Хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлогын

судалгааны секторын эрхлэгч

И.Энхбаатар
2018.10.26
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙН СУДАЛГАА

АГУУЛГА

СУДАЛГААНЫ ТАНИЛЦУУЛГА

СУДАЛГААНЫ ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ

СУДАЛГААНЫ ҮНДСЭН ҮР ДҮН

ДҮГНЭЛТ, САНАЛ ЗӨВЛӨМЖ

СУДАЛГААНЫ ТАНИЛЦУУЛГА

Зорилго
Их, дээд болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын
байгууллага төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал,
ажлын байранд зуучлагдаж буй хэлбэр, хугацаа, ур
чадварын нийцэл, түүнчлэн ажлын байранд тулгарч буй
бэрхшээл болон ажилгүй байгаа шалтгаан зэргийг
бодитойгоор илрүүлэн, салбарын бодлого
боловсруулагчид, их дээд суургууль (ИДС), мэргэжлийн
боловсрол, сургалтын байгууллагын (МБСБ) шийдвэр
гаргагчид, судлаачдыг тоон мэдээллээр хангахад оршино.
СУДАЛГААНЫ ТАНИЛЦУУЛГА

Эх олонлог Түүврийн хэмжээ Судалгааны онцлог

• 2015-2016 оны • Түүврийн нэг нэгж

хичээлийн жилд их, • ИДС төгсөгч 2754 /төгсөгч/-ийг 4 жил
дээд сургуулийг • МБСБ төгсөгч 2155 дараалан мөшгөн
бакалаврын өдрийн судлах нь гол онцлог
анги төгссөн болно
төгсөгчид, мөн МБСБ
төгсөгчид
ТӨГСӨГЧДИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
СУДАЛГААНЫ ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ

Төгсөгчдийн мэргэжлийн чиглэл, хувиар

Бизнес удирдлага 24.8 Аж үйлдвэр 26.9
Багш, боловсрол судлал 15.6
Анагаах ухаан 10.3 Барилга 25.2
Бүх төрлийн инженер 9.5
Тээвэр 10.9
Үйлдвэрлэлийн… 5.8
Нийгэм, эдийн засаг 4.7 Уул уурхай 8.5
Хууль, эрх зүй 4.6
Барилга, архитектур 3.9 Үйлчилгээ 5.4
Хүмүүнлэгийн ухаан 3.7 Эрүүл мэнд 5.0
Хөдөө аж ахуй, ой,… 2.8
Компьютер 2.6 Мэдээллийн технологи 4.4
Физик, хими, геологи,… 2.2
Хөдөө аж ахуй 4.3
Урлаг 1.9
Мэдээлэл, сэтгүүл зүй 1.5 Байгаль орчин, аялал… 4.1
Нийгмийн халамж,… 1.4
Биеийн тамир, спорт,… 1.3 Соёл урлаг 2.9
Байгаль хамгаалал 1.1
Санхүү, бизнес,… 1.5
Тээвэр 0.7 ИДС МБСБ
Биологи 0.6 төгсөгч Эрчим хүч 0.5 төгсөгч
Мал эмнэлэг 0.6
Математик, статистик 0.3 Боловсрол 0.2
ТӨГСӨГЧДИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИДЭВХ
ТӨГСӨГЧДИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИДЭВХ

Эдийн засгийн идэвхгүй байгаа шалтгаан

46.4

37.3

28.2

21.0
17.4 17.9

7.2 6.5 7.3

3.9 2.5 4.5

Жирэмсэн Суралцдаг Гэрийн ажилтай Өвчтэй байсан Сурахаар явах Бусад

хүүхэд, өндөр гэж байгаа
настан асарсан
ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ
 Барилга, архитектур

83.2
Багш, боловсрол судлал

76.5
Тээвэр

72.7
Нийгэм, эдийн засаг

71.9
Математик, статистик
Физик, хими, геологи, газар 71.8
71.5
зүй
Анагаах ухаан
71.3

Компьютер
70.9

Мал эмнэлэг
69.9
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ

Бүх төрлийн инженер

69.3

Үйлдвэрлэлийн технологи
68.7

Биологи
67.5

Хөдөө аж ахуй, ой, загасны

64.0

аж ахуй
Бизнес удирдлага
64.0
ИДС төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн хувь

Мэдээлэл, сэтгүүл зүй

63.0

Байгаль хамгаалал
61.9

Урлаг
60.7

Хүмүүнлэгийн ухаан
60.6

Хууль, эрх зүй

60.7
/мэргэжлийн чиглэлээр/

Биеийн тамир, спорт, зарим

56.9

төрлийн үйлчилгээ
Нийгмийн халамж, хангамж
51.9
 Эрүүл мэндийн салбар

69.2
Эрчим хүчний салбар

58.1
Тээврийн салбар

53.2
Уул уурхайн салбар

52.4
Барилгын салбар
50.4

Аж үйлдвэрийн салбар
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ

49.0

Соёл урлагийн салбар

43.3

Үйлчилгээний салбар
41.4

Боловсролын салбар
40.7

Санхүү, бизнес, худалдааны

39.9

салбар

Мэдээллийн технологийн
37.7

салбар

Хөдөө аж ахуйн салбар

МБСБ төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн хувь /мэргэжлийн чиглэлээр/

37.0

Байгаль орчин, аялал

36.7

жуулчлалын салбар
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ

68.4%
48.9 %

9.8%-худалдагч, касс, зөөгч, бармен, үйлчлэгч, үсчин, гоо сайханч г.м.

ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ

Төгсөгчид хөдөлмөр эрхэлж буй болон төгссөн сургуулийн байршил

УБ Хөдөө

81.5
77.1 76.4
67.7

32.3
22.9 23.6
18.5

УБ-т төгсөгч Хөдөө төгсөгч УБ-т төгсөгч Хөдөө төгсөгч

МБСБ төгсөгч ИДС төгсөгч
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ

ИДС төгсөгчдийн сарын дундаж цалин, мэргэжлийн чиглэл

Барилга, архитектур 857,763
Компьютер 829,745
Тээвэр 826,322
Үйлдвэрлэлийн технологи 771,630
Нийгэм, эдийн засаг 751,292
Бүх төрлийн инженер 750,423
Физик, хими, геологи, газар зүй 724,531
Бизнес удирдлага 655,176
Хууль, эрх зүй 643,571
Хүмүүнлэгийн ухаан 618,405
Байгаль хамгаалал 615,831
Биологи 613,062
Математик, статистик 594,071
Анагаах ухаан 584,149
Мэдээлэл, сэтгүүл зүй 579,700
Урлаг 559,288
Хөдөө аж ахуй, ой, загасны аж ахуй 552,551
Мал эмнэлэг 542,495
Багш, боловсрол судлал 537,785
Биеийн тамир, спорт, зарим төрлийн үйлчилгээ 526,128
Нийгмийн халамж, хангамж 516,771
 ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ

МБСБ төгсөгчдийн сарын дундаж цалин, мэргэжлийн чиглэл

Уул уурхай 759,068

Тээвэр 688,002

Барилга 636,301

Байгаль орчин, аялал жуулчлал 624,505

Соёл урлаг 608,976

Аж үйлдвэр 582,976

Санхүү, бизнес, худалдаа 562,816

Мэдээллийн технологи 538,908

Эрчим хүч 522,142

Эрүүл мэнд 501,783

Боловсрол 497,075

Үйлчилгээ 476,537

Хөдөө аж ахуй 474,137

ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ

Эрхэлж буй ажил, эзэмшсэн мэргэжлийн нийцэл

ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ
 21.9
Эзэмшсэн мэргэжил

16.9
16.0
Хувийн зан чанар

19.0

11.9
Ярилцлагын ур чадвар

11.3
Төгссөн сургууль 12.0

6.0
10.9

Сурлагын дүн, голч оноо

ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ

5.5

ИДС төгсөгч
7.2

Мэргэжил, ур чадварын
үнэмлэх
12.3

6.4

Ажлын дадлага туршлага

11.2

МБСБ төгсөгч
5.5

Аль нь ч нөлөөлөөгүй
11.6

5.3

Гадаад хэлний мэдлэг,

чадвар
2.0
2.1

Гадаад дүр төрх, бие

бялдрын хөгжил
3.4
Ажилд ороход нөлөөлсөн хүчин зүйлс, сургуулийн төрөл, хувиар

Гадаадад суралцсан,
ажилласан туршлага
0.8 0.9
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ

Эрхэлж буй ажлаа олоход ашиглаж байсан мэдээллийн эх үүсвэр

/сургуулийн төрөл, хувиар/

Эцэг эх, хамаатан садан 35.1

27.7

Интернет ( ажлын зар, байгууллагын… 14.5

27.3

Найз, хамт суралцагсад 18.6

13.6
Ажил олгогч 15.6
13.0
Багш ( тэнхим) 5.6
8.9
АБ-ны зарын сонин, хэвлэл мэдээллийн… 4.8
3.0
Аймаг дүүргийн боловсрол, эрүүл… 1.6
2.3
Сургуулийн оюутныг дэмжих төв,… 0.92.3

Төрийн ХЭД байгууллага /Тух:ХХҮХ/ 0.7

1.5 МБСБ төгсөгч ИДС төгсөгч
Хувийн хөдөлмөрийн бирж 1.1
0.7
Хөдөлмөрийн яармаг, олон нийтийн… 0.2
1.1
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ

Цаашид тогтвортой ажиллахгүй шалтгаан /сургуулийн төрөл, хувиар/

20.3
Сурах хүсэлтэй 23.9

30.0
Түр ажиллаж байгаа 15.7

Илүү хөгжих боломжтой, нөхцөл сайтай ажил 15.4

хийх 21.1

11.8
Ажлын нөхцөл, цалин хангамж муу 12.5

8.8
Мэргэжил, мэдлэг ур чадварт тохирохгүй 12.9

4.6
Ар гэр, эрүүл мэндийн шалтгаан 6.3

2.1
Хөдөлмөрийн гэрээ дуусч байгаа учраас 2.6

5.0
Тодорхой улирал, хугацаатай ажилладаг тул 1.2

МБСБ төгсөгч ИДС төгсөгч

ТӨГСӨГЧДИЙН АЖИЛГҮЙДЭЛ
ТӨГСӨГЧДИЙН АЖИЛГҮЙДЭЛ
ТӨГСӨГЧДИЙН АЖИЛГҮЙДЭЛ
ТӨГСӨГЧДИЙН АЖИЛГҮЙДЭЛ

Зонхилох шалтгаанд эзлэх мэргэжлийн чиглэл /хувиар/

ИДС төгсөгчид
Ажил олдохгүй Мэргэжилд тохирохгүй

Багш, боловсрол судлал 20.4 Бүх төрлийн инженер 13.4

Бизнес удирдлага 16.2 Багш, боловсрол судлал 11.3

Үйлдвэрлэлийн
10.3 Анагаах ухаан 11.2
технологи

Бүх төрлийн инженер 8.1 Нийгэм, эдийн засаг 8.6

Хууль, эрх зүй 6.0 Урлаг 7.0

Үйлдвэрлэлийн
Нийгэм, эдийн засаг 5.2 6.4
технологи

Нийгмийн халамж, Хөдөө аж ахуй, ой,

5.0 5.0
хангамж загасны аж ахуй
ТӨГСӨГЧДИЙН АЖИЛГҮЙДЭЛ

Зонхилох шалтгаанд эзлэх мэргэжлийн чиглэл /хувиар/

МБСБ төгсөгчид
Ажил олдохгүй Мэргэжилд тохирохгүй

Барилга 36.4 Аж үйлдвэр 23.0

Аж үйлдвэр 26.3 Барилга 22.6

Уул уурхай 8.5 Уул уурхай 19.2

Тээвэр 6.6 Тээвэр 11.6

Мэдээллийн
6.2 Хөдөө аж ахуй 5.2
технологи

Хөдөө аж ахуй 5.2 Байгаль орчин,

4.8
аялал жуулчлал
Төгсөгчдийн мэргэжил, сургууль сонголт

Төгсөгчдийн сургууль сонголт, сургуулийн төрөл, хувиар

50.5
ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч
43.2

15.1 15.8
12.8
10.3 10.0
5.1 4.6 4.0
3.1 1.5

Сонирхсон Эцэг/эх, багш нар Элсэлтийн босго Нийгэмд Төгссөний дараа Хувийн зан
мэргэжлийн санал болгосон оноо, суурь танигдсан нэр ажилд ороход төлөвийг
дагуу орсон боловсролын дүн хүндтэй сургууль амар хялбар харгалзан үзсэн
сургуулийн санагдах
шаардлагад
таарсан
Төгсөгчдийн мэргэжил, сургууль сонголт

Төгсөгчдийн эзэмшсэн мэргэжил сонголт, сургуулийн төрөл, хувиар

56.7
Өөрийн хүсэл сонирхлыг харгалзан үзсэн
58.0

12.2
Ажил мэргэжлээрээ хөгжих боломжтой
13.1

Төгсөний дараа ажлын байраар хангагдах 14.8

боломж 8.2

9.5
Эцэг/эх, багш санал болгосон
10.5

Элсэлтийн босго оноо, суурь боловсролын дүн 1.5

сургуулийн шаардлага 5.1

1.6
Мэргэжлийн үнэлэмж нэр хүнд
3.3

2.8 МБСБ төгсөгч ИДС төгсөгч

Найз нөхөд, ахлах ангийн ах, эгчийн санал
1.1
ТӨГСӨГЧДИЙН ДАХИН СУРАЛЦАЖ БУЙ СУРГАЛТЫН МЭДЭЭЛЭЛ

Дахин суралцаж буй төгсөгчид, хувиар

58.2
ИДС төгсөгч МБСБ төгсөгч
100.0
1.6
12.7

53.8
8.6

100.0 29.5
23.4

8.1
1.9 2.1
Бүгд ИДС-д Магистр, докторт Мэргэжлийн түр МБСБ-д МБСБ-д
бакалавар сургалтын техникийн мэргэжлийн
байгууллагад боловсрол боловсрол
ТӨГСӨГЧДИЙН ДАХИН СУРАЛЦАЖ БУЙ СУРГАЛТЫН МЭДЭЭЛЭЛ
ТӨГСӨГЧДИЙН ДАХИН СУРАЛЦАЖ БУЙ СУРГАЛТЫН МЭДЭЭЛЭЛ

Өөр мэргэжлээр дахин сурч буй МБСБ төгсөгчид

/мэргэжлийн чиглэлийн төгсөгчдөд эзлэх хувь, мэргэжлийн чиглэлээр/

20.4 19.9

12.8
11.1
9.7

Мэдээллийн Соёл урлагийн Байгаль орчин, Хөдөө аж ахуйн Үйлчилгээний

технологийн салбар салбар аялал жуулчлалын салбар салбар
салбар
СУРАЛЦАХ ХУГАЦААНЫ ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ

Суралцах хугацааны ажлын туршлага, сургуулийн төрөл, хувиар

53.6
46.4
68.8
55.9
44.1
31.2

Тийм Үгүй
Их дээд сургууль төгсөгч МБСБ төгсөгч Бүгд

55.9
49.0
42.9
27.3 30.6 31.2

ИДС МБСБ ИДС МБСБ ИДС МБСБ

2013 ОН 2014 ОН 2017 ОН
СУРАЛЦАХ ХУГАЦААНЫ ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙН СУДАЛГАА

Санал, зөвлөмж

• Төгсөгчдийг ЕБС сургууль төгсөхөөс өмнө мэргэжлийн чиг баримжаа олгох

хөтөлбөрт хамруулах, мэргэжил сонголтод нь анхаарах хэрэгтэй байна. Мэргэжил
сонголтоо зөв хийгээгүйгээс үүдэлтэй мэргэжилд тохирох ажил олдохгүй
шалтгааны улмаас ажилгүй, эзэмшсэн боловсрол, мэргэжил, ур чадварт
тохирохгүй ажил хийж байгаа төгсөгчид цөөнгүй байна.
• Дээд болон мэргэжлийн боловсролын сургуулиудад элсэх үед гарах мэргэжил
сонголын алдааг бууруулахад чиглэсэн сургалт, үйлчилгээ, арга хэмжээний
хүртээмжийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна.
• Төгсөгчдийн өөрсдийн тодорхойлсноор дутагдаж буй ур чадварыг багаар ажиллах
чадвар, харилцааны ур чадвар, гадаад хэлний мэдлэг, математик сэтгэлгээ,
тооцоолон бодох зэрэг хувь хүний хөгжлийн ур чадварууд байгаад анхаарах
• ИДС төгсөгчдийн 60 гаруй хувийг бизнес удирдлага, багш, боловсрол судлал,
анагаах ухаан, бүх төрлийн инженерийн чиглэлээр төгсөгчид эзэлж байна. Мөн
хувийн өмчийн сургууль төгссөн 10 төгсөгч тутмын 4 нь бизнес, удирдлагын
мэргэжлийн чиглэлээр төгсөгчид байгааг онцгойлон анхаарч, хөдөлмөрийн зах
зээлийн шингээлтийг нарийвчлан судлах.
ТӨГСӨГЧДИЙН ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙН СУДАЛГАА

Санал, зөвлөмж
• Ажил хайгаад олдохгүй болон мэргэжилд тохирох ажил олдохгүй байгаа төгсөгчдийн
мэргэжлийн чиглэл нь нийт төгсөгчдөд хамгийн өндөр хувийг эзэлж буйг анхааран,
сургуулиудад зөвлөмж хүргүүлэх, тодорхой зохицуулалт хийх.
• Ажилгүй, мэргэжилд тохирох ажил олдохгүй байгаа төгсөгчдийн шалтгааныг
нарийвчлан судлах, ажил олгогч, ажил хайгчдыг холбох механизмыг сайжруулах.
• МБСБ-ын 10 төгсөгч тутмын 4 нь төгссөнөөс хойш жилээс дээш хугацааны дараа
ажилд орж байна. Энэ хугацааг богиносгох, хөдөлмөрт бэлтгэх, ажилд ороход
чиглүүлэх, сургалтад хамруулах, идэвхжүүлэх шаардлагатай байна.
• Төгсөгчдийн ажлын байр хайх, анкет бөглөх, ярилцлагад бэлтгэх, хөдөлмөрийн
харилцаатай холбоотой хууль, эрх зүйн мэдлэгийг сайжруулах сургалтыг төгсөх
ангийн суралцагчдын хичээлийн хөтөлбөрийн агуулгад сайтар оруулах, хүртээмжийг
нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна
Холбоо барих

Байршил:
Улаанбаатар хот, Хан-Уул дүүрэг, 2 дугаар хороо, Хөдөлмөрийн ордон,
5 давхарт

Утас: (976)-77111331

www.rilsp.gov.mn

https://info@rilsp.gov.mn

https://twitter.com/ZFhqQGk0TG5hfa2

https://www.facebook.com/institute.mn/