Analiza elektroenergetskih

sistema

Predavanje 5

Doc.dr Selma Hanjalić

Akademska godina 2017/2018
Sistem faznih vrijednosti
 Sistem faznih vrijednosti
 Modeliranje elemenata trofaznog EES u sistemu faznih
vrijednosti (tropolno modeliranje) se koristi pri analizi
nesimetričnih stanja EES (kratki spojevi).
 Tropolno modeliranje se može koristiti i kod analize
simetričnih stanja EES, ali to zahtijeva znatno vede
memorijske kapacitete računara i veda vremena
izračunavanja u odnosu na jednopolno modeliranje.
 Tropolne šeme u sistemu faznih vrijednosti su opisane
trofaznim, kvadratnim i simetričnim matricama faznih
vrijednosti sa konstantnim parametrima.
Analiza elektroenergetskih sistema
3 / 51
 Sistem faznih vrijednosti
 Trofazni modeli uzimaju u obzir nesimetriju pojedinih
elemenata trofaznog sistema, koja može postojati u
normalnom pogonu.
 Prilikom modeliranja i proračuna matrice impedansi
odgovarajudih elemenata trofaznog sistema u sistemu
faznih vrijednosti, potrebno je uzeti u obzir vlastite i
međusobne impedanse između pojedinih faza.
 Ove matrice se u vedini praktičnih analiza određuju na
osnovu zadatih impedansi u sistemu simetričnih
komponenti, za pojedine elemente trofaznog sistema.
Analiza elektroenergetskih sistema
4 / 51
 Sistem faznih vrijednosti
 Za slučaj nesimetričnih prilika na vodu, jednopolni
model voda više nije validan, pa je potrebno koristiti
tropolni model voda i sistem faznih vrijednosti za
proračun parametara voda ili pomodu sistema
simetričnih komponenti, pored direktnog sistema
koristiti nulti i inverzni sistem.
1. direktni sistem s jednakim redosljedom faza kao i
simetrični sistem,
2. inverzni sistem s obrnutim redosljedom faza u
odnosu na direktni sistem,
3. nulti sistem s tri istofazne komponente.
Analiza elektroenergetskih sistema
5 / 51
 Sistem simetričnih komponenti
 Odgovarajude simetrične komponente računamo
prema izrazima:
1
𝑉0 = 𝑉𝑎 + 𝑉 𝑏 + 𝑉 𝑐
3
1
𝑉𝑑 = 𝑉𝑎 + 𝑎𝑉𝑏 + 𝑎2 𝑉𝑐
3
1
𝑉𝑖 = 𝑉𝑎 + 𝑎2 𝑉𝑏 + 𝑎𝑉𝑐
3
2𝜋
𝑗3 2𝜋 2𝜋
𝑎=𝑒 = cos + 𝑗 sin = −0,5 + 𝑗0,866
3 3
2 −𝑗
2𝜋 2𝜋 2𝜋
𝑎 = 𝑒 3 = cos − 𝑗 sin = −0,5 − 𝑗0,866
3 3
Analiza elektroenergetskih sistema
6 / 51
Standardni grafički simboli
osnovnih elemenata EES
DVONAMOTAJNI
GENERATOR UZEMLJENJE
TRANSFORMATOR

TRONAMOTAJNI
AUTO TRANSFORMATOR SABIRNICA
TRANSFORMATOR

REGULACIJONI
NADZEMNI VOD
DVONAMOTAJNI POTROŠAČ
KABEL
TRANSFORMATOR

Analiza elektroenergetskih sistema

7 / 51
Modeliranje elemenata EES u
sistemu faznih vrijednosti
Modeliranje trofaznog visokonaponskog
(VN) nadzemnog voda
 Model trofaznog voda
Na dalekovodima su prisutni sljededi efekti:
 pojava Joule-ovih gubitaka usljed prolaska struje –
otpornost,
 pojava elektromagnetne samoindukcije usljed
prolaska vremenski promjenljive struje –
induktivnost,
 pojava oticanja struje duž provodnika usljed
nesavršenosti dielektrika – provodnost,
 pojava struje pomjeraja kroz dielektrik usljed razlike
potencijala provodnika i zemlje ili drugog provodnika
– kapacitivnost.
Analiza elektroenergetskih sistema
10 / 28
 Model trofaznog voda
 Sve navedene veličine mogu se tretirati kao
skoncentrisane veličine, raspodijeljene duž voda.
 Zavise od svojstva materijala od kojih su izrađeni
provodnici, koji čine VN vod, karakteristika okoline
koja ih okružuje, i geometrijskih odnosa dijelova
voda međusobno i prema okolini.
 Razmatraju se homogeni vodovi, kod kojih se
zanemaruje moguda promjenljivost otpornosti,
induktivnosti, provodnosti i kapacitivnosti duž voda,
tj. radi se o konstantnim veličinama voda, koje su
ravnomjerno raspodijeljene duž voda i daju se po
jedinici (kilometru) dužine voda.
Analiza elektroenergetskih sistema
11 / 51
 Model trofaznog voda
 Električni parametri koji opisuju trofazni vod po jedinici
dužine i fazi voda su:
– 𝑅𝑣 [𝛺/𝑘𝑚] – otpornost voda,
– 𝐿𝑣 [𝐻/𝑘𝑚] – induktivnost voda odnosno
𝑋𝑣 = 𝜔𝐿𝑣 [Ω/𝑘𝑚] – induktivna reaktansa voda,
– 𝐺𝑣 [𝑆/𝑘𝑚] – aktivna provodnost, konduktansa voda,
– 𝐶𝑣 [𝑛𝐹/𝑘𝑚] – kapacitivnost voda odnosno
109
𝑋𝑐𝑣 = [Ω/𝑘𝑚] – kapacitivna reaktansa voda,
𝜔𝐶𝑣
1
𝐵𝑣 = = 𝜔𝐶𝑣 10−9 [𝑆/𝑘𝑚] – susceptansa voda.
𝑋𝑐𝑣

Analiza elektroenergetskih sistema

12 / 51
 Model trofaznog voda

𝑅𝑣 ∆𝑙 𝐿𝑣 ∆𝑙
𝐺𝑣 ∆𝑙 𝐶𝑣 ∆𝑙

∆𝑙

Jednopolna zamjenska shema voda

𝑍𝑣 = 𝑅𝑣 + 𝑗𝑋𝑣 = 𝑅𝑣 + 𝑗𝜔𝐿𝑣 (Ω/𝑘𝑚)

𝑌𝑣 = 𝐺𝑣 + 𝑗𝐵𝑣 = 𝑅𝑣 + 𝑗𝜔𝐶𝑣 10−9 (𝑆/𝑘𝑚)
Analiza elektroenergetskih sistema
13 / 51
 Model trofaznog voda
 Za vodove koji su kradi od 50 km, otočna grana se može
zanemariti, odnosno matrica kapaciteta, te se tada
razmatra samo serijska grana voda, odnosno matrica
serijskih impedansi. U VN mrežama aktivni otpor je
mnogo manji od induktiviteta.

𝑈1 𝑅𝑣 𝑗𝑋𝑣 𝑈 𝑈1 𝑗𝑋𝑣 𝑈2
2

Pojednostavljena jednopolna zamjenska shema voda

Analiza elektroenergetskih sistema
14 / 51
 Model trofaznog voda
 Kod tropolnog modeliranja se umjesto jednofaznih
veličina koriste trofazne matrice impedansi i
admitansi trofaznog voda.
 Matrica serijskih impedansi trofaznog voda ima
sljededi oblik:
𝑍 𝑣 = 𝑅 𝑣 + 𝑗𝜔 𝐿 𝑣 (Ω/𝑘𝑚)
gdje je:
– 𝑍 𝑣 – matrica serijskih impedansi VN voda, reda 3x3,
– 𝑅 𝑣 - matrica aktivnih otpora, reda 3x3,
– 𝐿 𝑣 - matrica induktiviteta, reda 3x3.
Analiza elektroenergetskih sistema
15 / 51
 Model trofaznog voda
 U razvijenom obliku, za slučaj trofaznog voda, čije su
faze označene sa 𝑎, 𝑏 i 𝑐, respektivno:
𝑍𝑎𝑎 𝑍𝑎𝑏 𝑍𝑎𝑐
𝑍 𝑣
= 𝑍𝑏𝑎 𝑍𝑏𝑏 𝑍𝑏𝑐 (Ω/𝑘𝑚)
𝑍𝑐𝑎 𝑍𝑐𝑏 𝑍𝑐𝑐
 Ova matrica je kvadratna i simetrična, reda 3x3.
 Dijagonalni članovi su vlastite impedanse pojedinih
vodiča trofaznog voda, dok su vandijagonalni članovi
međusobne impedanse između odgovarajudih vodiča.
𝑍𝑖𝑖 = 𝑅𝑖𝑖 + 𝑗𝜔𝐿𝑖𝑖 , 𝑍𝑖𝑗 = 𝑅𝑖𝑗 + 𝑗𝜔𝐿𝑖𝑗
Analiza elektroenergetskih sistema
16 / 51
 Model trofaznog voda
 Prilikom modeliranja nadzemnih vodova polazi se od
osnovnih izraza za uzdužne impedanse i poprečne
admitanse svih faznih vodiča i zaštitnih užadi.
 Pošto se nadzemni vodovi i kabeli modeliraju
matrično, proračun uzima u obzir međuinduktivni i
međukapacitivni uticaj između pojedinih faza
jednostrukih vodova, te međusobni uticaj jedne
trojke na drugu u slučaju dvostrukih vodova ili
paralelnih vodova sa međusobnim uticajem.

Analiza elektroenergetskih sistema

17 / 51
 Model trofaznog voda

 Aktivni otpor pri naizmjeničnoj struji se razlikuje od

aktivnog otpora pri istosmjernoj struji, zbog uticaja
skin efekta, za korekcioni otpor.
 Za određivanje vlastitih i međusobnih impedansi,
uticaj zemlje se uzima u obzir primjenom Carsonovih
korekcionih faktora
𝑍𝑣 = (𝑅𝑣 + Δ𝑅𝑣 ) + 𝑗𝜔(𝐿𝑣 + Δ𝐿𝑣 )

Analiza elektroenergetskih sistema

18 / 51
 Model trofaznog voda
Dijagonalni i vandijagonalni članovi matrice 𝑍 𝑣 međusobno se
razlikuju. U praksi se vrši preplitanje, odnosno transpozicija faza.
Preplitanje se vrši ako je zadovoljena nejednakost:
𝑈𝑛 𝑘𝑉 ∙ 𝑙𝑣 (𝑘𝑚) ≥ 5000
𝑐
𝑎 𝑏
𝑎
𝑏 𝑐
𝑏
𝑐 𝑎
𝑙𝑣 3 𝑙𝑣 3 𝑙𝑣 3
Transponiranje - preplitanje faza dalekovoda
Analiza elektroenergetskih sistema
19 / 51
 Model trofaznog voda
 Kod perfektno transponiranog voda (perfektno
preplitanje voda) svi dijagonalni odnosno
vandijagonalni članovi su međusobno jednaki
𝑍𝑣 𝑍𝑚 𝑍𝑚
𝑍 𝑣
= 𝑍𝑚 𝑍𝑣 𝑍𝑚 (Ω/𝑘𝑚)
𝑍𝑚 𝑍𝑚 𝑍𝑣
gdje je:
𝑍𝑣 – vlastita impedansa vodiča po jedinici dužine voda,
𝑍𝑚 – međusobna impedansa između pojedinih faza.

Analiza elektroenergetskih sistema

20 / 51
 Model trofaznog voda
 Uz zanemarenje aktivnih provodnosti, matrica otočnih
provodnosti definirana je kao:
𝑌 = 𝐺 + 𝑗𝜔10 −9 𝐶 = 𝑗𝜔10−9 𝐶 (𝑆/𝑘𝑚)
𝑣 𝑣 𝑣 𝑣

 Matrica nultih kapaciteta voda 𝐶 𝑣 prenosi svoje

osobine na matricu otočnih provodnosti voda 𝑌 𝑣
i ima
sljededi oblik:
(𝐶𝑎0 +𝐶𝑎𝑏 + 𝐶𝑎𝑐 ) −𝐶𝑎𝑏 −𝐶𝑎𝑐
𝐶 𝑣 = −𝐶𝑎𝑏 (𝐶𝑏0 +𝐶𝑎𝑏 + 𝐶𝑏𝑐 ) −𝐶𝑏𝑐 10−9 (𝐹/𝑘𝑚)
−𝐶𝑎𝑐 −𝐶𝑏𝑐 (𝐶𝑐0 +𝐶𝑏𝑐 + 𝐶𝑎𝑐 )

Analiza elektroenergetskih sistema

21 / 51
 Model trofaznog voda
 Kao i kod matrice serijskih impedansi za slučaj perfektno
transponiranog voda, svi dijagonalni kao i vadijagonalni
članovi matrice kapaciteta međusobno su jednaki, pa se
dobije sljededa matrica:
𝐶0 + 2𝐶𝑚 −𝐶𝑚 −𝐶𝑚
𝐶𝑣= −𝐶𝑚 𝐶0 + 2𝐶𝑚 −𝐶𝑚 10−9 (𝐹/𝑘𝑚)
−𝐶𝑚 −𝐶𝑚 𝐶0 + 2𝐶𝑚
𝐶0 - dozemni kapacitet vodiča sa zemljom,
𝐶𝑚 - međusobni kapacitet između dvije faze.
 Vidimo da je suma članova bilo kojeg reda ili bilo koje
kolone jednaka dozemnom kapacitetu.
Analiza elektroenergetskih sistema
22 / 51
 Model trofaznog voda
 Nakon kreiranja matrice serijskih impedansi i matrice
kapaciteta u sistemu faznih vrijednosti simetričnog
voda, mogude je definirati zamjensku šemu
visokonaponskog voda.
𝐼𝑎 𝑍𝑣
𝑎 𝑎′
𝐶𝑚 𝐶𝑚
𝑍𝑚
2 𝐼𝑏 𝑍𝑣 2
𝑏 𝑍𝑚 𝑏′ 𝐶𝑚
𝐶𝑚
𝐶𝑚 𝑍𝑚 𝐶𝑚 2
𝑈𝑎 2 𝐼𝑐 𝑍𝑣
2 2 𝑈′𝑎
𝑈𝑏 𝑐 𝑐′
𝐶0 𝐶0 𝐶0 𝐶0 𝐶0 𝑈′𝑏
𝐶0 𝑈′𝑐
𝑈𝑐
2 2 2 2 2 2
𝐼𝑁

Ekvivalentna π zamjenska shema trofaznog voda

Analiza elektroenergetskih sistema
23 / 51
 Model trofaznog voda
𝐼𝑎
𝑎 𝑎′
𝐼𝑏
𝑏 𝑍 𝑏′
𝐼𝑐 𝑣
𝑐 𝑐′
𝑈1 𝑈 2

𝑌 𝑣 /2 𝑌 𝑣 /2

Model trofaznog voda u faznim vrijednostima

𝑍0 + 2𝑍𝑑 𝑍0 − 𝑍𝑑
𝑍𝑣 = , 𝑍𝑚 =
3 3
𝑌0 + 2𝑌𝑑 𝑌0 − 𝑌𝑑
𝑌𝑣 = , 𝑌𝑚 =
3 3
Analiza elektroenergetskih sistema
24 / 51
Direktna, inverzna i nulta impedansa voda

Za određivanje direktne, inverzne i nulte impedanse

voda treba poznavati geometriju faznih vodiča, dužinu i
presjek vodiča, vrstu materijala od kojeg su izrađeni
vodiči, konstrukciju voda, temperaturu okoline, te
vrijednost specifičnog otpora tla.
𝜇0 𝑑𝑚
𝑍𝑣𝑑 = 𝑅𝑣 + 𝑗𝜔 𝑙𝑛 = 𝑅𝑣𝑑 + 𝑗𝑋𝑣𝑑 𝛺 𝑘𝑚
2𝜋 𝑑𝑠
1
3 −
𝑑𝑚 = 𝑑𝑎𝑏 𝑑𝑎𝑐 𝑑𝑏𝑐 , 𝑑𝑠 = 𝑟𝑣 𝑒 4 = 0,78 𝑟𝑣

Analiza elektroenergetskih sistema

25 / 51
 Direktna, inverzna i nulta impedansa voda
Pošto su vodovi statički elementi (bez pokretnih dijelova), direktna i
inverzna matrica impedansi su jednake:
𝑍𝑣𝑖 = 𝑍𝑣𝑑
Nulta impedansa se određuje na osnovu eksperimentalno dobijene
Carsonove formule koja glasi:
𝜇0 𝜇0 𝐷𝑒
𝑍𝑣0 = 𝑅𝑣 + 3𝜔 + 𝑗3𝜔 𝑙𝑛 = 𝑅𝑣0 + 𝑗𝑋𝑣0 Ω/𝑘𝑚
8 2𝜋 2
𝑑𝑠 𝑑𝑚
𝜌
𝐷𝑒 = 658 - ekvivalentna dubina prodiranja povratne struje u tlu
𝑓
𝑅𝑣0 = 𝑅𝑣 + 3𝑅𝑧 = 𝑅𝑣 + 0,15 Ω/𝑘𝑚

Analiza elektroenergetskih sistema

26 / 51
Modeliranje trofaznog
sinhronog generatora
 Model trofaznog generatora
Kod modeliranja sinhronog generatora razlikujemo
statički i dinamički model.
Trofazni sinhroni generatori sa neistaknutim (cilindrični
rotor) i istaknutim polovima (podužna i poprečna osa
rotora) na rotoru imaju dominantnu ulogu u proizvodnji
električne energije u EES na naizmjeničnom naponu.
Za potrebe proračuna stacionarnih i simetričnih stanja
u mreži pri normalnom pogonu (simetrični elementi
mreže) ili pri tropolnom kratkom spoju, trofazni
sinhroni generator se modelira prema jednopolnoj
ekvivalentnoj zamjenskoj šemi.
Analiza elektroenergetskih sistema
28 / 51
 Model trofaznog generatora
Kompleksne vrijednosti struja i napona ostale dvije faze se dobiju
jednostavnim rotacijama fazora ±120°. Pri analizi simetričnih
stanja (tokovi snaga i proračuni napona) u EES, generatori se
obično posmatraju kao konstantni izvori snage (𝑆𝐺 = 𝑃𝐺 ± 𝑗𝑄𝐺 ) ili
strujni izvori (𝐼𝐺 = 𝑆𝐺 ∗ /𝑈𝐺 ), odgovarajude impedanse 𝑍𝐺 i napona
na sabirnicama 𝑈𝐺 , gdje je generator priključen na mrežu.

𝑆𝐺 = 𝑃𝐺 + 𝑗𝑄𝐺 𝑍𝐺 𝑆𝐺
mreža 𝐸𝑓𝐺

𝑈𝑓𝐺

Statički model sinhronog generatora

a) veza sa mrežom b) ekvivalentna jednopolna zamjenska shema
Analiza elektroenergetskih sistema
29 / 51
 Model trofaznog generatora
 Kod proračuna kratkih spojeva i proračuna stabilnosti
generator se ekvivalentira svojom impedansom i
elektromotornom silom.
 Kod proračuna tokova snaga pri stacionarnim analizama
potrebno je voditi računa i o predznacima reaktivne snage:
– Pozitivna - ako se injektira u sistem (nadpobuđeni režim),
– Negativna - ako se apsorbira iz sistema (podpobuđeni režim).
 Za potrebe proračuna nesimetričnih stanja u mreži sistemom
faznih vrijednosti, uzrokovanih poremedenim režimom usljed
kojeg se javlja prelazni proces na trofaznom generatoru,
potrebno je pored direktne impedanse generatora odrediti i
ostale dvije impedanse sistema simetričnih komponenti.

Analiza elektroenergetskih sistema

30 / 51
 Model trofaznog generatora
 Određivanje ovih triju impedansi je veoma složen postupak,
jer spregnuta magnetna kola u generatoru zbog obrtanja
rotora mijenjaju svoj međusobni položaj, te se impedanse
periodično mijenjaju. Pored toga fenomeni kao aperiodična
komponenta struje kvara, nelinearnost magnetnih kola i sl.,
također moraju biti obuhvadeni.
 Direktna impedansa se mijenja sa vremenom u različitim
režimima rada generatora tokom prelaznog procesa, te
definiramo kvazistacionarna stanja.
′′
- Početna (subtranzijentna) direktna reaktansa 𝑋𝐺𝑑 (𝑡 = 0),
′
- Prelazna (tranzijentna) direktna reaktansa 𝑋𝐺𝑑 (do 𝑡 = 0,1𝑠) i
- Stalna (sinhrona) direktna reaktansa 𝑋𝐺𝑑 .

Analiza elektroenergetskih sistema

31 / 51
 Model trofaznog generatora
U praktičnim zadacima proračuna generator se
obično predstavlja preko sljededih parametara:

𝑆𝑛𝐺 – nazivna snaga generatora (MVA),

𝐸𝑛𝐺 – nazivni linijski napon generatora (kV),
𝑋𝐺𝑑 (%) – relativna reaktansa

2
𝑋𝐺𝑑 (%) 𝐸𝑛𝐺
𝑋𝐺𝑑 = (Ω)
100 𝑆𝑛𝐺

Analiza elektroenergetskih sistema

32 / 51
 Model trofaznog generatora
Kod proračuna nesimetričnih kvarova mora se uzeti u
obzir i inverzna reaktansa generatora 𝑋𝐺𝑖 . Njena
vrijednost se daje u podacima za generator i obično se
računa kao aritmetička sredina subtranzijentnih
reaktansi po direktnoj i poprečnoj osi.
′′ ′′
𝑋𝐺𝑑 + 𝑋𝐺𝑞
𝑋𝐺𝑖 =
2
U praktičnim proračunima se može uzeti da je:
′′
𝑋𝐺𝑖 = 𝑋𝐺𝑑

Analiza elektroenergetskih sistema

33 / 51
 Model trofaznog generatora
Nulta reaktansa generatora 𝑋𝐺0 zavisi od načina
uzemljenja neutralne tačke generatora. Ukoliko je
neutralna tačka izolirana, nulta reaktansa ima
beskonačnu vrijednost.
Ukoliko je zvjezdište generatora uzemljeno nulta
reaktansa ima vrijednost 𝑋𝐺0 , obično se daje u
podacima za generator i približno iznosi:
𝑋𝐺0 = 0,2 − 0,8 𝑋𝐺𝑖

Analiza elektroenergetskih sistema

34 / 51
 Model trofaznog generatora
𝑍 𝐺

𝐸𝑎𝐺 𝐸𝑏𝐺 𝐸𝑐𝐺

Model trofaznog generatora u faznim vrijednostima

𝐸𝑎𝐺 𝐿𝐺𝑣 𝐿𝐺𝑚 𝐿𝐺𝑚

𝐸 𝑓𝐺
= 𝐸𝑏𝐺 𝑘𝑉 , 𝑍 𝐺
= 𝑗𝜔 𝐿 𝐺 = 𝑗𝜔 𝐿𝐺𝑚 𝐿𝐺𝑣 𝐿𝐺𝑚 (Ω)
𝐸𝑐𝐺 𝐿𝐺𝑚 𝐿𝐺𝑚 𝐿𝐺𝑣

Analiza elektroenergetskih sistema

35 / 51
Modeliranje trofaznog potrošača
 Model trofaznog potrošača
 Potrošački aparati su vrlo raznovrsni i u analizama
elektroenergetskih sistema njihovi detaljni individualni
modeli su neophodni samo kada su u pitanju velike
potrošačke jedinice. U ostalim slučajevima potrošači
se klasificiraju prema kategoriji potrošača
(domadinstva, komercijalna potrošnja, industrija,
transport i dr.) u dvije osnovne grupe:
– Pasivni potrošači - statička potrošnja (termički uređaji,
induktiviteti - zavojnice, kapaciteti - kondenzatori),
– Aktivni potrošači - rotacione mašine (univerzalni
kolektorski, sinhroni i asinhroni motori).
Analiza elektroenergetskih sistema
37 / 51
 Model trofaznog potrošača
I kod potrošača postoji jednopolni i tropolni model
ekvivalentiranja.
Kao i kod generatora, i kod potrošača je potrebno voditi
računa o predznaku reaktivne snage, koji zavisi od
karaktera impedanse potrošača:
– Pozitivna - ako se apsorbira iz sistema (induktivni
potrošač ili induktivna kompenzacija reaktorom),
– Negativna - ako se injektira u sistem (kapacitivni
potrošač ili kondenzatorska baterija).

Analiza elektroenergetskih sistema

38 / 51
 Model trofaznog potrošača
𝑈𝑃
𝑈𝑓𝑃 =
3
𝐼𝑃

𝑅𝑃 𝐿𝑃

Ekvivalentna jednopolna zamjenska shema potrošača

Statički potrošači obično se modeliraju preko ekvivalentne
impedanse, koja se sastoji od dvije paralelne grane: aktivni
otpor i reaktansa.
Analiza elektroenergetskih sistema
39 / 51
 Model trofaznog potrošača
Potrošači se mogu zadati i preko aktivne i reaktivne snage, te
napona na sabirnici gdje je potrošač priključen na mrežu. Ako
napon sabirnice nije poznat on se mora proračunati analizom
tokova snaga u stacionarnom stanju.
Ekvivalentnu impedansu potrošača računamo na sljededi način:
𝑆𝑃 = 𝑃𝑝 + 𝑗𝑄𝑝 = 3𝑈𝑓𝑝 𝐼𝑝∗ 𝑀𝑉𝐴 = 3𝑈𝑓𝑝 (𝑈𝑓𝑝 ∙ 𝑌𝑝 )∗
𝑃𝑝 𝑄𝑝
𝑌𝑝 = 𝐺𝑝 − 𝑗𝐵𝑝 = 2−𝑗 2
𝑈𝑝 𝑈𝑝
3 3
3 3
1 𝑈𝑝2 1 𝑈𝑝2
𝑅𝑝 = = Ω , 𝑋𝑝 = = (Ω)
𝐺𝑝 𝑃𝑝 𝐵𝑝 𝑄𝑝

Analiza elektroenergetskih sistema

40 / 51
 Model trofaznog potrošača
 Pri analizi nesimetričnih stanja u mreži koristi se tropolni
model potrošača, čije su impedanse date u formi dijagonalne i
kvadratne matrice 3𝑥3. U ovim matricama se mogu uzeti u
obzir i nesimetrije po fazi potrošača.
𝑍𝑎𝑝 0 0
𝑍 𝑝 = 0 𝑍𝑏𝑝 0 (Ω)
0 0 𝑍𝑐𝑝
 Trofazni vektor struja po svakoj fazi potrošača;
𝐼𝑎𝑝 𝑌𝑎𝑝 0 0 𝑈𝑎𝑝
𝐼𝑏𝑝 = 0 𝑌𝑏𝑝 0 𝑈𝑏𝑝
𝐼𝑐𝑝 0 0 𝑌𝑐𝑝 𝑈𝑐𝑝

Analiza elektroenergetskih sistema

41 / 51
 Model trofaznog potrošača
Trofazni potrošači su najčešde spojeni u zvijezdu sa
uzemljenom neutralnom tačkom, koja u slučaju
nesimetrije na jednoj fazi (nesimetrično opteredenje),
uzrokuje promjene napona i na ostale dvije faze.
Najznačajniji aktivni potrošači su sinhroni i asinhroni
motori.
Asinhroni motori se predstavljaju na isti način kao i
pasivni potrošači.
Sinhroni motori predstavljaju se isto kao i sinhroni
generatori, samo s negativnom vrijednošdu struje.
Analiza elektroenergetskih sistema
42 / 51
 Model trofaznog potrošača
Pored navedenog modela konstantne impedanse
trofazni potrošači se mogu predstaviti i sa modelima
konstantne snage i konstantne struje:
𝑘
𝑆𝑝 𝑈𝑓𝑝 𝑈𝑓𝑝
= 𝑓1 =
𝑆𝑝0 𝑈𝑓0 𝑈𝑓0
𝑘−1
𝐼𝑝 𝑈𝑓𝑝 𝑈𝑓𝑝
= 𝑓2 =
𝐼𝑝0 𝑈𝑓0 𝑈𝑓0
𝑘 označava vrstu modela potrošača (0-snaga, 1 –struja i
2-impedansa.

Analiza elektroenergetskih sistema

43 / 51
Modeliranje moćne mreže
 Model moćne mreže
 Modnom mrežom možemo ekvivalentirati dijelove
sistema koji sadrže izvore (aktivna mreža) i linearne
elemente.
 Da bi mogli pristupiti ekvivalentiranju, potrebno je
razlikovati dijelove mreže za koje su neophodni
podaci o strujama kratkog spoja i dijelove mreže za
koje ovi podaci nisu potrebni (dijelovi sistema u
kojima se ne vrše promjene stanja), a koji imaju
uticaja na dio mreže od interesa.

Analiza elektroenergetskih sistema

45 / 51
 Model moćne mreže

Dio sistema koji se 𝑍𝑀 = 𝑍𝑀𝑑

zadržava mreža
𝑈𝑀

𝑈𝑀

Ekvivalentna jednopolna zamjenska shema modne mreže

Jednopolno modeliranje trofazne modne mreže
podrazumijeva određivanje direktne i nulte impedanse,
na osnovu podataka o kratkom spoju na sabirnici gdje je
mreža priključena.
Analiza elektroenergetskih sistema
46 / 51
 Model moćne mreže
Direktna impedansa modne mreže za subtranzijentni,
′′ ′
tranzijentni i trajni period 𝑍𝑀𝑑 , 𝑍𝑀𝑑 i 𝑍𝑀𝑑 određuje
se na osnovu poznate snage tropolnog kratkog spoja:
𝑆𝑘3 = 3𝑈𝑀 𝐼𝑘3
𝑈𝑀
𝑍𝑀𝑑 =
3𝐼𝑘3
′′ 𝑈𝑀 2 ′ 𝑈𝑀 2 𝑈𝑀 2
𝑍𝑀𝑑 = ′′ , 𝑍𝑀𝑑 = ′ , 𝑍𝑀𝑑 =
𝑆𝑘3 𝑆𝑘3 𝑆𝑘3

Analiza elektroenergetskih sistema

47 / 51
 Model moćne mreže
Za analizu nesimetričnih kratkih spojeva potrebno je
poznavati nultu impedansu 𝑍𝑀0 , koja se određuje na
osnovu poznate direktne impedanse i trajne snage
jednopolnog kratkog spoja, uz usvajanje da su
direktna i inverzna impedansa međusobno jednake:
𝑈𝑀
3𝑈𝑓𝑀 3
3
𝐼𝑘1𝐸 = 3𝐼0 = =
𝑍𝑀𝑑 + 𝑍𝑀0 + 𝑍𝑀𝑖 2𝑍𝑀𝑑 + 𝑍𝑀0
2
3𝑈𝑀 2
3 2
𝑍𝑀0 = − 2𝑍𝑀𝑑 = 𝑈𝑀 − (Ω)
𝑆𝑘1𝐸 𝑆𝑘1𝐸 𝑆𝑘3

Analiza elektroenergetskih sistema

48 / 51
 Model moćne mreže

𝑍 𝑀

𝑈𝑎𝑀 𝑈𝑏𝑀 𝑈𝑐𝑀

Model modne mreže u faznim vrijednostima

Analiza elektroenergetskih sistema
49 / 51
 Model moćne mreže
Izvor se zadaje kao trofazni vektor simetričnih napona
koji vladaju na mjestu priključka modne mreže:
Matrica impedansi modne mreže u sistemu faznih
vrijednosti ima sljededi oblik:
𝑍𝑀𝑣 𝑍𝑀𝑚 𝑍𝑀𝑚
𝑍 𝑀 = 𝑍𝑀𝑚 𝑍𝑀𝑣 𝑍𝑀𝑚
𝑍𝑀𝑚 𝑍𝑀𝑚 𝑍𝑀𝑣
𝑅𝑀𝑣 0 0 𝐿𝑀𝑣 𝐿𝑀𝑚 𝐿𝑀𝑚
𝑍 = 0 𝑅𝑀𝑣 0 + 𝑗𝜔 𝐿𝑀𝑚 𝐿𝑀𝑣 𝐿𝑀𝑚 (Ω)
𝑀
0 0 𝑅𝑀𝑣 𝐿𝑀𝑚 𝐿𝑀𝑚 𝐿𝑀𝑣

Analiza elektroenergetskih sistema

50 / 51
 Model moćne mreže
𝑍𝑀0 + 2𝑍𝑀𝑑
𝑍𝑀𝑣 = Ω
3
𝑍𝑀0 − 𝑍𝑀𝑑
𝑍𝑀𝑚 = (Ω)
3
 Određivanje podataka modne mreže je ustvari
klasično određivanje Theveninovog ekvivalenta u
matričnom obliku, koji se sastoji od vektora
Theveninovih napona (napon modne mreže) i
Theveninove impedantne matrice (matrica
impedansi modne mreže u sistemu faznih
vrijednosti).

Analiza elektroenergetskih sistema

51 / 51