s61 5 * 1979 TIM HIEU TU .NGHi” TRONG NGON NGO cd (Tlép theo va hét) DINH GIA KHANH Il. VE ¥ NGHIA VA TU LOAI CUA © NGHI > A. Y NGHIA cUa TU «NGHI> ‘ Tuy d8u duge dich tir «ty? ma ra, nhung ¥ ngbfa cia “nght? trong 46 trong hgp cé mau she thay adi tay theo van canh. 1) Mau sde y nghta: Xét ti mi thi cé ba maa sfc: a) nghi ngu ¥ ring nhan vat hanh dong voi mot dong le hogc ban chat noi tai (cde trugng hop s6 1, V, XI, XIX, XX, XXII, XXII, XXIV. XXVI, XXVIII, XXXI, XXXII, XXXV, XXXVI, XXXIX, XL, XLID. D) nghi ngu y ring nhan vat hanh dng voi mot dong lye hoge bin chat ngi tai vA két quA cia hanh ddng hudng vao mét doi tweng & ngoai nhan vat Ay (cde trudng hgp s6 Il, Ill, 1V, VI, XI, XII, XIV, XXv, XXXII, XLI, KLIID c) Nghi ngu y ring day la mt tinh trang ban abiéu, “ni mot céch khac, cO nghia la bén ahién, vén ben, von la (che trudug hop s6 VI, VII, IX, -X, XV, XVI, XVII, XVII, XXI, XXVIT} XXIX, XXX, XXXIV XXXVI, XLIV, XLV, XLVD. A 2)¥ nghtaco bin cha ti nght: Dau cé nhitng mau sie f nghia phan bigt nhu thé, nhung tir nghi trong 46 trudng hgp déu co cing mot ¥ nghfa chung, giéng nhu tir ty trong Han van. a) O day truée hét cn thdy ro hai ti nghf va ty cé khi duge ding thay cho nhau. Trong quyén 2, Tan Vien ti phan siz lye, te 39 (b), c6 cau: €Ty xung cu si...» duge dich la: “Nght xung 1a cw si...” (trudng hop #6 XIV trong bang ligt ke). O day, te (trong bin H4n vin) da duge dich thanh nghi (trong ban chi ném). Nhung trong quyén 1, Tay hoan ky ngu ky, t0 67 (a) c6 chu: «KE hitu my nhan te xung Vi thi, LY thi, Mai thi, Duong thi, Thach gia nuong tir, Kim thj nhj Jang» duge dich 1a “N8i co ngwoi t6t tr xung ho Vi, ho Ly, ho Mai, ho Duong, nuong tir nha Thach, nhj lang ho Kim»: O day thi chir fz (trong bin chi Han) Iai duge dich thanh chi ty (trong ban chit ném). Thé thi fw va nght di dugc ding trong tigng Viet trudéc kia voi ¥ nghia giéng nhau, cd tht giao hoin cho nhau. DO la digu hi’n nhien. b) Tuy nhitn, khong phdi bao gid te eiing duge dich 1a nghi. Co tht tim thay ching co & ngay trong bin dién nom Truyta ky man luc. True hay kt &n cdc trudng hop 44 néu trong bing ligt ké: Truong hyp thir XI (quyn 2, Long dinh d6i-tung luc, t& 16a). Cang mot tit fir (trong bin chit “Han) & day d& duge dich ra hai tir khac nhau: ludng va nghi. K8 ra luéng-va nghi ve mgt y nghia cling cd chd gidng nhau. Ludng 1a I j lam, khong’dé cdi gi bén ngodi rang bude (ngay nay, ta ni ludng fubng voi y nghia la phong ting), cdn ngAT thi 1a tr60 Ngon ng@ 66 1 nim 1979 mink. Va hai tt nay tuy ¢6 ‘mau sfc khéc nhaw nhung lai cd chd gip nhait c& hai dau bao him mghia te minh; gic § cia minh» ‘Truéng hop thir XXVIII (quytn 3, Ba gieng dg tm ky, to 70 (a) Cing mot ti te (trong bin chit Han), & day da djch ra hai ti khée nhau: ban (2 lan) va nght. Xét cho ky thi bén & day cé nghia gin giéng nbu la vOn. Bén la trang ti, thong ding 48 ngy y¥ ring hanh dong (bigu thj & dong tir dgt sau bén) 1a he qué cia mOt tign 48 44 co trong vin canh. Trong truyén Kiéa c6 cdc ciu 2865, 2866: 7 «Tinb xua 4n tra oghfa dn, Gia than bén méi két duyén Chau Tran, “Tinh xwa> la titn 48; «két duyén Chau Tran», a8 an tra, nghia dén» la hé qua. Trang ti bén phin anh indi quan hé giita titn d8 Sy va “hé qua dy, Bén 6 trong trudng hgp thi XXVIII cia bang ligt ke cling cé nghia nhu thé. Thé thi bén cing ngu ci cai ¥: « ban nhién, vOn la, ty than” nira, RO rang la ben c6 chd. tring hop véi ngh? vé ml y nghia. Va khong phai la ngdu nhién ma trong cing mot cau, fe vira duge djch 14 béa virs duge dich 1a nght. Cach dich nhu thé chi chitng t8 ngwai dich 6 y thite rdt rd ve sy tinh té cia tiéng Vigt ma & chd nay. Han vin khong c6. Vd Jai, ngay trong bin di&n nom séch Truy8n ky man Ie,’ c6 nhidu trong hop co th3 ding bén thay cho nghf nh thé trong bing ligt ke Tom lai, aghi cd khi cing véi ben chung mot ¥ nghia. Dé 1a ditu hitn ahién. - Ngoai cfc trudng bgp thude s6 46 truogg hyp di néu 6 bing ligt ke ra, Igi c6 nhitng truéng hyp chua néu & bang dy, trong. dé cling co chit ty mA khong djch 4 nght (nhu 46 trudng hgp cia bing ligt ké). Dé la cde trugng hyp duéi day. Trong quy&n 2 Long dinh 46i tung lye, to 11 (b) cd cdu: &Ty thién tae hop, hanh lién Iwdng tinh chi hoan? duge dich la €Bdi tréi lam hop siy ign chung vui hai ho» - Trong quytn 3, Dong Tritu phé ty luc, te 36 (b) c6 ctu; «HOt nhét nhan fy son trang phi hat, quai cung, sich tién nbi chi? duge dich la: “Say thay mot ngwdi béi trong mui, m§c 40 boi long, mang cung; rong vot ngya ma dén>.’ Cfing trong quy®n 3, Thuy Tiéu truyén; td 58 (a), cb chu:«Thty Tigu xudt tw xuéng liu. bin ‘phi lénh dire» duge djeh/la: Nang Thuy Titu ra bét dong xuéng nhi, von ching cé dite lan”. : Trong quytn'4 Le nuong truyén, to 36 (a) c6 cau “Thiép xudt te pham hru» duge dich 1A: «Thigp ra bd: dong nhan». Thé 1a trong “4 truéng hop nay, chit ty (trong ban chit Han) déu duge dich 1a bét (trong%ban chit nom). Ca b6n trudng ‘hop dau dich la bd1 voi y mu6n higu ring chikfr bao ham nghia chi audt phét ditm trong khong gian (hoe.trong mdi tréng nado 44) cla 46i tuong, cia su vide. Trong quy&n 2, Long dinh 46i tung lye, to 17 (b) cé chu: “Ky te te thit vO hin tog yén >. durge dich la Thita miéu, fi dy chingrét ing vay” Cang trong quy8n 2, Dao thi nghiép oan ky, to 32 (a), co cu: «Te xuan (8 ha, dong chi tu nian? duge dich la: «Tir xuan sangha, khi dongTim hidu ur... 6 khidteng, @8u nuong ngudi (nuong ngudi: nvong dya vao nguéi khéc: ¥ ndi 6m yéu qué, trong moi ck ong. déu phdi nuong diya. vio ngwdi khdec. D.G. Kh cha), Ciing trong quyén 2, Tan Vién tir phan sy lyc, td 39 (a), c6 chu: «Te thj di lai chuy&n tac yéu quai? duoc dich la: “Tir dy nban lai tro lam quai go>. Cling trong quy8n 2, Tan Vién ti phan six luc. to 41 (a va.b), 6b chu: «Nga tz Ly Nam dé thoi vi ngy sit dai phu® duge djch la:-«Ta_ fi thoi vua Nam 46 déi nha Ly lam quan ngy si dai phu»; © Trong nhttng trudng hgp nay, chit ty (trong ban cht Han) déu duge dich la tir (hoge doc 1a ty cling duge voi ¥ muén hiku ring chit tz bao ham nghia chi wu@t phat diém trong thdi gian. Thé la cing mot chit ty (trong bin chit Hin) ma ban dign ndm aa’ phan bit tinh té thanh hai ‘nghia: mét 1a bdi (trong 4 truéng hgp trén) khi muén néi v8 2udt phdt diam trong khéng gian, hai 1a te (trong may traéng hop duéi) khi muén néi v8 audt phdt di8m trong thét.gian. Ditu may ching td rang dich gi rft cd ¥ thie trong khi djch, rét dung cong 42 cd thé ding ta ngit cho sat hgp nhat. Lai cé trudng hop akc bigt, trong 46 chit te duge dich theo nghfa rit linh dong. : Trong quyén 4, Nam xwong nit tir truyén, to 5 (a). c6'cAu: «@Nhi vist: quan dige phy da? Quan fy ning ngon, thi bat nuge ning thoi phy, min nhién ham m&c d&» duge dich la: “Con tré ring: Nguoi cing 1a cha ru? Ngudi chin. hay noi, khac ching bing cha thiia no. ling vay, bain bat vay!» Nhu vay la ty (trong bia chi Hin) d& duge dich la chin (trong bin eh nom). Trong trudng hyp thir XXVIII (quy8n 3) truyga Da Giang da im ky, t8.70 (a) & bang ligt ke, fw 4a ting Auge dich la ben. Ban (nhu 4% phan tich) trong vin cAnh trén, ngoai viée ngu y ring hanh dong xay ra voi tinh céch 1a h¢ qui cia mot titn a8 nao 46, lei con bao him eéi nghia’ “bén nhién, ofa»... Con nhw chin thi lai 1a trang tk voi J onghfa ld trdi Iai, bém® “lai ritng ben... thuong duge ding a2 xc @jnh ring hanh dong (thé hign trong dong te ma trang tir chin bd tie) adi tp voi mot titn 48 nao 46.0 van cinh vita néu & tren thi vige ngwdi cha bay gid «hay néi» @6i lap voi viee ngudi «cha thiia no, Wing vay, bin bat vay». O day, xét ve mgt nao dé thi chin edn 6 nghia nhu 1a «riéng ve phin®, «chi riéng®. “Nguoi chin hay Ai? c6 nghia la «riéng ve phan nguéi thi trai lai hay ndi® hole «chi riéng ngudi thi lai hay néi>. Nhw thé la day chin vdi tinh cach 1a trang ti, ngodi vige ngy ¥ ring hanh dng (th8 hién trong dng ti ma trang tir chin bd tic) 46i I8p-voi mOt ti8n 2 ndo 46, lal con gan voi tink dde tha cia nhdo vat nita, RO rang la chin gin howe xa Igi con Hen quan véi cdi nghta “bda nhién, odn...>. Va thé la chin ¢6 khi cd chung nghia véi nght, Trong ‘quy8n 4,-L@ nuong truyén, td 28 (u) 6 clu: “Nguyén quan te fi» duge dich la: xin chang yéu I6y minh». & day te duge dich thanh minh. Dang chi ¥ la cing thi hai cht ty dix» ma trong van e&nh khéc thi pi €uge dich khae di. Trong truéng hop thir V & bang ligt ké, chit