοςμοκεωρία (φυςικά όχι ωσ μια ςτακερά που δεν
επθρεάηεται από τισ ςυνκικεσ) που κουβαλάει ο κακζνασ μασ ςτο κεφάλι του, κακορίηει και
τισ πράξεισ που κα κάνει. Πλοι αυτοί οι αλλοτριωμζνοι που ςτθρίηουν το ςφςτθμα με τον
ζναν ι με τον άλλο τρόπο, ανά πάςα ςτιγμι μπορεί να προβοφν ςε πράξεισ απάνκρωπεσ.
Πταν ςτθρίηεισ το ψζμα και τθν αδικία, λόγω τθσ αλλοτρίωςθσ ςου κα ζρκει θ ςτιγμι που κα
τθν κάνεισ τθ μαλακία. Δεν είναι τυχαίο ότι οι αναρχικοί αντιλαμβάνονται τα πράγματα γφρω
τουσ, ςτθν πραγματικι τουσ ουςία. Θ γενικι τουσ αντίλθψθ ςτο πωσ αντιλαμβάνονται τα
πράγματα, τουσ βοθκάει ςτο κακετί, μπορϊντασ να ςυηθτιςουν για το οτιδιποτε.

Είναι αυτοί που δε γνωρίηουν και δεν καταλαβαίνουν τα παιδιά τουσ. Είναι αυτοί που
νομίηουν ότι γνωρίηουν τα παιδιά τουσ, αλλά ςτθν πραγματικότθτα δεν τα ξζρουν κακόλου.
Πταν ςκοτϊνονται επαναςτάτεσ λζνε πράγματα που δεν ιςχφουν για τα παιδιά τουσ,
αμαυρϊνοντασ τα και όταν ςκοτϊνονται φαςίςτεσ λζνε «το παιδί μου ιταν το καλφτερο
παιδί!».

Είναι αυτοί που δεν ζχουν πρόβλθμα να κάνουν reality show ακόμα και τθν ίδια τουσ τθν
αρρϊςτια.

Είναι αυτοί που όταν τουσ βοθκάσ να βγάλουν το τζρασ που ζχουν από μζςα τουσ,
επιτίκενται ς’ εςζνα από αδυναμία να δεχτοφν ότι αυτό ιτανε κομμάτι τουσ,
χαρακτθρίηοντασ εςζνα τζρασ. Εςζνα που τουσ βοικθςεσ να τουσ το βγάλεισ.

Είναι αυτοί που αγαποφν μόνο τα δικά τουσ παιδιά, αλλά όταν αγαπάσ μόνο τα δικά ςου
παιδιά, δεν μπορείσ ν’ αγαπιςεισ οφτε αυτά, οφτε κανζναν, οφτε καν τον ίδιο ςου τον εαυτό.

259
Είναι αυτοί που, όταν κα δουν ζναν άνκρωπο να ςκοτϊνεται ςε μια κινθματογραφικι ταινία,
κα κλάψουν, αλλά όταν κα το δουν ςτθν πραγματικότθτα, κ’ αδιαφοριςουν.

Είναι αυτοί που πιςτεφουν ςτθ μοίρα, ςτο πεπρωμζνο και όχι ςτισ δυνάμεισ τουσ.

Eίναι αυτοί που χωρίσ τφψεισ και ενοχζσ κα ςτθρίξουν τισ πιο απάνκρωπεσ πολιτικζσ, όμωσ, θ
lifestyle προςζγγιςθ των πραγμάτων κα είναι εκεί για να τουσ απενεχοποιιςει. Ασ μθν τουσ
κάνουμε το χατίρι.

Είναι αυτοί που το πρόβλθμα τουσ είναι ότι δεν ζχουμε οργανωμζνο κράτοσ και όχι το ίδιο το
κράτοσ.

Είναι αυτοί που ποτζ δεν εκλαμβάνουν τθ φωτογραφία (ι τθ δθμιουργία τθσ ηωγραφιάσ) ωσ
αυτι που είναι. Από τθ μια υπάρχουν αυτοί που αποκοινωνικοκοποιοφν τα πάντα, λζγοντασ
ότι μια φωτογραφία είναι μόνο μια φωτογραφία, χωρίσ αυτι να ζχει κάποιο περιεχόμενο,
βγάηοντασ απ’ αυτιν τον κοινωνικό χαρακτιρα που αυτι ζχει αποτυπϊςει (αφοφ αυτι
απεικονίηει κάτι). Από τθν άλλθ, υπάρχουν οι λάτρεισ τθσ φωτογραφίασ, αυτοί που χαίρονται
με το εικονικό και όχι με τθν δράςθ. Κζλουν να ξεφφγουν από τθν πραγματικότθτα τθσ
κίνθςθσ, κζλουν να ηουν ς’ζναν κόςμο αφαιρετικό. Θ εγκακίδρυςθ μιασ νεκρισ κουλτοφρασ
που επιβάλλει ο πολιτιςμόσ ζναντι τθσ ηωισ είναι εδϊ και τουσ ζχει πείςει ςχεδόν όλουσ.

Είναι αυτοί που αςχολοφνται πάντα με τα του οίκου τουσ και ςτο δρόμο ςε ρωτοφν «τι νζα;».
Άντε να τουσ εξθγιςεισoτι τα δικά μασ νζα, είναι τα νζα που (κα ζπρεπε να) αφοροφν όλθ τθν
κοινωνία. Πλοι μπορεί να ζχουμε κάποια προςωπικά νζα, αλλά για εμάσ τα νζα πρζπει να
είναι θ καταπίεςθ που δεχόμαςτε και οι αγϊνεσ που κάνουμε. Για εμάσ ακόμα και τα πιο
προςωπικά μασ κζματα δεν μποροφμε να τα δοφμε πζρα από τα πράγματα που ςυμβαίνουν
γφρω μασ. Γι’αυτό, είτε μιλάμε για πιο προςωπικά κζματα, είτε για ζνα οποιοδιποτε άλλο
κζμα, εμείσ πάντα το τοποκετοφμε ςε μια πιο γενικι ςυηιτθςθ, γιατί μόνο ζτςι θ ανάλυςθ
του κζματοσ κα μπει ςε μια ςωςτι βάςθ. Δεν κοιτάμε τα πράγματα μεμονωμζνα, αλλά ςε
ςυνολικι αλλθλεξάρτθςθ. Ζτςι μόνο και τα πιο ατομικά-επιμζρουσ αποκτοφν μια πραγματικι
ςθμαςία.

Είναι αυτοί που ωσ άλλοι διμιοι τρζχουν γριγορα να κρεμάςουν αυτοφσ που το κράτοσ
κεϊρει ζνοχουσ.

Eίναι αυτοί που αρζςκονται να φετιχοποιοφν και να κεοποιοφν τθν όντωσ επαναςτατικι
τζχνθ, όχι μόνο απλά για να φανοφν κάποιοι, αλλά και γιατί νομίηουν ότι πράγματι τθν ζχουν
κατανοιςει. Ζλα μου ντε, όμωσ, που οι επαναςτατικζσ τζχνεσ τςαλαπατοφν κάτι τζτοιουσ
δικεν επαναςτάτεσ, που δεν κατανοοφν τα νοιματα και προτιμοφν τουσ εφκολουσ
εντυπωςιαςμοφσ. Οι επαναςτατικζσ τζχνεσ ενάντια και ςε κάτι τζτοιουσ εναντιϊνονται.

260
Είναι αυτοί που καταναλϊνουν ςυνζχεια, γιατί είναι κενοί άνκρωποι, καταναλϊνουν γιατί
νομίηουν ότι ζτςι κα γεμίςει θ άδεια ηωι τουσ, καταναλϊνουν γιατί, αν είναι δυνατόν, ζχουν
τθν αίςκθςθ ότι ζτςι κα είναι “ανϊτεροι” και διαφορετικοί από κάποιουσ άλλουσ…
Αναςφαλείσ ι χαιρζκακοι, ςίγουρα αλλοτριωμζνοι.

Είναι αυτοί που κεωροφν εμάσ μθ φυςιολογικοφσ, πωσ ξζρουν όμωσ ν’ αντιςτρζφουν τθν
πραγματικότθτα…

Είναι αυτοί που από τθ μια είναι ςυντθρθτικοί και από τθν άλλθ εντυπωςιάηονται και
ακολουκοφν το κακετί καινοφριο, ανεξαρτιτωσ ποιο είναι το περιεχόμενο του.

Είναι αυτοί που γίνονται επαναςτάτεσ ςε μερικά δευτερόλεπτα κι ζτςι πάλι αυτοί, ςε μερικά
δευτερόλεπτα εξαφανίηονται.

Είναι αυτοί που χωρίσ να ζχουν κάποιο πρόβλθμα υγείασ, απλά θττθμζνοι από ζναν κόςμο
που ςου τρϊει τθ ςάρκα, αναφωνοφν «κζλω να θρεμιςω και να ξεκουραςτϊ, καλφτερα ασ
πεκάνω!».

Είναι αυτοί που όταν τουσ μοιράηεισ μπροςοφρεσ, δεν τισ διαβάηουν, ακόμα κι αν τουσ πεισ
ότι αυτό είναι για το δικό τουσ καλό. Δεν τισ διαβάηουν όχι μόνο γιατί αυτοί μπορεί να είναι
αντιαναρχοκομμουνιςτζσ ι επειδι δεν τουσ ενδιαφζρει θ “πολιτικι”, αλλά γιατί τουσ ζχουν
κάνει να μθ κζλουν το διάβαςμα.

Είναι αυτοί που ανατρζχουν ςτο παρελκόν, γιατί δεν ζχουν οφτε παρόν, οφτε μζλλον. Πμωσ
για ποιο παρελκόν μιλάμε; Ππωσ τότε υπιρχαν κακάρματα και ςπουδαίοι αγϊνεσ, ζτςι και
ςιμερα το ίδιο. Μάλλον αυτοί ανατρζχουν ςτο παρελκόν για να μιλιςουν για τα λατρευτά
τουσ μνθμεία. Αυτά που φτιαχτικαν ςτισ δουλοκτθτικζσ κοινωνίεσ των ταξικϊν αντικζςεων.
Αυτά που φτιάχτθκαν από τον κόπο και το (φυλακιςμζνο) χρόνο κάποιων, τθ ςτιγμι που
άλλοι ηοφςαν πλουςιοπάροχα.

Είναι αυτοί που δεν καταλαβαίνουν ποιον άνκρωπο ζχουν διπλά τουσ, που δεν
καταλαβαίνουν τα ψζματα και τθν κοροϊδία του και πρζπει να τουσ το πει κάποιοσ άλλοσ για
να το καταλάβουν.

Είναι αυτοί που δεν κρατοφν ποτζ το λόγο τουσ.

Είναι αυτοί που οι μιςοί είναι ψεφτικοι και οι άλλοι μιςοί αλθκινά βλάκεσ.

Είναι αυτοί που χαίρονται με τα πιο αςιμαντα δϊρα, ζχοντασ για αγαπθμζνο τουσ δϊρο το
μονόπετρο δαχτυλίδι. Είναι αυτοί που δεν ξεχνοφν ποτζ να πάρουν για «χρόνια πολλά» ςτισ
γιορτζσ τουσ “φίλουσ” τουσ, αλλά τουσ ζχουν ξεχαςμζνουσ όλον τον άλλον υπόλοιπο χρόνο.
Το ςφςτθμα τουσ διατάηει «τϊρα, χαμογζλα», «τϊρα, πάρε δϊρο το φίλο ςου», «τϊρα,
αγάπθςε» και αυτοί υπακοφν.

261
Είναι αυτοί που τουσ αρζςει να πιάνονται από μφκουσ, που πιςτεφουν ςε προφθτείεσ και όχι
ςε ςοφά λόγια.

Είναι αυτοί που χαιρετοφν τον κάκε βλάκα, είναι αυτοί που δεν ζχουν πρόβλθμα να κάτςουν
μ’ζναν εκνικοςοςιαλιςτι ςτο ίδιο τραπζηι και λζνε «τι πειράηει, αφοφ είναι καλό παιδί».
Καρρείσ ζνασ που λζει ότι πιςτεφει ςτον καπιταλιςμό και ςτον φαςιςμό, μπορεί να είναι
καλόσ άνκρωποσ. Αυτά που πιςτεφει ο κακζνασ, δεν είναι κάτι ξζχωρο από τον εαυτό του.
Κάποιοι βγαίνουν για μινεσ μ’ ζναν φαςίςτα και όταν τουσ ρωτάσ «τι κάνεισ ρε;», λζνε «δεν
ιξερα ότι ψθφίηει ζνα νεοναηιςτικό κόμμα». Καρρείσ μόνο αυτό ζχει ςθμαςία… τόςο καιρό
που βγαίνατε, δεν είχεσ καταλάβει τθ φαςιςτικι του ςυμπεριφορά, δεν είχεσ καταλάβει ότι
ςτθρίηει τον καπιταλιςμό; Ζτςι κι αλλιϊσ, ζνα δυο κζματα ν’ ανοίξεισ με κάποιον, φαίνεται τι
είναι ο άλλοσ.

Είναι αυτοί που λζνε «πιςτεφω κ’αλλάξουν τα πράγματα», πωσ ρε θλίκιε κα γίνει αυτό, από
μόνα τουσ;

Είναι αυτοί που πθγαίνουν οπουδιποτε, μόνο και μόνο για να φανοφν. Είναι αυτοί που όταν
ζνασ τραγουδιςτισ τραγουδάει, πάντα κάνουν φαςαρία. Αυτοί κάνουν θςυχία μόνο όταν ο
τραγουδιςτισ παίηει ζνα τραγοφδι το οποίο γνωρίηουν. Αυτοί τότε κάνουν τα πάντα για να
δείξουν ότι ξζρουν το τραγοφδι, ενϊ όλθ τθν άλλθ ϊρα με τθν ςτάςθ τουσ κίγανε τον
καλλιτζχνθ. Τθν επόμενθ φορά πάλι το ίδιο πράγμα κα κάνουν, πάλι ςτο ίδιο τραγοφδι κα
κάνουν θςυχία, αντί να ψαχτοφν και να μάκουν και τα υπόλοιπα τραγοφδια του καλλιτζχνθ.

Είναι αυτοί που ό,τι δεν καταλαβαίνουν, το βρίηουν. Πμωσ τα γεγονότα υπάρχουν ακόμα κι
όταν δεν τα καταλαβαίνεισ ι δεν τα ξζρεισ εςφ.

Είναι αυτοί που ενϊ δεν ζχουν λεφτά, μπορεί να πάνε να πάρουν δάνεια για να πετάξουν
λουλοφδια ςε κζντρα διαςκζδαςθσ, που δεν ζχουν καλά-καλά να φάνε και πθγαίνουν και
αγοράηουν ζνα καινοφριο αυτοκίνθτο για να κάνουν επίδειξθ.

Είναι αυτοί οι καναπεδάκθδεσ που αναρωτιοφνται πότε κα βγει ο κόςμοσ ςτουσ δρόμουσ,
αλλά δε λζνε «πότε κα βγοφμε εμείσ;».

Είναι αυτοί που βρίηουν το ςφςτθμα. Πλοι μποροφν να βρίηουν το ςφςτθμα, ακόμα και οι
ίδιοι του ςυςτιματοσ πολλζσ φορζσ το κάνουν αυτό, όμωσ το κζμα είναι “ποιοσ είςαι και τι
κάνεισ”.

Είναι αυτοί που μπορεί να ζχουν κάποια ελάχιςτα, ϊριμα ςτοιχεία, αλλά δεν κάνουν το
μεγάλο βιμα να πάρουν το δρόμο του αγϊνα. Πςο δεν ζχουν Δράςθ, όλο και πιο πολφ
αλλοτριϊνονται, μζχρι μετά να μθν υπάρχει γυριςμόσ. Ασ ξεκακαριςτεί επιτζλουσ, ποιοι είναι
οι ςφντροφοι και ποιοι είναι οι εχκροί μασ, αλλά ξζχαςα ότι το κράτοσ κζλει αυτιν τθ
ςφγχυςθ.

262
Είναι αυτοί που δεν καταλαβαίνουν το περιεχόμενο των άλλων ανκρϊπων.
Πταν καταλαβαίνεισ το περιεχόμενο του άλλου, αυτό που κα ςυμβεί κα είναι, ι να είςαι με
κάποιον δίπλα του για πάντα και δε κα τον βαριζςαι ποτζ, ι κα ζχεισ μια απλι ςχζςθ
γνωριμίασ, ι κα είςαι εχκρόσ του. Εςζνα, όμωσ, δε ςε νοιάηει το περιεχόμενο του άλλου κι
ζτςι απλά χωρίσ ςκζψθ, μζςα από τθν επανάλθψθ, ςυνθκίηεισ τον άλλον. Μια ςυνικεια που
ςε κάνει ν’ αγαπάσ χωρίσ να γνωρίηεισ τι είναι αυτό που αγαπάσ, μια ςυνικεια που κα ςε
κάνει να πεισ «βαρζκθκα», χωρίσ να ξζρεισ και πάλι τι είναι αυτό που βαρζκθκεσ.
Εμείσ κα τουσ λζγαμε «μίςθςε μασ, αγάπα μασ, αλλά μθ μασ παρερμθνζψεισ μόνο».

Eίναι αυτοί που όταν δεν ςυκοφαντοφν τουσ επαναςτατικοφσ αγϊνεσ και μιλοφν γι’αυτοφσ με
λόγια ςυμπάκειασ, υποβιβάηουν τουσ αγϊνεσ απλά ς’ζνα ανκρωπιςτικό ηιτθμα, αφαιρϊντασ
τα επαναςτατικά χαρακτθριςτικά τουσ.

Είναι αυτοί που νομίηουν κα ηιςουν για πάντα.

Είναι αυτοί που δεν καταλαβαίνουν ότι κάποια ςτιγμι κα πεκάνουν. Το ξζρεισ ότι μπορεί να
είχεσ πεκάνει και να μθν μποροφςεσ να κάνεισ τίποτα απ’ αυτά που κάνεισ τϊρα; Ρεκαίνεισ
και αδιαφοροφν. Θ αλικεια είναι ότι θ ηωι ςυνεχίηεται και χωρίσ τον κακζνα από εμάσ, αφοφ
όλοι είμαςτε μικροί κόκκοι μζςα ςτθν άμμο, αλλά αυτό δε ςθμαίνει ότι πρζπει ν’
αδιαφοροφμε ο ζνασ για τον άλλον. Πμωσ, ο κακζνασ από εμάσ είναι ζνα κομμάτι αυτοφ του
κόςμου που ζπαιξε το ρόλο του μζςα ςτθ ροι των γεγονότων και όχι απλά ζνασ αςιμαντοσ
κόκκοσ μζςα ςτθν άμμο. Ο κακζνασ από εμάσ αφινει το ίχνοσ του ςτθν ιςτορία τθσ
ανκρωπότθτασ, είτε με τθν αδιαφορία του, είτε με τθν αξιοπρζπεια του, τουσ αγϊνεσ του και
τθ ςυμβολι του ςτθν εξζλιξθ του κόςμου. O κόςμοσ υπάρχει και χωρίσ εμάσ, αλλά όςο
υπάρχουμε κι εμείσ, υπάρχει και μ’ εμάσ.
Μπορεί κι άλλεσ φορζσ να ζχεισ ρωτιςει τον εαυτό ςου «τι κα είχε γίνει, αν δεν είχα
γεννθκεί; Αν πεκάνω αφριο; Αν ιμουν ζνα άλλο ηϊο; Αν ηοφςα για πάντα;», όμωσ για
ξαναςκζψου ξανά κάποια πράγματα. ΢ϊτα ςτον εαυτό ςου «Τι είμαι, τι κάνω, που πάω, τι
κζλω;».

Είναι αυτοί που γεννοφν παιδιά και κάνουν ςχζςεισ, όχι επειδι το κζλουν, αλλά γιατί πρζπει,
αφοφ γι’ αυτοφσ είναι ζνα ιερό κακικον που πρζπει να το εκπλθρϊςουν.

Είναι αυτοί που με τον καλό λόγο και τθν αλικεια μια θμζρασ, προςπακοφν να καλφψουν τθ
ςιχαμζνθ ηωι ενόσ ζτουσ.

Είναι αυτοί που ζχοντασ μια τθλεόραςθ μπροςτά τουσ, μπορεί να νιϊκουν για πάντα
ευτυχιςμζνοι. Ωςτόςο, θ τθλεόραςθ γεννάει ανκρϊπουσ κεατζσ και όχι δθμιουργοφσ,
δθμιουργεί πακθτικότθτα.

Eίναι αυτοί που ςε περίοδο δυςτυχίασ, πολζμου και καπιταλιςμοφ, ικελαν θςυχία και
ειρινθ, παρατείνοντασ ζτςι με τον τρόπο τουσ περιςςότερο τθ δυςτυχία.

263
Είναι αυτοί που δεν μποροφν να ςκεφτοφν ότι μπορεί να υπάρξει κάτι άλλο εκτόσ απ’ αυτό
που ηουν τϊρα. Κακετί επαναςτατικό μζςα ς’ αυτόν τον κόςμο τουσ φαίνεται γελοίο, αφοφ
δεν μποροφν να ςκεφτοφν τίποτα άλλο πζρα απ’ αυτόν τον κόςμο. Εμείσ τουσ λζμε ότι όχι
μόνο ζνασ άλλοσ κόςμοσ είναι δυνατόσ, αλλά ότι μποροφν και ςτο τϊρα οι αρνιςεισ και
κάποιεσ από τισ επικυμίεσ του κακενόσ να πάρουν υπόςταςθ, αρκεί κανείσ να το πιςτζψει και
να προςπακιςει γι’αυτό.

Είναι αυτοί που δυςκολεφονται να καταλάβουν ότι θ αδιαφορία ςκοτϊνει τθ ηωι, άρα και
κάποια ςτιγμι και τθ δικι τουσ.

Είναι αυτοί που ποτζ δεν αυτοςαρκάηονται, ι αυτοςαρκάηονται επιφανειακά για να δείξουν
ότι είναι ακομπλεξάριςτοι, αλλά ςτθν ουςία το κάνουν επίτθδεσ ωσ άμυνα, για να κρυφτοφν
απ’ αυτό που νιϊκουν πραγματικά.

Eίναι αυτοί που αντί να ζχουν τφψεισ που δεν επαναςτατοφν, ζχουν τφψεισ που ο κόςμοσ δεν
είναι νομοταγισ απζναντι ςτο κράτοσ. Αντί να καταλάβουν ότι το κράτοσ είναι αυτό που τουσ
καταπιζηει, προςπακοφν να γίνουν ρουφιάνοι και να καρφϊςουν όποιον δεν κόβει ειςιτιριο
μζςα ςτα μζςα μεταφοράσ, όποιον προςπακεί να κλζψει λίγα απ’ αυτά που το κράτοσ του
κλζβει μια ηωι. Είναι αυτοί οι νομιμόφρονεσ που αντί να δουν ότι τον πλοφτο μιασ χϊρασ τον
ζχουν λίγοι καπιταλιςτζσ, φωνάηουν «υπακοφςτε όλοι ςτισ εντολζσ του κράτουσ, γιατί αλλιϊσ
αυτό πωσ κα ζχει ζςοδα;». Πμωσ το κράτοσ παραμζνει εδϊ, οι πλοφςιοι ηουν πλουςιοπάροχα
κι εςφ επιβιϊνεισ με το ηόρι.
Θ εξεγερτικι άρνθςθ του κακενόσ να μθν πλθρϊςει ι ν’ απαλλοτριϊςει κάτι από το κράτοσ,
πρζπει να ςυνδυαςτεί με τθ ςυλλογικι επίκεςθ ςτισ ςχζςεισ που γεννοφν τθν εκμετάλλευςθ.
Πμωσ θ πράξθ ςου είναι χυδαία, όταν αυτι γίνεται μόνο για το προςωπικό ςου ςυμφζρον και
ταυτόχρονα υποςτθρίηεισ και το ςφςτθμα.

Είναι όλοι αυτοί που αγάπθςαν τουσ “βιαςτζσ” τουσ. Μαηικι υςτερία για τα είδωλα,
γλειψίματα και ιαχζσ ενκουςιαςμοφ για τουσ βαςανιςτζσ τουσ (αυτοφσ τουσ ςφαγιαςτζσ που
το κράτοσ τουσ βραβεφει με βραβεία ειρινθσ).

Είναι αυτοί που προτοφ ακοφςουν κάτι, χειροκροτοφν.

Είναι αυτοί που μπορεί να μθν τουσ λείπουν τα πτυχία, αλλά τουσ λείπει θ ανκρωπιά. Επειδι
ςυντάςςουν καλφτερα το λόγο τουσ, νομίηουν ότι ζχουν και δίκαιο.

Είναι αυτοί που ρωτοφν ςυνεχϊσ «κζλεισ να κάνεισ παιδί;», «κζλεισ να φφγεισ από το ςπίτι
των γονιϊν ςου και να μείνεισ “μόνοσ”(εννοϊντασ «καλό είναι να είςαι ςε επαφι με τουσ
γονείσ ςου, αλλά δεν επικυμείσ να ηιςεισ κι εςφ μ’ αυτοφσ που κζλεισ;»). Πμωσ αυτοί δεν
καταλαβαίνουν ότι δεν ζχει ςθμαςία τι κα τουσ απαντιςει ο κακζνασ ςτον οποίο κάνουν τθν
ερϊτθςθ, αφοφ, εξαιτίασ του υπάρχοντοσ κόςμου, οι απαντιςεισ μπορεί να είναι
διαφορετικζσ ανάλογα με τισ ςυνκικεσ που ηει ο κακζνασ. Θ ερϊτθςθ που κάνεισ και το

264
ηιτθμα αυτό δεν αφορά κάποιουσ μεμονωμζνα, αλλά αφορά όλθ τθν ανκρωπότθτα και θ
απάντθςθ που κα πρζπει να δοκεί, δε κα πρζπει να είναι προςωπικι. Φυςικά και ο
άνκρωποσ κα πρζπει να αναπαράγεται, φυςικά και ο άνκρωποσ κα πρζπει να ζχει ζνα χϊρο
που κα τον βοθκάει ν’ αναπτυχκεί. Ζτςι το κζμα δεν είναι τι μπορϊ ι τι κζλω να κάνω εγϊ
ςιμερα, αλλά ςθμαςία ζχει ν’ αλλάξουμε αυτόν τον κόςμο και να μποροφμε όλοι να κάνουμε
αυτό που κζλουμε.

Είναι αυτοί οι γλοιϊδεισ που κα κάνουν τα πάντα για να γίνουν αρεςτοί, που κα κάνουν τα
πάντα για ζνα “γαμιςι” και για μια κζςθ εργαςίασ.

Είναι αυτοί που ενϊ απαγάγονται και βαςανίηονται αγωνιςτζσ, κοιμοφνται για τα καλά.
Mάλλον το ξζρουν και χαίρονται κιόλασ.

Είναι αυτοί που ςτθν προςωπικι τουσ ηωι μπορεί να είναι απαιςιόδοξοι, αλλά για το πωσ
βλζπουν να πθγαίνουν τα πράγματα ςτον κόςμο είναι πάντα αιςιόδοξοι, λζγοντασ
«ελπίηουμε ότι κ’αλλάξουν τα πράγματα». Δθλαδι με λίγα λόγια μασ λζνε ότι θ ελπίδα από
μόνθ τθσ, χωρίσ να γίνουν κάποιεσ πράξεισ, κ’ αλλάξει τθν κατάςταςθ. Θ αιςιοδοξία τουσ
διαςτρεβλϊνει το κακετί. Δε βλζπουν ότι ο καπιταλιςμόσ τουσ αρπάηει τα πάντα.
Εμείσ οφτε αιςιόδοξοι είμαςτε, οφτε απαιςιόδοξοι, ζτςι, γενικά και αόριςτα. Κοιτάμε τθν
πραγματικότθτα και τθν αναλφουμε όπωσ αυτι ζχει. Γι’ αυτό και πολλζσ φορζσ βγαίνουν
αλθκινά τα λόγια μασ για το τι κα γίνει ςτο μζλλον. Αυτό γίνεται όχι γιατί ζχουμε κάποιο
μεταφυςικό χάριςμα, αλλά γιατί ξζρουμε ν’ αναλφουμε τθν πραγματικότθτα. Από τθ μία λζμε
ότι θ κατάςταςθ είναι απαιςιόδοξθ ζτςι όπωσ ζχει και από τθν άλλθ, ωσ επαναςτάτεσ, για ν’
αγωνιηόμαςτε ςθμαίνει ότι ελπίηουμε και υπάρχει φωσ. Πμωσ, θ αλικεια είναι ότι ο
επαναςτάτθσ απλά πολεμά, αυτό μόνο ζχει ςτο νου του ό, τι κι αν ςυμβεί, δεν ελπίηει.

Είναι αυτοί που όποια ιδεολογία κι αν ζχουν, δε κα βγουν ποτζ για μεγάλθ διάρκεια ςτο
δρόμο. Θ άρχουςα τάξθ αγωνίηεται για το ςυμφζρον τθσ, οι επαναςτάτεσ αγωνίηονται για τθν
κοινωνικι απελευκζρωςθ, εςφ τι κάνεισ; Ι λεσ ότι όλα γφρω ςου είναι μια χαρά και δε
ςυμβαίνει τίποτα, ι ξζρεισ ότι τα πάντα γφρω ςου είναι ςκατά και παλεφεισ να τα
καταςτρζψεισ και να τ’ αλλάξεισ. Άλλοσ δρόμοσ δεν υπάρχει.

Είναι αυτοί που θ απάκεια τουσ ςυναγωνίηεται με τθν αγριότθτα του καπιταλιςμοφ.

Eίναι αυτοί που όταν ζχουν κάποια ςυναιςκιματα για τουσ άλλουσ ανκρϊπουσ, αυτά δεν
είναι πραγματικά. Θ φπαρξθ των ςυναιςκθμάτων τουσ δεν ζχει να κάνει με το πραγματικό
περιεχόμενο των άλλων ανκρϊπων, αφοφ τα ςυναιςκιματα τουσ εκφράηονται “πάντα” ςε
ςχζςθ με τθν πάρτθ τουσ και το κζαμα κι όχι με το τι αλθκινά είναι ο άλλοσ.
Ραράδειγμα 1. Αν αυτοί κζλουν ςτοργικά να ηεςτακοφν, κα χρθςιμοποιιςουν εςζνα, ωσ μια
κουβζρτα-ζπιπλο και ςτθν περίπτωςθ που κάποιοσ άλλοσ ιταν ςτθ κζςθ ςου, πάλι με τον
ίδιο τρόπο κα τον χρθςιμοποιοφςαν. Στθν ουςία δεν υπάρχει μια διαδραςτικι αγάπθ, απλά

265
κζλουν ςτοργι ικανοποιϊντασ μόνο το εγϊ τουσ.
Ραράδειγμα 2. Αν αυτοί ςε κάνουν νάηια, το κάνουν γιατί ςε βλζπουν ωσ κάτι το χαριτωμζνο
εξωτερικά. Θ πράξθ τουσ αυτι δεν είναι απόρροια του περιεχομζνου ςου, αλλά προζρχεται
από το κζαμα τθσ εικόνασ ςου.
Ραράδειγμα 3. Αν πιγαν γυμναςτιριο και γφριςαν κουραςμζνοι, θ ενζργεια που ξόδεψαν
είναι μεγάλθ, άρα ς’ εςζνα ι δε κα δϊςουν κακόλου ενζργεια ι κα ςου δϊςουν ελάχιςτθ.
Αυτό ςυμβαίνει γιατί νιϊκουν γεμάτοι από τθν ενζργεια που ξόδεψαν ςτο γυμναςτιριο και θ
όποια μετζπειτα πράξθ τουσ υπάρξει, κα υπάρξει απλά και μόνο για να ξοδζψει ό,τι απζμεινε
από το δοχείο ενζργειασ. Στθν περίπτωςθ που αυτοί δεν πάνε γυμναςτιριο, μπορεί να
βγάλουν τθν ενζργεια τουσ ς’εςζνα, γιατί θ εκτονωτικι τουσ ενζργεια κάπου κα πρζπει να
βγει, είτε με ςτοργι, είτε με βία. Άρα, θ πράξεισ τουσ γίνονται πάντα ανάλογα με το πωσ κα
καλυφκοφν και κα γεμίςουν αυτοί και όχι με το τι νιϊκουν πραγματικά για τον άλλον.

Είναι αυτοί που ςτισ μεταξφ τουσ ςχζςεισ είναι ξζνοι ανάμεςα ςε ξζνουσ, όςο και να νομίηουν
ότι ιςχφει το αντίκετο. Μοιράςτθκαν τισ ηωζσ τουσ, χωρίσ τίποτα να τουσ ενϊνει, μια ηωι
μαηί, με μόνο κοινό τθν αλλοτρίωςθ. Είναι αυτοί οι αλλοτριωμζνοι που δεν τουσ ενϊνει οφτε
ο αγϊνασ για ηωι, οφτε κάποιο καπιταλιςτικό ςυμφζρον.

Είναι αυτοί που όταν γίνεται μια εξζγερςθ λζνε «ςιγά και τι ζγινε». Λογικό, αφοφ και το πιο
ολοκλθρωτικό κακεςτϊσ να ζρκει, δε κ’ αλλάξει τίποτα γι’ αυτοφσ, μπροςτά ςε μια οκόνθ κα
είναι πάλι, τουσ ίδιουσ ρουτινιαςμζνουσ ρυκμοφσ τθσ κενισ ηωισ τουσ κα ςυνεχίςουν να
ζχουν.

Eίναι αυτοί που δε χαίρονται ποτζ με τθν όποια εξζλιξθ ςου. Είναι αυτοί που ςε χαϊδεφουν τ’
αυτιά και δε κα ςυγκρουςτοφν εξελικτικά ποτζ μαηί ςου, αφοφ χζςτθκαν για εςζνα. Κα ςε
ςτθρίξουν ςτα δφςκολα και τα εφκολα, ανάλογα με το ςυμφζρον τουσ.

Είναι αυτοί που πιςτεφουν ςτθν ανάςταςθ και όχι ςτθν επανάςταςθ.

Είναι αυτοί που ςτθ μιςι τουσ ηωι κοιμοφνται και ςτθν άλλθ μιςι ηωι τουσ κοιμοφνται
όρκιοι (ξφπνιοι).

Eίναι αυτοί που δεν καταλαβαίνουν ότι το κράτοσ κζλει ι ανειδίκευτουσ ανκρϊπουσ, ι απλά
ειδικευμζνουσ μόνο ς’ ζναν τομζα, χωρίσ να ζχουν ςυνολικι γνϊςθ. Φυςικά, όταν κάποιοι
απ’ αυτοφσ ζχουν ςυνολικι γνϊςθ, αυτι μόνο πραγματικι γνϊςθ δεν είναι, αφοφ είναι απλά
μια αποκικευςθ πλθροφοριϊν και όχι μια πραγματικι αντίλθψθ ενόσ νοιματοσ. Θ γνϊςθ
δεν είναι απλά να μάκεισ κάτι απ’ ζξω, αλλά να γνωρίςεισ και να κατανοιςεισ το όποιο
περιεχόμενο.
Δεν υπάρχει μελζτθ, δεν υπάρχει καμία ανάλυςθ ςε βάκοσ των γεγονότων και των
πραγμάτων, με αποτζλεςμα οι ςοφοί άνκρωποι να ζχουν εκλείψει. Ζλλειψθ γνϊςθσ,
πλεόναςμα δειλίασ. “Αποτυπϊνουν” μια πλθροφορία κι επειδι λόγω μνιμθσ τθ κυμοφνται,

266
κάνουν ςτο τζλοσ και τουσ ζξυπνουσ, αλλά ςτθν πραγματικότθτα αυτοί δεν μποροφν οφτε να
ςκεφτοφν, οφτε να ςυμμετζχουν ςε μια ςυηιτθςθ. Ζτςι κζλουν οι κυρίαρχοι να είναι θ γνϊςθ
που ςου παρζχουν και μάλιςτα το καταφζρνουν μια χαρά, όταν εςφ δεν καταλαβαίνεισ ότι,
αυτό που μακαίνεισ παπαγαλία, είναι μια “ηωντανι οντότθτα” (με νοιματα) ςε κίνθςθ, με
παρελκόν, παρόν και μζλλον. Θ πλθροφορία δεν είναι από μόνθ τθσ γνϊςθ. Για να
νοθματοδοτοφμε τα πράγματα πρζπει να τα βλζπουμε ςυνολικά, αποκωδικοποιϊντασ τισ
καταςτάςεισ, τα γεγονότα και τα ίδια τα πράγματα. Μια αποκομμζνθ πλθροφορία, ξζχωρα
από τθν κίνθςθ και τθν εξζλιξθ τθσ και ξεκομμζνθ από το χωροχρόνο ςτον οποίο υπάρχει, δε
ςε οδθγεί πουκενά.

Είναι αυτοί που κεωροφν πιο αξιόπιςτουσ ανκρϊπουσ, αυτοφσ που είναι και πιο ωραίοι
εξωτερικά για τα γοφςτα τουσ. Δθλαδι κα πειςτοφν ι δε κα πειςτοφν, ανάλογα με τθν
εξωτερικι εμφάνιςθ που κα ζχουν οι ομιλθτζσ. Αυτοί που επθρεάηονται από τθν εικόνα,
ςυνικωσ είναι κι αυτοί που επθρεάηονται ανάλογα με το πόςο (προςποιθτό) ςυναίςκθμα κα
βάλει ο άλλοσ ςτα λόγια και ςτισ κινιςεισ του. Επθρεάηονται ανάλογα με το πόςο κωμικό ι
τραγικό ςτοιχείο βάλει ο άλλοσ, ανεξαρτιτωσ αν αυτό που λζει δεν ςτζκει.

Είναι αυτοί που δεν αναγνωρίηουν τα προβλιματα τουσ, κρφβονται πίςω από το δάχτυλο
τουσ και φοβοφνται ν’ αντιμετωπίςουν τισ καταςτάςεισ.

Είναι αυτοί που μπορεί να ξζρουν δεκάδεσ ονόματα ςυγγραφζων, αλλά χωρίσ να τουσ ζχουν
διαβάςει ποτζ, ι να τουσ ζχουν διαβάςει και να μθν καταλαβαίνουν τίποτα. Είναι αυτοί που
διαβάηουν και νομίηουν ότι καταλαβαίνουν το όποιο περιεχόμενο, αλλά μόνο που το
καταλαβαίνουν λάκοσ.
Ακόμα όμωσ και να το καταλάβεισ, πρζπει να το αναλφςεισ, να το περάςεισ από το δικό ςου
πρίςμα και να κατανοιςεισ ότι αυτό που διάβαςεσ δεν είναι ζνα είδοσ χειραγϊγθςθσ (εκτόσ
και αν είναι), αλλά τροφι για ςκζψθ. Χαιρόμαςτε εκείνουσ τουσ ανκρϊπουσ που όταν
διαβάηουν ζχουν ζνα χαρτί κι ζνα μολφβι δίπλα τουσ. Ζνα μολφβι που κα τουσ βοθκάει να
μελετοφν και όχι για να υπογραμμίηουν προτάςεισ που κα τισ μακαίνουν παπαγαλία, για να
τισ πουν ςτουσ “φίλουσ” τουσ.

Είναι αυτοί που λζνε «κι εγϊ διαβάηω βιβλία», μόνο που τα βιβλία που διαβάηουν είναι
ςαπουνόπερεσ ι τα ςτρατευμζνα αντιανκρϊπινα βιβλία του εχκροφ. Πχι μόνο τα διαβάηουν,
αλλά και τουσ αρζςουν.

Eίναι αυτοί που, επειδι όταν ακοφνε ζνα κλιμμζνο τραγοφδι, μπορεί και να κλάψουν, κάκε
φορά που κα ζρκει θ ςτιγμι ν’ ακοφςουν κι ζνα τζτοιο κλιμμζνο τραγοφδι λζνε «είναι
απαράδεκτο, κλείςτο!» χωρίσ να το εννοοφν. Απλά δε κζλουν να παραδεχτοφν ότι κζλουν να
το κλείςουν, όχι γιατί είναι απαράδεκτο, αλλά γιατί αν το ακοφςουν, κα κλάψουν.

267
Είναι αυτοί που δεν περνοφν τα πράγματα από μια νοθτικι επεξεργαςία, δεν ζχουν κριτικι
ςκζψθ. Ανάλογα με τθν ψυχολογία που βρίςκονται εκείνθ τθ ςτιγμι, παίρνουν αποφάςεισ.
Ραρορμθτικά, χωρίσ λογικι, χωρίσ αυτοί να ζχουν αναλφςει ποτζ τίποτα, μζςα μόνο από τον
υποκειμενιςμό τουσ βγάηουν ςυμπεράςματα. Π, τι νομίηουν αυτοί, νομίηουν oτι αυτό ιςχφει
κιόλασ.

Θ πραγματικότθτα ζχει αντικαταςτακεί από ζναν ψευδόκοςμο, ο οποίοσ αναπαριςτά

“πλαςτζσ οντότθτεσ”, απομακρφνοντασ τον άνκρωπο από το Βίωμα. Οι αλλοτριωμζνοι
χαίρονται που υπάρχουν ςτθν κοινωνία του κεάματοσ, που ηουν για τθν εικόνα. Ζνα κζαμα
που δε μζνει μόνο ςτθν εικόνα, αλλά ειςχωρεί ςε όλεσ τισ εκφάνςεισ των κοινωνικϊν
ςχζςεων με διάφορεσ μορφζσ. Ζτςι, οι ςχζςεισ μεταξφ των ανκρϊπων και πωσ επιλζγουν τθν
ηωι που κα κάνουν, το πωσ επιλζγουν τισ “ιδεολογίεσ”, τισ τζχνεσ, τισ “κουλτοφρεσ” κτλ, ζχει
να κάνει με μια αιςκθτικι του τίποτα και όχι με πράγματα ουςίασ. Καμπωμζνοι από τθ
λάμψθ ενόσ περιτυλίγματοσ - το οποίο, ςυνικωσ, εμπεριζχει δφναμθ, ψζμα, ταχφτθτα και
ζντονο χρϊμα (που ςτθν πραγματικότθτα είναι ζνα “νεκρό” χρϊμα)- οι άνκρωποι
παραςφρονται. Μια λάμψθ για λίγα δευτερόλεπτα και μετά το απόλυτο ςκότοσ, αφοφ αυτό
το περιτφλιγμα ςτθν πραγματικότθτα δεν ζχει τίποτα το πραγματικά λαμπερό, αλλά κάτι που
κάνει τον άλλον να είναι πακθτικόσ χειροκροτθτισ και υπνωτιςμζνοσ. Ζτςι, όλα λειτουργοφν
προσ όφελοσ του κεφαλαίου.
Χαμζνθ ηωι ςε όποιον δεχτεί αυτόν το φανταςιακό κόςμο, που ςου δίνει τροφι που δεν
μπορείσ να πιάςεισ, αγάπθ που δεν μπορείσ να νιϊςεισ και εικόνεσ που δεν μπορείσ να δεισ…
Το μόνο που κα μποροφςε αυτι θ κοινωνία να δθμιουργιςει είναι ανκρϊπουσ ηόμπι,
πζτρινουσ, ηωντανοφσ, ταριχευμζνουσ ανκρϊπουσ, ςκελετωμζνεσ φιγοφρεσ που ςε κάκε τουσ
κίνθςθ ςπάνε κι ζνα κόκαλο. Οι άνκρωποι μοφμιεσ που ετοιμάηουν δε φτιάχνονται ςε
ςκοτεινά, μακρινά εργαςτιρια, αλλά ςτον απόλυτο ρεαλιςμό τθσ κακθμερινότθτασ. Οι
ςχεδιαςτζσ ςθκϊνουν το πινζλο, το βουτάνε ςτθν παλζτα και αρχίηουν να δθμιουργοφν.
Μόνο που το πινζλο τουσ είναι θ πιο αιχμθρι μαχαίρα και το μπόλικο κόκκινο χρϊμα που
υπάρχει ςτθν παλζτα τουσ, είναι το αίμα όλων μασ! Τρζχεισ να βρεισ που είναι ο άνκρωποσ
και δεν τον βρίςκεισ! Σπασ τισ πζτρεσ από τουσ πζτρινουσ, ταριχευμζνουσ ανκρϊπουσ, βγάηεισ
προςεκτικά τα ςχοινιά και τα υφάςματα από τισ ανκρϊπινεσ μοφμιεσ και το μόνο που
ςυναντάσ μζςα τουσ είναι ο αόρατοσ άνκρωποσ. Ο Άνκρωποσ χάκθκε και ςτθ κζςθ του
δθμιουργικθκαν ςχεδιαςμζνα περιγραμματικά, εικαςτικά τζρατα, που μζςα τουσ δεν ζχουνε
τίποτα.

Είναι αυτοί που ςε κάποια ςτιγμι του βίου τουσ γίνονται φαςίςτεσ, μόνο που αυτοί δεν
ζγιναν μζςα ςε μια ςτιγμι, αλλά λειτουργοφςαν φαςιςτικά από πιο πριν ςτθ ηωι τουσ. Τι
περίμενεσ δθλαδι, όλοι αυτοί εκνικιςτζσ αντιαναρχοκομμουνιςτζσ, ιδεαλιςτζσ, ρατςιςτζσ,
ςτρατόκαβλοι, που ςτιριηαν τα (αςτικά) κόμματα, προσ τα που κα ιταν επιρρεπισ; Τόςο
καιρό προσ το φαςιςμό δεν ζγερναν ι ιςουν νοθτικά νεκρόσ και δεν τουσ ζβλεπεσ;

268
Αργά ι γριγορα κάποια ςτιγμι κα φανερωκοφν και τα λόγια τουσ κα γίνουν πράξθ, ζςτω για
μια φορά.

Το κράτοσ και το κεφάλαιο είναι φαςιςτικά, γεννοφν το φαςιςμό και άλλοτε επιβάλλονται με
ακόμα πιο φαςιςτικό τρόπο. Ρροςπακοφν να φαςιςτοποιιςουν όλθ τθν κοινωνία, με
αποτζλεςμα να υπάρχει ο φαςιςμόσ ανάμεςα μασ και ωσ κοινωνικι ςχζςθ. Ζτςι, βλζπουμε
ότι αυτόσ φανερϊνεται με διάφορεσ μορφζσ, ωσ οικονομικόσ, ωσ εξουςιαςτικόσ, με τουσ
φαςίςτεσ ςαν το μακρφ χζρι του ςυςτιματοσ, ωσ ιδεολογία, ωσ νοοτροπία ι ωσ ζνα
φαςιςτικό κίνθμα.

Oι φαςίςτεσ δεν είναι όςοι ψθφίηουν ζνα φαςιςτικό κόμμα, αλλά είναι πολλοί περιςςότεροι
μζςα ςτθν κοινωνία.

Πλοι οι αλλοτριωμζνοι είναι επιρρεπείσ ςτο φαςιςμό και ζχουν αντεπαναςτατικά ςτοιχεία.
Μια ομάδα που είναι και αυτι επιρρεπισ, είναι οι μικροαςτοί.

Θ μικροαςτικι τάξθ είναι πολφ ευεπίφορθ, αφοφ οι μικροαςτοί πζρα από εργαηόμενοι, τισ
περιςςότερεσ φορζσ, είναι και ιδιοκτιτεσ. (Οι μικροαςτοί κάποιεσ φορζσ είναι αφεντικά κι
ζχουν υπαλλιλουσ, ενϊ, όταν δεν ζχουν αφεντικά πάνω από τα κεφάλια τουσ ι δεν είναι
αφεντικά που ζχουν υπαλλιλουσ, είναι αφεντικά του ίδιου τουσ του εαυτοφ.)
Ωσ εργαηόμενοι (όχι όλοι) ςυμπακοφν τθν “εργατικι τάξθ”, όμωσ, επειδι ταυτόχρονα είναι
και ιδιοκτιτεσ, οι περιςςότεροι ηθλεφουν τθ κζςθ και τον πλοφτο τθσ αςτικισ τάξθσ. Κάποιοι
από αυτοφσ που βρίςκονται ςτθ μεςαία τάξθ, μπόρεςαν ν’ αντιςτακοφν και να μθν
αλλοτριωκοφν, όμωσ, όςοι δεν μπόρεςαν ν’ αντιςτακοφν κι ζχουν τθν μικροαςτικι αντίλθψθ,
λειτουργοφν αντεπαναςτατικά (τθν μικροαςτικι αντίλθψθ δεν τθν ζχουν όλοι οι άνκρωποι
τθσ μεςαίασ τάξθσ, ενϊ πολλζσ φορζσ, τθν ζχουν και άνκρωποι τθσ εργατικισ).

Μικροαςτικι αντίλθψθ-ςυνείδθςθ-ηωι, με απλά λόγια, είναι εκείνθ θ αντίλθψθ-ςυνείδθςθ-

ηωι που ο κακζνασ νοιάηεται μόνο για τθν πάρτθ του και δεν ενδιαφζρεται για κανζναν
άλλον. Θ μόνιμθ επιδίωξθ του προςωπικοφ “κζρδουσ” ζναντι άλλων.
Στθν πραγματικότθτα, όχι μόνο δεν νοιάηεται για τον άλλον, αλλά δεν ενδιαφζρεται οφτε για
τον ίδιο του τον εαυτό, αφοφ δε φζρει τον αναρχοκομμουνιςτικό εγωιςμό, δθλαδι τθν
αγάπθ του εαυτοφ του και τθν εξζλιξθ του ατόμου. Οι μικροαςτοί γουςτάρουν τον αςτικό
τρόπο ηωισ.
Θ μικροαςτικι αντίλθψθ ζχει το αίςκθμα τθσ ατομικισ ιδιοκτθςίασ βακιά ριηωμζνο μζςα τθσ
και δυςκολεφεται ν’ απαγκιςτρωκεί από τα ικθ, τα ζκιμα και τισ παραδόςεισ.
Ο μικροαςτόσ δυςκολεφεται να ριςκάρει να χάςει αυτό που ζχει. Άλλοτε νομίηει ότι ζχει κάτι,
αλλά ςτθν ουςία δεν ζχει τίποτα, άλλοτε αυτό που ζχει είναι κάτι το ψεφτικο, το εφιμερο και
δανεικό και άλλοτε αυτό που ζχει είναι κάτι το τελείωσ ανοφςιο. Μπορεί να ζχει υλικά
αγακά, αλλά πραγματικι ευτυχία δεν ζχει. Υπερκαταναλωτισ και επιρρεπισ ςε κάκε είδουσ
εκνικιςτικζσ τάςεισ, κα ςου πει «εγϊ τον κζλω και λίγο τον καπιταλιςμό». Νομίηει ότι ο

269
καπιταλιςμόσ ςου δίνει κάτι, αλλά ςτθν ουςία ςου παίρνει τα πάντα. Σ’ αφινει να ηεισ ς’ ζναν
εφιάλτθ ι ςτθν καλφτερθ, ς’ζνα πλαςτό όνειρο. Ξζχαςα όμωσ, είςαι αλλοτριωμζνοσ και όλα
αυτά που ςου δίνει (κουτςομπολιό, κακία, κζαμα κ.α.), νομίηεισ ότι είναι κάτι το ποιοτικό.
Αν και όπωσ είπαμε, ο ίδιοσ είναι υπερκαταναλωτισ, φτάνει ςτο ςθμείο να λζει ότι ο
υπερκαταναλωτιςμόσ (που δεν ζχει αίτια ςφμφωνα μ’αυτόν) φταίει για τθν κατάντια τθσ
κοινωνίασ, μθν αςκϊντασ κριτικι ςτο ςφςτθμα, εξατομικεφοντασ το πρόβλθμα, λζγοντασ ότι
αυτόσ ευκφνεται που ζφερε ς’ ζνα οικονομικό και ςυνολικό αδιζξοδο τουσ πολίτεσ και τθν
ίδια τθν κοινωνία. Ζτςι, αφινει ςτο απυρόβλθτο το κράτοσ και το κεφάλαιο και δεν κάνει
οφτε ουςιαςτικι κριτικι ςτον υπερκαταναλωτιςμό ωσ τάςθ που επιδίδονται οι άνκρωποι για
να βρουν ευτυχία.

Αυτοί πιςτεφουν ςτθν προςωπικι ανζλιξθ και ότι τα πράγματα κ’ αλλάξουν, εάν ο κακζνασ
είναι παραγωγικόσ ςτον τομζα του (εντελϊσ ανόθτοι και επικίνδυνοι). Γι’ αυτοφσ δεν υπάρχει
κάτι πζρα από το ςφςτθμα, δεν υπάρχουν επαναςτατικοί αγϊνεσ, απλά ο κακζνασ με τθν
αξία του μπορεί να τα καταφζρει (τι κα καταφζρει ακριβϊσ;). Δθλαδι να ηιςουμε για πάντα
μζςα ςτον καπιταλιςμό και να κοιτάμε το προςωπικό μασ ςυμφζρον. Μιπωσ εννοοφν μια
ανζλιξθ επί πτωμάτων και αδιαφορία για τον “διπλανό” μασ; Γι’ αυτοφσ δεν υπάρχει το
γεγονόσ ότι κάποιοι γεννθκικαν ζχοντασ κότερα και εργοςτάςια από τουσ γονείσ τουσ, ενϊ
άλλοι γεννθκικαν ςτθ φτϊχεια και τθν εξακλίωςθ. Γι’ αυτοφσ υπάρχουν άξιοι και ανάξιοι
άνκρωποι εκ γενετισ. Αυτοί λζνε διάφορεσ μαλακίεσ, όπωσ «θ κρίςθ κα μασ φζρει πιο
κοντά» και «ότι χρειαηόμαςτε τουσ πλοφςιουσ».

Αυτοί χαίρονται όταν ζνασ διμαρχοσ (τα οράματα των δθμάρχων είναι από τςιμζντο) τουσ
φτιάξει ζνα ςυντριβάνι κι αυτόσ είναι ζνασ λόγοσ για να τον ξαναψθφίςουν. Δεν κοιτάνε ότι
δεν ζχουν να φάνε, ότι δεν ζχουν ευτυχία κι ότι το ςυντριβάνι ζγινε από δικά τουσ λεφτά που
το κράτοσ ζχει κλζψει. Καλά, για να αποδομιςουν λζξεισ (όπωσ πχ εξουςία, εργαςία κτλ) που
ζχουν δεδομζνεσ μζςα ςτο μυαλό τουσ με ςυγκεκριμζνθ “μορφι”, οφτε λόγοσ να γίνεται. Τι
περιμζνεισ από ανκρϊπουσ που φωνάηουν ςυνκιματα, όπωσ «τα λεφτά μασ πίςω, τα λεφτά
μασ πίςω»…

Αυτοί αιςκάνονται ευχαρίςτθςθ, όταν ακοφν τθ λζξθ ανάπτυξθ. Τόςο ανεγκζφαλοι είναι που
δε βλζπουν ότι “μιλάμε” για πολυεκνικζσ που ςβινουν ςτο πζραςμα τουσ όλεσ τισ μικρζσ
επιχειριςεισ.
Επιβιϊνουν λίγεσ πολυεκνικζσ, που όλοι κα δουλεφουμε γι’αυτζσ, μεγαλϊνοντασ τα κζρδθ
τουσ. Τι περίμενεσ δθλαδι, όταν τα μονοπϊλια αποτελοφν το βαςικό νόμο του ςφγχρονου
ςταδίου ανάπτυξθσ του καπιταλιςμοφ…
Αυτζσ είναι οι επενδφςεισ. Αναλϊςιμοι εργάτεσ χωρίσ γνϊςθ και εργαςία-ςκλαβιά. Κα
δουλεφεισ πολλζσ ϊρεσ, παίρνοντασ λίγα λεφτά κι αυτό μόνο για λίγο καιρό, μετά ο
επόμενοσ. Το κράτοσ κζλει λίγα χζρια που κα τ’αμείβει όςο πιο χαμθλά γίνεται. Επενδφςεισ
που καταςτρζφουν το περιβάλλον και ςου πετάνε ψίχουλα κι εςφ αντ’αυτοφ χαίρεςαι, ενϊ ο

270
περιςςότεροσ κόςμοσ διπλά ςου δεν ζχει οφτε αυτά τα ψίχουλα και αφριο οφτε κι εςφ. Αυτοί
που διαλφουν τον κοινωνικό ιςτό, μετά ζρχονται ςαν ςωτιρεσ του.

Oι μικροαςτοί είναι επιρρεπείσ ςτα παραμφκια που τουσ ςερβίρουν. Το κράτοσ απαξιϊνει το
δθμόςιο, γιατί κζλει να χτυπιςει το κοινωνικό. Το κράτοσ είτε λειτοφργει με τθ μορφι
ιδιωτικοποιιςεων, είτε με τθ μορφι δθμοςίου, το κράτοσ και πάλι παραμζνει, όςο και να
προςπακιςεισ να το εξωραΐςεισ. Είπαμε, ςτόχοσ του ςυςτιματοσ είναι να χτυπιςει το
κοινωνικό.
Οι μικροαςτοί αντί να λζνε «κζλουμε ελεφκερθ υγεία για όλουσ», λζνε «καλφτερα τ’ αγακά
να είναι ιδιωτικά, να πλθρϊνουμε και να ζχουμε υγεία». Θ εξουςία τον ζπειςε ότι δεν
υπάρχει άλλθ επιλογι, «ι ελεφκερθ, χάλια υγεία, ι πλιρωνε αν κζλεισ να ηιςεισ».
Οι μικροαςτοί νομίηουν ότι θ παιδεία είναι δωρεάν, αλλά δε βλζπουν ότι όλα πλθρϊνονται
από τθν τςζπθ τουσ. Τςάντεσ, μολφβια, βιβλία, φροντιςτιρια, δίδακτρα, πτυχία, ακόμα και τα
κρανία του ςχολειοφ πλθρϊνονται άμεςα ι ζμμεςα από τθν τςζπθ του. Πμωσ, ακόμα και αν
δεν τα πλιρωνεσ, μθν ξεχνάσ ότι θ γνϊςθ που ςε ταΐηουν, είναι θ γνϊςθ τθσ κυριαρχίασ.

Οι μικροαςτοί το μόνο που μποροφν να πουν είναι «φορολογιςτε τουσ πλοφςιουσ». Δθλαδι,
με λίγα λόγια λζνε να ςυνεχιςτεί να υπάρχει θ εκμετάλλευςθ, το αίμα και τα κζρδθ ςτισ
τςζπεσ κάποιων, απλά χρεϊςτε ςτουσ καπιταλιςτζσ μια παραπάνω κατακράτθςθ. Μζχρι εκεί
φτάνει θ ςκζψθ τουσ.

Οι μικροαςτοί όταν πθγαίνουν ςε δθμόςιεσ υπθρεςίεσ και αυτζσ λειτουργοφν με γριγορο

τρόπο χωρίσ να τουσ κουράηουν -αφοφ αυτζσ γνωρίηουν τα πάντα για ςζνα -, χαίρονται. Δεν
καταλαβαίνουν, όμωσ, ότι αυτι θ τάξθ είναι θ ςκλαβιά τουσ, θ ρομποτοποιιςθ τουσ.
Σφγχρονα, τεχνολογικά μζςα που γνωρίηουν τα πάντα για ςζνα, όχι για να ςε διευκολφνουν,
αλλά για να ςε παρακολουκοφν, για να μθν ςθκϊςεισ ποτζ ψθλά το κεφάλι. Ακόμα και αν
ξζρεισ ότι ςε παρακολουκοφν, αλλά ταυτόχρονα νομίηεισ ότι ςε διευκολφνουν και κάπου,
κάνεισ λάκοσ. Τα πάντα υπάρχουν για να ςυνεχίςουν τθν εμπορευματικι λογικι τθσ ταξικισ
κοινωνίασ. Θ διευκόλυνςθ ςου γίνεται πάντα ςε ςχζςθ με τα ςυμφζροντα τουσ και τον κόςμο
τουσ. Εςφ νομίηεισ ότι βοθκιζςαι κάπου, αλλά τθν ίδια ςτιγμι ςυντθρείσ το υπάρχον και τθ
ςκλαβιά ςου.

Οι μικροαςτοί όταν γίνονται διάφορα “ζργα”, βιάηονται να τα πουν ότι είναι επιτεφγματα των
καπιταλιςτϊν. Καρρείσ ζγιναν απ’ αυτοφσ και όχι από (εκμεταλλευόμενουσ) εργάτεσ, καρρείσ
δεν υπάρχουν κατακτιςεισ μζςα από τουσ αγϊνεσ μασ και εξζλιξθ τθσ ανκρωπότθτασ,
καρρείσ αν κάπου υπάρχουν τα βαςικά και τ’ αυτονόθτα, πρζπει να χειροκροτάμε τον
καπιταλιςμό.

Οι πεηόδρομοι γίνονται για να χαηεφεισ ςτισ βιτρίνεσ και να καταναλϊνεισ. Στθ “φφςθ” του
κράτουσ είναι να μθν μπορεί να φτιάξει πραγματικά απελευκερωμζνουσ χϊρουσ.

271
Οι μικροαςτοί ενκουςιάηονται όταν φτιάχνονται διαφόρων ειδϊν ςυγκοινωνίεσ, αλλά δε
βλζπουν ότι αυτζσ γίνονται για τθν καλφτερθ μεταφορά των κερδϊν των “ιςχυρϊν”. Πμωσ το
πρόβλθμα δεν είναι μόνο αυτό, ότι δθλαδι, οι ςυγκοινωνίεσ εξυπθρετοφν τθν αγορά και όχι
εμάσ. Το πρόβλθμα είναι ότι ακόμα και όταν “εξυπθρετοφν” εμάσ, μασ “εξυπθρετοφν” πάντα
ςε ςχζςθ με τον κόςμο τουσ, δθλαδι πάντα για το δικό τουσ ςκοπό και όχι για το δικό μασ
καλό. Πμωσ, κάποιοι λζνε πρζπει να “ανζβει” θ αγορά, καρρείσ ζτςι κα καλυτερζψει θ
ανκρωπότθτα και όχι άμα καταςτρζψεισ τον εμπορευματικό κόςμο.

Θ ςκζψθ των μικροαςτϊν είναι κοντι, αφοφ κάκε δρόμο και κτιριο που βλζπουν να
φτιάχνεται, χειροκροτοφν . Πμωσ δεν κοιτοφν πίςω από τα πράγματα, πωσ ό,τι
“εφαρμόηεται” ζχει ωσ ςτόχο τθν αςτικι δόμθςθ, δθλαδι το χτίςιμο τθσ πόλθσ, τθν φπαρξθ
του πολιτιςμοφ, που πάντα λειτοφργει εισ βάροσ μασ.

Ηθλεφουν άλλεσ χϊρεσ και λζνε «Αχ, ς’ αυτιν τθ χϊρα είναι τζλεια!» Μόνο που εςφ πιγεσ
εκεί ωσ τουρίςτασ… Για ρϊτα και τουσ ανκρϊπουσ που ηουν εκεί μόνιμα, πωσ περνάνε… Λζνε
θ τάδε χϊρα είναι πλοφςια, ζχει λεφτά, αλλά δεν καταλαβαίνουν ότι τα λεφτά τα ζχει μια
οριςμζνθ τάξθ. Κατάλαβε το επιτζλουσ, ο καπιταλιςμόσ υπάρχει παντοφ!
Μθν θδονίηεςαι όταν βλζπεισ κάτι “ωραίο”, αυτό μπορεί να το δθμιοφργθςαν για ςτάχτθ ςτα
μάτια και αυτό να το γεφονται ελάχιςτοι και όχι όλοι. Φυςικά, εάν όντωσ μιλάμε για κάτι
ωραίο, γιατί τα περιςςότερα μζςα ςτον καπιταλιςμό είναι τερατουργιματα και αυτά που
ςτθν ουςία ηθλεφουν οι αςυνείδθτοι είναι ο αςτικόσ τρόποσ ηωισ.
Ζπειτα, ακοφνε από τισ κακεςτωτικζσ ειδιςεισ, αφοφ αυτζσ πιςτεφουν, ότι μια χϊρα
χρεοκόπθςε και λζνε «Αχ, είδεσ, τελικά χρεοκόπθςε κι αυτι θ χϊρα!», μονάχα που εμείσ τουσ
το λζγαμε εδϊ και καιρό, ότι ηϊντασ ςτον καπιταλιςμό ο κόςμοσ είναι μόνιμα
χρεοκοπθμζνοσ.

Πταν φτωχοποιείται θ κοινωνία, δε ςθμαίνει ότι αυτι κα ριηοςπαςτικοποιθκεί κιόλασ, αφοφ

θ ςυνείδθςθ δεν εξαρτάται (μόνο) απ’ αυτό. Μςα-ίςα που πολλζσ φορζσ, ζχουμε δει
ανκρϊπουσ που ηουν ςτα όρια τθσ φτϊχειασ να ςυντθρθτικοποιοφνται και να γίνονται
αντιδραςτικοί. Τόςα χρόνια μεγαλωμζνοι μζςα ςτον καπιταλιςμό, τόςα χρόνια πνευματικά
ανάπθροι και αλλοτριωμζνοι, ο εκφαςιςμόσ τουσ ιταν μια εφκολθ υπόκεςθ.
Πςο κρυφοί και αδρανείσ να είναι κάποιοι, ζρχεται κάποια ςτιγμι που αυτοί φανερϊνονται
και αυτό που πιςτεφουν το κάνουν πράξθ.

Είπαμε ότι, οι περιςςότεροι από τουσ αλλοτριωμζνουσ ζχουν μια μικροαςτικι αντίλθψθ και
κάποια φαςιςτικά χαρακτθριςτικά που κάποια ςτιγμι βγαίνουν ςτθν επιφάνεια. Οι πιο
πολλοί από αυτοφσ ανικουν και ςε μιαν άλλθ κατθγορία, τουσ αγανακτιςμζνουσ.

Οι αγανακτιςμζνοι είναι οι ψευτόμαγκεσ ςεξιςτζσ πατριϊτεσ, οι ευυπόλθπτοι

προςκυνθμζνοι, οι νοικοκυραίοι, οι εκελοντζσ μαλακζσ, οι φιλιςυχοι αιμοςταγείσ πολίτεσ , οι
ακϊοι αφανείσ εκτελεςτζσ. Άλλοτε ωσ πιςτοί ςκλάβοι και άλλοτε ωσ απολίτικοι που δεν

272
παίρνουν κζςθ, κακορίηουν τισ εξελίξεισ. Πμωσ, όποιοσ δεν ζχει κζςθ, ζχει πάντα τθ κζςθ τθσ
κυρίαρχθσ τάξθσ και ιδεολογίασ. Ακόμα και όταν αυτοί ζχουν μια ςυγκεκριμζνθ κζςθ, θ κζςθ
τουσ είναι ακίνδυνθ και τθν ζχει ενςωματϊςει το ςφςτθμα, αφοφ ωσ αλλοτριωμζνοι δεν
ζχουν κάτι το επαναςτατικό.
Θκικοί και ζντιμοι ςε ό, τι τουσ λζει το ςφςτθμα, άλλοτε ωσ γιάπθδεσ και άλλοτε ωσ
χοφλιγκαν, υπακοφν ςτισ διαταγζσ των αφεντικϊν τουσ. Κάποιεσ φορζσ κα τουσ
“ςυναντιςεισ“ να είναι απακείσ, πίνοντασ το καφεδάκι τουσ και κάποιεσ άλλεσ φορζσ κα τουσ
δεισ ωσ τάγματα αςφαλείασ που επιβάλλουν τθν αςφάλεια και τθν κοινωνικι γαλινθ,
δθλαδι τθν προςταςία των “από πάνω” και τθν επίκεςθ ςε όςουσ αγωνίηονται.

Τόςα χρόνια είδαμε ποιοι ιταν αυτοί οι αγανακτιςμζνοι και αργότερα το κατάλαβε και μια
άλλθ μερίδα του κόςμου που άρχιςε να ξφπνα από το λικαργο που είχε πζςει, όμωσ κάποιοι
“φωνάηαμε” από πριν…

Πλοι αυτοί οι αγανακτιςμζνοι πολίτεσ που “ζδιναν ”ςυντρόφουσ ςτθν αςτυνομία και δεν
ικελαν πορείεσ ςτο κζντρο, που υπεραςπίηονταν τισ τράπεηεσ, που πετοφςαν πζτρεσ μαηί με
τα ματ ς’ όποιον ςικωνε κεφάλι, που ρουφιάνευαν τον οποιοδιποτε…
Πλοι αυτοί οι απεργοςπάςτεσ που ποτζ τουσ δεν απζργουςαν, που ςυμμετείχαν ς’ επιτροπζσ
κατοίκων ενάντια ςε μετανάςτεσ, που ζμπαιναν και “ζςπαγαν” τισ μακθτικζσ καταλιψεισ…
Αυτοί είτε ωσ πακθτικοί, απλοί ψθφοφόροι, είτε ωσ μπράβοι κομμάτων και μαχαιροβγάλτεσ,
ιταν και κα είναι κι αυτοί ζνα παρακράτοσ.

Είναι όλοι αυτοί οι γλφφτεσ που λζνε «είναι ςτο αίμα του λάου μασ να μθ ςκφβουμε το
κεφάλι, κα τα καταφζρουμε, ποτζ δε λυγίςαμε, ο κεόσ ποτζ δε μασ άφθςε», αναφωνϊντασ
«μια δικτατορία κζλουμε» ι « ζναν νζο, μεγάλο θγζτθ ηθτάμε».
Κάκε τουσ λζξθ κι ζνασ φόροσ τιμισ ςτθν εκνικι ενότθτα.
Συνθκίηουν να ζχουν τθν πιο μεγάλθ ςθμαία, τον πιο μεγάλο ςταυρό, κζλοντασ ζτςι να
δείξουν ι να κρφψουν κάτι. Πμωσ εμείσ δεν πρζπει να εςτιάηουμε ςτο γιατί τα ζχουν αυτά
μεγάλα, αλλά το πρόβλθμα για εμάσ είναι θ ίδια θ ςθμαία και ο ςταυρόσ.

Στο δρόμο ποτζ δεν κατζβθκαν, αλλά ςτισ διαδθλϊςεισ-πανθγυράκια που δθμιουργεί ι
ενςωματϊνει το κράτοσ ιταν πάντα παρόντεσ. Σ’ αυτζσ, όλοι οι ακροδεξιοί γίνονται ζνα με
τουσ αριςτεροφσ, μθν μπορϊντασ να τουσ ξεχωρίςεισ.
Διαδθλϊςεισ με καλλιτεχνικά δρϊμενα, εκδθλϊςεισ με όρουσ κεάματοσ, εχκρικά προσ κάκε
είδουσ επαναςτατικι απελευκερωτικι (αντι)βία.
Μθν ζχοντασ καμία “διάκεςθ” για εξζγερςθ, προςπακοφν να πουν ότι για τθν
αναποτελεςματικότθτα τθσ διαδιλωςισ τουσ φταίνε οι ςυγκροφςεισ που διάλεξαν να κάνουν
κάποιοι με τισ δυνάμεισ καταςτολισ. Καρρείσ αλλιϊσ θ ψευτοδιαδιλωςθ τουσ κα κζρδιηε
κάτι… ενϊ κι όταν δε γίνονται ςυγκροφςεισ, αυτοί μζςα ς’ζνα δίωρο το “διαλάνε” για να
πάνε να “διαςκεδάςουν”. Στισ διαδθλϊςεισ τουσ κα δεισ τθν απολίτικθ βία, μια ςιχαμζνθ βία
που δεν ζχει καμία ςχζςθ οφτε με τθν επαναςτατικι βία που υπάρχει μονίμωσ, οφτε με τθ
273
λαϊκι βία που ξεςπάει ανά τουσ καιροφσ.
Ραρορμθτικοί, θλίκιοι άνκρωποι που δεν κατζβθκαν ςτο δρόμο για χρόνια ολόκλθρα,
προςπακοφν να δείξουν τθν υπερεπαναςτατικότθτα τουσ μζςα ςε λίγα λεπτά. Κρατοφν
ςχοινιά με κθλιζσ, φωνάηοντασ «κρεμάλεσ, κρεμάλεσ», αλλά μόνο που όταν κάποιοι
επαναςτάτεσ ςκοτϊνουν ανκρϊπουσ τθσ εξουςίασ, αυτοί κλαίνε, ονειρευόμενοι κανατικζσ
ποινζσ για τουσ επαναςτάτεσ.
Άλλα αγαπθμζνα τουσ ςυνκιματα είναι το «ψεφτεσ-ψεφτεσ», δθλαδι, τι περίμεναν ν’
ακοφςουν, αλικειεσ; Επίςθσ, φωνάηουν το «κλζφτεσ-κλζφτεσ», αφοφ αυτό που τουσ νοιάηει
είναι αν κάποιοι πολιτικοί είναι λιγότερο ι περιςςότερο διεφκαρμζνοι και όχι θ ίδια θ
εξουςία, ενϊ ζνα άλλο γνωςτό τουσ ςφνκθμα είναι το «προδότεσ-προδότεσ», δθλαδι
ζνιωκαν τουσ εξουςιαςτζσ κάποτε δικοφσ τουσ ανκρϊπουσ και τϊρα τουσ πρόδωςαν;!

Για τουσ αγανακτιςμζνουσ, για τθ δυςτυχία που υπάρχει, φταίνε μόνο οι ξζνοι πολιτικοί και
όχι και οι ντόπιοι, φταίνε τα πολιτικά πρόςωπα και οι καινοφριοι πολιτικοί όροι που
εφευρίςκει το ςφςτθμα και όχι το ίδιο το ςφςτθμα και φυςικά, αρζςκονται να μιλάνε πάντα
για μυςτικζσ ςυνωμοςίεσ. Είναι τόςο αφελείσ, που κακθςυχάηονται όταν παραιτοφνται και
διαγράφονται κάποιοι πολιτικοί ι γίνεται ζνασ αναςχθματιςμόσ μιασ κυβζρνθςθσ .
Κφριο τουσ μζλθμα είναι να πάει κάποιοσ πολιτικόσ ςτθ φυλακι, δθλαδι να τιμωριςει το
κράτοσ τον εαυτό του και όχι “εμείσ” αυτό. Πταν το κράτοσ αποφαςίηει κάποιεσ φορζσ να
φυλακίςει κάποιο πρόςωπο τθσ εξουςίασ, τότε εςφ πζφτεισ ςτθν παγίδα, προςωποποιείσ το
πρόβλθμα κι αφινεισ το ςφςτθμα απείραχτο. Δζχεςαι ςτάχτθ ςτα μάτια και ψαρεφεισ ςτα
επικοινωνιακά τουσ παιχνίδια.

Ωσ λάτρεισ του κεάματοσ θδονίηονται με τθ διαπόμπευςθ προςϊπων.

Ρετάνε γιαοφρτια και μουντηϊνουν τουσ πολιτικοφσ, οι ίδιοι που τόςα χρόνια τουσ ψιφιηαν
κι αφριο που πάλι κα τουσ ξαναψθφίςουν κι εάν όχι αυτοφσ τουσ ίδιουσ, τότε κάποιουσ
άλλουσ. Ρροπθλακίηουν πολιτικοφσ ςε δθμόςιο χϊρο, φτιάχνοντασ ζνα ςόου, μοχκϊντασ να
δείξουν ότι ατομικά και ςυλλογικά κάνουν κάτι. Μια κεαματικι ςτθμζνθ παράςταςθ που τθν
γουςτάρει και ο ίδιοσ ο πολιτικόσ, που υποτίκεται ότι είναι το κφμα.
Ραίηουν το ρόλο του μπάτςου, προςπακϊντασ να πιάςουν τον οποιοδιποτε κλζφτθ. Γι’
αυτοφσ το ίδιο είναι ζνασ που κα κλζψει ζνα ψωμί μ’ αυτοφσ που του κλζβουν τθ ηωι, αλλά
εκεί δεν τουσ βλζπουμε ν’ αντιδροφν. Το ίδιο είναι ζνασ που κα κλζψει μια τράπεηα μ’ ζναν
που κα μπει να κλζψει ζνα φτωχόςπιτο. Ενεργοφν, μθν ψάχνοντασ ποτζ τα αίτια, καμία
ςχζςθ με επαναςτατικι αντιπλθροφόρθςθ και επαναςτατικι απελευκερωτικι (αντι)βία, που
κφριοσ ςτόχοσ τθσ είναι να βρει τθ μιτρα που τα γεννά.
Οι επαναςτάτεσ δεν παίρνουν το νόμο ςτα χζρια τουσ, αφοφ αυτοί δεν πιςτεφουν ςτο νόμο,
απλά λειτουργοφν όπωσ κα ζπρεπε να λειτοφργει θ ανκρωπότθτα προσ όφελοσ τθσ.
Οι αγανακτιςμζνοι είναι αυτοί που πιςτεφουν ςτο νόμο και νιϊκουν κάποιεσ φορζσ
ςερίφθδεσ…
Ζνα κοπάδι άμυαλων που λιντςάρει βιαςτζσ και πολιτικοφσ, ενϊ οι ίδιοι είναι βιαςτζσ (όλων

274
των ειδϊν) ςτθν κακθμερινότθτα τουσ, ενϊ είναι οι ίδιοι που ψθφίηουν τουσ πολιτικοφσ και
αρζςκονται ςτθν εξουςία.

Eμείσ κζλουμε μζςα ςτθν κοινωνικι ειρινθ, μζςα ςτον πόλεμο δθλαδι, με επαναςτατικι
ςυνείδθςθ να εκτελοφμε τθν κυρίαρχθ τάξθ και όχι ς’ζνα δικεν μεταβατικό ςτάδιο, ωσ
λυτρωτζσ να ςτινουμε κρεμάλεσ.
Ρου ιταν όλοι αυτοί τόςο καιρό μζςα ςτθ ηωντανι γζεννα του καπιταλιςμοφ, γιατί δεν είχαν
δράςθ; Ρερίμεναν το μεταβατικό ςτάδιο που κα τουσ οδθγιςει ςτθ γθ τθσ επαγγελίασ για να
δράςουν, ι ξαφνικά τότε ξφπνθςαν για πρϊτθ φορά; Ρου ιταν όταν ιμαςταν λίγοι και
παράνομοι; Τϊρα που ζχουν τθν υπεροπλία και ο εχκρόσ είναι γονατιςμζνοσ, ζρχονται να
βγάλουν τθν ψευτομαγκιά τουσ. Γνωρίηουμε ότι αυτό το κοπάδι θλικίων, που βρίςκεται
βουτθγμζνο μζςα ςτθν αλλοτρίωςθ, κα ζρκει θ ςτιγμι που παρορμθτικά και απερίςκεπτα κ’
αποκεφαλίηει εξουςιαςτζσ, αλλά αφριο κα είναι και πάλι απακισ, όταν θ επόμενθ εξουςία
και πάλι κα τουσ τρϊει τθ ηωι.
Τι κα καταλάβω με τισ δθμόςιεσ εκτελζςεισ, να φοβίςω τουσ νζουσ, να παραδειγματίςω τθν
ανκρωπότθτα, αντί να υπάρχει παιδεία. Δε κζλω να φοβίηω τουσ ανκρϊπουσ, κζλω να
βοθκάω αυτοφσ που το αξίηουν και να τςακίηω όςουσ το αξίηουν.
Αν ο εχκρόσ κάνει βιματα προσ τα πίςω και μπαίνει ςτθν τρφπα του, αυτό είναι επικυμθτό.
Αυτό για να μπορζςει να γίνει πραγματικότθτα και οι επικζςεισ μασ να είναι απειλθτικζσ, κα
πρζπει να γίνεται εξαιτίασ του περιεχομζνου τθσ επαναςτατικισ μασ δράςθσ και όχι από
κάποιεσ πράξεισ κεάματοσ που προςφζρουν ζναν πλαςτό και ενςωματωμζνο φόβο. Ο εχκρόσ
κα τςακιςτεί και το τςάκιςμα μπορεί να καταγράφει και να δθμοςιοποιθκεί, αλλά, άλλο αυτό
να το κάνουν επαναςτατικά υποκείμενα και άλλο αυτό να το κάνουν αγανακτιςμζνοι
άνκρωποι.

Στισ εκδθλϊςεισ τουσ και ςτισ πορείεσ λζνε ότι δε κζλουν κόμματα, εννοϊντασ ιδεολογίεσ,
αλλά μια χαρά ς’αυτζσ κυματίηει θ δολοφονικι ςθμαία του ζκνουσ.
Ακόμα και να ικελεσ να ςυνδιαμορφϊςεισ μ’ αυτοφσ, δε γίνεται.
Πταν αυτοί λζνε «δε κζλουμε κόμματα μζςα ςτο πανεπιςτιμιο», εννοοφν ότι δε κζλουν
ιδεολογίεσ, απολιτίκ φάςθ, δθλαδι να μθν υπάρχουν κακόλου αγϊνεσ. Δεν το λζνε από μια
αντιεξουςιαςτικι οπτικι που επιτίκεται ςτα κόμματα. Πμωσ, ακόμα κι εμείσ, “κζλουμε” τα
κόμματα να ζχουν δράςθ, “κζλουμε” οι καναλάρχεσ να φζρνουν φαςίςτεσ ςτα πάνελ τουσ,
“κζλουμε” οι καπιταλιςτζσ να γράφουν βιβλία και τθ δράςθ τουσ να τθν εξαφανίηουμε εμείσ.
Αυτοί από τθν πλευρά τουσ (οι καπιταλιςτζσ και οι φαςίςτεσ) πρζπει να ζχουν δράςθ, αυτό
πρζπει να κάνουν κι εμείσ από τθν πλευρά μασ πρζπει να μθν τουσ αφινουμε, να μθν τουσ
αποδεχόμαςτε, να τουσ ςταματάμε, να τουσ επιτικόμαςτε, να τουσ καταςτρζφουμε.
Οφτωσ ι άλλωσ, δεν μπορεί να υπάρξει αλλιϊσ πόλεμοσ κι αφοφ όντωσ υπάρχει, μόνο ζτςι
πραγματϊνεται.
Πλοι ζχουν τθν ιδεολογία τουσ, δε γίνεται να τουσ τθν αφαιρζςεισ, ακόμα κι αν το κζλεισ, άρα
το μόνο που μπορεί να υπάρξει είναι θ ςφγκρουςθ, είτε αυτι είναι αντιπλθροφόρθςθ, είτε

275
είναι βία.
Εδϊ δε μιλάμε για μια διαφορετικι γνϊμθ που μπορεί να φζρει εξζλιξθ (και υγιι
ςφγκρουςθ), αλλά για ξεκάκαρεσ κζςεισ που είναι εχκρικζσ προσ τον άνκρωπο, άρα θ μόνθ
εξζλιξθ είναι θ βίαιθ (υγιισ) ςφγκρουςθ. Πμωσ, αν από πριν γνωρίηεισ ότι αυτοί διαβαίνουν
το δρόμο του ψζματοσ και του φαςιςμοφ, τουσ χτυπάσ από πριν. Δεν τουσ αφινεισ κακόλου,
δεν περιμζνεισ οφτε ςτο ελάχιςτο να δράςουν οι φαςίςτεσ και οι καπιταλιςτζσ.

Ππωσ είπαμε, με τουσ μικροαςτοφσ και τουσ αγανακτιςμζνουσ δεν μπορείσ να

ςυνδιαμορφϊςεισ, αφοφ θ πιο ιςχυρι ιδεολογία τουσ είναι θ εκνικι ενότθτα. Πταν κάποτε
κα ςυνδιαμορφϊςεισ μ’ αυτοφσ, κα ζχει γίνει θ όποια μετεξζλιξθ τουσ ςε βάκοσ χρόνου και
τότε κα μπορείσ να πορευτείσ μαηί τουσ, ζςτω και για λίγο. Πχι περιμζνοντασ πότε αυτοί κα
γίνουν αναρχικοί, αλλά να δεισ ότι υπάρχουν κάποια ριηοςπαςτικά ςτοιχεία μζςα τουσ .

Απλά, κάποιεσ φορζσ, ζρχεται θ ςτιγμι που μπορεί να παρευρεκείσ ι ακόμα και να
ςυνδιαμορφϊςεισ πολιτικά με κάποιουσ ανκρϊπουσ μικροαςτικισ ςυνείδθςθσ, τθ ςτιγμι
που ακόμα θ ςυνείδθςθ τουσ είναι αλλοτριωμζνθ. Οποιαδιποτε ςυνδιαμόρφωςθ κα
υπάρξει, δε κα είναι μόνιμθ, αλλά μόνο κάκε φορά για εκείνθ τθ ςτιγμι, χωρίσ να
αλλοιϊςουμε κακόλου τα δικά μασ χαρακτθριςτικά. Δεν κάνουμε πίςω ςτισ ιδζεσ μασ για
κανζνα λόγο.

Ζτςι, μπορεί με κάποιουσ να είμαςτε ςτον ίδιο “δρόμο” -γιατί όταν γίνεται κάτι ςτο δρόμο,
είμαςτε πάντα εκεί, αφοφ εκεί είναι το ςπίτι μασ και οι αγϊνεσ μασ -, αλλά δε ςθμαίνει ότι
πορευόμαςτε και μαηί κι ασ φαίνεται ότι ζχουμε τον ίδιο εχκρό (ςτθν πραγματικότθτα, δεν
εχκρευόμαςτε τα ίδια πράγματα). Είμαςτε δίπλα, αλλά όχι μαηί. Πταν υπάρχουν κάποιοι ςτο
δρόμο, εμείσ είμαςτε πάντα εκεί με τα δικά μασ χαρακτθριςτικά, είτε για να κάνουμε
αντιπλθροφόρθςθ, είτε για να υπάρξει μια είδουσ ηφμωςθ, είτε για να ςυγκρουςτοφμε.
Μπορεί να είναι θ αφορμι για να γίνει “κάτι” και να είναι μια (ακόμα) καλι ευκαιρία να
δϊςουμε ςτα πράγματα εμείσ τθ μορφι που κζλουμε.

Νιϊκεισ μόνοσ, κλείνεισ τα μάτια και δε κζλεισ να δεισ τθν αλικεια κατάματα.
Βουλιάηεισ μζςα ςτο εγϊ ςου και αρνείςαι να βουτιξεισ ςτθν άβυςςο των ‘ψυχϊν’, ςτθν
‘κόλαςθ’, ςτον ‘παράδειςο’, ςτθ χαρά και ςτθ λφπθ.
Γεμάτοσ αδιαφορία, μζνεισ άπραγοσ όταν βλζπεισ τθν αδικία,
ςτθν αγάπθ κλείνεισ τθν πόρτα όταν αυτι ςτθ χτυπά,
μζνοντασ για πάντα ςτο πουκενά.

Αυτά που τα μάτια ςασ αρνοφνται να δουν.

Αυτά που τα μάτια ςασ αρνοφνται να δουν.

276
Φοβιςμζνοσ ανοίγεισ τθν τθλεόραςθ να ςε κρατιςει ςυντροφιά,
δε κζλεισ να ςκζφτεςαι, να νιϊκεισ, να περπατάσ ,
απλά κζλεισ να είςαι μπροςτά ς’ζνα γυάλινο κουτί και να χαηοκοιτάσ.

Κεσ να ξεφεφγεισ ςυνζχεια από τθν πραγματικότθτα.

Αυτά που τα μάτια ςασ αρνοφνται να δουν.

Αυτά που τα μάτια ςασ αρνοφνται να δουν.

Κάποιοι άνκρωποι
δεν ζχουν μάτια και βλζπουν,
δεν ζχουν αυτιά και ακοφν,
δεν ζχουν φωνι και μιλοφν.

Πμωσ εςείσ
ζχετε μάτια και δε βλζπετε,
ζχετε αυτιά και δεν ακοφτε,
ζχετε ςτόμα και δε μιλάτε.

Ζνασ κωφάλαλοσ τυφλόσ είναι ο ‘άνκρωποσ’.

Ζνασ κωφάλαλοσ τυφλόσ είναι ο ‘άνκρωποσ’.

Είςαι τυφλόσ, αφοφ δε βλζπεισ που είναι το φωσ.

Είςαι κοφφοσ, αφοφ δεν ακοφσ τθ μουςικι του κανάτου που ζρχεται.
Είςαι ρομπότ, αφοφ δεν αιςκάνεςαι.
Είςαι ‘μ’αυτοφσ’, αφοφ δεν είςαι ‘τρελόσ’ μζςα ςτον κόςμο τουσ.

Ζνασ κωφάλαλοσ τυφλόσ είναι ο ‘άνκρωποσ’.

Ζνασ κωφάλαλοσ τυφλόσ είναι ο ‘άνκρωποσ’.

Πταν κα ςταματιςεισ να κλαισ και να γελάσ,

τότε κα πάψεισ ν’ ακοφσ και να μιλάσ,
τότε κα πάψεισ να ηεισ, να ‘περπατάσ’
τότε κα πάψεισ να ηεισ, να ‘περπατάσ’

Τότε κα νιϊςεισ άνκρωποσ-απάνκρωποσ με μάςκα κτινουσ,

τότε κα νιϊςεισ άβουλοσ και ζνασ από τουσ κρετίνουσ,
τότε κα νιϊςεισ όπωσ κζλουν αυτοί,
τότε κα νιϊςεισ πωσ είναι να ηεισ ς’ζνα κλουβί, ςε μια ακόμa φυλακι.

277
 ΢ΧΕΣΙΚΟ, ΜΕΡΙΚΟ, ΑΠΟΛΤΣΟ, ΟΛΟΝ, ΠΡΑΓΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ, ΑΛΗΘΕΙΑ,
ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣΗΣΑ, ΤΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣΗΣΑ

Είναι γελοίο ν’ αναρωτιοφνται κάποιοι αν υπάρχει ηωι ςε άλλον πλανιτθ, τθν ίδια ςτιγμι που
όλο το ςφμπαν ςφίγγει από ηωι.

Στο ςφμπαν τα πάντα είναι ςε αλλθλεπίδραςθ και ςε ςφγκρουςθ, τίποτα δε μζνει ςτακερό,
όλα ςυνεχϊσ αλλάηουν. Αυτι είναι θ μόνθ πραγματικότθτα, ότι τα πάντα ρζουν. Υπάρχει μια
ακατάπαυςτθ πραγματικι κίνθςθ, δεν υπάρχει μια ςτακερι πραγματικότθτα. Αυτά που
ςυντελοφνται γφρω μασ ζχουν μια μορφι ςε κίνθςθ, θ οπoία είναι πάντα ςε ςυνεχι
αλλθλεπίδραςθ. Θ κάκε μορφι τθσ φλθσ ςυνεχϊσ αλλάηει, άλλοτε γριγορα και άλλοτε αργά.
Ο άνκρωποσ ηει ςτο ςφμπαν και μζςα ςε γριγορεσ αλλαγζσ και μζςα ςε αργζσ. Θ φπαρξθ του
πραγματϊνεται καλφτερα μζςα ςτισ αργζσ αλλαγζσ, όμωσ, αυτό δε ςθμαίνει ότι δε ηει και με
τισ γριγορεσ, δε ςθμαίνει ότι δεν πρζπει και δεν μπορεί να τισ εξετάςει. Πταν κάτι γίνεται ςε
αργό χρόνο, ζχουμε μια πιο προςωρινι ιρεμθ μορφι ενόσ
αντικείμενου/υποκειμζνου/κατάςταςθσ, που φυςικά κι εκεί υπάρχει διεργαςία και κίνθςθ,
όμωσ, λόγω αυτοφ του αργoφ χρόνου, οποιαδιποτε μελζτθ μπορεί να γίνει καλφτερα.

Ο άνκρωποσ δεν πρζπει να προςπακεί να περιγράψει τθν πραγματικότθτα ωσ μια ςτακερά,

γιατί απλά, αυτι δεν είναι ςτακερι. Αυτόσ πρζπει να κατανοιςει ότι θ πραγματικότθτα είναι
ςε κίνθςθ κι ότι μπορεί να τθν κατανοιςει προςωρινά με τθ γνϊςθ που ζχει ςτα χζρια του
εκείνθ τθ ςτιγμι. Τα ςυμπεράςματα για τα πράγματα γφρω μασ δε κα είναι ποτζ
ολοκλθρωμζνα, γιατί τίποτα δεν τελειϊνει εξ ολοκλιρου. Τίποτα δεν είναι ςε πλθρότθτα,
αφοφ τίποτα δεν είναι πλιρθ, όλα αλλάηουν. Ζτςι, ο άνκρωποσ μπαίνει ςυνεχϊσ ςτθ
διαδικαςία να προςεγγίηει ξανά και ξανά τα πράγματα. Μπορεί ο άνκρωποσ να επθρεάηει και
να επθρεάηεται από τον Κόςμο, μπορεί θ αλλαγι του να πραγματϊνεται ταυτόχρονα με τθν
αλλαγι του Κόςμου, αλλά επειδι αυτόσ είναι μόνο ζνα κομμάτι του Κόςμου από τα
αμζτρθτα που τον αποτελοφν κι επειδι υπάρχει μια πρωταρχικότθτα τθσ φλθσ ςε ςχζςθ με τθ
ςυνείδθςθ, αυτόσ ακολουκεί τισ ςυμπαντικζσ διαδικαςίεσ (παρόλο που ταυτόχρονα
βρίςκεται μζςα ς’ αυτζσ) και ςυνάμα, θ όποια μελζτθ του γίνεται ζπειτα απ’ αυτζσ. Επίςθσ,
επειδι είμαςτε μόνο ζνα κομμάτι αυτοφ του ςφμπαντοσ και κάποια πράγματα ςυντελοφνται
και χωρίσ εμάσ, δε κα μποροφςαμε να κατζχουμε τθ γνϊςθ όλου του κόςμου (μποροφμε,
όμωσ, να τθν κυνθγάμε).

Επειδι θ πραγματικότθτα δεν είναι μια ςτακερά και δεν μπορεί να τθν αναλφςεισ ωσ μια
ςτακερά - αλλά μπορεί να τθν εξετάςεισ μόνο με το πωσ αυτι αλλάηει ςυνεχϊσ-, αυτό δε
ςθμαίνει ότι ο άνκρωποσ δεν πρζπει να ψάχνει γι’αυτιν τθν κινοφμενθ πραγματικότθτα,
αλλά, αντικζτωσ, να τθν ψάχνει με βάςθ αυτό (δθλ. να μελετάει τθν κίνθςθ τθσ και το
περιεχόμενο τθσ). Δεν πρζπει να ψάχνεισ να μάκεισ πωσ είναι ο ςτακερόσ κόςμοσ, αλλά να
278
αποηθτάσ τθ γνϊςθ, ϊςτε να εξελίςςεςαι και να μελετάσ τθ ρζουςα πραγματικότθτα.
Τίποτα δεν πρζπει να μασ ςταματάει να ψάχνουμε, αλλά απεναντίασ, πρζπει να δροφμε και
ν’ αναηθτοφμε.

H γνϊςθ που ζχουμε είναι ςχετικι. Πταν εννοοφμε θ γνϊςθ μασ είναι ςχετικι, αυτό δεν
πρζπει να το ςυγχζουμε με τθ γενικι και ειδικι κεωρία τθσ ςχετικότθτασ, οφτε βεβαία με τθ
γελοιότθτα του ςχετικιςμοφ. Το ςχετικό ζχει ςχζςθ με το “ζχειν” και το “είναι” των
πραγμάτων ςτθ ςτιγμι τθσ ςυνεχισ κίνθςθσ τουσ (ςε ςχζςθ με το διαλεκτικό παρελκόν τουσ
και μζλλον) και όχι με ζνα ςτακερό “ζχειν” και “είναι” των πραγμάτων, με μια κακοριςμζνθ
ουςία. Δεν πρζπει να μζνουμε ςε μια ςχετικι ςτακερά, αλλά να κυνθγάμε τθ γνϊςθ και ςτον
επόμενο χρόνο και περιςςότερο (διαλεκτικά και προςκετικά) από τθν προθγοφμενθ ςχζςθ
και κατάςταςθ.
Θ γνϊςθ κα μποροφςε να χαρακτθριςτεί απόλυτθ -υπό τθν ζννοια- ωσ μια ςυνεχι ελεφκερθ
διεκδίκθςθ του Πλον, τθσ πραγματικότθτασ και τθσ όλο και περιςςότερο γνϊςθσ, ωσ μια
ουτοπικι δφναμθ που ςε ςπρϊχνει προσ τα μπροσ, προσ το απεριόριςτο και όχι ωσ κάτι το
ολοκλθρωτικό, αφοφ τίποτε και ποτζ δεν μπορεί να ολοκλθρωκεί κάτι πλιρωσ.
Θ κίνθςθ, θ δράςθ, θ γνϊςθ, τα φαινόμενα, κ.α. φζρουν το απόλυτο -υπό τθν ζννοια - όχι ωσ
κάτι το μεμονωμζνο που φτάνει ςτο τζλοσ του - ςε μια μζγιςτθ ι ελάχιςτθ ςφνκεςθ-, αλλά ωσ
μια ςυνεχι διαδικαςία και αναηιτθςθ των πραγμάτων, ενάντια ςτο “ολοκλθρωτικό”.
Απόλυτο, όχι ωσ κάτι που υπάρχει ςε αρχικι και τελικι κατάςταςθ και κυβερνά
επιβαλλόμενο τθν αναηιτθςθ, αλλά ωσ μια ςυνεχι πρόςκεςθ των ςχετικϊν διαδικαςιϊν ςτο
διαρκζσ προτςζσ. Ζνα απόλυτο που δεν κλείνει και δεν τελειϊνει ποτζ, όπου θ
πραγματικότθτα του δεν ζχει αρχι και τζλοσ. Ζνα απόλυτο ενάντια ςε απολυτοποιθμζνεσ
ιδζεσ και ςκζψεισ, ςτθν ψυχι και ςτον ιδεαλιςμό. Ζνα απόλυτο που δεν είναι πλιρεσ,
ολοκλθρωτικό και “απόλυτο”, αλλά ζνα ςφμπλεγμα διαδικαςίασ όπου τα πράγματα
αλλθλοεπθρεάηονται.
Το ςχετικό πρζπει να το δοφμε ωσ ζνα ςυνεχζσ αναπόςπαςτο κομμάτι του απόλυτου, ωσ τθν
πορεία ανάπτυξθσ τθσ πράξθσ μασ και όχι ωσ μια πράξθ προσ μια ςτακερά, πλιρθ
ολοκλιρωςθ.

Βλζπουμε ότι ςτθν ουςία, θ πράξθ μασ δε χρειάηεται να ονομαςτεί ςχετικι, αφοφ ποιο το
νόθμα να τεμαχίςουμε τθ ςυνεχι αςταμάτθτθ διαδικαςία. Δε χρειάηεται να ονομαςτεί
απόλυτθ, αφοφ ποιο το νόθμα να ονομάςουμε κάπωσ τθ δφναμθ τθσ αναηιτθςθσ που
ςυνεχϊσ ςε ςπρϊχνει προσ τθν απόκτθςθ τθσ όλο και περιςςότερο γνϊςθσ. Διότι, είπαμε,
αντιλαμβανόμαςτε το ςφμπαν ωσ ζνα διαρκζσ προτςζσ.
Μςωσ, κάποιεσ φορζσ, χρειάηεται να ονομάςουμε κάποια πράγματα, απλά για να γίνουμε πιο
κατανοθτοί. Πμωσ, αν μποφμε ςτθ διαδικαςία να ονομάςουμε τθν πράξθ μασ με όρουσ
ςχετικοφ και απόλυτου, οφείλουμε να χαρακτθρίςουμε τθν πράξθ μασ και με τισ δυο λζξεισ
(με το περιεχόμενο που είπαμε).
Ακριβϊσ το ίδιο μποροφμε να ποφμε και για το μερικό και για το Πλον.

279
Θ γνϊςθ είναι μερικι, δθλαδι μια ςυνεχισ ςτιγμι από το Πλον και όχι ζνα αποςπαςμζνο,
ξζχωρο κομμάτι από το Πλον. Ζνα Πλον που δεν είναι ςυγκεκριμενοποιθμζνο και ςτακερό,
αλλά άπειρο και αςταμάτθτο. Ζτςι κι εδϊ, αν μποφμε ςτθ διαδικαςία να ονομάςουμε τθν
πράξθ μασ με όρουσ μερικοφ και Πλον, οφείλουμε να χαρακτθρίςουμε τθν πράξθ μασ και με
τισ δυο λζξεισ. Υπάρχει μια ςυνεχισ διαδικαςία όπου το ςχετικό εμπεριζχεται ςτο μερικό και
το μερικό παίρνει υπόςταςθ από το ςχετικό, όπου το απόλυτο εμπεριζχεται ςτο Πλον και το
Πλον παίρνει υπόςταςθ από το απόλυτο. Το μερικό και το ςχετικό ςε ςχζςθ με το απόλυτο
και το Πλον ζχουν μια ςχζςθ ςφνδεςθσ, όπωσ το ειδικό με το γενικό. Ραρόλο που
λειτουργοφν ελεφκερα, λειτουργοφν ςε ςχζςθ. Ραρά ταφτα, δεν μπορείσ να πεισ ότι το Πλον
είναι ςχετικό και μερικό, απλά είναι απεριόριςτο.
Τουτζςτιν, το ςχετικό ακουμπά τθν πραγματικότθτα, όχι ςε πλιρθ βακμό, αλλά ςε οριςμζνα
ςθμεία, ςε κακοριςμζνεσ ςυνκικεσ και ςχζςεισ, δθλαδι είναι μερικό, αναηθτϊντασ ςυνεχϊσ
το - μεταβαλλόμενο ςυνεχζσ ςε κίνθςθ- περιεχόμενο του Πλον, δθλαδι το (ατελείωτο)
απόλυτο του Πλον. Ππωσ είπαμε, οι όροι του απόλυτου και του Πλον, του ςχετικοφ και του
μερικοφ, δεν είναι τίποτα άλλο, παρά θ ςυνεχισ διαδικαςία πορείασ αλλαγισ των
πραγμάτων.

Θ ςχετικι και μερικι πράξθ και γνϊςθ δεν είναι μια μζτρια αλικεια, θ οποία εμπεριζχει
απαραίτθτα ςφάλματα, αλλά μια πράξθ που ζχει ςτιγμζσ αλικειασ. Θ ςχετικι μερικι πράξθ
δεν είναι μια πράξθ αφθρθμζνθ, δεν είναι μια πράξθ που αντιλαμβάνεται τα πράγματα ςε
ςχζςθ με τθν υποκειμενικότθτα του κακενόσ, αλλά “ακουμπάει” ζνα κομμάτι τθσ κινοφμενθσ
πραγματικότθτασ (ζςτω και με τα λάκθ τθσ πράξθσ). Σε αυτιν τθ γνϊςθ, μετά από λίγο, κα
προςτεκεί ι κ’ αφαιρεκεί, κα διευκρινιςτεί και κα ςυμπλθρωκεί κάτι. Πταν κοιτάσ τθν
πορεία ενόσ φαινομζνου και βγάηεισ ςυμπεράςματα, δεν μπορείσ να πεισ «αυτά είναι
ανολοκλιρωτα», επειδι μόνο και μόνο θ πορεία του κα ςυνεχιςτεί, αφοφ εςφ εξ αρχισ
γνωρίηεισ ότι δεν κοιτάσ κάτι που είναι ολοκλθρωμζνο, ι μάλλον καλφτερα, γνωρίηεισ ότι όλα
είναι κομμάτια μιασ διαδικαςίασ. Επειδι κάτι είναι ςχετικό και μερικό, δε ςθμαίνει ότι αυτό
ζχει μια προδιαγεγραμμζνθ πορεία με ςφάλματα, χωρίσ να ζχει τθν αλικεια, αλλά είναι μια
δθμιουργικι διαδικαςία που “ακουμπάει” τθν πραγματικότθτα και μπορεί να εμπεριζχει και
λάκθ.

Αν παρερμθνζψεισ το ςχετικό και το μερικό και τα ςυνδζςεισ με τον εγκλθματικό ςχετικιςμό,

τότε κα είναι ςαν να λζμε ότι καμία γνϊςθ δεν ζχει αλικεια, δθλαδι, ό, τι ζχουμε κατακτιςει
πθγαίνει ςτον κάδο των αχριςτων και μάλιςτα ςτον αντίποδα, κάποιεσ φορζσ να λζμε ότι,
όλεσ οι απόψεισ είναι προοδευτικζσ και πρζπει πάντα να τισ κρατάμε χωρίσ να ζρκουμε ποτζ
ςε ςφγκρουςθ μαηί τουσ.
Το απόλυτο και το Πλον δεν είναι κάτι το ολοκλθρωτικό, το αμετάκλθτο και το αμετάβλθτο,
που ςταματάει τθν κίνθςθ. Είναι τα πάντα, είναι το άπειρο, είναι θ ςυνεχισ κίνθςθ και
μεταβολι.

280
Θ φπαρξθ τθσ πραγματικότθτασ, ωσ κίνθςθ με κάποια χαρακτθριςτικά, υπάρχει. Δεν είναι μια
υποκειμενικι, ανκρϊπινθ άποψθ, επειδι ο άνκρωποσ προςπακεί να τθν περιγράψει, αλλά
μια υπαρκτι πραγματικότθτα. Μια ςυνεχισ πραγματικότθτα που υπιρχε πριν και κα υπάρχει
και μετά τον άνκρωπο (αν εξαφανιςτοφμε).
Θ κίνθςθ, θ φλθ, το ςφμπαν, υπάρχουν πραγματικά, πζρα από τθ ςυνείδθςθ του ανκρϊπου,
όμωσ όςο υπάρχει ανκρϊπινθ ςυνείδθςθ, το ςφμπαν κα υπάρχει και μ’ αυτιν. Αυτι θ
ανκρϊπινθ ςυνείδθςθ και κα επθρεάηει και κα επθρεάηεται. Με τθ γνϊςθ μασ κα μποροφμε
να φτάνουμε ςτο πωσ είναι αυτι θ πραγματικότθτα ςτθν κάκε τθσ κίνθςθ (ζςτω και όχι
πλιρθσ). Θ δράςθ του ανκρϊπου δε κα πρζπει να ζχει ςχζςθ μόνο με το τϊρα, αλλά με όλθ
τθ διαχρονικι εξζλιξθ και εκδιλωςθ των πραγμάτων. Ζτςι, θ πραγματικι διαδικαςία που
οδθγεί το άτομο ςτθν απόκτθςθ τθσ γνϊςθσ, πραγματϊνεται όχι μόνο ςτο παρόν, αλλά
διαλεκτικά, ωσ γνϊςθ των προθγοφμενων, τωρινϊν και μελλοντικϊν γενεϊν. Μ’ αυτιν τθν
διαλεκτικι ςχζςθ κατανοοφμε ότι οι δυνατότθτεσ τθσ γνϊςθσ είναι απεριόριςτεσ. (Δεν
είμαςτε απλά δοφλοι τθσ γνϊςθσ, περιμζνοντασ αυτι να ξυπνιςει το αδρανι “εγϊ” μασ.
Ρρζπει, ταυτόχρονα, να υπάρχει μια πλιρθ ανάπτυξθ του εαυτοφ μασ. Μπορεί και θ όποια
ανάπτυξθ μασ να προζρχεται από τθ γνϊςθ, αλλά υπάρχει μια ςχζςθ διαδραςτικι και
κριτικισ μαηί τθσ και ςίγουρα αυτό προχποκζτει απαραίτθτα και τθ δικι μασ δράςθ. Δεν
αποκτοφμε απλά γνϊςεισ, ςυμβάλλουμε ς’ αυτζσ, δθμιουργοφμε νζα γνϊςθ.)

Μιλιςαμε για τθν (κινοφμενθ) πραγματικότθτα, ασ μιλιςουμε τϊρα και για τθν αλικεια.
Ππωσ είπαμε, θ αλικεια μπορεί να είναι ςχετικι και μερικι και όχι αμετάκλθτθ και πλιρθσ.

Ασ μιλιςουμε λίγο πιο διεξοδικά.

Εμείσ δε διαβαίνουμε το δρόμο του ψζματοσ που αντιτίκεται ςτθν πραγματικότθτα και
δθμιουργεί εςφαλμζνεσ εντυπϊςεισ και οπιςκοδρομιςεισ, εμείσ διαβαίνουμε εκείνον το
δρόμο που μασ οδθγεί ςτθν πραγματικότθτα και ςτθν πρόοδο τθσ γθσ. Αυτό δε ςθμαίνει ότι θ
αλικεια είναι μία, ολοκλθρωτικι και ςτακερι, αλλά ότι ςτο δρόμο τθσ αλικειασ, ςτθν
αυκεντικι προςπάκεια του ανκρϊπου να αντιλθφκεί τθν πραγματικότθτα, υπάρχουν
διάφορεσ προοδευτικζσ απόψεισ που όλεσ ςυμβάλλουν. Θ διάδραςθ τθσ κάκε επαναςτατικισ
αλικειασ είναι αυτι που “ακουμπάει” τθν πραγματικότθτα και όχι θ μια και μοναδικι
αλικεια. Οι αλικειεσ, δθλαδι οι επαναςτατικζσ διαδικαςίεσ, είναι αυτζσ που “ακουμπάνε”
τθν πραγματικότθτα και όχι θ κάκε υποκειμενικι άποψθ του κακενόσ που μπορεί να μθν
είναι επαναςτατικι και δε κα κζλει και δε κα μπορεί να κατανοιςει τθν πραγματικότθτα.

Πταν θ αλικεια ζχει καταςτρζψει το ψζμα, τότε ζπειτα, υπάρχει ζνασ ανοιχτόσ ορίηοντασ
απόψεων, απόψεων που μόνο μποροφν να προςφζρουν.
Καμία από τισ απόψεισ δεν είναι πλιρθσ και ςτακερι, όμωσ, οι απόψεισ που διαβαίνουν το
δρόμο τθσ αλικειασ είναι χριςιμα βοθκιματα (και με τα λάκθ που μπορεί αυτζσ να
κουβαλοφν) που οδθγοφν ςτθ διαλεκτικι ςφγκρουςθ και από εκεί ςτθν εξζλιξθ. Πλεσ οι
επαναςτατικζσ δράςεισ δθμιουργοφν και εξελίςςουν τθν αλικεια και τθν επανάςταςθ και
281
ςυνάμα φτάνουν πιο κοντά ςτθν πραγματικότθτα, και δεν είναι ότι αυτζσ κατζχουν (χωρίσ
κάποια διαδικαςία) τθν αλικεια, τθν επανάςταςθ και το δίκαιο .

Θ αλικεια δεν περιμζνει κάποιο τζλοσ αςαφζσ, κετικό ι αρνθτικό, για να επαλθκεφςει τον
εαυτό τθσ. Θ επανάςταςθ δεν περιμζνει κάποιο τζλοσ, γιατί αυτι δεν ζχει οφτε κάποιο τζλοσ,
οφτε και κάποια αρχι.
Θ αλικεια δεν περιμζνει κάποιο ςκοπό και αποτζλεςμα για να δει τι δθμιοφργθςε. Πταν θ
δράςθ βγαίνει πθγαία από μζςα ςου, φςτερα από τθ ςυνειδθτοποίθςθ αυτισ τθσ δράςθσ,
τότε αυτι δθμιουργεί και είναι αλθκινι. Ζτςι, κατά τθν πορεία τθσ επαναςτατικισ δράςθσ, θ
αλικεια υπάρχει, ζςτω και όχι πλιρθσ. Στο κάκε δευτερόλεπτο τθσ επαναςτατικισ
δθμιουργίασ υπάρχουν ςτιγμζσ τθσ αλικειασ.

Πποιοσ νομίηει ότι κατζχει τθν αλικεια και κοιμάται κάκε βράδυ αγκαλιαςμζνοσ μ’αυτιν,
είναι νεκρόσ. Πποιοσ διαβαίνει το δρόμο τθσ αλικειασ για τθν ανακάλυψθ τθσ
πραγματικότθτασ, δθλαδι τθσ ςυνεχισ αναηιτθςθσ νζων πραγμάτων, ζχοντασ ωσ
αναπόςπαςτο κομμάτι του τθ ςφγκρουςθ, είναι επαναςτάτθσ. Ζτςι, θ αλικεια είναι ο δρόμοσ
προσ τθν πραγματικότθτα.

Ο Μαρξ, ο Λζνιν, ο Ζνγκελσ, ςωςτά αναφζρουν ότι θ γνϊςθ που κατακτάμε με τθ γνωςτικι
διαδικαςία, δεν είναι ποτζ μια οριςτικι, κλειςμζνθ, αιϊνια αλικεια. Πτι μόνο κάτω από τισ
ςυνκικεσ τθσ εποχισ μασ μποροφμε ν’ αποκτιςουμε γνϊςθ και ότι θ προςζγγιςθ μασ προσ
τον κόςμο είναι μια προοδευτικι διαδικαςία. Πτι δεν μποροφμε να φτάςουμε με μιασ ςτθν
αλικεια, αλλά για να τθ ςχθματίςουμε, πρζπει πρϊτα να υπάρξουν ςχετικζσ αλικειεσ .
Πμωσ, ςε κάποιο ςθμείο αναφζρεται το “κολό” «Kάκε αλικεια είναι απαραίτθτα
αντικειμενικι. Υποκειμενικι αλικεια δεν είναι δυνατό να υπάρξει.».

Σίγουρα, αυτό που κζλει να πει είναι ότι, ο δρόμοσ για τθν αλικεια είναι ζνασ (και ο δρόμοσ
για τθν πραγματικότθτα είναι ζνασ), δεν μπορεί να υπάρξει άλλοσ, δεν μποροφμε να δίνουμε
ζδαφοσ ςτο ψζμα, και μζχρι ς’αυτό το ςθμείο ςυμφωνοφμε. Πμωσ, δεν τονίηεται (αναλυτικά
και με πάκοσ, όπωσ κα ζπρεπε) ότι ς’αυτόν τον αντικειμενικό δρόμο μπορεί να υπάρξουν
πολλζσ επαναςτατικζσ, υποκειμενικζσ, αλθκινζσ απόψεισ που διαβαίνουν το μονοπάτι τθσ
αλικειασ (που εδϊ δεν είναι κακό να υπάρχουν και κάποια λάκθ, αφοφ ζχουμε καταςτρζψει
το δρόμο του ψζματοσ) και που όλεσ του παςχίηουν να μάκουν για τθν πραγματικότθτα.

Κάκε φορά που κακετί πάει να επικρατιςει και να ζρκει ωσ κακιερωμζνο, κάκε φορά κα
πρζπει και να ςυγκρουόμαςτε μαηί του.

Ολότελα κι εμείσ ακολουκοφμε το δρόμο τθσ αλικειασ. Πμωσ για εμάσ, ενϊ ο επαναςτατικόσ
δρόμοσ είναι ζνασ και αντικειμενικόσ, ταυτόχρονα τονίηουμε ότι ς’ αυτόν μποροφν να
ςυνυπάρξουν πολλζσ υποκειμενικζσ αλικειεσ, που όλεσ μποροφν να προςφζρουν και να
ζρκουν ςε διάδραςθ και όχι μονάχα να υπάρξει μόνο μια αλικεια. Δθλαδι, για να

282
δθμιουργθκεί μια αλικεια, δε χρειάηεται μια ςχετικι αλικεια πιο πριν, αλλά ςχετικζσ
αλικειεσ. Πχι μόνο μια “επαναςτατικι” αλικεια τθν κάκε εποχι, θ οποία δεν ιρκε από
κάποια διάδραςθ, αλλά επαναςτατικζσ αλικειεσ (τθν κάκε εποχι) που ιρκαν από τθ
διαδικαςία τθσ αλλθλεπίδραςθσ των επαναςτατικϊν ςχετικϊν αλθκειϊν.

Βζβαια, τα όποια “κολά” ςθμεία (όχι απαραίτθτα και λανκαςμζνα) τα πιραν τα αριςτερά
κόμματα και τα ζπλαςαν όπωσ αυτά ικελαν, με αποτζλεςμα να πιςτεφουν ςε μια
αντικειμενικι κεά-αλικεια, να κάνουν τον κόςμο να πιςτεφει ςε αυκεντίεσ και ςε κομματικζσ
γραμμζσ, ςτθν αρχι τθσ πλειοψθφίασ κ.α., αντί να διαβαίνουν ςτον αντικειμενικά
προοδευτικό δρόμο τθσ αλικειασ, που εκεί δεν υπάρχει κάποιο μοναδικό δίκαιο και μια
αλικεια, αλλά υπάρχει ηφμωςθ και ςυνδιαμόρφωςθ.
Θ αντικειμενικι αλικεια δεν ζρχεται μζςα από μια αντικειμενικι αλικεια, αλλά από τισ
υποκειμενικζσ αντικειμενικζσ αλικειεσ του κακενόσ (πάντα ςε ςχζςθ με τθν αμφίδρομθ
επιρροι αυτϊν με τθν υλικι πραγματικότθτα). Πχι από τισ απόψεισ του κακενόσ ανκρϊπου
που βρίςκεται ςτον κόςμο, αλλά του κακενόσ που διαβαίνει το δρόμο τθσ αλικειασ.

Πλεσ οι επαναςτατικζσ υποκειμενικζσ αντικειμενικζσ αλικειεσ κζλουν ν’ακουμπιςουν τθν

αντικειμενικι πραγματικότθτα. Οι αλλθλεπιδρϊμενεσ επαναςτατικζσ, υποκειμενικζσ
αντικειμενικζσ, ςχετικζσ, μερικζσ αλικειεσ κζλουν να δθμιουργιςουν μια ςχετικι και μερικι
αλικεια ςε κίνθςθ, όπου θ αντικειμενικότθτασ τθσ - που προιλκε από υποκείμενα και όχι
από ζνα αντικειμενικό δόγμα- να ταυτίηεται όςο γίνεται με τθν αντικειμενικι
πραγματικότθτα.

Οι διάφοροι αναγνϊςτεσ, διαβάηοντασ τθ μαρξιςτικι-λενινιςτικι φιλοςοφία, μπορεί

εςκεμμζνα ι όχι να παρερμινεψαν διάφορα πράγματα.
Μπορεί οι αναλφςεισ ςτθν μαρξιςτικι-λενινιςτικι φιλοςοφία, ςτο ηιτθμα αυτό, να ιταν
διεξοδικζσ και να πρόςφεραν γόνιμο ζδαφοσ, αλλά κάπου ιταν κολζσ και αν ηοφςαν και οι
ίδιοι ςιμερα, αυτό μπορεί και να το γνϊριηαν (οι νζεσ ςυνκικεσ αναγκάηουν το παλιό να
αποςαφθνιςτεί). Γι’αυτό, οι μετζπειτα γενιζσ τουσ είναι αναγκαίο να τισ ξεκολϊςουν και όχι
να ψαρζψουν ςε κολά νερά.

Ασ ξεκολϊςουμε λοιπόν!

Υπάρχει μια ςυμπαντικι αντικειμενικι πραγματικότθτα ςε κίνθςθ, όπου ο άνκρωποσ

προςπακεί ςυνεχϊσ να τθν προςεγγίςει (ανεξαρτιτωσ πόςο κοντά ςτθν πραγματικότθτα
φτάνει κάκε φορά) και υπάρχει και μια ανκρϊπινθ αντικειμενικι πραγματικότθτα ςε κίνθςθ,
ςτθν οποία ο άνκρωποσ γνωρίηει πωσ πρζπει να είναι θ ηωι του και μζςα ς’αυτιν αναηθτάει
ςυνεχϊσ νζα πράγματα.

Ο δρόμοσ για να προςεγγίηουμε αυτζσ τισ δυο τισ πραγματικότθτεσ είναι θ αντικειμενικι
ςχετικι και μερικι αλικεια. Είναι αντικειμενικι, γιατί είναι θ ςυνολικι, επαναςτατικι,

283
κεκτθμζνθ γνϊςθ μζχρι εκείνθν τθ ςτιγμι (μόνο όμωσ θ επαναςτατικι, δθλαδι αυτι που ζχει
διαλζξει το επαναςτατικό μονοπάτι). Είναι ςχετικι και μερικι, γιατί είναι πάντα ςε
προςζγγιςθ ςε ςχζςθ με τθν πραγματικότθτα, γιατί τα πάντα αλλάηουν και θ γνϊςθ είναι
ατελείωτθ.

Στθν πρϊτθ περίπτωςθ τθσ ςυμπαντικισ αντικειμενικισ πραγματικότθτασ, θ αντικειμενικι

αλικεια του ανκρϊπου για το ςφμπαν ωσ προσ το ςφμπαν είναι υποκειμενικι, ενϊ θ
αντικειμενικι αλικεια του ανκρϊπου για τον ςφμπαν και για τθν κοινωνία ωσ προσ τον
άνκρωπο είναι αντικειμενικι, αφοφ θ επαναςτατικι γνϊςθ και άποψθ που υπάρχει εκείνθν
τθ ςτιγμι είναι θ αντικειμενικότερθ, ακόμα και αν απζχει πολφ από τθν πραγματικότθτα.
Ζτςι, θ αντικειμενικι αλικεια του ανκρϊπου για το ςφμπαν που προζρχεται από τισ
διαδραςτικζσ, επαναςτατικζσ υποκειμενικζσ αλικειεσ, που διαβαίνουν το δρόμο τθσ
αλικειασ, είναι υποκειμενικι μόνο ςε ςχζςθ με το ςφμπαν. Αν το ςφμπαν είναι το
υποκείμενο ι το αντικείμενο, ο άνκρωποσ είναι ζνα από τα αντικείμενα ι τα υποκείμενα που
το αποτελοφν. H ανκρϊπινθ γνϊμθ είναι κάτι το ανκρϊπινο, άρα το ανκρϊπινο υποκείμενο
όςο υπάρχει, εκφράηει τθν υποκειμενικότθτα του για το ςφμπαν ωσ προσ το ςφμπαν.

Στθ δεφτερθ περίπτωςθ τθσ ανκρϊπινθσ, κοινωνικισ αντικειμενικισ πραγματικότθτασ, θ

αλικεια του ανκρϊπου είναι μόνο αντικειμενικι (αν και εδϊ είναι μερικι και ςχετικι), αφοφ
θ προςζγγιςθ τθσ ανκρωπότθτασ γίνεται απ’αυτιν, ςε ςχζςθ μ’ αυτιν. Διότι τθν ανκρϊπινθ
κοινωνία εμείσ τθ “χτίηουμε”, εμείσ τθ νοθματοδοτοφμε.
Δθλαδι, αν θ ανκρϊπινθ κοινωνία είναι το υποκείμενο ι το αντικείμενο, το αντικείμενο ι
υποκείμενο αντίςτοιχα, είναι πάλι θ ανκρϊπινθ κοινωνία. Μπορεί να υπάρχει ζνα ςφνολο,
αφοφ ς’αυτιν δε βρίςκεται μόνο ο άνκρωποσ, αλλά το κφριο υποκείμενο είναι ο άνκρωποσ.
Ο άνκρωποσ ωσ υποκείμενο είναι κομμάτι του ςυνόλου, αλλά ςτθν ανκρϊπινθ κοινωνία είναι
το κφριο υποκείμενο και επθρεάηει αυτό κυρίωσ τα γεγονότα, ενϊ ςτο ςφμπαν (που μπορεί
να υπάρξει και χωρίσ εμάσ) δεν είμαςτε το κφριο υποκείμενο και δεν επθρεάηουμε και τόςο
πολφ τα πράγματα.
Εδϊ και πάλι, θ αντικειμενικι αλικεια τθσ ανκρϊπινθσ κοινωνίασ για τθν ανκρϊπινθ
κοινωνία προζρχεται από τισ διαδραςτικζσ, επαναςτατικζσ υποκειμενικζσ αλικειεσ .

Για να μθν υπάρξει ςφγχυςθ, τονίηουμε ότι αναφερόμαςτε για το πωσ λειτουργοφν οι
ανκρϊπινεσ κοινωνίεσ, γι’αυτό και βάηουμε τον άνκρωπο ωσ κφριο υποκείμενο (που κάποια
πράγματα κιόλασ, είναι δικζσ του επινοιςεισ) και δεν αναφερόμαςτε επίτθδεσ ςτον όρο γθ,
που ςίγουρα μζςα ς’αυτιν, ο άνκρωποσ δεν πρζπει να είναι κυρίαρχοσ.

Ξαναλζγοντασ τα βαςικά ςθμεία που ζχουν λεχκεί προθγοφμενοσ, κα ποφμε ότι, ενϊ ο
άνκρωποσ γνωρίηει ότι θ αντικειμενικι πραγματικότθτα είναι μία, τθ χωρίηει- για τθν
διευκόλυνςθ τθσ μελζτθσ του - ςε δφο. Επίςθσ, κάποιεσ φορζσ διαχωρίηουμε και
κατθγοριοποιοφμε τα πράγματα, γιατί οι χωροχρόνοι και τα υποκείμενα διαφζρουν (για

284
παράδειγμα, άλλα χαρακτθριςτικά κα ζχει μια ςυηιτθςθ μασ για το φεγγάρι, άλλθ για τα ηϊα
κ.ο.κ.).

Σίγουρα, θ αντικειμενικι πραγματικότθτα είναι μία και είναι θ ςυμπαντικι.

Μζςα ς’αυτιν βρίςκεται και θ ανκρϊπινθ κοινωνία και όχι ανεξάρτθτα θ μία από τθν άλλθ
(όςο κα υπάρχει θ ανκρϊπινθ κοινωνία).
Επίςθσ, όταν πάμε να προςεγγίςουμε τθν ανκρϊπινθ πραγματικότθτα, δεν αποκλείουμε τθ
ςυμπαντικι, όπωσ και το αντίκετο.

Αν λζμε ότι ςτθν ανκρϊπινθ κοινωνία δεν κάνει να χτυπάσ παιδιά, ς’ αυτό ςυμφωνοφμε όλοι
και υπάρχει μια αντικειμενικότθτα (εντάξει, γνωρίηουμε ότι κάποιοι τα χτυποφν). Ενϊ, όταν ο
άνκρωποσ εκφράηει κάτι ανκρϊπινα αντικειμενικά για το ςφμπαν, αυτό και πάλι παραμζνει
μια υποκειμενικι άποψθ ωσ προσ αυτό. Επειδι είναι μια ανκρϊπινθ άποψθ με ςχετικι και
μερικι προςζγγιςθ, δε ςθμαίνει ότι δεν υπάρχει θ πραγματικότθτα, ι ότι δεν υπάρχει
αλικεια ςτθν προςζγγιςθ μασ.
Θ πραγματικότθτα υπάρχει και είναι αντικειμενικι, θ αλικεια μασ υπάρχει και είναι
αντικειμενικι και ςε ςχζςθ με τθν ανκρϊπινθ κοινωνία και ςε ςχζςθ με το ςφμπαν (ωσ προσ
τον άνκρωπο), απλά θ αντικειμενικι μασ αλικεια για τθν κινοφμενθ αντικειμενικι
πραγματικότθτα του ςφμπαντοσ (ωσ προσ το ςφμπαν) είναι υποκειμενικι.

Αυτζσ οι “δφο πραγματικότθτεσ” προςεγγίηονται με τθ ςχετικι, μερικι, μεταβαλλόμενθ,

αντικειμενικι αλικεια, θ oποία προζρχεται μόνο από τα υποκείμενα που διαβαίνουν το
δρόμο τθσ αλικειασ, αλλθλεπιδρϊμενθ με τθν υλικι πραγματικότθτα και όχι προερχόμενθ
από κάποιο αντικειμενικό δόγμα με αρχι και τζλοσ.

Θ γνωςτικι διαδικαςία είναι πολφμορφθ και δεν ζχει ςχζςθ με τθν επιφοίτθςθ τθσ
ςυνείδθςθσ, αλλά με τθν επαφι μασ με το γνωςτικό αντικείμενο, δθλαδι με τα πάντα γφρω
μασ. Αυτό προχποκζτει δράςθ και φιλτράριςμα τθσ γνϊςθσ μζςα από το περιεχόμενο του
υποκειμζνου μασ. Το μεταβαλλόμενο υποκείμενο είναι ςε ςυνεχι διάδραςθ με τθ
μεταβαλλόμενθ αντικειμενικι πραγματικότθτα.

Στισ ταξικζσ κοινωνίεσ δεν υπάρχει ςυνολικι πρόοδοσ. Ο μόνοσ δρόμοσ που πρζπει να
διαλζξεισ είναι αυτόσ τθσ επανάςταςθσ. Ο δρόμοσ τθσ επαναςτατικισ δράςθσ είναι ο μόνοσ
που εμπεριζχει τθν αλικεια. Αλθκινι δεν είναι θ άποψθ που είναι θ επικρατζςτερθ τθν κάκε
εποχι, γιατί τισ περιςςότερεσ φορζσ, θ άποψθ που είναι και επικρατζςτερθ είναι και αυτισ
τθσ κυρίαρχθσ τάξθσ. Αλθκινι άποψθ ζχουν όςοι διάλεξαν το δρόμο τθσ επανάςταςθσ,
ανεξάρτθτα αν αυτοί είναι λίγοι ι πολλοί.

Εκτόσ από τθν αντικειμενικι πραγματικότθτα, ζχουμε και τθν αντικειμενικι αλικεια που δεν
είναι ςτακερι οφτε και ολοκλθρωτικι. Αυτι είναι ςχετικι, μερικι και βρίςκεται ςυνεχϊσ και
πάντα ςε αλλαγι. Θ γνϊςθ που αντλεί είναι απεριόριςτθ και δεν προζρχεται από μια

285
αυκεντία, αλλά από επαναςτάτεσ που λειτουργοφν διαδραςτικά και αλλθλοεπθρεάηονται με
τθν αντικειμενικι κινθτι πραγματικότθτα και ό,τι αυτι εμπεριζχει.

•••••

Σε μια ανκρϊπινθ κοινωνία που όλα μεταβάλλονται, πόςο μποροφμε να μιλάμε με όρουσ
αντικειμενικοφσ και υποκειμενικοφσ; Μποροφμε, αλλά αυτοί οι όροι κα είναι μερικοί και
ςχετικοί (όχι θ πραγματικότθτα). Οι ζννοιεσ του ςχετικοφ και του μερικοφ κα υπάρχουν και
ςτισ ανκρϊπινεσ κοινωνίεσ, παρότι που τα πράγματα είναι, ασ το ποφμε πιο γνωςτά, απ’αυτά
που ςυμβαίνουν ςτο ςφμπαν.

Ζτςι κι αλλιϊσ, οι όροι αντικείμενο, αντικειμενιςμόσ, αντικειμενικότθτα και αντικειμενικζσ

ςυνκικεσ, αλλθλοεμπεριζχονται αντίςτοιχα με τουσ όρουσ υποκείμενο, υποκειμενιςμό,
υποκειμενικότθτα, υποκειμενικζσ ςυνκικεσ και ςυνδζονται διαλεκτικά. Συνδζονται
διαλεκτικά, δθλαδι υπάρχει μια ςχζςθ ενότθτασ, αλλά και πάλθσ μεταξφ τουσ. Πμωσ, ακόμα
και ςτθ ενότθτα τουσ, πάλι ςυγκροφονται, άλλεσ φορζσ με μικρι ζνταςθ (νομίηοντασ ότι
βρίςκονται ςε μια θρεμία) και άλλοτε με μεγάλθ.

Πμωσ, όταν δε μιλάμε επαναςτατικά, τότε ζρχεται θ ςτιγμι που και θ αντικειμενικότθτα και θ
υποκειμενικότθτα κα ξεκινιςουν να καλλιεργοφν τθν πακθτικότθτα. Κα προκαλοφν τθν
αδράνεια και τθν ομοιογζνεια και τότε κ’ αρχίςουν να ξεπθδοφν οι ειδικευμζνοι και οι
ανειδίκευτοι, οι προφιτεσ και οι πιςτοί, τα δόγματα και οι δοφλοι τθσ ςκζψθσ.
Τότε κ’ αρχίςουν να αιωροφνται φωνζσ πάνω απ’τα κεφάλια μασ, που κα λζνε «δεν υπάρχει
τίποτα αλθκινό και επαναςτατικό, ο κακζνασ μπορεί να λζει και να κάνει ό, τι κζλει»,
δίνοντασ πάτθμα ςτο φαςιςμό, ςτο ψζμα, ςτθ δυςτυχία. Τότε κα υπάρχει νζκρωςθ, αδράνεια
και όχι ςφγκρουςθ και εξζλιξθ.
Τθν ϊρα που τα πάντα γφρω τουσ αλλάηουν, αυτοί κα λζνε ότι όλα είναι ςτακερά,
ςυνεχίηοντασ τον φπνο τουσ. Μόνο που κι αυτοί, τότε, και πάλι κα κινοφνται. Αυτι θ κίνθςθ
τουσ, ο ολοιμεροσ φπνοσ τουσ, κα είναι το μεγαλφτερο όφελοσ για τθν κυριαρχία.

Στισ ανκρϊπινεσ κοινωνίεσ, μποροφμε να ποφμε ότι, κάποια πράγματα είναι αντικειμενικά
και κάποια υποκειμενικά. Πμωσ οι πράξεισ μασ δεν πρζπει να είναι ωφζλιμεσ μόνο για τον
άνκρωπο, αλλά και για τθ φφςθ και για τουσ άλλουσ οργανιςμοφσ που βρίςκονται ς’ αυτιν.
Οφτωσ ι άλλωσ, δεν μπορεί να υπάρξει κάτι πραγματικά ωφζλιμο για τον άνκρωπο, όταν τθν
ίδια ςτιγμι καταςτρζφεται θ φφςθ.

Στθν ανκρϊπινθ κοινωνία γνωρίηουμε ότι υπάρχει θ υλικι αντικειμενικι πραγματικότθτα,

άρα από κει και πζρα, όταν μιλάμε για κάτι το αντικειμενικό, αναφερόμαςτε ςε κάτι που
υπάρχει ι δεν υπάρχει, ι ςε κάτι που είναι ι δεν είναι ωφζλιμο και προοδευτικό για τθν
ανκρωπότθτα.

286
Στισ ταξικζσ κοινωνίεσ δεν υπάρχει κοινι ανκρϊπινθ πεποίκθςθ για το ςυνολικό καλό όλων.
Υπάρχει μόνο ο δρόμοσ τθσ αλικειασ και τθσ επανάςταςθσ που οδθγεί ςτο πραγματικό και
ςτο ςυνολικό καλό και υπάρχει και ο δρόμοσ του ψεφδουσ. Ζτςι, μζςα ςτισ ταξικζσ κοινωνίεσ
κα λζγαμε ότι, για τθν αντικειμενικότθτα μποροφν να μιλοφν μόνο οι επαναςτάτεσ, ενϊ για
τθν υποκειμενικότθτα…
Σ’ εκείνθ τθν υποκειμενικότθτα που ζχει να κάνει με τθν εξζλιξθ των πραγμάτων ζχουν χϊρο
μόνο οι επαναςτάτεσ, αφοφ ςτο δρόμο τθσ αλικειασ δε χωράνε οι ψεφτεσ. Από τθν άλλθ,
γενικά, υποκειμενικι άποψθ μποροφν να ζχουν όλοι οι άνκρωποι μόνο όταν ζχει ειπωκεί
επαναςτατικά τι είναι το αντικειμενικό, ι να εκφράςεισ γνϊμθ για κάτι που είναι το τελείωσ
το υποκειμενικό.

Πταν ξεχωρίηουμε πρϊτα τι είναι το αντικειμενικό, τότε ζρχεται και το υποκειμενικό. Τι

εννοοφμε όμωσ μ’αυτό;
Για παράδειγμα λζμε, «το τάδε υλικό αντικείμενο υπάρχει, το τάδε ζργο τζχνθσ προοδεφει
τον άνκρωπο», «το τάδε τζρασ δεν υπάρχει, το τάδε ζργο τζχνθσ δεν προοδεφει τον
άνκρωπο». Δεν μπορείσ να πεισ το αντίκετο. Ρρζπει ο κάκε άνκρωποσ να ζχει παιδεία και να
είναι όςο το λιγότερο γίνεται αλλοτριωμζνοσ. Πταν λζμε παιδεία, δεν εννοοφμε με τθν ζννοια
του να είναι κάποιοσ ειδικόσ, αλλά να ζχει μια ςυνολικι γνϊςθ. Δεν μπορεί ο κακζνασ να λζει
τθν κάκε ςαβοφρα ότι είναι πρόοδοσ και να του αρζςει. Τι ς’αρζςει δθλαδι; Το ξζρω ότι
ς’αρζςει, αλλά ς’αρζςει επειδι είςαι αλλοτριωμζνοσ.
Αυτό που μπορεί να πει ο κάκε άνκρωποσ είναι για παράδειγμα, ποιο από τα τάδε ζργα
τζχνθσ που προοδεφουν τον άνκρωπο προτιμάει λιγότερο και ποιο περιςςότερο, ι αν είναι
αναγκαςτικά να διαλζξει, ποιο από τθ ςαβοφρα προτίμα περιςςότερο ι λιγότερο (εάν κι απ’
αυτό το τελευταίο, δε χρειάηεται να μπει κάποιοσ ςτθ διαδικαςία να διαλζξει κάτι).

Κα ρωτιςεισ «Πλα είναι ςτακερά; Δεν αλλάηουν;». Μα φυςικά και όλα αλλάηουν. Ζχουμε
“χρζοσ” όλα να τα εξελίςςουμε. Πμωσ, ποιοι και ποια;
Φυςικά ςε μια αταξικι κοινωνία, όλων θ γνϊμθ κα μετροφςε, αλλά εδϊ, όταν κάποιοι ζχουν
διαλζξει το δρόμο του ψζματοσ και του φαςιςμοφ, όταν κάποιοι είναι τόςο αλλοτριωμζνοι
και θ γνϊμθ τουσ ζχει ταυτιςτεί με τθ γνϊμθ τθσ κυρίαρχθσ τάξθσ, πόςο μπορεί να μετράει θ
γνϊμθ τουσ ;!
Οι επαναςτάτεσ εξελίςςουν τα πράγματα που μασ πάνε μπροςτά και όχι τα πράγματα που
μασ πάνε πίςω. Το εξελίξιμο να εξελιχκεί και όχι θ ςαβοφρα να μασ ζρκει ωσ κάτι το
δεδομζνο και ποιοτικό.

Πμωσ για να δοφμε και εκείνα τα πράγματα που είναι πιο υποκειμενικά. Ρράγματα δθλαδι,
που ζχουν να κάνουν με κζμα διάκεςθσ, γοφςτου, διαφορετικισ οπτικισ και τθσ
διαφορετικότθτασ που κουβαλάει ο κακζνασ, ανάλογα με τθ ηωι του, τθν εμπειρία του, τθ
ςυνείδθςθ του και τισ ςυνκικεσ που μεγάλωςε.
Ζνα παράδειγμα είναι ο κακζνασ να φοράει ό,τι του αρζςει. Μπορεί αυτό να είναι κάτι που κι

287
εμείσ ςυμφωνοφμε- όςον αφορά το ςχζδιο και το χρϊμα και όχι τθν τιμι και τθ μάρκα-, όμωσ
μζςα ςτον καπιταλιςμό, πόςο το φοράω ό,τι μου αρζςει ζχει να κάνει με μια υποκειμενικι,
ελεφκερθ γνϊμθ. Μιπωσ ο άλλοσ, ωσ αλλοτριωμζνοσ που είναι, δζχτθκε κάτι που του
επιβλικθκε, που είναι τθσ μόδασ ι που του όριςε το ςφςτθμα για τον οποιοδιποτε δικό του
λόγο του και αυτόσ απλά το ακολουκεί;

Το ςφςτθμα από τθ μία δε κζλει τθ διαφορετικότθτα, γιατί απ’ αυτιν κα ζρκει κάποια ςτιγμι
θ εξζλιξθ, από τθν άλλθ όμωσ, δεν ζχει πρόβλθμα κάποιεσ φορζσ ο κακζνασ να ζχει τθ γνϊμθ
του, αφοφ αυτι κατά πάςα πικανότθτα δε κα ζχει να κάνει με μια πραγματικι ελεφκερθ
βοφλθςθ, αλλά κα είναι μια γνϊμθ ενςωματωμζνθ από τθν κυριαρχία, τθν ίδια ςτιγμι που
αυτι κα νομίηει ότι ζχει ςχθματιςτεί ελεφκερα. Γιατί πόςο ελεφκεροσ είςαι μζςα ς’αυτό το
αςφυκτικό υπάρχον; Ρόςο ελεφκεροσ είςαι, όταν είςαι αποξενωμζνοσ από τον εαυτό ςου και
τθ φφςθ;

Ακόμα και όταν μιλάμε για κάτι που ζχει να κάνει -ασ το ποφμε- με το γοφςτο, όπωσ για το τι
χρϊμα προτιμάει ο κάκε άνκρωποσ, πόςο πάλι μποροφμε να μιλάμε για μια ελεφκερθ
επιλογι; Μιπωσ είναι κάτι που κακιερϊκθκε κι ζτςι μπικε ςτο μυαλό ςου (για παράδειγμα
μθν ξεχνάμε, μπλε χρϊμα για τα αγοράκια, ροη για τα κοριτςάκια). Γιατί άλλο το να λεσ, «δεν
ζχω κάποια προτίμθςθ ςτα χρϊματα, αφοφ όλα ςυμπλθρϊνουν τθ χρωματικι ομορφιά», ι
να λεσ «εδϊ ο κόςμοσ καίγεται, μ’αυτά κ’ αςχολοφμαςτε…», ι κάποια πράγματα να μθ ς’
ενδιαφζρουν πολφ (μθν τα κεωρείσ πρωτίςτθσ ςθμαςίασ) και να μθν ζχεισ πρόβλθμα με το
οτιδιποτε, και άλλο ν’ ακολουκείσ κάτι ωσ υπικοοσ ι θ αδιαφορία ςου ν’ ακολουκεί το
ςφςτθμα.

H διαφορετικότθτα που υπάρχει “ςιμερα” δεν είναι θ ξεχωριςτι, πραγματικι

διαφορετικότθτα του κακενόσ που κα ζπρεπε να υπάρχει, αλλά είναι οι διαφορετικζσ
εκφράςεισ και εκφάνςεισ του ςάπιου υπάρχοντοσ που ειςχϊρθςαν ςτον κακζνα ξεχωριςτά.
Ελάχιςτοι είναι ακόμα υγιείσ.

Θ διαφορετικότθτα πρζπει να υπάρχει, πρζπει να υπάρχει όχι μόνο ςε μια ιδανικι κοινωνία,
αλλά και ςτο τϊρα. Πμωσ αυτι πρζπει να είναι πραγματικά ελεφκερθ και επαναςτατικι,
αλλιϊσ θ διαφορετικότθτα ςου μπορεί να εξυπθρετεί τθν εξουςία. Σίγουρα πρζπει να
κουβαλάσ τθν διαφορετικότθτα, γιατί αλλιϊσ ςίγουρα είςαι χαμζνοσ, αλλά αυτό δε ςθμαίνει
ότι αν τθ κουβαλάσ ςιμερα, κάνεισ και κάτι, αλλά ςθμαίνει ότι αν τθ κουβαλάσ, κάποια
ςτιγμι μπορείσ να κάνεισ και κάτι. Σίγουρα θ πραγματικι διαφορετικότθτα είναι εξζλιξθ.

Σε μια αναρχοκομμουνιςτικι κοινωνία κα μετροφςε θ γνϊμθ όλων, αλλά εδϊ, μονάχα αυτϊν
που κζλουν το πραγματικό καλό τθσ ανκρωπότθτασ.

Δεν υπάρχουν πράγματα ξζχωρα από τισ ςυνκικεσ τουσ, τθν εποχι τουσ και το περιβάλλον
τουσ. (Πμωσ, κάποια πράγματα είναι διαχρονικά και ςε άλλεσ εποχζσ. Δεν υπάρχουν

288
πράγματα που είναι ςτακερά. Δεν υπάρχουν πράγματα αμετάβλθτα, που δε κ’αλλάξουν
ποτζ.) Δεν μποροφμε ν’ αφινουμε τισ φαςιςτικζσ γνϊμεσ να ζχουν ηωι, δεν μποροφμε ν’
αφινουμε τθν αλικεια να είναι ολοκλθρωτικι. Γιατί αν δεχτείσ κάτι ωσ ολοκλθρωτικό, τότε
ςταματάσ τθ διαδικαςία αναηιτθςθσ, γνϊςθσ, εξζλιξθσ και το κανατϊνεισ, ι το δίνεισ μια
διάςταςθ του κεϊκοφ, αφινοντασ ζτςι να εννοθκεί ότι κάκε προςπάκεια γνϊςθσ είναι
χαμζνθ, αφοφ δεν μπορείσ να φτάςεισ το κεϊκό. Πμωσ, εμείσ δεν πιςτεφουμε οφτε ςε κεοφσ
οφτε ςε πατρίδεσ, οφτε ςε μεγάλεσ ιδζεσ, κάνοντασ μασ να ξεχάςουμε τθ δφναμθ που ζχει ο
άνκρωποσ. Από τθν άλλθ, δεν πιςτεφουμε οφτε ςτουσ πεφωτιςμζνουσ θγζτεσ ανκρϊπουσ,
δθμιουργϊντασ ζτςι ζνα κλίμα φιλοτομαριςμοφ, ζναντι τθσ ςυνεργαςίασ που κζλουμε.

Θ ςυγκρουςιακι αναρχία δεν μπαίνει ςε καμιά διαμάχθ μεταξφ αντικειμενικότθτασ ι

υποκειμενικότθτασ- γνωρίηει ότι όλα αλλάηουν και όχι με ςυγκεκριμζνο τρόπο-, απλά
ςυγκροφεται. Αυτι χτυπάει όπου υπάρχει το ςάπιο και φζρνει το προοδευτικό. Ζπειτα
προςπακεί να εξελίςςει το προοδευτικό και να το κάνει προοδευτικότερο και όλα αυτά μζςα
ςε μια διαδικαςία χωρίσ ςταματθμό.

Αν δεν ξζρεισ ποιο είναι εκείνο το ςωςτό μονοπάτι που πρζπει να διαλζξει ο άνκρωποσ, ι
είςαι άνκρωποσ τθσ άρχουςα τάξθσ ι είςαι πολφ αλλοτριωμζνοσ.

Πςοι διαβαίνουν το μονοπάτι τθσ επανάςταςθσ, τουσ ίδιουσ ανκρϊπουσ αγαποφν, με τα ίδια
ζργα τζχνθσ κζλουν να ζρκουν ς’ επαφι, ςε ςυγκεκριμζνο περιβάλλον κζλουν να βρίςκονται,
τισ ίδιεσ φυςικζσ μυρωδιζσ και τθν ίδια διατροφι κζλουν, ςτουσ ίδιουσ χϊρουσ κζλουν να
βγαίνουν, ςτον ίδιο αγϊνα πορεφονται, για τθν ίδια ηωι πολεμοφν να ζρκει.

289
 ΟΝΕΙΡΑ, ΣΑΞΙΔΙΑ ΢ΣΟ ΢ΤΜΠΑΝ, ΛΟΓΙΚΗ, ΢ΤΝΑΙ΢ΘΗΜΑ, ΑΤΘΟΡΜΗΣΟ

Το όνειρο είναι εκείνο το βίωμα που πραγματοποιείται κατά τθ διάρκεια του φπνου και είναι
αποτζλεςμα τθσ αλλθλεπίδραςθσ τθσ ηωισ του ανκρϊπου με το περιβάλλον ςτο οποίο ηει.

Τα όνειρα είναι άριςτα ςυνδεδεμζνα με τθν πραγματικότθτα και πίςω από τθν
πραγματικότθτα δεν βρίςκεται θ μθ πραγματικότθτα, αλλά πάλι θ πραγματικότθτα. Πμωσ,
όταν κάποιοι δεν μποροφν να καταλάβουν τθν ποικιλία που υπάρχει ςτον άνκρωπο και ςτθν
πολφπλευρθ φφςθ και ανάγουν τα πάντα ςτθ ςφαίρα του μεταφυςικοφ, δεν φταίω μετά εγϊ
που δεν βλζπω τα πράγματα μεταφυςικά, αλλά εςφ που δεν καταλαβαίνεισ τθ δφναμθ τθσ
φφςθσ.

Κάποιοι πιςτεφουν ς’ζνα ανϊτερο άγνωςτο, χωρίσ να το προςδιορίηουν αν το κεωροφν κάτι

το υπαρκτό ι τθσ φανταςίασ τουσ. Φοβιςμζνοι κζλουν να πιαςτοφν από κάπου. Κάποιοι
ψάχνουν για φαντάςματα για να τουσ δείξουν μια άλλθ πραγματικότθτα που κα ικελαν να
υπάρχει. Αντί να κζλουν το άγνωςτο να το κάνουν γνωςτό, το αφινουν εκεί να τουσ κυριεφει.
Εμείσ δε φοβόμαςτε να μακαίνουμε, θ γνϊςθ είναι απεριόριςτθ και μασ αρζςει ν’
ανακαλφπτουμε ςυνεχϊσ νζα πράγματα.

Είτε κοιμόμαςτε, είτε είμαςτε ξφπνιοι, είτε ζχουμε ελάχιςτθ, είτε ζχουμε μεγάλθ ςυναίςκθςθ
για ό,τι μασ ςυμβαίνει. Είτε μποροφμε να επζμβουμε λίγο, είτε πολφ ς’αυτά που μασ
ςυμβαίνουν. Είτε είναι κάτι κρυφό και ξεχαςμζνο, είτε δεν είναι. Είτε κάτι το ζχουμε ςκεφτεί
λίγο ι πολφ, είτε ζγινε αυκόρμθτα, είτε όχι, όλα τουσ ζχουν να κάνουν με τθν
πραγματικότθτα. Πλα ζχουν να κάνουν με τον υλικό κόςμο, με τθν ίδια τθ ηωι και όχι με κάτι
το μεταφυςικό.“Πλα” ζχουν να κάνουν με τθ γνϊςθ, τθν εμπειρία, τθ ςυνείδθςθ, τθ
διαφορετικότθτα και τθ βιολογικι-ςωματικι-οργανικι λειτουργία του κάκε ανκρϊπου με τθν
αλλθλεπίδραςθ του με το περιβάλλον.

Απλά, αυτά που ςου ςυμβαίνουν ςτον φπνο, επθρεάηονται και από τθν κατάςταςθ του φπνου
που βρίςκεςαι εκείνθ τθ ςτιγμι. Ππωσ αντίςτοιχα, το ίδιο ςυμβαίνει και όταν είςαι ξφπνιοσ,
αυτά που ςου ςυμβαίνουν επθρεάηονται και από τθν κατάςταςθ που βρίςκεται θ ηωι ςου.

Το όνειρο δεν πρζπει να το βλζπουμε ςυμβολικά, αφοφ κι αυτό είναι ζνα κομμάτι τθσ
πραγματικότθτασ. Eίναι ζνα κομμάτι τθσ πραγματικότθτασ κι ασ είναι ζνα βίωμα του φπνου
με “μπερδεμζνθ” αλλθλουχία. Τα όνειρα δεν είναι προφθτικά και οφτε μποροφν να
προβλζψουν τθ ηωι μασ. Εμείσ δθμιουργοφμε τθ ηωι μασ ςε ςχζςθ με τον κόςμο γφρω μασ
(φυςικά, δεν κακορίηονται όλα τα πράγματα από εμάσ). Αν δεν το καταλάβεισ αυτό, τότε κα
ςυνεχίςεισ να πιςτεφεισ ςτα φυλακτά. Τότε κα βλζπεισ κάποιον ςτ’ όνειρο ςου και μετά, αν
τυχόν τθν ίδια μζρα τον ςυναντιςεισ, κα νομίηεισ ότι το όνειρο το προφιτεψε. Μόνο που

290
αυτό το γεγονόσ ζτυχε. Ρόςεσ φορζσ είδεσ κάποιον ςτον φπνο ςου και μετά δεν τον
ςυνάντθςεσ; Αυτό το ξζχαςεσ ι επίτθδεσ δεν το κυμάςαι;

Το όνειρο δεν είναι θ φανταςία που προφθτεφει, αλλά θ πραγματικότθτα που ζηθςεσ μζχρι
εκείνθ τθ ςτιγμι.

Πμωσ, πολλζσ φορζσ, κατά τθ διάρκεια του φπνου μασ ςκεφτικαμε μια ωραία ιδζα.
Σκεφτικαμε κάτι τθν ϊρα που κοιμόμαςταν και κατευκείαν τθν ίδια ςτιγμι ι μετά από λίγεσ
ϊρεσ, το ςθμειϊςαμε ς’ ζνα χαρτί για να μθν το ξεχάςουμε.

Ρροφθτείεσ δεν υπάρχουν, μόνο αν ταξιδζψεισ κάπου μπορείσ να μάκεισ. Μόνο θ ηωι ςε
μακαίνει τι είναι ηωι και όχι κάποιεσ μαντικζσ ικανότθτεσ.

Ζνα ταξίδι μζςα ςτον ίδιο χϊρο λειτοφργει διαφορετικά από ζνα ταξίδι που γίνεται από ζνα
χϊρο ς’ζναν άλλο χϊρο. Πμωσ, ακόμα κι ζνα ταξίδι μζςα ςτον ίδιο χϊρο μπορεί να διαφζρει
από κάποιο άλλο. Ζνα ταξίδι από τθ γθ ςτο φεγγάρι ζχει άλλα χαρακτθριςτικά από ζνα ταξίδι
μζςα ςτθ γθ. Πμωσ, ακόμα κι ζνα ταξίδι μζςα ςτθ γθ μπορεί να διαφζρει, ζςτω και ςτο
ελάχιςτο, από ζνα άλλο ταξίδι μζςα ςτθ γθ.

Το ςφμπαν είναι ζνα και τα πάντα ρζουν μζςα ς’αυτό. Το κάκε ςθμείο του, θ κάκε φλθ του
είναι διαφορετικι. Το ςφμπαν επιδρά διαφορετικά ςε κάκε ςθμείο του, αφοφ τα ίδια τα
κομμάτια που το αποτελοφν είναι και αυτά διαφορετικά. Αυτά κάνουν τθν φπαρξθ του, αυτά
δθμιουργοφν τισ μεταβολζσ του. Ζτςι, κάκε ςθμείο του μεταβάλλεται διαφορετικά, ανάλογα
με το τι ςυμβαίνει ς’αυτό, ανάλογα με τθν αλλθλεπίδραςθ τθσ φλθσ.
Από τθ ςτιγμι που εξετάηουμε κάκε ςθμείο ξεχωριςτά, τότε αρχίηουμε να κάνουμε λόγο για
χωροχρόνουσ (το ςφμπαν δεν ζχει ςυγκεκριμζνο χρόνο και χϊρο, απλά ζχει μζςα του τθ
διαφορετικότθτα). Τότε αρχίηει να υπάρχει ο χρόνοσ, ο οποίοσ διαφζρει από χϊρο ςε χϊρο,
αφοφ οι χωροχρόνοι, τα αντικείμενα και τα υποκείμενα διαφζρουν, αφοφ τα ςθμεία του
ςφμπαντοσ και οι ςυνκικεσ διαφζρουν. Αλλιϊσ είναι το ζδαφοσ κάπου, αλλιϊσ είναι κάπου
άλλου, ενϊ αλλοφ δεν υπάρχει. Αλλιϊσ είναι ς’ζνα ςθμείο θ φλθ, άλλα πράγματα
ςυντελοφνται ς’αυτιν, άλλα αλλοφ και οφτω κακεξισ. Ζτςι, βλζπουμε ότι, αλλιϊσ
πραγματϊνεται ο χρόνοσ για τα ηϊα ςε ςχζςθ μ’ εμάσ, αλλιϊσ είναι ο χρόνοσ για τον
άνκρωπο ςτο φεγγάρι ςε ςχζςθ με τθ γθ, αλλιϊσ είναι τα κιλά μασ ςτθ γθ, αλλιϊσ ςε άλλο
μζροσ του διαςτιματοσ. Πμωσ για να πάρει υπόςταςθ ο χϊροσ και ο χρόνοσ, πρζπει να είναι
πάντα ςε ςχζςθ με άλλον χϊρο και χρόνο.

Από τθ ςτιγμι που κα κάνουμε ζνα ταξίδι, κα ςυγκεκριμενοποιιςουμε και κάποιουσ

χωροχρόνουσ. Ζτςι, δε κα “μείνουμε” μόνο ςτο ότι κάκε ςθμείο του ςφμπαντοσ είναι
διαφορετικό, αλλά κα ςυγκρίνουμε και τουσ χωροχρόνουσ μεταξφ τουσ, ςε ςχζςθ με το χϊρο,
το χρόνο και ό, τι ςυμβαίνει εκεί. Για τθν ςφγκριςθ κα παίξει ρόλο θ απόςταςθ και θ
ταχφτθτα τθσ κάκε φλθσ.

291
Το κάκε ταξίδι μασ ςτο ςφμπαν είναι διαφορετικό. Πμωσ, όποια κι αν είναι θ ταχφτθτα του
ταξιδιοφ, ακόμα κι αν είναι θ ταχφτθτα του φωτόσ, το ταξίδι δε μπορεί να πραγματοποιθκεί
ςε όποια χρονικι, παρελκοντικι ι μελλοντικι, ςτιγμι κζλουμε. Κακετί ςτο ςφμπαν γίνεται
μόνο μια φορά. Αφότου αυτό γίνει, μετά δεν μποροφμε να ταξιδζψουμε οφτε πριν απ’αυτό,
οφτε μετά απ’αυτό και να το ξαναςυναντιςουμε.

Το ςφμπαν απλά ρζει, χωρίσ χρόνουσ. Ζτςι, αυτό που μπορεί να κάνει ο άνκρωποσ είναι να
ταξιδζψει εκείνθ τθ ςτιγμι που πραγματοποιείται μια κίνθςθ και ν’αντιλθφκεί διαφορετικά
χρονικά τα πράγματα, ανάλογα με το ςθμείο που είναι. Δεν μπορεί να ταξιδζψει και να δει
μια κίνθςθ θ οποία ζγινε ςτο παρελκόν και τζλειωςε ςτο παρελκόν, ι να δει μια κίνθςθ που
κα γίνει ςτο μζλλον. Αυτό που μπορεί να δει, είναι τθ ςτιγμι που πραγματϊνεται κάτι να το
αντιλθφκεί διαφορετικά (πχ χρονικά), ανάλογα με το ςθμείο που είναι. Οφτε ςτθν ανκρϊπινθ
κοινωνία μπορεί ο άνκρωποσ να ταξιδζψει ςτο παρελκόν ι ςτο μζλλον.
Πμωσ είπαμε, κάκε ςθμείο του ςφμπαντοσ διαφζρει από ςθμείο ςε ςθμείο. Αυτό ςυμβαίνει
και μζςα ς’ ζνα χωροχρόνο, αλλά και από ζνα χωροχρόνο ς’ ζναν άλλο, όπου εκεί θ διαφορά
είναι πιο μεγάλθ. Άρα, υπάρχει μια μζγιςτθ διαφορά μεταβαλλόμενθσ αλλαγισ από ζνα
ςθμείο ενόσ χωροχρόνου ςε ςχζςθ με κάποιον άλλον. Μπορεί το ςφμπαν απλά να κινείται
και να μθν υπάρχει ςυγκεκριμζνοσ χρόνοσ, αλλά λόγω των διαφόρων μεταβολϊν που
υπάρχουν από ζνα ςθμείο ςτο άλλο, υπάρχουν και κάποιεσ διαφορζσ. Δθλαδι, μπορεί το
ςφμπαν απλά να πραγματϊνει τϊρα “κάτι”, όμωσ ο κάκε χωρόχρονοσ αντιλαμβάνεται
διαφορετικά τα πράγματα, ζτςι υπάρχουν διαφορζσ και ςτο χϊρο και ςτο χρόνο.

Το ταξίδι που μποροφμε να κάνουμε είναι ςυγκεκριμζνο.

Αν για παράδειγμα, είμαςτε δυο παιδιά ςτθν ίδια θλικία επάνω ςτθ γθ και το ζνα φφγει ςτο
φεγγάρι και ξαναγυρίςει μετά από κάποιο ςυγκεκριμζνο διάςτθμα, κα δει ότι κα διαφζρει
θλικιακά από το άλλο παιδί που ζμεινε ςτθ γθ.
Αν επίςθσ, το παιδί που είναι ςτο φεγγάρι πετάξει ζνα τεράςτιο αντικείμενο, το οποίο δε κα
διαλυκεί και περάςει ςτθ γθ και το ίδιο κάνει και το παιδί που βρίςκεται ςτθ γθ και πετάξει
με κάποιον τρόπο ζνα αντικείμενο προσ το φεγγάρι, αυτό που ςυμβαίνει κα είναι ότι,
ανεξαρτιτωσ αν και τα δυο πραγμάτωςαν “κάτι” ςτο “τϊρα” τουσ, αυτά λόγω τθσ
διαφορετικότθτασ και τθσ απόςταςθσ των δυο ςθμείων, κα τα δουν μετά από ζνα τεράςτιο
χρονικό διάςτθμα, το οποίο κα είναι και διαφορετικό.
Άρα, όπωσ είπαμε, μπορεί το ςφμπαν να πραγματϊνει απλά τϊρα “κάτι”, αλλά αυτό το
“κάτι” πραγματϊνεται διαφορετικά από ςθμείο ςε ςθμείο. Ζτςι, αν τα παιδιά κάνουν
εναλλάξ ταξίδια από το ζνα ςθμείο ςτο άλλο, ςτθν ουςία κα κάνουν ζνα ταξίδι, που το πριν
και το μετά “περιπλζκονται”, ανάλογα με το ςθμείο που βρίςκονται. Αυτό ςτθν ουςία δε κα
είναι ζνα ταξίδι ςτο χρόνο, πθγαίνοντασ ο ταξιδιϊτθσ όπου κζλει, αλλά ζνα ταξίδι που κα
γίνεται ςε δυο μεταβαλλόμενα διαφορετικά ςθμεία. Αυτό το ταξίδι είναι ζνα ταξίδι με
ςυγκεκριμζνθ ταχφτθτα και απόςταςθ, με τουλάχιςτον δυο διαφορετικοφσ χωροχρόνουσ κι
επιπλζον, οι διάφορεσ διαδικαςίεσ που ςυντελοφνται ςτο κάκε ςθμείο (όχι ξζχωρα από τα

292
άλλα ςθμεία, αλλά ταυτόχρονα και αλλθλεπιδρϊμενα), κα κάνουν τον ταξιδιϊτθ ν’
αντιλθφκεί διαφορετικά τα πράγματα (άρα και το χρόνο), ανάλογα ςτο ςυγκεκριμζνο ςθμείο
όπου κα είναι.
Ο ταξιδιϊτθσ βλζπει τισ χρονικζσ διαφορζσ και αντιλαμβάνεται αλλιϊσ το χρόνο, ανάλογα ςτο
ςθμείο που βρίςκεται, ζτςι (για κάποιουσ) φαίνεται ςαν να κάνει ζνα ταξίδι ςτο πριν και ςτο
μετά. Πμωσ ςτθν ουςία, κα πραγματοποιθκεί ζνα ταξίδι ςε ςυγκεκριμζνο χρόνο ςτο κάκε
ςθμείο, με διαφορετικι μεταβολι και ςυνάμα αντίλθψθ από ςθμείο ςε ςθμείο.
Ζτςι, δεν μπορϊ να ταξιδζψω ςε κάτι που ζγινε ι κα γίνει ςε χιλιάδεσ χρόνια. Το ταξίδι κα
γίνει ς’ζνα ςυγκεκριμζνο χρόνο με ςυγκεκριμζνεσ κινιςεισ, ταχφτθτα κτλ. Απλά ς’ζνα
ςυγκεκριμζνο ςθμείο, θ νόθςθ του ανκρϊπου (με επίδραςθ και ςτο ςϊμα του, και γενικά,
ό, τι αποτελεί τον άνκρωπο) κα νιϊςει, για παράδειγμα, το χρόνο ωσ μιςό χρόνο και ςτο άλλο
ςθμείο ωσ τριάντα χρόνια. Μπορεί θ διαφορά να είναι χρονικά ακόμα πιο μεγάλθ ι πιο μικρι
ςε δυο άλλα ςθμεία (εξαιτίασ μάηασ, εδάφουσ, βαρφτθτασ, απόςταςθσ, ταχφτθτασ κτλ), όμωσ
πάλι κα γίνει ςε ςχζςθ μ’αυτιν τθ διαφορά και όχι ςε ςχζςθ με κάτι άλλο (μεταφυςικό).

Π,τι γίνεται ςτο ςφμπαν, δθμιουργείται ταυτόχρονα τϊρα, απλά, ανάλογα το χωροχρόνο και
ό, τι ςυντελείται ς’αυτόν, υπάρχει και διαφορετικι αντίλθψθ των πραγμάτων. Π,τι γίνεται
ςτο παρελκόν και τζλειωςε ςτο παρελκόν, “πάει”, πραγματοποιικθκε, δεν μπορείσ να το
ξαναδείσ, αφοφ, είτε εςφ δεν υπιρχεσ για να το δεισ, ι από τθ ςτιγμι που υπάρχεισ, πάντα το
ακολουκείσ και είςτε μαηί μζςα ςτον ίδιο χρόνο. Τα πράγματα παντοφ ςτο ςφμπαν γίνονται
ταυτόχρονα, όμωσ, από τθ ςτιγμι που κα μιλιςουμε με χρόνουσ, παρόλο που τα πράγματα
γίνονται ταυτόχρονα, μποροφμε να ποφμε ότι κάτι ζγινε ςτο τϊρα και κάτι πιο πριν και να το
ςυγκρίνουμε (είτε για κάτι που ζγινε μζςα ςτο χωροχρόνο μασ, είτε ςε ςχζςθ με άλλο
χωροχρόνο). Πμωσ, δε βλζπουμε ποτζ πράγματα παρελκοντικά και μθ πραγματικά, όταν
βλζπουμε κάτι είναι πραγματικό και ςυντελείται τϊρα, ςτο αντίςτοιχο τϊρα του κάκε
χωροχρόνου. Από τθν ςτιγμι που υπάρχουν δυο ςθμεία, πάντα κα υπάρχει ζςτω και θ
ελάχιςτθ χρονικι διαφορά και ςυνάμα και θ αντίλθψθ ανάμεςα ς’ αυτά τα δυο ςθμεία. Αν
ρίξεισ ζνα αντικείμενο από ζναν ουρανοξφςτθ ςτισ πζντε θ ϊρα και το δεισ να πζφτει ςτισ
πζντε και ζνα, παρόλο που εςφ το περίμενεσ από τισ πζντε και το είδεσ πζντε και ζνα να
πζφτει, αυτό πζντε θ ϊρα άρχιςε να πζφτει. Αν πεισ «κα πετάξω ζνα μπαλόνι για να το δω
μετά από ϊρα», δε ςθμαίνει ότι κα δεισ κάτι παρελκοντικό, δε ςθμαίνει ότι κάτι ξεκίνθςε
νωρίτερα από εςζνα, αφοφ τθ ςτιγμι που πζταξεσ το μπαλόνι ςτθν ζναρξθ του, ιςουν μαηί
του και όςο ζπεφτε ιςουν πάλι μαηί του, αφοφ θ ςχζςθ δυο ςθμείων ςτο τϊρα είναι πάντα
ςχζςθ ταυτόχρονθ (ξεκινά ταυτόχρονα, αλλά το ζνα ςθμείο το αντιλαμβάνεται αργότερα, ςαν
πομπόσ-δζκτθσ). Το μπαλόνι που πζταξε ο πεκαμζνοσ παπποφσ μου πριν από χρόνια, ζγινε
πριν από μζνα, δεν μπορϊ να το δω, δεν υπιρχα (εκτόσ αν γεννικθκα κατά τθ διάρκεια τθσ
αργισ του πορείασ και θ πορεία του ακόμα ςυνεχίηει). Από τθ ςτιγμι που βάηεισ δυο
ταυτόχρονα, ενεργθτικά πράγματα ςτο τϊρα, αυτά πάντα μαηί ταξιδεφουν.

293
Το ςφμπαν ωσ ζνα, δεν ζχει κάποιο ςυγκεκριμζνο χρόνο. Πμωσ, από θ ςτιγμι που κα
ςυγκρίνουμε δυο ςθμεία, υπάρχει ςυγκεκριμζνοσ χρόνοσ ανάλογα με τα ςθμεία. Δεν υπάρχει
κάτι πριν και μετά από “εμζνα” οφτε ςε ςχζςθ “μ’ ζμενα”, οφτε ςε ςχζςθ με κάποιο άλλο
ςθμείο, αλλά αυτό που υπάρχει είναι ζνα ςυνεχζσ τϊρα, που ςτθν πορεία του μπορεί να πεισ
ότι κάτι προθγικθκε από το άλλο (αν δεισ το ςφμπαν ωσ ενιαίο, που ςτθν πραγματικότθτα
αυτό είναι, δεν μπορείσ να χωρίςεισ οφτε το ςυνεχζσ τϊρα ςε πριν και μετά). Το μόνο που
μποροφμε ν’ αντιλθφκοφμε είναι το τϊρα ςε άλλουσ χρόνουσ και όχι ν’ αντιλθφκοφμε άλλουσ
χρόνουσ που δεν είναι ςτο τϊρα.

Πταν βλζπουμε από το δικό μασ χωροχρόνο να ςυντελείται κάτι ςε άλλο χωροχρόνο, αυτό
δεν είναι μια κίνθςθ που ζγινε μελλοντικά ι παρελκοντικά ςε ςχζςθ με το τϊρα του εδϊ
χωροχρόνου, αλλά είναι μια κίνθςθ που γίνεται ςτο διαφορετικό τϊρα του κάκε
χωροχρόνου, απλά, ανάλογα τθν απόςταςθ και τθν ταχφτθτα, το αντιλαμβανόμαςτε ςε άλλο
χρόνο. Συντελείται τϊρα ςε διαφορετικοφσ χωροχρόνουσ και αντιλαμβάνεται διαφορετικά
από χωροχρόνο ςε χωροχρόνο, πάντα με μια διαφορά. Πταν μζςα ςτον ίδιο χωροχρόνο
βλζπουμε ότι θ ταυτόχρονθ κίνθςθ που εξελίςςεται ςε δυο ςθμεία, κα γίνει αντιλθπτι ςτο
ζνα από τα δυο ςθμεία, τουλάχιςτον με τθ διαφορά κάποιων κλαςμάτων του
δευτερολζπτου, ασ ςκεφτοφμε πόςο διαφορετικι κα είναι θ διαφορά ανάμεςα ςε δυο
διαφορετικοφσ χωροχρόνουσ.

Ζτςι, αν κάποια ςτιγμι ταξιδζψεισ ςε άλλουσ χωροχρόνουσ, ςτθν ουςία δε κα μιλιςεισ με

όρουσ παρελκόντοσ και μζλλοντοσ, αλλά για το πϊσ κινοφνται χρονικά κάποια πράγματα ςε
κάποιουσ χϊρουσ, ςε ςχζςθ με το πϊσ κινοφνται χρονικά κάποια πράγματα ςε κάποιουσ
άλλουσ χϊρουσ. Στθν πραγματικότθτα, ςτο τϊρα δεν προθγείται κάτι από το άλλο, αλλά
υπάρχει μια ςυνεχι μεταβολι και κίνθςθ.

Ο άνκρωποσ δεν μπορεί να προφθτζψει. Μπορεί απλά να ταξιδζψει ςε διάφορουσ

χωροχρόνουσ και ανάλογα με το πωσ και που ταξιδεφει, ν’αποκτιςει εμπειρία βλζποντασ τισ
κινιςεισ των πραγμάτων και να εκφζρει μια γνϊμθ. Μόνο ζτςι μπορεί να ςυνειδθτοποιιςει
τα πράγματα, μόνο μζςα από μελζτθ και όχι επειδι του ιρκε ξαφνικά μια προφθτεία ςτον
καναπζ που κάκεται.

•••••

Δεν υπάρχει κάποιο αμετάβλθτο, αρχζγονο αςυνείδθτο που μασ επιδρά. Θ ςυνεχισ κίνθςθ
που φζρνει τθν αλλαγι και τθν εξζλιξθ ςτθ ηωι, είναι αυτι που μασ επθρεάηει. Το παρελκόν
δεν μζνει ακίνθτο, αλλά ςυνδζεται με το παρόν και το μζλλον. Οτιδιποτε μασ ζρχεται από το
παρελκόν (κεκτθμζνθ γνϊςθ, αλλαγι γενετικοφ υλικοφ, αλλαγι περιβάλλοντοσ και φλθσ),
ζρχεται ωσ μια ςυνολικι αλλαγι των πραγμάτων (ζχοντασ μζςα τουσ τθ διαφορετικότθτα),
ωσ μια ςυνολικι αλλαγι του ανκρϊπου, του περιβάλλοντοσ και τθσ φλθσ (και τθσ μεταξφ
τουσ αλλθλεπίδραςθσ) κι ασ υπάρχουν διαφοροποιιςεισ από άνκρωπο ςε άνκρωπο κι από

294
περιβάλλον ςε περιβάλλον, κι ασ υπάρχουν ειδικζσ και ςυγκεκριμζνεσ διαφοροποιιςεισ.
Οτιδιποτε μασ ζρχεται από το παρελκόν, δεν ζρχεται ωσ ζνασ “τροφοδότθσ” που φζρνει
πράγματα ςτο παρόν και αυτό τα δζχεται. Για να πραγματωκεί ζνα κομμάτι του παρελκόντοσ
ςτο παρόν, κζλει και τθν κίνθςθ του παρόντοσ, κζλει και τθν κατάςταςθ του ςιμερα- τθν
αλλθλοεπίδραςθ και τθν κίνθςθ που ςυμβαίνει ςτο τϊρα-, αλλιϊσ αυτό που ζρχεται από το
παρελκόν, δε κα μπορεί να υπάρξει ςτο παρόν.
Δεν μπορεί να ςου ζρκει κάτι από το παρελκόν μζςα από μια ςτιγμι επιφοίτθςθσ που ςου
δίνει γνϊςθ, εμπειρία, ηωι, πλθροφορία και ιδζεσ, χαρίηοντασ ςε μαγικζσ ιδιότθτεσ, αλλά όλα
αυτά κατακτιοφνται με τθ δράςθ.
Το γενετικό υλικό δε μασ ορίηει ωσ άνκρωπο, απλά το αλλοτριωμζνο μυαλό ςου ςε κάνει
ιδεαλιςτι, νομίηοντασ ότι θ ψυχι (δεν τθ ςυγχζουμε με το γενετικό υλικό) προχπάρχει τθσ
φλθσ. Πμωσ για εμάσ, θ φλθ προχπάρχει τθσ ςυνείδθςθσ και όςο για τθν ψυχι, αυτι για εμάσ
δεν υπάρχει. Δεν υπάρχει οφτε άυλθ, οφτε υλικι ψυχι.

Για εμάσ υπάρχει θ καρδιά και ο εγκζφαλοσ. Εξαιτίασ του εγκζφαλου υπάρχει ο νουσ και θ
ςκζψθ και όχι ωσ απόρροια μιασ ςυναιςκθματικισ καρδιάσ και ψυχισ. Φυςικά, ο εγκζφαλοσ
λειτοφργει και ςε ςχζςθ με τον υπόλοιπο οργανιςμό, αλλά και ςε ςχζςθ με το περιβάλλον.
Δθλαδι, οι διαδικαςίεσ του εγκεφάλου δεν μποροφν να περιοριςτοφν μόνο ς’αυτόν. Ζτςι
όπωσ θ λογικι, ζτςι και το ςυναίςκθμα ζχουν ςχζςθ με τον εγκζφαλο και όχι με εντολζσ τθσ
καρδιάσ. Μπορεί καμιά φορά, κάποιοι να λζνε «θ καρδιά μου λζει να κάνει αυτό», αλλά αυτό
μπορεί να λεχκεί μόνο μεταφορικά κι ασ είναι το ςυναίςκθμα ζνασ ςυνδυαςμόσ νοθτικϊν και
κοινωνικϊν καταςτάςεων, “ψυχο”ςωματικϊν εκφράςεων και βιολογικϊν αντιδράςεων του
ςϊματοσ.

Δεν υπάρχει διαχωριςμόσ λογικισ και ςυναιςκιματοσ, ι μάλλον καλφτερα, δεν μποροφμε να
το δοφμε κάτω από το πρίςμα μια διαμάχθσ του ενόσ με το άλλο. Ο άνκρωποσ ζχει και
ςυναίςκθμα και λογικι και ο διαχωριςμόσ με όρουσ διαμάχθσ γίνεται λόγω τθσ υπάρχουςασ
αλλοτρίωςθσ. Ζνασ άνκρωποσ πρζπει να βλζπει το κάκε πράγμα όςο το ίδιο ςυναιςκθματικά,
τόςο το ίδιο και λογικά και ζνασ άλλοσ άνκρωποσ ακριβϊσ πάλι το ίδιο.
Για παράδειγμα ς’ζνα κζμα, ζνασ άνκρωποσ μπορεί να βλζπει ζνα πράγμα περιςςότερο ι
λιγότερο ςυναιςκθματικά και λογικά από ζναν άλλον, αλλά ο κακζνασ μζςα του το ίδιο κα
πρζπει να ζχει και τθ λογικι και το ςυναίςκθμα. Κακϊσ κάποιεσ φορζσ ς’ ζναν άνκρωπο
υπερτερεί το ζνα ζναντι του άλλου, αφοφ και το ςυναίςκθμα και θ λογικι ςου “φωνάηουν”
ότι και τα δυο κομμάτια είναι, αντίςτοιχα, το ίδιο χριςιμα για τον άνκρωπο. Τα
ςυναιςκιματα και θ λογικι πρζπει ταυτόχρονα να υπάρχουν, αφοφ ο κακζνασ με ό, τι
ζρχεται ς’ επαφι (πρζπει να) του βγαίνουν ςυναιςκιματα και να περνά το κακετί από τθ
λογικι του. Απλά αυτά, κάποιεσ φορζσ, μπορεί να του βγουν μ’ζναν αυκόρμθτο ι όχι τρόπο.

Τα ςυναιςκιματα πάντα υπάρχουν (μαηί με τθ λογικι), αλλά όςο υπάρχει πόλεμοσ, οι

επαναςτάτεσ δεν τ’αφινουν να τουσ κυριζψουν. Μπορεί (πάντα) να δακρφηουν και να

295
γελάνε, αλλά αυτοί, αυτό που κάνουν, είναι να πολεμάνε. Δεν τουσ αφινουν να τουσ
κυριζψουν τα ςυναιςκιματα, όχι γιατί είναι κατά των ςυναιςκθμάτων, ίςα-ίςα, γι’αυτά
αγωνίηονται. Αγωνίηονται για να υπάρχει αγάπθ και χαρά, να μθν γίνουμε ρομπότ και
ςταματιςουμε να δακρφηουμε.
Για να μθν παρεξθγθκοφμε, οι επαναςτάτεσ είναι οι μόνοι που είναι τόςο γεμάτοι και ζχουν
τόςο ζντονα ςυναιςκιματα (αγάπθσ, μίςουσ κτλ ) και γι’ αυτό άλλωςτε είναι και
επαναςτάτεσ, απλά “εςφ” μπορεί και να μθν τα διακρίνεισ, αφοφ τα ςυναιςκιματά τουσ
φαίνονται από το δρόμο τθσ επανάςταςθσ που ζχουν διαλζξει και όχι τόςο ςτο πρόςωπο
τουσ (κάποιεσ φορζσ, τουσ βγαίνει πιο ζντονα και ςτο πρόςωπο).

Ο άνκρωποσ κακθμερινά κα βρεκεί αντιμζτωποσ με διάφορεσ καταςτάςεισ. Αυτό που πρζπει

να κάνει αυτόσ είναι ςε κακθμερινι βάςθ να ςκζφτεται ςυνεχϊσ και όχι όταν του ςυμβεί
κάτι, να μθν ξζρει πωσ να το διαχειριςτεί. Γιατί αν ςε όλθ τθ διάρκεια τθσ ηωισ του δε
ςκζφτεται ςυνεχϊσ και ϊριμα, τότε, όταν κα του ςυμβεί κάτι, κα το αντιμετωπίςει με φωνζσ
και νεφρα, με απεριςκεψία και χωρίσ ψυχραιμία, προβαίνοντασ εν τζλει ςε ανόθτεσ πράξεισ.
Τα ςυναιςκιματα, επειδι πάντα πρζπει να εκφράηονται κι επειδι πολλζσ φορζσ είναι
ζντονα, δε ςθμαίνει ότι αυτά πρζπει και να εκφραςτοφν με ζνταςθ ι με απάκεια.
Οι αλλοτριωμζνοι όταν τουσ ςυμβαίνει κάτι, λειτουργοφν αυκόρμθτα, χωρίσ ςκζψθ. Ζλα μου
όμωσ, που για να υπάρξει το αυκόρμθτο, προχποκζτει ανκρϊπουσ ςκεπτόμενουσ και
ςυνειδθτοφσ. Ζνασ άνκρωποσ που είναι ςυνειδθτόσ, ζχει μζςα του και το πθγαίο και το
αυκόρμθτο, γιατί ξζρει αυτόσ ποιοσ είναι και τι κζλει. Ζτςι, το αυκόρμθτο ενόσ ϊριμα
ςκεπτόμενου δε κα τον οδθγιςει ςε μια πράξθ επιπόλαια, όπωσ κα γινόταν ςτθν περίπτωςθ
ενόσ ανκρϊπου αδιάφορου που ζχει άγνοια, αλλά ςε κάτι που πραγματικά είναι ό, τι
καλφτερο για τον άνκρωπο. Άρα, κακϊσ το αυκόρμθτο ζχει ςυνδυαςτεί με απερίςκεπτουσ
ανκρϊπουσ που δεν ςκζφτονται, αφοφ αυκόρμθτοσ μπορεί να είναι κι ζνασ που ςκζφτεται
και ζνασ που δεν ςκζφτεται. Ωςτόςο για εμάσ, το αυκόρμθτο πρζπει να είναι θ ςτιγμι τθσ
πθγαίασ πράξθσ που ζρχεται φςτερα από τθ χρόνια ςυνείδθςθ. Αν δεν ζχεισ επαναςτατικι
ςυνείδθςθ, δεν μπορείσ να είςαι αυκόρμθτοσ, ι μπορείσ, αλλά τ’ αποτελζςματα που κα
φζρεισ κα είναι αρνθτικά.

Πμωσ “ςιμερα” ζχουμε πόλεμο και ό, τι πράττουμε πρζπει να το ςκεφτοφμε καλά δυο φορζσ
προτοφ το κάνουμε, γιατί θ αλλοτρίωςθ βρίςκεται παντοφ γφρω μασ. Ζτςι οι επαναςτάτεσ,
παρόλο που είναι άνκρωποι ςκεπτόμενοι και ο αυκορμθτιςμόσ πάντα είναι ζνα κομμάτι τουσ
που βγαίνει πθγαία για να κάνει τα πράγματα πιο όμορφα, πολλζσ φορζσ τον κρατάνε και
δεν τον αφινουν να βγει. Πχι ότι πιζηονται, απλά είναι ςυνεχϊσ ςε ςκζψθ και ςε εγριγορςθ,
κάνοντασ βιματα προςεκτικά. Ζτςι ςιμερα, όταν τα περιςςότερα γφρω ςου είναι ςκατά και
επικίνδυνα, θ μακροχρόνια ςκζψθ ςου δε κα βγει ςυχνά με αυκορμθτιςμό.

Μπορεί τα κομμάτια (που δεν αλλοτριϊκθκαν) τθσ χαράσ, τθσ λφπθσ, τθσ αγάπθσ, τθσ
επανάςταςθσ να ζρκουν μζςα ςου αυκόρμθτα και πθγαία (και ςυνειδθτά), όμωσ ςτισ ταξικζσ

296
κοινωνίεσ, - δυςτυχϊσ- με προςοχι κα πρζπει να εξωτερικευτοφν. Σε μια ιδανικι κοινωνία,
όπου οι άνκρωποι κα ιταν ϊριμοι και ςκεπτόμενοι και θ αλλοτρίωςθ δεν κα υπιρχε, οι
ςχζςεισ κα ιταν πολφ-πολφ πιο αυκόρμθτεσ απ’ότι ςιμερα.

297
 ΓΟΝΙΔΙΑ, ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ΢ ΝΣΕΣΕΡΜΙΝΙ΢ΜΟ΢,
Η ΔΤΝΑΜΗ ΣΟΤ ΑΝΘΡΩΠΟΤ ΚΑΙ ΣΗ΢ ΦΤ΢Η΢

Θ ςυνείδθςθ, θ ςυμπεριφορά, οι ςκζψεισ, οι πράξεισ, το τι γνϊςθ ζχουμε, το περιεχόμενο

του μοναδικοφ χαρακτιρα-προςωπικότθτασ μασ, κ.α., όλα τουσ υπάρχουν και αλλάηουν μζςα
από τθ ςχζςθ αλλθλεπίδραςθσ των υποκειμζνων με το περιβάλλον (δθλαδι, το ςφνολο τθσ
φλθσ - υποκείμενα, αντικείμενα, φυςικό-κοινωνικό περιβάλλον, ςχζςεισ, καταςτάςεισ, κ.α.). Θ
αλλθλεπίδραςθ των υποκειμζνων με το φυςικό-κοινωνικό περιβάλλον (κι ό, τι αυτό
εμπεριζχει) διαμορφϊνει και τουσ ανκρϊπουσ.

Πλα αυτά που προείπαμε, επθρεάηονται από (και τα επθρεάηουν) τα γονίδια και γενικά
απ’όλον το βιολογικό κόςμο του ανκρϊπου, αφοφ και τα γονίδια, ωσ ζνα υπαρκτό κομμάτι,
με κάποιον τρόπο κα επθρεάηουν κι αυτά. Φυςικά, αυτά δεν μποροφν να κακορίςουν τίποτα.
Πμωσ, ακόμα και θ επιρροι που ζχουν, πρζπει να δοφμε πωσ είναι και πωσ πραγματϊνεται.

Τα γονίδια επθρεάηουν περιςςότερο ωσ απαραίτθτεσ δομζσ και λειτουργίεσ, ωσ κάτι δθλαδι

το υπαρκτό ςτον οργανιςμό του ανκρϊπου και λιγότερο ωσ κάτι με ςυγκεκριμζνο
περιεχόμενο. Ζτςι τα γονίδια του ανκρϊπου, ελάχιςτο ςυμβάλλουν ς’ αυτά που προείπαμε,
και επιπλζον, αυτά είναι και δφςκολο να προςδιοριςτοφν και άγνωςτο πωσ κα εκδθλωκοφν.
Είναι δφςκολο να προςδιοριςτοφν και άγνωςτο πωσ κα εκδθλωκοφν, όχι γιατί δεν ζχουμε
κάποια γνϊςθ γι’αυτά, αλλά γιατί αυτά και ςυνεχϊσ αλλάηουν, και είναι ςε ςυνεχι ςχζςθ με
όλα τα υπόλοιπα κομμάτια του οργανιςμοφ και με το περιβάλλον. Το περιεχόμενο των
γονιδίων (που κινείται και αλλάηει ςυνεχϊσ) επθρεάηει ωσ κάτι που βρίςκεται ςε ςυνεχι
αλλθλεπίδραςθ με τα πάντα γφρω του και ποτζ ωσ κάτι ξζχωρο από αυτά και αμετάβλθτο .
Δεν υπάρχουν διακριτά ξζχωρα πράγματα, αλλά κομμάτια του κόςμου (φφςθ, άνκρωποσ-
ςυνείδθςθ-γονίδια, “πράγματα” και καταςτάςεισ), που όλα βρίςκονται ςε ςχζςθ και
διάδραςθ.

Τα φυςικά-βιολογικά-πακολογικά χαρακτθριςτικά και οι λειτουργίεσ των οργάνων και γενικά

όλου του ςϊματοσ, όςο και να μοιάηουν ότι είναι ίδια ςε όλουσ τουσ ανκρϊπουσ, ςτθν
πραγματικότθτα διαφζρουν από άνκρωπο ςε άνκρωπο. Τα γονίδια του κάκε ανκρϊπου
παίηουν κάποιο ρόλο ωσ προσ ς’αυτό, αλλά από τθν πλευρά μασ πρζπει να τονίςουμε κάποια
πράγματα ςε ςχζςθ με τα γονίδια.

Το κάκε γονίδιο δεν μπορείσ να το δεισ αποκομμζνο οφτε από τ’ άλλα γονίδια, οφτε από τον
υπόλοιπο οργανιςμό, οφτε από το περιβάλλον. Τα γονίδια βρίςκονται ςε μια ςυνεχι ςχζςθ
αλλθλεπίδραςθσ μεταξφ τουσ κι αυτά με τα πάντα τριγφρω τουσ. Κακετί που αλλάηει δεν
είναι αποτζλεςμα μιασ μόνο διαδικαςίασ, αλλά είναι αποτζλεςμα μιασ ςχζςθσ
αλλθλεπίδραςθσ με πάρα πολλζσ δυνάμεισ και διαδικαςίεσ. Δεν υπάρχει ζνασ απομονωμζνοσ

298
μικρόκοςμοσ, χωρίσ επιδράςεισ. Υπάρχουν πολλοί μικρόκοςμοι μζςα ςτθ φφςθ που ζρχονται
ς’ επαφι για να δθμιουργιςουν το κάτι νζο.

Τα γονίδια δεν είναι ςτακερά, αλλά ςυνεχϊσ αλλάηουν.

Τα γονίδια ςυνεχϊσ επαναπροςδιορίηονται και θ εκδιλωςθ τουσ εξαρτάται ςε ςχζςθ με τον

ςυνεχι προςδιοριςμό τουσ και με τα πάντα που ςυμβαίνουν γφρω τουσ.

Τα γονίδια ςυνεχϊσ αλλθλοεπθρεάηονται, ζτςι, δεν μπορείσ να προςδιορίςεισ ποιο είναι

εκείνο το ςυγκεκριμζνο γονίδιο που ς’επθρζαςε ςε κάτι. Ππωσ επίςθσ, δεν μπορείσ να πεισ
πόςο ς’ επθρζαςε και πόςθ ιταν θ επίδραςθ του περιβάλλοντοσ επάνω ς’ αυτό. Άρα, απ’
αυτό καταλαβαίνουμε ότι, από τθν αρχικι ςτιγμι τθσ ςφλλθψθσ και τθσ αρχικισ ανάπτυξθσ
του εμβρφου μζςα ςτθν κοιλιά μζχρι τθ ηωι (ζξω από τθν κοιλιά) και το κάνατο του
ανκρϊπου, τα γονίδια επθρεάηονται.

Τα γονίδια είναι ςε μια ςυνεχι, ηωντανι διαδικαςία αλλθλεπίδραςθσ και πριν τθ ςφλλθψθ
ςου, αλλά και μετά το κάνατο ςου (αν αφιςεισ απογόνουσ). Συμπεραςματικά κι εδϊ
καταλιγουμε ότι, τα γονίδια επθρεάηουν περιςςότερο ωσ υπαρκτά κομμάτια του
οργανιςμοφ, παρά ωσ κάτι με ςτακερό περιεχόμενο που δεν μεταβάλλεται.

Τα γονίδια επθρεάηονται από το περιβάλλον. Επθρεάηονται από το περιβάλλον τθσ φφςθσ,

από το περιβάλλον τθσ κοινωνίασ. Επθρεάηονται από τθ διατροφι, τθ ςκζψθ, το άγχοσ, τθ
δράςθ και γενικά απ’όλο το βίωμα και τον υπόλοιπο οργανιςμοφ του ανκρϊπου.

Τα γονίδια, οποιαδιποτε μορφι κι αν ζχουν τθν κάκε ςτιγμι, για να εκδθλωκοφν, κζλουν και
το κατάλλθλο περιβάλλον.

O κακζνασ μασ ζχει μια ςυγκεκριμζνθ φωνι. Πμωσ, ςτον κακζνα μασ μπορεί να γίνει κάτι ςτο
μζλλον και αυτι θ φωνι ν’αλλάξει. Ο κακζνασ μπορεί να δουλζψει τθ φωνι του και να τθν
κάνει διαφορετικι. Ππωσ και κάποιοσ που δεν ζχει τθν τάςθ να ζχει κάποιο ςυγκεκριμζνο
ςτυλ φωνισ, μπορεί να το δουλζψει και να το αποκτιςει (ασ μθ μείνουμε τόςο ςτο
παράδειγμα, αλλά ςτο ςκεπτικό). Φυςικά, ο κάκε άνκρωποσ ζχει τθ μοναδικότθτα του και τθ
διαφορετικότθτα του και πρζπει να τθν κρατάει. Τίποτα δεν μπορεί να είναι ακριβϊσ όμοιο.

Ζτςι, αυτό που κατανοοφμε είναι ότι ο ίδιοσ ο άνκρωποσ και το ίδιο το περιβάλλον είναι αυτά
που επθρεάηουν τον άνκρωπο και το περιβάλλον. Ο άνκρωποσ και το περιβάλλον
επθρεάηουν και τα γονίδια και όλθ τθν βιολογία του ανκρϊπου, αφοφ και τα γονίδια, μθν
ξεχνάμε, είναι προϊόν τθσ φφςθσ. Θ ίδια θ ηωντανι φφςθ τα μορφοποιεί και τα αλλάηει, δεν
είναι από κάπου αλλοφ, αποκρυφιςτικά και απόκρυφα κακοριςμζνα. Ρραγματοποιικθκαν
και πραγματοποιοφνται από το περιβάλλον και όχι από κάποια παρκενογζνεςθ.

Τα γονίδια ζχουν ςχζςθ με τθν εξζλιξθ τθσ ηωισ και του περιβάλλοντοσ. Αυτά ζρχονται -
ςυνολικά- τθν κάκε χρονικι περίοδο ωσ μια ηωντανι οντότθτα και όχι ωσ ζνα ςτακερό

299
αποτφπωμα. Ζρχονται ωσ ζνα κομμάτι τθσ πραγματικότθτασ τθσ κάκε εποχισ τουσ. Αυτά,
επειδι εκφράηουν τθν εποχι τουσ, δε ςθμαίνει ότι δεν υπάρχει ποικιλία γονιδίων ι ότι δε
γεννιόμαςτε διαφορετικοί.

Αν το χρϊμα του δζρματοσ ενόσ ανκρϊπου είναι μαφρο, αυτό δεν ζχει να κάνει επειδι
κάποιο μαφρο ζπεςε από τον ουρανό κι ζτςι θ χρωςτικι ουςία του οργανιςμοφ ζγινε μαφρθ.
Αυτό ζχει να κάνει με τθ ςχζςθ του ανκρϊπου και τθσ φφςθσ ςτο πζραςμα του χρόνου. Θ
ανάπτυξθ του ςκοφρου δζρματοσ ιταν αποτζλεςμα τθσ φυςικισ επιλογισ για τθν προςταςία
από τθ βλαβερι, θλιακι ακτινοβολία. Πμωσ, είναι πολλά αυτά που επθρεάηουν (για
παράδειγμα, αν δεν ζπεφταν οι πολλζσ τρίχεσ που είχε παλαιότερα ο άνκρωποσ, ίςωσ δε
χρειαηόταν αργότερα να βγάλει μαφρο δζρμα για να προςτατευτεί απ’ τον ιλιο).
Ζτςι βλζπουμε, ανάλογα με τθν ατμόςφαιρα, τον ιλιο, το κλίμα, το μζροσ και τισ ςυνικειεσ
των ανκρϊπων κ.α., διαμορφϊνονται και κάποια, για παράδειγμα, ςωματικά
χαρακτθριςτικά. Αν για παράδειγμα πάρουμε τουσ απόγονουσ ενόσ ςκουρόχρωμου
ανκρϊπου και τουσ μεταφζρουμε ςε άλλεσ ςυνκικεσ και με άλλεσ ςυνικειεσ, μετά από
χρόνια οι απόγονοι αυτϊν των ανκρϊπων, μπορεί να μθν είναι ςκουρόχρωμοι.

Ζτςι, θ εξζλιξθ των γονιδίων δε ςταματάει από τουσ παπποφδεσ ςτα εγγόνια, αλλά υπάρχει
μια ςυνεχισ εξζλιξθ (και αλλθλεπίδραςθ) που δεν τερματίηεται.

Ρόςο χάλια κα ιταν οι ηωζσ μασ, αν ιταν προκακοριςμζνεσ; Εμείσ απαντάμε, εντελϊσ!
Πμωσ, το ςφςτθμα προςπακεί να μασ πείςει για το αντίκετο, ότι δθλαδι, τα περιςςότερα, αν
όχι όλα τα πράγματα, είναι προκακοριςμζνα. Θ άρχουςα τάξθ, με όπλα τθσ τον βιολογικό-
γονιδιακό-γενετικό-επιςτθμονικό ντετερμινιςμό και τον κοινωνικό δαρβινιςμό (τρίηουν τα
κόκαλα του Δαρβίνου), προςπακεί να μασ πείςει ότι οι ανιςότθτεσ που υπάρχουν ςτθν
κοινωνία είναι ζμφυτεσ, δικαιολογϊντασ ζτςι τθν εκμετάλλευςθ που θ ίδια γεννάει. Με τισ
κεωρίεσ τθσ ςκορπάει παντοφ ρατςιςτικζσ αντιλιψεισ, δθμιουργϊντασ ταμποφ ςε όλθ τθν
κακθμερινι μασ ηωι. Το ςφςτθμα ςου φωνάηει ότι υπάρχουν εγκλθματίεσ και ιδιοφυίεσ εκ
γενετισ. Πτι οι άνκρωποι χωρίηονται ςε ανϊτερουσ και κατϊτερουσ και μάλιςτα, ότι αυτό
είναι κι ζνα χάριςμα που το ζχεισ από τθ ςτιγμι που γεννιζςαι. Σου φωνάηει ότι δεν μπορεί
να υπάρξει κάτι άλλο πζρα απ’ τθν καπιταλιςτικι ηοφγκλα και τον κόςμο του ανταγωνιςμοφ.
Πτι βριςκόμαςτε υποταγμζνοι ς’ εςωτερικζσ δυνάμεισ, που βρίςκονται μζςα μασ από τθ
ςτιγμι που γεννιόμαςτε, και όλα είναι προκακοριςμζνα. Πτι ζνα νεογζννθτο μωρό λίγων
θμερϊν, αν φφγει από τουσ γονείσ του και μεγαλϊςει ς’ ζνα άλλο περιβάλλον, αυτό, παρόλο
που δεν ζηθςε μαηί τουσ, κα ςυμπεριφζρεται ςαν τουσ γονείσ του και όχι ςφμφωνα με το πωσ
ζηθςε ςτο άλλο περιβάλλον και τθ ςυνείδθςθ που διαμόρφωςε.

Για τθν εξουςία δεν υπάρχει Δράςθ που ςυντελεί τα πράγματα, δεν υπάρχει επιρροι τθσ
φφςθσ, τθσ φλθσ και των κοινωνικϊν ςχζςεων. Πτι ο άνκρωποσ δεν βρίςκεται ςε μια διαρκι
δραςτθριότθτα, επθρεάηοντασ το περιβάλλον ςτο οποίο ηει. Θ εξουςία ςου λζει ότι, όχι μόνο
δεν ζχεισ εςφ τθ δφναμθ, αλλά οι προδιακζςεισ ςου είναι ζμφυτεσ, ςυγκεκριμζνεσ και με
300
ςυγκεκριμζνθ δυναμικι. Θ εξουςία ςου λζει ότι υπάρχει ζνασ ςυγκεκριμζνοσ δείκτθσ
ευφυΐασ που κουβαλάσ και είναι ςτακερόσ. Πτι ςκζφτεςαι μ’ ζνα μζροσ του εγκεφάλου και
ότι οι περιςςότεροι άνκρωποι χρθςιμοποιοφν μόνο το δζκα τοισ εκατό από αυτόν. Ζνασ
κόςμοσ γεμάτοσ φπουλουσ μφκουσ που ς’ εξαπατοφν.

Ο εγκζφαλοσ, παρά τθν πολυπλοκότθτα του και τουσ όποιουσ διαφοριςμοφσ που ζχει, εν
τζλει, λειτοφργει ωσ ζνασ.To κάκε θμιςφαίριο του εγκεφάλου μπορεί να ζχει μια
διαφοροποιθμζνθ λειτουργία, αλλά κατά τθ διάρκεια τθσ αναςφνκεςθσ και τα δυο
λειτουργοφν ωσ ςφνολο. Τα θμιςφαίρια λειτουργοφν ταυτόχρονα, επθρεάηοντασ το ζνα το
άλλο. Ο εγκζφαλοσ μασ ανζπτυξε τθ λογικι του, εξαιτίασ των ςχζςεων με τθν
πραγματικότθτα. Κατζχει μια λογικι που αντιςτοιχεί ςτθ φφςθ και τθν πραγματικότθτα.

Κακετί που βρίςκεται μζςα ςτο περιβάλλον, δεν μπορεί να μελετθκεί ανεξάρτθτα απ’αυτό.
Για παράδειγμα, οι αςκζνειεσ οφείλονται ςε πολλοφσ παράγοντεσ. Ζτςι, θ εξζταςθ μιασ
αςκζνειασ πρζπει να είναι ςφνκετθ και όχι απλά, μόνο να εξετάηουμε τα γονίδια με μια
βλακϊδθ λογικι, που λζει «για να δοφμε πϊσ αυτά κ’ακολουκιςουν τθν μοίρα τουσ».

Καμία επιςτιμθ δεν μπορεί από μόνθ τθσ ν’ αναλφει τον κόςμο ξζχωρα από τισ άλλεσ
επιςτιμεσ, ξζχωρα από τθ φιλοςοφία, ξζχωρα από τθν κοινωνία…

Θ γενετικι ςφςταςθ των οργανιςμϊν παρουςιάηουν μια ποικιλία, ενϊ και ίδιοι οι οργανιςμοί
είναι πολφμορφοι και ο κακζνασ αντιδρά διαφορετικά μζςα ςτθν πολυδιάςτατθ φφςθ. Ζτςι,
μζςα ςτον ποικιλότροπο κόςμο υπάρχει ζνα πλικοσ αλλθλεπιδράςεων που απορρίπτει το
δόγμα τθσ μοναδικισ αιτιότθτασ.

Ππωσ είπαμε, δεν υπάρχουν παρκενογενζςεισ. Δεν εμφανιςτικαν ξαφνικά κάποιοι

οργανιςμοί. Το περιβάλλον και οι ηωντανοί οργανιςμοί δεν δθμιουργικθκαν εκ του μθδενόσ,
αλλά απ’ τθν ίδια τθν εξζλιξθ του περιβάλλοντοσ και τθσ ηωισ τουσ. Μζςα από μια ςυνεχι
αλλθλεπίδραςθ.
Για παράδειγμα, ο άνκρωποσ μετατράπθκε ςτθν ςθμερινι του μορφι μζςα από μια ςυνεχι
διαδικαςία αλλαγισ, όπωσ και μετά από κάποια χρόνια, πάλι αυτόσ κα ζχει “εξελιχτεί”
αλλιϊσ. Μζςα απ’ αυτιν τθ ςυνεχι διαδικαςία, “δίπλα” από τθν ενςτικτϊδθ δραςτθριότθτα,
πιρε μορφι και θ ςυνειδθτι δράςθ. Οφτε ο εγκζφαλοσ μασ, οφτε θ ςυνείδθςθ μασ ιταν
πάντα ζτςι. Θ βιολογικι αλλαγι των ηωικϊν προγονϊν του ανκρϊπου, οδιγθςε ςτθ
δθμιουργία των φυςικϊν προχποκζςεων τθσ ςυνείδθςθσ, αφοφ και ο οργανιςμόσ (πχ ο
εγκζφαλοσ), αλλά και όλθ θ δραςτθριότθτα των ηϊων, άλλαηε. Θ διαφορετικι δραςτθριότθτα
του ανκρϊπου ιταν κι αυτι που τον οδιγθςε ςτθ ςυνείδθςθ.
Σϋ αυτι τθ διαδικαςία αναπτυςςόμενθσ, ςυνειδθτισ δράςθσ δθμιουργικθκε θ ανκρϊπινθ
νόθςθ και θ ανκρϊπινθ γλϊςςα.

301
Ζτςι ςτθν ουςία, δεν υπάρχει “κάτι” που είναι ςτθ φφςθ του ανκρϊπου, αλλά θ φφςθ είναι
αυτι που του το δθμιουργεί. Για παράδειγμα, αν ο άνκρωποσ κζλει τθν φπαρξθ τθσ
μουςικισ, αυτό δεν είναι κάτι που το εμπεριζχει θ δικεν κεϊκι καταςκευι του, αλλά είναι
κάτι που μζςα από το εξελικτικό του βίωμα παίρνει υπόςταςθ. Θ προοπτικι του ανκρϊπου
δεν είναι κλειδωμζνθ από πριν, αλλά είναι απεριόριςτθ. Δεν υπάρχει κάποιοσ μθχανιςμόσ με
καπάκια ςτον κάκε οργανιςμό, που του λζει τι χρειάηεται, απλά θ εξζλιξθ του οργανιςμοφ με
τθν αλλθλεπίδραςθ του με το περιβάλλον είναι που δθμιουργοφν τα κζλω του. Ζτςι κι
αλλιϊσ, ακόμα και οι όποιοι μθχανιςμοί του κάκε οργανιςμοφ κι αυτοί ςε ςχζςθ με τθ φφςθ
δθμιουργικθκαν. Τουτζςτιν, όταν λζμε πωσ κάτι είναι ςτθ φφςθ του κάκε οργανιςμοφ, δεν
εννοοφμε ότι είναι προϊόν κάποιου ςτακεροφ μθχανιςμοφ, αλλά ότι αυτό είναι προϊόν τθσ
φφςθσ. Δθλαδι, ο οργανιςμόσ προςαρμόηεται με τθ φφςθ, αλλθλεπιδρά, ςυγκροφεται,
εξελίςςεται και μετά δθμιουργείται κάτι νζο .

Για παράδειγμα, λζμε ότι «δεν είναι ςτα γονίδια του ανκρϊπου να είναι “κακόσ”», ωςτόςο,
αυτό δε ςθμαίνει ότι είναι πάντα και καλόσ. Αυτόσ διαμορφϊνεται από τισ κοινωνικζσ
ςυνκικεσ, αφοφ αυτό που βλζπουμε είναι ότι υπάρχουν γφρω μασ και “κακοί” άνκρωποι,
όμωσ, αυτό ςυμβαίνει λόγω τθσ αλλοτρίωςθσ που υπάρχει μζςα ςτισ αλλοτριωμζνεσ
κοινωνίεσ. Από τθν άλλθ, υπάρχουν κι εκείνοι οι άνκρωποι που αντιςτζκονται, που δεν
αλλοτριϊνονται και δε γίνονται “κακοί”. Άρα, ο άνκρωποσ δεν επθρεάηεται ωσ κάτι το
ςτακερό και πακθτικό, αλλά είναι ενεργθτικόσ και επθρεάηει κι αυτόσ το περιβάλλον.
Αν βάλουμε τον άνκρωπο απλά μζςα ςτθ φφςθ και όχι ς’ζνα αλλοτριωμζνο περιβάλλον
(οφτε όμωσ και ς’ ζνα αναρχοκομμουνιςτικό περιβάλλον), κα ηιςει μζςα ςε μια ςχζςθ
αλλθλοβοικειασ (ζχοντασ πάντα μαηί του και τθν υγιι ςφγκρουςθ). Κα πεισ, δεν υπάρχει
ουδζτερο περιβάλλον και κα ζχεισ δίκαιο, κι εκεί ςχζςεισ παραγωγισ κ’ αναπτυχκοφν,
φζρνοντασ τα δικά τουσ αποτελζςματα. Πμωσ, το πρϊτο που κα κάνει ο άνκρωποσ,
ανεξαρτιτωσ το πωσ κα εξελιχκοφν τα πράγματα, είναι να ηιςει με ςχζςεισ ςυνεργαςίασ.
Ακόμα και ςιμερα, ς’ζνα τόςο αλλοτριωμζνο περιβάλλον, τα παιδιά, κατά βάςθ, παίηουν
μεταξφ τουσ με αμοιβαία βοικεια.

Θ φφςθ δείχνει ςτον άνκρωπο πωσ πρζπει να ηιςει.

Είναι εκείνθ θ φυςικι αναγκαιότθτα που του φωνάηει ότι μόνο μζςα από τθν αλλθλοβοικεια
μπορεί να ηιςει (και τθ φυςικι και επαναςτατικι ςφγκρουςθ). Θ πορεία τθσ ηωισ του
ανκρϊπου μζςα ςτο περιβάλλον δείχνει ότι μόνο ζτςι μπορεί να ηιςει, αν κζλει να είναι
ευτυχιςμζνοσ. Δεν ζχει ςθμαςία αν καταφζρνει ζςτω και δυςτυχιςμζνοσ να επιβιϊνει μζςα
ς’ζνα αλλοτριωμζνο περιβάλλον. Θ φφςθ (θ ηωι) αυτό που του δείχνει είναι ότι αλλοφ είναι
θ ευτυχία.
Το ανκρϊπινο ον ζχει τθ νοθτικι δυνατότθτα να το καταλάβει αυτό. Ο κάκε άνκρωποσ,
ζχοντασ ςυνείδθςθ, καταλαβαίνει (;) ότι μόνον αυτόσ είναι ο δρόμοσ. Πταν λζμε ότι κάτι είναι
ςτθ φφςθ του ανκρϊπου, δεν εννοοφμε ότι βρίςκεται ζνα αμετάβλθτο ζμφυτο μζςα ς’αυτόν
κι ότι υπάρχουν κάποιεσ ςτακερζσ νομοτζλειεσ που τον τροφοδοτοφν με “πρζπει “και

302
αλικειεσ. Αυτό που εννοοφμε είναι ότι, τα πράγματα δεν μακαίνονται μόνο “εμπειρικά”
μζςα απo το βίωμα του κάκε ανκρϊπου ξεχωριςτά, αλλά και ότι θ φυςικι αλλαγι του
Ανκρϊπου, όντασ κι αυτι ηωντανι και ςε ςυνεχι κίνθςθ, αλλθλεπιδρά με τθ φφςθ και
αλλάηει ςυνεχϊσ τον άνκρωπο (αλλάηοντασ τον οργανιςμό, τθ ςφςταςθ και τα γονίδια του).

…Δεν είναι μια αφαίρεςθ που υπάρχει μζςα ςτον κάκε μεμονωμζνο άνκρωπο, αλλά είναι το
ςφνολο των ςχζςεων τθσ μεταβαλλόμενθσ πραγματικότθτασ…

303
 ΝΑΡΚΩΣΙΚΑ

Από πολφ παλιά μζχρι ςιμερα, οι άνκρωποι ζχουν ςχζςθ με διαφόρων ειδϊν ψυχότροπεσ-
ψυχοδθλωτικζσ-ψυχοενεργζσ ναρκωτικζσ ουςίεσ.
Θ παλαιότθτα τθσ χριςθσ κάκε ουςίασ και θ φυςικι τθσ προζλευςθ (αν αυτι είναι) δεν
πρζπει να δικαιολογοφν και τθ ςυνζχιςθ τθσ λιψθσ τθσ.

Πςο θ κυρίαρχθ τάξθ κατζχει τα περιςςότερα από τα “πράγματα” που υπάρχουν τριγφρω
μασ, τόςο θ αλικεια για το περιεχόμενο των “πραγμάτων” περιπλζκεται. Κα ιταν όμωσ
ψζμα να λζγαμε ότι, λόγω αυτισ τθσ υπαρκτισ δυςκολίασ, δε γνωρίηουμε και πολλά γι’ αυτά
που μασ περικλείουν. Μπορεί ςίγουρα να δυςκολεφεται θ ζρευνα μασ, αλλά θ αναηιτθςθ τθσ
αλικειασ είναι “χρζοσ” μασ. Ωςτόςο, και να μπορζςουμε να μάκουμε τθν αλικεια για κάτι,
δφςκολα κα καταφζρουμε να τθ χρθςιμοποιιςουμε προσ όφελοσ μασ (γι’αυτό πρζπει
ςυνεχϊσ να παλεφουμε), αφοφ το ςφςτθμα είναι αυτό που κατζχει τα μζςα.

Ναρκωτικά χωρίσ αρνθτικι επίπτωςθ δε γίνεται, γιατί αλλιϊσ, τότε, δε κα μιλοφςαμε για
ναρκωτικά. Πμωσ, μπορεί μζςα ςτα ναρκωτικά να υπάρχουν κάποιεσ ουςίεσ με κεραπευτικζσ
ιδιότθτεσ που, αν αυτζσ χρθςιμοποιθκοφν με κάποιον άλλο τρόπο και μεμονωμζνα από τισ
άλλεσ υπόλοιπεσ αρνθτικζσ ουςίεσ του ναρκωτικοφ, ι αν χρθςιμοποιθκοφν ςυνδυαςτικά με
κάποιεσ άλλεσ ουςίεσ, να ιταν χριςιμεσ για τον άνκρωπο.

Θ κακεςτθκυία τάξθ για να είναι μονίμωσ κωρακιςμζνθ, εκμεταλλεφεται ότι υπάρχει, ι

φτιάχνει νζα όπλα που κα δουλζψουν προσ υπεράςπιςθ τθσ. Ζτςι, πλάι ςτισ φυςικζσ
ναρκωτικζσ ουςίεσ ζχουμε και τισ τεχνθτζσ που τισ περιςςότερεσ φορζσ, μάλλον, είναι και οι
πιο επικίνδυνεσ.

Εμείσ ςτεκόμαςτε απζναντι ςε οτιδιποτε μασ καταςτρζφει, ςε οτιδιποτε μασ δθμιουργεί

κάκε είδουσ εξάρτθςθ.

Λδιαίτερα όταν μιλάμε για τθ χριςθ, τθν εξάρτθςθ και τισ επιπτϊςεισ των Ναρκωτικϊν,
είμαςτε ακόμα πιο εχκρικοί, αν ςκεφτείσ τι κακό κάνουν και ποιοι ζχουν όφελοσ και κζρδοσ
από αυτά. Επίςθσ, υπάρχει μια ειδοποιόσ διαφορά των ναρκωτικϊν ουςιϊν ζναντι άλλων
ουςιϊν που ςε βλάπτουν κι αυτό ζγκειται ςτθν κουλτοφρα που ζχει ςτθκεί γφρω τουσ.
Ναρκοκουλτοφρα λοιπόν, που χαρίηει κάνατο ςε κάποιουσ και κζρδοσ (διαφόρων ειδϊν) ςε
κάποιουσ άλλουσ.
Μια ναρκοκουλτοφρα που προςπακεί με φπουλο τρόπο να ς’ αγκαλιάςει, που προςπακεί να
ρίξει τισ ουςίεσ τθσ παντοφ για να τισ βρίςκεισ (επίςθσ, πολλζσ φορζσ ζχουμε δει τα
ναρκωτικά να τα ρίχνουν για τθν ενοχοποίθςθ ςυντρόφων, ςε περιόδουσ πολζμων, ςε
βαςανιςτιρια κ.α.).
Μια ναρκοκουλτοφρα που παρουςιάηεται ωσ κάτι cool, ωσ κάτι in.

304
Μια ναρκοκουλτοφρα που ζρχεται με τον μανδφα τθσ ιδεολογικισ άποψθσ.
Μια ναρκοκουλτοφρα που ζχει μπουκάρει μζςα ςτισ τζχνεσ, που ζχει τρυπϊςει μζςα ςτα
διαφόρων ριηοςπαςτικά κινιματα και πρζπει να ξεριηωκεί.
Μια ναρκοκουλτοφρα που οι βλάβεσ που δθμιουργεί ςτον οργανιςμό είναι τεράςτιεσ (ςυν οι
ψυχολογικζσ και μολυςματικζσ αςκζνειεσ, θ ριξθ ςτισ κοινωνικζσ ςχζςεισ, ξεκακαρίςματα
λογαριαςμϊν, ατυχιματα λόγω μαςτοφρασ, ζλλειψθ ενδιαφζροντοσ παρά μόνο ενδιαφζρον
για τθ δόςθ ςου κ.α.).
Μια ναρκοκουλτοφρα που ςτο όνομα τθσ ξεψυχοφν παιδιά.
Μια ναρκοκουλτοφρα που είναι για τουσ καπιταλιςτζσ μια τζλεια, οργανωμζνθ, χρυςοφόρα
επιχείρθςθ.
Αυτό το καταςτροφικό όπλο προςπακεί να ςκοτϊςει τον ψυχιςμό, τθν αντίλθψθ και τθ
ςυνείδθςθ ςου. Σε καταςτζλλει, ςε ναρκϊνει, ςε υπνωτίηει, ςε γεμίηει με ψευδαιςκιςεισ,
αλλοιϊνοντασ τθν πραγματικότθτα. Πςο και να νομίηεισ το αντίκετο, οι παραιςκιςεισ ςου
δεν είναι όνειρα, αλλά εφιάλτεσ, ενϊ θ φυγι ςου από τθν πραγματικότθτα όχι μόνο δεν
πραγματϊνεται, αλλά θ φπαρξθ ςου βουλιάηει όλο και πιο πολφ μζςα ς’αυτιν.
Τα ναρκωτικά δεν είναι θ δραπζτευςθ ςου, αλλά θ ίδια ςου θ παράδοςθ ςτον κόςμο αυτόν
(όχι ότι ςε κζλαμε δραπζτθ, αλλά πολεμιςτι).
Ζτςι μ’ αυτά, ς’ ζκαναν ζναν ελεγχόμενο ςκλάβο, ζναν άνκρωπο ανίκανο να αγωνιςτεί, ζναν
αδρανι υπικοο που τόςα χρόνια θ ςυνείδθςθ του είχε χειραγωγθκεί με κόπρανα.
Νομίηεισ ότι ζτςι κα ζρκεισ πιο κοντά με τουσ άλλουσ ανκρϊπουσ, αλλά τελικά με το μόνο
που ζρχεςαι πιο κοντά είναι θ δυςτυχία.
Νομίηεισ ότι είςαι ενάντια ςτο κράτοσ, αλλά ςτθν πραγματικότθτα είςαι όςο γίνεται πιο
βακιά μζςα του.
Νομίηεισ ότι εξεγείρεςαι, αλλά ηεισ ςτθν αποχαφνωςθ και τθν πακθτικότθτα.
Κατάφεραν να ςε κάνουν να μθν αγωνίηεςαι, κατάφεραν μόνο να ςε κάνουν να ξεςπάσ. Να
ξεςπάσ κάνοντασ ναρκωτικά, να ξεςπάσ κάνοντασ που και που καμιά αυκόρμθτθ, εκτονωτικι
διαμαρτυρία.

Τα ναρκωτικά ςτα ζχουν ειςχωριςει μζςα ςτθ ηωι ςου, ωσ κάτι το αυτονόθτο, ότι χωρίσ αυτά
δεν μπορείσ να ηιςεισ κι ότι μόνο μ’αυτά μπορείσ να βρίςκεισ χαρά. Φυςικά από τθ μια, είναι
επιλογι ςου να μπλζξεισ με τα ναρκωτικά, αλλά από τθν άλλθ είναι πάρα πολλζσ οι παγίδεσ
που μπορεί να υποπζςει κάποιοσ.
Ππωσ και να’ χει, αυτι θ κοινωνία ςτα ζριξε, αυτι θ κοινωνία ς’ ζριξε μζςα ς’ αυτά. Οφτωσ ι
άλλωσ το κζμα δεν είναι προςωπικό, για παράδειγμα ότι κάποιοσ είναι αδφναμοσ άνκρωποσ
και γι’αυτό τα πιρε, αλλά είναι κζμα του ίδιου του καπιταλιςτικοφ ςυςτιματοσ που τα βάηει,
που δθμιουργεί τισ αιτίεσ για να τα πάρεισ, που δθμιουργεί αυτό το εχκρικό περιβάλλον που
γεννά το αδιζξοδο. Ζτςι, εκεί πρζπει να ςτοχεφςεισ, ενάντια ςτο ςφςτθμα κι αυτό κα γίνει
μζςα από τθν πολφμορφθ επαναςτατικι δράςθ (αντιπλθροφόρθςθ, ςυηθτιςεισ,
επαναςτατικι βία, κτλ).

305
Πμωσ ς’αυτό το ςθμείο, κα κζλαμε να ςτακοφμε λίγο ςτο κομμάτι τθσ βίασ.
Θ βία πρωτίςτωσ πρζπει να είναι ςτα μεγάλα κεφάλια, όπωσ εφοπλιςτζσ, μεγαλοβιομιχανοι,
πολιτικοί, κτλ. Σ’αυτοφσ τουσ υποκριτζσ που κάνουν καμπάνιεσ ενάντια ςτα ναρκωτικά και
ςτο παίηουν λυτρωτζσ των προβλθμάτων. Άμεςθ εξόντωςθ!
Σκότωμα ςτουσ εμπόρουσ ναρκωτικϊν. Οι πιο πολφ από αυτοφσ δεν είναι χριςτεσ, αφοφ το
μόνο που τουσ νοιάηει είναι το χριμα. Αυτοί είναι πάντα ζξω από τισ φυλακζσ, αλλά καμιά
φορά μπορεί και να τουσ δεισ μζςα, είτε γιατί το ςφςτθμα κάποιουσ δεν τουσ χρειάηεται, είτε
για να ςου ρίξει το ςφςτθμα ςτάχτθ ςτα μάτια. Ρολλζσ φορζσ, οι ζμποροι ναρκωτικϊν
ςκοτϊνονται μεταξφ τουσ γιατί δεν τα βρικαν ςτισ ςυναλλαγζσ, για τθν αποκλειςτικότθτα
μιασ πιάτςασ, γιατί υπάρχει ανταγωνιςμόσ μεταξφ τουσ.
Το χζρι που κα τουσ τςακίςει να είναι τθσ κοινωνίασ και όχι του κράτουσ.
Να τουσ τςακίςει είτε είναι πάμπλουτα αποβράςματα, μπάτςοι και παρακρατικά κακάρματα,
είτε είναι φαςίςτεσ που λειτουργοφν ωσ δεκανίκια του ςυςτιματοσ.

Τα βαποράκια είναι κυρίωσ λοφμπεν άτομα που δεν ζχουν κάποιο πρόβλθμα που
ςυνεργάηονται μ’ εμπόρουσ ναρκωτικϊν, δεν τουσ νοιάηει τι είναι αυτό που κάνουν, αρκεί να
βγάλουν χριματα. Υπάρχουν και πλουςιόπαιδα βαποράκια, που απλά νιϊκουν ωραία να
είναι ςε μια τζτοια φάςθ. Το να επιχειριςεισ να μιλιςεισ μαηί τουσ δεν προτείνεται, αφοφ κα
βρεκείσ με άτομα που κα κινθκοφν επικετικά εναντίον ςου.
Γι’ αυτό, να είςαι πάντα ζτοιμοσ για ξφλο.

Τϊρα, όςον αφορά τουσ χριςτεσ ναρκωτικϊν, αυτοί είναι μια ιδιάηουςα περίπτωςθ που
κζλει ειδικι μεταχείριςθ.
Είναι αυτοί που φυλακίηονται, ενϊ αυτοί είναι τα κφματα.
Είναι αυτοί που τουσ δίνουν κάγκελα, αντί να τουσ παρζχουν ιατρικι περίκαλψθ.
Είναι αυτοί που τουσ εκμεταλλεφονται, αντί να τουσ δϊςουν παιδεία. Το μόνο που τουσ
πετάνε είναι κάποια υποκατάςτατα που διαιωνίηουν πιο πολφ το μαρτφριο τουσ. Επειδι
όμωσ ζπεςαν ςτθ φάκα των ναρκωτικϊν, αυτό δε ςθμαίνει ότι κα τουσ δικαιολογϊ και ςε
άλλεσ πράξεισ που μπορεί να προβοφν. Γνωρίηω ότι λόγω τθσ κατάςταςθσ τουσ είναι πιο
εφκολο να υποπζςουν ςε κάποιεσ ενζργειεσ, αλλά εγϊ δεν μπορϊ να μείνω απακισ απζναντι
ς’ αυτζσ.

Κανζνασ άνκρωποσ δεν πρζπει να δζχεται βία επειδι είναι χριςτθσ κάποιασ ουςίασ, αλλά
όταν αυτόσ κάνει τθ χριςθ του δθμόςια (φυςικά, δε κζλουμε οφτε ζναν κόςμο όπου κα
κάνουν όλοι ναρκωτικά ςπίτι τουσ) και γίνεται βαπόρι και ρουφιάνοσ των μπάτςων, κα
παίρνει και τισ ανάλογεσ “απαντιςεισ” που του αρμόηει.

Πποιοσ αγωνιςτισ δεν μπορεί να κατανοιςει ότι θ ηωι, θ επανάςταςθ, θ αναρχία

εναντιϊνεται ςε κάκε είδουσ εξάρτθςθ και νάρκωςθ, απλά δεν μπορεί να είναι αγωνιςτισ.

306
Ραρά ταφτα, άνκρωποι που αγωνίηονται και κάνουν ναρκωτικά (χωρίσ φυςικά να
προβαίνουν ςε άλλεσ άςχθμεσ πράξεισ, όπωσ τισ παραπάνω), δε κα ποφμε ότι δεν είναι
αγωνιςτζσ, αφοφ όλοι μποροφν να προβοφν ςε λανκαςμζνεσ επιλογζσ. Το κζμα είναι όμωσ,
αυτοί που κάνουν τισ λάκοσ επιλογζσ, να δθλϊνουν αδφναμοι και να ντρζπονται γι’αυτζσ.
Γιατί βλζπουμε ότι υπάρχουν άνκρωποι και μάλιςτα και “αγωνιςτζσ” που είναι περιφανοι
που κάνουν ναρκωτικά. Ο κόςμοσ τθσ αλλοτρίωςθσ τουσ ζκανε ίδιουσ με αυτόν. Αυτοί δεν
είναι και δεν μποροφν να δθλϊνουν αγωνιςτζσ.

Ασ καταςτρζψουμε κάκε είδοσ ναρκοκουλτοφρασ για τθν κοινωνικι απελευκζρωςθ.

Επειδι αναφερκικαμε κάπωσ εκτεταμζνα ςτθ βία, αυτό δε ςθμαίνει ότι αυτόσ είναι ο
μοναδικόσ δρόμοσ που πρζπει να διαβοφμε.

Επίκεςθ ςτο κράτοσ και ςτο κεφάλαιο κι όχι να κάνω ςυηιτθςθ για το πωσ κα υπάρχει ςωςτι
πρόλθψθ, αποδζχοντασ ζτςι ότι το πρόβλθμα κα υπάρχει για πάντα, μθν κάνοντασ κάτι για
τθν καταςτροφι του.

Aπό τθν πλευρά μασ, ό,τι ςάπιο αναδφεται πρζπει να το χτυπάμε, πρζπει να το χτυπάμε
προτοφ να είναι αργά. Γιατί μετά, αυτό το ςάπιο ζρχεται ωσ κάτι το φυςιολογικό και ζπειτα
ζχουμε χάςει το παιχνίδι, και φςτερα, αυτό που κυρίωσ κα κάνουμε κα είναι απλά να
προςπακοφμε να χτυπιςουμε τθν επόμενθ κατάςταςθ που κα επιχειριςουν να επιβάλλουν
και να τθν κάνουν φυςιολογικι. Ζτςι, τα τςιγάρα τα ζκαναν κακθμερινότθτα μασ, τα
ναρκωτικά ζγιναν ςυνικεια και αφριο κα πουλάνε παιδιά ςτισ βιτρίνεσ…
Οι αγϊνεσ μασ πρζπει να είναι δυνατοί, χωρίσ να ξεχνάμε και τουσ προθγοφμενουσ αγϊνεσ
που χάκθκαν, ξαναφζρνοντασ αυτοφσ κάποια ςτιγμι ςτο προςκινιο ι αν μποροφμε, ακόμα
και ςιμερα. Αγϊνεσ δυνατοί, γιατί αλλιϊσ κα μιλάμε μόνο γι’ αντιςτάςεισ και όχι για
επικζςεισ. Ασ κακορίςουμε εμείσ τθ μορφι του πολζμου.

Δεν μπαίνουμε ςτθ διαδικαςία να ποφμε «νόμιμα ι παράνομα ναρκωτικά;», παίηοντασ ζτςι
το παιχνίδι του κράτουσ, αφοφ το κράτοσ, ανάλογα με τθν περίςταςθ και με το που αυτό ζχει
μεγαλφτερο κζρδοσ, κα δει τι το ςυμφζρει να κάνει. Είμαςτε επαναςτάτεσ κι αυτό που
κζλουμε είναι ζναν κόςμο χωρίσ ναρκωτικά. Αν δεν μποροφμε αυτό να το καταφζρουμε
ακόμα, ασ προςπακιςουμε τουλάχιςτον με τουσ αγϊνεσ μασ να τα ελαχιςτοποιιςουμε όςο
περιςςότερο γίνεται και ασ προςπακιςουμε κάκε κίνθςθ που κα κζλει να κάνει το κράτοσ,
να το κάνουμε να κάνει ζνα βιμα πίςω.
Ο κόςμοσ να κακορίηεται από τουσ αγϊνεσ μασ, εμείσ να κακορίηουμε τθν εξζλιξθ των
γεγονότων και όχι το κράτοσ. Τα ςθμεία που κα πουλιοφνται τα ναρκωτικά και οι ποςότθτεσ
τουσ, να μθν κακορίηονται από το κράτοσ, τουσ ζμπορουσ και τουσ χριςτεσ, αλλά από τουσ
επαναςτάτεσ (με τθν ζννοια, να τα πουλάνε όςο πιο πολφ γίνεται μζςα ςτισ τρφπεσ τουσ και
όςο λιγότερο ςε ποςότθτα γίνεται, μζχρι τθ ςτιγμι που δε κα υπάρχουν).

307
Είτε πουλιοφνται ςε βιτρίνεσ, είτε ςε απόμερα ςοκάκια, τα ναρκωτικά πάλι υπάρχουν. Πμωσ,
αν αρχίςουν να νομιμοποιοφνται και να υπάρχουν ςτισ βιτρίνεσ, όχι για λίγο καιρό, αλλά για
μόνιμα, τότε ζρχονται ωσ κάτι το κανονικό μζςα ςτα μυαλά μασ, ζρχονται ωσ κάτι δεδομζνο
για τθ ηωι μασ.
Συνθκίηεται κι επιβάλλεται - φπουλα- θ απάκεια και αυτό κα είναι μια ιττα για όλουσ μασ. Το
να είναι φανερά, ςε κακθμερινι βάςθ, είναι ςίγουρα ιττα μασ, όμωσ το να είναι κρυφά, δε
ςθμαίνει ότι αυτό είναι και ςίγουρα νίκθ μασ, αφοφ, όπωσ είπαμε, αυτό μπορεί να ςυμβαίνει
επειδι αυτοί ζχουν τουσ λόγουσ τουσ. Το κζμα είναι αν γίνεται το εμπόριο κρυφά κι όχι
φανερά, να γίνεται επειδι αυτοί φοβοφνται, να γίνεται επειδι αυτό το κατακτιςαμε εμείσ.

Δεν ςτρζφομαι ενάντια ςτα ναρκωτικά, ανάλογα με το αν είναι νόμιμα ι παράνομα, αλλά για
το περιεχόμενο τουσ. Αν αρχίςω και λζω απλά, πωσ «είμαι ενάντια ςε ό, τι νομιμοποιοφν
αυτοί» ι ότι «με το παράνομο μπορεί να ςτιςουν καλφτερα τισ πιάτςεσ τουσ, με
περιςςότερουσ καταναλωτζσ και κζρδοσ», χάνεται το νόθμα. Το πεδίο που αγωνιηόμαςτε
δεν είναι οφτε θ νομιμότθτα, οφτε το κρυφό, αλλά είναι το επαναςτατικό πεδίο.

Ενάντια, λοιπόν, ςε κάκε ναρκωτικό, νόμιμο ι παράνομο. Ενάντια ςτα ναρκωτικά, όχι γιατί
υπάρχει μια κουλτοφρα γφρω τουσ, μικρι ι μεγάλθ, αλλά για το τι είναι αυτά.

Δεν ονειρεφομαι κοινωνίεσ που κα υπάρχουν ελεφκερα ναρκωτικά, αλλά κοινωνίεσ

ελεφκερεσ.
Κοινωνίεσ που δε κα ζχεισ ελεφκερθ επιλογι για να διαλζξεισ το κάνατο, αλλά κοινωνίεσ
ηωισ που κα διαλζγεισ ανάμεςα ςε όμορφα πράγματα… αυτζσ είναι πραγματικζσ επιλογζσ!
Σε κάκε επιλογι αυτοκαταςτροφισ, κα ςτεκόμαςτε απζναντι.

308
 ΑΣΙΣΛΟ ii

ΦΤΛΟ

Πλοι οι άνκρωποι μεταξφ τουσ είναι διαφορετικοί. Διαφορετικοί όχι μόνο ωσ προσ τθν
κοινωνικι ςυμπεριφορά, το γενετικό υλικό και τα ςωματικά χαρακτθριςτικά, αλλά ςε όλεσ τισ
βιολογικζσ-οργανικζσ-ςωματικζσ λειτουργίεσ. Ζτςι, οποιαδιποτε υπόςταςθ τθσ ζννοιασ του
φφλου πζφτει ςτο κενό, δεν υπάρχουν φφλα, απλά υπάρχουν διαφορετικοί άνκρωποι.

Θ πολυπλοκότθτα του οργανιςμοφ διαφζρει από άνκρωπο ςε άνκρωπο και αυτι, ςε

ςυνδυαςμό με τα βιϊματα του κακενόσ και το περιβάλλον ςτο οποίο ηει, δεν αφινει
περικϊρια ςυηιτθςθσ για όμοιουσ ανκρϊπουσ. Οποιεςδιποτε ςχετικζσ ομοιότθτεσ δε
δικαιολογοφν ςε καμία περίπτωςθ αυτό το δόλιο τςουβάλιαςμα των ανκρϊπων που γίνεται.
Ο άνκρωποσ είναι ζνασ ηωντανόσ οργανιςμόσ που βρίςκεται ςε διαρκι κίνθςθ και δράςθ
(και κατά τθ διάρκεια τθσ κυοφορίασ), ςε μια ςυνεχι αλλθλοεπίδραςθ μεταξφ διαφόρων
παραγόντων (βιολογικϊν, ψυχολογικϊν, κοινωνικϊν), δεν είναι αμετάβλθτοσ και
προκακοριςμζνοσ.

Τα φφλα είναι φπουλεσ επινοιςεισ που ζρχονται ςε αντίκεςθ με τθ μοναδικότθτα μασ, είναι
αντιεπιςτθμονικά και αντιανκρϊπινα καταςκευάςματα που εξυπθρετοφν ςυγκεκριμζνα
ςυμφζροντα. Το φφλο είναι θ φυλακι ςου, ςταματάει τθν απελευκερωτικι ςου δράςθ και
δεν μπορείσ να κάνεισ τίποτα πζρα απ’ ό,τι ςου ορίηει αυτό. Σε αςτυνομεφει τθν κάκε ςου
κίνθςθ, ποιοσ είςαι, πωσ είςαι, τι κάνεισ. Είναι εκεί ςαν μόνιμοσ μπάτςοσ, που καραδοκεί μθν
τυχόν και ξεφφγεισ από τθν κανονικότθτα.
Τα φφλα με τα αιχμθρά τουσ ςυρματοπλζγματα ςε αςφυκτιοφν και ςε πνίγουν, ςε κάνουν να
ελζγχεςαι και να κακοδιγθςε πιο εφκολα. Τα φφλα και οι φυλζσ υποςτθρίηουν ωσ ςχζςεισ
εξουςίασ θ μία τθν άλλθ, λειτουργοφν ωσ παράγοντεσ που ορίηουν ιεραρχικά διάφορεσ
κατθγορίεσ του κανονικοφ, του ανϊτερου και του κακαροφ.
Χωρίηουν τουσ ανκρϊπουσ ςε φφλα και φυλζσ για να εξθγιςουν ωσ φυςιολογικζσ τισ
κοινωνικζσ ανιςότθτεσ, για να υπάρχει ιεραρχία ςτθν εργαςία με ςκοπό να δικαιολογιςουν
τθν υπάρχουςα εκμετάλλευςθ.
Πςο υπάρχουν τζτοιοι πανίςχυροι μθχανιςμοί εξουςίασ ο άνκρωποσ κα είναι ανελεφκεροσ,
κα υπάρχει ςεξιςμόσ, ρατςιςμόσ, πατριαρχία-μθτριαρχία, μιςογυνιςμόσ-μιςοαντριςμόσ,
ιεραρχία, ανιςότθτα, υποδοφλωςθ, εκμετάλλευςθ και θ ςχζςθ αφεντικοφ-δοφλου κα
ςυνεχίςει να υπάρχει. Τζτοιεσ μορφζσ οργάνωςθσ του κράτουσ χειραγωγοφν τθ ηωι ςου και
προςπακοφν να ςου ορίςουν ωσ φυςιολογικά, πράγματα τα οποία ςε καταςτρζφουν.

Τα καλοφπια είναι ζτοιμα για εςζνα προτοφ γεννθκείσ και με το που γεννιζςαι ςε περιμζνουν
να ςε κλείςουν μζςα.

309
Ρροςπακοφν με άγριο τρόπο να ςε κρατιςουν μζςα ς’αυτό το μπουντροφμι, καταςτζλλοντασ
κάκε απόπειρα απόδραςθσ.

Εξουςιαςτικι δεν είναι μόνο θ πίεςθ που αςκεί το κράτοσ ς’εςζνα, ϊςτε να ενςωματωκείσ
ςτθν κανονικότθτα, αλλά και θ κάκε δικι ςου προςπάκεια, o κάκε αυτοαναγκαςμόσ ςου να
κρατθκείσ μζςα ς’αυτιν.

Σε φοβίηουν και ςου λζνε να προςζχεισ τι κα διαλζξεισ, υπάρχει μόνο ο άντρασ και θ γυναίκα
και πρζπει αναγκαςτικά να διαλζξεισ κάτι από τα δφο. Σε γεμίηουν με ψζματα, λζγοντασ ότι,
όχι μόνο υπάρχει το φφλο, αλλά είναι κι αυτό που κακορίηει τθ ςυνείδθςθ ςου. Είναι αυτοί
που κα επιδιϊξουν να ςε τοποκετιςουν μζςα ς’ ζνα φφλο και μια φυλι, που κα κακορίςουν
το ποια κα είναι θ ςεξουαλικότθτα ςου, το τι κα φοράσ, το πωσ κα ςυμπεριφζρεςαι και κα
ςου πουν να μθν αγωνίηεςαι.

ΕΜΦΑΝΙ΢Η

Μςωσ υπιρξαν άνκρωποι που δεν είδαν ποτζ το πρόςωπο τουσ.

Κάκε άρχουςα τάξθ κζλει να επιτεκεί ςτθν επαναςτατικι αλικεια, να τθν διαςτρεβλϊςει και
να τθν καταςτρζψει. Κάκε επαναςτάτθσ όχι μόνο προςτατεφει τθν επαναςτατικι αλικεια
από τον εχκρό, αλλά τθν αμφιςβθτεί, τθν επανεξετάηει, τθ ςυμπλθρϊνει, τθν εξελίςςει.
Κάκε άρχουςα τάξθ κζλει να φτιάξει τθ δικι τθσ αλικεια. Θ αλικεια τουσ είναι το
απάνκρωπο ψζμα. Θ κανονικότθτα που δθμιουργοφν, ι είναι ψεφτικθ και φτιαχτι (πχ κεόσ)
ι διαςτρεβλωτικι και αλλοτριωτικι ωσ προσ τθν πραγματικότθτα (ζτςι πρζπει να ντφνεςαι,
ζτςι πρζπει να πράττεισ, είναι προκακοριςμζνο κι εςφ απλά, ακολοφκα το). Πμωσ τα
πράγματα δεν πρζπει να τα ορίηει το ςφςτθμα, αλλά εςφ. Τα πράγματα δεν πρζπει να τα
κακορίςει θ εξουςία, αλλά θ επαναςτατικι, ςυνολικι αλλαγι. Γιατί μπορεί να νομίηουμε ότι
κάποια πράγματα είναι μια λογικι εξζλιξθ των πραγμάτων, αλλά μθν ξεχνάμε ότι τισ
περιςςότερεσ φορζσ, αυτι θ αλλαγι των πραγμάτων δεν προιλκε από τουσ επαναςτάτεσ και
δεν είναι προοδευτικι, αλλά προιλκε από τθν ταξικι κοινωνία και είναι απλά μια
(αντιαπελευκερωτικι) αλλαγι.
Μθν τουσ αφινεισ να καταπατοφν τθν προςωπικότθτα ςου, ζχε γνϊμθ. Μπορεί αυτό που
νιϊκεισ, να το νιϊκουν και άλλοι. Μπορεί ςαν κι εςζνα να ντφνονται ζτςι και άνκρωποι τθσ
άρχουςασ τάξθσ, μικροαςτοί, ομάδεσ ανκρϊπων που για διάφορουσ λόγουσ κακιερϊκθκε να
εμφανίηονται με ςυγκεκριμζνθ εμφάνιςθ και άνκρωποι που τα ροφχα τουσ υποδθλϊνουν μια
αντίδραςθ ενάντια ςτθν εξουςία… Πμωσ, το κζμα είναι να κάνεισ αυτό που αιςκάνεςαι, να
μθν τρζχεισ πίςω από τουσ άλλουσ, να μθ δζχεςαι αναγκαςτικά ό, τι ςου επιβάλλει το
ςφςτθμα (πχ παντελόνια για τουσ άντρεσ, φοφςτεσ για τισ γυναίκεσ, μπλε χρϊμα για τ’

310
αγόρια, ροη για τα κορίτςια), να μθν ακολουκείσ τισ μόδεσ και τα πανάκριβα προϊόντα. Αυτό
που μετράει είναι οι πράξεισ ςου.

Πποιο ροφχο κζλω κα φορζςω, ό,τι χρϊμα κζλω.

ΑΛΛΑΓΗ ΦΤΛΟΤ

Καταρχάσ, κα ικελα να πω ότι ςτζκομαι διπλά ςτουσ transsexual ανκρϊπουσ, ςτζκομαι

αλλθλζγγυοσ, όχι μόνο για το ρατςιςμό που υφίςτανται, αλλά και γενικά, επειδι είναι
άνκρωποι που δε κα φοβθκοφν μζςα ςτο περιβάλλον του τρόμου που ηοφμε να κάνουν αυτό
που κζλουν. Πμωσ, μιπωσ μζςα ςτθ φυλακι που νιϊκουν ότι βρίςκονται, τελικά με τθν
πράξθ απόδραςθσ που κάνουν, μζνουν και πάλι ςε μια φυλακι;

Σ’ ζχουν βάλει ς’ ζνα παιχνίδι ρόλων και ςου λζνε να το ακολουκιςεισ.

Οποιοςδιποτε κι αν είναι ο λόγοσ που προβαίνουν ςε μια εγχείρθςθ, όπωσ ςεξουαλικόσ, δε

νιϊκουν ωραία με το ςϊμα τουσ, ι είναι ζνασ λόγοσ μιασ ακόμα πιο βακφτατθσ ςκζψθσ,
αυτοί το κάνουν, γιατί απλά κζλουν ν’ αλλάξουν και να νιϊςουν πιο όμορφα. Υπάρχει, όμωσ,
μια μεγάλθ προβλθματικι κι αυτι είναι ότι με τθν εν λόγω πράξθ τουσ βουλιάηουν όλο και
πιο πολφ μζςα ςτθν κανονικότθτα που ςου επιβάλλουν.

Εδϊ δε μιλάμε για μια απλι επιλογι του να φοράει ο κακζνασ ό,τι κζλει, να ζχει το μαλλί του
όπωσ κζλει ι να ζχει όποια ςεξουαλικότθτα κζλει, αλλά για μια διαδικαςία που μπαίνει
κάποιοσ ςτο να εγχειριςτεί και ν’ αλλάξει μόνιμα.
Το να κελιςεισ να εγχειριςτείσ ςθμαίνει κάποια πράγματα.
Σθμαίνει ότι δε δζχεςαι αυτό που είςαι, ςθμαίνει ότι κεσ να μοιάςεισ το άλλο φφλο,
αναγνωρίηοντασ μ’αυτιν τθν κίνθςθ ςου τθν φπαρξθ τουσ, ενϊ λζμε ότι δεν υπάρχουν φφλα.
Βιολογικά δεν υπάρχει κάτι που να ςε φυλακίηει και όλοι είμαςτε διαφορετικοί, τότε εςφ
γιατί να το κάνεισ; Ρροςπακοφν να ςε πείςουν ότι είςαι κάπωσ κι ότι πρζπει να είςαι αλλιϊσ.
Μθν τουσ κάνεισ το χατίρι και πεισ, εντάξει, κ’αλλάξω. Κζλεισ λεσ, το ζξω ςου να είναι ςε
αρμονία με αυτό που νιϊκεισ μζςα ςου, όμωσ θ αρμονία είναι να δεχτοφμε αυτό το
απολφτωσ φυςιολογικό που είμαςτε. Αν ηοφςεσ ςε κοινωνίεσ ελεφκερεσ, κα το ζκανεσ αυτό;
Εκεί ο κακζνασ κα ιταν ελεφκεροσ να εκφράςει αυτό που είναι. Τϊρα εδϊ, δε ς’ αφινουν
και ς’ αναγκάηουν να γίνεισ κάτι πζρα απ’ αυτό που πραγματικά είςαι. Τζτοιεσ ςκζψεισ εκεί,
δε κα ζκανεσ. Θ πράξθ ςου αυτι είναι προϊόν τθσ επίκεςθσ που δζχεςαι, όμωσ
αναμφιςβιτθτα, είναι μια απάντθςθ αδφναμθ. Ξζρω πωσ για όλουσ μασ μπορεί να ιρκε
κάποια ςτιγμι που ζπρεπε να ςυμπεριφερκοφμε αλλιϊσ και -ενϊ μπορεί να γνωρίηαμε τι
ζπρεπε να κάναμε- κάναμε το άλλο (πχ ςωπάςαμε, ακολουκιςαμε τθν κοινι γνϊμθ, κάναμε
εγχείρθςθ αλλαγισ φφλου), αλλά αυτι θ ςυμπεριφορά, όμωσ, δεν παφει να είναι
λανκαςμζνθ. Αρχικά το κζμα είναι να μθν προβείσ ςε μια τζτοια ςυμπεριφορά, αλλά όλοι

311
μασ μπορεί κάποια ςτιγμι ςτθ ηωι μασ να λυγίςουμε, ζτςι, μεγαλφτερο πρόβλθμα είναι,
αφότου τθν ζκανεσ τθν πράξθ, να μθν παραδεχτείσ ότι ιταν λάκοσ.

Δζχομαι τθ φφςθ μου, όλοι είμαςτε διαφορετικοί. Πμωσ θ φφςθ δεν κάνει πάντα καλό. Πταν
γεννθκϊ μ’ζνα πρόβλθμα υγείασ ι προκφψει αργότερα, φυςικά και κα εγχειριςτϊ, αλλά δε
κα εγχειριςτϊ γιατί μ’ζκαναν να νομίηω ότι ζχω μια ιδιαιτερότθτα ι επειδι κζλω να μοιάςω
με κάτι άλλο.

Οφτε μζνω ςτο ίδιο φφλο, οφτε αλλάηω, απλά, δεν ζχω φφλο.

ΕΠΕΜΒΑ΢ΕΙ΢ ΟΜΟΡΦΙΑ΢-Α΢ΧΗΜΙΑ΢

Θ παρζμβαςθ τθσ επιςτιμθσ πρζπει να γίνεται όταν υπάρχει όντωσ πρόβλθμα. Το να κζλεισ ν’
αλλάξεισ για να είςαι πιο αρεςτόσ και να μθν καταλαβαίνεισ ότι θ διαφορετικότθτα του
κακενόσ είναι και θ ομορφιά του, και το να μθ κζλεισ να γεράςεισ, που είναι ςα να μθ
δζχεςαι τθ ηωι, είναι ζνα μεγάλο, αρνθτικό πρόβλθμα, το οποίο είναι απόρροια τθσ
κοινωνίασ που ηοφμε. Άλλο, για παράδειγμα, να καείσ και να κεσ να είςαι όπωσ ιςουν πριν κι
άλλο να ζχεισ κόμπλεξ και να κεσ ν’ ακολουκείσ τα πρότυπα ομορφιάσ. Αυτοί που
αςχολοφνται με τζτοια ανοφςια πράγματα δεν ζχουν να “επιδείξουν” κανζνα λόγο και πράξθ
και προςπακοφν να εντυπωςιάςουν ι να βρουν καλπωρι ςε τζτοια πράγματα. Ακόμα και οι
επεμβάςεισ να μθν ιταν ταλαίπωρεσ, καρκινογόνεσ και να ς’ ζκαναν ςαν κζρινθ μάςκα, το
κζμα είναι, γιατί να κεσ να τισ κάνεισ.
Γιατί να νιϊκεισ πιο ωραία ζτςι και όχι με ουςιϊδθ πράγματα; Γιατί να κζλεισ να γίνεισ κάτι
άλλο και να κεσ να φφγεισ από τον αγνό, πραγματικό εαυτό ςου;

Είμαι εξωτερικά αυτόσ που είμαι, φοράω ό, τι κζλω, κάνω ςεξ με όποιον κζλω.

ΟΜΟΦΤΛΟΦΙΛΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ

Tι πιο φυςιολογικό ζνασ άνκρωποσ να κάνει ςεξ ι να ζχει ςχζςθ με όποιον αυτόσ κζλει (και
φυςικά να κζλει και ο άλλοσ). Ραρά ταφτα, είναι αναγκαίο να κάνουμε κάποιεσ ςθμαντικζσ
παρατθριςεισ.

Ρολλοί ομοφυλόφιλοι, ενϊ ηουν κακθμερινά οι ίδιοι το ςεξιςμό και το ρατςιςμό, είναι και οι
ίδιοι ρατςιςτζσ και ςεξιςτζσ. Δεν πζφτουμε από τα ςφννεφα, αφοφ θ ζλξθ μου για τον
οποιοδιποτε δε ςθμαίνει αυτόματα ότι με κάνει και ςυνειδθτοποιθμζνο.

Ζτςι, πολλζσ φορζσ, τα μαγαηιά τουσ είναι και τα ίδια ςεξιςτικά (πχ μαγαηιά μόνο για
ομοφυλόφιλουσ), ακολουκοφν μόδεσ και τα ελζγχουν φαςίςτεσ…

312
Eνα άλλο ςφνθκεσ φαινόμενο είναι ότι πολλοί ομοφυλόφιλοι, με τον τρόπο τουσ
αυτοπερικωριοποιοφνται και ςυμβάλλουν και οι ίδιοι ςτθν κυματοποίθςθ τουσ (ξζχωρα από
τον πόλεμο που τουσ κάνει το κράτοσ), ενϊ κανονικά, δε κα ζπρεπε ν’ απολογθκοφν για
τίποτα.

Τα φεμινιςτικά και τα ομοφυλοφιλικά κινιματα δεν πρζπει να μιλοφν για τθν απελευκζρωςθ
τθσ γυναικάσ και των ομοφυλοφίλων, αλλά για τθν απελευκζρωςθ του ανκρϊπου. Κατανοϊ
ότι πολλζσ φορζσ τρζχουν κάποια ηθτιματα και κάποιεσ ομάδεσ ανκρϊπων δζχονται
μεγαλφτερο ρατςιςμό και κζλουν να διεκδικιςουν κάποια δικαιϊματα, αλλά το κζμα είναι
αυτζσ οι ομάδεσ να ςυνδυάηουν το ειδικό με το γενικό πρόβλθμα.

Δυςτυχϊσ, αρκετοί άνκρωποι ζρχονται ςτα ριηοςπαςτικά κινιματα για προςωπικό τουσ
όφελοσ και καβάτηα και δεν αςχολοφνται με τίποτα άλλο, παρά μόνο με αυτά που τουσ
ενδιαφζρουν πιο πολφ. Δεν αςχολοφνται με το ςφνολο των κοινωνικϊν αγϊνων, αλλά για
παράδειγμα, ο ηωόφιλοσ μόνο με τα ηϊα, ο ομοφυλόφιλοσ για τα δικά του κ.ο.κ. Ενϊ, με
όποια κζματα καταπιάνονται, τ’ αναδεικνφουν ωσ ομοφυλόφιλοι και όχι ωσ
αναρχοκομμουνιςτζσ, ωσ πολιτικά όντα, ωσ άνκρωποι βρε αδερφάκι μου...

Πμωσ, θ μεγάλθ μου ζνςταςθ είναι ότι, κανζνασ άνκρωποσ δεν πρζπει να δθλϊνει
ομοφυλόφιλοσ, αλλά να τον εξιτάρει o οποιοςδιποτε και όχι κάποιοσ που ανικει ς’ζνα από
τα δυο λεγόμενα φφλα. Να μθν είναι “λάτρθσ” κάποιου φφλου, αλλά γενικά του ανκρϊπου.
Να κάνει ςχζςθ με όποιον είναι καλόσ άνκρωποσ και όχι εάν ζχει πζοσ ι μουνί. Να κάνει ςεξ
με οποιονδιποτε τον ελκφει. Κα πεισ, «ό,τι νιϊκω κα κάνω, κζλω να πθγαίνω αποκλειςτικά
μόνο μ’ζνα φφλο». Κάντο! Πμωσ να ξζρεισ, ότι αυτό είναι απόρροια των κοινωνικϊν ςου
προςωπικϊν βιωμάτων (ςε ςχζςθ με τον αλλοτριωμζνο κόςμο), ότι θ επιλογι ςου είναι λόγω
των υπαρχόντων ςάπιων, κοινωνικϊν ςυνκθκϊν που ςε οδιγθςαν ςε αυτιν τθν επιλογι.
Κανονικά πρζπει οφτε μόνο ετερόφυλοσ, οφτε μόνο ομοφυλόφιλοσ, αλλά άνκρωποσ
ελεφκεροσ.

Το ςφςτθμα και θ κοινωνία κα ςε ρωτιςουν, «Εςφ γεννικθκεσ ι ζγινεσ ομοφυλόφιλοσ;».

Τίποτα ρε βλάκα… είναι κάτι το φυςιολογικό να “πθγαίνεισ” και με ανκρϊπουσ του ίδιου
φφλου (αφοφ δεν υπάρχουν φφλα). Δεν υπάρχει κάτι το εκ γενετισ ςε κάποιουσ, αλλά είναι
κάτι το φυςικό ςε όλουσ.
Με το που γεννιζςαι ςου μακαίνουν ότι πρζπει να “πθγαίνεισ” μόνο με το αντίκετο φφλο (ι
κάποια ςτιγμι, μπορεί να ςου επιβάλλουν να ”πθγαίνεισ” μόνο με το ίδιο φφλο), ζτςι εςφ,
πρζπει να ψαχτείσ και να μθν αλλοτριωκείσ, να μθν πρζπει να διαλζξεισ ανάμεςα ςε δυο
φφλα, αλλά οφτε και να πζςεισ ςτθν παγίδα του φαινομενικά ελευκεριακοφ «μου αρζςουν
και τα δυο φφλα», αλλά να είςαι ελεφκεροσ άνκρωποσ να διαλζξεισ ανάμεςα ςε ανκρϊπουσ.
Το ςφςτθμα και θ κοινωνία κα ςου πουν, «Εγϊ δεν ζχω πρόβλθμα με τουσ ομοφυλόφιλουσ,
αλλά μακριά από μζνα!».
Κα ςου πει, «Δεν ζχω κάτι μαηί τουσ, αλλά το παιδί μου δε κα ικελα να γεννθκεί
313
ομοφυλόφιλο.».
Κα ςου πει, «Εγϊ ςζβομαι τθν ιδιαιτερότθτα τουσ.». Ροια ιδιαιτερότθτα τουσ, ρε μαλάκα! Οι
άντρεσ κα ςου πουν, «Σιχαίνομαι τουσ ομοφυλόφιλουσ!» (εννοϊντασ ςτο πίςω μζροσ του
μυαλοφ τουσ, τουσ άντρεσ ομοφυλόφιλουσ), ενϊ βλζπουν τςόντεσ με λεςβίεσ.

…Ενϊ άνκρωποι του ςυςτιματοσ, που είναι και οι ίδιοι ομοφυλόφιλοι, τουσ πολεμοφν. Οι
ίδιοι δε κζλουν να φανερωκοφν, γιατί εάν μακευτεί, ξζρουν ότι μια διαφορετικότθτα μζςα
ςτθν κανονικότθτα, ς’ζνα μεμονωμζνο κζμα, μπορεί να γίνει μια εξζγερςθ ςυνολικι, ενάντια
ςε όλθ τθν κανονικότθτα κι αυτό δε το κζλουν.
Επίςθσ, είναι γνωςτι τακτικι του ςυςτιματοσ να παρουςιάηει τουσ ομοφυλόφιλουσ ςαν
καρικατοφρεσ (όπωσ πολλζσ φορζσ, γελοιοποιεί και τουσ επαναςτάτεσ. Πμωσ, κάποιεσ φορζσ,
οι άνκρωποι από μόνοι τουσ γελοιοποιοφνται, ακολουκϊντασ μικροαςτικά πρότυπα), να τουσ
κίγει ι να τουσ υπερεπαινεί και να δθμιουργείται ο ςεξιςμόσ και ο ρατςιςμόσ. Από τθν άλλθ,
πολλζσ φορζσ, ο καπιταλιςμόσ μπορεί να προβάλλει τουσ ομοφυλόφιλουσ και κζματα
ςχετικά μ’αυτοφσ, γιατί ζχει κάποιο κζρδοσ. Τουσ προωκεί, όχι γιατί πάντα υπάρχει κάποιοσ
μυςτικόσ ςκοπόσ, αλλά γιατί υποτάςςει τα πάντα ςτθν εμπορευματικι λογικι του.

ΡΟΛΟΙ

Ηοφμε ς’ζναν κόςμο όπου κακθμερινά όλοι υποδφονται κάποιουσ ρόλουσ. Ακόμα κι αυτοί
που προςπακοφν να γκρεμίςουν τουσ ρόλουσ, πζφτουν και οι ίδιοι ςτθν παγίδα να τουσ
αναπαράγουν. Το να μθν υποδφεςαι κάποιουσ ρόλουσ δε ςθμαίνει ομοιομορφία, αλλά
ςθμαίνει ο κακζνασ να μπορεί ελεφκερα και ανά πάςα ςτιγμι να μπορεί να γευτεί ολάκερθ
τθ ηωι ς’ όλα τα επίπεδα. Για να γίνει πιο κατανοθτό, κα λζγαμε ότι, το να μθν υποδφεςαι
ρόλουσ, ςθμαίνει ότι ελεφκερα, ο οποιοςδιποτε χωρίσ να καταπιζηεται, κα ηιςει όλουσ τουσ
ανκρϊπινουσ “ρόλουσ” τθσ ηωισ. Στθν ουςία αυτοί δεν είναι ρόλοι, αλλά κομμάτια τθσ ηωισ
που πρζπει να τα γευτοφμε όλοι. Ασ ηιςουμε όλοι οι ποικιλόμορφοι άνκρωποι, όλθ τθν
ποικιλόμορφθ ηωι, χωρίσ να υπάρχουν εμπόδια ςτο να τθ ηιςουμε ολόκλθρθ.

Ζτςι μόνο υπάρχει εξζλιξθ, με μια ςυνολικι γνϊςθ και όχι με ειδικοφσ γνϊςεων που ξζρουν
να κάνουν μόνο ζνα πράγμα ςτθ ηωι τουσ. Πμωσ, όποιοσ απζχει από τθ ςυνολικι γνϊςθ, όχι
μόνο δεν γνωρίηει αυτιν, αλλά δεν μπορεί να γνωρίςει ςτθν ολότθτα του οφτε αυτό το
μοναδικό πράγμα που νομίηει ότι κάνει καλά.
Πλοι αυτοί οι καταμεριςμοί ςτθ ηωι μασ, τι κατάφεραν ; Δεν είναι κάνατοσ τθσ ηωισ, όταν
κάποιοι αςχολοφνται μόνο με τθν πνευματικι εργαςία και κάποιοι άλλοι μόνο με τθν
χειρωνακτικι, αντί όλοι να τα βιϊνουν και τα δυο;
Πλοι αυτοί οι ρόλοι ςτθ ηωι μασ το μόνο που κατάφεραν είναι να δθμιουργοφν ανιςότθτεσ,
ιεραρχίεσ, ανταγωνιςμό, μίςοσ, ρουτίνα, ρατςιςμό και ςεξιςμό. «Είμαι ειδικόσ», «είμαι
άςχθμοσ», «είμαι ζξυπνοσ», «είμαι κοκαλιάρθσ», «είμαι άντρασ», «είμαι γυναίκα» και

314
«πρζπει να λειτουργϊ ςφμφωνα με τον ρόλο μου», «δεν πρζπει να λειτουργϊ ζξω από τα
όρια που μου βάηει αυτόσ». «Οτιδιποτε κι αν ςκεφτϊ, οποιαδιποτε κίνθςθ κι αν κάνω,
πρζπει πρωτίςτωσ, να ςκεφτϊ πιο ρόλο πάω να παίξω εκείνθν τθ ςτιγμι».
Κάκε ςτιγμι πρζπει να επιτελζςεισ κι ζναν ρόλο.

΢όλοι που ςε κεωροφν ωσ κάτι το δεδομζνο, αντί εςφ να ςπάςεισ τα όρια και να εξελιχκείσ.
Ρρζπει να ςταματιςεισ να διαμορφϊνεςαι ανάλογα με το τι ς’ επιτάςςει το ςφςτθμα,
ανάλογα με το τι πρότυπα ςου δθμιουργεί.
΢όλοι που ς’ εμποδίηουν να δεισ το περιεχόμενο του ανκρϊπου.
Χάνεται θ πολυπλευρότθτα του ατόμου και όλα γίνονται με κακοριςμζνο τρόπο.
΢όλοι που δθμιουργοφν κόμπλεξ, ταμποφ και πλθγωμζνεσ καρδιζσ. Κατθγοριοποιιςεισ
ανκρϊπων που δθμιουργοφν ζχκρεσ. Δεν ζχει ςθμαςία αν ςε βάηουν μόνο μζςα ς’ζνα ρόλο ι
ςε πολλοφσ. Σθμαςία ζχει ότι ο ρόλοσ ζρχεται ωσ κάτι ξζνο και επιβαλλόμενο ς’εςζνα, ςε
αποξενϊνει από τον εαυτό ςου και ς’ αναγκάηει να υποδυκείσ κάτι, αντί ν’ ανακαλφψεισ από
μόνοσ ςου τον πολφπλευρο εαυτό ςου και ςυνειδθτά και πθγαία να χαρείσ όλεσ τισ
εκφάνςεισ του εαυτοφ ςου και τθσ ηωισ. Το δυςτφχθμα είναι ότι το ςφςτθμα κατάφερε ςε
πολλζσ περιπτϊςεισ να κάνει τουσ ανκρϊπουσ να νιϊκουν όμορφα με τουσ ρόλουσ που τουσ
φοράει.
Ραγιδευμζνοι άνκρωποι που δεν μποροφν να ξεφφγουν από τθ φυλακι που ηουν.

«Οι ζλλθνεσ είναι ζτςι», «οι γερμανοί είναι ζτςι», «οι γυναίκεσ λειτουργοφν ζτςι», «οι άντρεσ
λειτουργοφν αλλιϊσ»… Καρρείσ αυτό δεν ζχει ςχζςθ με τον κάκε άνκρωπο ξεχωριςτά, ςτο
πωσ αυτόσ μεγαλϊνει, ςτο τι εμπειρίεσ αυτόσ αποκτά, ςτο πωσ αυτόσ επθρεάηεται και ςτθν
εν εξελίξει διαφορετικότθτα που ζχει ο κακζνασ. Καρρείσ ζχει ςχζςθ μ’ ζνα ειδικό ζμφυτο
“πράγμα” που ανάλογα ςε ποια χϊρα ηεισ και ανάλογα με το αν ζχεισ πζοσ ι μουνί, κα
λειτουργιςεισ και με ςυγκεκριμζνο τρόπο. Αν κάποιεσ φορζσ βλζπουμε ότι, όντωσ οι
“άντρεσ” λειτουργοφν διαφορετικά από τισ “γυναίκεσ”, είναι γιατί θ κοινωνία τουσ επθρζαςε
ςτο να λειτουργιςουν μ’αυτόν τον τρόπο και όχι γιατί ιταν κάτι μζςα τουσ προτοφ
γεννθκοφν.

Γιατί τθν εκ γενετισ διαφορετικότθτα μου, να τθν ορίςεισ ωσ μειονζκτθμα ι πλεονζκτθμα;

Μασ ζπρθξαν να μιλάνε για μειονεκτιματα και πλεονεκτιματα των ανκρϊπων. Καρρείσ
πρζπει να υπάρχει ιεραρχία και όχι διαφορετικότθτα.
Καρρείσ αν δεισ κάτι ωσ μειονζκτθμα, δεν μπορείσ να το δεισ και κάποιεσ φορζσ και ωσ
πλεονζκτθμα; Καρρείσ αν υπάρχει ζνα εκ γενετισ μειονζκτθμα, δε κ’ αναπλθρωκεί από τον
οργανιςμό ςου και από τθ ςυνειδθτι ςου πράξθ με κάτι άλλο, κάπου άλλου και κάπωσ
αλλιϊσ; Ζτςι κι αλλιϊσ, τα πάντα λειτουργοφν ςυμπλθρωματικά.

315
Δεν υπάρχουν ςυγκεκριμζνα χαρίςματα μόνο ςε ςυγκεκριμζνουσ ανκρϊπουσ. Πλοι μασ
είμαςτε διαφορετικοί και όλοι μασ είμαςτε γεμάτοι από διάφορεσ αρετζσ. Πλοι πρζπει να
εκφραηόμαςτε, όλοι πρζπει ν’ αςχολθκοφμε με όλα.

Να διαλφςουμε αυτόν τον κόςμο και τότε, κάκε πράξθ δε κα κρίνεται ωσ καλι και ωσ κακι,
αλλά μονάχα ωσ διαφορετικι. Πλοι, όλα με διαφορετικό τρόπο!

΢ΕΞΙ΢ΜΟ΢

Το ςεξιςμό κακθμερινά τον παράγει το ςφςτθμα και δυςτυχϊσ τον αναπαράγει και το
μεγαλφτερο κομμάτι τθσ κοινωνίασ. Ο ςεξιςμόσ βρίςκεται ς’ζνα μεγάλο κομμάτι των λζξεων
που κακθμερινά χρθςιμοποιοφμε, αλλά αν μείνουμε μόνο ςτισ λζξεισ, ίςωσ τότε, χάςαμε και
το νόθμα. Πχι ότι θ αναπαραγωγι ςεξιςτικϊν λζξεων δεν είναι άςχθμο πράγμα, αλλά δεν
μποροφμε να μζνουμε μόνο ςτο κυνιγι του ποια ςεξιςτικι λζξθ είπε ο κακζνασ, αφοφ αυτζσ,
δυςτυχϊσ κάποιεσ φορζσ, είναι και λόγω ςυνικειασ. Σίγουρα και οι λζξεισ είναι ζνα κομμάτι
μιασ κοινωνικισ-ιςτορικισ πραγματικότθτασ, κρφβουν νοιματα και δείχνουν ςτο πωσ
πζραςαν μζςα ςτο χρόνο κάποιεσ αντιλιψεισ. Πμωσ, θ αντιςεξιςτικι μασ επίκεςθ δεν πρζπει
να μζνει μόνο εκεί. Αν δε δοφμε το ςεξιςμό ωσ ζνα κομμάτι του όλου προβλιματοσ και ο
αντιςεξιςμόσ είναι αποκομμζνοσ από τον ςυνολικό αγϊνα, τότε κα αναλωνόμαςτε άδικα.
Ρρζπει να δοφμε τι τον γεννά και πωσ μετά αυτόσ αναπαράγεται κακθμερινά ςτισ ςχζςεισ
μασ. Το να επιτίκεςαι μόνο ςτθ λζξθ που ο άλλοσ χρθςιμοποιεί, ςτθν ουςία δεν επιτίκεςαι
ποτζ ςτο πρόβλθμα κι αυτό κα ςυνεχίςει να υπάρχει.
Θ απελευκζρωςθ από το ςεξιςμό δε κα ζρκει μ’ αυτόν τον τρόπο, αλλά βλζποντασ και
χτυπϊντασ τον τρόπο που θ εξουςία ταξινομεί τουσ ανκρϊπουσ με βάςθ κοινωνικϊν-
οικονομικϊν ρόλων ςε ςχζςθ με το φφλο, επιδιϊκοντασ μζςα ςτον ταξικό πόλεμο να υπάρχει
και ο φυλετικόσ (φφλο και φυλζσ). Σεξιςτικό είναι ο κακζνασ από εμάσ που ζχει μπει ςτθ
διαδικαςία να παίηει ρόλουσ και μ’αυτόν τον τρόπο να φζρνει κζρδθ ςτουσ καπιταλιςτζσ,
ανάλογα με το πωσ αυτοί μασ χρθςιμοποιοφν κάκε φορά. Σεξιςμόσ είναι θ εναντίωςθ ςτθ
διαφορετικότθτα. Σεξιςμόσ είναι το ςυνολικό -χωρίσ κάποιο ςυγκεκριμζνο λόγο- μίςοσ (που
εμπεριζχει και τον ςεξιςμό, ι μάλλον καλφτερα αυτόσ υπάρχει παντοφ, όπωσ και όλα τ’
άλλα… υπάρχουν παντοφ), που υπάρχει διάχυτο ανάμεςα ςτουσ ανκρϊπουσ. Ζνα ςεξιςτικό
μίςοσ που φυςικά, δε μζνει μόνο ςε ςχζςθ με το ςεξουαλικό προςανατολιςμό ι με το φφλο
του άλλου, αλλά ζνα ςεξιςτικό μίςοσ που καταφζρνει -με βάςθ κάποιασ δικεν ανωτερότθτασ
από τθν οποία αυτό απορρζει- να κατθγοριοποιιςει και να μιςιςει κι άλλουσ ανκρϊπουσ και
γι’ άλλα κζματα, με βάςθ τθν ςυνδυαςτικι -ςεξιςτικι και ςυνάμα κοινωνικι, ταξικι,
ςυνειδθςιακι- αφετθρία. Μίςοσ για χίλιουσ δφο αβάςιμουσ λόγουσ, μίςοσ για κανζνα λόγο
(φυςικά, πάντα υπάρχουν τα βακιά αίτια).

316
Οι λζξεισ δε γεννοφν τισ ςχζςεισ εκμεταλλεφςεισ (απλά κάποιεσ φορζσ, ςυμβάλλουν κι αυτζσ),
αλλά το ςάπιο υπάρχον (και ο ςεξιςμόσ, ωσ ζνα κομμάτι του). Οι λζξεισ ίςωσ κα πζςουν ςαν
χαρτόκουτα, όταν κα ζχει κοπεί θ ρίηα του κακοφ. Αυτό δε ςθμαίνει ότι δεν κάνω
αντιςεξιςτικό αγϊνα, αλλά ότι αυτόσ γίνεται πάντα μζςα ςτο πλαίςιο του κοινωνικοφ-
ταξικοφ πολζμου. Ζνασ αγϊνασ που κα επιτίκεται ςυνολικά ςτο κράτοσ, ςτθν ταξικι κοινωνία
και ςτισ υπάρχουςεσ παραγωγικζσ ςχζςεισ. Ζνασ αγϊνασ που δε κα μζνει μόνο ςτισ λζξεισ,
αλλά κα βλζπει, πωσ οι ρόλοι, οι φυλζσ και τα φφλα ςυμβάλουν ςτον ςεξιςμό, ςτθν
εκμετάλλευςθ και ςτθν καταπίεςθ ςτουσ χϊρουσ δουλειάσ και ςε όλθ τθν κοινωνία.
Ρου κα μπορεί να βλζπει τα χυδαία βλζμματα, που κα μπορεί να διακρίνει τθν πρόςτυχθ,
κακθμερινι ςυμπεριφορά ενόσ ανκρϊπου ζναντι του άλλου. Ρου κα μπορεί να καταλαβαίνει
το ποιεσ είναι οι αντιλιψεισ κάποιου για τθ ηωι κι αν αυτόσ πιςτεφει ςτθν ανωτερότθτα ενόσ
ανκρϊπου ζναντι του άλλου. Ρου κα μπορεί ν’ αναγνωρίηει εκείνον που μιςεί τον άλλον για
τθν εξωτερικι του εμφάνιςθ και τθν ςεξουαλικι του ηωι. Ρου κα μπορεί ν’ αντιλθφκεί
εκείνο το άςπλαχνο τζρασ που βλζπει τον άλλον όχι ωσ άνκρωπο, αλλά ςαν προϊόν
εκμετάλλευςθσ, μίςουσ και προςωπικισ ικανοποίθςθσ.

Ρολλζσ φορζσ, ο αντιςεξιςμόσ λειτοφργθςε ωσ θ άλλθ όψθ του ίδιου νομίςματοσ, με

αποτζλεςμα να είναι και αυτόσ ςεξιςτικόσ. Αυτό ςυνζβθ είτε γιατί αυτόσ δεν ιταν
πραγματικόσ, είτε γιατί αυτόσ δεν είχε κατανοιςει κάποια πράγματα.

ΦΙΛΙΑ

Θ αρχικι ςκζψθ για τθ φιλία είναι…

Να πιςτεφεισ ςτθ φιλία παρόλο που αυτιν τθ βρίςκεισ ςπάνια. Αξίηει να πολεμάμε γι’ αυτιν,
τθν υπεραςπιηόμαςτε και δεν τθν αφινουμε να χακεί.

Να κυμάςαι ότι φίλοσ δεν είναι αυτόσ που δε ςου κάνει κάποιο κακό, αλλά αυτόσ που ςου
κάνει κάποιο καλό.

Να ξζρεισ ότι φίλοσ δεν είναι αυτόσ που κάνει καλό μόνο ς’ εςζνα, αλλά αυτόσ που είναι
γενικά ςωςτόσ και το περιεχόμενο τθσ “κζςθσ” του είναι αξιοπρεπζσ μζςα ςτθν κοινωνία.
Φτφςαμε κατάμουτρα ανκρϊπουσ που ιταν καλοί μαηί μασ (που μπορεί να είχαν τουσ
λόγουσ τουσ), αλλά ιταν κτινθ και εκμεταλλευτζσ με άλλουσ.

Να μαλϊνεισ μ’ζναν άνκρωπο, όχι γιατί αυτόσ απλά ζκανε κάτι κακό ς’εςζνα, αλλά για το
κακό περιεχόμενο που αυτόσ ζχει. Οι άνκρωποι μαλϊνουν μεταξφ τουσ για κάτι που ζκανε ο
ζνασ ςτον άλλον και όχι για το ποιο είναι το περιεχόμενο του άλλου. Δεν βλζπουν τόςον
καιρό που ο άλλοσ ιταν ζνασ θλίκιοσ και αργά ι γριγορα κα τουσ ζκανε μια μαλακία, αλλά

317
κοιτοφν “εγωιςτικά” μόνο τι ζκαναν ςτο άτομο τουσ, αντί από τθν αρχι να μθν ζκαναν παρζα
μ’ ζναν θλίκιο.

Να είςαι περιφανοσ για τουσ φίλουσ ςου.

Να μθν ξεχνάσ ότι καλφτερα να είναι κάποιοσ εχκρόσ, παρά δικεν φίλοσ ςου.

Μζςα ς’αυτόν τον κόςμο τθσ αποξζνωςθσ, νιϊκεισ μόνοσ,

μζςα ς’αυτό το απζραντο ψυχρό πλικοσ που ςε περιβάλλει, νιϊκεισ μόνοσ,
μόνοσ ακόμα κι ανάμεςα ςτουσ υποτικζμενα δικοφσ ςου ανκρϊπουσ.
Ρου είναι θ ςυντροφιά;
Εντάξει, τα ‘χω καλά με τον εαυτό μου, περνάω πολλζσ φορζσ ωραία και χωρίσ να ζχω παρζα,
αλλά να ςασ πω κάτι… δε μ’αρζςει θ μοναξιά. Πποιοσ λζει το αντίκετο, κρφβεται πίςω από το
δάχτυλο του. Είμαςτε κοινωνικά όντα και αν κάποιοι κζλουν να μασ απομονϊςουν, ςίγουρα
ζχουν τουσ λόγουσ τουσ. Σκζφτεςαι και λεσ, καλφτερα να μείνω μόνοσ, παρά να είμαι μ’
ανκρϊπουσ που δε με καταλαβαίνουν… Πμωσ κα μπορζςεισ να μείνεισ μόνοσ ι κα ςυνεχίςεισ
να βγαίνεισ με κενοφσ ανκρϊπουσ και απλά δε κα δίνεισ και πολλι ςθμαςία; Ψευτοδίλθμμα!
Ζρχεται θ ςτιγμι που χωρίηεισ τουσ ανκρϊπουσ και ο ςυμβιβαςμόσ ςου με τουσ θλίκιουσ
τελειϊνει.
Ρου είναι θ ςυντροφιά, αναφϊναηεσ…
Τϊρα όμωσ, άρχιςεσ να καταλαβαίνεισ ότι θ ςυντροφιά δεν ζφυγε, αλλά εςφ τθν ζψαχνεσ
αλλοφ...

Ζτςι, μετά τθν αρχικι ςκζψθ που ζκανεσ για τθ φιλία, ξαναςκζφτεςαι και βλζπεισ ότι όλα
αυτά που ςκζφτθκεσ είναι μιςζσ αλικειεσ, αφοφ δε βάηεισ το ηιτθμα ςτθ βάςθ που πρζπει να
είναι.

…Σφντροφοι υπάρχουν, αλλά μπορείσ να τουσ βρεισ μόνο μζςα ςτον αγϊνα.
Αυτοί βρίςκονται ςτο δρόμο τθσ καταςτροφισ του υπάρχοντοσ, βρίςκονται ανάμεςα ς’
αυτοφσ που παλεφουν για ζναν άλλον καλφτερο κόςμο, μόνο εκεί κα τουσ ςυναντιςεισ.

Βλζπεισ ότι θ λζξθ φιλία είναι αρκετά αςαφισ, ότι δεν υπάρχει. Από τθ μία, ςε μια ιδανικι
κοινωνία, κα είμαςτε όλοι αδζλφια-φίλοι κι ζτςι θ λζξθ φιλία αυτόματα καταρρζει. Από τθν
άλλθ, τϊρα εδϊ, ςτον καπιταλιςμό, δεν υπάρχει φιλία, παρά μόνο ςφντροφοι-ςυναγωνιςτζσ.

Ρρζπει να κάνεισ αυτιν τθν υπζρβαςθ ςτθ ςκζψθ ςου και να κατανοιςεισ κάποια πράγματα,
ν’ αναλφςεισ ςε τι κοινωνίεσ ηοφμε και να μθ μιλάσ γενικά και αόριςτα για τθ λζξθ φιλία. Να
καταλάβεισ ότι ζχουμε πόλεμο, ότι δεν είναι απλά κάποια πράγματα που ς’ενϊνουν με
κάποιουσ, αλλά κάτι πιο ςθμαντικό και ουςιϊδεσ. Ζτςι, δε κα ιταν ακραίο να λζγαμε ότι, για
τθν φιλία μιλοφν εκείνα τα άτομα που δεν είναι “πολιτικά” όντα.
Για εμάσ υπάρχουν μόνο ςφντροφοι, ςφντροφοι που είμαςτε μαηί ςτον πόλεμο! Αυτό δεν
είναι μια απλι, κοινι επιλογι, αλλά είναι κάτι το πιο βακφ και ςθμαίνει ότι μοιραηόμαςτε και

318
μασ ενϊνει ζνασ ίδιοσ κόςμοσ.
Στον αγϊνα βρίςκεισ ςυντρόφουσ, εκεί φτιάχνονται οι ςχζςεισ μασ, εκεί κρατάσ ηωντανι τθν
ςυντροφικότθτα. Μόνο μζςα ςτον αναρχικό-κομμουνιςτικό αγϊνα (και τουσ επαναςτατικοφσ
αγϊνεσ τθσ κάκε εποχισ) βρίςκεται θ πραγματικι ςυντροφικότθτα, μόνο μζςα ςτθν αναρχία
του αγϊνα, μόνο μζςα ςτον αγϊνα για τθν αναρχία, μόνο μζςα ςτθν αναρχία τθσ ιδανικισ
κοινωνίασ.
Οι αναρχικοί και οι κομμουνιςτζσ είναι φίλοι μου και οι φίλοι μου είναι οι αναρχικοί και οι
κομμουνιςτζσ.
Συντρόφουσ νιϊκω μόνο τουσ αγωνιςτζσ, με κανζναν άλλον δεν μπορϊ να κάνω παρζα. Δεν
γίνεται να κάνω παρζα με εξουςιαςτζσ και ψθφοφόρουσ, γιατί αυτό δεν είναι μια
διαφορετικι γνϊμθ επάνω ςτο καλό, αλλά είναι κάτι το εχκρικό. Γιατί αν είναι κάποιοσ
μαλάκασ και φαςίςτασ, δε κα είναι μόνο ς’ζνα πράγμα, αλλά γενικά, όπωσ το ίδιο κι εμείσ
”προςπακοφμε” να είμαςτε αναρχικοί ςε όλα τα πράγματα (όςο μπορείσ να είςαι μζςα ςτο
υπάρχον). Φυςικά, ζχει και πολλοφσ μαλάκεσ “αναρχικοφσ” και ”κομμουνιςτζσ”(ψεφτικουσ
δθλαδι), αλλά εάν είναι να βρεισ κάπου ςυντρόφουσ, κα τουσ βρεισ μόνο μζςα ςτον
αναρχικό αγϊνα. Γιατί μπορεί να ζχει και ανκρϊπουσ ζξω από το κίνθμα, που μπορεί να είναι
με ψθλά το κεφάλι, αλλά το γεγονόσ ότι δεν είναι μζςα ςτον αναρχικό αγϊνα, ςθμαίνει και
κάτι. Αυτοί δε κα ζχουν κατανοιςει κάποια πράγματα και κα είναι ωσ άτομα, αρκετά
αλλοτριωμζνα. Δεν τουσ βρίηω ι δε ςου λζω ότι δε κα υπάρξει θ ςτιγμι που κα ςυηθτιςω
μαηί τουσ, απλά δεν τουσ κάνω παρζα και φυςικά, δεν είναι ςφντροφοι μου.

Σίγουρα με κάποιουσ από τουσ ςυντρόφουσ, μπορεί ςε κάποια πράγματα να ταιριάηω πιο
πολφ απ’ ότι με άλλουσ, αλλά για μζνα είναι όλοι το ίδιο ςφντροφοι.

Πποιον φίλο μου ζχαςα ςτα παιδικά μου χρόνια κι ζχω να τον δω καιρό, δε ςτενοχωριζμαι,
γιατί κα ξαναβρεκοφμε κάποια ςτιγμι ςτον αγϊνα, αν δε βρεκοφμε, αυτό κα ςθμαίνει και
κάτι και τότε δεν πειράηει που εμείσ χακικαμε.

Κάτι τελευταίο.
Οι πραγματικοί επαναςτάτεσ είναι λίγοι και λόγω τθσ επαναςτατικότθτασ τουσ, πολλοί και
διάφοροι προςπακοφν να τουσ απομονϊςουν, αλλά αυτοί δεν μετανιϊνουν για τθ ςτάςθ
τουσ, δε λυγίηουν, περιφανοι ςυνεχίηουν.

ΓΤΜΝΟ

Τι πιο φυςιολογικό από τθ γφμνια… Πμωσ τθν κάνανε ταμποφ, παράλογθ και χυδαία, τθν
κάνανε βία, βρωμιά, ςεξιςτικι, εμπόρευμα-κζρδοσ και κζαμα. Δυςτυχϊσ, ζτςι αυτι
μακαίνετε ςτα μικρά παιδιά, αντί να μιλάμε απλά για το αγνό, όμορφο, γυμνό ςϊμα μασ.
Ρόςο διαφορετικό είναι για το παιδί να του μιλιςεισ εςφ για το γυμνό, να το μάκει μζςα από

319
τισ τζχνεσ, να το γνωρίςει μόνο του, από το να του βγει το γυμνό ξαφνικά, τθν ϊρα που
βρίςκεται μζςα ςτο internet. Κακθμερινά, το γυμνό και το ςεξ κατακρεουργοφνται και
βιάηονται, αυτά δείχνονται ςτον άνκρωπο ςε ποςότθτα, όμωσ πάντοτε αλλοτριωμζνα. Ζτςι ο
άνκρωποσ, αντί να τα δει ωσ κάτι το όμορφο, τα βλζπει με ντροπι, τα βλζπει εξαναγκαςτικά,
τα βλζπει με ψευτομαγκιά. Βλζπει τον άνκρωπο ωσ ζνα απλό ςϊμα προσ ικανοποίθςθ,
αφαιρϊντασ του τθν “πνευματικι” υπόςταςθ, επιτίκεται ςτο ςϊμα, φτάνοντασ μζχρι και ςτο
βιαςμό.

΢ΧΕ΢ΕΙ΢ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

Κάποιοι κάνουν ςχζςεισ κοιτϊντασ το πόςα χριματα ζχει ο άλλοσ ςτθν τςζπθ του. Κάποιοι
κάνουν ςχζςεισ με ςυνοικζςια και προξενιά.
Κάποιοι ανυπομονοφν να παντρευτοφν.
Κάποιοι μπαίνουν ςε ψευτοδιλιμματα, αν οι ετερϊνυμοι ι ομϊνυμοι άνκρωποι ζλκονται.
Κάποιουσ τουσ νοιάηει μζςα ςτισ ςχζςεισ τουσ να περνάνε απλά τθν ϊρα τουσ και να
πθγαίνουν απλά για ζναν καφζ. Δε φιλοςοφοφν-ςτοχάηονται, δεν αγωνίηονται. Κάποιοι δε
μοιράηονται τθ ηωι με τουσ ανκρϊπουσ τουσ, δεν επικοινωνοφν μεταξφ τουσ και δεν
καταλαβαίνουν ότι τα μυςτικά και θ ςιωπι βλάπτουν τουσ ανκρϊπουσ.
Κάποιοι ξεχνοφν ότι τα προβλιματα πρζπει να εκφράηονται, αλλιϊσ είςαι ζνασ αςκενισ που
ηει ςε μια κρυφι πραγματικότθτα.

Εμείσ κζλουμε με όποιον άνκρωπο και να είμαςτε, να φιλοςοφοφμε και να μιλάμε

“πολιτικά”. Τι να το κάνω αν μου λζει κάποιοσ «ς’αγαπϊ», ενϊ δεν ζχει δράςθ και δεν είναι
αγωνιςτισ. Πποιοσ δεν είναι αγωνιςτισ, δεν μπορεί να δϊςει πραγματικι αγάπθ. Θ αγάπθ
είναι ςυνολικι. Ρωσ μιλοφν γι’ αγάπθ κάποιοι, τθ ςτιγμι που γίνεται πόλεμοσ και δεν
παίρνουν το μζροσ των καταπιεςμζνων. Πταν ηουν ςε ταξικζσ κοινωνίεσ και δεν αγωνίηονται
για να τισ αλλάξουν;

Δε κζλουμε να ζχουμε ςχζςθ μόνο μ’ζναν άνκρωπο, αλλά με πολλοφσ. Με πολλοφσ να

ςυηθτάμε, με πολλοφσ να είμαςτε ςυναγωνιςτζσ, με πολλοφσ ν’ αγαπιόμαςτε, με πολλοφσ να
κάνουμε ςεξ. Αυτό δε ςθμαίνει ότι οι ςχζςεισ μασ δεν είναι διαρκείσ και το μόνο που κζλουμε
είναι να ξεπετάμε γριγορα τουσ ανκρϊπουσ, αλλά αντικζτωσ όποιον γνωρίηουμε, κζλουμε θ
ςχζςθ μασ να μζνει και αυτό φυςικά να μθ μασ εμποδίςει ςτο να γνωρίςουμε κι άλλουσ .
Πταν κατανοείσ ότι ηεισ ςτον καπιταλιςμό και είςαι επαναςτάτθσ, ξζρεισ ότι θ αγάπθ, οι
ςχζςεισ, το παιχνίδι κ.α., επάνω ςτον επαναςτατικό δρόμο κα βαδίςουν…

320
΢ΕΞ

Σκζψου ςε μια ιδανικι κοινωνία, εκεί όπου ο κακζνασ κα ζμενε, κα ζκανε ςεξ με όλουσ (με
όςουσ κα ικελε), με όλουσ κα ικελε ν’ αγαπθκεί, να επικοινωνιςει, να μυριςτεί, να
χαϊδευτεί… Το ίδιο πρζπει να γίνεται και ςτισ απάνκρωπεσ κοινωνίεσ που ηοφμε, όςο
δφςκολο κι αν είναι (δθλαδι να ζρκουμε ς’ επαφι με τουσ αξιοπρεπείσ ανκρϊπουσ). Ρρζπει
ν’ απεγκλωβιςτοφμε από τα κλουβιά που μασ καταςκεφαςαν και να καταςτρζψουμε τουσ
ρόλουσ.
Σεξ με οποιονδιποτε εκτόσ από τα παιδιά, γιατί αυτά ακόμθ δεν ζχουν αναπτυγμζνθ
ςυνείδθςθ, γιατί αυτά ακόμθ δεν ζχουν αναπτυχκεί πολφ ςωματικά. Ακόμα κι αν αυτά ςου
πουν ότι κζλουν να κάνουν ςεξ, ςτθν πραγματικότθτα δεν ξζρουν ακριβϊσ τι είναι αυτό που
κζλουν να κάνουν κι ότι γίνει, δε κα γίνει με μια ςυνειδθτι κζλθςθ. Το κζμα δεν είναι να μθν
κάνεισ μαηί τουσ ςεξ από φόβο μιασ τιμωρίασ, αλλά να μθν το νιϊκεισ.
Τα παιδιά πρζπει να μακαίνουν από νωρίσ για το ςεξ, όμωσ δεν πρζπει να το πράττουν
πρϊτου μπουν ςτθν εφθβεία (ςτθν πραγματικότθτα από μόνα τουσ δε κα το πράξουν, εκτόσ
αν τουσ πιζςεισ) .
Ππωσ είπαμε, ο κακζνασ να κάνει ςεξ με όποιον κζλει, εκτόσ από τα παιδιά, όλα τ’ άλλα είναι
κοινωνικά ταμποφ, «μπορϊ να κάνω ςεξ μ’ζναν ςυγγενι μου, μπορϊ να κάνω ςεξ μ’ζναν
θλικιωμζνο;». Από κει και πζρα, είναι κζμα τθσ επιςτιμθσ να δϊςει μια απάντθςθ ςτο εάν θ
εκςπερμάτωςθ ςτθ μιτρα και θ γονιμοποίθςθ μεταξφ κάποιων, ςυγκεκριμζνων ανκρϊπων
μπορεί να δθμιουργιςει κάποια προβλιματα ςτουσ ίδιουσ και ςτα παιδιά που κα γεννθκοφν.
Να ςταματιςει θ επιςτιμθ να ςυμβαδίηει πλάι ςτθν (ψευτο)θκικι που επιβάλλεται.

ΕΡΩΣΑ΢

Για εμάσ, υπάρχει θ αγάπθ και το ςεξ, και αυτά, οι άνκρωποι κα πρζπει να τα μοιράηονται
μεταξφ τουσ. Πμωσ, ςτισ απάνκρωπεσ κοινωνίεσ, δεν μπορϊ ν’ αγαπϊ ι ακόμα και να κάνω
ςεξ με τον οποιονδιποτε, αφοφ υπάρχουν εχκροί.

Είμαςτε ενάντια ςτον ερϊτα, αυτόσ επιβιϊνει μόνο ςτισ κοινωνίεσ τθσ αλλοτρίωςθσ και ςτουσ
ανκρϊπουσ που δεν μποροφν να καταλάβουν ότι υπάρχει μόνο θ αγάπθ και το ςεξ και όχι ο
ζρωτασ. Αυτό δε ςθμαίνει ότι, μεταξφ αυτϊν που αγαπάσ, δεν ταιριάηεισ με κάποιον ςε
κάποια πράγματα πιο πολφ, αλλά οφτε αυτό ςθμαίνει ότι, δεν πρζπει με όλουσ να νιϊςεισ το
ςϊμα τουσ, τισ απόψεισ τουσ κτλ. Πλοι απ’ αυτοφσ που αγαπάσ και είναι ςφντροφοι ςου,
ζχουν μια μοναδικότθτα που κα ικελεσ να τθ γευτείσ.

Ο ζρωτασ είναι μια ανοφςια ζλξθ που δεν ζχει τίποτα το ουςιαςτικό, τίποτα το “πνευματικό”,
αφοφ θ οποιαδιποτε ζλξθ δεν ζχει ςχζςθ με το νου του άλλου, τθ δράςθ του και τα πιςτεφω
του. Σε μια ιδανικι κοινωνία, όπου όλοι οι άνκρωποι κα είχαν περιεχόμενο, με όλουσ κα

321
ικελεσ να είςαι.
Τϊρα, δεν μπορείσ να λεσ, «βρικα κάτι που μου άρεςε ςτθν προςωπικότθτα του άλλου και
με τράβθξε», χωρίσ να ςε νοιάηει θ ποιότθτά του ωσ άνκρωποσ, αφοφ για εμάσ, αυτά δεν
είναι ξζχωρα. Για εμάσ, υπάρχουν άνκρωποι που αξίηει ν’ αγαπάσ και μ’ αυτοφσ να
ςυναναςτρζφεςαι. Εςφ, αντί να κοιτάσ ποιο είναι το περιεχόμενο του ανκρϊπου, λεσ χωρίσ
λογικι ότι, από τθ μια κα ζδινεσ και τθ ηωι ςου για ζναν άνκρωπο που μπορεί να είναι
ςκατάνκρωποσ και τθν ίδια ςτιγμι, μετά από λίγο καιρό, για τον ίδιο άνκρωπο λεσ ότι τον
ςιχαίνεςαι και δε κεσ να τον ξαναδείσ. Νιϊκεισ μιςόσ και ψάχνεισ άλλα μιςά για να
ολοκλθρωκείσ. Αντί να νιϊκεισ ολοκλθρωμζνοσ και να ψάχνεισ ολοκλθρωμζνουσ ανκρϊπουσ,
αντί να κζλεισ ανκρϊπουσ δίπλα ςου, διότι αυτό είναι κάτι το υγιζσ, είςαι αδφναμοσ και τουσ
κζλεισ μόνο για να ςτθριχκείσ. Είςαι κενόσ και κάπωσ κζλεισ να γεμίηεισ το κενό ςου, χωρίσ να
ςϋενδιαφζρει και πολφ το πωσ είναι ο άλλοσ, απλά κεσ μια ςυντροφικότθτα ςτθ μοναξιά ςου.
Κζλεισ μόνο, ι να αυτοϊκανοποιείσ τον εαυτό ςου, ι να μπαίνεισ ς’ εκείνθν τθ διαδικαςία
που κα αυτοϊκανοποιείσ μόνο τον άλλον. Αυτό που τισ περιςςότερεσ φορζσ, ερωτεφεςαι και
μιςείσ ςτουσ άλλουσ, είναι ο εαυτόσ ςου (αφοφ δε κα μπορζςεισ ποτζ να βρεισ τθ δφναμθ να
μιςιςεισ και νϋαγαπιςεισ τον εαυτό ςου ςτα “φανερά”), ενϊ κάποιεσ φορζσ, ερωτεφεςαι και
μιςείσ αυτό που δεν μπορείσ να είςαι. Στθν ουςία, δεν αγαπάσ το περιεχόμενο του άλλου και
αν τελικά ενδιαφερκείσ για το περιεχόμενο του άλλου, ι κα ιταν κάτι που δε κ’ άξιηε ν’
αςχολθκείσ ι απλά, κα είναι ζνασ ζρωτασ και όχι μια αγάπθ. Κάτι το προςωρινό και χωρίσ
περιεχόμενο.

Ο ζρωτασ είναι ζνα παιχνίδι εντυπϊςεων και ρόλων, μια διαδικαςία κατά τθν οποία οι
θκοποιοί προςπακοφν να παίξουν το ρόλο τουσ όςο καλφτερα γίνεται, με αποτζλεςμα οι
εμπλεκόμενοι να μθ νιϊκουν κάτι γι’αυτό που είναι πραγματικά ο άλλοσ, αλλά για κάτι που
υποδφκθκε. Νιϊκουν για κάποιον άνκρωπο κάτι, ενϊ αυτόσ μπορεί να μθν το αξίηει.
Εςφ πζφτεισ ςτθν παγίδα, όχι μόνο γιατί θ θκοποιία του ιταν καλι, αλλά και γιατί ςε όλθ
αυτιν τθ διαδικαςία, το ψυχολογικό ζχει μεγάλθ ςθμαςία ς’ αυτό το ανοφςιο παιχνίδι. Μια
ψυχολογία που πάει χζρι-χζρι με αυτά που ςου μακαίνει το ςφςτθμα και θ κοινωνία, δθλαδι
μπαίνεισ ς’ εκείνεσ τισ ςκζψεισ που λζνε, «τι να κάνω για να φανϊ κάπωσ;», «μιπωσ πρζπει
να είμαι αλλιϊσ;», «κ’αρζςω;». Ενϊ, θ εξωτερικι εμφάνιςθ και το τι κα φορζςεισ ςε
παρακινοφν και όχι το τι είςαι εςφ και ο άλλοσ, ωσ άνκρωποι.

Μςωσ καλφτερα, εάν μασ ςκεφτείσ όλουσ γυμνοφσ με τα ίδια μαλλιά, κα καταλάβεισ ότι
υπάρχει μόνο το ςεξ και θ αγάπθ (για όλουσ ςτθν ιδανικι κοινωνία, εδϊ μόνο γι’ αυτοφσ που
αξίηουν). Ο ζρωτασ δεν υπάρχει, το μόνο που υπάρχει είναι θ μοναδικότθτα που ζχουν όλοι
οι άνκρωποι και ςε ελκφει. Φυςικά και πρζπει να υπάρχει ζνα (όμορφο) παιχνίδι μεταξφ των
ανκρϊπων που αγαπάσ, αλλά όχι ςτο πλαίςιο των ςυγκεκριμζνων ρόλων που ς’ επιβάλλουν,
όπωσ το «ν’ αγαπάσ όποιον να’ ναι και ασ είναι ό,τι να ‘ναι» κτλ.
Δε ςκζφτομαι ομοιόμορφουσ ανκρϊπουσ, αλλά ακριβϊσ το αντίκετο .
Μοναδικοφσ ανκρϊπουσ που κα ντφνονται όπωσ κζλουν και κα ςυμπεριφζρονται όπωσ

322
νιϊκουν (ςτο πλαίςιο του “καλοφ”) και θ επαφι μασ με τον κακζνα ξεχωριςτά κα είναι κάτι
το μοναδικό. Μοναδικόσ ςτο ςεξ, μοναδικόσ ςτο τι πράττει, μοναδικόσ ςτο τι λζει. Στον ερϊτα
παίηεισ ρόλουσ, όμωσ αυτοί ςτθ ηωι δε χρειάηονται, αφοφ είμαςτε όλοι διαφορετικοί.

Ο ζρωτασ είναι δουλικόσ και δε ς’ αφινει να ζχεισ ελευκερία δράςθσ.

Είναι ςυνυφαςμζνοσ με τθν ατομικι ιδιοκτθςία, «μόνο μ’ζναν άνκρωπο να είςαι, μόνο ζναν
ν’ αγαπάσ, μόνο μ’ ζναν να κάνεισ ςεξ».

Οφτε μόνο ζνασ άνκρωποσ να με κζλει, οφτε ζναν μόνο να κζλω, όλοι ζχουν να με δϊςουν
κάτι απ’ αυτοφσ που αγαπϊ.

Ο ζρωτασ είναι κενι, επιλεκτικι ζλξθ, χωρίσ ποιοτικό περιεχόμενο, είναι μια κοφφια
διαλεκτικι, είναι μια καταςκευαςμζνθ πλάνθ. Ο ζρωτασ ςου λζει ότι κα είςαι με τον
οποιονδιποτε, με τον οποιοδιποτε βλάκα εκμεταλλευτι, πετϊντασ όλα τα ταξικά και
κοινωνικά κριτιρια.

Θ εξωτερικι εμφάνιςθ παίηει ρόλο, όχι ςαν μια ιεραρχία ανάμεςα ςτουσ ανκρϊπουσ, αλλά
ωσ κάτι το ωραίο, όπου ο κακζνασ ζχει τθν όμορφθ μοναδικότθτα του. Μια μοναδικότθτα
που “εδϊ” δεν μπορεί να τθ χαρείσ, αφοφ οι περιςςότεροι είναι αλλοτριωμζνοι.

O άνκρωποσ δεν πρζπει να μπαίνει μζςα ςε ρόλουσ και να κλείνεται ς’ αυτοφσ, γιατί ζτςι δε
κα μπορεί να γευτεί τα πράγματα γφρω του και φυςικά και όχι ςε όλο το εφροσ τουσ. Ο
ζρωτασ υπάρχει (“τϊρα”), όμωσ το κζμα είναι ότι δε κζλουμε να υπάρχει. Ππωσ δεν υπιρχε
πριν τισ ταξικζσ κοινωνίεσ, ζτςι δε κα υπάρχει και μετά.

ΑΓΑΠΗ

Πταν εμείσ προςπακοφμε να επικρατιςει θ αγάπθ, ο εχκρόσ προςπακεί να κυριεφςει το

μίςοσ.

Θ αγάπθ υπάρχει, παρ’ όλα αυτά δεν είναι ολικι, αφοφ κι αυτι είναι αλλοτριωμζνθ. Σε μια
ιδανικι κοινωνία κα ιμαςταν όλοι αλλθλζγγυοι, “εδϊ” δε γίνεται, ζχουμε πόλεμο. Αγαπάμε
τα παιδιά, τουσ ανκρϊπουσ που ζχουν γεννθκεί με κάποιο νοθτικό ι άλλο πρόβλθμα, αλλά
από κει και πζρα, όχι όλουσ. Δε κζλουμε ςυνζχεια να μιλάμε για επιλογζσ, γιατί ζχει και πολφ
κόςμο εξαπατθμζνο που μπορεί και να τον βοθκιςουμε, όμωσ αυτό δε ςθμαίνει ότι ανάμεςα
μασ, αυτιν τθ ςτιγμι, υπάρχουν ςχζςεισ αγάπθσ. Θ αγάπθ προχποκζτει επαναςτατικι
ςυνείδθςθ και δράςθ.

Θ αγάπθ δεν πρζπει να ζχει ποςότθτα, όλουσ πρζπει ν’ αγαπάμε το ίδιο, απλά κάποιουσ δεν
τουσ αγαπάμε κακόλου. Με τουσ ανκρϊπουσ που ζχω ςχζςθ, τουσ ίδιουσ ανκρϊπουσ κ’
αγαπάμε, τουσ ίδιουσ κα μιςοφμε. Αν κάποιοσ ζκανε κακό ςτον άνκρωπο μου, απλά δεν τον

323
ξαναμιλάω, δε κα πω, «α, δεν το ζκανε ς’εμζνα», οφτε όμωσ δεν μιλάω ςε κάποιον, απλά
επειδι μάλωςε με κάποιον που ιταν άνκρωποσ μου. Δεν του μιλάω επειδι είχε άδικο,
επειδι δε “λζει” ωσ άνκρωποσ. Αν ζνασ άνκρωποσ μου ς’ζνα γεγονόσ ζχει άδικο, δε κα τον
υπεραςπιςτϊ επειδι είναι άνκρωποσ μου, αλλά κα υπεραςπιςτϊ αυτόν που ζχει δίκαιο.
Στθν περίπτωςθ που δεν ξζρω το ςκθνικό, κα υπεραςπιςτϊ το ςυντρόφι μου, διότι, για να
τον κάνω παρζα, ξζρω ότι κατά πάςα πικανότθτα κα ζχει και δίκαιο (ωσ αναρχικόσ που
είναι).

Ρρζπει να ςταματιςουμε να μασ λείπει κάποιοσ, επειδι ηιςαμε απλά κάποια πράγματα μαηί
του, επειδι υπιρχε θ ςυνικεια, επειδι ιταν ζνα ατομικό μασ βίωμα και μπαίνει ο εγωιςμόσ.
Να ςκζφτεςαι μόνο όςουσ άξιηαν κι ασ διαφωνοφςεσ κάποιεσ φορζσ μαηί τουσ. Να μθν
αναπολείσ απλά κάποιεσ ςτιγμζσ που ζηθςεσ μαηί τουσ, αλλά ν’ αναπολείσ τον ίδιο τον
άνκρωπο. Ρρζπει να ζχεισ το κάρροσ κι όςουσ δεν άξιηαν, να πεισ ότι ιταν θλίκιοι. Δε ςου
λζω να ξεγράψεισ από μζςα ςου τισ ςτιγμζσ που ζηθςεσ μαηί τουσ, απλά αυτοί οι άνκρωποι
να μθ ςου λείπουν.

Θ αγάπθ δεν είναι κάτι ςτακερό, όχι υπό τθν ζννοια ότι αυτι δοκιμάηεται κακθμερινά, αλλά
ότι κι αυτι, όντασ βριςκόμενθ μζςα ςτο “όλον”, βρίςκεται ςε ςυνεχι κίνθςθ και διεργαςία.
Πμωσ, επειδι είναι ςε κίνθςθ, δε ςθμαίνει ότι δεν μπορεί να ζχει μόνο πρόοδο και όχι
νοςϊδθ οπιςκοδρόμθςθ, αφοφ μποροφν οι ςυγκροφςεισ που κα παράγονται να είναι υγιείσ
και εξελικτικζσ και απ’ αυτζσ να δθμιουργοφνται νζεσ, όμορφεσ ιςορροπίεσ.

Ξεκακαρίςαμε ότι τθν αγάπθ δεν τθ δίνουμε ςτον εχκρό, όπωσ επίςθσ, ξεκακαρίςαμε ότι ςτα
παιδιά και ςτουσ ανκρϊπουσ που ζχουν νοθτικό ι άλλο πρόβλθμα, τθ δίνουμε φυςικά, χωρίσ
να περιμζνουμε ανταπόκριςθ. Από κει και πζρα, θ αγάπθ κζλει πάνω από ζναν, όχι μόνο για
να πάρει υπόςταςθ, αλλά γιατί κζλει αλλθλοςυμπλιρωςθ, αλλθλοπροςφορά και
αλλθλοκατανόθςθ για ν’ αποκτιςει κάτι με ουςιϊδεσ περιεχόμενο.
Πταν δίνεισ αγάπθ, το κάνεισ επειδι το νιϊκεισ κι όχι για να πάρεισ κι εςφ (αν και κζλεισ),
αλλά για να ονομαςτεί αγάπθ, πρζπει να πάρεισ κι εςφ από εκεί που ζδωςεσ. Θ αγάπθ είναι
ςχζςθ. Σχζςθ αμφίδρομθ και αλλθλεπίδραςθσ,

Tθν αγάπθ τθ δίνεισ όχι για να πάρεισ κι εςφ, αλλά ςίγουρα πρζπει να πάρεισ κι εςφ, αλλιϊσ
δεν παίρνει πραγματικι υπόςταςθ. Μιλϊντασ πάντα γι’αυτοφσ που αξίηει να δϊςεισ αγάπθ.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ, ΠΑΙΔΙΑ

Στισ πρωτόγονεσ κοινωνίεσ υπιρχαν κατά βάςθ ςχζςεισ αλλθλεγγφθσ, δεν υπιρχαν
οικογζνειεσ και οι άνκρωποι μεγάλωναν όλοι μαηί, βοθκϊντασ ο ζνασ τον άλλον. Πλοι ιταν
ίςοι και θ χριςθ των όποιων αγακϊν ιταν ελεφκερθ για όλουσ, δεν υπιρχε ατομικι
ιδιοκτθςία. Με το πζραςμα όμωσ, από τισ πρωτόγονεσ κοινωνίεσ, ςτισ κοινωνίεσ τθσ

324
εκμετάλλευςθσ, άρχιςαν τα πράγματα να μεταβάλλονται τρομακτικά. Ο ταξικόσ κόςμοσ που
ανζτειλε, δεν ζφερε φωσ, αλλά ςκοτάδι. Θ παραγωγικι δραςτθριότθτα του ανκρϊπου
άλλαξε, δθμιουργικθκαν ςχζςεισ εκμετάλλευςθσ ςτθν παραγωγι και θ ατομικι ιδιοκτθςία
ςτα μζςα παραγωγισ ζκανε τουσ ανκρϊπουσ να λζνε, «ο κάνατοσ ςου, θ ηωι μου».

Θ άρχουςα τάξθ ιταν πλζον ζτοιμθ να περάςει αυτά που τθ διζπουν, μζςα ςε όλθ τθν
κοινωνία. Ζτςι, οι αλλοτριωμζνεσ κοινωνικζσ ςχζςεισ ςυμβάδιηαν (και ςυμβαδίηουν) με τθν
κίνθςθ των αλλοτριωμζνων παραγωγικϊν ςχζςεων τθσ εκμεταλλευτικισ κοινωνίασ.

Θ οικογζνεια δεν είναι κάτι που απζκτθςε λάκοσ περιεχόμενο ςτο πζραςμα του χρόνου, αλλά
είναι εκείνοσ, ο εξ αρχισ καταςτροφικόσ κεςμόσ, που καταπάτθςε τισ ςχζςεισ ελευκερίασ
που υπιρχαν.
Φυςικά, αυτό δεν το κατάφερε ωσ ζνασ κεςμόσ αποκομμζνοσ από τ’ άλλα πράγματα που
βρίςκονται τριγφρω του, αλλά ωσ ζνα κομμάτι τθσ ταξικισ κοινωνίασ που είναι, ςε
ςυνδυαςμό με τα υπόλοιπα. Ζτςι, οι ανιςότθτεσ που υπάρχουν ςτισ οικογζνειεσ (ακόμα κι αν
δεν το ξζρουν οι εμπλεκόμενοι), ςυμβαδίηουν με τισ ταξικζσ ανιςότθτεσ, αφοφ αυτζσ ζχουν
τθν ίδια αφετθρία.

Θ οικογζνεια είναι κακρζφτθσ τθσ κοινωνίασ, φζρει μζςα του τθν εξουςία, τθν εκμετάλλευςθ
και τθν ατομικι ιδιοκτθςία.
Μια χαρά αυτόσ ο κεςμόσ εξυπθρζτθςε τθν άρχουςα τάξθ, αφοφ οι δυνάςτεσ μπόρεςαν
μζςω τθσ κλθρονομιάσ μζςα ςτθν οικογζνεια, να ςυνεχίςουν να ζχουν τον πλοφτο ςτα χζρια
τουσ. Συνζχιςαν τθν εκμετάλλευςθ, ςυνζχιςαν να ζχουν ατομικι ιδιοκτθςία ςτα μζςα
παραγωγισ, ςυνζχιςαν οι δοφλοι να κλθρονομοφν τθ δουλεία τουσ.
Αυτόσ ο κλειςτόσ κεςμόσ είναι αντικοινωνικόσ και φζρει μζςα του ποικίλουσ ανκυγιεινοφσ
ατομιςμοφσ, που ζχουν ωσ αποτζλεςμα, τθν ενδυνάμωςθ τθσ κυρίαρχθσ τάξθσ και τθν
αποξζνωςθ του ανκρϊπου από τθν πραγματικι αλικεια που κα ζπρεπε να υπάρχει (υγιισ
ςχζςθ του ανκρϊπου με τον άνκρωπο και τθ φφςθ).

«Μόνο ζναν ν’αγαπάω, μόνο μ’ ζναν να κάνω ςεξ, μόνο μ’ζναν άνκρωπο να είμαι. Tθ
διακικθ μου (τθν οποία εφθφρα για να με εξυπθρετεί) δε κζλω να τθ χαρεί όλθ θ
ανκρωπότθτα, το μόνο που κζλω είναι να ςυνεχίςει θ τάξθ μου να τα οικονομάει!». Αυτό
είναι θ οικογζνεια.

Στθν οικογζνεια υπάρχουν ανταγωνιςτικζσ ςχζςεισ που δθμιουργοφν δεςμοφσ ζχκρασ και
ρόλοι που ςυμβάλλουν ςτον κατακερματιςμό τθσ εργαςίασ (είτε ζχουμε μθτριαρχία, είτε
πατριαρχία). Αυτοφσ τουσ ρόλουσ, αντί να τουσ υπακοφςεισ, κα πρζπει να τουσ καταρρίψεισ,
αφοφ οι ςχζςεισ πρζπει να δομοφνται ςε νζεσ άλλεσ βάςεισ.
Θ οικογζνεια ςε κάνει ν’ αςχολείςαι μόνο με τα δικά ςου ενδοοικογενειακά ηθτιματα, μόνο
με τα κζματα του οίκου ςου. Απομονωμζνοσ από τα ςυνολικά προβλιματα, νοιάηοντασ ςε
μόνο για το τομάρι ςου και όχι για τουσ άλλουσ, να λεσ «αυτό είναι δικό μου», «αυτό είναι το

325
κτιμα μου, το ςπίτι μου, το παιδί μου», «μόνο θ οικογζνεια μου να είναι καλά».
Σου υπενκυμίηει πωσ πρζπει να ηεισ, «μαμ, κακά και νάνι», «δουλεία, ςπίτι, κατανάλωςθ,
τθλεόραςθ», «αμάξι, ταίρι και φκθνι από αξίεσ διαςκζδαςθ», και ςτθ φιλοςοφία και τουσ
αγϊνεσ, κεατισ.
Αντί τα ςχζδια των ανκρϊπων, κακθμερινά ςτο τραπζηι του ςπιτιοφ τουσ, να είναι πωσ κα
επιτεκοφν ςτον εχκρό, νοιάηονται για το τι κα πει μια άλλθ οικογζνεια για τουσ εαυτοφσ τουσ
ι το τι κα πουν αυτοί για τουσ άλλουσ.

Και ςου βροντοφωνάηει κάτι το τραγικό, «αγάπα πάντα τουσ γονείσ ςου, όποιοι κι αν είναι
αυτοί, είτε είναι καπιταλιςτζσ, είτε φαςιςτόμουτρα».
«Να τουσ αγαπάσ επειδι είναι γονείσ ςου και όχι γι’ αυτό που είναι». Πμωσ λογάριαςαν
χωρίσ εμάσ, γιατί για εμάσ «το αίμα νερό γίνεται!».

Θ οικογζνεια είναι ζνασ κεςμόσ επιβολισ και όχι ελεφκερθσ επιλογισ.

Είναι ζνασ κεςμόσ ιεραρχικόσ και εξουςιαςτικόσ… ενϊ τα μυςτιρια τθσ εκκλθςίασ φζρνουν
κζρδοσ για κάποιουσ, φπνο, προπαγάνδα και ζλεγχο για εςζνα και τθ κρθςκευτικι δυςωδία,
πιο κοντά ςτο “είναι” ςου.
Σκλάβοσ ςτουσ κοινωνικοφσ κεςμοφσ και τουσ θκικοφσ δεςμοφσ που ςε ορίηουν αυτοί, μαηί
με τα ςφμβολα και τα ςτερεότυπα, περιορίηεςαι ςτο πωσ να λειτουργιςεισ. Ενϊ οι επιλογζσ
που ζχεισ ςτο ςεξ και ςτθν αγάπθ είναι δυο. Ι κα πρζπει να είςαι μ’ζναν άνκρωπο ςε όλθ
ςου τθ ηωι, ι κορόιδεψε τον και πάνε με άλλον χωρίσ να το ξζρει.

Τα χαρακτθριςτικά τθσ οικογζνειασ μπορεί να ζχουν κάποιεσ διαφορζσ, ανάλογα με τθν κάκε
ιςτορικι, κοινωνικι και χρονικι ςτιγμι, αλλά το αποτζλεςμα δεν αλλάηει κακόλου, αυτι
παραμζνει ζνασ δθλθτθριϊδθσ κεςμόσ, όπωσ άλλωςτε και ο κάκε κεςμόσ.
Δεν αγωνιηόμαςτε για καλφτερεσ οικογζνειεσ, αλλά να μθν υπάρχουν κακόλου αυτζσ.
Κζλουμε να είμαςτε όλοι αδζλφια και τα παιδιά να είναι όλα παιδιά μασ, ηϊντασ όλοι μαηί ςε
μια κοινωνία αγάπθσ.

Ο γάμοσ και θ οικογενειακι ηωι ζρχονται να ςου παρουςιαςτοφν ωσ κάτι το φυςιολογικό,

μόνο και μόνο για να εξυπθρετθκεί θ κυρίαρχθ τάξθ. Με τθν οικογζνεια επιςφραγίηεται μια
πιο ςτακερι παραγωγι εργαςίασ, που από τθ μια ζχει ςτακεροφσ, αλλά ελαςτικοφσ
ςκλάβουσ, εφκολα εκμεταλλεφςιμουσ και από τθν άλλθ, ζχουμε τθ ςυνζχιςθ μιασ ιρεμθσ
οικογενειακισ ηωισ των πλουςίων με τα γαλινια κζρδθ τουσ, πάντα όλα αυτά με το
χαμθλότερο κόςτοσ για τ’ αφεντικά. Θ οικογενειακι ηωι προςφζρει μια ςτακερότθτα και
ζναν περιςςότερο ζλεγχο ςτθν κοινωνία. Με ζλεγχο των γεννιςεων, με μεγαλφτερο
καταμεριςμό τθσ εργαςίασ, με κοινωνικοφσ αποκλειςμοφσ και με περιςςότερουσ
καταναλωτζσ, αφοφ οι πλαςτζσ ανάγκεσ που δθμιουργοφνται, φζρνουν και περιςςότερα
κζρδθ για τ’ αφεντικά.

326
 ΜΑΝΑ

Δεν πρζπει να ςκεφτείσ εκείνθ τθ ςτιγμι

αχ θ μάνα μου, το αίμα μου είναι αυτι,
ςτιςε τθν ςτα τζςςερα τα μζτρα
και πυροβόλα τθν ςτο κοφτελο, εάν αυτό χρειαςτεί

αφοφ αλλά λζει ετοφτθ, αλλά λεσ εςφ.

Δεν πάει να ςε μεγάλωςε με ‘αγάπθ και ςτοργι’

ςφίξε δυνατά τα χζρια ςου
και πνίξ’τθν με οργι,
γιατί πλζον ςτο απζναντι ςτρατόπεδο, κάκεται αυτι.

Ζρχεται εκείνο το τζλοσ που το ςπακί κ’ ακονίςεισ,

να κόβει όςο καλφτερα μπορεί
ςτον τάφο να τθν ςτείλεισ
να μθ μπορεί να ςθκωκεί

γιατί αλλά κάνει ετοφτθ, αλλά κάνεισ εςφ.

Πλεσ οι μανάδεσ δεν είναι εξ οριςμοφ ςπουδαίοι άνκρωποι.

Οι αλλοτριωμζνοι που πιςτεφουν ότι όλεσ οι μανάδεσ είναι και ςπουδαίοι άνκρωποι,
κλείνουν τα μάτια ς’ εκείνθ τθ μάνα που παρατάει το παιδί τθσ, δεν το ςχολιάηουν και
αυτόματα, εκείνοσ που κα πάει να μεγαλϊςει το παρατθμζνο παιδί, βαφτίηεται από τουσ
αλλοτριωμζνουσ μάνα και πατζρασ, δίνοντασ ςτισ λζξεισ αυτζσ πάντα μια κετικι υπόςταςθ.
Πμωσ, δε βλζπουν ότι υπάρχουν μάνεσ που παρατάνε τα παιδιά τουσ και υπάρχουν και
κάποιοι άλλοι που, ποςϊσ μπορεί να τουσ ενδιαφζρει να ονομαςτοφν πατζρεσ ι μθτζρεσ,
είναι κι αυτοί που κα τα μεγαλϊςουν.
Ο άνκρωποσ που ζχει μιτρα γεννάει το παιδί, αλλά αυτόσ που ζχει “αγάπθ” κα το
μεγαλϊςει, είτε αυτόσ είναι ομοφυλόφιλοσ, λεςβία ι τρανσ. Πμωσ, για να το μεγαλϊςεισ
ςωςτά, πρζπει ν’ αγαπάσ όλα τα παιδιά του κόςμου και να ζχεισ μια επαναςτατικι
ςυνείδθςθ των πραγμάτων γφρω ςου. Φυςικά ν’ αγαπάσ και τον εαυτό ςου, γιατί αν δεν τον
αγαπάσ, δεν μπορείσ να δϊςεισ αγάπθ οφτε ςτουσ άλλουσ.

Σιμερα, μθν ζχοντασ καταςτραφεί ο κεςμόσ τθσ οικογζνειασ, οι περιςςότεροι ηουν μζςα ς’
αυτόν. Από αυτοφσ που ηουν μζςα ς’ αυτόν (και απϋαυτοφσ που ηουν ζξω απϋαυτόν),
ελάχιςτοι είναι αυτοί που μπόρεςαν να μθν αλλοτριωκοφν πολφ (γιατί ζςτω και λίγο,
αλλοτριϊκθκαν) και οι περιςςότεροι παραςυρκικαν από το “ποτάμι” του «πρζπει» και τθσ
«κανονικότθτασ». Το κζμα δεν είναι ν’ αρνθκείσ του γονείσ ςου (εκτόσ, φυςικά, αν το

327
αξίηουν), το κζμα είναι οι ςχζςεισ ςου με τουσ ανκρϊπουσ ςου και με τα παιδιά ςου να είναι,
όςο το δυνατόν περιςςότερο γίνεται, ενάντια ςτο περιεχόμενο του κεςμοφ τθσ οικογζνειασ
και ς’ ό,τι άλλο κζλει να ςου επιβάλλει το ςφςτθμα. Το κζμα είναι να κατανοιςεισ το
βρϊμικο ρόλο τθσ οικογζνειασ και να επιτεκείσ ςτο υπάρχον.

Ζτςι, οι πιο πολλζσ οικογζνειεσ είναι ςχολείο φαςιςτικϊν ςυμπεριφορϊν, όχι μόνο γιατί είναι
ο κεςμόσ τζτοιοσ, αλλά γιατί και οι ίδιοι οι γονείσ ςυμβάλλουν προσ αυτιν τθν κατεφκυνςθ.
Αφοφ αν δε φαςιςτοποιθκείσ από το κεςμό, κα φαςιςτοποιθκείσ κατά πάςα πικανότθτα από
τουσ γονείσ κι αν δεν αλλοτριωκείσ από τουσ γονείσ, κ’ αλλοτριωκείσ κατά πάςα πικανότθτα
από το κεςμό.

Γονείσ που απλά δίνουν μόνο διατροφι και όχι και ανατροφι ςτα παιδιά τουσ. Γονείσ που
“αγαποφν” τα παιδιά τουσ, επειδι απλά και μόνο είναι τα δικά τουσ παιδιά και όχι γιατί είναι
παιδιά. Πταν τα παιδιά γίνονται ενιλικοι, οι γονείσ τ’αγαποφν όχι γι’ αυτό που είναι, αλλά
γιατί νομίηουν ότι το παιδί είναι ιδιοκτθςία τουσ.
«Τι λεσ ότι μ’αγαπάσ, αφοφ δεν αγαπάσ τίποτα απ’ αυτό που είμαι;». Αυτό φϊναξε τουσ!

Γονείσ που δε χαίρονται αν το παιδί τουσ αςχολείται με κάτι, παρά μόνο αν αυτό το κάτι
δθμοςιοποιθκεί και κάνει το παιδί τουσ διάςθμο, μόνο τότε οι γονείσ κα νιϊςουν περιφανοι.
Γονείσ που φζρνουν λεφτά ςτο ςπίτι και δεν επικοινωνοφν ποτζ με τα παιδιά τουσ, που απλά
τα μεγαλϊνουν χωρίσ να τα μιλοφν ποτζ για τον απεχκι κόςμο που ηοφμε.
Γονείσ που δεν τουσ ενδιαφζρει θ γνϊμθ των παιδιϊν τουσ, που τα τιμωροφν και τα χτυποφν.
Γονείσ που ιςχυρίηονται πωσ ποτζ δε διαφϊνθςαν με τα παιδιά τουσ, αλλά πωσ να
διαφωνιςεισ ρε, αφοφ οφτε καν μιλοφςεσ μαηί τουσ. Ροιοσ ςου είπε ότι θ διαφωνία είναι
κακό ςε κάποια πράγματα;
Γονείσ που αναγκάηουν τα παιδιά να διαβάςουν από υποχρζωςθ, αλλά τα παιδιά που να
κζλουν… αφοφ αυτό γίνεται καταναγκαςτικά.
Γονείσ που εμποδίηουν τα παιδιά τουσ να επαναςτατιςουν, επειδι και οι ίδιοι ποτζ δεν
προςπάκθςαν να το πράξουν.
Γονείσ με πολλά απωκθμζνα που το μόνο που κάνουν είναι να τα βγάηουν ςτα παιδιά.
Γονείσ που νομίηουν ότι μποροφν να δϊςουν αγάπθ, αλλά που δεν μποροφν να καταλάβουν
ότι τα φαςιςτόμουτρα δεν μποροφν να δϊςουν αγάπθ .
Γονείσ που γεννοφν ζνα παιδί γιατί «πρζπει», και όχι γιατί το νιϊκουν, για να δειχτοφν, για να
καλφψουν το κενό τουσ .
Γονείσ αδιάφοροι ι αιϊνια φρουροί.

Τα παιδιά πρζπει να ηιςουν το παιχνίδι, κακϊσ αυτό είναι χαρά, αυτό είναι παιδεία, αυτό
είναι δθμιουργία. Να παίξουν ομαδικά παιχνίδια, να τρζξουν, ν’ ακουμπιςουν το χϊμα, να
ςκαρφαλϊςουν τοίχουσ, να παίξουν με τθ μπάλα. Πταν μεγαλϊςουν να κυμοφνται κάτι απ’
όταν ιταν μικροί, και όχι ότι ιταν μια ηωι μπροςτά από ζναν υπολογιςτι.

328
Δε δίνουμε τισ αλάνεσ για λεφτά κι οικοδομζσ, παρά μόνο για των παιδιϊν μασ τισ ηωζσ.

Να επιςτραφεί το παιχνίδι ςτον τόπο του και όχι ςτον υπολογιςτι.

Χάκθκαν οι αλάνεσ και μ’ αυτζσ ζνα μεγάλο κομμάτι από το παιχνίδι.

Κζλω να ξζρουν τα παιδιά πωσ ιταν παλιά

λίγα ςπίτια και αλάνεσ μεγάλεσ για παιχνίδια πολλά
κζλω να ξζρουν τα παιδιά πωσ ιταν παλιά
λίγα αμάξια και πολφ ξεγνοιαςιά.

Τα παιδιά ζχουν άρνθςθ γιατί ηουν μζςα ς’ζναν ςακρό κόςμο. Μπορεί να μθν ξζρουν
ακριβϊσ του λόγουσ τθσ άρνθςθσ τουσ, αλλά νιϊκουν ότι τα πράγματα γφρω τουσ δε είναι
ζτςι όπωσ κα ζπρεπε.
Οι ενιλικοι, πολλζσ φορζσ, δικαιολογθμζνα αναρωτιοφνται μζςα ςε τι κόςμο κα φζρουν τα
παιδιά τουσ, το κζμα είναι, όμωσ, να διϊξουν αυτόν το φόβο.
Οι ενιλικοι να ξζρουν ότι τα παιδιά τουσ μπορεί να τουσ φτφςουν κατάμουτρα για τισ
επιλογζσ που ζπρεπε να κάνουν και δεν ζκαναν. Δυςτυχϊσ όμωσ, οι περιςςότεροι νζοι αντί
να ξεςθκωκοφν, ζχουν βουλιάξει ςτθν αδράνεια, και ασ φαίνεται το αντίκετο κάποιεσ φορζσ.
Σάπια μυαλά ςε ςϊματα νζων, χωρίσ καμία ουςιαςτικι δράςθ.
Τα παιδιά, όπωσ όλοι, δζχονται από παντοφ ερεκίςματα, όμωσ αυτά δεν ζχουν ακόμα πολφ
ανεπτυγμζνθ κρίςθ και επθρεάηονται ακόμα πιο πολφ από τα πράγματα τριγφρω τουσ, χωρίσ
αυτά να τα περνοφν πολφ από το δικό τουσ προςωπικό φίλτρο. Πμωσ, όταν τα παιδιά
μεγαλϊνουν και ζχουν μια πιο ανεπτυγμζνθ ςυνείδθςθ (που αυτό γίνεται ςιγά-ςιγά και όχι
ξαφνικά), αντί ν’ αποκτοφν γνϊςθ και να ζχουν δφναμθ για να ξεςθκωκοφν, αυτά
παραμζνουν απακι. Αυτό ςυμβαίνει γιατί οι περιςςότεροι ζηθςαν τόςο καιρό αλλοτριωμζνα,
που είναι δφςκολο τϊρα ν’ αλλάξουν.
Ζτςι, τα παιδιά πρζπει να τα βοθκάμε και να τα ςυμβουλεφουμε, όχι κουνϊντασ το δάχτυλο
μασ, αλλά να τα τονίηουμε να μθ δζχονται τα όποια γεγονότα, χωρίσ πρϊτα να τα ςκεφτοφν.
Τα παιδιά πρζπει πάντα να ςκζφτονται, γιατί οι κοντινοί τουσ άνκρωποι δε κζλουν πάντα το
καλό τουσ, ι απλά μπορεί να νομίηουν ότι δίνουν το καλό ςτα παιδιά, αλλά ςτθν
πραγματικότθτα, αυτό που δίνουν να είναι το κακό. Ροιο καλό κζλει και μπορεί να ςου
δϊςει κάποιοσ, όταν το μόνο που ζμακε ςτθ ηωι του είναι να εξυπθρετεί το ψζμα, τθν
εκμετάλλευςθ και τθν αδικία. Τα παιδιά πρζπει ν’ αμφιςβθτοφν αυτά που ακοφν. Επειδι
κάποιοι είναι δικοί τουσ άνκρωποι, αυτό δε ςθμαίνει ότι αυτά που λζνε είναι και τα ςωςτά.

Δε χρειάηεται να είναι κάποιο παιδί μου, ανίψι μου, θ εγγόνι μου για να το δϊςω αγάπθ. Δε
χρειάηεται να νιϊςω ότι κάτι είναι ατομικι ιδιοκτθςία μου, για να το δϊςω χαρά. Δεν ζχω
αυτοςκοπό ηωισ ν’ αποκτιςω, ςϊνει και καλά, κάτι δικό μου, αλλά ςκοπόσ μου είναι να
παίηω και να μακαίνω ςτα παιδιά. Είτε βγικε ζνα παιδί από το ςπζρμα μου, είτε όχι, όλα τα
κεωρϊ δικά μου παιδιά. Πμωσ, το κζμα δεν είναι να ηω μζςα ς’ζναν μικρόκοςμο και απλά να

329
προςπακϊ να δϊςω ευτυχία ςε κάποια παιδιά, αλλά το κζμα είναι ν’ αλλάξω τον κόςμο.
Τότε και όλοι οι ενιλικοι κα δίνουν πραγματικά χαρά ςτα παιδιά και όλα τα παιδιά του
κόςμου κα είναι χαροφμενα.

ΠΟΡΝΕΙΑ

Από τθν αρχαιότθτα μζχρι ςιμερα, υπάρχουν άνκρωποι που δίνουν τισ ςεξουαλικζσ τουσ
υπθρεςίεσ ζναντι χρθματικισ ι κάποιασ άλλθσ αμοιβισ. Αυτοφσ, είτε τουσ αναγκάηουν με τθ
βία, είτε αυτοί “προςφζρονται” από μόνοι τουσ, θ ουςία είναι ότι καταναγκάηονται να
κάνουν κάτι που δε κζλουν, αφοφ οι αρρωςτθμζνεσ κοινωνίεσ τουσ οδιγθςαν εκεί.
Αυτοί οι άνκρωποι μπορεί να ςτινουν κϊλο για να βγάλουν τα μεροκάματα τουσ, όμωσ αυτό
δε ςθμαίνει ότι είναι και άνκρωποι που κα ςτιςουν τον κϊλο τουσ (κυριολεκτικά και
μεταφορικά) πουλϊντασ τισ ιδζεσ τουσ και τθν αξιοπρζπεια τουσ.
Επειδι κάποιοσ εκπορνεφεται, δε ςθμαίνει ότι δεν ζχει ταξικι ςυνείδθςθ και φυςικά, δεν
είναι ζνα ντροπιαςτικό επάγγελμα, όπωσ αυτό του μπάτςου.
Βεβαία, πάντα είναι ςτενάχωρο να πουλάσ κάτι από πάνω ςου (ςϊμα, εργατικι δφναμθ,
μυαλό) και ειδικά ς’αυτιν τθν περίπτωςθ, είναι ακόμα πιο πολφ. Γιατί το ςεξ, όπωσ οι τζχνεσ
και ο ακλθτιςμόσ κ.α., είναι “πράγματα” τα οποία πάντα κ’ ανυπομονοφμε ν’ αςχολθκοφμε
μαηί τουσ, αντίκετα από κάποιεσ άλλεσ αςχολίεσ που δε μασ είναι και τόςο ευχάριςτεσ. Είναι
λυπθρό να μεςολαβεί το χριμα ςτο ςεξ, είναι λυπθρό το κακετί να ζχει γίνει εμπόρευμα.

Μπορεί να είναι ςτενάχωρο να πουλάσ το κορμί ςου, αλλά κάποιοι μπορεί να προτιμιςουν
αυτό, παρά να κάνουν μια άλλθ δουλειά.
Ρροτιμοφν να τουσ εκμεταλλευτοφν και να πουλιςουν το κορμί τουσ, γνωρίηοντασ τι κάνουν,
ςε αντίκεςθ με κάποιουσ καλλιτζχνεσ, που πουλοφν τθν τζχνθ τουσ και νομίηουν ότι ς’ αυτιν
δεν υπάρχουν ςχζςεισ εκμετάλλευςθσ.
Το να πουλάσ ζνα επαναςτατικό δθμιοφργθμα τζχνθσ που ςε εξελίςςει, που άγει τθν “ψυχι”
και το ςϊμα, ϊςτε απ’ αυτό να βγάλεισ κζρδοσ -ενϊ τθν ίδια ςτιγμι μπορείσ να κάνεισ μια
άλλθ μιςκωτι δουλειά-, δε μασ φαίνεται και πολφ λογικό.

Βριςκόμαςτε δίπλα ςτουσ εκπορνευόμενουσ, ωσ εργαηόμενουσ (όχι όμωσ και ς’ αυτοφσ τουσ
εκπορνευόμενουσ που, ενϊ είναι άρρωςτοι, δεν παίρνουν προφυλάξεισ), αλλά αυτό δε
ςθμαίνει ότι απαραίτθτα είμαςτε δίπλα τουσ και ςτο περιεχόμενο τουσ, αφοφ αυτοί δε
ξζρουμε τι άνκρωποι είναι. Ρζρα από τθ ςχζςθ ςεξ-εμπόρευμα που κζλουμε να
καταςτραφεί, χτυπάμε και τουσ μαςτροποφσ-νταβάδεσ, όλουσ αυτοφσ τουσ εκμεταλλευτζσ,
ψευτόμαγκεσ, ςυνεργάτεσ των μπάτςων, που είναι από πάνω μζχρι κάτω μζςα ςτθ βρωμιά.

Επίςθσ, φυςικά, μθ βάηοντασ τουσ ςτθν ίδια μοίρα με τουσ νταβάδεσ, οι άνκρωποι που
πθγαίνουν με τισ πόρνεσ, πωσ νιϊκουν αυτοί θκικά; Ρωσ νιϊκεισ εςφ με αυτό το προςωπικό-

330
θκικό ηιτθμα; Το ονομάηω «προςωπικό-θκικό», γιατί αν δεν πθγαίνεισ με τουσ
εκπορνευόμενουσ, δε κα ςταματιςει αυτό το επάγγελμα να υπάρχει, αφοφ κάποιοι κα
ςυνεχίςουν να πθγαίνουν, αλλά οφτε και αν πασ μαηί τουσ, ζτςι τουσ βοθκάσ. Θ μόνθ
βοικεια είναι οι αγϊνεσ.

Ρόρνεσ (άντρεσ, γυναίκεσ) εναντιωκείτε τουσ νταβάδεσ, αυτοοργανωκείτε! Κατά τθ γνϊμθ

μασ, οι πόρνεσ δεν ανικουν ςτο λοφμπεν, αλλά ςτθν εργατικι τάξθ.

•••••

Πμωσ, άλλο να εκπορνεφεςαι και άλλο να παίηεισ ςε ταινίεσ πορνό. Ανεξάρτθτα το τι νιϊκει
και ποιοσ είναι ο λόγοσ που ςυμμετζχει κάποιοσ ςτισ ταινίεσ πορνό, το κζμα είναι ότι αυτόσ
ςυμβάλλει ςε μια ςυγκεκριμζνθ κουλτοφρα και κάποιοι τα οικονομοφν.
Μιλάμε, όχι μόνο για μια βιομθχανία, που απλά παράγει κζρδοσ για κάποιουσ και
εκμετάλλευςθ για κάποιουσ άλλουσ, αλλά για κάτι που πλάκει ςυνειδιςεισ.
Είναι κάτι το οποίο δθμοςιοποιείται, μπαίνει ςτα ςπίτια, ζνα κζαμα που προςπακεί να ςε
διαμορφϊςει, ενϊ θ εικονικι πραγματικότθτα κζλει ν’ αντικαταςτιςει τθν κανονικι (το πωσ
παρουςιάηεται “ςιμερα” το γυμνό, ςου το ανζφερα πιο πάνω).
Τςόντεσ με θλίκια πρότυπα, με διαςτθμικά πζθ και βυηιά, ς’ επθρεάηουν, πλάι ςτισ χυδαίεσ
διαφθμίςεισ και τισ αιςχρζσ εκπομπζσ που κάνουν τα πάντα για να πουλιςουν και να
βγάλουν χριμα.
Το πορνό, ο κακζνασ κα το δει, αφοφ είναι κακθμερινά μζςα ςτθ ηωι μασ. Το να κλείςεισ τα
μάτια και να μθ δεισ πορνό είναι ςαν να λεσ, «δε βλζπω τθλεόραςθ, επειδι θ τθλεόραςθ που
ζχω είναι μιασ μεγάλθσ γνωςτισ εταιρίασ (φυςικά ςε άλλα κζματα μπορείσ να καταφζρεισ να
μθν κρζμεςαι από εταιρίεσ και να αρνείςαι να ςυμμετζχεισ ςε πράγματα που ςου
επιβάλλουν).
Δε ςυμβάλλεισ με το να το βλζπεισ, ςυμβάλλεισ όταν δεν αγωνίηεςαι. Αν ςτιριηεσ ζναν ςάπιο
κινθματόγραφο, μια ςάπια εμπορικι μουςικι, κα ς’ζλεγα «Γιατί το κάνεισ αυτό; Απζκτθςε
γνϊςθ και ξφπνα!», όμωσ ςτθ ςυγκεκριμζνθ περίπτωςθ, γνωρίηω ότι ο κεατισ το βλζπει μόνο
για λίγα λεπτά, απλά και μόνο για να εκςπερματϊςει (παρόλο που τον επθρεάηει αρνθτικά
και ειδικά τουσ ζφθβουσ).
Φυςικά, άλλο είναι να υπάρχει γυμνό και ςεξ μζςα ςε μια τζχνθ και αυτό να δείχνεται μ’
ζναν αγνό τρόπο (ι θ βία ν’ αποςκοπεί κάπου), κζλοντασ να δείξει κάτι, άλλο είναι να
βιντεοςκοπείται μια ςεξουαλικι ςυνεφρεςθ, κζλοντασ να τθν ξαναδείσ ωσ κάτι το ωραίο,
χωρίσ να μεςολαβεί το εμπόρευμα και άλλο το εικονικό νταλαβζρι ςάρκασ και χριματοσ, που
κάνει τα πάντα εμπόρευμα.

Κζλουμε να καταςτραφεί θ βιομθχανία πορνό και το ςεξ να υπάρχει, όπωσ του “αρμόηει”.

331
ΑΤΣΟΚΣΟΝΙΑ

H αυτοκτονία είναι θ πιο μεγάλθ, κρατικι βαρβαρότθτα.

Ραλεφουμε για ζναν κόςμο, όπου δε κα υπάρχουν αυτοκτονίεσ.

Το κράτοσ κα ςου πει «αυτοκτόνα», κα ςου πει «βυκίςου ςτα ναρκωτικά, ςτο τςιγάρο, ςτο
αλκοόλ», κα ςου πει «αποδζξου τθν υπάρχουςα κατάςταςθ», όμωσ το μόνο που δε κα ςου
πει, είναι «αγωνίςου».

Κάποιοι ανζβθκαν ςτα μπαλκόνια και πιδθξαν, άλλοι τρόμαηαν να ηιςουν και μείνανε
ζγκλειςτοι ςτα ςπίτια τουσ, αναμζνοντασ το κάνατο.
Κλειςμζνοι ςτουσ τζςςερισ τοίχουσ του δωματίου τουσ, περιμζνοντασ πότε κα ζρκει θ ςτιγμι
που τα ντουβάρια κα τουσ καταπλακϊςουν.
Από τθ μια ζδειχναν ότι ο κάνατοσ δεν τουσ ζνοιαηε, αλλά από τθν άλλθ ποτζ δεν
επαναςτατοφςαν, φοβοφμενοι μθν πάκουν τίποτα.
Θ απάκεια τουσ ιταν και μια κακθμερινι αυτοκτονία.

Ωςτόςο βλζπεισ, δεν αυτοκτονοφν μόνο οι δειλοί ι οι ανϊριμοι, αλλά αυτοκτονοφν και
άνκρωποι που δεν είναι αναίςκθτοι, άνκρωποι που είναι ςκεπτόμενοι και αγωνιςτζσ.
Aυτοκτονοφν ευαίςκθτοι, κοινωνικά ςθμαδεμζνοι, άνκρωποι που αναηθτοφν, άνκρωποι που
τα βλζπουν όλα μάταια και ζχουν κουραςτεί…
Πταν βλζπεισ ότι οι αυτοκτονίεσ ζχουν πάρει μορφι επιδθμίασ, δεν μπορείσ πλζον ν’
αναρωτιζςαι «τί άραγε είδουσ άνκρωποι είναι αυτοί που αυτοκτονοφν;».
Πςο και να πάλεψεσ με τον εαυτό ςου, ϊςτε να μθν αυτοκτονιςεισ, όςo και να μθν άντεχεσ
να υποφζρεισ, ςίγουρα θ επιλογι τθσ αυτοκτονίασ είναι μια λάκοσ επιλογι και παραμζνει
μια ιττα.
Οφτωσ ι άλλωσ, το πρόβλθμα δεν είναι (τόςο) ατομικό, αλλά τθσ απόλυτα ρεαλιςτικισ
δυςτοπίασ που ηοφμε. Πμωσ, ακόμα και δφςκολα να περνάσ, ςυνζχιςε να πολεμάσ!

Κανζνασ, όταν είναι παιδί, δε ςκζφτεται ν’ αυτοκτονιςει όταν μεγαλϊςει. Ο κακζνασ όταν
μεγαλϊςει και κζλει ν’ αυτοκτονιςει, ςίγουρα κα προτιμοφςε να μθν είχε φτάςει ςε αυτό το
ςθμείο και κα ικελε να ηιςει. Πμωσ, όταν θ ηωι που ηοφμε είναι αλλιϊσ απ’ότι κα ζπρεπε,
πολλοί δε μετανιϊνουν γι’ αυτό που κάνουν. Δε κεωροφν ότι αυτό που κάνουν είναι μια
ιττα, αλλά θ μόνθ ςωτθρία. Ρροτιμοφν να διαλζξουν -ωσ αυτόχειρεσ- το κάνατο τουσ, παρά
να υποφζρουν από αρρϊςτιεσ, παρά να πζςουν ςτα χζρια του εχκροφ, με ό, τι αυτό
ςυνεπάγεται, παρά να ηουν εξακλιωμζνοι και ηωντανοί-νεκροί.
Πμωσ, θ αυτοκτονία ςου είναι μια ιττα. Θ ευκαναςία ςου είναι κάτι που αναγκάςτθκεσ να
κάνεισ. Σ’αυτιν τθν παράδοςθ του αγϊνα ςου, δεν ςτρζφομαι τόςο ενάντια ς’εςζνα που το
πράττεισ (όλοι μπορεί να λυγίςουμε), αλλά ςτρζφομαι ενάντια ςτθν ίδια τθν αυτοκτονία,
δθλαδι ςτθν ίδια τθν κρατικι βαρβαρότθτα.

332
Μπορεί για εςζνα, θ αυτοκτονία να φάνταηε ωσ λφτρωςθ, μπορεί να ιταν μια δικι ςου
επιλογι (τι δικι ςου επιλογι… ο ςάπιοσ κόςμοσ ς’ ζςπρωξε), αλλά εγϊ, πάντα κα είμαι εκεί
για να ςου λζω να μθν το πράξεισ.

Είναι λυπθρό άνκρωποι να προτιμοφν να πεκάνουν, είτε αυτοκτονϊντασ, είτε μζνοντασ

απακείσ ςε όλθ τουσ τθ ηωι, αντί να επαναςτατιςουν. Είναι λυπθρό να αγωνίηονται κάποιοι
και ο αγϊνασ τουσ να μθν εμπεριζχει και το κάνατο, ωσ πικανό αποτζλεςμα.

Ραλεφουμε για κοινωνίεσ ελεφκερεσ που κα διαλζγεισ τθ ηωι, που κα διαλζγεισ ανάμεςα
από ωραία πράγματα, και όχι για κοινωνίεσ που ελεφκερα κα διαλζγεισ το κάνατο.

333
 ΘΡΗ΢ΚΕΙΑ

«Ο άνκρωποσ δθμιοφργθςε το κεό και όχι ο κεόσ τον άνκρωπο». Με αυτό κα μποροφςε ν’
αρχίηει και ταυτόχρονα, να τελειϊνει θ όλθ ςυηιτθςθ. Κα ιταν κρίμα, όμωσ, να μθν
αναφερκοφμε κακόλου ςτο ηιτθμα τθσ κρθςκείασ. Οφτωσ ι άλλωσ, το να ξανακυμθκοφμε
κάποια πράγματα γι’ αυτιν, μόνο καλό κα μασ κάνει, αφοφ θ αλλοτρίωςθ κάποιεσ φορζσ,
μασ κάνει να ξεχνάμε κάποια πράγματα. Πμωσ, δε χρειάηεται να υπάρχουν υπενκυμίςεισ, για
να μασ κάνουν να μθν ξεχνάμε. Θ ςυνείδθςθ και θ μνιμθ μασ πρζπει μονίμωσ να υπάρχουν κι
ζτςι να μθν ξεχνάμε ποτζ, τι είναι αυτά που εναντιωνόμαςτε. Ζτςι, δε κα μπω ςτθ διαδικαςία
να ςου υπενκυμίςω, απλά κ’ αναλφςω.

Ο άνκρωποσ, ςτθν προςπάκεια του να κατανοιςει τον κόςμο, πζραςε από τθν αμάκεια ςτθ
γνϊςθ (για παράδειγμα, θ αςτραπι δεν είναι κεόσ, αλλά καιρικό φαινόμενο), κάτι το οποίο
δεν άρεςε κακόλου ςτουσ ιςχυροφσ, οι οποίοι κα ζπρεπε να εφεφρουν ζνα ακόμα ναρκωτικό,
ϊςτε να τον ναρκϊςουν. Ζτςι, οι κυρίαρχοι δεν ζκατςαν με ςταυρωμζνα τα χζρια, αλλά
προςπάκθςαν όςο πιο γριγορα γίνεται να επιτεφξουν το ςτόχο τουσ.

Και εγζνετο θ κρθςκεία.

Θ πρϊτθ μασ ςκζψθ, ϊςτε ν’ αντιμετωπίςουμε τα κρθςκευτικά ςυγγράμματα ωσ ζνα απλό

παραμφκι, φεφγει ςτα γριγορα, αφοφ πρζπει να είςαι πολφ αφελισ, ϊςτε να μθν καταλάβεισ
ότι πρόκειται για τρομερά επικίνδυνα πράγματα. Οτιδιποτε αναφζρεται ς’ αυτά είναι
παράλογο, ιςτορικά αβάςιμο και ςτθμζνα ψζματα. Ρολλά από τα γεγονότα που
εξιςτοροφνται είναι αντιγραφζσ παλαιότερων μφκων, ενϊ και κάποιοι από αυτοφσ είναι
διαςτρεβλωμζνοι .

Είναι ιςτορίεσ ταπείνωςθσ του ανκρϊπου, με ςυγκεκριμζνα πρότυπα ςυμπεριφοράσ και ζνασ
πόλεμοσ ςε κακετί το διαφορετικό. Θ υποταγι, ο ρατςιςμόσ, ο ςεξιςμόσ, το μίςοσ, θ ιεραρχία
κ.α., είναι (κρυφο)διάχυτα μζςα ςτα κρθςκευτικά ςυγγράμματα.

Πμωσ, θ κριτικι μασ δεν ζχει να κάνει μόνο με αυτό, αλλά γενικότερα με το τι εςτί κρθςκεία,
ποιοσ ο λόγοσ φπαρξθσ τθσ, ο ρόλοσ τθσ και ο ςκοπόσ τθσ.

Μιλϊντασ φιλοςοφικά, κα λζγαμε ότι θ κρθςκεία, όντασ ταυτόςιμθ με τον ιδεαλιςμό και τθ
μεταφυςικι, ζχει μόνο αρνθτικζσ ςυνζπειεσ για τον άνκρωπο, αφοφ πλθν των άλλων,
δθμιουργεί πρόβλθμα ςτθν κατανόθςθ τθσ φυςικισ ςυγκρότθςθσ του ςφμπαντοσ, αλλά και
ςτθν εξιγθςθ όλων των ηθτθμάτων ςε μια κοινωνία, παραποιϊντασ μονίμωσ τθν
πραγματικότθτα.

Πμωσ, αυτι είναι ακόμα πιο βάρβαρθ (αν και δεν υπάρχει ιεράρχθςθ ςτθ βαρβαρότθτασ
τθσ), αν τθ δεισ ωσ ζναν απαραίτθτο μθχανιςμό του κράτουσ.
334
Δθμιουργικθκε με ςκοπό να υποδουλϊνει τον άνκρωπο και να τον κοιμίηει. Τον αποκόβει να
ςκζφτεται, να δρα, να ερευνά, να ζχει επαφι με τθ φφςθ. Ζτςι, κρθςκεία και απόλαυςθ τθσ
ηωισ είναι δυο εκ διαμζτρου, αντίκετα πράγματα.

Θ κρθςκεία εξυπθρετεί τα ςυμφζροντα τθσ κυρίαρχθσ τάξθσ και ςτζκεται περιφανι ωσ ζνασ
από τουσ ςτυλοβάτεσ τθσ, καταςτζλλοντασ τα λαϊκά κινιματα, αποτρζποντασ τον άνκρωπο
να εξεγερκεί.

Σ’ ζχει μονίμωσ με ςκυμμζνο το κεφάλι, ςου φωνάηει μθν απαιτείσ, δζξου πάντα τι λζει ο από
πάνω, ο κεόσ, το κράτοσ, ο πατζρασ. Σου προςτάηει να μθν ορίηεισ τθ ηωι ςου όπωσ κζλεισ,
αφοφ θ μοίρα ςου είναι κακοριςμζνθ και όλα είναι κζλθμα κεοφ. Ηιςε ωσ δοφλοσ ςτθν
πραγματικι ηωι, αν κεσ να πασ ςτον (ψεφτικο) παράδειςο και να είςαι ελεφκεροσ. Εδϊ μθν
κάνεισ τίποτα άλλο, πζρα απ’ αυτό που ςε ορίηουμε εμείσ, αφοφ υπάρχει και άλλθ ηωι που
ςε περιμζνει. Ο κεόσ-τιμωρόσ είναι πάντα από πάνω και ς’ επιβλζπει, αφοφ αυτόσ είναι ο
δικαςτισ που επιβάλλει τθ δικαιοςφνθ.

Ρίςτευε ςτα καφματα, όχι ς’ εςζνα, πίςτευε ςτο κεό, όχι ςτισ δυνάμεισ ςου, αρκεί να ζχεισ
πίςτθ ςε κάτι που κ’ αποκόβει εςζνα ωσ ενεργό υποκείμενο και κα περιμζνεισ από κάτι άλλο
να ενεργιςει για εςζνα, τθ ςτιγμι που εςφ είςαι ο κινθτιριοσ μοχλόσ τθσ ηωισ ςου.

Μετζφερε τον αγϊνα ςου πάντα ςε άλλουσ, άλλοι κα ςε ςϊςουν, ζξω από εςζνα…

Αυτό είναι θ κρθςκεία, να ελπίηεισ κάπου αόριςτα, χωρίσ να δίνεισ τθ δικι ςου μάχθ. Πμωσ
λογάριαςαν χωρίσ εμάσ, γιατί εμείσ δεν περιμζνουμε καμία ελπίδα εξ’ουρανοφ για να μασ
ςϊςει, αλλά μαχόμαςτε κακθμερινά.
Ζτςι είναι όλεσ οι κρθςκείεσ, και ασ είναι κάποιεσ φαινομενικά πιο κοντά ςτον άνκρωπο και
ςτθ φφςθ. Αυτζσ, όχι μόνο λοβοτομοφν τθ ςκζψθ, αλλά ζχουν ςτείλει και χιλιάδεσ
ανκρϊπουσ ςτο κάνατο εξαιτίασ τθσ κρθςκευτικισ παράνοιασ (απόρροια του
κοινωνικοταξικοφ-ςυνειδθςιακοφ πολζμου).

Δυςτυχϊσ θ φπαρξθ του κεοφ, ενϊ είναι φανταςτικι, είναι πζρα για πζρα αλθκινι, αφοφ
υπάρχει ςτα μυαλά των ανκρϊπων. Το κζμα δεν είναι ότι δεν υπάρχει κεόσ, αλλά ότι
υπάρχει μζςα τουσ, δθλαδι υπάρχει ωσ μια υπόςταςθ που, όμωσ, επείγει να καταςτραφεί.

Άνκρωποι που προτάςςουν τθ κρθςκεία ωσ λφςθ, για ν’ αλλάξει θ κοινωνία. Άνκρωποι που
οφτε καν πιςτεφουν ςε αυτό που λζνε ότι πιςτεφουν, αφοφ πθγαίνουν μόνο για πζντε λεπτά
ςτθν εκκλθςία για να δείξουν το καινοφριο τουσ κόςμθμα. Άνκρωποι φανατιςμζνοι, που κ’
αλλθλοςκοτωκοφν για τισ κρθςκείεσ τουσ, ενϊ ο πραγματικόσ εχκρόσ κα μείνει ανζγγιχτοσ,
παίηοντασ αυτοί το παιχνίδι των εξουςιαςτϊν, όςο καλφτερα γίνεται. Άνκρωποι που δεν τουσ
πειράηει να πουν ςτον εαυτό τουσ ότι θ πίςτθ τουσ είναι λάκοσ, αλλά δε κα παραδεχτοφν
ποτζ, από εγωιςμό μπροςτά ςτουσ άλλουσ, ότι πζραςαν τόςα χρόνια πιςτεφοντασ ςε κάτι
που ιταν λάκοσ.

335
Μθν περιμζνεισ να ςεβαςτϊ τθν πίςτθ ςου, ακόμα και αν ςε κάνει να νιϊκεισ όμορφα, αφοφ
αυτι ςε ξεφτιλίηει, ακόμα και αν δεν το ξζρεισ. Πμωσ εγϊ δε ςζβομαι τθν πίςτθ ςου, όχι μόνο
δε ςε ςυμπονϊ, αλλά επιτίκομαι ς’αυτιν, αφοφ με το να πιςτεφεισ, διαιωνίηεισ τθ ςαπίλα,
παίρνεισ κζςθ ςε αυτόν τον κόςμο, τθν πλευρά ςτο ςτρατόπεδο του κριςκου-πατριϊτθ-
μικροαςτοφ, ζναντι του άπατρισ, άκεου, αναρχικοφ.

Μπορεί κάκε κράτοσ να οφείλει ν’ αναγνωρίηει τθν πίςτθ του κακενόσ, να ζχει ανεξικρθςκία
και ο πιςτόσ να ζχει το χϊρο του για να αςκεί τθν πίςτθ του, όμωσ κάκε επαναςτάτθσ οφείλει
να καταςτρζφει κάκε κρθςκεία (οργανωμζνθ ι μθ), κάκε κεό, κάκε πίςτθ.

Πςοι ςχετίηονται με τθν εκκλθςία, τουσ ζχουμε ικανοφσ για όλα, ξεκάκαρα πράγματα.

Δεν είναι τυχαίο όλα αυτά τα αίςχθ που ζκαναν ςτο πζραςμα των χρόνων, τα λεφτά που
φάγανε, τθν αγιοποίθςθ των φαςιςτόμουτρων και τισ φιλανκρωπίεσ που ζκαναν για το
ξζπλυμα των εγκλθμάτων τουσ (εκκλθςία και κράτουσ).

Θ δυςωδία τθσ εκκλθςιάσ δεν μπορεί να κρυφτεί. Ρολλοί είναι οι πιςτοί που ακοφν για
αγάπθ, αλλά αγάπθ δε βλζπουν, όμωσ αυτοί ςυνεχίηουν και είναι πιςτοί. Αυτοί ςυνεχίηουν
και είναι πιςτοί γιατί είναι τρομοκρατθμζνοι, αφοφ θ κρθςκεία ξζρει καλά να “πουλάει”
ςατανάδεσ, υποταγι και φόβο.

Να υπενκυμίςουμε ςε όςουσ ηθτοφν διαχωριςμό εκκλθςιάσ και κράτουσ, ότι αυτό δε γίνεται,
γιατί θ εκκλθςία είναι ζνα από τα κφρια ςυςτατικά του. Mα ακόμα και αν γίνει αυτό, δε
ςθμαίνει και κάτι, μα ακόμα και αν το κράτοσ καταςτρζψει τισ εκκλθςίεσ, θ πίςτθ μπορεί να
παραμείνει, το κράτοσ παραμζνει και τθν όποια καταςτροφι δεν τθν κάναμε εμείσ, αλλά το
ίδιο το κράτοσ, με ό, τι αυτό ςυνεπάγεται.

Α, και κάτι τελευταίο γι’αυτοφσ που ξεγελάςτθκαν με τισ φιλανκρωπίεσ τουσ και με κάποιεσ
από τισ όμορφεσ παραβολζσ που βρίςκονται ςτα διάφορα κείμενα τουσ (που κι αυτζσ
προζρχονται από τουσ λαοφσ και όχι από μεταφυςικζσ αθδίεσ). Δεν υπάρχει
αναρχοχριςτιανιςμόσ. Δε κα πζςουμε ποτζ ςτθν παγίδα να ποφμε «μπορεί αυτοί να
δθλϊνουν χριςτιανοί, όμωσ εμείσ οι άκεοι, είμαςτε πιο χριςτιανοί απ’αυτοφσ».
Ο χριςτόσ δεν ιταν ο κομμουνιςτισ τθσ εποχισ του, γιατί ο χριςτόσ δεν υπιρξε. Οφτε κα
ποφμε από τθν άλλθ, ότι «ο εωςφόροσ είναι ο επαναςτάτθσ άγγελοσ, που παραςτράτθςε από
τον κακό κεό για να φζρει το φωσ», αφοφ κι αυτόσ, για εμάσ, είναι θ άλλθ όψθ του ίδιου
νομίςματοσ.

ΓΑΜΟΛ, ΒΑΦΤΛΣΛΑ, ΚΘΔΕΛΕΣ

Από τθ ςτιγμι που γεννιζςαι μζχρι τθ ςτιγμι που πεκαίνεισ, είςαι υποχρεωμζνοσ ν’ ακοφσ τισ
διαταγζσ των από πάνω, να λεσ μάλιςτα αφζντθ και να τισ εκτελείσ.

336
Σε αναγκάηουν να βαφτιςτείσ, να παντρευτείσ, να κθδευτείσ και όλα να κοςτίηουν ζνα κάρο
λεφτά. Οφτε να πεκάνεισ λζει ρε γαμϊτο μου!

Τα πάντα εμπόρευμα, ταξικζσ αντικζςεισ παντοφ.

Πταν αρνιςε τα μυςτιρια τθσ εκκλθςίασ, ςε κεωροφν ότι είςαι κάποιοσ δαίμονασ (αν και θ
λζξθ δαίμων προιλκε από το δαιμων, που ςθμαίνει ςοφόσ) που ιρκε από τθν κόλαςθ να
εκπλθρϊςει το ζργο του ςατανά. Αλλά ο άλλοσ τόςο μυαλό ζχει, που δεν καταλαβαίνει ότι θ
άρνθςθ μου ωσ προσ το γάμο, δεν εναντιϊνεται ςτουσ ανκρϊπουσ που μπορεί να κζλουν να
ζχουν μια ςχζςθ, αλλά ζχει να κάνει με το μίςοσ μου ςτο μυςτιριο-κεςμό αυτό κακαυτό.
Λζνε ότι αν δεν κθδευτείσ, θ ψυχι του πεκαμζνου δεν θρεμεί… άςε που πρζπει να φροντίηεισ
και τον τάφο του, γιατί αν δε τον ςτολίηεισ ςυχνά, κα ςε δει το μάτι του πεκαμζνου, του
κεοφ, του γείτονα ι δεν ξζρω κι εγϊ ποιου άλλου…
Ακόμα κι αν δε κζλεισ να βαφτιςτείσ και να παντρευτείσ κρθςκευτικά, ςε αναγκάηουν ν’
ακολουκιςεισ νομικζσ διαδικαςίεσ, αφοφ πρζπει να γραφτείσ ςτα δθμοτολόγια (δθλαδι να
φακελωκείσ), αλλιϊσ είςαι ζνασ παρείςακτοσ εδϊ πζρα, είςαι ζνασ παράνομοσ, ζνασ
άνκρωποσ που δεν ζχει δικαιϊματα.

Δε ρϊτθςαν κανζναν ποτζ για τίποτα, δε κζλω όμωσ να μασ ρωτοφν, κζλω να μθν υπάρχουν!

337
 ΑΘΛΗΣΙ΢ΜΟ΢

Πςο και αν κζλει ο εχκρόσ να κλείνει τα πιςτεφω μασ ςε κάποιο ςκονιςμζνο μπαοφλο τθσ
ιςτορίασ, εμείσ κα είμαςτε πάντα εκεί και κα τα φωνάηουμε.

Ζτςι και ςτθν περίπτωςθ του ακλθτιςμοφ, κα κάνουμε το ίδιο. Άλλωςτε, πωσ κα μποροφςαμε
να κάνουμε και διαφορετικά, όταν μιλάμε για ζνα αγακό που καλλιεργεί το ςϊμα και το
“πνεφμα”. Πμωσ για να καλλιεργθκείσ, προχποκζτει να ςυμμετζχεισ ςτθν άκλθςθ, αλλιϊσ
απλά, κα παρακολουκείσ ζνα άκλθμα που, όταν γίνεται με “όρουσ αξιοπρζπειασ”, είναι κάτι
το πολφ ωραίο. Κα διαςκεδάςεισ, αλλά δε κα ψυχαγωγθκείσ. Μςωσ και να… μια διαφορά του
ακλθτιςμοφ με τισ τζχνεσ, ότι δθλαδι, ο αποδζκτθσ ςτισ τζχνεσ μπορεί να καλλιεργθκεί και
χωρίσ να ςυμμετζχει ς’ αυτιν (αν και θ τζχνθ δε νοείται χωρίσ τον αποδζκτθ, επίςθσ ο
αποδζκτθσ, με τον τρόπο του, πρζπει να ςυμβάλει ς’ αυτιν και να μθν είναι ζνασ απλόσ
χειροκροτθτισ).
Πλοι οι άνκρωποι πρζπει να ακλοφνται, όλοι οι άνκρωποι κα πρζπει να δθμιουργοφν ζργα
τζχνθσ…

Ο ακλθτιςμόσ πρζπει να είναι για όλουσ και όχι μόνο γι’ αυτοφσ που κατζχουν πλοφτο.
Δυςτυχϊσ, όλεσ αυτζσ οι ταξικζσ αντικζςεισ είναι υπαρκτζσ, όχι μόνο τϊρα, αλλά και ςτ’
αρχαία χρόνια.

Ο ακλθτιςμόσ κα πρζπει να γίνει εραςιτεχνικόσ (με τθν πραγματικι του ζννοια, να γίνουμε,
δθλαδι, εραςτζσ τθσ τζχνθσ). Αυτόσ πρζπει να γίνεται με ευχαρίςτθςθ, χωρίσ να μεςολαβεί
το χριμα, να τον ηθτάμε και να μθν μασ τον επιβάλλουν. Ο επαγγελματικόσ ακλθτιςμόσ ζχει
καταςτρζψει όλθ τθν αγνότθτα του ακλθτιςμοφ.

Θ αςτικι τάξθ αυτι τθ φορά δεν εφθφρε κάτι, όπωσ κάνει άλλεσ φορζσ, αλλά εκμεταλλεφτθκε
τθ γυμναςτικι και τα διάφορα ακλιματα, τα ξαναζπλαςε όπωσ αυτι ικελε και τα
χρθςιμοποίθςε για τουσ δικοφσ τθσ ςκοποφσ.
Ζτςι τον ακλθτιςμό τον ζκανε λεφτά για τισ τςζπεσ τθσ, κζαμα που κίγει τα μάτια μασ και τα
μυαλά μασ και ζνα προϊόν που ζχει ςχζςθ με εταιρίεσ, χορθγοφσ, διαφθμίςεισ και
ςυμφζροντα. Αυτοί που προςπακοφν να κάνουν τον ακλθτιςμό ζτςι, είναι οι ίδιοι άνκρωποι
που τον χρθςιμοποίθςαν για ςτρατιωτικοφσ ςκοποφσ, οι ίδιοι που “ϊκθςαν” τουσ εργάτεσ
τουσ να τουσ κάνουν ακόμα πιο εργατικοφσ, φζρνοντασ μεγαλφτερθ παραγωγι, άρα και
κζρδοσ.

Το παιχνίδι πρζπει να γίνεται για τθ χαρά του παιχνιδιοφ και όχι για να νικιςεισ τον άλλον.
Να νιϊκεισ όμορφα για τθν πρόοδο όλων, να χαίρεςαι που από τθ ηφμωςθ του παιχνιδιοφ
κζρδιςεσ πολλά ωσ άνκρωποσ. Είναι ωραίο που ιρκεσ ς’ επαφι με άλλουσ ανκρϊπουσ και
μαηί τουσ δθμιοφργθςεσ και μοιραςτικατε κάτι που αγαπάτε.

338
Δε μασ νοιάηει να υπάρχει ανταγωνιςμόσ, δεν είμαςτε ανταγωνιςτζσ, αλλά ςυναγωνιςτζσ. Θ
μόνθ “ανταγωνιςτικότθτα”(εξζλιξθ) είναι με τον εαυτό μασ, που πάντα κζλουμε να γινόμαςτε
καλφτεροι.

Ο ακλθτιςμόσ ςυμβάλλει ςτον άνκρωπο και ςτθν κοινωνία, είτε με τα ατομικά, είτε με τα
ομαδικά του ακλιματα. Εμείσ, ςτα ομαδικά ακλιματα ζχουμε μια περιςςότερθ ςυμπάκεια
λόγω τθσ ηφμωςθσ που υπάρχουν ςε αυτά. Μια ηφμωςθ που οι “από πάνω” δεν τθ κζλουν
και πολφ, αφοφ ςτόχοσ τουσ είναι να προωκοφν παντοφ τον ατομιςμό (δεν εννοοφμε τα
ατομικά ακλιματα), κάτι το οποίο, το βλζπουμε και ολοφάνερα ςτο τζρασ του
πρωτακλθτιςμοφ. Κερδίηει μόνο το “εγϊ” και μάλιςτα, μόνο το “εγϊ” που κερδίηει πρϊτο…
ακλιματα που ςϊνει και καλά, πρζπει να ζχουν νικθτζσ και θττθμζνουσ.
Ο ακλθτιςμόσ, μζςα ς’ αυτό το περιβάλλον, προωκεί τθν αυτοπροβολι και πολλζσ φορζσ ςε
οδθγεί ςτο κάνατο. Εκατοντάδεσ κάνατοι ετθςίωσ, που τουσ περιςςότερουσ απ’ αυτοφσ ςου
τουσ αποκρφβουν. Κάνατοι από τισ ντόπεσ και τ’ αναβολικά, κάνατοι από τθ γυμναςτικι
χωρίσ μζτρο (δεν είναι μόνο ότι άλλοσ μπαίνει ςε μια διαδικαςία για να βγει πρϊτοσ, αλλά
είναι κι ότι, όςο περιςςότερθ ακλθτικι υπερεργαςία υπάρχει, τόςο περιςςότερο χριμα
υπάρχει για κάποιουσ), κάνατοι από τουσ μθ ζγκυρουσ και ςωςτοφσ ιατρικοφσ ελζγχουσ. Οι
ιατρικοί ζλεγχοι δε γίνονται πάντα και όταν γίνονται, τα κακά αποτελζςματα πολλζσ φορζσ
προςπερνιοφνται.

Ακλθτικά πανθγυράκια, που δικεν προωκοφν τον ακλθτιςμό, αλλά πίςω τουσ κρφβονται
μεγάλεσ business, με το χριμα να ρζει άφκονο (όχι μόνο ςτισ τςζπεσ των από πάνω, αλλά και
ςε ανοφςιεσ, πολλζσ φορζσ, ακλθτικζσ εγκαταςτάςεισ, ςε τεράςτιεσ πλθρωμζσ ακλθτϊν κ.α.),
τθ ςτιγμι που ο κόςμοσ δίπλα τουσ πεινάει.
Πςον αφορά τθν περίπτωςθ των ολυμπιακϊν αγϊνων, θ μθ ςυμμετοχι μασ ςε αυτοφσ είναι
δεδομζνθ, αφοφ τα πάντα γίνονται ζτςι, ϊςτε να εξυπθρετθκεί το κεφάλαιο. Μεγάλεσ
εταιρίεσ, οικονομικά οφζλθ, πολιτικά παιχνίδια και υπογραφζσ κεφαλαιοκρατϊν, που
φζρνουν κάνατο. Οι ολυμπιακοί αγϊνεσ δε ςυμβάλλουν ςτο να ςταματιςουν οι πόλεμοι,
αφοφ, όχι μόνο προςπακοφν να ςταματιςουν τθ φλόγα του ταξικοφ πολζμου, αλλά πολλζσ
φορζσ, οι ολυμπιακοί αγϊνεσ ςυμβάλουν με τον τρόπο τουσ ςτα ιμπεριαλιςτικά παιχνίδια
κάποιων καπιταλιςτϊν.

Σκοπόσ τθσ άρχουςασ τάξθσ είναι να μθν αςχολείςαι με τον ακλθτιςμό, αλλά να αςχολείςαι
με τ’ ακλθτικά. Κακιςμζνοι άνκρωποι ςτον καναπζ, που κα παίηουν ακλθτικό τηόγο και κα
χειροκροτοφν είδωλα.
Ζτςι, ζκαναν και το όμορφο ποδόςφαιρο από ζνα ωραίο άκλθμα, υπνωτικό για τθν κοινωνία.
Επζνδυςαν ς’ αυτό με το δικό τουσ τρόπο, ζτςι δεν αςχολείςαι με τα ςθμαντικά πράγματα
τθσ ηωισ και θ απάντθςθ ςου ςτθ δυςτυχία του ςιμερα, να είναι το όνομα τθσ ομάδασ που
υποςτθρίηεισ.

339
Στθμζνα παιχνίδια, αςτυνομοκρατοφμενα γιπεδα και οι ομάδεσ με τα πλουςιότερα budget
να κερδίηουν… αυτά διδάςκονται ςιμερα. Διδάςκεται ζνασ φανατιςμόσ που, ίςωσ όμοιοσ
του, δεν υπάρχει ςιμερα. Τattoo τθσ ομάδασ ςτο χζρι και βία ςε όποιον υποςτθρίηει μια
άλλθ ομάδα (όμωσ μπορεί να τα καταφζρεισ και να μθν αλλοτριωκείσ, να μθν υποςτθρίηεισ
κάποια ομάδα, αλλά να χαίρεςαι απλά με το παιχνίδι).
Βία μεγάλθ! Κάποτε ζβαηαν πιο πολλοφσ παρακρατικοφσ για να δθμιουργοφν καταςτάςεισ,
τϊρα δε χρειάηεται. Ζχει πάρα πολλοφσ χοφλιγκαν που τράφθκαν με μίςοσ και χτυποφν ο
ζνασ τον άλλον, αντί να χτυπιςουν το κράτοσ και το κεφάλαιο. Καμιά ςυναναςτροφι, λοιπόν,
με τζτοιουσ ανκρϊπουσ. Ασ το πάρουν χαμπάρι και αυτοί, και κάποιοι από το κίνθμα, ότι το
κίνθμα δεν τουσ κζλει και κα είναι πάντα απζναντι τουσ.

Το κράτοσ αφινει τουσ χοφλιγκαν να τα ςπάνε μζςα ςτα γιπεδα (αφοφ ςπάνια αυτι θ βία κα
ζχει ςτόχο κάτι που πράγματα ν’ αξίηει), όμωσ αυτό δε ςυμβαίνει πάντα. Υπάρχουν
περιπτϊςεισ που, ακόμα και ςτα γιπεδα, κζλουν να υπάρχει θςυχία, τάξθ και αςφάλεια.
Ρροτιμοφν πολλζσ φορζσ τθν θςυχία -να μθν κουνιζται φφλλο-, γιατί φοβοφνται ακόμα και
αυτι θ τυφλι βία (που τισ περιςςότερεσ φορζσ τουσ εξυπθρετεί), να μθ γίνει
ςυνειδθτοποιθμζνθ και τουσ καταςπαράξει. Ζτςι κι αλλιϊσ, όταν το κράτοσ δεν αφινει τουσ
νζουσ να τα ςπάνε μζςα ςτα γιπεδα, ζχει πολλοφσ άλλουσ τρόπουσ να τουσ κάνει να ξεςποφν
άςκοπα αλλοφ και να τουσ κοιμίηει.

Άραγε κ’ αναρωτθκοφν ποτζ, τι είναι αυτό με το οποίο φανατίηονται τόςο;

Οι προλετάριοι αντί ν’ αποτινάξουν το ηυγό των αφεντικϊν και χιλιάδεσ να κατεβαίνουν ςτο
δρόμο, προτιμοφν να γεμίηουν τα γιπεδα.

Αν κάποιοσ είναι ςυνειδθτοποιθμζνοσ, γνωρίηει τι του γίνεται, ζχει κάποιο χριμα ςτθν τςζπθ
του και ςυμμετζχει ςτουσ αγϊνεσ που γίνονται ςτθν κοινωνία· αν κζλει ασ πάει ςτο γιπεδο,
αρκεί να κάνει κι εκεί, όπωσ μπορεί, τθν αντιπλθροφόρθςθ του. Να φωνάξει αντιρατςιςτικά
ςυνκιματα, να κρεμάςει αντιφαςιςτικά πανό, να ςυηθτιςει με τουσ ανκρϊπουσ για το τι
γίνεται ςτουσ χϊρουσ εργαςίασ τουσ, να ςυηθτιςει με τον κόςμο για τθ ςθμερινι βρϊμα του
ακλθτιςμοφ, να μιλιςει και να πει ποιοσ είναι ο ρόλοσ τθσ κάκε κυβζρνθςθσ, να κυνθγιςει
φαςίςτεσ, να μθν ξεχάςει ότι και το γιπεδο είναι ζνασ κοινωνικόσ χϊροσ και θ φωνι του
κακενόσ κι εκεί, δεν πρζπει να ςωπαίνει. Ο ακλθτιςμόσ είναι ζνα κομμάτι τθσ κοινωνίασ που,
όντασ και αυτό αλλοτριωμζνο, πρζπει να το αλλάξουμε.

Αν νομίηουν κάποιοι ότι ςτον ακλθτιςμό δε χωράει θ “πολιτικι”, τότε γι’ αυτοφσ δε κα πρζπει
να χωράει παντοφ, οφτε ςτισ τζχνεσ, οφτε ςτα εργοςτάςια, οφτε και ςτθν ίδια τουσ τθ ηωι.
Αυτόσ που λζει ότι θ αναρχία δε χωράει ςτα γιπεδα, είναι αυτόσ που κα δεχτεί εφκολα και το
φαςιςμό. Γιατί όποιοσ λζει ότι δε χωράει θ αγάπθ, θ ιςότθτα και θ αλλθλεγγφθ, τότε να ξζρει
ότι βάηει το μίςοσ ςτα γιπεδα. Δε χωράνε τα αντιφαςιςτικά πανό και οι φωνζσ των
καταπιεςμζνων, αλλά χωράνε οι εκνικζσ ςθμαίεσ, τα ρατςιςτικά και τα ςεξιςτικά
ςυνκιματα…
340
Για εμάσ δεν υπάρχει οπαδικι ενότθτα (για να πιςτεφουν κάποιοι ςτθν οπαδικι ενότθτα,
ςκζψου και ςε τι άλλου είδουσ ενότθτεσ κα πιςτεφουν αυτοί ), δε κα είμαςτε ποτζ ενωμζνοι
με φαςίςτεσ για χάρθ μιασ ομάδασ, όςο και να το κζλουν αυτό οι κωλοφυλλάδεσ τουσ και τ’
ακλθτικά ραδιόφωνα τουσ.
Μαχόμαςτε να γίνουν όλοι οι οπαδοί αντικαπιταλιςτζσ, είτε αυτοί είναι οπαδοί μιασ ομάδασ
που είχε ξεκινιςει από φτωχοφσ αντικαπιταλιςτζσ, είτε αυτοί είναι οι οπαδοί μιασ ομάδασ
που ιταν δθμιοφργθμα τθσ αςτικισ τάξθσ. Πμωσ υπάρχουν ομάδεσ που ζχουν ξεκάκαρο
φαςιςτικό προςανατολιςμό και το ςφνολο των οπαδϊν τουσ είναι φαςίςτεσ, αυτοφσ δε μασ
νοιάηει να τουσ κάνουμε αντιπλθροφόρθςθ, αλλά τουσ βλζπουμε εχκρικά.

Πλεσ οι ομάδεσ κζλουν-δε κζλουν, όταν ςυμμετζχουν ςτο οποιοδιποτε επαγγελματικό

άκλθμα, ςυμμετζχουν και ς’ ζνα ςυγκεκριμζνο “παιχνίδι” που υποτάςςει ο καπιταλιςμόσ.
Χαιρόμαςτε όταν υπάρχουν αντιεξουςιαςτικοί προςανατολιςμοί ςε μια ομάδα και ςτουσ
οπαδοφσ τθσ, όταν λειτουργοφν αντιεραρχικά και μζςα από γενικζσ ςυνελεφςεισ, αλλά
παρόλο που κα τουσ υποςτθρίξουμε, οι ομάδεσ αυτζσ κα ζπρεπε να παραμείνουν
εραςιτεχνικζσ (δεν εννοοφμε να παίηουν ςτα κακεςτωτικά, εραςιτεχνικά πρωτακλιματα).
Ροιοσ ο λόγοσ να ςυμμετζχει θ ομάδα ςου ςτο επαγγελματικό ακλθτιςμό, δεν αξίηει ο κόποσ
και ο χρόνοσ, όταν διπλά μασ ζχουμε πόλεμο. Ζτςι κι αλλιϊσ, κα βρεκείσ μζςα ςε τεράςτιεσ
αντικζςεισ και κάποια ςτιγμι, κα κατεβάςεισ το κεφάλι.

Το παρόν κείμενο δεν είναι ζνα κατεβατό λζξεων για το πωσ κατάντθςε ο ακλθτιςμόσ, αλλά
ζνα κείμενο που εμπεριζχει υψίςτθσ ςθμαςίασ λζξεων, αρνθτικοφ περιεχομζνου, τισ οποίεσ
πρζπει βακιά να κατανοιςουμε, αφοφ για παράδειγμα, όταν λζμε ο ακλθτιςμόσ είναι
εμπόρευμα, αυτό δεν είναι μια απλι λζξθ, αλλά μια λζξθ με ςθμαντικό αρνθτικό
περιεχόμενο, αφοφ αυτό το διζπουν και οι αντίςτοιχεσ αρνθτικζσ ςχζςεισ.

341
 ΚΑΣΑΛΗΨΕΙ΢

Καταλιψεισ ςτουσ χϊρουσ δουλειάσ, καταλιψεισ ςτα ςχολεία, καταλιψεισ ςε όλθ τθν
κοινωνία…

Για ν’ αλλάξει το ςάπιο υπάρχον, πρζπει να καταλάβουμε τα πάντα τριγφρω μασ (και μετά ι
και πριν, κάποια να τα καταςτρζψουμε). Μια χοφφτα ανκρϊπων κατζχει τα πάντα και πρζπει
να ζρκουν όλα ςτα χζρια μασ. Να κακορίςουμε εμείσ τισ ηωζσ μασ, χωρίσ εξουςιαςτζσ!

Ανάμεςα ςτισ ποικίλεσ καταλιψεισ που κάνει το επαναςτατικό κίνθμα, είναι και οι
καταλιψεισ διαρκείασ που κάνει ςε διάφορα κτιρια. Αυτζσ αποςκοποφν να ςυμβάλλουν
ςτθν επαναςτατικι διεργαςία, αφοφ μιλάμε για τεράςτιασ δυναμικισ εφόδια για το κίνθμα
και για όλθ τθν κοινωνία. Οι πολιτικζσ καταλιψεισ, όπωσ και κάκε άλλθ επαναςτατικι δράςθ,
δεν είναι κάτι που μόνο απλά ςυμβάλλει ςτο δρόμο γα τθν επανάςταςθ και τθν αναρχία,
αλλά είναι δράςθ που πραγματϊνει κάκε φορά μζςα τθσ, κομμάτι τθσ επανάςταςθσ και τθσ
αναρχίασ.

Τα κτιρια που καταλαμβάνονται δεν είναι κάποιου φτωχοφ ανκρϊπου, αλλά είναι του
κράτουσ, που ςου τρϊει κάκε μζρα τα ςωκικά, ι κάποιου πλοφςιου ανκρϊπου, που ηει κάκε
μζρα από τον κλεμμζνο ιδρϊτα ςου. Στθν ουςία, αυτά τα κτιρια μασ ανικουν.

Ππωσ ο εχκρόσ, ζτςι κι εμείσ, ζχουμε κάποιουσ χϊρουσ που βοθκοφν ςτθ δράςθ μασ. Οι
πολιτικζσ καταλιψεισ είναι κοινωνικοί χϊροι ηφμωςθσ ιδεϊν και αντιπλθροφόρθςθσ. Είναι οι
χϊροι ςτουσ οποίουσ παράγεται γνϊςθ και απελευκερωτικι δράςθ. Οι καταλιψεισ δε
γίνονται για να αυτοεγκλωβιηόμαςτε μζςα ςϋαυτζσ, αλλά γίνονται για να ςχεδιάηουμε
καλφτερα τισ επικζςεισ μασ ςτον εχκρό.
Οι καταλιψεισ ςτρζφονται ενάντια ςτθν ΛΔΛΟΚΤΘΣΛΑ και ςτον εκβιαςμό του ενοικίου, ενάντια
ςτισ όποιεσ μορφζσ κζρδουσ και λογικζσ εμπορεφματοσ. Είναι μικρζσ εικόνεσ από τισ
κοινωνίεσ που αγωνιηόμαςτε να ζρκουν, κοινωνίεσ αυτοδιαχείριςθσ και αντιεραρχικζσ.
Ενάντια ςτο κυρίαρχο μοντζλο οργάνωςθσ τθσ κοινωνίασ, δείχνουν ότι υπάρχει κι άλλοσ
δρόμοσ. Μζςα ς’αυτζσ, οι βιβλιοκικεσ, οι χϊροι τζχνθσ, τα ραδιόφωνα, τα τυπογραφία, οι
μπροςοφρεσ κτλ, με πάκοσ επιτίκενται ςτον εχκρό.
Οι καταλιψεισ πολιτικοποίθςαν πολφ κόςμο και αυτό το κακεςτϊσ το ξζρει και δε το κζλει,
αφοφ φοβάται αυτζσ μθ γίνουν ο τάφοσ του. Αυτό, όμωσ, που τρζμει πιο πολφ δεν είναι τα
διάφορα εγχειριματα που ςτεγάηονται μζςα ς’αυτζσ, αφοφ ξζρουν ότι το ζργο μιασ
κατάλθψθσ δε μζνει μόνο εκεί, αλλά ο ανατρεπτικόσ λόγοσ και θ επικετικι δράςθ (φυςικά το
περιεχόμενο μιασ δράςθ ζχει ςχζςθ με το περιεχόμενο των υποκειμζνων που βρίςκεται μζςα
ς’αυτζσ).
Το κράτοσ τρομοκρατείται, γιατί ξζρει ότι θ κατάλθψθ είναι ζνασ χϊροσ αντίςταςθσ εναντίον

342
του, γιατί είναι ζνα άςυλο για τουσ φαςίςτεσ και τουσ μπάτςουσ, γιατί οι άνκρωποι που
ςυμμετζχουν ς’αυτζσ είναι άνκρωποι που ςυμμετζχουν ςτουσ κοινωνικοφσ αγϊνεσ. Ζτςι,
όταν το κράτοσ κάνει επιδρομι ςτισ καταλιψεισ, εμείσ δεν μποροφμε να βγαίνουμε και να
κλαιγόμαςτε, λζγοντασ ότι «εδϊ ιταν ζνασ χϊροσ που γίνονταν κινθματογραφικζσ προβολζσ
και κεατρικζσ παραςτάςεισ, γιατί ιρκατε;», αφοφ ξζρουμε ότι αυτό που τουσ ενοχλεί, είναι
ότι είναι ζνασ χϊροσ πολιτικοποιθμζνων ανκρϊπων που ςτρζφεται εναντίον τουσ κι ζτςι
είναι πολφ λογικό να τον επιτεκεί.

Δε φοβόμαςτε τι κα βρουν μζςα ς’αυτζσ (φυςικά πάντα προςζχουμε), αφοφ είτε όπλα
βρουν, είτε βιβλία, αυτοί πάλι κα ς’ενοχοποιιςουν. Το κζμα είναι να καταλάβει ο κόςμοσ ότι
αυτά, ενάντια ςε ποιουσ ςτρζφονται.

Επίςθσ, επιχειριματα υποςτιριξθσ του ςτυλ «μζςα ς’αυτά τα κτιρια υπάρχουν άνκρωποι
που τα ζβαψαν και τα ςυντιρθςαν, τθ ςτιγμι που αυτά ιταν άκλια και παρατθμζνα
οικοδομιματα», τα λζνε ςυνικωσ άνκρωποι που κζλουν να εκμεταλλευτοφν καταςτάςεισ.
Αυτοί κα πουν «μα οι άνκρωποι δεν ζκαναν τίποτα κακό εκεί μζςα», αλλά δε κα πουν ποτζ
για το καλό που γινόταν, γιατί αυτό ιταν πολφ επαναςτατικό για τα μζτρα τουσ (εκτόσ και αν
όντοσ, δεν ιταν μια κατάλθψθ που ιταν απειλθτικι για το κράτοσ). Αυτό, φυςικά, δεν
αναιρεί ότι αυτά τα κτιρια ιταν παγωμζνα κτιρια περιπλανϊμενων φανταςμάτων κι εμείσ
με τον τρόπο μασ, τα δϊςαμε ηωι.

Ρολλζσ φορζσ, ο διμοσ κα κάνει ντου ςτουσ κοινωνικοφσ χϊρουσ, με τθν πρόφαςθ ότι κα
τουσ αξιοποιιςει. Γνωρίηουμε ότι, θ αξιοποίθςθ για τθν οποία μιλάνε, είναι το κζρδοσ τουσ,
ενϊ θ ειςβολι τουσ ςτισ καταλιψεισ γίνονται φυςικά, γιατί αυτζσ είναι κζντρα αγϊνων και
κζλουν να τισ αποκάνουν.

Φυςικά, το κράτοσ είναι ζνασ εχκρόσ που ςτθν πραγματικότθτα δεν μπορεί να κάνει τίποτα
για το καλό τθσ ανκρωπότθτασ, δεν μπορεί να μιλάει για αξιοποίθςθ ενόσ κτθρίου, αφοφ
αυτό είναι που ζχει εξακλιϊςει επίτθδεσ τθν κοινωνία, που ζχει αναγκάςει τον κόςμο να
μζνει ςτο δρόμο και να ψάχνει ςτα ςκουπίδια. Ζτςι, και ζναν χϊρο αςτζγων να κάνει, απλά
κα κουκουλϊςει το πρόβλθμα (άλλθ ςθμαςία κα είχε, αν τθν ίδια πράξθ τθν ζκαναν
επαναςτάτεσ), ενϊ ζνασ χϊροσ αγωνιςτϊν προςπακεί να ξεριηϊςει τα προβλιματα, για να
μθν ξαναυπάρξει ποτζ κανζνασ άςτεγοσ.

Το κράτοσ λζει «κζλουμε να πάρουμε τθν κατάλθψθ, για να δϊςουμε το χϊρο ςτθν
κοινωνία», όμωσ, αυτόσ ο χϊροσ και δε κα είναι ελεφκεροσ για τθν κοινωνία, και αν είναι, το
κζμα είναι τι περιεχόμενο κα ζχει αυτόσ ο χϊροσ. Εμείσ τουσ απαντάμε ότι μια πολιτικι
κατάλθψθ είναι ζνασ κοινωνικόσ χϊροσ.

•••••

343
Ιμουν εκεί όταν γκρζμιηαν τθν κατάλθψθ.
Ιμουν εκεί όταν ςϊςαμε τισ ιδζεσ μασ .

Κυμάμαι ςτθν αρχι ιμαςταν πολλοί και ςτο τζλοσ μείναμε λίγοι.
Κυμάμαι όμωσ θ φλόγα δεν ζςβθςε οφτε για μια ςτιγμι και ςυμφωνιςαμε ότι δε κα
φφγουμε κυνθγθμζνοι, χωρίσ να πολεμιςουμε.
Κυμάμαι ανκρϊπουσ που μασ περιγελοφςαν κι ζλεγαν «τι είναι αυτοί οι γραφικοί;».
Κυμάμαι το “φιλί του Λοφδα” από κάποιουσ που νόμιηα ότι κα ιταν δίπλα μασ.
Κυμάμαι από άλλουσ που δεν το περίμενα, τελικά να μζνουν με το κεφάλι ψθλά.
Κυμάμαι πλικοσ κόςμου να νιϊκει κοντά μασ, αλλά δεν ζκανε το μεγάλο βιμα να ζρκει μαηί
μασ.
Κυμάμαι κάποιουσ που ιρκαν και καλά για αλλθλεγγφθ, αλλά οι πολιτικζσ τουσ ςκοπιμότθτεσ
ιταν προφανισ.
Κυμάμαι ςυντρόφουσ να “ψαρϊνουν” από διάφορουσ που κα βοθκοφςαν για να μείνει θ
κατάλθψθ, αλλά θ ςυνεργαςία μασ μαηί τουσ, κα ιταν κι ο τάφοσ τθσ κατάλθψθσ.
Κυμάμαι ςυντρόφουσ που μαηί είχαμε καταλάβει το κτιριο, αλλά δεν είχαν ποτζ ςκοπό να το
υπεραςπιςτοφν.
Κυμάμαι ςυντρόφουσ να ξεςτομίηουν τόνουσ βλακείασ και να μθν τουσ αναγνωρίηω, να λζνε
ότι θ πζτρα και θ φωτιά είναι απαρχαιωμζνεσ δυνάμεισ, μόνο που αυτοί είχαν ξεχάςει τθν
αποτελεςματικότθτα τουσ (βζβαια, πολλζσ φορζσ, δε φτάνουν μόνον αυτά).
Κυμάμαι ςυντρόφουσ που ιμουν περιφανοσ γι’ αυτοφσ, που δεν είχαν ξεχάςει τισ λζξεισ
αξιοπρζπεια, ςυντροφικότθτα και αλλθλεγγφθ.
Κυμάμαι εκείνουσ που το ζπαιηαν υπερεπαναςτάτεσ, που ζλεγαν υπερβολζσ, που δε
ςκζφτονταν και δε λογάριαηαν τίποτα.
Κυμάμαι κάποιουσ που ικελαν νομικά να κερδίςουμε τον αγϊνα και όχι με τον ιδρϊτα μασ.
Αν δεν κερδίηαμε, όμωσ, εμείσ οι ίδιοι τον αγϊνα, θ νίκθ κα ιταν προςωρινι.
Κυμάμαι να λζνε κάποιοι, ότι υπάρχει δυνατότθτα να μεταφερκοφμε ςε άλλο χϊρο, το κζμα
όμωσ δεν ιταν αυτό, αλλά ιταν ηιτθμα αξιοπρζπειασ.
Κυμάμαι που ιμαςταν περικυκλωμζνοι από τουσ μπάτςουσ και ιμαςταν όλοι με ςθκωμζνεσ
γροκιζσ.
Κυμάμαι ότι μπροςτά ςτα μάτια μασ γκρζμιηαν τθν κατάλθψθ, αλλά δε κα ζλεγεσ ότι μασ
ζβλεπεσ και ςτενοχωρθμζνουσ. Μπορεί να δακρφηαμε, αλλά ταυτόχρονα, είχαμε και ζνα
χαμόγελο. Είχαμε ιδθ ςυνεχίςει τον αγϊνα των προθγοφμενων, είχαμε ιδθ αφιςει
παρακατακικθ για τουσ επόμενουσ.

ΚΑΤΑΛΘΨΕΛΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΛΑ

Κάποιοι προςπακοφν να μασ πείςουν ότι τα παιδιά ςτα ςχολεία δεν ζχουν άποψθ γι’αυτά
που ςυμβαίνουν τριγφρω τουσ και ότι το μόνο που τουσ νοιάηει, είναι το πωσ κα χάςουν
344
μάκθμα. Οι απόψεισ αυτζσ δείχνουν και το φόβο των “από πάνω”, οι οποίοι δε κζλουν οι
νζοι να είναι πολιτικά όντα. Ακόμα κι αν δεχτοφμε ότι οι μακθτζσ δε κζλουν να κάνουν
μάκθμα, αυτό κα πρζπει να μασ κάνει να ςκεφτοφμε γιατί δε κζλουν να κάνουν μάκθμα. Οι
λόγοι που δε κζλουν να κάνουν μάκθμα, βρίςκονται μζςα ςτθ κοινωνία, αφοφ το μάκθμα
μυρίηει ςαπίλα, αφοφ και θ κοινωνία μυρίηει ςαπίλα. Τα παιδιά είτε μποροφν να
κατανοιςουν τα προβλιματα, είτε όχι, το δίκαιο είναι με το μζροσ τουσ, αφοφ μζςα ς’ αυτό
το φρικιαςτικό περιβάλλον, ζχουν χίλια δίκαια για να κάνουν καταλιψεισ.
Οι γονείσ και οι δάςκαλοι πρζπει να είναι με το μζροσ τουσ και φυςικά, όλα τα ςχολεία
αλλθλζγγυα το ζνα με το άλλο. Οι καταλιψεισ ςτα ςχολεία δε γίνονται για να εκφράςουν
μόνο τουσ δικοφσ τουσ λόγουσ, αλλά ςτζκονται δίπλα ςτα προβλιματα όλου του κόςμου,
αφοφ και το ςχολείο είναι ζνα κομμάτι τθσ κοινωνίασ που πρζπει να πάρει κζςθ. Μάλλον
καλφτερα, οι μακθτζσ πρζπει να πάρουν κζςθ, ενάντια ςτο ςχολείο-φυλακι.
Οι γονείσ να ςταματιςουν να λζνε, «παιδιά μου, είςτε λίγοι, δε κα καταφζρετε τίποτα», γιατί
αυτοί δεν πρζπει να ξεχνοφν ότι «ςε κάκε αγϊνα, προτοφ οι άνκρωποι γίνουν πολλοί, πρϊτα
προθγικθκαν κάποιοι άλλοι λίγοι».

Μζςα ςτισ καταλιψεισ κα φτιαχτοφν ςχζςεισ ςυντροφικότθτασ και αλλθλεγγφθσ, ενϊ θ

αυτομόρφωςθ, κα πρζπει να είναι το όπλο των εφιβων.

Θ αυτομόρφωςθ είναι θ αυτοοργάνωςθ των ανκρϊπων που αναηθτοφν τθ γνϊςθ, μακριά

από αυκεντίεσ και ανκρϊπουσ που νομίηουν πωσ κατζχουν τθν πλιρθ αλικεια. Στρζφεται
ενάντια ςτθ διαδικαςία του “εγϊ λζω και εςφ παρακολουκείσ, χωρίσ να ςυμβάλεισ”. Ενάντια
ςτθν ιεραρχικι ςχζςθ δαςκάλου-μακθτι.
Είναι θ διαδικαςία κατά τθν οποία οι άνκρωποι απεγκλωβίηονται από τισ υπάρχουςεσ δομζσ,
αποκτοφν δράςθ ενάντια ςτθν απομόνωςθ, από πακθτικοί γίνονται ενεργθτικοί και από
κοινοφ όλοι ανταλλάςουν απόψεισ. Ζτςι, θ ηφμωςθ και θ ςφνκεςθ δθμιουργεί γνϊςθ. Οι
άνκρωποι ςυλλογικά, μζςω αλλθλοβοικειασ και διαλόγου, αλλά και ατομικά, ο κακζνασ
“μόνοσ” του, ψάχνουν και αποηθτοφν τθ γνϊςθ. Ατομικά δε ςθμαίνει, ότι ζρχεται το
επουράνιο φωσ τθσ επιφοίτθςθσ μζςα ςτο κοινωνικό κενό που ηει το άτομο, αφοφ ο
άνκρωποσ δεν ενεργεί μόνοσ του, ξζχωρα απ’ αυτά που τον περικλείουν, αλλά μιλάμε για μια
υπαρκτι αλλθλοεπίδραςθ του ατόμου μζςα ςτο κοινωνικό περιβάλλον.
Αδιαμεςολάβθτα, ςτζκεται επικετικά ς’ αυτά που του ςερβίρουν, κυνθγϊντασ πάντα τθν
αλικεια και τθ γνϊςθ.
Θ αυτομόρφωςθ ςτοχεφει ςτθν αντιπλθροφόρθςθ και τθν επανάςταςθ.

Ενάντια ςτα ςχολεία του ςιμερα, ςτα ςχολεία τθσ αδράνειασ, τθσ φυλακισ, των
εξουςιαςτικϊν ςχζςεων, τθσ τιμωρίασ και τθσ ποινισ.
Ενάντια ςτα ςχολεία των εκνικϊν εορτϊν, τθσ ζτοιμθσ μαςθμζνθσ τροφισ, του άγχουσ, των
αποκρουςτικϊν και ελλιπι κτθρίων, τθσ ανιςότθτασ, του ρατςιςμοφ, του ςεξιςμοφ και τθσ
ρουφιανιάσ.

345
Ενάντια ςτα ςχολεία των καμερϊν και τθσ ιδιωτικισ-δθμόςιασ αςφάλειασ, τθσ
διαςτρεβλωμζνθσ ιςτορίασ και των εςκεμμζνα λανκαςμζνων βιβλίων, τθσ μάκθςθσ που, όταν
μεγαλϊνεισ, δε κυμάςαι τίποτα.
Ενάντια ςτα ςχολεία που παρζχουν τθ γνϊςθ ωσ προϊόν, τθσ αξιολόγθςθσ και των βακμϊν,
του ανταγωνιςμοφ και του “πατάω επί πτωμάτων”.
Ενάντια ςτα ςχολεία που ςτρζφονται εχκρικά ςτθν επικοινωνία, ςτο παιχνίδι και τθν
προςωπικι γνϊμθ, ςτθν ανάπτυξθ του νου και του ςϊματοσ.
Σχολεία αποςτικιςθσ και όχι κριτικισ ςκζψθσ, εκπαίδευςθσ ςτρατιωτϊν και όχι παιδείασ,
ιδιωτικά και κρατικά, αλλά όχι κοινωνικά.

Σχολεία ταξικά, μόνο γι’αυτοφσ που ζχουν λεφτά, ςχολεία που ςυνεργάηονται με μεγάλεσ
εταιρίεσ, που βγάηουν κζρδθ κάκε λογισ. Σχολεία που ςε κάνουν υπικοο τθσ οικονομίασ του
χριματοσ, που ς’ ενςωματϊνουν ςτο ςιμερα, ζτοιμοσ να γίνεισ το επόμενο γρανάηι ςτθν
παραγωγι. Σχολεία που ςε προετοιμάηουν για τθν ομαλι και πεικινια ζνταξθ ςτο υπάρχον.
Σχολεία τθσ αγοράσ και του εμπορίου, που μετράει το πτυχίο και να ζχεισ μια δουλειά και όχι
θ κοινωνικι παιδεία. Σχολεία που εξαπατοφν τα παιδιά, κάνοντασ τα να ονειρεφονται, να
ζχουν μια δουλειά, όμωσ “κανείσ” δεν τα λζει, ότι αυτι είναι θ δουλειά τθσ αλλοτρίωςθσ, τθσ
μιςκωτισ ςκλαβιάσ και των ταξικϊν αντικζςεων, “κανείσ” δεν τα λζει να προςπακιςουν να
γίνουν καλφτεροι άνκρωποι, αντικομφορμιςτζσ και εξεγερμζνοι.

Πμωσ, το κζμα δεν είναι ότι, για παράδειγμα, κάποια βιβλία είναι κακογραμμζνα-
διαςτρεβλωμζνα και μποροφν ν’ αντικαταςτακοφν από κάποια άλλα. Το κζμα είναι ότι θ
εκπαίδευςθ τουσ, είναι μζροσ τθσ ολοηϊντανθσ, εξουςιαςτικισ πραγματικότθτασ και θ
κυρίαρχθ γνϊςθ, κομμάτι τθσ αρρωςτθμζνθσ τουσ κοινωνίασ.

Δε κζλουμε βιβλιοκικεσ με βιβλία που κλειδϊνουν αμετάβλθτεσ αλικειεσ, κζλουμε βιβλία

που να ςε ωκοφν ςε μια ευρεία διαδικαςία ςκζψθσ, που να ςε ςπρϊχνουν ςτθ δράςθ και ςτο
βίωμα. Ενάντια ςτισ ιερζσ βιβλιοκικεσ, που ςε κάνουν να είςαι πακθτικόσ. Οι βιβλιοκικεσ
πρζπει να είναι βοθκιματα που κα ςε παρακινιςουν να δράςεισ και ν’ αποκτιςεισ γνϊςθ και
όχι χϊροι που, βγαίνοντασ απ’αυτοφσ, κα λεσ «ςιμερα ζμακα τθν αλικεια».

Aρκετοί ζφθβοι δε κζλουν ν’ αςχολθκοφν με κάποιο ςυγκεκριμζνο επάγγελμα (είτε

ςυνειδθτά, είτε όχι), αφοφ τα πάντα γφρω τουσ είναι αλλοτριωμζνα. Εκείνοι οι ζφθβοι που
ζχουν όνειρα για επαγγελματικι ςταδιοδρομία (και δεν ςκζφτονται να ζχουν μια δουλειά
που απλά να τουσ ςυντθρεί, ϊςτε να μποροφν να ηουν και ν’ αγωνίηονται), δε βλζπουν τθν
αλλοτρίωςθ γφρω τουσ, ςκζφτονται μόνο για το άτομο τουσ και δεν ζχουν ςκοπό να
ςυμμετζχουν ςε κάποιου είδουσ αγϊνα. Πμωσ, κάκε όνειρο ενόσ εφιβου είναι
ενςωματωμζνο από το ςφςτθμα. Τι όνειρα να κάνεισ όταν ο διπλανόσ ςου υποφζρει, όταν
όλοι μασ υποφζρουμε;!
Ο κάκε ζφθβοσ πρζπει να καταλάβει, ότι κάκε όνειρο που ζχει αγάπθ και χαρά και όχι
καβάτηα, δεν μπορεί να πραγματοποιθκεί ςτο υπάρχον. Ζτςι, αυτό που πρζπει να
346
ονειρεφεται ζνασ ζφθβοσ, είναι πωσ κα γίνει ο κόςμοσ καλφτεροσ. Να επιτεκεί ς’αυτόν τον
κόςμο που δεν τον αφινει να κάνει τα όνειρα του πραγματικότθτα (τα όνειρα των ανκρϊπων
πρζπει να είναι κοινά και ςε μια ταξικι και ςε μια αταξικι κοινωνία, όπου θ διαφορετικότθτα
των ανκρϊπων κα φζρνει και μια ποικιλόμορφθ εξζλιξθ).
Πμωσ, το κζμα δεν είναι να ονειρεφεςαι και να ελπίηεισ, αλλά να δρασ!

347
 ΣΕΧΝΕ΢

ΣΕΧΝΕ΢

Κάκε καταγραφι ενάντια ςτθ λικθ, κάκε καταγραφι-μνιμθ ςυνοδθγόσ για το νζο δρόμο
που πρζπει να διαβοφμε.

Ππωσ κακετί ςτθ ηωι, ζτςι και οι τζχνεσ δεν είναι αποκομμζνεσ από ό,τι μασ περιβάλλει. Θ
τζχνθ είναι βγαλμζνθ μζςα από τα ςπλάχνα τθσ κοινωνίασ, μπορεί να μθν τθν απεικονίηει
ακριβϊσ, αλλά απ’ αυτιν προζρχεται, είναι κομμάτι τθσ και ς’αυτιν πθγαίνει.
Οφτωσ ι άλλωσ, θ απεικόνιςθ τθσ κοινωνίασ είναι όλα τα κοινωνικά τθσ κομμάτια που τθν
αποτελοφν.

Θ τζχνθ είναι κοινωνικό “προϊόν”, δεν αποςταςιοποιείται από τθ ηωι, αλλά αναπαράγει το
βακφτερο χαρακτιρα τθσ. Ζτςι, δεν υπάρχει τζχνθ για τθν τζχνθ, οφτε μπορεί να είναι
ανεξάρτθτθ από τθν “πολιτικι” ηωι (αφοφ τα πάντα είναι “πολιτικά ςιμερα”, αφοφ ζχουμε
πόλεμο) και τισ κοινωνικζσ ανάγκεσ. Ακόμα κι αν δεν τον ξζρουν ι δεν το κζλουν αυτό
κάποιοι, αυτι είναι θ αλικεια. Θ τζχνθ δεν είναι ζνα μεταφυςικό προϊόν που πθγάηει από το
άγνωςτο, αλλά είναι κοινωνικι ανάγκθ. Ζτςι, ακόμα και αν θ τζχνθ ςου δθλϊνει απολίτικθ,
είναι πολιτικι, αφοφ παίρνει και αυτι μια κζςθ. Τζχνθ ανοφςια, αλλά ςυνάμα κι επικίνδυνθ.
Θ τζχνθ δεν είναι εγωκεντρικι, αλλά είναι θ αλλθλοεπίδραςθ τθσ ατομικότθτασ ςου μζςα ςτο
ςφνολο. Θ ζκφραςθ τθσ δεν ζρχεται από κάποιο κρυφό εςϊψυχο, αλλά πθγάηει από τα πάντα
τριγφρω ςου. Θ μοναδικότθτα ςου και τα βιϊματα που κουβαλάσ, κα κάνουν τθν τζχνθ ςου
ξεχωριςτι. H τζχνθ ςου δεν πρζπει να είναι μιμθτικι, αλλά να ζχει μοναδικό χαρακτιρα.
Φυςικά, αυτό δε ςθμαίνει ότι δε κα κουβαλάει και κάτι από τθν τζχνθ του παρελκόντοσ.
Αυτό είναι αναπόφευκτο, αφοφ ςυνδζεται διαλεκτικά. Το κζμα είναι ότι όταν ζνα ζργο
τζχνθσ, κυμίηει κάποιο άλλο ζργο τζχνθσ, ςθμαςία ζχει με ποιον τρόπο το κάνεισ και πόςο
δικι ςου προςωπικότθτα ζχεισ βάλει.

Θ τζχνθ δεν πρζπει να υπάρχει για να διϊχνει, να δια-ςκορπά και να εξανεμίηει τα πράγματα,
αλλά να ζχει “πολιτικό λόγο” και μια πθγαία και ςυνειδθτι “κοινωνικι αποςτολι”, και τότε
μόνο κα ψυχαγωγεί πραγματικά. Δεν είναι ο δραπζτθσ τθσ πραγματικότθτασ, αλλά ο
αγωνιςτισ τθσ ηωισ και του κανάτου. Θ τζχνθ είναι μια μορφι κοινωνικισ ςυνείδθςθσ, που
πρζπει να φζρει μζςα τθσ τθν επανάςταςθ. Δεν είναι ςτείρα, απογυμνωμζνθ, εφιμερθ, αλλά
είναι πράξθ που αφινει το δικό τθσ αποτφπωμα μζςα ςτο χρόνο, πράξθ που δε ςβινεται.

Δεν είναι θ αφοςίωςθ του καλλιτζχνθ ςτθν τζχνθ του και θ φυγι του από τθν κοινωνικι
πρακτικι που τον οδθγεί ςτο καλλιτεχνικό του ζργο, αλλά θ δθμιουργικι, κοινωνικι πρακτικι
του ανκρϊπου που βρίςκεται ςε διάδραςθ με τθν κοινωνία, είναι αυτι που δθμιουργεί τθν
όποια δθμιουργία του.
348
Πταν κάνεισ μια πολεμικι τζχνθ, θ ουςία τθσ δεν είναι ςτο κυνιγι τθσ βίασ. Πταν κάνεισ ζνα
graffiti, θ ουςία του δεν είναι θ προςπάκεια απεικόνιςθσ μιασ “εικόνασ” (δε μιλάω, φυςικά,
για χαηζσ περιπτϊςεισ αυτοπροβολισ, που απλά γραφείσ με μαρκαδόρο το όνομα ςου). Το
νόθμα τουσ είναι κάτι πολφ βακφτερο, κοινωνικό και όχι μεταφυςικό.

Ζτςι, κάκε ζργο ερμθνεφεται και από κοινωνιολογικι ςκοπιά, αφοφ ο καλλιτζχνθσ
επθρεάηεται από τθν κοινωνία. Το ςφςτθμα δε κζλει τθν εφαρμογι τθσ κοινωνιολογίασ ςτισ
τζχνεσ, φυςικά και ξζρει ότι αυτό είναι κάτι το αφφςικο και δε γίνεται, αλλά το κάνει γιατί
φοβάται. Κζλει να καταφζρει να απογυμνϊςει τισ τζχνεσ από τθν ουςία, ϊςτε να μθν
κινδυνζψει.

Από τθν πλευρά μασ, εμείσ δεν κακόμαςτε με ςταυρωμζνα τα χζρια, θ τζχνθ μασ γίνεται όπλο
ενάντια ςε κάκε εξουςία και καταπίεςθ, όπλο για επανάςταςθ! Άνκρωποι που ηουν ςε
ςαραβαλιαςμζνεσ κοινωνίεσ, ζχουν ζνα λόγο περιςςότερο να κάνουν τθ τζχνθ τουσ ακόμα
πιο “πολιτικι”. Πταν μασ εκμεταλλεφονται, δεν μποροφμε να κρατάμε το ςτόμα μασ κλειςτό.

Τι κα γίνει, όμωσ, με αυτζσ τισ πολιτικοποιθμζνεσ τζχνεσ, όταν το καπιταλιςτικό κθρίο κα

είναι παρελκόν; Στισ αταξικζσ κοινωνίεσ, τι περιεχόμενο κα ’χουν οι τζχνεσ; Π,τι αγαπιςαμε,
κα υπάρχει;
Τότε κα βγουν οι τζχνεσ τισ “χαράσ” και τίποτα δε κα μασ λείπει. Απλά κα είμαςτε περιφανοι
για το παρελκόν μασ κι αυτό το επαναςτατικό παρελκόν κα βρίςκει πάντα το χϊρο του μζςα
ςτο απελευκερωμζνο ςιμερα. Μζχρι τότε, αφιςτε μασ να βουτάμε ςτο ςκοτάδι. Πταν ο
κόςμοσ μασ δυςτυχεί, εγϊ παίρνω κζςθ και δεν χαςκογελϊ (φυςικά, το κωμικό ςτοιχείο
πάντα υπάρχει).

Πςο υπάρχει πόλεμοσ, όςο υπάρχει βοφρκοσ, οφείλεισ να είςαι μζςα ς’αυτόν, ζτςι κι αλλιϊσ,
μζςα ςε αυτόν βρίςκεςαι. Δεν πρζπει να πασ κάπου και να κρυφτείσ, αλλά να είςαι εκεί και
να πολεμιςεισ. Μζςα ςτον βοφρκο βουτάσ όχι για να μείνεισ, αλλά για να βγεισ. Δεν
κακόμαςτε ςτον ιλιο, βουτάμε μζςα ςτο μαφρο για να φζρουμε το φωσ.

Πμωσ, ακόμα και ςτισ δικζσ μασ κοινωνίεσ, τίποτα δε κα είναι ςτάςιμο, κα υπάρχει πάντα
αγϊνασ για το καλφτερο. Μπορεί να ζρκουν κι άλλεσ προκλιςεισ που κα ηθτοφν νζα
ανυπακοι από μζρουσ μασ, κα υπάρχει ο κάνατοσ…

Επιρροζσ πάντα κα υπάρχουν.

Θ αποκοινωνικοποίθςθ τθσ τζχνθσ είναι μια φυγι από τθν πραγματικότθτα και αυτό
εξυπθρετεί κάποιουσ. Δυςτυχϊσ όμωσ, υπάρχουν ακόμα άνκρωποι που λζνε «κάνω τζχνθ για
τον εαυτό μου». Καρρείσ θ τζχνθ δεν είναι επικοινωνία, δεν επθρεάηει, δεν επθρεάηεται.
Τότε κλείςου μζςα ςε μια γυάλα και κάνε τθν τζχνθ ςου, όμωσ να ξζρεισ ότι, ακόμα και αυτι
θ επιλογι ςου και το όποιο αποτζλεςμα τθσ, πάλι κα είναι προϊόν τθσ κοινωνίασ.

349
Εννοείται, όταν δθμιουργείσ, πρωτίςτωσ ςθμαςία ζχει να είςαι ειλικρινισ και αλθκινόσ. Να
μθν δθμιουργείσ κάτω από κανζνα ιδεολόγθμα, οφτε αριςτερό, οφτε δεξιό. Να μθ λεσ «θ
τζχνθ μου πρζπει να ζχει αυτά τα χαρακτθριςτικά κι ζτςι αυτι, πρζπει να βγει προσ τα ζξω»,
γιατί ζτςι κα μπει ζνα “κακικον” που κα ςε κάνει να λειτουργιςεισ εξαναγκαςτικά, κάτω από
τισ επιταγζσ κάποιου άλλου πράγματοσ. Να μθν πεισ «θ τζχνθ μου πρζπει να ζχει αυτά τα
γνωρίςματα και τότε μόνο ζτςι, αυτι κα ςυμβάλλει», αλλά από μόνθ τθσ να ζχει αυτιν τθ
δφναμθ ςτο να ςυμβάλλει. Δεν πρζπει να ζχει κάποιο ςτόχο, κάποιο ςκοπό, αλλά να βγαίνει
πθγαία από μζςα τθσ θ δθμιουργία (όχι θ δθμιουργία απλά μιασ νότασ, αλλά γενικά, θ
Δθμιουργία) και θ κζλθςθ για ηωι, αφοφ αυτόσ είναι και ο μόνοσ πραγματικόσ ςκοπόσ,
δθλαδι ζνασ άλλοσ καλφτεροσ κόςμοσ.
Πμωσ για να είναι θ τζχνθ ςου απελευκερωτικι, δε φτάνει μόνον αυτό, δθλαδι να βγαίνει
πθγαία από μζςα ςου και να είναι αλθκινι. Μπορεί αυτό να είναι μια απαραίτθτθ
προχπόκεςθ, αλλά πθγαία και αλθκινι (όςο γίνεται, αφοφ είναι αλλοτριωμζνθ) μπορεί να
είναι και θ τζχνθ και γενικά, θ δράςθ ενόσ φαςίςτα. Ζτςι, πζρα από τθν όποια ειλικρίνεια του
κακενόσ, για ν’ αποκτιςει απελευκερωτικό περιεχόμενο θ τζχνθ ςου και γενικά, θ δράςθ ςου
(όχι ωσ αποτζλεςμα, αλλά ωσ κίνθςθ), πρζπει να ζχει ςυνείδθςθ τθσ Τζχνθσ (με τθν ευρφτερθ
ζννοια) και του κόςμου γφρω ςου. Να γνωρίηεισ τι ηθτάσ ωσ άνκρωποσ, να ζχεισ
ςυγκεκριμζνθ κζςθ ςτον “παρόντα” πόλεμο. Αυτό κα γίνει όχι κάτω από τθν επιβολι τθσ
απελευκζρωςθσ που κα ςε πιζηει να πρζπει να δρασ απελευκερωτικά, αλλά κα γίνει με το να
κζλεισ να δρασ απευλευκερωτικά. Ζτςι, αν ζχεισ αυτι τθ ςυνείδθςθ, τότε πθγαία μετά θ
δράςθ ςου, όχι μόνο κα βγαίνει ελεφκερθ, αλλά και με κίνθςθ απελευκερωτικι.

Θ τζχνθ, αφοφ είναι κάτι που μασ εξυψϊνει, τότε πρζπει και να μοιράηεται. Να ςκορπιςτεί ςε
κάκε γωνιά του κόςμου, ςε κάκε άνκρωπο. Ν’ ακουμπιςει κάκε βράχο, να μπει μζςα ςε
κάκε ποταμό. Θ τζχνθ “αυτά” μυρίηει, “αυτά” ακοφει, “αυτά” βλζπει. Αυτι είναι θ
αλλθλεπίδραςθ.
Θ τζχνθ μασ δε κζλουμε να είναι μόνο για κάποια ςυγκεκριμζνθ ελίτ. Αυτό όμωσ “ςιμερα”,
λόγω του υπάρχοντοσ κοινωνικοταξικοφ πολζμου, δεν μπορεί να γίνει. Από μόνθ τθσ, κεσ-δε
κεσ, κα γίνει ςυγκεκριμζνθ, κα πάρει κζςθ ςτον ταξικό πόλεμο και δε κα είναι για όλον το
λαό. Δε κεσ και δεν μπορεί να είναι για τουσ φαςίςτεσ και για τουσ καπιταλιςτζσ. Αυτοί ζχουν
τθ δικι τουσ τζχνθ, που αντιπροςωπεφει το ψζμα και τθν υποβάκμιςθ του ανκρϊπου. Θ δικι
μασ τζχνθ κινείται αλθκινά και αρνείται τισ κυρίαρχεσ ιδζεσ. Άρα, θ τζχνθ μασ δεν είναι για
όλουσ, οφτε μπορϊ να τθν αποκομμουνιςτικοποιιςω ι να τθν κάνω βλακϊδθσ για να’ναι.
Ζνασ που δεν είναι ςυνειδθτόσ, μπορεί να μθν τθν καταλάβει, όμωσ δε κα τθν κάνω μθ
ςυνειδθτι, εγϊ απλά, αυτό που μπορϊ να κάνω είναι να τον βοθκιςω ν’ αποκτιςει
ςυνείδθςθ .
Αν θ τζχνθ μασ ιταν για όλουσ, κα είχαμε αναρχοκομμουνιςμό.
Τθν τζχνθ μου δε κζλω να τθν ερμθνεφει όπωσ ο κακζνασ κζλει, αλλά αυτόσ να ζρκει να δει
τι κζλει να πει ο δθμιουργόσ.

350
Πμωσ, οι περιςςότεροι δικεν καλλιτεχνάδεσ, οι καλλιτζχνεσ τισ αλλοτρίωςθσ όλα τα
ερμθνεφουν αλλιϊσ. Αυτό που εμείσ λζμε «ενάντια ςε κάκε ιδεολογία», δθλαδι απλά θ
τζχνθ να δρα απελευκερωτικά, αυτοί το αλλάηουν και λζνε «θ τζχνθ πρζπει να είναι για τθν
τζχνθ, να είναι ακοινϊνθτθ, να μθ μιλάει για τον κόςμο γφρω τθσ, να μθν είναι
απελευκερωτικι», αφοφ γι’ αυτοφσ και αυτό είναι ζνα ιδεολόγθμα. Πμωσ, αυτοί κρφβονται
και προςπακοφν ν’ απαντιςουν δικεν επαναςτατικά, γιατί αυτό που πραγματικά ςυμβαίνει
και δε μασ λζνε είναι, ότι χεςτικανε για το τι ςυμβαίνει γφρω τουσ. Αυτό που μόνο τουσ
νοιάηει είναι θ πάρτθ τουσ κι ζτςι κζλουν να είναι και θ τζχνθ τουσ, και θ κάκε δράςθ τουσ.
Επειδι θ τζχνθ δεν πρζπει να δρα εξαναγκαςτικά, δε ςθμαίνει ότι αυτι λειτοφργει και
εγωκεντρικά (με τθν ζννοια του φιλοτομαριςμοφ), αλλά αλλθλεπιδραςτικά.

Ο ςυνειδθτοποιθμζνοσ άνκρωποσ, κακθμερινά ζρχεται αντιμζτωποσ με κάτι πολφ δφςκολο,

που κα πρζπει να παλζψει πολφ για να βγει νικθτισ. Ρρζπει ν’ αρνείται το υπάρχον, αλλά
ταυτόχρονα, να είναι μζςα ς’ αυτό, ϊςτε να βλζπει πωσ είναι και να μπορεί να το αλλάξει. Το
ςτοίχθμα είναι να βγαίνεισ αλϊβθτοσ απ’ αυτό, ζχοντασ αλλοτριωκεί όςο το λιγότερο γίνεται.
Φυςικά, κλειςμζνοσ ς’ ζνα ςπίτι για όλθ ςου τθ ηωι, μθν ζχοντασ ερεκίςματα, δεν μπορείσ να
κάνεισ τζχνθ απελευκερωτικι. Οι κοινωνικζσ ςυνκικεσ ς’ επθρεάηουν. Το κζμα είναι, αν
αυτζσ τισ φρικαλζεσ, υπάρχουςεσ ςυνκικεσ κα τισ ςυντθριςεισ ι κα προςπακιςεισ να τισ
εξαφανίςεισ.

Πταν δθμιουργείσ, ρϊτθςε ςτον εαυτό ςου, γιατί αυτό το ζργο κα πρζπει να φτάςει ςε άλλα
”χζρια”.

Θ τζχνθ, δε κζλω να με κάνει να ξεχνιζμαι, αλλά να μου κυμίηει, δε κζλω να με κάνει

πακθτικό, αλλά να δρω απελευκερωτικά. Θ τζχνθ, δε κζλω να είναι το καταφφγιο που κα
βρω αγκαλιά, αλλά ο ςφντροφοσ που κα με κάνει να βγω και να φωνάξω. Δε κζλω να με
θρεμεί, αλλά να με κυμϊνει. Δε κζλω ς’αυτιν να ξεςπϊ και τθν οργι μου να παίρνει, αλλά
να με αφυπνίηει, να με αγριεφει. Θ τζχνθ δε κζλω να είναι εκτονωτικι διαδικαςία, αλλά
δθμιουργία. Κζλω πάντα να δείχνει τθν παρακμι και να τθν αλλάηει!

Με τισ τζχνεσ, όλοι οι άνκρωποι κα πρζπει να ζχουν επαφι (αποροφμε πωσ κάποια άτομα
που δθλϊνουν ριηοςπαςτικά, ζχουν επιφανειακι ςχζςθ με αυτζσ), όμωσ αυτό προχποκζτει,
ότι οι τζχνεσ πρζπει να αποκεντρωκοφν από τισ μθτροπόλεισ και να ςκορπιςτοφν παντοφ.
Πμωσ ο κακζνασ μασ μπορεί, όχι μόνο να ζρχεται ςε επαφι με τισ τζχνεσ, αλλά και να
δθμιουργεί, ακόμα και με τα πιο απλά μζςα.

Θ τζχνθ δε βακμολογείται, αλλά αναλφεται. Το περιεχόμενο τθσ κάκε τζχνθσ δεν ζχει ςχζςθ
τόςο μόνο με τισ γνϊςεισ που ζχεισ γι’ αυτιν, αλλά με τθ Γνϊςθ γενικότερα.

Πμωσ, θ πανανκρϊπινθ δθμιουργία και εξζλιξθ ζγινε τζχνθ, μια πρωτοπορία-δθμιουργία για
λίγουσ πρωτοπόρουσ-δθμιουργοφσ. Κάτι που κάποτε ιταν φυςικό για όλουσ τουσ ανκρϊπουσ

351
και τουσ προόδευε, και δεν είχε τθν ανάγκθ κάπωσ να ονομαςτεί, ςιμερα μζςα ςτισ ταξικζσ
κοινωνίεσ ζγινε μια ανυψωμζνθ κεά, ζγινε τζχνθ, κάτι το ιερό που κα τθν ακουμποφν κάποιοι
λίγοι ειδικοί. Αντί να είναι για όλουσ ηωντανι και πθγαία, αυτι άρχιςε να νεκρϊνει, να
αναπαριςτάται, να είναι ςυμβολικι και να είναι κομμάτι τθσ εξουςίασ. Μζχρι να ξαναγίνουμε
όλοι καλλιτζχνεσ, μζχρι να ξαναγίνουμε όλοι άνκρωποι, ασ μθν ξαναονομαςτεί κανζνασ
καλλιτζχνθσ. Μζχρι να ξαναγίνει θ τζχνθ φυςικι δθμιουργία, ασ ςταματιςουμε να τθν
εξυψϊνουμε πάνω από τα κεφάλια μασ, ωσ μια ιερά δράςθ για λίγουσ.

Η ΣΕΧΝΗ ΜΑ΢

Θ τζχνθ μασ είναι ενάντια ςτθν πνευματικι ιδιοκτθςία και ςτα πνευματικά δικαιϊματα.
Καμία ιδζα δεν προιλκε από παρκενογζνεςθ, όλεσ οι ιδζεσ είναι αποτζλεςμα τθσ
αλλθλοεπίδραςθσ του ανκρϊπου με τουσ άλλουσ ανκρϊπουσ και με το περιβάλλον.
Κανζνασ άνκρωποσ δεν ιρκε ςτον κόςμο με ζνα ςφνολο επιρροϊν εκ γενετισ, κανζνα ζργο
δεν είναι αποκλειςτικότθτα ενόσ ανκρϊπου.
Κανζνα ζργο ςτθν πραγματικότθτα, δεν είναι δθμιουργία ενόσ υποκειμζνου, αλλά είναι
αποτζλεςμα μιασ μεγάλθσ επιρροισ. Τα πάντα είναι κοινωνικά προϊόντα, αφοφ τα πάντα
προζρχονται από τθν κοινωνία. Πμωσ, ο δθμιουργόσ είναι αυτόσ που κα κάνει το μεγάλο
βιμα, αυτόσ κα περάςει τα πράγματα από το δικό του φίλτρο και κα βάλει τθ δικι του
προςωπικότθτα. Για να πάρει το δθμιοφργθμα μια προοδευτικι υπόςταςθ, κα πρζπει να
αρνθκεί το μιμθτιςμό.

Θ τζχνθ μασ δεν είναι μόνο αυτοοργανωμζνθ, αντιεραρχικι και αντιεμπορευματικι (όςο
υπάρχει το υπάρχον, θ τζχνθ παραμζνει εμπόρευμα, όςο και αν παλεφουμε για το αντίκετο),
αλλά και ενάντια ςε οτιδιποτε καταπιζηει και εξουςιάηει τον άνκρωπο. Ενάντια ςε όρουσ
κεάματοσ και αποξζνωςθσ, ενάντια ςτο κυρίαρχο πολιτιςμό που εκμεταλλεφεται το
οτιδιποτε, ενάντια ςε αυτοφσ που ιςοπεδϊνουν κάκε δθμιουργικι διαδικαςία.
Τζχνθ που δθμιουργείται αδιαμεςολάβθτα, μακριά από κρατικά και ιδιωτικά χζρια, μακριά
από μεςάηοντεσ, μακριά από το κζρδοσ και τθν αυτοπροβολι.
Μακριά από μόδεσ, ςτερεότυπα, πρότυπα, δθμιουργοφσ ςταρ και πελάτεσ κεατζσ, μακριά
από ςυμβόλαια, χορθγοφσ και διαφθμίςεισ, μακριά από κάκε λογισ μπάτςουσ...
Τζχνθ που δεν αποκλείει τουσ φτωχοφσ, που προςφζρει κοινωνικι ηφμωςθ, πνευματικι
καλλιζργεια, μόρφωςθ, ςκζψθ, δράςθ και αντιπλθροφόρθςθ. Τζχνθ που αυτοδιαχειρίηεται
τουσ όρουσ παραγωγισ τθσ, που χτίηει τα δικά τθσ δίκτυα παραγωγισ και επικοινωνίασ.

Τζχνθ που δεν είναι εμπόρευμα· ϊπα-ϊπα, εδϊ πρζπει να είμαςτε προςεκτικοί και να γίνει
μια ανάλυςθ διεξοδικι.
Ο καπιταλιςμόσ ζχει κάνει τα πάντα εμπόρευμα (το εμπόρευμα δε μζνει μόνο ςτο
οικονομικό), κάτι το οποίο εναντιωνόμαςτε και πολεμάμε να το αλλάξουμε. Κα πεισ εςφ,
«όπωσ είναι τα πάντα εμπόρευμα, ζτςι είναι και θ τζχνθ, ποιο είναι το πρόβλθμα ςου; Ππωσ
-δυςτυχϊσ- κάποιοσ πουλάει τθν εργατικι του δφναμθ, ζτςι κι ζνασ άλλοσ, πουλάει τθ τζχνθ
352
του για βιοποριςτικοφσ λόγουσ».
Ζχω, όμωσ, πρόβλθμα για τουσ εξισ λόγουσ:

Θ τζχνθ διαφζρει απ’ όλα τ’ αλλά, γιατί είναι δθμιουργία και παράγει κάτι μοναδικό (δεν
εννοϊ κάτι που είναι ςτθν αποκλειςτικότθτα ενόσ καλλιτζχνθ, αλλά ότι το περιεχόμενο τθσ
είναι μοναδικό), αντίκετα από κάποιεσ άλλεσ δραςτθριότθτεσ/εργαςίεσ, που παράγουν
αντίτυπα (ζςτω και διαφορετικά).
Φυςικά, τίποτα δεν πρζπει να είναι εμπόρευμα. Πμωσ, το να μαηεφεισ ςκουπίδια -ακόμα και
ςτισ ιδανικζσ κοινωνίεσ που κα χαίρεςαι να το κάνεισ, αφοφ κα είναι για το κοινωνικό
ςφνολο-, δεν είναι κάτι που μασ εξυψϊνει πνευματικά. Ζτςι, πάντα περιμζνεισ πότε κα
τελειϊςει αυτι θ εργαςία ςου και να “αςχολθκείσ” με τισ τζχνεσ, να “αςχολθκείσ” με τθ
γνϊςθ, να “αςχολθκείσ“ με κάτι που κα ςε εξελίςςει.
Οι τζχνεσ δεν πουλιοφνται, δεν αγοράηονται (όπωσ και το κακετί).

Κα πεισ εδϊ, το νερό ζκαναν εμπόρευμα, ςτισ τζχνεσ κολλάσ; Ναι, αλλά αυτοί το ζκαναν, όχι
εγϊ! Κα πεισ, μα το πουλάσ. Ναι, αλλά αναγκάηεςαι, αφοφ ζχουν κάνει τα πάντα εμπόρευμα.
Στισ τζχνεσ δεν αναγκάηεςαι, είναι κάπωσ πιο επιλογι ςου, υπάρχουν τρόποι αντίςταςθσ.
Μπορείσ να λειτουργείσ, αν το κζλεισ πιο αντιεμπορευματικά (είπαμε, τελείωσ δε γίνεται,
αφοφ για παράδειγμα, ςτθ διαδικαςία τθσ δθμιουργίασ, ζςτω και το ελάχιςτο χριμα κα
μεςολαβιςει).
Σου επζβαλαν οι τζχνεσ να είναι το χόμπι ςου και όχι θ κφρια αςχολία ςου, αλλά μζχρι να τισ
ξανακάνουμε πρωτίςτθσ ςθμαςίασ, ασ μείνουν εραςιτεχνικά ενδιαφζροντα και ασ μθ γίνουν
επαγγελματικζσ εργαςίεσ, και οι τζχνεσ και ο ακλθτιςμόσ.

Δεν είναι το πρόβλθμα αν, για παράδειγμα, είςαι κακθγθτισ μουςικισ και παίρνεισ κάποια
χριματα, αλλά το πρόβλθμα είναι, πωσ μπορεί κάποιοσ να πουλάει το ζργο τζχνθσ του, ζνα
δθμιοφργθμα το οποίο ζχει ςθμαντικό περιεχόμενο. Πταν θ τζχνθ ςου είναι επαναςτατικι,
δεν μπορεί να υπάρχει ς’ αυτιν κζρδοσ, δεν μπορεί να παράγεται μζςα ςε χϊρουσ που
ςυντθροφν το υπάρχον. Εκτόσ αν αυτοφσ τουσ χϊρουσ τουσ καταλαμβάνεισ, τουσ
απαλλοτριϊνεισ και “παίηεισ” με τα δικά ςου χαρακτθριςτικά.

Θ προςπάκεια απαλλοτρίωςθσ τθσ τζχνθσ από το ςάπιο υπάρχον, κάνοντασ τθν όςο το
δυνατόν λιγότερο αλλοτριωμζνθ γίνεται, είναι μια κατάκτθςθ ανάμεςα ςε όλεσ τισ άλλεσ,
που οφείλουμε να κάνουμε. Θ τζχνθ, όχι μόνο δεν πρζπει να διαχωριςτεί από τισ άλλεσ
εκφάνςεισ τθσ κακθμερινισ ηωισ (που πρζπει κι αυτζσ να απελευκερωκοφν),αλλά αντικζτωσ,
πρζπει να ςυμβάλλει κι αυτι, όπωσ και κακετί, ςτθν απελευκζρωςθ όλων των
δραςτθριοτιτων τθσ κακθμερινότθτασ μασ (θ τζχνθ πρζπει να ςυμβάλλει ακόμα
περιςςότερο, λόγω των χαρακτθριςτικϊν που αυτι ζχει).
Δεν είναι μια δικεν κεότθτα που πρζπει να διαφυλάξουμε, αλλά ζνα ακόμα κομμάτι του
“κοινωνικοφ-φυςικοφ όλου”, που πρζπει να ςυμβάλλει κι αυτό ςτθν απελευκζρωςθ μασ.
Θ τζχνθ δεν πρζπει ν’ ανυψϊνεται και να εξυψϊνεται, αλλά απεναντίασ, πρζπει να βουτά ςτο
353
πιο βακφ βάλτο. Κακετί που “απελευκερϊνεται”, γνωρίηει ότι όχι μόνο δεν απελευκερϊκθκε
τελείωσ, αφοφ βρίςκεται μζςα ςτο υπάρχον, αλλά επιπλζον, γνωρίηει ότι κ’ απελευκερωκεί
μόνο ςυνδυαςτικά και με όλα τ’ άλλα που κα πρζπει ν’απελευκερωκοφν. Ζτςι, θ ςχζςθ μασ
με τθν τζχνθ, οφτε μασ κάνει κάποιουσ ειδικοφσ που νομίηουν ότι μποροφν να δθμιουργοφν
απελευκερωμζνα, καρρείσ αυτι δεν ακουμπιζται από τισ παραγωγικζσ ςχζςεισ τθσ
εκμετάλλευςθσ, αφινοντασ μάλιςτα και τουσ άλλουσ μιςκωτοφσ εργάτεσ ςτο ζλεοσ τθσ
ταξικισ κοινωνίασ, οφτε μασ κάνει να νιϊκουμε τον εαυτό μασ ωσ ζναν άμιςκο μαλάκα, που
παράγει για το “ιερό” ζργο τθσ τζχνθσ ι και για τθν εξουςία (και αν μασ αναγκάςουν προσ
αυτιν τθν κατεφκυνςθ, δε κα το επιτρζψουμε ποτζ να γίνει ςτον εαυτό μασ).
Θ τζχνθ είναι μια πθγαία, ςυνειδθτι δράςθ που, ωσ ζνα κομμάτι τθσ κοινωνίασ και τθσ
επανάςταςθσ, βρίςκεται ς’ζνα ςυνεχι αναςτοχαςμό. Θ τζχνθ είναι ζνασ επαναςτατικόσ
αγϊνασ που ςυμβάλλει ςτθν αναδιαμόρφωςθ τθσ εξελιςςόμενθσ, ςυνεχισ ςφγκρουςθσ ςτο
νζο κακεςτϊσ πολζμου που διαμορφϊνεται. Θ τζχνθ είναι ζνασ επαναςτατικόσ αγϊνασ που
αναδιαμορφϊνεται από τθν εξελιςςόμενθ, ςυνεχισ ςφγκρουςθ.

Θ ςυηιτθςθ δεν γίνεται ςτο να μθ μεςολαβεί κακόλου το χριμα (μαγκιά ςου να μθ ηθτάσ,
μθν ξεχνάμε ότι το χωρίσ αντίτιμο δεν είναι τηάμπα, αλλά πολιτικι επιλογι) ι να μπαίνει
πάντα ελεφκερθ ςυνειςφορά (που, δυςτυχϊσ, ο άλλοσ μπορεί να ζχει και να μθ δϊςει), αλλά
ςτθν περίπτωςθ που ηθτάσ λεφτά, να μθν υπάρχει κζρδοσ και τα λεφτά να πθγαίνουν ςτο
κόςτοσ παραγωγισ του ζργου. Το αν κεσ κάποια χριματα να πάνε για το επόμενο ζργο ςου
(και όχι ςτθν τςζπθ ςου) ι για κάποιο κοινωνικοπολιτικό ςκοπό, πρζπει να το αναφζρεισ. Nα
ςυηθτάσ με τον κάκε ενδιαφερόμενο και ςτθν περίπτωςθ που υπάρχει το χριμα, να του
αναφζρεισ τουσ λόγουσ που αυτό υπάρχει και ότι κανζνα κζρδοσ δε κα μπει ςτισ τςζπεσ
κανενόσ. Το χριμα όταν υπάρχει, δεν πρζπει να αποκλείει κανζναν - που πραγματικά
ενδιαφζρεται- να ζρκει ςε επαφι μϋζνα ζργο (μουςικό, κεατρικό κτλ), εκτόσ κι αν ο ίδιοσ ο
ενδιαφερόμενοσ νιϊκει άςχθμα να παρευρεκεί κάπου (ι ν’ αποκτιςει κάτι), χωρίσ να ζχει τθ
δυνατότθτα να το ςτθρίξει οικονομικά.

Πμωσ είπαμε, ο κακζνασ μπορεί να ζχει πρόςβαςθ ςϋζνα ζργο τζχνθσ -το οποίο ζχει κάποιο
οικονομικό αντίτιμο- και χωρίσ να ζχει χριματα (με τθ ςυντροφικι ςυηιτθςθ όλα λφνονται),
ενϊ και ςτθν περίπτωςθ που κάποιοσ κζλει να ςυνειςφζρει πάςθ κυςία (πζρα από τθν
φυςικι του παρουςία) και δεν ζχει χριματα, μπορεί να ςυνειςφζρει με άλλουσ τρόπουσ (πχ
ςτθν περιφροφρθςθ, ςτο ςτιςιμο και τον κακαριςμό του εγχειριματοσ, κ.α.), γκρεμίηοντασ το
ρόλο του, ωσ ενόσ απλοφ κεατι. Ο λόγοσ δε γίνεται για μια ανταλλακτικι αξία που κρατά και
πάλι τθν εμπορευματικι ςυναλλαγι, αλλά μιλάμε για μια πραγματικι ςυνειςφορά.

Ζτςι, οι τζχνεσ μασ “ξεδιπλϊνονται” ςε κατειλθμμζνουσ χϊρουσ, ςτο δρόμο, ςτα πάρκα, ςτισ
πλατείεσ. Οι τζχνεσ πρζπει να ξετυλίγονται μζςα ςτθ φφςθ, μζςα ςτθν κοινωνία και όχι μζςα
ςε απομονωμζνουσ ιδιωτικοφσ χϊρουσ, μζςα από οκόνεσ και τεχνολογικά, απάνκρωπα

354
αντικείμενα.
Aν είναι να “ξεδιπλωκοφν” ςε κάποιον άλλο χϊρο, πρζπει αυτόσ ο χϊροσ να λειτοφργει
αντιεραρχικά, χωρίσ αφεντικά, χωρίσ εξαναγκαςτικι, χρθματικι είςοδο που εξαγοράηει με
λεφτά τθν παρουςία του άλλου, για να ςυμμετζχει ςε κάτι. Να προχποκζτει ότι εςφ δε κα
κάνεισ τζχνθ για τθν τζχνθ, αλλά όπου κι αν πθγαίνεισ, κα ζχεισ πάντα “πολιτικό λόγο”.
Εςφ από μόνοσ ςου πρζπει να ςυμμετζχεισ-βοθκάσ με όποιον τρόπο μπορείσ (ςωματικά,
οικονομικά κτλ), αφοφ τι πιο όμορφο να ςυμμετζχουμε όλοι ςε κάτι (πάντα μιλϊντασ για
δικά μασ αυτοοργανωμζνα εγχειριματα).

Πλα αυτά τα μαγαηιά, που το μόνο που τουσ νοιάηει είναι πωσ κα τα οικονομιςουν, μασ είναι
εχκρικά. Φυςικά, δε κα πάμε να δείρουμε τουσ ιδιοκτιτεσ, επειδι αυτοί ζχουν ζνα μαγαηί,
αν είναι δυνατόν. Οφτε κα πάμε να μπουκάρουμε, κάνοντασ ντου ςτα μαγαηιά τουσ, για να
μποφμε τηάμπα. Αυτό που εμείσ πρζπει να κάνουμε, όςο το δυνατόν περιςςότερο γίνεται,
είναι να μθν ςτθρίηουμε οφτε αυτά τα μαγαηιά, οφτε όποιον ςυμμετζχει ςε αυτά.

Πμωσ, μαγαηιά που ζχουν κάμερεσ και μπράβουσ (που εμποδίηουν τθν είςοδο ςε όποιον δεν
τουσ αρζςει, ελζγχουν τον κόςμο, κάνουν κατάςχεςθ αντικειμζνων, τραμπουκίηουν
ανκρϊπουσ κτλ) και προάγουν το ρατςιςμό, το ςεξιςμό και όλθ τθ ςαπίλα του ςιμερα, κα
μασ βρουν απζναντι τουσ. Σ’αυτοφσ τουσ χϊρουσ που γίνονται βρωμοδουλειζσ και οι
ιδιοκτιτεσ τα ζχουν καλά με τουσ μπάτςουσ, που δεν τουσ ενδιαφζρει να φιλοξενιςουν τον
οποιοδιποτε καλλιτζχνθ, είτε αυτόσ είναι φαςίςτασ, είτε είναι αναρχικόσ, κα είμαςτε εκεί,
όχι μόνο γι’ αντιπλθροφόρθςθ, αλλά και για ςφγκρουςθ.

Ο καπιταλιςμόσ μπορεί να κάνει προπαγάνδα, μπορεί να ειςχωρεί ςτισ τζχνεσ, μπορεί να τισ
αλλοτριϊνει, μπορείσ να τισ κάνει εμπορευματικζσ, μπορεί να ζβγαλε αρκετό χριμα από
αυτζσ, αλλά βλζπουμε ότι όςο περνοφν τα χρόνια, δυςκολεφεται να ζχει κζρδοσ από τισ
τζχνεσ. Δεν είναι μόνο ότι κάποιοι άνκρωποι λειτουργοφν επαναςτατικά αυτοοργανωμζνα,
δεν είναι μόνο ότι ο κακζνασ αρχίηει να καταλαβαίνει, ότι για κάτι τόςο φυςικό, δε κζλει να
δίνει χριματα, δεν είναι μόνο ότι ο κάκε άνκρωποσ ςιγά-ςιγά αρχίηει αυκόρμθτα να βγαίνει
ςτισ πλατείεσ, όπωσ παλιά, όπου οι τζχνεσ δεν ιταν τόςο εμπορευματοποιθμζνεσ, αλλά είναι
και θ ίδια προοδευτικι φφςθ τθσ τζχνθσ που δυςκολεφεται να μπει ςτο εμπορευματικό
καλοφπι και κζλει να ςπάει τα δεςμά και να είναι ελεφκερθ και αυτοοργανωμζνθ. Είναι μια
από τισ νομοτελειακζσ αντικζςεισ του καπιταλιςμοφ, όπου δθμιουργείται ζνα τράνταγμα ςτο
εςωτερικό του, ακόμα και με τθ λιγότερθ δυνατι και ςυνειδθτι κίνθςθ του ανκρϊπου.
Φυςικά το υποκείμενο πάλι δρα, και για να υπάρξει απελευκζρωςθ πζρα από το τράνταγμα,
κα κζλει και μια περιςςότερθ κίνθςθ, ςε δφναμθ και ςυνείδθςθ.

355
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΣΗ ΜΟΤ΢ΙΚΗ

Πταν παίηει ζνασ μουςικόσ, θ θςυχία δεν επιβάλλεται, αλλά νοείτω.

Ο καπιταλιςμόσ, οι εταιρίεσ του, οι εμπορευματικζσ ςχζςεισ, κ.α., ςκοτϊνουν τθ μουςικι. Θ

πειρατεία ζρχεται ωσ μερικό αντίδοτο ς’ αυτιν τθν κατάςταςθ και πάλι, όχι πάντα, αλλά
κάποιεσ φορζσ, ενϊ αυτό που ζχει ςθμαςία, είναι θ γενικότερθ ςυνολικι κίνθςθ του κάκε
υποκειμζνου. Πμωσ και πάλι, αυτό το αντίδοτο είναι μερικό, γιατί μπορεί να φωνάηει οι
τζχνεσ να είναι ελεφκερεσ για όλουσ, μπορεί να βοθκάει προςωπικά και κινθματικά τον
κακζνα μασ, αλλά πολλζσ φορζσ, δε φζρει ηθμιά ςτο κεφάλαιο, όπωσ πολλοί νομίηουν,
αφοφ αυτό τθν αφομοιϊνει και βρίςκει νζουσ τρόπουσ για να παράξει κζρδοσ. Επίςθσ, ο
επαναςτάτθσ πειρατισ μπορεί ν’ απαλλοτριϊνει πράγματα από τον εχκρό, αλλά πολλά από
τα δθμιουργιματα του εχκροφ δε κζλει να τα κατζχει, αλλά να τα καταςτρζψει, ενϊ
αντίκετα, τα όποια ςυντροφικά δθμιουργιματα κζλει να τα ζχει όπωσ αυτά είναι και όχι
αντίγραφα. Πςο υπάρχει ο καπιταλιςμόσ κα υπάρχει πειρατεία και όςο υπάρχουν και τα δφο
αυτά, κανζνα ζργο τζχνθσ δε κα φτάνει ςε όλουσ τουσ ανκρϊπουσ πλιρωσ απελευκερωμζνο
και με τα “χαρακτθριςτικά” που κα ικελε ο κάκε δθμιουργόσ.

Ρολλζσ φορζσ, ενϊ ακοφμε μια ωραία μελωδία ς’ζνα κομμάτι, δεν τθν ευχαριςτιόμαςτε. Θ
μελωδία χάνεται και αδικείται, όχι μόνο γιατί το υπόλοιπο κομμάτι μπορεί να είναι χάλια,
αλλά και γι’ άλλουσ διάφορουσ λόγουσ. Χάνεται, γιατί ζχει μεγάλθ ςθμαςία το τι πρεςβεφει
ο καλλιτζχνθσ. Πχι μόνο γιατί μπορεί το attitude του να είναι εχκρικό με τισ ιδζεσ ςου, αλλά
και όλο το ςτιςιμο του κομματιοφ να ςε προςβάλλει, αφοφ τα πάντα μζςα του είναι
ψεφτικα, ςτθμζνα, απλουςτευμζνα, ζτοιμα να ειςβάλλουν φπουλα μζςα ςου, ϊςτε να ςε
χαλιναγωγιςουν.

Στθ μουςικι, ςε ςχζςθ με τισ άλλεσ τζχνεσ, είναι πιο δφςκολο να διακρίνεισ το περιεχόμενο
τθσ και να καταλάβεισ το ποιόν του καλλιτζχνθ.
Ενϊ για παράδειγμα ςτθν ποίθςθ, ςτο κζατρο και ςτον κινθματογράφο φαίνεται πιο άμεςα
το περιεχόμενο του ζργου και του δθμιουργοφ, ςτθ μουςικι δυςκολεφουν τα πράγματα.
Θ μετουςίωςθ των κοινωνικϊν βιωμάτων ςε ιχουσ πρζπει ν’ αναλυκεί, όπωσ γίνεται
αντίςτοιχα και ςτισ άλλεσ τζχνεσ. Το περιεχόμενο τθσ τζχνθσ δεν είναι ουδζτερο. Ι κα κάνει
κάποιοσ τζχνθ με επαναςτατικι κατεφκυνςθ (κι ασ μθν είναι τελείωσ φοβερό το αποτζλεςμα)
ι κα κάνει (θκελθμζνα ι όχι) μια τζχνθ ςυμβιβαςτικι (όπωσ κα είναι και θ ηωι του), όπου κα
ςυνδράμει προσ τθν αδράνεια και τθ γαλθνι του “δε ςυμβαίνει τίποτα, όλα καλά” .
Θ αντεπαναςτατικι τζχνθ ςτζκεται εχκρικι απζναντι μασ.

Στον υπάρχοντα πόλεμο, υπιρχαν είδθ τζχνθσ που πιραν ξεκάκαρθ κζςθ, όπωσ θ punk
μουςικι, όπωσ υπιρχαν και καλλιτζχνεσ που εξζφραηαν τθν μπουρηουαηία.

356
Κάποιεσ φορζσ, “φοβάςαι” τα ςυναιςκιματα που κα ςου προκαλζςει θ αγαπθμζνθ ςου
τζχνθ.

Ρόςο μασ κίγει, όταν κάποια επαναςτατικά τραγοφδια, τα χρθςιμοποιοφν κάποιοι για το δικό
τουσ βρϊμικο ςκοπό.

Ρόςο μασ κίγει, όταν διαφθμίηουν ςτθν τθλεόραςθ ζνα κομμάτι του Μπετόβεν και μετά ενόσ
τιποτζνιου “καλλιτζχνθ”, χωρίσ να τουσ νοιάηει κακόλου αυτό που κάνουν, αφοφ το μόνο που
τουσ νοιάηει είναι το χριμα.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΣΟΝ ΚΙΝΗΜΑΣΟΓΡΑΦΟ

Ρόςο μπορεί ν’ ακοφςεισ τθν άποψθ κάποιου για μια ταινία, όταν αυτόσ δεν είναι αναρχικόσ,
όταν αυτόσ δεν είναι κομμουνιςτισ.

Πταν τραβάσ με τθν κάμερα ζνα πρόςωπο, δεν τραβάσ κάτι ζτςι απλά. Κζλεισ να περάςεισ
τθν πραγματικι, κινθματογραφικι υπόςταςθ αυτοφ του ανκρϊπου ςτο φακό, αφοφ το κάκε
πρόςωπο διαφζρει από το άλλο. Πλα ζχουν βάκοσ, όλα ζχουν ηωι…

Στθ δθμιουργία ενόσ ζργου, όλοι οι άνκρωποι που ςυμμετζχουν είναι ςθμαντικοί, όμωσ
πρζπει να το εξυπθρετοφν και όχι να επιδιϊκουν τθν αυτοπροβολι τουσ.

Στον κινθματογράφο είναι πιο δφςκολα να αυτοοργανωκείσ, όμωσ, αυτό δε ςθμαίνει ότι κα
πρζπει να ρίξεισ τθν αξιοπρζπεια ςου. Μθν πάρεισ ποτζ τα βραβεία τουσ, μθν πατιςεισ ποτζ
ςτα κόκκινα χαλιά τουσ.

Οι μθ ποιοτικζσ ταινίεσ ζχουν κάποια ςυγκεκριμζνα χαρακτθριςτικά, ςτα οποία κα κζλαμε να

ςτακοφμε.
Αρχικά να ποφμε, ότι οι άνκρωποι που αςχολοφνται με τον κινθματογράφο, ακόμα και να
ζχουν κάποια γνϊςθ ςε αυτό που αςκοφν (πχ ςκθνοκεςία), τα ζργα τουσ πάςχουν από
περιεχόμενο, γιατί και οι ίδιοι είναι κενοί από αυτό.
Ταινίεσ δυςανάγνωςτεσ, ςοβαροφανείσ με ξφλινο λόγο και άλλοτε ταινίεσ εφπεπτεσ και
παιδιαρϊδεισ (όχι παιδικζσ). Τισ περιςςότερεσ φορζσ απλουςτευμζνεσ (όχι απλζσ),
περνϊντασ με δεξιοτεχνικό τρόπο αυτό που κζλουν να ςου περάςουν. Σκθνζσ τοποκετθμζνεσ
με μαεςτρία, που κα ςε κάνουν με εφκολο τρόπο, να ειςχωριςει μζςα ςου το φκθνό προϊόν
τουσ.
Ταινίεσ που ςε ξεγελοφν με πρόςτυχο τρόπο, που με επαναλαμβανόμενα τερτίπια ςου
περνοφν κάτι χωρίσ να ςκεφτείσ, που ςε κάνουν να ξζρεισ κάτι, αλλά να μθ γνωρίηεισ το γιατί.
Ρλθροφορίεσ απογυμνωμζνεσ από περιεχόμενο, ςτείρεσ από αλικεια.
Ταινίεσ απλά για να περνάει θ ϊρα, μπορεί όμορφεσ ςτο μάτι-μπορεί λζω!-, αλλά χωρίσ
νόθμα. Πμωσ, ςτθν πραγματικότθτα, δε γίνεται να υπάρχει κάτι όμορφο χωρίσ περιεχόμενο.

357
Ταινίεσ που μετά τθν προβολι τουσ, όχι μόνο δε κα ςε κάνουν να ςκεφτείσ, γενικά, για τθ
ηωι, αλλά δε κα ςε κάνουν να ςκεφτείσ οφτε γι’αυτό που μόλισ παρακολοφκθςεσ.
Ταινίεσ που ακροβατοφν ανάμεςα ςτθ μιηζρια και τθν ψεφτικθ χαρά, ςτθ γελοιότθτα και τθν
πλαςτικι ευθμερία, ςτθν ρθχότθτα και το καταναλωτικό όργιο.
Ταινίεσ με ανοφςιο ςενάριο-πρόφαςθ, για να δικαιολογιςουν όλα τα παραπάνω.
Ταινίεσ ψευτοδιδακτικζσ, με θκικοπλαςτικζσ, εκκωφαντικζσ κορϊνεσ. Ταινίεσ δθμαγωγικζσ,
δθλαδι ταινίεσ που με εξουςιαςτικό, βάναυςο τρόπο κα επιχειριςουν μονομιάσ να ςου
επιβάλλουν αυτό που κζλουν -άλλοτε με το μαςτίγιο και άλλοτε χαϊδεφοντασ-,
προςπακϊντασ πάντα, να ταυτιςτείσ με τον κυρίαρχο πολιτιςμό.
Ταινίεσ με κρφο χιοφμορ, με ιρωεσ, με βία, με φκθνό γυμνό, με γριγορα αμάξια. Ταινίεσ που
όςο εντυπωςιακζσ υπερπαραγωγζσ και αν είναι, για μασ κα είναι πάντα ταινίεσ “φκθνζσ”.
Ταινίεσ λαϊκίςτικεσ, με επικϊν διαςτάςεων μελό, με απίςτευτα δραματοποιθμζνεσ ςκθνζσ και
ψευτοεπιβλθτικζσ μουςικζσ, που ςου λζνε «τϊρα μπορείσ να κλάψεισ». Ταινίεσ με τεχνίτεσ
κορυφϊςεισ, που προςπακοφν πάντα να ς’ εντυπωςιάςουν με κάτι.
Ταινίεσ που πάντα πρζπει να ζχουν κάποιο μεγαλεπιβολο, δυνατό τζλοσ, καρρείσ θ ταινία ςε
όλθ τθ διάρκεια τθσ, δε ς’ ζδειχνε τίποτα.
Ταινίεσ που ςου πλαςάρουν ζτοιμθ, μπαγιάτικθ, μαςθμζνθ τροφι. Ταινίεσ που με
μπροςτάρθ το Hollywood, τθν πρϊτθ αντιαναρχοκομμουνιςτικι πθγι που πλάκει
ςυνειδιςεισ, περνοφν τα δικά τουσ πρότυπα. Ζνα Hollywood που ζκανε πάντα τουσ ινδιάνουσ
κακοφσ, αυτοφσ που τα ιμπεριαλιςτικά κακάρματα κατζςφαξαν. Ταινίεσ που όταν
εναντιϊνονται ςτον υπαρκτό ςοςιαλιςμό, δεν το κάνουν από μια επαναςτατικι ματιά, αλλά
επειδι είναι αντικομμουνιςτζσ. Ταινίεσ που όταν και καλά ςατιρίηουν τα κακϊσ κείμενα και
επιτίκενται ςτο Hollywood, το κάνουν ακίνδυνα και με χολιγουντιανό τρόπο. Ζτςι, αυτι θ
ςάτιρα-επίκεςθ αρζςει και ςτουσ ίδιουσ τουσ ςατιριηόμενουσ (αυτοφσ που δζχονται τθν
επίκεςθ), ςτουσ κάκε λογισ εξουςιαςτζσ, αφοφ γι αυτοφσ, αυτι δεν είναι μια πραγματικι
απειλι. Σάτιρεσ που δε ςε αφυπνίηουν, αλλά ςε κρατοφν εκεί ςτθν απάκεια, περιμζνοντασ
μζχρι να ξανακοφςεισ τθν επόμενθ φορά τον θκοποιό και να ξαναφωνάξεισ «πεσ τα, ν’
αγιάςει το ςτόμα ςου». Λζνε επίτθδεσ αρκετζσ αλικειεσ, κζλοντασ όταν πουν ζνα ψζμα, να
ςε κάνουν να τουσ πιςτζψεισ.
Ταινίεσ δικεν αντιρατςιςτικζσ που λζγοντασ τθ μιςι αλικεια, γίνονται άκρωσ επικίνδυνεσ ,
κάνοντασ τελικά τουσ κεατζσ, όςο πιο ρατςιςτζσ γίνεται.

Τθν ανάγκθ μασ για ςοφία και ψυχαγωγικι δθμιουργία, ζρχεται να τθν καλφψει αυτόσ ο
αθδιαςτικόσ πολιτιςμόσ τθσ αμάκειασ, ο εμπορευματοποιθμζνοσ πολιτιςμόσ τθσ εκτόνωςθσ
και του κεάματοσ, προςπακϊντασ να κατακερματίςει τθν προςωπικότθτα ςου και τισ
κοινωνικζσ ςχζςεισ. Ευτελείσ μορφζσ τζχνθσ για ευρεία κατανάλωςθ, που όχι μόνο ςε κάνουν
να ξεχνιζςαι απ’ αυτά που ςυμβαίνουν γφρω ςου, χωρίσ να ςε αφυπνίηουν, αλλά επιπλζον,
ςε κοιμίηουν κιόλασ.
Ηοφμε ςτον κόςμο τθσ ιλιγγιϊδθσ ταχφτθτασ, ςτον κόςμο τθσ ςαπίλασ…

358
Αυτζσ οι ταινίεσ, αντί να περιγράψουν τον κόςμο ςτον οποίο ηοφμε, ζχοντασ ωσ “χρζοσ” να
κινθματογραφιςουν τον κόςμο τθσ αλλοτρίωςθσ προσ μια απελευκερωτικι κατεφκυνςθ, τον
αποτυπϊνουν με τζτοιον τρόπο, ϊςτε να γίνεισ κι εςφ κομμάτι του.

Ευτυχϊσ, υπάρχουν άνκρωποι που δεν τρϊνε το παραμφκι τουσ, που δεν κρίνουν μια ταινία
αν είναι καλι, από το αν γζλαςαν ι ζκλαψαν ς’ ζνα ςθμείο, ι επειδι άκουςαν μια καλι
ατάκα ςτθν ταινία, αλλά από το ςφνολο τθσ. Ευτυχϊσ που υπάρχουν άνκρωποι, που κάνουν
πραγματικά όμορφθ τζχνθ, τζχνθ ανατρεπτικι και όχι προςκυνθμζνθ, τζχνθ που μιλά και όχι
άβουλθ.

Ταινίεσ που δεν φοβοφνται να δείξουν τθν παρακμι, το ςκοτεινό, το τρομακτικό, όμωσ που
δεν κάκονται να τισ καταπιεί ο βοφρκοσ, αλλά προτάςςουν κάτι.
Ταινίεσ απλζσ και λιτζσ, ταινίεσ που δεν είναι αφθρθμζνεσ (δυςτυχϊσ, υπάρχουν τζτοιεσ και
από τθν πλευρά μασ), αλλά πρωτότυπεσ και πειραματικζσ, ταινίεσ που φζρουν μζςα τουσ τθν
αλλαγι.
Ταινίεσ που οποιαδιποτε μυκοπλαςτικά ι ςουρεαλιςτικά ςτοιχεία ζχουν, δεν αποςκοποφν
ςτθ φυγι από τθν πραγματικότθτα, αλλά ςτο κοινωνικό ςτοιχείο, τθν εξζλιξθ και όχι τθ
ςταςιμότθτα.

Δθμιουργζ, αν δε δίνεισ απαντιςεισ, πρζπει να γεννάσ ερωτιματα. Δεν ζχει ςθμαςία να

δίνεισ πάντα ζνα πομπϊδεσ πρόταγμα, αλλά ςθμαςία ζχει με όποιο κζμα κι αν αςχολθκείσ,
από ποια οπτικι κα το δεισ. Σθμαςία ζχει να με κάνεισ να ςκεφτϊ και να δράςω, πάντα όμωσ,
προσ μια απελευκερωτικι κατεφκυνςθ. Ζτςι, αυτό που ζχει τόςο ςθμαςία, δεν είναι θ ταινία
να φωνάηει ςυνεχϊσ ηιτω θ αναρχία, αλλά να κάνει το κεατι να φωνάξει ηιτω θ αναρχία!
Ηιτω θ ηωι, ηιτω θ ςκζψθ, ηιτω θ δράςθ!

ΠΟΙΗ΢Η

Θ πραγματικι ποίθςθ δε βρίςκεται ςτισ όμορφεσ εικόνεσ, οφτε ςτθ φανταςία μασ, μα οφτε
και κάπου βακιά μζςα μασ.
Βρίςκεται ςτο δρόμο, εκεί τθ ςυναντάσ και από εκεί τθν παίρνεισ.

Ρολλζσ φορζσ ζχει ερωτθκεί το εάν οι τζχνεσ μποροφν να αλλάξουν τον κόςμο. Θ απάντθςθ
είναι, ότι όλεσ οι δράςεισ του πολφμορφου αγϊνασ μασ είναι ςθμαντικζσ, αλλά καμία από
μόνθ τθσ δεν μπορεί να φζρει τθν μεγάλθ αλλαγι, παρά μόνον όλεσ μαηί.

359
ΤΟ ΡΟΛΘΜΑ

Δεν ιρκα ςιμερα εδϊ το ποίθμα μου να απαγγείλω,

μονάχα κάποιεσ φράςεισ να ςου πω, να μοιραςτϊ.
Σοβαροφάνεια μθν ψάχνεισ, είναι ςε κάποιον κάδο ςκουπιδιϊν,
όςο για ροφχα ακριβά, μθν περιμζνεισ, ιρκα γυμνόσ·
γυμνόσ όμωσ όχι ςτα ςυναιςκιματα και αυτό είναι πιο ςθμαντικό.
Μθν περιμζνεισ να ςε πω ‘κφριε’ από ςεβαςμό,
οφτε απλά με το όνομα ςου το μικρό κα ςε φωνάξω·
αφοφ ιρκα ς’ζναν άνκρωπο άγνωςτο ι γνωςτό,
απλά τα λόγια μου εγϊ να πω.
Αν κάτι μπορεί να μθ ς’αρζςει, μπορεί να το δεχτϊ
κι ζτςι παρζα μαηί το ποίθμα να φτιάξουμε, τθν ιςτορία να αλλάξουμε.

Το ποίθμα δεν ξζρω αν κζλει εξάςκθςθ, ςίγουρα όμωσ κζλει ψυχι,

κάποιοι όμωσ όταν τθν ζχουνε νομίηουν ξζρουν και τι ςθμαίνει ηωι.
Ξζρεισ ςε πόςουσ ποιθτζσ εγφριςα τθν πλάτθ,
αφοφ εκεί που ζπρεπε ιτανε βουβοί·
και όςουσ πολζμουσ αν εξιςτόρθςαν
ςτο πόλεμο τον ταξικό πάντα λείπαν,
γιατί ςτο δρόμο αυτοί, ποτζ δε βγικαν.

360