ΑΠΡΙΛΙΟΣ

ΜΑΪΟΣ
ΙΟΥΝΙΟΣ

Διὰ ἀλληλογραφίαν - Ταχ. ἐπιταγάς
- Πληροφορίες - ἀπευθύνεσθε:
ΒΑΛΛΙΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΝ
ΛΑΪΟΥ 8, Τ.Κ.32200
ΘΗΒΑΙ
Τηλ.: 2262029513
2 3
ΜΕΛΕΤΗ 33η ΣΤΗΝ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ
κατὰ τὴν ὁποία τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο ἐνήργησε στοὺς Ἀποστόλους:
Α΄. Μεταβολὴ τοῦ νοῦ. Β΄. Μεταβολὴ τῆς καρδιᾶς.
Γ΄. Μεταβολὴ τῆς γλώσσας.
ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ
(ΕΚΔΟΣΗ ΣΥΝΟΔΕΙΑΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΙΕΡ/ΧΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Λόγος εἰς τὴν Πεντηκοστήν 3
Παῦλος ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν 12
Ἀντιαιρετικὴ στήλη
(Συζήτησις μὲ ὀρθολογιστήν) 20
Ἁγιοπατερικὰ Ἀποστάγματα
(Λόγος Γ´: Οἱ Χριστιανοὶ δὲν πρέπει νὰ
παίζουν παιχνίδια, νὰ χορεύουν καὶ νὰ
τραγουδοῦν εἰς τοὺς γάμους τους) 26
Πατρολογίας Θέματα
(Ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Μέγας) 30
ΕΡΩΤΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ (υἱοὶ τοῦ Θεοῦ) 33
Νοερὰ Ἄθλησις 36
Ἡ Σύνοδος τοῦ Κολυμπαρίου 40
Τὰ ἐπτὰ θανάσιμα ἁμαρτήματα 42
Μετὰ τὸν θάνατον 44
Διάλογος μὲ τὸ Θεόν 52
Στήλη ἐνημερώσεως 53
Ἑρμηνευτικά (ἐξήγησις τοῦ Ψαλτηρίου) 55
Ἐκκλησιαστηκὲς εἰδήσεις 60
 Α΄. Μεταβολὴ τοῦ νοῦ
Σκέψου, ἀγαπητέ, ὅτι τὸ πανάγιο
Πνεῦμα, ποὺ κατέβηκε στὸ ὑπερῶο
σὲ μορφὴ πύρινων γλωσσῶν, σὰν
ἕνας πολὺ ἰσχυρὸς ἄνεμος καὶ βρο-
ντή, γέμισε ὅλη τὴν οἰκία, στὴν
ὁποία κάθονταν οἱ ἀπόστολοι καὶ
προσεύχονταν (Πράξ. 2, 2), καὶ τὸν
ἔκανε σὰν μία κολυμβήθρα, ὅπως
ἀναφέρει ὁ Θεσσαλονίκης Γρηγόρι-
ος, γιὰ νὰ βαπτίση τοὺς Ἀποστόλους
μὲ τὴν θεία του χάρι, γιὰ τὸν ὁποῖο
τόπο τοῦ βαπτίσματος τοὺς εἶχε πεῖ
προηγουμένως ὁ Κύριος· «Ἐσεῖς θὰ
βαπτισθῆτε μὲ Πνεῦμα Ἅγιο ὕστερα
ἀπὸ λίγες ἡμέρες» (Πράξ 1, 5). «Γέμι-
σε τὸν οἶκο στὸν ὁποῖον κάθονταν»,
μετατρέποντας τὸν σὲ κολυμβήθρα
πνευματικὴ ποὺ ἐκπλήρωσε τὴν ὑπό-
σχεσι τοῦ Κυρίου, τὴν ὁποία τοὺς
ἔλεγε τὴν ὥρα ποὺ ἀναλαμβανόταν,
ὅτι ὁ Ἰωάννης μὲν βάπτισε μὲ νερό,
ἐνῶ ἐσεῖς θὰ βαπτισθῆτε μὲ Πνεῦμα
ἅγιο... ἀλλὰ ἔδειξε ἀληθινὴ καὶ τὴν
ὀνομασία ποὺ τοὺς ἔδωσε γιατὶ μὲ
τὴν βροντὴ αὐτή, πράγματι οἱ Ἀπό-
στολοι ἔγιναν υἱοὶ βροντῆς» (Λόγος
στὴν Πεντηκοστή). Τότε, λοιπόν,
αὐτὸ τὸ Πανάγιο Πνεῦμα προκάλεσε
στοὺς Ἀποστόλους τρεῖς μεταβολὲς
δηλαδὴ α) μεταβολὴ τοῦ νοῦ, β) με-
ταβολὴ τῆς καρδιᾶς καὶ γ) μεταβολὴ
τῆς γλώσσας· (καὶ αὐτὲς οἱ μεταβο-
λὲς ἀποτελοῦν κυρίως τὸν καρπὸ τῶν
πνευματικῶν αὐτῶν γυμνασμάτων).
Ἡ α´ μεταβολὴ ἦταν τοῦ νοῦ τῶν
Ἀποστόλων, ἡ ὁποία μετέβαλε τὶς
ἰδέες ποὺ εἶχαν προηγουμένως γιὰ
τὰ πράγματα τοῦ παρόντος κόσμου
καὶ τοὺς ἔκανε νὰ γνωρίσουν καθαρὰ
τὸ ταπεινὸ καὶ μάταιο τῶν παρόντων
ἀγαθῶν καὶ ἀντίθετα νὰ γνωρίσουν
4 5
τὸ μεγαλεῖο καὶ αἰώνιο τῶν μελλό-
ντων· ὥστε ἐκεῖνοι ποὺ προηγουμέ-
νως φιλονικοῦσαν μεταξύ τους γιὰ τὸ
ποιός ἀπὸ αὐτοὺς θὰ εἶναι ὁ πρῶτος
καὶ μεγαλύτερος (Λουκ. 22, 24), κα-
τόπιν, ὅταν δέχθηκαν τὸ Πνεῦμα τὸ
Ἅγιο θεωροῦσαν γιὰ μεγάλη εὐτυχία
τὸ νὰ εἶναι οἱ μικρότεροι ἀπὸ ὅλους
τὸ νὰ καταφρονοῦνται ἀπὸ ὅλους
γιὰ τὸν Χριστὸ καὶ νὰ θεωροῦνται
ἀδύνατοι, ἀνόητοι, ἄτιμοι, ὄνειδος,
σκύβαλα καὶ σκουπίδια τοῦ κόσμου
καὶ τῶν ἀνθρώπων· «Ἐμεῖς παρουσι-
αζόμαστε μωροὶ χάριν τοῦ Χριστοῦ...
ἐμεῖς ἀδύνατοι... ἄσημοι... γίναμε
σὰν σκουπίδια τοῦ κόσμου, κάθαρμα
ὅλων ἕως αὐτὴ τὴν στιγμή» (Α΄ Κορ.
4, 10-13).
Τώρα σκέψου, ἀδελφέ, ἂν ἔγινε
καὶ σὲ σένα ἡ μεταβολὴ αὐτὴ τοῦ
νοῦ μὲ αὐτὰ τὰ πνευματικὰ γυμνά-
σματα, ποὺ μελέτησες καὶ μέχρι ποιό
βαθμὸ ἔφθασες· γιατὶ ἂν μέχρι τώρα
θεωροῦσες ἕνα μεγάλο καλὸ τὸ νὰ
σὲ τιμοῦν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι καὶ νὰ
σὲ ἐκτιμοῦν, τὸ νὰ βρίσκεσαι στὴν
καρδιὰ ὅλων, δηλαδὴ νὰ σὲ ἀγαποῦν
ὅλοι, τὸ νὰ ψάχνης πάντοτε γιὰ και-
νούργιες ἡδονὲς καὶ νὰ χάνης τὸν
καιρό, ποὺ σοῦ δόθηκε, γιὰ νὰ κερ-
δίσης τὰ αἰώνια ἀγαθὰ σὲ αὐτὲς καὶ
τὸ νὰ ζῆς μὲ σκοποὺς καὶ φροντίδες
κοσμικὲς εἶναι φανερὸ ὅτι ὁ νοῦς σου
μέχρι τώρα ὁδηγεῖτο ἀπὸ τὸ πνεῦμα
τοῦ κόσμου καὶ ὄχι ἀπὸ τὸ Πνεῦμα
τοῦ Θεοῦ˙ καὶ γιὰ αὐτὸ πρέπει νὰ
λυπᾶσαι καὶ νὰ μετανοῆς γιατὶ ὁ
Χριστὸς πέθανε καὶ ἀναστήθηκε καὶ
ἀναλήφθηκε στοὺς οὐρανοὺς ὄχι γιὰ
νὰ σοῦ δώση τὸ πνεῦμα τοῦ κόσμου,
ἀλλὰ γιὰ νὰ σοῦ δώση τὸ Πνεῦμα τὸ
δικό του καὶ ἐσὺ μὲ τὴν κακή σου ζωὴ
ποὺ ἔζησες δὲν ἔγινες δεκτικὸς τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος «Ἐμεῖς δὲν ἐλά-
βαμε τὸ πνεῦμα τοῦ κόσμου, ἀλλὰ
τὸ Πνεῦμα, ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὸν
Θεό» (Α΄ Κορ. 2, 12). Πρέπει ὅμως
ἀπὸ τώρα καὶ στὸ ἑξῆς νὰ εἶσαι ἀπο-
φασισμένος νὰ κάνης ὅλα τὰ ἀντί-
θετα, δηλαδὴ νὰ καθοδηγῆσαι μὲ τὶς
διδασκαλίες τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος καὶ νὰ μὴ ὑπολο-
γίζης ἀνώτερη ἄλλη τιμὴ παρὰ μόνο
ἐκείνη, ποὺ σοῦ προξενεῖ τὴν ἀπό-
λαυση τοῦ Παραδείσου.
Εἶναι καλὸ σημεῖο, ὅτι ἡ χάρις τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος ἄρχισε νὰ φωτίζη
τὸν νοῦ σου καὶ πρόκειται νὰ σὲ με-
ταβάλλη ἀπὸ ὅ,τι ἤσουν προηγουμέ-
νως σὲ ἄνδρα τέλειο, ὅπως ἀναφέρε-
ται γιὰ τὸν Σαούλ «Τότε θὰ ἔλθη τὸ
Πνεῦμα τοῦ Κυρίου πάνω σου, καὶ θὰ
γίνης ἄλλος ἄνθρωπος» (Α΄ Βασιλ.
10, 6) καὶ πρέπει καὶ γι’ αὐτὸ νὰ χαίρε-
σαι καὶ νὰ εὐχαριστῆς τὸν Κύριο, ποὺ
σὲ φώτισε μὲ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα του, γιὰ
νὰ μὴ βαδίζης πλέον ὡς νήπιος ἀλλὰ
ὡς ἄνδρας τέλειος· «Ὅταν ἤμουν νή-
πιος μιλοῦσα σὰν νήπιο. Ὅταν ἔγινα
ἄνδρας κατήργησα τοὺς νηπιακοὺς
τρόπους» (Α΄ Κορ. 13, 11)· καὶ γιὰ νὰ
μὴ ἀκολουθῆς πλέον τὸ φρόνημα τῆς
σάρκας ποὺ εἶναι θάνατος ἀλλὰ τὸ
φρόνημα τοῦ Πνεύματος ποὺ εἶναι
ζωή· «Τὸ σαρκικὸ φρόνημα εἶναι θά-
νατος ἐνῶ τὸ φρόνημα τοῦ Πνεύμα-
τος εἶναι ζωὴ καὶ εἰρήνη» (Ρωμ. 8, 6).
Νὰ αἰσθανθῆς ντροπή, λοιπόν, γιὰ
τὴν περασμένη σου ζωή, ποὺ ἔζησες
ὄχι σὰν οἰκεῖος του Χριστοῦ, ἀλλὰ
σὰν ξένος καὶ διαφορετικὸς μὴ ἔχο-
ντας τὸ Πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ, ἐπει-
δὴ κατὰ τὸν Ἀπόστολο «Ὅποιος δὲν
ἔχει τὸ Πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ, δὲν εἶ-
ναι δικός του» (Ρωμ. 8, 9). Καὶ παρα-
κάλεσε ταπεινὰ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα νὰ
μεταβάλλη τέλεια τὸν νοῦ σου στὸ
θεϊκό του θέλημα, φωτίζοντάς τον μὲ
τὴν χάρι του, ὄχι ἐπιφανειακά, ἀλλὰ
κατὰ βάθος γιὰ νὰ μή στερηθῆς καὶ
ἐσὺ τὸν φωτισμὸ καὶ τὴν χάρι του
καὶ νὰ λὲς μαζὶ μὲ τὸν Δαυΐδ· «Καὶ τὸ
φῶς τῶν ὀφθαλμῶν μου καὶ αὐτὸ δὲν
εἶναι μαζί μου» (Ψαλμ. 37, 11)· ἀλλὰ
μάλλον νὰ δέχεσαι πάνω στὸν ἀμυ-
δρότερο φωτισμὸ ἄλλον καθαρώτε-
ρο καὶ λαμπρότερο φωτισμὸ καὶ νὰ
λές· «Στὸ φῶς θὰ δοῦμε φῶς» (Ψαλμ.
35, 10).
Πῶς, ὅμως, θὰ συγκρατήσης αὐτὸν
τὸν φωτισμὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος
στὸν νοῦ σου καὶ πῶς θὰ τὸν κάνης
νὰ μὴ σβήση; Ἄκουσε τί σοῦ λέει ὁ
Ἱερὸς Χρυσόστομος· «Ὅπως τὸ φῶς
τοῦ λυχναριοῦ συντηρεῖται ἀπὸ τὸ
λάδι, καὶ ὅταν ξοδευθῆ τοῦτο σβήνει
κι ἐκεῖνο, ἔτσι καὶ ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου
Πνεύματος, ὅταν ὑπάρχουν μέσα μας
ἀγαθὰ ἔργα καὶ ἄφθονη ἐλεημοσύνη
πέφτει στὴν ψυχή, ἡ φλόγα παραμέ-
νει σὰν νὰ κρατιέται μὲ τὸ λάδι· ὅταν
ὅμως δὲν ὑπάρχη αὐτή, φεύγει καὶ
ἀναχωρεῖ» (Τόμ. θ´ λόγ. 55). Ὅπως
καὶ τὸ πνεῦμα τοῦ Κυρίου, ποὺ δό-
θηκε στὸν Σαοὺλ ἀναχώρησε ἀπὸ
αὐτὸν γιατὶ δὲν εἶχε ὀρθὴ γνώμη καὶ
θεάρεστα ἔργα· «Τὸ Πνεῦμα τοῦ Κυ-
ρίου ἀναχώρησε ἀπὸ τὸν Σαούλ» (Α΄
Βασιλ. 16, 14)· γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Παῦλος
παραγγέλλει γράφοντας «Τὸ Πνεῦμα
μὴ τὸ σβήνετε» (Α΄ Θέσσ. 5, 19).
Διότι λέει ὁ μέγας Βασίλειος:
«Ὅπως ὑπάρχει στὰ σώματα ὑγεία ἢ
θερμότητα ἢ γενικὰ εὐμετάβολες δι-
αθέσεις, ἔτσι καὶ στὴν ψυχὴ πολλὲς
φορὲς ὑπάρχει τὸ Πνεῦμα τὸ ὁποῖο
ἀπὸ ὅσους ἔχουν εὐμετάβολη γνώμη,
ἀπομακρύνει εὔκολα τὴν χάρι ποὺ
δέχθηκαν, ὅπως ἦταν ὁ Σαοὺλ καὶ οἱ
ἑβδομήντα πρεσβύτεροι τῶν Ἰσραη-
λιτῶν, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Ἐλδὰδ καὶ Μω-
δάδ, διότι φαίνεται μόνο σὲ αὐτοὺς
ἀπὸ ὅλους παρέμεινε τὸ Πνεῦμα καὶ
γενικά, ἂν ὑπάρχη κάποιος ἄλλος
παρόμοιος μὲ αὐτούς» (κεφ. 26 περὶ
τοῦ ἁγίου Πνεύματος).
Β΄. Μεταβολὴ τῆς καρδιᾶς
Σκέψου, ἀγαπητέ, τὴν β΄ μεταβολή
ποὺ ἔκανε τὸ ἅγιο Πνεῦμα στὴν καρ-
διὰ τῶν Ἀποστόλων, οἱ ὁποῖοι στὴν
ἀρχὴ ἦταν τόσο φιλόζωοι, τόσο δει-
λοί, πού, γιὰ νὰ διαφυλάξουν τὴν ζωή
τους ὁ ἕνας ἐγκατέλειψε τὸν Διδά-
σκαλο στὸ πάθος καὶ ἔφυγε γυμνός˙
«Κάποιος νέος τὸν ἀκολουθοῦσε γυ-
μνὸς τυλιγμένος κατάσαρκα μὲ ἕνα
σινδόνι, καὶ τὸν συνέλαβαν. Ἄλλ’
αὐτὸς ἄφησε τὸ σινδόνι καὶ ἔφυγε
γυμνός» (Μάρκ. 14, 51) (Αὐτὸς ἦταν
ὁ ἀδελφόθεος Ἰάκωβος, ὁ ὁποῖος σὲ
ὅλη του τὴν ζωὴ φοροῦσε μόνο ἕνα
ἱμάτιο, ὅπως λέει ὁ ἱερὸς Θεοφύλα-
κτος), ὁ ἄλλος τὸν ἀρνήθηκε καὶ ὅλοι
οἱ ἄλλοι ἀνεχώρησαν (Μάρκ. 14, 51).
Καὶ τόσο τρόμαξαν σὰν λαγοί,
ποὺ ἀπὸ τὸν φόβο τους παρέμεναν
κλεισμένοι στὸ ὑπερῶο καὶ δὲν τολ-
μοῦσαν νὰ βγοῦν ἔξω σχεδὸν ὅλο
τὸ διάστημα τῶν πενήντα ἡμερῶν
ποὺ πέρασαν μετὰ τὴν ἀνάστασι,
ἀλλ’ ἀφοῦ κατέβηκε σ’ αὐτοὺς τὸ
Ἅγιο Πνεῦμα, μετέβαλε τὴν ἀδυνα-
μία τῆς καρδιᾶς τους σὲ ἀνδρεία καὶ
γενναιότητα. Ἔτσι βγῆκαν ἔξω τόσο
ἄφοβα, σὰν λιοντάρια, ποὺ κήρυτταν
τὸν ἐσταυρωμένο Ἰησοῦ μπροστὰ σὲ
ὅλο τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ μὲ μέτωπο
ἀνοικτό, μὲ στῆθος ἀντρειωμένο καὶ
6 7
μὲ τόλμη καὶ παρρησία, χωρὶς νὰ δει-
λιάσουν οὔτε ἀπὸ φοβέρες οὔτε ἀπὸ
δαρμούς, οὔτε ἀπὸ βάσανα καὶ μαρ-
τύρια, οὔτε ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν θάνα-
το· ἀλλὰ ὅλα αὐτὰ τὰ ἐπιθυμοῦσαν
ὡς ἀπολαύσεις καὶ διασκεδάσεις καὶ
χαίρονταν πάρα πολύ, ὅταν τὰ δέχο-
νταν· «Οἱ Ἀπόστολοι ἔφυγαν ἀπὸ τὸ
συνέδριο χαρούμενοι, διότι κρίθηκαν
ἄξιοι νὰ κακοποιηθοῦν γιὰ τὸ ὄνομά
του» (Πράξ, 5, 41). Τότε θὰ μποροῦ-
σες νὰ δῆς ἐκεῖνον τὸν φιλόζωο καὶ
δειλότατο Πέτρο, ποὺ προηγουμέ-
νως δὲν μποροῦσε νὰ ἀκούση χωρὶς
φόβο οὔτε ἕνα μικρὸ λόγο ἑνὸς δυ-
στυχισμένου κοριτσιοῦ, πῶς στάλ-
θηκε μὲ τόση ἀφοβία καὶ τόλμη καὶ
μίλησε μπροστὰ στὸν λαὸ μὲ μεγάλη
φωνὴ μπροστὰ σὲ ἕνα πλῆθος δέκα
χιλιάδων ἀνθρώπων, χωρὶς κἂν νὰ
σκέπτεται, ὅτι εἶναι ἄνθρωποι, ἀλλὰ
ὅτι εἶναι ἄγρια ζῶα καὶ φυτὰ καὶ πέ-
τρες, καὶ μὲ τὴν ρητορεία του προσεί-
λκυσε στὴν πίστι τοῦ Χριστοῦ τρεῖς
χιλιάδες λαοῦ (Πράξ 2, 14). Τότε θὰ
μποροῦσες νὰ δῆς ἐκείνους τοὺς ἁλι-
εῖς καὶ ἀγράμματους πλουτισμένους
ἀπὸ τόση σοφία καὶ σύνεσι, ὥστε
νὰ κάνουν τοὺς σοφοὺς καὶ γραμ-
ματισμένους νὰ διερωτῶνται καὶ νὰ
ἀποροῦν· «Καὶ κατάλαβαν ὅτι εἶναι
ἄνθρωποι ἀγράμματοι καὶ ἁπλοϊκοὶ
καὶ ἔμειναν κατάπληκτοι» (Πράξ 4,
13). Καὶ αὐτὸ γιατί; Διότι ἔδωσε στὴν
καρδιά τους τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο
πλοῦτο γνώσεως ὅπως εἶναι γραμμέ-
νο γιὰ τὸν Σολομῶντα· «Καὶ ἔδωσε
ὁ Κύριος ὁ Θεὸς στὸν Σολομῶντα
φρόνησι καὶ μεγαλοκαρδία» (Γ΄ Βα-
σιλ. 4, 35)· καὶ διότι «ὁ Θεὸς ἄγγι-
ξε τὴν καρδιά τους» (Α΄ Βασιλ. 10,
26). Ὤ χάρις! Ὤ ἐνέργεια! Ὤ φωτιὰ
τοῦ Ἅγίου Πνεύματος τὸ ὁποῖο ὅταν καὶ θὰ βάλω μέσα σας νέο πνεῦμα. Θὰ
ἀνάψη μιὰ φορὰ στὴν καρδιά, τοὺς ἀφαιρέσω ἀπὸ τὸ σῶμα σας τὴν πέτρι-
λαγοὺς τοὺς κάνει λιοντάρια, τοὺς νη καρδιὰ καὶ θὰ σᾶς δώσω καρδιὰ ζω-
ἀδύνατους δυνατοὺς τοὺς ἄσοφους ντανή» (Ἰεζεκ. 36, 26).
σοφοὺς τοὺς χωματένιους τοὺς κάνει Ἄν, ὅμως τώρα ζητᾶς ὅλα τὰ ἀντί-
πύρινους καὶ τὰ πρώην ἀγάλματα τὰ θετα καί, ἀντὶ νὰ ὑπερηφανεύεσαι
μεταβάλλει σὲ τέλειους ἄνδρες.
Καὶ αὐτὸ εἶναι ἐκεῖνο ποὺ ὑποσχέ-
θηκε ὁ Θεὸς νὰ δώση μὲ τὸν προφήτη
Μιχαία λέγοντας· «Δὲν θὰ τοὺς ὑπα-
κούση κανένας ἂν ἐγὼ δὲν τοὺς γεμί-
σω δύναμι, ποὺ θὰ προέρχεται ἀπὸ τὸ
Πνεῦμα τοῦ Κυρίου» (Μιχ. 3, 8).
Τώρα καὶ σύ, ἀδελφέ, ποὺ μελε-
τᾶς αὐτά, σκέψου ἂν δέχθηκες αὐτὴν
τὴν γενναιότητα καὶ τὴν θέρμη στὴν
καρδιά σου, γιὰ νὰ μὴ φοβᾶσαι σάρ-
κα, κόσμο καὶ κοσμοκράτορα· αὐτὸ
εἶναι σημεῖο, ὅτι μεταβλήθηκες ἀπὸ
τὸ Πνεῦμα τοῦ Κυρίου, ὅπως εἶναι
γραμμένο· «Τότε, ὁ Θεὸς θὰ μετα-
βάλλη τὴν ὀργή του καὶ θὰ προ-
σπεράση καὶ θὰ φανῆ σπλαγχνικός.
Τόση εἶναι ἡ δύναμις στὸν Θεό μου»
(Ἀββακ. 1, 11). Σκέψου καὶ ἂν ἐσὺ
προηγουμένως γύρευες μὲ ὅλη τὴν
ὁρμὴ τῶν ἐπιθυμιῶν σου τὰ ἀγαθὰ γιὰ τὰ πλούτη ἐσὺ περισσότερο τα-
τοῦ κόσμου, τὰ πλούτη, τὶς δόξες τὶς πεινώνεσαι καὶ χαίρεσαι στὴν φτώ-
ἡδονὲς καὶ νόμιζες ὅτι εἶναι περισσό- χεια· ἀντὶ νὰ ἐπιθυμῆς τὴν ἀτιμία καὶ
τερο εὐτυχὴς ὅποιος εἶχε ἀπὸ αὐτὰ τὴν καταφρόνησι καὶ ἀντὶ νὰ θέλης
τὰ ἀγαθὰ περισσότερα· γνώριζε, ὅτι τὶς τιμὲς καὶ τὰ ξεφαντώματα, ἐσὺ
μέχρι τώρα ἡ καρδιά σου ἦταν παλαι- ἀγαπᾶς τὴν ἐγκράτεια καὶ τὴν ὀλι-
ωμένη, ἀναίσθητη καὶ πωρωμένη σὰν γάρκεια, γνώριζε, ὅτι τὸ Πνεῦμα τὸ
πέτρα ἀπὸ τὸ πνεῦμα τοῦ κόσμου καὶ Ἅγιο ἄρχισε νὰ μεταβάλη τὴν καρ-
τῆς σάρκας. διά σου σὲ ἄλλη καρδιά, ὅπως εἶναι
Καὶ λυπήσου γι’ αὐτὸ καὶ μετανό- γραμμένο γιὰ τὸν Σαούλ· «Μόλις ὁ
ησε, ποὺ στὰ τόσα χρόνια τῆς ζωῆς Σαοὺλ γύρισε νὰ φύγη ἀπὸ τὸν Σα-
σου δὲν ἔγινες ἄξιος νὰ δεχθῆς μία μουήλ, ὁ Θεὸς τὸν ἔκανε καινούργιο
καινούργια καρδιά, ποὺ νὰ καταλα- ἄνθρωπο» (Α΄ Βασιλ. 10, 9).
βαίνη τὸ συμφέρον σου, τὴν ὁποία Γι’ αὐτὸ νὰ χαρῆς καὶ νὰ εὐχαρι-
ὑποσχέθηκε νὰ σοῦ δώση ὁ Θεός˙ στήσης τὸν Κύριο, ποὺ μὲ τὴν χάρι
«Καὶ θὰ σᾶς δώσω καινούργια καρδιὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὄχι μόνο σοῦ
καθάρισε τὸν νοῦ, ἀλλὰ καὶ σοῦ ζέ-
στανε τὴν καρδιὰ καὶ θέλει νὰ σὲ
μεταβάλλη ἀπὸ σαρκικὸ σὲ πνευ-
ματικό· ἀπὸ νήπιο ἀνόητο, σὲ σοφὸ
ἄνδρα· καὶ ἀπὸ κοσμικὸ καὶ ἐθνικὸ
σὲ ἀληθινὸ χριστιανό. Διότι τέτοιες
θεϊκὲς καὶ παράξενες μεταβολὲς
συνηθίζει νὰ ἐνεργὴ τὸ Πνεῦμα τὸ
Ἅγιο, ὅπως θεολογεῖ γι’ αὐτὸ ὁ θε-
ολόγος Γρηγόριος «Αὐτὸ τὸ Πνεῦμα
(διότι εἶναι πολὺ σοφὸ καὶ πολὺ φι-
λάνθρωπο) ἂν πάρη ποιμένα, τὸν
κάνει ψάλτη ποὺ ψάλλει ἐνάντια
στὰ πονηρὰ πνεύματα καὶ τὸν ἀνα-
δεικνύει βασιλιὰ τοῦ Ἰσραήλ· ἂν βρῆ
τσομπάνο, ποὺ νὰ βοσκᾶ πρόβατα,
τὸν μεταβάλλει σὲ προφήτη· θυ-
μήσου τὸν Δαυΐδ καὶ τὸν Ἀμώς· ἂν
παραλάβη ἀμέσως ἕναν νεαρό, καὶ
παρὰ τὴν ἡλικία του τὸν καθιστὰ
κριτὴ πρεσβυτέρων· τὸ ἀποδεικνύει
ὁ Δανιήλ, ποὺ νίκησε στὸν λάκκο τὰ
λιοντάρια· ἂν βρῆ ἁλιεῖς ὁλόκληρον
τὸν κόσμο τὸν θέλγει στὸν Χριστὸ
συλλαμβάνοντάς τον μὲ τὴν ἁρμο-
νία τοῦ λόγου. Ἐννόησε τὸν Πέτρο
καὶ τὸν Ἀνδρέα καὶ τοὺς υἱοὺς τῆς
βροντῆς, ποὺ φώναξαν σὰν βροντὴ
τὰ πνευματικά· ἂν βρῆ τελῶνες τοὺς
κερδίζει στὴν μαθητεία καὶ τοὺς με-
ταβάλλει σὲ ἐμπόρους ψυχῶν· εἶναι
ὁ Ματθαῖος ὁ χθεσινὸς τελώνης
καὶ σήμερα Εὐαγγελιστής· ἂν λάβη
σκληροὺς διῶκτες μεταβάλλει τὸν
ζῆλο καὶ ἀντὶ γιὰ Σαύλους τοὺς κά-
νει Παύλους καὶ τόσο τοὺς μετέβαλε
στὴν εὐσέβεια, ὅσο τοὺς κατέλαβε
στὴν ἀσέβεια» (Λόγ. εἰς τὴν Πεντη-
κοστήν).
Πρέπει, λοιπόν, νὰ ντραπῆς ἀδελ-
φέ, ποὺ μέχρι τώρα βρισκόσουν μα-
κριὰ ἀπὸ τέτοιους συλλογισμοὺς
8 9
ζῶντας μέσα στὶς κακὲς κλίσεις καὶ
ἐπιθυμίες τῆς καρδιᾶς σου καὶ μὴ
ἐπιτρέποντας νὰ κατοικήση μέσα
της τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο· καί, γιὰ νὰ
μιλήσω σύντομα, διότι ἔζησες μόνο
σὰν ἕνας ψυχικὸς ἄνθρωπος ποὺ δὲν
δέχεται τὰ τοῦ Πνεύματος «Διότι γι’
αὐτὸν εἶναι μωρία καὶ δὲν μπορεῖ νὰ
τὰ καταλάβη» (Α΄ Κορ. 2, 14).
Ἀποφάσισε τὸν ὑπόλοιπο χρό-
νο τῆς ζωῆς σου νὰ μὴ λυπήσης τὸ
Πνεῦμα τὸ Ἅγιο μὲ κάποια ἄτακτη
καὶ κακὴ ἐπιθυμία τῆς καρδιᾶς σου,
σύμφωνα μὲ τὴν παραγγελία ποὺ
σοῦ δίνει ὁ Ἀπόστολος˙ «Καὶ νὰ
μὴ λυπῆτε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο τοῦ
Θεοῦ» (Ἐφεσ. 4, 30) οὔτε σὰν σκλη-
ρόκαρδος νὰ ἐναντιωθῆς στὸ πανά-
γιο θέλημά του, ὅπως οἱ σκληρόκαρ-
δοι ἐκεῖνοι Ἑβραῖοι, στοὺς ὁποίους
εἶπε ὁ Στέφανος «Σκληροτράχηλοι
καὶ ἀπερίτμητοι στὴν καρδιὰ καὶ στὰ
αὐτιά, σεῖς πάντοτε ἐναντιώνεσθε
στὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο» (Πράξ. 7, 51)·
ἀλλὰ νὰ δώσης ὅλη σου τὴν καρδιὰ
σ’ αὐτὸ μὲ ὅλες της τὶς ἐπιθυμίες γιὰ
νὰ κατοικῆς μέσα της ὅπως αὐτὸ τὸ
ἴδιο τὸ Ἅγιο Πνεῦμα σὲ διατάζει λέ-
γοντας «Υἱέ μου, δός μου τὴν καρ-
διά σου» (Παροιμ. 23, 26). Καὶ θὰ
δώσης τὴν καρδιά σου στὸ Πνεῦμα
τὸ Ἅγιο, ἂν καθημερινὰ μελετᾶς τὸ
ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ, τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ
μὲ μία ἀδιάλειπτη προσευχή. Ἐπειδὴ
τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, μολονότι ἐκπο-
ρεύεται μόνο ἀπὸ τὸν Πατέρα, εἶναι
ὅμως καὶ λέγεται καὶ Πνεῦμα Υἱοῦ
λόγω τῆς ὁμοουσιότητας καὶ ἀνα-
παύεται στὸν Υἱὸ καὶ χαίρεται, ὅταν
αὐτὸς ὀνομάζεται «Ὁ Θεὸς ἔστει-
λε στὶς καρδιές σας τὸ Πνεῦμα τοῦ
Υἱοῦ του, τὸ ὁποῖο κράζει Ἀββᾶ, Πα-
τέρα» (Γαλ. 4, 6), ὥστε μὲ αὐτὴν τὴν
νοερὰ καὶ πνευματικὴ προσευχὴ στὸ
Πνεῦμα νὰ βλέπης τὸν Υἱό, στὸν Υἱὸ
νὰ βλέπης τὸν Πατέρα, ὅπως λέει ὁ
Μέγας Βασίλειος˙ καὶ γιὰ νὰ κατα-
ξιωθῆς μὲ αὐτὴν τὴν νοερὰ ἐργασία
νὰ βρῆς καὶ νὰ δῆς νοερὰ τὴν χάρι
τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τὴν ὁποία
ἔλαβες βέβαια μὲ τὸ ἅγιο Βάπτισμα,
τὴν ἔκρυψες ὅμως βαθειὰ σὰν σπίθα
μέσα στὰ πάθη καὶ τὶς ἁμαρτίες.
Καί, τέλος πάντων, ἐπειδὴ καὶ τὸ
πανάγιο Πνεῦμα, ὁ ἄλλος Παράκλη-
τος τὸ συμπληρωματικὸ πρόσωπο
τῆς Ἁγίας Τριάδος ὁ χορηγὸς ὅλων
τῶν χαρισμάτων, ἡ ζωὴ τῶν ζώντων,
ἡ κίνησι τῶν κινουμένων καὶ ἡ τελει-
ότητα ὅλων τῶν ὑπάρξεων θέλησε
μόνον ἀπὸ τὴν φιλανθρωπία του νὰ
γνωρίση στὴν καρδιά σου τὶς πρῶτες
γραμμὲς καὶ τὸ πρῶτο σχέδιο τῆς χά-
ριτός του, παρακάλεσέ τον νὰ μὴ σὲ
ἀφήση ἀτελῆ, ἀλλὰ νὰ τελειοποιήση
αὐτὴν τὴν γνῶσι καὶ τὸ ἔργο, ποὺ
ἄρχισε σὲ σένα, χαρίζοντάς σου τὸ
χάρισμα τῆς διαμονῆς καὶ τῆς μέχρι
τέλους ὑπομονῆς στὴν χάρι του, τὸ
ὁποῖο εἶναι τὸ μεγαλύτερο χάρισμα
ἀπὸ ὅλα τὰ χαρίσματα· καὶ σύμφωνα
μὲ τοὺς θεολόγους αὐτὸ μόνο συνι-
στᾶ καὶ ἐπικυρώνει τὸν προορισμὸ
τοῦ καθενὸς καὶ μὲ τὸ χάρισμα αὐτὸ
νὰ σὲ ἀξιώση ἀπὸ ἐδῶ ἀκόμη νὰ γί-
νης ὅλος πνευματικὸς ὅλος σὰν ἄγ-
γελος ὅλος Ἅγιος καὶ υἱὸς τοῦ Θεοῦ
καὶ θεὸς κατὰ χάρι, ἀπὸ ἐκεῖ ποὺ
τώρα εἶσαι χῶμα καὶ στάχτη, ὅπως
λέει ὁ μέγας Βασίλειος «Τὸ Πνεῦμα
τὸ Ἅγιο, ὅταν εἰσῆλθε στὴν ζωὴ τοῦ
ἀνθρώπου, τοῦ ἔδωσε ζωή, τοῦ χά-
ρισε ἀθανασία˙ ἐνῶ ἦταν πεσμένος
τὸν σήκωσε καὶ αὐτὸ ποὺ κινήθηκε
μὲ αΐδια κίνησι μὲ τὴν βοήθεια τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος ἔγινε ζῶο ἅγιο καὶ
ὁ ἄνθρωπος ποὺ κατοίκησε μέσα του
τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο ἔλαβε τὴν ἀξία
τοῦ προφήτου, τοῦ ἀποστόλου, τοῦ
ἀγγέλου τοῦ Θεοῦ, ἐνῶ προηγουμέ-
νως ἦταν χῶμα καὶ στάχτη»· (Ὁμιλία
περὶ τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου, τῆς
ὁποίας ἡ ἀρχὴ εἶναι “ἐνθυμηθῶμεν
πάσα ψυχή”).
Γ΄. Μεταβολὴ τῆς γλώσσας
Σκέψου, ἀγαπητέ, τὴν γ΄ μεταβο-
λή, ποὺ ἐνήργησε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο
στὴ γλῶσσα τῶν Ἀποστόλων˙ διότι
ἐκεῖνοι, ποὺ προηγουμένως δὲν συ-
ζητοῦσαν παρὰ μόνο γιὰ γήϊνα καὶ
τιποτένια καὶ γιὰ δόξες καὶ τιμὲς
προσωρινὲς καὶ μάταιες «Δός μας νὰ
καθίσουμε ὁ ἕνας στὰ δεξιά σου καὶ
ὁ ἄλλος στὰ ἀριστερά σου» (Μάρκ.
10, 37)· ἐκεῖνοι ποὺ μιλοῦσαν μὲ τὸν
Χριστὸ γιὰ χαμηλὰ καὶ τιποτένια·
«Διδάσκαλε καλὸ εἶναι νὰ μείνουμε
ἐδῶ· ἂς κάνουμε τρεῖς σκηνὲς μία γιὰ
σένα, μία γιὰ τὸν Μωυσῆ καὶ μία γιὰ
τὸν Ἠλία» (Λουκ. 9,33), ἐκεῖνοι ποὺ
προηγουμένως ἔφθασαν στὸ σημεῖο
νὰ συμφωνήσουν καὶ μὲ τὸν Ἰούδα
καὶ νὰ κατηγορήσουν τὴν εὐλογημέ-
νη ἐκείνη γυναῖκα καὶ νὰ θυμώσουν
ἐναντίον της διότι μὲ τόσο πολυέξο-
δο μύρο ἄλειψε τὰ πόδια τοῦ Ἰησοῦ,
λέγοντας μὲ ἀγανάκτησι· «Γιατί ἔγινε
ἡ σπάταλη αὐτὴ τοῦ μύρου; Διότι θὰ
μποροῦσε τὸ μύρο αὐτὸ νὰ πουληθῆ
περισσότερο ἀπὸ τριακόσια δηνάρια
καὶ νὰ δοθῆ στοὺς πτωχους. Καὶ τὴν
ἐπέπλητταν» (Μάρκ. 14, 4-6). Αὐτοὶ
οἱ ἴδιοι, λέω, μετὰ τὴν ἔλευσι τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος δὲν συζητοῦσαν
γιὰ τίποτε ἄλλο, παρὰ μόνο γιὰ τὰ
μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ, γιὰ ὑψηλὰ καὶ

σπουδαία πράγματα, γιὰ τὴν βασι-
λεία τῶν οὐρανῶν, γιὰ τὴν θεολογία
τῆς Ἁγίας Τριάδας γιὰ τὸ ἀκατανόη-
το μυστήριο τῆς ἔνσαρκης οἰκονομί-
ας˙ διότι ὁ Χριστός εἶναι Θεὸς ἀλη-
θινὸς μὲ ρητορικὴ πρωτάκουστη· μὲ
ἐλευθεροστομία ἀσύγκριτη καὶ μὲ
διάφορες γλῶσσες˙ «Ἀκοῦμε νὰ μι-
λοῦν στὶς δικές μας γλῶσσες τὰ με-
γαλεῖα τοῦ Θεοῦ» (Πράξ. 2, 11).
Τώρα, σκέψου καὶ σύ, ἀγαπητέ, τὰ
λόγια ποὺ ἔλεγες πρὶν ἀπὸ τὰ παρό-
ντα Πνευματικὰ Γυμνάσματα, καὶ τὰ
λόγια, ποὺ πρέπει νὰ λὲς τώρα, γιὰ
νὰ δεχθῆς καὶ σὺ τὴν μεταβολὴ αὐτὴ
τῆς γλώσσας ἀπὸ τὴν χάρι τοῦ ἁγί-
ου Πνεύματος τὴν γλῶσσα σοῦ τὴν
ἔδωσε ὁ Θεὸς ἀδελφέ, ὄργανο γιὰ
νὰ λὲς ὅλα τὰ καλά καὶ ὄχι τὰ κακά.
Γι’ αὐτὸ καὶ σὺ πρέπει νὰ τὴν χρησι-
μοποιῆς γιὰ τὸν σκοπό, ποὺ σοῦ τὴν
ἔδωσε ὁ Θεὸς δηλαδὴ γιὰ νὰ τὸν
δοξολογῆς καὶ νὰ τὸν ὑμνῆς πάντο-
10
τε μὲ αὐτὴν καὶ νὰ
μελετᾶς τὰ θεϊκά
του λόγια, ὅπως
ἔχει γραφῆ· «Κάθε
γλῶσσα θὰ ὁμο-
λογήση ὅτι ὁ Ἰη-
σοῦς Χριστός εἶναι
Κύριος εἰς δόξαν
τοῦ Θεοῦ Πατρός»
(Φιλιπ. 2, 11).
Καὶ πάλι· «Καὶ
ἡ γλῶσσα μου θὰ
διηγῆται τὴν δι-
καιοσύνη σου, ὅλη
τὴν ἡμέρα θὰ σὲ
ἐξυμνῆ» (Ψαλμ. 34,
28)· καὶ ὄχι στὸ νὰ
λὲς λόγια ἀσεβῆ
κατὰ τοῦ Θεοῦ καὶ
νὰ χρησιμοποιῆς
τὸ θεϊκό του ὄνομα γιὰ μάταια πράγ-
ματα· διότι λέει· «Δὲν θὰ προφέρης
καταχρηστικὰ τὸ ὄνομα Κυρίου τοῦ
Θεοῦ σου» (Ἔξοδ. 20, 7) κατηγορῶ-
ντας καὶ κατακρίνοντας τὸν ἑαυτό
σου καὶ ὄχι ἐπαινῶντας τον μόνος
σου· «Ἂς σὲ ἐγκωμιάζη ὁ ἄλλος καὶ
ὄχι τὸ δικό σου στόμα· τὰ ξένα καὶ ὄχι
τὰ δικά σου χείλη» (Παροιμ. 27, 2).
Στὸ νὰ συμβουλεύης τὸν ἀδελφό
σου ὅλα ἐκεῖνα ποὺ εἶναι ἀπαραίτητα
γιὰ τὴν σωτηρία του καὶ νὰ τὸν βοη-
θῆς νὰ σταθεροποιηθῆ στὸ καλὸ καὶ
στὴν ἀρετὴ καὶ ὄχι στὸ νὰ ἀκονίζης
σὰν μαχαίρι τὴν γλῶσσα σου ἐναντί-
ον του κατηγορῶντας καὶ βρίζοντάς
τον περιφρονητικὰ μὲ θυμό· «Ἀκό-
νησαν τὴν γλῶσσα τους σὰν ξίφος»
(Ψαλμ. 63, 3)· ἢ καὶ δίνοντάς τους
κακὲς συμβουλὲς μὲ λόγια ἁπαλὰ
μὲν καὶ φιλικά, ἐπίβουλα ὅμως καὶ
ἐχθρικά, γιὰ νὰ τὸν κακοποίησης καὶ
νὰ τὸν βλάψης˙ «Τὰ λόγια τοὺς εἶναι
πιὸ μαλακὰ καὶ ἀπὸ τὸ λάδι· εἶναι
ὅμως γυμνὰ σπαθιά» (Ψαλμ. 54, 24).
Καὶ γιὰ νὰ μιλήσω μὲ ἕναν λόγο,
στὴν γλῶσσα σου πρέπει νὰ ἔχης
τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ, τὰ λόγια τῆς
Παλαιᾶς καὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης˙
τὰ λόγια ποὺ ἀφοροῦν τὴν θεία Πρό-
νοια, τὴν μέλλουσα κρίσι, τὴν ἀγα-
θότητα τοῦ Θεοῦ˙ καὶ ὅλες σου οἱ
συνομιλίες νὰ εἶναι γιὰ πνευματικὰ
καὶ θεϊκὰ πράγματα καὶ γιὰ ψυχικὴ
ὠφέλεια.
Ἂν γι’ αὐτὰ χρησιμοποιῆς τὴν γλῶσ-
σα σου, γνώριζε ὅτι ὁ Κύριος νοερὰ
ἄγγιξε τὴν δίκη σου γλῶσσα, ὅπως
ἄγγιξε τὴν γλῶσσα κάποτε τοῦ κωφοῦ
καὶ μογγοῦ· «Καὶ ἀφοῦ ἔφτυσε, ἄγγιξε
τὴν γλῶσσα του ... καὶ λύθηκε τὸ δέ-
σιμο τῆς γλώσσας του» (Μάρκ. 7, 35).
Καὶ εἶναι καλὸ σημεῖο τὸ ὅτι τὸ
Ἅγιο Πνεῦμα ἄρχισε νὰ μεταβάλη
καὶ τὴν δίκη σου γλῶσσα καὶ νὰ μιλᾶ
αὐτὸ μὲ αὐτήν, ὅπως κάποτε μιλοῦσε
μέσα ἀπὸ τοὺς Ἀποστόλους καὶ μέσα
ἀπὸ τὸν προφήτη Δαυΐδ· «Τὸ πνεῦμα
τοῦ Κυρίου μιλᾶ σ’ ἐμένα καὶ ὁ λόγος
του εἶναι στὴν γλῶσσα μου» (Β´ Βα-
σιλ. 23, 2).
Πρέπει, λοιπόν, νὰ ντραπῆς ἀδελ-
φέ, ποὺ μέχρι τώρα μιλοῦσες ὡς ἕνας
σαρκικὸς καὶ νήπιος καὶ ὄχι ὡς πνευ-
ματικὸς καὶ τέλειος ἄνδρας (Α΄ Κορ.
13, 11) καὶ ἡ γλῶσσα σου μελετοῦσε
τὴν ἀδικία, ὅπως λέει ὁ Ἠσαΐας (Ἡσ.
59, 3).
Ἀποφάσισε ἀπὸ δῶ καὶ πέρα νὰ μὴ
βγοῦν ἀπὸ τὸ στόμα σου λόγια σά-
πια, λόγια γελοία καὶ μάταια, ἀλλὰ
ὠφέλιμα καὶ σωτήρια γιὰ νὰ οἰκοδο-
μοῦνται ἐκεῖνοι ποὺ ἀκοῦν, ὅπως σοῦ
παραγγέλλει ὁ Ἀπόστολος˙ «Κανέ-
νας κακὸς λόγος ἂς μὴ βγαίνη ἀπὸ
τὸ στόμα σας παρὰ μόνον ὠφέλιμος
γιὰ νὰ οἰκοδομήση ἐκεῖ, ποὺ ὑπάρχει
ἀνάγκη, καὶ νὰ ὠφελήση ἐκείνους
ποὺ θὰ τὸν ἀκούσουν» (Ἐφεσ. 4, 29),
διότι ὁ λόγος εἶναι σκιὰ τοῦ ἔργου,
ὅπως εἶπε ὁ σοφὸς Δημόκριτος· καὶ
οἱ κακοί λόγοι προξενοῦν καὶ τὰ
κακὰ ἔργα, ὅπως καί, ἀντίθετα, οἱ
καλοὶ λόγοι προξενοῦν καὶ τὰ καλὰ
ἔργα. Γι’ αὐτὸ εἶπε καὶ ὁ Σολομῶντας
«Θάνατος καὶ ζωὴ στὴν ἐξουσία τῆς
γλώσσας» (Παροιμ. 18, 21).
Καὶ ὅπως ὅταν κάποιος βαστᾶ
ἀρώματα, εὐωδιάζει ὁ ἴδιος ἀλλὰ κά-
νει καὶ τοὺς ἄλλους νὰ εὐωδιάζουν,
ἔτσι καὶ ὅποιος λέει τὰ καλὰ λόγια ἢ
τὰ κακὰ καὶ τὸν ἑαυτό του ὠφελεῖ ἢ
ζημιώνει καὶ ἐκείνους ποὺ τὸν ἀκοῦν.
Καί, τέλος πάντων, παρακάλε-
σε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο νὰ δυναμώ-
ση αὐτὸ ποὺ ἄρχισε νὰ ἐνεργὴ μέσα
σου· «Στέριωσε Κύριε, αὐτὸ ποὺ ἔκα-
νες μέσα μας» (Ψαλμ. 67, 31)· καὶ μὲ
τὴν χάρι του νὰ δείξης μιὰ τέτοια με-
ταβολὴ στὴν γλῶσσα σου, ὥστε νὰ
μὴ σὲ ἀφήση νὰ σφάλλης μὲ αὐτὴν
ποτέ σου μὲ κάποιον ἄπρεπο λόγο·
«Ἐκεῖνος ποὺ δὲν φταίει στὰ λό-
για, εἶναι τέλειος ἄνθρωπος» (Ἰακ.
3, 2)· ἀλλὰ νὰ χρησιμοποιήσης τὴν
γλῶσσα σου σὰν ἕνα κονδύλι, γιὰ
νὰ τὴν κινῆ μὲ τὸ δεξί του χέρι νὰ
λέη μόνον ἐκεῖνα ποὺ αὐτὸ θέλει
καὶ σκέπτεται· ὥστε ἐσὺ νὰ λές· «Ἡ
γλῶσσα μου θὰ μιλήση ὡραῖα σὰν
πέννα ἔμπειρου γραμματέα» (Ψαλμ.
44, 2) καὶ ἐκεῖνοι ποὺ σὲ βλέπουν καὶ
ἀκοῦν νὰ λένε˙
«Αὐτὴ ἡ μεταβολὴ εἶναι ἔργο τῆς
δεξιᾶς τοῦ Ὑψίστου» (Ψαλμ. 76, 10).
11
 Παῦλος κλησία μὲ ἀρκετοὺς πιστοὺς ὅπου
θὰ συνεχίσουν τὸ πνευματικό τους
ἔργο θὰ ἐπεκτείνετο καὶ εἰς τὰς μι-
κροτέρας ἀπὸ τοὺς ἀδελφούς. Τὴν
ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν ἔργο. «Διοδεύσαντες δὲ τὴν Ἀμφί-
πολιν καὶ τὴν Ἀπολλωνίαν ἦλθον
ἑπομένην, τὸ πρωΐ, ξεκίνησαν διὰ
τὴν Θεσσαλονίκη ὅπου ἀπεῖχε 57
Ὑπὸ Παναγιώτου Βάλλιου, Ἁγιογράφου εἰς Θεσσαλονίκην» (Πράξ. ιζ´, 1), χιλιόμετρα βαδίζοντας συνεχῶς ἐπὶ
ἀναφέρει λακωνικὰ ὁ Λουκὰς εἰς 10 ὧρες. Ἡ πόλις τῆς Θεσσαλονί-
«Περάτωσε τὸν λόγον σου, Σώκρατες, τὰς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων. Ἐξε- κης ἐκείνη τὴν ἐποχή, ἔνεκα τῆς
καὶ σύ, Πλάτων, σιῶπα. τάζοντας προσεκτικότερα τὸ Ἱερὸν γεωγραφικῆς της θέσεως, ὑπῆρξε
Δημοσθένες μετρίασον, καὶ σύ, Κικέρων, κατασίγησε. κείμενον συμπεραίνομεν ὅτι τὸ ἔως τὸ μεγαλύτερο ἐμπορικὸ κέντρο
Τῶν στωϊκῶν οἱ ἀδολεσχίες εἰς λήθην ἔτι. τώρα πρῶτο πληθυντικὸ τῆς περι- τῆς Μακεδονίας, ὡς καὶ τὰς ἡμέρας
Παῦλος ρητορεύει, σιγησάτωσαν πάντες γραφῆς του, συμπεριλαμβάνοντας μας. Πολυάριθμη, πολυπολιτισμική,
Τὴν νεκρὰν φθογγὴν τῶν φιλοσόφων καταθάπτει καὶ τὸν ἑαυτόν του, ἀντικαθίσταται πολύβουος, μὲ ἱστορικὸ ὑπόβαθρο,
μὲ τὸ τρίτο πληθυντικό, (δηλαδὴ τὸ ὅπου ἡ ἀρχαιολογικὴ σκαπάνη φέ-
Τρανεῖ μυστήρια Θεοῦ, καὶ τὰς ψυχὰς σαγηνεύει ἡμεῖς ἤλθαμε εἰς Θεσσαλονίκη μὲ ρει συνεχῶς τὰ ἱστορικὰ μνημεία εἰς
Ρομφαία δίστομος ὁ λόγος του, τὰ σεσηπότα διχάζει τὸ οὗτοι ἦλθαν εἰς Θεσσαλονίκη), τὴν ἐπιφάνεια.
Γλυκύτατος παράκλητος πάντων τῶν θλιβομένων. τὸ ὁποῖο σημαίνει ὅτι ὁ Λουκᾶς πα- Ὑπῆρχαν τὴν προγενέστερη ἐπο-
Ρεῖθρα κατανύξεως εἰς τοὺς μετανοοῦντας εἰσάγει ρέμεινε εἰς τοὺς Φιλίππους προκει- χὴ τὰ περίφημα θερμὰ λουτρὰ εἰς
ὁ λόγος του ἐνεργούμενος μένου νὰ ἐπιστατήση εἰς τὴν οἰκο- τὴν πόλιν, διὰ τοῦτο ἔλαβε τὸ ὅνο-
ἀναχαιτίζει τὴν μοχθηρὰν κακίαν δομὴν τῆς νεοσύστατης ἐκκλησίας. μα «θέρμαι» κατόπιν τούτου εἰς τὴν
Στολίζει τὰς ψυχάς, εὐφραίνει τὰς καρδίας. Ἡ περαιτέρω περιγραφὴ συνίσταται ἐποχὴν τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου
Συνασθενεῖ, συμπάσχει, συμφλέγεται, συμπυροῦται. εἰς τὰς πληροφορίας ὅπου ἤντλησε ἔλαβε τὸ ὅνομα «Θεσσαλονίκη»
ἀπὸ τὸν Παῦλο εἰς τὴν μετέπειτα ὅπως ὀνομάζετο ἡ ἀδελφὴ τοῦ με-
Ἡγεῖται σκύβαλα, ἵνα Χριστὸν κερδίσῃ. συνάντησίν του. Εὑρισκόμεθα χρο- γάλου αὐτοῦ στρατηλάτη. Ἕνεκα,
Ἐφρίαξεν ὁ δύστηνος τὴν ἀρετὴν τοῦ ἄνδρός νικῶς εἰς τὴν ἄνοιξη τοῦ 50 μ.χ. Ὁ λοιπόν, τῆς γεωγραφικῆς της τοπο-
καὶ μὲ τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ τὸν σκώλοπα ὑπομένει. Παῦλος μὲ τὸν Σίλα καὶ τὸν Τιμόθεο θεσίας, εἰς τὸ ἐπίνειον τῆς πόλεως
Ὦ Παῦλε ἀπόστολε καὶ κορυφαῖε πάντων ἐγκαταλείπουν τὴν πόλιν τῶν Φι- κατέφθαναν πολυάριθμα, παντὸς εἴ-
ἡμᾶς τοὺς ἀλλοτριόφρονας δεήθητι τῷ Κυρίῳ λίππων μὲ προορισμὸ τὴν πολύβου- δους πλοῖα μεταφέροντας ἐμπορεύ-
ὡς ἄσωτοι ἐπιστρέφοντες ἀποδεχθῇ ὡς μισθίους ον πόλιν τῆς Θεσσαλονίκης. Καθ’ ματα καὶ ταξιδιῶτες. Εἰς τὴν πόλιν
καὶ μετὰ σοῦ ὁψόμεθα τὴν δόξαν τοῦ Κυρίου». ὁδόν, 48 χιλιόμετρα ἀπὸ τοὺς Φι- ταύτην, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ἐμπόριο ἦταν
λίππους συνάντησαν τὴν Ἀμφίπο- ἀνεπτυγμένη ἡ ταπητουργία, ἡ σκη-
Φίλτατε ἀναγνῶστα, ἂς προ- γου εἰς τὰς λιν, συνεχίζοντας τὴν πορεία τους νοπηγία καὶ οἱ οἰκοδομὲς μεγάλων
μηθευθῶμεν καλὴν διάθεσιν καὶ ψυχὰς ἐκεί- ἄλλα 47 χιλιόμετρα δυτικὰ ἔφτασαν κτιρίων. Ἡ ἀφειδώλευτος ροὴ τοῦ
πνευματικὸν σθένος, προκειμέ- νων, ὅπου εἰς τὴν Ἀπολλωνίαν. Κρίνοντας ἀπὸ χρήματος καὶ τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν,
νου νὰ συμπορευθῶμεν νοητῶς μὲ τὸν ἐδέχθη- τὸ μικρὸ μέγεθος τῶν πόλεων ἐκεί- ἀλλὰ καὶ ἡ εὐμάρεια χαρακτήριζαν
τὸν ἔξαρχον τῶν ἀποστόλων τὸν σαν. Ἀφήνοντας νων - μάλλον ὡς κωμοπόλεις θὰ τὶς τοὺς κατοίκους τῆς πόλεως ὡς ἐπιρ-
Παῦλον καὶ τοὺς συνεργάτες του, εἰς πίσω τὴν πόλιν μὲ χαρακτήριζε κάποιος - τὶς ὁποῖες ρεπεῖς εἰς τὰς σαρκικὰς ἀπολαύσεις.
τὸ Ἱεραποστολικό τους ἔργο. Τοὺς τὰ στίγματα καὶ τὶς προσπέρασε ὁ Παῦλος· ἁπλῶς δι- Ὅμως, ὁ Παῦλος ἀπέβλεπε εἰς τὸ
συναντάμε, λοιπόν, εἰς τὴν πόλιν πληγὲς τῶν ραβδι- ανυκτέρευσε καὶ ἐφοδιάσθηκε γιὰ βάθος τῶν καρδιῶν, κάτω ἀπὸ τὰς
τῶν Φιλίππων, ὅπου μετὰ τὴν φυλά- σμῶν εἰς τὰ σώ- τὸ ταξίδι του πρὸς τὴν Θεσσαλονί- προσχώσεις τῶν παθῶν, εἰς τὸ γόνι-
κισίν των ἐγκαταλείπουν τὴν πόλιν, ματά των, ἀλλὰ κη. Πάντοτε ὁ Παῦλος προτιμοῦσε μο πνευματικὸ ἀγρὸ τῆς ψυχῆς των,
ἀφοῦ προηγουμένως ἐφύτεψαν τὸν καὶ τὴν χαρὰν νὰ ἱδρύσει τὶς ἐκκλησίες εἰς μεγά- ὅπου θὰ ἔσπερνε τὸν «ἀγαθὸν σπό-
πνευματικὸν σπόρον τοῦ θείου λό- ὅπου ἐγκαθίδρυσαν τὴν πρώτην ἐκ- λας πόλεις, ἐνῶ τὸ Ἱεραποστολικὸ ρον» τοῦ λόγου τοῦ Εὐαγγελίου.

12 13
 Φτάνοντας εἰς τὴν πόλιν ὁ
Παῦλος εἶχε ἐφοδιαστεῖ ἀπὸ τοὺς
ἀδελφοὺς τῆς ἐκκλησίας τῶν Φι-
λίππων μὲ συστατικὰς ἐπιστολάς,
προκειμένου νὰ συναντήση ἕνα
ἀγαθὸν συμπατριώτην τους, τὸν Ἰά-
σωνα. Ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος διατη-
ροῦσε ἕνα ἐργαστήριο ὑφαντουρ-
γίας ὅπου προωθοῦσε τὰ προϊόντα
του σὲ ἀρκετὰ καταστήματα τῆς
πόλεως. Γνωστὸς πλέον εἰς τὴν πό-
λιν, ἕνεκα τοῦ ἐπαγγέλματός του,
δὲν δυσκολεύτηκαν νὰ τὸν βροῦν.
Εἰς τὸν οἶκον τοῦ καλοῦ μας Ἰάσω-
να, ὁ Παῦλος καὶ οἱ συνεργάτες του
βρῆκαν ἐγκάρδια ὑποδοχὴ καὶ φι-
λοξενία.
Εἰς τὸν χῶρον τοῦτον παρέμει-
ναν ἀρκετὸ καιρὸ ὅσον εὑρίσκοντο
εἰς τὴν Θεσσαλονίκην. Ὁ Παῦλος,
προκειμένου νὰ μὴν ἐπιβαρύνει τὸν
καλὸν Ἰάσωνα γνωρίζοντας ἄριστα
τὴν τέχνη τῆς ὑφαντουργίας τὴν
ὁποῖα ἐξασκοῦσε ἐπὶ ἀρκετὸν εἰς
τὴν πατρίδα του τὴν Ταρσόν, ἀνέ-
λαβε ἀμέσως ἐργασία εἰς τὴν βιοτε-
χνία τοῦ Ἰάσωνα. Ἀργότερα, εἰς τὴν
ἐπιστολήν του πρὸς τοὺς Θεσσαλο-
νικεῖς ἐμνημόνευσε τὸ γεγονός.
«Μνημονεύετε (ἐνθυμεῖσθε) γὰρ
ἀδελφοὶ τὸν κόπον ἡμῶν καὶ τὸν
μόχθον νυκτὸς γὰρ καὶ ἡμέρας ἐρ-
γαζόμενοι πρὸς τὸ μὴ ἐπιβαρῆσαί
τινα ὑμῶν» ( Α΄ Θεσ. β΄, 9), Ὄχι ὅτι ὁ
Ἰάσων δὲν ἐπροθυμοποιήθη νὰ τοὺς
φιλοξενήση ἀφιλοκερδῶς, ἀλλὰ ὁ
ἴδιος ὁ Παῦλος ἐπίεσε τὸν Ἰάσωνα,
προκειμένου νὰ τοῦ προσφέρει ἐρ-
γασία διὰ νὰ μὴν γίνεται βάρος σὲ
κανένα. Παρὰ τὶς ἀνοιχτὲς πληγὲς
ἀπὸ τὸν ραβδισμό, ὅπου ὑπέστη εἰς
τοὺς Φιλίππους, ἐκάθητο πολλὲς
14
ὥρες εἰς τὸν ἀργαλειό, νὰ ὑφαίνει
τὸ καραβόπανο γιὰ τὶς σκηνές, ὥστε
νὰ κερδίση τὸ φαγητὸ τῆς ἡμέρας
δι’ ἐκείνον καὶ τοὺς συνεργάτας του.
Ἀργότερα, θὰ τοὺς ὑπενθυμίζει εἰς
τὴν δευτέραν του ἐπιστολή: «Εἰ τίς
οὐ θέλει ἐργάζεσθαι μηδὲ ἐσθιέτω»
(Β΄ Θεσ. γ΄, 10).
Ὅμως, ἂς ἐπανέλθωμεν εἰς τὸ
ἱερὸν κείμενον. «Ἤλθαν εἰς Θεσσα-
λονίκην ὅπου ἦν ἡ συναγωγὴ τῶν
Ἰουδαίων, κατὰ δὲ τὸ εἰωθὸς (συ-
νήθεια) τῷ Παύλῳ εἰσῆλθε πρὸς
αὐτούς, καὶ ἐπὶ Σάββατα τρία δι-
ελέγετο αὐτοῖς ἀπὸ τῶν γραφῶν»
(Πράξ. ιζ΄, 2).
Πάντοτε εἰς τὰς μεγαλουπόλεις
ἐκείνης τῆς ἐποχῆς ὑπῆρχε ἔντονο
τὸ ἑβραϊκὸ στοιχεῖο, ὅπου σχεδὸν
πάντοτε ἠσχολοῦντο μὲ τὸ ἐμπόριο.
Ὡς φύσει θρησκόληπτοι ὅπου ἦταν,
ὡς κέντρον τοῦ πνευματικοῦ τους
ἐνδιαφέροντος εἶχον οἰκοδομήσει
μίαν μεγάλην συναγωγὴ εἰς τὴν
ὁποίαν κάθε Σάββατο συναθροίζο-
ντο, προκειμένου νὰ ἐπιτελέσουν τὰ
θρησκευτικά τους καθήκοντα.
Ἄξιον ἀναφορᾶς εἶναι ὅτι εἰς τὸν
χῶρον τοῦτον προσήρχοντο καὶ
πολλοὶ προσύλητοι, δηλαδὴ ἄνθρω-
ποι ἐκ τῶν ἐθνικῶν, μὲ πνευματικὰ
ἐνδιαφέροντα, ὅπου ἐπιθυμοῦσαν
νὰ ἀσπαστοῦν τὴν Ἰουδαϊκὴν πί-
στην, καθὼς δὲ καὶ μεγάλος ἀριθμὸς
γυναικῶν.
Ἡ σύναξις ἄρχιζε μὲ τὶς καθιερω-
μένες προσευχὲς καὶ ὕμνους καὶ κα-
τόπιν ἐγένετο ἀνάγνωσις διαφόρων
περικοπῶν ἀπὸ τὴν γραφή. Μετὰ
ἔφτανε ἡ ὥρα τῶν ὁμιλητῶν, κυρίως
ἦταν διδάσκαλοι τοῦ νόμου, ἀλλὰ
καὶ ὅποιος εἶχε τὴν δυνατότητα νὰ
ἑρμηνεύσει τὰς γραφᾶς, ἐγένετο
δεκτός. Εἰς τὸ βάθος τῆς αἰθούσης
ὑπῆρχε μία ὑπερυψωμένη ἐξέδρα
καὶ ἕνα ἀναλόγιο ὅπου εὑρίσκετο ἡ
κυλινδικὴ περγαμηνὴ τῆς γραφῆς,
ἡ ὁποῖα ἐφωτίζετο ἀπὸ δύο λυχνίες
ἀναμμένες στηριζόμενες στοὺς δύο
λυχνοστάτες, προκειμένου νὰ φωτί-
ζοναι οἱ περγαμηνὲς μὲ τὸ περιεχό-
μενο τῆς γραφῆς. Ὁ κάθε ὁμιλητὴς
προσερχόμενος εἰς τὸ σημεῖο τοῦτο,
πρῶτον διάβαζε μία περικοπὴ τοῦ
νόμου ἢ τῶν προφητῶν καὶ ὕστερα
ὁμιλοῦσε σχετικὰ μὲ τὸ περιεχόμε-
νο τοῦ κειμένου, τὸ ὁποῖο ἐπέλεξε
νὰ ἀναγνώση. Εἰς τὰς πρῶτας θέ-
σεις ὅπου ἐλέγοντο «Πρωτοκαθε-
δρίες», ἐκάθηντο οἱ νομοδιδάσκα-
λοι, οἱ γραμματεῖς καὶ οἱ κατέχοντες
κάποιο ἀξίωμα καὶ εἰς τὸ βάθος τῆς
αἰθούσης ὁ λαός, ξεχωριστὰ ὅμως οἱ
γυναῖκες. Ὁ Παῦλος ἂν καὶ ὁλίγας
ἡμέρας ὅπου διέτριβε εἰς τὴν πόλιν
ἀπὸ τὰς διαφόρους συζητήσεις ὅπου
ἔκανε, εἶχε διαδοθῆ ὅτι ἦταν διδά-
σκαλος τοῦ νόμου. Εὑρισκόμενος
μέσα εἰς τὴν συναγωγὴ προσεκλήθη
ἂν ἐπιθυμεῖ νὰ ὁμιλήση σχετικὰ μὲ
τὰ κείμενα τῆς Γραφῆς. Ὁ Παῦλος
ἐδέχθη μὲ χαρὰ τὴν πρόσκληση, ἡ
ὁποία τοῦ ἐγένετο καὶ μὲ ἀργὰ καὶ
σταθερὰ βήματα διέσχισε τὸν διά-
δρομο τῆς αἰθούσης πορευόμενος
πρὸς τὴν ἐξέδρα, ὅπου ὑπῆρχε τὸ
ἀναλόγιο μὲ τὴν περγαμηνὴ τοῦ
νόμου. Τὸ σοβαρὸ καὶ χαριέστατο
πρόσωπο τοῦ Παύλου ἀτένισε τὸ
πλῆθος καὶ ἐνδομύχως ἔκανε μία
σύντομο προσευχὴ ἐπικαλούμενος
τὴν βοήθεια τοῦ Κυρίου.
Μὲ τὰ πρῶτα λόγια, ὅπου σχεδὸν
ἀπὸ στήθους ἀναφέρθη εἰς τὸ στ΄
κεφάλαιο τοῦ προφήτου Ἡσαΐα σχε-
τικὰ μὲ τὰ πάθη τοῦ Χριστοῦ «Ἄν-
θρωπος ἐν πληγῆ ὥν……..» καθή-
λωσε τὸ ἀκροατήριο ὁ Θεοδίδακτος
διδάσκαλος.
Μετὰ τὸ πέρας τοῦ κειμένου
ἄρχισε νὰ διασαφηνίζη τὸ ἐπίμαχο
κείμενο μὲ κατανοητὰ λόγια καὶ ὅτι
ἀναφέρετο εἰς τὸν Μεσσία, ὅπου
δὲν ἦταν ἄλλος ἀπὸ τὸν Ἰησοῦ Χρι-
στὸ καὶ ἀφοροῦσε τὸν σταυρικό του
θάνατο. Ἔπρεπε, λοιπόν, ὁ Παῦλος
νὰ βγάλη ἀπὸ τὰ μάτια τους τὸ «Τυ-
φλοπάνι» τῆς ἄγνοιάς των καὶ ἐρε-
θίζοντας τὸ «ὁπτικό τους νεῦρο» νὰ
ἀντικρίσουν τὴν πραγματικὴ ἀλή-
θεια καὶ ὄχι τὸ ψεῦδος τῶν Γραμμα-
τέων καὶ Φαρισαίων, οἱ ὁποῖοι κατε-
δίκασαν τὸ Χριστό. Τοὺς ἀπέδειξε
μὲ ἀναντίρρητα ἐπιχειρήματα ὅτι ὁ
προσδοκόμενος ἀπ’ αὐτούς Μεσσί-
ας ἦλθε, καὶ δὲν εἶχε τὸ βαρύτιμον
χρυσοῦν στέμμα ἀπὸ πολυτίμους
λίθους ὡς ἐπίγειος βασιλεύς, ἀλλὰ
εἶχε ἀκάνθινο στέμμα ἀνερχόμενος
εἰς τὸν Γολγοθά, προκειμένου μὲ
τὸν σταυρικόν του θάνατον νὰ συ-
ντρίψη τὴν δύναμιν τοῦ ἀνθρωπο-
κτόνου διαβόλου.
Ἤκουον οἱ ἀκροατὲς μὲ συγκρα-
τημένη ἀναπνοὴ τὰ θεόπνευστα
15
λόγια τοῦ Παῦλου, ὅτι ἐκείνος ὁ λε-
γόμενος Ἰησοῦς, Τὸν ὁποῖον προτοῦ
17 χρόνια ἐσταύρωσαν οἱ Ἑβραῖοι,
ὑπῆρξε ὁ προσδοκόμενος ἀπὸ τοὺς
προφήτας ἀναμενόμενος Μεσσίας·
καὶ ὅλα ἐκείνα ὅπου ὐπέστη «Ἔδει
παθεῖν» ἔπρεπε νὰ τὰ πάθη καὶ ὅτι
οὗτος ἐστὶν ὁ Χριστός, Ἰησοῦς ὅν
καταγγέλλω ὑμίν» (Πράξ. ιζ´,3).
Ὁ Πνευματικὸς καὶ διαφωτιστικὸς
λόγος τοῦ Παῦλου, ἐπυρπόλησε
τὶς ἁγνὲς ψυχὲς τῶν περισσοτέρων
ἀκροατῶν τῆς συναγωγῆς, ὅπου
ἐπὶ τρία Σάββατα τοὺς ἀνέλυε τὶς
γραφὲς καὶ λέγει τὸ Ἱερὸν κείμενον
«Καὶ τινὲς ἐξ αὐτῶν ἐπείσθησαν καὶ
προσεκληρώθησαν (ἠκολούθησαν)
τῷ Παύλῳ καὶ τῷ Σίλᾶ, τῶν τε σε-
βομένων Ἑλλήνων πλῆθος πολὺ γυ-
ναικῶν τε τῶν πρώτων οὐκ ὀλίγαι»
(Πράξ. ιζ´, 4 ).
Ἐδῶ ὁ Λουκᾶς περιγράφει τοὺς
πνευματικοὺς καρποὺς ὅπου ἔδρεψε
ὁ λόγος τοῦ Παῦλου εἰς τὴν συνα-
γωγή. Ἀδελφὲ ἀναγνώστα, ὁ λόγος
τοῦ Παῦλου δὲν εἶναι διαφορετικὸς
ὅταν ἀναφέρεται ἀπὸ κάθε σύγχρο-
16
νον ὁμιλητή· διαχρονικὰ ὅμως δὲν
ἔχει τὰ ἴδια ἀποτελέσματα εἰς τοὺς
ἀκροατάς, πρὸς τί τοῦτο; Ὅταν ὁ
Κύριος εὑρισκόμενος εἰς τὸ ὅρος,
καὶ προτοῦ ἀπευθύνει εἰς τὸ πλῆθος
τὴν περίφημην ἐπὶ τοῦ ὅρους ὁμι-
λία μᾶς περιγράφει ὁ Εὐαγγελιστῆς
Ματθαῖος τὸ γεγονὸς ὡς ἑξῆς. «Καὶ
ἀνοίξας τὸ στόμα αὐτοῦ ἐδίδασκεν
αὐτοὺς λόγων» (Ματθ. ε´, 2).
Τί σημαίνει, λοιπόν, τὸ «Ἀνοίξας
τὸ στόμα αὐτοῦ» μήπως εἶναι πε-
ριττὸ ἀπόστολε Ματθαῖε; ὄχι ἀδελ-
φέ, ἔχει μεγάλη σημασία τὸ σημεῖο
αὐτό. Ἡ μεγαλυτέρα διδασκαλία
ἑνὸς πνευματικοῦ ἀνθρώπου προ-
έρχεται ἀπὸ τὴν «Ἠχηρὰ σιωπή του»
ὀξύμωρον τὸ σχῆμα, ὅμως, ἀληθινό.
Ὁ ἐνάρετος βίος ἑνὸς ἀνθρώπου εἶ-
ναι ὁ μεγαλοφωνότατος πνευματι-
κὸς κήρυκας.
Ὁ Χριστὸς ἡ Παναγία ἀλλὰ καὶ
οἱ ἅγιοι ἐδίδασκον πρωτίστως μὲ τὸ
παράδειγμά τους καὶ ἐσυμπλήρωνε
ὁ λόγος τους. Τοιούτως ἐγένετο καὶ
ἐδῶ.
Ἡ ἀρετὴ τοῦ Παῦλου ἦταν ἐκεί-
νη ὅπου διερρήγνυε τὰς σκληρὰς
καρδίας τῶν ἀκροατῶν του γονιμο-
ποιῶντας τὸν πνευματικὸν ἀγρὸν
προκειμένου νὰ πέση ὁ θεῖος σπό-
ρος τοῦ λόγου. Εἰς τὴν ἐποχή μας
ἠ διδασκαλία ἔχει μεταφερθεῖ ἀπὸ
τὸ στόμα στὰ μάτια, δηλαδὴ δὲν
πείθουν αὐτὰ ὅπου λές, ἀλλὰ αὐτὰ
ὅπου βλέπουν τὰ μάτια μας διὰ τοῦ
παραδείγματος.
Ἀλλὰ ἂς ἀφήσωμεν τοὺς ἁρμοδι-
οτέρους καὶ ἂς ἐπανέλθωμεν εἰς τὸ
ἱερὸν κείμενον. «Προσλαβόμενοι δὲ
οἱ ἀπειθοῦντες Ἰουδαῖοι τῶν ἀγο-
ραίων τινάς ἄνδρας πονηροὺς καὶ
ὀχλοποιήσαντες, ἐθορύβουν τὴν
πόλιν ἐπιστάντες τε τῇ οἰκίᾳ Ἰάσο-
νος ἐζήτουν αὐτοὺς ἀγαγεῖν εἰς τὸν
δῆμον» (Πράξ. ιζ´, 5). Ἡ διαφώτισις
μὲ τὸν θεῖον λόγον τῶν Θεσσαλο-
νικέων δὲν ἐγένετο μόνο εἰς τὰς
ἑβραϊκὰς συναγωγὰς ἄλλα σὲ κάθε
ἁρμόδιο τόπο δοθείσης εὐκαιρί-
ας καὶ σύντομα οἱ πιστοὶ ἀδελφοὶ
πολλαπλασιάζοντο καὶ ἡ ἐκκλησία
ἐπληθύνετο ὁσημέραι. Τοῦτο εἶχεν
ὡς ἀποτέλεσμα μία μερίδα ἀπὸ τὴν
ἑβραϊκὴ κοινότητα ὑψηλὰ ἱσταμέ-
νων νὰ φθονήση τὴν κίνησιν ταύ-
την βλέποντας τὴν ἐν λόγῳ μετα-
στροφὴν καὶ ἐστράφησαν ἐναντίον
τοῦ Παύλου καὶ τοῦ Σίλα.
Ὅμως, ἐπειδὴ ἐφοβοῦντο τὶς συ-
νέπειες τοῦ νόμου μὲ τὸ νὰ δολο-
φονήσουν αὐτοὺς κατέφυγον εἰς
τὴν συκοφαντία ἐξυφαίνοντας ἕνα
πονηρὸ σχέδιο. Μὲ σύμβουλον τὸν
διάβολον καὶ τὴν δύναμιν τοῦ χρή-
ματος, ἐπέλεξαν μερικοὺς περιθω-
ριακοὺς ἀλήτες «ἀγοραίους», ὅπως
τοὺς ἀποκαλεῖ ὁ Λουκᾶς, ἕτοιμους
νὰ διαπράξουν κάθε κακό. Τοὺς κα-
θοδήγησαν, λοιπόν, τί νὰ κάνουν.
Περιφέροντο εἰς τὰς πλατείας καὶ
τὰς ρύμας τῆς πόλεως καὶ φώνα-
ζαν «Παῦλος! συνωμοσία καὶ προ-
δοσία…….» Τοὺς ἀκολούθησεν
πλῆθος ἀργόσχολων καὶ περιέργων
ἀνθρώπων προκειμένου νὰ δοῦν τὸ
ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς ὀχλοβοῆς.
Ὅλος αὐτὸς ὁ συρφετὸς κατευθύν-
θηκε εἰς τὸν οἶκον τοῦ Ἰάσονος.
Ἀντιλαμβανόμενος τὸν ἐπικείμενον
κίνδυνον ὁ Ἰάσων, ἔκρυψε ἀμέσως
τοὺς ἀποστόλους σὲ ἀπρόσιτον μέ-
ρος τοῦ οἴκου του. Γενομένης ἐρεύ-
νης εἰς τὸν χῶρον τοῦ Ἰάσονος δὲν
εὕρον τοὺς ἀποστόλους καὶ ἀπογο-
ητευμένοι συνέλαβον τὸν Ἰάσονα
καὶ μερικοὺς εὑρισκομένος ἀδελ-
φοὺς καὶ τοὺς ὁδήγησαν εἰς τοὺς ἄρ-
χοντας τῆς πόλεως συκοφαντῶντας
τους διὰ «ἐσχάτην προδοσίαν» Καὶ
ποία ἦταν ἡ κατηγορία ὅπου τοὺς
προσάπτουν; «Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι
ὅπου φιλοξενεῖ ὁ Ἰάσων ἐνεργοῦν
ἐνάντια τοῦ νόμου τοῦ Καίσαρος
διαδίδοντας ὅτι ὑπάρχει καὶ ἄλλος
βασιλεὺς ὁνόματι Ἰησοῦς». Αὐτὰ,
λοιπόν, μὲ μεγάλη ἔνταση κατήγγει-
λαν οἱ φθονεροὶ Ἑβραίοι καὶ οἱ ἐγκά-
θετοι περιθωριακοὶ τῆς πόλεως.
Ἐδῶ, ὅμως, οἱ προύχοντες τῆς
πόλεως ὑπὸ τὴν ἐπίβλεψιν τοῦ ἀν-
θυπάτου δὲν παρασύρθηκαν ἀπὸ τίς
ἰαχὲς τῶν ἐγκαθέτων, ἀλλὰ ἔκριναν
δικαιότερα ἀπὸ ἐκείνους τοὺς ἄρχο-
ντας τῶν Φιλίππων.
Γνωρίζοντας τὸ ἦθος καὶ τὴν ἐντι-
μότητα τοῦ Ἰάσονος ὡς σημαίνων
πρόσωπον τῆς πόλεως, διότι ὑπῆρ-
ξε εὐυπόληπτος μεταξὺ τῶν συμπα-
τριωτῶν του, δὲν τὸν ἐτιμώρησαν
ἀλλὰ τοῦ ἐπέβαλλον ὡς ἐγγύηση
ἕνα χρηματικὸ ποσόν, προκειμένου
οἱ ξένοι ὅπου φιλοξενοῦσε εἰς τὸ
σπίτι του νὰ ἐγκαταλείψουν ἀμέσως
τὴν πόλιν, καὶ ἀφέθησαν ἐλεύθεροι.
Ὅταν ἐπληροφορήθησαν τὸ ἀπο-
βησόμενον οἱ ἀπόστολοι,ἀμέσως ὁ
Παῦλος συνεκάλεσε τοὺς προϊστα-
μένους τῆς νεοσύστατης ἐκκλησίας
καὶ τοὺς ἔδωσε περαιτέρω ὁδηγίες.
Μὴ θέλοντας νὰ δημιουργήση με-
γαλύτερον πρόβλημα εἰς τὸν ἀγα-
πητὸν Ἰάσονα, «Εὐθέως διὰ τῆς νυ-
κτὸς ἐξέπεμψαν τὸν Παῦλον καὶ τὸν
Σίλαν εἰς Βέροιαν» (Πράξ. ιζ´,10)
ἀναφέρει τὸ Ἱερὸν κείμενον.
17

Δηλαδὴ λαμβάνοντας ὅλας τὰς
προφυλάξεις ὑπὸ τὴν προστασία
τοῦ σκότους τῆς νυκτὸς συνόδευ-
σαν τοὺς ἀποστόλους μακρὰν τῆς
πόλεως εἰς τὴν ὁδὸν ὅπου ὁδηγεῖ
εἰς μίαν μικρὰν πόλιν τὴν Βέροια.
Ἄξιον ἀναφορᾶς εἶναι ὅτι ἡ πα-
ραμονὴ Παύλου εἰς τὴν Θεσσα-
λονίκην τοῦ ἐχάρισε δύο στενοὺς
συνεργάτας τὸν Σεκούνδο καὶ τὸν
Ἀρίσταρχο, οἱ ὁποῖοι συνόδευσαν
τὸν Παῦλο, εἰς τὰς μετέπειτα ἱε-
ραποστολικάς του περιοδείας. Τὸ
μένος καὶ ἡ μοχθηρία τῶν συμπα-
τριωτῶν του Ἑβραίων ἀνάγκασαν
τὸν Παῦλο νὰ ἐγκαταλείψη τὸ
γόνιμο ἱεραποστολικό του ἔργο
εἰς τὴν Θεσσαλονίκη, πράγμα τὸ
ὁποῖον ἔφερε βαρέως ὁ Παῦλος.
Φεύγοντας ἀπὸ τὴν πόλιν ἔδωσε
μία ὑπόσχεση εἰς τὸν ἑαυτόν του,
νὰ ἐπανέλθη καὶ πάλιν. Ὅμως, ἡ
ἐπαναφορά του αὐτὴ δὲν ἦταν
πολὺ σύντομη διότι ἐπραγματοποι-
ήθη περίπου σὲ ὀκτὼ χρόνια καὶ ἡ
κατάσταση ὅπου ἐπικρατοῦσε εἰς
τὴν ἐπάνοδό του ὑπῆρξε ἔκρυθμος
διὰ τὴν χριστιανικὴ κοινότητα καὶ
ἦταν ἀναγκασμένος νὰ κρύβεται
ἀπὸ σπίτι σὲ σπίτι συνεχῶς. Ἀλλὰ
ἂς ἐπανέλθωμεν.
18
Βρισκόμαστε τώρα εἰς τὰς ἀρχὰς
τοῦ 51 μ.Χ.. Ὁ Παῦλος μὲ τὴν μι-
κρὰν συνοδεία του κατευθύνεται
εἰς τὴν μικρὰν πόλιν τῆς Βεροίας,
ὁ σκοπός του δὲν ἦταν νὰ ἀπο-
μακρυνθῆ ἀπὸ τὴν Θεσσαλονίκη
ἀλλὰ ἀπὸ κοντὰ νὰ καθοδηγῆ τὴν
ἐκκλησία τῆς πόλεως ταύτης, καὶ
ὅταν κοπάσει ἡ ταραχὴ νὰ ἐπιστρέ-
ψει καὶ πάλιν.
Πράγματι δύο φορὲς προσπά-
θησε νὰ ξαναγυρίσει, ἀλλὰ οἱ δο-
λοπλοκίες τῶν συμπατριωτῶν του
Ἑβραίων δὲν τὸ ἐπέτρεψαν.
Μὲ φανερὰν θλίψιν περιγρά-
φει τὸ γεγονὸς εἰς τὴν πρώτη του
πρὸς Θεσσαλονικεῖς ἐπιστολήν
του: «Διὸ ἠθελήσαμεν ἐλθεῖν πρὸς
ὑμᾶς, ἐγὼ μὲν Παῦλος καὶ ἅπαξ καὶ
δὶς καὶ ἀνέκοψεν ἡμᾶς ὁ σατανάς»
(Α΄ Θεσσ. β΄, 10).
Οἱ κάτοικοι, λοιπόν, τῆς Βεροίας
ὅπου εὑρίσκετο ὁ Παῦλος μὲ τὴν
συνοδεία του ὑπῆρξαν ἁπλοϊκοὶ
ἄνθρωποι, ἄπλαστοι ἐργάτες ἀγα-
θῆς προαιρέσεως, τὸ μόνον τους
μέλημα ἦταν νὰ ἐξασφαλίσουν
τὸ σιτηρέσιον τῆς ἡμέρας διὰ τὴν
οἰκογένειά των.
Εἰς τὴν πόλιν ταύτην ὑπῆρχε μία
μικρὰ ἑβραϊκὴ κοινότητα καὶ μία
μικρὰ συναγωγή.
Ἐκεῖ, λοιπόν, προσεκολλήθη ὁ
Παῦλος καὶ τοὺς ὁμίλησε σχετικὰ
μὲ τὸν προσδοκόμενον Μεσσία, ὁ
ὁποῖος σύμφωνα μὲ τὰς προφητι-
κὰς ρήσεις ἦταν ὁ Ἰησοῦς Χριστός.
«Οὗτοι δὲ ἦσαν εὐγενέστεροι τῶν
ἐν Θεσσαλονίκη, οἵτινες ἐδέξαντο
τὸν λόγον μετὰ πάσης προθυμί-
ας» (Πράξ. ιζ´, 11). Ὁ λόγος τοῦ
Παῦλου ἔπεσε σὲ γόνιμον ἔδαφος
καὶ ἔθρεψε τοὺς καρποὺς τοῦ κη-
ρύγματος εἰς τὴν συναγωγή, καὶ
ἀρκετοὶ ἀπὸ τοὺς Ἑβραίους καὶ
Ἕλληνες ἐπίστευσαν καὶ συνεχῶς
ἐπληθύνετο ἡ νεοσύστατος ἐκκλη-
σία τῆς Βεροίας.
Ὅμως ἡ χαρὰ τοῦ Παῦλου δὲν
διήρκησε γιὰ πολύ, διότι τὸ φθο-
νερὸ γένος τῶν Ἑβραίων ἢ μάλλον
ὁρισμένοι ὁμόφρονες τοῦ Ἄννα καὶ
τοῦ Καϊάφα, ὅταν πληροφορήθη-
καν ἀπὸ τὴν Θεσσαλονίκη ὅτι ὁ
Παῦλος εὑρίσκεται εἰς τὴν Βέροια
καὶ διοργανώνει χριστιανικὴ κοι-
νότητα, ἐξεμάνησαν ἀπὸ τὸ φθό-
νο τους, καὶ ἄρχισαν μὲ τὶς δολο-
πλοκίες των καὶ τὶς συκοφαντίες
των νὰ συνταράσσουν τὴν ἥσυχον
αὐτὴν πόλιν τῆς Βεροίας. «Ὡς δὲ
ἔγνωσαν οἱ ἀπὸ τῆς Θεσσαλονίκης
Ἰουδαῖοι, ὅτι καὶ ἐν τῇ Βεροίᾳ κα-
τηγγέλη ὑπὸ τοῦ Παῦλου ὁ λόγος
τοῦ Θεοῦ ἦλθον σαλεύοντες τοὺς
ὅχλους» (Πράξ. ιζ´, 13) καὶ πάλιν,
λοιπόν, ξεσήκωσαν τὸν ἀνερμάτι-
στον ὄχλον μὲ διαφόρους τρόπους
κατὰ τοῦ Παῦλου καὶ τῶν συνεργα-
τῶν του. Βλέποντας οἱ ἀδελφοὶ τῆς
νεοσύστατης ἐκκλησίας τὸν ἐπι-
κείμενον κίνδυνον, ἔκριναν φρόνι-
μο νὰ ἀσφαλίσουν τὸν Παῦλο καὶ
τοὺς συναυτῷ εἰς ἀσφαλέστερον
μέρος.
Ὅμως, ὁ Παῦλος βλέποντας τὸ
ἀστείρευτο μένος τῶν φθονερῶν
Ἑβραίων ἀποφάσισε νὰ ἐγκαταλή-
ψη τὴν Μακεδονίαν κατευθυνό-
μενος πρὸς τὸ κλεινὸν ἄστυ τῶν
Ἀθηνῶν, ἀφήνοντας προσωρινὰ
τοὺς ἀγαπητοὺς ἀδελφοὺς καὶ συ-
νεργάτες του τὸν Σίλα καὶ τὸν Τι-
μόθεο εἰς τὴν Βέροια προκειμένου
νὰ στηρίξουν τὴν νεοσύστατον
ἐκεῖ ἐκκλησία. Θὰ πρέπει νὰ ἀνα-
φέρομεν ὅτι ταύτην τὴν χρονικὴν
περίοδον ἠσθένησε ὁ Παῦλος ἔνε-
κα τῶν διαφόρων ψυχοσωματικῶν
κακουχιῶν ὅπου εἶχε ὑποστεῖ, διὰ
τοῦτο ἐσυνοδεύετο εἰς τὸ ταξίδι
του πρὸς τὰς Ἀθήνας ἀπὸ ὁρισμέ-
νους ἀδελφοὺς ἀπὸ τὴν Βέροια.
Ὅταν ἔφτασαν εἰς τὴν πόλιν τῶν
Ἀθηνῶν ἐπιστρέφοντας οἱ ἀδελφοὶ
εἰς τὴν Βέροιαν μετέφερον ἐπιστο-
λὴν πρὸς τὸν Σίλαν καὶ τὸν Τιμό-
θεον «Καὶ λαβόντες ἐντολὴν πρὸς
τὸν Σίλαν καὶ τὸν Τιμόθεον ἵνα ὡς
τάχιστα ἔλθωσι πρὸς αὐτόν, ἐξήε-
σαν» (Πράξ. ιζ΄, 15). Δηλαδὴ τοὺς
ἔδωσε ἐντολὴ νὰ ἔλθουν γρήγορα
εἰς τὰς Ἀθήνας νὰ τὸν συναντή-
σουν. Θὰ πρέπει νὰ αἰσθανόταν
ἔντονον τὴν ἀσθένειά του καὶ εἶχε
ἀνάγκη τῆς βοηθείας των.
Φίλε ἀναγνώστα καὶ συνοδοι-
πόρε νοερῶς μὲ τὴν μικρὰν Ἱερα-
ποστολικὴν ὁμάδα τοῦ Παῦλου,
ἐδῶ τελειώνει τὸ Ἱεραποστολικὸν
ἔργο εἰς Μακεδονίαν καὶ ἄρχεται
μία νέα περίοδος εἰς τὰς Ἀθήνας
καὶ τὴν Κόρινθο. Ἂς ἀφήσωμεν τὸν
χρόνον νὰ παρέλθῃ στοχαζόμενοι
τοὺς κόπους καὶ τοὺς διωγμοὺς
τῶν Ἀποστόλων προκειμένου νὰ
σπείρουν τὸν σπόρον τῆς πίστεως
εἰς τὴν πατρίδα μας.
Ἡμεῖς δὲ καὶ πάλιν νὰ συμπο-
ρευθῶμεν νοερῶς εἰς τὴν ἐπικείμε-
νην ἀποστολικήν του διαδρομήν.
συνεχίζεται εἰς τὸ ἑπόμενο τεύχος
19
 ΑΝΤΙΑΙΡΕΤΙΚΗ ΣΤΗΛΗ
ΕΚ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ
Γ. ΜΕΓΑΛΟΟΙΚΟΝΟΜΟΥ (Μέσα 19ου ἕως ἀρχὲς 20οῦ αἰώνος)
ΣΥΖΗΤΗΣΙΣ ΥΛΙΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ
ΟΡΘΟΛ. (Ἀποτεινόμενος πρὸς τὸν Ὀρθόδοξον). Βλέπω, Ὀρθόδοξε, ὅτι
μὲ τὰ σοφίσματά σου ἐκλόνισες τὰς πεποιθήσεις τοῦ ὑλιστοῦ· ἀλλὰ ἐγὼ
δύναμαι νὰ σοῦ ἀποδείξω μετὰ βεβαιότητος, ὅτι ἡ περὶ ὑπάρξεως Θεοῦ καὶ
πνευματικῆς ζωῆς ἰδέα, εἶναι ὅλως διόλου ἐναντία εἰς τὴν ἐπιστήμη.
ΟΡΘ. Εἶμαι πολὺ περίεργος νὰ ἀκούσω, διατί ἡ Ἐπιστήμη εἶναι ἐναντία
τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ψυχῆς· παρακαλῶ φωτίσατέ μας.
ΟΡΘΟΛ. (Μετὰ μεγαλαυχίας). Οὐδὲν ἡ ἐπιστήμη παραδέχεται, τὸ
ὁποῖον δὲν ἔχει ἐξακριβωθῆ παρ’ αὐτῆς καὶ δὲν στηρίζεται εἰς τὸν ὀρθὸν
λόγον. Ἡμεῖς οἱ ἐπιστήμονες πᾶν ὅ,τι δὲν βλέπομεν, δὲν ἀντιλαμβανόμεθα
καὶ δὲν ψηλαφοῦμεν, δὲν δυνάμεθα νὰ πιστεύσωμεν.
Πῶς θέλεις νὰ πιστεύσω εἰς Θεὸν ἐνῶ δὲν βλέπω αὐτόν;
ΟΡΘ. Ὅταν ὁμιλῆς περὶ ἐπιστήμης σὲ παρακαλῶ νὰ κάμνης διάκρισιν
περὶ τίνος ἐπιστήμης ὁμιλεῖς, περὶ τῆς ψευδοεπιστήμης, τὴν ὁποίαν σεῖς
καὶ οἱ ὅμοιοί σας ἐπαγγέλλεσθε, ἢ περὶ τῆς ἀληθοῦς ἐπιστήμης, ἥτις πραγ-
ματικῶς ἔχει ἐμβαθύνει εἰς τὴν μελέτην τῆς φύσεως καὶ παραδέχεται μετὰ
πεποιθήσεως ὅτι κάθε ἀποτέλεσμα ἔχει τὸ αἴτιόν του;
ΟΡΘΟΛ. Ἀπόδειξέ μου λοιπὸν ὅτι εἶμαι ψευδοεπιστήμων.
ΟΡΘ. Ἄνευ κόπου μάλιστα. Λέγεις, ὅτι πᾶν, τὸ ὁποῖον δὲν στηρίζεται ἐπὶ
τοῦ ὀρθοῦ λόγου, δὲν τὸ παραδέχεσαι, καθὼς καὶ πᾶν ὅτι δὲν βλέπεις, δὲν
ἀντιλαμβάνεσαι ἢ δὲν δύνασαι νὰ ψηλαφήσης.
Εἰπέ μου, λοιπόν, τί εἶναι ὁ ἠλεκτρισμὸς καὶ ποῦ ἔχει τὴν πηγὴν αὐτοῦ.
Τὴν ἔλξιν τῶν οὐρανίων σωμάτων τὴν παραδέχεται ἡ ἐπιστήμη· ἀλλὰ πό-
θεν πηγάζει ὁ νόμος τῆς βαρύτητας καὶ τῆς ἔλξεως;
Τίς (ποιά) εἶναι ἡ ἕδρα αὐτοῦ καὶ ἡ φύσις του; Δύναται ἡ ἐπιστήμη νὰ
περιγράφη τὰ ὅρια τοῦ κόσμου, τὸ ὕψος, τὸ βάθος, τὸ μήκος, τὸ πλάτος
αὐτοῦ; Ποσάκις ἡ ἰδία ἐπιστήμη δὲν ἐπλανήθη; Ἡ ἀληθὴς ἐπιστήμη πε-
ριορίζει ἐν τῷ ἀνθρώπῳ πᾶσαν ὑπερηφάνειαν. Πόσες φορὲς οἱ ἀληθεῖς
ἐπιστήμονες, προκειμένου περὶ ἀποδείξεων ὑπερφυσικῶν ζητημάτων, δὲν
ἀνέκραξαν τὸ τοῦ Σωκράτους «ἕν οἶδα ὅτι οὐδὲν οἶδα;» Λαμβάνεις λίθον
ἀνὰ χεῖρας καὶ ἀφήνων αὐτὸν τὸν βλέπεις καταπίπτοντα εἰς τὴν γῆν· ἐὰν
συγχρόνως κάτοικος τοῦ ἀντιθέτου ἡμισφαιρίου πράξη τὸ αὐτό, ὁ λίθος θὰ
λάβη τὴν αὐτὴν πρὸς τὸ κέντρον διεύθυνσιν. Καλεῖ τὸ φαινόμενο αὐτὸ ἡ
ἐπιστήμη ἀποτέλεσμα τοῦ νόμου τῆς βαρύτητος· ἀλλ’ ἡ δύναμις ἡ ὠθοῦσα
τὸν λίθον πρὸς τὸ κέντρον τῆς γῆς, αἱ δυνάμεις τῆς ἔλξεως καὶ τῆς ὤσεως,
αἱ συντηροῦσαι τὴν ἁρμονίαν τῶν οὐρανίων σωμάτων, εἶναι ἆρα γε συμ-
φυεῖς εἰς τὰ σώματα, εἶναι ἄρα γε μηχανικόν τι στοιχεῖον τῆς ὕλης, ἢ εἶναι
20
ἀόρατος καὶ πνευματικὴ δύναμις; Ἠρνήθης ποτὲ ὅτι δὲν ὑπάρχει ἠλεκτρι-
σμός, ὅτι δὲν ὑπάρχει μαγνητισμός, ὅτι ψευδὴς εἶναι ὁ νόμος τῆς βαρύτη-
τος, διότι δὲν δύνασαι νὰ ἀποδείξης τὴν ἀρχικὴν αὐτῶν αἰτίαν;
Τὸ φῶς ὑπάρχει ἀλλ’ ἡ οὐσία τοῦ φωτὸς εἶναι ἄγνωστος. Οὐδεὶς γινώσκει
τὸ μυστήριον τῆς βλαστήσεως τοῦ δένδρου, ἐξ οὗ παρήχθη ὁ καρπὸς ἢ τὸ
ὡραῖον ἄνθος ἢ τὸ θεραπεῦον τὴν νόσον φάρμακον, οὐδεὶς διεφώτισε τὸ
μυστήριον τῆς ἀποσυνθέσεως τοῦ σπόρου καὶ τῆς ἐκ τοῦ θανάτου ἀναφυ-
ομένης φυτικῆς ζωῆς. Τίς ποτὲ ἐγνώρισε τὴν ἀφορμὴν τῆς μαγνητικῆς βε-
λόνης; Τί θὰ ἔλεγες Ὀρθολογιστά, δι’ ἄνθρωπον ὅστις θέλει νὰ ἀνακαλύψη
τὸν ἦχον τῆς φωνῆς μὲ τὸ τηλεσκόπιον καὶ ὄχι διὰ τῶν ὤτων, ἢ νὰ ἴδη τὴν ἐν
ἡμῖν χαρὰν διὰ τοῦ μικροσκοπίου; Διὰ τὸν τοιοῦτον νομίζω ὅτι δὲν ὑπάρχει
ἀνάγκη οὔτε τηλεσκοπίου οὔτε μικροσκοπίου, διὰ νὰ πιστοποιηθῇ ἡ παρα-
φροσύνη του. Ὁ κόσμος ὅλος εἶναι αἴνιγμα· πρέπει λοιπὸν νὰ παραδεχθοῦ-
με ὅτι δὲν ὑπάρχει κόσμος, ἀφοῦ δὲν δυνάμεθα νὰ λύσωμεν τὸ αἴνιγμα;
ΟΡΘΟΛ. Ὁμολογῶ ὅτι τὰ ἐπιχειρήματά σου εἶναι πολὺ σοφὰ καὶ στη-
ρίζονται ἐπὶ στερεῶν βάσεων· βλέπεις ὅμως ὅτι καὶ σὺ παραδέχεσαι ὅτι ὁ
κόσμος εἶναι αἴνιγμα καὶ δὲν εἶναι εὔκολον νὰ τὸ λύση κανείς. Διατί λοιπὸν
ἐπιμένεις ὅτι τὰ ἠξεύρεις ὅλα;
ΓΙΝΩΣΚΟΜΕΝΑ καὶ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΑ
ΟΡΘ. Ἡ ὕπαρξις, φίλτατέ μοι, τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς πνευματικῆς ψυχῆς τοῦ
ἀνθρώπου, λύει ὅλα τὰ μυστήρια τοῦ κόσμου· ἡ δὲ μή ὕπαρξις αὐτῶν τὰ
καθιστᾶ αἴνιγμα. Ὁ ἀθεϊσμός, ὁ ὑλισμός, ὁ ὀρθολογισμός καὶ ὅλα τὰ παρα-
πλήσια τούτοις συστήματα προβάλλουσι περισσότερα δόγματα καὶ μυστή-
ρια ἀπὸ τὴν ὕπαρξιν τοῦ Θεοῦ .
Ὁ φυσιοδίφης ἐπιστήμον δὲν ἠμπορεῖ ἐπὶ πειραματικῶν δοκιμῶν νὰ ἀπο-
δείξη τὴν ὑπερκόσμιον αἰτιότητα· δύναται ὅμως διὰ πειραματικῶν δοκιμῶν
ἐπὶ τῆς ὕλης νὰ ἀποδείξη, τὸ ἀδύνατόν του νὰ παραγάγη αὕτη αὐτομάτως
τὸν κόσμον ἄνευ αἰτίου ὑπερφυσικοῦ.
Ἡ θετική ἐπιστήμη δὲν δύναται νὰ χορηγήση ἀπόδειξη ὅτι τὰ πvευματι-
κά φαινόμενα, ἡ ἰδέα, ἡ κρίσις παράγονται ἀπὸ τῶν ἐγκεφαλικῶν μηχανι-
κῶν λειτουργιῶν.
Δὲν προτίθεμαι νὰ δικαιολογήσω διὰ πειραμάτων τὰ περὶ ψυχῆς δόγματα,
ἀλλὰ θέλω νὰ σοῦ δώσω νὰ καταλάβης, ὅτι οὐδεμία ἐγείρεται σύγκρουσις
μεταξὺ θρησκείας καὶ ἐπιστήμης, ἐφ’ ὅσον αὕτη ἔχει ἁρμοδιότητα ἐρεύνης
καὶ ἐκζητήσεως καὶ ὅτι ἀπ’ ἐναντίας εἶναι σύμφωνον τοῦτο πρὸς τὴν φιλο-
σοφικήν καὶ ἐπιστημονικήν τῶν πραγμάτων ἀνάλυσιν καὶ ἐπισκόπησιν.
Ἐκ τοῦ ὅτι δὲν ἠμποροῦμεν νὰ μάθωμεν περισσότερα, ἕπεται ὅτι δὲν
πρέπει νὰ βασιζώμεθα καὶ εἰς ὅτι ἡ λογική σκέψις ὑπαγορεύει; Ἐπειδή δὲν
δυνάμεθα νὰ πετάξωμεν πρέπει νὰ παύσωμεν καὶ νὰ περιπατῶμεν; Δὲν
γνωρίζομεν τὴν πηγήν, βλέπομεν ὅμως τὸ ρέον ὕδωρ· δυνάμεθα τώρα νὰ
21
ἀρνηθῶμεν τὴν πηγήν, τὴν ὁποίαν δὲν δυνάμεθα νὰ ἀντιληφθῶμεν; Περί
τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ, περὶ τῆς θείας αὐτοῦ Προνοίας ἐν τῷ κόσμῳ,
ἔχομεν τόσας βεβαιώσεις, τόσας ἀποδείξεις ἀπὸ τῶν πρώτων αἰώνων τῆς
ἀνθρωπότητος μέχρι σήμερον. Πάντες οἱ λαοί καὶ οἱ πλέον ἀπολίτιστοι ,
ὁμολογοῦν ὅτι ὑπάρχει κάποια ἀνωτέρα δύναμις, τὴν ὁποίαν ὑπὸ διάφορα
ὀνόματα ἐπωνόμασαν θεόν· περὶ δὲ τῆς μή ὑπάρξεως αὐτοῦ, τίνα βεβαιότη-
τα ἔχομεν; Ἐκ τῶν πέριξ, ἐκ τῶν κάτω, ἐκ τῶν ἀνω, ἐκ τῶν ἐγγύς, ἐκ τῶν μα-
κράν, ἐκ τῶν ἐντός ἡμῶν φωνή μυστηριώδης, ἀλλ’ εὐκρινής, ἰσχυρά, συνε-
χής, μᾶς καλεῖ εἰς τὸ πέραν τοῦ τάφου, εἰς τὰ ἐπέκεινα τῆς γῆς. Ἡ ψυχή τοῦ
ἀνθρώπου ζητεῖ τὸ τέλειον, εἶναι δεκτική τελειότητος, ποθεῖ τὴν τελείαν
γνώσιν καὶ μακαριότητα τὴν ἀπηλλαγμένην πάσης ἀτελείας καὶ θλίψεως.
Ἐφ’ ὅσον ὁ σοφός εἰσδύεται εἰς τὰ μυστήρια τῆς ἐπιστήμης, ἐπὶ τοσοῦτον ἡ
καρδία του πληροῦται πίστεως, ὡς ἡ διάνοια φωτιζομένη καταπλήσσεται,
πρό τοῦ ἐπιλάμποντος μεγαλείου τοῦ θείου φωτός. Ἡ κίνησις, ἡ τάξις, ἡ
ζωή, τὸ ἔνστικτον τῶν ζώων, ἡ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου, ή συνείδησις, ἡ
θέλησις, ἡ ἐπιθυμία τῆς εὐτυχίας, ἡ διάνοια, ἀποδεικνύουσι τὴν ὕπαρξιν
τοῦ Θεοῦ.
ΟΡΘΟΛ. Περίεργον. Πρώτην φοράν ἀκούω τοσαύτας ἀληθείας περὶ τῆς
ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ, καὶ ὁμολογῶ εἰλικρινῶς ὅτι οὐδέποτε ἐμελέτησα σο-
βαρῶς τὰ ζητήματα ταῦτα· ἀλλὰ πώς εὑρέθη ὁ Θεὸς οὗτος καὶ διατί δὲν
δυνάμεθα νὰ ἀντιληφθῶμεν αὐτόν διὰ τῶν ἰδίων μας ὀφθαλμῶν, ἵνα πι-
στεύσωμεν εἰς τὴν ὕπαρξίν του;
Η ΠΕΡΙ ΘΕΟΥ ΓΝΩΣΙΣ
ΟΡΘ. Θὰ ἧτο πολὺ μικρὸς ὁ Θεός, ἐὰν ἠδύνατο νὰ ψηλαφηθῆ καὶ ἐν-
νοηθῆ ἀπὸ τόσον μικρὸν πνεῦμα ὅσον εἶναι τοῦ ἀνθρώπου. Δὲν δυνάμεθα
ἡμεῖς τὰ πεπερασμένα ὄντα νὰ μετρήσωμεν· καὶ θὰ ὑπαγάγωμεν τὴν αἰω-
νιότητα τοῦ Θεοῦ εἰς τὸ μέτρον καὶ εἰς τὸν χρόνον; Ἀγνοοῦμεν καὶ πρέπει
νὰ ἀγνοοῦμεν, διότι δὲν εἶναι δυνατὸν διὰ τῆς ἡμετέρας κρίσεως νὰ γνω-
ρίσωμεν τοὺς ὅρους τῆς ὑπάρξεως ὄντος προαιωνίου, ἱσταμένου ὑπεράνω
τῶν νόμων τοῦ χρόνου καὶ τῆς φύσεως, οὐδὲ νὰ συναρμολογήσωμεν τὴν
ὕπαρξιν τούτου πρὸς τὴν λογικὴν καὶ τοὺς ὑπολογισμοὺς πεπερασμένων
ὄντων. Ὁ Θεὸς δίδει τὴν γνῶσιν ἀναλόγως τῶν ἀναγκῶν μας καὶ ὄχι κατὰ
τὴν ὑπερηφάνειάν μας. Ὁ Θεὸς δὲν ἐχορήγησεν εἰς τὸν ἄνθρωπον τὴν λύ-
σιν τῶν ἀποριῶν τούτων κατὰ τρόπον πρόδηλον καὶ διαυγῆ, ἵνα ἡ πίστις
εἰς τὴν ὕπαρξιν τοῦ Θεοῦ ἔχη ἀξίαν, ἡ δὲ ἀρετή, μὴ εἶναι τὸ ἀπαύγασμα ψυ-
χροῦ συμφέροντος, ὑπολογισμοῦ. Καθαρὰ καὶ ὑπερτέρα πάσης ἀμφιβολίας
λύσις, θὰ ἀφήρει πᾶσαν διάκρισιν μεταξὺ πονηρᾶς καὶ ἐναρέτου ψυχῆς. Τὸ
πρόδηλον καὶ ἀναμφίλεκτον ἐπὶ τοιούτου ἀντικειμένου θὰ προσέβαλλε τὸ
ἀπόλυτον τῆς ἡμετέρας (τῆς δικῆς μας) ἐλευθερίας. Ὁ Θεὸς ἐξήρτησε τὴν
πίστιν ἀπὸ τῶν ἐσωτερικῶν καὶ ἐνδομύχων διαθέσεων. Ἄπαντες οἱ ἄνθρω-
22
ποι ἔχουσιν ὀφθαλμούς· οὐχὶ ὅμως ἐξ ἴσου βλέπουσιν τὸν ἥλιον, ἀλλὰ συμ-
φώνως μὲ τὴν ἔντασιν τῆς ὁράσεως ἑκάστου. Τοιουτοτρόπως συμβαίνει
μὲ τοὺς ἀνθρώπους πρὸς τὸν Θεόν. Ὅσον καθαρώτερος εἶναι ὁ ἄνθρωπος
ἀπὸ ἁμαρτίας, τόσον περισσότερον ἀντιλαμβάνεται Αὐτόν. Ὅταν τίς λέγη,
δὲν ὑπάρχει Θεός, σημαίνει μὲ αὐτὰς τὰ λέξεις, ὅτι εἶναι εἷς ἔνoχoς, εἷς δι-
εφθαρμένος, εἷς ἐγκληματίας καὶ φοβεῖται πολὺ τὸν ἀλάνθαστον τοῦτον
κριτήν, τὸν ὁποῖον δὲν θέλει νὰ ἀντιλαμβάνεται ἐκ τοῦ ἀπείρου μεγαλεί-
ου τῆς φύσεως, ἀλλὰ προσπαθεῖ διὰ παντὸς τρόπου, νὰ ἀπαλλαγῆ αὐτοῦ
καὶ νὰ πείση τὸν ἑαυτόν του ὅτι δὲν ὑπάρχει, καθότι ἀντίκειται ἡ ὕπαρξις
αὐτοῦ εἰς τὰς ὀρέξεις καὶ πάθη καὶ αἰσχρὰς ἐπιθυμίας αὐτοῦ, ὅπως ἄγριος
τίς Ἀφρικανὸς δὲν ἤθελε νὰ πιστεύση εἰς ἄλλην ζωήν, διότι ἐφοβεῖτο μή-
πως ἐγερθῶσιν οἱ ὑπ’ αὐτοῦ φονευθέντες καὶ ἐκδικηθῶσιν αὐτόν.
Ἐπεθύμουν πολὺ νὰ ἴδω ἕναν ἄνθρωπον σώφρονα, μετριόφρονα, ἁγνόν,
δίκαιον νὰ διακηρύττη ὅτι δὲν ὑπάρχει Θεός· θὰ ὡμίλει τουλάχιστον ἄνευ
συμφέροντος ἀλλὰ τοιοῦτος ἄνθρωπος δὲν εὑρίσκεται ποσῶς. Ἡ πίστις
εἶναι ψυχικὴ ἱκανότης, πρὸς διαμόρφωσιν ἰδεῶν καὶ πεποιθήσεων, διὰ τῆς
παρεχομένης ἐμπιστοσύνης εἰς τὴν μαρτυρίαν καὶ αὐθεντίαν ἄλλων ἢ εἰς
τὰς μυχίας ἐνοράσεις τῆς ἡμετέρας συνειδήσεως. Φίλος ἐλθὼν ἐξ Ἀμερι-
κῆς μᾶς βεβαιώνει ὅτι εἶδεν οἰκίας ἐχούσας τριάκοντα ὀροφάς· τὸ πιστεύ-
ομεν, χωρὶς νὰ τὸ ἴδωμεν, στηριζόμενοι εἰς τὴν ἀξιοπιστίαν τοῦ φίλου μας.
Ὑπῆρξε μίαν φοράν, αὐτοκράτωρ τῆς Ρώμης καλούμενος Αὔγουστος· τὸ
πιστεύομεν, διότι τὸ ἐμάθομεν ἀπὸ τοὺς ἱστορικούς· μόνοι μας οὐδέποτε
δυνάμεθα νὰ τὸ βεβαιώσωμεν. Γνωρίζομεν ὅτι ὑπάρχει ὁ ἥλιος· ἡ γνῶσις
μας αὐτή, βασίζεται εἰς τὰ αἰσθητήριά μας, περὶ ὧν δεχόμεθα ὅτι δὲν μᾶς
ἀπατῶσι· τὴν πεποίθησιν ταύτην δὲν δυνάμεθα νὰ ἀποδείξωμεν διὰ τῶν
συνήθων μέσων, ἀλλὰ πιστεύομεν εἰς τὴν ὀρθότητα αὐτῆς, διότι πάντες οἱ
λοιποὶ μᾶς βεβαιώνουσιν ὅτι καὶ ἐκεῖνοι βλέπουσι τὸν ἥλιον.
Πάντες πιστεύομεν εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῶν βουλήσεών μας καὶ ὅτι
καλῶς πράττομεν, ἐπιτελοῦντες τὰ ἡμέτερα καθήκοντα, ὑπηρετοῦντες εἰς
τὸ ἀγαθὸν τῆς πατρίδος, εἰς τὴν ἁγιότητα, εἰς τὴν ἱερότητα τῶν οἰκογε-
νειακῶν δεσμῶν καὶ εἰς τὴν κοινωνικὴν αὐτῶν σπουδαιότητα, χωρὶς νὰ
ἐκζητήσωμεν ἀποδείξεις περὶ τῶν ἡμετέρων πεποιθήσεων καὶ δοξασιῶν.
Τὴν ἱστορίαν τῶν ἀνθρωπίνων πράξεων, βασίζομεν ἐπὶ τῆς πίστεως τῶν
βεβαιουμένων γεγονότων ὑπὸ συγχρόνων χρονογράφων, τὸ πλείστον δὲ
τῶν γνώσεων καὶ ἰδεῶν μας, στηρίζεται ἐπὶ τῆς πίστεως, τῶν παραδόσεων,
τῶν μαρτυριῶν καὶ τῶν ἐναργῶν ἀληθειῶν, περὶ ὧν οὐδεμίαν ἔχoμεν ἀπό-
δειξιν· ἀρκούμεθα μόνον νὰ ἐξελέγχωμεν τοὺς χαρακτῆρας τῶν πηγῶν, ἐξ
ὧν ἀρυόμεθα, ὅπως πεισθῶμεν περὶ τῆς ἀληθείας αὐτῶν. Ὁ ἄπιστος εἶναι
ἀξιολύπητος καὶ δυστυχέστατος καθιστῶν τὸν ἑαυτόν του εἰς τὴν ὁμοτα-
ξίαν τῶν κτηνῶν καὶ ἀκόμη κατωτέρω, μὴ ἐλπίζων τίποτε καὶ μὴ γνωρίζων
23
ποῦ κατευθύνεται, ἐνῶ τὰ ὑπὸ τῶν πιστευόντων θείαν ὕπαρξιν καὶ μέλλου-
σαν ζωὴν δόγματα, ἐξυψοῦσι τὸν ἄνθρωπον καὶ ἀναδεικνύουσιν εἰς αὐτὸν
τὰς ἀρίστας τῶν ἀρετῶν καὶ ὁδηγοῦσιν ἀσφαλῶς εἰς τὸ τέρμα διὰ τῆς ὁδοῦ
τῆς πίστεως.
ΟΡΘΟΛ. Διὰ κάθε ζήτημα ἔχεις τὴν ἀπάντησιν ἕτoιμον. Ἀλλὰ ἀφοῦ ὁ
Θεὸς εἶναι αἰώνιος, τί ἔκαμνε τόσους αἰῶνας καὶ διατὶ δὲν ἐξακολουθεῖ νὰ
δημιουργῆ νέους κόσμους;
ΟΡΘ. Αὐτὸ μόνον διὰ τὴν ὕλην δύναται νὰ λεχθῆ ἥτις, ἐὰν ἦτο αἰωνία,
πῶς δὲν διάπλαττε τὸν κόσμον συμφώνως μὲ τοὺς νόμους τῆς φύσεως πρὸ
τῶν μυριάδων τῶν αἰώνων; Ἐνῶ συμφώνως μὲ τὰ ἐξαγόμενα τῆς ἐπιστήμης,
ἡ γῆ διεμορφώθη ἐντὸς ὁρισμένου χρονικοῦ διαστήματος. Ἐὰν ἡ ὕλη ἦτον
αἰωνία, ἔπρεπεν ὅλαι αὗται αἱ μεταλλαγαὶ αὐτῆς αἱ ἐν χρόνῳ συντελεσθεῖ-
σαι, νὰ εἶχον λήξη πρὸ μυριάδων χρόνων. Πῶς ὅμως συμβαίνει νὰ μὴν ἔχη
φθάσει ἀκόμη εἰς τὴν πλήρη συντέλειάν της; Προφανῶς διότι ἡ ὕλη εἶναι
χρονικὸν δημιούργημα καὶ αἱ ἀλλοιώσεις αὐτῆς καὶ οἱ σχηματισμοὶ ἔχου-
σιν ἀφορμηθῆ (τὴν αἰτία) ἐκ τοῦ χρόνου καὶ οὐχὶ ἐκ τῆς αἰωνιότητος. Δὲν
δυνάμεθα ὅμως, τὸ αὐτὸ νὰ εἴπωμεν καὶ περὶ τοῦ Θεοῦ, ὅστις ἦτον ἐλεύθε-
ρος εἰς οἱανδήποτε ἐποχὴν νὰ δημιουργήση τὸν κόσμον. Καὶ ἐξ ἄλλου, πῶς
ἠμπορεῖ νὰ γνωρίζη ὅτι ὁ Θεὸς πρὸ τῆς δημιουργίας καὶ μετ’ αὐτὴν ἔμεινεν
ἀδρανής; Μήπως ὁ κατασκευάσας ἐργοστάσιον καὶ συντηρῶν αὐτό, λο-
γίζεται ἀδρανής; Μήπως ἡ ἀπόλαυσις τῆς ἀγαπητῆς σου συζύγου καὶ τῶν
τέκνων, θεωρεῖται ἀδράνεια;
ΟΡΘΟΛ. Ἔξοχα· εἶναι μεγάλαι ἀλήθειαι αὗται. Ἀλλὰ πῶς ἠμποροῦμεν νὰ
συμπεράνωμεν ὅτι καὶ πέραν τοῦ τάφου, εἶναι συνέχεια τῆς ζωῆς ταύτης;
ΤΑ ΠΕΡΑΝ ΤΟΥ ΤΑΦΟΥ
ΟΡΘ. Εἶναι ἐπιστημονικῶς βεβαιωμένον, ὅτι οὐδὲν ὑλικὸν πράγμα
ἀπόλλυται ἐν τῷ κόσμῳ· ἀλλὰ διὰ διαφόρων φυσικῶν καὶ χημικῶν συνθέ-
σεων, μεταβάλλεται εἰς ἄλλας ἰδιότητας καὶ εἴδη· ἐὰν δὲ τὰ ὑλικὰ σώματα
δὲν ἀπόλλυνται, πόσω μᾶλλον θέλουσιν ἀπολεσθῆ τὰ πνευματικὰ ὄντα τὰ
ὁποῖα εἶναι ἀνώτερα τῶν ὑλικῶν οἷα (ὅπως) εἶναι αἱ ψυχαί τῶν ἀνθρώπων;
Ὑπάρχει ἢ δὲν ὑπάρχει ἑτέρα ζωὴ πέραν τοῦ τάφου; Ἐπ’ αὐτοῦ ἀπαντῶσιν ἡ
ἐπιστήμη ἡ ἐπὶ τῆς πείρας στηριζομένη, ἡ ἐπὶ τοῦ ὀρθοῦ λόγου στηριζομέ-
νη φιλοσοφία καὶ ἡ θεία ἀποκάλυψις.
Ἡ πρώτη ἐξετάζει καὶ ταξιθετεῖ τὰ γεγονότα· ἡ δευτέρα ὑψοῦται εἰς τὰς
αἰτίας, ἐξετάζει τὰς ἀναγκαίας ἀρχὰς καὶ ἐξάγει τὰ συμπεράσματα· ἡ τρίτη
τείνει τὸ οὖς (τὸ αὐτί) εἰς τὰς φωνὰς τοῦ Θεοῦ καὶ ζητεῖ μεταξὺ τῶν ἀπο-
καλύψεων τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῶν ἀνθρωπίνων διδασκαλιῶν, τὴν ἀρμονίαν,
ἥτις εἶναι ἡ σφραγὶς τῆς ἀληθείας καὶ τὸ μυστήριον τῆς ἐπιρροῆς αὐτῶν.
Ὁ κόσμος ὅλος, ἀποτελεῖ ἓν σύνολον καὶ ὅλα τείνουσι πρὸς ἕνα σκοπὸν
καὶ εἶναι ἀλληλένδετα· αἱ κατώτεραι φυσικαὶ δυνάμεις καὶ τὰ κατώτερα
24
ὄντα, εἶναι μέσα ἢ ὄργανα, χάριν ἀνωτέρων ὄντων, τὰ ἀνόργανα, χάριν
τῶν ἐνοργάνων, τούτων δὲ πάλιν τὰ μὲν κατώτερα πρὸς συντήρησιν τῶν
ἀνωτέρων ἐνοργάνων, ταῦτα δὲ πάλιν χάριν τῶν πνευματικῶν καὶ λογικῶν
ὄντων, ἦτοι τῶν ἀνθρώπων.
Ἐνῶ δὲ βλέπομεν πόσον σοφῶς ἐπλάσθη ὁ κόσμος, παρατηροῦμεν ὅμως
πολλὰς δυσαρμονίας ἐν αὐτῷ καὶ ὅ,τι φαίνεται ὅτι εἶναι σκοπὸς καταστρέ-
φεται πολλάκις ὑπὸ φυσικῶν δυνάμεων, οἷον αἱ καταστροφαὶ τῶν καρπῶν
καὶ φυτῶν καὶ ζώων ὑπὸ τοῦ καύσωνος, τοῦ ψύχους, τῆς ἀνομβρίας, τῶν
πλημμυρῶν, τῆς χαλάζης, τῶν ἀσθενειῶν, τῶν σεισμῶν, τῶν θανάτων. Αἱ
καταστροφαὶ δὲ αὗται δύνανται νὰ θαυμασθῶσιν, ὡς μέσον ὑψηλοτέρου
καὶ γενικωτέρου σκοποῦ, ὁ σκοπὸς ὅμως οὗτος δὲν ὑπάρχει ἐν τῷ φυσικῷ
τούτῳ κόσμῳ.
Ὁ Θεὸς εἰς τὰ ὑλικὰ ὄντα ἐπιβάλλει νόμους φυσικοὺς εἰς δὲ τὰ λογικὰ
ὄντα προβάλλει νόμους ἠθικούς. Ὁ ἄνθρωπος φύσει εἶναι ἐλεύθερος νὰ
πράξη τὸ καλὸν ἢ τὸ κακόν· ἀλλ’ ἐνῶ καὶ ὁ τελευταῖος τῶν ἀνθρώπων
ἐπαινεῖ μίαν καλὴν πράξιν καὶ κατακρίνει τὴν κακήν, ἐν τούτοις πάντες οἱ
ἄνθρωποι εἶναι κατὰ τὸ ἦττον ἢ μᾶλλον ἁμαρτωλοὶ καὶ τρέμουσιν ἐπὶ τῇ
ἰδέα τοῦ θανάτου. Ἐν τῷ κόσμῷ παρατηροῦμεν τὴν ὕλην, δεύτερον τὴν τα-
κτοποίησιν τῆς ὕλης πρὸς ἕνα σκοπόν, τρίτον τὸν ἄνθρωπον ἔχοντα ἐντός
του νόμον ἠθικόν, διακρίνοντα τὸ καλὸν ἀπὸ τὸ κακὸν καὶ τὴν ἐπιθυμίαν
τῆς ἀμοιβῆς τοῦ ἀγαθοῦ καὶ τῆς τιμωρίας τοῦ κακοῦ, τὸ ὁποῖον συνήθως
δὲν συμβαίνει ἐπὶ τῆς γῆς. Ἄρα ὁ Θεός, ὁ θέσας ἐν τῇ ψυχῇ τοῦ ἀνθρώπου
τὴν ἐπιθυμίαν τῆς ἀνταμοιβῆς τοῦ ἀγαθοῦ καὶ τῆς τιμωρίας τοῦ κακοῦ, θὰ
ἐπροσδιώρισε καὶ καιρὸν εἰς τὸν ὁποῖον θέλει ἀνταποδώσει τοῦτο. Ὅλαι
αἱ θρησκείαι συμφωνοῦσιν ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἐγεννήθη εὐτυχὴς καὶ κατόπιν
ἀπώλεσε τὸν παράδεισον καὶ ὅτι ἐν τῇ μελλούσῃ ζωῇ πάλιν θὰ ἀποκτήση
αὐτόν. Εἶναι ψευδέστατον ἐκείνο, τὸ ὁποῖον διατείνονταί τινες, ὅτι ἐν τῷ
κόσμῳ τούτῳ τιμωρεῖται ἀπολύτως τὸ κακὸν καὶ ἀνταμείβεται ἀπολύτως
τὸ ἀγαθόν. Καὶ οἱ ἄδικοι πάσχουσιν, ἀλλὰ καὶ οἱ δίκαιοι ὑποφέρουσιν· πολ-
λάκις μάλιστα οἱ ἄδικοι θριαμβεύουσι καὶ οἱ δίκαιοι καταθλίβονται, τὸ δὲ
τέλος καὶ τῶν δύο ὁ αὐτὸς θάνατος.
ΟΡΘΟΛ. (Μετ` συγκινήσεως). Ἀρκεῖ, Ὀρθόδοξε· δὲν θέλω πλέον ἄλλας
ἀποδείξεις περὶ τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς πέραν τοῦ τάφου ἄλλης
ζωῆς αὐτὴ ἡ ψυχή μου ἤδη ἤρχισε νὰ σκιρτᾶ, εἰσδεχομένη μετ’ εὐχαριστή-
σεως τὰς ἀληθείας ταύτας· νομίζω ὅτι ἀναγεννῶμαι. Ὦ! πόσον δυστυχής
εἶναι, ὅστις ἀρνεῖται τὸν Θεόν!
ΣΥΖΗΤΗΣΙΣ ΔΑΡΒΙΝΙΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ
συνεχίζεται εἰς τὸ ἑπόμενο τεύχος
25

ΑΓΙΟΠΑΤΕΡΙΚΑ ΑΠΟΣΤΑΓΜΑΤΑ
ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ
ΛΟΓΟΣ Γ΄.
Οἱ Χριστιανοὶ δὲν πρέπει νὰ παίζουν
παιχνίδια καὶ νὰ χορεύουν καὶ νὰ τραγουδοῦν
στοὺς γάμους τους.
Ἔνστασις - Λύσις
Πὼς πρέπει οἱ Χριστιανοὶ νὰ χαίρωνται στοὺς γάμους τους.
Τί λένε ὅμως μερικοί; ὁ γάμος εἶναι χαρά, καὶ πῶς λοιπὸν ἐμεῖς θὰ δείξουμε
τὴν χαρά μας, παρὰ μὲ τὸ νὰ ὀργανώσουμε παιχνίδια, νὰ στήσουμε χοροὺς
καὶ νὰ τραγουδήσουμε; Ἀκοῦστε ὅλοι ἐσεῖς ποὺ τὰ λέτε αὐτά· ἐγὼ νὰ σᾶς δι-
δάξω μὲ ποιὸ τρόπο νὰ χαρῆτε καὶ νὰ εὐφρανθῆτε ἀληθινά. Ἀδελφοί μου Χρι-
στιανοί, νεόγαμπροι καὶ νεόνυμφες, ὅταν κάνετε τὸν γάμο σας, φωνάξτε ἕναν
καλλίφωνο ψάλτη καὶ πέστε του νὰ σᾶς ψάλλη κανέναν εἱρμὸ καὶ ὕμνο τοῦ
Χριστοῦ ἢ τῆς Θεοτόκου ἢ τῶν Ἁγίων· παρακαλέστε καὶ τοὺς ἁγίους ἱερεῖς
καὶ κληρικοὺς νὰ ψάλλουν καὶ αὐτοὶ ὁ καθ’ ἕνας ἀπὸ ἕναν εἱρμὸ ἢ τροπάριο·
καὶ μάλιστα νὰ ψάλλουν κανένα πνευματικὸ ἄσμα σχετικὸ μὲ τὸ Μυστήριο
τοῦ γάμου σας, ὅπως εἶναι παραδείγματος χάριν τὰ πιὸ κάτω μεγαλυνάρια καὶ
καθίσματα, ποὺ γράφουμε ἐδῶ.
Πρὸς τὴν Τιμιωτέραν.
Εὐλόγησον Κύριε ὁ Θεός, νεονύμφους τούτους, ὡς εὐλόγησας Ἀβραὰμ
καὶ τὴν Σάρραν πάλαι· Ἰσαὰκ καὶ Ρεβέκκαν· καὶ ἐκ παντοίας βλάβης αὐτοὺς
περίσωζε. Φύλαττε τοὺς δούλους σου, Ἰησοῦ, συζύγους τούτους, ἐν ἀγάπη
εἰλικρινεῖ, ψυχῆς ὁμονοίᾳ καὶ πνεύματος εἰρήνη, καὶ βασιλείας θείας τούτους
ἀξίωσον. Τίμιον τὸν γάμον τοῦτον, Χριστέ, ἐν πᾶσι συντήρει, καὶ ἀμίαντον
καὶ ἁγνήν, φύλαττε τὴν κοίτην τῶν νῦν στεφανωθέντων, καὶ τέλους θεαρέ-
στου αὐτοὺς ἀξίωσον. Χάρισαι φιλάνθρωπε, Ἰησοῦ, τοῖς νεονύμφοις τούτοις,
εὐτυχίαν τῶν ἀγαθῶν καὶ πολυτεκνίαν ὁμοῦ καὶ εὐτεκνίαν· ἵνα σε μετὰ πόθου
ἀεὶ δοξάζωσιν.
Κάθισμα.
Ἦχος α΄. Τὸν τάφον σου Σωτήρ.
Εὐλόγησον, Χριστέ, τὸ ἀνδρόγυνον τοῦτο, ἐξ ὕψους οὐρανοῦ, ὡς ηὐλό-
γησας πάλαι, δικαίους οὓς ἠγάπησας, καὶ προπάτορας ἅπαντας, Ἀβραὰμ
ὁμοῦ καὶ Ἰσαὰκ Ἰακώβ τε, Σάρραν ἅμα τε, καὶ τὴν Ρεβέκκαν καὶ Λείαν, ὡς
μόνος φιλάνθρωπος.
Δόξα, ὅμοιον
Δοξάσωμεν Χριστόν, ἀδελφοί, ὁμοφώνως, τὸν πάλαι ἐν Κανᾷ
26
Γαλιλαίας παρόντα, καὶ γάμον εὐλογήσαντα καὶ θαυ-
μάτων ποιήσαντα, τὸ προοίμιον καὶ παραδόξως τὸ ὕδωρ,
οἶνον δείξαντα καὶ κεκλημένους τοῦ γάμου, ἐν τούτῳ εὐφρά-
ναντα.
Καὶ νῦν, Θεοτοκίον ὅμοιον.
Παρθένε Μαριάμ, ἡ ἀνύμφευτος Νύμφη, τὴν νύμφη τὴν καλήν,
ταύτην φύλαττε, Κόρη, ἐκ πάσης περιστάσεως, καὶ τὸν ταύτης ὁμό-
ζυγον· εὐτεκνίαν τε χαριζομένη καὶ πάσαν τὴν αὐτάρκειαν, τῶν ἀγαθῶν
τοῦ Υἱοῦ σου, καὶ τέλος σωτήριον.
Ἢ ἂς ψάλλουν καὶ ἄλλα ὅμοια μὲ αὐτά, σεμνὰ ὅμως καὶ θεϊκὰ καὶ πνευ-
ματικὰ καὶ ὄχι ἄσεμνα καὶ ἐρωτικά, ὅπως ἁρμόζει στοὺς Χριστιανοὺς καὶ
ὅπως παραγγέλλει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος λέγοντας·
«Τέλος ἀδελφοί μου, ὅ,τι εἶναι ἀληθινό, σεμνό, δίκαιο, καθαρό, ἀξια-
γάπητο, καλόφημο, ὅ,τι ἔχει σχέση μὲ τὴν ἀρετὴ καὶ εἶναι ἄξιο ἐπαίνου,
αὐτὰ νὰ ἔχετε στὸ μυαλό σας» «Τὸ λοιπόν, ἀδελφοί, ὅσα ἐστὶν ἀληθῆ,
ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα, εἴ τις ἀρε-
τὴ καὶ εἴ τις ἔπαινος, ταῦτα λογίζεσθε·» (Φιλιππ. 4,8).
Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο νὰ χαίρεστε ἐν Κυρίῳ καὶ νὰ εὐφραίνεσθε· μὲ
αὐτὸν τὸν τρόπο καὶ ὁ γάμος σας καὶ τὰ τραγούδια σας καὶ τὸ τραπέ-
ζι σας καὶ ὅλα νὰ γίνωνται πρὸς δόξαν τοῦ Θεοῦ καὶ Πατέρα, καὶ πρός
εὐχαριστία τοῦ ἀγαπητοῦ του Υἱοῦ, τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ
πρὸς ἔπαινο καὶ τιμὴ τοῦ Παναγίου καὶ ζωοποιοῦ αὐτοῦ Πνεύματος, τῆς
ὁμοουσίου καὶ ἀδιαιρέτου Τριάδος.
Γιὰ λόγους ζηλοτυπίας δὲν πρέπει οἱ νεόνυμφοι
νὰ φέρνουν παιχνίδια στοὺς γάμους τους.
Σᾶς λέω ἀκόμη καὶ ἕνα ἄλλο, ποὺ θυμήθηκα, καὶ τελειώνω. Ἡ ζηλοτυ-
πία γνωρίζω ὅτι εἶναι ἕνα ἀχώριστο γνώρισμα στοὺς ἄνδρες, ποὺ ἔχουν
γυναῖκες, καὶ μάλιστα στοὺς νεόνυμφους. Αὐτοί περισσότερο ἀπὸ ὅλα τὰ
ἄλλα θέλουν τὴν τιμή καὶ τὴν σωφροσύνη τῶν γυναικῶν τους καὶ προ-
τιμοῦν περισσότερο νὰ ὑποφέρουν νὰ χάσουν τὸν πλοῦτο, τὸ σπίτι τους
ἢ ἀκόμη καὶ αὐτὴ τὴν ἴδια τὴν ζωή, παρά νὰ ὑπονομευθῆ ἡ κοίτη καὶ ὁ
γάμος τους· γι’ αὐτὸ ὁ μὲν Σολομῶντας σχετικά μὲ τὸν ζῆλο αὐτῶν τῶν
ἀνδρῶν ἔλεγε·
«Γιατί ἡ ζηλοτυπία ἀνάβει τὴν μανία στὸν σύζυγο καὶ θὰ εἶναι ἀνελέ-
ητος τὴν ἡμέρα τῆς ἐκδίκησης. Μὲ κανένα λύτρο δὲν θὰ ἀνταλλάξη
τὴν ἔχθρα, οὔτε θὰ τὴν διαλύση μὲ ἀντάλλαγμα πολλῶν δώρων»
«Μεστὸς γὰρ ζήλου θυμὸς ἀνδρὸς αὐτῆς· οὐ φείσεται ἐν ἡμέρα
κρίσεως· οὐκ ἀνταλλάξεται οὐδενὸς λύτρου τὴν ἔχθραν οὐδ´
οὐ μὴ διαλυθῇ πολλῶν δώρων» (Παροιμ. 6,24), ὁ δέ ποιητής
Ὀβίδιος εἶπε, ὅτι δύο πράγματα δὲν θέλουν συντρόφους·
27
 «Ἡ Ἀφροδίτη καὶ ὁ θρόνος δὲν ἀγαποῦν συντρό-
φους»· δηλαδὴ δὲν θέλει κοινωνό ὁ θρόνος, οὔτε ὁ γάμος.
Προσέχετε λοιπόν ἐσεῖς οἱ νεόγαμπροι· καί, ἂν ὅλα ὅσα
εἴπαμε δὲν σᾶς πείθουν νὰ μή καλῆτε παιχνίδια στοὺς γάμους
σας, τουλάχιστον νὰ σᾶς καταπείση ἡ ζηλοτυπία, ποὺ φυσικά ἔχετε
στὴν καρδιά σας γιὰ τὴν τιμή καὶ τὴν σωφροσύνη τῶν γυναικῶν σας.
Ἐπειδή ἐσεῖς φέρνοντας παιχνίδια στοὺς γάμους σας καὶ στήνοντας χο-
ρούς καὶ τραγουδιστές, δὲν κάνετε τίποτε ἄλλο παρά νὰ μαζεύετε ἀπὸ κάθε μέ-
ρος στὸ σπίτι σας ἐπιβούλους τῶν γυναικῶν σας· κλέφτες τῆς ἀμίαντης κοίτης
σας· φθορεῖς τῆς τιμῆς σας· τυμβωρύχους τοῦ γάμου σας· ὁ νοῶν νοείτω «καὶ ὁ
ἔχων ὧτα ἀκούειν, ἀκουέτω» (Ματθ. 13, 43)
Ἐπίλογος.
Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χρι-
στός, ποὺ ἔπλασε τὸν ἄνθρω-
πο ἀπὸ τὴν ἀρχή ἄνδρα καὶ
γυναῖκα καὶ ἀπὸ τὸν ὁποῖο
ἁρμόζεται καὶ συνάπτεται ἡ
γυναῖκα μὲ τὸν ἄνδρα, ὅπως
λέει ὁ Σολομῶντας· «ἀλλὰ ἡ
γυναῖκα ποὺ ἔχει νοῦ χαρί-
ζεται ἀπὸ τὸν Κύριο» «Παρὰ
Κυρίου ἁρμόζεται γυνὴ ἀν-
δρί» (Παρ. 19,14) μακάρι
Αὐτὸς νὰ φωτίση τὸν νοῦ
σας, ἀδελφοί μου Χριστιανοί,
μὲ τὸ φῶς τῆς θείας γνώσεως καὶ τῆς ἀλήθειας καὶ νὰ καταπείση τὴν καρδία καὶ
τὴν θέλησή σας μὲ τὴν γλυκύτητα τῆς δραστικῆς του χάριτος, ὥστε νὰ κατα-
λάβετε αὐτὰ ποὺ σᾶς εἶπα πὼς εἶναι ἀληθινά καὶ δίκαια καὶ συμφέροντα καὶ νὰ
θελήσετε νὰ τὰ κάνετε καὶ ἔργο, ἀποστρεφόμενοι κάθε παιχνίδι καὶ κάθε χορὸ
καὶ κάθε τραγούδι, κάθε μέθη καὶ κάθε ἄλλη ἀταξία ἀπὸ τοὺς γάμους σας· καὶ
γιὰ τὴν ὑπακοή σας αὐτὴ μακάρι νὰ σᾶς ἀξιώση ὁ Κύριος νὰ βρίσκεστε μέσα
στὸ σπίτι σας, οἱ μὲν ἄνδρες σὰν ὑψηλοὶ φοίνικες ἀνθισμένοι καὶ καρποφόροι
καὶ σὰν κέδροι τοῦ Λιβάνου στερεοὶ καὶ εὐώδεις «δίκαιος ὡς φοῖνιξ ἀνθήσει,
ὡσεὶ κέδρος ἡ ἐν τῷ Λιβάνῳ πληθυνθήσεται.» (Ψάλμ. 91,13)· καὶ οἱ γυναῖκες
νὰ βρίσκονται σ’ αὐτὸν σὰν καρποφόρα ἀμπέλια, τὰ παιδιά σας νὰ παραστέ-
κονται τριγύρω στὸ τραπέζι σας σὰν τὰ νέα φυτὰ τῶν ἐλαιῶν· διότι ἔτσι
εὐλογεῖται ὁ ἄνθρωπος ποὺ φοβᾶται τὸν Θεό» «ἡ γυνή σου ὡς ἄμπελος
εὐθηνοῦσα ἐν τοῖς κλίτεσι τῆς οἰκίας σου· οἱ υἱοί σου ὡς νεόφυτα
ἐλαιῶν κύκλῳ τῆς τραπέζης σου. ἰδοὺ οὕτως εὐλογηθήσεται ἄν-
θρωπος ὁ φοβούμενος τὸν κύριον.» (Ψαλμ. 127, 3-4).
28
Καὶ τοὺς ἄνδρες μαζί μὲ τὶς γυναῖκες καὶ τὰ παιδιὰ
μακάρι νὰ σᾶς διαφυλάξῃ ὁ Κύριος στὴν μὲν παροῦσα ζωή
συμμαζεμένους στὸ σπίτι σας, ὅλους εἰρηνικούς, ἀγαπημέ-
νους,1 ὁμόφρονες μὲ μιὰ ψυχὴ καὶ μιὰ καρδία·
«Στοὺς ἔρημους δίνει οἰκογένεια ὁ Θεός» «ὁ Θεὸς κατοικίζει
μονοτρόπους ἐν οἴκῳ» (Ψαλμ. 67, 7) καὶ ἔτσι ἑνωμένοι, ὅπως θὰ εἶ-
σθε, αὐτὸς νὰ βρίσκεται ἀνάμεσά σας, ὅπως ὑποσχέθηκε ὁ ἀψευδέστατος
λέγοντας· «Διότι, ὅπου εἶναι συναγμένοι δύο ἡ τρεῖς στὸ ὄνομά μου, ἐκεῖ
εἶμαι καὶ ἐγὼ ἀνάμεσά τους» «οὗ γάρ εἰσιν δύο ἢ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τὸ
ἐμὸν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν.» (Ματθ. 18, 20)· δύο καὶ τρεῖς ἐννο-
οῦνται ὁ ἄνδρας, ἡ γυναῖκα καὶ τὸ παιδί, ὅπως ἑρμηνεύει ὁ ἱερὸς Κλήμης ὁ
Στρωματέας· στὴν δὲ μέλλουσα ζωὴ νὰ σᾶς ἀξιώσῃ ὁ Κύριος νὰ ἀπολαύσετε
τὰ ἀγαθὰ τῆς ἄνω Ἱερουσαλήμ· «Θὰ σὲ εὐλογήση ὁ Κύριος ἀπὸ τὴν Σιών·
τὴν προκοπὴ τῆς Ἱερουσαλὴμ θὰ χαίρεσαι (δηλαδὴ θὰ ἀπολαύσης κατὰ
τὴν ἑρμηνεία τοῦ Νύσσης) ὅλες τὶς ἡμέρες τῆς ζωῆς σου» «ἴδοις τὰ ἀγαθὰ
Ἱερουσαλὴμ πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου·» (Ψαλμ. 127, 5) στὸν ὁποῖον
ἀνήκει ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος, μαζί μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα στοὺς
αἰῶνες. Ἀμήν.
Ὑποσημείωσις
1 Μέ ποιόν τρόπο μποροῦν νὰ γίνουν τὰ ἀνδρόγυνα ἀγαπημένα μεταξύ τους, τὸ δίδαξε ἕνας ἠθικὸς
φιλόσοφος μὲ αὐτὰ τὰ λόγια· «Ὁ ἄνδρας λέει, ἂς ἀγαπᾶ τὴν γυναῖκα του, ἂν θέλη νὰ ἀνταγαπᾶται
ἀπὸ αὐτήν· ἂς εἶναι διακριτικός, ἂν θέλη νὰ τὴν ἔχη ὑπήκοο. Καὶ ἂν τὴν θέλη τίμια, ἂς εἶναι τίμιος.
Ἡ Γαΐα Καικιλία στάθηκε ἡ ἰδέα τῶν ἀγαπημένων γυναικῶν καὶ ὁ Γάιος Σέρβιος στάθηκε ἡ ἰδέα τῶν
ἀγαπημένων ἀνδρῶν, γι’ αὐτὸ ἐπικράτησε ἡ συνήθεια καὶ ὅταν γίνονταν οἱ γάμοι, ὁ γαμπρὸς ἔλεγε
πρὸς τὴν νύφη, «Τάχα θὰ εἶσαι σὲ μένα καλὴ γυναῖκα;» Καὶ ἡ νύφη ἀπαντοῦσε· «Ἐὰν ἐσὺ εἶσαι
Γάιος εἶμαι καὶ ἐγὼ Γαΐα καὶ ἐὰν ἐσὺ γίνης γιὰ μένα Σέρβιος, γίνομαι καὶ ἐγὼ γιὰ ἐσένα Καικιλία».
Ἡ ἀγάπη τῶν ἀνδρογύνων προέρχεται ἀκόμη καὶ ὅταν ὁ μὲν ἄνδρας ὡς κεφαλὴ καὶ ὡς προνοητικὸς
καὶ τολμηρός, ἐργάζεται ἔξω ἀπὸ τὸ σπίτι γιὰ νὰ φέρη σ’ αὐτὸ ὅλα τὰ χρειώδη καὶ ἀναγκαῖα
πράγματα, ἡ δὲ γυναῖκα ὡς ὑποτασσόμενη καὶ σύντροφος τοῦ ἄνδρα καὶ δειλή, κάθεται μέσα στὸ
σπίτι, γιὰ νὰ φυλάη αὐτὰ ποὺ φέρνει ὁ ἄνδρας. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ γλύπτης Φειδίας ἔκανε τὴν εἰκόνα τῆς
γυναίκας ἔχοντας τὸ πόδι της πάνω σὲ μιὰ χελώνα γιὰ δύο λόγους· πρῶτον διότι ἡ γυναῖκα εἶναι
δειλὴ σὰν τὴν χελώνα καὶ δεύτερον γιὰ νὰ κάθεται στὸ σπίτι της νὰ τὸ φυλάη καὶ νὰ μὴν βγαίνη
ἔξω ἀπὸ αὐτό, ὅπως κάνει καὶ ἡ χελώνα. Διότι ὅταν ἡ γυναῖκα βρίσκεται ἔξω ἀπὸ τὸ σπίτι της, τὸ
σπίτι της φθείρεται καὶ καίγεται, ὅπως κάηκε καὶ ὁ ναὸς τῆς Ἀρτέμιδας ἀπὸ τὸν Ἠρόστρατο, ὅταν
αὐτὴ ἔλειπε ἔξω, γιὰ νὰ παραστῇ στὴν γέννηση τοῦ Ἀλεξάνδρου, ὅπως μυθολογοῦν οἱ Ἕλληνες.
Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Σολομῶντας μιλῶντας σχετικὰ γιὰ τὴν σοφὴ καὶ προνοητικὴ γυναῖκα ἔλεγε· «Δὲν
φροντίζει γιὰ τὸ σπίτι ὁ σύζυγός της, ὅταν ἀπουσιάζη» «οὐ φροντίζει τῶν ἐν οἴκῳ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς,
ὅταν που χρονίζῃ» (Παρ. 31, 21) «στεγναὶ διατριβαὶ οἴκων αὐτῆς» (Αὐτόθι 27). Ἡ γυναίκα, γιὰ
νὰ εἶναι ἀγαπητὴ ἀπὸ τὸν ἄνδρα, πρέπει, ἐκτὸς ἀπὸ τὰ ἄλλα, νὰ εἶναι περισσότερο ἁπλὴ παρὰ
περίεργη. Νὰ ἀνατρέφη τὰ παιδιὰ μὲ γλυκιὰ καὶ χριστιανικὴ ἀνατροφή· νὰ θέλη ἐκεῖνο ποὺ
θέλει ὁ ἄνδρας της καὶ δικό της θέλημα νὰ μὴν ἔχη· νὰ ἔχη ὑποταγὴ στὸν ἄνδρα της, στὰ
νόμιμα ὅμως καὶ στὰ εὔλογα καὶ στὰ καλὰ ἔργα καὶ ὄχι στὰ κακὰ ἔργα, τὰ ἄνομα καὶ
τὰ ἀνεύλογα. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ φύσις μὲ τὰ μαλλιά (διότι ποτὲ δὲν βρέθηκε γυναῖκα
φαλακρή, ὅπως οἱ ἄνδρες) καὶ ὁ νόμος μὲ τὸ σπίτι καλύπτουν τὴν κεφαλὴ τῆς
γυναίκας, γιὰ νὰ τὴν διδάξουν πὼς αὐτὴ ἔχει ὡς κεφαλή της τὸν ἄνδρα.
29
 Πατρολογίας Θέματα
Ὑπὸ Σπυρίδωνος Βλάντη, θεολόγου
Σκοπὸς τῆς παρούσης στήλης εἶναι ἡ γνωριμία τῶν Ἁγίων Πατέρων
καὶ τῆς Διδασκαλίας τους μὲ ἐκλαϊκευμένο τρόπο. Ἂς μὴν ξεχνάμε ὅτι
οἱ Ἅγιοι Πατέρες εἶναι σύμφωνα μὲ τὸν Ὑμνωδὸ τὰ πάγχρυσα στόματα
τοῦ Λόγου, ποὺ μὲ τὸ ἔργο τους καὶ τὴν διδασκαλία τους ἑρμήνευσαν
Ὀρθοδόξως τὴν Ἁγία Γραφή, διετράνωσαν καὶ διεσάφησαν τὰ Δόγματα
τῆς Ἐκκλησίας καὶ καταπολέμησαν τὶς αἱρέσεις καὶ τὶς κακοδοξίες.
Παράλληλα μὲ τὸ ἔργο τους καὶ τὴν ζωή τους μᾶς ἔδειξαν πῶς πρέπει
νὰ ζεῖ καὶ νὰ πορεύεται ὁ κάθε Χριστιανός, κληρικὸς καὶ λαϊκός, ὥστε
νὰ πετύχει τὴν σωτηρία τῆς ἀθανάτου ψυχῆς του, ποὺ θὰ πρέπει νὰ εἶ-
ναι τὸ κύριο μέλημά μας. Ξεκινᾶμε τὴν προσπάθειά μας σὺν Θεῷ ἀπὸ
τὸν Μέγα Ἀθανάσιο Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας.
Ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Μέγας
Γεννήθηκε στὴν Ἀλεξάνδρεια τῆς Αἰγύπτου τὸ 295 ἀπὸ Χριστιανούς
καὶ εὐσεβεῖς γονεῖς. Πῆρε μέρος στὴν Α´ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο (325) ὡς
Διάκονος καὶ ἐκπροσωπῶντας τὸν τότε Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Ἀλέ-
ξανδρον, ὅπου κατήσχυνε τὸν Ἄρειο, ὁ ὁποῖος ἠρνεῖτο τὴν Θεότητα τοῦ
Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ. Διακρινόταν
γιὰ τὴν γνώση καὶ τῆς Παλαιᾶς καὶ τῆς
Καινῆς Διαθήκης, καὶ εἶχε σχέσεις καὶ
μὲ τὸν Ὅσιο Ἀντώνιο τοῦ ὁποίου συνέ-
γραψε καὶ τὸν βίο. Στήν συνέχεια ἔγινε
διάδοχος τοῦ Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας
Ἀλεξάνδρου καὶ ἀσχολήθηκε ὡς Πα-
τριάρχης καὶ μὲ τὴν ἱεραποστολὴ στὴν
Αἰθιοπεία. Στὰ 46 χρόνια ποὺ ἦταν
Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας ἐξορίστη-
κε πέντε φορὲς καὶ ὑπέφερε ἀπὸ τοὺς
Ἁρειανοὺς οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἐπηρεάσει
τοὺς τότε Αὐτοκράτορες μὲ πάρα πολ-
λὲς συκοφαντίες καὶ κατηγορίες. Ἀνα-
γκάστηκε μάλιστα στὴν τελευταία του
ἐξορία νὰ μείνει κρυμμένος στὸ πατρι-
κό του μνημεῖο γιὰ τέσσερεις μῆνες γιὰ
νὰ γλυτώσει ἀπὸ τὸ μένος καὶ τὸν διωγ-
μῶν τῶν Ἀρειανῶν. Ἀνεπαύθη ἐν Κυ-
ρίῳ τὸ 373 στὶς 2 Μαΐου σὲ ἡλικία ἑβδο-
μήκοντα ἐτῶν, ἔχοντας διαπεράσει ὅλο
αὐτὸ τὸ χρονικὸ διάστημα πλῆθος τα-
λαιπωριῶν, συκοφαντιῶν καὶ διωγμῶ.
Ἑορτάζει δύο φορὲς τὸν χρόνο στὶς 18
Ἰανουαρίου καὶ 2 Μαΐου.
30
Συγγραφικὸ ἔργο
Πολλὰ εἶναι τὰ συγγραφικὰ ἔργα τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου.
Ἐμεῖς θὰ κάνουμε παρουσίαση, τῶν κυριοτέρων ἔργων του ἐν συντομία.
Τὸ ἔργο του διακρίνεται γιὰ τὸν ἀπολογητικό του χαρακτήρα καὶ ἀπευ-
θύνεται καὶ ἐναντίον τῶν εἰδωλολατρῶν οἱ ὁποῖοι τότε ἀκόμα δὲν εἶ-
χαν ἐξαλειφθῆ, καὶ ἐναντίον τῶν Ἀρειανῶν. Παράλληλα σώζονται καὶ
πολλὲς ἐπιστολές του μὲ ποιμαντικὸ καὶ συμβουλευτικὸ χαρακτήρα, καὶ
ἀναφέρονται σὲ καθημερινὰ θέματα, τῆς ζωῆς τοῦ Χριστιανοῦ, μονα-
χῶν καὶ λαϊκῶν.
Α΄ ὁμάδα ἔργων του:
1) Ἀπολογητικὸς ὑπὲρ χριστιανισμοῦ
2) Λόγος κατὰ Ἑλλήνων
3) Λόγος περὶ ἐνανθρωπήσεως τοῦ Λόγου.
Στὰ δύο πρῶτα του ἔργα ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος καταφέρεται ἐναντίον
τῶν ἐθνικῶν, τῶν εἰδωλολατρῶν.
Συγκρίνοντας τὴν θεολογία καὶ θρησκεία τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων μὲ
τῶν Χριστιανῶν παρουσιάζει ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος τὴν ὑπεροχὴ τοῦ χρι-
στιανισμοῦ καὶ δείχνει ἀκόμη ὅτι οἱ Ἕλληνες μὲ τὴν θεολογία τους ἐγκα-
τέλειψαν τὸν Κτίσαντα, καὶ λάτρεψαν τὴν κτίση. Στὸ τρίτο του ἔργο ὁ
Ἅγιος Ἀθανάσιος ἀναπτύσσει τὸ μεγάλο θεολογικὸ θέμα τῆς ἀναγκαι-
ότητας τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴν θέωση
τοῦ ἀνθρώπου.
Στὸ ἔργο του αὐτὸ ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος ἐπεσήμανε θεολογικὰ τὴν ἀνά-
γκη ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου, τοῦ Δευτέρου Προσώπου τῆς Ἁγί-
ας Τριάδος, ποὺ ἦταν ἀπαραίτητη γιὰ τὴν σωτηρία μας.
Ἔργα ἐναντίον τῶν Ἀρειανῶν.
1) Τρεῖς λόγοι κατὰ Ἀρειανῶν. Οἱ Ἀρειανοὶ ἀρνοῦνταν τὴν θεότητα
καὶ αἰωνιότητα τοῦ Λόγου (τοῦ Δευτέρου προσώπου τῆς Ἁγίας Τριά-
δος). Ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος ὑποστήριξε ὅτι ὁ Θεὸς Λόγος εἶναι αἰώνιος καὶ
ὑπῆρχε, ὑπάρχει καὶ θὰ ὑπάρχει πάντα μετὰ τοῦ Θεοῦ Πατρός.
Ὁ Θεὸς Λόγος δὲν εἶναι κτίσμα, ὅπως ὑποστήριζαν οἱ Ἀρειανοί, ἀλλὰ
ὁμοούσιος μὲ τὸν Θεὸ Πατέρα.
2) Ἀπολογητικὸς κατὰ Ἀρειανῶν.
3) Ἀπολογία πρὸς τὸν Βασιλέα Κωνστάντιο.
4) Ἀπολογία περὶ τῆς φυγῆς.
Ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος ἀσχολήθηκε καὶ μὲ τὴν ἑρμηνεία τῆς Ἁγίας Γραφῆς,
σώθηκαν ἀποσπάσματα ἀπὸ τὴν ἑρμηνεία τῶν Ψαλμῶν.
Ἄλλα ἔργα του
Α) Βίος καὶ πολιτεία τοῦ Ὁσίου πατρὸς Ἀντωνίου. Ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος
εἶχε γνωρίσει προσωπικὰ τὸν Ἅγιο Ἀντώνιο καὶ συνέγραψε τὴν ζωή του.
Β) Περὶ παρθενίας. Στὸ ἔργο του αὐτὸ ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος παρέχει
συμβουλὲς πρὸς Μοναχοὺς καὶ Μοναχές.
31
 Ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος ἔγραψε καὶ πολλὲς ἐπιστολές, μεταξὺ τῶν ὁποί-
ων διακρίνονται οἱ κάτωθι ἀναφερόμενες:
1) Οἱ ἑορταστικὲς ἐπιστολές: Στὶς ἐπιστολὲς αὐτὲς ὁ ἑκάστοτε Πατρ.
Ἀλεξανδρείας συνήθιζε νὰ ἀποστέλλει ἐπιστολὲς πρὸς τοὺς ἄλλους Πα-
τριάρχες γιὰ τὴν ἡμερομηνία ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα, καθότι ἡ πόλη τῆς
Ἀλεξάνδρειας ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἦταν μεγάλο ἀστρονομικὸ κέντρο.
2) Τέσσερεις ἐπιστολὲς πρὸς Σεραπίωνα Θμουέως. Οἱ ἐπιστολὲς αὐτὲς
ἀσχολοῦνται μὲ τὴν Θεότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Θεολογία
Ἡ θεολογία τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου στηρίζεται στὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ
στὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας.
Ὁ Θεὸς δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ γίνει γνωστὸς καὶ καταληπτὸς ὡς πρὸς
τὴν Θεία του Οὐσία. Ὁ Θεὸς ὅμως, διδάσκει ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος, ἔχει
δώσει τρόπους καὶ μέσα στὸν ἄνθρωπο νὰ μπορεῖ νὰ τὸν γνωρίσει ὄχι
κατὰ τὴν Οὐσία του, ἠ ὁποία εἶναι ἀμέθεκτος καὶ ἀπρόσιτος, ἀλλὰ κατὰ
τὴν ἐνέργειά Του ὅσο μπορεῖ καὶ εἶναι δυνατόν.
Ὁ ἄνθρωπος, κατὰ τὸν Μέγα Ἀθανάσιο, ἔχει ψυχὴ λογικὴ καὶ νοῦ, ἡ
ψυχὴ εἶναι ἕνα κάτοπτρο (καθρέπτης) ποὺ ἀντικατοπτρίζει τὸν Θεό.
Ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ γνωρίσει τὸν Θεὸ μὲ τὴν παρατήρηση τοῦ
κόσμου.
Ὁ Θεὸς εἶναι ὁ δημιουργὸς τοῦ κόσμου καὶ τῆς ὕλης.
Ὁ Θεὸς εἶναι Τριαδικός· Πατήρ, Υἱὸς καὶ Ἅγιον Πνεῦμα.
Ὁ Θεὸς Λόγος εἶναι αἰώνιος καὶ ἄτρεπτος. Ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ
προϋπάρχει μὲ τὸν Πατέρα αἰωνίως καὶ δὲν εἶναι κτίσμα. Ὁ Υἱὸς γεν-
νᾶται ἐκ τοῦ Πατρὸς προαιωνίως καὶ εἶναι ὁμοούσιος μὲ τὸν Πατέρα καὶ
τὸ Ἅγιο Πνεῦμα.
Ἡ περὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος διδασκαλία του.
Ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος διδάσκει ὅτι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα συντάσσεται μετὰ
τοῦ Πατρὸς καὶ Υἱοῦ. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι ἄκτιστο καὶ Θεὸς ὁμοούσι-
ος μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱόν. Ὁ Πατὴρ δι’ Υἱοῦ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι δη-
μιουργεῖ ἐκ τοῦ μηδενὸς τὸν κόσμο καὶ τὸν συντηρεῖ. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα
δὲν εἶναι κτίσμα, γιατὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ὁ Παράκλητος ποὺ σώζει
καὶ ἁγιάζει, καὶ ἂν ἦταν κτίσμα δὲν θὰ μποροῦσε νὰ σώσει.
Περὶ ἀνθρωπολογίας
Ὁ ἄνθρωπος σύμφωνα μὲ τὴν διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου ἀπο-
τελεῖται ἀπὸ σῶμα καὶ λογικὴ ψυχή.
Ἡ ψυχὴ εἶναι ἡ κινοῦσα τὸ σῶμα, εἶναι πνευματικῆς φύσεως. Ὁ ἄν-
θρωπος δημιουργήθηκε κατ’ εἰκόνα Θεοῦ. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἐλευθέρα
βούληση καὶ τὸ αὐτεξούσιο. Ὁ ἄνθρωπος ἔκανε κακὴ χρήση τῆς ἐλευθε-
ρίας καὶ ἀπεκόμισε τὸν θάνατο. Ὁ Πατὴρ ἀπέστειλε τὸν Υἱό Του νὰ σώ-
σει τὸν κόσμο. Ὁ Θεὸς ἔγινε ἄνθρωπος γιὰ νὰ γίνει ὁ ἄνθρωπος Θεός.
Δικαίως λοιπὸν ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος σὲ ἕνα λόγο του ἀνα-
φερόμενος στὴν μνήνη τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου ξεκινάει τὸν λόγο του μὲ
τὴν φράση «Ἀθανάσιον ἐπαινῶν, ἀρετὴν ἐπαινέσομαι»
32
ΣΤΗΛΗ ΕΡΩΤΟΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ
ΕΡΩΤΗΣΗ : Ποῖοι ἦταν «οἱ υἱοὶ τοῦ Θεοῦ» οἱ ὁποῖοι «ἰδόντες δὲ οἱ υἱοὶ τοῦ
Θεοῦ τὰς θυγατέρας τῶν ἀνθρώπων ὅτι καλαὶ εἰσίν, ἔλαβον ἑαυτοῖς γυναῖκας
ἀπὸ πασών, ὧν ἐξελέξαντο»; (Γένεσις ΣΤ´, 2)
ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ: Ἐδῶ καὶ μία 12ετία περίπου ἔχει κυκλοφορήσει ἡ θεωρία
ὅτι οἱ υἱοὶ τοῦ Θεοῦ ἦταν ἄγγελοι – Ἐλοχὶμ οἱ ὁποῖοι συνευρέθησαν μὲ τὶς
γυναῖκες τῶν ἀνθρώπων˙ «ὡς ἂν εἰσεπορεύοντο οἱ υἱοὶ τοῦ Θεοῦ πρὸς τὰς
θυγατέρας τῶν ἀνθρώπων, καὶ ἐγεννῶσαν ἑαυτοῖς» (Γέν. ΣΤ´, 4). Ἐξ’ αὐτῆς
τῆς συνευρέσεως ἐγεννήθησαν οἱ λεγόμενοι Νεφελὶμ οἱ ὁποῖοι ἀποτέλεσαν
τὰ «βδελυρὰ γένη» τὰ ὁποία στὴ συνέχεια ἀπέκλεισε ὁ Ἀλέξανδρος ὁ Μακε-
δὼν φράσσοντας τὰς θύρας τῶν Ἰνδιών. Ἐπίσης καὶ οἱ μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ
ἰσχυρίζονται ὅτι οἱ ἄγγελοι εἶχαν σεξουαλικὲς σχέσεις μὲ τὶς γυναῖκες εἰς τὴν
ἐποχὴ τοῦ Νῶε.
Ἡ θεωρία αὐτὴ εἶναι ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ καὶ ΒΛΑΣΦΗΜΟΣ διότι:
1. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἐμμέσως ἀπαντᾶ: «ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς
πλανᾶσθε μὴ εἰδότες τὰς γραφὰς μηδὲ τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ. Ἐν γὰρ τῇ ἀνα-
στάσει οὔτε γαμοῦσιν οὔτε ἐκγαμίζονται, ἀλλ᾽ ὡς ἄγγελοι Θεοῦ ἐν οὐρανῷ
εἰσι» (Ματθ. ΚΒ´, 29-30). Οἱ ἄγγελοι εἶναι πνεύματα καὶ τὸ πολίτευμά των εἰς
τὸν οὐρανὸν εἶναι ἅγιον δὲν ἔχει καμμία ἀπολύτως σχέση μὲ σαρκικὲς ἐπαφὲς
καὶ ἐπιθυμίες. Ἀλλὰ καὶ ἐκτὸς τούτου δὲν ἔχουν τὸ δικαίωμα νὰ σαρκώνωνται.
«Ἄγγελος τοίνυν ἐστὶν οὐσία νοερά, ἀεικίνητος, αὐτεξούσιος, ἀσώματος, ...
Ἀσώματος δὲ λέγεται καὶ ἄυλος, ὅσον πρὸς ἡμᾶς» (ΕΚΔΟΣΙΣ ΑΚΡΙΒΗΣ ΤΗΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΠΙΣΤΕΩΣ- Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, σελ. 100).
2. Οἱ ὑποτιθέμενοι Νεφελὶμ θὰ εἶχαν καταποντιστεῖ καὶ πνιγεὶ ὅλοι εἰς τὰ
νερὰ τοῦ κατακλυσμοῦ. Ἡ Ἁγία Γραφὴ εἶναι κατηγορηματική: «καὶ ἀπέθανε
πᾶσα σὰρξ κινουμένη ἐπὶ τῆς γῆς τῶν πετεινῶν καὶ τῶν κτηνῶν καὶ ἀπὸ θηρί-
ων καὶ πᾶν ἑρπετὸν κινούμενον ἐπὶ τῆς γῆς καὶ πᾶς ἄνθρωπος. Καὶ πάντα, ὅσα
ἔχει πνοὴν ζωῆς, καὶ πᾶν, ὃ ἣν ἐπὶ τῆς ξηρᾶς, ἀπέθανε .... καὶ κατελείφθη μόνος
Νῶε καὶ οἱ μετ αὐτοῦ ἐν τῇ κιβωτῷ» (Γέν. Ζ´, 21-23). Κατὰ συνέπειαν δὲν ἔχουν
καμμία σχέση μὲ τὰ «βδελυρὰ ἔθνη» τὰ ὁποία - σύμφωνα μὲ τὴ προφητεία τοῦ
Ἁγίου Ἀνδρέα τοῦ δία Χριστὸν Σαλοῦ θὰ ἐξέλθουν μὲ τοὺς ἑβδομήκοντα δύο
βασιλεῖς των καὶ θὰ διασκορπιστοῦν εἰς ὅλην τὴν γῆν (τὸ ἴδιο ἔτος θὰ ἔχει
καταποντιστεῖ ἡ Κων/πολις). (ΟΣΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ Ο ΔΙΑ ΧΡΙΣΤΟΝ ΣΑΛΟΣ
Ἔκδοσις Ι. Μ. Παρακλήτου 1997 σελ. 212).
3. Ἃς δοῦμε διεξοδικότερα τί γράφει τὸ ἱερὸν κείμενον εἰς τὸ ἀντίστοιχο κε-
φάλαιο τῆς Γενέσεως: «ἰδόντες δὲ οἱ υἱοὶ τοῦ Θεοῦ τὰς θυγατέρας τῶν ἀνθρώ-
πων ὅτι καλαί εἰσιν, ἔλαβον ἑαυτοῖς γυναῖκας ἀπὸ πασῶν, ὧν ἐξελέξαντο.
33
 Καὶ εἶπε Κύριος ὁ Θεός· οὐ μὴ καταμείνῃ τὸ πνεῦμά μου ἐν τοῖς ἀνθρώ-
ποις τούτοις εἰς τὸν αἰῶνα διὰ τὸ εἶναι αὐτοὺς σάρκας, ἔσονται δὲ αἱ ἡμέραι
αὐτῶν ἑκατὸν εἴκοσιν ἔτη… Ἰδὼν δὲ Κύριος ὁ Θεός, ὅτι ἐπληθύνθησαν αἱ
κακίαι τῶν ἀνθρώπων ἐπὶ τῆς γῆς καὶ πᾶς τις διανοεῖται ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ
ἐπιμελῶς ἐπὶ τὰ πονηρὰ πάσας τὰς ἡμέρας… καὶ εἶπεν ὁ Θεός· ἀπαλείψω τὸν
ἄνθρωπον, ὃν ἐποίησα ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς, ἀπὸ ἀνθρώπου ἕως κτήνους
καὶ ἀπὸ ἑρπετῶν ἕως πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ, ὅτι μετεμελήθην ὅτι ἐποίησα
αὐτούς… καὶ εἶδε Κύριος ὁ Θεὸς τὴν γῆν, καὶ ἦν κατεφθαρμένη, ὅτι κατέ-
φθειρε πᾶσα σὰρξ τὴν ὁδὸν αὐτοῦ ἐπὶ τῆς γῆς. Καὶ εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς τῷ
Νῶε· καιρὸς παντὸς ἀνθρώπου ἥκει ἐναντίον μου, ὅτι ἐπλήσθη ἡ γῆ ἀδικίας
ἀπ᾿ αὐτῶν, καὶ ἰδοὺ ἐγὼ καταφθείρω αὐτοὺς καὶ τὴν γῆν… ἐγὼ δὲ ἰδοὺ ἐπά-
γω τὸν κατακλυσμόν, ὕδωρ ἐπὶ τὴν γῆν καταφθεῖραι πᾶσαν σάρκα, ἐν ᾗ ἐστι
πνεῦμα ζωῆς, ὑποκάτω τοῦ οὐρανοῦ· καὶ ὅσα ἐὰν ᾖ ἐπὶ τῆς γῆς, τελευτήσει».
(Γένεσις ΣΤ, 2, 3, 5, 7, 12, 13, 17).
Παρατηροῦμε, λοιπόν, πὼς ἡ Γραφὴ ἀναφέρει ὅτι διὰ τὸ ὀλίσθημα εἰς τὸ
ὁποῖο ὑπέπεσαν «οἱ υἱοὶ τοῦ Θεοῦ», τιμωρήθηκε τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων
καθὼς καὶ «πᾶσαν σάρκα, ἐν ᾗ ἐστι πνεῦμα ζωῆς», διὰ τοῦ κατακλυσμοῦ.
Πουθενὰ δὲν γράφει περὶ τιμωρίας ἀγγέλων ὡς κοινωνούντων τοῦ συγκε-
κριμένου ἁμαρτήματος. Ἀπεναντίας κάνει λόγο διὰ τὴν τιμωρία τοῦ ἐκπε-
σόντος Ἐωσφόρου, μετὰ τοῦ τάγματός του:
«Εἶπε δὲ αὐτοῖς (ὁ Ἰησοῦς)· ἐθεώρουν τὸν σατανᾶν ὡς ἀστραπὴν ἐκ τοῦ
οὐρανοῦ πεσόντα.» (Λουκ. Ι, 18). «Εἰ γὰρ ὁ Θεὸς ἀγγέλων ἁμαρτησάντων
οὐκ ἐφείσατο, ἀλλὰ σειραῖς ζόφου ταρταρώσας παρέδωκεν εἰς κρίσιν τηρου-
μένους» (Β´ Πετ. Β, 4). «Καὶ ἐγένετο πόλεμος ἐν τῷ οὐρανῷ· ὁ Μιχαὴλ καὶ
οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ - τοῦ πολεμῆσαι μετὰ τοῦ δράκοντος· καὶ ὁ δράκων ἐπολέ-
μησε καὶ οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ, καὶ οὐκ ἴσχυσεν, οὐδὲ τόπος εὑρέθη αὐτῷ ἔτι ἐν
τῷ οὐρανῷ. Καὶ ἐβλήθη ὁ δράκων, - ὁ ὄφις ὁ μέγας ὁ ἀρχαῖος, ὁ καλούμενος
Διάβολος καὶ ὁ Σατανᾶς, ὁ πλανῶν τὴν οἰκουμένην ὅλην, ἐβλήθη εἰς τὴν γῆν,
καὶ οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ μετ᾿ αὐτοῦ ἐβλήθησαν. (Αποκ. ΙΒ, 7-9).
Κατόπιν τῶν παραπάνω γίνεται σαφὲς ὅτι οἱ Ἄγγελοι ἦταν ἀμέτοχοι τῆς
προαναφερομένης μίξεως μὲ «τὰς θυγατέρας τῶν ἀνθρώπων», διότι δὲν ἦταν
αὐτοὶ οἱ καλούμενοι « υἱοὶ τοῦ Θεοῦ».
Ὅμως ποῖοι ἦταν «οἱ υἱοὶ τοῦ Θεοῦ»;
Φίλε ἀναγνῶστα
Τὴν ἀπάντηση μᾶς τὴν δίδουν τὰ συγγράμματα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλη-
σίας «ἥτις ἐστὶν (Ἐκκλησία Θεοῦ ζῶντος,) στῦλος καὶ ἑδραίωμα τῆς ἀληθεί-
ας. (Α´ Τιμ. Γ´, 15) «Οἱ υἱοὶ τοῦ Θεοῦ» ἦσαν οἱ ἀπόγονοι τοῦ Σὴθ καὶ τοῦ
υἱοῦ αὐτοῦ Ἐνὼς «καὶ τῷ Σὴθ ἐγένετο υἱός, ἐπωνόμασε δὲ τὸ ὄνομα αὐτοῦ
Ἐνὼς οὗτος ἤλπισεν ἐπικαλεῖσθαι τὸ ὄνομα Κυρίου τοῦ Θεοῦ». (Γέν. Δ´, 26)
Ἐνῶ οἱ θυγατέρες τῶν ἀνθρώπων εἶναι ἀπόγονοι τοῦ Κάϊν (Γέν. Δ´,16-17).
34
Παραθέτουμε τὰ σχετικὰ πατερικὰ χωρία:
Eἰς τὴν Εὐαγγελικὴ Σάλπιγξ Μακαρίου Ἱεροδιακόνου τοῦ Πατμίου - σελ.
250 (Λόγος εἰς τὴν Κυριακὴ τοῦ Τυφλοῦ), - γράφει:
● «Ἀνάγνωσον τὸ ἕκτον κεφάλαιον τῆς Γενέσεως, κράτησον τὸν νοῦν
σου εἰς ἐκεῖνο τὸ ρητὸν τῆς θείας Γραφῆς «Ἰδόντες δὲ οἱ υἱοὶ τοῦ Θεοῦ τὰς θυ-
γατέρας τῶν ἀνθρώπων, ὅτι καλαὶ εἰσίν, ἔλαβον ἑαυτοῖς γυναῖκας ἀπὸ πασών»
(Γέν. ΣΤ´, 2). Υἱοὺς τοῦ Θεοῦ ἐννοεῖ ὁ Χρυσόστομος, Θεοδώρητος, Κύριλλος
καὶ ἄλλοι τοὺς υἱοὺς τοῦ Σὴθ διὰ τὴν ἁγιότητα, τὴν δικαιοσύνην καὶ τὴν σω-
φροσύνην. Τοιούτου πατρὸς τέκνα ἀνατεθραμμένα, πεπαιδευμένα, ἐνικήθη-
σαν, δηλαδὴ ἐκρημνίσθησαν ἀπὸ τὴν ἀχαλίνωτον ὅρασιν τῶν ὀφθαλμῶν. Τίς
λοιπὸν νὰ μὴ φοβηθῇ τὴν ἐπικίνδυνον ὅρασιν;» (Τὸ συγκεκριμένο ἀπόσπασμα
βρίσκεται καὶ εἰς τὴν σελ. 251 τοῦ ΙΔ´ Τόμου τοῦ Συναξαριστὴ Πεντηκοστα-
ρίου - Μ. Λαγγή).
Ἐπίσης εἰς τὴν ἴδια ἐρώτηση μᾶς ἀπαντᾶ ὁ Ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ Σιναΐτης
εἰς τὴν βίβλο του Ἐρωταποκρίσεις, σελ 197-198 (Ἐκδ. Βασ. Ρηγοπούλου). Τὸ
ἀντίστοιχο πρωτότυπο κείμενο βρίσκεται εἰς τὴν Πατρολογία PG 89, 552.
Γράφει λοιπόν:
● «ΕΡΩΤΗΣΗ: Πῶς πρέπει νὰ ἐννοοῦμε τὸ «Ὅταν οἱ υἱοὶ τοῦ Θεοῦ εἶδαν
τὶς θυγατέρες τῶν ἀνθρώπων;»
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ὁ θεόπνευστος Ἑνὼς ποῦ γεννήθηκε ἀπὸ τὸν Σὴθ εἷχε ἐλπί-
σει, λέει, ὅτι θὰ ὀνομάζεται μὲ τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ, δηλαδὴ ὅτι ἀπὸ
τοὺς ἄλλους θὰ ὀνομάζεται Θεός. Διότι, ἐπειδὴ ἦταν προικισμένος μὲ κάθε
ἀρετή, τὸν ὀνόμαζαν ἐνδεχομένως κάπου θεὸν μερικοὶ ἀπὸ τοὺς πιὸ ἀγαθούς,
προτιμῶντας νὰ τὸν τιμοῦν μὲ τὴν ὑπέρτατη τιμὴ. Γιατί, θαυμάζοντας, ὅπως
εἶπα, τὴ μεγάλη δικαιοσύνη ποὺ τὸν διέκρινε, τὸν ὀνόμαζαν εὐθέως Θεόν,
νομίζοντας ὅτι ταίριαζε πάρα πολὺ ἡ ἐπωνυμία αὐτὴ στὴν ἀρετὴ τοῦ ἄντρα.
Οἱ γιοὶ λοιπὸν αὐτοῦ ποὺ ἐπονομαζόταν Θεὸς πῆραν γιὰ γυναῖκες τους τὶς
θυγατέρες τῶν ἀνθρώπων, δηλαδὴ ἀπὸ ἐκεῖνες τοῦ Κάϊν, πρᾶγμα ποὺ προη-
γουμένως ἦταν ἀπαγορευμένο (Γέν. ΣΤ´, 2). Ὁ Σύμμαχος ὅμως, ἀντὶ τοῦ υἱοὶ
τοῦ Θεοῦ, ἀναφέρει˙ υἱοὶ τῶν Θεῶν καὶ τῶν ἡγεμόνων. (σ. «Θ.Φ».: Ὁ Σύμμα-
χος ἦταν μεταφραστὴς τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης). Γνωρίζουμε ὅμως, ὅτι μερικὰ
ἀπὸ τὰ χειρόγραφα ἀναφέρουν καθαρὰ «Ὅταν οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ εἶδαν τὶς
θυγατέρες τῶν ἀνθρώπων». Ἔπειτα μερικοὶ μετέστρεψαν τὰ ἐγκλήματα τῆς
φιλοσαρκίας πρὸς τοὺς ἀγγέλους ποὺ κατολίσθησαν. Δὲν εἶναι ὅμως σχεδὸν
μωρία τὰ πνεύματα ποὺ εἷναι ἀνώτερα ἀπὸ τὴ σάρκα, νὰ λέμε ὅτι ἐρωτεύτη-
καν τὰ σαρκικά; Ποιά φυσικὴ ὁρμὴ εἶχαν γι’ αὐτό, ἢ ποῖος σαρκικὸς νόμος
τοὺς ἐρέθιζε τόσο πολύ; Ἑπομένως ἂς διαβάζουμε μάλλον˙ «Βλέποντας οἱ υἱοὶ
τοῦ Θεοῦ, τὶς θυγατέρες τῶν ἀνθρώπων», καὶ νὰ μὴ ἀτιμάζουμε τὴ φύση τῶν
ἀγγέλων». Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ὅτι ἡ βλάσφημος θεωρία ὅτι οἱ υἱοὶ τοῦ
Θεοῦ ἦταν Ἄγγελοι δὲν εἶναι πρόσφατη, ἀλλὰ ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΡΕΣΙΣ.
συνεχίζεται εἰς τὴν σελ. 66
35

Δ΄. ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΝΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΝΗΣ ΤΟΝ ΝΟΥΝ ΕΝ ΤΗ ΚΑΡΔΙΑ
152. Πρέπει κατὰ τὴν προσπάθειάν μας, ἐπιμελῶς ἀγρυπνοῦντες,
νὰ ἐλέγχωμεν τὴν δύναμιν τῆς σκέψεώς μας, κατευθύνοντες αὐτὴν
σωστὰ καὶ ἐπανορθώνοντες τὴν πορείαν της. Τοῦτο δὲν δυνάμεθα νὰ
πράξωμεν, εἰ μὴ διὰ τῆς περισυλλογῆς τοῦ ἔξω διασκορπισθέντος νοὸς
καὶ τὴν εἰσαγωγὴν αὐτοῦ ἐντὸς τῆς καρδίας, ὅπου καὶ ὁ θησαυρὸς τῶν
διαλογισμῶν ἡμῶν.
153. Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ἡμῶν ἐστι. Ἐφ᾿ ὅσον ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ
εἷναι ἐντός σου, καὶ ἡ Βασιλεία Του εἶναι ἐντός σου. Ἰδού, ὁ πλοῦτος τοῦ
Οὐρανοῦ εὑρίσκεται ἐντός σου, ἂν τὸ θέλῃς. Ἰδού, ἠ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ
εἶναι ἐντός σου, ἁμαρτωλέ.
Νὰ εἰσέλθῃς ἐντὸς τοῦ ἑαυτοῦ σου, νὰ ἀναζητήσῃς ἐπιμελῶς καὶ θὰ
ἀνεύρῃς τὸν θησαυρὸν χωρὶς κόπον πολύν. Ἐκτός σου ὑπάρχει ὁ θάνατος
καὶ ἡ θύρα πρὸς αὐτὸν εἶναι ἡ ἁμαρτία.
Νὰ εἰσέλθῃς ἐντὸς τοῦ ἑαυτοῦ σου, νὰ παραμένῃς ἐντὸς τῆς καρδίας
σου, καθότι ἐντὸς αὐτῆς εἶναι ὁ Θεός.
154. Εἶναι ἀνάγκη νὰ στρέψητε τὴν ἐνέργειαν τοῦ νοός σας ἀπὸ τῆς
κεφαλῆς εἰς τὴν καρδίαν σας. Ὅταν ἔχετε τὸν λογισμὸν περὶ τοῦ Θεοῦ
ἐντὸς τῆς κεφαλῆς, εἶναι ὡσὰν ὁ Θεὸς νὰ εὑρίσκεται ἐκτός, ἰσοδυναμεῖ δὲ
τοῦτο μὲ ἐξωτερικὴν ἐργασίαν. Ἐφ᾿ ὅσον ὅμως ἐσεῖς εὑρίσκεσθε μὲ τὸν
νοῦν, εἰς τὸν ἐγκέφαλον, οἱ κακοὶ διαλογισμοί σας δὲν θὰ καταπαύσουν
καὶ διαρκῶς θὰ συνωστίζωνται ἐντός σας, ὡς οἱ κώνωπες τὴν ἐποχὴν τοῦ
θέρους. Εἰς τὴν περίπτωσιν αὐτήν, ἡ ἐντὸς τῆς καρδίας συγκέντρωσις καὶ
ἡ καρδιακὴ μελέτη θὰ ἀποτελέσουν τὰ δύο πτερὰ πρὸς θείαν ἕνωσιν.
155. Ἐνθυμοῦμαι ποὺ μοῦ ἐγράφετε ἄλλοτε ὅτι ἀπὸ τὴν ἐντατικὴν
προσοχὴν ἔχετε πονοκέφαλον. Ναί, ἀφοῦ ἐργάζεσθε μόνον διὰ τοῦ
ἐγκεφάλου, θὰ συμβαίνῃ τοῦτο.
36
Ἐὰν ὅμως κατέλθετε εἰς τὴν καρδίαν σας, δὲν θὰ ὑπάρχῃ τοῦτο, ὅταν
ἐργάζεσθε ἐκεῖ, διότι ἡ κεφαλὴ ἀπαλλάσσεται τοῦ κόπου καὶ οἱ διαλογισμοὶ
παύουν.
Διότι οἱ διαλογισμοὶ ἐντὸς τοῦ ἐγκεφάλου διαδέχονται ἐπιτροχάδην, ὁ
εἷς τὸν ἄλλον, καὶ δὲν ὑπάρχει τρόπος κατευνασμοῦ αὐτῶν, εἰ μὴ ὡς
ἀνωτέρω ἀνεφέραμεν.
Ἂν ὅμως ἀνακαλύψετε τὴν καρδίαν σας καὶ κατορθώσητε νὰ ἑδραιωθῆτε
ἐντὸς αὐτῆς, τότε, μόλις ἐνοχληθῆτε ἀπὸ τοὺς τοιούτους λογισμούς, οἱ
διαλογισμοὶ αὐτοὶ θὰ τραποῦν εἰς φυγήν. Εἰς τὴν καρδίαν σας θὰ εὕρητε
μίαν στοργικὴν θέσιν, ἓν ἀσφαλὲς καταφύγιον. Μὴν ὀκνήσητε νὰ κατέλθετε
εἰς αὐτήν.
Ἐν τῇ καρδίᾳ εἶναι ἡ ζωή, διὰ τοῦτο ἐκεῖ πρέπει νὰ ζῇ κανείς. Μὴ
νομίσητε ὅτι ἡ ἐργασία αὕτη ἁρμόζει μόνον εἰς τοὺς τελείους.
Ὄχι! Ἡ ἐργασία αὕτη ἀνήκει εἰς ὅλους πρὸς κάθαρσιν καὶ κατόρθωσιν
τῆς κατὰ Χριστὸν ζωῆς.
156. Πῶς νὰ ἐννοήσῃ κανεὶς τὴν ἔκφρασιν «συγκέντρωσις τοῦ νοὸς
ἐντὸς τῆς καρδίας»;
Ὁ νοῦς «εὑρίσκεται ἐκεῖ, ὅπου καὶ ἡ προσοχή. Συγκέντρωσις τοῦ νοὸς
ἐν τῇ καρδίᾳ σημαίνει ἑδραίωσιν τῆς προσοχῆς σας ἐν τῇ καρδίᾳ, καὶ
νοερῶς νὰ ὁρᾶτε ἐνώπιόν σας τὸν ἀοράτως παρόντα Θεόν, ἀποτεινόμενοι
«πρὸς Αὐτὸν διὰ δοξολογίας, εὐχαριστίας καὶ δεήσεώς σας, προσέχοντες
ἰδιαιτέρως ὅπως μὴ εἰσέλθῃ ξένον τι, διὰ τῶν λογισμῶν ἢ τῆς φαντασίας
εἰς τὴν καρδίαν σας.
Ἀκριβῶς, ἐδῶ ἔγκειται τὸ μυστικὸν τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ὁ μεγαλύτερος
ἆθλος συνίσταται εἰς τὴν διαφύλαξιν τῆς καρδίας ἀπὸ τὰ ὀλέθρια φλογερὰ
πάθη, καθὼς καὶ τοῦ νοὸς ἀπὸ τοὺς δαιμονιώδεις διαλογισμοὺς καὶ
φαντασίας. Πρέπει νὰ φυλάξετε τὴν καρδίαν σας ἀπὸ κάθε ἀπρεπές, καὶ
νὰ τὸ ἐκδιώκετε ἐκεῖθεν.
Ἐὰν ἐκτελῆτε πάντα ταῦτα, ἡ πεῖρα θὰ σᾶς ὁδηγήσῃ ἀσφαλῶς εἰς τὸ
σωτήριον τοῦτο ἔργον.
157. Ἐπιβάλλεται τοῦτο διότι ἀπ᾽ ἀρχῆς ὁ Θεὸς ἐπιζητεῖ ἀποκλειστικῶς
τὴν καρδίαν σας, ἀλλὰ καὶ ἡ καρδία πρέπει νὰ θέλῃ τὸν Θεόν, διότι χωρὶς
Θεὸν ἡ καρδία πεινᾶ καὶ διαρκῶς πλήττεται ὑπὸ τοῦ ἐχθροῦ καὶ ἔχει
ἀνάγκην τῆς τοῦ Θεοῦ κηδεμονίας.
Ἐξετάσατε καλῶς τὸ θέμα ἐξ αὐτῆς τῆς σκοπιᾶς. Τὴν λύσιν αὐτὴν θὰ
εὕρητε ἀκριβῶς εἰς τὸ ἐνδιαίτημα τοῦ Θεοῦ (τὴν καρδίαν).
158. Ὅλοι ἡμεῖς, ἐβαπτίσθημεν καὶ ἐχρίσθημεν καὶ φέρομεν τὴν
σφραγῖδα τῆς δωρεᾶς τοῦ Ἀγ. Πνεύματος.
Ὁ καθείς, λοιπόν, κατέχει τὴν δωρεάν, ἀλλὰ δὲν εἶναι εἰς τὸν καθένα ἐξ
ἴσου ἐνεργὸς. Πῶς νὰ καταστῇ ἡ δωρεὰ αὕτη ἐνεργός;
37
 Ἔχω ἀναπτύξει τοῦτο ἐπανειλημμένως εἰς τὰς πρώτας μου ἐπιστολάς.
Κάνετε τὸν κόπον νὰ ἐξετάσητε αὐτάς.
Ἐδῶ δύναμαι νὰ προσθέσω ὅτι ἄλλη ὁδὸς πρὸς τὸν σκοπόν σας αὐτὸν
δὲν ὑπάρχει, εἰμὴ ὅτι τοῦτο τὸ δῶρον θὰ τὸ εὕρητε ἐν τῇ καρδίᾳ σας.
159. Βασικώτατος ὅρος εἶναι ἡ προσοχὴ τοῦ νοός σας νὰ μὴν
ἀντιπαρέρχεται τὸν Κύριον, τοῦτο δὲ συντελεῖ πρὸς ἑδραίωσιν, ἐν τῇ
καρδίᾳ σας, τῆς μνήμης τοῦ Θεοῦ.
160. Ἀναζητεῖτε τὸν Θεόν; Ἀναζητήσατε Αὐτόν, ἀλλὰ μόνον ἐν τῇ καρδίᾳ
σας. Δὲν εὑρίσκεται μακρὰν κανενὸς ἀνθρώπου.
Εὑρίσκεται πλησίον εἰς πάντας τοὺς εἰλικρινῶς ἐκζητοῦντας αὐτόν.
Τοῦτον τὸν τόπον νὰ εὕρητε (τὴν καρδίαν ὑμῶν) καὶ ἐκεῖ νὰ συνομιλῆτε
μετ᾽ Αὐτοῦ. ᾽Εκεῖ εἶναι ἡ αἴθουσα δεξιώσεως τοῦ Κυρίου!
Ὅσοι Τὸν ἔχουν συναντήσει ποτέ, Τὸν συνήντησαν ἐκεῖ. Ἄλλην θέσιν
δὲν ὥρισεν ὁ Θεὸς διὰ τὰς ἐντεύξεις Αὐτοῦ μετὰ τῶν ψυχῶν μας.
161. Κατέχετε ἤδη τὴν διαμονὴν ἐντὸς τοῦ ἑαυτοῦ σας καὶ τὴν
παραμονὴν ἐν τῇ καρδίᾳ σας.
Ὁ Κύριος νὰ δώσῃ πάντοτε νὰ διατηρῆτε αὐτὴν οὕτως. Τοῦτο εἶναι
οὐσιώδης τρόπος προφυλάξεως καὶ συντελεῖ εἰς τὴν κατὰ Θεὸν τελείωσιν.
Ὅταν κανεὶς συνειδητῶς εὑρίσκεται εἰς τὸ ἐσωτερικὸν τῆς καρδίας, ἐκεῖ
εὑρίσκεται καὶ ὁ Κύριος, συντασσόμενος μεθ᾽ ἡμῶν, καὶ τὸ ἔργον τῆς
σωτηρίας μας προοδεύει.
Ἐκεῖ μέσα δὲν ἔχουν καμμίαν θέσιν οἱ ἄδικοι διαλογισμοί, πολὺ δὲ
περισσότερον τὰ ἀπαράδεκτα αἰσθήματα. Τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου καὶ
μόνον εἶναι ἀρκετὸν νὰ ἀποδιώκῃ κάθε ξένον στοιχεῖον, καὶ ἀντιθέτως νὰ
προσελκύῃ κάθε συγγενές.
Πρέπει δὲ νὰ προσέχετε, ὡς ἐπικίνδυνον, τὴν αὐταρέσκειαν, τὴν
αὐτοεκτίμησιν, τὴν αὐτοϋπόληψιν, τὴν ὑπερήφανον ἰδέαν περὶ τοῦ ἑαυτοῦ
σας, τὴν δῆθεν ὑπεροψίαν πρὸς τοὺς ἄλλους, καὶ κάθε τοιοῦτον φρόνημα.
Ματὰ φόβου καὶ τρόμου ἐργασθῆτε τὴν σωτηρίαν σας, μὲ πνεῦμα
συντετριμμένον καὶ καρδίαν τεταπεινωμένην, ἵνα μὴ ὁ Κύριος ἐξουθενώσῃ
ὑμᾶς.
162 Τί ἐννοοῦμεν «εἶμαι μὲ τὸν νοῦν ἐν τῇ καρδίᾳ». Ἰδοὺ τί ἐννοοῦμεν:
Κατὰ τοὺς Πατέρας γνωρίζομεν ὅτι ἡ καρδία εἶναι κέντρον φυσικόν,
κέντρον ὑπερφυσικὸν καὶ ἐπίσης κέντρον παραφυσικόν. ᾿Εν τῇ σαρκίνῃ,
λοιπόν, καρδίᾳ, ὑπάρχει ἡ πνευματικὴ καρδία, ἡ ψυχή, καὶ ἐν τῇ ψυχῇ
ὑπάρχει, ὡς ψυχὴ τῆς ψυχῇς μας, ἡ Θ. Χάρις, διὰ τὴν συνοδοιπαρίαν εἰς
τὸν δρόμον τῆς ἀρετῆς καὶ τὴν αἰώνιον ζωήν.
Λοιπόν, σπουδάσατε νὰ συγκεντρωθῆτε ἐκεῖ διὰ τῆς προεσοχῇς
τοῦ νοὸς ἐν τῇ καρδίᾳ, καὶ ἐκ τοῦ βάθους τῆς καρδίας νὰ ἐξέρχεται ἡ
38
προσευχή, ὁ δὲ νοῦς νὰ προσέχῃ: εἰς τὴν δύναμιν καὶ ἔννοιαν τῶν λέξεων
τῆς προσευχῆς καὶ νὰ μένῃ ἀχωρίστως.
Ἐὰν ὅμως ὁ νοῦς ἀποχωρισθῇ καὶ ἀσχολῆται ἀλλοῦ, παύει ἡ προσευχή.
Μοῦ ἐγράψατε ὅτι κατὰ τὴν ἀνάγνωσιν τοῦ ὕμνου πρὸς τὸν γλυκύτατον
Ἰησοῦν, αἰσθάνεσθε συχνὰ πῦρ ἐν τῇ καρδίᾳ. Ἰδού, λοιπόν, ὅτι αἰσθάνεσθε
ποῦ εἶναι ἡ καρδία, ὡς καὶ τὸ πῦρ ποὺ ἀνάπτει ἐξ αὐτῆς. Ἐκεῖ, λοιπόν,
νὰ παραμένετε πόντοτε, ὄχι μόνον κατὰ τὴν ὥραν τῆς προσευχῆς, ἀλλὰ
διαπαντός.
Νὰ παραμένετε, ὄχι ἁπλῶς, ἀλλὰ μὲ τὴν ἐπίγνωσιν τῆς παρουσίας τοῦ
παντογνώστου Θεοῦ, καὶ μετὰ θερμοῦ αἰσθήματος πρὸς Αὐτόν. Δηλαδὴ
μὲ φόβον, ἀγάπην, ἐλπίδα, ἀφοσίωσιν, συντριβὴν κτλ.
Αὐτὸ ἀποτελεῖ τὸν κανόνα τῆς ἐσωτερικῆς ζωῆς. Τηρῆτε αὐτὸν καὶ μόλις
ἀντιληφθῆτε διαταραχήν, μεταξὺ Θεοῦ καὶ καρδίας, ἀποκαταστήσατε τὴν
καρδιακὴν εἰρήνην διὰ θερμοτέρας δεήσεως πρὸς τὸν Ἰησοῦν καὶ ὡς
φύσει εἰρηνάρχης θὰ δώσῃ τὴν εἰρήνην.
163 Ἔχετε κατὰ σκοπὸν ἓν πρᾶγμα· νὰ τηρῆτε ἑαυτοὺς ἐν τῇ καρδίᾳ
πρὸς τὸν Κύριον καὶ καθὼς πρέπει, χωρὶς καθόλου νὰ προσέχητε τὰ
πέριξ ὑμῶν μὲ ἰδιαιτέραν προσοχήν.
Ὅταν ὑπάρχῃ ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ, τότε ἡ συνείδησις ἵσταται ἐνώπιον
τοῦ Θεοῦ μετὰ φόβου καὶ εὐλαβείας, προσπίπτουσα μετὰ ἀφοσιώσεως
πρὸς τὸ ἅγιον Αὐτοῦ θέλημα. Αὐτὸς εἶναι ὁ κανὼν διὰ τὴν στάσιν μας
πρὸς Κύριον.
164 Λοιπόν, ἐγνωρίσατε τὴν πραγματικὴν ἀνάπαυσιν! Δόξα τῷ Θεῷ!
Τότε μὴ σταματᾶτε νὰ κατευθύνεσθε ἐκεῖ ὅπου πρέπει νὰ προσφέρεσθε.
Ἀναζητήσατε τώρα τὸν ἀπολεσθέντα Παράδεισον, διὰ νὰ ὑμνήσητε
κατόπιν τὸν κτίσαντα. Αὐτὴ εἷναι ἡ οὐσία. Ὅλα τὰ ἄλλα ἐκτὸς τῆς οὐσίας
αὐτῆς εἶναι μάταια καὶ ψευδῆ. Αὐτὰ ὅμως εἶναι δι᾽ ἡμᾶς δοσμένα καὶ
προσιτά, ἀρκεὶ νὰ τὰ θελήσωμεν. Ἡ Κυρία Θεοτόκος καὶ ὁ φύλαξ ἡμῶν
Ἄγγελος νὰ σᾶς βοηθήσουν.
165 Καλῶς ἐπανήλθατε! Οὕτω μᾶς ὑποδέχεται ἡ Θ. Χάρις εἰς τὴν
καρδίαν ἡμῶν, ἔπειτα ἀπὸ μίαν ἀπουσίαν διὰ τοῦ νοὸς καὶ τῆς καρδίας ἐκ
τῆς Θ. Χάριτος, καὶ μετὰ προσφιλοῦς ἀγωνίας καὶ στοργῇς μᾶς ἀναμένει.
Ἔτσι αἰσθάνονται ὅσοι ἐπιστρέφουν εἰς τὸ ἐσωτερικόν των, ὕστερα ἀπὸ
τὴν ἀφηρημένην περιπλάνησιν τοῦ νοός, ἡ δὲ ἐπιστροφὴ γίνεται διὰ τῆς
προσοχῆς εἰς τὴν ἐσωτερικὴν ὕπαρξίν μας καὶ ζωήν. Ὅταν εἶσθε ἐντὸς
τῆς καρδίας σας, εὑρίσκεσθε εἰς τὴν οἰκίαν σας. Ὅταν δὲν εἶσθε ἐντὸς
αὐτῆς, εὑρίσκεσθε ἐκτὸς τῆς οἰκίας καὶ ἀπόδημοι, εἰς «χώραν μακρυνήν»!
Ἰδού, λοιπόν, περὶ τίνος πρέπει ἰδιαιτέρως νὰ μεριμνῶμεν, δηλαδὴ
περὶ τῆς ἐπιστροφῆς εἰς τὴν πατρικὴν ἑστίαν.
39

Η «ΣΥΝΟΔΟΣ» ΤΟΥ ΚΟΛΥΜΠΑΡΙΟΥ ΕΙΣ ΚΡΗΤΗΝ
Ὑπὸ Σπυρίδωνος Βλάντη, θεολόγου
Σχετικὰ μὲ τὴν σύνοδο τῶν Οἰκουμενιστῶν στὸ Κολυμπά-
ρι τῆς Κρήτης ποὺ διεξήχθη τὴν ἑβδομάδα τῆς Πεντηκοστῆς
2016 δὲν θὰ ὑπεισέλθουμε σὲ λεπτομέρειες γιὰ τὴν συγκρό-
τηση καὶ τὴν ὀργάνωσή της καθὼς καὶ γιὰ τὸν τρόπο ποὺ
ἐπικυρώθησαν οἱ ἀποφάσεις της, μόνο δηλαδὴ μὲ τὴν ψήφο
τοῦ Πρώτου, καθότι αὐτὰ ἀναφέρονται στὰ διαδικαστικά,
ἀλλὰ θ᾽ ἀναφερθοῦμε στὴν οὐσία, δηλαδὴ στὶς ἀποφάσεις
ποὺ πῆραν καὶ ἂν εἶχαν δικαίωμα νὰ συγκαλέσουν Σύνοδο
οἱ συγκεκριμένοι «προκαθήμενοι».
Ἀρχικὰ στὴν ἀρχαία καὶ ἀδιαίρετη Ἐκκλησία ὅταν συνε-
καλεῖτο Σύνοδος, οἱ Πατέρες ποὺ τὴν συγκροτοῦσαν καὶ τὴν
ἀποτελοῦσαν ἔκαναν διακήρυξη, μὲ τὴν ὁποία ἀνεγνώριζαν
καὶ ἐπικύρωναν ὅλες τὶς προηγούμενες Συνόδους καὶ ὅτι μὲ
βάση αὐτὲς θὰ προχωρήσουν καὶ θὰ δογματίσουν. Ἀντιθέ-
τως στὴν σύνοδο τῆς Κρήτης δὲν ἔγινε κάτι τέτοιο.
Οὔτε τὴν Η´ Οἰκουμ. Σύνοδο ἀνεκήρυξαν ποὺ ἔγινε ἐπὶ
Ἁγίου Φωτίου, καὶ καταδίκασε τὸ Φιλιόκβε, οὔτε τὴν Θ´ Οἰκ.
Σύνοδο ποὺ ἔγινε ἀπὸ τὸν Ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ ποὺ
καταδίκασε τὶς παπικὲς θέσεις γιὰ τὴν ἄκτιστη θεία ἐνέρ-
γεια, οὔτε καὶ ἐν συνεχεία τὶς Πανορθόδοξες Συνόδους ποὺ
κατεδίκασαν τὸ νέο ἡμερολόγιο καὶ κάθε καινοτομία. Ἑπο-
μένως δὲν μπορεῖ ἡ σύνοδος αὐτὴ νὰ εἶναι Ὀρθόδοξη γιατὶ ἡ
διδασκαλία της καὶ οἱ ἀποφάσεις της δὲν στηρίζονται στοὺς
Ἁγίους Πατέρας.
Ἀντιθέτως στὶς ἐργασίες της συμμετεῖχαν αἱρετικοί (παπι-
κοί, προτεστάντες κ.λ.π.) ὡς ἱσότιμοι. Ἡ σύνοδος αὐτὴ δὲν
ἀποτελεῖ ὀργανικὴ συνέχεια τῶν προηγουμένων.
Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὅταν συγκροτοῦσαν μία Σύνο-
δο, τὴν συγκροτοῦσαν γιὰ νὰ καταδικάσουν τοὺς αἱρετικοὺς
καὶ νὰ διαφωτίσουν καὶ νὰ προφυλάξουν τὸ Ὀρθόδοξο ποί-
μνιο. Ἀντιθέτως στὴν σύνοδο αὐτὴ τῆς Κρήτης στὴν θεμα-
τολογία της δὲν ὑπῆρχε θέμα αἵρεσης καὶ αἱρετικῶν ἀλλὰ
κατάργησης τῶν ὑφισταμένων παραδόσεων καὶ ἀλλοίωσής
τους ὅπως γιὰ τὴν νηστεία, τὸ γάμο καὶ ἄλλα.
Ἄρα δὲν μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ Ὀρθόδοξη Σύνοδος, γιατὶ ἀντὶ
40
νὰ καταδικάσει τοὺς αἱρετικοὺς τοὺς ἐπιβράβευσε ἀναγνωρί-
ζοντάς τους τὸ δικαίωμα ν᾽ ἀποκαλοῦνται ἐκκλησίες.
Οἱ ἑτερόδοξοι δὲν μποροῦν νὰ ὀνομάζονται Ἐκκλησίες, για-
τὶ ἀποδέχονται ἕτερα, αἱρετικὰ δόγματα καὶ ὡς αἱρετικοὶ δὲν
μποροῦν ν᾽ ἀποτελοῦν «Ἐκκλησίες».
Στὴ σύνοδο αὐτὴ δὲν συμμετεῖχαν ἄνθρωποι ποὺ νὰ διακρί-
νονται γιὰ τοὺς ἀγῶνες τους γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία, τὴν θεοσέ-
βεια καὶ τὴν ἁγιότητά τους, ὅπως οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ἀντιθέτως
ὅλοι τους ἔχουν ἀπεμπολήσει τὴν Ὀρθόδοξη πίστη καὶ δὲν
διακρίνονται γιὰ τὴν εὐσέβειά τους καὶ τὴν καθαρότητά τους.
Σκοπὸς τῆς συνόδου αὐτῆς ἦταν ἡ ἀμνήστευση τοῦ Οἰκ.
Πατριάρχου Βαρθολομαίου καὶ τῶν λοιπῶν Οἰκουμενιστῶν
γιὰ τὶς συμπροσευχὲς καὶ συλλείτουργα ποὺ τελοῦν μὲ αἱρε-
τικούς.
Οὐσιαστικὰ ὁ Πατριάρχης μὲ τὶς ὑπογραφὲς τῶν Πρώτων
ποὺ ἀπέσπασε καὶ διὰ μέσου τῶν Πρώτων καὶ τῶν ὑπολείπων
μελῶν τῶν Συνόδων, πέτυχε τὴν «ἀθώωσή» του ἀλλὰ καὶ τὴν
συνενοχή τους μὲ τὶς ὑπογραφές τους.
Ἐπισημοποιήθηκε ἐμπράκτως ὁ Οἰκουμενισμὸς καὶ δὲν χω-
ροῦν πιὰ δικαιολογίες ἀπὸ τοὺς καλοπροαίρετους νεοημερο-
λογῖτες ὅτι ἐμεῖς δὲν ἐγκρίνουμε τὶς ἐνέργειες τοῦ Πατριάρ-
χη μας γιατὶ διὰ τῶν ὑπογραφῶν τῶν ἐκπροσώπων του, ὅλοι
τους συμμετέχουν στὴν ἁμαρτία καὶ στὴν αἵρεση.
Στὴν σύνοδο αὐτὴ ἔχουμε κάτι τὸ πρωτάκουστο καὶ πρωτό-
γνωρο. Στὸ παρελθὸν οἱ Θεοφόροι Πατέρες ἀναθεμάτιζαν τὶς
πλάνες ὡς ἔργα τοῦ διαβόλου καὶ ἀφόριζαν τοὺς αἱρετικοὺς
καὶ τοὺς ἀπέκοπταν ὡς σάπια μέλη, γιὰ νὰ μὴν νοσήσουν καὶ
τὰ ὑγιὴ μέλη καὶ ἐδὼ στὴ σύνοδο τῆς Κρήτης τοὺς ἀναγνώρι-
σε. Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ ὅλοι οἱ αἱρετικοί (παπικοί, μονοφυσῖτες,
προτεστάντες) ἔχουν ξεσπάσει σὲ πανηγυρισμοὺς γιὰ τὴν
ἀναγνώρισή τους ἀντὶ τῆς καταδίκης τους.
Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ εἶναι ΜΙΑ, γιατὶ τὸ Σῶμα τοῦ Χρι-
στοῦ εἶναι ΕΝΑ.
Ἡ σύνοδος τῆς Κρήτης ἐστράφη ἐναντίον τῆς Δογματικῆς
Διδασκαλίας τῆς Β´ Οἰκ. Συνόδου περὶ τῆς Μίας Ἐκκλησίας.
Καὶ μόνο γιὰ τὸ δογματικὸ αὐτὸ ὀλίσθημά της ἡ ἐν λόγῳ σύ-
νοδος καθίσταται ληστρική.
41
 ΤΑ ΕΠΤΑ ΘΑΝΑΣΙΜΑ ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ
Ὑπὸ Γεωργίου Βάββα, ἀναγνώστου
1ον ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ
Ἰδία δόξα καὶ ὑπεροχὴ ἔναντι τῶν ἄλλων εἴτε δικαίως
εἴτε ἀδίκως.
Τί ἁμαρτίες γεννᾶ - παράγωγα αὐτῆς:
ὑπεροψία, κατάκριση, ὑπόκριση, φιλονικία, πείσμα, οἴηση,
ὀλιγωρία εἰς τὶς θείες ἐντολὲς καὶ γενικὰ διατρίβει εἰς τὸ κακόν.
ΑΝΤΙΘΕΤΟ - ΑΝΤΙΔΟΤΟ: ταπείνωση
καὶ ἡ ΜΝΗΜΗ τοῦ «γὴ εἶ καὶ εἰς γὴν ἀπελεύσει» (Γεν. γ´,19),
καθὼς καὶ τῆς ὅλης ζωῆς τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ
2ον ΦΙΛΑΡΓΥΡΙΑ
Πλεονεξία, ἐπιθυμία πλούτου καὶ πραγμάτων.
Μὴ εὐχαριστία σ᾽ αὐτὸ ποὺ ἔχει.
Τί ἁμαρτίες γεννᾶ - παράγωγα αὐτῆς:
ἁρπαγή, κλοπή, ἀδικία, τσιγκουνιά, ἀπιστία, ἀσπλαχνία,
ἀδικία πτωχῶν, σκληροκαρδία, φόνο, δόλο, ψεῦδος.
ΑΝΤΙΘΕΤΟ - ΑΝΤΙΔΟΤΟ:
ἐλεημοσύνη, ἐλευθεριότης ἀπ᾽ τὴν ὕλη
καὶ ἡ ΜΝΗΜΗ τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ,
ὄστις ἐπὶ γῆς
«οὐκ εἶχε ποὺ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ» (Λουκ. θ´,58).
3ον ΦΙΛΗΔΟΝΙΑ - ΠΟΡΝΕΙΑ - ΜΟΙΧΕΙΑ
Ὀρέξεις σαρκικῶν ἠδονῶν, ἁμαρτία εἰς τὸν ἴδιον τὸν ἑαυτόν.
Τί ἁμαρτίες γεννᾶ - παράγωγα αὐτῆς:
Τύφλωση νοός, μίσος εἰς τὰ θεία, ἀσέβεια, ἀπόγνωση,
ἀσωτεία, τεμπελιά, ἔχθρα εἰς τὸν πλησίον.
ΑΝΤΙΘΕΤΟ - ΑΝΤΙΔΟΤΟ: σωφροσύνη, ἐγκράτεια, καθαρότης,
καὶ ἡ ΜΝΗΜΗ τοῦ «οὐκ οἴδατε ὅτι ναὸς Θεοῦ ἐστε καὶ τὸ πνεῦμα
τοῦ Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ὑμῖν; εἴ τις τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ φθείρει, φθερεῖ
τοῦτον ὁ Θεός» (Α´ Κορ. γ´,16-17).
4ον ΦΘΟΝΟΣ
Λύπη γιὰ τὸ καλὸ τοῦ ἄλλου καὶ χαρὰ γιὰ τὸ κακό του.
Τί ἁμαρτίες γεννᾶ - παράγωγα αὐτῆς:
μίσος, φόνο, δόλο, ἀπάτη, τεμπελιά.
42
ΑΝΤΙΘΕΤΟ - ΑΝΤΙΔΟΤΟ: ἀγάπη, φιλοκαλία, φιλαδελφία,
καὶ ἡ ΜΝΗΜΗ τοῦ «πᾶν δώρημα ἄνωθεν ἐστὶ καταβαῖνον
ἐκ τοῦ Πατρὸς τῶν φώτων» (Ἰακ. α´, 17).
5ον ΓΑΣΤΡΙΜΑΡΓΙΑ
Ὑπερβολικὴ χρήση φαγητοῦ καὶ ποτοῦ, φίδι συρόμενο
μὲ τὴν κοιλία ἐπὶ τῆς γῆς.
Τί ἁμαρτίες γεννᾶ - παράγωγα αὐτῆς:
τεμπελιὰ πρὸς τὴν εὐσέβεια, σαρκικὲς ἐπιθυμίες, ἀσχημίες,
γέλια, αἰσχρολογίες, ἄσχημες χειρονομίες, εἰρωνεῖες,
καυγάδες ἤθη βάρβαρα, ἀσωτεία καὶ πολλάκις ἀσθένειες.
ΑΝΤΙΘΕΤΟ - ΑΝΤΙΔΟΤΟ: ἐγκράτεια, νηστεία, συμμετρία,
καὶ ἡ ΜΝΗΜΗ τοῦ «πολλοὶ γὰρ περιπατοῦσιν οὓς πολλάκις
ἔλεγον ὑμῖν, νῦν δὲ καὶ κλαίων λέγω, τοὺς ἐχθροὺς τοῦ σταυροῦ
τοῦ Χριστοῦ, ὧν τὸ τέλος ἀπώλεια, ὧν ὁ Θεὸς ἡ κοιλία καὶ ἡ
δόξα ἐν τῇ αἰσχύνῃ αὐτῶν, οἱ τὰ ἐπίγεια φρονοῦντες»
(Φιλ. γ´ 18-19).
6ον ΜΝΗΣΙΚΑΚΙΑ
Μνήμη κακῶν ἢ ζημία ποὺ ἔλαβε κάποιος ἀπὸ ἄλλον.
Ἀναμμένη ἐπιθυμία καὶ καρδιὰ ἐναντίον τοῦ βλάψαντος
καὶ ἀναμονὴ ἐκδίκησης.
Τί ἁμαρτίες γεννᾶ - παράγωγα αὐτῆς:
φόνο, παραφροσύνη.
ΑΝΤΙΘΕΤΟ - ΑΝΤΙΔΟΤΟ: ἀγάπη, μακροθυμία,
καὶ ἡ ΜΝΗΜΗ τοῦ «ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν,
ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν» (Ματθ. στ´,12).
7ον ΑΚΗΔΙΑ
Τεμπελιὰ στὸ καλὸ ἔργο, στὴν εὐσέβεια, στὴν ἀρετή,
στὴν προσευχή.
Τί ἁμαρτίες γεννᾶ - παράγωγα αὐτῆς:
προφάσεις στὶς ἁμαρτίες, σκάνδαλα, ὑπεροψία.
ΑΝΤΙΘΕΤΟ - ΑΝΤΙΔΟΤΟ: ἐγρήγορσις εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν,
προσοχή, ἐπιμέλεια,
καὶ ἡ ΜΝΗΜΗ τοῦ « πονηρὲ δοῦλε καὶ ὀκνηρέ,
… ἐκβάλετε αὐτὸν εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον»
(Ματθ. κε´, 26,30).
43
 Μετά Θάνατον
Ὑπὸ Παναγιώτου Βάλλιου, Ἁγιογράφου
Ἀγαπητὲ ἀναγνώστα, ὁ Θεὸς ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ ὑπερβολικὴν
ἀγαθότητα καὶ τὸν κατέστησε οἰκήτορα παραδείσου κάνοντάς τον ἐπικυ-
ρίαρχον τῆς κτίσεως. Τοῦ χάρισε καὶ τὴν δυνατότητα νὰ γίνει κατὰ χάριν
Θεός! Τοῦ χάρισε τὸ ἀπείρως καλὸν καὶ τοῦ ζήτησε τὸ ἐλάχιστον. Δυστυ-
χῶς, ὅμως, ὁ ἄνθρωπος κάνοντας κακὴν χρῆσιν τῆς ἐλευθερίας του παρή-
κουσε τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ καὶ ἔνεκα τούτου ἐπῆλθε ὁ πνευματικὸς καὶ
ὁ σωματικὸς θάνατος. Τὸ στοιχεῖον, ὅμως, τῆς πρωτέρας μεταπτωτικῆς
καταστάσεως, τὸ νὰ ὑπάρχει εἰς τὴν αἰωνιότητα, δὲν ἐξέλιπε ἀπὸ κανέ-
ναν ἄνθρωπον. Ὁ ἄνθρωπος, λοιπόν, μνημονεύει πάντοτε τὴν ζωὴν ὡς
ἀγαθόν, εἰς κάθε περίστασιν εὔχεται «χρόνια πολλά», καταναλώνει κάθε
περιουσιακόν του στοιχεῖο εἰς τοὺς ἰατρούς, προκειμένου νὰ παρατείνει
ἔστω καὶ γιὰ λίγο τὴν ζωήν του. Τὸ τίμημα τῆς ἁμαρτίας τῶν πρωτοπλά-
στων, ὅπου εἶναι ὁ βιολογικὸς θάνατος, μεταλαμπαδεύτηκε καὶ εἰς ὅλον
τὸ ἀνθρώπινον γένος. «Τίς ἐστιν ἄνθρωπος ὃς ζήσεται, καὶ θάνατον»
(ψαλ. 88). Ὅμως, εἰς τὴν βούλησίν μας εἶναι νὰ μεταβάλουμε τὸ πικρὸν
ποτήριον τοῦ θανάτου ἂν ὄχι εἰς ἐπιθυμητὸν τουλάχιστον εἰς λιγότερον
ἐπώδυνον, διότι ὁ θάνατος καθίσταται ἕνα ἀπλὸ ἐπεισόδιον διὰ τοὺς
καλῶς βιώσαντες καὶ ἀντιθέτως ὡς φοβερὸς καὶ ἐπονείδιστος διὰ τοὺς τὰ
φαῦλα πράξαντες. Περὶ αὐτοῦ μᾶς δίδει τὴν ἀδιάψευστον μαρτυρία του ὁ
Ἀπόστολος Παῦλος. «Τὴν ἐπιθυμίαν ἔχω εἰς τὸ ἀναλῦσαι (νὰ ἀποθάνω)
καὶ σῦν Χριστῶ εἶναι» (Φιλ. α΄ 23) καὶ ἀντιθέτως «θάνατος ἁμαρτωλῶν
πονηρός (φοβερός)» (Ψαλ. 33). Ἑπομένως, τὸ ποτήριον τοῦ θανάτου καθί-
σταται γλυκὺ ἢ πικρὸν σύμφωνα μὲ τὴν βιωτὴν ἑκάστου. Ὅμως, ὁ πανά-
γαθος Θεὸς ἀντιλαμβανόμενος τὴν διάσπασιν αὐτῆς τῆς συμφωνίας τοῦ
σώματος καὶ τῆς ψυχῆς πόσον ἐπονείδιστος εἶναι, ἀπὸ ἄκρον ἀγαθότητα
δὲν μᾶς ἄφησε ἀπληροφόρητους διὰ τὴν διαδικασίαν ταύτην καὶ τὴν με-
τέπειτα πορεία τῆς ἀθανάτου ψυχῆς ἑκάστου ἀνθρώπου.
Ἀρκετοὶ πατέρες τῆς ἐκκλησίας μας περιέγραψαν ἐναργῶς τὸ μυστή-
ριον τοῦτο, καὶ ὄχι μόνον. Ὁ Θεὸς ἐπέτρεψε ἀρκετοὶ ἄνθρωποι νὰ ἐπι-
στρέψουν ἀπὸ τὴν ἄλλη ζωὴ καὶ νὰ μᾶς περιγράψουν τὸ ὅ,τι ἐβίωσαν.
Τοιαῦτες ἀναφορὲς εἶναι καταγεγραμμένες εἰς τὰ βιβλία τῆς ἐκκλησίας
μας, πλείστες ὅσες εὑρίσκονται εἰς διαφόρους κώδικες εἰς βιβλιοθῆκες
μονῶν, ὅπου δὲν ἔχουν δεῖ τὸ φῶς τῆς δημοσιότητος. Θεωρεῖς ἀναγνώ-
στα μου ὅτι ὁ Θεός, ὁ πάντας θέλων σωθῆναι, σταμάτησε πλέον νὰ ἀπο-
καλύπτη τὰ μετὰ θάνατον, ὅπως καὶ εἰς τὸ παρελθόν; ὄχι διότι ὁ Θεὸς
χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας ἀποκαλύπτει καὶ σήμερον
τὰ ὅσα ἡ ἀνεξιχνίαστος βουλή του ἐπιτρέπει πρὸς ὠφέλεια τῶν ἀνθρώ-
πων. Πράγματι, καὶ εἰς τὰς ἡμέρας μας ἔχουν καταγραφεῖ νεκραναστά-
σεις, ὄχι μόνον εἰς τὴν Ἑλλάδα ἀλλὰ καὶ εἰς ὅλον τὸν κόσμον. Προσοχὴ
ὅμως, διότι ἡ πλάνη τοῦ διαβόλου καιροφυλαχτεῖ, προκειμένου νὰ πα-
ραπλανήσει τοὺς ἀνθρώπους πίσω ἀπὸ κάθε τέτοια ἐμπειρία ἐπὶ τοῖς
44
ἑκατοντάδες χιλιάδες τοιαύτες λεγόμενες «μεταθανάτιες ἐμπειρίες».
Ἀπειροελάχιστες εἶναι ὅπου οἱ πραγματικὲς ἐπιστροφὲς ἀπὸ τὸν θάνα-
τον εἰς τὴν ζωήν. Ἀπέραντος βιβλιογραφία ὑπάρχει εἰς τὸν προτεστα-
ντικὸν κόσμον καταγράφοντας τοιαύτες ἐμπειρίες, οἱ ὁποῖες εἶναι ἀνά-
ξιες σχολιασμοῦ. Ὅμως, δὲν μποροῦμε νὰ ἀπορρίψωμεν καὶ τὶς γνήσιες
χάριν τῶν πολλῶν. Σημεῖον γνησιότητος αὐτῶν θὰ πρέπει νὰ εἶναι, ἐὰν
ταυτίζονται στὰ βασικὰ σημεῖα μὲ τὶς ἤδη ὑπάρχουσες εἰς τὰ βιβλία
τῆς ἐκκλησίας μας· καίριον στοιχεῖον γνησιότητος εἶναι ἡ μεταστροφὴ
τῆς ζωῆς πρὸς τὴν ἀρετὴν ἐκείνου ὅπου ἐβίωσε τοιαύτην ἐμπειρίαν. Θὰ
πρέπει νὰ ἀναφέρομεν ὅτι ὅλες αὐτὲς οἱ γνήσιες ἀποκαλύψεις δὲν εἶναι
ταυτόσημες, ἀλλὰ ἀλληλοσυμπληρώνονται στρεφόμενες ὅλες εἰς τὸν
ἴδιον δογματικὸν ἄξονα τῆς διδασκαλίας τῶν πατέρων τῆς ἐκκλησίας
μας. Ὁ ἔξαρχος τῶν ἀποστόλων, ὁ Παῦλος, εἰς μίαν ἀπὸ τὶς ἐλάχιστες
ἐκ τῶν πολλῶν ἀποκαλύψεων, ὅπου ἠξιώθη ἀπὸ τὸν Θεόν, μᾶς περι-
γράφει ἀκροθιγῶς ἢ μάλλον μᾶς προδιαθέτει πνευματικὸν ἔναυσμα καὶ
μόνον περὶ τῆς πνευματικῆς του ἀποκαλύψεως. «Ἡρπάγην ἔως τρίτου
οὐρανοῦ εἰς τὸν παράδεισον καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα, ἃ (τὰ ὁποῖα)
οὐκ ἐξὸν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι» (Β΄ Κορ. ιβ´, 4) ἐπιβάλλεται ἡ μετάφρα-
σις. «Μετεφέρθην ξαφνικὰ εἰς τὸν παράδεισον καὶ ἤκουσα λόγους, ὅπου
ἡ ἀνθρωπίνη γλῶσσα δὲν μπορεῖ νὰ διατυπώση, καὶ τοὺς ὁποίους δὲν
εἶναι ἐπιτετραμμένον εἰς τὸν ἄνθρωπον νὰ τοὺς ἀποκαλύψη». Διατί
τοῦτον; διότι ἀναγνώστα μου εἰς τὸν Ἀπόστολον τοῦ ἀπεκαλύφθη κατὰ
τὴν πνευματικότητά του ἀπογυμνωμένος καθὼς εἶναι ὁ χῶρος τοῦ πα-
ραδείσου καὶ διὰ τοῦτο «ἐδέθη» τὸ στόμα του ὄχι ἀπὸ ἔνδεια λόγου δὲν
ὁμίλησε ὁ πάνσοφος Παῦλος ἀλλὰ ποῖος θὰ ἠδύνατο νὰ κατανοήση «ἃ
ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε καὶ οὖς οὐκ ἤκουσε καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ
ἀνέβη (δὲν ἐφαντάσθη) ἃ ἡτοίμασεν ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν»; (
Α΄ Κορ. β΄, 9) Διὰ τοῦτο ἐσιώπησεν ὁ Παῦλος. Γεννᾶται, ὅμως, τὸ ἐρώ-
τημα. Πῶς ὅμως ὅλες ἐκείνες οἱ ἀποκαλύψεις, τὶς ὁποῖες ἀποδέχεται ἡ
ἐκκλησία μας, περιγράφονται μὲ ἐνάργεια ἀκόμα καὶ ἀπὸ μικρὰ παιδιά;
Πράγματι, ἀδελφέ μου, εἰς τοὺς ἀνθρώπους αὐτοὺς παρουσιάζεται ὀ
πνευματικὸς κόσμος μὲ περιγραπτὰ στοιχεῖα καὶ παραστάσεις ἀπὸ τὸν
κόσμο, ὅπου ζοῦμε. Τὸ ἴδιο ἔκανε καὶ ὁ Χριστός, προσάρμοσε τὴν διδα-
σκαλία του προκειμένου νὰ γίνει κατανοητὴ καὶ εἰς τὸν πιὸ ἀγράμματον
ἄνθρωπο. Ὅταν ὅμως ὁμίλησε πνευματικότερα λέγοντας, ὅτι «ὁ τρώ-
γων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἐν ἐμοὶ μένοι, καγὼ ἐν αὐτῷ»
(Ἰωάν. 6, 56) τότε, «Πολλοὶ οὖν ἀκούσαντες ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ εἶ-
πον˙ Σκληρὸς ἐστὶν οὗτος ὁ λόγος τίς δύναται αὐτοῦ ἀκούειν;» (Ἰωάν. 6,
60). Διὰ τοῦτο οἱ διάφορες ἀποκαλύψεις παρουσιάζονται εἰς τὸ μέτρον
τῆς πνευματικότητος τοῦ ἀνθρώπου, προκειμένου νὰ γίνουν κατανοη-
τές, ἐνῶ εἰς τὸν Παῦλον τοῦ ἀπεκαλύφθη σύμφωνα μὲ τὴν πνευματική
του ὑπόστασιν, καθότι ὑπῆρχε τὸ ἀνάλογόν του ὑπόβαθρον, προκειμέ-
νου νὰ δεχθῆ τοιαῦτες πνευματικὲς ἀποκαλύψεις. Ὅμως, ἐκράτησε τὴν
σιωπή, διότι θεώρησε φρόνιμον νὰ μὴν περιγράψει ἐκεῖνα ὅπου θὰ ἦταν
ἀδύνατον νὰ κατανοήσουν οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι.
45
 Ὅμως, ἀναγνώστα μου, εὐλόγως θὰ ἀναρωτηθεῖς πρὸς τί; αὕτη ἡ πα-
ρέκκλισις ἀπὸ τοῦ θέματος περὶ τοῦ ὁποῖου γίνεται λόγος καὶ εἶναι τὸ
μυστήριον τοῦ θανάτου καὶ τὰ ἐπέκεινα; Ὁ λόγος εἶναι ὅτι θὰ ἀναφερ-
θῶμεν εἰς δύο πνευματικὲς ἀποκαλύψεις, μία παλαιὰ καὶ μία σύγχρο-
νον, ὅπου ἐπιτακτικὴ ἀνάγκη εἶναι νὰ συνυπάρχει ὁ προκείμενος πρό-
λογος. Ἂς ἔλθωμεν, λοιπόν, εἰς τὴν ὑπόθεσιν τοῦ θέματος, προκειμένου
νὰ περιγράψωμεν μὲ ἀρωγὸν τὰ ὑπάρχοντα βιβλία τῆς ἐκκλησίας μας.
Ὅταν ὁ ἄνθρωπος εὑρίσκεται ἐπὶ τῆς ἐπιθανατίου κλίνης, ἰδίως ὁ
ἁμαρτωλός, διακατέχεται ἀπὸ μίαν ὀξυτάτην θλίψιν, διότι ὁ κόσμος
ὅπου ἐναπόθεσε ὅλην τὴν ἐλπίδα του καὶ σώρευσε τὰ ἀγαθά του, μετ’
ὁλίγον θὰ ἐκλείψει. Λυπεῖται ὁ ἄρχων, διότι ὡς ἰδιώτης πλέον ἀπογυ-
μνοῦται ἀπὸ τὴν ἐξουσίαν του. Λυπεῖται ὁ πλούσιος διότι ἡ συσσωρευ-
μένη περιουσία του χάνεται. Λυπεῖται ὁ σοφὸς διδάσκαλος διότι ἐκλεί-
πει πλέον ἡ ἀποκτηθεῖσα σοφία του. Λυπεῖται ἡ φιλόστοργος μητέρα διὰ
τὸν ἀποχωρισμὸν τῶν φιλτάτων τέκνων της. Τότε ὁ ἄνθρωπος ἀντιλαμ-
βάνεται τελειότερα τῆς ἁμαρτίας τὸ βάρος καὶ ἡ τύψις τῆς συνειδήσεως
καθίσταται ἀφόρητος τιμωρία. Τότε μόνον κατανοεῖ τὴν ἀποτυχημένη
πορεῖα τῆς ζωῆς του λέγοντας καθ’ ἑαυτόν.
Ὁ Θεὸς μου χάρισε τὸν πλοῦτον διὰ νὰ ἐλεῶ τοὺς πτωχούς, ἐγὼ ὅμως
τὸν ἐσπατάλησα πρὸς ἴδιον ὄφελος. Μοῦ ἐμπιστεύθη τὴν ἐξουσία προ-
κειμένου νὰ κυβερνῶ καὶ νὰ ὑπερασπίζομαι τοὺς ἀδυνάτους, ἐγὼ ὅμως
καραδυνάστευα τοὺς ὑφισταμένους μου. Μοῦ χάρισε τὴν ὑγεία, διὰ νὰ
ἐργάζομαι τὴν ἀρετή, ἐγὼ ὅμως τὴν κατανάλωσα εἰς ἀσωτίας καὶ πρό-
σκαιρους ἠδονάς. Μοῦ προσέφερε τὴν σοφίαν προκειμένου νὰ διδάσκω
τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ, ἐγῶ ὅμως ἐξήμεσα ἀθέσμους ἰδεολογίας καὶ αἱρετικὰ
δόγματα. Μοῦ ἔδωσε παιδαγωγικὴν ἀσθένεια, προκειμένου νὰ μετανο-
ήσω, καὶ αὕτη ἐγένετο ἀφορμὴ γογγυσμοῦ καὶ ἀπελπισίας. Μοῦ χάρισε
τέκνα καὶ ἐγὼ δὲν τὰ διαπαιδαγώγησα κατὰ Θεὸν καὶ ἐγένοντο πονηρὰ
καὶ διεστραμμένα. Μοῦ ἔδωσε πλήστες ἀφορμὲς μετανοίας, ὅμως ἐγὼ
τὶς ἐχλεύαζα καὶ παρέμεινα εἰς τὸ σκότος τῆς ἀμετανοησίας. Κραυγάζει
ἡ συνείδησις συναισθανομένη τὸ βάρος τῆς ἁμαρτίας.
Τὸ σῶμα πλέον καθίσταται ἀνήμπορον νὰ ἐνεργήσει τὰ ἔργα μετα-
νοίας. Ὦ ποία ὥρα τότε! Πάσχει τὸ σῶμα, πάσχει ἡ ψυχή, πάσχει ἡ συ-
νείδησις. Ἡ καρδία ἀποστρέφεται τὸ ὅσα ἠγάπησε, ὁ νοῦς παλινδρομεῖ,
ἀνήμπορος νὰ συνθέση λογικὴ σκέψη καὶ ὁ ἐπικείμενος φόβος ὡς βα-
σανιστικὸν συναίσθημα αὐξάνεται ὑπέρμετρα ἀπὸ τὴν ἐπίθεσιν τῶν
πονηρῶν πνευμάτων.
Ὅμως ἂς μὴν παραμείνωμεν πλέον εἰς τὴν προθανάτιαν ἐκείνην φο-
βερὰν ὥραν, ὅπου θὰ βιώση κάθε ἄνθρωπος, ἂς ἔλθωμεν εἰς τὴν διαδι-
κασίαν τοῦ χωρισμοῦ τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὸ σῶμα. Πῶς λοιπὸν ἐξελίσσονται
τὰ γεγονότα ἐκείνη τὴν ὥραν;
Μία σπουδαία μαρτυρία ἀντλοῦμε ἀπὸ ἕνα Σιναΐτικο (Μονὴ Σινά)
χειρόγραφον τοῦ ΙΕ΄ αἰῶνος ὅπου ἐβίωσε κάποιος μοναχὸς Γρηγόριος
μαθητὴς τοῦ ἁγίου Βασιλείου τοῦ νέου ἐπὶ βασιλείας Λέοντος τοῦ Σο-
φοῦ, κατὰ τὸν 9ον αἰῶνα. Ἐπίσης, θὰ συνάψομεν καὶ μίαν σύγχρονον
46
μαρτυρία ἑνὸς ἄνδρα ἀπὸ τὴν Ρωσία ὀνόματι Ἀνδρέα, ὅπου ἡ μαρτυ-
ρία του ταυτίζεται ἀπολύτως μὲ τὶς ἐνυπάρχουσες ὀρθόδοξες μαρτυρίες
καὶ μὲ τὴν προαναφερθεῖσα μαρτυρία τοῦ μοναχοῦ Γρηγορίου. Θὰ τὶς
παρουσιάσομεν ἐκ παραλλήλου ὅπου ἡ μία συμπληρώνει τὴν ἄλλη. Εἰς
τὴν πρώτη μαρτυρία ὅπου συνέβει τὸν 9ον αἰῶνα.
Μετὰ τὸν θάνατον μιᾶς ἐναρέτου γυναικὸς ὀνόματι Θεοδώρας ἕνας
γνωστός της μοναχὸς ὁ Γρηγόριος ζητοῦσε ἐπιμόνως ἀπὸ τὸν Ἅγιον Βα-
σίλειον τὸν νέον νὰ μάθη, ἐὰν ἐσώθη ἡ Θεοδώρα. Ἔπειτα ἀπὸ ἔντονες
παρενοχλήσεις τοῦ μοναχοῦ Γρηγορίου, ὁ ἅγιος ἐνέδωσε εἰς τὴν ἐπιθυ-
μία του καὶ τοῦ εἶπε: «παιδί μου Γρηγόριε: αὐτὴν τὴν νύχτα θὰ πάω νὰ
ἐπισκεφθῶ τὴν Θεοδώρα, ἔλα καὶ σὺ μαζί μου νὰ τὴν δεῖς» Παράδοξον
δι’ ἡμᾶς τὸ γεγονὸς αὐτό, ὅμως ἡ ἀρετὴ τῶν ἁγίων κάμπτει τοὺς φυσι-
κοὺς νόμους καὶ ὁ Θεὸς πραγματοποιεῖ τὶς ἐπιθυμίες των.
Παραδόξως, λοιπόν, εὑρέθη χωρὶς νὰ βιώση τὸν σωματικὸν θάνατον
εἰς τὸν πνευματικὸν χῶρον τοῦ παραδείσου ὅπου εὑρίσκετο ἡ Θεοδώρα.
Ἐκεῖ, λοιπόν, ὁ Γρηγόριος ἐζήτη νὰ μάθη ἀπὸ τὴν Θεοδώρα τὴν διαδικα-
σία τὴν ὁποία ὑπέστη κατὰ τὴν ἔξοδον τῆς ψυχῆς της ἐκ τοῦ σώματος. Ἂς
ἔλθωμεν τώρα καὶ εἰς τὴν σύγχρονον ματρυρία τοῦ Ἀνδρέα φτάνοντας
εἰς τὸ ἴδιον σημεῖον. Αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνας τυπικὸς χριστιανὸς
τῆς ἐποχῆς μας ἐπιφορτισμένος μὲ τὶς ἁμαρτίες τῆς νεότητος. Ἡ σαρκι-
κή του ὑγεία ἦταν πολὺ κλονισμένη, ὅπως καὶ ἡ πνευματική του. Ὅμως,
ἦταν ἕνας καλοπροαίρετος νέος.
Ἐντελῶς ξαφνικά, ἐδέχθη μία φοβερὴ σατανικὴ ἐπίθεση ἡ ὁποῖα τὸν
καθήλωσε ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας εἰς τὸ κρεββάτι. Ἕνεκα ταύτης τῆς ψυχο-
σωματικῆς ταλαιπωρίας ὅπου ὑπέστη, προσεύχετο ἐντατικὰ οὗτος καὶ
ἡ οἰκογένειά του, προκειμένου νὰ ἀπαλλαχθῆ ἀπὸ ταύτης τῆς σκλη-
ροτάτης δοκιμασίας. Κατὰ τὴν ἐπικείμενην ἑορτὴν τῆς Κοιμήσεως τῆς
Θεοτόκου ἀνέμενε νὰ εὕρη μίαν ἀνακούφιση ἀπὸ τὸν πειρασμό, ὅπου
τὸν κατατυραννοῦσε. Ξαφνικὰ τὸ δωμάτιο ὅπου εὑρίσκετο γέμισε μὲ
μίαν ἄρρητον εὐωδία καὶ παρουσιάσθηκε ἐμπρός του ἡ ἰδία ἡ Παναγία,
ἠ ὁποῖα εἰσήκουσε τὶς προσευχές του καὶ τὸν ἐθεράπευσε ἀπὸ τὸ ἄχθος
(βαρὺ φορτίο) τῆς ἀσθενείας του.
Ἀποχωρῶντας ἡ Παναγία παρέμειναν δύο ἄγγελοι κοντά του καὶ τοῦ
εἶπαν: «Βλέπεις πῶς ἡ Παναγία σὲ ἐθεράπευσε, ἀλλὰ σοῦ προσφέρει καὶ
κάτι πάρα πάνω. Σοῦ δίνει τὴν δυνατότητα, ἐὰν ὑπάρχει ἡ συγκατάθεσή
σου, νὰ ὑποστῆς τὸν σωματικὸν θάνατον, νὰ περάσεις ἀπὸ τὰ ἐναέρια
τελώνια νὰ ἐπισκεφθῆς τὸν χῶρο τοῦ παραδείσου καὶ τῆς κολάσεως, νὰ
συναντήσης τοὺς συγγενεῖς σου καὶ νὰ δεῖς τὶς ἁμαρτίες σου.
Ὅμως ὁ θάνατος σου αὐτὸς δὲν θὰ εἶναι ὁ πραγματικός, διότι σὲ λίγες
ὥρες θὰ ἐπιστρέψει ἡ ψυχή σου καὶ πάλιν εἰς τὸ σῶμα σου. Δύνασαι,
λοιπόν, νὰ ἀποδεχθῆς αὐτὴν τὴν πρόκλησιν; διότι χρειάζεται ἡ συγκα-
τάθεσή σου». Ἀπὸ μακριὰ ἠκούοντο οἱ φωνὲς τῶν δαιμόνων ὅπου ἔλε-
γαν: «Μὴν συμφωνήσεις διότι δὲν θὰ ἀντέξεις αὐτὴν τὴν δοκιμασία, δὲν
εἶναι γιὰ σένα αὐτὸ καὶ θὰ πεθάνεις. Οἱ φωνές τους μὲ ἀποσποῦσαν,
ὥστε νὰ μὴν δώσω τὴν συγκατάθεσή μου, ὅμως, ἐγὼ δὲν τοὺς ἄκουσα
47
καὶ ἀποφάσισα νὰ ἀποδεχθῶ τὴν συμβουλὴ τῶν ἀγγέλων, προκειμένου
νὰ ὑποστῶ τὸν σωματικόν θάνατον καὶ τὰ ἐπακόλουθα».
Ὅμως, ἂς ἐπανέλθωμεν εἰς τὴν πρώτην μαρτυρίαν τῆς Θεοδώρας πρὸς
τὸν μοναχὸν Γρηγόριον: «Σὲ παρακαλῶ Θεοδώρα νὰ μοῦ πῆς γιὰ τὸν χωρι-
σμὸ τῆς ψυχῆς σου ἀπὸ τὸ σῶμα».
Ἡ Θεοδώρα τοῦ ἀπήντησε: «Ὦ παιδί μου, Γρηγόριε, πῶς νὰ σοῦ διηγηθῶ
τὸν φόβο καὶ τὸν τρόμο ἐκείνης τῆς ὥρας τοῦ χωρισμοῦ τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὸ
σῶμα; Πῶς νὰ σοῦ ἐξηγήσω τοὺς πόνους καὶ τὶς ὀδύνες; Σοῦ παριστάνω τοὺς
πόνους σὰν νὰ τοποθετηθῆ ἕνας ἄνθρωπος γυμνὸς ἐπάνω σὲ κάρβουνα καὶ
νὰ διαλύεται, μέχρι νὰ βγῆ ἡ ψυχή του ἀπὸ τὸ σῶμα. Τόσο δριμεῖς καὶ ἀνυ-
πόφοροι εἶναι οἱ πόνοι τοῦ χωρισμοῦ τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὸ σῶμα.»
Ἂς ἐπανέλθουμε καὶ πάλιν εἰς τὴν μαρτυρία τοῦ Ἀνδρέα, ὅπως περιγρά-
φει ὁ ἴδιος τὸ γεγονός: «Διὰ τὸ γεγονὸς τῆς ἐξόδου τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὸ σῶμα
μου, ἡ ὁποία ἐπρόκειτο νὰ ἀκολουθήση, ὁ ἕνας ἀπὸ τοὺς δύο ἀγγέλους μὲ
προετοίμαζε πνευματικὰ καὶ ἄρχισα νὰ κατανοῶ διάφορα πράγματα, τὰ
ὁποία δὲν ἐγνώριζα». Ἐδῶ, ἀναγνώστα μου, δίδεται ἡ μαρτυρία δύο ἀγγέ-
λων ὅπου πρέπει νὰ ἀναφέρωμεν ὀλίγα τινά. Κατ’ ἀρχήν, ἡ ὅλη περιγραφὴ
ἀπεικονίζεται εἰς μίαν εἰκόνα, πού ὑπάρχει εἰς τὴν ἐκκλησία μας ἐπὶ πολλὲς
δεκαετίες.
Δίπλα ἀπὸ τὴν ἐπιθανάτια κλίνη τοῦ ἀνθρώπου εἰκονίζονται δύο ἄγγε-
λοι, ποίοι ἄραγε νὰ εἶναι αὐτοί; Ὑπάρχει μία ματρυρια ἀπὸ τὸν 6ον αἰῶνα
τοῦ Ἁγίου Σάρβιου ἐπισκόπου Γαλατίας, ὅπου ἀναφέρει τὸ ἐξῆς. Μαρτυρεῖ
ὁ ἅγιος: «Ὅταν σειόταν τὸ κελί μου πρὶν ἀπὸ τέσσερις ἡμέρας καὶ ἐκειτόμην
νεκρός, δύο ἄγγελοι μὲ ἀνύψωσαν καὶ μὲ μετέφεραν εἰς τὸ πιὸ ὑψηλὸ ση-
μεῖον τοῦ οὐρανοῦ…….κ.λ.π.».
48
Μία ἄλλη μαρτυρία ἀναφέρει ὅτι οἱ δύο αὐτοὶ ἄγγελοι εἶναι ὁ ἄγγελος φύ-
λακας τῆς ψυχῆς καὶ ὁ ἄλλος ὁ ἄγγελος τῆς ὑποδοχῆς. Ἂν κρίνομεν ἀπὸ τὴν
εἰκόνα, τὴν ὁποῖα προαναφέραμε καὶ ἀπὸ ἄλλες ἁγιογραφίες ὀ ἄγγελος ὁ ἐκ
δεξιῶν ἔχει τὴν μορφὴν τοῦ Μιχαήλ, σύμφωνα μὲ τὸν ἁγιογραφικὸν τύπον
ὅπου ἁγιογραφεῖται καὶ συνεχίζει τὴν μαρτυρία του:
«Ἐγὼ δὲν τοὺς ἔβλεπα τοὺς ἀγγέλους, ἀλλὰ ἠσθανόμην τὴν παρου-
σία τους καὶ ἤκουον τὴν φωνή τους. Πῶς ἦταν ἡ φωνὴ τῶν ἀγγέλων; Ἡ
φωνή τους εἶναι ὅπως ἡ δική μας, ἀλλὰ τόσο ἀπαλή, τόσο τρυφερὴ καὶ
ἐκπέμπει τόση ἀγάπη, ποὺ χάνεις κάθε διάθεση νὰ προφέρεις ἄσχημες
λέξεις, διότι ἀλλοιώνεσαι πνευματικὰ καὶ ὅλα γύρω σου μεταβάλλονται
πρὸς τὸ καλό. Ἀπὸ μακριὰ οἱ δαίμονες προσπαθοῦσαν νὰ διακόπτουν
τὴν συζήτηση μὲ τοὺς ἀγγέλους φωνάζοντας καὶ λέγοντας: Ἀπαιτοῦμε
ὁ θάνατος γι’ αὐτὴν τὴν ψυχὴν νὰ εἶναι ἐπώδυνος, διότι ἔχει θανάσιμες
ἁμαρτίες. Τότε κοίταξα μὲ ἀγωνία πρὸς τὸ μέρος τῶν ἀγγέλων καὶ μοῦ
ἀπήντησαν: Ναὶ θὰ πρέπει νὰ κάνεις ὑπομονή, διότι θὰ περάσεις δύσκο-
λες καταστάσεις γιὰ λίγο, ὥσπου νὰ βγῆ ἀπὸ μέσα σου ἡ ψυχή, ὅμως οἱ
δαίμονες δὲν θὰ σὲ πλησιάσουν, διότι θὰ πάρουμε ἡμεῖς τὴν ψυχή σου».
Ὅμως, ἂς ἐπανέλθωμεν καὶ πάλιν εἰς τὴν Θεοδώρα κατὰ τὴν διήγη-
σιν πρὸς τὸν μοναχὸν Γρηγόριον: Ὅταν εὑρισκόμην, εἰς τὸ κρεβάτι καὶ
ψυχορραγοῦσα, ἔβλεπα γύρω μου τὰ πονηρὰ πνευματα, ἄλλους σὰν
μαύρους σκύλους γαυγίζοντας, ἄλλους σὰν ταύρους μουγκρίζοντας καὶ
στρέφοντες τὰ ἄγρια καὶ ἄσχημα πρόσωπά τους κατ’ ἐπάνω μου καὶ
μὲ φοβέριζαν. Ἐγὼ ἔστρεφα τὰ μάτια μου σὲ ἄλλο μέρος, ὥστε νὰ μὴν
βλέπω τὴν ἄσχημη μορφή τους καὶ τὸν θόρυβο ὅπου ἔκαναν, ἀλλὰ ἦταν
ἀδύνατον νὰ ἀποφύγω καὶ ἐνῶ ἤμουν σὲ τόση στενοχώρια βλέπω ξαφ-
νικά δύο νέους ἀστραπόμορφους μὲ χρυσὰ μαλλιά, νὰ στέκονται δεξιὰ
στὸ κρεβάτι μου.
Ὁ ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ἄρχισε νὰ φοβερίζει τοὺς δαίμονες: Φύγετε παμμί-
αροι καὶ ἀγριοπρόσωποι, διότι δὲν ἔχετε νὰ κερδίσετε τίποτα ἀπ’ αὐτὴν
τὴν ψυχή». Εἰς τὴν παρουσίαν τῶν πονηρῶν πνευμάτων ἀναφερθήκαμε
καὶ οὐδὲν σχόλιον θὰ προσθέσομεν. Ὅμως ἂς ἀναφερθῶμεν εἰς τὴν δι-
αδικασία τῆς ἐξόδου τῆς ψυχῆς ἐκ τοῦ σώματος, ὅπως ἀκριβῶς τὴν πε-
ριγράφει ἡ Θεοδώρα εἰς τὸν Γρηγόριον: «Μὲ φόβον καὶ τρόμον περίμενα
τὸν θάνατον. Ξαφνικὰ ἦλθε ὁ θάνατος μὲ τὴν μορφὴ ἑνὸς νέου χονδροῦ
καὶ ὀργίλου ἄνδρα βρυχώμενος ὡς λέοντας, φορτωμένος μὲ διάφορα ἐρ-
γαλεῖα. (Ἐὰν ἡ περιγραφὴ ἐκείνη τῆς Θεοδώρας, σχετικὰ μὲ τὸ πρόσωπο
τοῦ θανάτου, δὲν ἦταν ἐπικυρωμένη καὶ ἀποδεκτὴ ἀπὸ τὴν ἐκκλησία
μας, ἀλλὰ ἦταν μία σύγχρονος ἐμπειρία, ἴσως ἐτίθετο ὑπὸ ἀμφισβήτη-
ση. Τὸ πρόσωπο ὅμως αὐτό, ὅπου περιγράφει μὲ τὴν προαναφερθεῖσα
μορφή, εἰς ἄλλες περιγραφὲς ταυτίζεται καὶ εἰκονίζεται μὲ τὸ πρόσωπο
τοῦ χάροντα μὲ τὴν γνωστὴ μορφή του).
Ἀλλὰ ἂς ἐπανέλθωμεν: «Καὶ εἶπαν σὲ αὐτὸν οἱ ἄγγελοι: Λῦσε τὶς ἀρ-
θρώσεις τοῦ σώματός της καὶ μὴν τῆς δώσεις πολλοὺς πόνους διότι τὰ
ἁμαρτήματά της εἶναι λίγα. Τότε ἄρχισε ἀπὸ τὰ πόδια καὶ ἔλυσε τὶς ἀρ-
θρώσεις τοῦ σώματός μου (τίνι τρόπῳ δὲν μᾶς τὸ περιγράφει) καὶ τότε
49
αἰσθανόμουν ὅτι νεκρωνόταν τὸ σῶμα μου. Γεμίζοντας ἕνα ποτήρι μὲ
ἕνα περιεχόμενο ἐκεῖνος ὁ τύραννος μου τὸ ἔδωσε νὰ τὸ πιῶ καὶ ἐγὼ μὴ
θέλοντας τὸ ἤπια καὶ ἀμέσως βγῆκε ἡ ψυχή μου ἀπὸ τὸ σῶμα, μὲ τρο-
μερὴ βία. Ἦταν τόσο πικρὸ καὶ ἄνοστο τὸ ποτὸ καὶ μὴν ὑποφέροντας
τὴν πικράδα ἐξῆλθε ἡ ψυχή μου». Ἐδῶ, ἀναγνώστα μου, θὰ ἐπισημάνο-
μεν δύο χαρακτηριστικὰ σημεῖα:
Πρῶτον ποῖο εἶναι ἐκείνο τὸ πρόσωπο, ὅπου ἀναλαμβάνει τὴν διαδι-
κασία τοῦ σωματικοῦ θανάτου; καὶ δεύτερον τὸν τρόπον ὅπου ἐνεργεῖ
προκειμένου νὰ ἐπιτευχθῆ ὁ σωματικὸς θάνατος.
Μέρος τῆς εὐλόγου ἀπορίας θὰ μᾶς τὴν ἐπιλύσει ἡ σύγχρονος ἐμπει-
ρία τοῦ Ἀνδρέα. Μᾶς ἀναφέρει λοιπόν: «Εὑρισκόμενος εἰς τὴν κλίνη
μου καὶ ἀποδεχόμενος πλέον τὴν διαδικασία τοῦ θανάτου μου, χω-
ρὶς νὰ εἶναι ὅμως ὁ πραγματικός μου θάνατος, διότι σὲ λίγες ὥρες θὰ
ἐπέστρεφα καὶ πάλι εἰς τὴν ζωή, ὅμως ἡ διαδικασία τοῦ θανάτου ἦταν
ὅπως ὁ πραγματικός θάνατος, ἑνὸς ἀνθρώπου, διότι πράγματι πέθανα
σωματικὰ καὶ μετὰ ἐπέστεψε ἡ ψυχή μου καὶ πάλι εἰς τὸ σῶμα. Ξαφνι-
κά, μπῆκε ὁ θάνατος, ὁ ὁποῖος εἶχε τὴν μορφὴ αὐτοῦ, ποὺ ὀνομάζουμε
«Χάροντα».
Ὁ Χάρος εἶναι ἔνας ἐκπεσὼν ἄγγελος καὶ ἔχει τὴν ὅψιν ἑνὸς σκελε-
τοῦ, τὸ ὕψος του εἶναι περίπου δύο μέτρα καὶ ἦταν σκεπασμένος μὲ ἕνα
μαῦρο μανδύα (ὅπως ἀκριβῶς εἰκονίζεται στὶς κλασικὲς ἁγιογραφίες). ἐπέρχεται λίγο ἀργότερα καὶ σύμφωνα μὲ τὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη).
Ἐνῶ ἦμουν ξαπλωμένος στό κρεβάτι μου, ἐκείνος ἄρχισε νὰ μὲ κτυπάει Ὅταν βγῆκε ἡ ψυχή μου, εἶχα πλήρη αὐτοσυνειδησία καὶ ἔβλεπα τὸ
ἀλύπητα μὲ ἔνα σφυρί. (Ἡ ἀπαίσια μορφή του καὶ ὁ τρόπος ποὺ ἐνερ- σῶμα μου, ὅπως κάποιος βλέπει ἕνα ξένο πτῶμα. Ἡ ψυχὴ εἶναι πιὸ
γοῦσε πράγματι χαρακτηρίζουν ἕναν ἐκπεσόντα ἄγγελον). Ξεκίνητε φωτεινὴ ἀπὸ τὸ σῶμα καὶ ἔχει μικρὸ μέγεθος, ὅπως ἂν ἔχετε δεῖ τὴν
ἀπὸ τὰ δάκτυλα τῶν ποδιῶν μου καὶ προχωρῶντας πρὸς τὰ πάνω, μὲ εἰκόνα τῆς κοιμήσεως τῆς Παναγίας, βλέπετε τὴν ψυχὴ τῆς Παναγίας,
κτυποῦσε μὲ μεγάλη λύσσα. ὅπου κρατᾶ ὁ Κύριος στὰ χέρια του· τόση ἀκριβῶς εἶναι καὶ ἡ ψυχὴ κάθε
Ὅλη αὐτὴ ἡ βασανιστικὴ διαδικασία κράτησε περίπου γιὰ εἴκοσι λε- ἀνθρώπου καὶ ἡ ἡλικία της εἶναι νεαρὰ ὅπως ἡ ἡλικία τοῦ Χριστοῦ, γε-
πτά, ὅπου μὲ τυραννοῦσε κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο, ἕνεκα τῶν ἁμαρτιῶν ρασμένες ψυχὲς δὲν ὑπάρχουν. (προσπερνῶ διάφορες λεπτομέριες καὶ
μου. Μετὰ ἄρχισε νὰ μὲ συνθλίβει καὶ νὰ μὲ σφίγγει. φτάνουμε σὲ μία σύσταση τῶν ἀγγέλων).
Ὁ ἱδρῶτας ἀπὸ τὴν ἀγωνία μου ἔτρεχε ποτάμι ἀπὸ πάνω μου, αὐτὸ Οἱ Ἄγγελοι μοῦ πρότειναν πρὶν τὸν θάνατον νὰ ντυθῶ μὲ σεμνὴ ἐν-
τὸ διαπίστωσε καὶ ἡ μητέρα μου, ὅταν ἦλθε τὸ πρωΐ νὰ στρώση τὸ κρε- δυμασία, διότι ἤμουν στὸ δωμάτιο μὲ ἕνα κοντὸ μανίκι, ὅμως ἐγὼ δὲν
βάτι καὶ εἶδε τὶς κουβέρτες καὶ τὸ στρῶμα τόσο πολὺ βρεγμένες, ὅπου πῆγα, διότι τὰ ροῦχα εὑρίσκοντο στὸ δωμάτιο ὅπου κοιμῶνταν οἱ γο-
χρειαζόταν στύψιμο (τὸ γεγονὸς αὐτὸ συνέβη καὶ σὲ ἔνα γνωστό μου νεῖς μου καὶ φοβήθηκα, μήπως ξυπνήσουν καὶ ἀνακόψουν τὴν ἀπόφα-
πρόσωπο). σή μου αὐτή.
Ὅμως, ἡ ψυχή μου δὲν μποροῦσε νὰ βγῆ, λειτουργοῦσε μόνο ὁ ἐγκέ- Ὅταν, ὅμως, βγῆκε ἡ ψυχή μου, ἦταν ντυμένη μὲ αὐτὰ ἀκριβῶς τὰ
φαλος καὶ ἡ καρδιά. Τότε ἀνέλαβαν οἱ ἄγγελοι νὰ διευκολύνουν τὴν δι- ροῦχα, ποὺ φοροῦσε τὸ σῶμα μου καὶ ἐνῶ στό δωμάτιό μου αἰσθανό-
αδικασία τοῦ θανάτου μου. Ἀμέσως, ὁ Χάροντας μου ἔδωσε μία ξύλινη μουν ἄνετα χωρὶς καμία συστολή, ὅταν εὑρέθηκα εἰς τὸν πνευματικὸ
κούπα, τῆς ὁποίας τὸ περιεχόμενον ἦταν πολὺ πικρό. κόσμο μὲ κατέλαβε ἕνα συναίσθημα μεγάλης ἐντροπῆς, διότι ἐκεῖ ὅλες
Ἡ ψυχή μου συναισθάνθηκε ἀμέσως τὸ πικρὸ περιεχόμενο καὶ δὲν οἱ ψυχὲς εἶναι ἐνδεδυμένες μὲ μακριὰ λευκὰ ἐνδύματα.
ἤθελε νὰ τὸ δοκιμάσει. Τελικὰ ἀναγκάστηκα νὰ δοκιμάσω καταβάλλο- Φίλε ἀναγνώστα, ἂς περατώσωμεν ἔως ἐδὼ τὶς συναρπαστικὲς αὐτὲς
ντας ὅλες μου τὶς ψυχικὲς δυνάμεις καὶ ἤπια μόνον μία γουλιά. Αὐτὸ ἐμπειρίες καὶ μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἂς ἐπανέλθωμεν καὶ πάλι νὰ
ἦταν ὅλο, ἡ ψυχή μου βγῆκε ἀμέσως. περιγράψωμεν κατὰ δύναμιν τὸν ἀγώνα ὅπου ἔχει νὰ κάνει ἡ ψυχὴ
Ἡ ψυχὴ βγαίνει ἀπὸ τὸ στόμα καὶ ἀμέσως τὸ στῆθος γκρεμίζεται, καὶ ἀνερχομένη εἰς τοὺς οὐρανοὺς συναντῶντας τὰ ἐναέρια τελώνια.
ὅλα τὰ ζωτικά μου ὄργανα ἔπαψαν νὰ λειτουργοῦν, μόνο ὁ ἐγκέφαλος
συνέχισε νὰ λειτουργεῖ γιὰ λίγα λεπτὰ ἀκόμα (ὁ ἐγκεφαλικὸς θάνατος συνεχίζεται στο επόμενο

50 51
 Διάλογος μὲ τὸν Θεὸ
στὸ ὄνειρο κάποιου πιστοῦ.
-
Θές, λοιπόν, νὰ μιλήσουμε; μὲ ρώτησε ὁ Θεός.
Θὰ τὸ ἤθελα πολύ, ἀπάντησα.
Ὁ Θεός: Τί ἐρωτήσεις σκέφτεσαι νὰ μοῦ κάνεις;
- Τί εἶναι αὐτὸ ποὺ σᾶς ἐκπλήσσει περισσότερο στοὺς ἀνθρώπους;
Θεός: Ὅτι μὲ τὸ νὰ ἀγχώνονται γιὰ τὸ μέλλον τους, λησμονοῦν
τὸ παρόν τους, κι ἔτσι δὲν ζοῦν οὔτε στὸ μέλλον οὔτε στὸ παρόν.
Ὅτι ζοῦν σὰν νὰ μὴν πρόκειται νὰ πεθάνουν ποτέ, καὶ πεθαίνουν
σὰν νὰ μὴν ἔχουν ζήσει καθόλου…
Ὅτι βιάζονται νὰ ἀποβάλουν τὴν παιδικότητά τους!
Θέλουν νὰ μεγαλώσουν γρήγορα και ὕστερα παρακαλοῦν
νὰ ξαναγίνουν παιδιά.
Ὅτι χάνουν τὴν ὑγεία τους προσπαθῶντας νὰ βγάλουν λεφτά,
κι ὕστερα χάνουν τὰ λεφτὰ γιὰ νὰ ξαναβροῦν τὴν ὑγεία τους.
- Ποιά εἶναι τὰ μαθήματα ζωῆς ποὺ θὰ θέλατε νὰ μάθουν
τὰ παιδιά σας;
Ὁ Θεός: Νὰ μάθουν ὅτι δὲν μποροῦν νὰ ἀναγκάσουν
τοὺς ἄλλους νὰ τοὺς ἀγαπήσουν. Αὐτὸ ποὺ μποροῦν νὰ κάνουν
εἶναι νὰ γίνουν ἄξιοι νὰ ἀγαπηθοῦν. Νὰ μάθουν ὅτι δὲν μετράνε
περισσότερο τὰ πράγματα ποὺ ἔχουμε στὴ ζωή μας, ἀλλὰ
οἱ ἄνθρωποι ποὺ ἔχουμε στὴ ζωή μας.
Νὰ μάθουν ὅτι δὲν ὠφελεῖ νὰ συγκρίνουμε τοὺς ἑαυτούς
μας μὲ τοὺς ἄλλους.
Νὰ μάθουν ὅτι πλούσιος δὲν εἶναι αὐτὸς ποὺ ἔχει τὰ περισσότερα,
ἀλλὰ αὐτὸς ποὺ χρειάζεται τὰ λιγότερα.
Νὰ μάθουν ὅτι μέσα σὲ ἐλάχιστες στιγμὲς μπορεῖς ν᾽ ἀνοίξεις
στὸν ἄλλο πληγὲς ποὺ μετὰ παίρνει χρόνια πολλὰ νὰ τὶς γιατρέψεις.
Νὰ μάθουν τὴ συγχώρηση συγχωρῶντας.
Νὰ μάθουν ὅτι τὰ χρήματα μποροῦν νὰ ἀγοράσουν τὰ πάντα…
ἐκτὸς ἀπὸ τὴν εὐτυχία!
Νὰ μάθουν ὅτι δύο ἄνθρωποι μπορεὶ νὰ κοιτοῦν τὴν ἴδια εἰκόνα
καὶ νὰ βλέπουν δύο διαφορετικὰ πράγματα.
Νὰ μάθουν ὅτι δὲν φτάνει πάντα νὰ σὲ συγχωροῦν οἱ ἄλλοι,
πρέπει νὰ μπορεῖς νὰ συγχωρήσεις κι ὁ ἴδιος τὸν ἑαυτό σου
καὶ τοὺς ἄλλους!
Καὶ νὰ μάθουν ὅτι γιὰ τὰ παιδιά μου ἐγὼ θὰ εἶμαι πάντα ἐδώ,
καὶ θὰ τοὺς περιμένω νὰ γυρίσουν...
52
ΣΤΗΛΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΕΩΣ
& ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Ἀγαπητοὶ ἀναγνώστες
Προλογίζοντας σᾶς ἐνημερώνουμε διὰ τὴν εἰσαγωγὴ εἰς τὴν «Θ.Φ.»
τῆς Στήλης Ἐρωτοαποκρίσεων. Ἡ εἰσαγωγὴ τῆς συγκεκριμένης στήλης
ἀποσκοπεῖ διὰ τὴν ἐπίλυση διαφόρων ἀποριῶν ποὺ ἀφοροῦν τὰ θέματα
τοῦ περιοδικού μας.(Θεολογικά-Πνευματικά-Ἠθικά-Κοινωνικά κ.λ.π.).
Μέσω αὐτῆς εὐελπιστοῦμε νὰ προσελκύσουμε καὶ τὴν δική σας συμμε-
τοχὴ διότι εἴμαστε σίγουροι ὅτι οἱ περισσότεροι θὰ ἔχετε κάποια σχετι-
κὰ ἀναπάντητα ἐρωτήματα. Συνεπῶς μπορεῖτε νὰ ἀποστέλλετε εἰς τὸ
e-mail τοῦ περιοδικοῦ ἐρωτήματα ποὺ σᾶς ἀπασχολοῦν, ὥστε κι ἐμεῖς
ἀνταποκρινόμενοι (κατὰ δύναμην) νὰ ἐμπλουτίσουμε τὸ θεματολόγιο
τοῦ περιοδικοῦ μας. Αὐτὸ ἐκτιμοῦμε ὅτι θὰ συμβάλλει εἰς τὴν βελτίωση
τῆς «Θ.Φ.», καὶ θὰ βοηθήσει πνευματικὰ ὅλους μας.
Ἐπιπλέον σᾶς ἐνημερώνουμε ὅτι εἰς τὸ ὑπ. ἀρ. 71 τεῦχος ἕνας ἀπὸ
τοὺς λόγους ποὺ δὲν περιεῖχε φωτογραφίες ἀπὸ δραστηριότητες τῶν
Μητροπόλεων, εἶναι α) ὅτι δὲν ὑπῆρξε ἡ ἀνάλογη ἀνταπόκριση σὲ ὅτι
ἀφορὰ τὴν ἀποστολὴ φωτογραφιῶν πρὸς δημοσίευσιν εἰς τὸ e-mail τοῦ
περιοδικοῦ καὶ β) κάποιοι ἐκ τῶν πιστῶν ἔστειλαν φωτογραφίες στὸ πα-
λαιὸ email thivaikifoni@gmail.com. Παρακαλοῦμε νὰ τὶς στέλνετε στὸ
νέο email p.thivaikifoni@gmail.com. Διευκρινίζουμε πὼς ἡ ἀνακοί-
νωσις εἰς τὸ ὑπ. ἀρ. 70 τεῦχος ὅτι οἱ φωτογραφίες θὰ περιοριστοῦν, δὲν
σημαίνει ὅτι θὰ καταργηθοῦν. Δι’ αὐτὸ ἀναμένομεν ἐκ νέου τὴν συνερ-
γασίαν σας ὥστε ἡ «Θηβαϊκὴ Φωνὴ» νὰ ἐξακολουθεῖ νὰ δίνει μαρτυρία
τῶν κυρίων δραστηριοτήτων –πανηγύρεων Ι. Ναῶν τῆς Ἐκκλησίας μας.
Ἐπίσης παρακαλοῦμε τοὺς ἀγαπητοὺς συνδρομητὰς ὅπως ἀναγρά-
φουν εὐκρινῶς καὶ πλήρως ὅλα τὰ στοιχεία των εἰς τὸ ἀπόκομμα τῆς τα-
χυδρομικῆς ἐπιταγῆς, ὥστε νὰ εἴμαστε γνῶστες αὐτῶν καὶ νὰ στέλνου-
με τὸ περιοδικὸ εἰς τὴν σωστὴ διεύθυνση τοῦ δικαιούχου παραλήπτη.
53
 Ψαλμὸς τῷ Δαβίδ ΞΒ΄
ἐν τῷ εἶναι αὐτόν ἐν τῇ ἐρήμῳ τῆς Ἰουδαίας.
Φεύγων τὸν Σαοὺλ ὁ Θεῖος Δαβίδ, ἐπέρασε μεγάλους
κινδύνους, εἰς διαφόρους τόπους, καὶ βάραθρα. Ἔπει-
τα ἦλθεν εἰς τὴν ἔρημον, καὶ ἐκεῖ ἔγραψε τοῦτον τὸν
Ψαλμόν, φανερώνοντας τὴν πρὸς Θεὸν ἀγάπην αὐτοῦ,
καὶ σωτήριον ἔρωτα. Προφητεύει δὲ καὶ τοῦ Σαοὺλ τὸν
ὄλεθρον, νουθετεῖ καθ’ ἕνα, νὰ ἐλπίζῃ εἰς τὸν Θεὸν εἰς
τὰς θλίψεις, δεόμενος, καὶ ἐκδεχόμενος παρ’ αὐτοῦ τὴν
βοήθειαν.

1. Ὁ Θεός, ὁ Θεός μου,
πρὸς σὲ ὀρθρίζω. Ἐδίψησέ
σε ἡ ψυχή μου, ποσαπλῶς
σοι ἡ σάρξ μου.
2. Ἐν γῇ ἐρήμῳ καὶ
ἀβάτῳ καὶ ἀνύδρῳ.
Οὕτος ἐν τῷ Ἁγίῳ ὤφθην
σοι, τοῦ ἰδεῖν τὴν δύναμίν
σου καὶ τὴν δόξαν σου.
1. Ὁ πολὺς πόθος ὁποῦ ἔχω πρὸς σὲ Θεέ μου
καὶ Δέσποτα, διώκει τὸν ὕπνον, καὶ μὲ ἐγείρει
πρὸς ὑμνῳδίαν σου, καὶ προσκύνησιν· τὸ δὲ
“ποσαπλῶς”, λέγει ὁ Θεοδοτίων1 “ποσαχῶς”.
Ὁ δὲ Σύμμαχος “ἱμείρεται” (ἱμείρω= ποθῶ τι,
ἐπιθυμῶ σφοδρῶς). Τὸ ὁποῖον σημαίνει, ὅτι ἡ
σάρκα συμφωνεῖ μὲ τὸν ἔρωτα τῆς ψυχῆς μου,
καὶ σὲ ποθοῦσιν ἀμφότεραι.
2. Καὶ εὑρισκόμενος σωματικῶς εἰς ταύτην
τὴν ἀπεριπάτητον, καὶ ἄνυδρον ἔρημον, δὲν
ἀπέχω ψυχικῶς ἀπὸ λόγου σου, εἴτε ἀπὸ τὴν
δοξολογίαν σου ἐμποδίζομαι· ἀλλ’ ὥσπερ νὰ
ἥμουν εἰς τὴν Ἁγίαν σκηνήν σου, σέ ἀνυμνῶ
φανταζόμενος τὴν δύναμιν, καὶ δόξαν σου.

3. Ὅτι κρεῖσσον τὸ ἔλε- 3. Ὅτι τὸ ἔλεός σου προαιροῦμαι, καὶ προ-

ός σου ὑπὲρ ζωάς˙ τὰ χεί-
λη μου ἐπαινέσουσί σε.
4. Οὕτως εὐλογήσω
σε ἐν τῇ ζωῇ μου, καὶ ἐν
τῷ ὀνόματί σου ἀρῶ τὰς
χεῖράς μου.
τιμῶ ὑπὲρ πᾶσαν ζωὴν πλουτούντων, καὶ δυ-
ναστευόντων, ἐὰν ἦτον ἡ πλέον εὐτυχής, καὶ
καλότυχος˙ καὶ μόνον εἰς τὴν σὴν ὑμνωδίαν
κινῶ τὰ χείλη μου.
4. Καὶ οὕτως σὲ θέλω δοξάζει ὅλην μου τὴν
ζωήν, νὰ σοῦ εὐχαριστῶ πάντοτε εἰς τὰς εὐερ-
γεσίας ὁποῦ μοῦ ἔκαμες. Εἰς δὲ τὰς θλίψεις νὰ
ἐκτείνω πρὸς σὲ τὰς χεῖρας μου, τὴν σὴν βοή-
θειαν καὶ φιλανθρωπίαν αἰτούμενος.

1 Ὑποσημείωσις: Ὁ Θεοδοτίων, ὁ Σύμμαχος καὶ ὁ Ἀκίλας ἦταν μεταφραστὲς τῆς Π.

Διαθήκης, ἕτεροι τῶν ἑβδομήκοντα.

54 55
 5. Ὡς ἐκ στέατος καὶ ποι- 5. Ὅτι τὴν δοξολογίαν σου νομίζω τροφὴν καὶ
ότητος ἐμπλησθείη ἡ ψυχή τρυφὴν τῆς ψυχῆς μου, καὶ τὴν μελέτην τῶν Θείων
μου˙ καὶ χείλη ἀγαλλιάσεως λογίων σου προκρίνω πάσης, ἀγαλλιάσεως. Λοιπόν,
αἰνέσει τὸ στόμα μου. ποτὲ δὲν θέλουν παύσει νὰ σὲ ὑμνοῦσι τὰ χείλη μου.
6. Εἰ ἐμνημόνευόν σου ἐπὶ 6. Ὁ δὲ Σύμμαχος «Ἀναμιμνήσκομαί σου ἐπὶ τῆς
τῆς στρωμνῆς μου. Ἐν τοῖς στρωμνῆς μου». Ἤγουν ἐνθυμοῦμαι σου πᾶσαν
ὄρθροις ἐμελέτων εἰς σέ, ὅτι ὥραν, καὶ μελετῶ σε τὴν νύκτα εἰς τὴν στρῶσιν, τὴν
ἐγενήθης βοηθός μου. ὥραν τοῦ ὄρθρου, καὶ πάντοτε, ἐπειδὴ βοηθεῖς καὶ
διαφυλάττεις με.
7. Καὶ ἐν τῇ σκέπῃ τῶν 7. Καὶ ἔχωντας εἰς τὴν πρόνοιάν σου τὸ θάρρος
πτερύγων σου ἀγαλλιάσομαι. μου, ἀναπαύομαι ἀγαλλόμενος.
8. Ἐκολλήθη ἡ ψυχή 8. Τὸ δὲ ἐκολλήθη, θέλει νὰ εἰπῇ, τόσον εἶναι ἡ ψυχή
μου ὀπίσω σου. Ἐμοῦ δὲ μου ἐνωμένη μετὰ σοῦ, ὁποῦ δὲν ἠμπορῶ νὰ σοῦ ἀλη-
σμονήσω μίαν στιγμήν, ἀλλὰ σὲ μελετῷ εἰς τὴν διάνοι-
ἀντελάβετο ἡ δεξιά σου.
αν πάντοτε εἰς πᾶσαν ἀνάγκην καὶ χρείαν μου.
9. Αὐτοὶ δὲ εἰς μάτην 9. Οἱ δὲ ἐχθροί μου σπουδάζουσι νὰ μὲ φονεύσουν
ἐζήτησαν τὴν ψυχήν μου, χωρὶς νὰ τοὺς ἀδικήσω πώποτε· ἀλλ’ αὐτοὶ μὲν (ἠξεύ-
εἰσελεύσονται εἰς τὰ κα- ρωτο βέβαια) θέλουν λάβῃ ἀπὸ πολεμικὴν δεξιὰν κα-
τώτατα τῆς γῆς. Παραδο- κὸν καὶ ὀλέθριον θάνατον, μερίδες ἀλωπέκων γενόμε-
θήσονται εἰς χεῖρας ρομ- νοι, κατὰ τὸ πρόχειρον νόημα. Τοῦτο λέγει, διατὶ ὅσοι
φαίας, μερίδες ἀλωπέκων ἀποθάνουν εἰς τὸν πόλεμον, μένουν ἄταφοι, καὶ τρώ-
ἔσονται. γουν τους τὰ θηρία.
10. Ὁ δὲ βασιλεὺς εὐ- 10. Ἐγὼ δὲ ὁ δοῦλός σου, ὁποῦ μὲ ἔχρισες Βασιλέα,
φρανθήσεται ἐπὶ τῷ Θεῷ. δὲν θέλω εὐφρανθῇ εἰς τὸν θάνατον αὐτῶν, ἀλλὰ εἰς
τὴν προμήθειάν σου, μὲ τὴν ὁποίαν ἀπὸ τὰς ἐπιβουλάς
των ἐγλύτωσα.
11. Ἐπαινεθήσεται πᾶς 11. Καὶ τότε μὲ παρρησίαν ὅλοι νὰ μὲ ὀνομάζουσι
ὁ ὀμνύων ἐν αὐτῷ. Ὅτι Βασιλέα, νὰ ὀμνύουσιν εἰς τὴν σωτηρίαν μου, νὰ μὴ
ἐνεφράγη στόμα λαλού- φοβοῦνται τοὺς συκοφάντας˙ τῶν ὁποίων ἐφράχθησαν
ντων ἄδικα. τὰ στόματα μὲ τὸν θάνατον, καὶ δὲν δύνανται πλέον νὰ
μὲ συκοφαντοῦν ἄδικα.
56
Ὠδὴ Ψαλμοῦ τοῖς Υἱοῖς Κορέ, εἰς τὸ τέλος, ὑπὲρ Μαελέθ,
τοῦ ἀποκριθῆναι λόγον συνέσεως Αἰθὰμ τῷ Ἰσραηλίτη.
Ψαλμός. ΠΖ΄.
Ὁ Σύμμαχος ἀντὶ τοῦ, “ὑπὲρ Μαελέθ”, διὰ χοροῦ ἔγραψεν.
Ὁ δὲ Ἀκύλας1 «ἐπὶ χορείας», καὶ ὁ Αἰθὰμ ἦτον τοῦ χοροῦ ἕνας
ἔξαρχος. Ἡ παροῦσα Προφητεία, λοιπόν, λέγει τὰς συμφορὰς
τῶν Ἰουδαίων, καὶ τὴν εἰς Βαβυλῶνα δεινὴν δουλείαν. Διδάσκει
δὲ καὶ πάσης τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως τὰς ὀδύνας, καὶ θλίψεις,
ὁποῦ μετὰ τὴν ἁμαρτίαν τῆς ἤλθασι. Τινὲς δὲ Διδάσκαλοι ἀπέ-
δωκαν τοῦτον τὸν Ψαλμὸν εἰς τὸ πάθος τοῦ Χριστοῦ, οἵτινες τὴν
ἐπιγραφὴν τούτου οὕτως ἡρμήνευσαν. Οἱ Υἱοὶ Κορὲ λογίζονται
τὰ τέκνα Χριστοῦ, ἐπειδὴ γράφει “εἰς τὸ τέλος”, ὅπερ δηλοῖ τὸν
Χριστόν. Ὅς τις μᾶς νουθετεῖ, νὰ συσταυρωθῶμεν αὐτῷ, καθὼς
καὶ ἐκεῖνος διὰ τὴν σωτηρίαν μας ἔπαθε˙ καὶ ἐξόχως νὰ ἔχωμεν
τὴν ἀγάπην ἀλλήλως μας, χωρὶς τῆς ὁποίας δὲν μᾶς ὠφελεῖ τοῦ
Κυρίου τὸ πάθος, κἂν τὸ σῶμα παραδώσωμεν εἰς μαρτύριον, κα-
θὼς λέγει εἰς τὴν πρὸς Κορινθ. Κεφ. ιγ΄ ὁ Θεῖος Ἀπόστολος.
1. Κύριε ὁ Θεὸς τῆς σω- 1. Ἐσένα Θεέ μου γινώσκω Κύριον, καὶ αἴτιον τῆς
τηρίας μου, ἡμέρας ἐκέ- ἐμῆς σωτηρίας, καὶ πάσης ἀγαλλιάσεως. Ὅθεν ἡμέ-
κραξα καὶ ἐν νυκτὶ ἐναντί- ραν, καὶ νύκτα βοῶ σοι ἐξ ὅλης καρδίας, νὰ μοῦ δε-
ον σου. Εἰσελθέτω ἐνώπιόν χθῇς τὴν ἱκέσιον δέησιν.
σου ἡ προσευχή μου.
2. Κλῖνον τὸ οὖς σου εἰς 2. Ὅθεν ἰδών μου φιλάνθρωπε τὸ πλῆθος τῶν συμ-
τὴν δέησίν μου. Ὅτι ἐπλή- φορῶν καὶ θλίψεων, σπλαγχνίσου με, καὶ κλῖνον τὰ
σθη κακῶν ἡ ψυχή μου, καὶ ἄχραντα ὦτα σου, νὰ ἀκούσῃς τὴν προσευχήν μου˙
ἡ ζωή μου τῷ ἅδῃ ἤγγισε. ὅτι πολλὰ κακὰ μὲ ἐπερικύκλωσαν, καὶ κινδυνεύει ἡ
ζωή μου πρὸς θάνατον. Τοῦτον τὸν Ψαλμὸν ἐσχη-
μάτισαν εἰς εὐχήν, πῶς τὸν ἔλεγαν οἱ εὐσεβέστεροι
τῶν Ἑβραίων, καὶ πᾶς ἄλλος ἠμπορεῖ νὰ τὸν λέγῃ εἰς
θλίψιν διωγμῶν, ἢ μετανοῶντας τὰς ἁμαρτίας του.
3. Προσελογίσθην μετὰ 3. Ὅτι τόσον μὲ ἐβασάνισαν οἱ ἐχθροί μου, ὁποῦ
τῶν καταβαινόντων εἰς δὲν εὑρίσκω ἀπαλλαγὴν τῶν συμφορῶν, καὶ λύτρω-
λάκκον· ἐγενήθην ὡσεὶ ἄν- σιν. Ἀλλὰ ὁμοιάζω ἐκείνων, ὁποῦ πέσουν εἰς λάκκον
θρωπος ἀβοήθητος, ἐν νε- βαθύν, καὶ δὲν ἠμποροῦν νὰ εὔγωσιν. Ὅτι πάσης
κροῖς ἐλεύθερος. προνοίας, καὶ κηδεμονίας ἐγυμνώθηκα, τοσοῦτον,
ὥστε συναριθμοῦμαι μὲ τοὺς νεκρούς, χωρὶς νὰ εἶμαι
ἀκόμι τοῦ θανάτου ὑπεξούσιος.
57
 4. Ὡσεὶ τραυματίαι κα-
θεύδοντες ἐν τάφῳ, ὧν
οὐκ ἐμνήσθης ἔτι, καὶ
αὐτοὶ ἐκ τῆς χειρός σου
ἀπώσθησαν.
5. Ἔθεντό με ἐν λάκκῳ
κατωτάτῳ ἐν σκοτεινοῖς
καὶ ἐν σκιᾷ θανάτου.
6. Ἐπ’ ἐμὲ ἐπεστηρίχθη ὁ
θυμός σου, καὶ πάντας τοὺς
μετεωρισμούς σου ἐπήγα-
γες ἐπ’ ἐμέ.
7. Ἐμάκρυνας τοὺς γνω-
στούς μου ἀπ’ ἐμοῦ, ἔθεντό
με βδέλυγμα ἑαυτοῖς.
8. Παρεδόθην, καὶ οὐκ
ἐξεπορευόμην˙ οἱ ὀφθαλ-
μοί μου ἠσθένησαν ἀπό
πτωχείας.
9. Ἐκέκραξα πρὸς σὲ
Κύριε, ὅλην τὴν ἡμέραν,
διεπέτασα πρὸς σὲ τὰς
χεῖράς μου.
10. Μή τοῖς νεκροῖς ποιή-
σεις θαυμάσια; ἢ ἰατροὶ ἀνα-
στήσουσι, καὶ ἐξομολογήσο-
νταί σοι;
58
4. Καὶ ταῦτα ὅμοια μὲ τὰ ἀνωτέρω˙ ἔγινα ὡς τε-
11. Μὴ διηγήσεταί τις ἐν 11. Ὅτι ὅσοι παραδοθοῦσιν εἰς τὸν σκο-
τραυματισμένος, καὶ πληγωμένος εἰς τὸν πόλεμον,
τῷ τάφῳ τὸ ἔλεός σου καὶ τὴν τεινὸν τάφον, νὰ γένουν χῶμα ἀψήφιστον,
εἰς λάκκον τεθαμμένος, καὶ ἐστερημένος ἐνθυμήσε-
ἀλήθειάν σου ἐν τῇ ἀπωλεία; δὲν γνωρίζουν εἰς τὸν ἀστοχισμένον τόπον
ως. Οὕτως εἶπεν ὁ Σύμμαχος˙ “ὡς οἱ τετρωμένοι, οἱ
Μὴ γνωσθήσεται ἐν τῷ σκότει ἐκεῖνον, τὸ ἔλεός σου, καὶ τὰ θαυμάσια τῆς
κείμενοι ἐν τάφῳ ὧν οὐ μνημονεύεις οὐκέτι, οἵ τινες
τὰ θαυμάσιά σου και ἡ δικαιο- δικαιοσύνης σου.
ἐκ τῆς χειρός σου ἐξεκόπησαν”˙ ἀλλὰ ἂς μὲ προφθά-
σύνη σου ἐν γῇ ἐπιλελησμένη;
σῃ ἡ θεία σου βοήθεια, νὰ μὴ πέσω καὶ ἐγὼ εἰς αὐτὸν
τὸν βόθρον ὁ τάλας, καὶ ἄπορος.
12. Κἀγὼ πρὸς σέ, Κύριε, 12. Οὕτως ὁ Σύμμαχος˙ “ἐμοῦ δὲ πρὸς σὲ
ἐκέκραξα, καὶ τὸ πρωΐ ἡ προ- Κύριε ἡ οἰμωγή”˙ (οἰμωγή= κραυγή, θρήνος,
5. Ταῦτα καὶ τοῖς εἰς τὴν Βαβυλῶνα αἰχμαλώτοις
σευχή μου προφθάσει σε. ὀδυρμός) ἤγουν, πολλὰ στενάζω, καὶ ὀδύρο-
ἁρμόζει, καὶ ὅλῃ τῇ φύσει τῆς ἀνθρωπότητος˙ ἡ
μαι Κύριε, προσευχόμενος, τὸ ταχὺ ἀπὸ τὴν
ὁποία μετὰ τὴν ἀδαμιαίαν παράβασιν, κατεκρίθη εἰς
στρωμνήν μου ἐξεγειρόμενος.
ἅδην σκοτεινότατον.
13. Ἱνατί, Κύριε ἀπωθῇ τὴν 13. Διατί γοῦν μὲ ἀποπέμπεις, καὶ μὲ
6. Οὕτως ὁ Σύμμαχος. “Ἐμοὶ ἐπέβρισεν ὁ θυμός
ψυχήν μου, ἀποστρέφεις τὸ ἀποστέφεσαι Δέσποτα, καὶ δὲν μοῦ δεί-
σου, καὶ ταῖς καταιγίσι σου ἐκάκωσάς με, καὶ συμφο-
πρόσωπόν σου ἀπ’ ἐμοῦ; χνεις τὴν εὐμένειάν σου καὶ ἱλαρότητα;
ραῖς παντοίαις περιέβαλές με”· ἤγουν, μὲ τὸν δίκαιον
θυμόν σου ἐσυγχώρησες , καὶ μοῦ ἤλθασι τόσαι κα-
14. Πτωχός εἰμι ἐγὼ καὶ ἐν 14. Νεότης, τοῦ μὲν Ἰσραὴλ ἡ ἀπὸ τὴν
κώσεις, καὶ βάσανοι.
κόποις ἐκ νεότητός μου. Ὑψω- Αἴγυπτον ἔξοδος˙ πάντων δὲ τῶν ἀνθρώ-
θεῖς δὲ ἐταπεινώθην καὶ ἐξηπο- πων, ἡ ἔξω τοῦ Παραδείσου ζωή, μετὰ τὴν
7. Πάντων μὲν τῶν φίλων, καὶ συγγενῶν μου ἔρη-
ρήθην. παράβασιν˙ διὰ τὴν ὁποίαν αἰτίαν, ὅλα τὰ
μος ἔγινα, καὶ ἄπορος· οἱ δὲ πολέμιοι βδεληξάμενοί
ἔτη τῆς ζωῆς μας, εἰς κόπους, καὶ μόχθους
με ἐμίσησαν.
τελοῦμεν ταλαιπωρούμενοι, ὅτι ἐπιθυμή-
σαντες νὰ ἀνέβωμεν εἰς ὕψος Θεώσεως,
8. Καὶ δὲν εὑρίσκω εἰς τόσα κακὰ καὶ θλίψεις, καμ-
ἐστερήθημεν καὶ τῆς μεγίστης ἀξίας ὁποῦ
μίαν λύτρωσιν˙ τοὺς δὲ ὀφθαλμούς μου κατεδαπά-
εἴχαμεν, καταντήσαντες εἰς πολλὴν κατα-
νησα εἰς δάκρυα, καὶ ἠσθένησαν· οὕτως ὁ Σύμμαχος,
φρόνησιν καὶ ταπείνωσιν.
“ὁ ὀφθαλμός μου ἐξέρρευσεν ἀπὸ τῆς κακώσεως”.
15. Ἐπ’ ἐμὲ διῆλθον αἱ ὀργαί 15. Καὶ μᾶς ἤλθασιν ἀμέτρηται συμφο-
9. Ἄλλην ἐλπίδα λοιπὸν δὲν ἔχω ὁ ἅπορος, μόνον
σου, οἱ φοβερισμοί σου ἐξετά- ραὶ ἀπὸ δικαίαν ἐγκατάλειψιν καὶ ὀργὴν
τὴν εὐσπλαγχνία σου˙ καὶ πρὸς σὲ καθ’ ἑκάστην
ραξάν με. Ἐκύκλωσάν με ὡσεὶ τοῦ Θεοῦ, καὶ ὡς ὕδατα μᾶς ἐπερικύκλω-
δεόμενος, ἐκτείνω τὰς χεῖρας μου, διὰ νὰ δείξω μὲ
ὕδωρ, ὅλην τὴν ἡμέραν περιέ- σαν τόσον, ὁποῦ δὲν εἴχαμεν εἰς τοιαύ-
τοῦτο τὸ σχῆμα τὴν πικρὰν ὀδύνην τῆς ψυχῆς μου,
σχον με ἅμα. Ἐμάκρυνας ἀπ’ την ταλαιπωρίαν τινὰ βοήθειαν ἀπὸ τοὺς
καὶ ἄμετρον κάκωσιν.
ἐμοῦ φίλον καὶ πλησίον καὶ γνωστούς, καὶ γείτονας˙ τουτέστιν ἀπὸ Ἱε-
τοὺς γνωστούς μου ἀπὸ ταλαι- ρεῖς, καὶ Προφήτας, οὔτε ἀπὸ τοὺς φίλους
10. Τώρα ὁποῦ ἔχω ἀκόμι ὀλίγην ζωήν, δεῖξαι εἰς
πωρίας. Ἀγγέλους ὁλότελα˙ ἕως οὔ ἤλθες πάλιν ὁ
ἐμὲ τὴν θαυματουργίαν σου˙ ὅτι ἀφ’ οὗ ἀποθάνω,
Πλάστης, καὶ μᾶς ἐλύτρωσες μὲ τὸ σωτή-
δὲν ἐπιστρέφω πλέον εἰς τὰ ὀπίσω, οὔτε εἶναι τινὰς ριον πάθος σου.
ἰατρὸς νὰ μὲ ἀναστήσῃ ἀπὸ τὸν θάνατον.
59
 ΙΕΡΑ ΑΝΔΡΩΑ ΚΟΙΝΟΒΙΑΚΗ ΜΟΝΗ
ΟΣΙΩΝ ΑΓΙΟΡΕΙΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΠΑΝΑΚΤΟΥ ΒΟΙΩΤΙΑΣ
Μὲ κάθε ἐπισημότητα ἐπανηγύρισεν καὶ ἐφέτος ἡ Ἰερὰ Ἄνδρώα Κοινοβιακὴ Μονὴ Ὁσί-
ων Ἁγιορειτῶν Πατέρων Πανάκτου Θηβῶν, Βοιωτίας, τὴν Β΄ Κυριακὴ τοῦ Ματθαίου (28η
Μαΐου) διὰ τῆς καθιερωμένης ὁλονυκτίου 13ώρου κατανυκτικῆς ἀγρυπνίας, ἡ ὁποία τε-
λεῖται συμφώνως τῇ ἁγιορειτικῇ τάξει καὶ παραδόσει.
60
Προεξῆρχεν ὁ Γέρων καὶ Καθηγούμενος τῆς Μονῆς Μητροπολίτης Θηβῶν καὶ Λεβαδείας
κ. Χρυσόστομος, συμπαραστατούμενος ὑπὸ τῶν Σεβασμιωτάτων Ἀρχιερέων Φθιώτιδος κ.
Ἰγνατίου, Ἀττικῆς καὶ Μεγαρίδος κ. Κοσμᾶ, βοηθουμένων ὑπό τῶν Ἱερομονάχων π. Εὐθυμί-
ου, π. Βησσαρίων π. Χρυσοστόμου καὶ τοῦ Διακόνου π. Ἀθανασίου. Ἐτέθησαν εἰς προσκύνη-
σιν ἀποτμήματα ἱερῶν λειψάνων Ὁσίων Ἁγιορειτῶν Πατέρων κατὰ τὴν Λιτήν. Τὴν ὥρα ὅπου
ἐψάλη τὸ «Πᾶσα πνοή», ὁ Σεβασμιώτατος π. ’Ιγνάτιος ἔχρισε δι᾽ ἐλαίου ἐκ τῆς κανδήλας
τῶν Ἁγίων τοὺς πιστούς.
Προσῆλθεν πλῆθος ἀνδρῶν, λόγῳ τοῦ ἀβάτου διὰ τὰς γυναῖκας, οἱ ὁποῖοι ἐφιλοξενήθη-
σαν ἀβραμιαίως ὑπὸ τῆς δεκαεξαμελοῦς Ἀδελφότητος τῆς Μονῆς καὶ παρεκάθησαν εἰς τὴν
παρατεθεῖσαν ἑορταστικὴν τράπεζαν. Κατὰ τὸ τέλος ἐψάλη, συμφώνως τῆς ἐν Ἀγίῳ Ὅρει
παραδόσεως, τὸ «Ἄξιον ἐστί» πρὸς τιμὴν τῆς Ἐφόρου καὶ προστάτιδος τῆς Ἀθωνικῆς μονα-
στικῆς πολιτείας, καὶ τὸ Ἀπολυτίκιον τῶν ἑορταζομένων Ἀγίων.
Τὸν θεῖον λόγον ἐκήρυξεν ὁ Σεβ/τος κ. Κοσμᾶς κατὰ τὴν ὥραν τοῦ Κοινωνικοῦ, ὁμιλήσας
περὶ τοῦ Ἁγιορειτικοῦ Μοναχισμοῦ καὶ περὶ προσευχῆς. Παραθέτωμεν τὸν λόγον του δια-
σκευασμένον καὶ ἐμπλουτισμένον ὑπὸ τοῦ ἰδίου.
«Σεβασμιώτατοι Ἅγιοι
Αρχιερείς, Τίμιον Πρεσβυ-
τέριον, Ὁσιώτατοι Μονα-
χοί, αγαπητοὶ ἀδελφοί.
Βρεθήκαμε ἐδῶ ξανὰ καὶ
ἐφέτος γιὰ νὰ ἑορτάσουμε
τὴ μνήμη τῶν ὁσίων Ἁγιο-
ρειτῶν Πατέρων. Οἱ ὅσιοι
Ἁγιορεῖτες Πατέρες ἦταν
ὅλοι ὅσοι ἐνασκήσαντες
διέλαμψαν εἰς ἕναν χῶρον
ποὺ σήμερα ὀνομάζεται
Ἅγιον Ὄρος. Ἕνας χῶρος, μία χερσόνησος δηλαδή, ποὺ ἡ Παράδοση μᾶς λέει ὅτι τὴν ἐπέλεξε
ἡ Παναγία νὰ γίνει κατοικητήριο μοναχῶν. Βρέθηκε ἡ ἴδια στὸν χῶρο αὐτὸ ὅταν πήγαινε νὰ
ἐπισκεφτεῖ τὸν τεταρταῖο Λάζαρο, ὁ ὁποῖος γιὰ νὰ γλιτώσει ἀπὸ τοὺς Γραμματεῖς καὶ Φαρι-
σαίους, εἶχε φύγει στὴν Κύπρο. Εὐδοκία, λοιπόν, Θεοῦ ἡ Παναγία βρέθηκε στὸν χῶρο αὐτό,
ποὺ καλεῖται σήμερα Χερσόνησος τοῦ Ἄθω. Ὁ χῶρος αὐτὸς ἦταν δαιμονοκρατούμενος, διότι
ἐκεῖ γίνονταν μεγάλου εἴδους σατανοτελετὲς ἐπὶ ειδωλολατρείας. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ ὅσιοι αὐτοὶ
Πατέρες δυσκολεύτηκαν νὰ τὸν μετατρέψουν σὲ κατοικητήριο μοναχῶν.
Ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης, ἕνας ἀπὸ τοὺς ἱδρυτὲς τοῦ ὀργανωμένου μοναχισμοῦ
στὸν χῶρο αὐτό, γύρω στὸ 960-970, ξεκίνησε καὶ ἔκανε τὴ Μονὴ τῆς Λαύρας. Σὲ ὅλη τὴν
χερσόνησο ὑπῆρχαν διάσπαρτα μονύδρια. Κατόπιν ἐπὶ ἁγίου Ἀθανασίου ἄρχισαν νὰ ἱδρύο-
νται οἱ μεγάλες μονὲς Λαύρας, Δοχειαρίου, Ξενοφῶντος, καὶ οἱ λοιπὲς μονὲς ποὺ γνωρίζου-
με σήμερα. Στὸ μέρος αὐτό, ποὺ πῆγε νὰ ἀσκητέψει ὁ ἅγιος, ἦταν ἐρείπια εἰδωλολατρικοῦ
ναοῦ ποὺ γίνονταν παλαιότερα δαιμονικὲς τελετές. Ἐκεῖ ὁ διάβολος λατρευόταν ἀπὸ τὰ
πανάρχαια χρόνια, γι’ αὐτὸ εἶχε μεγάλη ἐνέργεια καὶ ἐπήρεια. Στὸ ἀπέναντι ἀπὸ τὴ Λαύρα
ἀκρωτήριο τοῦ Ἄθωνα, ἐκτρέφανε κοράσια (μικρὰ κοριτσάκια) καὶ στὶς μεγάλες ἑορτὲς τὰ
61
θυσίαζαν στὸ ναὸ αὐτὸ πρὸς τιμὴ τοῦ συγκεκριμένου δαίμονος. Ὁ διάβολος ποὺ κατοικοῦ-
σε στὸ χῶρο μαζὶ μὲ τοὺς ὀπαδούς του, (δηλαδὴ δὲν ἦταν ἕνας ἦταν πολλοί) ἔκανε τόση
πολλὴ φασαρία, ὥστε ὁ ἅγιος ἀποφάσισε νὰ φύγει, δὲν μποροῦσε νὰ ἀντέξει τὴν πίεση ἂν
καὶ ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς πολὺ αὐστηροὺς ἀσκητές. Τοῦ ἀποκαλύφθηκε ἡ Παναγία καὶ τοῦ
ἔδωσε ἐντολὴ νὰ μείνει. Βλέπετε ὁ Θεὸς ἤθελε νὰ διώξει αὐτοὺς τοὺς παρείσακτους, τοὺς
δαίμονες, ποὺ ἔρχονται νὰ κατοικήσουν καὶ νὰ κληρονομήσουν στὴν οὐσία, τοὺς χώρους
ποὺ ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς ἔκτισε στὸν κόσμο γιὰ τοὺς ἀνθρώπους.
Οἱ ἅγιοι μετατρέπα-
νε τοὺς ναοὺς λατρεί-
ας τῶν δαιμόνων σὲ
χριστιανικοὺς ναούς.
Ὑπάρχει προπαγάνδα
ὅτι οἱ Χριστιανοὶ κατα-
στρέφανε τὶς ἀρχαιότη-
τες, γκρεμίζανε τοὺς εἰ-
δωλολατρικοὺς ναούς.
Δὲν τοὺς γκρεμίζανε,
ἁπλῶς τοὺς μετατρέ-
πανε σὲ χριστιανικοὺς
ἐφόσον οἱ εἰδωλολάτρες γινόντουσαν χριστιανοί. Ἔδιωχναν τοὺς ὑπάρχοντες κατοίκους
δηλαδὴ τοὺς δαίμονες, ὄχι τοὺς ἀνθρώπους, καὶ ἔφερναν τοὺς ἀγγέλους. Ἦταν λοιπὸν
τόση ἡ φασαρία ποὺ ἔκαναν οἱ δαίμονες στὸ χῶρο τῆς Λαύρας ὥστε πηγαίνανε καὶ γκρε-
μίζανε τὴ νύχτα, ὅτι ἔκτιζε ὁ ὅσιος Ἀθανάσιος τὴν ἡμέρα. Ἀπηύδησε ὁ ἅγιος καὶ ἀποφά-
σισε πάλι νὰ φύγει. Τοῦ παρουσιάστηκε καὶ πάλι ἡ Παναγία καὶ τοῦ εἶπε: «θὰ κτίσεις
ἕναν ναὸ αὐθημερὸν καὶ θὰ τὸν λειτουργήσεις». Ἔκτισαν ἕνα μικρὸ ναὸ αὐθημερὸν στὸν
ὁποῖον λειτούργησε ὁ ὅσιος. Ἀπὸ τότε σταμάτησε νὰ ἔχει δαιμονικὴ ἐνέργεια ὁ χῶρος.
Τόση ἀξία ἔχει μία Θ. Λειτουργία. Ἔφυγαν οἱ δαίμονες. Φεύγοντας φώναζαν:
- «Ἀθανάσιε μᾶς διώχνεις, καὶ ποὺ νὰ πᾶμε;»
- «Νὰ πάτε στὸ μικρὸ ξερονήσι ἀπέναντι, πρὸς τὴ Σκιάθο», τοὺς ἀπάντησε ὁ ὅσιος.
- «Καὶ τί θὰ τρῶμε ἐκεῖ»;
- «Θὰ σᾶς στέλνω ἐγὼ κουκιά». Mέχρι καὶ σήμερα, δὲν περνᾶνε ψαρᾶδες τὴ νύχτα
ἀπὸ τὸ ξερονήσι αὐτό, ποὺ τὸ ὀνομάζουν καὶ διαβολονήσι, διότι κάποιοι πετᾶνε ἀπὸ τὸ
νησὶ πέτρες καὶ φωνάζουν «Ἀθανάσιε, τὰ κουκιά». Τοὺς κόστισε πολὺ καὶ ἡ ἐκδίωξή τους
ἀλλὰ καὶ ἡ καταφρόνηση, ποὺ δὲν τοὺς ἔστελνε κουκιά.
Βλέπουμε λοιπὸν τοὺς ὁσίους Πατέρες, ὅτι ἀντιμετωπίσανε ὅλα αὐτὰ τὰ ἀόρατα πνεύ-
ματα. Γιὰ ποῖο λόγο; Γιὰ νὰ ἑνωθοῦν μὲ τὸν Θεό. Τὸ τροπάριο ποὺ ψάλαμε στὰ ἀπόστιχα
τοῦ ἑσπερινοῦ, τὸ ὁποῖο στὴν οὐσία εἶναι μνήμη καὶ ὕμνος τῆς ζωῆς τους, δηλαδὴ τὸ πῶς
ἔζησαν, καὶ τί ἐπέτυχαν, λέει: «Τίς λαλήσει τοὺς ἀγῶνας ὑμῶν, Πατέρες μακάριοι»; Δὲν
ἦταν μόνον ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Αθωνίτης, ἀλλὰ ἦταν πολλοὶ σὰν κι αὐτόν. Τὸ Ἅγιον Ὄρος
ἦταν ἕνας νέος μοναστικὸς χῶρος ὅπως ὑπῆρξαν παλαιότερα στὴ Θηβαΐδα τῆς Αἰγύπτου
καὶ τὴν Παλαιστίνη. Ὅταν αὐτοὶ οἱ μοναστικοὶ χῶροι κατέρρευσαν λόγω τῶν Ἀράβων,
καὶ δὲν εἶχαν πλέον τοὺς ἀπαραίτητους μοναχοὺς τοὺς ἀκμάζοντες, ὁ Θεὸς ἐνεργοποίησε
αὐτὸ τὸ μοναστικὸ χῶρο τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Τὸ τροπάριο συνεχίζει: «ἢ τίς ἀξίως ὑμνήσει
62
τὰς ἀριστείας τῆς ἐνταῦθα γενομένης ὑμῶν ἀσκήσεως; τοῦ νοὸς τὸ νηφάλιον;» Ἐδῶ
ἀρχίζει νὰ ἀπαριθμεῖ τὰ ἀποτελέσματα τῆς ἀσκήσεως, δηλαδὴ τοῦ νοῦ τὸ ἥσυχον, τὸ ἀπε-
ρίσπαστον, τὸ ὄχι τεταραγμένο, «τὸ τῆς προσευχῆς ἀδιάλειπτον;». Αὐτὴ τὴν ἀρετὴ τὴν
εἶχαν ὄχι μόνο οἱ ὅσιοι Ἁγιορεῖτες Πατέρες ἀλλὰ καὶ ὅλοι οἱ ἅγιοι· «τὸ ὑπὲρ ἀρετῆς ἐπίπο-
νον, τῆς συνειδήσεως μαρτύριον;» Τί εἶναι τὸ τῆς συνειδήσεως μαρτύριον;
Ὁ Θεὸς ἔφτιαξε τὸ κόσμο, τοὺς ἀγγέλους ποὺ εἶναι ἄϋλοι, εἶναι πνευματικὰ ὄντα. Ἐπει-
δὴ ἐξέπεσε μέρος αὐτῶν μὲ ἀρχηγὸ τὸν Ἑωσφόρο, ἀντικατέστησε αὐτοὺς τοὺς ἐκπεσόντας
μὲ τὸν ἄνθρωπον, τὸν ὁποῖον δημιούργησε μεταξὺ ἀϋλίας καὶ ὕλης. Δηλαδὴ ὁ ἄνθρωπος
ἔχει μία πνευματικὴ ὀντότητα, τὴν ψυχή, σὲ ἕνα ὑλικὸ σῶμα. Ὁ Θεὸς ἔφτιαξε τὸ ὑλικὸ
σῶμα ἀπὸ τὸν ἤδη ὑπάρχοντα ὑλικὸ κόσμο ποὺ δημιούργησε. Τὸ σῶμα μας ἔχει τὴν ἀνα-
λογία τῶν μορίων καὶ τῶν ἀτόμων, τῶν στοιχείων τῆς γῆς. Ἔβαλε στὸ σῶμα μας τὴν ψυχὴ
ποὺ εἶναι μία δύναμις, μία νοερὴ ὀντότητα, περίπου ὅπως εἶναι ὁ ἄγγελος.
Αὐτὴ λοιπὸν ἡ ψυχοσω-
ματικὴ ὀντότητα φτιάχτηκε
τέλεια ἀπὸ τὸ Θεό. Τὸ σῶμα
μας εἶναι τέλειο σ’ ὅλες τὶς
λειτουργίες του, ἀκριβῶς ἔτσι
εἶναι τέλειο καὶ τὸ πνεῦμα
μας. Δὲν χρειαζόμαστε ψυχι-
κὴ μόρφωση. Ἡ ψυχικὴ μόρ-
φωση εἶναι φυτευμένη στὸν
ἄνθρωπο μὲ τὴν γέννηση
του. Βλέπετε, ὑπάρχουν ἄν-
θρωποι ἐντελῶς ἀγράμματοι
ἀκαδημαϊκά, καὶ ἔχουν τὴ
μόρφωση αὐτὴ. Μποροῦν νὰ ἐκπαιδεύουν τὰ παιδιά τους χωρὶς νὰ ἔχουν σπουδάσει σὲ
πανεπιστήμια. Ἀντιθέτως ὑπάρχουν ἄλλοι ποὺ ἔχουν σπουδάσει σὲ πανεπιστήμια, καὶ δυ-
στυχῶς δὲν μποροῦν νὰ τὰ ἐκπαιδεύουν, ἀλλὰ τὰ κάνουν, μᾶλλον πολὺ χειρότερα ἀπὸ
τοὺς ἑαυτούς τους, διότι ἔχασαν τὴν ψυχικὴ αὐτὴ μόρφωση τοῦ Θεοῦ ἀσχολούμενοι μὲ τὴν
καλλιέργεια τῶν παθῶν τους. Αὐτὸ ἀποδεικνύει τελικὰ ὅτι ἡ ψυχικὴ μόρφωση ὑπάρχει καὶ
κινεῖται ἀπὸ μία δύναμη τῆς ψυχῆς, τὴν συνείδηση.
Ἡ συνείδηση εἶναι ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ ποὺ ἐξηγεῖ στὸν ἄνθρωπο τί πρέπει νὰ κάνει.
Αὐτὸς ποὺ προτιμάει καὶ ἀγαπᾶ τὸν Θεὸ ἔχει καταλάβει τὸ νόημα τῆς ζωῆς, ἔχει ἐλεύθερη
τὴ συνείδησή του καὶ δι’ αὐτῆς τὸν ὁδηγεῖ ὁ Θεός. Τί εἶναι λοιπὸν τὸ τῆς «συνειδήσεως
μαρτύριο»; Εἶναι ὁ ἀγῶνας νὰ ἀποδεχθεῖ καὶ ὑπακούση ἡ ψυχὴ στὴν διὰ τῆς συνειδήσεως
ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ πρὸς αὐτήν. Σὰν νὰ τοῦ λέει δηλαδὴ ὁ Θεὸς: «Δὲν τὸ ἔκανες αὐτὸ καλό,
κάνε τὸ καλύτερα. Ἔκανες τόση προσευχὴ ἀλλὰ ἦταν λίγη. Ποῖον ἀγαπᾶς τελικά, ἐμέ-
να ἢ τὴν ὕλη; τὸν κόσμο ἢ τὴν δόξα; Κάνε κάτι περισσότερο. Θέλεις νὰ ἔρθεις μαζί μου,
ἐκεῖ ποὺ εἶμαι Ἐγώ»; Αὐτὴ ἡ φωνὴ τῆς συνειδήσεως ὁδηγοῦσε τοὺς ὁσίους Πατέρες στὸ
«ὑπὲρ ἀρετῆς ἐπίπονον» καὶ «τὴν τῆξιν τοῦ σώματος». Προσπαθοῦσαν νὰ ἐπικρατήσουν
ψυχικὰ τοῦ ἰδίου τους σώματος, διότι τὸ σῶμα εἶναι φίλαυτο καὶ θέλει νὰ εὐχαριστιέται
σὲ ὅλου τοῦ εἴδους τὶς σωματικὲς ἡδονές, νὰ τρώει καλὰ νὰ πίνει καλά, νὰ κοιμᾶται καλὰ
63
κ.λπ.. Ὅμως ἡ φιληδονία ἀποκόπτει τὴ ζωὴ τῆς ψυχῆς. Ἡ ψυχὴ εἶναι πνευματικὴ ὀντότητα Τὴν 23ην Ἀπριλίου, μνήμη τοῦ Ἁγί-
καὶ δὲν εὐχαριστιέται μὲ ὅλα αὐτὰ τὰ ὑλικά, ἀλλὰ μὲ τὰ ἀντίθετά τους, δηλαδὴ μὲ τὶς πνευ- ου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου τοῦ
ματικὲς ἡδονές. Οἱ ὅσιοι Πατέρες λοιπὸν ὑπακούοντας στὴν φωνὴ τῆς συνειδήσεως πιέζανε Τροπαιοφόρου, ἑώρτασεν ὁ ὁμώνυμος
τὸ σῶμα γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ ἐπικρατήσουν πάνω σὲ αὐτό, δηλαδή, νὰ μὴν τοὺς κυβερνάει ἱστορικὸς ναὸς τοῦ Ἁγίου εἰς Λεῦκτρα
ὁ ἑαυτός τους, τὸ σῶμα τους καὶ τὰ κακὰ θελήματά τους, ἀλλὰ νὰ κυβερνοῦν οἱ ἴδιοι τὸν Θηβῶν ὅπου λειτούργησε ὁ Ἱερ/χος
ἑαυτό τους. Δὲν κατέστρεφαν τὸ σῶμα, ἀλλὰ τὸ ὑπέτασαν κατὰ τὸ «ὑποπιάζω μου τὸ σῶμα Χρυσόστομος.
καὶ δουλαγωγῶ» (Α´ Κορ. 9, 27) τοῦ Ὰποστόλου Παύλου.
Συνεχίζει τὸ τροπάριο: «τὰς παννύχους στάσεις» δηλαδὴ στάσεις προσευχῆς ὅλη τὴ νύ-
χτα, «τὸ ἀείρρυτον δάκρυον» δηλαδὴ τὸ δάκρυ ποὺ ρέει συνεχῶς, «τοὺς ἐν κρυφῇ κρεμα-
στῆρας». Γιὰ νὰ ἀντέχουν στὴν ὁλονύκτια προσευχὴ καὶ νὰ μὴ κοιμοῦνται, κρεμιόντουσαν
ἀπὸ ἕνα σκοινὶ τοποθετημένο στὸ στῆθος τους, τὸ ὁποῖο ἔδεναν ἀπὸ τὸ ταβάνι. Αὐτὸ τὸ
ἔπραταν διότι οἱ ἀντίπαλες δυνάμεις, οἱ δαίμονες, τοὺς ἀπέτρεπαν ἀπὸ τὴ προσευχὴ πιέζο-
ντάς τους νὰ κοιμοῦνται. Αὐτὸς ὁ τρόπος χρησιμοποιήθηκε κυρίως στὸ Ἅγιον Ὄρος.
Τελειώνοντας τὸ τροπάριο λέει: «τὸ ταπεινὸν τοῦ φρονήματος; τὰ κατὰ τῶν δαιμόνων
τρόπαια; καὶ τῶν χαρισμάτων τὸν ὁρμαθόν; καὶ ἐπὶ πᾶσι, τὴν ὑπὲρ τῆς εὐσεβείας ὁμοῦ
καὶ ὀρθοδοξίας, πρὸς τοὺς ἀσεβεῖς καὶ κακοδόξους, μέχρις αἵματος καὶ θανάτου ἀντικα-
τάστασιν; δι ὧν παρὰ Χριστοῦ, ὡς νικηταὶ στεφανωθέντες ἀοίδιμοι, πρεσβεύσατε ἀπαύ-
στως ὑπὲρ ἡμῶν, τῶν ἐν πίστει τελούντων τὴν λαμπρὰν ὑμῶν πανήγυριν».
Ὁ ὁρμαθός, δηλαδὴ τὸ σύνολο τῶν χαρισμάτων καὶ ἡ νίκη κατὰ τῶν δαιμόνων, προέρχο-
νται ἀπὸ τὴν ἀδιάλειπτη προσευχή. Διότι οἱ δαίμονες εἶναι πνευματικὲς ὀντότητες καὶ μὲ
τὸν πνευματικὸ πόλεμο μπορεῖ νὰ νικηθοῦν, ὄχι μὲ σωματικό. Γι’ αὐτὸ καὶ λέει ὁ Χριστός: Ἀπὸ τὴν ἑορτὴν τοῦ Ἱεροῦ
«τοῦτο δὲ τὸ γένος οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστεία». (Ματθ. 17, 21) . Ἡ Ναοῦ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων
προσευχὴ εἶναι τὸ κατ’ εξοχήν ἔργον, ἡ νηστεία εἶναι κάτι ποὺ βοηθάει ἁπλῶς τὴν προσευ- Πέτρου καὶ Παύλου (29ην Ἰου-
χή, δὲν εἶναι τὸ οὐσιῶδες. Πλήν, οἱ ὅσιοι Πατέρες ἐπιδοθήκανε καὶ σὲ αὐτὸ τὸ ἔργο γιὰ νὰ νίου) εἰς τὸν Βόλον. Διακρίνε-
μπορέσουν ἐντονώτερα νὰ βοηθήσουν τὴν προσευχή. Ἕνας χορτασμένος δὲν μπορεῖ νὰ προ- ται ὁ ἱερουργήσας Ἐπίσκοπος
σεύχεται. Τί λοιπὸν σημαίνει ἀδιάλειπτος προσευχή; πῶς ξεκινάει; Καὶ πῶς ἐπιτυγχάνεται; Φθιώτιδος κ. Ἰγνάτιος
Ὁ Λόγος τοῦ Σεβ/του Ἀττικῆς καὶ Μεγαρίδος κ. Κοσμᾶ θὰ συνεχιστεῖ εἰς τὸ ἑπόμενο τεύχος.

Ὁ Σεβ/τος Φθιώτι-
δος κ. Ἰγνάτιος ὁμιλῶν
κατὰ τῶν νέων ταυτο- Διὰ τὴν ἀνέγερση τοῦ Ναοῦ, μᾶς εἶναι ἀπαραίτητη καὶ καλοδεχούμενη ἡ κάθε σας προσφορά.
τήτων μετὰ τὸ πέρας Πληροφορίες εἰς τὰ τηλέφωνα 2351037345 & 2351038846
τῆς τραπέζης Ἀριθμὸς λογαριασμοῦ Τραπέζης Πειραιῶς: 5255-054006-671
Ἰωάννης Ἀλεξιάδης (ἐκπρόσωπος τοῦ παραρτήματος Γ.Ο.Χ. Κατερίνης)

64 65
 συνεχίζεται από τὴν σελ. 35 Ἡ Ἀνάληψις τοῦ Κυρίου
Ἀκόμη, ὁ Ἱερὸς Νικηφόρος Θεοτόκης δίνει σαφὴ ἀπάντηση ἐπὶ τοῦ θέ-
ματος εἰς τὸν Α´ Τόμο τοῦ Κυριακοδρομίου σελ. 412 (Ἐκδ. Συναξαριστής).
Διαβάζουμε:
● «Ὅτε τὸ πρῶτον ἐπληθύνθησαν οἱ ἄνθρωποι ἐπὶ τῆς γῆς, τότε ἐπλή-
θυνεν ἡ ἁμαρτία καὶ ἐπλήρωσε πᾶσαν τὴν γῆν. «Ἐπλήσθη ἡ γῆ ἀδικίας ἀπ᾽
αὐτῶν» (Γέν. ΣΤ´, 13). Πόθεν δὲ τόση αὔξησις κακίας, πόθεν τόση ἀνομία καὶ
ἁμαρτία, ὥστε, πλὴν τοῦ Νῶε καὶ τῶν ἐν τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ, οὐδεὶς τότε εὑρέθη
δίκαιος; Ἀκούσατε· δύο γένη ἀνθρώπων ἦσαν τότε εἰς τὸν κόσμον, τὸ μὲν
ἐκ τοῦ Κάϊν καταγόμενον, καὶ αὐτοὶ ἦσαν φιλόσαρκοι, τὸ δὲ ἐκ τοῦ Σήθ, καὶ
αὐτοὶ ἦσαν φιλόθεοι. Ὅθεν ἡ Θεία Γραφὴ τοὺς μὲν ἐκ τοῦ Κάϊν καταγομένους
ὠνόμασεν υἱοὺς ἀνθρώπων, τοὺς δὲ ἐκ τοῦ Σὴθ υἱοὺς Θεοῦ. Τότε οἱ φιλόθεοι,
ἰδόντες τὰς θυγατέρας τῶν φιλοσάρκων ὅτι ἦσαν ὡραῖαι, ἠγάπησαν αὐτὰς
μᾶλλον ἢ τὸν Θεόν, ἔλαβε δὲ ἐξ αὐτῶν καθεὶς γυναῖκας κατὰ τὴν ἐπιθυμίαν
καὶ ἀρέσκειαν αὐτοῦ. «Ἰδόντες δὲ οἱ υἱοὶ τοῦ Θεοῦ τὰς θυγατέρας τῶν ἀν-
θρώπων ὅτι καλαὶ εἰσίν, ἔλαβον ἑαυτοῖς γυναῖκας ἀπὸ πασῶν ὧν ἐξελέξαντο»
(Αὐτόθι, 2). Αὐτὴ δὲ ἡ μίξις ἔφθειρε παντελῶς τὴν πρὸς τὸν Θεὸν καὶ τὴν πρὸς
τὸν πλησίον ἀγάπην· διὸ καθεὶς ἐξ αὐτῶν οὐδὲν ἄλλο ἠγάπα εἰμὴ ἑαυτόν, δη-
λαδὴ κατακυριευθέ-
ντες πάντες ὑπὸ τῆς
φιλαυτίας καὶ τέλει-
οι φίλαυτοι γενόμε- Ἡ Σύναξις τῶν Ἁγίων δώδεκα Ἀποστόλων
νοι, ἐπολιτεύοντο
ὥσπερ μὴ ἔχοντες
ψυχήν, ἀλλὰ μόνον
σῶμα· τοῦτο δὲ ση-
μαίνουν ταῦτα τοῦ
Θεοῦ τὰ λόγια, «διὰ
τὸ εἶναι αὐτοὺς σάρ-
κας» (Αὐτόθι, 3).
Ἡ τοιαύτη δὲ
ὑπερβολικὴ φιλαυ-
τία προεξένησεν το-
σαῦτα καὶ τοιαῦτα
ἁμαρτήματα, ὥστε
ἔκρινεν ὁ Θεὸς ἄξι-
ον καταποντισμοῦ
καὶ τῷ ὄντι κατε-
πόντισεν ὅλον τὸ
ἀνθρώπινον γένος,
πλὴν τοῦ Νῶε καὶ
τῶν τέκνων αὐτοῦ».

66 67
 Ὁ Ναὸς τοῦ Πρωτάτου
εἰς Καρυὲς Ἁγίου Ὄρους
ὅπου φυλάσσεται ἡ Εἰκόνα
τῆς Παναγίας
Ἄξιον Ἐστί