LAW 117

ANAYASA HUKUKU
15/02/2011 Derse girildi
Nasıl Demokratik Bir Anayasa Yapılabilir ?
TKİ ( Tali Kurucu İktidar) : Anayasada değişiklik yapabilir
AKİ ( Asli Kurucu İktidar) : Anayasayı yeniden yazabilir / yeni bir anayasa
yapabilir.
Kurucu Meclisleri
1961 Anayasası : MBK (askeri kanat) – TM : Temsilciler Mec. (sivil kanat)
1982 Anayasası : MGK (askeri kanat) – DM: Danışma Mec. (sivil kanat)

Anayasanın Yapım Süreci :

1) Yeni bir anayasa yapmak için Kurucu Meclis seçilir, bu da seçim ile olur.
(yani halk seçimde siyasi bir partiyi oylarken, seçimi kazanaçak partinin ayrıca
anayasayı değiştirme hakkına da sahip olacağını bilir.)
2) Yeni hazırlanmış anayasa metninin halk oylamasına sunulması da ikinci bir
seçenektir. (Baskı altında olmayan bir halk tarafından oylanır).

(330 ile 367 oy arası referandum’a gider. 367 üstü Cumhurbaşkanının onayıyla
kabul edilir veya CB. Halka gönderir.)

DARBENİN NEDENLERİ
27 Mayıs 1960 : Siyasi iradenin gücünün kötü kullanılması, muhalefete karşı
ezici bir politika uygulanması ve demokrasi dışı tutumları.
- Sol düşüncenin uyanışı ve sosyal hakların ilk ortaya atıldığı zaman.
12 Eylül 1980 : Siyasi iradenin devlet yönetiminde aciz kalması bunun yanında
irticai görüş ve kommunizm tehlikesi.
- Devlet otoritesini güçlendirmek için yapılıyor.
- 1987 siyasi yasakların kalkıp-kalkmaması için referandum yapıldı.
* Asker Darbeyi Meşrulaştırmak İçin : TSK’nın iç hizmet kanununa göre ;
devleti korumak, kollamak üzere olan maddeye dayanarak darbe yapar.

27 Mayıs 1960
MBK (Milli Birlik Komitesi) Cemal Gürsel ve 37 değişik rütbelerden
subaylardan oluşur.
- 1961 Anayasası kurucular meclisinin sivil kanadı TM (Temsilciler Mec.)
Bu sivil kanadın içerisinde ; Parti temsilcileri var (DM ;Demokrat Parti hariç),
STÖ ler var, İşçi ve işveren sendikaları var, Ziraat odaları temsilcileri ve Gençlik
komisyonları temsilcileri var.
Not : Bu kurucu meclisinde ((MBK (37 üye) ve TM)) sayıları oranında temsil
edildiklerinden dolayı son söz TM ye kalıyor, çünkü onların sayısı daha çok.

1
* (1961) Yeni hazırlanan anayasada 1924 Anayasası'ndan farklı olarak halkçılık,
devletçilik ve inkılapçılığa yer verilmemiş, milliyetçilik ise “Milli Devlet” olarak
değiştirilmiştir. İlk kez Sosyal Devlet ilkesi bu anayasa ile ortaya çıkmıştır.

12 Eylül 1980
MGK (Milli Güvenlik Konseyi) Genel Kurmay Başkanı ve 3 Kuvvet
komutanları ile 1 Jandarma Genel Komutanından oluşur.
1982 Anayasası kurucular meclisinin sivil kanatı DM (Danışma Mec.). Bu
sivil kanat ;
- Toplam 160 üyeden oluşmuştur. Bunların 40 tanesi Milli Güvenlik Kurulu
tarafından seçildi. Kalan 120 üye ise illerden seçilmiştir.
- MGK Kurucu Meclisi Hakkında Kanun Çıkartıyor.
- Son söz MGK dadır. (Anayasayı, komisyon hazırlıyor, Danışma meclisinde
tartışılıyor, son MGK ya gidiyor ve burada son düzeltmeler yapılıyor.
- TBMM yetkisini MGK kullanır.
* 1961 Anayasası yürürlükte, fakat MGK nın yaptığı değişiklikler, yasayı
değiştiriyorsa; yasa değişikliği, kanunu değiştiriyorsa; kanun değişikliği
sayılıyor.
Not : Yapılan bir kanun eski bir kanun ile çelişirse, eski kanun geçersiz
sayılıyor, yenisi kullanılıyor.
- Cumhurbaşkanı yetkisini MGK başkanı kullanıyor.
- Yasama yetkilerini MGK kullanıyor.
1982 Anayasasının Yapım Süresi :
- Parlamento ve hükümet fes ediliyor. Siyasi partiler askıya alınıyor. Özgürlükler
kısıtlanıyor ve sıkıyönetim ilan ediliyor
- Anayasanın Düzenlenmesi Hakkında Kanun Çıkartıldı. (Siyasi partiler
kapatıldı).

Benzerlikleri
- İkiside bir darbeden sonra yapılmış.
- 1961 darbesinde hierarşikal bir ilişki yok. (82 de var)
Anayasa yapmak için Kurucu Meclis hakkında kanun çıkartıyorlar.
- Kanun yapma gücünü ve tüm yetkileri kendilerine aldılar (MBK/MGK)
- Anayasanın düzenlenmesi hakkında kanun
Not : Her ikiside askeri darbe sonucu oldu. Her ikisinde de halkın oyuna
başvurulmuyor.
- 1960 darbesinde hierarşi yok, fakat 1980 darbesinde hierarşik bir düzen var.
Not : Hazırlanan Anayasaların her ikisi de referandum a sunuluyor.
- 1982 de siyasi partiler fes ediliyor, sadece DM (Danışma Meclisi) var.
- Her ikisindede bir kurucu meclis oluşturulmuştur. Bu meclis iki kanatlı olarak
oluşturulmuştur (sivil ve askeri kanat olarak).
- Her ikisi içinde demokrasiye uygun olduğunu söyleyemeyiz.

2
Farklılıkları
1) a) KM = MBK ve TM ; son söz TM dedir, göreceli bir meşruluk vardır,
çünkü seçim ile gelmemişlerdir fakat parti temsilcileri (Demokrat parti hariç),
işçi ve işveren sendikaları temsilcileri, gençlik komisyonları temsilcileri bu
meclisi oluşturmuşlardır.
b) KM = MGK ve DM ; son söz MGK dadır, demokratik meşruluğu yoktur.
Not : Kurucular meclislerinin oluşumları bakımından farklılıklara sahipler.
2) 82 anayasasının tanıtımı tektaraflı oldu, eleştiriler yasaklandı. 61
anayasasında böyle bir yasak yok.
- 1961 TM için biraz daha demokratik diyebiliriz.
- 1982 de Anayasayı Kenan Evren tanıtıyor, Anayasayı eleştirmek yasaktır ve
siyasi partiler kapalıdır.

22/02/2011
Not ; 82 anayasasında devlet otoritesi pekiştirilmiştir, özgürlükler daraltılmıştır.
Fakat günümüze kadar uğradığı evrim özgürlükleri artırma yönünde olmuştur.
ANAYASA HÜKÜMLERİ
Madde 1) Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.
* Cumhuriyet olgusunu iki anlamda açıklayabiliriz.
a) Dar anlam : Hükümet biçimi olarak (Soydan gelen bir kişi olmaması ve
seçimle gelmesi) (** Çoğunlukla demokratik sayılmaz.)
b) Geniş anlam : Devlet biçimi olarak kabul edilir. Egemenliğin kaynağının
halkta olması gerekir. Demokrasi ile örtüşür. Dar anlamdaki cumhuriyeti de
içerir.
Not : konu ile ilgili, geçici madde 1 e bakıldı

Madde 2) Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet

anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı,
başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir
hukuk Devletidir.
1. Nitelik : Toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet : Bireyi toplum
karşısında daha zayıf gösteriyor, bu pek istenilen durum değildir. Demokratik
anayasalarda aranan, birey ve toplumu dengeleyen bir yapıdır. “Toplumun
huzuru, milli dayanışma ve adalet” ibaresi hukuken kullanılabilir kavramlar
değildir.
2. Nitelik : İnsan haklarına dayalı (saygılı) : Hangi özgürlükleri içerdiğine
bakmamız lazım. (1961 de “İnsan haklarına dayanan” ibaresi vardı.)
TEMEL HAKLAR VE İNSAN HAKLARI
KİŞİ HAKLARI : Anayasamızın ikinci kısmının ikinci bölümünde (m.17-40)
düzenlenen “kişinin dokunulmazlığı” (m.17), “zorla çalıştırma yasağı” (m.18),
“kişi hürriyeti” (m.19), “özel hayatın gizliliği” (m.20), “konut dokunulmazlığı”
(m.21), gibi temel hak ve hürriyetler, “kişi hakkı ve hürriyeti” veya “ferdi hak ve
hürriyetler” niteliğindedir. Buna göre, Anayasanın ikinci kısmının ikinci

3
bölümünde düzenlenen temel hak ve hürriyetleri incelerken “kişi hakları” terimi
kullanılabilir.
Ancak bu terim, bu bölüm dışında düzenlenen temel hak ve hürriyetler için
kullanılamaz. Yani, “kişi hakları” terimi sosyal hakları, siyasî hakları
içermemektedir.
İNSAN HAKLARI :Bu alandaki en kapsamlı kavramdır. “İnsan hakları”, ırk,
din, dil ayrımı gözetmeksizin tüm insanların yararlanabileceği haklardır. Bu
haklardan yararlanmak bakımından vatandaş ve yabancı arasında fark yoktur
VATANDAŞ HAKLARI :Bu hakları yabancılar değil, sadece vatandaşlar
kullanabilir. Örneğin; seçme ve seçilme hakkı, kamu hizmetine girme hakkı gibi
siyasal haklar birer “vatandaş hakları” niteliğindedir.
3. Nitelik : Atatürk Milliyetciliği : (1961 de “ Milli devlet” ibaresi var.) Ulus
olmayı gerektiren subjektif unsurdur. Ulusu oluşturan bir “kan bağı” değildir.
(Alman anayasasında vatandaşlık tanımı, objektif unsurlara dayanır, dil, kültür, ırk gibi).
Atatürk milliyetçiliği, ( Tanımı) :1924 Anayasası'nın 88. maddesinde ve
Atatürk İlkelerinde de belirtilmiş olan, din ve ırk ayrımı gözetmeksizin, ulus
tanımını dil, kültür ve siyasi birliktelik gibi değerlere dayandıran
milliyetperverlik anlayışıdır.
* Atatürk vatandaşlık vurgusuna gönderme yapıyor, yani subjektif unsurları
ifade ediyor.
- Atatürk Milliyetçiliği ; Atatürk Milliyetçiliği Anayasanın Başlangıç Temel
İlkelerinide İçerir :
a) Başlangıç paragrafında açılmış 1, Devletin bölünmez bütünlüğüne vurgu
yapıyor.
b) Paragraf 2 de, Milletler arası hukuki eşitliğe vurgu var.
c) Paragraf 5 de, Bölünmez bütünlük.
d) Paragraf 6 da, Milletlerarası hukukda barış (saldırgan olmayan bir
milliyetciliği benimsemiştir.)
e) Paragraf 7 de, Koyu otoriter değerlendirmeler yapılabilir.
Not : Başlangış paragrafı 2 de açılmış, uluslar arası ortamda eşitlik ilkesine
dayanıyor. (Örnek ; Yabancıların Türkiye’de mülk edinmesi ile ilgili yasa değiştirilip,
karşılıklılık yasası getiriliyor.)
* Atatürk Milliyetciliği ; çağdaş, demokratik değerlere sahiptir.
* Atatürk Milliyetciliği = Üniter devlettir.

01/03/2011
Not : “Devletin bölünmez bütünlüğü” tanımı ile Atatürk Milliyetçiliği, federe
devlet ile bağdaşmaz.
* Atatürk milliyetçiliğine vurgu 1982 Anayasasının bazı maddelerindede
görülmektedir.
Madde 3, Türk Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür.
Madde 4, Cumhuriyetin nitelikleri.

4
Madde 42 ) (Atatürk Milliyetçiliğini somutlaştıran bir madde) ; Eğitim ve
öğretim hakkı ve ödevini düzenliyor. Ayrıca eğitim dilinin Türkçe olduğu
vurgulanıyor. Başka bir ana dil talebi Atatürk Milliyetçiliğine aykırıdır.
Madde 66 ) Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür.
(Hukuki bir bağlılıktır yani üst hukuki bir kimliktir. Bunu belirlemede ırk, din, etnik köken rol
oynamaz. Herkes kendi alt kimliğini sürdürebilir.)
4. Nitelik : Temel İlkeler
* Başlangıçtada belirtilen temel ilkelere dayanan Cumhuriyetin niteliği olarak
değerlendirilir. Temel ilkeler nelerdir.?
- Atatürk ilke ve inkilapları : Türkiye anayasasının temel felsefesini oluşturur.
(82 Anayasası).
- Bşl. Praf 2, Çağdaş medeniyet seviyesi temel nitelik olamaz çünkü hukuki bir
niteliği yoktur, kişiden kişiye değişir. Bunun için de yerindelik denetimine tabi
olur. (Muğlak ifadeler yerindelik gerektirir.)
NOT : Yerindelik kararını siyasi otoriteler verir. Mahkemeler ise Hukuka
uygunluğu denetler.
- Başlangıç Metni : Edebi yönü ağır basan hukuki yaptırımı zor olan
hükümlerdir.Başlangıç metninde değiştirilen bölümleri Cumhuriyetin temel
niteliklerinden değildir. Atatürk ilke ve inkılapları değiştirilemez.
NOT : Başlangıç metninin bazı ilkeleri “temel” bazıları “siyasi” içeriklidir.
Siyasi içerikli olanlar değiştirilebilir, hukuki olanları değiştirilemez.
- Bşl Praf 3 : Egemenlik kayıtsız şartsız Türk milletinindir. Eğemenliğin
kaynağını meşrulaştırır. Ulusal millet iradesinin üstünlüğü 2. madde de yer alan
demokratik devletin içini doldurur. Ayni zamanda laikliği de ihtiva eder
- Bşl Praf 4 : Kuvvetler ayrımı ; Demokratik, hukuk devletinin somut ifadesidir.
- Bşl Praf 5 : Türk milli menfaatlerinin temel nitelik olarak görülmesi
yerindeliğe yol açar. Hukuki niteliği olamaz.

5. Nitelik : Laiklik.
* Kutsal din duygularının, devlet işlerine ve politikaya kesinlikle
karıştırılamayacağı.
- Fransa : Din – Devlet çatışması (Fransız Devrimi)
- Türkiye : Laikleşme devrimi (Halifeliğin, saltanatın kaldırılması)
* Eğemenliğin kaynağı tanrısal olmayıp, ulusa verildi
- Laik Toplum ; serbest, özgür, bağımsız düşünce yaratır.

Not: Anayasaya göre din bireysel olmalıdır. Laiklik anayasada toplumsal bir
olgu olarak ele alınırsa siyasi bir güç olarak kullanılabilir, bu da Laiklik ilkesine
aykırı bir durum oluşturur.
Not: Din unsurunun devlet katında, siyasal yaşamda belirleyici olmaması.
Not: Laiklik esaslarında iki önemli unsur aranır.
1) Din – Devlet ayrılığı. (Devlet dine karışabilir fakat din devlet işlerine karışamaz.)
2) Din Özgürlüğü ; İnanç ve İbadet özgürlüğü. (Din özgürlüğü)

5
AİHM : inanç özgürlüğünü ileri sürüyor ama bunu bazı şartlarda yasalarla
sınırlıyor (AİHM/m-9).
* 1937 yılında Laiklik ilkesi anayasaya girdi.
LAİKLİK İLKESİ (1982- Anayasasına göre).
* Anayasanın başlangıç metninin, Paragraf 5 konu ile ilgili kısmı : Kutsal din
duygularının, devlet işlerine ve politikaya kesinlikle karıştırılmayacaktır.
* Madde 2 ; Türkiye Cumhuriyeti, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan,
demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.
* Madde 4 ; Değiştirilemeyecek hükümler kapsamında olan Cumhuriyetin
nitelikleri.
* Madde 5 ; Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak.
* Madde 6 ; Egemenliğin kaynağının ulus olduğu. (Osmanlıda ise egemenliğin
kaynağının ilahi güç veya o gücün temsilcisi, padişaha bağlı olduğu.)
* Madde 10 ; Dini inançları bakımından hiç kimseye ayrımcılık yapılamaz.
* Madde 13 ; Bazı özgürlükler ancak kanun ile sınırlandırılabilir, bu
sınırlamalar laik cumhuriyet ilkelerine aykırı olamaz.
* Madde 14 ; (ana madde) Hiçbir hak ve özgürlük, laik cumhuriyeti ortadan
kaldıracak faliyetler biçiminde kullanılamaz.
* Madde 15 ; Kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya
zorlanamaz ve bundan dolayı suçlanamaz.
* Madde 24 (Konunun ana maddesi) : Din vicdan hürriyetini düzenleyen
madde. Din ve ahlak eğitimi ve öğretimi Devletin gözetim ve denetimi altında
yapılır.
(AİHM ; Din dersi zorunlu olamaz ve sadece bir dini öğreten ders olamaz,
olursada seçmeli olmalı.)
* Madde 42- P/3 : Eğitim ve öğretim, Atatürk inkilapları doğrultusunda yapılır.
* Madde 68- P/4 : Siyasal partilerinin tüzüğü Cumhuriyet ilkelerine aykırı
olamaz.
Not ; Madde 136 ; Diyanet işlerini düzenleyen madde
Not : Madde 174 – P/1 ; İnkilap kanunlarının korunması

15/03/2011
* Laiklik esasını iki başlık altında incelemiştik. Bunlar ;
1) Din – Devlet ayrılığı.
2) Din özgürlüğü  bu da kendi içinde iki başlık altında incelenir.;
a) İnanç Özgürlüğü : Bu hak sınırlandırılamaz bir hak olup madde 15 Kimse
din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bundan dolayı
suçlanamaz ve bu madde ye paralel olan madde 24/3 de detaylandırılmıştır.
Not; TC nüfus cüzdanlarındaki “İslam” ibaresi 15. ve 24. maddeye aykırıdır.
b) İbadet Özgürlüğü : Bazı durumlarda sınılandırılabiliyor, buda madde 14 de
bu hakların “devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve
insan haklarına dayanan demokratik ve laik cumhuriyeti ortadan kaldırmayı
amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz” ifadesiyle sınırları çizilmiştir.

6
6. Nitelik : Demokratik Devlet :
a) Madde 6, Eğemenliğin sahibi ulustur.
b) Egemenlik yetkili organlar tarafından millet adına kullanılır.
c) Seçim ile iktidarın el değiştirme olanağı açılmıştır. Seçimlerin demokratik
ilkelere uygun olması, özgür ortamda, belirli periyotlarla yapılması.
NOT : Demokrasiyi asıl kılan özellikleri ; Özgürlükçü ortam ve Çoğulcu yapı
olmasıdır.
* Madde 68- P/4 : Siyasal partilerinin tüzüğü Cumhuriyet ilkelerine aykırı
olamaz.
NOT : Demokrasiyi koruma önlemleri alınabilir, demokrasinin önkoşulları
anayasada vardır.

22/03/2011
HUKUK DEVLETİ
Hukuk devleti : Evrensel değerlere dayalı kanunlara sahip olmalı .
Not : Kanunlara sahip her devlet hukuk devleti olamaz, mesela istenilen her
hangi bir durum, evrensel değerlere uygun olup olmadığına bakılmaksızın
kanunlaştırılabilir, buna “Kanun Devleti” denir.
- Madde 5, Devletin temel amaç ve görevleri.
- Madde 11, Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü. Kanunlar anayasaya aykırı
olamaz.
- Madde 124, Yargı yolu, İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı
yolu açıktır.
Hukuk Devleti :
1) Devletin hukuka bağlı olması.
2) Devletin her türlü eyleminin yargı denetimine açık olması
3) Yargının bağımsızlığının sağlanması.
4) Adil yargılanmaya ilişkin ilkeler.
Hukuk Devletine Aykırılık ;
* 82 Anayasasına göre yargı denetimi dışında olanlar;
- Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işler yargı denetimi dışındadır.
(Cumhurbaşkanının rektör atamaları)
- HSYK yargı denetimi dışında tutulmuştur. (Madde 159/10)
- Yaş kararları
- Olağan üstü hal dönemlerindeki durumlar yargı denetimi dışındadır. (OHAL ;
yasadan kaynaklanan hukuk devletine aykırılık var.)
* Olağanüstü Mahkemelerin kurulması hukuk devletine ve masumiyet
karinesine aykırıdıri
* Adil Yargılanma : Madde 36, herkes adil yargılanma hakkına sahiptir. Madde
38, anayasada tanımlanmamış suçtan dolayı kimse suçlanamaz.
* Yargının Bağımsızlığı : Yargı yürütmeden bağımsız olmalı, yetkili organ
HSYK olmalı, görevleri madde 159 da belirtilmiştir.

7
HSYK ; Hakim ve savcıların bağımsızlığı HSYK tarafından sağlanır.
HSYK’nın İşlevleri: (Madde 159)
- Hakim ve savcıların tüm özlük işlerinden sorumludur. Kurul, adli ve idari yargı
hakim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki
verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları
uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden
uzaklaştırma işlemlerini yapar. Bu kurulun BAĞIMSIZ olması gerekir.
HSYK’nın Yapısı: 2010 öncesi:
* 1 Adalet Bakanı Başkan
* 1 Adalet Bakanı Müsteşarı üye
* 3 Yargıtay (Cumhurbaşkanı seçer)
* 2 Danıştay (Cumhurbaşkanı seçer)
Toplam: 7 Üye
2010 (yeni değişiklik):
* 1 Adalet Bakanı Başkan
* 1 Adalet Bakanı Müsteşarı
* 3 Yargıtay (Cumhurbaşkanı seçer)
* 2 Danıştay (Cumhurbaşkanı seçer)
* 4 Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
* 1 Adalet Akademisi (Adalet Bakanlığına bağlı-yürütme)
* 7 Adli + 3 İdari Hakim ve Savcılar
Toplam: 22 üye
** Soruşturma açma yetkisi Adalet Bakanındadır bu hukuka aykırıdır. Yeni
değişiklikte (2010) bu yetki HSYK ya verildi fakat gene Adalet Bakanına
bağlıdır.

Yasama: (madde 7,11,48) iki görevi vardır.

a) Kanun çıkarır
b) Karar alır
* Kanun’un Anayasaya uyma zorunluluğu vardır ve Anayasa Mahkemesi
kanunun, anayasaya uygunluğunu denetler.
* Kararlar ise salt siyasi tercihi içerdiği için Anayasa Mahkemesi denetlemez.
** Anayasa Mahkemesi, Meclis İç Tüzüğünü “karar” niteliğinde olmasına
rağmen denetler çünkü Parlamento’nun demokratik işleyişini denetleyebilmek
ve iktidar-muhalefet dengesini sağlamak için.
Yürütme: (madde 8,129,137)
* Her türlü eylem ve işlemlerinin yargı yoluna tabi olması gerekir.
Parlamenter Rejim: Yürütme organı 2 kola ayrılır.
a) Cumhurbaşkanı: Siyasi açıdan sorumlu değildir. Devlet Başkanıdır.
Yetkisizdir.
TBMM nin çıkardığı kararlar Anayasa Mahkemesi denetimine tabi değildir.
b) Bakanlar Kurulu: Siyasi açıdan sorumludur. Meclise karşı yetkilidir.
Yürütmenin gerçek sahibidir.

8
* Hukuken tanımlanabilmesi için Bakanlar Kurulu kararlarının, Cumhurbaşkanı
tarafından imzalanması gerekir (Karşı imza kuralı)
* Cumhurbaşkanı’nın görevleri (Madde 104) tarafsız devlet başkanı sıfatıyla
kazandığı yetkilerdir ve sembolik yetkilerdir.
Olağanüstü Yönetim Usulleri: (Cumhurbaşkanı + Bakanlar Kurulu)
2 ye ayrılır.
* Sıkıyönetim (savaş hali, Cumhuriyete karşı eylemler)
* Olağanüstü Hal (Tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar, ekonomik bunalım,
şiddet olaylarının yaygınlaşması)
* Bu durumlarda OHAL Kanun Hükmünde Kararname çıkartılır. Bu dönemde
temel hak ve özgürlüklere ilişkin kısıtlamalar vardır, meclis beklenmez.
Olağan Durum hallerinde ise Bakanlar Kurulu KHK çıkartır. Temel hak ve
özgürlükler sınırlanmaz ve TBMM den çıkar.

SOSYAL DEVLET:
Jandarma Devlet: Ekonomik ve sosyal hayata karışmayan bir sistemdir.
İşlevini sadece güvenlik olarak görür. Liberal sistem geçerlidir.
Sosyal Devlet, serbest piyasayı ve özel sektörü öngörüyor(Sosyalizm gibi
değil). Eşitsizliği en aza indirmek için belirli haklar ve düzenlemeler yapılıyor.
(Fırsat eşitliği yaratır). (Madde 65- ekonomik ve sosyal hakları devlet maddi
kaynakları /imkanları doğrultusunda karşılar)
* Hukuk devletinde, salt eşitlik, kanun önünde eşitlik vardır. Sosyal devlette ise
ekonomik ve sosyal haklar öngörülüyor. Sosyal devlette getirilmek istenen
eşitsizlikleri azaltmak isteyen bir sistem getirmektir.
- Sosyal Devleti Gerçekleştirme Araçları:
* Ekonomik ve sosyal haklar (Eğitim, Sağlık hakkı….)
* Vergi (herkesin mali gücü oranında alınır.)
* Devlet Planlama Teşkilatı (Madde 166) kamu kesimini bağlar.

TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLER (Anayasanın 2. Kısmı)

* Temel haklar ve İnsan hakları arasındaki farklar :
1. Bölüm : Genel Hükümler
2. Bölüm : Kişinin Hakları ve Ödevleri (Madde 12. ile 40 arası)
3. Bölüm : Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler (Pozitif statü hakları)
4. Bölüm : Siyasi Haklar ve Ödevler
** Negatif Statü Hakları : Devlet bu haklara müdahale etmiyor. (Grev hakkı,
Kişi hak ve özgürlükleri  din ve vicdan özgürlüğü, inanç özgürlüğü, vb.)
** Pozitif Statü Hakları : Devletin müdahale etmediği haklar, hatta insan
hakları ve sosyal hakları iyileştirmek için yardımcı oluyor.
Madde 43/3 (Negatif statü hakları) (madde 46 Kamulaştırma)
* Aktif statü hakları : Siyasi haklar.
Not : Bir hak ve özgürlüğün diğer bir hak ve özgürlükle çakışması durumunda
hak ve özgürlük sınırlandırılabilir.

9
Madde 14 : Genel sınırlandırma ;
-- Olağan dönemde (madde 13) (OD temel hak ve özgürlük rejimine ilişkin)
-- Olağanüstü dönemde (madde 15)
- Sınırlandırma Hangi Amaçlara Yönelik Yapılır.
İlke 1 ) Ancak sınırlama kanun ile yapılır. (yasama organı çıkarır)
İlke 2 ) Anayasanın ilgili maddelerinde yer alan sebeplere dayanılarak
yapılabilir.
** 2001 den önce Anayasada, sınırlandırma maddeleri sebepleri ; 9 adet
sınırlama sebepleri vardı ama yeni anayasada Genel Sınırlama sebepleri kalktığı
için daha demokratik bir ortam oluştu.
Örnek : Madde 13 ; özel sebeplerle haklar sınırlandırılır. (Anayasanın ilgili
maddelerinde belirtilen sebepler)
- Sınırlandırmada 2 tür yorum yapılır.
1) İlgili maddedeki düzenlenmiş şekline bakarak.
2) Madde 13 gereğince (17/1)
Örnek Soru : Sınırlandırmalar hangi amaçlara yönelik yapılır.?
İlke 1 ; Sınırlama kanun ile yapılır.
İlke 2 ; Hangi özgürlük ile ilişkili olduğuna bakarız.
* 1) Kanunla yapılmış olacak
* 2) Anayasanın ilgili maddelerinde yer alan sebeplere dayanılarak yapılan.
(Madde 13)
* 3) Anayasanın sözüne ve ruhuna (Ek bir güvence varmı ona bakılır (sözü))
* 4) Demokratik ve Laik toplum düzenine aykırı olmayacak (çoğulcu olmak,
azınlıkların haklarını korumak (AİHM) ayrıca zorlayıcı bir ihtiyaç olup
olmadığına bakmak.)
* 5) Hakkın özüne dokunulmayacak (getirilen sınırlandırma o hakkı veya
özgürlüğü kaldırıyorsa bu anayasaya aykırı olabilir.)
* 6) Sınırlamalar ölçülü olacak.: Hangi özgürlüğe, hangi amaç ve araç ile
sınırlandırma geliyor ; - elverişlilik : aracın amaca katkısı varmı.
- gereklilik : en az sınırlama yapacak aracın seçilmesi gerekir. - orantılılık :
aralarında hakkaniyetli bir denge varmı.
Not: ibadet özgürlüğüne sınırlandırma getirilebilir, bu durum madde 24/2 de
“14. madde hükümlerine aykırı olmamak şartıyla ibadet, dini ayin ve törenler
serbestir.” diye ifade edilir.

Good luck !

10