27 september 2018, pag.
22
OPINIE
Hele jaar zomertijd is een risico
Jean-Claude Junc-
kers, de voorzitter
van de Europese
Commissie, stelt
voor dat de EU
het hele jaar op de
zomertijd over-
schakelt. Dat is
voor Nederland
onverstandig.
MARCO LANGBROEK
E
igenlijk schakelen wij ieder
jaar om van wintertijd naar
zomertijd, niet andersom,
maar zo wordt het (en dat is
cruciaal) niet door Juncker gebracht.
De officiële standaardtijd van Neder-
land is net als voor ons omringende
landen de Midden Europese Tijd
(MET, oftewel Greenwhich Mean Ti-
me (GMT) plus één uur). Dit is de tijd
die we in de winter hanteren, onze
‘wintertijd’ dus, en niet de zomertijd.
Onze standaardtijd zélf is op zijn
beurt eigenlijk ook nog eens een uur
te ver ‘vooruit’ voor ons land. Kijken
we naar de gemiddelde lengtegraad
van Nederland, 5.5 graden oost, dan
zouden we eigenlijk onder Green-
which Mean Time moeten vallen, de
tijd van de Britten dus. Dit geldt ove-
rigens voor heel westelijk Europa
(bijvoorbeeld Frankrijk, België, Span-
je, landen die net als ons land in
plaats daarvan Midden Europese Tijd
als standaardtijd hanteren).
Dat we in Nederland niettemin
Midden Europese Tijd gebruiken en
niet GMT is een erfenisje van de Duit-
se bezettingsjaren. Van 1909 tot aan
de Duitse inval in 1940 hanteerde Ne-
derland de ‘Amsterdamse Tijd’, met
het middaguur (12:00) bepaald door
het moment dat de zon in Amster-
dam op haar hoogste punt staat.
De Amsterdamse tijd liep 19 minu-
ten 32 seconden vóór op Greenwhich
Mean Time, dat komt overeen met
ongeveer 40 minuten achterlopen
op onze huidige standaardtijd. De
spoorwegen hadden deze tijd in 1866
al landelijk geïntroduceerd in hun
spoorboekje, overigens, omdat het
anders zo verwarrend werd: vóór
1909 hanteerde iedere plaats haar ei-
gen zonnetijd.
Na het einde van de Duitse bezet-
ting ging ons land niet terug naar
Amsterdamse tijd, maar bleef op
Midden Europese Tijd. Zomertijd is
van veel recenter datum en kwam
pas in 1977 om de hoek kijken, toen
het Europees werd ingevoerd. Met ar-
gumenten (onder andere energiebe-
sparing) die achteraf gezien allemaal
niet zo reëel bleken: er blijkt door de
invoering van zomertijd bijvoor-
beeld nauwelijks energie bespaard te
worden.
Samenvattend: onze standaardtijd
(de wintertijd) loopt feitelijk al een
uur vóór op de tijdzone die we eigen-
lijk zouden moeten hanteren, GMT.
De zomertijd maakt daar zelfs twéé
uur van en is feitelijk de tijd die hoort
bij Oost-Europa, twee tijdzones ver-
Tijd in Europa
GMT-1
(GMT-1)
Nederland valt in de zone
van de Greenwich Mean
Time (GMT), maar
hanteert de Midden
Europese Tijd (MET,
onze ‘wintertijd’).
Met een
permanente
zomertijd
belanden we
in de Oost
Europese
Tijd (OET)
We beginnen
onze dag dan
diep in
het donker
der. Eigenlijk heel idioot dus om dáár
voor te kiezen, als we Junckers voor-
stel volgen.
De voorgestelde tijdsverschuiving
in de wintermaanden is niet zonder
gevolgen, en het is daarom zaak dat
we eerst goed nadenken en de gevol-
gen in kaart brengt alvorens klakke-
loos iets in te voeren. Veel voorstan-
ders van het plan lijken niet goed
door te hebben wat het invoeren van
permanente zomertijd inhoudt voor
onze winters. Mogelijk speelt hier
een psychologische effect mee: ‘zo-
mertijd’ roept plezierige associaties
op met warmte, licht en lange avon-
den. Maar in de winter is de realiteit
bij het invoeren van permanente zo-
mertijd anders. Bijvoorbeeld: voor
een lange periode rond midwinter
zal de zon in ons land dan pas om 10
uur ’s ochtends opkomen. We begin-
nen onze dag dan diep in het donker
en werken een relevant deel van de
dag in het donker.
sie tot diabetes, als gevolg. Er zijn ook
studies die laten zien dat de werk-
kwaliteit gedurende een groot deel
GMT MET OET van de dag er onder kan lijden, omdat
bij een te vroege donkere start de
(GMT) (GMT+1) (GMT+2) cognitieve functies van ons brein
ook de rest van de dag achterblijven.
Economisch gezien lijkt het per-
manent invoeren van zomertijd dus
niet slim: je kunt in de winter minder
productieve werknemers verwach-
ten, en een hogere arbeidsuitval en
hoge zorgkosten door ziekte. Meer
vanuit menselijk perspectief geke-
ken: voor Nederlanders die zoals ik
géén nadrukkelijk ochtendmens zijn
zou de permanente invoering van
zomertijd gewoon een hel én een ge-
zondheidsrisico worden.
Er komen ook veiligheidsaspecten
om de hoek kijken. Wat zijn de effec-
ten op de veiligheid op de werkvloer
wanneer een significant deel van de
dag door niet goed ontwaakte (en de-
pressieve) werknemers bij kunstlicht
gewerkt moet worden? Wat is de in-
vloed op de verkeersveiligheid?
Zomertijd: daling
productiviteit,
meer ziekte en
ongevallen
Voorstanders van permanente zo-
mertijd voeren tegen dit alles aan dat
het te veel de focus op het werkdeel
van de dag legt. De voorstanders vin-
den het vooral belangrijk dat ze in de
zomermaanden ná het werk nog di-
verse uren daglicht hebben voor so-
ciale activiteiten, sport, klusjes en
tuinwerk. Rond midzomer is die tijd
er ook bij standaardtijd (wintertijd)
overigens nog voldoende, maar in de
maanden daar omheen knabbelt
wintertijd inderdaad flink wat van de
na werktijd resterende zonlichturen
af. Dit is een valide tegenargument
© DvhN/LC 250918
dat ik zeker begrijp, maar ik zou het
aangevoerde probleem toch een sub-
jectief probleem willen noemen. Het
Wintertijd (CET) argument van tegenstanders die vre-
zen voor de invloed op hun gezond-
27 dec heid als ze ’s winters ver voor zonsop-
gang moeten beginnen, vind ik een
27 nov Bij de wintertijd valt
de werkdag in de
meer objectief probleem, dat mijns
inziens daarom zwaarder weegt.
28 okt winter vrijwel
De zeer vroege zonsopkomst (al
samen met de
28 sep om half vijf) in de zomer bij invoe-
periode dat
ring van ‘wintertijd’ als standaardtijd
het licht is.
29 aug over het hele jaar, is een ander pro-
traditionele bleem waarmee voorstanders ko-
30 jul
9-17 werkdag men. Dit is ook een reële tegenwer-
30 jun ping, maar in de zomer is de zonsop-
komst sowieso vroeg op onze breed-
31 mei tegraden (astronomisch gezien blijft
het ’s nachts van midden mei tot
01 mei midden juli zelfs continue scheme-
ren, het wordt nooit helemaal don-
01 apr
ker). Hier zijn goede verduisterings-
02 mrt gordijnen misschien een betere op-
datum
zonsopkomst zonsondergang lossing dan morrelen aan tijdzones.
31 jan Van zomertijd onze standaardtijd
maken is geen goed idee. Als we al de
01 jan
wisseling tussen winter- en zomer-
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
tijd afschaffen, laten wij als land dan
tijdstip voor onze huidige standaardtijd kie-
© DvhN/LC 250918
zen, de ‘wintertijd’. Of misschien
zelfs voor Greenwhich Mean Time.
Zonlicht is, door de invloed op on- processen in ons lichaam in gang. Er Dat laatste zou overigens best een
der andere de melatonine-afbraak in zijn diverse studies die laten zien dat ironisch keuze zijn, in het licht van de
ons lichaam, een belangrijke regule- vér voor zonsopkomst opstaan voor brexit.
rende factor in onze biologische klok. de doorsnee mens om die reden
Mensen zijn geen nachtdieren en de schadelijk kan zijn, met gezond- Dr. Marco Langbroek uit Leiden is
zonsopkomst zet allerlei biologische heidsklachten, variërend van depres- archeoloog en astronoom.