Kazık Temeller-Öğrenci PDF

KAZIK TEMELLER
Kazıklar, üst yapı yüklerini taşıma kapasitesi yüksek olan derin zemin tabakalarına taşıtmak
amacı ile aktaran ahşap, beton veya çelik yapı elemanları olan bir “derin temel” çeşididir.
Kazık temeller, üst yapı yüklerinin yüzeysel temellerle güvenilir biçimde zemine aktarılamadığı
durumlarda kullanılır. Yüzeysel temellerin kullanılamayacağı taşıma kapasitesi düşük ve aşırı
oturma yapan zeminlerin bulunması durumunda yapıyı desteklemek için kazık temeller
yapılabilir.
Kazıklı temeller pahalı bir temel şekli olup yüzeysel temellerle oturma limitlerinin
sağlanamadığı veya kaymaya karşı yeterli güvenliğin elde edilemediği durumlarda
kullanılmalıdır. Kazık temeller uygun şekilde tasarlandıkları sürece söz konusu şartları
sağlarlar. Boyu gerektiğinden kısa olan veya kesit alanı yeterli olmayan kazık temeller çok
önemli mühendislik problemlerine yol açabilir. Bu nedenle her problem için kullanılacak kazık
cinsi, kazık boyu ve kazık kesiti ciddi bir çalışmayla belirlenmelidir.
Eğer yapı altındaki zemin tabakaları oldukça yüksek sıkışabilirliğe ve düşük taşıma gücüne
sahip ise, yapı yükü taşıma kapasitesi yüksek olan tabakaya kazık temellerle aktarılır (Şekil a).
Bu durumda kazık yükü uç direnci ile karşılanır.
Uç Kazığı: Eğer temel atılacak zemin çok zayıf ve oldukça yüksek sıkışabilirliğe sahip ise
kazık taşıyıcı özelliği olan tabakaya kadar yapılır. Buna “uç kazığı” denir. Üst yapı yükleri,
taşıyıcı özelliği yüksek olan tabakaya uç direnci ile aktarılmış olur. Kazığı saran zeminin
kazığın taşıma kapasitesine etkisi çok azdır. Uç kazıklarında kazık uzunluğu yapılan sondajlarla
rahatlıkla belirlenir. Taşıyıcı tabaka derinliği sondaj ile belirlenir.
YÜK YÜK
Yumuşak
Kohezyonlu Yumuşak
Kohezyonlu Qs
Zemin
Zemin
Sert Zemin
veya Kaya
Qu Şekil a. Uç Kazığı Şekil b. Sürtünme Kazığı
KkkKazığıKazığı
Eğer taşıyıcı özelliği yüksek olan tabaka çok daha derinlerde ise Şekil b deki kazık tipi
kullanılır. Kazık yükü yüzey sürtünmesi ile karşılanır.
1
Prof. Dr. Ahmet TUNCAN – Ders Notları
Anadolu Üniversitesi – İnşaat Mühendisliği Bölümü
Sürtünme (Yüzen) Kazığı:
Eğer taşıyıcı özelliği olan zemin tabakası çok derinlerde ise, üst yapı yükleri, kazık yüzeyi
boyunca meydana gelecek sürtünme kuvvetleri ile taşınacaktır. Kohezyonlu zeminlerde
oluşturulan sürtünme kazığına “yüzen kazık” veya “sürtünme kazığı” denir. Sürtünme
kazıklarında kazık uzunluğu dolaylı olarak belirlenir. Sürtünme kazığının uzunluğu yeterince
sürtünme ve adhezyon meydana gelinceye kadar yapılır.
Kompaksiyon Kazığı: Gevşek ayrık taneli zeminlerde oluşturulan kazığa sıkıştırma veya
“kompaksiyon kazığı” denir. Bu şekilde inşa edilen kazık gevşek ve ayrık taneli zeminin
yoğunluğunu arttırır. Gevşek ayrık taneli zeminlere çakılan kazıklara kompaksiyon kazığı denir
(Şekil c).
Eğer yatay kuvvetler mevcut ise, kazık temeller eğilme ile yatay yüke karşı koymaya çalışır.
Aynı zamanda düşey yükte karşılanırken bu durum meydana gelir (Şekil d). Bu tip kazıklar,
istinat yapıları ve yüksek yapıların temelleri gibi oldukça fazla rüzgar ve deprem kuvvetlerinin
olduğu durumlarda kullanılır.
YÜK YÜK
Şekil c. Kompaksiyon Kazığı Şekil d. Yanal Yüklü Kazık
Birçok durumda, kabarma ve büzülme özelliği gösteren zeminlerde kazık temeller

kullanılabilir. Bu tip zeminlerin kabarma basıncı oldukça yüksektir. Bu durumlarda yüzeysel
temeller kullanılırsa yapı oldukça fazla zarar görür. Zemin gevşek ise, zeminin su içeriğinin
artması ile gevşek zemin yapısı kırılır ve göçer. Boşluk oranındaki azalma yüzeysel temellere
sahip yapıların fazla oturmasına sebep olur. Bu gibi durumlarda stabil zemine kadar uzanan
kazıklar kullanılabilir (Şekil e).
Deniz yapıları gibi su seviyesi altında kalan temeller kaldırma kuvvetine maruz kalabilir.
Kaldırma kuvvetine karşı koyabilmek için kazık temeller yapılabilir (Şekil f).
2
YÜK
Şişen Zemin
Stabil Zemin
Şekil e. Şekil f.
Diğer Kazık Çeşitleri:
Şişen zeminlerde kabarma ve büzülme olayı meydana gelir. Bu durumlarda kazık temeller bir
alternatiftir. Hidrostatik kaldırma kuvvetlerinin veya büyük devrilme momentlerinin etkidiği
yapılarda çekme kazıkları kullanılabilir. Önemli yatay ve eğik kuvvetlerin etkidiği yapılarda
eğik kazıklar kullanılabilir.
Bir kazıklı temelin tasarlanmasında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:
 Zemin profilinin elde edilmesi ve kazığın uç veya sürtünme kazığı olacağının

belirlenmesi.
 Kazı tipinin ve boyunun seçimi (ahşap, beton veya çelik).
 Kazık sayısının belirlenmesi diğer bir deyişle bir kazığın emniyetle taşıyacağı yükün
bulunması.
 Kazık aralıklarının belirlenmesi (s > (min. 2.5-3.0) D olmalıdır.
 D=kazık çapı).
 Kazık sayısı ve kazık aralıklarına bağlı olarak temel planında kazıkların yerleştirilmesi.
 Kazık grubunun taşıma kapasitesinin ve oturmasının belirlenmesi.
Kazık Tipleri:
Kazıklar yapıldıkları malzemelerin cinsine göre sınıflandırılırlar. Genelde kazıklar, ağaç, beton,
çelik veya bunların karışımından yapılabilir.
3
Ahşap Kazıklar
Ahşap kazıklar yüzyıllardan beri kullanılmaktadır. Bu kazıklar, uzun düz ağaç gövdelerinden
kolaylıkla yapılırlar ve ekonomiktir. Dezavantaları: beton veya çelik kazıklara göre daha az yük
taşırlar. Bu kazıkların uzunluğu 20 m civarındadır. Ahşap kazıklar çakım sırasında zarar
görebilir. Eğer kazık zemin içinde ve devamlı su seviyesi altında ise bir problem olmaz. Eğer
su seviyesi altında ise, ahşap kazık ömrünün uzatılması için kimyasal maddelerle (epoxy gibi)
kaplanması gerekir.
Beton Kazıklar
Beton kazıklar, önceden hazırlanan (hazır kazıklar) veya yerinde dökülen kazıklar olarak
ayrılırlar. Hazır beton kazıklar dairesel, kare veya diğer kesitlerde olabilir. Sivri uçlu üniform
kesitli yapılırlar. Ön gerilmeli kazığın dezavantajı yapımındaki zorluklardır. Yani, imal
edilecek bir yer olması gerekir. Bu kazıklar şantiyede veya başka bir yerde inşa edilir.
Betonarme kazıklar betonarme kolon gibi imal edilirler ve sonra çakılırlar. Pratik uzunlukları
20-30 m arasında değişebilir, çapları 20-60 cm arasındadır. Çok uzun olursa ağırlıkları ve
çakma zorlukları vardır. Çok ağır olduklarından şantiyede imal edilirler. Eğer, şantiye etrafında
zarar görecek yapılar var ise yerinde dökülen kazıklar kullanılabilir. Priz için zamana ihtiyaç
vardır. Kaldırma, taşıma ve indirme problemleri vardır.
Betonarme kazıklar
Betonarme kazıklar bugün yurdumuzda en çok uygulama alanı bulan kazık tipidir. Bir çok
değişik teknikle imal edilebilirler. Yapıldıkları malzemeye göre sınıflandırılan diğer kazık
çeşitleri çakma kazıklardır. Betonarme kazıklar ise betonarme çakma kazıklar ve burgulu-fore
kazıklar (betonarme yerinde dökme kazıklar) olarak ikiye ayrılır.
Betonarme çakma kazıklar
Bu kazık tipi yapının yer altı sularından fazla etkilenmesi durumunda tercih edilebilir. İstenilen
ölçülerde öncelikle fabrikada hazırlanan betonarme kazıklar inşaat alanına götürülür ve
vinçlerle yerine yerleştirilip şahmerdanla çakılır. Bu nedenle çakma kazık denilmiştir.
Fore (delme) kazıklar
Delme teknikleri kullanılmak veya boş bir boru çakılmak suretiyle zeminde oluşturulan bir
deliğin içine gereğinde donatı da yerleştirilerek betonla doldurulması yolu ile imal edilen
kazıklardır. Kendini tutabilen zeminlerde fazladan bir işleme gerek duymadan fore kazık imal
edilir. Kendini tutamayan zeminlerde kuyu çeperlerinin stabilitesini sağlamak amacıyla
bentonit ya da muhafaza borusu kullanılır. Betonlama bitince borular çekilir. Ancak yer altı
suyunun betonu yıkama tehlikesi olan yerlerde muhafaza borusu içine yerleştirilen daha ince
ikinci bir boru dışarı çekilmeden yerinde bırakılır. Diğer taraftan bu önlemin çevre
sürtünmesinin önemli ölçüde azalmasına neden olabileceğini gözden kaçırmamak gerekir.
4
Alman şartnamesine göre kullanılan beton en az 350 dozlu ve B225 kalitesinde, su/çimento
oranı 0,6 olmalıdır. Bu şartnameye göre bir projede ilk 35 kazıktan kalite kontrolü için altışar
adet beton deney küpü alınır. Bunların üçü 7 gün, diğer üçü 28 gün sonra kırılır. Betonun
kalitesi, küp dayanımlarının ortalaması üzerinden standart sapması bulunarak saptanır.
Fore kazıklar, çakma kazıkların aksine; zeminde yanal bir ötelenme ve buna bağlı olarak komşu
zeminde sıkışma yaratmayan kazıklardır. Çok basit olarak tarif etmek gerekirse önce zeminde
bir sondaj çukuru açılır, bu çukura donatı yerleştirilir ve alttan başlamak sureti ile çukur
betonlanır ve kazık oluşturulur. Bu işlem sırasında kullanılan yöntem ve teknoloji, kazık çapı,
uzunluğu, zemin cinsi gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Kullanılacak yöntem ve
teknolojiyi seçerken en önemli unsur ekonomidir. Bu tür kazıklar yurdumuzda çok yaygın bir
uygulama alanı bulmuşlardır. Betonun çukur ağzından dökülmesi sırasında doğrudan doğruya
betoniyerden veya kürekle beton dökme yoluna gidilmez. Çünkü, bu takdirde çukur kenarlarına
çarpan beton, toprakla karışarak özelliğini kaybeder veya donatıya çarparak ayrışır
(segregasyon). Bunu önlemek amacıyla tremi borusu ile beton dökülür. Sülfat konsantrasyonu
% 0,5’i geçen zeminlerde, sülfat analizi yapılmalıdır. Sülfat etkisini önlemek için su/çimento
oranı düşürülmelidir.
Çelik Kazıklar
Çelik kazıklar boru şeklinde, I veya H şeklinde olabilir. Boru kesitli çelik kazıklar çakıldıktan
sonra beton ile doldurulur. I ve H tipi kazıklar ise, kuvvetli ve sert tabakalar içine kadar
çakılabilir. Çelik kazıklar paslanmaya maruz kalabilir. Bu kazıklar beton veya ağaç kazıklara
göre daha fazla yük taşırlar.
1890’lı yıllarda çelik her tarafta bulunabilir hale gelmişti. O zamanlar bir çok yapı bu yeni
malzeme ile inşa edilmiştir. Çelik kazığın kullanımı doğal bir gelişme olmuştur. Günümüzde
çelik kazıklar özellikle yüksek kapasiteli temeller gerektiren projelerde çok yaygındır. Çelik
kazıklar, yüksek dayanımları ve süneklilikleri nedeniyle sert zeminlere çakılabilir ve büyük
yükler taşıyabilir. Ayrıca kazıklar arasında en yüksek çekme dayanımına sahiptirler.
Boru, kutu, H-kesitli, geniş flanşlı H-kesitli veya I profilli çelik kazıklar kullanılmaktadır.
Uçları açık çakılan kutu ve boru kesitli kazıkların çakılmasını kolaylaştırmak amacı ile
tabandaki zeminin kazılması veya ters su sirkülasyonu ile temizlenmesi çarelerine başvurulur.
Çakma sırasında tahrip olmaması için kazık uçları takviye edilir.
Deniz suyu içinde veya pH’ı 7’den küçük yada çok büyük olan (fazla asidik veya fazla bazik)
sularla temasta bulunan çelik kazıklar korozyona maruzdur. Çelik kazıkların çakma boyu
kaynakla ek yapılarak arttırılabilir. [4] Ayrıca bu tür kazıkların ömürleri kumlu zeminlerde uzun
olmayabilir, sert ve katı killerde ise oksijenin azlığı nedeniyle uzun süre yaşayabilirler.
Çürümeye karşı korumak gerektiği hallerde dışları bitümlü maddelerle veya epoxy ile
kaplanabilir.
5
Kompozit kazıklar
Hazır kazıklar arasında ahşap malzemeli olanların kullanımı daha sınırlıdır. Ahşap kazıkların
kullanılabilmesi için taşıyıcı zeminin çok derinlerde olmaması gerekir. Bunun nedeni ahşap
kazıkların boylarının sınırlı olmasıdır. Ahşap kazığın gövdesinin tamamen su içinde kalması
gerekir. Aksi halde su üstünde kalan kısımlar, mantarlaşma ve bakterilerin etkisiyle çürüyüp
bozulabilir.
Bunlardan dolayı hem ahşap kazığın tamamının su altında kalmasını sağlamak hem de daha
derinlere çakmak için kombine kazık kullanımına gidilebilir. Bu durumda alt kısımda ahşap
kazık üst kısımda ise betonarme kazık yapılır. Aynı mantıkla altta çelik üstte de betonarme
kazık yapımı söz konusu olabilir. Bu yöntem, yani iki farklı malzemeden üretilen kazığı tek bir
gövdede birleştirme yaklaşımına kombine, karma veya kompozit kazık adı verilir. Kompozit
kazıklar, yapım yöntemleri yönünden hazır kazıklar grubuna girerler.
Kazık Yapım Yöntemleri
Kazıklar zemin tipi, yapıldıkları malzeme, çevre şartları, kısıtlamalar gibi bir çok sebepten
dolayı farklı ekipman ile inşa edilirler.
Fore kazık yapım yöntemi (TS 3168–EN 1536 Özel Geoteknik Uygulamalar–Delme (Fore)
Kazıklar (Yerinde Dökme Betonarme Kazıklar) standardı). Kazıklar için numune alma ve
deney işlemi TS 3168 ve EN 1536’ da belirtildiği gibi EN 206’ ya uygun olarak yapılmalıdır.
Yeraltı suyunda akıntı bulunuyorsa veya artezyen (hareketli su) yapıyorsa, betonun yıkanması
ve agregasından ayrılma tehlikesi olduğunda ve kazıkların yumuşak ve çökme tehlikesi olan
zemin katmanlarının içinde bulunduğu durumlarda muhafaza boruları kullanılması gereklidir.
Fore kazık yapım aşamaları
6
Çakma kazık yapım yöntemi
Çakma kazık yönteminde projesine uygun çapta bir koruma borusu ile özel kepçe veya burgu
makineleri ile zemin boşaltılmaktadır. Sondajda alınan sonuçlara göre koruma borusunun
kullanılıp kullanılmayacağına karar verilmelidir. Kazık hafriyatı projesinde gösterilen çap ve
derinlikte çalışmaya uygun makinelerle yapılmaktadır. Koruma borusu mekanik veya hidrolik
çevirme tertibatlı makinelerle veya vibrasyonlu tokmaklarla çakılmakta ve sökülmektedir.
Akıcı, cıvık ve su altındaki zeminlerde kazı yapılmasında koruma borusu kazık taban kotundan
en az bir metre daha aşağı çakılarak zeminin boşalması ve yerinden oynaması
önlenebilmektedir.
Killi zeminlerde kazık çakılırken, kazık çevresinde, kazık çapına eşit uzaklıktaki zemin
örselenir. Örselenen zeminde boşluk suyu basıncı artar. Boşluk suyu basıncındaki artış, normal
konsolide killerde, 5su ile 7su arasındadır. Burada su zeminin drenajsız kayma mukavemetidir.
Daha sonra ilave boşluk suyu basıncı, kazık çevresindeki zemin içinde veya kazık yüzü boyunca
oluşan drenaj ile, dağılır, kazık çevresinde örselenmiş olan zemin konsolide olur ve kayma
mukavemeti artar.
Ahşap ve çelik kazıkların çakılmasında, kazığın belirli bir boyunu tutan kılavuzlar, kazığı
çakılma durumuna getiren vinç ve kazığı çakan tokmaktan ibaret düzenler kullanılır. En basiti
tokmağın belirli bir yüksekten kendi ağırlığı ile serbest düşmesi esasına dayanan serbest
düşmeli şahmerdanlardır. Büyük işlerde kazığın kısa sürede çakılması arzu edildiği için tek
tesirli veya çift tesirli buharlı şahmerdan veya dizel şahmerdan kullanılır. Tek tesirli
şahmerdanda tokmak buhar gücü ile yukarı kaldırılır, sonra bırakılır, tokmak kendi ağırlığı ile
serbest olarak kazığa düşer. Çift tesirli şahmerdanda ise gerek tokmağın kaldırılması gerekse
düşmesinde buhar gücünden yararlanılır. Dizel şahmerdanlarda tokmağın çarpma gücü, dizel
yakıtın patlaması ile elde edilen güç ile arttırılır. Dizel şahmerdan, hafif, istenilen yere kolayca
taşınabilir ve yerleştirilebilir olması, gücü ile büyük işlerde ilk önce tercih edilecek şahmerdan
tipidir. Kazık vibratörleri kazık öz frekansına yakın bir titreşimle kazığın zemine sokulması
esasına göre çakılmaktadır. Hidrolik şahmerdanlarda tokmak yüksek basınçlı bir sıvı ile
kaldırılır, sonra serbest olarak düşmeye bırakılır.
Kazık çakılması sırasında darbe sayıları kaydedilmekte ve belli bir darbe sayısına tekabül eden
zemin girme miktarı (refü) değerleri izlenmektedir. Böylece çakılması sırasında kazığın
zorlanması ve tahrip olması önlenebilmektedir. Çakım sırasında kazık başının tahrip olmaması
için, refü:
 Ahşap kazıklarda 2 darbe / 10 mm,
 Betonarme kazıklarda 4 darbe / 10 mm,
 Çelik boru kazıklarda 4 – 8 darbe / 10 mm,
Çelik H – profilli kazıklarda 40 – 80 mm / darbe değerlerini geçmemelidir.
7
DÜŞEY STATİK YÜKLER ALTINDA TEKİL KAZIKLARIN TAŞIMA KAPASİTESİ
Kazık temeller farklı doğrultulardaki dinamik ve statik yükleri sürtünme aracılığı ile kazık
boyunca çevreleyen zemine ve/veya uç direnci yolu ile sağlam zemine ileten taşıyıcı
unsurlardır. Tek başlarına kullanılabilecekleri gibi (köprü ayakları) grup halinde kullanılmaları
da mümkündür.
Bir kazığın taşıma gücünü kazık-zemin etkileşimi yönünden belirleyen başlıca iki etken, kazığı
çevreleyen zeminin taşıma gücünü oluşturan mekanik özellikleri ile kazığın yapıldığı
malzemenin dayanımını oluşturan mekanik özellikleridir. Bu iki özellik kullanılarak kazık ve
zemin ayrı ayrı değerlendirilir ve her ikisinin de uygulanan yük altında sağlam kalacakları kabul
edilir. Tasarım aşamasında öncelikle uygulanan yükün kazığın yapıldığı malzemeye bağlı olan
toplam kesit direncini aşmamasına özen gösterilir. Zemin dayanımı yönünden kazıkların taşıma
gücü, önce teorik veya ampirik formüllerle bulunur. Formüller, kazık zemin etkileşiminin statik
dengesini yansıtan veya çakma kazıklarda kazığı çakmak için harcanan enerji ve yapılan işi
esas alan bağıntılardır.
Statik Kazık Formülleri
Bir kazığın çevre zemini açısından toplam taşıma gücü genellikle iki bileşenden oluşur. Bunlar
uç direnci ve çevre sürtünmesi bileşenleridir.
Uç direnci kazık ucundaki zeminin birim taşıma kapasitesi (qp) ve kazık en kesit alanı (Ap)
kullanılarak hesaplanabilir.
Qp = qp . Ap
Sürtünme direnci, kazık boyunca yer alan tabakanın birim sürtünme dirençleri(fs) ve kazığın
bu tabakalardaki çevre en kesit alanları (As) ile hesaplanabilir.
Qs = fs . As
Kazığın maksimum taşıma kapasitesi ise;
Qu = Qp + Qs
Qu = (qp . Ap) + ( fs . As)

Qu : Tek kazığın maksimum taşama gücü
Qp : Kazığın uç taşıma kapasitesi
Qs : Kazığın sürtünme direnci
qp : Kazık ucundaki zeminin birim maksimum taşıma kapasitesi
fs : Birim sürtünme direnci
Ap : Kazık ucundaki en kesit alanı
As : Kazık yüzey sürtünme en kesit alanı
8
Bir kazığın çalışma prensibi Qu
Qs
Qp
Uç Direnci (Qp)
Kazık uç mukavemetinin hesaplanması için yüzeysel temellere ait taşıma gücü formülleri
kullanılır. Çünkü kazık ucunda oluşan göçme mekanizması yüzeysel temellerin tabanında
oluşan ile hemen hemen aynıdır. Kazığın yüzeysel temellerden tek farkı kazık çapının yüzeysel
temelin genişliğine oranla çok daha az olmasıdır. Örneğin, bir kazığın çağı 1 m ise, bir yüzeysel
temelin genişliği 10 m veya daha fazla olabiliyor.
Buna göre; (kazık için derinlik = Df yerine uzunluk = L kullanılmıştır)
Q p  q p  Ap  Ap c  Nc    L  N q  0.5    B  N 
veya birim alan için;
qp  c  Nc    L  Nq  0.5   B  N
qp : Kazık ucunda birim alan için uç direnci
Ap : Kazık uç kesit alanı
B : Taban genişliği, dairesel kazıklarda B = D
Nc, Nq, N : Taşıma gücü faktörleri olup zeminin içsel sürtünme açısının
fonksiyonudur (f()) (yüzeysel temeller için verilen değerler kullanılabilir.
c : Zeminin kohezyonu
 : Zeminin birim hacim ağırlığı
Kazık derinliği, çapına göre çok büyük olduğu için N teriminin Nq terimine göre oldukça küçük
olduğu düşünülür ve ihmal edilebilir. Ayrıca, kazık çapı yüzeysel temellerin genişliğine göre
oldukça küçük olasından dolayı üçüncü terim ihmal edilebilir.
9
Buna göre uç mukavemeti için aşağıda verilen eşitlik kullanılabilir.
q p  c  Nc    L  Nq
Sürtünme kazıklarında uç direnci
Sürtünme direnci Terzaghi (1967) taşıma gücü teorisi kullanılarak kazık uçları için aşağıdaki
gibi yazılabilir:
qu = 1,3 .c.Nc + σv’. Nq + η.γ’.B.Nγ
c : Zeminin kohezyonu
σv’ : Kazığın ucundaki düşey efektif gerilme
γ’ : Zeminin efektif birim hacim ağırlığı
B : Kazık çapı veya kenar uzunluğu
η : Bir katsayı; dairesel kesitlerde 0,3 ve kare kesitlerde 0,4 alınabilir.
Nc, Nq, Nγ : Zeminin içsel sürtünme açısına bağlı taşıma gücü katsayıları.
Kohezyonsuz zeminlerde
Kohezyon sıfır (c=0) alınarak uç direnci ;
qu = σv′.Nq + η . γ′. B . Nγ
Genellikle ikinci terim ihmaledilirse, bu durumda uç direnci;
qu = σv′. Nq
Kazık boyunun yaklaşık 15-20 B derinliğinden (kritik derinlik) fazla olması durumunda, σv’
değeri en çok 15-20 B derinliğe karşılık gelen değer olarak alınmalıdır. Daha kısa kazıklarda
ise kazık ucunun oturduğu derinlikteki efektif yük alınmalıdır.
Kohezyonlu Zeminlerde
Kohezyonlu zeminlerde inşaat sonrası durum taşıma gücü yönünden daha kritik olduğundan
drenajsız durumda Ø = 0 olup, uç direnci;
qu = cu . Nc
Dairesel kesitli ve zemin içindeki kısmı yeterli uzunlukta suya doygun kohezyonlu zeminlerde
(drenajsız durumda) oluşturulan kazıklarda Nc ‘nin değeri 9 olarak alınabilir.
qu = 9 . cu
Birim alana gelen çevre sürtünmesi kilin kayma direncinden küçük olabilir. Fakat hiçbir zaman
daha büyük olamaz.
10
Uç kazıklarında uç direnci
Uç kazıklarının uçları sert bir taşıyıcı zemin içine tespit olunurlar. Genellikle bu taban zeminin
taşıma gücü kazığın yapıldığı malzemenin basınç mukavemetinin üstündedir. Bu nedenle bir
uç kazığının toplam taşıma gücü kazığın yapısal kesit direncine eşit alınabilir.
(a) ve (b) Uç kazıkları, (c) Sürtünme kazığı (DAS, 1984)
Meyerhof yöntemi
Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi, Meyerhof’a göre uç direnci kritik bir derinliğe kadar
artmakta ve bu derinlikten sonra sabit kalmaktadır. Burada Lb kazığın sağlam zemine gömülme
derinliğidir ve homojen zeminlerde Lb=L olur. D ise kazığın çapıdır. Kazığın sağlam zemine
girme boyu (1-3 m arasında olabilir) ne kadar fazla ise, kazığın uç direnci de o kadar yüksek
olmaktadır.
İki tabakalı zemin durumunda ise (L≠Lb) uç direnci yukarıda verilen şekilde görüldüğü gibi
değişim göstermektedir. Tabakalı zemin halinde kritik derinliğin taşıyıcı tabakanın üst
yüzeyinden başlayacak şekilde alınması ve üst tabakanın yalnızca sürşarj yaratan etkisinin göz
önünde tutulması daha doğrudur. Kohezyonsuz zeminlerde (cu=0) uç taşıma kapasitesi formülü
aşağıdaki gibi olur:
Qp = Ap. q'.Nq* ≤ Ap.ql
q1=(kN/m²) = 50.Nq*.tanø ϕ: zeminin içsel sürtünme açısıdır.
N*q değeri, Meyerhof yöntemi için verilen çizelgeden alınır.

11
Qp değerinin küçük olanı hesaba esas alınır.
Meyerhof’a göre uç direncinin derinlikle değişimi: (a) tek tabakalı zeminde (b) iki tabakalı
zeminde (DAS, 1984)
Meyerhof (1976), homojen bir zeminde (L=Lb) qp’nin standart penetrasyon sayısına (N) bağlı
olarak aşağıdaki eşitliği vermiştir.
qp (kN/m²) = 40.N.(L/D) ≤ 400N
Yukarıda verilen eşitliklerle bulunan qp değerinden küçüğü hesaba esas alınır.
Üstte zayıf, altta sıkı kuma giren kazık durumunda qp aşağıdaki eşitlikle elde edilebilir:
Qp=q1(l) +[[(q1(d)-q 1(l). Lb/(10D)] ≤ q 1(d)
Suya doygun killerde drenajlı durumda (ϕ=0) kazığın uç taşıma kapasitesi aşağıda verilen
eşitlik kullanılarak bulunabilir.
Qp = Nc*.cu. Ap = 9 cu.Ap
Burada Nc* değeri, Meyerhof yöntemi için verilen çizelgeden alınır.
Drenajsız durumdaki (c, ϕ) killerde aşağıda verilen eşitlik kullanılabilir:
Qp=Ap.qp=Ap(c.N*c +q’.N*q )
12
Burada da Nc* ve Nq* değerleri, Meyerhof tarafından aşağıda verilen grafikten elde edilirler.
Meyerhof yöntemiyle çözüm yaparken taşıma kapasitesi katsayılarını bulmak için gerekli
grafik (Das 1984).
Grafiğin kullanılışı:
Önce Lb / D bulunur. Lb / D > 10 ise üst çizgi, Lb / D <10 ise alt çizgi kullanılır. Lb / D >16 ise
Lb / D=16 kabul edilip devam edilir.
ϕ’ye bağlı olarak (Lb/D)cr bulunur. Lb/D > (Lb/D)cr olmalıdır.
ϕ’ye bağlı olarak N*c ve N*q bulunur.
13
Vesic yöntemi
Vesic (1977), uç taşıma kapasitesini boşlukların genişlemesi teorisine göre hesaplamak için,
efektif gerilmelere bağlı formüller geliştirmiştir.
Qp=Ap.qp=Ap.(c.N*c + σ0ı.N* σ)
σ0´: kazık ucundaki ortalama efektif gerilme
σ0ı=[(1+2K0)/3]qı
qı= γı1L1 + γı2L2 +…. γı= γdoy- γsu
N*c , N*σ: dayanma kapasitesi faktörleridir ve aşağıdaki şekilde bulunurlar:

N*c =( N*q -1) cot ϕ N*σ =(3 N*q)/(1+2K0)
K0: sükûnetteki toprak basıncı K0=1-sinϕ
N*q: dayanma kapasitesi faktörü N*q=f (Irr)
Irr: zeminin azaltılmış rijitlik indeksi Irr=Ir /(1+IrΔ) Ir: rijitlik indeksi
Δ: kazık altındaki plastik bölgede oluşan ortalama hacimsel şekil değiştirme
Farklı zeminler için rijitlik indeksi değerleri aşağıdaki şekilde verilmiştir.

Hacim değişimi yoksa; Δ=0 Irr =Ir olur.
Farklı zeminler için rijitlik indeksi (Ir) değerleri
14
(Sıkı kum ve suya doygun kilde) rijitlik indeksi aşağıdaki eşitlikten bulunabilir:
Ir=Gs/(c+σı.tan ϕ)
Gs: zeminin kayma modülü
Gs=Es/(2.(1+μs)
Es: zeminin Young modülü (σ/ε)
μs: zeminin Poisson oranı (eh/ev)
Drenajsız durum (ϕ =0) için N*c değeri ise aşağıdaki eşitlikten bulunur:
Nc*=(4( lnIrr +1)/3 +(π/2)+1)
Yukarıdaki formüllerle azaltılmış rijitlik indeksi hesaplandıktan sonra, ilgili çizelgelerden

sürtünme açısına ve azaltılmış rijitlik indeksine (Irr) bağlı olarak dayanma kapasitesi katsayıları
doğrudan alınabilir.
Kaya üzerine oturan kazıklar
Kaya üzerine oturan kazıklarda uç taşıma kapasitesi aşağıdaki eşitlikler yardımı ile hesaplanır:
qp= qur (Nϕ +1) Nϕ = tan2 (45+ϕ/2)
Qp(all) = [qu(tasarım) (Nϕ +1) ]Ap /G.S (G.S.≥3)
qur: kayanın tek eksenli basınç dayanımı

ϕ: drenajsız sürtünme açısı
Fakat qur değeri kullanılırken (kaya içerisinde olabilecek çatlaklar ve boyut etkisi sebebi ile) bir
azaltma yapmak gereklidir:
qur(tasarım) =q ur (laboratuar) / 5
15
Sürtünme Direnci (QS)
Bir kazığın yüzey direnci, kazık yüzeyi ile zemin arasında oluşur. Kazığın taşıma kapasitesini
arttıran önemli bir etkendir. Sürtünme direnci aşağıdaki gibi yazılabilir:
Qs=Σ pLfs
p: kazık en kesit çevresi (p=πD)
L: kazık uzunluğu
fs: verilen bir z derinliğindeki birim sürtünme direnci
Bu direnç zemin türüne göre farklılık gösterir. Bu nedenle farklı zeminlerde farklı yöntemler
ile hesaplanmaktadır.
Kumlarda Sürtünme Direnci
Kumlardaki sürtünme direnci aşağıdaki eşitlikle bulunabilir.
fs = K.σv'.tanδ
σv' : düşey efektif gerilme
K : toprak basıncı katsayısı
Δ : zemin-kazık arasındaki sürtünme açısı (1/2ϕ~2/3ϕ) Zeminle kazık arasındaki
sürtünme açısı ortalama 0,6ϕ olarak kabul edilebilir. Ayrıntılı çözüm gerektiren
büyük çaplı ve önemli projelerin yapım aşamasında bu katsayıyı kesme kutusu
deneyi ile belirleyerek, daha gerçeğe yakın sonuçlar elde edilebilir.
Aşağıda verilen şekilde kumlarda sürtünme direncinin derinlik ile değişimi verilmiştir. Yalnız,
ƒ hesabı yapılırken L=15D derinliğine kadar σv' değerinin bir değişken olduğuna dikkat
edilmelidir. Sürtünme direnci bu belirtilen derinliğe kadar doğrusal bir artış gösterir. Bu
derinlikten sonra ise sabit kalıyormuş gibi düşünülür. Bu nedenle, σv', (0~15D) ve (15D~L)
arasında farklı şekillerde hesaplanır:
Meyerhof (1976), aşağıdaki şekilde gösterilen ortalama birim sürtünme direncinin, ortalama SPT
değerine (N) bağlı olarak elde edilmesini ön görmüştür:
Düşük yer değiştirmeli çakma kazıklarda: fav (kN/m²) = N

Yüksek yer değiştirmeli çakma kazıklarda: fav (kN/m²) = 2 N
Kazık çevresindeki toplam sürtünme direnci aşağıda verilen eşitlik ile bulunur:
Qs = p.L.fav
Aşağıda verilen şekilde toprak basıncı katsayısının, K, derinlikle değişimi verilmiştir. Kazığın
üst kısmında pasif Rankine basınç katsayısına eşittir. Fakat kazık ucunda sükûnetteki toprak
basınç katsayısından daha küçük olabilir.
16
Toprak basınç katsayısının gömülme oranına bağlı değişimi
Çakma ve fore kazıklar için farklı şekillerde hesaplanır:
Düşük yer değiştirmeli çakma kazıklarda: K= K0 (alt limit) K=1,4 K0 (üst limit)
Yüksek yer değiştirmeli çakma kazıklarda: K= K0 (alt limit) K=1,8 K0 (üst limit)
Fore kazıklarda: K=K0=1-sinϕ
Coyle&Castello ise, kumlarda sürtünme direncini aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi farklı bir
şekilde hesaplamışlardır. Buna göre sürtünme direnci:
Qs=K.σv(ort) .tanδ. p. L
σv' (ort) = γ. L/2 δ=0,8ϕ
Yapılan deneylere bakılarak K değerinin L/D (boy/çap) oranına bağlı olarak değişim gösterdiği
saptanmıştır.
Killerde Sürtünme Direnci
Killerde sürtünme direncini hesaplayan üç metot vardır. Bu üç yöntemi birbirinden ayıran

özellikler ve yöntemlerin açıklamaları aşağıda verilmiştir:
λ Yöntemi: Sürtünme direnci derinlik, efektif gerilme ve drenajsız kayma mukavemeti
etkenlerine bağlı olarak hesaplanır.
α Yöntemi: Sürtünme direnci adhezyon ve drenajsız kohezyona bağlı olarak hesaplanır.
β Yöntemi: Sürtünme direnci yanal toprak basınçları ve drenajlı duruma bağlı olarak hesaplanır.
Aşağıda bu üç yöntem ayrıntılarıyla açıklanmıştır.
17
λ Yöntemi:
Vijayvergia ve Focht (1972) tarafından geliştirilmiş bir metottur. Kazık çakımından dolayı
zeminde oluşan yer değiştirmenin, pasif yanal toprak basıncına neden olduğu varsayımından
yola çıkılarak hazırlanmıştır. Birim yüzey dayanımı aşağıdaki denklem yardımı ile hesaplanır:
fav = λ (σv' + 2cu)
Burada σv'(ort) kazık boyunca etki eden ortalama düşey efektif gerilmedir. Tek tabaka
durumunda (kazık ucundaki düşey gerilme) / 2 eşitliği ile bulunur:
λ katsayısının kazık gömülme derinliğine bağlı değişimi aşağıda verilen şekil kullanılarak
bulunabilir. λ katsayısı, kazığın gömüldüğü derinliğe (L) bağlı olarak bu grafik yardımı ile
bulunabilir. Bu grafikten yola çıkılarak kazık çevresindeki (p) toplam sürtünme ise aşağıdaki
gibi bulunur:
Qs = p.L.fav
Tabakalı zemin durumunda, her bir tabaka için düşey efektif gerilme ve kohezyon değerleri ayrı
ayrı hesaplanır ve bu değerlerin ortalaması denklemde yerine konulur:
cu =( cu1 L1+ cu2 L2 +….)/L
σv' =(A1+ A2 +….)/L
Tabakalı zemin durumunda λ yönteminin uygulanışı
18
λ katsayısının kazık gömülme boyuna bağlı değişimi
α Yöntemi: Aşağıda verilen şekilde grafikte drenajsız kohezyona bağlı α değerleri mevcuttur.
Bu α ampirik adhezyon katsayısı alınır ve aşağıda verilen eşitlik ile sürtünme direnci hesaplanır:
fs = αcu
cu<50 kN/m2 ise; α=1.0

cu>50 kN/m2 ise; α=0.5
Toplam sürtünme ise buna bağlı olarak aşağıda verilen eşitlikten bulunur:
Qs = Σ.fs.pL =Σ.α.cu .p.L
Tabakalı zemin durumunda ise çözüm aşağıda verilen verilen eşitlik ile yapılabilir:
Qs = Σ.fs.pL =α1.cu1 .p.L1 + α2.cu2 .p.L2 +…
p: kazık çevresi
19
Drenajsız kohezyona bağlı α değerleri
β Yöntemi: Kazık çevresindeki boşluk suyu basıncı doygun kile kazık çakıldığında yüksektir.
Normal killerde bu aşırı boşluk suyu basıncının büyüklüğü, cu ‘nun 4 – 6 katı arasında değişir.
Bununla birlikte, bu basıncın tamamen ortadan kaybolması için yaklaşık bir aylık süre
gereklidir. Bu durumda, kazık için birim sürtünme dayanımı, örselenmiş kilin efektif gerilme
parametrelerine (c = 0 durumu) dayanarak hesaplanır.
fs =β σv ' β=K tanϕR σv' =γ' L
ϕR : örselenmiş kilin drenajlı sürtünme açısı
K: toprak basıncı katsayısı
Toprak basıncı katsayısı normal ve aşırı konsolide killer olmak üzere farklı metotlarla belirlenir.
Normal konsolide killer için:
K=1- sin ϕR
Aşırı konsolide killer için:
K=(1-sin ϕR)(A.K.O)1/2 (A.K.O: Aşırı Konsolidasyon Oranı)
Toplam sürtünme ise; Qs = Σfs.pL
20
Bir kazığın emniyetli taşıma kapasitesi
Qem =
. .
=
Qu : Kazığın maksimum taşıma kapasitesi

W : Kazık ağırlığı
Qu-W : Bir kazık üzerindeki yük
G.S. : Güvenlik katsayısı 3 veya 4 alınabilir.
DİNAMİK KAZIK FORMÜLLERİ
Çakma kazıkların taşıma gücü değerlendirmelerinde dinamik kazık formülleri kullanılır. Bu

formüller, kazık çakma işlemi sırasında harcanan enerjinin, diğer deyişle mekanik olarak
yapılan işin, kazığın zemine giriş miktarı ve zeminde oluşan toplam direnç ile ilgili olacağı
savından yola çıkarak elde edilmişlerdir.
Engineering News Formülü
Serbest düşmeli ve tek tesirli şahmerdanlar için verilen eşitlik
Q  W r  h  / s  c 
Çift tesirli şahmerdanlar için verilen eşitlik
Q  E n / s  c 
“c” değeri enerji kayıplarını ifade eden bir sabit olup, serbest düşmeli şahmerdanlarda 2,5 cm,
buharlı şahmerdanlarda 0,25 cm, çift tesirli şahmerdanlarda ise 0,25 cm’dir. “En” ise çift tesirli
şahmerdanlarda tokmağın darbe sırasında uyguladığı enerji olup makine kataloglarında verilir.
Güvenlik katsayısı 4 - 10 arasında alınarak emniyetli yük bulunur.
Brix Formülü
Wp : Kazık ağırlığı
21
3 ile 5 arasında bir güvenlik katsayısı uygulanır. Brix formülü sadece serbest düşmeli
şahmerdanlar için kullanılmakta olup, daha ziyade ahşap kazıklar için uygundur.
Dutch Formülü
Ritter Formülü
Dutch ve Ritter Formüllerinde serbest düşmeli şahmerdan kullanıldığında güvenlik katsayısı

10, buharlı şahmerdan kullanılması halinde ise 6 alınabilir.
Sanders Formülü
(Wr) ağırlığındaki tokmağın (h) mesafesinden düşmesiyle yapılan işin kazığın zemine giriş
miktarı (s) ile kazığın çakmaya karşı toplam direncinin (Q) çarpımına eşit olacağı kabulüne
Q  W r  h  / s
dayanır.
KAZIK TAŞIMA GÜCÜNÜN ARAZİ DENEYLERİ İLE BULUNMASI
Standart Penetrasyon Testi (SPT)
Zeminin penetrasyon direnci, kazık çevre sürtünmesinin ve uç direncinin belirlenmesinde

yararlı olabilir. Canadian Geotechnical Society (1985), SPT deneyi sonuçlarından kazık taşıma
gücünün tahmini için;
QF = mN1Ab + nN2DAs
bağıntısını verilmiştir.
QF : Kazık taşıma gücü,

M : Deneysel katsayı, çakma kazıklar için 400, fore kazıklar için 120,
N1 : Kazık uç seviyesinde SPT sayısı,
Ab : Kazık uç kesit alanı
22
n : Deneysel katsayı, çakma kazıklar için 2, fore kazıklar için 1,
N2 : Kazık boyunca ortalama SPT sayısı,
D : Kazık çapı,
As : Kazık çevre alanı,
Standart Penetrasyon deneyinin olası hataları nedeniyle güvenlik katsayısının en az 4.0 olarak
alınması önerilmektedir.
Kazık – Zemin Cinsi Çevre Sürtünmesi fs Uç Direnci qp (kPa)
(kPa)
Çakma Kazıklar – Kum 2 N2 40 ( L/D) N1 ≤ 400 N1
Çakma Kazıklar – Silt 2 N2 30 ( L/D) N1 ≤ 300 N1
Fore Kazıklar – Kum N2 13 ( L/D) N1 ≤ 130 N1
Fore Kazıklar - Silt N2 10 ( L/D) N1 ≤ 100 N1
SPT deney sonuçları ile kazık taşıma gücü ilişkisi (Mayerhof 1976)
Bu ifadelerde,
N1 değerleri, kazığın zemin içindeki boyunca, SPT değerlerinin ortalamasını,
N2 değerleri kazık uç seviyesindeki SPT değerlerini göstermektedir.
L : Kazık Çakma Boyu;
D : Kazık Çapı
Konik Penetrasyon Testi (CPT)
Konik penetrasyon deneyi (CPT) sonucunda belirlenen uç mukavemeti (qc) ve çevre sürtünmesi
(fc) kazık taşıma gücü hesaplanmasında yararlı olmaktadır. Bu amaçla önerilmiş çeşitli
yöntemler bulunmaktadır. Canadian Geotechnical Society (1985), CPT deneyi ile kazık taşıma
gücünün, CPT deneyi tahmini için, iri çakıl ve sıkı kumlarda uygulama zorluğu nedeni ile silt
ve kum zeminler için uygun olarak;
QF = qcAb + fcAsL
QF : Kazığın maksimum taşıma gücü,
qc : Koni penetrasyon uç direnci ( D > 500mm olan kazıklar için ortalama değer yerine
ölçülen en küçük değerin alınması önerilmektedir.),
Ab : Kazık uç kesit alanı,
fc : Koni penetrasyon deneyinde ortalama çevre sürtünmesi,
As : Kazık çevre alanı,
L : kazık çakma boyu, vermektedir. Burada, yapılan deney sayısı ve deney sonuçlarının
dağılımına bağlı olarak 2.5 veya 3.0 gibi bir güvenlik katsayısı alınması önerilmektedir.
23
Poulos (1987) çakma kazıkların uç taşıma gücünün qb, koni penetrasyon deneyinde ölçülen uç
direnci qc ye yaklaşık olarak eşit alınabileceğini önermiştir. Kazığın uç direncine esas olarak
alınacak koni penetrasyon uç direnci değerinin kazık uç seviyesinden, kazık çapının (D), 8 katı,
8D üstündeki bölgede ortalama değer ile kazık uç seviyesinin 0.7D ila 4D altındaki bölgedeki
değerlerin minimumlarının ortalamasının alınmasını önermektedir.
Eslami ve Fellenius (1997a) aritmetik ortalama alınmasının değerlendirene bağlı sonuçlar

verdiği için, daha tekrar edilebilir değerler veren geometrik ortalamanın alınmasını ve kazık uç
seviyesinin 2D altında ve 2D üzerinde kalan bölgede hesap yapılmasını önermişlerdir.
qc  n q c1 q c 2 Lq cn
Geometrik ortalama;
olarak hesaplanmaktadır.
Presiyometre deneyi
Menard Presiyometre Deneyi, esas olarak, sondaj deliği içinde düşey yönde yerleştirilen ölçme
hücresinin zemine uyguladığı yatay yük ile zeminin yatay yönde nihai taşıma gücü ve
deformasyon özelliklerini ölçmektedir. Bu deneyden elde edilen sonuçları kazık taşıma gücü,
çevre sürtünmesi ve uç direnci ile doğrudan ilişkilendirmek zordur. Bununla birlikte, numune
almanın veya yerinde başka deney yapmanın zor olduğu, iri çakıl, yumuşak kaya, çatlaklı kaya
vb. zemin şartlarında zeminin taşıma gücü ve deformasyon özellikleri dolayısı ile kazık taşıma
gücü ve oturması için iyi tahmin imkanı verir.
NEGATİF ÇEVRE SÜRTÜNMESİ
Yüklenen düşey bir kazığın zeminden gördüğü direnç uç direnci ve çevre sürtünmesi olarak
ikiye ayrılır. Bu durumda çevre sürtünmesi yukarıya doğru etkir ve pozitif olarak kabul edilir.
Diğer taraftan, zeminden bir kazığı çekip çıkarmak istersek bir direnç ile karşılaşırız, bu direnç
çevre sürtünmesinden dolayı olup negatif olarak alınır. Her iki durumda da çevre sürtünmesi
kazık ile çevresindeki zeminin birlikte hareket etmesinden dolayı oluşmaktadır. Negatif çevre
sürtünmesi, uzun kazıklarda ciddi boyutlara varabilen bir kuvvet oluşturur.
Kazık çevresindeki zeminin konsolidasyonu veya sıkışması zeminin kazıktan daha çok
oturmasına, dolayısıyla kazığa negatif çevre sürtünmesi etkimesine sebep olur. Yumuşak ve
orta katı kil, yumuşak silt, turba ve bataklık gibi çok sıkışabilir zeminlere çakılmış kazıklar için
negatif çevre sürtünmesi hesaba katılmalıdır. Zemin yüzeyine yapılacak bir dolgu veya yer altı
su seviyesinin düşmesi sonucu yumuşak tabakaya gelen efektif gerilmenin artması, bu tip
zeminlerin oturmasının ve kazık çevresinde negatif sürtünme meydana gelmesinin başlıca
sebepleridir. Eğer kazık yük altında aşağı yönde hareket ediyorsa, gerçekte zeminin hareketi
yukarı yöndedir. Bu durum pozitif çevre sürtünmesi olarak kabul edilir. Eğer uç kazıkları kendi
24
ağırlığı altında yeterince konsolide olmamış suya doygun yumuşak zeminlere çakılırsa, zeminin
hareketi aşağı yönde olacaktır. Bu duruma negatif çevre sürtünmesi denir.
Granüler Zemin Üzerine Kil Dolgu Yapılması Durumunda Negatif Çevre Sürtünmesi
Aşağıda verilen şekilde, bu durumda negatif çevre sürtünmesinin hangi bölgede meydana
geldiği görülüyor. β yöntemine benzer şekilde çevre sürtünmesi aşağıdaki eşitlik kullanılarak
hesaplanır:
ƒz = K' σv' tanδ
K' : toprak basıncı katsayısı (K0=1-sinØ)

σv' : herhangi bir z derinliğindeki efektif düşey gerilme
δ : zemin-kazık arasındaki sürtünme açısı
Buna bağlı olarak kazığa aşağı yönde etkiyen toplam kuvvet (toplam negatif çevre sürtünmesi):
Qn= Hf p K′γ′ tanδ)z dz = (pK' γ' Hf tanδ) / 2
P : kazık çevresi
Hf : dolgu yüksekliği
Kil Zemin Üzerine Granüler Dolgu Yapılması Gurumunda Negatif Çevre Sürtünmesi
Konsolidasyona bağlı olarak meydana gelen negatif çevre sürtünmesi kazığa z=0 ve z=L1
arasındaki “nötral derinlik” diye tabir edilen kısımdan etkir ve aşağıda verilen eşitlikle
hesaplanabilir:
L1 = ( − )/ 1 [( − /2)+(γ ’ / γ’)]− (2γ ’ /γ’)
Granüler zemin üzerine kil dolgu yapılması durumunda kazık çevresinde meydana gelen negatif
çevre sürtünmesi;
ƒz= K' σv' tanδ σv'= γd' Hf + γ' z
Buna bağlı olarak, p kazık çevresi olmak üzere, kazığa aşağı yönde etkiyen toplam kuvvet
(toplam negatif çevre sürtünmesi) aşağıdaki eşitlikler yardımıyla hesaplanır:
Qn = ( K’ γ ’ anδ’) 1+ ( 1 K’ γ’ anδ’)/2
K' =1- sinØ
25
Negatif Çevre Sürtünmesini Azaltmak İçin Öneriler
Hesaplar sonucunda kazık oturmasının istenilenden fazla çıkması durumunda kazık boyunu
uzatmak veya kazık çapını azaltmak gibi değişiklikler oturmanın istenilen sınırlar dahiline
çekilmesini sağlayabilir. Hesaplar sonucunda kazığın yapısal kapasitesinin (taşıma gücünün)
yeterli olmadığı sonucuna varılırsa, kazık kesitini büyütmek, kazık malzemesini değiştirmek
veya iyileştirmek gibi çözümler uygulanabilir. Eğer bu tür uygulamalar pratik veya ekonomik
görünmüyorsa, bu durumda yerleştirmeden önce kazık yüzeyi bitüm veya diğer akıcı
kaplamalarla kaplanarak negatif çevre sürtünmesi azaltılabilir.
KAZIKLARDA GRUP ETKİSİ
Çoğunlukla bir temel gerektiren üst yapının her bir elemanı üç veya daha fazla kazık grupları
etkisinde desteklenir. Münferit kazıklar yerine, kazık grupları kullanılır. Çünkü, genellikle tek
bir kazık yeterli kapasiteye sahip değildir.
Kazıklar, düşeyde titizlikle dağıtılır veya yerleştirilir. Bir bina kolonu tek bir kazık üstünde
desteklense idi, geometrik eksenleri nadiren çakışırdı ve meydana gelen eksantirisite hem
kolonda hem de kazıkta istenmeyen momentler ve sapmalar oluştururdu. Buna rağmen, eğer
kolon üç veya daha fazla üzerinde kazık ile desteklenirse, bu gibi eksantirisiteler daha az
önemlidir. Kazıklar tek başına nadiren kullanılırlar. Genellikle en az üç kazıktan meydana gelen
kazık grupları oluşturulur. Böylece temele etkiyen eksantrik yüklerin daha emniyetli taşınması
mümkün olur.
Çoklu kazıklar güvenlik sağlar ve böylece bir kazık kusurlu olsa bile, yapı yükü rahatlıkla
taşınır. Kazık çakımı esnasında yanal zemin sıkışması daha büyüktür. Bu yüzden, yüzey
sürtünme kapasitesi, münferit kazığın sürtünme kapasitesinden daha fazladır.
Kazıklar gruplar halinde yapıldığı takdirde belirli bir geometrik diziliş ile planlanır (kare,
dikdörtgen, daire veya sekizgen). Kazık grubundaki kazıklar arasındaki mesafelerin belirli bir
değerden büyük seçilmesi gerekir. Aksi takdirde kazık çevresinde meydana gelen gerilme
alanlarında girişim olur. Bu ise kazık grubunda aşırı oturmalar meydana getirir. Uygulamada
kazık merkezleri arasındaki uzaklık, kazık çapının 2.5 – 3 katı seçilir (S=(2.5-3.0)D). D: kazık
çapıdır. Kazıklar, zeminle bağlantılı veya bağlantısız şekilde kazık başlığı ile birbirine bağlanır.
Eğer kazık başlığı zeminle temas halinde ise yükün bir kısmı direkt zemine iletilir.
Gerilme alanlarının girişim yapması nedeniyle kazık grubunun taşıma kapasitesi, tek bir kazığın
taşıma kapasitesiyle, gruptaki kazık sayısının çarpılmasıyla elde edilen değerden azdır.
Dolayısıyla, kazık grubunun taşıma kapasitesini hesaplarken “grup tesir azaltması”
kavramından yararlanılır. Grup tesir yüzdesinin hesabında yaygın olarak “converse-labarne”
eşitliği kullanılır. Aşağıdaki şekilde kazık grupları verilmiştir.
26
S
S
S
Kazık gruplarında grup tesiriyle ilgili olarak aşağıdaki kurallar uygulanabilir:
Granüler zeminlerde oluşturulan kompaksiyon kazıklarında grup tesir azaltması yapılmaz.

Katı kil içerisine yapılan kazıklarda grup tesir azaltması yapılmaz.
Uç kazıklarında grup tesir azaltması yapılmaz.
Yumuşak suya doygun kil içerisinde oluşturulan kazıklarda grup tesir azaltması mutlaka
yapılmalıdır.
27
Kazık gruplarının farklı görünüşleri
Kumdaki kazık gruplarının verimliliği
Kumdaki sürtünme kazıklarının grup verimliliğini belirlemek için, birçok yapı mühendisi
basitleştirilmiş bir analiz kullanmaktadır. Bu durum, yukarıda verilen şekil yardımıyla
açıklanabilir.
Eğer kazıklar blok şeklinde davranırlarsa, sürtünme kapasiteleri aşağıda verilen eşitlikle
bulunabilir.
fav pg L ≈ Qg(u)
Burada dikkat edilmesi gereken,

pg = blok kesitinin çevresi = 2 (n1+ n2 – 2) d + 4D ve
fav =ortalama birim sürtünme dayanımı olduğudur.
28
Benzer şekilde, bireysel hareket eden her bir kazık için de Qu ≈ p L fav
Burada p = her bir kazığın kesitinin çevresidir.
Böylece;
η =Qg(u) / ΣQu = (fav[2(n1+n2-2)d+4D]L)/ (n1xn2)PLfav
η=(2(n1+n2-2)d+4D)/ (n1xn2)P
Qg(u) =[ (2(n1+n2-2)d+4D)/ (n1xn2)P] ΣQu
Yukarıda verilen denklemden, eğer merkezden merkeze kazık aralığı (d) büyükse, η >1 olur.
Bu durumda, kazıklar münferit kazık olarak davranırlar. Eğer pratikte η <1 ise,
Qgu = Q η Σ Qu
η ≥1 ise, Qg(u) = Qu
Dizayn mühendisleri tarafından önerilen bir diğer eşitlik de Converse-Labarre denklemidir.

Converse-Labarre denklemine göre;
η= 1-[(n1-1)n2+((n2-1)n1)/90n1.n2] θ
Gruptaki yerleşimlerine bağlı olarak, kazıklar şu iki yoldan birindeki gibi davranırlar:
Lg x Bg x L ölçülerine sahip bir blok gibi, ya da münferit tekil kazıklar gibi.
Burada,
θ = tg -1 ( D /d ) derece cinsinden
Gerçekte, grup verimliliği bir ya da daha büyük olabilmektedir. Bu da, kazıklar çakılırken kazık
etrafında zemin kompaksiyon alanlarının oluşmasından kaynaklanmaktadır. Kumdaki grup
kazıklar üzerine yapılan araştırmalara dayanarak, aşağıdaki sonuçlara varılmıştır:
Kumdaki çakma kazıklarda,
d≥3D ise, Qg(u) yaklaşık ΣQu ‘ya eşit alınabilir. Bu, tek bir kazığın hem yüzey hem de uç taşıma
kapasitesini kapsamaktadır.
29
Kildeki kazık gruplarının verimliliği
Killerdeki kazık gruplarının yük taşıma kapasiteleri aşağıdaki şekilde belirlenebilir:
Qu = n1 . n2 (Qp + Qs)
Qp = Ap [9cu(p)]
Qs = ΣpcuΔL
Kumdaki delgi kazıklarda,
d ≈3D ise, Qg(u) yaklaşık ΣQu ‘nun 2/3 – 3/4 katı olarak alınabilir.
Böylece;
ΣQu = n1n2 (Ap [9cu(p)]+ ΣpcuΔL)
Gruptaki kazıkların Lg x Bg x L ölçülerine sahip bir blok gibi davrandığını varsayarak,

maksimum yüzey kapasitesi;
ΣpgcuΔL = (2(Lg + Bg) cu ΔL)
Uç taşıma kapasitesi;
Apqp = Apcu(p) Nc* = (Lg Bg) cu(p) Nc*
Böylece;
Σ Qu = (Lg Bg) cu(p) Nc*+ 2(Lg + Bg) cuΔL
Yukarıda verilen denklemlerin sonuçlarına göre küçük olan Qg(u) değeri hesaplara esas değer
olarak alınabilir.
30
KAZIKLARDA YANAL YÜKLEME
Kazıklar tek başına nadiren kullanılırlar. Genellikle en az üç kazıktan meydana gelen kazık
grupları oluşturulur. Böylece temele etkiyen eksantrik yüklerin daha emniyetli taşınması
mümkün olur.
Temel kazıkları, yapıdan kaynaklanan eğik statik yükler, rüzgar, toprak basıncı, deprem, gemi
çarpması gibi yanal yükleri de taşımak üzere teşkil edilir. Bazen simetrik olmayan sürşarjdan
ötürü de yanal kuvvetlere maruz kalır. Kuvvetin yatay bileşeninin düşey bileşene göre düşük
olduğu durumlarda, düşey kazıklar yanal yükleri emniyetle taşıyacak yatay dirence sahip
olabilir. Kazıklı bir temelin taşıyabileceği yanal yük, kazık cinsine, zeminin özelliklerine ve
durumuna, kazık başlığının kazığa bağlanma şekline bağlıdır.
Yatak Katsayısı Kullanılarak Hesap Yapılması
Kazığa etkiyen yanal kuvvetlere karşı zeminin karşı koyması bir seri yay ile idealize edilebilir.
Kazığın birim boyunda birim yer değiştirme meydana getiren yanal gerilme, yayın kh rijitliğini
belirler, bu değere genellikle yatay yatak katsayısı adı verilir.
Genel olarak zemin üstündeki bir kirişin herhangi bir noktasındaki gerilme, p, ile o noktanın
yer değiştirmesi, y, arasındaki orana yatak katsayısı denir. Bu tanımlama, kirişin herhangi bir
noktasındaki yer değiştirmenin yalnızca o noktadaki gerilme etkisinde meydana geldiği
varsayımına dayanmaktadır. Terzaghi (1955) kazıkları da düşey kirişler gibi düşünerek yatay
yatak katsayısı tanımını getirmiştir.
Yatay yatak katsayısı, killi zeminlerde serbest basınç mukavemeti ile kabaca orantılıdır. Normal
konsolide olmuş kil ve siltlerin serbest basınç mukavemeti derinlikle çizgisel olarak arttığı için,
böyle zeminlerde, yatak katsayısının da derinlikle arttığı söylenebilir. Üzerindeki buzulların
kalkması gibi durumlarla aşırı konsolide olmuş killerde yatay yatak katsayısı derinlikle
değişmez. Buna karşılık kuruma ile aşırı konsolide olmuş zeminlerde yatay yatak katsayısı
derinlikle azalabilir.
Broms Yöntemi
Killi zeminler için Broms yöntemi
Broms (1964) killi zeminlerin davranışını “ideal elastik” katı cismin davranışına benzeterek
hesaplama yapmıştır. Bu hesap yönteminde yatay yatak katsayısı ile iyi bir şekilde temsil
edildiği kabul edilmektedir.
Granüler zeminler için Broms yöntemi
Ayrık daneli zeminlerde yatay yatak katsayısı derinlikle artar:
31
n z
k  h
D
h
nh: birim genişlikte, şerit şeklindeki zemin karşısında bulunan birim genişlikteki kazık için
katsayılardır.
Zemin Cinsi Yatay Yatak Katsayısı

Ayrık daneli zeminler nh = 0.5 – 50 MN/m3 arasında değişir,
çoğu kez 3 – 30 MN/m3 arasındadır.
Normal konsolide organik silt nh = 0.1 – 0.8 MN/m3
Turba nh = 0.05 MN/m3
Killi Zeminler kh = 67 su
Yatay yatak katsayısı değerleri
Eğik Kazıkların Tasarımı
Yanal yükün büyük olması durumunda kazıkların eğik olarak tasarlanması ekonomik olabilir.
Eğik kazıklara veya eğik ve düşey kazıklardan oluşan kazık gruplarında her kazığa etkiyen
yükün hesaplanması, her sırada üçten fazla kazık bulunuyorsa güç olabilir. Kazıkların başlığa
bağlandıkları noktada mafsallı oldukları, düşey kazıkların sadece düşey yükleri taşıdığı kabulü
yapılarak eğik kazıklara gelen eksenel yükleri grafik yöntemle hesaplamak mümkündür.
Bununla birlikte, çok sayıda eğik ve düşey kazıktan oluşan kazık gruplarının üç boyutlu
analizinin yapılabilmesi, düşey ve yatay yer değiştirme ve dönmelerin hesaplanabilmesi için
çok sayıda işlem yapılması ve bu amaçla hazırlanmış bilgisayar programlarından yararlanılması
gerekmektedir.
KAZIK YÜKLEME DENEYLERİ
Kazık kapasitesi hangi yöntemle hesaplanırsa hesaplansın, içinde bulunduğu ortamla olan
karmaşık ilişkisi nedeniyle bulunan değer çoğunlukla kuşkuyla karşılanır. Bunun sonucu olarak
büyük projelerde gerekli sayıda kazık çakılıp / imal edildikten sonra bunlardan belirli sayısının
kapasitesi statik veya dinamik yükleme yöntemleri ile denetlenir. İdeal uygulama ise bu
işlemlerin kazık üretimi yapılmaya başlanmadan tamamlanmasıdır. Türkiye’de uygulama,
genelde deneylerin kazıkların imalatı ile aynı zamanda, hatta imalat sonrasında yapılması
biçiminde gerçekleşmektedir.
Kazık yükleme deneyleri genel olarak şu amaçlar için yapılmaktadır:
32
Eksenel yükleme deneyinde uygulanan toplam yük ile kazık başı çökme eğrisi çıkarılarak
kazığın “geoteknik taşıma kapasitesi” kestirilir. Böylelikle proje koşullarında izin verilebilir
eksenel yük ve çökme büyüklükleri bulunabilir. Kazık üzerine uygulanacak minimum göçme
yükü kazığa gelecek toplam yükün en az 2 katı olmalıdır.
Uygulanan yük – çökme eğrilerinde birim maksimum kayma, uç kapasite büyüklükleri ve

yerinde elastik modül belirlenebilir. Yanal yükleme deneyinde oluşturulan ( yük – ötelenme)
eğrisiyle kazığın birim uzunluğu için zemin / kaya kütlesinin maksimum taşıma kapasitesi elde
edilir.
Kazığın taşıma gücü hakkında kesin bilgi edinilmesi bakımından en güvenilir yöntem yükleme
deneyleridir. Yükleme deneyi sonucunda elde edilen yük oturma eğrisinin yorumlanması için
farklı yöntemler bulunmaktadır. Bunlar Terzaghi yöntemi, Boston şartnameleri, %10 kuralı,
Brinch Hansen yöntemi, De Beer yöntemi, Fuller ve Hoy yöntemi, Davisson yöntemi,
Mazurkiewicz yöntemi, Chin yöntemidir.
Kazık yükleme deney düzeneği

Deney sonucunda elde edilen yük – oturma eğrisi ile göçme yükü bulunur. Göçme yükünün
belirlenmesinde bir çok yöntem önerilmiştir. Bu yöntemlerde dikkat edilen göçme yükü
kriterleri aşağıdaki gibi verilebilir:
Tanım Kullanılan Kriter

Toplam Oturma Sınırlaması Max. 25 mm (Hollanda)
Plastik Oturma Sınırlaması 6,30 mm (AASHO)
Plastik Oturma Sınırlaması 8,40 mm (magnel)
Plastik Oturma Sınırlaması 12,70 mm (Boston)
Sınır (Plastik Oturma / Elastik Oturma) Max. 1,50 (Cristiani – Nielsen)
Toplam Oturma / Yük Sınırlaması 6,35 mm / ton (California , Chicago)
33
Toplam Oturma / Yük Sınırlaması 0,76 mm / ton (Ohio)
Toplam Oturma / Yük Sınırlaması 1,27 mm / ton (Raymond)
Toplam Plastik Oturma / Yük Oranı 1,5 mm / ton (Raymond)
Kademeli Plastik Oturma / Yük Oranı 4,5 mm / ton (Raymond)
Yükleme Deneyi Kriterleri
Dinamik Yöntemler
Kazıklarda darbe etkisi ve darbeleme deneyi
Çakma kazıklarda geçerli olan bu yöntemde kazığın başı bir çekiçle darbelenir. Darbe sonucu
oluşan basınç sonucu oluşan basınç dalgası kazık boyunca aşağı doğru iner. Dalga hareketi
kazık başına yerleştirilmiş olan bir akselometre ile izlenir.
Yanal Yükleme Deneyleri
Yanal yük taşıyan kazıklarda, yanal yükleme deneyleri kullanılır. Bu deneylerde kullanılan
düzenekte genellikle, iki kazık yan yana çakılıp aralarına bir kriko yerleştirilir ve yük
uygulanarak okumalar yapılır. Bu şekilde kazıkların yanal yükler altındaki davranışları
gözlemlenerek önlemler alınır.
Yanal yükleme düzeneği

34
KAZIKLARDA OTURMA
Bir temelin güvenliği; göçme güvenliğinin sağlanmasının yanında, izin verilebilir miktardan
fala oturmamasını gerektirir. Tek bir kazığın oturmasını kazık çapı, kazık boyu, kazığın
elastiklik modülü, zeminin elastisite modülü, zeminin poisson oranı, L / d oranı ve db / dEp / Es
gibi faktörler etkilemektedir.
Tek bir kazığın yük altında oturmasının mekaniği incelenirken kazığın uç direnci nedeni ile
oturması, kazığın çevre direnci nedeni ile oturması ve çevre sürtünmesinin akma sınırının
aşılmasından itibaren tam olarak etkiyen uç basıncı nedeni ile kazığın boyunda oluşan elastik
boy kısalması gibi önemli faktörler ayrı ayrı değerlendirilir:
Kazık Gruplarının Oturması üst yapının oturmaya karşı hassas olması, kazık grubunun çok
sıkışabilen bir tabaka içinde bulunması ve kazık grubunun düşey yükler altındaki yer
değiştirmesinin üst yapının statik hesabında gerekmesi durumlarında hesaplanır. Kazıklı
temeller, genellikle oturmaları sınırlamak için tasarlanıp imal edilirler. Bununla birlikte, kazık
grupları, sürtünme kazıklarında, çevre sürtünmesinin uyanması için kazığın yapması gereken
yer değiştirme ve kazık grubunda kazıklar arasındaki zeminin sıkışması veya konsolidasyonu
ile oturma meydana gelebilir. Yükü çevre sürtünmesi ve uç mukavemeti ile taşıyan kazıklarda,
kazık uç seviyesi altındaki zeminin sıkışması sonucu meydana gelen oturma ve kazığın kendi
elastik boy kısalması gibi nedenlerin bileşeninden oluşan bir oturmaya maruz kalır.
Kildeki bir grup kazığın konsolidasyon oturması aşağıda gösterilen 2:1 gerilme dağılımı
metoduyla yaklaşık olarak belirlenebilir. Bu hesap prosedürünün aşamaları aşağıdaki gibidir:
Kildeki bir grup kazığın konsolidasyon oturması yukarıdaki şekilde verilen 2:1 gerilme dağılımı
metoduyla yaklaşık olarak belirlenebilir.
Bu hesap prosedürünün aşamaları aşağıda verilmiştir.
Kazık gömü derinliğinin L olduğu kabul edilir.

Grup, Qg toplam yüküne maruzdur. Eğer kazık başlığı orijinal zemin yüzeyinden aşağıdaysa,
Qg, kazıklar üzerindeki toplam yapı yükünden kazık grubunun üzerindeki kazılan zeminin
efektif ağırlığının çıkarılmasıyla bulunur.
Qg yükünün, şekilde gösterildiği gibi, kazık tepesinden 2L/3 derinlikte zemine yük aktarımına
başladığı varsayılır. .
Qg yükü düşeyde 2, yatayda 1 olacak şekilde derinlikle çizgi çizer.
aa’ ve bb’ çizgileri 2 :1 çizgileridir.
35
Lg
Bg
Qg
Kil Tabakası 1
Su seviyesi
2L/3 Kil Tabakası 2
Kil Tabakası 3
L/3
z 2D:1Y 2D:1Y Kaya
Kazık gruplarında konsolidasyon oturması
Qg yükünden dolayı, her bir zemin tabakasının ortasında oluşan gerilmenin hesabı;
Δpi = Qg/(Bg+zi)(Lg+zi)
Burada,
Δpi : i tabakasının ortasındaki gerilme artışı

Lg, Bg : kazık grubu planının uzunluk ve genişliği
zi : i kil tabakasının ortasının z = 0’a olan uzaklığıdır.
Artan gerilmeden dolayı oluşan oturmanın hesaplanması:

Δsi =[ Δe(i) /(1+ eo(i))]Hi
Burada,
36
Δsi : i tabakasının konsolidasyon oturması
Δe(i) : gerilme artısına bağlı olarak i tabakasındaki boşluk oranı değişimi
eo : i tabakasının başlangıç boşluk oranı
Hi : i tabakasının kalınlığı
Toplam kazık grubu oturması; Δsg(c) = ΣΔsi
Kazık boyunun L olduğu kabul edilir. Grup, Qg toplam yüküne maruzdur. Eğer kazık başlığı
orijinal zemin yüzünden aşağıdaysa, Qg, kazıklar üzerindeki toplam yapı yükünden kazık
grubunun üzerindeki kazılan zeminin efektif ağırlığının çıkarılmasıyla bulunur.
Qg yükünün yukarıda verilen şekilde görüldüğü gibi, kazık başlığından itibaren 2L/3 derinlikten
itibaren (z=0) yapıdan gelen yük etkisiyle gerilmeye maruz kaldığı kabul edilir. Gerilmenin
etkisinin her iki yönden simetrik olacak şekilde 2 birim düşeyde, 1 birim de yatayda (2V:1H)
olacak şekilde bir alanı etkilediği varsayılır. Şekilde bu durum net bir şekilde görülmektedir.
Kazık oturmasının hesabı;
37
KAZIK GRUBUNDAKİ KAZIKLARA ETKİYEN YÜKLERİN BULUNMASI
Aşağıda verilen şekilde bir kazık grubunun hesabında yapılan kabuller:
Kazık başlığına üst yapıdan aktarılan kuvvetlerin tamamı kazıklara aktarılır. Kazık başlığının
altındaki zemine yük aktarılmaz.
Kazık başlığı sonsuz rijit olduğu kabulü yapılır.
Kazıklar üst uçlarından kazık başlığına mafsallıdır. Dolayısıyla, kazık başlığından kazıklara
moment aktarılmaz.
Bu kabuller yapılırsa gruptaki herhangi bir kazıktaki düşey kuvvet aşağıda verilen eşitlikle
bulunabilir.
Qn =
Qn : Herhangi bir n kazığındaki yük

ΣQ : Kazık grubuna etkiyen toplam düşey yük
N : Gruptaki kazık sayısı
Mx,My : x ve y eksenlerine göre momentler
x, y : Kazığın x ve y eksenlerine olan mesafelerdir.
1 2 3
ex
4 5 ey 6 X
y7 y9
7 8 9
x9 x9
38
KAYNAKLAR
Acun, N., Temel İnşaatı I ve II, İTÜ Matbaası, Gümüşsuyu, İstanbul 1978.
Coduto, D.P., Temel Tasarımı, İlkeler ve Uygulamalar, 2. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara, 2001.
Dadaşbilge, B. Yapı Temelleri, Kazı Çukurları, Şevler, Proje ve Hesap Esasları, Temel
Araştırma Yayınları No:3, Matbaa Teknisyenleri Basımevi, İstanbul, 1976.
Das, B.M. , Principals of Foundation Engineering, Brooks/Cole Engineering Divison,

California, 1984.
Das, B. M. Principals of Geotechnical Engineering,, PWS-KENT Publishing Company, 1990.
Evirgen, B., Geoteknik Bitirme Tezi, Anadolu Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat
Mühendisliği Bölümü, Eskişehir, 2009.
Görgün, B., “Suya Doygun Kil Ve Gevşek Kum Zeminlerde Oluşturulan Kazıklı Temellere
Etki Eden Dinamik Yüklerin Statik Yükler Cinsinden Uygulanabilirliğinin
Araştırılması”Anadolu Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi,
Eskişehir, 2014.
Ordemir, İ., Foundation Engineering, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara, 1984.
Önalp, A., İnşaat Mühendislerine Geoteknik Bilgisi I ve II, Karadeniz Üniversitesi, Yayın No:
3, Trabzon, 1983.
Toğrol, E. ve Tan O., Kazıklı Temeller, Birsen Yayınevi, İstanbul, 2003.
Uzuner, B.A., Temel Mühendisliğine Giriş, KTÜ, Derya Kitabevi, Trabzon, 1995.
Yıldırım, S., Zemin İncelemesi ve Temel Tasarımı, Birsen Yayınevi, İstanbul, 2002.
39

Kazık Temeller-Öğrenci PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kazık Temeller-Öğrenci PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KAZIK TEMELLER

Şekil c. Kompaksiyon Kazığı Şekil d. Yanal Yüklü Kazık

Birçok durumda, kabarma ve büzülme özelliği gösteren zeminlerde kazık temeller

Diğer Kazık Çeşitleri:

Bir kazıklı temelin tasarlanmasında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

 Zemin profilinin elde edilmesi ve kazığın uç veya sürtünme kazığı olacağının

Betonarme çakma kazıklar

Fore (delme) kazıklar

Kazık Yapım Yöntemleri

Fore kazık yapım aşamaları

Çelik H – profilli kazıklarda 40 – 80 mm / darbe değerlerini geçmemelidir.

Statik Kazık Formülleri

Qu = (qp . Ap) + ( fs . As)

Buna göre; (kazık için derinlik = Df yerine uzunluk = L kullanılmıştır)

Sürtünme kazıklarında uç direnci

Kohezyon sıfır (c=0) alınarak uç direnci ;

(a) ve (b) Uç kazıkları, (c) Sürtünme kazığı (DAS, 1984)

q1=(kN/m²) = 50.Nq*.tanø ϕ: zeminin içsel sürtünme açısıdır.

N*q değeri, Meyerhof yöntemi için verilen çizelgeden alınır.

qp (kN/m²) = 40.N.(L/D) ≤ 400N

Yukarıda verilen eşitliklerle bulunan qp değerinden küçüğü hesaba esas alınır.

Qp=q1(l) +[[(q1(d)-q 1(l). Lb/(10D)] ≤ q 1(d)

Burada Nc* değeri, Meyerhof yöntemi için verilen çizelgeden alınır.

Drenajsız durumdaki (c, ϕ) killerde aşağıda verilen eşitlik kullanılabilir:

ϕ’ye bağlı olarak (Lb/D)cr bulunur. Lb/D > (Lb/D)cr olmalıdır.

ϕ’ye bağlı olarak N*c ve N*q bulunur.

σ0´: kazık ucundaki ortalama efektif gerilme

qı= γı1L1 + γı2L2 +…. γı= γdoy- γsu

N*c , N*σ: dayanma kapasitesi faktörleridir ve aşağıdaki şekilde bulunurlar:

K0: sükûnetteki toprak basıncı K0=1-sinϕ

N*q: dayanma kapasitesi faktörü N*q=f (Irr)

Δ: kazık altındaki plastik bölgede oluşan ortalama hacimsel şekil değiştirme

Farklı zeminler için rijitlik indeksi değerleri aşağıdaki şekilde verilmiştir.

Farklı zeminler için rijitlik indeksi (Ir) değerleri

Gs: zeminin kayma modülü

Es: zeminin Young modülü (σ/ε)

μs: zeminin Poisson oranı (eh/ev)

Nc*=(4( lnIrr +1)/3 +(π/2)+1)

Yukarıdaki formüllerle azaltılmış rijitlik indeksi hesaplandıktan sonra, ilgili çizelgelerden

Kaya üzerine oturan kazıklar

qp= qur (Nϕ +1) Nϕ = tan2 (45+ϕ/2)

Qp(all) = [qu(tasarım) (Nϕ +1) ]Ap /G.S (G.S.≥3)

qur: kayanın tek eksenli basınç dayanımı

Kumlarda Sürtünme Direnci

Kumlardaki sürtünme direnci aşağıdaki eşitlikle bulunabilir.

Düşük yer değiştirmeli çakma kazıklarda: fav (kN/m²) = N

Çakma ve fore kazıklar için farklı şekillerde hesaplanır:

Fore kazıklarda: K=K0=1-sinϕ

Killerde Sürtünme Direnci

Killerde sürtünme direncini hesaplayan üç metot vardır. Bu üç yöntemi birbirinden ayıran

fav = λ (σv' + 2cu)

cu =( cu1 L1+ cu2 L2 +….)/L

σv' =(A1+ A2 +….)/L

Tabakalı zemin durumunda λ yönteminin uygulanışı

cu<50 kN/m2 ise; α=1.0

Qs = Σ.fs.pL =Σ.α.cu .p.L

Qs = Σ.fs.pL =α1.cu1 .p.L1 + α2.cu2 .p.L2 +…

fs =β σv ' β=K tanϕR σv' =γ' L

ϕR : örselenmiş kilin drenajlı sürtünme açısı

K: toprak basıncı katsayısı

Normal konsolide killer için:

Aşırı konsolide killer için:

K=(1-sin ϕR)(A.K.O)1/2 (A.K.O: Aşırı Konsolidasyon Oranı)

ϕ’ye bağlı olarak Nc ve Nq bulunur.

Nc , Nσ: dayanma kapasitesi faktörleridir ve aşağıdaki şekilde bulunurlar:

Nq: dayanma kapasitesi faktörü Nq=f (Irr)