You are on page 1of 963

Mybwtk My’ybn hrwt

hrwt
My’ybn
Mybwtk
Torah
Prophets
Writings
Massoretic Text
according to

Jacob ben Chayim and C.D. Ginsburg


(pure consonantal text)

Bibles.org.uk, London.
First Edition (draft)

All rights reserved. Copyright


c 2002–2005 Bibles.org.uk
Typeset with pdfLATEX under Linux Tue 25th Oct, 2005

The Hebrew Tiqwah fonts used to typeset this book were kindly donated
by Dr Yannis Haralambous http://omega.enstb.org/fluxus-virus/
hrwt
1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . tyV’rb +p1
5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xn +p2
10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kl Kl +p3
14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’ryw +p4
19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . hrV yyx +p5
22 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . tdlwt +p6
25 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’Yyw +p7
30 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xlVyw +p8
34 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bVyw +p9
38 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zqm +p10
43 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vgyw +p11
46 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . yxyw +p12
51 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . twmV +p13
55 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’r’w +p14
59 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’b +p15
63 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xlVb +p16
67 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . wrty +p17
70 . . . . . . . . . . . . . . . . . . MyTpVm +p18
74 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . hmwrt +p19
77 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . hwYt +p20
80 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’Vt yk +p21
85 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . lhqyw +p22
89 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ydwqp +p23
94 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’rqyw +p24
98 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . wY +p25
101 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ynymV +p26
104 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‘yrzt +p27
107 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‘rYm +p28
110 . . . . . . . . . . . . . . . . . . twm yrx’ +p29
112 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MyVdq +p30
114 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . rm’ +p31
119 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . rhb +p32
120 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ytqxb +p33
124 . . . . . . . . . . . . . . . . . . rbdmb +p34
129 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’Vn +p35
134 . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ktl‘hb +p36
139 . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kl=xlV +p37
143 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xrq +p38
146 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . tqx +p39
149 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . qlb +p40
153 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sxnyp +p41
158 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . twTm +p42
161 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . y‘sm +p43
167 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Myrbd +p44
170 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nnxt’w +p45
175 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bq‘ +p46
179 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . h’r +p47
184 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MyTpV +p48
188 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’Yt=yk +p49
192 . . . . . . . . . . . . . . . . . . ’wbt=yk +p50
196 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MybYn +p51
198 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Klyw +p52
199 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . wnyz’h +p53
201 . . . . . . . . . . . . . . . . hkrbh t’zw +p54
My’ybn
205 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‘Vwhy
232 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MyTpV
257 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . l’wmV
317 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Myklm
379 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . hy‘Vy
479 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . l’qzxy
528 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ‘Vwh
533 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . l’wy
536 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . swm‘
541 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . hydb‘
542 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . hnwy
544 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . hkym
547 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mwxn
549 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . qwqbx
551 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . hynpY
553 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ygx
554 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . hyrkz
562 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . yk’lm

Mybwtk
566 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mylht
711 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ylVm
763 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bwy’
822 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MyryVh ryV
826 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . twr
830 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . hky’
835 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . tlhq
843 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . rts’
852 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . l’ynd
867 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . hymxn=’rz‘
892 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mymyh yrbd
tyV’rb
’, 2 wht htyh Zr’hw : Zr’h t’w MymVh t’ Myhl’ ’rb tyV’rb sŘ 1
3 rm’yw : Mymh ynp=l‘ tpxrm Myhl’ xwrw Mwht ynp=l‘ KVxw whbw
4 Myhl’ ldbyw bwT=yk rw’h=t’ Myhl’ ’ryw : rw’=yhyw rw’ yhy Myhl’
5 hlyl ’rq KVxlw Mwy rw’l Myhl’ ’rqyw : KVxh Nybw rw’h Nyb
: dx’ Mwy rqb=yhyw br‘=yhyw
6, 7 V‘yw : Myml Mym Nyb lydbm yhyw Mymh Kwtb ‘yqr yhy Myhl’ rm’yw
Mymh Nybw ‘yqrl txtm rV’ Mymh Nyb ldbyw ‘yqrh=t’ Myhl’
8 br‘=yhyw MymV ‘yqrl Myhl’ ’rqyw : Nk=yhyw ‘yqrl l‘m rV’
: ynV Mwy rqb=yhyw
9 hVbyh h’rtw dx’ Mwqm=l’ MymVh txtm Mymh wwqy Myhl’ rm’yw
10 ’ryw Mymy ’rq Mymh hwqmlw Zr’ hVbyl Myhl’ ’rqyw : Nk=yhyw
11 Z‘ ‘rz ‘yrzm bV‘ ’Vd Zr’h ’Vdt Myhl’ rm’yw : bwT=yk Myhl’
12 Zr’h ’Ywtw : Nk=yhyw Zr’h=l‘ wb=w‘rz rV’ wnyml yrp hV‘ yrp
whnyml wb=w‘rz rV’ yrp=hV‘ Z‘w whnyml ‘rz ‘yrzm bV‘ ’Vd
13 : yVylV Mwy rqb=yhyw br‘=yhyw : bwT=yk Myhl’ ’ryw

14 hlylh Nybw Mwyh Nyb lydbhl MymVh ‘yqrb tr’m yhy Myhl’ rm’yw
15 MymVh ‘yqrb trw’ml wyhw : MynVw Mymylw Myd‘wmlw tt’l wyhw
16 Myldgh tr’mh ynV=t’ Myhl’ V‘yw : Nk=yhyw Zr’h=l‘ ry’hl
hlylh tlVmml NTqh rw’mh=t’w Mwyh tlVmml ldgh rw’mh=t’
17 : Zr’h=l‘ ry’hl MymVh ‘yqrb Myhl’ Mt’ Ntyw : Mybkwkh t’w
18 Myhl’ ’ryw KVxh Nybw rw’h Nyb lydbhlw hlylbw Mwyb lVmlw
19 : y‘ybr Mwy rqb=yhyw br‘=yhyw : bwT=yk
20 =l‘ Zr’h=l‘ Ppw‘y Pw‘w hyx Vpn ZrV Mymh wYrVy Myhl’ rm’yw
21 Vpn=lk t’w Myldgh Mnynth=t’ Myhl’ ’rbyw : MymVh ‘yqr ynp
whnyml Pnk Pw‘=lk t’w Mhnyml Mymh wYrV rV’ tVmrh hyxh
22 w’lmw wbrw wrp rm’l Myhl’ Mt’ Krbyw : bwT=yk Myhl’ ’ryw
23 : yVymx Mwy rqb=yhyw br‘=yhyw : Zr’b bry Pw‘hw Mymyb Mymh=t’

24 Zr’=wtyxw Vmrw hmhb hnyml hyx Vpn Zr’h ’Ywt Myhl’ rm’yw
25 hmhbh=t’w hnyml Zr’h tyx=t’ Myhl’ V‘yw : Nk=yhyw hnyml
26 rm’yw : bwT=yk Myhl’ ’ryw whnyml hmd’h Vmr=lk t’w hnyml
MymVh Pw‘bw Myh tgdb wdryw wntwmdk wnmlYb Md’ hV‘n Myhl’
27 Myhl’ ’rbyw : Zr’h=l‘ Vmrh Vmrh=lkbw Zr’h=lkbw hmhbbw
: Mt’ ’rb hbqnw rkz wt’ ’rb Myhl’ MlYb wmlYb Md’h=t’
Krbyw
2 tyV’rb 1. 28–3. 1
Zr’h=t’ w’lmw wbrw wrp Myhl’ Mhl rm’yw Myhl’ Mt’ Krbyw 28
=l‘ tVmrh hyx=lkbw MymVh Pw‘bw Myh tgdb wdrw hVbkw
rV’ ‘rz ‘rz bV‘=lk=t’ Mkl yttn hnh Myhl’ rm’yw : Zr’h 29
hyhy Mkl ‘rz ‘rz Z‘=yrp wb=rV’ Z‘h=lk=t’w Zr’h=lk ynp=l‘
Zr’h=l‘ Vmwr lklw MymVh Pw‘=lklw Zr’h tyx=lklw : hlk’l 30
Myhl’ ’ryw : Nk=yhyw hlk’l bV‘ qry=lk=t’ hyx Vpn wb=rV’ 31
: yVVh Mwy rqb=yhyw br‘=yhyw d’m bwT=hnhw hV‘ rV’=lk=t’

wtk’lm y‘ybVh Mwyb Myhl’ lkyw : M’bY=lkw Zr’hw MymVh wlkyw b, 2


Krbyw : hV‘ rV’ wtk’lm=lkm y‘ybVh Mwyb tbVyw hV‘ rV’ 3
wtk’lm=lkm tbV wb yk wt’ Vdqyw y‘ybVh Mwy=t’ Myhl’
: twV‘l Myhl’ ’rb=rV’
sŘ 2 Zr’ Myhl’ hwhy twV‘ Mwyb M’rbhb Zr’hw MymVh twdlwt hl’ 4
xmYy MrT hdVh bV‘=lkw Zr’b hyhy MrT hdVh xyV lkw : MymVw 5
: hmd’h=t’ db‘l Ny’ Md’w Zr’h=l‘ Myhl’ hwhy ryTmh ’l yk
Myhl’ hwhy rYyyw : hmd’h ynp=lk=t’ hqVhw Zr’h=Nm hl‘y d’w 6, 7
Vpnl Md’h yhyw Myyx tmVn wyp’b xpyw hmd’h=Nm rp‘ Md’h=t’
: rYy rV’ Md’h=t’ MV MVyw Mdqm Nd‘b=Ng Myhl’ hwhy ‘Tyw : hyx 8
lk’ml bwTw h’rml dmxn Z‘=lk hmd’h=Nm Myhl’ hwhy xmYyw 9
twqVhl Nd‘m ’Yy rhnw : ‘rw bwT t‘dh Z‘w Ngh Kwtb Myyxh Z‘w 10
’wh NwVyp dx’h MV : MyV’r h‘br’l hyhw drpy MVmw Ngh=t’ 11
bwT ’whh Zr’h bhzw : bhzh MV=rV’ hlywxh Zr’=lk t’ bbsh 12
t’ bbwsh ’wh Nwxyg ynVh rhnh=MVw : MhVh Nb’w xldbh MV 13
rwV’ tmdq Klhh ’wh lqdx yVylVh rhnh MVw : Vwk Zr’=lk 14
Nd‘=Ngb whxnyw Md’h=t’ Myhl’ hwhy xqyw : trp ’wh y‘ybrh rhnhw 15
Ngh=Z‘ lkm rm’l Md’h=l‘ Myhl’ hwhy wYyw : hrmVlw hdb‘l 16
Klk’ Mwyb yk wnmm lk’t ’l ‘rw bwT t‘dh Z‘mw : lk’t lk’ 17
wdbl Md’h twyh bwT=’l Myhl’ hwhy rm’yw : twmt twm wnmm 18
hdVh tyx=lk hmd’h=Nm Myhl’ hwhy rYyw : wdgnk rz‘ wl=hV‘’ 19
rV’ lkw wl=’rqy=hm tw’rl Md’h=l’ ’byw MymVh Pw‘=lk t’w
hmhbh=lkl twmV Md’h ’rqyw : wmV ’wh hyx Vpn Md’h wl=’rqy 20
lpyw : wdgnk rz‘ ’Ym=’l Md’lw hdVh tyx lklw MymVh Pw‘lw 21
rVb rgsyw wyt‘lYm tx’ xqyw NVyyw Md’h=l‘ hmdrt Myhl’ hwhy
hV’l Md’h=Nm xql=rV’ ‘lYh=t’ Myhl’ hwhy Nbyw : hntxt 22
yrVbm rVbw ymY‘m MY‘ M‘ph t’z Md’h rm’yw : Md’h=l’ h’byw 23
wyb’=t’ Vy’=bz‘y Nk=l‘ : t’z=hxql Vy’m yk hV’ ’rqy t’zl 24
Md’h Mymwr‘ MhynV wyhyw : dx’ rVbl wyhw wtV’b qbdw wm’=t’w 25
hV‘ rV’ hdVh tyx lkm Mwr‘ hyh Vxnhw : wVVbty ’lw wtV’w g
hwhy
3. 2–4. 7 tyV’rb 3
lkm wlk’t ’l Myhl’ rm’=yk P’ hV’h=l’ rm’yw Myhl’ hwhy
2, 3 yrpmw : lk’n Ngh=Z‘ yrpm Vxnh=l’ hV’h rm’tw : Ngh Z‘
wb w‘gt ’lw wnmm wlk’t ’l Myhl’ rm’ Ngh=Kwtb rV’ Z‘h
4, 5 Myhl’ ‘dy yk : Nwtmt twm=’l hV’h=l’ Vxnh rm’yw : Nwtmt=Np
: ‘rw bwT y‘dy Myhl’k Mtyyhw Mkyny‘ wxqpnw wnmm Mklk’ Mwyb yk
6 Z‘h dmxnw Myny‘l ’wh=hw’t ykw lk’ml Z‘h bwT yk hV’h ’rtw
7 hnxqptw : lk’yw hm‘ hVy’l=Mg Nttw lk’tw wyrpm xqtw lykVhl
: trgx Mhl wV‘yw hn’t hl‘ wrptyw Mh Mmry‘ yk w‘dyw MhynV yny‘
8 Md’h ’bxtyw Mwyh xwrl Ngb Klhtm Myhl’ hwhy lwq=t’ w‘mVyw
9 Md’h=l’ Myhl’ hwhy ’rqyw : Ngh Z‘ Kwtb Myhl’ hwhy ynpm wtV’w
10 ykn’ Mry‘=yk ’ry’w Ngb yt‘mV Klq=t’ rm’yw : hky’ wl rm’yw
11 KytywY rV’ Z‘h=Nmh ht’ Mry‘ yk Kl dygh ym rm’yw : ’bx’w
12 ’wh ydm‘ httn rV’ hV’h Md’h rm’yw : tlk’ wnmm=lk’ ytlbl
13 tyV‘ t’z=hm hV’l Myhl’ hwhy rm’yw : lk’w Z‘h=Nm yl=hntn
14 Vxnh=l’ Myhl’ hwhy rm’yw : lk’w yn’yVh Vxnh hV’h rm’tw
Knxg=l‘ hdVh tyx lkmw hmhbh=lkm ht’ rwr’ t’z tyV‘ yk
15 Nybw hV’h Nybw Knyb tyV’ hby’w : Kyyx ymy=lk lk’t rp‘w Klt
: bq‘ wnpwVt ht’w V’r KpwVy ’wh h‘rz Nybw K‘rz
16 Mynb ydlt bY‘b Knrhw KnwbY‘ hbr’ hbrh rm’ hV’h=l’
17 yk rm’ Md’lw : Kb=lVmy ’whw KtqwVt KVy’=l’w
lk’t ’l rm’l KytywY rV’ Z‘h=Nm lk’tw KtV’ lwql t‘mV
18 Zwqw : Kyyx ymy lk hnlk’t NwbY‘b Krwb‘b hmd’h hrwr’ wnmm
19 lk’t Kyp’ t‘zb : hdVh bV‘=t’ tlk’w Kl xymYt rdrdw
rp‘=l’w ht’ rp‘=yk txql hnmm yk hmd’h=l’ KbwV d‘ Mxl
20 : yx=lk M’ htyh ’wh yk hwx wtV’ MV Md’h ’rqyw : bwVt
21 : MVblyw rw‘ twntk wtV’lw Md’l Myhl’ hwhy V‘yw

22 ht‘w ‘rw bwT t‘dl wnmm dx’k hyh Md’h Nh Myhl’ hwhy rm’yw sŘ 3
23 hwhy whxlVyw : Ml‘l yxw lk’w Myyxh Z‘m Mg xqlw wdy xlVy=Np
24 Md’h=t’ Vrgyw : MVm xql rV’ hmd’h=t’ db‘l Nd‘=Ngm Myhl’
rmVl tkphtmh brxh Thl t’w Mybrkh=t’ Nd‘=Ngl Mdqm NkVyw
d rhtw wtV’ hwx=t’ ‘dy Md’hw : Myyxh Z‘ Krd=t’
2 wyx’=t’ tdll Pstw : hwhy=t’ Vy’ ytynq rm’tw Nyq=t’ dltw
3 Mymy Zqm yhyw : hmd’ db‘ hyh Nyqw N’Y h‘r lbh=yhyw lbh=t’
4 twrkbm ’wh=Mg ’ybh lbhw : hwhyl hxnm hmd’h yrpm Nyq ’byw
5 wtxnm=l’w Nyq=l’w : wtxnm=l’w lbh=l’ hwhy ‘Vyw Nhblxmw wn’Y
6 hrx hml Nyq=l’ hwhy rm’yw : wynp wlpyw d’m Nyql rxyw h‘V ’l
7 xtpl byTyt ’l M’w t’V byTyt=M’ ’wlh : Kynp wlpn hmlw Kl
t’Tx
4 tyV’rb 4. 8–5. 16
lbh=l’ Nyq rm’yw : wb=lVmt ht’w wtqwVt Kyl’w Zbr t’Tx 8
wyx’ lbh=l’ Nyq Mqyw hdVb Mtwyhb yhyw wyx’
rmVh yt‘dy ’l rm’yw Kyx’ lbh y’ Nyq=l’ hwhy rm’yw : whgrhyw 9
: hmd’h=Nm yl’ Myq‘Y Kyx’ ymd lwq tyV‘ hm rm’yw : ykn’ yx’ 10
ymd=t’ txql hyp=t’ htYp rV’ hmd’h=Nm ht’ rwr’ ht‘w 11
hyht dnw ‘n Kl hxk=tt Pst=’l hmd’h=t’ db‘t yk : Kdym Kyx’ 12
Mwyh yt’ tVrg Nh : ’wVnm ynw‘ lwdg hwhy=l’ Nyq rm’yw : Zr’b 13, 14
y’Ym=lk hyhw Zr’b dnw ‘n ytyyhw rts’ Kynpmw hmd’h ynp l‘m
hwhy MVyw Mqy Myt‘bV Nyq grh=lk Nkl hwhy wl rm’yw : yngrhy 15
bVyw hwhy ynplm Nyq ’Yyw : w’Ym=lk wt’=twkh ytlbl tw’ Nyql 16
yhyw Kwnx=t’ dltw rhtw wtV’=t’ Nyq ‘dyw : Nd‘=tmdq dwn=Zr’b 17
dry‘w dry‘=t’ Kwnxl dlwyw : Kwnx wnb MVk ry‘h MV ’rqyw ry‘ hnb 18
: Kml=t’ dly l’Vwtmw l’Vwtm=t’ dly l’yyxmw l’ywxm=t’ dly
hd‘ dltw : hlY tynVh MVw hd‘ tx’h MV MyVn ytV Kml wl=xqyw 19, 20
hyh ’wh lbwy wyx’ MVw : hnqmw lh’ bVy yb’ hyh ’wh lby=t’ 21
VTl Nyq lbwt=t’ hdly ’wh=Mg hlYw : bgw‘w rwnk Vpt=lk yb’ 22
wyVnl Kml rm’yw : hm‘n Nyq=lbwt twx’w lzrbw tVxn Vrx=lk 23
y‘Ypl ytgrh Vy’ yk ytrm’ hnz’h Kml yVn ylwq N‘mV hlYw hd‘
Md’ ‘dyw : h‘bVw My‘bV Kmlw Nyq=Mqy Myt‘bV yk : ytrbxl dlyw 24, 25
‘rz Myhl’ yl=tV yk tV wmV=t’ ’rqtw Nb dltw wtV’=t’ dw‘
wmV=t’ ’rqyw Nb=dly ’wh=Mg tVlw : Nyq wgrh yk lbh txt rx’ 26
sŘ 4 Md’ tdlwt rps hz : hwhy MVb ’rql lxwh z’ Vwn’ h
M’rb hbqnw rkz : wt’ hV‘ Myhl’ twmdb Md’ Myhl’ ’rb Mwyb 2
MyVlV Md’ yxyw : M’rbh Mwyb Md’ MmV=t’ ’rqyw Mt’ Krbyw 3
Md’=ymy wyhyw : tV wmV=t’ ’rqyw wmlYk wtwmdb dlwyw hnV t’mw 4
ymy=lk wyhyw : twnbw Mynb dlwyw hnV t’m hnmV tV=t’ wdylwh yrx’ 5
: tmyw hnV MyVlVw hnV tw’m ‘Vt yx=rV’ Md’
tV=yxyw : Vwn’=t’ dlwyw hnV t’mw MynV Vmx tV=yxyw 6, 7
Mynb dlwyw hnV tw’m hnmVw MynV ‘bV Vwn’=t’ wdylwh yrx’
: tmyw hnV tw’m ‘Vtw hnV hrV‘ MytV tV=ymy=lk wyhyw : twnbw 8
Vwn’ yxyw : Nnyq=t’ dlwyw hnV My‘Vt Vwn’ yxyw 9, 10
dlwyw hnV tw’m hnmVw hnV hrV‘ Vmx Nnyq=t’ wdylwh yrx’
: tmyw hnV tw’m ‘Vtw MynV Vmx Vwn’ ymy=lk wyhyw : twnbw Mynb 11
Nnyq yxyw : l’llhm=t’ dlwyw hnV My‘bV Nnyq yxyw 12, 13
dlwyw hnV tw’m hnmVw hnV My‘br’ l’llhm=t’ wdylwh yrx’
: tmyw hnV tw’m ‘Vtw MynV rV‘ Nnyq ymy=lk wyhyw : twnbw Mynb 14
: dry=t’ dlwyw hnV MyVVw MynV Vmx l’llhm yxyw 15
hnV tw’m hnmVw hnV MyVlV dry=t’ wdylwh yrx’ l’llhm yxyw 16
dlwyw
5. 17–6. 16 xn 5
17 hnmVw hnV My‘Vtw Vmx l’llhm ymy=lk wyhyw : twnbw Mynb dlwyw
18 t’mw hnV MyVVw MytV dry=yxyw : tmyw hnV tw’m
19 tw’m hnmV Kwnx=t’ wdylwh yrx’ dry=yxyw : Kwnx=t’ dlwyw hnV
20 ‘Vtw hnV MyVVw MytV dry=ymy=lk wyhyw : twnbw Mynb dlwyw hnV
21 dlwyw hnV MyVVw Vmx Kwnx yxyw : tmyw hnV tw’m
22 xlVwtm=t’ wdylwh yrx’ Myhl’h=t’ Kwnx Klhtyw : xlVwtm=t’
23 MyVVw Vmx Kwnx ymy=lk yhyw : twnbw Mynb dlwyw hnV tw’m VlV
24 wt’ xql=yk wnny’w Myhl’h=t’ Kwnx Klhtyw : hnV tw’m VlVw hnV
25 hnV t’mw hnV MynmVw ‘bV xlVwtm yxyw : Myhl’
26 MynwmVw MytV Kml=t’ wdylwh yrx’ xlVwtm yxyw : Kml=t’ dlwyw
27 ‘Vt xlVwtm ymy=lk wyhyw : twnbw Mynb dlwyw hnV tw’m ‘bVw hnV
28 MytV Kml=yxyw : tmyw hnV tw’m ‘Vtw hnV MyVVw
29 hz rm’l xn wmV=t’ ’rqyw : Nb dlwyw hnV t’mw hnV MynmVw
30 Kml=yxyw : hwhy hrr’ rV’ hmd’h=Nm wnydy NwbY‘mw wnV‘mm wnmxny
Mynb dlwyw hnV t’m Vmxw hnV My‘Vtw Vmx xn=t’ wdylwh yrx’
31 : tmyw hnV tw’m ‘bVw hnV My‘bVw ‘bV Kml=ymy=lk yhyw : twnbw
32 Mx=t’ MV=t’ xn dlwyw hnV tw’m Vmx=Nb xn=yhyw
w wdly twnbw hmd’h ynp=l‘ brl Md’h lxh=yk yhyw : tpy=t’w
2 Mhl wxqyw hnh tbT yk Md’h twnb=t’ Myhl’h=ynb w’ryw : Mhl
3 Ml‘l Md’b yxwr Nwdy=’l hwhy rm’yw : wrxb rV’ lkm MyVn
4 Zr’b wyh Mylpnh : hnV MyrV‘w h’m wymy wyhw rVb ’wh MgVb
Md’h twnb=l’ Myhl’h ynb w’by rV’ Nk=yrx’ Mgw Mhh Mymyb
: MVh yVn’ Mlw‘m rV’ Myrbgh hmh Mhl wdlyw

5 ‘r qr wbl tbVxm rYy=lkw Zr’b Md’h t‘r hbr yk hwhy ’ryw


6 : wbl=l’ bY‘tyw Zr’b Md’h=t’ hV‘=yk hwhy Mxnyw : Mwyh=lk
7 Md’m hmd’h ynp l‘m yt’rb=rV’ Md’h=t’ hxm’ hwhy rm’yw
8 ’Ym xnw : MtyV‘ yk ytmxn yk MymVh Pw‘=d‘w Vmr=d‘ hmhb=d‘
: hwhy yny‘b Nx
9 Myhl’h=t’ wytrdb hyh Mymt qydY Vy’ xn xn tdlwt hl’ +p2 , sŘ 5
10 : tpy=t’w Mx=t’ MV=t’ Mynb hVlV xn dlwyw : xn=Klhth
11, 12 Myhl’ ’ryw : smx Zr’h ’lmtw Myhl’h ynpl Zr’h txVtw
: Zr’h=l‘ wkrd=t’ rVb=lk tyxVh=yk htxVn hnhw Zr’h=t’
13 h’lm=yk ynpl ’b rVb=lk Zq xnl Myhl’ rm’yw
14 tbt Kl hV‘ : Zr’h=t’ MtyxVm ynnhw Mhynpm smx Zr’h
: rpkb Zwxmw tybm ht’ trpkw hbth=t’ hV‘t Mynq rpg=yY‘
15 hm’ MyVmx hbth Kr’ hm’ tw’m VlV ht’ hV‘t rV’ hzw
16 hnlkt hm’=l’w hbtl hV‘t rhY : htmwq hm’ MyVlVw hbxr
hl‘mlm
6 tyV’rb 6. 17–8. 1
: hV‘t MyVlVw MynV Mytxt MyVt hdYb hbth xtpw hl‘mlm
wb=rV’ rVb=lk txVl Zr’h=l‘ Mym lwbmh=t’ ’ybm ynnh yn’w 17
ytyrb=t’ ytmqhw : ‘wgy Zr’b=rV’ lk MymVh txtm Myyx xwr 18
yxh=lkmw : Kt’ Kynb=yVnw KtV’w Kynbw ht’ hbth=l’ t’bw Kt’ 19
: wyhy hbqnw rkz Kt’ tyxhl hbth=l’ ’ybt lkm MynV rVb=lkm
MynV whnyml hmd’h Vmr lkm hnyml hmhbh=Nmw whnyml Pw‘hm 20
lk’y rV’ lk’m=lkm Kl=xq ht’w : twyxhl Kyl’ w’by lkm 21
wt’ hwY rV’ lkk xn V‘yw : hlk’l Mhlw Kl hyhw Kyl’ tps’w 22
hbth=l’ Ktyb=lkw ht’=’b xnl hwhy rm’yw : hV‘ Nk Myhl’ z
Kl=xqt hrwhTh hmhbh lkm : hzh rwdb ynpl qydY yty’r Kt’=yk 2
MynV ’wh hrhT ’l rV’ hmhbh=Nmw wtV’w Vy’ h‘bV h‘bV
‘rz twyxl hbqnw rkz h‘bV h‘bV MymVh Pw‘m Mg : wtV’w Vy’ 3
Zr’h=l‘ ryTmm ykn’ h‘bV dw‘ Mymyl yk : Zr’h=lk ynp=l‘ 4
l‘m ytyV‘ rV’ Mwqyh=lk=t’ ytyxmw hlyl My‘br’w Mwy My‘br’
hnV tw’m VV=Nb xnw : hwhy whwY=rV’ lkk xn V‘yw : hmd’h ynp 5, 6
wt’ wynb=yVnw wtV’w wynbw xn ’byw : Zr’h=l‘ Mym hyh lwbmhw 7
rV’ hmhbh=Nmw hrwhTh hmhbh=Nm : lwbmh ym ynpm hbth=l’ 8
w’b MynV MynV : hmd’h=l‘ Vmr=rV’ lkw Pw‘h=Nmw hrhT hnny’ 9
t‘bVl yhyw : xn=t’ Myhl’ hwY rV’k hbqnw rkz hbth=l’ xn=l’ 10
xn=yyxl hnV tw’m=VV tnVb : Zr’h=l‘ wyh lwbmh ymw Mymyh 11
twny‘m=lk w‘qbn hzh Mwyb Vdxl Mwy rV‘=h‘bVb ynVh Vdxb
My‘br’ Zr’h=l‘ MVgh yhyw : wxtpn MymVh tbr’w hbr Mwht 12
xn=ynb tpyw Mxw=MVw xn ’b hzh Mwyh MY‘b : hlyl My‘br’w Mwy 13
hnyml hyxh=lkw hmh : hbth=l’ Mt’ wynb=yVn tVlVw xn tV’w 14
Pw‘h=lkw whnyml Zr’h=l‘ Vmrh Vmrh=lkw hnyml hmhbh=lkw
MynV MynV hbth=l’ xn=l’ w’byw : Pnk=lk rwpY lk whnyml 15
w’b rVb=lkm hbqnw rkz My’bhw : Myyx xwr wb=rV’ rVbh=lkm 16
Mwy My‘br’ lwbmh yhyw : wd‘b hwhy rgsyw Myhl’ wt’ hwY rV’k 17
wrbgyw : Zr’h l‘m Mrtw hbth=t’ w’Vyw Mymh wbryw Zr’h=l‘ 18
Mymhw : Mymh ynp=l‘ hbth Kltw Zr’h=l‘ d’m wbryw Mymh 19
txt=rV’ Myhbgh Myrhh=lk wskyw Zr’h=l‘ d’m d’m wrbg
: Myrhh wskyw Mymh wrbg hl‘mlm hm’ hrV‘ Vmx : MymVh=lk 20
ZrVh=lkbw hyxbw hmhbbw Pw‘b Zr’h=l‘ Vmrh rVb=lk ‘wgyw 21
lkm wyp’b Myyx xwr=tmVn rV’ lk : Md’h lkw Zr’h=l‘ ZrVh 22
Md’m hmd’h ynp=l‘ rV’ Mwqyh=lk=t’ xmyw : wtm hbrxb rV’ 23
xn=K’ r’Vyw Zr’h=Nm wxmyw MymVh Pw‘=d‘w Vmr=d‘ hmhb=d‘
sŘ 6 rkzyw : Mwy t’mw MyVmx Zr’h=l‘ Mymh wrbgyw : hbtb wt’ rV’w 24, x
hbtb wt’ rV’ hmhbh=lk=t’w hyxh=lk t’w xn=t’ Myhl’
rb‘yw
8. 2–9. 11 xn 7
2 tbr’w Mwht tny‘m wrksyw : Mymh wkVyw Zr’h=l‘ xwr Myhl’ rb‘yw
3 bwVw Kwlh Zr’h l‘m Mymh wbVyw : MymVh=Nm MVgh ’lkyw MymVh
4 y‘ybVh Vdxb hbth xntw : Mwy t’mw MyVmx hYqm Mymh wrsxyw
5 d‘ rwsxw Kwlh wyh Mymhw : Trr’ yrh l‘ Vdxl Mwy rV‘=h‘bVb
6 Zqm yhyw : Myrhh yV’r w’rn Vdxl dx’b yryV‘b yryV‘h Vdxh
7 br‘h=t’ xlVyw : hV‘ rV’ hbth Nwlx=t’ xn xtpyw Mwy My‘br’
8 hnwyh=t’ xlVyw : Zr’h l‘m Mymh tVby=d‘ bwVw ’wYy ’Yyw
9 xwnm hnwyh h’Ym=’lw : hmd’h ynp l‘m Mymh wlqh tw’rl wt’m
xlVyw Zr’h=lk ynp=l‘ Mym=yk hbth=l’ wyl’ bVtw hlgr=Pkl
10 Myrx’ Mymy t‘bV dw‘ lxyw : hbth=l’ wyl’ ht’ ’byw hxqyw wdy
11 hnhw br‘ t‘l hnwyh wyl’ ’btw : hbth=Nm hnwyh=t’ xlV Psyw
12 dw‘ lxyyw : Zr’h l‘m Mymh wlq=yk xn ‘dyw hypb PrT tyz=hl‘
13 yhyw : dw‘ wyl’=bwV hpsy=’lw hnwyh=t’ xlVyw Myrx’ Mymy t‘bV
Zr’h l‘m Mymh wbrx Vdxl dx’b NwV’rb hnV tw’m=VVw tx’b
14 Vdxbw : hmd’h ynp wbrx hnhw ’ryw hbth hskm=t’ xn rsyw
15 rbdyw : Zr’h hVby Vdxl Mwy MyrV‘w h‘bVb ynVh sŘ 7
16 Kynb=yVnw Kynbw KtV’w ht’ hbth=Nm ’Y : rm’l xn=l’ Myhl’
17 Vmrh=lkbw hmhbbw Pw‘b rVb=lkm Kt’=rV’ hyxh=lk : Kt’
: Zr’h=l‘ wbrw wrpw Zr’b wYrVw Kt’ ’Ywh Zr’h=l‘ Vmrh
18, 19 Pw‘h=lkw Vmrh=lk hyxh=lk : wt’ wynb=yVnw wtV’w wynbw xn=’Yyw
20 xbzm xn Nbyw : hbth=Nm w’Yy MhytxpVml Zr’h=l‘ Vmwr lk
tl‘ l‘yw rwhTh Pw‘h lkmw hrhTh hmhbh lkm xqyw hwhyl
21 Ps’ ’l wbl=l’ hwhy rm’yw xxynh xyr=t’ hwhy xryw : xbzmb
wyr‘nm ‘r Md’h bl rYy yk Md’h rwb‘b hmd’h=t’ dw‘ llql
22 Zr’h ymy=lk d‘ : ytyV‘ rV’k yx=lk=t’ twkhl dw‘ Ps’=’lw
T Myhl’ Krbyw : wtbVy ’l hlylw Mwyw Prxw Zyqw Mxw rqw ryYqw ‘rz
2 Mk’rwmw : Zr’h=t’ w’lmw wbrw wrp Mhl rm’yw wynb=t’w xn=t’
Vmrt rV’ lkb MymVh Pw‘=lk l‘w Zr’h tyx=lk l‘ hyhy Mktxw
3 Mkl yx=’wh rV’ Vmr=lk : wntn Mkdyb Myh ygd=lkbw hmd’h
4 wmd wVpnb rVb=K’ : lk=t’ Mkl yttn bV‘ qryk hlk’l hyhy
5 wnVrd’ hyx=lk dym Vrd’ MkytVpnl Mkmd=t’ K’w : wlk’t ’l
6 Md’h Md KpV : Md’h Vpn=t’ Vrd’ wyx’ Vy’ dym Md’h dymw
7 wbrw wrp Mt’w : Md’h=t’ hV‘ Myhl’ MlYb yk KpVy wmd Md’b
8 wynb=l’w xn=l’ Myhl’ rm’yw : hb=wbrw Zr’b wYrV
9 : Mkyrx’ Mk‘rz=t’w Mkt’ ytyrb=t’ Myqm ynnh yn’w : rm’l wt’
10 Zr’h tyx=lkbw hmhbb Pw‘b Mkt’ rV’ hyxh Vpn=lk t’w
11 Mkt’ ytyrb=t’ ytmqhw : Zr’h tyx lkl hbth y’Yy lkm Mkt’
txVl lwbm dw‘ hyhy=’lw lwbmh ymm dw‘ rVb=lk trky=’lw
Zr’h
8 tyV’rb 9. 12–10. 22
Mkynybw ynyb Ntn yn’=rV’ tyrbh=tw’ t’z Myhl’ rm’yw : Zr’h 12
Nn‘b yttn ytVq=t’ : Mlw‘ trdl Mkt’ rV’ hyx Vpn=lk Nybw 13
ht’rnw Zr’h=l‘ Nn‘ ynn‘b hyhw : Zr’h Nybw ynyb tyrb tw’l htyhw 14
Vpn=lk Nybw Mkynybw ynyb rV’ ytyrb=t’ ytrkzw : Nn‘b tVqh 15
htyhw : rVb=lk txVl lwbml Mymh dw‘ hyhy=’lw rVb=lkb hyx 16
hyx Vpn=lk Nybw Myhl’ Nyb Mlw‘ tyrb rkzl hyty’rw Nn‘b tVqh
tyrbh=tw’ t’z xn=l’ Myhl’ rm’yw : Zr’h=l‘ rV’ rVb=lkb 17
: Zr’h=l‘ rV’ rVb=lk Nybw ynyb ytmqh rV’

sŘ 8 : N‘nk yb’ ’wh Mxw tpyw Mxw MV hbth=Nm My’Yyh xn=ynb wyhyw 18
hmd’h Vy’ xn lxyw : Zr’h=lk hYpn hl’mw xn=ynb hl’ hVlV 19, 20
Mx ’ryw : hlh’ Kwtb lgtyw rkVyw Nyyh=Nm tVyw : Mrk ‘Tyw 21, 22
tpyw MV xqyw : Zwxb wyx’=ynVl dgyw wyb’ twr‘ t’ N‘nk yb’ 23
twr‘ t’ wskyw tynrx’ wklyw MhynV MkV=l‘ wmyVyw hlmVh=t’
t’ ‘dyw wnyym xn Zqyyw : w’r ’l Mhyb’ twr‘w tynrx’ Mhynpw Mhyb’ 24
: wyx’l hyhy Mydb‘ db‘ N‘nk rwr’ rm’yw : NTqh wnb wl hV‘=rV’ 25
tpyl Myhl’ tpy : wml db‘ N‘nk yhyw MV yhl’ hwhy Kwrb rm’yw 26, 27
VlV lwbmh rx’ xn=yxyw : wml db‘ N‘nk yhyw MV=ylh’b NkVyw 28
MyVmxw hnV tw’m ‘Vt xn=ymy=lk wyhyw : hnV MyVmxw hnV tw’m 29
: tmyw hnV
: lwbmh rx’ Mynb Mhl wdlwyw tpyw Mx MV xn=ynb tdlwt hl’w y
znkV’ rmg ynbw : srytw KVmw lbtw Nwyw ydmw gwgmw rmg tpy ynb 2, 3
wdrpn hl’m : Mynddw Mytk VyVrtw hVyl’ Nwy ynbw : hmrgtw tpyrw 4, 5
Vwk Mx ynbw : Mhywgb MtxpVml wnVll Vy’ MtYr’b Mywgh yy’ 6
’ktbsw hm‘rw htbsw hlywxw ’bs Vwk ynbw : N‘nkw Twpw MyrYmw 7
rbg twyhl lxh ’wh drmn=t’ dly Vwkw : Nddw ’bV hm‘r ynbw 8
dyY rwbg drmnk rm’y Nk=l‘ hwhy ynpl dyY=rbg hyh=’wh : Zr’b 9
Zr’b hnlkw dk’w Kr’w lbb wtklmm tyV’r yhtw : hwhy ynpl 10
ry‘ tbxr=t’w hwnyn=t’ Nbyw rwV’ ’Yy ’whh Zr’h=Nm : r‘nV 11
MyrYmw : hldgh ry‘h ’wh xlk Nybw hwnyn Nyb Nsr=t’w : xlk=t’w 12, 13
Mysrtp=t’w : Myxtpn=t’w Mybhl=t’w Mymn‘=t’w Mydwl=t’ dly 14
: Myrtpk=t’w MytVlp MVm w’Yy rV’ Myxlsk=t’w
t’w yrm’h=t’w yswbyh=t’w : tx=t’w wrkb NdyY=t’ dly N‘nkw 15, 16
yrmYh=t’w ydwr’h=t’w : ynysh=t’w yqr‘h=t’w ywxh=t’w : yVgrgh 17, 18
NdyYm yn‘nkh lwbg yhyw : yn‘nkh twxpVm wYpn rx’w ytmxh=t’w 19
: ‘Vl=d‘ MybYw hmd’w hrm‘w hmds hk’b hz‘=d‘ hrrg hk’b
: Mhywgb MtYr’b MtnVll MtxpVml Mx=ynb hl’ 20
ynb : lwdgh tpy yx’ rb‘=ynb=lk yb’ ’wh=Mg dly MVlw 21, 22
MV
10. 23–11. 26 xn 9
23 rtgw lwxw Zw‘ Mr’ ynbw : Mr’w dwlw dVkpr’w rwV’w Mly‘ MV
24, 25 ynV dly rb‘lw : rb‘=t’ dly xlVw xlV=t’ dly dVkpr’w : Vmw
26 NTqyw : NTqy wyx’ MVw Zr’h hglpn wymyb yk glp dx’h MV Mynb
27 Mrwdh=t’w : xry=t’w twm=rYx=t’w PlV=t’w ddwml’=t’ dly
28, 29 rpw’=t’w : ’bV=t’w l’myb’=t’w lbw‘=t’w : hlqd=t’w lzw’=t’w
30 hk’b ’Vmm MbVwm yhyw : NTqy ynb hl’=lk bbwy=t’w hlywx=t’w
31 MtYr’b MtnVll MtxpVml MV=ynb hl’ : Mdqh rh hrps
32 Mywgh wdrpn hl’mw Mhywgb Mtdlwtl xn=ynb txpVm hl’ : Mhywgl
: lwbmh rx’ Zr’b
’y, 2 w’Ymyw Mdqm M‘snb yhyw : Mydx’ Myrbdw tx’ hpV Zr’h=lk yhyw śsŘ 9
3 hnbln hbh wh‘r=l’ Vy’ wrm’yw : MV wbVyw r‘nV Zr’b h‘qb
Mhl hyh rmxhw Nb’l hnblh Mhl yhtw hprVl hprVnw Mynbl
4 wnl=hV‘nw MymVb wV’rw ldgmw ry‘ wnl=hnbn hbh wrm’yw : rmxl
5 =t’w ry‘h=t’ t’rl hwhy dryw : Zr’h=lk ynp=l‘ Zwpn=Np MV
6 tx’ hpVw dx’ M‘ Nh hwhy rm’yw : Md’h ynb wnb rV’ ldgmh
: twV‘l wmzy rV’ lk Mhm rYby=’l ht‘w twV‘l Mlxh hzw Mlkl
7, 8 Zpyw : wh‘r tpV Vy’ w‘mVy ’l rV’ MtpV MV hlbnw hdrn hbh
9 ’rq Nk=l‘ : ry‘h tnbl wldxyw Zr’h=lk ynp=l‘ MVm Mt’ hwhy
hwhy MYyph MVmw Zr’h=lk tpV hwhy llb MV=yk lbb hmV
: Zr’h=lk ynp=l‘
10 rx’ MytnV dVkpr’=t’ dlwyw hnV t’m=Nb MV MV tdlwt hl’
11 hnV tw’m Vmx dVkpr’=t’ wdylwh yrx’ MV=yxyw : lwbmh
12 hnV MyVlVw Vmx yx dVkpr’w : twnbw Mynb dlwyw
13 MynV VlV xlV=t’ wdylwh yrx’ dVkpr’ yxyw : xlV=t’ dlwyw
14 MyVlV yx xlVw : twnbw Mynb dlwyw hnV tw’m ‘br’w
15 MynV VlV rb‘=t’ wdylwh yrx’ xlV=yxyw : rb‘=t’ dlwyw hnV
16 ‘br’ rb‘=yxyw : twnbw Mynb dlwyw hnV tw’m ‘br’w
17 glp=t’ wdylwh yrx’ rb‘=yxyw : glp=t’ dlwyw hnV MyVlVw
: twnbw Mynb dlwyw hnV tw’m ‘br’w hnV MyVlV
18, 19 wdylwh yrx’ glp=yxyw : w‘r=t’ dlwyw hnV MyVlV glp=yxyw
: twnbw Mynb dlwyw hnV Myt’mw MynV ‘Vt w‘r=t’
20, 21 yrx’ w‘r yxyw : gwrV=t’ dlwyw hnV MyVlVw MytV w‘r yxyw
: twnbw Mynb dlwyw hnV Myt’mw MynV ‘bV gwrV=t’ wdylwh
22, 23 gwrV yxyw : rwxn=t’ dlwyw hnV MyVlV gwrV yxyw
: twnbw Mynb dlwyw hnV Myt’m rwxn=t’ wdylwh yrx’
24, 25 yrx’ rwxn yxyw : xrt=t’ dlwyw hnV MyrV‘w ‘Vt rwxn yxyw
: twnbw Mynb dlwyw hnV t’mw hnV hrV‘=‘Vt xrt=t’ wdylwh
26 =t’w rwxn=t’ Mrb’=t’ dlwyw hnV My‘bV xrt=yxyw
Nrh
10 tyV’rb 11. 27–13. 6
Nrh=t’w rwxn=t’ Mrb’=t’ dylwh xrt xrt tdlwt hl’w : Nrh 27
wtdlwm Zr’b wyb’ xrt ynp=l‘ Nrh tmyw : Twl=t’ dylwh Nrhw 28
yrV Mrb’=tV’ MV MyVn Mhl rwxnw Mrb’ xqyw : MydVk rw’b 29
yrV yhtw : hksy yb’w hklm=yb’ Nrh=tb hklm rwxn=tV’ MVw 30
wnb=Nb Nrh=Nb Twl=t’w wnb Mrb’=t’ xrt xqyw : dlw hl Ny’ hrq‘ 31
hYr’ tkll MydVk rw’m Mt’ w’Yyw wnb Mrb’ tV’ wtlk yrV t’w
hnV Myt’mw MynV Vmx xrt=ymy wyhyw : MV wbVyw Nrx=d‘ w’byw N‘nk 32
: Nrxb xrt tmyw
+p3 , sŘ 10 =l’ Kyb’ tybmw Ktdlwmmw KYr’m Kl=Kl Mrb’=l’ hwhy rm’yw by
hyhw KmV hldg’w Kkrb’w lwdg ywgl KV‘’w : K’r’ rV’ Zr’h 2
txpVm lk Kb wkrbnw r’’ Kllqmw Kykrbm hkrb’w : hkrb 3
Mrb’w Twl wt’ Klyw hwhy wyl’ rbd rV’k Mrb’ Klyw : hmd’h 4
yrV=t’ Mrb’ xqyw : Nrxm wt’Yb hnV My‘bVw MynV Vmx=Nb 5
Vpnh=t’w wVkr rV’ MVwkr=lk=t’w wyx’=Nb Twl=t’w wtV’
rb‘yw : N‘nk hYr’ w’byw N‘nk hYr’ tkll w’Yyw Nrxb wV‘=rV’ 6
’ryw : Zr’b z’ yn‘nkhw hrwm Nwl’ d‘ MkV Mwqm d‘ Zr’b Mrb’ 7
xbzm MV Nbyw t’zh Zr’h=t’ Nt’ K‘rzl rm’yw Mrb’=l’ hwhy
hlh’ Tyw l’=tybl Mdqm hrhh MVm qt‘yw : wyl’ h’rnh hwhyl 8
‘syw : hwhy MVb ’rqyw hwhyl xbzm MV=Nbyw Mdqm y‘hw Mym l’=tyb 9
: hbgnh ‘wsnw Kwlh Mrb’
: Zr’b b‘rh dbk=yk MV rwgl hmyrYm Mrb’ dryw Zr’b b‘r yhyw 10
’n=hnh wtV’ yrV=l’ rm’yw hmyrYm ’wbl byrqh rV’k yhyw 11
wrm’w MyrYmh Kt’ w’ry=yk hyhw : t’ h’rm=tpy hV’ yk yt‘dy 12
yl=bTyy N‘ml t’ ytx’ ’n=yrm’ : wyxy Kt’w yt’ wgrhw t’z wtV’ 13
w’ryw hmyrYm Mrb’ ’wbk yhyw : Kllgb yVpn htyxw Krwb‘b 14
wllhyw h‘rp yrV ht’ w’ryw : d’m ’wh hpy=yk hV’h=t’ MyrYmh 15
hrwb‘b byTyh Mrb’lw : h‘rp tyb hV’h xqtw h‘rp=l’ ht’ 16
‘gnyw : Mylmgw tnt’w txpVw Mydb‘w Myrmxw rqbw=N’Y wl=yhyw 17
: Mrb’ tV’ yrV rbd=l‘ wtyb=t’w Myldg My‘gn h‘rp=t’ hwhy
yl tdgh=’l hml yl tyV‘ t’z=hm rm’yw Mrb’l h‘rp ’rqyw 18
ht‘w hV’l yl ht’ xq’w ’wh ytx’ trm’ hml : ’wh KtV’ yk 19
wtV’=t’w wt’ wxlVyw MyVn’ h‘rp wyl‘ wYyw : Klw xq KtV’ hnh 20
Twlw wl=rV’=lkw wtV’w ’wh MyrYmm Mrb’ l‘yw : wl=rV’=lk=t’w gy
wy‘sml Klyw : bhzbw Pskb hnqmb d’m dbk Mrb’w : hbgnh wm‘ 2, 3
Nyb hlxtb hlh’ MV hyh=rV’ Mwqmh=d‘ l’=tyb=d‘w bgnm
’rqyw hnV’rb MV hV‘=rV’ xbzmh Mwqm=l’ : y‘h Nybw l’=tyb 4
rqbw=N’Y hyh Mrb’=t’ Klhh Twll=Mgw : hwhy MVb Mrb’ MV 5
’lw br MVwkr hyh=yk wdxy tbVl Zr’h Mt’ ’Vn=’lw : Mylh’w 6
wlky
13. 7–14. 17 Kl Kl 11
7 Twl=hnqm y‘r Nybw Mrb’=hnqm y‘r Nyb byr=yhyw : wdxy tbVl wlky
8 yht ’n=l’ Twl=l’ Mrb’ rm’yw : Zr’b bVy z’ yzrphw yn‘nkhw
9 ’lh : wnxn’ Myx’ MyVn’=yk Ky‘r Nybw y‘r Nybw Kynybw ynyb hbyrm
Nymyh=M’w hnmy’w l’mVh=M’ yl‘m ’n drph Kynpl Zr’h=lk
10 hlk yk Ndryh rkk=lk=t’ ’ryw wyny‘=t’ Twl=’Vyw : hly’mV’w
MyrYm Zr’k hwhy=Ngk hrm‘=t’w Mds=t’ hwhy txV ynpl hqVm
11 wdrpyw Mdqm Twl ‘syw Ndryh rkk=lk t’ Twl wl=rxbyw : r‘Y hk’b
12 lh’yw rkkh yr‘b bVy Twlw N‘nk=Zr’b bVy Mrb’ : wyx’ l‘m Vy’
13, 14 Mrb’=l’ rm’ hwhyw : d’m hwhyl My’Txw My‘r Mds yVn’w : Mds=d‘
ht’=rV’ Mwqmh=Nm h’rw Kyny‘ ’n ’V wm‘m Twl=drph yrx’
15 h’r ht’=rV’ Zr’h=lk=t’ yk : hmyw hmdqw hbgnw hnpY MV
16 rV’ Zr’h rp‘k K‘rz=t’ ytmVw : Mlw‘=d‘ K‘rzlw hnnt’ Kl
17 Klhth Mwq : hnmy K‘rz Mg Zr’h rp‘=t’ twnml Vy’ lkwy=M’
18 bVyw ’byw Mrb’ lh’yw : hnnt’ Kl yk hbxrlw hkr’l Zr’b
: hwhyl xbzm MV=Nbyw Nwrbxb rV’ ’rmm ynl’b

dy Klm rm‘l=rdk rsl’ Klm Kwyr’ r‘nV=Klm lprm’ ymyb yhyw sŘ 11


2 ‘Vrb=t’w Mds Klm ‘rb=t’ hmxlm wV‘ : Mywg Klm l‘dtw Mly‘
‘lb Klmw MyybY Klm rb’mVw hmd’ Klm b’nV hrm‘ Klm
3, 4 MytV : xlmh My ’wh MydVh qm‘=l’ wrbx hl’=lk : r‘Y=’yh
5 ‘br’bw : wdrm hnV hrV‘=VlVw rm‘l=rdk=t’ wdb‘ hnV hrV‘
My’pr=t’ wkyw wt’ rV’ Myklmhw rm‘l=rdk ’b hnV hrV‘
6 =t’w : Mytyrq hwVb Mymy’h t’w Mhb Myzwzh=t’w Mynrq trtV‘b
7 w’byw wbVyw : rbdmh=l‘ rV’ Nr’p ly’ d‘ ry‘V Mrrhb yrxh
yrm’h=t’ Mgw yqlm‘h hdV=lk=t’ wkyw Vdq ’wh TpVm Ny‘=l’
8 Klmw hmd’ Klmw hrm‘ Klmw Mds=Klm ’Yyw : rmt NYYxb bVyh
9 t’ : MydVh qm‘b hmxlm Mt’ wkr‘yw r‘Y=’wh ‘lb Klmw MyybY
Kwyr’w r‘nV Klm lprm’w Mywg Klm l‘dtw Mly‘ Klm rm‘l=rdk
10 tr’b tr’b MydVh qm‘w : hVmxh=t’ Myklm h‘br’ rsl’ Klm
11 wxqyw : wsn hrh Myr’Vnhw hmV=wlpyw hrm‘w Mds=Klm wsnyw rmx
12 =t’w Twl=t’ wxqyw : wklyw Mlk’=lk=t’w hrm‘w Mds Vkr=lk=t’
13 Mrb’l dgyw Tylph ’byw : Mdsb bVy ’whw wklyw Mrb’ yx’=Nb wVkr
yl‘b Mhw rn‘ yx’w lkV’ yx’ yrm’h ’rmm ynl’b NkV ’whw yrb‘h
14 ydyly wykynx=t’ qryw wyx’ hbVn yk Mrb’ ‘mVyw : Mrb’=tyrb
15 ’wh hlyl Mhyl‘ qlxyw : Nd=d‘ Pdryw tw’m VlVw rV‘ hnmV wtyb
16 =lk t’ bVyw : qVmdl l’mVm rV’ hbwx=d‘ Mpdryw Mkyw wydb‘w
17 ’Yyw : M‘h=t’w MyVnh=t’ Mgw byVh wVkrw wyx’ Twl=t’ Mgw Vkrh
Myklmh=t’w rm‘l=rdk=t’ twkhm wbwV yrx’ wt’rql Mds=Klm
rV’
12 tyV’rb 14. 18–16. 6
MlV Klm qdY=yklmw : Klmh qm‘ ’wh hwV qm‘=l’ wt’ rV’ 18
Mrb’ Kwrb rm’yw whkrbyw : Nwyl‘ l’l Nhk ’whw Nyyw Mxl ’yYwh 19
Kdyb KyrY Ngm=rV’ Nwyl‘ l’ Kwrbw : Zr’w MymV hnq Nwyl‘ l’l 20
Vkrhw Vpnh yl=Nt Mrb’=l’ Mds=Klm rm’yw : lkm rV‘m wl=Ntyw 21
Nwyl‘ l’ hwhy=l’ ydy ytmyrh Mds Klm=l’ Mrb’ rm’yw : Kl=xq 22
Kl=rV’=lkm xq’=M’w l‘n=KwrV d‘w Twxm=M’ : Zr’w MymV hnq 23
Myr‘nh wlk’ rV’ qr yd‘lb : Mrb’=t’ ytrV‘h yn’ rm’t ’lw 24
: Mqlx wxqy Mh ’rmmw lkV’ rn‘ yt’ wklh rV’ MyVn’h qlxw
sŘ 12 hzxmb Mrb’=l’ hwhy=rbd hyh hl’h Myrbdh rx’ wT
rm’yw : d’m hbrh KrkV Kl Ngm ykn’ Mrb’ ’ryt=l’ rm’l 2
’wh ytyb qVm=Nbw yryr‘ Klwh ykn’w yl=Ntt=hm hwhy ynd’ Mrb’
ytyb=Nb hnhw ‘rz httn ’l yl Nh Mrb’ rm’yw : rz‘yl’ qVmd 3
rV’ M’=yk hz KVryy ’l rm’l wyl’ hwhy=rbd hnhw : yt’ Vrwy 4
hmymVh ’n=Tbh rm’yw hYwxh wt’ ’Ywyw : KVryy ’wh Ky‘mm ’Yy 5
Nm’hw : K‘rz hyhy hk wl rm’yw Mt’ rpsl lkwt=M’ Mybkwkh rpsw 6
Kyt’Ywh rV’ hwhy yn’ wyl’ rm’yw : hqdY wl hbVxyw hwhyb 7
hwhy ynd’ rm’yw : htVrl t’zh Zr’h=t’ Kl ttl MydVk rw’m 8
z‘w tVlVm hlg‘ yl hxq wyl’ rm’yw : hnVry’ yk ‘d’ hmb 9
Mt’ rtbyw hl’=lk=t’ wl=xqyw : lzwgw rtw VlVm ly’w tVlVm 10
Ty‘h dryw : rtb ’l rpYh=t’w wh‘r t’rql wrtb=Vy’ Ntyw Kwtb 11
hlpn hmdrtw ’wbl VmVh yhyw : Mrb’ Mt’ bVyw Myrgph=l‘ 12
‘dy Mrb’l rm’yw : wyl‘ tlpn hldg hkVx hmy’ hnhw Mrb’=l‘ 13
tw’m ‘br’ Mt’ wn‘w Mwdb‘w Mhl ’l Zr’b K‘rz hyhy rg=yk ‘dt
: lwdg Vkrb w’Yy Nk=yrx’w ykn’ Nd wdb‘y rV’ ywgh=t’ Mgw : hnV 14
y‘ybr rwdw : hbwT hbyVb rbqt MwlVb Kytb’=l’ ’wbt ht’w 15, 16
hTl‘w h’b VmVh yhyw : hnh=d‘ yrm’h Nw‘ MlV=’l yk hnh wbwVy 17
Mwyb : hl’h Myrzgh Nyb rb‘ rV’ V’ dyplw NV‘ rwnt hnhw hyh 18
t’zh Zr’h=t’ yttn K‘rzl rm’l tyrb Mrb’=t’ hwhy trk ’whh
t’w yznqh=t’w ynyqh=t’ : trp=rhn ldgh rhnh=d‘ MyrYm rhnm 19
=t’w yrm’h=t’w : My’prh=t’w yzrph=t’w ytxh=t’w : ynmdqh 20, 21
sŘ 13 Mrb’ tV’ yrVw : yswbyh=t’w yVgrgh=t’w yn‘nkh zT
Mrb’=l’ yrV rm’tw : rgh hmVw tyrYm hxpV hlw wl hdly ’l 2
hnmm hnb’ ylw’ ytxpV=l’ ’n=’b tdlm hwhy ynrY‘ ’n=hnh
tyrYmh rgh=t’ Mrb’ tV’ yrV xqtw : yrV lwql Mrb’ ‘mVyw 3
Mrb’l ht’ Nttw N‘nk Zr’b Mrb’ tbVl MynV rV‘ Zqm htxpV
htrbg lqtw htrh yk ’rtw rhtw rgh=l’ ’byw : hV’l wl hVy’ 4
Kqyxb ytxpV yttn ykn’ Kyl‘ ysmx Mrb’=l’ yrV rm’tw : hyny‘b 5
Mrb’ rm’yw : Kynybw ynyb hwhy TpVy hyny‘b lq’w htrh yk ’rtw 6
yrV=l’
16. 7–17. 23 Kl Kl 13
xrbtw yrV hn‘tw Kyny‘b bwTh hl=yV‘ Kdyb KtxpV hnh yrV=l’
7 Krdb Ny‘h=l‘ rbdmb Mymh Ny‘=l‘ hwhy K’lm h’Ymyw : hynpm
8 ynpm rm’tw yklt hn’w t’b hzm=y’ yrV txpV rgh rm’yw : rwV
9 Ktrbg=l’ ybwV hwhy K’lm hl rm’yw : txrb ykn’ ytrbg yrV
10 K‘rz=t’ hbr’ hbrh hwhy K’lm hl rm’yw : hydy txt yn‘thw
11 t’rqw Nb tdlyw hrh Knh hwhy K’lm hl rm’yw : brm rpsy ’lw
12 lkb wdy Md’ ’rp hyhy ’whw : Kyn‘=l’ hwhy ‘mV=yk l’‘mVy wmV
13 hyl’ rbdh hwhy=MV ’rqtw : NkVy wyx’=lk ynp=l‘w wb lk dyw
14 ’rq Nk=l‘ : y’r yrx’ yty’r Mlh Mgh hrm’ yk y’r l’ ht’
15 Nb Mrb’l rgh dltw : drb Nybw Vdq=Nyb hnh y’r yxl r’b r’bl
16 MynmV=Nb Mrb’w : l’‘mVy rgh hdly=rV’ wnb=MV Mrb’ ’rqyw
zy yhyw : Mrb’l l’‘mVy=t’ rgh=tdlb MynV VVw hnV
wyl’ rm’yw Mrb’=l’ hwhy ’ryw MynV ‘Vtw hnV My‘Vt=Nb Mrb’
2 Knybw ynyb ytyrb hnt’w : Mymt hyhw ynpl Klhth ydV l’=yn’
3 Myhl’ wt’ rbdyw wynp=l‘ Mrb’ lpyw : d’m d’mb Ktw’ hbr’w
4, 5 dw‘ ’rqy=’lw : Mywg Nwmh b’l tyyhw Kt’ ytyrb hnh yn’ : rm’l
6 ytrphw : Kyttn Mywg Nwmh=b’ yk Mhrb’ KmV hyhw Mrb’ KmV=t’
7 ytyrb=t’ ytmqhw : w’Yy Kmm Myklmw Mywgl Kyttnw d’m d’mb Kt’
Myhl’l Kl twyhl Mlw‘ tyrbl Mtrdl Kyrx’ K‘rz Nybw Knybw ynyb
8 Zr’=lk t’ Kyrgm Zr’ t’ Kyrx’ K‘rzlw Kl yttnw : Kyrx’ K‘rzlw
9 Mhrb’=l’ Myhl’ rm’yw : Myhl’l Mhl ytyyhw Mlw‘ tzx’l N‘nk
10 rV’ ytyrb t’z : Mtrdl Kyrx’ K‘rzw ht’ rmVt ytyrb=t’ ht’w
11 Mtlmnw : rkz=lk Mkl lwmh Kyrx’ K‘rz Nybw Mkynybw ynyb wrmVt
12 Mymy tnmV=Nbw : Mkynybw ynyb tyrb tw’l hyhw Mktlr‘ rVb t’
rkn=Nb lkm Psk=tnqmw tyb dyly Mkytrdl rkz=lk Mkl lwmy
13 htyhw Kpsk tnqmw Ktyb dyly lwmy lwmh : ’wh K‘rzm ’l rV’
14 rVb=t’ lwmy=’l rV’ rkz lr‘w : Mlw‘ tyrbl MkrVbb ytyrb
: rph ytyrb=t’ hym‘m ’whh Vpnh htrknw wtlr‘
15 yrV hmV=t’ ’rqt=’l KtV’ yrV Mhrb’=l’ Myhl’ rm’yw
16 htyhw hytkrbw Nb Kl hnmm yttn Mgw ht’ ytkrbw : hmV hrV yk
17 rm’yw qxYyw wynp=l‘ Mhrb’ lpyw : wyhy hnmm Mym‘ yklm Mywgl
18 rm’yw : dlt hnV My‘Vt=tbh hrV=M’w dlwy hnV=h’m Nblh wblb
19 lb’ Myhl’ rm’yw : Kynpl hyxy l’‘mVy wl Myhl’h=l’ Mhrb’
ytyrb=t’ ytmqhw qxYy wmV=t’ t’rqw Nb Kl tdly KtV’ hrV
20 wt’ ytkrb hnh Kyt‘mV l’‘mVylw : wyrx’ w‘rzl Mlw‘ tyrbl wt’
wyttnw dylwy M’yVn rV‘=MynV d’m d’mb wt’ ytybrhw wt’ ytyrphw
21 d‘wml hrV Kl dlt rV’ qxYy=t’ Myq’ ytyrb=t’w : lwdg ywgl
22, 23 xqyw : Mhrb’ l‘m Myhl’ l‘yw wt’ rbdl lkyw : trx’h hnVb hzh
Mhrb’
14 tyV’rb 17. 24–18. 27
wpsk tnqm=lk t’w wtyb ydyly=lk t’w wnb l’‘mVy=t’ Mhrb’
hzh Mwyh MY‘b Mtlr‘ rVb=t’ lmyw Mhrb’ tyb yVn’b rkz=lk
wlmhb hnV ‘Vtw My‘Vt=Nb Mhrb’w : Myhl’ wt’ rbd rV’k 24
rVb t’ wlmhb hnV hrV‘ VlV=Nb wnb l’‘mVyw : wtlr‘ rVb 25
yVn’=lkw : wnb l’‘mVyw Mhrb’ lwmn hzh Mwyh MY‘b : wtlr‘ 26, 27
: wt’ wlmn rkn=Nb t’m Psk=tnqmw tyb dyly wtyb

+p4 , sŘ 14 : Mwyh Mxk lh’h=xtp bVy ’whw ’rmm ynl’b hwhy wyl’ ’ryw xy
Mt’rql Zryw ’ryw wyl‘ MybYn MyVn’ hVlV hnhw ’ryw wyny‘ ’Vyw 2
Kyny‘b Nx yt’Ym ’n=M’ ynd’ rm’yw : hYr’ wxtVyw lh’h xtpm 3
wn‘Vhw Mkylgr wYxrw Mym=T‘m ’n=xqy : Kdb‘ l‘m rb‘t ’n=l’ 4
Nk=l‘=yk wrb‘t rx’ Mkbl wd‘sw Mxl=tp hxq’w : Z‘h txt 5
Mhrb’ rhmyw : trbd rV’k hV‘t Nk wrm’yw Mkdb‘=l‘ Mtrb‘ 6
yV‘w yVwl tls xmq My’s VlV yrhm rm’yw hrV=l’ hlh’h
r‘nh=l’ Ntyw bwTw Kr rqb=Nb xqyw Mhrb’ Zr rqbh=l’w : twg‘ 7
Ntyw hV‘ rV’ rqbh=Nbw blxw h’mx xqyw : wt’ twV‘l rhmyw 8
hrV hy’ wyl’ wrm’yw : wlk’yw Z‘h txt Mhyl‘ dm‘ ’whw Mhynpl 9
Nb=hnhw hyx t‘k Kyl’ bwV’ bwV rm’yw : lh’b hnh rm’yw KtV’ 10
hrVw Mhrb’w : wyrx’ ’whw lh’h xtp t‘mV hrVw KtV’ hrVl 11
hrV qxYtw : MyVnk xr’ hrVl twyhl ldx Mymyb My’b Mynqz 12
hwhy rm’yw : Nqz ynd’w hnd‘ yl=htyh ytlb yrx’ rm’l hbrqb 13
: ytnqz yn’w dl’ Mnm’ P’h rm’l hrV hqxY hz hml Mhrb’=l’
Vxktw : Nb hrVlw hyx t‘k Kyl’ bwV’ d‘wml rbd hwhym ’lpyh 14, 15
MVm wmqyw : tqxY yk ’l rm’yw h’ry yk ytqxY ’l rm’l hrV 16
hwhyw : MxlVl Mm‘ Klh Mhrb’w Mds ynp=l‘ wpqVyw MyVn’h 17
ywgl hyhy wyh Mhrb’w : hV‘ yn’ rV’ Mhrb’m yn’ hskmh rm’ 18
hwYy rV’ N‘ml wyt‘dy yk : Zr’h yywg lk wb=wkrbnw MwY‘w lwdg 19
TpVmw hqdY twV‘l hwhy Krd wrmVw wyrx’ wtyb=t’w wynb=t’
tq‘z hwhy rm’yw : wyl‘ rbd=rV’ t’ Mhrb’=l‘ hwhy ’ybh N‘ml 20
h’r’w ’n=hdr’ : d’m hdbk yk Mt’Txw hbr=yk hrm‘w Mds 21
MyVn’h MVm wnpyw : h‘d’ ’l=M’w hlk wV‘ yl’ h’bh htq‘Ykh 22
rm’yw Mhrb’ Vgyw : hwhy ynpl dm‘ wndw‘ Mhrb’w hmds wklyw 23
ry‘h Kwtb MqydY MyVmx Vy ylw’ : ‘Vr=M‘ qydY hpst P’h 24
: hbrqb rV’ MqydYh MyVmx N‘ml Mwqml ’Vt=’lw hpst P’h
qydYk hyhw ‘Vr=M‘ qydY tymhl hzh rbdk tV‘m Kl hllx 25
hwhy rm’yw : TpVm hV‘y ’l Zr’h=lk TpVh Kl hllx ‘Vrk 26
Mwqmh=lkl yt’Vnw ry‘h Kwtb MqydY MyVmx Mdsb ’Ym’=M’
ykn’w ynd’=l’ rbdl ytl’wh ’n=hnh rm’yw Mhrb’ N‘yw : Mrwb‘b 27
rp‘
18. 28–19. 21 ’ryw 15
28 hVmxb tyxVth hVmx MqydYh MyVmx Nwrsxy ylw’ : rp’w rp‘
: hVmxw My‘br’ MV ’Ym’=M’ tyxV’ ’l rm’yw ry‘h=lk=t’
29 ’l rm’yw My‘br’ MV Nw’Ymy ylw’ rm’yw wyl’ rbdl dw‘ Psyw
30 ylw’ hrbd’w ynd’l rxy ’n=l’ rm’yw : My‘br’h rwb‘b hV‘’
31 rm’yw : MyVlV MV ’Ym’=M’ hV‘’ ’l rm’yw MyVlV MV Nw’Ymy
’l rm’yw MyrV‘ MV Nw’Ymy ylw’ ynd’=l’ rbdl ytl’wh ’n=hnh
32 M‘ph=K’ hrbd’w ynd’l rxy ’n=l’ rm’yw : MyrV‘h rwb‘b tyxV’
33 Klyw : hrV‘h rwb‘b tyxV’ ’l rm’yw hrV‘ MV Nw’Ymy ylw’
Ty w’byw : wmqml bV Mhrb’w Mhrb’=l’ rbdl hlk rV’k hwhy sŘ 15
Mqyw Twl=’ryw Mds=r‘Vb bVy Twlw br‘b hmds Myk’lmh ynV
2 tyb=l’ ’n wrws ynd’=’n hnh rm’yw : hYr’ Myp’ wxtVyw Mt’rql
’l wrm’yw Mkkrdl Mtklhw MtmkVhw Mkylgr wYxrw wnylw Mkdb‘
3 V‘yw wtyb=l’ w’byw wyl’ wrsyw d’m Mb=rYpyw : Nyln bwxrb yk
4 yVn’ ry‘h yVn’w wbkVy MrT : wlk’yw hp’ twYmw htVm Mhl
5 Twl=l’ w’rqyw : hYqm M‘h=lk Nqz=d‘w r‘nm tybh=l‘ wbsn Mds
h‘dnw wnyl’ M’yYwh hlylh Kyl’ w’b=rV’ MyVn’h hy’ wl wrm’yw
6, 7 yx’ ’n=l’ rm’yw : wyrx’ rgs tldhw hxtph Twl Mhl’ ’Yyw : Mt’
8 Nht’ ’n=h’yYw’ Vy’ w‘dy=’l rV’ twnb ytV yl ’n=hnh : w‘rt
rbd wV‘t=l’ l’h MyVn’l qr Mkyny‘b bwTk Nhl wV‘w Mkyl’
9 rwgl=’b dx’h wrm’yw h’lh=Vg wrm’yw : ytrq lYb w’b Nk=l‘=yk
wVgyw d’m Twlb Vy’b wrYpyw Mhm Kl ‘rn ht‘ TwpV TpVyw
10 htybh Mhyl’ Twl=t’ w’ybyw Mdy=t’ MyVn’h wxlVyw : tldh rbVl
11 NTqm Myrwnsb wkh tybh xtp=rV’ MyVn’h=t’w : wrgs tldh=t’w
12 hp Kl=ym d‘ Twl=l’ MyVn’h wrm’yw : xtph ’Yml w’lyw lwdg=d‘w
13 MytxVm=yk : Mwqmh=Nm ’Ywh ry‘b Kl=rV’ lkw Kytnbw Kynbw Ntx
hwhy wnxlVyw hwhy ynp=t’ Mtq‘Y hldg=yk hzh Mwqmh=t’ wnxn’
14 w’Y wmwq rm’yw wytnb yxql wyntx=l’ rbdyw Twl ’Yyw : htxVl
: wyntx yny‘b qxYmk yhyw ry‘h=t’ hwhy tyxVm=yk hzh Mwqmh=Nm
15 KtV’=t’ xq Mwq rm’l Twlb Myk’lmh wYy’yw hl‘ rxVh wmkw
16 wqzxyw hmhmtyw : ry‘h Nw‘b hpst=Np t’Ymnh Kytnb ytV=t’w
wh’Yyw wyl‘ hwhy tlmxb wytnb ytV dybw wtV’=dybw wdyb MyVn’h
17 KVpn=l‘ Tlmh rm’yw hYwxh Mt’ M’yYwhk yhyw : ry‘l Zwxm whxnyw
: hpst=Np Tlmh hrhh rkkh=lkb dm‘t=l’w Kyrx’ Tybt=l’
18, 19 ldgtw Kyny‘b Nx Kdb‘ ’Ym ’n=hnh : ynd’ ’n=l’ Mhl’ Twl rm’yw
Tlmhl lkw’ ’l ykn’w yVpn=t’ twyxhl ydm‘ tyV‘ rV’ Kdsx
20 hmV swnl hbrq t’zh ry‘h ’n=hnh : ytmw h‘rh ynqbdt=Np hrhh
21 rm’yw : yVpn yxtw ’wh r‘Ym ’lh hmV ’n hTlm’ r‘Ym ’yhw
rV’ ry‘h=t’ ykph ytlbl hzh rbdl Mg Kynp yt’Vn hnh wyl’
trbd
16 tyV’rb 19. 22–20. 13
hmV K’b=d‘ rbd twV‘l lkw’ ’l yk hmV Tlmh rhm : trbd 22
: hr‘Y ’b Twlw Zr’h=l‘ ’Yy VmVh : r‘wY ry‘h=MV ’rq Nk=l‘ 23
: MymVh=Nm hwhy t’m V’w tyrpg hrm‘=l‘w Mds=l‘ ryTmh hwhyw 24
xmYw Myr‘h ybVy=lk t’w rkkh=lk t’w l’h Myr‘h=t’ Kphyw 25
Mhrb’ MkVyw : xlm byYn yhtw wyrx’m wtV’ Tbtw : hmd’h 26, 27
Mds ynp=l‘ PqVyw : hwhy ynp=t’ MV dm‘=rV’ Mwqmh=l’ rqbb 28
rTyqk Zr’h rTyq hl‘ hnhw ’ryw rkkh Zr’ ynp=lk l‘w hrm‘w
Mhrb’=t’ Myhl’ rkzyw rkkh yr‘=t’ Myhl’ txVb yhyw : NVbkh 29
: Twl Nhb bVy=rV’ Myr‘h=t’ Kphb hkphh Kwtm Twl=t’ xlVyw
r‘wYb tbVl ’ry yk wm‘ wytnb ytVw rhb bVyw r‘wYm Twl l‘yw 30
wnyb’ hry‘Yh=l’ hrykbh rm’tw : wytnb ytVw ’wh hr‘mb bVyw 31
hqVn hkl : Zr’h=lk Krdk wnyl‘ ’wbl Zr’b Ny’ Vy’w Nqz 32
Nhyb’=t’ NyqVtw : ‘rz wnyb’m hyxnw wm‘ hbkVnw Nyy wnyb’=t’ 33
hbkVb ‘dy=’lw hyb’=t’ bkVtw hrykbh ’btw ’wh hlylb Nyy
Vm’ ytbkV=Nh hry‘Yh=l’ hrykbh rm’tw trxmm yhyw : hmwqbw 34
: ‘rz wnyb’m hyxnw wm‘ ybkV y’bw hlylh=Mg Nyy wnqVn yb’=t’
wm‘ bkVtw hry‘Yh Mqtw Nyy Nhyb’=t’ ’whh hlylb Mg NyqVtw 35
dltw : Nhyb’m Twl=twnb ytV Nyrhtw : hmqbw hbkVb ‘dy=’lw 36, 37
hry‘Yhw : Mwyh=d‘ b’wm=yb’ ’wh b’wm wmV ’rqtw Nb hrykbh 38
: Mwyh=d‘ Nwm‘=ynb yb’ ’wh ym‘=Nb wmV ’rqtw Nb hdly ’wh=Mg
sŘ 16 Nybw Vdq=Nyb bVyw bgnh hYr’ Mhrb’ MVm ‘syw k
xlVyw ’wh ytx’ wtV’ hrV=l’ Mhrb’ rm’yw : rrgb rgyw rwV 2
Mwlxb Klmyb’=l’ Myhl’ ’byw : hrV=t’ xqyw rrg Klm Klmyb’ 3
: l‘b tl‘b ’whw txql=rV’ hV’h=l‘ tm Knh wl rm’yw hlylh
’lh : grht qydY=Mg ywgh ynd’ rm’yw hyl’ brq ’l Klmyb’w 4, 5
ybbl=Mtb ’wh yx’ hrm’ ’wh=Mg=’yhw ’wh ytx’ yl=rm’ ’wh
yt‘dy ykn’ Mg Mlxb Myhl’h wyl’ rm’yw : t’z ytyV‘ ypk Nyqnbw 6
Nk=l‘ yl=wTxm Ktw’ ykn’=Mg KVx’w t’z tyV‘ Kbbl=Mtb yk
llptyw ’wh ’ybn=yk Vy’h=tV’ bVh ht‘w : hyl’ ‘gnl Kyttn=’l 7
: Kl=rV’=lkw ht’ twmt twm=yk ‘d byVm Kny’=M’w hyxw Kd‘b
Myrbdh=lk=t’ rbdyw wydb‘=lkl ’rqyw rqbb Klmyb’ MkVyw 8
rm’yw Mhrb’l Klmyb’ ’rqyw : d’m MyVn’h w’ryyw Mhynz’b hl’h 9
h’Tx ytklmm=l‘w yl‘ t’bh=yk Kl yt’Tx=hmw wnl tyV‘=hm wl
Mhrb’=l’ Klmyb’ rm’yw : ydm‘ tyV‘ wV‘y=’l rV’ MyV‘m hldg 10
qr ytrm’ yk Mhrb’ rm’yw : hzh rbdh=t’ tyV‘ yk ty’r hm 11
hnm’=Mgw : ytV’ rbd=l‘ ynwgrhw hzh Mwqmb Myhl’ t’ry=Ny’ 12
rV’k yhyw : hV’l yl=yhtw ym’=tb ’l K’ ’wh yb’=tb ytx’ 13
ydm‘ yV‘t rV’ Kdsx hz hl rm’w yb’ tybm Myhl’ yt’ w‘th
l’
20. 14–21. 26 ’ryw 17
14 Klmyb’ xqyw : ’wh yx’ yl=yrm’ hmV ’wbn rV’ Mwqmh=lk l’
: wtV’ hrV t’ wl bVyw Mhrb’l Ntyw txpVw Mydb‘w rqbw N’Y
15, 16 rm’ hrVlw : bV Kyny‘b bwTb Kynpl yYr’ hnh Klmyb’ rm’yw
rV’ lkl Myny‘ twsk Kl=’wh hnh Kyx’l Psk Pl’ yttn hnh
17 Myhl’ ’pryw Myhl’h=l’ Mhrb’ llptyw : txknw lk t’w Kt’
18 d‘b hwhy rY‘ rY‘=yk : wdlyw wythm’w wtV’=t’w Klmyb’=t’
: Mhrb’ tV’ hrV rbd=l‘ Klmyb’ tybl Mxr=lk
’k : rbd rV’k hrVl hwhy V‘yw rm’ rV’k hrV=t’ dqp hwhyw sŘ 17
2 : Myhl’ wt’ rbd=rV’ d‘wml wynqzl Nb Mhrb’l hrV dltw rhtw
3 : qxYy hrV wl=hdly=rV’ wl=dlwnh wnb=MV=t’ Mhrb’ ’rqyw
4 : Myhl’ wt’ hwY rV’k Mymy tnmV=Nb wnb qxYy=t’ Mhrb’ lmyw
5, 6 qxY hrV rm’tw : wnb qxYy t’ wl dlwhb hnV t’m=Nb Mhrb’w
7 Mhrb’l llm ym rm’tw : yl=qxYy ‘mVh=lk Myhl’ yl hV‘
8 V‘yw lmgyw dlyh ldgyw : wynqzl Nb ytdly=yk hrV Mynb hqynyh
9 rgh=Nb=t’ hrV ’rtw : qxYy=t’ lmgh Mwyb lwdg htVm Mhrb’
10 hm’h Vrg Mhrb’l rm’tw : qxYm Mhrb’l hdly=rV’ tyrYmh
11 ‘ryw : qxYy=M‘ ynb=M‘ t’zh hm’h=Nb Vryy ’l yk hnb=t’w t’zh
12 Mhrb’=l’ Myhl’ rm’yw : wnb tdw’ l‘ Mhrb’ yny‘b d’m rbdh
‘mV hrV Kyl’ rm’t rV’ lk Ktm’=l‘w r‘nh=l‘ Kyny‘b ‘ry=l’
13 yk wnmyV’ ywgl hm’h=Nb=t’ Mgw : ‘rz Kl ’rqy qxYyb yk hlqb
14 rgh=l’ Ntyw Mym tmxw Mxl=xqyw rqbb Mhrb’ MkVyw : ’wh K‘rz
: ‘bV r’b rbdmb ‘ttw Kltw hxlVyw dlyh=t’w hmkV=l‘ MV
15, 16 Kltw : MxyVh dx’ txt dlyh=t’ KlVtw tmxh=Nm Mymh wlkyw
twmb h’r’=l’ hrm’ yk tVq ywxTmk qxrh dgnm hl bVtw
17 lwq=t’ Myhl’ ‘mVyw : Kbtw hlq=t’ ’Vtw dgnm bVtw dlyh
Kl=hm hl rm’yw MymVh=Nm rgh=l’ Myhl’ K’lm ’rqyw r‘nh
18 ymwq : MV=’wh rV’b r‘nh lwq=l’ Myhl’ ‘mV=yk y’ryt=l’ rgh
19 xqpyw : wnmyV’ lwdg ywgl=yk wb Kdy=t’ yqyzxhw r‘nh=t’ y’V
qVtw Mym tmxh=t’ ’lmtw Kltw Mym r’b ’rtw hyny‘=t’ Myhl’
20 : tVq hbr yhyw rbdmb bVyw ldgyw r‘nh=t’ Myhl’ yhyw : r‘nh=t’
21 : MyrYm Zr’m hV’ wm’ wl=xqtw Nr’p rbdmb bVyw

22 rm’l Mhrb’=l’ w’bY=rV lkypw Klmyb’ rm’yw ’whh t‘b yhyw


23 hnh Myhl’b yl h‘bVh ht‘w : hV‘ ht’=rV’ lkb Km‘ Myhl’
ydm‘ hV‘t Km‘ ytyV‘=rV’ dsxk ydknlw ynynlw yl rqVt=M’
24, 25 xkwhw : ‘bV’ ykn’ Mhrb’ rm’yw : hb htrg=rV’ Zr’h=M‘w
: Klmyb’ ydb‘ wlzg rV’ Mymh r’b twd’=l‘ Klmyb’=t’ Mhrb’
26 tdgh=’l ht’=Mgw hzh rbdh=t’ hV‘ ym yt‘dy ’l Klmyb’ rm’yw
yl
18 tyV’rb 21. 27–22. 20
Ntyw rqbw N’Y Mhrb’ xqyw : Mwyh ytlb yt‘mV ’l ykn’ Mgw yl 27
N’Yh tVbk ‘bV=t’ Mhrb’ bYyw : tyrb MhynV wtrkyw Klmyb’l 28
hl’h tVbk ‘bV hnh hm Mhrb’=l’ Klmyb’ rm’yw : Nhdbl 29
rwb‘b ydym xqt tVbk ‘bV=t’ yk rm’yw : hndbl tbYh rV’ 30
’whh Mwqml ’rq Nk=l‘ : t’zh r’bh=t’ ytrpx yk hd‘l yl=hyht 31
Mqyw ‘bV r’bb tyrb wtrkyw : MhynV w‘bVn MV yk ‘bV r’b 32
r’bb lV’ ‘Tyw : MytVlp Zr’=l’ wbVyw w’bY=rV lkypw Klmyb’ 33
MytVlp Zr’b Mhrb’ rgyw : Mlw‘ l’ hwhy MVb MV=’rqyw ‘bV 34
: Mybr Mymy
śsŘ 18 wyl’ rm’yw Mhrb’=t’ hsn Myhl’hw hl’h Myrbdh rx’ yhyw bk
tbh’=rV’ Kdyxy=t’ Knb=t’ ’n=xq rm’yw : ynnh rm’yw Mhrb’ 2
dx’ l‘ hl‘l MV whl‘hw hyrmh Zr’=l’ Kl=Klw qxYy=t’
wrmx=t’ Vbxyw rqbb Mhrb’ MkVyw : Kyl’ rm’ rV’ Myrhh 3
Klyw Mqyw hl‘ yY‘ ‘qbyw wnb qxYy t’w wt’ wyr‘n ynV=t’ xqyw
Mhrb’ ’Vyw yVylVh Mwyb : Myhl’h wl=rm’=rV’ Mwqmh=l’ 4
Mkl=wbV wyr‘n=l’ Mhrb’ rm’yw : qxrm Mwqmh=t’ ’ryw wyny‘=t’ 5
: Mkyl’ hbwVnw hwxtVnw hk=d‘ hkln r‘nhw yn’w rwmxh=M‘ hp
V’h=t’ wdyb xqyw wnb qxYy=l‘ MVyw hl‘h yY‘=t’ Mhrb’ xqyw 6
wyb’ Mhrb’=l’ qxYy rm’yw : wdxy MhynV wklyw tlk’mh=t’w 7
: hl‘l hVh hy’w MyY‘hw V’h hnh rm’yw ynb ynnh rm’yw yb’ rm’yw
: wdxy MhynV wklyw ynb hl‘l hVh wl=h’ry Myhl’ Mhrb’ rm’yw 8
xbzmh=t’ Mhrb’ MV Nbyw Myhl’h wl=rm’ rV’ Mwqmh=l’ w’byw 9
l‘mm xbzmh=l‘ wt’ MVyw wnb qxYy=t’ dq‘yw MyY‘h=t’ Kr‘yw
: wnb=t’ TxVl tlk’mh=t’ xqyw wdy=t’ Mhrb’ xlVyw : MyY‘l 10
rm’yw Mhrb’ Mhrb’ rm’yw MymVh=Nm hwhy K’lm wyl’ ’rqyw 11
ht‘ yk hmw’m wl V‘t=l’w r‘nh=l’ Kdy xlVt=l’ rm’yw : ynnh 12
: ynmm Kdyxy=t’ Knb=t’ tkVx ’lw ht’ Myhl’ ’ry=yk yt‘dy
Klyw wynrqb Kbsb zx’n rx’ ly’=hnhw ’ryw wyny‘=t’ Mhrb’ ’Vyw 13
Mhrb’ ’rqyw : wnb txt hl‘l whl‘yw ly’h=t’ xqyw Mhrb’ 14
: h’ry hwhy rhb Mwyh rm’y rV’ h’ry hwhy ’whh Mwqmh=MV
yt‘bVn yb rm’yw : MymVh=Nm tynV Mhrb’=l’ hwhy K’lm ’rqyw 15, 16
Knb=t’ tkVx ’lw hzh rbdh=t’ tyV‘ rV’ N‘y yk hwhy=M’n
MymVh ybkwkk K‘rz=t’ hbr’ hbrhw Kkrb’ Krb=yk : Kdyxy=t’ 17
wkrbthw : wyby’ r‘V t’ K‘rz Vryw Myh tpV=l‘ rV’ lwxkw 18
Mhrb’ bVyw : ylqb t‘mV rV’ bq‘ Zr’h yywg lk K‘rzb 19
: ‘bV r’bb Mhrb’ bVyw ‘bV r’b=l’ wdxy wklyw wmqyw wyr‘n=l’

śsŘ 19 hklm hdly hnh rm’l Mhrb’l dgyw hl’h Myrbdh yrx’ yhyw 20
’wh=Mg
22. 21–24. 7 hrV yyx 19
21 l’wmq=t’w wyx’ zwb=t’w wrkb Zw‘=t’ : Kyx’ rwxnl Mynb ’wh=Mg
22 : l’wtb t’w Pldy=t’w Vdlp=t’w wzx=t’w dVk=t’w : Mr’ yb’
23 : Mhrb’ yx’ rwxnl hklm hdly hl’ hnmV hqbr=t’ dly l’wtbw
24 Vxt=t’w Mxg=t’w xbT=t’ ’wh=Mg dltw hmw’r hmVw wVglypw
: hk‘m=t’w
gk : hrV yyx ynV MynV ‘bVw hnV MyrV‘w hnV h’m hrV yyx wyhyw +p5
2 dpsl Mhrb’ ’byw N‘nk Zr’b Nwrbx ’wh ‘br’ tyrqb hrV tmtw
3 tx=ynb=l’ rbdyw wtm ynp l‘m Mhrb’ Mqyw : htkblw hrVl
4 hrbq’w Mkm‘ rbq=tzx’ yl wnt Mkm‘ ykn’ bVwtw=rg : rm’l
5, 6 ynd’ wn‘mV ś: wl rm’l Mhrb’=t’ tx=ynb wn‘yw : ynplm ytm
Vy’ Ktm=t’ rbq wnyrbq rxbmb wnkwtb ht’ Myhl’ ’yVn
7 wxtVyw Mhrb’ Mqyw : Ktm rbqm Kmm hlky=’l wrbq=t’ wnmm
8 rbql MkVpn=t’ Vy=M’ rm’l Mt’ rbdyw : tx=ynbl Zr’h=M‘l
9 tr‘m=t’ yl=Ntyw : rxY=Nb Nwrp‘b yl=w‘gpw ynw‘mV ynplm ytm=t’
Mkkwtb yl hnnty ’lm Pskb whdV hYqb rV’ wl=rV’ hlpkmh
10 Mhrb’=t’ ytxh Nwrp‘ N‘yw tx=ynb Kwtb bVy Nwrp‘w : rbq=tzx’l
11 hdVh yn‘mV ynd’=’l : rm’l wry‘=r‘V y’b lkl tx=ynb ynz’b
Kl hyttn ym‘=ynb yny‘l hyttn Kl wb=rV’ hr‘mhw Kl yttn
12, 13 ynz’b Nwrp‘=l’ rbdyw : Zr’h=M‘ ynpl Mhrb’ wxtVyw : Ktm rbq
ynmm xq hdVh Psk yttn yn‘mV wl ht’=M’ K’ rm’l Zr’h=M‘
14, 15 ynd’ ś: wl rm’l Mhrb’=t’ Nwrp‘ N‘yw : hmV ytm=t’ hrbq’w
Ktm=t’w ’wh=hm Knybw ynyb Psk=lqV t’m ‘br’ Zr’ yn‘mV
16 Pskh=t’ Nrp‘l Mhrb’ lqVyw Nwrp‘=l’ Mhrb’ ‘mVyw : rbq
17 Mqyw : rxsl rb‘ Psk lqV tw’m ‘br’ tx=ynb ynz’b rbd rV’
wb=rV’ hr‘mhw hdVh ’rmm ynpl rV’ hlpkmb rV’ Nwrp‘ hdV
18 yny‘l hnqml Mhrb’l : bybs wlbg=lkb rV’ hdVb rV’ Z‘h=lkw
19 wtV’ hrV=t’ Mhrb’ rbq Nk=yrx’w : wry‘=r‘V y’b lkb tx=ynb
: N‘nk Zr’b Nwrbx ’wh ’rmm ynp=l‘ hlpkmh hdV tr‘m=l’
20 : tx=ynb t’m rbq=tzx’l Mhrb’l wb=rV’ hr‘mhw hdVh Mqyw
dk : lkb Mhrb’=t’ Krb hwhyw Mymyb ’b Nqz Mhrb’w sŘ 20
2 Kdy ’n=MyV wl=rV’=lkb lVmh wtyb Nqz wdb‘=l’ Mhrb’ rm’yw
3 xqt=’l rV’ Zr’h yhl’w MymVh yhl’ hwhyb K‘ybV’w : ykry txt
4 yYr’=l’ yk : wbrqb bVwy ykn’ rV’ yn‘nkh twnbm ynbl hV’
5 ylw’ db‘h wyl’ rm’yw : qxYyl ynbl hV’ txqlw Klt ytdlwm=l’w
Knb=t’ byV’ bVhh t’zh Zr’h=l’ yrx’ tkll hV’h hb’t=’l
6 byVt=Np Kl rmVh Mhrb’ wyl’ rm’yw : MVm t’Yy=rV’ Zr’h=l’
7 Zr’mw yb’ tybm ynxql rV’ MymVh yhl’ hwhy : hmV ynb=t’
Zr’h=t’ Nt’ K‘rzl rm’l yl=‘bVn rV’w yl=rbd rV’w ytdlwm
t’zh
20 tyV’rb 24. 8–40
’l=M’w : MVm ynbl hV’ txqlw Kynpl wk’lm xlVy ’wh t’zh 8
’l ynb=t’ qr t’z yt‘bVm tyqnw Kyrx’ tkll hV’h hb’t
wl ‘bVyw wynd’ Mhrb’ Kry txt wdy=t’ db‘h MVyw : hmV bVt 9
bwT=lkw Klyw wynd’ ylmgm Mylmg hrV‘ db‘h xqyw : hzh rbdh=l‘ 10
Mylmgh Krbyw : rwxn ry‘=l’ Myrhn Mr’=l’ Klyw Mqyw wdyb wynd’ 11
rm’yw : tb’Vh t’Y t‘l br‘ t‘l Mymh r’b=l’ ry‘l Zwxm 12
ynd’ M‘ dsx=hV‘w Mwyh ynpl ’n=hrqh Mhrb’ ynd’ yhl’ hwhy
b’Vl t’Yy ry‘h yVn’ twnbw Mymh Ny‘=l‘ bYn ykn’ hnh : Mhrb’ 13
htV hrm’w htV’w Kdk ’n=yTh hyl’ rm’ rV’ r‘nh hyhw : Mym 14
tyV‘=yk ‘d’ hbw qxYyl Kdb‘l txkh ht’ hqV’ Kylmg=Mgw
rV’ t’Yy hqbr hnhw rbdl hlk MrT ’wh=yhyw : ynd’=M‘ dsx 15
: hmkV=l‘ hdkw Mhrb’ yx’ rwxn tV’ hklm=Nb l’wtbl hdly
’lmtw hny‘h drtw h‘dy ’l Vy’w hlwtb d’m h’rm tbT r‘nhw 16
Mym=T‘m ’n yny’ymgh rm’yw ht’rql db‘h Zryw : l‘tw hdk 17
lktw : whqVtw hdy=l‘ hdk drtw rhmtw ynd’ htV rm’tw : Kdkm 18, 19
r‘tw rhmtw : ttVl wlk=M’ d‘ b’V’ Kylmgl Mg rm’tw wtqVhl 20
: wylmg=lkl b’Vtw b’Vl r’bh=l’ dw‘ Zrtw tqVh=l’ hdk
yhyw : ’l=M’ wkrd hwhy xylYhh t‘dl Vyrxm hl h’tVm Vy’hw 21, 22
ynVw wlqVm ‘qb bhz Mzn Vy’h xqyw twtVl Mylmgh wlk rV’k
’n ydygh t’ ym=tb rm’yw : MlqVm bhz hrV‘ hydy=l‘ MydymY 23
ykn’ l’wtb=tb wyl’ rm’tw : Nyll wnl Mwqm Kyb’=tyb Vyh yl 24
br ’wpsm=Mg Nbt=Mg wyl’ rm’tw : rwxnl hdly rV’ hklm=Nb 25
hwhy Kwrb rm’yw : hwhyl wxtVyw Vy’h dqyw : Nwll Mwqm=Mg wnm‘ 26, 27
Krdb ykn’ ynd’ M‘m wtm’w wdsx bz‘=’l rV’ Mhrb’ ynd’ yhl’
Myrbdk hm’ tybl dgtw r‘nh Zrtw : ynd’ yx’ tyb hwhy ynxn 28
: Ny‘h=l’ hYwxh Vy’h=l’ Nbl Zryw Nbl wmVw x’ hqbrlw : hl’h 29
yrbd=t’ w‘mVkw wtx’ ydy=l‘ MydmYh=t’w Mznh=t’ t’rk yhyw 30
dm‘ hnhw Vy’h=l’ ’byw Vy’h yl’ rbd=hk rm’l wtx’ hqbr
ykn’w Zwxb dm‘t hml hwhy Kwrb ’wb rm’yw : Ny‘h=l‘ Mylmgh=l‘ 31
Mylmgh xtpyw htybh Vy’h ’byw : Mylmgl Mwqmw tybh ytynp 32
rV’ MyVn’h ylgrw wylgr Zxrl Mymw Mylmgl ’wpsmw Nbt Ntyw
rm’yw yrbd ytrbd=M’ d‘ lk’ ’l rm’yw lk’l wynpl MVyyw : wt’ 33
ldgyw d’m ynd’=t’ Krb hwhyw : ykn’ Mhrb’ db‘ rm’yw : rbd 34, 35
dltw : Myrmxw Mylmgw txpVw Mdb‘w bhzw Pskw rqbw N’Y wl=Ntyw 36
: wl=rV’=lk=t’ wl=Ntyw htnqz yrx’ ynd’l Nb ynd’ tV’ hrV
ykn’ rV’ yn‘nkh twnbm ynbl hV’ xqt=’l rm’l ynd’ yn‘bVyw 37
hV’ txqlw ytxpVm=l’w Klt yb’=tyb=l’ ’l=M’ : wYr’b bVy 38
hwhy yl’ rm’yw : yrx’ hV’h Klt=’l yl’ ynd’=l’ rm’w : ynbl 39, 40
ytklhth=rV’
24. 41–25. 4 hrV yyx 21
hV’ txqlw Kkrd xylYhw Kt’ wk’lm xlVy wynpl ytklhth=rV’
41 ytxpVm=l’ ’wbt yk ytl’m hqnt z’ : yb’ tybmw ytxpVmm ynbl
42 hwhy rm’w Ny‘h=l’ Mwyh ’b’w : ytl’m yqn tyyhw Kl wnty ’l=M’w sŘ 21
: hyl‘ Klh ykn’ rV’ ykrd xylYm ’n=KVy=M’ Mhrb’ ynd’ yhl’
43 ytrm’w b’Vl t’Yyh hml‘h hyhw Mymh Ny‘=l‘ bYn ykn’ hnh
44 Mgw htV ht’=Mg yl’ hrm’w : Kdkm Mym=T‘m ’n=ynyqVh hyl’
45 MrT yn’ : ynd’=Nbl hwhy xykh=rV’ hV’h ’wh b’V’ Kylmgl
hny‘h drtw hmkV=l‘ hdkw t’Yy hqbr hnhw ybl=l’ rbdl hlk’
46 rm’tw hyl‘m hdk drwtw rhmtw : ’n ynyqVh hyl’ rm’w b’Vtw
47 ht’ l’V’w : htqVh Mylmgh Mgw tV’w hqV’ Kylmg=Mgw htV
hklm wl=hdly rV’ rwxn=Nb l’wtb=tb rm’tw t’ ym=tb rm’w
48 hwhyl hwxtV’w dq’w : hydy=l‘ MydymYhw hp’=l‘ Mznh MV’w
txql tm’ Krdb ynxnh rV’ Mhrb’ ynd’ yhl’ hwhy=t’ Krb’w
49 ynd’=t’ tm’w dsx MyV‘ MkVy=M’ ht‘w : wnbl ynd’ yx’=tb=t’
50 Nbl N‘yw : l’mV=l‘ w’ Nymy=l‘ hnp’w yl wdygh ’l=M’w yl wdygh
: bwT=w’ ‘r Kyl’ rbd lkwn ’l rbdh ’Yy hwhym wrm’yw l’wtbw
51 : hwhy rbd rV’k Kynd’=Nbl hV’ yhtw Klw xq Kynpl hqbr=hnh
52 : hwhyl hYr’ wxtVyw Mhyrbd=t’ Mhrb’ db‘ ‘mV rV’k yhyw
53 Ntn tndgmw hqbrl Ntyw Mydgbw bhz ylkw Psk=ylk db‘h ’Ywyw
54 wmwqyw wnylyw wm‘=rV’ MyVn’hw ’wh wtVyw wlk’yw : hm’lw hyx’l
55 Mymy wnt’ r‘nh bVt hm’w hyx’ rm’yw : ynd’l ynxlV rm’yw rqbb
56 ykrd xylYh hwhyw yt’ wrx’t=l’ Mhl’ rm’yw : Klt rx’ rwV‘ w’
57, 58 w’rqyw : hyp=t’ hl’Vnw r‘nl ’rqn wrm’yw : ynd’l hkl’w ynwxlV
59 wxlVyw : Kl’ rm’tw hzh Vy’h=M‘ yklth hyl’ wrm’yw hqbrl
60 wkrbyw : wyVn’=t’w Mhrb’ db‘=t’w htqnm=t’w Mtx’ hqbr=t’
t’ K‘rz Vryyw hbbr ypl’l yyh t’ wntx’ hl wrm’yw hqbr=t’
61 hnkltw Mylmgh=l‘ hnbkrtw hytr‘nw hqbr Mqtw : wy’nV r‘V
62 yxl r’b ’wbm ’b qxYyw : Klyw hqbr=t’ db‘h xqyw Vy’h yrx’
63 br‘ twnpl hdVb xwVl qxYy ’Yyw : bgnh Zr’b bVwy ’whw y’r
64 ’rtw hyny‘=t’ hqbr ’Vtw : My’b Mylmg hnhw ’ryw wyny‘ ’Vyw
65 Klhh hzlh Vy’h=ym db‘h=l’ rm’tw : lmgh l‘m lptw qxYy=t’
66 rpsyw : skttw Py‘Yh xqtw ynd’ ’wh db‘h rm’yw wnt’rql hdVb
67 hrV hlh’h qxYy h’byw : hV‘ rV’ Myrbdh=lk t’ qxYyl db‘h
: wm’ yrx’ qxYy Mxnyw hbh’yw hV’l wl=yhtw hqbr=t’ xqyw wm’

hk, 2 NVqy=t’w Nrmz=t’ wl dltw : hrwTq hmVw hV’ xqyw Mhrb’ Psyw sŘ 22
3 =t’w ’bV=t’ dly NVqyw : xwV=t’w qbVy=t’w Nydm=t’w Ndm=t’w
4 Knxw rp‘w hpy‘ Nydm ynbw : Mym’lw MyVwTlw MrwV’ wyh Ndd ynbw Ndd
‘dyb’w
22 tyV’rb 25. 5–26. 2
wl=rV’=lk=t’ Mhrb’ Ntyw : hrwTq ynb hl’=lk h‘dl’w ‘dyb’w 5
MxlVyw tntm Mhrb’ Ntn Mhrb’l rV’ MyVglyph ynblw : qxYyl 6
yyx=ynV ymy hl’w : Mdq Zr’=l’ hmdq yx wndw‘b wnb qxYy l‘m 7
tmyw ‘wgyw : MynV Vmxw hnV My‘bVw hnV t’m yx=rV’ Mhrb’ 8
wt’ wrbqyw : wym‘=l’ Ps’yw ‘bVw Nqz hbwT hbyVb Mhrb’ 9
rxY=Nb Nrp‘ hdV=l’ hlpkmh tr‘m=l’ wynb l’‘mVyw qxYy
tx=ynb t’m Mhrb’ hnq=rV’ hdVh : ’rmm ynp=l‘ rV’ ytxh 10
Krbyw Mhrb’ twm yrx’ yhyw : wtV’ hrVw Mhrb’ rbq hmV 11
: y’r yxl r’b=M‘ qxYy bVyw wnb qxYy=t’ Myhl’

txpV tyrYmh rgh hdly rV’ Mhrb’=Nb l’‘mVy tdlt hl’w 12


rkb Mtdlwtl MtmVb l’‘mVy ynb twmV hl’w : Mhrb’l hrV 13
ddx : ’Vmw hmwdw ‘mVmw : MVbmw l’bd’w rdqw tybn l’‘mVy 14, 15
MtmV hl’w l’‘mVy ynb Mh hl’ : hmdqw Vypn rwTy ’mytw 16
yyx ynV hl’w : Mtm’l M’yVn rV‘=MynV MtryTbw MhyrYxb 17
Ps’yw tmyw ‘wgyw MynV ‘bVw hnV MyVlVw hnV t’m l’‘mVy
hrwV’ hk’b MyrYm ynp=l‘ rV’ rwV=d‘ hlywxm wnkVyw : wym‘=l’ 18
: lpn wyx’=lk ynp=l‘
+p6 , sŘ 23 qxYy yhyw : qxYy=t’ dylwh Mhrb’ Mhrb’=Nb qxYy tdlwt hl’w 19, 20
Mr’ Ndpm ymr’h l’wtb=tb hqbr=t’ wtxqb hnV My‘br’=Nb
hrq‘ yk wtV’ xknl hwhyl qxYy rt‘yw : hV’l wl ymr’h Nbl twx’ 21
hbrqb Mynbh wYYrtyw : wtV’ hqbr rhtw hwhy wl rt‘yw ’wh 22
hl hwhy rm’yw : hwhy=t’ Vrdl Kltw ykn’ hz hml Nk=M’ rm’tw 23
brw Zm’y M’lm M’lw wdrpy Ky‘mm Mym’l ynVw KnTbb Myyg ynV
NwV’rh ’Yyw : hnTbb Mmwt hnhw tdll hymy w’lmyw : ry‘Y db‘y 24, 25
wyx’ ’Yy Nk=yrx’w : wV‘ wmV w’rqyw r‘V trd’k wlk ynwmd’ 26
tdlb hnV MyVV=Nb qxYyw bq‘y wmV ’rqyw wV‘ bq‘b tzx’ wdyw
Vy’ bq‘yw hdV Vy’ dyY ‘dy Vy’ wV‘ yhyw Myr‘nh wldgyw : Mt’ 27
tbh’ hqbrw wypb dyY=yk wV‘=t’ qxYy bh’yw : Mylh’ bVy Mt 28
rm’yw : Py‘ ’whw hdVh=Nm wV‘ ’byw dyzn bq‘y dzyw : bq‘y=t’ 29, 30
Nk=l‘ ykn’ Py‘ yk hzh Md’h Md’h=Nm ’n ynTy‘lh bq‘y=l’ wV‘
wV‘ rm’yw : yl Ktrkb=t’ Mwyk hrkm bq‘y rm’yw : Mwd’ wmV=’rq 31, 32
yl h‘bVh bq‘y rm’yw : hrkb yl hz=hmlw twml Klwh ykn’ hnh 33
dyznw Mxl wV‘l Ntn bq‘yw : bq‘yl wtrkb=t’ rkmyw wl ‘bVyw Mwyk 34
: hrkbh=t’ wV‘ zbyw Klyw Mqyw tVyw lk’yw MyVd‘

Klyw Mhrb’ ymyb hyh rV’ NwV’rh b‘rh dblm Zr’b b‘r yhyw wk
=l’ rm’yw hwhy wyl’ ’ryw : hrrg MytVlp=Klm Klmyb’=l’ qxYy 2
drt
26. 3–33 tdlwt 23
3 hyh’w t’zh Zr’b rwg : Kyl’ rm’ rV’ Zr’b NkV hmyrYm drt
=t’ ytmqhw l’h tYr’h=lk=t’ Nt’ K‘rzlw Kl=yk Kkrb’w Km‘
4 ybkwkk K‘rz=t’ ytybrhw : Kyb’ Mhrb’l yt‘bVn rV’ h‘bVh
yywg lk K‘rzb wkrbthw l’h tYr’h=lk t’ K‘rzl yttnw MymVh
5 ytwqx ytwYm ytrmVm rmVyw ylqb Mhrb’ ‘mV=rV’ bq‘ : Zr’h
6, 7 ytx’ rm’yw wtV’l Mwqmh yVn’ wl’Vyw : rrgb qxYy bVyw : ytrwtw
tbwT=yk hqbr=l‘ Mwqmh yVn’ yngrhy=Np ytV’ rm’l ’ry yk ’wh
8 MytVlp Klm Klmyb’ PqVyw Mymyh MV wl=wkr’ yk yhyw : ’yh h’rm
9 Klmyb’ ’rqyw : wtV’ hqbr t’ qxYm qxYy hnhw ’ryw Nwlxh d‘b
wyl’ rm’yw ’wh ytx’ trm’ Ky’w ’wh KtV’ hnh K’ rm’yw qxYyl
10 wnl tyV‘ t’z=hm Klmyb’ rm’yw : hyl‘ twm’=Np ytrm’ yk qxYy
11 Klmyb’ wYyw : MV’ wnyl‘ t’bhw KtV’=t’ M‘h dx’ bkV T‘mk
12 qxYy ‘rzyw : tmwy twm wtV’bw hzh Vy’b ‘gnh rm’l M‘h=lk=t’
13 ldgyw : hwhy whkrbyw Myr‘V h’m ’whh hnVb ’Ymyw ’whh Zr’b
14 hnqmw N’Y=hnqm wl=yhyw : d’m ldg=yk d‘ ldgw Kwlh Klyw Vy’h
15 wrpx rV’ tr’bh=lkw : MytVlp wt’ w’nqyw hbr hdb‘w rqb
16 rm’yw : rp‘ Mw’lmyw MytVlp Mwmts wyb’ Mhrb’ ymyb wyb’ ydb‘
17 qxYy MVm Klyw : d’m wnmm tmY‘=yk wnm‘m Kl qxYy=l’ Klmyb’
18 rV’ Mymh tr’b=t’ rpxyw qxYy bVyw : MV bVyw rrg=lxnb Nxyw
’rqyw Mhrb’ twm yrx’ MytVlp Mwmtsyw wyb’ Mhrb’ ymyb wrpx
19 lxnb qxYy=ydb‘ wrpxyw : wyb’ Nhl ’rq=rV’ tmVk twmV Nhl
20 wnl rm’l qxYy y‘r=M‘ rrg y‘r wbyryw : Myyx Mym r’b MV=w’Ymyw
21 trx’ r’b wrpxyw : wm‘ wqV‘th yk qV‘ r’bh=MV ’rqyw Mymh
22 trx’ r’b rpxyw MVm qt‘yw : hnTV hmV ’rqyw hyl‘=Mg wbyryw
wnl hwhy byxrh ht‘=yk rm’yw twbxr hmV ’rqyw hyl‘ wbr ’lw
23, 24 ’whh hlylb hwhy wyl’ ’ryw : ‘bV r’b MVm l‘yw : Zr’b wnyrpw
Kytkrbw ykn’ Kt’=yk ’ryt=l’ Kyb’ Mhrb’ yhl’ ykn’ rm’yw
25 MVb ’rqyw xbzm MV Nbyw : ydb‘ Mhrb’ rwb‘b K‘rz=t’ ytybrhw
26 wyl’ Klh Klmyb’w : r’b qxYy=ydb‘ MV=wrkyw wlh’ MV=Tyw hwhy
27 ‘wdm qxYy Mhl’ rm’yw : w’bY=rV lkypw wh‘rm tzx’w rrgm
28 wny’r w’r wrm’yw : Mkt’m ynwxlVtw yt’ Mt’nV Mt’w yl’ Mt’b
htrknw Knybw wnynyb wnytwnyb hl’ ’n yht rm’nw Km‘ hwhy hyh=yk
29 wnyV‘ rV’kw Kwn‘gn ’l rV’k h‘r wnm‘ hV‘t=M’ : Km‘ tyrb
30 Mhl V‘yw : hwhy Kwrb ht‘ ht’ MwlVb KxlVnw bwT=qr Km‘
31 MxlVyw wyx’l Vy’ w‘bVyw rqbb wmykVyw : wtVyw wlk’yw htVm
32 wdgyw qxYy ydb‘ w’byw ’whh Mwyb yhyw : MwlVb wt’m wklyw qxYy
33 ht’ ’rqyw : Mym wn’Ym wl wrm’yw wrpx rV’ r’bh twd’=l‘ wl
: hzh Mwyh d‘ ‘bV r’b ry‘h=MV Nk=l‘ h‘bV
yhyw
24 tyV’rb 26. 34–27. 33
ytxh yr’b=tb tydwhy=t’ hV’ xqyw hnV My‘br’=Nb wV‘ yhyw 34
: hqbrlw qxYyl xwr trm Nyyhtw : ytxh Nly’=tb tmVb=t’w 35
sŘ 24 wV‘=t’ ’rqyw t’rm wyny‘ Nyhktw qxYy Nqz=yk yhyw zk
’l ytnqz ’n=hnh rm’yw : ynnh wyl’ rm’yw ynb wyl’ rm’yw ldgh wnb 2
hdwYw hdVh ’Yw KtVqw Kylt Kylk ’n=’V ht‘w : ytwm Mwy yt‘dy 3
rwb‘b hlk’w yl h’ybhw ytbh’ rV’k Mym‘Tm yl=hV‘w : hdyY yl 4
wnb wV‘=l’ qxYy rbdb t‘mV hqbrw : twm’ MrTb yVpn Kkrbt 5
hnb bq‘y=l’ hrm’ hqbrw : ’ybhl dyY dwYl hdVh wV‘ Klyw 6
h’ybh : rm’l Kyx’ wV‘=l’ rbdm Kyb’=t’ yt‘mV hnh rm’l 7
: ytwm ynpl hwhy ynpl hkkrb’w hlk’w Mym‘Tm yl=hV‘w dyY yl
yl=xqw N’Yh=l’ ’n=Kl : Kt’ hwYm yn’ rV’l ylqb ‘mV ynb ht‘w 8, 9
: bh’ rV’k Kyb’l Mym‘Tm Mt’ hV‘’w MybT Myz‘ yydg ynV MVm
bq‘y rm’yw : wtwm ynpl Kkrby rV’ rb‘b lk’w Kyb’l t’bhw 10, 11
ynVmy ylw’ : qlx Vy’ ykn’w r‘V Vy’ yx’ wV‘ Nh wm’ hqbr=l’ 12
rm’tw : hkrb ’lw hllq yl‘ yt’bhw ‘t‘tmk wyny‘b ytyyhw yb’ 13
’byw xqyw Klyw : yl=xq Klw ylqb ‘mV K’ ynb Ktllq yl‘ wm’ wl 14
ydgb=t’ hqbr xqtw : wyb’ bh’ rV’k Mym‘Tm wm’ V‘tw wm’l 15
hnb bq‘y=t’ Vbltw tybb ht’ rV’ tdmxh ldgh hnb wV‘
: wyr’wY tqlx l‘w wydy=l‘ hVyblh Myz‘h yydg tr‘ t’w : NTqh 16
’byw : hnb bq‘y dyb htV‘ rV’ Mxlh=t’w Mym‘Tmh=t’ Nttw 17, 18
wyb’=l’ bq‘y rm’yw : ynb ht’ ym ynnh rm’yw yb’ rm’yw wyb’=l’ 19
ydyYm hlk’w hbV ’n=Mwq yl’ trbd rV’k ytyV‘ Krkb wV‘ ykn’
ynb ’Yml trhm hz=hm wnb=l’ qxYy rm’yw : KVpn ynkrbt rwb‘b 20
’n=hVg bq‘y=l’ qxYy rm’yw : ynpl Kyhl’ hwhy hrqh yk rm’yw 21
wyb’ qxYy=l’ bq‘y Vgyw : ’l=M’ wV‘ ynb hz ht’h ynb KVm’w 22
wyh=yk wrykh ’lw : wV‘ ydy Mydyhw bq‘y lwq lqh rm’yw whVmyw 23
rm’yw wV‘ ynb hz ht’ rm’yw : whkrbyw tr‘V wyx’ wV‘ ydyk wydy 24
wl=Vgyw yVpn Kkrbt N‘ml ynb dyYm hlk’w yl hVgh rm’yw : yn’ 25
yl=hqVw ’n=hVg wyb’ qxYy wyl’ rm’yw : tVyw Nyy wl ’byw lk’yw 26
ynb xyr h’r rm’yw whkrbyw wydgb xyr=t’ xryw wl=qVyw Vgyw : ynb 27
sŘ 25 ynmVmw MymVh lTm Myhl’h Kl=Ntyw : hwhy wkrb rV’ hdV xyrk 28
rybg hwh Mym’l Kl wxtVyw Mym‘ Kwdb‘y : Vrytw Ngd brw Zr’h 29
rV’k yhyw : Kwrb Kykrbmw rwr’ Kyrr’ Km’ ynb Kl wwxtVyw Kyx’l 30
wyb’ qxYy ynp t’m bq‘y ’Yy ’Yy K’ yhyw bq‘y=t’ Krbl qxYy hlk
wyb’l rm’yw wyb’l ’byw Mym‘Tm ’wh=Mg V‘yw : wdyYm ’b wyx’ wV‘w 31
qxYy wl rm’yw : KVpn ynkrbt rwb‘b wnb dyYm lk’yw yb’ Mqy 32
hldg hdrx qxYy drxyw : wV‘ Krkb Knb yn’ rm’yw ht’=ym wyb’ 33
MrTb lkm lk’w yl ’byw dyY=dYh ’wh ’wp’=ym rm’yw d’m=d‘
’wbt
27. 34–28. 16 ’Yyw 25
34 q‘Yyw wyb’ yrbd=t’ wV‘ ‘mVk : hyhy Kwrb=Mg whkrb’w ’wbt
35 rm’yw : yb’ yn’=Mg ynkrb wyb’l rm’yw d’m=d‘ hrmw hldg hq‘Y
36 ynbq‘yw bq‘y wmV ’rq ykh rm’yw : Ktkrb xqyw hmrmb Kyx’ ’b
tlY’=’lh rm’yw ytkrb xql ht‘ hnhw xql ytrkb=t’ Mym‘p hz
37 wyx’=lk=t’w Kl wytmV rybg Nh wV‘l rm’yw qxYy N‘yw : hkrb yl
: ynb hV‘’ hm ’wp’ hklw wytkms Vrytw Ngdw Mydb‘l wl yttn
38 yb’ yn’=Mg ynkrb yb’ Kl=’wh tx’ hkrbh wyb’=l’ wV‘ rm’yw
39 Zr’h ynmVm hnh wyl’ rm’yw wyb’ qxYy N‘yw : Kbyw wlq wV‘ ’Vyw
40 db‘t Kyx’=t’w hyxt Kbrx=l‘w : l‘m MymVh lTmw KbVwm hyhy
41 bq‘y=t’ wV‘ MTVyw : Kr’wY l‘m wl‘ tqrpw dyrt rV’k hyhw
yb’ lb’ ymy wbrqy wblb wV‘ rm’yw wyb’ wkrb rV’ hkrbh=l‘
42 ldgh hnb wV‘ yrbd=t’ hqbrl dgyw : yx’ bq‘y=t’ hgrh’w
Mxntm Kyx’ wV‘ hnh wyl’ rm’tw NTqh hnb bq‘yl ’rqtw xlVtw
43 yx’ Nbl=l’ Kl=xrb Mwqw ylqb ‘mV ynb ht‘w : Kgrhl Kl
44, 45 bwV=d‘ : Kyx’ tmx bwVt=rV’ d‘ Mydx’ Mymy wm‘ tbVyw : hnrx
hml MVm Kytxqlw ytxlVw wl tyV‘=rV’ t’ xkVw Kmm Kyx’=P’
46 ynpm yyxb ytYq qxYy=l’ hqbr rm’tw : dx’ Mwy MkynV=Mg lkV’
hml Zr’h twnbm hl’k tx=twnbm hV’ bq‘y xql=M’ tx twnb
xk xqt=’l wl rm’yw whwYyw wt’ Krbyw bq‘y=l’ qxYy ’rqyw : Myyx yl
2 Kl=xqw Km’ yb’ l’wtb htyb Mr’ hndp Kl Mwq : N‘nk twnbm hV’
3 Kbryw Krpyw Kt’ Krby ydV l’w : Km’ yx’ Nbl twnbm hV’ MVm
4 Kt’ K‘rzlw Kl Mhrb’ tkrb=t’ Kl=Ntyw : Mym‘ lhql tyyhw
5 qxYy xlVyw : Mhrb’l Myhl’ Ntn=rV’ Kyrgm Zr’=t’ KtVrl
M’ hqbr yx’ ymr’h l’wtb=Nb Nbl=l’ Mr’ hndp Klyw bq‘y=t’
6 Mr’ hndp wt’ xlVw bq‘y=t’ qxYy Krb=yk wV‘ ’ryw : wV‘w bq‘y
hV’ xqt=’l rm’l wyl‘ wYyw wt’ wkrbb hV’ MVm wl=txql
7, 8 ’ryw : Mr’ hndp Klyw wm’=l’w wyb’=l’ bq‘y ‘mVyw : N‘nk twnbm
9 l’‘mVy=l’ wV‘ Klyw : wyb’ qxYy yny‘b N‘nk twnb tw‘r yk wV‘
wl wyVn=l‘ twybn twx’ Mhrb’=Nb l’‘mVy=tb tlxm=t’ xqyw
10, 11 MV Nlyw Mwqmb ‘gpyw : hnrx Klyw ‘bV r’bm bq‘y ’Yyw: hV’l +p7 , sŘ 26
Mwqmb bkVyw wytV’rm MVyw Mwqmh ynb’m xqyw VmVh ’b=yk
12 hnhw hmymVh ‘ygm wV’rw hYr’ bYm Mls hnhw Mlxyw : ’whh
13 hwhy yn’ rm’yw wyl‘ bYn hwhy hnhw : wb Mydryw Myl‘ Myhl’ yk’lm
Kl hyl‘ bkV ht’ rV’ Zr’h qxYy yhl’w Kyb’ Mhrb’ yhl’
14 hnpYw hmdqw hmy tYrpw Zr’h rp‘k K‘rz hyhw : K‘rzlw hnnt’
15 Km‘ ykn’ hnhw : K‘rzbw hmd’h txpVm=lk Kb wkrbnw hbgnw
Kbz‘’ ’l yk t’zh hmd’h=l’ KytbVhw Klt=rV’ lkb KytrmVw
16 rm’yw wtnVm bq‘y Zqyyw : Kl ytrbd=rV’ t’ ytyV‘=M’ rV’ d‘
Nk’
26 tyV’rb 28. 17–29. 28
’rwn=hm rm’yw ’ryyw : yt‘dy ’l ykn’w hzh Mwqmb hwhy Vy Nk’ 17
bq‘y MkVyw : MymVh r‘V hzw Myhl’ tyb=M’ yk hz Ny’ hzh Mwqmh 18
NmV qYyw hbYm ht’ MVyw wytV’rm MV=rV’ Nb’h=t’ xqyw rqbb
ry‘h=MV zwl Mlw’w l’=tyb ’whh Mwqmh=MV=t’ ’rqyw : hV’r=l‘ 19
Krdb ynrmVw ydm‘ Myhl’ hyhy=M’ rm’l rdn bq‘y rdyw : hnV’rl 20
MwlVb ytbVw : Vbll dgbw lk’l Mxl yl=Ntnw Klwh ykn’ rV’ hzh 21
hbYm ytmV=rV’ t’zh Nb’hw : Myhl’l yl hwhy hyhw yb’ tyb=l’ 22
bq‘y ’Vyw : Kl wnrV‘’ rV‘ yl=Ntt rV’ lkw Myhl’ tyb hyhy Tk
hVlV MV=hnhw hdVb r’b hnhw ’ryw : Mdq=ynb hYr’ Klyw wylgr 2
hldg Nb’hw Myrd‘h wqVy ’whh r’bh=Nm yk hyl‘ MyYbr N’Y=yrd‘
yp l‘m Nb’h=t’ wllgw Myrd‘h=lk hmV=wps’nw : r’bh yp=l‘ 3
: hmqml r’bh yp=l‘ Nb’h=t’ wbyVhw N’Yh=t’ wqVhw r’bh
Mhl rm’yw : wnxn’ Nrxm wrm’yw Mt’ Ny’m yx’ bq‘y Mhl rm’yw 4, 5
wl MwlVh Mhl rm’yw : wn‘dy wrm’yw rwxn=Nb Nbl=t’ Mt‘dyh 6
lwdg Mwyh dw‘ Nh rm’yw : N’Yh=M‘ h’b wtb lxr hnhw MwlV wrm’yw 7
rV’ d‘ lkwn ’l wrm’yw : w‘r wklw N’Yh wqVh hnqmh Ps’h t‘=’l 8
: N’Yh wnyqVhw r’bh yp l‘m Nb’h=t’ wllgw Myrd‘h=lk wps’y
yhyw : ’wh h‘r yk hyb’l rV’ N’Yh=M‘ h’b lxrw Mm‘ rbdm wndw‘ 9, 10
wm’ yx’ Nbl N’Y=t’w wm’ yx’ Nbl=tb lxr=t’ bq‘y h’r rV’k
: wm’ yx’ Nbl N’Y=t’ qVyw r’bh yp l‘m Nb’h=t’ lgyw bq‘y Vgyw
hyb’ yx’ yk lxrl bq‘y dgyw : Kbyw wlq=t’ ’Vyw lxrl bq‘y qVyw 11, 12
‘mV=t’ Nbl ‘mVk yhyw : hyb’l dgtw Zrtw ’wh hqbr=Nb ykw ’wh 13
wtyb=l’ wh’ybyw wl=qVnyw wl=qbxyw wt’rql Zryw wtx’=Nb bq‘y
yrVbw ymY‘ K’ Nbl wl rm’yw : hl’h Myrbdh=lk t’ Nbll rpsyw 14
yntdb‘w ht’ yx’=ykh bq‘yl Nbl rm’yw : Mymy Vdx wm‘ bVyw ht’ 15
MVw h’l hldgh MV twnb ytV Nbllw : KtrkVm=hm yl hdygh Mnx 16
: h’rm tpyw r’t=tpy htyh lxrw twkr h’l yny‘w : lxr hnTqh 17
: hnTqh Ktb lxrb MynV ‘bV Kdb‘’ rm’yw lxr=t’ bq‘y bh’yw 18
: ydm‘ hbV rx’ Vy’l ht’ yttm Kl ht’ ytt bwT Nbl rm’yw 19
wtbh’b Mydx’ Mymyk wyny‘b wyhyw MynV ‘bV lxrb bq‘y db‘yw 20
h’wb’w ymy w’lm yk ytV’=t’ hbh Nbl=l’ bq‘y rm’yw : ht’ 21
xqyw br‘b yhyw : htVm V‘yw Mwqmh yVn’=lk=t’ Nbl Ps’yw : hyl’ 22, 23
hplz=t’ hl Nbl Ntyw : hyl’ ’byw wyl’ ht’ ’byw wtb h’l=t’ 24
Nbl=l’ rm’yw h’l ’wh=hnhw rqbb yhyw : hxpV wtb h’ll wtxpV 25
rm’yw : yntymr hmlw Km‘ ytdb‘ lxrb ’lh yl tyV‘ t’z=hm 26
‘bV ’lm : hrykbh ynpl hry‘Yh ttl wnmwqmb Nk hV‘y=’l Nbl 27
MynV=‘bV dw‘ ydm‘ db‘t rV’ hdb‘b t’z=t’=Mg Kl hntnw t’z
wl wtb lxr=t’ wl=Ntyw t’z ‘bV ’lmyw Nk bq‘y V‘yw : twrx’ 28
hV’l
29. 29–30. 30 ’Yyw 27
29, 30 ’byw : hxpVl hl wtxpV hhlb=t’ wtb lxrl Nbl Ntyw : hV’l
MynV=‘bV dw‘ wm‘ db‘yw h’lm lxr=t’=Mg bh’yw lxr=l’ Mg
31 : hrq‘ lxrw hmxr=t’ xtpyw h’l h’wnV=yk hwhy ’ryw : twrx’ sŘ 27
32 hwhy h’r=yk hrm’ yk Nbw’r wmV ’rqtw Nb dltw h’l rhtw
33 ‘mV=yk rm’tw Nb dltw dw‘ rhtw : yVy’ ynbh’y ht‘ yk yyn‘b
34 rhtw : Nw‘mV wmV ’rqtw hz=t’=Mg yl=Ntyw ykn’ h’wnV=yk hwhy
hVlV wl ytdly=yk yl’ yVy’ hwly M‘ph ht‘ rm’tw Nb dltw dw‘
35 hdw’ M‘ph rm’tw Nb dltw dw‘ rhtw : ywl wmV=’rq Nk=l‘ Mynb
l ’l yk lxr ’rtw : tdlm dm‘tw hdwhy wmV h’rq Nk=l‘ hwhy=t’
Mynb yl=hbh bq‘y=l’ rm’tw htx’b lxr ’nqtw bq‘yl hdly
2 ykn’ Myhl’ txth rm’yw lxrb bq‘y P’=rxyw : ykn’ htm Ny’=M’w
3 dltw hyl’ ’b hhlb ytm’ hnh rm’tw : NTb=yrp Kmm ‘nm=rV’
4 hV’l htxpV hhlb=t’ wl=Nttw : hnmm ykn’=Mg hnb’w ykrb=l‘
5, 6 ynnd lxr rm’tw : Nb bq‘yl dltw hhlb rhtw : bq‘y hyl’ ’byw
7 dw‘ rhtw : Nd wmV h’rq Nk=l‘ Nb yl=Ntyw ylqb ‘mV Mgw Myhl’
8 Myhl’ ylwtpn lxr rm’tw : bq‘yl ynV Nb lxr txpV hhlb dltw
9 hdm‘ yk h’l ’rtw : yltpn wmV ’rqtw ytlky=Mg ytx’=M‘ ytltpn
10 hplz dltw : hV’l bq‘yl ht’ Nttw htxpV hplz=t’ xqtw tdlm
11 : dg wmV=t’ ’rqtw dgb h’l rm’tw : Nb bq‘yl h’l txpV
12, 13 yk yrV’b h’l rm’tw : bq‘yl ynV Nb h’l txpV hplz dltw
14 MyTx=ryYq ymyb Nbw’r Klyw : rV’ wmV=t’ ’rqtw twnb ynwrV’
h’l=l’ lxr rm’tw wm’ h’l=l’ Mt’ ’byw hdVb My’dwd ’Ymyw
15 Mg txqlw yVy’=t’ Ktxq T‘mh hl rm’tw : Knb y’dwdm yl ’n=ynt
: Knb y’dwd txt hlylh Km‘ bkVy Nkl lxr rm’tw ynb y’dwd=t’
16 yk ’wbt yl’ rm’tw wt’rql h’l ’Ytw br‘b hdVh=Nm bq‘y ’byw
17 Myhl’ ‘mVyw : ’wh hlylb hm‘ bkVyw ynb y’dwdb KytrkV rkV
18 yrkV Myhl’ Ntn h’l rm’tw : yVymx Nb bq‘yl dltw rhtw h’l=l’
19 dltw h’l dw‘ rhtw : rkVVy wmV ’rqtw yVy’l ytxpV yttn=rV’
20 ynlbzy M‘ph bwT dbz yt’ Myhl’ yndbz h’l rm’tw : bq‘yl yVV=Nb
21 tb hdly rx’w : Nwlbz wmV=t’ ’rqtw Mynb hVV wl ytdly=yk yVy’
22 Myhl’ hyl’ ‘mVyw lxr=t’ Myhl’ rkzyw : hnyd hmV=t’ ’rqtw sŘ 28
23 : ytprx=t’ Myhl’ Ps’ rm’tw Nb dltw rhtw : hmxr=t’ xtpyw
24, 25 hdly rV’k yhyw : rx’ Nb yl hwhy Psy rm’l Pswy wmV=t’ ’rqtw
: yYr’lw ymwqm=l’ hkl’w ynxlV Nbl=l’ bq‘y rm’yw Pswy=t’ lxr
26 t‘dy ht’ yk hkl’w Nhb Kt’ ytdb‘ rV’ ydly=t’w yVn=t’ hnt
27 Kyny‘b Nx yt’Ym ’n=M’ Nbl wyl’ rm’yw : Kytdb‘ rV’ ytdb‘=t’
28, 29 rm’yw : hnt’w yl‘ KrkV hbqn rm’yw : Kllgb hwhy ynkrbyw ytVxn
30 yk : yt’ Knqm hyh=rV’ t’w Kytdb‘ rV’ t’ t‘dy ht’ wyl’
T‘m
28 tyV’rb 30. 31–31. 17
ht‘w ylgrl Kt’ hwhy Krbyw brl Zrpyw ynpl Kl hyh=rV’ T‘m
=’l bq‘y rm’yw Kl=Nt’ hm rm’yw : ytybl ykn’=Mg hV‘’ ytm 31
: rmV’ Kn’Y h‘r’ hbwV’ hzh rbdh yl=hV‘t=M’ hmw’m yl=Ntt
Mwx=hV=lkw ’wlTw dqn hV=lk MVm rsh Mwyh Kn’Y=lkb rb‘’ 32
Mwyb ytqdY yb=htn‘w : yrkV hyhw Myz‘b dqnw ’wlTw MybVkb 33
Mwxw Myz‘b ’wlTw dqn wnny’=rV’ lk Kynpl yrkV=l‘ ’wbt=yk rxm
Mwyb rsyw : Krbdk yhy wl Nh Nbl rm’yw : yt’ ’wh bwng MybVkb 34, 35
t’lThw twdqnh Myz‘h=lk t’w My’lThw Mydq‘h MyVyth=t’ ’whh
tVlV Krd MVyw : wynb=dyb Ntyw MybVkb Mwx=lkw wb Nbl=rV’ lk 36
bq‘y wl=xqyw : trtwnh Nbl N’Y=t’ h‘r bq‘yw bq‘y Nybw wnyb Mymy 37
Nblh PVxm twnbl twlYp Nhb lYpyw Nwmr‘w zwlw xl hnbl lqm
twtqVb MyThrb lYp rV’ twlqmh=t’ gYyw : twlqmh=l‘ rV’ 38
: twtVl N’bb hnmxyw N’Yh xknl twtVl N’Yh N’bt rV’ Mymh
MybVkhw : My’lTw Mydqn Mydq‘ N’Yh Ndltw twlqmh=l’ N’Yh wmxyw 39, 40
wl tVyw Nbl N’Yb Mwx=lkw dq‘=l’ N’Yh ynp Ntyw bq‘y dyrph
twrVqmh N’Yh Mxy=lkb hyhw : Nbl N’Y=l‘ MtV ’lw wdbl Myrd‘ 41
: twlqmb hnmxyl MyThrb N’Yh yny‘l twlqmh=t’ bq‘y MVw
Zrpyw : bq‘yl MyrVqhw Nbll MypT‘h hyhw MyVy ’l N’Yh PyT‘hbw 42, 43
: Myrmxw Mylmgw Mydb‘w twxpVw twbr N’Y wl=yhyw d’m d’m Vy’h
wnyb’l rV’=lk t’ bq‘y xql rm’l Nbl=ynb yrbd=t’ ‘mVyw ’l
Nbl ynp=t’ bq‘y ’ryw : hzh dbkh=lk t’ hV‘ wnyb’l rV’mw 2
sŘ 29 Zr’=l’ bwV bq‘y=l’ hwhy rm’yw : MwVlV lwmtk wm‘ wnny’ hnhw 3
h’llw lxrl ’rqyw bq‘y xlVyw : Km‘ hyh’w Ktdlwmlw Kytwb’ 4
yl’ wnny’=yk Nkyb’ ynp=t’ ykn’ h’r Nhl rm’yw : wn’Y=l’ hdVh 5
yxk=lkb yk Nt‘dy hnt’w : ydm‘ hyh yb’ yhl’w MVlV lmtk 6
Mynm trV‘ ytrkVm=t’ Plxhw yb lth Nkyb’w : Nkyb’=t’ ytdb‘ 7
wdlyw KrkV hyhy Mydqn rm’y hk=M’ : ydm‘ ‘rhl Myhl’ wntn=’lw 8
N’Yh=lk wdlyw KrkV hyhy Mydq‘ rm’y hk=M’w Mydqn N’Yh=lk
Mxy t‘b yhyw : yl=Ntyw Mkyb’ hnqm=t’ Myhl’ lYyw : Mydq‘ 9, 10
Mydq‘ N’Yh=l‘ Myl‘h Mydt‘h hnhw Mwlxb ’r’w yny‘ ’V’w N’Yh
: ynnh rm’w bq‘y Mwlxb Myhl’h K’lm yl’ rm’yw : Mydrbw Mydqn 11
Mydqn Mydq‘ N’Yh=l‘ Myl‘h Mydt‘h=lk h’rw Kyny‘ ’n=’V rm’yw 12
l’=tyb l’h ykn’ : Kl hV‘ Nbl rV’=lk t’ yty’r yk Mydrbw 13
Zr’h=Nm ’Y Mwq ht‘ rdn MV yl trdn rV’ hbYm MV txVm rV’
wnl dw‘h wl hnrm’tw h’lw lxr N‘tw : Ktdlwm Zr’=l’ bwVw t’zh 14
lk’yw wnrkm yk wl wnbVxn twyrkn ’wlh : wnyb’ tybb hlxnw qlx 15
wnl wnyb’m Myhl’ lyYh rV’ rV‘h=lk yk : wnpsk=t’ lwk’=Mg 16
’Vyw bq‘y Mqyw : hV‘ Kyl’ Myhl’ rm’ rV’ lk ht‘w wnynblw ’wh 17
wynb=t’
31. 18–48 ’Yyw 29
18 wVkr=lk=t’w whnqm=lk=t’ ghnyw : Mylmgh=l‘ wyVn=t’w wynb=t’
wyb’ qxYy=l’ ’wbl Mr’ Ndpb Vkr rV’ wnynq hnqm Vkr rV’
19 rV’ Myprth=t’ lxr bngtw wn’Y=t’ zzgl Klh Nblw : N‘nk hYr’
20 xrb yk wl dygh ylb=l‘ ymr’h Nbl bl=t’ bq‘y bngyw : hyb’l
21 wynp=t’ MVyw rhnh=t’ rb‘yw Mqyw wl=rV’=lkw ’wh xrbyw : ’wh
22, 23 wyx’=t’ xqyw : bq‘y xrb yk yVylVh Mwyb Nbll dgyw : d‘lgh rh
24 ’byw : d‘lgh rhb wt’ qbdyw Mymy t‘bV Krd wyrx’ Pdryw wm‘
rbdt=Np Kl rmVh wl rm’yw hlylh Mlxb ymr’h Nbl=l’ Myhl’
25 wlh’=t’ ‘qt bq‘yw bq‘y=t’ Nbl gVyw : ‘r=d‘ bwTm bq‘y=M‘
26 tyV‘ hm bq‘yl Nbl rm’yw : d‘lgh rhb wyx’=t’ ‘qt Nblw rhb
27 xrbl t’bxn hml : brx twybVk ytnb=t’ ghntw ybbl=t’ bngtw
: rwnkbw Ptb MyrVbw hxmVb KxlV’w yl tdgh=’lw yt’ bngtw
28, 29 ydy l’l=Vy : wV‘ tlksh ht‘ ytnblw ynbl qVnl yntVTn ’lw
Kl rmVh rm’l yl’ rm’ Vm’ Mkyb’ yhl’w ‘r Mkm‘ twV‘l
30 htpskn Pskn=yk tklh Klh ht‘w : ‘r=d‘ bwTm bq‘y=M‘ rbdm
31 yt’ry yk Nbll rm’yw bq‘y N‘yw : yhl’=t’ tbng hml Kyb’ tybl
32 ’l Kyhl’=t’ ’Ymt rV’ M‘ : ym‘m Kytwnb=t’ lzgt=Np ytrm’ yk
lxr yk bq‘y ‘dy=’lw Kl=xqw ydm‘ hm Kl=rkh wnyx’ dgn hyxy
33 ’lw thm’h ytV lh’bw h’l lh’bw bq‘y=lh’b Nbl ’byw : Mtbng
34 Myprth=t’ hxql lxrw : lxr lh’b ’byw h’l lh’m ’Yyw ’Ym
’lw lh’h=lk=t’ Nbl VVmyw Mhyl‘ bVtw lmgh rkb MmVtw
35 Mwql lkw’ ’wl yk ynd’ yny‘b rxy=l’ hyb’=l’ rm’tw : ’Ym
36 bq‘yl rxyw : Myprth=t’ ’Ym ’lw Vpxyw yl MyVn Krd=yk Kynpm
tqld yk yt’Tx hm y‘Vp=hm Nbll rm’yw bq‘y N‘yw Nblb bryw
37 hk MyV Ktyb=ylk lkm t’Ym=hm ylk=lk=t’ tVVm=yk : yrx’
38 Kylxr Km‘ ykn’ hnV MyrV‘ hz : wnynV Nyb wxykwyw Kyx’w yx’ dgn
39 ykn’ Kyl’ yt’bh=’l hprT : ytlk’ ’l Kn’Y yly’w wlkV ’l Kyz‘w
40 ynlk’ Mwyb ytyyh : hlyl ytbngw Mwy ytbng hnVqbt ydym hnTx’
41 Ktybb hnV MyrV‘ yl=hz : yny‘m ytnV ddtw hlylb xrqw brx
Plxtw Kn’Yb MynV VVw Kytnb ytVb hnV hrV‘=‘br’ Kytdb‘
42 qxYy dxpw Mhrb’ yhl’ yb’ yhl’ ylwl : Mynm trV‘ ytrkVm=t’
Myhl’ h’r ypk ‘ygy=t’w yyn‘=t’ yntxlV Mqyr ht‘ yk yl hyh
43 N’Yhw ynb Mynbhw ytnb twnbh bq‘y=l’ rm’yw Nbl N‘yw : Vm’ xkwyw
w’ Mwyh hl’l hV‘’=hm ytnblw ’wh=yl h’r ht’=rV’ lkw yn’Y
44 d‘l hyhw ht’w yn’ tyrb htrkn hkl ht‘w : wdly rV’ Nhynbl
45, 46 wTql wyx’l bq‘y rm’yw : hbYm hmyryw Nb’ bq‘y xqyw : Knybw ynyb
47 rgy Nbl wl=’rqyw : lgh=l‘ MV wlk’yw lg=wV‘yw Mynb’ wxqyw Mynb’
48 Knybw ynyb d‘ hzh lgh Nbl rm’yw : d‘lg wl ’rq bq‘yw ’twdhV
Mwyh
30 tyV’rb 31. 49–32. 23
Knybw ynyb hwhy PYy rm’ rV’ hpYmhw : d‘lg wmV=’rq Nk=l‘ Mwyh 49
ytnb=l‘ MyVn xqt=M’w ytnb=t’ hn‘t=M’ : wh‘rm Vy’ rtsn yk 50
hnh bq‘yl Nbl rm’yw : Knybw ynyb d‘ Myhl’ h’r wnm‘ Vy’ Ny’ 51
hd‘w hzh lgh d‘ : Knybw ynyb ytyry rV’ hbYmh hnhw hzh lgh 52
rb‘t=’l ht’=M’w hzh lgh=t’ Kyl’ rb‘’=’l yn’=M’ hbYmh
yhl’w Mhrb’ yhl’ : h‘rl t’zh hbYmh=t’w hzh lgh=t’ yl’ 53
xbzyw : qxYy wyb’ dxpb bq‘y ‘bVyw Mhyb’ yhl’ wnynyb wTpVy rwxn 54
: rhb wnylyw Mxl wlk’yw Mxl=lk’l wyx’l ’rqyw rhb xbz bq‘y
bVyw Klyw Mht’ Krbyw wytwnblw wynbl qVnyw rqbb Nbl MkVyw bl
rm’yw : Myhl’ yk’lm wb=w‘gpyw wkrdl Klh bq‘yw : wmqml Nbl 2, 3
: Mynxm ’whh Mwqmh=MV ’rqyw hz Myhl’ hnxm M’r rV’k bq‘y

+p8 , sŘ 30 : Mwd’ hdV ry‘V hYr’ wyx’ wV‘=l’ wynpl Myk’lm bq‘y xlVyw 4
bq‘y Kdb‘ rm’ hk wV‘l ynd’l Nwrm’t hk rm’l Mt’ wYyw 5
hxpVw db‘w N’Y rwmxw rwV yl=yhyw : ht‘=d‘ rx’w ytrg Nbl=M‘ 6
bq‘y=l’ Myk’lmh wbVyw : Kyny‘b Nx=’Yml ynd’l dyghl hxlV’w 7
Vy’ tw’m=‘br’w Kt’rql Klh Mgw wV‘=l’ Kyx’=l’ wn’b rm’l
N’Yh=t’w wt’=rV’ M‘h=t’ Zxyw wl rYyw d’m bq‘y ’ryyw : wm‘ 8
hnxmh=l’ wV‘ ’wby=M’ rm’yw : twnxm ynVl Mylmghw rqbh=t’w 9
yb’ yhl’ bq‘y rm’yw : hTylpl r’Vnh hnxmh hyhw whkhw tx’h 10
Ktdlwmlw KYr’l bwV yl’ rm’h hwhy qxYy yb’ yhl’w Mhrb’
=t’ tyV‘ rV’ tm’h=lkmw Mydsxh lkm ytnTq : Km‘ hbyTy’w 11
: twnxm ynVl ytyyh ht‘w hzh Ndryh=t’ ytrb‘ ylqmb yk Kdb‘
M’ ynkhw ’wby=Np wt’ ykn’ ’ry=yk wV‘ dym yx’ dym ’n ynlyYh 12
lwxk K‘rz=t’ ytmVw Km‘ byTy’ bTyh trm’ ht’w : Mynb=l‘ 13
’bh=Nm xqyw ’whh hlylb MV Nlyw : brm rpsy=’l rV’ Myh 14
Myt’m Mylxr MyrV‘ MyVytw Myt’m Myz‘ : wyx’ wV‘l hxnm wdyb 15
Myrpw My‘br’ twrp MyVlV Mhynbw twqynym Mylmg : MyrV‘ Myly’w 16
wdbl rd‘ rd‘ wydb‘=dyb Ntyw : hrV‘ Mry‘w MyrV‘ tnt’ hrV‘ 17
wYyw : rd‘ Nybw rd‘ Nyb wmyVt xwrw ynpl wrb‘ wydb‘=l’ rm’yw 18
ht’=yml rm’l Kl’Vw yx’ wV‘ KVgpy yk rm’l NwV’rh=t’
’wh hxnm bq‘yl Kdb‘l trm’w : Kynpl hl’ ymlw Klt hn’w 19
Mg ynVh=t’ Mg wYyw : wnyrx’ ’wh=Mg hnhw wV‘l ynd’l hxwlV 20
hzh rbdk rm’l Myrd‘h yrx’ Myklhh=lk=t’ Mg yVylVh=t’
wnyrx’ bq‘y Kdb‘ hnh Mg Mtrm’w : wt’ Mk’Ymb wV‘=l’ Nwrbdt 21
ylw’ wynp h’r’ Nk=yrx’w ynpl tklhh hxnmb wynp hrpk’ rm’=yk
: hnxmb ’whh=hlylb Nl ’whw wynp=l‘ hxnmh rb‘tw : ynp ’Vy 22
dx’=t’w wytxpV ytV=t’w wyVn ytV=t’ xqyw ’wh hlylb Mqyw 23
rV‘
32. 24–34. 5 xlVyw 31
24 rb‘yw lxnh=t’ Mrb‘yw Mxqyw : qby rb‘m t’ rb‘yw wydly rV‘
25 : rxVh twl‘ d‘ wm‘ Vy’ qb’yw wdbl bq‘y rtwyw : wl=rV’=t’
26 : wm‘ wqb’hb bq‘y Kry=Pk ‘qtw wkry=Pkb ‘gyw wl lky ’l yk ’ryw
27 : yntkrb=M’ yk KxlV’ ’l rm’yw rxVh hl‘ yk ynxlV rm’yw
28, 29 KmV dw‘ rm’y bq‘y ’l rm’yw : bq‘y rm’yw KmV=hm wyl’ rm’yw
30 bq‘y l’Vyw : lkwtw MyVn’=M‘w Myhl’=M‘ tyrV=yk l’rVy=M’ yk
: MV wt’ Krbyw ymVl l’Vt hz hml rm’yw KmV ’n=hdygh rm’yw
31 lYntw Mynp=l’ Mynp Myhl’ yty’r=yk l’ynp Mwqmh MV bq‘y ’rqyw
32 : wkry=l‘ ‘lY ’whw l’wnp=t’ rb‘ rV’k VmVh wl=xrzyw : yVpn
33 d‘ Kryh Pk=l‘ rV’ hVnh dyg=t’ l’rVy=ynb wlk’y=’l Nk=l‘
gl wyny‘ bq‘y ’Vyw : hVnh dygb bq‘y Kry=Pkb ‘gn yk hzh Mwyh
h’l=l‘ Mydlyh=t’ Zxyw Vy’ tw’m ‘br’ wm‘w ’b wV‘ hnhw ’ryw
2 hnV’r Nhydly=t’w twxpVh=t’ MVyw : twxpVh ytV l‘w lxr=l‘w
3 rb‘ ’whw : Mynrx’ Pswy=t’w lxr=t’w Mynrx’ hydlyw h’l=t’w
4 wV‘ Zryw : wyx’=d‘ wtVg=d‘ Mym‘p ‘bV hYr’ wxtVyw Mhynpl
5 ’ryw wyny‘=t’ ’Vyw : wkbyw whqVyw wr’wY=l‘ lpyw whqbxyw wt’rql
Nnx=rV’ Mydlyh rm’yw Kl hl’=ym rm’yw Mydlyh=t’w MyVnh=t’
6, 7 Vgtw : NywxtVtw Nhydlyw hnh twxpVh NVgtw : Kdb‘=t’ Myhl’
8 Kl ym rm’yw : wwxtVyw lxrw Pswy Vgn rx’w wwxtVyw hydlyw h’l=Mg
9 wV‘ rm’yw : ynd’ yny‘b Nx=’Yml rm’yw ytVgp rV’ hzh hnxmh=lk
10 yt’Ym ’n=M’ ’n=l’ bq‘y rm’yw : Kl=rV’ Kl yhy yx’ br yl=Vy
Myhl’ ynp t’rk Kynp yty’r Nk=l‘ yk ydym ytxnm txqlw Kyny‘b Nx
11 ykw Myhl’ ynnx=yk Kl t’bh rV’ ytkrb=t’ ’n=xq : ynYrtw
12, 13 rm’yw : Kdgnl hkl’w hklnw h‘sn rm’yw : xqyw wb=rYpyw lk=yl=Vy
Mwy Mwqpdw yl‘ twl‘ rqbhw N’Yhw Mykr Mydlyh=yk ‘dy ynd’ wyl’
14 yT’l hlhnt’ yn’w wdb‘ ynpl ynd’ ’n=rb‘y : N’Yh=lk wtmw dx’
ynd’=l’ ’b’=rV’ d‘ Mydlyh lgrlw ynpl=rV’ hk’lmh lgrl
15 hml rm’yw yt’ rV’ M‘h=Nm Km‘ ’n=hgyY’ wV‘ rm’yw : hry‘V
16 : hry‘V wkrdl wV‘ ’whh Mwyb bVyw : ynd’ yny‘b Nx=’Ym’ hz
17 ’rq Nk=l‘ tks hV‘ whnqmlw tyb wl Nbyw htks ‘sn bq‘yw
18 rV’ MkV ry‘ MlV bq‘y ’byw : twks Mwqmh=MV sŘ 31
19 tqlx=t’ Nqyw : ry‘h ynp=t’ Nxyw Mr’ Ndpm w’bb N‘nk Zr’b
: hTyVq h’mb MkV yb’ rwmx=ynb dym wlh’ MV=hTn rV’ hdVh
20, dl hnyd ’Ytw : l’rVy yhl’ l’ wl=’rqyw xbzm MV=bYyw
2 MkV ht’ ’ryw : Zr’h twnbb tw’rl bq‘yl hdly rV’ h’l=tb
3 qbdtw : hn‘yw ht’ bkVyw ht’ xqyw Zr’h ’yVn ywxh rwmx=Nb
4 rm’yw : r‘nh bl=l‘ rbdyw r‘nh=t’ bh’yw bq‘y=tb hnydb wVpn
5 bq‘yw : hV’l t’zh hdlyh=t’ yl=xq rm’l wyb’ rwmx=l’ MkV
‘mV
32 tyV’rb 34. 6–35. 4
bq‘y Vrxhw hdVb whnqm=t’ wyh wynbw wtb hnyd=t’ ’mT yk ‘mV
w’b bq‘y ynbw : wt’ rbdl bq‘y=l’ MkV=yb’ rwmx ’Yyw : M’b=d‘ 6, 7
hV‘ hlbn yk d’m Mhl rxyw MyVn’h wbY‘tyw M‘mVk hdVh=Nm
rm’l Mt’ rwmx rbdyw : hV‘y ’l Nkw bq‘y=tb=t’ bkVl l’rVyb 8
wnt’ wntxthw : hV’l wl ht’ ’n wnt Mktbb wVpn hqVx ynb MkV 9
hyht Zr’hw wbVt wnt’w : Mkl wxqt wnytnb=t’w wnl=wntt Mkytnb 10
hyx’=l’w hyb’=l’ MkV rm’yw : hb wzx’hw hwrxsw wbV Mkynpl 11
Ntmw rhm d’m yl‘ wbrh : Nt’ yl’ wrm’t rV’w Mkyny‘b Nx=’Ym’ 12
bq‘y=ynb wn‘yw : hV’l r‘nh=t’ yl=wntw yl’ wrm’t rV’k hnt’w 13
: Mtx’ hnyd t’ ’mT rV’ wrbdyw hmrmb wyb’ rwmx=t’w MkV=t’
Vy’l wntx’=t’ ttl hzh rbdh twV‘l lkwn ’l Mhyl’ wrm’yw 14
wnmk wyht M’ Mkl tw’n t’zb=K’ : wnl ’wh hprx=yk hlr‘ wl=rV’ 15
wnl=xqn Mkytnb=t’w Mkl wnytnb=t’ wntnw : rkz=lk Mkl lmhl 16
wnxqlw lwmhl wnyl’ w‘mVt ’l=M’w : dx’ M‘l wnyyhw Mkt’ wnbVyw 17
: rwmx=Nb MkV yny‘bw rwmx yny‘b Mhyrbd wbTyyw : wnklhw wntb=t’ 18
lkm dbkn ’whw bq‘y=tbb Zpx yk rbdh twV‘l r‘nh rx’=’lw 19
yVn’=l’ wrbdyw Mry‘ r‘V=l’ wnb MkVw rwmx ’byw : wyb’ tyb 20
wrxsyw Zr’b wbVyw wnt’ Mh MymlV hl’h MyVn’h : rm’l Mry‘ 21
MyVnl wnl=xqn Mtnb=t’ Mhynpl Mydy=tbxr hnh Zr’hw ht’
twyhl wnt’ tbVl MyVn’h wnl wt’y t’zb=K’ : Mhl Ntn wnytnb=t’w 22
Mnynqw Mhnqm : Mylmn Mh rV’k rkz=lk wnl lwmhb dx’ M‘l 23
w‘mVyw : wnt’ wbVyw Mhl htw’n K’ Mh wnl ’wlh Mtmhb=lkw 24
y’Yy=lk rkz=lk wlmyw wry‘ r‘V y’Yy=lk wnb MkV=l’w rwmx=l’
bq‘y=ynb=ynV wxqyw Myb’k Mtwyhb yVylVh Mwyb yhyw : wry‘ r‘V 25
: rkz=lk wgrhyw xTb ry‘h=l‘ w’byw wbrx Vy’ hnyd yx’ ywlw Nw‘mV
MkV tybm hnyd=t’ wxqyw brx=ypl wgrh wnb MkV=t’w rwmx=t’w 26
: Mtwx’ w’mT rV’ ry‘h wzbyw Myllxh=l‘ w’b bq‘y ynb : w’Yyw 27
hdVb rV’=t’w ry‘b=rV’ t’w Mhyrmx=t’w Mrqb=t’w Mn’Y=t’ 28
=lk t’w wzbyw wbV MhyVn=t’w MpT=lk=t’w Mlyx=lk=t’w : wxql 29
ynVy’bhl yt’ Mtrk‘ ywl=l’w Nw‘mV=l’ bq‘y rm’yw : tybb rV’ 30
ynwkhw yl‘ wps’nw rpsm ytm yn’w yzrpbw yn‘nkb Zr’h bVyb
: wntwx’=t’ hV‘y hnwzkh wrm’yw : ytybw yn’ ytdmVnw 31

xbzm MV=hV‘w MV=bVw l’=tyb hl‘ Mwq bq‘y=l’ Myhl’ rm’yw hl


l’w wtyb=l’ bq‘y rm’yw : Kyx’ wV‘ ynpm Kxrbb Kyl’ h’rnh l’l 2
wpylxhw wrhThw Mkktb rV’ rknh yhl’=t’ wrsh wm‘ rV’=lk
hn‘h l’l xbzm MV=hV‘’w l’=tyb hl‘nw hmwqnw : MkytlmV 3
t’ bq‘y=l’ wntyw : ytklh rV’ Krdb ydm‘ yhyw ytrY Mwyb yt’ 4
yhl’=lk
35. 5–36. 9 xlVyw 33
Mt’ NmTyw Mhynz’b rV’ Mymznh=t’w Mdyb rV’ rknh yhl’=lk
5 Myr‘h=l‘ Myhl’ ttx yhyw w‘syw : MkV=M‘ rV’ hl’h txt bq‘y
6 rV’ hzwl bq‘y ’byw : bq‘y ynb yrx’ wpdr ’lw Mhytwbybs rV’
7 xbzm MV Nbyw : wm‘=rV’ M‘h=lkw ’wh l’=tyb ’wh N‘nk Zr’b
ynpm wxrbb Myhl’h wyl’ wlgn MV yk l’=tyb l’ Mwqml ’rqyw
8 Nwl’h txt l’=tybl txtm rbqtw hqbr tqnym hrbd tmtw : wyx’
: twkb Nwl’ wmV ’rqyw
9, 10 wl=rm’yw : wt’ Krbyw Mr’ Ndpm w’bb dw‘ bq‘y=l’ Myhl’ ’ryw sŘ 32
KmV hyhy l’rVy=M’ yk bq‘y dw‘ KmV ’rqy=’l bq‘y KmV Myhl’
11 hbrw hrp ydV l’ yn’ Myhl’ wl rm’yw : l’rVy wmV=t’ ’rqyw
12 rV’ Zr’h=t’w : w’Yy KyYlxm Myklmw Kmm hyhy Mywg lhqw ywg
: Zr’h=t’ Nt’ Kyrx’ K‘rzlw hnnt’ Kl qxYylw Mhrb’l yttn
13, 14 Mwqmb hbYm bq‘y bYyw : wt’ rbd=rV’ Mwqmb Myhl’ wyl‘m l‘yw
15 ’rqyw : NmV hyl‘ qYyw Ksn hyl‘ Ksyw Nb’ tbYm wt’ rbd=rV’
16 tybm w‘syw : l’=tyb Myhl’ MV wt’ rbd rV’ Mwqmh MV=t’ bq‘y
: htdlb Vqtw lxr dltw htrp’ ’wbl Zr’h=trbk dw‘=yhyw l’
17 Kl hz=Mg=yk y’ryt=l’ tdlymh hl rm’tw htdlb htVqhb yhyw
18 wl=’rq wyb’w ynw’=Nb wmV ’rqtw htm yk hVpn t’Yb yhyw : Nb
19, 20 bq‘y bYyw : Mxl tyb ’wh htrp’ Krdb rbqtw lxr tmtw : Nymynb
21 l’rVy ‘syw : Mwyh=d‘ lxr=trbq tbYm ’wh htrbq=l‘ hbYm
22 Klyw ’whh Zr’b l’rVy NkVb yhyw : rd‘=ldgml h’lhm hlh’ Tyw
l’rVy ‘mVyw wyb’ Vglyp hhlb=t’ bkVyw Nbw’r
23 Nw‘mVw Nbw’r bq‘y rwkb h’l ynb : rV‘ MynV bq‘y=ynb wyhyw
24, 25 txpV hhlb ynbw : Nmynbw Pswy lxr ynb : Nwlbzw rkVVyw hdwhyw ywlw
26 rV’ bq‘y ynb hl’ rV’w dg h’l txpV hplz ynbw : yltpnw Nd lxr
27 ‘br’h tyrq ’rmm wyb’ qxYy=l’ bq‘y ’byw : Mr’ Ndpb wl=dly
28 hnV t’m qxYy ymy wyhyw : qxYyw Mhrb’ MV=rg=rV’ Nwrbx ’wh
29 wrbqyw Mymy ‘bVw Nqz wym‘=l’ Ps’yw tmyw qxYy ‘wgyw : hnV MynmVw
: wynb bq‘yw wV‘ wt’
wl, 2 hd‘=t’ N‘nk twnbm wyVn=t’ xql wV‘ : Mwd’ ’wh wV‘ twdlt hl’w
3 =t’w : ywxh Nw‘bY=tb hn‘=tb hmbylh’=t’w ytxh Nwly’=tb
4 tmVbw zpyl’=t’ wV‘l hd‘ dltw : twybn twx’ l’‘mVy=tb tmVb
5 xrq=t’w Ml‘y=t’w Vy‘y=t’ hdly hmbylh’w : l’w‘r=t’ hdly
6 wynb=t’w wyVn=t’ wV‘ xqyw : N‘nk Zr’b wl=wdly rV’ wV‘ ynb hl’
t’w wtmhb=lk=t’w whnqm=t’w wtyb twVpn=lk=t’w wytnb=t’w
: wyx’ bq‘y ynpm Zr’=l’ Klyw N‘nk Zr’b Vkr rV’ wnynq=lk
7 t’Vl Mhyrwgm Zr’ hlky ’lw wdxy tbVm br MVwkr hyh=yk
8, 9 hl’w : Mwd’ ’wh wV‘ ry‘V rhb wV‘ bVyw : Mhynqm ynpm Mt’
twdlt
34 tyV’rb 36. 10–37. 2
zpyl’ wV‘=ynb twmV hl’ : ry‘V rhb Mwd’ yb’ wV‘ twdlt 10
zpyl’ ynb wyhyw : wV‘ tV’ tmVb=Nb l’w‘r wV‘ tV’ hd‘=Nb 11
wV‘=Nb zpyl’l Vglyp htyh ‘nmtw : znqw Mt‘gw wpY rmw’ Nmyt 12
l’w‘r ynb hl’w : wV‘ tV’ hd‘ ynb hl’ qlm‘=t’ zpyl’l dltw 13
wyh hl’w : wV‘ tV’ tmVb ynb wyh hl’ hzmw hmV xrzw txn 14
Vy‘y=t’ wV‘l dltw wV‘ tV’ Nw‘bY=tb hn‘=tb hmbylh’ ynb
Pwl’ wV‘ rwkb zpyl’ ynb wV‘=ynb ypwl’ hl’ : xrq=t’w Ml‘y=t’w 15
Pwl’ Mt‘g Pwl’ xrq Pwl’ : znq Pwl’ wpY Pwl’ rmw’ Pwl’ Nmyt 16
l’w‘r ynb hl’w : hd‘ ynb hl’ Mwd’ Zr’b zpyl’ ypwl’ hl’ qlm‘ 17
l’w‘r ypwl’ hl’ hzm Pwl’ hmV Pwl’ xrz Pwl’ txn Pwl’ wV‘=Nb
tV’ hmbylh’ ynb hl’w : wV‘ tV’ tmVb ynb hl’ Mwd’ Zr’b 18
hn‘=tb hmbylh’ ypwl’ hl’ xrq Pwl’ Ml‘y Pwl’ Vw‘y Pwl’ wV‘
: Mwd’ ’wh Mhypwl’ hl’w wV‘=ynb hl’ : wV‘ tV’ 19
NwVdw : hn‘w Nw‘bYw lbwVw NTwl Zr’h ybVy yrxh ry‘V=ynb hl’ 20, 21
NTwl=ynb wyhyw : Mwd’ Zr’b ry‘V ynb yrxh ypwl’ hl’ NVydw rY’w 22
lby‘w txnmw Nwl‘ lbwV ynb hl’w : ‘nmt NTwl twx’w Mmyhw yrx 23
Mmyh=t’ ’Ym rV’ hn‘ ’wh hn‘w hy’w Nw‘bY=ynb hl’w : Mnw’w wpV 24
NVd hn‘=ynb hl’w : wyb’ Nw‘bYl Myrmxh=t’ wt‘rb rbdmb 25
hl’ : Nrkw Nrtyw NbV’w Ndmx NVyd ynb hl’w : hn‘=tb hmbylh’w 26, 27
yrxh ypwl’ hl’ : Nr’w Zw‘ NVyd=ynb hl’ : Nq‘w Nw‘zw Nhlb rY’=ynb 28, 29
rY’ Pwl’ NVd Pwl’ : hn‘ Pwl’ Nw‘bY Pwl’ lbwV Pwl’ NTwl Pwl’ 30
: ry‘V Zr’b Mhypl’l yrxh ypwl’ hl’ NVyd Pwl’

: l’rVy ynbl Klm=Klm ynpl Mwd’ Zr’b wklm rV’ Myklmh hl’w 31
Klmyw ‘lb tmyw : hbhnd wry‘ MVw rw‘b=Nb ‘lb Mwd’b Klmyw 32, 33
Zr’m MVx wytxt Klmyw bbwy tmyw : hrYbm xrz=Nb bbwy wytxt 34
hdVb Nydm=t’ hkmh ddb=Nb ddh wytxt Klmyw MVx tmyw : ynmyth 35
: hqrVmm hlmV wytxt Klmyw ddh tmyw : tyw‘ wry‘ MVw b’wm 36
Klmyw lw’V tmyw : rhnh twbxrm lw’V wytxt Klmyw hlmV tmyw 37, 38
wytxt Klmyw rwbk‘=Nb Nnx l‘b tmyw : rwbk‘=Nb Nnx l‘b wytxt 39
: bhz ym tb drTm=tb l’bTyhm wtV’ MVw w‘p wry‘ MVw rdh
‘nmt Pwl’ MtmVb Mtmqml MtxpVml wV‘ ypwl’ twmV hl’w 40
Pwl’ : Nnyp Pwl’ hl’ Pwl’ hmbylh’ Pwl’ : tty Pwl’ hwl‘ Pwl’ 41, 42
ypwl’ hl’ Mry‘ Pwl’ l’ydgm Pwl’ : rYbm Pwl’ Nmyt Pwl’ znq 43
: Mwd’ yb’ wV‘ ’wh Mtzx’ Zr’b MtbVml Mwd’

+p9 , sŘ 33 Pswy bq‘y twdlt hl’ : N‘nk Zr’b wyb’ yrwgm Zr’b bq‘y bVyw zl, 2
ynb=t’ r‘n ’whw N’Yb wyx’=t’ h‘r hyh hnV hrV‘=‘bV=Nb
hhlb
37. 3–33 bVyw 35
=l’ h‘r Mtbd=t’ Pswy ’byw wyb’ yVn hplz ynb=t’w hhlb
3 hV‘w wl ’wh Mynqz=Nb=yk wynb=lkm Pswy=t’ bh’ l’rVyw : Mhyb’
4 w’nVyw wyx’=lkm Mhyb’ bh’ wt’=yk wyx’ w’ryw : Mysp tntk wl
5 dw‘ wpswyw wyx’l dgyw Mwlx Pswy Mlxyw : MlVl wrbd wlky ’lw wt’
6, 7 hnhw : ytmlx rV’ hzh Mwlxh ’n=w‘mV Mhyl’ rm’yw : wt’ ’nV
hbYn=Mgw ytml’ hmq hnhw hdVh Kwtb Myml’ Myml’m wnxn’
8 Klmh wyx’ wl wrm’yw : ytml’l NywxtVtw Mkytml’ hnybst hnhw
wytmlx=l‘ wt’ ’nV dw‘ wpswyw wnb lVmt lwVm=M’ wnyl‘ Klmt
9 hnh rm’yw wyx’l wt’ rpsyw rx’ Mwlx dw‘ Mlxyw : wyrbd=l‘w
MywxtVm Mybkwk rV‘ dx’w xryhw VmVh hnhw dw‘ Mwlx ytmlx
10 Mwlxh hm wl rm’yw wyb’ wb=r‘gyw wyx’=l’w wyb’=l’ rpsyw : yl
: hYr’ Kl twxtVhl Kyx’w Km’w yn’ ’wbn ’wbh tmlx rV’ hzh
11, 12 N’Y=t’ tw‘rl wyx’ wklyw : rbdh=t’ rmV wyb’w wyx’ wb=w’nqyw
13 hkl MkVb My‘r Kyx’ ’wlh Pswy=l’ l’rVy rm’yw : MkVb Mhyb’
14 Kyx’ MwlV=t’ h’r ’n=Kl wl rm’yw : ynnh wl rm’yw Mhyl’ KxlV’w
: hmkV ’byw Nwrbx qm‘m whxlVyw rbd ynbVhw N’Yh MwlV=t’w
15 : Vqbt=hm rm’l Vy’h whl’Vyw hdVb h‘t hnhw Vy’ wh’Ymyw
16, 17 rm’yw : My‘r Mh hpy’ yl ’n=hdygh Vqbm ykn’ yx’=t’ rm’yw
rx’ Pswy Klyw hnytd hkln Myrm’ yt‘mV yk hzm w‘sn Vy’h
18 wlkntyw Mhyl’ brqy MrTbw qxrm wt’ w’ryw : Ntdb M’Ymyw wyx’
19 : ’b hzlh twmlxh l‘b hnh wyx’=l’ Vy’ wrm’yw : wtymhl wt’
20 whtlk’ h‘r hyx wnrm’w twrbh dx’b whklVnw whgrhnw wkl ht‘w
21 wnkn ’l rm’yw Mdym whlYyw Nbw’r ‘mVyw : wytmlx wyhy=hm h’rnw
22 rwbh=l’ wt’ wkylVh Md=wkpVt=l’ Nbw’r Mhl’ rm’yw : Vpn
wbyVhl Mdym wt’ lyYh N‘ml wb=wxlVt=l’ dyw rbdmb rV’ hzh
23 wtntk=t’ Pswy=t’ wTyVpyw wyx’=l’ Pswy ’b=rV’k yhyw : wyb’=l’
24 qr rwbhw hrbh wt’ wklVyw whxqyw : wyl‘ rV’ Mysph tntk=t’
25 txr’ hnhw w’ryw Mhyny‘ w’Vyw Mxl=lk’l wbVyw : Mym wb Ny’
Myklwh Tlw yrYw t’kn My’Vn Mhylmgw d‘lgm h’b Myl’‘mVy
26 wnyx’=t’ grhn yk ‘Yb=hm wyx’=l’ hdwhy rm’yw : hmyrYm dyrwhl
27 wnyx’=yk wb=yht=l’ wndyw Myl’‘mVyl wnrkmnw wkl : wmd=t’ wnyskw
28 wl‘yw wkVmyw Myrxs Mynydm MyVn’ wrb‘yw : wyx’ w‘mVyw ’wh wnrVb
w’ybyw Psk MyrV‘b Myl’‘mVyl Pswy=t’ wrkmyw rwbh=Nm Pswy=t’
29 ‘rqyw rwbb Pswy=Ny’ hnhw rwbh=l’ Nbw’r bVyw : hmyrYm Pswy=t’
30, 31 wxqyw : ’b=yn’ hn’ yn’w wnny’ dlyh rm’yw wyx’=l’ bVyw : wydgb=t’
32 wxlVyw : Mdb tntkh=t’ wlbTyw Myz‘ ry‘V wTxVyw Pswy tntk=t’
’n=rkh wn’Ym t’z wrm’yw Mhyb’=l’ w’ybyw Mysph tntk=t’
33 whtlk’ h‘r hyx ynb tntk rm’yw hrykyw : ’l=M’ ’wh Knb tntkh
PrT
36 tyV’rb 37. 34–38. 29
lb’tyw wyntmb qV MVyw wytlmV bq‘y ‘rqyw : Pswy PrT PrT 34
Mxnthl N’myw wmxnl wytnb=lkw wynb=lk wmqyw : Mybr Mymy wnb=l‘ 35
wrkm Myndmhw : wyb’ wt’ Kbyw hl’V lb’ ynb=l’ dr’=yk rm’yw 36
: MyxbTh rV h‘rp syrs rpyTwpl MyrYm=l’ wt’

sŘ 34 wmVw ymld‘ Vy’=d‘ Tyw wyx’ t’m hdwhy dryw ’whh t‘b yhyw xl
: hyl’ ’byw hxqyw ‘wV wmVw yn‘nk Vy’=tb hdwhy MV=’ryw : hryx 2
’rqtw Nb dltw dw‘ rhtw : r‘ wmV=t’ ’rqyw Nb dltw rhtw 3, 4
byzkb hyhw hlV wmV=t’ ’rqtw Nb dltw dw‘ Pstw : Nnw’ wmV=t’ 5
r‘ yhyw : rmt hmVw wrwkb r‘l hV’ hdwhy xqyw : wt’ htdlb 6, 7
’b Nnw’l hdwhy rm’yw : hwhy whtmyw hwhy yny‘b ‘r hdwhy rwkb 8
wl ’l yk Nnw’ ‘dyw : Kyx’l ‘rz Mqhw ht’ Mbyw Kyx’ tV’=l’ 9
‘rz=Ntn ytlbl hYr’ txVw wyx’ tV’=l’ ’b=M’ hyhw ‘rzh hyhy
hdwhy rm’yw : wt’=Mg tmyw hV‘ rV’ hwhy yny‘b ‘ryw : wyx’l 10, 11
rm’ yk ynb hlV ldgy=d‘ Kyb’=tyb hnml’ ybV wtlk rmtl
Mymyh wbryw : hyb’ tyb bVtw rmt Kltw wyx’k ’wh=Mg twmy=Np 12
hryxw ’wh wn’Y yzzg=l‘ l‘yw hdwhy Mxnyw hdwhy=tV’ ‘wV=tb tmtw
htnmt hl‘ Kymx hnh rm’l rmtl dgyw : htnmt ymld‘h wh‘r 13
bVtw Pl‘ttw Py‘Yb sktw hyl‘m htwnml’ ydgb rstw : wn’Y zgl 14
’whw hlV ldg=yk ht’r yk htnmt Krd=l‘ rV’ Myny‘ xtpb
: hynp htsk yk hnwzl hbVxyw hdwhy h’ryw : hV’l wl hntn=’l 15
wtlk yk ‘dy ’l yk Kyl’ ’wb’ ’n=hbh rm’yw Krdh=l’ hyl’ Tyw 16
Myz‘=ydg xlV’ ykn’ rm’yw : yl’ ’wbt yk yl=Ntt=hm rm’tw ’wh 17
rV’ Nwbr‘h hm rm’yw : KxlV d‘ Nwbr‘ Ntt=M’ rm’tw N’Yh=Nm 18
hyl’ ’byw hl=Ntyw Kdyb rV’ KTmw Klytpw Kmtx rm’tw Kl=Nt’
: htwnml’ ydgb Vbltw hyl‘m hpy‘Y rstw Kltw Mqtw : wl rhtw 19
dym Nwbr‘h txql ymld‘h wh‘r dyb Myz‘h ydg=t’ hdwhy xlVyw 20
’wh hVdqh hy’ rm’l hmqm yVn’=t’ l’Vyw : h’Ym ’lw hV’h 21
hdwhy=l’ bVyw : hVdq hzb htyh=’l wrm’yw Krdh=l‘ Myny‘b 22
: hVdq hzb htyh=’l wrm’ Mwqmh yVn’ Mgw hyt’Ym ’l rm’yw
’l ht’w hzh ydgh ytxlV hnh zwbl hyhn Np hl=xqt hdwhy rm’yw 23
Ktlk rmt htnz rm’l hdwhyl dgyw MyVdx VlVmk yhyw : ht’Ym 24
t’Ywm ’wh : PrVtw hw’yYwh hdwhy rm’yw Mynwnzl hrh hnh Mgw 25
rm’tw hrh ykn’ wl hl’=rV’ Vy’l rm’l hymx=l’ hxlV ’yhw
rm’yw hdwhy rkyw : hl’h hTmhw Mylytphw tmtxh yml ’n=rkh 26
: ht‘dl dw‘ Psy=’lw ynb hlVl hyttn=’l Nk=l‘=yk ynmm hqdY
xqtw dy=Ntyw htdlb yhyw : hnTbb Mymw’t hnhw htdl t‘b yhyw 27, 28
byVmk yhyw : hnV’r ’Yy hz rm’l ynV wdy=l‘ rVqtw tdlymh 29
wdy
38. 30–40. 5 bVyw 37
: Zrp wmV ’rqyw Zrp Kyl‘ tYrp=hm rm’tw wyx’ ’Yy hnhw wdy
30 : xrz wmV ’rqyw ynVh wdy=l‘ rV’ wyx’ ’Yy rx’w
Tl MyxbTh rV h‘rp syrs rpyTwp whnqyw hmyrYm drwh Pswyw sŘ 35
2 Pswy=t’ hwhy yhyw : hmV whdrwh rV’ Myl’‘mVyh dym yrYm Vy’
3 wt’ hwhy yk wynd’ ’ryw : yrYmh wynd’ tybb yhyw xylYm Vy’ yhyw
4 trVyw wyny‘b Nx Pswy ’Ymyw : wdyb xylYm hwhy hV‘ ’wh=rV’ lkw
5 wt’ dyqph z’m yhyw : wdyb Ntn wl=Vy=lkw wtyb=l‘ whdqpyw wt’
Pswy llgb yrYmh tyb=t’ hwhy Krbyw wl=Vy rV’=lk l‘w wtybb
6 wl=rV’=lk bz‘yw : hdVbw tybb wl=Vy rV’=lkb hwhy tkrb yhyw
Pswy yhyw lkw’ ’wh=rV’ Mxlh=M’ yk hmw’m wt’ ‘dy=’lw Pswy dyb
7 wynd’=tV’ ’Vtw hl’h Myrbdh rx’ yhyw : h’rm hpyw r’t=hpy
8 wynd’ tV’=l’ rm’yw N’myw : ym‘ hbkV rm’tw Pswy=l’ hyny‘=t’
9 wnny’ : ydyb Ntn wl=Vy=rV’ lkw tybb=hm yt’ ‘dy=’l ynd’ Nh
rV’b Ktw’=M’ yk hmw’m ynmm KVx=’lw ynmm hzh tybb lwdg
10 yhyw : Myhl’l yt’Txw t’zh hldgh h‘rh hV‘’ Ky’w wtV’=t’
: hm‘ twyhl hlY’ bkVl hyl’ ‘mV=’lw Mwy Mwy Pswy=l’ hrbdk
11 tybh yVn’m Vy’ Ny’w wtk’lm twV‘l htybh ’byw hzh Mwyhk yhyw
12 snyw hdyb wdgb bz‘yw ym‘ hbkV rm’l wdgbb whVpttw : tybb MV
13, 14 ’rqtw : hYwxh snyw hdyb wdgb bz‘=yk htw’rk yhyw : hYwxh ’Yyw
qxYl yrb‘ Vy’ wnl ’ybh w’r rm’l Mhl rm’tw htyb yVn’l
15 ytmyrh=yk w‘mVk yhyw : lwdg lwqb ’rq’w ym‘ bkVl yl’ ’b wnb
16 hlY’ wdgb xntw : hYwxh ’Yyw snyw ylY’ wdgb bz‘yw ’rq’w ylwq
17 yl’ ’b rm’l hl’h Myrbdk wyl’ rbdtw : wtyb=l’ wynd’ ’wb=d‘
18 ’rq’w ylwq ymyrhk yhyw : yb qxYl wnl t’bh=rV’ yrb‘h db‘h
19 rV’ wtV’ yrbd=t’ wynd’ ‘mVk yhyw : hYwxh snyw ylY’ wdgb bz‘yw
20 xqyw : wp’ rxyw Kdb‘ yl hV‘ hl’h Myrbdk rm’l wyl’ hrbd
Myrws’ Klmh yrws’=rV’ Mwqm rhsh tyb=l’ whntyw wt’ Pswy ynd’
21 wnx Ntyw dsx wyl’ Tyw Pswy=t’ hwhy yhyw : rhsh tybb MV=yhyw
22 Mrys’h=lk t’ Pswy=dyb rhsh=tyb rV Ntyw : rhsh=tyb rV yny‘b
23 rV Ny’ : hV‘ hyh ’wh MV MyV‘ rV’=lk t’w rhsh tybb rV’
’wh=rV’w wt’ hwhy rV’b wdyb hmw’m=lk=t’ h’r rhsh=tyb
: xylYm hwhy hV‘
m Mhynd’l hp’hw MyrYm=Klm hqVm w’Tx hl’h Myrbdh rx’ yhyw sŘ 36
2 l‘w MyqVmh rV l‘ wysyrs ynV l‘ h‘rp PYqyw : MyrYm Klml
3 rhsh tyb=l’ MyxbTh rV tyb rmVmb Mt’ Ntyw : Mypw’h rV
4 trVyw Mt’ Pswy=t’ MyxbTh rV dqpyw : MV rws’ Pswy rV’ Mwqm
5 hlylb wmlx Vy’ MhynV Mwlx wmlxyw : rmVmb Mymy wyhyw Mt’
rV’ MyrYm Klml rV’ hp’hw hqVmh wmlx Nwrtpk Vy’ dx’
Myrws’
38 tyV’rb 40. 6–41. 12
: Myp‘z Mnhw Mt’ ’ryw rqbb Pswy Mhyl’ ’byw : rhsh tybb Myrws’ 6
‘wdm rm’l wynd’ tyb rmVmb wt’ rV’ h‘rp ysyrs=t’ l’Vyw 7
rm’yw wt’ Ny’ rtpw wnmlx Mwlx wyl’ wrm’yw : Mwyh My‘r Mkynp 8
MyqVmh=rV rpsyw : yl ’n=wrps Mynrtp Myhl’l ’wlh Pswy Mhl’ 9
hVlV Npgbw : ynpl Npg=hnhw ymwlxb wl rm’yw Pswyl wmlx=t’ 10
swkw : Mybn‘ hytlkV’ wlyVbh hYn htl‘ txrpk ’yhw MgyrV 11
Nt’w h‘rp swk=l’ Mt’ TxV’w Mybn‘h=t’ xq’w ydyb h‘rp
MygrVh tVlV wnrtp hz Pswy wl rm’yw : h‘rp Pk=l‘ swkh=t’ 12
KbyVhw KV’r=t’ h‘rp ’Vy Mymy tVlV dw‘b : Mh Mymy tVlV 13
: whqVm tyyh rV’ NwV’rh TpVmk wdyb h‘rp=swk ttnw Knk=l‘
yntrkzhw dsx ydm‘ ’n=tyV‘w Kl bTyy rV’k Kt’ yntrkz=M’ yk 14
Myrb‘h Zr’m ytbng bng=yk : hzh tybh=Nm ynt’Ywhw h‘rp=l’ 15
Myp’h=rV ’ryw : rwbb yt’ wmV=yk hmw’m ytyV‘=’l hp=Mgw 16
yls hVlV hnhw ymwlxb yn’=P’ Pswy=l’ rm’yw rtp bwT yk
Pw‘hw hp’ hV‘m h‘rp lk’m lkm Nwyl‘h lsbw : yV’r=l‘ yrx 17
tVlV wnrtp hz rm’yw Pswy N‘yw : yV’r l‘m lsh=Nm Mt’ lk’ 18
KV’r=t’ h‘rp ’Vy Mymy tVlV dw‘b : Mh Mymy tVlV Mylsh 19
Mwyb yhyw : Kyl‘m KrVb=t’ Pw‘h lk’w Z‘=l‘ Ktw’ hltw Kyl‘m 20
V’r=t’ ’Vyw wydb‘=lkl htVm V‘yw h‘rp=t’ tdlh Mwy yVylVh
rV=t’ bVyw : wydb‘ Kwtb Myp’h rV V’r=t’w MyqVmh rV 21
hlt Myp’h rV t’w : h‘rp Pk=l‘ swkh Ntyw whqVm=l‘ MyqVmh 22
: whxkVyw Pswy=t’ MyqVmh=rV rkz=’lw : Pswy Mhl rtp rV’k 23

+p10 , sŘ 37 hnhw : r’yh=l‘ dm‘ hnhw Mlx h‘rpw Mymy MytnV Zqm yhyw ’m, 2
: wx’b hny‘rtw rVb t’yrbw h’rm twpy twrp ‘bV tl‘ r’yh=Nm
twqdw h’rm tw‘r r’yh=Nm Nhyrx’ twl‘ twrx’ twrp ‘bV hnhw 3
tw‘r twrph hnlk’tw : r’yh tpV=l‘ twrph lY’ hndm‘tw rVb 4
Zqyyw t’yrbhw h’rmh tpy twrph ‘bV t’ rVbh tqdw h’rmh
tw’yrb dx’ hnqb twl‘ MylbV ‘bV hnhw tynV Mlxyw NVyyw : h‘rp 5
: Nhyrx’ twxmY Mydq tpwdVw twqd MylbV ‘bV hnhw : twbTw 6
tw’lmhw tw’yrbh MylbVh ‘bV t’ twqdh MylbVh hn‘lbtw 7
’rqyw xlVyw wxwr M‘ptw rqbb yhyw : Mwlx hnhw h‘rp Zqyyw 8
wmlx=t’ Mhl h‘rp rpsyw hymkx=lk=t’w MyrYm ymTrx=lk=t’
rm’l h‘rp=t’ MyqVmh rV rbdyw : h‘rpl Mtw’ rtwp=Ny’w 9
rmVmb yt’ Ntyw wydb‘=l‘ PYq h‘rp : Mwyh rykzm yn’ y’Tx=t’ 10
dx’ hlylb Mwlx hmlxnw : Myp’h rV t’w yt’ MyxbTh rV tyb 11
db‘ yrb‘ r‘n wnt’ MVw : wnmlx wmlx Nwrtpk Vy’ ’whw yn’ 12
: rtp wmlxk Vy’ wnytmlx=t’ wnl=rtpyw wl=rpsnw MyxbTh rVl
yhyw
41. 13–45 Zqm 39
13, 14 xlVyw : hlt wt’w ynk=l‘ byVh yt’ hyh Nk wnl=rtp rV’k yhyw
’byw wytlmV Plxyw xlgyw rwbh=Nm whYyryw Pswy=t’ ’rqyw h‘rp
15 yn’w wt’ Ny’ rtpw ytmlx Mwlx Pswy=l’ h‘rp rm’yw : h‘rp=l’
16 h‘rp=t’ Pswy N‘yw : wt’ rtpl Mwlx ‘mVt rm’l Kyl‘ yt‘mV
17 Pswy=l’ h‘rp rbdyw : h‘rp MwlV=t’ hn‘y Myhl’ yd‘lb rm’l
18 twrp ‘bV tl‘ r’yh=Nm hnhw : r’yh tpV=l‘ dm‘ ynnh ymlxb
19 twrx’ twrp ‘bV hnhw : wx’b hny‘rtw r’t tpyw rVb tw’yrb
hnhk yty’r=’l rVb twqrw d’m r’t tw‘rw twld Nhyrx’ twl‘
20 ‘bV t’ tw‘rhw twqrh twrph hnlk’tw : ‘rl MyrYm Zr’=lkb
21 w’b=yk ‘dwn ’lw hnbrq=l’ hn’btw : t’yrbh twnV’rh twrph
22 hnhw ymlxb ’r’w : Zqy’w hlxtb rV’k ‘r Nhy’rmw hnbrq=l’
23 MylbV ‘bV hnhw : twbTw t’lm dx’ hnqb tl‘ MylbV ‘bV
24 tqdh MylbVh N‘lbtw : Mhyrx’ twxmY Mydq twpdV twqd twmnY
25 rm’yw : yl dygm Ny’w MymTrxh=l’ rm’w twbTh MylbVh ‘bV t’
dygh hV‘ Myhl’h rV’ t’ ’wh dx’ h‘rp Mwlx h‘rp=l’ Pswy
26 tbTh MylbVh ‘bVw hnh MynV ‘bV tbTh trp ‘bV : h‘rpl
27 tl‘h t‘rhw twqrh twrph ‘bVw : ’wh dx’ Mwlx hnh MynV ‘bV
wyhy Mydqh twpdV twqrh MylbVh ‘bVw hnh MynV ‘bV Nhyrx’
28 Myhl’h rV’ h‘rp=l’ ytrbd rV’ rbdh ’wh : b‘r ynV ‘bV
29 Zr’=lkb lwdg ‘bV tw’b MynV ‘bV hnh : h‘rp=t’ h’rh hV‘
30 MyrYm Zr’b ‘bVh=lk xkVnw Nhyrx’ b‘r ynV ‘bV wmqw : MyrYm
31 ’whh b‘rh ynpm Zr’b ‘bVh ‘dwy=’lw : Zr’h=t’ b‘rh hlkw
32 Mym‘p h‘rp=l’ Mwlxh twnVh l‘w : d’m ’wh dbk=yk Nk=yrx’
33 ’ry ht‘w : wtV‘l Myhl’h rhmmw Myhl’h M‘m rbdh Nwkn=yk
34 dqpyw h‘rp hV‘y : MyrYm Zr’=l‘ whtyVyw Mkxw Nwbn Vy’ h‘rp
35 wYbqyw : ‘bVh ynV ‘bVb MyrYm Zr’=t’ Vmxw Zr’h=l‘ Mydqp
h‘rp=dy txt rb=wrbYyw hl’h t’bh tbTh MynVh lk’=lk=t’
36 b‘rh ynV ‘bVl Zr’l Nwdqpl lk’h hyhw : wrmVw Myr‘b lk’
37 rbdh bTyyw : b‘rb Zr’h trkt=’lw MyrYm Zr’b Nyyht rV’
38 hzk ’Ymnh wydb‘=l’ h‘rp rm’yw : wydb‘=lk yny‘bw h‘rp yny‘b sŘ 38
39 Myhl’ ‘ydwh yrx’ Pswy=l’ h‘rp rm’yw : wb Myhl’ xwr rV’ Vy’
40 Kyp=l‘w ytyb=l‘ hyht ht’ : Kwmk Mkxw Nwbn=Ny’ t’z=lk=t’ Ktw’
41 yttn h’r Pswy=l’ h‘rp rm’yw : Kmm ldg’ ’skh qr ym‘=lk qVy
42 ht’ Ntyw wdy l‘m wt‘bT=t’ h‘rp rsyw : MyrYm Zr’=lk l‘ Kt’
43 bkryw : wr’wY=l‘ bhzh dbr MVyw VV=ydgb wt’ Vblyw Pswy dy=l‘
l‘ wt’ Nwtnw Krb’ wynpl w’rqyw wl=rV’ hnVmh tbkrmb wt’
44 Myry=’l Kyd‘lbw h‘rp yn’ Pswy=l’ h‘rp rm’yw : MyrYm Zr’=lk
45 Pswy=MV h‘rp ’rqyw : MyrYm Zr’=lkb wlgr=t’w wdy=t’ Vy’
tnpY
40 tyV’rb 41. 46–42. 20
Pswy ’Yyw hV’l N’ Nhk ‘rp yTwp=tb tns’=t’ wl=Ntyw xn‘p tnpY
=Klm h‘rp ynpl wdm‘b hnV MyVlV=Nb Pswyw : MyrYm Zr’=l‘ 46
Zr’h V‘tw : MyrYm Zr’=lkb rb‘yw h‘rp ynplm Pswy ’Yyw MyrYm 47
rV’ MynV ‘bV lk’=lk=t’ Zbqyw : MyYmql ‘bVh ynV ‘bVb 48
hytbybs rV’ ry‘h=hdV lk’ Myr‘b lk’=Ntyw MyrYm Zr’b wyh
ldx=yk d‘ d’m hbrh Myh lwxk rb Pswy rbYyw : hkwtb Ntn 49
b‘rh tnV ’wbt MrTb Mynb ynV dly Pswylw : rpsm Ny’=yk rpsl 50
MV=t’ Pswy ’rqyw : Nw’ Nhk ‘rp yTwp=tb tns’ wl=hdly rV’ 51
t’w : yb’ tyb=lk t’w ylm‘=lk=t’ Myhl’ ynVn=yk hVnm rwkbh 52
‘bV hnylktw : yyn‘ Zr’b Myhl’ ynrph=yk Myrp’ ’rq ynVh MV 53
’wbl b‘rh ynV ‘bV hnylxtw : MyrYm Zr’b hyh rV’ ‘bVh ynV 54
hyh MyrYm Zr’=lkbw twYr’h=lkb b‘r yhyw Pswy rm’ rV’k
rm’yw Mxll h‘rp=l’ M‘h q‘Yyw MyrYm Zr’=lk b‘rtw : Mxl 55
hyh b‘rhw : wV‘t Mkl rm’y=rV’ Pswy=l’ wkl MyrYm=lkl h‘rp 56
MyrYml rbVyw Mhb rV’=lk=t’ Pswy xtpyw Zr’h ynp=lk l‘
Pswy=l’ rbVl hmyrYm w’b Zr’h=lkw : MyrYm Zr’b b‘rh qzxyw 57
rm’yw MyrYmb rbV=Vy yk bq‘y ’ryw : Zr’h=lkb b‘rh qzx=yk bm
MyrYmb rbV=Vy yk yt‘mV hnh rm’yw : w’rtt hml wynbl bq‘y 2
hrV‘ Pswy=yx’ wdryw : twmn ’lw hyxnw MVm wnl=wrbVw hmV=wdr 3
wyx’=t’ bq‘y xlV=’l Pswy yx’ Nymynb=t’w : MyrYmm rb rbVl 4
My’bh Kwtb rbVl l’rVy ynb w’byw : Nws’ wn’rqy=Np rm’ yk 5
rybVmh ’wh Zr’h=l‘ TylVh ’wh Pswyw : N‘nk Zr’b b‘rh hyh=yk 6
Pswy ’ryw : hYr’ Myp’ wl=wwxtVyw Pswy yx’ w’byw Zr’h M‘=lkl 7
Ny’m Mhl’ rm’yw twVq Mt’ rbdyw Mhyl’ rkntyw Mrkyw wyx’=t’
Mhw wyx’=t’ Pswy rkyw : lk’=rbVl N‘nk Zr’m wrm’yw Mt’b 8
Mhl’ rm’yw Mhl Mlx rV’ twmlxh t’ Pswy rkzyw : whrkh ’l 9
ynd’ ’l wyl’ wrm’yw : Mt’b Zr’h twr‘=t’ tw’rl Mt’ Mylgrm 10
wyh=’l wnxn’ Mynk wnxn dx’=Vy’ ynb wnlk : lk’=rbVl w’b Kydb‘w 11
: tw’rl Mt’b Zr’h twr‘=yk ’l Mhl’ rm’yw : Mylgrm Kydb‘ 12
hnhw N‘nk Zr’b dx’=Vy’ ynb wnxn’ Myx’ Kydb‘ rV‘ MynV wrm’yw 13
rV’ ’wh Pswy Mhl’ rm’yw : wnny’ dx’hw Mwyh wnyb’=t’ NTqh 14
w’Yt=M’ h‘rp yx wnxbt t’zb : Mt’ Mylgrm rm’l Mkl’ ytrbd 15
Mkyx’=t’ xqyw dx’ Mkm wxlV : hnh NTqh Mkyx’ ’wbb=M’ yk hzm 16
yk h‘rp yx ’l=M’w Mkt’ tm’h Mkyrbd wnxbyw wrs’h Mt’w
sŘ 39 Mhl’ rm’yw : Mymy tVlV rmVm=l’ Mt’ Ps’yw : Mt’ Mylgrm 17, 18
Mynk=M’ : ’ry yn’ Myhl’h=t’ wyxw wV‘ t’z yVylVh Mwyb Pswy 19
Nwb‘r rbV w’ybh wkl Mt’w MkrmVm tybb rs’y dx’ Mkyx’ Mt’
wtwmt ’lw Mkyrbd wnm’yw yl’ w’ybt NTqh Mkyx’=t’w : Mkytb 20
Nk=wV‘yw
42. 21–43. 11 Zqm 41
21 rV’ wnyx’=l‘ wnxn’ MymV’ lb’ wyx’=l’ Vy’ wrm’yw : Nk=wV‘yw
hrYh wnyl’ h’b Nk=l‘ wn‘mV ’lw wnyl’ wnnxthb wVpn trY wny’r
22 w’Txt=l’ rm’l Mkyl’ ytrm’ ’wlh rm’l Mt’ Nbw’r N‘yw : t’zh
23 Pswy ‘mV yk w‘dy ’l Mhw : Vrdn hnh wmd=Mgw Mt‘mV ’lw dlyb
24 xqyw Mhl’ rbdyw Mhl’ bVyw Kbyw Mhyl‘m bsyw : Mtnyb Zylmh yk
25 Mhylk=t’ w’lmyw Pswy wYyw : Mhyny‘l wt’ rs’yw Nw‘mV=t’ Mt’m
Mhl V‘yw Krdl hdY Mhl ttlw wqV=l’ Vy’ Mhypsk byVhlw rb
26, 27 wqV=t’ dx’h xtpyw : MVm wklyw Mhyrmx=l‘ MrbV=t’ w’Vyw : Nk
: wtxtm’ ypb ’wh=hnhw wpsk=t’ ’ryw Nwlmb wrmxl ’wpsm ttl
28 Vy’ wdrxyw Mbl ’Yyw ytxtm’b hnh Mgw ypsk bVwh wyx’=l’ rm’yw
29 Mhyb’ bq‘y=l’ w’byw : wnl Myhl’ hV‘ t’z=hm rm’l wyx’=l’
30 ynd’ Vy’h rbd : rm’l Mt’ trqh=lk t’ wl wdygyw N‘nk hYr’
31 Mynk wyl’ rm’nw : Zr’h=t’ Mylgrmk wnt’ Ntyw twVq wnt’ Zr’h
32 dx’h wnyb’ ynb Myx’ wnxn’ rV‘=MynV : Mylgrm wnyyh ’l wnxn’
33 ynd’ Vy’h wnyl’ rm’yw : N‘nk Zr’b wnyb’=t’ Mwyh NTqhw wnny’
Nwb‘r=t’w yt’ wxynh dx’h Mkyx’ Mt’ Mynk yk ‘d’ t’zb Zr’h
34 Mylgrm ’l yk h‘d’w yl’ NTqh Mkyx’=t’ w’ybhw : wklw wxq Mkytb
35 yhyw : wrxst Zr’h=t’w Mkl Nt’ Mkyx’=t’ Mt’ Mynk yk Mt’
twrrY=t’ w’ryw wqVb wpsk=rwrY Vy’=hnhw MhyqV Myqyrm Mh
36 MtlkV yt’ Mhyb’ bq‘y Mhl’ rm’yw : w’ryyw Mhyb’w hmh Mhypsk
37 rm’yw : hnlk wyh yl‘ wxqt Nmynb=t’w wnny’ Nw‘mVw wnny’ Pswy
hnt Kyl’ wn’yb’ ’l=M’ tymt ynb ynV=t’ rm’l wyb’=l’ Nbw’r
38 wyx’=yk Mkm‘ ynb dry=’l rm’yw : Kyl’ wnbyV’ yn’w ydy=l‘ wt’
Mtdrwhw hb=wklt rV’ Krdb Nws’ wh’rqw r’Vn wdbl ’whw tm
gm, 2 lk’l wlk rV’k yhyw : Zr’b dbk b‘rhw : hlw’V Nwgyb ytbyV=t’
wnl=wrbV wbV Mhyb’ Mhyl’ rm’yw MyrYmm w’ybh rV’ rbVh=t’
3 =’l rm’l Vy’h wnb d‘h d‘h rm’l hdwhy wyl’ rm’yw : lk’=T‘m
4 hdrn wnt’ wnyx’=t’ xlVm KVy=M’ : Mkt’ Mkyx’ ytlb ynp w’rt
5 wnyl’ rm’ Vy’h=yk drn ’l xlVm Kny’=M’w : lk’ Kl hrbVnw
6 yl Mt‘rh hml l’rVy rm’yw : Mkt’ Mkyx’ ytlb ynp w’rt=’l
7 wntdlwmlw wnl Vy’h=l’V lw’V wrm’yw : x’ Mkl dw‘h Vy’l dyghl
hl’h Myrbdh yp=l‘ wl=dgnw x’ Mkl Vyh yx Mkyb’ dw‘h rm’l
8 wyb’ l’rVy=l’ hdwhy rm’yw : Mkyx’=t’ wdyrwh rm’y yk ‘dn ‘wdyh
ht’=Mg wnxn’=Mg twmn ’lw hyxnw hklnw hmwqnw yt’ r‘nh hxlV
9 wytgYhw Kyl’ wyt’ybh ’l=M’ wnVqbt ydym wnbr‘’ ykn’ : wnpT=Mg
10 wnbV ht‘=yk wnhmhmth ’lwl yk : Mymyh=lk Kl yt’Txw Kynpl
11 wxq wV‘ t’z ’wp’ Nk=M’ Mhyb’ l’rVy Mhl’ rm’yw : Mym‘p hz
Vbd T‘mw yrY T‘m hxnm Vy’l wdyrwhw Mkylkb Zr’h trmzm
t’kn
42 tyV’rb 43. 12–44. 6
Pskh=t’w Mkdyb wxq hnVm Pskw : MydqVw MynTb Tlw t’kn 12
Mkyx’=t’w : ’wh hgVm ylw’ Mkdyb wbyVt Mkytxtm’ ypb bVwmh 13
sŘ 40 Vy’h ynpl Mymxr Mkl Nty ydV l’w : Vy’h=l’ wbwV wmwqw wxq 14
: ytlkV ytlkV rV’k yn’w Nymynb=t’w rx’ Mkyx’=t’ Mkl xlVw
Nmynb=t’w Mdyb wxql Psk=hnVmw t’zh hxnmh=t’ MyVn’h wxqyw 15
Nymynb=t’ Mt’ Pswy ’ryw : Pswy ynpl wdm‘yw MyrYm wdryw wmqyw 16
Nkhw xbT xbTw htybh MyVn’h=t’ ’bh wtyb=l‘ rV’l rm’yw
’byw Pswy rm’ rV’k Vy’h V‘yw : MyrhYb MyVn’h wlk’y yt’ yk 17
Pswy tyb w’bwh yk MyVn’h w’ryyw : Pswy htyb MyVn’h=t’ Vy’h 18
My’bwm wnxn’ hlxtb wnytxtm’b bVh Pskh rbd=l‘ wrm’yw
: wnyrmx=t’w Mydb‘l wnt’ txqlw wnyl‘ lpnthlw wnyl‘ llgthl
wrm’yw : tybh xtp wyl’ wrbdyw Pswy tyb=l‘ rV’ Vy’h=l’ wVgyw 19, 20
Nwlmh=l’ wn’b=yk yhyw : lk’=rbVl hlxtb wndry dry ynd’ yb 21
wlqVmb wnpsk wtxtm’ ypb Vy’=Psk hnhw wnytxtm’=t’ hxtpnw
wn‘dy ’l lk’=rbVl wndyb wndrwh rx’ Pskw : wndyb wt’ bVnw 22
Mkyhl’ w’ryt=l’ Mkl MwlV rm’yw : wnytxtm’b wnpsk MV=ym 23
’Ywyw yl’ ’b Mkpsk Mkytxtm’b NwmTm Mkl Ntn Mkyb’ yhl’w
Mym=Ntyw Pswy htyb MyVn’h=t’ Vy’h ’byw : Nw‘mV=t’ Mhl’ 24
’wb=d‘ hxnmh=t’ wnykyw : Mhyrmxl ’wpsm Ntyw Mhylgr wYxryw 25
htybh Pswy ’byw : Mxl wlk’y MV=yk w‘mV yk MyrhYb Pswy 26
l’Vyw : hYr’ wl=wwxtVyw htybh Mdyb=rV’ hxnmh=t’ wl w’ybyw 27
: yx wndw‘h Mtrm’ rV’ Nqzh Mkyb’ MwlVh rm’yw MwlVl Mhl
’ryw wyny‘ ’Vyw : wxtVyw wdqyw yx wndw‘ wnyb’l Kdb‘l MwlV wrm’yw 28, 29
yl’ Mtrm’ rV’ NTqh Mkyx’ hzh rm’yw wm’=Nb wyx’ Nymynb=t’
Vqbyw wyx’=l’ wymxr wrmkn=yk Pswy rhmyw : ynb Knxy Myhl’ rm’yw 30
wmyV rm’yw qp’tyw ’Yyw wynp Zxryw : hmV Kbyw hrdxh ’byw twkbl 31
yk Mdbl wt’ Mylk’h MyrYmlw Mdbl Mhlw wdbl wl wmyVyw : Mxl 32
: MyrYml ’wh hb‘wt=yk Mxl Myrb‘h=t’ lk’l MyrYmh Nwlkwy ’l
Vy’ MyVn’h whmtyw wtr‘Yk ry‘Yhw wtrkbk rkbh wynpl wbVyw 33
t’Vmm Nmynb t’Vm brtw Mhl’ wynp t’m t’Vm ’Vyw : wh‘r=l’ 34
rm’l wtyb=l‘ rV’=t’ wYyw : wm‘ wrkVyw wtVyw twdy Vmx Mlk dm
Vy’=Psk MyVw t’V Nwlkwy rV’k lk’ MyVn’h txtm’=t’ ’lm
NTqh txtm’ ypb MyVt Pskh ‘ybg y‘ybg=t’w : wtxtm’ ypb 2
MyVn’hw rw’ rqbh : rbd rV’ Pswy rbdk V‘yw wrbV Psk t’w 3
rm’ Pswyw wqyxrh ’l ry‘h=t’ w’Yy Mh : Mhyrmxw hmh wxlV 4
hml Mhl’ trm’w MtgVhw MyVn’h yrx’ Pdr Mwq wtyb=l‘ rV’l
Vxn ’whw wb ynd’ htVy rV’ hz ’wlh : hbwT txt h‘r MtmlV 5
Myrbdh=t’ Mhl’ rbdyw MgVyw : MtyV‘ rV’ Mt‘rh wb Vxny 6
hl’h
44. 7–45. 5 Vgyw 43
7 Kydb‘l hlylx hl’h Myrbdk ynd’ rbdy hml wyl’ wrm’yw : hl’h
8 wnbyVh wnytxtm’ ypb wn’Ym rV’ Psk Nh : hzh rbdk twV‘m
9 ’Ymy rV’ : bhz w’ Psk Kynd’ tybm bngn Ky’w N‘nk Zr’m Kyl’
10 ht‘=Mg rm’yw : Mydb‘l ynd’l hyhn wnxn’=Mgw tmw Kydb‘m wt’
: Myqn wyht Mt’w db‘ yl=hyhy wt’ ’Ymy rV’ ’wh=Nk Mkyrbdk
11, 12 Vpxyw : wtxtm’ Vy’ wxtpyw hYr’ wtxtm’=t’ Vy’ wdrwyw wrhmyw
13 w‘rqyw : Nmynb txtm’b ‘ybgh ’Ymyw hlk NTqbw lxh lwdgb
14 wyx’w hdwhy ’byw : hry‘h wbVyw wrmx=l‘ Vy’ sm‘yw MtlmV
15 Pswy Mhl rm’yw : hYr’ wynpl wlpyw MV wndw‘ ’whw Pswy htyb
rV’ Vy’ Vxny Vxn=yk Mt‘dy ’wlh MtyV‘ rV’ hzh hV‘mh=hm
16 Myhl’h qdTYn=hmw rbdn=hm ynd’l rm’n=hm hdwhy rm’yw : ynmk
’Ymn=rV’ Mg wnxn’=Mg ynd’l Mydb‘ wnnh Kydb‘ Nw‘=t’ ’Ym
17 ‘ybgh ’Ymn rV’ Vy’h t’z twV‘m yl hlylx rm’yw : wdyb ‘ybgh
: Mkyb’=l’ MwlVl wl‘ Mt’w db‘ yl=hyhy ’wh wdyb
18 ynd’ ynz’b rbd Kdb‘ ’n=rbdy ynd’ yb rm’yw hdwhy wyl’ Vgyw +p11 , sŘ 41
19 rm’l wydb‘=t’ l’V ynd’ : h‘rpk Kwmk yk Kdb‘b Kp’ rxy=l’w
20 Mynqz dlyw Nqz b’ wnl=Vy ynd’=l’ rm’nw : x’=w’ b’ Mkl=Vyh
21 Kydb‘=l’ rm’tw : wbh’ wyb’w wm’l wdbl ’wh rtwyw tm wyx’w NTq
22 bz‘l r‘nh lkwy=’l ynd’=l’ rm’nw : wyl‘ yny‘ hmyV’w yl’ whdrwh
23 Mkyx’ dry ’l=M’ Kydb‘=l’ rm’tw : tmw wyb’=t’ bz‘w wyb’=t’
24 =dgnw yb’ Kdb‘=l’ wnyl‘ yk yhyw : ynp tw’rl Nwpst ’l Mkt’ NTqh
25, 26 ’l rm’nw : lk’=T‘m wnl=wrbV wbV wnyb’ rm’yw : ynd’ yrbd t’ wl
ynp tw’rl lkwn ’l=yk wndryw wnt’ NTqh wnyx’ Vy=M’ tdrl lkwn
27 Mt‘dy Mt’ wnyl’ yb’ Kdb‘ rm’yw : wnt’ wnny’ NTqh wnyx’w Vy’h
28 ’lw PrT PrT K’ rm’w yt’m dx’h ’Yyw : ytV’ yl=hdly MynV yk
29 Mtdrwhw Nws’ whrqw ynp M‘m hz=t’=Mg Mtxqlw : hnh=d‘ wyty’r
30 wnny’ r‘nhw yb’ Kdb‘=l’ y’bk ht‘w : hl’V h‘rb ytbyV=t’
31 wdyrwhw tmw r‘nh Ny’=yk wtw’rk hyhw : wVpnb hrwVq wVpnw wnt’
32 r‘nh=t’ br‘ Kdb‘ yk : hl’V Nwgyb wnyb’ Kdb‘ tbyV=t’ Kydb‘
33 ht‘w : Mymyh=lk yb’l yt’Txw Kyl’ wn’yb’ ’l=M’ rm’l yb’ M‘m
34 Ky’=yk : wyx’=M‘ l‘y r‘nhw ynd’l db‘ r‘nh txt Kdb‘ ’n=bVy
: yb’=t’ ’Ymy rV’ ‘rb h’r’ Np yt’ wnny’ r‘nhw yb’=l’ hl‘’
hm Vy’=lk w’yYwh ’rqyw wyl‘ MybYnh lkl qp’thl Pswy lky=’lw
2 ykbb wlq=t’ Ntyw : wyx’=l’ Pswy ‘dwthb wt’ Vy’ dm‘=’lw yl‘m
3 Pswy yn’ wyx’=l’ Pswy rm’yw : h‘rp tyb ‘mVyw MyrYm w‘mVyw
4 Pswy rm’yw : wynpm wlhbn yk wt’ twn‘l wyx’ wlky=’lw yx yb’ dw‘h
yt’ Mtrkm=rV’ Mkyx’ Pswy yn’ rm’yw wVgyw yl’ ’n=wVg wyx’=l’
5 hnh yt’ Mtrkm=yk Mkyny‘b rxy=l’w wbY‘t=l’ ht‘w : hmyrYm
yk
44 tyV’rb 45. 6–46. 8
Zr’h brqb b‘rh MytnV hz=yk : Mkynpl Myhl’ ynxlV hyxml yk 6
Mkynpl Myhl’ ynxlVyw : ryYqw Vyrx=Ny’ rV’ MynV Vmx dw‘w 7
ht‘w : hldg hTylpl Mkl twyxhlw Zr’b tyr’V Mkl MwVl 8
Nwd’lw h‘rpl b’l ynmyVyw Myhl’h yk hnh yt’ MtxlV Mt’=’l
Mtrm’w yb’=l’ wl‘w wrhm : MyrYm Zr’=lkb lVmw wtyb=lkl 9
yl’ hdr MyrYm=lkl Nwd’l Myhl’ ynmV Pswy Knb rm’ hk wyl’
ynbw Kynbw ht’ yl’ bwrq tyyhw NVg=Zr’b tbVyw : dm‘t=l’ 10
Vmx dw‘=yk MV Kt’ ytlklkw : Kl=rV’=lkw Krqbw Kn’Yw Kynb 11
tw’r Mkyny‘ hnhw : Kl=rV’=lkw Ktybw ht’ Vrwt=Np b‘r MynV 12
ydwbk=lk=t’ yb’l Mtdghw : Mkyl’ rbdmh yp=yk Nymynb yx’ yny‘w 13
lpyw : hnh yb’=t’ Mtdrwhw Mtrhmw Mty’r rV’=lk t’w MyrYmb 14
wyx’=lkl qVnyw : wyr’wY=l‘ hkb Nmynbw Kbyw wyx’=Nmynb yr’wY=l‘ 15
rm’l h‘rp tyb ‘mVn lqhw : wt’ wyx’ wrbd Nk yrx’w Mhyl‘ Kbyw 16
Pswy=l’ h‘rp rm’yw : wydb‘ yny‘bw h‘rp yny‘b bTyyw Pswy yx’ w’b 17
: N‘nk hYr’ w’b=wklw Mkry‘b=t’ wn‘T wV‘ t’z Kyx’=l’ rm’
Zr’ bwT=t’ Mkl hnt’w yl’ w’bw Mkytb=t’w Mkyb’=t’ wxqw 18
Zr’m Mkl=wxq wV‘ t’z htywY ht’w : Zr’h blx=t’ wlk’w MyrYm 19
Mkny‘w : Mt’bw Mkyb’=t’ Mt’Vnw MkyVnlw MkpTl twlg‘ MyrYm 20
ynb Nk=wV‘yw : ’wh Mkl MyrYm Zr’=lk bwT=yk Mkylk=l‘ sxt=l’ 21
: Krdl hdY Mhl Ntyw h‘rp yp=l‘ twlg‘ Pswy Mhl Ntyw l’rVy
Vmxw Psk tw’m VlV Ntn Nmynblw tlmV twplx Vy’l Ntn Mlkl 22
MyrYm bwTm My’Vn Myrmx hrV‘ t’zk xlV wyb’lw : tlmV tplx 23
wklyw wyx’=t’ xlVyw : Krdl wyb’l Nwzmw Mxlw rb t’Vn tnt’ rV‘w 24
=l’ N‘nk Zr’ w’byw MyrYmm wl‘yw : Krdb wzgrt=l’ Mhl’ rm’yw 25
Zr’=lkb lVm ’wh=ykw yx Pswy dw‘ rm’l wl wdgyw : Mhyb’ bq‘y 26
Pswy yrbd=lk t’ wyl’ wrbdyw : Mhl Nym’h=’l yk wbl gpyw MyrYm 27
yxtw wt’ t’Vl Pswy xlV=rV’ twlg‘h=t’ ’ryw Mhl’ rbd rV’
wn’r’w hkl’ yx ynb Pswy=dw‘ br l’rVy rm’yw : Mhyb’ bq‘y xwr 28
xbzyw ‘bV hr’b ’byw wl=rV’=lkw l’rVy ‘syw : twm’ MrTb wm
hlylh t’rmb l’rVyl Myhl’ rm’yw : qxYy wyb’ yhl’l Myxbz 2
’ryt=l’ Kyb’ yhl’ l’h ykn’ rm’yw : ynnh rm’yw bq‘y bq‘y rm’yw 3
hmyrYm Km‘ dr’ ykn’ : MV KmyV’ lwdg ywgl=yk hmyrYm hdrm 4
‘bV r’bm bq‘y Mqyw : Kyny‘=l‘ wdy tyVy Pswyw hl‘=Mg Kl‘’ ykn’w 5
twlg‘b MhyVn=t’w MpT=t’w Mhyb’ bq‘y=t’ l’rVy=ynb w’Vyw
rV’ MVwkr=t’w Mhynqm=t’ wxqyw : wt’ t’Vl h‘rp xlV=rV’ 6
wynb ynbw wynb : wt’ w‘rz=lkw bq‘y hmyrYm w’byw N‘nk Zr’b wVkr 7
: hmyrYm wt’ ’ybh w‘rz=lkw wynb twnbw wytnb wt’
bq‘y rkb wynbw bq‘y hmyrYm My’bh l’rVy=ynb twmV hl’w 8
Nbw’r
46. 9–47. 9 Vgyw 45
9, 10 Nymyw l’wmy Nw‘mV ynbw : ymrkw NrYxw ’wlpw Kwnx Nbw’r ynbw : Nbw’r
11 : yrrmw thq NwVrg ywl ynbw : tyn‘nkh=Nb lw’Vw rxYw Nykyw dh’w
12 wyhyw N‘nk Zr’b Nnw’w r‘ tmyw xrzw Zrpw hlVw Nnw’w r‘ hdwhy ynbw
13, 14 ynbw : NwrmVw bwyw hwpw ‘lwt rkVVy ynbw : lwmxw NrYx Zrp=ynb
15 Ndpb bq‘yl hdly rV’ h’l ynb hl’ : l’lxyw Nwl’w drs Nwlbz
16 dg ynbw : VlVw MyVlV wytwnbw wynb Vpn=lk wtb hnyd t’w Mr’
17 hwVyw hnmy rV’ ynbw : yl’r’w ydwr’w yr‘ NbY’w ynwV ygxw NwypY
18 ynb hl’ : l’yklmw rbx h‘yrb ynbw Mtx’ xrVw h‘yrbw ywVyw
hrV‘ VV bq‘yl hl’=t’ dltw wtb h’ll Nbl Ntn=rV’ hplz
19, 20 MyrYm Zr’b Pswyl dlwyw : Nmynbw Pswy bq‘y tV’ lxr ynb : Vpn
: Myrp’=t’w hVnm=t’ N’ Nhk ‘rp yTwp=tb tns’ wl=hdly rV’
21 Mypxw Mypm V’rw yx’ Nm‘nw ’rg lbV’w rkbw ‘lb Nmynb ynbw
22 : rV‘ h‘br’ Vpn=lk bq‘yl dly rV’ lxr ynb hl’ : dr’w
23, 24, 25 ynb hl’ : MlVw rYyw ynwgw l’Yxy yltpn ynbw : MyVx Nd=ynbw
Vpn=lk bq‘yl hl’=t’ dltw wtb lxrl Nbl Ntn=rV’ hhlb
26 yVn dblm wkry y’Yy hmyrYm bq‘yl h’bh Vpnh=lk : h‘bV
27 Vpn MyrYmb wl=dly=rV’ Pswy ynbw : VVw MyVV Vpn=lk bq‘y=ynb
: My‘bV hmyrYm h’bh bq‘y=tybl Vpnh=lk MynV
28 hYr’ w’byw hnVg wynpl trwhl Pswy=l’ wynpl xlV hdwhy=t’w sŘ 42
29 ’ryw hnVg wyb’ l’rVy=t’rql l‘yw wtbkrm Pswy rs’yw : NVg
30 Pswy=l’ l’rVy rm’yw : dw‘ wyr’wY=l‘ Kbyw wyr’wY=l‘ lpyw wyl’
31 wyx’=l’ Pswy rm’yw : yx Kdw‘ yk Kynp=t’ ytw’r yrx’ M‘ph htwm’
yb’=tybw yx’ wyl’ hrm’w h‘rpl hdyg’w hl‘’ wyb’ tyb=l’w
32 wyh hnqm yVn’=yk N’Y y‘r MyVn’hw : yl’ w’b N‘nk=Zr’b rV’
33 rm’w h‘rp Mkl ’rqy=yk hyhw : w’ybh Mhl rV’=lkw Mrqbw Mn’Yw
34 ht‘=d‘w wnyrw‘nm Kydb‘ wyh hnqm yVn’ Mtrm’w : MkyV‘m=hm
MyrYm tb‘wt=yk NVg Zr’b wbVt rwb‘b wnytb’=Mg wnxn’=Mg
zm Mrqbw Mn’Yw yx’w yb’ rm’yw h‘rpl dgyw Pswy ’byw : N’Y h‘r=lk
2 xql wyx’ hYqmw : NVg Zr’b Mnhw N‘nk Zr’m w’b Mhl rV’=lkw
3 MkyV‘m=hm wyx’=l’ h‘rp rm’yw : h‘rp ynpl MgYyw MyVn’ hVmx
4 wrm’yw : wnytwb’=Mg wnxn’=Mg Kydb‘ N’Y h‘r h‘rp=l’ wrm’yw
dbk=yk Kydb‘l rV’ N’Yl h‘rm Ny’=yk wn’b Zr’b rwgl h‘rp=l’
5 h‘rp rm’yw : NVg Zr’b Kydb‘ ’n=wbVy ht‘w N‘nk Zr’b b‘rh
6 ’wh Kynpl MyrYm Zr’ : Kyl’ w’b Kyx’w Kyb’ rm’l Pswy=l’
t‘dy=M’w NVg Zr’b wbVy Kyx’=t’w Kyb’=t’ bVwh Zr’h bTymb
7 =t’ Pswy ’byw : yl=rV’=l‘ hnqm yrV MtmVw lyx=yVn’ Mb=Vyw
8 h‘rp rm’yw : h‘rp=t’ bq‘y Krbyw h‘rp ynpl whdm‘yw wyb’ bq‘y
9 yrwgm ynV ymy h‘rp=l’ bq‘y rm’yw : Kyyx ynV ymy hmk bq‘y=l’
MyVlV
46 tyV’rb 47. 10–48. 3
ynV ymy=t’ wgyVh ’lw yyx ynV ymy wyh My‘rw T‘m hnV t’mw MyVlV
: h‘rp ynplm ’Yyw h‘rp=t’ bq‘y Krbyw : Mhyrwgm ymyb ytb’ yyx 10
bTymb MyrYm Zr’b hzx’ Mhl Ntyw wyx’=t’w wyb’=t’ Pswy bVwyw 11
=t’w wyb’=t’ Pswy lklkyw : h‘rp hwY rV’k ssm‘r Zr’b Zr’h 12
dbk=yk Zr’h=lkb Ny’ Mxlw : PTh ypl Mxl wyb’ tyb=lk t’w wyx’ 13
Pswy Tqlyw : b‘rh ynpm N‘nk Zr’w MyrYm Zr’ hltw d’m b‘rh 14
Mh=rV’ rbVb N‘nk Zr’bw MyrYm=Zr’b ’Ymnh Pskh=lk=t’
MyrYm Zr’m Pskh Mtyw : h‘rp htyb Pskh=t’ Pswy ’byw MyrbV 15
hmlw Mxl wnl=hbh rm’l Pswy=l’ MyrYm=lk w’byw N‘nk Zr’mw
Mkl hnt’w Mkynqm wbh Pswy rm’yw : Psk sp’ yk Kdgn twmn 16
Pswy Mhl Ntyw Pswy=l’ Mhynqm=t’ w’ybyw : Psk sp’=M’ Mkynqmb 17
Mxlb Mlhnyw Myrmxbw rqbh hnqmbw N’Yh hnqmbw Myswsb Mxl
hnVb wyl’ w’byw ’whh hnVh Mttw : ’whh hnVb Mhnqm=lkb 18
hmhbh hnqmw Pskh Mt=M’ yk ynd’m dxkn=’l wl wrm’yw tynVh
twmn hml : wntmd’w wntywg=M’ ytlb ynd’ ynpl r’Vn ’l ynd’=l’ 19
hyhnw Mxlb wntmd’=t’w wnt’=hnq wntmd’ Mg wnxn’=Mg Kyny‘l
’l hmd’hw twmn ’lw hyxnw ‘rz=Ntw h‘rpl Mydb‘ wntmd’w wnxn’
Vy’ MyrYm wrkm=yk h‘rpl MyrYm tmd’=lk=t’ Pswy Nqyw : MVt 20
ryb‘h M‘h=t’w : h‘rpl Zr’h yhtw b‘rh Mhl‘ qzx=yk whdV 21
’l Mynhkh tmd’ qr : whYq=d‘w MyrYm=lwbg hYqm Myr‘l wt’ 22
h‘rp Mhl Ntn rV’ Mqx=t’ wlk’w h‘rp t’m Mynhkl qx yk hnq
Mkt’ ytynq Nh M‘h=l’ Pswy rm’yw : Mtmd’=t’ wrkm ’l Nk=l‘ 23
hyhw : hmd’h=t’ Mt‘rzw ‘rz Mkl=’h h‘rpl Mktmd’=t’w Mwyh 24
hdVh ‘rzl Mkl hyhy tdyh ‘br’w h‘rpl tyVymx Mttnw t’wbtb
Nx=’Ymn wntyxh wrm’yw : MkpTl lk’lw Mkytbb rV’lw Mklk’lw 25
hzh Mwyh=d‘ qxl Pswy ht’ MVyw : h‘rpl Mydb‘ wnyyhw ynd’ yny‘b 26
htyh ’l Mdbl Mynhkh tmd’ qr Vmxl h‘rpl MyrYm tmd’=l‘
wbryw wrpyw hb wzx’yw NVg Zr’b MyrYm Zr’b l’rVy bVyw : h‘rpl 27
+p12 ynV bq‘y=ymy yhyw hnV hrV‘ ‘bV MyrYm Zr’b bq‘y yxyw: d’m 28
’rqyw twml l’rVy=ymy wbrqyw : hnV t’mw My‘br’w MynV ‘bV wyyx 29
ykry txt Kdy ’n=MyV Kyny‘b Nx yt’Ym ’n=M’ wl rm’yw Pswyl wnbl
ytb’=M‘ ytbkVw : MyrYmb ynrbqt ’n=l’ tm’w dsx ydm‘ tyV‘w 30
: Krbdk hV‘’ ykn’ rm’yw Mtrbqb yntrbqw MyrYmm ynt’Vnw
: hTmh V’r=l‘ l’rVy wxtVyw wl ‘bVyw yl h‘bVh rm’yw 31

sŘ 43 ynV=t’ xqyw hlx Kyb’ hnh Pswyl rm’yw hl’h Myrbdh yrx’ yhyw xm
Pswy Knb hnh rm’yw bq‘yl dgyw : Myrp’=t’w hVnm=t’ wm‘ wynb 2
l’ Pswy=l’ bq‘y rm’yw : hTmh=l‘ bVyw l’rVy qzxtyw Kyl’ ’b 3
ydV
48. 4–49. 7 yxyw 47
4 Krpm ynnh yl’ rm’yw : yt’ Krbyw N‘nk Zr’b zwlb yl’=h’rn ydV
Kyrx’ K‘rzl t’zh Zr’h=t’ yttnw Mym‘ lhql Kyttnw Ktybrhw
5 Kyl’ y’b=d‘ MyrYm Zr’b Kl Mydlwnh Kynb=ynV ht‘w : Mlw‘ tzx’
6 Ktdlwmw : yl=wyhy Nw‘mVw Nbw’rk hVnmw Myrp’ Mh=yl hmyrYm
7 yn’w : Mtlxnb w’rqy Mhyx’ MV l‘ wyhy Kl Mhyrx’ tdlwh=rV’
Zr’=trbk dw‘b Krdb N‘nk Zr’b lxr yl‘ htm Ndpm y’bb
8 ’ryw : Mxl tyb ’wh trp’ Krdb MV hrbq’w htrp’ ’bl
9 Mh ynb wyb’=l’ Pswy rm’yw : hl’=ym rm’yw Pswy ynb=t’ l’rVy
10 l’rVy yny‘w : Mkrb’w yl’ ’n=Mxq rm’yw hzb Myhl’ yl=Ntn=rV’
: Mhl qbxyw Mhl qVyw wyl’ Mt’ Vgyw tw’rl lkwy ’l Nqzm wdbk
11 Myhl’ yt’ h’rh hnhw ytllp ’l Kynp h’r Pswy=l’ l’rVy rm’yw
12 : hYr’ wyp’l wxtVyw wykrb M‘m Mt’ Pswy ’Ywyw : K‘rz=t’ Mg
13 hVnm=t’w l’rVy l’mVm wnymyb Myrp’=t’ MhynV=t’ Pswy xqyw
14 tVyw wnymy=t’ l’rVy xlVyw : wyl’ Vgyw l’rVy Nymym wl’mVb
lkV hVnm V’r=l‘ wl’mV=t’w ry‘Yh ’whw Myrp’ V’r=l‘
15 rV’ Myhl’h rm’yw Pswy=t’ Krbyw : rwkbh hVnm yk wydy=t’
=d‘ ydw‘m yt’ h‘rh Myhl’h qxYyw Mhrb’ wynpl ytb’ wklhth
16 Mhb ’rqyw Myr‘nh=t’ Krby ‘r=lkm yt’ l’gh K’lmh : hzh Mwyh
17 Pswy ’ryw : Zr’h brqb brl wgdyw qxYyw Mhrb’ ytb’ MVw ymV
wyb’=dy Kmtyw wyny‘b ‘ryw Myrp’ V’r=l‘ wnymy=dy wyb’ tyVy=yk
18 wyb’=l’ Pswy rm’yw : hVnm V’r=l‘ Myrp’=V’r l‘m ht’ ryshl
19 rm’yw wyb’ N’myw : wV’r=l‘ Knymy MyV rkbh hz=yk yb’ Nk=’l
NTqh wyx’ Mlw’w ldgy ’wh=Mgw M‘l=hyhy ’wh=Mg yt‘dy ynb yt‘dy
20 Kb rwm’l ’whh Mwyb Mkrbyw : Mywgh=’lm hyhy w‘rzw wnmm ldgy
Myrp’=t’ MVyw hVnmkw Myrp’k Myhl’ KmVy rm’l l’rVy Krby
21 Myhl’ hyhw tm ykn’ hnh Pswy=l’ l’rVy rm’yw : hVnm ynpl
22 dx’ MkV Kl yttn yn’w : Mkytb’ Zr’=l’ Mkt’ byVhw Mkm‘
: ytVqbw ybrxb yrm’h dym ytxql rV’ Kyx’=l‘

Tm ’rqy=rV’ t’ Mkl hdyg’w wps’h rm’yw wynb=l’ bq‘y ’rqyw sŘ 44


2 l’rVy=l’ w‘mVw bq‘y ynb w‘mVw wYbqh : Mymyh tyrx’b Mkt’
3 : z‘ rtyw t’V rty ynw’ tyV’rw yxk ht’ yrkb Nbw’r : Mkyb’
4 : hl‘ y‘wYy tllx z’ Kyb’ ybkVm tyl‘ yk rtwt=l’ Mymk zxp

5, 6 Mlhqb yVpn ’bt=l’ Mdsb : Mhytrkm smx ylk Myx’ ywlw Nw‘mV
7 rwr’ : rwV=wrq‘ MnYrbw Vy’ wgrh Mp’b yk ydbk dxt=l’
: l’rVyb MYyp’w bq‘yb Mqlx’ htVq yk Mtrb‘w z‘ yk Mp’
hdwhy
48 tyV’rb 49. 8–50. 7
: Kyb’ ynb Kl wwxtVy Kyby’ Pr‘b Kdy Kyx’ Kwdwy ht’ hdwhy 8
ym ’yblkw hyr’k Zbr ‘rk tyl‘ ynb PrTm hdwhy hyr’ rwg 9
hlyV ’by=yk d‘ wylgr Nybm qqxmw hdwhym TbV rwsy=’l : wnmyqy 10
Nyyb sbk wnt’ ynb hqrVlw hry‘ Npgl yrs’ : Mym‘ thqy wlw 11
: blxm MynV=Nblw Nyym Myny‘ ylylkx : htws Mybn‘=Mdbw wVbl 12

: NdyY=l‘ wtkryw twyn’ Pwxl ’whw NkVy Mymy Pwxl Nlwbz 13

=t’w bwT yk hxnm ’ryw : MytpVmh Nyb Zbr Mrg rmx rkVVy 14, 15
: db‘=sml yhyw lbsl wmkV Tyw hm‘n yk Zr’h
NpypV Krd=yl‘ Vxn Nd=yhy : l’rVy yTbV dx’k wm‘ Nydy Nd 16, 17
: hwhy ytywq Kt‘wVyl : rwx’ wbkr lpyw sws=ybq‘ KVnh xr’=yl‘ 18
rV’m : bq‘ dgy ’whw wndwgy dwdg dg 19, 20
hxlV hly’ yltpn : Klm=ynd‘m Nty ’whw wmxl hnmV 21
twnb Ny‘=yl‘ trp Nb Pswy trp Nb : rpV=yrm’ Ntnh 22
Nty’b bVtw : MyYx yl‘b whmTVyw wbrw whrrmyw : rwV=yl‘ hd‘Y 23, 24
l’m : l’rVy Nb’ h‘r MVm bq‘y ryb’ ydym wydy y‘rz wzpyw wtVq 25
tYbr Mwht tkrb l‘m MymV tkrb Kkrbyw ydV t’w Krz‘yw Kyb’
tw’t=d‘ yrwh tkrb=l‘ wrbg Kyb’ tkrb : Mxrw MydV tkrb txt 26
: wyx’ ryzn dqdqlw Pswy V’rl Nyyht Mlw‘ t‘bg

śsŘ 45 hl’=lk : llV qlxy br‘lw d‘ lk’y rqbb PrTy b’z Nymynb 27, 28
Mtw’ Krbyw Mhyb’ Mhl rbd=rV’ t’zw rV‘ MynV l’rVy yTbV
Ps’n yn’ Mhl’ rm’yw Mtw’ wYyw : Mt’ Krb wtkrbk rV’ Vy’ 29
: ytxh Nwrp‘ hdVb rV’ hr‘mh=l’ ytb’=l’ yt’ wrbq ym‘=l’
rV’ N‘nk Zr’b ’rmm ynp=l‘=rV’ hlpkmh hdVb rV’ hr‘mb 30
wrbq hmV : rbq=tzx’l ytxh Nrp‘ t’m hdVh=t’ Mhrb’ hnq 31
hqbr t’w qxYy=t’ wrbq hmV wtV’ hrV t’w Mhrb’=t’
t’m wb=rV’ hr‘mhw hdVh hnqm : h’l=t’ ytrbq hmVw wtV’ 32
‘wgyw hTmh=l’ wylgr Ps’yw wynb=t’ twYl bq‘y lkyw : tx=ynb 33
Pswy wYyw : wl=qVyw wyl‘ Kbyw wyb’ ynp=l‘ Pswy lpyw : wym‘=l’ Ps’yw n, 2
: l’rVy=t’ My’prh wTnxyw wyb’=t’ Tnxl My’prh=t’ wydb‘=t’
MyrYm wt’ wkbyw MyTnxh ymy w’lmy Nk yk Mwy My‘br’ wl=w’lmyw 3
rm’l h‘rp tyb=l’ Pswy rbdyw wtykb ymy wrb‘yw : Mwy My‘bV 4
yb’ : rm’l h‘rp ynz’b ’n=wrbd Mkyny‘b Nx yt’Ym ’n=M’ 5
N‘nk Zr’b yl ytyrk rV’ yrbqb tm ykn’ hnh rm’l yn‘ybVh
rm’yw : hbwV’w yb’=t’ hrbq’w ’n=hl‘’ ht‘w ynrbqt hmV 6
rbql Pswy l‘yw : K‘ybVh rV’k Kyb’=t’ rbqw hl‘ h‘rp 7
wyb’=t’
50. 8–26 yxyw 49
: MyrYm=Zr’ ynqz lkw wtyb ynqz h‘rp ydb‘=lk wt’ wl‘yw wyb’=t’
8 Zr’b wbz‘ Mrqbw Mn’Yw MpT qr wyb’ tybw wyx’w Pswy tyb lkw
9, 10 w’byw : d’m dbk hnxmh yhyw MyVrp=Mg bkr=Mg wm‘ l‘yw : NVg
d’m dbkw lwdg dpsm MV=wdpsyw Ndryh rb‘b rV’ dT’h Nrg=d‘
11 lb’h=t’ yn‘nkh Zr’h bVwy ’ryw : Mymy t‘bV lb’ wyb’l V‘yw
lb’ hmV ’rq Nk=l‘ MyrYml hz dbk=lb’ wrm’yw dT’h Nrgb
12, 13 w’Vyw : MwY rV’k Nk wl wynb wV‘yw : Ndryh rb‘b rV’ MyrYm
hnq rV’ hlpkmh hdV tr‘mb wt’ wrbqyw N‘nk hYr’ wynb wt’
: ’rmm ynp=l‘ ytxh Nrp‘ t’m rbq=tzx’l hdVh=t’ Mhrb’
14 yrx’ wyb’=t’ rbql wt’ Myl‘h=lkw wyx’w ’wh hmyrYm Pswy bVyw
15 wnmTVy wl wrm’yw Mhyb’ tm=yk Pswy=yx’ w’ryw : wyb’=t’ wrbq
16 Pswy=l’ wwYyw : wt’ wnlmg rV’ h‘rh=lk t’ wnl byVy bVhw Pswy
17 ’n ’V ’n’ Pswyl wrm’t=hk : rm’l wtwm ynpl hwY Kyb’ rm’l
yhl’ ydb‘ ‘Vpl ’n ’V ht‘w Kwlmg h‘r=yk Mt’Txw Kyx’ ‘Vp
18 wrm’yw wynpl wlpyw wyx’=Mg wklyw : wyl’ Mrbdb Pswy Kbyw Kyb’
19 Myhl’ txth yk w’ryt=l’ Pswy Mhl’ rm’yw : Mydb‘l Kl wnnh
20 Mwyk hV‘ N‘ml hbTl hbVx Myhl’ h‘r yl‘ MtbVx Mt’w : yn’
21 MkpT=t’w Mkt’ lklk’ ykn’ w’ryt=l’ ht‘w : br=M‘ tyxhl hzh
22 yxyw wyb’ tybw ’wh MyrYmb Pswy bVyw : Mbl=l‘ rbdyw Mtw’ Mxnyw
23 rykm ynb Mg MyVlV ynb Myrp’l Pswy ’ryw : MynV rV‘w h’m Pswy
24 Myhl’w tm ykn’ wyx’=l’ Pswy rm’yw : Pswy ykrb=l‘ wdly hVnm=Nb
‘bVn rV’ Zr’h=l’ t’zh Zr’h=Nm Mkt’ hl‘hw Mkt’ dqpy dqp
25 dqp rm’l l’rVy ynb=t’ Pswy ‘bVyw : bq‘ylw qxYyl Mhrb’l
26 h’m=Nb Pswy tmyw : hzm ytmY‘=t’ Mtl‘hw Mkt’ Myhl’ dqpy
: MyrYmb Nwr’b MVyyw wt’ wTnxyw MynV rV‘w

wyYxw .d"l K"â Ł Nmyshw ,h‘br’w MyVlVw tw’m Vmxw Pl’ tyV’rb rpsd yqwsp Mwks
twytw’w .rV‘ MynVw tw’m VVw Pl’ MyrV‘ Mylmw .]+m z"k tyV’rb[ hyxt Kbrx=l‘w
.hydydy Nmysw g"m ’"n ,hVmxw My‘br’ wyrdsw .h‘br’w MyVVw Pl’ My‘bVw hnmV
hnmV twmwtshw ,My‘br’w hVlV twxwtph Nyynm .b’x’ Nmysw hrV‘ MytV wytwyVrpw
.]+x ’"y twmV[ Kylgrb=rV’ M‘h=lkw ht’ ’Y Nmysw twyVrp tx’w My‘Vt lkh .My‘br’w
.qydYh Pswy tmV d‘ Mlw‘h ’rbnVm MynV ‘Vtw tw’m VlVw Mypl’ rpsh twnV

The number of the verses of the book of Genesis is 1534; and the sign is K"â
Ł
d"l (â
Ł = 1000, K = 500, l = 30, d = 4). Note that the actual number is 1533
50 tyV’rb
because [Gen 35.22] is two verses according to y’xndm. Hence the number given
at the end of the eighth Parashah [Gen 32:4–36:43] is according to the Eastern
recension, i.e. 154, whereas the actual number of the verses in the text of that
Parashah is according to the Western recension, i.e. 153 (30+20+31+29+43).
Hence also the double accents in this verse, one representing the Oriental and
the other the Occidental verse-division. And its middle point is, And by thy
sword shalt thou live [Gen 27.40]. And the words are 20612. And the letters
are 78064. And its sedarim are 45; in other editions, 43; and the sign is hyĎdĘydĂyĘ
(y = 10, d = 4, h = 5, 10+4+10+4+10+5=43). And its parashiyot are 12, and
the sign is b’ĎxĘ’Č. The open sections are 43, and the closed 48; the total is 91
sections; and the sign is ’Y, GO thou and all the people that are at thy feet
[Exo 11.8]. The years of the book are 2309 years from the creation of the world
to the death of Joseph the righteous.
twmV hl’w
’ : w’b wtybw Vy’ bq‘y t’ hmyrYm My’bh l’rVy ynb twmV hl’w sŘ 1
2, 3, 4: rV’w dg yltpnw Nd : Nmynbw Nlwbz rkVVy : hdwhyw ywl Nw‘mV Nbw’r
5, 6 tmyw : MyrYmb hyh Pswyw Vpn My‘bV bq‘y=Kry y’Yy Vpn=lk yhyw
7 wmY‘yw wbryw wYrVyw wrp l’rVy ynbw : ’whh rwdh lkw wyx’=lkw Pswy
: Mt’ Zr’h ’lmtw d’m d’mb
8, 9 wm‘=l’ rm’yw : Pswy=t’ ‘dy=’l rV’ MyrYm=l‘ Vdx=Klm Mqyw
10 hbry=Np wl hmkxtn hbh : wnmm MwY‘w br l’rVy ynb M‘ hnh
hl‘w wnb=Mxlnw wny’nV=l‘ ’wh=Mg Pswnw hmxlm hn’rqt=yk hyhw
11 yr‘ Nbyw Mtlbsb wtn‘ N‘ml Mysm yrV wyl‘ wmyVyw : Zr’h=Nm
12 Nkw hbry Nk wt’ wn‘y rV’kw : ssm‘r=t’w Mtp=t’ h‘rpl twnksm
13 : Krpb l’rVy ynb=t’ MyrYm wdb‘yw : l’rVy ynb ynpm wYqyw Zrpy
14 hdVb hdb‘=lkbw Mynblbw rmxb hVq hdb‘b Mhyyx=t’ wrrmyw
15 tdlyml MyrYm Klm rm’yw : Krpb Mhb wdb‘=rV’ Mtdb‘=lk t’
16 Nkdlyb rm’yw : h‘wp tynVh MVw hrpV tx’h MV rV’ tyrb‘h
tb=M’w wt’ Ntmhw ’wh Nb=M’ Mynb’h=l‘ Nty’rw twyrb‘h=t’
17 Nhyl’ rbd rV’k wV‘ ’lw Myhl’h=t’ tdlymh N’rytw : hyxw ’yh
18 rm’yw tdlyml MyrYm=Klm ’rqyw : Mydlyh=t’ Nyyxtw MyrYm Klm
19 tdlymh Nrm’tw : Mydlyh=t’ Nyyxtw hzh rbdh NtyV‘ ‘wdm Nhl
’wbt MrTb hnh twyx=yk tyrb‘h tyrYmh MyVnk ’l yk h‘rp=l’
20 : d’m wmY‘yw M‘h bryw tdlyml Myhl’ bTyyw : wdlyw tdlymh Nhl’
21, 22 h‘rp wYyw : Mytb Mhl V‘yw Myhl’h=t’ tdlymh w’ry=yk yhyw
: Nwyxt tbh=lkw whkylVt hr’yh dwlyh Nbh=lk rm’l wm‘=lkl

b, 2 ’rtw Nb dltw hV’h rhtw : ywl=tb=t’ xqyw ywl tybm Vy’ Klyw śsŘ 2
3 wnypYh dw‘ hlky=’lw : Myxry hVlV whnpYtw ’wh bwT=yk wt’
dlyh=t’ hb MVtw tpzbw rmxb hrmxtw ’mg tbt wl=xqtw
4 hV‘y=hm h‘dl qxrm wtx’ bYttw : r’yh tpV=l‘ Pwsb MVtw
5 r’yh dy=l‘ tklh hytr‘nw r’yh=l‘ Zxrl h‘rp=tb drtw : wl
6 xtptw : hxqtw htm’=t’ xlVtw Pwsh Kwtb hbth=t’ ’rtw
Myrb‘h ydlym rm’tw wyl‘ lmxtw hkb r‘n=hnhw dlyh=t’ wh’rtw
7 tqnym hV’ Kl yt’rqw Kl’h h‘rp=tb=l’ wtx’ rm’tw : hz
8 Kltw ykl h‘rp=tb hl=rm’tw : dlyh=t’ Kl qnytw tyrb‘h Nm
9 dlyh=t’ ykylyh h‘rp=tb hl rm’tw : dlyh M’=t’ ’rqtw hml‘h
: whqyntw dlyh hV’h xqtw KrkV=t’ Nt’ yn’w yl whqnyhw hzh
10 hVm wmV ’rqtw Nbl hl=yhyw h‘rp=tbl wh’btw dlyh ldgyw
rm’tw
52 twmV 2. 11–3. 13
’Yyw hVm ldgyw Mhh Mymyb yhyw : whtyVm Mymh=Nm yk rm’tw 11
: wyx’m yrb‘=Vy’ hkm yrYm Vy’ ’ryw Mtlbsb ’ryw wyx’=l’
’Yyw : lwxb whnmTyw yrYmh=t’ Kyw Vy’ Ny’ yk ’ryw hkw hk Npyw 12, 13
hkt hml ‘Vrl rm’yw MyYn Myrb‘ MyVn’=ynV hnhw ynVh Mwyb
rm’ ht’ yngrhlh wnyl‘ TpVw rV Vy’l KmV ym rm’yw : K‘r 14
‘mVyw : rbdh ‘dwn Nk’ rm’yw hVm ’ryyw yrYmh=t’ tgrh rV’k 15
h‘rp ynpm hVm xrbyw hVm=t’ grhl Vqbyw hzh rbdh=t’ h‘rp
hn’btw twnb ‘bV Nydm Nhklw : r’bh=l‘ bVyw Nydm=Zr’b bVyw 16
My‘rh w’byw : Nhyb’ N’Y twqVhl MyThrh=t’ hn’lmtw hnldtw 17
Nhyb’ l’w‘r=l’ hn’btw : Mn’Y=t’ qVyw N‘Vwyw hVm Mqyw MwVrgyw 18
My‘rh dym wnlyYh yrYm Vy’ Nrm’tw : Mwyh ’b Ntrhm ‘wdm rm’yw 19
hz hml wy’w wytnb=l’ rm’yw : N’Yh=t’ qVyw wnl hld hld=Mgw 20
Vy’h=t’ tbVl hVm l’wyw : Mxl lk’yw wl N’rq Vy’h=t’ Ntbz‘ 21
rm’ yk MVrg wmV=t’ ’rqyw Nb dltw : hVml wtb hrpY=t’ Ntyw 22
: hyrkn Zr’b ytyyh rg
l’rVy=ynb wxn’yw MyrYm Klm tmyw Mhh Mybrh Mymyb yhyw 23
‘mVyw : hdb‘h=Nm Myhl’h=l’ Mt‘wV l‘tw wq‘zyw hdb‘h=Nm 24
qxYy=t’ Mhrb’=t’ wtyrb=t’ Myhl’ rkzyw Mtq’n=t’ Myhl’
: Myhl’ ‘dyw l’rVy ynb=t’ Myhl’ ’ryw : bq‘y=t’w 25
sŘ 3 N’Yh=t’ ghnyw Nydm Nhk wntx wrty N’Y=t’ h‘r hyh hVmw g
wyl’ hwhy K’lm ’ryw : hbrx Myhl’h rh=l’ ’byw rbdmh rx’ 2
: lk’ wnny’ hnshw V’b r‘b hnsh hnhw ’ryw hnsh Kwtm V’=tblb
r‘by=’l ‘wdm hzh ldgh h’rmh=t’ h’r’w ’n=hrs’ hVm rm’yw 3
rm’yw hnsh Kwtm Myhl’ wyl’ ’rqyw tw’rl rs yk hwhy ’ryw : hnsh 4
Kylgr l‘m Kyl‘n lV Mlh brqt=l’ rm’yw : ynnh rm’yw hVm hVm 5
yhl’ ykn’ rm’yw : ’wh Vdq=tmd’ wyl‘ dmw‘ ht’ rV’ Mwqmh yk 6
yk wynp hVm rtsyw bq‘y yhl’w qxYy yhl’ Mhrb’ yhl’ Kyb’
rV’ ym‘ yn‘=t’ yty’r h’r hwhy rm’yw : Myhl’h=l’ Tybhm ’ry 7
dr’w : wyb’km=t’ yt‘dy yk wyVgn ynpm yt‘mV Mtq‘Y=t’w MyrYmb 8
hbxrw hbwT Zr’=l’ ’whh Zr’h=Nm wtl‘hlw MyrYm dym wlyYhl
yzrphw yrm’hw ytxhw yn‘nkh Mwqm=l’ Vbdw blx tbz Zr’=l’
yty’r=Mgw yl’ h’b l’rVy=ynb tq‘Y hnh ht‘w : yswbyhw ywxhw 9
h‘rp=l’ KxlV’w hkl ht‘w : Mt’ MyYxl MyrYm rV’ Zxlh=t’ 10
ym Myhl’h=l’ hVm rm’yw : MyrYmm l’rVy=ynb ym‘=t’ ’Ywhw 11
rm’yw : MyrYmm l’rVy ynb=t’ ’yYw’ ykw h‘rp=l’ Kl’ yk ykn’ 12
M‘h=t’ K’yYwhb KytxlV ykn’ yk tw’h Kl=hzw Km‘ hyh’=yk
Myhl’h=l’ hVm rm’yw : hzh rhh l‘ Myhl’h=t’ Nwdb‘t MyrYmm 13
ynxlV Mkytwb’ yhl’ Mhl ytrm’w l’rVy ynb=l’ ’b ykn’ hnh
Mkyl’
3. 14–4. 17 twmV 53
14 hVm=l’ Myhl’ rm’yw : Mhl’ rm’ hm wmV=hm yl=wrm’w Mkyl’
: Mkyl’ ynxlV hyh’ l’rVy ynbl rm’t hk rm’yw hyh’ rV’ hyh’
15 yhl’ hwhy l’rVy ynb=l’ rm’t hk hVm=l’ Myhl’ dw‘ rm’yw
ymV=hz Mkyl’ ynxlV bq‘y yhl’w qxYy yhl’ Mhrb’ yhl’ Mkytb’
16 Mhl’ trm’w l’rVy ynqz=t’ tps’w Kl : rd rdl yrkz hzw Ml‘l
dqp rm’l bq‘yw qxYy Mhrb’ yhl’ yl’ h’rn Mkytb’ yhl’ hwhy
17 yn‘m Mkt’ hl‘’ rm’w : MyrYmb Mkl ywV‘h=t’w Mkt’ ytdqp
Zr’=l’ yswbyhw ywxhw yzrphw yrm’hw ytxhw yn‘nkh Zr’=l’ MyrYm
18 Klm=l’ l’rVy ynqzw ht’ t’bw Klql w‘mVw : Vbdw blx tbz
’n=hkln ht‘w wnyl‘ hrqn Myyrb‘h yhl’ hwhy wyl’ Mtrm’w MyrYm
19 yk yt‘dy yn’w : wnyhl’ hwhyl hxbznw rbdmb Mymy tVlV Krd
20 ydy=t’ ytxlVw : hqzx dyb ’lw Klhl MyrYm Klm Mkt’ Nty=’l
xlVy Nk=yrx’w wbrqb hV‘’ rV’ yt’lpn lkb MyrYm=t’ ytykhw
21 ’l Nwklt yk hyhw MyrYm yny‘b hzh=M‘h Nx=t’ yttnw : Mkt’
22 ylkw Psk=ylk htyb trgmw htnkVm hV’ hl’Vw : Mqyr wklt
d N‘yw : MyrYm=t’ MtlYnw Mkytnb=l‘w Mkynb=l‘ MtmVw tlmVw bhz
h’rn=’l wrm’y yk ylqb w‘mVy ’lw yl wnym’y=’l Nhw rm’yw hVm
2, 3 whkylVh rm’yw : hTm rm’yw Kdyb hzm hwhy wyl’ rm’yw : hwhy Kyl’
4 hwhy rm’yw : wynpm hVm snyw Vxnl yhyw hYr’ whkylVyw hYr’
: wpkb hTml yhyw wb qzxyw wdy xlVyw wbnzb zx’w Kdy xlV hVm=l’
5 yhl’ Mhrb’ yhl’ Mtb’ yhl’ hwhy Kyl’ h’rn=yk wnym’y N‘ml
6 wdy ’byw Kqyxb Kdy ’n=’bh dw‘ wl hwhy rm’yw : bq‘y yhl’w qxYy
7 Kqyx=l’ Kdy bVh rm’yw : glVk t‘rYm wdy hnhw h’Ywyw wqyxb
8 ’l=M’ hyhw : wrVbk hbV=hnhw wqyxm h’Ywyw wqyx=l’ wdy bVyw
: Nwrx’h t’h lql wnym’hw NwV’rh t’h lql w‘mVy ’lw Kl wnym’y
9 txqlw Klql Nw‘mVy ’lw hl’h twt’h ynVl Mg wnym’y ’l=M’ hyhw
wyhw r’yh=Nm xqt rV’ Mymh wyhw hVbyh tkpVw r’yh ymymm
10 ykn’ Myrbd Vy’ ’l ynd’ yb hwhy=l’ hVm rm’yw : tVbyb Mdl
dbkw hp=dbk yk Kdb‘=l’ Krbd z’m Mg MVlVm Mg lwmtm Mg
11 Ml’ MwVy=ym w’ Md’l hp MV ym wyl’ hwhy rm’yw : ykn’ NwVl
12 hyh’ ykn’w Kl ht‘w : hwhy ykn’ ’lh rw‘ w’ xqp w’ Vrx w’
13 : xlVt=dyb ’n=xlV ynd’ yb rm’yw : rbdt rV’ Kytyrwhw Kyp=M‘
14 rbd=yk yt‘dy ywlh Kyx’ Nrh’ ’lh rm’yw hVmb hwhy P’=rxyw
15 wyl’ trbdw : wblb xmVw K’rw Kt’rql ’Yy ’wh=hnh Mgw ’wh rbdy
Mkt’ ytyrwhw whyp=M‘w Kyp=M‘ hyh’ ykn’w wypb Myrbdh=t’ tmVw
16 hpl Kl=hyhy ’wh hyhw M‘h=l’ Kl ’wh=rbdw : NwV‘t rV’ t’
17 wb=hV‘t rV’ Kdyb xqt hzh hTmh=t’w : Myhl’l wl=hyht ht’w
: tt’h=t’
Klyw
54 twmV 4. 18–5. 16
sŘ 4 yx’=l’ hbwV’w ’n hkl’ wl rm’yw wntx rty=l’ bVyw hVm Klyw 18
: MwlVl Kl hVml wrty rm’yw Myyx Mdw‘h h’r’w MyrYmb=rV’
MyVn’h=lk wtm=yk MyrYm bV Kl Nydmb hVm=l’ hwhy rm’yw 19
=l‘ Mbkryw wynb=t’w wtV’=t’ hVm xqyw : KVpn=t’ MyVqbmh 20
rm’yw : wdyb Myhl’h hTm=t’ hVm xqyw MyrYm hYr’ bVyw rmxh 21
ytmV=rV’ Mytpmh=lk h’r hmyrYm bwVl Ktklb hVm=l’ hwhy
: M‘h=t’ xlVy ’lw wbl=t’ qzx’ yn’w h‘rp ynpl MtyV‘w Kdyb
xlV Kyl’ rm’w : l’rVy yrkb ynb hwhy rm’ hk h‘rp=l’ trm’w 22, 23
yhyw : Krkb Knb=t’ grh ykn’ hnh wxlVl N’mtw yndb‘yw ynb=t’ 24
trktw rY hrpY xqtw : wtymh Vqbyw hwhy whVgpyw Nwlmb Krdb 25
wnmm Pryw : yl ht’ Mymd=Ntx yk rm’tw wylgrl ‘gtw hnb tlr‘=t’ 26
: tlwml Mymd Ntx hrm’ z’
rhb whVgpyw Klyw hrbdmh hVm t’rql Kl Nrh’=l’ hwhy rm’yw 27
wxlV rV’ hwhy yrbd=lk t’ Nrh’l hVm dgyw : wl=qVyw Myhl’h 28
ynqz=lk=t’ wps’yw Nrh’w hVm Klyw : whwY rV’ tt’h=lk t’w 29
hVm=l’ hwhy rbd=rV’ Myrbdh=lk t’ Nrh’ rbdyw : l’rVy ynb 30
ynb=t’ hwhy dqp=yk w‘mVyw M‘h Nm’yw : M‘h yny‘l tt’h V‘yw 31
Nrh’w hVm w’b rx’w : wwxtVyw wdqyw Myn‘=t’ h’r ykw l’rVy h
yl wgxyw ym‘=t’ xlV l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk h‘rp=l’ wrm’yw
l’rVy=t’ xlVl wlqb ‘mV’ rV’ hwhy ym h‘rp rm’yw : rbdmb 2
Myrb‘h yhl’ wrm’yw : xlV’ ’l l’rVy=t’ Mgw hwhy=t’ yt‘dy ’l 3
wnyhl’ hwhyl hxbznw rbdmb Mymy tVlV Krd ’n hkln wnyl‘ ’rqn
hVm hml MyrYm Klm Mhl’ rm’yw : brxb w’ rbdb wn‘gpy=Np 4
=Nh h‘rp rm’yw : Mkytlbsl wkl wyV‘mm M‘h=t’ w‘yrpt Nrh’w 5
’whh Mwyb h‘rp wYyw : Mtlbsm Mt’ MtbVhw Zr’h M‘ ht‘ Mybr 6
M‘l Nbt ttl Nwps’t ’l : rm’l wyrTV=t’w M‘b MyVgnh=t’ 7
tnktm=t’w : Nbt Mhl wVVqw wkly Mh MVlV lwmtk Mynblh Nbll 8
wnmm w‘rgt ’l Mhyl‘ wmyVt MVlV lwmt MyV‘ Mh rV’ Mynblh
dbkt : wnyhl’l hxbzn hkln rm’l Myq‘Y Mh Nk=l‘ Mh Myprn=yk 9
yVgn w’Yyw : rqV=yrbdb w‘Vy=l’w hb=wV‘yw MyVn’h=l‘ hdb‘h 10
Mkl Ntn ynny’ h‘rp rm’ hk rm’l M‘h=l’ wrm’yw wyrTVw M‘h
Mktdb‘m ‘rgn Ny’ yk w’Ymt rV’m Nbt Mkl wxq wkl Mt’ : Nbt 11
MyY’ MyVgnhw : Nbtl Vq VVql MyrYm Zr’=lkb M‘h Zpyw : rbd 12, 13
yrTV wkyw : Nbth twyhb rV’k wmwyb Mwy=rbd MkyV‘m wlk rm’l 14
Mtylk ’l ‘wdm rm’l h‘rp yVgn Mhl‘ wmV=rV’ l’rVy ynb
ynb yrTV w’byw : Mwyh=Mg lwmt=Mg MVlV lwmtk Nbll Mkqx 15
Ny’ Nbt : Kydb‘l hk hV‘t hml rm’l h‘rp=l’ wq‘Yyw l’rVy 16
: Km‘ t’Txw Mykm Kydb‘ hnhw wV‘ wnl Myrm’ Mynblw Kydb‘l Ntn
rm’yw
5. 17–6. 23 ’r’w 55
17 : hwhyl hxbzn hkln Myrm’ Mt’ Nk=l‘ Myprn Mt’ Myprn rm’yw
18, 19 yrTV w’ryw : wntt Mynbl Nktw Mkl Ntny=’l Nbtw wdb‘ wkl ht‘w
: wmwyb Mwy=rbd Mkynblm w‘rgt=’l rm’l ‘rb Mt’ l’rVy=ynb
20 : h‘rp t’m Mt’Yb Mt’rql MybYn Nrh’=t’w hVm=t’ w‘gpyw
21 yny‘b wnxyr=t’ MtV’bh rV’ TpVyw Mkyl‘ hwhy ’ry Mhl’ wrm’yw
22 hwhy=l’ hVm bVyw : wngrhl Mdyb brx=ttl wydb‘ yny‘bw h‘rp
23 yt’b z’mw : yntxlV hz hml hzh M‘l ht‘rh hml ynd’ rm’yw
: Km‘=t’ tlYh=’l lYhw hzh M‘l ‘rh KmVb rbdl h‘rp=l’
w hqzx dyb yk h‘rpl hV‘’ rV’ h’rt ht‘ hVm=l’ hwhy rm’yw
2 hVm=l’ Myhl’ rbdyw : wYr’m MVrgy hqzx dybw MxlVy +p2 , sŘ 5
3 l’b bq‘y=l’w qxYy=l’ Mhrb’=l’ ’r’w : hwhy yn’ wyl’ rm’yw
4 Mt’ ytyrb=t’ ytmqh Mgw : Mhl yt‘dwn ’l hwhy ymVw ydV
5 yn’ Mgw : hb wrg=rV’ Mhyrgm Zr’ t’ N‘nk Zr’=t’ Mhl ttl
rkz’w Mt’ Mydb‘m MyrYm rV’ l’rVy ynb tq’n=t’ yt‘mV
6 txtm Mkt’ yt’Ywhw hwhy yn’ l’rVy=ynbl rm’ Nkl : ytyrb=t’
hywTn ‘wrzb Mkt’ ytl’gw Mtdb‘m Mkt’ ytlYhw MyrYm tlbs
7 Mt‘dyw Myhl’l Mkl ytyyhw M‘l yl Mkt’ ytxqlw : Myldg MyTpVbw
8 yt’bhw : MyrYm twlbs txtm Mkt’ ’yYwmh Mkyhl’ hwhy yn’ yk
qxYyl Mhrb’l ht’ ttl ydy=t’ yt’Vn rV’ Zr’h=l’ Mkt’
9 ynb=l’ Nk hVm rbdyw : hwhy yn’ hVrwm Mkl ht’ yttnw bq‘ylw
: hVq hdb‘mw xwr rYqm hVm=l’ w‘mV ’lw l’rVy

10, 11 xlVyw MyrYm Klm h‘rp=l’ rbd ’b : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
12 l’rVy=ynb Nh rm’l hwhy ynpl hVm rbdyw : wYr’m l’rVy=ynb=t’
: MytpV lr‘ yn’w h‘rp yn‘mVy Ky’w yl’ w‘mV=’l

13 h‘rp=l’w l’rVy ynb=l’ MwYyw Nrh’=l’w hVm=l’ hwhy rbdyw


: MyrYm Zr’m l’rVy=ynb=t’ ’yYwhl MyrYm Klm
14 NrYx ’wlpw Kwnx l’rVy rkb Nbw’r ynb Mtb’=tyb yV’r hl’
15 Nykyw dh’w Nymyw l’wmy Nw‘mV ynbw : Nbw’r txpVm hl’ ymrkw
16 ywl=ynb twmV hl’w : Nw‘mV txpVm hl’ tyn‘nkh=Nb lw’Vw rxYw
: hnV t’mw MyVlVw ‘bV ywl yyx ynVw yrrmw thqw NwVrg Mtdltl
17, 18 Nwrbxw rhYyw Mrm‘ thq ynbw : MtxpVml y‘mVw ynbl NwVrg ynb
19 ylxm yrrm ynbw : hnV t’mw MyVlVw VlV thq yyx ynVw l’yz‘w
20 wl wtdd dbkwy=t’ Mrm‘ xqyw : Mtdltl ywlh txpVm hl’ yVwmw
MyVlVw ‘bV Mrm‘ yyx ynVw hVm=t’w Nrh’=t’ wl dltw hV’l
21, 22 NpYl’w l’Vym l’yz‘ ynbw : yrkzw gpnw xrq rhYy ynbw : hnV t’mw
23 hV’l wl NwVxn twx’ bdnym‘=tb ‘bVyl’=t’ Nrh’ xqyw : yrtsw
dltw
56 twmV 6. 24–7. 21
xrq ynbw : rmty’=t’w rz‘l’=t’ ’whyb’=t’w bdn=t’ wl dltw 24
Nrh’=Nb rz‘l’w : yxrqh txpVm hl’ Ps’yb’w hnql’w rys’ 25
yV’r hl’ sxnyp=t’ wl dltw hV’l wl l’yTwp twnbm wl=xql
Mhl hwhy rm’ rV’ hVmw Nrh’ ’wh : MtxpVml Mywlh twb’ 26
Myrbdmh Mh : Mt’bY=l‘ MyrYm Zr’m l’rVy ynb=t’ w’yYwh 27
hVm ’wh MyrYmm l’rVy=ynb=t’ ’yYwhl MyrYm=Klm h‘rp=l’
: MyrYm Zr’b hVm=l’ hwhy rbd Mwyb yhyw : Nrh’w 28
MyrYm Klm h‘rp=l’ rbd hwhy yn’ rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 29
lr‘ yn’ Nh hwhy ynpl hVm rm’yw : Kyl’ rbd yn’ rV’=lk t’ 30
: h‘rp yl’ ‘mVy Ky’w MytpV
hyhy Kyx’ Nrh’w h‘rpl Myhl’ Kyttn h’r hVm=l’ hwhy rm’yw z
h‘rp=l’ rbdy Kyx’ Nrh’w KwY’ rV’=lk t’ rbdt ht’ : K’ybn 2
ytybrhw h‘rp bl=t’ hVq’ yn’w : wYr’m l’rVy=ynb=t’ xlVw 3
yttnw h‘rp Mkl’ ‘mVy=’lw : MyrYm Zr’b ytpwm=t’w ytt’=t’ 4
Zr’m l’rVy=ynb ym‘=t’ yt’bY=t’ yt’Ywhw MyrYmb ydy=t’
ydy=t’ ytTnb hwhy yn’=yk MyrYm w‘dyw : Myldg MyTpVb MyrYm 5
rV’k Nrh’w hVm V‘yw : Mkwtm l’rVy=ynb=t’ yt’Ywhw MyrYm=l‘ 6
MynmVw VlV=Nb Nrh’w hnV MynmV=Nb hVmw : wV‘ Nk Mt’ hwhy hwY 7
: h‘rp=l’ Mrbdb hnV
sŘ 6 rm’l h‘rp Mkl’ rbdy yk : rm’l Nrh’=l’w hVm=l’ hwhy rm’yw 8, 9
h‘rp=ynpl KlVhw KTm=t’ xq Nrh’=l’ trm’w tpwm Mkl wnt
hwhy hwY rV’k Nk wV‘yw h‘rp=l’ Nrh’w hVm ’byw : Nyntl yhy 10
’rqyw : Nyntl yhyw wydb‘ ynplw h‘rp ynpl whTm=t’ Nrh’ KlVyw 11
MhyThlb MyrYm ymTrx Mh=Mg wV‘yw MypVkmlw Mymkxl h‘rp=Mg
: MtTm=t’ Nrh’=hTm ‘lbyw Mnyntl wyhyw whTm Vy’ wkylVyw : Nk 12
: hwhy rbd rV’k Mhl’ ‘mV ’lw h‘rp bl qzxyw 13
=l’ Kl : M‘h xlVl N’m h‘rp bl dbk hVm=l’ hwhy rm’yw 14, 15
hTmhw r’yh tpV=l‘ wt’rql tbYnw hmymh ’Yy hnh rqbb h‘rp
Myrb‘h yhl’ hwhy wyl’ trm’w : Kdyb xqt Vxnl Kphn=rV’ 16
t‘mV=’l hnhw rbdmb yndb‘yw ym‘=t’ xlV rm’l Kyl’ ynxlV
hTmb hkm ykn’ hnh hwhy yn’ yk ‘dt t’zb hwhy rm’ hk : hk=d‘ 17
r’yb=rV’ hgdhw : Mdl wkphnw r’yb rV’ Mymh=l‘ ydyb=rV’ 18
: r’yh=Nm Mym twtVl MyrYm w’lnw r’yh V’bw twmt
ymym=l‘ Kdy=hTnw KTm xq Nrh’=l’ rm’ hVm=l’ hwhy rm’yw 19
Mhymym hwqm=lk l‘w Mhymg’=l‘w Mhyr’y=l‘ Mtrhn=l‘ MyrYm
Nk=wV‘yw : Mynb’bw MyY‘bw MyrYm Zr’=lkb Md hyhw Md=wyhyw 20
r’yb rV’ Mymh=t’ Kyw hTmb Mryw hwhy hwY rV’k Nrh’w hVm
hgdhw : Mdl r’yb=rV’ Mymh=lk wkphyw wydb‘ yny‘lw h‘rp yny‘l 21
r’yb=rV’
7. 22–8. 20 ’r’w 57
r’yh=Nm Mym twtVl MyrYm wlky=’lw r’yh V’byw htm r’yb=rV’
22 qzxyw MhyTlb MyrYm ymTrx Nk=wV‘yw : MyrYm Zr’=lkb Mdh yhyw
23 ’byw h‘rp Npyw : hwhy rbd rV’k Mhl’ ‘mV=’lw h‘rp=bl
24 r’yh tbybs MyrYm=lk wrpxyw : t’zl=Mg wbl tV=’lw wtyb=l’
25 yrx’ Mymy t‘bV ’lmyw : r’yh ymymm ttVl wlky ’l yk twtVl Mym
: r’yh=t’ hwhy=twkh
26 xlV hwhy rm’ hk wyl’ trm’w h‘rp=l’ ’b hVm=l’ hwhy rm’yw
27 Klwbg=lk=t’ Pgn ykn’ hnh xlVl ht’ N’m=M’w : yndb‘yw ym‘=t’
28 KbkVm rdxbw Ktybb w’bw wl‘w My‘drpY r’yh ZrVw : My‘drpYb
29 hkbw : Kytwr’Vmbw Kyrwntbw Km‘bw Kydb‘ tybbw KtTm=l‘w
x rm’ hVm=l’ hwhy rm’yw : My‘drpYh wl‘y Kydb‘=lkbw Km‘bw
Mymg’h=l‘w Myr’yh=l‘ trhnh=l‘ KTmb Kdy=t’ hTn Nrh’=l’
2 ymym l‘ wdy=t’ Nrh’ Tyw : MyrYm Zr’=l‘ My‘drpYh=t’ l‘hw
3 MymTrxh Nk=wV‘yw : MyrYm Zr’=t’ sktw ‘drpYh l‘tw MyrYm
4 hVml h‘rp ’rqyw : MyrYm Zr’=l‘ My‘drpYh=t’ wl‘yw MhyTlb
hxlV’w ym‘mw ynmm My‘drpYh rsyw hwhy=l’ wryt‘h rm’yw Nrh’lw
5 ytml yl‘ r’pth h‘rpl hVm rm’yw : hwhyl wxbzyw M‘h=t’
qr Kytbmw Kmm My‘drpYh tyrkhl Km‘lw Kydb‘lw Kl ryt‘’
6 Ny’=yk ‘dt N‘ml Krbdk rm’yw rxml rm’yw : hnr’Vt r’yb
7 Km‘mw Kydb‘mw Kytbmw Kmm My‘drpYh wrsw : wnyhl’ hwhyk
8 hVm q‘Yyw h‘rp M‘m Nrh’w hVm ’Yyw : hnr’Vt r’yb qr
9 rbdk hwhy V‘yw : h‘rpl MV=rV’ My‘drpYh rbd=l‘ hwhy=l’
10 wrbYyw : tdVh=Nmw trYxh=Nm Mytbh=Nm My‘drpYh wtmyw hVm
11 hxwrh htyh yk h‘rp ’ryw : Zr’h V’btw Mrmx Mrmx Mt’
: hwhy rbd rV’k Mhl’ ‘mV ’lw wbl=t’ dbkhw
12 rp‘=t’ Khw KTm=t’ hTn Nrh’=l’ rm’ hVm=l’ hwhy rm’yw
13 wdy=t’ Nrh’ Tyw Nk=wV‘yw : MyrYm Zr’=lkb Mnkl hyhw Zr’h
rp‘=lk hmhbbw Md’b Mnkh yhtw Zr’h rp‘=t’ Kyw whTmb
14 MhyTlb MymTrxh Nk=wV‘yw : MyrYm Zr’=lkb Mynk hyh Zr’h
15 wrm’yw : hmhbbw Md’b Mnkh yhtw wlky ’lw Mynkh=t’ ’yYwhl
‘mV=’lw h‘rp=bl qzxyw ’wh Myhl’ ‘bY’ h‘rp=l’ MmTrxh
16 MkVh hVm=l’ hwhy rm’yw : hwhy rbd rV’k Mhl’ sŘ 7
rm’ hk wyl’ trm’w hmymh ’Ywy hnh h‘rp ynpl bYythw rqbb
17 xylVm ynnh ym‘=t’ xlVm Kny’=M’ yk : yndb‘yw ym‘ xlV hwhy
br‘h=t’ MyrYm ytb w’lmw br‘h=t’ Kytbbw Km‘bw Kydb‘bw Kb
18 rV’ NVg Zr’=t’ ’whh Mwyb ytylphw : hyl‘ Mh=rV’ hmd’h Mgw
brqb hwhy yn’ yk ‘dt N‘ml br‘ MV=twyh ytlbl hyl‘ dm‘ ym‘
19, 20 V‘yw : hzh t’h hyhy rxml Km‘ Nybw ym‘ Nyb tdp ytmVw : Zr’h
hwhy
58 twmV 8. 21–9. 19
MyrYm Zr’=lkbw wydb‘ tybw h‘rp htyb dbk br‘ ’byw Nk hwhy
wkl rm’yw Nrh’lw hVm=l’ h‘rp ’rqyw : br‘h ynpm Zr’h txVt 21
tb‘wt yk Nk twV‘l Nwkn ’l hVm rm’yw : Zr’b Mkyhl’l wxbz 22
’lw Mhyny‘l MyrYm tb‘wt=t’ xbzn Nh wnyhl’ hwhyl xbzn MyrYm
rV’k wnyhl’ hwhyl wnxbzw rbdmb Kln Mymy tVlV Krd : wnlqsy 23
Mkyhl’ hwhyl Mtxbzw Mkt’ xlV’ ykn’ h‘rp rm’yw : wnyl’ rm’y 24
hVm rm’yw : yd‘b wryt‘h tkll wqyxrt=’l qxrh qr rbdmb 25
wydb‘m h‘rpm br‘h rsw hwhy=l’ ytrt‘hw Km‘m ’Ywy ykn’ hnh
xbzl M‘h=t’ xlV ytlbl lth h‘rp Psy=l’ qr rxm wm‘mw
rbdk hwhy V‘yw : hwhy=l’ rt‘yw h‘rp M‘m hVm ’Yyw : hwhyl 26, 27
dbkyw : dx’ r’Vn ’l wm‘mw wydb‘m h‘rpm br‘h rsyw hVm 28
: M‘h=t’ xlV ’lw t’zh M‘pb Mg wbl=t’ h‘rp

yhl’ hwhy rm’=hk wyl’ trbdw h‘rp=l’ ’b hVm=l’ hwhy rm’yw T


qyzxm Kdw‘w xlVl ht’ N’m=M’ yk : yndb‘yw ym‘=t’ xlV Myrb‘h 2
Mylmgb Myrmxb Myswsb hdVb rV’ Knqmb hywh hwhy=dy hnh : Mb 3
Nybw l’rVy hnqm Nyb hwhy hlphw : d’m dbk rbd N’Ybw rqbb 4
d‘wm hwhy MVyw : rbd l’rVy ynbl=lkm twmy ’lw MyrYm hnqm 5
hzh rbdh=t’ hwhy V‘yw : Zr’b hzh rbdh hwhy hV‘y rxm rm’l 6
: dx’ tm=’l l’rVy=ynb hnqmmw MyrYm hnqm lk tmyw trxmm
h‘rp bl dbkyw dx’=d‘ l’rVy hnqmm tm=’l hnhw h‘rp xlVyw 7
: M‘h=t’ xlV ’lw
NVbk xyp Mkynpx ’lm Mkl wxq Nrh’=l’w hVm=l’ hwhy rm’yw 8
MyrYm Zr’=lk l‘ qb’l hyhw : h‘rp yny‘l hmymVh hVm wqrzw 9
: MyrYm Zr’=lkb t‘b‘b’ xrp NyxVl hmhbh=l‘w Md’h=l‘ hyhw
hmymVh hVm wt’ qrzyw h‘rp ynpl wdm‘yw NVbkh xyp=t’ wxqyw 10
dm‘l MymTrxh wlky=’lw : hmhbbw Md’b xrp t‘b‘b’ NyxV yhyw 11
qzxyw : MyrYm=lkbw MmTrxb NyxVh hyh=yk NyxVh ynpm hVm ynpl 12
: hVm=l’ hwhy rbd rV’k Mhl’ ‘mV ’lw h‘rp bl=t’ hwhy
ynpl bYythw rqbb MkVh hVm=l’ hwhy rm’yw 13
ym‘=t’ xlV Myrb‘h yhl’ hwhy rm’=hk wyl’ trm’w h‘rp
Kydb‘bw Kbl=l’ ytpgm=lk=t’ xlV yn’ t’zh M‘pb yk : yndb‘yw 14
ydy=t’ ytxlV ht‘ yk : Zr’h=lkb ynmk Ny’ yk ‘dt rwb‘b Km‘bw 15
t’z rwb‘b Mlw’w : Zr’h=Nm dxktw rbdb Km‘=t’w Ktw’ K’w 16
Kdw‘ : Zr’h=lkb ymV rps N‘mlw yxk=t’ Kt’rh rwb‘b Kytdm‘h 17
dbk drb rxm t‘k ryTmm ynnh : MxlV ytlbl ym‘b llwtsm 18
ht‘w : ht‘=d‘w hdswh Mwyh=Nml MyrYmb whmk hyh=’l rV’ d’m 19
hmhbhw Md’h=lk hdVb Kl rV’=lk t’w Knqm=t’ z‘h xlV
’Ymy=rV’
9. 20–10. 10 ’b 59
20 ’ryh : wtmw drbh Mhl‘ dryw htybh Ps’y ’lw hdVb ’Ymy=rV’
: Mytbh=l’ whnqm=t’w wydb‘=t’ synh h‘rp ydb‘m hwhy rbd=t’
21 : hdVb whnqm=t’w wydb‘=t’ bz‘yw hwhy rbd=l’ wbl MV=’l rV’w

22 Zr’=lkb drb yhyw MymVh=l‘ Kdy=t’ hTn hVm=l’ hwhy rm’yw


: MyrYm Zr’b hdVh bV‘=lk l‘w hmhbh=l‘w Md’h=l‘ MyrYm
23 V’=Klhtw drbw tlq Ntn hwhyw MymVh=l‘ whTm=t’ hVm Tyw
24 txqltm V’w drb yhyw : MyrYm Zr’=l‘ drb hwhy rTmyw hYr’
z’m MyrYm Zr’=lkb whmk hyh=’l rV’ d’m dbk drbh Kwtb
25 Md’m hdVb rV’=lk t’ MyrYm Zr’=lkb drbh Kyw : ywgl htyh
hdVh Z‘=lk=t’w drbh hkh hdVh bV‘=lk t’w hmhb=d‘w
26, 27 xlVyw : drb hyh ’l l’rVy ynb MV=rV’ NVg Zr’b qr : rbV
qydYh hwhy M‘ph yt’Tx Mhl’ rm’yw Nrh’lw hVml ’rqyw h‘rp
28 drbw Myhl’ tlq tyhm brw hwhy=l’ wryt‘h : My‘Vrh ym‘w yn’w
29 ry‘h=t’ yt’Yk hVm wyl’ rm’yw : dm‘l Nwpst ’lw Mkt’ hxlV’w
N‘ml dw‘=hyhy ’l drbhw Nwldxy twlqh hwhy=l’ ypk=t’ Vrp’
30 hwhy ynpm Nw’ryt MrT yk yt‘dy Kydb‘w ht’w : Zr’h hwhyl yk ‘dt
31 : l‘bg htVphw byb’ hr‘Vh yk htkn hr‘Vhw htVphw : Myhl’
32, 33 h‘rp M‘m hVm ’Yyw : hnh tlyp’ yk wkn ’l tmskhw hTxhw
Ktn=’l rTmw drbhw twlqh wldxyw hwhy=l’ wypk Vrpyw ry‘h=t’
34 dbkyw ’Txl Psyw tlqhw drbhw rTmh ldx=yk h‘rp ’ryw : hYr’
35 rV’k l’rVy ynb=t’ xlV ’lw h‘rp bl qzxyw : wydb‘w ’wh wbl
: hVm=dyb hwhy rbd
y bl=t’w wbl=t’ ytdbkh yn’=yk h‘rp=l’ ’b hVm=l’ hwhy rm’yw +p3 , sŘ 8
2 Knb=Nbw Knb ynz’b rpst N‘mlw : wbrqb hl’ ytt’ ytV N‘ml wydb‘
Mt‘dyw Mb ytmV=rV’ ytt’=t’w MyrYmb ytll‘th rV’ t’
3 rm’=hk wyl’ wrm’yw h‘rp=l’ Nrh’w hVm ’byw : hwhy yn’=yk
: yndb‘yw ym‘ xlV ynpm tn‘l tn’m ytm=d‘ Myrb‘h yhl’ hwhy
4 : Klbgb hbr’ rxm ’ybm ynnh ym‘=t’ xlVl ht’ N’m=M’ yk
5 hTlph rty=t’ lk’w Zr’h=t’ t’rl lkwy ’lw Zr’h Ny‘=t’ hskw
: hdVh=Nm Mkl xmYh Z‘h=lk=t’ lk’w drbh=Nm Mkl tr’Vnh
6 Kytb’ w’r=’l rV’ MyrYm=lk ytbw Kydb‘=lk ytbw Kytb w’lmw
M‘m ’Yyw Npyw hzh Mwyh d‘ hmd’h=l‘ Mtwyh Mwym Kytb’ twb’w
7 Vqwml wnl hz hyhy ytm=d‘ wyl’ h‘rp ydb‘ wrm’yw : h‘rp
hdb’ yk ‘dt MrTh Mhyhl’ hwhy=t’ wdb‘yw MyVn’h=t’ xlV
8 wdb‘ wkl Mhl’ rm’yw h‘rp=l’ Nrh’=t’w hVm=t’ bVwyw : MyrYm
9 Kln wnynqzbw wnyr‘nb hVm rm’yw : Myklhh ymw ym Mkyhl’ hwhy=t’
10 Mhl’ rm’yw : wnl hwhy=gx yk Kln wnrqbbw wnn’Yb wntwnbbw wnynbb
yhy
60 twmV 10. 11–11. 7
dgn h‘r yk w’r MkpT=t’w Mkt’ xlV’ rV’k Mkm‘ hwhy Nk yhy
MyVqbm Mt’ ht’ yk hwhy=t’ wdb‘w Myrbgh ’n=wkl Nk ’l : Mkynp 11
hTn hVm=l’ hwhy rm’yw : h‘rp ynp t’m Mt’ Vrgyw 12
=lk=t’ lk’yw MyrYm Zr’=l‘ l‘yw hbr’b MyrYm Zr’=l‘ Kdy
Zr’=l‘ whTm=t’ hVm Tyw : drbh ry’Vh rV’=lk t’ Zr’h bV‘ 13
rqbh hlylh=lkw ’whh Mwyh=lk Zr’b Mydq=xwr ghn hwhyw MyrYm
MyrYm Zr’=lk l‘ hbr’h l‘yw : hbr’h=t’ ’Vn Mydqh xwrw hyh 14
whmk hbr’ Nk hyh=’l wynpl d’m dbk MyrYm lwbg lkb xnyw
lk’yw Zr’h KVxtw Zr’h=lk Ny‘=t’ skyw : Nk=hyhy ’l wyrx’w 15
rtwn=’lw drbh rytwh rV’ Z‘h yrp=lk t’w Zr’h bV‘=lk=t’
’rql h‘rp rhmyw : MyrYm Zr’=lkb hdVh bV‘bw Z‘b qry=lk 16
’n ’V ht‘w : Mklw Mkyhl’ hwhyl yt’Tx rm’yw Nrh’lw hVml 17
twmh=t’ qr yl‘m rsyw Mkyhl’ hwhyl wryt‘hw M‘ph K’ yt’Tx
qzx My=xwr hwhy Kphyw : hwhy=l’ rt‘yw h‘rp M‘m ’Yyw : hzh 18, 19
lkb dx’ hbr’ r’Vn ’l Pws hmy wh‘qtyw hbr’h=t’ ’Vyw d’m
: l’rVy ynb=t’ xlV ’lw h‘rp bl=t’ hwhy qzxyw : MyrYm lwbg 20

MyrYm Zr’=l‘ KVx yhyw MymVh=l‘ Kdy hTn hVm=l’ hwhy rm’yw 21
Zr’=lkb hlp’=KVx yhyw MymVh=l‘ wdy=t’ hVm Tyw : KVx Vmyw 22
wytxtm Vy’ wmq=’lw wyx’=t’ Vy’ w’r=’l : Mymy tVlV MyrYm 23
=l’ h‘rp ’rqyw : MtbVwmb rw’ hyh l’rVy ynb=lklw Mymy tVlV 24
MkpT=Mg gYy Mkrqbw Mkn’Y qr hwhy=t’ wdb‘ wkl rm’yw hVm
wnyV‘w tl‘w Myxbz wndyb Ntt ht’=Mg hVm rm’yw : Mkm‘ Kly 25
xqn wnmm yk hsrp r’Vt ’l wnm‘ Kly wnnqm=Mgw : wnyhl’ hwhyl 26
wn’b=d‘ hwhy=t’ db‘n=hm ‘dn=’l wnxn’w wnyhl’ hwhy=t’ db‘l
wl=rm’yw : MxlVl hb’ ’lw h‘rp bl=t’ hwhy qzxyw : hmV 27, 28
ynp Kt’r Mwyb yk ynp tw’r Pst=l’ Kl rmVh yl‘m Kl h‘rp
: Kynp tw’r dw‘ Ps’=’l trbd Nk hVm rm’yw : twmt 29

sŘ 9 MyrYm=l‘w h‘rp=l‘ ’yb’ dx’ ‘gn dw‘ hVm=l’ hwhy rm’yw ’y


=rbd : hzm Mkt’ Vrgy Vrg hlk wxlVk hzm Mkt’ xlVy Nk=yrx’ 2
Psk=ylk htw‘r t’m hV’w wh‘r t’m Vy’ wl’Vyw M‘h ynz’b ’n
lwdg hVm Vy’h Mg MyrYm yny‘b M‘h Nx=t’ hwhy Ntyw : bhz ylkw 3
: M‘h yny‘bw h‘rp=ydb‘ yny‘b MyrYm Zr’b d’m
: MyrYm Kwtb ’Ywy yn’ hlylh tYxk hwhy rm’ hk hVm rm’yw 4
rwkb d‘ w’sk=l‘ bVyh h‘rp rwkbm MyrYm Zr’b rwkb=lk tmw 5
hldg hq‘Y htyhw : hmhb rwkb lkw Myxrh rx’ rV’ hxpVh 6
lklw : Pst ’l whmkw htyhn ’l whmk rV’ MyrYm Zr’=lkb 7
ynb
11. 8–12. 22 ’b 61
Nw‘dt N‘ml hmhb=d‘w Vy’ml wnVl blk=Zrxy ’l l’rVy ynb
8 hl’ Kydb‘=lk wdryw : l’rVy Nybw MyrYm Nyb hwhy hlpy rV’
Nk=yrx’w Kylgrb=rV’ M‘h=lkw ht’ ’Y rm’l yl=wwxtVhw yl’
9 hVm=l’ hwhy rm’yw : P’=yrxb h‘rp=M‘m ’Yyw ’Y’
10 hVmw : MyrYm Zr’b ytpwm twbr N‘ml h‘rp Mkyl’ ‘mVy=’l
bl=t’ hwhy qzxyw h‘rp ynpl hl’h Mytpmh=lk=t’ wV‘ Nrh’w
by hwhy rm’yw : wYr’m l’rVy=ynb=t’ xlV=’lw h‘rp
2 V’r Mkl hzh Vdxh : rm’l MyrYm Zr’b Nrh’=l’w hVm=l’
3 l’rVy td‘=lk=l’ wrbd : hnVh yVdxl Mkl ’wh NwV’r MyVdx
hV tb’=tybl hV Vy’ Mhl wxqyw hzh Vdxl rV‘b rm’l
4 wtyb=l’ brqh wnkVw ’wh xqlw hVm tyhm tybh T‘my=M’w : tybl
5 hnV=Nb rkz Mymt hV : hVh=l‘ wskt wlk’ ypl Vy’ tVpn tskmb
6 d‘ trmVml Mkl hyhw : wxqt Myz‘h=Nmw MyVbkh=Nm Mkl hyhy
Nyb l’rVy=td‘ lhq lk wt’ wTxVw hzh Vdxl Mwy rV‘ h‘br’
7 l‘ PwqVmh=l‘w tzwzmh ytV=l‘ wntnw Mdh=Nm wxqlw : Mybr‘h
8 V’=ylY hzh hlylb rVbh=t’ wlk’w : Mhb wt’ wlk’y=rV’ Mytbh
9 yk Mymb lVbm lVbw ’n wnmm wlk’t=l’ : whlk’y Myrrm=l‘ twYmw
10 rqb=d‘ wnmm wrytwt=’lw : wbrq=l‘w wy‘rk=l‘ wV’r V’=ylY=M’
11 Myrgx Mkyntm wt’ wlk’t hkkw : wprVt V’b rqb=d‘ wnmm rtnhw
’wh xsp Nwzpxb wt’ Mtlk’w Mkdyb Mklqmw Mkylgrb Mkyl‘n
12 Zr’b rwkb=lk ytykhw hzh hlylb MyrYm=Zr’b ytrb‘w : hwhyl
: hwhy yn’ MyTpV hV‘’ MyrYm yhl’=lkbw hmhb=d‘w Md’m MyrYm
13 Mdh=t’ yty’rw MV Mt’ rV’ Mytbh l‘ t’l Mkl Mdh hyhw
: MyrYm Zr’b ytkhb tyxVml Pgn Mkb hyhy=’lw Mkl‘ ytxspw
14 tqx Mkytrdl hwhyl gx wt’ Mtgxw Nwrkzl Mkl hzh Mwyh hyhw
15 wtybVt NwV’rh Mwyb K’ wlk’t twYm Mymy t‘bV : whgxt Mlw‘
Mwym l’rVym ’whh Vpnh htrknw Zmx lk’=lk yk Mkytbm r’V
16 y‘ybVh Mwybw Vdq=’rqm NwV’rh Mwybw : y‘bVh Mwy=d‘ NV’rh
lk’y rV’ K’ Mhb hV‘y=’l hk’lm=lk Mkl hyhy Vdq=’rqm
17 MY‘b yk twYmh=t’ MtrmVw : Mkl hV‘y wdbl ’wh Vpn=lkl
Mwyh=t’ MtrmVw MyrYm Zr’m Mkytw’bY=t’ yt’Ywh hzh Mwyh
18 br‘b Vdxl Mwy rV‘ h‘br’b NV’rb : Mlw‘ tqx Mkytrdl hzh
19 r’V Mymy t‘bV : br‘b Vdxl MyrV‘w dx’h Mwy d‘ tYm wlk’t
td‘m ’whh Vpnh htrknw tYmxm lk’=lk yk Mkytbb ’Ymy ’l
20 MkytbVwm lkb wlk’t ’l tYmxm=lk : Zr’h xrz’bw rgb l’rVy
: twYm wlk’t
21 N’Y Mkl wxqw wkVm Mhl’ rm’yw l’rVy ynqz=lkl hVm ’rqyw
22 Mdb MtlbTw bwz’ tdg’ Mtxqlw : xsph wTxVw MkytxpVml
Psb=rV’
62 twmV 12. 23–51
rV’ Mdh=Nm tzwzmh ytV=l’w PwqVmh=l’ Mt‘ghw Psb=rV’
Pgnl hwhy rb‘w : rqb=d‘ wtyb=xtpm Vy’ w’Yt ’l Mt’w Psb 23
hwhy xspw tzwzmh ytV l‘w PwqVmh=l‘ Mdh=t’ h’rw MyrYm=t’
MtrmVw : Pgnl Mkytb=l’ ’bl tyxVmh Nty ’lw xtph=l‘ 24
Zr’h=l’ w’bt=yk hyhw : Mlw‘=d‘ Kynblw Kl=qxl hzh rbdh=t’ 25
hyhw : t’zh hdb‘h=t’ MtrmVw rbd rV’k Mkl hwhy Nty rV’ 26
xsp=xbz Mtrm’w : Mkl t’zh hdb‘h hm Mkynb Mkyl’ wrm’y=yk 27
MyrYm=t’ wpgnb MyrYmb l’rVy=ynb ytb=l‘ xsp rV’ hwhyl ’wh
rV’k l’rVy ynb wV‘yw wklyw : wwxtVyw M‘h dqyw lyYh wnytb=t’w 28
sŘ 10 hlylh yYxb yhyw : wV‘ Nk Nrh’w hVm=t’ hwhy hwY 29
w’sk=l‘ bVyh h‘rp rkbm MyrYm Zr’b rwkb=lk hkh hwhyw
h‘rp Mqyw : hmhb rwkb lkw rwbh tybb rV’ ybVh rwkb d‘ 30
Ny’=yk MyrYmb hldg hq‘Y yhtw MyrYm=lkw wydb‘=lkw ’wh hlyl
w’Y wmwq rm’yw hlyl Nrh’lw hVml ’rqyw : tm MV=Ny’ rV’ tyb 31
: Mkrbdk hwhy=t’ wdb‘ wklw l’rVy ynb=Mg Mt’=Mg ym‘ Kwtm
: yt’=Mg Mtkrbw wklw Mtrbd rV’k wxq Mkrqb=Mg Mkn’Y=Mg 32
wnlk wrm’ yk Zr’h=Nm MxlVl rhml M‘h=l‘ MyrYm qzxtw 33
MtlmVb trrY Mtr’Vm Zmxy MrT wqYb=t’ M‘h ’Vyw : Mytm 34
Psk=ylk MyrYmm wl’Vyw hVm rbdk wV‘ l’rVy=ynbw : MmkV=l‘ 35
wlYnyw Mwl’Vyw MyrYm yny‘b M‘h Nx=t’ Ntn hwhyw : tlmVw bhz ylkw 36
: MyrYm=t’
Myrbgh ylgr Pl’ tw’m=VVk htks ssm‘rm l’rVy=ynb w‘syw 37
wp’yw : d’m dbk hnqm rqbw N’Yw Mt’ hl‘ br br‘=Mgw : PTm dbl 38, 39
wVrg=yk Zmx ’l yk twYm tg‘ MyrYmm w’yYwh rV’ qYbh=t’
ynb bVwmw : Mhl wV‘=’l hdY=Mgw hmhmthl wlky ’lw MyrYmm 40
yhyw : hnV tw’m ‘br’w hnV MyVlV MyrYmb wbVy rV’ l’rVy 41
=lk w’Yy hzh Mwyh MY‘b yhyw hnV tw’m ‘br’w hnV MyVlV Zqm
Zr’m M’yYwhl hwhyl ’wh MyrmV lyl : MyrYm Zr’m hwhy tw’bY 42
: Mtrdl l’rVy ynb=lkl MyrmV hwhyl hzh hlylh=’wh MyrYm

lk’y=’l rkn=Nb=lk xsph tqx t’z Nrh’w hVm=l’ hwhy rm’yw 43


bVwt : wb lk’y z’ wt’ htlmw Psk=tnqm Vy’ db‘=lkw : wb 44, 45
rVbh=Nm tybh=Nm ’yYwt=’l lk’y dx’ tybb : wb=lk’y=’l rykVw 46
rwgy=ykw : wt’ wV‘y l’rVy td‘=lk : wb=wrbVt=’l MY‘w hYwx 47, 48
hyhw wtV‘l brqy z’w rkz=lk wl lwmh hwhyl xsp hV‘w rg Kt’
rglw xrz’l hyhy tx’ hrwt : wb lk’y=’l lr‘=lkw Zr’h xrz’k 49
hVm=t’ hwhy hwY rV’k l’rVy ynb=lk wV‘yw : Mkkwtb rgh 50
hwhy ’yYwh hzh Mwyh MY‘b yhyw : wV‘ Nk Nrh’=t’w 51
ynb=t’
13. 1–14. 6 xlVb 63
: Mt’bY=l‘ MyrYm Zr’m l’rVy ynb=t’
gy, 2 ynbb Mxr=lk rTp rwkb=lk yl=Vdq : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw sŘ 11
3 Mwyh=t’ rwkz M‘h=l’ hVm rm’yw : ’wh yl hmhbbw Md’b l’rVy
hwhy ’yYwh dy qzxb yk Mydb‘ tybm MyrYmm Mt’Yy rV’ hzh
4, 5 hyhw : byb’h Vdxb My’Yy Mt’ Mwyh : Zmx lk’y ’lw hzm Mkt’
rV’ yswbyhw ywxhw yrm’hw ytxhw yn‘nkh Zr’=l’ hwhy K’yby=yk
hdb‘h=t’ tdb‘w Vbdw blx tbz Zr’ Kl ttl Kytb’l ‘bVn
6 : hwhyl gx y‘ybVh Mwybw tYm lk’t Mymy t‘bV : hzh Vdxb t’zh
7 r’V Kl h’ry=’lw Zmx Kl h’ry=’lw Mymyh t‘bV t’ lk’y twYm
8 hwhy hV‘ hz rwb‘b rm’l ’whh Mwyb Knbl tdghw : Klbg=lkb
9 N‘ml Kyny‘ Nyb Nwrkzlw Kdy=l‘ tw’l Kl hyhw : MyrYmm yt’Yb yl
10 trmVw : MyrYmm hwhy K’Ywh hqzx dyb yk Kypb hwhy trwt hyht
: hmymy Mymym hd‘wml t’zh hqxh=t’
11 hntnw Kytb’lw Kl ‘bVn rV’k yn‘nkh Zr’=l’ hwhy K’by=yk hyhw
12 hyhy rV’ hmhb rgV rTp=lkw hwhyl Mxr=rTp=lk trb‘hw : Kl
13 hdpt ’l=M’w hVb hdpt rmx rTp=lkw : hwhyl Myrkzh Kl
14 rxm Knb Kl’Vy=yk hyhw : hdpt Kynbb Md’ rwkb lkw wtpr‘w
tybm MyrYmm hwhy wn’yYwh dy qzxb wyl’ trm’w t’z=hm rm’l
15 Zr’b rwkb=lk hwhy grhyw wnxlVl h‘rp hVqh=yk yhyw : Mydb‘
rTp=lk hwhyl xbz yn’ Nk=l‘ hmhb rwkb=d‘w Md’ rkbm MyrYm
16 tpTwTlw hkdy=l‘ tw’l hyhw : hdp’ ynb rwkb=lkw Myrkzh Mxr
17 xlVb yhyw : MyrYmm hwhy wn’yYwh dy qzxb yk Kyny‘ Nyb +p4
’wh bwrq yk MytVlp Zr’ Krd Myhl’ Mxn=’lw M‘h=t’ h‘rp
18 bsyw : hmyrYm wbVw hmxlm Mt’rb M‘h Mxny=Np Myhl’ rm’ yk
Zr’m l’rVy=ynb wl‘ MyVmxw Pws=My rbdmh Krd M‘h=t’ Myhl’
19 ynb=t’ ‘ybVh ‘bVh yk wm‘ Pswy twmY‘=t’ hVm xqyw : MyrYm
hzm ytmY‘=t’ Mtyl‘hw Mkt’ Myhl’ dqpy dqp rm’l l’rVy
20, 21 Mhynpl Klh hwhyw : rbdmh hYqb Mt’b wnxyw tksm w‘syw : Mkt’
tkll Mhl ry’hl V’ dwm‘b hlylw Krdh Mtxnl Nn‘ dwm‘b Mmwy
22 : M‘h ynpl hlyl V’h dwm‘w Mmwy Nn‘h dwm‘ Vymy=’l : hlylw Mmwy

dy, 2 wnxyw wbVyw l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
wnxt wxkn NpY l‘b ynpl Myh Nybw ldgm Nyb tryxh yp ynpl
3 Mhyl‘ rgs Zr’b Mh Mykbn l’rVy ynbl h‘rp rm’w : Myh=l‘
4 h‘rpb hdbk’w Mhyrx’ Pdrw h‘rp=bl=t’ ytqzxw : rbdmh
5 MyrYm Klml dgyw : Nk=wV‘yw hwhy yn’=yk MyrYm w‘dyw wlyx=lkbw
t’z=hm wrm’yw M‘h=l’ wydb‘w h‘rp bbl Kphyw M‘h xrb yk
6 xql wm‘=t’w wbkr=t’ rs’yw : wndb‘m l’rVy=t’ wnxlV=yk wnyV‘
wm‘
64 twmV 14. 7–31
: wlk=l‘ MVlVw MyrYm bkr lkw rwxb bkr tw’m=VV xqyw : wm‘ 7
ynbw l’rVy ynb yrx’ Pdryw MyrYm Klm h‘rp bl=t’ hwhy qzxyw 8
Mynx Mtw’ wgyVyw Mhyrx’ MyrYm wpdryw : hmr dyb My’Yy l’rVy 9
l‘b ynpl tryxh yp=l‘ wlyxw wyVrpw h‘rp bkr sws=lk Myh=l‘
‘sn MyrYm hnhw Mhyny‘=t’ l’rVy=ynb w’Vyw byrqh h‘rpw : NpY 10
hVm=l’ wrm’yw : hwhy=l’ l’rVy=ynb wq‘Yyw d’m w’ryyw Mhyrx’ 11
wnl tyV‘ t’z=hm rbdmb twml wntxql MyrYmb Myrbq=Ny’ ylbmh
rm’l MyrYmb Kyl’ wnrbd rV’ rbdh hz=’lh : MyrYmm wn’yYwhl 12
wntmm MyrYm=t’ db‘ wnl bwT yk MyrYm=t’ hdb‘nw wnmm ldx
t‘wVy=t’ w’rw wbYyth w’ryt=l’ M‘h=l’ hVm rm’yw : rbdmb 13
’l Mwyh MyrYm=t’ Mty’r rV’ yk Mwyh Mkl hV‘y=rV’ hwhy
: NwVyrxt Mt’w Mkl Mxly hwhy : Mlw‘=d‘ dw‘ Mt’rl wpyst 14

sŘ 12 : w‘syw l’rVy=ynb=l’ rbd yl’ q‘Yt=hm hVm=l’ hwhy rm’yw 15


l’rVy=ynb w’byw wh‘qbw Myh=l‘ Kdy=t’ hTnw KTm=t’ Mrh ht’w 16
Mhyrx’ w’byw MyrYm bl=t’ qzxm ynnh yn’w : hVbyb Myh Kwtb 17
yn’=yk MyrYm w‘dyw : wyVrpbw wbkrb wlyx=lkbw h‘rpb hdbk’w 18
Klhh Myhl’h K’lm ‘syw : wyVrpbw wbkrb h‘rpb ydbkhb hwhy 19
dm‘yw Mhynpm Nn‘h dwm‘ ‘syw Mhyrx’m Klyw l’rVy hnxm ynpl
KVxhw Nn‘h yhyw l’rVy hnxm Nybw MyrYm hnxm Nyb ’byw : Mhyrx’m 20
wdy=t’ hVm Tyw : hlylh=lk hz=l’ hz brq=’lw hlylh=t’ r’yw 21
Myh=t’ MVyw hlylh=lk hz‘ Mydq xwrb Myh=t’ hwhy Klwyw Myh=l‘
Mymhw hVbyb Myh Kwtb l’rVy=ynb w’byw : Mymh w‘qbyw hbrxl 22
sws lk Mhyrx’ w’byw MyrYm wpdryw : Ml’mVmw Mnymym hmwx Mhl 23
hwhy PqVyw rqbh trmV’b yhyw : Myh Kwt=l’ wyVrpw wbkr h‘rp 24
t’ rsyw : MyrYm hnxm t’ Mhyw Nn‘w V’ dwm‘b MyrYm hnxm=l’ 25
yk l’rVy ynpm hswn’ MyrYm rm’yw tdbkb whghnyw wytbkrm Np’
: MyrYmb Mhl Mxln hwhy
MyrYm=l‘ Mymh wbVyw Myh=l‘ Kdy=t’ hTn hVm=l’ hwhy rm’yw 26
twnpl Myh bVyw Myh=l‘ wdy=t’ hVm Tyw : wyVrp=l‘w wbkr=l‘ 27
Kwtb MyrYm=t’ hwhy r‘nyw wt’rql Mysn MyrYmw wnty’l rqb
h‘rp lyx lkl MyVrph=t’w bkrh=t’ wskyw Mymh wbVyw : Myh 28
wklh l’rVy ynbw : dx’=d‘ Mhb r’Vn=’l Myb Mhyrx’ My’bh 29
hwhy ‘Vwyw : Ml’mVmw Mnymym hmx Mhl Mymhw Myh Kwtb hVbyb 30
tm MyrYm=t’ l’rVy ’ryw MyrYm dym l’rVy=t’ ’whh Mwyb
MyrYmb hwhy hV‘ rV’ hldgh dyh=t’ l’rVy ’ryw : Myh tpV=l‘ 31
: wdb‘ hVmbw hwhyb wnym’yw hwhy=t’ M‘h w’ryyw
z’
15. 1–16. 3 xlVb 65
wT rm’l wrm’yw hwhyl t’zh hryVh=t’ l’rVy ynbw hVm=ryVy z’
2 yz‘ : Myb hmr wbkrw sws h’g h’g=yk hwhyl hryV’
yb’ yhl’ whwn’w yl’ hz h‘wVyl yl=yhyw hy trmzw
3, 4 h‘rp tbkrm : wmV hwhy hmxlm Vy’ hwhy : whnmmr’w
5 wmysky tmht : Pws=Myb w‘bT wyVlV rxbmw Myb hry wlyxw
6 Knymy xkb yrd’n hwhy Knymy : Nb’=wmk tlwYmb wdry
7 xlVt Kymq srht Knw’g brbw : byw’ Z‘rt hwhy
8 wbYn Mym wmr‘n Kyp’ xwrbw : Vqk wmlk’y Knrx
9 Pdr’ byw’ rm’ : My=blb tmht w’pq Mylzn dn=wmk
wmVyrwt ybrx qyr’ yVpn wm’lmt llV qlx’ gyV’
10 : Myryd’ Mymb trpw‘k wllY My wmsk Kxwrb tpVn : ydy
11 tlht ’rwn Vdqb rd’n hkmk ym hwhy Ml’b hkmk=ym
12, 13 Kdsxb tyxn : Zr’ wm‘lbt Knymy tyTn : ’lp=hV‘
14 Mym‘ w‘mV : KVdq hwn=l’ Kz‘b tlhn tl’g wz=M‘
15 Mwd’ ypwl’ wlhbn z’ : tVlp ybVy zx’ lyx Nwzgry
16 lpt : N‘nk ybVy lk wgmn d‘r wmzx’y b’wm yly’
rb‘y=d‘ Nb’k wmdy K‘wrz ldgb dxpw htmy’ Mhyl‘
17 rhb wm‘Ttw wm’bt : tynq wz=M‘ rb‘y=d‘ hwhy Km‘
: Kydy wnnwk ynd’ Vdqm hwhy tl‘p KtbVl Nwkm Ktlxn
18, 19 Myb wyVrpbw wbkrb h‘rp sws ’b yk : d‘w Ml‘l Klmy hwhy
: Myh Kwtb hVbyb wklh l’rVy ynbw Myh ym=t’ Mhl‘ hwhy bVyw

20 MyVnh=lk N’Ytw hdyb Pth=t’ Nrh’ twx’ h’ybnh Myrm xqtw


21 h’g h’g=yk hwhyl wryV Myrm Mhl N‘tw : tlxmbw Myptb hyrx’
22 Pws=Mym l’rVy=t’ hVm ‘syw : Myb hmr wbkrw sws
: Mym w’Ym=’lw rbdmb Mymy=tVlV wklyw rwV=rbdm=l’ w’Yyw
23 Nk=l‘ Mh Myrm yk hrmm Mym ttVl wlky ’lw htrm w’byw
24, 25 q‘Yyw : htVn=hm rm’l hVm=l‘ M‘h wnlyw : hrm hmV=’rq
qx wl MV MV Mymh wqtmyw Mymh=l’ KlVyw Z‘ hwhy whrwyw hwhy=l’
26 rVyhw Kyhl’ hwhy lwql ‘mVt ‘wmV=M’ rm’yw : whsn MVw TpVmw
=rV’ hlxmh=lk wyqx=lk trmVw wytwYml tnz’hw hV‘t wyny‘b
: K’pr hwhy yn’ yk Kyl‘ MyV’=’l MyrYmb ytmV
27 =wnxyw Myrmt My‘bVw Mym tny‘ hrV‘ MytV MVw hmly’ w’byw
zT Nys=rbdm=l’ l’rVy=ynb td‘=lk w’byw Mly’m w‘syw : Mymh=l‘ MV
Zr’m Mt’Yl ynVh Vdxl Mwy rV‘ hVmxb ynys Nybw Mly’=Nyb rV’
2 : rbdmb Nrh’=l‘w hVm=l‘ l’rVy=ynb td‘=lk wnylyw : MyrYm
3 MyrYm Zr’b hwhy=dyb wntwm Nty=ym l’rVy ynb Mhl’ wrm’yw
wnt’ Mt’Ywh=yk ‘bVl Mxl wnlk’b rVbh rys=l‘ wntbVb
rbdmh=l’
66 twmV 16. 4–31
: b‘rb hzh lhqh=lk=t’ tymhl hzh rbdmh=l’
sŘ 13 ’Yyw MymVh=Nm Mxl Mkl ryTmm ynnh hVm=l’ hwhy rm’yw 4
hyhw : ’l=M’ ytrwtb Klyh wnsn’ N‘ml wmwyb Mwy=rbd wTqlw M‘h 5
Mwy wTqly=rV’ l‘ hnVm hyhw w’yby=rV’ t’ wnykhw yVVh Mwyb
hwhy yk Mt‘dyw br‘ l’rVy ynb=lk=l’ Nrh’w hVm rm’yw : Mwy 6
w‘mVb hwhy dwbk=t’ Mty’rw rqbw : MyrYm Zr’m Mkt’ ’yYwh 7
ttb hVm rm’yw : wnyl‘ wnwlt yk hm wnxnw hwhy=l‘ Mkytnlt=t’ 8
hwhy ‘mVb ‘bVl rqbb Mxlw lk’l rVb br‘b Mkl hwhy
yk Mkytnlt wnyl‘=’l hm wnxnw wyl‘ Mnylm Mt’=rV’ Mkytnlt=t’
wbrq l’rVy ynb td‘=lk=l’ rm’ Nrh’=l’ hVm rm’yw : hwhy=l‘ 9
=ynb td‘=lk=l’ Nrh’ rbdk yhyw : Mkytnlt t’ ‘mV yk hwhy ynpl 10
: Nn‘b h’rn hwhy dwbk hnhw rbdmh=l’ wnpyw l’rVy

rbd l’rVy ynb tnwlt=t’ yt‘mV : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 11, 12
Mt‘dyw Mxl=w‘bVt rqbbw rVb wlk’t Mybr‘h Nyb rm’l Mhl’
hnxmh=t’ sktw wlVh l‘tw br‘b yhyw : Mkyhl’ hwhy yn’ yk 13
hnhw lTh tbkV l‘tw : hnxml bybs lTh tbkV htyh rqbbw 14
l’rVy=ynb w’ryw : Zr’h=l‘ rpkk qd spsxm qd rbdmh ynp=l‘ 15
hVm rm’yw ’wh=hm w‘dy ’l yk ’wh Nm wyx’=l’ Vy’ wrm’yw
rV’ rbdh hz : hlk’l Mkl hwhy Ntn rV’ Mxlh ’wh Mhl’ 16
MkytVpn rpsm tlglgl rm‘ wlk’ ypl Vy’ wnmm wTql hwhy hwY
hbrmh wTqlyw l’rVy ynb Nk=wV‘yw : wxqt wlh’b rV’l Vy’ 17
rysxh ’l Ty‘mmhw hbrmh Pyd‘h ’lw rm‘b wdmyw : Ty‘mmhw 18
wnmm rtwy=l’ Vy’ Mhl’ hVm rm’yw : wTql wlk’=ypl Vy’ 19
Mryw rqb=d‘ wnmm MyVn’ wrtwyw hVm=l’ w‘mV=’lw : rqb=d‘ 20
Vy’ rqbb rqbb wt’ wTqlyw : hVm Mhl‘ PYqyw V’byw My‘lwt 21
hnVm Mxl wTql yVVh Mwyb yhyw : smnw VmVh Mxw wlk’ ypk 22
Mhl’ rm’yw : hVml wdygyw hd‘h y’yVn=lk w’byw dx’l rm‘h ynV 23
wp’t=rV’ t’ rxm hwhyl Vdq=tbV NwtbV hwhy rbd rV’ ’wh
trmVml Mkl wxynh Pd‘h=lk t’w wlVb wlVbt=rV’ t’w wp’
Vy’bh ’lw hVm hwY rV’k rqbh=d‘ wt’ wxynyw : rqbh=d‘ 24
hwhyl Mwyh tbV=yk Mwyh whlk’ hVm rm’yw : wb=htyh=’l hmrw 25
tbV y‘ybVh Mwybw whTqlt Mymy tVV : hdVb wh’Ymt ’l Mwyh 26
: w’Ym ’lw Tqll M‘h=Nm w’Yy y‘ybVh Mwyb yhyw : wb=hyhy ’l 27
sŘ 14 ytwYm rmVl Mtn’m hn’=d‘ hVm=l’ hwhy rm’yw 28
Mwyb Mkl Ntn ’wh Nk=l‘ tbVh Mkl Ntn hwhy=yk w’r : ytrwtw 29
: y‘ybVh Mwyb wmqmm Vy’ ’Yy=l’ wytxt Vy’ wbV Mymwy Mxl yVVh
’whw Nm wmV=t’ l’rVy=tyb w’rqyw : y‘bVh Mwyb M‘h wtbVyw 30, 31
‘rzk
16. 32–18. 6 wrty 67
32 rV’ rbdh hz hVm rm’yw : Vbdb txypYk wm‘Tw Nbl dg ‘rzk
Mxlh=t’ w’ry N‘ml Mkytrdl trmVml wnmm rm‘h ’lm hwhy hwY
33 rm’yw : MyrYm Zr’m Mkt’ y’yYwhb rbdmb Mkt’ ytlk’h rV’
wt’ xnhw Nm rm‘h=’lm hmV=Ntw tx’ tnYnY xq Nrh’=l’ hVm
34 whxynyw hVm=l’ hwhy hwY rV’k : Mkytrdl trmVml hwhy ynpl
35 hnV My‘br’ Nmh=t’ wlk’ l’rVy ynbw : trmVml td‘h ynpl Nrh’
: N‘nk Zr’ hYq=l’ M’b=d‘ wlk’ Nmh=t’ tbVwn Zr’=l’ M’b=d‘
36 : ’wh hpy’h tyrV‘ rm‘hw
zy wnxyw hwhy yp=l‘ Mhy‘sml Nys=rbdmm l’rVy=ynb td‘=lk w‘syw
2 wnl=wnt wrm’yw hVm=M‘ M‘h bryw : M‘h ttVl Mym Ny’w Mydyprb
: hwhy=t’ Nwsnt=hm ydm‘ Nwbyrt=hm hVm Mhl rm’yw htVnw Mym
3 wntyl‘h hz hml rm’yw hVm=l‘ M‘h Nlyw Myml M‘h MV ’mYyw
4 hwhy=l’ hVm q‘Yyw : ’mYb ynqm=t’w ynb=t’w yt’ tymhl MyrYmm
5 hVm=l’ hwhy rm’yw : ynlqsw T‘m dw‘ hzh M‘l hV‘’ hm rm’l
r’yh=t’ wb tykh rV’ KTmw l’rVy ynqzm Kt’ xqw M‘h ynpl rb‘
6 rwYb tykhw brxb rwYh=l‘ MV Kynpl dm‘ ynnh : tklhw Kdyb xq
7 ’rqyw : l’rVy ynqz yny‘l hVm Nk V‘yw M‘h htVw Mym wnmm w’Yyw
hwhy=t’ Mtsn l‘w l’rVy ynb byr=l‘ hbyrmw hsm Mwqmh MV
: Ny’=M’ wnbrqb hwhy Vyh rm’l
8, 9 ‘Vwhy=l’ hVm rm’yw : Mdyprb l’rVy=M‘ Mxlyw qlm‘ ’byw
h‘bgh V’r=l‘ bYn ykn’ rxm qlm‘b Mxlh ’Yw MyVn’ wnl=rxb
10 Mxlhl hVm wl=rm’ rV’k ‘Vwhy V‘yw : ydyb Myhl’h hTmw
11 hVm Myry rV’k hyhw : h‘bgh V’r wl‘ rwxw Nrh’ hVmw qlm‘b
12 Mydbk hVm ydyw : qlm‘ rbgw wdy xyny rV’kw l’rVy rbgw wdy
dx’ hzm wydyb wkmt rwxw Nrh’w hyl‘ bVyw wytxt wmyVyw Nb’=wxqyw
13 qlm‘=t’ ‘Vwhy Vlxyw : VmVh ’b=d‘ hnwm’ wydy yhyw dx’ hzmw
: brx=ypl wm‘=t’w
14 ‘Vwhy ynz’b MyVw rpsb Nwrkz t’z btk hVm=l’ hwhy rm’yw
15 ’rqyw xbzm hVm Nbyw : MymVh txtm qlm‘ rkz=t’ hxm’ hxm=yk
16 rdm qlm‘b hwhyl hmxlm hy sk=l‘ dy=yk rm’yw : ysn hwhy wmV
: rd
xy hVml Myhl’ hV‘ rV’=lk t’ hVm Ntx Nydm Nhk wrty ‘mVyw +p5 , sŘ 15
2 Ntx wrty xqyw : MyrYmm l’rVy=t’ hwhy ’yYwh=yk wm‘ l’rVylw
3 MV rV’ hynb ynV t’w : hyxwlV rx’ hVm tV’ hrpY=t’ hVm
4 rz‘yl’ dx’h MVw : hyrkn Zr’b ytyyh rg rm’ yk MVrg dx’h
5 hVm Ntx wrty ’byw : h‘rp brxm ynlYyw yrz‘b yb’ yhl’=yk
: Myhl’h rh MV hnx ’wh=rV’ rbdmh=l’ hVm=l’ wtV’w wynbw
6 : hm‘ hynb ynVw KtV’w Kyl’ ’b wrty Kntx yn’ hVm=l’ rm’yw
’Yyw
68 twmV 18. 7–19. 7
MwlVl wh‘rl=Vy’ wl’Vyw wl=qVyw wxtVyw wntx t’rql hVm ’Yyw 7
h‘rpl hwhy hV‘ rV’=lk t’ wntxl hVm rpsyw : hlh’h w’byw 8
MlYyw Krdb Mt’Ym rV’ h’lth=lk t’ l’rVy tdw’ l‘ MyrYmlw
rV’ l’rVyl hwhy hV‘=rV’ hbwTh=lk l‘ wrty dxyw : hwhy 9
dym Mkt’ lyYh rV’ hwhy Kwrb wrty rm’yw : MyrYm dym wlyYh 10
yt‘dy ht‘ : MyrYm=dy txtm M‘h=t’ lyYh rV’ h‘rp dymw MyrYm 11
wrty xqyw : Mhyl‘ wdz rV’ rbdb yk Myhl’h=lkm hwhy lwdg=yk 12
=lk’l l’rVy ynqz lkw Nrh’ ’byw Myhl’l Myxbzw hl‘ hVm Ntx
TpVl hVm bVyw trxmm yhyw : Myhl’h ynpl hVm Ntx=M‘ Mxl 13
hVm Ntx ’ryw : br‘h=d‘ rqbh=Nm hVm=l‘ M‘h dm‘yw M‘h=t’ 14
hV‘ ht’ rV’ hzh rbdh=hm rm’yw M‘l hV‘ ’wh=rV’=lk t’
: br‘=d‘ rqb=Nm Kyl‘ bYn M‘h=lkw Kdbl bVwy ht’ ‘wdm M‘l
Mhl hyhy=yk : Myhl’ Vrdl M‘h yl’ ’by=yk wntxl hVm rm’yw 15, 16
Myhl’h yqx=t’ yt‘dwhw wh‘r Nybw Vy’ Nyb ytTpVw yl’ ’b rbd
: hV‘ ht’ rV’ rbdh bwT=’l wyl’ hVm Ntx rm’yw : wytrwt=t’w 17
rbdh Kmm dbk=yk Km‘ rV’ hzh M‘h=Mg ht’=Mg lbt lbn 18
Km‘ Myhl’ yhyw KY‘y’ ylqb ‘mV ht‘ : Kdbl whV‘ lkwt=’l 19
: Myhl’h=l’ Myrbdh=t’ ht’ t’bhw Myhl’h lwm M‘l ht’ hyh
wkly Krdh=t’ Mhl t‘dwhw trwth=t’w Myqxh=t’ Mht’ htrhzhw 20
y’ry lyx=yVn’ M‘h=lkm hzxt ht’w : NwV‘y rV’ hV‘mh=t’w hb 21
tw’m yrV Mypl’ yrV Mhl‘ tmVw ‘Yb y’nV tm’ yVn’ Myhl’
rbdh=lk hyhw t‘=lkb M‘h=t’ wTpVw : trV‘ yrVw MyVmx yrV 22
w’Vnw Kyl‘m lqhw Mh=wTpVy NTqh rbdh=lkw Kyl’ w’yby ldgh
M‘h=lk Mgw dm‘ tlkyw Myhl’ KwYw hV‘t hzh rbdh=t’ M’ : Kt’ 23
rV’ lk V‘yw wntx lwql hVm ‘mVyw : MwlVb ’by wmqm=l‘ hzh 24
M‘h=l‘ MyV’r Mt’ Ntyw l’rVy=lkm lyx=yVn’ hVm rxbyw : rm’ 25
M‘h=t’ wTpVw : trV‘ yrVw MyVmx yrV tw’m yrV Mypl’ yrV 26
wTwpVy NTqh rbdh=lkw hVm=l’ Nw’yby hVqh rbdh=t’ t‘=lkb
: wYr’=l’ wl Klyw wntx=t’ hVm xlVyw : Mh 27
w’b hzh Mwyb MyrYm Zr’m l’rVy=ynb t’Yl yVylVh Vdxb Ty
MV=Nxyw rbdmb wnxyw ynys rbdm w’byw Mydyprm w‘syw : ynys rbdm 2
rhh=Nm hwhy wyl’ ’rqyw Myhl’h=l’ hl‘ hVmw : rhh dgn l’rVy 3
Mty’r Mt’ : l’rVy ynbl dygtw bq‘y tybl rm’t hk rm’l 4
: yl’ Mkt’ ’b’w MyrVn ypnk=l‘ Mkt’ ’V’w MyrYml ytyV‘ rV’
hlgs yl Mtyyhw ytyrb=t’ MtrmVw ylqb w‘mVt ‘wmV=M’ ht‘w 5
śsŘ 16 ywgw Mynhk tklmm yl=wyht Mt’w : Zr’h=lk yl=yk Mym‘h=lkm 6
’rqyw hVm ’byw : l’rVy ynb=l’ rbdt rV’ Myrbdh hl’ Vwdq 7
: hwhy whwY rV’ hl’h Myrbdh=lk t’ Mhynpl MVyw M‘h ynqzl
wn‘yw
19. 8–20. 12 wrty 69
8 hVm bVyw hV‘n hwhy rbd=rV’ lk wrm’yw wdxy M‘h=lk wn‘yw
9 Kyl’ ’b ykn’ hnh hVm=l’ hwhy rm’yw : hwhy=l’ M‘h yrbd=t’
dgyw Mlw‘l wnym’y Kb=Mgw Km‘ yrbdb M‘h ‘mVy rwb‘b Nn‘h b‘b
10 M‘h=l’ Kl hVm=l’ hwhy rm’yw : hwhy=l’ M‘h yrbd=t’ hVm
11 Mwyb yk yVylVh Mwyl Mynkn wyhw : MtlmV wsbkw rxmw Mwyh MtVdqw
12 M‘h=t’ tlbghw : ynys rh=l‘ M‘h=lk yny‘l hwhy dry yVylVh
twm rhb ‘gnh=lk whYqb ‘gnw rhb twl‘ Mkl wrmVh rm’l bybs
13 Vy’=M’ hmhb=M’ hryy hry=w’ lqsy lwqs=yk dy wb ‘gt=’l : tmwy
14 M‘h=l’ rhh=Nm hVm dryw : rhb wl‘y hmh lbyh KVmb hyxy ’l
15 tVlVl Mynkn wyh M‘h=l’ rm’yw : MtlmV wsbkyw M‘h=t’ Vdqyw
16 tlq yhyw rqbh tyhb yVylVh Mwyb yhyw : hV’=l’ wVgt=l’ Mymy
rV’ M‘h=lk drxyw d’m qzx rpV lqw rhh=l‘ dbk Nn‘w Myqrbw
17 wbYytyw hnxmh=Nm Myhl’h t’rql M‘h=t’ hVm ’Ywyw : hnxmb
18 V’b hwhy wyl‘ dry rV’ ynpm wlk NV‘ ynys rhw : rhh tytxtb
19 rpVh lwq yhyw : d’m rhh=lk drxyw NVbkh NV‘k wnV‘ l‘yw
20 rh=l‘ hwhy dryw : lwqb wnn‘y Myhl’hw rbdy hVm d’m qzxw Klwh
: hVm l‘yw rhh V’r=l’ hVml hwhy ’rqyw rhh V’r=l’ ynys
21 lpnw tw’rl hwhy=l’ wsrhy=Np M‘b d‘h dr hVm=l’ hwhy rm’yw
22 Mhb Zrpy=Np wVdqty hwhy=l’ MyVgnh Mynhkh Mgw : br wnmm
23 ht’=yk ynys rh=l’ tl‘l M‘h lkwy=’l hwhy=l’ hVm rm’yw : hwhy
24 dr=Kl hwhy wyl’ rm’yw : wtVdqw rhh=t’ lbgh rm’l wnb htd‘h
hwhy=l’ tl‘l wsrhy=l’ M‘hw Mynhkhw Km‘ Nrh’w ht’ tyl‘w
25 : Mhl’ rm’yw M‘h=l’ hVm dryw : Mb=Zrpy=Np
k : rm’l hl’h Myrbdh=lk t’ Myhl’ rbdyw
2 : Mydb‘ tybm MyrYm Zr’m Kyt’Ywh rV’ Kyhl’ hwhy ykn’
3, 4 hnwmt=lkw lsp Kl hV‘t=’l : ynp=l‘ Myrx’ Myhl’ Kl hyhy=’l
: Zr’l txtm Mymb rV’w txtm Zr’b rV’w l‘mm MymVb rV’
5 Nw‘ dqp ’nq l’ Kyhl’ hwhy ykn’ yk Mdb‘t ’lw Mhl hwxtVt=’l
6 Mypl’l dsx hV‘w : y’nVl My‘br=l‘w MyVlV=l‘ Mynb=l‘ tb’
7 Kyhl’ hwhy=MV=t’ ’Vt ’l : ytwYm yrmVlw ybh’l
: ’wVl wmV=t’ ’Vy=rV’ t’ hwhy hqny ’l yk ’wVl

8, 9 : Ktk’lm=lk tyV‘w db‘t Mymy tVV : wVdql tbVh Mwy=t’ rwkz


10 Knbw ht’ hk’lm=lk hV‘t=’l Kyhl’ hwhyl tbV y‘ybVh Mwyw
11 Mymy=tVV yk : Kyr‘Vb rV’ Krgw Ktmhbw Ktm’w Kdb‘ Ktbw
xnyw Mb=rV’=lk=t’w Myh=t’ Zr’h=t’w MymVh=t’ hwhy hV‘
: whVdqyw tbVh Mwy=t’ hwhy Krb Nk=l‘ y‘ybVh Mwyb
12 hwhy=rV’ hmd’h l‘ Kymy Nwkr’y N‘ml Km’=t’w Kyb’=t’ dbk
Kyhl’
70 twmV 20. 13–21. 21
: P’nt ’l : xYrt ’l : Kl Ntn Kyhl’ 13
: rqV d‘ K‘rb hn‘t=’l : bngt ’l
tV’ dmxt=’l K‘r tyb dmxt ’l 14
: K‘rl rV’ lkw wrmxw wrwVw wtm’w wdb‘w K‘r

rhh=t’w rpVh lwq t’w Mdyplh=t’w tlwqh=t’ My’r M‘h=lkw 15


ht’=rbd hVm=l’ wrm’yw : qxrm wdm‘yw w‘nyw M‘h ’ryw NV‘ 16
M‘h=l’ hVm rm’yw : twmn=Np Myhl’ wnm‘ rbdy=l’w h‘mVnw wnm‘ 17
wt’ry hyht rwb‘bw Myhl’h ’b Mkt’ twsn rwb‘bl yk w’ryt=l’
lpr‘h=l’ Vgn hVmw qxrm M‘h dm‘yw : w’Txt ytlbl Mkynp=l‘ 18
rm’t hk hVm=l’ hwhy rm’yw : Myhl’h MV=rV’ 19
’l : Mkm‘ ytrbd MymVh=Nm yk Mty’r Mt’ l’rVy ynb=l’ 20
hmd’ xbzm : Mkl wV‘t ’l bhz yhl’w Psk yhl’ yt’ NwV‘t 21
Krqb=t’w Kn’Y=t’ KymlV=t’w Kytl‘=t’ wyl‘ txbzw yl=hV‘t
=M’w : Kytkrbw Kyl’ ’wb’ ymV=t’ rykz’ rV’ Mwqmh=lkb 22
hyl‘ tpnh Kbrx yk tyzg Nht’ hnbt=’l yl=hV‘t Mynb’ xbzm
: wyl‘ Ktwr‘ hlgt=’l rV’ yxbzm=l‘ tl‘mb hl‘t=’lw : hllxtw 23

+p6 , sŘ 17 MynV VV yrb‘ db‘ hnqt yk : Mhynpl MyVt rV’ MyTpVmh hl’w ’k, 2
l‘b=M’ ’Yy wpgb ’by wpgb=M’ : Mnx yVpxl ’Yy t‘bVbw db‘y 3
Mynb wl=hdlyw hV’ wl=Nty wynd’=M’ : wm‘ wtV’ h’Yyw ’wh hV’ 4
rm’=M’w : wpgb ’Yy ’whw hynd’l hyht hydlyw hV’h twnb w’ 5
: yVpx ’Y’ ’l ynb=t’w ytV’=t’ ynd’=t’ ytbh’ db‘h rm’y
‘Yrw hzwzmh=l’ w’ tldh=l’ wVyghw Myhl’h=l’ wynd’ wVyghw 6
Vy’ rkmy=ykw : Ml‘l wdb‘w ‘Yrmb wnz’=t’ wynd’ 7
hynd’ yny‘b h‘r=M’ : Mydb‘h t’Yk ’Yt ’l hm’l wtb=t’ 8
: hb=wdgbb hrkml lVmy=’l yrkn M‘l hdphw hd‘y ’l=rV’
wl=xqy trx’=M’ : hl=hV‘y twnbh TpVmk hnd‘yy wnbl=M’w 9, 10
h’Yyw hl hV‘y ’l hl’=VlV=M’w : ‘rgy ’l htn‘w htwsk hr’V 11
hdY ’l rV’w : tmwy twm tmw Vy’ hkm : Psk Ny’ Mnx 12, 13
: hmV swny rV’ Mwqm Kl ytmVw wdyl hn’ Myhl’hw
: twml wnxqt yxbzm M‘m hmr‘b wgrhl wh‘r=l‘ Vy’ dzy=ykw 14
Vy’ bngw : tmwy twm wm’w wyb’ hkmw 15, 16
twm wm’w wyb’ llqmw : tmwy twm wdyb ’Ymnw wrkmw 17
w’ Nb’b wh‘r=t’ Vy’=hkhw MyVn’ Nbyry=ykw : tmwy 18
wtn‘Vm=l‘ Zwxb Klhthw Mwqy=M’ : bkVml lpnw twmy ’lw Prg’b 19
Vy’ hky=ykw : ’pry ’prw Nty wtbV qr hkmh hqnw 20
w’ Mwy=M’ K’ : Mqny Mqn wdy txt tmw TbVb wtm’=t’ w’ wdb‘=t’ 21
Mymwy
21. 22–22. 13 MyTpVm 71
22 wpgnw MyVn’ wYny=ykw : ’wh wpsk yk Mqy ’l dm‘y Mymwy
wyl‘ tyVy rV’k Vn‘y Vwn‘ Nws’ hyhy ’lw hydly w’Yyw hrh hV’
23, 24 Ny‘ : Vpn txt Vpn httnw hyhy Nws’=M’w : Myllpb Ntnw hV’h l‘b
25 ‘Yp hywk txt hywk : lgr txt lgr dy txt dy NV txt NV Ny‘ txt
26 Ny‘=t’ Vy’ hky=ykw : hrwbx txt hrwbx ‘Yp txt
27 NV=M’w : wny‘ txt wnxlVy yVpxl htxVw wtm’ Ny‘=t’=w’ wdb‘
: wnV txt wnxlVy yVpxl lypy wtm’ NV=w’ wdb‘

28 lk’y ’lw rwVh lqsy lwqs tmw hV’=t’ w’ Vy’=t’ rwV xgy=ykw
29 d‘whw MVlV lmtm ’wh xgn rwV M’w : yqn rwVh l‘bw wrVb=t’
wyl‘b=Mgw lqsy rwVh hV’ w’ Vy’ tymhw wnrmVy ’lw wyl‘bb
30 : wyl‘ tVwy=rV’ lkk wVpn Nydp Ntnw wyl‘ tVwy rpk=M’ : tmwy
31, 32 rwVh xgy db‘=M’ : wl hV‘y hzh TpVmk xgy tb=w’ xgy Nb=w’
: lqsy rwVhw wynd’l Nty MylqV MyVlV Psk hm’ w’
33 hmV=lpnw wnsky ’lw rb Vy’ hrky=yk w’ rwb Vy’ xtpy=ykw
34 : wl=hyhy tmhw wyl‘bl byVy Psk MlVy rwbh l‘b : rwmx w’ rwV
35 rwVh=t’ wrkmw tmw wh‘r rwV=t’ Vy’=rwV Pgy=ykw
36 ’wh xgn rwV yk ‘dwn w’ : NwYxy tmh=t’ Mgw wpsk=t’ wYxw yxh
tmhw rwVh txt rwV MlVy MlV wyl‘b wnrmVy ’lw MVlV lwmtm
37 wrkm w’ wxbTw hV=w’ rwV Vy’=bngy yk : wl=hyhy
bk trtxmb=M’ : hVh txt N’Y=‘br’w rwVh txt MlVy rqb hVmx
2 Mymd wyl‘ VmVh hxrz=M’ : Mymd wl Ny’ tmw hkhw bngh ’Ymy
3 wdyb ’Ymt ’Ymh=M’ : wtbngb rkmnw wl Ny’=M’ MlVy MlV wl
4 yk : MlVy MynV Myyx hV=d‘ rwmx=d‘ rwVm hbngh
bTym rx’ hdVb r‘bw hry‘b=t’ xlVw Mrk=w’ hdV Vy’=r‘by
5 MyYq h’Ymw V’ ’Yt=yk : MlVy wmrk bTymw whdV
: hr‘bh=t’ r‘bmh MlVy MlV hdVh w’ hmqh w’ Vydg lk’nw
6 tybm bngw rmVl Mylk=w’ Psk wh‘r=l’ Vy’ Nty=yk
7 brqnw bngh ’Ymy ’l=M’ : MynV MlVy bngh ’Ymy=M’ Vy’h
8 =l‘ : wh‘r tk’lmb wdy xlV ’l=M’ Myhl’h=l’ tybh=l‘b
hdb’=lk=l‘ hmlV=l‘ hV=l‘ rwmx=l‘ rwV=l‘ ‘Vp=rbd=lk
N‘yVry rV’ MhynV=rbd ’by Myhl’h d‘ hz ’wh=yk rm’y rV’
9 rwmx wh‘r=l’ Vy’ Nty=yk : wh‘rl MynV MlVy Myhl’
: h’r Ny’ hbVn=w’ rbVn=w’ tmw rmVl hmhb=lkw hV=w’ rwV=w’
10 xqlw wh‘r tk’lmb wdy xlV ’l=M’ MhynV Nyb hyht hwhy t‘bV
11, 12 PrTy PrT=M’ : wyl‘bl MlVy wm‘m bngy bng=M’w : MlVy ’lw wyl‘b
: MlVy ’l hprTh d‘ wh’by
13 : MlVy MlV wm‘=Ny’ wyl‘b tm=w’ rbVnw wh‘r M‘m Vy’ l’Vy=ykw
wyl‘b=M’
72 twmV 22. 14–23. 20
: wrkVb ’b ’wh rykV=M’ MlVy ’l wm‘ wyl‘b=M’ 14
hnrhmy rhm hm‘ bkVw hVr’=’l rV’ hlwtb Vy’ htpy=ykw 15
: tlwtbh rhmk lqVy Psk wl httl hyb’ N’my N’m=M’ : hV’l wl 16
: tmwy twm hmhb=M‘ bkV=lk : hyxt ’l hpVkm 17, 18
hnwt=’l rgw : wdbl hwhyl ytlb Mrxy Myhl’l xbz 19, 20
’l Mwtyw hnml’=lk : MyrYm Zr’b Mtyyh Myrg=yk wnYxlt ’lw 21
: wtq‘Y ‘mV’ ‘mV yl’ q‘Yy q‘Y=M’ yk wt’ hn‘t hn‘=M’ : Nwn‘t 22
: Mymty Mkynbw twnml’ MkyVn wyhw brxb Mkt’ ytgrhw yp’ hrxw 23

sŘ 18 NwmyVt=’l hVnk wl hyht=’l Km‘ yn‘h=t’ ym‘=t’ hwlt Psk=M’ 24


yk : wl wnbyVt VmVh ’b=d‘ K‘r tmlV lbxt lbx=M’ : KVn wyl‘ 25, 26
yl’ q‘Yy=yk hyhw bkVy hmb wr‘l wtlmV ’wh hdbl htwsk ’wh
’l Km‘b ’yVnw llqt ’l Myhl’ : yn’ Nwnx=yk yt‘mVw 27
KrVl hV‘t=Nk : yl=Ntt Kynb rwkb rx’t ’l K‘mdw Kt’lm : r’t 28, 29
Vdq=yVn’w : yl=wntt ynymVh Mwyb wm’=M‘ hyhy Mymy t‘bV Kn’Yl 30
: wt’ NwklVt blkl wlk’t ’l hprT hdVb rVbw yl Nwyht
: smx d‘ tyhl ‘Vr=M‘ Kdy tVt=l’ ’wV ‘mV ’Vt ’l gk
Mybr yrx’ tTnl br=l‘ hn‘t=’lw t‘rl Mybr=yrx’ hyht=’l 2
Kby’ rwV ‘gpt yk : wbyrb rdht ’l ldw : tThl 3, 4
K’nV rwmx h’rt=yk : wl wnbyVt bVh h‘t wrmx w’ 5
: wm‘ bz‘t bz‘ wl bz‘m tldxw w’Vm txt Zbr
qydYw yqnw qxrt rqV=rbdm : wbyrb Knyb’ TpVm hTt ’l 6, 7
Myxqp rw‘y dxVh yk xqt ’l dxVw : ‘Vr qydY’=’l yk grht=l’ 8
rgh Vpn=t’ Mt‘dy Mt’w Zxlt ’l rgw : MyqydY yrbd Plsyw 9
tps’w KYr’=t’ ‘rzt MynV VVw : MyrYm Zr’b Mtyyh Myrg=yk 10
Mrtyw Km‘ ynyb’ wlk’w htVTnw hnTmVt t‘ybVhw : ht’wbt=t’ 11
KyV‘m hV‘t Mymy tVV : Ktyzl Kmrkl hV‘t=Nk hdVh tyx lk’t 12
: rghw Ktm’=Nb Vpnyw Krmxw KrwV xwny N‘ml tbVt y‘ybVh Mwybw
’l wrykzt ’l Myrx’ Myhl’ MVw wrmVt Mkyl’ ytrm’=rV’ lkbw 13
rmVt twYmh gx=t’ : hnVb yl gxt Mylgr VlV : Kyp=l‘ ‘mVy 14, 15
wb=yk byb’h Vdx d‘wml KtywY rV’k twYm lk’t Mymy t‘bV
rV’ KyV‘m yrwkb ryYqh gxw : Mqyr ynp w’ry=’lw MyrYmm t’Yy 16
: hdVh=Nm KyV‘m=t’ Kps’b hnVh t’Yb Ps’h gxw hdVb ‘rzt
xbzt=’l : hwhy Nd’h ynp=l’ Krwkz=lk h’ry hnVb Mym‘p VlV 17, 18
Ktmd’ yrwkb tyV’r : rqb=d‘ ygx=blx Nyly=’lw yxbz=Md Zmx=l‘ 19
: wm’ blxb ydg lVbt=’l Kyhl’ hwhy tyb ’ybt

sŘ 19 Mwqmh=l’ K’ybhlw Krdb KrmVl Kynpl K’lm xlV ykn’ hnh 20


rV’
23. 21–24. 17 MyTpVm 73
21 ’Vy ’l yk wb rmt=l’ wlqb ‘mVw wynpm rmVh : ytnkh rV’
22 lk tyV‘w wlqb ‘mVt ‘wmV=M’ yk : wbrqb ymV yk Mk‘Vpl
23 yk’lm Kly=yk : KyrrY=t’ ytrYw Kyby’=t’ ytby’w rbd’ rV’
yswbyhw ywxh yn‘nkhw yzrphw ytxhw yrm’h=l’ K’ybhw Kynpl
24 MhyV‘mk hV‘t ’lw Mdb‘t ’lw Mhyhl’l hwxtVt=’l : wytdxkhw
25 Mkyhl’ hwhy t’ Mtdb‘w : MhytbYm rbVt rbVw Msrht srh yk
: Kbrqm hlxm ytrshw Kymym=t’w Kmxl=t’ Krbw
26, 27 =t’ : ’lm’ Kymy rpsm=t’ KYr’b hrq‘w hlkVm hyht ’l
yttnw Mhb ’bt rV’ M‘h=lk=t’ ytmhw Kynpl xlV’ ytmy’
28 =t’ hVrgw Kynpl h‘rYh=t’ ytxlVw : Pr‘ Kyl’ Kyby’=lk=t’
29 tx’ hnVb Kynpm wnVrg’ ’l : Kynplm ytxh=t’w yn‘nkh=t’ ywxh
30 wnVrg’ T‘m T‘m : hdVh tyx Kyl‘ hbrw hmmV Zr’h hyht=Np
31 Pws=Mym Klbg=t’ ytVw : Zr’h=t’ tlxnw hrpt rV’ d‘ Kynpm
Zr’h ybVy t’ Mkdyb Nt’ yk rhnh=d‘ rbdmmw MytVlp My=d‘w
32, 33 KYr’b wbVy ’l : tyrb Mhyhl’lw Mhl trkt=’l : Kynpm wmtVrgw
: Vqwml Kl hyhy=yk Mhyhl’=t’ db‘t yk yl Kt’ w’yTxy=Np

dk ynqzm My‘bVw ’whyb’w bdn Nrh’w ht’ hwhy=l’ hl‘ rm’ hVm=l’w
2 wVgy ’l Mhw hwhy=l’ wdbl hVm Vgnw : qxrm MtywxtVhw l’rVy
3 t’w hwhy yrbd=lk t’ M‘l rpsyw hVm ’byw : wm‘ wl‘y ’l M‘hw
rbd=rV’ Myrbdh=lk wrm’yw dx’ lwq M‘h=lk N‘yw MyTpVmh=lk
4 xbzm Nbyw rqbb MkVyw hwhy yrbd=lk t’ hVm btkyw : hV‘n hwhy
5 xlVyw : l’rVy yTbV rV‘ MynVl hbYm hrV‘ MytVw rhh txt
: Myrp hwhyl MymlV Myxbz wxbzyw tl‘ wl‘yw l’rVy ynb yr‘n=t’
6, 7 xqyw : xbzmh=l‘ qrz Mdh yYxw tng’b MVyw Mdh yYx hVm xqyw
hV‘n hwhy rbd=rV’ lk wrm’yw M‘h ynz’b ’rqyw tyrbh rps
8 tyrbh=Md hnh rm’yw M‘h=l‘ qrzyw Mdh=t’ hVm xqyw : ‘mVnw
9 Nrh’w hVm l‘yw : hl’h Myrbdh=lk l‘ Mkm‘ hwhy trk rV’
10 txtw l’rVy yhl’ t’ w’ryw : l’rVy ynqzm My‘bVw ’whyb’w bdn
11 ynb ylyY’=l’w : rhTl MymVh MY‘kw rypsh tnbl hV‘mk wylgr
: wtVyw wlk’yw Myhl’h=t’ wzxyw wdy xlV ’l l’rVy
12 =t’ Kl hnt’w MV=hyhw hrhh yl’ hl‘ hVm=l’ hwhy rm’yw
13 ‘Vwhyw hVm Mqyw : Mtrwhl ytbtk rV’ hwYmhw hrwthw Nb’h txl
14 hzb wnl=wbV rm’ Mynqzh=l’w : Myhl’h rh=l’ hVm l‘yw wtrVm
Vgy Myrbd l‘b=ym Mkm‘ rwxw Nrh’ hnhw Mkyl’ bwVn=rV’ d‘
15, 16 hwhy=dwbk NkVyw : rhh=t’ Nn‘h skyw rhh=l’ hVm l‘yw : Mhl’
y‘ybVh Mwyb hVm=l’ ’rqyw Mymy tVV Nn‘h whskyw ynys rh=l‘
17 ynb yny‘l rhh V’rb tlk’ V’k hwhy dwbk h’rmw : Nn‘h Kwtm
l’rVy
74 twmV 24. 18–25. 34
My‘br’ rhb hVm yhyw rhh=l’ l‘yw Nn‘h Kwtb hVm ’byw : l’rVy 18
: hlyl My‘br’w Mwy
+p7 , sŘ 20 hmwrt yl=wxqyw l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw hk, 2
hmwrth t’zw : ytmwrt=t’ wxqt wbl wnbdy rV’ Vy’=lk t’m 3
ynV t‘lwtw Nmgr’w tlktw : tVxnw Pskw bhz Mt’m wxqt rV’ 4
NmV : MyTV yY‘w MyVxt tr‘w Mymd’m Mly’ tr‘w : Myz‘w VVw 5, 6
ynb’w MhV=ynb’ : Mymsh trTqlw hxVmh NmVl MymVb r’ml 7
rV’ lkk : Mkwtb ytnkVw Vdqm yl wV‘w : NVxlw dp’l My’lm 8, 9
: wV‘t Nkw wylk=lk tynbt t’w NkVmh tynbt t’ Ktw’ h’rm yn’
yYxw hm’w wkr’ yYxw Mytm’ MyTV yY‘ Nwr’ wV‘w 10
wnpYt Zwxmw tybm rwhT bhz wt’ typYw : wtmq yYxw hm’w wbxr 11
l‘ httnw bhz t‘bT ‘br’ wl tqYyw : bybs bhz rz wyl‘ tyV‘w 12
w‘lY=l‘ t‘bT ytVw tx’h w‘lY=l‘ t‘bT ytVw wytm‘p ‘br’
Mydbh=t’ t’bhw : bhz Mt’ typYw MyTV yY‘ ydb tyV‘w : tynVh 13, 14
wyhy Nr’h t‘bTb : Mhb Nr’h=t’ t’Vl Nr’h t‘lY l‘ t‘bTb 15
: Kyl’ Nt’ rV’ td‘h t’ Nr’h=l’ ttnw : wnmm wrsy ’l Mydbh 16
tyV‘w : hbxr yYxw hm’w hkr’ yYxw Mytm’ rwhT bhz trpk tyV‘w 17, 18
hV‘w : trpkh twYq ynVm Mt’ hV‘t hVqm bhz Mybrk MynV 19
wV‘t trpkh=Nm hzm hYqm dx’=bwrkw hzm hYqm dx’ bwrk
hl‘ml Mypnk yVrp Mybrkh wyhw : wytwYq ynV=l‘ Mybrkh=t’ 20
wyhy trpkh=l’ wyx’=l’ Vy’ Mhynpw trpkh=l‘ Mhypnkb Mykks
Ntt Nr’h=l’w hl‘mlm Nr’h=l‘ trpkh=t’ ttnw : Mybrkh ynp 21
trpkh l‘m Kt’ ytrbdw MV Kl ytd‘wnw : Kyl’ Nt’ rV’ td‘h=t’ 22
Ktw’ hwY’ rV’=lk t’ td‘h Nwr’=l‘ rV’ Mybrkh ynV Nybm
: l’rVy ynb=l’
: wtmq yYxw hm’w wbxr hm’w wkr’ Mytm’ MyTV yY‘ NxlV tyV‘w 23
trgsm wl tyV‘w : bybs bhz rz wl tyV‘w rwhT bhz wt’ typYw 24, 25
t‘bT ‘br’ wl tyV‘w : bybs wtrgsml bhz=rz tyV‘w bybs xpT 26
tm‘l : wylgr ‘br’l rV’ t’ph ‘br’ l‘ t‘bTh=t’ ttnw bhz 27
tyV‘w : NxlVh=t’ t’Vl Mydbl Mytbl t‘bTh Nyyht trgsmh 28
tyV‘w : NxlVh=t’ Mb=’Vnw bhz Mt’ typYw MyTV yY‘ Mydbh=t’ 29
hV‘t rwhT bhz Nhb Ksy rV’ wytyqnmw wytwVqw wytpkw wytr‘q
: dymt ynpl Mynp Mxl NxlVh=l‘ ttnw : Mt’ 30
hy‘ybg hnqw hkry hrwnmh hV‘yt hVqm rwhT bhz trnm tyV‘w 31
ynq hVlV hydYm My’Yy Mynq hVVw : wyhy hnmm hyxrpw hyrtpk 32
My‘bg hVlV : ynVh hdYm hrnm ynq hVlVw dx’h hdYm hrnm 33
hnqb MydqVm My‘bg hVlVw xrpw rtpk dx’h hnqb MydqVm
hrnmbw : hrnmh=Nm My’Yyh Mynqh tVVl Nk xrpw rtpk dx’h 34
h‘br’
25. 35–26. 24 hmwrt 75
35 Mynqh ynV txt rtpkw : hyxrpw hyrtpk MydqVm My‘bg h‘br’
hnmm Mynqh ynV=txt rtpkw hnmm Mynqh ynV txt rtpkw hnmm
36 wyhy hnmm Mtnqw Mhyrtpk : hrnmh=Nm My’Yyh Mynqh tVVl
37 hl‘hw h‘bV hytrn=t’ tyV‘w : rwhT bhz tx’ hVqm hlk
38 : rwhT bhz hyttxmw hyxqlmw : hynp rb‘=l‘ ry’hw hytrn=t’
39, 40 hV‘w h’rw : hl’h Mylkh=lk t’ ht’ hV‘y rwhT bhz rkk
wk hV‘t NkVmh=t’w : rhb h’rm ht’=rV’ Mtynbtb sŘ 21
hV‘m Mybrk ynV t‘ltw Nmgr’w tlktw rzVm VV t‘yry rV‘
2 bxrw hm’b MyrV‘w hnmV tx’h h‘yryh Kr’ : Mt’ hV‘t bVx
3 t‘yryh Vmx : t‘yryh=lkl tx’ hdm tx’h h‘yryh hm’b ‘br’
: htx’=l’ hV’ trbx t‘yry Vmxw htx’=l’ hV’ trbx Nyyht
4 Nkw trbxb hYqm tx’h h‘yryh tpV l‘ tlkt t’ll tyV‘w
5 t’ll MyVmx : tynVh trbxmb hnwYyqh h‘yryh tpVb hV‘t
rV’ h‘yryh hYqb hV‘t t’ll MyVmxw tx’h h‘yryb hV‘t
6 MyVmx tyV‘w : htx’=l’ hV’ t’llh tlybqm tynVh trbxmb
NkVmh hyhw Mysrqb htx’=l’ hV’ t‘yryh=t’ trbxw bhz ysrq
7 hV‘t t‘yry hrV‘=ytV‘ NkVmh=l‘ lh’l Myz‘ t‘yry tyV‘w : dx’
8 h‘yryh hm’b ‘br’ bxrw hm’b MyVlV tx’h h‘yryh Kr’ : Mt’
9 t‘yryh Vmx=t’ trbxw : t‘yry hrV‘ ytV‘l tx’ hdm tx’h
lwm=l’ tyVVh h‘yryh=t’ tlpkw dbl t‘yryh VV=t’w dbl
10 hnYyqh tx’h h‘yryh tpV l‘ t’ll MyVmx tyV‘w : lh’h ynp
11 tyV‘w : tynVh trbxh h‘yryh tpV l‘ t’ll MyVmxw trbxb
lh’h=t’ trbxw t’llb Mysrqh=t’ t’bhw MyVmx tVxn ysrq
12 l‘ xrst tpd‘h h‘yryh yYx lh’h t‘yryb Pd‘h xrsw : dx’ hyhw
13 lh’h t‘yry Kr’b Pd‘b hzm hm’hw hzm hm’hw : NkVmh yrx’
14 lh’l hskm tyV‘w : wtskl hzmw hzm NkVmh ydY=l‘ xwrs hyhy
: hl‘mlm MyVxt tr‘ hskmw Mymd’m Mly’ tr‘

15, 16 Kr’ twm’ rV‘ : Mydm‘ MyTV yY‘ NkVml MyVrqh=t’ tyV‘w
17 Vrql twdy ytV : dx’h Vrqh bxr hm’h yYxw hm’w Vrqh
18 tyV‘w : NkVmh yVrq lkl hV‘t Nk htx’=l’ hV’ tblVm dx’h
19 My‘br’w : hnmyt hbgn t’pl Vrq MyrV‘ NkVml MyVrqh=t’
dx’h Vrqh=txt Mynd’ ynV Vrqh MyrV‘ txt hV‘t Psk=ynd’
20 ‘lYlw : wytdy ytVl dx’h Vrqh=txt Mynd’ ynVw wytdy ytVl
21 Psk Mhynd’ My‘br’w : Vrq MyrV‘ NwpY t’pl tynVh NkVmh
: dx’h Vrqh txt Mynd’ ynVw dx’h Vrqh txt Mynd’ ynV
22, 23 hV‘t MyVrq ynVw : MyVrq hVV hV‘t hmy NkVmh ytkrylw
24 Mymt wyhy wdxyw hTmlm Mym’t wyhyw : Mytkryb NkVmh t‘Yqml
wV’r=l‘
76 twmV 26. 25–27. 17
: wyhy t‘Yqmh ynVl MhynVl hyhy Nk tx’h t‘bTh=l’ wV’r=l‘
txt Mynd’ ynV Mynd’ rV‘ hVV Psk Mhynd’w MyVrq hnmV wyhw 25
yY‘ Mxyrb tyV‘w : dx’h Vrqh txt Mynd’ ynVw dx’h Vrqh 26
yVrql Mxyrb hVmxw : dx’h NkVmh=‘lY yVrql hVmx MyTV 27
Mytkryl NkVmh ‘lY yVrql Mxyrb hVmxw tynVh NkVmh=‘lY
: hYqh=l’ hYqh=Nm xrbm MyVrqh Kwtb Nkyth xyrbhw : hmy 28
Mxyrbl Mytb bhz hV‘t Mhyt‘bT=t’w bhz hpYt MyVrqh=t’w 29
ty’rh rV’ wTpVmk NkVmh=t’ tmqhw : bhz Mxyrbh=t’ typYw 30
sŘ 22 VVw ynV t‘lwtw Nmgr’w tlkt tkrp tyV‘w : rhb 31
h‘br’=l‘ ht’ httnw : Mybrk ht’ hV‘y bVx hV‘m rzVm 32
httnw : Psk=ynd’ h‘br’=l‘ bhz Mhyww bhz MypYm MyTV ydwm‘ 33
Nwr’ t’ tkrpl tybm hmV t’bhw Mysrqh txt tkrph=t’
ttnw : MyVdqh Vdq Nybw Vdqh Nyb Mkl tkrph hlydbhw twd‘h 34
Zwxm NxlVh=t’ tmVw : MyVdqh Vdqb td‘h Nwr’ l‘ trpkh=t’ 35
Ntt NxlVhw hnmyt NkVmh ‘lY l‘ NxlVh xkn hrnmh=t’w tkrpl
ynV t‘lwtw Nmgr’w tlkt lh’h xtpl Ksm tyV‘w : NwpY ‘lY=l‘ 36
typYw MyTV ydwm‘ hVmx Ksml tyV‘w : Mqr hV‘m rzVm VVw 37
: tVxn ynd’ hVmx Mhl tqYyw bhz Mhyww bhz Mt’
bxr twm’ Vmxw Kr’ twm’ Vmx MyTV yY‘ xbzmh=t’ tyV‘w zk
‘br’ l‘ wytnrq tyV‘w : wtmq twm’ VlVw xbzmh hyhy ‘wbr 2
wnVdl wytrys tyV‘w : tVxn wt’ typYw wytnrq Nyyht wnmm wytnp 3
wl tyV‘w : tVxn hV‘t wylk=lkl wyttxmw wytglzmw wytqrzmw wy‘yw 4
l‘ tVxn t‘bT ‘br’ tVrh=l‘ tyV‘w tVxn tVr hV‘m rbkm
tVrh htyhw hTmlm xbzmh bkrk txt ht’ httnw : wytwYq ‘br’ 5
Mt’ typYw MyTV yY‘ ydb xbzml Mydb tyV‘w : xbzmh yYx d‘ 6
xbzmh t‘lY ytV=l‘ Mydbh wyhw t‘bTb wydb=t’ ’bwhw : tVxn 7
: wV‘y Nk rhb Kt’ h’rh rV’k wt’ hV‘t txl bwbn : wt’ t’Vb 8
My‘lq hnmyt=bgn t’pl NkVmh rYx t’ tyV‘w 9
MyrV‘ wydm‘w : tx’h h’pl Kr’ hm’b h’m rzVm VV rYxl 10
NwpY t’pl Nkw : Psk MhyqVxw Mydm‘h yww tVxn MyrV‘ Mhynd’w 11
yww tVxn MyrV‘ Mhynd’w MyrV‘ wdm‘w Kr’ h’m My‘lq Kr’b
MyVmx My‘lq My=t’pl rYxh bxrw : Psk MhyqVxw Mydm‘h 12
hmdq t’pl rYxh bxrw : hrV‘ Mhynd’w hrV‘ Mhydm‘ hm’ 13
Mhydm‘ Ptkl My‘lq hm’ hrV‘ Vmxw : hm’ MyVmx hxrzm 14
Mhydm‘ My‘lq hrV‘ Vmx tynVh Ptklw : hVlV Mhynd’w hVlV 15
tlkt hm’ MyrV‘ Ksm rYxh r‘Vlw : hVlV Mhynd’w hVlV 16
Mhynd’w h‘br’ Mhydm‘ Mqr hV‘m rzVm VVw ynV t‘lwtw Nmgr’w
Mhynd’w Psk Mhyww Psk MyqVxm bybs rYxh ydwm‘=lk : h‘br’ 17
tVxn
27. 18–28. 26 hwYt 77
18 Vmx hmqw MyVmxb MyVmx bxrw hm’b h’m rYxh Kr’ : tVxn
19 wtdb‘ lkb NkVmh ylk lkl : tVxn Mhynd’w rzVm VV twm’
20 ynb=t’ hwYt ht’w : tVxn rYxh tdty=lkw wytdty=lkw +p8 , sŘ 23
: dymt rn tl‘hl rw’ml tytk Kz tyz NmV Kyl’ wxqyw l’rVy
21 wynbw Nrh’ wt’ Kr‘y td‘h=l‘ rV’ tkrpl Zwxm d‘wm lh’b
: l’rVy ynb t’m Mtrdl Mlw‘ tqx hwhy ynpl rqb=d‘ br‘m
xk Kwtm wt’ wynb=t’w Kyx’ Nrh’=t’ Kyl’ brqh ht’w
: Nrh’ ynb rmty’w rz‘l’ ’whyb’w bdn Nrh’ yl=wnhkl l’rVy ynb
2, 3 rbdt ht’w : tr’ptlw dwbkl Kyx’ Nrh’l Vdq=ydgb tyV‘w
Nrh’ ydgb=t’ wV‘w hmkx xwr wyt’lm rV’ bl=ymkx=lk=l’
4 tntkw ly‘mw dwp’w NVx wV‘y rV’ Mydgbh hl’w : yl=wnhkl wVdql
: yl=wnhkl wynblw Kyx’ Nrh’l Vdq=ydgb wV‘w Tnb’w tpnYm ZbVt
5 ynVh t‘lwt=t’w Nmgr’h=t’w tlkth=t’w bhzh=t’ wxqy Mhw
: VVh=t’w
6 hV‘m rzVm VVw ynV t‘lwt Nmgr’w tlkt bhz dp’h=t’ wV‘w
7, 8 bVxw : rbxw wytwYq ynV=l’ wl=hyhy trbx tptk ytV : bVx
ynV t‘lwtw Nmgr’w tlkt bhz hyhy wnmm whV‘mk wyl‘ rV’ wtdp’
9 ynb twmV Mhyl‘ txtpw MhV=ynb’ ytV=t’ txqlw : rzVm VVw
10 Myrtwnh hVVh twmV=t’w tx’h Nb’h l‘ MtmVm hVV : l’rVy
11 xtpt Mtx yxwtp Nb’ Vrx hV‘m : Mtdlwtk tynVh Nb’h=l‘
hV‘t bhz twYbVm tbsm l’rVy ynb tmV=l‘ Mynb’h ytV=t’
12 ynbl Nrkz ynb’ dp’h tptk l‘ Mynb’h ytV=t’ tmVw : Mt’
: Nrkzl wyptk ytV=l‘ hwhy ynpl MtwmV=t’ Nrh’ ’Vnw l’rVy
13, 14 tlbgm rwhT bhz trVrV ytVw : bhz tYbVm tyV‘w
: tYbVmh=l‘ ttb‘h trVrV=t’ httnw tb‘ hV‘m Mt’ hV‘t
15 wnV‘t dp’ hV‘mk bVx hV‘m TpVm NVx tyV‘w
16 hyhy ‘wbr : wt’ hV‘t rzVm VVw ynV t‘lwtw Nmgr’w tlkt bhz
17 MyrwT h‘br’ Nb’ t’lm wb t’lmw : wbxr trzw wkr’ trz lwpk
18 ryps Kpn ynVh rwThw : dx’h rwTh tqrbw hdTp Md’ rwT Nb’
19, 20 VyVrt y‘ybrh rwThw : hmlx’w wbV MVl yVylVh rwThw : Mlhyw
21 tmV=l‘ Nyyht Mynb’hw : Mt’wlmb wyhy bhz MyYbVm hpVyw MhVw
wmV=l‘ Vy’ Mtwx yxwtp MtmV=l‘ hrV‘ MytV l’rVy=ynb
22 hV‘m tlbg tVrV NVxh=l‘ tyV‘w : TbV rV‘ ynVl Nyyht
23 ytV=t’ ttnw bhz tw‘bT ytV NVxh=l‘ tyV‘w : rwhT bhz tb‘
24 ytV=l‘ bhzh ttb‘ ytV=t’ httnw : NVxh twYq ynV=l‘ tw‘bTh
25 ytV=l‘ Ntt ttb‘h ytV twYq ytV t’w : NVxh twYq=l’ t‘bTh
26 tw‘bT ytV tyV‘w : wynp lwm=l’ dp’h twptk=l‘ httnw twYbVmh
dp’h rb‘=l’ rV’ wtpV=l‘ NVxh twYq ynV=l‘ Mt’ tmVw bhz
htyb
78 twmV 28. 27–29. 12
dwp’h twptk ytV=l‘ Mt’ httnw bhz tw‘bT ytV tyV‘w : htyb 27
wskryw : dwp’h bVxl l‘mm wtrbxm tm‘l wynp lwmm hTmlm 28
bVx=l‘ twyhl tlkt lytpb dp’h t‘bT=l’ wt‘bTm NVxh=t’
l’rVy=ynb twmV=t’ Nrh’ ’Vnw : dwp’h l‘m NVxh xzy=’lw dwp’h 29
: dymt hwhy=ynpl Nrkzl Vdqh=l’ w’bb wbl=l‘ TpVmh NVxb
Nrh’ bl=l‘ wyhw Mymth=t’w Myrw’h=t’ TpVmh NVx=l’ ttnw 30
ynpl wbl=l‘ l’rVy=ynb TpVm=t’ Nrh’ ’Vnw hwhy ynpl w’bb
hyhw : tlkt lylk dwp’h ly‘m=t’ tyV‘w : dymt hwhy 31, 32
’rxt ypk gr’ hV‘m bybs wypl hyhy hpV wkwtb wV’r=yp
ynV t‘lwtw Nmgr’w tlkt ynmr wylwV=l‘ tyV‘w : ‘rqy ’l wl=hyhy 33
Nm‘p Nwmrw bhz Nm‘p : bybs Mkwtb bhz ynm‘pw bybs wylwV=l‘ 34
‘mVnw trVl Nrh’=l‘ hyhw : bybs ly‘mh ylwV=l‘ Nwmrw bhz 35
: twmy ’lw wt’Ybw hwhy ynpl Vdqh=l’ w’bb wlwq
: hwhyl Vdq Mtx yxwtp wyl‘ txtpw rwhT bhz ZyY tyV‘w 36
tpnYmh=ynp lwm=l’ tpnYmh=l‘ hyhw tlkt lytp=l‘ wt’ tmVw 37
wVydqy rV’ MyVdqh Nw‘=t’ Nrh’ ’Vnw Nrh’ xYm=l‘ hyhw : hyhy 38
Mhl NwYrl dymt wxYm=l‘ hyhw MhyVdq tntm=lkl l’rVy ynb
hV‘t Tnb’w VV tpnYm tyV‘w VV tntkh tYbVw : hwhy ynpl 39
tw‘bgmw MyTnb’ Mhl tyV‘w tntk hV‘t Nrh’ ynblw : Mqr hV‘m 40
Kyx’ Nrh’=t’ Mt’ tVblhw : tr’ptlw dwbkl Mhl hV‘t 41
: yl wnhkw Mt’ tVdqw Mdy=t’ t’lmw Mt’ txVmw wt’ wynb=t’w
: wyhy Mykry=d‘w Myntmm hwr‘ rVb twskl db=ysnkm Mhl hV‘w 42
xbzmh=l’ MtVgb w’ d‘wm lh’=l’ M’bb wynb=l‘w Nrh’=l‘ wyhw 43
: wyrx’ w‘rzlw wl Mlw‘ tqx wtmw Nw‘ w’Vy=’lw Vdqb trVl
sŘ 24 xql yl Nhkl Mt’ Vdql Mhl hV‘t=rV’ rbdh hzw Tk
tlwlb tYm tlxw twYm Mxlw : Mmymt MynV Mly’w rqb=Nb dx’ rp 2
ttnw : Mt’ hV‘t MyTx tls NmVb MyxVm twYm yqyqrw NmVb 3
: Mly’h ynV t’w rph=t’w lsb Mt’ tbrqhw dx’ ls=l‘ Mtw’
: Mymb Mt’ tYxrw d‘wm lh’ xtp=l’ byrqt wynb=t’w Nrh’=t’w 4
dp’h ly‘m t’w tntkh=t’ Nrh’=t’ tVblhw Mydgbh=t’ txqlw 5
=l‘ tpnYmh tmVw : dp’h bVxb wl tdp’w NVxh=t’w dp’h=t’w 6
hxVmh NmV=t’ txqlw : tpnYmh=l‘ Vdqh rzn=t’ ttnw wV’r 7
: tntk MtVblhw byrqt wynb=t’w : wt’ txVmw wV’r=l‘ tqYyw 8
hnhk Mhl htyhw t‘bgm Mhl tVbxw wynbw Nrh’ Tnb’ Mt’ trgxw 9
lh’ ynpl rph=t’ tbrqhw : wynb=dyw Nrh’=dy t’lmw Mlw‘ tqxl 10
rph=t’ tTxVw : rph V’r=l‘ Mhydy=t’ wynbw Nrh’ Kmsw d‘wm 11
tnrq=l‘ httnw rph Mdm txqlw : d‘wm lh’ xtp hwhy ynpl 12
xbzmh
29. 13–40 hwYt 79
13 txqlw : xbzmh dwsy=l’ KpVt Mdh=lk=t’w K‘bY’b xbzmh
ytV t’w dbkh=l‘ trtyh t’w brqh=t’ hskmh blxh=lk=t’
14 rph rVb=t’w : hxbzmh trTqhw Nhyl‘ rV’ blxh=t’w tylkh
15 ly’h=t’w : ’wh t’Tx hnxml Zwxm V’b PrVt wVrp=t’w wr‘=t’w
16 tTxVw : ly’h V’r=l‘ Mhydy=t’ wynbw Nrh’ wkmsw xqt dx’h
17 xtnt ly’h=t’w : bybs xbzmh=l‘ tqrzw wmd=t’ txqlw ly’h=t’
18 trTqhw : wV’r=l‘w wyxtn=l‘ ttnw wy‘rkw wbrq tYxrw wyxtnl
: ’wh hwhyl hV’ xwxyn xyr hwhyl ’wh hl‘ hxbzmh ly’h=lk=t’
19 : ly’h V’r=l‘ Mhydy=t’ wynbw Nrh’ Kmsw ynVh ly’h t’ txqlw
20 Kwnt=l‘w Nrh’ Nz’ Kwnt=l‘ httnw wmdm txqlw ly’h=t’ tTxVw
tqrzw tynmyh Mlgr Nhb=l‘w tynmyh Mdy Nhb=l‘w tynmyh wynb Nz’
21 NmVmw xbzmh=l‘ rV’ Mdh=Nm txqlw : bybs xbzmh=l‘ Mdh=t’
wt’ wynb ydgb=l‘w wynb=l‘w wydgb=l‘w Nrh’=l‘ tyzhw hxVmh
22 blxh ly’h=Nm txqlw : wt’ wynb ydgbw wynbw wydgbw ’wh Vdqw
ytV t’w dbkh trty t’w brqh=t’ hskmh blxh=t’w hyl’hw
: ’wh My’lm ly’ yk Nymyh qwV t’w Nhl‘ rV’ blxh=t’w tylkh
23 rV’ twYmh lsm dx’ qyqrw tx’ NmV Mxl tlxw tx’ Mxl rkkw
24 hpwnt Mt’ tpnhw wynb ypk l‘w Nrh’ ypk l‘ lkh tmVw : hwhy ynpl
25 xyrl hl‘h=l‘ hxbzmh trTqhw Mdym Mt’ txqlw : hwhy ynpl
26 My’lmh ly’m hzxh=t’ txqlw : hwhyl ’wh hV’ hwhy ynpl xwxyn
27 tVdqw : hnml Kl hyhw hwhy ynpl hpwnt wt’ tpnhw Nrh’l rV’
ly’m Mrwh rV’w Pnwh rV’ hmwrth qwV t’w hpwnth hzx t’
28 Mlw‘=qxl wynblw Nrh’l hyhw : wynbl rV’mw Nrh’l rV’m My’lmh
yxbzm l’rVy=ynb t’m hyhy hmwrtw ’wh hmwrt yk l’rVy ynb t’m
29 wyrx’ wynbl wyhy Nrh’l rV’ Vdqh ydgbw : hwhyl Mtmwrt MhymlV
30 wytxt Nhkh MVbly Mymy t‘bV : Mdy=t’ Mb=’lmlw Mhb hxVml
31 My’lmh ly’ t’w : Vdqb trVl d‘wm lh’=l’ ’by rV’ wynbm
32 rVb=t’ wynbw Nrh’ lk’w : Vdq Mqmb wrVb=t’ tlVbw xqt
33 rpk rV’ Mt’ wlk’w : d‘wm lh’ xtp lsb rV’ Mxlh=t’w ly’h
34 rtwy=M’w : Mh Vdq=yk lk’y=’l rzw Mt’ Vdql Mdy=t’ ’lml Mhb
’l V’b rtwnh=t’ tprVw rqbh=d‘ Mxlh=Nmw My’lmh rVbm
35 ytywY=rV’ lkk hkk wynblw Nrh’l tyV‘w : ’wh Vdq=yk lk’y
36 Myrpkh=l‘ Mwyl hV‘t t’Tx rpw : Mdy ’lmt Mymy t‘bV hkt’
37 Mymy t‘bV : wVdql wt’ txVmw wyl‘ Krpkb xbzmh=l‘ t’Txw
‘gnh=lk MyVdq Vdq xbzmh hyhw wt’ tVdqw xbzmh=l‘ rpkt
38 MyVbk xbzmh=l‘ hV‘t rV’ hzw : Vdqy xbzmb
39 t’w rqbb hV‘t dx’h Vbkh=t’ : dymt Mwyl MynV hnV=ynb
40 ‘br tytk NmVb lwlb tls NrV‘w : Mybr‘h Nyb hV‘t ynVh Vbkh
Nyhh
80 twmV 29. 41–30. 23
Nyb hV‘t ynVh Vbkh t’w : dx’h Vbkl Nyy Nyhh t‘ybr Ksnw Nyhh 41
: hwhyl hV’ xxyn xyrl hl=hV‘t hksnkw rqbh txnmk Mybr‘h
Mkl d‘w’ rV’ hwhy ynpl d‘wm=lh’ xtp Mkytrdl dymt tl‘ 42
: ydbkb Vdqnw l’rVy ynbl hmV ytd‘nw : MV Kyl’ rbdl hmV 43
Nhkl Vdq’ wynb=t’w Nrh’=t’w xbzmh=t’w d‘wm lh’=t’ ytVdqw 44
hwhy yn’ yk w‘dyw : Myhl’l Mhl ytyyhw l’rVy ynb Kwtb ytnkVw : yl 45, 46
hwhy yn’ Mkwtb ynkVl MyrYm Zr’m Mt’ yt’Ywh rV’ Mhyhl’
: Mhyhl’
sŘ 25 hm’w wkr’ hm’ : wt’ hV‘t MyTV yY‘ trTq rTqm xbzm tyV‘w l, 2
rwhT bhz wt’ typYw : wytnrq wnmm wtmq Mytm’w hyhy ‘wbr wbxr 3
ytVw : bybs bhz rz wl tyV‘w wytnrq=t’w bybs wytryq=t’w wgg=t’ 4
ynV=l‘ hV‘t wyt‘lY ytV l‘ wrzl txtm wl=hV‘t bhz t‘bT
yY‘ Mydbh=t’ tyV‘w : hmhb wt’ t’Vl Mydbl Mytbl hyhw wydY 5
td‘h Nr’=l‘ rV’ tkrph ynpl wt’ httnw : bhz Mt’ typYw MyTV 6
Nrh’ wyl‘ ryTqhw : hmV Kl d‘w’ rV’ td‘h=l‘ rV’ trpkh ynpl 7
tl‘hbw : hnryTqy trnh=t’ wbyTyhb rqbb rqbb Myms trTq 8
hwhy ynpl dymt trTq hnryTqy Mybr‘h Nyb trnh=t’ Nrh’
wkst ’l Ksnw hxnmw hl‘w hrz trTq wyl‘ wl‘t=’l : Mkytrdl 9
tx’ Myrpkh t’Tx Mdm hnVb tx’ wytnrq=l‘ Nrh’ rpkw : wyl‘ 10
: hwhyl ’wh MyVdq=Vdq Mkytrdl wyl‘ rpky hnVb

+p9 Mhydqpl l’rVy=ynb V’r=t’ ’Vt yk : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 11, 12
dqpb Pgn Mhb hyhy=’lw Mt’ dqpb hwhyl wVpn rpk Vy’ wntnw
Vdqh lqVb lqVh tyYxm Mydqph=l‘ rb‘h=lk wnty hz : Mt’ 13
rb‘h lk : hwhyl hmwrt lqVh tyYxm lqVh hrg MyrV‘ 14
ryV‘h : hwhy tmwrt Nty hl‘mw hnV MyrV‘ Nbm Mydqph=l‘ 15
hwhy tmwrt=t’ ttl lqVh tyYxmm Ty‘my ’l ldhw hbry=’l
l’rVy ynb t’m Myrpkh Psk=t’ txqlw : MkytVpn=l‘ rpkl 16
hwhy ynpl Nwrkzl l’rVy ynbl hyhw d‘wm lh’ tdb‘=l‘ wt’ ttnw
: MkytVpn=l‘ rpkl
hYxrl tVxn wnkw tVxn rwyk tyV‘w : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 17, 18
Nrh’ wYxrw : Mym hmV ttnw xbzmh Nybw d‘wm lh’=Nyb wt’ ttnw 19
Mym=wYxry d‘wm lh’=l’ M’bb : Mhylgr=t’w Mhydy=t’ wnmm wynbw 20
wYxrw : hwhyl hV’ ryTqhl trVl xbzmh=l’ MtVgb w’ wtmy ’lw 21
: Mtrdl w‘rzlw wl Mlw‘=qx Mhl htyhw wtmy ’lw Mhylgrw Mhydy

rwrd=rm V’r MymVb Kl=xq ht’w : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 22, 23
MyVmx MVb=hnqw Myt’mw MyVmx wtyYxm MVb=Nmnqw tw’m Vmx
Myt’mw
30. 24–32. 1 ’Vt yk 81
24, 25 wt’ tyV‘w : Nyh tyz NmVw Vdqh lqVb tw’m Vmx hdqw : Myt’mw
: hyhy Vdq=txVm NmV xqr hV‘m txqrm xqr Vdq=txVm NmV
26, 27 =lk=t’w NxlVh=t’w : td‘h Nwr’ t’w d‘wm lh’=t’ wb txVmw
28 hl‘h xbzm=t’w : trTqh xbzm t’w hylk=t’w hrnmh=t’w wylk
29 MyVdq Vdq wyhw Mt’ tVdqw : wnk=t’w rykh=t’w wylk=lk=t’w
30 Nhkl Mt’ tVdqw xVmt wynb=t’w Nrh’=t’w : Vdqy Mhb ‘gnh=lk
31 yl hz hyhy Vdq=txVm NmV rm’l rbdt l’rVy ynb=l’w : yl
32 Vdq whmk wV‘t ’l wtnktmbw Ksyy ’l Md’ rVb=l‘ : Mkytrdl
33 rz=l‘ wnmm Nty rV’w whmk xqry rV’ Vy’ : Mkl hyhy Vdq ’wh
34 PTn Myms Kl=xq hVm=l’ hwhy rm’yw : wym‘m trknw
35 trTq ht’ tyV‘w : hyhy dbb db hkz hnblw Myms hnblxw tlxVw
36 httnw qdh hnmm tqxVw : Vdq rwhT xlmm xqwr hV‘m xqr
MyVdq Vdq hmV Kl d‘w’ rV’ d‘wm lh’b td‘h ynpl hnmm
37 Vdq Mkl wV‘t ’l htnktmb hV‘t rV’ trTqhw : Mkl hyht
38 : wym‘m trknw hb xyrhl hwmk hV‘y=rV’ Vy’ : hwhyl Kl hyht
’l, 2 MVb yt’rq h’r : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw sŘ 26
3 Myhl’ xwr wt’ ’lm’w : hdwhy hTml rwx=Nb yrw’=Nb l’lYb
4 twV‘l tbVxm bVxl : hk’lm=lkbw t‘dbw hnwbtbw hmkxb
5 twV‘l Z‘ tVrxbw t’lml Nb’ tVrxbw : tVxnbw Pskbw bhzb
6 Nd=hTml Kmsyx’=Nb b’ylh’ t’ wt’ yttn hnh yn’w : hk’lm=lkb
7 lh’ t’ : KtywY rV’=lk t’ wV‘w hmkx yttn bl=Mkx=lk blbw
: lh’h ylk=lk t’w wyl‘ rV’ trpkh=t’w td‘l Nr’h=t’w d‘wm
8 xbzm t’w hylk=lk=t’w hrhTh hrnmh=t’w wylk=t’w NxlVh=t’w
9, 10 t’w : wnk=t’w rwykh=t’w wylk=lk=t’w hl‘h xbzm=t’w : trTqh
: Nhkl wynb ydgb=t’w Nhkh Nrh’l Vdqh ydgb=t’w drVh ydgb
11 : wV‘y KtywY=rV’ lkk Vdql Mymsh trTq=t’w hxVmh NmV t’w

12, 13rm’l l’rVy ynb=l’ rbd ht’w : rm’l hVm=l’ hwhy rm’yw
t‘dl Mkytrdl Mkynybw ynyb ’wh tw’ yk wrmVt yttbV=t’ K’
14 Mkl ’wh Vdq yk tbVh=t’ MtrmVw : MkVdqm hwhy yn’ yk
’whh Vpnh htrknw hk’lm hb hV‘h=lk yk tmwy twm hyllxm
15 NwtbV tbV y‘ybVh Mwybw hk’lm hV‘y Mymy tVV : hym‘ brqm
16 wrmVw : tmwy twm tbVh Mwyb hk’lm hV‘h=lk hwhyl Vdq
: Mlw‘ tyrb Mtrdl tbVh=t’ twV‘l tbVh=t’ l’rVy=ynb
17 hwhy hV‘ Mymy tVV=yk Ml‘l ’wh tw’ l’rVy ynb Nybw ynyb
: Vpnyw tbV y‘ybVh Mwybw Zr’h=t’w MymVh=t’
18 td‘h txl ynV ynys rhb wt’ rbdl wtlkk hVm=l’ Ntyw
bl tdrl hVm VVb=yk M‘h ’ryw : Myhl’ ‘bY’b Mybtk Nb’ txl
rhh=Nm
82 twmV 32. 2–27
rV’ Myhl’ wnl=hV‘ Mwq wyl’ wrm’yw Nrh’=l‘ M‘h lhqyw rhh=Nm
wn‘dy ’l MyrYm Zr’m wnl‘h rV’ Vy’h hVm hz=yk wnynpl wkly
MkyVn ynz’b rV’ bhzh ymzn wqrp Nrh’ Mhl’ rm’yw : wl hyh=hm 2
rV’ bhzh ymzn=t’ M‘h=lk wqrptyw : yl’ w’ybhw Mkytnbw Mkynb 3
lg‘ whV‘yw Trxb wt’ rYyw Mdym xqyw : Nrh’=l’ w’ybyw Mhynz’b 4
’ryw : MyrYm Zr’m Kwl‘h rV’ l’rVy Kyhl’ hl’ wrm’yw hksm 5
wmykVyw : rxm hwhyl gx rm’yw Nrh’ ’rqyw wynpl xbzm Nbyw Nrh’ 6
: qxYl wmqyw wtVw lk’l M‘h bVyw MymlV wVgyw tl‘ wl‘yw trxmm

Zr’m tyl‘h rV’ Km‘ txV yk dr=Kl hVm=l’ hwhy rbdyw 7


hksm lg‘ Mhl wV‘ MtywY rV’ Krdh=Nm rhm wrs : MyrYm 8
Zr’m Kwl‘h rV’ l’rVy Kyhl’ hl’ wrm’yw wl=wxbzyw wl=wwxtVyw
=hVq=M‘ hnhw hzh M‘h=t’ yty’r hVm=l’ hwhy rm’yw : MyrYm 9
ywgl Ktw’ hV‘’w Mlk’w Mhb yp’=rxyw yl hxynh ht‘w : ’wh Pr‘ 10
Kp’ hrxy hwhy hml rm’yw wyhl’ hwhy ynp=t’ hVm lxyw : lwdg 11
wrm’y hml : hqzx dybw lwdg xkb MyrYm Zr’m t’Ywh rV’ Km‘b 12
ynp l‘m Mtlklw Myrhb Mt’ grhl M’yYwh h‘rb rm’l MyrYm
Mhrb’l rkz : Km‘l h‘rh=l‘ Mxnhw Kp’ Nwrxm bwV hmd’h 13
hbr’ Mhl’ rbdtw Kb Mhl t‘bVn rV’ Kydb‘ l’rVylw qxYyl
Nt’ ytrm’ rV’ t’zh Zr’h=lkw MymVh ybkwkk Mk‘rz=t’
: wm‘l twV‘l rbd rV’ h‘rh=l‘ hwhy Mxnyw : Ml‘l wlxnw Mk‘rzl 14

sŘ 27 ynVm Mybtk txl wdyb td‘h txl ynVw rhh=Nm hVm dryw Npyw 15
btkmhw hmh Myhl’ hV‘m txlhw : Mybtk Mh hzmw hzm Mhyrb‘ 16
M‘h lwq=t’ ‘Vwhy ‘mVyw : txlh=l‘ twrx ’wh Myhl’ btkm 17
twn‘ lwq Ny’ rm’yw : hnxmb hmxlm lwq hVm=l’ rm’yw h‘rb 18
rV’k yhyw : ‘mV ykn’ twn‘ lwq hVwlx twn‘ lwq Ny’w hrwbg 19
wdym KlVyw hVm P’=rxyw tlxmw lg‘h=t’ ’ryw hnxmh=l’ brq
PrVyw wV‘ rV’ lg‘h=t’ xqyw : rhh txt Mt’ rbVyw txlh=t’ 20
: l’rVy ynb=t’ qVyw Mymh ynp=l‘ rzyw qd=rV’ d‘ NxTyw V’b
h’Tx wyl‘ t’bh=yk hzh M‘h Kl hV‘=hm Nrh’=l’ hVm rm’yw 21
‘rb yk M‘h=t’ t‘dy ht’ ynd’ P’ rxy=l’ Nrh’ rm’yw : hldg 22
Vy’h hVm hz=yk wnynpl wkly rV’ Myhl’ wnl=hV‘ yl wrm’yw : ’wh 23
yml Mhl rm’w : wl hyh=hm wn‘dy ’l MyrYm Zr’m wnl‘h rV’ 24
hVm ’ryw : hzh lg‘h ’Yyw V’b whklV’w yl=wntyw wqrpth bhz 25
hVm dm‘yw : Mhymqb hYmVl Nrh’ h‘rp=yk ’wh ‘rp yk M‘h=t’ 26
rm’yw : ywl ynb=lk wyl’ wps’yw yl’ hwhyl ym rm’yw hnxmh r‘Vb 27
wrb‘ wkry=l‘ wbrx=Vy’ wmyV l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk Mhl
wbwVw
32. 28–33. 17 ’Vt yk 83
wh‘r=t’ Vy’w wyx’=t’=Vy’ wgrhw hnxmb r‘Vl r‘Vm wbwVw
28 ’whh Mwyb M‘h=Nm lpyw hVm rbdk ywl=ynb wV‘yw : wbrq=t’ Vy’w
29 wnbb Vy’ yk hwhyl Mwyh Mkdy w’lm hVm rm’yw : Vy’ ypl’ tVlVk
30 M‘h=l’ hVm rm’yw trxmm yhyw : hkrb Mwyh Mkyl‘ ttlw wyx’bw
d‘b hrpk’ ylw’ hwhy=l’ hl‘’ ht‘w hldg h’Tx Mt’Tx Mt’
31 h’Tx hzh M‘h ’Tx ’n’ rm’yw hwhy=l’ hVm bVyw : Mkt’Tx
32 ynxm Ny’=M’w Mt’Tx ’Vt=M’ ht‘w : bhz yhl’ Mhl wV‘yw hldg
33 yl=’Tx rV’ ym hVm=l’ hwhy rm’yw : tbtk rV’ Krpsm ’n
34 hnh Kl ytrbd=rV’ l’ M‘h=t’ hxn Kl ht‘w : yrpsm wnxm’
35 hwhy Pgyw : Mt’Tx Mhl‘ ytdqpw ydqp Mwybw Kynpl Kly yk’lm
: Nrh’ hV‘ rV’ lg‘h=t’ wV‘ rV’ l‘ M‘h=t’
gl tyl‘h rV’ M‘hw ht’ hzm hl‘ Kl hVm=l’ hwhy rbdyw
bq‘ylw qxYyl Mhrb’l yt‘bVn rV’ Zr’h=l’ MyrYm Zr’m
2 yn‘nkh=t’ ytVrgw K’lm Kynpl ytxlVw : hnnt’ K‘rzl rm’l
3 ’l yk Vbdw blx tbz Zr’=l’ : yswbyhw ywxh yzrphw ytxhw yrm’h
4 M‘h ‘mVyw : Krdb Klk’=Np ht’ Pr‘=hVq=M‘ yk Kbrqb hl‘’
5 hwhy rm’yw : wyl‘ wyd‘ Vy’ wtV=’lw wlb’tyw hzh ‘rh rbdh=t’
hl‘’ dx’ ‘gr Pr‘=hVq=M‘ Mt’ l’rVy=ynb=l’ rm’ hVm=l’
: Kl=hV‘’ hm h‘d’w Kyl‘m Kyd‘ drwh ht‘w Kytylkw Kbrqb
6, 7 lh’h=t’ xqy hVmw : brwx rhm Myd‘=t’ l’rVy=ynb wlYntyw
hyhw d‘wm lh’ wl ’rqw hnxmh=Nm qxrh hnxml Zwxm wl=hTnw
8 t’Yk hyhw : hnxml Zwxm rV’ d‘wm lh’=l’ ’Yy hwhy Vqbm=lk
yrx’ wTybhw wlh’ xtp Vy’ wbYnw M‘h=lk wmwqy lh’h=l’ hVm
9 Nn‘h dwm‘ dry hlh’h hVm ’bk hyhw : hlh’h w’b=d‘ hVm
10 Nn‘h dwm‘=t’ M‘h=lk h’rw : hVm=M‘ rbdw lh’h xtp dm‘w
11 hwhy rbdw : wlh’ xtp Vy’ wwxtVhw M‘h=lk Mqw lh’h xtp dm‘
hnxmh=l’ bVw wh‘r=l’ Vy’ rbdy rV’k Mynp=l’ Mynp hVm=l’
: lh’h Kwtm Vymy ’l r‘n Nwn=Nb ‘Vwhy wtrVmw

12 ht’w hzh M‘h=t’ l‘h yl’ rm’ ht’ h’r hwhy=l’ hVm rm’yw
=Mgw MVb Kyt‘dy trm’ ht’w ym‘ xlVt=rV’ t’ ynt‘dwh ’l
13 Kkrd=t’ ’n yn‘dwh Kyny‘b Nx yt’Ym ’n=M’ ht‘w : yny‘b Nx t’Ym
14 ynp rm’yw : hzh ywgh Km‘ yk h’rw Kyny‘b Nx=’Ym’ N‘ml K‘d’w
15 : hzm wnl‘t=l’ Myklh Kynp Ny’=M’ wyl’ rm’yw : Kl ytxnhw wkly
16 wnm‘ Ktklb ’wlh Km‘w yn’ Kyny‘b Nx yt’Ym=yk ’wp’ ‘dwy hmbw
: hmd’h ynp=l‘ rV’ M‘h=lkm Km‘w yn’ wnylpnw

17 t’Ym=yk hV‘’ trbd rV’ hzh rbdh=t’ Mg hVm=l’ hwhy rm’yw


Nx
84 twmV 33. 18–34. 25
ryb‘’ yn’ rm’yw : Kdbk=t’ ’n yn’rh rm’yw : MVb K‘d’w yny‘b Nx 18, 19
Nx’ rV’=t’ ytnxw Kynpl hwhy MVb yt’rqw Kynp=l‘ ybwT=lk
yn’ry=’l yk ynp=t’ t’rl lkwt ’l rm’yw : Mxr’ rV’=t’ ytmxrw 20
rb‘b hyhw : rwYh=l‘ tbYnw yt’ Mwqm hnh hwhy rm’yw : yxw Md’h 21, 22
ytrshw : yrb‘=d‘ Kyl‘ ypk ytkVw rwYh trqnb KytmVw ydbk 23
: w’ry ’l ynpw yrx’=t’ ty’rw ypk=t’
sŘ 28 ytbtkw MynV’rk Mynb’ txl=ynV Kl=lsp hVm=l’ hwhy rm’yw dl
: trbV rV’ MynV’rh txlh=l‘ wyh rV’ Myrbdh=t’ txlh=l‘
V’r=l‘ MV yl tbYnw ynys rh=l’ rqbb tyl‘w rqbl Nwkn hyhw 2
N’Yh=Mg rhh=lkb ’ry=l’ Vy’=Mgw Km‘ hl‘y=’l Vy’w : rhh 3
Mynb’ txl=ynV lspyw : ’whh rhh lwm=l’ w‘ry=l’ rqbhw 4
hwhy hwY rV’k ynys rh=l’ l‘yw rqbb hVm MkVyw MynV’rk
wm‘ bYytyw Nn‘b hwhy dryw : Mynb’ txl ynV wdyb xqyw wt’ 5
l’ hwhy hwhy ’rqyw wynp=l‘ hwhy rb‘yw : hwhy MVb ’rqyw MV 6
Nw‘ ’Vn Mypl’l dsx rYn : tm’w dsx=brw Myp’ Kr’ Nwnxw Mwxr 7
Mynb ynb=l‘w Mynb=l‘ twb’ Nw‘ dqp hqny ’l hqnw h’Txw ‘Vpw
rm’yw : wxtVyw hYr’ dqyw hVm rhmyw : My‘br=l‘w MyVlV=l‘ 8, 9
Pr‘=hVq=M‘ yk wnbrqb ynd’ ’n=Kly ynd’ Kyny‘b Nx yt’Ym ’n=M’
tyrb trk ykn’ hnh rm’yw : wntlxnw wnt’Txlw wnnw‘l txlsw ’wh 10
Mywgh=lkbw Zr’h=lkb w’rbn=’l rV’ t’lpn hV‘’ Km‘=lk dgn
rV’ ’wh ’rwn=yk hwhy hV‘m=t’ wbrqb ht’=rV’ M‘h=lk h’rw
Vrg ynnh Mwyh KwYm ykn’ rV’ t’ Kl=rmV : Km‘ hV‘ yn’ 11
Kl rmVh : yswbyhw ywxhw yzrphw ytxhw yn‘nkhw yrm’h=t’ Kynpm 12
Vqwml hyhy=Np hyl‘ ’b ht’ rV’ Zr’h bVwyl tyrb trkt=Np
wyrV’=t’w NwrbVt MtbYm=t’w NwYtt Mtxbzm=t’ yk : Kbrqb 13
: ’wh ’nq l’ wmV ’nq hwhy yk rx’ l’l hwxtVt ’l yk : Nwtrkt 14
Mhyhl’l wxbzw Mhyhl’ yrx’ wnzw Zr’h bVwyl tyrb trkt=Np 15
yrx’ wytnb wnzw Kynbl wytnbm txqlw : wxbzm tlk’w Kl ’rqw 16
: Kl=hV‘t ’l hksm yhl’ : Nhyhl’ yrx’ Kynb=t’ wnzhw Nhyhl’ 17
d‘wml KtywY rV’ twYm lk’t Mymy t‘bV rmVt twYmh gx=t’ 18
yl Mxr rTp=lk : MyrYmm t’Yy byb’h Vdxb yk byb’h Vdx 19
’l=M’w hVb hdpt rwmx rTpw : hVw rwV rTp rkzt Knqm=lkw 20
Mymy tVV : Mqyr ynp w’ry=’lw hdpt Kynb rwkb lk wtpr‘w hdpt 21
t‘bV gxw : tbVt ryYqbw Vyrxb tbVt y‘ybVh Mwybw db‘t 22
Mym‘p VlV : hnVh tpwqt Pys’h gxw MyTx ryYq yrwkb Kl hV‘t 23
Vyrw’=yk : l’rVy yhl’ hwhy Nd’h ynp=t’ Krwkz=lk h’ry hnVb 24
Ktl‘b KYr’=t’ Vy’ dmxy=’lw Klwbg=t’ ytbxrhw Kynpm Mywg
Zmx=l‘ TxVt=’l : hnVb Mym‘p VlV Kyhl’ hwhy ynp=t’ tw’rl 25
yxbz=Md
34. 26–35. 21 lhqyw 85
26 Ktmd’ yrwkb tyV’r : xsph gx xbz rqbl Nyly=’lw yxbz=Md
: wm’ blxb ydg lVbt=’l Kyhl’ hwhy tyb ’ybt

27 Myrbdh yp=l‘ yk hl’h Myrbdh=t’ Kl=btk hVm=l’ hwhy rm’yw sŘ 29


28 Mwy My‘br’ hwhy=M‘ MV=yhyw : l’rVy=t’w tyrb Kt’ ytrk hl’h
t’ txlh=l‘ btkyw htV ’l Mymw lk’ ’l Mxl hlyl My‘br’w
29 txl ynVw ynys rhm hVm tdrb yhyw : Myrbdh trV‘ tyrbh yrbd
wynp rw‘ Nrq yk ‘dy=’l hVmw rhh=Nm wtdrb hVm=dyb td‘h
30 wynp rw‘ Nrq hnhw hVm=t’ l’rVy ynb=lkw Nrh’ ’ryw : wt’ wrbdb
31 My’Vnh=lkw Nrh’ wyl’ wbVyw hVm Mhl’ ’rqyw : wyl’ tVgm w’ryyw
32 t’ MwYyw l’rVy ynb=lk wVgn Nk=yrx’w : Mhl’ hVm rbdyw hd‘b
33 Ntyw Mt’ rbdm hVm lkyw : ynys rhb wt’ hwhy rbd rV’=lk
34 hwsmh=t’ rysy wt’ rbdl hwhy ynpl hVm ’bbw : hwsm wynp=l‘
35 l’rVy=ynb w’rw : hwYy rV’ t’ l’rVy ynb=l’ rbdw ’Yyw wt’Y=d‘
wynp=l‘ hwsmh=t’ hVm byVhw hVm ynp rw‘ Nrq yk hVm ynp=t’
hl l’rVy ynb td‘=lk=t’ hVm lhqyw : wt’ rbdl w’b=d‘ +p10
2 Mymy tVV : Mt’ tV‘l hwhy hwY=rV’ Myrbdh hl’ Mhl’ rm’yw
hwhyl NwtbV tbV Vdq Mkl hyhy y‘ybVh Mwybw hk’lm hV‘t
3 Mwyb MkytbVm lkb V’ wr‘bt=’l : tmwy hk’lm wb hV‘h=lk
: tbVh
4 hwhy hwY=rV’ rbdh hz rm’l l’rVy=ynb td‘=lk=l’ hVm rm’yw
5 tmwrt t’ h’yby wbl bydn lk hwhyl hmwrt Mkt’m wxq : rm’l
6 : Myz‘w VVw ynV t‘lwtw Nmgr’w tlktw : tVxnw Pskw bhz hwhy
7, 8 MymVbw rw’ml NmVw : MyTV yY‘w MyVxt tr‘w Mymd’m Mly’ tr‘w
9 dwp’l My’lm ynb’w MhV=ynb’w : Mymsh trTqlw hxVmh NmVl
10 : hwhy hwY rV’=lk t’ wV‘yw w’by Mkb bl=Mkx=lkw : NVxlw
11 wxyrb=t’ wyVrq=t’w wysrq=t’ whskm=t’w wlh’=t’ NkVmh=t’
12 tkrp t’w trpkh=t’ wydb=t’w Nr’h=t’ : wynd’=t’w wydm‘=t’
13, 14 =t’w : Mynph Mxl t’w wylk=lk=t’w wydb=t’w NxlVh=t’ : Ksmh
15 xbzm=t’w : rw’mh NmV t’w hytrn=t’w hylk=t’w rw’mh trnm
Ksm=t’w Mymsh trTq t’w hxVmh NmV t’w wydb=t’w trTqh
16 wl=rV’ tVxnh rbkm=t’w hl‘h xbzm t’ : NkVmh xtpl xtph
17 wydm‘=t’ rYxh y‘lq t’ : wnk=t’w rykh=t’ wylk=lk=t’w wydb=t’
18 rYxh tdty=t’w NkVmh tdty=t’ : rYxh r‘V Ksm t’w hynd’=t’w
19 Vdqh ydgb=t’ Vdqb trVl drVh ydgb=t’ : Mhyrtym=t’w
20 ynplm l’rVy=ynb td‘=lk w’Yyw : Nhkl wynb ydgb=t’w Nhkh Nrh’l
21 wt’ wxwr hbdn rV’ lkw wbl w’Vn=rV’ Vy’=lk w’byw : hVm
ydgblw wtdb‘=lklw d‘wm lh’ tk’lml hwhy tmwrt=t’ w’ybh
Vdqh
86 twmV 35. 22–36. 12
t‘bTw Mznw xx w’ybh bl bydn lk MyVnh=l‘ MyVn’h w’byw : Vdqh 22
Vy’=lkw : hwhyl bhz tpwnt Pynh rV’ Vy’=lkw bhz ylk=lk zmwkw 23
Mly’ tr‘w Myz‘w VVw ynV t‘lwtw Nmgr’w tlkt wt’ ’Ymn=rV’
w’ybh tVxnw Psk tmwrt Myrm=lk : w’ybh MyVxt tr‘w Mymd’m 24
hdb‘h tk’lm=lkl MyTV yY‘ wt’ ’Ymn rV’ lkw hwhy tmwrt t’
tlkth=t’ hwTm w’ybyw wwT hydyb bl=tmkx hV’=lkw : w’ybh 25
Nbl ’Vn rV’ MyVnh=lkw : VVh=t’w ynVh t‘lwt=t’ Nmgr’h=t’w 26
t’w MhVh ynb’ t’ w’ybh M’Vnhw : Myz‘h=t’ wwT hmkxb hnt’ 27
NmVlw rw’ml NmVh=t’w MVbh=t’w : NVxlw dwp’l My’lmh ynb’ 28
’ybhl Mt’ Mbl bdn rV’ hV’w Vy’=lk : Mymsh trTqlw hxVmh 29
l’rVy=ynb w’ybh hVm=dyb twV‘l hwhy hwY rV’ hk’lmh=lkl
: hwhyl hbdn
sŘ 30 yrw’=Nb l’lYb MVb hwhy ’rq w’r l’rVy ynb=l’ hVm rm’yw 30
t‘dbw hnwbtb hmkxb Myhl’ xwr wt’ ’lmyw : hdwhy hTml rwx=Nb 31
: tVxnbw Pskbw bhzb tV‘l tbVxm bVxlw : hk’lm=lkbw 32
: tbVxm tk’lm=lkb twV‘l Z‘ tVrxbw t’lml Nb’ tVrxbw 33
Mt’ ’lm : Nd=hTml Kmsyx’=Nb b’ylh’w ’wh wblb Ntn trwhlw 34, 35
Nmgr’bw tlktb Mqrw bVxw Vrx tk’lm=lk twV‘l bl=tmkx
hV‘w : tbVxm ybVxw hk’lm=lk yV‘ gr’w VVbw ynVh t‘lwtb wl
hnwbtw hmkx hwhy Ntn rV’ bl=Mkx Vy’ lkw b’ylh’w l’lYb
hwY=rV’ lkl Vdqh tdb‘ tk’lm=lk=t’ tV‘l t‘dl hmhb
bl=Mkx Vy’=lk l’w b’ylh’=l’w l’lYb=l’ hVm ’rqyw : hwhy 2
hk’lmh=l’ hbrql wbl w’Vn rV’ lk wblb hmkx hwhy Ntn rV’
ynb w’ybh rV’ hmwrth=lk t’ hVm ynplm wxqyw : ht’ tV‘l 3
dw‘ wyl’ w’ybh Mhw ht’ tV‘l Vdqh tdb‘ tk’lml l’rVy
tk’lm=lk t’ MyV‘h Mymkxh=lk w’byw : rqbb rqbb hbdn 4
rm’l hVm=l’ wrm’yw : MyV‘ hmh=rV’ wtk’lmm Vy’=Vy’ Vdqh 5
tV‘l hwhy hwY=rV’ hk’lml hdb‘h ydm ’ybhl M‘h Mybrm
dw‘=wV‘y=l’ hV’w Vy’ rm’l hnxmb lwq wryb‘yw hVm wYyw : ht’ 6
Myd htyh hk’lmhw : ’ybhm M‘h ’lkyw Vdqh tmwrtl hk’lm 7
=Mkx=lk wV‘yw : rtwhw ht’ twV‘l hk’lmh=lkl 8
Nmgr’w tlktw rzVm VV t‘yry rV‘ NkVmh=t’ hk’lmh yV‘b bl
tx’h h‘yryh Kr’ : Mt’ hV‘ bVx hV‘m Mybrk ynV t‘lwtw 9
tx’ hdm tx’h h‘yryh hm’b ‘br’ bxrw hm’b MyrV‘w hnmV
t‘yry Vmxw tx’=l’ tx’ t‘yryh Vmx=t’ rbxyw : t‘yryh=lkl 10
tx’h h‘yryh tpV l‘ tlkt t’ll V‘yw : tx’=l’ tx’ rbx 11
: tynVh trbxmb hnwYyqh h‘yryh tpVb hV‘ Nk trbxmb hYqm
hYqb hV‘ t’ll MyVmxw tx’h h‘yryb hV‘ t’ll MyVmx 12
h‘yryh
36. 13–37. 5 lhqyw 87
13 V‘yw : tx’=l’ tx’ t’llh tlybqm tynVh trbxmb rV’ h‘yryh
yhyw Mysrqb tx’=l’ tx’ t‘ryh=t’ rbxyw bhz ysrq MyVmx
: dx’ NkVmh
14 : Mt’ hV‘ t‘yry hrV‘=ytV‘ NkVmh=l‘ lh’l Myz‘ t‘yry V‘yw
15 tx’h h‘yryh bxr twm’ ‘br’w hm’b MyVlV tx’h h‘yryh Kr’
16 dbl t‘yryh Vmx=t’ rbxyw : t‘yry hrV‘ ytV‘l tx’ hdm
17 hnYyqh h‘yryh tpV l‘ MyVmx t’ll V‘yw : dbl t‘yryh VV=t’w
: tynVh trbxh h‘yryh tpV=l‘ hV‘ t’ll MyVmxw trbxmb
18, 19 hskm V‘yw : dx’ tyhl lh’h=t’ rbxl MyVmx tVxn ysrq V‘yw
: hl‘mlm MyVxt tr‘ hskmw Mymd’m Mly’ tr‘ lh’l
20, 21 Kr’ tm’ rV‘ : Mydm‘ MyTV yY‘ NkVml MyVrqh=t’ V‘yw
22 Vrql tdy ytV : dx’h Vrqh bxr hm’h yYxw hm’w Vrqh
23 V‘yw : NkVmh yVrq lkl hV‘ Nk tx’=l’ tx’ tblVm dx’h
24 My‘br’w : hnmyt bgn t’pl MyVrq MyrV‘ NkVml MyVrqh=t’
dx’h Vrqh=txt Mynd’ ynV MyVrqh MyrV‘ txt hV‘ Psk=ynd’
25 ‘lYlw : wytdy ytVl dx’h Vrqh=txt Mynd’ ynVw wytdy ytVl
26 Mhynd’ My‘br’w : MyVrq MyrV‘ hV‘ NwpY t’pl tynVh NkVmh
: dx’h Vrqh txt Mynd’ ynVw dx’h Vrqh txt Mynd’ ynV Psk
27, 28 t‘Yqml hV‘ MyVrq ynVw : MyVrq hVV hV‘ hmy NkVmh ytkrylw
29 wV’r=l’ Mymt wyhy wdxyw hTmlm Mm’wt wyhw : Mytkryb NkVmh
30 hnmV wyhw : t‘Yqmh ynVl MhynVl hV‘ Nk tx’h t‘bTh=l’
txt Mynd’ ynV Mynd’ ynV Mynd’ rV‘ hVV Psk Mhynd’w MyVrq
31 NkVmh=‘lY yVrql hVmx MyTV yY‘ yxyrb V‘yw : dx’h Vrqh
32 Mxyrb hVmxw tynVh NkVmh=‘lY yVrql Mxyrb hVmxw : tx’h
33 Kwtb xrbl Nkyth xyrbh=t’ V‘yw : hmy Mytkryl NkVmh yVrql
34 Mt‘bT=t’w bhz hpY MyVrqh=t’w : hYqh=l’ hYqh=Nm MyVrqh
35 tkrph=t’ V‘yw : bhz Mxyrbh=t’ PYyw Mxyrbl Mytb bhz hV‘
ht’ hV‘ bVx hV‘m rzVm VVw ynV t‘lwtw Nmgr’w tlkt
36 qYyw bhz Mhyww bhz MpYyw MyTV ydwm‘ h‘br’ hl V‘yw : Mybrk
37 Nmgr’w tlkt lh’h xtpl Ksm V‘yw : Psk=ynd’ h‘br’ Mhl
38 Mhyww=t’w hVmx wydwm‘=t’w : Mqr hV‘m rzVm VVw ynV t‘lwtw
: tVxn hVmx Mhynd’w bhz MhyqVxw MhyV’r hpYw

zl yYxw hm’w wkr’ yYxw Mytm’ MyTV yY‘ Nr’h=t’ l’lYb V‘yw sŘ 31
2 wl V‘yw Zwxmw tybm rwhT bhz whpYyw : wtmq yYxw hm’w wbxr
3 ytVw wytm‘p ‘br’ l‘ bhz t‘bT ‘br’ wl qYyw : bybs bhz rz
4 yY‘ ydb V‘yw : tynVh w‘lY=l‘ tw‘bT ytVw tx’h w‘lY=l‘ t‘bT
5 Nr’h t‘lY l‘ t‘bTb Mydbh=t’ ’byw : bhz Mt’ PYyw MyTV
t’Vl
88 twmV 37. 6–38. 6
hm’w hkr’ yYxw Mytm’ rwhT bhz trpk V‘yw : Nr’h=t’ t’Vl 6
twYq ynVm Mt’ hV‘ hVqm bhz Mybrk ynV V‘yw : hbxr yYxw 7
trpkh=Nm hzm hYqm dx’=bwrkw hzm hYqm dx’=bwrk : trpkh 8
hl‘ml Mypnk yVrp Mybrkh wyhyw : wtwwYq ynVm Mybrkh=t’ hV‘ 9
wyh trpkh=l’ wyx’=l’ Vy’ Mhynpw trpkh=l‘ Mhypnkb Mykks
: Mybrkh ynp
yYxw hm’w wbxr hm’w wkr’ Mytm’ MyTV yY‘ NxlVh=t’ V‘yw 10
wl V‘yw : bybs bhz rz wl V‘yw rwhT bhz wt’ PYyw : wtmq 11, 12
‘br’ wl qYyw : bybs wtrgsml bhz=rz V‘yw bybs xpT trgsm 13
: wylgr ‘br’l rV’ t’ph ‘br’ l‘ t‘bTh=t’ Ntyw bhz t‘bT
V‘yw : NxlVh=t’ t’Vl Mydbl Mytb t‘bTh wyh trgsmh tm‘l 14, 15
V‘yw : NxlVh=t’ t’Vl bhz Mt’ PYyw MyTV yY‘ Mydbh=t’ 16
wytyqnm t’w wytpk=t’w wytr‘q=t’ NxlVh=l‘ rV’ Mylkh=t’
: rwhT bhz Nhb Ksy rV’ twVqh=t’w
hnqw hkry hrnmh=t’ hV‘ hVqm rwhT bhz hrnmh=t’ V‘yw 17
hVlV hydYm My’Yy Mynq hVVw : wyh hnmm hyxrpw hyrtpk hy‘ybg 18
My‘bg hVlV : ynVh hdYm hrnm ynq hVlVw dx’h hdYm hrnm ynq 19
hnqb MydqVm My‘bg hVlVw xrpw rtpk dx’h hnqb MydqVm
hrnmbw : hrnmh=Nm My’Yyh Mynqh tVVl Nk xrpw rtpk dx’ 20
Mynqh ynV txt rtpkw : hyxrpw hyrtpk MydqVm My‘bg h‘br’ 21
hnmm Mynqh ynV=txt rtpkw hnmm Mynqh ynV txt rtpkw hnmm
hVqm hlk wyh hnmm Mtnqw Mhyrtpk : hnmm My’Yyh Mynqh tVVl 22
bhz hyttxmw hyxqlmw h‘bV hytrn=t’ V‘yw : rwhT bhz tx’ 23
: hylk=lk t’w ht’ hV‘ rwhT bhz rkk : rwhT 24

‘wbr wbxr hm’w wkr’ hm’ MyTV yY‘ trTqh xbzm=t’ V‘yw 25
wgg=t’ rwhT bhz wt’ PYyw : wytnrq wyh wnmm wtmq Mytm’w 26
t‘bT ytVw : bybs bhz rz wl V‘yw wytnrq=t’w bybs wytryq=t’w 27
Mytbl wydY ynV l‘ wyt‘lY ytV l‘ wrzl txtm wl=hV‘ bhz
: bhz Mt’ PYyw MyTV yY‘ Mydbh=t’ V‘yw : Mhb wt’ t’Vl Mydbl 28
: xqr hV‘m rwhT Mymsh trTq=t’w Vdq hxVmh NmV=t’ V‘yw 29
wkr’ twm’ Vmx MyTV yY‘ hl‘h xbzm=t’ V‘yw xl
‘br’ l‘ wytnrq V‘yw : wtmq twm’ VlVw ‘wbr wbxr twm’ Vmxw 2
xbzmh ylk=lk=t’ V‘yw : tVxn wt’ PYyw wytnrq wyh wnmm wytnp 3
=lk ttxmh=t’w tglzmh=t’ tqrzmh=t’w My‘yh=t’w trysh=t’
txt tVxn tVr hV‘m rbkm xbzml V‘yw : tVxn hV‘ wylk 4
rbkml twYqh ‘br’b t‘bT ‘br’ qYyw : wyYx=d‘ hTmlm wbkrk 5
: tVxn Mt’ PYyw MyTV yY‘ Mydbh=t’ V‘yw : Mydbl Mytb tVxnh 6
’byw
38. 7–39. 3 ydwqp 89
7 bwbn Mhb wt’ t’Vl xbzmh t‘lY l‘ t‘bTb Mydbh=t’ ’byw
8 tVxn wnk t’w tVxn rwykh t’ V‘yw : wt’ hV‘ txl
9 V‘yw : d‘wm lh’ xtp w’bY rV’ t’bYh t’rmb
: hm’b h’m rzVm VV rYxh y‘lq hnmyt bgn t’pl rYxh=t’
10 : Psk MhyqVxw Mydm‘h yww tVxn MyrV‘ Mhynd’w MyrV‘ Mhydwm‘
11 yww tVxn MyrV‘ Mhynd’w MyrV‘ Mhydwm‘ hm’b h’m NwpY t’plw
12 Mhydwm‘ hm’b MyVmx My‘lq My=t’plw : Psk MhyqVxw Mydwm‘h
13 hmdq t’plw : Psk MhyqwVxw Mydm‘h yww hrV‘ Mhynd’w hrV‘
14 Mhydwm‘ Ptkh=l’ hm’ hrV‘=Vmx My‘lq : hm’ MyVmx hxrzm
15 rYxh r‘Vl hzmw hzm tynVh Ptklw : hVlV Mhynd’w hVlV
16 y‘lq=lk : hVlV Mhynd’w hVlV Mhydm‘ hm’ hrV‘ Vmx My‘lq
17 Mydwm‘h yww tVxn Mydm‘l Mynd’hw : rzVm VV bybs rYxh
ydm‘ lk Psk MyqVxm Mhw Psk MhyV’r ywpYw Psk MhyqwVxw
18 ynV t‘lwtw Nmgr’w tlkt Mqr hV‘m rYxh r‘V Ksmw : rYxh
y‘lq tm‘l twm’ Vmx bxrb hmwqw Kr’ hm’ MyrV‘w rzVm VVw
19 ywpYw Psk Mhyww tVxn h‘br’ Mhynd’w h‘br’ Mhydm‘w : rYxh
20 : tVxn bybs rYxlw NkVml tdtyh=lkw : Psk MhyqVxw MhyV’r
21 hVm yp=l‘ dqp rV’ td‘h NkVm NkVmh ydwqp hl’ +p11 , sŘ 32
22 rwx=Nb yrw’=Nb l’lYbw : Nhkh Nrh’=Nb rmty’ dyb Mywlh tdb‘
23 b’ylh’ wt’w : hVm=t’ hwhy hwY=rV’=lk t’ hV‘ hdwhy hTml
t‘lwtbw Nmgr’bw tlktb Mqrw bVxw Vrx Nd=hTml Kmsyx’=Nb
24 tk’lm lkb hk’lml ywV‘h bhzh=lk : VVbw ynVh
MyVlVw tw’m ‘bVw rkk MyrV‘w ‘Vt hpwnth bhz yhyw Vdqh
25 ‘bVw Pl’w rkk t’m hd‘h ydwqp Pskw : Vdqh lqVb lqV
26 tyYxm tlglgl ‘qb : Vdqh lqVb lqV My‘bVw hVmxw tw’m
hnV MyrV‘ Nbm Mydqph=l‘ rb‘h lkl Vdqh lqVb lqVh
27 yhyw : MyVmxw tw’m Vmxw Mypl’ tVlVw Pl’ tw’m=VVl hl‘mw
t’m tkrph ynd’ t’w Vdqh ynd’ t’ tqYl Pskh rkk t’m
28 hVmxw tw’mh ‘bVw Pl’h=t’w : Nd’l rkk rkkh t’ml Mynd’
29 tVxnw : Mt’ qVxw MhyV’r hpYw Mydwm‘l Myww hV‘ My‘bVw
30 ynd’=t’ hb V‘yw : lqV tw’m=‘br’w Mypl’w rkk My‘bV hpwnth
t’w wl=rV’ tVxnh rbkm=t’w tVxnh xbzm t’w d‘wm lh’ xtp
31 t’w rYxh r‘V ynd’=t’w bybs rYxh ynd’=t’w : xbzmh ylk=lk
Tl Nmgr’hw tlkth=Nmw : bybs rYxh tdty=lk=t’w NkVmh tdty=lk
Vdqh ydgb=t’ wV‘yw Vdqb trVl drV=ydgb wV‘ ynVh t‘lwtw
: hVm=t’ hwhy hwY rV’k Nrh’l rV’
2, 3 w‘qryw : rzVm VVw ynV t‘lwtw Nmgr’w tlkt bhz dp’h=t’ V‘yw
Nmgr’h Kwtbw tlkth Kwtb twV‘l Mlytp ZYqw bhzh yxp=t’
Kwtbw
90 twmV 39. 4–32
trbx wl=wV‘ tptk : bVx hV‘m VVh Kwtbw ynVh t‘lwt Kwtbw 4
bhz whV‘mk ’wh wnmm wyl‘ rV’ wtdp’ bVxw : rbx wtwwYq ynV=l‘ 5
: hVm=t’ hwhy hwY rV’k rzVm VVw ynV t‘lwtw Nmgr’w tlkt
txtpm bhz tYbVm tbsm MhVh ynb’=t’ wV‘yw 6
dp’h tptk l‘ Mt’ MVyw : l’rVy ynb twmV=l‘ Mtwx yxwtp 7
: hVm=t’ hwhy hwY rV’k l’rVy ynbl Nwrkz ynb’

t‘lwtw Nmgr’w tlkt bhz dp’ hV‘mk bVx hV‘m NVxh=t’ V‘yw 8
trzw wkr’ trz NVxh=t’ wV‘ lwpk hyh ‘wbr : rzVm VVw ynV 9
tqrbw hdTp Md’ rwT Nb’ yrwT h‘br’ wb=w’lmyw : lwpk wbxr 10
MVl yVylVh rwThw : Mlhyw ryps Kpn ynVh rwThw : dx’h rwTh 11, 12
twYbVm tbswm hpVyw MhV VyVrt y‘ybrh rwThw : hmlx’w wbV 13
hrV‘ MytV hnh l’rVy=ynb tmV=l‘ Mynb’hw : Mt’lmb bhz 14
wV‘yw : TbV rV‘ MynVl wmV=l‘ Vy’ Mtx yxwtp MtmV=l‘ 15
tYbVm ytV wV‘yw : rwhT bhz tb‘ hV‘m tlbg trVrV NVxh=l‘ 16
: NVxh twYq ynV=l‘ t‘bTh ytV=t’ wntyw bhz t‘bT ytVw bhz
t’w : NVxh twYq=l‘ t‘bTh ytV=l‘ bhzh ttb‘h ytV wntyw 17, 18
tptk=l‘ Mntyw tYbVmh ytV=l‘ wntn ttb‘h ytV twYq ytV
twYq ynV=l‘ wmyVyw bhz t‘bT ytV wV‘yw : wynp lwm=l’ dp’h 19
bhz t‘bT ytV wV‘yw : htyb dp’h rb‘=l’ rV’ wtpV=l‘ NVxh 20
l‘mm wtrbxm tm‘l wynp lwmm hTmlm dp’h tptk ytV=l‘ Mntyw
lytpb dp’h t‘bT=l’ wt‘bTm NVxh=t’ wskryw : dp’h bVxl 21
hwY rV’k dp’h l‘m NVxh xzy=’lw dp’h bVx=l‘ tyhl tlkt
: hVm=t’ hwhy
wkwtb ly‘mh=ypw : tlkt lylk gr’ hV‘m dp’h ly‘m=t’ V‘yw 22, 23
ynwmr ly‘mh ylwV=l‘ wV‘yw : ‘rqy ’l bybs wypl hpV ’rxt ypk 24
wntyw rwhT bhz ynm‘p wV‘yw : rzVm ynV t‘lwtw Nmgr’w tlkt 25
: Mynmrh Kwtb bybs ly‘mh ylwV=l‘ Mynmrh Kwtb Mynm‘ph=t’
hwhy hwY rV’k trVl bybs ly‘mh ylwV=l‘ Nmrw Nm‘p Nmrw Nm‘p 26
Nrh’l gr’ hV‘m VV tntkh=t’ wV‘yw : hVm=t’ 27
dbh ysnkm=t’w VV t‘bgmh yr’p=t’w VV tpnYmh t’w : wynblw 28
ynV t‘lwtw Nmgr’w tlktw rzVm VV Tnb’h=t’w : rzVm VV 29
ZyY=t’ wV‘yw : hVm=t’ hwhy hwY rV’k Mqr hV‘m 30
: hwhyl Vdq Mtwx yxwtp btkm wyl‘ wbtkyw rwhT bhz Vdqh=rzn
hwhy hwY rV’k hl‘mlm tpnYmh=l‘ ttl tlkt lytp wyl‘ wntyw 31
wV‘yw d‘wm lh’ NkVm tdb‘=lk lktw : hVm=t’ 32
: wV‘ Nk hVm=t’ hwhy hwY rV’ lkk l’rVy ynb
w’ybyw
39. 33–40. 23 ydwqp 91
33 wyVrq wysrq wylk=lk=t’w lh’h=t’ hVm=l’ NkVmh=t’ w’ybyw sŘ 33
34 hskm=t’w Mymd’mh Mly’h trw‘ hskm=t’w : wynd’w wydm‘w wxyrb
35 t’w wydb=t’w td‘h Nr’=t’ : Ksmh tkrp t’w MyVxth tr‘
36, 37 hrnmh=t’ : Mynph Mxl t’w wylk=lk=t’ NxlVh=t’ : trpkh
: rw’mh NmV t’w hylk=lk=t’w hkr‘mh trn hytrn=t’ hrhTh
38 xtp Ksm t’w Mymsh trTq t’w hxVmh NmV t’w bhzh xbzm t’w
39 =t’w wydb=t’ wl=rV’ tVxnh rbkm=t’w tVxnh xbzm t’ : lh’h
40 hynd’=t’w hydm‘=t’ rYxh y‘lq t’ : wnk=t’w rykh=t’ wylk=lk
tdb‘ ylk=lk t’w hytdtyw wyrtym=t’ rYxh r‘Vl Ksmh=t’w
41 Vdqh ydgb=t’ Vdqb trVl drVh ydgb=t’ : d‘wm lh’l NkVmh
42 Nk hVm=t’ hwhy hwY=rV’ lkk : Nhkl wynb ydgb=t’w Nhkh Nrh’l
43 hnhw hk’lmh=lk=t’ hVm ’ryw : hdb‘h=lk t’ l’rVy ynb wV‘
: hVm Mt’ Krbyw wV‘ Nk hwhy hwY rV’k ht’ wV‘

m, 2 Vdxl dx’b NwV’rh Vdxh=Mwyb : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw


3 tksw twd‘h Nwr’ t’ MV tmVw : d‘wm lh’ NkVm=t’ Myqt
4 t’bhw wkr‘=t’ tkr‘w NxlVh=t’ t’bhw : tkrph=t’ Nr’h=l‘
5 trTql bhzh xbzm=t’ httnw : hytrn=t’ tyl‘hw hrnmh=t’
6 xbzm t’ httnw : NkVml xtph Ksm=t’ tmVw td‘h Nwr’ ynpl
7 d‘wm lh’=Nyb rykh=t’ ttnw : d‘wm=lh’ NkVm xtp ynpl hl‘h
8 Ksm=t’ ttnw bybs rYxh=t’ tmVw : Mym MV ttnw xbzmh Nybw
9 =lk=t’w NkVmh=t’ txVmw hxVmh NmV=t’ txqlw : rYxh r‘V
10 xbzm=t’ txVmw : Vdq hyhw wylk=lk=t’w wt’ tVdqw wb=rV’
: MyVdq Vdq xbzmh hyhw xbzmh=t’ tVdqw wylk=lk=t’w hl‘h
11, 12 wynb=t’w Nrh’=t’ tbrqhw : wt’ tVdqw wnk=t’w rykh=t’ txVmw
13 t’ Nrh’=t’ tVblhw : Mymb Mt’ tYxrw d‘wm lh’ xtp=l’
14 byrqt wynb=t’w : yl Nhkw wt’ tVdqw wt’ txVmw Vdqh ydgb
15 wnhkw Mhyb’=t’ txVm rV’k Mt’ txVmw : tntk Mt’ tVblhw
16 hVm V‘yw : Mtrdl Mlw‘ tnhkl MtxVm Mhl tyhl htyhw yl
17 NwV’rh Vdxb yhyw : hV‘ Nk wt’ hwhy hwY rV’ lkk
18 Ntyw NkVmh=t’ hVm Mqyw : NkVmh Mqwh Vdxl dx’b tynVh hnVb
19 Vrpyw : wydwm‘=t’ Mqyw wyxyrb=t’ Ntyw wyVrq=t’ MVyw wynd’=t’
rV’k hl‘mlm wyl‘ lh’h hskm=t’ MVyw NkVmh=l‘ lh’h=t’
20 Nr’h=l’ td‘h=t’ Ntyw xqyw : hVm=t’ hwhy hwY
: hl‘mlm Nr’h=l‘ trpkh=t’ Ntyw Nr’h=l‘ Mydbh=t’ MVyw
21 Nwr’ l‘ Ksyw Ksmh tkrp t’ MVyw NkVmh=l’ Nr’h=t’ ’byw
22 NxlVh=t’ Ntyw : hVm=t’ hwhy hwY rV’k twd‘h
23 wyl‘ Kr‘yw : tkrpl Zwxm hnpY NkVmh Kry l‘ d‘wm lh’b
Kr‘
92 twmV 40. 24–38
: hVm=t’ hwhy hwY rV’k hwhy ynpl Mxl Kr‘
: hbgn NkVmh Kry l‘ NxlVh xkn d‘wm lh’b hrnmh=t’ MVyw 24
: hVm=t’ hwhy hwY rV’k hwhy ynpl trnh l‘yw 25
wyl‘ rTqyw : tkrph ynpl d‘wm lh’b bhzh xbzm=t’ MVyw 26, 27
Ksm=t’ MVyw : hVm=t’ hwhy hwY rV’k Myms trTq 28
wyl‘ l‘yw d‘wm=lh’ NkVm xtp MV hl‘h xbzm t’w : NkVml xtph 29
: hVm=t’ hwhy hwY rV’k hxnmh=t’w hl‘h=t’
Mym hmV Ntyw xbzmh Nybw d‘wm lh’=Nyb rykh=t’ MVyw 30
: Mhylgr=t’w Mhydy=t’ wynbw Nrh’w hVm wnmm wYxrw : hYxrl 31
hwhy hwY rV’k wYxry xbzmh=l’ Mtbrqbw d‘wm lh’=l’ M’bb 32
Ntyw xbzmlw NkVml bybs rYxh=t’ Mqyw : hVm=t’ 33
: hk’lmh=t’ hVm lkyw rYxh r‘V Ksm=t’
lky=’lw : NkVmh=t’ ’lm hwhy dwbkw d‘wm lh’=t’ Nn‘h skyw 34, 35
=t’ ’lm hwhy dwbkw Nn‘h wyl‘ NkV=yk d‘wm lh’=l’ ’wbl hVm
: Mhy‘sm lkb l’rVy ynb w‘sy NkVmh l‘m Nn‘h twl‘hbw : NkVmh 36
NkVmh=l‘ hwhy Nn‘ yk : wtl‘h Mwy=d‘ w‘sy ’lw Nn‘h hl‘y ’l=M’w 37, 38
: Mhy‘sm=lkb l’rVy=tyb=lk yny‘l wb hlyl hyht V’w Mmwy

llqt ’l Myhl’ wyYhw .Tr⣠Nmysw h‘Vtw Myt’mw Pl’ twmV hl’w rpsd yqwsp Mwks
MyVlVw VlV twytw’w .hrV‘ VlVw tw’m ‘bVw Pl’ rV‘ hVV Mylmw .]z"k b"k twmV[
t‘d=hwxy hlyll hlylw Nmysw MyVlVw VlV wyrdsw .h‘Vtw MyrV‘w tw’m Vmxw Pl’
tyb hz=y’ Nmysw hrV‘ tx’ wytwyVrpw .MyrV‘w h‘Vt wyrdsw ’"n .]+g T"y Mylht[
lkh .My‘Vtw Vmx twmwtshw ,MyVVw ‘Vt twxwtph Nyynm .]+’ w"s hy‘Vy[ yl=wnbt rV’
twnV .]+g +k Mylht[ Kd‘sy NwyYmw Vdqm Krz‘ xlVy Nmysw twyVrp ‘br’w MyVVw h’m
d‘ MyrYm Zr’m l’rVy ynb t’Yl tynVh hnVh d‘ Pswy tmVm ,hnV My‘br’w h’m rpsh
.NkVmh MqwhV

The number of the verses of the book of Exodus is 1209; and the sign is TrâŁ

Ł = 1000, r = 200, T = 9. Note that the actual number of verses in the text
is 1210. And its middle point is, Thou shalt not revile the gods [Exo 22.27].
And the words are 16713. And the letters are 33529. And its sedarim are 33,
and the sign is, And night unto night SHEWETH Knowledge [Psa 19.3]; other
copies (say), And its sedarim are 29. And its parashiyot are 11; and the sign
is, WHAT manner of house will ye build unto me [Isa 66.1]. The open sections
are 69, and the closed 95, the total 164 sections, and the sign is, He will send
thy help from the sanctuary and from Zion will he STRENGTHEN THEE
[Psa 20.3]. The years of the book are 140 years from the death of Joseph to
the second year after the departure of the children of Israel from the land of
ydwqp 93
Egppt until the tabernacle was set up.
’rqyw
sŘ 1 ynb=l’ rbd : rm’l d‘wm lh’m wyl’ hwhy rbdyw hVm=l’ ’rqyw ’, 2
hmhbh=Nm hwhyl Nbrq Mkm byrqy=yk Md’ Mhl’ trm’w l’rVy
rqbh=Nm wnbrq hl‘=M’ : Mknbrq=t’ wbyrqt N’Yh=Nmw rqbh=Nm 3
ynpl wnYrl wt’ byrqy d‘wm lh’ xtp=l’ wnbyrqy Mymt rkz
TxVw : wyl‘ rpkl wl hYrnw hl‘h V’r l‘ wdy Kmsw : hwhy 4, 5
wqrzw Mdh=t’ Mynhkh Nrh’ ynb wbyrqhw hwhy ynpl rqbh Nb=t’
hl‘h=t’ TyVphw : d‘wm lh’ xtp=rV’ bybs xbzmh=l‘ Mdh=t’ 6
wkr‘w xbzmh=l‘ V’ Nhkh Nrh’ ynb wntnw : hyxtnl ht’ xtnw 7
V’rh=t’ Myxtnh t’ Mynhkh Nrh’ ynb wkr‘w : V’h=l‘ MyY‘ 8
wy‘rkw wbrqw : xbzmh=l‘ rV’ V’h=l‘ rV’ MyY‘h=l‘ rdph=t’w 9
xwxyn=xyr hV’ hl‘ hxbzmh lkh=t’ Nhkh ryTqhw Mymb Zxry
Myz‘h=Nm w’ MybVkh=Nm wnbrq N’Yh=Nm=M’w : hwhyl 10
ynpl hnpY xbzmh Kry l‘ wt’ TxVw : wnbyrqy Mymt rkz hl‘l 11
xtnw : bybs xbzmh=l‘ wmd=t’ Mynhkh Nrh’ ynb wqrzw hwhy 12
rV’ MyY‘h=l‘ Mt’ Nhkh Kr‘w wrdp=t’w wV’r=t’w wyxtnl wt’
byrqhw Mymb Zxry My‘rkhw brqhw : xbzmh=l‘ rV’ V’h=l‘ 13
: hwhyl xxyn xyr hV’ ’wh hl‘ hxbzmh ryTqhw lkh=t’ Nhkh

hnwyh ynb=Nm w’ Myrth=Nm byrqhw hwhyl wnbrq hl‘ Pw‘h=Nm M’w 14


ryTqhw wV’r=t’ qlmw xbzmh=l’ Nhkh wbyrqhw : wnbrq=t’ 15
htYnb wt’rm=t’ ryshw : xbzmh ryq l‘ wmd hYmnw hxbzmh 16
wypnkb wt’ ‘sVw : NVdh Mwqm=l’ hmdq xbzmh lY’ ht’ KylVhw 17
V’h=l‘ rV’ MyY‘h=l‘ hxbzmh Nhkh wt’ ryTqhw lydby ’l
Nbrq byrqt=yk Vpnw : hwhyl xxyn xyr hV’ ’wh hl‘ b
: hnbl hyl‘ Ntnw NmV hyl‘ qYyw wnbrq hyhy tls hwhyl hxnm
htlsm wYmq ’lm MVm Zmqw Mynhkh Nrh’ ynb=l’ h’ybhw 2
hV’ hxbzmh htrkz’=t’ Nhkh ryTqhw htnbl=lk l‘ hnmVmw
MyVdq Vdq wynblw Nrh’l hxnmh=Nm trtwnhw : hwhyl xxyn xyr 3
tls rwnt hp’m hxnm Nbrq brqt ykw : hwhy yV’m 4
: NmVb MyxVm twYm yqyqrw NmVb tlwlb tYm twlx
: hyht hYm NmVb hlwlb tls Knbrq tbxmh=l‘ hxnm=M’w 5
=M’w : ’wh hxnm NmV hyl‘ tqYyw Mytp ht’ twtp 6, 7
hxnmh=t’ t’bhw : hV‘t NmVb tls Knbrq tVxrm txnm 8
: xbzmh=l’ hVyghw Nhkh=l’ hbyrqhw hwhyl hl’m hV‘y rV’
xyr hV’ hxbzmh ryTqhw htrkz’=t’ hxnmh=Nm Nhkh Myrhw 9
xxyn
2. 10–4. 4 ’rqyw 95
10 yV’m MyVdq Vdq wynblw Nrh’l hxnmh=Nm trtwnhw : hwhyl xxyn
11 r’V=lk yk Zmx hV‘t ’l hwhyl wbyrqt rV’ hxnmh=lk : hwhy
12 Mt’ wbyrqt tyV’r Nbrq : hwhyl hV’ wnmm wryTqt=’l Vbd=lkw
13 xlmb Ktxnm Nbrq=lkw : xxyn xyrl wl‘y=’l xbzmh=l’w hwhyl
Knbrq=lk l‘ Ktxnm l‘m Kyhl’ tyrb xlm tybVt ’lw xlmt
14 byb’ hwhyl Myrwkb txnm byrqt=M’w : xlm byrqt
15 NmV hyl‘ ttnw : Kyrwkb txnm t’ byrqt lmrk Vrg V’b ywlq
16 hVrgm htrkz’=t’ Nhkh ryTqhw : ’wh hxnm hnbl hyl‘ tmVw
: hwhyl hV’ htnbl=lk l‘ hnmVmw
g hbqn=M’ rkz=M’ byrqm ’wh rqbh=Nm M’ wnbrq MymlV xbz=M’w
2 xtp wTxVw wnbrq V’r=l‘ wdy Kmsw : hwhy ynpl wnbyrqy Mymt
: bybs xbzmh=l‘ Mdh=t’ Mynhkh Nrh’ ynb wqrzw d‘wm lh’
3 brqh=t’ hskmh blxh=t’ hwhyl hV’ MymlVh xbzm byrqhw
4 rV’ blxh=t’w tylkh ytV t’w : brqh=l‘ rV’ blxh=lk t’w
: hnrysy twylkh=l‘ dbkh=l‘ trtyh=t’w Mylskh=l‘ rV’ Nhl‘
5 rV’ MyY‘h=l‘ rV’ hl‘h=l‘ hxbzmh Nrh’=ynb wt’ wryTqhw
: hwhyl xxyn xyr hV’ V’h=l‘
6 Mymt hbqn w’ rkz hwhyl MymlV xbzl wnbrq N’Yh=Nm=M’w
7 : hwhy ynpl wt’ byrqhw wnbrq=t’ byrqm=’wh bVk=M’ : wnbyrqy
8 ynb wqrzw d‘wm lh’ ynpl wt’ TxVw wnbrq V’r=l‘ wdy=t’ Kmsw
9 hwhyl hV’ MymlVh xbzm byrqhw : bybs xbzmh=l‘ wmd=t’ Nrh’
=t’ hskmh blxh=t’w hnrysy hY‘h tm‘l hmymt hyl’h wblx
10 blxh=t’w tylkh ytV t’w : brqh=l‘ rV’ blxh=lk t’w brqh
tylkh=l‘ dbkh=l‘ trtyh=t’w Mylskh=l‘ rV’ Nhl‘ rV’
11 : hwhyl hV’ Mxl hxbzmh Nhkh wryTqhw : hnrysy

12, 13 TxVw wV’r=l‘ wdy=t’ Kmsw : hwhy ynpl wbyrqhw wnbrq z‘=M’w
: bybs xbzmh=l‘ wmd=t’ Nrh’ ynb wqrzw d‘wm lh’ ynpl wt’
14 brqh=t’ hskmh blxh=t’ hwhyl hV’ wnbrq wnmm byrqhw
15 rV’ blxh=t’w tylkh ytV t’w : brqh=l‘ rV’ blxh=lk t’w
: hnrysy tylkh=l‘ dbkh=l‘ trtyh=t’w Mylskh=l‘ rV’ Nhl‘
16 : hwhyl blx=lk xxyn xyrl hV’ Mxl hxbzmh Nhkh MryTqhw
17 : wlk’t ’l Md=lkw blx=lk MkytbVwm lkb Mkytrdl Mlw‘ tqx

d, 2 =yk Vpn rm’l l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw sŘ 2
: hnhm tx’m hV‘w hnyV‘t ’l rV’ hwhy twYm lkm hggVb ’Txt
3 ’Tx rV’ wt’Tx l‘ byrqhw M‘h tmV’l ’Txy xyVmh Nhkh M’
4 lh’ xtp=l’ rph=t’ ’ybhw : t’Txl hwhyl Mymt rqb=Nb rp
d‘wm
96 ’rqyw 4. 5–30
ynpl rph=t’ TxVw rph V’r=l‘ wdy=t’ Kmsw hwhy ynpl d‘wm
lbTw : d‘wm lh’=l’ wt’ ’ybhw rph Mdm xyVmh Nhkh xqlw : hwhy 5, 6
ynp=t’ hwhy ynpl Mym‘p ‘bV Mdh=Nm hzhw Mdb w‘bY’=t’ Nhkh
Mymsh trTq xbzm twnrq=l‘ Mdh=Nm Nhkh Ntnw : Vdqh tkrp 7
xbzm dwsy=l’ KpVy rph Md=lk t’w d‘wm lh’b rV’ hwhy ynpl
wnmm Myry t’Txh rp blx=lk=t’w : d‘wm lh’ xtp=rV’ hl‘h 8
t’w : brqh=l‘ rV’ blxh=lk t’w brqh=l‘ hskmh blxh=t’ 9
trtyh=t’w Mylskh=l‘ rV’ Nhyl‘ rV’ blxh=t’w tylkh ytV
MymlVh xbz rwVm Mrwy rV’k : hnrysy twylkh=l‘ dbkh=l‘ 10
wrVb=lk=t’w rph rw‘=t’w : hl‘h xbzm l‘ Nhkh MryTqhw 11
Zwxm=l’ rph=lk=t’ ’yYwhw : wVrpw wbrqw wy‘rk=l‘w wV’r=l‘ 12
V’b MyY‘=l‘ wt’ PrVw NVdh KpV=l’ rwhT Mwqm=l’ hnxml
: PrVy NVdh KpV=l‘
tx’ wV‘w lhqh yny‘m rbd Ml‘nw wgVy l’rVy td‘=lk M’w 13
rV’ t’Txh h‘dwnw : wmV’w hnyV‘t=’l rV’ hwhy twYm=lkm 14
ynpl wt’ w’ybhw t’Txl rqb=Nb rp lhqh wbyrqhw hyl‘ w’Tx
hwhy ynpl rph V’r=l‘ Mhydy=t’ hd‘h ynqz wkmsw : d‘wm lh’ 15
lh’=l’ rph Mdm xyVmh Nhkh ’ybhw : hwhy ynpl rph=t’ TxVw 16
hwhy ynpl Mym‘p ‘bV hzhw Mdh=Nm w‘bY’ Nhkh lbTw : d‘wm 17
rV’ hwhy ynpl rV’ xbzmh tnrq=l‘ Nty Mdh=Nmw : tkrph ynp=t’ 18
xtp=rV’ hl‘h xbzm dwsy=l’ KpVy Mdh=lk t’w d‘wm lh’b
rpl hV‘w : hxbzmh ryTqhw wnmm Myry wblx=lk t’w : d‘wm lh’ 19, 20
: Mhl xlsnw Nhkh Mhl‘ rpkw wl=hV‘y Nk t’Txh rpl hV‘ rV’k
rph t’ PrV rV’k wt’ PrVw hnxml Zwxm=l’ rph=t’ ’yYwhw 21
: ’wh lhqh t’Tx NwV’rh
=’l rV’ wyhl’ hwhy twYm=lkm tx’ hV‘w ’Txy ’yVn rV’ 22
’ybhw hb ’Tx rV’ wt’Tx wyl’ ‘dwh=w’ : MV’w hggVb hnyV‘t 23
TxVw ry‘Vh V’r=l‘ wdy Kmsw : Mymt rkz Myz‘ ry‘V wnbrq=t’ 24
xqlw : ’wh t’Tx hwhy ynpl hl‘h=t’ TxVy=rV’ Mwqmb wt’ 25
wmd=t’w hl‘h xbzm tnrq=l‘ Ntnw w‘bY’b t’Txh Mdm Nhkh
blxk hxbzmh ryTqy wblx=lk=t’w : hl‘h xbzm dwsy=l’ KpVy 26
: wl xlsnw wt’Txm Nhkh wyl‘ rpkw MymlVh xbz

hwhy twYmm tx’ htV‘b Zr’h M‘m hggVb ’Txt tx’ Vpn=M’w 27
’ybhw ’Tx rV’ wt’Tx wyl’ ‘dwh w’ : MV’w hnyV‘t=’l rV’ 28
Kmsw : ’Tx rV’ wt’Tx=l‘ hbqn hmymt Myz‘ try‘V wnbrq 29
xqlw : hl‘h Mwqmb t’Txh=t’ TxVw t’Txh V’r l‘ wdy=t’ 30
KpVy hmd=lk=t’w hl‘h xbzm tnrq=l‘ Ntnw w‘bY’b hmdm Nhkh
dwsy=l’
4. 31–5. 18 ’rqyw 97
31 xbz l‘m blx rswh rV’k rysy hblx=lk=t’w : xbzmh dwsy=l’
Nhkh wyl‘ rpkw hwhyl xxyn xyrl hxbzmh Nhkh ryTqhw MymlVh
: wl xlsnw
32, 33 wdy=t’ Kmsw : hn’yby hmymt hbqn t’Txl wnbrq ’yby Vbk=M’w
=t’ TxVy rV’ Mwqmb t’Txl ht’ TxVw t’Txh V’r l‘
34 xbzm tnrq=l‘ Ntnw w‘bY’b t’Txh Mdm Nhkh xqlw : hl‘h
35 rysy hblx=lk=t’w : xbzmh dwsy=l’ KpVy hmd=lk=t’w hl‘h
hxbzmh Mt’ Nhkh ryTqhw MymlVh xbzm bVkh=blx rswy rV’k
: wl xlsnw ’Tx=rV’ wt’Tx=l‘ Nhkh wyl‘ rpkw hwhy yV’ l‘

h dygy ’wl=M’ ‘dy w’ h’r w’ d‘ ’whw hl’ lwq h‘mVw ’Txt=yk Vpnw śsŘ 3
2 h’mT hyx tlbnb w’ ’mT rbd=lkb ‘gt rV’ Vpn w’ : wnw‘ ’Vnw
’mT ’whw wnmm Ml‘nw ’mT ZrV tlbnb w’ h’mT hmhb tlbnb w’
3 Ml‘nw hb ’mTy rV’ wt’mT lkl Md’ t’mTb ‘gy yk w’ : MV’w
4 w’ ‘rhl MytpVb ’Tbl ‘bVt yk Vpn w’ : MV’w ‘dy ’whw wnmm
MV’w ‘dy=’whw wnmm Ml‘nw h‘bVb Md’h ’Tby rV’ lkl byTyhl
5 : hyl‘ ’Tx rV’ hdwthw hl’m tx’l MV’y=yk hyhw : hl’m tx’l
6 hbVk N’Yh=Nm hbqn ’Tx rV’ wt’Tx l‘ hwhyl wmV’=t’ ’ybhw
7 ‘ygt ’l=M’w : wt’Txm Nhkh wyl‘ rpkw t’Txl Myz‘ try‘V=w’
hnwy=ynb ynV=w’ Myrt ytV ’Tx rV’ wmV’=t’ ’ybhw hV yd wdy
8 byrqhw Nhkh=l’ Mt’ ’ybhw : hl‘l dx’w t’Txl dx’ hwhyl
: lydby ’lw wpr‘ lwmm wV’r=t’ qlmw hnwV’r t’Txl rV’=t’
9 dwsy=l’ hYmy Mdb r’Vnhw xbzmh ryq=l‘ t’Txh Mdm hzhw
10 Nhkh wyl‘ rpkw TpVmk hl‘ hV‘y ynVh=t’w : ’wh t’Tx xbzmh
11 ytVl wdy gyVt ’l=M’w : wl xlsnw ’Tx=rV’ wt’Txm
hp’h tryV‘ ’Tx rV’ wnbrq=t’ ’ybhw hnwy=ynb ynVl w’ Myrt
: ’wh t’Tx yk hnbl hyl‘ Nty=’lw NmV hyl‘ MyVy=’l t’Txl tls
12 ryTqhw htrkz’=t’ wYmq ’wlm hnmm Nhkh Zmqw Nhkh=l’ h’ybhw
13 =rV’ wt’Tx=l‘ Nhkh wyl‘ rpkw : ’wh t’Tx hwhy yV’ l‘ hxbzmh
: hxnmk Nhkl htyhw wl xlsnw hl’m tx’m ’Tx
14, 15 hggVb h’Txw l‘m l‘mt=yk Vpn : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
Kkr‘b N’Yh=Nm Mymt ly’ hwhyl wmV’=t’ ’ybhw hwhy yVdqm
16 MlVy Vdqh=Nm ’Tx rV’ t’w : MV’l Vdqh=lqVb MylqV=Psk
MV’h ly’b wyl‘ rpky Nhkhw Nhkl wt’ Ntnw wyl‘ Pswy wtVymx=t’w
: wl xlsnw
17 hnyV‘t ’l rV’ hwhy twYm=lkm tx’ htV‘w ’Txt yk Vpn=M’w
18 MV’l Kkr‘b N’Yh=Nm Mymt ly’ ’ybhw : wnw‘ ’Vnw MV’w ‘dy=’lw
xlsnw ‘dy=’l ’whw ggV=rV’ wtggV l‘ Nhkh wyl‘ rpkw Nhkh=l’
wl
98 ’rqyw 5. 19–6. 21
: hwhyl MV’ MV’ ’wh MV’ : wl 19
Vxkw hwhyb l‘m hl‘mw ’Txt yk Vpn : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 20, 21
’Ym=w’ : wtym‘=t’ qV‘ w’ lzgb w’ dy tmwVtb=w’ Nwdqpb wtym‘b 22
Md’h hV‘y=rV’ lkm tx’=l‘ rqV=l‘ ‘bVnw hb Vxkw hdb’
w’ lzg rV’ hlzgh=t’ byVhw MV’w ’Txy=yk hyhw : hnhb ’Txl 23
hdb’h=t’ w’ wt’ dqph rV’ Nwdqph=t’ w’ qV‘ rV’ qV‘h=t’
wV’rb wt’ MlVw rqVl wyl‘ ‘bVy=rV’ lkm w’ : ’Ym rV’ 24
wmV’=t’w : wtmV’ Mwyb wnnty wl ’wh rV’l wyl‘ Psy wytVmxw 25
wyl‘ rpkw : Nhkh=l’ MV’l Kkr‘b N’Yh=Nm Mymt ly’ hwhyl ’yby 26
: hb hmV’l hV‘y=rV’ lkm tx’=l‘ wl xlsnw hwhy ynpl Nhkh

+p2 trwt t’z rm’l wynb=t’w Nrh’=t’ wY : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw w, 2
V’w rqbh=d‘ hlylh=lk xbzmh=l‘ hdqwm l‘ hl‘h ’wh hl‘h
wrVb=l‘ Vbly db=ysnkmw db wdm Nhkh Vblw : wb dqwt xbzmh 3
lY’ wmVw xbzmh=l‘ hl‘h=t’ V’h lk’t rV’ NVdh=t’ Myrhw
NVdh=t’ ’yYwhw Myrx’ Mydgb Vblw wydgb=t’ TVpw : xbzmh 4
’l wb=dqwt xbzmh=l‘ V’hw : rwhT Mwqm=l’ hnxml Zwxm=l’ 5
hl‘h hyl‘ Kr‘w rqbb rqbb MyY‘ Nhkh hyl‘ r‘bw hbkt
: hbkt ’l xbzmh=l‘ dqwt dymt V’ : MymlVh yblx hyl‘ ryTqhw 6
hwhy ynpl Nrh’=ynb ht’ brqh hxnmh trwt t’zw 7
t’w hnmVmw hxnmh tlsm wYmqb wnmm Myrhw : xbzmh ynp=l’ 8
htrkz’ xxyn xyr xbzmh ryTqhw hxnmh=l‘ rV’ hnblh=lk
Vdq Mwqmb lk’t twYm wynbw Nrh’ wlk’y hnmm trtwnhw : hwhyl 9
yV’m ht’ yttn Mqlx Zmx hp’t ’l : hwlk’y d‘wm=lh’ rYxb 10
=qx hnlk’y Nrh’ ynbb rkz=lk : MV’kw t’Txk ’wh MyVdq Vdq 11
: Vdqy Mhb ‘gy=rV’ lk hwhy yV’m Mkytrdl Mlw‘

sŘ 4 hwhyl wbyrqy=rV’ wynbw Nrh’ Nbrq hz : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 12, 13
rqbb htyYxm dymt hxnm tls hp’h tryV‘ wt’ xVmh Mwyb
ynypt hn’ybt tkbrm hV‘t NmVb tbxm=l‘ : br‘b htyYxmw 14
wynbm wytxt xyVmh Nhkhw : hwhyl xxyn=xyr byrqt Mytp txnm 15
hyht lylk Nhk txnm=lkw : rTqt lylk hwhyl Mlw‘=qx ht’ hV‘y 16
: lk’t ’l
t’z rm’l wynb=l’w Nrh’=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 17, 18
hwhy ynpl t’Txh TxVt hl‘h TxVt rV’ Mwqmb t’Txh trwt
lk’t Vdq Mwqmb hnlk’y ht’ ’Txmh Nhkh : ’wh MyVdq Vdq 19
hmdm hzy rV’w Vdqy hrVbb ‘gy=rV’ lk : d‘wm lh’ rYxb 20
rV’ Vrx=ylkw : Vdq Mwqmb sbkt hyl‘ hzy rV’ dgbh=l‘ 21
wb=lVbt
6. 22–7. 30 wY 99
22 rkz=lk : Mymb PTVw qrmw hlVb tVxn ylkb=M’w rbVy wb=lVbt
23 hmdm ’bwy rV’ t’Tx=lkw : ’wh MyVdq Vdq ht’ lk’y Mynhkb
: PrVt V’b lk’t ’l Vdqb rpkl d‘wm lh’=l’

z, 2 hl‘h=t’ wTxVy rV’ Mwqmb : ’wh MyVdq Vdq MV’h trwt t’zw
3 wblx=lk t’w : bybs xbzmh=l‘ qrzy wmd=t’w MV’h=t’ wTxVy
4 ytV t’w : brqh=t’ hskmh blxh=t’w hyl’h t’ wnmm byrqy
=l‘ trtyh=t’w Mylskh=l‘ rV’ Nhyl‘ rV’ blxh=t’w tylkh
5 hwhyl hV’ hxbzmh Nhkh Mt’ ryTqhw : hnrysy tylkh=l‘ dbkh
6 MyVdq Vdq lk’y Vwdq Mwqmb wnlk’y Mynhkb rkz=lk : ’wh MV’
7 : hyhy wl wb=rpky rV’ Nhkh Mhl tx’ hrwt MV’k t’Txk : ’wh
8 : hyhy wl Nhkl byrqh rV’ hl‘h rw‘ Vy’ tl‘=t’ byrqmh Nhkhw
9 Nhkl tbxm=l‘w tVxrmb hV‘n=lkw rwntb hp’t rV’ hxnm=lkw
10 ynb=lkl hbrxw NmVb=hlwlb hxnm=lkw : hyht wl ht’ byrqmh
: wyx’k Vy’ hyht Nrh’
11, 12 wnbyrqy hdwt=l‘ M’ : hwhyl byrqy rV’ MymlVh xbz trwt t’zw
twYm yqyqrw NmVb tlwlb twYm twlx hdwth xbz=l‘ byrqhw
13 Zmx Mxl tlx=l‘ : NmVb tlwlb tlx tkbrm tlsw NmVb MyxVm
14 Nbrq=lkm dx’ wnmm byrqhw : wymlV tdwt xbz=l‘ wnbrq byrqy
15 tdwt xbz rVbw : hyhy wl MymlVh Md=t’ qrzh Nhkl hwhyl hmwrt
16 hbdn w’ rdn=M’w : rqb=d‘ wnmm xyny=’l lk’y wnbrq Mwyb wymlV
: lk’y wnmm rtwnhw trxmmw lk’y wxbz=t’ wbyrqh Mwyb wnbrq xbz
17, 18 lk’y lk’h M’w : PrVy V’b yVylVh Mwyb xbzh rVbm rtwnhw
wl bVxy ’l wt’ byrqmh hYry ’l yVylVh Mwyb wymlV xbz=rVbm
19 =lkb ‘gy rV’ rVbhw : ’Vt hnw‘ wnmm tlk’h Vpnhw hyhy lwgp
20 Vpnhw : rVb lk’y rwhT=lk rVbhw PrVy V’b lk’y ’l ’mT
htrknw wyl‘ wt’mTw hwhyl rV’ MymlVh xbzm rVb lk’t=rV’
21 w’ Md’ t’mTb ’mT=lkb ‘gt=yk Vpnw : hym‘m ’whh Vpnh
rV’ MymlVh xbz=rVbm lk’w ’mT ZqV=lkb w’ h’mT hmhbb
22 : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw : hym‘m ’whh Vpnh htrknw hwhyl
23 : wlk’t ’l z‘w bVkw rwV blx=lk rm’l l’rVy ynb=l’ rbd
24, 25 yk : whlk’t ’l lk’w hk’lm=lkl hV‘y hprT blxw hlbn blxw
htrknw hwhyl hV’ hnmm byrqy rV’ hmhbh=Nm blx lk’=lk
26 Pw‘l MkytbVwm lkb wlk’t ’l Md=lkw : hym‘m tlk’h Vpnh
27 ś: hym‘m ’whh Vpnh htrknw Md=lk lk’t=rV’ Vpn=lk : hmhblw

28, 29 byrqmh rm’l l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
30 wydy : wymlV xbzm hwhyl wnbrq=t’ ’yby hwhyl wymlV xbz=t’
hny’ybt
100 ’rqyw 7. 31–8. 22
Pynhl hzxh t’ wn’yby hzxh=l‘ blxh=t’ hwhy yV’ t’ hny’ybt
hyhw hxbzmh blxh=t’ Nhkh ryTqhw : hwhy ynpl hpwnt wt’ 31
yxbzm Nhkl hmwrt wntt Nymyh qwV t’w : wynblw Nrh’l hzxh 32
hyht wl Nrh’ ynbm blxh=t’w MymlVh Md=t’ byrqmh : MkymlV 33
ytxql hmwrth qwV t’w hpwnth hzx=t’ yk : hnml Nymyh qwV 34
wynblw Nhkh Nrh’l Mt’ Nt’w MhymlV yxbzm l’rVy=ynb t’m
yV’m wynb txVmw Nrh’ txVm t’z : l’rVy ynb t’m Mlw‘=qxl 35
Mwyb Mhl ttl hwhy hwY rV’ : hwhyl Nhkl Mt’ byrqh Mwyb hwhy 36
hl‘l hrwth t’z : Mtrdl Mlw‘ tqx l’rVy ynb t’m Mt’ wxVm 37
hwhy hwY rV’ : MymlVh xbzlw My’wlmlw MV’lw t’Txlw hxnml 38
Mhynbrq=t’ byrqhl l’rVy ynb=t’ wtwY Mwyb ynys rhb hVm=t’
: ynys rbdmb hwhyl
sŘ 5 t’w wt’ wynb=t’w Nrh’=t’ xq : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw x, 2
t’w Myly’h ynV t’w t’Txh rp t’w hxVmh NmV t’w Mydgbh
hVm V‘yw : d‘wm lh’ xtp=l’ lhqh hd‘h=lk t’w : twYmh ls 3, 4
hVm rm’yw : d‘wm lh’ xtp=l’ hd‘h lhqtw wt’ hwhy hwY rV’k 5
Nrh’=t’ hVm brqyw : twV‘l hwhy hwY=rV’ rbdh hz hd‘h=l’ 6
Tnb’b wt’ rgxyw tntkh=t’ wyl‘ Ntyw : Mymb Mt’ Zxryw wynb=t’w 7
dp’h bVxb wt’ rgxyw dp’h=t’ wyl‘ Ntyw ly‘mh=t’ wt’ Vblyw
Myrw’h=t’ NVxh=l’ Ntyw NVxh=t’ wyl‘ MVyw : wb wl dp’yw 8
lwm=l’ tpnYmh=l‘ MVyw wV’r=l‘ tpnYmh=t’ MVyw : Mymth=t’w 9
hVm xqyw : hVm=t’ hwhy hwY rV’k Vdqh rzn bhzh ZyY t’ wynp 10
: Mt’ Vdqyw wb=rV’=lk=t’w NkVmh=t’ xVmyw hxVmh NmV=t’
wylk=lk=t’w xbzmh=t’ xVmyw Mym‘p ‘bV xbzmh=l‘ wnmm zyw 11
Nrh’ V’r l‘ hxVmh NmVm qYyw : MVdql wnk=t’w rykh=t’w 12
rgxyw tntk MVblyw Nrh’ ynb=t’ hVm brqyw : wVdql wt’ xVmyw 13
Vgyw : hVm=t’ hwhy hwY rV’k tw‘bgm Mhl Vbxyw Tnb’ Mt’ 14
: t’Txh rp V’r=l‘ Mhydy=t’ wynbw Nrh’ Kmsyw t’Txh rp t’
w‘bY’b bybs xbzmh twnrq=l‘ Ntyw Mdh=t’ hVm xqyw TxVyw 15
rpkl whVdqyw xbzmh dwsy=l’ qYy Mdh=t’w xbzmh=t’ ’Txyw
=t’w dbkh trty t’w brqh=l‘ rV’ blxh=lk=t’ xqyw : wyl‘ 16
wr‘=t’w rph=t’w : hxbzmh hVm rTqyw Nhblx=t’w tylkh ytV 17
=t’ hwhy hwY rV’k hnxml Zwxm V’b PrV wVrp=t’w wrVb=t’w
V’r=l‘ Mhydy=t’ wynbw Nrh’ wkmsyw hl‘h ly’ t’ brqyw : hVm 18
xtn ly’h=t’w : bybs xbzmh=l‘ Mdh=t’ hVm qrzyw TxVyw : ly’h 19, 20
brqh=t’w : rdph=t’w Myxtnh=t’w V’rh=t’ hVm rTqyw wyxtnl 21
hl‘ hxbzmh ly’h=lk=t’ hVm rTqyw Mymb Zxr My‘rkh=t’w
brqyw : hVm=t’ hwhy hwY rV’k hwhyl ’wh hV’ xxyn=xyrl ’wh 22
ly’h=t’
8. 23–9. 13 ynymV 101
V’r=l‘ Mhydy=t’ wynbw Nrh’ wkmsyw My’lmh ly’ ynVh ly’h=t’
23 tynmyh Nrh’=Nz’ Kwnt=l‘ Ntyw wmdm hVm xqyw TxVyw : ly’h
24 Nrh’ ynb=t’ brqyw : tynmyh wlgr Nhb=l‘w tynmyh wdy Nhb=l‘w
tynmyh Mdy Nhb=l‘w tynmyh Mnz’ Kwnt=l‘ Mdh=Nm hVm Ntyw
25 xqyw : bybs xbzmh=l‘ Mdh=t’ hVm qrzyw tynmyh Mlgr Nhb=l‘w
trty t’w brqh=l‘ rV’ blxh=lk=t’w hyl’h=t’w blxh=t’
26 twYmh lsmw : Nymyh qwV t’w Nhblx=t’w tylkh ytV=t’w dbkh
dx’ qyqrw tx’ NmV Mxl tlxw tx’ hYm tlx xql hwhy ynpl rV’
27 l‘w Nrh’ ypk l‘ lkh=t’ Ntyw : Nymyh qwV l‘w Myblxh=l‘ MVyw
28 Mhypk l‘m Mt’ hVm xqyw : hwhy ynpl hpwnt Mt’ Pnyw wynb ypk
: hwhyl ’wh hV’ xxyn xyrl Mh My’lm hl‘h=l‘ hxbzmh rTqyw
29 hVml My’lmh ly’m hwhy ynpl hpwnt whpynyw hzxh=t’ hVm xqyw
30 hxVmh NmVm hVm xqyw : hVm=t’ hwhy hwY rV’k hnml hyh
ydgb=l‘w wynb=l‘w wydgb=l‘ Nrh’=l‘ zyw xbzmh=l‘ rV’ Mdh=Nmw
: wt’ wynb ydgb=t’w wynb=t’w wydgb=t’ Nrh’=t’ Vdqyw wt’ wynb
31 d‘wm lh’ xtp rVbh=t’ wlVb wynb=l’w Nrh’=l’ hVm rm’yw
rm’l ytywY rV’k My’lmh lsb rV’ Mxlh=t’w wt’ wlk’t MVw
32, 33 xtpmw : wprVt V’b Mxlbw rVbb rtwnhw : whlk’y wynbw Nrh’
t‘bV yk Mky’lm ymy t’lm Mwy d‘ Mymy t‘bV w’Yt ’l d‘wm lh’
34 rpkl tV‘l hwhy hwY hzh Mwyb hV‘ rV’k : Mkdy=t’ ’lmy Mymy
35 MtrmVw Mymy t‘bV hlylw Mmwy wbVt d‘wm lh’ xtpw : Mkyl‘
36 t’ wynbw Nrh’ V‘yw : ytywY Nk=yk wtwmt ’lw hwhy trmVm=t’
T ynymVh Mwyb yhyw : hVm=dyb hwhy hwY=rV’ Myrbdh=lk +p3
2 Kl=xq Nrh’=l’ rm’yw : l’rVy ynqzlw wynblw Nrh’l hVm ’rq
3 ynb=l’w : hwhy ynpl brqhw Mmymt hl‘l ly’w t’Txl rqb=Nb lg‘
hnV=ynb Vbkw lg‘w t’Txl Myz‘=ry‘V wxq rm’l rbdt l’rVy
4 hlwlb hxnmw hwhy ynpl xbzl MymlVl ly’w rwVw : hl‘l Mmymt
5 ynp=l’ hVm hwY rV’ t’ wxqyw : Mkyl’ h’rn hwhy Mwyh yk NmVb
6 hz hVm rm’yw : hwhy ynpl wdm‘yw hd‘h=lk wbrqyw d‘wm lh’
7 hVm rm’yw : hwhy dwbk Mkyl’ ’ryw wV‘t hwhy hwY=rV’ rbdh
Kd‘b rpkw Ktl‘=t’w Kt’Tx=t’ hV‘w xbzmh=l’ brq Nrh’=l’
8 brqyw : hwhy hwY rV’k Md‘b rpkw M‘h Nbrq=t’ hV‘w M‘h d‘bw
9 Nrh’ ynb wbrqyw : wl=rV’ t’Txh lg‘=t’ TxVyw xbzmh=l’ Nrh’
Mdh=t’w xbzmh twnrq=l‘ Ntyw Mdb w‘bY’ lbTyw wyl’ Mdh=t’
10 dbkh=Nm trtyh=t’w tylkh=t’w blxh=t’w : xbzmh dwsy=l’ qYy
11 rVbh=t’w : hVm=t’ hwhy hwY rV’k hxbzmh ryTqh t’Txh=Nm
12 ynb w’Ymyw hl‘h=t’ TxVyw : hnxml Zwxm V’b PrV rw‘h=t’w
13 w’yYmh hl‘h=t’w : bybs xbzmh=l‘ whqrzyw Mdh=t’ wyl’ Nrh’
wyl’
102 ’rqyw 9. 14–10. 16
brqh=t’ Zxryw : xbzmh=l‘ rTqyw V’rh=t’w hyxtnl wyl’ 14
xqyw M‘h Nbrq t’ brqyw : hxbzmh hl‘h=l‘ rTqyw My‘rkh=t’w 15
brqyw : NwV’rk wh’Txyw whTxVyw M‘l rV’ t’Txh ry‘V=t’ 16
hnmm wpk ’lmyw hxnmh=t’ brqyw : TpVmk hV‘yw hl‘h=t’ 17
ly’h=t’w rwVh=t’ TxVyw : rqbh tl‘ dblm xbzmh=l‘ rTqyw 18
whqrzyw wyl’ Mdh=t’ Nrh’ ynb w’Ymyw M‘l rV’ MymlVh xbz
hskmhw hyl’h ly’h=Nmw rwVh=Nm Myblxh=t’w : bybs xbzmh=l‘ 19
Myblxh rTqyw twzxh=l‘ Myblxh=t’ wmyVyw : dbkh trtyw tylkhw 20
hwhy ynpl hpwnt Nrh’ Pynh Nymyh qwV t’w twzxh t’w : hxbzmh 21
tV‘m dryw Mkrbyw M‘h=l’ wdy=t’ Nrh’ ’Vyw : hVm hwY rV’k 22
w’Yyw d‘wm lh’=l’ Nrh’w hVm ’byw : MymlVhw hl‘hw t’Txh 23
hwhy ynplm V’ ’Ytw : M‘h=lk=l’ hwhy=dwbk ’ryw M‘h=t’ wkrbyw 24
wlpyw wnryw M‘h=lk ’ryw Myblxh=t’w hl‘h=t’ xbzmh=l‘ lk’tw
V’ Nhb wntyw wttxm Vy’ ’whyb’w bdn Nrh’=ynb wxqyw : Mhynp=l‘ y
: Mt’ hwY ’l rV’ hrz V’ hwhy ynpl wbyrqyw trTq hyl‘ wmyVyw
hVm rm’yw : hwhy ynpl wtmyw Mtw’ lk’tw hwhy ynplm V’ ’Ytw 2, 3
M‘h=lk ynp=l‘w Vdq’ ybrqb rm’l hwhy rbd=rV’ ’wh Nrh’=l’
dd l’yz‘ ynb NpYl’ l’w l’Vym=l’ hVm ’rqyw : Nrh’ Mdyw dbk’ 4
Zwxm=l’ Vdqh=ynp t’m Mkyx’=t’ w’V wbrq Mhl’ rm’yw Nrh’
: hVm rbd rV’k hnxml Zwxm=l’ Mtntkb M’Vyw wbrqyw : hnxml 5
w‘rpt=l’ MkyV’r wynb rmty’lw rz‘l’lw Nrh’=l’ hVm rm’yw 6
tyb=lk Mkyx’w PYqy hd‘h=lk l‘w wtmt ’lw wmrpt=’l Mkydgbw
d‘wm lh’ xtpmw : hwhy PrV rV’ hprVh=t’ wkby l’rVy 7
: hVm rbdk wV‘yw Mkyl‘ hwhy txVm NmV=yk wtmt=Np w’Yt ’l

sŘ 6 Kt’ Kynbw ht’ tVt=l’ rkVw Nyy : rm’l Nrh’=l’ hwhy rbdyw 8, 9
Nyb lydbhlw : Mkytrdl Mlw‘ tqx wtmt ’lw d‘wm lh’=l’ Mk’bb 10
l’rVy ynb=t’ trwhlw : rwhTh Nybw ’mTh Nybw lxh Nybw Vdqh 11
: hVm=dyb Mhyl’ hwhy rbd rV’ Myqxh=lk t’

wxq Myrtwnh wynb rmty’=l’w rz‘l’ l’w Nrh’=l’ hVm rbdyw 12


Vdq yk xbzmh lY’ twYm hwlk’w hwhy yV’m trtwnh hxnmh=t’
’wh Kynb=qxw Kqx yk Vwdq Mwqmb ht’ Mtlk’w : ’wh MyVdq 13
wlk’t hmwrth qwV t’w hpwnth hzx t’w : ytywY Nk=yk hwhy yV’m 14
yxbzm wntn Kynb=qxw Kqx=yk Kt’ Kytnbw Kynbw ht’ rwhT Mwqmb
Myblxh yV’ l‘ hpwnth hzxw hmwrth qwV : l’rVy ynb ymlV 15
rV’k Mlw‘=qxl Kt’ Kynblw Kl hyhw hwhy ynpl hpwnt Pynhl w’yby
PYqyw PrV hnhw hVm Vrd Vrd t’Txh ry‘V t’w : hwhy hwY 16
rz‘l’=l‘
10. 17–11. 30 ynymV 103
17 Mtlk’=’l ‘wdm : rm’l Mrtwnh Nrh’ ynb rmty’=l‘w rz‘l’=l‘
Mkl Ntn ht’w ’wh MyVdq Vdq yk Vdqh Mwqmb t’Txh=t’
18 hmd=t’ ’bwh=’l Nh : hwhy ynpl Mhyl‘ rpkl hd‘h Nw‘=t’ t’Vl
19 rbdyw : ytywY rV’k Vdqb ht’ wlk’t lwk’ hmynp Vdqh=l’
hwhy ynpl Mtl‘=t’w Mt’Tx=t’ wbyrqh Mwyh Nh hVm=l’ Nrh’
20 ‘mVyw : hwhy yny‘b bTyyh Mwyh t’Tx ytlk’w hl’k yt’ hn’rqtw
: wyny‘b bTyyw hVm
’y, 2 l’rVy ynb=l’ wrbd : Mhl’ rm’l Nrh’=l’w hVm=l’ hwhy rbdyw sŘ 7
3 lk : Zr’h=l‘ rV’ hmhbh=lkm wlk’t rV’ hyxh t’z rm’l
: wlk’t ht’ hmhbb hrg tl‘m tsrp ‘sV t‘sVw hsrp tsrpm
4 lmgh=t’ hsrph ysrpmmw hrgh yl‘mm wlk’t ’l hz=t’ K’
5 NpVh=t’w : Mkl ’wh ’mT syrpm wnny’ hsrpw ’wh hrg hl‘m=yk
6 tbnr’h=t’w : Mkl ’wh ’mT syrpy ’l hsrpw ’wh hrg hl‘m=yk
7 ryzxh=t’w : Mkl ’wh h’mT hsyrph ’l hsrpw ’wh hrg tl‘m=yk
’wh ’mT rgy=’l hrg ’whw hsrp ‘sV ‘sVw ’wh hsrp syrpm=yk
8 : Mkl Mh My’mT w‘gt ’l Mtlbnbw wlk’t ’l MrVbm : Mkl
9 Mymb tVqVqw rypns wl=rV’ lk Mymb rV’ lkm wlk’t hz=t’
10 Mymyb tVqVqw rypns wl=Ny’ rV’ lkw : wlk’t Mt’ Mylxnbw Mymyb
Mh ZqV Mymb rV’ hyxh Vpn lkmw Mymh ZrV lkm Mylxnbw
11, 12 lk : wYqVt Mtlbn=t’w wlk’t ’l MrVbm Mkl wyhy ZqVw : Mkl
13 wYqVt hl’=t’w : Mkl ’wh ZqV Mymb tVqVqw rypns wl=Ny’ rV’
: hynz‘h t’w srph=t’w rVnh=t’ Mh ZqV wlk’y ’l Pw‘h=Nm
14, 15, 16 hn‘yh tb t’w : wnyml br‘=lk t’ : hnyml hy’h=t’w h’dh=t’w
17 KlVh=t’w swkh=t’w : whnyml Znh=t’w PxVh=t’w smxth=t’w
18, 19 hdysxh t’w : Mxrh=t’w t’qh=t’w tmVnth=t’w : PwVnyh=t’w
20 Klhh Pw‘h ZrV lk : PlT‘h=t’w tpykwdh=t’w hnyml hpn’h
21 Klhh Pw‘h ZrV lkm wlk’t hz=t’ K’ : Mkl ’wh ZqV ‘br’=l‘
22 =t’ : Zr’h=l‘ Nhb rtnl wylgrl l‘mm My‘rk ’l=rV’ ‘br’=l‘
lgrxh=t’w whnyml M‘lsh=t’w wnyml hbr’h=t’ wlk’t Mhm hl’
23 Mylgr ‘br’ wl=rV’ Pw‘h ZrV lkw : whnyml bgxh=t’w whnyml
24 : br‘h=d‘ ’mTy Mtlbnb ‘gnh=lk w’mTt hl’lw : Mkl ’wh ZqV
25, 26 hmhbh=lkl : br‘h=d‘ ’mTw wydgb sbky Mtlbnm ’Vnh=lkw
hl‘m hnny’ hrgw t‘sV hnny’ ‘sVw hsrp tsrpm ’wh rV’
27 =lkb wypk=l‘ Klwh lkw : ’mTy Mhb ‘gnh=lk Mkl Mh My’mT
’mTy Mtlbnb ‘gnh=lk Mkl Mh My’mT ‘br’=l‘ tklhh hyxh
28 My’mT br‘h=d‘ ’mTw wydgb sbky Mtlbn=t’ ’Vnhw : br‘h=d‘
29 Zr’h=l‘ ZrVh ZrVb ’mTh Mkl hzw : Mkl hmh
30 Tmxhw h’Tlhw xkhw hqn’hw : whnyml bYhw rbk‘hw dlxh
tmVnthw
104 ’rqyw 11. 31–13. 3
Mtmb Mhb ‘gnh=lk ZrVh=lkb Mkl My’mTh hl’ : tmVnthw 31
Z‘=ylk=lkm ’mTy Mtmb Mhm wyl‘ lpy=rV’ lkw : br‘h=d‘ ’mTy 32
Mymb Mhb hk’lm hV‘y=rV’ ylk=lk qV w’ rw‘=w’ dgb w’
wkwt=l’ Mhm lpy=rV’ Vrx=ylk=lkw : rhTw br‘h=d‘ ’mTw ’bwy 33
rV’ lk’y rV’ lk’h=lkm : wrbVt wt’w ’mTy wkwtb rV’ lk 34
lkw : ’mTy ylk=lkb htVy rV’ hqVm=lkw ’mTy Mym wyl‘ ’wby 35
My’mTw Mh My’mT Zty Myrykw rwnt ’mTy wyl‘ Mtlbnm lpy=rV’
Mtlbnb ‘gnw rwhT hyhy Mym=hwqm rwbw Ny‘m K’ : Mkl wyhy 36
ykw : ’wh rwhT ‘rzy rV’ ‘wrz ‘rz=lk=l‘ Mtlbnm lpy ykw : ’mTy 37, 38
: Mkl ’wh ’mT wyl‘ Mtlbnm lpnw ‘rz=l‘ Mym=Nty
htlbnb ‘gnh hlk’l Mkl ’yh=rV’ hmhbh=Nm twmy ykw 39
br‘h=d‘ ’mTw wydgb sbky htlbnm lk’hw : br‘h=d‘ ’mTy 40
ZrVh ZrVh=lkw : br‘h=d‘ ’mTw wydgb sbky htlbn=t’ ’Vnhw 41
‘br’=l‘ Klwh lkw Nwxg=l‘ Klwh lk : lk’y ’l ’wh ZqV Zr’h=l‘ 42
Mwlk’t ’l Zr’h=l‘ ZrVh ZrVh=lkl Mylgr hbrm=lk d‘
’lw ZrVh ZrVh=lkb MkytVpn=t’ wYqVt=l’ : Mh ZqV=yk 43
Mtyyhw MtVdqthw Mkyhl’ hwhy yn’ yk : Mb MtmTnw Mhb w’mTt 44
Vmrh ZrVh=lkb MkytVpn=t’ w’mTt ’lw yn’ Vwdq yk MyVdq
Mkl tyhl MyrYm Zr’m Mkt’ hl‘mh hwhy yn’ yk : Zr’h=l‘ 45
lkw Pw‘hw hmhbh trwt t’z : yn’ Vwdq yk MyVdq Mtyyhw Myhl’l 46
lydbhl : Zr’h=l‘ tYrVh Vpn=lklw Mymb tVmrh hyxh Vpn 47
: lk’t ’l rV’ hyxh Nybw tlk’nh hyxh Nybw rhTh Nybw ’mTh Nyb

+p4 , sŘ 8 hV’ rm’l l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw by, 2
: ’mTt htwd tdn ymyk Mymy t‘bV h’mTw rkz hdlyw ‘yrzt yk
bVt Mymy tVlVw Mwy MyVlVw : wtlr‘ rVb lwmy ynymVh Mwybw 3, 4
ymy t’lm=d‘ ’bt ’l Vdqmh=l’w ‘gt=’l Vdq=lkb hrhT ymdb
tVVw Mwy MyVVw htdnk My‘bV h’mTw dlt hbqn=M’w : hrhT 5
’ybt tbl w’ Nbl hrhT ymy t’lmbw : hrhT ymd=l‘ bVt Mymy 6
d‘wm=lh’ xtp=l’ t’Txl rt=w’ hnwy=Nbw hl‘l wtnV=Nb Vbk
t’z hymd rqmm hrhTw hyl‘ rpkw hwhy ynpl wbyrqhw : Nhkh=l’ 7
hxqlw hV yd hdy ’Ymt ’l=M’w : hbqnl w’ rkzl tdlyh trwt 8
Nhkh hyl‘ rpkw t’Txl dx’w hl‘l dx’ hnwy ynb ynV w’ Myrt=ytV
: hrhTw
wrVb=rw‘b hyhy=yk Md’ : rm’l Nrh’=l’w hVm=l’ hwhy rbdyw gy, 2
’bwhw t‘rY ‘gnl wrVb=rw‘b hyhw trhb w’ txps=w’ t’V
‘gnh=t’ Nhkh h’rw : Mynhkh wynbm dx’=l’ w’ Nhkh Nrh’=l’ 3
wrVb rw‘m qm‘ ‘gnh h’rmw Nbl Kph ‘gnb r‘Vw rVbh=rw‘b
‘gn
13. 4–31 ‘yrzt 105
4 ’wh hnbl trhb=M’w : wt’ ’mTw Nhkh wh’rw ’wh t‘rY ‘gn
rygshw Nbl Kph=’l hr‘Vw rw‘h=Nm h’rm=Ny’ qm‘w wrVb rw‘b
5 ‘gnh hnhw y‘ybVh Mwyb Nhkh wh’rw : Mymy t‘bV ‘gnh=t’ Nhkh
: tynV Mymy t‘bV Nhkh wrygshw rw‘b ‘gnh hVp=’l wyny‘b dm‘
6 hVp=’lw ‘gnh hhk hnhw tynV y‘ybVh Mwyb wt’ Nhkh h’rw
7 hVp=M’w : rhTw wydgb sbkw ’wh txpsm Nhkh wrhTw rw‘b ‘gnh
tynV h’rnw wtrhTl Nhkh=l’ wt’rh yrx’ rw‘b txpsmh hVpt
8 Nhkh w’mTw rw‘b txpsmh htVp hnhw Nhkh h’rw : Nhkh=l’
: ’wh t‘rY
9, 10 hnhw Nhkh h’rw : Nhkh=l’ ’bwhw Md’b hyht yk t‘rY ‘gn
: t’Vb yx rVb tyxmw Nbl r‘V hkph ’yhw rw‘b hnbl=t’V
11 : ’wh ’mT yk wnrgsy ’l Nhkh w’mTw wrVb rw‘b ’wh tnVwn t‘rY
12 ‘gnh rw‘=lk t’ t‘rYh htskw rw‘b t‘rYh xrpt xwrp=M’w
13 htsk hnhw Nhkh h’rw : Nhkh yny‘ h’rm=lkl wylgr=d‘w wV’rm
: ’wh rwhT Nbl Kph wlk ‘gnh=t’ rhTw wrVb=lk=t’ t‘rYh
14, 15 w’mTw yxh rVbh=t’ Nhkh h’rw : ’mTy yx rVb wb tw’rh Mwybw
16 Kphnw yxh rVbh bwVy yk w’ : ’wh t‘rY ’wh ’mT yxh rVbh
17 Nhkh rhTw Nbll ‘gnh Kphn hnhw Nhkh wh’rw : Nhkh=l’ ’bw Nbll
: ’wh rwhT ‘gnh=t’
18, 19 t’V NyxVh Mwqmb hyhw : ’prnw NyxV wr‘b=wb hyhy=yk rVbw
20 Nhkh h’rw : Nhkh=l’ h’rnw tmdmd’ hnbl trhb w’ hnbl
=‘gn Nhkh w’mTw Nbl Kph hr‘Vw rw‘h=Nm lpV h’rm hnhw
21 r‘V hb=Ny’ hnhw Nhkh hn’ry M’w : hxrp NyxVb ’wh t‘rY
: Mymy t‘bV Nhkh wrygshw hhk ’yhw rw‘h=Nm hnny’ hlpVw Nbl
22, 23 dm‘t hytxt=M’w : ’wh ‘gn wt’ Nhkh ’mTw rw‘b hVpt hVp=M’w
: Nhkh wrhTw ’wh NyxVh tbrY htVp ’l trhbh
24 trhb hwkmh tyxm htyhw V’=twkm wr‘b hyhy=yk rVb w’
25 Nbl r‘V Kphn hnhw Nhkh ht’ h’rw : hnbl w’ tmdmd’ hnbl
wt’ ’mTw hxrp hwkmb ’wh t‘rY rw‘h=Nm qm‘ h’rmw trhbb
26 r‘V trhbb=Ny’ hnhw Nhkh hn’ry M’w : ’wh t‘rY ‘gn Nhkh
: Mymy t‘bV Nhkh wrygshw hhk ’whw rw‘h=Nm hnny’ hlpVw Nbl
27 ‘gn wt’ Nhkh ’mTw rw‘b hVpt hVp=M’ y‘ybVh Mwyb Nhkh wh’rw
28 hhk ’whw rw‘b htVp=’l trhbh dm‘t hytxt=M’w : ’wh t‘rY
: ’wh hwkmh tbrY=yk Nhkh wrhTw ’wh hwkmh t’V

29, 30 Nhkh h’rw : Nqzb w’ V’rb ‘gn wb hyhy=yk hV’ w’ Vy’w sŘ 9


’mTw qd bhY r‘V wbw rw‘h=Nm qm‘ wh’rm hnhw ‘gnh=t’
31 Nhkh h’ry=ykw : ’wh Nqzh w’ V’rh t‘rY ’wh qtn Nhkh wt’
‘gn=t’
106 ’rqyw 13. 32–59
wb Ny’ rxV r‘Vw rw‘h=Nm qm‘ wh’rm=Ny’ hnhw qtnh ‘gn=t’
‘gnh=t’ Nhkh h’rw : Mymy t‘bV qtnh ‘gn=t’ Nhkh rygshw 32
h’rmw bhY r‘V wb hyh=’lw qtnh hVp=’l hnhw y‘ybVh Mwyb
rygshw xlgy ’l qtnh=t’w xlgthw : rw‘h=Nm qm‘ Ny’ qtnh 33
Mwyb qtnh=t’ Nhkh h’rw : tynV Mymy t‘bV qtnh=t’ Nhkh 34
rhTw rw‘h=Nm qm‘ wnny’ wh’rmw rw‘b qtnh hVp=’l hnhw y‘ybVh
yrx’ rw‘b qtnh hVpy hVp=M’w : rhTw wydgb sbkw Nhkh wt’ 35
r‘Vl Nhkh rqby=’l rw‘b qtnh hVp hnhw Nhkh wh’rw : wtrhT 36
’prn wb=xmY rxV r‘Vw qtnh dm‘ wyny‘b=M’w : ’wh ’mT bhYh 37
hyhy=yk hV’=w’ Vy’w : Nhkh wrhTw ’wh rwhT qtnh 38
MrVb=rw‘b hnhw Nhkh h’rw : tnbl trhb trhb MrVb=rw‘b 39
: ’wh rwhT rw‘b xrp ’wh qhb tnbl twhk trhb
Trmy wynp t’pm M’w : ’wh rwhT ’wh xrq wV’r Trmy yk Vy’w 40, 41
Nbl ‘gn txbgb w’ txrqb hyhy=ykw : ’wh rwhT ’wh xbg wV’r 42
hnhw Nhkh wt’ h’rw : wtxbgb w’ wtxrqb ’wh txrp t‘rY Mdmd’ 43
rw‘ t‘rY h’rmk wtxbgb w’ wtxrqb tmdmd’ hnbl ‘gnh=t’V
: w‘gn wV’rb Nhkh wn’mTy ’mT ’wh ’mT ’wh ‘wrY=Vy’ : rVb 44
MpV=l‘w ‘wrp hyhy wV’rw Mymrp wyhy wydgb ‘gnh wb=rV’ ‘wrYhw 45
’wh ’mT ’mTy wb ‘gnh rV’ ymy=lk : ’rqy ’mT ’mTw hT‘y 46
‘gn wb hyhy=yk dgbhw : wbVwm hnxml Zwxm bVy ddb 47
MytVpl br‘b w’ ytVb w’ : MytVp dgbb w’ rmY dgbb t‘rY 48
Mdmd’ w’ qrqry ‘gnh hyhw : rw‘ tk’lm=lkb w’ rw‘b w’ rmYlw 49
’wh t‘rY ‘gn rw‘=ylk=lkb w’ br‘b=w’ ytVb=w’ rw‘b w’ dgbb
t‘bV ‘gnh=t’ rygshw ‘gnh=t’ Nhkh h’rw : Nhkh=t’ h’rhw 50
ytVb=w’ dgbb ‘gnh hVp=yk y‘ybVh Mwyb ‘gnh=t’ h’rw : Mymy 51
tr’mm t‘rY hk’lml rw‘h hV‘y=rV’ lkl rw‘b w’ br‘b=w’
rmYb br‘h=t’ w’ ytVh=t’ w’ dgbh=t’ PrVw : ’wh ’mT ‘gnh 52
t‘rY=yk ‘gnh wb hyhy=rV’ rw‘h ylk=lk=t’ w’ MytVpb w’
‘gnh hVp=’l hnhw Nhkh h’ry M’w : PrVt V’b ’wh tr’mm 53
t’ wsbkw Nhkh hwYw : rw‘=ylk=lkb w’ br‘b w’ ytVb w’ dgbb 54
sbkh yrx’ Nhkh h’rw : tynV Mymy=t‘bV wrygshw ‘gnh wb=rV’ 55
’wh ’mT hVp=’l ‘gnhw wny‘=t’ ‘gnh Kph=’l hnhw ‘gnh=t’
Nhkh h’r M’w : wtxbgb w’ wtxrqb ’wh ttxp wnprVt V’b 56
w’ rw‘h=Nm w’ dgbh=Nm wt’ ‘rqw wt’ sbkh yrx’ ‘gnh hhk hnhw
w’ br‘b=w’ ytVb=w’ dgbb dw‘ h’rt=M’w : br‘h=Nm w’ ytVh=Nm 57
dgbhw : ‘gnh wb=rV’ t’ wnprVt V’b ’wh txrp rw‘=ylk=lkb 58
‘gnh Mhm rsw sbkt rV’ rw‘h ylk=lk=w’ br‘h=w’ ytVh=w’
w’ MytVph w’ rmYh dgb t‘rY=‘gn trwt t’z : rhTw tynV sbkw 59
ytVh
14. 1–27 ‘rYm 107
: w’mTl w’ wrhTl rw‘=ylk=lk w’ br‘h w’ ytVh

dy, 2 wtrhT Mwyb ‘rYmh trwt hyht t’z : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw +p5 , sŘ 10
3 ’prn hnhw Nhkh h’rw hnxml Zwxm=l’ Nhkh ’Yyw : Nhkh=l’ ’bwhw
4 twyx MyrpY=ytV rhTml xqlw Nhkh hwYw : ‘wrYh=Nm t‘rYh=‘gn
5 rwpYh=t’ TxVw Nhkh hwYw : bz’w t‘lwt ynVw zr’ Z‘w twrhT
6 =t’w ht’ xqy hyxh rpYh=t’ : Myyx Mym=l‘ Vrx=ylk=l’ tx’h
hyxh rpYh t’w Mtw’ lbTw bz’h=t’w t‘lwth ynV=t’w zr’h Z‘
7 t‘rYh=Nm rhTmh l‘ hzhw : Myyxh Mymh l‘ hTxVh rpYh Mdb
8 sbkw : hdVh ynp=l‘ hyxh rpYh=t’ xlVw wrhTw Mym‘p ‘bV
’wby rx’w rhTw Mymb Zxrw wr‘V=lk=t’ xlgw wydgb=t’ rhTmh
9 xlgy y‘ybVh Mwyb hyhw : Mymy t‘bV wlh’l Zwxm bVyw hnxmh=l’
xlgy wr‘V=lk=t’w wyny‘ tbg t’w wnqz=t’w wV’r=t’ wr‘V=lk=t’
10 xqy ynymVh Mwybw : rhTw Mymb wrVb=t’ Zxrw wydgb=t’ sbkw
MynrV‘ hVlVw hmymt htnV=tb tx’ hVbkw Mmymt MyVbk=ynV
11 rhTmh Nhkh dym‘hw : NmV dx’ glw NmVb hlwlb hxnm tls
12 Nhkh xqlw : d‘wm lh’ xtp hwhy ynpl Mt’w rhTmh Vy’h t’
Mt’ Pynhw NmVh gl=t’w MV’l wt’ byrqhw dx’h Vbkh=t’
13 t’Txh=t’ TxVy rV’ Mwqmb Vbkh=t’ TxVw : hwhy ynpl hpwnt
MyVdq Vdq Nhkl ’wh MV’h t’Txk yk Vdqh Mwqmb hl‘h=t’w
14 rhTmh Nz’ Kwnt=l‘ Nhkh Ntnw MV’h Mdm Nhkh xqlw : ’wh
15 Nhkh xqlw : tynmyh wlgr Nhb=l‘w tynmyh wdy Nhb=l‘w tynmyh
16 w‘bY’=t’ Nhkh lbTw : tyl’mVh Nhkh Pk=l‘ qYyw NmVh glm
w‘bY’b NmVh=Nm hzhw tyl’mVh wpk=l‘ rV’ NmVh=Nm tynmyh
17 Nhkh Nty wpk=l‘ rV’ NmVh rtymw : hwhy ynpl Mym‘p ‘bV
wlgr Nhb=l‘w tynmyh wdy Nhb=l‘w tynmyh rhTmh Nz’ Kwnt=l‘
18 V’r=l‘ Nty Nhkh Pk=l‘ rV’ NmVb rtwnhw : MV’h Md l‘ tynmyh
19 rpkw t’Txh=t’ Nhkh hV‘w : hwhy ynpl Nhkh wyl‘ rpkw rhTmh
20 =t’ Nhkh hl‘hw : hl‘h=t’ TxVy rx’w wt’mTm rhTmh=l‘
: rhTw Nhkh wyl‘ rpkw hxbzmh hxnmh=t’w hl‘h
21 rpkl hpwntl MV’ dx’ Vbk xqlw tgVm wdy Ny’w ’wh ld=M’w
22 w’ Myrt ytVw : NmV glw hxnml NmVb lwlb dx’ tls NwrV‘w wyl‘
23 ’ybhw : hl‘ dx’hw t’Tx dx’ hyhw wdy gyVt rV’ hnwy ynb ynV
: hwhy ynpl d‘wm=lh’ xtp=l’ Nhkh=l’ wtrhTl ynymVh Mwyb Mt’
24 hpwnt Nhkh Mt’ Pynhw NmVh gl=t’w MV’h Vbk=t’ Nhkh xqlw
25 Ntnw MV’h Mdm Nhkh xqlw MV’h Vbk=t’ TxVw : hwhy ynpl
wlgr Nhb=l‘w tynmyh wdy Nhb=l‘w tynmyh rhTmh=Nz’ Kwnt=l‘
26, 27 Nhkh hzhw : tyl’mVh Nhkh Pk=l‘ Nhkh qYy NmVh=Nmw : tynmyh
w‘bY’b
108 ’rqyw 14. 28–15. 2
ynpl Mym‘p ‘bV tyl’mVh wpk=l‘ rV’ NmVh=Nm tynmyh w‘bY’b
tynmyh rhTmh Nz’ Kwnt=l‘ wpk=l‘ rV’ NmVh=Nm Nhkh Ntnw : hwhy 28
: MV’h Md Mwqm=l‘ tynmyh wlgr Nhb=l‘w tynmyh wdy Nhb=l‘w
wyl‘ rpkl rhTmh V’r=l‘ Nty Nhkh Pk=l‘ rV’ NmVh=Nm rtwnhw 29
gyVt rV’m hnwyh ynb=Nm w’ Myrth=Nm dx’h=t’ hV‘w : hwhy ynpl 30
hxnmh=l‘ hl‘ dx’h=t’w t’Tx dx’h=t’ wdy gyVt=rV’ t’ : wdy 31
t‘rY ‘gn wb=rV’ trwt t’z : hwhy ynpl rhTmh l‘ Nhkh rpkw 32
: wtrhTb wdy gyVt=’l rV’
sŘ 11 rV’ N‘nk Zr’=l’ w’bt yk : rm’l Nrh’=l’w hVm=l’ hwhy rbdyw 33, 34
’bw : Mktzx’ Zr’ tybb t‘rY ‘gn yttnw hzx’l Mkl Ntn yn’ 35
Nhkh hwYw : tybb yl h’rn ‘gnk rm’l Nhkl dyghw tybh wl=rV’ 36
rV’=lk ’mTy ’lw ‘gnh=t’ tw’rl Nhkh ’by MrTb tybh=t’ wnpw
hnhw ‘gnh=t’ h’rw : tybh=t’ tw’rl Nhkh ’by Nk rx’w tybb 37
lpV Nhy’rmw tmdmd’ w’ tqrqry trwr‘qV tybh tryqb ‘gnh
tybh=t’ rygshw tybh xtp=l’ tybh=Nm Nhkh ’Yyw : ryqh=Nm 38
tryqb ‘gnh hVp hnhw h’rw y‘ybVh Mwyb Nhkh bVw : Mymy t‘bV 39
Nht’ wkylVhw ‘gnh Nhb rV’ Mynb’h=t’ wYlxw Nhkh hwYw : tybh 40
wkpVw bybs tybm ‘Yqy tybh=t’w : ’mT Mwqm=l’ ry‘l Zwxm=l’ 41
Mynb’ wxqlw : ’mT Mwqm=l’ ry‘l Zwxm=l’ wYqh rV’ rp‘h=t’ 42
: tybh=t’ xTw xqy rx’ rp‘w Mynb’h txt=l’ w’ybhw twrx’
twYqh yrx’w Mynb’h=t’ Zlx rx’ tybb xrpw ‘gnh bwVy=M’w 43
tybb ‘gnh hVp hnhw h’rw Nhkh ’bw : xwTh yrx’w tybh=t’ 44
wynb’=t’ tybh=t’ Ztnw : ’wh ’mT tybb ’wh tr’mm t‘rY 45
: ’mT Mwqm=l’ ry‘l Zwxm=l’ ’yYwhw tybh rp‘=lk t’w wyY‘=t’w
tybb bkVhw : br‘h=d‘ ’mTy wt’ rygsh ymy=lk tybh=l’ ’bhw 46, 47
Nhkh ’by ’b=M’w : wydgb=t’ sbky tybb lk’hw wydgb=t’ sbky 48
Nhkh rhTw tybh=t’ xTh yrx’ tybb ‘gnh hVp=’l hnhw h’rw
Z‘w MyrpY ytV tybh=t’ ’Txl xqlw : ‘gnh ’prn yk tybh=t’ 49
Mym=l‘ Vrx=ylk=l’ tx’h rpYh=t’ TxVw : bz’w t‘lwt ynVw zr’ 50
rpYh t’w t‘lwth ynV t’w bz’h=t’w zr’h=Z‘=t’ xqlw : Myyx 51
tybh=l’ hzhw Myyxh Mymbw hTwxVh rpYh Mdb Mt’ lbTw hyxh
hyxh rpYbw Myyxh Mymbw rwpYh Mdb tybh=t’ ’Txw : Mym‘p ‘bV 52
Zwxm=l’ hyxh rpYh=t’ xlVw : t‘lwth ynVbw bz’bw zr’h Z‘bw 53
‘gn=lkl hrwth t’z : rhTw tybh=l‘ rpkw hdVh ynp=l’ ry‘l 54
: trhblw txpslw t’Vlw : tyblw dgbh t‘rYlw : qtnlw t‘rYh 55, 56
: t‘rYh trwt t’z rhTh Mwybw ’mTh Mwyb trwhl 57

sŘ 12 l’rVy ynb=l’ wrbd : rm’l Nrh’=l’w hVm=l’ hwhy rbdyw wT, 2


Mtrm’w
15. 3–32 ‘rYm 109
3 t’zw : ’wh ’mT wbwz wrVbm bz hyhy yk Vy’ Vy’ Mhl’ Mtrm’w
wt’mT wbwzm wrVb Mytxh=w’ wbwz=t’ wrVb rr wbwzb wt’mT hyht
4 bVy=rV’ ylkh=lkw ’mTy bzh wyl‘ bkVy rV’ bkVmh=lk : ’wh
5 ’mTw Mymb Zxrw wydgb sbky wbkVmb ‘gy rV’ Vy’w : ’mTy wyl‘
6 Zxrw wydgb sbky bzh wyl‘ bVy=rV’ ylkh=l‘ bVyhw : br‘h=d‘
7 Mymb Zxrw wydgb sbky bzh rVbb ‘gnhw : br‘h=d‘ ’mTw Mymb
8 ’mTw Mymb Zxrw wydgb sbkw rwhTb bzh qry=ykw : br‘h=d‘ ’mTw
9, 10 ‘gnh=lkw : ’mTy bzh wyl‘ bkry rV’ bkrmh=lkw : br‘h=d‘
wydgb sbky Mtw’ ’Vwnhw br‘h=d‘ ’mTy wytxt hyhy rV’ lkb
11 PTV=’l wydyw bzh wb=‘gy rV’ lkw : br‘h=d‘ ’mTw Mymb Zxrw
12 =rV’ Vrx=ylkw : br‘h=d‘ ’mTw Mymb Zxrw wydgb sbkw Mymb
13 wbwzm bzh rhTy=ykw : Mymb PTVy Z‘=ylk=lkw rbVy bzh wb=‘gy
Myyx Mymb wrVb Zxrw wydgb sbkw wtrhTl Mymy t‘bV wl rpsw
14 ynpl ’bw hnwy ynb ynV w’ Myrt ytV wl=xqy ynymVh Mwybw : rhTw
15 dx’ Nhkh Mt’ hV‘w : Nhkh=l’ Mntnw d‘wm lh’ xtp=l’ hwhy
: wbwzm hwhy ynpl Nhkh wyl‘ rpkw hl‘ dx’hw t’Tx
16 ’mTw wrVb=lk=t’ Mymb Zxrw ‘rz=tbkV wnmm ’Yt=yk Vy’w
17 sbkw ‘rz=tbkV wyl‘ hyhy=rV’ rw‘=lkw dgb=lkw : br‘h=d‘
18 ‘rz=tbkV ht’ Vy’ bkVy rV’ hV’w : br‘h=d‘ ’mTw Mymb
ś: br‘h=d‘ w’mTw Mymb wYxrw
19 htdnb hyht Mymy t‘bV hrVbb hbz hyhy Md hbz hyht=yk hV’w
20 htdnb wyl‘ bkVt rV’ lkw : br‘h=d‘ ’mTy hb ‘gnh=lkw
21 wydgb sbky hbkVmb ‘gnh=lkw : ’mTy wyl‘ bVt=rV’ lkw ’mTy
22 wyl‘ bVt=rV’ ylk=lkb ‘gnh=lkw : br‘h=d‘ ’mTw Mymb Zxrw
23 w’ ’wh bkVmh=l‘ M’w : br‘h=d‘ ’mTw Mymb Zxrw wydgb sbky
24 bkV M’w : br‘h=d‘ ’mTy wb=w‘gnb wyl‘=tbVy ’wh=rV’ ylkh=l‘
bkVmh=lkw Mymy t‘bV ’mTw wyl‘ htdn yhtw ht’ Vy’ bkVy
25 Mymy hmd bwz bwzy=yk hV’w : ’mTy wyl‘ bkVy=rV’ sŘ 13
ymyk ht’mT bwz ymy=lk htdn=l‘ bwzt=yk w’ htdn=t‘ ’lb Mybr
26 ymy=lk wyl‘ bkVt rV’ bkVmh=lk : ’wh h’mT hyht htdn
hyhy ’mT wyl‘ bVt rV’ ylkh=lkw hl=hyhy htdn bkVmk hbwz
27 Mymb Zxrw wydgb sbkw ’mTy Mb ‘gwnh=lkw : htdn t’mTk
28 rx’w Mymy t‘bV hl hrpsw hbwzm hrhT=M’w : br‘h=d‘ ’mTw
29 h’ybhw hnwy ynb ynV w’ Myrt ytV hl=xqt ynymVh Mwybw : rhTt
30 t’Tx dx’h=t’ Nhkh hV‘w : d‘wm lh’ xtp=l’ Nhkh=l’ Mtw’
31 Mtrzhw : ht’mT bwzm hwhy ynpl Nhkh hyl‘ rpkw hl‘ dx’h=t’w
ynkVm=t’ M’mTb Mt’mTb wtmy ’lw Mt’mTm l’rVy=ynb=t’
32 =h’mTl ‘rz=tbkV wnmm ’Yt rV’w bzh trwt t’z : Mkwtb rV’
hb
110 ’rqyw 15. 33–16. 26
bkVy rV’ Vy’lw hbqnlw rkzl wbwz=t’ bzhw htdnb hwdhw : hb 33
: h’mT=M‘
+p6 hwhy=ynpl Mtbrqb Nrh’ ynb ynV twm yrx’ hVm=l’ hwhy rbdyw zT
t‘=lkb ’by=l’w Kyx’ Nrh’=l’ rbd hVm=l’ hwhy rm’yw : wtmyw 2
yk twmy ’lw Nr’h=l‘ rV’ trpkh ynp=l’ tkrpl tybm Vdqh=l’
rqb=Nb rpb Vdqh=l’ Nrh’ ’by t’zb : trpkh=l‘ h’r’ Nn‘b 3
wrVb=l‘ wyhy db=ysnkmw Vbly Vdq db=tntk : hl‘l ly’w t’Txl 4
=t’ Mymb Zxrw Mh Vdq=ydgb PnYy db tpnYmbw rgxy db Tnb’bw
t’Txl Myz‘ yry‘V=ynV xqy l’rVy ynb td‘ t’mw : MVblw wrVb 5
wd‘b rpkw wl=rV’ t’Txh rp=t’ Nrh’ byrqhw : hl‘l dx’ ly’w 6
lh’ xtp hwhy ynpl Mt’ dym‘hw Mry‘Vh ynV=t’ xqlw : wtyb d‘bw 7
lrwgw hwhyl dx’ lrwg twlrg Mry‘Vh ynV=l‘ Nrh’ Ntnw : d‘wm 8
hwhyl lrwgh wyl‘ hl‘ rV’ ry‘Vh=t’ Nrh’ byrqhw : lz’z‘l dx’ 9
ynpl yx=dm‘y lz’z‘l lrwgh wyl‘ hl‘ rV’ ry‘Vhw : t’Tx whV‘w 10
rp=t’ Nrh’ byrqhw : hrbdmh lz’z‘l wt’ xlVl wyl‘ rpkl hwhy 11
t’Txh rp=t’ TxVw wtyb d‘bw wd‘b rpkw wl=rV’ t’Txh
hwhy ynplm xbzmh l‘m V’=ylxg htxmh=’lm xqlw : wl=rV’ 12
trTqh=t’ Ntnw : tkrpl tybm ’ybhw hqd Myms trTq wynpx ’lmw 13
twd‘h=l‘ rV’ trpkh=t’ trTqh Nn‘ hskw hwhy ynpl V’h=l‘
hmdq trpkh ynp=l‘ w‘bY’b hzhw rph Mdm xqlw : twmy ’lw 14
ry‘V=t’ TxVw : w‘bY’b Mdh=Nm Mym‘p=‘bV hzy trpkh ynplw 15
wmd=t’ hV‘w tkrpl tybm=l’ wmd=t’ ’ybhw M‘l rV’ t’Txh
rpkw : trpkh ynplw trpkh=l‘ wt’ hzhw rph Mdl hV‘ rV’k 16
hV‘y Nkw Mt’Tx=lkl Mhy‘Vpmw l’rVy ynb t’mTm Vdqh=l‘
lh’b hyhy=’l Md’=lkw : Mt’mT Kwtb Mt’ NkVh d‘wm lh’l 17
d‘bw wtyb d‘bw wd‘b rpkw wt’Y=d‘ Vdqb rpkl w’bb d‘wm
xqlw wyl‘ rpkw hwhy=ynpl rV’ xbzmh=l’ ’Yyw : l’rVy lhq=lk 18
=Nm wyl‘ hzhw : bybs xbzmh twnrq=l‘ Ntnw ry‘Vh Mdmw rph Mdm 19
hlkw : l’rVy ynb t’mTm wVdqw wrhTw Mym‘p ‘bV w‘bY’b Mdh 20
ry‘Vh=t’ byrqhw xbzmh=t’w d‘wm lh’=t’w Vdqh=t’ rpkm
wyl‘ hdwthw yxh ry‘Vh V’r l‘ wdy ytV=t’ Nrh’ Kmsw : yxh 21
Mt’ Ntnw Mt’Tx=lkl Mhy‘Vp=lk=t’w l’rVy ynb tnw‘=lk=t’
wyl‘ ry‘Vh ’Vnw : hrbdmh yt‘ Vy’=dyb xlVw ry‘Vh V’r=l‘ 22
Nrh’ ’bw : rbdmb ry‘Vh=t’ xlVw hrzg Zr’=l’ Mtnw‘=lk=t’ 23
Vdqh=l’ w’bb Vbl rV’ dbh ydgb=t’ TVpw d‘wm lh’=l’
wydgb=t’ Vblw Vwdq Mwqmb Mymb wrVb=t’ Zxrw : MV Mxynhw 24
blx t’w : M‘h d‘bw wd‘b rpkw M‘h tl‘=t’w wtl‘=t’ hV‘w ’Yyw 25
wydgb sbky lz’z‘l ry‘Vh=t’ xlVmhw : hxbzmh ryTqy t’Txh 26
Zxrw
16. 27–18. 2 twm yrx’ 111
27 t’Txh rp t’w : hnxmh=l’ ’wby Nk=yrx’w Mymb wrVb=t’ Zxrw
Zwxm=l’ ’yYwy Vdqb rpkl Mmd=t’ ’bwh rV’ t’Txh ry‘V t’w
28 Mt’ PrVhw : MVrp=t’w MrVb=t’w Mtr‘=t’ V’b wprVw hnxml
29 htyhw : hnxmh=l’ ’wby Nk=yrx’w Mymb wrVb=t’ Zxrw wydgb sbky
MkytVpn=t’ wn‘t Vdxl rwV‘b y‘ybVh Vdxb Mlw‘ tqxl Mkl
30 rpky hzh Mwyb=yk : Mkkwtb rgh rghw xrz’h wV‘t ’l hk’lm=lkw
31 NwtbV tbV : wrhTt hwhy ynpl Mkyt’Tx lkm Mkt’ rhTl Mkyl‘
32 xVmy=rV’ Nhkh rpkw : Mlw‘ tqx MkytVpn=t’ Mtyn‘w Mkl ’yh
ydgb dbh ydgb=t’ Vblw wyb’ txt Nhkl wdy=t’ ’lmy rV’w wt’
33 rpky xbzmh=t’w d‘wm lh’=t’w Vdqh Vdqm=t’ rpkw : Vdqh
34 Mlw‘ tqxl Mkl t’z=htyhw : rpky lhqh M‘=lk=l‘w Mynhkh l‘w
hwY rV’k V‘yw hnVb tx’ Mt’Tx=lkm l’rVy ynb=l‘ rpkl
: hVm=t’ hwhy
zy, 2 ynb=lk l’w wynb=l’w Nrh’=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw sŘ 14
3 Vy’ Vy’ : rm’l hwhy hwY=rV’ rbdh hz Mhyl’ trm’w l’rVy
TxVy rV’ w’ hnxmb z‘=w’ bVk=w’ rwV TxVy rV’ l’rVy tybm
4 hwhyl Nbrq byrqhl w’ybh ’l d‘wm lh’ xtp=l’w : hnxml Zwxm
’whh Vy’h trknw KpV Md ’whh Vy’l bVxy Md hwhy NkVm ynpl
5 Mh rV’ Mhyxbz=t’ l’rVy ynb w’yby rV’ N‘ml : wm‘ brqm
Nhkh=l’ d‘wm lh’ xtp=l’ hwhyl M’ybhw hdVh ynp=l‘ Myxbz
6 hwhy xbzm=l‘ Mdh=t’ Nhkh qrzw : Mtw’ hwhyl MymlV yxbz wxbzw
7 dw‘ wxbzy=’lw : hwhyl xxyn xyrl blxh ryTqhw d‘wm lh’ xtp
t’z=hyht Mlw‘ tqx Mhyrx’ Mynz Mh rV’ Mry‘Vl Mhyxbz=t’
8 rgh=Nmw l’rVy tybm Vy’ Vy’ rm’t Mhl’w : Mtrdl Mhl
9 ’l d‘wm lh’ xtp=l’w : xbz=w’ hl‘ hl‘y=rV’ Mkwtb rwgy=rV’
10 tybm Vy’ Vy’w : wym‘m ’whh Vy’h trknw hwhyl wt’ twV‘l wn’yby
Vpnb ynp yttnw Md=lk lk’y rV’ Mkwtb rgh rgh=Nmw l’rVy
11 ’wh Mdb rVbh Vpn yk : hm‘ brqm ht’ ytrkhw Mdh=t’ tlk’h
Vpnb ’wh Mdh=yk MkytVpn=l‘ rpkl xbzmh=l‘ Mkl wyttn yn’w
12 rghw Md lk’t=’l Mkm Vpn=lk l’rVy ynbl ytrm’ Nk=l‘ : rpky
13 rgh rgh=Nmw l’rVy ynbm Vy’ Vy’w : Md lk’y=’l Mkkwtb rgh
whskw wmd=t’ KpVw lk’y rV’ Pw‘=w’ hyx dyY dwYy rV’ Mkwtb
14 Md l’rVy ynbl rm’w ’wh wVpnb wmd rVb=lk Vpn=yk : rp‘b
: trky wylk’=lk ’wh wmd rVb=lk Vpn yk wlk’t ’l rVb=lk
15 Zxrw wydgb sbkw rgbw xrz’b hprTw hlbn lk’t rV’ Vpn=lkw
16 ’Vnw Zxry ’l wrVbw sbky ’l M’w : rhTw br‘h=d‘ ’mTw Mymb
: wnw‘
xy, 2 Mhl’ trm’w l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw sŘ 15
yn’
112 ’rqyw 18. 3–19. 5
’l hb=MtbVy rV’ MyrYm=Zr’ hV‘mk : Mkyhl’ hwhy yn’ 3
wV‘t ’l hmV Mkt’ ’ybm yn’ rV’ N‘nk=Zr’ hV‘mkw wV‘t
tkll wrmVt ytqx=t’w wV‘t yTpVm=t’ : wklt ’l Mhytqxbw 4
hV‘y rV’ yTpVm=t’w ytqx=t’ MtrmVw : Mkyhl’ hwhy yn’ Mhb 5
r’V=lk=l’ Vy’ Vy’ : hwhy yn’ Mhb yxw Md’h Mt’ 6
Kyb’ twr‘ : hwhy yn’ hwr‘ twlgl wbrqt ’l wrVb 7
: htwr‘ hlgt ’l ’wh Km’ hlgt ’l Km’ twr‘w
: ’wh Kyb’ twr‘ hlgt ’l Kyb’=tV’ twr‘ 8
tdlwm w’ tyb tdlwm Km’=tb w’ Kyb’=tb Ktwx’ twr‘ 9
Ktb=tb w’ Knb=tb twr‘ : Ntwr‘ hlgt ’l Zwx 10
tV’=tb twr‘ : hnh Ktwr‘ yk Ntwr‘ hlgt ’l 11
: htwr‘ hlgt ’l ’wh Ktwx’ Kyb’ tdlwm Kyb’
: ’wh Kyb’ r’V hlgt ’l Kyb’=twx’ twr‘ 12
: ’wh Km’ r’V=yk hlgt ’l Km’=twx’ twr‘ 13
: ’wh Ktdd brqt ’l wtV’=l’ hlgt ’l Kyb’=yx’ twr‘ 14
hlgt ’l ’wh Knb tV’ hlgt ’l Ktlk twr‘ 15
: ’wh Kyx’ twr‘ hlgt ’l Kyx’=tV’ twr‘ : htwr‘ 16
=tb=t’w hnb=tb=t’ hlgt ’l htbw hV’ twr‘ 17
htx’=l’ hV’w : ’wh hmz hnh hr’V htwr‘ twlgl xqt ’l htb 18
ht’mT tdnb hV’=l’w : hyyxb hyl‘ htwr‘ twlgl rrYl xqt ’l 19
‘rzl KtbkV Ntt=’l Ktym‘ tV’=l’w : htwr‘ twlgl brqt ’l 20
MV=t’ llxt ’lw Klml ryb‘hl Ntt=’l K‘rzmw : hb=h’mTl 21
: ’wh hb‘wt hV’ ybkVm bkVt ’l rkz=t’w : hwhy yn’ Kyhl’ 22
ynpl dm‘t=’l hV’w hb=h’mTl KtbkV Ntt=’l hmhb=lkbw 23
hl’=lkb yk hl’=lkb w’mTt=l’ : ’wh lbt h‘brl hmhb 24
hnw‘ dqp’w Zr’h ’mTtw : Mkynpm xlVm yn’=rV’ Mywgh w’mTn 25
yTpVm=t’w ytqx=t’ Mt’ MtrmVw : hybVy=t’ Zr’h ’qtw hyl‘ 26
yk : Mkkwtb rgh rghw xrz’h hl’h tb‘wth lkm wV‘t ’lw 27
: Zr’h ’mTtw Mkynpl rV’ Zr’h=yVn’ wV‘ l’h tb‘wth=lk=t’
rV’ ywgh=t’ h’q rV’k ht’ Mk’mTb Mkt’ Zr’h ’yqt=’lw 28
twVpnh wtrknw hl’h tb‘wth lkm hV‘y rV’=lk yk : Mkynpl 29
twqxm twV‘ ytlbl ytrmVm=t’ MtrmVw : Mm‘ brqm tV‘h 30
: Mkyhl’ hwhy yn’ Mhb w’mTt ’lw Mkynpl wV‘n rV’ tb‘wth

+p7 , sŘ 16 trm’w l’rVy=ynb td‘=lk=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw Ty, 2
w’ryt wyb’w wm’ Vy’ : Mkyhl’ hwhy yn’ Vwdq yk wyht MyVdq Mhl’ 3
yhl’w Mylyl’h=l’ wnpt=l’ : Mkyhl’ hwhy yn’ wrmVt yttbV=t’w 4
MymlV xbz wxbzt ykw : Mkyhl’ hwhy yn’ Mkl wV‘t ’l hksm 5
hwhyl
19. 6–20. 2 MyVdq 113
6 Mwy=d‘ rtwnhw trxmmw lk’y Mkxbz Mwyb : whxbzt MknYrl hwhyl
7 ’l ’wh lwgp yVylVh Mwyb lk’y lk’h M’w : PrVy V’b yVylVh
8 ’whh Vpnh htrknw llx hwhy Vdq=t’=yk ’Vy wnw‘ wylk’w : hYry
9 rYql KdV t’p hlkt ’l MkYr’ ryYq=t’ MkrYqbw : hym‘m
10 Tqlt ’l Kmrk Trpw llw‘t ’l Kmrkw : Tqlt ’l KryYq Tqlw
11 wVxkt=’lw wbngt ’l : Mkyhl’ hwhy yn’ Mt’ bz‘t rglw yn‘l
12 MV=t’ tllxw rqVl ymVb w‘bVt=’lw : wtym‘b Vy’ wrqVt=’lw
13 tl‘p Nylt=’l lzgt ’lw K‘r=t’ qV‘t=’l : hwhy yn’ Kyhl’
14 lVkm Ntt ’l rw‘ ynplw Vrx llqt=’l : rqb=d‘ Kt’ rykV
15 ld=ynp ’Vt=’l TpVmb lw‘ wV‘t=’l : hwhy yn’ Kyhl’m t’ryw
16 Kym‘b lykr Klt=’l : Ktym‘ TpVt qdYb lwdg ynp rdht ’lw
17 Kbblb Kyx’=t’ ’nVt=’l : hwhy yn’ K‘r Md=l‘ dm‘t ’l
18 rTt=’lw Mqt=’l : ’Tx wyl‘ ’Vt=’lw Ktym‘=t’ xykwt xkwh
19 Ktmhb wrmVt ytqx=t’ : hwhy yn’ Kwmk K‘rl tbh’w Km‘ ynb=t’
’l znT‘V My’lk dgbw My’lk ‘rzt=’l KdV My’lk ‘ybrt=’l
20 tprxn hxpV ’whw ‘rz=tbkV hV’=t’ bkVy=yk Vy’w : Kyl‘ hl‘y
’l hyht trqb hl=Ntn ’l hVpx w’ htdpn ’l hdphw Vy’l
21 ly’ d‘wm lh’ xtp=l’ hwhyl wmV’=t’ ’ybhw : hVpx ’l=yk wtmwy
22 ’Tx rV’ wt’Tx=l‘ hwhy ynpl MV’h ly’b Nhkh wyl‘ rpkw : MV’
: ’Tx rV’ wt’Txm wl xlsnw
23 wyrp=t’ wtlr‘ Mtlr‘w lk’m Z‘=lk Mt‘Tnw Zr’h=l’ w’bt=ykw sŘ 17
24 hyhy t‘ybrh hnVbw : lk’y ’l Mylr‘ Mkl hyhy MynV VlV
25 wyrp=t’ wlk’t tVymxh hnVbw : hwhyl Mylwlh Vdq wyrp=lk
26 ’l Mdh=l‘ wlk’t ’l : Mkyhl’ hwhy yn’ wt’wbt Mkl Pyswhl
27 t’p t’ tyxVt ’lw MkV’r t’p wpqt ’l : wnnw‘t ’lw wVxnt
28 wntt ’l ‘q‘q tbtkw MkrVbb wntt ’l Vpnl TrVw : Knqz
29 Zr’h hnzt=’lw htwnzhl Ktb=t’ llxt=l’ : hwhy yn’ Mkb
30 : hwhy yn’ w’ryt yVdqmw wrmVt yttbV=t’ : hmz Zr’h h’lmw
31 hwhy yn’ Mhb h’mTl wVqbt=l’ Myn‘dyh=l’w tb’h=l’ wnpt=l’
32 : hwhy yn’ Kyhl’m t’ryw Nqz ynp trdhw Mwqt hbyV ynpm : Mkyhl’
33, 34 Mkm xrz’k : wt’ wnwt ’l MkYr’b rg Kt’ rwgy=ykw
Zr’b Mtyyh Myrg=yk Kwmk wl tbh’w Mkt’ rgh rgh Mkl hyhy
35 lqVmb hdmb TpVmb lw‘ wV‘t=’l : Mkyhl’ hwhy yn’ MyrYm
36 Mkl hyhy qdY Nyhw qdY tpy’ qdY=ynb’ qdY ynz’m : hrwVmbw
37 MtrmVw : MyrYm Zr’m Mkt’ yt’Ywh=rV’ Mkyhl’ hwhy yn’
: hwhy yn’ Mt’ MtyV‘w yTpVm=lk=t’w ytqx=lk=t’

k, 2 ynbm Vy’ Vy’ rm’t l’rVy ynb=l’w : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
l’rVy
114 ’rqyw 20. 3–21. 1
tmwy twm Klml w‘rzm Nty rV’ l’rVyb rgh rgh=Nmw l’rVy
ytrkhw ’whh Vy’b ynp=t’ Nt’ yn’w : Nb’b whmgry Zr’h M‘ 3
llxlw yVdqm=t’ ’mT N‘ml Klml Ntn w‘rzm yk wm‘ brqm wt’
Vy’h=Nm Mhyny‘=t’ Zr’h M‘ wmyl‘y Ml‘h M’w : yVdq MV=t’ 4
ynp=t’ yn’ ytmVw : wt’ tymh ytlbl Klml w‘rzm wttb ’whh 5
twnzl wyrx’ Mynzh=lk t’w wt’ ytrkhw wtxpVmbw ’whh Vy’b
Myn‘dyh=l’w tb’h=l’ hnpt rV’ Vpnhw : Mm‘ brqm Klmh yrx’ 6
: wm‘ brqm wt’ ytrkhw ’whh Vpnb ynp=t’ yttnw Mhyrx’ tnzl
ytqx=t’ MtrmVw : Mkyhl’ hwhy yn’ yk MyVdq Mtyyhw MtVdqthw 7, 8
wyb’=t’ llqy rV’ Vy’ Vy’=yk : MkVdqm hwhy yn’ Mt’ MtyV‘w 9
=t’ P’ny rV’ Vy’w : wb wymd llq wm’w wyb’ tmwy twm wm’=t’w 10
Vy’w : tp’nhw P’nh tmwy=twm wh‘r tV’=t’ P’ny rV’ Vy’ tV’ 11
Mhymd MhynV wtmwy=twm hlg wyb’ twr‘ wyb’ tV’=t’ bkVy rV’
Mhymd wV‘ lbt MhynV wtmwy twm wtlk=t’ bkVy rV’ Vy’w : Mb 12
twm MhynV wV‘ hb‘wt hV’ ybkVm rkz=t’ bkVy rV’ Vy’w : Mb 13
V’b ’wh hmz hm’=t’w hV’=t’ xqy rV’ Vy’w : Mb Mhymd wtmwy 14
wtbkV Nty rV’ Vy’w : Mkkwtb hmz hyht=’lw Nht’w wt’ wprVy 15
=l’ brqt rV’ hV’w : wgrht hmhbh=t’w tmwy twm hmhbb 16
wtmwy twm hmhbh=t’w hV’h=t’ tgrhw ht’ h‘brl hmhb=lk
h’rw wm’=tb w’ wyb’=tb wtx’=t’ xqy=rV’ Vy’w : Mb Mhymd 17
Mm‘ ynb yny‘l wtrknw ’wh dsx wtwr‘=t’ h’rt ’yhw htwr‘=t’
=t’ hlgw hwd hV’=t’ bkVy=rV’ Vy’w : ’Vy wnw‘ hlg wtx’ twr‘ 18
MhynV wtrknw hymd rwqm=t’ htlg ’yhw hr‘h hrqm=t’ htwr‘
wr’V=t’ yk hlgt ’l Kyb’ twx’w Km’ twx’ twr‘w : Mm‘ brqm 19
M’Tx hlg wdd twr‘ wtdd=t’ bkVy rV’ Vy’w : w’Vy Mnw‘ hr‘h 20
wyx’ twr‘ ’wh hdn wyx’ tV’=t’ xqy rV’ Vy’w : wtmy Myryr‘ w’Vy 21
MtyV‘w yTpVm=lk=t’w ytqx=lk=t’ MtrmVw : wyhy Myryr‘ hlg 22
tbVl hmV Mkt’ ’ybm yn’ rV’ Zr’h Mkt’ ’yqt=’lw Mt’
hl’=lk=t’ yk Mkynpm xlVm yn’=rV’ ywgh tqxb wklt ’lw : hb 23
Mkl hnnt’ yn’w Mtmd’=t’ wVryt Mt’ Mkl rm’w : Mb Zq’w wV‘ 24
ytldbh=rV’ Mkyhl’ hwhy yn’ Vbdw blx tbz Zr’ ht’ tVrl
Pw‘h=Nybw h’mTl hrhTh hmhbh=Nyb Mtldbhw : Mym‘h=Nm Mkt’ 25
rV’ lkbw Pw‘bw hmhbb MkytVpn=t’ wYqVt=’lw rhTl ’mTh
yk MyVdq yl Mtyyhw : ’mTl Mkl ytldbh=rV’ hmd’h Vmrt 26
hV’=w’ Vy’w : yl twyhl Mym‘h=Nm Mkt’ ldb’w hwhy yn’ Vwdq 27
: Mb Mhymd Mt’ wmgry Nb’b wtmwy twm yn‘dy w’ bw’ Mhb hyhy=yk

+p8 , sŘ 18 Mhl’ trm’w Nrh’ ynb Mynhkh=l’ rm’ hVm=l’ hwhy rm’yw ’k
Vpnl
21. 2–22. 10 rm’ 115
2 wyb’lw wm’l wyl’ brqh wr’Vl=M’ yk : wym‘b ’mTy=’l Vpnl
3 htyh=’l rV’ wyl’ hbwrqh hlwtbh wtx’lw : wyx’lw wtblw wnblw
4, 5 hxrq hxrqy=’l : wlxhl wym‘b l‘b ’mTy ’l : ’mTy hl Vy’l
6 MyVdq : tTrV wTrVy ’l MrVbbw wxlgy ’l Mnqz t’pw MV’rb
Mhyhl’ Mxl hwhy yV’=t’ yk Mhyhl’ MV wllxy ’lw Mhyhl’l wyhy
7 hVwrg hV’w wxqy ’l hllxw hnz hV’ : Vdq wyhw Mbyrqm Mh
8 Kyhl’ Mxl=t’=yk wtVdqw : wyhl’l ’wh Vdq=yk wxqy ’l hVy’m
9 Nhk Vy’ tbw : MkVdqm hwhy yn’ Vwdq yk Kl=hyhy Vdq byrqm ’wh
: PrVt V’b tllxm ’yh hyb’=t’ twnzl lxt yk
10 ’lmw hxVmh NmV wV’r=l‘ qYwy=rV’ wyx’m lwdgh Nhkhw
: Mrpy ’l wydgbw ‘rpy ’l wV’r=t’ Mydgbh=t’ Vbll wdy=t’
11, 12 ’l Vdqmh=Nmw : ’mTy ’l wm’lw wyb’l ’by ’l tm tVpn=lk l‘w
yn’ wyl‘ wyhl’ txVm NmV rzn yk wyhl’ Vdqm t’ llxy ’lw ’Yy
13, 14 hl’=t’ hnz hllxw hVwrgw hnml’ : xqy hylwtbb hV’ ’whw : hwhy
15 yk wym‘b w‘rz llxy=’lw : hV’ xqy wym‘m hlwtb=M’ yk xqy ’l
16, 17 rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw : wVdqm hwhy yn’
brqy ’l Mwm wb hyhy rV’ Mtrdl K‘rzm Vy’ rm’l Nrh’=l’
18 rw‘ Vy’ brqy ’l Mwm wb=rV’ Vy’=lk yk : wyhl’ Mxl byrqhl
19 rbV w’ lgr rbV wb hyhy=rV’ Vy’ w’ : ‘wrV w’ Mrx w’ xsp w’
20 : KV’ xwrm w’ tply w’ brg w’ wny‘b llbt w’ qd=w’ Nbg=w’ : dy
21 yV’=t’ byrqhl Vgy ’l Nhkh Nrh’ ‘rzm Mwm wb=rV’ Vy’=lk
22 yVdqm wyhl’ Mxl : byrqhl Vgy ’l wyhl’ Mxl t’ wb Mwm hwhy
23 xbzmh=l’w ’by ’l tkrph=l’ K’ : lk’y MyVdqh=Nmw MyVdqh
: MVdqm hwhy yn’ yk yVdqm=t’ llxy ’lw wb Mwm=yk Vgy ’l
24 : l’rVy ynb=lk=l’w wynb=l’w Nrh’=l’ hVm rbdyw

bk, 2 yVdqm wrznyw wynb=l’w Nrh’=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
: hwhy yn’ yl MyVdqm Mh rV’ yVdq MV=t’ wllxy ’lw l’rVy=ynb
3 MyVdqh=l’ Mk‘rz=lkm brqy=rV’ Vy’=lk Mkytrdl Mhl’ rm’
’whh Vpnh htrknw wyl‘ wt’mTw hwhyl l’rVy=ynb wVydqy rV’
4 ’l MyVdqb bz w’ ‘wrY ’whw Nrh’ ‘rzm Vy’ Vy’ : hwhy yn’ ynplm
wnmm ’Yt=rV’ Vy’ w’ Vpn=’mT=lkb ‘gnhw rhTy rV’ d‘ lk’y
5 Md’b w’ wl=’mTy rV’ ZrV=lkb ‘gy rV’ Vy’=w’ : ‘rz=tbkV
6 ’lw br‘h=d‘ h’mTw wb=‘gt rV’ Vpn : wt’mT lkl wl=’mTy rV’
7 rx’w rhTw VmVh ’bw : Mymb wrVb Zxr=M’ yk MyVdqh=Nm lk’y
8 hb=h’mTl lk’y ’l hprTw hlbn : ’wh wmxl yk MyVdqh=Nm lk’y
9 yk wb wtmw ’Tx wyl‘ w’Vy=’lw ytrmVm=t’ wrmVw : hwhy yn’
10 rykVw Nhk bVwt Vdq lk’y=’l rz=lkw : MVdqm hwhy yn’ whllxy
lk’y=’l
116 ’rqyw 22. 11–23. 8
wtyb dylyw wb lk’y ’wh wpsk Nynq Vpn hnqy=yk Nhkw : Vdq lk’y=’l 11
MyVdqh tmwrtb ’wh rz Vy’l hyht yk Nhk=tbw : wmxlb wlk’y Mh 12
hbVw hl Ny’ ‘rzw hVwrgw hnml’ hyht yk Nhk=tbw : lk’t ’l 13
: wb lk’y=’l rz=lkw lk’t hyb’ Mxlm hyrw‘nk hyb’ tyb=l’
: Vdqh=t’ Nhkl Ntnw wyl‘ wtyVmx Psyw hggVb Vdq lk’y=yk Vy’w 14
Mtw’ w’yVhw : hwhyl wmyry=rV’ t’ l’rVy ynb yVdq=t’ wllxy ’lw 15, 16
: MVdqm hwhy yn’ yk MhyVdq=t’ Mlk’b hmV’ Nw‘

sŘ 19 ynb=lk l’w wynb=l’w Nrh’=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 17, 18
rV’ l’rVyb rgh=Nmw l’rVy tybm Vy’ Vy’ Mhl’ trm’w l’rVy
: hl‘l hwhyl wbyrqy=rV’ Mtwbdn=lklw Mhyrdn=lkl wnbrq byrqy
’l Mwm wb=rV’ lk : Myz‘bw MybVkb rqbb rkz Mymt MknYrl 19, 20
hwhyl MymlV=xbz byrqy=yk Vy’w : Mkl hyhy NwYrl ’l=yk wbyrqt 21
Mwm=lk NwYrl hyhy Mymt N’Yb w’ rqbb hbdnl w’ rdn=’lpl
tply w’ brg w’ tlby=w’ Zwrx=w’ rwbV w’ trw‘ : wb=hyhy ’l 22
: hwhyl xbzmh=l‘ Mhm wntt=’l hV’w hwhyl hl’ wbyrqt=’l
Kw‘mw : hYry ’l rdnlw wt’ hV‘t hbdn Twlqw ‘wrV hVw rwVw 23, 24
dymw : wV‘t ’l MkYr’bw hwhyl wbyrqt ’l twrkw qwtnw twtkw 25
Mhb MtxVm yk hl’=lkm Mkyhl’ Mxl=t’ wbyrqt ’l rkn=Nb
: rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw : Mkl wYry ’l Mb Mwm 26
ynymVh Mwymw wm’ txt Mymy t‘bV hyhw dlwy yk z‘=w’ bVk=w’ rwV 27
’l wnb=t’w wt’ hV=w’ rwVw : hwhyl hV’ Nbrql hYry h’lhw 28
: wxbzt MknYrl hwhyl hdwt=xbz wxbzt=ykw : dx’ Mwyb wTxVt 29
ytwYm MtrmVw : hwhy yn’ rqb=d‘ wnmm wrytwt=’l lk’y ’whh Mwyb 30, 31
ynb Kwtb ytVdqnw yVdq MV=t’ wllxt ’lw : hwhy yn’ Mt’ MtyV‘w 32
Mkl twyhl MyrYm Zr’m Mkt’ ’yYwmh : MkVdqm hwhy yn’ l’rVy 33
: hwhy yn’ Myhl’l
Mhl’ trm’w l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw gk, 2
tVV : yd‘wm Mh hl’ Vdq y’rqm Mt’ w’rqt=rV’ hwhy yd‘wm 3
=lk Vdq=’rqm NwtbV tbV y‘ybVh Mwybw hk’lm hV‘t Mymy
: MkytbVwm lkb hwhyl ’wh tbV wV‘t ’l hk’lm

Vdxb : Md‘wmb Mt’ w’rqt=rV’ Vdq y’rqm hwhy yd‘wm hl’ 4, 5


hVmxbw : hwhyl xsp Mybr‘h Nyb Vdxl rV‘ h‘br’b NwV’rh 6
: wlk’t twYm Mymy t‘bV hwhyl twYmh gx hzh Vdxl Mwy rV‘
: wV‘t ’l hdb‘ tk’lm=lk Mkl hyhy Vdq=’rqm NwV’rh Mwyb 7
Vdq=’rqm y‘ybVh Mwyb Mymy t‘bV hwhyl hV’ Mtbrqhw 8
: wV‘t ’l hdb‘ tk’lm=lk
rbdyw
23. 9–37 rm’ 117
9, 10 Mhl’ trm’w l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw sŘ 20
Mt’bhw hryYq=t’ MtrYqw Mkl Ntn yn’ rV’ Zr’h=l’ w’bt=yk
11 hwhy ynpl rm‘h=t’ Pynhw : Nhkh=l’ MkryYq tyV’r rm‘=t’
12 =t’ Mkpynh Mwyb MtyV‘w : Nhkh wnpyny tbVh trxmm MknYrl
13 MynrV‘ ynV wtxnmw : hwhyl hl‘l wtnV=Nb Mymt Vbk rm‘h
: Nyhh t‘ybr Nyy hksnw xxyn xyr hwhyl hV’ NmVb hlwlb tls
14 =t’ Mk’ybh d‘ hzh Mwyh MY‘=d‘ wlk’t ’l lmrkw ylqw Mxlw
: MkytbVm lkb Mkytrdl Mlw‘ tqx Mkyhl’ Nbrq
15 hpwnth rm‘=t’ Mk’ybh Mwym tbVh trxmm Mkl Mtrpsw
16 wrpst t‘ybVh tbVh trxmm d‘ : hnyyht tmymt twtbV ‘bV
17 Mxl w’ybt MkytbVwmm : hwhyl hVdx hxnm Mtbrqhw Mwy MyVmx
: hwhyl Myrwkb hnyp’t Zmx hnyyht tls MynrV‘ ynV MytV hpwnt
18 rqb=Nb rpw hnV ynb Mmymt MyVbk t‘bV Mxlh=l‘ Mtbrqhw
xxyn=xyr hV’ Mhyksnw Mtxnmw hwhyl hl‘ wyhy MynV Mly’w dx’
19 xbzl hnV ynb MyVbk ynVw t’Txl dx’ Myz‘=ry‘V MtyV‘w : hwhyl
20 ynV=l‘ hwhy ynpl hpwnt Myrkbh Mxl l‘ Mt’ Nhkh Pynhw : MymlV
21 Vdq=’rqm hzh Mwyh MY‘b Mt’rqw : Nhkl hwhyl wyhy Vdq MyVbk
MkytbVwm=lkb Mlw‘ tqx wV‘t ’l hdb‘ tk’lm=lk Mkl hyhy
22 KrYqb KdV t’p hlkt=’l MkYr’ ryYq=t’ MkrYqbw : Mkytrdl
: Mkyhl’ hwhy yn’ Mt’ bz‘t rglw yn‘l Tqlt ’l KryYq Tqlw

23, 24 Vdxb rm’l l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
: Vdq=’rqm h‘wrt Nwrkz NwtbV Mkl hyhy Vdxl dx’b y‘ybVh
25 : hwhyl hV’ Mtbrqhw wV‘t ’l hdb‘ tk’lm=lk
26, 27 Mwy hzh y‘ybVh Vdxl rwV‘b K’ : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
Mtbrqhw MkytVpn=t’ Mtyn‘w Mkl hyhy Vdq=’rqm ’wh Myrpkh
28 Myrpk Mwy yk hzh Mwyh MY‘b wV‘t ’l hk’lm=lkw : hwhyl hV’
29 hn‘t=’l rV’ Vpnh=lk yk : Mkyhl’ hwhy ynpl Mkyl‘ rpkl ’wh
30 hk’lm=lk hV‘t rV’ Vpnh=lkw : hym‘m htrknw hzh Mwyh MY‘b
31 hk’lm=lk : hm‘ brqm ’whh Vpnh=t’ ytdb’hw hzh Mwyh MY‘b
32 ’wh NwtbV tbV : MkytbVm lkb Mkytrdl Mlw‘ tqx wV‘t ’l
br‘=d‘ br‘m br‘b Vdxl h‘Vtb MkytVpn=t’ Mtyn‘w Mkl
: MktbV wtbVt
33, 34 hVmxb rm’l l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
35 Mwyb : hwhyl Mymy t‘bV twksh gx hzh y‘ybVh Vdxl Mwy rV‘
36 Mymy t‘bV : wV‘t ’l hdb‘ tk’lm=lk Vdq=’rqm NwV’rh
Mtbrqhw Mkl hyhy Vdq=’rqm ynymVh Mwyb hwhyl hV’ wbyrqt
37 hwhy yd‘wm hl’ : wV‘t ’l hdb‘ tk’lm=lk ’wh trY‘ hwhyl hV’
w’rqt=rV’
118 ’rqyw 23. 38–24. 23
hxnmw hl‘ hwhyl hV’ byrqhl Vdq y’rqm Mt’ w’rqt=rV’
Mkytwntm dblmw hwhy ttbV dblm : wmwyb Mwy=rbd Myksnw xbz 38
K’ : hwhyl wntt rV’ Mkytbdn=lk dblmw Mkyrdn=lk dblmw 39
wgxt Zr’h t’wbt=t’ Mkps’b y‘ybVh Vdxl Mwy rV‘ hVmxb
: NwtbV ynymVh Mwybw NwtbV NwV’rh Mwyb Mymy t‘bV hwhy=gx=t’
tb‘=Z‘ Pn‘w Myrmt tpk rdh Z‘ yrp NwV’rh Mwyb Mkl Mtxqlw 40
gx wt’ Mtgxw : Mymy t‘bV Mkyhl’ hwhy ynpl MtxmVw lxn=ybr‘w 41
wgxt y‘ybVh Vdxb Mkytrdl Mlw‘ tqx hnVb Mymy t‘bV hwhyl
: tksb wbVy l’rVyb xrz’h=lk Mymy t‘bV wbVt tksb : wt’ 42
Mtw’ y’yYwhb l’rVy ynb=t’ ytbVwh twksb yk Mkytrd w‘dy N‘ml 43
ynb=l’ hwhy yd‘m=t’ hVm rbdyw : Mkyhl’ hwhy yn’ MyrYm Zr’m 44
: l’rVy
sŘ 21 NmV Kyl’ wxqyw l’rVy ynb=t’ wY : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw dk, 2
lh’b td‘h tkrpl Zwxm : dymt rn tl‘hl rw’ml tytk Kz tyz 3
Mlw‘ tqx dymt hwhy ynpl rqb=d‘ br‘m Nrh’ wt’ Kr‘y d‘wm
: dymt hwhy ynpl twrnh=t’ Kr‘y hrhTh hrnmh l‘ : Mkytrdl 4

hlxh hyhy MynrV‘ ynV twlx hrV‘ MytV ht’ typ’w tls txqlw 5
rhTh NxlVh l‘ tkr‘mh VV twkr‘m MytV Mtw’ tmVw : tx’h 6
hrkz’l Mxll htyhw hkz hnbl tkr‘mh=l‘ ttnw : hwhy ynpl 7
t’m dymt hwhy ynpl wnkr‘y tbVh Mwyb tbVh Mwyb : hwhyl hV’ 8
Vdq Mwqmb whlk’w wynblw Nrh’l htyhw : Mlw‘ tyrb l’rVy=ynb 9
’Yyw : Mlw‘=qx hwhy yV’m wl ’wh MyVdq Vdq yk 10
hnxmb wYnyw l’rVy ynb Kwtb yrYm Vy’=Nb ’whw tyl’rVy hV’=Nb
MVh=t’ tyl’rVyh hV’h=Nb bqyw : yl’rVyh Vy’w tyl’rVyh Nb 11
: Nd=hTml yrbd=tb tymlV wm’ MVw hVm=l’ wt’ w’ybyw llqyw
: hwhy yp=l‘ Mhl Vrpl rmVmb whxynyw 12
hnxml Zwxm=l’ llqmh=t’ ’Ywh : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 13, 14
=l’w : hd‘h=lk wt’ wmgrw wV’r=l‘ Mhydy=t’ My‘mVh=lk wkmsw 15
bqnw : w’Tx ’Vnw wyhl’ llqy=yk Vy’ Vy’ rm’l rbdt l’rVy ynb 16
MV wbqnb xrz’k rgk hd‘h=lk wb=wmgry Mwgr tmwy twm hwhy=MV
hmhb=Vpn hkmw : tmwy twm Md’ Vpn=lk hky yk Vy’w : tmwy 17, 18
Nk hV‘ rV’k wtym‘b Mwm Nty=yk Vy’w : Vpn txt Vpn hnmlVy 19
Nty rV’k NV txt NV Ny‘ txt Ny‘ rbV txt rbV : wl hV‘y 20
: tmwy Md’ hkmw hnmlVy hmhb hkmw : wb Ntny Nk Md’b Mwm 21
rbdyw : Mkyhl’ hwhy yn’ yk hyhy xrz’k rgk Mkl hyhy dx’ TpVm 22, 23
wmgryw hnxml Zwxm=l’ llqmh=t’ w’yYwyw l’rVy ynb=l’ hVm
: hVm=t’ hwhy hwY rV’k wV‘ l’rVy=ynbw Nb’ wt’
rbdyw
25. 1–31 rhb 119

hk, 2 trm’w l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l ynys rhb hVm=l’ hwhy rbdyw +p9
tbV Zr’h htbVw Mkl Ntn yn’ rV’ Zr’h=l’ w’bt yk Mhl’
3 tps’w Kmrk rmzt MynV VVw KdV ‘rzt MynV VV : hwhyl
4 hwhyl tbV Zr’l hyhy NwtbV tbV t‘ybVh hnVbw : ht’wbt=t’
5 rwYqt ’l KryYq xyps t’ : rmzt ’l Kmrkw ‘rzt ’l KdV
6 tbV htyhw : Zr’l hyhy NwtbV tnV rYbt ’l Kryzn ybn‘=t’w
Myrgh KbVwtlw KrykVlw Ktm’lw Kdb‘lw Kl hlk’l Mkl Zr’h
7 : lk’l ht’wbt=lk hyht KYr’b rV’ hyxlw Ktmhblw : Km‘
8 Mym‘p ‘bV MynV ‘bV MynV ttbV ‘bV Kl trpsw
9 trb‘hw : hnV My‘br’w ‘Vt MynVh ttbV ‘bV ymy Kl wyhw
wryb‘t Myrpkh Mwyb Vdxl rwV‘b y‘bVh Vdxb h‘wrt rpwV
10 rwrd Mt’rqw hnV MyVmxh tnV t’ MtVdqw : MkYr’=lkb rpwV
Vy’w wtzx’=l’ Vy’ MtbVw Mkl hyht ’wh lbwy hybVy=lkl Zr’b
11 ’l Mkl hyht hnV MyVmxh tnV ’wh lbwy : wbVt wtxpVm=l’
12 ’wh lbwy yk : hyrzn=t’ wrYbt ’lw hyxyps=t’ wrYqt ’lw w‘rzt
13 t’zh lbwyh tnVb : ht’wbt=t’ wlk’t hdVh=Nm Mkl hyht Vdq
14 Ktym‘ dym hnq w’ Ktym‘l rkmm wrkmt=ykw : wtzx’=l’ Vy’ wbVt sŘ 22
15 Ktym‘ t’m hnqt lbwyh rx’ MynV rpsmb : wyx’=t’ Vy’ wnwt=l’
16 yplw wtnqm hbrt MynVh br ypl : Kl=rkmy t’wbt=ynV rpsmb
17 wnwt ’lw : Kl rkm ’wh t’wbt rpsm yk wtnqm Ty‘mt MynVh T‘m
18 =t’ MtyV‘w : Mkyhl’ hwhy yn’ yk Kyhl’m t’ryw wtym‘=t’ Vy’
: xTbl Zr’h=l‘ MtbVyw Mt’ MtyV‘w wrmVt yTpVm=t’w ytqx
19, 20 wrm’t ykw : hyl‘ xTbl MtbVyw ‘bVl Mtlk’w hyrp Zr’h hntnw
21 ytywYw : wnt’wbt=t’ Ps’n ’lw ‘rzn ’l Nh t‘ybVh hnVb lk’n=hm
: MynVh VlVl h’wbth=t’ tV‘w tyVVh hnVb Mkl ytkrb=t’
22 hnVh d‘ NVy h’wbth=Nm Mtlk’w tnymVh hnVh t’ Mt‘rzw
23 ttmYl rkmt ’l Zr’hw : NVy wlk’t ht’wbt ’wb=d‘ t‘yVth
24 hl’g Mktzx’ Zr’ lkbw : ydm‘ Mt’ MybVwtw Myrg=yk Zr’h yl=yk
25 wl’g ’bw wtzx’m rkmw Kyx’ Kwmy=yk : Zr’l wntt
26 hgyVhw l’g wl=hyhy ’l yk Vy’w : wyx’ rkmm t’ l’gw wyl’ brqh
27 Vy’l Pd‘h=t’ byVhw wrkmm ynV=t’ bVxw : wtl’g ydk ’Ymw wdy
28 hyhw wl byVh yd wdy h’Ym=’l M’w : wtzx’l bVw wl=rkm rV’
: wtzx’l bVw lbyb ’Yyw lbwyh tnV d‘ wt’ hnqh dyb wrkmm
29 wtl’g htyhw hmwx ry‘ bVwm=tyb rkmy=yk Vy’w
30 wl t’lm=d‘ l’gy=’l M’w : wtl’g hyht Mymy wrkmm tnV Mt=d‘
hnql ttymYl hmx ’l=rV’ ry‘b=rV’ tybh Mqw hmymt hnV
31 bybs hmx Mhl=Ny’ rV’ MyrYxh ytbw : lbyb ’Yy ’l wytrdl wt’
hdV=l‘
120 ’rqyw 25. 32–26. 9
ytb Mywlh yr‘w : ’Yy lbybw wl=hyht hl’g bVxy Zr’h hdV=l‘ 32
’Yyw Mywlh=Nm l’gy rV’w : Mywll hyht Mlw‘ tl’g Mtzx’ yr‘ 33
Kwtb Mtzx’ ’wh Mywlh yr‘ ytb yk lbyb wtzx’ ry‘w tyb=rkmm
: Mhl ’wh Mlw‘ tzx’=yk rkmy ’l Mhyr‘ Vrgm hdVw : l’rVy ynb 34
sŘ 23 yxw bVwtw rg wb tqzxhw Km‘ wdy hTmw Kyx’ Kwmy=ykw 35
: Km‘ Kyx’ yxw Kyhl’m t’ryw tybrtw KVn wt’m xqt=l’ : Km‘ 36
hwhy yn’ : Klk’ Ntt=’l tybrmbw KVnb wl Ntt=’l Kpsk=t’ 37, 38
N‘nk Zr’=t’ Mkl ttl MyrYm Zr’m Mkt’ yt’Ywh=rV’ Mkyhl’
Kl=rkmnw Km‘ Kyx’ Kwmy=ykw : Myhl’l Mkl twyhl 39
lbyh tnV=d‘ Km‘ hyhy bVwtk rykVk : db‘ tdb‘ wb db‘t=’l 40
tzx’=l’w wtxpVm=l’ bVw wm‘ wynbw ’wh Km‘m ’Yyw : Km‘ db‘y 41
wrkmy ’l MyrYm Zr’m Mt’ yt’Ywh=rV’ Mh ydb‘=yk : bwVy wytb’ 42
Ktm’w Kdb‘w : Kyhl’m t’ryw Krpb wb hdrt=’l : db‘ trkmm 43, 44
: hm’w db‘ wnqt Mhm Mkytbybs rV’ Mywgh t’m Kl=wyhy rV’
Mkm‘ rV’ MtxpVmmw wnqt Mhm Mkm‘ Myrgh MybVwth ynbm Mgw 45
Mkynbl Mt’ Mtlxnthw : hzx’l Mkl wyhw MkYr’b wdylwh rV’ 46
Vy’ l’rVy=ynb Mkyx’bw wdb‘t Mhb Ml‘l hzx’ tVrl Mkyrx’
bVwtw rg dy gyVt ykw : Krpb wb hdrt=’l wyx’b 47
: rg txpVm rq‘l w’ Km‘ bVwt rgl rkmnw wm‘ Kyx’ Kmw Km‘
wdd=Nb w’ wdd=w’ : wnl’gy wyx’m dx’ wl=hyht hl’g rkmn yrx’ 48, 49
: l’gnw wdy hgyVh=w’ wnl’gy wtxpVmm wrVb r’Vm=w’ wnl’gy
wrkmm Psk hyhw lbyh tnV d‘ wl wrkmh tnVm whnq=M‘ bVxw 50
Nhypl MynVb twbr dw‘=M’ : wm‘ hyhy rykV ymyk MynV rpsmb 51
lbyh tnV=d‘ MynVb r’Vn T‘m=M’w : wtnqm Pskm wtl’g byVy 52
wm‘ hyhy hnVb hnV rykVk : wtl’g=t’ byVy wynV ypk wl=bVxw 53
’wh lbyh tnVb ’Yyw hl’b l’gy ’l=M’w : Kyny‘l Krpb wndry=’l 54
Mtw’ yt’Ywh=rV’ Mh ydb‘ Mydb‘ l’rVy=ynb yl=yk : wm‘ wynbw 55
hbYmw lspw Mlyl’ Mkl wV‘t=’l : Mkyhl’ hwhy yn’ MyrYm Zr’m wk
yk hyl‘ twxtVhl MkYr’b wntt ’l tykVm Nb’w Mkl wmyqt=’l
: hwhy yn’ w’ryt yVdqmw wrmVt yttbV=t’ : Mkyhl’ hwhy yn’ 2

+p10 , sŘ 24 MkymVg yttnw : Mt’ MtyV‘w wrmVt ytwYm=t’w wklt ytqxb=M’ 3, 4


Vyd Mkl gyVhw : wyrp Nty hdVh Z‘w hlwby Zr’h hntnw Mt‘b 5
xTbl MtbVyw ‘bVl Mkmxl Mtlk’w ‘rz=t’ gyVy ryYbw ryYb=t’
hyx ytbVhw dyrxm Ny’w MtbkVw Zr’b MwlV yttnw : MkYr’b 6
wlpnw Mkyby’=t’ Mtpdrw : MkYr’b rb‘t=’l brxw Zr’h=Nm h‘r 7
wpdry hbbr Mkm h’mw h’m hVmx Mkm wpdrw : brxl Mkynpl 8
ytybrhw Mkt’ ytyrphw Mkyl’ ytynpw : brxl Mkynpl Mkyby’ wlpnw 9
Mkt’
26. 10–41 ytqxb 121
10 Vdx ynpm NVyw NVwn NVy Mtlk’w : Mkt’ ytyrb=t’ ytmyqhw Mkt’
11, 12 ytklhthw : Mkt’ yVpn l‘gt=’lw Mkkwtb ynkVm yttnw : w’yYwt
13 Mkyhl’ hwhy yn’ : M‘l yl=wyht Mt’w Myhl’l Mkl ytyyhw Mkkwtb
tTm rbV’w Mydb‘ Mhl tyhm MyrYm Zr’m Mkt’ yt’Ywh rV’
: twymmwq Mkt’ Klw’w Mkl‘
14, 15 ytqxb=M’w : hl’h twYmh=lk t’ wV‘t ’lw yl w‘mVt ’l=M’w
ytwYm=lk=t’ twV‘ ytlbl MkVpn l‘gt yTpVm=t’ M’w ws’mt
16 Mkyl‘ ytdqphw Mkl t’z=hV‘’ yn’=P’ : ytyrb=t’ Mkrphl
Mt‘rzw Vpn tbydmw Myny‘ twlkm txdqh=t’w tpxVh=t’ hlhb
17 Mkyby’ ynpl Mtpgnw Mkb ynp yttnw : Mkyby’ whlk’w Mk‘rz qyrl
18 w‘mVt ’l hl’=d‘=M’w : Mkt’ Pdr=Ny’w Mtsnw Mky’nV Mkb wdrw
19 Mkz‘ Nw’g=t’ ytrbVw : Mkyt’Tx=l‘ ‘bV Mkt’ hrsyl ytpsyw yl
20 Mkxk qyrl Mtw : hVxnk MkYr’=t’w lzrbk MkymV=t’ yttnw
21 wklt=M’w : wyrp Nty ’l Zr’h Z‘w hlwby=t’ MkYr’ Ntt=’lw
: Mkyt’Txk ‘bV hkm Mkyl‘ ytpsyw yl ‘mVl wb’t ’lw yrq ym‘
22 Mktmhb=t’ htyrkhw Mkt’ hlkVw hdVh tyx=t’ Mkb ytxlVhw
23 Mtklhw yl wrswt ’l hl’b=M’w : Mkykrd wmVnw Mkt’ hTy‘mhw
24 ‘bV yn’=Mg Mkt’ ytykhw yrqb Mkm‘ yn’=P’ ytklhw : yrq ym‘
25 Mtps’nw tyrb=Mqn tmqn brx Mkyl‘ yt’bhw : Mkyt’Tx=l‘
26 Mkl yrbVb : byw’=dyb Mttnw Mkkwtb rbd ytxlVw Mkyr‘=l’
Mkmxl wbyVhw dx’ rwntb Mkmxl MyVn rV‘ wp’w Mxl=hTm
27 w‘mVt ’l t’zb=M’w : w‘bVt ’lw Mtlk’w lqVmb
28 Mkt’ ytrsyw yrq=tmxb Mkm‘ ytklhw : yrqb ym‘ Mtklhw yl
29 Mkytnb rVbw Mkynb rVb Mtlk’w : Mkyt’Tx=l‘ ‘bV yn’=P’
30 =t’ yttnw Mkynmx=t’ ytrkhw Mkytmb=t’ ytdmVhw : wlk’t
31 Mkyr‘=t’ yttnw : Mkt’ yVpn hl‘gw Mkylwlg yrgp=l‘ Mkyrgp
32 ytmVhw : Mkxxyn xyrb xyr’ ’lw MkyVdqm=t’ ytwmVhw hbrx
33 hrz’ Mkt’w : hb MybVyh Mkyby’ hyl‘ wmmVw Zr’h=t’ yn’
wyhy Mkyr‘w hmmV MkYr’ htyhw brx Mkyrx’ ytqyrhw Mywgb
34 Zr’b Mt’w hmVh ymy lk hyttbV=t’ Zr’h hYrt z’ : hbrx
35 tbVt hmVh ymy=lk : hyttbV=t’ tYrhw Zr’h tbVt z’ Mkyby’
36 Mkb Myr’Vnhw : hyl‘ MktbVb MkyttbVb htbV=’l rV’ t’
wsnw Pdn hl‘ lwq Mt’ Pdrw Mhyby’ tYr’b Mbblb Krm yt’bhw
37 Pdrw brx=ynpmk wyx’b=Vy’ wlVkw : Pdr Ny’w wlpnw brx=tsnm
38 hlk’w Mywgb Mtdb’w : Mkyby’ ynpl hmwqt Mkl hyht=’lw Ny’
39 P’w Mkyby’ tYr’b Mnw‘b wqmy Mkb Myr’Vnhw : Mkyby’ Zr’ Mkt’
40 Ml‘mb Mtb’ Nw‘=t’w Mnw‘=t’ wdwthw : wqmy Mt’ Mtb’ tnw‘b
41 yrqb Mm‘ Kl’ yn’=P’ : yrqb ym‘ wklh=rV’ P’w yb=wl‘m rV’
yt’bhw
122 ’rqyw 26. 42–27. 24
=t’ wYry z’w lr‘h Mbbl ‘nky z’=w’ Mhyby’ Zr’b Mt’ yt’bhw
ytyrb=t’ P’w qxYy ytyrb=t’ P’w bwq‘y ytyrb=t’ ytrkzw : Mnw‘ 42
hyttbV=t’ Zrtw Mhm bz‘t Zr’hw : rkz’ Zr’hw rkz’ Mhrb’ 43
ytqx=t’w ws’m yTpVmb N‘ybw N‘y Mnw‘=t’ wYry Mhw Mhm hmVhb
Myts’m=’l Mhyby’ Zr’b Mtwyhb t’z=Mg=P’w : MVpn hl‘g 44
ytrkzw : Mhyhl’ hwhy yn’ yk Mt’ ytyrb rphl Mtlkl Mytl‘g=’lw 45
Mywgh yny‘l MyrYm Zr’m Mt’=yt’Ywh rV’ MynV’r tyrb Mhl
rV’ trwthw MyTpVmhw Myqxh hl’ : hwhy yn’ Myhl’l Mhl twyhl 46
: hVm=dyb ynys rhb l’rVy ynb Nybw wnyb hwhy Ntn

sŘ 25 Vy’ Mhl’ trm’w l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw zk, 2
MyrV‘ Nbm rkzh Kkr‘ hyhw : hwhyl tVpn Kkr‘b rdn ’lpy yk 3
: Vdqh lqVb Psk lqV MyVmx Kkr‘ hyhw hnV MyVV=Nb d‘w hnV
d‘w MynV Vmx=Nbm M’w : lqV MyVlV Kkr‘ hyhw ’wh hbqn=M’w 4, 5
trV‘ hbqnlw MylqV MyrV‘ rkzh Kkr‘ hyhw hnV MyrV‘=Nb
hVmx rkzh Kkr‘ hyhw MynV Vmx=Nb d‘w Vdx=Nbm M’w : MylqV 6
MyVV=Nbm M’w : Psk MylqV tVlV Kkr‘ hbqnlw Psk MylqV 7
hrV‘ hbqnlw lqV rV‘ hVmx Kkr‘ hyhw rkz=M’ hl‘mw hnV
Nhkh wt’ Kyr‘hw Nhkh ynpl wdym‘hw Kkr‘m ’wh Km=M’w : MylqV 8
hmhb=M’w : Nhkh wnkyr‘y rdnh dy gyVt rV’ yp=l‘ 9
: Vdq=hyhy hwhyl wnmm Nty rV’ lk hwhyl Nbrq hnmm wbyrqy rV’
rymy rmh=M’w bwTb ‘r=w’ ‘rb bwT wt’ rymy=’lw wnpylxy ’l 10
h’mT hmhb=lk M’w : Vdq=hyhy wtrwmtw ’wh=hyhw hmhbb hmhb 11
: Nhkh ynpl hmhbh=t’ dym‘hw hwhyl Nbrq hnmm wbyrqy=’l rV’
l’g=M’w : hyhy Nk Nhkh Kkr‘k ‘r Nybw bwT Nyb ht’ Nhkh Kyr‘hw 12, 13
hwhyl Vdq wtyb=t’ Vdqy=yk Vy’w : Kkr‘=l‘ wtVymx Psyw hnl’gy 14
: Mwqy Nk Nhkh wt’ Kyr‘y rV’k ‘r Nybw bwT Nyb Nhkh wkyr‘hw
hyhw wyl‘ Kkr‘=Psk tyVymx Psyw wtyb=t’ l’gy Vydqmh=M’w 15
‘rz w‘rz ypl Kkr‘ hyhw hwhyl Vy’ Vydqy wtzx’ hdVm M’w : wl 16
whdV Vydqy lbyh tnVm=M’ : Psk lqV MyVmxb Myr‘V rmx 17
Pskh=t’ Nhkh wl=bVxw whdV Vydqy lbyh rx’=M’w : Mwqy Kkr‘k 18
l’gy l’g=M’w : Kkr‘m ‘rgnw lbyh tnV d‘ trtwnh MynVh yp=l‘ 19
: wl Mqw wyl‘ Kkr‘=Psk tyVmx Psyw wt’ Vydqmh hdVh=t’
l’gy=’l rx’ Vy’l hdVh=t’ rkm=M’w hdVh=t’ l’gy ’l=M’w 20
hyht Nhkl Mrxh hdVk hwhyl Vdq lbyb wt’Yb hdVh hyhw : dw‘ 21
: hwhyl Vydqy wtzx’ hdVm ’l rV’ wtnqm hdV=t’ M’w : wtzx’ 22
Kkr‘h=t’ Ntnw lbyh tnV d‘ Kkr‘h tskm t’ Nhkh wl=bVxw 23
whnq rV’l hdVh bwVy lbwyh tnVb : hwhyl Vdq ’whh Mwyb 24
wt’m
27. 25–34 ytqxb 123
25 MyrV‘ Vdqh lqVb hyhy Kkr‘=lkw : Zr’h tzx’ wl=rV’l wt’m
26 Vydqy=’l hmhbb hwhyl rkby rV’ rwkb=K’ : lqVh hyhy hrg
27 hdpw h’mTh hmhbb M’w : ’wh hwhyl hV=M’ rwV=M’ wt’ Vy’
28 Mrx=lk K’ : Kkr‘b rkmnw l’gy ’l=M’w wyl‘ wtVmx Psyw Kkr‘b
wtzx’ hdVmw hmhbw Md’m wl=rV’=lkm hwhyl Vy’ Mrxy rV’
29 Mrx=lk : hwhyl ’wh MyVdq=Vdq Mrx=lk l’gy ’lw rkmy ’l
30 ‘rzm Zr’h rV‘m=lkw : tmwy twm hdpy ’l Md’h=Nm Mrxy rV’
31 Vy’ l’gy l’g=M’w : hwhyl Vdq ’wh hwhyl Z‘h yrpm Zr’h
32 rb‘y=rV’ lk N’Yw rqb rV‘m=lkw : wyl‘ Psy wtyVmx wrV‘mm
33 ’lw ‘rl bwT=Nyb rqby ’l : hwhyl Vdq=hyhy yryV‘h TbVh txt
34 hl’ : l’gy ’l Vdq=hyhy wtrwmtw ’wh=hyhw wnrymy rmh=M’w wnrymy
: ynys rhb l’rVy ynb=l’ hVm=t’ hwhy hwY rV’ twYmh

wyYxw .]K"l +l twmV[ PTn Nmysw ,h‘Vtw MyVmxw tw’m hnwmV ’rqyw rps lkd yqwsp Mwks
wytwytw’w .rV‘ hVlVw tw’m VVw Pl’ MyrV‘ Mylmw .]+z w"T ’rqyw[ bzh rVbb ‘gnhw
Nmysw MyrV‘w hVlV ’"n : MyrV‘w hVmx wyrdsw .h‘br’w MyVVw Pl’ My‘bVw hnmV
+l tyV’rb[ dg ’b Nmysw hrV‘ wytwyVrpw .]+b +’ Mylht[ hlylw Mmwy hghy wtrwtbw
My‘Vrp My‘Vtw hnmV lkh .My‘br’w VV twmwtshw MyVmhx MytV twxwtph Nynm .]’"y
Vdxl dx’b NkVmh MqwhVm rpsh twnV .]+y +h MyryVh ryV[ Mwd’w xY ydwd Nmysw
.Mymy Vdx ynVh Vdxh d‘ NwV’rh

The number of the verses of the whole book of Leviticus is 859; and the
sign is PTn (n = 50, T = 9, P = 800; [Exo 30.34]). And its middle point is, And
he that toucheth the flesh of him that hath the issue [Lev 15.7]. And the words
are 20613. And its letters are 78064. And its sedarim are 25; other copies (say)
23. And the sign is, And in his law DOTH HE MEDITATE day and night (y =
10, h = 5, g = 3, h = 5; [Psa 1.2]). And its parashiyot are 10; and the sign is,
A troop cometh (b = 2, ’ = 1, g = 3, d = 4; [Gen 30.11]). The open sections
are 52, and the closed 46; the total is 98 sections; and the sign is, My beloved
is WHITE and ruddy (Z = 90, x = 8; [Sol 5.10]). The years of the book are
from the setting up of the tabernacle on the first day of the first month unto
the second month, a month of days.
rbdmb
sŘ 1 ynVh Vdxl dx’b d‘wm lh’b ynys rbdmb hVm=l’ hwhy rbdyw ’
=lk V’r=t’ w’V : rm’l MyrYm Zr’m Mt’Yl tynVh hnVb 2
rkz=lk twmV rpsmb Mtb’ tybl MtxpVml l’rVy=ynb td‘
wdqpt l’rVyb ’bY ’Yy=lk hl‘mw hnV MyrV‘ Nbm : Mtlglgl 3
V’r Vy’ hTml Vy’ Vy’ wyhy Mkt’w : Nrh’w ht’ Mt’bYl Mt’ 4
Nbw’rl Mkt’ wdm‘y rV’ MyVn’h twmV hl’w : ’wh wytb’=tybl 5
NwVxn hdwhyl : ydVyrwY=Nb l’ymlV Nw‘mVl : rw’ydV=Nb rwYyl’ 6, 7
: Nlx=Nb b’yl’ Nlwbzl : r‘wY=Nb l’ntn rkVVyl : bdnym‘=Nb 8, 9
: rwYhdp=Nb l’ylmg hVnml dwhym‘=Nb ‘mVyl’ Myrp’l Pswy ynbl 10
l’y‘gp rV’l : ydVym‘=Nb rz‘yx’ Ndl : yn‘dg=Nb Ndyb’ Nmynbl 11, 12, 13
hl’ : Nny‘=Nb ‘ryx’ yltpnl : l’w‘d=Nb Psyl’ dgl : Nrk‘=Nb 14, 15, 16
hVm xqyw : Mh l’rVy ypl’ yV’r Mtwb’ twTm y’yVn hd‘h y’yrq 17
wlyhqh hd‘h=lk t’w : twmVb wbqn rV’ hl’h MyVn’h t’ Nrh’w 18
twmV rpsmb Mtb’ tybl MtxpVm=l‘ wdlytyw ynVh Vdxl dx’b
hVm=t’ hwhy hwY rV’k : Mtlglgl hl‘mw hnV MyrV‘ Nbm 19
l’rVy rkb Nbw’r=ynb wyhyw : ynys rbdmb Mdqpyw 20
rkz=lk Mtlglgl twmV rpsmb Mtb’ tybl MtxpVml Mtdlwt
hVV Nbw’r hTml Mhydqp : ’bY ’Yy lk hl‘mw hnV MyrV‘ Nbm 21
: tw’m Vmxw Pl’ My‘br’w
twmV rpsmb wydqp Mtb’ tybl MtxpVml Mtdlwt Nw‘mV ynbl 22
Mhydqp : ’bY ’Yy lk hl‘mw hnV MyrV‘ Nbm rkz=lk Mtlglgl 23
: tw’m VlVw Pl’ MyVmxw h‘Vt Nw‘mV hTml
MyrV‘ Nbm twmV rpsmb Mtb’ tybl MtxpVml Mtdlwt dg ynbl 24
Pl’ My‘br’w hVmx dg hTml Mhydqp : ’bY ’Yy lk hl‘mw hnV 25
: MyVmxw tw’m VVw
Nbm tmV rpsmb Mtb’ tybl MtxpVml Mtdlwt hdwhy ynbl 26
h‘br’ hdwhy hTml Mhydqp : ’bY ’Yy lk hl‘mw hnV MyrV‘ 27
: tw’m VVw Pl’ My‘bVw
Nbm tmV rpsmb Mtb’ tybl MtxpVml Mtdlwt rkVVy ynbl 28
h‘br’ rkVVy hTml Mhydqp : ’bY ’Yy lk hl‘mw hnV MyrV‘ 29
: tw’m ‘br’w Pl’ MyVmxw
Nbm tmV rpsmb Mtb’ tybl MtxpVml Mtdlwt Nlwbz ynbl 30
h‘bV Nlwbz hTml Mhydqp : ’bY ’Yy lk hl‘mw hnV MyrV‘ 31
: tw’m ‘br’w Pl’ MyVmxw
rpsmb Mtb’ tybl MtxpVml Mtdlwt Myrp’ ynbl Pswy ynbl 32
tmV
1. 33–2. 8 rbdmb 125
33 Myrp’ hTml Mhydqp : ’bY ’Yy lk hl‘mw hnV MyrV‘ Nbm tmV
: tw’m Vmxw Pl’ My‘br’
34 Nbm twmV rpsmb Mtb’ tybl MtxpVml Mtdlwt hVnm ynbl
35 MynV hVnm hTml Mhydqp : ’bY ’Yy lk hl‘mw hnV MyrV‘
: Myt’mw Pl’ MyVlVw
36 Nbm tmV rpsmb Mtb’ tybl MtxpVml Mtdlwt Nmynb ynbl
37 hVmx Nmynb hTml Mhydqp : ’bY ’Yy lk hl‘mw hnV MyrV‘
: tw’m ‘br’w Pl’ MyVlVw
38 MyrV‘ Nbm tmV rpsmb Mtb’ tybl MtxpVml Mtdlwt Nd ynbl
39 ‘bVw Pl’ MyVVw MynV Nd hTml Mhydqp : ’bY ’Yy lk hl‘mw hnV
: tw’m
40 Nbm tmV rpsmb Mtb’ tybl MtxpVml Mtdlwt rV’ ynbl
41 My‘br’w dx’ rV’ hTml Mhydqp : ’bY ’Yy lk hl‘mw hnV MyrV‘
: tw’m Vmxw Pl’
42 Nbm tmV rpsmb Mtb’ tybl MtxpVml Mtdlwt yltpn ynb
43 hVlV yltpn hTml Mhydqp : ’bY ’Yy lk hl‘mw hnV MyrV‘
: tw’m ‘br’w Pl’ MyVmxw
44 Vy’ rV‘ MynV l’rVy y’yVnw Nrh’w hVm dqp rV’ Mydqph hl’
45 Mtb’ tybl l’rVy=ynb ydwqp=lk wyhyw : wyh wytb’=tybl dx’=Vy’
46 Mydqph=lk wyhyw : l’rVyb ’bY ’Yy=lk hl‘mw hnV MyrV‘ Nbm
47 hTml Mywlhw : MyVmxw tw’m Vmxw Mypl’ tVlVw Pl’ tw’m=VV
: Mkwtb wdqpth ’l Mtb’
48, 49 MV’r=t’w dqpt ’l ywl hTm=t’ K’ : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
50 td‘h NkVm=l‘ Mywlh=t’ dqph ht’w : l’rVy ynb Kwtb ’Vt ’l
wylk=lk=t’w NkVmh=t’ w’Vy hmh wl=rV’=lk l‘w wylk=lk l‘w
51 Mywlh wt’ wdyrwy NkVmh ‘snbw : wnxy NkVml bybsw whtrVy Mhw
52 l’rVy ynb wnxw : tmwy brqh rzhw Mywlh wt’ wmyqy NkVmh tnxbw
53 NkVml bybs wnxy Mywlhw : Mt’bYl wlgd=l‘ Vy’w whnxm=l‘ Vy’
trmVm=t’ Mywlh wrmVw l’rVy ynb td‘=l‘ PYq hyhy=’lw td‘h
54 Nk hVm=t’ hwhy hwY rV’ lkk l’rVy ynb wV‘yw : twd‘h NkVm
: wV‘
b, 2 tybl tt’b wlgd=l‘ Vy’ : rm’l Nrh’=l’w hVm=l’ hwhy rbdyw sŘ 2
3 Mynxhw : wnxy d‘wm=lh’l bybs dgnm l’rVy ynb wnxy Mtb’
NwVxn hdwhy ynbl ’yVnw Mt’bYl hdwhy hnxm lgd hxrzm hmdq
4 : tw’m VVw Pl’ My‘bVw h‘br’ Mhydqpw w’bYw : bdnym‘=Nb
5 : r‘wY=Nb l’ntn rkVVy ynbl ’yVnw rkVVy hTm wyl‘ Mynxhw
6, 7 ’yVnw Nlwbz hTm : tw’m ‘br’w Pl’ MyVmxw h‘br’ wydqpw w’bYw
8 Pl’ MyVmxw h‘bV wydqpw w’bYw : Nlx=Nb b’yl’ Nlwbz ynbl
‘br’w
126 rbdmb 2. 9–3. 8
Pl’ MynmVw Pl’ t’m hdwhy hnxml Mydqph=lk : tw’m ‘br’w 9
: w‘sy hnV’r Mt’bYl tw’m=‘br’w Mypl’=tVVw
rwYyl’ Nbw’r ynbl ’yVnw Mt’bYl hnmyt Nbw’r hnxm lgd 10
Mnwxhw : tw’m Vmxw Pl’ My‘br’w hVV wydqpw w’bYw : rw’ydV=Nb 11, 12
w’bYw : ydVyrwY=Nb l’ymlV Nw‘mV ynbl ’yVnw Nw‘mV hTm wyl‘ 13
ynbl ’yVnw dg hTmw : tw’m VlVw Pl’ MyVmxw h‘Vt Mhydqpw 14
VVw Pl’ My‘br’w hVmx Mhydqpw w’bYw : l’w‘r=Nb Psyl’ dg 15
MyVmxw dx’w Pl’ t’m Nbw’r hnxml Mydqph=lk : MyVmxw tw’m 16
‘snw : w‘sy MynVw Mt’bYl MyVmxw tw’m=‘br’w Pl’ 17
wdy=l‘ Vy’ w‘sy Nk wnxy rV’k tnxmh Kwtb Mywlh hnxm d‘wm=lh’
ynbl ’yVnw hmy Mt’bYl Myrp’ hnxm lgd : Mhylgdl 18
Vmxw Pl’ My‘br’ Mhydqpw w’bYw : dwhym‘=Nb ‘mVyl’ Myrp’ 19
: rwYhdp=Nb l’ylmg hVnm ynbl ’yVnw hVnm hTm wyl‘w : tw’m 20
ynbl ’yVnw Nmynb hTmw : Myt’mw Pl’ MyVlVw MynV Mhydqpw w’bYw 21, 22
‘br’w Pl’ MyVlVw hVmx Mhydqpw w’bYw : yn‘dg=Nb Ndyb’ Nmynb 23
h’mw Mypl’=tnmVw Pl’ t’m Myrp’ hnxml Mydqph=lk : tw’m 24
Mt’bYl hnpY Nd hnxm lgd : w‘sy MyVlVw Mt’bYl 25
MyVVw MynV Mhydqpw w’bYw : ydVym‘=Nb rz‘yx’ Nd ynbl ’yVnw 26
l’y‘gp rV’ ynbl ’yVnw rV’ hTm wyl‘ Mynxhw : tw’m ‘bVw Pl’ 27
hTmw : tw’m Vmxw Pl’ My‘br’w dx’ Mhydqpw w’bYw : Nrk‘=Nb 28, 29
hVlV Mhydqpw w’bYw : Nny‘=Nb ‘ryx’ yltpn ynbl ’yVnw yltpn 30
h‘bVw Pl’ t’m Nd hnxml Mydqph=lk : tw’m ‘br’w Pl’ MyVmxw 31
: Mhylgdl w‘sy hnrx’l tw’m VVw Pl’ MyVmxw

Mt’bYl tnxmh ydwqp=lk Mtb’ tybl l’rVy=ynb ydwqp hl’ 32


’l Mywlhw : MyVmxw tw’m Vmxw Mypl’ tVlVw Pl’ tw’m=VV 33
ynb wV‘yw : hVm=t’ hwhy hwY rV’k l’rVy ynb Kwtb wdqpth 34
Vy’ w‘sn Nkw Mhylgdl wnx=Nk hVm=t’ hwhy hwY=rV’ lkk l’rVy
: wytb’ tyb=l‘ wytxpVml
sŘ 3 hl’w : ynys rhb hVm=t’ hwhy rbd Mwyb hVmw Nrh’ tdlwt hl’w g, 2
twmV hl’ : rmty’w rz‘l’ ’whyb’w bdn rkbh Nrh’=ynb twmV 3
’whyb’w bdn tmyw : Nhkl Mdy ’lm=rV’ MyxVmh Mynhkh Nrh’ ynb 4
wyh=’l Mynbw ynys rbdmb hwhy ynpl hrz V’ Mbrqhb hwhy ynpl
: Mhyb’ Nrh’ ynp=l‘ rmty’w rz‘l’ Nhkyw Mhl

ynpl wt’ tdm‘hw ywl hTm=t’ brqh : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 5, 6
hd‘h=lk trmVm=t’w wtrmVm=t’ wrmVw : wt’ wtrVw Nhkh Nrh’ 7
lh’ ylk=lk=t’ wrmVw : NkVmh tdb‘=t’ db‘l d‘wm lh’ ynpl 8
d‘wm
3. 9–40 rbdmb 127
9 httnw : NkVmh tdb‘=t’ db‘l l’rVy ynb trmVm=t’w d‘wm
: l’rVy ynb t’m wl hmh Mnwtn Mnwtn wynblw Nrh’l Mywlh=t’
10 : tmwy brqh rzhw Mtnhk=t’ wrmVw dqpt wynb=t’w Nrh’=t’w

11, 12 Kwtm Mywlh=t’ ytxql hnh yn’w : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
: Mywlh yl wyhw l’rVy ynbm Mxr rTp rwkb=lk txt l’rVy ynb
13 yl ytVdqh MyrYm Zr’b rwkb=lk ytkh Mwyb rwkb=lk yl yk
: hwhy yn’ wyhy yl hmhb=d‘ Md’m l’rVyb rwkb=lk

14, 15 tybl ywl ynb=t’ dqp : rm’l ynys rbdmb hVm=l’ hwhy rbdyw
16 Mt’ dqpyw : Mdqpt hl‘mw Vdx=Nbm rkz=lk MtxpVml Mtb’
17 NwVrg MtmVb ywl=ynb hl’=wyhyw : hwY rV’k hwhy yp=l‘ hVm
18 : y‘mVw ynbl MtxpVml NwVrg=ynb twmV hl’w : yrrmw thqw
19, 20 yrrm ynbw : l’yz‘w Nwrbx rhYyw Mrm‘ MtxpVml thq ynbw
21 NwVrgl : Mtb’ tybl ywlh txpVm Mh hl’ yVwmw ylxm MtxpVml
22 Mhydqp : ynVrgh txpVm Mh hl’ y‘mVh txpVmw ynblh txpVm
Vmxw Mypl’ t‘bV Mhydqp hl‘mw Vdx=Nbm rkz=lk rpsmb
23, 24 b’=tyb ’yVnw : hmy wnxy NkVmh yrx’ ynVrgh txpVm : tw’m
25 NkVmh d‘wm lh’b NwVrg=ynb trmVmw : l’l=Nb Psyl’ ynVrgl
26 xtp Ksm=t’w rYxh y‘lqw : d‘wm lh’ xtp Ksmw whskm lh’hw
: wtdb‘ lkl wyrtym t’w bybs xbzmh=l‘w NkVmh=l‘ rV’ rYxh
27 txpVmw yrhYyh txpVmw ymrm‘h txpVm thqlw
28 rkz=lk rpsmb : ythqh txpVm Mh hl’ yl’yz‘h txpVmw ynrbxh
: Vdqh trmVm yrmV tw’m VVw Mypl’ tnmV hl‘mw Vdx=Nbm
29, 30 b’=tyb ’yVnw : hnmyt NkVmh Kry l‘ wnxy thq=ynb txpVm
31 NxlVhw Nr’h MtrmVmw : l’yz‘=Nb NpYyl’ ythqh txpVml
: wtdb‘ lkw Ksmhw Mhb wtrVy rV’ Vdqh ylkw txbzmhw hrnmhw
32 trmVm yrmV tdqp Nhkh Nrh’=Nb rz‘l’ ywlh y’yVn ’yVnw
33 txpVm Mh hl’ yVwmh txpVmw ylxmh txpVm yrrml : Vdqh
34 Mypl’ tVV hl‘mw Vdx=Nbm rkz=lk rpsmb Mhydqpw : yrrm
35 Kry l‘ lyxyb’=Nb l’yrwY yrrm txpVml b’=tyb ’yVnw : Myt’mw
36 wyxyrbw NkVmh yVrq yrrm ynb trmVm tdqpw : hnpY wnxy NkVmh
37 Mhynd’w bybs rYxh ydm‘w : wtdb‘ lkw wylk=lkw wynd’w wydm‘w
38 d‘wm=lh’ ynpl hmdq NkVmh ynpl Mynxhw : Mhyrtymw Mtdtyw
ynb trmVml Vdqmh trmVm MyrmV wynbw Nrh’w hVm hxrzm
39 Nrh’w hVm dqp rV’ Mywlh ydwqp=lk : tmwy brqh rzhw l’rVy
MyrV‘w MynV hl‘mw Vdx=Nbm rkz=lk MtxpVml hwhy yp=l‘
40 ynbl rkz rkb=lk dqp hVm=l’ hwhy rm’yw : Pl’
l’rVy
128 rbdmb 3. 41–4. 16
Mywlh=t’ txqlw : MtmV rpsm t’ ’Vw hl‘mw Vdx=Nbm l’rVy 41
txt Mywlh tmhb t’w l’rVy ynbb rkb=lk txt hwhy yn’ yl
wt’ hwhy hwY rV’k hVm dqpyw : l’rVy ynb tmhbb rwkb=lk 42
=Nbm twmV rpsmb rkz rwkb=lk yhyw : l’rVy ynbb rwkb=lk=t’ 43
: Myt’mw My‘bVw hVlV Pl’ MyrV‘w MynV Mhydqpl hl‘mw Vdx

ynbb rwkb=lk txt Mywlh=t’ xq : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 44, 45


: hwhy yn’ Mywlh yl=wyhw Mtmhb txt Mywlh tmhb=t’w l’rVy
ynb rwkbm Mywlh=l‘ Mypd‘h Myt’mhw My‘bVhw hVlVh yywdp t’w 46
xqt Vdqh lqVb tlglgl MylqV tVmx tVmx txqlw : l’rVy 47
: Mhb Mypd‘h yywdp wynblw Nrh’l Pskh httnw : lqVh hrg MyrV‘ 48
rwkb t’m : Mywlh yywdp l‘ Mypd‘h t’m Mwydph Psk t’ hVm xqyw 49, 50
lqVb Pl’w tw’m VlVw MyVVw hVmx Pskh=t’ xql l’rVy ynb
rV’k hwhy yp=l‘ wynblw Nrh’l Mydph Psk=t’ hVm Ntyw : Vdqh 51
: hVm=t’ hwhy hwY
thq ynb V’r=t’ ’Vn : rm’l Nrh’=l’w hVm=l’ hwhy rbdyw d, 2
d‘w hl‘mw hnV MyVlV Nbm : Mtb’ tybl MtxpVml ywl ynb Kwtm 3
t’z : d‘wm lh’b hk’lm twV‘l ’bYl ’b=lk hnV MyVmx=Nb 4
‘snb wynbw Nrh’ ’bw : MyVdqh Vdq d‘wm lh’b thq=ynb tdb‘ 5
wyl‘ wntnw : td‘h Nr’ t’ hb=wskw Ksmh tkrp t’ wdrwhw hnxmh 6
l‘w : wydb wmVw hl‘mlm tlkt lylk=dgb wVrpw Vxt rw‘ ywsk 7
tpkh=t’w tr‘qh=t’ wyl‘ wntnw tlkt dgb wVrpy Mynph NxlV
wVrpw : hyhy wyl‘ dymth Mxlw Ksnh twVq t’w tyqnmh=t’w 8
: wydb=t’ wmVw Vxt rw‘ hskmb wt’ wskw ynV t‘lwt dgb Mhyl‘
hyxqlm=t’w hytrn=t’w rw’mh trnm=t’ wskw tlkt dgb wxqlw 9
ht’ wntnw : Mhb hl=wtrVy rV’ hnmV ylk=lk t’w hyttxm=t’w 10
bhzh xbzm l‘w : Twmh=l‘ wntnw Vxt rw‘ hskm=l’ hylk=lk=t’w 11
wxqlw : wydb=t’ wmVw Vxt rw‘ hskmb wt’ wskw tlkt dgb wVrpy 12
tlkt dgb=l’ wntnw Vdqb Mb=wtrVy rV’ trVh ylk=lk=t’
xbzmh=t’ wnVdw : Twmh=l‘ wntnw Vxt rw‘ hskmb Mtw’ wskw 13
wyl‘ wtrVy rV’ wylk=lk=t’ wyl‘ wntnw : Nmgr’ dgb wyl‘ wVrpw 14
ylk lk tqrzmh=t’w My‘yh=t’w tglzmh=t’ ttxmh=t’ Mhb
wynbw Nrh’ hlkw : wydb wmVw Vxt rw‘ ywsk wyl‘ wVrpw xbzmh 15
w’by Nk=yrx’w hnxmh ‘snb Vdqh ylk=lk=t’w Vdqh=t’ tskl
lh’b thq=ynb ’Vm hl’ wtmw Vdqh=l’ w‘gy=’lw t’Vl thq=ynb
Mymsh trTqw rw’mh NmV Nhkh Nrh’=Nb rz‘l’ tdqpw : d‘wm 16
Vdqb wb=rV’=lkw NkVmh=lk tdqp hxVmh NmVw dymth txnmw
: wylkbw
rbdyw
4. 17–47 ’Vn 129
17, 18 TbV=t’ wtyrkt=l’ : rm’l Nrh’=l’w hVm=l’ hwhy rbdyw sŘ 4
19 MtVgb wtmy ’lw wyxw Mhl wV‘ t’zw : Mywlh Kwtm ythqh txpVm
wtdb‘=l‘ Vy’ Vy’ Mtw’ wmVw w’by wynbw Nrh’ MyVdqh Vdq=t’
20 : wtmw Vdqh=t’ ‘lbk tw’rl w’by=’lw : w’Vm=l’w

21, 22 Mh=Mg NwVrg ynb V’r=t’ ’Vn : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw +p2
23 MyVmx=Nb d‘ hl‘mw hnV MyVlV Nbm : MtxpVml Mtb’ tybl
: d‘wm lh’b hdb‘ db‘l ’bY ’bYl ’bh=lk Mtw’ dqpt hnV
24, 25 t‘yry=t’ w’Vnw : ’Vmlw db‘l ynVrgh txpVm tdb‘ t’z
hl‘mlm wyl‘=rV’ Vxth hskmw whskm d‘wm lh’=t’w NkVmh
26 r‘V xtp Ksm=t’w rYxh y‘lq t’w : d‘wm lh’ xtp Ksm=t’w
=lk=t’w Mhyrtym t’w bybs xbzmh=l‘w NkVmh=l‘ rV’ rYxh
27 wynbw Nrh’ yp=l‘ : wdb‘w Mhl hV‘y rV’=lk t’w Mtdb‘ ylk
Mtdqpw Mtdb‘ lklw M’Vm=lkl ynVrgh ynb tdb‘=lk hyht
28 ynVrgh ynb txpVm tdb‘ t’z : M’Vm=lk t’ trmVmb Mhl‘
: Nhkh Nrh’=Nb rmty’ dyb MtrmVmw d‘wm lh’b
29, 30 MyVlV Nbm : Mt’ dqpt Mtb’=tybl MtxpVml yrrm ynb
db‘l ’bYl ’bh=lk Mdqpt hnV MyVmx=Nb d‘w hl‘mw hnV
31 lh’b Mtdb‘=lkl M’Vm trmVm t’zw : d‘wm lh’ tdb‘=t’
32 bybs rYxh ydwm‘w : wynd’w wydwm‘w wyxyrbw NkVmh yVrq d‘wm
wdqpt tmVbw Mtdb‘ lklw Mhylk=lkl Mhyrtymw Mtdtyw Mhynd’w
33 Mtdb‘=lkl yrrm ynb txpVm tdb‘ t’z : M’Vm trmVm ylk=t’
34 y’yVnw Nrh’w hVm dqpyw : Nhkh Nrh’=Nb rmty’ dyb d‘wm lh’b
35 hnV MyVlV Nbm : Mtb’ tyblw MtxpVml ythqh ynb=t’ hd‘h
: d‘wm lh’b hdb‘l ’bYl ’bh=lk hnV MyVmx=Nb d‘w hl‘mw
36, 37 ydwqp hl’ : MyVmxw tw’m ‘bV Mypl’ MtxpVml Mhydqp wyhyw
yp=l‘ Nrh’w hVm dqp rV’ d‘wm lh’b db‘h=lk ythqh txpVm
38 tyblw MtwxpVml NwVrg ynb ydwqpw : hVm=dyb hwhy
39 ’bh=lk hnV MyVmx=Nb d‘w hl‘mw hnV MyVlV Nbm : Mtb’
40 Mtb’ tybl MtxpVml Mhydqp wyhyw : d‘wm lh’b hdb‘l ’bYl
41 db‘h=lk NwVrg ynb txpVm ydwqp hl’ : MyVlVw tw’m VVw Mypl’
42 txpVm ydwqpw : hwhy yp=l‘ Nrh’w hVm dqp rV’ d‘wm lh’b
43 d‘w hl‘mw hnV MyVlV Nbm : Mtb’ tybl MtxpVml yrrm ynb
44 Mhydqp wyhyw : d‘wm lh’b hdb‘l ’bYl ’bh=lk hnV MyVmx=Nb
45 yrrm ynb txpVm ydwqp hl’ : Myt’mw Mypl’ tVlV MtxpVml
46 rV’ Mydqph=lk : hVm=dyb hwhy yp=l‘ Nrh’w hVm dqp rV’
: Mtb’ tyblw MtxpVml Mywlh=t’ l’rVy y’yVnw Nrh’w hVm dqp
47 tdb‘ db‘l ’bh=lk hnV MyVmx=Nb d‘w hl‘mw hnV MyVlV Nbm
hdb‘
130 rbdmb 4. 48–5. 26
Vmxw Mypl’ tnmV Mhydqp wyhyw : d‘wm lh’b ’Vm tdb‘w hdb‘ 48
wtdb‘=l‘ Vy’ Vy’ hVm=dyb Mtw’ dqp hwhy yp=l‘ : MynmVw tw’m 49
: hVm=t’ hwhy hwY=rV’ wydqpw w’Vm=l‘w
hnxmh=Nm wxlVyw l’rVy ynb=t’ wY : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw h, 2
Zwxm=l’ wxlVt hbqn=d‘ rkzm : Vpnl ’mT lkw bz=lkw ‘wrY=lk 3
: Mkwtb NkV yn’ rV’ Mhynxm=t’ w’mTy ’lw MwxlVt hnxml
hwhy rbd rV’k hnxml Zwxm=l’ Mtw’ wxlVyw l’rVy ynb Nk=wV‘yw 4
: l’rVy ynb wV‘ Nk hVm=l’
hV’=w’ Vy’ l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 5, 6
: ’whh Vpnh hmV’w hwhyb l‘m l‘ml Md’h t’Tx=lkm wV‘y yk
Psy wtVymxw wV’rb wmV’=t’ byVhw wV‘ rV’ Mt’Tx=t’ wdwthw 7
wyl’ MV’h byVhl l’g Vy’l Ny’=M’w : wl MV’ rV’l Ntnw wyl‘ 8
: wyl‘ wb=rpky rV’ Myrpkh ly’ dblm Nhkl hwhyl bVwmh MV’h
: hyhy wl Nhkl wbyrqy=rV’ l’rVy=ynb yVdq=lkl hmwrt=lkw 9
: hyhy wl Nhkl Nty=rV’ Vy’ wyhy wl wyVdq=t’ Vy’w 10

sŘ 5 Vy’ Mhl’ trm’w l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 11, 12
‘rz=tbkV ht’ Vy’ bkVw : l‘m wb hl‘mw wtV’ hTVt=yk Vy’ 13
’l ’whw hb Ny’ d‘w h’mTn ’yhw hrtsnw hVy’ yny‘m Ml‘nw
rb‘=w’ h’mTn ’whw wtV’=t’ ’nqw h’nq=xwr wyl‘ rb‘w : hVptn 14
Vy’h ’ybhw : h’mTn ’l ’yhw wtV’=t’ ’nqw h’nq=xwr wyl‘ 15
xmq hpy’h tryV‘ hyl‘ hnbrq=t’ ’ybhw Nhkh=l’ wtV’=t’
’wh t’nq txnm=yk hnbl wyl‘ Nty=’lw NmV wyl‘ qYy=’l Myr‘V
: hwhy ynpl hdm‘hw Nhkh ht’ byrqhw : Nw‘ trkzm Nwrkz txnm 16
‘qrqb hyhy rV’ rp‘h=Nmw Vrx=ylkb MyVdq Mym Nhkh xqlw 17
ynpl hV’h=t’ Nhkh dym‘hw : Mymh=l’ Ntnw Nhkh xqy NkVmh 18
txnm Nwrkzh txnm t’ hypk=l‘ Ntnw hV’h V’r=t’ ‘rpw hwhy
ht’ ‘ybVhw : Myrr’mh Myrmh ym wyhy Nhkh dybw ’wh t’nq 19
h’mT tyTV ’l=M’w Kt’ Vy’ bkV ’l=M’ hV’h=l’ rm’w Nhkh
txt tyTV yk t’w : hl’h Myrr’mh Myrmh ymm yqnh KVy’ txt 20
‘ybVhw : KVy’ yd‘lbm wtbkV=t’ Kb Vy’ Ntyw t’mTn ykw KVy’ 21
Ktw’ hwhy Nty hV’l Nhkh rm’w hl’h t‘bVb hV’h=t’ Nhkh
KnTb=t’w tlpn Kkry=t’ hwhy ttb Km‘ Kwtb h‘bVlw hl’l
Kry lpnlw NTb twbYl Ky‘mb hl’h Myrr’mh Mymh w’bw : hbY 22
hxmw rpsb Nhkh hl’h tl’h=t’ btkw : Nm’ Nm’ hV’h hrm’w 23
hb w’bw Myrr’mh Myrmh ym=t’ hV’h=t’ hqVhw : Myrmh ym=l’ 24
t’nqh txnm t’ hV’h dym Nhkh xqlw : Myrml Myrr’mh Mymh 25
Nhkh Zmqw : xbzmh=l’ ht’ byrqhw hwhy ynpl hxnmh=t’ Pynhw 26
hxnmh=Nm
5. 27–6. 24 ’Vn 131
hV’h=t’ hqVy rx’w hxbzmh ryTqhw htrkz’=t’ hxnmh=Nm
27 hVy’b l‘m l‘mtw h’mTn=M’ htyhw Mymh=t’ hqVhw : Mymh=t’
htyhw hkry hlpnw hnTb htbYw Myrml Myrr’mh Mymh hb w’bw
28 ’wh hrhTw hV’h h’mTn ’l=M’w : hm‘ brqb hl’l hV’h
29 hVy’ txt hV’ hTVt rV’ t’nqh trwt t’z : ‘rz h‘rznw htqnw
30 dym‘hw wtV’=t’ ’nqw h’nq xwr wyl‘ rb‘t rV’ Vy’ w’ : h’mTnw
31 hqnw : t’zh hrwth=lk t’ Nhkh hl hV‘w hwhy ynpl hV’h=t’
: hnw‘=t’ ’Vt ’whh hV’hw Nw‘m Vy’h
w, 2 Mhl’ trm’w l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw sŘ 6
3 ryzy rkVw Nyym : hwhyl ryzhl ryzn rdn rdnl ’lpy yk hV’=w’ Vy’
Mybn‘w htVy ’l Mybn‘ trVm=lkw htVy ’l rkV Zmxw Nyy Zmx
4 Nyyh Npgm hV‘y rV’ lkm wrzn ymy lk : lk’y ’l MyVbyw Myxl
5 wV’r=l‘ rb‘y=’l r‘t wrzn rdn ymy=lk : lk’y ’l gz=d‘w MynYrxm
: wV’r r‘V ‘rp ldg hyhy Vdq hwhyl ryzy=rV’ Mmyh t’lm=d‘
6, 7 wyx’l wm’lw wyb’l : ’by ’l tm Vpn=l‘ hwhyl wryzh ymy=lk
8 wrzn ymy lk : wV’r=l‘ wyhl’ rzn yk Mtmb Mhl ’mTy=’l wtx’lw
9 wrzn V’r ’mTw M’tp ‘tpb wyl‘ tm twmy=ykw : hwhyl ’wh Vdq
10 ’by ynymVh Mwybw : wnxlgy y‘ybVh Mwyb wtrhT Mwyb wV’r xlgw
11 hV‘w : d‘wm lh’ xtp=l’ Nhkh=l’ hnwy ynb ynV w’ Myrt ytV
Vpnh=l‘ ’Tx rV’m wyl‘ rpkw hl‘l dx’w t’Txl dx’ Nhkh
12 Vbk ’ybhw wrzn ymy=t’ hwhyl ryzhw : ’whh Mwyb wV’r=t’ Vdqw
13 trwt t’zw : wrzn ’mT yk wlpy MynV’rh Mymyhw MV’l wtnV=Nb
14 byrqhw : d‘wm lh’ xtp=l’ wt’ ’yby wrzn ymy t’lm Mwyb ryznh
tx’ hVbkw hl‘l dx’ Mymt wtnV=Nb Vbk hwhyl wnbrq=t’
15 tls twYm lsw : MymlVl Mymt dx’=ly’w t’Txl hmymt htnV=tb
: Mhyksnw Mtxnmw NmVb MyxVm twYm yqyqrw NmVb tlwlb tlx
16, 17 ly’h=t’w : wtl‘=t’w wt’Tx=t’ hV‘w hwhy ynpl Nhkh byrqhw
wtxnm=t’ Nhkh hV‘w twYmh ls l‘ hwhyl MymlV xbz hV‘y
18 r‘V=t’ xqlw wrzn V’r=t’ d‘wm lh’ xtp ryznh xlgw : wksn=t’w
19 Nhkh xqlw : MymlVh xbz txt=rV’ V’h=l‘ Ntnw wrzn V’r
dx’ hYm qyqrw lsh=Nm tx’ hYm tlxw ly’h=Nm hlVb ‘rzh=t’
20 hpwnt Nhkh Mtw’ Pynhw : wrzn=t’ wxlgth rx’ ryznh ypk=l‘ Ntnw
rx’w hmwrth qwV l‘w hpwnth hzx l‘ Nhkl ’wh Vdq hwhy ynpl
21 wrzn=l‘ hwhyl wnbrq rdy rV’ ryznh trwt t’z : Nyy ryznh htVy
: wrzn trwt l‘ hV‘y Nk rdy rV’ wrdn ypk wdy gyVt=rV’ dblm

22, 23 rm’l wynb=l’w Nrh’=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw sŘ 7


24 hwhy Kkrby : Mhl rwm’ l’rVy ynb=t’ wkrbt hk
KrmVyw
132 rbdmb 6. 25–7. 29
: Knxyw Kyl’ wynp hwhy r’y : KrmVyw 25
ymV=t’ wmVw : MwlV Kl MVyw Kyl’ wynp hwhy ’Vy 26, 27
hVm twlk Mwyb yhyw : Mkrb’ yn’w l’rVy ynb=l‘ z
xbzmh=t’w wylk=lk=t’w wt’ Vdqyw wt’ xVmyw NkVmh=t’ Myqhl
tyb yV’r l’rVy y’yVn wbyrqyw : Mt’ Vdqyw MxVmyw wylk=lk=t’w 2
Mnbrq=t’ w’ybyw : Mydqph=l‘ Mydm‘h Mh tTmh y’yVn Mh Mtb’ 3
rwVw My’Vnh ynV=l‘ hlg‘ rqb rV‘ ynVw bY tlg‘=VV hwhy ynpl
: rm’l hVm=l’ hwhy rm’yw : NkVmh ynpl Mtw’ wbyrqyw dx’l 4
Mywlh=l’ Mtw’ httnw d‘wm lh’ tdb‘=t’ db‘l wyhw Mt’m xq 5
Mtw’ Ntyw rqbh=t’w tlg‘h=t’ hVm xqyw : wtdb‘ ypk Vy’ 6
ypk NwVrg ynbl Ntn rqbh t‘br’ t’w twlg‘h ytV t’ : Mywlh=l’ 7
ypk yrrm ynbl Ntn rqbh tnmV t’w tlg‘h ‘br’ t’w : Mtdb‘ 8
tdb‘=yk Ntn ’l thq ynblw : Nhkh Nrh’=Nb rmty’ dyb Mtdb‘ 9
Mwyb xbzmh tknx t’ My’Vnh wbyrqyw : w’Vy Ptkb Mhl‘ Vdqh 10
hwhy rm’yw : xbzmh ynpl Mnbrq=t’ M’yVnh wbyrqyw wt’ xVmh 11
tknxl Mnbrq=t’ wbyrqy Mwyl dx’ ’yVn Mwyl dx’ ’yVn hVm=l’
NwVxn wnbrq=t’ NwV’rh Mwyb byrqmh yhyw : xbzmh 12
h’mw MyVlV tx’ Psk=tr‘q wnbrqw : hdwhy hTml bdnym‘=Nb 13
My’lm MhynV Vdqh lqVb lqV My‘bV Psk dx’ qrzm hlqVm
rp : trTq h’lm bhz hrV‘ tx’ Pk : hxnml NmVb hlwlb tls 14, 15
dx’ Myz‘=ry‘V : hl‘l wtnV=Nb dx’=Vbk dx’ ly’ rqb=Nb dx’ 16
hVmx Mydwt‘ hVmx Mly’ MynV rqb MymlVh xbzlw : t’Txl 17
: bdnym‘=Nb NwVxn Nbrq hz hVmx hnV=ynb MyVbk

wnbrq=t’ brqh : rkVVy ’yVn r‘wY=Nb l’ntn byrqh ynVh Mwyb 18, 19
lqV My‘bV Psk dx’ qrzm hlqVm h’mw MyVlV tx’ Psk=tr‘q
tx’ Pk : hxnml NmVb hlwlb tls My’lm MhynV Vdqh lqVb 20
dx’=Vbk dx’ ly’ rqb=Nb dx’ rp : trTq h’lm bhz hrV‘ 21
MynV rqb MymlVh xbzlw : t’Txl dx’ Myz‘=ry‘V : hl‘l wtnV=Nb 22, 23
l’ntn Nbrq hz hVmx hnV=ynb MyVbk hVmx Mydt‘ hVmx Mly’
: r‘wY=Nb
Psk=tr‘q wnbrq : Nlx=Nb b’yl’ Nlwbz ynbl ’yVn yVylVh Mwyb 24, 25
lqVb lqV My‘bV Psk dx’ qrzm hlqVm h’mw MyVlV tx’
hrV‘ tx’ Pk : hxnml NmVb hlwlb tls My’lm MhynV Vdqh 26
wtnV=Nb dx’=Vbk dx’ ly’ rqb=Nb dx’ rp : trTq h’lm bhz 27
Mly’ MynV rqb MymlVh xbzlw : t’Txl dx’ Myz‘=ry‘V : hl‘l 28, 29
b’yl’ Nbrq hz hVmx hnV=ynb MyVbk hVmx Mydt‘ hVmx
: Nlx=Nb
Mwyb
7. 30–62 ’Vn 133
30, 31 =tr‘q wnbrq : rw’ydV=Nb rwYyl’ Nbw’r ynbl ’yVn y‘ybrh Mwyb
lqV My‘bV Psk dx’ qrzm hlqVm h’mw MyVlV tx’ Psk
32 tx’ Pk : hxnml NmVb hlwlb tls My’lm MhynV Vdqh lqVb
33 dx’=Vbk dx’ ly’ rqb=Nb dx’ rp : trTq h’lm bhz hrV‘
34, 35 MynV rqb MymlVh xbzlw : t’Txl dx’ Myz‘=ry‘V : hl‘l wtnV=Nb
rwYyl’ Nbrq hz hVmx hnV=ynb MyVbk hVmx Mydt‘ hVmx Mly’
: rw’ydV=Nb
36, 37 wnbrq : ydVyrwY=Nb l’ymlV Nw‘mV ynbl ’yVn yVymxh Mwyb
lqV My‘bV Psk dx’ qrzm hlqVm h’mw MyVlV tx’ Psk=tr‘q
38 tx’ Pk : hxnml NmVb hlwlb tls My’lm MhynV Vdqh lqVb
39 dx’=Vbk dx’ ly’ rqb=Nb dx’ rp : trTq h’lm bhz hrV‘
40, 41 rqb MymlVh xbzlw : t’Txl dx’ Myz‘=ry‘V : hl‘l wtnV=Nb
Nbrq hz hVmx hnV=ynb MyVbk hVmx Mydt‘ hVmx Mly’ MynV
: ydVyrwY=Nb l’ymlV
42, 43 tx’ Psk=tr‘q wnbrq : l’w‘d=Nb Psyl’ dg ynbl ’yVn yVVh Mwyb
Vdqh lqVb lqV My‘bV Psk dx’ qrzm hlqVm h’mw MyVlV
44 bhz hrV‘ tx’ Pk : hxnml NmVb hlwlb tls My’lm MhynV
45 : hl‘l wtnV=Nb dx’=Vbk dx’ ly’ rqb=Nb dx’ rp : trTq h’lm
46, 47 hVmx Mly’ MynV rqb MymlVh xbzlw : t’Txl dx’ Myz‘=ry‘V
: l’w‘d=Nb Psyl’ Nbrq hz hVmx hnV=ynb MyVbk hVmx Mydt‘

48, 49 =tr‘q wnbrq : dwhym‘=Nb ‘mVyl’ Myrp’ ynbl ’yVn y‘ybVh Mwyb sŘ 8
lqVb lqV My‘bV Psk dx’ qrzm hlqVm h’mw MyVlV tx’ Psk
50 hrV‘ tx’ Pk : hxnml NmVb hlwlb tls My’lm MhynV Vdqh
51 wtnV=Nb dx’=Vbk dx’ ly’ rqb=Nb dx’ rp : trTq h’lm bhz
52, 53 Mly’ MynV rqb MymlVh xbzlw : t’Txl dx’ Myz‘=ry‘V : hl‘l
‘mVyl’ Nbrq hz hVmx hnV=ynb MyVbk hVmx Mydt‘ hVmx
: dwhym‘=Nb
54, 55 =tr‘q wnbrq : rwYhdp=Nb l’ylmg hVnm ynbl ’yVn ynymVh Mwyb
lqVb lqV My‘bV Psk dx’ qrzm hlqVm h’mw MyVlV tx’ Psk
56 hrV‘ tx’ Pk : hxnml NmVb hlwlb tls My’lm MhynV Vdqh
57 wtnV=Nb dx’=Vbk dx’ ly’ rqb=Nb dx’ rp : trTq h’lm bhz
58, 59 Mly’ MynV rqb MymlVh xbzlw : t’Txl dx’ Myz‘=ry‘V : hl‘l
l’ylmg Nbrq hz hVmx hnV=ynb MyVbk hVmx Mydt‘ hVmx
: rwYhdp=Nb
60, 61 Psk=tr‘q wnbrq : yn‘dg=Nb Ndyb’ Nmynb ynbl ’yVn y‘yVth Mwyb
lqVb lqV My‘bV Psk dx’ qrzm hlqVm h’mw MyVlV tx’
62 hrV‘ tx’ Pk : hxnml NmVb hlwlb tls My’lm MhynV Vdqh
bhz
134 rbdmb 7. 63–8. 2
wtnV=Nb dx’=Vbk dx’ ly’ rqb=Nb dx’ rp : trTq h’lm bhz 63
MynV rqb MymlVh xbzlw : t’Txl dx’ Myz‘=ry‘V : hl‘l 64, 65
Ndyb’ Nbrq hz hVmx hnV=ynb MyVbk hVmx Mydt‘ hVmx Mly’
: yn‘dg=Nb
Psk=tr‘q wnbrq : ydVym‘=Nb rz‘yx’ Nd ynbl ’yVn yryV‘h Mwyb 66, 67
lqVb lqV My‘bV Psk dx’ qrzm hlqVm h’mw MyVlV tx’
hrV‘ tx’ Pk : hxnml NmVb hlwlb tls My’lm MhynV Vdqh 68
wtnV=Nb dx’=Vbk dx’ ly’ rqb=Nb dx’ rp : trTq h’lm bhz 69
Mly’ MynV rqb MymlVh xbzlw : t’Txl dx’ Myz‘=ry‘V : hl‘l 70, 71
rz‘yx’ Nbrq hz hVmx hnV=ynb MyVbk hVmx Mydt‘ hVmx
: ydVym‘=Nb
wnbrq : Nrk‘=Nb l’y‘gp rV’ ynbl ’yVn Mwy rV‘ ytV‘ Mwyb 72, 73
lqV My‘bV Psk dx’ qrzm hlqVm h’mw MyVlV tx’ Psk=tr‘q
tx’ Pk : hxnml NmVb hlwlb tls My’lm MhynV Vdqh lqVb 74
dx’=Vbk dx’ ly’ rqb=Nb dx’ rp : trTq h’lm bhz hrV‘ 75
MynV rqb MymlVh xbzlw : t’Txl dx’ Myz‘=ry‘V : hl‘l wtnV=Nb 76, 77
l’y‘gp Nbrq hz hVmx hnV=ynb MyVbk hVmx Mydt‘ hVmx Mly’
: Nrk‘=Nb
wnbrq : Nny‘=Nb ‘ryx’ yltpn ynbl ’yVn Mwy rV‘=MynV Mwyb 78, 79
lqV My‘bV Psk dx’ qrzm hlqVm h’mw MyVlV tx’ Psk=tr‘q
tx’ Pk : hxnml NmVb hlwlb tls My’lm MhynV Vdqh lqVb 80
dx’=Vbk dx’ ly’ rqb=Nb dx’ rp : trTq h’lm bhz hrV‘ 81
MynV rqb MymlVh xbzlw : t’Txl dx’ Myz‘=ry‘V : hl‘l wtnV=Nb 82, 83
‘ryx’ Nbrq hz hVmx hnV=ynb MyVbk hVmx Mydt‘ hVmx Mly’
: Nny‘=Nb
tr‘q l’rVy y’yVn t’m wt’ xVmh Mwyb xbzmh tknx t’z 84
: hrV‘ MytV bhz twpk rV‘ MynV Psk=yqrzm hrV‘ MytV Psk
Psk lk dx’h qrzmh My‘bVw Psk tx’h hr‘qh h’mw MyVlV 85
hrV‘=MytV bhz twpk : Vdqh lqVb tw’m=‘br’w Mypl’ Mylkh 86
twpkh bhz=lk Vdqh lqVb Pkh hrV‘ hrV‘ trTq t’lm
rV‘=MynV Mly’ Myrp rV‘ MynV hl‘l rqbh=lk : h’mw MyrV‘ 87
: t’Txl rV‘ MynV Myz‘ yry‘Vw Mtxnmw rV‘ MynV hnV=ynb MyVbk
Mydt‘ MyVV Mly’ Myrp h‘br’w MyrV‘ MymlVh xbz rqb lkw 88
: wt’ xVmh yrx’ xbzmh tknx t’z MyVV hnV=ynb MyVbk MyVV
wyl’ rbdm lwqh=t’ ‘mVyw wt’ rbdl d‘wm lh’=l’ hVm ’bbw 89
: wyl’ rbdyw Mybrkh ynV Nybm td‘h Nr’=l‘ rV’ trpkh l‘m

+p3 , sŘ 9 Ktl‘hb wyl’ trm’w Nrh’=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw x, 2
trnh=t’
8. 3–9. 5 Ktl‘hb 135
3 Nrh’ Nk V‘yw : twrnh t‘bV wry’y hrwnmh ynp lwm=l’ trnh=t’
4 hzw : hVm=t’ hwhy hwY rV’k hytrn hl‘h hrwnmh ynp lwm=l’
h’rmk ’wh hVqm hxrp=d‘ hkry=d‘ bhz hVqm hrnmh hV‘m
: hrnmh=t’ hV‘ Nk hVm=t’ hwhy h’rh rV’

5, 6 trhTw l’rVy ynb Kwtm Mywlh=t’ xq : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw


7 r‘t wryb‘hw t’Tx ym Mhyl‘ hzh MrhTl Mhl hV‘t=hkw : Mt’
8 wtxnmw rqb=Nb rp wxqlw : wrhThw Mhydgb wsbkw MrVb=lk=l‘
9 =t’ tbrqhw : t’Txl xqt rqb=Nb ynV=rpw NmVb hlwlb tls
10 tbrqhw : l’rVy ynb td‘=lk=t’ tlhqhw d‘wm lh’ ynpl Mywlh
11 Pynhw : Mywlh=l‘ Mhydy=t’ l’rVy=ynb wkmsw hwhy ynpl Mywlh=t’
db‘l wyhw l’rVy ynb t’m hwhy ynpl hpwnt Mywlh=t’ Nrh’
12 hV‘w Myrph V’r l‘ Mhydy=t’ wkmsy Mywlhw : hwhy tdb‘=t’
13 tdm‘hw : Mywlh=l‘ rpkl hwhyl hl‘ dx’h=t’w t’Tx dx’h=t’
14 tldbhw : hwhyl hpwnt Mt’ tpnhw wynb ynplw Nrh’ ynpl Mywlh=t’
15 Mywlh w’by Nk=yrx’w : Mywlh yl wyhw l’rVy ynb Kwtm Mywlh=t’
16 Myntn yk : hpwnt Mt’ tpnhw Mt’ trhTw d‘wm lh’=t’ db‘l
ynbm lk rwkb Mxr=lk trTp txt l’rVy ynb Kwtm yl hmh Myntn
17 hmhbbw Md’b l’rVy ynbb rwkb=lk yl yk : yl Mt’ ytxql l’rVy
18 =t’ xq’w : yl Mt’ ytVdqh MyrYm Zr’b rwkb=lk ytkh Mwyb
19 Nrh’l Myntn Mywlh=t’ hnt’w : l’rVy ynbb rwkb=lk txt Mywlh
d‘wm lh’b l’rVy=ynb tdb‘=t’ db‘l l’rVy ynb Kwtm wynblw
l’rVy=ynb tVgb Pgn l’rVy ynbb hyhy ’lw l’rVy ynb=l‘ rpklw
20 =rV’ lkk Mywll l’rVy=ynb td‘=lkw Nrh’w hVm V‘yw : Vdqh=l’
21 Mywlh w’Txtyw : l’rVy ynb Mhl wV‘=Nk Mywll hVm=t’ hwhy hwY
Nrh’ Mhyl‘ rpkyw hwhy ynpl hpwnt Mt’ Nrh’ Pnyw Mhydgb wsbkyw
22 ynpl d‘wm lh’b Mtdb‘=t’ db‘l Mywlh w’b Nk=yrx’w : MrhTl
: Mhl wV‘ Nk Mywlh=l‘ hVm=t’ hwhy hwY rV’k wynb ynplw Nrh’
23, 24 Nbm Mywll rV’ t’z : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
25 Nbmw : d‘wm lh’ tdb‘b ’bY ’bYl ’wby hl‘mw hnV MyrV‘w Vmx
26 wyx’=t’ trVw : dw‘ db‘y ’lw hdb‘h ’bYm bwVy hnV MyVmx
Mywll hV‘t hkk db‘y ’l hdb‘w trmVm rmVl d‘wm lh’b
: MtrmVmb
T Zr’m Mt’Yl tynVh hnVb ynys=rbdmb hVm=l’ hwhy rbdyw
2 : wd‘wmb xsph=t’ l’rVy=ynb wV‘yw : rm’l NwV’rh Vdxb MyrYm
3 wd‘wmb wt’ wV‘t Mybr‘h Nyb hzh Vdxb Mwy=rV‘ h‘br’b
4 l’rVy ynb=l’ hVm rbdyw : wt’ wV‘t wyTpVm=lkkw wytqx=lkk
5 Vdxl Mwy rV‘ h‘br’b NwV’rb xsph=t’ wV‘yw : xsph tV‘l
Nyb
136 rbdmb 9. 6–10. 10
wV‘ Nk hVm=t’ hwhy hwY rV’ lkk ynys rbdmb Mybr‘h Nyb
wlky=’lw Md’ Vpnl My’mT wyh rV’ MyVn’ yhyw : l’rVy ynb 6
: ’whh Mwyb Nrh’ ynplw hVm ynpl wbrqyw ’whh Mwyb xsph=tV‘l
‘rgn hml Md’ Vpnl My’mT wnxn’ wyl’ hmhh MyVn’h wrm’yw 7
Mhl’ rm’yw : l’rVy ynb Kwtb wd‘mb hwhy Nbrq=t’ byrqh ytlbl 8
: Mkl hwhy hwYy=hm h‘mV’w wdm‘ hVm
Vy’ rm’l l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 9, 10
hV‘w Mkytrdl w’ Mkl hqxr Krdb w’ Vpnl ’mT hyhy=yk Vy’
wV‘y Mybr‘h Nyb Mwy rV‘ h‘br’b ynVh Vdxb : hwhyl xsp 11
’l MY‘w rqb=d‘ wnmm wry’Vy=’l : whlk’y Myrrmw twYm=l‘ wt’ 12
Krdbw rwhT ’wh=rV’ Vy’hw : wt’ wV‘y xsph tqx=lkk wb=wrbVy 13
Nbrq yk hym‘m ’whh Vpnh htrknw xsph twV‘l ldxw hyh=’l
rg Mkt’ rwgy=ykw : ’whh Vy’h ’Vy w’Tx wd‘mb byrqh ’l hwhy 14
hyhy tx’ hqx hV‘y Nk wTpVmkw xsph tqxk hwhyl xsp hV‘w
hsk NkVmh=t’ Myqh Mwybw : Zr’h xrz’lw rglw Mkl 15
V’=h’rmk NkVmh=l‘ hyhy br‘bw td‘h lh’l NkVmh=t’ Nn‘h
twl‘h yplw : hlyl V’=h’rmw wnsky Nn‘h dymt hyhy Nk : rqb=d‘ 16, 17
MV=NkVy rV’ Mwqmbw l’rVy ynb w‘sy Nk=yrx’w lh’h l‘m Nn‘h
yp=l‘w l’rVy ynb w‘sy hwhy yp=l‘ : l’rVy ynb wnxy MV Nn‘h 18
Nn‘h Kyr’hbw : wnxy NkVmh=l‘ Nn‘h NkVy rV’ ymy=lk wnxy hwhy 19
’lw hwhy trmVm=t’ l’rVy=ynb wrmVw Mybr Mymy NkVmh=l‘
wnxy hwhy yp=l‘ NkVmh=l‘ rpsm Mymy Nn‘h hyhy rV’ Vyw : w‘sy 20
Nn‘h hl‘nw rqb=d‘ br‘m Nn‘h hyhy rV’ Vyw : w‘sy hwhy yp=l‘w 21
Vdx=w’ Mymy=w’ : w‘snw Nn‘h hl‘nw hlylw Mmwy w’ w‘snw rqbb 22
’lw l’rVy=ynb wnxy wyl‘ NkVl NkVmh=l‘ Nn‘h Kyr’hb Mymy=w’
trmVm=t’ w‘sy hwhy yp=l‘w wnxy hwhy yp=l‘ : w‘sy wtl‘hbw w‘sy 23
: hVm=dyb hwhy yp=l‘ wrmV hwhy
sŘ 10 hVqm Psk trYwYx ytV Kl hV‘ : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw y, 2
Nhb w‘qtw : twnxmh=t’ ‘smlw hd‘h ’rqml Kl wyhw Mt’ hV‘t 3
wd‘wnw w‘qty tx’b=M’w : d‘wm lh’ xtp=l’ hd‘h=lk Kyl’ wd‘wnw 4
twnxmh w‘snw h‘wrt Mt‘qtw : l’rVy ypl’ yV’r My’yVnh Kyl’ 5
hnmyt Mynxh twnxmh w‘snw tynV h‘wrt Mt‘qtw : hmdq Mynxh 6
: w‘yrt ’lw w‘qtt lhqh=t’ lyhqhbw : Mhy‘sml w‘qty h‘wrt 7
: Mkytrdl Mlw‘ tqxl Mkl wyhw twrYYxb w‘qty Mynhkh Nrh’ ynbw 8
trYYxb Mt‘rhw Mkt’ rrYh rYh=l‘ MkYr’b hmxlm w’bt=ykw 9
MktxmV Mwybw : Mkyby’m Mt‘Vwnw Mkyhl’ hwhy ynpl Mtrkznw 10
l‘w Mkytl‘ l‘ trYYxb Mt‘qtw MkVdx yV’rbw Mkyd‘wmbw
: Mkyhl’ hwhy yn’ Mkyhl’ ynpl Nwrkzl Mkl wyhw MkymlV yxbz
yhyw
10. 11–11. 10 Ktl‘hb 137

11 l‘m Nn‘h hl‘n Vdxb MyrV‘b ynVh Vdxb tynVh hnVb yhyw
12 Nn‘h NkVyw ynys rbdmm Mhy‘sml l’rVy=ynb w‘syw : td‘h NkVm
13, 14 lgd ‘syw : hVm=dyb hwhy yp=l‘ hnV’rb w‘syw : Nr’p rbdmb
: bdnym‘=Nb NwVxn w’bY=l‘w Mt’bYl hnV’rb hdwhy=ynb hnxm
15, 16 ynb hTm ’bY=l‘w : r‘wY=Nb l’ntn rkVVy ynb hTm ’bY=l‘w
17 yrrm ynbw NwVrg=ynb w‘snw NkVmh drwhw : Nlx=Nb b’yl’ Nlwbz
18 rwYyl’ w’bY=l‘w Mt’bYl Nbw’r hnxm lgd ‘snw : NkVmh y’Vn
19, 20 =l‘w : ydVyrwY=Nb l’ymlV Nw‘mV ynb hTm ’bY=l‘w : rw’ydV=Nb
21 Vdqmh y’Vn Mythqh w‘snw : l’w‘d=Nb Psyl’ dg=ynb hTm ’bY
22 Mt’bYl Myrp’=ynb hnxm lgd ‘snw : M’b=d‘ NkVmh=t’ wmyqhw
23 l’ylmg hVnm ynb hTm ’bY=l‘w : dwhym‘=Nb ‘mVyl’ w’bY=l‘w
24, 25 lgd ‘snw : ynw‘dg=Nb Ndyb’ Nmynb ynb hTm ’bY=l‘w : rwYhdp=Nb
=Nb rz‘yx’ w’bY=l‘w Mt’bYl tnxmh=lkl Ps’m Nd=ynb hnxm
26, 27 hTm ’bY=l‘w : Nrk‘=Nb l’y‘gp rV’ ynb hTm ’bY=l‘w : ydVym‘
28 : w‘syw Mt’bYl l’rVy=ynb y‘sm hl’ : Nny‘=Nb ‘ryx’ yltpn ynb
29 My‘sn hVm Ntx ynydmh l’w‘r=Nb bbxl hVm rm’yw
Kl wnbThw wnt’ hkl Mkl Nt’ wt’ hwhy rm’ rV’ Mwqmh=l’ wnxn’
30 yYr’=l’=M’ yk Kl’ ’l wyl’ rm’yw : l’rVy=l‘ bwT=rbd hwhy=yk
31 wntnx t‘dy Nk=l‘ yk wnt’ bz‘t ’n=l’ rm’yw : Kl’ ytdlwm=l’w
32 ’whh bwTh hyhw wnm‘ Klt=yk hyhw : Myny‘l wnl tyyhw rbdmb
33 tVlV Krd hwhy rhm w‘syw : Kl wnbThw wnm‘ hwhy byTyy rV’
Mhl rwtl Mymy tVlV Krd Mhynpl ‘sn hwhy=tyrb Nwr’w Mymy
34 N : hnxmh=Nm M‘snb Mmwy Mhyl‘ hwhy Nn‘w : hxwnm
35 wsnyw Kyby’ wYpyw hwhy hmwq hVm rm’yw Nr’h ‘snb yhyw
36 N : l’rVy ypl’ twbbr hwhy hbwV rm’y hxnbw : Kynpm Ky’nVm
’y Mb=r‘btw wp’ rxyw hwhy ‘mVyw hwhy ynz’b ‘r Mynn’tmk M‘h yhyw
2 hVm llptyw hVm=l’ M‘h q‘Yyw : hnxmh hYqb lk’tw hwhy V’
3 hr‘b=yk hr‘bt ’whh Mwqmh=MV ’rqyw : V’h ‘qVtw hwhy=l’
4 Mg wkbyw wbVyw hw’t ww’th wbrqb rV’ Psps’hw : hwhy V’ Mb
5 lk’n=rV’ hgdh=t’ wnrkz : rVb wnlk’y ym wrm’yw l’rVy ynb
MylYbh=t’w ryYxh=t’w MyxTb’h t’w My’Vqh t’ Mnx MyrYmb
6, 7 Nmhw : wnyny‘ Nmh=l’ ytlb lk Ny’ hVby wnVpn ht‘w : MymwVh=t’w
8 w’ Myxrb wnxTw wTqlw M‘h wTV : xldbh Ny‘k wny‘w ’wh dg=‘rzk
dVl M‘Tk wm‘T hyhw twg‘ wt’ wV‘w rwrpb wlVbw hkdmb wkd
9, 10 hVm ‘mVyw : wyl‘ Nmh dry hlyl hnxmh=l‘ lTh tdrbw : NmVh
M‘h=t’
138 rbdmb 11. 11–34
yny‘bw d’m hwhy P’=rxyw wlh’ xtpl Vy’ wytxpVml hkb M‘h=t’
ytYm=’l hmlw Kdb‘l t‘rh hml hwhy=l’ hVm rm’yw : ‘r hVm 11
t’ ytyrh ykn’h : yl‘ hzh M‘h=lk ’Vm=t’ MwVl Kyny‘b Nx 12
rV’k Kqyxb wh’V yl’ rm’t=yk whytdly ykn’=M’ hzh M‘h=lk
rVb yl Ny’m : wytb’l t‘bVn rV’ hmd’h l‘ qnyh=t’ Nm’h ’Vy 13
=’l : hlk’nw rVb wnl=hnt rm’l yl‘ wkby=yk hzh M‘h=lkl ttl 14
hkk=M’w : ynmm dbk yk hzh M‘h=lk=t’ t’Vl ydbl ykn’ lkw’ 15
: yt‘rb h’r’=l’w Kyny‘b Nx yt’Ym=M’ grh ’n yngrh yl hV‘=t’

sŘ 11 t‘dy rV’ l’rVy ynqzm Vy’ My‘bV yl=hps’ hVm=l’ hwhy rm’yw 16
MV wbYythw d‘wm lh’=l’ Mt’ txqlw wyrTVw M‘h ynqz Mh=yk
ytmVw Kyl‘ rV’ xwrh=Nm ytlY’w MV Km‘ ytrbdw ytdryw : Km‘ 17
M‘h=l’w : Kdbl ht’ ’Vt=’lw M‘h ’Vmb Kt’ w’Vnw Mhyl‘ 18
rm’l hwhy ynz’b Mtykb yk rVb Mtlk’w rxml wVdqth rm’t
: Mtlk’w rVb Mkl hwhy Ntnw MyrYmb wnl bwT=yk rVb wnlk’y ym
’lw Mymy hrV‘ ’lw Mymy hVmx ’lw Mymwy ’lw Nwlk’t dx’ Mwy ’l 19
’rzl Mkl hyhw Mkp’m ’Yy=rV’ d‘ Mymy Vdx d‘ : Mwy MyrV‘ 20
hz hml rm’l wynpl wkbtw Mkbrqb rV’ hwhy=t’ Mts’m=yk N‘y
ykn’ rV’ M‘h ylgr Pl’ tw’m=VV hVm rm’yw : MyrYmm wn’Yy 21
rqbw N’Yh : Mymy Vdx wlk’w Mhl Nt’ rVb trm’ ht’w wbrqb 22
: Mhl ’Ymw Mhl Ps’y Myh ygd=lk=t’ M’ Mhl ’Ymw Mhl TxVy

sŘ 12 yrbd Krqyh h’rt ht‘ rYqt hwhy dyh hVm=l’ hwhy rm’yw 23
My‘bV Ps’yw hwhy yrbd t’ M‘h=l’ rbdyw hVm ’Yyw : ’l=M’ 24
rbdyw Nn‘b hwhy dryw : lh’h tbybs Mt’ dm‘yw M‘h ynqzm Vy’ 25
yhyw Mynqzh Vy’ My‘bV=l‘ Ntyw wyl‘ rV’ xwrh=Nm lY’yw wyl’
hnxmb MyVn’=ynV wr’Vyw : wpsy ’lw w’bntyw xwrh Mhyl‘ xwnk 26
Mybtkb hmhw xwrh Mhl‘ xntw ddym ynVh MVw ddl’ dx’h MV
rm’yw hVml dgyw r‘nh Zryw : hnxmb w’bntyw hlh’h w’Yy ’lw 27
hVm trVm Nwn=Nb ‘Vwhy N‘yw : hnxmb My’bntm ddymw ddl’ 28
yl ht’ ’nqmh hVm wl rm’yw : M’lk hVm ynd’ rm’yw wyrxbm 29
Ps’yw : Mhyl‘ wxwr=t’ hwhy Nty=yk My’ybn hwhy M‘=lk Nty ymw 30
MywlV zgyw hwhy t’m ‘sn xwrw : l’rVy ynqzw ’wh hnxmh=l’ hVm 31
hnxmh twbybs hk Mwy Krdkw hk Mwy Krdk hnxmh=l‘ VTyw Myh=Nm
lkw hlylh=lkw ’whh Mwyh=lk M‘h Mqyw : Zr’h ynp=l‘ Mytm’kw 32
wxTVyw Myrmx hrV‘ Ps’ Ty‘mmh wlVh=t’ wps’yw trxmh Mwy
P’w trky MrT MhynV Nyb wndw‘ rVbh : hnxmh twbybs xwTV Mhl 33
Mwqmh=MV=t’ ’rqyw : d’m hbr hkm M‘b hwhy Kyw M‘b hrx hwhy 34
’whh
11. 35–13. 21 Kl=xlV 139
35 twrbqm : Myw’tmh M‘h=t’ wrbq MV=yk hw’th twrbq ’whh
: twrYxb wyhyw twrYx M‘h w‘sn hw’th
by xql rV’ tyVkh hV’h twd’=l‘ hVmb Nrh’w Myrm rbdtw
2 wnb=Mg ’lh hwhy rbd hVmb=K’ qrh wrm’yw : xql tyVk hV’=yk
3 ynp=l‘ rV’ Md’h lkm d’m wn‘ hVm Vy’hw : hwhy ‘mVyw rbd
4 =l’w Nrh’=l’w hVm=l’ M’tp hwhy rm’yw : hmd’h
5 dwm‘b hwhy dryw : MtVlV w’Yyw d‘wm lh’=l’ MktVlV w’Y Myrm
6 rm’yw : MhynV w’Yyw Myrmw Nrh’ ’rqyw lh’h xtp dm‘yw Nn‘
Mwlxb ‘dwt’ wyl’ h’rmb hwhy Mk’ybn hyhy=M’ yrbd ’n=w‘mV
7, 8 hp=l’ hp : ’wh Nm’n ytyb=lkb hVm ydb‘ Nk=’l : wb=rbd’
Mt’ry ’l ‘wdmw Tyby hwhy tnmtw tdyxb ’lw h’rmw wb=rbd’
9, 10 lh’h l‘m rs Nn‘hw : Klyw Mb hwhy P’=rxyw : hVmb ydb‘b rbdl
11 rm’yw : t‘rYm hnhw Myrm=l’ Nrh’ Npyw glVk t‘rYm Myrm hnhw
rV’w wnl’wn rV’ t’Tx wnyl‘ tVt ’n=l’ ynd’ yb hVm=l’ Nrh’
12 : wrVb yYx lk’yw wm’ Mxrm wt’Yb rV’ tmk yht ’n=l’ : wn’Tx
13 : hl ’n ’pr ’n l’ rm’l hwhy=l’ hVm q‘Yyw

14 Mymy t‘bV Mlkt ’lh hynpb qry qry hyb’w hVm=l’ hwhy rm’yw
15 Zwxm Myrm rgstw : Ps’t rx’w hnxml Zwxm Mymy t‘bV rgst
16 M‘h w‘sn rx’w : Myrm Ps’h d‘ ‘sn ’l M‘hw Mymy t‘bV hnxml
: Nr’p rbdmb wnxyw twrYxm
gy, 2 N‘nk Zr’=t’ wrtyw MyVn’ Kl=xlV : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw +p4 , sŘ 13
wxlVt wytb’ hTml dx’ Vy’ dx’ Vy’ l’rVy ynbl Ntn yn’=rV’
3 Mlk hwhy yp=l‘ Nr’p rbdmm hVm Mt’ xlVyw : Mhb ’yVn lk
4 ‘wmV Nbw’r hTml MtwmV hl’w : hmh l’rVy=ynb yV’r MyVn’
5, 6 : hnpy=Nb blk hdwhy hTml : yrwx=Nb TpV Nw‘mV hTml : rwkz=Nb
7, 8, 9 hTml : Nwn=Nb ‘Vwh Myrp’ hTml : Pswy=Nb l’gy rkVVy hTml
10, 11 Pswy hTml : ydws=Nb l’ydg Nlwbz hTml : ’wpr=Nb yTlp Nmynb
12, 13 rV’ hTml : ylmg=Nb l’ym‘ Nd hTml : ysws=Nb ydg hVnm hTml
14, 15 l’w’g dg hTml : yspw=Nb ybxn yltpn hTml : l’kym=Nb rwts
16 ’rqyw Zr’h=t’ rwtl hVm xlV=rV’ MyVn’h twmV hl’ : ykm=Nb
17 N‘nk Zr’=t’ rwtl hVm Mt’ xlVyw : ‘Vwhy Nwn=Nb ‘Vwhl hVm
18 Zr’h=t’ Mty’rw : rhh=t’ Mtyl‘w bgnb hz wl‘ Mhl’ rm’yw
: br=M’ ’wh T‘mh hprh ’wh qzxh hyl‘ bVyh M‘h=t’w ’wh=hm
19 Myr‘h hmw h‘r=M’ ’wh hbwTh hb bVy ’wh=rV’ Zr’h hmw
20 hnmVh Zr’h hmw : MyrYbmb M’ Mynxmbh hnhb bVwy ’wh=rV’
Zr’h yrpm Mtxqlw Mtqzxthw Ny’=M’ Z‘ hb=Vyh hzr=M’ ’wh
21 bxr=d‘ NY=rbdmm Zr’h=t’ wrtyw wl‘yw : Mybn‘ yrwkb ymy Mymyhw
’bl
140 rbdmb 13. 22–14. 15
ymltw yVV Nmyx’ MVw Nwrbx=d‘ ’byw bgnb wl‘yw : tmx ’bl 22
w’byw : MyrYm N‘Y ynpl htnbn MynV ‘bV Nwrbxw qn‘h ydyly 23
Twmb wh’Vyw dx’ Mybn‘ lwkV’w hrwmz MVm wtrkyw lkV’ lxn=d‘
l‘ lwkV’ lxn ’rq ’whh Mwqml : Myn’th=Nmw Mynmrh=Nmw MynVb 24
Zr’h rwtm wbVyw : l’rVy ynb MVm wtrk=rV’ lwkV’h twd’ 25
td‘=lk=l’w Nrh’=l’w hVm=l’ w’byw wklyw : Mwy My‘br’ Zqm 26
hd‘h=lk=t’w rbd Mt’ wbyVyw hVdq Nr’p rbdm=l’ l’rVy=ynb
rV’ Zr’h=l’ wn’b wrm’yw wl=wrpsyw : Zr’h yrp=t’ Mw’ryw 27
bVyh M‘h z‘=yk sp’ : hyrp=hzw ’wh Vbdw blx tbz Mgw wntxlV 28
qlm‘ : MV wny’r qn‘h ydly=Mgw d’m tldg twrYb Myr‘hw Zr’b 29
bVwy yn‘nkhw rhb bVwy yrm’hw yswbyhw ytxhw bgnh Zr’b bVwy
hl‘ rm’yw hVm=l’ M‘h=t’ blk shyw : Ndryh dy l‘w Myh=l‘ 30
wrm’ wm‘ wl‘=rV’ MyVn’hw : hl lkwn lwky=yk ht’ wnVryw hl‘n 31
Zr’h tbd w’yYyw : wnmm ’wh qzx=yk M‘h=l’ twl‘l lkwn ’l 32
rwtl hb wnrb‘ rV’ Zr’h rm’l l’rVy ynb=l’ ht’ wrt rV’
yVn’ hkwtb wny’r=rV’ M‘h=lkw ’wh hybVwy tlk’ Zr’ ht’
wnyny‘b yhnw Mylpnh=Nm qn‘ ynb Mylypnh=t’ wny’r MVw : twdm 33
wkbyw Mlwq=t’ wntyw hd‘h=lk ’Vtw : Mhyny‘b wnyyh Nkw Mybgxk dy
wrm’yw l’rVy ynb lk Nrh’=l‘w hVm=l‘ wnlyw : ’whh hlylb M‘h 2
: wntm=wl hzh rbdmb w’ MyrYm Zr’b wntm=wl hd‘h=lk Mhl’
wyhy wnpTw wnyVn brxb lpnl t’zh Zr’h=l’ wnt’ ’ybm hwhy hmlw 3
V’r hntn wyx’=l’ Vy’ wrm’yw : hmyrYm bwV wnl bwT ’wlh zbl 4
td‘ lhq=lk ynpl Mhynp=l‘ Nrh’w hVm lpyw : hmyrYm hbwVnw 5
w‘rq Zr’h=t’ Myrth=Nm hnpy=Nb blkw Nwn=Nb ‘Vwhyw : l’rVy ynb 6
wnrb‘ rV’ Zr’h rm’l l’rVy=ynb td‘=lk=l’ wrm’yw : Mhydgb 7
’ybhw hwhy wnb Zpx=M’ : d’m d’m Zr’h hbwT ht’ rwtl hb 8
: Vbdw blx tbz ’wh=rV’ Zr’ wnl hntnw t’zh Zr’h=l’ wnt’
Mh wnmxl yk Zr’h M‘=t’ w’ryt=l’ Mt’w wdrmt=l’ hwhyb K’ 9
Mwgrl hd‘h=lk wrm’yw : M’ryt=l’ wnt’ hwhyw Mhyl‘m MlY rs 10
: l’rVy ynb=lk=l’ d‘wm lh’b h’rn hwhy dwbkw Mynb’b Mt’

sŘ 14 wnym’y=’l hn’=d‘w hzh M‘h ynY’ny hn’=d‘ hVm=l’ hwhy rm’yw 11


hV‘’w wnVrw’w rbdb wnk’ : wbrqb ytyV‘ rV’ twt’h lkb yb 12
MyrYm w‘mVw hwhy=l’ hVm rm’yw : wnmm MwY‘w lwdg=ywgl Kt’ 13
t’zh Zr’h bVwy=l’ wrm’w : wbrqm hzh M‘h=t’ Kxkb tyl‘h=yk 14
hwhy ht’ h’rn Ny‘b Ny‘=rV’ hzh M‘h brqb hwhy ht’=yk w‘mV
V’ dwm‘bw Mmwy Mhynpl Klh ht’ Nn‘ dm‘bw Mhl‘ dm‘ Knn‘w
w‘mV=rV’ Mywgh wrm’w dx’ Vy’k hzh M‘h=t’ htmhw : hlyl 15
K‘mV=t’
14. 16–15. 2 Kl=xlV 141
16 Zr’h=l’ hzh M‘h=t’ ’ybhl hwhy tlky ytlbm : rm’l K‘mV=t’
17 rV’k ynd’ xk ’n=ldgy ht‘w : rbdmb MTxVyw Mhl ‘bVn=rV’
18 hqny ’l hqnw ‘Vpw Nw‘ ’Vn dsx=brw Myp’ Kr’ hwhy : rm’l trbd
19 M‘h Nw‘l ’n=xls : My‘br=l‘w MyVlV=l‘ Mynb=l‘ twb’ Nw‘ dqp
20 rm’yw : hnh=d‘w MyrYmm hzh M‘l ht’Vn rV’kw Kdsx ldgk hzh
21 : Zr’h=lk=t’ hwhy=dwbk ’lmyw yn’=yx Mlw’w : Krbdk ytxls hwhy
22 MyrYmb ytyV‘=rV’ ytt’=t’w ydbk=t’ My’rh MyVn’h=lk yk
23 w’ry=M’ : ylwqb w‘mV ’lw Mym‘p rV‘ hz yt’ wsnyw rbdmbw
24 blk ydb‘w : hw’ry ’l yY’nm=lkw Mtb’l yt‘bVn rV’ Zr’h=t’
’b=rV’ Zr’h=l’ wyt’ybhw yrx’ ’lmyw wm‘ trx’ xwr htyh bq‘
25 Mkl w‘sw wnp rxm qm‘b bVwy yn‘nkhw yqlm‘hw : hnVrwy w‘rzw hmV
: Pws=My Krd rbdmh
26, 27 t’zh h‘rh hd‘l ytm=d‘ : rm’l Nrh’=l’w hVm=l’ hwhy rbdyw
Mynylm hmh rV’ l’rVy ynb twnlt=t’ yl‘ Mynylm hmh rV’
28 Mtrbd rV’k ’l=M’ hwhy=M’n yn’=yx Mhl’ rm’ : yt‘mV yl‘
29 Mkydqp=lkw Mkyrgp wlpy hzh rbdmb : Mkl hV‘’ Nk ynz’b
30 Mt’=M’ : yl‘ Mtnylh rV’ hl‘mw hnV MyrV‘ Nbm Mkrpsm=lkl
blk=M’ yk hb Mkt’ NkVl ydy=t’ yt’Vn rV’ Zr’h=l’ w’bt
31 Mt’ yt’ybhw hyhy zbl Mtrm’ rV’ MkpTw : Nwn=Nb ‘Vwhyw hnpy=Nb
32 : hzh rbdmb wlpy Mt’ Mkyrgpw : hb Mts’m rV’ Zr’h=t’ w‘dyw
33 Mt=d‘ Mkytwnz=t’ w’Vnw hnV My‘br’ rbdmb My‘r wyhy Mkynbw
34 My‘br’ Zr’h=t’ Mtrt=rV’ Mymyh rpsmb : rbdmb Mkyrgp
Mt‘dyw hnV My‘br’ Mkytnw‘=t’ w’Vt hnVl Mwy hnVl Mwy Mwy
35 h‘rh hd‘h=lkl hV‘’ t’z ’l=M’ ytrbd hwhy yn’ : yt’wnt=t’
36 xlV=rV’ MyVn’hw : wtmy MVw wmty hzh rbdmb yl‘ Myd‘wnh t’zh
hbd ’yYwhl hd‘h=lk=t’ wyl‘ wnwlyw wbVyw Zr’h=t’ rwtl hVm
37 ynpl hpgmb h‘r Zr’h=tbd y’Ywm MyVn’h wtmyw : Zr’h=l‘
38 Myklhh Mhh MyVn’h=Nm wyx hnpy=Nb blkw Nwn=Nb ‘Vwhyw : hwhy
39 l’rVy ynb=lk=l’ hl’h Myrbdh=t’ hVm rbdyw : Zr’h=t’ rwtl
40 wnnh rm’l rhh=V’r=l’ wl‘yw rqbb wmkVyw : d’m M‘h wlb’tyw
41 hz hml hVm rm’yw : wn’Tx yk hwhy rm’=rV’ Mwqmh=l’ wnyl‘w
42 hwhy Ny’ yk wl‘t=l’ : xlYt ’l ’whw hwhy yp=t’ Myrb‘ Mt’
43 Mkynpl MV yn‘nkhw yqlm‘h yk : Mkyby’ ynpl wpgnt ’lw Mkbrqb
: Mkm‘ hwhy hyhy=’lw hwhy yrx’m MtbV Nk=l‘=yk brxb Mtlpnw
44 brqm wVm=’l hVmw hwhy=tyrb Nwr’w rhh V’r=l’ twl‘l wlp‘yw
45 Mwtkyw Mwkyw ’whh rhb bVyh yn‘nkhw yqlm‘h dryw : hnxmh
: hmrxh=d‘
wT, 2 Mhl’ trm’w l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw sŘ 15
yk
142 rbdmb 15. 3–33
hV’ MtyV‘w : Mkl Ntn yn’ rV’ MkytbVwm Zr’=l’ w’bt yk 3
xyr twV‘l Mkyd‘mb w’ hbdnb w’ rdn=’lpl xbz=w’ hl‘ hwhyl
hwhyl wnbrq byrqmh byrqhw : N’Yh=Nm w’ rqbh=Nm hwhyl xxyn 4
ty‘ybr Ksnl Nyyw : NmV Nyhh ty‘brb lwlb NwrV‘ tls hxnm 5
hV‘t ly’l w’ : dx’h Vbkl xbzl w’ hl‘h=l‘ hV‘t Nyhh 6
Ksnl Nyyw : Nyhh tyVlV NmVb hlwlb MynrV‘ ynV tls hxnm 7
hl‘ rqb=Nb hV‘t=ykw : hwhyl xxyn=xyr byrqt Nyhh tyVlV 8
hxnm rqbh=Nb=l‘ byrqhw : hwhyl MymlV=w’ rdn=’lpl xbz=w’ 9
yYx Ksnl byrqt Nyyw : Nyhh yYx NmVb lwlb MynrV‘ hVlV tls 10
ly’l w’ dx’h rwVl hV‘y hkk : hwhyl xxyn=xyr hV’ Nyhh 11
wV‘t hkk wV‘t rV’ rpsmk : Myz‘b w’ MyVbkb hVl=w’ dx’h 12
hV’ byrqhl hl’=t’ hkk=hV‘y xrz’h=lk : Mrpsmk dx’l 13
Mkytrdl Mkkwtb=rV’ w’ rg Mkt’ rwgy=ykw : hwhyl xxyn=xyr 14
hqx lhqh : hV‘y Nk wV‘t rV’k hwhyl xxyn=xyr hV’ hV‘w 15
: hwhy ynpl hyhy rgk Mkk Mkytrdl Mlw‘ tqx rgh rglw Mkl tx’
: Mkt’ rgh rglw Mkl hyhy dx’ TpVmw tx’ hrwt 16

Mhl’ trm’w l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 17, 18
Mxlm Mklk’b hyhw : hmV Mkt’ ’ybm yn’ rV’ Zr’h=l’ Mk’bb 19
hmwrt wmyrt hlx Mktsr‘ tyV’r : hwhyl hmwrt wmyrt Zr’h 20
hmwrt hwhyl wntt Mkytsr‘ tyV’rm : ht’ wmyrt Nk Nrg tmwrtk 21
hl’h twYmh=lk t’ wV‘t ’lw wgVt ykw : Mkytrdl 22
hVm=dyb Mkyl’ hwhy hwY rV’=lk t’ : hVm=l’ hwhy rbd=rV’ 23
hd‘h yny‘m M’ hyhw : Mkytrdl h’lhw hwhy hwY rV’ Mwyh=Nm 24
xxyn xyrl hl‘l dx’ rqb=Nb rp hd‘h=lk wV‘w hggVl htV‘n
Nhkh rpkw : tTxl dx’ Myz‘=ry‘Vw TpVmk wksnw wtxnmw hwhyl 25
=t’ w’ybh Mhw ’wh hggV=yk Mhl xlsnw l’rVy ynb td‘=lk=l‘
td‘=lkl xlsnw : MtggV=l‘ hwhy ynpl Mt’Txw hwhyl hV’ Mnbrq 26
: hggVb M‘h=lkl yk Mkwtb rgh rglw l’rVy ynb
: t’Txl htnV=tb z‘ hbyrqhw hggVb ’Txt tx’ Vpn=M’w 27
rpkl hwhy ynpl hggVb h’Txb tggVh Vpnh=l‘ Nhkh rpkw 28
tx’ hrwt Mkwtb rgh rglw l’rVy ynbb xrz’h : wl xlsnw wyl‘ 29
xrz’h=Nm hmr dyb hV‘t=rV’ Vpnhw : hggVb hV‘l Mkl hyhy 30
yk : hm‘ brqm ’whh Vpnh htrknw Pdgm ’wh hwhy=t’ rgh=Nmw 31
: hb hnw‘ ’whh Vpnh trkt trkh rph wtwYm=t’w hzb hwhy=rbd

: tbVh Mwyb MyY‘ VVqm Vy’ w’Ymyw rbdmb l’rVy=ynb wyhyw 32


l’w Nrh’=l’w hVm=l’ MyY‘ VVqm wt’ My’Ymh wt’ wbyrqyw 33
hd‘h=lk
15. 34–16. 21 xrq 143
34 : wl hV‘y=hm Vrp ’l yk rmVmb wt’ wxynyw : hd‘h=lk
35 Mynb’b wt’ Mwgr Vy’h tmwy twm hVm=l’ hwhy rm’yw
36 hnxml Zwxm=l’ hd‘h=lk wt’ w’yYyw : hnxml Zwxm hd‘h=lk
: hVm=t’ hwhy hwY rV’k tmyw Mynb’b wt’ wmgryw

37, 38 Mhl’ trm’w l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rm’yw
Pnkh tYyY=l‘ wntnw Mtrdl Mhydgb ypnk=l‘ tYyY Mhl wV‘w
39 twYm=lk=t’ Mtrkzw wt’ Mty’rw tYyYl Mkl hyhw : tlkt lytp
Mt’=rV’ Mkyny‘ yrx’w Mkbbl yrx’ wrwtt=’lw Mt’ MtyV‘w hwhy
40 MyVdq Mtyyhw ytwYm=lk=t’ MtyV‘w wrkzt N‘ml : Mhyrx’ Mynz
41 MyrYm Zr’m Mkt’ yt’Ywh rV’ Mkyhl’ hwhy yn’ : Mkyhl’l
: Mkyhl’ hwhy yn’ Myhl’l Mkl twyhl
zT Nw’w b’yl’ ynb Mryb’w Ntdw ywl=Nb thq=Nb rhYy=Nb xrq xqyw +p5 , sŘ 16
2 MyVmx l’rVy=ynbm MyVn’w hVm ynpl wmqyw : Nbw’r ynb tlp=Nb
3 Nrh’=l‘w hVm=l‘ wlhqyw : MV=yVn’ d‘wm y’rq hd‘ y’yVn Myt’mw
‘wdmw hwhy Mkwtbw MyVdq Mlk hd‘h=lk yk Mkl=br Mhl’ wrm’yw
4, 5 =l’ rbdyw : wynp=l‘ lpyw hVm ‘mVyw : hwhy lhq=l‘ w’Vntt
Vwdqh=t’w wl=rV’=t’ hwhy ‘dyw rqb rm’l wtd‘=lk=l’w xrq
6 Mkl=wxq wV‘ t’z : wyl’ byrqy wb=rxby rV’ t’w wyl’ byrqhw
7 hwhy ynpl trTq Nhyl‘ wmyVw V’ Nhb wntw : wtd‘=lkw xrq twtxm
: ywl ynb Mkl=br Vwdqh ’wh hwhy rxby=rV’ Vy’h hyhw rxm
8, 9 yhl’ lydbh=yk Mkm T‘mh : ywl ynb ’n=w‘mV xrq=l’ hVm rm’yw
tdb‘=t’ db‘l wyl’ Mkt’ byrqhl l’rVy td‘m Mkt’ l’rVy
10 Kyx’=lk=t’w Kt’ brqyw : MtrVl hd‘h ynpl dm‘lw hwhy NkVm
11 Myd‘nh Ktd‘=lkw ht’ Nkl : hnhk=Mg MtVqbw Kt’ ywl=ynb
12 Ntdl ’rql hVm xlVyw : wyl‘ wnwlt yk ’wh=hm Nrh’w hwhy=l‘
13 tbz Zr’m wntyl‘h yk T‘mh : hl‘n ’l wrm’yw b’yl’ ynb Mryb’lw
14 ’l P’ : rrtVh=Mg wnyl‘ rrtVt=yk rbdmb wntymhl Vbdw blx
yny‘h Mrkw hdV tlxn wnl=Nttw wnt’ybh Vbdw blx tbz Zr’=l’
15 hwhy=l’ rm’yw d’m hVml rxyw : hl‘n ’l rqnt Mhh MyVn’h
dx’=t’ yt‘rh ’lw yt’Vn Mhm dx’ rwmx ’l Mtxnm=l’ Npt=l’
16 Mhw ht’ hwhy ynpl wyh Ktd‘=lkw ht’ xrq=l’ hVm rm’yw : Mhm
17 ynpl Mtbrqhw trTq Mhyl‘ Mttnw wttxm Vy’ wxqw : rxm Nrh’w
: wttxm Vy’ Nrh’w ht’w ttxm Myt’mw MyVmx wttxm Vy’ hwhy
18 wdm‘yw trTq Mhyl‘ wmyVyw V’ Mhyl‘ wntyw wttxm Vy’ wxqyw
19 hd‘h=lk=t’ xrq Mhyl‘ lhqyw : Nrh’w hVmw d‘wm lh’ xtp
: hd‘h=lk=l’ hwhy=dwbk ’ryw d‘wm lh’ xtp=l’
20, 21 hd‘h Kwtm wldbh : rm’l Nrh’=l’w hVm=l’ hwhy rbdyw
t’zh
144 rbdmb 16. 22–17. 15
txwrh yhl’ l’ wrm’yw Mhynp=l‘ wlpyw : ‘grk Mt’ hlk’w t’zh 22
: PYqt hd‘h=lk l‘w ’Txy dx’ Vy’h rVb=lkl
wl‘h rm’l hd‘h=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 23, 24
Mryb’w Ntd=l’ Klyw hVm Mqyw : Mryb’w Ntd xrq=NkVml bybsm 25
l‘m ’n wrws rm’l hd‘h=l’ rbdyw : l’rVy ynqz wyrx’ wklyw 26
wpst=Np Mhl rV’=lkb w‘gt=l’w hl’h My‘Vrh MyVn’h ylh’
Ntdw bybsm Mryb’w Ntd xrq=NkVm l‘m wl‘yw : Mt’Tx=lkb 27
rm’yw : MpTw Mhynbw MhyVnw Mhylh’ xtp MybYn w’Yy Mryb’w 28
hl’h MyV‘mh=lk t’ twV‘l ynxlV hwhy=yk Nw‘dt t’zb hVm
dqpy Md’h=lk tdqpw hl’ Nwtmy Md’h=lk twmk=M’ : yblm ’l=yk 29
hmd’h htYpw hwhy ’rby h’yrb=M’w : ynxlV hwhy ’l Mhyl‘ 30
yk Mt‘dyw hl’V Myyx wdryw Mhl rV’=lk=t’w Mt’ h‘lbw hyp=t’
Myrbdh=lk t’ rbdl wtlkk yhyw : hwhy=t’ hl’h MyVn’h wY’n 31
‘lbtw hyp=t’ Zr’h xtptw : Mhytxt rV’ hmd’h ‘qbtw hl’h 32
wdryw : Vwkrh=lk t’w xrql rV’ Md’h=lk t’w Mhytb=t’w Mt’ 33
Kwtm wdb’yw Zr’h Mhyl‘ sktw hl’V Myyx Mhl rV’=lkw Mh
wn‘lbt=Np wrm’ yk Mlql wsn Mhytbybs rV’ l’rVy=lkw : lhqh 34
Vy’ Myt’mw MyVmxh t’ lk’tw hwhy t’m h’Yy V’w : Zr’h 35
rm’ : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw : trTqh ybyrqm zy, 2
V’h=t’w hprVh Nybm ttxmh=t’ Mryw Nhkh Nrh’=Nb rz‘l’=l’
wV‘w MtVpnb hl’h My’Txh twtxm t’ : wVdq yk h’lh=hrz 3
wyhyw wVdqyw hwhy=ynpl Mbyrqh=yk xbzml ywpY Myxp y‘qr Mt’
rV’ tVxnh twtxm t’ Nhkh rz‘l’ xqyw : l’rVy ynbl tw’l 4
N‘ml l’rVy ynbl Nwrkz : xbzml ywpY Mw‘qryw MyprVh wbyrqh 5
trTq ryTqhl ’wh Nrh’ ‘rzm ’l rV’ rz Vy’ brqy=’l rV’
: wl hVm=dyb hwhy rbd rV’k wtd‘kw xrqk hyhy=’lw hwhy ynpl

Mt’ rm’l Nrh’=l‘w hVm=l‘ trxmm l’rVy=ynb td‘=lk wnlyw 6


wnpyw Nrh’=l‘w hVm=l‘ hd‘h lhqhb yhyw : hwhy M‘=t’ Mtmh 7
Nrh’w hVm ’byw : hwhy dwbk ’ryw Nn‘h whsk hnhw d‘wm lh’=l’ 8
wmrh : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw : d‘wm lh’ ynp=l’ 9, 10
hVm rm’yw : Mhynp=l‘ wlpyw ‘grk Mt’ hlk’w t’zh hd‘h Kwtm 11
trTq MyVw xbzmh l‘m V’ hyl‘=Ntw htxmh=t’ xq Nrh’=l’
lxh hwhy ynplm PYqh ’Yy=yk Mhyl‘ rpkw hd‘h=l’ hrhm Klwhw
lxh hnhw lhqh Kwt=l’ Zryw hVm rbd rV’k Nrh’ xqyw : Pgnh 12
Nybw Mytmh=Nyb dm‘yw : M‘h=l‘ rpkyw trTqh=t’ Ntyw M‘b Pgnh 13
‘bVw Pl’ rV‘ h‘br’ hpgmb Mytmh wyhyw : hpgmh rY‘tw Myyxh 14
xtp=l’ hVm=l’ Nrh’ bVyw : xrq=rbd=l‘ Mytmh dblm tw’m 15
lh’
17. 16–18. 13 xrq 145
: hrY‘n hpgmhw d‘wm lh’
16, 17 hTm Mt’m xqw l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw sŘ 17
Vy’ twTm rV‘ MynV Mtb’ tybl Mh’yVn=lk t’m b’ tybl hTm
18 hTm yk ywl hTm=l‘ btkt Nrh’ MV t’w : whTm=l‘ btkt wmV=t’
19 d‘w’ rV’ twd‘h ynpl d‘wm lh’b Mtxnhw : Mtwb’ tyb V’rl dx’
20 yl‘m ytkVhw xrpy whTm wb=rxb’ rV’ Vy’h hyhw : hmV Mkl
21 ynb=l’ hVm rbdyw : Mkyl‘ Mnylm Mh rV’ l’rVy ynb twnlt=t’
dx’ ’yVnl hTm dx’ ’yVnl hTm Mhy’yVn=lk wyl’ wntyw l’rVy
22 hVm xnyw : MtwTm Kwtb Nrh’ hTmw twTm rV‘ MynV Mtb’ tybl
23 lh’=l’ hVm ’byw trxmm yhyw : td‘h lh’b hwhy ynpl tTmh=t’
lmgyw ZyY ZYyw xrp ’Yyw ywl tybl Nrh’=hTm xrp hnhw twd‘h
24 l’rVy ynb=lk=l’ hwhy ynplm tTmh=lk=t’ hVm ’Yyw : MydqV
: whTm Vy’ wxqyw w’ryw
25 trmVml twd‘h ynpl Nrh’ hTm=t’ bVh hVm=l’ hwhy rm’yw
26 hwY rV’k hVm V‘yw : wtmy ’lw yl‘m Mtnwlt lktw yrm=ynbl tw’l
: hV‘ Nk wt’ hwhy
27, 28 lk : wndb’ wnlk wndb’ wn‘wg Nh rm’l hVm=l’ l’rVy ynb wrm’yw
: ‘wgl wnmt M’h twmy hwhy NkVm=l’ brqh brqh
xy Nw‘=t’ w’Vt Kt’ Kyb’=tybw Kynbw ht’ Nrh’=l’ hwhy rm’yw
2 hTm Kyx’=t’ Mgw : Mktnhk Nw‘=t’ w’Vt Kt’ Kynbw ht’w Vdqmh
Kt’ Kynbw ht’w KwtrVyw Kyl‘ wwlyw Kt’ brqh Kyb’ TbV ywl
3 ylk=l’ K’ lh’h=lk trmVmw KtrmVm wrmVw : td‘h lh’ ynpl
4 Kyl‘ wwlnw : Mt’=Mg Mh=Mg wtmy=’lw wbrqy ’l xbzmh=l’w Vdqh
brqy=’l rzw lh’h tdb‘ lkl d‘wm lh’ trmVm=t’ wrmVw
5 hyhy=’lw xbzmh trmVm t’w Vdqh trmVm t’ MtrmVw : Mkyl’
6 Kwtm Mywlh Mkyx’=t’ ytxql hnh yn’w : l’rVy ynb=l‘ PYq dw‘
: d‘wm lh’ tdb‘=t’ db‘l hwhyl Myntn hntm Mkl l’rVy ynb
7 tybmlw xbzmh rbd=lkl Mktnhk=t’ wrmVt Kt’ Kynbw ht’w
: tmwy brqh rzhw Mktnhk=t’ Nt’ hntm tdb‘ Mtdb‘w tkrpl

8 =lkl ytmwrt trmVm=t’ Kl yttn hnh yn’w Nrh’=l’ hwhy rbdyw


9 hyhy hz : Mlw‘=qxl Kynblw hxVml Myttn Kl l’rVy=ynb yVdq
Mt’Tx=lklw Mtxnm=lkl Mnbrq=lk V’h=Nm MyVdqh Vdqm Kl
10 Vdqb : Kynblw ’wh Kl MyVdq Vdq yl wbyVy rV’ MmV’=lklw
11 tmwrt Kl=hzw : Kl=hyhy Vdq wt’ lk’y rkz=lk wnlk’t MyVdqh
=qxl Kt’ Kytnblw Kynblw Myttn Kl l’rVy ynb tpwnt=lkl Mntm
12 Vwryt blx=lkw rhYy blx lk : wt’ lk’y Ktybb rwhT=lk Mlw‘
13 MYr’b rV’=lk yrwkb : Myttn Kl hwhyl wnty=rV’ MtyV’r Ngdw
w’yby=rV’
146 rbdmb 18. 14–19. 7
Mrx=lk : wnlk’y Ktybb rwhT=lk hyhy Kl hwhyl w’yby=rV’ 14
hwhyl wbyrqy=rV’ rVb=lkl Mxr rTp=lk : hyhy Kl l’rVyb 15
=rwkb t’w Md’h rwkb t’ hdpt hdp K’ Kl=hyhy hmhbbw Md’b
tVmx Psk Kkr‘b hdpt Vdx=Nbm wywdpw : hdpt h’mTh hmhbh 16
rwkb=w’ rwV=rwkb K’ : ’wh hrg MyrV‘ Vdqh lqVb MylqV 17
xbzmh=l‘ qrzt Mmd=t’ Mh Vdq hdpt ’l z‘ rwkb=w’ bVk
hzxk Kl=hyhy MrVbw : hwhyl xxyn xyrl hV’ ryTqt Mblx=t’w 18
wmyry rV’ MyVdqh tmwrt lk : hyhy Kl Nymyh qwVkw hpwnth 19
tyrb Mlw‘=qxl Kt’ Kytnblw Kynblw Kl yttn hwhyl l’rVy=ynb
Nrh’=l’ hwhy rm’yw : Kt’ K‘rzlw Kl hwhy ynpl ’wh Mlw‘ xlm 20
Ktlxnw Kqlx yn’ Mkwtb Kl hyhy=’l qlxw lxnt ’l MYr’b
rV‘m=lk yttn hnh ywl ynblw : l’rVy ynb Kwtb 21
: d‘wm lh’ tdb‘=t’ Mydb‘ Mh=rV’ Mtdb‘ Plx hlxnl l’rVyb
db‘w : twml ’Tx t’Vl d‘wm lh’=l’ l’rVy ynb dw‘ wbrqy=’lw 22, 23
Mkytrdl Mlw‘ tqx Mnw‘ w’Vy Mhw d‘wm lh’ tdb‘=t’ ’wh ywlh
rV’ l’rVy=ynb rV‘m=t’ yk : hlxn wlxny ’l l’rVy ynb Kwtbw 24
ynb Kwtb Mhl ytrm’ Nk=l‘ hlxnl Mywll yttn hmwrt hwhyl wmyry
: hlxn wlxny ’l l’rVy
Mhl’ trm’w rbdt Mywlh=l’w : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 25, 26
Mt’m Mkl yttn rV’ rV‘mh=t’ l’rVy=ynb t’m wxqt=yk
bVxnw : rV‘mh=Nm rV‘m hwhy tmwrt wnmm Mtmrhw Mktlxnb 27
=Mg wmyrt Nk : bqyh=Nm h’lmkw Nrgh=Nm Ngdk Mktmwrt Mkl 28
l’rVy ynb t’m wxqt rV’ MkytrV‘m lkm hwhy tmwrt Mt’
wmyrt Mkytntm lkm : Nhkh Nrh’l hwhy tmwrt=t’ wnmm Mttnw 29
Mhl’ trm’w : wnmm wVdqm=t’ wblx=lkm hwhy tmwrt=lk t’ 30
t’wbtkw Nrg t’wbtk Mywll bVxnw wnmm wblx=t’ Mkmyrhb
Plx Mkl ’wh rkV=yk Mktybw Mt’ Mwqm=lkb wt’ Mtlk’w : bqy 31
wblx=t’ Mkmyrhb ’Tx wyl‘ w’Vt=’lw : d‘wm lh’b Mktdb‘ 32
: wtwmt ’lw wllxt ’l l’rVy=ynb yVdq=t’w wnmm

+p6 , śsŘ 18 hwY=rV’ hrwth tqx t’z : rm’l Nrh’=l’w hVm=l’ hwhy rbdyw Ty, 2
rV’ hmymt hmd’ hrp Kyl’ wxqyw l’rVy ynb=l’ rbd rm’l hwhy
Nhkh rz‘l’=l’ ht’ Mttnw : l‘ hyl‘ hl‘=’l rV’ Mwm hb=Ny’ 3
Nhkh rz‘l’ xqlw : wynpl ht’ TxVw hnxml Zwxm=l’ ht’ ’yYwhw 4
: Mym‘p ‘bV hmdm d‘wm=lh’ ynp xkn=l’ hzhw w‘bY’b hmdm
hVrp=l‘ hmd=t’w hrVb=t’w hr‘=t’ wyny‘l hrph=t’ PrVw 5
tprV Kwt=l’ KylVhw t‘lwt ynVw bwz’w zr’ Z‘ Nhkh xqlw : PrVy 6
hnxmh=l’ ’by rx’w Mymb wrVb Zxrw Nhkh wydgb sbkw : hrph 7
’mTw
19. 8–20. 12 tqx 147
8 wrVb Zxrw Mymb wydgb sbky ht’ PrVhw : br‘h=d‘ Nhkh ’mTw
9 Zwxm xynhw hrph rp’ t’ rwhT Vy’ Ps’w : br‘h=d‘ ’mTw Mymb
hdn yml trmVml l’rVy=ynb td‘l htyhw rwhT Mwqmb hnxml
10 br‘h=d‘ ’mTw wydgb=t’ hrph rp’=t’ Ps’h sbkw : ’wh t’Tx
11 tmb ‘gnh : Mlw‘ tqxl Mkwtb rgh rglw l’rVy ynbl htyhw
12 yVylVh Mwyb wb=’Txty ’wh : Mymy t‘bV ’mTw Md’ Vpn=lkl
’l y‘ybVh Mwybw yVylVh Mwyb ’Txty ’l=M’w rhTy y‘ybVh Mwybw
13 NkVm=t’ ’Txty ’lw twmy=rV’ Md’h Vpnb tmb ‘gnh=lk : rhTy
wyl‘ qrz=’l hdn ym yk l’rVym ’whh Vpnh htrknw ’mT hwhy
14 ’bh=lk lh’b twmy=yk Md’ hrwth t’z : wb wt’mT dw‘ hyhy ’mT
15 xwtp ylk lkw : Mymy t‘bV ’mTy lh’b rV’=lkw lh’h=l’
16 hdVh ynp=l‘ ‘gy=rV’ lkw : ’wh ’mT wyl‘ lytp dymY=Ny’ rV’
: Mymy t‘bV ’mTy rbqb w’ Md’ MY‘b=w’ tmb w’ brx=llxb
17 : ylk=l’ Myyx Mym wyl‘ Ntnw t’Txh tprV rp‘m ’mTl wxqlw
18 Mylkh=lk=l‘w lh’h=l‘ hzhw rwhT Vy’ Mymb lbTw bwz’ xqlw
w’ tmb w’ llxb w’ MY‘b ‘gnh=l‘w MV=wyh rV’ twVpnh=l‘w
19 w’Txw y‘ybVh Mwybw yVylVh Mwyb ’mTh=l‘ rhTh hzhw : rbqb
20 ’mTy=rV’ Vy’w : br‘b rhTw Mymb Zxrw wydgb sbkw y‘ybVh Mwyb
hwhy Vdqm=t’ yk lhqh Kwtm ’whh Vpnh htrknw ’Txty ’lw
21 hzmw Mlw‘ tqxl Mhl htyhw : ’wh ’mT wyl‘ qrz=’l hdn ym ’mT
22 =rV’ lkw : br‘h=d‘ ’mTy hdnh ymb ‘gnhw wydgb sbky hdnh=ym
: br‘h=d‘ ’mTt t‘gnh Vpnhw ’mTy ’mTh wb=‘gy

k M‘h bVyw NwV’rh Vdxb NY=rbdm hd‘h=lk l’rVy=ynb w’byw


2 wlhqyw hd‘l Mym hyh=’lw : MV rbqtw Myrm MV tmtw Vdqb
3 ‘wgb wn‘wg wlw rm’l wrm’yw hVm=M‘ M‘h bryw : Nrh’=l‘w hVm=l‘
4 twml hzh rbdmh=l’ hwhy lhq=t’ Mt’bh hmlw : hwhy ynpl wnyx’
5 Mwqmh=l’ wnt’ ’ybhl MyrYmm wntyl‘h hmlw : wnry‘bw wnxn’ MV
6 ’byw : twtVl Ny’ Mymw Nwmrw Npgw hn’tw ‘rz Mwqm ’l hzh ‘rh
’ryw Mhynp=l‘ wlpyw d‘wm lh’ xtp=l’ lhqh ynpm Nrh’w hVm
: Mhyl’ hwhy=dwbk
7, 8 hd‘h=t’ lhqhw hTmh=t’ xq : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
t’Ywhw wymym Ntnw Mhyny‘l ‘lsh=l’ Mtrbdw Kyx’ Nrh’w ht’
9 hVm xqyw : Mry‘b=t’w hd‘h=t’ tyqVhw ‘lsh=Nm Mym Mhl
10 lhqh=t’ Nrh’w hVm wlhqyw : whwY rV’k hwhy ynplm hTmh=t’
’yYwn hzh ‘lsh=Nmh Myrmh ’n=w‘mV Mhl rm’yw ‘lsh ynp=l’
11 w’Yyw Mym‘p whTmb ‘lsh=t’ Kyw wdy=t’ hVm Mryw : Mym Mkl
12 hVm=l’ hwhy rm’yw : Mry‘bw hd‘h tVtw Mybr Mym
Nrh’=l’w
148 rbdmb 20. 13–21. 10
Nkl l’rVy ynb yny‘l ynVydqhl yb Mtnm’h=’l N‘y Nrh’=l’w
ym hmh : Mhl yttn=rV’ Zr’h=l’ hzh lhqh=t’ w’ybt ’l 13
: Mb Vdqyw hwhy=t’ l’rVy=ynb wbr=rV’ hbyrm
sŘ 19 l’rVy Kyx’ rm’ hk Mwd’ Klm=l’ Vdqm Myk’lm hVm xlVyw 14
hmyrYm wnytb’ wdryw : wnt’Ym rV’ h’lth=lk t’ t‘dy ht’ 15
hwhy=l’ q‘Ynw : wnytb’lw MyrYm wnl w‘ryw Mybr Mymy MyrYmb bVnw 16
hYq ry‘ Vdqb wnxn’ hnhw MyrYmm wn’Yyw K’lm xlVyw wnlq ‘mVyw
ym htVn ’lw Mrkbw hdVb rb‘n ’l KYr’b ’n=hrb‘n : Klwbg 17
: Klbg rb‘n=rV’ d‘ lw’mVw Nymy hTn ’l Kln Klmh Krd r’b
wyl’ wrm’yw : Kt’rql ’Y’ brxb=Np yb rb‘t ’l Mwd’ wyl’ rm’yw 18, 19
Mrkm yttnw ynqmw yn’ htVn Kymym=M’w hl‘n hlsmb l’rVy=ynb
wt’rql Mwd’ ’Yyw rb‘t ’l rm’yw : hrb‘’ ylgrb rbd=Ny’ qr 20
Tyw wlbgb rb‘ l’rVy=t’ Ntn Mwd’ N’myw : hqzx dybw dbk M‘b 21
: wyl‘m l’rVy
hwhy rm’yw : rhh rh hd‘h=lk l’rVy=ynb w’byw Vdqm w‘syw 22, 23
Ps’y : rm’l Mwd’=Zr’ lwbg=l‘ rhh rhb Nrh’=l’w hVm=l’ 24
l‘ l’rVy ynbl yttn rV’ Zr’h=l’ ’by ’l yk wym‘=l’ Nrh’
l‘hw wnb rz‘l’=t’w Nrh’=t’ xq : hbyrm yml yp=t’ Mtyrm=rV’ 25
rz‘l’=t’ MtVblhw wydgb=t’ Nrh’=t’ TVphw : rhh rh Mt’ 26
wl‘yw hwhy hwY rV’k hVm V‘yw : MV tmw Ps’y Nrh’w wnb 27
wydgb=t’ Nrh’=t’ hVm TVpyw : hd‘h=lk yny‘l rhh rh=l’ 28
hVm dryw rhh V’rb MV Nrh’ tmyw wnb rz‘l’=t’ Mt’ Vblyw
Nrh’=t’ wkbyw Nrh’ ‘wg yk hd‘h=lk w’ryw : rhh=Nm rz‘l’w 29
dr‘=Klm yn‘nkh ‘mVyw : l’rVy tyb lk Mwy MyVlV ’k
wnmm bVyw l’rVyb Mxlyw Myrt’h Krd l’rVy ’b yk bgnh bVy
ydyb hzh M‘h=t’ Ntt Ntn=M’ rm’yw hwhyl rdn l’rVy rdyw : ybV 2
yn‘nkh=t’ Ntyw l’rVy lwqb hwhy ‘mVyw : Mhyr‘=t’ ytmrxhw 3
: hmrx Mwqmh=MV ’rqyw Mhyr‘=t’w Mht’ Mrxyw

M‘h=Vpn rYqtw Mwd’ Zr’=t’ bbsl Pws=My Krd rhh rhm w‘syw 4
twml MyrYmm wntyl‘h hml hVmbw Myhl’b M‘h rbdyw : Krdb 5
hwhy xlVyw : lqlqh Mxlb hYq wnVpnw Mym Ny’w Mxl Ny’ yk rbdmb 6
: l’rVym br=M‘ tmyw M‘h=t’ wkVnyw MyprVh MyVxnh t’ M‘b
llpth Kbw hwhyb wnrbd=yk wn’Tx wrm’yw hVm=l’ M‘h ’byw 7
rm’yw : M‘h d‘b hVm llptyw Vxnh=t’ wnyl‘m rsyw hwhy=l’ 8
KwVnh=lk hyhw sn=l‘ wt’ MyVw PrV Kl hV‘ hVm=l’ hwhy
hyhw snh=l‘ whmVyw tVxn Vxn hVm V‘yw : yxw wt’ h’rw 9
ynb w‘syw : yxw tVxnh Vxn=l’ Tybhw Vy’=t’ Vxnh KVn=M’ 10
l’rVy
21. 11–22. 6 qlb 149
11 rV’ rbdmb Myrb‘h yy‘b wnxyw tb’m w‘syw : tb’b wnxyw l’rVy
12, 13 MVm : drz lxnb wnxyw w‘sn MVm : VmVh xrzmm b’wm ynp=l‘
Nwnr’ yk yrm’h lwbgm ’Yyh rbdmb rV’ Nwnr’ rb‘m wnxyw w‘sn
14 tmxlm rpsb rm’y Nk=l‘ : yrm’h Nybw b’wm Nyb b’wm lwbg
15 hTn rV’ Mylxnh dV’w : Nwnr’ Mylxnh=t’w hpwsb bhw=t’ hwhy
16 rV’ r’bh ’wh hr’b MVmw : b’wm lwbgl N‘Vnw r‘ tbVl
: Mym Mhl hnt’w M‘h=t’ Ps’ hVml hwhy rm’
17, 18 hwrpx r’b : hl=wn‘ r’b yl‘ t’zh hryVh=t’ l’rVy ryVy z’
19 hntmmw : hntm rbdmmw Mtn‘Vmb qqxmb M‘h ybydn hwrk MyrV
20 V’r b’wm hdVb rV’ ’ygh twmbmw : twmb l’ylxnmw l’ylxn
: NmyVyh ynp=l‘ hpqVnw hgsph
21, 22 KYr’b hrb‘’ : rm’l yrm’h=Klm Nxys=l’ Myk’lm l’rVy xlVyw
d‘ Kln Klmh Krdb r’b ym htVn ’l Mrkbw hdVb hTn ’l
23 Ps’yw wlbgb rb‘ l’rVy=t’ Nxys Ntn=’lw : Klbg rb‘n=rV’
Mxlyw hYhy ’byw hrbdmh l’rVy t’rql ’Yyw wm‘=lk=t’ Nxys
24 qby=d‘ Nnr’m wYr’=t’ Vryyw brx=ypl l’rVy whkyw : l’rVyb
25 Myr‘h=lk t’ l’rVy xqyw : Nwm‘ ynb lwbg z‘ yk Nwm‘ ynb=d‘
26 yk : hytnb=lkbw NwbVxb yrm’h yr‘=lkb l’rVy bVyw hl’h
NwV’rh b’wm Klmb Mxln ’whw ’wh yrm’h Klm Nxys ry‘ NwbVx
27 NwbVx w’b MylVmh wrm’y Nk=l‘ : Nnr’=d‘ wdym wYr’=lk=t’ xqyw
28 Nxys tyrqm hbhl NwbVxm h’Yy V’=yk : Nwxys ry‘ Nnwktw hnbt
29 Vwmk=M‘ tdb’ b’wm Kl=yw’ : Nnr’ twmb yl‘b b’wm r‘ hlk’
30 db’ Mrynw : Nwxys yrm’ Klml tybVb wytnbw MTylp wynb Ntn
31 Zr’b l’rVy bVyw : ’bdym=d‘ rV’ xpn=d‘ MyVnw Nbyd=d‘ NwbVx
32 yrm’h=t’ Vryyw hytnb wdklyw rz‘y=t’ lgrl hVm xlVyw : yrm’h
33 ’wh Mt’rql NVbh=Klm gw‘ ’Yyw NVbh Krd wl‘yw wnpyw : MV=rV’
34 yk wt’ ’ryt=l’ hVm=l’ hwhy rm’yw : y‘rd’ hmxlml wm‘=lkw
Nxysl tyV‘ rV’k wl tyV‘w wYr’=t’w wm‘=lk=t’w wt’ yttn Kdyb
35 wm‘=lk=t’w wynb=t’w wt’ wkyw : NwbVxb bVwy rV’ yrm’h Klm
bk wnxyw l’rVy ynb w‘syw : wYr’=t’ wVryyw dyrV wl=ry’Vh ytlb=d‘
2 t’ rwpY=Nb qlb ’ryw : wxry Ndryl rb‘m b’wm twbr‘b +p7 , sŘ 20
3 ’wh=br yk d’m M‘h ynpm b’wm rgyw : yrm’l l’rVy hV‘=rV’=lk
4 wkxly ht‘ Nydm ynqz=l’ b’wm rm’yw : l’rVy ynb ynpm b’wm Zqyw
rwpY=Nb qlbw hdVh qry t’ rwVh Kxlk wnytbybs=lk=t’ lhqh
5 hrwtp rw‘b=Nb M‘lb=l’ Myk’lm xlVyw : ’whh t‘b b’wml Klm
MyrYmm ’Yy M‘ hnh rm’l wl=’rql wm‘=ynb Zr’ rhnh=l‘ rV’
6 =t’ yl=hr’ ’n=hkl ht‘w : ylmm bVy ’whw Zr’h Ny‘=t’ hsk hnh
Zr’h=Nm wnVrg’w wb=hkn lkw’ ylw’ ynmm ’wh MwY‘=yk hzh M‘h
yk
150 rbdmb 22. 7–35
b’wm ynqz wklyw : r’wy r’t rV’w Krbm Krbt=rV’ t’ yt‘dy yk 7
: qlb yrbd wyl’ wrbdyw M‘lb=l’ w’byw Mdyb Mymsqw Nydm ynqzw
hwhy rbdy rV’k rbd Mkt’ ytbVhw hlylh hp wnyl Mhyl’ rm’yw 8
ym rm’yw M‘lb=l’ Myhl’ ’byw : M‘lb=M‘ b’wm=yrV wbVyw yl’ 9
Klm rpY=Nb qlb Myhl’h=l’ M‘lb rm’yw : Km‘ hl’h MyVn’h 10
ht‘ Zr’h Ny‘=t’ skyw MyrYmm ’Yyh M‘h hnh : yl’ xlV b’wm 11
Myhl’ rm’yw : wytVrgw wb Mxlhl lkw’ ylw’ wt’ yl=hbq hkl 12
Mqyw : ’wh Kwrb yk M‘h=t’ r’t ’l Mhm‘ Klt ’l M‘lb=l’ 13
yttl hwhy N’m yk MkYr’=l’ wkl qlb yrV=l’ rm’yw rqbb M‘lb
M‘lb N’m wrm’yw qlb=l’ w’byw b’wm yrV wmwqyw : Mkm‘ Klhl 14
w’byw : hl’m Mydbknw Mybr MyrV xlV qlb dw‘ Psyw : wnm‘ Klh 15, 16
: yl’ Klhm ‘nmt ’n=l’ rwpY=Nb qlb rm’ hk wl wrm’yw M‘lb=l’
yl=hbq ’n=hklw hV‘’ yl’ rm’t=rV’ lkw d’m Kdbk’ dbk=yk 17
’lm qlb yl=Nty=M’ qlb ydb‘=l’ rm’yw M‘lb N‘yw : hzh M‘h t’ 18
w’ hnTq twV‘l yhl’ hwhy yp=t’ rb‘l lkw’ ’l bhzw Psk wtyb
hwhy Psy=hm h‘d’w hlylh Mt’=Mg hzb ’n wbV ht‘w : hlwdg 19
w’b Kl ’rql=M’ wl rm’yw hlyl M‘lb=l’ Myhl’ ’byw : ym‘ rbd 20
: hV‘t wt’ Kyl’ rbd’=rV’ rbdh=t’ K’w Mt’ Kl Mwq MyVn’h
P’=rxyw : b’wm yrV=M‘ Klyw wnt’=t’ Vbxyw rqbb M‘lb Mqyw 21, 22
bkr ’whw wl NTVl Krdb hwhy K’lm bYytyw ’wh Klwh=yk Myhl’
Krdb bYn hwhy K’lm=t’ Nwt’h ’rtw : wm‘ wyr‘n ynVw wnt’=l‘ 23
M‘lb Kyw hdVb Kltw Krdh=Nm Nwt’h Ttw wdyb hpwlV wbrxw
rdg Mymrkh lw‘Vmb hwhy K’lm dm‘yw : Krdh htThl Nwt’h=t’ 24
Zxltw ryqh=l’ Zxltw hwhy K’lm=t’ Nwt’h ’rtw : hzm rdgw hzm 25
rwb‘ hwhy=K’lm Pswyw : htkhl Psyw ryqh=l’ M‘lb lgr=t’ 26
Nwt’h ’rtw : lw’mVw Nymy twTnl Krd=Ny’ rV’ rY Mwqmb dm‘yw 27
Nwt’h=t’ Kyw M‘lb P’=rxyw M‘lb txt Zbrtw hwhy K’lm=t’
Kl ytyV‘=hm M‘lbl rm’tw Nwt’h yp=t’ hwhy xtpyw : lqmb 28
yb tll‘th yk Nwt’l M‘lb rm’yw : Mylgr VlV hz yntykh yk 29
’wlh M‘lb=l’ Nwt’h rm’tw : Kytgrh ht‘ yk ydyb brx=Vy wl 30
ytnksh Nkshh hzh Mwyh=d‘ Kdw‘m yl‘ tbkr=rV’ Knt’ ykn’
K’lm=t’ ’ryw M‘lb yny‘=t’ hwhy lgyw : ’l rm’yw hk Kl twV‘l 31
wyl’ rm’yw : wyp’l wxtVyw dqyw wdyb hplV wbrxw Krdb bYn hwhy 32
yt’Yy ykn’ hnh Mylgr VwlV hz Knt’=t’ tykh hm=l‘ hwhy K’lm
Mylgr VlV hz ynpl Ttw Nwt’h yn’rtw : ydgnl Krdh Try=yk NTVl 33
rm’yw : ytyyxh htw’w ytgrh hkt’=Mg ht‘ yk ynpm htTn ylw’ 34
yt’rql bYn ht’ yk yt‘dy ’l yk yt’Tx hwhy K’lm=l’ M‘lb
M‘lb=l’ hwhy K’lm rm’yw : yl hbwV’ Kyny‘b ‘r=M’ ht‘w Krdb 35
Kl
22. 36–23. 27 qlb 151
Klyw rbdt wt’ Kyl’ rbd’=rV’ rbdh=t’ sp’w MyVn’h=M‘ Kl
36 ry‘=l’ wt’rql ’Yyw M‘lb ’b yk qlb ‘mVyw : qlb yrV=M‘ M‘lb
37 M‘lb=l’ qlb rm’yw : lwbgh hYqb rV’ Nnr’ lwbg=l‘ rV’ b’wm
’l Mnm’h yl’ tklh=’l hml Kl=’rql Kyl’ ytxlV xlV ’lh
38 lkyh ht‘ Kyl’ yt’b=hnh qlb=l’ M‘lb rm’yw : Kdbk lkw’
39 Klyw : rbd’ wt’ ypb Myhl’ MyVy rV’ rbdh hmw’m rbd lkw’
40 xlVyw N’Yw rqb qlb xbzyw : twYx tyrq w’byw qlb=M‘ M‘lb
41 whl‘yw M‘lb=t’ qlb xqyw rqbb yhyw : wt’ rV’ MyrVlw M‘lbl
gk yl=hnb qlb=l’ M‘lb rm’yw : M‘h hYq MVm ’ryw l‘b twmb
2 V‘yw : Myly’ h‘bVw Myrp h‘bV hzb yl Nkhw txbzm h‘bV hzb
3 rm’yw : xbzmb ly’w rp M‘lbw qlb l‘yw M‘lb rbd rV’k qlb
rbdw yt’rql hwhy hrqy ylw’ hkl’w Ktl‘=l‘ bYyth qlbl M‘lb
4 wyl’ rm’yw M‘lb=l’ Myhl’ rqyw : ypV Klyw Kl ytdghw yn’ry=hm
5 rbd hwhy MVyw : xbzmb ly’w rp l‘’w ytkr‘ txbzmh t‘bV=t’
6 bYn hnhw wyl’ bVyw : rbdt hkw qlb=l’ bwV rm’yw M‘lb ypb
7 qlb ynxny Mr’=Nm rm’yw wlVm ’Vyw : b’wm yrV=lkw ’wh wtl‘=l‘
8 hm : l’rVy hm‘z hklw bq‘y yl=hr’ hkl Mdq=yrrhm b’wm=Klm
9 wn’r’ MyrY V’rm=yk : hwhy M‘z ’l M‘z’ hmw l’ hbq ’l bq’
10 rp‘ hnm ym : bVxty ’l Mywgbw NkVy ddbl M‘=Nh wnrwV’ tw‘bgmw sŘ 21
ytyrx’ yhtw MyrVy twm yVpn tmt l’rVy ‘br=t’ rpsmw bq‘y
11 hnhw Kytxql yby’ bql yl tyV‘ hm M‘lb=l’ qlb rm’yw : whmk
12 rmV’ wt’ ypb hwhy MyVy rV’ t’ ’lh rm’yw N‘yw : Krb tkrb
13 wn’rt rV’ rx’ Mwqm=l’ yt’ ’n=Kl qlb wyl’ rm’yw : rbdl
14 hdV whxqyw : MVm yl=wnbqw h’rt ’l wlkw h’rt whYq sp’ MVm
: xbzmb ly’w rp l‘yw txbzm h‘bV Nbyw hgsph V’r=l’ MypY
15, 16 hwhy rqyw : hk hrq’ ykn’w Ktl‘=l‘ hk bYyth qlb=l’ rm’yw
17 ’byw : rbdt hkw qlb=l’ bwV rm’yw wypb rbd MVyw M‘lb=l’
rbd=hm qlb wl rm’yw wt’ b’wm yrVw wtl‘=l‘ bYn wnhw wyl’
18 : rpY wnb yd‘ hnyz’h ‘mVw qlb Mwq rm’yw wlVm ’Vyw : hwhy
19 ’lw rbdw hV‘y ’lw rm’ ’whh Mxntyw Md’=Nbw bzkyw l’ Vy’ ’l
20, 21 bq‘yb Nw’ Tybh=’l : hnbyV’ ’lw Krbw ytxql Krb hnh : hnmyqy
22 M’yYwm l’ : wb Klm t‘wrtw wm‘ wyhl’ hwhy l’rVyb lm‘ h’r=’lw
23 l’rVyb Msq=’lw bq‘yb Vxn=’l yk : wl M’r tp‘wtk MyrYmm
24 yr’kw Mwqy ’yblk M‘=Nh : l’ l‘p=hm l’rVylw bq‘yl rm’y t‘k
25 qlb rm’yw : htVy Myllx=Mdw PrT lk’y=d‘ bkVy ’l ’Vnty
26 rm’yw M‘lb N‘yw : wnkrbt ’l Krb=Mg wnbqt ’l bq=Mg M‘lb=l’
: hV‘’ wt’ hwhy rbdy=rV’ lk rm’l Kyl’ ytrbd ’lh qlb=l’
27 yny‘b rVyy ylw’ rx’ Mwqm=l’ Kxq’ ’n=hkl M‘lb=l’ qlb rm’yw
Myhl’h
152 rbdmb 23. 28–25. 6
PqVnh rw‘ph V’r M‘lb=t’ qlb xqyw : MVm yl wtbqw Myhl’h 28
txbzm h‘bV hzb yl=hnb qlb=l’ M‘lb rm’yw : NmyVyh ynp=l‘ 29
rm’ rV’k qlb V‘yw : Myly’ h‘bVw Myrp h‘bV hzb yl Nkhw 30
Krbl hwhy yny‘b bwT yk M‘lb ’ryw : xbzmb ly’w rp l‘yw M‘lb dk
rbdmh=l’ tVyw MyVxn t’rql M‘pb=M‘pk Klh=’lw l’rVy=t’
wyl‘ yhtw wyTbVl NkV l’rVy=t’ ’ryw wyny‘=t’ M‘lb ’Vyw : wynp 2
MtV rbgh M’nw r‘b wnb M‘lb M’n rm’yw wlVm ’Vyw : Myhl’ xwr 3
: Myny‘ ywlgw lpn hzxy ydV hzxm rV’ l’=yrm’ ‘mV M’n : Ny‘h 4
yl‘ tngk wyTn Mylxnk : l’rVy KytnkVm bq‘y Kylh’ wbT=hm 5, 6
Mymb w‘rzw wyldm Mym=lzy : Mym=yl‘ Myzr’k hwhy ‘Tn Mylh’k rhn 7
tp‘wtk MyrYmm w’yYwm l’ : wtklm ’Vntw wklm gg’m Mryw Mybr 8
bkV ‘rk : Zxmy wyYxw Mrgy MhytmY‘w wyrY Mywg lk’y wl M’r 9
qlb P’=rxyw : rwr’ Kyrr’w Kwrb Kykrbm wnmyqy ym ’yblkw yr’k 10
Kyt’rq yby’ bql M‘lb=l’ qlb rm’yw wypk=t’ qpsyw M‘lb=l’
ytrm’ Kmwqm=l’ Kl=xrb ht‘w : Mym‘p VlV hz Krb tkrb hnhw 11
’lh qlb=l’ M‘lb rm’yw : dwbkm hwhy K‘nm hnhw Kdbk’ dbk 12
qlb yl=Nty=M’ : rm’l ytrbd yl’ txlV=rV’ Kyk’lm=l’ Mg 13
hbwT twV‘l hwhy yp=t’ rb‘l lkw’ ’l bhzw Psk wtyb ’lm
ym‘l Klwh ynnh ht‘w : rbd’ wt’ hwhy rbdy=rV’ yblm h‘r w’ 14
’Vyw : Mymyh tyrx’b Km‘l hzh M‘h hV‘y rV’ KY‘y’ hkl 15
‘mV M’n : Ny‘h MtV rbgh M’nw r‘b wnb M‘lb M’n rm’yw wlVm 16
wn’r’ : Myny‘ ywlgw lpn hzxy ydV hzxm Nwyl‘ t‘d ‘dyw l’=yrm’ 17
l’rVym TbV Mqw bq‘ym bkwk Krd bwrq ’lw wnrwV’ ht‘ ’lw
hVry hyhw hVry Mwd’ hyhw : tV=ynb=lk rqrqw b’wm yt’p Zxmw 18
: ry‘m dyrV dyb’hw bq‘ym dryw : lyx hV‘ l’rVyw wyby’ ry‘V 19
yd‘ wtyrx’w qlm‘ Mywg tyV’r rm’yw wlVm ’Vyw qlm‘=t’ ’ryw 20
‘lsb MyVw KbVwm Nty’ rm’yw wlVm ’Vyw ynyqh=t’ ’ryw : db’ 21
rm’yw wlVm ’Vyw : KbVt rwV’ hm=d‘ Nyq r‘bl hyhy=M’ yk : Knq 22, 23
’wh=Mgw rb‘=wn‘w rwV’ wn‘w Mytk dym MyYw : l’ wmVm hyxy ym yw’ 24
: wkrdl Klh qlb=Mgw wmqml bVyw Klyw M‘lb Mqyw : db’ yd‘ 25

sŘ 22 N’rqtw : b’wm twnb=l’ twnzl M‘h lxyw MyTVb l’rVy bVyw hk, 2
l’rVy dmYyw : Nhyhl’l wwxtVyw M‘h lk’yw Nhyhl’ yxbzl M‘l 3
xq hVm=l’ hwhy rm’yw : l’rVyb hwhy=P’=rxyw rw‘p l‘bl 4
Nwrx bVyw VmVh dgn hwhyl Mtw’ ‘qwhw M‘h yV’r=lk=t’
wyVn’ Vy’ wgrh l’rVy yTpV=l’ hVm rm’yw : l’rVym hwhy=P’ 5
wyx’=l’ brqyw ’b l’rVy ynbm Vy’ hnhw : rw‘p l‘bl MydmYnh 6
xtp Mykb hmhw l’rVy=ynb td‘=lk yny‘lw hVm yny‘l tynydmh=t’
lh’
25. 7–26. 21 sxnyp 153
7 hd‘h Kwtm Mqyw Nhkh Nrh’=Nb rz‘l’=Nb sxnyp ’ryw : d‘wm lh’
8 MhynV=t’ rqdyw hbqh=l’ l’rVy=Vy’ rx’ ’byw : wdyb xmr xqyw
ynb l‘m hpgmh rY‘tw htbq=l’ hV’h=t’w l’rVy Vy’ t’
9 : Pl’ MyrV‘w h‘br’ hpgmb Mytmh wyhyw : l’rVy

10, 11 byVh Nhkh Nrh’=Nb rz‘l’=Nb sxnyp : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw +p8 , sŘ 23
=t’ ytylk=’lw Mkwtb yt’nq=t’ w’nqb l’rVy=ynb l‘m ytmx=t’
12, 13 htyhw : MwlV ytyrb=t’ wl Ntn ynnh rm’ Nkl : yt’nqb l’rVy=ynb
rpkyw wyhl’l ’nq rV’ txt Mlw‘ tnhk tyrb wyrx’ w‘rzlw wl
14 tynydmh=t’ hkh rV’ hkmh l’rVy Vy’ MVw : l’rVy ynb=l‘
15 tynydmh hkmh hV’h MVw : yn‘mVl b’=tyb ’yVn ’wls=Nb yrmz
: ’wh Nydmb b’=tyb twm’ V’r rwY=tb ybzk
16, 17, 18 yk : Mtw’ Mtykhw Mynydmh=t’ rwrY : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
rbd=l‘w rw‘p rbd=l‘ Mkl wlkn=rV’ Mhylknb Mkl Mh MyrrY
wk yhyw : rw‘p rbd=l‘ hpgmh=Mwyb hkmh Mtx’ Nydm ’yVn=tb ybzk
hpgmh yrx’
2 w’V : rm’l Nhkh Nrh’=Nb rz‘l’ l’w hVm=l’ hwhy rm’yw
Mtb’ tybl hl‘mw hnV MyrV‘ Nbm l’rVy=ynb td‘=lk V’r=t’
3 tbr‘b Mt’ Nhkh rz‘l’w hVm rbdyw : l’rVyb ’bY ’Yy=lk
4 hwhy hwY rV’k hl‘mw hnV MyrV‘ Nbm : rm’l wxry Ndry=l‘ b’wm
5 l’rVy rwkb Nbw’r : MyrYm Zr’m My’Yyh l’rVy ynbw hVm=t’
6 NrYxl : y’lph txpVm ’wlpl yknxh txpVm Kwnx Nbw’r ynb
7 ynbw’rh txpVm hl’ : ymrkh txpVm ymrkl ynwrYxh txpVm
8 ynbw : MyVlVw tw’m ‘bVw Pl’ My‘br’w hVlV Mhydqp wyhyw
9 Mryb’w Ntd=’wh Mryb’w Ntdw l’wmn b’yl’ ynbw : b’yl’ ’wlp
MtYhb xrq=td‘b Nrh’=l‘w hVm=l‘ wYh rV’ hd‘h y’wrq
10 hd‘h twmb xrq=t’w Mt’ ‘lbtw hyp=t’ Zr’h xtptw : hwhy=l‘
11 : wtm=’l xrq=ynbw : snl wyhyw Vy’ Myt’mw MyVmx t’ V’h lk’b
12 Nymyl yl’wmnh txpVm l’wmnl MtxpVml Nw‘mV ynb
13 lw’Vl yxrzh txpVm xrzl : ynykyh txpVm Nykyl ynymyh txpVm
14 Pl’ MyrV‘w MynV yn‘mVh txpVm hl’ : ylw’Vh txpVm
15 ynwpYh txpVm NwpYl MtxpVml dg ynb : Myt’mw
16 ynz’h txpVm ynz’l : ynwVh txpVm ynwVl ygxh txpVm ygxl
17 txpVm yl’r’l ydwr’h txpVm dwr’l : yr‘h txpVm yr‘l
18 : tw’m Vmxw Pl’ My‘br’ Mhydqpl dg=ynb txpVm hl’ : yl’r’h
19, 20 wyhyw : N‘nk Zr’b Nnw’w r‘ tmyw Nnw’w r‘ hdwhy ynb
yYrph txpVm Zrpl ynlVh txpVm hlVl MtxpVml hdwhy=ynb
21 ynrYxh txpVm NrYxl Zrp=ynb wyhyw : yxrzh txpVm xrzl
lwmxl
154 rbdmb 26. 22–57
hVV Mhydqpl hdwhy txpVm hl’ : ylwmxh txpVm lwmxl 22
MtxpVml rkVVy ynb : tw’m Vmxw Pl’ My‘bVw 23
ybwVyh txpVm bwVyl : ynwph txpVm hwpl y‘lwth txpVm ‘lwt 24
h‘br’ Mhydqpl rkVVy txpVm hl’ : ynrmVh txpVm NrmVl 25
drsl MtxpVml Nlwbz ynb : tw’m VlVw Pl’ MyVVw 26
: yl’lxyh txpVm l’lxyl ynl’h txpVm Nwl’l ydrsh txpVm
: tw’m Vmxw Pl’ MyVV Mhydqpl ynlwbzh txpVm hl’ 27
rykml hVnm ynb : Myrp’w hVnm MtxpVml Pswy ynb 28, 29
: yd‘lgh txpVm d‘lgl d‘lg=t’ dylwh rykmw yrykmh txpVm
: yqlxh txpVm qlxl yrz‘y’h txpVm rz‘y’ d‘lg ynb hl’ 30
‘dymVw : ymkVh txpVm MkVw yl’rV’h txpVm l’yrV’w 31, 32
wyh=’l rpx=Nb dxplYw : yrpxh txpVm rpxw y‘dymVh txpVm 33
hklm hlgx h‘nw hlxm dxplY twnb MVw twnb=M’ yk Mynb wl
‘bVw Pl’ MyVmxw MynV Mhydqpw hVnm txpVm hl’ : hYrtw 34
txpVm xltwVl MtxpVml Myrp’=ynb hl’ : tw’m 35
ynb hl’w : ynxth txpVm Nxtl yrkbh txpVm rkbl yxltVh 36
Mhydqpl Myrp’=ynb txpVm hl’ : ynr‘h txpVm Nr‘l xltwV 37
: MtxpVml Pswy=ynb hl’ tw’m Vmxw Pl’ MyVlVw MynV
txpVm lbV’l y‘lbh txpVm ‘lbl MtxpVml Nmynb ynb 38
ympwVh txpVm MpwpVl : ymryx’h txpVm Mryx’l ylbV’h 39
ydr’h txpVm Nm‘nw dr’ ‘lb=ynb wyhyw : ympwxh txpVm Mpwxl 40
hVmx Mhydqpw MtxpVml Nmynb=ynb hl’ : ym‘nh txpVm Nm‘nl 41
MtxpVml Nd=ynb hl’ : tw’m VVw Pl’ My‘br’w 42
txpVm=lk : MtxpVml Nd txpVm hl’ ymxwVh txpVm MxwVl 43
: tw’m ‘br’w Pl’ MyVVw h‘br’ Mhydqpl ymxwVh
ywVyh txpVm ywVyl hnmyh txpVm hnmyl MtxpVml rV’ ynb 44
yrbxh txpVm rbxl h‘yrb ynbl : y‘yrbh txpVm h‘yrbl 45
txpVm hl’ : xrV rV’=tb MVw : yl’yklmh txpVm l’yklml 46, 47
: tw’m ‘br’w Pl’ MyVmxw hVlV Mhydqpl rV’=ynb
txpVm ynwgl yl’Yxyh txpVm l’Yxyl MtxpVml yltpn ynb 48
txpVm hl’ : ymlVh txpVm MlVl yrYyh txpVm rYyl : ynwgh 49, 50
: tw’m ‘br’w Pl’ My‘br’w hVmx Mhydqpw MtxpVml yltpn
: MyVlVw tw’m ‘bV Pl’w Pl’ tw’m=VV l’rVy ynb ydwqp hl’ 51

sŘ 24 rpsmb hlxnb Zr’h qlxt hl’l : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 52, 53
wydqp ypl Vy’ wtlxn Ty‘mt T‘mlw wtlxn hbrt brl : twmV 54
: wlxny Mtb’=twTm twmVl Zr’h=t’ qlxy lrwgb=K’ : wtlxn Nty 55
ydwqp hl’w : T‘ml br Nyb wtlxn qlxt lrwgh yp=l‘ 56, 57
ywlh
26. 58–27. 19 sxnyp 155
ythqh txpVm thql ynVrgh txpVm NwVrgl MtxpVml ywlh
58 txpVm ynblh txpVm ywl txpVm hl’ : yrrmh txpVm yrrml
thqw yxrqh txpVm yVwmh txpVm ylxmh txpVm ynrbxh
59 ht’ hdly rV’ ywl=tb dbkwy Mrm‘ tV’ MVw : Mrm‘=t’ dlwh
: Mtx’ Myrm t’w hVm=t’w Nrh’=t’ Mrm‘l dltw MyrYmb ywll
60, 61 tmyw : rmty’=t’w rz‘l’=t’ ’whyb’=t’w bdn=t’ Nrh’l dlwyw
62 hVlV Mhydqp wyhyw : hwhy ynpl hrz=V’ Mbyrqhb ’whyb’w bdn
ynb Kwtb wdqpth ’l yk hl‘mw Vdx=Nbm rkz=lk Pl’ MyrV‘w
63 ydwqp hl’ : l’rVy ynb Kwtb hlxn Mhl Ntn=’l yk l’rVy
l‘ b’wm tbr‘b l’rVy ynb=t’ wdqp rV’ Nhkh rz‘l’w hVm
64 rV’ Nhkh Nrh’w hVm ydwqpm Vy’ hyh=’l hl’bw : wxry Ndry
65 wtmy twm Mhl hwhy rm’=yk : ynys rbdmb l’rVy ynb=t’ wdqp
: Nwn=Nb ‘Vwhyw hnpy=Nb blk=M’ yk Vy’ Mhm rtwn=’lw rbdmb
zk rykm=Nb d‘lg=Nb rpx=Nb dxplY twnb hnbrqtw
h‘n hlxm wytnb twmV hl’w Pswy=Nb hVnm txpVml hVnm=Nb
2 ynplw Nhkh rz‘l’ ynplw hVm ynpl hndm‘tw : hYrtw hklmw hlgxw
3 ’whw rbdmb tm wnyb’ : rm’l d‘wm=lh’ xtp hd‘h=lkw M’yVnh
tm w’Txb=yk xrq=td‘b hwhy=l‘ Myd‘wnh hd‘h Kwtb hyh=’l
4 Nb wl Ny’ yk wtxpVm Kwtm wnyb’=MV ‘rgy hml : wl wyh=’l Mynbw

5 : hwhy ynpl NTpVm=t’ hVm brqyw : wnyb’ yx’ Kwtb hzx’ wnl=hnt

6, 7 Ntt Ntn trbd dxplY twnb Nk : rm’l hVm=l’ hwhy rm’yw


: Nhl Nhyb’ tlxn=t’ trb‘hw Mhyb’ yx’ Kwtb hlxn tzx’ Mhl
8 Mtrb‘hw wl Ny’ Nbw twmy=yk Vy’ rm’l rbdt l’rVy ynb=l’w
9, 10 Ny’=M’w : wyx’l wtlxn=t’ Mttnw tb wl Ny’=M’w : wtbl wtlxn=t’
11 Mttnw wyb’l Myx’ Ny’=M’w : wyb’ yx’l wtlxn=t’ Mttnw Myx’ wl
ynbl htyhw ht’ Vryw wtxpVmm wyl’ brqh wr’Vl wtlxn=t’
: hVm=t’ hwhy hwY rV’k TpVm tqxl l’rVy

12 Zr’h=t’ h’rw hzh Myrb‘h rh=l’ hl‘ hVm=l’ hwhy rm’yw


13 ht’=Mg Kym‘=l’ tps’nw ht’ hty’rw : l’rVy ynbl yttn rV’
14 tbyrmb NY=rbdmb yp Mtyrm rV’k : Kyx’ Nrh’ Ps’n rV’k
: NY=rbdm Vdq tbyrm=ym Mh Mhyny‘l Mymb ynVydqhl hd‘h
15, 16 txwrh yhl’ hwhy dqpy : rm’l hwhy=l’ hVm rbdyw sŘ 25
17 Mhynpl ’by rV’w Mhynpl ’Yy=rV’ : hd‘h=l‘ Vy’ rVb=lkl
Mhl=Ny’ rV’ N’Yk hwhy td‘ hyht ’lw M’yby rV’w M’yYwy rV’w
18 xwr=rV’ Vy’ Nwn=Nb ‘Vwhy=t’ Kl=xq hVm=l’ hwhy rm’yw : h‘r
19 ynplw Nhkh rz‘l’ ynpl wt’ tdm‘hw : wyl‘ Kdy=t’ tkmsw wb
hd‘h=lk
156 rbdmb 27. 20–28. 27
w‘mVy N‘ml wyl‘ Kdwhm httnw : Mhyny‘l wt’ htywYw hd‘h=lk 20
TpVmb wl l’Vw dm‘y Nhkh rz‘l’ ynplw : l’rVy ynb td‘=lk 21
l’rVy=ynb=lkw ’wh w’by wyp=l‘w w’Yy wyp=l‘ hwhy ynpl Myrw’h
‘Vwhy=t’ xqyw wt’ hwhy hwY rV’k hVm V‘yw : hd‘h=lkw wt’ 22
wyl‘ wydy=t’ Kmsyw : hd‘h=lk ynplw Nhkh rz‘l’ ynpl whdm‘yw 23
: hVm=dyb hwhy rbd rV’k whwYyw
Mhl’ trm’w l’rVy ynb=t’ wY : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw xk, 2
: wd‘wmb yl byrqhl wrmVt yxxyn xyr yV’l ymxl ynbrq=t’
Mmymt hnV=ynb MyVbk hwhyl wbyrqt rV’ hV’h hz Mhl trm’w 3
Vbkh t’w rqbb hV‘t dx’ Vbkh=t’ : dymt hl‘ Mwyl MynV 4
hlwlb hxnml tls hpy’h tyryV‘w : Mybr‘h Nyb hV‘t ynVh 5
xxyn xyrl ynys rhb hyV‘h dymt tl‘ : Nyhh t‘ybr tytk NmVb 6
rkV Ksn Ksh Vdqb dx’h Vbkl Nyhh t‘ybr wksnw : hwhyl hV’ 7
wksnkw rqbh txnmk Mybr‘h Nyb hV‘t ynVh Vbkh t’w : hwhyl 8
: hwhyl xxyn xyr hV’ hV‘t
hxnm tls MynrV‘ ynVw Mmymt hnV=ynb MyVbk=ynV tbVh Mwybw 9
: hksnw dymth tl‘=l‘ wtbVb tbV tl‘ : wksnw NmVb hlwlb 10

dx’ ly’w MynV rqb=ynb Myrp hwhyl hl‘ wbyrqt MkyVdx yV’rbw 11
hlwlb hxnm tls MynrV‘ hVlVw : Mmymt h‘bV hnV=ynb MyVbk 12
ly’l NmVb hlwlb hxnm tls MynrV‘ ynVw dx’h rpl NmVb
xyr hl‘ dx’h Vbkl NmVb hlwlb hxnm tls NwrV‘ NrV‘w : dx’h 13
ly’l Nyhh tVylVw rpl hyhy Nyhh yYx Mhyksnw : hwhyl hV’ xxyn 14
ry‘Vw : hnVh yVdxl wVdxb Vdx tl‘ t’z Nyy Vbkl Nyhh t‘ybrw 15
: wksnw hV‘y dymth tl‘=l‘ hwhyl t’Txl dx’ Myz‘
hVmxbw : hwhyl xsp Vdxl Mwy rV‘ h‘br’b NwV’rh Vdxbw 16, 17
NwV’rh Mwyb : lk’y twYm Mymy t‘bV gx hzh Vdxl Mwy rV‘ 18
hl‘ hV’ Mtbrqhw : wV‘t ’l hdb‘ tk’lm=lk Vdq=’rqm 19
hnV ynb MyVbk h‘bVw dx’ ly’w MynV rqb=ynb Myrp hwhyl
rpl MynrV‘ hVlV NmVb hlwlb tls Mtxnmw : Mkl wyhy Mmymt 20
t‘bVl dx’h Vbkl hV‘t NwrV‘ NwrV‘ : wV‘t ly’l MynrV‘ ynVw 21
rV’ rqbh tl‘ dblm : Mkyl‘ rpkl dx’ t’Tx ry‘Vw : MyVbkh 22, 23
Mxl Mymy t‘bV Mwyl wV‘t hl’k : hl’=t’ wV‘t dymth tl‘l 24
y‘ybVh Mwybw : wksnw hV‘y dymth tlw‘=l‘ hwhyl xxyn=xyr hV’ 25
: wV‘t ’l hdb‘ tk’lm=lk Mkl hyhy Vdq=’rqm
sŘ 26 Mkyt‘bVb hwhyl hVdx hxnm Mkbyrqhb Myrwkbh Mwybw 26
hlw‘ Mtbrqhw : wV‘t ’l hdb‘ tk’lm=lk Mkl hyhy Vdq=’rqm 27
ynb MyVbk h‘bV dx’ ly’ MynV rqb=ynb Myrp hwhyl xxyn xyrl
hnV
28. 28–29. 29 sxnyp 157
28 ynV dx’h rpl MynrV‘ hVlV NmVb hlwlb tls Mtxnmw : hnV
29 : MyVbkh t‘bVl dx’h Vbkl NwrV‘ NwrV‘ : dx’h ly’l MynrV‘
30, 31 wV‘t wtxnmw dymth tl‘ dblm : Mkyl‘ rpkl dx’ Myz‘ ry‘V
: Mhyksnw Mkl=wyhy Mmymt
Tk tk’lm=lk Mkl hyhy Vdq=’rqm Vdxl dx’b y‘ybVh Vdxbw
2 xxyn xyrl hl‘ MtyV‘w : Mkl hyhy h‘wrt Mwy wV‘t ’l hdb‘
: Mmymt h‘bV hnV=ynb MyVbk dx’ ly’ dx’ rqb=Nb rp hwhyl
3 : ly’l MynrV‘ ynV rpl MynrV‘ hVlV NmVb hlwlb tls Mtxnmw
4, 5 dx’ Myz‘=ry‘Vw : MyVbkh t‘bVl dx’h Vbkl dx’ NwrV‘w
6 dymth tl‘w htxnmw Vdxh tl‘ dblm : Mkyl‘ rpkl t’Tx
: hwhyl hV’ xxyn xyrl MTpVmk Mhyksnw htxnmw
7 Mtyn‘w Mkl hyhy Vdq=’rqm hzh y‘ybVh Vdxl rwV‘bw
8 xxyn xyr hwhyl hl‘ Mtbrqhw : wV‘t ’l hk’lm=lk MkytVpn=t’
: Mkl wyhy Mmymt h‘bV hnV=ynb MyVbk dx’ ly’ dx’ rqb=Nb rp
9 ly’l MynrV‘ ynV rpl MynrV‘ hVlV NmVb hlwlb tls Mtxnmw
10, 11 Myz‘=ry‘V : MyVbkh t‘bVl dx’h Vbkl NwrV‘ NwrV‘ : dx’h
: Mhyksnw htxnmw dymth tl‘w Myrpkh t’Tx dblm t’Tx dx’
12 hyhy Vdq=’rqm y‘ybVh Vdxl Mwy rV‘ hVmxbw
: Mymy t‘bV hwhyl gx Mtgxw wV‘t ’l hdb‘ tk’lm=lk Mkl
13 rV‘ hVlV rqb=ynb Myrp hwhyl xxyn xyr hV’ hl‘ Mtbrqhw
14 Mtxnmw : wyhy Mmymt rV‘ h‘br’ hnV=ynb MyVbk MynV Mly’
Myrp rV‘ hVlVl dx’h rpl MynrV‘ hVlV NmVb hlwlb tls
15 dx’h Vbkl NwrV‘ NwrV‘w : Mly’h ynVl dx’h ly’l MynrV‘ ynV
16 dymth tl‘ dblm t’Tx dx’ Myz‘=ry‘Vw : MyVbk rV‘ h‘br’l
17 rV‘ MynV rqb=ynb Myrp ynVh Mwybw : hksnw htxnm
18 Mhyksnw Mtxnmw : Mmymt rV‘ h‘br’ hnV=ynb MyVbk MynV Mly’
19 t’Tx dx’ Myz‘=ry‘Vw : TpVmk Mrpsmb MyVbklw Mly’l Myrpl
20 yVylVh Mwybw : Mhyksnw htxnmw dymth tl‘ dblm
: Mmymt rV‘ h‘br’ hnV=ynb MyVbk MynV Mly’ rV‘=ytV‘ Myrp
21, 22 ry‘Vw : TpVmk Mrpsmb MyVbklw Mly’l Myrpl Mhyksnw Mtxnmw
23 Mwybw : hksnw htxnmw dymth tl‘ dblm dx’ t’Tx
rV‘ h‘br’ hnV=ynb MyVbk MynV Mly’ hrV‘ Myrp y‘ybrh
24 : TpVmk Mrpsmb MyVbklw Mly’l Myrpl Mhyksnw Mtxnm : Mmymt
25 : hksnw htxnm dymth tl‘ dblm t’Tx dx’ Myz‘=ry‘Vw
26 h‘br’ hnV=ynb MyVbk MynV Mly’ h‘Vt Myrp yVymxh Mwybw
27 Mrpsmb MyVbklw Mly’l Myrpl Mhyksnw Mtxnmw : Mmymt rV‘
28 : hksnw htxnmw dymth tl‘ dblm dx’ t’Tx ry‘Vw : TpVmk
29 hnV=ynb MyVbk MynV Mly’ hnmV Myrp yVVh Mwybw
h‘br’
158 rbdmb 29. 30–31. 5
MyVbklw Mly’l Myrpl Mhyksnw Mtxnmw : Mmymt rV‘ h‘br’ 30
htxnm dymth tl‘ dblm dx’ t’Tx ry‘Vw : TpVmk Mrpsmb 31
MyVbk MynV Mly’ h‘bV Myrp y‘ybVh Mwybw : hyksnw 32
Mly’l Myrpl Mhksnw Mtxnmw : Mmymt rV‘ h‘br’ hnV=ynb 33
dymth tl‘ dblm dx’ t’Tx ry‘Vw : MTpVmk Mrpsmb MyVbklw 34
=lk Mkl hyht trY‘ ynymVh Mwyb : hksnw htxnm 35
rp hwhyl xxyn xyr hV’ hl‘ Mtbrqhw : wV‘t ’l hdb‘ tk’lm 36
rpl Mhyksnw Mtxnm : Mmymt h‘bV hnV=ynb MyVbk dx’ ly’ dx’ 37
tl‘ dblm dx’ t’Tx ry‘Vw : TpVmk Mrpsmb MyVbklw ly’l 38
Mkyrdnm dbl Mkyd‘wmb hwhyl wV‘t hl’ : hksnw htxnmw dymth 39
hVm rm’yw : MkymlVlw Mkyksnlw Mkytxnmlw Mkytl‘l Mkytbdnw l
: hVm=t’ hwhy hwY=rV’ lkk l’rVy ynb=l’
+p9 , sŘ 27 hwY rV’ rbdh hz rm’l l’rVy ynbl twTmh yV’r=l’ hVm rbdyw 2
wVpn=l‘ rs’ rs’l h‘bV ‘bVh=w’ hwhyl rdn rdy=yk Vy’ : hwhy 3
hwhyl rdn rdt=yk hV’w : hV‘y wypm ’Yyh=lkk wrbd lxy ’l 4
hrs’w hrdn=t’ hyb’ ‘mVw : hyr‘nb hyb’ tybb rs’ hrs’w 5
rs’=lkw hyrdn=lk wmqw hyb’ hl Vyrxhw hVpn=l‘ hrs’ rV’
w‘mV Mwyb ht’ hyb’ ’ynh=M’w : Mwqy hVpn=l‘ hrs’=rV’ 6
hl=xlsy hwhyw Mwqy ’l hVpn=l‘ hrs’=rV’ hyrs’w hyrdn=lk
’Tbm w’ hyl‘ hyrdnw Vy’l hyht wyh=M’w : ht’ hyb’ ’ynh=yk 7
Vyrxhw w‘mV Mwyb hVy’ ‘mVw : hVpn=l‘ hrs’ rV’ hytpV 8
‘mV Mwyb M’w : wmqy hVpn=l‘ hrs’=rV’ hrs’w hyrdn wmqw hl 9
hytpV ’Tbm t’w hyl‘ rV’ hrdn=t’ rphw htw’ ’yny hVy’
lk hVwrgw hnml’ rdnw : hl=xlsy hwhyw hVpn=l‘ hrs’ rV’ 10
hrs’=w’ hrdn hVy’ tyb=M’w : hyl‘ Mwqy hVpn=l‘ hrs’=rV’ 11
ht’ ’ynh ’l hl Vrxhw hVy’ ‘mVw : h‘bVb hVpn=l‘ rs’ 12
rpy rph=M’w : Mwqy hVpn=l‘ hrs’=rV’ rs’=lkw hyrdn=lk wmqw 13
’l hVpn rs’lw hyrdnl hytpV ’Ywm=lk w‘mV Mwyb hVy’ Mt’
tn‘l rs’ t‘bV=lkw rdn=lk : hl=xlsy hwhyw Mrph hVy’ Mwqy 14
Mwym hVy’ hl Vyrxy Vrxh=M’w : wnrpy hVy’w wnmyqy hVy’ Vpn 15
Myqh hyl‘ rV’ hyrs’=lk=t’ w’ hyrdn=lk=t’ Myqhw Mwy=l’
’Vnw w‘mV yrx’ Mt’ rpy rph=M’w : w‘mV Mwyb hl Vrxh=yk Mt’ 16
wtV’l Vy’ Nyb hVm=t’ hwhy hwY rV’ Myqxh hl’ : hnw‘=t’ 17
: hyb’ tyb hyr‘nb wtbl b’=Nyb
sŘ 28 Mynydmh t’m l’rVy ynb tmqn Mqn : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw ’l, 2
Mkt’m wYlxh rm’l M‘h=l’ hVm rbdyw : Kym‘=l’ Ps’t rx’ 3
hTml Pl’ : Nydmb hwhy=tmqn ttl Nydm=l‘ wyhyw ’bYl MyVn’ 4
ypl’m wrsmyw : ’bYl wxlVt l’rVy twTm lkl hTml Pl’ 5
l’rVy
31. 6–36 twTm 159
6 Mt’ xlVyw : ’bY yYwlx Pl’ rV‘=MynV hTml Pl’ l’rVy
’bYl Nhkh rz‘l’=Nb sxnyp=t’w Mt’ ’bYl hTml Pl’ hVm
7 hwY rV’k Nydm=l‘ w’bYyw : wdyb h‘wrth twrYYxw Vdqh ylkw
8 Mhyllx=l‘ wgrh Nydm yklm=t’w : rkz=lk wgrhyw hVm=t’ hwhy
Nydm yklm tVmx ‘br=t’w rwx=t’w rwY=t’w Mqr=t’w yw’=t’
9 Nydm yVn=t’ l’rVy=ynb wbVyw : brxb wgrh rw‘b=Nb M‘lb t’w
10 t’w : wzzb Mlyx=lk=t’w Mhnqm=lk=t’w Mtmhb=lk t’w MpT=t’w
11 =lk=t’ wxqyw : V’b wprV MtryT=lk t’w MtbVwmb Mhyr‘=lk
12 rz‘l’=l’w hVm=l’ w’byw : hmhbbw Md’b xwqlmh=lk t’w llVh
llVh=t’w xwqlmh=t’w ybVh=t’ l’rVy=ynb td‘=l’w Nhkh
: wxry Ndry=l‘ rV’ b’wm tbr‘=l’ hnxmh=l’
13 Zwxm=l’ Mt’rql hd‘h y’yVn=lkw Nhkh rz‘l’w hVm w’Yyw
14 tw’mh yrVw Mypl’h yrV lyxh ydwqp l‘ hVm PYqyw : hnxml
15, 16 Nh : hbqn=lk Mtyyxh hVm Mhyl’ rm’yw : hmxlmh ’bYm My’bh
rw‘p=rbd=l‘ hwhyb l‘m=rsml M‘lb rbdb l’rVy ynbl wyh hnh
17 t‘dy hV’=lkw PTb rkz=lk wgrh ht‘w : hwhy td‘b hpgmh yhtw
18 rkz bkVm w‘dy=’l rV’ MyVnb PTh lkw : wgrh rkz bkVml Vy’
19 ‘gn lkw Vpn grh lk Mymy t‘bV hnxml Zwxm wnx Mt’w : Mkl wyxh
20 dgb=lkw : MkybVw Mt’ y‘ybVh Mwybw yVylVh Mwyb w’Txtt llxb
: w’Txtt Z‘=ylk=lkw Myz‘ hV‘m=lkw rw‘=ylk=lkw
21 t’z hmxlml My’bh ’bYh yVn’=l’ Nhkh rz‘l’ rm’yw
22 Pskh=t’w bhzh=t’ K’ : hVm=t’ hwhy hwY=rV’ hrwth tqx
23 ’by=rV’ rbd=lk : trp‘h=t’w lydbh=t’ lzrbh=t’ tVxnh=t’
V’b ’by=’l rV’ lkw ’Txty hdn ymb K’ rhTw V’b wryb‘t V’b
24 w’bt rx’w MtrhTw y‘ybVh Mwyb Mkydgb Mtsbkw : Mymb wryb‘t
25, 26 t’ ’V : rm’l hVm=l’ hwhy rm’yw : hnxmh=l’ sŘ 29
twb’ yV’rw Nhkh rz‘l’w ht’ hmhbbw Md’b ybVh xwqlm V’r
27 Nybw ’bYl My’Yyh hmxlmh yVpt Nyb xwqlmh=t’ tyYxw : hd‘h
28 ’bYl My’Yyh hmxlmh yVn’ t’m hwhyl skm tmrhw : hd‘h=lk
: N’Yh=Nmw Myrmxh=Nmw rqbh=Nmw Md’h=Nm tw’mh Vmxm Vpn dx’
29, 30 =ynb tYxmmw : hwhy tmwrt Nhkh rz‘l’l httnw wxqt MtyYxmm
Myrmxh=Nm rqbh=Nm Md’h=Nm MyVmxh=Nm zx’ dx’ xqt l’rVy
NkVm trmVm yrmV Mywll Mt’ httnw hmhbh=lkm N’Yh=Nmw
31, 32 yhyw : hVm=t’ hwhy hwY rV’k Nhkh rz‘l’w hVm V‘yw : hwhy
My‘bVw Pl’ tw’m=VV N’Y ’bYh M‘ wzzb rV’ zbh rty xwqlmh
33, 34 MyVVw dx’ Myrmxw : Pl’ My‘bVw MynV rqbw : Mypl’ tVmxw Pl’
35 MynV Vpn=lk rkz bkVm w‘dy=’l rV’ MyVnh=Nm Md’ Vpnw : Pl’
36 =VlV N’Yh rpsm ’bYb My’Yyh qlx hYxmh yhtw : Pl’ MyVlVw
tw’m
160 rbdmb 31. 37–32. 14
skmh yhyw : tw’m Vmxw Mypl’ t‘bVw Pl’ MyVlVw Pl’ tw’m 37
MyVlVw hVV rqbhw : My‘bVw Vmx tw’m VV N’Yh=Nm hwhyl 38
tw’m Vmxw Pl’ MyVlV Myrmxw : My‘bVw MynV hwhyl Mskmw Pl’ 39
hwhyl Mskmw Pl’ rV‘ hVV Md’ Vpnw : MyVVw dx’ hwhyl Mskmw 40
Nhkh rz‘l’l hwhy tmwrt skm=t’ hVm Ntyw : Vpn MyVlVw MynV 41
hVm hYx rV’ l’rVy ynb tyYxmmw : hVm=t’ hwhy hwY rV’k 42
Pl’ tw’m=VlV N’Yh=Nm hd‘h tYxm yhtw : My’bYh MyVn’h=Nm 43
: Pl’ MyVlVw hVV rqbw : tw’m Vmxw Mypl’ t‘bV Pl’ MyVlVw 44
: Pl’ rV‘ hVV Md’ Vpnw : tw’m Vmxw Pl’ MyVlV Myrmxw 45, 46
Md’h=Nm MyVmxh=Nm dx’ zx’h=t’ l’rVy=ynb tYxmm hVm xqyw 47
hwY rV’k hwhy NkVm trmVm yrmV Mywll Mt’ Ntyw hmhbh=Nmw
yrV ’bYh ypl’l rV’ Mydqph hVm=l’ wbrqyw : hVm=t’ hwhy 48
yVn’ V’r=t’ w’Vn Kydb‘ hVm=l’ wrm’yw : tw’mh yrVw Mypl’h 49
hwhy Nbrq=t’ brqnw : Vy’ wnmm dqpn=’lw wndyb rV’ hmxlmh 50
rpkl zmwkw lyg‘ t‘bT dymYw hd‘Y’ bhz=ylk ’Ym rV’ Vy’
Mt’m bhzh=t’ Nhkh rz‘l’w hVm xqyw : hwhy ynpl wnytVpn=l‘ 51
rV‘ hVV hwhyl wmyrh rV’ hmwrth bhz=lk yhyw : hV‘m ylk lk 52
: tw’mh yrV t’mw Mypl’h yrV t’m lqV MyVmxw tw’m=‘bV Pl’
t’m bhzh=t’ Nhkh rz‘l’w hVm xqyw : wl Vy’ wzzb ’bYh yVn’ 53, 54
l’rVy=ynbl Nwrkz d‘wm lh’=l’ wt’ w’byw tw’mhw Mypl’h yrV
: hwhy ynpl
sŘ 30 Zr’=t’ w’ryw d’m MwY‘ dg=ynblw Nbw’r ynbl hyh br hnqmw bl
ynbw dg=ynb w’byw : hnqm Mwqm Mwqmh hnhw d‘lg Zr’=t’w rz‘y 2
: rm’l hd‘h y’yVn=l’w Nhkh rz‘l’=l’w hVm=l’ wrm’yw Nbw’r
Zr’h : N‘bw wbnw MbVw hl‘l’w NwbVxw hrmnw rz‘yw Nbydw twrT‘ 3, 4
: hnqm Kydb‘lw ’wh hnqm Zr’ l’rVy td‘ ynpl hwhy hkh rV’
t’zh Zr’h=t’ Nty Kyny‘b Nx wn’Ym=M’ wrm’yw 5
ynblw dg=ynbl hVm rm’yw : Ndryh=t’ wnrb‘t=l’ hzx’l Kydb‘l 6
Nw’wnt hmlw : hp wbVt Mt’w hmxlml w’by Mkyx’h Nbw’r 7
hk : hwhy Mhl Ntn=rV’ Zr’h=l’ rb‘m l’rVy ynb bl=t’ 8
wl‘yw : Zr’h=t’ tw’rl ‘nrb Vdqm Mt’ yxlVb Mkytb’ wV‘ 9
’b=ytlbl l’rVy ynb bl=t’ w’ynyw Zr’h=t’ w’ryw lwkV’ lxn=d‘
‘bVyw ’whh Mwyb hwhy P’=rxyw : hwhy Mhl Ntn=rV’ Zr’h=l’ 10
hl‘mw hnV MyrV‘ Nbm MyrYmm Myl‘h MyVn’h w’ry=M’ : rm’l 11
w’lm=’l yk bq‘ylw qxYyl Mhrb’l yt‘bVn rV’ hmd’h t’
: hwhy yrx’ w’lm yk Nwn=Nb ‘Vwhyw yznqh hnpy=Nb blk ytlb : yrx’ 12
rwdh=lk Mt=d‘ hnV My‘br’ rbdmb M‘nyw l’rVyb hwhy P’=rxyw 13
MyVn’ twbrt Mkytb’ txt Mtmq hnhw : hwhy yny‘b ‘rh hV‘h 14
My’Tx
32. 15–33. 3 y‘sm 161
15 wyrx’m NbwVt yk : l’rVy=l’ hwhy=P’ Nwrx l‘ dw‘ twpsl My’Tx
: hzh M‘h=lkl MtxVw rbdmb wxynhl dw‘ Psyw
16 : wnpTl Myr‘w hp wnnqml hnbn N’Y trdg wrm’yw wyl’ wVgyw
17 Mmwqm=l’ Mn’ybh=M’ rV’ d‘ l’rVy ynb ynpl MyVx Zlxn wnxn’w
18 wnytb=l’ bwVn ’l : Zr’h ybVy ynpm rYbmh yr‘b wnpT bVyw
19 Ndryl rb‘m Mt’ lxnn ’l yk : wtlxn Vy’ l’rVy ynb lxnth d‘
: hxrzm Ndryh rb‘m wnyl’ wntlxn h’b yk h’lhw

20 hwhy ynpl wYlxt=M’ hzh rbdh=t’ NwV‘t=M’ hVm Mhyl’ rm’yw


21 wVyrwh d‘ hwhy ynpl Ndryh=t’ Zwlx=lk Mkl rb‘w : hmxlml
22 Myqn Mtyyhw wbVt rx’w hwhy ynpl Zr’h hVbknw : wynpm wyby’=t’
23 ’l=M’w : hwhy ynpl hzx’l Mkl t’zh Zr’h htyhw l’rVymw hwhym
: Mkt’ ’Ymt rV’ Mkt’Tx w‘dw hwhyl Mt’Tx hnh Nk NwV‘t
24, 25 rm’yw : wV‘t Mkypm ’Yyhw Mk’nYl trdgw MkpTl Myr‘ Mkl=wnb
: hwYm ynd’ rV’k wV‘y Kydb‘ rm’l hVm=l’ Nbw’r ynbw dg=ynb
26, 27 wrb‘y Kydb‘w : d‘lgh yr‘b MV=wyhy wntmhb=lkw wnnqm wnyVn wnpT
28 Mhl wYyw : rbd ynd’ rV’k hmxlml hwhy ynpl ’bY Zwlx=lk
twTmh twb’ yV’r=t’w Nwn=Nb ‘Vwhy t’w Nhkh rz‘l’ t’ hVm
29 Mkt’ Nbw’r=ynbw dg=ynb wrb‘y=M’ Mhl’ hVm rm’yw : l’rVy ynbl
Mkynpl Zr’h hVbknw hwhy ynpl hmxlml Zwlx=lk Ndryh=t’
30 Mkt’ MyYwlx wrb‘y ’l=M’w : hzx’l d‘lgh Zr’=t’ Mhl Mttnw
31 rV’ t’ rm’l Nbw’r ynbw dg=ynb wn‘yw : N‘nk Zr’b Mkktb wzx’nw
32 Zr’ hwhy ynpl MyYwlx rb‘n wnxn : hV‘n Nk Kydb‘=l’ hwhy rbd
33 ynblw dg=ynbl hVm Mhl Ntyw : Ndryl rb‘m wntlxn tzx’ wnt’w N‘nk
yrm’h Klm Nxys tklmm=t’ Pswy=Nb hVnm TbV yYxlw Nbw’r
: bybs Zr’h yr‘ tlbgb hyr‘l Zr’h NVbh Klm gw‘ tklmm=t’w
34, 35 NpwV trT‘=t’w : r‘r‘ t’w trT‘=t’w Nbyd=t’ dg=ynb wnbyw
36 trdgw rYbm yr‘ Nrh tyb=t’w hrmn tyb=t’w : hhbgyw rz‘y=t’w
37, 38 wbn=t’w : Mytyrq t’w ’l‘l’=t’w NwbVx=t’ wnb Nbw’r ynbw : N’Y
twmV=t’ tmVb w’rqyw hmbV=t’w MV tbswm Nw‘m l‘b=t’w
39 Vryyw hdklyw hd‘lg hVnm=Nb rykm ynb wklyw : wnb rV’ Myr‘h
40 bVyw hVnm=Nb rykml d‘lgh=t’ hVm Ntyw : hb=rV’ yrm’h=t’
41 twx Nht’ ’rqyw Mhytwx=t’ dklyw Klh hVnm=Nb ry’yw : hb
42 : wmVb xbn hl ’rqyw hytnb=t’w tnq=t’ dklyw Klh xbnw : ry’y

gl hVm=dyb Mt’bYl MyrYm Zr’m w’Yy rV’ l’rVy=ynb y‘sm hl’ +p10 , sŘ 31
2 hl’w hwhy yp=l‘ Mhy‘sml Mhy’Ywm=t’ hVm btkyw : Nrh’w
3 rV‘ hVmxb NwV’rh Vdxb ssm‘rm w‘syw : Mhy’Ywml Mhy‘sm
Mwy
162 rbdmb 33. 4–54
yny‘l hmr dyb l’rVy=ynb w’Yy xsph trxmm NwV’rh Vdxl Mwy
rwkb=lk Mhb hwhy hkh rV’ t’ Myrbqm MyrYmw : MyrYm=lk 4
wnxyw ssm‘rm l’rVy=ynb w‘syw : MyTpV hwhy hV‘ Mhyhl’bw 5
Mt’m w‘syw : rbdmh hYqb rV’ Mt’b wnxyw tksm w‘syw : tksb 6, 7
w‘syw : ldgm ynpl wnxyw NwpY l‘b ynp=l‘ rV’ tryxh yp=l‘ bVyw 8
Mymy tVlV Krd wklyw hrbdmh Myh=Kwtb wrb‘yw tryxh ynpm
MytV Mly’bw hmly’ w’byw hrmm w‘syw : hrmb wnxyw Mt’ rbdmb 9
wnxyw Mly’m w‘syw : MV=wnxyw Myrmt My‘bVw Mym tny‘ hrV‘ 10
wnxyw Nys=rbdmm w‘syw : Nys=rbdmb wnxyw Pws=Mym w‘syw : Pws=My=l‘ 11, 12
Mdyprb wnxyw Vwl’m w‘syw : Vwl’b wnxyw hqpdm w‘syw : hqpdb 13, 14
: ynys rbdmb wnxyw Mdyprm w‘syw : twtVl M‘l Mym MV hyh=’lw 15
wnxyw hw’th trbqm w‘syw : hw’th trbqb wnxyw ynys rbdmm w‘syw 16, 17
Nmrb wnxyw hmtrm w‘syw : hmtrb wnxyw trYxm w‘syw : trYxb 18, 19
: hsrb wnxyw hnblm w‘syw : hnblb wnxyw Zrp Nmrm w‘syw : Zrp 20, 21
w‘syw : rpV=rhb wnxyw htlhqm w‘syw : htlhqb wnxyw hsrm w‘syw 22, 23, 24
w‘syw : tlhqmb wnxyw hdrxm w‘syw : hdrxb wnxyw rpV=rhm 25, 26
xrtm w‘syw : xrtb wnxyw txtm w‘syw : txtb wnxyw tlhqmm 27, 28
wnxyw hnmVxm w‘syw : hnmVxb wnxyw hqtmm w‘syw : hqtmb wnxyw 29, 30
wnxyw Nq‘y ynbm w‘syw : Nq‘y ynbb wnxyw twrsmm w‘syw : twrsmb 31, 32
wnxyw htbTym w‘syw : htbTyb wnxyw dgdgh rxm w‘syw : dgdgh rxb 33, 34
wnxyw rbg NwyY‘m w‘syw : rbg NyY‘b wnxyw hnrb‘m w‘syw : hnrb‘b 35, 36
: Mwd’ Zr’ hYqb rhh rhb wnxyw Vdqm w‘syw : Vdq ’wh NY=rbdmb 37
My‘br’h tnVb MV tmyw hwhy yp=l‘ rhh rh=l’ Nhkh Nrh’ l‘yw 38
Nrh’w : Vdxl dx’b yVymxh Vdxb MyrYm Zr’m l’rVy=ynb t’Yl 39
‘mVyw : rhh rhb wtmb hnV t’mw MyrV‘w VlV=Nb 40
w‘syw : l’rVy ynb ’bb N‘nk Zr’b bgnb bVy=’whw dr‘ Klm yn‘nkh 41
Nnwpm w‘syw : Nnwpb wnxyw hnmlYm w‘syw : hnmlYb wnxyw rhh rhm 42, 43
w‘syw : b’wm lwbgb Myrb‘h yy‘b wnxyw tb’m w‘syw : tb’b wnxyw 44, 45
w‘syw : hmytlbd Nml‘b wnxyw dg Nbydm w‘syw : dg Nbydb wnxyw Myy‘m 46, 47
Myrb‘h yrhm w‘syw : wbn ynpl Myrb‘h yrhb wnxyw hmytlbd Nml‘m 48
tmVyh tybm Ndryh=l‘ wnxyw : wxry Ndry l‘ b’wm tbr‘b wnxyw 49
hVm=l’ hwhy rbdyw : b’wm tbr‘b MyTVh lb’ d‘ 50
trm’w l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l wxry Ndry=l‘ b’wm tbr‘b 51
=lk=t’ MtVrwhw : N‘nk Zr’=l’ Ndryh=t’ Myrb‘ Mt’ yk Mhl’ 52
Mtksm ymlY=lk t’w MtykVm=lk t’ Mtdb’w Mkynpm Zr’h ybVy
hb=MtbVyw Zr’h=t’ MtVrwhw : wdymVt Mtmb=lk t’w wdb’t 53
lrwgb Zr’h=t’ Mtlxnthw : ht’ tVrl Zr’h=t’ yttn Mkl yk 54
l’ wtlxn=t’ Ty‘mt T‘mlw wtlxn=t’ wbrt brl MkytxpVml
’Yy=rV’
33. 55–35. 4 y‘sm 163
55 ’l=M’w : wlxntt Mkytb’ twTml hyhy wl lrwgh hmV wl ’Yy=rV’
MykVl Mhm wrytwt rV’ hyhw Mkynpm Zr’h ybVy=t’ wVyrwt
MybVy Mt’ rV’ Zr’h=l‘ Mkt’ wrrYw MkydYb MnynYlw Mkyny‘b
56 : Mkl hV‘’ Mhl twV‘l ytymd rV’k hyhw : hb

dl, 2 Mhl’ trm’w l’rVy ynb=t’ wY : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw sŘ 32


hlxnb Mkl lpt rV’ Zr’h t’z N‘nk Zr’h=l’ My’b Mt’=yk
3 Mwd’ ydy=l‘ NY=rbdmm bgn=t’p Mkl hyhw : hytlbgl N‘nk Zr’
4 lwbgh Mkl bsnw : hmdq xlmh=My hYqm bgn lwbg Mkl hyhw
‘nrb Vdql bgnm wyt’Ywt hyhw hnY rb‘w Mybrq‘ hl‘ml bgnm
5 MyrYm hlxn NwmY‘m lwbgh bsnw : hnmY‘ rb‘w rd’=rYx ’Yyw
6 hyhy=hz lwbgw lwdgh Myh Mkl hyhw My lwbgw : hmyh wyt’Ywt wyhw
7 Mkl w’tt ldgh Myh=Nm NwpY lwbg Mkl hyhy=hzw : My lwbg Mkl
8 : hddY lbgh t’Ywt wyhw tmx ’bl w’tt rhh rhm : rhh rh
9 : NwpY lwbg Mkl hyhy=hz Nny‘ rYx wyt’Ywt wyhw hnrpz lbgh ’Yyw
10, 11 MpVm lbgh dryw : hmpV Nny‘ rYxm hmdq lwbgl Mkl Mtyw’thw
: hmdq trnk=My Ptk=l‘ hxmw lbgh dryw Ny‘l Mdqm hlbrh
12 Zr’h Mkl hyht t’z xlmh My wyt’Ywt wyhw hndryh lwbgh dryw
13 rV’ Zr’h t’z rm’l l’rVy ynb=t’ hVm wYyw : bybs hytlbgl
yYxw twTmh t‘Vtl ttl hwhy hwY rV’ lrwgb ht’ wlxntt
14 ydgh=ynb hTmw Mtb’ tybl ynbw’rh ynb hTm wxql yk : hTmh
15 yYxw twTmh ynV : Mtlxn wxql hVnm hTm yYxw Mtb’ tybl
: hxrzm hmdq wxry Ndryl rb‘m Mtlxn wxql hTmh

16, 17 Mkl wlxny=rV’ MyVn’h twmV hl’ : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw
18 hTmm dx’ ’yVn dx’ ’yVnw : Nwn=Nb ‘Vwhyw Nhkh rz‘l’ Zr’h=t’
19 blk hdwhy hTml MyVn’h twmV hl’w : Zr’h=t’ lxnl wxqt
20, 21 Nmynb hTml : dwhym‘=Nb l’wmV Nw‘mV ynb hTmlw : hnpy=Nb
22, 23 Pswy ynbl : ylgy=Nb yqb ’yVn Nd=ynb hTmlw : Nwlsk=Nb ddyl’
24 ’yVn Myrp’=ynb hTmlw : dp’=Nb l’ynx ’yVn hVnm=ynb hTml
25, 26 hTmlw : Knrp=Nb NpYyl’ ’yVn Nlwbz=ynb hTmlw : NTpV=Nb l’wmq
27 dwhyx’ ’yVn rV’=ynb hTmlw : Nz‘=Nb l’yTlp ’yVn rkVVy=ynb
28, 29 rV’ hl’ : dwhym‘=Nb l’hdp ’yVn yltpn=ynb hTmlw : ymlV=Nb
: N‘nk Zr’b l’rVy=ynb=t’ lxnl hwhy hwY
hl, 2 wY : rm’l wxry Ndry=l‘ b’wm tbr‘b hVm=l’ hwhy rbdyw
Vrgmw tbVl Myr‘ Mtzx’ tlxnm Mywll wntnw l’rVy ynb=t’
3 MhyVrgmw tbVl Mhl Myr‘h wyhw : Mywll wntt Mhytbybs Myr‘l
4 wntt rV’ Myr‘h yVrgmw : Mtyx lklw MVkrlw Mtmhbl wyhy
Mywll
164 rbdmb 35. 5–34
=t’ ry‘l Zwxm Mtdmw : bybs hm’ Pl’ hYwxw ry‘h ryqm Mywll 5
My=t’p=t’w hm’b Mypl’ bgn=t’p=t’w hm’b Mypl’ hmdq=t’p
Mhl hyhy hz Kwtb ry‘hw hm’b Mypl’ NwpY t’p t’w hm’b Mypl’
Tlqmh yr‘=VV t’ Mywll wntt rV’ Myr‘h t’w : Myr‘h yVrgm 6
=lk : ry‘ MytVw My‘br’ wntt Mhyl‘w xYrh hmV snl wntt rV’ 7
: NhyVrgm=t’w Nht’ ry‘ hnmVw My‘br’ Mywll wntt rV’ Myr‘h
T‘mh t’mw wbrt brh t’m l’rVy=ynb tzx’m wntt rV’ Myr‘hw 8
: Mywll wyr‘m Nty wlxny rV’ wtlxn ypk Vy’ wTy‘mt

sŘ 33 yk Mhl’ trm’w l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l hVm=l’ hwhy rbdyw 9, 10


Tlqm yr‘ Myr‘ Mkl Mtyrqhw : N‘nk hYr’ Ndryh=t’ Myrb‘ Mt’ 11
Myr‘h Mkl wyhw : hggVb Vpn=hkm xYr hmV snw Mkl hnyyht 12
Myr‘hw : TpVml hd‘h ynpl wdm‘=d‘ xYrh twmy ’lw l’gm Tlqml 13
wntt Myr‘h VlV t’ : Mkl hnyyht Tlqm yr‘=VV wntt rV’ 14
: hnyyht Tlqm yr‘ N‘nk Zr’b wntt Myr‘h VlV t’w Ndryl rb‘m
Tlqml hl’h Myr‘h=VV hnyyht Mkwtb bVwtlw rglw l’rVy ynbl 15
xYr tmyw whkh lzrb ylkb=M’w : hggVb Vpn=hkm=lk hmV swnl 16
xYr tmyw whkh hb twmy=rV’ dy Nb’b M’w : xYrh tmwy twm ’wh 17
tmyw whkh wb twmy=rV’ dy=Z‘ ylkb w’ : xYrh tmwy twm ’wh 18
wb=w‘gpb xYrh=t’ tymy ’wh Mdh l’g : xYrh tmwy twm ’wh xYr 19
w’ : tmyw hydYb wyl‘ KylVh=w’ wnpdhy h’nVb=M’w : wntymy ’wh 20, 21
tymy Mdh l’g ’wh xYr hkmh tmwy=twm tmyw wdyb whkh hby’b
wyl‘ KylVh=w’ wpdh hby’=’lb ‘tpb=M’w : wb=w‘gpb xYrh=t’ 22
wyl‘ lpyw tw’r ’lb hb twmy=rV’ Nb’=lkb w’ : hydY ’lb ylk=lk 23
hkmh Nyb hd‘h wTpVw : wt‘r Vqbm ’lw wl byw’=’l ’whw tmyw 24
dym xYrh=t’ hd‘h wlyYhw : hl’h MyTpVmh l‘ Mdh l’g Nybw 25
bVyw hmV sn=rV’ wTlqm ry‘=l’ hd‘h wt’ wbyVhw Mdh l’g
’Yy=M’w : Vdqh NmVb wt’ xVm=rV’ ldgh Nhkh twm=d‘ hb 26
l’g wt’ ’Ymw : hmV swny rV’ wTlqm ry‘ lwbg=t’ xYrh ’Yy 27
: Md wl Ny’ xYrh=t’ Mdh l’g xYrw wTlqm ry‘ lwbgl Zwxm Mdh
ldgh Nhkh twm yrx’w ldgh Nhkh twm=d‘ bVy wTlqm ry‘b yk 28
Mkytrdl TpVm tqxl Mkl hl’ wyhw : wtzx’ Zr’=l’ xYrh bwVy 29
dx’ d‘w xYrh=t’ xYry Myd‘ ypl Vpn=hkm=lk : MkytbVwm lkb 30
‘Vr ’wh=rV’ xYr Vpnl rpk wxqt=’lw : twml Vpnb hn‘y=’l 31
bwVl wTlqm ry‘=l’ swnl rpk wxqt=’lw : tmwy twm=yk twml 32
hb Mt’ rV’ Zr’h=t’ wpynxt=’lw : Nhkh twm=d‘ Zr’b tbVl 33
hb=KpV rV’ Mdl rpky=’l Zr’lw Zr’h=t’ Pynxy ’wh Mdh yk
rV’ hb MybVy Mt’ rV’ Zr’h=t’ ’mTt ’lw : wkpV Mdb M’=yk 34
yn’
36. 1–13 y‘sm 165
: l’rVy ynb Kwtb NkV hwhy yn’ yk hkwtb NkV yn’

wl hVnm=Nb rykm=Nb d‘lg=ynb txpVml twb’h yV’r wbrqyw


twb’ yV’r My’Vnh ynplw hVm ynpl wrbdyw Pswy ynb txpVmm
2 hlxnb Zr’h=t’ ttl hwhy hwY ynd’=t’ wrm’yw : l’rVy ynbl
wnyx’ dxplY tlxn=t’ ttl hwhyb hwY ynd’w l’rVy ynbl lrwgb
3 Ntlxn h‘rgnw MyVnl l’rVy=ynb yTbV ynbm dx’l wyhw : wytnbl
lrgmw Mhl hnyyht rV’ hTmh tlxn l‘ Pswnw wnytb’ tlxnm
4 tlxn l‘ Ntlxn hpswnw l’rVy ynbl lbyh hyhy=M’w : ‘rgy wntlxn
5 wYyw : Ntlxn ‘rgy wnytb’ hTm tlxnmw Mhl hnyyht rV’ hTmh
: Myrbd Pswy=ynb hTm Nk rm’l hwhy yp=l‘ l’rVy ynb=t’ hVm
6 Mhyny‘b bwTl rm’l dxplY twnbl hwhy hwY=rV’ rbdh hz
7 bst=’lw : MyVnl hnyyht Mhyb’ hTm txpVml K’ MyVnl hnyyht
wytb’ hTm tlxnb Vy’ yk hTm=l’ hTmm l’rVy ynbl hlxn
8 dx’l l’rVy ynb twTmm hlxn tVry tb=lkw : l’rVy ynb wqbdy
Vy’ l’rVy ynb wVryy N‘ml hV’l hyht hyb’ hTm txpVmm
9 wtlxnb Vy’=yk rx’ hTml hTmm hlxn bst=’lw : wytb’ tlxn
10 twnb wV‘ Nk hVm=t’ hwhy hwY rV’k : l’rVy ynb twTm wqbdy
11 ynbl dxplY twnb h‘nw hklmw hlgxw hYrt hlxm hnyyhtw : dxplY
12 Ntlxn yhtw MyVnl wyh Pswy=Nb hVnm=ynb txpVmm : MyVnl Nhydd
13 hwhy hwY rV’ MyTpVmhw twYmh hl’ : Nhyb’ txpVm hTm=l‘
: wxry Ndry l‘ b’wm tbr‘b l’rVy ynb=l’ hVm=dyb

Vy’h hyhw wyYxw .xrpâ Ł Nmysw hnmVw MynmVw Myt’mw Pl’ rbdmb rpsd yqwsp Mwks
.hnmVw tw’m ‘br’w Pl’ rV‘ hVV wytwlmw .]+k z"y rbdmb[ xrpy whTm wb=rxb’ rV’
MynV ’"n ,MyVlVw hVlV wyrdsw .MynVw MyVlVw tw’m Vmxw Pl’ hVlVw MyVV wytwytw’w
ddb y"y Nmysw hrV‘ wytwyVrpw .]b"y ’"n Mylht[ Myhl’ yl=’rb rwhT bl Nmysw MyVlVw
h’m lkh ,VVw MyVV twmwtshw ,My‘Vtw MytV twxwtph Nyynm .]b"y b"l Myrbd[ wnhny
MyVlV rpsh twnV .]+k x"y rbdmb[ Ktlxnw Kqlx yn’ Nmysw twyVrp hnmVw MyVmxw
.hryYyl Pxtb Nmysw MyVdx h‘Vtw hnV hnmVw

The number of the verses of the book of Numbers is 1288; and the sign
is xrpâ
Ł (⣠= 1000, p = 80, r = 200, x = 8). And its middle point is, And
it shall come to pass that the man whom I shall choose, his rod shall bud
[Num 17.20]. And its words are 16408. And its letters are 63532. And its
sedarim are 33; other copies (say) 32; and the sign is, Create in me a clean
166 rbdmb
HEART, O God [Psa 51.12]. And its parashiyot are 10, The Lord ALONE did
lead him [Deu 32.12]. The open sections are 92 and the closed 66, the total
is 158 sections, and the sign is, I am THY PORTION and thine inheritance
[Num 18.20]. The years of the book are 38 years and 9 months; and the sign
is, At the LAYING DOWN of creation.
Myrbdh hl’
’ rbdmb Ndryh rb‘b l’rVy=lk=l’ hVm rbd rV’ Myrbdh hl’ sŘ 1
2 dx’ : bhz ydw trYxw Nblw lpt=Nybw Nr’p=Nyb Pws lwm hbr‘b
3 hnV My‘br’b yhyw : ‘nrb Vdq d‘ ry‘V=rh Krd brxm Mwy rV‘
lkk l’rVy ynb=l’ hVm rbd Vdxl dx’b Vdx rV‘=ytV‘b
4 rV’ yrm’h Klm Nxys t’ wtkh yrx’ : Mhl’ wt’ hwhy hwY rV’
: y‘rd’b trtV‘b bVwy=rV’ NVbh Klm gw‘ t’w NwbVxb bVwy
5 : rm’l t’zh hrwth=t’ r’b hVm ly’wh b’wm Zr’b Ndryh rb‘b
6, 7 wnp : hzh rhb tbV Mkl=br rm’l brxb wnyl’ rbd wnyhl’ hwhy
hlpVbw rhb hbr‘b wynkV=lk=l’w yrm’h rh w’bw Mkl w‘sw
: trp rhn ldgh rhnh=d‘ Nwnblhw yn‘nkh Zr’ Myh Pwxbw bgnbw
8 hwhy ‘bVn rV’ Zr’h=t’ wVrw w’b Zr’h=t’ Mkynpl yttn h’r
9 rm’w : Mhyrx’ M‘rzlw Mhl ttl bq‘ylw qxYyl Mhrb’l Mkytb’l
10 Mkyhl’ hwhy : Mkt’ t’V ydbl lkw’=’l rm’l ’whh t‘b Mkl’
11 Mktwb’ yhl’ hwhy : brl MymVh ybkwkk Mwyh Mknhw Mkt’ hbrh
12 hky’ : Mkl rbd rV’k Mkt’ Krbyw Mym‘p Pl’ Mkk Mkyl‘ Psy
13 Mymkx MyVn’ Mkl wbh : Mkbyrw Mk’Vmw MkxrT ydbl ’V’
14 wrm’tw yt’ wn‘tw : MkyV’rb MmyV’w MkyTbVl My‘dyw Mynbnw
15 MyVn’ MkyTbV yV’r=t’ xq’w : twV‘l trbd=rV’ rbdh=bwT
tw’m yrVw Mypl’ yrV Mkyl‘ MyV’r Mtw’ Nt’w My‘dyw Mymkx
16 MkyTpV=t’ hwY’w : MkyTbVl MyrTVw trV‘ yrVw MyVmx yrVw
wyx’=Nybw Vy’=Nyb qdY MtTpVw Mkyx’=Nyb ‘mV rm’l ’whh t‘b
17 wrwgt ’l Nw‘mVt ldgk NTqk TpVmb Mynp wrykt=’l : wrg Nybw
Nwbrqt Mkm hVqy rV’ rbdhw ’wh Myhl’l TpVmh yk Vy’=ynpm
18 : NwV‘t rV’ Myrbdh=lk t’ ’whh t‘b Mkt’ hwY’w : wyt‘mVw yl’
19 Mty’r rV’ ’whh ’rwnhw lwdgh rbdmh=lk t’ Klnw brxm ‘snw
: ‘nrb Vdq d‘ ’bnw wnt’ wnyhl’ hwhy hwY rV’k yrm’h rh Krd
20, 21 h’r : wnl Ntn wnyhl’ hwhy=rV’ yrm’h rh=d‘ Mt’b Mkl’ rm’w
yhl’ hwhy rbd rV’k Vr hl‘ Zr’h=t’ Kynpl Kyhl’ hwhy Ntn
22 hxlVn wrm’tw Mklk yl’ Nwbrqtw : txt=l’w ’ryt=l’ Kl Kytb’
rV’ Krdh=t’ rbd wnt’ wbVyw Zr’h=t’ wnl=wrpxyw wnynpl MyVn’
23 Mkm xq’w rbdh yny‘b bTyyw : Nhyl’ ’bn rV’ Myr‘h t’w hb=hl‘n
24 lxn=d‘ w’byw hrhh wl‘yw wnpyw : TbVl dx’ Vy’ MyVn’ rV‘ MynV
25 wnt’ wbVyw wnyl’ wdrwyw Zr’h yrpm Mdyb wxqyw : ht’ wlgryw lkV’
26 Mtyb’ ’lw : wnl Ntn wnyhl’ hwhy=rV’ Zr’h hbwT wrm’yw rbd
27 t’nVb wrm’tw Mkylh’b wngrtw : Mkyhl’ hwhy yp=t’ wrmtw tl‘l
hwhy
168 Myrbd 1. 28–2. 11
: wndymVhl yrm’h dyb wnt’ ttl MyrYm Zr’m wn’yYwh wnt’ hwhy
wnmm Mrw lwdg M‘ rm’l wnbbl=t’ wsmh wnyx’ Myl‘ wnxn’ hn’ 28
Mkl’ rm’w : MV wny’r Myqn‘ ynb=Mgw MymVb trYbw tldg Myr‘ 29
Mxly ’wh Mkynpl Klhh Mkyhl’ hwhy : Mhm Nw’ryt=’lw NwYr‘t=’l 30
ty’r rV’ rbdmbw : Mkyny‘l MyrYmb Mkt’ hV‘ rV’ lkk Mkl 31
rV’ Krdh=lkb wnb=t’ Vy’=’Vy rV’k Kyhl’ hwhy K’Vn rV’
hwhyb Mnym’m Mkny’ hzh rbdbw : hzh Mwqmh=d‘ Mk’b=d‘ Mtklh 32
hlyl V’b Mktnxl Mwqm Mkl rwtl Krdb Mkynpl Klhh : Mkyhl’ 33
lwq=t’ hwhy ‘mVyw : Mmwy Nn‘bw hb=wklt rV’ Krdb Mkt’rl 34
rwdh hl’h MyVn’b Vy’ h’ry=M’ : rm’l ‘bVyw PYqyw Mkyrbd 35
ytlwz : Mkytb’l ttl yt‘bVn rV’ hbwTh Zr’h t’ hzh ‘rh 36
N‘y wynblw hb=Krd rV’ Zr’h=t’ Nt’=wlw hn’ry ’wh hnpy=Nb blk
ht’=Mg rm’l Mkllgb hwhy Pn’th yb=Mg : hwhy yrx’ ’lm rV’ 37
=yk qzx wt’ hmV ’by ’wh Kynpl dm‘h Nwn=Nb ‘Vwhy : MV ’bt=’l 38
rV’ Mkynbw hyhy zbl Mtrm’ rV’ MkpTw : l’rVy=t’ hnlxny ’wh 39
: hwVryy Mhw hnnt’ Mhlw hmV w’by hmh ‘rw bwT Mwyh w‘dy=’l
wn’Tx yl’ wrm’tw wn‘tw : Pws=My Krd hrbdmh w‘sw Mkl wnp Mt’w 40, 41
Vy’ wrgxtw wnyhl’ hwhy wnwY=rV’ lkk wnmxlnw hl‘n wnxn’ hwhyl
’l Mhl rm’ yl’ hwhy rm’yw : hrhh tl‘l wnyhtw wtmxlm ylk=t’ 42
rbd’w : Mkyby’ ynpl wpgnt ’lw Mkbrqb ynny’ yk wmxlt ’lw wl‘t 43
’Yyw : hrhh wl‘tw wdztw hwhy yp=t’ wrmtw Mt‘mV ’lw Mkyl’ 44
hnyV‘t rV’k Mkt’ wpdryw Mkt’rql ’whh rhb bVyh yrm’h
hwhy ynpl wkbtw wbVtw : hmrx=d‘ ry‘Vb Mkt’ wtkyw Myrbdh 45
Mybr Mymy Vdqb wbVtw : Mkyl’ Nyz’h ’lw Mklqb hwhy ‘mV=’lw 46
rbd rV’k Pws=My Krd hrbdmh ‘snw Npnw : MtbVy rV’ Mymyk b
sŘ 2 hwhy rm’yw : Mybr Mymy ry‘V=rh=t’ bsnw yl’ hwhy 2
M‘h=t’w : hnpY Mkl wnp hzh rhh=t’ bs Mkl=br : rm’l yl’ 3, 4
w’ryyw ry‘Vb MybVyh wV‘=ynb Mkyx’ lwbgb Myrb‘ Mt’ rm’l wY
d‘ MYr’m Mkl Nt’=’l yk Mb wrgtt=l’ : d’m MtrmVnw Mkm 5
wrbVt lk’ : ry‘V rh=t’ yttn wV‘l hVry=yk lgr=Pk Krdm 6
hwhy yk : MtytVw Pskb Mt’m wrkt Mym=Mgw Mtlk’w Pskb Mt’m 7
hzh ldgh rbdmh=t’ Ktkl ‘dy Kdy hV‘m lkb Kkrb Kyhl’
t’m rb‘nw : rbd trsx ’l Km‘ Kyhl’ hwhy hnV My‘br’ hz 8
rbg NyY‘mw tly’m hbr‘h Krdm ry‘Vb MybVyh wV‘=ynb wnyx’
=l’ yl’ hwhy rm’yw : b’wm rbdm Krd rb‘nw Npnw 9
hVry wYr’m Kl Nt’=’l yk hmxlm Mb rgtt=l’w b’wm=t’ rYt
lwdg M‘ hb wbVy Mynpl Mym’h : hVry r‘=t’ yttn Twl=ynbl yk 10
w’rqy Myb’mhw Myqn‘k Mh=P’ wbVxy My’pr : Myqn‘k Mrw brw 11
Mhl
2. 12–3. 2 Myrbd 169
12 MwdymVyw MwVryy wV‘ ynbw Mynpl Myrxh wbVy ry‘Vbw : Mym’ Mhl
Ntn=rV’ wtVry Zr’l l’rVy hV‘ rV’k Mtxt wbVyw Mhynpm
13 lxn=t’ rb‘nw drz lxn=t’ Mkl wrb‘w wmq ht‘ : Mhl hwhy
14 drz lxn=t’ wnrb‘=rV’ d‘ ‘nrb Vdqm wnklh=rV’ Mymyhw : drz
hnxmh brqm hmxlmh yVn’ rwdh=lk Mt=d‘ hnV hnmVw MyVlV
15 hnxmh brqm Mmhl Mb htyh hwhy=dy Mgw : Mhl hwhy ‘bVn rV’k
16 : M‘h brqm twml hmxlmh yVn’=lk wmt=rV’k yhyw : Mmt d‘
17, 18 lwbg=t’ Mwyh rb‘ ht’ : rm’l yl’ hwhy rbdyw
19 Mb rgtt=l’w MrYt=l’ Nwm‘ ynb lwm tbrqw : r‘=t’ b’wm
: hVry hyttn Twl=ynbl yk hVry Kl Nwm‘=ynb Zr’m Nt’=’l yk
20 w’rqy Mynm‘hw Mynpl hb=wbVy My’pr ’wh=P’ bVxt My’pr=Zr’
21 Mhynpm hwhy MdymVyw Myqn‘k Mrw brw lwdg M‘ : Mymzmz Mhl
22 rV’ ry‘Vb MybVyh wV‘ ynbl hV‘ rV’k : Mtxt wbVyw MVryyw
23 Myw‘hw : hzh Mwyh d‘ Mtxt wbVyw MVryyw Mhynpm yrxh=t’ dymVh
wbVyw MdymVh rwtpkm My’Yyh Myrtpk hz‘=d‘ MyrYxb MybVyh
24 Nxys=t’ Kdyb yttn h’r Nnr’ lxn=t’ wrb‘w w‘s wmwq : Mtxt
25 Mwyh : hmxlm wb rgthw Vr lxh wYr’=t’w yrm’h NwbVx=Klm
rV’ MymVh=lk txt Mym‘h ynp=l‘ Kt’ryw Kdxp tt lx’ hzh
26 twmdq rbdmm Myk’lm xlV’w : Kynpm wlxw wzgrw K‘mV Nw‘mVy
27 Krdb KYr’b hrb‘’ : rm’l MwlV yrbd NwbVx Klm Nwxys=l’
28 Mymw ytlk’w ynrbVt Pskb lk’ : lw’mVw Nymy rws’ ’l Kl’ Krdb
29 wV‘ ynb yl=wV‘ rV’k : ylgrb hrb‘’ qr ytytVw yl=Ntt Pskb
Ndryh=t’ rb‘’=rV’ d‘ r‘b MybVyh Myb’wmhw ry‘Vb MybVyh
30 NwbVx Klm Nxys hb’ ’lw : wnl Ntn wnyhl’ hwhy=rV’ Zr’h=l’
N‘ml wbbl=t’ Zm’w wxwr=t’ Kyhl’ hwhy hVqh=yk wb wnrb‘h
31 tt ytlxh h’r yl’ hwhy rm’yw : hzh Mwyk Kdyb wtt sŘ 3
32 Nxys ’Yyw : wYr’=t’ tVrl Vr lxh wYr’=t’w Nxys=t’ Kynpl
33 wnynpl wnyhl’ hwhy whntyw : hYhy hmxlml wm‘=lkw ’wh wnt’rql
34 Mrxnw ’whh t‘b wyr‘=lk=t’ dklnw : wm‘=lk=t’w wnb=t’w wt’ Knw
35 wnzzb hmhbh qr : dyrV wnr’Vh ’l PThw MyVnhw Mtm ry‘=lk=t’
36 Nnr’ lxn=tpV=l‘ rV’ r‘r‘m : wndkl rV’ Myr‘h llVw wnl
wnmm hbgV rV’ hyrq htyh ’l d‘lgh=d‘w lxnb rV’ ry‘hw
37 tbrq ’l Nwm‘=ynb Zr’=l’ qr : wnynpl wnyhl’ hwhy Ntn lkh=t’
g Krd l‘nw Npnw : wnyhl’ hwhy hwY=rV’ lkw rhh yr‘w qby lxn dy=lk
: y‘rd’ hmxlml wm‘=lkw ’wh wnt’rql NVbh=Klm gw‘ ’Yyw NVbh
2 wm‘=lk=t’w wt’ yttn Kdyb yk wt’ ’ryt=l’ yl’ hwhy rm’yw
bVwy rV’ yrm’h Klm Nxysl tyV‘ rV’k wl tyV‘w wYr’=t’w
NwbVxb
170 Myrbd 3. 3–29
wm‘=lk=t’w NVbh=Klm gw‘=t’ Mg wndyb wnyhl’ hwhy Ntyw : NwbVxb 3
’whh t‘b wyr‘=lk=t’ dklnw : dyrV wl=ry’Vh ytlb=d‘ whknw 4
bgr’ lbx=lk ry‘ MyVV Mt’m wnxql=’l rV’ hyrq htyh ’l
xyrbw Mytld hhbg hmwx trYb Myr‘ hl’=lk : NVbb gw‘ tklmm 5
Nxysl wnyV‘ rV’k Mtw’ Mrxnw : d’m hbrh yzrph yr‘m dbl 6
llVw hmhbh=lkw : PThw MyVnh Mtm ry‘=lk Mrxh NwbVx Klm 7
yrm’h yklm ynV dym Zr’h=t’ ’whh t‘b xqnw : wnl wnwzb Myr‘h 8
Nwmrxl w’rqy MyndyY : Nwmrx rh=d‘ Nnr’ lxnm Ndryh rb‘b rV’ 9
NVbh=lkw d‘lgh=lkw rVymh yr‘ lk : rynV wl=w’rqy yrm’hw NyrV 10
NVbh Klm gw‘=qr yk : NVbb gw‘ tklmm yr‘ y‘rd’w hkls=d‘ 11
ynb tbrb ’wh hlh lzrb Vr‘ wVr‘ hnh My’prh rtym r’Vn
Zr’h=t’w : Vy’=tm’b hbxr twm’ ‘br’w hkr’ twm’ ‘Vt Nwm‘ 12
d‘lgh=rh yYxw Nnr’ lxn=l‘=rV’ r‘r‘m ’whh t‘b wnVry t’zh
yttn gw‘ tklmm NVbh=lkw d‘lgh rtyw : ydglw ynbw’rl yttn wyr‘w 13
Zr’ ’rqy ’whh NVbh=lkl bgr’h lbx lk hVnmh TbV yYxl
yrwVgh lwbg=d‘ bgr’ lbx=lk=t’ xql hVnm=Nb ry’y : My’pr 14
: hzh Mwyh d‘ ry’y twx NVbh=t’ wmV=l‘ Mt’ ’rqyw ytk‘mhw
lxn=d‘w d‘lgh=Nm yttn ydglw ynbw’rlw : d‘lgh=t’ yttn rykmlw 15, 16
Ndryhw hbr‘hw : Nwm‘ ynb lwbg lxnh qby d‘w lbgw lxnh Kwt Nnr’ 17
: hxrzm hgsph tdV’ txt xlmh My hbr‘h My d‘w trnkm lbgw
t’zh Zr’h=t’ Mkl Ntn Mkyhl’ hwhy rm’l ’whh t‘b Mkt’ wY’w 18
qr : lyx=ynb=lk l’rVy=ynb Mkyx’ ynpl wrb‘t MyYwlx htVrl 19
rV’ Mkyr‘b wbVy Mkl br hnqm=yk yt‘dy Mknqmw MkpTw MkyVn
Zr’h=t’ Mh=Mg wVryw Mkk Mkyx’l hwhy xyny=rV’ d‘ : Mkl yttn 20
rV’ wtVryl Vy’ MtbVw Ndryh rb‘b Mhl Ntn Mkyhl’ hwhy rV’
t’ t’rh Kyny‘ rm’l ’whh t‘b ytywY ‘wVwhy=t’w : Mkl yttn 21
hwhy hV‘y=Nk hl’h Myklmh ynVl Mkyhl’ hwhy hV‘ rV’=lk
Mkyhl’ hwhy yk Mw’ryt ’l : hmV rb‘ ht’ rV’ twklmmh=lkl 22
+p2 , sŘ 4 ynd’ : rm’l ’whh t‘b hwhy=l’ Nnxt’w : Mkl Mxlnh ’wh 23, 24
rV’ hqzxh Kdy=t’w Kldg=t’ Kdb‘=t’ tw’rhl tlxh ht’ hwhy
’n=hrb‘’ : Ktrwbgkw KyV‘mk hV‘y=rV’ Zr’bw MymVb l’=ym 25
: Nnblhw hzh bwTh rhh Ndryh rb‘b rV’ hbwTh Zr’h=t’ h’r’w
Kl=br yl’ hwhy rm’yw yl’ ‘mV ’lw Mkn‘ml yb hwhy rb‘tyw 26
Kyny‘ ’Vw hgsph V’r hl‘ : hzh rbdb dw‘ yl’ rbd Pswt=l’ 27
Ndryh=t’ rb‘t ’l=yk Kyny‘b h’rw hxrzmw hnmytw hnpYw hmy
hzh M‘h ynpl rb‘y ’wh=yk whYm’w whqzxw ‘Vwhy=t’ wYw : hzh 28
: rw‘p tyb lwm ’ygb bVnw : h’rt rV’ Zr’h=t’ Mtw’ lyxny ’whw 29

ht‘w
4. 1–24 Nnxt’w 171
d dmlm ykn’ rV’ MyTpVmh=l’w Myqxh=l’ ‘mV l’rVy ht‘w
yhl’ hwhy rV’ Zr’h=t’ MtVryw Mt’bw wyxt N‘ml twV‘l Mkt’
2 ’lw Mkt’ hwYm ykn’ rV’ rbdh=l‘ wpst ’l : Mkl Ntn Mkytb’
: Mkt’ hwYm ykn’ rV’ Mkyhl’ hwhy twYm=t’ rmVl wnmm w‘rgt
3 rV’ Vy’h=lk yk rw‘p l‘bb hwhy hV‘=rV’ t’ tw’rh Mkyny‘
4 Myqbdh Mt’w : Kbrqm Kyhl’ hwhy wdymVh rw‘p=l‘b yrx’ Klh
5 MyTpVmw Myqx Mkt’ ytdml h’r : Mwyh Mklk Myyx Mkyhl’ hwhyb
My’b Mt’ rV’ Zr’h brqb Nk twV‘l yhl’ hwhy ynwY rV’k
6 yny‘l Mktnybw Mktmkx ’wh yk MtyV‘w MtrmVw : htVrl hmV
Nwbnw Mkx=M‘ qr wrm’w hl’h Myqxh=lk t’ Nw‘mVy rV’ Mym‘h
7 hwhyk wyl’ Mybrq Myhl’ wl=rV’ lwdg ywg=ym yk : hzh lwdgh ywgh
8 MyTpVmw Myqx wl=rV’ lwdg ywg ymw : wyl’ wn’rq=lkb wnyhl’
9 Kl rmVh qr : Mwyh Mkynpl Ntn ykn’ rV’ t’zh hrwth lkk MqydY
wrwsy=Npw Kyny‘ w’r=rV’ Myrbdh=t’ xkVt=Np d’m KVpn rmVw
10 tdm‘ rV’ Mwy : Kynb ynblw Kynbl Mt‘dwhw Kyyx ymy lk Kbblm
M‘mV’w M‘h=t’ yl=lhqh yl’ hwhy rm’b brxb Kyhl’ hwhy ynpl
=l‘ Myyx Mh rV’ Mymyh=lk yt’ h’ryl Nwdmly rV’ yrbd=t’
11 r‘b rhhw rhh txt Nwdm‘tw Nwbrqtw : Nwdmly Mhynb=t’w hmd’h
12 V’h Kwtm Mkyl’ hwhy rbdyw : lpr‘w Nn‘ KVx MymVh bl=d‘ V’b
13 Mkl dgyw : lwq ytlwz My’r Mkny’ hnwmtw My‘mV Mt’ Myrbd lwq
ynV=l‘ Mbtkyw Myrbdh trV‘ twV‘l Mkt’ hwY rV’ wtyrb=t’
14 MyTpVmw Myqx Mkt’ dmll ’whh t‘b hwhy hwY yt’w : Mynb’ twxl
15 MtrmVnw : htVrl hmV Myrb‘ Mt’ rV’ Zr’b Mt’ MktV‘l
Mkyl’ hwhy rbd Mwyb hnwmt=lk Mty’r ’l yk MkytVpnl d’m
16 lms=lk tnwmt lsp Mkl MtyV‘w NwtxVt=Np : V’h Kwtm brxb
17 rwpY=lk tynbt Zr’b rV’ hmhb=lk tynbt : hbqn w’ rkz tynbt
18 hgd=lk tynbt hmd’b Vmr=lk tynbt : MymVb Pw‘t rV’ Pnk
19 VmVh=t’ ty’rw hmymVh Kyny‘ ’Vt=Npw : Zr’l txtm Mymb=rV’
Mhl tywxtVhw txdnw MymVh ’bY lk Mybkwkh=t’w xryh=t’w
: MymVh=lk txt Mym‘h lkl Mt’ Kyhl’ hwhy qlx rV’ Mtdb‘w
20 wl twyhl MyrYmm lzrbh rwkm Mkt’ ’Ywyw hwhy xql Mkt’w
21 ytlbl ‘bVyw Mkyrbd=l‘ yb=Pn’th hwhyw : hzh Mwyk hlxn M‘l
Ntn Kyhl’ hwhy rV’ hbwTh Zr’h=l’ ’b=ytlblw Ndryh=t’ yrb‘
22 Mt’w Ndryh=t’ rb‘ ynny’ t’zh Zr’b tm ykn’ yk : hlxn Kl
23 wxkVt=Np Mkl wrmVh : t’zh hbwTh Zr’h=t’ MtVryw Myrb‘
tnwmt lsp Mkl MtyV‘w Mkm‘ trk rV’ Mkyhl’ hwhy tyrb=t’
24 : ’nq l’ ’wh hlk’ V’ Kyhl’ hwhy yk : Kyhl’ hwhy KwY rV’ lk

dylwt=yk
172 Myrbd 4. 25–49
śsŘ 5 lsp MtyV‘w MtxVhw Zr’b MtnVwnw Mynb ynbw Mynb dylwt=yk 25
Mkb ytdy‘h : wsy‘khl Kyhl’=hwhy yny‘b ‘rh MtyV‘w lk tnwmt 26
rV’ Zr’h l‘m rhm Nwdb’t db’=yk Zr’h=t’w MymVh=t’ Mwyh
yk hyl‘ Mymy Nkyr’t=’l htVrl hmV Ndryh=t’ Myrb‘ Mt’
rpsm ytm Mtr’Vnw Mym‘b Mkt’ hwhy Zyphw : NwdmVt dmVh 27
ydy hV‘m Myhl’ MV=Mtdb‘w : hmV Mkt’ hwhy ghny rV’ Mywgb 28
: Nxyry ’lw Nwlk’y ’lw Nw‘mVy ’lw Nw’ry=’l rV’ Nb’w Z‘ Md’
Kbbl=lkb wnVrdt yk t’Ymw Kyhl’ hwhy=t’ MVm MtVqbw 29
Mymyh tyrx’b hl’h Myrbdh lk Kw’Ymw Kl rYb : KVpn=lkbw 30
Kyhl’ hwhy Mwxr l’ yk : wlqb t‘mVw Kyhl’ hwhy=d‘ tbVw 31
‘bVn rV’ Kytb’ tyrb=t’ xkVy ’lw KtyxVy ’lw Kpry ’l
rV’ Mwyh=Nml Kynpl wyh=rV’ MynV’r Mymyl ’n=l’V yk : Mhl 32
hyhnh MymVh hYq=d‘w MymVh hYqmlw Zr’h=l‘ Md’ Myhl’ ’rb
rbdm Myhl’ lwq M‘ ‘mVh : whmk ‘mVnh w’ hzh lwdgh rbdk 33
txql ’wbl Myhl’ hsnh w’ : yxyw ht’ t‘mV=rV’k V’h=Kwtm 34
hqzx dybw hmxlmbw Mytpwmbw tt’b tsmb ywg brqm ywg wl
Mkyhl’ hwhy Mkl hV‘=rV’ lkk Myldg My’rwmbw hywTn ‘wrzbw
dw‘ Ny’ Myhl’h ’wh hwhy yk t‘dl t’rh ht’ : Kyny‘l MyrYmb 35
=t’ K’rh Zr’h=l‘w Krsyl wlq=t’ K‘ymVh MymVh=Nm : wdblm 36
Kytb’=t’ bh’ yk txtw : V’h Kwtm t‘mV wyrbdw hlwdgh wV’ 37
Mywg Vyrwhl : MyrYmm ldgh wxkb wynpb K’Ywyw wyrx’ w‘rzb rxbyw 38
Mwyk hlxn MYr’=t’ Kl=ttl K’ybhl Kynpm Kmm MymY‘w Myldg
MymVb Myhl’h ’wh hwhy yk Kbbl=l’ tbVhw Mwyh t‘dyw : hzh 39
wytwYm=t’w wyqx=t’ trmVw : dw‘ Ny’ txtm Zr’h=l‘w l‘mm 40
Kyr’t N‘mlw Kyrx’ Kynblw Kl bTyy rV’ Mwyh KwYm ykn’ rV’
: Mymyh=lk Kl Ntn Kyhl’ hwhy rV’ hmd’h=l‘ Mymy

sŘ 6 hmV snl : VmV hxrzm Ndryh rb‘b Myr‘ VlV hVm lydby z’ 41, 42
lmtm wl ’nV=’l ’whw t‘d=ylbb wh‘r=t’ xYry rV’ xYwr
Zr’b rbdmb rYb=t’ : yxw l’h Myr‘h=Nm tx’=l’ snw MVlV 43
: yVnml NVbb Nlwg=t’w ydgl d‘lgb tm’r=t’w ynbw’rl rVymh
Myqxhw td‘h hl’ : l’rVy ynb ynpl hVm MV=rV’ hrwth t’zw 44, 45
rb‘b : MyrYmm Mt’Yb l’rVy ynb=l’ hVm rbd rV’ MyTpVmhw 46
bVwy rV’ yrm’h Klm Nxys Zr’b rw‘p tyb lwm ’ygb Ndryh
wVryyw : MyrYmm Mt’Yb l’rVy ynbw hVm hkh rV’ NwbVxb 47
rb‘b rV’ yrm’h yklm ynV NVbh=Klm gw‘ Zr’=t’w wYr’=t’
N’yV rh=d‘w Nnr’ lxn=tpV=l‘ rV’ r‘r‘m : VmV xrzm Ndryh 48
txt hbr‘h My d‘w hxrzm Ndryh rb‘ hbr‘h=lkw : Nwmrx ’wh 49
tdV’
5. 1–25 Nnxt’w 173
: hgsph tdV’
h Myqxh=t’ l’rVy ‘mV Mhl’ rm’yw l’rVy=lk=l’ hVm ’rqyw
MtrmVw Mt’ Mtdmlw Mwyh Mkynz’b rbd ykn’ rV’ MyTpVmh=t’w
2, 3 trk wnytb’=t’ ’l : brxb tyrb wnm‘ trk wnyhl’ hwhy : MtV‘l
: Myyx wnlk Mwyh hp hl’ wnxn’ wnt’ yk t’zh tyrbh=t’ hwhy
4, 5 hwhy=Nyb dm‘ ykn’ : V’h Kwtm rhb Mkm‘ hwhy rbd Mynpb Mynp
ynpm Mt’ry yk hwhy rbd=t’ Mkl dyghl ’whh t‘b Mkynybw
6 rV’ Kyhl’ hwhy ykn’ : rm’l rhb Mtyl‘=’lw V’h
7 =l‘ Myrx’ Myhl’ Kl hyhy=’l : Mydb‘ tybm MyrYm Zr’m Kyt’Ywh
8 Zr’b rV’w l‘mm MymVb rV’ hnwmt=lk lsp Kl=hV‘t=’l : ynp
9 Mdb‘t ’lw Mhl hwxtVt=’l : Zr’l txtm Mymb rV’w txtm
MyVlV=l‘w Mynb=l‘ twb’ Nw‘ dqp ’nq l’ Kyhl’ hwhy ykn’ yk
10 : wtwYm yrmVlw ybh’l Mypl’l dsx hV‘w : y’nVl My‘br=l‘w
11 hwhy hqny ’l yk ’wVl Kyhl’ hwhy=MV=t’ ’Vt ’l
12 tbVh Mwy=t’ rwmV : ’wVl wmV=t’ ’Vy=rV’ t’
13 =lk tyV‘w db‘t Mymy tVV : Kyhl’ hwhy KwY rV’k wVdql
14 hk’lm=lk hV‘t=’l Kyhl’ hwhyl tbV y‘ybVh Mwyw : Ktk’lm
Krgw Ktmhb=lkw Krmxw KrwVw Ktm’w=Kdb‘w Ktbw=Knbw ht’
15 tyyh db‘=yk trkzw : Kwmk Ktm’w Kdb‘ xwny N‘ml Kyr‘Vb rV’
Nk=l‘ hywTn ‘rzbw hqzx dyb MVm Kyhl’ hwhy K’Yyw MyrYm Zr’b
16 Kyb’=t’ dbk : tbVh Mwy=t’ twV‘l Kyhl’ hwhy KwY
l‘ Kl bTyy N‘mlw Kymy Nkyr’y N‘ml Kyhl’ hwhy KwY rV’k Km’=t’w
17 : xYrt ’l : Kl Ntn Kyhl’ hwhy=rV’ hmd’h
hn‘t=’lw : bngt ’lw : P’nt ’lw
18 K‘r tV’ dmxt ’lw : ’wV d‘ K‘rb
rV’ lkw wrmxw wrwV wtm’w wdb‘w whdV K‘r tyb hw’tt ’lw
19 Mklhq=lk=l’ hwhy rbd hl’h Myrbdh=t’ : K‘rl
ynV=l‘ Mbtkyw Psy ’lw lwdg lwq lpr‘hw Nn‘h V’h Kwtm rhb
20 rhhw KVxh Kwtm lwqh=t’ Mk‘mVk yhyw : yl’ Mntyw Mynb’ txl
21 Nh wrm’tw : Mkynqzw MkyTbV yV’r=lk yl’ Nwbrqtw V’b r‘b
V’h Kwtm wn‘mV wlq=t’w wldg=t’w wdbk=t’ wnyhl’ hwhy wn’rh
22 twmn hml ht‘w : yxw Md’h=t’ Myhl’ rbdy=yk wny’r hzh Mwyh
hwhy lwq=t’ ‘mVl wnxn’ Mypsy=M’ t’zh hldgh V’h wnlk’t yk
23 Myyx Myhl’ lwq ‘mV rV’ rVb=lk ym yk : wntmw dw‘ wnyhl’
24 rm’y rV’=lk t’ ‘mVw ht’ brq : yxyw wnmk V’h=Kwtm rbdm
Kyl’ wnyhl’ hwhy rbdy rV’=lk t’ wnyl’ rbdt t’w wnyhl’ hwhy
25 rm’yw yl’ Mkrbdb Mkyrbd lwq=t’ hwhy ‘mVyw : wnyV‘w wn‘mVw
wbyTyh Kyl’ wrbd rV’ hzh M‘h yrbd lwq=t’ yt‘mV yl’ hwhy
rV’=lk
174 Myrbd 5. 26–6. 25
rmVlw yt’ h’ryl Mhl hz Mbbl hyhw Nty=ym : wrbd rV’=lk 26
rm’ Kl : Ml‘l Mhynblw Mhl bTyy N‘ml Mymyh=lk ytwYm=lk=t’ 27
t’ Kyl’ hrbd’w ydm‘ dm‘ hp ht’w : Mkylh’l Mkl wbwV Mhl 28
ykn’ rV’ Zr’b wV‘w Mdmlt rV’ MyTpVmhw Myqxhw hwYmh=lk
Mkt’ Mkyhl’ hwhy hwY rV’k twV‘l MtrmVw : htVrl Mhl Ntn 29
Mkt’ Mkyhl’ hwhy hwY rV’ Krdh=lkb : l’mVw Nymy wrst ’l 30
: NwVryt rV’ Zr’b Mymy Mtkr’hw Mkl bwTw Nwyxt N‘ml wklt
Mkt’ dmll Mkyhl’ hwhy hwY rV’ MyTpVmhw Myqxh hwYmh t’zw w
hwhy=t’ ’ryt N‘ml : htVrl hmV Myrb‘ Mt’ rV’ Zr’b twV‘l 2
Knbw ht’ KwYm ykn’ rV’ wytwYmw wytqx=lk=t’ rmVl Kyhl’
trmVw l’rVy t‘mVw : Kymy Nkr’y N‘mlw Kyyx ymy lk Knb=Nbw 3
yhl’ hwhy rbd rV’k d’m Nwbrt rV’w Kl bTyy rV’ twV‘l
: Vbdw blx tbz Zr’ Kl Kytb’
sŘ 7 Kyhl’ hwhy t’ tbh’w : dx’ hwhy wnyhl’ hwhy l’rVy ‘mV 4, 5
rV’ hl’h Myrbdh wyhw : Kd’m=lkbw KVpn=lkbw Kbbl=lkb 6
KtbVb Mb trbdw Kynbl MtnnVw : Kbbl=l‘ Mwyh KwYm ykn’ 7
wyhw Kdy=l‘ tw’l MtrVqw : Kmwqbw KbkVbw Krdb Ktklbw Ktybb 8
: Kyr‘Vbw Ktyb twzzm=l‘ Mtbtkw : Kyny‘ Nyb tpTTl 9
Kytb’l ‘bVn rV’ Zr’h=l’ Kyhl’ hwhy K’yby=yk hyhw 10
: tynb=’l rV’ tbTw tldg Myr‘ Kl ttl bq‘ylw qxYyl Mhrb’l
tbYx=’l rV’ MybwYx trbw t’lm=’l rV’ bwT=lk My’lm Mytbw 11
xkVt=Np Kl rmVh : t‘bVw tlk’w t‘Tn=’l rV’ Mytyzw Mymrk 12
Kyhl’ hwhy=t’ : Mydb‘ tybm MyrYm Zr’m K’yYwh rV’ hwhy=t’ 13
Myrx’ Myhl’ yrx’ Nwklt ’l : ‘bVt wmVbw db‘t wt’w ’ryt 14
=Np Kbrqb Kyhl’ hwhy ’nq l’ yk : Mkytwbybs rV’ Mym‘h yhl’m 15
: hmd’h ynp l‘m KdymVhw Kb Kyhl’ hwhy=P’ hrxy
NwrmVt rwmV : hsmb Mtysn rV’k Mkyhl’ hwhy=t’ wsnt ’l 16, 17
bwThw rVyh tyV‘w : KwY rV’ wyqxw wytd‘w Mkyhl’ hwhy twYm=t’ 18
‘bVn=rV’ hbTh Zr’h=t’ tVryw t’bw Kl bTyy N‘ml hwhy yny‘b
: hwhy rbd rV’k Kynpm Kyby’=lk=t’ Pdhl : Kytb’l hwhy 19
MyTpVmhw Myqxhw td‘h hm rm’l rxm Knb Kl’Vy=yk 20
h‘rpl wnyyh Mydb‘ Knbl trm’w : Mkt’ wnyhl’ hwhy hwY rV’ 21
Mytpmw ttw’ hwhy Ntyw : hqzx dyb MyrYmm hwhy wn’yYyw MyrYmb 22
MVm ’yYwh wntw’w : wnyny‘l wtyb=lkbw h‘rpb MyrYmb My‘rw Myldg 23
wnwYyw : wnytb’l ‘bVn rV’ Zr’h=t’ wnl ttl wnt’ ’ybh N‘ml 24
wnl bwTl wnyhl’ hwhy=t’ h’ryl hl’h Myqxh=lk=t’ twV‘l hwhy
twV‘l rmVn=yk wnl=hyht hqdYw : hzh Mwyhk wntyxl Mymyh=lk 25
: wnwY rV’k wnyhl’ hwhy ynpl t’zh hwYmh=lk=t’
yk
7. 1–26 bq‘ 175
z htVrl hmV=’b ht’=rV’ Zr’h=l’ Kyhl’ hwhy K’yby yk
ywxhw yzrphw yn‘nkhw yrm’hw yVgrghw ytxh Kynpm Mybr=Mywg lVnw
2 Kynpl Kyhl’ hwhy Mntnw : Kmm MymwY‘w Mybr Mywg h‘bV yswbyhw
3 ’lw : Mnxt ’lw tyrb Mhl trkt=’l Mt’ Myrxt Mrxh Mtykhw
4 Knb=t’ rysy=yk : Knbl xqt=’l wtbw wnbl Ntt=’l Ktb Mb Ntxtt
: rhm KdymVhw Mkb hwhy=P’ hrxw Myrx’ Myhl’ wdb‘w yrx’m
5 MhryV’w wrbVt MtbYmw wYtt Mhytxbzm Mhl wV‘t hk=M’ yk
6 Kyhl’ hwhyl ht’ Vwdq M‘ yk : V’b NwprVt Mhylyspw Nw‘dgt
rV’ Mym‘h lkm hlgs M‘l wl twyhl Kyhl’ hwhy rxb Kb
7 rxbyw Mkb hwhy qVx Mym‘h=lkm Mkbrm ’l : hmd’h ynp=l‘
8 wrmVmw Mkt’ hwhy tbh’m yk : Mym‘h=lkm T‘mh Mt’=yk Mkb
hqzx dyb Mkt’ hwhy ’yYwh Mkytb’l ‘bVn rV’ h‘bVh=t’
9 Kyhl’ hwhy=yk t‘dyw : MyrYm=Klm h‘rp dym Mydb‘ tybm Kdpyw
wtwYm yrmVlw wybh’l dsxhw tyrbh rmV Nm’nh l’h Myhl’h ’wh
10 w’nVl rx’y ’l wdyb’hl wynp=l’ wy’nVl MlVmw : rwd Pl’l
11 MyTpVmh=t’w Myqxh=t’w hwYmh=t’ trmVw : wl=MlVy wynp=l’
: MtwV‘l Mwyh KwYm ykn’ rV’
12 rmVw Mt’ MtyV‘w MtrmVw hl’h MyTpVmh t’ Nw‘mVt bq‘ hyhw +p3 , sŘ 8
13 Kbh’w : Kytb’l ‘bVn rV’ dsxh=t’w tyrbh=t’ Kl Kyhl’ hwhy
KrhYyw KVrytw Kngd Ktmd’=yrpw KnTb=yrp Krbw Kbrhw Kkrbw
ttl Kytb’l ‘bVn=rV’ hmd’h l‘ Kn’Y trtV‘w Kypl’ rgV
14 : Ktmhbbw hrq‘w rq‘ Kb hyhy=’l Mym‘h=lkm hyht Kwrb : Kl
15 ’l t‘dy rV’ My‘rh MyrYm ywdm=lkw ylx=lk Kmm hwhy ryshw
16 hwhy rV’ Mym‘h=lk=t’ tlk’w : Ky’nV=lkb Mntnw Kb MmyVy
=yk Mhyhl’=t’ db‘t ’lw Mhyl‘ Kny‘ swxt=’l Kl Ntn Kyhl’
17 hl’h Mywgh Mybr Kbblb rm’t yk : Kl ’wh Vqwm
18 hV‘=rV’ t’ rkzt rkz Mhm ’ryt ’l : MVyrwhl lkw’ hky’ ynmm
19 Kyny‘ w’r=rV’ tldgh tsmh : MyrYm=lklw h‘rpl Kyhl’ hwhy
Kyhl’ hwhy K’Ywh rV’ hywTnh ‘rzhw hqzxh dyhw Mytpmhw tt’hw
20 =t’ Mgw : Mhynpm ’ry ht’=rV’ Mym‘h=lkl Kyhl’ hwhy hV‘y=Nk
: Kynpm Myrtsnhw Myr’Vnh db’=d‘ Mb Kyhl’ hwhy xlVy h‘rYh
21, 22 lVnw : ’rwnw lwdg l’ Kbrqb Kyhl’ hwhy=yk Mhynpm Zr‘t ’l
rhm Mtlk lkwt ’l T‘m T‘m Kynpm l’h Mywgh=t’ Kyhl’ hwhy
23 hmwhm Mmhw Kynpl Kyhl’ hwhy Mntnw : hdVh tyx Kyl‘ hbrt=Np
24 txtm MmV=t’ tdb’hw Kdyb Mhyklm Ntnw : MdmVh d‘ hldg
25 Mhyhl’ ylysp : Mt’ KdmVh d‘ Kynpb Vy’ bYyty=’l MymVh
Vqwt Np Kl txqlw Mhyl‘ bhzw Psk dmxt=’l V’b NwprVt
26 tyyhw Ktyb=l’ hb‘wt ’ybt=’lw : ’wh Kyhl’ hwhy tb‘wt yk wb
Mrx
176 Myrbd 8. 1–9. 5
: ’wh Mrx=yk wnb‘tt b‘tw wnYqVt ZqV whmk Mrx

Mtybrw Nwyxt N‘ml twV‘l NwrmVt Mwyh KwYm ykn’ rV’ hwYmh=lk x
trkzw : Mkytb’l hwhy ‘bVn=rV’ Zr’h=t’ MtVryw Mt’bw 2
rbdmb hnV My‘br’ hz Kyhl’ hwhy Kkylh rV’ Krdh=lk=t’
: ’l=M’ wtwYm rmVth Kbblb rV’=t’ t‘dl Ktsnl Ktn‘ N‘ml
N‘ml Kytb’ Nw‘dy ’lw t‘dy=’l rV’ Nmh=t’ Klk’yw Kb‘ryw Kn‘yw 3
hwhy=yp ’Ywm=lk=l‘ yk Md’h hyxy wdbl Mxlh=l‘ ’l yk K‘dwh
My‘br’ hz hqYb ’l Klgrw Kyl‘m htlb ’l KtlmV : Md’h hyxy 4
Kyhl’ hwhy wnb=t’ Vy’ rsyy rV’k yk Kbbl=M‘ t‘dyw : hnV 5
: wt’ h’rylw wykrdb tkll Kyhl’ hwhy twYm=t’ trmVw : Krsym 6
tmhtw tny‘ Mym ylxn Zr’ hbwT Zr’=l’ K’ybm Kyhl’ hwhy yk 7
tyz=Zr’ Nwmrw hn’tw Npgw hr‘Vw hTx Zr’ : rhbw h‘qbb My’Yy 8
lk rsxt=’l Mxl hb=lk’t tnksmb ’l rV’ Zr’ : Vbdw NmV 9
t‘bVw tlk’w : tVxn bYxt hyrrhmw lzrb hynb’ rV’ Zr’ hb 10
Kl rmVh : Kl=Ntn rV’ hbTh Zr’h=l‘ Kyhl’ hwhy=t’ tkrbw 11
rV’ wytqxw wyTpVmw wytwYm rmV ytlbl Kyhl’ hwhy=t’ xkVt=Np
: tbVyw hnbt MybwT Mytbw t‘bVw lk’t=Np : Mwyh KwYm ykn’ 12
Mrw : hbry Kl=rV’ lkw Kl=hbry bhzw Pskw Nybry Kn’Yw Krqbw 13, 14
: Mydb‘ tybm MyrYm Zr’m K’yYwmh Kyhl’ hwhy=t’ txkVw Kbbl
rV’ Nw’mYw brq‘w PrV Vxn ’rwnhw ldgh rbdmb Kkylwmh 15
rV’ rbdmb Nm Klk’mh : Vymlxh rwYm Mym Kl ’yYwmh Mym=Ny’ 16
trm’w : Ktyrx’b KbTyhl Ktsn N‘mlw Ktn‘ N‘ml Kytb’ Nw‘dy=’l 17
Kyhl’ hwhy=t’ trkzw : hzh lyxh=t’ yl hV‘ ydy MY‘w yxk Kbblb 18
‘bVn=rV’ wtyrb=t’ Myqh N‘ml lyx twV‘l xk Kl Ntnh ’wh yk
: hzh Mwyk Kytb’l
Myrx’ Myhl’ yrx’ tklhw Kyhl’ hwhy=t’ xkVt xkV=M’ hyhw 19
Mywgk : Nwdb’t db’ yk Mwyh Mkb ytd‘h Mhl tywxtVhw Mtdb‘w 20
hwhy lwqb Nw‘mVt ’l bq‘ Nwdb’t Nk Mkynpm dyb’m hwhy rV’
: Mkyhl’
sŘ 9 Myldg Mywg tVrl ’bl Ndryh=t’ Mwyh rb‘ ht’ l’rVy ‘mV T
Myqn‘ ynb Mrw lwdg=M‘ : MymVb trYbw tldg Myr‘ Kmm MymY‘w 2
yk Mwyh t‘dyw : qn‘ ynb ynpl bYyty ym t‘mV ht’w t‘dy ht’ rV’ 3
M‘ynky ’whw MdymVy ’wh hlk’ V’ Kynpl rb‘h=’wh Kyhl’ hwhy
rm’t=l’ : Kl hwhy rbd rV’k rhm Mtdb’hw MtVrwhw Kynpl 4
hwhy yn’ybh ytqdYb rm’l Kynplm Mt’ Kyhl’ hwhy Pdhb Kbblb
: Kynpm MVyrwm hwhy hl’h Mywgh t‘Vrbw t’zh Zr’h=t’ tVrl
t‘Vrb yk MYr’=t’ tVrl ’b ht’ Kbbl rVybw KtqdYb ’l 5
Mywgh
9. 6–29 bq‘ 177
rbdh=t’ Myqh N‘mlw Kynpm MVyrwm Kyhl’ hwhy hl’h Mywgh
6 ’l yk t‘dyw : bq‘ylw qxYyl Mhrb’l Kytb’l hwhy ‘bVn rV’
=M‘ yk htVrl t’zh hbwTh Zr’h=t’ Kl Ntn Kyhl’ hwhy KtqdYb
7 Kyhl’ hwhy=t’ tpYqh=rV’ t’ xkVt=l’ rkz : ht’ Pr‘=hVq
Mwqmh=d‘ Mk’b=d‘ MyrYm Zr’m t’Yy=rV’ Mwyh=Nml rbdmb
8 hwhy Pn’tyw hwhy=t’ MtpYqh brxbw : hwhy=M‘ Mtyyh Myrmm hzh
9 txwl Mynb’h txwl txql hrhh ytl‘b : Mkt’ dymVhl Mkb
My‘br’w Mwy My‘br’ rhb bV’w Mkm‘ hwhy trk=rV’ tyrbh
10 txwl ynV=t’ yl’ hwhy Ntyw : ytytV ’l Mymw ytlk’ ’l Mxl hlyl
hwhy rbd rV’ Myrbdh=lkk Mhyl‘w Myhl’ ‘bY’b Mybtk Mynb’h
11 My‘br’w Mwy My‘br’ Zqm yhyw : lhqh Mwyb V’h Kwtm rhb Mkm‘
12 hwhy rm’yw : tyrbh twxl Mynb’h txl ynV=t’ yl’ hwhy Ntn hlyl
rhm wrs MyrYmm t’Ywh rV’ Km‘ txV yk hzm rhm dr Mwq yl’
13 yty’r rm’l yl’ hwhy rm’yw : hksm Mhl wV‘ MtywY rV’ Krdh=Nm
14 hxm’w MdymV’w ynmm Prh : ’wh Pr‘=hVq=M‘ hnhw hzh M‘h=t’
15 Np’w : wnmm brw MwY‘=ywgl Ktw’ hV‘’w MymVh txtm MmV=t’
16 ’r’w : ydy ytV l‘ tyrbh txl ynVw V’b r‘b rhhw rhh=Nm dr’w
rhm Mtrs hksm lg‘ Mkl MtyV‘ Mkyhl’ hwhyl Mt’Tx hnhw
17 l‘m MklV’w txlh ynVb Vpt’w : Mkt’ hwhy hwY=rV’ Krdh=Nm
18 Mwy My‘br’ hnV’rk hwhy ynpl lpnt’w : Mkyny‘l MrbV’w ydy ytV
Mkt’Tx=lk l‘ ytytV ’l Mymw ytlk’ ’l Mxl hlyl My‘br’w
19 P’h ynpm ytrgy yk : wsy‘khl hwhy yny‘b ‘rh twV‘l Mt’Tx rV’
Mg yl’ hwhy ‘mVyw Mkt’ dymVhl Mkyl‘ hwhy PYq rV’ hmxhw
20 d‘b=Mg llpt’w wdymVhl d’m hwhy Pn’th Nrh’bw : ’whh M‘pb
21 ytxql lg‘h=t’ MtyV‘=rV’ Mkt’Tx=t’w : ’whh t‘b Nrh’
KlV’w rp‘l qd=rV’ d‘ bTyh NwxT wt’ tk’w V’b wt’ PrV’w
22 trbqbw hsmbw hr‘btbw : rhh=Nm dryh lxnh=l’ wrp‘=t’
23 ‘nrb Vdqm Mkt’ hwhy xlVbw : hwhy=t’ Mtyyh MypYqm hw’th
hwhy yp=t’ wrmtw Mkl yttn rV’ Zr’h=t’ wVrw wl‘ rm’l
24 hwhy=M‘ Mtyyh Myrmm : wlqb Mt‘mV ’lw wl Mtnm’h ’lw Mkyhl’
25 My‘br’=t’w Mwyh My‘br’ t’ hwhy ynpl lpnt’w : Mkt’ yt‘d Mwym
26 llpt’w : Mkt’ dymVhl hwhy rm’=yk ytlpnth rV’ hlylh
Kldgb tydp rV’ Ktlxnw Km‘ txVt=l’ hwhy ynd’ rm’w hwhy=l’
27 qxYyl Mhrb’l Kydb‘l rkz : hqzx dyb MyrYmm t’Ywh=rV’
28 wrm’y=Np : wt’Tx=l’w w‘Vr=l’w hzh M‘h yVq=l’ Npt=l’ bq‘ylw
Zr’h=l’ M’ybhl hwhy tlky ylbm MVm wnt’Ywh rV’ Zr’h
29 Km‘ Mhw : rbdmb Mtmhl M’yYwh Mtw’ wt’nVmw Mhl rbd=rV’
: hywTnh K‘rzbw ldgh Kxkb t’Ywh rV’ Ktlxnw
t‘b
178 Myrbd 10. 1–11. 5

sŘ 10 hl‘w MynV’rk Mynb’ txwl=ynV Kl=lsp yl’ hwhy rm’ ’whh t‘b y
Myrbdh=t’ txlh=l‘ btk’w : Z‘ Nwr’ Kl tyV‘w hrhh yl’ 2
V‘’w : Nwr’b MtmVw trbV rV’ MynV’rh txlh=l‘ wyh rV’ 3
ynVw hrhh l‘’w MynV’rk Mynb’ txl=ynV lsp’w MyTV yY‘ Nwr’
Myrbdh trV‘ t’ NwV’rh btkmk txlh=l‘ btkyw : ydyb txlh 4
hwhy Mntyw lhqh Mwyb V’h Kwtm rhb Mkyl’ hwhy rbd rV’
wyhyw ytyV‘ rV’ Nwr’b txlh=t’ MV’w rhh=Nm dr’w Np’w : yl’ 5
hrswm Nq‘y=ynb tr’bm w‘sn l’rVy ynbw : hwhy ynwY rV’k MV 6
w‘sn MVm : wytxt wnb rz‘l’ Nhkyw MV rbqyw Nrh’ tm MV 7
hwhy lydbh ’whh t‘b : Mym=ylxn Zr’ htbTy hdgdgh=Nmw hdgdgh 8
wtrVl hwhy ynpl dm‘l hwhy=tyrb Nwr’=t’ t’Vl ywlh TbV=t’
wyx’=M‘ hlxnw qlx ywll hyh=’l Nk=l‘ : hzh Mwyh d‘ wmVb Krblw 9
rhb ytdm‘ ykn’w : wl Kyhl’ hwhy rbd rV’k wtlxn ’wh hwhy 10
Mg yl’ hwhy ‘mVyw hlyl My‘br’w Mwy My‘br’ MynV’rh Mymyk
‘sml Kl Mwq yl’ hwhy rm’yw : KtyxVh hwhy hb’=’l ’whh M‘pb 11
: Mhl ttl Mtb’l yt‘bVn=rV’ Zr’h=t’ wVryyw w’byw M‘h ynpl

hwhy=t’ h’ryl=M’ yk Km‘m l’V Kyhl’ hwhy hm l’rVy ht‘w 12


Kyhl’ hwhy=t’ db‘lw wt’ hbh’lw wykrd=lkb tkll Kyhl’
rV’ wytqx=t’w hwhy twYm=t’ rmVl : KVpn=lkbw Kbbl=lkb 13
MymVh ymVw MymVh Kyhl’ hwhyl Nh : Kl bwTl Mwyh KwYm ykn’ 14
rxbyw Mtw’ hbh’l hwhy qVx Kytb’b qr : hb=rV’=lkw Zr’h 15
tlr‘ t’ Mtlmw : hzh Mwyk Mym‘h=lkm Mkb Mhyrx’ M‘rzb 16
Myhl’h yhl’ ’wh Mkyhl’ hwhy yk : dw‘ wVqt ’l Mkpr‘w Mkbbl 17
xqy ’lw Mynp ’Vy=’l rV’ ’rwnhw rbgh ldgh l’h Mynd’h ynd’w
: hlmVw Mxl wl ttl rg bh’w hnml’w Mwty TpVm hV‘ : dxV 18
Kyhl’ hwhy=t’ : MyrYm Zr’b Mtyyh Myrg=yk rgh=t’ Mtbh’w 19, 20
Kyhl’ ’whw Ktlht ’wh : ‘bVt wmVbw qbdt wbw db‘t wt’ ’ryt 21
: Kyny‘ w’r rV’ hl’h t’rwnh=t’w tldgh=t’ Kt’ hV‘=rV’
ybkwkk Kyhl’ hwhy KmV ht‘w hmyrYm Kytb’ wdry Vpn My‘bVb 22
wytqxw wtrmVm trmVw Kyhl’ hwhy t’ tbh’w : brl MymVh ’y
rV’ Mkynb=t’ ’l yk Mwyh Mt‘dyw : Mymyh=lk wytwYmw wyTpVmw 2
wdy=t’ wldg=t’ Mkyhl’ hwhy rswm=t’ w’r=’l rV’w w‘dy=’l
Kwtb hV‘ rV’ wyV‘m=t’w wytt’=t’w : hywTnh w‘rzw hqzxh 3
MyrYm lyxl hV‘ rV’w : wYr’=lklw MyrYm=Klm h‘rpl MyrYm 4
Mkyrx’ Mpdrb Mhynp=l‘ Pws=My ym=t’ PyYh rV’ wbkrlw wyswsl
Mk’b=d‘ rbdmb Mkl hV‘ rV’w : hzh Mwyh d‘ hwhy Mdb’yw 5
Mwqmh=d‘
11. 6–30 h’r 179
6 Nbw’r=Nb b’yl’ ynb Mryb’lw Ntdl hV‘ rV’w : hzh Mwqmh=d‘
t’w Mhylh’=t’w Mhytb=t’w M‘lbtw hyp=t’ Zr’h htYp rV’
7 t’rh Mkyny‘ yk : l’rVy=lk brqb Mhylgrb rV’ Mwqyh=lk
8 hwYmh=lk=t’ MtrmVw : hV‘ rV’ ldgh hwhy hV‘m=lk t’
rV’ Zr’h=t’ MtVryw Mt’bw wqzxt N‘ml Mwyh KwYm ykn’ rV’
9 rV’ hmd’h=l‘ Mymy wkyr’t N‘mlw : htVrl hmV Myrb‘ Mt’
: Vbdw blx tbz Zr’ M‘rzlw Mhl ttl Mkytb’l hwhy ‘bVn
10 Zr’k ’l htVrl hmV=’b ht’ rV’ Zr’h yk sŘ 11
Klgrb tyqVhw K‘rz=t’ ‘rzt rV’ MVm Mt’Yy rV’ ’wh MyrYm
11 t‘qbw Myrh Zr’ htVrl hmV Myrb‘ Mt’ rV’ Zr’hw : qryh Ngk
12 dymt ht’ Vrd Kyhl’ hwhy=rV’ Zr’ : Mym=htVt MymVh rTml
: hnV tyrx’ d‘w hnVh tyVrm hb Kyhl’ hwhy yny‘
13 Mwyh Mkt’ hwYm ykn’ rV’ ytwYm=l’ w‘mVt ‘mV=M’ hyhw
: MkVpn=lkbw Mkbbl=lkb wdb‘lw Mkyhl’ hwhy=t’ hbh’l
14 : KrhYyw KVrytw Kngd tps’w Vwqlmw hrwy wt‘b MkYr’=rTm yttnw
15, 16 htpy=Np Mkl wrmVh : t‘bVw tlk’w Ktmhbl KdVb bV‘ yttnw
17 hrxw : Mhl MtywxtVhw Myrx’ Myhl’ Mtdb‘w Mtrsw Mkbbl
Ntt ’l hmd’hw rTm hyhy=’lw MymVh=t’ rY‘w Mkb hwhy=P’
: Mkl Ntn hwhy rV’ hbTh Zr’h l‘m hrhm Mtdb’w hlwby=t’
18 tw’l Mt’ MtrVqw MkVpn=l‘w Mkbbl=l‘ hl’ yrbd=t’ MtmVw
19 rbdl Mkynb=t’ Mt’ Mtdmlw : Mkyny‘ Nyb tpTwTl wyhw Mkdy=l‘
20 Mtbtkw : Kmwqbw KbkVbw Krdb Ktklbw Ktybb KtbVb Mb
21 hmd’h l‘ Mkynb ymyw Mkymy wbry N‘ml : Kyr‘Vbw Ktyb twzwzm=l‘
: Zr’h=l‘ MymVh ymyk Mhl ttl Mkytb’l hwhy ‘bVn rV’
22 ykn’ rV’ t’zh hwYmh=lk=t’ NwrmVt rmV=M’ yk
wykrd=lkb tkll Mkyhl’ hwhy=t’ hbh’l htV‘l Mkt’ hwYm
23 MtVryw Mkynplm hl’h Mywgh=lk=t’ hwhy Vyrwhw : wb=hqbdlw
24 Mkl wb Mklgr=Pk Krdt rV’ Mwqmh=lk : Mkm MymY‘w Myldg Mywg
hyhy Nwrx’h Myh d‘w trp=rhn rhnh=Nm Nwnblhw rbdmh=Nm hyhy
25 Mkyhl’ hwhy Nty Mk’rwmw Mkdxp Mkynpb Vy’ bYyty=’l : Mklbg
: Mkl rbd rV’k hb=wkrdt rV’ Zr’h=lk ynp=l‘
26, 27 w‘mVt rV’ hkrbh=t’ : hllqw hkrb Mwyh Mkynpl Ntn ykn’ h’r +p4
28 hllqhw : Mwyh Mkt’ hwYm ykn’ rV’ Mkyhl’ hwhy twYm=l’
ykn’ rV’ Krdh=Nm Mtrsw Mkyhl’ hwhy twYm=l’ w‘mVt ’l=M’
: Mt‘dy=’l rV’ Myrx’ Myhl’ yrx’ tkll Mwyh Mkt’ hwYm
29 =’b ht’=rV’ Zr’h=l’ Kyhl’ hwhy K’yby yk hyhw
rh=l‘ hllqh=t’w Myzrg rh=l‘ hkrbh=t’ httnw htVrl hmV
30 yn‘nkh Zr’b VmVh ’wbm Krd yrx’ Ndryh rb‘b hmh=’lh : lby‘
bVyh
180 Myrbd 11. 31–12. 22
=t’ Myrb‘ Mt’ yk : hrm ynwl’ lY’ lglgh lwm hbr‘b bVyh 31
MtVryw Mkl Ntn Mkyhl’ hwhy=rV’ Zr’h=t’ tVrl ’bl Ndryh
MyTpVmh=t’w Myqxh=lk t’ twV‘l MtrmVw : hb=MtbVyw ht’ 32
NwrmVt rV’ MyTpVmhw Myqxh hl’ : Mwyh Mkynpl Ntn ykn’ rV’ by
Mymyh=lk htVrl Kl Kytb’ yhl’ hwhy Ntn rV’ Zr’b twV‘l
rV’ twmqmh=lk=t’ Nwdb’t db’ : hmd’h=l‘ Myyx Mt’=rV’ 2
Myrhh=l‘ Mhyhl’=t’ Mt’ MyVry Mt’ rV’ Mywgh MV=wdb‘
Mtxbzm=t’ MtYtnw : Nn‘r Z‘=lk txtw tw‘bgh=l‘w Mymrh 3
Nw‘dgt Mhyhl’ ylyspw V’b NwprVt MhyrV’w MtbYm=t’ MtrbVw
: Mkyhl’ hwhyl Nk NwV‘t=’l : ’whh Mwqmh=Nm MmV=t’ Mtdb’w 4
MwVl MkyTbV=lkm Mkyhl’ hwhy rxby=rV’ Mwqmh=l’=M’ yk 5
Mkytl‘ hmV Mt’bhw : hmV t’bw wVrdt wnkVl MV wmV=t’ 6
Mkytbdnw Mkyrdnw Mkdy tmwrt t’w MkytrV‘m t’w Mkyxbzw
MtxmVw Mkyhl’ hwhy ynpl MV=Mtlk’w : Mkn’Yw Mkrqb trkbw 7
NwV‘t ’l : Kyhl’ hwhy Kkrb rV’ Mkytbw Mt’ Mkdy xlVm lkb 8
Mt’b=’l yk : wyny‘b rVyh=lk Vy’ Mwyh hp MyV‘ wnxn’ rV’ lkk 9
Mtrb‘w : Kl Ntn Kyhl’ hwhy=rV’ hlxnh=l’w hxwnmh=l’ ht‘=d‘ 10
xynhw Mkt’ lyxnm Mkyhl’ hwhy=rV’ Zr’b MtbVyw Ndryh=t’
rxby=rV’ Mwqmh hyhw : xTb=MtbVyw bybsm Mkyby’=lkm Mkl 11
ykn’ rV’=lk t’ w’ybt hmV MV wmV NkVl wb Mkyhl’ hwhy
rxbm lkw Mkdy tmrtw MkytrV‘m Mkyxbzw Mkytlw‘ Mkt’ hwYm
Mkynbw Mt’ Mkyhl’ hwhy ynpl MtxmVw : hwhyl wrdt rV’ Mkyrdn 12
qlx wl Ny’ yk Mkyr‘Vb rV’ ywlhw Mkythm’w Mkydb‘w Mkytnbw
: h’rt rV’ Mwqm=lkb Kytl‘ hl‘t=Np Kl rmVh : Mkt’ hlxnw 13
Kytl‘ hl‘t MV KyTbV dx’b hwhy rxby=rV’ Mwqmb=M’ yk 14
tlk’w xbzt KVpn tw’=lkb qr : KwYm ykn’ rV’ lk hV‘t MVw 15
rwhThw ’mTh Kyr‘V=lkb Kl=Ntn rV’ Kyhl’ hwhy tkrbk rVb
: Mymk wnkpVt Zr’h=l‘ wlk’t ’l Mdh qr : ly’kw ybYk wnlk’y 16
Krqb trkbw KrhYyw KVrytw Kngd rV‘m Kyr‘Vb lk’l lkwt=’l 17
hwhy ynpl=M’ yk : Kdy tmwrtw Kytbdnw rdt rV’ Kyrdn=lkw Kn’Yw 18
Ktbw Knbw ht’ wb Kyhl’ hwhy rxby rV’ Mwqmb wnlk’t Kyhl’
lkb Kyhl’ hwhy ynpl txmVw Kyr‘Vb rV’ ywlhw Ktm’w Kdb‘w
: Ktmd’=l‘ Kymy=lk ywlh=t’ bz‘t=Np Kl rmVh : Kdy xlVm 19
sŘ 12 trm’w Kl=rbd rV’k Klwbg=t’ Kyhl’ hwhy byxry=yk 20
lk’t KVpn tw’=lkb rVb lk’l KVpn hw’t=yk rVb hlk’
wmV MwVl Kyhl’ hwhy rxby rV’ Mwqmh Kmm qxry=yk : rVb 21
tlk’w KtywY rV’k Kl hwhy Ntn rV’ Kn’Ymw Krqbm txbzw MV
Nk ly’h=t’w ybYh=t’ lk’y rV’k K’ : KVpn tw’ lkb Kyr‘Vb 22
wnlk’t
12. 23–13. 16 h’r 181
23 yk Mdh lk’ ytlbl qzx qr : wnlk’y wdxy rwhThw ’mTh wnlk’t
24 Zr’h=l‘ wnlk’t ’l : rVbh=M‘ Vpnh lk’t=’lw Vpnh ’wh Mdh
25 hV‘t=yk Kyrx’ Kynblw Kl bTyy N‘ml wnlk’t ’l : Mymk wnkpVt
26 t’bw ’Vt Kyrdnw Kl wyhy=rV’ KyVdq qr : hwhy yny‘b rVyh
27 xbzm=l‘ Mdhw rVbh Kytl‘ tyV‘w : hwhy rxby=rV’ Mwqmh=l’
: lk’t rVbhw Kyhl’ hwhy xbzm=l‘ KpVy Kyxbz=Mdw Kyhl’ hwhy
28 Kl bTyy N‘ml KwYm ykn’ rV’ hl’h Myrbdh=lk t’ t‘mVw rmV
: Kyhl’ hwhy yny‘b rVyhw bwTh hV‘t yk Mlw‘=d‘ Kyrx’ Kynblw
29 hmV=’b ht’ rV’ Mywgh=t’ Kyhl’ hwhy tyrky=yk
30 Vqnt=Np Kl rmVh : MYr’b tbVyw Mt’ tVryw Kynpm Mtw’ tVrl
hky’ rm’l Mhyhl’l Vrdt=Npw Kynpm MdmVh yrx’ Mhyrx’
31 Nk hV‘t=’l : yn’=Mg Nk=hV‘’w Mhyhl’=t’ hl’h Mywgh wdb‘y
Mg yk Mhyhl’l wV‘ ’nV rV’ hwhy tb‘wt=lk yk Kyhl’ hwhyl
gy rV’ rbdh=lk t’ : Mhyhl’l V’b wprVy Mhytnb=t’w Mhynb=t’
: wnmm ‘rgt ’lw wyl‘ Pst=’l twV‘l wrmVt wt’ Mkt’ hwYm ykn’

2, 3 ’bw : tpwm w’ tw’ Kyl’ Ntnw Mwlx Mlx w’ ’ybn Kbrqb Mwqy=yk sŘ 13
rV’ Myrx’ Myhl’ yrx’ hkln rm’l Kyl’ rbd=rV’ tpwmhw tw’h
4 Mlwx=l’ w’ ’whh ’ybnh yrbd=l’ ‘mVt ’l : Mdb‘nw Mt‘dy=’l
Mybh’ MkVyh t‘dl Mkt’ Mkyhl’ hwhy hsnm yk ’whh Mwlxh
5 Mkyhl’ hwhy yrx’ : MkVpn=lkbw Mkbbl=lkb Mkyhl’ hwhy=t’
wdb‘t wt’w w‘mVt wlqbw wrmVt wytwYm=t’w w’ryt wt’w wklt
6 hrs=rbd yk tmwy ’whh Mwlxh Mlx w’ ’whh ’ybnhw : Nwqbdt wbw
Mydb‘ tybm Kdphw MyrYm Zr’m Mkt’ ’yYwmh Mkyhl’ hwhy=l‘
‘rh tr‘bw hb tkll Kyhl’ hwhy KwY rV’ Krdh=Nm Kxydhl
7 w’ Ktb=w’ Knb=w’ Km’=Nb Kyx’ Ktysy yk : Kbrqm
Myhl’ hdb‘nw hkln rm’l rtsb KVpnk rV’ K‘r w’ Kqyx tV’
8 Mkytbybs rV’ Mym‘h yhl’m : Kytb’w ht’ t‘dy ’l rV’ Myrx’
: Zr’h hYq=d‘w Zr’h hYqm Kmm Myqxrh w’ Kyl’ Mybrqh
9 lmxt=’lw wyl‘ Kny‘ swxt=’lw wyl’ ‘mVt ’lw wl hb’t=’l
10 wtymhl hnwV’rb wb=hyht Kdy wngrht grh yk : wyl‘ hskt=’lw
11 l‘m Kxydhl Vqb yk tmw Mynb’b wtlqsw : hnrx’b M‘h=lk dyw
12 w‘mVy l’rVy=lkw : Mydb‘ tybm MyrYm Zr’m K’yYwmh Kyhl’ hwhy
: Kbrqb hzh ‘rh rbdk twV‘l wpswy=’lw Nw’ryw
13 MV tbVl Kl Ntn Kyhl’ hwhy rV’ Kyr‘ tx’b ‘mVt=yk
14 rm’l Mry‘ ybVy=t’ wxydyw Kbrqm l‘ylb=ynb MyVn’ w’Yy : rm’l
15 tl’Vw trqxw tVrdw : Mt‘dy=’l rV’ Myrx’ Myhl’ hdb‘nw hkln
16 hkh : Kbrqb t’zh hb‘wth htV‘n rbdh Nwkn tm’ hnhw bTyh
hkt
182 Myrbd 13. 17–14. 28
=rV’=lk=t’w ht’ Mrxh brx=ypl ’whh ry‘h ybVy=t’ hkt
hbxr Kwt=l’ Zbqt hllV=lk=t’w : brx=ypl htmhb=t’w hb 17
htyhw Kyhl’ hwhyl lylk hllV=lk=t’w ry‘h=t’ V’b tprVw
N‘ml Mrxh=Nm hmw’m Kdyb qbdy=’lw : dw‘ hnbt ’l Mlw‘ lt 18
‘bVn rV’k Kbrhw Kmxrw Mymxr Kl=Ntnw wp’ Nwrxm hwhy bwVy
rV’ wytwYm=lk=t’ rmVl Kyhl’ hwhy lwqb ‘mVt yk : Kytb’l 19
: Kyhl’ hwhy yny‘b rVyh twV‘l Mwyh KwYm ykn’
sŘ 14 Nyb hxrq wmyVt=’lw wddgtt ’l Mkyhl’ hwhyl Mt’ Mynb dy
twyhl hwhy rxb Kbw Kyhl’ hwhyl ht’ Vwdq M‘ yk : tml Mkyny‘ 2
’l : hmd’h ynp=l‘ rV’ Mym‘h lkm hlgs M‘l wl 3
hVw MybVk hV rwV wlk’t rV’ hmhbh t’z : hb‘wt=lk lk’t 4
tsrpm hmhb=lkw : rmzw w’tw NVydw wq’w rwmxyw ybYw ly’ : Myz‘ 5, 6
: wlk’t ht’ hmhbb hrg tl‘m twsrp ytV ‘sV t‘sVw hsrp
h‘wsVh hsrph ysyrpmmw hrgh yl‘mm wlk’t ’l hz=t’ K’ 7
’l hsrpw hmh hrg hl‘m=yk NpVh=t’w tbnr’h=t’w lmgh=t’
hrg ’lw ’wh hsrp syrpm=yk ryzxh=t’w : Mkl Mh My’mT wsyrph 8
: w‘gt ’l Mtlbnbw wlk’t ’l MrVbm Mkl ’wh ’mT
tVqVqw rypns wl=rV’ lk Mymb rV’ lkm wlk’t hz=t’ 9
: Mkl ’wh ’mT wlk’t ’l tVqVqw rypns wl=Ny’ rV’ lkw : wlk’t 10
Mhm wlk’t=’l rV’ hzw : wlk’t hrhT rwpY=lk 11, 12
t’w : hnyml hydhw hy’h=t’w h’rhw : hynz‘hw srphw rVnh 13, 14
Znh=t’w PxVh=t’w smxth=t’w hn‘yh tb t’w : wnyml br‘=lk 15
hmxrh=t’w t’qhw : tmVnthw PwVnyh=t’w swkh=t’ : whnyml 16, 17
ZrV lkw : PlT‘hw tpykwdhw hnyml hpn’hw hdysxhw : KlVh=t’w 18, 19
wlk’t ’l : wlk’t rwhT Pw‘=lk : wlk’y ’l Mkl ’wh ’mT Pw‘h 20, 21
M‘ yk yrknl rkm w’ hlk’w hnntt Kyr‘Vb=rV’ rgl hlbn=lk
: wm’ blxb ydg lVbt=’l Kyhl’ hwhyl ht’ Vwdq

tlk’w : hnV hnV hdVh ’Yyh K‘rz t’wbt=lk t’ rV‘t rV‘ 22, 23
Kngd rV‘m MV wmV NkVl rxby=rV’ Mwqmb Kyhl’ hwhy ynpl
hwhy=t’ h’ryl dmlt N‘ml Kn’Yw Krqb trkbw KrhYyw KVryt
qxry=yk wt’V lkwt ’l yk Krdh Kmm hbry=ykw : Mymyh=lk Kyhl’ 24
Kkrby yk MV wmV MwVl Kyhl’ hwhy rxby rV’ Mwqmh Kmm
Mwqmh=l’ tklhw Kdyb Pskh trYw Pskb httnw : Kyhl’ hwhy 25
KVpn hw’t=rV’ lkb Pskh httnw : wb Kyhl’ hwhy rxby rV’ 26
ynpl MV tlk’w KVpn Kl’Vt rV’ lkbw rkVbw Nyybw N’Ybw rqbb
wnbz‘t ’l Kyr‘Vb=rV’ ywlhw : Ktybw ht’ txmVw Kyhl’ hwhy 27
’yYwt MynV VlV hYqm : Km‘ hlxnw qlx wl Ny’ yk 28
rV‘m=lk=t’
14. 29–16. 2 h’r 183
29 ywlh ’bw : Kyr‘Vb txnhw ’whh hnVb Kt’wbt rV‘m=lk=t’
Kyr‘Vb rV’ hnml’hw Mwtyhw rghw Km‘ hlxnw qlx wl=Ny’ yk
: hV‘t rV’ Kdy hV‘m=lkb Kyhl’ hwhy Kkrby N‘ml w‘bVw wlk’w
wT, 2 hTmVh rbd hzw : hTmV hV‘t MynV=‘bV Zqm
wh‘r=t’ Vgy=’l wh‘rb hVy rV’ wdy hVm l‘b=lk TwmV
3 Kl hyhy rV’w Vgt yrknh=t’ : hwhyl hTmV ’rq=yk wyx’=t’w
4 Kkrby Krb=yk Nwyb’ Kb=hyhy ’l yk sp’ : Kdy TmVt Kyx’=t’
5 ‘wmV=M’ qr : htVrl hlxn Kl=Ntn Kyhl’ hwhy rV’ Zr’b hwhy
rV’ t’zh hwYmh=lk=t’ twV‘l rmVl Kyhl’ hwhy lwqb ‘mVt
6 tTb‘hw Kl=rbd rV’k Kkrb Kyhl’ hwhy=yk : Mwyh KwYm ykn’
: wlVmy ’l Kbw Mybr Mywgb tlVmw Tb‘t ’l ht’w Mybr Mywg
7 KYr’b Kyr‘V dx’b Kyx’ dx’m Nwyb’ Kb hyhy=yk sŘ 15
Kdy=t’ Zpqt ’lw Kbbl=t’ Zm’t ’l Kl Ntn Kyhl’ hwhy=rV’
8 wrsxm yd wnTyb‘t Tb‘hw wl Kdy=t’ xtpt xtp=yk : Nwyb’h Kyx’m
9 rm’l l‘ylb Kbbl=M‘ rbd hyhy=Np Kl rmVh : wl rsxy rV’
Ntt ’lw Nwyb’h Kyx’b Kny‘ h‘rw hTmVh tnV ‘bVh=tnV hbrq
10 Kbbl ‘ry=’lw wl Ntt Nwtn : ’Tx Kb hyhw hwhy=l’ Kyl‘ ’rqw wl
KV‘m=lkb Kyhl’ hwhy Kkrby hzh rbdh llgb yk wl Kttb
11 ykn’ Nk=l‘ Zr’h brqm Nwyb’ ldxy=’l yk : Kdy xlVm lkbw
: KYr’b Knyb’lw Kyn‘l Kyx’l Kdy=t’ xtpt xtp rm’l KwYm
12 MynV VV Kdb‘w hyrb‘h w’ yrb‘h Kyx’ Kl rkmy=yk
13 Km‘m yVpx wnxlVt=ykw : Km‘m yVpx wnxlVt t‘ybVh hnVbw
14 rV’ Kbqymw Knrgmw Kn’Ym wl qyn‘t qyn‘h : Mqyr wnxlVt ’l
15 Kdpyw MyrYm Zr’b tyyh db‘ yk trkzw : wl=Ntt Kyhl’ hwhy Kkrb
16 rm’y=yk hyhw : Mwyh hzh rbdh=t’ KwYm ykn’ Nk=l‘ Kyhl’ hwhy
17 txqlw : Km‘ wl bwT=yk Ktyb=t’w Kbh’ yk Km‘m ’Y’ ’l Kyl’
Ktm’l P’w Mlw‘ db‘ Kl hyhw tldbw wnz’b httnw ‘Yrmh=t’
18 hnVm yk Km‘m yVpx wt’ KxlVb Kny‘b hVqy=’l : Nk=hV‘t
: hV‘t rV’ lkb Kyhl’ hwhy Kkrbw MynV VV Kdb‘ rykV rkV

19 ’l Kyhl’ hwhyl Vydqt rkzh Kn’Ybw Krqbb dlwy rV’ rwkbh=lk


20 wnlk’t Kyhl’ hwhy ynpl : Kn’Y rwkb zgt ’lw KrwV rkbb db‘t
21 Mwm wb hyhy=ykw : Ktybw ht’ hwhy rxby=rV’ Mwqmb hnVb hnV
22 wnlk’t Kyr‘Vb : Kyhl’ hwhyl wnxbzt ’l ‘r Mwm lk rw‘ w’ xsp
23 Zr’h=l‘ lk’t ’l wmd=t’ qr : ly’kw ybYk wdxy rwhThw ’mTh
: Mymk wnkpVt
zT byb’h Vdxb yk Kyhl’ hwhyl xsp tyV‘w byb’h Vdx=t’ rwmV
2 N’Y Kyhl’ hwhyl xsp txbzw : hlyl MyrYmm Kyhl’ hwhy K’yYwh
rqbw
184 Myrbd 16. 3–17. 5
Zmx wyl‘ lk’t=’l : MV wmV NkVl hwhy rxby=rV’ Mwqmb rqbw 3
MyrYm Zr’m t’Yy Nwzpxb yk yn‘ Mxl twYm wyl‘=lk’t Mymy t‘bV
h’ry=’lw : Kyyx ymy lk MyrYm Zr’m Kt’Y Mwy=t’ rkzt N‘ml 4
xbzt rV’ rVbh=Nm Nyly=’lw Mymy t‘bV Klbg=lkb r’V Kl
dx’b xsph=t’ xbzl lkwt ’l : rqbl NwV’rh Mwyb br‘b 5
rxby=rV’ Mwqmh=l’=M’ yk : Kl Ntn Kyhl’ hwhy=rV’ Kyr‘V 6
VmVh ’wbk br‘b xsph=t’ xbzt MV wmV NkVl Kyhl’ hwhy
hwhy rxby rV’ Mwqmb tlk’w tlVbw : MyrYmm Kt’Y d‘wm 7
twYm lk’t Mymy tVV : Kylh’l tklhw rqbb tynpw wb Kyhl’ 8
: hk’lm hV‘t ’l Kyhl’ hwhyl trY‘ y‘ybVh Mwybw
h‘bV rpsl lxt hmqb Vmrx lxhm Kl=rpst t‘bV h‘bV 9
Ntt rV’ Kdy tbdn tsm Kyhl’ hwhyl tw‘bV gx tyV‘w : tw‘bV 10
Knbw ht’ Kyhl’ hwhy ynpl txmVw : Kyhl’ hwhy Kkrby rV’k 11
rV’ hnml’hw Mwtyhw rghw Kyr‘Vb rV’ ywlhw Ktm’w Kdb‘w Ktbw
=yk trkzw : MV wmV NkVl Kyhl’ hwhy rxby rV’ Mwqmb Kbrqb 12
: hl’h Myqxh=t’ tyV‘w trmVw MyrYmb tyyh db‘

txmVw : Kbqymw Knrgm Kps’b Mymy t‘bV Kl hV‘t tksh gx 13, 14


hnml’hw Mwtyhw rghw ywlhw Ktm’w Kdb‘w Ktbw Knbw ht’ Kgxb
rxby=rV’ Mwqmb Kyhl’ hwhyl gxt Mymy t‘bV : Kyr‘Vb rV’ 15
tyyhw Kydy hV‘m lkbw Kt’wbt=lkb Kyhl’ hwhy Kkrby yk hwhy
Kyhl’ hwhy ynp=t’ Krwkz=lk h’ry hnVb Mym‘p VwlV : xmV K’ 16
’lw twksh gxbw tw‘bVh gxbw twYmh gxb rxby rV’ Mwqmb
Kyhl’ hwhy tkrbk wdy tntmk Vy’ : Mqyr hwhy ynp=t’ h’ry 17
+p5 , sŘ 16 rV’ Kyr‘V=lkb Kl=Ntt MyrTVw MyTpV : Kl=Ntn rV’ 18
hTt=’l : qdY=TpVm M‘h=t’ wTpVw KyTbVl Kl Ntn Kyhl’ hwhy 19
Mymkx yny‘ rw‘y dxVh yk dxV xqt=’lw Mynp rykt ’l TpVm
Zr’h=t’ tVryw hyxt N‘ml Pdrt qdY qdY : MqydY yrbd Plsyw 20
Z‘=lk hrV’ Kl ‘Tt=’l : Kl Ntn Kyhl’ hwhy=rV’ 21
hbYm Kl Myqt=’lw : Kl=hV‘t rV’ Kyhl’ hwhy xbzm lY’ 22
rwV Kyhl’ hwhyl xbzt=’l : Kyhl’ hwhy ’nV rV’ zy
: ’wh Kyhl’ hwhy tb‘wt yk ‘r rbd lk Mwm wb hyhy rV’ hVw
Ntn Kyhl’ hwhy=rV’ Kyr‘V dx’b Kbrqb ’Ymy=yk 2
rb‘l Kyhl’=hwhy yny‘b ‘rh=t’ hV‘y rV’ hV’=w’ Vy’ Kl
w’ xryl w’ VmVlw Mhl wxtVyw Myrx’ Myhl’ db‘yw Klyw : wtyrb 3
bTyh tVrdw t‘mVw Kl=dghw : ytywY=’l rV’ MymVh ’bY=lkl 4
t’Ywhw : l’rVyb t’zh hb‘wth htV‘n rbdh Nwkn tm’ hnhw 5
hzh ‘rh rbdh=t’ wV‘ rV’ ’whh hV’h=t’ w’ ’whh Vy’h=t’
Kyr‘V=l’
17. 6–18. 11 MyTpV 185
6 yp=l‘ : wtmw Mynb’b Mtlqsw hV’h=t’ w’ Vy’h=t’ Kyr‘V=l’
7 dy : dx’ d‘ yp=l‘ tmwy ’l tmh tmwy Myd‘ hVlV w’ Myd‘ MynV
‘rh tr‘bw hnrx’b M‘h=lk dyw wtymhl hnV’rb wb=hyht Myd‘h
: Kbrqm
8 ‘gnl ‘gn Nybw Nydl Nyd=Nyb Mdl Md=Nyb TpVml rbd Kmm ’lpy yk
Kyhl’ hwhy rxby rV’ Mwqmh=l’ tyl‘w tmqw Kyr‘Vb tbyr yrbd
9 Mhh Mymyb hyhy rV’ TpVh=l’w Mywlh Mynhkh=l’ t’bw : wb
10 rV’ rbdh yp=l‘ tyV‘w : TpVmh rbd t’ Kl wdyghw tVrdw
rV’ lkk twV‘l trmVw hwhy rxby rV’ ’whh Mwqmh=Nm Kl wdygy
11 hV‘t Kl wrm’y=rV’ TpVmh=l‘w Kwrwy rV’ hrwth yp=l‘ : Kwrwy
12 hV‘y=rV’ Vy’hw : l’mVw Nymy Kl wdygy=rV’ rbdh=Nm rwst ’l
Kyhl’ hwhy=t’ MV trVl dm‘h Nhkh=l’ ‘mV ytlbl Nwdzb
13 M‘h=lkw : l’rVym ‘rh tr‘bw ’whh Vy’h tmw TpVh=l’ w’
14 rV’ Zr’h=l’ ’bt=yk : dw‘ Nwdyzy ’lw w’ryw w‘mVy sŘ 17
Klm yl‘ hmyV’ trm’w hb htbVyw htVryw Kl Ntn Kyhl’ hwhy
15 hwhy rxby rV’ Klm Kyl‘ MyVt MwV : ytbybs rV’ Mywgh=lkk
Vy’ Kyl‘ ttl lkwt ’l Klm Kyl‘ MyVt Kyx’ brqm wb Kyhl’
16 M‘h=t’ byVy=’lw Mysws wl=hbry=’l qr : ’wh Kyx’=’l rV’ yrkn
Krdb bwVl Nwpst ’l Mkl rm’ hwhyw sws twbrh N‘ml hmyrYm
17 wl=hbry ’l bhzw Pskw wbbl rwsy ’lw MyVn wl=hbry ’lw : dw‘ hzh
18 hrwth hnVm=t’ wl btkw wtklmm ’sk l‘ wtbVk hyhw : d’m
19 ymy=lk wb ’rqw wm‘ htyhw : Mywlh Mynhkh ynplm rps=l‘ t’zh
hrwth yrbd=lk=t’ rmVl wyhl’ hwhy=t’ h’ryl dmly N‘ml wyyx
20 ytlblw wyx’m wbbl=Mwr ytlbl : MtV‘l hl’h Myqxh=t’w t’zh
wynbw ’wh wtklmm=l‘ Mymy Kyr’y N‘ml lw’mVw Nymy hwYmh=Nm rws
xy ywl TbV=lk Mywlh Mynhkl hyhy=’l : l’rVy brqb
2 wl=hyhy=’l hlxnw : Nwlk’y wtlxnw hwhy yV’ l’rVy=M‘ hlxnw qlx
3 hyhy hzw : wl=rbd rV’k wtlxn ’wh hwhy wyx’ brqb
Ntnw hV=M’ rwV=M’ xbzh yxbz t’m M‘h t’m Mynhkh TpVm
4 tyV’rw KrhYyw KVryt Kngd tyV’r : hbqhw Myyxlhw ‘rzh Nhkl
5 trVl dm‘l KyTbV=lkm Kyhl’ hwhy rxb wb yk : wl=Ntt Kn’Y zg
6 dx’m ywlh ’by=ykw : Mymyh=lk wynbw ’wh hwhy=MVb
=l’ wVpn tw’=lkb ’bw MV rg ’wh=rV’ l’rVy=lkm Kyr‘V
7 Mywlh wyx’=lkk wyhl’ hwhy MVb trVw : hwhy rxby=rV’ Mwqmh
8 : twb’h=l‘ wyrkmm dbl wlk’y qlxk qlx : hwhy ynpl MV Mydm‘h
9 =’l Kl Ntn Kyhl’ hwhy=rV’ Zr’h=l’ ’b ht’ yk
10 wtbw=wnb ryb‘m Kb ’Ymy=’l : Mhh Mywgh tb‘wtk twV‘l dmlt
11 yn‘dyw bw’ l’Vw rbx rbxw : PVkmw Vxnmw Nnw‘m Mymsq Msq V’b
Vrdw
186 Myrbd 18. 12–19. 16
tb‘wth llgbw hl’ hV‘=lk hwhy tb‘wt=yk : Mytmh=l’ Vrdw 12
: Kyhl’ hwhy M‘ hyht Mymt : Kynpm Mtw’ Vyrwm Kyhl’ hwhy hl’h 13
sŘ 18 w‘mVy Mymsq=l’w Mynn‘m=l’ Mtw’ Vrwy ht’ rV’ hl’h Mywgh yk 14
Kl Myqy ynmk Kyx’m Kbrqm ’ybn : Kyhl’ hwhy Kl Ntn Nk ’l ht’w 15
brxb Kyhl’ hwhy M‘m tl’V=rV’ lkk : Nw‘mVt wyl’ Kyhl’ hwhy 16
V’h=t’w yhl’ hwhy lwq=t’ ‘mVl Ps’ ’l rm’l lhqh Mwyb
rV’ wbyTyh yl’ hwhy rm’yw : twm’ ’lw dw‘ h’r’=’l t’zh hldgh 17
rbdw wypb yrbd yttnw Kwmk Mhyx’ brqm Mhl Myq’ ’ybn : wrbd 18
yrbd=l’ ‘mVy=’l rV’ Vy’h hyhw : wnwY’ rV’=lk t’ Mhyl’ 19
rbd rbdl dyzy rV’ ’ybnh K’ : wm‘m Vrd’ ykn’ ymVb rbdy rV’ 20
tmw Myrx’ Myhl’ MVb rbdy rV’w rbdl wytywY=’l rV’ t’ ymVb
wrbd=’l rV’ rbdh=t’ ‘dn hky’ Kbblb rm’t ykw : ’whh ’ybnh 21
’wby ’lw rbdh hyhy=’lw hwhy MVb ’ybnh rbdy rV’ : hwhy 22
: wnmm rwgt ’l ’ybnh wrbd Nwdzb hwhy wrbd=’l rV’ rbdh ’wh
Ntn Kyhl’ hwhy rV’ Mywgh=t’ Kyhl’ hwhy tyrky=yk Ty
lydbt Myr‘ VwlV : Mhytbbw Mhyr‘b tbVyw MtVryw MYr’=t’ Kl 2
Krdh Kl Nykt : htVrl Kl Ntn Kyhl’ hwhy rV’ KYr’ Kwtb Kl 3
hmV swnl hyhw Kyhl’ hwhy Klyxny rV’ KYr’ lwbg=t’ tVlVw
wh‘r=t’ hky rV’ yxw hmV swny=rV’ xYrh rbd hzw : xYr=lk 4
wh‘r=t’ ’by rV’w : MVlV lmtm wl ’nV=’l ’whw t‘d=ylbb 5
Z‘h=Nm lzrbh lVnw Z‘h trkl Nzrgb wdy hxdnw MyY‘ bTxl r‘yb
Pdry=Np : yxw hl’h=Myr‘h tx’=l’ swny ’wh tmw wh‘r=t’ ’Ymw 6
whkhw Krdh hbry=yk wgyVhw wbbl Mxy yk xYrh yrx’ Mdh l’g
Nk=l‘ : MwVlV lwmtm wl ’wh ’nV ’l yk twm=TpVm Ny’ wlw Vpn 7
Kyhl’ hwhy byxry=M’w : Kl lydbt Myr‘ VlV rm’l KwYm ykn’ 8
rbd rV’ Zr’h=lk=t’ Kl Ntnw Kytb’l ‘bVn rV’k Klbg=t’
ykn’ rV’ htV‘l t’zh hwYmh=lk=t’ rmVt=yk : Kytb’l ttl 9
tpsyw Mymyh=lk wykrdb tkllw Kyhl’ hwhy=t’ hbh’l Mwyh KwYm
KYr’ brqb yqn Md KpVy ’lw : hl’h VlVh l‘ Myr‘ VlV dw‘ Kl 10
: Mymd Kyl‘ hyhw hlxn Kl Ntn Kyhl’ hwhy rV’

=l’ snw tmw Vpn whkhw wyl‘ Mqw wl br’w wh‘rl ’nV Vy’ hyhy=ykw 11
dyb wt’ wntnw MVm wt’ wxqlw wry‘ ynqz wxlVw : l’h Myr‘h tx’ 12
bwTw l’rVym yqnh=Md tr‘bw wyl‘ Kny‘ swxt=’l : tmw Mdh l’g 13
Ktlxnb MynV’r wlbg rV’ K‘r lwbg gyst ’l : Kl 14
: htVrl Kl Ntn Kyhl’ hwhy rV’ Zr’b lxnt rV’
rV’ ’Tx=lkb t’Tx=lklw Nw‘=lkl Vy’b dx’ d‘ Mwqy=’l 15
Mwqy=yk : rbd Mwqy Myd‘=hVlV yp=l‘ w’ Myd‘ ynV yp=l‘ ’Txy 16
smx=d‘
19. 17–21. 3 MyTpV 187
17 byrh Mhl=rV’ MyVn’h=ynV wdm‘w : hrs wb twn‘l Vy’b smx=d‘
18 wVrdw : Mhh Mymyb wyhy rV’ MyTpVhw Mynhkh ynpl hwhy ynpl
19 wl MtyV‘w : wyx’b hn‘ rqV d‘h rqV=d‘ hnhw bTyh MyTpVh
20 w‘mVy Myr’Vnhw : Kbrqm ‘rh tr‘bw wyx’l twV‘l Mmz rV’k
21 swxt ’lw : Kbrqb hzh ‘rh rbdk dw‘ twV‘l wpsy=’lw w’ryw
: lgrb lgr dyb dy NVb NV Ny‘b Ny‘ Vpnb Vpn Kny‘
k ’l Kmm br M‘ bkrw sws ty’rw Kby’=l‘ hmxlml ’Yt=yk sŘ 19
2 Mkbrqk hyhw : MyrYm Zr’m Kl‘mh Km‘ Kyhl’ hwhy=yk Mhm ’ryt
3 l’rVy ‘mV Mhl’ rm’w : M‘h=l’ rbdw Nhkh Vgnw hmxlmh=l’
w’ryt=l’ Mkbbl Kry=l’ Mkyby’=l‘ hmxlml Mwyh Mybrq Mt’
4 Mkm‘ Klhh Mkyhl’ hwhy yk : Mhynpm wYr‘t=l’w wzpxt=l’w
5 M‘h=l’ MyrTVh wrbdw : Mkt’ ‘yVwhl Mkyby’=M‘ Mkl Mxlhl
wtybl bVyw Kly wknx ’lw Vdx=tyb hnb rV’ Vy’h=ym rm’l
6 ’lw Mrk ‘Tn rV’ Vy’h=ymw : wnknxy rx’ Vy’w hmxlmb twmy=Np
7 =ymw : wnllxy rx’ Vy’w hmxlmb twmy=Np wtybl bVyw Kly wllx
hmxlmb twmy=Np wtybl bVyw Kly hxql ’lw hV’ Vr’ rV’ Vy’h
8 Vy’h=ym wrm’w M‘h=l’ rbdl MyrTVh wpsyw : hnxqy rx’ Vy’w
: wbblk wyx’ bbl=t’ smy ’lw wtybl bVyw Kly bblh Krw ’ryh
9 : M‘h V’rb tw’bY yrV wdqpw M‘h=l’ rbdl MyrTVh tlkk hyhw
10 : MwlVl hyl’ t’rqw hyl‘ Mxlhl ry‘=l’ brqt=yk sŘ 20
11 Kl wyhy hb=’Ymnh M‘h=lk hyhw Kl hxtpw Kn‘t MwlV=M’ hyhw
12 : hyl‘ trYw hmxlm Km‘ htV‘w Km‘ MylVt ’l=M’w : Kwdb‘w sml
13, 14 MyVnh qr : brx=ypl hrwkz=lk=t’ tykhw Kdyb Kyhl’ hwhy hntnw
tlk’w Kl zbt hllV=lk ry‘b hyhy rV’ lkw hmhbhw PThw
15 Myr‘h=lkl hV‘t Nk : Kl Kyhl’ hwhy Ntn rV’ Kyby’ llV=t’
16 yr‘m qr : hnh hl’h=Mywgh yr‘m=’l rV’ d’m Kmm tqxrh
: hmVn=lk hyxt ’l hlxn Kl Ntn Kyhl’ hwhy rV’ hl’h Mym‘h
17 rV’k yswbyhw ywxh yzrphw yn‘nkh yrm’hw ytxh Mmyrxt Mrxh=yk
18 Mtb‘wt lkk twV‘l Mkt’ wdmly=’l rV’ N‘ml : Kyhl’ hwhy KwY
19 rwYt=yk : Mkyhl’ hwhyl Mt’Txw Mhyhl’l wV‘ rV’
xdnl hY‘=t’ tyxVt=’l hVptl hyl‘ Mxlhl Mybr Mymy ry‘=l’
’bl hdVh Z‘ Md’h yk trkt ’l wt’w lk’t wnmm yk Nzrg wyl‘
20 tyxVt wt’ ’wh lk’m Z‘=’l yk ‘dt=rV’ Z‘ qr : rwYmb Kynpm
: htdr d‘ hmxlm Km‘ hV‘ ’wh=rV’ ry‘h=l‘ rwYm tynbw trkw

’k hdVb lpn htVrl Kl Ntn Kyhl’ hwhy rV’ hmd’b llx ’Ymy=yk
2 tbybs rV’ Myr‘h=l’ wddmw KyTpVw Kynqz w’Yyw : whkh ym ‘dwn ’l
3 tlg‘ ’whh ry‘h ynqz wxqlw llxh=l’ hbrqh ry‘h hyhw : llxh
rqb
188 Myrbd 21. 4–22. 6
ry‘h ynqz wdrwhw : l‘b hkVm=’l rV’ hb db‘=’l rV’ rqb 4
=wpr‘w ‘rzy ’lw wb db‘y=’l rV’ Nty’ lxn=l’ hlg‘h=t’ ’whh
Kyhl’ hwhy rxb Mb yk ywl ynb Mynhkh wVgnw : lxnb hlg‘h=t’ MV 5
ynqz lkw : ‘gn=lkw byr=lk hyhy Mhyp=l‘w hwhy MVb Krblw wtrVl 6
hpwr‘h hlg‘h=l‘ Mhydy=t’ wYxry llxh=l’ Mybrqh ’whh ry‘h
: w’r ’l wnyny‘w hzh Mdh=t’ hkpV ’l wnydy wrm’w wn‘w : lxnb 7
Km‘ brqb yqn Md Ntt=l’w hwhy tydp=rV’ l’rVy Km‘l rpk 8
hV‘t=yk Kbrqm yqnh Mdh r‘bt ht’w : Mdh Mhl rpknw l’rVy 9
+p6 , sŘ 21 hwhy wntnw Kyby’=l‘ hmxlml ’Yt=yk : hwhy yny‘b rVyh 10
hb tqVxw r’t=tpy tV’ hybVb ty’rw : wybV tybVw Kdyb Kyhl’ 11
htV‘w hV’r=t’ hxlgw Ktyb Kwt=l’ ht’bhw : hV’l Kl txqlw 12
htkbw Ktybb hbVyw hyl‘m hybV tlmV=t’ hryshw : hynrpY=t’ 13
htyhw htl‘bw hyl’ ’wbt Nk rx’w Mymy xry hm’=t’w hyb’=t’
=’l rkmw hVpnl htxlVw hb tYpx ’l=M’ hyhw : hV’l Kl 14
: htyn‘ rV’ txt hb rm‘tt=’l Pskb hnrkmt
wl=wdlyw h’wnV tx’hw hbwh’ tx’h MyVn ytV Vy’l Nyyht=yk 15
wlyxnh Mwyb hyhw : h’ynVl rkbh Nbh hyhw h’wnVhw hbwh’h Mynb 16
ynp=l‘ hbwh’h=Nb=t’ rkbl lkwy ’l wl hyhy=rV’ t’ wynb=t’
yp wl ttl ryky h’wnVh=Nb rkbh=t’ yk : rkbh h’wnVh=Nb 17
: hrkbh TpVm wl wn’ tyV’r ’wh=yk wl ’Ymy=rV’ lkb MynV
wyb’ lwqb ‘mV wnny’ hrwmw rrws Nb Vy’l hyhy=yk 18
w’yYwhw wm’w wyb’ wb wVptw : Mhyl’ ‘mVy ’lw wt’ wrsyw wm’ lwqbw 19
rrws hz wnnb wry‘ ynqz=l’ wrm’w : wmqm r‘V=l’w wry‘ ynqz=l’ wt’ 20
Mynb’b wry‘ yVn’=lk whmgrw : ’bsw llwz wnlqb ‘mV wnny’ hrmw 21
: w’ryw w‘mVy l’rVy=lkw Kbrqm ‘rh tr‘bw tmw
: Z‘=l‘ wt’ tyltw tmwhw twm=TpVm ’Tx Vy’b hyhy=ykw 22
tllq=yk ’whh Mwyb wnrbqt rwbq=yk Z‘h=l‘ wtlbn Nylt=’l 23
: hlxn Kl Ntn Kyhl’ hwhy rV’ Ktmd’=t’ ’mTt ’lw ywlt Myhl’
tml‘thw Myxdn wyV=t’ w’ Kyx’ rwV=t’ h’rt=’l bk
wt‘dy ’lw Kyl’ Kyx’ bwrq ’l=M’w : Kyx’l MbyVt bVh Mhm 2
Nkw : wl wtbVhw wt’ Kyx’ Vrd d‘ Km‘ hyhw Ktyb Kwt=l’ wtps’w 3
=rV’ Kyx’ tdb’=lkl hV‘t Nkw wtlmVl hV‘t Nkw wrmxl hV‘t
h’rt=’l : Ml‘thl lkwt ’l ht’Ymw wnmm db’t 4
: wm‘ Myqt Mqh Mhm tml‘thw Krdb Mylpn wrwV w’ Kyx’ rwmx=t’
tlmV rbg Vbly=’lw hV’=l‘ rbg=ylk hyhy=’l 5
: hl’ hV‘=lk Kyhl’ hwhy tb‘wt yk hV’
sŘ 22 Myxrp’ Zr’h=l‘ w’ Z‘=lkb Krdb Kynpl rwpY=Nq ’rqy yk 6
M’h xqt=’l MyYybh=l‘ w’ Myxrp’h=l‘ tYbr M’hw MyYyb w’
Mynbh=l‘
22. 7–23. 6 ’Yt=yk 189
7 Kl bTyy N‘ml Kl=xqt Mynbh=t’w M’h=t’ xlVt xlV : Mynbh=l‘
8 Kggl hq‘m tyV‘w Vdx tyb hnbt yk : Mymy tkr’hw
9 My’lk Kmrk ‘rzt=’l : wnmm lpnh lpy=yk Ktybb Mymd MyVt=’lw
: Mrkh t’wbtw ‘rzt rV’ ‘rzh h’lmh Vdqt=Np
10, 11 MytVpw rmY znT‘V Vblt ’l : wdxy rmxbw=rwVb Vrxt=’l
12 rV’ Ktwsk twpnk ‘br’=l‘ Kl=hV‘t Myldg : wdxy
13, 14 MVw : h’nVw hyl’ ’bw hV’ Vy’ xqy=yk : hb=hskt
ytxql t’zh hV’h=t’ rm’w ‘r MV hyl‘ ’yYwhw Myrbd tlyl‘ hl
15 w’yYwhw hm’w r‘nh yb’ xqlw : Mylwtb hl yt’Ym=’lw hyl’ brq’w
16 Mynqzh=l’ r‘nh yb’ rm’w : hr‘Vh ry‘h ynqz=l’ r‘nh ylwtb=t’
17 tlyl‘ MV ’wh=hnhw : h’nVyw hV’l hzh Vy’l yttn ytb=t’
wVrpw ytb ylwtb hl’w Mylwtb Ktbl yt’Ym=’l rm’l Myrbd
18 wrsyw Vy’h=t’ ’whh=ry‘h ynqz wxqlw : ry‘h ynqz ynpl hlmVh
19 l‘ ‘r MV ’yYwh yk hr‘nh yb’l wntnw Psk h’m wt’ wVn‘w : wt’
: wymy=lk hxlVl lkwy=’l hV’l hyht=wlw l’rVy tlwtb
20, 21 w’yYwhw : r‘nl Mylwtb w’Ymn=’l hzh rbdh hyh tm’=M’w
htmw Mynb’b hry‘ yVn’ hwlqsw hyb’=tyb xtp=l’ r‘nh=t’
: Kbrqm ‘rh tr‘bw hyb’ tyb twnzl l’rVyb hlbn htV‘=yk
22 =Mg wtmw l‘b=tl‘b hV’=M‘ bkV Vy’ ’Ymy=yk
: l’rVym ‘rh tr‘bw hV’hw hV’h=M‘ bkVh Vy’h MhynV
23 ry‘b Vy’ h’Ymw Vy’l hVr’m hlwtb r‘n hyhy yk
24 Mt’ Mtlqsw ’whh ry‘h r‘V=l’ MhynV=t’ Mt’Ywhw : hm‘ bkVw
Vy’h=t’w ry‘b hq‘Y=’l rV’ rbd=l‘ r‘nh=t’ wtmw Mynb’b
: Kbrqm ‘rh tr‘bw wh‘r tV’=t’ hn‘=rV’ rbd=l‘
25 Vy’h hb=qyzxhw hVr’mh r‘nh=t’ Vy’h ’Ymy hdVb=M’w
26 rbd hV‘t=’l r‘nlw : wdbl hm‘ bkV=rV’ Vy’h tmw hm‘ bkVw
Nk Vpn wxYrw wh‘r=l‘ Vy’ Mwqy rV’k yk twm ’Tx r‘nl Ny’
27 : hl ‘yVwm Ny’w hVr’mh r‘nh hq‘Y h’Ym hdVb yk : hzh rbdh
28 hVptw hVr’=’l rV’ hlwtb r‘n Vy’ ’Ymy=yk
29 Psk MyVmx r‘nh yb’l hm‘ bkVh Vy’h Ntnw : w’Ymnw hm‘ bkVw
: wymy=lk hxlV lkwy=’l hn‘ rV’ txt hV’l hyht=wlw
gk : wyb’ Pnk hlgy ’lw wyb’ tV’=t’ Vy’ xqy=’l
2 : hwhy lhqb hkpV twrkw hkd=‘wYp ’by=’l
3 lhqb wl ’by=’l yryV‘ rwd Mg hwhy lhqb rzmm ’by=’l
4 yryV‘ rwd Mg hwhy lhqb yb’wmw ynwm‘ ’by=’l : hwhy
5 Mkt’ wmdq=’l rV’ rbd=l‘ : Mlw‘=d‘ hwhy lhqb Mhl ’by=’l
M‘lb=t’ Kyl‘ rkV rV’w MyrYmm Mkt’Yb Krdb Mymbw Mxlb
6 ‘mVl Kyhl’ hwhy hb’=’lw : Kllql Myrhn Mr’ rwtpm rw‘b=Nb
M‘lb=l’
190 Myrbd 23. 7–24. 8
hwhy Kbh’ yk hkrbl hllqh=t’ Kl Kyhl’ hwhy Kphyw M‘lb=l’
: Mlw‘l Kymy=lk MtbTw MmlV Vrdt=’l : Kyhl’ 7
tyyh rg=yk yrYm b‘tt=’l ’wh Kyx’ yk ymd’ b‘tt=’l 8
: hwhy lhqb Mhl ’by yVylV rwd Mhl wdlwy=rV’ Mynb : wYr’b 9
sŘ 23 : ‘r rbd lkm trmVnw Kyby’=l‘ hnxm ’Yt=yk 10
Zwxm=l’ ’Yyw hlyl=hrqm rwhT hyhy=’l rV’ Vy’ Kb hyhy=yk 11
’bkw Mymb Zxry br‘=twnpl hyhw : hnxmh Kwt=l’ ’by ’l hnxml 12
hmV t’Yyw hnxml Zwxm Kl hyht dyw : hnxmh Kwt=l’ ’by VmVh 13
tbVw hb htrpxw Zwx KtbVb hyhw Knz’=l‘ Kl hyht dtyw : Zwx 14
KlyYhl Knxm brqb Klhtm Kyhl’ hwhy yk : Kt’Y=t’ tyskw 15
rbd twr‘ Kb h’ry=’lw Vwdq Kynxm hyhw Kynpl Kyby’ ttlw
lYny=rV’ wynd’=l’ db‘ rygst=’l : Kyrx’m bVw 16
dx’b rxby=rV’ Mwqmb Kbrqb bVy Km‘ : wynd’ M‘m Kyl’ 17
twnbm hVdq hyht=’l : wnnwt ’l wl bwTb Kyr‘V 18
ryxmw hnwz Nnt’ ’ybt=’l : l’rVy ynbm Vdq hyhy=’lw l’rVy 19
: MhynV=Mg Kyhl’ hwhy tb‘wt yk rdn=lkl Kyhl’ hwhy tyb blk
rbd=lk KVn lk’ KVn Psk KVn Kyx’l KyVt=’l 20
hwhy Kkrby N‘ml KyVt ’l Kyx’lw KyVt yrknl : KVy rV’ 21
: htVrl hmV=’b ht’=rV’ Zr’h=l‘ Kdy xlVm lkb Kyhl’
Vrd=yk wmlVl rx’t ’l Kyhl’ hwhyl rdn rdt=yk 22
hyhy=’l rdnl ldxt ykw : ’Tx Kb hyhw Km‘m Kyhl’ hwhy wnVrdy 23
Kyhl’ hwhyl trdn rV’k tyV‘w rmVt KytpV ’Ywm : ’Tx Kb 24
tlk’w K‘r Mrkb ’bt yk : Kypb trbd rV’ hbdn 25
’bt yk : Ntt ’l Kylk=l’w K‘bV KVpnk Mybn‘ 26
: K‘r tmq l‘ Pynt ’l Vmrxw Kdyb tlylm tpTqw K‘r tmqb
Nx=’Ymt ’l=M’ hyhw hl‘bw hV’ Vy’ xqy=yk dk
hdyb Ntnw ttyrk rps hl btkw rbd twr‘ hb ’Ym=yk wyny‘b
h’nVw : rx’=Vy’l htyhw hklhw wtybm h’Yyw : wtybm hxlVw 2, 3
wtybm hxlVw hdyb Ntnw ttyrk rps hl btkw Nwrx’h Vy’h
hl‘b lkwy=’l : hV’l wl hxql=rV’ Nwrx’h Vy’h twmy yk w’ 4
rV’ yrx’ hV’l wl twyhl htxql bwVl hxlV=rV’ NwV’rh
hwhy rV’ Zr’h=t’ ’yTxt ’lw hwhy ynpl ’wh hb‘wt=yk h’mTh
’Yy ’l hVdx hV’ Vy’ xqy=yk : hlxn Kl Ntn Kyhl’ 5
xmVw tx’ hnV wtybl hyhy yqn rbd=lkl wyl‘ rb‘y=’lw ’bYb
: lbx ’wh Vpn=yk bkrw Myxr lbxy=’l : xql=rV’ wtV’=t’ 6
=rm‘thw l’rVy ynbm wyx’m Vpn bng Vy’ ’Ymy=yk 7
: Kbrqm ‘rh tr‘bw ’whh bngh tmw wrkmw wb
Mkt’ wrwy=rV’ lkk twV‘lw d’m rmVl t‘rYh=‘gnb rmVh 8
Mynhkh
24. 9–25. 16 ’Yt=yk 191
9 hV‘=rV’ t’ rwkz : twV‘l wrmVt MtywY rV’k Mywlh Mynhkh
10 hVt=yk : MyrYmm Mkt’Yb Krdb Myrml Kyhl’ hwhy
11 dm‘t Zwxb : wTb‘ Tb‘l wtyb=l’ ’bt=’l hmw’m t’Vm K‘rb
12 Vy’=M’w : hYwxh Twb‘h=t’ Kyl’ ’yYwy wb hVn ht’ rV’ Vy’hw
13 ’bk Twb‘h=t’ wl byVt bVh : wTb‘b bkVt ’l ’wh yn‘
: Kyhl’ hwhy ynpl hqdY hyht Klw Kkrbw wtmlVb bkVw VmVh
14 rV’ Krgm w’ Kyx’m Nwyb’w yn‘ rykV qV‘t=’l
15 ’wh yn‘ yk VmVh wyl‘ ’wbt=’lw wrkV Ntt wmwyb : Kyr‘Vb KYr’b
: ’Tx Kb hyhw hwhy=l’ Kyl‘ ’rqy=’lw wVpn=t’ ’Vn ’wh wyl’w
16 twb’=l‘ wtmwy=’l Mynbw Mynb=l‘ twb’ wtmwy=’l
17 ’lw Mwty rg TpVm hTt ’l : wtmwy w’Txb Vy’
18 hwhy Kdpyw MyrYmb tyyh db‘ yk trkzw : hnml’ dgb lbxt
: hzh rbdh=t’ twV‘l KwYm ykn’ Nk=l‘ MVm Kyhl’
19 wtxql bwVt ’l hdVb rm‘ txkVw KdVb KryYq rYqt yk sŘ 24
hV‘m lkb Kyhl’ hwhy Kkrby N‘ml hyhy hnml’lw Mwtyl rgl
20 Mwtyl rgl Kyrx’ r’pt ’l Ktyz Tbxt yk : Kydy
21 Mwtyl rgl Kyrx’ llw‘t ’l Kmrk rYbt yk : hyhy hnml’lw
22 ykn’ Nk=l‘ MyrYm Zr’b tyyh db‘=yk trkzw : hyhy hnml’lw
hk MyVn’ Nyb byr hyhy=yk : hzh rbdh=t’ twV‘l KwYm
: ‘Vrh=t’ w‘yVrhw qydYh=t’ wqydYhw MwTpVw TpVmh=l’ wVgnw
2 wt‘Vr ydk wynpl whkhw TpVh wlyphw ‘Vrh twkh Nb=M’ hyhw
3 hkm hl’=l‘ wtkhl Pysy=Np Pysy ’l wnky My‘br’ : rpsmb
4 : wVydb rwV Msxt=’l : Kyny‘l Kyx’ hlqnw hbr
5 =tV’ hyht=’l wl=Ny’ Nbw Mhm dx’ tmw wdxy Myx’ wbVy=yk
: hmbyw hV’l wl hxqlw hyl‘ ’by hmby rz Vy’l hYwxh tmh
6 wmV hxmy=’lw tmh wyx’ MV=l‘ Mwqy dlt rV’ rwkbh hyhw
7 wtmby htl‘w wtmby=t’ txql Vy’h Zpxy ’l=M’w : l’rVym
’l l’rVyb MV wyx’l Myqhl ymby Ny’m hrm’w Mynqzh=l’ hr‘Vh
8 ytYpx ’l rm’w dm‘w wyl’ wrbdw wry‘=ynqz wl=w’rqw : ymby hb’
9 wlgr l‘m wl‘n hYlxw Mynqzh yny‘l wyl’ wtmby hVgnw : htxql
tyb=t’ hnby=’l rV’ Vy’l hV‘y hkk hrm’w htn‘w wynpb hqryw
10, 11 wYny=yk : l‘nh Zwlx tyb l’rVyb wmV ’rqnw : wyx’
dym hVy’=t’ lyYhl dx’h tV’ hbrqw wyx’w Vy’ wdxy MyVn’
12 : Kny‘ swxt ’l hpk=t’ htYqw : wyVbmb hqyzxhw hdy hxlVw whkm
13, 14 hyhy=’l : hnTqw hlwdg Nb’w Nb’ Ksykb Kl hyhy=’l
15 Kl=hyhy qdYw hmlV Nb’ : hnTqw hlwdg hpy’w hpy’ Ktybb Kl
hwhy=rV’ hmd’h l‘ Kymy wkyr’y N‘ml Kl=hyhy qdYw hmlV hpy’
16 : lw‘ hV‘ lk hl’ hV‘=lk Kyhl’ hwhy tb‘wt yk : Kl Ntn Kyhl’
rwkz
192 Myrbd 25. 17–27. 1

rV’ : MyrYmm Mkt’Yb Krdb qlm‘ Kl hV‘=rV’ t’ rwkz 17, 18


’ry ’lw ‘gyw Py‘ ht’w Kyrx’ MylVxnh=lk Kb bnzyw Krdb Krq
rV’ Zr’b bybsm Kyby’=lkm Kl Kyhl’ hwhy xynhb hyhw : Myhl’ 19
txtm qlm‘ rkz=t’ hxmt htVrl hlxn Kl Ntn Kyhl’=hwhy
: xkVt ’l MymVh
+p7 , sŘ 25 htVryw hlxn Kl Ntn Kyhl’ hwhy rV’ Zr’h=l’ ’wbt=yk hyhw wk
KYr’m ’ybt rV’ hmd’h yrp=lk tyV’rm txqlw : hb tbVyw 2
rxby rV’ Mwqmh=l’ tklhw ’nTb tmVw Kl Ntn Kyhl’ hwhy rV’
Mymyb hyhy rV’ Nhkh=l’ t’bw : MV wmV NkVl Kyhl’ hwhy 3
Zr’h=l’ yt’b=yk Kyhl’ hwhyl Mwyh ytdgh wyl’ trm’w Mhh
wxynhw Kdym ’nTh Nhkh xqlw : wnl ttl wnytb’l hwhy ‘bVn rV’ 4
ymr’ Kyhl’ hwhy ynpl trm’w tyn‘w : Kyhl’ hwhy xbzm ynpl 5
lwdg ywgl MV=yhyw T‘m ytmb MV rgyw hmyrYm dryw yb’ db’
: hVq hdb‘ wnyl‘ wntyw wnwn‘yw MyrYmh wnt’ w‘ryw : brw MwY‘ 6
wnyn‘=t’ ’ryw wnlq=t’ hwhy ‘mVyw wnytb’ yhl’ hwhy=l’ q‘Ynw 7
hywTn ‘rzbw hqzx dyb MyrYmm hwhy wn’Ywyw : wnYxl=t’w wnlm‘=t’w 8
wnl=Ntyw hzh Mwqmh=l’ wn’byw : Mytpmbw twt’bw ldg ’rmbw 9
tyV’r=t’ yt’bh hnh ht‘w : Vbdw blx tbz Zr’ t’zh Zr’h=t’ 10
tywxtVhw Kyhl’ hwhy ynpl wtxnhw hwhy yl httn=rV’ hmd’h yrp
Kyhl’ hwhy Kl=Ntn rV’ bwTh=lkb txmVw : Kyhl’ hwhy ynpl 11
hlkt yk : Kbrqb rV’ rghw ywlhw ht’ Ktyblw 12
httnw rV‘mh tnV tVylVh hnVb Kt’wbt rV‘m=lk=t’ rV‘l
ynpl trm’w : w‘bVw Kyr‘Vb wlk’w hnml’lw Mwtyl rgl ywll 13
Mwtyl rglw ywll wyttn Mgw tybh=Nm Vdqh ytr‘b Kyhl’ hwhy
: ytxkV ’lw KytwYmm ytrb‘=’l yntywY rV’ KtwYm=lkk hnml’lw
tml wnmm yttn=’lw ’mTb wnmm ytr‘b=’lw wnmm yn’b ytlk’=’l 14
Nw‘mm hpyqVh : yntywY rV’ lkk ytyV‘ yhl’ hwhy lwqb yt‘mV 15
httn rV’ hmd’h t’w l’rVy=t’ Km‘=t’ Krbw MymVh=Nm KVdq
Mwyh : Vbdw blx tbz Zr’ wnytb’l t‘bVn rV’k wnl 16
MyTpVmh=t’w hl’h Myqxh=t’ twV‘l KwYm Kyhl’ hwhy hzh
trm’h hwhy=t’ : KVpn=lkbw Kbbl=lkb Mtw’ tyV‘w trmVw 17
wyTpVmw wytwYmw wyqx rmVlw wykrdb tkllw Myhl’l Kl twyhl Mwyh
rV’k hlgs M‘l wl twyhl Mwyh Krym’h hwhyw : wlqb ‘mVlw 18
hV‘ rV’ Mywgh=lk l‘ Nwyl‘ Kttlw : wytwYm=lk rmVlw Kl=rbd 19
: rbd rV’k Kyhl’ hwhyl Vdq=M‘ Ktyhlw tr’ptlw MVlw hlhtl

rV’ hwYmh=lk=t’ rmV rm’l M‘h=t’ l’rVy ynqzw hVm wYyw zk


ykn’
27. 2–28. 7 ’wbt=yk 193
2 Zr’h=l’ Ndryh=t’ wrb‘t rV’ Mwyb hyhw : Mwyh Mkt’ hwYm ykn’
: dyVb Mt’ tdVw twldg Mynb’ Kl tmqhw Kl Ntn Kyhl’ hwhy=rV’
3 ’bt rV’ N‘ml Krb‘b t’zh hrwth yrbd=lk=t’ Nhyl‘ tbtkw
rbd rV’k Vbdw blx tbz Zr’ Kl Ntn Kyhl’ hwhy=rV’ Zr’h=l’
4 Mynb’h=t’ wmyqt Ndryh=t’ Mkrb‘b hyhw : Kl Kytb’=yhl’ hwhy
: dyVb Mtw’ tdVw lby‘ rhb Mwyh Mkt’ hwYm ykn’ rV’ hl’h
5 : lzrb Mhyl‘ Pynt=’l Mynb’ xbzm Kyhl’ hwhyl xbzm MV tynbw
6 hwhyl tlw‘ wyl‘ tyl‘hw Kyhl’ hwhy xbzm=t’ hnbt twmlV Mynb’
7, 8 tbtkw : Kyhl’ hwhy ynpl txmVw MV tlk’w MymlV txbzw : Kyhl’
: bTyh r’b t’zh hrwth yrbd=lk=t’ Mynb’h=l‘
9 ‘mVw tksh rm’l l’rVy=lk l’ Mywlh Mynhkhw hVm rbdyw
10 Kyhl’ hwhy lwqb t‘mVw : Kyhl’ hwhyl M‘l tyyhn hzh Mwyh l’rVy
: Mwyh KwYm ykn’ rV’ wyqx=t’w wtwYm=t’ tyV‘w
11, 12 =t’ Krbl wdm‘y hl’ : rm’l ’whh Mwyb M‘h=t’ hVm wYyw
rkVVyw hdwhyw ywlw Nw‘mV Ndryh=t’ Mkrb‘b Myzrg rh=l‘ M‘h
13 rV’w dg Nbw’r lby‘ rhb hllqh=l‘ wdm‘y hl’w : Nmynbw Pswyw
14 : Mr lwq l’rVy Vy’=lk=l’ wrm’w Mywlh wn‘w : yltpnw Nd Nlwbzw
15 hwhy tb‘wt hksmw lsp hV‘y rV’ Vy’h rwr’
: Nm’ wrm’w M‘h=lk wn‘w rtsb MVw Vrx ydy hV‘m
16 : Nm’ M‘h=lk rm’w wm’w wyb’ hlqm rwr’
17 : Nm’ M‘h=lk rm’w wh‘r lwbg gysm rwr’
18, 19 rwr’ : Nm’ M‘h=lk rm’w Krdb rw‘ hgVm rwr’
20 bkV rwr’ : Nm’ M‘h=lk rm’w hnml’w Mwty=rg TpVm hTm
: Nm’ M‘h=lk rm’w wyb’ Pnk hlg yk wyb’ tV’=M‘
21 : Nm’ M‘h=lk rm’w hmhb=lk=M‘ bkV rwr’
22 : Nm’ M‘h=lk rm’w wm’=tb w’ wyb’=tb wtx’=M‘ bkV rwr’
23 : Nm’ M‘h=lk rm’w wtntx=M‘ bkV rwr’
24 : Nm’ M‘h=lk rm’w rtsb wh‘r hkm rwr’
25 : Nm’ M‘h=lk rm’w yqn Md Vpn twkhl dxV xql rwr’
26 twV‘l t’zh=hrwth yrbd=t’ Myqy=’l rV’ rwr’
: Nm’ M‘h=lk rm’w Mtw’
xk =lk=t’ twV‘l rmVl Kyhl’ hwhy lwqb ‘mVt ‘wmV=M’ hyhw sŘ 26
yywg=lk l‘ Nwyl‘ Kyhl’ hwhy Kntnw Mwyh KwYm ykn’ rV’ wytwYm
2 hwhy lwqb ‘mVt yk KgyVhw hl’h twkrbh=lk Kyl‘ w’bw : Zr’h
3, 4 KnTb=yrp Kwrb : hdVb ht’ Kwrbw ry‘b ht’ Kwrb : Kyhl’
5 Kwrb : Kn’Y twrtV‘w Kypl’ rgV Ktmhb yrpw Ktmd’ yrpw
6, 7 hwhy Nty : Kt’Yb ht’ Kwrbw K’bb ht’ Kwrb : Ktr’Vmw K’nT
h‘bVbw Kyl’ w’Yy dx’ Krdb Kynpl Mypgn Kyl‘ Mymqh Kyby’=t’
Mykrd
194 Myrbd 28. 8–36
xlVm lkbw Kyms’b hkrbh=t’ Kt’ hwhy wYy : Kynpl wswny Mykrd 8
M‘l wl hwhy Kmyqy : Kl Ntn Kyhl’ hwhy=rV’ Zr’b Kkrbw Kdy 9
tklhw Kyhl’ hwhy twYm=t’ rmVt yk Kl=‘bVn rV’k Vwdq
: Kmm w’ryw Kyl‘ ’rqn hwhy MV yk Zr’h ym‘=lk w’rw : wykrdb 10
l‘ Ktmd’ yrpbw Ktmhb yrpbw KnTb yrpb hbwTl hwhy Krtwhw 11
wrYw’=t’ Kl hwhy xtpy : Kl ttl Kytb’l hwhy ‘bVn rV’ hmd’h 12
Kdy hV‘m=lk t’ Krblw wt‘b KYr’=rTm ttl MymVh=t’ bwTh
tyyhw bnzl ’lw V’rl hwhy Kntnw : hwlt ’l ht’w Mybr Mywg tywlhw 13
rV’ Kyhl’ hwhy twYm=l’ ‘mVt=yk hTml hyht ’lw hl‘ml qr
ykn’ rV’ Myrbdh=lkm rwst ’lw : twV‘lw rmVl Mwyh KwYm ykn’ 14
: Mdb‘l Myrx’ Myhl’ yrx’ tkll lw’mVw Nymy Mwyh Mkt’ hwYm

wytwYm=lk=t’ twV‘l rmVl Kyhl’ hwhy lwqb ‘mVt ’l=M’ hyhw 15


: KwgyVhw hl’h twllqh=lk Kyl‘ w’bw Mwyh KwYm ykn’ rV’ wytqxw
rwr’ : Ktr’Vmw K’nT rwr’ : hdVb ht’ rwr’w ry‘b ht’ rwr’ 16, 17, 18
ht’ rwr’ : Kn’Y trtV‘w Kypl’ rgV Ktmd’ yrpw KnTb=yrp 19
hmwhmh=t’ hr’mh=t’ Kb hwhy xlVy : Kt’Yb ht’ rwr’w K’bb 20
Kdb’=d‘w KdmVh d‘ hV‘t rV’ Kdy xlVm=lkb tr‘gmh=t’w
d‘ rbdh=t’ Kb hwhy qbdy : yntbz‘ rV’ Kyll‘m ‘r ynpm rhm 21
hwhy hkky : htVrl hmV=’b ht’=rV’ hmd’h l‘m Kt’ wtlk 22
Kwpdrw Nwqrybw NwpdVbw brxbw rxrxbw tqldbw txdqbw tpxVb
Kytxt=rV’ Zr’hw tVxn KV’r=l‘ rV’ KymV wyhw : Kdb’ d‘ 23
Kyl‘ dry MymVh=Nm rp‘w qb’ KYr’ rTm=t’ hwhy Nty : lzrb 24
wyl’ ’Yt dx’ Krdb Kyby’ ynpl Pgn hwhy Knty : KdmVh d‘ 25
htyhw : Zr’h twklmm lkl hw‘zl tyyhw wynpl swnt Mykrd h‘bVbw 26
hkky : dyrxm Ny’w Zr’h tmhblw MymVh Pw‘=lkl lk’ml Ktlbn 27
: ’prhl lkwt=’l rV’ srxbw brgbw Mylp‘bw MyrYm NyxVb hwhy
MyrhYb VVmm tyyhw : bbl Nwhmtbw Nwrw‘bw Nw‘gVb hwhy hkky 28, 29
qwV‘ K’ tyyhw Kykrd=t’ xylYt ’lw hlp’b rw‘h VVmy rV’k
tyb hnlgVy rx’ Vy’w Vr’t hV’ : ‘yVwm Ny’w Mymyh=lk lwzgw 30
Kyny‘l xwbT KrwV : wnllxt ’lw ‘Tt Mrk wb bVt=’lw hnbt 31
twntn Kn’Y Kl bwVy ’lw Kynplm lwzg Krmx wnmm lk’t ’lw
tw’r Kyny‘w rx’ M‘l Myntn Kytnbw Kynb : ‘yVwm Kl Ny’w Kyby’l 32
lk’y K‘ygy=lkw Ktmd’ yrp : Kdy l’l Ny’w Mwyh=lk Mhyl’ twlkw 33
‘gVm tyyhw : Mymyh=lk ZwYrw qwV‘ qr tyyhw t‘dy=’l rV’ M‘ 34
Mykrbh=l‘ ‘r NyxVb hwhy hkky : h’rt rV’ Kyny‘ h’rmm 35
Klwy : Kdqdq d‘w Klgr Pkm ’prhl lkwt=’l rV’ MyqVh=l‘w 36
ht’ t‘dy=’l rV’ ywg=l’ Kyl‘ Myqt rV’ Kklm=t’w Kt’ hwhy
Kytb’w
28. 37–64 ’wbt=yk 195
37 lVml hmVl tyyhw : Nb’w Z‘ Myrx’ Myhl’ MV tdb‘w Kytb’w
38 hdVh ’yYwt br ‘rz : hmV hwhy Kghny=rV’ Mym‘h lkb hnynVlw
39 htVt=’l Nyyw tdb‘w ‘Tt Mymrk : hbr’h wnlsxy yk Ps’t T‘mw
40 NmVw Klwbg=lkb Kl wyhy Mytyz : t‘lth wnlk’t yk rg’t ’lw
41 wkly yk Kl wyhy=’lw dylwt twnbw Mynb : Ktyz lVy yk Kwst ’l
42, 43 Kbrqb rV’ rgh : lYlYh Vryy Ktmd’ yrpw KY‘=lk : ybVb
44 ’l ht’w Kwly ’wh : hTm hTm drt ht’w hl‘m hl‘m Kyl‘ hl‘y
45 twllqh=lk Kyl‘ w’bw : bnzl hyht ht’w V’rl hyhy ’wh wnwlt
Kyhl’ hwhy lwqb t‘mV ’l=yk KdmVh d‘ KwgyVhw Kwpdrw hl’h
46 K‘rzbw tpwmlw tw’l Kb wyhw : KwY rV’ wytqxw wytwYm rmVl
47 bwTbw hxmVb Kyhl’ hwhy=t’ tdb‘=’l rV’ txt : Mlw‘=d‘
48 b‘rb Kb hwhy wnxlVy rV’ Kyby’=t’ tdb‘w : lk brm bbl
wdymVh d‘ Kr’wY=l‘ lzrb l‘ Ntnw lk rsxbw Mry‘bw ’mYbw
49 rVnh h’dy rV’k Zr’h hYqm qwxrm ywg Kyl‘ hwhy ’Vy : Kt’
50 r‘nw Nqzl Mynp ’Vy=’l rV’ Mynp z‘ ywg : wnVl ‘mVt=’l rV’ ywg
51 ry’Vy=’l rV’ KdmVh d‘ Ktmd’=yrpw Ktmhb yrp lk’w : Nxy ’l
: Kt’ wdyb’h d‘ Kn’Y trtV‘w Kypl’ rgV rhYyw Vwryt Ngd Kl
52 ht’ rV’ twrYbhw twhbgh Kytmx tdr d‘ Kyr‘V=lkb Kl rYhw
Ntn rV’ KYr’=lkb Kyr‘V=lkb Kl rYhw KYr’=lkb Nhb xTb
53 Kl=Ntn rV’ Kytnbw Kynb rVb KnTb=yrp tlk’w : Kl Kyhl’ hwhy
54 Kb Krh Vy’h : Kby’ Kl qyYy=rV’ qwYmbw rwYmb Kyhl’ hwhy
: rytwy rV’ wynb rtybw wqyx tV’bw wyx’b wny‘ ‘rt d’m gn‘hw
55 rwYmb lk wl=ry’Vh ylbm lk’y rV’ wynb rVbm Mhm dx’l ttm
56 rV’ hgn‘hw Kb hkrh : Kyr‘V=lkb Kby’ Kl qyYy rV’ qwYmbw
Vy’b hny‘ ‘rt Krmw gn‘thm Zr’h=l‘ gYh hlgr=Pk htsn=’l
57 rV’ hynbbw hylgr Nybm tYwyh htylVbw : htbbw hnbbw hqyx
Kby’ Kl qyYy rV’ qwYmbw rwYmb rtsb lk=rsxb Mlk’t=yk dlt
58 Mybtkh t’zh hrwth yrbd=lk=t’ twV‘l rmVt ’l=M’ : Kyr‘Vb
: Kyhl’ hwhy t’ hzh ’rwnhw dbknh MVh=t’ h’ryl hzh rpsb
59 Mylxw twnm’nw tldg twkm K‘rz twkm t’w Ktkm=t’ hwhy ’lphw
60 Mhynpm trgy rV’ MyrYm hwdm=lk t’ Kb byVhw : Mynm’nw My‘r
61 hrwth rpsb bwtk ’l rV’ hkm=lkw ylx=lk Mg : Kb wqbdw
62 rV’ txt T‘m ytmb Mtr’Vnw : KdmVh d‘ Kyl‘ hwhy Ml‘y t’zh
63 hyhw : Kyhl’ hwhy lwqb t‘mV ’l=yk brl MymVh ybkwkk Mtyyh
VyVy Nk Mkt’ twbrhlw Mkt’ byTyhl Mkyl‘ hwhy VV=rV’k
hmd’h l‘m Mtxsnw Mkt’ dymVhlw Mkt’ dyb’hl Mkyl‘ hwhy
64 hYqm Mym‘h=lkb hwhy KYyphw : htVrl hmV=’b ht’=rV’
ht’ t‘dy=’l rV’ Myrx’ Myhl’ MV tdb‘w Zr’h hYq=d‘w Zr’h
Kytb’w
196 Myrbd 28. 65–29. 21
Klgr=Pkl xwnm hyhy=’lw ‘ygrt ’l Mhh Mywgbw : Nb’w Z‘ Kytb’w 65
My’lt Kyyx wyhw : Vpn Nwb’dw Myny‘ Nwylkw zgr bl MV Kl hwhy Ntnw 66
Nty=ym rm’t rqbb : Kyyxb Nym’t ’lw Mmwyw hlyl tdxpw dgnm Kl 67
h’rmmw dxpt rV’ Kbbl dxpm rqb Nty=ym rm’t br‘bw br‘
ytrm’ rV’ Krdb twyn’b MyrYm hwhy KbyVhw : h’rt rV’ Kyny‘ 68
twxpVlw Mydb‘l Kyby’l MV Mtrkmthw ht’rl dw‘ Pyst=’l Kl
hVm=t’ hwhy hwY=rV’ tyrbh yrbd hl’ : hnq Ny’w 69
Mt’ trk=rV’ tyrbh dblm b’wm Zr’b l’rVy ynb=t’ trkl
: brxb
rV’=lk t’ Mty’r Mt’ Mhl’ rm’yw l’rVy=lk=l’ hVm ’rqyw Tk
: wYr’=lklw wydb‘=lklw h‘rpl MyrYm Zr’b Mkyny‘l hwhy hV‘
=’lw : Mhh Myldgh Mytpmhw tt’h Kyny‘ w’r rV’ tldgh twsmh 2, 3
: hzh Mwyh d‘ ‘mVl Mynz’w tw’rl Myny‘w t‘dl bl Mkl hwhy Ntn
Kl‘nw Mkyl‘m MkytmlV wlb=’l rbdmb hnV My‘br’ Mkt’ Klw’w 4
N‘ml MtytV ’l rkVw Nyyw Mtlk’ ’l Mxl : Klgr l‘m htlb=’l 5
=Klm Nxys ’Yyw hzh Mwqmh=l’ w’btw : Mkyhl’ hwhy yn’ yk w‘dt 6
MYr’=t’ xqnw : Mknw hmxlml wnt’rql NVbh=Klm gw‘w NwbVx 7
yrbd=t’ MtrmVw : yVnmh TbV yYxlw ydglw ynbw’rl hlxnl hntnw 8
: NwV‘t rV’=lk t’ wlykVt N‘ml Mt’ MtyV‘w t’zh tyrbh

+p8 , sŘ 27 Mkynqz MkyTbV MkyV’r Mkyhl’ hwhy ynpl Mklk Mwyh MybYn Mt’ 9
Kynxm brqb rV’ Krgw MkyVn MkpT : l’rVy Vy’ lk MkyrTVw 10
wtl’bw Kyhl’ hwhy tyrbb Krb‘l : Kymym b’V d‘ KyY‘ bTxm 11
’whw M‘l wl Mwyh Kt’=Myqh N‘ml : Mwyh Km‘ trk Kyhl’ hwhy rV’ 12
Mhrb’l Kytb’l ‘bVn rV’kw Kl=rbd rV’k Myhl’l Kl=hyhy
t’zh tyrbh=t’ trk ykn’ Mkdbl Mkt’ ’lw : bq‘ylw qxYyl 13
hwhy ynpl Mwyh dm‘ wnm‘ hp wnVy rV’=t’ yk : t’zh hl’h=t’w 14
=rV’ t’ Mt‘dy Mt’=yk : Mwyh wnm‘ hp wnny’ rV’ t’w wnyhl’ 15
: Mtrb‘ rV’ Mywgh brqb wnrb‘=rV’ t’w MyrYm Zr’b wnbVy
: Mhm‘ rV’ bhzw Psk Nb’w Z‘ Mhyllg t’w MhyYwqV=t’ w’rtw 16
Mwyh hnp wbbl rV’ TbV=w’ hxpVm w’ hV’=w’ Vy’ Mkb Vy=Np 17
Mkb Vy=Np Mhh Mywgh yhl’=t’ db‘l tkll wnyhl’ hwhy M‘m
Krbthw t’zh hl’h yrbd=t’ w‘mVb hyhw : hn‘lw V’r hrp VrV 18
hwrh twps N‘ml Kl’ ybl twrrVb yk yl=hyhy MwlV rm’l wbblb
wt’nqw hwhy=P’ NV‘y z’ yk wl xls hwhy hb’y=’l : h’mYh=t’ 19
hwhy hxmw hzh rpsb hbwtkh hl’h=lk wb hYbrw ’whh Vy’b
l’rVy yTbV lkm h‘rl hwhy wlydbhw : MymVh txtm wmV=t’ 20
Nwrx’h rwdh rm’w : hzh hrwth rpsb hbwtkh tyrbh twl’ lkk 21
Mkynb
29. 22–30. 18 MybYn 197
w’rw hqwxr Zr’m ’by rV’ yrknhw Mkyrx’m wmwqy rV’ Mkynb
22 tyrpg : hb hwhy hlx=rV’ hy’lxt=t’w ’whh Zr’h twkm=t’
bV‘=lk hb hl‘y=’lw xmYt ’lw ‘rzt ’l hYr’=lk hprV xlmw
: wtmxbw wp’b hwhy Kph rV’ MyybYw hmd’ hrm‘w Mds tkphmk
23 P’h yrx hm t’zh Zr’l hkk hwhy hV‘ hm=l‘ Mywgh=lk wrm’w
24 Mtb’ yhl’ hwhy tyrb=t’ wbz‘ rV’ l‘ wrm’w : hzh lwdgh
25 Myhl’ wdb‘yw wklyw : MyrYm Zr’m Mt’ w’yYwhb Mm‘ trk rV’
26 P’=rxyw : Mhl qlx ’lw Mw‘dy=’l rV’ Myhl’ Mhl wwxtVyw Myrx’
rpsb hbwtkh hllqh=lk=t’ hyl‘ ’ybhl ’whh Zr’b hwhy
27 MklVyw lwdg PYqbw hmxbw P’b Mtmd’ l‘m hwhy MVtyw : hzh
28 wnl tlgnhw wnyhl’ hwhyl trtsnh : hzh Mwyk trx’ Zr’=l’
: t’zh hrwth yrbd=lk=t’ twV‘l Mlw‘=d‘ wnynblw
l rV’ hllqhw hkrbh hl’h Myrbdh=lk Kyl‘ w’by=yk hyhw
Kyhl’ hwhy Kxydh rV’ Mywgh=lkb Kbbl=l’ tbVhw Kynpl yttn
2 KwYm ykn’=rV’ lkk wlqb t‘mVw Kyhl’ hwhy=d‘ tbVw : hmV
3 =t’ Kyhl’ hwhy bVw : KVpn=lkbw Kbbl=lkb Kynbw ht’ Mwyh
Kyhl’ hwhy KYyph rV’ Mym‘h=lkm KYbqw bVw Kmxrw KtwbV
4 MVmw Kyhl’ hwhy KYbqy MVm MymVh hYqb Kxdn hyhy=M’ : hmV
5 htVryw Kytb’ wVry=rV’ Zr’h=l’ Kyhl’ hwhy K’ybhw : Kxqy
6 bbl=t’w Kbbl=t’ Kyhl’ hwhy lmw : Kytb’m Kbrhw KbTyhw
: Kyyx N‘ml KVpn=lkbw Kbbl=lkb Kyhl’ hwhy=t’ hbh’l K‘rz
7 rV’ Ky’nV=l‘w Kyby’=l‘ hl’h twl’h=lk t’ Kyhl’ hwhy Ntnw
8 rV’ wytwYm=lk=t’ tyV‘w hwhy lwqb t‘mVw bwVt ht’w : Kwpdr
9 yrpb Kdy hV‘m lkb Kyhl’ hwhy Krytwhw : Mwyh KwYm ykn’
VwVl hwhy bwVy yk hbTl Ktmd’ yrpbw Ktmhb yrpbw KnTb
10 Kyhl’ hwhy lwqb ‘mVt yk : Kytb’=l‘ VV=rV’k bwTl Kyl‘
hwhy=l’ bwVt yk hzh hrwth rpsb hbwtkh wytqxw wytwYm rmVl
11 rV’ t’zh hwYmh yk : KVpn=lkbw Kbbl=lkb Kyhl’ sŘ 28
12 MymVb ’l : ’wh hqxr=’lw Kmm ’wh t’lpn=’l Mwyh KwYm ykn’
: hnV‘nw ht’ wn‘mVyw wnl hxqyw hmymVh wnl=hl‘y ym rm’l ’wh
13 wnl hxqyw Myh rb‘=l’ wnl=rb‘y ym rm’l ’wh Myl rb‘m=’lw
14 Kbblbw Kypb d’m rbdh Kyl’ bwrq=yk : hnV‘nw ht’ wn‘mVyw
15 bwTh=t’w Myyxh=t’ Mwyh Kynpl yttn h’r : wtV‘l
16 Kyhl’ hwhy=t’ hbh’l Mwyh KwYm ykn’ rV’ : ‘rh=t’w twmh=t’w
Kkrbw tybrw tyyxw wyTpVmw wytqxw wytwYm rmVlw wykrdb tkll
17 Kbbl hnpy=M’w : htVrl hmV=’b ht’=rV’ Zr’b Kyhl’ hwhy
18 Mkl ytdgh : Mtdb‘w Myrx’ Myhl’l tywxtVhw txdnw ‘mVt ’lw
rb‘ ht’ rV’ hmd’h=l‘ Mymy Nkyr’t=’l Nwdb’t db’ yk Mwyh
Ndryh=t’
198 Myrbd 30. 19–31. 19
MymVh=t’ Mwyh Mkb ytdy‘h : htVrl hmV ’wbl Ndryh=t’ 19
Myyxb trxbw hllqhw hkrbh Kynpl yttn twmhw Myyxh Zr’h=t’w
wlqb ‘mVl Kyhl’ hwhy=t’ hbh’l : K‘rzw ht’ hyxt N‘ml 20
‘bVn rV’ hmd’h=l‘ tbVl Kymy Kr’w Kyyx ’wh yk wb=hqbdlw
: Mhl ttl bq‘ylw qxYyl Mhrb’l Kytb’l hwhy

+p9 Mhl’ rm’yw : l’rVy=lk=l’ hl’h Myrbdh=t’ rbdyw hVm Klyw ’l, 2
hwhyw ’wblw t’Yl dw‘ lkw’=’l Mwyh ykn’ hnV MyrV‘w h’m=Nb
Kynpl rb‘ ’wh Kyhl’ hwhy : hzh Ndryh=t’ rb‘t ’l yl’ rm’ 3
Kynpl rb‘ ’wh ‘Vwhy MtVryw Kynplm hl’h Mywgh=t’ dymVy=’wh
yklm gw‘lw Nwxysl hV‘ rV’k Mhl hwhy hV‘w : hwhy rbd rV’k 4
Mhl MtyV‘w Mkynpl hwhy Mntnw : Mt’ dymVh rV’ MYr’lw yrm’h 5
wYr‘t=l’w w’ryt=l’ wYm’w wqzx : Mkt’ ytywY rV’ hwYmh=lkk 6
: Kbz‘y ’lw Kpry ’l Km‘ Klhh ’wh Kyhl’ hwhy yk Mhynpm
l’rVy=lk yny‘l wyl’ rm’yw ‘Vwhyl hVm ’rqyw 7
hwhy ‘bVn rV’ Zr’h=l’ hzh M‘h=t’ ’wbt ht’ yk Zm’w qzx
Kynpl Klhh ’wh hwhyw : Mtw’ hnlyxnt ht’w Mhl ttl Mtb’l 8
btkyw : txt ’lw ’ryt ’l Kbz‘y ’lw Kpry ’l Km‘ hyhy ’wh 9
Nwr’=t’ My’Vnh ywl ynb Mynhkh=l’ hntyw t’zh hrwth=t’ hVm
Zqm rm’l Mtw’ hVm wYyw : l’rVy ynqz=lk=l’w hwhy tyrb 10
l’rVy=lk ’wbb : twksh gxb hTmVh tnV d‘mb MynV ‘bV 11
hrwth=t’ ’rqt rxby rV’ Mwqmb Kyhl’ hwhy ynp=t’ tw’rl
MyVnhw MyVn’h M‘h=t’ lhqh : Mhynz’b l’rVy=lk dgn t’zh 12
hwhy=t’ w’ryw wdmly N‘mlw w‘mVy N‘ml Kyr‘Vb rV’ Krgw PThw
rV’ Mhynbw : t’zh hrwth yrbd=lk=t’ twV‘l wrmVw Mkyhl’ 13
rV’ Mymyh=lk Mkyhl’ hwhy=t’ h’ryl wdmlw w‘mVy w‘dy=’l
: htVrl hmV Ndryh=t’ Myrb‘ Mt’ rV’ hmd’h=l‘ Myyx Mt’

sŘ 29 wbYythw ‘Vwhy=t’ ’rq twml Kymy wbrq Nh hVm=l’ hwhy rm’yw 14


’ryw : d‘wm lh’b wbYytyw ‘Vwhyw hVm Klyw wnwY’w d‘wm lh’b 15
rm’yw : lh’h xtp=l‘ Nn‘h dwm‘ dm‘yw Nn‘ dwm‘b lh’b hwhy 16
yhl’ yrx’ hnzw hzh M‘h Mqw Kytb’=M‘ bkV Knh hVm=l’ hwhy
rV’ ytyrb=t’ rphw ynbz‘w wbrqb hmV=’b ’wh rV’ Zr’h=rkn
Mhm ynp ytrtshw Mytbz‘w ’whh=Mwyb wb yp’ hrxw : wt’ ytrk 17
l‘ ’lh ’whh Mwyb rm’w twrYw twbr tw‘r wh’Ymw lk’l hyhw
ynp ryts’ rtsh ykn’w : hl’h tw‘rh ynw’Ym ybrqb yhl’ Ny’=yk 18
: Myrx’ Myhl’=l’ hnp yk hV‘ rV’ h‘rh=lk l‘ ’whh Mwyb
hmyV l’rVy=ynb=t’ hdmlw t’zh hryVh=t’ Mkl wbtk ht‘w 19
Mhypb
31. 20–32. 12 wnyz’h 199
20 wn’yb’=yk : l’rVy ynbb d‘l t’zh hryVh yl=hyht N‘ml Mhypb
NVdw ‘bVw lk’w Vbdw blx tbz wytb’l yt‘bVn=rV’ hmd’h=l’
21 hyhw : ytyrb=t’ rphw ynwY’nw Mwdb‘w Myrx’ Myhl’=l’ hnpw
yk d‘l wynpl t’zh hryVh htn‘w twrYw twbr tw‘r wt’ N’Ymt=yk
MrTb Mwyh hV‘ ’wh rV’ wrYy=t’ yt‘dy yk w‘rz ypm xkVt ’l
22 Mwyb t’zh hryVh=t’ hVm btkyw : yt‘bVn rV’ Zr’h=l’ wn’yb’
23 Zm’w qzx rm’yw Nwn=Nb ‘Vwhy=t’ wYyw : l’rVy ynb=t’ hdmlyw ’whh
ykn’w Mhl yt‘bVn=rV’ Zr’h=l’ l’rVy ynb=t’ ’ybt ht’ yk
24 rps=l‘ t’zh=hrwth yrbd=t’ btkl hVm twlkk yhyw : Km‘ hyh’
25, 26 xql : rm’l hwhy=tyrb Nwr’ y’Vn Mywlh=t’ hVm wYyw : Mmt d‘
Mkyhl’ hwhy=tyrb Nwr’ dYm wt’ MtmVw hzh hrwth rps t’
27 Nh hVqh Kpr‘=t’w Kyrm=t’ yt‘dy ykn’ yk : d‘l Kb MV=hyhw
: ytwm yrx’=yk P’w hwhy=M‘ Mtyh Myrmm Mwyh Mkm‘ yx yndw‘b
28 t’ Mhynz’b hrbd’w MkyrTVw MkyTbV ynqz=lk=t’ yl’ wlyhqh
29 yrx’ yt‘dy yk : Zr’h=t’w MymVh=t’ Mb hdy‘’w hl’h Myrbdh
t’rqw Mkt’ ytywY rV’ Krdh=Nm Mtrsw NwtxVt txVh=yk ytwm
wsy‘khl hwhy yny‘b ‘rh=t’ wV‘t=yk Mymyh tyrx’b h‘rh Mkt’
30 hryVh yrbd=t’ l’rVy lhq=lk ynz’b hVm rbdyw : Mkydy hV‘mb
: Mmt d‘ t’zh
bl : yp=yrm’ Zr’h ‘mVtw hrbd’w MymVh wnyz’h +p10 , sŘ 30
2 ytrm’ lTk lzt yxql rTmk Pr‘y
: bV‘=yl‘ Mybybrkw ’Vd=yl‘ Mry‘Vk
3 : wnyhl’l ldg wbh ’rq’ hwhy MV yk
4 TpVm wykrd=lk yk wl‘p Mymt rwYh
: ’wh rVyw qydY lw‘ Ny’w hnwm’ l’
5 : ltltpw Vq‘ rwd Mmwm wynb ’l wl txV
6 Mkx ’lw lbn M‘ t’z=wlmgt hwhyl h
: Knnkyw KV‘ ’wh Knq Kyb’ ’wh=’wlh
7 rdw=rd twnV wnyb Mlw‘ twmy rkz
: Kl wrm’yw Kynqz Kdgyw Kyb’ l’V
8 Md’ ynb wdyrphb Mywg Nwyl‘ lxnhb
: l’rVy ynb rpsml Mym‘ tlbg bYy
9 : wtlxn lbx bq‘y wm‘ hwhy qlx yk
10 NmVy lly whtbw rbdm Zr’b wh’Ymy
: wny‘ NwVy’k whnrYy whnnwby whnbbsy
11 Pxry wylzwg=l‘ wnq ry‘y rVnk
: wtrb’=l‘ wh’Vy whxqy wypnk Vrpy
12 : rkn l’ wm‘ Ny’w wnxny ddb hwhy
whbkry
200 Myrbd 32. 13–36
ydV tbwnt lk’yw Zr’ ytwmb=l‘ whbkry 13
: rwY Vymlxm NmVw ‘lsm Vbd whqnyw
Myrk blx=M‘ N’Y blxw rqb t’mx 14
hTx twylk blx=M‘ Mydwt‘w NVb=ynb Myly’w
T‘byw NwrVy NmVyw : rmx=htVt bn‘=Mdw 15
whV‘ hwl’ VTyw tyVk tyb‘ tnmV
Myrzb wh’nqy : wt‘Vy rwY lbnyw 16
hl’ ’l MydVl wxbzy : whsy‘ky tb‘wtb 17
w’b brqm MyVdx Mw‘dy ’l Myhl’
yVt Kdly rwY : Mkytb’ Mwr‘V ’l 18
Z’nyw hwhy ’ryw : Kllxm l’ xkVtw 19
Mhm ynp hryts’ rm’yw : wytnbw wynb s‘km 20
hmh tkpht rwd yk Mtyrx’ hm h’r’
l’=’lb ynw’nq Mh : Mb Nm’=’l Mynb 21
M‘=’lb M’ynq’ yn’w Mhylbhb ynws‘k
yp’b hxdq V’=yk : Msy‘k’ lbn ywgb 22
hlbyw Zr’ lk’tw tytxt lw’V=d‘ dqytw
tw‘r wmyl‘ hps’ : Myrh ydswm Thltw 23
PVr ymxlw b‘r yzm : Mb=hlk’ yYx 24
Mb=xlV’ tmhb=NVw yryrm bTqw
brx=lkVt Zwxm : rp‘ ylxz tmx=M‘ 25
hlwtb=Mg rwxb=Mg hmy’ Myrdxmw
Mhy’p’ ytrm’ : hbyV Vy’=M‘ qnwy 26
rwg’ byw’ s‘k ylwl : Mrkz Vwn’m htybV’ 27
hmr wndy wrm’y=Np wmyrY wrkny=Np
hmh twY‘ db’ ywg=yk : t’z=lk l‘p hwhy ’lw 28
t’z wlykVy wmkx wl : hnwbt Mhb Ny’w 29
Pl’ dx’ Pdry hky’ : Mtyrx’l wnyby 30
Mrkm MrwY=yk ’l=M’ hbbr wsyny MynVw
MrwY wnrwYk ’l yk : Mrygsh hwhyw 31
Mnpg Mds Npgm=yk : Mylylp wnyby’w 32
Vwr=ybn‘ wmbn‘ hrm‘ tmdVmw
Mnyy Mnynt tmx : wml trrm tlkV’ 33
ydm‘ smk ’wh=’lh : rzk’ Myntp V’rw 34
MlVw Mqn yl : ytrYw’b Mwtx 35
Mdy’ Mwy bwrq yk Mlgr Twmt t‘l
wm‘ hwhy Nydy=yk : wml tdt‘ Vxw 36
dy tlz’=yk h’ry yk Mxnty wydb‘=l‘w
sp’w
32. 37–33. 8 hkrbh t’zw 201
37 wmyhl’ y’ rm’w : bwz‘w rwY‘ sp’w
38 wlk’y wmyxbz blx rV’ : wb wysx rwY
Mkrz‘yw wmwqy Mkysn Nyy wtVy
39 ’wh yn’ yn’ yk ht‘ w’r : hrts Mkyl‘ yhy
hyx’w tym’ yn’ ydm‘ Myhl’ Ny’w
: lyYm ydym Ny’w ’pr’ yn’w ytYxm
40 : Ml‘l ykn’ yx ytrm’w ydy MymV=l’ ’V’=yk
41 ydy TpVmb zx’tw ybrx qrb ytwnV=M’
: MlV’ y’nVmlw yrYl Mqn byV’
42 rVb lk’t ybrxw Mdm yYx rykV’
: byw’ tw‘rp V’rm hybVw llx Mdm
43 Mwqy wydb‘=Md yk wm‘ Mywg wnynrh
: wm‘ wtmd’ rpkw wyrYl byVy Mqnw

44 ‘Vwhw ’wh M‘h ynz’b t’zh=hryVh yrbd=lk=t’ rbdyw hVm ’byw


45 : l’rVy=lk=l’ hl’h Myrbdh=lk=t’ rbdl hVm lkyw : Nwn=Nb
46 Mwyh Mkb dy‘m ykn’ rV’ Myrbdh=lkl Mkbbl wmyV Mhl’ rm’yw
47 yk : t’zh hrwth yrbd=lk=t’ twV‘l rmVl Mkynb=t’ MwYt rV’
=l‘ Mymy wkyr’t hzh rbdbw Mkyyx ’wh=yk Mkm ’wh qr rbd=’l
: htVrl hmV Ndryh=t’ Myrb‘ Mt’ rV’ hmd’h

48, 49 Myrb‘h rh=l’ hl‘ : rm’l hzh Mwyh MY‘b hVm=l’ hwhy rbdyw
N‘nk Zr’=t’ h’rw wxry ynp=l‘ rV’ b’wm Zr’b rV’ wbn=rh hzh
50 hmV hl‘ ht’ rV’ rhb tmw : hzx’l l’rVy ynbl Ntn yn’ rV’
: wym‘=l’ Ps’yw rhh rhb Kyx’ Nrh’ tm=rV’k Kym‘=l’ Ps’hw
51 l‘ NY=rbdm Vdq tbyrm=ymb l’rVy ynb Kwtb yb Mtl‘m rV’ l‘
52 Zr’h=t’ h’rt dgnm yk : l’rVy ynb Kwtb ytw’ MtVdq=’l rV’
: l’rVy ynbl Ntn yn’=rV’ Zr’h=l’ ’wbt ’l hmVw

gl ynpl l’rVy ynb=t’ Myhl’h Vy’ hVm Krb rV’ hkrbh t’zw +p11 , sŘ 31
2 ht’w Nr’p rhm ‘ypwh wml ry‘Vm xrzw ’b ynysm hwhy rm’yw : wtwm
3 Kdyb wyVdq=lk Mym‘ bbx P’ : wml tdV’ wnymym Vdq tbbrm
4 tlhq hVrwm hVm wnl=hwY hrwt : Kytrbdm ’Vy Klgrl wkt Mhw
5, 6 yxy : l’rVy yTbV dxy M‘ yV’r Ps’thb Klm NwrVyb yhyw : bq‘y
7 rm’yw hdwhyl t’zw : rpsm wytm yhyw tmy=l’w Nbw’r
: hyht wyrYm rz‘w wl br wydy wn’ybt wm‘=l’w hdwhy lwq hwhy ‘mV

8 whbyrt hsmb wtysn rV’ Kdysx Vy’l Kyrw’w Kymt rm’ ywllw
ym=l‘
202 Myrbd 33. 9–34. 12
rykh ’l wyx’=t’w wyty’r ’l wm’lw wyb’l rm’h : hbyrm ym=l‘ 9
KyTpVm wrwy : wrYny Ktyrbw Ktrm’ wrmV yk ‘dy ’l wnb=t’w 10
Krb : Kxbzm=l‘ lylkw Kp’b hrwTq wmyVy l’rVyl Ktrwtw bq‘yl 11
: Nwmwqy=Nm wy’nVmw wymq Myntm Zxm hYrt wydy l‘pw wlyx hwhy
wyl‘ Ppx wyl‘ xTbl NkVy hwhy dydy rm’ Nmynbl 12
hwhy tkrbm rm’ Pswylw : NkV wypytk Nybw Mwyh=lk 13
VmV t’wbt dgmmw : txt tYbr Mwhtmw lTm MymV dgmm wYr’ 14
dgmmw : Mlw‘ tw‘bg dgmmw Mdq=yrrh V’rmw : Myxry Vrg dgmmw 15, 16
ryzn dqdqlw Pswy V’rl ht’wbt hns ynkV NwYrw h’lmw Zr’
xgny Mym‘ Mhb wynrq M’r ynrqw wl rdh wrwV rwkb : wyx’ 17
: hVnm ypl’ Mhw Myrp’ twbbr Mhw Zr’=ysp’ wdxy
Mym‘ : Kylh’b rkVVyw Kt’Yb Nlwbz xmV rm’ Nlwbzlw 18, 19
: lwx ynwmT ynpVw wqnyy Mymy ‘pV yk qdY=yxbz wxbzy MV w’rqy=rh
‘wrz PrTw NkV ’yblk dg byxrm Kwrb rm’ dglw 20
yV’r ’tyw Nwps qqxm tqlx MV=yk wl tyV’r ’ryw : dqdq=P’ 21
rm’ Ndlw : l’rVy=M‘ wyTpVmw hV‘ hwhy tqdY M‘ 22
’lmw NwYr ‘bV yltpn rm’ yltpnlw : NVbh=Nm qnzy hyr’ rwg Nd 23
Mynbm Kwrb rm’ rV’lw : hVry Mwrdw My hwhy tkrb 24
Kymykw Kl‘nm tVxnw lzrb : wlgr NmVb lbTw wyx’ ywYr yhy rV’ 25
hn‘m : MyqxV wtw’gbw Krz‘b MymV bkr NwrVy l’k Ny’ : K’bd 26, 27
NkVyw : dmVh rm’yw byw’ Kynpm Vrgyw Mlw‘ t‘rz txtmw Mdq yhl’ 28
: lT=wpr‘y wymV=P’ Vwrytw Ngd Zr’=l’ bq‘y Ny‘ ddb xTb l’rVy
brx=rV’w Krz‘ Ngm hwhyb ‘Vwn M‘ Kwmk ym l’rVy KyrV’ 29
: Krdt wmytwmb=l‘ ht’w Kl Kyby’ wVxkyw Ktw’g
ynp=l‘ rV’ hgsph V’r wbn rh=l’ b’wm tbr‘m hVm l‘yw dl
yltpn=lk t’w : Nd=d‘ d‘lgh=t’ Zr’h=lk=t’ hwhy wh’ryw wxry 2
: Nwrx’h Myh d‘ hdwhy Zr’=lk t’w hVnmw Myrp’ Zr’=t’w
hwhy rm’yw : r‘Y=d‘ Myrmth ry‘ wxry t‘qb rkkh=t’w bgnh=t’w 3, 4
K‘rzl rm’l bq‘ylw qxYyl Mhrb’l yt‘bVn rV’ Zr’h t’z wyl’
hwhy=db‘ hVm MV tmyw : rb‘t ’l hmVw Kyny‘b Kyty’rh hnnt’ 5
tyb lwm b’wm Zr’b ygb wt’ rbqyw : hwhy yp=l‘ b’wm Zr’b 6
MyrV‘w h’m=Nb hVmw : hzh Mwyh d‘ wtrbq=t’ Vy’ ‘dy=’lw rw‘p 7
hVm=t’ l’rVy ynb wkbyw : hxl sn=’lw wny‘ hthk=’l wtmb hnV 8
Nwn=Nb ‘Vwhyw : hVm lb’ ykb ymy wmtyw Mwy MyVlV b’wm tbr‘b 9
l’rVy=ynb wyl’ w‘mVyw wyl‘ wydy=t’ hVm Kms=yk hmkx xwr ’lm
hVmk l’rVyb dw‘ ’ybn Mq=’lw : hVm=t’ hwhy hwY rV’k wV‘yw 10
wxlV rV’ Mytpwmhw tt’h=lkl : Mynp=l’ Mynp hwhy w‘dy rV’ 11
lklw : wYr’=lklw wydb‘=lklw h‘rpl MyrYm Zr’b twV‘l hwhy 12
dyh
hkrbh t’zw 203
: l’rVy=lk yny‘l hVm hV‘ rV’ lwdgh ’rwmh lklw hqzxh dyh

wyYxw .]w"T d"y Myrbd[ Znh Nmysw hVmxw MyVmxw tw’m ‘Vt Myrbd rpsd yqwsp Mwks
My‘Vtw Myt’mw Pl’ rV‘ h‘br’ Nylmw .]+y z"y Myrbd[ Kl wdtgy rV’ rbdh yp=l‘ tyV‘w
MyrV‘ ’"n : dx’w MyVlV wyrdsw .bYw tw’m hnmVw Pl’ ‘br’w MyVmx wytwytw’w .‘br’w
wrs’ Nmysw rV‘ dx’ wytwyVrpw .]z"y b"y ylVm[ qdY dygy hnwm’ xypy Nmysw h‘bVw
MyrV‘w h’m twmwtshw h‘br’w MyVlV twxwtph Nyynm .]z"k x"yq Mylht[ Mytwb‘b gx
.]+x +b +’ l’wmV[ Mlyxny dwbk ’skw Nmysw twyVrp hnmVw MyVmxw h’m lkh ,h‘br’w
My‘bV yrh Vdxl rV‘b NwV’rh Vdxh d‘ Vdxl dx’b Vdx rV‘ ytV‘m rpsh twnV
,MyVlVw hVlV yrh hdyW Mhl wnykhW Mymy tVlVw Nhb wkbV Mwy MyVlV Nhm ’Wy ,Mwy
.Mymy h‘bVw MyVlV ryytVn

rw’w Nmysw hVmxw My‘br’w tw’m hnmVw Mypl’ tVmx hrwth lk lV Myqwsph Mwks
’rqyw[ Mymth=t’w Myrw’h=t’ NVxh=l’ Ntyw wyYxw .]w"k +l hy‘Vy[ Myt‘bV hyhy hmxŁhŁ
VlV twytw’h lk rpsm .h‘br’w tw’m ‘br’ Pl’ MynmVw dx’ twlmh lk rpsm .]+x +x
: h‘bVw MyVVw h’m Myrdsh lk rpsm .h‘bVw tw’m hnmVw Mypl’ t‘br’w Pl’ tw’m
Myt’m twxwtph lk Nyynm .h‘br’w MyVmx twyVrph lk Nyynm .h‘br’w MyVmxw h’m ’"n
tw’m VlV twmwtshw .]z"T +d MyryVh ryV[ wydgm yrp lk’yw wngl ydwd ’by Nmysw My‘Vtw
lk Nyynm w’Wmn .]’"y +l rbdmb[ h‘bVb hVpn=l‘ rs’ hrs’=w’ Nmysw h‘Vtw My‘bVw
+x Myrbd[ wb lk rsxt=’l Nmysw h‘Vtw MyVVw tw’m VV twmwtsw twxwtp twyVrph
.hnV My‘br’w tw’m hnwmW Mypl’ tVmx Vmwx lV NwbVx .]+T

The number of the verses of the book of Deuteronomy is 955 and the sign
is Znh [Deu 14.15]. And its middle point is, And thou shalt do according to the
tenor of the sentence which they shall shew thee [Deu 17.10]. And the words
are 14294. And its letters are 54892. And its sedarim are 31; other copies (say)
27; and the sign is, He that uttereth truth SHEWETH FORTH righteousness
[Pro 12.17]. And its parashiyot are 11; and the sign is, Bind the SACRIFICE
with cords [Psa 118.27]. The open sections are 34 and the closed 124; the total
is 158 sections; and the sign is, And MAKE THEM INHERIT the throne of
GLOry [1Sa 2.8]. The years of the book are from the eleventh month on the
first of the month unto the first month on the tenth of the month, i.e. 70
days, 30 of them were spent wherein they lamented and 3 days in which they
provided food for themselves, i.e. 33, there are left 37 days.
The number of the verses of the whole Pentateuch is 5845; and the sign is,
And the light of THE SUN shall be sevenfold [Isa 30.26]. And its middle point
is, And he placed on the breastplate the Urim and the Thummim [Lev 8.8].
The number of all the words is 81440. The number of all the letters is 304807.
The number of all sedarim is 167; other copies (have) 154. The number of all
the parashiyot is 54. The number of all the open sections is 290; and the sign is,
Let my beloved come into his garden and eat his precious FRUITS [Sol 4.16].
And of the closed sections 379; and the sign is, Or bound her soul by a bond
204 Myrbd
WITH AN OATH [Num 30.11]. The number of all the open and closed sections
is found to be 669; and the sign is, THOU SHALT Not LACK anything in it
[Deu 8.9]. The reckoning of the Pentateuch is 5840 years.
‘Vwhy
’ trVm Nwn=Nb ‘Vwhy=l’ hwhy rm’yw hwhy db‘ hVm twm yrx’ yhyw sŘ 1
2 ht’ hzh Ndryh=t’ rb‘ Mwq ht‘w tm ydb‘ hVm : rm’l hVm
3 Mwqm=lk : l’rVy ynbl Mhl Ntn ykn’ rV’ Zr’h=l’ hzh M‘h=lkw
: hVm=l’ ytrbd rV’k wyttn Mkl wb Mklgr=Pk Krdt rV’
4 Mytxh Zr’ lk trp=rhn lwdgh rhnh=d‘w hzh Nwnblhw rbdmhm
5 Kynpl Vy’ bYyty=’l : Mklwbg hyhy VmVh ’wbm lwdgh Myh=d‘w
: Kbz‘’ ’lw Kpr’ ’l Km‘ hyh’ hVm=M‘ ytyyh rV’k Kyyx ymy lk
6 yt‘bVn=rV’ Zr’h=t’ hzh M‘h=t’ lyxnt ht’ yk Zm’w qzx
7 hrwth=lkk twV‘l rmVl d’m Zm’w qzx qr : Mhl ttl Mtwb’l
lykVt N‘ml lw’mVw Nymy wnmm rwst=l’ ydb‘ hVm KwY rV’
8 Mmwy wb tyghw Kypm hzh hrwth rps Vwmy=’l : Klt rV’ lkb
Kkrd=t’ xylYt z’=yk wb bwtkh=lkk twV‘l rmVt N‘ml hlylw
9 Km‘ yk txt=l’w Zr‘t=l’ Zm’w qzx KytywY ’wlh : lykVt z’w
10 yrTV=t’ ‘Vwhy wYyw : Klt rV’ lkb Kyhl’ hwhy
11 Mkl wnykh rm’l M‘h=t’ wwYw hnxmh brqb wrb‘ : rm’l M‘h
tVrl ’wbl hzh Ndryh=t’ Myrb‘ Mt’ Mymy tVlV dw‘b yk hdY
: htVrl Mkl Ntn Mkyhl’ hwhy rV’ Zr’h=t’

12, 13rwkz : rm’l ‘Vwhy rm’ hVnmh TbV yYxlw ydglw ynbw’rlw
Mkyhl’ hwhy rm’l hwhy=db‘ hVm Mkt’ hwY rV’ rbdh=t’
14 wbVy Mkynqmw MkpT MkyVn : t’zh Zr’h=t’ Mkl Ntnw Mkl xynm
ynpl MyVmx wrb‘t Mt’w Ndryh rb‘b hVm Mkl Ntn rV’ Zr’b
15 Mkyx’l hwhy xyny=rV’ d‘ : Mtw’ Mtrz‘w lyxh yrwbg lk Mkyx’
MtbVw Mhl Ntn Mkyhl’ hwhy=rV’ Zr’h=t’ hmh=Mg wVryw Mkk
rb‘b hwhy db‘ hVm Mkl Ntn rV’ htw’ MtVryw MktVry Zr’l
16 hV‘n wntywY=rV’ lk rm’l ‘Vwhy=t’ wn‘yw : VmVh xrzm Ndryh
17 ‘mVn Nk hVm=l’ wn‘mV=rV’ lkk : Kln wnxlVt rV’=lk=l’w
18 Vy’=lk : hVm=M‘ hyh rV’k Km‘ Kyhl’ hwhy hyhy qr Kyl’
qr tmwy wnwYt=rV’ lkl Kyrbd=t’ ‘mVy=’lw Kyp=t’ hrmy=rV’
: Zm’w qzx
b rm’l Vrx Mylgrm MyVn’ MynV MyTVh=Nm Nwn=Nb ‘Vwhy xlVyw
bxr hmVw hnwz hV’ tyb w’byw wklyw wxyry=t’w Zr’h=t’ w’r wkl
2 hlylh hnh w’b MyVn’ hnh rm’l wxyry Klml rm’yw : hmV=wbkVyw
3 rm’l bxr=l’ wxyry Klm xlVyw : Zr’h=t’ rpxl l’rVy ynbm
=lk=t’ rpxl yk Ktybl w’b=rV’ Kyl’ My’bh MyVn’h y’yYwh
Zr’h
206 ‘Vwhy 2. 4–3. 5
yl’ w’b Nk rm’tw wnpYtw MyVn’h ynV=t’ hV’h xqtw : w’b Zr’h 4
MyVn’hw KVxb rwgsl r‘Vh yhyw : hmh Ny’m yt‘dy ’lw MyVn’h 5
: MwgyVt yk Mhyrx’ rhm wpdr MyVn’h wklh hn’ yt‘dy ’l w’Yy
: ggh=l‘ hl twkr‘h Z‘h ytVpb MnmTtw hggh Mtl‘h ’yhw 6
yrx’ wrgs r‘Vhw twrb‘mh l‘ Ndryh Krd Mhyrx’ wpdr MyVn’hw 7
Mhyl‘ htl‘ ’yhw NwbkVy MrT hmhw : Mhyrx’ Mypdrh w’Yy rV’k 8
Zr’h=t’ Mkl hwhy Ntn=yk yt‘dy MyVn’h=l’ rm’tw : ggh=l‘ 9
wn‘mV yk : Mkynpm Zr’h ybVy=lk wgmn ykw wnyl‘ Mktmy’ hlpn=ykw 10
MyrYmm Mkt’Yb Mkynpm Pws=My ym=t’ hwhy Vybwh=rV’ t’
rV’ gw‘lw Nxysl Ndryh rb‘b rV’ yrm’h yklm ynVl MtyV‘ rV’w
Mkynpm Vy’b xwr dw‘ hmq=’lw wnbbl smyw ‘mVnw : Mtw’ Mtmrxh 11
ht‘w : txtm Zr’h=l‘w l‘mm MymVb Myhl’ ’wh Mkyhl’ hwhy yk 12
tyb=M‘ Mt’=Mg MtyV‘w dsx Mkm‘ ytyV‘=yk hwhyb yl ’n=w‘bVh
yx’=t’w ym’=t’w yb’=t’ Mtyxhw : tm’ tw’ yl Mttnw dsx yb’ 13
wrm’yw : twmm wnytVpn=t’ MtlYhw Mhl rV’=lk t’w ytwx’=t’w 14
hyhw hz wnrbd=t’ wdygt ’l M’ twml Mkytxt wnVpn MyVn’h hl
lbxb Mdrwtw : tm’w dsx Km‘ wnyV‘w Zr’h=t’ wnl hwhy=ttb 15
rm’tw : tbVwy ’yh hmwxbw hmwxh ryqb htyb yk Nwlxh d‘b 16
Mymy tVlV hmV Mtbxnw Mypdrh Mkb w‘gpy=Np wkl hrhh Mhl
Myqn MyVn’h hyl’ wrm’yw : Mkkrdl wklt rx’w Mypdrh bV d‘ 17
Zr’b My’b wnxn’ hnh : wnt‘bVh rV’ hzh Kt‘bVm wnxn’ 18
Kyb’=t’w wb wntdrwh rV’ Nwlxb yrVqt hzh ynVh Twx twqt=t’
hyhw : htybh Kyl’ yps’t Kyb’ tyb=lk t’w Kyx’=t’w Km’=t’w 19
rV’ lkw Myqn wnxn’w wV’rb wmd hYwxh Ktyb ytldm ’Yy=rV’ lk
wnrbd=t’ ydygt=M’w : wb=hyht dy=M’ wnV’rb wmd tybb Kt’ hyhy 20
’wh=Nk Mkyrbdk rm’tw : wnt‘bVh rV’ Kt‘bVm Myqn wnyyhw hz 21
hrhh w’byw wklyw : Nwlxb ynVh twqt=t’ rVqtw wklyw MxlVtw 22
Krdh=lkb Mypdrh wVqbyw Mypdrh wbV=d‘ Mymy tVlV MV wbVyw
=l’ w’byw wrb‘yw rhhm wdryw MyVn’h ynV wbVyw : w’Ym ’lw 23
‘Vwhy=l’ wrm’yw : Mtw’ tw’Ymh=lk t’ wl=wrpsyw Nwn=Nb ‘Vwhy 24
: wnynpm Zr’h ybVy=lk wgmn=Mgw Zr’h=lk=t’ wndyb hwhy Ntn=yk
Ndryh=d‘ w’byw MyTVhm w‘syw rqbb ‘Vwhy MkVyw g
Mymy tVlV hYqm yhyw : wrb‘y MrT MV wnlyw l’rVy ynb=lkw ’wh 2
t’ Mkt’rk rm’l M‘h=t’ wwYyw : hnxmh brqb MyrTVh wrb‘yw 3
w‘st Mt’w wt’ My’Vn Mywlh Mynhkhw Mkyhl’ hwhy=tyrb Nwr’
hm’ Mypl’k wnybw Mkynyb hyhy qwxr K’ : wyrx’ Mtklhw Mkmwqmm 4
hb=wklt rV’ Krdh=t’ w‘dt=rV’ N‘ml wyl’ wbrqt=l’ hdmb
‘Vwhy rm’yw : MwVlV lwmtm Krdb Mtrb‘ ’l yk 5
M‘h=l’
3. 6–4. 10 ‘Vwhy 207
6 rm’yw : tw’lpn Mkbrqb hwhy hV‘y rxm yk wVdqth M‘h=l’
M‘h ynpl wrb‘w tyrbh Nwr’=t’ w’V rm’l Mynhkh=l’ ‘Vwhy
7 hwhy rm’yw : M‘h ynpl wklyw tyrbh Nwr’=t’ w’Vyw sŘ 2
yk Nw‘dy rV’ l’rVy=lk yny‘b Kldg lx’ hzh Mwyh ‘Vwhy=l’
8 y’Vn Mynhkh=t’ hwYt ht’w : Km‘ hyh’ hVm=M‘ ytyyh rV’k
9 rm’yw : wdm‘t Ndryb Ndryh ym hYq=d‘ Mk’bk rm’l tyrbh=Nwr’
: Mkyhl’ hwhy yrbd=t’ w‘mVw hnh wVg l’rVy ynb=l’ ‘Vwhy
10 Mkynpm Vyrwy Vrwhw Mkbrqb yx l’ yk Nw‘dt t’zb ‘Vwhy rm’yw
yrm’hw yVgrgh=t’w yzrph=t’w ywxh=t’w ytxh=t’w yn‘nkh=t’
11, 12 ht‘w : Ndryb Mkynpl rb‘ Zr’h=lk Nwd’ tyrbh Nwr’ hnh : yswbyhw
: TbVl dx’=Vy’ dx’=Vy’ l’rVy yTbVm Vy’ rV‘ ynV Mkl wxq
13 ymb Zr’h=lk Nwd’ hwhy Nwr’ y’Vn Mynhkh ylgr twpk xwnk hyhw
14 yhyw : dx’ dn wdm‘yw hl‘mlm Mydryh Mymh Nwtrky Ndryh ym Ndryh
tyrbh Nwr’h y’Vn Mynhkhw Ndryh=t’ rb‘l Mhylh’m M‘h ‘snb
15 Nwr’h y’Vn Mynhkh ylgrw Ndryh=d‘ Nwr’h y’Vn ’wbkw : M‘h ynpl
16 wdm‘yw : ryYq ymy lk wytwdg=lk=l‘ ’lm Ndryhw Mymh hYqb wlbTn
rV’ ry‘h Md’b d’m qxrh dx’=dn wmq hl‘mlm Mydryh Mymh
wrb‘ M‘hw wtrkn wmt xlmh=My hbr‘h My l‘ Mydryhw NtrY dYm
17 Kwtb hbrxb hwhy=tyrb Nwr’h y’Vn Mynhkh wdm‘yw : wxyry dgn
rb‘l ywgh=lk wmt=rV’ d‘ hbrxb Myrb‘ l’rVy=lkw Nkh Ndryh
d Ndryh=t’ rwb‘l ywgh=lk wmt=rV’k yhyw : Ndryh=t’
2 MyVn’ rV‘ MynV M‘h=Nm Mkl wxq : rm’l ‘Vwhy=l’ hwhy rm’yw
3 Kwtm hzm Mkl=w’V rm’l Mtw’ wwYw : TbVm dx’=Vy’ dx’=Vy’
Mtw’ Mtrb‘hw Mynb’ hrV‘=MytV Nykh Mynhkh ylgr bYmm Ndryh
: hlylh wb wnylt=rV’ Nwlmb Mtw’ Mtxnhw Mkm‘
4 l’rVy ynbm Nykh rV’ Vy’ rV‘h MynV=l’ ‘Vwhy ’rqyw
5 hwhy Nwr’ ynpl wrb‘ ‘Vwhy Mhl rm’yw : TbVm dx’=Vy’ dx’=Vy’
rpsml wmkV=l‘ tx’ Nb’ Vy’ Mkl wmyrhw Ndryh Kwt=l’ Mkyhl’
6 Mkynb Nwl’Vy=yk Mkbrqb tw’ t’z hyht N‘ml : l’rVy=ynb yTbV
7 wtrkn rV’ Mhl Mtrm’w : Mkl hl’h Mynb’h hm rm’l rxm
wyhw Ndryh ym wtrkn Ndryb wrb‘b hwhy=tyrb Nwr’ ynpm Ndryh ymym
8 l’rVy=ynb Nk=wV‘yw : Mlw‘=d‘ l’rVy ynbl Nwrkzl hl’h Mynb’h
rbd rV’k Ndryh Kwtm Mynb’ hrV‘=ytV w’Vyw ‘Vwhy hwY rV’k
Nwlmh=l’ Mm‘ Mwrb‘yw l’rVy=ynb yTbV rpsml ‘Vwhy=l’ hwhy
9 bYm txt Ndryh Kwtb ‘Vwhy Myqh Mynb’ hrV‘ MytVw : MV Mwxnyw
10 Mynhkhw : hzh Mwyh d‘ MV wyhyw tyrbh Nwr’ y’Vn Mynhkh ylgr
hwhy hwY=rV’ rbdh=lk Mt d‘ Ndryh Kwtb Mydm‘ Nwr’h y’Vn
wrhmyw ‘Vwhy=t’ hVm hwY=rV’ lkk M‘h=l’ rbdl ‘Vwhy=t’
M‘h
208 ‘Vwhy 4. 11–5. 11
hwhy=Nwr’ rb‘yw rwb‘l M‘h=lk Mt=rV’k yhyw : wrb‘yw M‘h 11
hVnmh TbV yYxw dg=ynbw Nbw’r=ynb wrb‘yw : M‘h ynpl Mynhkhw 12
My‘br’k : hVm Mhyl’ rbd rV’k l’rVy ynb ynpl MyVmx 13
: wxyry twbr‘ l’ hmxlml hwhy ynpl wrb‘ ’bYh yYwlx Pl’

rV’k wt’ w’ryw l’rVy=lk yny‘b ‘Vwhy=t’ hwhy ldg ’whh Mwyb 14
: wyyx ymy=lk hVm=t’ w’ry
twd‘h Nwr’ y’Vn Mynhkh=t’ hwY : rm’l ‘Vwhy=l’ hwhy rm’yw 15, 16
yhyw : Ndryh=Nm wl‘ rm’l Mynhkh=t’ ‘Vwhy wYyw : Ndryh=Nm wl‘yw 17, 18
ylgr twpk wqtn Ndryh Kwtm hwhy=tyrb Nwr’ y’Vn Mynhkh twl‘b
MwVlV=lwmtk wklyw Mmwqml Ndryh=ym wbVyw hbrxh l’ Mynhkh
wnxyw NwV’rh Vdxl rwV‘b Ndryh=Nm wl‘ M‘hw : wytwdg=lk=l‘ 19
rV’ hl’h Mynb’h hrV‘ MytV t’w : wxyry xrzm hYqb lglgb 20
rm’l l’rVy ynb=l’ rm’yw : lglgb ‘Vwhy Myqh Ndryh=Nm wxql 21
: hl’h Mynb’h hm rm’l Mtwb’=t’ rxm Mkynb Nwl’Vy rV’
: hzh Ndryh=t’ l’rVy rb‘ hVbyb rm’l Mkynb=t’ Mt‘dwhw 22
rV’k Mkrb‘=d‘ Mkynpm Ndryh ym=t’ Mkyhl’ hwhy Vybwh=rV’ 23
sŘ 3 N‘ml : wnrb‘=d‘ wnynpm Vybwh=rV’ Pws=Myl Mkyhl’ hwhy hV‘ 24
hwhy=t’ Mt’ry N‘ml ’yh hqzx yk hwhy dy=t’ Zr’h ym‘=lk t‘d
: Mymyh=lk Mkyhl’
yklm=lkw hmy Ndryh rb‘b rV’ yrm’h yklm=lk ‘mVk yhyw h
ynpm Ndryh ym=t’ hwhy Vybwh=rV’ t’ Myh=l‘ rV’ yn‘nkh
ynpm xwr dw‘ Mb hyh=’lw Mbbl smyw wnrb‘=d‘ l’rVy=ynb
Kl hV‘ ‘Vwhy=l’ hwhy rm’ ’yhh t‘b : l’rVy=ynb 2
twbrx ‘Vwhy wl=V‘yw : tynV l’rVy=ynb=t’ lm bwVw MyrY twbrx 3
lm=rV’ rbdh hzw : twlr‘h t‘bg=l’ l’rVy ynb=t’ lmyw MyrY 4
wtm hmxlmh yVn’ lk Myrkzh MyrYmm ’Yyh M‘h=lk ‘Vwhy
=lkw My’Yyh M‘h=lk wyh Mylm=yk : MyrYmm Mt’Yb Krdb rbdmb 5
My‘br’ yk : wlm=’l MyrYmm Mt’Yb Krdb rbdmb Mydlyh M‘h 6
hmxlmh yVn’ ywgh=lk Mt=d‘ rbdmb l’rVy=ynb wklh hnV
Mhl hwhy ‘bVn rV’ hwhy lwqb w‘mV=’l rV’ MyrYmm My’Yyh
Zr’ wnl ttl Mtwb’l hwhy ‘bVn rV’ Zr’h=t’ Mtw’rh ytlbl
Mylr‘=yk ‘Vwhy lm Mt’ Mtxt Myqh Mhynb=t’w : Vbdw blx tbz 7
wbVyw lwmhl ywgh=lk wmt=rV’k yhyw : Krdb Mtw’ wlm=’l yk wyh 8
Mwyh ‘Vwhy=l’ hwhy rm’yw : Mtwyx d‘ hnxmb Mtxt 9
d‘ lglg ’whh Mwqmh MV ’rqyw Mkyl‘m MyrYm tprx=t’ ytwlg
rV‘ h‘br’b xsph=t’ wV‘yw lglgb l’rVy=ynb wnxyw : hzh Mwyh 10
trxmm Zr’h rwb‘m wlk’yw : wxyry twbr‘b br‘b Vdxl Mwy 11
xsph
5. 12–6. 19 ‘Vwhy 209
12 Mlk’b trxmm Nmh tbVyw : hzh Mwyh MY‘b ywlqw twYm xsph
N‘nk Zr’ t’wbtm wlk’yw Nm l’rVy ynbl dw‘ hyh=’lw Zr’h rwb‘m
13 ’ryw wyny‘ ’Vyw wxyryb ‘Vwhy twyhb yhyw : ’yhh hnVb
rm’yw wyl’ ‘Vwhy Klyw wdyb hpwlV wbrxw wdgnl dm‘ Vy’=hnhw
14 ht‘ hwhy=’bY=rV yn’ yk ’l rm’yw : wnyrYl=M’ ht’ wnlh wl
rbdm ynd’ hm wl rm’yw wxtVyw hYr’ wynp=l’ ‘Vwhy lpyw yt’b
15 Klgr l‘m Kl‘n=lV ‘Vwhy=l’ hwhy ’bY=rV rm’yw : wdb‘=l’
w wxyryw : Nk ‘Vwhy V‘yw ’wh Vdq wyl‘ dm‘ ht’ rV’ Mwqmh yk
: ’b Ny’w ’Ywy Ny’ l’rVy ynb ynpm trgsmw trgs

2 yrwbg hklm=t’w wxyry=t’ Kdyb yttn h’r ‘Vwhy=l’ hwhy rm’yw


3 M‘p ry‘h=t’ Pyqh hmxlmh yVn’ lk ry‘h=t’ Mtbsw : lyxh
4 twrpwV h‘bV w’Vy Mynhk h‘bVw : Mymy tVV hV‘t hk tx’
Mym‘p ‘bV ry‘h=t’ wbst y‘ybVh Mwybw Nwr’h ynpl Mylbwyh
5 =t’ Mk‘mVb lbwyh Nrqb KVmb hyhw : twrpwVb w‘qty Mynhkhw
hytxt ry‘h tmwx hlpnw hlwdg h‘wrt M‘h=lk w‘yry rpwVh lwq
6 Mhl’ rm’yw Mynhkh=l’ Nwn=Nb ‘Vwhy ’rqyw : wdgn Vy’ M‘h wl‘w
ynpl Mylbwy twrpwV h‘bV w’Vy Mynhk h‘bVw tyrbh Nwr’=t’ w’V
7 ynpl rb‘y Zwlxhw ry‘h=t’ wbsw wrb‘ M‘h=l’ wrm’yw : hwhy Nwr’
8 h‘bV My’Vn Mynhkh h‘bVw M‘h=l’ ‘Vwhy rm’k yhyw : hwhy Nwr’
hwhy tyrb Nwr’w twrpwVb w‘qtw wrb‘ hwhy ynpl Mylbwyh twrpwV
9 Ps’mhw twrpwVh w‘qt Mynhkh ynpl Klh Zwlxhw : Mhyrx’ Klh
10 rm’l ‘Vwhy hwY M‘h=t’w : twrpwVb ‘wqtw Kwlh Nwr’h yrx’ Klh
Mwy d‘ rbd Mkypm ’Yy=’lw Mklwq=t’ w‘ymVt=’lw w‘yrt ’l
11 M‘p Pqh ry‘h=t’ hwhy=Nwr’ bsyw : Mt‘yrhw w‘yrh Mkyl’ yrm’
12 rqbb ‘Vwhy MkVyw : hnxmb wnylyw hnxmh w’byw tx’
13 twrpwV h‘bV My’Vn Mynhkh h‘bVw : hwhy Nwr’=t’ Mynhkh w’Vyw
Klh Zwlxhw twrpwVb w‘qtw Kwlh Myklh hwhy Nwr’ ynpl Mylbyh
14 wbsyw : twrpwVb ‘wqtw Klwh hwhy Nwr’ yrx’ Klh Ps’mhw Mhynpl
: Mymy tVV wV‘ hk hnxmh wbVyw tx’ M‘p ynVh Mwyb ry‘h=t’
15 hzh TpVmk ry‘h=t’ wbsyw rxVh twl‘b wmkVyw y‘ybVh Mwyb yhyw
16 M‘pb yhyw : Mym‘p ‘bV ry‘h=t’ wbbs ’whh Mwyb qr Mym‘p ‘bV
w‘yrh M‘h=l’ ‘Vwhy rm’yw twrpwVb Mynhkh w‘qt ty‘ybVh
17 hb=rV’=lkw ’yh Mrx ry‘h htyhw : ry‘h=t’ Mkl hwhy Ntn=yk
ht’bxh yk tybb ht’ rV’=lkw ’yh hyxt hnwzh bxr qr hwhyl
18 wmyrxt=Np Mrxh=Nm wrmV Mt’=qrw : wnxlV rV’ Myk’lmh=t’
: wtw’ Mtrk‘w Mrxl l’rVy hnxm=t’ MtmVw Mrxh=Nm Mtxqlw
19 : ’wby hwhy rYw’ hwhyl ’wh Vdq lzrbw tVxn ylkw bhzw Psk lkw
‘ryw
210 ‘Vwhy 6. 20–7. 14
w‘yryw rpwVh lwq=t’ M‘h ‘mVk yhyw twrpwVb w‘qtyw M‘h ‘ryw 20
Vy’ hry‘h M‘h l‘yw hytxt hmwxh lptw hlwdg h‘wrt M‘h
hV’=d‘w Vy’m ry‘b rV’=lk=t’ wmyrxyw : ry‘h=t’ wdklyw wdgn 21
MyVn’h MynVlw : brx=ypl rwmxw hVw rwV d‘w Nqz=d‘w r‘nm 22
w’yYwhw hnwzh hV’h=tyb w’b ‘Vwhy rm’ Zr’h=t’ Mylgrmh
w’byw : hl Mt‘bVn rV’k hl=rV’=lk=t’w hV’h=t’ MVm 23
hyx’=t’w hm’=t’w hyb’=t’w bxr=t’ w’yYyw Mylgrmh Myr‘nh
hnxml Zwxm Mwxynyw w’yYwh hytwxpVm=lk t’w hl=rV’=lk=t’w
ylkw bhzhw Pskh qr hb=rV’=lkw V’b wprV ry‘hw : l’rVy 24
tyb=t’w hnwzh bxr=t’w : hwhy=tyb rYw’ wntn lzrbhw tVxnh 25
Mwyh d‘ l’rVy brqb bVtw ‘Vwhy hyxh hl=rV’=lk=t’w hyb’
: wxyry=t’ lgrl ‘Vwhy xlV=rV’ Myk’lmh=t’ h’ybxh yk hzh
hwhy ynpl Vy’h rwr’ rm’l ’yhh t‘b ‘Vwhy ‘bVyw 26
wry‘Ybw hndsyy wrkbb wxyry=t’ t’zh ry‘h=t’ hnbw Mwqy rV’
sŘ 4 wl‘myw : Zr’h=lkb w‘mV yhyw ‘Vwhy=t’ hwhy yhyw : hytld byYy 27, z
hTml xrz=Nb ydbz=Nb ymrk=Nb Nk‘ xqyw Mrxb l‘m l’rVy=ynb
xlVyw : l’rVy ynbb hwhy P’=rxyw Mrxh=Nm hdwhy 2
rm’yw l’=tybl Mdqm Nw’ tyb=M‘ rV’ y‘h wxyrym MyVn’ ‘Vwhy
: y‘h=t’ wlgryw MyVn’h wl‘yw Zr’h=t’ wlgrw wl‘ rm’l Mhyl’
w’ Vy’ Mypl’k M‘h=lk l‘y=l’ wyl’ wrm’yw ‘Vwhy=l’ wbVyw 3
M‘h=lk=t’ hmV ‘gyt=l’ y‘h=t’ wkyw wl‘y Vy’ Mypl’ tVlVk
ynpl wsnyw Vy’ Mypl’ tVlVk hmV M‘h=Nm wl‘yw : hmh T‘m yk 4
ynpl Mwpdryw Vy’ hVVw MyVlVk y‘h yVn’ Mhm wkyw : y‘h yVn’ 5
‘rqyw : Myml yhyw M‘h=bbl smyw drwmb Mwkyw MyrbVh=d‘ r‘Vh 6
’wh br‘h=d‘ hwhy Nwr’ ynpl hYr’ wynp=l‘ lpyw wytlmV ‘Vwhy
hwhy ynd’ hh’ ‘Vwhy rm’yw : MV’r=l‘ rp‘ wl‘yw l’rVy ynqzw 7
yrm’h dyb wnt’ ttl Ndryh=t’ hzh M‘h=t’ ryb‘h trb‘h hml
yrx’ rm’ hm ynd’ yb : Ndryh rb‘b bVnw wnl’wh wlw wndyb’hl 8
Zr’h ybVy lkw yn‘nkh w‘mVyw : wyby’ ynpl Pr‘ l’rVy Kph rV’ 9
: lwdgh KmVl hV‘t=hmw Zr’h=Nm wnmV=t’ wtyrkhw wnyl‘ wbsnw
lpn ht’ hz hml Kl Mq ‘Vwhy=l’ hwhy rm’yw 10
Mgw Mtw’ ytywY rV’ ytyrb=t’ wrb‘ Mgw l’rVy ’Tx : Kynp=l‘ 11
wlky ’lw : Mhylkb wmV Mgw wVxk Mgw wbng Mgw Mrxh=Nm wxql 12
Mrxl wyh yk Mhyby’ ynpl wnpy Pr‘ Mhyby’ ynpl Mwql l’rVy ynb
Vdq Mq : Mkbrqm Mrxh wdymVt ’l=M’ Mkm‘ twyhl Pysw’ ’l 13
l’rVy yhl’ hwhy rm’ hk yk rxml wVdqth trm’w M‘h=t’
Mrxh Mkrysh=d‘ Kyby’ ynpl Mwql lkwt ’l l’rVy Kbrqb Mrx
wndkly=rV’ TbVh hyhw MkyTbVl rqbb Mtbrqnw : Mkbrqm 14
hwhy
7. 15–8. 12 ‘Vwhy 211
Mytbl brqt hwhy hndkly=rV’ hxpVmhw twxpVml brqy hwhy
15 PrVy Mrxb dklnh hyhw : Myrbgl brqy hwhy wndkly rV’ tybhw
hlbn hV‘=ykw hwhy tyrb=t’ rb‘ yk wl=rV’=lk=t’w wt’ V’b
16 dklyw wyTbVl l’rVy=t’ brqyw rqbb ‘Vwhy MkVyw : l’rVyb
17 yxrzh txpVm t’ dklyw hdwhy txpVm=t’ brqyw : hdwhy TbV
18 wtyb=t’ brqyw : ydbz dklyw Myrbgl yxrzh txpVm=t’ brqyw
19 rm’yw : hdwhy hTml xrz=Nb ydbz=Nb ymrk=Nb Nk‘ dklyw Myrbgl
hdwt wl=Ntw l’rVy yhl’ hwhyl dwbk ’n=MyV ynb Nk‘=l’ ‘Vwhy
20 rm’yw ‘Vwhy=t’ Nk‘ N‘yw : ynmm dxkt=l’ tyV‘ hm yl ’n=dghw
21 h’r’w : ytyV‘ t’zkw t’zkw l’rVy yhl’ hwhyl yt’Tx ykn’ hnm’
dx’ bhz NwVlw Psk MylqV Myt’mw hbwT tx’ r‘nV trd’ llVb
Kwtb Zr’b MynwmT Mnhw Mxq’w Mdmx’w wlqVm MylqV MyVmx
22 hnhw hlh’h wYryw Myk’lm ‘Vwhy xlVyw : hytxt Pskhw ylh’h
23 ‘Vwhy=l’ Mw’byw lh’h Kwtm Mwxqyw : hytxt Pskhw wlh’b hnwmT
24 xrz=Nb Nk‘=t’ ‘Vwhy xqyw : hwhy ynpl MqYyw l’rVy ynb=lk l’w
=t’w wytnb=t’w wynb=t’w bhzh NwVl=t’w trd’h=t’w Pskh=t’w
l’rVy=lkw wl=rV’=lk=t’w wlh’=t’w wn’Y=t’w wrmx=t’w wrwV
25 hwhy Krk‘y wntrk‘ hm ‘Vwhy rm’yw : rwk‘ qm‘ Mt’ wl‘yw wm‘
wlqsyw V’b Mt’ wprVyw Nb’ l’rVy=lk wt’ wmgryw hzh Mwyb
26 hwhy bVyw hzh Mwyh d‘ lwdg Mynb’=lg wyl‘ wmyqyw : Mynb’b Mt’
: hzh Mwyh d‘ rwk‘ qm‘ ’whh Mwqmh MV ’rq Nk=l‘ wp’ Nwrxm
x Km‘ xq txt=l’w ’ryt=l’ ‘Vwhy=l’ hwhy rm’yw
y‘h Klm=t’ Kdyb yttn h’r y‘h hl‘ Mwqw hmxlmh M‘=lk t’
2 tyV‘ rV’k hklmlw y‘l tyV‘w : wYr’=t’w wry‘=t’w wm‘=t’w
ry‘l br’ Kl=MyV Mkl wzbt htmhbw hllV=qr hklmlw wxyryl
3 ‘Vwhy rxbyw y‘h twl‘l hmxlmh M‘=lkw ‘Vwhy Mqyw : hyrx’m
4 w’r rm’l Mt’ wYyw : hlyl MxlVyw lyxh yrwbg Vy’ Pl’ MyVlV
Mtyyhw d’m ry‘h=Nm wqyxrt=l’ ry‘h yrx’m ry‘l Mybr’ Mt’
5 w’Yy=yk hyhw ry‘h=l’ brqn yt’ rV’ M‘h=lkw yn’w : Mynkn Mklk
6 wnqyth d‘ wnyrx’ w’Yyw : Mhynpl wnsnw hnV’rb rV’k wnt’rql
: Mhynpl wnsnw hnV’rb rV’k wnynpl Mysn wrm’y yk ry‘h=Nm Mtw’
7 Mkyhl’ hwhy hntnw ry‘h=t’ MtVrwhw brw’hm wmqt Mt’w
8 hwhy rbdk V’b ry‘h=t’ wtyYt ry‘h=t’ MkVptk hyhw : Mkdyb
9 wbVyw br’mh=l’ wklyw ‘Vwhy MxlVyw : Mkt’ ytywY w’r wV‘t
: M‘h Kwtb ’whh hlylb ‘Vwhy Nlyw y‘l Mym y‘h Nybw l’=tyb Nyb
10 M‘h ynpl l’rVy ynqzw ’wh l‘yw M‘h=t’ dqpyw rqbb ‘Vwhy MkVyw
11 wnxyw ry‘h dgn w’byw wVgyw wl‘ wt’ rV’ hmxlmh M‘h=lkw : y‘h
12 Mtw’ MVyw Vy’ Mypl’ tVmxk xqyw : y‘h=Nybw wnyb yghw y‘l NwpYm
br’
212 ‘Vwhy 8. 13–35
hnxmh=lk=t’ M‘h wmyVyw : ry‘l Mym y‘h Nybw l’=tyb Nyb br’ 13
’whh hlylb ‘Vwhy Klyw ry‘l Mym wbq‘=t’w ry‘l NwpYm rV’
ry‘h=yVn’ w’Yyw wmykVyw wrhmyw y‘h=Klm tw’rk yhyw : qm‘h Kwtb 14
’whw hbr‘h ynpl d‘wml wm‘=lkw ’wh hmxlml l’rVy=t’rql
Mhynpl l’rVy=lkw ‘Vwhy w‘gnyw : ry‘h yrx’m wl br’=yk ‘dy ’l 15
wpdryw Mhyrx’ Pdrl ry‘b rV’ M‘h=lk wq‘zyw : rbdmh Krd wsnyw 16
rV’ l’ tybw y‘b Vy’ r’Vn=’lw : ry‘h=Nm wqtnyw ‘Vwhy yrx’ 17
: l’rVy yrx’ wpdryw hxwtp ry‘h=t’ wbz‘yw l’rVy yrx’ w’Yy=’l
y‘h=l’ Kdyb=rV’ Nwdykb hTn ‘Vwhy=l’ hwhy rm’yw 18
brw’hw : ry‘h=l’ wdyb=rV’ Nwdykb ‘Vwhy Tyw hnnt’ Kdyb yk 19
wrhmyw hwdklyw ry‘h w’byw wdy twTnk wYwryw wmwqmm hrhm Mq
hl‘ hnhw w’ryw Mhyrx’ y‘h yVn’ wnpyw : V’b ry‘h=t’ wtyYyw 20
snh M‘hw hnhw hnh swnl Mydy Mhb hyh=’lw hmymVh ry‘h NV‘
br’h dkl=yk w’r l’rVy=lkw ‘Vwhyw : Pdwrh=l’ Kphn rbdmh 21
w’Yy hl’w : y‘h yVn’=t’ wkyw wbVyw ry‘h NV‘ hl‘ ykw ry‘h=t’ 22
wkyw hzm hl’w hzm hl’ Kwtb l’rVyl wyhyw Mt’rql ry‘h=Nm
wVpt y‘h Klm=t’w : Tylpw dyrV Mhl=ry’Vh ytlb=d‘ Mtw’ 23
ybVy=lk=t’ grhl l’rVy twlkk yhyw : ‘Vwhy=l’ wt’ wbrqyw yx 24
Mmt=d‘ brx=ypl Mlk wlpyw wb Mwpdr rV’ rbdmb hdVb y‘h
Mwyb Mylpnh=lk yhyw : brx=ypl ht’ wkyw y‘h l’rVy=lk wbVyw 25
‘Vwhyw : y‘h yVn’ lk Pl’ rV‘ MynV hV’=d‘w Vy’m ’whh 26
: y‘h ybVy=lk t’ Myrxh rV’ d‘ Nwdykb hTn rV’ wdy byVh=’l
rV’ hwhy rbdk l’rVy Mhl wzzb ’yhh ry‘h llVw hmhbh qr 27
hmmV Mlw‘=lt hmyVyw y‘h=t’ ‘Vwhy PrVyw : ‘Vwhy=t’ hwY 28
’wbkw br‘h t‘=d‘ Z‘h=l‘ hlt y‘h Klm=t’w : hzh Mwyh d‘ 29
xtp=l’ htw’ wkylVyw Z‘h=Nm wtlbn=t’ wdyryw ‘Vwhy hwY VmVh
: hzh Mwyh d‘ lwdg Mynb’=lg wyl‘ wmyqyw ry‘h r‘V

hwY rV’k : lby‘ rhb l’rVy yhl’ hwhyl xbzm ‘Vwhy hnby z’ 30, 31
xbzm hVm trwt rpsb bwtkk l’rVy ynb=t’ hwhy=db‘ hVm
hwhyl twl‘ wyl‘ wl‘yw lzrb Nhyl‘ Pynh=’l rV’ twmlV Mynb’
rV’ hVm trwt hnVm t’ Mynb’h=l‘ MV=btkyw : MymlV wxbzyw 32
sŘ 5 Mydm‘ wyTpVw MyrTVw wynqzw l’rVy=lkw : l’rVy ynb ynpl btk 33
rgk hwhy=tyrb Nwr’ y’Vn Mywlh Mynhkh dgn Nwr’l hzmw hzm
rV’k lby‘=rh lwm=l’ wyYxhw Myzrg=rh lwm=l’ wyYx xrz’k
Nk=yrx’w : hnV’rb l’rVy M‘h=t’ Krbl hwhy=db‘ hVm hwY 34
rpsb bwtkh=lkk hllqhw hkrbh hrwth yrbd=lk=t’ ’rq
dgn ‘Vwhy ’rq=’l rV’ hVm hwY=rV’ lkm rbd hyh=’l : hrwth 35
lhq=lk
9. 1–26 ‘Vwhy 213
: Mbrqb Klhh rghw PThw MyVnhw l’rVy lhq=lk
T lkbw hlpVbw rhb Ndryh rb‘b rV’ Myklmh=lk ‘mVk yhyw
ywxh yzrph yn‘nkh yrm’hw ytxh Nwnblh lwm=l’ lwdgh Myh Pwx
2 : dx’ hp l’rVy=M‘w ‘Vwhy=M‘ Mxlhl wdxy wYbqtyw : yswbyhw
3 : y‘lw wxyryl ‘Vwhy hV‘ rV’ t’ w‘mV Nw‘bg ybVyw
4 Mhyrwmxl Mylb MyqV wxqyw wryTYyw wklyw hmr‘b hmh=Mg wV‘yw
5 Mhylgrb tw’lTmw twlb twl‘nw : MyrrYmw My‘qbmw Mylb Nyy twd’nw
6 wklyw : Mydqn hyh Vby MdyY Mxl lkw Mhyl‘ twlb twmlVw
Zr’m l’rVy Vy’=l’w wyl’ wrm’yw lglgh hnxmh=l’ ‘Vwhy=l’
7 ywxh=l’ l’rVy=Vy’ wrm’yw : tyrb wnl=wtrk ht‘w wn’b hqwxr
8 ‘Vwhy=l’ wrm’yw : tyrb Kl=twrk’ Ky’w bVwy ht’ ybrqb ylw’
9 wrm’yw : w’bt Ny’mw Mt’ ym ‘Vwhy Mhl’ rm’yw wnxn’ Kydb‘
wn‘mV=yk Kyhl’ hwhy MVl Kydb‘ w’b d’m hqwxr Zr’m wyl’
10 yklm ynVl hV‘ rV’=lk t’w : MyrYmb hV‘ rV’=lk t’w w‘mV
rV’ NVbh=Klm gw‘lw NwbVx Klm Nwxysl Ndryh rb‘b rV’ yrm’h
11 Mkdyb wxq rm’l wnYr’ ybVy=lkw wnynyqz wnyl’ wrm’yw : twrtV‘b
ht‘w wnxn’ Mkydb‘ Mhyl’ Mtrm’w Mt’rql wklw Krdl hdyY
12 wnt’Y Mwyb wnytbm wt’ wndyTYh Mx wnmxl hz : tyrb wnl=wtrk
13 rV’ Nyyh twd’n hl’w : Mydqn hyhw Vby hnh ht‘w Mkyl’ tkll
Krdh brm wlb wnyl‘nw wnytwmlV hl’w w‘qbth hnhw MyVdx wn’lm
14, 15 ‘Vwhy Mhl V‘yw : wl’V ’l hwhy yp=t’w MdyYm MyVn’h wxqyw : d’m
16 yhyw : hd‘h y’yVn Mhl w‘bVyw Mtwyxl tyrb Mhl trkyw MwlV
Mybrq=yk w‘mVyw tyrb Mhl wtrk=rV’ yrx’ Mymy tVlV hYqm
17 Mhyr‘=l’ w’byw l’rVy=ynb w‘syw : MybVy Mh wbrqbw wyl’ Mh
18 ’lw : Myr‘y tyrqw twr’bw hrypkhw Nw‘bg Mhyr‘w yVylVh Mwyb
l’rVy yhl’ hwhyb hd‘h y’yVn Mhl w‘bVn=yk l’rVy ynb Mwkh
19 hd‘h=lk=l’ My’yVnh=lk wrm’yw : My’yVnh=l‘ hd‘h=lk wnlyw
: Mhb ‘gnl lkwn ’l ht‘w l’rVy yhl’ hwhyb Mhl wn‘bVn wnxn’
20 h‘wbVh=l‘ PYq wnyl‘ hyhy=’lw Mtw’ hyxhw Mhl hV‘n t’z
21 MyY‘ ybTx wyhyw wyxy My’yVnh Mhyl’ wrm’yw : Mhl wn‘bVn=rV’
22 Mhl ’rqyw : My’yVnh Mhl wrbd rV’k hd‘h=lkl Mym=yb’Vw
wnxn’ Myqwxr rm’l wnt’ Mtymr hml rm’l Mhyl’ rbdyw ‘Vwhy
23 Mkm trky=’lw Mt’ Myrwr’ ht‘w : MybVy wnbrqb Mt’w d’m Mkm
24 wrm’yw ‘Vwhy=t’ wn‘yw : yhl’ tybl Mym=yb’Vw MyY‘ ybTxw db‘
wdb‘ hVm=t’ Kyhl’ hwhy hwY rV’ t’ Kydb‘l dgh dgh yk
’rynw Mkynpm Zr’h ybVy=lk=t’ dymVhlw Zr’h=lk=t’ Mkl ttl
25 Kdyb wnnh ht‘w : hzh rbdh=t’ hV‘nw Mkynpm wnytVpnl d’m
26 Mtw’ lYyw Nk Mhl V‘yw : hV‘ wnl twV‘l Kyny‘b rVykw bwTk
dym
214 ‘Vwhy 9. 27–10. 22
MyY‘ ybTx ’whh Mwyb ‘Vwhy Mntyw : Mwgrh ’lw l’rVy=ynb dym 27
: rxby rV’ Mwqmh=l’ hzh Mwyh=d‘ hwhy xbzmlw hd‘l Mym=yb’Vw

hmyrxyw y‘h=t’ ‘Vwhy dkl=yk MlVwry Klm qdY=ynd’ ‘mVk yhyw y


ybVy wmylVh ykw hklmlw y‘l hV‘=Nk hklmlw wxyryl hV‘ rV’k
Nw‘bg hlwdg ry‘ yk d’m w’ryyw : Mbrqb wyhyw l’rVy=t’ Nw‘bg 2
: Myrbg hyVn’=lkw y‘h=Nm hlwdg ’yh ykw hklmmh yr‘ tx’k
M’rp=l’w Nwrbx=Klm Mhwh=l’ MlVwry Klm qdY=ynd’ xlVyw 3
=wl‘ : rm’l Nwlg‘=Klm rybd=l’w Vykl=Klm ‘ypy=l’w twmry=Klm 4
: l’rVy ynb=t’w ‘Vwhy=t’ hmylVh=yk Nw‘bg=t’ hknw ynrz‘w yl’
=Klm Nwrbx=Klm MlVwry Klm yrm’h yklm tVmx wl‘yw wps’yw 5
wmxlyw Nw‘bg=l‘ wnxyw Mhynxm=lkw Mh Nwlg‘=Klm Vykl=Klm twmry
rm’l hlglgh hnxmh=l’ ‘Vwhy=l’ Nw‘bg yVn’ wxlVyw : hyl‘ 6
yk wnrz‘w wnl h‘yVwhw hrhm wnyl’ hl‘ Kydb‘m Kydy Prt=l’
’wh lglgh=Nm ‘Vwhy l‘yw : rhh ybVy yrm’h yklm=lk wnyl’ wYbqn 7
: lyxh yrwbg lkw wm‘ hmxlmh M‘=lkw
sŘ 6 Vy’ dm‘y=’l Myttn Kdyb yk Mhm ’ryt=l’ ‘Vwhy=l’ hwhy rm’yw 8
: lglgh=Nm hl‘ hlylh=lk M’tp ‘Vwhy Mhyl’ ’byw : Kynpb Mhm 9
Krd Mpdryw Nw‘bgb hlwdg=hkm Mkyw l’rVy ynpl hwhy Mmhyw 10
l’rVy ynpm Msnb yhyw : hdqm=d‘w hqz‘=d‘ Mkyw Nrwx=tyb hl‘m 11
MymVh=Nm twldg Mynb’ Mhyl‘ KylVh hwhyw Nrwx=tyb drwmb Mh
ynb wgrh rV’m drbh ynb’b wtm=rV’ Mybr wtmyw hqz‘=d‘
: brxb l’rVy
l’rVy ynb ynpl yrm’h=t’ hwhy tt Mwyb hwhyl ‘Vwhy rbdy z’ 12
Mdyw : Nwly’ qm‘b xryw Mwd Nw‘bgb VmV l’rVy yny‘l rm’yw 13
rVyh rps=l‘ hbwtk ’yh=’lh wyby’ ywg Mqy=d‘ dm‘ xryw VmVh
Mwyk hyh ’lw : Mymt Mwyk ’wbl Z’=’lw MymVh yYxb VmVh dm‘yw 14
: l’rVyl Mxln hwhy yk Vy’ lwqb hwhy ‘mVl wyrx’w wynpl ’whh
: hlglgh hnxmh=l’ wm‘ l’rVy=lkw ‘Vwhy bVyw 15
‘Vwhyl dgyw : hdqmb hr‘mb w’bxyw hl’h Myklmh tVmx wsnyw 16, 17
‘Vwhy rm’yw : hdqmb hr‘mb My’bxn Myklmh tVmx w’Ymn rm’l 18
: MrmVl MyVn’ hyl‘ wdyqphw hr‘mh yp=l’ twldg Mynb’ wlg
’wbl Mwntt=l’ Mtw’ Mtbnzw Mkyby’ yrx’ wpdr wdm‘t=l’ Mt’w 19
ynbw ‘Vwhy twlkk yhyw : Mkdyb Mkyhl’ hwhy Mntn yk Mhyr‘=l’ 20
Mhm wdrV MydyrVhw Mmt=d‘ d’m=hlwdg hkm Mtwkhl l’rVy
hdqm ‘Vwhy=l’ hnxmh=l’ M‘h=lk wbVyw : rYbmh yr‘=l’ w’byw 21
wxtp ‘Vwhy rm’yw : wnVl=t’ Vy’l l’rVy ynbl Zrx=’l MwlVb 22
: hr‘mh=Nm hl’h Myklmh tVmx=t’ yl’ w’yYwhw hr‘mh yp=t’
wV‘yw
10. 23–43 ‘Vwhy 215
23 Klm t’ hr‘mh=Nm hl’h Myklmh tVmx=t’ wyl’ w’yYyw Nk wV‘yw
Klm=t’ Vykl Klm=t’ twmry Klm=t’ Nwrbx Klm=t’ MlVwry
24 ‘Vwhy ’rqyw ‘Vwhy=l’ hl’h Myklmh=t’ M’yYwhk yhyw : Nwlg‘
wt’ ’wklhh hmxlmh yVn’ ynyYq=l’ rm’yw l’rVy Vy’=lk=l’
wmyVyw wbrqyw hl’h Myklmh yr’wY=l‘ Mkylgr=t’ wmyV wbrq
25 wtxt=l’w w’ryt=l’ ‘Vwhy Mhyl’ rm’yw : Mhyr’wY=l‘ Mhylgr=t’
Mymxln Mt’ rV’ Mkyby’=lkl hwhy hV‘y hkk yk wYm’w wqzx
26 wyhyw MyY‘ hVmx l‘ Mltyw Mtymyw Nk=yrx’ ‘Vwhy Mkyw : Mtw’
27 ‘Vwhy hwY VmVh ’wb t‘l yhyw : br‘h=d‘ MyY‘h=l‘ Mywlt
wmVyw MV=w’bxn rV’ hr‘mh=l’ MklVyw MyY‘h l‘m Mwdyryw
: hzh Mwyh MY‘=d‘ hr‘mh yp=l‘ twldg Mynb’
28 hklm=t’w brx=ypl hkyw ’whh Mwyb ‘Vwhy dkl hdqm=t’w
Klml V‘yw dyrV ry’Vh ’l hb=rV’ Vpnh=lk=t’w Mtw’ Mrxh
29 =lkw ‘Vwhy rb‘yw : wxyry Klml hV‘ rV’k hdqm
30 htw’=Mg hwhy Ntyw : hnbl=M‘ Mxlyw hnbl hdqmm wm‘ l’rVy
hb=rV’ Vpnh=lk=t’w brx=ypl hkyw hklm=t’w l’rVy dyb
: wxyry Klml hV‘ rV’k hklml V‘yw dyrV hb ry’Vh=’l
31 Nxyw hVykl hnblm wm‘ l’rVy=lkw ‘Vwhy rb‘yw
32 ynVh Mwyb hdklyw l’rVy dyb Vykl=t’ hwhy Ntyw : hb Mxlyw hyl‘
: hnbll hV‘=rV’ lkk hb=rV’ Vpnh=lk=t’w brx=ypl hkyw

33 wm‘=t’w ‘Vwhy whkyw Vykl=t’ rz‘l rzg Klm Mrh hl‘ z’


34 l’rVy=lkw ‘Vwhy rb‘yw : dyrV wl=ry’Vh ytlb=d‘
35 ’whh Mwyb hwdklyw : hyl‘ wmxlyw hyl‘ wnxyw hnlg‘ Vyklm wm‘
lkk Myrxh ’whh Mwyb hb=rV’ Vpnh=lk t’w brx=ypl hwkyw
: Vykll hV‘=rV’
36, 37 hwdklyw : hyl‘ wmxlyw hnwrbx hnwlg‘m wm‘ l’rVy=lkw ‘Vwhy l‘yw
hb=rV’ Vpnh=lk=t’w hyr‘=lk=t’w hklm=t’w brx=ypl=hwkyw
=lk=t’w htw’ Mrxyw Nwlg‘l hV‘=rV’ lkk dyrV ry’Vh=’l
38 hrbd wm‘ l’rVy=lkw ‘Vwhy bVyw : hb=rV’ Vpnh
39 brx=ypl Mwkyw hyr‘=lk=t’w hklm=t’w hdklyw : hyl‘ Mxlyw
Nwrbxl hV‘ rV’k dyrV ry’Vh ’l hb=rV’ Vpn=lk=t’ wmyrxyw
40 ‘Vwhy hkyw : hklmlw hnbll hV‘ rV’kw hklmlw hrbdl hV‘=Nk
’l Mhyklm=lk t’w twdV’hw hlpVhw bgnhw rhh Zr’h=lk=t’
: l’rVy yhl’ hwhy hwY rV’k Myrxh hmVnh=lk t’w dyrV ry’Vh
41, 42 t’w : Nw‘bg=d‘w NVg Zr’=lk t’w hz‘=d‘w ‘nrb Vdqm ‘Vwhy Mkyw sŘ 7
yhl’ hwhy yk tx’ M‘p ‘Vwhy dkl MYr’=t’w hl’h Myklmh=lk
43 hnxmh=l’ wm‘ l’rVy=lkw ‘Vwhy bVyw : l’rVyl Mxln l’rVy
hlglgh
216 ‘Vwhy 11. 1–23
bbwy=l’ xlVyw rwYx=Klm Nyby ‘mVk yhyw : hlglgh ’y
rV’ Myklmh=l’w : PVk’ Klm=l’w NwrmV Klm=l’w Nwdm Klm 2
yn‘nkh : Mym rwd twpnbw hlpVbw twrnk bgn hbr‘bw rhb NwpYm 3
Nwmrx txt ywxhw rhb yswbyhw yzrphw ytxhw yrm’hw Mymw xrzmm
rV’ lwxk br=M‘ Mm‘ Mhynxm=lkw Mh w’Yyw : hpYmh Zr’b 4
hl’h Myklmh lk wd‘wyw : d’m=br bkrw swsw brl Myh=tpV=l‘ 5
: l’rVy=M‘ Mxlhl Mwrm ym=l’ wdxy wnxyw w’byw

ykn’ t’zh t‘k rxm yk Mhynpm ’ryt=l’ ‘Vwhy=l’ hwhy rm’yw 6


Mhytbkrm=t’w rq‘t Mhysws=t’ l’rVy ynpl Myllx Mlk=t’ Ntn
ym=l‘ Mhyl‘ wm‘ hmxlmh M‘=lkw ‘Vwhy ’byw : V’b PrVt 7
Mwpdryw Mwkyw l’rVy=dyb hwhy Mntyw : Mhb wlpyw M’tp Mwrm 8
Mkyw hxrzm hpYm t‘qb=d‘w Mym twprVm d‘w hbr NwdyY=d‘
wl=rm’ rV’k ‘Vwhy Mhl V‘yw : dyrV Mhl=ry’Vh ytlb=d‘ 9
: V’b PrV Mhytbkrm=t’w rq‘ Mhysws=t’ hwhy

brxb hkh hklm=t’w rwYx=t’ dklyw ’yhh t‘b ‘Vwhy bVyw 10


Vpnh=lk=t’ wkyw : hl’h twklmmh=lk V’r ’yh Mynpl rwYx=yk 11
PrV rwYx=t’w hmVn=lk rtwn ’l Mrxh brx=ypl hb=rV’
‘Vwhy dkl Mhyklm=lk=t’w hl’h Myklmh yr‘=lk=t’w : V’b 12
qr : hwhy db‘ hVm hwY rV’k Mtw’ Myrxh brx=ypl Mkyw 13
rwYx=t’ ytlwz l’rVy MprV ’l Mlt=l‘ twdm‘h Myr‘h=lk
Mhl wzzb hmhbhw hl’h Myr‘h llV lkw : ‘Vwhy PrV hdbl 14
’l Mtw’ MdmVh=d‘ brx=ypl wkh Md’h=lk=t’ qr l’rVy ynb
hVm hwY=Nk wdb‘ hVm=t’ hwhy hwY rV’k : hmVn=lk wry’Vh 15
hwhy hwY=rV’ lkm rbd rysh=’l ‘Vwhy hV‘ Nkw ‘Vwhy=t’
t’w bgnh=lk=t’w rhh t’zh Zr’h=lk=t’ ‘Vwhy xqyw : hVm=t’ 16
: htlpVw l’rVy rh=t’w hbr‘h=t’w hlpVh=t’w NVgh Zr’=lk
txt Nwnblh t‘qbb dg l‘b=d‘w ry‘V hlw‘h qlxh rhh=Nm 17
hV‘ Mybr Mymy : Mtymyw Mkyw dkl Mhyklm=lk t’w Nwmrx=rh 18
hmylVh rV’ ry‘ htyh=’l : hmxlm hl’h Myklmh=lk=t’ ‘Vwhy 19
: hmxlmb wxql lkh=t’ Nw‘bg ybVy ywxh ytlb l’rVy ynb=l’
l’rVy=t’ hmxlmh t’rql Mbl=t’ qzxl htyh hwhy t’m yk 20
rV’k MdymVh N‘ml yk hnxt Mhl=twyh ytlbl Mmyrxh N‘ml
trkyw ’yhh t‘b ‘Vwhy ’byw : hVm=t’ hwhy hwY 21
hdwhy rh lkmw bn‘=Nm rbd=Nm Nwrbx=Nm rhh=Nm Myqn‘h=t’
Zr’b Myqn‘ rtwn=’l : ‘Vwhy Mmyrxh Mhyr‘=M‘ l’rVy rh lkmw 22
=lk=t’ ‘Vwhy xqyw : wr’Vn dwdV’bw tgb hz‘b qr l’rVy ynb 23
Zr’h
12. 1–19 ‘Vwhy 217
l’rVyl hlxnl ‘Vwhy hntyw hVm=l’ hwhy rbd rV’ lkk Zr’h
by hl’w : hmxlmm hTqV Zr’hw MhyTbVl Mtqlxmk
Ndryh rb‘b MYr’=t’ wVryw l’rVy=ynb wkh rV’ Zr’h yklm
: hxrzm hbr‘h=lkw Nwmrx rh=d‘ Nwnr’ lxnm VmVh hxrzm
2 lxn=tpV=l‘ rV’ r‘r‘m lVm NwbVxb bVwyh yrm’h Klm Nwxys
: Nwm‘ ynb lwbg lxnh qby d‘w d‘lgh yYxw lxnh Kwtw Nwnr’
3 hxrzm xlmh=My hbr‘h My d‘w hxrzm twrnk My=d‘ hbr‘hw
4 Klm gw‘ lwbgw : hgsph twdV’ txt Nmytmw twmVyh tyb Krd
5 Nwmrx rhb lVmw : y‘rd’bw twrtV‘b bVwyh My’prh rtym NVbh
lwbg d‘lgh yYxw ytk‘mhw yrwVgh lwbg=d‘ NVbh=lkbw hklsbw
6 hVm hntyw Mwkh l’rVy ynbw hwhy=db‘ hVm : NwbVx=Klm Nwxys
: hVnmh TbV yYxlw ydglw ynbw’rl hVry hwhy=db‘
7 Ndryh rb‘b l’rVy ynbw ‘Vwhy hkh rV’ Zr’h yklm hl’w
hntyw hry‘V hl‘h qlxh rhh=d‘w Nwnblh t‘qbb dg l‘bm hmy
8 hbr‘bw hlpVbw rhb : Mtqlxmk hVry l’rVy yTbVl ‘Vwhy
: yswbyhw ywxh yzrph yn‘nkhw yrm’h ytxh bgnbw rbdmbw twdV’bw

9 dx’ wxyry Klm


: dx’ l’=tyb dYm=rV’ y‘h Klm
10 dx’ MlVwry Klm
: dx’ Nwrbx Klm
11 dx’ twmry Klm
: dx’ Vykl Klm
12 dx’ Nwlg‘ Klm
: dx’ rzg Klm
13 dx’ rbd Klm
: dx’ rdg Klm
14 dx’ hmrx Klm
: dx’ dr‘ Klm
15 dx’ hnbl Klm
: dx’ Mld‘ Klm
16 dx’ hdqm Klm
: dx’ l’=tyb Klm
17 dx’ xwpt Klm
: dx’ rpx Klm
18 dx’ qp’ Klm
: dx’ NwrVl Klm
19 dx’ Nwdm Klm
Klm
218 ‘Vwhy 12. 20–13. 22
: dx’ rwYx Klm
dx’ Nw’rm NwrmV Klm 20
: dx’ PVk’ Klm
dx’ Kn‘t Klm 21
: dx’ wdgm Klm
dx’ Vdq Klm 22
: dx’ lmrkl M‘nqy=Klm
dx’ rwd tpnl rwd Klm 23
: dx’ lglgl Mywg=Klm
dx’ hYrt Klm 24
: dx’w MyVlV Myklm=lk
sŘ 8 Mymyb t’b htnqz ht’ wyl’ hwhy rm’yw Mymyb ’b Nqz ‘Vwhyw gy
=lk tr’Vnh Zr’h t’z : htVrl d’m=hbrh hr’Vn Zr’hw 2
MyrYm ynp=l‘ rV’ rwxyVh=Nm : yrwVgh=lkw MytVlph twlylg 3
ytz‘h MytVlp ynrs tVmx bVxt yn‘nkl hnwpY Nwrq‘ lwbg d‘w
yn‘nkh Zr’=lk Nmytm : Myw‘hw ynwrq‘hw ytgh ynwlqV’h ydwdV’hw 4
ylbgh Zr’hw : yrm’h lwbg d‘ hqp’=d‘ MyndyYl rV’ hr‘mw 5
: tmx ’wbl d‘ Nwmrx=rh txt dg l‘bm VmVh xrzm Nwnblh=lkw
MVyrw’ ykn’ MyndyY=lk Mym tprVm=d‘ Nwnblh=Nm rhh ybVy=lk 6
ht‘w : KytywY rV’k hlxnb l’rVyl hlph qr l’rVy ynb ynpm 7
: hVnmh TbVh yYxw MyTbVh t‘Vtl hlxnb t’zh Zr’h=t’ qlx
Ndryh rb‘b hVm Mhl Ntn rV’ Mtlxn wxql ydghw ynbw’rh wm‘ 8
lxn=tpV=l‘ rV’ r‘wr‘m : hwhy db‘ hVm Mhl Ntn rV’k hxrzm 9
yr‘ lkw : Nwbyd=d‘ ’bdym rVymh=lkw lxnh=Kwtb rV’ ry‘hw Nwnr’ 10
d‘lghw : Nwm‘ ynb lwbg=d‘ NwbVxb Klm rV’ yrm’h Klm Nwxys 11
=lk : hkls=d‘ NVbh=lkw Nwmrx rh lkw ytk‘mhw yrwVgh lwbgw 12
rtym r’Vn ’wh y‘rd’bw twrtV‘b Klm=rV’ NVbb gw‘ twklmm
yrwVgh=t’ l’rVy ynb wVyrwh ’lw : MVryw hVm Mkyw My’prh 13
qr : hzh Mwyh d‘ l’rVy brqb tk‘mw rwVg bVyw ytk‘mh=t’w 14
rV’k wtlxn ’wh l’rVy yhl’ hwhy yV’ hlxn Ntn ’l ywlh TbVl
yhyw : MtxpVml Nbw’r=ynb hTml hVm Ntyw : wl=rbd 15, 16
=Kwtb rV’ ry‘hw Nwnr’ lxn=tpV=l‘ rV’ r‘wr‘m lwbgh Mhl
Nwbyd rVymb rV’ hyr‘=lkw NwbVx : ’bdym=l‘ rVymh=lkw lxnh 17
hmbVw Mytyrqw : t‘pmw tmdqw hYhyw : Nw‘m l‘b tybw l‘b twmbw 18, 19
: twmVyh tybw hgsph twdV’w rw‘p tybw : qm‘h rhb rxVh trYw 20
NwbVxb Klm rV’ yrm’h Klm Nwxys twklmm=lkw rVymh yr‘ lkw 21
rwY=t’w Mqr=t’w yw’=t’ Nydm y’yVn=t’w wt’ hVm hkh rV’
rw‘b=Nb M‘lb=t’w : Zr’h ybVy Nwxys ykysn ‘br=t’w rwx=t’w 22
Mswqh
13. 23–14. 15 ‘Vwhy 219
23 Nbw’r ynb lwbg yhyw : Mhyllx=l’ brxb l’rVy=ynb wgrh Mswqh
: NhyrYxw Myr‘h MtwxpVml Nbw’r=ynb tlxn t’z lwbgw Ndryh
24, 25 Mhl yhyw : MtxpVml dg=ynbl dg=hTml hVm Ntyw
rV’ r‘wr‘=d‘ Nwm‘ ynb Zr’ yYxw d‘lgh yr‘=lkw rz‘y lwbgh
26 lwbg=d‘ Mynxmmw MynTbw hpYmh tmr=d‘ NwbVxmw : hbr ynp=l‘
27 Nwxys twklmm rty NwpYw twksw hrmn tybw Mrh tyb qm‘bw : rbdl
28 t’z : hxrzm Ndryh rb‘ trnk=My hYq=d‘ lbgw Ndryh NwbVx Klm
29 hVm Ntyw : MhyrYxw Myr‘h MtxpVml dg=ynb tlxn
30 Mlwbg yhyw : MtwxpVml hVnm=ynb hTm yYxl yhyw hVnm TbV yYxl
rV’ ry’y twx=lkw NVbh=Klm gw‘ twklmm=lk NVbh=lk Mynxmm
31 gw‘ twklmm yr‘ y‘rd’w twrtV‘w d‘lgh yYxw : ry‘ MyVV NVbb
32 =rV’ hl’ : MtwxpVml rykm=ynb yYxl hVnm=Nb rykm ynbl NVbb
: hxrzm wxyry Ndryl rb‘m b’wm twbr‘b hVm lxn
33 Mtlxn ’wh l’rVy yhl’ hwhy hlxn hVm Ntn=’l ywlh TbVlw
dy Zr’b l’rVy=ynb wlxn=rV’ hl’w : Mhl rbd rV’k
twTmh twb’ yV’rw Nwn=Nb ‘Vwhyw Nhkh rz‘l’ Mtw’ wlxn rV’ N‘nk
2 t‘Vtl hVm=dyb hwhy hwY rV’k Mtlxn lrwgb : l’rVy ynbl
3 hTmh yYxw twTmh ynV tlxn hVm Ntn=yk : hTmh yYxw twTmh
4 ynV Pswy=ynb wyh=yk : Mkwtb hlxn Ntn=’l Mywllw Ndryl rb‘m
tbVl Myr‘=M’ yk Zr’b Mywll qlx wntn=’lw Myrp’w hVnm twTm
5 ynb wV‘ Nk hVm=t’ hwhy hwY rV’k : Mnynqlw Mhynqml MhyVrgmw
6 ‘Vwhy=l’ hdwhy=ynb wVgyw : Zr’h=t’ wqlxyw l’rVy
rbdh=t’ t‘dy ht’ yznqh hnpy=Nb blk wyl’ rm’yw lglgb
Vdqb Kytwd’ l‘w ytwd’ l‘ Myhl’h=Vy’ hVm=l’ hwhy rbd=rV’
7 Vdqm yt’ hwhy=db‘ hVm xlVb ykn’ hnV My‘br’=Nb : ‘nrb
8 rV’ yx’w : ybbl=M‘ rV’k rbd wt’ bV’w Zr’h=t’ lgrl ‘nrb
9 ‘bVyw : yhl’ hwhy yrx’ yt’lm ykn’w M‘h bl=t’ wysmh ym‘ wl‘
Kl hb Klgr hkrd rV’ Zr’h ’l=M’ rm’l ’whh Mwyb hVm
10 hnh ht‘w : yhl’ hwhy yrx’ t’lm yk Mlw‘=d‘ Kynblw hlxnl hyht
hwhy rbd z’m hnV Vmxw My‘br’ hz rbd rV’k ytw’ hwhy hyxh
ykn’ hnh ht‘w rbdmb l’rVy Klh=rV’ hVm=l’ hzh rbdh=t’
11 ytw’ xlV Mwyb rV’k qzx Mwyh yndw‘ : hnV MynwmVw Vmx=Nb Mwyh
12 yl=hnt ht‘w : ’wblw t’Ylw hmxlml ht‘ yxkkw z’ yxkk hVm
Mwyb t‘mV=ht’ yk ’whh Mwyb hwhy rbd=rV’ hzh rhh=t’
MytVrwhw ytw’ hwhy ylw’ twrYb twldg Myr‘w MV Myqn‘=yk ’whh
13 hnpy=Nb blkl Nwrbx=t’ Ntyw ‘Vwhy whkrbyw : hwhy rbd rV’k
14 Mwyh d‘ hlxnl yznqh hnpy=Nb blkl Nwrbx=htyh Nk=l‘ : hlxnl
15 Mynpl Nwrbx MVw : l’rVy yhl’ hwhy yrx’ ’lm rV’ N‘y hzh sŘ 9
tyrq
220 ‘Vwhy 15. 1–37
: hmxlmm hTqV Zr’hw ’wh Myqn‘b lwdgh Md’h ‘br’ tyrq
lwbg=l’ MtxpVml hdwhy ynb hTml lrwgh yhyw wT
hYqm bgn lwbg Mhl yhyw : Nmyt hYqm hbgn NY=rbdm Mwd’ 2
Mybrq‘ hl‘ml bgnm=l’ ’Yyw : hbgn hnph NVlh=Nm xlmh My 3
bsnw hrd’ hl‘w NwrYx rb‘w ‘nrb Vdql bgnm hl‘w hnY rb‘w
hmy lwbgh tw’Yt hyhw MyrYm lxn ’Yyw hnwmY‘ rb‘w : h‘qrqh 4
lwbgw Ndryh hYq=d‘ xlmh My hmdq lwbgw : bgn lwbg Mkl hyhy=hz 5
rb‘w hlgx tyb lwbgh hl‘w : Ndryh hYqm Myh NwVlm hnwpY t’pl 6
lwbgh hl‘w : Nbw’r=Nb Nhb Nb’ lwbgh hl‘w hbr‘h tybl NwpYm 7
Mymd’ hl‘ml xkn=rV’ lglgh=l’ hnp hnwpYw rwk‘ qm‘m hrbd
Ny‘=l’ wyt’Yt wyhw VmV=Ny‘ ym=l’ lwbgh rb‘w lxnl bgnm rV’
MlVwry ’yh bgnm yswbyh Ptk=l’ Mnh=Nb yg lwbgh hl‘w : lgr 8
hYqb rV’ hmy Mnh=yg ynp=l‘ rV’ rhh V’r=l’ lwbgh hl‘w
xwtpn ym Ny‘m=l’ rhh V’rm lwbgh r’tw : hnwpY My’pr=qm‘ 9
bsnw : Myr‘y tyrq ’yh hl‘b lwbgh r’tw Nwrp‘=rh yr‘=l’ ’Yyw 10
hnwpYm Myr‘y=rh Ptk=l’ rb‘w ry‘V rh=l’ hmy hl‘bm lwbgh
Nwrq‘ Ptk=l’ lwbgh ’Yyw : hnmt rb‘w VmV=tyb dryw Nwlsk ’yh 11
wyhw l’nby ’Yyw hl‘bh=rh rb‘w hnwrkV lwbgh r’tw hnwpY
hdwhy=ynb lwbg hz lwbgw lwdgh hmyh My lwbgw : hmy lwbgh tw’Yt 12
yp=l’ hdwhy=ynb Kwtb qlx Ntn hnpy=Nb blklw : MtxpVml bybs 13
blk MVm Vryw : Nwrbx ’yh qn‘h yb’ ‘br’ tyrq=t’ ‘Vwhyl hwhy 14
: qn‘h ydyly ymlt=t’w Nmyx’=t’w yVV=t’ qn‘h ynb hVwlV=t’
blk rm’yw : rps=tyrq Mynpl rbd=MVw rbd ybVy=l’ MVm l‘yw 15, 16
: hV’l ytb hsk‘=t’ wl yttnw hdklw rps=tyrq=t’ hky=rV’
: hV’l wtb hsk‘=t’ wl=Ntyw blk yx’ znq=Nb l’ynt‘ hdklyw 17
rwmxh l‘m xnYtw hdV hyb’=t’m lw’Vl whtystw h’wbb yhyw 18
ynttn bgnh Zr’ yk hkrb yl=hnt rm’tw : Kl=hm blk hl=rm’yw 19
: twytxt tlg t’w twyl‘ tlg t’ hl=Ntyw Mym tlg yl httnw
Myr‘h wyhyw : MtxpVml hdwhy=ynb hTm tlxn t’z 20, 21
: rwgyw rd‘w l’Ybq hbgnb Mwd’ lwbg=l’ hdwhy=ynb hTml hYqm
rwYxw : twl‘bw MlTw Pyz : Nntyw rwYxw Vdqw : hd‘d‘w hnwmydw hnyqw 22, 23, 24, 25
hdg rYxw : hdlwmw ‘mVw Mm’ : rwYx ’yh NwrYx twyrqw htdx 26, 27
Myy‘w hl‘b : hytwyzbw ‘bV r’bw l‘wV rYxw : Tlp tybw NwmVxw 28, 29
tw’blw : hnsnsw hnmdmw glqYw : hmrxw lyskw dlwtl’w : MY‘w 30, 31, 32
: NhyrYxw ‘Vtw MyrV‘ Myr‘=lk Nwmrw Ny‘w MyxlVw
: Mny‘hw xwpt Myng Ny‘w xwnzw : hnV’w h‘rYw lw’tV’ hlpVb 33, 34
Mytrdgw hrdghw Mytyd‘w Myr‘Vw : hqz‘w hkwV Mld‘w twmry 35, 36
: dg=ldgmw hVdxw NnY : NhyrYxw hrV‘=‘br’ Myr‘ 37
N‘ldw
15. 38–17. 5 ‘Vwhy 221
38, 39, 40 smxlw Nwbkw : Nwlg‘w tqYbw Vykl : l’tqyw hpYmhw N‘ldw
41 : NhyrYxw hrV‘=VV Myr‘ hdqmw hm‘nw Nwgd=tyb twrdgw : Vyltkw
42, 43, 44 hly‘qw : byYnw hnV’w xtpyw : NV‘w rt‘w hnbl
45, 46 Nwrq‘m : hyrYxw hytnbw Nwrq‘ : NhyrYxw ‘Vt Myr‘ hV’rmw byzk’w
47 hz‘ hyrYxw hytwnb dwdV’ : NhyrYxw dwdV’ dy=l‘=rV’ lk hmyw
48 rytyw rymV rhbw : lwbgw lwbgh Myhw MyrYm lxn=d‘ hyrYxw hytwnb
49, 50, 51 Nlxw NVgw : Myn‘w hmtV’w bn‘w : rbd ’yh hns=tyrqw hndw : hkwVw
52 : N‘V’w hmwdw br’ : NhyrYxw hrV‘=tx’ Myr‘ hlgw
53, 54 r‘yYw Nwrbx ’yh ‘br’ tyrqw hTmxw : hqp’w xwpt=tybw Mynyw
55, 56 l’‘rzyw : hTwyw Pyzw lmrk Nw‘m : NhyrYxw ‘Vt Myr‘
57 : NhyrYxw rV‘ Myr‘ hnmtw h‘bg Nyqh : xwnzw M‘dqyw
58, 59 VV Myr‘ Nqtl’w twn‘=tybw tr‘mw : rwdgw rwY=tyb lwxlx
60 Myr‘ hbrhw Myr‘y tyrq ’yh l‘b=tyrq : NhyrYxw
61 : hkksw Nydm hbr‘h tyb rbdmb : NhyrYxw MytV
62, 63 ybVwy yswbyh=t’w : NhyrYxw VV Myr‘ ydg Ny‘w xlmh=ry‘w NVbnhw
hdwhy ynb=t’ yswbyh bVyw MVyrwhl hdwhy=ynb wlkwy=’l MlVwry
zT Ndrym Pswy ynbl lrwgh ’Yyw : hzh Mwyh d‘ MlVwryb
2 ’Yyw : l’=tyb rhb wxyrym hl‘ rbdmh hxrzm wxyry yml wxyry
3 lwbg=l’ hmy=dryw : twrT‘ ykr’h lwbg=l’ rb‘w hzwl l’=tybm
4 wlxnyw : hmy wt’Yt wyhw rzg=d‘w Nwtxt Nrwx=tyb lwbg d‘ yTlpyh
5 yhyw MtxpVml Myrp’=ynb lwbg yhyw : Myrp’w hVnm Pswy=ynb
6 lwbgh ’Yyw : Nwyl‘ Nrwx tyb=d‘ rd’ twrT‘ hxrzm Mtlxn lwbg
wtw’ rb‘w hlV tn’t hxrzm lwbgh bsnw NwpYm ttmkmh hmyh
7 ’Yyw wxyryb ‘gpw htr‘nw twrT‘ hxwnym dryw : hxwny xrzmm
8 hmyh wyt’Yt wyhw hnq lxn hmy lwbgh Kly xwptm : Ndryh
9 ynbl twldbmh Myr‘hw : MtxpVml Myrp’=ynb hTm tlxn t’z
: NhyrYxw Myr‘h=lk hVnm=ynb tlxn Kwtb Myrp’
10 Myrp’ brqb yn‘nkh bVyw rzgb bVwyh yn‘nkh=t’ wVyrwh ’lw
zy hVnm hTml lrwgh yhyw : db‘=sml yhyw hzh Mwyh=d‘
Vy’ hyh ’wh yk d‘lgh yb’ hVnm rwkb rykml Pswy rwkb ’wh=yk
2 MtxpVml Myrtwnh hVnm ynbl yhyw : NVbhw d‘lgh wl=yhyw hmxlm
rpx=ynblw MkV=ynblw l’yrV’ ynblw qlx=ynblw rz‘yb’ ynbl
3 dxplYlw : MtxpVml Myrkzh Pswy=Nb hVnm ynb hl’ ‘dymV ynblw
twnb=M’ yk Mynb wl wyh=’l hVnm=Nb rykm=Nb d‘lg=Nb rpx=Nb
4 hnbrqtw : hYrtw hklm hlgx h‘nw hlxm wytnb twmV hl’w sŘ 10
hwhy rm’l My’yVnh ynplw Nwn=Nb ‘Vwhy ynplw Nhkh rz‘l’ ynpl
hwhy yp=l’ Mhl Ntyw wnyx’ Kwtb hlxn wnl=ttl hVm=t’ hwY
5 Zr’m dbl hrV‘ hVnm=ylbx wlpyw : Nhyb’ yx’ Kwtb hlxn
d‘lgh
222 ‘Vwhy 17. 6–18. 10
Kwtb hlxn wlxn hVnm twnb yk : Ndryl rb‘m rV’ NVbhw d‘lgh 6
hVnm=lwbg yhyw : Myrtwnh hVnm=ynbl htyh d‘lgh Zr’w wynb 7
ybVy=l’ Nymyh=l’ lwbgh Klhw MkV ynp=l‘ rV’ ttmkmh rV’m
ynbl hVnm lwbg=l’ xwptw xwpt Zr’ htyh hVnml : xwpt Ny‘ 8
Myrp’l hl’h Myr‘ lxnl hbgn hnq lxn lwbgh dryw : Myrp’ 9
: hmyh wyt’Yt yhyw lxnl NwpYm hVnm lwbgw hVnm yr‘ Kwtb
NwpYm Nw‘gpy rV’bw wlwbg Myh yhyw hVnml hnwpYw Myrp’l hbgn 10
hytwnbw N’V=tyb rV’bw rkVVyb hVnml yhyw : xrzmm rkVVybw 11
ybVyw hytnbw rd=Ny‘ ybVyw hytwnbw r’d ybVy=t’w hytwnbw M‘lbyw
ynb wlky ’lw : tpnh tVlV hytwnbw wdgm ybVyw hytnbw Kn‘t 12
: t’zh Zr’b tbVl yn‘nkh l’wyw hl’h Myr‘h=t’ Vyrwhl hVnm
: wVyrwh ’l Vrwhw sml yn‘nkh=t’ wntyw l’rVy ynb wqzx yk yhyw 13

dx’ lrwg hlxn yl httn ‘wdm rm’l ‘Vwhy=t’ Pswy ynb wrbdyw 14
Mhyl’ rm’yw : hwhy ynkrb hk=d‘=rV’ d‘ br=M‘ yn’w dx’ lbxw 15
yzrph Zr’b MV Kl t’rbw hr‘yh Kl hl‘ ht’ br=M‘=M’ ‘Vwhy
wnl ’Ymy=’l Pswy ynb wrm’yw : Myrp’=rh Kl Z’=yk My’prhw 16
N’V=tybb rV’l qm‘h=Zr’b bVyh yn‘nkh=lkb lzrb bkrw rhh
Myrp’l Pswy tyb=l’ ‘Vwhy rm’yw : l’‘rzy qm‘b rV’lw hytwnbw 17
: dx’ lrwg Kl hyhy=’l Kl lwdg xkw ht’ br=M‘ rm’l hVnmlw
Vyrwt=yk wyt’Yt Kl hyhw wt’rbw ’wh r‘y=yk Kl=hyhy rh yk 18
wlhqyw : ’wh qzx yk wl lzrb bkr yk yn‘nkh=t’ xy
hVbkn Zr’hw d‘wm lh’=t’ MV wnykVyw hlV l’rVy=ynb td‘=lk
h‘bV Mtlxn=t’ wqlx=’l rV’ l’rVy ynbb wrtwyw : Mhynpl 2
’wbl Myprtm Mt’ hn’=d‘ l’rVy ynb=l’ ‘Vwhy rm’yw : MyTbV 3
Mkl wbh : Mkytwb’ yhl’ hwhy Mkl Ntn rV’ Zr’h=t’ tVrl 4
htw’ wbtkyw Zr’b wklhtyw wmqyw MxlV’w TbVl MyVn’ hVlV
dm‘y hdwhy Myqlx h‘bVl ht’ wqlxthw : yl’ w’byw Mtlxn ypl 5
wbtkt Mt’w : NwpYm Mlwbg=l‘ wdm‘y Pswy tybw bgnm wlwbg=l‘ 6
hp lrwg Mkl ytyryw hnh yl’ Mt’bhw Myqlx h‘bV Zr’h=t’
hwhy tnhk=yk Mkbrqb Mywll qlx=Ny’ yk : wnyhl’ hwhy ynpl 7
Ndryl rb‘m Mtlxn wxql hVnmh TbV yYxw Nbw’rw dgw wtlxn
wYyw wklyw MyVn’h wmqyw : hwhy db‘ hVm Mhl Ntn rV’ hxrzm 8
Zr’b wklhthw wkl rm’l Zr’h=t’ btkl Myklhh=t’ ‘Vwhy
: hlVb hwhy ynpl lrwg Mkl KylV’ hpw yl’ wbwVw htw’ wbtkw
rps=l‘ Myqlx h‘bVl Myr‘l hwbtkyw Zr’b wrb‘yw MyVn’h wklyw 9
hlVb lrwg ‘Vwhy Mhl KlVyw : hlV hnxmh=l’ ‘Vwhy=l’ w’byw 10
: Mtqlxmk l’rVy ynbl Zr’h=t’ ‘Vwhy MV=qlxyw hwhy ynpl
l‘yw
18. 11–19. 17 ‘Vwhy 223
11 lwbg ’Yyw MtxpVml Nmynb=ynb hTm lrwg l‘yw
12 hnwpY t’pl lwbgh Mhl yhyw : Pswy ynb Nybw hdwhy ynb Nyb Mlrwg
hyhw hmy rhb hl‘w NwpYm wxyry Ptk=l’ lwbgh hl‘w Ndryh=Nm
13 hzwl Ptk=l’ hzwl lwbgh MVm rb‘w : Nw’ tyb hrbdm wyt’Yt
bgnm rV’ rhh=l‘ rd’ twrT‘ lwbgh dryw l’ tyb ’yh hbgn
14 rV’ rhh=Nm hbgn My=t’pl bsnw lwbgh r’tw : Nwtxt Nwrx=tybl
Myr‘y tyrq ’yh l‘b=tyrq=l’ wyt’Yt hyhw hbgn Nwrx=tyb ynp=l‘
15 ’Yyw Myr‘y tyrq hYqm hbgn=t’pw : My=t’p t’z hdwhy ynb ry‘
16 rhh hYq=l’ lwbgh dryw : xwtpn ym Ny‘m=l’ ’Yyw hmy lwbgh
Mnh yg dryw hnwpY My’pr qm‘b rV’ Mnh=Nb yg ynp=l‘ rV’
17 ’Yyw VmV Ny‘ ’Yyw NwpYm r’tw : lgr Ny‘ dryw hbgn yswbyh Ptk=l’
18 rb‘w : Nbw’r=Nb Nhb Nb’ dryw Mymd’ hl‘m xkn=rV’ twlylg=l’
19 Ptk=l’ lwbgh rb‘w : htbr‘h dryw hnwpY hbr‘h=lwm Ptk=l’
hnwpY xlmh=My NwVl=l’ lwbgh wytw’Yt hyhw hnwpY hlgx=tyb
20 hmdq=t’pl wt’=lbgy Ndryhw : bgn lwbg hz hbgn Ndryh hYq=l’
21 Myr‘h wyhw : MtxpVml bybs hytlwbgl Nmynb ynb tlxn t’z
22 tybw : ZyYq qm‘w hlgx=tybw wxyry MhytwxpVml Nmynb ynb hTml
23, 24 ynp‘hw ynm‘h rpkw : hrp‘w hrphw Myw‘hw : l’=tybw MyrmYw hbr‘h
25, 26 hpYmhw : twr’bw hmrhw Nw‘bg : NhyrYxw hrV‘=MytV Myr‘ ‘bgw
27, 28 yswbyhw Pl’h ‘lYw : hl’rtw l’pryw Mqrw : hYmhw hrypkhw sŘ 11
tlxn t’z NhyrYxw hrV‘=‘br’ Myr‘ tyrq t‘bg MlVwry ’yh
: MtxpVml Nmynb=ynb
Ty Mtlxn yhyw MtwxpVml Nw‘mV=ynb hTml Nw‘mVl ynVh lrwgh ’Yyw
2 : hdlwmw ‘bVw ‘bV=r’b Mtlxnb Mhl yhyw : hdwhy=ynb tlxn Kwtb
3, 4, 5 =tybw glqYw : hmrxw lwtbw dlwtl’w : MY‘w hlbw l‘wV rYxw
6 hrV‘=VlV Myr‘ NxwrVw tw’bl tybw : hsws rYxw twbkrmh
7, 8 MyrYxh=lkw : NhyrYxw ‘br’ Myr‘ NV‘w rt‘w Nwmr Ny‘ : NhyrYxw
tlxn t’z bgn tmr r’b tl‘b=d‘ hl’h Myr‘h twbybs rV’
9 Nw‘mV ynb tlxn hdwhy ynb lbxm : MtxpVml Nw‘mV=ynb hTm
: Mtlxn Kwtb Nw‘mV=ynb wlxnyw Mhm br hdwhy=ynb qlx hyh=yk
10 lwbg yhyw MtxpVml Nlwbz ynbl yVylVh lrwgh l‘yw
11 ‘gpw tVbdb ‘gpw hl‘rmw hmyl Mlwbg hl‘w : dyrV=d‘ Mtlxn
12 VmVh xrzm hmdq dyrVm bVw : M‘nqy ynp=l‘ rV’ lxnh=l’
13 hmdq rb‘ MVmw : ‘ypy hl‘w trbdh=l’ ’Yyw rbt tlsk lwbg=l‘
14 wt’ bsnw : h‘nh r’tmh Nwmr ’Yyw NyYq ht‘ rpx htg hxrzm
15 NwrmVw llhnw tTqw : l’=xtpy yg wyt’Yt wyhw Ntnx NwpYm lwbgh
16 =ynb tlxn t’z : NhyrYxw hrV‘=MytV Myr‘ Mxl tybw hl’dyw
17 rkVVyl : NhyrYxw hl’h Myr‘h MtwxpVml Nlwbz
’Yy
224 ‘Vwhy 19. 18–20. 4
hl’‘rzy Mlwbg yhyw : MtwxpVml rkVVy ynbl y‘ybrh lrwgh ’Yy 18
: Zb’w NwyVqw tybrhw : trxn’w Nw’yVw Myrpxw : MnwVw twlskhw 19, 20
hmwYxVw rwbtb lwbgh ‘gpw : ZYp tybw hdx Ny‘w Myng=Ny‘w tmrw 21, 22
t’z : NhyrYxw hrV‘=VV Myr‘ Ndryh Mlwbg tw’Yt wyhw VmV tybw 23
: NhyrYxw Myr‘h MtxpVml rkVVy=ynb hTm tlxn
Mlwbg yhyw : MtwxpVml rV’=ynb hTml yVymxh lrwgh ’Yyw 24, 25
lmrkb ‘gpw l’Vmw d‘m‘w Klml’w : PVk’w NTbw ylxw tqlx 26
Nwlbzb ‘gpw Ngd tyb VmVh xrzm bVw : tnbl rwxyVbw hmyh 27
: l’mVm lwbk=l’ ’Yyw l’y‘nw qm‘h tyb hnwpY l’=xtpy ygbw
ry‘=d‘w hmrh lwbgh bVw : hbr NwdyY d‘ hnqw Nwmxw bxrw Nrb‘w 28, 29
hm‘w : hbyzk’ lbxm hmyh wyt’Yt wyhyw hsx lwbgh bVw rY=rYbm 30
rV’=ynb hTm tlxn t’z : NhyrYxw MytVw MyrV‘ Myr‘ bxrw qp’w 31
’Yy yltpn ynbl : NhyrYxw hl’h Myr‘h MtxpVml 32
Nwl’m Plxm Mlwbg yhyw : MtxpVml yltpn ynbl yVVh lrwgh 33
bVw : Ndryh wyt’Yt yhyw Mwql=d‘ l’nbyw bqnh ymd’w Mynn‘Yb 34
rV’bw bgnm Nwlbzb ‘gpw hqqx MVm ’Yyw rwbt twnz’ hmy lwbgh
rY MydYh rYbm yr‘w : VmVh xrzm Ndryh hdwhybw Mym ‘gp 35
Ny‘w y‘rd’w Vdqw : rwYxw hmrhw hmd’w : trnkw tqr tmxw 36, 37
hrV‘=‘Vt Myr‘ VmV tybw tn‘=tybw Mrx l’=ldgmw Nw’ryw : rwYx 38
: NhyrYxw Myr‘h MtxpVml yltpn=ynb hTm tlxn t’z : NhyrYxw 39
yhyw : y‘ybVh lrwgh ’Yy MtxpVml Nd=ynb hTml 40, 41
: hltyw Nwly’w Nybl‘Vw : VmV ry‘w lw’tV’w h‘rY Mtlxn lwbg 42
qrb=ynbw dhyw : tl‘bw Nwtbgw hqtl’w : Nwrq‘w htnmtw Nwly’w 43, 44, 45
Nd=ynb lwbg ’Yyw : wpy lwm lwbgh=M‘ Nwqrhw Nwqryh ymw : Nwmr=tgw 46, 47
brx=ypl htw’ wkyw htw’ wdklyw MVl=M‘ wmxlyw Nd=ynb wl‘yw Mhm
tlxn t’z : Mhyb’ Nd MVk Nd MVll w’rqyw hb wbVyw htw’ wVryw 48
=t’=lxnl wlkyw : NhyrYxw hl’h Myr‘h MtxpVml Nd=ynb hTm 49
: Mkwtb Nwn=Nb ‘Vwhyl hlxn l’rVy=ynb wntyw hytlwbgl Zr’h
rhb xrs=tnmt=t’ l’V rV’ ry‘h=t’ wl wntn hwhy yp=l‘ 50
sŘ 12 rz‘l’ wlxn rV’ tlxnh hl’ : hb bVyw ry‘h=t’ hnbyw Myrp’ 51
hlVb lrwgb l’rVy=ynb twTml twb’h yV’rw Nwn=Nb ‘Vwhyw Nhkh
: Zr’h=t’ qlxm wlkyw d‘wm lh’ xtp hwhy ynpl

Mkl wnt rm’l l’rVy ynb=l’ rbd : rm’l ‘Vwhy=l’ hwhy rbdyw k, 2
xYwr hmV swnl : hVm=dyb Mkyl’ ytrbd=rV’ Tlqmh yr‘=t’ 3
snw : Mdh l’gm Tlqml Mkl wyhw t‘d=ylbb hggVb Vpn=hkm 4
ynqz ynz’b rbdw ry‘h r‘V xtp dm‘w hl’h Myr‘hm tx’=l’
bVyw Mwqm wl=wntnw Mhyl’ hry‘h wt’ wps’w wyrbd=t’ ’yhh=ry‘h
Mm‘
20. 5–21. 21 ‘Vwhy 225
5 yk wdyb xYrh=t’ wrgsy=’lw wyrx’ Mdh l’g Pdry ykw : Mm‘
6 bVyw : MwVlV lwmtm wl ’wh ’nV=’lw wh‘r=t’ hkh t‘d=ylbb
rV’ lwdgh Nhkh twm=d‘ TpVml hd‘h ynpl wdm‘=d‘ ’yhh ry‘b
ry‘h=l’ wtyb=l’w wry‘=l’ ’bw xYwrh bwVy z’ Mhh Mymyb hyhy
7 rhb MkV=t’w yltpn rhb lylgb Vdq=t’ wVdqyw : MVm sn=rV’
8 Ndryl rb‘mw : hdwhy rhb Nwrbx ’yh ‘br’ tyrq=t’w Myrp’
tm’r=t’w Nbw’r hTmm rVymb rbdmb rYb=t’ wntn hxrzm wxyry
9 yr‘ wyh hl’ : hVnm hTmm NVbb Nwlg=t’w dg=hTmm d‘lgb
Vpn=hkm=lk hmV swnl Mkwtb rgh rglw l’rVy ynb lkl hd‘wmh
: hd‘h ynpl wdm‘=d‘ Mdh l’g dyb twmy ’lw hggVb
’k Nwn=Nb ‘Vwhy=l’w Nhkh rz‘l’=l’ Mywlh twb’ yV’r wVgyw
2 Zr’b hlVb Mhyl’ wrbdyw : l’rVy ynbl twTmh twb’ yV’r=l’w
NhyVrgmw tbVl Myr‘ wnl=ttl hVm=dyb hwY hwhy rm’l N‘nk
3 Myr‘h=t’ hwhy yp=l’ Mtlxnm Mywll l’rVy=ynb wntyw : wntmhbl
4 Nrh’ ynbl yhyw ythqh txpVml lrwgh ’Yyw : NhyVrgm=t’w hl’h
lrwgb Nmynb hTmmw yn‘mVh hTmmw hdwhy hTmm Mywlh=Nm Nhkh
: hrV‘ VlV Myr‘
5 hTm yYxmw Nd=hTmmw Myrp’=hTm txpVmm Myrtwnh thq ynblw
6 txpVmm NwVrg ynblw : rV‘ Myr‘ lrwgb hVnm
NVbb hVnm hTm yYxmw yltpn hTmmw rV’=hTmmw rkVVy=hTm
7 MtxpVml yrrm ynbl : hrV‘ VlV Myr‘ lrwgb
: hrV‘ MytV Myr‘ Nlwbz hTmmw dg=hTmmw Nbw’r hTmm
8 NhyVrgm=t’w hl’h Myr‘h=t’ Mywll l’rVy=ynb wntyw
9 ynb hTmm wntyw : lrwgb hVm=dyb hwhy hwY rV’k
: MVb Nht’ ’rqy=rV’ hl’h Myr‘h t’ Nw‘mV ynb hTmmw hdwhy
10 lrwgh hyh Mhl yk ywl ynbm ythqh twxpVmm Nrh’ ynbl yhyw
11 rhb Nwrbx ’yh qwn‘h yb’ ‘br’ tyrq=t’ Mhl wntyw : hnVy’r
12 wntn hyrYx=t’w ry‘h hdV=t’w : hytbybs hVrgm=t’w hdwhy
13 =t’ wntn Nhkh Nrh’ ynblw : wtzx’b hnpy=Nb blkl
: hVrgm=t’w hnbl=t’w hVrgm=t’w Nwrbx=t’ xYrh Tlqm ry‘
14, 15 =t’w Nlx=t’w : hVrgm=t’w ‘mtV’=t’w hVrgm=t’w rty=t’w
16 hTy=t’w hVrgm=t’w Ny‘=t’w : hVrgm=t’w rbd=t’w hVrgm
ynV t’m ‘Vt Myr‘ hVrgm=t’w VmV tyb=t’ hVrgm=t’w
17 ‘bg=t’ hVrgm=t’w Nw‘bg=t’ Nmynb hTmmw : hl’h MyTbVh
18 Myr‘ hVrgm=t’w Nwml‘=t’w hVrgm=t’w twtn‘=t’ : hVrgm=t’w
19 : NhyVrgmw Myr‘ hrV‘=VlV Mynhkh Nrh’=ynb yr‘=lk : ‘br’
20 yhyw thq ynbm Myrtwnh Mywlh thq=ynb twxpVmlw
21 =t’ xYrh Tlqm ry‘=t’ Mhl wntyw : Myrp’ hTmm Mlrwg yr‘
MkV
226 ‘Vwhy 21. 22–22. 5
MyYbq=t’w : hVrgm=t’w rzg=t’w Myrp’ rhb hVrgm=t’w MkV 22
: ‘br’ Myr‘ hVrgm=t’w Nrwx tyb=t’w hVrgm=t’w
: hVrgm=t’w Nwtbg=t’ hVrgm=t’w ’qtl’=t’ Nd=hTmmw 23
: ‘br’ Myr‘ hVrgm=t’w Nwmr=tg=t’ hVrgm=t’w Nwly’=t’ 24
Nwmr=tg=t’w hVrgm=t’w Kn‘t=t’ hVnm hTm tyYxmmw 25
=ynb twxpVml NhyVrgmw rV‘ Myr‘=lk : MytV Myr‘ hVrgm=t’w 26
yYxm Mywlh txpVmm NwVrg ynblw : Myrtwnh thq 27
=t’w hVrgm=t’w NVbb Nwlg=t’ xYrh Tlqm ry‘=t’ hVnm hTm
rkVVy hTmmw : MytV Myr‘ hVrgm=t’w hrtV‘b 28
=t’w twmry=t’ : hVrgm=t’w trbd=t’ hVrgm=t’w NwyVq=t’ 29
hTmmw : ‘br’ Myr‘ hVrgm=t’w Myng Ny‘=t’ hVrgm 30
tqlx=t’ : hVrgm=t’w Nwdb‘=t’ hVrgm=t’w l’Vm=t’ rV’ 31
: ‘br’ Myr‘ hVrgm=t’w bxr=t’w hVrgm=t’w
hVrgm=t’w lylgb Vdq=t’ xYrh Tlqm ry‘=t’ yltpn hTmmw 32
: VlV Myr‘ hVrgm=t’w Ntrq=t’w hVrgm=t’w r’d tmx=t’w
: NhyVrgmw ry‘ hrV‘=VlV MtxpVml ynVrgh yr‘=lk 33
Nlwbz hTm t’m Myrtwnh Mywlh yrrm=ynb twxpVmlw 34
=t’w hnmd=t’ : hVrgm=t’w htrq=t’ hVrgm=t’w M‘nqy=t’ 35
hTmmw : ‘br’ Myr‘ hVrgm=t’w llhn=t’ hVrgm 36
twmdq=t’ : hVrgm=t’w hYhy=t’w hVrgm=t’w rYb=t’ Nbw’r 37
: ‘br’ Myr‘ hVrgm=t’w t‘pym=t’w hVrgm=t’w
hVrgm=t’w d‘lgb tmr=t’ xYrh Tlqm ry‘=t’ dg=hTmmw 38
=t’w rz‘y=t’ hVrgm=t’w NwbVx=t’ : hVrgm=t’w Mynxm=t’w 39
Myrtwnh MtxpVml yrrm ynbl Myr‘h=lk : ‘br’ Myr‘=lk hVrgm 40
Mywlh yr‘ lk : hrV‘ MytV Myr‘ Mlrwg yhyw Mywlh twxpVmm 41
hnyyht : NhyVrgmw hnmVw My‘br’ Myr‘ l’rVy=ynb tzx’ Kwtb 42
: hl’h Myr‘h=lkl Nk hytbybs hyVrgmw ry‘ ry‘ hl’h Myr‘h
sŘ 13 ttl ‘bVn rV’ Zr’h=lk=t’ l’rVyl hwhy Ntyw 43
‘bVn=rV’ lkk bybsm Mhl hwhy xnyw : hb wbVyw hwVryw Mtwb’l 44
Ntn Mhyby’=lk t’ Mhyby’=lkm Mhynpb Vy’ dm‘=’lw Mtwb’l
tyb=l’ hwhy rbd=rV’ bwTh rbdh lkm rbd lpn=’l : Mdyb hwhy 45
yYxlw ydglw ynbw’rl ‘Vwhy ’rqy z’ : ’b lkh l’rVy bk
Mkt’ hwY rV’=lk t’ MtrmV Mt’ Mhyl’ rm’yw : hVnm hTm 2
Mtbz‘=’l : Mkt’ ytywY=rV’ lkl ylwqb w‘mVtw hwhy db‘ hVm 3
twYm trmVm=t’ MtrmVw hzh Mwyh d‘ Mybr Mymy hz Mkyx’=t’
Mhl rbd rV’k Mkyx’l Mkyhl’ hwhy xynh ht‘w : Mkyhl’ hwhy 4
hVm Mkl Ntn rV’ Mktzx’ Zr’=l’ Mkylh’l Mkl wklw wnp ht‘w
=t’w hwYmh=t’ twV‘l d’m wrmV qr : Ndryh rb‘b hwhy db‘ 5
hrwth
22. 6–25 ‘Vwhy 227
Mkyhl’ hwhy=t’ hbh’l hwhy=db‘ hVm Mkt’ hwY rV’ hrwth
Mkbbl=lkb wdb‘lw wb=hqbdlw wytwYm rmVlw wykrd=lkb tkllw
6 : Mhylh’=l’ wklyw MxlVyw ‘Vwhy Mkrbyw : MkVpn=lkbw

7 Mhyx’=M‘ ‘Vwhy Ntn wyYxlw NVbb hVm Ntn hVnmh TbV yYxlw
8 rm’yw : Mkrbyw Mhylh’=l’ ‘Vwhy MxlV=yk Mgw hmy Ndryh rb‘m
d’m=br hnqmbw Mkylh’=l’ wbwV Mybr Mysknb rm’l Mhyl’
=llV wqlx d’m hbrh twmlVbw lzrbbw tVxnbw bhzbw Pskb
9 dg=ynbw Nbw’r=ynb wklyw wbVyw : Mkyx’=M‘ Mkyby’
tkll N‘nk=Zr’b rV’ hlVm l’rVy ynb t’m hVnmh TbV yYxw
=dyb hwhy yp=l‘ hb=wzx’n rV’ Mtzx’ Zr’=l’ d‘lgh Zr’=l’
10 Nbw’r=ynb wnbyw N‘nk Zr’b rV’ Ndryh twlylg=l’ w’byw : hVm
: h’rml lwdg xbzm Ndryh=l‘ xbzm MV hVnmh TbV yYxw dg=ynbw
11 TbV yYxw dg=ynbw Nbw’r=ynb wnb hnh rm’l l’rVy=ynb w‘mVyw
rb‘=l’ Ndryh twlylg=l’ N‘nk Zr’ lwm=l’ xbzmh=t’ hVnmh
12 hlV l’rVy=ynb td‘=lk wlhqyw l’rVy ynb w‘mVyw : l’rVy ynb
13 =ynb=l’ l’rVy=ynb wxlVyw : ’bYl Mhyl‘ twl‘l
sxnyp=t’ d‘lgh Zr’=l’ hVnm=TbV yYx=l’w dg=ynb=l’w Nbw’r
14 b’ tybl dx’ ’yVn dx’ ’yVn wm‘ My’Vn hrV‘w : Nhkh rz‘l’=Nb
15 w’byw : l’rVy ypl’l hmh Mtwb’=tyb V’r Vy’w l’rVy twTm lkl
d‘lgh Zr’=l’ hVnm=TbV yYx=l’w dg=ynb=l’w Nbw’r=ynb=l’
16 rV’ hzh l‘mh=hm hwhy td‘ lk wrm’ hk : rm’l Mt’ wrbdyw
xbzm Mkl Mktwnbb hwhy yrx’m Mwyh bwVl l’rVy yhl’b Mtl‘m
17 wnrhTh=’l rV’ rw‘p Nw‘=t’ wnl=T‘mh : hwhyb Mwyh Mkdrml
18 Mwyh wbVt Mt’w : hwhy td‘b Pgnh yhyw hzh Mwyh d‘ wnmm
l’rVy td‘=lk=l’ rxmw hwhyb Mwyh wdrmt Mt’ hyhw hwhy yrx’m
19 hwhy tzx’ Zr’=l’ Mkl wrb‘ Mktzx’ Zr’ h’mT=M’ K’w : PYqy
wnt’w wdrmt=l’ hwhybw wnkwtb wzx’hw hwhy NkVm MV=NkV rV’
20 ’wlh : wnyhl’ hwhy xbzm yd‘lbm xbzm Mkl Mktnbb wdrmt=l’
’whw PYq hyh l’rVy td‘=lk=l‘w Mrxb l‘m l‘m xrz=Nb Nk‘
21 yYxw dg=ynbw Nbw’r=ynb wn‘yw : wnw‘b ‘wg ’l dx’ Vy’
22 hwhy Myhl’ l’ : l’rVy ypl’ yV’r=t’ wrbdyw hVnmh TbV
l‘mb=M’w drmb=M’ ‘dy ’wh l’rVyw ‘dy ’wh hwhy Myhl’ l’
23 hwhy yrx’m bwVl xbzm wnl twnbl : hzh Mwyh wn‘yVwt=l’ hwhyb
hwhy MymlV yxbz wyl‘ twV‘l=M’w hxnmw hlw‘ wyl‘ twl‘hl=M’w
24 wrm’y rxm rm’l t’z=t’ wnyV‘ rbdm hg’dm ’l=M’w : Vqby ’wh
25 hwhy=Ntn lwbgw : l’rVy yhl’ hwhylw Mkl=hm rm’l wnynbl Mkynb
hwhyb qlx Mkl=Ny’ Ndryh=t’ dg=ynbw Nbw’r=ynb Mkynybw wnynyb
wtybVhw
228 ‘Vwhy 22. 26–23. 13
wnl ’n=hV‘n rm’nw : hwhy=t’ ’ry ytlbl wnynb=t’ Mkynb wtybVhw 26
Mkynybw wnynyb ’wh d‘ yk : xbzl ’lw hlw‘l ’l xbzmh=t’ twnbl 27
wnyxbzbw wnytwl‘b wynpl hwhy tdb‘=t’ db‘l wnyrx’ wnytwrd Nybw
: hwhyb qlx Mkl=Ny’ wnynbl rxm Mkynb wrm’y=’lw wnymlVbw
tynbt=t’ w’r wnrm’w rxm wnytrd=l’w wnyl’ wrm’y=yk hyhw rm’nw 28
’wh d‘=yk xbzl ’lw hlw‘l ’l wnytwb’ wV‘=rV’ hwhy xbzm
yrx’m Mwyh bwVlw hwhyb drml wnmm wnl hlylx : Mkynybw wnynyb 29
wnyhl’ hwhy xbzm dblm xbzlw hxnml hl‘l xbzm twnbl hwhy
hd‘h y’yVnw Nhkh sxnyp ‘mVyw : wnkVm ynpl rV’ 30
Nbw’r=ynb wrbd rV’ Myrbdh=t’ wt’ rV’ l’rVy ypl’ yV’rw
Nhkh rz‘l’=Nb sxnyp rm’yw : Mhyny‘b bTyyw hVnm ynbw dg=ynbw 31
wnkwtb=yk wn‘dy Mwyh hVnm ynb=l’w dg=ynb=l’w Nbw’r=ynb=l’
l’rVy ynb=t’ MtlYh z’ hzh l‘mh hwhyb Mtl‘m=’l rV’ hwhy
Nbw’r=ynb t’m My’yVnhw Nhkh rz‘l’=Nb sxnyp bVyw : hwhy dym 32
Mtw’ wbVyw l’rVy ynb=l’ N‘nk Zr’=l’ d‘lgh Zr’m dg=ynb t’mw
’lw l’rVy ynb Myhl’ wkrbyw l’rVy ynb yny‘b rbdh bTyyw : rbd 33
dg=ynbw Nbw’r=ynb rV’ Zr’h=t’ txVl ’bYl Mhyl‘ twl‘l wrm’
sŘ 14 yk wnytnyb ’wh d‘ yk xbzml dg=ynbw Nbw’r=ynb w’rqyw : hb MybVy 34
hwhy xynh=rV’ yrx’ Mybr Mymym yhyw : Myhl’h hwhy gk
‘Vwhy ’rqyw : Mymyb ’b Nqz ‘Vwhyw bybsm Mhyby’=lkm l’rVyl 2
yn’ Mhl’ rm’yw wyrTVlw wyTpVlw wyV’rlw wynqzl l’rVy=lkl
Mkyhl’ hwhy hV‘ rV’=lk t’ Mty’r Mt’w : Mymyb yt’b ytnqz 3
w’r : Mkl Mxlnh ’wh Mkyhl’ hwhy yk Mkynpm hl’h Mywgh=lkl 4
Ndryh=Nm MkyTbVl hlxnb hl’h Myr’Vnh Mywgh=t’ Mkl ytlph
Mkyhl’ hwhyw : VmVh ’wbm lwdgh Myhw ytrkh rV’ Mywgh=lkw 5
rV’k MYr’=t’ MtVryw Mkynplm Mt’ Vyrwhw Mkynpm Mpdhy ’wh
bwtkh=lk t’ twV‘lw rmVl d’m Mtqzxw : Mkl Mkyhl’ hwhy rbd 6
’wb=ytlbl : lw’mVw Nymy wnmm=rws ytlbl hVm trwt rpsb 7
’lw wrykzt=’l Mhyhl’ MVbw Mkt’ hl’h Myr’Vnh hl’h Mywgb
Mkyhl’ hwhyb=M’ yk : Mhl wwxtVt ’lw Mwdb‘t ’lw w‘ybVt 8
Mywg Mkynpm hwhy Vrwyw : hzh Mwyh d‘ MtyV‘ rV’k wqbdt 9
dx’=Vy’ : hzh Mwyh d‘ Mkynpb Vy’ dm‘=’l Mt’w MymwY‘w Myldg 10
rbd rV’k Mkl Mxlnh ’wh Mkyhl’ hwhy yk Pl’=Pdry Mkm
yk : Mkyhl’ hwhy=t’ hbh’l MkytVpnl d’m MtrmVnw : Mkl 11, 12
Mkt’ hl’h Myr’Vnh hl’h Mywgh rtyb Mtqbdw wbwVt bwV=M’
hwhy Pyswy ’l yk w‘dt ‘wdy : Mkb Mhw Mhb Mt’bw Mhb Mtntxthw 13
Vqwmlw xpl Mkl wyhw Mkynplm hl’h Mywgh=t’ Vyrwhl Mkyhl’
hbwTh hmd’h l‘m Mkdb’=d‘ Mkyny‘b MynnYlw MkydYb TTVlw
t’zh
23. 14–24. 17 ‘Vwhy 229
14 Krdb Mwyh Klwh ykn’ hnhw : Mkyhl’ hwhy Mkl Ntn rV’ t’zh
dx’ rbd lpn=’l yk MkVpn=lkbw Mkbbl=lkb Mt‘dyw Zr’h=lk
w’b lkh Mkyl‘ Mkyhl’ hwhy rbd rV’ MybwTh Myrbdh lkm
15 rbdh=lk Mkyl‘ ’b=rV’k hyhw : dx’ rbd wnmm lpn=’l Mkl
t’ Mkyl‘ hwhy ’yby Nk Mkyl‘ Mkyhl’ hwhy rbd rV’ bwTh
rV’ t’zh hbwTh hmd’h l‘m Mktw’ wdymVh=d‘ ‘rh rbdh=lk
16 rV’ Mkyhl’ hwhy tyrb=t’ Mkrb‘b : Mkyhl’ hwhy Mkl Ntn
hrxw Mhl MtywxtVhw Myrx’ Myhl’ Mtdb‘w Mtklhw Mkt’ hwY
: Mkl Ntn rV’ hbwTh Zr’h l‘m hrhm Mtdb’w Mkb hwhy=P’
dk ’rqyw hmkV l’rVy yTbV=lk=t’ ‘Vwhy Ps’yw
: Myhl’h ynpl wbYytyw wyrTVlw wyTpVlw wyV’rlw l’rVy ynqzl
2 rhnh rb‘b l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk M‘h=lk=l’ ‘Vwhy rm’yw
Myhl’ wdb‘yw rwxn yb’w Mhrb’ yb’ xrt Mlw‘m Mkytwb’ wbVy
3 wtw’ Klw’w rhnh rb‘m Mhrb’=t’ Mkyb’=t’ xq’w : Myrx’
4 qxYyl Nt’w : qxYy=t’ wl=Nt’w w‘rz=t’ br’w N‘nk Zr’=lkb
bq‘yw wtw’ tVrl ry‘V rh=t’ wV‘l Nt’w wV‘=t’w bq‘y=t’
5 MyrYm=t’ Pg’w Nrh’=t’w hVm=t’ xlV’w : MyrYm wdry wynbw
6 Mkytwb’=t’ ’yYw’w : Mkt’ yt’Ywh rx’w wbrqb ytyV‘ rV’k
MyVrpbw bkrb Mkytwb’ yrx’ MyrYm wpdryw hmyh w’btw MyrYmm
7 wyl‘ ’byw MyrYmh Nybw Mkynyb lp’m MVyw hwhy=l’ wq‘Yyw : Pws=My
wbVtw MyrYmb ytyV‘=rV’ t’ Mkyny‘ hny’rtw whskyw Myh=t’
8 rb‘b bVwyh yrm’h Zr’=l’ Mkt’ h’b’w : Mybr Mymy rbdmb
MdymV’w MYr’=t’ wVrytw Mkdyb Mtw’ Nt’w Mkt’ wmxlyw Ndryh
9 ’rqyw xlVyw l’rVyb Mxlyw b’wm Klm rwpY=Nb qlb Mqyw : Mkynpm
10 Krbyw M‘lbl ‘mVl ytyb’ ’lw : Mkt’ llql rw‘b=Nb M‘lbl
11 wxyry=l’ w’btw Ndryh=t’ wrb‘tw : wdym Mkt’ lY’w Mkt’ Kwrb
ywxh yVgrghw ytxhw yn‘nkhw yzrphw yrm’h wxyry=yl‘b Mkb wmxlyw
12 Mtw’ Vrgtw h‘rYh=t’ Mkynpl xlV’w : Mkdyb Mtw’ Nt’w yswbyhw
13 Mkl Nt’w : KtVqb ’lw Kbrxb ’l yrm’h yklm ynV Mkynpm
Mymrk Mhb wbVtw Mtynb=’l rV’ Myr‘w hb t‘gy=’l rV’ Zr’
14 wt’ wdb‘w hwhy=t’ w’ry ht‘w : Mylk’ Mt’ Mt‘Tn=’l rV’ Mytyzw
rhnh rb‘b Mkytwb’ wdb‘ rV’ Myhl’=t’ wryshw tm’bw Mymtb
15 wrxb hwhy=t’ db‘l Mkyny‘b ‘r M’w : hwhy=t’ wdb‘w MyrYmbw
rV’ Mkytwb’ wdb‘=rV’ Myhl’=t’ M’ Nwdb‘t ym=t’ Mwyh Mkl
ykn’w MYr’b MybVy Mt’ rV’ yrm’h yhl’=t’ M’w rhnh rb‘b
16 bz‘m wnl hlylx rm’yw M‘h N‘yw : hwhy=t’ db‘n ytybw
17 wnt’ hl‘mh ’wh wnyhl’ hwhy yk : Myrx’ Myhl’ db‘l hwhy=t’
=t’ wnyny‘l hV‘ rV’w Mydb‘ tybm MyrYm Zr’m wnytwb’=t’w
twt’h
230 ‘Vwhy 24. 18–33
lkbw hb wnklh rV’ Krdh=lkb wnrmVyw hl’h twldgh twt’h
yrm’h=t’w Mym‘h=lk=t’ hwhy Vrgyw : Mbrqb wnrb‘ rV’ Mym‘h 18
rm’yw : wnyhl’ ’wh=yk hwhy=t’ db‘n wnxn’=Mg wnynpm Zr’h bVy 19
’wh MyVdq Myhl’=yk hwhy=t’ db‘l wlkwt ’l M‘h=l’ ‘Vwhy
hwhy=t’ wbz‘t yk : Mkytw’Txlw Mk‘Vpl ’Vy=’l ’wh ’wnq=l’ 20
byTyh=rV’ yrx’ Mkt’ hlkw Mkl ‘rhw bVw rkn yhl’ Mtdb‘w
‘Vwhy rm’yw : db‘n hwhy=t’ yk ’l ‘Vwhy=l’ M‘h rm’yw : Mkl 21, 22
wtw’ db‘l hwhy=t’ Mkl Mtrxb Mt’=yk Mkb Mt’ Myd‘ M‘h=l’
wThw Mkbrqb rV’ rknh yhl’=t’ wrysh ht‘w : Myd‘ wrm’yw 23
hwhy=t’ ‘Vwhy=l’ M‘h wrm’yw : l’rVy yhl’ hwhy=l’ Mkbbl=t’ 24
MVyw ’whh Mwyb M‘l tyrb ‘Vwhy trkyw : ‘mVn wlwqbw db‘n wnyhl’ 25
trwt rpsb hl’h Myrbdh=t’ ‘Vwhy btkyw : MkVb TpVmw qx wl 26
: hwhy Vdqmb rV’ hl’h txt MV hmyqyw hlwdg Nb’ xqyw Myhl’
wnb=hyht t’zh Nb’h hnh M‘h=lk=l’ ‘Vwhy rm’yw 27
Mkb htyhw wnm‘ rbd rV’ hwhy yrm’=lk t’ h‘mV ’yh=yk hd‘l
: wtlxnl Vy’ M‘h=t’ ‘Vwhy xlVyw : Mkyhl’b NwVxkt=Np hd‘l 28
db‘ Nwn=Nb ‘Vwhy tmyw hl’h Myrbdh yrx’ yhyw 29
xrs=tnmtb wtlxn lwbgb wt’ wrbqyw : MynV rV‘w h’m=Nb hwhy 30
ymy lk hwhy=t’ l’rVy db‘yw ś: V‘g=rhl NwpYm Myrp’=rhb rV’ 31
t’ w‘dy rV’w ‘Vwhy yrx’ Mymy wkyr’h rV’ Mynqzh ymy lkw ‘Vwhy
wl‘h=rV’ Pswy twmY‘=t’w : l’rVyl hV‘ rV’ hwhy hV‘m=lk 32
bq‘y hnq rV’ hdVh tqlxb MkVb wrbq MyrYmm l’rVy=ynb
: hlxnl Pswy=ynbl wyhyw hTyVq h’mb MkV=yb’ rwmx=ynb t’m
rhb wl=Ntn rV’ wnb sxnyp t‘bgb wt’ wrbqyw tm Nrh’=Nb rz‘l’w 33
ś: Myrp’

.]+w h"l hy‘Vy[ Ml’ NwVl Nrtw Nmysw .VVw MyVmxw yw’m VV ‘Vwhy rpsd yqwsp Mwks
dy yl‘ htyh Nmysw rV‘ h‘br’ wyrdsw .]w"k g"y ‘Vwhy[ hpYmh tmr=d‘ NwbVxmw wyYxw
ynb wrb‘Vm hnV ‘bVw MyrV‘ rpsh twnV .MynVw MyrV‘ wytwqspw .]+’ z"l l’qzxy[ y"y
.‘Vwhy tmV d‘ dysxh ‘Vwhy ymyb Ndryh t’ l’rVy

The number of the verses of the book of Joshua is 656; and the sign is, And
the tongue of the dumb SHALL SING [Isa 35:6]. And its middle point is, And
from Heshbon unto Ramath-mizpeh [Jos 13:26]. And its sedarim are 14; and
the sign is, THE HAND of the Lord was upon me (y = 10, d = 4; Ezek 37:1].
And its peseqot are 22. The years of the book are 27 years from the crossing of
‘Vwhy 231
the children of Israel in the days of Joshua the pious unto the death of Joshua.
MyTpV
sŘ 1 wnl=hl‘y ym rm’l hwhyb l’rVy ynb wl’Vyw ‘Vwhy twm yrx’ yhyw ’
yttn hnh hl‘y hdwhy hwhy rm’yw : wb Mxlhl hlxtb yn‘nkh=l’ 2
hmxlnw ylrgb yt’ hl‘ wyx’ Nw‘mVl hdwhy rm’yw : wdyb Zr’h=t’ 3
hdwhy l‘yw : Nw‘mV wt’ Klyw Klrwgb Kt’ yn’=Mg ytklhw yn‘nkb 4
: Vy’ Mypl’ trV‘ qzbb Mwkyw Mdyb yzrphw yn‘nkh=t’ hwhy Ntyw
: yzrph=t’w yn‘nkh=t’ wkyw wb wmxlyw qzbb qzb ynd’=t’ w’Ymyw 5
: wylgrw wydy twnhb=t’ wYYqyw wt’ wzx’yw wyrx’ wpdryw qzb ynd’ snyw 6
wyh MyYYqm Mhylgrw Mhydy twnhb Myklm My‘bV qzb=ynd’ rm’yw 7
wh’ybyw Myhl’ yl=MlV Nk ytyV‘ rV’k ynxlV txt MyTqlm
wdklyw MlVwryb hdwhy=ynb wmxlyw : MV tmyw MlVwry 8
hdwhy ynb wdry rx’w : V’b wxlV ry‘h=t’w brx=ypl hwkyw htw’ 9
yn‘nkh=l’ hdwhy Klyw : hlpVhw bgnhw rhh bVwy yn‘nkb Mxlhl 10
=t’w yVV=t’ wkyw ‘br’ tyrq Mynpl Nwrbx=MVw Nwrbxb bVwyh
Mynpl rybd=MVw rybd ybVwy=l’ MVm Klyw : ymlt=t’w Nmyx’ 11
yttnw hdklw rps=tyrq=t’ hky=rV’ blk rm’yw : rps=tyrq 12
NTqh blk yx’ znq=Nb l’ynt‘ hdklyw : hV’l ytb hsk‘=t’ wl 13
lw’Vl whtystw h’wbb yhyw : hV’l wtb hsk‘=t’ wl=Ntyw wnmm 14
: Kl=hm blk hl=rm’yw rwmxh l‘m xnYtw hdVh hyb’=t’m
tlg yl httnw ynttn bgnh Zr’ yk hkrb yl=hbh wl rm’tw 15
: tytxt tlg t’w tyl‘ tlg t’ blk hl=Ntyw Mym
rbdm hdwhy ynb=t’ Myrmth ry‘m wl‘ hVm Ntx ynyq ynbw 16
Nw‘mV=t’ hdwhy Klyw : M‘h=t’ bVyw Klyw dr‘ bgnb rV’ hdwhy 17
ry‘h=MV=t’ ’rqyw htw’ wmyrxyw tpY bVwy yn‘nkh=t’ wkyw wyx’
hlwbg=t’w NwlqV’=t’w hlwbg=t’w hz‘=t’ hdwhy dklyw : hmrx 18
’l yk rhh=t’ Vryw hdwhy=t’ hwhy yhyw : hlwbg=t’w Nwrq‘=t’w 19
Nwrbx=t’ blkl wntyw : Mhl lzrb bkr=yk qm‘h ybVy=t’ Vyrwhl 20
bVy yswbyh=t’w : qn‘h ynb hVlV=t’ MVm Vrwyw hVm rbd rV’k 21
MlVwryb Nmynb ynb=t’ yswbyh bVyw Nmynb ynb wVyrwh ’l MlVwry
hwhyw l’=tyb Mh=Mg Pswy=tyb wl‘yw : hzh Mwyh d‘ 22
w’ryw : zwl Mynpl ry‘h=MVw l’=tybb Pswy=tyb wrytyw : Mm‘ 23, 24
ry‘h ’wbm=t’ ’n wn’rh wl wrm’yw ry‘h=Nm ’Ywy Vy’ MyrmVh
brx=ypl ry‘h=t’ wkyw ry‘h ’wbm=t’ M’ryw : dsx Km‘ wnyV‘w 25
ry‘ Nbyw Mytxh Zr’ Vy’h Klyw : wxlV wtxpVm=lk=t’w Vy’h=t’w 26
Vyrwh=’lw : hzh Mwyh d‘ hmV ’wh zwl hmV ’rqyw 27
bVy=t’w hytnb=t’w Kn‘t=t’w hytwnb=t’w N’V=tyb=t’ hVnm
rwd
1. 28–2. 18 MyTpV 233
wdgm ybVwy=t’w hytnb=t’w M‘lby ybVwy=t’w hytwnb=t’w rwd
28 l’rVy qzx=yk yhyw : t’zh Zr’b tbVl yn‘nkh l’wyw hytwnb=t’w
29 ’l Myrp’w : wVyrwh ’l Vyrwhw sml yn‘nkh=t’ MVyw
: rzgb wbrqb yn‘nkh bVyw rzgb bVwyh yn‘nkh=t’ Vyrwh
30 bVyw llhn ybVwy=t’w NwrTq ybVwy=t’ Vyrwh ’l Nlwbz
31 ybVy=t’ Vyrwh ’l rV’ : sml wyhyw wbrqb yn‘nkh
qyp’=t’w hblx=t’w byzk’=t’w blx’=t’w NwdyY ybVwy=t’w wk‘
32 : wVyrwh ’l yk Zr’h ybVy yn‘nkh brqb yrV’h bVyw : bxr=t’w
33 =tyb ybVy=t’w VmV=tyb ybVy=t’ Vyrwh=’l yltpn
tn‘ tybw VmV=tyb ybVyw Zr’h ybVy yn‘nkh brqb bVyw tn‘
34 tdrl wntn ’l=yk hrhh Nd=ynb=t’ yrm’h wYxlyw : sml Mhl wyh
35 dy dbktw Mybl‘Vbw Nwly’b srx=rhb tbVl yrm’h l’wyw : qm‘l
36 : hl‘mw ‘lshm Mybrq‘ hl‘mm yrm’h lwbgw : sml wyhyw Pswy=tyb
b Mykbh=l’ lglgh=Nm hwhy=K’lm l‘yw
rV’ Zr’h=l’ Mkt’ ’yb’w MyrYmm Mkt’ hl‘’ rm’yw
2 Mt’w : Mlw‘l Mkt’ ytyrb rp’=’l rm’w Mkytb’l yt‘bVn
Mt‘mV=’lw NwYtt Mhytwxbzm t’zh Zr’h ybVyl tyrb wtrkt=’l
3 wyhw Mkynpm Mtw’ Vrg’=’l ytrm’ Mgw : MtyV‘ t’z=hm ylwqb
4 hwhy K’lm rbdk yhyw : Vqwml Mkl wyhy Mhyhl’w MydYl Mkl
: wkbyw Mlwq=t’ M‘h w’Vyw l’rVy ynb=lk=l’ hl’h Myrbdh=t’
5 : hwhyl MV=wxbzyw Mykb ’whh Mwqmh=MV w’rqyw
6 tVrl wtlxnl Vy’ l’rVy=ynb wklyw M‘h=t’ ‘Vwhy xlVyw
7 rV’ Mynqzh ymy lkw ‘Vwhy ymy lk hwhy=t’ M‘h wdb‘yw : Zr’h=t’ sŘ 2
rV’ lwdgh hwhy hV‘m=lk t’ w’r rV’ ‘wVwhy yrx’ Mymy wkyr’h
8 : MynV rV‘w h’m=Nb hwhy db‘ Nwn=Nb ‘Vwhy tmyw : l’rVyl hV‘
9 =rhl NwpYm Myrp’ rhb srx=tnmtb wtlxn lwbgb wtw’ wrbqyw
10 Mhyrx’ rx’ rwd Mqyw wytwb’=l’ wps’n ’whh rwdh=lk Mgw : V‘g
: l’rVyl hV‘ rV’ hV‘mh=t’ Mgw hwhy=t’ w‘dy=’l rV’
11 : Myl‘bh=t’ wdb‘yw hwhy yny‘b ‘rh=t’ l’rVy=ynb wV‘yw
12 wklyw MyrYm Zr’m Mtw’ ’yYwmh Mtwb’ yhl’ hwhy=t’ wbz‘yw
Mhl wwxtVyw Mhytwbybs rV’ Mym‘h yhl’m Myrx’ Myhl’ yrx’
13, 14 P’=rxyw : twrtV‘lw l‘bl wdb‘yw hwhy=t’ wbz‘yw : hwhy=t’ ws‘kyw
Mhybyw’ dyb Mrkmyw Mtw’ wsVyw MysV=dyb Mntyw l’rVyb hwhy
15 hwhy=dy w’Yy rV’ lkb : Mhybyw’ ynpl dm‘l dw‘ wlky=’lw bybsm
Mhl rYyw Mhl hwhy ‘bVn rV’kw hwhy rbd rV’k h‘rl Mb=htyh
16, 17 ’l MhyTpV=l’ Mgw : MhysV dym Mw‘yVwyw MyTpV hwhy Mqyw : d’m
Krdh=Nm rhm wrs Mhl wwxtVyw Myrx’ Myhl’ yrx’ wnz yk w‘mV
18 hwhy Myqh=ykw : Nk wV‘=’l hwhy=twYm ‘mVl Mtwb’ wklh rV’
Mhl
234 MyTpV 2. 19–3. 21
ymy lk Mhyby’ dym M‘yVwhw TpVh=M‘ hwhy hyhw MyTpV Mhl
twmb hyhw : Mhyqxdw MhyYxl ynpm Mtq’nm hwhy Mxny=yk TpwVh 19
Mdb‘l Myrx’ Myhl’ yrx’ tkll Mtwb’m wtyxVhw wbVy TpwVh
P’=rxyw : hVqh Mkrdmw Mhyll‘mm wlyph ’l Mhl twxtVhlw 20
ytywY rV’ ytyrb=t’ hzh ywgh wrb‘ rV’ N‘y rm’yw l’rVyb hwhy
Mhynpm Vy’ Vyrwhl Pysw’ ’l yn’=Mg : ylwql w‘mV ’lw Mtwb’=t’ 21
MyrmVh l’rVy=t’ Mb twsn N‘ml : tmyw ‘Vwhy bz‘=rV’ Mywgh=Nm 22
xnyw : ’l=M’ Mtwb’ wrmV rV’k Mb tkll hwhy Krd=t’ Mh 23
: ‘Vwhy=dyb Mntn ’lw rhm MVyrwh ytlbl hl’h Mywgh=t’ hwhy
l’rVy=t’ Mb twsnl hwhy xynh rV’ Mywgh hl’w g
twrd t‘d N‘ml qr : N‘nk twmxlm=lk t’ w‘dy=’l rV’=lk t’ 2
ynrs tVmx : Mw‘dy ’l Mynpl=rV’ qr hmxlm Mdmll l’rVy=ynb 3
Nwmrx l‘b rhm Nwnblh rh bVy ywxhw yndyYhw yn‘nkh=lkw MytVlp
twYm=t’ w‘mVyh t‘dl l’rVy=t’ Mb twsnl wyhyw : tmx ’wbl d‘ 4
brqb wbVy l’rVy ynbw : hVm=dyb Mtwb’=t’ hwY=rV’ hwhy 5
Mhytwnb=t’ wxqyw : yswbyhw ywxhw yzrphw yrm’hw ytxh yn‘nkh 6
: Mhyhl’=t’ wdb‘yw Mhynbl wntn Mhytwnb=t’w MyVnl Mhl
hwhy=t’ wxkVyw hwhy yny‘b ‘rh=t’ l’rVy=ynb wV‘yw 7
l’rVyb hwhy P’=rxyw : twrV’h=t’w Myl‘bh=t’ wdb‘yw Mhyhl’ 8
l’rVy=ynb wdb‘yw Myrhn Mr’ Klm Myt‘Vr NVwk dyb Mrkmyw
Mqyw hwhy=l’ l’rVy=ynb wq‘zyw : MynV hnmV Myt‘Vr NVwk=t’ 9
NTqh blk yx’ znq=Nb l’ynt‘ t’ M‘yVwyw l’rVy ynbl ‘yVwm hwhy
Ntyw hmxlml ’Yyw l’rVy=t’ TpVyw hwhy=xwr wyl‘ yhtw : wnmm 10
: Myt‘Vr NVwk l‘ wdy z‘tw Mr’ Klm Myt‘Vr NVwk=t’ wdyb hwhy
: znq=Nb l’ynt‘ tmyw hnV My‘br’ Zr’h TqVtw 11
Nwlg‘=t’ hwhy qzxyw hwhy yny‘b ‘rh twV‘l l’rVy ynb wpsyw 12
wyl’ Ps’yw : hwhy yny‘b ‘rh=t’ wV‘=yk l‘ l’rVy=l‘ b’wm=Klm 13
: Myrmth ry‘=t’ wVryyw l’rVy=t’ Kyw Klyw qlm‘w Nwm‘ ynb=t’
wq‘zyw : hnV hrV‘ hnwmV b’wm=Klm Nwlg‘=t’ l’rVy=ynb wdb‘yw 14, 15
=Nb ’rg=Nb dwh’=t’ ‘yVwm Mhl hwhy Mqyw hwhy=l’ l’rVy=ynb
Klm Nwlg‘l hxnm wdyb l’rVy=ynb wxlVyw wnymy=dy rT’ Vy’ ynymyh
htw’ rgxyw hkr’ dmg twyp ynV hlw brx dwh’ wl V‘yw : b’wm 16
b’wm Klm Nwlg‘l hxnmh=t’ brqyw : wnymy Kry l‘ wydml txtm 17
xlVyw hxnmh=t’ byrqhl hlk rV’k yhyw : d’m ’yrb Vy’ Nwlg‘w 18
lglgh=t’ rV’ Mylysph=Nm bV ’whw : hxnmh y’Vn M‘h=t’ 19
Mydm‘h=lk wyl‘m w’Yyw sh rm’yw Klmh Kyl’ yl rts=rbd rm’yw
wdbl wl=rV’ hrqmh tyl‘b bVy ’whw wyl’ ’b dwh’w : wyl‘ 20
dwh’ xlVyw : ’skh l‘m Mqyw Kyl’ yl Myhl’=rbd dwh’ rm’yw 21
dy=t’
3. 22–4. 16 MyTpV 235
22 ’byw : wnTbb h‘qtyw wnymy Kry l‘m brxh=t’ xqyw wl’mV dy=t’
brxh PlV ’l yk bhlh d‘b blxh rgsyw bhlh rx’ bYnh=Mg
23 hyl‘h twtld rgsyw hnwrdsmh dwh’ ’Yyw : hndVrph ’Yyw wnTbm
24 twl‘n hyl‘h twtld hnhw w’ryw w’b wydb‘w ’Yy ’whw : l‘nw wd‘b
25 hnhw Vwb=d‘ wlyxyw : hrqmh rdxb wylgr=t’ ’wh Kysm K’ wrm’yw
Mhynd’ hnhw wxtpyw xtpmh=t’ wxqyw hyl‘h twtld xtp wnny’
26 Mylysph=t’ rb‘ ’whw Mhmhmth d‘ Tlmn dwh’w : tm hYr’ lpn
27 wm‘ wdryw Myrp’ rhb rpwVb ‘qtyw w’wbb yhyw : htry‘Vh Tlmyw
28 Ntn=yk yrx’ wpdr Mhl’ rm’yw : Mhynpl ’whw rhh=Nm l’rVy=ynb
twrb‘m=t’ wdklyw wyrx’ wdryw Mkdyb b’wm=t’ Mkyby’=t’ hwhy
29 ’yhh t‘b b’wm=t’ wkyw : rb‘l Vy’ wntn=’lw b’wml Ndryh
30 ‘nktw : Vy’ Tlmn ’lw lyx Vy’=lkw NmV=lk Vy’ Mypl’ trV‘k
: hnV MynwmV Zr’h TqVtw l’rVy dy txt ’whh Mwyb b’wm
31 tw’m=VV MytVlp=t’ Kyw tn‘=Nb rgmV hyh wyrx’w sŘ 3
d wpsyw : l’rVy=t’ ’wh=Mg ‘Vyw rqbh dmlmb Vy’
2 Nyby dyb hwhy Mrkmyw : tm dwh’w hwhy yny‘b ‘rh twV‘l l’rVy ynb
tVrxb bVwy ’whw ’rsys w’bY=rVw rwYxb Klm rV’ N‘nk=Klm
3 lzrb=bkr tw’m ‘Vt yk hwhy=l’ l’rVy=ynb wq‘Yyw : Mywgh
: hnV MyrV‘ hqzxb l’rVy ynb=t’ Zxl ’whw wl
4 t‘b l’rVy=t’ hTpV ’yh twdypl tV’ h’ybn hV’ hrwbdw
5 rhb l’=tyb Nybw hmrh Nyb hrwbd rmt=txt tbVwy ’yhw : ’yhh
6 qrbl ’rqtw xlVtw : TpVml l’rVy ynb hyl’ wl‘yw Myrp’
l’rVy=yhl’ hwhy hwY=’lh wyl’ rm’tw yltpn Vdqm M‘nyb’=Nb
yltpn ynbm Vy’ Mypl’ trV‘ Km‘ txqlw rwbt rhb tkVmw Kl
7 Nyby ’bY=rV ’rsys=t’ NwVyq lxn=l’ Kyl’ ytkVmw : Nwlbz ynbmw
8 yklt=M’ qrb hyl’ rm’yw : Kdyb whyttnw wnwmh=t’w wbkr=t’w
9 Km‘ Kl’ Klh rm’tw : Kl’ ’l ym‘ yklt ’l=M’w ytklhw ym‘
hV’=dyb yk Klwh ht’ rV’ Krdh=l‘ Ktr’pt hyht ’l yk sp’
10 q‘zyw : hVdq qrb=M‘ Kltw hrwbd Mqtw ’rsys=t’ hwhy rkmy
Vy’ ypl’ trV‘ wylgrb l‘yw hVdq yltpn=t’w Nlwbz=t’ qrb
11 hVm Ntx bbx ynbm Nyqm drpn ynyqh rbxw : hrwbd wm‘ l‘tw
12 hl‘ yk ’rsysl wdgyw : Vdq=t’ rV’ Myn‘Yb Nwl’=d‘ wlh’ Tyw
13 tw’m ‘Vt wbkr=lk=t’ ’rsys q‘zyw : rwbt=rh M‘nyb’=Nb qrb
: NwVyq lxn=l’ Mywgh tVrxm wt’ rV’ M‘h=lk=t’w lzrb bkr
14 ’rsys=t’ hwhy Ntn rV’ Mwyh hz yk Mwq qrb=l’ hrbd rm’tw
Mypl’ trV‘w rwbt rhm qrb dryw Kynpl ’Yy hwhy ’lh Kdyb
15 hnxmh=lk=t’w bkrh=lk=t’w ’rsys=t’ hwhy Mhyw : wyrx’ Vy’
16 qrbw : wylgrb snyw hbkrmh l‘m ’rsys dryw qrb ynpl brx=ypl
Pdr
236 MyTpV 4. 17–5. 17
hnxm=lk lpyw Mywgh tVrx d‘ hnxmh yrx’w bkrh yrx’ Pdr
l‘y lh’=l’ wylgrb sn ’rsysw : dx’=d‘ r’Vn ’l brx=ypl ’rsys 17
: ynyqh rbx tyb Nybw rwYx=Klm Nyby Nyb MwlV yk ynyqh rbx tV’
’ryt=l’ yl’ hrws ynd’ hrws wyl’ rm’tw ’rsys t’rql l‘y ’Ytw 18
’n=ynyqVh hyl’ rm’yw : hkymVb whsktw hlh’h hyl’ rsyw 19
rm’yw : whsktw whqVtw blxh dw’n=t’ xtptw ytmY yk Mym=T‘m 20
Vy’ hp=Vyh rm’w Kl’Vw ’wby Vy’=M’ hyhw lh’h xtp dm‘ hyl’
tbqmh=t’ MVtw lh’h dty=t’ rbx=tV’ l‘y xqtw : Ny’ trm’w 21
Zr’b xnYtw wtqrb dtyh=t’ ‘qttw T’lb wyl’ ’wbtw hdyb
wt’rql l‘y ’Ytw ’rsys=t’ Pdr qrb hnhw : tmyw P‘yw Mdrn=’whw 22
hnhw hyl’ ’byw Vqbm ht’=rV’ Vy’h=t’ K’r’w Kl wl rm’tw
Nyby t’ ’whh Mwyb Myhl’ ‘nkyw : wtqrb dtyhw tm lpn ’rsys 23
l‘ hVqw Kwlh l’rVy=ynb dy Kltw : l’rVy ynb ynpl N‘nk=Klm 24
: N‘nk=Klm Nyby t’ wtyrkh rV’ d‘ N‘nk=Klm Nyby

‘rpb : rm’l ’whh Mwyb M‘nyb’=Nb qrbw hrwbd rVtw h, 2


Myklm w‘mV : hwhy wkrb M‘ bdnthb l’rVyb tw‘rp 3
hwhyl rmz’ hryV’ ykn’ hwhyl ykn’ Mynzr wnyz’h
Mwd’ hdVm Kd‘Yb ry‘Vm Kt’Yb hwhy : l’rVy yhl’ 4
Myrh : Mym wpTn Myb‘=Mg wpTn MymV=Mg hV‘r Zr’ 5
ymyb : l’rVy yhl’ hwhy ynpm ynys hz hwhy ynpm wlzn 6
twbytn yklhw twxr’ wldx l‘y ymyb tn‘=Nb rgmV
ytmqV d‘ wldx l’rVyb Nwzrp wldx : twlqlq‘ twxr’ wkly 7
MyVdx Myhl’ rxby : l’rVyb M’ ytmqV hrwbd 8
Pl’ My‘br’b xmrw h’ry=M’ Ngm Myr‘V Mxl z’
wkrb M‘b Mybdntmh l’rVy yqqwxl ybl : l’rVyb 9
yklhw Nydm=l‘ ybVy twrxY twnt’ ybkr : hwhy 10
wnty MV Myb’Vm Nyb MyYYxm lwqm : wxyV Krd=l‘ 11
=M‘ Myr‘Vl wdry z’ l’rVyb wnwzrp tqdY hwhy twqdY
Mwq ryV=yrbd yrw‘ yrw‘ hrwbd yrw‘ yrw‘ : hwhy 12
M‘ Myryd’l dyrV dry z’ : M‘nyb’=Nb KybV hbVw qrb 13
Kyrx’ qlm‘b MVrV Myrp’ ynm : Myrwbgb yl=dry hwhy 14
MykVm Nlwbzmw Myqqxm wdry rykm ynm Kymm‘b Nymynb
Nk rkVVyw hrbd=M‘ rkVVyb yrVw : rps TbVb 15
Myldg Nbw’r twglpb wylgrb xlV qm‘b qrb
twqrV ‘mVl MytpVmh Nyb tbVy hml : bl=yqqx 16
rb‘b d‘lg : bl=yrqx Mylwdg Nbw’r twglpl Myrd‘ 17
Mymy Pwxl bVy rV’ twyn’ rwgy hml Ndw NkV Ndryh
l‘w
5. 18–6. 13 MyTpV 237
18 yltpnw twml wVpn Prx M‘ Nwlbz : NwkVy wyYrpm l‘w
19 N‘nk yklm wmxln z’ wmxln Myklm w’b : hdV ymwrm l‘
20 MymV=Nm : wxql ’l Psk ‘Yb wdgm ym=l‘ Kn‘tb
21 lxn : ’rsys M‘ wmxln Mtwlsmm Mybkwkh wmxln
: z‘ yVpn ykrdt NwVyq lxn Mymwdq lxn Mprg NwVyq
22, 23 wrw’ : wyryb’ twrhd twrhdm sws=ybq‘ wmlh z’
w’b=’l yk hybVy rwr’ wr’ hwhy K’lm rm’ zwrm
24 MyVnm Krbt : Myrwbgb hwhy trz‘l hwhy trz‘l
25 Mym : Krbt lh’b MyVnm ynyqh rbx tV’ l‘y
26 hdy : h’mx hbyrqh Myryd’ lpsb hntn blx l’V
’rsys hmlhw Mylm‘ twmlhl hnymyw hnxlVt dtyl
27 lpn ‘rk hylgr Nyb : wtqr hplxw hYxmw wV’r hqxm
: dwdV lpn MV ‘rk rV’b lpn ‘rk hylgr Nyb bkV
28 ‘wdm bnV’h d‘b ’rsys M’ bbytw hpqVn Nwlxh d‘b
29 twmkx : wytwbkrm ym‘p wrx’ ‘wdm ’wbl wbkr VVb
30 w’Ymy ’lh : hl hyrm’ byVt ’yh=P’ hnyn‘t hytwrV
My‘bY llV rbg V’rl Mytmxr Mxr llV wqlxy
: llV yr’wYl Mytmqr ‘bY hmqr My‘bY llV ’rsysl
31 wtrbgb VmVh t’Yk wybh’w hwhy Kybyw’=lk wdb’y Nk sŘ 4
: hnV My‘br’ Zr’h TqVtw
w ‘bV Nydm=dyb hwhy Mntyw hwhy yny‘b ‘rh l’rVy=ynb wV‘yw
2 l’rVy ynb Mhl=wV‘ Nydm ynpm l’rVy=l‘ Nydm=dy z‘tw : MynV
3 =M’ hyhw : twdYmh=t’w twr‘mh=t’w Myrhb rV’ twrhnmh=t’
4 Mhyl‘ wnxyw : wyl‘ wl‘w Mdq=ynbw qlm‘w Nydm hl‘w l’rVy ‘rz
l’rVyb hyxm wry’Vy=’lw hz‘ K’wb=d‘ Zr’h lwby=t’ wtyxVyw
5 hbr’=ydk w’by Mhylh’w wl‘y Mhynqmw Mh yk : rwmxw rwVw hVw
6 ldyw : htxVl Zr’b w’byw rpsm Ny’ Mhylmglw Mhlw brl
: hwhy=l’ l’rVy=ynb wq‘zyw Nydm ynpm d’m l’rVy
7, 8 hwhy xlVyw : Nydm twd’ l‘ hwhy=l’ l’rVy=ynb wq‘z=yk yhyw
l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk Mhl rm’yw l’rVy ynb=l’ ’ybn Vy’
9 lY’w : Mydb‘ tybm Mkt’ ’yYw’w MyrYmm Mkt’ ytyl‘h ykn’
hnt’w Mkynpm Mtw’ Vrg’w MkyYxl=lk dymw MyrYm dym Mkt’
10 yhl’=t’ w’ryt ’l Mkyhl’ hwhy yn’ Mkl hrm’w : MYr’=t’ Mkl
: ylwqb Mt‘mV ’lw MYr’b MybVwy Mt’ rV’ yrm’h
11 V’wyl rV’ hrp‘b rV’ hl’h txt bVyw hwhy K’lm ’byw
12 wyl’ ’ryw : Nydm ynpm synhl tgb MyTx Tbx wnb Nw‘dgw yrz‘h yb’
13 Nw‘dg wyl’ rm’yw : lyxh rwbg Km‘ hwhy wyl’ rm’yw hwhy K’lm
wyt’lpn=lk hy’w t’z=lk wnt’Ym hmlw wnm‘ hwhy Vyw ynd’ yb
rV’
238 MyTpV 6. 14–38
wnVTn ht‘w hwhy wnl‘h MyrYmm ’lh rm’l wnytwb’ wnl=wrps rV’
t‘Vwhw hz Kxkb Kl rm’yw hwhy wyl’ Npyw : Nydm=Pkb wnntyw hwhy 14
‘yVw’ hmb ynd’ yb wyl’ rm’yw : KytxlV ’lh Nydm Pkm l’rVy=t’ 15
rm’yw : yb’ tybb ry‘Yh ykn’w hVnmb ldh ypl’ hnh l’rVy=t’ 16
wyl’ rm’yw : dx’ Vy’k Nydm=t’ tykhw Km‘ hyh’ yk hwhy wyl’ 17
’n=l’ : ym‘ rbdm ht’V tw’ yl tyV‘w Kyny‘b Nx yt’Ym ’n=M’ 18
rm’yw Kynpl ytxnhw ytxnm=t’ yt’Yhw Kyl’ y’b=d‘ hzm Vmt
twYm xmq=tpy’w Myz‘=ydg V‘yw ’b Nw‘dgw : KbwV d‘ bV’ ykn’ 19
: Vgyw hl’h txt=l’ wyl’ ’Ywyw rwrpb MV qrmhw lsb MV rVbh
twYmh=t’w rVbh=t’ xq Myhl’h K’lm wyl’ rm’yw 20
K’lm xlVyw : Nk V‘yw KwpV qrmh=t’w zlh ‘lsh=l’ xnhw 21
V’h l‘tw twYmbw rVbb ‘gyw wdyb rV’ tn‘Vmh hYq=t’ hwhy
: wyny‘m Klh hwhy K’lmw twYmh=t’w rVbh=t’ lk’tw rwYh=Nm
Nk=l‘=yk hwhy ynd’ hh’ Nw‘dg rm’yw ’wh hwhy K’lm=yk Nw‘dg ’ryw 22
’ryt=l’ Kl MwlV hwhy wl rm’yw : Mynp=l’ Mynp hwhy K’lm yty’r 23
Mwyh d‘ MwlV hwhy wl=’rqyw hwhyl xbzm Nw‘dg MV Nbyw : twmt ’l 24
rm’yw ’whh hlylb yhyw : yrz‘h yb’ trp‘b wndw‘ hzh 25
tsrhw MynV ‘bV ynVh rpw Kyb’l rV’ rwVh=rp=t’ xq hwhy wl
tynbw : trkt wyl‘=rV’ hrV’h=t’w Kyb’l rV’ l‘bh xbzm=t’ 26
rph=t’ txqlw hkr‘mb hzh zw‘mh V’r l‘ Kyhl’ hwhyl xbzm
hrV‘ Nw‘dg xqyw : trkt rV’ hrV’h yY‘b hlw‘ tyl‘hw ynVh 27
tyb=t’ ’ry rV’k yhyw hwhy wyl’ rbd rV’k V‘yw wydb‘m MyVn’
ry‘h yVn’ wmykVyw : hlyl V‘yw Mmwy twV‘m ry‘h yVn’=t’w wyb’ 28
rph t’w htrk wyl‘=rV’ hrV’hw l‘bh xbzm Ztn hnhw rqbb
rbdh hV‘ ym wh‘r=l’ Vy’ wrm’yw : ywnbh xbzmh=l‘ hl‘h ynVh 29
wrm’yw : hzh rbdh hV‘ V’wy=Nb Nw‘dg wrm’yw wVqbyw wVrdyw hzh 30
ykw l‘bh xbzm=t’ Ztn yk tmyw Knb=t’ ’Ywh V’wy=l’ ry‘h yVn’
Mt’h wyl‘ wdm‘=rV’ lkl V’wy rm’yw : wyl‘=rV’ hrV’h trk 31
rqbh=d‘ tmwy wl byry rV’ wtw’ Nw‘yVwt Mt’=M’ l‘bl Nwbyrt
’whh=Mwyb wl=’rqyw : wxbzm=t’ Ztn yk wl bry ’wh Myhl’=M’ 32
=lkw : wxbzm=t’ Ztn yk l‘bh wb bry rm’l l‘bry 33
xwrw : l’‘rzy qm‘b wnxyw wrb‘yw wdxy wps’n Mdq=ynbw qlm‘w Nydm 34
Myk’lmw : wyrx’ rz‘yb’ q‘zyw rpwVb ‘qtyw Nw‘dg=t’ hVbl hwhy 35
Nwlbzbw rV’b xlV Myk’lmw wyrx’ ’wh=Mg q‘zyw hVnm=lkb xlV
‘yVwm KVy=M’ Myhl’h=l’ Nw‘dg rm’yw : Mt’rql wl‘yw yltpnbw 36
Nrgb rmYh tzg=t’ gyYm ykn’ hnh : trbd rV’k l’rVy=t’ ydyb 37
‘yVwt=yk yt‘dyw brx Zr’h=lk=l‘w hdbl hzgh=l‘ hyhy lT M’
hzgh=t’ rzyw trxmm MkVyw Nk=yhyw : trbd rV’k l’rVy=t’ ydyb 38
Zmyw
6. 39–7. 18 MyTpV 239
39 Myhl’h=l’ Nw‘dg rm’yw : Mym lpsh ’wlm hzgh=Nm lT Zmyw
’n=yhy hzgb M‘ph=qr=’n hsn’ M‘ph K’ hrbd’w yb Kp’ rxy=l’
40 Nk Myhl’ V‘yw : lT=hyhy Zr’h=lk=l‘w hdbl hzgh=l’ brx sŘ 5
: lT hyh Zr’h=lk=l‘w hdbl hzgh=l’ brx=yhyw ’whh hlylb
z wnxyw wt’ rV’ M‘h=lkw Nw‘dg ’wh l‘bry MkVyw
: qm‘b hrwmh t‘bgm NwpYm wl=hyh Nydm hnxmw drx Ny‘=l‘

2 Mdyb Nydm=t’ yttm Kt’ rV’ M‘h br Nw‘dg=l’ hwhy rm’yw


3 ynz’b ’n ’rq ht‘w : yl h‘yVwh ydy rm’l l’rVy yl‘ r’pty=Np
M‘h=Nm bVyw d‘lgh rhm rpYyw bVy drxw ’ry=ym rm’l M‘h
4 hwhy rm’yw : wr’Vn Mypl’ trV‘w Pl’ MynVw MyrV‘
hyhw MV Kl wnprY’w Mymh=l’ Mtw’ drwh br M‘h dw‘ Nw‘dg=l’
Kyl’ rm’=rV’ lkw Kt’ Kly ’wh Kt’ Kly hz Kyl’ rm’ rV’
5 hwhy rm’yw Mymh=l’ M‘h=t’ drwyw : Kly ’l ’wh Km‘ Kly=’l hz
gyYt blkh qly rV’k Mymh=Nm wnwVlb qly=rV’ lk Nw‘dg=l’
6 Myqqlmh rpsm yhyw : twtVl wykrb=l‘ ‘rky=rV’ lkw dbl wtw’
Mhykrb=l‘ w‘rk M‘h rty lkw Vy’ tw’m VlV Mhyp=l’ Mdyb
7 Vy’h tw’m VlVb Nw‘dg=l’ hwhy rm’yw : Mym twtVl
Vy’ wkly M‘h=lkw Kdyb Nydm=t’ yttnw Mkt’ ‘yVw’ Myqqlmh
8 Vy’=lk t’w MhytrpwV t’w Mdyb M‘h hdY=t’ wxqyw : wmqml
Nydm hnxmw qyzxh Vy’h tw’m=VlVbw wylh’l Vy’ xlV l’rVy
9 wyl’ rm’yw ’whh hlylb yhyw : qm‘b txtm wl hyh
10 dr tdrl ht’ ’ry=M’w : Kdyb wyttn yk hnxmb dr Mwq hwhy
11 hnqzxt rx’w wrbdy=hm t‘mVw : hnxmh=l’ Kr‘n hrpw ht’
rV’ MyVmxh hYq=l’ wr‘n hrpw ’wh dryw hnxmb tdryw Kydy
12 brl hbr’k qm‘b Mylpn Mdq=ynb=lkw qlm‘w Nydmw : hnxmb
13 Nw‘dg ’byw : brl Myh tpV=l‘V lwxk rpsm Ny’ Mhylmglw
lwlY hnhw ytmlx Mwlx hnh rm’yw Mwlx wh‘rl rpsm Vy’=hnhw
whkphyw lpyw whkyw lh’h=d‘ ’byw Nydm hnxmb Kphtm Myr‘V Mxl
14 Nw‘dg brx=M’ ytlb t’z Ny’ rm’yw wh‘r N‘yw : lh’h lpnw hl‘ml
: hnxmh=lk=t’w Nydm=t’ wdyb Myhl’h Ntn l’rVy Vy’ V’wy=Nb
15 wxtVyw wrbV=t’w Mwlxh rpsm=t’ Nw‘dg ‘mVk yhyw
hnxm=t’ Mkdyb hwhy Ntn=yk wmwq rm’yw l’rVy hnxm=l’ bVyw
16 twrpwV Ntyw MyV’r hVlV Vy’h tw’m=VlV=t’ Zxyw : Nydm
17 ynmm Mhyl’ rm’yw : Mydkh Kwtb Mydyplw Myqyr Mydkw Mlk=dyb
hV‘’=rV’k hyhw hnxmh hYqb ’b ykn’ hnhw wV‘t Nkw w’rt
18 twrpwVb Mt‘qtw yt’ rV’=lkw ykn’ rpwVb yt‘qtw : NwV‘t Nk
: Nw‘dglw hwhyl Mtrm’w hnxmh=lk twbybs Mt’=Mg
’byw
240 MyTpV 7. 19–8. 18
trmV’h V’r hnxmh hYqb wt’=rV’ Vy’=h’mw Nw‘dg ’byw 19
Mydkh Zwpnw twrpwVb w‘qtyw MyrmVh=t’ wmyqh Mqh K’ hnwkyth
wqyzxyw Mydkh wrbVyw twrpwVb MyV’rh tVlV w‘qtyw : Mdyb rV’ 20
brx w’rqyw ‘wqtl twrpwVh Mnymy=dybw Mydplb Mlw’mV=dyb
hnxmh=lk Zryw hnxml bybs wytxt Vy’ wdm‘yw : Nw‘dglw hwhyl 21
brx t’ hwhy MVyw twrpwVh tw’m=VlV w‘qtyw : wsynyw w‘yryw 22
d‘ htrrY hTVh tyb=d‘ hnxmh snyw hnxmh=lkbw wh‘rb Vy’
rV’=Nmw yltpnm l’rVy=Vy’ q‘Yyw : tbT=l‘ hlwxm lb’=tpV 23
rh=lkb Nw‘dg xlV Myk’lmw : Nydm yrx’ wpdryw hVnm=lk=Nmw 24
tyb d‘ Mymh=t’ Mhl wdklw Nydm t’rql wdr rm’l Myrp’
tyb d‘ Mymh=t’ wdklyw Myrp’ Vy’=lk q‘Yyw Ndryh=t’w hrb
wgrhyw b’z=t’w br‘=t’ Nydm yrV=ynV wdklyw : Ndryh=t’w hrb 25
Nydm=l’ wpdryw b’z=bqyb wgrh b’z=t’w brw‘=rwYb brw‘=t’
Vy’ wyl’ wrm’yw : Ndryl rb‘m Nw‘dg=l’ w’ybh b’zw br‘=V’rw x
Mxlhl tklh yk wnl tw’rq ytlbl wnl tyV‘ hzh rbdh=hm Myrp’
’wlh Mkk ht‘ ytyV‘=hm Mhyl’ rm’yw : hqzxb wt’ Nwbyryw Nydmb 2
sŘ 6 yrV=t’ Myhl’ Ntn Mkdyb : rz‘yb’ ryYbm Myrp’ twll‘ bwT 3
wyl‘m Mxwr htpr z’ Mkk twV‘ ytlky=hmw b’z=t’w br‘=t’ Nydm
Vy’h tw’m=VlVw ’wh rb‘ hndryh Nw‘dg ’byw : hzh rbdh wrbdb 4
Mxl twrkk ’n=wnt twks yVn’l rm’yw : Mypdrw Mypy‘ wt’ rV’ 5
yklm ‘nmlYw xbz yrx’ Pdr ykn’w Mh Mypy‘=yk ylgrb rV’ M‘l
K’bYl Ntn=yk Kdyb ht‘ ‘nmlYw xbz Pkh twks yrV rm’yw : Nydm 6
ytVdw ydyb ‘nmlY=t’w xbz=t’ hwhy ttb Nkl Nw‘dg rm’yw : Mxl 7
l’wnp MVm l‘yw : Mynqrbh=t’w rbdmh yYwq=t’ MkrVb=t’ 8
: twks yVn’ wn‘ rV’k l’wnp yVn’ wtw’ wn‘yw t’zk Mhyl’ rbdyw
: hzh ldgmh=t’ Zt’ MwlVb ybwVb rm’l l’wnp yVn’l=Mg rm’yw 9
rV‘ tVmxk Mm‘ Mhynxmw rqrqb ‘nmlYw xbzw 10
Pl’ MyrV‘w h’m Mylpnhw Mdq=ynb hnxm lkm Myrtwnh lk Pl’
xbnl Mdqm Mylh’b ynwkVh Krd Nw‘dg l‘yw : brx PlV Vy’ 11
‘nmlYw xbz wswnyw : xTb hyh hnxmhw hnxmh=t’ Kyw hhbgyw 12
‘nmlY=t’w xbz=t’ Nydm yklm ynV=t’ dklyw Mhyrx’ Pdryw
hl‘mlm hmxlmh=Nm V’wy=Nb Nw‘dg bVyw : dyrxh hnxmh=lkw 13
twks yrV=t’ wyl’ btkyw whl’Vyw twks yVn’m r‘n=dklyw : srxh 14
hnh rm’yw twks yVn’=l’ ’byw : Vy’ h‘bVw My‘bV hynqz=t’w 15
Kdyb ht‘ ‘nmlYw xbz Pkh rm’l ytw’ Mtprx rV’ ‘nmlYw xbz
rbdmh yYwq=t’w ry‘h ynqz=t’ xqyw : Mxl Myp‘yh KyVn’l Ntn yk 16
Ztn l’wnp ldgm=t’w : twks yVn’ t’ Mhb ‘dyw Mynqrbh=t’w 17
MyVn’h hpy’ ‘nmlY=l’w xbz=l’ rm’yw : ry‘h yVn’=t’ grhyw 18
rV’
8. 19–9. 9 MyTpV 241
: Klmh ynb r’tk dx’ Mhwmk Kwmk wrm’yw rwbtb Mtgrh rV’
19 : Mkt’ ytgrh ’l Mtw’ Mtyxh wl hwhy=yx Mh ym’=ynb yx’ rm’yw
20 ’ry yk wbrx r‘nh PlV=’lw Mtw’ grh Mwq wrwkb rtyl rm’yw
21 Vy’k yk wnb=‘gpw ht’ Mwq ‘nmlYw xbz rm’yw : r‘n wndw‘ yk
MynrhVh=t’ xqyw ‘nmlY=t’w xbz=t’ grhyw Nw‘dg Mqyw wtrwbg
22 Nw‘dg=l’ l’rVy=Vy’ wrm’yw : Mhylmg yr’wYb rV’
23 rm’yw : Nydm dym wnt‘Vwh yk Knb=Nb Mg Knb=Mg ht’=Mg wnb=lVm
lVmy hwhy Mkb ynb lVmy=’lw Mkb yn’ lVm’=’l Nw‘dg Mhl’
24 Mzn Vy’ yl=wntw hl’V Mkm hl’V’ Nw‘dg Mhl’ rm’yw : Mkb
25 wVrpyw Ntn Nwtn wrm’yw : Mh Myl’‘mVy yk Mhl bhz ymzn=yk wllV
26 bhzh ymzn lqVm yhyw : wllV Mzn Vy’ hmV wkylVyw hlmVh=t’
ydgbw twpyTnhw MynrhVh=Nm dbl bhz tw’m=‘bVw Pl’ l’V rV’
: Mhylmg yr’wYb rV’ twqn‘h=Nm dblw Nydm yklm l‘V Nmgr’h
27 l’rVy=lk wnzyw hrp‘b wry‘b wtw’ gYyw dwp’l Nw‘dg wtw’ V‘yw
28 l’rVy ynb ynpl Nydm ‘nkyw : Vqwml wtyblw Nw‘dgl yhyw MV wyrx’
: Nw‘dg ymyb hnV My‘br’ Zr’h TqVtw MV’r t’Vl wpsy ’lw
29, 30 My‘bV wyh Nw‘dglw : wtybb bVyw V’wy=Nb l‘bry Klyw
31 wl=hdly MkVb rV’ wVglypw : wl wyh twbr MyVn=yk wkry y’Yy Mynb
32 hbyVb V’wy=Nb Nw‘dg tmyw : Klmyb’ wmV=t’ MVyw Nb ’yh=Mg
: yrz‘h yb’ hrp‘b wyb’ V’wy rbqb rbqyw hbwT
33 Myl‘bh yrx’ wnzyw l’rVy ynb wbwVyw Nw‘dg tm rV’k yhyw
34 hwhy=t’ l’rVy ynb wrkz ’lw : Myhl’l tyrb l‘b Mhl wmyVyw
35 =M‘ dsx wV‘=’lw : bybsm Mhyby’=lk dym Mtw’ lyYmh Mhyhl’
: l’rVy=M‘ hV‘ rV’ hbwTh=lkk Nw‘dg l‘bry tyb
T =l’w Mhyl’ rbdyw wm’ yx’=l’ hmkV l‘bry=Nb Klmyb’ Klyw
2 MkV yl‘b=lk ynz’b ’n=wrbd : rm’l wm’ yb’=tyb txpVm=lk
Mkb lVm=M’ l‘bry ynb lk Vy’ My‘bV Mkb lVmh Mkl bwT=hm
3 wyl‘ wm’=yx’ wrbdyw : yn’ MkrVbw MkmY‘=yk Mtrkzw dx’ Vy’
Klmyb’ yrx’ Mbl Tyw hl’h Myrbdh=lk t’ MkV yl‘b=lk ynz’b
4 rkVyw tyrb l‘b tybm Psk My‘bV wl=wntyw : ’wh wnyx’ wrm’ yk
5 wyb’=tyb ’byw : wyrx’ wklyw Myzxpw Myqyr MyVn’ Klmyb’ Mhb
rtwyw tx’ Nb’=l‘ Vy’ My‘bV l‘bry=ynb wyx’=t’ grhyw htrp‘
6 MkV yl‘b=lk wps’yw : ’bxn yk NTqh l‘bry=Nb Mtwy
rV’ bYm Nwl’=M‘ Klml Klmyb’=t’ wkylmyw wklyw ’wlm tyb=lkw
7 ’rqyw wlwq ’Vyw Myzrg=rh V’rb dm‘yw Klyw Mtwyl wdgyw : MkVb sŘ 7
8 wklh Kwlh : Myhl’ Mkyl’ ‘mVyw MkV yl‘b yl’ w‘mV Mhl rm’yw
9 Mhl rm’yw : wnyl‘ hkwlm tyzl wrm’yw Klm Mhyl‘ xVml MyY‘h
‘wnl ytklhw MyVn’w Myhl’ wdbky yb=rV’ ynVd=t’ ytldxh tyzh
MyY‘h=l‘
242 MyTpV 9. 10–37
rm’tw : wnyl‘ yklm t’=ykl hn’tl MyY‘h wrm’yw : MyY‘h=l‘ 10, 11
‘wnl ytklhw hbwTh ytbwnt=t’w yqtm=t’ ytldxh hn’th Mhl
rm’tw : wnyl‘ ykwlm t’=ykl Npgl MyY‘h wrm’yw : MyY‘h=l‘ 12, 13
‘wnl ytklhw MyVn’w Myhl’ xmVmh yVwryt=t’ ytldxh Npgh Mhl
rm’yw : wnyl‘=Klm ht’ Kl dT’h=l’ MyY‘h=lk wrm’yw : MyY‘h=l‘ 14, 15
wsx w’b Mkyl‘ Klml yt’ MyxVm Mt’ tm’b M’ MyY‘h=l’ dT’h
ht‘w : Nwnblh yzr’=t’ lk’tw dT’h=Nm V’ ’Yt Ny’=M’w ylYb 16
MtyV‘ hbwT=M’w Klmyb’=t’ wkylmtw MtyV‘ Mymtbw tm’b=M’
yb’ Mxln=rV’ : wl MtyV‘ wydy lwmgk=M’w wtyb=M‘w l‘bry=M‘ 17
Mtmq Mt’w : Nydm dym Mkt’ lYyw dgnm wVpn=t’ KlVyw Mkyl‘ 18
wkylmtw tx’ Nb’=l‘ Vy’ My‘bV wynb=t’ wgrhtw Mwyh yb’ tyb=l‘
tm’b=M’w : ’wh Mkyx’ yk MkV yl‘b=l‘ wtm’=Nb Klmyb’=t’ 19
Klmyb’b wxmV hzh Mwyh wtyb=M‘w l‘bry=M‘ MtyV‘ Mymtbw
yl‘b=t’ lk’tw Klmyb’m V’ ’Yt Ny’=M’w : Mkb ’wh=Mg xmVyw 20
lk’tw ’wlm tybmw MkV yl‘bm V’ ’Ytw ’wlm tyb=t’w MkV
Klmyb’ ynpm MV bVyw hr’b Klyw xrbyw Mtwy snyw : Klmyb’=t’ 21
xlVyw : MynV VlV l’rVy=l‘ Klmyb’ rVyw : wyx’ 22, 23
MkV=yl‘b wdgbyw MkV yl‘b Nybw Klmyb’ Nyb h‘r xwr Myhl’
Klmyb’=l‘ MwVl Mmdw l‘bry=ynb My‘bV smx ’wbl : Klmyb’b 24
grhl wydy=t’ wqzx=rV’ MkV yl‘b l‘w Mtw’ grh rV’ Mhyx’
wlzgyw Myrhh yV’r l‘ Mybr’m MkV yl‘b wl wmyVyw : wyx’=t’ 25
’byw : Klmyb’l dgyw Krdb Mhyl‘ rb‘y=rV’=lk t’ 26
w’Yyw : MkV yl‘b wb=wxTbyw MkVb wrb‘yw wyx’w db‘=Nb l‘g 27
Mhyhl’ tyb w’byw Mylwlh wV‘yw wkrdyw Mhymrk=t’ wrYbyw hdVh
Klmyb’=ym db‘=Nb l‘g rm’yw : Klmyb’=t’ wllqyw wtVyw wlk’yw 28
rwmx yVn’=t’ wdb‘ wdyqp lbzw l‘bry=Nb ’lh wndb‘n yk MkV=ymw
hrys’w ydyb hzh M‘h=t’ Nty ymw : wnxn’ wndb‘n ‘wdmw MkV yb’ 29
rV lbz ‘mVyw : h’Yw K’bY hbr Klmyb’l rm’yw Klmyb’=t’ 30
Klmyb’=l’ Myk’lm xlVyw : wp’ rxyw db‘=Nb l‘g yrbd=t’ ry‘h 31
MyrY Mnhw hmkV My’b wyx’w db‘=Nb l‘g hnh rm’l hmrtb
: hdVb br’w Kt’=rV’ M‘hw ht’ hlyl Mwq ht‘w : Kyl‘ ry‘h=t’ 32
M‘hw ’wh=hnhw ry‘h=l‘ tTVpw MykVt VmVh xrzk rqbb hyhw 33
Klmyb’ Mqyw : Kdy ’Ymt rV’k wl tyV‘w Kyl’ My’Yy wt’=rV’ 34
’Yyw : MyV’r h‘br’ MkV=l‘ wbr’yw hlyl wm‘=rV’ M‘h=lkw 35
wt’=rV’ M‘hw Klmyb’ Mqyw ry‘h r‘V xtp dm‘yw db‘=Nb l‘g
yV’rm drwy M‘=hnh lbz=l’ rm’yw M‘h=t’ l‘g=’ryw : br’mh=Nm 36
dw‘ Psyw : MyVn’k h’r ht’ Myrhh lY t’ lbz wyl’ rm’yw Myrhh 37
’b dx’=V’rw Zr’h rwbT M‘m Mydrwy M‘=hnh rm’yw rbdl l‘g
Krdm
9. 38–10. 8 MyTpV 243
38 ym rm’t rV’ Kyp ’wp’ hy’ lbz wyl’ rm’yw : Mynnw‘m Nwl’ Krdm
Mxlhw ht‘ ’n=’Y wb hts’m rV’ M‘h hz ’lh wndb‘n yk Klmyb’
39, 40 Klmyb’ whpdryw : Klmyb’b Mxlyw MkV yl‘b ynpl l‘g ’Yyw : wb
41 Klmyb’ bVyw : r‘Vh xtp=d‘ Mybr Myllx wlpyw wynpm snyw
: MkVb tbVm wyx’=t’w l‘g=t’ lbz Vrgyw hmwr’b
42, 43 M‘h=t’ xqyw : Klmyb’l wdgyw hdVh M‘h ’Yyw trxmm yhyw
ry‘h=Nm ’Yy M‘h hnhw ’ryw hdVb br’yw MyV’r hVlVl MYxyw
44 xtp wdm‘yw wTVp wm‘ rV’ MyV’rhw Klmyb’w : Mkyw Mhyl‘ Mqyw
45 Klmyb’w : Mwkyw hdVb rV’=lk=l‘ wTVp MyV’rh ynVw ry‘h r‘V
grh hb=rV’ M‘h=t’w ry‘h=t’ dklyw ’whh Mwyh lk ry‘b Mxln
46 =ldgm yl‘b=lk w‘mVyw : xlm h‘rzyw ry‘h=t’ Ztyw
47 wYbqth yk Klmyb’l dgyw : tyrb l’ tyb xyrY=l’ w’byw MkV
48 =rV’ M‘h=lkw ’wh NwmlY=rh Klmyb’ l‘yw : MkV=ldgm yl‘b=lk
MVyw h’Vyw MyY‘ tkwV trkyw wdyb twmdrqh=t’ Klmyb’ xqyw wt’
wV‘ wrhm ytyV‘ Mty’r hm wm‘=rV’ M‘h=l’ rm’yw wmkV=l‘
49 wmyVyw Klmyb’ yrx’ wklyw hkwV Vy’ M‘h=lk=Mg wtrkyw : ynwmk
=ldgm yVn’=lk Mg wtmyw V’b xyrYh=t’ Mhyl‘ wtyYyw xyrYh=l‘
50 Nxyw Zbt=l’ Klmyb’ Klyw : hV’w Vy’ Pl’k MkV
51 MyVn’h=lk hmV wsnyw ry‘h=Kwtb hyh z‘=ldgmw : hdklyw Zbtb
52 ’byw : ldgmh gg=l‘ wl‘yw Md‘b wrgsyw ry‘h yl‘b lkw MyVnhw
: V’b wprVl ldgmh xtp=d‘ Vgyw wb Mxlyw ldgmh=d‘ Klmyb’
53 : wtlglg=t’ Zrtw Klmyb’ V’r=l‘ bkr xlp tx’ hV’ KlVtw
54 ynttwmw Kbrx PlV wl rm’yw wylk ’Vn r‘nh=l’ hrhm ’rqyw
55 yk l’rVy=Vy’ w’ryw : tmyw wr‘n whrqdyw whtgrh hV’ yl wrm’y=Np
56 rV’ Klmyb’ t‘r t’ Myhl’ bVyw : wmqml Vy’ wklyw Klmyb’ tm
57 byVh MkV yVn’ t‘r=lk t’w : wyx’ My‘bV=t’ grhl wyb’l hV‘
: l‘bry=Nb Mtwy tllq Mhyl’ ’btw MV’rb Myhl’
y wdwd=Nb h’wp=Nb ‘lwt l’rVy=t’ ‘yVwhl Klmyb’ yrx’ Mqyw sŘ 8
2 l’rVy=t’ TpVyw : Myrp’ rhb rymVb bVy=’whw rkVVy Vy’
3 wyrx’ Mqyw : rymVb rbqyw tmyw hnV VlVw MyrV‘
4 MyVlV wl=yhyw : hnV MytVw MyrV‘ l’rVy=t’ TpVyw yd‘lgh ry’y
twx w’rqy Mhl Mhl Myry‘ MyVlVw Myry‘ MyVlV=l‘ Mybkr Mynb
5 : Nwmqb rbqyw ry’y tmyw : d‘lgh Zr’b rV’ hzh Mwyh d‘ ry’y
6 wdb‘yw hwhy yny‘b ‘rh twV‘l l’rVy ynb wpsyw
t’w NwdyY yhl’=t’w Mr’ yhl’=t’w twrtV‘h=t’w Myl‘bh=t’
hwhy=t’ wbz‘yw MytVlp yhl’ t’w Nwm‘=ynb yhl’ t’w b’wm yhl’
7 dybw MytVlp=dyb Mrkmyw l’rVyb hwhy P’=rxyw : whwdb‘ ’lw
8 hrV‘ hnmV ’yhh hnVb l’rVy ynb=t’ wYYryw wY‘ryw : Nwm‘ ynb
hnV
244 MyTpV 10. 9–11. 17
rV’ yrm’h Zr’b Ndryh rb‘b rV’ l’rVy ynb=lk=t’ hnV
Nymynbbw hdwhyb=Mg Mxlhl Ndryh=t’ Nwm‘=ynb wrb‘yw : d‘lgb 9
rm’l hwhy=l’ l’rVy ynb wq‘zyw : d’m l’rVyl rYtw Myrp’ tybbw 10
: Myl‘bh=t’ db‘nw wnyhl’=t’ wnbz‘ ykw Kl wn’Tx
ynb=Nmw yrm’h=Nmw MyrYmm ’lh l’rVy ynb=l’ hwhy rm’yw 11
yl’ wq‘Ytw Mkt’ wYxl Nw‘mw qlm‘w MynwdyYw : MytVlp=Nmw Nwm‘ 12
Nkl Myrx’ Myhl’ wdb‘tw ytw’ Mtbz‘ Mt’w : Mdym Mkt’ h‘yVw’w 13
Mb Mtrxb rV’ Myhl’h=l’ wq‘zw wkl : Mkt’ ‘yVwhl Pysw’=’l 14
wn’Tx hwhy=l’ l’rVy=ynb wrm’yw : MktrY t‘b Mkl w‘yVwy hmh 15
wrysyw : hzh Mwyh ’n wnlyYh K’ Kyny‘b bwTh=lkk wnl ht’=hV‘ 16
: l’rVy lm‘b wVpn rYqtw hwhy=t’ wdb‘yw Mbrqm rknh yhl’=t’
wnxyw l’rVy ynb wps’yw d‘lgb wnxyw Nwm‘ ynb wq‘Yyw 17
rV’ Vy’h ym wh‘r=l’ Vy’ d‘lg yrV M‘h wrm’yw : hpYmb 18
: d‘lg ybVy lkl V’rl hyhy Nwm‘ ynbb Mxlhl lxy

=t’ d‘lg dlwyw hnwz hV’=Nb ’whw lyx rwbg hyh yd‘lgh xtpyw ’y
xtpy=t’ wVrgyw hV’h=ynb wldgyw Mynb wl d‘lg=tV’ dltw : xtpy 2
xrbyw : ht’ trx’ hV’=Nb yk wnyb’=tybb lxnt=’l wl wrm’yw 3
Myqyr MyVn’ xtpy=l’ wTqltyw bwT Zr’b bVyw wyx’ ynpm xtpy
: l’rVy=M‘ Nwm‘=ynb wmxlyw Mymym yhyw : wm‘ w’Yyw 4
txql d‘lg ynqz wklyw l’rVy=M‘ Nwm‘=ynb wmxln=rV’k yhyw 5
hmxlnw NyYql wnl htyyhw hkl xtpyl wrm’yw : bwT Zr’m xtpy=t’ 6
ynwVrgtw ytw’ Mt’nV Mt’ ’lh d‘lg ynqzl xtpy rm’yw : Nwm‘ ynbb 7
d‘lg ynqz wrm’yw : Mkl rY rV’k ht‘ yl’ Mt’b ‘wdmw yb’ tybm 8
tyyhw Nwm‘ ynbb tmxlnw wnm‘ tklhw Kyl’ wnbV ht‘ Nkl xtpy=l’
MybyVm=M’ d‘lg ynqz=l’ xtpy rm’yw : d‘lg ybVy lkl V’rl wnl 9
hyh’ ykn’ ynpl Mtw’ hwhy Ntnw Nwm‘ ynbb Mxlhl ytw’ Mt’
wnytwnyb ‘mV hyhy hwhy xtpy=l’ d‘lg=ynqz wrm’yw : V’rl Mkl 10
wtw’ M‘h wmyVyw d‘lg ynqz=M‘ xtpy Klyw : hV‘n Nk Krbdk ’l=M’ 11
: hpYmb hwhy ynpl wyrbd=lk=t’ xtpy rbdyw NyYqlw V’rl Mhyl‘
yl=hm rm’l Nwm‘=ynb Klm=l’ Myk’lm xtpy xlVyw 12
yk’lm=l’ Nwm‘=ynb Klm rm’yw : yYr’b Mxlhl yl’ t’b=yk Klw 13
qbyh=d‘w Nwnr’m MyrYmm wtwl‘b yYr’=t’ l’rVy xql=yk xtpy
xlVyw xtpy dw‘ Pswyw : MwlVb Nht’ hbyVh ht‘w Ndryh=d‘w 14
l’rVy xql=’l xtpy rm’ hk wl rm’yw : Nwm‘ ynb Klm=l’ Myk’lm 15
l’rVy Klyw MyrYmm Mtwl‘b yk : Nwm‘ ynb Zr’=t’w b’wm Zr’=t’ 16
Klm=l’ Myk’lm l’rVy xlVyw : hVdq ’byw Pws=My=d‘ rbdmb 17
Klm=l’ Mgw Mwd’ Klm ‘mV ’lw KYr’b ’n=hrb‘’ rm’l Mwd’
b’wm
11. 18–40 MyTpV 245
18 bsyw rbdmb Klyw : Vdqb l’rVy bVyw hb’ ’lw xlV b’wm
Nwnxyw b’wm Zr’l VmV=xrzmm ’byw b’wm Zr’=t’w Mwd’ Zr’=t’
19 xlVyw : b’wm lwbg Nwnr’ yk b’wm lwbgb w’b=’lw Nwnr’ rb‘b
l’rVy wl rm’yw NwbVx Klm yrm’h=Klm Nwxys=l’ Myk’lm l’rVy
20 rb‘ l’rVy=t’ Nwxys Nym’h=’lw : ymwqm=d‘ KYr’b ’n=hrb‘n
21 Ntyw : l’rVy=M‘ Mxlyw hYhyb wnxyw wm‘=lk=t’ Nwxys Ps’yw wlbgb
Vryyw Mwkyw l’rVy dyb wm‘=lk=t’w Nwxys=t’ l’rVy=yhl’ hwhy
22 lwbg=lk t’ wVryyw : ’yhh Zr’h bVwy yrm’h Zr’=lk t’ l’rVy
23 yhl’ hwhy ht‘w : Ndryh=d‘w rbdmh=Nmw qbyh=d‘w Nwnr’m yrm’h
24 t’ ’lh : wnVryt ht’w l’rVy wm‘ ynpm yrm’h=t’ Vyrwh l’rVy
hwhy Vyrwh rV’=lk t’w Vryt wtw’ Kyhl’ Vwmk KVyrwy rV’
25 rwpY=Nb qlbm ht’ bwT bwTh ht‘w : Vryn wtw’ wnynpm wnyhl’
26 tbVb : Mb Mxln Mxln=M’ l’rVy=M‘ br bwrh b’wm Klm
rV’ Myr‘h=lkbw hytwnbbw rw‘r‘bw hytwnbbw NwbVxb l’rVy
27 ykn’w : ’yhh t‘b MtlYh=’l ‘wdmw hnV tw’m VlV Nwnr’ ydy=l‘
TpVh hwhy TpVy yb Mxlhl h‘r yt’ hV‘ ht’w Kl yt’Tx=’l
28 yrbd=l’ Nwm‘ ynb Klm ‘mV ’lw : Nwm‘ ynb Nybw l’rVy ynb Nyb Mwyh
: wyl’ xlV rV’ xtpy
29 =t’ rb‘yw hVnm=t’w d‘lgh=t’ rb‘yw hwhy xwr xtpy=l‘ yhtw
30 hwhyl rdn xtpy rdyw : Nwm‘ ynb rb‘ d‘lg hpYmmw d‘lg hpYm
31 ytldm ’Yy rV’ ’Ywyh hyhw : ydyb Nwm‘ ynb=t’ Ntt Nwtn=M’ rm’yw
: hlw‘ whtyl‘hw hwhyl hyhw Nwm‘ ynbm MwlVb ybwVb yt’rql ytyb

32, 33 Mkyw : wdyb hwhy Mntyw Mb Mxlhl Nwm‘ ynb=l’ xtpy rb‘yw sŘ 9
d’m hlwdg hkm Mymrk lb’ d‘w ry‘ MyrV‘ tynm K’b=d‘w r‘r‘m
34 hpYmh xtpy ’byw : l’rVy ynb ynpm Nwm‘ ynb w‘nkyw
hdyxy ’yh qrw twlxmbw Myptb wt’rql t’Yy wtb hnhw wtyb=l’
35 rm’yw wydgb=t’ ‘rqyw htw’ wtw’rk yhyw : tb=w’ Nb wnmm wl=Ny’
hwhy=l’ yp ytyYp ykn’w yrk‘b tyyh t’w ynt‘rkh ‘rkh ytb hh’
36 hV‘ hwhy=l’ Kyp=t’ htyYp yb’ wyl’ rm’tw : bwVl lkw’ ’lw
ynbm Kyby’m twmqn hwhy Kl hV‘ rV’ yrx’ Kypm ’Yy rV’k yl
37 MyVdx MynV ynmm hprh hzh rbdh yl hV‘y hyb’=l’ rm’tw : Nwm‘
38 rm’yw : yty‘rw ykn’ ylwtb=l‘ hkb’w Myrhh=l‘ ytdryw hkl’w
hylwtb=l‘ Kbtw hytw‘rw ’yh Kltw MyVdx ynV htw’ xlVyw ykl
39 =t’ hl V‘yw hyb’=l’ bVtw MyVdx MynV Zqm yhyw : Myrhh=l‘
40 hmymy Mymym : l’rVyb qx=yhtw Vy’ h‘dy=’l ’yhw rdn rV’ wrdn
: hnVb Mymy t‘br’ yd‘lgh xtpy=tbl twntl l’rVy twnb hnklt
q‘Yyw
246 MyTpV 12. 1–13. 11
Mxlhl trb‘ ‘wdm xtpyl wrm’yw hnwpY rb‘yw Myrp’ Vy’ q‘Yyw by
: V’b Kyl‘ PrVn Ktyb Km‘ tkll t’rq ’l wnlw Nwm‘=ynbb
q‘z’w d’m Nwm‘=ynbw ym‘w yn’ ytyyh byr Vy’ Mhyl’ xtpy rm’yw 2
hmyV’w ‘yVwm Kny’=yk h’r’w : Mdym ytw’ Mt‘Vwh=’lw Mkt’ 3
Mtyl‘ hmlw ydyb hwhy Mntyw Nwm‘ ynb=l’ hrb‘’w ypkb yVpn
Mxlyw d‘lg yVn’=lk=t’ xtpy Zbqyw : yb Mxlhl hzh Mwyh yl’ 4
Mt’ Myrp’ yTylp wrm’ yk Myrp’=t’ d‘lg yVn’ wkyw Myrp’=t’
Ndryh twrb‘m=t’ d‘lg dklyw : hVnm Kwtb Myrp’ Kwtb d‘lg 5
d‘lg=yVn’ wl wrm’yw hrb‘’ Myrp’ yTylp wrm’y yk hyhw Myrp’l
tlbs rm’yw tlbV ’n=rm’ wl wrm’yw : ’l rm’yw ht’ ytrp’h 6
lpyw Ndryh twrb‘m=l’ whwTxVyw wtw’ wzx’yw Nk rbdl Nyky ’lw
l’rVy=t’ xtpy TpVyw : Pl’ MynVw My‘br’ Myrp’m ’yhh t‘b 7
: d‘lg yr‘b rbqyw yd‘lgh xtpy tmyw MynV VV
MyVlV wl=yhyw : Mxl tybm NYb’ l’rVy=t’ wyrx’ TpVyw 8, 9
Zwxh=Nm wynbl ’ybh twnb MyVlVw hYwxh xlV twnb MyVlVw Mynb
: Mxl tybb rbqyw NYb’ tmyw : MynV ‘bV l’rVy=t’ TpVyw 10
=t’ TpVyw ynlwbzh Nwly’ l’rVy=t’ wyrx’ TpVyw 11
: Nlwbz Zr’b Nwly’b rbqyw ynlwbzh Nwly’ tmyw : MynV rV‘ l’rVy 12
: ynwt‘rph llh=Nb Nwdb‘ l’rVy=t’ wyrx’ TpVyw 13
Mry‘ My‘bV=l‘ Mybkr Mynb ynb MyVlVw Mynb My‘br’ wl=yhyw 14
ynwt‘rph llh=Nb Nwdb‘ tmyw : MynV hnmV l’rVy=t’ TpVyw 15
ynb wpsyw : yqlm‘h rhb Myrp’ Zr’b Nwt‘rpb rbqyw gy
My‘br’ MytVlp=dyb hwhy Mntyw hwhy yny‘b ‘rh twV‘l l’rVy
xwnm wmVw yndh txpVmm h‘rYm dx’ Vy’ yhyw : hnV 2
hyl’ rm’yw hV’h=l’ hwhy=K’lm ’ryw : hdly ’lw hrq‘ wtV’w 3
’n yrmVh ht‘w : Nb tdlyw tyrhw tdly ’lw hrq‘=t’ ’n=hnh 4
Nb tdlyw hrh Knh yk : ’mT=lk ylk’t=l’w rkVw Nyy ytVt=l’w 5
’whw NTbh=Nm r‘nh hyhy Myhl’ ryzn=yk wV’r=l‘ hl‘y=’l hrwmw
hVy’l rm’tw hV’h ’btw : MytVlp dym l’rVy=t’ ‘yVwhl lxy 6
’rwn Myhl’h K’lm h’rmk wh’rmw yl’ ’b Myhl’h Vy’ rm’l
yl rm’yw : yl dygh=’l wmV=t’w ’wh hzm=y’ whytl’V ’lw d’m 7
h’mT=lk ylk’t=l’w rkVw Nyy ytVt=l’ ht‘w Nb tdlyw hrh Knh
: wtwm Mwy=d‘ NTbh=Nm r‘nh hyhy Myhl’ ryzn=yk
txlV rV’ Myhl’h Vy’ ynwd’ yb rm’yw hwhy=l’ xwnm rt‘yw 8
Myhl’h ‘mVyw : dlwyh r‘nl hV‘n=hm wnrwyw wnyl’ dw‘ ’n=’wby 9
hdVb tbVwy ’yhw hV’h=l’ dw‘ Myhl’h K’lm ’byw xwnm lwqb
rm’tw hVy’l dgtw Zrtw hV’h rhmtw : hm‘ Ny’ hVy’ xwnmw 10
xwnm Klyw Mqyw : yl’ Mwyb ’b=rV’ Vy’h yl’ h’rn hnh wyl’ 11
yrx’
13. 12–14. 14 MyTpV 247
trbd=rV’ Vy’h ht’h wl rm’yw Vy’h=l’ ’byw wtV’ yrx’
12 hyhy=hm Kyrbd ’by ht‘ xwnm rm’yw : yn’ rm’yw hV’h=l’
13 ytrm’=rV’ lkm xwnm=l’ hwhy K’lm rm’yw : whV‘mw r‘nh=TpVm
14 rkVw Nyyw lk’t ’l Nyyh Npgm ’Yy=rV’ lkm : rmVt hV’h=l’
15 xwnm rm’yw : rmVt hytywY=rV’ lk lk’t=l’ h’mT=lkw tVt=l’
16 K’lm rm’yw : Myz‘ ydg Kynpl hV‘nw Ktw’ ’n=hrY‘n hwhy K’lm=l’
hwhyl hl‘ hV‘t=M’w Kmxlb lk’=’l ynrY‘t=M’ xwnm=l’ hwhy
17 K’lm=l’ xwnm rm’yw : ’wh hwhy K’lm=yk xwnm ‘dy=’l yk hnl‘t
18 hml hwhy K’lm wl rm’yw : Kwndbkw Kyrbd ’by=yk KmV ym hwhy
19 hxnmh=t’w Myz‘h ydg=t’ xwnm xqyw : y’lp ’whw ymVl l’Vt hz
20 twl‘b yhyw : My’r wtV’w xwnmw twV‘l ’lpmw hwhyl rwYh=l‘ l‘yw
xwnmw xbzmh bhlb hwhy=K’lm l‘yw hmymVh xbzmh l‘m bhlh
21 hwhy K’lm dw‘ Psy=’lw : hYr’ Mhynp=l‘ wlpyw My’r wtV’w
22 rm’yw : ’wh hwhy K’lm=yk xwnm ‘dy z’ wtV’=l’w xwnm=l’ h’rhl
23 Zpx wl wtV’ wl rm’tw : wny’r Myhl’ yk twmn twm wtV’=l’ xwnm
hl’=lk=t’ wn’rh ’lw hxnmw hl‘ wndym xql=’l wntymhl hwhy
24 NwVmV wmV=t’ ’rqtw Nb hV’h dltw : t’zk wn‘ymVh ’l t‘kw sŘ 10
25 Nyb Nd=hnxmb wm‘pl hwhy xwr lxtw : hwhy whkrbyw r‘nh ldgyw
: l’tV’ Nybw h‘rY
dy, 2 dgyw l‘yw : MytVlp twnbm htnmtb hV’ ’ryw htnmt NwVmV dryw
wxq ht‘w MytVlp twnbm htnmtb yty’r hV’ rm’yw wm’lw wyb’l
3 ym‘=lkbw Kyx’ twnbb Ny’h wm’w wyb’ wl rm’yw : hV’l yl htw’
NwVmV rm’yw Mylr‘h MytVlpm hV’ txql Klwh ht’=yk hV’
4 w‘dy ’l wm’w wyb’w : yny‘b hrVy ’yh=yk yl=xq htw’ wyb’=l’
MytVlp ’yhh t‘bw MytVlpm Vqbm=’wh hn’t=yk ’yh hwhym yk
5 w’byw htnmt wm’w wyb’w NwVmV dryw : l’rVyb MylVm
6 xwr wyl‘ xlYtw : wt’rql g’V twyr’ rypk hnhw htnmt ymrk=d‘
wm’lw wyb’l dygh ’lw wdyb Ny’ hmw’mw ydgh ‘sVk wh‘sVyw hwhy
7, 8 bVyw : NwVmV yny‘b rVytw hV’l rbdyw dryw : hV‘ rV’ t’
Myrwbd td‘ hnhw hyr’h tlpm t’ tw’rl rsyw htxql Mymym
9 wyb’=l’ Klyw lk’w Kwlh Klyw wypk=l’ whdryw : Vbdw hyr’h tywgb
hdr hyr’h tywgm yk Mhl dygh=’lw wlk’yw Mhl Ntyw wm’=l’w
10 wV‘y Nk yk htVm NwVmV MV V‘yw hV’h=l’ whyb’ dryw : Vbdh
11, 12 rm’yw : wt’ wyhyw My‘rm MyVlV wxqyw wtw’ Mtw’rk yhyw : Myrwxbh
t‘bV yl htw’ wdygt dgh=M’ hdyx Mkl ’n=hdwx’ NwVmV Mhl
tplx MyVlVw Mynyds MyVlV Mkl yttnw Mt’Ymw htVmh ymy
13 Mynyds MyVlV yl Mt’ Mttnw yl dyghl wlkwt ’l=M’w : Mydgb
14 rm’yw : hn‘mVnw Ktdyx hdwx wl wrm’yw Mydgb twpylx MyVlVw
Mhl
248 MyTpV 14. 15–15. 17
hdyxh dyghl wlky ’lw qwtm ’Yy z‘mw lk’m ’Yy lk’hm Mhl
KVy’=t’ ytp NwVmV=tV’l wrm’yw y‘ybVh Mwyb yhyw : Mymy tVlV 15
wnVrylh V’b Kyb’ tyb=t’w Ktw’ PrVn=Np hdyxh=t’ wnl=dgyw
’lw ynt’nV=qr rm’tw wyl‘ NwVmV tV’ Kbtw : ’lh wnl Mt’rq 16
yb’l hnh hl rm’yw htdgh ’l ylw ym‘ ynbl htdx hdyxh yntbh’
hyh=rV’ Mymyh t‘bV wyl‘ Kbtw : dyg’ Klw ytdgh ’l ym’lw 17
hdyxh dgtw whtqyYh yk hl=dgyw y‘ybVh Mwyb yhyw htVmh Mhl
hsrxh ’by MrTb y‘ybVh Mwyb ry‘h yVn’ wl wrm’yw : hm‘ ynbl 18
’l ytlg‘b MtVrx ’lwl Mhl rm’yw yr’m z‘ hmw Vbdm qwtm=hm
MyVlV Mhm Kyw NwlqV’ dryw hwhy xwr wyl‘ xlYtw : ytdyx Mt’Ym 19
l‘yw wp’ rxyw hdyxh ydygml twpylxh Ntyw MtwYylx=t’ xqyw Vy’
: wl h‘r rV’ wh‘rml NwVmV tV’ yhtw : whyb’ tyb 20

rm’yw Myz‘ ydgb wtV’=t’ NwVmV dqpyw MyTx=ryYq ymyb Mymym yhyw wT
rm’ hyb’ rm’yw : ’wbl hyb’ wntn=’lw hrdxh ytV’=l’ h’b’ 2
hbwT hnTqh htwx’ ’lh K‘rml hnnt’w ht’nV ’nV=yk ytrm’
MytVlpm M‘ph ytyqn NwVmV Mhl rm’yw : hytxt Kl ’n=yht hnmm 3
Myl‘wV tw’m=VlV dklyw NwVmV Klyw : h‘r Mm‘ yn’ hV‘=yk 4
: Kwtb twbnzh ynV=Nyb dx’ dypl MVyw bnz=l’ bnz Npyw Mydpl xqyw
hmq=d‘w Vydgm r‘byw MytVlp twmqb xlVyw Mydyplb V’=r‘byw 5
Ntx NwVmV wrm’yw t’z hV‘ ym MytVlp wrm’yw : tyz Mrk=d‘w 6
htw’ wprVyw MytVlp wl‘yw wh‘rml hntyw wtV’=t’ xql yk ynmth
ytmqn=M’ yk t’zk NwV‘t=M’ NwVmV Mhl rm’yw : V’b hyb’=t’w 7
bVyw dryw hlwdg hkm Kry=l‘ qwV Mtw’ Kyw : ldx’ rx’w Mkb 8
: MTy‘ ‘ls Py‘sb
hml hdwhy Vy’ wrm’yw : yxlb wVTnyw hdwhyb wnxyw MytVlp wl‘yw 9, 10
hV‘ rV’k wl twV‘l wnyl‘ NwVmV=t’ rws’l wrm’yw wnyl‘ Mtyl‘
wrm’yw MTy‘ ‘ls Py‘s=l’ hdwhym Vy’ Mypl’ tVlV wdryw : wnl 11
wnl tyV‘ t’z=hmw MytVlp wnb MylVm=yk t‘dy ’lh NwVmVl
wndry Krs’l wl wrm’yw : Mhl ytyV‘ Nk yl wV‘ rV’k Mhl rm’yw 12
yb Nw‘gpt=Np yl w‘bVh NwVmV Mhl rm’yw MytVlp=dyb Kttl
’l tmhw Mdyb Kwntnw Krs’n rs’=yk ’l rm’l wl wrm’yw : Mt’ 13
’b=’wh : ‘lsh=Nm whwl‘yw MyVdx Mytb‘ MynVb whrs’yw Ktymn 14
hnyyhtw hwhy xwr wyl‘ xlYtw wt’rql w‘yrh MytVlpw yxl=d‘
wyrws’ wsmyw V’b wr‘b rV’ MytVpk wytw‘wrz=l‘ rV’ Mytb‘h
Pl’ hb=Kyw hxqyw wdy xlVyw hyrT rwmx=yxl ’Ymyw : wydy l‘m 15
rwmxh yxlb Mytrmx rwmx rwmxh yxlb NwVmV rm’yw : Vy’ 16
Mwqml ’rqyw wdym yxlh KlVyw rbdl wtlkk yhyw : Vy’ Pl’ ytykh 17
’whh
15. 18–16. 20 MyTpV 249
18 ttn ht’ rm’yw hwhy=l’ ’rqyw d’m ’mYyw : yxl tmr ’whh
dyb ytlpnw ’mYb twm’ ht‘w t’zh hldgh h‘wVth=t’ Kdb‘=dyb
19 tVyw Mym wnmm w’Yyw yxlb=rV’ Vtkmh=t’ Myhl’ ‘qbyw : Mylr‘h
Mwyh d‘ yxlb rV’ ’rwqh Ny‘ hmV ’rq Nk=l‘ yxyw wxwr bVtw
20 : hnV MyrV‘ MytVlp ymyb l’rVy=t’ TpVyw : hzh

zT, 2 ’b rm’l Mytz‘l : hyl’ ’byw hnwz hV’ MV=’ryw htz‘ NwVmV Klyw
=lk wVrxtyw ry‘h r‘Vb hlylh=lk wl=wbr’yw wbsyw hnh NwVmV
3 hlylh yYx=d‘ NwVmV bkVyw : whngrhw rqbh rw’=d‘ rm’l hlylh sŘ 11
M‘syw twzwzmh ytVbw ry‘h=r‘V twtldb zx’yw hlylh yYxb Mqyw
: Nwrbx ynp=l‘ rV’ rhh V’r=l’ Ml‘yw wyptk=l‘ MVyw xyrbh=M‘

4, 5 ynrs hyl’ wl‘yw : hlyld hmVw qrV lxnb hV’ bh’yw Nk=yrx’ yhyw
wl lkwn hmbw lwdg wxk hmb y’rw wtw’ ytp hl wrm’yw MytVlp
6 hlyld rm’tw : Psk h’mw Pl’ Vy’ Kl=Ntn wnxn’w wtn‘l whwnrs’w
7 rm’yw : Ktwn‘l rs’t hmbw lwdg Kxk hmb yl ’n=hdygh NwVmV=l’
ytylxw wbrx=’l rV’ Myxl Myrty h‘bVb ynrs’y=M’ NwVmV hyl’
8 Myxl Myrty h‘bV MytVlp ynrs hl=wl‘yw : Md’h dx’k ytyyhw
9 wyl’ rm’tw rdxb hl bVy br’hw : Mhb whrs’tw wbrx=’l rV’
tr‘nh=lytp qtny rV’k Myrtyh=t’ qtnyw NwVmV Kyl‘ MytVlp
10 yb tlth hnh NwVmV=l’ hlyld rm’tw : wxk ‘dwn ’lw V’ wxyrhb
11 =M’ hyl’ rm’yw : rs’t hmb yl ’n=hdygh ht‘ Mybzk yl’ rbdtw
ytylxw hk’lm Mhb hV‘n=’l rV’ MyVdx Mytb‘b ynwrs’y rws’
12 Mhb whrs’tw MyVdx Mytb‘ hlyld xqtw : Md’h dx’k ytyyhw
l‘m Mqtnyw rdxb bVy br’hw NwVmV Kyl‘ MytVlp wyl’ rm’tw
13 rbdtw yb tlth hnh=d‘ NwVmV=l’ hlyld rm’tw : Twxk wyt‘rz
‘bV=t’ ygr’t=M’ hyl’ rm’yw rs’t hmb yl hdygh Mybzk yl’
14 MytVlp wyl’ rm’tw dtyb ‘qttw : tksmh=M‘ yV’r twplxm
15 rm’tw : tksmh=t’w gr’h dtyh=t’ ‘syw wtnVm Zqyyw NwVmV Kyl‘
tlth Mym‘p VlV hz yt’ Ny’ Kblw Kytbh’ rm’t Ky’ wyl’
16 hyrbdb wl hqyYh=yk yhyw : lwdg Kxk hmb yl tdgh=’lw yb
17 rm’yw wbl=lk=t’ hl=dgyw : twml wVpn rYqtw whYl’tw Mymyh=lk
ytxlg=M’ ym’ NTbm yn’ Myhl’ ryzn=yk yV’r=l‘ hl‘=’l hrwm hl
18 dygh=yk hlyld ’rtw : Md’h=lkk ytyyhw ytylxw yxk ynmm rsw
M‘ph wl‘ rm’l MytVlp ynrsl ’rqtw xlVtw wbl=lk=t’ hl
: Mdyb Pskh wl‘yw MytVlp ynrs hyl’ wl‘w wbl=lk=t’ hl dygh=yk
19 wV’r twplxm ‘bV=t’ xlgtw Vy’l ’rqtw hykrb=l‘ whnVytw
20 Zqyw NwVmV Kyl‘ MytVlp rm’tw : wyl‘m wxk rsyw wtwn‘l lxtw
wtnVm
250 MyTpV 16. 21–18. 1
rs hwhy yk ‘dy ’l ’whw r‘n’w M‘pb M‘pk ’Y’ rm’yw wtnVm
whwrs’yw htz‘ wtw’ wdyrwyw wyny‘=t’ wrqnyw MytVlp whwzx’yw : wyl‘m 21
rV’k xmYl wV’r=r‘V lxyw : Myrys’h tybb NxwT yhyw MytVxnb 22
Nwgdl lwdg=xbz xbzl wps’n MytVlp ynrsw : xlg 23
w’ryw : wnbyw’ NwVmV t’ wndyb wnyhl’ Ntn wrm’yw hxmVlw Mhyhl’ 24
wnbyw’=t’ wndyb wnyhl’ Ntn wrm’ yk Mhyhl’=t’ wllhyw M‘h wt’
Mbl bwT=yk yhyw : wnyllx=t’ hbrh rV’w wnYr’ byrxm t’w 25
Myrys’h tybm NwVmVl w’rqyw wnl=qxVyw NwVmVl w’rq wrm’yw
r‘nh=l’ NwVmV rm’yw : Mydwm‘h Nyb wtw’ wdym‘yw Mhynpl qxYyw 26
Nwkn tybh rV’ Mydm‘h=t’ ynVmyhw ytw’ hxynh wdyb qyzxmh
ynrs lk hmVw MyVnhw MyVn’h ’lm tybhw : Mhyl‘ N‘V’w Mhyl‘ 27
: NwVmV qwxVb My’rh hV’w Vy’ Mypl’ tVlVk ggh=l‘w MytVlp
M‘ph K’ ’n ynqzxw ’n ynrkz hwhy ynd’ rm’yw hwhy=l’ NwVmV ’rqyw 28
NwVmV tplyw : MytVlpm yny‘ ytVm tx’=Mqn hmqn’w Myhl’h hzh 29
wnymyb dx’ Mhyl‘ Kmsyw Mhyl‘ Nwkn tybh rV’ Kwth ydwm‘ ynV=t’
lpyw xkb Tyw MytVlp=M‘ yVpn tmt NwVmV rm’yw : wl’mVb dx’w 30
tymh rV’ Mytmh wyhyw wb=rV’ M‘h=lk=l‘w Mynrsh=l‘ tybh
w’Vyw whyb’ tyb=lkw wyx’ wdryw : wyyxb tymh rV’m Mybr wtwmb 31
’whw wyb’ xwnm rbqb l’tV’ Nybw h‘rY Nyb wtw’ wrbqyw wl‘yw wt’
Myrp’=rhm Vy’=yhyw : hnV MyrV‘ l’rVy=t’ TpV zy
yt’w Kl=xql rV’ Pskh h’mw Pl’ wm’l rm’yw : whykym wmVw 2
wm’ rm’tw wytxql yn’ yt’ Pskh=hnh ynz’b trm’ Mgw ytyl’
wm’ rm’tw wm’l Pskh h’mw=Pl’=t’ bVyw : hwhyl ynb Kwrb 3
hksmw lsp twV‘l ynbl ydym hwhyl Pskh=t’ ytVdqh Vdqh
Psk Myt’m wm’ xqtw wm’l Pskh=t’ bVyw : Kl wnbyV’ ht‘w 4
hkym Vy’hw : whykym tybb yhyw hksmw lsp whV‘yw PrwYl whnttw 5
wl=yhyw wynbm dx’ dy=t’ ’lmyw Myprtw dwp’ V‘yw Myhl’ tyb wl
: hV‘y wyny‘b rVyh Vy’ l’rVyb Klm Ny’ Mhh Mymyb : Nhkl 6
ywl ’whw hdwhy txpVmm hdwhy Mxl tybm r‘n=yhyw 7
rV’b rwgl hdwhy Mxl tybm ry‘hm Vy’h Klyw : MV=rg ’whw 8
hkym wl=rm’yw : wkrd twV‘l hkym tyb=d‘ Myrp’=rh ’byw ’Ymy 9
rwgl Klh ykn’w hdwhy Mxl tybm ykn’ ywl wyl’ rm’yw ’wbt Ny’m
ykn’w Nhklw b’l yl=hyhw ydm‘ hbV hkym wl rm’yw : ’Ym’ rV’b 10
l’wyw : ywlh Klyw Ktyxmw Mydgb Kr‘w Mymyl Psk trV‘ Kl=Nt’ 11
hkym ’lmyw : wynbm dx’k wl r‘nh yhyw Vy’h=t’ tbVl ywlh 12
ht‘ hkym rm’yw : hkym tybb yhyw Nhkl r‘nh wl=yhyw ywlh dy=t’ 13
Klm Ny’ Mhh Mymyb : Nhkl ywlh yl=hyh yk yl hwhy byTyy=yk yt‘dy xy
=’l yk tbVl hlxn wl=Vqbm yndh TbV Mhh Mymybw l’rVyb
hlpn
18. 2–25 MyTpV 251
: hlxnb l’rVy yTbV=Kwtb ’whh Mwyh=d‘ wl hlpn
2 =ynb MyVn’ MtwYqm MyVn’ hVmx MtxpVmm Nd=ynb wxlVyw
wkl Mhl’ wrm’yw hrqxlw Zr’h=t’ lgrl l’tV’mw h‘rYm lyx
3 hmh : MV wnylyw hkym tyb=d‘ Myrp’=rh w’byw Zr’h=t’ wrqx
wrm’yw MV wrwsyw ywlh r‘nh lwq=t’ wrykh hmhw hkym tyb=M‘
4 Mhl’ rm’yw : hp Kl=hmw hzb hV‘ ht’=hmw Mlh K’ybh=ym wl
5 ’n=l’V wl wrm’yw : Nhkl wl=yh’w ynrkVyw hkym yl hV‘ hzkw hzk
6 Mhl rm’yw : hyl‘ Myklh wnxn’ rV’ wnkrd xylYth h‘dnw Myhl’b sŘ 12
: hb=wklt rV’ Mkkrd hwhy xkn MwlVl wkl Nhkh
7 hbrqb=rV’ M‘h=t’ w’ryw hVyl w’byw MyVn’h tVmx wklyw
Zr’b rbd Mylkm=Ny’w xTbw TqV MyndY TpVmk xTbl tbVwy
8 w’byw : Md’=M‘ Mhl=Ny’ rbdw MyndyYm hmh Myqwxrw rY‘ Vrwy
9 wrm’yw : Mt’ hm Mhyx’ Mhl wrm’yw l’tV’w h‘rY Mhyx’=l’
MyVxm Mt’w d’m hbwT hnhw Zr’h=t’ wny’r yk Mhyl‘ hl‘nw hmwq
10 xTb M‘=l’ w’bt Mk’bk : Zr’h=t’ tVrl ’bl tkll wlY‘t=l’
rwsxm MV=Ny’ rV’ Mwqm Mkdyb Myhl’ hntn=yk Mydy tbxr Zr’hw
11 l’tV’mw h‘rYm yndh txpVmm MVm w‘syw : Zr’b rV’ rbd=lk
12 hdwhyb Myr‘y tyrqb wnxyw wl‘yw : hmxlm ylk rwgx Vy’ tw’m=VV
tyrq yrx’ hnh hzh Mwyh d‘ Nd=hnxm ’whh Mwqml w’rq Nk=l‘
13, 14 tVmx wn‘yw : hkym tyb=d‘ w’byw Myrp’=rh MVm wrb‘yw : Myr‘y
yk Mt‘dyh Mhyx’=l’ wrm’yw Vyl Zr’h=t’ lgrl Myklhh MyVn’h
: wV‘t=hm w‘d ht‘w hksmw lspw Myprtw dwp’ hl’h Mytbb Vy
15 : MwlVl wl=wl’Vyw hkym tyb ywlh r‘nh=tyb=l’ w’byw hmV wrwsyw
16 rV’ r‘Vh xtp MybYn Mtmxlm ylk Myrwgx Vy’ tw’m=VVw
17 hmV w’b Zr’h=t’ lgrl Myklhh MyVn’h tVmx wl‘yw : Nd=ynbm
bYn Nhkhw hksmh=t’w Myprth=t’w dwp’h=t’w lsph=t’ wxql
18 tyb w’b hl’w : hmxlmh ylk rwgxh Vy’h tw’m=VVw r‘Vh xtp
Mhyl’ rm’yw hksmh=t’w Myprth=t’w dwp’h lsp=t’ wxqyw hkym
19 wnm‘ Klw Kyp=l‘ Kdy=MyV Vrxh wl wrm’yw : MyV‘ Mt’ hm Nhkh
Ktwyh w’ dx’ Vy’ tybl Nhk Ktwyh bwTh Nhklw b’l wnl=hyhw
20 dwp’h=t’ xqyw Nhkh bl bTyyw : l’rVyb hxpVmlw TbVl Nhk
21 =t’ wmyVyw wklyw wnpyw : M‘h brqb ’byw lsph=t’w Myprth=t’w
22 hkym tybm wqyxrh hmh : Mhynpl hdwbkh=t’w hnqmh=t’w PTh
: Nd=ynb=t’ wqybdyw wq‘zn hkym tyb=M‘ rV’ Mytbb rV’ MyVn’hw
23 : tq‘zn yk Kl=hm hkyml wrm’yw Mhynp wbsyw Nd=ynb=l’ w’rqyw
24 dw‘ yl=hmw wkltw Nhkh=t’w Mtxql ytyV‘=rV’ yhl’=t’ rm’yw
25 Klwq ‘mVt=l’ Nd=ynb wyl’ wrm’yw : Kl=hm yl’ wrm’t hz=hmw
: Ktyb Vpnw KVpn htps’w Vpn yrm MyVn’ Mkb w‘gpy=Np wnm‘
wklyw
252 MyTpV 18. 26–19. 19
bVyw Npyw wnmm hmh Myqzx=yk hkym ’ryw Mkrdl Nd=ynb wklyw 26
wl=hyh rV’ Nhkh=t’w hkym hV‘=rV’ t’ wxql hmhw : wtyb=l’ 27
ry‘h=t’w brx=ypl Mtw’ wkyw xTbw TqV M‘=l‘ Vyl=l‘ w’byw
Md’=M‘ Mhl=Ny’ rbdw NwdyYm ’yh=hqwxr yk lyYm Ny’w : V’b wprV 28
w’rqyw : hb wbVyw ry‘h=t’ wnbyw bwxr=tybl rV’ qm‘b ’yhw 29
ry‘h=MV Vyl Mlw’w l’rVyl dlwy rV’ Mhyb’ Nd MVb Nd ry‘h=MV
hVnm=Nb MVrg=Nb Ntnwhyw lsph=t’ Nd=ynb Mhl wmyqyw : hnV’rl 30
wmyVyw : Zr’h twlg Mwy=d‘ yndh TbVl Mynhk wyh wynbw ’wh 31
: hlVb Myhl’h=tyb twyh ymy=lk hV‘ rV’ hkym lsp=t’ Mhl

ytkryb rg ywl Vy’ yhyw l’rVyb Ny’ Klmw Mhh Mymyb yhyw Ty
wyl‘ hnztw : hdwhy Mxl tybm Vglyp hV’ wl=xqyw Myrp’=rh 2
Mymy MV=yhtw hdwhy Mxl tyb=l’ hyb’ tyb=l’ wt’m Kltw wVglyp
wbyVhl hbl=l‘ rbdl hyrx’ Klyw hVy’ Mqyw : MyVdx h‘br’ 3
xmVyw hr‘nh yb’ wh’ryw hyb’ tyb wh’ybtw Myrmx dmYw wm‘ wr‘nw
wlk’yw Mymy tVlV wt’ bVyw hr‘nh yb’ wntx wb=qzxyw : wt’rql 4
rm’yw tkll Mqyw rqbb wmykVyw y‘ybrh Mwyb yhyw : MV wnylyw wtVyw 5
wlk’yw wbVyw : wklt rx’w Mxl=tp Kbl d‘s wntx=l’ hr‘nh yb’ 6
bTyw Nylw ’n=l’wh Vy’h=l’ hr‘nh yb’ rm’yw wtVyw wdxy MhynV
rqbb MkVyw : MV Nlyw bVyw wntx wb=rYpyw tkll Vy’h Mqyw : Kbl 7, 8
whmhmthw Kbbl ’n=d‘s hr‘nh yb’ rm’yw tkll yVymxh Mwyb
wr‘nw wVglypw ’wh tkll Vy’h Mqyw : MhynV wlk’yw Mwyh twTn=d‘ 9
hnh ’n=wnyl br‘l Mwyh hpr ’n hnh hr‘nh yb’ wntx wl rm’yw
tklhw Mkkrdl rxm MtmkVhw Kbbl bTyyw hp Nyl Mwyh twnx
’yh swby xkn=d‘ ’byw Klyw Mqyw Nwll Vy’h hb’=’lw : Klh’l 10
Mwyhw swby=M‘ Mh : wm‘ wVglypw MyVwbx Myrwmx dmY wm‘w MlVwry 11
t’zh yswbyh=ry‘=l’ hrwsnw ’n=hkl wynd’=l’ r‘nh rm’yw d’m dr
ynbm=’l rV’ yrkn ry‘=l’ rwsn ’l wynd’ wyl’ rm’yw : hb Nylnw 12
dx’b hbrqnw Kl wr‘nl rm’yw : h‘bg=d‘ wnrb‘w hnh l’rVy 13
VmVh Mhl ’btw wklyw wrb‘yw : hmrb w’ h‘bgb wnlw twmqmh 14
bVyw ’byw h‘bgb Nwll ’wbl MV wrsyw : Nmynbl rV’ h‘bgh lY’ 15
’b Nqz Vy’ hnhw : Nwll htybh Mtw’=Ps’m Vy’ Ny’w ry‘h bxrb 16
h‘bgb rg=’whw Myrp’ rhm Vy’hw br‘b hdVh=Nm whV‘m=Nm
bwxrb xr’h Vy’h=t’ ’ryw wyny‘ ’Vyw : ynymy ynb Mwqmh yVn’w 17
Myrb‘ wyl’ rm’yw : ’wbt Ny’mw Klt hn’ Nqzh Vy’h rm’yw ry‘h 18
=d‘ Kl’w ykn’ MVm Myrp’=rh ytkry=d‘ hdwhy Mxl=tybm wnxn’
: htybh ytw’ Ps’m Vy’ Ny’w Klh yn’ hwhy tyb=t’w hdwhy Mxl tyb
r‘nlw Ktm’lw yl=Vy Nyyw Mxl Mgw wnyrwmxl Vy ’wpsm=Mg Nbt=Mgw 19
Kydb‘=M‘
19. 20–20. 14 MyTpV 253
20 qr Kl MwlV Nqzh Vy’h rm’yw : rbd=lk rwsxm Ny’ Kydb‘=M‘ sŘ 13
21 Myrwmxl lwbyw wtybl wh’ybyw : Nlt=l’ bwxrb qr yl‘ Krwsxm=lk
22 yVn’ hnhw Mbl=t’ MybyTym hmh : wtVyw wlk’yw Mhylgr wYxryw
wrm’yw tldh=l‘ Myqpdtm tybh=t’ wbsn l‘ylb=ynb yVn’ ry‘h
Ktyb=l’ ’b=rV’ Vy’h=t’ ’Ywh rm’l Nqzh tybh l‘b Vy’h=l’
23 w‘rt=l’ yx’=l’ Mhl’ rm’yw tybh l‘b Vy’h Mhyl’ ’Yyw : wn‘dnw
: t’zh hlbnh=t’ wV‘t=l’ ytyb=l’ hzh Vy’h ’b=rV’ yrx’ ’n
24 Mhl wV‘w Mtw’ wn‘w Mtw’ ’n=h’yYw’ whVglypw hlwtbh ytb hnh
25 wb’=’lw : t’zh hlbnh rbd wV‘t ’l hzh Vy’lw Mkyny‘b bwTh
w‘dyw Zwxh Mhyl’ ’Yyw wVglypb Vy’h qzxyw wl ‘mVl MyVn’h
: rxVh twl‘b hwxlVyw rqbh=d‘ hlylh=lk hb=wll‘tyw htw’
26 MV hynwd’=rV’ Vy’h=tyb xtp lptw rqbh twnpl hV’h ’btw
27 wkrdl tkll ’Yyw tybh twtld xtpyw rqbb hynd’ Mqyw : rw’h=d‘
28 hyl’ rm’yw : Psh=l‘ hydyw tybh xtp tlpn wVglyp hV’h hnhw
: wmqml Klyw Vy’h Mqyw rwmxh=l‘ hxqyw hn‘ Ny’w hklnw ymwq
29 hymY‘l hxtnyw wVglypb qzxyw tlk’mh=t’ xqyw wtyb=l’ ’byw
30 rm’w h’rh=lk hyhw : l’rVy lwbg lkb hxlVyw Myxtn rV‘ MynVl
MyrYm Zr’m l’rVy=ynb twl‘ Mwyml t’zk ht’rn=’lw htyhn=’l
k ynb=lk w’Yyw : wrbdw wY‘ hyl‘ Mkl=wmyV hzh Mwyh d‘
d‘lgh Zr’w ‘bV r’b=d‘w Ndml dx’ Vy’k hd‘h lhqtw l’rVy
2 lhqb l’rVy yTbV lk M‘h=lk twnp wbYytyw : hpYmh hwhy=l’
: brx PlV ylgr Vy’ Pl’ tw’m ‘br’ Myhl’h M‘
3 l’rVy ynb wrm’yw hpYmh l’rVy=ynb wl‘=yk Nmynb ynb w‘mVyw
4 hxYrnh hV’h Vy’ ywlh Vy’h N‘yw : t’zh h‘rh htyhn hky’ wrbd
5 yl‘ wmqyw : Nwll yVglypw yn’ yt’b Nmynbl rV’ ht‘bgh rm’yw
yVglyp=t’w grhl wmd ytw’ hlyl tybh=t’ yl‘ wbsyw h‘bgh yl‘b
6 l’rVy tlxn hdV=lkb hxlV’w hxtn’w yVglypb zx’w : tmtw wn‘
7 rbd Mkl wbh l’rVy ynb Mklk hnh : l’rVyb hlbnw hmz wV‘ yk
8 ’lw wlh’l Vy’ Kln ’l rm’l dx’ Vy’k M‘h=lk Mqyw : Mlh hY‘w
9 : lrwgb hyl‘ h‘bgl hV‘n rV’ rbdh hz ht‘w : wtybl Vy’ rwsn
10 Pl’w Pl’l h’mw l’rVy yTbV lkl h’ml MyVn’ hrV‘ wnxqlw
hlbnh=lkk Nmynb ‘bgl M’wbl twV‘l M‘l hdY txql hbbrl
11 dx’ Vy’k ry‘h=l’ l’rVy Vy’=lk Ps’yw : l’rVyb hV‘ rV’
: Myrbx
12 h‘rh hm rm’l Nmynb yTbV=lkb MyVn’ l’rVy yTbV wxlVyw
13 rV’ l‘ylb=ynb MyVn’h=t’ wnt ht‘w : Mkb htyhn rV’ t’zh
lwqb ‘mVl Nmynb wb’ ’lw l’rVym h‘r hr‘bnw Mtymnw h‘bgb
14 t’Yl ht‘bgh Myr‘h=Nm Nmynb=ynb wps’yw : l’rVy=ynb Mhyx’
hmxlml
254 MyTpV 20. 15–39
Myr‘hm ’whh Mwyb Nmynb ynb wdqptyw : l’rVy ynb=M‘ hmxlml 15
‘bV wdqpth h‘bgh ybVym dbl brx PlV Vy’ Pl’ hVVw MyrV‘
wnymy=dy rT’ rwxb Vy’ tw’m ‘bV hzh M‘h lkm : rwxb Vy’ tw’m 16
l’rVy Vy’w : ’Txy ’lw hr‘Vh=l’ Nb’b ‘lq hz=lk 17
hz=lk brx PlV Vy’ Pl’ tw’m ‘br’ Nmynbm dbl wdqpth
ynb wrm’yw Myhl’b wl’Vyw l’=tyb wl‘yw wmqyw : hmxlm Vy’ 18
hwhy rm’yw Nmynb ynb=M‘ hmxlml hlxtb wnl=hl‘y ym l’rVy
’Yyw : h‘bgh=l‘ wnxyw rqbb l’rVy=ynb wmwqyw : hlxtb hdwhy 19, 20
hmxlm l’rVy=Vy’ Mt’ wkr‘yw Nmynb=M‘ hmxlml l’rVy Vy’
’whh Mwyb l’rVyb wtyxVyw h‘bgh=Nm Nmynb=ynb w’Yyw : h‘bgh=l’ 21
Kr‘l wpsyw l’rVy Vy’ M‘h qzxtyw : hYr’ Vy’ Pl’ MyrV‘w MynV 22
l’rVy=ynb wl‘yw : NwV’rh Mwyb MV=wkr‘ rV’ Mwqmb hmxlm 23
tVgl Pysw’h rm’l hwhyb wl’Vyw br‘h=d‘ hwhy=ynpl wkbyw
: wyl’ wl‘ hwhy rm’yw yx’ Nmynb ynb=M‘ hmxlml
Nmynb ’Yyw : ynVh Mwyb Nmynb ynb=l’ l’rVy=ynb wbrqyw 24, 25
rV‘ tnmV dw‘ l’rVy ynbb wtyxVyw ynVh Mwyb h‘bgh=Nm Mt’rql
M‘h=lkw l’rVy ynb=lk wl‘yw : brx yplV hl’=lk hYr’ Vy’ Pl’ 26
=d‘ ’whh=Mwyb wmwYyw hwhy ynpl MV wbVyw wkbyw l’=tyb w’byw
sŘ 14 MVw hwhyb l’rVy=ynb wl’Vyw : hwhy ynpl MymlVw twl‘ wl‘yw br‘h 27
dm‘ Nrh’=Nb rz‘l’=Nb sxnypw : Mhh Mymyb Myhl’h tyrb Nwr’ 28
Nmynb=ynb=M‘ hmxlml t’Yl dw‘ Psw’h rm’l Mhh Mymyb wynpl
l’rVy MVyw : Kdyb wnnt’ rxm yk wl‘ hwhy rm’yw ldx’=M’ yx’ 29
ynb=l’ l’rVy=ynb wl‘yw : bybs h‘bgh=l’ Mybr’ 30
Nmynb=ynb w’Yyw : M‘pb M‘pk h‘bgh=l’ wkr‘yw yVylVh Mwyb Nmynb 31
M‘pb M‘pk Myllx M‘hm twkhl wlxyw ry‘h=Nm wqtnh M‘h t’rql
Vy’ MyVlVk hdVb ht‘bg tx’w l’=tyb hl‘ tx’ rV’ twlsmb
l’rVy ynbw hnV’rbk wnynpl Mh Mypgn Nmynb ynb wrm’yw : l’rVyb 32
wmq l’rVy Vy’ lkw : twlsmh=l’ ry‘h=Nm whnqtnw hswnn wrm’ 33
: ‘bg=hr‘mm wmqmm xygm l’rVy br’w rmt l‘bb wkr‘yw wmwqmm
hmxlmhw l’rVy=lkm rwxb Vy’ Mypl’ trV‘ h‘bgl dgnm w’byw 34
hwhy Pgyw : h‘rh Mhyl‘ t‘gn=yk w‘dy ’l Mhw hdbk 35
’whh Mwyb Nmynbb l’rVy ynb wtyxVyw l’rVy ynpl Nmynb=t’
Nmynb=ynb w’ryw : brx PlV hl’=lk Vy’ h’mw Pl’ hVmxw MyrV‘ 36
rV’ br’h=l’ wxTb yk Nmynbl Mwqm l’rVy=Vy’ wntyw wpgn yk
br’h KVmyw h‘bgh=l’ wTVpyw wVyxh br’hw : h‘bgh=l’ wmV 37
br’h=M‘ l’rVy Vy’l hyh d‘wmhw : brx=ypl ry‘h=lk=t’ Kyw 38
hmxlmb l’rVy=Vy’ Kphyw : ry‘h=Nm NV‘h t’Vm Mtwl‘hl brh 39
K’ wrm’ yk Vy’ MyVlVk l’rVy=Vy’b Myllx twkhl lxh Nmynbw
Pwgn
20. 40–21. 18 MyTpV 255
40 twl‘l hlxh t’Vmhw : hnV’rh hmxlmk wnynpl ’wh Pgn Pwgn
: hmymVh ry‘h=lylk hl‘ hnhw wyrx’ Nmynb Npyw NV‘ dwm‘ ry‘h=Nm
41 : h‘rh wyl‘ h‘gn=yk h’r yk Nmynb Vy’ lhbyw Kph l’rVy Vy’w
42 rV’w whtqybdh hmxlmhw rbdmh Krd=l’ l’rVy Vy’ ynpl wnpyw
43 hxwnm whpydrh Nmynb=t’ wrtk : wkwtb wtw’ MytyxVm Myr‘hm
44 rV‘=hnmV Nmynbm wlpyw : VmV=xrzmm h‘bgh xkn d‘ whkyrdh
45 ‘ls=l’ hrbdmh wsnyw wnpyw : lyx=yVn’ hl’=lk=t’ Vy’ Pl’
M‘dg=d‘ wyrx’ wqybdyw Vy’ Mypl’ tVmx twlsmb whll‘yw Nwmrh
46 hVmxw MyrV‘ Nmynbm Mylpnh=lk yhyw : Vy’ Mypl’ wnmm wkyw
47 wsnyw wnpyw : lyx=yVn’ hl’=lk=t’ ’whh Mwyb brx PlV Vy’ Pl’
h‘br’ Nwmr ‘lsb wbVyw Vy’ tw’m VV Nwmrh ‘ls=l’ hrbdmh
48 ry‘m brx=ypl Mwkyw Nmynb ynb=l’ wbV l’rVy Vy’w : MyVdx
: V’b wxlV tw’Ymnh Myr‘h=lk Mg ’Ymnh=lk d‘ hmhb=d‘ Mtm

’k Nmynbl wtb Nty=’l wnmm Vy’ rm’l hpYmb ‘bVn l’rVy Vy’w
2 w’Vyw Myhl’h ynpl br‘h=d‘ MV wbVyw l’=tyb M‘h ’byw : hV’l
3 t’z htyh l’rVy yhl’ hwhy hml wrm’yw : lwdg ykb wkbyw Mlwq
4 wmykVyw trxmm yhyw : dx’ TbV l’rVym Mwyh dqphl l’rVyb
5 l’rVy ynb wrm’yw : MymlVw twl‘ wl‘yw xbzm MV=wnbyw M‘h
h‘wbVh yk hwhy=l’ l’rVy yTbV=lkm lhqb hl‘=’l rV’ ym
: tmwy twm rm’l hpYmh hwhy=l’ hl‘=’l rV’l htyh hlwdgh
6 dx’ TbV Mwyh ‘dgn wrm’yw wyx’ Nmynb=l’ l’rVy ynb wmxnyw
7 hwhyb wn‘bVn wnxn’w MyVnl Myrtwnl Mhl hV‘n=hm : l’rVym
8 l’rVy yTbVm dx’ ym wrm’yw : MyVnl wnytwnbm Mhl=tt ytlbl
Vybym hnxmh=l’ Vy’=’b ’l hnhw hpYmh hwhy=l’ hl‘=’l rV’
9 Vby ybVwym Vy’ MV=Ny’ hnhw M‘h dqptyw : lhqh=l’ d‘lg
10 Mtw’ wwYyw lyxh ynbm Vy’ Pl’ rV‘=MynV hd‘h MV=wxlVyw : d‘lg
: PThw MyVnhw brx=ypl d‘lg Vby ybVwy=t’ Mtykhw wkl rm’l
11 : wmyrxt rkz=bkVm t‘dy hV’=lkw rkz=lk wV‘t rV’ rbdh hzw
12 h‘dy=’l rV’ hlwtb hr‘n tw’m ‘br’ d‘lg Vby ybVwym w’Ymyw
: N‘nk Zr’b rV’ hlV hnxmh=l’ Mtw’ w’ybyw rkz bkVml Vy’
13 ‘lsb rV’ Nmynb ynb=l’ wrbdyw hd‘h=lk wxlVyw
14 MyVnh Mhl wntyw ’yhh t‘b Nmynb bVyw : MwlV Mhl w’rqyw Nwmr
15 Nmynbl Mxn M‘hw : Nk Mhl w’Ym=’lw d‘lg Vby yVnm wyx rV’
16 hV‘n=hm hd‘h ynqz wrm’yw : l’rVy yTbVb Zrp hwhy hV‘=yk
17 hTylp tVry wrm’yw : hV’ Nmynbm hdmVn=yk MyVnl Myrtwnl
18 MyVn Mhl=ttl lkwn ’l wnxn’w : l’rVym TbV hxmy=’lw Nmynbl
: Nmynbl hV’ Ntn rwr’ rm’l l’rVy=ynb w‘bVn=yk wnytwnbm
wrm’yw
256 MyTpV 21. 19–25
l’=tybl hnwpYm rV’ hmymy Mymym wlVb hwhy=gx hnh wrm’yw 19
wYyw : hnwbll bgnmw hmkV l’=tybm hl‘h hlsml VmVh hxrzm 20
w’Yy=M’ hnhw Mty’rw : Mymrkb Mtbr’w wkl rm’l Nmynb ynb=t’ 21
Vy’ Mkl MtpTxw Mymrkh=Nm Mt’Yyw twlxmb lwxl wlyV=twnb
w’ Mtwb’ w’by=yk hyhw : Nmynb Zr’ Mtklhw wlyV twnbm wtV’ 22
Vy’ wnxql ’l yk Mtw’ wnwnx Mhyl’ wnrm’w wnyl’ bwrl Mhyx’
ynb Nk=wV‘yw : wmV’t t‘k Mhl Mttn Mt’ ’l yk hmxlmb wtV’ 23
wbwVyw wklyw wlzg rV’ twllxmh=Nm Mrpsml MyVn w’Vyw Nmynb
l’rVy=ynb MVm wklhtyw : Mhb wbVyw Myr‘h=t’ wnbyw Mtlxn=l’ 24
Mymyb : wtlxnl Vy’ MVm w’Yyw wtxpVmlw wTbVl Vy’ ’yhh t‘b 25
: hV‘y wyny‘b rVyh Vy’ l’rVyb Klm Ny’ Mhh

d"l Mylht[ wyVdq y"y=t’ w’ry Nmysw ,rV‘ hnmVw yw’m VV MyTpV rpsd yqwsp Mwks
MynVy ytpV bbwd Nmysw d"y wyrdsw .]+x +y MyTpV[ l’rVy ynb=t’ wYYryw wY‘ryw wyYxw .]+y
‘br’w MyrV‘w tw’m VlV rpsh twnV .rV‘ wytwqspw .]+’ z"l l’qzxy[ .]+y +z MyryVh ryV[
.yndh xwnm Nb NwVmV tmV d‘ znq Nb l’ynt‘m MynV

The number of the verses of the book of Judges is 618, and the sign is,
O FEAR THE Lord ye his saints [Psa 34:10]. And its middle point is, And
they vexed and oppressed the children of Israel [Jdg 10:8]. And its sedarim
are 14 and the sign is, GLIDING THROUGH the lips of those that are asleep
[Sol 7:10]. And its peseqot are 10. The years of the book are 324 years from
Othniel the son of Kenaz unto the death of Samson the son of Manoah the
Danite.
’ l’wmV
’ Mxry=Nb hnql’ wmVw Myrp’ rhm MypwY Mytmrh=Nm dx’ Vy’ yhyw sŘ 1
2 hnx tx’ MV MyVn ytV wlw : ytrp’ PwY=Nb wxt=Nb ’whyl’=Nb
3 Vy’h hl‘w : Mydly Ny’ hnxlw Mydly hnnpl yhyw hnnp tynVh MVw
MVw hlVb tw’bY hwhyl xbzlw twxtVhl hmymy Mymym wry‘m ’whh
4 Ntnw hnql’ xbzyw Mwyh yhyw : hwhyl Mynhk sxnpw ynpx yl‘=ynb ynV
5 Myp’ tx’ hnm Nty hnxlw : twnm hytwnbw hynb=lklw wtV’ hnnpl
6 rwb‘b s‘k=Mg htrY hts‘kw : hmxr rgs hwhyw bh’ hnx=t’ yk
7 htl‘ ydm hnVb hnV hV‘y Nkw : hmxr d‘b hwhy rgs=yk hm‘rh
8 hVy’ hnql’ hl rm’yw : lk’t ’lw hkbtw hns‘kt Nk hwhy tybb
bwT ykn’ ’wlh Kbbl ‘ry hmlw ylk’t ’l hmlw ykbt hml hnx
9 yl‘w htV yrx’w hlVb hlk’ yrx’ hnx Mqtw : Mynb hrV‘m Kl
10 llpttw Vpn trm ’yhw : hwhy lkyh tzwzm=l‘ ’skh=l‘ bVy Nhkh
11 h’r=M’ tw’bY hwhy rm’tw rdn rdtw : hkbt hkbw hwhy=l‘
‘rz Ktm’l httnw Ktm’=t’ xkVt=’lw yntrkzw Ktm’ yn‘b h’rt
12 yk hyhw : wV’r=l‘ hl‘y=’l hrwmw wyyx ymy=lk hwhyl wyttnw MyVn’
13 trbdm ’yh hnxw : hyp=t’ rmV yl‘w hwhy ynpl llpthl htbrh
: hrkVl yl‘ hbVxyw ‘mVy ’l hlwqw tw‘n hytpV qr hbl=l‘
14, 15 hnx N‘tw : Kyl‘m Knyy=t’ yrysh NyrktVt ytm=d‘ yl‘ hyl’ rm’yw
KpV’w ytytV ’l rkVw Nyyw ykn’ xwr=tVq hV’ ynd’ ’l rm’tw
16 brm=yk l‘ylb=tb ynpl Ktm’=t’ Ntt=l’ : hwhy ynpl yVpn=t’
17 yhl’w MwlVl ykl rm’yw yl‘ N‘yw : hnh=d‘ ytrbd ys‘kw yxyV
18 Nx KtxpV ’Ymt rm’tw : wm‘m tl’V rV’ KtlV=t’ Nty l’rVy
19 wmkVyw : dw‘ hl=wyh=’l hynpw lk’tw hkrdl hV’h Kltw Kyny‘b
hnql’ ‘dyw htmrh Mtyb=l’ w’byw wbVyw hwhy ynpl wwxtVyw rqbb
20 dltw hnx rhtw Mymyh twpqtl yhyw : hwhy hrkzyw wtV’ hnx=t’
21 hnql’ Vy’h l‘yw : wytl’V hwhym yk l’wmV wmV=t’ ’rqtw Nb
22 =yk htl‘ ’l hnxw : wrdn=t’w Mymyh xbz=t’ hwhyl xbzl wtyb=lkw
MV bVyw hwhy ynp=t’ h’rnw wyt’bhw r‘nh lmgy d‘ hVy’l hrm’
23 Klmg=d‘ ybV Kyny‘b bwTh yV‘ hVy’ hnql’ hl rm’yw : Mlw‘=d‘
hlmg=d‘ hnb=t’ qnytw hV’h bVtw wrbd=t’ hwhy Mqy K’ wt’
24 xmq tx’ hpy’w hVlV Myrpb wtlmg rV’k hm‘ whl‘tw : wt’
25 w’ybyw rph=t’ wTxVyw : r‘n r‘nhw wlV hwhy=tyb wh’btw Nyy lbnw
26 tbYnh hV’h yn’ ynd’ KVpn yx ynd’ yb rm’tw : yl‘=l’ r‘nh=t’
27 hwhy Ntyw ytllpth hzh r‘nh=l’ : hwhy=l’ llpthl hzb hkm‘
28 =lk hwhyl whtl’Vh ykn’ Mgw : wm‘m ytl’V rV’ ytl’V=t’ yl
Mymyh
258 ’ l’wmV 2. 1–28
: hwhyl MV wxtVyw hwhyl lw’V ’wh hyh rV’ Mymyh
yp bxr hwhyb ynrq hmr hwhyb ybl Zl‘ rm’tw hnx llpttw b
Ny’w Ktlb Ny’ yk hwhyk Vwdq=Ny’ : Kt‘wVyb ytxmV yk ybyw’=l‘ 2
l’ yk Mkypm qt‘ ’Yy hhbg hhbg wrbdt wbrt=l’ : wnyhl’k rwY 3
: lyx wrz’ MylVknw Mytx Myrbg tVq : twll‘ wnktn ’lw hwhy tw‘d 4
tbrw h‘bV hdly hrq‘=d‘ wldx Myb‘rw wrkVn Mxlb My‘bV 5
Vyrwm hwhy : l‘yw lw’V dyrwm hyxmw tymm hwhy : hllm’ Mynb 6, 7
Nwyb’ Myry tpV’m ld rp‘m Myqm : Mmwrm=P’ lypVm ryV‘mw 8
tVyw Zr’ yqYm hwhyl yk Mlxny dwbk ’skw Mybydn=M‘ byVwhl
xkb ’l=yk wmdy KVxb My‘Vrw rmVy wdysx ylgr : lbt Mhyl‘ 9
sŘ 2 Zr’=ysp’ Nydy hwhy M‘ry MymVb wl‘ wbyrm wtxy hwhy : Vy’=rbgy 10
htmrh hnql’ Klyw : wxyVm Nrq Mryw wklml z‘=Ntyw 11
yl‘ ynbw : Nhkh yl‘ ynp=t’ hwhy=t’ trVm hyh r‘nhw wtyb=l‘ 12
xbz Vy’=lk M‘h=t’ Mynhkh TpVmw : hwhy=t’ w‘dy ’l l‘ylb ynb 13
hkhw : wdyb MynVh VlV glzmhw rVbh lVbk Nhkh r‘n ’bw xbz 14
Nhkh xqy glzmh hl‘y=rV’ lk rwrpb w’ txlqb w’ dwdb w’ rwykb
NwrTqy MrTb Mg : hlVb MV My’bh l’rVy=lkl wV‘y hkk wb 15
Nhkl twlYl rVb hnt xbzh Vy’l rm’w Nhkh r‘n ’bw blxh=t’
NwryTqy rTq Vy’h wyl’ rm’yw : yx=M’ yk lVbm rVb Kmm xqy=’lw 16
’l=M’w Ntt ht‘ yk wl rm’w KVpn hw’t rV’k Kl xqw blxh Mwyk
yk hwhy ynp=t’ d’m hlwdg Myr‘nh t’Tx yhtw : hqzxb ytxql 17
r‘n hwhy ynp=t’ trVm l’wmVw : hwhy txnm t’ MyVn’h wY’n 18
hmymy Mymym wl htl‘hw wm’ wl=hV‘t NTq ly‘mw : db dwp’ rwgx 19
hnql’=t’ yl‘ Krbw : Mymyh xbz=t’ xbzl hVy’=t’ htwl‘b 20
hl’Vh txt t’zh hV’h=Nm ‘rz Kl hwhy MVy rm’w wtV’=t’w
dltw rhtw hnx=t’ hwhy dqp=yk : wmqml wklhw hwhyl l’V rV’ 21
: hwhy=M‘ l’wmV r‘nh ldgyw twnb ytVw Mynb=hVlV
t’w l’rVy=lkl wynb NwV‘y rV’=lk t’ ‘mVw d’m Nqz yl‘w 22
hml Mhl rm’yw : d‘wm lh’ xtp tw’bYh MyVnh=t’ NbkVy=rV’ 23
=lk t’m My‘r Mkyrbd=t’ ‘mV ykn’ rV’ hl’h Myrbdk NwV‘t
Myrb‘m ‘mV ykn’ rV’ h‘mVh hbwT=’wl yk ynb l’ : hl’ M‘h 24
Vy’=’Txy hwhyl M’w Myhl’ wllpw Vy’l Vy’ ’Txy=M’ : hwhy=M‘ 25
r‘nhw : Mtymhl hwhy Zpx=yk Mhyb’ lwql w‘mVy ’lw wl=llpty ym 26
: MyVn’=M‘ Mgw hwhy=M‘ Mg bwTw ldgw Klh l’wmV

ytylgn hlgnh hwhy rm’ hk wyl’ rm’yw yl‘=l’ Myhl’=Vy’ ’byw 27


yTbV=lkm wt’ rxbw : h‘rp tybl MyrYmb Mtwyhb Kyb’ tyb=l’ 28
ynpl dwp’ t’Vl trTq ryTqhl yxbzm=l‘ twl‘l Nhkl yl l’rVy
hnt’w
2. 29–3. 19 ’ l’wmV 259
29 yxbzb wT‘bt hml : l’rVy ynb yV’=lk=t’ Kyb’ tybl hnt’w
tyV’rm Mk’yrbhl ynmm Kynb=t’ dbktw Nw‘m ytywY rV’ ytxnmbw
30 ytrm’ rwm’ l’rVy yhl’ hwhy M’n Nkl : ym‘l l’rVy txnm=lk
yl hlylx hwhy=M’n ht‘w Mlw‘=d‘ ynpl wklhty Kyb’ tybw Ktyb
31 =t’w K‘rz=t’ yt‘dgw My’b Mymy hnh : wlqy yzbw dbk’ ydbkm=yk
32 byTyy=rV’ lkb Nw‘m rY tTbhw : Ktybb Nqz twyhm Kyb’ tyb ‘rz
33 Kl tyrk’=’l Vy’w : Mymyh=lk Ktybb Nqz hyhy=’lw l’rVy=t’
Ktyb tybrm=lkw KVpn=t’ byd’lw Kyny‘=t’ twlkl yxbzm M‘m
34 sxnypw ynpx=l’ Kynb ynV=l’ ’by rV’ tw’h Kl=hzw : MyVn’ wtwmy
35 ybblb rV’k Nm’n Nhk yl ytmyqhw : MhynV wtwmy dx’ Mwyb
: Mymyh=lk yxyVm=ynpl Klhthw Nm’n tyb wl ytynbw hV‘y yVpnbw
36 Mxl=rkkw Psk trwg’l wl twxtVhl ’wby Ktybb rtwnh=lk hyhw
: Mxl=tp lk’l twnhkh tx’=l’ ’n ynxps rm’w
g rqy hyh hwhy=rbdw yl‘ ynpl hwhy=t’ trVm l’wmV r‘nhw
2 bkV yl‘w ’whh Mwyb yhyw : Zrpn Nwzx Ny’ Mhh Mymyb
3 hbky MrT Myhl’ rnw : tw’rl lkwy ’l twhk wlxh wny‘w wmqmb
: Myhl’ Nwr’ MV=rV’ hwhy lkyhb bkV l’wmVw
4, 5 ynnh rm’yw yl‘=l’ Zryw : ynnh rm’yw l’wmV=l’ hwhy ’rqyw
6 hwhy Psyw : bkVyw Klyw bkV bwV yt’rq=’l rm’yw yl t’rq=yk
yl t’rq yk ynnh rm’yw yl‘=l’ Klyw l’wmV Mqyw l’wmV dw‘ ’rq
7 MrTw hwhy=t’ ‘dy MrT l’wmVw : bkV bwV ynb yt’rq=’l rm’yw
8 Klyw Mqyw tyVlVb l’wmV=’rq hwhy Psyw : hwhy=rbd wyl’ hlgy
9 rm’yw : r‘nl ’rq hwhy yk yl‘ Nbyw yl t’rq yk ynnh rm’yw yl‘=l’
yk hwhy rbd trm’w Kyl’ ’rqy=M’ hyhw bkV Kl l’wmVl yl‘
10 ’rqyw bYytyw hwhy ’byw : wmwqmb bkVyw l’wmV Klyw Kdb‘ ‘mV
: Kdb‘ ‘mV yk rbd l’wmV rm’yw l’wmV l’wmV M‘pb=M‘pk
11 l’rVyb rbd hV‘ ykn’ hnh l’wmV=l’ hwhy rm’yw
12 t’ yl‘=l’ Myq’ ’whh Mwyb : wynz’ ytV hnylYt w‘mV=lk rV’
13 yn’ TpV=yk wl ytdghw : hlkw lxh wtyb=l’ ytrbd rV’=lk
hhk ’lw wynb Mhl Myllqm=yk ‘dy=rV’ Nw‘b Mlw‘=d‘ wtyb=t’
14 hxnmbw xbzb yl‘=tyb Nw‘ rpkty=M’ yl‘ tybl yt‘bVn Nklw : Mb
15 hwhy=tyb twtld=t’ xtpyw rqbh=d‘ l’wmV bkVyw : Mlw‘=d‘
16 l’wmV=t’ yl‘ ’rqyw : yl‘=l’ h’rmh=t’ dyghm ’ry l’wmVw
17 Kyl’ rbd rV’ rbdh hm rm’yw : ynnh rm’yw ynb l’wmV rm’yw
ynmm dxkt=M’ Pyswy hkw Myhl’ Kl=hV‘y hk ynmm dxkt ’n=l’
18 Myrbdh=lk=t’ l’wmV wl=dgyw : Kyl’ rbd=rV’ rbdh=lkm rbd
: hV‘y wny‘b bwTh ’wh hwhy rm’yw wnmm dxk ’lw
19 : hYr’ wyrbd=lkm lyph=’lw wm‘ hyh hwhyw l’wmV ldgyw
‘dyw
260 ’ l’wmV 3. 20–4. 22
sŘ 3 : hwhyl ’ybnl l’wmV Nm’n=yk ‘bV r’b=d‘w Ndm l’rVy=lk ‘dyw 20
l’wmV=l’ hwhy hlgn=yk hlVb h’rhl hwhy Psyw 21
l’rVy=lkl l’wmV=rbd yhyw : hwhy rbdb wlVb d
Nb’h=l‘ wnxyw hmxlml MytVlp t’rql l’rVy ’Yyw
VTtw l’rVy t’rql MytVlp wkr‘yw : qp’b wnx MytVlpw rz‘h 2
t‘br’k hdVb hkr‘mb wkyw MytVlp ynpl l’rVy Pgnyw hmxlmh
wnpgn hml l’rVy ynqz wrm’yw hnxmh=l’ M‘h ’byw : Vy’ Mypl’ 3
hwhy tyrb Nwr’=t’ hlVm wnyl’ hxqn MytVlp ynpl Mwyh hwhy
MVm w’Vyw hlV M‘h xlVyw : wnyby’ Pkm wn‘Vyw wnbrqb ’byw 4
Nwr’=M‘ yl‘=ynb ynV MVw Mybrkh bVy tw’bY hwhy=tyrb Nwr’ t’
hnxmh=l’ hwhy=tyrb Nwr’ ’wbk yhyw : sxnypw ynpx Myhl’h tyrb 5
MytVlp w‘mVyw : Zr’h Mhtw hlwdg h‘wrt l’rVy=lk w‘ryw 6
hnxmb t’zh hlwdgh h‘wrth lwq hm wrm’yw h‘wrth lwq=t’
yk MytVlph w’ryw : hnxmh=l’ ’b hwhy Nwr’ yk w‘dyw Myrb‘h 7
t’zk htyh ’l yk wnl yw’ wrm’yw hnxmh=l’ Myhl’ ’b wrm’
hl’h Myryd’h Myhl’h dym wnlyYy ym wnl yw’ : MVlV lwmt’ 8
wqzxth : rbdmb hkm=lkb MyrYm=t’ Mykmh Myhl’h Mh hl’ 9
Mtyyhw Mkl wdb‘ rV’k Myrb‘l wdb‘t Np MytVlp MyVn’l wyhw
wylh’l Vy’ wsnyw l’rVy Pgnyw MytVlp wmxlyw : Mtmxlnw MyVn’l 10
Nwr’w : ylgr Pl’ MyVlV l’rVym lpyw d’m hlwdg hkmh yhtw 11
Nmynb=Vy’ Zryw : sxnypw ynpx wtm yl‘=ynb ynVw xqln Myhl’ 12
: wV’r=l‘ hmd’w My‘rq wydmw ’whh Mwyb hlV ’byw hkr‘mhm
l‘ drx wbl hyh=yk hpYm Krd Ky ’skh=l‘ bVy yl‘ hnhw ’wbyw 13
yl‘ ‘mVyw : ry‘h=lk q‘ztw ry‘b dyghl ’b Vy’hw Myhl’h Nwr’ 14
dgyw ’byw rhm Vy’hw hzh Nwmhh lwq hm rm’yw hq‘Yh lwq=t’
: tw’rl lwky ’lw hmq wyny‘w hnV hnmVw My‘Vt=Nb yl‘w : yl‘l 15
ytsn hkr‘mh=Nm yn’w hkr‘mh=Nm ’bh ykn’ yl‘=l’ Vy’h rm’yw 16
ynpl l’rVy sn rm’yw rVbmh N‘yw : ynb rbdh hyh=hm rm’yw Mwyh 17
sxnypw ynpx wtm Kynb ynV=Mgw M‘b htyh hlwdg hpgm Mgw MytVlp
Myhl’h Nwr’=t’ wrykzhk yhyw : hxqln Myhl’h Nwr’w 18
Nqz=yk tmyw wtqrpm rbVtw r‘Vh dy d‘b tynrx’ ’skh=l‘m lpyw
sxnyp=tV’ wtlkw : hnV My‘br’ l’rVy=t’ TpV ’whw dbkw Vy’h 19
hymx tmw Myhl’h Nwr’ xqlh=l’ h‘wmVh=t’ ‘mVtw tll hrh
hnrbdtw htwm t‘kw : hyrY hyl‘ wkphn=yk dltw ‘rktw hVy’w 20
: hbl htV=’lw htn‘ ’lw tdly Nb yk y’ryt=l’ hyl‘ twbYnh
Nwr’ xqlh=l’ l’rVym dwbk hlg rm’l dwbk y’ r‘nl ’rqtw 21
Nwr’ xqln yk l’rVym dwbk hlg rm’tw : hVy’w hymx=l’w Myhl’h 22
: Myhl’h
MytVlpw
5. 1–6. 11 ’ l’wmV 261
h, 2 wxqyw : hdwdV’ rz‘h Nb’m wh’byw Myhl’h Nwr’ t’ wxql MytVlpw
: Nwgd lY’ wt’ wgyYyw Nwgd tyb wt’ w’ybyw Myhl’h Nwr’=t’ MytVlp
3 hwhy Nwr’ ynpl hYr’ wynpl lpn Nwgd hnhw trxmm MydwdV’ wmkVyw
4 Nwgd hnhw trxmm rqbb wmkVyw : wmwqml wt’ wbVyw Nwgd=t’ wxqyw
twtrk wydy twpk ytVw Nwgd V’rw hwhy Nwr’ ynpl hYr’ wynpl lpn
5 =lkw Nwgd ynhk wkrdy=’l Nk=l‘ : wyl‘ r’Vn Nwgd qr Ntpmh=l’
: hzh Mwyh d‘ dwdV’b Nwgd Ntpm=l‘ Nwgd=tyb My’bh
6 dwdV’=t’ Mylp‘b Mt’ Kyw MmVyw MydwdV’h=l’ hwhy=dy dbktw
7 yhl’ Nwr’ bVy=’l wrm’w Nk=yk dwdV’=yVn’ w’ryw : hylwbg=t’w
8 wps’yw wxlVyw : wnyhl’ Nwgd l‘w wnyl‘ wdy htVq=yk wnm‘ l’rVy
l’rVy yhl’ Nwr’l hV‘n=hm wrm’yw Mhyl’ MytVlp ynrs=lk=t’
: l’rVy yhl’ Nwr’=t’ wbsyw l’rVy yhl’ Nwr’ bsy tg wrm’yw
9 hmwhm ry‘b hwhy=dy yhtw wt’ wbsh yrx’ yhyw
: Mylp‘ Mhl wrtVyw lwdg=d‘w NTqm ry‘h yVn’=t’ Kyw d’m hlwdg
10 wq‘zyw Nwrq‘ Myhl’h Nwr’ ’wbk yhyw Nwrq‘ Myhl’h Nwr’=t’ wxlVyw
: ym‘=t’w yntymhl l’rVy yhl’ Nwr’=t’ yl’ wbsh rm’l Mynrq‘h
11 yhl’ Nwr’=t’ wxlV wrm’yw MytVlp ynrs=lk=t’ wps’yw wxlVyw
twm=tmwhm htyh=yk ym‘=t’w yt’ tymy=’lw wmwqml bVyw l’rVy
12 wtm=’l rV’ MyVn’hw : MV Myhl’h dy d’m hdbk ry‘h=lkb
w hwhy=Nwr’ yhyw : MymVh ry‘h t‘wV l‘tw Mylp‘b wkh
2 Mymsqlw Mynhkl MytVlp w’rqyw : MyVdx h‘bV MytVlp hdVb
3 wrm’yw : wmwqml wnxlVn hmb wn‘dwh hwhy Nwr’l hV‘n=hm rm’l
bVh=yk Mqyr wt’ wxlVt=l’ l’rVy yhl’ Nwr’=t’ MyxlVm=M’
4 wrm’yw : Mkm wdy rwst=’l hml Mkl ‘dwnw w’prt z’ MV’ wl wbyVt
ylp‘ hVmx MytVlp ynrs rpsm wrm’yw wl byVn rV’ MV’h hm
5 MtyV‘w : Mkynrslw Mlkl tx’ hpgm=yk bhz yrbk‘ hVmxw bhz
yhl’l Mttnw Zr’h=t’ MtyxVmh Mkyrbk‘ ymlYw Mkylp‘ ymlY
: MkYr’ l‘mw Mkyhl’ l‘mw Mkyl‘m wdy=t’ lqy ylw’ dwbk l’rVy
6 ’wlh Mbl=t’ h‘rpw MyrYm wdbk rV’k Mkbbl=t’ wdbkt hmlw
7 hVdx hlg‘ wV‘w wxq ht‘w : wklyw MwxlVyw Mhb ll‘th rV’k
twrph=t’ Mtrs’w l‘ Mhyl‘ hl‘=’l rV’ twl‘ twrp ytVw tx’
8 hwhy Nwr’=t’ Mtxqlw : htybh Mhyrx’m Mhynb MtbyVhw hlg‘b
wmyVt MV’ wl MtbVh rV’ bhzh ylk t’w hlg‘h=l’ wt’ Mttnw
9 tyb hl‘y wlwbg Krd=M’ Mty’rw : Klhw wt’ MtxlVw wdYm zgr’b
’l yk wn‘dyw ’l=M’w t’zh hlwdgh h‘rh=t’ wnl hV‘ ’wh VmV
10 ytV wxqyw Nk MyVn’h wV‘yw : wnl hyh ’wh hrqm wnb h‘gn wdy
11 Nwr’=t’ wmVyw : tybb wlk Mhynb=t’w hlg‘b Mwrs’yw twl‘ twrp
: MhyrxT ymlY t’w bhzh yrbk‘ t’w zgr’h t’w hlg‘h=l’ hwhy
hnrVyw
262 ’ l’wmV 6. 12–7. 11
Klh wklh tx’ hlsmb VmV tyb Krd=l‘ Krdb twrph hnrVyw 12
lwbg=d‘ Mhyrx’ Myklh MytVlp ynrsw lw’mVw Nymy wrs=’lw w‘gw
Mhyny‘=t’ w’Vyw qm‘b MyTx=ryYq MyrYq VmV tybw : VmV tyb 13
sŘ 4 ‘Vwhy hdV=l’ h’b hlg‘hw : tw’rl wxmVyw Nwr’h=t’ w’ryw 14
hlg‘h yY‘=t’ w‘qbyw hlwdg Nb’ MVw MV dm‘tw yVmVh=tyb
: hwhyl hl‘ wl‘h twrph=t’w
bhz=ylk wb=rV’ wt’=rV’ zgr’h=t’w hwhy Nwr’=t’ wdyrwh Mywlhw 15
Myxbz wxbzyw twl‘ wl‘h VmV=tyb yVn’w hlwdgh Nb’h=l’ wmVyw
Mwyb Nwrq‘ wbVyw w’r MytVlp=ynrs hVmxw : hwhyl ’whh Mwyb 16
: ’whh
dx’ dwdV’l hwhyl MV’ MytVlp wbyVh rV’ bhzh yrxT hl’w 17
: dx’ Nwrq‘l dx’ tgl dx’ NwlqV’l dx’ hz‘l
ry‘m Mynrsh tVmxl MytVlp yr‘=lk rpsm bhzh yrbk‘w 18
Nwr’ t’ hyl‘ wxynh rV’ hlwdgh lb’ d‘w yzrph rpk d‘w rYbm
VmV=tyb yVn’b Kyw : yVmVh=tyb ‘Vwhy hdVb hzh Mwyh d‘ hwhy 19
wlb’tyw Vy’ Pl’ MyVmx Vy’ My‘bV M‘b Kyw hwhy Nwr’b w’r yk
lkwy ym VmV=tyb yVn’ wrm’yw : hlwdg hkm M‘b hwhy hkh=yk M‘h 20
wxlVyw : wnyl‘m hl‘y ym=l’w hzh Vwdqh Myhl’h hwhy ynpl dm‘l 21
hwhy Nwr’=t’ MytVlp wbVh rm’l Myr‘y=tyrq ybVwy=l’ Myk’lm
hwhy Nwr’=t’ wl‘yw Myr‘y tyrq yVn’ w’byw : Mkyl’ wt’ wl‘h wdr z
=t’ rmVl wVdq wnb rz‘l’=t’w h‘bgb bdnyb’ tyb=l’ wt’ w’byw
wbryw Myr‘y tyrqb Nwr’h tbV Mwym yhyw : hwhy Nwr’ 2
: hwhy yrx’ l’rVy tyb=lk whnyw hnV MyrV‘ wyhyw Mymyh
Mt’ Mkbbl=lkb=M’ rm’l l’rVy tyb=lk=l’ l’wmV rm’yw 3
wnykhw twrtV‘hw Mkkwtm rknh yhl’=t’ wrysh hwhy=l’ MybV
ynb wrysyw : MytVlp dym Mkt’ lYyw wdbl whdb‘w hwhy=l’ Mkbbl 4
: wdbl hwhy=t’ wdb‘yw trtV‘h=t’w Myl‘bh=t’ l’rVy
Mkd‘b llpt’w htpYmh l’rVy=lk=t’ wYbq l’wmV rm’yw 5
wmwYyw hwhy ynpl wkpVyw Mym=wb’Vyw htpYmh wYbqyw : hwhy=l’ 6
l’rVy ynb=t’ l’wmV TpVyw hwhyl wn’Tx MV wrm’yw ’whh Mwyb
wl‘yw htpYmh l’rVy=ynb wYbqth=yk MytVlp w‘mVyw : hpYmb 7
: MytVlp ynpm w’ryw l’rVy ynb w‘mVyw l’rVy=l’ MytVlp=ynrs
hwhy=l’ q‘zm wnmm Vrxt=l’ l’wmV=l’ l’rVy=ynb wrm’yw 8
hl‘yw dx’ blx hlT l’wmV xqyw : MytVlp dym wn‘Vyw wnyhl’ 9
: hwhy whn‘yw l’rVy d‘b hwhy=l’ l’wmV q‘zyw hwhyl lylk hlw‘
M‘ryw l’rVyb hmxlml wVgn MytVlpw hlw‘h hl‘m l’wmV yhyw 10
: l’rVy ynpl wpgnyw Mmhyw MytVlp=l‘ ’whh Mwyb lwdg=lwqb hwhy
txtm=d‘ Mwkyw MytVlp=t’ wpdryw hpYmh=Nm l’rVy yVn’ w’Yyw 11
tybl
7. 12–9. 2 ’ l’wmV 263
12 ’rqyw NVh Nybw hpYmh=Nyb MVyw tx’ Nb’ l’wmV xqyw : rk tybl
13 MytVlph w‘nkyw : hwhy wnrz‘ hnh=d‘ rm’yw rz‘h Nb’ hmV=t’
lk MytVlpb hwhy=dy yhtw l’rVy lwbgb ’wbl dw‘ wpsy=’lw
14 l’rVy t’m MytVlp=wxql rV’ Myr‘h hnbVtw : l’wmV ymy
MytVlp dym l’rVy lyYh Nlwbg=t’w tg=d‘w Nwrq‘m l’rVyl
15 lk l’rVy=t’ l’wmV TpVyw : yrm’h Nybw l’rVy Nyb MwlV yhyw
16 hpYmhw lglghw l’=tyb bbsw hnVb hnV ydm Klhw : wyyx ymy
17 MV=yk htmrh wtbVtw : hl’h twmwqmh=lk t’ l’rVy=t’ TpVw
: hwhyl xbzm MV=Nbyw l’rVy=t’ TpV MVw wtyb
x, 2 =MV yhyw : l’rVyl MyTpV wynb=t’ MVyw l’wmV Nqz rV’k yhyw
3 wklh=’lw : ‘bV r’bb MyTpV hyb’ whnVm MVw l’wy rwkbh wnb
: TpVm wTyw dxV=wxqyw ‘Ybh yrx’ wTyw wkrdb wynb
4, 5 wrm’yw : htmrh l’wmV=l’ w’byw l’rVy ynqz lk wYbqtyw
Klm wnl=hmyV ht‘ Kykrdb wklh ’l Kynbw tnqz ht’ hnh wyl’
6 wnl=hnt wrm’ rV’k l’wmV yny‘b rbdh ‘ryw : Mywgh=lkk wnTpVl
7 hwhy rm’yw : hwhy=l’ l’wmV llptyw wnTpVl Klm
ws’m Kt’ ’l yk Kyl’ wrm’y=rV’ lkl M‘h lwqb ‘mV l’wmV=l’
8 ytl‘h Mwym wV‘=rV’ MyV‘mh=lkk : Mhyl‘ Klmm ws’m yt’=yk
hmh Nk Myrx’ Myhl’ wdb‘yw ynbz‘yw hzh Mwyh=d‘w MyrYmm Mtw’
9 Mhl tdghw Mhb dy‘t d‘h=yk K’ Mlwqb ‘mV ht‘w : Kl=Mg MyV‘
10 t’ l’wmV rm’yw : Mhyl‘ Klmy rV’ Klmh TpVm
11 rm’yw : Klm wt’m Myl’Vh M‘h=l’ hwhy yrbd=lk
wl MVw xqy Mkynb=t’ Mkyl‘ Klmy rV’ Klmh TpVm hyhy hz
12 Mypl’ yrV wl MwVlw : wtbkrm ynpl wYrw wyVrpbw wtbkrmb
ylkw wtmxlm=ylk twV‘lw wryYq rYqlw wVyrx Vrxlw MyVmx yrVw
13, 14 MkytwdV=t’w : twp’lw twxbTlw twxqrl xqy Mkytwnb=t’w : wbkr
15 Mkymrkw Mky‘rzw : wydb‘l Ntnw xqy MybwTh Mkytyzw Mkymrk=t’w
16 =t’w MkytwxpV=t’w Mkydb‘=t’w : wydb‘lw wysyrsl Ntnw rV‘y
17 rV‘y Mkn’Y : wtk’lml hV‘w xqy Mkyrwmx=t’w MybwTh Mkyrwxb
18 rV’ Mkklm ynplm ’whh Mwyb Mtq‘zw : Mydb‘l wl=wyht Mt’w
19 ‘mVl M‘h wn’myw : ’whh Mwyb Mkt’ hwhy hn‘y=’lw Mkl Mtrxb
20 wnxn’=Mg wnyyhw : wnyl‘ hyhy Klm=M’ yk ’l wrm’yw l’wmV lwqb
21 ‘mVyw : wnytmxlm=t’ Mxlnw wnynpl ’Yyw wnklm wnTpVw Mywgh=lkk
22 rm’yw : hwhy ynz’b Mrbdyw M‘h yrbd=lk t’ l’wmV
l’wmV rm’yw Klm Mhl tklmhw Mlwqb ‘mV l’wmV=l’ hwhy
T Nymy=Nbm Vy’=yhyw : wry‘l Vy’ wkl l’rVy yVn’=l’
ynymy Vy’=Nb xyp’=Nb trwkb=Nb rwrY=Nb l’yb’=Nb Vyq wmVw
2 l’rVy ynbm Vy’ Ny’w bwTw rwxb lw’V wmVw Nb hyh=wlw : lyx rwbg sŘ 5
bwT
264 ’ l’wmV 9. 3–26
Vyql twnt’h hndb’tw : M‘h=lkm hbg hl‘mw wmkVm wnmm bwT 3
Myr‘nhm dx’=t’ Kt’ ’n=xq wnb lw’V=l’ Vyq rm’yw lw’V yb’
hVlV=Zr’b rb‘yw Myrp’=rhb rb‘yw : tnt’h=t’ Vqb Kl Mwqw 4
: w’Ym ’lw ynymy=Zr’b rb‘yw Ny’w Myl‘V=Zr’b wrb‘yw w’Ym ’lw
hbwVnw hkl wm‘=rV’ wr‘nl rm’ lw’Vw PwY Zr’b w’b hmh 5
Myhl’=Vy’ ’n=hnh wl rm’yw : wnl g’dw twnt’h=Nm yb’ ldxy=Np 6
MV hkln ht‘ ’wby ’wb rbdy=rV’ lk dbkn Vy’hw t’zh ry‘b
hnhw wr‘nl lw’V rm’yw : hyl‘ wnklh=rV’ wnkrd=t’ wnl dygy ylw’ 7
Vy’l ’ybhl=Ny’ hrwVtw wnylkm lz’ Mxlh yk Vy’l ’ybn=hmw Kln
’Ymn hnh rm’yw lw’V=t’ twn‘l r‘nh Psyw : wnt’ hm Myhl’h 8
: wnkrd=t’ wnl dyghw Myhl’h Vy’l yttnw Psk lqV ‘br ydyb
hklnw wkl Myhl’ Vwrdl wtklb Vy’h rm’=hk l’rVyb Mynpl 9
wr‘nl lw’V rm’yw : h’rh Mynpl ’rqy Mwyh ’ybnl yk h’rh=d‘ 10
hmh : Myhl’h Vy’ MV=rV’ ry‘h=l’ wklyw hkln hkl Krbd bwT 11
Nhl wrm’yw Mym b’Vl tw’Yy twr‘n w’Ym hmhw ry‘h hl‘mb Myl‘
ht‘ rhm Kynpl hnh Vy hnrm’tw Mtw’ hnyn‘tw : h’rh hzb Vyh 12
Nw’Ymt Nk ry‘h Mk’bk : hmbb M‘l Mwyh xbz yk ry‘l ’b Mwyh yk 13
’wh=yk w’b=d‘ M‘h lk’y=’l yk lk’l htmbh hl‘y MrTb wt’
Nw’Ymt Mwyhk wt’=yk wl‘ ht‘w My’rqh wlk’y Nk=yrx’ xbzh Krby
Mt’rql ’Yy l’wmV hnhw ry‘h Kwtb My’b hmh ry‘h wl‘yw : wt’ 14
ynpl dx’ Mwy l’wmV Nz’=t’ hlg hwhyw : hmbh twl‘l 15
wtxVmw Nmynb Zr’m Vy’ Kyl’ xlV’ rxm t‘k : rm’l lw’V=’wb 16
ym‘=t’ yty’r yk MytVlp dym ym‘=t’ ‘yVwhw l’rVy ym‘=l‘ dygnl
Vy’h hnh whn‘ hwhyw lw’V=t’ h’r l’wmVw : yl’ wtq‘Y h’b yk 17
Kwtb l’wmV=t’ lw’V Vgyw : ym‘b rY‘y hz Kyl’ ytrm’ rV’ 18
lw’V=t’ l’wmV N‘yw : h’rh tyb hz=y’ yl ’n=hdygh rm’yw r‘Vh 19
KytxlVw Mwyh ym‘ Mtlk’w hmbh ynpl hl‘ h’rh ykn’ rm’yw
tVlV Mwyh Kl twdb’h twnt’lw : Kl dyg’ Kbblb rV’ lkw rqbb 20
l’rVy tdmx=lk ymlw w’Ymn yk Mhl Kbl=t’ MVt=l’ Mymyh
’wlh rm’yw lw’V N‘yw : Kyb’ tyb lklw Kl ’wlh 21
twxpVm=lkm hr‘Yh ytxpVmw l’rVy yTbV ynTqm ykn’ ynymy=Nb
l’wmV xqyw : hzh rbdk yl’ trbd hmlw Nmynb yTbV 22
My’wrqh V’rb Mwqm Mhl Ntyw htkVl M’ybyw wr‘n=t’w lw’V=t’
yttn rV’ hnmh=t’ hnt xbTl l’wmV rm’yw : Vy’ MyVlVk hmhw 23
hyl‘hw qwVh=t’ xbTh Mryw : Km‘ ht’ MyV Kyl’ ytrm’ rV’ Kl 24
d‘wml yk lk’ Kynpl=MyV r’Vnh hnh rm’yw lw’V ynpl MVyw
: ’whh Mwyb l’wmV=M‘ lw’V lk’yw yt’rq M‘h rm’l Kl=rwmV
twl‘k yhyw wmkVyw : ggh=l‘ lw’V=M‘ rbdyw ry‘h hmbhm wdryw 25, 26
rxVh
9. 27–10. 23 ’ l’wmV 265
Mqyw KxlV’w hmwq rm’l ggh lw’V=l’ l’wmV ’rqyw rxVh
27 ry‘h hYqb Mydrwy hmh : hYwxh l’wmVw ’wh MhynV w’Yyw lw’V
dm‘ ht’w rb‘yw wnynpl rb‘yw r‘nl rm’ lw’V=l’ rm’ l’wmVw
y Kp=t’ l’wmV xqyw : Myhl’ rbd=t’ K‘ymV’w Mwyk
wtlxn=l‘ hwhy KxVm=yk ’wlh rm’yw whqVyw wV’r=l‘ qYyw NmVh
2 lxr trbq=M‘ MyVn’ ynV t’Ymw ydm‘m Mwyh Ktklb : dygnl
Vqbl tklh rV’ twnt’h w’Ymn Kyl’ wrm’w xYlYb Nmynb lwbgb
hV‘’ hm rm’l Mkl g’dw twnt’h yrbd=t’ Kyb’ VTn hnhw
3 hVlV MV Kw’Ymw rwbt Nwl’=d‘ t’bw h’lhw MVm tplxw : ynbl
dx’w Myydg hVlV ’Vn dx’ l’=tyb Myhl’h=l’ Myl‘ MyVn’
4 MwlVl Kl wl’Vw : Nyy=lbn ’Vn dx’w Mxl twrkk tVlV ’Vn
5 Myhl’h t‘bg ’wbt Nk rx’ : Mdym txqlw Mxl=ytV Kl wntnw
My’ybn lbx t‘gpw ry‘h MV K’bk yhyw MytVlp ybYn MV=rV’
: My’bntm hmhw rwnkw lylxw Ptw lbn Mhynplw hmbhm Mydry
6, 7 yk hyhw : rx’ Vy’l tkphnw Mm‘ tybnthw hwhy xwr Kyl‘ hxlYw
Myhl’h yk Kdy ’Ymt rV’ Kl hV‘ Kl hl’h twt’h hny’bt
8 xbzl twl‘ twl‘hl Kyl’ dry ykn’ hnhw lglgh ynpl tdryw : Km‘
rV’ t’ Kl yt‘dwhw Kyl’ y’wb=d‘ lxwt Mymy t‘bV MymlV yxbz
9 Myhl’ wl=Kphyw l’wmV M‘m tkll wmkV wtnphk hyhw : hV‘t
10 MV w’byw : ’whh Mwyb hl’h twt’h=lk w’byw rx’ bl
’bntyw Myhl’ xwr wyl‘ xlYtw wt’rql My’bn=lbx hnhw ht‘bgh
11 ’bn My’bn=M‘ hnhw w’ryw MVlV lwmt’m w‘dwy=lk yhyw : Mkwtb
Mgh Vyq=Nbl hyh hz=hm wh‘r=l’ Vy’ M‘h rm’yw
12 lVml htyh Nk=l‘ Mhyb’ ymw rm’yw MVm Vy’ N‘yw : My’ybnb lw’V
13, 14 lw’V dwd rm’yw : hmbh ’byw twbnthm lkyw : My’bnb lw’V Mgh
Ny’=yk h’rnw twnt’h=t’ Vqbl rm’yw Mtklh N’ wr‘n=l’w wyl’
15 Mkl rm’=hm yl ’n=hdygh lw’V dwd rm’yw : l’wmV=l’ ’wbnw
16 twnt’h w’Ymn yk wnl dygh dgh wdwd=l’ lw’V rm’yw : l’wmV
: l’wmV rm’ rV’ wl dygh=’l hkwlmh rbd=t’w
17, 18 l’rVy ynb=l’ rm’yw : hpYmh hwhy=l’ M‘h=t’ l’wmV q‘Yyw
lyY’w MyrYmm l’rVy=t’ ytyl‘h ykn’ l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk
19 Mwyh Mt’w : Mkt’ MyYxlh twklmmh=lk dymw MyrYm dym Mkt’
MkytrYw Mkytw‘r=lkm Mkl ‘yVwm ’wh=rV’ Mkyhl’=t’ Mts’m
MkyTbVl hwhy ynpl wbYyth ht‘w wnyl‘ MyVt Klm=yk wl wrm’tw
20 : Nmynb TbV dklyw l’rVy yTbV=lk t’ l’wmV brqyw : Mkypl’lw
21 dklyw yrTmh txpVm dkltw wtxpVml Nmynb TbV=t’ brqyw
22 Mlh dw‘ ’bh hwhyb dw‘=wl’Vyw : ’Ymn ’lw whVqbyw Vyq=Nb lw’V
23 wYryw : Mylkh=l’ ’bxn ’wh=hnh hwhy rm’yw Vy’
whxqyw
266 ’ l’wmV 10. 24–12. 4
: hl‘mw wmkVm M‘h=lkm hbgyw M‘h Kwtb bYytyw MVm whxqyw
sŘ 6 Ny’ yk hwhy wb=rxb rV’ Mty’rh M‘h=lk=l’ l’wmV rm’yw 24
: Klmh yxy wrm’yw M‘h=lk w‘ryw M‘h=lkb whmk
xnyw rpsb btkyw hklmh TpVm t’ M‘h=l’ l’wmV rbdyw 25
Klh lw’V=Mgw : wtybl Vy’ M‘h=lk=t’ l’wmV xlVyw hwhy ynpl 26
ynbw : Mblb Myhl’ ‘gn=rV’ lyxh wm‘ wklyw ht‘bg wtybl 27
: Vyrxmk yhyw hxnm wl w’ybh=’lw whzbyw hz wn‘Vy=hm wrm’ l‘ylb

Vxn=l’ Vyby yVn’=lk wrm’yw d‘lg Vyby=l‘ Nxyw ynwm‘h Vxn l‘yw ’y
trk’ t’zb ynwm‘h Vxn Mhyl’ rm’yw : Kdb‘nw tyrb wnl=trk 2
wrm’yw : l’rVy=lk=l‘ hprx hytmVw Nymy Ny‘=lk Mkl rwqnb Mkl 3
lwbg lkb Myk’lm hxlVnw Mymy t‘bV wnl Prh Vyby ynqz wyl’
t‘bg Myk’lmh w’byw : Kyl’ wn’Yyw wnt’ ‘yVwm Ny’=M’w l’rVy 4
: wkbyw Mlwq=t’ M‘h=lk w’Vyw M‘h ynz’b Myrbdh wrbdyw lw’V
yk M‘l=hm lw’V rm’yw hdVh=Nm rqbh yrx’ ’b lw’V hnhw 5
lw’V=l‘ Myhl’=xwr xlYtw : Vyby yVn’ yrbd=t’ wl=wrpsyw wkby 6
whxtnyw rqb dmY xqyw : d’m wp’ rxyw hl’h Myrbdh=t’ w‘mVb 7
yrx’ ’Yy wnny’ rV’ rm’l Myk’lmh dyb l’rVy lwbg=lkb xlVyw
w’Yyw M‘h=l‘ hwhy=dxp lpyw wrqbl hV‘y hk l’wmV rx’w lw’V
Vy’w Pl’ tw’m VlV l’rVy=ynb wyhyw qzbb Mdqpyw : dx’ Vy’k 8
Vy’l Nwrm’t hk My’bh Myk’lml wrm’yw : Pl’ MyVlV hdwhy 9
Myk’lmh w’byw VmVh Mxb h‘wVt Mkl=hyht rxm d‘lg Vyby
Mkyl’ ’Yn rxm Vyby yVn’ wrm’yw : wxmVyw Vyby yVn’l wdygyw 10
MVyw trxmm yhyw : Mkyny‘b bwTh=lkk wnl MtyV‘w 11
rqbh trmV’b hnxmh=Kwtb w’byw MyV’r hVlV M‘h=t’ lw’V
MynV Mb=wr’Vn ’lw wYpyw Myr’Vnh yhyw Mwyh Mx=d‘ Nwm‘=t’ wkyw
MyVn’h wnt wnyl‘ Klmy lw’V rm’h ym l’wmV=l’ M‘h rm’yw : dxy 12
hwhy=hV‘ Mwyh yk hzh Mwyb Vy’ tmwy=’l lw’V rm’yw : Mtymnw 13
hklnw wkl M‘h=l’ l’wmV rm’yw : l’rVyb h‘wVt 14
MV wklmyw lglgh M‘h=lk wklyw : hkwlmh MV Vdxnw lglgh 15
hwhy ynpl MymlV Myxbz MV=wxbzyw lglgb hwhy ynpl lw’V=t’
rm’yw : d’m=d‘ l’rVy yVn’=lkw lw’V MV xmVyw by
yl Mtrm’=rV’ lkl Mklqb yt‘mV hnh l’rVy=lk=l’ l’wmV
ytnqz yn’w Mkynpl Klhtm Klmh hnh ht‘w : Klm Mkyl‘ Kylm’w 2
: hzh Mwyh=d‘ yr‘nm Mkynpl ytklhth yn’w Mkt’ Mnh ynbw ytbVw
ytxql ym rwmxw ytxql ym rwV=t’ wxyVm dgnw hwhy dgn yb wn‘ ynnh 3
wb yny‘ Myl‘’w rpk ytxql ym=dymw ytwYr ym=t’ ytqV‘ ym=t’w
Vy’=dym txql=’lw wntwYr ’lw wntqV‘ ’l wrm’yw : Mkl byV’w 4
hmw’m
12. 5–13. 3 ’ l’wmV 267
5 ’l yk hzh Mwyh wxyVm d‘w Mkb hwhy d‘ Mhyl’ rm’yw : hmw’m
6 M‘h=l’ l’wmV rm’yw : d‘ rm’yw hmw’m ydyb Mt’Ym
Zr’m Mkytb’=t’ hl‘h rV’w Nrh’=t’w hVm=t’ hV‘ rV’ hwhy
7 twqdY=lk t’ hwhy ynpl Mkt’ hTpV’w wbYyth ht‘w : MyrYm
8 MyrYm bq‘y ’b=rV’k : Mkytwb’=t’w Mkt’ hV‘=rV’ hwhy
w’yYwyw Nrh’=t’w hVm=t’ hwhy xlVyw hwhy=l’ Mkytwb’ wq‘zyw
9 Mhyhl’ hwhy=t’ wxkVyw : hzh Mwqmb MwbVyw MyrYmm Mkytb’=t’
Klm dybw MytVlp=dybw rwYx ’bY=rV ’rsys dyb Mt’ rkmyw
10 hwhy=t’ wnbz‘ yk wn’Tx rm’yw hwhy=l’ wq‘zyw : Mb wmxlyw b’wm
: Kdb‘nw wnyby’ dym wnlyYh ht‘w twrtV‘h=t’w Myl‘bh=t’ db‘nw
11 Mkt’ lYyw l’wmV=t’w xtpy=t’w Ndb=t’w l‘bry=t’ hwhy xlVyw
12 ’b Nwm‘=ynb Klm Vxn yk w’rtw : xTb wbVtw bybsm Mkyby’ dym
: Mkklm Mkyhl’ hwhyw wnyl‘ Klmy Klm=yk ’l yl wrm’tw Mkyl‘
13 Mkyl‘ hwhy Ntn hnhw Mtl’V rV’ Mtrxb rV’ Klmh hnh ht‘w
14 wrmt ’lw wlqb Mt‘mVw wt’ Mtdb‘w hwhy=t’ w’ryt=M’ : Klm
hwhy rx’ Mkyl‘ Klm rV’ Klmh=Mgw Mt’=Mg Mtyhw hwhy yp=t’
15 htyhw hwhy yp=t’ Mtyrmw hwhy lwqb w‘mVt ’l=M’w : Mkyhl’
16 lwdgh rbdh=t’ w’rw wbYyth ht‘=Mg : Mkytb’bw Mkb hwhy=dy
17 hwhy=l’ ’rq’ Mwyh MyTx=ryYq ’wlh : Mkyny‘l hV‘ hwhy rV’ hzh
yny‘b MtyV‘ rV’ hbr Mkt‘r=yk w’rw w‘dw rTmw twlq Ntyw
18 Ntyw hwhy=l’ l’wmV ’rqyw : Klm Mkl lw’Vl hwhy
=t’w hwhy=t’ d’m M‘h=lk ’ryyw ’whh Mwyb rTmw tlq hwhy
19 hwhy=l’ Kydb‘=d‘b llpth l’wmV=l’ M‘h=lk wrm’yw : l’wmV
: Klm wnl l’Vl h‘r wnyt’Tx=lk=l‘ wnpsy=yk twmn=l’w Kyhl’
20 t’ MtyV‘ Mt’ w’ryt=l’ M‘h=l’ l’wmV rm’yw
=lkb hwhy=t’ Mtdb‘w hwhy yrx’m wrwst=l’ K’ t’zh h‘rh=lk
21 wht=yk wlyYy ’lw wly‘wy=’l rV’ whth yrx’ yk wrwst ’lw : Mkbbl
22 hwhy ly’wh yk lwdgh wmV rwb‘b wm‘=t’ hwhy VTy=’l yk : hmh sŘ 7
23 ldxm hwhyl ’Txm yl hlylx ykn’ Mg : M‘l wl Mkt’ twV‘l
24 w’ry K’ : hrVyhw hbwTh Krdb Mkt’ ytyrwhw Mkd‘b llpthl
ldgh=rV’ t’ w’r yk Mkbbl=lkb tm’b wt’ Mtdb‘w hwhy=t’
25 : wpst Mkklm=Mg Mt’=Mg w‘rt ‘rh=M’w : Mkm‘

gy, 2 wl=rxbyw : l’rVy=l‘ Klm MynV ytVw wklmb lw’V hnV=Nb


Vmkmb Mypl’ lw’V=M‘ wyhyw l’rVym Mypl’ tVlV lw’V
xlV M‘h rtyw Nymynb t‘bgb Ntnwy=M‘ wyh Pl’w l’=tyb rhbw
3 w‘mVyw ‘bgb rV’ MytVlp byYn t’ Ntnwy Kyw : wylh’l Vy’
: Myrb‘h w‘mVy rm’l Zr’h=lkb rpwVb ‘qt lw’Vw MytVlp
l’rVy=lkw
268 ’ l’wmV 13. 4–14. 5
V’bn=Mgw MytVlp byYn=t’ lw’V hkh rm’l w‘mV l’rVy=lkw 4
wps’n MytVlpw : lglgh lw’V yrx’ M‘h wq‘Yyw MytVlpb l’rVy 5
M‘w MyVrp Mypl’ tVVw bkr Pl’ MyVlV l’rVy=M‘ Mxlhl
: Nw’ tyb tmdq Vmkmb wnxyw wl‘yw brl Myh=tpV=l‘ rV’ lwxk
twr‘mb M‘h w’bxtyw M‘h Vgn yk wl=rY yk w’r l’rVy Vy’w 6
Zr’ Ndryh=t’ wrb‘ Myrb‘w : twrbbw MyxrYbw My‘lsbw Myxwxbw 7
t‘bV lxyyw : wyrx’ wdrx M‘h=lkw lglgb wndw‘ lw’Vw d‘lgw dg 8
: wyl‘m M‘h Zpyw lglgh l’wmV ’b=’lw l’wmV rV’ d‘wml Mymy
wtlkk yhyw : hl‘h l‘yw MymlVhw hl‘h yl’ wVgh lw’V rm’yw 9, 10
rm’yw : wkrbl wt’rql lw’V ’Yyw ’b l’wmV hnhw hl‘h twl‘hl 11
ht’w yl‘m M‘h Zpn=yk yty’r=yk lw’V rm’yw tyV‘ hm l’wmV
wdry ht‘ rm’w : Vmkm Myps’n MytVlpw Mymyh d‘wml t’b=’l 12
: hl‘h hl‘’w qp’t’w ytylx ’l hwhy ynpw lglgh yl’ MytVlp
twYm=t’ trmV ’l tlksn lw’V=l’ l’wmV rm’yw 13
l’rVy=l’ Ktklmm=t’ hwhy Nykh ht‘ yk KwY rV’ Kyhl’ hwhy
whwYyw wbblk Vy’ wl hwhy Vqb Mwqt=’l Ktklmm ht‘w : Mlw‘=d‘ 14
: hwhy KwY=rV’ t’ trmV ’l yk wm‘=l‘ dygnl hwhy

M‘h=t’ lw’V dqpyw Nmynb t‘bg lglgh=Nm l‘yw l’wmV Mqyw 15


’Ymnh M‘hw wnb Ntnwyw lw’Vw : Vy’ tw’m VVk wm‘ My’Ymnh 16
tyxVmh ’Yyw : Vmkmb wnx MytVlpw Nmynb ‘bgb MybVy Mm‘ 17
hrp‘ Krd=l’ hnpy dx’ V’rh MyV’r hVlV MytVlp hnxmm
dx’ V’rhw Nwrx tyb Krd hnpy dx’ V’rhw : l‘wV Zr’=l’ 18
: hrbdmh My‘bYh yg=l‘ PqVnh lwbgh Krd hnpy
wV‘y Np MytVlp rm’=yk l’rVy Zr’ lkb ’Ymy ’l Vrxw 19
Vy’ VwTll MytVlph l’rVy=lk wdryw : tynx w’ brx Myrb‘h 20
hryYph htyhw : wtVrxm t’w wmdrq=t’w wt’=t’w wtVrxm=t’ 21
: Nbrdh byYhlw Mymdrqhlw NwVlq VlVlw Myt’lw twVrxml Myp
=t’ rV’ M‘h=lk dyb tynxw brx ’Ymn ’lw tmxlm Mwyb hyhw 22
MytVlp bYm ’Yyw : wnb Ntnwylw lw’Vl ’Ymtw Ntnwy=t’w lw’V 23
lw’V=Nb Ntnwy rm’yw Mwyh yhyw : Vmkm rb‘m=l’ dy
rb‘m rV’ MytVlp bYm=l’ hrb‘nw hkl wylk ’Vn r‘nh=l’
Nwmrh txt h‘bgh hYqb bVwy lw’Vw : dygh ’l wyb’lw zlh 2
bwTx’=Nb hyx’w : Vy’ tw’m VVk wm‘ rV’ M‘hw Nwrgmb rV’ 3
M‘hw dwp’ ’Vn wlVb hwhy Nhk yl‘=Nb sxnyp=Nb dwbky’ yx’
rb‘l Ntnwy Vqb rV’ twrb‘mh Nybw : Ntnwy Klh yk ‘dy ’l 4
hzm rb‘hm ‘lsh=NVw hzm rb‘hm ‘lsh=NV MytVlp bYm=l‘
lwm NwpYm qwYm dx’h NVh : hns dx’h MVw ZYwb dx’h MVw 5
Vmkm
14. 6–30 ’ l’wmV 269
6 r‘nh=l’ Ntnwhy rm’yw : ‘bg lwm bgnm dx’hw Vmkm
wnl hwhy hV‘y ylw’ hl’h Mylr‘h bYm=l’ hrb‘nw hkl wylk ’Vn
7 wylk ’Vn wl rm’yw : T‘mb w’ brb ‘yVwhl rwY‘m hwhyl Ny’ yk
: Kbblk Km‘ ynnh Kl hTn Kbblb rV’=lk hV‘
8 : Mhyl’ wnylgnw MyVn’h=l’ Myrb‘ wnxn’ hnh Ntnwhy rm’yw
9 hl‘n ’lw wnytxt wndm‘w Mkyl’ wn‘ygh=d‘ wmd wnyl’ wrm’y hk=M’
10 wnl=hzw wndyb hwhy Mntn=yk wnyl‘w wnyl‘ wl‘ wrm’y hk=M’w : Mhyl’
11 Myrb‘ hnh MytVlp wrm’yw MytVlp bYm=l’ MhynV wlgyw : tw’h
12 Ntnwy=t’ hbYmh yVn’ wn‘yw : MV=w’bxth rV’ Myrxh=Nm My’Yy
rbd Mkt’ h‘ydwnw wnyl’ wl‘ wrm’yw wylk ’Vn=t’w
: l’rVy dyb hwhy Mntn=yk yrx’ hl‘ wylk ’Vn=l’ Ntnwy rm’yw
13 ’Vnw Ntnwy ynpl wlpyw wyrx’ wylk ’Vnw wylgr=l‘w wydy=l‘ Ntnwy l‘yw
14 wylk ’Vnw Ntnwy hkh rV’ hnV’rh hkmh yhtw : wyrx’ ttwmm wylk
15 hdVb hnxmb hdrx yhtw : hdV dmY hn‘m yYxbk Vy’ MyrV‘k
tdrxl yhtw Zr’h zgrtw hmh=Mg wdrx tyxVmhw bYmh M‘h=lkbw
16 Klyw gwmn Nwmhh hnhw Nmynb t‘bgb lw’Vl MypYh w’ryw : Myhl’
: Mlhw
17 wdqpyw wnm‘m Klh ym w’rw ’n=wdqp wt’ rV’ M‘l lw’V rm’yw
18 Nwr’ hVygh hyx’l lw’V rm’yw : wylk ’Vnw Ntnwy Ny’ hnhw
19 d‘ yhyw : l’rVy ynbw ’whh Mwyb Myhl’h Nwr’ hyh=yk Myhl’h
brw Kwlh Klyw MytVlp hnxmb rV’ Nwmhhw Nhkh=l’ lw’V rbd

20 wt’ rV’ M‘h=lkw lw’V q‘zyw : Kdy Ps’ Nhkh=l’ lw’V rm’yw
: d’m hlwdg hmwhm wh‘rb Vy’ brx htyh hnhw hmxlmh=d‘ w’byw
21 bybs hnxmb Mm‘ wl‘ rV’ MwVlV lwmt’k MytVlpl wyh Myrb‘hw
22 l’rVy Vy’ lkw : Ntnwyw lw’V=M‘ rV’ l’rVy=M‘ twyhl hmh=Mgw
hmh=Mg wqbdyw MytVlp wsn=yk w‘mV Myrp’=rhb My’bxtmh
23 hmxlmhw l’rVy=t’ ’whh Mwyb hwhy ‘Vwyw : hmxlmb Mhyrx’ sŘ 8
24 =t’ lw’V l’yw ’whh Mwyb Vgn l’rVy=Vy’w : Nw’=tyb=t’ hrb‘
yby’m ytmqnw br‘h=d‘ Mxl lk’y=rV’ Vy’h rwr’ rm’l M‘h
25 ynp=l‘ Vbd yhyw r‘yb w’b Zr’h=lkw : Mxl M‘h=lk M‘T=’lw
26 wyp=l’ wdy gyVm=Ny’w Vbd Klh hnhw r‘yh=l’ M‘h ’byw : hdVh
27 M‘h=t’ wyb’ ‘ybVhb ‘mV=’l Ntnwyw : h‘bVh=t’ M‘h ’ry=yk
bVyw Vbdh tr‘yb htw’ lbTyw wdyb rV’ hTmh hYq=t’ xlVyw
28 Kyb’ ‘ybVh ‘bVh rm’yw M‘hm Vy’ N‘yw : wyny‘ hn’rtw wyp=l’ wdy
29 rm’yw : M‘h P‘yw Mwyh Mxl lk’y=rV’ Vy’h rwr’ rm’l M‘h=t’
Vbd T‘m ytm‘T yk yny‘ wr’=yk ’n=w’r Zr’h=t’ yb’ rk‘ Ntnwy
30 yk ’Ym rV’ wyby’ llVm M‘h Mwyh lk’ lk’ ’wl yk P’ : hzh
ht‘
270 ’ l’wmV 14. 31–15. 3
Vmkmm MytVlpb ’whh Mwyb wkyw : MytVlpb hkm htbr=’l ht‘ 31
ynbw rqbw N’Y wxqyw llV=l’ M‘h V‘yw : d’m M‘h P‘yw hnly’ 32
hnh rm’l lw’Vl wdygyw : Mdh=l‘ M‘h lk’yw hYr’=wTxVyw rqb 33
Nb’ Mwyh yl’=wlg Mtdgb rm’yw Mdh=l‘ lk’l hwhyl My’Tx M‘h
wrwV Vy’ yl’ wVygh Mhl Mtrm’w M‘b wYp lw’V rm’yw : hlwdg 34
Mdh=l’ lk’l hwhyl w’Txt=’lw Mtlk’w hzb MtTxVw whyV Vy’w
xbzm lw’V Nbyw : MV=wTxVyw hlylh wdyb wrwV Vy’ M‘h=lk wVgyw 35
lw’V rm’yw : hwhyl xbzm twnbl lxh wt’ hwhyl 36
r’Vn=’lw rqbh rw’=d‘ Mhb hzbnw hlyl MytVlp yrx’ hdrn
Nhkh rm’yw hV‘ Kyny‘b bwTh=lk wrm’yw Vy’ Mhb
yrx’ dr’h Myhl’b lw’V l’Vyw : Myhl’h=l’ Mlh hbrqn 37
wVg lw’V rm’yw : ’whh Mwyb whn‘ ’lw l’rVy dyb Mntth MytVlp 38
yk : Mwyh t’zh t’Txh htyh hmb w’rw w‘dw M‘h twnp lk Mlh 39
Ny’w twmy twm yk ynb Ntnwyb wnVy=M’ yk l’rVy=t’ ‘yVwmh hwhy=yx
yn’w dx’ rb‘l wyht Mt’ l’rVy=lk=l’ rm’yw : M‘h=lkm whn‘ 40
: hV‘ Kyny‘b bwTh lw’V=l’ M‘h wrm’yw dx’ rb‘l hyhn ynb Ntnwyw
dklyw Mymt hbh l’rVy yhl’ hwhy=l’ lw’V rm’yw 41
dklyw ynb Ntnwy Nybw ynyb wlyph lw’V rm’yw : w’Yy M‘hw lw’Vw Ntnwy 42
Ntnwy wl=dgyw htyV‘ hm yl hdygh Ntnwy=l’ lw’V rm’yw : Ntnwy 43
: twm’ ynnh Vbd T‘m ydyb=rV’ hTmh hYqb ytm‘T M‘T rm’yw
twmt twm=yk Pswy hkw Myhl’ hV‘y=hk lw’V rm’yw 44
hlwdgh h‘wVyh hV‘ rV’ twmy Ntnwyh lw’V=l’ M‘h rm’yw : Ntnwy 45
=M‘=yk hYr’ wV’r tr‘Vm lpy=M’ hwhy=yx hlylx l’rVyb t’zh
: tm=’lw Ntnwy=t’ M‘h wdpyw hzh Mwyh hV‘ Myhl’
lw’Vw : Mmwqml wklh MytVlpw MytVlp yrx’m lw’V l‘yw 46, 47
Nwm‘=ynbbw b’wmb wyby’=lkb bybs Mxlyw l’rVy=l‘ hkwlmh dkl
lyx V‘yw : ‘yVry hnpy=rV’ lkbw MytVlpbw hbwY yklmbw Mwd’bw 48
ynb wyhyw : whsV dym l’rVy=t’ lYyw qlm‘=t’ Kyw 49
MVw brm hrykbh MV wytnb ytV MVw ‘wV=yklmw ywVyw Ntnwy lw’V
w’bY=rV MVw Z‘myx’=tb M‘nyx’ lw’V tV’ MVw : lkym hnTqh 50
: l’yb’=Nb rnb’=yb’ rnw lw’V=yb’ Vyqw : lw’V dwd rn=Nb rnyb’ 51
lw’V ymy lk MytVlp=l‘ hqzx hmxlmh yhtw 52
: wyl’ whps’yw lyx=Nb=lkw rwbg Vy’=lk lw’V h’rw
wm‘=l‘ Klml KxVml hwhy xlV yt’ lw’V=l’ l’wmV rm’yw wT
hwhy rm’ hk : hwhy yrbd lwql ‘mV ht‘w l’rVy=l‘ 2
Krdb wl MV=rV’ l’rVyl qlm‘ hV‘=rV’ t’ ytdqp tw’bY
=lk=t’ Mtmrxhw qlm‘=t’ htykhw Kl ht‘ : MyrYmm wtl‘b 3
qnwy=d‘w llw‘m hV’=d‘ Vy’m htmhw wyl‘ lmxt ’lw wl=rV’
rwVm
15. 4–31 ’ l’wmV 271
4 M‘h=t’ lw’V ‘mVyw : rwmx=d‘w lmgm hV=d‘w rwVm
: hdwhy Vy’=t’ Mypl’ trV‘w ylgr Pl’ Myt’m My’lTb Mdqpyw
5, 6 wkl ynyqh=l’ lw’V rm’yw : lxnb bryw qlm‘ ry‘=d‘ lw’V ’byw
ynb=lk=M‘ dsx htyV‘ ht’w wm‘ Kps’=Np yqlm‘ Kwtm wdr wrs
7 qlm‘=t’ lw’V Kyw : qlm‘ Kwtm ynyq rsyw MyrYmm Mtwl‘b l’rVy
8 qlm‘=Klm gg’=t’ Vptyw : MyrYm ynp=l‘ rV’ rwV K’wb hlywxm
9 gg’=l‘ M‘hw lw’V lmxyw : brx=ypl Myrxh M‘h=lk=t’w yx
wb’ ’lw bwTh=lk=l‘w Myrkh=l‘w MynVmhw rqbhw N’Yh bTym=l‘w
10 yhyw : wmyrxh ht’ smnw hzbmn hk’lmh=lkw Mmyrxh
11 Klml lw’V=t’ ytklmh=yk ytmxn : rm’l l’wmV=l’ hwhy=rbd
hwhy=l’ q‘zyw l’wmVl rxyw Myqh ’l yrbd=t’w yrx’m bV=yk
12 rm’l l’wmVl dgyw rqbb lw’V t’rql l’wmV MkVyw : hlylh=lk
13 ’byw : lglgh dryw rb‘yw bsyw dy wl byYm hnhw hlmrkh lw’V=’b
rbd=t’ ytmyqh hwhyl ht’ Kwrb lw’V wl rm’yw lw’V=l’ l’wmV
14 ykn’ rV’ rqbh lwqw ynz’b hzh N’Yh=lwq hmw l’wmV rm’yw : hwhy
15 N’Yh bTym=l‘ M‘h lmx rV’ Mw’ybh yqlm‘m lw’V rm’yw : ‘mV
: wnmrxh rtwyh=t’w Kyhl’ hwhyl xbz N‘ml rqbhw
16 hwhy rbd rV’ t’ Kl hdyg’w Prh lw’V=l’ l’wmV rm’yw
17 =M’ ’wlh l’wmV rm’yw : rbd wl wrm’yw hlylh yl’ sŘ 9
Klml hwhy KxVmyw ht’ l’rVy yTbV V’r Kyny‘b ht’ NTq
18 My’Txh=t’ htmrxhw Kl rm’yw Krdb hwhy KxlVyw : l’rVy=l‘
19 hwhy lwqb t‘mV=’l hmlw : Mt’ Mtwlk=d‘ wb tmxlnw qlm‘=t’
20 lw’V rm’yw : hwhy yny‘b ‘rh V‘tw llVh=l’ T‘tw
hwhy ynxlV=rV’ Krdb Kl’w hwhy lwqb yt‘mV rV’ l’wmV=l’
21 llVhm M‘h xqyw : ytmrxh qlm‘=t’w qlm‘ Klm gg’=t’ ’yb’w
: lglgb Kyhl’ hwhyl xbzl Mrxh tyV’r rqbw N’Y
22 hnh hwhy lwqb ‘mVk Myxbzw twl‘b hwhyl Zpxh l’wmV rm’yw
23 Nw’w yrm Msq=t’Tx yk : Myly’ blxm byVqhl bwT xbzm ‘mV
: Klmm Ks’myw hwhy rbd=t’ ts’m N‘y rYph Myprtw
24 Kyrbd=t’w hwhy=yp=t’ ytrb‘=yk yt’Tx l’wmV=l’ lw’V rm’yw
25 ym‘ bwVw yt’Tx=t’ ’n ’V ht‘w : Mlwqb ‘mV’w M‘h=t’ yt’ry yk
26 hts’m yk Km‘ bwV’ ’l lw’V=l’ l’wmV rm’yw : hwhyl hwxtV’w
27 l’wmV bsyw : l’rVy=l‘ Klm twyhm hwhy Ks’myw hwhy rbd=t’
28 hwhy ‘rq l’wmV wyl’ rm’yw : ‘rqyw wly‘m=Pnkb qzxyw tkll
29 xYn Mgw : Kmm bwTh K‘rl hntnw Mwyh Kyl‘m l’rVy twklmm=t’
30 yt’Tx rm’yw : Mxnhl ’wh Md’ ’l yk Mxny ’lw rqVy ’l l’rVy
ytywxtVhw ym‘ bwVw l’rVy dgnw ym‘=ynqz dgn ’n yndbk ht‘
31 : hwhyl lw’V wxtVyw lw’V yrx’ l’wmV bVyw : Kyhl’ hwhyl
rm’yw
272 ’ l’wmV 15. 32–16. 23
Klyw qlm‘ Klm gg’=t’ yl’ wVygh l’wmV rm’yw 32
l’wmV rm’yw : twmh=rm rs Nk’ gg’ rm’yw tnd‘m gg’ wyl’ 33
=t’ l’wmV PsVyw Km’ MyVnm lkVt=Nk Kbrx MyVn hlkV rV’k
lw’Vw htmrh l’wmV Klyw : lglgb hwhy ynpl gg’ 34
lw’V=t’ tw’rl l’wmV Psy=’lw : lw’V t‘bg wtyb=l’ hl‘ 35
Kylmh=yk Mxn hwhyw lw’V=l’ l’wmV lb’th=yk wtwm Mwy=d‘
ytm=d‘ l’wmV=l’ hwhy rm’yw : l’rVy=l‘ lw’V=t’ zT
Knrq ’lm l’rVy=l‘ Klmm wyts’m yn’w lw’V=l’ lb’tm ht’
: Klm yl wynbb yty’r=yk ymxlh=tyb yVy=l’ KxlV’ Klw NmV
hwhy rm’yw yngrhw lw’V ‘mVw Kl’ Ky’ l’wmV rm’yw 2
yVyl t’rqw : yt’b hwhyl xbzl trm’w Kdyb xqt rqb tlg‘ 3
: Kyl’ rm’=rV’ t’ yl txVmw hV‘t=rV’ t’ K‘ydw’ ykn’w xbzb
ry‘h ynqz wdrxyw Mxl tyb ’byw hwhy rbd rV’ t’ l’wmV V‘yw 4
wVdqth yt’b hwhyl xbzl MwlV rm’yw : K’wb MlV rm’yw wt’rql 5
yhyw : xbzl Mhl ’rqyw wynb=t’w yVy=t’ Vdqyw xbzb yt’ Mt’bw 6
hwhy rm’yw : wxyVm hwhy dgn K’ rm’yw b’yl’=t’ ’ryw M’wbb 7
yk whyts’m yk wtmwq hbg=l’w wh’rm=l’ Tbt=l’ l’wmV=l’
: bbll h’ry hwhyw Myny‘l h’ry Md’h yk Md’h h’ry rV’ ’l
rxb=’l hzb=Mg rm’yw l’wmV ynpl whrb‘yw bdnyb’=l’ yVy ’rqyw 8
yVy rb‘yw : hwhy rxb=’l hzb=Mg rm’yw hmV yVy rb‘yw : hwhy 9, 10
: hl’b hwhy rxb=’l yVy=l’ l’wmV rm’yw l’wmV ynpl wynb t‘bV
h‘r hnhw NTqh r’V dw‘ rm’yw Myr‘nh wmth yVy=l’ l’wmV rm’yw 11
: hp w’b=d‘ bsn=’l yk wnxqw hxlV yVy=l’ l’wmV rm’yw N’Yb
y’r bwTw Myny‘ hpy=M‘ ynwmd’ ’whw wh’ybyw xlVyw 12
NmVh Nrq=t’ l’wmV xqyw : ’wh hz=yk whxVm Mwq hwhy rm’yw 13
hl‘mw ’whh Mwyhm dwd=l’ hwhy=xwr xlYtw wyx’ brqb wt’ xVmyw
=xwr wtt‘bw lw’V M‘m hrs hwhy xwrw : htmrh Klyw l’wmV Mqyw 14
h‘r Myhl’=xwr ’n=hnh wyl’ lw’V=ydb‘ wrm’yw : hwhy t’m h‘r 15
rwnkb Ngnm ‘dy Vy’ wVqby Kynpl Kydb‘ wnnd’ ’n=rm’y : Kt‘bm 16
: Kl bwTw wdyb Ngnw h‘r Myhl’=xwr Kyl‘ twyhb hyhw
Mtw’ybhw Ngnl byTym Vy’ yl ’n=w’r wydb‘=l’ lw’V rm’yw 17
sŘ 10 ymxlh tyb yVyl Nb yty’r hnh rm’yw Myr‘nhm dx’ N‘yw : yl’ 18
: wm‘ hwhyw r’t Vy’w rbd Nwbnw hmxlm Vy’w lyx rwbgw Ngn ‘dy
rV’ Knb dwd=t’ yl’ hxlV rm’yw yVy=l’ Myk’lm lw’V xlVyw 19
dwd=dyb xlVyw dx’ Myz‘ ydgw Nyy d’nw Mxl rwmx yVy xqyw : N’Yb 20
wl=yhyw d’m whbh’yw wynpl dm‘yw lw’V=l’ dwd ’byw : lw’V=l’ wnb 21
’Ym=yk ynpl dwd ’n=dm‘y rm’l yVy=l’ lw’V xlVyw : Mylk ’Vn 22
rwnkh=t’ dwd xqlw lw’V=l’ Myhl’=xwr twyhb hyhw : yny‘b Nx 23
Ngnw
17. 1–26 ’ l’wmV 273
: h‘rh xwr wyl‘m hrsw wl bwTw lw’Vl xwrw wdyb Ngnw
zy hdwhyl rV’ hkV wps’yw hmxlml Mhynxm=t’ MytVlp wps’yw
2 wps’n l’rVy=Vy’w lw’Vw : Mymd sp’b hqz‘=Nybw hkwV=Nyb wnxyw
3 Mydm‘ MytVlpw : MytVlp t’rql hmxlm wkr‘yw hl’h qm‘b wnxyw
4 ’Yyw : Mhynyb ’yghw hzm rhh=l’ Mydm‘ l’rVyw hzm rhh=l’
: trzw twm’ VV whbg tgm wmV tylg MytVlp twnxmm Mynbh=Vy’
5 NwyrVh lqVmw Vwbl ’wh MyVqVq NwyrVw wV’r=l‘ tVxn ‘bwkw
6 tVxn Nwdykw wylgr=l‘ tVxn txYmw : tVxn MylqV Mypl’=tVmx
7 MylqV tw’m=VV wtynx tbhlw Mygr’ rwnmk wtynx Zxw : wyptk Nyb
8 l’rVy tkr‘m=l’ ’rqyw dm‘yw : wynpl Klh hnYh ’Vnw lzrb
Mt’w ytVlph ykn’ ’wlh hmxlm Kr‘l w’Yt hml Mhl rm’yw
9 ynkhw yt’ Mxlhl lkwy=M’ : yl’ dryw Vy’ Mkl=wrb lw’Vl Mydb‘
Mydb‘l wnl Mtyyhw wytykhw wl=lkw’ yn’=M’w Mydb‘l Mkl wnyyhw
10 Mwyh l’rVy twkr‘m=t’ ytprx yn’ ytVlph rm’yw : wnt’ Mtdb‘w
11 yrbd=t’ l’rVy=lkw lw’V ‘mVyw : dxy hmxlnw Vy’ yl=wnt hzh
12 ytrp’ Vy’=Nb dwdw : d’m w’ryw wtxyw hl’h ytVlph
lw’V ymyb Vy’hw Mynb hnmV wlw yVy wmVw hdwhy Mxl tybm hzh
13 lw’V=yrx’ wklh Myldgh yVy=ynb tVlV wklyw : MyVn’b ’b Nqz
rwkbh b’yl’ hmxlmb wklh rV’ wynb tVlV MVw hmxlml
14 Myldgh hVlVw NTqh ’wh dwdw : hmV yVlVhw bdnyb’ whnVmw
15 N’Y=t’ tw‘rl lw’V l‘m bVw Klh dwdw : lw’V yrx’ wklh
16 : Mwy My‘br’ bYytyw br‘hw MkVh ytVlph Vgyw : Mxl=tyb wyb’
17 hzh ’ylqh tpy’ Kyx’l ’n=xq wnb dwdl yVy rm’yw
18 blxh yYrx trV‘ t’w : Kyx’l hnxmh Zrhw hzh Mxl hrV‘w
: xqt Mtbr‘=t’w MwlVl dqpt Kyx’=t’w Pl’h=rVl ’ybt hl’h
19 : MytVlp=M‘ Mymxln hl’h qm‘b l’rVy Vy’=lkw hmhw lw’Vw
20 Klyw ’Vyw rmV=l‘ N’Yh=t’ VTyw rqbb dwd MkVyw
w‘rhw hkr‘mh=l’ ’Yyh lyxhw hlg‘mh ’byw yVy whwY rV’k
21, 22 VTyw : hkr‘m t’rql hkr‘m MytVlpw l’rVy Kr‘tw : hmxlmb
’byw hkr‘mh Zryw Mylkh rmwV dy=l‘ wyl‘m Mylkh=t’ dwd
23 hlw‘ Mynbh Vy’ hnhw Mm‘ rbdm ’whw : MwlVl wyx’l l’Vyw
hl’h Myrbdk rbdyw MytVlp twr‘mm tgm wmV ytVlph tylg
24 w’ryyw wynpm wsnyw Vy’h=t’ Mtw’rb l’rVy Vy’ lkw : dwd ‘mVyw
25 Prxl yk hzh hl‘h Vy’h Mty’rh l’rVy Vy’ rm’yw : d’m
lwdg rV‘ Klmh wnrV‘y wnky=rV’ Vy’h hyhw hl‘ l’rVy=t’
: l’rVyb yVpx hV‘y wyb’ tyb t’w wl=Nty wtb=t’w
26 rV’ Vy’l hV‘y=hm rm’l wm‘ Mydm‘h MyVn’h=l’ dwd rm’yw
ytVlph ym yk l’rVy l‘m hprx ryshw zlh ytVlph=t’ hky
lr‘h
274 ’ l’wmV 17. 27–51
hzh rbdk M‘h wl rm’yw : Myyx Myhl’ twkr‘m Prx yk hzh lr‘h 27
wrbdb lwdgh wyx’ b’yl’ ‘mVyw : wnky rV’ Vy’l hV‘y hk rm’l 28
ym=l‘w tdry hz=hml rm’yw dwdb b’yl’ P’=rxyw MyVn’h=l’
Kbbl ‘r t’w Kndz=t’ yt‘dy yn’ rbdmb hnhh N’Yh T‘m tVTn
’wlh ht‘ ytyV‘ hm dwd rm’yw : tdry hmxlmh tw’r N‘ml yk 29
M‘h whbVyw hzh rbdk rm’yw rx’ lwm=l’ wlY’m bsyw : ’wh rbd 30
lw’V=ynpl wdgyw dwd rbd rV’ Myrbdh w‘mVyw : NwV’rh rbdk rbd 31
Kly Kdb‘ wyl‘ Md’=bl lpy=l’ lw’V=l’ dwd rm’yw : whxqyw 32
=l’ tkll lkwt ’l dwd=l’ lw’V rm’yw : hzh ytVlph=M‘ Mxlnw 33
: wyr‘nm hmxlm Vy’ ’whw ht’ r‘n=yk wm‘ Mxlhl hzh ytVlph
’bw N’Yb wyb’l Kdb‘ hyh h‘r lw’V=l’ dwd rm’yw 34
ytlYhw wytkhw wyrx’ yt’Yyw : rd‘hm hV ’Vnw bwdh=t’w yr’h 35
bwdh=Mg yr’h=t’ Mg : wytymhw wytkhw wnqzb ytqzxhw yl‘ Mqyw wypm 36
tkr‘m Prx yk Mhm dx’k hzh lr‘h ytVlph hyhw Kdb‘ hkh
sŘ 11 yr’h dym ynlYh rV’ hwhy dwd rm’yw : Myyx Myhl’ 37
lw’V rm’yw hzh ytVlph dym ynlyYy ’wh bdh dymw
‘bwq Ntnw wydm dwd=t’ lw’V Vblyw : Km‘ hyhy hwhyw Kl dwd=l’ 38
wydml l‘m wbrx=t’ dwd rgxyw : NwyrV wt’ Vblyw wV’r=l‘ tVxn 39
hl’b tkll lkw’ ’l lw’V=l’ dwd rm’yw hsn=’l yk tkll l’yw
hVmx wl=rxbyw wdyb wlqm xqyw : wyl‘m dwd Mrsyw ytysn ’l yk 40
Twqlybw wl=rV’ My‘rh ylkb Mt’ MVyw lxnh=Nm Mynb’=yqlx
dwd=l’ brqw Klh ytVlph Klyw : ytVlph=l’ Vgyw wdyb w‘lqw 41
hyh=yk whzbyw dwd=t’ h’ryw ytVlph Tbyw : wynpl hnYh ’Vn Vy’hw 42
ykn’ blkh dwd=l’ ytVlph rm’yw : h’rm hpy=M‘ ynmd’w r‘n 43
rm’yw : wyhl’b dwd=t’ ytVlph llqyw twlqmb yl’=’b ht’=yk 44
tmhblw MymVh Pw‘l KrVb=t’ hnt’w yl’ hkl dwd=l’ ytVlph
brxb yl’ ’b ht’ ytVlph=l’ dwd rm’yw : hdVh 45
twkr‘m yhl’ tw’bY hwhy MVb Kyl’=’b ykn’w Nwdykbw tynxbw
ytrshw Ktykhw ydyb hwhy Krgsy hzh Mwyh : tprx rV’ l’rVy 46
MymVh Pw‘l hzh Mwyh MytVlp hnxm rgp yttnw Kyl‘m KV’r=t’
lhqh=lk w‘dyw : l’rVyl Myhl’ Vy yk Zr’h=lk w‘dyw Zr’h tyxlw 47
Ntnw hmxlmh hwhyl yk hwhy ‘yVwhy tynxbw brxb ’l=yk hzh
t’rql brqyw Klyw ytVlph Mq=yk hyhw : wndyb Mkt’ 48
wdy=t’ dwd xlVyw : ytVlph t’rql hkr‘mh Zryw dwd rhmyw dwd 49
‘bTtw wxYm=l’ ytVlph=t’ Kyw ‘lqyw Nb’ MVm xqyw ylkh=l’
‘lqb ytVlph=Nm dwd qzxyw : hYr’ wynp=l‘ lpyw wxYmb Nb’h 50
dm‘yw dwd Zryw : dwd=dyb Ny’ brxw whtymyw ytVlph=t’ Kyw Nb’bw 51
hb=trkyw whttmyw hr‘tm hplVyw wbrx=t’ xqyw ytVlph=l’
wV’r=t’
17. 52–18. 22 ’ l’wmV 275
52 l’rVy yVn’ wmqyw : wsnyw Mrwbg tm=yk MytVlph w’ryw wV’r=t’
Nwrq‘ yr‘V d‘w ’yg K’wb=d‘ MytVlph=t’ wpdryw w‘ryw hdwhyw
53 ynb wbVyw : Nwrq‘=d‘w tg=d‘w Myr‘V Krdb MytVlp yllx wlpyw
54 =t’ dwd xqyw : Mhynxm=t’ wsVyw MytVlp yrx’ qldm l’rVy
: wlh’b MV wylk=t’w MlVwry wh’byw ytVlph V’r
55 rnb’=l’ rm’ ytVlph t’rql ’Yy dwd=t’ lw’V tw’rkw
Klmh KVpn=yx rnb’ rm’yw rnb’ r‘nh hz=ym=Nb ’bYh rV
56 : Ml‘h hz=ym=Nb ht’ l’V Klmh rm’yw : yt‘dy=M’
57 ynpl wh’byw rnb’ wt’ xqyw ytVlph=t’ twkhm dwd bwVkw
58 r‘nh ht’ ym=Nb lw’V wyl’ rm’yw : wdyb ytVlph V’rw lw’V
xy lw’V=l’ rbdl wtlkk yhyw : ymxlh tyb yVy Kdb‘=Nb dwd rm’yw
2 lw’V whxqyw : wVpnk Ntnwhy wbh’yw dwd Vpnb hrVqn Ntnwhy Vpnw
3 tyrb dwdw Ntnwhy trkyw : wyb’ tyb bwVl wntn ’lw ’whh Mwyb
4 whntyw wyl‘ rV’ ly‘mh=t’ Ntnwhy TVptyw : wVpnk wt’ wtbh’b
5 rV’ lkb dwd ’Yyw : wrgx=d‘w wtVq=d‘w wbrx=d‘w wydmw dwdl
yny‘b bTyyw hmxlmh yVn’ l‘ lw’V whmVyw lykVy lw’V wnxlVy
: lw’V ydb‘ yny‘b Mgw M‘h=lk
6 =lkm MyVnh hn’Ytw ytVlph=t’ twkhm dwd bwVb M’wbb yhyw
hxmVb Myptb Klmh lw’V t’rql twlxmhw rwVl l’rVy yr‘
7 wpl’b lw’V hkh Nrm’tw twqxVmh MyVnh hnyn‘tw : MyVlVbw
8 wntn rm’yw hzh rbdh wyny‘b ‘ryw d’m lw’Vl rxyw : wtbbrb dwdw
9 lw’V yhyw : hkwlmh K’ wl dw‘w Mypl’h wntn ylw twbbr dwdl
10 xlYtw trxmm yhyw : h’lhw ’whh Mwyhm dwd=t’ Nw‘
Mwyk wdyb Ngnm dwdw tybh=Kwtb ’bntyw lw’V=l’ h‘r Myhl’ xwr
11 dwdb hk’ rm’yw tynxh=t’ lw’V lTyw : lw’V=dyb tynxhw Mwyb
12 hwhy hyh=yk dwd ynplm lw’V ’ryw : Mym‘p wynpm dwd bsyw ryqbw
13 ’Yyw Pl’=rV wl whmVyw wm‘m lw’V whrsyw : rs lw’V M‘mw wm‘
14 : wm‘ hwhyw lykVm wkrd=lkl dwd yhyw : M‘h ynpl ’byw sŘ 12
15, 16 hdwhyw l’rVy=lkw : wynpm rgyw d’m lykVm ’wh=rV’ lw’V ’ryw
17 lw’V rm’yw : Mhynpl ’bw ’Ywy ’wh=yk dwd=t’ bh’
yl=hyh K’ hV’l Kl=Nt’ ht’ brm hlwdgh ytb hnh dwd=l’
wb=yhtw wb ydy yht=l’ rm’ lw’Vw hwhy twmxlm Mxlhw lyx=Nbl
18 yyx ymw ykn’ ym lw’V=l’ dwd rm’yw : MytVlp=dy
19 brm=t’ tt t‘b yhyw : Klml Ntx hyh’=yk l’rVyb yb’ txpVm
20 lkym bh’tw : hV’l ytlxmh l’yrd‘l hntn ’yhw dwdl lw’V=tb
21 lw’V rm’yw : wyny‘b rbdh rVyw lw’Vl wdgyw dwd=t’ lw’V=tb
dwd=l’ lw’V rm’yw MytVlp=dy wb=yhtw Vqwml wl=yhtw wl hnnt’
22 Tlb dwd=l’ wrbd wdb‘=t’ lw’V wYyw : Mwyh yb Ntxtt MytVb
rm’l
276 ’ l’wmV 18. 23–19. 17
: Klmb Ntxth ht‘w Kwbh’ wydb‘=lkw Klmh Kb Zpx hnh rm’l
hlqnh dwd rm’yw hl’h Myrbdh=t’ dwd ynz’b lw’V ydb‘ wrbdyw 23
wl lw’V ydb‘ wdgyw : hlqnw Vr=Vy’ ykn’w Klmb Ntxth Mkyny‘b 24
: dwd rbd hl’h Myrbdk rm’l
h’mb yk rhmb Klml Zpx=Ny’ dwdl wrm’t=hk lw’V rm’yw 25
dwd=t’ lyphl bVx lw’Vw Klmh yby’b Mqnhl MytVlp twlr‘
rbdh rVyw hl’h Myrbdh=t’ dwdl wydb‘ wdgyw : MytVlp=dyb 26
’wh Klyw dwd Mqyw : Mymyh w’lm ’lw Klmb Ntxthl dwd yny‘b 27
Mw’lmyw Mhytlr‘=t’ dwd ’byw Vy’ Myt’m MytVlpb Kyw wyVn’w
’ryw : hV’l wtb lkym=t’ lw’V wl=Ntyw Klmb Ntxthl Klml 28
lw’V Ps’yw : whtbh’ lw’V=tb lkymw dwd=M‘ hwhy yk ‘dyw lw’V 29
: Mymyh=lk dwd=t’ by’ lw’V yhyw dw‘ dwd ynpm ’rl
lw’V ydb‘ lkm dwd lkV Mt’Y ydm yhyw MytVlp yrV w’Yyw 30
=lk=l’w wnb Ntnwy=l’ lw’V rbdyw : d’m wmV rqyyw Ty
Ntnwhy dgyw : d’m dwdb Zpx lw’V=Nb Ntnwhyw dwd=t’ tymhl wydb‘ 2
rqbb ’n=rmVh ht‘w Ktymhl yb’ lw’V Vqbm rm’l dwdl
ht’ rV’ hdVb yb’=dyl ytdm‘w ’Y’ yn’w : t’bxnw rtsb tbVyw 3
: Kl ytdghw hm yty’rw yb’=l’ Kb rbd’ yn’w MV
’Txy=l’ wyl’ rm’yw wyb’ lw’V=l’ bwT dwdb Ntnwhy rbdyw 4
: d’m Kl=bwT wyV‘m ykw Kl ’Tx ’wl yk dwdb wdb‘b Klmh
hlwdg h‘wVt hwhy V‘yw ytVlph=t’ Kyw wpkb wVpn=t’ MVyw 5
dwd=t’ tymhl yqn Mdb ’Txt hmlw xmVtw ty’r l’rVy=lkl
: tmwy=M’ hwhy=yx lw’V ‘bVyw Ntnwhy lwqb lw’V ‘mVyw : Mnx 6
’byw hl’h Myrbdh=lk t’ Ntnwhy wl=dgyw dwdl Ntnwhy ’rqyw 7
: MwVlV lwmt’k wynpl yhyw lw’V=l’ dwd=t’ Ntnwhy
hkm Mhb Kyw MytVlpb Mxlyw dwd ’Yyw twyhl hmxlmh Pswtw 8
bVwy wtybb ’whw lw’V=l’ h‘r hwhy xwr yhtw : wynpm wsnyw hlwdg 9
ryqbw dwdb tynxb twkhl lw’V Vqbyw : dyb Ngnm dwdw wdyb wtynxw 10
: ’wh hlylb Tlmyw sn dwdw ryqb tynxh=t’ Kyw lw’V ynpm rTpyw

dgtw rqbb wtymhlw wrmVl dwd tyb=l’ Myk’lm lw’V xlVyw 11


ht’ rxm hlylh KVpn=t’ Tlmm Kny’=M’ rm’l wtV’ lkym dwdl
xqtw : Tlmyw xrbyw Klyw Nwlxh d‘b dwd=t’ lkym drtw : tmwm 12, 13
wytV’rm hmV Myz‘h rybk t’w hTmh=l’ MVtw Myprth=t’ lkym
dwd=t’ txql Myk’lm lw’V xlVyw : dgbb sktw 14
tw’rl Myk’lmh=t’ lw’V xlVyw : ’wh hlx rm’tw 15
hnhw Myk’lmh w’byw : wtmhl yl’ hTmb wt’ wl‘h rm’l dwd=t’ 16
rm’yw : wytV’rm Myz‘h rybkw hTmh=l’ Myprth 17
lw’V
19. 18–20. 16 ’ l’wmV 277
rm’tw Tlmyw yby’=t’ yxlVtw yntymr hkk hml lkym=l’ lw’V
18 Tlmyw xrb dwdw : Ktym’ hml ynxlV yl’ rm’=’wh lw’V=l’ lkym
Klyw lw’V wl=hV‘ rV’=lk t’ wl=dgyw htmrh l’wmV=l’ ’byw
19 : hmrb tywnb dwd hnh rm’l lw’Vl dgyw : tywnb wbVyw l’wmVw ’wh
20 My’bn My’ybnh tqhl=t’ ’ryw dwd=t’ txql Myk’lm lw’V xlVyw
w’bntyw Myhl’ xwr lw’V yk’lm=l‘ yhtw Mhyl‘ bYn dm‘ l’wmVw
21 hmh=Mg w’bntyw Myrx’ Myk’lm xlVyw lw’Vl wdgyw : hmh=Mg
: hmh=Mg w’bntyw MyVlV Myk’lm xlVyw lw’V Psyw
22 rm’yw l’Vyw wkVb rV’ lwdgh rwb=d‘ ’byw htmrh ’wh=Mg Klyw
23 hmrb tywn=l’ MV Klyw : hmrb tywnb hnh rm’yw dwdw l’wmV hpy’
tywnb w’b=d‘ ’bntyw Kwlh Klyw Myhl’ xwr ’wh=Mg wyl‘ yhtw
24 lpyw l’wmV ynpl ’wh=Mg ’bntyw wydgb ’wh=Mg TVpyw : hmrb
: M’ybnb lw’V Mgh wrm’y Nk=l‘ hlylh=lkw ’whh Mwyh=lk Mr‘

k ynw‘=hm ytyV‘ hm Ntnwhy ynpl rm’yw ’byw hmrb tywnm dwd xrbyw
2 hlylx wl rm’yw : yVpn=t’ Vqbm yk Kyb’ ynpl yt’Tx=hmw
hlgy ’lw NTq rbd w’ lwdg rbd yb’ hV‘=wl hnh twmt ’l
3 dw‘ ‘bVyw : t’z Ny’ hzh rbdh=t’ ynmm yb’ rytsy ‘wdmw ynz’=t’
t’z=‘dy=l’ rm’yw Kyny‘b Nx yt’Ym=yk Kyb’ ‘dy ‘dy rm’yw dwd
: twmh Nybw ynyb ‘Vpk yk KVpn yxw hwhy=yx Mlw’w bY‘y=Np Ntnwhy
4 : Kl=hV‘’w KVpn rm’t=hm dwd=l’ Ntnwhy rm’yw sŘ 13
5 Klmh=M‘ bV’=bVy ykn’w rxm Vdx=hnh Ntnwhy=l’ dwd rm’yw
6 dqp=M’ : tyVlVh br‘h d‘ hdVb ytrtsnw yntxlVw lwk’l
yk wry‘ Mxl=tyb Zwrl dwd ynmm l’Vn l’Vn trm’w Kyb’ yndqpy
7 Kdb‘l MwlV bwT rm’y hk=M’ : hxpVmh=lkl MV Mymyh xbz
8 Kdb‘=l‘ dsx tyV‘w : wm‘m h‘rh htlk=yk ‘d wl hrxy hrx=M’w
ht’ yntymh Nw‘ yb=Vy=M’w Km‘ Kdb‘=t’ t’bh hwhy tyrbb yk
9 Kl hlylx Ntnwhy rm’yw : yn’ybt hz=hml Kyb’=d‘w
ht’ ’lw Kyl‘ ’wbl yb’ M‘m h‘rh htlk=yk ‘d’ ‘dy=M’ yk
10 Kyb’ Kn‘y=hm w’ yl dygy ym Ntnwhy=l’ dwd rm’yw : Kl dyg’
11 : hdVh MhynV w’Yyw hdVh ’Ynw hkl dwd=l’ Ntnwhy rm’yw : hVq
12 rqx’=yk l’rVy yhl’ hwhy dwd=l’ Ntnwhy rm’yw
Kyl’ xlV’ z’=’lw dwd=l’ bwT=hnhw tyVlVh rxm t‘k yb’=t’
13 yb’=l’ bTyy=yk Pysy hkw Ntnwhyl hwhy hV‘y=hk : Knz’=t’ ytylgw
hwhy yhyw MwlVl tklhw KytxlVw Knz’=t’ ytylgw Kyl‘ h‘rh=t’
14 dsx ydm‘ hV‘t=’lw yx yndw‘=M’ ’lw : yb’=M‘ hyh rV’k Km‘
15 ’lw Mlw‘=d‘ ytyb M‘m Kdsx=t’ trkt=’lw : twm’ ’lw hwhy
16 Ntnwhy trkyw : hmd’h ynp l‘m Vy’ dwd yby’=t’ hwhy trkhb
tyb=M‘
278 ’ l’wmV 20. 17–21. 2
dwd=t’ ‘ybVhl Ntnwhy Pswyw : dwd yby’ dym hwhy Vqbw dwd tyb=M‘ 17
Ntnwhy wl=rm’yw : wbh’ wVpn tbh’=yk wt’ wtbh’b 18
t’bw d’m drt tVlVw : KbVwm dqpy yk tdqpnw Vdx rxm 19
: lz’h Nb’h lY’ tbVyw hV‘mh Mwyb MV trtsn=rV’ Mwqmh=l’
xlV’ hnhw : hrTml yl=xlVl hrw’ hdY MyYxh tVlV yn’w 20, 21
Kmm MyYxh hnh r‘nl rm’ rm’=M’ MyYxh=t’ ’Ym Kl r‘nh=t’
rm’ hk=M’w : hwhy=yx rbd Ny’w Kl MwlV=yk h’bw wnxq hnhw 22
rV’ rbdhw : hwhy KxlV yk Kl h’lhw Kmm MyYxh hnh Ml‘l 23
rtsyw : Mlw‘=d‘ Knybw ynyb hwhy hnh ht’w yn’ wnrbd 24
Klmh bVyw : lwk’l Mxlh=l‘ Klmh bVyw Vdxh yhyw hdVb dwd 25
dYm rnb’ bVyw Ntnwhy Mqyw ryqh bVwm=l’ M‘pb M‘pk wbVwm=l‘
rm’ yk ’whh Mwyb hmw’m lw’V rbd=’lw : dwd Mwqm dqpyw lw’V 26
trxmm yhyw : rwhT ’l=yk ’wh rwhT ytlb ’wh hrqm 27
Ntnwhy=l’ lw’V rm’yw dwd Mwqm dqpyw ynVh Vdxh
Ntnwhy N‘yw : Mxlh=l’ Mwyh=Mg lwmt=Mg yVy=Nb ’b=’l ‘wdm wnb 28
’n ynxlV rm’yw : Mxl tyb=d‘ ydm‘m dwd l’Vn l’Vn lw’V=t’ 29
Nx yt’Ym=M’ ht‘w yx’ yl=hwY ’whw ry‘b wnl hxpVm xbz yk
: Klmh NxlV=l’ ’b=’l Nk=l‘ yx’=t’ h’r’w ’n hTlm’ Kyny‘b
twdrmh tw‘n=Nb wl rm’yw Ntnwhyb lw’V P’=rxyw 30
yk : Km’ twr‘ tVblw KtVbl yVy=Nbl ht’ rxb=yk yt‘dy ’wlh 31
ht‘w Ktwklmw ht’ Nwkt ’l hmd’h=l‘ yx yVy=Nb rV’ Mymyh=lk
wyb’ lw’V=t’ Ntnwhy N‘yw : ’wh twm=Nb yk yl’ wt’ xqw xlV 32
wtkhl wyl‘ tynxh=t’ lw’V lTyw : hV‘ hm tmwy hml wyl’ rm’yw 33
: dwd=t’ tymhl wyb’ M‘m ’yh hlk=yk Ntnwhy ‘dyw
ynVh Vdxh=Mwyb lk’=’lw P’=yrxb NxlVh M‘m Ntnwhy Mqyw 34
’Yyw rqbb yhyw : wyb’ wmlkh yk dwd=l’ bY‘n yk Mxl 35
’n ’Ym Zr wr‘nl rm’yw : wm‘ NTq r‘nw dwd d‘wml hdVh Ntnwhy 36
’byw : wrb‘hl yYxh hry=’whw Zr r‘nh hrwm ykn’ rV’ MyYxh=t’ 37
r‘nh yrx’ Ntnwhy ’rqyw Ntnwhy hry rV’ yYxh Mwqm=d‘ r‘nh
hrhm r‘nh yrx’ Ntnwhy ’rqyw : h’lhw Kmm yYxh ’wlh rm’yw 38
r‘nhw : wynd’=l’ ’byw yYxh=t’ Ntnwhy r‘n Tqlyw dm‘t=l’ hVwx 39
wylk=t’ Ntnwhy Ntyw : rbdh=t’ w‘dy dwdw Ntnwhy K’ hmw’m ‘dy=’l 40
lY’m Mq dwdw ’b r‘nh : ry‘h ’ybh Kl wl rm’yw wl=rV’ r‘nh=l’ 41
wh‘r=t’ Vy’ wqVyw Mym‘p VlV wxtVyw hYr’ wyp’l lpyw bgnh
sŘ 14 MwlVl Kl dwdl Ntnwhy rm’yw : lydgh dwd=d‘ wh‘r=t’ Vy’ wkbyw 42
Nybw Knybw ynyb hyhy hwhy rm’l hwhy MVb wnxn’ wnynV wn‘bVn rV’
: Mlw‘=d‘ K‘rz Nybw y‘rz
drxyw Nhkh Klmyx’=l’ hbn dwd ’byw : ry‘h ’b Ntnwhyw Klyw Mqyw ’k, 2
Klmyx’
21. 3–22. 9 ’ l’wmV 279
: Kt’ Ny’ Vy’w Kdbl ht’ ‘wdm wl rm’yw dwd t’rql Klmyx’
3 ‘dy=l’ Vy’ yl’ rm’yw rbd ynwY Klmh Nhkh Klmyx’l dwd rm’yw
yt‘dwy Myr‘nh=t’w KtywY rV’w KxlV ykn’=rV’ rbdh=t’ hmw’m
4 hnt Mxl=hVmx Kdy=txt Vy=hm ht‘w : ynwml’ ynlp Mwqm=l’
5 ydy txt=l’ lx Mxl=Ny’ rm’yw dwd=t’ Nhkh N‘yw : ’Ymnh w’ ydyb
: hV’m K’ Myr‘nh wrmVn=M’ Vy Vdq Mxl=M’=yk
6 lwmtk wnl=hrY‘ hV’=M’ yk wl rm’yw Nhkh=t’ dwd N‘yw
Mwyh yk P’w lx Krd ’whw Vdq Myr‘nh=ylk wyhyw yt’Yb MVlV
7 Mxl=M’=yk Mxl MV hyh=’l yk Vdq Nhkh wl=Ntyw : ylkb Vdqy
8 Vy’ MVw : wxqlh Mwyb Mx Mxl MwVl hwhy ynplm Myrswmh Mynph
ryb’ ymd’h g’d wmVw hwhy ynpl rY‘n ’whh Mwyb lw’V ydb‘m
9 tynx Kdy=txt hp=Vy Ny’w Klmyx’l dwd rm’yw : lw’Vl rV’ My‘rh
Klmh=rbd hyh=yk ydyb ytxql=’l ylk=Mgw ybrx=Mg yk brx=w’
10 tykh=rV’ ytVlph tylg brx Nhkh rm’yw : Zwxn
Kl=xqt ht’=M’ dwp’h yrx’ hlmVb hTwl ’yh=hnh hl’h qm‘b
hwmk Ny’ dwd rm’yw hzb htlwz trx’ Ny’ yk xq
11 ’byw lw’V ynpm ’whh=Mwyb xrbyw dwd Mqyw : yl hnnt
12 Klm dwd hz=’wlh wyl’ Vyk’ ydb‘ wrm’yw : tg Klm Vyk’=l’
dwdw wpl’b lw’V hkh rm’l twlxmb wn‘y hzl ’wlh Zr’h
13 Vyk’ ynpm d’m ’ryw wbblb hl’h Myrbdh=t’ dwd MVyw : wtbbrb
14 twtld=l‘ wtyw Mdyb llhtyw Mhyny‘b wm‘T=t’ wnVyw : tg=Klm
15 wydb‘=l’ Vyk’ rm’yw : wnqz=l’ wryr drwyw r‘Vh
16 yn’ My‘gVm rsx : yl’ wt’ w’ybt hml ‘gtVm Vy’ w’rt hnh
: ytyb=l’ ’wby hzh yl‘ ‘gtVhl hz=t’ Mt’bh=yk
bk wyb’ tyb=lkw wyx’ w‘mVyw Mld‘ tr‘m=l’ Tlmyw MVm dwd Klyw
2 wl=rV’ Vy’=lkw qwYm Vy’=lk wyl’ wYbqtyw : hmV wyl’ wdryw
tw’m ‘br’k wm‘ wyhyw rVl Mhyl‘ yhyw Vpn=rm Vy’=lkw ’Vn
3 ’n=’Yy b’wm Klm=l’ rm’yw b’wm hpYm MVm dwd Klyw : Vy’
4 ynp=t’ Mxnyw : Myhl’ yl=hV‘y=hm ‘d’ rV’ d‘ Mkt’ ym’w yb’
: hdwYmb dwd=twyh ymy=lk wm‘ wbVyw b’wm Klm
5 Zr’ Kl=t’bw Kl hdwYmb bVt ’l dwd=l’ ’ybnh dg rm’yw
6 ‘dwn yk lw’V ‘mVyw : trx r‘y ’byw dwd Klyw hdwhy
wtynxw hmrb lV’h=txt h‘bgb bVwy lw’Vw wt’ rV’ MyVn’w dwd
7 wyl‘ MybYnh wydb‘l lw’V rm’yw : wyl‘ MybYn wydb‘=lkw wdyb
Mklkl Mymrkw twdV yVy=Nb Nty Mklkl=Mg ynymy ynb ’n=w‘mV
8 hlg=Ny’w yl‘ Mklk MtrVq yk : tw’m yrVw Mypl’ yrV MyVy
ynz’=t’ hlgw yl‘ Mkm hlx=Ny’w yVy=Nb=M‘ ynb=trkb ynz’=t’
9 g’d N‘yw : hzh Mwyk br’l yl‘ ydb‘=t’ ynb Myqh yk
ymd’h
280 ’ l’wmV 22. 10–23. 11
hbn ’b yVy=Nb=t’ yty’r rm’yw lw’V=ydb‘=l‘ bYn ’whw ymd’h
brx t’w wl Ntn hdyYw hwhyb wl=l’Vyw : bwTx’=Nb Klmyx’=l’ 10
bwTyx’=Nb Klmyx’=t’ ’rql Klmh xlVyw : wl Ntn ytVlph tylg 11
: Klmh=l’ Mlk w’byw bnb rV’ Mynhkh wyb’ tyb=lk t’w Nhkh
: ynd’ ynnh rm’yw bwTyx’=Nb ’n=‘mV lw’V rm’yw 12
Mxl wl Kttb yVy=Nbw ht’ yl‘ MtrVq hml lw’V wl’ rm’yw 13
: hzh Mwyk br’l yl’ Mwql Myhl’b wl lw’Vw brxw
Ntxw Nm’n dwdk Kydb‘=lkb ymw rm’yw Klmh=t’ Klmyx’ N‘yw 14
wl=lw’Vl ytlxh Mwyh : Ktybb dbknw Kt‘mVm=l’ rsw Klmh 15
yk yb’ tyb=lkb rbd wdb‘b Klmh MVy=l’ yl hlylx Myhl’b
twmt twm Klmh rm’yw : lwdg w’ NTq rbd t’z=lkb Kdb‘ ‘dy=’l 16
wbs wyl‘ MybYnh MyYrl Klmh rm’yw : Kyb’ tyb=lkw ht’ Klmyx’ 17
wlg ’lw ’wh xrb=yk w‘dy ykw dwd=M‘ Mdy=Mg yk hwhy ynhk wtymhw
: hwhy ynhkb ‘gpl Mdy=t’ xlVl Klmh ydb‘ wb’=’lw wnz’=t’
gywd bsyw Mynhkb ‘gpw ht’ bs gywdl Klmh rm’yw 18
Vy’ hVmxw MynmV ’whh Mwyb tmyw Mynhkb ’wh=‘gpyw ymd’h
=d‘w Vy’m brx=ypl hkh Mynhkh=ry‘ bn t’w : db dwp’ ’Vn 19
dx’=Nb Tlmyw : brx=ypl hVw rwmxw rwVw qnwy=d‘w llw‘m hV’ 20
rtyb’ dgyw : dwd yrx’ xrbyw rtyb’ wmVw bwTx’=Nb Klmyx’l 21
Mwyb yt‘dy rtyb’l dwd rm’yw : hwhy ynhk t’ lw’V grh yk dwdl 22
Vpn=lkb ytbs ykn’ lw’Vl dygy dgh=yk ymd’h gywd MV=yk ’whh
Vqby yVpn=t’ Vqby=rV’ yk ’ryt=l’ yt’ hbV : Kyb’ tyb 23
MytVlp hnh rm’l dwdl wdgyw : ydm‘ ht’ trmVm=yk KVpn=t’ gk
rm’l hwhyb dwd l’Vyw : twnrgh=t’ MysV hmhw hly‘qb Mymxln 2
dwd=l’ hwhy rm’yw hl’h MytVlpb ytykhw Kl’h
wyl’ dwd yVn’ wrm’yw : hly‘q=t’ t‘Vwhw MytVlpb tykhw Kl 3
twkr‘m=l’ hl‘q Kln=yk P’w My’ry hdwhyb hp wnxn’ hnh
sŘ 15 hwhyb l’Vl dwd dw‘ Pswyw : MytVlp 4
MytVlp=t’ Ntn yn’=yk hly‘q dr Mwq rm’yw hwhy whn‘yw
Mhynqm=t’ ghnyw MytVlpb Mxlyw hly‘q wVn’w dwd Klyw : Kdyb 5
: hly‘q ybVy t’ dwd ‘Vyw hlwdg hkm Mhb Kyw
: wdyb dry dwp’ hly‘q dwd=l’ Klmyx’=Nb rtyb’ xrbb yhyw 6
yk ydyb Myhl’ wt’ rkn lw’V rm’yw hly‘q dwd ’b=yk lw’Vl dgyw 7
hmxlml M‘h=lk=t’ lw’V ‘mVyw : xyrbw Mytld ry‘b ’wbl rgsn 8
lw’V wyl‘ yk dwd ‘dyw : wyVn’=l’w dwd=l’ rwYl hly‘q tdrl 9
: dwp’h hVygh Nhkh rtyb’=l’ rm’yw h‘rh Vyrxm
lw’V Vqbm=yk Kdb‘ ‘mV ‘mV l’rVy yhl’ hwhy dwd rm’yw 10
wdyb hly‘q yl‘b ynrgsyh : yrwb‘b ry‘l txVl hly‘q=l’ ’wbl 11
dryh
23. 12–24. 7 ’ l’wmV 281
Kdb‘l ’n=dgh l’rVy yhl’ hwhy Kdb‘ ‘mV rV’k lw’V dryh
12 yt’ hly‘q yl‘b wrgsyh dwd rm’yw : dry hwhy rm’yw
: wrygsy hwhy rm’yw lw’V=dyb yVn’=t’w
13 rV’b wklhtyw hl‘qm w’Yyw Vy’ tw’m=VVk wyVn’w dwd Mqyw
14 dwd bVyw : t’Yl ldxyw hly‘qm dwd Tlmn=yk dgh lw’Vlw wklhty
Mymyh=lk lw’V whVqbyw Pyz=rbdmb rhb bVyw twdYmb rbdmb
15 wVpn=t’ Vqbl lw’V ’Yy=yk dwd ’ryw : wdyb Myhl’ wntn=’lw
16 Klyw lw’V=Nb Ntnwhy Mqyw : hVrxb Pyz=rbdmb dwdw
17 yk ’ryt=l’ wyl’ rm’yw : Myhl’b wdy=t’ qzxyw hVrx dwd=l’
Kl=hyh’ ykn’w l’rVy=l‘ Klmt ht’w yb’ lw’V dy K’Ymt ’l
18 bVyw hwhy ynpl tyrb MhynV wtrkyw : Nk ‘dy yb’ lw’V=Mgw hnVml
19 lw’V=l’ Mypz wl‘yw : wtybl Klh Ntnwhyw hVrxb dwd
t‘bgb hVrxb twdYmb wnm‘ rttsm dwd ’wlh rm’l ht‘bgh
20 tdrl Klmh KVpn tw’=lkl ht‘w : NwmyVyh Nymym rV’ hlykxh
21 yk hwhyl Mt’ Mykwrb lw’V rm’yw : Klmh dyb wrygsh wnlw dr
22 hyht rV’ wmwqm=t’ w’rw w‘dw dw‘ wnykh ’n=wkl : yl‘ Mtlmx
23 lkm w‘dw w’rw : ’wh Mr‘y Mwr‘ yl’ rm’ yk MV wh’r ym wlgr
hyhw Mkt’ ytklhw Nwkn=l’ yl’ MtbVw MV ’bxty rV’ My’bxmh
24 hpyz wklyw wmwqyw : hdwhy ypl’ lkb wt’ ytVpxw Zr’b wnVy=M’
25 Klyw : NwmyVyh Nymy l’ hbr‘b Nw‘m rbdmb wyVn’w dwdw lw’V ynpl
‘mVyw Nw‘m rbdmb bVyw ‘lsh dryw dwdl wdgyw Vqbl wyVn’w lw’V
26 hzm rhh dYm lw’V Klyw : Nw‘m rbdm dwd=yrx’ Pdryw lw’V
lw’Vw lw’V ynpm tkll zpxn dwd yhyw hzm rhh dYm wyVn’w dwdw
27 lw’V=l’ ’b K’lmw : MVptl wyVn’=l’w dwd=l’ MyrT‘ wyVn’w
28 Pdrm lw’V bVyw : Zr’h=l‘ MytVlp wTVp=yk hklw hrhm rm’l
‘ls ’whh Mwqml w’rq Nk=l‘ MytVlp t’rql Klyw dwd yrx’
29 : ydg=Ny‘ twdYmb bVyw MVm dwd l‘yw : twqlxmh
dk dwd hnh rm’l wl wdgyw MytVlp yrx’m lw’V bV rV’k yhyw
2 rwxb Vy’ Mypl’ tVlV lw’V xqyw : ydg Ny‘ rbdmb
3 ’byw : Myl‘yh yrwY ynp=l‘ wyVn’w dwd=t’ Vqbl Klyw l’rVy=lkm
wylgr=t’ Kshl lw’V ’byw hr‘m MVw Krdh=l‘ N’Yh twrdg=l’
4 Mwyh hnh wyl’ dwd yVn’ wrm’yw : MybVy hr‘mh ytkryb wyVn’w dwdw
rV’k wl tyV‘w Kdyb Kyby’=t’ Ntn ykn’ hnh Kyl’ hwhy rm’=rV’
: Tlb lw’Vl=rV’ ly‘mh=Pnk=t’ trkyw dwd Mqyw Kyny‘b bTy
5 : lw’Vl rV’ Pnk=t’ trk rV’ l‘ wt’ dwd=bl Kyw Nk=yrx’ yhyw
6 ynd’l hzh rbdh=t’ hV‘’=M’ hwhym yl hlylx wyVn’l rm’yw
7 wyVn’=t’ dwd ‘sVyw : ’wh hwhy xyVm=yk wb ydy xlVl hwhy xyVml
: Krdb Klyw hr‘mhm Mq lw’Vw lw’V=l’ Mwql Mntn ’lw Myrbdb
Mqyw
282 ’ l’wmV 24. 8–25. 13
lw’V=yrx’ ’rqyw hr‘mh=Nm ’Yyw Nk=yrx’ dwd Mqyw 8
: wxtVyw hYr’ Myp’ dwd dqyw wyrx’ lw’V Tbyw Klmh ynd’ rm’l
rm’l Md’ yrbd=t’ ‘mVt hml lw’Vl dwd rm’yw 9
Kntn=rV’ t’ Kyny‘ w’r hzh Mwyh hnh : Kt‘r Vqbm dwd hnh 10
ydy xlV’=’l rm’w Kyl‘ sxtw Kgrhl rm’w hr‘mb ydyb Mwyh hwhy
ydyb Kly‘m Pnk=t’ h’r Mg h’r yb’w : ’wh hwhy xyVm=yk ynd’b 11
h‘r ydyb Ny’ yk h’rw ‘d Kytgrh ’lw Kly‘m Pnk=t’ ytrkb yk
ynyb hwhy TpVy : htxql yVpn=t’ hdY ht’w Kl yt’Tx=’lw ‘Vpw 12
ynmdqh lVm rm’y rV’k : Kb=hyht ’l ydyw Kmm hwhy ynmqnw Knybw 13
l’rVy Klm ’Yy ym yrx’ : Kb=hyht ’l ydyw ‘Vr ’Yy My‘Vrm 14
Nydl hwhy hyhw : dx’ V‘rp yrx’ tm blk yrx’ Pdr ht’ ym yrx’ 15
: Kdym ynTpVyw ybyr=t’ bryw ’ryw Knybw ynyb TpVw
lw’V rm’yw lw’V=l’ hl’h Myrbdh=t’ rbdl dwd twlkk yhyw 16
ht’ qydY dwd=l’ rm’yw : Kbyw wlq lw’V ’Vyw dwd ynb hz Klqh 17
Mwyh tdgh t’w : h‘rh Kytlmg yn’w hbwTh yntlmg ht’ yk ynmm 18
: yntgrh ’lw Kdyb hwhy ynrgs rV’ t’ hbwT yt’ htyV‘=rV’ t’
hbwT KmlVy hwhyw hbwT Krdb wxlVw wby’=t’ Vy’ ’Ymy=ykw 19
sŘ 16 Kwlmt Klm yk yt‘dy hnh ht‘w : yl htyV‘ rV’ hzh Mwyh txt 20
tyrkt=M’ hwhyb yl h‘bVh ht‘w : l’rVy tklmm Kdyb hmqw 21
lw’Vl dwd ‘bVyw : yb’ tybm ymV=t’ dymVt=M’w yrx’ y‘rz=t’ 22
: hdwYmh=l‘ wl‘ wyVn’w dwdw wtyb=l’ lw’V Klyw
hmrb wtybb whrbqyw wl=wdpsyw l’rVy=lk wYbqyw l’wmV tmyw hk
whV‘mw Nw‘mb Vy’w : Nr’p rbdm=l’ dryw dwd Mqyw 2
yhyw Myz‘ Pl’w Mypl’=tVlV N’Y wlw d’m lwdg Vy’hw lmrkb
hV’hw lygb’ wtV’ MVw lbn Vy’h MVw : lmrkb wn’Y=t’ zzgb 3
‘mVyw : wblk ’whw Myll‘m ‘rw hVq Vy’hw r’t tpyw lkV=tbwT 4
rm’yw Myr‘n hrV‘ dwd xlVyw : wn’Y=t’ lbn zzg=yk rbdmb dwd 5
: MwlVl ymVb wl=Mtl’Vw lbn=l’ Mt’bw hlmrk wl‘ Myr‘nl dwd
ht‘w : MwlV Kl=rV’ lkw MwlV Ktybw MwlV ht’w yxl hk Mtrm’w 6, 7
Mwnmlkh ’l wnm‘ wyh Kl=rV’ My‘rh ht‘ Kl Myzzg yk yt‘mV
wdygyw Kyr‘n=t’ l’V : lmrkb Mtwyh ymy=lk hmw’m Mhl dqpn=’lw 8
rV’ t’ ’n=hnt wnb bwT Mwy=l‘=yk Kyny‘b Nx Myr‘nh w’Ymyw Kl
lbn=l’ wrbdyw dwd yr‘n w’byw : dwdl Knblw Kydb‘l Kdy ’Ymt 9
rm’yw dwd ydb‘=t’ lbn N‘yw : wxwnyw dwd MVb hl’h Myrbdh=lkk 10
: wynd’ ynpm Vy’ MyYrptmh Mydb‘ wbr Mwyh yVy=Nb ymw dwd ym
yttnw yzzgl ytxbT rV’ ytxbT t’w ymym=t’w ymxl=t’ ytxqlw 11
Mkrdl dwd=yr‘n wkphyw : hmh hzm y’ yt‘dy ’l rV’ MyVn’l 12
wrgx wyVn’l dwd rm’yw : hl’h Myrbdh lkk wl wdgyw w’byw wbVyw 13
Vy’
25. 14–36 ’ l’wmV 283
wl‘yw wbrx=t’ dwd=Mg rgxyw wbrx=t’ Vy’ wrgxyw wbrx=t’ Vy’
14 lygyb’lw : Mylkh=l‘ wbVy Myt’mw Vy’ tw’m ‘br’k dwd yrx’
Myk’lm dwd xlV hnh rm’l Myr‘nhm dx’=r‘n dygh lbn tV’
15 ’lw d’m wnl MybT MyVn’hw : Mhb T‘yw wnynd’=t’ Krbl rbdmhm
: hdVb wntwyhb Mt’ wnklhth ymy=lk hmw’m wndqp=’lw wnmlkh
16 : N’Yh My‘r Mm‘ wntwyh ymy=lk Mmwy=Mg hlyl=Mg wnyl‘ wyh hmwx
17 wtyb=lk l‘w wnynd’=l’ h‘rh htlk=yk yV‘t=hm y’rw y‘d ht‘w
18 Mxl Myt’m xqtw lygwb’ rhmtw : wyl’ rbdm l‘ylb=Nb ’whw
MyqmY h’mw ylq My’s Vmxw twwV‘ N’Y Vmxw Nyy=ylbn MynVw
19 ynnh ynpl wrb‘ hyr‘nl rm’tw : Myrmxh=l‘ MVtw Mylbd Myt’mw
20 rwmxh=l‘ tbkr ’yh hyhw : hdygh ’l lbn hVy’lw h’b Mkyrx’
: Mt’ Vgptw ht’rql Mydry wyVn’w dwd hnhw rhh rtsb tdryw
21 dqpn=’lw rbdmb hzl rV’=lk=t’ ytrmV rqVl K’ rm’ dwdw
22 Myhl’ hV‘y=hk : hbwT txt h‘r yl=bVyw hmw’m wl=rV’=lkm
NytVm rqbh=d‘ wl=rV’=lkm ry’V’=M’ Pysy hkw dwd yby’l
23 yp’l lptw rwmxh l‘m drtw rhmtw dwd=t’ lygyb’ ’rtw : ryqb
24 Nw‘h ynd’ yn’=yb rm’tw wylgr=l‘ lptw : Zr’ wxtVtw hynp=l‘ dwd
25 ynd’ MyVy ’n=l’ : Ktm’ yrbd t’ ‘mVw Kynz’b Ktm’ ’n=rbdtw
wmV lbn ’wh=Nk wmVk yk lbn=l‘ hzh l‘ylbh Vy’=l’ wbl=t’
26 ht‘w : txlV rV’ ynd’ yr‘n=t’ yty’r ’l Ktm’ yn’w wm‘ hlbnw
Kdy ‘Vwhw Mymdb ’wbm hwhy K‘nm rV’ KVpn=yxw hwhy=yx ynd’
27 hkrbh ht‘w : h‘r ynd’=l’ MyVqbmhw Kyby’ lbnk wyhy ht‘w Kl
ylgrb Myklhtmh Myr‘nl hntnw ynd’l KtxpV ’ybh=rV’ t’zh
28 Nm’n tyb ynd’l hwhy hV‘y=hV‘ yk Ktm’ ‘Vpl ’n ’V : ynd’
29 Md’ Mqyw : Kymym Kb ’Ymt=’l h‘rw Mxln ynd’ hwhy twmxlm=yk
t’ Myyxh rwrYb hrwrY ynd’ Vpn htyhw KVpn=t’ Vqblw Kpdrl
30 hV‘y=yk hyhw : ‘lqh Pk Kwtb hn‘lqy Kyby’ Vpn t’w Kyhl’ hwhy
: l’rVy=l‘ dygnl KwYw Kyl‘ hbwTh=t’ rbd=rV’ lkk ynd’l hwhy
31 Mnx Md=KpVlw ynd’l bl lwVkmlw hqwpl Kl t’z hyht ’lw
: Ktm’=t’ trkzw ynd’l hwhy bTyhw wl ynd’ ‘yVwhlw
32 Mwyh KxlV rV’ l’rVy yhl’ hwhy Kwrb lgyb’l dwd rm’yw
33 ’wbm hzh Mwyh yntlk rV’ t’ hkwrbw Km‘T Kwrbw : yt’rql hzh sŘ 17
34 ‘rhm yn‘nm rV’ l’rVy yhl’ hwhy=yx Mlw’w : yl ydy ‘Vhw Mymdb
rw’=d‘ lbnl rtwn=M’ yk yt’rql yt’btw trhm ylwl yk Kt’
35 rm’ hlw wl h’ybh=rV’ t’ hdym dwd xqyw : ryqb NytVm rqbh
36 lygyb’ ’btw : Kynp ’V’w Klwqb yt‘mV y’r Ktybl MwlVl yl‘
wyl‘ bwT lbn blw Klmh htVmk wtybb htVm wl=hnhw lbn=l’
: rqbh rw’=d‘ lwdgw NTq rbd wl hdygh=’lw d’m=d‘ rkV ’whw
yhyw
284 ’ l’wmV 25. 37–26. 16
hl’h Myrbdh=t’ wtV’ wl=dgtw lbnm Nyyh t’Yb rqbb yhyw 37
hwhy Pgyw Mymyh trV‘k yhyw : Nb’l hyh ’whw wbrqb wbl tmyw 38
rV’ hwhy Kwrb rm’yw lbn tm yk dwd ‘mVyw : tmyw lbn=t’ 39
lbn t‘r t’w h‘rm KVx wdb‘=t’w lbn dym ytprx byr=t’ br
: hV’l wl htxql lygyb’b rbdyw dwd xlVyw wV’rb hwhy byVh
wnxlV dwd rm’l hyl’ wrbdyw hlmrkh lygyb’=l’ dwd ydb‘ w’byw 40
hnh rm’tw hYr’ Myp’ wxtVtw Mqtw : hV’l wl Ktxql Kyl’ 41
bkrtw lygyb’ Mqtw rhmtw : ynd’ ydb‘ ylgr Zxrl hxpVl Ktm’ 42
dwd yk’lm yrx’ Kltw hlgrl twklhh hytr‘n Vmxw rwmxh=l‘
NhytV=Mg Nyyhtw l’‘rzym dwd xql M‘nyx’=t’w : hV’l wl=yhtw 43
yTlpl dwd tV’ wtb lkym=t’ Ntn lw’Vw : MyVnl wl 44
’wlh rm’l ht‘bgh lw’V=l’ Mypzh w’byw : Mylgm rV’ Vyl=Nb wk
dryw lw’V Mqyw : NmyVyh ynp l‘ hlykxh t‘bgb rttsm dwd 2
dwd=t’ Vqbl l’rVy yrwxb Vy’ Mypl’=tVlV wt’w Pyz=rbdm=l’
=l‘ NmyVyh ynp=l‘ rV’ hlykxh t‘bgb lw’V Nxyw : Pyz=rbdmb 3
xlVyw : hrbdmh wyrx’ lw’V ’b yk ’ryw rbdmb bVy dwdw Krdh 4
Mwqmh=l’ ’byw dwd Mqyw : Nwkn=l’ lw’V ’b=yk ‘dyw Mylgrm dwd 5
lw’V MV=bkV rV’ Mwqmh=t’ dwd ’ryw lw’V MV=hnx rV’
: wtbybs Mynx M‘hw lg‘mb bkV lw’Vw w’bY=rV rn=Nb rnb’w
b’wy yx’ hywrY=Nb yVyb’=l’w ytxh Klmyx’=l’ rm’yw dwd N‘yw 6
: Km‘ dr’ yn’ yVyb’ rm’yw hnxmh=l’ lw’V=l’ yt’ dry=ym rm’l
wtynxw lg‘mb NVy bkV lw’V hnhw hlyl M‘h=l’ yVyb’w dwd ’byw 7
: wtbybs MybkV M‘hw rnb’w wtV’rm Zr’b=hkw‘m
ht‘w Kdyb Kbyw’=t’ Mwyh Myhl’ rgs dwd=l’ yVyb’ rm’yw 8
yVyb’=l’ dwd rm’yw : wl hnV’ ’lw tx’ M‘p Zr’bw tynxb ’n wnk’ 9
: hqnw hwhy xyVmb wdy xlV ym yk whtyxVt=l’

hmxlmb w’ tmw ’wby wmwy=w’ wnpgy hwhy=M’ yk hwhy=yx dwd rm’yw 10


’n=xq ht‘w hwhy xyVmb ydy xlVm hwhym yl hlylx : hpsnw dry 11
dwd xqyw : wnl hklnw Mymh txpY=t’w wtV’rm rV’ tynxh=t’ 12
Ny’w h’r Ny’w Mhl wklyw lw’V ytV’rm Mymh txpY=t’w tynxh=t’
rb‘yw : Mhyl‘ hlpn hwhy tmdrt yk MynVy Mlk yk Zyqm Ny’w ‘dwy 13
’rqyw : Mhynyb Mwqmh br qxrm rhh=V’r=l‘ dm‘yw rb‘h dwd 14
rnb’ N‘yw rnb’ hn‘t ’wlh rm’l rn=Nb rnb’=l’w M‘h=l’ dwd
Vy’=’wlh rnb’=l’ dwd rm’yw : Klmh=l’ t’rq ht’ ym rm’yw 15
’b=yk Klmh Kynd’=l’ trmV ’l hmlw l’rVyb Kwmk ymw ht’
tyV‘ rV’ hzh rbdh bwT=’l : Kynd’ Klmh=t’ tyxVhl M‘h dx’ 16
xyVm=l‘ Mkynd’=l‘ MtrmV=’l rV’ Mt’ twm=ynb yk hwhy=yx
hwhy
26. 17–28. 2 ’ l’wmV 285
: wtV’rm rV’ Mymh txpY=t’w Klmh tynx=y’ h’r ht‘w hwhy
17 ylwq dwd rm’yw dwd ynb hz Klwqh rm’yw dwd lwq=t’ lw’V rkyw
18 ytyV‘ hm yk wdb‘ yrx’ Pdr ynd’ hz hml rm’yw : Klmh ynd’
19 hwhy=M’ wdb‘ yrbd t’ Klmh ynd’ ’n=‘mVy ht‘w : h‘r ydyb=hmw
ynwVrg=yk hwhy ynpl Mh Myrwr’ Md’h ynb M’w hxnm xry yb Ktysh
20 ht‘w : Myrx’ Myhl’ db‘ Kl rm’l hwhy tlxnb xptshm Mwyh
Vqbl l’rVy Klm ’Yy=yk hwhy ynp dgnm hYr’ ymd lpy=l’
21 yt’Tx lw’V rm’yw : Myrhb ’rqh Pdry rV’k dx’ V‘rp=t’
Mwyh Kyny‘b yVpn hrqy rV’ txt dw‘ Kl ‘r’=’l yk dwd=ynb bwV
22 tynxh hnh rm’yw dwd N‘yw : d’m hbrh hgV’w ytlksh hnh hzh
23 wtqdY=t’ Vy’l byVy hwhyw : hxqyw Myr‘nhm dx’ rb‘yw Klmh
xyVmb ydy xlVl ytyb’ ’lw dyb Mwyh hwhy Kntn rV’ wtnm’=t’w
24 yny‘b yVpn ldgt Nk yny‘b hzh Mwyh KVpn hldg rV’k hnhw : hwhy
25 dwd ynb ht’ Kwrb dwd=l’ lw’V rm’yw : hrY=lkm ynlYyw hwhy sŘ 18
: wmwqml bV lw’Vw wkrdl dwd Klyw lkwt lky Mgw hV‘t hV‘ Mg
zk lw’V=dyb dx’=Mwy hps’ ht‘ wbl=l’ dwd rm’yw
lw’V ynmm V’wnw MytVlp Zr’=l’ Tlm’ Tlmh yk bwT yl=Ny’
2 rb‘yw dwd Mqyw : wdym ytTlmnw l’rVy lwbg=lkb dw‘ ynVqbl
3 bVyw : tg Klm Kw‘m=Nb Vyk’=l’ wm‘ rV’ Vy’ tw’m=VVw ’wh
M‘nyx’ wyVn ytVw dwd wtybw Vy’ wyVn’w ’wh tgb Vyk’=M‘ dwd
4 dwd xrb=yk lw’Vl dgyw : tylmrkh lbn=tV’ lygyb’w tyl’‘rzyh
5 ’n=M’ Vyk’=l’ dwd rm’yw : wVqbl dw‘ Pswy=’lw tg
hmlw MV hbV’w hdVh yr‘ tx’b Mwqm yl=wnty Kyny‘b Nx yt’Ym
6 =t’ ’whh Mwyb Vyk’ wl=Ntyw : Km‘ hklmmh ry‘b Kdb‘ bVy
: hzh Mwyh d‘ hdwhy yklml glqY htyh Nkl glqY
7 h‘br’w Mymy MytVlp hdVb dwd bVy=rV’ Mymyh rpsm yhyw
8 yk yqlm‘hw yzrghw yrwVgh=l’ wTVpyw wyVn’w dwd l‘yw : MyVdx
9 hkhw : MyrYm Zr’=d‘w hrwV K’wb Mlw‘m rV’ Zr’h twbVy hnh
Mylmgw Myrmxw rqbw N’Y xqlw hV’w Vy’ hyxy ’lw Zr’h=t’ dwd
10 rm’yw Mwyh MtTVp=l’ Vyk’ rm’yw : Vyk’=l’ ’byw bVyw Mydgbw
11 hV’w Vy’w : ynyqh bgn=l’w yl’mxryh bgn=l‘w hdwhy bgn=l‘ dwd
dwd hV‘=hk rm’l wnyl‘ wdgy=Np rm’l tg ’ybhl dwd hyxy=’l
12 Vyk’ Nm’yw : MytVlp hdVb bVy rV’ Mymyh=lk wTpVm hkw
: Mlw‘ db‘l yl hyhw l’rVyb wm‘b Vy’bh V’bh rm’l dwdb
xk ’bYl Mhynxm=t’ MytVlp wYbqyw Mhh Mymyb yhyw
hnxmb ’Yt yt’ yk ‘dt ‘dy dwd=l’ Vyk’ rm’yw l’rVyb Mxlhl
2 hV‘y=rV’ t’ ‘dt ht’ Nkl Vyk’=l’ dwd rm’yw : KyVn’w ht’
: Mymyh=lk KmyV’ yV’rl rmV Nkl dwd=l’ Vyk’ rm’yw Kdb‘
l’wmVw
286 ’ l’wmV 28. 3–29. 3
hmrb whrbqyw l’rVy=lk wl=wdpsyw tm l’wmVw 3
MytVlp wYbqyw : Zr’hm Myn‘dyh=t’w twb’h rysh lw’Vw wry‘bw 4
’ryw : ‘blgb wnxyw l’rVy=lk=t’ lw’V Zbqyw MnwVb wnxyw w’byw 5
hwhyb lw’V l’Vyw : d’m wbl drxyw ’ryw MytVlp hnxm=t’ lw’V 6
lw’V rm’yw : M’ybnb Mg Myrw’b Mg twmlxb Mg hwhy whn‘ ’lw 7
wrm’yw hb=hVrd’w hyl’ hkl’w bw’=tl‘b tV’ yl=wVqb wydb‘l
Vblyw lw’V Vpxtyw : rwd Ny‘b bw’=tl‘b tV’ hnh wyl’ wydb‘ 8
rm’yw hlyl hV’h=l’ w’byw wm‘ MyVn’ ynVw ’wh Klyw Myrx’ Mydgb
hV’h rm’tw : Kyl’ rm’=rV’ t’ yl yl‘hw bw’b yl ’n=ymwsq 9
twb’h=t’ tyrkh rV’ lw’V hV‘=rV’ t’ t‘dy ht’ hnh wyl’
‘bVyw : yntymhl yVpnb Vqntm ht’ hmlw Zr’h=Nm yn‘dyh=t’w 10
rm’tw : hzh rbdb Nw‘ Krqy=M’ hwhy=yx rm’l hwhyb lw’V hl 11
hV’h ’rtw : yl=yl‘h l’wmV=t’ rm’yw Kl=hl‘’ ym=t’ hV’h 12
hml rm’l lw’V=l’ hV’h rm’tw lwdg lwqb q‘ztw l’wmV=t’
rm’tw ty’r hm yk y’ryt=l’ Klmh hl rm’yw : lw’V ht’w yntymr 13
wr’t=hm hl rm’yw : Zr’h=Nm Myl‘ yty’r Myhl’ lw’V=l’ hV’h 14
dqyw ’wh l’wmV=yk lw’V ‘dyw ly‘m hT‘ ’whw hl‘ Nqz Vy’ rm’tw
hml lw’V=l’ l’wmV rm’yw : wxtVyw hYr’ Myp’ 15
yb Mymxln MytVlpw d’m yl=rY lw’V rm’yw yt’ twl‘hl yntzgrh
h’rq’w twmlxb=Mg M’ybnh=dyb Mg dw‘ ynn‘=’lw yl‘m rs Myhl’w
ynl’Vt hmlw l’wmV rm’yw : hV‘’ hm yn‘ydwhl Kl 16
hwhy ‘rqyw ydyb rbd rV’k wl hwhy V‘yw : Kr‘ yhyw Kyl‘m rs hwhyw 17
hwhy lwqb t‘mV=’l rV’k : dwdl K‘rl hntyw Kdym hklmmh=t’ 18
Mwyh hwhy Kl=hV‘ hzh rbdh Nk=l‘ qlm‘b wp’=Nwrx tyV‘=’lw
Kynbw ht’ rxmw MytVlp=dyb Km‘ l’rVy=t’ Mg hwhy Ntyw : hzh 19
lpyw lw’V rhmyw : MytVlp=dyb hwhy Nty l’rVy hnxm=t’ Mg ym‘ 20
yk wb hyh=’l xk=Mg l’wmV yrbdm d’m ’ryw hYr’ wtmwq=’lm
’rtw lw’V=l’ hV’h ’wbtw : hlylh=lkw Mwyh=lk Mxl lk’ ’l 21
yVpn MyV’w Klwqb KtxpV h‘mV hnh wyl’ rm’tw d’m lhbn=yk
ht’=Mg ’n=‘mV ht‘w : yl’ trbd rV’ Kyrbd=t’ ‘mV’w ypkb 22
Klt yk xk Kb yhyw lwk’w Mxl=tp Kynpl hmV’w KtxpV lwqb
‘mVyw hV’h=Mgw wydb‘ wb=wYrpyw lk’ ’l rm’yw N’myw : Krdb 23
sŘ 19 tybb qbrm=lg‘ hV’lw : hTmh=l’ bVyw Zr’hm Mqyw Mlql 24
lw’V=ynpl Vgtw : twYm whptw Vltw xmq=xqtw whxbztw rhmtw 25
: ’whh hlylb wklyw wmqyw wlk’yw wydb‘ ynplw
rV’ Ny‘b Mynx l’rVyw hqp’ Mhynxm=lk=t’ MytVlp wYbqyw Tk
Myrb‘ wyVn’w dwdw Mypl’lw tw’ml Myrb‘ MytVlp ynrsw : l’‘rzyb 2
rm’yw hl’h Myrb‘h hm MytVlp yrV wrm’yw : Vyk’=M‘ hnrx’b 3
Vyk’
29. 4–30. 15 ’ l’wmV 287
rV’ l’rVy=Klm lw’V db‘ dwd hz=’wlh MytVlp yrV=l’ Vyk’
wlpn Mwym hmw’m wb yt’Ym=’lw MynV hz=w’ Mymy hz yt’ hyh
4 wl wrm’yw MytVlp yrV wyl‘ wpYqyw : hzh Mwyh=d‘
MV wtdqph rV’ wmwqm=l’ bVyw Vy’h=t’ bVh MytVlp yrV
hYrty hmbw hmxlmb NTVl wnl=hyhy=’lw hmxlmb wnm‘ dry=’lw
5 wl=wn‘y rV’ dwd hz=’wlh : Mhh MyVn’h yV’rb ’wlh wynd’=l’ hz
: wtbbrb dwdw wypl’b lw’V hkh rm’l twlxmb
6 bwTw ht’ rVy=yk hwhy=yx wyl’ rm’yw dwd=l’ Vyk’ ’rqyw
yl’ K’b Mwym h‘r Kb yt’Ym=’l yk hnxmb yt’ K’bw Kt’Y yny‘b
7 MwlVb Klw bwV ht‘w : ht’ bwT=’l Mynrsh yny‘bw hzh Mwyh=d‘
8 =l’ dwd rm’yw : MytVlp ynrs yny‘b ‘r hV‘t=’lw
d‘ Kynpl ytyyh rV’ Mwym Kdb‘b t’Ym=hmw ytyV‘ hm yk Vyk’
9 rm’yw Vyk’ N‘yw : Klmh ynd’ yby’b ytmxlnw ’wb’ ’l yk hzh Mwyh
MytVlp yrV K’ Myhl’ K’lmk yny‘b ht’ bwT yk yt‘dy dwd=l’
10 Kynd’ ydb‘w rqbb MkVh ht‘w : hmxlmb wnm‘ hl‘y=’l wrm’
11 ’wh dwd MkVyw : wklw Mkl rw’w rqbb MtmkVhw Kt’ w’b=rV’
: l’‘rzy wl‘ MytVlpw MytVlp Zr’=l’ bwVl rqbb tkll wyVn’w
l yqlm‘w yVylVh Mwyb glqY wyVn’w dwd ’bb yhyw
2 wbVyw : V’b ht’ wprVyw glqY=t’ wkyw glqY=l’w bgn=l’ wTVp
wklyw wghnyw Vy’ wtymh ’l lwdg=d‘w NTqm hb=rV’ MyVnh=t’
3 Mhynbw MhyVnw V’b hpwrV hnhw ry‘h=l’ wyVn’w dwd ’byw : Mkrdl
4 rV’ d‘ wkbyw Mlwq=t’ wt’=rV’ M‘hw dwd ’Vyw : wbVn Mhytnbw
5 lygyb’w tyl‘rzyh M‘nyx’ wbVn dwd=yVn ytVw : twkbl xk Mhb=Ny’
6 hrm=yk wlqsl M‘h wrm’=yk d’m dwdl rYtw : ylmrkh lbn tV’
: wyhl’ hwhyb dwd qzxtyw wytnb=l‘w wnb=l‘ Vy’ M‘h=lk Vpn
7 ’n=hVygh Klmyx’=Nb Nhkh rtyb’=l’ dwd rm’yw
8 rm’l hwhyb dwd l’Vyw : dwd=l’ dp’h=t’ rtyb’ Vgyw dp’h yl
lYhw gyVt gVh=yk Pdr wl rm’yw wngV’h hzh=dwdgh yrx’ Pdr’
9 rwVbh lxn=d‘ w’byw wt’ rV’ Vy’ tw’m=VVw ’wh dwd Klyw : lyYt
10 Myt’m wdm‘yw Vy’ tw’m=‘br’w ’wh dwd Pdryw : wdm‘ Myrtwnhw
11 hdVb yrYm=Vy’ w’Ymyw : rwVbh lxn=t’ rb‘m wrgp rV’ Vy’
12 xlp wl=wntyw : Mym whqVyw lk’yw Mxl wl=wntyw dwd=l’ wt’ wxqyw
htV=’lw Mxl lk’=’l yk wyl’ wxwr bVtw lk’yw MyqmY ynVw hlbd
13 hzm y’w ht’=yml dwd wl rm’yw : twlyl hVlVw Mymy hVlV Mym
ytylx yk ynd’ ynbz‘yw yqlm‘ Vy’l db‘ ykn’ yrYm r‘n rm’yw ht’
14 bgn=l‘w hdwhyl rV’=l‘w ytrkh bgn wnTVp wnxn’ : hVlV Mwyh
15 dwdgh=l’ yndrwth dwd wyl’ rm’yw : V’b wnprV glqY=t’w blk
ynd’=dyb ynrgst=M’w yntymt=M’ Myhl’b yl h‘bVh rm’yw hzh
Kdrw’w
288 ’ l’wmV 30. 16–31. 4
Mylk’ Zr’h=lk ynp=l‘ MyVTn hnhw whdryw : hzh dwdgh=l’ Kdrw’w 16
Zr’mw MytVlp Zr’m wxql rV’ lwdgh llVh lkb Myggxw MytVw
Vy’ Mhm Tlmn=’lw Mtrxml br‘h=d‘w PVnhm dwd Mkyw : hdwhy 17
dwd lYyw : wsnyw Mylmgh=l‘ wbkr=rV’ r‘n=Vy’ tw’m ‘br’=M’ yk 18
Mhl=rd‘n ’lw : dwd lyYh wyVn ytV=t’w qlm‘ wxql rV’=lk t’ 19
Mhl wxql rV’=lk d‘w llVmw twnbw Mynb=d‘w lwdgh=d‘w NTqh=Nm
hnqmh ynpl wghn rqbhw N’Yh=lk=t’ dwd xqyw : dwd byVh lkh 20
wrgp=rV’ MyVn’h Myt’m=l’ dwd ’byw : dwd llV hz wrm’yw ’whh 21
t’rqlw dwd t’rql w’Yyw rwVbh lxnb MbyVyw dwd yrx’ tklm
: MwlVl Mhl l’Vyw M‘h=t’ dwd Vgyw wt’=rV’ M‘h
N‘y wrm’yw dwd=M‘ wklh rV’ MyVn’hm l‘ylbw ‘r=Vy’=lk N‘yw 22
Vy’=M’=yk wnlYh rV’ llVhm Mhl Ntn=’l ym‘ wklh=’l rV’
wV‘t=’l dwd rm’yw : wklyw wghnyw wynb=t’w wtV’=t’ 23
’bh dwdgh=t’ Ntyw wnt’ rmVyw wnl hwhy Ntn=rV’ t’ yx’ Nk
hmxlmb dryh qlxk yk hzh rbdl Mkl ‘mVy ymw : wndyb wnyl‘ 24
sŘ 20 ’whh Mwyhm yhyw : wqlxy wdxy Mylkh=l‘ bVyh qlxkw 25
: hzh Mwyh d‘ l’rVyl TpVmlw qxl hmVyw hl‘mw
rm’l wh‘rl hdwhy ynqzl llVhm xlVyw glqY=l’ dwd ’byw 26
: hwhy yby’ llVm hkrb Mkl hnh
l’=tybb rV’l 27
bgn=twmrb rV’lw
: rtyb rV’lw
r‘r‘b rV’lw 28
twmpVb rV’lw
: ‘mtV’b rV’lw
lkrb rV’lw 29
yl’mxryh yr‘b rV’lw
: ynyqh yr‘b rV’lw
hmrxb rV’lw 30
NV‘=rwbb rV’lw
: Kt‘b rV’lw
Nwrbxb rV’lw 31
: wyVn’w ’wh dwd MV=Klhth=rV’ twmqmh=lklw
ynpm l’rVy yVn’ wsnyw l’rVyb Mymxln MytVlpw ’l
lw’V=t’ MytVlp wqbdyw : ‘blgh rhb Myllx wlpyw MytVlp 2
ynb ‘wV=yklm=t’w bdnyb’=t’w Ntnwhy=t’ MytVlp wkyw wynb=t’w
tVqb MyVn’ Myrwmh wh’Ymyw lw’V=l’ hmxlmh dbktw : lw’V 3
ynrqdw Kbrx PlV wylk ’Vnl lw’V rm’yw : Myrwmhm d’m lxyw 4
hb
31. 5–1. 19 b l’wmV 289
wylk ’Vn hb’ ’lw yb=wll‘thw ynrqdw hl’h Mylr‘h w’wby=Np hb
5 yk wylk=’Vn ’ryw : hyl‘ lpyw brxh=t’ lw’V xqyw d’m ’ry yk
6 tVlVw lw’V tmyw : wm‘ tmyw wbrx=l‘ ’wh=Mg lpyw lw’V tm
7 l’rVy=yVn’ w’ryw : wdxy ’whh Mwyb wyVn’=lk Mg wylk ’Vnw wynb
wtm=ykw l’rVy yVn’ wsn=yk Ndryh rb‘b rV’w qm‘h rb‘b=rV’
: Nhb wbVyw MytVlp w’byw wsnyw Myr‘h=t’ wbz‘yw wynbw lw’V
8 w’Ymyw Myllxh=t’ TVpl MytVlp w’byw trxmm yhyw
9 wV’r=t’ wtrkyw : ‘blgh rhb Mylpn wynb tVlV=t’w lw’V=t’
MhybY‘ tyb rVbl bybs MytVlp=Zr’b wxlVyw wylk=t’ wTyVpyw
10 tmwxb w‘qt wtywg=t’w twrtV‘ tyb wylk=t’ wmVyw : M‘h=t’w
11 MytVlp wV‘=rV’ t’ d‘lg Vyby ybVy wyl’ w‘mVyw : NV tyb
12 lw’V tywg=t’ wxqyw hlylh=lk wklyw lyx Vy’=lk wmwqyw : lw’Vl
: MV Mt’ wprVyw hVby w’byw NV tyb tmwxm wynb tywg t’w
13 : Mymy t‘bV wmYyw hVbyb lV’h=txt wrbqyw MhytmY‘=t’ wxqyw
b"V, ’ qlm‘h=t’ twkhm bV dwdw lw’V twm yrx’ yhyw
2 ’b Vy’ hnhw yVylVh Mwyb yhyw : MynV Mymy glqYb dwd bVyw
w’bb yhyw wV’r=l‘ hmd’w My‘rq wydgbw lw’V M‘m hnxmh=Nm
3 wyl’ rm’yw ’wbt hzm y’ dwd wl rm’yw : wxtVyw hYr’ lpyw dwd=l’
4 ’n=dgh rbdh hyh=hm dwd wyl’ rm’yw : ytTlmn l’rVy hnxmm
wtmyw M‘h=Nm lpn hbrh=Mgw hmxlmh=Nm M‘h sn=rV’ rm’yw yl
5 Ky’ wl dygmh r‘nh=l’ dwd rm’yw : wtm wnb Ntnwhyw lw’V Mgw
6 ytyrqn ’rqn wl dygmh r‘nh rm’yw : wnb Ntnwhyw lw’V tm=yk t‘dy
MyVrph yl‘bw bkrh hnhw wtynx=l‘ N‘Vn lw’V hnhw ‘blgh rhb
7, 8 ht’=ym yl rm’yw : ynnh rm’w yl’ ’rqyw yn’ryw wyrx’ Npyw : whqbdh
9 ynzx’ yk ynttmw yl‘ ’n=dm‘ yl’ rm’yw : ykn’ yqlm‘ wyl’ rm’yw
10 ’l yk yt‘dy yk whttm’w wyl‘ dm‘’w : yb yVpn dw‘=lk=yk ZbVh
w‘rz=l‘ rV’ hd‘Y’w wV’r=l‘ rV’ rznh xq’w wlpn yrx’ hyxy
11 MyVn’h=lk Mgw M‘rqyw wdgbb dwd qzxyw : hnh ynd’=l’ M’yb’w
12 Ntnwhy=l‘w lw’V=l‘ br‘h=d‘ wmYyw wkbyw wdpsyw : wt’ rV’
: brxb wlpn yk l’rVy tyb=l‘w hwhy M‘=l‘w wnb

13 yqlm‘ rg Vy’=Nb rm’yw ht’ hzm y’ wl dygmh r‘nh=l’ dwd rm’yw


14 xyVm=t’ txVl Kdy xlVl t’ry ’l Ky’ dwd wyl’ rm’yw : ykn’
15 : tmyw whkyw wb=‘gp Vg rm’yw Myr‘nhm dx’l dwd ’rqyw : hwhy
16 yttm ykn’ rm’l Kb hn‘ Kyp yk KV’r=l‘ Kymd dwd wyl’ rm’yw
: hwhy xyVm=t’
17, 18 dmll rm’yw : wnb Ntnwhy=l‘w lw’V=l‘ t’zh hnyqh=t’ dwd Nnqyw
19 =l‘ l’rVy ybYh : rVyh rps=l‘ hbwtk hnh tVq hdwhy=ynb
Kytwmb
290 b l’wmV 1. 20–2. 20
tYwxb wrVbt=l’ tgb wdygt=l’ : Myrwbg wlpn Ky’ llx Kytwmb 20
yrh : Mylr‘h twnb hnzl‘t=Np MytVlp twnb hnxmVt=Np NwlqV’ 21
Ngm l‘gn MV yk tmwrt ydVw Mkyl‘ rTm=l’w lT=l’ ‘blgb
tVq Myrwbg blxm Myllx Mdm : NmVb xyVm ylb lw’V Ngm Myrwbg 22
Ntnwhyw lw’V : Mqyr bwVt ’l lw’V brxw rwx’ gwVn ’l Ntnwhy 23
twyr’m wlq MyrVnm wdrpn ’l Mtwmbw Mhyyxb Mmy‘nhw Mybh’nh
Mynd‘=M‘ ynV MkVblmh hnykb lw’V=l’ l’rVy twnb : wrbg 24
Ntnwhy hmxlmh Kwtb Myrbg wlpn Ky’ : NkVwbl l‘ bhz yd‘ hl‘mh 25
ht’lpn d’m yl tm‘n Ntnwhy yx’ Kyl‘ yl=rY : llx Kytwmb=l‘ 26
: hmxlm ylk wdb’yw Myrwbg wlpn Ky’ : MyVn tbh’m yl Ktbh’ 27
yr‘ tx’b hl‘’h rm’l hwhyb dwd l’Vyw Nk=yrx’ yhyw b
: hnrbx rm’yw hl‘’ hn’ dwd rm’yw hl‘ wyl’ hwhy rm’yw hdwhy
lbn tV’ lygyb’w tyl‘rzyh M‘nyx’ wyVn ytV Mgw dwd MV l‘yw 2
: Nwrbx yr‘b wbVyw wtybw Vy’ dwd hl‘h wm‘=rV’ wyVn’w : ylmrkh 3
wdgyw hdwhy tyb=l‘ Klml dwd=t’ MV=wxVmyw hdwhy yVn’ w’byw 4
: lw’V=t’ wrbq rV’ d‘lg Vyby yVn’ rm’l dwdl
Mykrb Mhyl’ rm’yw d‘lg Vyby yVn’=l’ Myk’lm dwd xlVyw 5
wrbqtw lw’V=M‘ Mkynd’=M‘ hzh dsxh MtyV‘ rV’ hwhyl Mt’
hbwTh Mkt’ hV‘’ ykn’ Mgw tm’w dsx Mkm‘ hwhy=V‘y ht‘w : wt’ 6
sŘ 21 lyx=ynbl wyhw Mkydy hnqzxt ht‘w : hzh rbdh MtyV‘ rV’ t’zh 7
: Mhyl‘ Klml hdwhy=tyb wxVm yt’=Mgw lw’V Mkynd’ tm=yk
Vy’=t’ xql lw’Vl rV’ ’bY=rV rn=Nb rnb’w 8
yrwV’h=l’w d‘lgh=l’ whklmyw : Mynxm whrb‘yw lw’V=Nb tVb 9
: hlk l’rVy=l‘w Nmynb=l‘w Myrp’=l‘w l’‘rzy=l’w
MytVw l’rVy=l‘ wklmb lw’V=Nb tVb=Vy’ hnV My‘br’=Nb 10
rV’ Mymyh rpsm yhyw : dwd yrx’ wyh hdwhy tyb K’ Klm MynV 11
: MyVdx hVVw MynV ‘bV hdwhy tyb=l‘ Nwrbxb Klm dwd hyh
Mynxmm lw’V=Nb tVb=Vy’ ydb‘w rn=Nb rnb’ ’Yyw 12
Nw‘bg tkrb=l‘ MwVgpyw w’Yy dwd ydb‘w hywrY=Nb b’wyw : hnw‘bg 13
rm’yw : hzm hkrbh=l‘ hl’w hzm hkrbh=l‘ hl’ wbVyw wdxy 14
: wmqy b’wy rm’yw wnynpl wqxVyw Myr‘nh ’n wmwqy b’wy=l’ rnb’
MynVw lw’V=Nb tVb Vy’lw Nmynbl rV‘ MynV rpsmb wrb‘yw wmqyw 15
wlpyw wh‘r dYb wbrxw wh‘r V’rb Vy’ wqzxyw : dwd ydb‘m rV‘ 16
hmxlmh yhtw : Nw‘bgb rV’ MyrYh tqlx ’whh Mwqml ’rqyw wdxy 17
ydb‘ ynpl l’rVy yVn’w rnb’ Pgnyw ’whh Mwyb d’m=d‘ hVq
l’hV‘w l’hV‘w yVyb’w b’wy hywrY ynb hVlV MV=wyhyw : dwd 18
rnb’ yrx’ l’hV‘ Pdryw : hdVb rV’ MybYh dx’k wylgrb lq 19
rnb’ Npyw : rnb’ yrx’m lw’mVh=l‘w Nymyh=l‘ tkll hTn=’lw 20
wyrx’
2. 21–3. 13 b l’wmV 291
21 Kl hTn rnb’ wl rm’yw : ykn’ rm’yw l’hV‘ hz ht’h rm’yw wyrx’
wtYlx=t’ Kl=xqw Myr‘nhm dx’ Kl zx’w Kl’mV=l‘ w’ Knymy=l‘
22 l’hV‘=l’ rm’l rnb’ dw‘ Psyw : wyrx’m rwsl l’hV‘ hb’=’lw
23 N’myw : Kyx’ b’wy=l’ ynp ’V’ Ky’w hYr’ hkk’ hml yrx’m Kl rws
wyrx’m tynxh ’Ytw Vmxh=l’ tynxh yrx’b rnb’ whkyw rwsl
l’hV‘ MV lpn=rV’ Mwqmh=l’ ’bh=lk yhyw wtxt tmyw MV=lpyw
24 hmhw h’b VmVhw rnb’ yrx’ yVyb’w b’wy wpdryw : wdm‘yw tmyw
25 wYbqtyw : Nw‘bg rbdm Krd xyg=ynp=l‘ rV’ hm’ t‘bg=d‘ w’b
h‘bg=V’r l‘ wdm‘yw tx’ hdg’l wyhyw rnb’ yrx’ Nmynb=ynb
26 ht‘dy ’wlh brx lk’t xYnlh rm’yw b’wy=l’ rnb’ ’rqyw : tx’
yrx’m bwVl M‘l rm’t=’l ytm=d‘w hnwrx’b hyht hrm=yk
27 hl‘n rqbhm z’ yk trbd ’lwl yk Myhl’h yx b’wy rm’yw : Mhyx’
28 =’lw M‘h=lk wdm‘yw rpwVb b’wy ‘qtyw : wyx’ yrx’m Vy’ M‘h
29 wklh wyVn’w rnb’w : Mxlhl dw‘ wpsy=’lw l’rVy yrx’ dw‘ wpdry
w’byw Nwrtbh=lk wklyw Ndryh=t’ wrb‘yw ’whh hlylh lk hbr‘b
30 ydb‘m wdqpyw M‘h=lk=t’ Zbqyw rnb’ yrx’m bV b’wyw : Mynxm
31 rnb’ yVn’bw Nmynbm wkh dwd ydb‘w : l’hV‘w Vy’ rV‘=h‘Vt dwd
32 rbqb whrbqyw l’hV‘=t’ w’Vyw : wtm Vy’ MyVVw tw’m=VlV
: Nwrbxb Mhl r’yw wyVn’w b’wy hlylh=lk wklyw Mxl tyb rV’ wyb’
g qzxw Klh dwdw dwd tyb Nybw lw’V tyb Nyb hkr’ hmxlmh yhtw
2 Nwrbxb Mynb dwdl wdlyw : Myldw Myklh lw’V tybw
3 tV’ lgyb’l b’lk whnVmw : tl’‘rzyh M‘nyx’l Nwnm’ wrwkb yhyw
: rwVg Klm ymlt=tb hk‘m=Nb MwlVb’ yVlVhw ylmrkh lbn
4, 5 M‘rty yVVhw : lTyb’=Nb hyTpV yVymxhw tygx=Nb hynd’ y‘ybrhw
6 twyhb yhyw : Nwrbxb dwdl wdly hl’ dwd tV’ hlg‘l
tybb qzxtm hyh rnb’w dwd tyb Nybw lw’V tyb Nyb hmxlmh
7 ‘wdm rnb’=l’ rm’yw hy’=tb hpYr hmVw Vglp lw’Vlw : lw’V
8 tVb=Vy’ yrbd=l‘ d’m rnb’l rxyw : yb’ Vglyp=l’ ht’b
tyb=M‘ dsx=hV‘’ Mwyh hdwhyl rV’ ykn’ blk V’rh rm’yw
yl‘ dqptw dwd=dyb KtyYmh ’lw wh‘rm=l’w wyx’=l’ Kyb’ lw’V
9 rV’k yk wl Pysy hkw rnb’l Myhl’ hV‘y=hk : Mwyh hV’h Nw‘
10 lw’V tybm hklmmh ryb‘hl : wl=hV‘’ Nk=yk dwdl hwhy ‘bVn
: ‘bV r’b=d‘w Ndm hdwhy=l‘w l’rVy=l‘ dwd ’sk=t’ Myqhlw
11 : wt’ wt’rym rbd rnb’=t’ byVhl dw‘ lky=’lw

12 htrk rm’l Zr’=yml rm’l wtxt dwd=l’ Myk’lm rnb’ xlVyw


13 rm’yw : l’rVy=lk=t’ Kyl’ bshl Km‘ ydy hnhw yt’ Ktyrb
rm’l Kt’m l’V ykn’ dx’ rbd K’ tyrb Kt’ trk’ yn’ bwT
h’rt=’l
292 b l’wmV 3. 14–37
K’bb lw’V=tb lkym t’ K’ybh ynpl=M’ yk ynp=t’ h’rt=’l
: ynp=t’ tw’rl
ytV’=t’ hnt rm’l lw’V=Nb tVb=Vy’=l’ Myk’lm dwd xlVyw 14
Vy’ xlVyw : MytVlp twlr‘ h’mb yl ytVr’ rV’ lkym=t’ 15
hVy’ ht’ Klyw : Vwl=Nb l’yTlp M‘m Vy’ M‘m hxqyw tVb 16
: bVyw bwV Kl rnb’ wyl’ rm’yw Myrxb=d‘ hyrx’ hkbw Kwlh
Mtyyh MVlV=Mg lwmt=Mg rm’l l’rVy ynqz=M‘ hyh rnb’=rbdw 17
dwd=l’ rm’ hwhy yk wV‘ ht‘w : Mkyl‘ Klml dwd=t’ MyVqbm 18
dymw MytVlp dym l’rVy ym‘=t’ ‘yVwh ydb‘ dwd dyb rm’l
rbdl rnb’=Mg Klyw Nymynb ynz’b rnb’=Mg rbdyw : Mhyby’=lk 19
tyb=lk yny‘bw l’rVy yny‘b bwT=rV’=lk t’ Nwrbxb dwd ynz’b
dwd V‘yw MyVn’ MyrV‘ wt’w Nwrbx dwd=l’ rnb’ ’byw : Nmynb 20
sŘ 22 hmwq’ dwd=l’ rnb’ rm’yw : htVm wt’=rV’ MyVn’lw rnb’l 21
tyrb Kt’ wtrkyw l’rVy=lk=t’ Klmh ynd’=l’ hYbq’w hkl’w
: MwlVb Klyw rnb’=t’ dwd xlVyw KVpn hw’t=rV’ lkb tklmw
wnny’ rnb’w w’ybh Mm‘ br llVw dwdghm ’b b’wyw dwd ydb‘ hnhw 22
wt’=rV’ ’bYh=lkw b’wyw : MwlVb Klyw wxlV yk Nwrbxb dwd=M‘ 23
Klyw whxlVyw Klmh=l’ rn=Nb rnb’=’b rm’l b’wyl wdgyw w’b
Kyl’ rnb’ ’b=hnh htyV‘ hm rm’yw Klmh=l’ b’wy ’byw : MwlVb 24
’b Kttpl yk rn=Nb rnb’=t’ t‘dy : Kwlh Klyw wtxlV hz=hml 25
’Yyw : hV‘ ht’ rV’=lk t’ t‘dlw K’wbm=t’w K’Ywm=t’ t‘dlw 26
hrsh rwbm wt’ wbVyw rnb’ yrx’ Myk’lm xlVyw dwd M‘m b’wy
rbdl r‘Vh Kwt=l’ b’wy whTyw Nwrbx rnb’ bVyw : ‘dy ’l dwdw 27
dwd ‘mVyw : wyx’ l’hV‘ Mdb tmyw Vmxh MV whkyw ylVb wt’ 28
rnb’ ymdm Mlw‘=d‘ hwhy M‘m ytklmmw ykn’ yqn rm’yw Nk yrx’m
b’wy tybm trky=l’w wyb’ tyb=lk l’w b’wy V’r=l‘ wlxy : rn=Nb 29
wyx’ yVyb’w b’wyw : Mxl=rsxw brxb lpnw Klpb qyzxmw ‘rYmw bz 30
: hmxlmb Nw‘bgb Mhyx’ l’hV‘=t’ tymh rV’ l‘ rnb’l wgrh
w‘rq wt’=rV’ M‘h=lk=l’w b’wy=l’ dwd rm’yw 31
: hTmh yrx’ Klh dwd Klmhw rnb’ ynpl wdpsw MyqV wrgxw Mkydgb
rnb’ rbq=l’ Kbyw wlwq=t’ Klmh ’Vyw Nwrbxb rnb’=t’ wrbqyw 32
: M‘h=lk wkbyw
twrs’=’l Kdy : rnb’ twmy lbn twmkh rm’yw rnb’=l’ Klmh Nnqyw 33, 34
=lk wpsyw tlpn hlw‘=ynb ynpl lwpnk wVgh MytVxnl=’l Kylgrw
Mwyh dw‘b Mxl dwd=t’ twrbhl M‘h=lk ’byw : wyl‘ twkbl M‘h 35
=’wb ynpl=M’ yk Pysy hkw Myhl’ yl=hV‘y hk rm’l dwd ‘bVyw
Mhyny‘b bTyyw wrykh M‘h=lkw : hmw’m=lk w’ Mxl=M‘T’ VmVh 36
=lkw M‘h=lk w‘dyw : bwT M‘h=lk yny‘b Klmh hV‘ rV’ lkk 37
l’rVy
3. 38–5. 8 b l’wmV 293
: rn=Nb rnb’=t’ tymhl Klmhm htyh ’l yk ’whh Mwyb l’rVy
38 lpn lwdgw rV=yk w‘dt ’wlh wydb‘=l’ Klmh rm’yw
39 ynb hl’h MyVn’hw Klm xwVmw Kr Mwyh ykn’w : l’rVyb hzh Mwyh
: wt‘rk h‘rh hV‘l hwhy MlVy ynmm MyVq hywrY
d l’rVy=lkw wydy wpryw Nwrbxb rnb’ tm yk lw’V=Nb ‘mVyw
2 hn‘b dx’h MV lw’V=Nb wyh Mydwdg=yrV MyVn’ ynVw : wlhbn
bVxt twr’b=Mg yk Nmynb ynbm ytr’bh Nwmr ynb bkr ynVh MVw
3 : hzh Mwyh d‘ Myrg MV=wyhyw hmytg Mytr’bh wxrbyw : Nmynb=l‘

4 t‘mV ’bb hyh MynV Vmx=Nb Mylgr hkn Nb lw’V=Nb Ntnwhylw


lpyw swnl hzpxb yhyw sntw wtnm’ wh’Vtw l’‘rzym Ntnwhyw lw’V
5 w’byw hn‘bw bkr ytr’bh Nwmr=ynb wklyw : tVbypm wmVw xspyw
6 hnhw : MyrhYh bkVm t’ bkV ’whw tVb Vy’ tyb=l’ Mwyh Mxk
wyx’ hn‘bw bkrw Vmxh=l’ whkyw MyTx yxql tybh Kwt=d‘ w’b
7 whtmyw whkyw wbkVm rdxb wtTm=l‘ bkV=’whw tybh w’byw : wTlmn
: hlylh=lk hbr‘h Krd wklyw wV’r=t’ wxqyw wV’r=t’ wrysyw
8 =hnh Klmh=l’ wrm’yw Nwrbx dwd=l’ tVb=Vy’ V’r=t’ w’byw
hwhy Ntyw KVpn=t’ Vqb rV’ Kby’ lw’V=Nb tVb=Vy’ V’r
9 bkr=t’ dwd N‘yw : w‘rzmw lw’Vm hzh Mwyh twmqn Klmh ynd’l
hdp=rV’ hwhy=yx Mhl rm’yw ytr’bh Nwmr ynb wyx’ hn‘b=t’w
10 hyh=’whw lw’V tm=hnh rm’l yl dygmh yk : hrY=lkm yVpn=t’
: hrVb wl=yttl rV’ glqYb whgrh’w wb hzx’w wyny‘b rVbmk
11 ht‘w wbkVm=l‘ wtybb qydY=Vy’=t’ wgrh My‘Vr MyVn’=yk P’
12 =t’ dwd wYyw : Zr’h=Nm Mkt’ ytr‘bw Mkdym wmd=t’ Vqb’ ’wlh
hkrbh=l‘ wltyw Mhylgr=t’w Mhydy=t’ wYYqyw Mwgrhyw Myr‘nh
: Nwrbxb rnb’=rbqb wrbqyw wxql tVb=Vy’ V’r t’w Nwrbxb
h rm’l wrm’yw hnwrbx dwd=l’ l’rVy yTbV=lk w’byw
2 Klm lw’V twyhb MwVlV=Mg lwmt’=Mg : wnxn’ KrVbw KmY‘ wnnh
ht’ Kl hwhy rm’yw l’rVy=t’ ybmhw ’yYwm htyyh ht’ wnyl‘
3 w’byw : l’rVy=l‘ dygnl hyht ht’w l’rVy=t’ ym‘=t’ h‘rt
tyrb dwd Klmh Mhl trkyw hnwrbx Klmh=l’ l’rVy ynqz=lk
: l’rVy=l‘ Klml dwd=t’ wxVmyw hwhy ynpl Nwrbxb
4, 5 Klm Nwrbxb : Klm hnV My‘br’ wklmb dwd hnV MyVlV=Nb
VlVw MyVlV Klm MlVwrybw MyVdx hVVw MynV ‘bV hdwhy=l‘
6 ysbyh=l’ MlVwry wyVn’w Klmh Klyw : hdwhyw l’rVy=lk l‘ hnV
Myrw‘h Krysh=M’ yk hnh ’wbt=’l rm’l dwdl rm’yw Zr’h bVwy
7 NwyY tdYm t’ dwd dklyw : hnh dwd ’wby=’l rm’l Myxsphw
8 rwnYb ‘gyw ysby hkm=lk ’whh Mwyb dwd rm’yw : dwd ry‘ ’yh
Myxsph=t’w
294 b l’wmV 5. 9–6. 11
’l xspw rw‘ wrm’y Nk=l‘ dwd Vpn w’nV Myrw‘h=t’w Myxsph=t’w
bybs dwd Nbyw dwd ry‘ hl=’rqyw hdYmb dwd bVyw : tybh=l’ ’wby 9
sŘ 23 : wm‘ tw’bY yhl’ hwhyw lwdgw Kwlh dwd Klyw : htybw ’wlmh=Nm 10

Z‘ yVrxw Myzr’ yY‘w dwd=l’ Myk’lm rY=Klm Mryx xlVyw 11


Klml hwhy wnykh=yk dwd ‘dyw : dwdl tyb=wnbyw ryq Nb’ yVrxw 12
: l’rVy wm‘ rwb‘b wtklmm ’Vn ykw l’rVy=l‘
wdlwyw Nwrbxm w’b yrx’ MlVwrym MyVnw MyVglp dw‘ dwd xqyw 13
bbwVw ‘wmV MlVwryb wl Mydlyh twmV hl’w : twnbw Mynb dwdl dw‘ 14
: Tlpyl’w ‘dyl’w ‘mVyl’w : ‘ypyw gpnw ‘wVyl’w rxbyw : hmlVw Ntnw 15, 16

=lk wl‘yw l’rVy=l‘ Klml dwd=t’ wxVm=yk MytVlp w‘mVyw 17


w’b MytVlpw : hdwYmh=l’ dryw dwd ‘mVyw dwd=t’ Vqbl MytVlp 18
MytVlp=l’ hl‘’h rm’l hwhyb dwd l’Vyw : My’pr qm‘b wVTnyw 19
=t’ Nt’ Ntn=yk hl‘ dwd=l’ hwhy rm’yw ydyb Mntth
Zrp rm’yw dwd MV Mkyw MyYrp=l‘bb dwd ’byw : Kdyb MytVlph 20
l‘b ’whh Mwqmh=MV ’rq Nk=l‘ Mym Zrpk ynpl yby’=t’ hwhy
: wyVn’w dwd M’Vyw MhybY‘=t’ MV=wbz‘yw : MyYrp 21

hwhyb dwd l’Vyw : My’pr qm‘b wVTnyw twl‘l MytVlp dw‘ wpsyw 22, 23
yhyw : My’kb lwmm Mhl t’bw Mhyrx’=l’ bsh hl‘t ’l rm’yw 24
hwhy ’Yy z’ yk Zrxt z’ My’kbh yV’rb hd‘Y lwq=t’ K‘mVb
Kyw hwhy whwY rV’k Nk dwd V‘yw : MytVlp hnxmb twkhl Kynpl 25
=t’ dwd dw‘ Psyw : rzg K’b=d‘ ‘bgm MytVlp=t’ w
wt’ rV’ M‘h=lkw dwd Klyw Mqyw : Pl’ MyVlV l’rVyb rwxb=lk 2
MV MV ’rqn=rV’ Myhl’h Nwr’ t’ MVm twl‘hl hdwhy yl‘bm
hlg‘=l’ Myhl’h Nwr’=t’ wbkryw : wyl‘ Mybrkh bVy tw’bY hwhy 3
bdnyb’ ynb wyx’w ’z‘w h‘bgb rV’ bdnyb’ tybm wh’Vyw hVdx
M‘ h‘bgb rV’ bdnyb’ tybm wh’Vyw : hVdx hlg‘h=t’ Myghn 4
MyqxVm l’rVy tyb=lkw dwdw : Nwr’h ynpl Klh wyx’w Myhl’h Nwr’ 5
My‘n‘nmbw Myptbw Mylbnbw twrnkbw MyVwrb yY‘ lkb hwhy ynpl
wb zx’yw Myhl’h Nwr’=l’ ’z‘ xlVyw Nwkn Nrg=d‘ w’byw : MylYlYbw 6
lVh=l‘ Myhl’h MV whkyw hz‘b hwhy P’=rxyw : rqbh wTmV yk 7
hz‘b Zrp hwhy Zrp rV’ l‘ dwdl rxyw : Myhl’h Nwr’ M‘ MV tmyw 8
Mwyb hwhy=t’ dwd ’ryw : hzh Mwyh d‘ hz‘ Zrp ’whh Mwqml ’rqyw 9
wyl’ ryshl dwd hb’=’lw : hwhy Nwr’ yl’ ’wby Ky’ rm’yw ’whh 10
bVyw : ytgh Mwd’=db‘ tyb dwd whTyw dwd ry‘=l‘ hwhy Nwr’=t’ 11
db‘=t’ hwhy Krbyw MyVdx hVlV ytgh Md’ db‘ tyb hwhy Nwr’
Md’
6. 12–7. 14 b l’wmV 295
12 db‘ tyb=t’ hwhy Krb rm’l dwd Klml dgyw : wtyb=lk=t’w Md’
Nwr’=t’ l‘yw dwd Klyw Myhl’h Nwr’ rwb‘b wl=rV’=lk=t’w Md’
13 y’Vn wd‘Y yk yhyw : hxmVb dwd ry‘ Md’ db‘ tybm Myhl’h
14 ynpl z‘=lkb rkrkm dwdw : ’yrmw rwV xbzyw Myd‘Y hVV hwhy=Nwr’
15 hwhy Nwr’=t’ Myl‘m l’rVy tyb=lkw dwdw : db dwp’ rwgx dwdw hwhy
16 lw’V=tb lkymw dwd ry‘ ’b hwhy Nwr’ hyhw : rpwV lwqbw h‘wrtb
hwhy ynpl rkrkmw zzpm dwd Klmh=t’ ’rtw Nwlxh d‘b hpqVn
17 lh’h Kwtb wmwqmb wt’ wgYyw hwhy Nwr’=t’ w’byw : hblb wl zbtw
18 dwd lkyw : MymlVw hwhy ynpl twl‘ dwd l‘yw dwd wl=hTn rV’
19 qlxyw : tw’bY hwhy MVb M‘h=t’ Krbyw MymlVhw hlw‘h twl‘hm
tx’ Mxl tlx Vy’l hV’=d‘w Vy’ml l’rVy Nwmh=lkl M‘h=lkl
20 Krbl dwd bVyw : wtybl Vy’ M‘h=lk Klyw tx’ hVyV’w dx’ rpV’w
Mwyh dbkn=hm rm’tw dwd t’rql lw’V=tb lkym ’Ytw wtyb=t’
twlgn twlghk wydb‘ twhm’ yny‘l Mwyh hlgn rV’ l’rVy Klm
21 Kyb’m yb=rxb rV’ hwhy ynpl lkym=l’ dwd rm’yw : Myqrh dx’
ynpl ytqxVw l’rVy=l‘ hwhy M‘=l‘ dygn yt’ twYl wtyb=lkmw
22 trm’ rV’ twhm’h=M‘w yny‘b lpV ytyyhw t’zm dw‘ ytlqnw : hwhy
23 : htwm Mwy d‘ dly hl hyh=’l lw’V=tb lkymlw : hdbk’ Mm‘

z, 2 rm’yw : wyby’=lkm bybsm wl=xynh hwhyw wtybb Klmh bVy=yk yhyw


Myhl’h Nwr’w Myzr’ tybb bVwy ykn’ ’n h’r ’ybnh Ntn=l’ Klmh
3 Kl Kbblb rV’ lk Klmh=l’ Ntn rm’yw : h‘yryh Kwtb bVy
4 hwhy=rbd yhyw ’whh hlylb yhyw : Km‘ hwhy yk hV‘
5 ht’h hwhy rm’ hk dwd=l’ ydb‘=l’ trm’w Kl : rm’l Ntn=l’
6 ynb=t’ ytl‘h Mwyml tybb ytbVy ’l yk : ytbVl tyb yl=hnbt
: NkVmbw lh’b Klhtm hyh’w hzh Mwyh d‘w MyrYmm l’rVy
7 yTbV dx’=t’ ytrbd rbdh l’rVy ynb=lkb ytklhth=rV’ lkb
Mtynb=’l hml rm’l l’rVy=t’ ym‘=t’ tw‘rl ytywY rV’ l’rVy
8 tw’bY hwhy rm’ hk dwdl ydb‘l rm’t=hk ht‘w : Myzr’ tyb yl
: l’rVy=l‘ ym‘=l‘ dygn twyhl N’Yh rx’m hwnh=Nm Kytxql yn’
9 ytV‘w Kynpm Kyby’=lk=t’ htrk’w tklh rV’ lkb Km‘ hyh’w
10 l’rVyl ym‘l Mwqm ytmVw : Zr’b rV’ Myldgh MVk lwdg MV Kl
rV’k wtwn‘l hlw‘=ynb wpysy=’lw dw‘ zgry ’lw wytxt NkVw wyt‘Tnw
11 ytxynhw l’rVy ym‘=l‘ MyTpV ytywY rV’ Mwyh=Nmlw : hnwV’rb
12 w’lmy yk : hwhy Kl=hV‘y tyb=yk hwhy Kl dyghw Kyby’=lkm Kl
Ky‘mm ’Yy rV’ Kyrx’ K‘rz=t’ ytmyqhw Kytb’=t’ tbkVw Kymy
13 wtklmm ’sk=t’ ytnnkw ymVl tyb=hnby ’wh : wtklmm=t’ ytnykhw
14 wytxkhw wtw‘hb rV’ Nbl yl=hyhy ’whw b’l wl=hyh’ yn’ : Mlw‘=d‘
TbVb
296 b l’wmV 7. 15–8. 11
ytrsh rV’k wnmm rwsy=’l ydsxw : Md’ ynb y‘gnbw MyVn’ TbVb 15
sŘ 24 Mlw‘=d‘ Ktklmmw Ktyb Nm’nw : Kynplm ytrsh rV’ lw’V M‘m 16
Nwyzxh lkkw hl’h Myrbdh lkk : Mlw‘=d‘ Nwkn hyhy K’sk Kynpl 17
: dwd=l’ Ntn rbd Nk hzh
ytyb ymw hwhy ynd’ ykn’ ym rm’yw hwhy ynpl bVyw dwd Klmh ’byw 18
Mg rbdtw hwhy ynd’ Kyny‘b t’z dw‘ NTqtw : Mlh=d‘ ynt’ybh yk 19
Pyswy=hmw : hwhy ynd’ Md’h trwt t’zw qwxrml Kdb‘=tyb=l’ 20
rwb‘b : hwhy ynd’ Kdb‘=t’ t‘dy ht’w Kyl’ rbdl dw‘ dwd 21
Nk=l‘ : Kdb‘=t’ ‘ydwhl t’zh hlwdgh=lk t’ tyV‘ Kblkw Krbd 22
wn‘mV=rV’ lkb Ktlwz Myhl’ Ny’w Kwmk Ny’=yk hwhy ynd’ tldg
Myhl’=wklh rV’ Zr’b dx’ ywg l’rVyk Km‘k ymw : wnynz’b 23
KYr’l tw’rnw hlwdgh Mkl twV‘lw MV wl MwVlw M‘l wl=twdpl
Km‘=t’ Kl Nnwktw : wyhl’w Mywg MyrYmm Kl tydp rV’ Km‘ ynpm 24
ht‘w : Myhl’l Mhl tyyh hwhy ht’w Mlw‘=d‘ M‘l Kl l’rVy 25
Mlw‘=d‘ Mqh wtyb=l‘w Kdb‘=l‘ trbd rV’ rbdh Myhl’ hwhy
Myhl’ tw’bY hwhy rm’l Mlw‘=d‘ KmV ldgyw : trbd rV’k hV‘w 26
tw’bY hwhy ht’=yk : Kynpl Nwkn hyhy dwd Kdb‘ tybw l’rVy=l‘ 27
’Ym Nk=l‘ Kl=hnb’ tyb rm’l Kdb‘ Nz’=t’ htylg l’rVy yhl’
hwhy ynd’ ht‘w : t’zh hlpth=t’ Kyl’ llpthl wbl=t’ Kdb‘ 28
hbwTh=t’ Kdb‘=l’ rbdtw tm’ wyhy Kyrbdw Myhl’h ’wh=ht’
ht’=yk Kynpl Mlw‘l twyhl Kdb‘ tyb=t’ Krbw l’wh ht‘w : t’zh 29
: Mlw‘l Kdb‘=tyb Krby Ktkrbmw trbd hwhy ynd’
gtm=t’ dwd xqyw M‘ynkyw MytVlp=t’ dwd Kyw Nk=yrx’ yhyw x
Mtw’ bkVh lbxb Mddmyw b’wm=t’ Kyw : MytVlp dym hm’h 2
b’wm yhtw twyxhl lbxh ’lmw tymhl Mylbx=ynV ddmyw hYr’
hbwY Klm bxr=Nb rz‘ddh=t’ dwd Kyw : hxnm y’Vn Mydb‘l dwdl 3
MyVrp tw’m=‘bVw Pl’ wnmm dwd dklyw : rhnb wdy byVhl wtklb 4
h’m wnmm rtwyw bkrh=lk=t’ dwd rq‘yw ylgr Vy’ Pl’ MyrV‘w
Mr’b dwd Kyw hbwY Klm rz‘ddhl rz‘l qVmd Mr’ ’btw : bkr 5
Mr’ yhtw qVmd Mr’b MybYn dwd MVyw : Vy’ Pl’ MynVw=MyrV‘ 6
xqyw : Klh rV’ lkb dwd=t’ hwhy ‘Vyw hxnm y’Vwn Mydb‘l dwdl 7
: MlVwry M’ybyw rz‘ddh ydb‘ l’ wyh rV’ bhzh yTlV t’ dwd
: d’m hbrh tVxn dwd Klmh xql rz‘ddh yr‘ ytrbmw xTbmw 8
lyx=lk t’ dwd hkh yk tmx Klm y‘t ‘mVyw 9
MwlVl wl=l’Vl dwd=Klmh=l’ wnb=Mrwy=t’ y‘t xlVyw : rz‘ddh 10
hyh y‘t twmxlm Vy’=yk whkyw rz‘ddhb Mxln rV’ l‘ wkrblw
Vydqh Mt’=Mg : tVxn ylkw bhz=ylkw Psk=ylk wyh wdybw rz‘ddh 11
rV’ Mywgh=lkm Vydqh rV’ bhzhw Pskh=M‘ hwhyl dwd Klmh
Vbk
8. 12–10. 6 b l’wmV 297
12 rz‘ddh llVmw qlm‘mw MytVlpmw Nwm‘ ynbmw b’wmmw Mr’m : Vbk
13 =’ygb Mr’=t’ wtwkhm wbVb MV dwd V‘yw : hbwY Klm bxr=Nb
14 MybYn MV Mwd’=lkb MybYn Mwd’b MVyw : Pl’ rV‘ hnwmV xlm
15 Klmyw : Klh rV’ lkb dwd=t’ hwhy ‘Vwyw dwdl Mydb‘ Mwd’=lk yhyw
16 b’wyw : wm‘=lkl hqdYw TpVm hV‘ dwd yhyw l’rVy=lk=l‘ dwd
17 bwTyx’=Nb qwdYw : rykzm dwlyx’=Nb TpVwhyw ’bYh=l‘ hywrY=Nb
18 ytrkhw ‘dywhy=Nb whynbw : rpws hyrVw Mynhk rtyb’=Nb Klmyx’w
T dw‘=Vy ykh dwd rm’yw : wyh Mynhk dwd ynbw ytlphw
2 lw’V tyblw : Ntnwhy rwb‘b dsx wm‘ hV‘’w lw’V tybl rtwn rV’
’byY ht’h wyl’ Klmh rm’yw dwd=l’ wl=w’rqyw ’byY wmVw db‘
3 wm‘ hV‘’w lw’V tybl Vy’ dw‘ sp’h Klmh rm’yw : Kdb‘ rm’yw
: Mylgr hkn Ntnwhyl Nb dw‘ Klmh=l’ ’byY rm’yw Myhl’ dsx
4 tyb ’wh=hnh Klmh=l’ ’byY rm’yw ’wh hpy’ Klmh wl=rm’yw
5 rykm tybm whxqyw dwd Klmh xlVyw : rbd wlb l’ym‘=Nb rykm
6 lpyw dwd=l’ lw’V=Nb Ntnwhy=Nb tVbypm ’byw : rbd wlm l’ym‘=Nb
7 dwd wl rm’yw : Kdb‘ hnh rm’yw tVbypm dwd rm’yw wxtVyw wynp=l‘
Kl ytbVhw Kyb’ Ntnwhy rwb‘b dsx Km‘ hV‘’ hV‘ yk ’ryt=l’
8 wxtVyw : dymt ynxlV=l‘ Mxl lk’t ht’w Kyb’ lw’V hdV=lk=t’
9 Klmh ’rqyw : ynwmk rV’ tmh blkh=l’ tynp yk Kdb‘ hm rm’yw
wtyb=lklw lw’Vl hyh rV’ lk wyl’ rm’yw lw’V r‘n ’byY=l’
10 t’bhw Kydb‘w Kynbw ht’ hmd’h=t’ wl tdb‘w : Kynd’=Nbl yttn
Mxl dymt lk’y Kynd’=Nb tVbypmw wlk’w Mxl Kynd’=Nbl hyhw
11 ’byY rm’yw : Mydb‘ MyrV‘w Mynb rV‘ hVmx ’byYlw ynxlV=l‘
Kdb‘ hV‘y Nk wdb‘=t’ Klmh ynd’ hwYy rV’ lkk Klmh=l’
12 NTq=Nb tVbypmlw : Klmh ynbm dx’k ynxlV=l‘ lk’ tVbypmw
13 bVy tVbypmw : tVbypml Mydb‘ ’byY=tyb bVwm lkw ’kym wmVw
: wylgr ytV xsp ’whw lk’ ’wh dymt Klmh NxlV=l‘ yk MlVwryb

y, 2 dwd rm’yw : wytxt wnb Nwnx Klmyw Nwm‘ ynb Klm tmyw Nk=yrx’ yhyw
dwd xlVyw dsx ydm‘ wyb’ hV‘ rV’k Vxn=Nb Nwnx=M‘ dsx=hV‘’
3 wrm’yw : Nwm‘ ynb Zr’ dwd ydb‘ w’byw wyb’=l’ wydb‘=dyb wmxnl
xlV=yk Kyny‘b Kyb’=t’ dwd dbkmh Mhynd’ Nwnx=l’ Nwm‘=ynb yrV
xlV hkphlw hlgrlw ry‘h=t’ rwqx rwb‘b ’wlh Mymxnm Kl
4 Mnqz yYx=t’ xlgyw dwd ydb‘=t’ Nwnx xqyw : Kyl’ wydb‘=t’ dwd
5 xlVyw dwdl wdgyw : MxlVyw MhytwtV d‘ yYxb Mhywdm=t’ trkyw
wxryb wbV Klmh rm’yw d’m Mymlkn MyVn’h wyh=yk Mt’rql
6 wxlVyw dwdb wV’bn yk Nwm‘ ynb w’ryw : MtbVw Mknqz xmYy=d‘
Pl’ MyrV‘ ’bwY Mr’=t’w bwxr=tyb Mr’=t’ wrkVyw Nwm‘=ynb
ylgr
298 b l’wmV 10. 7–11. 14
: Vy’ Pl’ rV‘=MynV bwT Vy’w Vy’ Pl’ hk‘m Klm=t’w ylgr
Nwm‘ ynb w’Yyw : Myrbgh ’bYh=lk t’w b’wy=t’ xlVyw dwd ‘mVyw 7, 8
hk‘mw bwT=Vy’w bwxrw ’bwY Mr’w r‘Vh xtp hmxlm wkr‘yw
rwx’mw Mynpm hmxlmh ynp wyl’ htyh=yk b’wy ’ryw : hdVb Mdbl 9
Ntn M‘h rty t’w : Mr’ t’rql Kr‘yw l’rVyb yrwxb lkm rxbyw 10
ynmm Mr’ qzxt=M’ rm’yw : Nwm‘ ynb t’rql Kr‘yw wyx’ yVb’ dyb 11
: Kl ‘yVwhl ytklhw Kmm wqzxy Nwm‘ ynb=M’w h‘wVyl yl htyhw
sŘ 25 : wyny‘b bwTh hV‘y hwhyw wnyhl’ yr‘ d‘bw wnm‘=d‘b qzxtnw qzx 12
Nwm‘ ynbw : wynpm wsnyw Mr’b hmxlml wm‘ rV’ M‘hw b’wy Vgyw 13, 14
ynb l‘m b’wy bVyw ry‘h w’byw yVyb’ ynpm wsnyw Mr’ sn=yk w’r
: dxy wps’yw l’rVy ynpl Pgn yk Mr’ ’ryw : MlVwry ’byw Nwm‘ 15
KbwVw Mlyx w’byw rhnh rb‘m rV’ Mr’=t’ ’Yyw rz‘ddh xlVyw 16
rb‘yw l’rVy=lk=t’ Ps’yw dwdl dgyw : Mhynpl rz‘ddh ’bY=rV 17
snyw : wm‘ wmxlyw dwd t’rql Mr’ wkr‘yw hm’lx ’byw Ndryh=t’ 18
Pl’ My‘br’w bkr tw’m ‘bV Mr’m dwd grhyw l’rVy ynpm Mr’
Myklmh=lk w’ryw : MV tmyw hkh w’bY=rV KbwV t’w MyVrp 19
w’ryw Mwdb‘yw l’rVy=t’ wmlVyw l’rVy ynpl wpgn yk rz‘ddh ydb‘
hnVh tbwVtl yhyw : Nwm‘ ynb=t’ dw‘ ‘yVwhl Mr’ ’y
=lk=t’w wm‘ wydb‘=t’w b’wy=t’ dwd xlVyw Myk’lmh t’Y t‘l
: MlVwryb bVwy dwdw hbr=l‘ wrYyw Nwm‘ ynb=t’ wtxVyw l’rVy
gg=l‘ Klhtyw wbkVm l‘m dwd Mqyw br‘h t‘l yhyw 2
: d’m h’rm tbwT hV’hw ggh l‘m tYxr hV’ ’ryw Klmh=tyb
tV’ M‘yl’=tb ‘bV=tb t’z=’wlh rm’yw hV’l Vrdyw dwd xlVyw 3
hm‘ bkVyw wyl’ ’wbtw hxqyw Myk’lm dwd xlVyw : ytxh hyrw’ 4
dgtw xlVtw hV’h rhtw : htyb=l’ bVtw ht’mTm tVdqtm ’yhw 5
hyrw’=t’ yl’ xlV b’wy=l’ dwd xlVyw : ykn’ hrh rm’tw dwdl 6
dwd l’Vyw wyl’ hyrw’ ’byw : dwd=l’ hyrw’=t’ b’wy xlVyw ytxh 7
hyrw’l dwd rm’yw : hmxlmh MwlVlw M‘h MwlVlw b’wy MwlVl 8
t’Vm wyrx’ ’Ytw Klmh tybm hyrw’ ’Yyw Kylgr Zxrw Ktybl dr
dry ’lw wynd’ ydb‘=lk t’ Klmh tyb xtp hyrw’ bkVyw : Klmh 9
dwd rm’yw wtyb=l’ hyrw’ dry=’l rm’l dwdl wdgyw : wtyb=l’ 10
rm’yw : Ktyb=l’ tdry=’l ‘wdm ’b ht’ Krdm ’wlh hyrw’=l’ 11
ydb‘w b’wy ynd’w twksb MybVy hdwhyw l’rVyw Nwr’h dwd=l’ hyrw’
bkVlw twtVlw lk’l ytyb=l’ ’wb’ yn’w Mynx hdVh ynp=l‘ ynd’
dwd rm’yw : hzh rbdh=t’ hV‘’=M’ KVpn yxw Kyx ytV’=M‘ 12
MlVwryb hyrw’ bVyw KxlV’ rxmw Mwyh=Mg hzb bV hyrw’=l’
’Yyw whrkVyw tVyw wynpl lk’yw dwd wl=’rqyw : trxmmw ’whh Mwyb 13
rqbb yhyw : dry ’l wtyb=l’w wynd’ ydb‘=M‘ wbkVmb bkVl br‘b 14
btkyw
11. 15–12. 12 b l’wmV 299
15 wbh rm’l rpsb btkyw : hyrw’ dyb xlVyw b’wy=l’ rps dwd btkyw
: tmw hknw wyrx’m MtbVw hqzxh hmxlmh ynp lwm=l’ hyrw’=t’
16 Mwqmh=l’ hyrw’=t’ Ntyw ry‘h=l’ b’wy rwmVb yhyw
17 b’wy=t’ wmxlyw ry‘h yVn’ w’Yyw : MV lyx=yVn’ yk ‘dy rV’
18 dgyw b’wy xlVyw : ytxh hyrw’ Mg tmyw dwd ydb‘m M‘h=Nm lpyw
19 t’ Ktwlkk rm’l K’lmh=t’ wYyw : hmxlmh yrbd=lk=t’ dwdl
20 Klmh tmx hl‘t=M’ hyhw : Klmh=l’ rbdl hmxlmh yrbd=lk
wry=rV’ t’ Mt‘dy ’wlh Mxlhl ry‘h=l’ MtVgn ‘wdm Kl rm’w
21 hkylVh hV’=’wlh tVbry=Nb Klmyb’=t’ hkh=ym : hmwxh l‘m
hmwxh=l’ MtVgn hml Zbtb tmyw hmwxh l‘m bkr xlp wyl‘
22 t’ dwdl dgyw ’byw K’lmh Klyw : tm ytxh hyrw’ Kdb‘ Mg trm’w
23 MyVn’h wnyl‘ wrbg=yk dwd=l’ K’lmh rm’yw : b’wy wxlV rV’=lk
24 =l’ My’rwmh w’ryw : r‘Vh xtp=d‘ Mhyl‘ hyhnw hdVh wnyl’ w’Yyw
: tm ytxh hyrw’ Kdb‘ Mgw Klmh ydb‘m wtwmyw hmwxh l‘m Kdb‘
25 ‘ry=l’ b’wy=l’ rm’t=hk K’lmh=l’ dwd rm’yw
=l’ Ktmxlm qzxh brxh lk’t hzkw hzk=yk hzh rbdh=t’ Kyny‘b
26 dpstw hVy’ hyrw’ tm=yk hyrw’ tV’ ‘mVtw : whqzxw hsrhw ry‘h
27 hV’l wl=yhtw wtyb=l’ hps’yw dwd xlVyw lb’h rb‘yw : hl‘b=l‘
: hwhy yny‘b dwd hV‘=rV’ rbdh ‘ryw Nb wl dltw
by wyh MyVn’ ynV wl rm’yw wyl’ ’byw dwd=l’ Ntn=t’ hwhy xlVyw
2 hbrh rqbw N’Y hyh ryV‘l : V’r dx’w ryV‘ dx’ tx’ ry‘b
3 hyxyw hnq rV’ hnTq tx’ hVbk=M’ yk lk=Ny’ Vrlw : d’m
bkVt wqyxbw htVt wskmw lk’t wtpm wdxy wynb=M‘w wm‘ ldgtw
4 wrqbmw wn’Ym txql lmxyw ryV‘h Vy’l Klh ’byw : tbk wl=yhtw
Vy’l hV‘yw V’rh Vy’h tVbk=t’ xqyw wl=’bh xr’l twV‘l
5 yk hwhy=yx Ntn=l’ rm’yw d’m Vy’b dwd P’=rxyw : wyl’ ’bh
6 rV’ bq‘ Myt‘br’ MlVy hVbkh=t’w : t’z hV‘h Vy’h twm=Nb
7 Ntn rm’yw : lmx=’l rV’ l‘w hzh rbdh=t’ hV‘
Klml KytxVm ykn’ l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk Vy’h ht’ dwd=l’
8 Kynd’ tyb=t’ Kl hnt’w : lw’V dym KytlYh ykn’w l’rVy=l‘
T‘m=M’w hdwhyw l’rVy tyb=t’ Kl hnt’w Kqyxb Kynd’ yVn=t’w
9 wny‘b ‘rh twV‘l hwhy rbd=t’ tyzb ‘wdm : hnhkw hnhk Kl hps’w
tgrh wt’w hV’l Kl txql wtV’=t’w brxb tykh ytxh hyrw’ t’
10 yk bq‘ Mlw‘=d‘ Ktybm brx rwst=’l ht‘w : Nwm‘ ynb brxb
: hV’l Kl twyhl ytxh hyrw’ tV’=t’ xqtw yntzb
11 KyVn=t’ ytxqlw Ktybm h‘r Kyl‘ Myqm ynnh hwhy rm’ hk
12 ht’ yk : t’zh VmVh yny‘l KyVn=M‘ bkVw Ky‘rl yttnw Kyny‘l
: VmVh dgnw l’rVy=lk dgn hzh rbdh=t’ hV‘’ yn’w rtsb tyV‘
rm’yw
300 b l’wmV 12. 13–13. 8
sŘ 26 rm’yw hwhyl yt’Tx Ntn=l’ dwd rm’yw 13
tY’n Z’n=yk sp’ : twmt ’l Kt’Tx ryb‘h hwhy=Mg dwd=l’ Ntn 14
=l’ Ntn Klyw : twmy twm Kl dwlyh Nbh Mg hzh rbdb hwhy yby’=t’ 15
Vqbyw : Vn’yw dwdl hyrw’=tV’ hdly rV’ dlyh=t’ hwhy Pgyw wtyb 16
wmqyw : hYr’ bkVw Nlw ’bw MwY dwd MYyw r‘nh d‘b Myhl’h=t’ dwd 17
yhyw : Mxl Mt’ ’rb=’lw hb’ ’lw Zr’h=Nm wmyqhl wyl‘ wtyb ynqz 18
yk dlyh tm=yk wl dyghl dwd ydb‘ w’ryw dlyh tmyw y‘ybVh Mwyb
rm’n Ky’w wnlwqb ‘mV=’lw wyl’ wnrbd yx dlyh twyhb hnh wrm’
dwd Nbyw MyVxltm wydb‘ yk dwd ’ryw : h‘r hV‘w dlyh tm wyl’ 19
Mqyw : tm wrm’yw dlyh tmh wydb‘=l’ dwd rm’yw dlyh tm yk 20
’byw wxtVyw hwhy=tyb ’byw wtlmV Plxyw Ksyw Zxryw Zr’hm dwd
rbdh=hm wyl’ wydb‘ wrm’yw : lk’yw Mxl wl wmyVyw l’Vyw wtyb=l’ 21
tmq dlyh tm rV’kw Kbtw tmY yx dlyh rwb‘b htyV‘ rV’ hzh
‘dwy ym ytrm’ yk hkb’w ytmY yx dlyh dw‘b rm’yw : Mxl lk’tw 22
dw‘ wbyVhl lkw’h MY yn’ hz hml tm ht‘w : dlyh yxw hwhy ynnxy 23
’byw wtV’ ‘bV=tb t’ dwd Mxnyw : yl’ bwVy=’l ’whw wyl’ Klh yn’ 24
xlVyw : wbh’ hwhyw hmlV wmV=t’ ’rqyw Nb dltw hm‘ bkVyw hyl’ 25
: hwhy rwb‘b hydydy wmV=t’ ’rqyw ’ybnh Ntn dyb
xlVyw : hkwlmh ry‘=t’ dklyw Nwm‘ ynb tbrb b’wy Mxlyw 26, 27
ry‘=t’ ytdkl=Mg hbrb ytmxln rm’yw dwd=l’ Myk’lm b’wy
yn’ dkl’=Np hdklw ry‘h=l‘ hnxw M‘h rty=t’ Ps’ ht‘w : Mymh 28
htbr Klyw M‘h=lk=t’ dwd Ps’yw : hyl‘ ymV ’rqnw ry‘h=t’ 29
rkk hlqVmw wV’r l‘m Mklm=trT‘=t’ xqyw : hdklyw hb Mxlyw 30
: d’m hbrh ’yYwh ry‘h llVw dwd V’r=l‘ yhtw hrqy Nb’w bhz
trzgmbw lzrbh yYrxbw hrgmb MVyw ’yYwh hb=rV’ M‘h=t’w 31
dwd bVyw Nwm‘=ynb yr‘ lkl hV‘y Nkw Nklmb Mtw’ ryb‘hw lzrbh
dwd=Nb MwlVb’lw Nk=yrx’ yhyw : MlVwry M‘h=lkw gy
twlxthl Nwnm’l rYyw : dwd=Nb Nwnm’ hbh’yw rmt hmVw hpy twx’ 2
hl twV‘l Nwnm’ yny‘b ’lpyw ’yh hlwtb yk wtx’ rmt rwb‘b
Mkx Vy’ bdnwyw dwd yx’ h‘mV=Nb bdnwy wmVw ‘r Nwnm’lw : hmw’m 3
’wlh rqbb rqbb Klmh=Nb ld hkk ht’ ‘wdm wl rm’yw : d’m 4
: bh’ yn’ yx’ MlVb’ twx’ rmt=t’ Nwnm’ wl rm’yw yl dygt
trm’w Ktw’rl Kyb’ ’bw lxthw KbkVm=l‘ bkV bdnwhy wl rm’yw 5
hyrbh=t’ yny‘l htV‘w Mxl ynrbtw ytwx’ rmt ’n ’bt wyl’
Klmh ’byw lxtyw Nwnm’ bkVyw : hdym ytlk’w h’r’ rV’ N‘ml 6
yny‘l bbltw ytx’ rmt ’n=’wbt Klmh=l’ Nwnm’ rm’yw wt’rl
’n ykl rm’l htybh rmt=l’ dwd xlVyw : hdym hrb’w twbbl ytV 7
’whw hyx’ Nwnm’ tyb rmt Kltw : hyrbh wl=yV‘w Kyx’ Nwnm’ tyb 8
bkV
13. 9–33 b l’wmV 301
: twbblh=t’ lVbtw wyny‘l bbltw Vwltw qYbh=t’ xqtw bkV
9 w’yYwh Nwnm’ rm’yw lwk’l N’myw wynpl qYtw trVmh=t’ xqtw
10 y’ybh rmt=l’ Nwnm’ rm’yw : wyl‘m Vy’=lk w’Yyw yl‘m Vy’=lk
htV‘ rV’ twbblh=t’ rmt xqtw Kdym hrb’w rdxh hyrbh
11 hl rm’yw hb=qzxyw lk’l wyl’ Vgtw : hrdxh hyx’ Nwnm’l ’btw
12 Nk hV‘y=’l yk ynn‘t=l’ yx’=l’ wl rm’tw : ytwx’ ym‘ ybkV y’wb
13 ytprx=t’ Kylw’ hn’ yn’w : t’zh hlbnh=t’ hV‘t=l’ l’rVyb
yk Klmh=l’ ’n=rbd ht‘w l’rVyb Mylbnh dx’k hyht ht’w
14 bkVyw hn‘yw hnmm qzxyw hlwqb ‘mVl hb’ ’lw : Kmm yn‘nmy ’l
15 rV’ h’nVh hlwdg yk d’m hlwdg h’nV Nwnm’ h’nVyw : ht’
16 wl rm’tw : ykl ymwq Nwnm’ hl=rm’yw hbh’ rV’ hbh’m h’nV
’lw ynxlVl ym‘ tyV‘=rV’ trx’m t’zh hlwdgh h‘rh tdw’=l’
17 t’z=t’ ’n=wxlV rm’yw wtrVm wr‘n=t’ ’rqyw : hl ‘mVl hb’
18 NVblt Nk yk Mysp tntk hyl‘w : hyrx’ tldh l‘nw hYwxh yl‘m
tldh l‘nw Zwxh wtrVm htw’ ’Yyw Myly‘m tlwtbh Klmh=twnb
19 h‘rq hyl‘ rV’ Mysph tntkw hV’r=l‘ rp’ rmt xqtw : hyrx’
20 hyx’ MwlVb’ hyl’ rm’yw : hq‘zw Kwlh Kltw hV’r=l‘ hdy MVtw
ytyVt=l’ ’wh Kyx’ yVyrxh ytwx’ ht‘w Km‘ hyh Kyx’ Nwnym’h
21 Klmhw : hyx’ MwlVb’ tyb hmmVw rmt bVtw hzh rbdl Kbl=t’
22 MwlVb’ rbd=’lw : d’m wl rxyw hl’h Myrbdh=lk t’ ‘mV dwd
rV’ rbd=l‘ Nwnm’=t’ MwlVb’ ’nV=yk bwT=d‘w ‘rml Nwnm’=M‘
23 Myzzg wyhyw Mymy MytnVl yhyw : wtx’ rmt t’ hn‘
ynb=lkl MwlVb’ ’rqyw Myrp’=M‘ rV’ rwYx l‘bb MwlVb’l
24 ’n=Kly Kdb‘l Myzzg ’n=hnh rm’yw Klmh=l’ MwlVb’ ’byw : Klmh
25 ’n=l’ ynb=l’ MwlVb’=l’ Klmh rm’yw : Kdb‘=M‘ wydb‘w Klmh sŘ 27
26 rm’yw : whkrbyw tkll hb’=’lw wb=Zrpyw Kyl‘ dbkn ’lw wnlk Kln
Kly hml Klmh wl rm’yw yx’ Nwnm’ wnt’ ’n=Kly ’lw MwlVb’
27 : Klmh ynb=lk t’w Nwnm’=t’ wt’ xlVyw MwlVb’ wb=Zrpyw : Km‘
28 Nwnm’=bl bwTk ’n w’r rm’l wyr‘n=t’ MwlVb’ wYyw
yk ’wlh w’ryt=l’ wt’ Mtmhw Nwnm’=t’ wkh Mkyl’ ytrm’w Nyyb
29 Nwnm’l MwlVb’ yr‘n wV‘yw : lyx=ynbl wyhw wqzx Mkt’ ytywY ykn’
wdrp=l‘ Vy’ wbkryw Klmh ynb=lk wmqyw MwlVb’ hwY rV’k
30 MwlVb’ hkh rm’l dwd=l’ h’b h‘mVhw Krdb hmh yhyw : wsnyw
31 Klmh Mqyw : dx’ Mhm rtwn=’lw Klmh ynb=lk=t’
: Mydgb y‘rq MybYn wydb‘=lkw hYr’ bkVyw wydgb=t’ ‘rqyw
32 ynd’ rm’y=l’ rm’yw dwd=yx’ h‘mV=Nb bdnwy N‘yw
yp=l‘=yk tm wdbl Nwnm’=yk wtymh Klmh=ynb Myr‘nh=lk t’
33 MVy=l’ ht‘w : wtx’ rmt t’ wtn‘ Mwym hmwV htyh MwlVb’
ynd’
302 b l’wmV 13. 34–14. 19
Nwnm’=M’=yk wtm Klmh ynb=lk rm’l rbd wbl=l’ Klmh ynd’
wny‘=t’ hpYh r‘nh ’Vyw MwlVb’ xrbyw : tm wdbl 34
bdnwy rm’yw : rhh dYm wyrx’ Krdm Myklh br=M‘ hnhw ’ryw 35
wtlkk yhyw : hyh Nk Kdb‘ rbdk w’b Klmh=ynb hnh Klmh=l’ 36
wydb‘=lkw Klmh=Mgw wkbyw Mlwq w’Vyw w’b Klmh=ynb hnhw rbdl
rwxym‘=Nb ymlt=l’ Klyw xrb MwlVb’w : d’m lwdg ykb wkb 37
rwVg Klyw xrb MwlVb’w : Mymyh=lk wnb=l‘ lb’tyw rwVg Klm 38
Mxn=yk MwlVb’=l’ t’Yl Klmh dwd lktw : MynV VlV MV=yhyw 39
Klmh bl=yk hyrY=Nb b’wy ‘dyw : tm=yk Nwnm’=l‘ dy
rm’yw hmkx hV’ MVm xqyw h‘wqt b’wy xlVyw : MwlVb’=l‘ 2
hV’k tyyhw NmV ykwst=l’w lb’=ydgb ’n=yVblw ’n=ylb’th hyl’
wyl’ trbdw Klmh=l’ t’bw : tm=l‘ tlb’tm Mybr Mymy hz 3
ty‘qth hV’h rm’tw : hypb Myrbdh=t’ b’wy MVyw hzh rbdk 4
: Klmh h‘Vwh rm’tw wxtVtw hYr’ hyp’=l‘ lptw Klmh=l’
: yVy’ tmyw yn’ hnml’=hV’ lb’ rm’tw Kl=hm Klmh hl=rm’yw 5
wkyw Mhynyb lyYm Ny’w hdVb MhynV wYnyw Mynb ynV KtxpVlw 6
KtxpV=l‘ hxpVmh=lk hmq hnhw : wt’ tmyw dx’h=t’ dx’h 7
hdymVnw grh rV’ wyx’ Vpnb whtmnw wyx’ hkm=t’ ynt wrm’yw
MV yVy’l=MwV ytlbl hr’Vn rV’ ytlxg=t’ wbkw Vrwyh=t’ Mg
ykl hV’h=l’ Klmh rm’yw : hmd’h ynp=l‘ tyr’Vw 8
yl‘ Klmh=l’ ty‘wqth hV’h rm’tw : Kyl‘ hwY’ yn’w Ktybl 9
: yqn w’skw Klmhw yb’ tyb=l‘w Nw‘h Klmh ynd’
: Kb t‘gl dw‘ Pysy=’lw yl’ wt’bhw Kyl’ rbdmh Klmh rm’yw 10
txVl Mdh l’g tybrhm Kyhl’ hwhy=t’ Klmh ’n=rkzy rm’tw 11
: hYr’ Knb tr‘Vm lpy=M’ hwhy=yx rm’yw ynb=t’ wdymVy ’lw
: yrbd rm’yw rbd Klmh ynd’=l’ KtxpV ’n=rbdt hV’h rm’tw 12
Klmh rbdmw Myhl’ M‘=l‘ t’zk htbVx hmlw hV’h rm’tw 13
Mymkw twmn twm=yk : wxdn=t’ Klmh byVh ytlbl MV’k hzh rbdh 14
twbVxm bVxw Vpn Myhl’ ’Vy=’lw wps’y ’l rV’ hYr’ Myrgnh
ynd’ Klmh=l’ rbdl yt’b=rV’ ht‘w : xdn wnmm xdy ytlbl 15
Klmh=l’ ’n=hrbd’ KtxpV rm’tw M‘h yn’ry yk hzh rbdh=t’
wtm’=t’ lyYhl Klmh ‘mVy yk : wtm’ rbd=t’ Klmh hV‘y ylw’ 16
rm’tw : Myhl’ tlxnm dxy ynb=t’w yt’ dymVhl Vy’h Pkm 17
Nk Myhl’h K’lmk yk hxwnml Klmh ynd’=rbd ’n=hyhy KtxpV
: Km‘ yhy Kyhl’ hwhyw ‘rhw bwTh ‘mVl Klmh ynd’
rV’ rbd ynmm ydxkt ’n=l’ hV’h=l’ rm’yw Klmh N‘yw 18
Klmh rm’yw : Klmh ynd’ ’n=rbdy hV’h rm’tw Kt’ l’V ykn’ 19
Klmh ynd’ KVpn=yx rm’tw hV’h N‘tw t’z=lkb Kt’ b’wy dyh
V’=M’
14. 20–15. 8 b l’wmV 303
b’wy Kdb‘=yk Klmh ynd’ rbd=rV’ lkm lymVhlw Nymhl V’=M’
20 rwb‘bl : hl’h Myrbdh=lk t’ KtxpV ypb MV ’whw ynwY ’wh
Mkx ynd’w hzh rbdh=t’ b’wy Kdb‘ hV‘ rbdh ynp=t’ bbs
: Zr’b rV’=lk=t’ t‘dl Myhl’h K’lm tmkxk

21 bVh Klw hzh rbdh=t’ ytyV‘ ’n=hnh b’wy=l’ Klmh rm’yw


22 Krbyw wxtVyw hYr’ wynp=l’ b’wy lpyw : MwlVb’=t’ r‘nh=t’
ynd’ Kyny‘b Nx yt’Ym=yk Kdb‘ ‘dy Mwyh b’wy rm’yw Klmh=t’
23 ’byw hrwVg Klyw b’wy Mqyw : wdb‘ rbd=t’ Klmh hV‘=rV’ Klmh
24 ynpw wtyb=l’ bsy Klmh rm’yw : MlVwry MwlVb’=t’
: h’r ’l Klmh ynpw wtyb=l’ MwlVb’ bsyw h’ry ’l
25 wlgr Pkm d’m llhl l’rVy=lkb hpy=Vy’ hyh=’l MwlVb’kw
26 Mymyl Mymy Zqm hyhw wV’r=t’ wxlgbw : Mwm wb hyh=’l wdqdq d‘w
MylqV Myt’m wV’r r‘V=t’ lqVw wxlgw wyl‘ dbk=yk xlgy rV’
27 rmt hmVw tx’ tbw Mynb hVwlV MwlVb’l wdlwyw : Klmh Nb’b
28 MlVwryb MwlVb’ bVyw : h’rm tpy hV’ htyh ’yh
29 xlVl b’wy=l’ MwlVb’ xlVyw : h’r ’l Klmh ynpw Mymy MytnV
hb’ ’lw tynV dw‘ xlVyw wyl’ ’wbl hb’ ’lw Klmh=l’ wt’
30 wkl Myr‘V MV=wlw ydy=l’ b’wy tqlx w’r wydb‘=l’ rm’yw : ’wbl
: V’b hqlxh=t’ MwlVb’ ydb‘ wtYyw V’b hytYwhw
31 wtyYh hml wyl’ rm’yw htybh MwlVb’=l’ ’byw b’wy Mqyw
32 hnh b’wy=l’ MwlVb’ rm’yw : V’b yl=rV’ hqlxh=t’ Kdb‘
hml rm’l Klmh=l’ Kt’ hxlV’w hnh ’b rm’l Kyl’ ytxlV
yb=Vy=M’w Klmh ynp h’r’ ht‘w MV=yn’ d‘ yl bwT rwVgm yt’b
33 MwlVb’=l’ ’rqyw wl=dgyw Klmh=l’ b’wy ’byw : yntmhw Nw‘ sŘ 28
Klmh qVyw Klmh ynpl hYr’ wyp’=l‘ wl wxtVyw Klmh=l’ ’byw
wT hbkrm MwlVb’ wl V‘yw Nk yrx’m yhyw : MwlVb’l
2 Krd dy=l‘ dm‘w MwlVb’ MykVhw : wynpl MyYr Vy’ MyVmxw Myssw
TpVml Klmh=l’ ’wbl byr=wl=hyhy=rV’ Vy’h=lk yhyw r‘Vh
=yTbV dx’m rm’yw ht’ ry‘ hzm=y’ rm’yw wyl’ MwlVb’ ’rqyw
3 ‘mVw Myxknw MybwT Krbd h’r MwlVb’ wyl’ rm’yw : Kdb‘ l’rVy
4 ’wby yl‘w Zr’b TpV ynmVy=ym MwlVb’ rm’yw : Klmh t’m Kl=Ny’
5 Vy’=brqb hyhw : wytqdYhw TpVmw byr=wl=hyhy=rV’ Vy’=lk
6 rbdk MwlVb’ V‘yw : wl qVnw wl qyzxhw wdy=t’ xlVw wl twxtVhl
MwlVb’ bngyw Klmh=l’ TpVml w’by=rV’ l’rVy=lkl hzh
7 rm’yw hnV My‘br’ Zqm yhyw : l’rVy yVn’ bl=t’
hwhyl ytrdn=rV’ yrdn=t’ MlV’w ’n hkl’ Klmh=l’ MwlVb’
8 byVy=M’ rm’l Mr’b rwVgb ytbVb Kdb‘ rdn rdn=yk : Nwrbxb
ynbyVy
304 b l’wmV 15. 9–34
MwlVb Kl Klmh wl=rm’yw : hwhy=t’ ytdb‘w MlVwry hwhy ynbyVy 9
=lkb Mylgrm MwlVb’ xlVyw : hnwrbx Klyw Mqyw 10
MwlVb’ Klm Mtrm’w rpVh lwq=t’ Mk‘mVk rm’l l’rVy yTbV
Myklhw My’rq MlVwrym Vy’ Myt’m wklh MwlVb’=t’w : Nwrbxb 11
Z‘wy ynlygh lptyx’=t’ MwlVb’ xlVyw : rbd=lk w‘dy ’lw Mmtl 12
brw Klwh M‘hw Zm’ rVqh yhyw Myxbzh=t’ wxbzb hlgm wry‘m dwd
yrx’ l’rVy Vy’=bl hyh rm’l dwd=l’ dygmh ’byw : MwlVb’=t’ 13
hxrbnw wmwq MlVwryb wt’=rV’ wydb‘=lkl dwd rm’yw : MwlVb’ 14
wngVhw rhmy=Np tkll wrhm MwlVb’ ynpm hTylp wnl=hyht=’l yk
Klmh=ydb‘ wrm’yw : brx=ypl ry‘h hkhw h‘rh=t’ wnyl‘ xydhw 15
Klmh ’Yyw : Kydb‘ hnh Klmh ynd’ rxby=rV’ lkk Klmh=l’ 16
: tybh rmVl MyVglp MyVn rV‘ t’ Klmh bz‘yw wylgrb wtyb=lkw
wydb‘=lkw : qxrmh tyb wdm‘yw wylgrb M‘h=lkw Klmh ’Yyw 17, 18
Vy’ tw’m=VV Mytgh=lkw ytlph=lkw ytrkh=lkw wdy=l‘ Myrb‘
rm’yw : Klmh ynp=l‘ Myrb‘ tgm wlgrb w’b=rV’ 19
Klmh=M‘ bVw bwV wnt’ ht’=Mg Klt hml ytgh yt’=l’ Klmh
K‘wn’ Mwyhw K’wb lwmt : Kmwqml ht’ hlg=Mgw ht’ yrkn=yk 20
Km‘ Kyx’=t’ bVhw bwV Klwh yn’=rV’ l‘ Klwh yn’w tkll wnm‘
yk Klmh ynd’ yxw hwhy=yx rm’yw Klmh=t’ yt’ N‘yw : tm’w dsx 21
MV=yk Myyxl=M’ twml=M’ Klmh ynd’ MV=hyhy rV’ Mwqmb=M’
wyVn’=lkw ytgh yt’ rb‘yw rb‘w Kl yt’=l’ dwd rm’yw : Kdb‘ hyhy 22
Myrb‘ M‘h=lkw lwdg lwq Mykwb Zr’h=lkw : wt’ rV’ PTh=lkw 23
: rbdmh=t’ Krd=ynp=l‘ Myrb‘ M‘h=lkw Nwrdq lxnb rb‘ Klmhw
wqYyw Myhl’h tyrb Nwr’=t’ My’Vn wt’ Mywlh=lkw qwdY=Mg hnhw 24
: ry‘h=Nm rwb‘l M‘h=lk Mt=d‘ rtyb’ l‘yw Myhl’h Nwr’=t’
ry‘h Myhl’h Nwr’=t’ bVh qwdYl Klmh rm’yw 25
rm’y hk M’w : whwn=t’w wt’ yn’rhw ynbVhw hwhy yny‘b Nx ’Ym’=M’ 26
rm’yw : wyny‘b bwT rV’k yl=hV‘y ynnh Kb ytYpx ’l 27
Knb Z‘myx’w MwlVb ry‘h hbV ht’ h’wrh Nhkh qwdY=l’ Klmh
twrb‘b hmhmtm ykn’ w’r : Mkt’ Mkynb ynV rtyb’=Nb Ntnwhyw 28
Nwr’=t’ rtyb’w qwdY bVyw : yl dyghl Mkm‘m rbd ’wb d‘ rbdmh 29
hkwbw hl‘ Mytyzh hl‘mb hl‘ dwdw : MV wbVyw MlVwry Myhl’h 30
wV’r Vy’ wpx wt’=rV’ M‘h=lkw Pxy Klh ’whw ywpx wl V’rw
MwlVb’=M‘ MyrVqb lptyx’ rm’l dygh dwdw : hkbw hl‘ wl‘w 31
V’rh=d‘ ’b dwd yhyw : hwhy lptyx’ tY‘=t’ ’n=lks dwd rm’yw 32
wtntk ‘wrq ykr’h yVwx wt’rql hnhw Myhl’l MV hwxtVy=rV’
: ’Vml yl‘ tyhw yt’ trb‘ M’ dwd wl rm’yw : wV’r=l‘ hmd’w 33
Kyb’ db‘ hyh’ Klmh yn’ Kdb‘ MwlVb’l trm’w bwVt ry‘h=M’w 34
yn’w
15. 35–16. 22 b l’wmV 305
35 Km‘ ’wlhw : lptyx’ tY‘ t’ yl htrphw Kdb‘ yn’w ht‘w z’m yn’w
Klmh tybm ‘mVt rV’ rbdh=lk hyhw Mynhkh rtyb’w qwdY MV
36 Z‘myx’ Mhynb ynV Mm‘ MV=hnh : Mynhkh rtyb’lw qwdYl dygt
: w‘mVt rV’ rbd=lk yl’ Mdyb MtxlVw rtyb’l Ntnwhyw qwdYl
37 : MlVwry ’by MlVb’w ry‘h dwd h‘r yVwx ’byw sŘ 29
zT wt’rql tVb=ypm r‘n ’byY hnhw V’rhm T‘m rb‘ dwdw
Zyq h’mw MyqwmY h’mw Mxl Myt’m Mhyl‘w MyVbx Myrmx dmYw
2 Myrwmxh ’byY rm’yw Kl hl’=hm ’byY=l’ Klmh rm’yw : Nyy lbnw
P‘yh twtVl Nyyhw Myr‘nh lwk’l Zyqhw Mxlhlw bkrl Klmh=tybl
3 hnh Klmh=l’ ’byY rm’yw Kynd’=Nb hy’w Klmh rm’yw : rbdmb
twklmm t’ l’rVy tyb yl wbyVy Mwyh rm’ yk MlVwryb bVwy
4 ’byY rm’yw tVb=ypml rV’ lk Kl hnh ’bYl Klmh rm’yw : yb’
5 Myrwxb=d‘ dwd Klmh ’bw : Klmh ynd’ Kyny‘b Nx=’Ym’ ytywxtVh
’rg=Nb y‘mV wmVw lw’V=tyb txpVmm ’Ywy Vy’ MVm hnhw
6 dwd Klmh ydb‘=lk=t’w dwd=t’ Mynb’b lqsyw : llqmw ’wYy ’Yy
7 ’Y wllqb y‘mV rm’=hkw : wl’mVmw wnymym Myrbgh=lkw M‘h=lkw
8 lw’V=tyb ymd lk hwhy Kyl‘ byVh : l‘ylbh Vy’w Mymdh Vy’ ’Y
Knhw Knb MwlVb’ dyb hkwlmh=t’ hwhy Ntyw wtxt tklm rV’
9 hml Klmh=l’ hywrY=Nb yVyb’ rm’yw : ht’ Mymd Vy’ yk Kt‘rb
: wV’r=t’ hrys’w ’n=hrb‘’ Klmh ynd’=t’ hzh tmh blkh llqy
10 hwhy ykw llqy yk hyrY ynb Mklw yl=hm Klmh rm’yw
: Nk htyV‘ ‘wdm rm’y ymw dwd=t’ llq wl rm’
11 y‘mm ’Yy=rV’ ynb hnh wydb‘=lk=l’w yVyb’=l’ dwd rm’yw
wl=rm’ yk llqyw wl wxnh ynymyh=Nb ht‘=yk P’w yVpn=t’ Vqbm
12 Mwyh wtllq txt hbwT yl hwhy byVhw ynw‘b hwhy h’ry ylw’ : hwhy
13 Kwlh wtm‘l rhh ‘lYb Klh y‘mVw Krdb wyVn’w dwd Klyw : hzh
: rp‘b rp‘w wtm‘l Mynb’b lqsyw llqyw
14, 15 M‘h=lkw MwlVb’w : MV Vpnyw Mypy‘ wt’=rV’ M‘h=lkw Klmh ’byw
16 yVwx ’b=rV’k yhyw : wt’ lptyx’w MlVwry w’b l’rVy Vy’
yxy Klmh yxy MlVb’=l’ yVwx rm’yw MwlVb’=l’ dwd h‘r ykr’h
17 tklh=’l hml K‘r=t’ Kdsx hz yVwx=l’ MwlVb’ rm’yw : Klmh
18 hzh M‘hw hwhy rxb rV’ yk ’l MlVb’=l’ yVwx rm’yw : K‘r=t’
19 ’wlh db‘’ yn’ yml tynVhw : bV’ wt’w hyh’ ’l l’rVy Vy’=lkw
: Kynpl hyh’ Nk Kyb’ ynpl ytdb‘ rV’k wnb ynpl
20, 21 rm’yw : hV‘n=hm hY‘ Mkl wbh lptyx’=l’ MwlVb’ rm’yw
tybh rwmVl xynh rV’ Kyb’ yVglp=l’ ’wb MlVb’=l’ lptyx’
: Kt’ rV’=lk ydy wqzxw Kyb’=t’ tV’bn=yk l’rVy=lk ‘mVw
22 yny‘l wyb’ yVglp=l’ MwlVb’ ’byw ggh=l‘ lh’h MwlVb’l wTyw
l’rVy=lk
306 b l’wmV 16. 23–17. 21
rbdb=l’Vy rV’k Mhh Mymyb Z‘y rV’ lptyx’ tY‘w : l’rVy=lk 23
: MlVb’l Mg dwdl=Mg lptyx’ tY‘=lk Nk Myhl’h

hmwq’w Vy’ Pl’ rV‘=MynV ’n hrxb’ MlVb’=l’ lptyx’ rm’yw zy


ytdrxhw Mydy hprw ‘gy ’whw wyl‘ ’wb’w : hlylh dwd=yrx’ hpdr’w 2
=lk hbyV’w : wdbl Klmh=t’ ytykhw wt’=rV’ M‘h=lk snw wt’ 3
: MwlV hyhy M‘h=lk Vqbm ht’ rV’ Vy’h lkh bwVk Kyl’ M‘h
: l’rVy ynqz=lk yny‘bw MlVb’ yny‘b rbdh rVyyw 4
=Mg wypb=hm h‘mVnw ykr’h yVwxl Mg ’n ’rq MwlVb’ rm’yw 5
hzh rbdk rm’l wyl’ MwlVb’ rm’yw MwlVb’=l’ yVwx ’byw : ’wh 6
: rbd ht’ Ny’=M’ wrbd=t’ hV‘nh lptyx’ rbd
lptyx’ Z‘y=rV’ hY‘h hbwT=’l MwlVb’=l’ yVwx rm’yw 7
Myrbg yk wyVn’=t’w Kyb’=t’ t‘dy ht’ yVwx rm’yw : t’zh M‘pb 8
Nyly ’lw hmxlm Vy’ Kyb’w hdVb lwkV bdk hmh Vpn yrmw hmh
tmwqmh dx’b w’ Mytxph tx’b ’bxn=’wh ht‘ hnh : M‘h=t’ 9
rV’ M‘b hpgm htyh rm’w ‘mVh ‘mVw hlxtb Mhb lpnk hyhw
smy smh hyr’h blk wbl rV’ lyx=Nb=Mg ’whw : MlVb’ yrx’ 10
ytY‘y yk : wt’ rV’ lyx=ynbw Kyb’ rwbg=yk l’rVy=lk ‘dy=yk 11
Myh=l‘=rV’ lwxk ‘bV r’b=d‘w Ndm l’rVy=lk Kyl‘ Ps’y Ps’h
’Ymn rV’ tmwqmh tx’b wyl’ wn’bw : brqb Myklh Kynpw brl 12
=lkbw wb rtwn=’lw hmd’h=l‘ lTh lpy rV’k wyl‘ wnxnw MV
l’rVy=lk w’yVhw Ps’y ry‘=l’=M’w : dx’=Mg wt’=rV’ MyVn’h 13
’Ymn=’l=rV’ d‘ lxnh=d‘ wt’ wnbxsw Mylbx ’yhh ry‘h=l’
hbwT l’rVy Vy’=lkw MwlVb’ rm’yw : rwrY=Mg MV 14
lptyx’ tY‘=t’ rphl hwY hwhyw lptyx’ tY‘m ykr’h yVwx tY‘
: h‘rh=t’ MwlVb’=l’ hwhy ’ybh rwb‘bl hbwTh
Z‘y t’zkw t’zk Mynhkh rtyb’=l’w qwdY=l’ yVwx rm’yw 15
ht‘w : yn’ ytY‘y t’zkw t’zkw l’rVy ynqz t’w MlVb’=t’ lptyx’ 16
rbdmh twbr‘b hlylh Nlt=l’ rm’l dwdl wdyghw hrhm wxlV
Ntnwhyw : wt’ rV’ M‘h=lklw Klml ‘lby Np rwb‘t rwb‘ Mgw 17
wkly Mhw Mhl hdyghw hxpVh hklhw lgr=Ny‘b Mydm‘ Z‘myx’w
Mt’ ’ryw : hry‘h ’wbl tw’rhl wlkwy ’l yk dwd Klml wdyghw 18
Myrwxbb Vy’=tyb=l’ w’byw hrhm MhynV wklyw MlVb’l dgyw r‘n
ynp=l‘ Ksmh=t’ Vrptw hV’h xqtw : MV wdryw wrYxb r’b wlw 19
sŘ 30 MwlVb’ ydb‘ w’byw : rbd ‘dwn ’lw twprh wyl‘ xTVtw r’bh 20
hV’h Mhl rm’tw Ntnwhyw Z‘myx’ hy’ wrm’yw htybh hV’h=l’
: MlVwry wbVyw w’Ym ’lw wVqbyw Mymh lkym wrb‘
=l’ wrm’yw dwd Klml wdgyw wklyw r’bhm wl‘yw Mtkl yrx’ yhyw 21
dwd
17. 22–18. 16 b l’wmV 307
22 Mqyw : lptyx’ Mkyl‘ Z‘y hkk=yk Mymh=t’ hrhm wrb‘w wmwq dwd
’l dx’=d‘ rqbh rw’=d‘ Ndryh=t’ wrb‘yw wt’ rV’ M‘h=lkw dwd
23 wtY‘ htV‘n ’l yk h’r lptyx’w : Ndryh=t’ rb‘=’l rV’ rd‘n
qnxyw wtyb=l’ wYyw wry‘=l’ wtyb=l’ Klyw Mqyw rwmxh=t’ Vbxyw
24 MlVb’w hmynxm ’b dwdw : wyb’ rbqb rbqyw tmyw
25 MlVb’ MV ’Vm‘=t’w : wm‘ l’rVy Vy’=lkw ’wh Ndryh=t’ rb‘
’b=rV’ yl’rVyh ’rty wmVw Vy’=Nb ’Vm‘w ’bYh=l‘ b’wy txt
26 Zr’ MlVb’w l’rVy Nxyw : b’wy M’ hywrY twx’ Vxn=tb lgyb’=l’
27 tbrm Vxn=Nb ybVw hmynxm dwd ’wbk yhyw : d‘lgh
28 bkVm : Mylgrm yd‘lgh ylzrbw rbd ’lm l’ym‘=Nb rykmw Nwm‘=ynb
29 Vbdw : ylqw MyVd‘w lwpw ylqw xmqw Myr‘Vw MyTxw rYwy ylkw twpsw
yk lwk’l wt’=rV’ M‘lw dwdl wVygh rqb twpVw N’Yw h’mxw
xy wt’ rV’ M‘h=t’ dwd dqpyw : rbdmb ’mYw Py‘w b‘r M‘h wrm’
2 tyVlVh M‘h=t’ dwd xlVyw : tw’m yrVw Mypl’ yrV Mhyl‘ MVyw
dyb tVlVhw b’wy yx’ hywrY=Nb yVyb’ dyb tyVlVhw b’wy=dyb
3 M‘h rm’yw : Mkm‘ yn’=Mg ’Y’ ’Yy M‘h=l’ Klmh rm’yw ytgh yt’
wmyVy=’l wnyYx wtmy=M’w bl wnyl’ wmyVy=’l swnn sn=M’ yk ’Yt ’l
ry‘m wnl=hyht=yk bwT ht‘w Mypl’ hrV‘ wnmk ht‘=yk bl wnyl’
4 hV‘’ Mkyny‘b bTyy=rV’ Klmh Mhyl’ rm’yw : ryz‘l
5 wYyw : Mypl’lw tw’ml w’Yy M‘h=lkw r‘Vh dy=l’ Klmh dm‘yw
MwlVb’l r‘nl yl=T’l rm’l yt’=t’w yVyb’=t’w b’wy=t’ Klmh
6 ’Yyw : MwlVb’ rbd=l‘ MyrVh=lk=t’ Klmh twYb w‘mV M‘h=lkw
7 wpgnyw : Myrp’ r‘yb hmxlmh yhtw l’rVy t’rql hdVh M‘h
’whh Mwyb hlwdg hpgmh MV=yhtw dwd ydb‘ ynpl l’rVy M‘ MV
8 bryw Zr’h=lk ynp=l‘ tyYpn hmxlmh MV=yhtw : Pl’ MyrV‘
9 MwlVb’ ’rqyw : ’whh Mwyb brxh hlk’ rV’m M‘b lk’l r‘yh
KbwV txt drph ’byw drph=l‘ bkr MwlVb’w dwd ydb‘ ynpl
drphw Zr’h Nybw MymVh Nyb Ntyw hl’b wV’r qzxyw hlwdgh hl’h
10 yty’r hnh rm’yw b’wyl dgyw dx’ Vy’ ’ryw : rb‘ wytxt=rV’
11 ty’r hnhw wl dygmh Vy’l b’wy rm’yw : hl’b ywlt MlVb’=t’
: tx’ hrgxw Psk hrV‘ Kl ttl yl‘w hYr’ MV wtykh=’l ‘wdmw
12 xlV’=’l Psk Pl’ ypk=l‘ lqV ykn’ ’lw b’wy=l’ Vy’h rm’yw
yt’=t’w yVyb’=t’w Kt’ Klmh hwY wnynz’b yk Klmh=Nb=l’ ydy
13 rbd=lkw rqV wVpnb ytyV‘=w’ : MwlVb’b r‘nb ym=wrmV rm’l
14 hlyx’ Nk=’l b’wy rm’yw : dgnm bYytt ht’w Klmh=Nm dxky=’l
yx wndw‘ MwlVb’ blb M‘qtyw wpkb MyTbV hVlV xqyw Kynpl
15 MwlVb’=t’ wkyw b’wy ylk y’Vn Myr‘n hrV‘ wbsyw : hl’h blb
16 KVx=yk l’rVy yrx’ Pdrm M‘h bVyw rpVb b’wy ‘qtyw : whtymyw
b’wy
308 b l’wmV 18. 17–19. 8
txph=l’ r‘yb wt’ wkylVyw MwlVb’=t’ wxqyw : M‘h=t’ b’wy 17
: wlh’l Vy’ wsn l’rVy=lkw d’m lwdg Mynb’=lg wyl‘ wbYyw lwdgh
rm’ yk Klmh=qm‘b rV’ tbYm=t’ wyxb wl=bYyw xql MlVb’w 18
dy hl ’rqyw wmV=l‘ tbYml ’rqyw ymV rykzh rwb‘b Nb yl=Ny’
hYwr’ rm’ qwdY=Nb Z‘myx’w : hzh Mwyh d‘ MlVb’ 19
’l b’wy wl rm’yw : wyby’ dym hwhy wTpV=yk Klmh=t’ hrVb’w ’n 20
rVbt ’l hzh Mwyhw rx’ Mwyb trVbw hzh Mwyh ht’ hrVb Vy’
hty’r rV’ Klml dgh Kl yVwkl b’wy rm’yw : tm Klmh=Nb=l‘ yk 21
b’wy=l’ rm’yw qwdY=Nb Z‘myx’ dw‘ Psyw : Zryw b’wyl yVwk wxtVyw 22
ht’ hz=hml b’wy rm’yw yVwkh yrx’ yn’=Mg ’n=hYr’ hm yhyw
Zryw Zwr wl rm’yw Zwr’ hm=yhyw : t’Ym hrwVb=Ny’ hklw ynb Zr 23
Myr‘Vh ynV=Nyb bVwy dwdw : yVwkh=t’ rb‘yw rkkh Krd Z‘myx’ 24
Vy’=hnhw ’ryw wyny‘=t’ ’Vyw hmwxh=l’ r‘Vh gg=l’ hpYh Klyw
hrwVb wdbl=M’ Klmh rm’yw Klml dgyw hpYh ’rqyw : wdbl Zr 25
hpYh ’rqyw Zr rx’=Vy’ hpYh ’ryw : brqw Kwlh Klyw wypb 26
: rVbm hz=Mg Klmh rm’yw wdbl Zr Vy’=hnh rm’yw r‘Vh=l’
sŘ 31 qwdY=Nb Z‘myx’ tYrmk NwV’rh tYwrm=t’ h’r yn’ hpYh rm’yw 27
Z‘myx’ ’rqyw : ’wby hbwT hrwVb=l’w hz bwT=Vy’ Klmh rm’yw 28
hwhy Kwrb rm’yw hYr’ wyp’l Klml wxtVyw MwlV Klmh=l’ rm’yw
: Klmh ynd’b Mdy=t’ w’Vn=rV’ MyVn’h=t’ rgs rV’ Kyhl’
Z‘myx’ rm’yw MwlVb’l r‘nl MwlV Klmh rm’yw 29
’lw Kdb‘=t’w b’wy Klmh db‘=t’ xlVl lwdgh Nwmhh yty’r
’b yVwkh hnhw : dm‘yw bsyw hk bYyth bs Klmh rm’yw : hm yt‘dy 30, 31
Mymqh=lk dym Mwyh hwhy KTpV=yk Klmh ynd’ rVbty yVwkh rm’yw
MwlVb’l r‘nl MwlVh yVwkh=l’ Klmh rm’yw : Kyl‘ 32
: h‘rl Kyl‘ wmq=rV’ lkw Klmh ynd’ yby’ r‘nk wyhy yVwkh rm’yw
rm’ hkw Kbyw r‘Vh tyl‘=l‘ l‘yw Klmh zgryw Ty
Kytxt yn’ ytwm Nty=ym MwlVb’ ynb ynb MwlVb’ ynb wtklb
: MlVb’=l‘ lb’tyw hkb Klmh hnh b’wyl dgyw : ynb ynb MwlVb’ 2
’whh Mwyb M‘h ‘mV=yk M‘h=lkl lb’l ’whh Mwyb h‘Vth yhtw 3
ry‘h ’wbl ’whh Mwyb M‘h bngtyw : wnb=l‘ Klmh bY‘n rm’l 4
wynp=t’ T’l Klmhw : hmxlmb Mswnb Mymlknh M‘h bngty rV’k 5
: ynb ynb MwlVb’ MwlVb’ ynb lwdg lwq Klmh q‘zyw
Kydb‘=lk ynp=t’ Mwyh tVbh rm’yw tybh Klmh=l’ b’wy ’byw 6
Vpnw KyVn Vpnw Kytnbw Kynb Vpn t’w Mwyh KVpn=t’ MyTlmmh
yk Mwyh tdgh yk Kybh’=t’ ’nVlw Ky’nV=t’ hbh’l : KyVglp 7
Mwyh wnlkw yx MwlVb’ ’l yk Mwyh yt‘dy yk Mydb‘w MyrV Kl Ny’
yk Kydb‘ bl=l‘ rbdw ’Y Mwq ht‘w : Kyny‘b rVy z’=yk Mytm 8
hwhyb
19. 9–30 b l’wmV 309
Kl h‘rw hlylh Kt’ Vy’ Nyly=M’ ’Ywy Kny’=yk yt‘bVn hwhyb
: ht‘=d‘ Kyr‘nm Kyl‘ h’b=rV’ h‘rh=lkm t’z
9 Klmh hnh rm’l wdygh M‘h=lklw r‘Vb bVyw Klmh Mqyw
: wylh’l Vy’ sn l’rVyw Klmh ynpl M‘h=lk ’byw r‘Vb bVwy
10 Klmh rm’l l’rVy yTbV=lkb Nwdn M‘h=lk yhyw
Zr’h=Nm xrb ht‘w MytVlp Pkm wnTlm ’whw wnyby’ Pkm wnlyYh
11 hml ht‘w hmxlmb tm wnyl‘ wnxVm rV’ MwlVb’w : MwlVb’ l‘m
12 xlV dwd Klmhw : Klmh=t’ byVhl MyVrxm Mt’
rm’l hdwhy ynqz=l’ wrbd rm’l Mynhkh rtyb’=l’w qwdY=l’
’b l’rVy=lk rbdw wtyb=l’ Klmh=t’ byVhl Mynrx’ wyht hml
13 Mynrx’ wyht hmlw Mt’ yrVbw ymY‘ Mt’ yx’ : wtyb=l’ Klmh=l’
14 hk ht’ yrVbw ymY‘ ’wlh wrmt ’Vm‘lw : Klmh=t’ byVhl
Mymyh=lk ynpl hyht ’bY=rV ’l=M’ Pyswy hkw Myhl’ yl=hV‘y
15 =l’ wxlVyw dx’ Vy’k hdwhy=Vy’=lk bbl=t’ Tyw : b’wy txt
16 ’b hdwhyw Ndryh=d‘ ’byw Klmh bVyw : Kydb‘=lkw ht’ bwV Klmh
17 rhmyw : Ndryh=t’ Klmh=t’ ryb‘hl Klmh t’rql tkll hlglgh
t’rql hdwhy Vy’=M‘ dryw Myrwxbm rV’ ynymyh=Nb ’rg=Nb y‘mV
18 tVmxw lw’V tyb r‘n ’byYw Nmynbm wm‘ Vy’ Pl’w : dwd Klmh
19 hrb‘w : Klmh ynpl Ndryh wxlYw wt’ wydb‘ MyrV‘w wynb rV‘
’rg=Nb y‘mVw wny‘b bwTh twV‘lw Klmh tyb=t’ ryb‘l hrb‘h
20 ynd’ yl=bVxy=l’ Klmh=l’ rm’yw : Ndryb wrb‘b Klmh ynpl lpn
Klmh=ynd’ ’Yy=rV’ Mwyb Kdb‘ hw‘h rV’ t’ rkzt=l’w Nw‘
21 yt’Tx yn’ yk Kdb‘ ‘dy yk : wbl=l’ Klmh MwVl MlVwrym
: Klmh ynd’ t’rql tdrl Pswy tyb=lkl NwV’r Mwyh yt’b=hnhw
22 y‘mV tmwy ’l t’z txth rm’yw hywrY=Nb yVyb’ N‘yw
23 ynb Mklw yl=hm dwd rm’yw : hwhy xyVm=t’ llq yk
’wlh yk l’rVyb Vy’ tmwy Mwyh NTVl Mwyh yl=wyht=yk hywrY
24 ’l y‘mV=l’ Klmh rm’yw : l’rVy=l‘ Klm=yn’ Mwyh yk yt‘dy
25 t’rql dry lw’V=Nb tVbpmw : Klmh wl ‘bVyw twmt
Mwyh=Nml sbk ’l wydgb=t’w wmpV hV‘=’lw wylgr hV‘=’lw Klmh
26 t’rql MlVwry ’b=yk yhyw : MwlVb ’b=rV’ Mwyh=d‘ Klmh tkl
27 ynd’ rm’yw : tVbypm ym‘ tklh=’l hml Klmh wl rm’yw Klmh
hyl‘ bkr’w rwmxh yl=hVbx’ Kdb‘ rm’=yk ynmr ydb‘ Klmh
28 Klmh ynd’=l’ Kdb‘b lgryw : Kdb‘ xsp yk Klmh=t’ Kl’w
29 hyh ’l yk : Kyny‘b bwTh hV‘w Myhl’h K’lmk Klmh ynd’w
ylk’b Kdb‘=t’ tVtw Klmh ynd’l twm=yVn’=M’ yk yb’ tyb=lk
: Klmh=l’ dw‘ q‘zlw hqdY dw‘ yl=Vy=hmw KnxlV
30 ’byYw ht’ ytrm’ Kyrbd dw‘ rbdt hml Klmh wl rm’yw
wqlxt
310 b l’wmV 19. 31–20. 8
yrx’ xqy lkh=t’ Mg Klmh=l’ tVbypm rm’yw : hdVh=t’ wqlxt 31
yd‘lgh ylzrbw : wtyb=l’ MwlVb Klmh ynd’ ’b=rV’ 32
Nqz ylzrbw : Ndryb=t’ wxlVl Ndryh Klmh=t’ rb‘yw Mylgrm dry 33
Vy’=yk Mynxmb wtbyVb Klmh=t’ lklk=’whw hnV MynmV=Nb d’m
Kt’ ytlklkw yt’ rb‘ ht’ ylzrb=l’ Klmh rm’yw : d’m ’wh lwdg 34
hl‘’=yk yyx ynV ymy hmk Klmh=l’ ylzrb rm’yw : MlVwryb ydm‘ 35
‘rl bwT=Nyb ‘d’h Mwyh ykn’ hnV MynmV=Nb : MlVwry Klmh=t’ 36
lwqb dw‘ ‘mV’=M’ htV’ rV’=t’w lk’ rV’=t’ Kdb‘ M‘Ty=M’
T‘mk : Klmh ynd’=l’ ’Vml dw‘ Kdb‘ hyhy hmlw twrVw MyrV 37
: t’zh hlwmgh Klmh ynlmgy hmlw Klmh=t’ Ndryh=t’ Kdb‘ rb‘y
Mhmk Kdb‘ hnhw ym’w yb’ rbq M‘ yry‘b tm’w Kdb‘ ’n=bVy 38
: Kyny‘b bwT=rV’ t’ wl=hV‘w Klmh ynd’=M‘ rb‘y
Kyny‘b bwTh=t’ wl=hV‘’ yn’w Mhmk rb‘y yt’ Klmh rm’yw 39
sŘ 32 Klmhw Ndryh=t’ M‘h=lk rb‘yw : Kl=hV‘’ yl‘ rxbt=rV’ lkw 40
: wmqml bVyw whkrbyw ylzrbl Klmh qVyw rb‘
=t’ wrb‘yw hdwhy M‘=lkw wm‘ rb‘ Nhmkw hlglgh Klmh rb‘yw 41
Klmh=l’ My’b l’rVy Vy’=lk hnhw : l’rVy M‘ yYx Mgw Klmh 42
Klmh=t’ wrb‘yw hdwhy Vy’ wnyx’ Kwbng ‘wdm Klmh=l’ wrm’yw
=l‘ hdwhy Vy’=lk N‘yw : wm‘ dwd yVn’=lkw Ndryh=t’ wtyb=t’w 43
rbdh=l‘ Kl hrx hz hmlw yl’ Klmh bwrq=yk l’rVy Vy’
: wnl ’Vn t’Vn=M’ Klmh=Nm wnlk’ lwk’h hzh
Klmb yl twdy=rV‘ rm’yw hdwhy Vy’=t’ l’rVy=Vy’ N‘yw 44
byVhl yl NwV’r yrbd hyh=’lw yntlqh ‘wdmw Kmm yn’ dwdb=Mgw
: l’rVy Vy’ rbdm hdwhy Vy’=rbd Vqyw yklm=t’
‘qtyw ynymy Vy’ yrkb=Nb ‘bV wmVw l‘ylb Vy’ ’rqn MVw k
wylh’l Vy’ yVy=Nbb wnl=hlxn ’lw dwdb qlx wnl=Ny’ rm’yw rpVb
yrkb=Nb ‘bV yrx’ dwd yrx’m l’rVy Vy’=lk l‘yw : l’rVy 2
wtyb=l’ dwd ’byw : MlVwry=d‘w Ndryh=Nm Mklmb wqbd hdwhy Vy’w 3
tybh rmVl xynh rV’ MyVglp MyVn=rV‘ t’ Klmh xqyw MlVwry
Mwy=d‘ twrrY hnyyhtw ’b=’l Mhyl’w Mlklkyw trmVm=tyb Mntyw
yl=q‘zh ’Vm‘=l’ Klmh rm’yw : twyx twnml’ Ntm 4
qy‘zhl ’Vm‘ Klyw : dm‘ hp ht’w Mymy tVlV hdwhy=Vy’=t’ 5
=l’ dwd rm’yw : wd‘y rV’ d‘wmh=Nm rxyyw hdwhy=t’ 6
ydb‘=t’ xq ht’ MwlVb’=Nm yrkb=Nb ‘bV wnl ‘ry ht‘ yVyb’
wyrx’ w’Yyw : wnny‘ lyYhw twrYb Myr‘ wl ’Ym=Np wyrx’ Pdrw Kynd’ 7
yrx’ Pdrl MlVwrym w’Yyw Myrbgh=lkw ytlphw ytrkhw b’wy yVn’
’b ’Vm‘w Nw‘bgb rV’ hlwdgh Nb’h=M‘ Mh : yrkb=Nb ‘bV 8
wyntm=l‘ tdmYm brx rwgx wl‘w wVbl wdm rwgx b’wyw Mhynpl
hr‘tb
20. 9–21. 7 b l’wmV 311
9 yx’ ht’ MwlVh ’Vm‘l b’wy rm’yw : lptw ’Yy ’whw hr‘tb
10 brxb rmVn=’l ’Vm‘w : wl=qVnl ’Vm‘ Nqzb b’wy Nymy=dy zxtw
wl hnV=’lw hYr’ wy‘m KpVyw Vmxh=l’ hb whkyw b’wy=dyb rV’
11 wyl‘ dm‘ Vy’w : yrkb=Nb ‘bV yrx’ Pdr wyx’ yVyb’w b’wyw tmyw
: b’wy yrx’ dwdl=rV’ ymw b’wyb Zpx rV’ ym rm’yw b’wy yr‘nm
12 M‘h=lk dm‘=yk Vy’h ’ryw hlsmh Kwtb Mdb llgtm ’Vm‘w
h’r rV’k dgb wyl‘ KlVyw hdVh hlsmh=Nm ’Vm‘=t’ bsyw
13 yrx’ Vy’=lk rb‘ hlsmh=Nm hgh rV’k : dm‘w wyl‘ ’bh=lk
14 hlb’ l’rVy yTbV=lkb rb‘yw : yrkb=Nb ‘bV yrx’ Pdrl b’wy
15 wyl‘ wrYyw w’byw : wyrx’=P’ w’byw whlqyw Myrbh=lkw hk‘m tybw
M‘h=lkw lxb dm‘tw ry‘h=l’ hlls wkpVyw hk‘mh tyb hlb’b
16 ry‘h=Nm hmkx hV’ ’rqtw : hmwxh lyphl MtyxVm b’wy=t’ rV’
17 brqyw : Kyl’ hrbd’w hnh=d‘ brq b’wy=l’ ’n=wrm’ w‘mV w‘mV
yrbd ‘mV wl rm’tw yn’ rm’yw b’wy ht’h hV’h rm’tw hyl’
18 rm’l hnV’rb wrbdy rbd rm’l rm’tw : ykn’ ‘mV rm’yw Ktm’
19 Vqbm ht’ l’rVy ynwm’ ymlV ykn’ : wmth Nkw lb’b wl’Vy l’V
: hwhy tlxn ‘lbt hml l’rVyb M’w ry‘ tymhl
20, 21 Nk=’l : tyxV’=M’w ‘lb’=M’ yl hlylx hlylx rm’yw b’wy N‘yw
dwdb Klmb wdy ’Vn wmV yrkb=Nb ‘bV Myrp’ rhm Vy’ yk rbdh
wV’r hnh b’wy=l’ hV’h rm’tw ry‘h l‘m hkl’w wdbl wt’=wnt
22 htmkxb M‘h=lk=l’ hV’h ’wbtw : hmwxh d‘b Kyl’ KlVm
wYpyw rpwVb ‘qtyw b’wy=l’ wklVyw yrkb=Nb ‘bV V’r=t’ wtrkyw
: Klmh=l’ MlVwry bV b’wyw wylh’l Vy’ ry‘h=l‘m
23 =l‘w yrkh=l‘ ‘dywhy=Nb hynbw l’rVy ’bYh=lk l’ b’wyw
24, 25 rps ’yVw : rykzmh dwlyx’=Nb TpVwhyw smh=l‘ Mrd’w : ytlph
26 : dwdl Nhk hyh yr’yh ’ry‘ Mgw : Mynhk rtyb’w qwdYw
’k dwd Vqbyw hnV yrx’ hnV MynV VlV dwd ymyb b‘r yhyw
Mymdh tyb=l’w lw’V=l’ hwhy rm’yw hwhy ynp=t’
2 Mhyl’ rm’yw Myn‘bgl Klmh ’rqyw : Myn‘bgh=t’ tymh=rV’=l‘
l’rVy ynbw yrm’h rtym=M’ yk hmh l’rVy ynbm ’l Myn‘bghw
: hdwhyw l’rVy=ynbl wt’nqb Mtkhl lw’V Vqbyw Mhl w‘bVn
3 =t’ wkrbw rpk’ hmbw Mkl hV‘’ hm Myn‘bgh=l’ dwd rm’yw
4 wtyb=M‘w lw’V=M‘ bhzw Psk yl=Ny’ Myn‘bgh wl wrm’yw : hwhy tlxn
: Mkl hV‘’ Myrm’ Mt’=hm rm’yw l’rVyb tymhl Vy’ wnl=Ny’w
5 bYythm wndmVn wnl=hmd rV’w wnlk rV’ Vy’h Klmh=l’ wrm’yw
6 hwhyl Mwn‘qwhw wynbm MyVn’ h‘bV wnl=Ntny : l’rVy lbg=lkb
7 Klmh lmxyw : Nt’ yn’ Klmh rm’yw hwhy ryxb lw’V t‘bgb sŘ 33
Nyb Mtnyb rV’ hwhy t‘bV=l‘ lw’V=Nb Ntnwhy=Nb tVb=ypm=l‘
dwd
312 b l’wmV 21. 8–22. 11
hy’=tb hpYr ynb ynV=t’ Klmh xqyw : lw’V=Nb Ntnwhy Nybw dwd 8
lkym ynb tVmx=t’w tVbpm=t’w ynmr’=t’ lw’Vl hdly rV’
dyb Mntyw : ytlxmh ylzrb=Nb l’yrd‘l hdly rV’ lw’V=tb 9
ymyb wtmh Mhw dxy Myt‘bV wlpyw hwhy ynpl rhb M‘yqyw Myn‘bgh
qVh=t’ hy’=tb hpYr xqtw : Myr‘V ryYq tlxt MynV’rb ryYq 10
MymVh=Nm Mhyl‘ Mym=Ktn d‘ ryYq tlxtm rwYh=l’ hl whTtw
dgyw : hlyl hdVh tyx=t’w Mmwy Mhyl‘ xwnl MymVh Pw‘ hntn=’lw 11
xqyw dwd Klyw : lw’V Vglp hy’=tb hpYr htV‘=rV’ t’ dwdl 12
rV’ d‘lg Vyby yl‘b t’m wnb Ntnwhy twmY‘=t’w lw’V twmY‘=t’
twkh Mwyb MytVlph MV Mwlt rV’ NV=tyb bxrm Mt’ wbng
twmY‘=t’w lw’V twmY‘=t’ MVm l‘yw : ‘blgb lw’V=t’ MytVlp 13
lw’V=twmY‘=t’ wrbqyw : My‘qwmh twmY‘=t’ wps’yw wnb Ntnwhy 14
hwY=rV’ lk wV‘yw wyb’ Vyq rbqb ‘lYb Nmynb Zr’b wnb=Ntnwhyw
hmxlm dw‘=yhtw : Nk=yrx’ Zr’l Myhl’ rt‘yw Klmh 15
MytVlp=t’ wmxlyw wm‘ wydb‘w dwd dryw l’rVy=t’ MytVlpl
tw’m VlV wnyq lqVmw hprh ydylyb rV’ bnb wbVyw : dwd P‘yw 16
wl=rz‘yw : dwd=t’ twkhl rm’yw hVdx rwgx ’whw tVxn lqVm 17
wl dwd=yVn’ w‘bVn z’ whtymyw ytVlph=t’ Kyw hywrY=Nb yVyb’
: l’rVy rn=t’ hbkt ’lw hmxlml wnt’ dw‘ ’Yt=’l rm’l
MytVlp=M‘ bwgb hmxlmh dw‘=yhtw Nk=yrx’ yhyw 18
: hprh ydlyb rV’ Ps=t’ ytVxh ykbs hkh z’
Mygr’ yr‘y=Nb Nnxl’ Kyw MytVlp=M‘ bwgb hmxlmh dw‘=yhtw 19
: Mygr’ rwnmk wtynx Z‘w ytgh tylg t’ ymxlh tyb
t‘bY’w wydy t‘bY’w Nydm Vy’ yhyw tgb hmxlm dw‘=yhtw 20
Prxyw : hprhl dly ’wh=Mgw rpsm ‘br’w MyrV‘ VVw VV wylgr 21
wdly hl’ t‘br’=t’ : dwd yx’ y‘mV=Nb Ntnwhy whkyw l’rVy=t’ 22
: wydb‘ dybw dwd=dyb wlpyw tgb hprhl
Pkm wt’ hwhy lyYh Mwyb t’zh hryVh yrbd=t’ hwhyl dwd rbdyw bk
: lw’V Pkmw wyby’=lk
yrwY yhl’ : yl=yTlpmw ytdYmw y‘ls hwhy rm’yw 2, 3
smxm y‘Vm yswnmw ybgVm y‘Vy Nrqw yngm wb=hsx’
ynpp’ yk : ‘Vw’ yby’mw hwhy ’rq’ llhm : yn‘Vt 4, 5
ynbs lw’V ylbx : ynt‘by l‘ylb ylxn twm=yrbVm 6
yhl’=l’w hwhy ’rq’ yl=rYb : twm yVqm ynmdq 7
V‘gtw : wynz’b yt‘wVw ylwq wlkyhm ‘mVyw ’rq’ 8
hrx=yk wV‘gtyw wzgry MymVh twdswm Zr’h V‘rtw
wr‘b Mylxg lk’t wypm V’w wp’b NV‘ hl‘ : wl 9
bkryw : wylgr txt lpr‘w dryw MymV Tyw : wnmm 10, 11
bwrk=l‘
22. 12–23. 5 b l’wmV 313
12 wytbybs KVx tVyw : xwr=ypnk=l‘ ’ryw P‘yw bwrk=l‘
13 =ylxg wr‘b wdgn hgnm : MyqxV yb‘ Mym=trVx twks
14, 15 xlVyw : wlwq Nty Nwyl‘w hwhy MymV=Nm M‘ry : V’
16 twdsm wlgy My yqp’ w’ryw : Mmhyw qrb MYypyw MyYx
17 ynxqy Mwrmm xlVy : wp’ xwr tmVnm hwhy tr‘gb lbt
18 wYm’ yk y’nVm z‘ yby’m ynlyYy : Mybr Mymm ynVmy
19, 20 ’Yyw : yl N‘Vm hwhy yhyw ydy’ Mwyb ynmdqy : ynmm
21 ytqdYk hwhy ynlmgy : yb Zpx=yk ynYlxy yt’ bxrml
22 yt‘Vr ’lw hwhy ykrd ytrmV yk : yl byVy ydy rbk
23 : hnmm rws’=’l wytqxw ydgnl wTpVm=lk yk : yhl’m
24, 25 ytqdYk yl hwhy bVyw : ynw‘m hrmtV’w wl Mymt hyh’w
26 Mymt rwbg=M‘ dsxtt dysx=M‘ : wyny‘ dgnl yrbk
27, 28 M‘=t’w : lptt Vq‘=M‘w rbtt rbn=M‘ : Mmtt
29 hwhy yryn ht’=yk : lypVt Mymr=l‘ Kyny‘w ‘yVwt yn‘
30 : rwV=gld’ yhl’b dwdg Zwr’ hkb yk : ykVx hygy hwhyw
31 Mysxh lkl ’wh Ngm hpwrY hwhy trm’ wkrd Mymt l’h
32 : wnyhl’ yd‘lbm rwY ymw hwhy yd‘lbm l’=ym yk : wb
33, 34 twly’k wylgr hwVm : wkrd Mymt rtyw lyx yzw‘m l’h
35 =tVq txnw hmxlml ydy dmlm : yndm‘y ytwmb l‘w
36, 37 byxrt : ynbrt Ktn‘w K‘Vy Ngm yl=Nttw : yt‘rz hVwxn
38 MdymV’w yby’ hpdr’ : ylsrq wd‘m ’lw yntxt yd‘Y
39 wlpyw Nwmwqy ’lw MYxm’w Mlk’w : Mtwlk=d‘ bwV’ ’lw
40 : yntxt ymq ‘yrkt hmxlml lyx ynrztw : ylgr txt
41, 42 ‘yVm Ny’w w‘Vy : MtymY’w y’nVm Pr‘ yl htt yby’w
43 twYwx=TyTk Zr’=rp‘k MqxV’w : Mn‘ ’lw hwhy=l’
44 Mywg V’rl ynrmVt ym‘ ybyrm ynTlptw : M‘qr’ Mqd’
45 Nz’ ‘wmVl yl=wVxkty rkn ynb : yndb‘y yt‘dy=’l M‘
46, 47 hwhy=yx : Mtwrgsmm wrgxyw wlby rkn ynb : yl w‘mVy
48 tmqn Ntnh l’h : y‘Vy rwY yhl’ Mryw yrwY Kwrbw
49 ynmmwrt ymqmw yby’m y’yYwmw : yntxt Mym‘ dyrwmw yl
50 : rmz’ KmVlw Mywgb hwhy Kdw’ Nk=l‘ : ynlyYt Mysmx Vy’m sŘ 34
51 w‘rzlw dwdl wxyVml dsx=hV‘w wklm tw‘wVy lydgm
: Mlw‘=d‘
gk xyVm l‘ Mqh rbgh M’nw yVy=Nb dwd M’n Mynrx’h dwd yrbd hl’w
2 : ynwVl=l‘ wtlmw yb=rbd hwhy xwr : l’rVy twrmz My‘nw bq‘y yhl’
3 lVwm qydY Md’b lVwm l’rVy rwY rbd yl l’rVy yhl’ rm’
4 rTmm hgnm twb‘ ’l rqb VmV=xrzy rqb rw’kw : Myhl’ t’ry
5 hkwr‘ yl MV Mlw‘ tyrb yk l’=M‘ ytyb Nk=’l=yk : Zr’m ’Vd
lkb
314 b l’wmV 23. 6–37
Zwqk l‘ylbw : xymYy ’l=yk Zpx=lkw y‘Vy=lk=yk hrmVw lkb 6
tynx Z‘w lzrb ’lmy Mhb ‘gy Vy’w : wxqy dyb ’l=yk Mhlk dnm 7
rV’ Myrbgh twmV hl’ : tbVb wprVy PwrV V’bw 8
hnmV=l‘ wnY‘h wnyd‘ ’wh yVlVh V’r ynmkxt tbVb bVy dwdl
hVlVb yxx’=Nb ydd=Nb rz‘l’ wrx’w : dx’ M‘pb llx tw’m 9
Vy’ wl‘yw hmxlml MV=wps’n MytVlpb Mprxb dwd=M‘ Myrbg
brxh=l’ wdy qbdtw wdy h‘gy=yk d‘ MytVlpb Kyw Mq ’wh : l’rVy 10
: TVpl=K’ wyrx’ wbVy M‘hw ’whh Mwyb hlwdg h‘wVt hwhy V‘yw
hyxl MytVlp wps’yw yrrh ’g’=Nb ’mV wrx’w 11
bYytyw : MytVlp ynpm sn M‘hw MyVd‘ h’lm hdVh tqlx MV=yhtw 12
: hlwdg h‘wVt hwhy V‘yw MytVlp=t’ Kyw hlyYyw hqlxh=Kwtb
tr‘m=l’ dwd=l’ ryYq=l’ w’byw V’r MyVlVhm MyVlV wdryw 13
bYmw hdwYmb z’ dwdw : My’pr qm‘b hnx MytVlp tyxw Mld‘ 14
r’bm Mym ynqVy ym rm’yw dwd hw’tyw : Mxl tyb z’ MytVlp 15
MytVlp hnxmb Myrbgh tVlV w‘qbyw : r‘Vb rV’ Mxl=tyb 16
’lw dwd=l’ w’byw w’Vyw r‘Vb rV’ Mxl=tyb r’bm Mym=wb’Vyw
ytV‘m hwhy yl hlylx rm’yw : hwhyl Mt’ Ksyw MtwtVl hb’ 17
wV‘ hl’ MtwtVl hb’ ’lw MtwVpnb Myklhh MyVn’h Mdh t’z
V’r ’wh hywrY=Nb b’wy yx’ yVyb’w : Myrbgh tVlV 18
: hVlVb MV=wlw llx tw’m VlV=l‘ wtynx=t’ rrw‘ ’whw yVlVh
: ’b=’l hVlVh=d‘w rVl Mhl yhyw dbkn ykh hVlVh=Nm 19
hkh ’wh l’Ybqm Myl‘p=br yx=Vy’=Nb ‘dywhy=Nb whynbw 20
Mwyb r’bh Kwtb hyr’h=t’ hkhw dry ’whw b’wm l’r’ ynV t’
tynx yrYmh dybw h’rm rV’ yrYm Vy’=t’ hkh ’whw : glVh 21
: wtynxb whgrhyw yrYmh dym tynxh=t’ lzgyw TbVb wyl’ dryw
MyVlVh=Nm : Myrbgh hVlVb MV=wlw ‘dywhy=Nb whynb hV‘ hl’ 22, 23
: wt‘mVm=l’ dwd whmVyw ’b=’l hVlVh=l’w dbkn
: Mxl tyb wdd=Nb Nnxl’ MyVlVb b’wy=yx’ l’hV‘ 24
’ry‘ yTlph Zlx : ydrxh ’qyl’ ydrxh hmV 25, 26
: ytVxh ynbm yttn‘h rz‘yb’ : y‘wqth Vq‘=Nb 27
hn‘b=Nb blx : ytpTnh yrhm yxx’h NwmlY 28, 29
ynt‘rp whynb : Nmynb ynb t‘bgm ybyr=Nb yt’ ytpTnh 30
: ymxrbh twmz‘ ytbr‘h Nwbl‘=yb’ : V‘g ylxnm ydh 31
: Ntnwhy NVy ynb ynbl‘Vh ’bxyl’ 32
=Nb Tlpyl’ : yrr’h rrV=Nb M’yx’ yrrhh hmV 33, 34
wrYx : ynlgh lptyx’=Nb M‘yl’ ytk‘mh=Nb ybsx’ 35
: ydgh ynb hbYm Ntn=Nb l’gy : ybr’h yr‘p ylmrkh 36
: hyrY=Nb b’wy ylk y’Vn ytr’bh yrxn ynm‘h qlY 37
’ry‘
23. 38–24. 24 b l’wmV 315
38, 39 ytxh hyrw’ : yrtyh brg yrtyh ’ry‘
dk l’rVyb twrxl hwhy=P’ Psyw : h‘bVw MyVlV lk
2 rm’yw : hdwhy=t’w l’rVy=t’ hnm Kl rm’l Mhb dwd=t’ tsyw
l’rVy yTbV=lkb ’n=TwV wt’=rV’ lyxh=rV b’wy=l’ Klmh
3 rm’yw : M‘h rpsm t’ yt‘dyw M‘h=t’ wdqpw ‘bV r’b=d‘w Ndm
Mym‘p h’m Mhkw Mhk M‘h=l’ Kyhl’ hwhy Pswyw Klmh=l’ b’wy
4 qzxyw : hzh rbdb Zpx hml Klmh ynd’w tw’r Klmh=ynd’ yny‘w
ynpl lyxh yrVw b’wy ’Yyw lyxh yrV l‘w b’wy=l’ Klmh=rbd
5 r‘wr‘b wnxyw Ndryh=t’ wrb‘yw : l’rVy=t’ M‘h=t’ dqpl Klmh
6 Zr’=l’w hd‘lgh w’byw : rz‘y=l’w dgh lxnh=Kwtb rV’ ry‘h Nymy
7 =lkw rY=rYbm w’byw : NwdyY=l’ bybsw N‘y hnd w’byw yVdx Mytxt
8 Zr’h=lkb wTVyw : ‘bV r’b hdwhy bgn=l’ w’Yyw yn‘nkhw ywxh yr‘
9 rpsm=t’ b’wy Ntyw : MlVwry Mwy MyrV‘w MyVdx h‘Vt hYqm w’byw
PlV lyx=Vy’ Pl’ tw’m hnmV l’rVy yhtw Klmh=l’ M‘h=dqpm
10 Nk=yrx’ wt’ dwd=bl Kyw : Vy’ Pl’ tw’m=Vmx hdwhy Vy’w brx
rV’ d’m yt’Tx hwhy=l’ dwd rm’yw M‘h=t’ rps
11 dwd Mqyw : d’m ytlksn yk Kdb‘ Nw‘=t’ ’n=rb‘h hwhy ht‘w ytyV‘
: rm’l dwd hzx ’ybnh dg=l’ hyh hwhy=rbdw rqbb
12 Kl=rxb Kyl‘ lTwn ykn’ VlV hwhy rm’ hk dwd=l’ trbdw Kwlh
13 ’wbth wl rm’yw wl=dgyw dwd=l’ dg=’byw : Kl=hV‘’w Mhm=tx’
’whw KyrY=ynpl Ksn MyVdx hVlV=M’ KYr’b b‘r MynV ‘bV Kl
byV’=hm h’rw ‘d ht‘ KYr’b rbd Mymy tVlV twyh=M’w Kpdr
14 ’n=hlpn d’m yl=rY dg=l’ dwd rm’yw : rbd yxlV
15 rbd hwhy Ntyw : hlp’=l’ Md’=dybw wmxr Mybr=yk hwhy=dyb
‘bV r’b=d‘w Ndm M‘h=Nm tmyw d‘wm t‘=d‘w rqbhm l’rVyb
16 hwhy Mxnyw htxVl MlVwry K’lmh wdy xlVyw : Vy’ Pl’ My‘bV
K’lmw Kdy Prh ht‘ br M‘b tyxVmh K’lml rm’yw h‘rh=l’
17 hwhy=l’ dwd rm’yw : ysbyh hnrw’h Nrg=M‘ hyh hwhy
ytyw‘h ykn’w yt’Tx ykn’ hnh rm’yw M‘b hkmh K’lmh=t’ wt’rb
: yb’ tybbw yb Kdy ’n yht wV‘ hm N’Yh hl’w
18 xbzm hwhyl Mqh hl‘ wl rm’yw ’whh Mwyb dwd=l’ dg=’byw
19, 20 PqVyw : hwhy hwY rV’k dg=rbdk dwd l‘yw : ysbyh hynr’ Nrgb
wxtVyw hnwr’ ’Yyw wyl‘ Myrb‘ wydb‘=t’w Klmh=t’ ’ryw hnwr’
21 wdb‘=l’ Klmh=ynd’ ’b ‘wdm hnwr’ rm’yw : hYr’ wyp’ Klml
hpgmh rY‘tw hwhyl xbzm twnbl Nrgh=t’ Km‘m twnql dwd rm’yw
22 wny‘b bwTh Klmh ynd’ l‘yw xqy dwd=l’ hnwr’ rm’yw : M‘h l‘m
23 hnwr’ Ntn lkh : MyY‘l rqbh ylkw Mygrmhw hl‘l rqbh h’r
24 Klmh rm’yw : KYry Kyhl’ hwhy Klmh=l’ hnwr’ rm’yw Klml Klmh
hnwr’=l’
316 b l’wmV 24. 25
yhl’ hwhyl hl‘’ ’lw ryxmb Ktw’m hnq’ wnq=yk ’l hnwr’=l’
Nbyw : MyVmx MylqV Pskb rqbh=t’w Nrgh=t’ dwd Nqyw Mnx twl‘ 25
rY‘tw Zr’l hwhy rt‘yw MymlVw twl‘ l‘yw hwhyl xbzm dwd MV
: l’rVy l‘m hpgmh

.]z"y +’ hy‘Vy[ Zwmh wrVâ Ł Nmysw ,hVVw tw’m Vmxw Pl’ l’wmV rpsd yqwsp Mwks
Nmysw ‘br’w MyVlV wyrdsw .]d"k qwsp h"k Nmys +’ l’wmV[ qbrm lg‘ hV’lw wyWxw
yl‘ hnmtnVm rpsh twnV .h‘Vtw My‘br’ wytwqspw .]z"T h"mq Mylht[ kdy=t’ xtwp
hnV hrV‘ tx’w yl‘l My‘br’ ,hnV VlVw My‘Vt l’rVy Klm dwd tmV d‘ wlyVb TpwV
.dwd Klml hnV My‘br’w lw’Wl MytVw ,l’wmVl

The number of the verses of the book of Samuel is 1506, and the sign is,
RELIEVE the oppresed (â Ł = 1000, V = 300, r = 200, w = 6; Isa 1:17) And
its middle point is, And the woman had a fatted calf [I Sam 28:24]. And its
sedarim are 34 and the sign is, Thou openest THINE HAND (y = 10, d = 4,
k = 20; Ps 145:16). And its peseqot are 49. The years of the book are from
the year that Eli was appointed judge in Shiloh unto the death of David king
of Israel 93 years, 40 to Eli and 11 to Samuel and 2 to Saul and 40 to King
David.
’ Myklm
’, 2 wl wrm’yw : wl Mxy ’lw Mydgbb whskyw Mymyb ’b Nqz dwd Klmhw sŘ 1
wl=yhtw Klmh ynpl hdm‘w hlwtb hr‘n Klmh ynd’l wVqby wydb‘
3 lkb hpy hr‘n wVqbyw : Klmh ynd’l Mxw Kqyxb hbkVw tnks
4 hr‘nhw : Klml ht’ w’byw tymnwVh gVyb’=t’ w’Ymyw l’rVy lwbg
5 hynd’w : h‘dy ’l Klmhw whtrVtw tnks Klml yhtw d’m=d‘ hpy
MyVmxw MyVrpw bkr wl V‘yw Klm’ yn’ rm’l ’Vntm tygx=Nb
6 tyV‘ hkk ‘wdm rm’l wymym wyb’ wbY‘=’lw : wynpl MyYr Vy’
7 M‘ wyrbd wyhyw : MwlVb’ yrx’ hdly wt’w d’m r’t=bwT ’wh=Mgw
8 Nhkh qwdYw : hynd’ yrx’ wrz‘yw Nhkh rtyb’ M‘w hywrY=Nb b’wy
’l dwdl rV’ Myrwbghw y‘rw y‘mVw ’ybnh Ntnw ‘dywhy=Nb whynbw
9 tlxzh Nb’ M‘ ’yrmw rqbw N’Y whynd’ xbzyw : whynd’=M‘ wyh
hdwhy yVn’=lklw Klmh ynb wyx’=lk=t’ ’rqyw lgr Ny‘ lY’=rV’
10 wyx’ hmlV=t’w Myrwbgh=t’w whynbw ’ybnh Ntn=t’w : Klmh ydb‘
11 t‘mV ’wlh rm’l hmlV=M’ ‘bV=tb=l’ Ntn rm’yw : ’rq ’l
12 ’n KY‘y’ ykl ht‘w : ‘dy ’l dwd wnynd’w tygx=Nb whynd’ Klm yk
13 dwd Klmh=l’ y’bw ykl : hmlV Knb Vpn=t’w KVpn=t’ yTlmw hY‘
hmlV=yk rm’l Ktm’l t‘bVn Klmh ynd’ ht’=’lh wyl’ trm’w
14 Kdw‘ hnh : whynd’ Klm ‘wdmw y’sk=l‘ bVy ’whw yrx’ Klmy Knb
15 ’btw : Kyrbd=t’ yt’lmw Kyrx’ ’wb’ yn’w Klmh=M‘ MV trbdm
trVm tymnwVh gVyb’w d’m Nqz Klmhw hrdxh Klmh=l’ ‘bV=tb
16 : Kl=hm Klmh rm’yw Klml wxtVtw ‘bV=tb dqtw : Klmh=t’
17 Knb hmlV=yk Ktm’l Kyhl’ hwhyb t‘bVn ht’ ynd’ wl rm’tw
18 ynd’ ht‘w Klm hynd’ hnh ht‘w : y’sk=l‘ bVy ’whw yrx’ Klmy
19 Klmh ynb=lkl ’rqyw brl N’Yw=’yrmw rwV xbzyw : t‘dy ’l Klmh
20 ynd’ ht’w : ’rq ’l Kdb‘ hmlVlw ’bYh rV b’ylw Nhkh rtyb’lw
Klmh=ynd’ ’sk=l‘ bVy ym Mhl dyghl Kyl‘ l’rVy=lk yny‘ Klmh
21 hmlV ynbw yn’ ytyyhw wytb’=M‘ Klmh=ynd’ bkVk hyhw : wyrx’
22, 23 wdygyw : ’b ’ybnh Ntnw Klmh=M‘ trbdm hndw‘ hnhw : My’Tx
wyp’=l‘ Klml wxtVyw Klmh ynpl ’byw ’ybnh Ntn hnh rm’l Klml
24 ’whw yrx’ Klmy whynd’ trm’ ht’ Klmh ynd’ Ntn rm’yw : hYr’
25 ’rqyw brl N’Yw=’yrmw rwV xbzyw Mwyh dry yk : y’sk=l‘ bVy
MytVw Mylk’ Mnhw Nhkh rtyb’lw ’bYh yrVlw Klmh ynb=lkl
26 whynblw Nhkh qdYlw Kdb‘=yn’ ylw : whynd’ Klmh yxy wrm’yw wynpl
27 rbdh hyhn Klmh ynd’ t’m M’ : ’rq ’l Kdb‘ hmlVlw ‘dywhy=Nb
28 N‘yw : wyrx’ Klmh=ynd’ ’sk=l‘ bVy ym Kydb‘=t’ t‘dwh ’lw hzh
Klmh
318 ’ Myklm 1. 29–2. 2
ynpl dm‘tw Klmh ynpl ’btw ‘bV=tbl yl=w’rq rm’yw dwd Klmh
: hrY=lkm yVpn=t’ hdp=rV’ hwhy=yx rm’yw Klmh ‘bVyw : Klmh 29
Knb hmlV=yk rm’l l’rVy yhl’ hwhyb Kl yt‘bVn rV’k yk 30
dqtw : hzh Mwyh hV‘’ Nk yk ytxt y’sk=l‘ bVy ’whw yrx’ Klmy 31
dwd Klmh ynd’ yxy rm’tw Klml wxtVtw Zr’ Myp’ ‘bV=tb
Ntnlw Nhkh qwdYl yl=w’rq dwd Klmh rm’yw : Ml‘l 32
Mhl Klmh rm’yw : Klmh ynpl w’byw ‘dywhy=Nb whynblw ’ybnh 33
hdrph=l‘ ynb hmlV=t’ Mtbkrhw Mkynd’ ydb‘=t’ Mkm‘ wxq
Ntnw Nhkh qwdY MV wt’ xVmw : Nwxg=l’ wt’ Mtdrwhw yl=rV’ 34
: hmlV Klmh yxy Mtrm’w rpwVb Mt‘qtw l’rVy=l‘ Klml ’ybnh
twyhl ytywY wt’w ytxt Klmy ’whw y’sk=l‘ bVyw ’bw wyrx’ Mtyl‘w 35
rm’yw Klmh=t’ ‘dywhy=Nb whynb N‘yw : hdwhy=l‘w l’rVy=l‘ dygn 36
ynd’=M‘ hwhy hyh rV’k : Klmh ynd’ yhl’ hwhy rm’y Nk Nm’ 37
: dwd Klmh ynd’ ’skm w’sk=t’ ldgyw hmlV=M‘ yhy Nk Klmh
wbkryw ytlphw ytrkhw ‘dywhy=Nb whynbw ’ybnh Ntnw Nhkh qwdY dryw 38
Nhkh qwdY xqyw : Nwxg=l‘ wt’ wklyw dwd Klmh tdrp=l‘ hmlV=t’ 39
wrm’yw rpwVb w‘qtyw hmlV=t’ xVmyw lh’h=Nm NmVh Nrq=t’
Myllxm M‘hw wyrx’ M‘h=lk wl‘yw : hmlV Klmh yxy M‘h=lk 40
whynd’ ‘mVyw : Mlwqb Zr’h ‘qbtw hlwdg hxmV MyxmVw Myllxb 41
rpwVh lwq=t’ b’wy ‘mVyw lk’l wlk Mhw wt’ rV’ My’rqh=lkw
rtyb’=Nb Ntnwy hnhw rbdm wndw‘ : hmwh hyrqh=lwq ‘wdm rm’yw 42
N‘yw : rVbt bwTw ht’ lyx Vy’ yk ’b whynd’ rm’yw ’b Nhkh 43
: hmlV=t’ Kylmh dwd Klmh wnynd’ lb’ whynd’l rm’yw Ntnwy
‘dywhy=Nb whynbw ’ybnh Ntn=t’w Nhkh qwdY=t’ Klmh=wt’ xlVyw 44
qwdY wt’ wxVmyw : Klmh tdrp l‘ wt’ wbkryw ytlphw ytrkhw 45
’wh hyrqh Mhtw MyxmV MVm wl‘yw Nwxgb Klml ’ybnh Ntnw Nhkh
w’b=Mgw : hkwlmh ’sk l‘ hmlV bVy Mgw : Mt‘mV rV’ lwqh 46, 47
MV=t’ Kyhl’ bTyy rm’l dwd Klmh wnynd’=t’ Krbl Klmh ydb‘
: bkVmh=l‘ Klmh wxtVyw K’skm w’sk=t’ ldgyw KmVm hmlV
sŘ 2 bVy Mwyh Ntn rV’ l’rVy yhl’ hwhy Kwrb Klmh rm’ hkk=Mgw 48
wklyw whynd’l rV’ My’rqh=lk wmqyw wdrxyw : tw’r yny‘w y’sk=l‘ 49
twnrqb qzxyw Klyw Mqyw hmlV ynpm ’ry whynd’w : wkrdl Vy’ 50
hnhw hmlV Klmh=t’ ’ry whynd’ hnh rm’l hmlVl dgyw : xbzmh 51
tymy=M’ hmlV Klmh Mwyk yl=‘bVy rm’l xbzmh twnrqb zx’
wtr‘Vm lpy=’l lyx=Nbl hyhy M’ hmlV rm’yw : brxb wdb‘=t’ 52
l‘m whdryw hmlV Klmh xlVyw : tmw wb=’Ymt h‘r=M’w hYr’ 53
: Ktybl Kl hmlV wl=rm’yw hmlV Klml wxtVyw ’byw xbzmh
ykn’ : rm’l wnb hmlV=t’ wYyw twml dwd=ymy wbrqyw b, 2
Klh
2. 3–26 ’ Myklm 319
3 hwhy trmVm=t’ trmVw : Vy’l tyyhw tqzxw Zr’h=lk Krdb Klh
bwtkk wytwd‘w wyTpVmw wytwYm wytqx rmVl wykrdb tkll Kyhl’
hnpt rV’=lk t’w hV‘t rV’=lk t’ lykVt N‘ml hVm trwtb
4 wrmVy=M’ rm’l yl‘ rbd rV’ wrbd=t’ hwhy Myqy N‘ml : MV
rm’l MVpn=lkbw Mbbl=lkb tm’b ynpl tkll Mkrd=t’ Kynb
5 hV‘=rV’ t’ t‘dy ht’ Mgw : l’rVy ’sk l‘m Vy’ Kl trky=’l
rnb’l l’rVy tw’bY yrV=ynVl hV‘ rV’ hywrY=Nb b’wy yl
ymd Ntyw MlVb hmxlm=ymd MVyw Mgrhyw rty=Nb ’Vm‘lw rn=Nb
6 Ktmkxk tyV‘w : wylgrb rV’ wl‘nbw wyntmb rV’ wtrgxb hmxlm
7 yd‘lgh ylzrb ynblw : l’V MlVb wtbyV drwt=’lw
ynpm yxrbb yl’ wbrq Nk=yk KnxlV ylk’b wyhw dsx=hV‘t
8 ’whw Myrxbm ynymyh=Nb ’rg=Nb y‘mV Km‘ hnhw : Kyx’ MwlVb’
Ndryh yt’rql dry=’whw Mynxm ytkl Mwyb tYrmn hllq ynllq
9 yk whqnt=l’ ht‘w : brxb Ktym’=M’ rm’l hwhyb wl ‘bV’w
Mdb wtbyV=t’ tdrwhw wl=hV‘t rV’ t’ t‘dyw ht’ Mkx Vy’
10, 11 Mymyhw : dwd ry‘b rbqyw wytb’=M‘ dwd bkVyw : lw’V
MynV ‘bV Klm Nwrbxb hnV My‘br’ l’rVy=l‘ dwd Klm rV’
12 wyb’ dwd ’sk=l‘ bVy hmlVw : MynV VlVw MyVlV Klm MlVwrybw
13 ‘bV=tb=l’ tygx=Nb whynd’ ’byw : d’m wtklm Nktw
14 Kyl’ yl rbd rm’yw : MwlV rm’yw K’b MwlVh rm’tw hmlV M’
15 wmV yl‘w hkwlmh htyh yl=yk t‘dy t’ rm’yw : rbd rm’tw
htyh hwhym yk yx’l yhtw hkwlmh bstw Klml Mhynp l’rVy=lk
16 rm’tw ynp=t’ ybVt=l’ Kt’m l’V ykn’ tx’ hl’V ht‘w : wl
17 Kynp=t’ byVy=’l yk Klmh hmlVl ’n=yrm’ rm’yw : rbd wyl’
18 ykn’ bwT ‘bV=tb rm’tw : hV’l tymnwVh gVyb’=t’ yl=Ntyw
19 wl=rbdl hmlV Klmh=l’ ‘bV=tb ’btw : Klmh=l’ Kyl‘ rbd’
MVyw w’sk=l‘ bVyw hl wxtVyw ht’rql Klmh Mqyw whynd’=l‘
20 ykn’ hnTq tx’ hl’V rm’tw : wnymyl bVtw Klmh M’l ’sk
yk ym’ yl’V Klmh hl rm’yw ynp=t’ bVt=l’ Kt’m tl’V
21 Kyx’ whynd’l tymnVh gVyb’=t’ Nty rm’tw : Kynp=t’ byV’=’l
22 gVyb’=t’ tl’V t’ hmlw wm’l rm’yw hmlV Klmh N‘yw : hV’l
wlw ynmm lwdgh yx’ ’wh yk hkwlmh=t’ wl=yl’Vw whynd’l tymnVh
23 hmlV Klmh ‘bVyw : hywrY=Nb b’wylw Nhkh rtyb’lw
whynd’ rbd wVpnb yk Pyswy hkw Myhl’ yl=hV‘y hk rm’l hwhyb
24 dwd ’sk=l‘ ynybyVwyw ynnykh rV’ hwhy=yx ht‘w : hzh rbdh=t’
25 xlVyw : whynd’ tmwy Mwyh yk rbd rV’k tyb yl=hV‘ rV’w yb’
: tmyw wb=‘gpyw ‘dywhy=Nb whynb dyb hmlV Klmh
26 ht’ twm Vy’ yk KydV=l‘ Kl ttn‘ Klmh rm’ Nhkh rtyb’lw
Mwybw
320 ’ Myklm 2. 27–3. 2
yb’ dwd ynpl hwhy ynd’ Nwr’=t’ t’Vn=yk Ktym’ ’l hzh Mwybw
twyhm rtyb’=t’ hmlV Vrgyw : yb’ hn‘th=rV’ lkb tyn‘th ykw 27
: hlVb yl‘ tyb=l‘ rbd rV’ hwhy rbd=t’ ’lml hwhyl Nhk
hynd’ yrx’ hTn b’wy yk b’wy=d‘ h’b h‘mVhw 28
twnrqb qzxyw hwhy lh’=l’ b’wy snyw hTn ’l MwlVb’ yrx’w
lY’ hnhw hwhy lh’=l’ b’wy sn yk hmlV Klml dgyw : xbzmh 29
’byw : wb=‘gp Kl rm’l ‘dywhy=Nb whynb=t’ hmlV xlVyw xbzmh 30
yk ’l rm’yw ’Y Klmh rm’=hk wyl’ rm’yw hwhy lh’=l’ whynb
hkw b’wy rbd=hk rm’l rbd Klmh=t’ whynb bVyw twm’ hp
tryshw wtrbqw wb=‘gpw rbd rV’k hV‘ Klmh wl rm’yw : ynn‘ 31
wmd=t’ hwhy byVhw : yb’ tyb l‘mw yl‘m b’wy KpV rV’ Mnx ymd 32
brxb Mgrhyw wnmm MybTw MyqdY MyVn’=ynVb ‘gp rV’ wV’r=l‘
’Vm‘=t’w l’rVy ’bY=rV rn=Nb rnb’=t’ ‘dy ’l dwd yb’w
Ml‘l w‘rz V’rbw b’wy V’rb Mhymd wbVw : hdwhy ’bY=rV rty=Nb 33
l‘yw : hwhy M‘m Mlw‘=d‘ MwlV hyhy w’sklw wtyblw w‘rzlw dwdlw 34
Klmh Ntyw : rbdmb wtybb rbqyw whtmyw wb=‘gpyw ‘dywhy=Nb whynb 35
Klmh Ntn Nhkh qwdY=t’w ’bYh=l‘ wytxt ‘dywhy=Nb whynb=t’
tyb Kl=hnb wl rm’yw y‘mVl ’rqyw Klmh xlVyw : rtyb’ txt 36
Kt’Y Mwyb hyhw : hn’w hn’ MVm ’Yt=’lw MV tbVyw MlVwryb 37
: KV’rb hyhy Kmd twmt twm yk ‘dt ‘dy Nwrdq lxn=t’ trb‘w
hV‘y Nk Klmh ynd’ rbd rV’k rbdh bwT Klml y‘mV rm’yw 38
Zqm yhyw : Mybr Mymy MlVwryb y‘mV bVyw Kdb‘ 39
tg Klm hk‘m=Nb Vyk’=l’ y‘mVl Mydb‘=ynV wxrbyw MynV VlV
wrmx=t’ Vbxyw y‘mV Mqyw : tgb Kydb‘ hnh rm’l y‘mVl wdygyw 40
wydb‘=t’ ’byw y‘mV Klyw wydb‘=t’ Vqbl Vyk’=l’ htg Klyw
: bVyw tg MlVwrym y‘mV Klh=yk hmlVl dgyw : tgm 41
d‘’w hwhyb Kyt‘bVh ’wlh wyl’ rm’yw y‘mVl ’rqyw Klmh xlVyw 42
twmt twm yk ‘dt ‘dy hn’w hn’ tklhw Kt’Y Mwyb rm’l Kb
hwhy t‘bV t’ trmV ’l ‘wdmw : yt‘mV rbdh bwT yl’ rm’tw 43
t‘dy ht’ y‘mV=l’ Klmh rm’yw : Kyl‘ ytywY=rV’ hwYmh=t’w 44
hwhy byVhw yb’ dwdl tyV‘ rV’ Kbbl ‘dy rV’ h‘rh=lk t’
sŘ 3 ynpl Nwkn hyhy dwd ’skw Kwrb hmlV Klmhw : KV’rb Kt‘r=t’ 45
tmyw wb=‘gpyw ’Yyw ‘dywhy=Nb whynb=t’ Klmh wYyw : Mlw‘=d‘ hwhy 46
h‘rp=t’ hmlV Ntxtyw : hmlV=dyb hnwkn hklmmhw g
twnbl wtlk d‘ dwd ry‘=l’ h’ybyw h‘rp=tb=t’ xqyw MyrYm Klm
Myxbzm M‘h qr : bybs MlVwry tmwx=t’w hwhy tyb=t’w wtyb=t’ 2
: Mhh Mymyh d‘ hwhy MVl tyb hnbn=’l yk twmbb
bh’yw
3. 3–28 ’ Myklm 321
3 xbzm ’wh twmbb qr wyb’ dwd twqxb tkll hwhy=t’ hmlV bh’yw
4 Pl’ hlwdgh hmbh ’yh yk MV xbzl hn‘bg Klmh Klyw : ryTqmw
5 h’rn Nw‘bgb : ’whh xbzmh l‘ hmlV hl‘y twl‘
: Kl=Nt’ hm l’V Myhl’ rm’yw hlylh Mwlxb hmlV=l’ hwhy
6 Klh rV’k lwdg dsx yb’ dwd Kdb‘=M‘ tyV‘ ht’ hmlV rm’yw
dsxh=t’ wl=rmVtw Km‘ bbl trVybw hqdYbw tm’b Kynpl
7 yhl’ hwhy ht‘w : hzh Mwyk w’sk=l‘ bVy Nb wl=Nttw hzh lwdgh
t’Y ‘d’ ’l NTq r‘n ykn’w yb’ dwd txt Kdb‘=t’ tklmh ht’
8 rpsy ’lw hnmy=’l rV’ br=M‘ trxb rV’ Km‘ Kwtb Kdb‘w : ’bw
9 yk ‘rl bwT=Nyb Nybhl Km‘=t’ TpVl ‘mV bl Kdb‘l ttnw : brm
10 l’V yk ynd’ yny‘b rbdh bTyyw : hzh dbkh Km‘=t’ TpVl lkwy ym
11 rbdh=t’ tl’V rV’ N‘y wyl’ Myhl’ rm’yw : hzh rbdh=t’ hmlV
tl’V ’lw rV‘ Kl tl’V=’lw Mybr Mymy Kl tl’V=’lw hzh
12 Krbdk ytyV‘ hnh : TpVm ‘mVl Nybh Kl tl’Vw Kyby’ Vpn
Kyrx’w Kynpl hyh=’l Kwmk rV’ Nwbnw Mkx bl Kl yttn hnh
13 dwbk=Mg rV‘=Mg Kl yttn tl’V=’l rV’ Mgw : Kwmk Mwqy=’l
14 rmVl ykrdb Klt M’w : Kymy=lk Myklmb Vy’ Kwmk hyh=’l rV’
: Kymy=t’ ytkr’hw Kyb’ dywd Klh rV’k ytwYmw yqx
15 =tyrb Nwr’ ynpl dm‘yw MlVwry ’wbyw Mwlx hnhw hmlV Zqyw
: wydb‘=lkl htVm V‘yw MymlV V‘yw twl‘ l‘yw hwhy
16, 17 rm’tw : wynpl hndm‘tw Klmh=l’ twnz MyVn MytV hn’bt z’
dl’w dx’ tybb tbVy t’zh hV’hw yn’ ynd’ yb tx’h hV’h
18 wnxn’w t’zh hV’h=Mg dltw ytdll yVylVh Mwyb yhyw : tybb hm‘
19 hV’h=Nb tmyw : tybb wnxn’=MytV ytlwz tybb wnt’ rz=Ny’ wdxy
20 ynb=t’ xqtw hlylh Kwtb Mqtw : wyl‘ hbkV rV’ hlyl t’zh
hbykVh tmh hnb=t’w hqyxb whbykVtw hnVy Ktm’w ylY’m
21 rqbb wyl’ Nnwbt’w tm=hnhw ynb=t’ qynyhl rqbb Mq’w : yqyxb
22 ynb yk ’l trx’h hV’h rm’tw : ytdly rV’ ynb hyh=’l hnhw
hnrbdtw yxh ynbw tmh Knb yk ’l trm’ t’zw tmh Knbw yxh
23 t’zw tmh Knbw yxh ynb=hz trm’ t’z Klmh rm’yw : Klmh ynpl
24 wxq Klmh rm’yw : yxh ynbw tmh Knb yk ’l trm’
25 dlyh=t’ wrzg Klmh rm’yw : Klmh ynpl brxh w’ybyw brx=yl
26 hV’h rm’tw : tx’l yYxh=t’w tx’l yYxh=t’ wntw MynVl yxh
ynd’ yb rm’tw hnb=l‘ hymxr wrmkn=yk Klmh=l’ yxh hnb=rV’
Kl=Mg yl=Mg trm’ t’zw whtymt=l’ tmhw yxh dwlyh=t’ hl=wnt
27 tmhw yxh dwlyh=t’ hl=wnt rm’yw Klmh N‘yw : wrzg hyhy ’l
28 TpV rV’ TpVmh=t’ l’rVy=lk w‘mVyw : wm’ ’yh whtymt ’l
twV‘l wbrqb Myhl’ tmkx=yk w’r yk Klmh ynpm w’ryw Klmh
TpVm
322 ’ Myklm 4. 1–5. 13
hl’w : l’rVy=lk=l‘ Klm hmlV Klmh yhyw : TpVm d, 2
’VyV ynb hyx’w Prxyl’ : Nhkh qwdY=Nb whyrz‘ wl=rV’ MyrVh 3
‘dywhy=Nb whynbw : rykzmh dwlyx’=Nb TpVwhy Myrps 4
dwbzw MybYnh=l‘ Ntn=Nb whyrz‘w : Mynhk rtyb’w qwdYw ’bYh=l‘ 5
’db‘=Nb Mrynd’w tybh=l‘ rVyx’w : Klmh h‘r Nhk Ntn=Nb 6
l’rVy=lk=l‘ MybYn rV‘=MynV hmlVlw : smh=l‘ 7
: lklkl dx’=l‘ hyhy hnVb Vdx wtyb=t’w Klmh=t’ wlklkw
: Myrp’ rhb rwx=Nb MtwmV hl’w 8
: Nnx tyb Nwly’w VmV tybw Mybl‘Vbw Zqmb rqd=Nb 9
: rpx Zr’=lkw hkV wl twbr’b dsx=Nb 10
: hV’l wl htyh hmlV=tb tpT r’d tpn=lk bdnyb’=Nb 11
rV’ N’V tyb=lkw wdgmw Kn‘t dwlyx’=Nb ’n‘b 12
rb‘m d‘ hlwxm lb’ d‘ N’V tybm l’‘rzyl txtm hntrY lY’
hVnm=Nb ry’y twx wl d‘lg tmrb rbg=Nb : M‘mqyl 13
hmwx twldg Myr‘ MyVV NVbb rV’ bgr’ lbx wl d‘lgb rV’
: hmynxm ’d‘=Nb bdnyx’ : tVxn xyrbw 14
: hV’l hmlV=tb tmVb=t’ xql ’wh=Mg yltpnb Z‘myx’ 15
TpVwhy : twl‘bw rV’b yVwx=Nb ’n‘b 16, 17
: Nmynbb ’l’=Nb y‘mV : rkVVyb xwrp=Nb 18
NVbh Klm g‘w yrm’h Klm Nwxys Zr’ d‘lg Zr’b yr’=Nb rbg 19
sŘ 4 Myh=l‘=rV’ lwxk Mybr l’rVyw hdwhy : Zr’b rV’ dx’ byYnw 20
twklmmh=lkb lVwm hyh hmlVw : MyxmVw MytVw Mylk’ brl h
Mydb‘w hxnm MyVgm MyrYm lwbg d‘w MytVlp Zr’ rhnh=Nm
dx’ Mwyl hmlV=Mxl yhyw : wyyx ymy=lk hmlV=t’ 2
rqb MyrV‘w My’rb rqb hrV‘ : xmq rk MyVVw tls rk MyVlV 3
’wh=yk : Myswb’ Myrbrbw rwmxyw ybYw ly’m dbl N’Y h’mw y‘r 4
MwlVw rhnh rb‘ yklm=lkb hz‘=d‘w xsptm rhnh rb‘=lkb hdr
txt Vy’ xTbl l’rVyw hdwhy bVyw : bybsm wyrb‘=lkm wl hyh 5
: hmlV ymy lk ‘bV r’b=d‘w Ndm wtn’t txtw wnpg
rV‘=MynVw wbkrml Mysws twr’ Pl’ My‘br’ hmlVl yhyw 6
=lk t’w hmlV Klmh=t’ hl’h MybYnh wlklkw : MyVrp Pl’ 7
Myr‘Vhw : rbd wrd‘y ’l wVdx Vy’ hmlV=Klmh NxlV=l’ brqh 8
: wTpVmk Vy’ MV=hyhy rV’ Mwqmh=l’ w’by Vkrlw Myswsl Nbthw
bxrw d’m hbrh hnwbtw hmlVl hmkx Myhl’ Ntyw 9
=ynb=lk tmkxm hmlV tmkx brtw : Myh tpV=l‘ rV’ lwxk bl 10
Nmyhw yxrz’h Nty’m Md’h=lkm Mkxyw : MyrYm tmkx lkmw Mdq 11
tVlV rbdyw : bybs Mywgh=lkb wmV=yhyw lwxm ynb ‘drdw lklkw 12
zr’h=Nm MyY‘h=l‘ rbdyw : Pl’w hVmx wryV yhyw lVm Mypl’ 13
rV’
5. 14–6. 5 ’ Myklm 323
Pw‘h=l‘w hmhbh=l‘ rbdyw ryqb ’Yy rV’ bwz’h d‘w Nwnblb rV’
14 hmlV tmkx t’ ‘mVl Mym‘h=lkm w’byw : Mygdh=l‘w Vmrh=l‘w
15 xlVyw : wtmkx=t’ w‘mV rV’ Zr’h yklm=lk t’m
Klml wxVm wt’ yk ‘mV yk hmlV=l’ wydb‘=t’ rwY=Klm Mryx
: Mymyh=lk dwdl Mryx hyh bh’ yk whyb’ txt
16, 17 ’l yk yb’ dwd=t’ t‘dy ht’ : rm’l Mryx=l’ hmlV xlVyw
d‘ whbbs rV’ hmxlmh ynpm wyhl’ hwhy MVl tyb twnbl lky
18 bybsm yl yhl’ hwhy xynh ht‘w : wlgr twpk txt Mt’ hwhy=tt
19 yhl’ hwhy MVl tyb twnbl rm’ ynnhw : ‘r ‘gp Ny’w NTV Ny’
K’sk=l‘ Kytxt Nt’ rV’ Knb rm’l yb’ dwd=l’ hwhy rbd rV’k
20 ydb‘w Nwnblh=Nm Myzr’ yl=wtrkyw hwY ht‘w : ymVl tybh hnby=’wh
t‘dy ht’ yk rm’t rV’ lkk Kl Nt’ Kydb‘ rkVw Kydb‘=M‘ wyhy
21 ‘mVk yhyw : MyndYk MyY‘=trkl ‘dy Vy’ wnb Ny’ yk
Ntn rV’ Mwyh hwhy Kwrb rm’yw d’m xmVyw hmlV yrbd=t’ Mryx
22 rm’l hmlV=l’ Mryx xlVyw : hzh brh M‘h=l‘ Mkx Nb dwdl
Myzr’ yY‘b KYpx=lk=t’ hV‘’ yn’ yl’ txlV=rV’ t’ yt‘mV
23 Myb twrbd MmyV’ yn’w hmy Nwnblh=Nm wdry ydb‘ : MyVwrb yY‘bw
hV‘t ht’w ’Vt ht’w MV MytYpnw yl’ xlVt=rV’ Mwqmh=d‘
24 yY‘w Myzr’ yY‘ hmlVl Ntn Mwryx yhyw : ytyb Mxl ttl yYpx=t’
25 tlkm MyTx rk Pl’ MyrV‘ Mryxl Ntn hmlVw : wYpx=lk MyVwrb
: hnVb hnV Mryxl hmlV Nty=hk tytk NmV rk MyrV‘w wtybl
26 MlV yhyw wl=rbd rV’k hmlVl hmkx Ntn hwhyw
27 sm hmlV Klmh l‘yw : MhynV tyrb wtrkyw hmlV Nybw Mryx Nyb
28 trV‘ hnwnbl MxlVyw : Vy’ Pl’ MyVlV smh yhyw l’rVy=lkm
Mrynd’w wtybb MyVdx MynV Nwnblb wyhy Vdx twpylx Vdxb Mypl’
29 MynmVw lbs ’Vn Pl’ My‘bV hmlVl yhyw : smh=l‘
30 hk’lmh=l‘ rV’ hmlVl MybYnh yrVm dbl : rhb bYx Pl’
31 Klmh wYyw : hk’lmb MyV‘h M‘b Mydrh tw’m VlVw Mypl’ tVlV
32 wlspyw : tyzg ynb’ tybh dsyl twrqy Mynb’ twldg Mynb’ w‘syw
: tybh twnbl Mynb’hw MyY‘h wnykyw Mylbghw Mwryx ynbw hmlV ynb

w =Zr’m l’rVy=ynb t’Yl hnV tw’m ‘br’w hnV MynwmVb yhyw


hmlV Klml ynVh Vdxh ’wh wz Vdxb ty‘ybrh hnVb MyrYm
2 hwhyl hmlV Klmh hnb rV’ tybhw : hwhyl tybh Nbyw l’rVy=l‘
3 Mlw’hw : wtmwq hm’ MyVlVw wbxr MyrV‘w wkr’ hm’=MyVV
rV‘ tybh bxr ynp=l‘ wkr’ hm’ MyrV‘ tybh lkyh ynp=l‘
4 MypqV ynwlx tybl V‘yw : tybh ynp=l‘ wbxr hm’b
5 bybs tybh twryq=t’ bybs ‘wYy tybh ryq=l‘ Nbyw : MymT’
lkyhl
324 ’ Myklm 6. 6–35
hm’b Vmx hntxth ‘wYyh : bybs tw‘lY V‘yw rybdlw lkyhl 6
hbxr hm’b ‘bV tyVylVhw hbxr hm’b VV hnkythw hbxr
: tybh=twryqb zx’ ytlbl hYwx bybs tybl Ntn tw‘rgm yk
lzrb ylk=lk Nzrghw twbqmw hnbn ‘sm hmlV=Nb’ wtnbhb tybhw 7
tybh Ptk=l’ hnkyth ‘lYh xtp : wtnbhb tybb ‘mVn=’l 8
Nbyw : MyVlVh=l’ hnkyth=Nmw hnkyth=l‘ wl‘y Mylwlbw tynmyh 9
=t’ Nbyw : Myzr’b trdVw Mybg tybh=t’ Npsyw whlkyw tybh=t’ 10
: Myzr’ yY‘b tybh=t’ zx’yw wtmwq twm’ Vmx tybh=lk=l‘ ‘wYyh
=rV’ hzh tybh : rm’l hmlV=l’ hwhy=rbd yhyw 11, 12
ytwYm=lk=t’ trmVw hV‘t yTpVm=t’w ytqxb Klt=M’ hnb ht’
: Kyb’ dwd=l’ ytrbd rV’ Kt’ yrbd=t’ ytmqhw Mhb tkll
sŘ 5 : l’rVy ym‘=t’ bz‘’ ’lw l’rVy ynb Kwtb ytnkVw 13
htybm tybh twryq=t’ Nbyw : whlkyw tybh=t’ hmlV Nbyw 14, 15
PYyw tybm Z‘ hpY Npsh twryq=d‘ tybh ‘qrqm Myzr’ tw‘lYb
ytwkrym hm’ MyrV‘=t’ Nbyw : MyVwrb tw‘lYb tybh ‘qrq=t’ 16
rybdl tybm wl Nbyw twryqh=d‘ ‘qrqh=Nm Myzr’ tw‘lYb tybh
zr’w : ynpl lkyhh ’wh tybh hyh hm’b My‘br’w : MyVdqh Vdql 17, 18
Nb’ Ny’ zr’ lkh MyYY yrwTpw My‘qp t‘lqm hmynp tybh=l’
tyrb Nwr’=t’ MV Nttl Nykh hmynpm tybh=Kwtb rybdw : h’rn 19
MyrV‘w bxr hm’ MyrV‘w Kr’ hm’ MyrV‘ rybdh ynplw : hwhy 20
tybh=t’ hmlV PYyw : zr’ xbzm PYyw rwgs bhz whpYyw wtmwq hm’ 21
: bhz whpYyw rybdh ynpl bhz twqytrb rb‘yw rwgs bhz hmynpm
rybdl=rV’ xbzmh=lkw tybh=lk Mt=d‘ bhz hpY tybh=lk=t’w 22
: wtmwq twm’ rV‘ NmV=yY‘ Mybwrk ynV rybdb V‘yw : bhz hpY 23
rV‘ tynVh bwrkh Pnk twm’ Vmxw tx’h bwrkh Pnk twm’ Vmxw 24
hdm ynVh bwrkh hm’b rV‘w : wypnk twYq=d‘w wypnk twYqm twm’ 25
Nkw hm’b rV‘ dx’h bwrkh tmwq : Mybrkh ynVl dx’ bYqw tx’ 26
ypnk=t’ wVrpyw ymynph tybh Kwtb Mybwrkh=t’ Ntyw : ynVh bwrkh 27
ynVh ryqb t‘gn ynVh bwrkh Pnkw ryqb dx’h=Pnk ‘gtw Mybrkh
: bhz Mybwrkh=t’ PYyw : Pnk=l’ Pnk t‘gn tybh Kwt=l’ Mhypnkw 28
trmtw Mybwrk tw‘lqm yxwtp ‘lq bsm tybh twryq=lk t’w 29
hmynpl bhz hpY tybh ‘qrq=t’w : NwYyxlw Mynplm MyYY yrwTpw 30
twzwzm ly’h NmV=yY‘ twtld hV‘ rybdh xtp t’w : NwYyxlw 31
twrmtw Mybwrk tw‘lqm Mhyl‘ ‘lqw NmV=yY‘ twtld ytVw : tyVmx 32
: bhzh=t’ twrmth=l‘w Mybwrkh=l‘ dryw bhz hpYw MyYY yrwTpw
twtld ytVw : ty‘br t’m NmV=yY‘ twzwzm lkyhh xtpl hV‘ Nkw 33, 34
tldh My‘lq ynVw Mylylg tx’h tldh My‘lY ynV MyVwrb yY‘
rVym bhz hpYw MyYY yrTpw twrmtw Mybwrk ‘lqw : Mylylg tynVh 35
hqxmh=l‘
6. 36–7. 23 ’ Myklm 325
36 ttrk rwTw tyzg yrwT hVlV tymynph rYxh=t’ Nbyw : hqxmh=l‘
37, 38 hrV‘ tx’h hnVbw : wz xryb hwhy tyb dsy ty‘ybrh hnVb : Myzr’
wTpVm=lklw wyrbd=lkl tybh hlk ynymVh Vdxh ’wh lwb xryb
z lkyw hnV hrV‘ VlV hmlV hnb wtyb=t’w : MynV ‘bV whnbyw
2 MyVmxw wkr’ hm’ h’m Nwnblh r‘y tyb=t’ Nbyw : wtyb=lk=t’
Myzr’ ydwm‘ yrwT h‘br’ l‘ wtmwq hm’ MyVlVw wbxr hm’
3 rV’ t‘lYh=l‘ l‘mm zr’b Npsw : Mydwm‘h=l‘ Myzr’ twtrkw
4 hVlV MypqVw : rwTh rV‘ hVmx hVmxw My‘br’ Mydwm‘h=l‘
5 My‘br twzwzmhw Myxtph=lkw : Mym‘p VlV hzxm=l’ hzxmw MyrwT
6 hV‘ Mydwm‘h Mlw’ t’w : Mym‘p VlV hzxm=l’ hzxm lwmw PqV
b‘w Mydm‘w Mhynp=l‘ Mlw’w wbxr hm’ MyVlVw wkr’ hm’ MyVmx
7 Nwpsw hV‘ TpVmh Ml’ MV=TpVy rV’ ’skh Mlw’w : Mhynp=l‘
8 tybm trx’h rYx MV bVy=rV’ wtybw : ‘qrqh=d‘ ‘qrqhm zr’b
hmlV xql rV’ h‘rp=tbl hV‘y tybw hyh hzh hV‘mk Mlw’l
9 tybm hrgmb twrrgm tyzg tdmk trqy Mynb’ hl’=lk : hzh Mlw’k
10 Mynb’ dsymw : hlwdgh rYxh=d‘ Zwxmw twxpTh=d‘ dsmmw Zwxmw
11 hl‘mlmw : twm’ hnmV ynb’w twm’ rV‘ ynb’ twldg Mynb’ twrqy
12 MyrwT hVlV bybs hlwdgh rYxw : zr’w tyzg twdmk twrqy Mynb’
: tybh Ml’lw tymynph hwhy=tyb rYxlw Myzr’ ttrk rwTw tyzg

13, 14 ’wh hnml’ hV’=Nb : rYm Mryx=t’ xqyw hmlV Klmh xlVyw
=t’w hmkxh=t’ ’lmyw tVxn Vrx yrY=Vy’ wyb’w yltpn hTmm
Klmh=l’ ’wbyw tVxnb hk’lm=lk twV‘l t‘dh=t’w hnwbth
15 hnmV tVxn Mydwm‘h ynV=t’ rYyw : wtk’lm=lk=t’ V‘yw hmlV
=t’ bsy hm’ hrV‘=MytV Twxw dx’h dwm‘h tmwq hm’ hrV‘
16 tVxn qYm Mydwm‘h yV’r=l‘ ttl hV‘ trtk ytVw : ynVh dwm‘h
: tynVh trtkh tmwq twm’ Vmxw tx’h trtkh tmwq twm’ Vmx
17 V’r=l‘ rV’ trtkl twrVrV hV‘m Myldg hkbV hV‘m MykbV
18 =t’ V‘yw : tynVh trtkl h‘bVw tx’h trtkl h‘bV Mydwm‘h
trtkh=t’ twskl tx’h hkbVh=l‘ bybs MyrwT ynVw Mydwm‘h
19 rV’ trtkw : tynVh trtkl hV‘ Nkw Mynmrh V’r=l‘ rV’
20 ynV=l‘ trtkw : twm’ ‘br’ Mlw’b NVwV hV‘m Mydwm‘h V’r=l‘
Mynwmrhw hkbV rb‘l rV’ NTbh tm‘lm l‘mm=Mg Mydwm‘h
21 Ml’l Mydm‘h=t’ Mqyw : tynVh trtkh l‘ bybs MyrT Myt’m sŘ 6
dwm‘h=t’ Mqyw Nyky wmV=t’ ’rqyw ynmyh dwm‘h=t’ Mqyw lkyhh
22 Mttw NVwV hV‘m Mydwm‘h V’r l‘w : z‘b wmV=t’ ’rqyw yl’mVh
23 hm’b rV‘ qYwm Myh=t’ V‘yw : Mydwm‘h tk’lm
hm’b MyVlV hwqw wtmwq hm’b Vmxw bybs lg‘ wtpV=d‘ wtpVm
bsy
326 ’ Myklm 7. 24–48
rV‘ wt’ Mybbs bybs wtpVl txtm My‘qpw : bybs wt’ bsy 24
dm‘ : wtqYyb MyqYy My‘qph MyrwT ynV bybs Myh=t’ Mypqm hm’b 25
hVlVw hmy Mynp hVlVw hnwpY Mynp hVlV rqb rV‘ ynV=l‘
Mhyrx’=lkw hl‘mlm Mhyl‘ Myhw hxrzm Mynp hVlVw hbgn Mynp
Mypl’ NVwV xrp swk=tpV hV‘mk wtpVw xpT wyb‘w : htyb 26
hm’b ‘br’ tVxn rV‘ twnkmh=t’ V‘yw : lyky tb 27
hzw : htmwq hm’b VlVw hbxr hm’b ‘br’w tx’h hnwkmh Kr’ 28
twrgsmh=l‘w : MyblVh Nyb trgsmw Mhl trgsm hnwkmh hV‘m 29
l‘mm Nk MyblVh=l‘w Mybwrkw rqb twyr’ MyblVh Nyb rV’
tVxn ynpw’ h‘br’w : drwm hV‘m twyl rqblw twyr’l txtmw 30
txtm Mhl tptk wytm‘p h‘br’w tVxn ynrsw tx’h hnwkml
hl‘mw trtkl tybm whypw : twyl Vy’ rb‘m twqYy tptkh rykl 31
tw‘lqm hyp=l‘=Mgw hm’h yYxw hm’ Nk=hV‘m lg‘ hypw hm’b
twrgsml txtml Mynpw’h t‘br’w : twlg‘ ’l tw‘brm Mhytrgsmw 32
: hm’h yYxw hm’ dx’h Npw’h tmwqw hnwkmb Mynpw’h twdyw
MhyqVxw Mhybgw Mtwdy hbkrmh Npw’ hV‘mk Mynpw’h hV‘mw 33
tx’h hnkmh twnp ‘br’ l’ twptk ‘br’w : qYwm lkh MhyrVxw 34
bybs lg‘ hmwq hm’h yYx hnwkmh V’rbw : hyptk hnkmh=Nm 35
hytdy txlh=l‘ xtpyw : hnmm hytrgsmw hytdy hnkmh V’r l‘w 36
t’zk : bybs twylw Vy’=r‘mk trmtw twyr’ Mybwrk hytrgsmw l‘w 37
: hnhlkl dx’ bYq tx’ hdm dx’ qYwm twnkmh rV‘ t’ hV‘
rwykh lyky tb My‘br’ tVxn twryk hrV‘ V‘yw 38
tx’h hnkmh=l‘ dx’ rwyk dx’h rwykh hm’b ‘br’ dx’h
Nymym tybh Ptk=l‘ Vmx twnkmh=t’ Ntyw : twnwkmh rV‘l 39
tynmyh tybh Ptkm Ntn Myh=t’w wl’mVm tybh Ptk=l‘ Vmxw
My‘yh=t’w twrykh=t’ Mwryx V‘yw : bgn lwmm hmdq 40
Klml hV‘ rV’ hk’lmh=lk=t’ twV‘l Mryx lkyw twqrzmh=t’w
Mydm‘h V’r=l‘=rV’ trtkh tlgw MynV Mydm‘ : hwhy tyb hmlV 41
V’r=l‘ rV’ trtkh tlg ytV=t’ twskl MytV twkbVhw MytV
MyrwT=ynV twkbVh ytVl tw’m ‘br’ Mynmrh=t’w : Mydwm‘h 42
ynp=l‘ rV’ trtkh tlg ytV=t’ twskl tx’h hkbVl Mynmr
=t’w : twnkmh=l‘ hrV‘ trykh=t’w rV‘ twnkmh=t’w : Mydwm‘h 43, 44
My‘yh=t’w twrysh=t’w : Myh txt rV‘=MynV rqbh=t’w dx’h Myh 45
hmlV Klml Mryx hV‘ rV’ lh’h Mylkh=lk t’w twqrzmh=t’w
hmd’h hb‘mb Klmh MqYy Ndryh rkkb : Trmm tVxn hwhy tyb 46
d’m d’m brm Mylkh=lk=t’ hmlV xnyw : NtrY Nybw twks Nyb 47
tyb rV’ Mylkh=lk t’ hmlV V‘yw : tVxnh lqVm rqxn ’l 48
: bhz Mynph Mxl wyl‘ rV’ NxlVh=t’w bhzh xbzm t’ hwhy
twrnmh=t’w
7. 49–8. 23 ’ Myklm 327
49 rwgs bhz rybdh ynpl lw’mVm Vmxw Nymym Vmx twrnmh=t’w
50 twpkhw twqrzmhw twrmzmhw twpshw : bhz Myxqlmhw trnhw xrphw
MyVdqh Vdql ymynph tybh twtldl twtphw rwgs bhz twtxmhw
51 rV’ hk’lmh=lk MlVtw : bhz lkyhl tybh ytldl
=t’ wyb’ dwd yVdq=t’ hmlV ’byw hwhy tyb hmlV Klmh hV‘
: hwhy tyb twrY’b Ntn Mylkh=t’w bhzh=t’w Pskh
x y’yVn twTmh yV’r=lk=t’ l’rVy ynqz=t’ hmlV lhqy z’
Nwr’=t’ twl‘hl MlVwry hmlV Klmh=l’ l’rVy ynbl twb’h
2 Vy’=lk hmlV Klmh=l’ wlhqyw : NwyY ’yh dwd ry‘m hwhy=tyrb
3 ynqz lk w’byw : y‘ybVh Vdxh ’wh gxb Mynt’h xryb l’rVy
4 d‘wm lh’=t’w hwhy Nwr’=t’ wl‘yw : Nwr’h=t’ Mynhkh w’Vyw l’rVy
5 Klmhw : Mywlhw Mynhkh Mt’ wl‘yw lh’b rV’ Vdqh ylk=lk=t’w
Myxbzm Nwr’h ynpl wt’ wyl‘ Myd‘wnh l’rVy td‘=lkw hmlV
6 Nwr’=t’ Mynhkh w’byw : brm wnmy ’lw wrpsy=’l rV’ rqbw N’Y
txt=l’ MyVdqh Vdq=l’ tybh rybd=l’ wmwqm=l’ hwhy=tyrb
7 wksyw Nwr’h Mwqm=l’ Mypnk MyVrp Mybwrkh yk : Mybwrkh ypnk
8 yV’r w’ryw Mydbh wkr’yw : hl‘mlm wydb=l‘w Nwr’h=l‘ Mybrkh
Mwyh d‘ MV wyhyw hYwxh w’ry ’lw rybdh ynp=l‘ Vdqh=Nm Mydbh
9 brxb hVm MV xnh rV’ Mynb’h twxl ynV qr Nwr’b Ny’ : hzh
10 t’Yb yhyw : MyrYm Zr’m Mt’Yb l’rVy ynb=M‘ hwhy trk rV’
11 dm‘l Mynhkh wlky=’lw : hwhy tyb=t’ ’lm Nn‘hw Vdqh=Nm Mynhkh sŘ 7
: hwhy tyb=t’ hwhy=dwbk ’lm=yk Nn‘h ynpm trVl
12, 13 lbz tyb ytynb hnb : lpr‘b NkVl rm’ hwhy hmlV rm’ z’
14 lhq=lk t’ Krbyw wynp=t’ Klmh bsyw : Mymlw‘ KtbVl Nwkm Kl
15 rV’ l’rVy yhl’ hwhy Kwrb rm’yw : dm‘ l’rVy lhq=lkw l’rVy
16 yt’Ywh rV’ Mwyh=Nm : rm’l ’lm wdybw yb’ dwd t’ wypb rbd
l’rVy yTbV lkm ry‘b ytrxb=’l MyrYmm l’rVy=t’ ym‘=t’
17 yhyw : l’rVy ym‘=l‘ twyhl dwdb rxb’w MV ymV twyhl tyb twnbl
18 hwhy rm’yw : l’rVy yhl’ hwhy MVl tyb twnbl yb’ dwd bbl=M‘
yk tbyTh ymVl tyb twnbl Kbbl=M‘ hyh rV’ N‘y yb’ dwd=l’
19 KyYlxm ’Yyh Knb=M’ yk tybh hnbt ’l ht’ qr : Kbbl=M‘ hyh
20 txt Mq’w rbd rV’ wrbd=t’ hwhy Mqyw : ymVl tybh hnby=’wh
MVl tybh hnb’w hwhy rbd rV’k l’rVy ’sk=l‘ bV’w yb’ dwd
21 hwhy tyrb MV=rV’ Nwr’l Mwqm MV MV’w : l’rVy yhl’ hwhy
: MyrYm Zr’m Mt’ w’yYwhb wnytb’=M‘ trk rV’
22 Vrpyw l’rVy lhq=lk dgn hwhy xbzm ynpl hmlV dm‘yw
23 MymVb Myhl’ Kwmk=Ny’ l’rVy yhl’ hwhy rm’yw : MymVh wypk
Kynpl Myklhh Kydb‘l dsxhw tyrbh rmV txtm Zr’h=l‘w l‘mm
Mbl=lkb
328 ’ Myklm 8. 24–45
rbdtw wl trbd=rV’ t’ yb’ dwd Kdb‘l trmV rV’ : Mbl=lkb 24
Kdb‘l rmV l’rVy yhl’ hwhy ht‘w : hzh Mwyk t’lm Kdybw Kypb 25
bVy ynplm Vy’ Kl trky=’l rm’l wl trbd rV’ t’ yb’ dwd
rV’k ynpl tkll Mkrd=t’ Kynb wrmVy=M’ qr l’rVy ’sk=l‘
Kdb‘l trbd rV’ Kyrbd ’n Nm’y l’rVy yhl’ ht‘w : ynpl tklh 26
ymVw MymVh hnh Zr’h=l‘ Myhl’ bVy Mnm’h yk : yb’ dwd 27
tlpt=l’ tynpw : ytynb rV’ hzh tybh=yk P’ Kwlklky ’l MymVh 28
rV’ hlpth=l’w hnrh=l’ ‘mVl yhl’ hwhy wtnxt=l’w Kdb‘
hzh tybh=l’ twxtp Kny‘ twyhl : Mwyh Kynpl llptm Kdb‘ 29
hlpth=l’ ‘mVl MV ymV hyhy trm’ rV’ Mwqmh=l’ Mwyw hlyl
Km‘w Kdb‘ tnxt=l’ t‘mVw : hzh Mwqmh=l’ Kdb‘ llpty rV’ 30
KtbV Mwqm=l’ ‘mVt ht’w hzh Mwqmh=l’ wllpty rV’ l’rVy
wb=’Vnw wh‘rl Vy’ ’Txy rV’ t’ : txlsw t‘mVw MymVh=l’ 31
‘mVt ht’w : hzh tybb Kxbzm ynpl hl’ ’bw wtl’hl hl’ 32
wV’rb wkrd ttl ‘Vr ‘yVrhl Kydb‘=t’ tTpVw tyV‘w MymVh
l’rVy Km‘ Pgnhb : wtqdYk wl ttl qydY qydYhlw 33
wllpthw KmV=t’ wdwhw Kyl’ wbVw Kl=w’Txy rV’ byw’ ynpl
t’Txl txlsw MymVh ‘mVt ht’w : hzh tybb Kyl’ wnnxthw 34
: Mtwb’l ttn rV’ hmd’h=l’ MtbVhw l’rVy Km‘
Mwqmh=l’ wllpthw Kl=w’Txy yk rTm hyhy=’lw MymV rY‘hb 35
MymVh ‘mVt ht’w : Mn‘t yk NwbwVy Mt’Txmw KmV=t’ wdwhw hzh 36
hbwTh Krdh=t’ Mrwt yk l’rVy Km‘w Kydb‘ t’Txl txlsw
: hlxnl Km‘l httn=rV’ KYr’=l‘ rTm httnw hb=wkly rV’
hbr’ Nwqry NwpdV hyhy=yk rbd Zr’b hyhy=yk b‘r 37
: hlxm=lk ‘gn=lk wyr‘V Zr’b wby’ wl=rYy yk hyhy yk lysx
rV’ l’rVy Km‘ lkl Md’h=lkl hyht rV’ hnxt=lk hlpt=lk 38
‘mVt ht’w : hzh tybh=l’ wypk Vrpw wbbl ‘gn Vy’ Nw‘dy 39
‘dt rV’ wykrd=lkk Vy’l ttnw tyV‘w txlsw KtbV Nwkm MymVh
Kw’ry N‘ml : Md’h ynb=lk bbl=t’ Kdbl t‘dy ht’=yk wbbl=t’ 40
: wnytb’l httn rV’ hmd’h ynp=l‘ Myyx Mh=rV’ Mymyh=lk
Zr’m ’bw ’wh l’rVy Km‘m=’l rV’ yrknh=l’ Mgw 41
hqzxh Kdy=t’w lwdgh KmV=t’ Nw‘mVy yk : KmV N‘ml hqwxr 42
Nwkm MymVh ‘mVt ht’ : hzh tybh=l’ llpthw ’bw hywTnh K‘rzw 43
Zr’h ym‘=lk Nw‘dy N‘ml yrknh Kyl’ ’rqy=rV’ lkk tyV‘w KtbV
tybh=l‘ ’rqn KmV=yk t‘dlw l’rVy Km‘k Kt’ h’ryl KmV=t’
Krdb wby’=l‘ hmxlml Km‘ ’Yy=yk : ytynb rV’ hzh 44
tybhw hb trxb rV’ ry‘h Krd hwhy=l’ wllpthw MxlVt rV’
tyV‘w Mtnxt=t’w Mtlpt=t’ MymVh t‘mVw : KmVl ytnb=rV’ 45
MTpVm
8. 46–9. 3 ’ Myklm 329
46 Mttnw Mb tpn’w ’Txy=’l rV’ Md’ Ny’ yk Kl=w’Txy yk : MTpVm
47 wbyVhw : hbwrq w’ hqwxr byw’h Zr’=l’ MhybV MwbVw byw’ ynpl
MhybV Zr’b Kyl’ wnnxthw wbVw MV=wbVn rV’ Zr’b Mbl=l’
48 MVpn=lkbw Mbbl=lkb Kyl’ wbVw : wn‘Vr wnyw‘hw wn’Tx rm’l
httn rV’ MYr’ Krd Kyl’ wllpthw Mt’ wbV=rV’ Mhyby’ Zr’b
49 MymVh t‘mVw : KmVl tynb=rV’ tybhw trxb rV’ ry‘h Mtwb’l
50 Km‘l txlsw : MTpVm tyV‘w Mtnxt=t’w Mtlpt=t’ KtbV Nwkm
ynpl Mymxrl Mttnw Kb=w‘Vp rV’ Mhy‘Vp=lklw Kl=w’Tx rV’
51 rwk Kwtm MyrYmm t’Ywh rV’ Mh Ktlxnw Km‘=yk : Mwmxrw MhybV
52 l’rVy Km‘ tnxt=l’w Kdb‘ tnxt=l’ twxtp Kyny‘ twyhl : lzrbh
53 hlxnl Kl Mtldbh ht’=yk : Kyl’ M’rq lkb Mhyl’ ‘mVl
wnytb’=t’ K’yYwhb Kdb‘ hVm dyb trbd rV’k Zr’h ym‘ lkm
54 =l’ llpthl hmlV twlkk yhyw : hwhy ynd’ MyrYmm
‘rkm hwhy xbzm ynplm Mq t’zh hnxthw hlpth=lk t’ hwhy
55 l’rVy lhq=lk t’ Krbyw dm‘yw : MymVh twVrp wypkw wykrb=l‘
56 rV’ lkk l’rVy wm‘l hxwnm Ntn rV’ hwhy Kwrb : rm’l lwdg lwq
: wdb‘ hVm dyb rbd rV’ bwTh wrbd lkm dx’ rbd lpn=’l rbd
57 : wnVTy=l’w wnbz‘y=l’ wnytb’=M‘ hyh rV’k wnm‘ wnyhl’ hwhy yhy
58 wyTpVmw wyqxw wytwYm rmVlw wykrd=lkb tkll wyl’ wnbbl twThl sŘ 8
59 hwhy ynpl ytnnxth rV’ hl’ yrbd wyhyw : wnytb’=t’ hwY rV’
TpVmw wdb‘ TpVm twV‘l hlylw Mmwy wnyhl’ hwhy=l’ Mybrq
60 ’wh hwhy yk Zr’h ym‘=lk t‘d N‘ml : wmwyb Mwy=rbd l’rVy wm‘
61 wyqxb tkll wnyhl’ hwhy M‘ MlV Mkbbl hyhw : dw‘ Ny’ Myhl’h
62 ynpl xbz Myxbz wm‘ l’rVy=lkw Klmhw : hzh Mwyk wytwYm rmVlw
63 MyrV‘ rqb hwhyl xbz rV’ MymlVh xbz t’ hmlV xbzyw : hwhy
Klmh hwhy tyb=t’ wknxyw Pl’ MyrV‘w h’m N’Yw Pl’ MynVw
64 ynpl rV’ rYxh Kwt=t’ Klmh Vdq ’whh Mwyb : l’rVy ynb=lkw
MymlVh yblx t’w hxnmh=t’w hl‘h=t’ MV hV‘=yk hwhy=tyb
hxnmh=t’w hl‘h=t’ lykhm NTq hwhy ynpl rV’ tVxnh xbzm=yk
65 l’rVy=lkw gxh=t’ ’yhh=t‘b hmlV V‘yw : MymlVh yblx t’w
t‘bV wnyhl’ hwhy ynpl MyrYm lxn=d‘ tmx ’wblm lwdg lhq wm‘
66 M‘h=t’ xlV ynymVh Mwyb : Mwy rV‘ h‘br’ Mymy t‘bVw Mymy
hbwTh=lk l‘ bl ybwTw MyxmV Mhylh’l wklyw Klmh=t’ wkrbyw
T twlkk yhyw : wm‘ l’rVylw wdb‘ dwdl hwhy hV‘ rV’
hmlV qVx=lk t’w Klmh tyb=t’w hwhy=tyb=t’ twnbl hmlV
2 rV’k tynV hmlV=l’ hwhy ’ryw : twV‘l Zpx rV’
3 Ktnxt=t’w Ktlpt=t’ yt‘mV wyl’ hwhy rm’yw : Nw‘bgb wyl’ h’rn
=MwVl htnb rV’ hzh tybh=t’ ytVdqh ynpl htnnxth rV’
ymV
330 ’ Myklm 9. 4–28
Klt=M’ ht’w : Mymyh=lk MV yblw yny‘ wyhw Mlw‘=d‘ MV ymV 4
rV’ lkk twV‘l rVybw bbl=Mtb Kyb’ dwd Klh rV’k ynpl
l’rVy=l‘ Ktklmm ’sk=t’ ytmqhw : rmVt yTpVmw yqx KytywY 5
l‘m Vy’ Kl trky=’l rm’l Kyb’ dwd=l‘ ytrbd rV’k Ml‘l
wrmVt ’lw yrx’m Mkynbw Mt’ NwbVt bwV=M’ : l’rVy ’sk 6
Myrx’ Myhl’ Mtdb‘w Mtklhw Mkynpl yttn rV’ ytqx ytwYm
yttn rV’ hmd’h ynp l‘m l’rVy=t’ ytrkhw : Mhl MtywxtVhw 7
l’rVy hyhw ynp l‘m xlV’ ymVl ytVdqh rV’ tybh=t’w Mhl
wyl‘ rb‘=lk Nwyl‘ hyhy hzh tybhw : Mym‘h=lkb hnynVlw lVml 8
: hzh tyblw t’zh Zr’l hkk hwhy hV‘ hm=l‘ wrm’w qrVw MVy
Zr’m Mtb’=t’ ’yYwh rV’ Mhyhl’ hwhy=t’ wbz‘ rV’ l‘ wrm’w 9
hwhy ’ybh Nk=l‘ Mdb‘yw Mhl wxtVyw Myrx’ Myhl’b wqzxyw MyrYm
hnV MyrV‘ hYqm yhyw : t’zh h‘rh=lk t’ Mhyl‘ 10
: Klmh tyb=t’w hwhy tyb=t’ Mytbh ynV=t’ hmlV hnb=rV’
bhzbw MyVwrb yY‘bw Myzr’ yY‘b hmlV=t’ ’Vn rY=Klm Mryx 11
: lylgh Zr’b ry‘ MyrV‘ Mryxl hmlV Klmh Nty z’ wYpx=lkl
wrVy ’lw hmlV wl=Ntn rV’ Myr‘h=t’ tw’rl rYm Mryx ’Yyw 12
Zr’ Mhl ’rqyw yx’ yl httn=rV’ hl’h Myr‘h hm rm’yw : wyny‘b 13
MyrV‘w h’m Klml Mryx xlVyw : hzh Mwyh d‘ lwbk 14
tyb=t’ twnbl hmlV Klmh hl‘h=rV’ smh=rbd hzw : bhz rkk 15
wdgm=t’w rYx=t’w MlVwry tmwx t’w ’wlmh=t’w wtyb=t’w hwhy
V’b hprVyw rzg=t’ dklyw hl‘ MyrYm=Klm h‘rp : rzg=t’w 16
Nbyw : hmlV tV’ wtbl MyxlV hntyw grh ry‘b bVyh yn‘nkh=t’w 17
rbdmb rmt=t’w tl‘b=t’w : Nwtxt Nrx tyb=t’w rzg=t’ hmlV 18
t’w bkrh yr‘ t’w hmlVl wyh rV’ twnksmh yr‘=lk t’w : Zr’b 19
Nwnblbw MlVwryb twnbl qVx rV’ hmlV qVx t’w MyVrph yr‘
ywxh yzrph ytxh yrm’h=Nm rtwnh M‘h=lk : wtlVmm Zr’ lkbw 20
Mhyrx’ wrtn rV’ Mhynb : hmh l’rVy ynbm=’l rV’ yswbyhw 21
db‘=sml hmlV Ml‘yw Mmyrxhl l’rVy ynb wlky=’l rV’ Zr’b
yVn’ Mh=yk db‘ hmlV Ntn=’l l’rVy ynbmw : hzh Mwyh d‘ 22
: wyVrpw wbkr yrVw wyVlVw wyrVw wydb‘w hmxlmh
Vmxw MyVmx hmlVl hk’lmh=l‘ rV’ MybYnh yrV hl’ 23
dwd ry‘m htl‘ h‘rp=tb K’ : hk’lmb MyV‘h M‘b Mydrh tw’m 24
VlV hmlV hl‘hw : ’wlmh=t’ hnb z’ hl=hnb rV’ htyb=l’ 25
wt’ ryTqhw hwhyl hnb rV’ xbzmh=l‘ MymlVw twl‘ hnVb Mym‘p
=NwyY‘b hmlV Klmh hV‘ yn’w : tybh=t’ MlVw hwhy ynpl rV’ 26
Mryx xlVyw : Mwd’ Zr’b Pws=My tpV=l‘ twl’=t’ rV’ rbg 27
hrypw’ w’byw : hmlV ydb‘ M‘ Myh y‘dy twyn’ yVn’ wydb‘=t’ yn’b 28
wxqyw
10. 1–25 ’ Myklm 331
: hmlV Klmh=l’ w’byw rkk MyrV‘w tw’m=‘br’ bhz MVm wxqyw

y wtsnl ’btw hwhy MVl hmlV ‘mV=t’ t‘mV ’bV=tklmw


2 MymVb My’Vn Mylmg d’m dbk lyxb hmlVwry ’btw : twdyxb
rV’=lk t’ wyl’ rbdtw hmlV=l’ ’btw hrqy Nb’w d’m=br bhzw
3 Ml‘n rbd hyh=’l hyrbd=lk=t’ hmlV hl=dgyw : hbbl=M‘ hyh
4 tmkx=lk t’ ’bV=tklm ’rtw : hl dygh ’l rV’ Klmh=Nm
5 dm‘mw wydb‘ bVwmw wnxlV lk’mw : hnb rV’ tybhw hmlV
hyh=’lw hwhy tyb hl‘y rV’ wtl‘w wyqVmw MhyVblmw wtrVm
6 yt‘mV rV’ rbdh hyh tm’ Klmh=l’ rm’tw : xwr dw‘ hb
7 yt’b=rV’ d‘ Myrbdl ytnm’h=’lw : Ktmkx=l‘w Kyrbd=l‘ yYr’b
h‘wmVh=l’ bwTw hmkx tpswh yYxh yl=dgh=’l hnhw yny‘ hny’rtw
8 Kynpl Mydm‘h hl’ Kydb‘ yrV’ KyVn’ yrV’ : yt‘mV rV’
9 Kb Zpx rV’ Kwrb Kyhl’ hwhy yhy : Ktmkx=t’ My‘mVh dymt sŘ 9
Klml KmyVyw Ml‘l l’rVy=t’ hwhy tbh’b l’rVy ’sk=l‘ Kttl
10 MymVbw bhz rkk MyrV‘w h’m Klml Nttw : hqdYw TpVm twV‘l
hntn=rV’ brl dw‘ ’whh MVbk ’b=’l hrqy Nb’w d’m hbrh
11 rypw’m bhz ’Vn=rV’ Mryx yn’ Mgw : hmlV Klml ’bV=tklm
12 =t’ Klmh V‘yw : hrqy Nb’w d’m hbrh Mygml’ yY‘ ryp’m ’ybh
MyrVl Mylbnw twrnkw Klmh tyblw hwhy=tybl d‘sm Mygml’h yY‘
13 hmlV Klmhw : hzh Mwyh d‘ h’rn ’lw Mygml’ yY‘ Nk=’b ’l
hl=Ntn rV’ dblm hl’V rV’ hYpx=lk=t’ ’bV=tklml Ntn
: hydb‘w ’yh hYr’l Kltw Nptw hmlV Klmh dyk
14 MyVV tw’m VV tx’ hnVb hmlVl ’b=rV’ bhzh lqVm yhyw
15 br‘h yklm=lkw Mylkrh rxsmw Myrth yVn’m dbl : bhz rkk VVw
16 tw’m=VV TwxV bhz hnY Myt’m hmlV Klmh V‘yw : Zr’h twxpw
17 tVlV TwxV bhz Myngm tw’m=VlVw : tx’h hnYh=l‘ hl‘y bhz
: Nwnblh r‘y tyb Klmh Mntyw tx’h Ngmh=l‘ hl‘y bhz Mynm
18, 19 VV : zpwm bhz whpYyw lwdg NV=’sk Klmh V‘yw
Mwqm=l’ hzmw hzm tdyw wyrx’m hskl lg‘ V’rw hskl twl‘m
20 Mydm‘ Myyr’ rV‘ MynVw : twdyh lY’ Mydm‘ twyr’ MynVw tbVh
21 ylk lkw : twklmm=lkl Nk hV‘n=’l hzmw hzm twl‘mh VV=l‘ MV
Ny’ rwgs bhz Nwnblh r‘y=tyb ylk lkw bhz hmlV Klmh hqVm
22 Myb Klml VyVrt yn’ yk : hmw’ml hmlV ymyb bVxn ’l Psk
Pskw bhz t’Vn VyVrt yn’ ’wbt MynV VlVl tx’ Mryx yn’ M‘
23 rV‘l Zr’h yklm lkm hmlV Klmh ldgyw : Myyktw Mypqw MybhnV
24 wtmkx=t’ ‘mVl hmlV ynp=t’ MyVqbm Zr’h=lkw : hmkxlw
25 ylkw Psk ylk wtxnm Vy’ My’bm hmhw : wblb Myhl’ Ntn=rV’
bhz
332 ’ Myklm 10. 26–11. 22
: hnVb hnV=rbd Mydrpw Mysws MymVbw qVnw twmlVw bhz
bkr tw’m=‘br’w Pl’ wl=yhyw MyVrpw bkr hmlV Ps’yw 26
: MlVwryb Klmh=M‘w bkrh yr‘b Mxnyw MyVrp Pl’ rV‘=MynVw
MymqVk Ntn Myzr’h t’w Mynb’k MlVwryb Pskh=t’ Klmh Ntyw 27
hwqmw MyrYmm hmlVl rV’ Myswsh ’Ywmw : brl hlpVb=rV’ 28
VVb MyrYmm hbkrm ’Ytw hl‘tw : ryxmb hwqm wxqy Klmh yrxs 29
Mr’ yklmlw Mytxh yklm=lkl Nkw h’mw MyVmxb swsw Psk tw’m
: w’Yy Mdyb
twyb’wm h‘rp=tb=t’w twbr twyrkn MyVn bh’ hmlV Klmhw ’y
ynb=l’ hwhy=rm’ rV’ Mywgh=Nm : tytx tyndY tymd’ twynm‘ 2
yrx’ Mkbbl=t’ wTy Nk’ Mkb w’by=’l Mhw Mhb w’bt=’l l’rVy
tw’m ‘bV twrV MyVn wl=yhyw : hbh’l hmlV qbd Mhb Mhyhl’ 3
wyVn hmlV tnqz t‘l yhyw : wbl=t’ wyVn wTyw tw’m VlV MyVglpw 4
hwhy=M‘ MlV wbbl hyh=’lw Myrx’ Myhl’ yrx’ wbbl=t’ wTh
MyndY yhl’ trtV‘ yrx’ hmlV Klyw : wyb’ dywd bblk wyhl’ 5
’lm ’lw hwhy yny‘b ‘rh hmlV V‘yw : Mynm‘ ZqV Mklm yrx’w 6
Vwmkl hmb hmlV hnby z’ : wyb’ dwdk hwhy yrx’ 7
Nkw : Nwm‘ ynb ZqV Klmlw MlVwry ynp=l‘ rV’ rhb b’wm ZqV 8
hwhy Pn’tyw : Nhyhl’l twxbzmw twryTqm twyrknh wyVn=lkl hV‘ 9
: Mym‘p wyl’ h’rnh l’rVy yhl’ hwhy M‘m wbbl hTn=yk hmlVb
’lw Myrx’ Myhl’ yrx’ tkl=ytlbl hzh rbdh=l‘ wyl’ hwYw 10
rV’ N‘y hmlVl hwhy rm’yw : hwhy hwY=rV’ t’ rmV 11
‘rq Kyl‘ ytywY rV’ ytqxw ytyrb trmV ’lw Km‘ t’z=htyh
hnV‘’ ’l Kymyb=K’ : Kdb‘l hyttnw Kyl‘m hklmmh=t’ ‘rq’ 12
‘rq’ ’l hklmmh=lk=t’ qr : hn‘rq’ Knb dym Kyb’ dwd N‘ml 13
: ytrxb rV’ MlVwry N‘mlw ydb‘ dwd N‘ml Knbl Nt’ dx’ TbV
Klmh ‘rzm ymd’h ddh t’ hmlVl NTV hwhy Mqyw 14
rbql ’bYh rV b’wy twl‘b Mwd’=t’ dwd twyhb yhyw : Mwd’b ’wh 15
b’wy MV=bVy MyVdx tVV yk : Mwd’b rkz=lk Kyw Myllxh=t’ 16
MyVn’w ’wh dd’ xrbyw : Mwd’b rkz=lk tyrkh=d‘ l’rVy=lkw 17
wmqyw : NTq r‘n ddhw MyrYm ’wbl wt’ wyb’ ydb‘m Myymd’ 18
h‘rp=l’ MyrYm w’byw Nr’pm Mm‘ MyVn’ wxqyw Nr’p w’byw Nydmm
ddh ’Ymyw : wl Ntn Zr’w wl rm’ Mxlw tyb wl=Ntyw MyrYm=Klm 19
synpxt twx’ wtV’ twx’=t’ hV’ wl=Ntyw d’m h‘rp yny‘b Nx
snpxt whlmgtw wnb tbng t’ synpxt twx’ wl dltw : hrybgh 20
‘mV ddhw : h‘rp ynb Kwtb h‘rp tyb tbng yhyw h‘rp tyb Kwtb 21
ddh rm’yw ’bYh=rV b’wy tm=ykw wytb’=M‘ dwd bkV=yk MyrYmb
rsx ht’=hm yk h‘rp wl rm’yw : yYr’=l’ Kl’w ynxlV h‘rp=l’ 22
ym‘
11. 23–12. 5 ’ Myklm 333
23 Mqyw : ynxlVt xlV yk ’l rm’yw KYr’=l’ tkll Vqbm Knhw ym‘
=Klm rz‘ddh t’m xrb rV’ ‘dyl’=Nb Nwzr=t’ NTV wl Myhl’
24 wklyw Mt’ dwd grhb dwdg=rV yhyw MyVn’ wyl‘ Zbqyw : wynd’ hbwY
25 hmlV ymy=lk l’rVyl NTV yhyw : qVmdb wklmyw hb wbVyw qVmd
: Mr’=l‘ Klmyw l’rVyb Zqyw ddh rV’ h‘rh=t’w
26 hnml’ hV’ h‘wrY wm’ MVw hdrYh=Nm ytrp’ Tbn=Nb M‘bryw
27 hmlV Klmb dy Myrh=rV’ rbdh hzw : Klmb dy Mryw hmlVl db‘
28 rwbg M‘bry Vy’hw : wyb’ dwd ry‘ Zrp=t’ rgs ’wlmh=t’ hnb sŘ 10
lbs=lkl wt’ dqpyw ’wh hk’lm hV‘=yk r‘nh=t’ hmlV ’ryw lyx
29 ’Ymyw MlVwrym ’Yy M‘bryw ’yhh t‘b yhyw : Pswy tyb
MhynVw hVdx hmlVb hsktm ’whw Krdb ’ybnh ynlyVh hyx’ wt’
30 MynV h‘rqyw wyl‘ rV’ hVdxh hmlVb hyx’ Vptyw : hdVb Mdbl
31 yk My‘rq hrV‘ Kl=xq M‘bryl rm’yw : My‘rq rV‘
yttnw hmlV dym hklmmh=t’ ‘rq ynnh l’rVy yhl’ hwhy rm’ hk
32 N‘mlw dwd ydb‘ N‘ml wl=hyhy dx’h TbVhw : MyTbVh hrV‘ t’ Kl
33 ynwbz‘ rV’ N‘y : l’rVy yTbV lkm hb ytrxb rV’ ry‘h MlVwry
yhl’ Mklmlw b’wm yhl’ Vwmkl NyndY yhl’ trtV‘l wwxtVyw
dwdk yTpVmw ytqxw yny‘b rVyh twV‘l ykrdb wklh=’lw Nwm‘=ynb
34 wyyx ymy lk wntV’ ’yVn yk wdym hklmmh=lk=t’ xq’=’lw : wyb’
35 ytxqlw : ytqxw ytwYm rmV rV’ wt’ ytrxb rV’ ydb‘ dwd N‘ml
36 =TbV Nt’ wnblw : MyTbVh trV‘ t’ Kl hyttnw wnb dym hkwlmh
rV’ ry‘h MlVwryb ynpl Mymyh=lk ydb‘=dywdl ryn=twyh N‘ml dx’
37 hw’t=rV’ lkb tklmw xq’ Kt’w : MV ymV MwVl yl ytrxb
38 KwY’ rV’=lk=t’ ‘mVt=M’ hyhw : l’rVy=l‘ Klm tyyhw KVpn
hV‘ rV’k ytwYmw ytwqx rwmVl yny‘b rVyh tyV‘w ykrdb tklhw
yttnw dwdl ytynb rV’k Nm’n=tyb Kl ytynbw Km‘ ytyyhw ydb‘ dwd
39 : Mymyh=lk ’l K’ t’z N‘ml dwd ‘rz=t’ hn‘’w : l’rVy=t’ Kl
40 xrbyw M‘bry Mqyw M‘bry=t’ tymhl hmlV Vqbyw
41 rtyw : hmlV twm=d‘ MyrYmb yhyw MyrYm=Klm qVyV=l’ MyrYm
yrbd rps=l‘ Mybtk Mh=’wlh wtmkxw hV‘ rV’=lkw hmlV yrbd
42 My‘br’ l’rVy=lk=l‘ MlVwryb hmlV Klm rV’ Mymyhw : hmlV
43 M‘bxr Klmyw wyb’ dwd ry‘b rbqyw wytb’=M‘ hmlV bkVyw : hnV
by l’rVy=lk ’b MkV yk MkV M‘bxr Klyw : wytxt wnb
2 rV’ MyrYmb wndw‘ ’whw Tbn=Nb M‘bry ‘mVk yhyw : wt’ Kylmhl
3 wl=w’rqyw wxlVyw : MyrYmb M‘bry bVyw hmlV Klmh ynpm xrb
4 Kyb’ : rm’l M‘bxr=l’ wrbdyw l’rVy lhq=lkw M‘bry w’byw
dbkh wl‘mw hVqh Kyb’ tdb‘m lqh ht‘ ht’w wnl‘=t’ hVqh
5 yl’ wbwVw Mymy hVlV d‘ wkl Mhyl’ rm’yw : Kdb‘nw wnyl‘ Ntn=rV’
wklyw
334 ’ Myklm 12. 6–28
ynp=t’ Mydm‘ wyh=rV’ Mynqzh=t’ M‘bxr Klmh Z‘wyw : M‘h wklyw 6
hzh=M‘h=t’ byVhl MyY‘wn Mt’ Ky’ rm’l yx wtyhb wyb’ hmlV
Mtdb‘w hzh M‘l db‘=hyht Mwyh=M’ rm’l wyl’ rbdyw : rbd 7
bz‘yw : Mymyh=lk Mydb‘ Kl wyhw MybwT Myrbd Mhyl’ trbdw Mtyn‘w 8
rV’ wt’ wldg rV’ Mydlyh=t’ Z‘wyw whY‘y rV’ Mynqzh tY‘=t’
M‘h=t’ rbd byVnw MyY‘wn Mt’ hm Mhyl’ rm’yw : wynpl Mydm‘h 9
: wnyl‘ Kyb’ Ntn=rV’ l‘h=Nm lqh rm’l yl’ wrbd rV’ hzh
rV’ hzh M‘l rm’t=hk rm’l wt’ wldg rV’ Mydlyh wyl’ wrbdyw 10
hk wnyl‘m lqh ht’w wnl‘=t’ dybkh Kyb’ rm’l Kyl’ wrbd
l‘ Mkyl‘ sym‘h yb’ ht‘w : yb’ yntmm hb‘ ynTq Mhyl’ rbdt 11
Mkt’ rsy’ yn’w MyTwVb Mkt’ rsy yb’ Mkl‘=l‘ Pysw’ yn’w dbk
rV’k yVylVh Mwyb M‘bxr=l’ M‘h=lkw M‘bry wbyw : Mybrq‘b 12
M‘h=t’ Klmh N‘yw : yVylVh Mwyb yl’ wbwV rm’l Klmh rbd 13
Mydlyh tY‘k Mhyl’ rbdyw : whY‘y rV’ Mynqzh tY‘=t’ bz‘yw hVq 14
Mkt’ rsy yb’ Mkl‘=l‘ Pys’ yn’w Mkl‘=t’ dybkh yb’ rm’l
M‘h=l’ Klmh ‘mV=’lw : Mybrq‘b Mkt’ rsy’ yn’w MyTwVb 15
hwhy rbd rV’ wrbd=t’ Myqh N‘ml hwhy M‘m hbs htyh=yk
‘mV=’l yk l’rVy=lk ’ryw : Tbn=Nb M‘bry=l’ ynlVh hyx’ dyb 16
dwdb qlx wnl=hm rm’l rbd Klmh=t’ M‘h wbVyw Mhyl’ Klmh
l’rVy Klyw dwd Ktyb h’r ht‘ l’rVy Kylh’l yVy=Nbb hlxn=’lw
: M‘bxr Mhyl‘ Klmyw hdwhy yr‘b MybVyh l’rVy ynbw : wylh’l 17
wmgryw smh=l‘ rV’ Mrd’=t’ M‘bxr Klmh xlVyw 18
hbkrmb twl‘l Zm’th M‘bxr Klmhw tmyw Nb’ wb l’rVy=lk
: hzh Mwyh d‘ dwd tybb l’rVy w‘Vpyw : MlVwry swnl 19
=l’ wt’ w’rqyw wxlVyw M‘bry bV=yk l’rVy=lk ‘mVk yhyw 20
ytlwz dwd=tyb yrx’ hyh ’l l’rVy=lk=l‘ wt’ wkylmyw hd‘h
hdwhy tyb=lk=t’ lhqyw MlVwry M‘bxr w’byw : wdbl hdwhy=TbV 21
=M‘ Mxlhl hmxlm hV‘ rwxb Pl’ MynmVw h’m Nmynb TbV=t’w
: hmlV=Nb M‘bxrl hkwlmh=t’ byVhl l’rVy tyb
=l’ rm’ : rm’l Myhl’h=Vy’ hy‘mV=l’ Myhl’h rbd yhyw 22, 23
M‘h rtyw Nymynbw hdwhy tyb=lk=l’w hdwhy Klm hmlV=Nb M‘bxr
sŘ 11 l’rVy=ynb Mkyx’=M‘ Nwmxlt=’lw wl‘t=’l hwhy rm’ hk : rm’l 24
hwhy rbd=t’ w‘mVyw hzh rbdh hyhn yt’m yk wtybl Vy’ wbwV
rhb MkV=t’ M‘bry Nbyw : hwhy rbdk tkll wbVyw 25
wblb M‘bry rm’yw : l’wnp=t’ Nbyw MVm ’Yyw hb bVyw Myrp’ 26
Myxbz twV‘l hzh M‘h hl‘y=M’ : dwd tybl hklmmh bwVt ht‘ 27
Klm M‘bxr=l’ Mhynd’=l’ hzh M‘h bl bVw MlVwryb hwhy=tybb
ynV V‘yw Klmh Z‘wyw : hdwhy=Klm M‘bxr=l’ wbVw yngrhw hdwhy 28
ylg‘
12. 29–13. 18 ’ Myklm 335
l’rVy Kyhl’ hnh MlVwry twl‘m Mkl=br Mhl’ rm’yw bhz ylg‘
29 Ntn dx’h=t’w l’=tybb dx’h=t’ MVyw : MyrYm Zr’m Kwl‘h rV’
30, 31 V‘yw : Nd=d‘ dx’h ynpl M‘h wklyw t’Txl hzh rbdh yhyw : Ndb
32 V‘yw : ywl ynbm wyh=’l rV’ M‘h twYqm Mynhk V‘yw twmb tyb=t’
hdwhyb rV’ gxk Vdxl Mwy rV‘=hVmxb ynymVh Vdxb gx M‘bry
dym‘hw hV‘=rV’ Mylg‘l xbzl l’=tybb hV‘ Nk xbzmh=l‘ l‘yw
33 hV‘=rV’ xbzmh=l‘ l‘yw : hV‘ rV’ twmbh ynhk=t’ l’ tybb
dblm ’db=rV’ Vdxb ynymVh Vdxb Mwy rV‘ hVmxb l’=tybb
: ryTqhl xbzmh=l‘ l‘yw l’rVy ynbl gx V‘yw

gy dm‘ M‘bryw l’=tyb=l’ hwhy rbdb hdwhym ’b Myhl’ Vy’ hnhw


2 xbzm rm’yw hwhy rbdb xbzmh=l‘ ’rqyw : ryTqhl xbzmh=l‘
Kyl‘ xbzw wmV whyV’y dwd=tybl dlwn Nb=hnh hwhy rm’ hk xbzm
3 Ntnw : Kyl‘ wprVy Md’ twmY‘w Kyl‘ MyrTqmh twmbh ynhk=t’
‘rqn xbzmh hnh hwhy rbd rV’ tpwmh hz rm’l tpwm ’whh Mwyb
4 Myhl’h=Vy’ rbd=t’ Klmh ‘mVk yhyw : wyl‘=rV’ NVdh KpVnw
xbzmh l‘m wdy=t’ M‘bry xlVyw l’=tybb xbzmh=l‘ ’rq rV’
: wyl’ hbyVhl lky ’lw wyl‘ xlV rV’ wdy Vbytw whVpt rm’l
5 Myhl’h Vy’ Ntn rV’ tpwmk xbzmh=Nm NVdh KpVyw ‘rqn xbzmhw
6 hwhy ynp=t’ ’n=lx Myhl’h Vy’=l’ rm’yw Klmh N‘yw : hwhy rbdb
hwhy ynp=t’ Myhl’h=Vy’ lxyw yl’ ydy bVtw yd‘b llpthw Kyhl’
7 Myhl’h Vy’=l’ Klmh rbdyw : hnV’rbk yhtw wyl’ Klmh=dy bVtw
8 Myhl’h=Vy’ rm’yw : ttm Kl hnt’w hd‘sw htybh yt’=h’b
Mxl lk’=’lw Km‘ ’b’ ’l Ktyb yYx=t’ yl=Ntt=M’ Klmh=l’
9 rm’l hwhy rbdb yt’ hwY Nk=yk : hzh Mwqmb Mym=htV’ ’lw
10 Klyw : tklh rV’ Krdb bwVt ’lw Mym=htVt ’lw Mxl lk’t=’l
: l’=tyb=l’ hb ’b rV’ Krdb bV=’lw rx’ Krdb
11 =lk=t’ wl=rpsyw wnb ’wbyw l’=tybb bVy Nqz dx’ ’ybnw
rV’ Myrbdh=t’ l’=tybb Mwyh Myhl’h=Vy’ hV‘=rV’ hV‘mh
12 Krdh hz=y’ Mhyb’ Mhl’ rbdyw : Mhyb’l Mwrpsyw Klmh=l’ rbd
: hdwhym ’b=rV’ Myhl’h Vy’ Klh rV’ Krdh=t’ wynb w’ryw Klh
13 : wyl‘ bkryw rwmxh wl=wVbxyw rwmxh yl=wVbx wynb=l’ rm’yw
14 wyl’ rm’yw hl’h txt bVy wh’Ymyw Myhl’h Vy’ yrx’ Klyw
15 Kl wyl’ rm’yw : yn’ rm’yw hdwhym t’b=rV’ Myhl’h=Vy’ ht’h
16 Kt’ ’wblw Kt’ bwVl lkw’ ’l rm’yw : Mxl lk’w htybh yt’
17 rbdb yl’ rbd=yk : hzh Mwqmb Mym Kt’ htV’=’lw Mxl lk’=’lw
Krdb tkll bwVt=’l Mym MV htVt=’lw Mxl lk’t=’l hwhy
18 rbdb yl’ rbd K’lmw Kwmk ’ybn yn’=Mg wl rm’yw : hb tklh=rV’
hwhy
336 ’ Myklm 13. 19–14. 8
: wl Vxk Mym tVyw Mxl lk’yw Ktyb=l’ Kt’ whbVh rm’l hwhy
NxlVh=l’ MybVy Mh yhyw : Mym tVyw wtybb Mxl lk’yw wt’ bVyw 19, 20

Myhl’h Vy’=l’ ’rqyw : wbyVh rV’ ’ybnh=l’ hwhy=rbd yhyw 21


’lw hwhy yp tyrm yk N‘y hwhy rm’ hk rm’l hdwhym ’b=rV’
tVtw Mxl lk’tw bVtw : Kyhl’ hwhy KwY rV’ hwYmh=t’ trmV 22
’wbt=’l Mym tVt=l’w Mxl lk’t=l’ Kyl’ rbd rV’ Mwqmb Mym
wtwtV yrx’w Mxl wlk’ yrx’ yhyw : Kytb’ rbq=l’ Ktlbn 23
Krdb hyr’ wh’Ymyw Klyw : wbyVh rV’ ’ybnl rwmxh wl=Vbxyw 24
hyr’hw hlY’ dm‘ rwmxhw Krdb tklVm wtlbn yhtw whtymyw
tklVm hlbnh=t’ w’ryw Myrb‘ MyVn’ hnhw : hlbnh lY’ dm‘ 25
’ybnh rV’ ry‘b wrbdyw w’byw hlbnh lY’ dm‘ hyr’h=t’w Krdb
Vy’ rm’yw Krdh=Nm wbyVh rV’ ’ybnh ‘mVyw : hb bVy Nqzh 26
whrbVyw hyr’l hwhy whntyw hwhy yp=t’ hrm rV’ ’wh Myhl’h
yl=wVbx rm’l wynb=l’ rbdyw : wl=rbd rV’ hwhy rbdk whtmyw 27
rwmxw Krdb tklVm wtlbn=t’ ’Ymyw Klyw : wVbxyw rwmxh=t’ 28
rbV ’lw hlbnh=t’ hyr’h lk’=’l hlbnh lY’ Mydm‘ hyr’hw
rwmxh=l’ whxnyw Myhl’h=Vy’ tlbn=t’ ’ybnh ’Vyw : rwmxh=t’ 29
wtlbn=t’ xnyw : wrbqlw dpsl Nqzh ’ybnh ry‘=l’ ’byw whbyVyw 30
sŘ 12 wynb=l’ rm’yw wt’ wrbq yrx’ yhyw : yx’ ywh wyl‘ wdpsyw wrbqb 31
lY’ wb rwbq Myhl’h Vy’ rV’ rbqb yt’ Mtrbqw ytwmb rm’l
hwhy rbdb ’rq rV’ rbdh hyhy hyh yk : ytmY‘=t’ wxynh wytmY‘ 32
: NwrmV yr‘b rV’ twmbh ytb=lk l‘w l’=tybb rV’ xbzmh=l‘
bVyw h‘rh wkrdm M‘bry bV=’l hzh rbdh rx’ 33
: twmb ynhk yhyw wdy=t’ ’lmy Zpxh twmb ynhk M‘h twYqm V‘yw
ynp l‘m dymVhlw dyxkhlw M‘bry tyb t’Txl hzh rbdb yhyw 34
rm’yw : M‘bry=Nb hyb’ hlx ’yhh t‘b : hmd’h dy, 2
M‘bry tV’ yt’=yk w‘dy ’lw tyntVhw ’n ymwq wtV’l M‘bry
M‘h=l‘ Klml yl‘ rbd=’wh ’ybnh hyx’ MV=hnh hlV tklhw
wyl’ t’bw Vbd qbqbw Mydqnw Mxl hrV‘ Kdyb txqlw : hzh 3
Kltw Mqtw M‘bry tV’ Nk V‘tw : r‘nl hyhy=hm Kl dygy ’wh 4
: wbyVm wyny‘ wmq yk tw’rl lky=’l whyx’w hyx’ tyb ’btw hlV
Vrdl h’b M‘bry tV’ hnh whyx’=l’ rm’ hwhyw 5
h’bk yhyw hyl’ rbdt hzkw hzk ’wh hlx=yk hnb=l’ Km‘m rbd
rm’yw xtpb h’b hylgr lwq=t’ whyx’ ‘mVk yhyw : hrkntm ’yhw 6
: hVq Kyl’ xwlV ykn’w hrkntm t’ hz hml M‘bry tV’ y’b
Kytmyrh rV’ N‘y l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk M‘bryl yrm’ ykl 7
tybm hklmmh=t’ ‘rq’w : l’rVy ym‘ l‘ dygn Knt’w M‘h Kwtm 8
dwd
14. 9–15. 2 ’ Myklm 337
Klh=rV’w ytwYm rmV rV’ dwd ydb‘k tyyh=’lw Kl hnt’w dwd
9 lkm twV‘l ‘rtw : yny‘b rVyh qr twV‘l wbbl=lkb yrx’
ynsy‘khl twksmw Myrx’ Myhl’ Kl=hV‘tw Kltw Kynpl wyh=rV’
10 ytrkhw M‘bry tyb=l’ h‘r ’ybm ynnh Nkl : Kwg yrx’ tklVh yt’w
M‘bry=tyb yrx’ ytr‘bw l’rVyb bwz‘w rwY‘ ryqb NytVm M‘bryl
11 Myblkh wlk’y ry‘b M‘bryl tmh : wmt=d‘ llgh r‘by rV’k
12 Ktybl ykl ymwq t’w : rbd hwhy yk MymVh Pw‘ wlk’y hdVb tmhw
13 wt’ wrbqw l’rVy=lk wl=wdpsw : dlyh tmw hry‘h Kylgr h’bb
hwhy=l’ bwT rbd wb=’Ymn N‘y rbq=l’ M‘bryl ’by wdbl hz=yk
14 rV’ l’rVy=l‘ Klm wl hwhy Myqhw : M‘bry tybb l’rVy yhl’
15 l’rVy=t’ hwhy hkhw : ht‘=Mg hmw Mwyh hz M‘bry tyb=t’ tyrky
t’zh hbwTh hmd’h l‘m l’rVy=t’ Vtnw Mymb hnqh dwny rV’k
MhyrV’=t’ wV‘ rV’ N‘y rhnl rb‘m Mrzw Mhytwb’l Ntn rV’
16 ’Tx rV’ M‘bry tw’Tx llgb l’rVy=t’ Ntyw : hwhy=t’ Mysy‘km
17 htYrt ’btw Kltw M‘bry tV’ Mqtw : l’rVy=t’ ’yTxh rV’w
18 l’rVy=lk wl=wdpsyw wt’ wrbqyw : tm r‘nhw tybh=Psb h’b ’yh
19 M‘bry yrbd rtyw : ’ybnh whyx’ wdb‘=dyb rbd rV’ hwhy rbdk
yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk Mnh Klm rV’w Mxln rV’
20 bkVyw hnV MytVw MyrV‘ M‘bry Klm rV’ Mymyhw : l’rVy
: wytxt wnb bdn Klmyw wytb’=M‘
21 M‘bxr hnV tx’w My‘br’=Nb hdwhyb Klm hmlV=Nb M‘bxrw
hwhy rxb=rV’ ry‘h MlVwryb Klm hnV hrV‘ ‘bVw wklmb
: tynm‘h hm‘n wm’ MVw l’rVy yTbV lkm MV wmV=t’ MwVl
22 Mtb’ wV‘ rV’ lkm wt’ w’nqyw hwhy yny‘b ‘rh hdwhy V‘yw
23 l‘ MyrV’w twbYmw twmb Mhl hmh=Mg wnbyw : w’Tx rV’ Mt’Txb
24 lkk wV‘ Zr’b hyh Vdq=Mgw : Nn‘r Z‘=lk txtw hhbg h‘bg=lk
: l’rVy ynb ynpm hwhy Vyrwh rV’ Mywgh tb‘wth
25 MyrYm=Klm qVwV hl‘ M‘bxr Klml tyVymxh hnVb yhyw
26 Klmh tyb twrYw’=t’w hwhy=tyb twrY’=t’ xqyw : MlVwry=l‘
27 V‘yw : hmlV hV‘ rV’ bhzh yngm=lk=t’ xqyw xql lkh=t’w
MyrmVh MyYrh yrV dy=l‘ dyqphw tVxn yngm Mtxt M‘bxr Klmh
28 MyYrh Mw’Vy hwhy tyb Klmh ’b=ydm yhyw : Klmh tyb xtp
29 =’lh hV‘ rV’=lkw M‘bxr yrbd rtyw : MyYrh ’t=l’ MwbyVhw
30 htyh hmxlmw : hdwhy yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk hmh
31 rbqyw wytb’=M‘ M‘bxr bkVyw : Mymyh=lk M‘bry Nybw M‘bxr=Nyb
: wytxt wnb Myb’ Klmyw tynm‘h hm‘n wm’ MVw dwd ry‘b wytb’=M‘
wT Myb’ Klm Tbn=Nb M‘bry Klml hrV‘ hnmV tnVbw
2 : MwlVyb’=tb hk‘m wm’ MVw MlVwryb Klm MynV VlV : hdwhy=l‘
Klyw
338 ’ Myklm 15. 3–29
=M‘ MlV wbbl hyh=’lw wynpl hV‘=rV’ wyb’ tw’Tx=lkb Klyw 3
ryn wl wyhl’ hwhy Ntn dwd N‘ml yk : wyb’ dwd bblk wyhl’ hwhy 4
hV‘ rV’ : MlVwry=t’ dym‘hlw wyrx’ wnb=t’ Myqhl MlVwryb 5
qr wyyx ymy lk whwY=rV’ lkm rs=’lw hwhy yny‘b rVyh=t’ dwd
ymy=lk M‘bry Nybw M‘bxr=Nyb htyh hmxlmw : ytxh hyrw’ rbdb 6
rps=l‘ Mybwtk Mh=’wlh hV‘ rV’=lkw Myb’ yrbd rtyw : wyyx 7
: M‘bry Nybw Myb’ Nyb htyh hmxlmw hdwhy yklml Mymyh yrbd
sŘ 13 : wytxt wnb ’s’ Klmyw dwd ry‘b wt’ wrbqyw wytb’=M‘ Myb’ bkVyw 8
Klm ’s’ Klm l’rVy Klm M‘bryl MyrV‘ tnVbw 9
=tb hk‘m wm’ MVw MlVwryb Klm hnV tx’w My‘br’w : hdwhy 10
MyVdqh rb‘yw : wyb’ dwdk hwhy yny‘b rVyh ’s’ V‘yw : MwlVyb’ 11, 12
hk‘m=t’ Mgw : wytb’ wV‘ rV’ Myllgh=lk=t’ rsyw Zr’h=Nm 13
=t’ ’s’ trkyw hrV’l tYlpm htV‘=rV’ hrybgm hrsyw wm’
hyh ’s’=bbl qr wrs=’l twmbhw : Nwrdq lxnb PrVyw htYlpm 14
Psk hwhy tyb wVdqw wyb’ yVdq=t’ ’byw : wymy=lk hwhy=M‘ MlV 15
=lk l’rVy=Klm ’V‘b Nybw ’s’ Nyb htyh hmxlmw : Mylkw bhzw 16
ytlbl hmrh=t’ Nbyw hdwhy=l‘ l’rVy=Klm ’V‘b l‘yw : Mhymy 17
bhzhw Pskh=lk=t’ ’s’ xqyw : hdwhy Klm ’s’l ’bw ’Yy tt 18
wydb‘=dyb Mntyw Klm tyb twrYw’=t’w hwhy=tyb twrYw’b Myrtwnh
bVyh Mr’ Klm Nwyzx=Nb NmrbT=Nb ddh=Nb=l’ ’s’ Klmh MxlVyw
ytxlV hnh Kyb’ Nybw yb’ Nyb Knybw ynyb tyrb : rm’l qVmdb 19
l’rVy=Klm ’V‘b=t’ Ktyrb=t’ hrph Kl bhzw Psk dxV Kl
Mylyxh yrV=t’ xlVyw ’s’ Klmh=l’ ddh=Nb ‘mVyw : yl‘m hl‘yw 20
hk‘m=tyb lb’ t’w Nd=t’w Nwy‘=t’ Kyw l’rVy yr‘=l‘ wl=rV’
twnbm ldxyw ’V‘b ‘mVk yhyw : yltpn Zr’=lk l‘ twrnk=lk t’w 21
yqn Ny’ hdwhy=lk=t’ ‘ymVh ’s’ Klmhw : hYrtb bVyw hmrh=t’ 22
Klmh Mb Nbyw ’V‘b hnb rV’ hyY‘=t’w hmrh ynb’=t’ w’Vyw
wtrwbg=lkw ’s’=yrbd=lk rtyw : hpYmh=t’w Nmynb ‘bg=t’ ’s’ 23
yrbd rps=l‘ Mybwtk hmh=’lh hnb rV’ Myr‘hw hV‘ rV’=lkw
=M‘ ’s’ bkVyw : wylgr=t’ hlx wtnqz t‘l qr hdwhy yklml Mymyh 24
: wytxt wnb TpVwhy Klmyw wyb’ dwd ry‘b wytb’=M‘ rbqyw wytb’
’s’l MytV tnVb l’rVy=l‘ Klm M‘bry=Nb bdnw 25
Klyw hwhy yny‘b ‘rh V‘yw : MytnV l’rVy=l‘ Klmyw hdwhy Klm 26
’V‘b wyl‘ rVqyw : l’rVy=t’ ’yTxh rV’ wt’Txbw wyb’ Krdb 27
bdnw MytVlpl rV’ Nwtbgb ’V‘b whkyw rkVVy tybl hyx’=Nb
’s’l VlV tnVb ’V‘b whtmyw : Nwtbg=l‘ MyrY l’rVy=lkw 28
M‘bry tyb=lk=t’ hkh wklmk yhyw : wytxt Klmyw hdwhy Klm 29
rbd rV’ hwhy rbdk wdmVh=d‘ M‘bryl hmVn=lk ry’Vh=’l
wdb‘=dyb
15. 30–16. 21 ’ Myklm 339
30 ’yTxh rV’w ’Tx rV’ M‘bry tw’Tx=l‘ : ynlyVh hyx’ wdb‘=dyb
31 yrbd rtyw : l’rVy yhl’ hwhy=t’ sy‘kh rV’ ws‘kb l’rVy=t’
yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk Mh=’lh hV‘ rV’=lkw bdn
32 : Mhymy=lk l’rVy=Klm ’V‘b Nybw ’s’ Nyb htyh hmxlmw : l’rVy
33 hyx’=Nb ’V‘b Klm hdwhy Klm ’s’l VlV tnVb
34 hwhy yny‘b ‘rh V‘yw : hnV ‘br’w MyrV‘ hYrtb l’rVy=lk=l‘
: l’rVy=t’ ’yTxh rV’ wt’Txbw M‘bry Krdb Klyw
zT, 2 rV’ N‘y : rm’l ’V‘b=l‘ ynnx=Nb ’why=l’ hwhy=rbd yhyw
M‘bry Krdb Kltw l’rVy ym‘ l‘ dygn Knt’w rp‘h=Nm Kytmyrh
3 yrx’ ry‘bm ynnh : Mt’Txb ynsy‘khl l’rVy ym‘=t’ ’Txtw
4 tmh : Tbn=Nb M‘bry tybk Ktyb=t’ yttnw wtyb yrx’w ’V‘b
: MymVh Pw‘ wlk’y hdVb wl tmhw Myblkh wlk’y ry‘b ’V‘bl
5 rps=l‘ Mybwtk Mh=’lh wtrwbgw hV‘ rV’w ’V‘b yrbd rtyw
6 hYrtb rbqyw wytb’=M‘ ’V‘b bkVyw : l’rVy yklml Mymyh yrbd
7 hyh hwhy=rbd ’ybnh ynnx=Nb ’why=dyb Mgw : wytxt wnb hl’ Klmyw
wsy‘khl hwhy yny‘b hV‘=rV’ h‘rh=lk l‘w wtyb=l’w ’V‘b=l’
: wt’ hkh=rV’ l‘w M‘bry tybk twyhl wydy hV‘mb
8 ’V‘b=Nb hl’ Klm hdwhy Klm ’s’l hnV VVw MyrV‘ tnVb
9 tyYxm rV yrmz wdb‘ wyl‘ rVqyw : MytnV hYrtb l’rVy=l‘
: hYrtb tybh=l‘ rV’ ’Yr’ tyb rwkV htV hYrtb ’whw bkrh
10 hdwhy Klm ’s’l ‘bVw MyrV‘ tnVb whtymyw whkyw yrmz ’byw
11 tyb=lk=t’ hkh w’sk=l‘ wtbVk wklmb yhyw : wytxt Klmyw
12 t’ yrmz dmVyw : wh‘rw wyl’gw ryqb NytVm wl ry’Vh=’l ’V‘b
: ’ybnh ’why dyb ’V‘b=l’ rbd rV’ hwhy rbdk ’V‘b tyb=lk
13 w’yTxh rV’w w’Tx rV’ wnb hl’ tw’Txw ’V‘b tw’Tx=lk l’
14 yrbd rtyw : Mhylbhb l’rVy yhl’ hwhy=t’ sy‘khl l’rVy=t’
yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk Mh=’wlh hV‘ rV’=lkw hl’
15 hdwhy Klm ’s’l hnV ‘bVw MyrV‘ tnVb : l’rVy sŘ 14
: MytVlpl rV’ Nwtbg=l‘ Mynx M‘hw hYrtb Mymy t‘bV yrmz Klm
16 wklmyw Klmh=t’ hkh Mgw yrmz rVq rm’l Mynxh M‘h ‘mVyw
17 hl‘yw : hnxmb ’whh Mwyb l’rVy=l‘ ’bY=rV yrm‘=t’ l’rVy=lk
18 =yk yrmz tw’rk yhyw : hYrt=l‘ wrYyw Nwtbgm wm‘ l’rVy=lkw yrm‘
Klm=tyb=t’ wyl‘ PrVyw Klmh=tyb Nwmr’=l’ ’byw ry‘h hdkln
19 tkll hwhy yny‘b ‘rh twV‘l ’Tx rV’ wt’Tx=l‘ : tmyw V’b
20 yrbd rtyw : l’rVy=t’ ’yTxhl hV‘ rV’ wt’Txbw M‘bry Krdb
yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk Mh=’lh rVq rV’ wrVqw yrmz
: l’rVy
21 tnyg=Nb ynbt yrx’ hyh M‘h yYx yYxl l’rVy M‘h qlxy z’
wkylmhl
340 ’ Myklm 16. 22–17. 14
M‘h=t’ yrm‘ yrx’ rV’ M‘h qzxyw : yrm‘ yrx’ yYxhw wkylmhl 22
: yrm‘ Klmyw ynbt tmyw tnyg=Nb ynbt yrx’ rV’

l’rVy=l‘ yrm‘ Klm hdwhy Klm ’s’l hnV tx’w MyVlV tnVb 23
t’m NwrmV rhh=t’ Nqyw : MynV=VV Klm hYrtb hnV hrV‘ MytV 24
l‘ hnb rV’ ry‘h MV=t’ ’rqyw rhh=t’ Nbyw Psk Myrkkb rmV
lkm ‘ryw hwhy yny‘b ‘rh yrm‘ hV‘yw : NwrmV rhh ynd’ rmV=MV 25
’yTxh rV’ wyt’Txbw Tbn=Nb M‘bry Krd=lkb Klyw : wynpl rV’ 26
yrbd rtyw : Mhylbhb l’rVy yhl’ hwhy=t’ sy‘khl l’rVy=t’ 27
yrbd rps=l‘ Mybwtk Mh=’lh hV‘ rV’ wtrwbgw hV‘ rV’ yrm‘
Klmyw NwrmVb rbqyw wytb’=M‘ yrm‘ bkVyw : l’rVy yklml Mymyh 28
l’rVy=l‘ Klm yrm‘=Nb b’x’w : wytxt wnb b’x’ 29
yrm‘=Nb b’x’ Klmyw hdwhy Klm ’s’l hnV hnmVw MyVlV tnVb
‘rh yrm‘=Nb b’x’ V‘yw : hnV MytVw MyrV‘ NwrmVb l’rVy=l‘ 30
M‘bry tw’Txb wtkl lqnh yhyw : wynpl rV’ lkm hwhy yny‘b 31
db‘yw Klyw MyndyY Klm l‘bt’=tb lbzy’=t’ hV’ xqyw Tbn=Nb
hnb rV’ l‘bh tyb l‘bl xbzm Mqyw : wl wxtVyw l‘bh=t’ 32
sy‘khl twV‘l b’x’ Pswyw hrV’h=t’ b’x’ V‘yw : NwrmVb 33
hnb wymyb : wynpl wyh rV’ l’rVy yklm lkm l’rVy yhl’ hwhy=t’ 34
byYh wry‘Y bygVbw hdsy wrkb Mryb’b hxyry=t’ yl’h tyb l’yx
rm’yw : Nwn=Nb ‘Vwhy dyb rbd rV’ hwhy rbdk hytld zy
rV’ l’rVy yhl’ hwhy=yx b’x’=l’ d‘lg ybVtm ybVth whyl’
: yrbd ypl=M’ yk rTmw lT hl’h MynVh hyhy=M’ wynpl ytdm‘
hmdq Kl tynpw hzm Kl : rm’l wyl’ hwhy=rbd yhyw 2, 3
htVt lxnhm hyhw : Ndryh ynp=l‘ rV’ tyrk lxnb trtsnw 4
bVyw Klyw hwhy rbdk V‘yw Klyw : MV Klklkl ytywY Mybr‘h=t’w 5
rVbw Mxl wl My’ybm Mybr‘hw : Ndryh ynp=l‘ rV’ tyrk lxnb 6
Vbyyw Mymy Zqm yhyw : htVy lxnh=Nmw br‘b rVbw Mxlw rqbb 7
wyl’ hwhy=rbd yhyw : Zr’b MVg hyh=’l yk lxnh 8
hV’ MV ytywY hnh MV tbVyw NwdyYl rV’ htprY Kl Mwq : rm’l 9
MV=hnhw ry‘h xtp=l’ ’byw htprY Klyw Mqyw : Klklkl hnml’ 10
Mym=T‘m yl ’n=yxq rm’yw hyl’ ’rqyw MyY‘ tVVqm hnml’ hV’
Mxl=tp yl ’n=yxql rm’yw hyl’ ’rqyw txql Kltw : htV’w ylkb 11
xmq=Pk ’lm=M’ yk gw‘m yl=Vy=M’ Kyhl’ hwhy=yx rm’tw : Kdyb 12
whytyV‘w yt’bw MyY‘ MynV tVVqm ynnhw txpYb NmV=T‘mw dkb
yV‘ y’b y’ryt=l’ whyl’ hyl’ rm’yw : wntmw whnlk’w ynblw yl 13
Knblw Klw yl t’Ywhw hnV’rb hnTq hg‘ MVm yl=yV‘ K’ Krbdk
hlkt ’l xmqh dk l’rVy yhl’ hwhy rm’ hk yk : hnrx’b yV‘t 14
txpYw
17. 15–18. 19 ’ Myklm 341
15 Kltw : hmd’h ynp=l‘ MVg hwhy=Ntt Mwy d‘ rsxt ’l NmVh txpYw
16 ’l xmqh dk : Mymy htybw ’yhw=’wh lk’tw whyl’ rbdk hV‘tw
: whyl’ dyb rbd rV’ hwhy rbdk rsx ’l NmVh txpYw htlk
17 tybh tl‘b hV’h=Nb hlx hl’h Myrbdh rx’ yhyw
18 whyl’=l’ rm’tw : hmVn wb=hrtwn=’l rV’ d‘ d’m qzx wylx yhyw
: ynb=t’ tymhlw ynw‘=t’ rykzhl yl’ t’b Myhl’h Vy’ Klw yl=hm
19 =rV’ hyl‘h=l’ whl‘yw hqyxm whxqyw Knb=t’ yl=ynt hyl’ rm’yw
20 yhl’ hwhy rm’yw hwhy=l’ ’rqyw : wtTm=l‘ whbkVyw MV bVy ’wh
: hnb=t’ tymhl tw‘rh hm‘ rrwgtm yn’=rV’ hnml’h=l‘ Mgh
21 yhl’ hwhy rm’yw hwhy=l’ ’rqyw Mym‘p VlV dlyh=l‘ ddmtyw
22 bVtw whyl’ lwqb hwhy ‘mVyw : wbrq=l‘ hzh dlyh=Vpn ’n bVt
23 hyl‘h=Nm whdryw dlyh=t’ whyl’ xqyw : yxyw wbrq=l‘ dlyh=Vpn
24 hV’h rm’tw : Knb yx y’r whyl’ rm’yw wm’l whntyw htybh sŘ 15
: tm’ Kypb hwhy=rbdw ht’ Myhl’ Vy’ yk yt‘dy hz ht‘ whyl’=l’
xy hnVb whyl’=l’ hyh hwhy=rbdw Mybr Mymy yhyw
: hmd’h ynp=l‘ rTm hnt’w b’x’=l’ h’rh Kl rm’l tyVylVh
2, 3 b’x’ ’rqyw : NwrmVb qzx b‘rhw b’x’=l’ tw’rhl whyl’ Klyw
4 yhyw : d’m hwhy=t’ ’ry hyh whydb‘w tybh=l‘ rV’ whydb‘=l’
M’ybxyw My’bn h’m whydb‘ xqyw hwhy y’ybn t’ lbzy’ tyrkhb
5 whydb‘=l’ b’x’ rm’yw : Mymw Mxl Mlklkw hr‘mb Vy’ MyVmx
hyxnw ryYx ’Ymn ylw’ Mylxnh=lk l’w Mymh yny‘m=lk=l’ Zr’b Kl
6 hb=rb‘l Zr’h=t’ Mhl wqlxyw : hmhbhm tyrkn ’wlw drpw sws
7 yhyw : wdbl dx’=Krdb Klh whydb‘w wdbl dx’ Krdb Klh b’x’
ht’h rm’yw wynp=l‘ lpyw whrkyw wt’rql whyl’ hnhw Krdb whydb‘
8, 9 rm’yw : whyl’ hnh Kynd’l rm’ Kl yn’ wl rm’yw : whyl’ ynd’ hz
10 hwhy yx : yntymhl b’x’=dyb Kdb‘=t’ Ntn ht’=yk yt’Tx hm
wrm’w KVqbl MV ynd’ xlV=’l rV’ hklmmw ywg=Vy=M’ Kyhl’
11 rm’ ht’ ht‘w : hk’Ymy ’l yk ywgh=t’w hklmmh=t’ ‘ybVhw Ny’
12 K’Vy hwhy xwrw Kt’m Kl’ yn’ hyhw : whyl’ hnh Kynd’l rm’ Kl
Kdb‘w yngrhw K’Ymy ’lw b’x’l dyghl yt’bw ‘d’=’l rV’ l‘
13 lbzy’ grhb ytyV‘=rV’ t’ ynd’l dgh=’lh : yr‘nm hwhy=t’ ’ry
Vy’ MyVmx MyVmx Vy’ h’m hwhy y’ybnm ’bx’w hwhy y’ybn t’
14 hnh Kynd’l rm’ Kl rm’ ht’ ht‘w : Mymw Mxl Mlklk’w hr‘mb
15 yk wynpl ytdm‘ rV’ tw’bY hwhy yx whyl’ rm’yw : yngrhw whyl’
16 b’x’ Klyw wl=dgyw b’x’ t’rql whydb‘ Klyw : wyl’ h’r’ Mwyh
17 wyl’ b’x’ rm’yw whyl’=t’ b’x’ tw’rk yhyw : whyl’ t’rql
18 ht’=M’ yk l’rVy=t’ ytrk‘ ’l rm’yw : l’rVy rk‘ hz ht’h
19 xlV ht‘w : Myl‘bh yrx’ Kltw hwhy twYm=t’ Mkbz‘b Kyb’ tybw
Zbq
342 ’ Myklm 18. 20–44
‘br’ l‘bh y’ybn=t’w lmrkh rh=l’ l’rVy=lk=t’ yl’ Zbq
xlVyw : lbzy’ NxlV ylk’ tw’m ‘br’ hrV’h y’ybnw MyVmxw tw’m 20
Vgyw : lmrkh rh=l’ My’ybnh=t’ Zbqyw l’rVy ynb=lkb b’x’ 21
Myp‘sh ytV=l‘ Myxsp Mt’ ytm=d‘ rm’yw M‘h=lk=l’ whyl’
wt’ M‘h wn‘=’lw wyrx’ wkl l‘bh=M’w wyrx’ wkl Myhl’h hwhy=M’
y’ybnw ydbl hwhyl ’ybn ytrtwn yn’ M‘h=l’ whyl’ rm’yw : rbd 22
Mhl wrxbyw Myrp MynV wnl=wntyw : Vy’ MyVmxw tw’m=‘br’ l‘bh 23
hV‘’ yn’w wmyVy ’l V’w MyY‘h=l‘ wmyVyw whxtnyw dx’h rph
MVb Mt’rqw : MyV’ ’l V’w MyY‘h=l‘ yttnw dx’h rph=t’ 24
’wh V’b hn‘y=rV’ Myhl’h hyhw hwhy=MVb ’rq’ yn’w Mkyhl’
l‘bh y’ybnl whyl’ rm’yw : rbdh bwT wrm’yw M‘h=lk N‘yw Myhl’h 25
MVb w’rqw Mybrh Mt’ yk hnV’r wV‘w dx’h rph Mkl wrxb
w’rqyw wV‘yw Mhl Ntn=rV’ rph=t’ wxqyw : wmyVt ’l V’w Mkyhl’ 26
Ny’w lwq Ny’w wnn‘ l‘bh rm’l MyrhYh=d‘w rqbhm l‘bh=MVb
whyl’ Mhb lthyw MyrhYb yhyw : hV‘ rV’ xbzmh=l‘ wxspyw hn‘ 27
Krd=ykw wl gyV=ykw xyV yk ’wh Myhl’=yk lwdg=lwqb w’rq rm’yw
twbrxb MTpVmk wddgtyw lwdg lwqb w’rqyw : Zqyw ’wh NVy ylw’ wl 28
d‘ w’bntyw MyrhYh rb‘k yhyw : Mhyl‘ Md=KpV=d‘ Myxmrbw 29
M‘h=lkl whyl’ rm’yw : bVq Ny’w hn‘=Ny’w lwq=Ny’w hxnmh twl‘l 30
xqyw : swrhh hwhy xbzm=t’ ’pryw wyl’ M‘h=lk wVgyw yl’ wVg 31
=rbd hyh rV’ bq‘y=ynb yTbV rpsmk Mynb’ hrV‘ MytV whyl’
MVb xbzm Mynb’h=t’ hnbyw : KmV hyhy l’rVy rm’l wyl’ hwhy 32
MyY‘h=t’ Kr‘yw : xbzml bybs ‘rz Myt’s tybk hl‘t V‘yw hwhy 33
wqYyw Mym Mydk h‘br’ w’lm rm’yw : MyY‘h=l‘ MVyw rph=t’ xtnyw 34
wklyw : wVlVyw wVlV rm’yw wnVyw wnV rm’yw MyY‘h=l‘w hl‘h=l‘ 35
hxnmh twl‘b yhyw : Mym=’lm hl‘th=t’ Mgw xbzml bybs Mymh 36
‘dwy Mwyh l’rVyw qxYy Mhrb’ yhl’ hwhy rm’yw ’ybnh whyl’ Vgyw
Myrbdh=lk t’ ytyV‘ Kyrbdbw Kdb‘ yn’w l’rVyb Myhl’ ht’=yk
Myhl’h hwhy ht’=yk hzh M‘h w‘dyw ynn‘ hwhy ynn‘ : hl’h 37
hl‘h=t’ lk’tw hwhy=V’ lptw : tynrx’ Mbl=t’ tbsh ht’w 38
: hkxl hl‘tb=rV’ Mymh=t’w rp‘h=t’w Mynb’h=t’w MyY‘h=t’w
sŘ 16 ’wh hwhy Myhl’h ’wh hwhy wrm’yw Mhynp=l‘ wlpyw M‘h=lk ’ryw 39
Tlmy=l’ Vy’ l‘bh y’ybn=t’ wVpt Mhl whyl’ rm’yw : Myhl’h 40
whyl’ rm’yw : MV MTxVyw NwVyq lxn=l’ whyl’ Mdrwyw MwVptyw Mhm 41
lk’l b’x’ hl‘yw : MVgh Nwmh lwq=yk htVw lk’ hl‘ b’x’l 42
Nyb wynp MVyw hYr’ rhgyw lmrkh V’r=l’ hl‘ whyl’w twtVlw
Ny’ rm’yw Tbyw l‘yw My=Krd Tbh ’n=hl‘ wr‘n=l’ rm’yw : wkrb 43
hnTq b‘=hnh rm’yw ty‘bVb yhyw : Mym‘p ‘bV bV rm’yw hmw’m 44
Vy’=Pkk
18. 45–20. 1 ’ Myklm 343
hkrY‘y ’lw drw rs’ b’x’=l’ rm’ hl‘ rm’yw Mym hl‘ Vy’=Pkk
45 MVg yhyw xwrw Myb‘ wrdqth MymVhw hk=d‘w hk=d‘ yhyw : MVgh
46 =l’ htyh hwhy=dyw : hl’‘rzy Klyw b’x’ bkryw lwdg
Ty b’x’ dgyw : hl’‘rzy hk’b=d‘ b’x’ ynpl Zryw wyntm snVyw whyl’
My’ybnh=lk=t’ grh rV’=lk t’w whyl’ hV‘ rV’=lk t’ lbzy’l
2 hkw Myhl’ NwV‘y=hk rm’l whyl’=l’ K’lm lbzy’ xlVtw : brxb
3 Klyw Mqyw ’ryw : Mhm dx’ Vpnk KVpn=t’ MyV’ rxm t‘k=yk Nwpswy
4 Klh=’whw : MV wr‘n=t’ xnyw hdwhyl rV’ ‘bV r’b ’byw wVpn=l’
twml wVpn=t’ l’Vyw tx’ Mtr txt bVyw ’byw Mwy Krd rbdmb
5 NVyyw bkVyw : ytb’m ykn’ bwT=’l=yk yVpn xq hwhy ht‘ br rm’yw
6 hnhw Tbyw : lwk’ Mwq wl rm’yw wb ‘gn K’lm hz=hnhw dx’ Mtr txt
7 bVyw : bkVyw bVyw tVyw lk’yw Mym txpYw MypYr tg‘ wytV’rm
8 Mqyw : Krdh Kmm br yk lk’ Mwq rm’yw wb=‘gyw tynV hwhy K’lm
hlyl My‘br’w Mwy My‘br’ ’yhh hlyk’h xkb Klyw htVyw lk’yw
9 hwhy=rbd hnhw MV Nlyw hr‘mh=l’ MV=’byw : brx Myhl’h rh d‘
10 yhl’ hwhyl yt’nq ’nq rm’yw : whyl’ hp Kl=hm wl rm’yw wyl’
Ky’ybn=t’w wsrh Kytxbzm=t’ l’rVy ynb Ktyrb wbz‘=yk tw’bY
11 ’Y rm’yw : htxql yVpn=t’ wVqbyw ydbl yn’ rtw’w brxb wgrh
qrpm qzxw hlwdg xwrw rb‘ hwhy hnhw hwhy ynpl rhb tdm‘w
V‘r xwrh rx’w hwhy xwrb ’l hwhy ynpl My‘ls rbVmw Myrh
12 lwq V’h rx’w hwhy V’b ’l V’ V‘rh rx’w : hwhy V‘rb ’l
13 xtp dm‘yw ’Yyw wtrd’b wynp Tlyw whyl’ ‘mVk yhyw : hqd hmmd
14 yt’nq ’nq rm’yw : whyl’ hp Kl=hm rm’yw lwq wyl’ hnhw hr‘mh
wsrh Kytxbzm=t’ l’rVy ynb Ktyrb wbz‘=yk tw’bY yhl’ hwhyl
: htxql yVpn=t’ wVqbyw ydbl yn’ rtw’w brxb wgrh Ky’ybn=t’w
15 qVmd hrbdm Kkrdl bwV Kl wyl’ hwhy rm’yw
16 xVmt yVmn=Nb ’why t’w : Mr’=l‘ Klml l’zx=t’ txVmw t’bw
’ybnl xVmt hlwxm lb’m TpV=Nb ‘Vyl’=t’w l’rVy=l‘ Klml
17 ’why brxm Tlmnhw ’why tymy l’zx brxm Tlmnh hyhw : Kytxt
18 rV’ Mykrbh=lk Mypl’ t‘bV l’rVyb ytr’Vhw : ‘Vyl’ tymy
19 ’Ymyw MVm Klyw : wl qVn=’l rV’ hph=lkw l‘bl w‘rk=’l
MynVb ’whw wynpl MydmY rV‘=MynV Vrx ’whw TpV=Nb ‘Vyl’=t’
20 Zryw rqbh=t’ bz‘yw : wyl’ wtrd’ KlVyw wyl’ whyl’ rb‘yw rV‘h
wl rm’yw Kyrx’ hkl’w ym’lw yb’l ’n=hqV’ rm’yw whyl’ yrx’
21 rqbh dmY=t’ xqyw wyrx’m bVyw : Kl ytyV‘=hm yk bwV Kl
yrx’ Klyw Mqyw wlk’yw M‘l Ntyw rVbh MlVb rqbh ylkbw whxbzyw
k wlyx=lk=t’ Zbq Mr’=Klm ddh=Nbw : whtrVyw whyl’
Mxlyw NwrmV=l‘ rYyw l‘yw bkrw swsw wt’ Klm MynVw MyVlVw
hb
344 ’ Myklm 20. 2–28
hk wl rm’yw : hry‘h l’rVy=Klm b’x’=l’ Myk’lm xlVyw : hb 2, 3
N‘yw : Mh=yl MybwTh Kynbw KyVnw ’wh=yl Kbhzw Kpsk ddh=Nb rm’ 4
wbVyw : yl=rV’=lkw yn’ Kl Klmh ynd’ Krbdk rm’yw l’rVy=Klm 5
rm’l Kyl’ ytxlV=yk rm’l ddh=Nb rm’=hk wrm’yw Myk’lmh
ydb‘=t’ xlV’ rxm t‘k=M’ yk : Ntt yl Kynbw KyVnw Kbhzw Kpsk 6
wmyVy Kyny‘ dmxm=lk hyhw Kydb‘ ytb t’w Ktyb=t’ wVpxw Kyl’
w’rw ’n=w‘d rm’yw Zr’h ynqz=lkl l’rVy=Klm ’rqyw : wxqlw Mdyb 7
yt‘nm ’lw ybhzlw ypsklw ynblw yVnl yl’ xlV=yk Vqbm hz h‘r yk
: hb’t ’wlw ‘mVt=l’ M‘h=lkw Mynqzh=lk wyl’ wrm’yw : wnmm 8
=l’ txlV=rV’ lk Klmh ynd’l wrm’ ddh=Nb yk’lml rm’yw 9
Myk’lmh wklyw twV‘l lkw’ ’l hzh rbdhw hV‘’ hnV’rb Kdb‘
hkw Myhl’ yl NwV‘y=hk rm’yw ddh=Nb wyl’ xlVyw : rbd whbVyw 10
N‘yw : ylgrb rV’ M‘h=lkl Myl‘Vl NwrmV rp‘ qpVy=M’ wpswy 11
‘mVk yhyw : xtpmk rgx llhty=l’ wrbd rm’yw l’rVy=Klm 12
wydb‘=l’ rm’yw twksb Myklmhw ’wh htV ’whw hzh rbdh=t’
sŘ 17 l’rVy=Klm b’x’=l’ Vgn dx’ ’ybn hnhw : ry‘h=l‘ wmyVyw wmyV 13
wntn ynnh hzh lwdgh Nwmhh=lk t’ ty’rh hwhy rm’ hk rm’yw
rm’=hk rm’yw ymb b’x’ rm’yw : hwhy yn’=yk t‘dyw Mwyh Kdyb 14
: ht’ rm’yw hmxlmh rs’y=ym rm’yw twnydmh yrV yr‘nb hwhy
Mhyrx’w MyVlVw MynV Myt’m wyhyw twnydmh yrV yr‘n=t’ dqpyw 15
MyrhYb w’Yyw : Mypl’ t‘bV l’rVy ynb=lk M‘h=lk=t’ dqp 16
rz‘ Klm MynVw=MyVlV Myklmhw ’wh twksb rwkV htV ddh=Nbw
wl wdygyw ddh=Nb xlVyw hnV’rb twnydmh yrV yr‘n w’Yyw : wt’ 17
M’w Myyx MwVpt w’Yy MwlVl=M’ rm’yw : NwrmVm w’Yy MyVn’ rm’l 18
twnydmh yrV yr‘n ry‘h=Nm w’Yy hl’w : MwVpt Myyx w’Yy hmxlml 19
l’rVy Mpdryw Mr’ wsnyw wVy’ Vy’ wkyw : Mhyrx’ rV’ lyxhw 20
Kyw l’rVy Klm ’Yyw : MyVrpw sws=l‘ Mr’ Klm ddh=Nb Tlmyw 21
Klm=l’ ’ybnh Vgyw : hlwdg hkm Mr’b hkhw bkrh=t’w swsh=t’ 22
tbwVtl yk hV‘t=rV’ t’ h’rw ‘dw qzxth Kl wl rm’yw l’rVy
wrm’ Mr’=Klm ydb‘w : Kyl‘ hl‘ Mr’ Klm hnVh 23
rwVymb Mt’ Mxln Mlw’w wnmm wqzx Nk=l‘ Mhyhl’ Myrh yhl’ wyl’
wmqmm Vy’ Myklmh rsh hV‘ hzh rbdh=t’w : Mhm qzxn ’l=M’ 24
swsw Ktw’m lpnh lyxk lyx Kl=hnmt ht’w : Mhytxt twxp MyVw 25
‘mVyw Mhm qzxn ’l=M’ rwVymb Mtw’ hmxlnw bkrk bkrw swsk
ddh=Nb dqpyw hnVh tbwVtl yhyw : Nk V‘yw Mlql 26
wdqpth l’rVy ynbw : l’rVy=M‘ hmxlml hqp’ l‘yw Mr’=t’ 27
Mr’w Myz‘ ypVx ynVk Mdgn l’rVy=ynb wnxyw Mt’rql wklyw wlklkw
rm’yw l’rVy Klm=l’ rm’yw Myhl’h Vy’ Vgyw : Zr’h=t’ w’lm 28
rm’=hk
20. 29–21. 7 ’ Myklm 345
Myqm‘ yhl’=’lw hwhy Myrh yhl’ Mr’ wrm’ rV’ N‘y hwhy rm’=hk
: hwhy yn’=yk Mt‘dyw Kdyb hzh lwdgh Nwmhh=lk=t’ yttnw ’wh
29 hmxlmh brqtw y‘ybVh Mwyb yhyw Mymy t‘bV hl’ xkn hl’ wnxyw
30 Myrtwnh wsnyw : dx’ Mwyb ylgr Pl’=h’m Mr’=t’ l’rVy=ynb wkyw
Myrtwnh Vy’ Pl’ h‘bVw MyrV‘=l‘ hmwxh lptw ry‘h=l’ hqp’
31 ’n=hnh wydb‘ wyl’ wrm’yw : rdxb rdx ry‘h=l’ ’byw sn ddh=Nbw
MyqV ’n hmyVn Mh dsx yklm=yk l’rVy tyb yklm yk wn‘mV
: KVpn=t’ hyxy ylw’ l’rVy Klm=l’ ’Ynw wnV’rb Mylbxw wnyntmb
32 l’rVy Klm=l’ w’byw MhyV’rb Mylbxw Mhyntmb MyqV wrgxyw
: ’wh yx’ yx wndw‘h rm’yw yVpn ’n=yxt rm’ ddh=Nb Kdb‘ wrm’yw
33 rm’yw ddh=Nb Kyx’ wrm’yw wnmmh wTlxyw wrhmyw wVxny MyVn’hw
34 Myr‘h wyl’ rm’yw : hbkrmh=l‘ whl‘yw ddh=Nb wyl’ ’Yyw whxq w’b
=rV’k qVmdb Kl MyVt twYwxw byV’ Kyb’ t’m yb’=xql=rV’
: whxlVyw tyrb wl=trkyw KxlV’ tyrbb yn’w NwrmVb yb’ MV
35 hwhy rbdb wh‘r=l’ rm’ My’ybnh ynbm dx’ Vy’w
36 lwqb t‘mV=’l rV’ N‘y wl rm’yw : wtkhl Vy’h N’myw ’n ynykh
hyr’h wh’Ymyw wlY’m Klyw hyr’h Kkhw yt’m Klwh Knh hwhy
37 : ‘Ypw hkh Vy’h whkyw ’n ynykh rm’yw rx’ Vy’ ’Ymyw : whkyw
38, 39 yhyw : wyny‘=l‘ rp’b Vpxtyw Krdh=l‘ Klml dm‘yw ’ybnh Klyw
hmxlmh=brqb ’Yy Kdb‘ rm’yw Klmh=l’ q‘Y ’whw rb‘ Klmh
dqph=M’ hzh Vy’h=t’ rmV rm’yw Vy’ yl’ ’byw rs Vy’=hnhw
40 Kdb‘ yhyw : lwqVt Psk=rkk w’ wVpn txt KVpn htyhw dqpy
ht’ KTpVm Nk l’rVy=Klm wyl’ rm’yw wnny’ ’whw hnhw hnh hV‘
41 yk l’rVy Klm wt’ rkyw wyny‘ l‘m rp’h=t’ rsyw rhmyw : tYrx
42 ymrx=Vy’=t’ txlV N‘y hwhy rm’ hk wyl’ rm’yw : ’wh My’bnhm
43 l’rVy=Klm Klyw : wm‘ txt Km‘w wVpn txt KVpn htyhw dym
’k Myrbdh rx’ yhyw : hnwrmV ’byw P‘zw rs wtyb=l‘
b’x’ lkyh lY’ l’‘rzyb rV’ yl’‘rzyh twbnl hyh Mrk hl’h
2 yl=yhyw Kmrk=t’ yl=hnt rm’l twbn=l’ b’x’ rbdyw : NwrmV Klm
wnmm bwT Mrk wytxt Kl hnt’w ytyb lY’ bwrq ’wh yk qry=Ngl
3 b’x’=l’ twbn rm’yw : hz ryxm Psk Kl=hnt’ Kyny‘b bwT M’
4 wtyb=l’ b’x’ ’byw : Kl ytb’ tlxn=t’ yttm hwhym yl hlylx
Nt’=’l rm’yw yl’‘rzyh twbn wyl’ rbd=rV’ rbdh=l‘ P‘zw rs
: Mxl lk’=’lw wynp=t’ bsyw wtTm=l‘ bkVyw ytwb’ tlxn=t’ Kl
5 lk’ Kny’w hrs Kxwr hz=hm wyl’ rbdtw wtV’ lbzy’ wyl’ ’btw
6 yl=hnt wl rm’w yl’‘rzyh twbn=l’ rbd’=yk hyl’ rbdyw : Mxl
rm’yw wytxt Mrk Kl=hnt’ ht’ Zpx=M’ w’ Pskb Kmrk=t’
7 hV‘t ht‘ ht’ wtV’ lbzy’ wyl’ rm’tw : ymrk=t’ Kl Nt’=’l
hkwlm
346 ’ Myklm 21. 8–22. 4
Mrk=t’ Kl Nt’ yn’ Kbl bTyw Mxl=lk’ Mwq l’rVy=l‘ hkwlm
xlVtw wmtxb Mtxtw b’x’ MVb Myrps btktw : yl’‘rzyh twbn 8
: twbn=t’ MybVyh wry‘b rV’ Myrxh=l’w Mynqzh=l’ Myrpsh
: M‘h V’rb twbn=t’ wbyVwhw MwY=w’rq rm’l Myrpsb btktw 9
Myhl’ tkrb rm’l whd‘yw wdgn l‘ylb=ynb MyVn’ MynV wbyVwhw 10
rV’ Myrxhw Mynqzh wry‘ yVn’ wV‘yw : tmyw whlqsw wh’yYwhw Klmw 11
Myrpsb bwtk rV’k lbzy’ Mhyl’ hxlV rV’k wry‘b MybVyh
w’byw : M‘h V’rb twbn=t’ wbyVhw MwY w’rq : Mhyl’ hxlV rV’ 12, 13
twbn=t’ l‘ylbh yVn’ whd‘yw wdgn wbVyw l‘ylb=ynb MyVn’h ynV
whlqsyw ry‘l Zwxm wh’Yyw Klmw Myhl’ twbn Krb rm’l M‘h dgn
‘mVk yhyw : tmyw twbn lqs rm’l lbzy’=l’ wxlVyw : tmyw Mynb’b 14, 15
Mrk=t’ Vr Mwq b’x’=l’ lbzy’ rm’tw tmyw twbn lqs=yk lbzy’
: tm=yk yx twbn Ny’ yk Pskb Kl=ttl N’m rV’ yl’‘rzyh twbn
twbn Mrk=l’ tdrl b’x’ Mqyw twbn tm yk b’x’ ‘mVk yhyw 16
sŘ 18 ybVth whyl’=l’ hwhy=rbd yhyw : wtVrl yl’‘rzyh 17
hnh NwrmVb rV’ l’rVy=Klm b’x’ t’rql dr Mwq : rm’l 18
rm’ hk rm’l wyl’ trbdw : wtVrl MV dry=rV’ twbn Mrkb 19
Mwqmb hwhy rm’ hk rm’l wyl’ trbdw tVry=Mgw txYrh hwhy
: ht’=Mg Kmd=t’ Myblkh wqly twbn Md=t’ Myblkh wqql rV’
Krkmth N‘y yt’Ym rm’yw yby’ ynt’Ymh whyl’=l’ b’x’ rm’yw 20
ytrkhw Kyrx’ ytr‘bw h‘r Kyl’ ybm ynnh : hwhy yny‘b ‘rh twV‘l 21
tybk Ktyb=t’ yttnw : l’rVyb bwz‘w rwY‘w ryqb NytVm b’x’l 22
rV’ s‘kh=l’ hyx’=Nb ’V‘b tybkw Tbn=Nb M‘bry
Myblkh rm’l hwhy rbd lbzy’l=Mgw : l’rVy=t’ ’Txtw ts‘kh 23
Myblkh wlk’y ry‘b b’x’l tmh : l’‘rzy lxb lbzy’=t’ wlk’y 24
rkmth rV’ b’x’k hyh=’l qr : MymVh Pw‘ wlk’y hdVb tmhw 25
d’m b‘tyw : wtV’ lbzy’ wt’ htsh=rV’ hwhy yny‘b ‘rh twV‘l 26
ynpm hwhy Vyrwh rV’ yrm’h wV‘ rV’ lkk Myllgh yrx’ tkll
wydgb ‘rqyw hl’h Myrbdh=t’ b’x’ ‘mVk yhyw : l’rVy ynb 27
: T’ Klhyw qVb bkVyw MwYyw wrVb=l‘ qV=MVyw
b’x’ ‘nkn=yk ty’rh : rm’l ybVth whyl’=l’ hwhy=rbd yhyw 28, 29
h‘rh ’yb’ wnb ymyb wymyb h‘rh yb’=’l ynpm ‘nkn=yk N‘y ynplm
: l’rVy Nybw Mr’ Nyb hmxlm Ny’ MynV VlV wbVyw : wtyb=l‘ bk

: l’rVy Klm=l’ hdwhy=Klm TpVwhy dryw tyVylVh hnVb yhyw 2


wnxn’w d‘lg tmr wnl=yk Mt‘dyh wydb‘=l’ l’rVy=Klm rm’yw 3
yt’ Klth TpVwhy=l’ rm’yw : Mr’ Klm dym ht’ txqm MyVxm 4
Kwmk ynwmk l’rVy Klm=l’ TpVwhy rm’yw d‘lg tmr hmxlml
ym‘k
22. 5–31 ’ Myklm 347
5 ’n=Vrd l’rVy Klm=l’ TpVwhy rm’yw : Kyswsk yswsk Km‘k ym‘k
6 tw’m ‘br’k My’ybnh=t’ l’rVy=Klm Zbqyw : hwhy rbd=t’ Mwyk
wrm’yw ldx’=M’ hmxlml d‘lg tmr=l‘ Kl’h Mhl’ rm’yw Vy’
7 hwhyl ’ybn hp Ny’h TpVwhy rm’yw : Klmh dyb ynd’ Ntyw hl‘
8 dx’=Vy’ dw‘ TpVwhy=l’ l’rVy=Klm rm’yw : wtw’m hVrdnw dw‘
‘r=M’ yk bwT yl‘ ’bnty=’l yk wyt’nV yn’w wt’m hwhy=t’ Vrdl
9 Klm ’rqyw : Nk Klmh rm’y=l’ TpVwhy rm’yw hlmy=Nb whykym
10 l’rVy Klmw : hlmy=Nb whykym hrhm rm’yw dx’ syrs=l’ l’rVy
Nrgb Mydgb MyVblm w’sk=l‘ Vy’ MybVy hdwhy=Klm TpVwhyw
11 hyqdY wl V‘yw : Mhynpl My’bntm My’ybnh=lkw NwrmV r‘V xtp
Mr’=t’ xgnt hl’b hwhy rm’=hk rm’yw lzrb ynrq hn‘nk=Nb
12 Ntnw xlYhw d‘lg tmr hl‘ rm’l Nk My’bn My’bnh=lkw : Mtlk=d‘
13 rm’l wyl’ rbd whykym ’rql Klh=rV’ K’lmhw : Klmh dyb hwhy
rbdk Kyrbd ’n=yhy Klmh=l’ bwT dx’=hp My’ybnh yrbd ’n=hnh
14 hwhy rm’y rV’=t’ yk hwhy=yx whykym rm’yw : bwT trbdw Mhm dx’
15 Klnh whykym wyl’ Klmh rm’yw Klmh=l’ ’wbyw : rbd’ wt’ yl’
hwhy Ntnw xlYhw hl‘ wyl’ rm’yw ldxn=M’ hmxlml d‘lg tmr=l’
16 rV’ K‘bVm yn’ Mym‘p hmk=d‘ Klmh wyl’ rm’yw : Klmh dyb
17 l’rVy=lk=t’ yty’r rm’yw : hwhy MVb tm’=qr yl’ rbdt=’l
Mynd’=’l hwhy rm’yw h‘r Mhl=Ny’ rV’ N’Yk Myrhh=l’ MyYpn
18 TpVwhy=l’ l’rVy=Klm rm’yw : MwlVb wtybl=Vy’ wbwVy hl’l
19 ‘mV Nkl rm’yw : ‘r=M’ yk bwT yl‘ ’bnty=’wl Kyl’ ytrm’ ’wlh
wyl‘ dm‘ MymVh ’bY=lkw w’sk=l‘ bVy hwhy=t’ yty’r hwhy=rbd
20 tmrb lpyw l‘yw b’x’=t’ htpy ym hwhy rm’yw : wl’mVmw wnymym
21 hwhy ynpl dm‘yw xwrh ’Yyw : hkb rm’ hzw hkb hz rm’yw d‘lg
22 xwr ytyyhw ’Y’ rm’yw : hmb wyl’ hwhy rm’yw wntp’ yn’ rm’yw
23 ht‘w : Nk=hV‘w ’Y lkwt=Mgw htpt rm’yw wy’ybn=lk ypb rqV
: h‘r Kyl‘ rbd hwhyw hl’ Ky’ybn=lk ypb rqV xwr hwhy Ntn hnh
24 rb‘ hz=y’ rm’yw yxlh=l‘ whykym=t’ hkyw hn‘nk=Nb whyqdY Vgyw
25 ’whh Mwyb h’r Knh whykym rm’yw : Ktw’ rbdl yt’m hwhy=xwr
26 whykym=t’ xq l’rVy Klm rm’yw : hbxhl rdxb rdx ’bt rV’
27 rm’ hk trm’w : Klmh=Nb V’wy=l’w ry‘h=rV Nm’=l’ whbyVhw
d‘ Zxl Mymw Zxl Mxl whlyk’hw ’lkh tyb hz=t’ wmyV Klmh
28 hwhy rbd=’l MwlVb bwVt bwV=M’ whykym rm’yw : MwlVb y’b
29 TpVwhyw l’rVy=Klm l‘yw : Mlk Mym‘ w‘mV rm’yw yb
30 ’bw Vpxth TpVwhy=l’ l’rVy Klm rm’yw : d‘lg tmr hdwhy=Klm
: hmxlmb ’wbyw l’rVy Klm Vpxtyw Kydgb Vbl ht’w hmxlmb
31 ’l rm’l MynVw MyVlV wl=rV’ bkrh yrV=t’ hwY Mr’ Klmw
wmxlt
348 b Myklm 22. 32–1. 6
tw’rk yhyw : wdbl l’rVy Klm=t’=M’ yk lwdg=t’w NTq=t’ wmxlt 32
wyl‘ wrsyw ’wh l’rVy=Klm K’ wrm’ hmhw TpVwhy=t’ bkrh yrV
l’rVy Klm=’l=yk bkrh yrV tw’rk yhyw : TpVwhy q‘zyw Mxlhl 33
l’rVy Klm=t’ hkyw wmtl tVqb KVm Vy’w : wyrx’m wbwVyw ’wh 34
hnxmh=Nm yn’yYwhw Kdy Kph wbkrl rm’yw NyrVh Nybw Myqbdh Nyb
hbkrmb dm‘m hyh Klmhw ’whh Mwyb hmxlmh hl‘tw : ytylxh yk 35
hnrh rb‘yw : bkrh qyx=l’ hkmh=Md qYyw br‘b tmyw Mr’ xkn 36
Klmh tmyw : wYr’=l’ Vy’w wry‘=l’ Vy’ rm’l VmVh ’bk hnxmb 37
tkrb l‘ bkrh=t’ PTVyw : NwrmVb Klmh=t’ wrbqyw NwrmV ’wbyw 38
: rbd rV’ hwhy rbdk wYxr twnzhw wmd=t’ Myblkh wqlyw NwrmV
Myr‘h=lkw hnb rV’ NVh tybw hV‘ rV’=lkw b’x’ yrbd rtyw 39
: l’rVy yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk Mh=’wlh hnb rV’
: wytxt wnb whyzx’ Klmyw wytb’=M‘ b’x’ bkVyw 40

: l’rVy Klm b’x’l ‘br’ tnVb hdwhy=l‘ Klm ’s’=Nb TpVwhyw 41


Klm hnV Vmxw MyrV‘w wklmb hnV Vmxw MyVlV=Nb TpVwhy 42
sŘ 19 wyb’ ’s’ Krd=lkb Klyw : yxlV=tb hbwz‘ wm’ MVw MlVwryb 43
dw‘ wrs=’l twmbh K’ : hwhy yny‘b rVyh twV‘l wnmm rs=’l 44
: l’rVy Klm=M‘ TpVwhy MlVyw : twmbb MyrTqmw Myxbzm M‘h 45
Mybwtk Mh=’lh Mxln rV’w hV‘=rV’ wtrwbgw TpVwhy yrbd rtyw 46
ymyb r’Vn rV’ Vdqh rtyw : hdwhy yklml Mymyh yrbd rps=l‘ 47
TpVwhy : Klm bYn Mwd’b Ny’ Klmw : Zr’h=Nm r‘b wyb’ ’s’ 48, 49
twyn’ hrbVn=yk Klh ’lw bhzl hrypw’ tkll VyVrt twyn’ rV‘
=M‘ ydb‘ wkly TpVwhy=l’ b’x’=Nb whyzx’ rm’ z’ : rbg NwyY‘b 50
rbqyw wytb’=M‘ TpVwhy bkVyw : TpVwhy hb’ ’lw twyn’b Kydb‘ 51
: wytxt wnb Mrwhy Klmyw wyb’ dwd ry‘b wytb’=M‘
hrV‘ ‘bV tnVb NwrmVb l’rVy=l‘ Klm b’x’=Nb whyzx’ 52
yny‘b ‘rh V‘yw : MytnV l’rVy=l‘ Klmyw hdwhy Klm TpVwhyl 53
’yTxh rV’ Tbn=Nb M‘bry Krdbw wm’ Krdbw wyb’ Krdb Klyw hwhy
yhl’ hwhy=t’ s‘kyw wl hwxtVyw l‘bh=t’ db‘yw : l’rVy=t’ 54
l’rVyb b’wm ‘Vpyw : wyb’ hV‘=rV’ lkk l’rVy b"m, ’
NwrmVb rV’ wtyl‘b hkbVh d‘b hyzx’ lpyw : b’x’ twm yrx’ 2
Nwrq‘ yhl’ bwbz l‘bb wVrd wkl Mhl’ rm’yw Myk’lm xlVyw lxyw
hl‘ Mwq ybVth hyl’=l’ rbd hwhy K’lmw : hz ylxm hyx’=M’ 3
l’rVyb Myhl’=Ny’ ylbmh Mhl’ rbdw NwrmV=Klm yk’lm t’rql
hwhy rm’=hk Nklw : Nwrq‘ yhl’ bwbz l‘bb Vrdl Myklh Mt’ 4
: hyl’ Klyw twmt twm yk hnmm drt=’l MV tyl‘=rV’ hTmh
Vy’ wyl’ wrm’yw : MtbV hz=hm Mhyl’ rm’yw wyl’ Myk’lmh wbwVyw 5, 6
hl‘
1. 7–2. 8 b Myklm 349
Mkt’ xlV=rV’ Klmh=l’ wbwV wkl wnyl’ rm’yw wnt’rql hl‘
xlV ht’ l’rVyb Myhl’=Ny’ ylbmh hwhy rm’ hk wyl’ Mtrbdw
drt=’l MV tyl‘=rV’ hTmh Nkl Nwrq‘ yhl’ bwbz l‘bb Vrdl
7 hl‘ rV’ Vy’h TpVm hm Mhl’ rbdyw : twmt twm=yk hnmm
8 l‘b Vy’ wyl’ wrm’yw : hl’h Myrbdh=t’ Mkyl’ rbdyw Mkt’rql
9 wyl’ xlVyw : ’wh ybVth hyl’ rm’yw wyntmb rwz’ rw‘ rwz’w r‘V
wyl’ rbdyw rhh V’r=l‘ bVy hnhw wyl’ l‘yw wyVmxw MyVmx=rV
10 MyVmxh rV=l’ rbdyw whyl’ hn‘yw : hdr rbd Klmh Myhl’h Vy’
KyVmx=t’w Kt’ lk’tw MymVh=Nm V’ drt yn’ Myhl’ Vy’=M’w
11 wyl’ xlVyw bVyw : wyVmx=t’w wt’ lk’tw MymVh=Nm V’ drtw
rm’=hk Myhl’h Vy’ wyl’ rbdyw N‘yw wyVmxw rx’ MyVmx=rV
12 Myhl’h Vy’=M’ Mhyl’ rbdyw hyl’ N‘yw : hdr hrhm Klmh
Myhl’=V’ drtw KyVmx=t’w Kt’ lk’tw MymVh=Nm V’ drt yn’
13 MyVlV MyVmx=rV xlVyw bVyw : wyVmx=t’w wt’ lk’tw MymVh=Nm
whyl’ dgnl wykrb=l‘ ‘rkyw yVylVh MyVmxh=rV ’byw l‘yw wyVmxw
Kydb‘ Vpnw yVpn ’n=rqyt Myhl’h Vy’ wyl’ rbdyw wyl’ Nnxtyw
14 yrV ynV=t’ lk’tw MymVh=Nm V’ hdry hnh : Kyny‘b MyVmx hl’
: Kyny‘b yVpn rqyt ht‘w MhyVmx=t’w MynV’rh MyVmxh
15 dryw Mqyw wynpm ’ryt=l’ wtw’ dr whyl’=l’ hwhy K’lm rbdyw
16 Myk’lm txlV=rV’ N‘y hwhy rm’=hk wyl’ rbdyw : Klmh=l’ wtw’
Vrdl l’rVyb Myhl’=Ny’ ylbmh Nwrq‘ yhl’ bwbz l‘bb Vrdl
: twmt twm=yk hnmm drt=’l MV tyl‘=rV’ hTmh Nkl wrbdb
17 wytxt Mrwhy Klmyw whyl’ rbd=rV’ hwhy rbdk tmyw
: Nb wl hyh=’l yk hdwhy Klm TpVwhy=Nb Mrwhyl MytV tnVb
18 yrbd rps=l‘ Mybwtk hmh=’wlh hV‘ rV’ whyzx’ yrbd rtyw
: l’rVy yklml Mymyh
b ‘Vyl’w whyl’ Klyw MymVh hr‘sb whyl’=t’ hwhy twl‘hb yhyw
2 =d‘ ynxlV hwhy yk hp ’n=bV ‘Vyl’=l’ whyl’ rm’yw : lglgh=Nm
: l’=tyb wdryw Kbz‘’=M’ KVpn=yxw hwhy=yx ‘Vyl’ rm’yw l’=tyb
3 yk t‘dyh wyl’ wrm’yw ‘Vyl’=l’ l’=tyb=rV’ My’ybnh=ynb w’Yyw
: wVxh yt‘dy yn’=Mg rm’yw KV’r l‘m Kynd’=t’ xql hwhy Mwyh
4 rm’yw wxyry ynxlV hwhy yk hp ’n=bV ‘Vyl’ whyl’ wl rm’yw
5 =rV’ My’ybnh=ynb wVgyw : wxyry w’byw Kbz‘’=M’ KVpn=yxw hwhy=yx
Kynd’=t’ xql hwhy Mwyh yk t‘dyh wyl’ wrm’yw ‘Vyl’=l’ wxyryb
6 ’n=bV whyl’ wl rm’yw : wVxh yt‘dy yn’=Mg rm’yw KV’r l‘m
Kbz‘’=M’ KVpn=yxw hwhy=yx rm’yw hndryh ynxlV hwhy yk hp
7 qwxrm dgnm wdm‘yw wklh My’ybnh ynbm Vy’ MyVmxw : MhynV wklyw
8 Mymh=t’ hkyw Mlgyw wtrd’=t’ whyl’ xqyw : Ndryh=l‘ wdm‘ MhynVw
wYxyw
350 b Myklm 2. 9–3. 10
rm’ whyl’w Mrb‘k yhyw : hbrxb MhynV wrb‘yw hnhw hnh wYxyw 9
‘Vyl’ rm’yw Km‘m xql’ MrTb Kl=hV‘’ hm l’V ‘Vyl’=l’
yt’ h’rt=M’ lw’Vl tyVqh rm’yw : yl’ Kxwrb MynV=yp ’n=yhyw 10
Kwlh Myklh hmh yhyw : hyhy ’l Ny’=M’w Nk Kl=yhy Kt’m xql 11
hr‘sb whyl’ l‘yw MhynV Nyb wdrpyw V’ yswsw V’=bkr hnhw rbdw
wyVrpw l’rVy bkr yb’ yb’ q‘Ym ’whw h’r ‘Vyl’w : MymVh 12
trd’=t’ Mryw : My‘rq MynVl M‘rqyw wydgbb qzxyw dw‘ wh’r ’lw 13
trd’=t’ xqyw : Ndryh tpV=l‘ dm‘yw bVyw wyl‘m hlpn rV’ whyl’ 14
whyl’ yhl’ hwhy hy’ rm’yw Mymh=t’ hkyw wyl‘m hlpn=rV’ whyl’
sŘ 20 wh’ryw : ‘Vyl’ rb‘yw hnhw hnh wYxyw Mymh=t’ hkyw ’wh=P’ 15
‘Vyl’=l‘ whyl’ xwr hxn wrm’yw dgnm wxyryb=rV’ My’ybnh=ynb
Kydb‘=t’=Vy ’n=hnh wyl’ wrm’yw : hYr’ wl=wwxtVyw wt’rql w’byw 16
hwhy xwr w’Vn=Np Kynd’=t’ wVqbyw ’n wkly lyx=ynb MyVn’ MyVmx
=wrYpyw : wxlVt ’l rm’yw tw’ygh tx’b w’ Myrhh dx’b whklVyw 17
Mymy=hVlV wVqbyw Vy’ MyVmx wxlVyw wxlV rm’yw Vb=d‘ wb
ytrm’=’wlh Mhl’ rm’yw wxyryb bVy ’whw wyl’ wbVyw : wh’Ym ’lw 18
ry‘h bVwm ’n=hnh ‘Vyl’=l’ ry‘h yVn’ wrm’yw : wklt=l’ Mkyl’ 19
yl=wxq rm’yw : tlkVm Zr’hw My‘r Mymhw h’r ynd’ rV’k bwT 20
Mymh ’Ywm=l’ ’Yyw : wyl’ wxqyw xlm MV wmyVw hVdx tyxlY 21
hyhy=’l hl’h Myml yt’pr hwhy rm’=hk rm’yw xlm MV=KlVyw
‘Vyl’ rbdk hzh Mwyh d‘ Mymh wpryw : tlkVmw twm dw‘ MVm 22
Myr‘nw Krdb hl‘ ’whw l’=tyb MVm l‘yw : rbd rV’ 23
: xrq hl‘ xrq hl‘ wl wrm’yw wb=wslqtyw ry‘h=Nm w’Yy MynTq
r‘yh=Nm Mybd MytV hn’Ytw hwhy MVb Mllqyw M’ryw wyrx’ Npyw 24
MVmw lmrkh rh=l’ MVm Klyw : Mydly ynVw My‘br’ Mhm hn‘qbtw 25
NwrmVb l’rVy=l‘ Klm b’x’=Nb Mrwhyw : NwrmV bV g
: hnV hrV‘=MytV Klmyw hdwhy Klm TpVwhyl hrV‘ hnmV tnVb
l‘bh tbYm=t’ rsyw wm’kw wyb’k ’l qr hwhy yny‘b ‘rh hV‘yw 2
=t’ ’yTxh=rV’ Tbn=Nb M‘bry tw’Txb qr : wyb’ hV‘ rV’ 3
dqn hyh b’wm=Klm ‘Vymw : hnmm rs=’l qbd l’rVy 4
yhyw : rmY Myly’ Pl’ h’mw Myrk Pl’=h’m l’rVy=Klml byVhw 5
Mrwhy Klmh ’Yyw : l’rVy Klmb b’wm=Klm ‘Vpyw b’x’ twmk 6
TpVwhy=l’ xlVyw Klyw : l’rVy=lk=t’ dqpyw NwrmVm ’whh Mwyb 7
hmxlml b’wm=l’ yt’ Klth yb ‘Vp b’wm Klm rm’l hdwhy=Klm
hz=y’ rm’yw : Kyswsk yswsk Km‘k ym‘k Kwmk ynwmk hl‘’ rm’yw 8
hdwhy=Klmw l’rVy Klm Klyw : Mwd’ rbdm Krd rm’yw hl‘n Krdh 9
hmhblw hnxml Mym hyh=’lw Mymy t‘bV Krd wbsyw Mwd’ Klmw
tVlVl hwhy ’rq=yk hh’ l’rVy Klm rm’yw : Mhylgrb rV’ 10
Myklmh
3. 11–4. 8 b Myklm 351
11 ’ybn hp Ny’h TpVwhy rm’yw : b’wm=dyb Mtw’ ttl hl’h Myklmh
rm’yw l’rVy=Klm ydb‘m dx’ N‘yw wtw’m hwhy=t’ hVrdnw hwhyl
12 Vy TpVwhy rm’yw : whyl’ ydy=l‘ Mym qYy=rV’ TpV=Nb ‘Vyl’ hp
13 rm’yw : Mwd’ Klmw TpVwhyw l’rVy Klm wyl’ wdryw hwhy=rbd wtw’
y’ybn=l’w Kyb’ y’ybn=l’ Kl Klw yl=hm l’rVy Klm=l’ ‘Vyl’
hl’h Myklmh tVlVl hwhy ’rq=yk l’ l’rVy Klm wl rm’yw Km’
14 ytdm‘ rV’ tw’bY hwhy=yx ‘Vyl’ rm’yw : b’wm=dyb Mtw’ ttl
Kyl’ Tyb’=M’ ’Vn yn’ hdwhy=Klm TpVwhy ynp ylwl yk wynpl
15 : hwhy=dy wyl‘ yhtw Ngnmh Ngnk hyhw Ngnm yl=wxq ht‘w : K’r’=M’w
16, 17 rm’ hk=yk : Mybg Mybg hzh lxnh hV‘ hwhy rm’ hk rm’yw
MtytVw Mym ’lmy ’whh lxnhw MVg w’rt=’lw xwr w’rt=’l hwhy
18 b’wm=t’ Ntnw hwhy yny‘b t’z lqnw : Mktmhbw Mkynqmw Mt’
19 wlypt bwT Z‘=lkw rwxbm ry‘=lkw rYbm ry‘=lk Mtykhw : Mkdyb
20 yhyw : Mynb’b wb’kt hbwTh hqlxh lkw wmtst Mym=yny‘m=lkw
Zr’h ’lmtw Mwd’ Krdm My’b Mym=hnhw hxnmh twl‘k rqbb
21 lkm wq‘Yyw Mb Mxlhl Myklmh wl‘=yk w‘mV b’wm=lkw : Mymh=t’
22 hxrz VmVhw rqbb wmykVyw : lwbgh=l‘ wdm‘yw hl‘mw hrgx rgx
23 hz Md wrm’yw : Mdk Mymd’ Mymh=t’ dgnm b’wm w’ryw Mymh=l‘
24 w’byw : b’wm llVl ht‘w wh‘r=t’ Vy’ wkyw Myklmh wbrxn brxh
hb=wbyw Mhynpm wsnyw b’wm=t’ wkyw l’rVy wmqyw l’rVy hnxm=l’
25 wnb’=Vy’ wkylVy hbwT hqlx=lkw wsrhy Myr‘hw : b’wm=t’ twkhw
hynb’ ry’Vh=d‘ wlypy bwT=Z‘=lkw wmtsy Mym=Ny‘m=lkw hw’lmw
26 wnmm qzx=yk b’wm Klm ’ryw : hwkyw My‘lqh wbsyw tVrx ryqb
Klm=l’ ‘yqbhl brx PlV Vy’ tw’m=‘bV wtw’ xqyw hmxlmh
27 whl‘yw wytxt Klmy=rV’ rwkbh wnb=t’ xqyw : wlky ’lw Mwd’
: Zr’l wbVyw wyl‘m w‘syw l’rVy=l‘ lwdg=PYq yhyw hmxh=l‘ hl‘
d ‘Vyl’=l’ hq‘Y My’ybnh=ynb yVnm tx’ hV’w
hwhy=t’ ’ry hyh Kdb‘ yk t‘dy ht’w tm yVy’ Kdb‘ rm’l
2 ‘Vyl’ hyl’ rm’yw : Mydb‘l wl ydly ynV=t’ txql ’b hVnhw
KtxpVl Ny’ rm’tw tybb ykl=Vy=hm yl ydygh Kl=hV‘’ hm
3 Zwxh=Nm Mylk Kl=yl’V ykl rm’yw : NmV Kws’=M’ yk tybb lk
4 Kd‘b tldh trgsw t’bw : yTy‘mt=l’ Myqr Mylk yknkV=lk t’m
5 wt’m Kltw : y‘yst ’lmhw hl’h Mylkh=lk l‘ tqYyw Kynb=d‘bw
6 yhyw : tqYym ’yhw hyl’ MyVgm Mh hynb d‘bw hd‘b tldh rgstw
Ny’ hyl’ rm’yw ylk dw‘ yl’ hVygh hnb=l’ rm’tw Mylkh t’lmk
7 yrkm ykl rm’yw Myhl’h Vy’l dgtw ’btw : NmVh dm‘yw ylk dw‘
: rtwnb yyxt ykynb yt’w ykyVn=t’ ymlVw NmVh=t’
8 wb=qzxtw hlwdg hV’ MVw MnwV=l’ ‘Vyl’ rb‘yw Mwyh yhyw
Mxl=lk’l
352 b Myklm 4. 9–38
hVy’=l’ rm’tw : Mxl=lk’l hmV rsy wrb‘ ydm yhyw Mxl=lk’l 9
’n=hV‘n : dymt wnyl‘ rb‘ ’wh Vwdq Myhl’ Vy’ yk yt‘dy ’n=hnh 10
w’bb hyhw hrwnmw ’skw NxlVw hTm MV wl MyVnw hnTq ryq=tyl‘
: hmV=bkVyw hyl‘h=l’ rsyw hmV ’byw Mwyh yhyw : hmV rwsy wnyl’ 11
: wynpl dm‘tw hl=’rqyw t’zh tymnwVl ’rq wr‘n yzxyg=l’ rm’yw 12
hm t’zh hdrxh=lk=t’ wnyl’ tdrx hnh hyl’ ’n=rm’ wl rm’yw 13
Kwtb rm’tw ’bYh rV=l’ w’ Klmh=l’ Kl=rbdl Vyh Kl twV‘l
hl=Ny’ Nb lb’ yzxyg rm’yw hl twV‘l hmw rm’yw : tbVy ykn’ ym‘ 14
d‘wml rm’yw : xtpb dm‘tw hl=’rqyw hl=’rq rm’yw : Nqz hVy’w 15, 16
bzkt=l’ Myhl’h Vy’ ynd’=l’ rm’tw Nb tqbx yt’ hyx t‘k hzh
rbd=rV’ hyx t‘k hzh d‘wml Nb dltw hV’h rhtw : KtxpVb 17
: MyrYqh=l’ wyb’=l’ ’Yyw Mwyh yhyw dlyh ldgyw : ‘Vyl’ hyl’ 18
wh’Vyw : wm’=l’ wh’V r‘nh=l’ rm’yw yV’r yV’r wyb’=l’ rm’yw 19, 20
whbkVtw l‘tw : tmyw MyrhYh=d‘ hykrb=l‘ bVyw wm’=l’ wh’ybyw 21
rm’tw hVy’=l’ ’rqtw : ’Ytw wd‘b rgstw Myhl’h Vy’ tTm=l‘ 22
Myhl’h Vy’=d‘ hYwr’w twnt’h tx’w Myr‘nh=Nm dx’ yl ’n hxlV
tbV ’lw Vdx=’l Mwyh wyl’ ytklh yt’ ‘wdm rm’yw : hbwV’w 23
yl=rY‘t=l’ Klw ghn hr‘n=l’ rm’tw Nwt’h Vbxtw : MwlV rm’tw 24
rh=l’ Myhl’h Vy’=l’ ’wbtw Kltw : Kl ytrm’=M’ yk bkrl 25
wr‘n yzxyg=l’ rm’yw dgnm ht’ Myhl’h=Vy’ tw’rk yhyw lmrkh
sŘ 21 Kl MwlVh hl=rm’w ht’rql ’n=Zwr ht‘ : zlh tymnwVh hnh 26
Myhl’h Vy’=l’ ’btw : MwlV rm’tw dlyl MwlVh KVy’l MwlVh 27
Myhl’h Vy’ rm’yw hpdhl yzxyg Vgyw wylgrb qzxtw rhh=l’
: yl dygh ’lw ynmm Myl‘h hwhyw hl=hrm hVpn=yk hl=hprh
rm’yw : yt’ hlVt ’l ytrm’ ’lh ynd’ t’m Nb ytl’Vh rm’tw 28, 29
wnkrbt ’l Vy’ ’Ymt=yk Klw Kdyb ytn‘Vm xqw Kyntm rgx yzxygl
M’ rm’tw : r‘nh ynp=l‘ ytn‘Vm tmVw wnn‘t ’l Vy’ Kkrby=ykw 30
rb‘ yzxgw : hyrx’ Klyw Mqyw Kbz‘’=M’ KVpn=yxw hwhy=yx r‘nh 31
bVyw bVq Ny’w lwq Ny’w r‘nh ynp=l‘ tn‘Vmh=t’ MVyw Mhynpl
hnhw htybh ‘Vyl’ ’byw : r‘nh Zyqh ’l rm’l wl=dgyw wt’rql 32
llptyw MhynV d‘b tldh rgsyw ’byw : wtTm=l‘ bkVm tm r‘nh 33
wypkw wyny‘=l‘ wyny‘w wyp=l‘ wyp MVyw dlyh=l‘ bkVyw l‘yw : hwhy=l’ 34
hnh tx’ tybb Klyw bVyw : dlyh rVb Mxyw wyl‘ rhgyw wpk=l‘ 35
r‘nh xqpyw Mym‘p ‘bV=d‘ r‘nh rrwzyw wyl‘ rhgyw l‘yw hnh tx’w
h’rqyw t’zh tymnVh=l’ ’rq rm’yw yzxyg=l’ ’rqyw : wyny‘=t’ 36
hYr’ wxtVtw wylgr=l‘ lptw ’btw : Knb y’V rm’yw wyl’ ’wbtw 37
: ’Ytw hnb=t’ ’Vtw
wynpl MybVy My’ybnh ynbw Zr’b b‘rhw hlglgh bV ‘Vyl’w 38
rm’yw
4. 39–5. 18 b Myklm 353
39 ’Yyw : My’ybnh ynbl dyzn lVbw hlwdgh rysh tpV wr‘nl rm’yw
t‘qp wnmm Tqlyw hdV Npg ’Ymyw tr’ Tqll hdVh=l’ dx’
40 wqYyw : w‘dy ’l=yk dyznh rys=l’ xlpyw ’byw wdgb ’lm hdV
rysb twm wrm’yw wq‘Y hmhw dyznhm Mlk’k yhyw lwk’l MyVn’l
41 rysh=l’ KlVyw xmq=wxqw rm’yw : lk’l wlky ’lw Myhl’h Vy’
42 Vy’w : rysb ‘r rbd hyh ’lw wlk’yw M‘l qY rm’yw
Mxl=MyrV‘ Myrwkb Mxl Myhl’h Vy’l ’byw hVlV l‘bm ’b
43 hm wtrVm rm’yw : wlk’yw M‘l Nt rm’yw wnlqYb lmrkw Myr‘V
hwhy rm’ hk yk wlk’yw M‘l Nt rm’yw Vy’ h’m ynpl hz Nt’
44 : hwhy rbdk wrtwyw wlk’yw Mhynpl Ntyw : rtwhw lk’
h Mynp ’Vnw wynd’ ynpl lwdg Vy’ hyh Mr’=Klm ’bY=rV Nm‘nw
2 Mr’w : ‘rYm lyx rwbg hyh Vy’hw Mr’l h‘wVt hwhy=Ntn wb=yk
: Nm‘n tV’ ynpl yhtw hnTq hr‘n l’rVy Zr’m wbVyw Mydwdg w’Yy
3 Ps’y z’ NwrmVb rV’ ’ybnh ynpl ynd’ ylx’ htrbg=l’ rm’tw
4 hr‘nh hrbd t’zkw t’zk rm’l wynd’l dgyw ’byw : wt‘rYm wt’
5 Klm=l’ rps hxlV’w ’b=Kl Mr’=Klm rm’yw : l’rVy Zr’m rV’
rV‘w bhz Mypl’ tVVw Psk=yrkk rV‘ wdyb xqyw Klyw l’rVy
6 ’wbk ht‘w rm’l l’rVy Klm=l’ rpsh ’byw : Mydgb twpylx
: wt‘rYm wtps’w ydb‘ Nm‘n=t’ Kyl’ ytxlV hnh Kyl’ hzh rpsh
7 yn’ Myhl’h rm’yw wydgb ‘rqyw rpsh=t’ l’rVy=Klm ’rqk yhyw
’n=w‘d=K’ yk wt‘rYm Vy’ Ps’l yl’ xlV hz=yk twyxhlw tymhl
8 ‘rq=yk Myhl’h=Vy’ ‘Vyl’ ‘mVk yhyw : yl ’wh hn’tm=yk w’rw
Kydgb t‘rq hml rm’l Klmh=l’ xlVyw wydgb=t’ l’rVy=Klm
9 wbkrbw wswsb Nm‘n ’byw : l’rVyb ’ybn Vy yk ‘dyw yl’ ’n=’by
10 Kwlh rm’l K’lm ‘Vyl’ wyl’ xlVyw : ‘Vyl’l tybh=xtp dm‘yw
11 Klyw Nm‘n PYqyw : rhTw Kl KrVb bVyw Ndryb Mym‘p=‘bV tYxrw
Pynhw wyhl’ hwhy=MVb ’rqw dm‘w ’wYy ’Yy yl’ ytrm’ hnh rm’yw
12 qVmd twrhn rprpw hnb’ bwT ’lh : ‘rYmh Ps’w Mwqmh=l’ wdy
13 wVgyw : hmxb Klyw Npyw ytrhTw Mhb Zxr’=’lh l’rVy ymym lkm
’wlh Kyl’ rbd ’ybnh lwdg rbd yb’ wrm’yw wyl’ wrbdyw wydb‘
14 Mym‘p ‘bV Ndryb lbTyw dryw : rhTw Zxr Kyl’ rm’=yk P’w hV‘t
15 =l’ bVyw : rhTyw NTq r‘n rVbk wrVb bVyw Myhl’h Vy’ rbdk
yt‘dy ’n=hnh rm’yw wynpl dm‘yw ’byw whnxm=lkw ’wh Myhl’h Vy’
t’m hkrb ’n=xq ht‘w l’rVyb=M’ yk Zr’h=lkb Myhl’ Ny’ yk
16 txql wb=rYpyw xq’=M’ wynpl ytdm‘=rV’ hwhy=yx rm’yw : Kdb‘
17 yk hmd’ Mydrp=dmY ’Vm Kdb‘l ’n=Nty ’lw Nm‘n rm’yw : N’myw
18 rbdl : hwhyl=M’ yk Myrx’ Myhl’l xbzw hl‘ Kdb‘ dw‘ hV‘y=’wl
’whw hmV twxtVhl Nwmr=tyb ynd’ ’wbb Kdb‘l hwhy xlsy hzh
N‘Vn
354 b Myklm 5. 19–6. 18
hwhy ’n=xlsy Nmr tyb ytywxtVhb Nmr tyb ytywxtVhw ydy=l‘ N‘Vn
: Zr’=trbk wt’m Klyw MwlVl Kl wl rm’yw : hzh rbdb Kdb‘l 19
ynd’ KVx hnh Myhl’h=Vy’ ‘Vyl’ r‘n yzxyg rm’yw 20
=M’=yk hwhy=yx ’ybh=rV’ t’ wdym txqm hzh ymr’h Nm‘n=t’
h’ryw Nm‘n yrx’ yzxyg Pdryw : hmw’m wt’m ytxqlw wyrx’ ytYr 21
rm’yw : MwlVh rm’yw wt’rql hbkrmh l‘m lpyw wyrx’ Zr Nm‘n 22
rhm Myr‘n=ynV yl’ w’b hz ht‘ hnh rm’l ynxlV ynd’ MwlV
: Mydgb twplx ytVw Psk=rkk Mhl ’n=hnt My’ybnh ynbm Myrp’
MyTrx ynVb Psk Myrkk rYyw wb=Zrpyw Myrkk xq l’wh Nm‘n rm’yw 23
lp‘h=l’ ’byw : wynpl w’Vyw wyr‘n ynV=l’ Ntyw Mydgb twplx ytVw 24
dm‘yw ’b=’whw : wklyw MyVn’h=t’ xlVyw tybb dqpyw Mdym xqyw 25
hn’ Kdb‘ Klh=’l rm’yw yzxg N’m ‘Vyl’ wyl’ rm’yw wynd’=l’
wtbkrm l‘m Vy’=Kph rV’k Klh ybl=’l wyl’ rm’yw : hn’w 26
N’Yw Mymrkw Mytyzw Mydgb txqlw Pskh=t’ txql t‘h Kt’rql
’Yyw Mlw‘l K‘rzbw Kb=qbdt Nm‘n t‘rYw : twxpVw Mydb‘w rqbw 27
‘Vyl’=l’ My’ybnh=ynb wrm’yw : glVk ‘rYm wynplm w
’n=hkln : wnmm rY Kynpl MV MybVy wnxn’ rV’ Mwqmh ’n=hnh 2
tbVl Mwqm MV wnl=hV‘nw tx’ hrwq Vy’ MVm hxqnw Ndryh=d‘
yn’ rm’yw Kydb‘=t’ Klw ’n l’wh dx’h rm’yw : wkl rm’yw MV 3
hrwqh lypm dx’h yhyw : MyY‘h wrzgyw hndryh w’byw Mt’ Klyw : Kl’ 4, 5
rm’yw : lw’V ’whw ynd’ hh’ rm’yw q‘Yyw Mymh=l’ lpn lzrbh=t’w 6
hmV=KlVyw Z‘=bYqyw Mwqmh=t’ wh’ryw lpn hn’ Myhl’h=Vy’
sŘ 22 : whxqyw wdy xlVyw Kl Mrh rm’yw : lzrbh PYyw 7
Mwqm=l’ rm’l wydb‘=l’ Z‘wyw l’rVyb Mxln hyh Mr’ Klmw 8
rm’l l’rVy Klm=l’ Myhl’h Vy’ xlVyw : ytnxt ynml’ ynlp 9
l’rVy Klm xlVyw : Mytxn Mr’ MV=yk hzh Mwqmh rb‘m rmVh 10
tx’ ’l MV rmVnw hryhzhw Myhl’h=Vy’ wl=rm’ rV’ Mwqmh=l’
wydb‘=l’ ’rqyw hzh rbdh=l‘ Mr’=Klm bl r‘syw : MytV ’lw 11
dx’ rm’yw : l’rVy Klm=l’ wnlVm ym yl wdygt ’wlh Mhyl’ rm’yw 12
Klml dygy l’rVyb rV’ ’ybnh ‘Vyl’=yk Klmh ynd’ ’wl wydb‘m
w’rw wkl rm’yw : KbkVm rdxb rbdt rV’ Myrbdh=t’ l’rVy 13
hmV=xlVyw : Ntdb hnh rm’l wl=dgyw whxq’w xlV’w ’wh hky’ 14
trVm MkVyw : ry‘h=l‘ wpqyw hlyl w’byw dbk lyxw bkrw Mysws 15
rm’yw bkrw swsw ry‘h=t’ bbws lyx=hnhw ’Yyw Mwql Myhl’h Vy’
rV’ Mybr yk ’ryt=l’ rm’yw : hV‘n hky’ ynd’ hh’ wyl’ wr‘n 16
wyny‘=t’ ’n=xqp hwhy rm’yw ‘Vyl’ llptyw : Mtw’ rV’m wnt’ 17
bkrw Mysws ’lm rhh hnhw ’ryw r‘nh yny‘=t’ hwhy xqpyw h’ryw
’n=Kh rm’yw hwhy=l’ ‘Vyl’ llptyw wyl’ wdryw : ‘Vyl’ tbybs V’ 18
hzh=ywgh=t’
6. 19–7. 7 b Myklm 355
19 Mhl’ rm’yw : ‘Vyl’ rbdk Myrwnsb Mkyw Myrwnsb hzh=ywgh=t’
Vy’h=l’ Mkt’ hkylw’w yrx’ wkl ry‘h hz ’lw Krdh hz ’l ‘Vyl’
20 ‘Vyl’ rm’yw NwrmV M’bk yhyw : hnwrmV Mtw’ Klyw NwVqbt rV’
hnhw w’ryw Mhyny‘=t’ hwhy xqpyw w’ryw hl’=yny‘=t’ xqp hwhy
21 hk’h Mtw’ wt’rk ‘Vyl’=l’ l’rVy=Klm rm’yw : NwrmV Kwtb
22 hkm ht’ KtVqbw Kbrxb tybV rV’h hkt ’l rm’yw : yb’ hk’
23 Mhl hrkyw : Mhynd’=l’ wklyw wtVyw wlk’yw Mhynpl Mymw Mxl MyV
dw‘ wpsy=’lw Mhynd’=l’ wklyw MxlVyw wtVyw wlk’yw hlwdg hrk
24 Zbqyw Nk=yrx’ yhyw : l’rVy Zr’b ’wbl Mr’ ydwdg
25 b‘r yhyw : NwrmV=l‘ rYyw l‘yw whnxm=lk=t’ Mr’=Klm ddh=Nb
Psk MynmVb rwmx=V’r twyh d‘ hyl‘ MyrY hnhw NwrmVb lwdg
26 hmxh=l‘ rb‘ l’rVy Klm yhyw : Psk hVmxb Mynwyyrx bqh ‘brw
27 K‘Vwy=l’ rm’yw : Klmh ynd’ h‘yVwh rm’l wyl’ hq‘Y hV’w
28 Kl=hm Klmh hl=rm’yw : bqyh=Nm w’ Nrgh=Nmh K‘yVw’ Ny’m hwhy
ynb=t’w Mwyh wnlk’nw Knb=t’ ynt yl’ hrm’ t’zh hV’h rm’tw
29 ynt rx’h Mwyb hyl’ rm’w whlk’nw ynb=t’ lVbnw : rxm lk’n
30 yrbd=t’ Klmh ‘mVk yhyw : hnb=t’ ’bxtw wnlk’nw Knb=t’
qVh hnhw M‘h ’ryw hmxh=l‘ rb‘ ’whw wydgb=t’ ‘rqyw hV’h
31 dm‘y=M’ Pswy hkw Myhl’ yl=hV‘y=hk rm’yw : tybm wrVb=l‘
32 Mynqzhw wtybb bVy ‘Vyl’w : Mwyh wyl‘ TpV=Nb ‘Vyl’ V’r
rm’ ’whw wyl’ K’lmh ’by MrTb wynplm Vy’ xlVyw wt’ MybVy
w’r yV’r=t’ ryshl hzh xYrmh=Nb xlV=yk Mty’rh Mynqzh=l’
wynd’ ylgr lwq ’wlh tldb wt’ MtYxlw tldh wrgs K’lmh ’bk
33 t’z=hnh rm’yw wyl’ dry K’lmh hnhw Mm‘ rbdm wndw‘ : wyrx’
z ‘Vyl’ rm’yw : dw‘ hwhyl lyxw’=hm hwhy t’m h‘rh
Myt’sw lqVb tls=h’s rxm t‘k hwhy rm’ hk hwhy=rbd w‘mV
2 wdy=l‘ N‘Vn Klml=rV’ VylVh N‘yw : NwrmV r‘Vb lqVb Myr‘V
hyhyh MymVb twbr’ hV‘ hwhy hnh rm’yw Myhl’h Vy’=t’
: lk’t ’l MVmw Kyny‘b h’r hknh rm’yw hzh rbdh

3 hm wh‘r=l’ Vy’ wrm’yw r‘Vh xtp My‘rYm wyh MyVn’ h‘br’w


4 ry‘b b‘rhw ry‘h ’wbn wnrm’=M’ : wntm=d‘ hp MybVy wnxn’
Mr’ hnxm=l’ hlpnw wkl ht‘w wntmw hp wnbVy=M’w MV wntmw
5 hnxm=l’ ’wbl PVnb wmwqyw : wntmw wntymy=M’w hyxn wnyxy=M’
6 ‘ymVh ynd’w : Vy’ MV=Ny’ hnhw Mr’ hnxm hYq=d‘ w’byw Mr’
wyx’=l’ Vy’ wrm’yw lwdg lyx lwq sws lwq bkr lwq Mr’ hnxm=t’
MyrYm yklm=t’w Mytxh yklm=t’ l’rVy Klm wnyl‘=rkV hnh
7 Mhysws=t’w Mhylh’=t’ wbz‘yw PVnb wswnyw wmwqyw : wnyl‘ ’wbl
Mhyrmx=t’w
356 b Myklm 7. 8–8. 8
My‘rYmh w’byw : MVpn=l’ wsnyw ’yh=rV’k hnxmh Mhyrmx=t’w 8
MVm w’Vyw wtVyw wlk’yw dx’ lh’=l’ w’byw hnxmh hYq=d‘ hl’h
w’Vyw rx’ lh’=l’ w’byw wbVyw wnmTyw wklyw Mydgbw bhzw Psk
Mwyh MyV‘ wnxn’ Nk=’l wh‘r=l’ Vy’ wrm’yw : wnmTyw wklyw MVm 9
wn’Ymw rqbh rw’=d‘ wnykxw MyVxm wnxn’w ’wh hrVb=Mwy hzh
r‘V=l’ w’rqyw w’byw : Klmh tyb hdygnw h’bnw wkl ht‘w Nww‘ 10
lwqw Vy’ MV=Ny’ hnhw Mr’ hnxm=l’ wn’b rm’l Mhl wdygyw ry‘h
’rqyw : hmh=rV’k Mylh’w rws’ rwmxhw rws’ swsh=M’ yk Md’ 11
wydb‘=l’ rm’yw hlyl Klmh Mqyw : hmynp Klmh tyb wdygyw Myr‘Vh 12
w’Yyw wnxn’ Myb‘r=yk w‘dy Mr’ wnl wV‘=rV’ t’ Mkl ’n=hdyg’
Myyx MVptnw ry‘h=Nm w’Yy=yk rm’l hdVhb hbxhl hnxmh=Nm
Myswsh=Nm hVmx ’n=wxqyw rm’yw wydb‘m dx’ N‘yw : ’bn ry‘h=l’w 13
hb=wr’Vn rV’ l’rVy Nwmhh=lkk Mnh hb=wr’Vn rV’ Myr’Vnh
bkr ynV wxqyw : h’rnw hxlVnw wmt=rV’ l’rVy Nwmh=lkk Mnh 14
Mhyrx’ wklyw : w’rw wkl rm’l Mr’=hnxm yrx’ Klmh xlVyw Mysws 15
Mr’ wkylVh=rV’ Mylkw Mydgb h’lm Krdh=lk hnhw Ndryh=d‘
sŘ 23 hnxm t’ wzbyw M‘h ’Yyw : Klml wdgyw Myk’lmh wbVyw Mzpxhb 16
: hwhy rbdk lqVb Myr‘V Myt’sw lqVb tls=h’s yhyw Mr’
whsmryw r‘Vh=l‘ wdy=l‘ N‘Vn=rV’ VylVh=t’ dyqph Klmhw 17
Klmh tdrb rbd rV’ Myhl’h Vy’ rbd rV’k tmyw r‘Vb M‘h
Myr‘V Myt’s rm’l Klmh=l’ Myhl’h Vy’ rbdk yhyw : wyl’ 18
VylVh N‘yw : NwrmV r‘Vb rxm t‘k hyhy lqVb tls=h’sw lqVb 19
hyhyh MymVb twbr’ hV‘ hwhy hnhw rm’yw Myhl’h Vy’=t’
Nk wl=yhyw : lk’t ’l MVmw Kyny‘b h’r Knh rm’yw hzh rbdk 20
hV’h=l’ rbd ‘Vyl’w : tmyw r‘Vb M‘h wt’ wsmryw x
yrwgt rV’b yrwgw Ktybw yt’ yklw ymwq rm’l hnb=t’ hyxh=rV’
hV’h Mqtw : MynV ‘bV Zr’h=l’ ’b=Mgw b‘rl hwhy ’rq=yk 2
MytVlp=Zr’b rgtw htybw ’yh Kltw Myhl’h Vy’ rbdk V‘tw
MytVlp Zr’m hV’h bVtw MynV ‘bV hYqm yhyw : MynV ‘bV 3
yzxg=l’ rbdm Klmhw : hdV=l’w htyb=l’ Klmh=l’ q‘Yl ’Ytw 4
hV‘=rV’ twldgh=lk t’ yl ’n=hrps rm’l Myhl’h=Vy’ r‘n
hV’h hnhw tmh=t’ hyxh=rV’ t’ Klml rpsm ’wh yhyw : ‘Vyl’ 5
yzxg rm’yw hdV=l‘w htyb=l‘ Klmh=l’ tq‘Y hnb=t’ hyxh=rV’
Klmh l’Vyw : ‘Vyl’ hyxh=rV’ hnb=hzw hV’h t’z Klmh ynd’ 6
=lk=t’ byVh rm’l dx’ syrs Klmh hl=Ntyw wl=rpstw hV’l
: ht‘=d‘w Zr’h=t’ hbz‘ Mwym hdVh t’wbt=lk t’w hl=rV’
wl=dgyw hlx Mr’=Klm ddh=Nbw qVmd ‘Vyl’ ’byw 7
xq l’hzx=l’ Klmh rm’yw : hnh=d‘ Myhl’h Vy’ ’b rm’l 8
Kdyb
8. 9–9. 3 b Myklm 357
rm’l wtw’m hwhy=t’ tVrdw Myhl’h Vy’ t’rql Klw hxnm Kdyb
9 bwT=lkw wdyb hxnm xqyw wt’rql l’zx Klyw : hz ylxm hyx’h
ddh=Nb Knb rm’yw wynpl dm‘yw ’byw lmg My‘br’ ’Vm qVmd
10 ‘Vyl’ wyl’ rm’yw : hz ylxm hyx’h rm’l Kyl’ ynxlV Mr’=Klm
11 wynp=t’ dm‘yw : twmy twm=yk hwhy yn’rhw hyxt hyx ’l=rm’ Kl
12 rm’yw hkb ynd’ ‘wdm l’zx rm’yw : Myhl’h Vy’ Kbyw Vb=d‘ MVyw
V’b xlVt MhyrYbm h‘r l’rVy ynbl hV‘t=rV’ t’ yt‘dy=yk
13 rm’yw : ‘qbt Mhytrhw VTrt Mhyll‘w grht brxb Mhyrxbw
‘Vyl’ rm’yw hzh lwdgh rbdh hV‘y yk blkh Kdb‘ hm yk l’hzx
14 wynd’=l’ ’byw ‘Vyl’ t’m Klyw : Mr’=l‘ Klm Kt’ hwhy yn’rh
15 trxmm yhyw : hyxt hyx yl rm’ rm’yw ‘Vyl’ Kl rm’=hm wl rm’yw
: wytxt l’hzx Klmyw tmyw wynp=l‘ Vrpyw Mymb lbTyw rbkmh xqyw

16 hdwhy Klm TpVwhyw l’rVy Klm b’x’=Nb Mrwyl Vmx tnVbw


17 hyh hnV MytVw MyVlV=Nb : hdwhy Klm TpVwhy=Nb Mrwhy Klm
18 rV’k l’rVy yklm Krdb Klyw : MlVwryb Klm hnV hnmVw wklmb
yny‘b ‘rh V‘yw hV’l wl=htyh b’x’=tb yk b’x’ tyb wV‘
19 rV’k wdb‘ dwd N‘ml hdwhy=t’ tyxVhl hwhy hb’=’lw : hwhy
20 txtm Mwd’ ‘Vp wymyb : Mymyh=lk wynbl ryn wl ttl wl=rm’
21 wm‘ bkrh=lkw hry‘Y Mrwy rb‘yw : Klm Mhyl‘ wklmyw hdwhy=dy
bkrh yrV t’w wyl’ bybsh Mwd’=t’ hkyw hlyl Mq ’wh=yhyw
22 z’ hzh Mwyh d‘ hdwhy=dy txtm Mwd’ ‘Vpyw : wylh’l M‘h snyw
23 Mh=’wlh hV‘ rV’=lkw Mrwy yrbd rtyw : ’yhh t‘b hnbl ‘Vpt
24 wytb’=M‘ Mrwy bkVyw : hdwhy yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk
: wytxt wnb whyzx’ Klmyw dwd ry‘b wytb’=M‘ rbqyw

25 whyzx’ Klm l’rVy Klm b’x’=Nb Mrwyl hnV hrV‘=MytV tnVb


26 hnVw wklmb whyzx’ hnV MytVw MyrV‘=Nb : hdwhy Klm Mrwhy=Nb
27 Klyw : l’rVy Klm yrm‘=tb whylt‘ wm’ MVw MlVwryb Klm tx’
Ntx yk b’x’ tybk hwhy yny‘b ‘rh V‘yw b’x’ tyb Krdb
28 l’hzx=M‘ hmxlml b’x’=Nb Mrwy=t’ Klyw : ’wh b’x’=tyb
29 Klmh Mrwy bVyw : Mrwy=t’ Mymr’ wkyw d‘lg tmrb Mr’=Klm
=t’ wmxlhb hmrb Mymr’ whky rV’ Mykmh=Nm l’‘rzyb ’prthl
Mrwy=t’ tw’rl dry hdwhy Klm Mrwhy=Nb whyzx’w Mr’ Klm l’hzx
T ’rq ’ybnh ‘Vyl’w : ’wh hlx=yk l’‘rzyb b’x’=Nb
Kdyb hzh NmVh Kp xqw Kyntm rgx wl rm’yw My’ybnh ynbm dx’l
2 yVmn=Nb TpVwhy=Nb ’why MV=h’rw hmV t’bw : d‘lg tmr Klw
3 NmVh=Kp txqlw : rdxb rdx wt’ t’ybhw wyx’ Kwtm wtmqhw t’bw
tqYyw
358 b Myklm 9. 4–27
l’rVy=l’ Klml KytxVm hwhy rm’=hk trm’w wV’r=l‘ tqYyw
tmr ’ybnh r‘nh r‘nh Klyw : hkxt ’lw htsnw tldh txtpw 4
rm’yw rVh Kyl’ yl rbd rm’yw MybVy lyxh yrV hnhw ’byw : d‘lg 5
NmVh qYyw htybh ’byw Mqyw : rVh Kyl’ rm’yw wnlkm ym=l’ ’why 6
Klml KytxVm l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk wl rm’yw wV’r=l’
ymd ytmqnw Kynd’ b’x’ tyb=t’ htykhw : l’rVy=l’ hwhy M‘=l’ 7
b’x’ tyb=lk db’w : lbzy’ dym hwhy ydb‘=lk ymdw My’ybnh ydb‘ 8
tyb=t’ yttnw : l’rVyb bwz‘w rwY‘w ryqb NytVm b’x’l ytrkhw 9
lbzy’=t’w : hyx’=Nb ’V‘b tybkw Tbn=Nb M‘bry tybk b’x’ 10
’whyw : snyw tldh xtpyw rbq Ny’w l’‘rzy qlxb Myblkh wlk’y 11
Kyl’ hzh ‘gVmh=’b ‘wdm MwlVh wl rm’yw wynd’ ydb‘=l’ ’Yy
’n=dgh rqV wrm’yw : wxyV=t’w Vy’h=t’ Mt‘dy Mt’ Mhyl’ rm’yw 12
KytxVm hwhy rm’ hk rm’l yl’ rm’ t’zkw t’zk rm’yw wnl
sŘ 24 Mrg=l’ wytxt wmyVyw wdgb Vy’ wxqyw wrhmyw : l’rVy=l’ Klml 13
TpVwhy=Nb ’why rVqtyw : ’why Klm wrm’yw rpwVb w‘qtyw twl‘mh 14
ynpm l’rVy=lkw ’wh d‘lg tmrb rmV hyh Mrwyw Mrwy=l’ yVmn=Nb
Mykmh=Nm l’‘rzyb ’prthl Klmh Mrwhy bVyw : Mr’=Klm l’zx 15
Vy=M’ ’why rm’yw Mr’ Klm l’zx=t’ wmxlhb Mymr’ whky rV’
’why bkryw : l’‘rzyb dygl tkll ry‘h=Nm Tylp ’Yy=l’ MkVpn 16
tw’rl dry hdwhy Klm hyzx’w hmV bkV Mrwy yk hl’‘rzy Klyw
’why t‘pV=t’ ’ryw l’‘rzyb ldgmh=l‘ dm‘ hpYhw : Mrwy=t’ 17
Mt’rql xlVw bkr xq Mrwhy rm’yw h’r yn’ t‘pV rm’yw w’bb
Klmh rm’=hk rm’yw wt’rql swsh bkr Klyw : MwlVh rm’yw 18
rm’l hpYh dgyw yrx’=l’ bs MwlVlw Kl=hm ’why rm’yw MwlVh
rm’yw Mhl’ ’byw ynV sws bkr xlVyw : bV=’lw Mh=d‘ K’lmh=’b 19
: yrx’=l’ bs MwlVlw Kl=hm ’why rm’yw MwlV Klmh rm’=hk
’why ghnmk ghnmhw bV=’lw Mhyl’=d‘ ’b rm’l hpYh dgyw 20
’Yyw wbkr rs’yw rs’ Mrwhy rm’yw : ghny Nw‘gVb yk yVmn=Nb 21
t’rql w’Yyw wbkrb Vy’ hdwhy=Klm whyzx’w l’rVy=Klm Mrwhy
’why=t’ Mrwhy tw’rk yhyw : yl’‘rzyh twbn tqlxb wh’Ymyw ’why 22
hypVkw Km’ lbzy’ ynwnz=d‘ MwlVh hm rm’yw ’why MwlVh rm’yw
’whyw : hyzx’ hmrm whyzx’=l’ rm’yw snyw wydy Mrwhy Kphyw : Mybrh 23, 24
‘rkyw wblm yYxh ’Yyw wy‘rz Nyb Mrwhy=t’ Kyw tVqb wdy ’lm
twbn hdV tqlxb whklVh ’V hVlV rqdb=l’ rm’yw : wbkrb 25
wyb’ b’x’ yrx’ MydmY Mybkr t’ ht’w yn’ rkz=yk yl’‘rzyh
wynb ymd=t’w twbn ymd=t’ ’l=M’ : hzh ’Vmh=t’ wyl‘ ’Vn hwhyw 26
ht‘w hwhy=M’n t’zh hqlxb Kl ytmlVw hwhy=M’n Vm’ yty’r
snyw h’r hdwhy=Klm hyzx’w : hwhy rbdk hqlxb whklVh ’V 27
Krd
9. 28–10. 14 b Myklm 359
hbkrmh=l’ whkh wt’=Mg rm’yw ’why wyrx’ Pdryw Ngh tyb Krd
28 wydb‘ wt’ wbkryw : MV tmyw wdgm snyw M‘lby=t’ rV’ rwg=hl‘mb
: dwd ry‘b wytb’=M‘ wtrbqb wt’ wrbqyw hmlVwry

29 : hdwhy=l‘ hyzx’ Klm b’x’=Nb Mrwyl hnV hrV‘ tx’ tnVbw


30 =t’ bTytw hyny‘ Kwpb MVtw h‘mV lbzy’w hl’‘rzy ’why ’wbyw
31 yrmz MwlVh rm’tw r‘Vb ’b ’whyw : Nwlxh d‘b PqVtw hV’r
32 wyl’ wpyqVyw ym yt’ ym rm’yw Nwlxh=l’ wynp ’Vyw : wynd’ grh
33 ryqh=l’ hmdm zyw hwTmVyw whwTmV rm’yw : Mysyrs hVlV MynV
34 hrwr’h=t’ ’n=wdqp rm’yw tVyw lk’yw ’byw : hnsmryw Myswsh=l’w
35 yk hb w’Ym=’lw hrbql wklyw : ’yh Klm=tb yk hwrbqw t’zh
36 hwhy=rbd rm’yw wl wdygyw wbVyw : Mydyh twpkw Mylgrhw tlglgh=M’
wlk’y l’‘rzy qlxb rm’l ybVth whyl’ wdb‘=dyb rbd rV’ ’wh
37 hdVh ynp=l‘ Nmdk lbzy’ tlbn tyhw : lbzy’ rVb=t’ Myblkh
y b’x’lw : lbzy’ t’z wrm’y=’l rV’ l’‘rzy qlxb
yrV=l’ NwrmV xlVyw Myrps ’why btkyw NwrmVb Mynb My‘bV
2 hzh rpsh ’bk ht‘w : rm’l b’x’ Mynm’h=l’w Mynqzh l’‘rzy
: qVnhw rYbm ry‘w Myswshw bkrh Mkt’w Mkynd’ ynb Mkt’w Mkyl’
3 wmxlhw wyb’ ’sk=l‘ MtmVw Mkynd’ ynbm rVyhw bwTh Mty’rw
4 ’l Myklmh ynV hnh wrm’yw d’m d’m w’ryw : Mkynd’ tyb=l‘
5 ry‘h=l‘ rV’w tybh=l‘=rV’ xlVyw : wnxn’ dm‘n Ky’w wynpl wdm‘
rm’t=rV’ lkw wnxn’ Kydb‘ rm’l ’why=l’ Mynm’hw Mynqzhw
6 rps Mhyl’ btkyw : hV‘ Kyny‘b bwTh Vy’ Kylmn=’l hV‘n wnyl’
yVn’ yV’r=t’ wxq My‘mV Mt’ ylqlw Mt’ yl=M’ rm’l tynV
Vy’ My‘bV Klmh ynbw hl’‘rzy rxm t‘k yl’ w’bw Mkynd’=ynb
7 ynb=t’ wxqyw Mhyl’ rpsh ’bk yhyw : Mtw’ Myldgm ry‘h yldg=t’
wyl’ wxlVyw Mydwdb MhyV’r=t’ wmyVyw Vy’ My‘bV wTxVyw Klmh
8 rm’yw Klmh=ynb yV’r w’ybh rm’l wl=dgyw K’lmh ’byw : hl’‘rzy
9 dm‘yw ’Yyw rqbb yhyw : rqbh=d‘ r‘Vh xtp MyrbY ynV Mt’ wmyV
whgrh’w ynd’=l‘ ytrVq yn’ hnh Mt’ MyqdY M‘h=lk=l’ rm’yw
10 hYr’ hwhy rbdm lpy ’l yk ’wp’ w‘d : hl’=lk=t’ hkh ymw
wdb‘ dyb rbd rV’ t’ hV‘ hwhyw b’x’ tyb=l‘ hwhy rbd=rV’
11 wyldg=lkw l’‘rzyb b’x’=tybl Myr’Vnh=lk t’ ’why Kyw : whyl’
12 NwrmV Klyw ’byw Mqyw : dyrV wl=ry’Vh ytlb=d‘ wynhkw wy‘dymw
13 hdwhy=Klm whyzx’ yx’=t’ ’Ym ’whyw : Krdb My‘rh dq‘=tyb ’wh
Klmh=ynb MwlVl drnw wnxn’ whyzx’ yx’ wrm’yw Mt’ ym rm’yw
14 rwb=l’ MwTxVyw Myyx MwVptyw Myyx MwVpt rm’yw : hrybgh ynbw
: Mhm Vy’ ry’Vh=’lw Vy’ MynVw My‘br’ dq‘=tyb
Klyw
360 b Myklm 10. 15–11. 2
sŘ 25 rm’yw whkrbyw wt’rql bkr=Nb bdnwhy=t’ ’Ymyw MVm Klyw 15
bdnwhy rm’yw Kbbl=M‘ ybbl rV’k rVy Kbbl=t’ Vyh wyl’
rm’yw : hbkrmh=l’ wyl’ whl‘yw wdy Ntyw Kdy=t’ hnt Vyw Vy 16
NwrmV ’byw : wbkrb wt’ wbkryw hwhyl yt’nqb h’rw yt’ hkl 17
rV’ hwhy rbdk wdymVh=d‘ NwrmVb b’x’l Myr’Vnh=lk=t’ Kyw
Mhl’ rm’yw M‘h=lk=t’ ’why Zbqyw : whyl’=l’ rbd 18
y’ybn=lk ht‘w : hbrh wndb‘y ’why T‘m l‘bh=t’ db‘ b’x’ 19
lwdg xbz yk dqpy=l’ Vy’ yl’ w’rq wynhk=lkw wydb‘=lk l‘bh
dyb’h N‘ml hbq‘b hV‘ ’whyw hyxy ’l dqpy=rV’ lk l‘bl yl
xlVyw : w’rqyw l‘bl hrY‘ wVdq ’why rm’yw : l‘bh ydb‘=t’ 20, 21
rV’ Vy’ r’Vn=’lw l‘bh ydb‘=lk w’byw l’rVy=lkb ’why
rV’l rm’yw : hpl hp l‘bh=tyb ’lmyw l‘bh tyb w’byw ’b=’l 22
’byw : Vwblmh Mhl ’Yyw l‘bh ydb‘ lkl Vwbl ’Ywh hxtlmh=l‘ 23
=Np w’rw wVpx l‘bh ydb‘l rm’yw l‘bh tyb bkr=Nb bdnwhyw ’why
twV‘l w’byw : Mdbl l‘bh ydb‘=M’ yk hwhy ydb‘m Mkm‘ hp=Vy 24
Tlmy=rV’ Vy’h rm’yw Vy’ MynmV Zwxb wl=MV ’whyw twl‘w Myxbz
wtlkk yhyw : wVpn txt wVpn Mkydy=l‘ ’ybm yn’ rV’ MyVn’h=Nm 25
’Yy=l’ Vy’ Mwkh w’b MyVlVlw MyYrl ’why rm’yw hl‘h twV‘l
: l‘bh=tyb ry‘=d‘ wklyw MyVlVhw MyYrh wklVyw brx=ypl Mwkyw
wYtyw l‘bh tbYm t’ wYtyw : hwprVyw l‘bh=tyb twbYm=t’ w’Yyw 26, 27
l‘bh=t’ ’why dmVyw : Mwyh=d‘ tw’rxml whmVyw l‘bh tyb=t’ 28
rs=’l l’rVy=t’ ’yTxh rV’ Tbn=Nb M‘bry y’Tx qr : l’rVym 29
: Ndb rV’w l’=tyb rV’ bhzh ylg‘ Mhyrx’m ’why

rV’ lkk yny‘b rVyh twV‘l tbyTh=rV’ N‘y ’why=l’ hwhy rm’yw 30
: l’rVy ’sk=l‘ Kl wbVy My‘br ynb b’x’ tybl tyV‘ ybblb
’l wbbl=lkb l’rVy=yhl’ hwhy=trwtb tkll rmV ’l ’whyw 31
: l’rVy=t’ ’yTxh rV’ M‘bry tw’Tx l‘m rs
lwbg=lkb l’zx Mkyw l’rVyb twYql hwhy lxh Mhh Mymyb 32
ynbw’rhw ydgh d‘lgh Zr’=lk t’ VmVh xrzm Ndryh=Nm : l’rVy 33
yrbd rtyw : NVbhw d‘lghw Nnr’ lxn=l‘ rV’ r‘r‘m yVnmhw 34
yrbd rps=l‘ Mybwtk Mh=’wlh wtrwbg=lkw hV‘ rV’=lkw ’why
NwrmVb wt’ wrbqyw wytb’=M‘ ’why bkVyw : l’rVy yklml Mymyh 35
MyrV‘ l’rVy=l‘ ’why Klm rV’ Mymyhw : wytxt wnb zx’why Klmyw 36
yk ht’rw whyzx’ M’ hylt‘w : NwrmVb hnV=hnmVw ’y
=tb ‘bVwhy xqtw : hklmmh ‘rz=lk t’ db’tw Mqtw hnb tm 2
=ynb Kwtm wt’ bngtw hyzx’=Nb V’wy=t’ whyzx’ twx’ Mrwy=Klmh
ynpm wt’ wrtsyw twTmh rdxb wtqnym=t’w wt’ Myttwmmh Klmh
whylt‘
11. 3–12. 7 b Myklm 361
3 hylt‘w MynV VV ’bxtm hwhy tyb ht’ yhyw : tmwh ’lw whylt‘
4 xqyw ‘dywhy xlV ty‘ybVh hnVbw : Zr’h=l‘ tklm
Mhl trkyw hwhy tyb wyl’ Mt’ ’byw MyYrlw yrkl twy’mh yrV=t’
5 rm’l MwYyw : Klmh=Nb=t’ Mt’ ’ryw hwhy tybb Mt’ ‘bVyw tyrb
tyb trmVm yrmVw tbVh y’b Mkm tyVlVh NwV‘t rV’ rbdh hz
6 MtrmVw MyYrh rx’ r‘Vb tyVlVhw rws r‘Vb tyVlVhw : Klmh
7 wrmVw tbVh y’Yy lk Mkb twdyh ytVw : xsm tybh trmVm=t’
8 Vy’ bybs Klmh=l‘ Mtpqhw : Klmh=l’ hwhy=tyb trmVm=t’
: w’bbw wt’Yb Klmh=t’ wyhw tmwy twrdVh=l’ ’bhw wdyb wylkw
9 wyVn’=t’ Vy’ wxqyw Nhkh ‘dywhy hwY=rV’ lkk twy’mh yrV wV‘yw
10 Nhkh Ntyw : Nhkh ‘dywhy=l’ w’byw tbVh y’Yy M‘ tbVh y’b
tybb rV’ dwd Klml rV’ MyTlVh=t’w tynxh=t’ twy’mh yrVl
11 Ptk=d‘ tynmyh tybh Ptkm wdyb wylkw Vy’ MyYrh wdm‘yw : hwhy
12 Klmh=Nb=t’ ’Ywyw : bybs Klmh=l‘ tyblw xbzml tyl’mVh tybh
wrm’yw Pk=wkyw whxVmyw wt’ wklmyw twd‘h=t’w rznh=t’ wyl‘ Ntyw
13 ’btw M‘h NyYrh lwq=t’ hylt‘ ‘mVtw : Klmh yxy
14 TpVmk dwm‘h=l‘ dm‘ Klmh hnhw ’rtw : hwhy tyb M‘h=l’
twrYYxb ‘qtw xmV Zr’h M‘=lkw Klmh=l’ twrYYxhw MyrVhw
15 Nhkh ‘dywhy wYyw : rVq rVq ’rqtw hydgb=t’ hylt‘ ‘rqtw
tybm=l’ ht’ w’yYwh Mhyl’ rm’yw lyxh ydqp tw’ymh yrV=t’
: hwhy tyb tmwt=l’ Nhkh rm’ yk brxb tmh hyrx’ ’bhw trdVl
16 : MV tmwtw Klmh tyb Myswsh ’wbm=Krd ’wbtw Mydy hl wmVyw
17 Nybw Klmh Nybw hwhy Nyb tyrbh=t’ ‘dywhy trkyw
18 Zr’h M‘=lk w’byw : M‘h Nybw Klmh Nybw hwhyl M‘l twyhl M‘h
Ntm t’w bTyh wrbV wymlY=t’w wtxbzm=t’ whYtyw l‘bh=tyb
: hwhy tyb=l‘ twdqp Nhkh MVyw twxbzmh ynpl wgrh l‘bh Nhk
19 wdyryw Zr’h M‘=lk t’w MyYrh=t’w yrkh=t’w tw’mh yrV=t’ xqyw
bVyw Klmh tyb MyYrh r‘V=Krd w’wbyw hwhy tybm Klmh=t’
20 whylt‘=t’w hTqV ry‘hw Zr’h=M‘=lk xmVyw : Myklmh ’sk=l‘
by : wklmb V’why MynV ‘bV=Nb : Klm tyb brxb wtymh
2 MVw MlVwryb Klm hnV My‘br’w V’why Klm ’whyl ‘bV=tnVb
3 rV’ wymy=lk hwhy yny‘b rVyh V’why V‘yw : ‘bV r’bm hybY wm’ sŘ 26
4 MyrTqmw Myxbzm M‘h dw‘ wrs=’l twmbh qr : Nhkh ‘dywhy whrwh
5 ’bwy=rV’ MyVdqh Psk lk Mynhkh=l’ V’why rm’yw : twmbb
hl‘y rV’ Psk=lk wkr‘ twVpn Psk Vy’ rbw‘ Psk hwhy=tyb
6 wrkm t’m Vy’ Mynhkh Mhl wxqy : hwhy tyb ’ybhl Vy’=bl l‘
: qdb MV ’Ymy=rV’ lkl tybh qdb=t’ wqzxy Mhw
7 Mynhkh wqzx=’l V’why Klml hnV VlVw MyrV‘ tnVb yhyw
qdb=t’
362 b Myklm 12. 8–13. 10
rm’yw Mynhklw Nhkh ‘dywhyl V’why Klmh ’rqyw : tybh qdb=t’ 8
t’m Psk=wxqt=l’ ht‘w tybh qdb=t’ Myqzxm Mkny’ ‘wdm Mhl’
Psk=txq ytlbl Mynhkh wt’yw : whntt tybh qdbl=yk Mkyrkm 9
dx’ Nwr’ Nhkh ‘dywhy xqyw : tybh qdb=t’ qzx ytlblw M‘h t’m 10
hwhy tyb Vy’=’wbb Nymyb xbzmh lY’ wt’ Ntyw wtldb rx bqyw
: hwhy=tyb ’bwmh Pskh=lk=t’ Psh yrmV Mynhkh hmV=wntnw
lwdgh Nhkhw Klmh rps l‘yw Nwr’b Pskh br=yk Mtw’rk yhyw 11
Nktmh Pskh=t’ wntnw : hwhy=tyb ’Ymnh Pskh=t’ wnmyw wrYyw 12
Mynblw Z‘h yVrxl wh’yYwyw hwhy tyb Mydqph hk’lmh yV‘ dy=l‘
bYxm ynb’w MyY‘ twnqlw Nb’h ybYxlw Myrdglw : hwhy tyb MyV‘h 13
’l K’ : hqzxl tybh=l‘ ’Yy=rV’ lklw hwhy=tyb qdb=t’ qzxl 14
bhz ylk=lk twrYYx twqrzm twrmzm Psk twps hwhy tyb hV‘y
whnty hk’lmh yV‘l=yk : hwhy=tyb ’bwmh Pskh=Nm Psk=ylkw 15
Pskh=t’ wnty rV’ MyVn’h=t’ wbVxy ’lw : hwhy tyb=t’ wb=wqzxw 16
Pskw MV’ Psk : MyV‘ Mh hnm’b yk hk’lmh yV‘l ttl Mdy=l‘ 17
l’zx hl‘y z’ : wyhy Mynhkl hwhy tyb ’bwy ’l tw’Tx 18
: MlVwry=l‘ twl‘l wynp l’zx MVyw hdklyw tg=l‘ Mxlyw Mr’ Klm
TpVwhy wVydqh=rV’ MyVdqh=lk t’ hdwhy=Klm V’why xqyw 19
’Ymnh bhzh=lk t’w wyVdq=t’w hdwhy yklm wytb’ whyzx’w Mrwhyw
l‘m l‘yw Mr’ Klm l’zxl xlVyw Klmh tybw hwhy=tyb twrY’b
rps=l‘ Mybwtk Mh=’wlh hV‘ rV’=lkw V’wy yrbd rtyw : MlVwry 20
V’wy=t’ wkyw rVq=wrVqyw wydb‘ wmqyw : hdwhy yklml Mymyh yrbd 21
whkh wydb‘ rmV=Nb dbzwhyw t‘mV=Nb rkzwyw : ’ls drwyh ’lm tyb 22
: wytxt wnb hyYm’ Klmyw dwd ry‘b wytb’=M‘ wt’ wrbqyw tmyw
Klm whyzx’=Nb V’wyl hnV VlVw MyrV‘ tnVb gy
: hnV hrV‘ ‘bV NwrmVb l’rVy=l‘ ’why=Nb zx’why Klm hdwhy
’yTxh=rV’ Tbn=Nb M‘bry t’Tx rx’ Klyw hwhy yny‘b ‘rh V‘yw 2
l’zx dyb Mntyw l’rVyb hwhy P’=rxyw : hnmm rs=’l l’rVy=t’ 3
ynp=t’ zx’why lxyw : Mymyh=lk l’zx=Nb ddh=Nb dybw Mr’=Klm 4
Klm Mt’ Zxl=yk l’rVy Zxl=t’ h’r yk hwhy wyl’ ‘mVyw hwhy
=ynb wbVyw Mr’=dy txtm w’Yyw ‘yVwm l’rVyl hwhy Ntyw : Mr’ 5
M‘bry=tyb t’Txm wrs=’l K’ : MwVlV lwmtk Mhylh’b l’rVy 6
yk : NwrmVb hdm‘ hrV’h Mgw Klh hb l’rVy=t’ yTxh=rV’ 7
trV‘w bkr hrV‘w MyVrp MyVmx=M’ yk M‘ zx’whyl ry’Vh ’l
yrbd rtyw : Vdl rp‘k MmVyw Mr’ Klm Mdb’ yk ylgr Mypl’ 8
yrbd rps=l‘ Mybwtk Mh=’wlh wtrwbgw hV‘ rV’=lkw zx’why
NwrmVb whrbqyw wytb’=M‘ zx’why bkVyw : l’rVy yklml Mymyh 9
hnV ‘bVw MyVlV tnVb : wytxt wnb V’wy Klmyw 10
V’wyl
13. 11–14. 9 b Myklm 363
VV NwrmVb l’rVy=l‘ zx’why=Nb V’why Klm hdwhy Klm V’wyl
11 =Nb M‘bry tw’Tx=lkm rs ’l hwhy yny‘b ‘rh hV‘yw : hnV hrV‘
12 rV’=lkw V’wy yrbd rtyw : Klh hb l’rVy=t’ ’yTxh=rV’ Tbn
Mybwtk Mh=’wlh hdwhy=Klm hyYm’ M‘ Mxln rV’ wtrwbgw hV‘
13 M‘bryw wytb’=M‘ V’wy bkVyw : l’rVy yklml Mymyh yrbd rps=l‘
: l’rVy yklm M‘ NwrmVb V’wy rbqyw w’sk=l‘ bVy
14 l’rVy=Klm V’wy wyl’ dryw wb twmy rV’ wylx=t’ hlx ‘Vyl’w
15 ‘Vyl’ wl rm’yw : wyVrpw l’rVy bkr yb’ yb’ rm’yw wynp=l‘ Kbyw
16 bkrh l’rVy Klml rm’yw : MyYxw tVq wyl’ xqyw MyYxw tVq xq
17 rm’yw : Klmh ydy=l‘ wydy ‘Vyl’ MVyw wdy bkryw tVqh=l‘ Kdy
h‘wVt=Zx rm’yw rwyw hry ‘Vyl’ rm’yw xtpyw hmdq Nwlxh xtp
18 xq rm’yw : hlk=d‘ qp’b Mr’=t’ tykhw Mr’b h‘wVt Zxw hwhyl
: dm‘yw Mym‘p=VlV Kyw hYr’=Kh l’rVy=Klml rm’yw xqyw MyYxh
19 tykh z’ Mym‘p VV=w’ Vmx twkhl rm’yw Myhl’h Vy’ wyl‘ PYqyw
: Mr’=t’ hkt Mym‘p VlV ht‘w hlk=d‘ Mr’=t’

20, 21 Mh yhyw : hnV ’b Zr’b w’by b’wm ydwdgw whrbqyw ‘Vyl’ tmyw
‘Vyl’ rbqb Vy’h=t’ wkylVyw dwdgh=t’ w’r hnhw Vy’ Myrbq
: wylgr=l‘ Mqyw yxyw ‘Vyl’ twmY‘b Vy’h ‘gyw Klyw
22, 23 Mt’ hwhy Nxyw : zx’why ymy lk l’rVy=t’ Zxl Mr’ Klm l’zxw sŘ 27
hb’ ’lw bq‘yw qxYy Mhrb’=t’ wtyrb N‘ml Mhyl’ Npyw Mmxryw
24 Mr’=Klm l’zx tmyw : ht‘=d‘ wynp=l‘m MkylVh=’lw MtyxVh
25 Myr‘h=t’ xqyw zx’why=Nb V’why bVyw : wytxt wnb ddh=Nb Klmyw
VlV hmxlmb wyb’ zx’why dym xql rV’ l’zx=Nb ddh=Nb dym
dy MytV tnVb : l’rVy yr‘=t’ bVyw V’wy whkh Mym‘p
: hdwhy Klm V’wy=Nb whyYm’ Klm l’rVy Klm zx’wy=Nb V’wyl
2 MlVwryb Klm hnV ‘Vtw MyrV‘w wklmb hyh hnV Vmxw MyrV‘=Nb
3 ’l qr hwhy yny‘b rVyh V‘yw : MlVwry=Nm Nyd‘why wm’ MVw
4 wrs=’l twmbh qr : hV‘ wyb’ V’wy hV‘=rV’ lkk wyb’ dwdk
5 hklmmh hqzx rV’k yhyw : twmbb MyrTqmw Myxbzm M‘h dw‘
6 ’l Mykmh ynb=t’w : wyb’ Klmh=t’ Mykmh wydb‘=t’ Kyw wdyb
wtmwy=’l rm’l hwhy hwY=rV’ hVm=trwt rpsb bwtkk tymh
: twmy w’Txb Vy’=M’ yk twb’=l‘ wtmwy=’l Mynbw Mynb=l‘ twb’
7 ‘lsh=t’ Vptw Mypl’ trV‘ xlmh=’ygb Mwd’=t’ hkh=’wh
: hzh Mwyh d‘ l’tqy hmV=t’ ’rqyw hmxlmb
8 Klm ’why=Nb zx’why=Nb V’why=l’ Myk’lm hyYm’ xlV z’
9 l’rVy=Klm V’why xlVyw : Mynp h’rtn hkl rm’l l’rVy
zr’h=l’ xlV Nwnblb rV’ xwxh rm’l hdwhy=Klm whyYm’=l’
rV’
364 b Myklm 14. 10–15. 6
hdVh tyx rb‘tw hV’l ynbl Ktb=t’=hnt rm’l Nwnblb rV’
Kbl K’Vnw Mwd’=t’ tykh hkh : xwxh=t’ smrtw Nwnblb rV’ 10
: Km‘ hdwhyw ht’ htlpnw h‘rb hrgtt hmlw Ktybb bVw dbkh
whyYm’w ’wh Mynp w’rtyw l’rVy=Klm V’why l‘yw whyYm’ ‘mV=’lw 11
l’rVy ynpl hdwhy Pgnyw : hdwhyl rV’ VmV tybb hdwhy=Klm 12
whyzx’=Nb V’why=Nb hdwhy=Klm whyYm’ t’w : wlh’l Vy’ wsnyw 13
tmwxb Zrpyw MlVwry w’byw VmV tybb l’rVy=Klm V’why Vpt
xqlw : hm’ tw’m ‘br’ hnph r‘V=d‘ Myrp’ r‘Vb MlVwry 14
twrY’bw hwhy=tyb My’Ymnh Mylkh=lk t’w Pskhw=bhzh=lk=t’
rV’ V’why yrbd rtyw : hnwrmV bVyw twbr‘th ynb t’w Klmh tyb 15
Mybwtk Mh=’lh hdwhy=Klm whyYm’ M‘ Mxln rV’w wtrwbgw hV‘
rbqyw wytb’=M‘ V’why bkVyw : l’rVy yklml Mymyh yrbd rps=l‘ 16
: wytxt wnb M‘bry Klmyw l’rVy yklm M‘ NwrmVb
zx’why=Nb V’why twm yrx’ hdwhy Klm V’wy=Nb whyYm’ yxyw 17
Mybwtk Mh=’lh whyYm’ yrbd rtyw : hnV hrV‘ Vmx l’rVy Klm 18
snyw MlVwryb rVq wyl‘ wrVqyw : hdwhy yklml Mymyh yrbd rps=l‘ 19
Myswsh=l‘ wt’ w’Vyw : MV whtmyw hVykl wyrx’ wxlVyw hVykl 20
hyrz‘=t’ hdwhy M‘=lk wxqyw : dwd ry‘b wytb’=M‘ MlVwryb rbqyw 21
hnb ’wh : whyYm’ wyb’ txt wt’ wklmyw hnV hrV‘ VV=Nb ’whw 22
: wytb’=M‘ Klmh=bkV yrx’ hdwhyl hbVyw tly’=t’
M‘bry Klm hdwhy Klm V’wy=Nb whyYm’l hnV hrV‘=Vmx tnVb 23
yny‘b ‘rh V‘yw : hnV tx’w My‘br’ NwrmVb l’rVy=Klm V’wy=Nb 24
: l’rVy=t’ ’yTxh rV’ Tbn=Nb M‘bry tw’Tx=lkm rs ’l hwhy
hwhy rbdk hbr‘h My=d‘ tmx ’wblm l’rVy lwbg=t’ byVh ’wh 25
tgm rV’ ’ybnh ytm’=Nb hnwy wdb‘=dyb rbd rV’ l’rVy yhl’
sp’w rwY‘ sp’w d’m hrm l’rVy yn‘=t’ hwhy h’r=yk : rpxh 26
txtm l’rVy MV=t’ twxml hwhy rbd=’lw : l’rVyl rz‘ Ny’w bwz‘ 27
rV’=lkw M‘bry yrbd rtyw : V’wy=Nb M‘bry dyb M‘yVwyw MymVh 28
hdwhyl tmx=t’w qVmd=t’ byVh rV’w Mxln=rV’ wtrwbgw hV‘
: l’rVy yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk Mh=’lh l’rVyb
: wytxt wnb hyrkz Klmyw l’rVy yklm M‘ wytb’=M‘ M‘bry bkVyw 29
Klm l’rVy Klm M‘bryl hnV ‘bVw MyrV‘ tnVb wT
wklmb hyh hnV hrV‘ VV=Nb : hdwhy Klm hyYm’=Nb hyrz‘ 2
V‘yw : MlVwrym whylky wm’ MVw MlVwryb Klm hnV MytVw MyVmxw 3
wrs=’l twmbh qr : wyb’ whyYm’ hV‘=rV’ lkk hwhy yny‘b rVyh 4
‘rYm yhyw Klmh=t’ hwhy ‘gnyw : twmbb MyrTqmw Myxbzm M‘h dw‘ 5
TpV tybh=l‘ Klmh=Nb Mtwyw tyVpxh tybb bVyw wtm Mwy=d‘
Mybwtk Mh=’lh hV‘ rV’=lkw whyrz‘ yrbd rtyw : Zr’h M‘=t’ 6
rps=l‘
15. 7–31 b Myklm 365
7 wrbqyw wytb’=M‘ hyrz‘ bkVyw : hdwhy yklml Mymyh yrbd rps=l‘ sŘ 28
: wytxt wnb Mtwy Klmyw dwd ry‘b wytb’=M‘ wt’
8 whyrkz Klm hdwhy Klm whyrz‘l hnV hnmVw MyVlV tnVb
9 hwhy yny‘b ‘rh V‘yw : MyVdx hVV NwrmVb l’rVy=l‘ M‘bry=Nb
’yTxh rV’ Tbn=Nb M‘bry tw’Txm rs ’l wytb’ wV‘ rV’k
10 Klmyw whtymyw M‘lbq whkyw Vby=Nb MlV wyl‘ rVqyw : l’rVy=t’
11 yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk Mnh hyrkz yrbd rtyw : wytxt
12 My‘ybr ynb rm’l ’why=l’ rbd rV’ hwhy=rbd ’wh : l’rVy
13 Vyby=Nb MwlV : Nk=yhyw l’rVy ’sk=l‘ Kl wbVy
Mymy=xry Klmyw hdwhy Klm hyz‘l hnV ‘Vtw MyVlV tnVb Klm
14 MwlV=t’ Kyw NwrmV ’byw hYrtm ydg=Nb Mxnm l‘yw : NwrmVb
15 wrVqw MwlV yrbd rtyw : wytxt Klmyw whtymyw NwrmVb Vyby=Nb
16 z’ : l’rVy yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybtk Mnh rVq rV’
’l yk hYrtm hylwbg=t’w hb=rV’=lk=t’w xspt=t’ Mxnm=hky
17 ‘Vtw MyVlV tnVb : ‘qb hytwrhh=lk t’ Kyw xtp
MynV rV‘ l’rVy=l‘ ydg=Nb Mxnm Klm hdwhy Klm hyrz‘l hnV
18 Tbn=Nb M‘bry tw’Tx l‘m rs ’l hwhy yny‘b ‘rh V‘yw : NwrmVb
19 Ntyw Zr’h=l‘ rwV’=Klm lwp ’b : wymy=lk l’rVy=t’ ’yTxh=rV’
: wdyb hklmmh qyzxhl wt’ wydy twyhl Psk=rkk Pl’ lwpl Mxnm
20 Klml ttl lyxh yrwbg=lk l‘ l’rVy=l‘ Pskh=t’ Mxnm ’Yyw
dm‘=’lw rwV’ Klm bVyw dx’ Vy’l Psk MylqV MyVmx rwV’
21 Mybwtk Mh=’wlh hV‘ rV’=lkw Mxnm yrbd rtyw : Zr’b MV
22 Klmyw wytb’=M‘ Mxnm bkVyw : l’rVy yklml Mymyh yrbd rps=l‘
23 Klm hyrz‘l hnV MyVmx tnVb : wytxt wnb hyxqp
24 ‘rh V‘yw : MytnV NwrmVb l’rVy=l‘ Mxnm=Nb hyxqp Klm hdwhy
: l’rVy=t’ ’yTxh rV’ Tbn=Nb M‘bry tw’Txm rs ’l hwhy yny‘b
25 Klm=tyb Nwmr’b NwrmVb whkyw wVylV whylmr=Nb xqp wyl‘ rVqyw
Klmyw whtymyw Myd‘lg ynbm Vy’ MyVmx wm‘w hyr’h=t’w bgr’=t’
26 rps=l‘ Mybwtk Mnh hV‘ rV’=lkw hyxqp yrbd rtyw : wytxt
27 hnV MytVw MyVmx tnVb : l’rVy yklml Mymyh yrbd
MyrV‘ NwrmVb l’rVy=l‘ whylmr=Nb xqp Klm hdwhy Klm hyrz‘l
28 Tbn=Nb M‘bry tw’Tx=Nm rs ’l hwhy yny‘b ‘rh V‘yw : hnV
29 rs’lp tlgt ’b l’rVy=Klm xqp ymyb : l’rVy=t’ ’yTxh rV’
Vdq=t’w xwny=t’w hk‘m=tyb lb’=t’w Nwy‘=t’ xqyw rwV’ Klm
: hrwV’ Mlgyw yltpn Zr’ lk hlylgh=t’w d‘lgh=t’w rwYx=t’w
30 Klmyw whtymyw whkyw whylmr=Nb xqp=l‘ hl’=Nb ‘Vwh rVq=rVqyw
31 hV‘ rV’=lkw xqp=yrbd rtyw : hyz‘=Nb Mtwyl MyrV‘ tnVb wytxt
: l’rVy yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk Mnh
tnVb
366 b Myklm 15. 32–16. 18
whyz‘=Nb Mtwy Klm l’rVy Klm whylmr=Nb xqpl MytV tnVb 32
hnV hrV‘=VVw wklmb hyh hnV Vmxw MyrV‘=Nb : hdwhy Klm 33
hwhy yny‘b rVyh V‘yw : qwdY=tb ’Vwry wm’ MVw MlVwryb Klm 34
M‘h dw‘ wrs ’l twmbh qr : hV‘ wyb’ whyz‘ hV‘=rV’ lkk 35
rtyw : Nwyl‘h hwhy=tyb r‘V=t’ hnb ’wh twmbb MyrTqmw Myxbzm 36
yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk Mh=’lh hV‘ rV’ Mtwy yrbd
NyYr hdwhyb xylVhl hwhy lxh Mhh Mymyb : hdwhy 37
rbqyw wytb’=M‘ Mtwy bkVyw : whylmr=Nb xqp t’w Mr’ Klm 38
: wytxt wnb zx’ Klmyw wyb’ dwd ry‘b wytb’=M‘
Mtwy=Nb zx’ Klm whylmr=Nb xqpl hnV hrV‘=‘bV tnVb zT
Klm hnV hrV‘=VVw wklmb zx’ hnV MyrV‘=Nb : hdwhy Klm 2
Krdb Klyw : wyb’ dwdk wyhl’ hwhy yny‘b rVyh hV‘=’lw MlVwryb 3
Vyrwh rV’ Mywgh twb‘tk V’b ryb‘h wnb=t’ Mgw l’rVy yklm
txtw tw‘bgh=l‘w twmbb rTqyw xbzyw : l’rVy ynb ynpm Mt’ hwhy 4
l’rVy=Klm whylmr=Nb xqpw Mr’=Klm NyYr hl‘y z’ : Nn‘r Z‘=lk 5
’yhh t‘b : Mxlhl wlky ’lw zx’=l‘ wrYyw hmxlml MlVwry 6
twly’m Mydwhyh=t’ lVnyw Mr’l tly’=t’ Mr’=Klm NyYr byVh
Myk’lm zx’ xlVyw : hzh Mwyh d‘ MV wbVyw tly’ w’b Mymwr’w 7
yn‘Vwhw hl‘ yn’ Knbw Kdb‘ rm’l rwV’=Klm rslp tlgt=l’
Pskh=t’ zx’ xqyw : yl‘ Mymwqh l’rVy Klm Pkmw Mr’=Klm Pkm 8
rwV’=Klml xlVyw Klmh tyb twrY’bw hwhy tyb ’Ymnh bhzh=t’w
hVptyw qVmd=l’ rwV’ Klm l‘yw rwV’ Klm wyl’ ‘mVyw : dxV 9
rs’lp tlgt t’rql zx’ Klmh Klyw : tymh NyYr=t’w hryq hlgyw 10
Klmh xlVyw qVmdb rV’ xbzmh=t’ ’ryw qVmwd rwV’=Klm
: whV‘m=lkl wtynbt=t’w xbzmh twmd=t’ Nhkh hyrw’=l’ zx’
qVmdm zx’ Klmh xlV=rV’ lkk xbzmh=t’ Nhkh hyrw’ Nbyw 11
Klmh ’byw : qVmdm zx’=Klmh ’wb=d‘ Nhkh hyrw’ hV‘ Nk 12
: wyl‘ l‘yw xbzmh=l‘ Klmh brqyw xbzmh=t’ Klmh ’ryw qVmdm
MymlVh=Md=t’ qrzyw wksn=t’ Ksyw wtxnm=t’w wtl‘=t’ rTqyw 13
brqyw hwhy ynpl rV’ tVxnh xbzmh t’w : xbzmh=l‘ wl=rV’ 14
xbzmh Kry=l‘ wt’ Ntyw hwhy tyb Nybmw xbzmh Nybm tybh ynp t’m
lwdgh xbzmh l‘ rm’l Nhkh hyrw’=t’ zx’=Klmh whwYyw : hnwpY 15
wtxnm=t’w Klmh tl‘=t’w br‘h txnm=t’w rqbh=tl‘=t’ rTqh
xbz=Md=lkw hl‘ Md=lkw Mhyksnw Mtxnmw Zr’h M‘=lk tl‘ t’w
lkk Nhkh hyrw’ V‘yw : rqbl yl=hyhy tVxnh xbzmw qrzt wyl‘ 16
rsyw twnkmh twrgsmh=t’ zx’ Klmh ZYqyw : zx’ Klmh hwY=rV’ 17
hytxt rV’ tVxnh rqbh l‘m drwh Myh=t’w rykh=t’w Mhyl‘m
tybb wnb=rV’ tbVh Ksym=t’w : Mynb’ tpYrm l‘ wt’ Ntyw 18
’wbm=t’w
16. 19–17. 23 b Myklm 367
19 rtyw : rwV’ Klm ynpm hwhy tyb bsh hnwYyxh Klmh ’wbm=t’w
yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk Mh=’lh hV‘ rV’ zx’ yrbd
20 Klmyw dwd ry‘b wytb’=M‘ rbqyw wytb’=M‘ zx’ bkVyw : hdwhy sŘ 29
: wytxt wnb whyqzx
zy NwrmVb hl’=Nb ‘Vwh Klm hdwhy Klm zx’l hrV‘ MytV tnVb
2 l’rVy yklmk ’l qr hwhy yny‘b ‘rh V‘yw : MynV ‘Vt l’rVy=l‘
3 db‘ ‘Vwh wl=yhyw rwV’ Klm rs’nmlV hl‘ wyl‘ : wynpl wyh rV’
4 Myk’lm xlV rV’ rVq ‘Vwhb rwV’=Klm ’Ymyw : hxnm wl bVyw
hnVb hnVk rwV’ Klml hxnm hl‘h=’lw MyrYm=Klm ’ws=l’
5 Zr’h=lkb rwV’=Klm l‘yw : ’lk tyb whrs’yw rwV’ Klm whrY‘yw
6 dkl ‘Vwhl ty‘yVth tnVb : MynV VlV hyl‘ rYyw NwrmV l‘yw
xlxb Mt’ bVyw hrwV’ l’rVy=t’ lgyw NwrmV=t’ rwV’=Klm
7 l’rVy=ynb w’Tx=yk yhyw : ydm yr‘w Nzwg rhn rwbxbw
=Klm h‘rp dy txtm MyrYm Zr’m Mt’ hl‘mh Mhyhl’ hwhyl
8 hwhy Vyrwh rV’ Mywgh twqxb wklyw : Myrx’ Myhl’ w’ryyw MyrYm
9 Myrbd l’rVy=ynb w’pxyw : wV‘ rV’ l’rVy yklmw l’rVy ynb ynpm
ldgmm Mhyr‘=lkb twmb Mhl wnbyw Mhyhl’ hwhy=l‘ Nk=’l rV’
10 h‘bg=lk l‘ MyrV’w twbYm Mhl wbYyw : rYbm ry‘=d‘ MyrYwn
11 hlgh=rV’ Mywgk twmb=lkb MV=wrTqyw : Nn‘r Z‘=lk txtw hhbg
12 Myllgh wdb‘yw : hwhy=t’ sy‘khl My‘r Myrbd wV‘yw Mhynpm hwhy
13 l’rVyb hwhy d‘yw : hzh rbdh=t’ wV‘t ’l Mhl hwhy rm’ rV’
wrmVw My‘rh Mkykrdm wbV rm’l hzx=lk w’ybn=lk dyb hdwhybw
ytxlV rV’w Mkytb’=t’ ytywY rV’ hrwth=lkk ytwqx ytwYm
14 Mtwb’ Pr‘k Mpr‘=t’ wVqyw w‘mV ’lw : My’ybnh ydb‘ dyb Mkyl’
15 rV’ wtyrb=t’w wyqx=t’ ws’myw : Mhyhl’ hwhyb wnym’h ’l rV’
lbhh yrx’ wklyw Mb dy‘h rV’ wytwd‘ t’w Mtwb’=t’ trk
twV‘ ytlbl Mt’ hwhy hwY rV’ Mtbybs rV’ Mywgh yrx’w wlbhyw
16 MynV hksm Mhl wV‘yw Mhyhl’ hwhy twYm=lk=t’ wbz‘yw : Mhk
: l‘bh=t’ wdb‘yw MymVh ’bY=lkl wwxtVyw hryV’ wV‘yw Mylg‘
17 wrkmtyw wVxnyw Mymsq wmsqyw V’b Mhytwnb=t’w Mhynb=t’ wryb‘yw
18 Mrsyw l’rVyb d’m hwhy Pn’tyw : wsy‘khl hwhy yny‘b ‘rh twV‘l
19 rmV ’l hdwhy=Mg : wdbl hdwhy TbV qr r’Vn ’l wynp l‘m
20 hwhy s’myw : wV‘ rV’ l’rVy twqxb wklyw Mhyhl’ hwhy twYm=t’
: wynpm MkylVh rV’ d‘ MysV=dyb Mntyw Mn‘yw l’rVy ‘rz=lkb
21 M‘bry ’dyw Tbn=Nb M‘bry=t’ wkylmyw dwd tyb l‘m l’rVy ‘rq=yk
22 l’rVy ynb wklyw : hlwdg h’Tx M’yTxhw hwhy yrx’m l’rVy=t’
23 rysh=rV’ d‘ : hnmm wrs=’l hV‘ rV’ M‘bry tw’Tx=lkb
lgyw My’ybnh wydb‘=lk dyb rbd rV’k wynp l‘m l’rVy=t’ hwhy
l’rVy
368 b Myklm 17. 24–18. 7
=Klm ’byw : hzh Mwyh d‘ hrwV’ wtmd’ l‘m l’rVy 24
txt NwrmV yr‘b bVyw Mywrpsw tmxmw hw‘mw htwkmw lbbm rwV’
MV MtbV tlxtb yhyw : hyr‘b wbVyw NwrmV=t’ wVryw l’rVy ynb 25
: Mhb Mygrh wyhyw twyr’h=t’ Mhb hwhy xlVyw hwhy=t’ w’ry ’l
NwrmV yr‘b bVwtw tylgh rV’ Mywgh rm’l rwV’ Klml wrm’yw 26
Mytymm Mnhw twyr’h=t’ Mb=xlVyw Zr’h yhl’ TpVm=t’ w‘dy ’l
rwV’=Klm wYyw : Zr’h yhl’ TpVm=t’ My‘dy Mny’ rV’k Mtw’ 27
MV wbVyw wklyw MVm Mtylgh rV’ Mynhkhm dx’ hmV wkylh rm’l
NwrmVm wlgh rV’ Mynhkhm dx’ ’byw : Zr’h yhl’ TpVm=t’ Mryw 28
ywg MyV‘ wyhyw : hwhy=t’ w’ryy Ky’ Mt’ hrwm yhyw l’=tybb bVyw 29
Mhyr‘b ywg ywg MynrmVh wV‘ rV’ twmbh tybb wxynyw wyhl’ ywg
twk=yVn’w twnb twks=t’ wV‘ lbb yVn’w : MV MybVy Mh rV’ 30

zxbn wV‘ Myw‘hw : ’myV’=t’ wV‘ tmx yVn’w lgrn=t’ wV‘ 31


Klmn‘w Klmrd’l V’b Mhynb=t’ MyprV Mywrpshw qtrt=t’w
twmb ynhk MtwYqm Mhl wV‘yw hwhy=t’ My’ry wyhyw : Myrps hl’ 32
Mhyhl’=t’w My’ry wyh hwhy=t’ : twmbh tybb Mhl MyV‘ wyhyw 33
hzh Mwyh d‘ : MVm Mt’ wlgh=rV’ Mywgh TpVmk Mydb‘ wyh 34
MyV‘ Mny’w hwhy=t’ My’ry Mny’ MynV’rh MyTpVmk MyV‘ Mh
bq‘y ynb=t’ hwhy hwY rV’ hwYmkw hrwtkw MTpVmkw Mtqxk
w’ryt ’l rm’l MwYyw tyrb Mt’ hwhy trkyw : l’rVy wmV MV=rV’ 35
yk : Mhl wxbzt ’lw Mwdb‘t ’lw Mhl wwxtVt=’lw Myrx’ Myhl’ 36
‘wrzbw lwdg xkb MyrYm Zr’m Mkt’ hl‘h rV’ hwhy=t’=M’
MyTpVmh=t’w Myqxh=t’w : wxbzt wlw wwxtVt wlw w’ryt wt’ hywTn 37
’lw Mymyh=lk twV‘l NwrmVt Mkl btk rV’ hwYmhw hrwthw
’lw wxkVt ’l Mkt’ ytrk=rV’ tyrbhw : Myrx’ Myhl’ w’ryt 38
lyYy ’whw w’ryt Mkyhl’ hwhy=t’=M’ yk : Myrx’ Myhl’ w’ryt 39
Mh NwV’rh MTpVmk=M’ yk w‘mV ’lw : Mkyby’=lk dym Mkt’ 40
Mydb‘ wyh Mhylysp=t’w hwhy=t’ My’ry hl’h Mywgh wyhyw : MyV‘ 41
: hzh Mwyh d‘ MyV‘ Mh Mtb’ wV‘ rV’k Mhynb ynbw Mhynb=Mg

zx’=Nb hyqzx Klm l’rVy Klm hl’=Nb ‘Vwhl VlV tnVb yhyw xy
hnV ‘Vtw MyrV‘w wklmb hyh hnV Vmxw MyrV‘=Nb : hdwhy Klm 2
lkk hwhy yny‘b rVyh V‘yw : hyrkz=tb yb’ wm’ MVw MlVwryb Klm 3
trkw tbYmh=t’ rbVw twmbh=t’ rysh ’wh : wyb’ dwd hV‘=rV’ 4
hmhh Mymyh=d‘ yk hVm hV‘=rV’ tVxnh Vxn ttkw hrV’h=t’
l’rVy=yhl’ hwhyb : NtVxn wl=’rqyw wl MyrTqm l’rVy=ynb wyh 5
sŘ 30 qbdyw : wynpl wyh rV’w hdwhy yklm lkb whmk hyh=’l wyrx’w xTb 6
hyhw : hVm=t’ hwhy hwY=rV’ wytwYm rmVyw wyrx’m rs=’l hwhyb 7
hwhy
18. 8–28 b Myklm 369
: wdb‘ ’lw rwV’=Klmb drmyw lykVy ’Yy=rV’ lkb wm‘ hwhy
8 ry‘=d‘ MyrYwn ldgmm hylwbg=t’w hz‘=d‘ MytVlp=t’ hkh=’wh
9 hnVh ’yh whyqzx Klml ty‘ybrh hnVb yhyw : rYbm
rwV’=Klm rs’nmlV hl‘ l’rVy Klm hl’=Nb ‘Vwhl ty‘ybVh
10 VV=tnVb MynV VlV hYqm hdklyw : hyl‘ rYyw NwrmV=l‘
11 lgyw : NwrmV hdkln l’rVy Klm ‘Vwhl ‘Vt=tnV ’yh hyqzxl
yr‘w Nzwg rhn rwbxbw xlxb Mxnyw hrwV’ l’rVy=t’ rwV’=Klm
12 t’ wtyrb=t’ wrb‘yw Mhyhl’ hwhy lwqb w‘mV=’l rV’ l‘ : ydm
: wV‘ ’lw w‘mV ’lw hwhy db‘ hVm hwY rV’=lk
13 rwV’=Klm byrxns hl‘ hyqzx Klml hnV hrV‘ ‘br’bw
14 hdwhy=Klm hyqzx xlVyw : MVptyw twrYbh hdwhy yr‘=lk l‘
yl‘ Ntt=rV’ t’ yl‘m bwV yt’Tx rm’l hVykl rwV’=Klm=l’
Psk=rkk tw’m VlV hdwhy=Klm hyqzx=l‘ rwV’=Klm MVyw ’V’
15 hwhy=tyb ’Ymnh Pskh=lk=t’ hyqzx Ntyw : bhz rkk MyVlVw
16 lkyh twtld=t’ hyqzx ZYq ’yhh t‘b : Klmh tyb twrY’bw
: rwV’ Klml Mntyw hdwhy Klm hyqzx hpY rV’ twnm’h=t’w hwhy
17 =br=t’w syrs=br=t’w Ntrt=t’ rwV’=Klm xlVyw
w’byw wl‘yw MlVwry dbk lyxb whyqzx Klmh=l’ Vykl=Nm hqV
tlsmb rV’ hnwyl‘h hkrbh tl‘tb wdm‘yw w’byw wl‘yw MlVwry
18 whyqlx=Nb Myqyl’ Mhl’ ’Yyw Klmh=l’ w’rqyw : sbwk hdV
19 Mhl’ rm’yw : rykzmh Ps’=Nb x’wyw rpsh hnbVw tybh=l‘ rV’
rwV’ Klm lwdgh Klmh rm’=hk whyqzx=l’ ’n=wrm’ hqV=br
20 hrwbgw hY‘ MytpV=rbd=K’ trm’ : txTb rV’ hzh NwxTbh hm
21 Kl txTb hnh ht‘ : yb tdrm yk txTb ym=l‘ ht‘ hmxlml
’bw wyl‘ Vy’ Kmsy rV’ MyrYm=l‘ hzh ZwYrh hnqh tn‘Vm=l‘
22 Nwrm’t=ykw : wyl‘ MyxTbh=lkl MyrYm=Klm h‘rp Nk hbqnw wpkb
wytmb=t’ whyqzx rysh rV’ ’wh=’wlh wnxTb wnyhl’ hwhy=l’ yl’
wwxtVt hzh xbzmh ynpl MlVwrylw hdwhyl rm’yw wytxbzm=t’w
23 Kl hnt’w rwV’ Klm=t’ ynd’=t’ ’n br‘th ht‘w : MlVwryb
24 ynp t’ byVt Ky’w : Mhyl‘ Mybkr Kl ttl lkwt=M’ Mysws Mypl’
: MyVrplw bkrl MyrYm=l‘ Kl xTbtw MynTqh ynd’ ydb‘ dx’ txp
25 yl’ rm’ hwhy wtxVhl hzh Mwqmh=l‘ ytyl‘ hwhy yd‘lbmh ht‘
26 hnbVw whyqlx=Nb Myqyl’ rm’yw : htyxVhw t’zh Zr’h=l‘ hl‘
wnxn’ My‘mV yk tymr’ Kydb‘=l’ ’n=rbd hqV=br=l’ x’wyw
27 Mhyl’ rm’yw : hmxh=l‘ rV’ M‘h ynz’b tydwhy wnm‘ rbdt=l’w
hl’h Myrbdh=t’ rbdl ynd’ ynxlV Kyl’w Kynd’ l‘h hqV=br
twtVlw Mhyrx=t’ lk’l hmxh=l‘ MybVyh MyVn’h=l‘ ’lh
28 rbdyw tydwhy lwdg=lwqb ’rqyw hqV=br dm‘yw : Mkm‘ MhynyV=t’
rm’yw
370 b Myklm 18. 29–19. 17
’yVy=l’ Klmh rm’ hk : rwV’ Klm lwdgh Klmh=rbd w‘mV rm’yw 29
whyqzx Mkt’ xTby=l’w : wdym Mkt’ lyYhl lkwy ’l=yk whyqzx Mkl 30
Klm dyb t’zh ry‘h=t’ Ntnt ’lw hwhy wnlyYy lYh rm’l hwhy=l’
yt’=wV‘ rwV’ Klm rm’ hk yk whyqzx=l’ w‘mVt=l’ : rwV’ 31
: wrwb=ym Vy’ wtVw wtn’t Vy’w wnpg=Vy’ wlk’w yl’ w’Yw hkrb
Mxl Zr’ Vwrytw Ngd Zr’ MkYr’k Zr’=l’ Mkt’ ytxqlw y’b=d‘ 32
whyqzx=l’ w‘mVt=l’w wtmt ’lw wyxw Vbdw rhYy tyz Zr’ Mymrkw
Vy’ Mywgh yhl’ wlyYh lYhh : wnlyYy hwhy rm’l Mkt’ tysy=yk 33
yhl’ hy’ dpr’w tmx yhl’ hy’ : rwV’ Klm dym wYr’=t’ 34
twYr’h yhl’=lkb ym : ydym NwrmV=t’ wlyYh=yk hw‘w ‘nh Mywrps 35
wVyrxhw : ydym MlVwry=t’ hwhy lyYy=yk ydym MYr’=t’ wlyYh=rV’ 36
: whn‘t ’l rm’l ’yh Klmh twYm=yk rbd wt’ wn‘=’lw M‘h
Ps’=Nb x’wyw rpsh ’nbVw tybh=l‘=rV’ hyqlx=Nb Myqyl’ ’byw 37
‘mVk yhyw : hqV=br yrbd wl wdgyw Mydgb y‘wrq whyqzx=l’ rykzmh Ty
xlVyw : hwhy tyb ’byw qVb sktyw wydgb=t’ ‘rqyw whyqzx Klmh 2
Mysktm Mynhkh ynqz t’w rpsh ’nbVw tybh=l‘=rV’ Myqyl’=t’
whyqzx rm’ hk wyl’ wrm’yw : Zwm’=Nb ’ybnh why‘Vy=l’ MyqVb 3
Ny’ xkw rbVm=d‘ Mynb w’b yk hzh Mwyh hY’nw hxkwtw hrY=Mwy
wxlV rV’ hqV=br yrbd=lk t’ Kyhl’ hwhy ‘mVy ylw’ : hdll 4
hwhy ‘mV rV’ Myrbdb xykwhw yx Myhl’ Prxl wynd’ rwV’=Klm
Klmh ydb‘ w’byw : h’Ymnh tyr’Vh d‘b hlpt t’Vnw Kyhl’ 5
hk Mkynd’=l’ Nwrm’t hk why‘Vy Mhl rm’yw : why‘Vy=l’ whyqzx 6
yr‘n wpdg rV’ t‘mV rV’ Myrbdh ynpm ’ryt=l’ hwhy rm’
wytlphw wYr’l bVw h‘wmV ‘mVw xwr wb Ntn ynnh : yt’ rwV’=Klm 7
hnbl=l‘ Mxln rwV’ Klm=t’ ’Ymyw hqV=br bVyw : wYr’b brxb 8
’Yy hnh rm’l Vwk=Klm hqhrt=l’ ‘mVyw : Vyklm ‘sn yk ‘mV yk 9
Nwrm’t hk : rm’l whyqzx=l’ Myk’lm xlVyw bVyw Kt’ Mxlhl 10
wb xTb ht’ rV’ Kyhl’ K’Vy=l’ rm’l hdwhy=Klm whyqzx=l’
t’ t‘mV ht’ hnh : rwV’ Klm dyb MlVwry Ntnt ’l rm’l 11
wlyYhh : lYnt ht’w Mmyrxhl twYr’h=lkl rwV’ yklm wV‘ rV’ 12
Nd‘=ynbw PYrw Nrx=t’w Nzwg=t’ ytwb’ wtxV rV’ Mywgh yhl’ Mt’
‘nh Mywrps ry‘l Klmw dpr’ Klmw tmx=Klm wy’ : rV’ltb rV’ 13
hwhy tyb l‘yw M’rqyw Myk’lmh dym Myrpsh=t’ whyqzx xqyw : hw‘w 14
hwhy ynpl whyqzx llptyw : hwhy ynpl whyqzx whVrpyw 15
lkl Kdbl Myhl’h ’wh=ht’ Mybrkh bVy l’rVy yhl’ hwhy rm’yw
Knz’ hwhy hTh : Zr’h=t’w MymVh=t’ tyV‘ ht’ Zr’h twklmm 16
wxlV rV’ byrxns yrbd t’ ‘mVw h’rw Kyny‘ hwhy xqp ‘mVw
=t’w Mywgh=t’ rwV’ yklm wbyrxh hwhy Mnm’ : yx Myhl’ Prxl 17
MYr’
19. 18–20. 7 b Myklm 371
18 hV‘m=M’ yk hmh Myhl’ ’l yk V’b Mhyhl’=t’ wntnw : MYr’
19 wdym ’n wn‘yVwh wnyhl’ hwhy ht‘w : Mwdb’yw Nb’w Z‘ Md’=ydy sŘ 31
: Kdbl Myhl’ hwhy ht’ yk Zr’h twklmm=lk w‘dyw
20 yhl’ hwhy rm’=hk rm’l whyqzx=l’ Zwm’=Nb why‘Vy xlVyw
21 rbdh hz : yt‘mV rwV’=Klm brxns=l’ yl’ tllpth rV’ l’rVy
V’r Kyrx’ NwyY=tb tlwtb Kl hg‘l Kl hzb wyl‘ hwhy rbd=rV’
22 ’Vtw lwq twmyrh ym=l‘w tpdgw tprx ym=t’ : MlVwry tb h‘ynh
23 bkrb rm’tw ynd’ tprx Kyk’lm dyb : l’rVy Vwdq=l‘ Kyny‘ Mwrm
rwxbm wyzr’ tmwq trk’w Nwnbl ytkry Myrh Mwrm ytyl‘ yn’ ybkr
24 Myrz Mym ytytVw ytrq yn’ : wlmrk r‘y hYq Nwlm h’wb’w wyVrb
25 ytyV‘ ht’ qwxrml t‘mV=’lh : rwYm yr’y lk ym‘p=Pkb brx’w
Myr‘ MyYn Mylg twVhl yhtw hyt’ybh ht‘ hytrYyw Mdq ymyml
26 ryYx ’Vd qryw hdV bV‘ wyh wVbyw wtx dy=yrYq NhybVyw : twrYb
27 Kzgrth t’w yt‘dy K’bw Kt’Yw KtbVw : hmq ynpl hpdVw twgg
28 ygtmw Kp’b yxx ytmVw ynz’b hl‘ Knn’Vw yl’ Kzgrth N‘y : yl’
29 hnVh lwk’ tw’h Kl=hzw : hb t’b=rV’ Krdb KytbVhw KytpVb
Mymrk w‘Tnw wrYqw w‘rz tyVylVh hnVbw Vyxs tynVh hnVbw xyps
30 hV‘w hTml VrV hr’Vnh hdwhy=tyb tTylp hpsyw : Myrp wlk’w
31 t’nq NwyY rhm hTylpw tyr’V ’Yt MlVwrym yk : hl‘ml yrp
32 rwV’ Klm=l’ hwhy rm’=hk Nkl : t’z=hV‘t hwhy
KpVy=’lw Ngm hnmdqy=’lw Zx MV hrwy=’lw t’zh ry‘h=l’ ’by ’l
33 ’by ’l t’zh ry‘h=l’w bwVy hb ’by=rV’ Krdb : hlls hyl‘
34 : ydb‘ dwd N‘mlw yn‘ml h‘yVwhl t’zh ry‘h=l’ ytwngw : hwhy=M’n
35 rwV’ hnxmb Kyw hwhy K’lm ’Yyw ’whh hlylb yhyw
: Mytm Myrgp Mlk hnhw rqbb wmykVyw Pl’ hVmxw MynwmV h’m
36, 37 hwxtVm ’wh yhyw : hwnynb bVyw rwV’=Klm byrxns bVyw Klyw ‘syw
Zr’ wTlmn hmhw brxb whkh rY’rVw Klmrd’w wyhl’ Krsn tyb
k hlx Mhh Mymyb : wytxt wnb Ndx=rs’ Klmyw Trr’
rm’=hk wyl’ rm’yw ’ybnh Zwm’=Nb why‘Vy wyl’ ’byw twml whyqzx
2 ryqh=l’ wynp=t’ bsyw : hyxt ’lw ht’ tm yk Ktybl wY hwhy
3 Kynpl ytklhth rV’ t’ ’n=rkz hwhy hn’ : rm’l hwhy=l’ llptyw
: lwdg ykb whyqzx Kbyw ytyV‘ Kyny‘b bwThw MlV bblbw tm’b
4 hyh hwhy=rbdw hnkyth ry‘h ’Yy ’l why‘Vy yhyw
5 yhl’ hwhy rm’=hk ym‘=dygn whyqzx=l’ trm’w bwV : rm’l wyl’
Mwyb Kl ’pr ynnh Kt‘md=t’ yty’r Ktlpt=t’ yt‘mV Kyb’ dwd
6 Pkmw hnV hrV‘ Vmx Kymy=l‘ ytpshw : hwhy tyb hl‘t yVylVh
yn‘ml t’zh ry‘h=l‘ ytwngw t’zh ry‘h t’w KlyY’ rwV’=Klm
7 wmyVyw wxqyw Myn’t tlbd wxq why‘Vy rm’yw : ydb‘ dwd N‘mlw
NyxVh=l‘
372 b Myklm 20. 8–21. 11
sŘ 32 yl hwhy ’pry=yk tw’ hm why‘Vy=l’ whyqzx rm’yw : yxyw NyxVh=l‘ 8
hwhy t’m tw’h Kl=hz why‘Vy rm’yw : hwhy tyb yVylVh Mwyb ytyl‘w 9
bwVy=M’ twl‘m rV‘ lYh Klh rbd rV’ rbdh=t’ hwhy hV‘y yk
yk ’l twl‘m rV‘ twTnl lYl lqn whyqzxy rm’yw : twl‘m rV‘ 10
bVyw hwhy=l’ ’ybnh why‘Vy ’rqyw : twl‘m rV‘ tynrx’ lYh bwVy 11
: twl‘m rV‘ tynrx’ zx’ twl‘mb hdry rV’ twl‘mb lYh=t’
lbb=Klm Nd’lb=Nb Nd’lb Kd’rb xlV ’yhh t‘b 12
Mhyl‘ ‘mVyw : whyqzx hlx yk ‘mV yk whyqzx=l’ hxnmw Myrps 13
MymVbh=t’w bhzh=t’w Pskh=t’ htkn tyb=lk=t’ M’ryw whyqzx
hyh=’l wytrYw’b ’Ymn rV’=lk t’w wylk tyb t’w bwTh NmV t’w
why‘Vy ’byw : wtlVmm=lkbw wtybb whyqzx M’rh=’l rV’ rbd 14
Ny’mw hl’h MyVn’h wrm’ hm wyl’ rm’yw whyqzx Klmh=l’ ’ybnh
w’r hm rm’yw : lbbm w’b hqwxr Zr’m whyqzx rm’yw Kyl’ w’by 15
rV’ rbd hyh=’l w’r ytybb rV’=lk t’ whyqzx rm’yw Ktybb
: hwhy=rbd ‘mV whyqzx=l’ why‘Vy rm’yw : ytrY’b Mty’rh=’l 16
Mwyh=d‘ Kytb’ wrY’ rV’w Ktybb rV’=lk ’Vnw My’b Mymy hnh 17
Kmm w’Yy rV’ Kynbmw : hwhy rm’ rbd rtwy=’l hlbb hzh 18
whyqzx rm’yw : lbb Klm lkyhb Mysyrs wyhw xqy dylwt rV’ 19
tm’w MwlV=M’ ’wlh rm’yw trbd rV’ hwhy=rbd bwT why‘Vy=l’
hkrbh=t’ hV‘ rV’w wtrwbg=lkw whyqzx yrbd rtyw : ymyb hyhy 20
yrbd rps=l‘ Mybwtk Mh=’lh hry‘h Mymh=t’ ’byw hl‘th=t’w
wnb hVnm Klmyw wytb’=M‘ whyqzx bkVyw : hdwhy yklml Mymyh 21
MyVmxw wklmb hVnm hnV hrV‘ MytV=Nb : wytxt ’k
yny‘b ‘rh V‘yw : hb=yYpx wm’ MVw MlVwryb Klm hnV Vmxw 2
Nbyw bVyw : l’rVy ynb ynpm hwhy Vyrwh rV’ Mywgh tb‘wtk hwhy 3
hrV’ V‘yw l‘bl txbzm Mqyw wyb’ whyqzx db’ rV’ twmbh=t’
db‘yw MymVh ’bY=lkl wxtVyw l’rVy Klm b’x’ hV‘ rV’k
MyV’ MlVwryb hwhy rm’ rV’ hwhy tybb txbzm hnbw : Mt’ 4
: hwhy=tyb twrYx ytVb MymVh ’bY=lkl twxbzm Nbyw : ymV=t’ 5
twV‘l hbrh Myn‘dyw bw’ hV‘w Vxnw Nnw‘w V’b wnb=t’ ryb‘hw 6
tybb hV‘ rV’ hrV’h lsp=t’ MVyw : sy‘khl hwhy yny‘b ‘rh 7
rV’ MlVwrybw hzh tybb wnb hmlV=l’w dwd=l’ hwhy rm’ rV’
dynhl Pys’ ’lw : Mlw‘l ymV=t’ MyV’ l’rVy yTbV lkm ytrxb 8
twV‘l wrmVy=M’ qr Mtwb’l yttn rV’ hmd’h=Nm l’rVy lgr
’lw : hVm ydb‘ Mt’ hwY=rV’ hrwth=lklw MytywY rV’ lkk 9
hwhy dymVh rV’ Mywgh=Nm ‘rh=t’ twV‘l hVnm M‘tyw w‘mV
N‘y : rm’l My’ybnh wydb‘=dyb hwhy rbdyw : l’rVy ynb ynpm 10, 11
wV‘=rV’ lkm ‘rh hl’h twb‘th hdwhy=Klm hVnm hV‘ rV’
yrm’h
21. 12–22. 12 b Myklm 373
: wylwlgb hdwhy=t’=Mg ’Txyw wynpl rV’ yrm’h
12 MlVwry=l‘ h‘r ’ybm ynnh l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk Nkl
13 t’ MlVwry=l‘ ytyTnw : wynz’ ytV hnlYt wy‘mV=lk rV’ hdwhyw
hxmy=rV’k MlVwry=t’ ytyxmw b’x’ tyb tlqVm=t’w NwrmV wq
14 Myttnw ytlxn tyr’V t’ ytVTnw : hynp=l‘ Kphw hxm txlYh=t’
15 ‘rh=t’ wV‘ rV’ N‘y : Mhyby’=lkl hsVmlw zbl wyhw Mhyby’ dyb
d‘w MyrYmm Mtwb’ w’Yy rV’ Mwyh=Nm yt’ Mys‘km wyhyw yny‘b
16 ’lm=rV’ d‘ d’m hbrh hVnm KpV yqn Md Mgw : hzh Mwyh
twV‘l hdwhy=t’ ’yTxh rV’ wt’Txm dbl hpl hp MlVwry=t’
17 rV’ wt’Txw hV‘ rV’=lkw hVnm yrbd rtyw : hwhy yny‘b ‘rh
18 bkVyw : hdwhy yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk Mh=’lh ’Tx
: wytxt wnb Nwm’ Klmyw ’z‘=Ngb wtyb=Ngb rbqyw wytb’=M‘ hVnm
19 Klm MynV MytVw wklmb Nwm’ hnV MytVw MyrV‘=Nb
20 yny‘b ‘rh V‘yw : hbTy=Nm Zwrx=tb tmlVm wm’ MVw MlVwryb
21 wyb’ Klh=rV’ Krdh=lkb Klyw : wyb’ hVnm hV‘ rV’k hwhy
22 hwhy=t’ bz‘yw : Mhl wxtVyw wyb’ db‘ rV’ Myllgh=t’ db‘yw
23 wtymyw wyl‘ Nwm’=ydb‘ wrVqyw : hwhy Krdb Klh ’lw wytb’ yhl’
24 Nwm’ Klmh=l‘ MyrVqh=lk t’ Zr’h=M‘ Kyw : wtybb Klmh=t’
25 rV’ Nwm’ yrbd rtyw : wytxt wnb whyV’y=t’ Zr’h=M‘ wkylmyw
26 rbqyw : hdwhy yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk Mh=’lh hV‘
: wytxt wnb whyV’y Klmyw ’z‘=Ngb wtrbqb wt’
bk MlVwryb Klm hnV tx’w MyVlVw wklmb whyV’y hnV hnmV=Nb
2 Klyw hwhy yny‘b rVyh V‘yw : tqYbm hyd‘=tb hdydy wm’ MVw sŘ 33
: lw’mVw Nymy rs=’lw wyb’ dwd Krd=lkb
3 =Nb NpV=t’ Klmh xlV whyV’y Klml hnV hrV‘ hnmVb yhyw
4 Nhkh whyqlx=l’ hl‘ : rm’l hwhy tyb rpsh MlVm=Nb whylY’
Psh yrmV wps’ rV’ hwhy tyb ’bwmh Pskh=t’ Mtyw lwdgh
5 wntyw hwhy tybb Mydqpmh hk’lmh yV‘ dy=l‘ hntyw : M‘h t’m
6 MyVrxl : tybh qdb qzxl hwhy tybb rV’ hk’lmh yV‘l wt’
7 K’ : tybh=t’ qzxl bYxm ynb’w MyY‘ twnqlw Myrdglw Mynblw
8 rm’yw : MyV‘ Mh hnwm’b yk Mdy=l‘ Ntnh Pskh Mt’ bVxy=’l
hwhy tybb yt’Ym hrwth rps rpsh NpV=l‘ lwdgh Nhkh whyqlx
9 Klmh=l’ rpsh NpV ’byw : wh’rqyw NpV=l’ rpsh=t’ hyqlx Ntyw
tybb ’Ymnh Pskh=t’ Kydb‘ wkyth rm’yw rbd Klmh=t’ bVyw
10 rpsh NpV dgyw : hwhy tyb Mydqpmh hk’lmh yV‘ dy=l‘ whntyw
: Klmh ynpl NpV wh’rqyw Nhkh hyqlx yl Ntn rps rm’l Klml
11, 12 wYyw : wydgb=t’ ‘rqyw hrwth rps yrbd=t’ Klmh ‘mVk yhyw
hykym=Nb rwbk‘=t’w NpV=Nb Mqyx’=t’w Nhkh hyqlx=t’ Klmh
t’w
374 b Myklm 22. 13–23. 11
hwhy=t’ wVrd wkl : rm’l Klmh=db‘ hyV‘ t’w rpsh NpV t’w 13
=yk hzh ’Ymnh rpsh yrbd=l‘ hdwhy=lk d‘bw M‘h=d‘bw yd‘b
wnytb’ w‘mV=’l rV’ l‘ wnb htYn ’yh=rV’ hwhy tmx hlwdg
whyqlx Klyw : wnyl‘ bwtkh=lkk twV‘l hzh rpsh yrbd=l‘ 14
MlV tV’ h’ybnh hdlx=l’ hyV‘w NpVw rwbk‘w Mqyx’w Nhkh
hnVmb MlVwryb tbVy ’yhw Mydgbh rmV sxrx=Nb hwqt=Nb
Vy’l wrm’ l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk Mhyl’ rm’tw : hyl’ wrbdyw 15
Mwqmh=l’ h‘r ’ybm ynnh hwhy rm’ hk : yl’ Mkt’ xlV=rV’ 16
txt : hdwhy Klm ’rq rV’ rpsh yrbd=lk t’ wybVy=l‘w hzh 17
hV‘m lkb ynsy‘kh N‘ml Myrx’ Myhl’l wrTqyw ynwbz‘ rV’
xlVh hdwhy Klm=l’w : hbkt ’lw hzh Mwqmb ytmx htYnw Mhydy 18
l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk wyl’ wrm’t hk hwhy=t’ Vrdl Mkt’
rV’ K‘mVb hwhy ynpm ‘nktw Kbbl=Kr N‘y : t‘mV rV’ Myrbdh 19
‘rqtw hllqlw hmVl twyhl wybVy=l‘w hzh Mwqmh=l‘ ytrbd
Kps’ ynnh Nkl : hwhy=M’n yt‘mV ykn’ Mgw ynpl hkbtw Kydgb=t’ 20
lkb Kyny‘ hny’rt=’lw MwlVb Kytrbq=l’ tps’nw Kytb’=l‘
xlVyw : rbd Klmh=t’ wbyVyw hzh Mwqmh=l‘ ’ybm yn’=rV’ h‘rh gk
hwhy=tyb Klmh l‘yw : MlVwryw hdwhy ynqz=lk wyl’ wps’yw Klmh 2
M‘h=lkw My’ybnhw Mynhkhw wt’ MlVwry ybVy=lkw hdwhy Vy’=lkw
’Ymnh tyrbh rps yrbd=lk=t’ Mhynz’b ’rqyw lwdg=d‘w NTqml
hwhy ynpl tyrbh=t’ trkyw dwm‘h=l‘ Klmh dm‘yw : hwhy tybb 3
bl=lkb wytqx=t’w wytwd‘=t’w wytwYm rmVlw hwhy rx’ tkll
hzh rpsh=l‘ Mybtkh t’zh tyrbh yrbd=t’ Myqhl Vpn=lkbw
=t’w lwdgh Nhkh whyqlx=t’ Klmh wYyw : tyrbb M‘h=lk dm‘yw 4
Mylkh=lk t’ hwhy lkyhm ’yYwhl Psh yrmV=t’w hnVmh ynhk
MlVwryl Zwxm MprVyw MymVh ’bY lklw hrV’lw l‘bl MywV‘h
Myrmkh=t’ tybVhw : l’=tyb Mrp‘=t’ ’Vnw Nwrdq twmdVb 5
MlVwry ybsmw hdwhy yr‘b twmbb rTqyw hdwhy yklm wntn rV’
: MymVh ’bY lklw twlzmlw xrylw VmVl l‘bl MyrTqmh=t’w
PrVyw Nwrdq lxn=l’ MlVwryl Zwxm hwhy tybm hrV’h=t’ ’Yyw 6
: M‘h ynb rbq=l‘ hrp‘=t’ KlVyw rp‘l qdyw Nwrdq lxnb ht’
Mytb MV twgr’ MyVnh rV’ hwhy tybb rV’ MyVdqh ytb=t’ Ztyw 7
rV’ twmbh=t’ ’mTyw hdwhy yr‘m Mynhkh=lk=t’ ’byw : hrV’l 8
Myr‘Vh twmb=t’ Ztnw ‘bV r’b=d‘ ‘bgm Mynhkh hmV=wrTq
r‘Vb Vy’ lw’mV=l‘=rV’ ry‘h=rV ‘Vwhy r‘V xtp=rV’
=M’ yk MlVwryb hwhy xbzm=l’ twmbh ynhk wl‘y ’l K’ : ry‘h 9
ytlbl Mnh=ynb ygb rV’ tpth=t’ ’mTw : Mhyx’ Kwtb twYm wlk’ 10
rV’ Myswsh=t’ tbVyw : Klml V’b wtb=t’w wnb=t’ Vy’ ryb‘hl 11
wntn
23. 12–30 b Myklm 375
syrsh Klm=Ntn tkVl=l’ hwhy=tyb ’bm VmVl hdwhy yklm wntn
12 twxbzmh=t’w : V’b PrV VmVh twbkrm=t’w Myrwrpb rV’
=rV’ twxbzmh=t’w hdwhy yklm wV‘=rV’ zx’ tyl‘ ggh=l‘ rV’
KylVhw MVm Zryw Klmh Ztn hwhy=tyb twrYx ytVb hVnm hV‘
13 rV’ MlVwry ynp=l‘ rV’ twmbh=t’w : Nwrdq lxn=l’ Mrp‘=t’
ZqV trtV‘l l’rVy=Klm hmlV hnb rV’ tyxVmh=rhl Nymym
: Klmh ’mT Nwm‘=ynb tb‘wt Mklmlw b’wm ZqV Vwmklw MyndyY
14 twmY‘ Mmwqm=t’ ’lmyw MyrV’h=t’ trkyw twbYmh=t’ rbVw
15 M‘bry hV‘ rV’ hmbh l’=tybb rV’ xbzmh=t’ Mgw : Md’
hmbh=t’w ’whh xbzmh=t’ Mg l’rVy=t’ ’yTxh rV’ Tbn=Nb
16 ’ryw whyV’y Npyw : hrV’ PrVw rp‘l qdh hmbh=t’ PrVyw Ztn
Myrbqh=Nm twmY‘h=t’ xqyw xlVyw rhb MV=rV’ Myrbqh=t’
rV’ Myhl’h Vy’ ’rq rV’ hwhy rbdk wh’mTyw xbzmh=l‘ PrVyw
17 wrm’yw h’r yn’ rV’ zlh NwyYh hm rm’yw : hl’h Myrbdh=t’ ’rq
=t’ ’rqyw hdwhym ’b=rV’ Myhl’h=Vy’ rbqh ry‘h yVn’ wyl’
18 Vy’ wl wxynh rm’yw : l’=tyb xbzmh l‘ tyV‘ rV’ hl’h Myrbdh
: NwrmVm ’b=rV’ ’ybnh twmY‘ t’ wytmY‘ wTlmyw wytmY‘ ‘ny=l’
19 l’rVy yklm wV‘ rV’ NwrmV yr‘b rV’ twmbh ytb=lk=t’ Mgw
: l’=tybb hV‘ rV’ MyV‘mh=lkk Mhl V‘yw whyV’y rysh sy‘khl
20 twmY‘=t’ PrVyw twxbzmh=l‘ MV=rV’ twmbh ynhk=lk=t’ xbzyw
21 xsp wV‘ rm’l M‘h=lk=t’ Klmh wYyw : MlVwry bVyw Mhyl‘ Md’
22 xspk hV‘n ’l yk : hzh tyrbh rps l‘ bwtkk Mkyhl’ hwhyl
l’rVy yklm ymy lkw l’rVy=t’ wTpV rV’ MyTpVh ymym hzh
23 xsph hV‘n whyV’y Klml hnV hrV‘ hnmVb=M’ yk : hdwhy yklmw
24 Myprth=t’w Myn‘dyh=t’w twb’h=t’ Mgw : MlVwryb hwhyl hzh
MlVwrybw hdwhy Zr’b w’rn rV’ MyYqVh=lk t’w Myllgh=t’w
rV’ rpsh=l‘ Mybtkh hrwth yrbd=t’ Myqh N‘ml whyV’y r‘b
25 bV=rV’ Klm wynpl hyh=’l whmkw : hwhy tyb Nhkh whyqlx ’Ym sŘ 34
wyrx’w hVm trwt lkk wd’m=lkbw wVpn=lkbw wbbl=lkb hwhy=l’
26 hrx=rV’ lwdgh wp’ Nwrxm hwhy bV=’l K’ : whmk Mq=’l
27 Mg hwhy rm’yw : hVnm wsy‘kh rV’ Mys‘kh=lk l‘ hdwhyb wp’
ry‘h=t’ yts’mw l’rVy=t’ ytrsh rV’k ynp l‘m rys’ hdwhy=t’
ymV hyhy ytrm’ rV’ tybh=t’w MlVwry=t’ ytrxb=rV’ t’zh
28 rps=l‘ Mybwtk Mh=’lh hV‘ rV’=lkw whyV’y yrbd rtyw : MV
29 MyrYm=Klm hkn h‘rp hl‘ wymyb : hdwhy yklml Mymyh yrbd
whtymyw wt’rql whyV’y Klmh Klyw trp=rhn=l‘ rwV’ Klm=l‘
30 MlVwry wh’byw wdgmm tm wydb‘ whbkryw : wt’ wt’rk wdgmb
wt’ wxVmyw whyV’y=Nb zx’why=t’ Zr’h=M‘ xqyw wtrbqb whrbqyw
wkylmyw
376 b Myklm 23. 31–24. 19
zx’why hnV VlVw MyrV‘=Nb : wyb’ txt wt’ wkylmyw 31
whymry=tb lTwmx wm’ MVw MlVwryb Klm MyVdx hVlVw wklmb
whrs’yw : wytb’ wV‘=rV’ lkk hwhy yny‘b ‘rh V‘yw : hnblm 32, 33
Zr’h=l‘ Vn‘=Ntyw MlVwryb Klmb tmx Zr’b hlbrb hkn h‘rp
whyV’y=Nb Myqyl’=t’ hkn h‘rp Klmyw : bhz rkkw Psk=rkk h’m 34
’byw xql zx’why=t’w Myqywhy wmV=t’ bsyw wyb’ whyV’y txt
Kyr‘h K’ h‘rpl Myqywhy Ntn bhzhw Pskhw : MV tmyw MyrYm 35
Pskh=t’ Vgn wkr‘k Vy’ h‘rp yp=l‘ Pskh=t’ ttl Zr’h=t’
MyrV‘=Nb : hkn h‘rpl ttl Zr’h M‘=t’ bhzh=t’w 36
MVw MlVwryb Klm hnV hrV‘ tx’w wklmb Myqywhy hnV Vmxw
wV‘=rV’ lkk hwhy yny‘b ‘rh V‘yw : hmwr=Nm hydp=tb hdybz wm’ 37
VlV db‘ Myqywhy wl=yhyw lbb Klm rY’ndkbn hl‘ wymyb : wytb’ dk
ydwdg=t’w MydVk ydwdg=t’ wb hwhy xlVyw : wb=drmyw bVyw MynV 2
wdyb’hl hdwhyb MxlVyw Nwm‘=ynb ydwdg t’w b’wm ydwdg t’w Mr’
htyh hwhy yp=l‘ K’ : My’ybnh wydb‘ dyb rbd rV’ hwhy rbdk 3
Mgw : hV‘ rV’ lkk hVnm t’Txb wynp l‘m ryshl hdwhyb 4
: xlsl hwhy hb’=’lw yqn Md MlVwry=t’ ’lmyw KpV rV’ yqnh=Md
yrbd rps=l‘ Mybwtk Mh=’lh hV‘ rV’=lkw Myqywhy yrbd rtyw 5
wnb Nykywhy Klmyw wytb’=M‘ Myqywhy bkVyw : hdwhy yklml Mymyh 6
Klm xql=yk wYr’m t’Yl MyrYm Klm dw‘ Pysh=’lw : wytxt 7
: MyrYm Klml htyh rV’ lk trp=rhn=d‘ MyrYm lxnm lbb
MyVdx hVlVw wklmb Nykywhy hnV hrV‘ hnmV=Nb 8
‘rh V‘yw : MlVwrym Ntnl’=tb ’tVxn wm’ MVw MlVwryb Klm 9
rY’ndkbn ydb‘ hl‘ ’yhh t‘b : wyb’ hV‘=rV’ lkk hwhy yny‘b 10
lbb=Klm rY’ndkwbn ’byw : rwYmb ry‘h ’btw MlVwry lbb=Klm 11
lbb Klm=l‘ hdwhy=Klm Nykywhy ’Yyw : hyl‘ MyrY wydb‘w ry‘h=l‘ 12
hnmV tnVb lbb Klm wt’ xqyw wysyrsw wyrVw wydb‘w wm’w ’wh
Klmh tyb twrYw’w hwhy tyb twrYw’=lk=t’ MVm ’Ywyw : wklml 13
lkyhb l’rVy=Klm hmlV hV‘ rV’ bhzh ylk=lk=t’ ZYqyw
MyrVh=lk=t’w MlVwry=lk=t’ hlghw : hwhy rbd rV’k hwhy 14
’l rgsmhw Vrxh=lkw hlwg Mypl’ hrV‘ lyxh yrwbg=lk t’w
Klmh M’=t’w hlbb Nykywhy=t’ lgyw : Zr’h=M‘ tld tlwz r’Vn 15
MlVwrym hlwg Kylwh Zr’h ylw’ t’w wysyrs=t’w Klmh yVn=t’w
lkh Pl’ rgsmhw Vrxhw Mypl’ t‘bV lyxh yVn’=lk t’w : hlbb 16
=Klm Klmyw : hlbb hlwg lbb=Klm M’ybyw hmxlm yV‘ Myrwbg 17
: whyqdY wmV=t’ bsyw wytxt wdd hyntm=t’ lbb
sŘ 35 Klm hnV hrV‘ tx’w wklmb whyqdY hnV tx’w MyrV‘=Nb 18
hwhy yny‘b ‘rh V‘yw : hnblm whymry=tb lTymx wm’ MVw MlVwryb 19
lkk
24. 20–25. 23 b Myklm 377
20 hdwhybw MlVwryb htyh hwhy P’=l‘ yk : Myqywhy hV‘=rV’ lkk
: lbb Klmb whyqdY drmyw wynp l‘m Mt’ wklVh=d‘

hk ’b Vdxl rwV‘b yryV‘h Vdxb wklml ty‘yVth tnVb yhyw


wnbyw hyl‘ Nxyw MlVwry=l‘ wlyx=lkw ’wh lbb=Klm rY’ndkbn
2 Klml hnV hrV‘ ytV‘ d‘ rwYmb ry‘h ’btw : bybs qyd hyl‘
3 M‘l Mxl hyh=’lw ry‘b b‘rh qzxyw Vdxl h‘Vtb : whyqdY
4 Nyb r‘V Krd hlylh hmxlmh yVn’=lkw ry‘h ‘qbtw : Zr’h
Krd Klyw bybs ry‘h=l‘ MydVkw Klmh Ng=l‘ rV’ Mytmxh
5 wxry twbr‘b wt’ wgVyw Klmh rx’ MydVk=lyx wpdryw : hbr‘h
6 lbb Klm=l’ wt’ wl‘yw Klmh=t’ wVptyw : wyl‘m wYpn wlyx=lkw
7 yny‘=t’w wyny‘l wTxV whyqdY ynb=t’w : TpVm wt’ wrbdyw htlbr
: lbb wh’byw MytVxnb whrs’yw rw‘ whyqdY
8 Klml hnV hrV‘=‘Vt tnV ’yh Vdxl h‘bVb yVymxh Vdxbw
lbb=Klm db‘ MyxbT=br Nd’rzwbn ’b lbb=Klm rY’ndkbn
9 MlVwry ytb=lk t’w Klmh tyb=t’w hwhy=tyb=t’ PrVyw : MlVwry
10 wYtn bybs MlVwry tmwx=t’w : V’b PrV lwdg tyb=lk=t’w
11 ry‘b Myr’Vnh M‘h rty t’w : MyxbT=br rV’ MydVk lyx=lk
hlgh Nwmhh rty t’w lbb Klmh=l‘ wlpn rV’ Mylpnh=t’w
12 Mymrkl MyxbT=br ry’Vh Zr’h tldmw : MyxbT=br Nd’rzwbn
13 My=t’w twnkmh=t’w hwhy=tyb rV’ tVxnh ydwm‘=t’w : Mybgylw
: hlbb MtVxn=t’ w’Vyw MydVk wrbV hwhy=tybb rV’ tVxnh
14 ylk=lk t’w twpkh=t’w twrmzmh=t’w My‘yh=t’w trysh=t’w
15 rV’ twqrzmh=t’w twtxmh=t’w : wxql Mb=wtrVy rV’ tVxnh
16 Myh MynV Mydwm‘h : MyxbT=br xql Psk Psk=rV’w bhz bhz
tVxnl lqVm hyh=’l hwhy tybl hmlV hV‘=rV’ twnkmhw dx’h
17 trtkw dx’h dwm‘h tmwq hm’ hrV‘ hnmV : hl’h Mylkh=lk
trtkh=l‘ Mynmrw hkbVw hm’ VlV trtkh tmwqw tVxn wyl‘
18 MyxbT=br xqyw : hkbVh=l‘ ynVh dwm‘l hl’kw tVxn lkh bybs
yrmV tVlV=t’w hnVm Nhk whynpY=t’w V’rh Nhk hyrV=t’
19 hmxlmh yVn’=l‘ dyqp ’wh=rV’ dx’ syrs xql ry‘h=Nmw : Psh
rV rpsh t’w ry‘b w’Ymn rV’ Klmh=ynp y’rm MyVn’ hVmxw
: ry‘b My’Ymnh Zr’h M‘m Vy’ MyVVw Zr’h M‘=t’ ’bYmh ’bYh
20, 21 Kyw : htlbr lbb Klm=l‘ Mt’ Klyw MyxbT=br Nd’rzwbn Mt’ xqyw
: wtmd’ l‘m hdwhy lgyw tmx Zr’b hlbrb Mtymyw lbb Klm Mt’
22 dqpyw lbb Klm rY’ndkwbn ry’Vh rV’ hdwhy Zr’b r’Vnh M‘hw
23 hmh Mylyxh yrV=lk w‘mVyw : NpV=Nb Mqyx’=Nb whyldg=t’ Mhyl‘
hpYmh whyldg=l’ w’byw whyldg=t’ lbb=Klm dyqph=yk MyVn’hw
l’‘mVyw
378 b Myklm 25. 24–30
whynz’yw ytpTnh tmxnt=Nb hyrVw xrq=Nb Nnxwyw hyntn=Nb l’‘mVyw
rm’yw MhyVn’lw whyldg Mhl ‘bVyw : MhyVn’w hmh ytk‘mh=Nb 24
lbb Klm=t’ wdb‘w Zr’b wbV MydVkh ydb‘m w’ryt=l’ Mhl
hyntn=Nb l’‘mVy ’b y‘ybVh Vdxb yhyw : Mkl bTyw 25
tmyw whyldg=t’ wkyw wt’ MyVn’ hrV‘w hkwlmh ‘rzm ‘mVyl’=Nb
M‘h=lk wmqyw : hpYmb wt’ wyh=rV’ MydVkh=t’w Mydwhyh=t’w 26
: MydVk ynpm w’ry yk MyrYm w’byw Mylyxh yrVw lwdg=d‘w NTqm
hdwhy=Klm Nykywhy twlgl hnV ‘bVw MyVlVb yhyw 27
lbb Klm Kdrm lyw’ ’Vn Vdxl h‘bVw MyrV‘b Vdx rV‘ MynVb
wt’ rbdyw : ’lk tybm hdwhy=Klm Nykywhy V’r=t’ wklm tnVb 28
t’ ’nVw : lbbb wt’ rV’ Myklmh ’sk l‘m w’sk=t’ Ntyw twbT 29
dymt txr’ wtxr’w : wyyx ymy=lk wynpl dymt Mxl lk’w w’lk ydgb 30
: wyx ymy lk wmwyb Mwy=rbd Klmh t’m wl=hntn

+h=rV’ ywgh yrVâ Ł Nmysw ,y‘br’w MyVlVw tw’m Vmxw Pl’ Myklm rpsd yqwsp Mwks
qwsp b"k Nmys +’ Myklm[ My’ybnh t’ l’rVy=Klm Zbqyw wyWxw .]b"y g"l Mylht[ wyhl’
.]+T +b hyrkz[ bybs V’ tmwx +h=M’n hl hyh’ yn’w Nmysw ,MyVlVw hVmx wyrdsw .]+w
‘br’ NwV’rh tybh brxV d‘ dwd Nb hmlV KlmVm rpsh twnV .hVVw My‘br’ wytwqspw
.Mymy rV‘w MyVdx hVVw hnV hrV‘ tx’w tw’m

dklyw NwVmV Klyw MynwV’rh Myrps ‘br’ ty‘ybr .MynwV’rh Myrps t‘br’ wqyls
Myk’lm rnb’ xlVyw MynwV’rh Myrps ‘br’ yYx .]+d w"T MyTpV[ Myl‘wV tw’m=VlV
hk tynVh MynwV’rh Myrps ‘br’ ty‘ybr .]b"y qwsp +g Nmys +b l’wmV[ wytxt dwd=l’
.]d"k qwsp b"y +’ Myklm[ wl‘t=’l +h rm’

The number of the verses of the book of Kings is 1534, and the sign is,
BLESSED IS THE NATION whose God is the Lord (â Ł = 1000, V = 300, r
= 200, y = 10, h = 5, g = 3, w = 6, y = 10; [Psa 33.12]) And its middle point
is, And the king of Israel gathered the prophets together [1Ki 22.6]. And its
sedarim are 35 and the sign is, For I, saith the Lord, will be UNTO HER a wall
of fire round about [Zec 2.5]. And its peseqot are 46. The years of the book
are from the accession of Solomon son of David unto the desolation of the first
house 411 years and 6 months and 10 days.
The four former books are completed. A fourth of the four former books is,
And Samson went and took three hundred foxes [Jdg 15.4]. The middle point
of the four former books is, And Abner sent messengers to David where he was
[2Sa 3.12]. The second fourth of the four former books is, Thus saith the Lord,
Ye shall not go up [1Ki 12.24].
hy‘Vy
’ Mtwy whyz‘ ymyb MlVwryw hdwhy=l‘ hzx rV’ Zwm’=Nb why‘Vy Nwzx sŘ 1
2 Mynb rbd hwhy yk Zr’ ynyz’hw MymV w‘mV : hdwhy yklm whyqzxy zx’
3 wyl‘b swb’ rwmxw whnq rwV ‘dy : yb w‘Vp Mhw ytmmwrw ytldg
4 My‘rm ‘rz Nw‘ dbk M‘ ’Tx ywg ywh : Nnwbth ’l ym‘ ‘dy ’l l’rVy
5 l‘ : rwx’ wrzn l’rVy Vwdq=t’ wY’n hwhy=t’ wbz‘ MytyxVm Mynb
6 lgr=Pkm : ywd bbl=lkw ylxl V’r=lk hrs wpyswt dw‘ wkt hm
wVbx ’lw wrz=’l hyrT hkmw hrwbxw ‘Yp Mtm wb=Ny’ V’r=d‘w
7 Mktmd’ V’ twprV Mkyr‘ hmmV MkYr’ : NmVb hkkr ’lw
8 NwyY=tb hrtwnw : Myrz tkphmk hmmVw ht’ Mylk’ Myrz Mkdgnl
9 tw’bY hwhy ylwl : hrwYn ry‘k hVqmb hnwlmk Mrkb hksk
: wnymd hrm‘l wnyyh Mdsk T‘mk dyrV wnl rytwh

10, 11 yl=hml : hrm‘ M‘ wnyhl’ trwt wnyz’h Mds ynyYq hwhy=rbd w‘mV
Myrp Mdw My’yrm blxw Myly’ twl‘ yt‘bV hwhy rm’y Mkyxbz=br
12 t’z Vqb=ym ynp tw’rl w’bt yk : ytYpx ’l Mydwt‘w MyVbkw
13 hb‘wt trTq ’wV=txnm ’ybh wpyswt ’l : yrYx smr Mkdym
14 MkyVdx : hrY‘w Nw’ lkw’=’l ’rqm ’rq tbVw Vdx yl ’yh
15 Mkypk MkVrpbw : ’Vn yty’ln xrTl yl‘ wyh yVpn h’nV Mkyd‘wmw
: w’lm Mymd Mkydy ‘mV ynny’ hlpt wbrt=yk Mg Mkm yny‘ Myl‘’
16, 17 bTyh wdml : ‘rh wldx yny‘ dgnm Mkyll‘m ‘r wrysh wkzh wYxr
: hnml’ wbyr Mwty wTpV Zwmx wrV’ TpVm wVrd
18 wnybly glVk MynVk Mky’Tx wyhy=M’ hwhy rm’y hxkwnw ’n=wkl
19 : wlk’t Zr’h bwT Mt‘mVw wb’t=M’ : wyhy rmYk ‘lwtk wmyd’y=M’
20 : rbd hwhy yp yk wlk’t brx Mtyrmw wn’mt=M’w
21 ht‘w hb Nyly qdY TpVm yt’lm hnm’n hyrq hnwzl htyh hky’
22, 23 yrbxw Myrrws KyrV : Mymb lwhm K’bs Mygysl hyh Kpsk : MyxYrm
hnml’ byrw wTpVy ’l Mwty MynmlV Pdrw dxV bh’ wlk Mybng
: Mhyl’ ’by=’l
24 hmqn’w yrYm Mxn’ ywh l’rVy ryb’ tw’bY hwhy Nwd’h M’n Nkl
25 : Kylydb=lk hrys’w Kygys rbk PrY’w Kyl‘ ydy hbyV’w : ybyw’m
26 ry‘ Kl ’rqy Nk=yrx’ hlxtbk KyY‘yw hnV’rbk KyTpV hbyV’w
27, 28 rbVw : hqdYb hybVw hdpt TpVmb NwyY : hnm’n hyrq qdYh
29 Mtdmx rV’ Myly’m wVby yk : wlky hwhy ybz‘w wdxy My’Txw My‘Vp
30 hngkw hl‘ tlbn hl’k wyht yk : Mtrxb rV’ twnghm wrpxtw
31 wdxy MhynV wr‘bw ZwYynl wl‘pw tr‘nl Nsxh hyhw : hl Ny’ Mym=rV’
Ny’w
380 hy‘Vy 2. 1–3. 12
: hbkm Ny’w
tyrx’b hyhw : MlVwryw hdwhy=l‘ Zwm’=Nb why‘Vy hzx rV’ rbdh b, 2
wrhnw tw‘bgm ’Vnw Myrhh V’rb hwhy=tyb rh hyhy Nwkn Mymyh
hwhy=rh=l’ hl‘nw wkl wrm’w Mybr Mym‘ wklhw : Mywgh=lk wyl’ 3
’Yt NwyYm yk wytxr’b hklnw wykrdm wnryw bq‘y yhl’ tyb=l’
Mybr Mym‘l xykwhw Mywgh Nyb TpVw : MlVwrym hwhy=rbdw hrwt 4
brx ywg=l’ ywg ’Vy=’l twrmzml Mhytwtynxw Myt’l Mtwbrx wttkw
rw’b hklnw wkl bq‘y tyb : hmxlm dw‘ wdmly=’lw 5
MytVlpk Mynn‘w Mdqm w’lm yk bq‘y tyb Km‘ htVTn yk : hwhy 6
wytrY’l hYq Ny’w bhzw Psk wYr’ ’lmtw : wqypVy Myrkn ydlybw 7
Mylyl’ wYr’ ’lmtw : wytbkrml hYq Ny’w Mysws wYr’ ’lmtw 8
Vy’=lpVyw Md’ xVyw : wyt‘bY’ wV‘ rV’l wwxtVy wydy hV‘ml 9
rdhmw hwhy dxp ynpm rp‘b NmThw rwYb ’wb : Mhl ’Vt=l’w 10
wdbl hwhy bgVnw MyVn’ Mwr xVw lpV Md’ twhbg yny‘ : wnw’g 11
l‘w Mrw h’g=lk l‘ tw’bY hwhyl Mwy yk : ’whh Mwyb 12
ynwl’=lk l‘w My’Vnhw Mymrh Nwnblh yzr’=lk l‘w : lpVw ’Vn=lk 13
l‘w : tw’Vnh tw‘bgh=lk l‘w Mymrh Myrhh=lk l‘w : NVbh 14, 15
l‘w VyVrt twyn’=lk l‘w : hrwYb hmwx=lk l‘w hbg ldgm=lk 16
bgVnw MyVn’ Mwr lpVw Md’h twhbg xVw : hdmxh twykV=lk 17
MyrY twr‘mb w’bw : Plxy lylk Mylyl’hw : ’whh Mwyb wdbl hwhy 18, 19
Mwyb : Zr’h Zr‘l wmwqb wnw’g rdhmw hwhy dxp ynpm rp‘ twlxmbw 20
wl=wV‘ rV’ wbhz ylyl’ t’w wpsk ylyl’ t’ Md’h KylVy ’whh
yp‘sbw MyrYh twrqnb ’wbl : MyplT‘lw twrp rpxl twxtVhl 21
wldx : Zr’h Zr‘l wmwqb wnw’g rdhmw hwhy dxp ynpm My‘lsh 22
: ’wh bVxn hmb=yk wp’b hmVn rV’ Md’h=Nm Mkl

hn‘Vmw N‘Vm hdwhymw MlVwrym rysm tw’bY hwhy Nwd’h hnh yk g


Msqw ’ybnw TpwV hmxlm Vy’w rwbg : Mym=N‘Vm lkw Mxl=N‘Vm lk 2
yttnw : Vxl Nwbnw MyVrx Mkxw Z‘wyw Mynp ’wVnw MyVmx=rV : Nqzw 3, 4
Vy’w Vy’b Vy’ M‘h Vgnw : Mb=wlVmy Mylwl‘tw MhyrV Myr‘n 5
tyb wyx’b Vy’ Vpty=yk : dbknb hlqnhw Nqzb r‘nh wbhry wh‘rb 6
’Vy : Kdy txt t’zh hlVkmhw wnl=hyht NyYq hkl hlmV wyb’ 7
’l hlmV Ny’w Mxl Ny’ ytybbw Vbx hyh’=’l rm’l ’whh Mwyb
Mhyll‘mw MnwVl=yk lpn hdwhyw MlVwry hlVk yk : M‘ NyYq ynmyVt 8
Mdsk Mt’Txw Mb htn‘ Mhynp trkh : wdwbk yn‘ twrml hwhy=l’ 9
bwT=yk qydY wrm’ : h‘r Mhl wlmg=yk MVpnl yw’ wdxk ’l wdygh 10
ym‘ : wl hV‘y wydy lwmg=yk ‘r ‘Vrl yw’ : wlk’y Mhyll‘m yrp=yk 11, 12
Kytxr’ Krdw My‘tm KyrV’m ym‘ wb wlVm MyVnw llw‘m wyVgn
w‘lb
3. 13–5. 13 hy‘Vy 381
: w‘lb
13, 14 wm‘ ynqz=M‘ ’wby TpVmb hwhy : Mym‘ Nydl dm‘w hwhy byrl bYn
15 ym‘ w’kdt Mklm : Mkytbb yn‘h tlzg Mrkh Mtr‘b Mt’w wyrVw
: tw’bY hwhy ynd’=M’n wnxTt Myyn‘ ynpw
16 Myny‘ twrqVmw Nwrg twwTn hnkltw NwyY twnb whbg yk N‘y hwhy rm’yw
17 NwyY twnb dqdq ynd’ xpVw : hnsk‘t Mhylgrbw hnklt PwpTw Kwlh
: hr‘y Nhtp hwhyw
18 : MynrhVhw MysybVhw Mysk‘h tr’pt t’ ynd’ rysy ’whh Mwyb
19, 20 Vpnh ytbw MyrVqhw twd‘Yhw Myr’ph : twl‘rhw twrVhw twpTnh
21, 22 twxpTmhw twpT‘mhw twYlxmh : P’h ymznw tw‘bTh : MyVxlhw
23, 24 MVb txt hyhw : Mydydrhw twpynYhw Mynydshw Mynylghw : MyTyrxhw
lygytp txtw hxrq hVqm hV‘m txtw hpqn hrwgx txtw hyhy qm
25, 26 wn’w : hmxlmb Ktrwbgw wlpy brxb Kytm : ypy txt=yk qV trgxm
d dx’ Vy’b MyVn ‘bV wqyzxhw : bVt Zr’l htqnw hyxtp wlb’w
wnyl‘ KmV ’rqy qr Vbln wntlmVw lk’n wnmxl rm’l ’whh Mwyb
: wntprx Ps’
2 tr’ptlw Nw’gl Zr’h yrpw dwbklw ybYl hwhy xmY hyhy ’whh Mwyb
3 rm’y Vwdq MlVwryb rtwnhw NwyYb r’Vnh hyhw : l’rVy tTylpl sŘ 2
4 NwyY=twnb t’Y t’ ynd’ Zxr M’ : MlVwryb Myyxl bwtkh=lk wl
5 hwhy ’rbw : r‘b xwrbw TpVm xwrb hbrqm xydy MlVwry ymd=t’w
hbhl V’ hgnw NV‘w Mmwy Nn‘ h’rqm=l‘w NwyY=rh Nwkm=lk l‘
6 hsxmlw brxm Mmwy=lYl hyht hksw : hpx dwbk=lk=l‘ yk hlyl
h ydwd tryV ydydyl ’n hryV’ : rTmmw Mrzm rwtsmlw
2 qrV wh‘Tyw whlqsyw whqz‘yw : NmV=Nb Nrqb ydydyl hyh Mrk wmrkl
: MyV’b V‘yw Mybn‘ twV‘l wqyw wb bYx bqy=Mgw wkwtb ldgm Nbyw
3, 4 twV‘l=hm : ymrk Nybw ynyb ’n=wTpV hdwhy Vy’w MlVwry bVwy ht‘w
: MyV’b V‘yw Mybn‘ twV‘l ytywq ‘wdm wb ytyV‘ ’lw ymrkl dw‘
5 hyhw wtkwVm rsh ymrkl hV‘ yn’=rV’ t’ Mkt’ ’n=h‘ydw’ ht‘w
6 rd‘y ’lw rmzy ’l htb whtyV’w : smrml hyhw wrdg Zrp r‘bl
7 Mrk yk : rTm wyl‘ ryTmhm hwY’ Myb‘h l‘w tyVw rymV hl‘w
TpVml wqyw wy‘wV‘V ‘Tn hdwhy Vy’w l’rVy tyb tw’bY hwhy
8 tybb tyb y‘ygm ywh : hq‘Y hnhw hqdYl xpVm hnhw
: Zr’h brqb Mkdbl MtbVwhw Mwqm sp’ d‘ wbyrqy hdVb hdV
9 Ny’m MybwTw Myldg wyhy hmVl Mybr Mytb ’l=M’ tw’bY hwhy ynz’b
10 : hpy’ hV‘y rmx ‘rzw tx’ tb wV‘y Mrk=ydmY trV‘ yk : bVwy
11 Nyy PVnb yrx’m wpdry rkV rqbb ymykVm ywh
12 hwhy l‘p t’w MhytVm Nyyw lylxw Pt lbnw rwnk hyhw : Mqyldy
13 wdwbkw t‘d=ylbm ym‘ hlg Nkl : w’r ’l wydy hV‘mw wTyby ’l
ytm
382 hy‘Vy 5. 14–6. 13
hyp hr‘pw hVpn lw’V hbyxrh Nkl : ’mY hxY wnwmhw b‘r ytm 14
Vy’=lpVyw Md’ xVyw : hb zl‘w hnw’Vw hnwmhw hrdh dryw qx=ylbl 15
Vwdqh l’hw TpVmb tw’bY hwhy hbgyw : hnlpVt Myhbg yny‘w 16
: wlk’y Myrg Myxm twbrxw Mrbdk MyVbk w‘rw : hqdYb Vdqn 17
: h’Tx hlg‘h twb‘kw ’wVh ylbxb Nw‘h ykVm ywh 18
tY‘ h’wbtw brqtw h’rn N‘ml whV‘m hVyxy rhmy Myrm’h 19
‘r bwTlw bwT ‘rl Myrm’h ywh : h‘dnw l’rVy Vwdq 20
: rml qwtmw qwtml rm MymV KVxl rw’w rw’l KVx MymV
: Mynwbn Mhynp dgnw Mhyny‘b Mymkx ywh 21
bq‘ ‘Vr yqydYm : rkV Ksml lyx=yVn’w Nyy twtVl Myrwbg ywh 22, 23
NwVl Vq lk’k Nkl : wnmm wrysy MyqydY tqdYw dxV 24
yk hl‘y qb’k Mxrpw hyhy qmk MVrV hpry hbhl VVxw V’
Nk=l‘ : wY’n l’rVy=Vwdq trm’ t’w tw’bY hwhy trwt t’ ws’m 25
Mtlbn yhtw Myrhh wzgryw whkyw wyl‘ wdy Tyw wm‘b hwhy=P’ hrx
sn=’Vnw : hywTn wdy dw‘w wp’ bV=’l t’z=lkb twYwx brqb hxwsk 26
Py‘=Ny’ : ’wby lq hrhm hnhw Zr’h hYqm wl qrVw qwxrm Mywgl 27
KwrV qtn ’lw wyYlx rwz’ xtpn ’lw NVyy ’lw Mwny ’l wb lVwk=Ny’w
rYk wysws twsrp twkrd wytwtVq=lkw MynwnV wyYx rV’ : wyl‘n 28
zx’yw Mhnyw Myrypkk g’Vw ’yblk wl hg’V : hpwsk wylglgw wbVxn 29
Zr’l Tbnw My=tmhnk ’whh Mwyb wyl‘ Mhnyw : lyYm Ny’w Tylpyw PrT 30
: hypyr‘b KVx rw’w rY KVx=hnhw
’Vnw Mr ’sk=l‘ bVy ynd’=t’ h’r’w whyz‘ Klmh twm=tnVb w
VV Mypnk VV wl l‘mm Mydm‘ MyprV : lkyhh=t’ My’lm wylwVw 2
: Ppw‘y MytVbw wylgr hsky MytVbw wynp hsky MytVb dx’l Mypnk
sŘ 3 Zr’h=lk ’lm tw’bY hwhy Vwdq Vwdq Vwdq rm’w hz=l’ hz ’rqw 3
rm’w : NV‘ ’lmy tybhw ’rwqh lwqm Mypsh twm’ w‘nyw : wdwbk 4, 5
MytpV ’mT=M‘ Kwtbw ykn’ MytpV=’mT Vy’ yk ytymdn=yk yl=yw’
=Nm dx’ yl’ P‘yw : yny‘ w’r tw’bY hwhy Klmh=t’ yk bVy ykn’ 6
rm’yw yp=l‘ ‘gyw : xbzmh l‘m xql Myxqlmb hpYr wdybw MyprVh 7
lwq=t’ ‘mV’w : rpkt Kt’Txw Knw‘ rsw KytpV=l‘ hz ‘gn hnh 8
Kl rm’yw : ynxlV ynnh rm’w wnl=Kly ymw xlV’ ym=t’ rm’ ynd’ 9
NmVh : w‘dt=l’w w’r w’rw wnybt=l’w ‘wmV w‘mV hzh M‘l trm’w 10
‘mVy wynz’bw wyny‘b h’ry=Np ‘Vh wyny‘w dbkh wynz’w hzh M‘h=bl
w’V=M’ rV’ d‘ rm’yw ynd’ ytm=d‘ rm’w : wl ’prw bVw Nyby wbblw 11
hwhy qxrw : hmmV h’Vt hmd’hw Md’ Ny’m Mytbw bVwy Ny’m Myr‘ 12
htyhw hbVw hyryV‘ hb dw‘w : Zr’h brqb hbwz‘h hbrw Md’h=t’ 13
: htbYm Vdq ‘rz Mb tbYm tklVb rV’ Nwl’kw hl’k r‘bl
yhyw
7. 1–8. 6 hy‘Vy 383
z Mr’=Klm NyYr hl‘ hdwhy Klm whyz‘=Nb Mtwy=Nb zx’ ymyb yhyw
lky ’lw hyl‘ hmxlml MlVwry l’rVy=Klm whylmr=Nb xqpw
2 ‘nyw Myrp’=l‘ Mr’ hxn rm’l dwd tybl dgyw : hyl‘ Mxlhl
3 hwhy rm’yw : xwr=ynpm r‘y=yY‘ ‘wnk wm‘ bblw wbbl
hYq=l’ Knb bwVy r’Vw ht’ zx’ t’rql ’n=’Y why‘Vy=l’
4 rmVh wyl’ trm’w : sbwk hdV tlsm=l’ hnwyl‘h hkrbh tl‘t
hl’h MynV‘h Mydw’h twbnz ynVm Kry=l’ Kbblw ’ryt=l’ TqVhw
5 Myrp’ h‘r Mr’ Kyl‘ Z‘y=yk N‘y : whylmr=Nbw Mr’w NyYr P’=yrxb
6 Kylmnw wnyl’ hn‘yqbnw hnYyqnw hdwhyb hl‘n : rm’l whylmr=Nbw
7 ’l hwhy ynd’ rm’ hk : l’bT=Nb t’ hkwtb Klm
8 dw‘bw NyYr qVmd V’rw qVmd Mr’ V’r yk : hyht ’lw Mwqt
9 V’rw NwrmV Myrp’ V’rw : M‘m Myrp’ txy hnV Vmxw MyVV
: wnm’t ’l yk wnym’t ’l M’ whylmr=Nb NwrmV
10, 11 Kyhl’ hwhy M‘m tw’ Kl=l’V : rm’l zx’=l’ rbd hwhy Pswyw
12 hsn’=’lw l’V’=’l zx’ rm’yw : hl‘ml hbgh w’ hl’V qm‘h
13 yk MyVn’ tw’lh Mkm T‘mh dwd tyb ’n=w‘mV rm’yw : hwhy=t’
14 hrh hml‘h hnh tw’ Mkl ’wh ynd’ Nty Nkl : yhl’=t’ Mg w’lt
15 sw’m wt‘dl lk’y Vbdw h’mx : l’ wnm‘ wmV t’rqw Nb tdlyw
16 bz‘t bwTb rxbw ‘rb sw’m r‘nh ‘dy MrTb yk : bwTb rwxbw ‘rb
17 Km‘=l‘w Kyl‘ hwhy ’yby : hyklm ynV ynpm Zq ht’ rV’ hmd’h
t’ hdwhy l‘m Myrp’=rws Mwyml w’b=’l rV’ Mymy Kyb’ tyb=l‘w
18 rV’ bwbzl hwhy qrVy ’whh Mwyb hyhw : rwV’ Klm
19 Mlk wxnw w’bw : rwV’ Zr’b rV’ hrwbdlw MyrYm yr’y hYqb
: Myllhnh lkbw MyYwY‘nh lkbw My‘lsh yqyqnbw twtbh ylxnb
20 rwV’ Klmb rhn yrb‘b hrykVh r‘tb ynd’ xlgy ’whh Mwyb
21 hyhw : hpst Nqzh=t’ Mgw Mylgrh r‘Vw V’rh=t’
22 blx twV‘ brm hyhw : N’Y=ytVw rqb tlg‘ Vy’=hyxy ’whh Mwyb
23 hyhw : Zr’h brqb rtwnh=lk lk’y Vbdw h’mx=yk h’mx lk’y
Psk Pl’b Npg Pl’ MV=hyhy rV’ Mwqm=lk hyhy ’whh Mwyb
24 tyVw rymV=yk hmV ’by tVqbw MyYxb : hyhy tyVlw rymVl
25 hmV ’wbt=’l Nwrd‘y rd‘mb rV’ Myrhh lkw : Zr’h=lk hyht
: hV smrmlw rwV xlVml hyhw tyVw rymV t’ry
x rhml Vwn’ Trxb wyl‘ btkw lwdg Nwylg Kl=xq yl’ hwhy rm’yw
2 whyrkz=t’w Nhkh hyrw’ t’ Mynm’n Myd‘ yl hdy‘’w : zb Vx llV
3 Nb dltw rhtw h’ybnh=l’ brq’w : whykrby Nb
4 r‘nh ‘dy MrTb yk : zb Vx llV rhm wmV ’rq yl’ hwhy rm’yw
: rwV’ Klm ynpl NwrmV llV t’w qVmd lyx=t’ ’Vy ym’w yb’ ’rq
5, 6 hzh M‘h s’m yk N‘y : rm’l dw‘ yl’ rbd hwhy Psyw
t’
384 hy‘Vy 8. 7–9. 15
hnh Nklw : whylmr=Nbw NyYr=t’ VwVmw T’l Myklhh xlVh ym t’ 7
rwV’ Klm=t’ Mybrhw MymwY‘h rhnh ym=t’ Mhyl‘ hl‘m ynd’
Plxw : wytwdg=lk=l‘ Klhw wyqyp’=lk=l‘ hl‘w wdwbk=lk=t’w 8
KYr’=bxr ’lm wypnk twTm hyhw ‘ygy r’wY=d‘ rb‘w PTV hdwhyb
Zr’=yqxrm lk wnyz’hw wtxw Mym‘ w‘r : l’ wnm‘ 9
Mwqy ’lw rbd wrbd rptw hY‘ wY‘ : wtxw wrz’th wtxw wrz’th 10
ynrsyw dyh tqzxk yl’ hwhy rm’ hk yk : l’ wnm‘ yk 11
rm’y=rV’ lkl rVq Nwrm’t=’l : rm’l hzh=M‘h Krdb tklm 12
tw’bY hwhy=t’ : wYyr‘t ’lw w’ryt=’l w’rwm=t’w rVq hzh M‘h 13
Nb’lw Vdqml hyhw : MkYyr‘m ’whw Mk’rwm ’whw wVydqt wt’ 14
: MlVwry bVwyl Vqwmlw xpl l’rVy ytb ynVl lwVkm rwYlw Pgn
rwY : wdklnw wVqwnw wrbVnw wlpnw Mybr Mb wlVkw 15, 16
bq‘y tybm wynp rytsmh hwhyl ytykxw : ydmlb hrwt Mwtx hdw‘t 17
Mytpwmlw twt’l hwhy yl=Ntn rV’ Mydlyhw ykn’ hnh : wl=ytywqw 18
wrm’y=ykw : NwyY rhb NkVh tw’bY hwhy M‘m l’rVyb 19
M‘=’lh Myghmhw MypYpYmh Myn‘dyh=l’w twb’h=l’ wVrd Mkyl’
’l=M’ hdw‘tlw hrwtl : Mytmh=l’ Myyxh d‘b Vrdy wyhl’=l’ 20
hyhw b‘rw hVqn hb rb‘w : rxV wl=Ny’ rV’ hzh rbdk wrm’y 21
Zr’=l’w : hl‘ml hnpw wyhl’bw wklmb llqw PYqthw b‘ry=yk 22
rV’l P‘wm ’l yk : xdnm hlp’w hqwY Pw‘m hkVxw hrY hnhw Tyby 23
Nwrx’hw yltpn hYr’w Nlwbz hYr’ lqh NwV’rh t‘k hl qYwm
w’r KVxb Myklhh M‘h : Mywgh lylg Ndryh rb‘ Myh Krd dybkh T
’l ywgh tybrh : Mhyl‘ hgn rw’ twmlY Zr’b ybVy lwdg rw’ 2
Mqlxb wlygy rV’k ryYqb txmVk Kynpl wxmV hxmVh tldgh
Mwyk ttxh wb Vgnh TbV wmkV hTm t’w wlbs l‘=t’ yk : llV 3
hprVl htyhw Mymdb hllwgm hlmVw V‘rb N’s Nw’s=lk yk : Nydm 4
wmkV=l‘ hrVmh yhtw wnl=Ntn Nb wnl=dly dly=yk : V’ tlk’m 5
sŘ 4 hrVmh hbrMl : MwlV=rV d‘=yb’ rwbg l’ Z‘wy ’lp wmV ’rqyw 6
hd‘slw ht’ Nykhl wtklmm=l‘w dwd ’sk=l‘ Zq=Ny’ MwlVlw
: t’z=hV‘t tw’bY hwhy t’nq Mlw‘=d‘w ht‘m hqdYbw TpVmb
wlk M‘h w‘dyw : l’rVyb lpnw bq‘yb ynd’ xlV rbd 7, 8
tyzgw wlpn Mynbl : rm’l bbl ldgbw hw’gb NwrmV bVwyw Myrp’ 9
wyl‘ NyYr yrY=t’ hwhy bgVyw : Pylxn Myzr’w w‘dg MymqV hnbn 10
l’rVy=t’ wlk’yw rwx’m MytVlpw Mdqm Mr’ : Ksksy wyby’=t’w 11
bV=’l M‘hw : hywTn wdy dw‘w wp’ bV=’l t’z=lkb hp=lkb 12
hwhy trkyw : wVrd ’l tw’bY hwhy=t’w whkmh=d‘ 13
V’rh ’wh Mynp=’wVnw Nqz : dx’ Mwy Nwmg’w hpk bnzw V’r l’rVym 14
wyrV’mw My‘tm hzh=M‘h yrV’m wyhyw : bnzh ’wh rqV=hrwm ’ybnw 15
My‘lbm
9. 16–10. 26 hy‘Vy 385
16 wytnml’=t’w wymty=t’w ynd’ xmVy=’l wyrwxb=l‘ Nk=l‘ : My‘lbm
bV=’l t’z=lkb hlbn rbd hp=lkw ‘rmw Pnx wlk yk Mxry ’l
17 tYtw lk’t tyVw rymV h‘Vr V’k hr‘b=yk : hywTn wdy dw‘w wp’
18 Zr’ Mt‘n tw’bY hwhy trb‘b : NV‘ tw’g wkb’tyw r‘yh ykbsb
19 Nymy=l‘ rzgyw : wlmxy ’l wyx’=l’ Vy’ V’ tlk’mk M‘h yhyw
20 hVnm : wlk’y w‘rz=rVb Vy’ w‘bV ’lw l’mV=l‘ lk’yw b‘rw
bV=’l t’z=lkb hdwhy=l‘ hmh wdxy hVnm=t’ Myrp’w Myrp’=t’
y Mybtkmw Nw’=yqqx Myqqxh ywh : hywTn wdy dw‘w wp’
2 twnml’ twyhl ym‘ yyn‘ TpVm lzglw Myld Nydm twThl : wbtk lm‘
3 qxrmm h’wVlw hdqp Mwyl wV‘t=hmw : wzby Mymwty=t’w MllV
4 txt ‘rk ytlb : Mkdwbk wbz‘t hn’w hrz‘l wswnt ym=l‘ ’wbt
: hywTn wdy dw‘w wp’ bV=’l t’z=lkb wlpy Mygwrh txtw rys’
5, 6 ywgb : ym‘z Mdyb ’wh=hTmw yp’ TbV rwV’ ywh
wmyVlw zb zblw llV llVl wnwY’ ytrb‘ M‘=l‘w wnxlV’ Pnx
7 yk bVxy Nk=’l wbblw hmdy Nk=’l ’whw : twYwx rmxk smrm
8 wdxy yrV ’lh rm’y yk : T‘m ’l Mywg tyrkhlw wbblb dymVhl
9 qVmdk ’l=M’ tmx dpr’k ’l=M’ wnlk Vymkrkk ’lh : Myklm
10 MlVwrym Mhylyspw lyl’h tklmml ydy h’Ym rV’k : NwrmV
11 MlVwryl hV‘’ Nk hylyl’lw NwrmVl ytyV‘ rV’k ’lh : NwrmVmw
12 NwyY rhb whV‘m=lk=t’ ynd’ ‘Yby=yk hyhw : hybY‘lw
Mwr tr’pt=l‘w rwV’=Klm bbl ldg=yrp=l‘ dqp’ MlVwrybw
13 tlwbg rys’w ytwnbn yk ytmkxbw ytyV‘ ydy xkb rm’ yk : wyny‘
14 ydy Nqk ’Ymtw : MybVwy ryb’k dyrw’w ytVwV Mhytdyt‘w Mym‘
ddn hyh ’lw ytps’ yn’ Zr’h=lk twbz‘ MyYyb Ps’kw Mym‘h lyxl
15 ldgty=M’ wb bYxh l‘ Nzrgh r’ptyh : PYpYmw hp hYpw Pnk
: Z‘=’l hTm Myrhk wymyrm=t’w TbV Pynhk wpynm=l‘ rwVmh
16 txtw Nwzr wynmVmb tw’bY hwhy Nwd’h xlVy Nkl
17 hbhll wVwdqw V’l l’rVy=rw’ hyhw : V’ dwqyk dqy dqy wdbk
18 Vpnm wlmrkw wr‘y dwbkw : dx’ Mwyb wrymVw wtyV hlk’w hr‘bw
19 r‘nw wyhy rpsm wr‘y Z‘ r’Vw : ssn ssmk hyhw hlky rVb=d‘w
20 l’rVy r’V dw‘ Pyswy=’l ’whh Mwyb hyhw : Mbtky
l’rVy Vwdq hwhy=l‘ N‘Vnw whkm=l‘ N‘Vhl bq‘y=tyb tTylpw
21, 22 Km‘ hyhy=M’ yk : rwbg l’=l’ bq‘y r’V bwVy r’V : tm’b
23 hlk yk : hqdY PTwV Zwrx Nwylk wb bwVy r’V Myh lwxk l’rVy
: Zr’h=lk brqb hV‘ tw’bY hwhy ynd’ hYrxnw
24 rwV’m NwyY bVy ym‘ ’ryt=l’ tw’bY hwhy ynd’ rm’=hk Nkl
25 r‘zm T‘m dw‘=yk : MyrYm Krdb Kyl‘=’Vy whTmw hkky TbVb
26 tkmk TwV tw’bY hwhy wyl‘ rrw‘w : Mtylbt=l‘ yp’w M‘z hlkw
Nydm
386 hy‘Vy 10. 27–13. 3
Mwyb hyhw : MyrYm Krdb w’Vnw Myh=l‘ whTmw brw‘ rwYb Nydm 27
: NmV=ynpm l‘ lbxw Kr’wY l‘m wl‘w KmkV l‘m wlbs rwsy ’whh
‘bg hrb‘m wrb‘ : wylk dyqpy Vmkml Nwrgmb rb‘ ty‘=l‘ ’b 28, 29
Mylg=tb Klwq ylhY : hsn lw’V t‘bg hmrh hdrx wnl Nwlm 30
dw‘ : wzy‘h Mybgh ybVy hnmdm hddn : twtn‘ hyn‘ hVyl ybyVqh 31, 32
: MlVwry t‘bg NwyY=tyb rh wdy Ppny dm‘l bnb Mwyh
hmwqh ymrw hYr‘mb hr’p P‘sm tw’bY hwhy Nwd’h hnh 33
ryd’b Nwnblhw lzrbb r‘yh ykbs Pqnw : wlpVy Myhbghw My‘wdg 34
sŘ 5 hxnw : hrpy wyVrVm rYnw yVy ‘zgm rTx ’Yyw : lwpy ’y, 2
t’ryw t‘d xwr hrwbgw hY‘ xwr hnybw hmkx xwr hwhy xwr wyl‘
‘mVml=’lw TwpVy wyny‘ h’rml=’lw hwhy t’ryb wxyrhw : hwhy 3
Zr’=hkhw Zr’=ywn‘l rwVymb xykwhw Myld qdYb TpVw : xykwy wynz’ 4
hnwm’hw wyntm rwz’ qdY hyhw : ‘Vr tymy wytpV xwrbw wyp TbVb 5
rypkw lg‘w Zbry ydg=M‘ rmnw Vbk=M‘ b’z rgw : wyYlx rwz’ 6
Nhydly wYbry wdxy hny‘rt bdw hrpw : Mb ghn NTq r‘nw wdxy ’yrmw 7
ynw‘pY trw’m l‘w Ntp rx=l‘ qnwy ‘V‘Vw : Nbt=lk’y rqbk hyr’w 8
Zr’h h’lm=yk yVdq rh=lkb wtyxVy=’lw w‘ry=’l : hdh wdy lwmg 9
VrV ’whh Mwyb hyhw : Myskm Myl Mymk hwhy=t’ h‘d 10
: dwbk wtxnm htyhw wVrdy Mywg wyl’ Mym‘ snl dm‘ rV’ yVy

rV’ wm‘ r’V=t’ twnql wdy tynV ynd’ Pyswy ’whh Mwyb hyhw 11
tmxmw r‘nVmw Mly‘mw Vwkmw swrtpmw MyrYmmw rwV’m r’Vy
Zbqy hdwhy twYpnw l’rVy yxdn Ps’w Mywgl sn ’Vnw : Myh yy’mw 12
wtrky hdwhy yrrYw Myrp’ t’nq hrsw : Zr’h twpnk ‘br’m 13
Ptkb wp‘w : Myrp’=t’ rYy=’l hdwhyw hdwhy=t’ ’nqy=’l Myrp’ 14
ynbw Mdy xwlVm b’wmw Mwd’ Mdq=ynb=t’ wzby wdxy hmy MytVlp
rhnh=l‘ wdy Pynhw MyrYm=My NwVl t’ hwhy Myrxhw : Mt‘mVm Nwm‘ 15
hlsm htyhw : Myl‘nb Kyrdhw Mylxn h‘bVl whkhw wxwr My‘b 16
wtl‘ Mwyb l’rVyl htyh rV’k rwV’m r’Vy rV’ wm‘ r’Vl
Kp’ bVy yb tpn’ yk hwhy Kdw’ ’whh Mwyb trm’w : MyrYm Zr’m by
hwhy hy trmzw yz‘=yk dxp’ ’lw xTb’ yt‘wVy l’ hnh : ynmxntw 2
Mtrm’w : h‘wVyh yny‘mm NwVVb Mym=Mtb’Vw : h‘wVyl yl=yhyw 3, 4
wrykzh wytlyl‘ Mym‘b w‘ydwh wmVb w’rq hwhyl wdwh ’whh Mwyb
: Zr’h=lkb t’z t‘dym hV‘ tw’g yk hwhy wrmz : wmV bgVn yk 5
: l’rVy Vwdq Kbrqb lwdg=yk NwyY tbVy ynrw ylhY 6

wmyrh sn=w’V hpVn=rh l‘ : Zwm’=Nb why‘Vy hzx rV’ lbb ’Vm gy, 2
yt’rq Mg yVdqml ytywY yn’ : Mybydn yxtp w’byw dy wpynh Mhl lwq 3
yrwbg
13. 4–14. 17 hy‘Vy 387
4 Nw’V lwq br=M‘ twmd Myrhb Nwmh lwq : ytw’g yzyl‘ yp’l yrwbg
5 Zr’m My’b : hmxlm ’bY dqpm tw’bY hwhy Myps’n Mywg twklmm
6 yk wlylyh : Zr’h=lk lbxl wm‘z ylkw hwhy MymVh hYqm qxrm
7 bbl=lkw hnyprt Mydy=lk Nk=l‘ : ’wby ydVm dVk hwhy Mwy bwrq
8 wh‘r=l’ Vy’ Nwlyxy hdlwyk Nwzx’y Mylbxw MyryY wlhbnw : smy Vwn’
9 Nwrxw hrb‘w yrzk’ ’b hwhy=Mwy hnh : Mhynp Mybhl ynp whmty
10 MymVh ybkwk=yk : hnmm dymVy hy’Txw hmVl Zr’h MwVl P’
: wrw’ hygy=’l xryw wt’Yb VmVh KVx Mrw’ wlhy ’l Mhylyskw
11 tw’gw Mydz Nw’g ytbVhw Mnw‘ My‘Vr=l‘w h‘r lbt=l‘ ytdqpw
12, 13 MymV Nk=l‘ : rypw’ Mtkm Md’w zpm Vwn’ ryqw’ : lypV’ MyYyr‘
: wp’ Nwrx Mwybw tw’bY hwhy trb‘b hmwqmm Zr’h V‘rtw zygr’
14 wYr’=l’ Vy’w wnpy wm‘=l’ Vy’ Zbqm Ny’w N’Ykw xdm ybYk hyhw
15, 16 wVTry Mhyll‘w : brxb lwpy hpsnh=lkw rqdy ’Ymnh=lk : wswny
17 ydm=t’ Mhyl‘ ry‘m ynnh : hnlgVt MhyVnw Mhytb wsVy Mhyny‘l
18 hnVTrt Myr‘n twtVqw : wb=wYpxy ’l bhzw wbVxy ’l Psk=rV’
19 ybY lbb htyhw : Mny‘ swxt=’l Mynb=l‘ wmxry ’l NTb=yrpw
: hrm‘=t’w Mds=t’ Myhl’ tkphmk MydVk Nw’g tr’pt twklmm
20 My‘rw ybr‘ MV lhy=’lw rwdw rwd=d‘ NkVt ’lw xYnl bVt=’l
21 twnb MV wnkVw Myx’ Mhytb w’lmw MyyY MV=wYbrw : MV wYbry=’l
22 gn‘ ylkyhb Myntw wytwnml’b Myy’ hn‘w : MV=wdqry Myry‘Vw hn‘y
dy rxbw bq‘y=t’ hwhy Mxry yk : wkVmy ’l hymyw ht‘ ’wbl bwrqw
tyb=l‘ wxpsnw Mhyl‘ rgh hwlnw Mtmd’=l‘ Mxynhw l’rVyb dw‘
2 l‘ l’rVy=tyb Mwlxnthw Mmwqm=l’ Mw’ybhw Mym‘ Mwxqlw : bq‘y sŘ 6
: MhyVgnb wdrw MhybVl MybV wyhw twxpVlw Mydb‘l hwhy tmd’
3 hdb‘h=Nmw Kzgrmw KbY‘m Kl hwhy xynh Mwyb hyhw
4 Ky’ trm’w lbb Klm=l‘ hzh lVmh t’Vnw : Kb=db‘ rV’ hVqh
5 : MylVm TbV My‘Vr hTm hwhy rbV : hbhdm htbV Vgn tbV
6 : KVx ylb Pdrm Mywg P’b hdr hrs ytlb tkm hrb‘b Mym‘ hkm
7, 8 Nwnbl yzr’ Kl wxmV MyVwrb=Mg : hnr wxYp Zr’h=lk hTqV hxn
9 t’rql Kl hzgr txtm lw’V : wnyl‘ trkh hl‘y=’l tbkV z’m
yklm lk Mtw’skm Myqh Zr’ ydwt‘=lk My’pr Kl rrw‘ K’wb
10 : tlVmn wnyl’ wnwmk tylx ht’=Mg Kyl’ wrm’yw wn‘y Mlk : Mywg
11, 12 Ky’ : h‘lwt Kyskmw hmr ‘Yy Kytxt Kylbn tymh Knw’g lw’V drwh
13 ht’w : Mywg=l‘ Vlwx Zr’l t‘dgn rxV=Nb llyh MymVm tlpn
bV’w y’sk Myr’ l’=ybkwkl l‘mm hl‘’ MymVh Kbblb trm’
14, 15 K’ : Nwyl‘l hmd’ b‘ ytmb=l‘ hl‘’ : NwpY ytkryb d‘wm=rhb
16 wnnwbty Kyl’ wxygVy Kyl’ Ky’r : rwb=ytkry=l’ drwt lw’V=l’
17 wyr‘w rbdmk lbt MV : twklmm Vy‘rm Zr’h zygrm Vy’h hzh
srh
388 hy‘Vy 14. 18–16. 8
Vy’ dwbkb wbkV Mlk Mywg yklm=lk : htyb xtp=’l wyrys’ srh 18
yn‘Tm Mygrh Vwbl b‘tn rYnk Krbqm tklVh ht’w : wtybb 19
hrwbqb Mt’ dxt=’l : sbwm rgpk rwb=ynb’=l’ ydrwy brx 20
wnykh : My‘rm ‘rz Mlw‘l ’rqy=’l tgrh Km‘ txV KYr’=yk 21
: Myr‘ lbt=ynp w’lmw Zr’ wVryw wmqy=lb Mtwb’ Nw‘b xbTm wynbl
dknw Nynw r’Vw MV lbbl ytrkhw tw’bY hwhy M’n Mhyl‘ ytmqw 22
’T’Tmb hyt’T’Tw Mym=ymg’w dpq Vrwml hytmVw : hwhy=M’n 23
: tw’bY hwhy M’n dmVh
rV’kw htyh Nk ytymd rV’k ’l=M’ rm’l tw’bY hwhy ‘bVn 24
Mhyl‘m rsw wnswb’ yrh=l‘w yYr’b rwV’ rbVl : Mwqt ’yh ytY‘y 25
t’zw Zr’h=lk=l‘ hYw‘yh hY‘h t’z : rwsy wmkV l‘m wlbsw wl‘ 26
hywTnh wdyw rpy ymw Z‘y tw’bY hwhy=yk : Mywgh=lk=l‘ hywTnh dyh 27
: hnbyVy ymw
yk Klk tVlp yxmVt=l’ : hzh ’Vmh hyh zx’ Klmh twm=tnVb 28, 29
w‘rw : Ppw‘m PrV wyrpw ‘pY ’Yy Vxn VrVm=yk Kkm TbV rbVn 30
Ktyr’Vw KVrV b‘rb ytmhw wYbry xTbl Mynwyb’w Myld yrwkb
’b NV‘ NwpYm yk Klk tVlp gwmn ry‘=yq‘z r‘V ylylyh : grhy 31
wsxy hbw NwyY dsy hwhy yk ywg=yk’lm hn‘y=hmw : wyd‘wmb ddwb Ny’w 32
yk hmdn b’wm r‘ ddV lylb yk b’wm ’Vm : wm‘ yyn‘ wT
wbn=l‘ ykbl twmbh Nbydw tybh hl‘ : hmdn b’wm=ryq ddV lylb 2
wytYwxb : h‘wrg Nqz=lk hxrq wyV’r=lkb lylyy b’wm ’bdym l‘w 3
NwbVx q‘ztw : ykbb dry lylyy hlk hytbxrbw hytwgg l‘ qV wrgx 4
: wl h‘ry wVpn w‘yry b’wm yYlx Nk=l‘ Mlwq ‘mVn Zhy=d‘ hl‘l’w
tyxwlh hl‘m yk hyVlV tlg‘ r‘Y=d‘ hxyrb q‘zy b’wml ybl 5
Myrmn ym=yk : wr‘‘y rbV=tq‘z Mynrwx Krd yk wb=hl‘y ykbb 6
hV‘ hrty Nk=l‘ : hyh ’l qry ’Vd hlk ryYx Vby=yk wyhy twmVm 7
b’wm lwbg=t’ hq‘zh hpyqh=yk : Mw’Vy Mybr‘h lxn l‘ Mtdqpw 8
tyV’=yk Md w’lm Nwmyd ym yk : htlly Myly’ r’bw htlly Mylg’=d‘ 9
rk=wxlV : hmd’ tyr’Vlw hyr’ b’wm tTylpl twpswn Nwmyd=l‘ zT
xlVm Nq ddwn=Pw‘k hyhw : NwyY=tb rh=l’ hrbdm ‘lsm Zr’=lVm 2
ytyV hlylp wV‘ hY‘ w’ybh : Nwnr’l trb‘m b’wm twnb hnyyht 3
yxdn Kb wrwgy : ylgt=l’ ddn Myxdn yrts MyrhY Kwtb KlY lylk 4
smr wmt dV hlk Zmh sp’=yk ddwV ynpm wml rts=ywh b’wm
: Zr’h=Nm
sŘ 7 TpVm Vrdw TpV dwd lh’b tm’b wyl‘ bVyw ’sk dsxb Nkwhw 5
Nk=’l wtrb‘w wnw’gw wtw’g d’m ’g b’wm=Nw’g wn‘mV : qdY rhmw 6
wght tVrx=ryq yVyV’l lylyy hlk b’wml b’wm lylyy Nkl : wydb 7
wmlh Mywg yl‘b hmbV Npg llm’ NwbVx twmdV yk : My’kn=K’ 8
hyqwrV
16. 9–18. 7 hy‘Vy 389
9 Nk=l‘ : My wrb‘ wVTn hytwxlV rbdm w‘t w‘gn rz‘y=d‘ hyqwrV
=l‘ yk hl‘l’w NwbVx yt‘md Kwyr’ hmbV Npg rz‘y ykbb hkb’
10 Mymrkbw lmrkh=Nm lygw hxmV Ps’nw : lpn ddyh KryYq=l‘w KYyq
11 Nk=l‘ : ytbVh ddyh Krdh Krdy=’l Mybqyb Nyy ‘‘ry ’l Nnry=’l
12 h’ln=yk h’rn=yk hyhw : Vrx ryql ybrqw wmhy rwnkk b’wml y‘m
: lkwy ’lw llpthl wVdqm=l’ ’bw hmbh=l‘ b’wm
13, 14 rm’l hwhy rbd ht‘w : z’m b’wm=l’ hwhy rbd rV’ rbdh hz
r’Vw brh Nwmhh lkb b’wm dwbk hlqnw rykV ynVk MynV VlVb
: rybk ’wl r‘zm T‘m
zy, 2 yr‘ twbz‘ : hlpm y‘m htyhw ry‘m rswm qVmd hnh qVmd ’Vm
3 Myrp’m rYbm tbVnw : dyrxm Ny’w wYbrw hnyyht Myrd‘l r‘r‘
hwhy M’n wyhy l’rVy=ynb dwbkk Mr’ r’Vw qVmdm hklmmw
4 wrVb NmVmw bq‘y dwbk ldy ’whh Mwyb hyhw : tw’bY
5 Tqlmk hyhw rwYqy MylbV w‘rzw hmq ryYq Ps’k hyhw : hzry
6 hVlV MynV tyz Pqnk tllw‘ wb=r’Vnw : My’pr qm‘b MylbV
yhl’ hwhy=M’n hyrp hyp‘sb hVmx h‘br’ rym’ V’rb Myrgrg
7 l’rVy Vwdq=l’ wyny‘w whV‘=l‘ Md’h h‘Vy ’whh Mwyb : l’rVy
8 wyt‘bY’ wV‘ rV’w wydy hV‘m twxbzmh=l’ h‘Vy ’lw : hny’rt
9 wz‘m yr‘ wyhy ’whh Mwyb : Mynmxhw MyrV’hw h’ry ’l
: hmmV htyhw l’rVy ynb ynpm wbz‘ rV’ rym’hw Vrxh tbwz‘k
10 Mynm‘n y‘Tn y‘Tt Nk=l‘ trkz ’l Kz‘m rwYw K‘Vy yhl’ txkV yk
11 ryYq dn yxyrpt K‘rz rqbbw ygVgVt K‘Tn Mwyb : wn‘rzt rz trmzw
12 twmhk Mybr Mym‘ Nwmh ywh : Vwn’ b’kw hlxn Mwyb
13 Nw’Vk Mym’l : Nw’Vy Myrybk Mym Nw’Vk Mym’l Nw’Vw Nwymhy Mymy
xwr=ynpl Myrh Zmk Pdrw qxrmm snw wb r‘gw Nw’Vy Mybr Mym
14 hz wnny’ rqb MrTb hhlb hnhw br‘ t‘l : hpws ynpl lglgkw
xy rV’ Mypnk lYlY Zr’ ywh : wnyzzbl lrwgw wnyswV qlx
2 wkl Mym=ynp=l‘ ’mg=ylkbw MyryY Myb xlVh : Vwk=yrhnl rb‘m
h’lhw ’wh=Nm ’rwn M‘=l’ Trwmw KVmm ywg=l’ Mylq Myk’lm
3 ynkVw lbt ybVy=lk : wYr’ Myrhn w’zb=rV’ hswbmw wq=wq ywg
: w‘mVt rpwV ‘qtkw w’rt Myrh sn=’Vnk Zr’
4 rw’=yl‘ xY Mxk ynwkmb hTyb’w hTwqV’ yl’ hwhy rm’ hk yk
5 hYn hyhy lmg rsbw xrp=Mtk ryYq ynpl=yk : ryYq Mxb lT b‘k
6 Ty‘l wdxy wbz‘y : zth rysh twVyTnh=t’w twrmzmb Mylzlzh trkw
: Prxt wyl‘ Zr’h tmhb=lkw Ty‘h wyl‘ Zqw Zr’h tmhblw Myrh
7 Trwmw KVmm M‘ tw’bY hwhyl yV=lbwy ’yhh t‘b
wYr’ Myrhn w’zb rV’ hswbmw wq=wq ywg h’lhw ’wh=Nm ’rwn M‘mw
: NwyY=rh tw’bY hwhy=MV Mwqm=l’
’Vm
390 hy‘Vy 19. 1–20. 4
ylyl’ w‘nw MyrYm ’bw lq b‘=l‘ bkr hwhy hnh MyrYm ’Vm Ty
MyrYmb MyrYm ytksksw : wbrqb smy MyrYm bblw wynpm MyrYm 2
hqbnw : hklmmb hklmm ry‘b ry‘ wh‘rb Vy’w wyx’b=Vy’ wmxlnw 3
MyT’h=l’w Mylyl’h=l’ wVrdw ‘lb’ wtY‘w wbrqb MyrYm=xwr
Klmw hVq Mynd’ dyb MyrYm=t’ ytrksw : Myn‘dyh=l’w twb’h=l’w 4
brxy rhnw Myhm Mym=wtVnw : tw’bY hwhy Nwd’h M’n Mb=lVmy z‘ 5
twr‘ : wlmq Pwsw hnq rwYm yr’y wbrxw wlld twrhn wxynz’hw : Vbyw 6, 7
Mygydh wn’w : wnny’w Pdn Vbyy rw’y ‘rzm lkw rw’y yp=l‘ rw’y=l‘ 8
: wllm’ Mym=ynp=l‘ trmkm yVrpw hkx rw’yb ykylVm=lk wlb’w
My’kdm hyttV wyhw : yrwx Mygr’w twqyrV MytVp ydb‘ wVbw 9, 10
hY‘ h‘rp yY‘y ymkx N‘Y yrV Mylw’=K’ : Vpn=ymg’ rkV yV‘=lk 11
My’ : Mdq=yklm=Nb yn’ Mymkx=Nb h‘rp=l’ wrm’t Ky’ hr‘bn 12
: MyrYm=l‘ tw’bY hwhy Z‘y=hm w‘dyw Kl ’n wdygyw Kymkx ’wp’
hwhy : hyTbV tnp MyrYm=t’ w‘th Pn yrV w’Vn N‘Y yrV wl’wn 13, 14
tw‘thk whV‘m=lkb MyrYm=t’ w‘thw My‘w‘ xwr hbrqb Ksm
bnzw V’r hV‘y rV’ hV‘m MyrYml hyhy=’lw : w’yqb rwkV 15
ynpm dxpw drxw MyVnk MyrYm hyhy ’whh Mwyb : Nwmg’w hpk 16
hdwhy tmd’ htyhw : wyl‘ Pynm ’wh=rV’ tw’bY hwhy=dy tpwnt 17
hwhy tY‘ ynpm dxpy wyl’ ht’ rykzy rV’ lk ’gxl MyrYml
Myr‘ Vmx wyhy ’whh Mwyb : wyl‘ Z‘wy ’wh=rV’ tw’bY 18
srhh ry‘ tw’bY hwhyl tw‘bVnw N‘nk tpV twrbdm MyrYm Zr’b
Zr’ Kwtb hwhyl xbzm hyhy ’whh Mwyb : tx’l rm’y 19
tw’bY hwhyl d‘lw tw’l hyhw : hwhyl hlwbg=lY’ hbYmw MyrYm 20
brw ‘yVwm Mhl xlVyw MyYxl ynpm hwhy=l’ wq‘Yy=yk MyrYm Zr’b
wdb‘w ’whh Mwyb hwhy=t’ MyrYm w‘dyw MyrYml hwhy ‘dwnw : MlyYhw 21
’wprw Pgn MyrYm=t’ hwhy Pgnw : wmlVw hwhyl rdn=wrdnw hxnmw xbz 22
hyht ’whh Mwyb : M’prw Mhl rt‘nw hwhy=d‘ wbVw 23
wdb‘w rwV’b MyrYmw MyrYmb rwV’=’bw hrwV’ MyrYmm hlsm
hyVylV l’rVy hyhy ’whh Mwyb : rwV’=t’ MyrYm 24
sŘ 8 rm’l tw’bY hwhy wkrb rV’ : Zr’h brqb hkrb rwV’lw MyrYml 25
: l’rVy ytlxnw rwV’ ydy hV‘mw MyrYm ym‘ Kwrb

Mxlyw rwV’ Klm Nwgrs wt’ xlVb hdwdV’ Ntrt ’b tnVb k


rm’l Zwm’=Nb why‘Vy dyb hwhy rbd ’yhh t‘b : hdklyw dwdV’b 2
Klh Nk V‘yw Kylgr l‘m Zlxt Kl‘nw Kyntm l‘m qVh txtpw Kl
: Pxyw Mwr‘
tw’ MynV VlV Pxyw Mwr‘ why‘Vy ydb‘ Klh rV’k hwhy rm’yw 3
MyrYm ybV=t’ rwV’=Klm ghny Nk : Vwk=l‘w MyrYm=l‘ tpwmw 4
twlg=t’w
20. 5–22. 13 hy‘Vy 391
: MyrYm twr‘ tV ypwVxw Pxyw Mwr‘ Mynqzw Myr‘n Vwk twlg=t’w
5, 6 hzh y’h bVy rm’w : Mtr’pt MyrYm=Nmw MTbm Vwkm wVbw wtxw
Klm ynpm lYnhl hrz‘l MV wnsn=rV’ wnTbm hk=hnh ’whh Mwyb
: wnxn’ Tlmn Ky’w rwV’
’k : h’rwn Zr’m ’b rbdmm Plxl bgnb twpwsk My=rbdm ’Vm
2 ydm yrwY Mly‘ yl‘ ddwV ddwVhw dgwb dgwbh yl=dgh hVq twzx
3 yryYk ynwzx’ MyryY hlxlx yntm w’lm Nk=l‘ : ytbVh htxn’=lk
4 t’ yntt‘b twYlp ybbl h‘t : tw’rm ytlhbn ‘mVm ytyw‘n hdlwy
5 wmwq htV lwk’ typYh hpY NxlVh Kr‘ : hdrxl yl MV yqVx PVn
6 dm‘h Kl ynd’ yl’ rm’ hk yk : Ngm wxVm MyrVh
7 bkr rwmx bkr MyVrp dmY bkr h’rw : dygy h’ry rV’ hpYmh
8 dm‘ ykn’ ynd’ hpYm=l‘ hyr’ ’rqyw : bVq=br bVq byVqhw lmg
9 bkr ’b hz=hnhw : twlylh=lk bYn ykn’ ytrmVm=l‘w Mmwy dymt
hyhl’ ylysp=lkw lbb hlpn hlpn rm’yw N‘yw MyVrp dmY Vy’
10 yhl’ tw’bY hwhy t’m yt‘mV rV’ ynrg=Nbw ytVdm : Zr’l rbV
: Mkl ytdgh l’rVy
11, 12 rm’ : lylm=hm rmV hlylm=hm rmV ry‘Vm ’rq yl’ hmwd ’Vm
: wyt’ wbV wy‘b Nwy‘bt=M’ hlyl=Mgw rqb ht’ rmV

13, 14 wyth ’mY t’rql : Myndd twxr’ wnylt br‘b r‘yb br‘b ’Vm
15 ynpm wddn twbrx ynpm=yk : ddn wmdq wmxlb ’myt Zr’ ybVy Mym
: hmxlm dbk ynpmw hkwrd tVq ynpmw hVwTn brx
16 dwbk=lk hlkw rykV ynVk hnV dw‘b yl’ ynd’ rm’ hk=yk
17 l’rVy=yhl’ hwhy yk wT‘my rdq=ynb yrwbg tVq=rpsm r’Vw : rdq
: rbd
bk, 2 h’lm tw’Vt : twggl Klk tyl‘=yk ’wp’ Kl=hm Nwyzx ’yg ’Vm
: hmxlm ytm ’lw brx=yllx ’l Kyllx hzyl‘ hyrq hymwh ry‘
3 qwxrm wdxy wrs’ Ky’Ymn=lk wrs’ tVqm dxy=wddn KynyYq=lk
4 dV=l‘ ynmxnl wYy’t=l’ ykbb rrm’ ynm w‘V ytrm’ Nk=l‘ : wxrb
5 ’ygb tw’bY hwhy ynd’l hkwbmw hswbmw hmwhm Mwy yk : ym‘=tb
6 Md’ bkrb hpV’ ’Vn Mly‘w : rhh=l’ ‘wVw rq rqrqm Nwyzx
7 MyVrphw bkr w’lm Kyqm‘=rxbm yhyw : Ngm hr‘ ryqw MyVrp
8 qVn=l’ ’whh Mwyb Tbtw hdwhy Ksm t’ lgyw : hr‘Vh wtV tV
9 ym=t’ wYbqtw wbr=yk Mty’r dwd=ry‘ y‘yqb t’w : r‘yh tyb
10 rYbl Mytbh wYttw Mtrps MlVwry ytb=t’w : hnwtxth hkrbh
11 MtTbh ’lw hnVyh hkrbh yml Mytmxh Nyb MtyV‘ hwqmw : hmwxh
12 Mwyb tw’bY hwhy ynd’ ’rqyw : Mty’r ’l qwxrm hrYyw hyV‘=l’
13 grh hxmVw NwVV hnhw : qV rgxlw hxrqlw dpsmlw ykbl ’whh
rqb
392 hy‘Vy 22. 14–24. 2
hlgnw : twmn rxm yk wtVw lwk’ Nyy twtVw rVb lk’ N’Y TxVw rqb 14
hwhy ynd’ rm’ Nwtmt=d‘ Mkl hzh Nw‘h rpky=M’ tw’bY hwhy ynz’b
: tw’bY
rV’ ’nbV=l‘ hzh Nksh=l’ ’b=Kl tw’bY hwhy ynd’ rm’ hk 15
Mwrm ybYx rbq hp Kl tbYx=yk hp Kl ymw hp Kl=hm : tybh=l‘ 16
KT‘w rbg hlTlT KlTlTm hwhy hnh : wl NkVm ‘lsb yqqx wrbq 17
hmVw twmt hmV Mydy tbxr Zr’=l’ rwdk hpnY KpnYy PwnY : hT‘ 18
: Ksrhy Kdm‘mmw KbYmm Kytpdhw : Kynd’ tyb Nwlq Kdwbk twbkrm 19
wytVblhw : whyqlx=Nb Myqyl’l ydb‘l yt’rqw ’whh Mwyb hyhw 20, 21
MlVwry bVwyl b’l hyhw wdyb Nt’ KtlVmmw wnqzx’ KTnb’w Ktntk
rgsw rgs Ny’w xtpw wmkV=l‘ dwd=tyb xtpm yttnw : hdwhy tyblw 22
sŘ 9 : wyb’ tybl dwbk ’skl hyhw Nm’n Mwqmb dty wyt‘qtw : xtp Ny’w 23
ylkm NTqh ylk lk tw‘pYhw My’Y’Yh wyb’=tyb dwbk lk wyl‘ wltw 24
Vwmt tw’bY hwhy M’n ’whh Mwyb : Mylbnh ylk=lk d‘w twng’h 25
hyl‘=rV’ ’Vmh trknw hlpnw h‘dgnw Nm’n Mwqmb h‘wqth dtyh
: rbd hwhy yk
Mytk Zr’m ’wbm tybm ddV=yk VyVrt twyn’ wlylyh rY ’Vm gk
‘rz Mybr Mymbw : Kw’lm My rb‘ NwdyY rxs y’ ybVy wmd : wml=hlgn 2, 3
zw‘m My rm’=yk NwdyY yVwb : Mywg rxs yhtw ht’wbt rw’y ryYq rxV 4
: twlwtb ytmmwr Myrwxb ytldg ’lw ytdly=’lw ytlx=’l rm’l Myh
ybVy wlylyh hVyVrt wrb‘ : rY ‘mVk wlyxy MyrYml ‘mV=rV’k 5, 6
: rwgl qwxrm hylgr hwlby htmdq Mdq=ymym hzyl‘ Mkl t’zh : y’ 7
: Zr’=ydbkn hyn‘nk MyrV hyrxs rV’ hryT‘mh rY=l‘ t’z Z‘y ym 8
yrb‘ : Zr’=ydbkn=lk lqhl ybY=lk Nw’g llxl hY‘y tw’bY hwhy 9, 10
zygrh Myh=l‘ hTn wdy : dw‘ xzm Ny’ VyVrt=tb r’yk KYr’ 11
dw‘ ypyswt=’l rm’yw : hynz‘m dmVl N‘nk=l’ hwY hwhy twklmm 12
xwny=’l MV=Mg yrb‘ ymwq Myytk NwdyY=tb tlwtb hqV‘mh zwl‘l
wynyxb wmyqh MyyYl hdsy rwV’ hyh ’l M‘h hz MydVk Zr’ Nh : Kl 13
: Nkz‘m ddV yk VyVrt twyn’ wlylyh : hlpml hmV hytwnmr’ wrr‘ 14
Klm ymyk hnV My‘bV rY txkVnw ’whh Mwyb hyhw 15
ry‘ ybs rwnk yxq : hnwzh tryVk rYl hyhy hnV My‘bV Zqm dx’ 16
My‘bV Zqm hyhw : yrkzt N‘ml ryV=ybrh Ngn ybyTyh hxkVn hnwz 17
Zr’h twklmm=lk=t’ htnzw hnnt’l hbVw rY=t’ hwhy dqpy hnV
Nsxy ’lw rY’y ’l hwhyl Vdq hnnt’w hrxs hyhw : hmd’h ynp=l‘ 18
: qyt‘ hskmlw h‘bVl lk’l hrxs hyhy hwhy ynpl MybVyl yk

M‘k hyhw : hybVy Zyphw hynp hw‘w hqlwbw Zr’h qqwb hwhy hnh dk, 2
hwlk hwlmk rkwmk hnwqk htrbgk hxpVk wynd’k db‘k Nhkk
hVnk
24. 3–26. 1 hy‘Vy 393
3 rbd hwhy yk zwbt zwbhw Zr’h qwbt qwbh : wb ’Vn rV’k hVnk
4 wllm’ lbt hlbn hllm’ Zr’h hlbn hlb’ : hzh rbdh=t’
5 qx wplx trwt wrb‘=yk hybVy txt hpnx Zr’hw : Zr’h=M‘ Mwrm
6 Nk=l‘ hb ybVy wmV’yw Zr’ hlk’ hl’ Nk=l‘ : Mlw‘ tyrb wrph
7 wxn’n Npg=hllm’ Vwryt lb’ : r‘zm Vwn’ r’Vnw Zr’ ybVy wrx
8 VwVm tbV Myzyl‘ Nw’V ldx Mypt VwVm tbV : bl=yxmV=lk
9, 10 rgs wht=tyrq hrbVn : wytVl rkV rmy Nyy=wtVy ’l ryVb : rwnk
11 VwVm hlg hxmV=lk hbr‘ twYwxb Nyyh=l‘ hxwY : ’wbm tyb=lk
12, 13 Zr’h brqb hyhy hk yk : r‘V=tky hy’Vw hmV ry‘b r’Vn : Zr’h
14 wnry Mlwq w’Vy hmh : ryYb hlk=M’ tllw‘k tyz Pqnk Mym‘h Kwtb
15 hwhy MV Myh yy’b hwhy wdbk Myr’b Nk=l‘ : Mym wlhY hwhy Nw’gb
16 qydYl ybY wn‘mV trmz Zr’h Pnkm : l’rVy yhl’
17 txpw dxp : wdgb Mydgwb dgbw wdgb Mydgb yl yw’ yl=yzr yl=yzr rm’w
18 hlw‘hw txph=l’ lpy dxph lwqm snh hyhw : Zr’h bVwy Kyl‘ xpw
ydswm wV‘ryw wxtpn Mwrmm twbr’=yk xpb dkly txph Kwtm
19 : Zr’ hTTwmth Twm Zr’ hrrwpth rwp Zr’h h‘‘rth h‘r : Zr’
20 hlpnw h‘Vp hyl‘ dbkw hnwlmk hddwnthw rwkVk Zr’ ‘wnt ‘wn
21 ’bY=l‘ hwhy dqpy ’whh Mwyb hyhw : Mwq Pyst=’lw
22 rys’ hps’ wps’w : hmd’h=l‘ hmd’h yklm=l‘w Mwrmb Mwrmh
23 hVwbw hnblh hrpxw : wdqpy Mymy brmw rgsm=l‘ wrgsw rwb=l‘ sŘ 10
: dwbk wynqz dgnw MlVwrybw NwyY rhb tw’bY hwhy Klm=yk hmxh

hk qwxrm twY‘ ’lp tyV‘ yk KmV hdw’ Kmmwr’ ht’ yhl’ hwhy
2 Myrz Nwmr’ hlpml hrwYb hyrq lgl ry‘m tmV yk : Nm’ hnwm’
3 MyYyr‘ Mywg tyrq z‘=M‘ Kwdbky Nk=l‘ : hnby ’l Mlw‘l ry‘m
4 lY Mrzm hsxm wl=rYb Nwyb’l zw‘m ldl zw‘m tyyh=yk : Kw’ryy
5 brx ‘ynkt Myrz Nw’V NwyYb brxk : ryq Mrzk MyYyr‘ xwr yk brxm
: hn‘y MyYyr‘ rymz b‘ lYb
6 htVm MynmV htVm hzh rhb Mym‘h=lkl tw’bY hwhy hV‘w
7 Twlh=ynp hzh rhb ‘lbw : Myqqzm MyrmV Myxmm MynmV MyrmV
8 twmh ‘lb : Mywgh=lk=l‘ hkwsnh hksmhw Mym‘h=lk=l‘ Twlh
l‘m rysy wm‘ tprxw Mynp=lk l‘m h‘md hwhy ynd’ hxmw xYnl
9 wnyhl’ hnh ’whh Mwyb rm’w : rbd hwhy yk Zr’h=lk
: wt‘wVyb hxmVnw hlygn wl wnywq hwhy hz wn‘yVwyw wl wnywq hz
10 ymb Nbtm Vwdhk wytxt b’wm Vwdnw hzh rhb hwhy=dy xwnt=yk
11 lypVhw twxVl hxVh Vrpy rV’k wbrqb wydy Vrpw : hnmdm
12 ‘ygh lypVh xVh Kytmwx bgVm rYbmw : wydy twbr’ M‘ wtw’g
wk Zr’b hzh=ryVh rVwy ’whh Mwyb : rp‘=d‘ Zr’l
hdwhy
394 hy‘Vy 26. 2–27. 13
’byw Myr‘V wxtp : lxw twmwx tyVy h‘wVy wnl=z‘ ry‘ hdwhy 2
: xwTb Kb yk MwlV MwlV rYt Kwms rYy : Mynm’ rmV qydY=ywg 3
Mwrm ybVy xVh yk : Mymlw‘ rwY hwhy hyb yk d‘=yd‘ hwhyb wxTb 4, 5
hnsmrt : rp‘=d‘ hn‘ygy Zr’=d‘ hlypVy hnlypVy hbgVn hyrq 6
qydY lg‘m rVy MyrVym qydYl xr’ : Myld ym‘p yn‘ ylgr lgr 7
: Vpn=tw’t Krkzlw KmVl Kwnywq hwhy KyTpVm xr’ P’ : slpt 8
KyTpVm rV’k yk KrxV’ ybrqb yxwr=P’ hlylb Kytyw’ yVpn 9
twxkn Zr’b qdY dml=lb ‘Vr Nxy : lbt ybVy wdml qdY Zr’l 10
: hwhy tw’g h’ry=lbw lw‘y
: Mlk’t KyrY V’=P’ M‘=t’nq wVbyw wzxy Nwyzxy=lb Kdy hmr hwhy 11
wnyhl’ hwhy : wnl tl‘p wnyV‘m=lk Mg yk wnl MwlV tpVt hwhy 12, 13
My’pr wyxy=lb Mytm : KmV rykzn Kb=dbl Ktlwz Mynd’ wnwl‘b 14
hwhy ywgl tpsy : wml rkz=lk db’tw MdymVtw tdqp Nkl wmqy=lb 15
: Zr’=ywYq=lk tqxr tdbkn ywgl tpsy
tdll byrqt hrh wmk : wml Krswm Vxl NwqY Kwdqp rYb hwhy 16, 17
wndly wmk wnlx wnyrh : hwhy Kynpm wnyyh Nk hylbxb q‘zt lyxt 18
ytlbn Kytm wyxy : lbt ybVy wlpy=lbw Zr’ hV‘n=lb t‘wVy xwr 19
My’pr Zr’w KlT trw’ lT yk rp‘ ynkV wnnrw wYyqh Nwmwqy
ybx Kd‘b Kytld rgsw Kyrdxb ’b ym‘ Kl : lypt 20
Nw‘ dqpl wmwqmm ’Yy hwhy hnh=yk : M‘z=rwb‘y=d‘ ‘gr=T‘mk 21
: hygwrh=l‘ dw‘ hskt=’lw hymd=t’ Zr’h htlgw wyl‘ Zr’h=bVy
hqzxhw hlwdghw hVqh wbrxb hwhy dqpy ’whh Mwyb zk
: Myb rV’ Nynth=t’ grhw Nwtlq‘ Vxn Ntywl l‘w xrb Vxn Ntywl l‘
My‘grl hrYn hwhy yn’ : hl=wn‘ rmx Mrk ’whh Mwyb 2, 3
rymV ynnty=ym yl Ny’ hmx : hnrY’ Mwyw hlyl hyl‘ dqpy Np hnqV’ 4
MwlV hV‘y yzw‘mb qzxy w’ : dxy hntyY’ hb h‘Vp’ hmxlmb tyV 5
w’lmw l’rVy xrpw ZyYy bq‘y VrVy My’bh : yl=hV‘y MwlV yl 6
: hbwnt lbt=ynp
hxlVb h’s’sb : grh wygrh grhk=M’ whkh whkm tkmkh 7, 8
hzw bq‘y=Nw‘ rpky t’zb Nkl : Mydq Mwyb hVqh wxwrb hgh hnbyrt 9
=’l twYpnm rg=ynb’k xbzm ynb’=lk wmwVb wt’Tx rsh yrp=lk
rbdmk bz‘nw xlVm hwn ddb hrwYb ry‘ yk : Mynmxw MyrV’ wmqy 10
hnrbVt hryYq Vbyb : hyp‘s hlkw Zbry MVw lg‘ h‘ry MV 11
wnmxry=’l Nk=l‘ ’wh twnyb=M‘ ’l yk htw’ twry’m tw’b MyVn
hwhy Tbxy ’whh Mwyb hyhw : wnnxy ’l wrYyw whV‘ 12
: l’rVy ynb dx’ dx’l wTqlt Mt’w MyrYm lxn=d‘ rhnh tlbVm
sŘ 11 Mydb’h w’bw lwdg rpwVb ‘qty ’whh Mwyb hyhw 13
Vdqh rhb hwhyl wwxtVhw MyrYm Zr’b Myxdnhw rwV’ Zr’b
MlVwryb
28. 1–29 hy‘Vy 395
xk ybY lbn ZyYw Myrp’ yrkV tw’g trT‘ ywh : MlVwryb
2 ynd’l Zm’w qzx hnh : Nyy ymwlh MynmV=’yg V’r=l‘ rV’ wtr’pt
: dyb Zr’l xynh MypTV Myrybk Mym Mrzk bTq r‘V drb Mrzk
3, 4 ybY lbn tYyY htyhw : Myrp’ yrwkV tw’g trT‘ hnsmrt Mylgrb
h’ry rV’ Zyq MrTb hrwkbk MynmV ’yg V’r=l‘ rV’ wtr’pt
5 hyhy ’whh Mwyb : hn‘lby wpkb hdw‘b htw’ h’rh
6 TpVm xwrlw : wm‘ r’Vl hr’pt trypYlw ybY trT‘l tw’bY hwhy
7 Nyyb hl’=Mgw : hr‘V hmxlm ybyVm hrwbglw TpVmh=l‘ bVwyl
rkVh=Nm w‘t Nyyh=Nm w‘lbn rkVb wgV ’ybnw Nhk w‘t rkVbw wgV
8 : Mwqm ylb h’Y ’yq w’lm twnxlV=lk yk : hylylp wqp h’rb wgV
9 blxm ylwmg h‘wmV Nyby ym=t’w h‘d hrwy ym=t’
10 ry‘z MV ry‘z wql wq wql wq wYl wY wYl wY yk : MydVm yqyt‘
11, 12 rm’ rV’ : hzh M‘h=l’ rbdy trx’ NwVlbw hpV yg‘lb yk : MV
: ‘wmV ’wb’ ’lw h‘grmh t’zw Py‘l wxynh hxwnmh t’z Mhyl’
13 ry‘z MV ry‘z wql wq wql wq wYl wY wYl wY hwhy=rbd Mhl hyhw
: wdklnw wVqwnw wrbVnw rwx’ wlVkw wkly N‘ml MV

14, 15 yk : MlVwryb rV’ hzh M‘h ylVm NwYl yVn’ hwhy=rbd w‘mV Nkl
=yk PTwV TyV hzx wnyV‘ lw’V=M‘w twm=t’ tyrb wntrk Mtrm’
: wnrtsn rqVbw wnsxm bzk wnmV yk wn’wby ’l rb‘

16 dswm trqy tnp Nxb Nb’ Nb’ NwyYb dsy ynnh hwhy ynd’ rm’ hk Nkl
17 h‘yw tlqVml hqdYw wql TpVm ytmVw : Vyxy ’l Nym’mh dswm
18 Mktwzxw twm=t’ Mktyrb rpkw : wpTVy Mym rtsw bzk hsxm drb
19 ydm : smrml wl Mtyyhw rb‘y yk PTwV TwV Mwqt ’l lw’V=t’
h‘wz=qr hyhw hlylbw Mwyb rb‘y rqbb rqbb=yk Mkt’ xqy wrb‘
20, 21 yk : snkthk hrY hksmhw ‘rtVhm ‘Ymh rYq=yk : h‘wmV Nybh
whV‘m rz whV‘m twV‘l zgry Nw‘bgb qm‘k hwhy Mwqy MyYrp=rhk
22 Mkyrswm wqzxy=Np wYYwltt=l’ ht‘w : wtdb‘ hyrkn wtdb‘ db‘lw
: Zr’h=lk=l‘ tw’bY hwhy ynd’ t’m yt‘mV hYrxnw hlk=yk

23, 24 Vrxh Vrxy Mwyh lkh : ytrm’ w‘mVw wbyVqh ylwq w‘mVw wnyz’h
25 Nmkw xYq Zyphw hynp hwV=M’ ’wlh : wtmd’ ddVyw xtpy ‘rzl
26 TpVml wrsyw : wtlbg tmskw Nmsn hr‘Vw hrwV hTx MVw qrzy
27 yk bswy Nmk=l‘ hlg‘ Npw’w xYq Vdwy Zwrxb ’l yk : wnrwy wyhl’
28 wnVwdy Vwd’ xYnl ’l yk qdwy Mxl : TbVb Nmkw xYq Tbxy hTmb
29 h’Yy tw’bY hwhy M‘m t’z=Mg : wnqdy=’l wyVrpw wtlg‘ lglg Mmhw
: hyVwt lydgh hY‘ ’ylph
ywh
396 hy‘Vy 29. 1–30. 6
: wpqny Mygx hnV=l‘ hnV wps dwd hnx tyrq l’yr’ l’yr’ ywh Tk
ytynxw : l’yr’k yl htyhw hyn’w hyn’t htyhw l’yr’l ytwqyYhw 2, 3
Zr’m tlpVw : trYm Kyl‘ ytmyqhw bYm Kyl‘ ytrYw Kyl‘ rwdk 4
Ktrm’ rp‘mw Klwq Zr’m bw’k hyhw Ktrm’ xVt rp‘mw yrbdt
hyhw MyYyr‘ Nwmh rb‘ Zmkw Kyrz Nwmh qd qb’k hyhw : PYpYt 5
hpws lwdg lwqw V‘rbw M‘rb dqpt tw’bY hwhy M‘m : M’tp ‘tpl 6
Mywgh=lk Nwmh hlyl Nwzx Mwlxk hyhw : hlkw’ V’ bhlw hr‘sw 7
rV’k hyhw : hl MyqyYmhw htdYmw hybY=lkw l’yr’=l‘ My’bYh 8
hnhw ’mYh Mlxy rV’kw wVpn hqyrw Zyqhw lkw’ hnhw b‘rh Mlxy
My’bYh Mywgh=lk Nwmh hyhy Nk hqqwV wVpnw Py‘ hnhw Zyqhw htV
: NwyY rh=l‘
: rkV ’lw w‘n Nyy=’lw wrkV w‘Vw w‘V‘tVh whmtw whmhmth 9
My’ybnh=t’ Mkyny‘=t’ MY‘yw hmdrt xwr hwhy Mkyl‘ Ksn=yk 10
Mwtxh rpsh yrbdk lkh twzx Mkl yhtw : hsk Myzxh MkyV’r=t’w 11
yk lkw’ ’l rm’w hz=’n ’rq rm’l rpsh ‘dwy=l’ wt’ wnty=rV’
rm’w hz=’n ’rq rm’l rps ‘dy=’l rV’ l‘ rpsh Ntnw : ’wh Mwtx 12
: rps yt‘dy ’l
wblw ynwdbk wytpVbw wypb hzh M‘h Vgn yk N‘y ynd’ rm’yw 13
Pswy ynnh Nkl : hdmlm MyVn’ twYm yt’ Mt’ry yhtw ynmm qxr 14
tnybw wymkx tmkx hdb’w ’lpw ’lph hzh=M‘h=t’ ’ylphl
hyhw hY‘ rtsl hwhym Myqym‘mh ywh : rttst wynbn 15
rYyh rmxk=M’ Mkkph : wn‘dy ymw wn’r ym wrm’yw MhyV‘m KVxmb 16
: Nybh ’l wrYwyl rm’ rYyw ynV‘ ’l whV‘l hV‘m rm’y=yk bVxy
w‘mVw : bVxy r‘yl lmrkhw lmrkl Nwnbl bVw r‘zm T‘m dw‘=’wlh 17, 18
: hny’rt Myrw‘ yny‘ KVxmw lp’mw rps=yrbd MyVrxh ’whh=Mwyb
sp’=yk : wlygy l’rVy Vwdqb Md’ ynwyb’w hxmV hwhyb Mywn‘ wpsyw 19, 20
xykwmlw rbdb Md’ y’yTxm : Nw’ ydqV=lk wtrknw Zl hlkw Zyr‘ 21
=l’ hwhy rm’=hk Nkl : qydY whtb wTyw NwVqy r‘Vb 22
wynp ht‘ ’lw bq‘y Vwby ht‘=’l Mhrb’=t’ hdp rV’ bq‘y tyb
sŘ 12 =t’ wVydqhw ymV wVydqy wbrqb ydy hV‘m wydly wt’rb yk : wrwxy 23
Myngwrw hnyb xwr=y‘t w‘dyw : wYyr‘y l’rVy yhl’=t’w bq‘y Vwdq 24
hY‘ twV‘l hwhy=M’n Myrrws Mynb ywh : xql=wdmly l
: t’Tx=l‘ t’Tx twps N‘ml yxwr ’lw hksm Ksnlw ynm ’lw
lYb twsxlw h‘rp zw‘mb zw‘l wl’V ’l ypw MyrYm tdrl Myklhh 2
: hmlkl MyrYm=lYb twsxhw tVbl h‘rp zw‘m Mkl hyhw : MyrYm 3
wly‘wy=’l M‘=l‘ Vy’bh lk : w‘ygy snx wyk’lmw wyrV N‘Yb wyh=yk 4, 5
: hprxl=Mgw tVbl yk ly‘whl ’lw rz‘l ’l wml
h‘p’ Mhm Vylw ’ybl hqwYw hrY Zr’b bgn twmhb ’Vm 6
PrVw
30. 7–33 hy‘Vy 397
MtrYw’ Mylmg tVbd=l‘w Mhlyx Myry‘ Ptk=l‘ w’Vy Ppw‘m PrVw
7 Mh bhr t’zl yt’rq Nkl wrz‘y qyrw lbh MyrYmw : wly‘wy ’l M‘=l‘
8 Nwrx’ Mwyl yhtw hqx rps=l‘w Mt’ xwl=l‘ hbtk ’wb ht‘ : tbV
9 ‘wmV wb’=’l Mynb MyVxk Mynb ’wh yrm M‘ yk : Mlw‘=d‘ d‘l
10 twxkn wnl=wzxt ’l Myzxlw w’rt ’l My’rl wrm’ rV’ : hwhy trwt
11 wtybVh xr’=ynm wTh Krd=ynm wrws : twlthm wzx twqlx wnl=wrbd
12 l’rVy Vwdq rm’ hk Nkl : l’rVy Vwdq=t’ wnynpm
13 hyhy Nkl : wyl‘ wn‘Vtw zwlnw qV‘b wxTbtw hzh rbdb Mks’m N‘y
‘tpl M’tp=rV’ hbgVn hmwxb h‘bn lpn Zrpk hzh Nw‘h Mkl
14 ’Ymy=’lw lmxy ’l twtk MyrYwy lbn rbVk hrbVw : hrbV ’wby
: ’bgm Mym PVxlw dwqym V’ twtxl Vrx wttkmb
15 Nw‘Vwt txnw hbwVb l’rVy Vwdq hwhy ynd’ rm’=hk yk
16 yk=’l wrm’tw : Mtyb’ ’lw Mktrwbg hyht hxTbbw TqVhb
17 Pl’ : Mkypdr wlqy Nk=l‘ bkrn lq=l‘w Nwswnt Nk=l‘ swnn sws=l‘
Nrtk Mtrtwn=M’ d‘ wsnt hVmx tr‘g ynpm dx’ tr‘g ynpm dx’
18 Mwry Nklw Mknnxl hwhy hkxy Nklw : h‘bgh=l‘ snkw rhh V’r=l‘
: wl ykwx=lk yrV’ hwhy TpVm yhl’=yk Mkmxrl
19 Kq‘z lwql Knxy Nwnx hkbt=’l wkb MlVwryb bVy NwyYb M‘=yk
20 Kyrwm dw‘ Pnky=’lw Zxl Mymw rY Mxl ynd’ Mkl Ntnw : Kn‘ wt‘mVk
21 rm’l Kyrx’m rbd hn‘mVt Kynz’w : Kyrwm=t’ tw’r Kyny‘ wyhw
22 ylysp ywpY=t’ Mt’mTw : wly’mVt ykw wnym’t yk wb wkl Krdh hz
23 rTm Ntnw : wl rm’t ’Y hwd wmk Mrzt Kbhz tksm tdp’=t’w Kpsk
NmVw NVd hyhw hmd’h t’wbt Mxlw hmd’h=t’ ‘rzt=rV’ K‘rz
24 hmd’h ydb‘ Myry‘hw Mypl’hw : bxrn rk ’whh Mwyb Kynqm h‘ry
25 hbg rh=lk=l‘ hyhw : hrzmbw txrb hrz=rV’ wlk’y Zymx lylb
: Myldgm lpnb br grh Mwyb Mym=ylby Myglp h’Vn h‘bg=lk l‘w
26 rw’k Myt‘bV hyhy hmxh rw’w hmxh rw’k hnblh=rw’ hyhw
: ’pry wtkm Zxmw wm‘ rbV=t’ hwhy Vbx Mwyb Mymyh t‘bV
27 h’Vm dbkw wp’ r‘b qxrmm ’b hwhy=MV hnh
28 r’wY=d‘ PTwV lxnk wxwrw : tlk’ V’k wnwVlw M‘z w’lm wytpV
29 hyhy ryVh : Mym‘ yyxl l‘ h‘tm Nsrw ’wV tpnb Mywg hpnhl hYxy
hwhy=rhb ’wbl lylxb Klwhk bbl txmVw gx=Vdqth lylk Mkl
30 P‘zb h’ry w‘wrz txnw wlwq dwh=t’ hwhy ‘ymVhw : l’rVy rwY=l’
31 rwV’ txy hwhy lwqm=yk : drb Nb’w Mrzw Zpn hlkw’ V’ bhlw P’
32 Myptb wyl‘ hwhy xyny rV’ hdswm hTm rb‘m lk hyhw : hky TbVb
33 htpt lwmt’m Kwr‘=yk : hb=Mxln hpwnt twmxlmbw twrnkbw
tmVn hbrh MyY‘w V’ htrdm bxrh qym‘h Nkwh Klml ’wh=Mg
: hb hr‘b tyrpg lxnk hwhy
ywh
398 hy‘Vy 31. 1–33. 3
br yk bkr=l‘ wxTbyw wn‘Vy Mysws=l‘ hrz‘l MyrYm Mydryh ywh ’l
’l hwhy=t’w l’rVy Vwdq=l‘ w‘V ’lw d’m wmY‘=yk MyVrp l‘w
tyb=l‘ Mqw rysh ’l wyrbd=t’w ‘r ’byw Mkx ’wh=Mgw : wVrd 2
rVb Mhyswsw l’=’lw Md’ MyrYmw : Nw’ yl‘p trz‘=l‘w My‘rm 3
: Nwylky Mlk wdxyw rz‘ lpnw rzw‘ lVkw wdy hTy hwhyw xwr=’lw

rV’ wprT=l‘ rypkhw hyr’h hghy rV’k yl’ hwhy=rm’ hk yk 4


dry Nk hn‘y ’l Mnwmhmw txy ’l Mlwqm My‘r ’lm wyl‘ ’rqy
Ngy Nk twp‘ MyrpYk : ht‘bg=l‘w NwyY=rh=l‘ ’bYl tw’bY hwhy 5
rV’l wbwV : Tylmhw xsp lyYhw Nwng MlVwry=l‘ tw’bY hwhy 6
wpsk ylyl’ Vy’ Nws’my ’whh Mwyb yk : l’rVy ynb hrs wqym‘h 7
Vy’=’l brxb rwV’ lpnw : ’Tx Mkydy Mkl wV‘ rV’ wbhz ylyl’w 8
w‘lsw : wyhy sml wyrwxbw brx=ynpm wl snw wnlk’t Md’=’l brxw 9
wl rwntw NwyYb wl rw’=rV’ hwhy=M’n wyrV snm wtxw rwb‘y rwgmm
: MlVwryb
xwr=’bxmk Vy’=hyhw : wrVy TpVml MyrVlw Klm=Klmy qdYl Nh bl, 2
’lw : hpy‘ Zr’b dbk=‘ls lYk NwyYb Mym=yglpk Mrz rtsw 3
t‘dl Nyby Myrhmn bblw : hnbVqt My‘mV ynz’w My’r yny‘ hny‘Vt 4
ylyklw bydn lbnl dw‘ ’rqy=’l : twxY rbdl rhmt Mygl‘ NwVlw 5
Pnx twV‘l Nw’=hV‘y wblw rbdy hlbn lbn yk : ‘wV rm’y ’l 6
ylkw : rysxy ’mY hqVmw b‘r Vpn qyrhl h‘wt hwhy=l’ rbdlw 7
Nwyb’ rbdbw rqV=yrm’b Mywn‘ lbxl Z‘y twmz ’wh My‘r wylk
: Mwqy twbydn=l‘ ’whw Z‘y twbydn bydnw : TpVm 8

Mymy : ytrm’ hnz’h twxTb twnb ylwq hn‘mV hnmq twnn’V MyVn 9, 10
wdrx : ’wby ylb Ps’ ryYb hlk yk twxTb hnzgrt hnV=l‘ 11
MydV=l‘ : MyYlx=l‘ hrwgxw hr‘w hTVp twxTb hzgr twnn’V 12
hl‘t rymV Zwq ym‘ tmd’ l‘ : hyrp Npg=l‘ dmx=ydV=l‘ Mydps 13
bz‘ ry‘ Nwmh VTn Nwmr’=yk : hzyl‘ hyrq VwVm ytb=lk=l‘ yk 14
: Myrd‘ h‘rm My’rp VwVm Mlw‘=d‘ twr‘m d‘b hyh Nxbw lp‘
: bVxy r‘yl lmrkw lmrkl rbdm hyhw Mwrmm xwr wnyl‘ hr‘y=d‘ 15
hqdYh hV‘m hyhw : bVt lmrkb hqdYw TpVm rbdmb NkVw 16, 17
sŘ 13 MwlV hwnb ym‘ bVyw : Mlw‘=d‘ xTbw TqVh hqdYh tdb‘w MwlV 18
hlpVbw r‘yh tdrb drbw : twnn’V txwnmbw MyxTbm twnkVmbw 19
: rwmxhw rwVh=lgr yxlVm Mym=lk=l‘ y‘rz MkyrV’ : ry‘h lpVt 20
Kmthk wb wdgb=’lw dgwbw dwdV ’l ht’w ddwV ywh gl
Kl wnnx hwhy : Kb=wdgby dgbl Ktlnk dVwt ddwV 2
wddn Nwmh lwqm : hrY t‘b wnt‘wVy=P’ Myrqbl M‘rz hyh wnywq 3
Mym‘
33. 4–34. 14 hy‘Vy 399
4 Mybg qVmk lysxh Ps’ MkllV Ps’w : Mywg wYpn Ktmmwrm Mym‘
5 : hqdYw TpVm NwyY ’lm Mwrm NkV yk hwhy bgVn : wb qqwV
6 : wrYw’ ’yh hwhy t’ry t‘dw tmkx t‘wVy Nsx Kyt‘ tnwm’ hyhw

7, 8 tbV twlsm wmVn : Nwykby rm MwlV yk’lm hYx wq‘Y Ml’r’ Nh


9 hllm’ lb’ : Vwn’ bVx ’l Myr‘ s’m tyrb rph xr’ rb‘
: lmrkw NVb r‘nw hbr‘k NwrVh hyh lmq Nwnbl rypxh Zr’
10, 11 wrht : ’Vn’ ht‘ Mmwr’ ht‘ hwhy rm’y Mwq’ ht‘
12 MyYwq dyV twprVm Mym‘ wyhw : Mklk’t V’ Mkxwr Vq wdlt VVx
13 w‘dw ytyV‘ rV’ Myqwxr w‘mV : wtYy V’b Myxwsk
14 wnl rwgy ym Mypnx hd‘r hzx’ My’Tx NwyYb wdxp : ytrbg Mybwrq
15 s’m MyrVym rbdw twqdY Klh : Mlw‘ ydqwm wnl rwgy=ym hlkw’ V’
MY‘w Mymd ‘mVm wnz’ MT’ dxVb Kmtm wypk r‘n twqV‘m ‘Ybb
16 Ntn wmxl wbgVm My‘ls twdYm NkVy Mymwrm ’wh : ‘rb tw’rm wyny‘
17, 18 Kbl : Myqxrm Zr’ hny’rt Kyny‘ hnyzxt wypyb Klm : Mynm’n wymym
19 z‘wn M‘=t’ : Myldgmh=t’ rps hy’ lqV hy’ rps hy’ hmy’ hghy
20 tyrq NwyY hzx : hnyb Ny’ NwVl g‘ln ‘wmVm hpV yqm‘ M‘ h’rt ’l
wytdty ‘sy=lb N‘Yy=lb lh’ Nn’V hwn MlVwry hny’rt Kyny‘ wnd‘wm
21 Myrhn=Mwqm wnl hwhy ryd’ MV=M’ yk : wqtny=lb wylbx=lkw xYnl
22 yk : wnrb‘y ’l ryd’ yYw TyV=yn’ wb Klt=lb Mydy ybxr Myr’y
23 Kylbx wVTn : wn‘yVwy ’wh wnklm hwhy wnqqxm hwhy wnTpV hwhy
wzzb Myxsp hbrm llV=d‘ qlx z’ sn wVrp=lb Mnrt=Nk wqzxy=lb
24, dl Mywg wbrq : Nw‘ ’Vn hb bVyh M‘h ytylx NkV rm’y=lbw : zb
2 yk : hy’Y’Y=lkw lbt h’lmw Zr’h ‘mVt wbyVqh Mym’lw ‘mVl
: xbTl Mntn Mmyrxh M’bY=lk=l‘ hmxw Mywgh=lk=l‘ hwhyl PYq
3, 4 wqmnw : Mmdm Myrh wsmnw MV’b hl‘y Mhyrgpw wklVy Mhyllxw
hl‘ lbnk lwby M’bY=lkw MymVh rpsk wlgnw MymVh ’bY=lk
5 drt Mwd’=l‘ hnh ybrx MymVb htwr=yk : hn’tm tlbnkw Npgm
6 Mdm blxm hnVdh Md h’lm hwhyl brx : TpVml ymrx M‘=l‘w
lwdg xbTw hrYbb hwhyl xbz yk Myly’ twylk blxm Mydwt‘w Myrk
7 Mdm MYr’ htwrw Myryb’=M‘ Myrpw Mm‘ Mym’r wdryw : Mwd’ Zr’b
8 : NwyY byrl MymwlV tnV hwhyl Mqn Mwy yk : NVdy blxm Mrp‘w
9, 10 hlyl : hr‘b tpzl hYr’ htyhw tyrpgl hrp‘w tpzl hylxn wkphnw
MyxYn xYnl brxt rwdl rwdm hnV‘ hl‘y Mlw‘l hbkt ’l Mmwyw
11 hTnw hb=wnkVy br‘w PwVnyw dwpqw t’q hwVryw : hb rb‘ Ny’
12 hyrV=lkw w’rqy hkwlm MV=Ny’w hyrx : whb=ynb’w wht=wq hyl‘
13 htyhw hyrYbmb xwxw Vwmq Myrys hytnmr’ htl‘w : sp’ wyhy
14 wh‘r=l‘ ry‘Vw Myy’=t’ MyyY wVgpw : hn‘y twnbl ryYx Mynt hwn
’rqy
400 hy‘Vy 34. 15–36. 12
zwpq hnnq hmV : xwnm hl h’Ymw tylyl h‘ygrh MV=K’ ’rqy 15
wVrd : htw‘r hV’ twyd wYbqn MV=K’ hlYb hrgdw h‘qbw Tlmtw 16
wdqp ’l htw‘r hV’ hrd‘n ’l hnhm tx’ w’rqw hwhy rps=l‘m
htqlx wdyw lrwg Nhl lyph=’whw : NYbq ’wh wxwrw hwY ’wh yp=yk 17
: hb=wnkVy rwdw rwdl hwVryy Mlw‘=d‘ wqb Mhl

lgtw xrpt xrp : tlYbxk xrptw hbr‘ lgtw hyYw rbdm MwVVy hl, 2
hmh NwrVhw lmrkh rdh hl=Ntn Nwnblh dwbk Nnrw tlyg P’
Mykrbw twpr Mydy wqzx : wnyhl’ rdh hwhy=dwbk w’ry 3
Mqn Mkyhl’ hnh w’ryt=l’ wqzx bl=yrhmnl wrm’ : wYm’ twlVk 4
ynz’w Myrw‘ yny‘ hnxqpt z’ : Mk‘Vyw ’wby ’wh Myhl’ lwmg ’wby 5
w‘qbn=yk Ml’ NwVl Nrtw xsp ly’k gldy z’ : hnxtpt MyVrx 6
y‘wbml Nw’mYw Mg’l brVh hyhw : hbr‘b Mylxnw Mym rbdmb 7
Krdw lwlsm MV=hyhw : ’mgw hnql ryYx hYbr Mynt hwnb Mym 8
Mylyw’w Krd Klh wml=’whw ’mT wnrb‘y=’l hl ’rqy Vdqh Krdw
’Ymt ’l hnl‘y=lb twyx Zyrpw hyr’ MV hyhy=’l : w‘ty ’l 9
sŘ 14 txmVw hnrb NwyY w’bw NwbVy hwhy yywdpw : Mylw’g wklhw MV 10
: hxn’w Nwgy wsnw wgyVy hxmVw NwVV MV’r=l‘ Mlw‘

rwV’=Klm byrxns hl‘ whyqzx Klml hnV hrV‘ ‘br’b yhyw wl


=br=t’ rwV’=Klm xlVyw : MVptyw twrYbh hdwhy yr‘=lk l‘ 2
tl‘tb dm‘yw dbk lyxb whyqzx Klmh=l’ hmlVwry Vyklm hqV
whyqlx=Nb Myqyl’ wyl’ ’Yyw : sbwk hdV tlsmb hnwyl‘h hkrbh 3
Mhyl’ rm’yw : rykzmh Ps’=Nb x’wyw rpsh ’nbVw tybh=l‘ rV’ 4
hm rwV’ Klm lwdgh Klmh rm’=hk whyqzx=l’ ’n=wrm’ hqV=br
hrwbgw hY‘ MytpV=rbd=K’ ytrm’ : txTb rV’ hzh NwxTbh 5
tn‘Vm=l‘ txTb hnh : yb tdrm yk txTb ym=l‘ ht‘ hmxlml 6
wpkb ’bw wyl‘ Vy’ Kmsy rV’ MyrYm=l‘ hzh ZwYrh hnqh
yl’ rm’t=ykw : wyl‘ MyxTbh=lkl MyrYm=Klm h‘rp Nk hbqnw 7
wytmb=t’ whyqzx rysh rV’ ’wh=’wlh wnxTb wnyhl’ hwhy=l’
: wwxtVt hzh xbzmh ynpl MlVwrylw hdwhyl rm’yw wytxbzm=t’w
Mysws Mypl’ Kl hnt’w rwV’ Klmh ynd’=t’ ’n br‘th ht‘w 8
dx’ txp ynp t’ byVt Ky’w : Mhyl‘ Mybkr Kl ttl lkwt=M’ 9
ht‘w : MyVrplw bkrl MyrYm=l‘ Kl xTbtw MynTqh ynd’ ydb‘ 10
hl‘ yl’ rm’ hwhy htyxVhl t’zh Zr’h=l‘ ytyl‘ hwhy yd‘lbmh
hqV=br=l’ x’wyw ’nbVw Myqyl’ rm’yw : htyxVhw t’zh Zr’h=l’ 11
tydwhy wnyl’ rbdt=l’w wnxn’ My‘mV yk tymr’ Kydb‘=l’ ’n=rbd
Kyl’w Kynd’ l’h hqV=br rm’yw : hmwxh=l‘ rV’ M‘h ynz’b 12
ynxlV
36. 13–37. 16 hy‘Vy 401
MybVyh MyVn’h=l‘ ’lh hl’h Myrbdh=t’ rbdl ynd’ ynxlV
13 dm‘yw : Mkm‘ MhynyV=t’ twtVlw Mhy’rx=t’ lk’l hmwxh=l‘
Klmh yrbd=t’ w‘mV rm’yw tydwhy lwdg=lwqb ’rqyw hqV=br
14 lkwy=’l yk whyqzx Mkl ’Vy=l’ Klmh rm’ hk : rwV’ Klm lwdgh
15 wnlyYy lYh rm’l hwhy=l’ whyqzx Mkt’ xTby=l’w : Mkt’ lyYhl
16 whyqzx=l’ w‘mVt=l’ : rwV’ Klm dyb t’zh ry‘h Ntnt ’l hwhy
yl’ w’Yw hkrb yt’=wV‘ rwV’ Klmh rm’ hk yk
17 ytxqlw y’b=d‘ : wrwb=ym Vy’ wtVw wtn’t Vy’w wnpg=Vy’ wlk’w
18 tysy=Np : Mymrkw Mxl Zr’ Vwrytw Ngd Zr’ MkYr’k Zr’=l’ Mkt’
wYr’=t’ Vy’ Mywgh yhl’ wlyYhh wnlyYy hwhy rm’l whyqzx Mkt’
19 =ykw Mywrps yhl’ hy’ dpr’w tmx yhl’ hy’ : rwV’ Klm dym
20 wlyYh=rV’ hl’h twYr’h yhl’=lkb ym : ydym NwrmV=t’ wlyYh
21 wn‘=’lw wVyrxyw : ydym MlVwry=t’ hwhy lyYy=yk ydym MYr’=t’
22 Myqyl’ ’byw : whn‘t ’l rm’l ’yh Klmh twYm=yk rbd wt’
rykzmh Ps’=Nb x’wyw rpwsh ’nbVw tybh=l‘=rV’ whyqlx=Nb
: hqV=br yrbd t’ wl wdygyw Mydgb y‘wrq whyqzx=l’
zl tyb ’byw qVb sktyw wydgb=t’ ‘rqyw whyqzx Klmh ‘mVk yhyw
2 ynqz t’w rpwsh ’nbV t’w tybh=l‘=rV’ Myqyl’=t’ xlVyw : hwhy
3 wyl’ wrm’yw : ’ybnh Zwm’=Nb why‘Vy=l’ MyqVb Mysktm Mynhkh
Mynb w’b yk hzh Mwyh hY’nw hxkwtw hrY=Mwy whyqzx rm’ hk
4 hqV=br yrbd t’ Kyhl’ hwhy ‘mVy ylw’ : hdll Ny’ xkw rbVm=d‘
rV’ Myrbdb xykwhw yx Myhl’ Prxl wynd’ rwV’=Klm wxlV rV’
5 w’byw : h’Ymnh tyr’Vh d‘b hlpt t’Vnw Kyhl’ hwhy ‘mV
6 Nwrm’t hk why‘Vy Mhyl’ rm’yw : why‘Vy=l’ whyqzx Klmh ydb‘
rV’ t‘mV rV’ Myrbdh ynpm ’ryt=l’ hwhy rm’ hk Mkynd’=l’
7 bVw h‘wmV ‘mVw xwr wb Ntwn ynnh : ytw’ rwV’=Klm yr‘n wpdg
8 Klm=t’ ’Ymyw hqV=br bVyw : wYr’b brxb wytlphw wYr’=l’
9 hqhrt=l‘ ‘mVyw : Vyklm ‘sn yk ‘mV yk hnbl=l‘ Mxln rwV’
whyqzx=l’ Myk’lm xlVyw ‘mVyw Kt’ Mxlhl ’Yy rm’l Vwk=Klm
10 Kyhl’ K’Vy=l’ rm’l hdwhy=Klm whyqzx=l’ Nwrm’t hk : rm’l
11 hnh : rwV’ Klm dyb MlVwry Ntnt ’l rm’l wb xTwb ht’ rV’
ht’w Mmyrxhl twYr’h=lkl rwV’ yklm wV‘ rV’ t‘mV ht’
12 =t’w Nzwg=t’ ytwb’ wtyxVh rV’ Mywgh yhl’ Mtw’ wlyYhh : lYnt
13 Klmw dpr’ Klmw tmx=Klm hy’ : rVltb rV’ Nd‘=ynbw PYrw Nrx
14 Myk’lmh dym Myrpsh=t’ whyqzx xqyw : hw‘w ‘nh Mywrps ry‘l
: hwhy ynpl whyqzx whVrpyw hwhy tyb l‘yw wh’rqyw
15, 16 bVy l’rVy yhl’ tw’bY hwhy : rm’l hwhy=l’ whyqzx llptyw
tyV‘ ht’ Zr’h twklmm lkl Kdbl Myhl’h ’wh=ht’ Mybrkh
MymVh=t’
402 hy‘Vy 37. 17–38. 6
h’rw Kny‘ hwhy xqp ‘mVw Knz’ hwhy hTh : Zr’h=t’w MymVh=t’ 17
hwhy Mnm’ : yx Myhl’ Prxl xlV rV’ byrxns yrbd=lk t’ ‘mVw 18
Mhyhl’=t’ Ntnw : MYr’=t’w twYr’h=lk=t’ rwV’ yklm wbyrxh 19
: Mwdb’yw Nb’w Z‘ Md’=ydy hV‘m=M’ yk hmh Myhl’ ’l yk V’b
sŘ 15 ht’=yk Zr’h twklmm=lk w‘dyw wdym wn‘yVwh wnyhl’ hwhy ht‘w 20
rm’=hk rm’l whyqzx=l’ Zwm’=Nb why‘Vy xlVyw : Kdbl hwhy 21
hz : rwV’ Klm byrxns=l’ yl’ tllpth rV’ l’rVy yhl’ hwhy 22
Kyrx’ NwyY=tb tlwtb Kl hg‘l Kl hzb wyl‘ hwhy rbd=rV’ rbdh
htwmyrh ym=l‘w tpdgw tprx ym=t’ : MlVwry tb h‘ynh V’r 23
ynd’ tprx Kydb‘ dyb : l’rVy Vwdq=l’ Kyny‘ Mwrm ’Vtw lwq 24
tmwq trk’w Nwnbl ytkry Myrh Mwrm ytyl‘ yn’ ybkr brb rm’tw
ytytVw ytrq yn’ : wlmrk r‘y wYq Mwrm ’wb’w wyVrb rxbm wyzr’ 25
htw’ qwxrml t‘mV=’wlh : rwYm yr’y lk ym‘p=Pkb brx’w Mym 26
MyYn Mylg tw’Vhl yhtw hyt’bh ht‘ hytrYyw Mdq ymym ytyV‘
qryw hdV bV‘ wyh wVbw wtx dy=yrYq NhybVyw : twrYb Myr‘ 27
yt‘dy K’wbw Kt’Yw KtbVw : hmq ynpl hmdVw twgg ryYx ’Vd 28
yxx ytmVw ynz’b hl‘ Knn’Vw yl’ Kzgrth N‘y : yl’ Kzgrth t’w 29
Kl=hzw : hb t’b=rV’ Krdb KytbyVhw KytpVb ygtmw Kp’b 30
w‘rz tyVylVh hnVbw syxV tynVh hnVbw xyps hnVh lwk’ tw’h
hr’Vnh hdwhy=tyb tTylp hpsyw : Myrp lwk’w Mymrk w‘Tnw wrYqw 31
hTylpw tyr’V ’Yt MlVwrym yk : hl‘ml yrp hV‘w hTml VrV 32
rm’=hk Nkl : t’z=hV‘t tw’bY hwhy t’nq NwyY rhm 33
Zx MV hrwy=’lw t’zh ry‘h=l’ ’wby ’l rwV’ Klm=l’ hwhy
bwVy hb ’b=rV’ Krdb : hlls hyl‘ KpVy=’lw Ngm hnmdqy=’lw 34
h‘yVwhl t’zh ry‘h=l‘ ytwngw : hwhy=M’n ’wby ’l t’zh ry‘h=l’w 35
hnxmb hkyw hwhy K’lm ’Yyw : ydb‘ dwd N‘mlw yn‘ml 36
Myrgp Mlk hnhw rqbb wmykVyw Pl’ hVmxw MynmVw h’m rwV’
’wh yhyw : hwnynb bVyw rwV’=Klm byrxns bVyw Klyw ‘syw : Mytm 37, 38
brxb whkh wynb rY’rVw Klmrd’w wyhl’ Krsn tyb hwxtVm
: wytxt wnb Ndx=rs’ Klmyw Trr’ Zr’ wTlmn hmhw
’ybnh Zwm’=Nb why‘Vy wyl’ ’wbyw twml whyqzx hlx Mhh Mymyb xl
bsyw : hyxt ’lw ht’ tm yk Ktybl wY hwhy rm’=hk wyl’ rm’yw 2
t’ ’n=rkz hwhy hn’ rm’yw : hwhy=l’ llptyw ryqh=l’ wynp whyqzx 3
Kbyw ytyV‘ Kyny‘b bwThw MlV blbw tm’b Kynpl ytklhth rV’
: rm’l why‘Vy=l’ hwhy=rbd yhyw : lwdg ykb whyqzx 4
yt‘mV Kyb’ dwd yhl’ hwhy rm’=hk whyqzx=l’ trm’w Kwlh 5
: hnV hrV‘ Vmx Kymy=l‘ Pswy ynnh Kt‘md=t’ yty’r Ktlpt=t’
: t’zh ry‘h=l‘ ytwngw t’zh ry‘h t’w KlyY’ rwV’=Klm Pkmw 6
Kl=hzw
38. 7–40. 6 hy‘Vy 403
7 rV’ hzh rbdh=t’ hwhy hV‘y rV’ hwhy t’m tw’h Kl=hzw
8 VmVb zx’ twl‘mb hdry rV’ twl‘mh lY=t’ byVm ynnh : rbd
: hdry rV’ twl‘mb twl‘m rV‘ VmVh bVtw twl‘m rV‘ tynrx’
9, 10 yn’ : wylxm yxyw wtlxb hdwhy=Klm whyqzxl btkm
11 ytrm’ : ytwnV rty ytdqp lw’V yr‘Vb hkl’ ymy ymdb ytrm’
: ldx ybVwy=M‘ dw‘ Md’ Tyb’=’l Myyxh Zr’b hy hy h’r’=’l
12 yn‘Yby hldm yyx gr’k ytdpq y‘r lh’k ynm hlgnw ‘sn yrwd
13 ytwmY‘=lk rbVy Nk yr’k rqb=d‘ ytywV : ynmylVt hlyl=d‘ Mwym
14 wld hnwyk hgh’ PYpY’ Nk rwg‘ swsk : ynmylVt hlyl=d‘ Mwym
15 hV‘ ’whw yl=rm’w rbd’=hm : ynbr‘ yl=hqV‘ ynd’ Mwrml yny‘
16 yxwr yyx Nhb=lklw wyxy Mhyl‘ ynd’ : yVpn rm=l‘ ytwnV=lk hdd’
17 txVm yVpn tqVx ht’w rm yl=rm MwlVl hnh : ynyxhw ynmylxtw
18 Kllhy twm Kdwt lw’V ’l yk : y’Tx=lk Kwg yrx’ tklVh yk ylb
19 b’ Mwyh ynwmk Kdwy ’wh yx yx : Ktm’=l’ rwb=ydrwy wrbVy=’l
20 wnyyx ymy=lk Ngnn ytwngnw yn‘yVwhl hwhy : Ktm’=l’ ‘ydwy Mynbl
21 NyxVh=l‘ wxrmyw Myn’t tlbd w’Vy why‘Vy rm’yw : hwhy tyb=l‘
22 : hwhy tyb hl‘’ yk tw’ hm whyqzx rm’yw : yxyw

Tl hxnmw Myrps lbb=Klm Nd’lb=Nb Nd’lb Kdrm xlV ’whh t‘b


2 M’ryw whyqzx Mhyl‘ xmVyw : qzxyw hlx yk ‘mVyw whyqzx=l’
bwTh NmVh t’w MymVbh=t’w bhzh=t’w Pskh=t’ htkn tyb=t’
rbd hyh=’l wytrY’b ’Ymn rV’=lk t’w wylk tyb=lk t’w
3 ’ybnh why‘Vy ’byw : wtlVmm=lkbw wtybb whyqzx M’rh=’l rV’
w’by Ny’mw hl’h MyVn’h wrm’ hm wyl’ rm’yw whyqzx Klmh=l’
4 w’r hm rm’yw : lbbm yl’ w’b hqwxr Zr’m whyqzx rm’yw Kyl’
rV’ rbd hyh=’l w’r ytybb rV’=lk t’ whyqzx rm’yw Ktybb
5 hwhy=rbd ‘mV whyqzx=l’ why‘Vy rm’yw : ytrYw’b Myty’rh=’l
6 Kytb’ wrY’ rV’w Ktybb rV’=lk ’Vnw My’b Mymy hnh : tw’bY
7 w’Yy rV’ Kynbmw : hwhy rm’ rbd rtwy=’l lbb hzh Mwyh=d‘
8 whyqzx rm’yw : lbb Klm lkyhb Mysyrs wyhw wxqy dylwt rV’ Kmm
tm’w MwlV hyhy yk rm’yw trbd rV’ hwhy=rbd bwT why‘Vy=l’
m, 2 bl=l‘ wrbd : Mkyhl’ rm’y ym‘ wmxn wmxn : ymyb sŘ 16
hxql yk hnw‘ hYrn yk h’bY h’lm yk hyl’ w’rqw MlVwry
3 rbdmb ’rwq lwq : hyt’Tx=lkb Mylpk hwhy dym
4 =lkw ’Vny ’yg=lk : wnyhl’l hlsm hbr‘b wrVy hwhy Krd wnp
5 hlgnw : h‘qbl Myskrhw rwVyml bq‘h hyhw wlpVy h‘bgw rh
: rbd hwhy yp yk wdxy rVb=lk w’rw hwhy dwbk
6 ZyYk wdsx=lkw ryYx rVbh=lk ’rq’ hm rm’w ’rq rm’ lwq
hdVh
404 hy‘Vy 40. 7–41. 11
ryYx Nk’ wb hbVn hwhy xwr yk ZyY lbn ryYx Vby : hdVh 7
: Mlw‘l Mwqy wnyhl’=rbdw ZyY lbn ryYx Vby : M‘h 8
trVbm Klwq xkb ymyrh NwyY trVbm Kl=yl‘ hbg=rh l‘ 9
ynd’ hnh : Mkyhl’ hnh hdwhy yr‘l yrm’ y’ryt=l’ ymyrh MlVwry 10
: wynpl wtl‘pw wt’ wrkV hnh wl hlVm w‘rzw ’wby qzxb hwhy
: lhny twl‘ ’Vy wqyxbw My’lT Zbqy w‘rzb h‘ry wrd‘ h‘rk 11
VlVb lkw Nkt trzb MymVw Mym wl‘Vb ddm=ym 12
xwr=t’ Nkt=ym : Mynz’mb tw‘bgw Myrh slpb lqVw Zr’h rp‘ 13
TpVm xr’b whdmlyw whnybyw Z‘wn ym=t’ : wn‘ydwy wtY‘ Vy’w hwhy 14
Mynz’m qxVkw yldm rmk Mywg Nh : wn‘ydwy twnwbt Krdw t‘d whdmlyw 15
: hlw‘ yd Ny’ wtyxw r‘b yd Ny’ Nwnblw : lwTy qdk Myy’ Nh wbVxn 16
ym=l’w : wl=wbVxn whtw sp’m wdgn Ny’k Mywgh=lk 17, 18
wn‘qry bhzb PrYw Vrx Ksn lsph : wl=wkr‘t twmd=hmw l’ Nwymdt 19
Mkx Vrx rxby bqry=’l Z‘ hmwrt Nksmh : PrwY Psk twqtrw 20
dgh ’wlh w‘mVt ’wlh w‘dt ’wlh : Twmy ’l lsp Nykhl wl=Vqby 21
Zr’h gwx=l‘ bVyh : Zr’h twdswm Mtnybh ’wlh Mkl V’rm 22
Ntwnh : tbVl lh’k Mxtmyw MymV qdk hTwnh Mybgxk hybVyw 23
P’ w‘rz=lb P’ w‘Tn=lb P’ : hV‘ whtk Zr’ yTpV Ny’l Mynzwr 24
: M’Vt Vqk hr‘sw wVbyw Mhb PVn=Mgw M‘zg Zr’b VrV=lb
Mkyny‘ Mwrm=w’V : Vwdq rm’y hwV’w ynwymdt ym=l’w 25, 26
brm ’rqy MVb Mlkl M’bY rpsmb ’yYwmh hl’ ’rb=ym w’rw
bq‘y rm’t hml : rd‘n ’l Vy’ xk Zym’w Mynw’ 27
’wlh : rwb‘y yTpVm yhl’mw hwhym ykrd hrtsn l’rVy rbdtw 28
P‘yy ’l Zr’h twYq ’rwb hwhy Mlw‘ yhl’ t‘mV ’l=M’ t‘dy
: hbry hmY‘ Mynw’ Ny’lw xk P‘yl Ntn : wtnwbtl rqx Ny’ ‘gyy ’lw 29
wl‘y xk wpylxy hwhy ywqw : wlVky lwVk Myrwxbw w‘gyw Myr‘n wp‘yw 30, 31
wVyrxh : wp‘yy ’lw wkly w‘gyy ’lw wYwry MyrVnk rb’ ’m
: hbrqn TpVml wdxy wrbdy z’ wVgy xk wpylxy Mym’lw Myy’ yl’
Nty dry Myklmw Mywg wynpl Nty wlgrl wh’rqy qdY xrzmm ry‘h ym 2
’l wylgrb xr’ MwlV rwb‘y Mpdry : wtVq Pdn Vqk wbrx rp‘k 3
Mynrx’=t’w NwV’r hwhy yn’ V’rm twrdh ’rq hV‘w l‘p=ym : ’wby 4
Vy’ : Nwyt’yw wbrq wdrxy Zr’h twYq w’ryyw Myy’ w’r : ’wh=yn’ 5, 6
VyTp qylxm PrY=t’ Vrx qzxyw : qzx rm’y wyx’lw wrz‘y wh‘r=t’ 7
: Twmy ’l Myrmsmb whqzxyw ’wh bwT qbdl rm’ M‘p Mlwh=t’
Mhrb’ ‘rz Kytrxb rV’ bq‘y ydb‘ l’rVy ht’w 8
Kl rm’w Kyt’rq hylyY’mw Zr’h twYqm Kytqzxh rV’ : ybh’ 9
‘tVt=l’ yn’=Km‘ yk ’ryt=l’ : Kyts’m ’lw Kytrxb ht’=ydb‘ 10
wVby Nh : yqdY Nymyb Kytkmt=P’ Kytrz‘=P’ KytYm’ Kyhl’ yn’=yk 11
wmlkyw
41. 12–42. 13 hy‘Vy 405
12 ’lw MVqbt : Kbyr yVn’ wdb’yw Ny’k wyhy Kb Myrxnh lk wmlkyw
13 hwhy yn’ yk : Ktmxlm yVn’ sp’kw Ny’k wyhy KtYm yVn’ M’Ymt
: Kytrz‘ yn’ ’ryt=l’ Kl rm’h Knymy qyzxm Kyhl’
14 Kl’gw hwhy=M’n Kytrz‘ yn’ l’rVy ytm bq‘y t‘lwt y’ryt=l’
15 Vwdt twypyp l‘b Vdx Zwrx grwml KytmV hnh : l’rVy Vwdq
16 Zypt hr‘sw M’Vt xwrw Mrzt : MyVt Zmk tw‘bgw qdtw Myrh
: llhtt l’rVy Vwdqb hwhyb lygt ht’w Mtw’

17 hwhy yn’ htVn ’mYb MnwVl Ny’w Mym MyVqbm Mynwyb’hw Myyn‘h
18 Kwtbw twrhn MyypV=l‘ xtp’ : Mbz‘’ ’l l’rVy yhl’ Mn‘’
19 Nt’ : Mym y’Ywml hyY Zr’w Mym=Mg’l rbdm MyV’ twny‘m tw‘qb
rwV’tw rhdt Vwrb hbr‘b MyV’ NmV Z‘w sdhw hTV zr’ rbdmb
20 t’z htV‘ hwhy=dy yk wdxy wlykVyw wmyVyw w‘dyw w’ry N‘ml : wdxy
21 wVygh hwhy rm’y Mkbyr wbrq : h’rb l’rVy Vwdqw
22 hnyrqt rV’ t’ wnl wdygyw wVygy : bq‘y Klm rm’y MkytwmY‘
tw’bh w’ Ntyrx’ h‘dnw wnbl hmyVnw wdygh hnh hm twnV’rh
23 wbyTyt=P’ Mt’ Myhl’ yk h‘dnw rwx’l twyt’h wdygh : wn‘ymVh
24 hb‘wt ‘p’m Mkl‘pw Ny’m Mt’=Nh : wdxy ’rnw h‘tVnw w‘rtw
25 ’rqy VmV=xrzmm t’yw NwpYm ytwry‘h : Mkb rxby
26 V’rm dygh=ym : TyT=smry rYwy wmkw rmx=wmk Myngs ’byw ymVb
‘mV=Ny’ P’ ‘ymVm Ny’ P’ dygm=Ny’ P’ qydY rm’nw Mynplmw h‘dnw
27, 28 Ny’w ’r’w : Nt’ rVbm MlVwrylw Mnh hnh NwyYl NwV’r : Mkyrm’ sŘ 17
29 MhyV‘m sp’ Nw’ Mlk Nh : rbd wbyVyw Ml’V’w Z‘wy Ny’w hl’mw Vy’
: Mhyksn whtw xwr
bm Mywgl TpVm wyl‘ yxwr yttn yVpn htYr yryxb wb=Kmt’ ydb‘ Nh
2, 3 ’l ZwYr hnq : wlwq Zwxb ‘ymVy=’lw ’Vy ’lw q‘Yy ’l : ’yYwy
4 hhky ’l : TpVm ’yYwy tm’l hnbky ’l hhk htVpw rwbVy
: wlyxyy Myy’ wtrwtlw TpVm Zr’b MyVy=d‘ Zwry ’lw

5 Ntn hy’Y’Yw Zr’h ‘qr MhyTwnw MymVh ’rwb hwhy l’h rm’=hk
6 qzx’w qdYb Kyt’rq hwhy yn’ : hb Myklhl xwrw hyl‘ M‘l hmVn
7 ’yYwhl twrw‘ Myny‘ xqpl : Mywg rw’l M‘ tyrbl Knt’w KrY’w Kdyb
8 rx’l ydwbkw ymV ’wh hwhy yn’ : KVx ybVy ’lk tybm rys’ rgsmm
9 dygm yn’ twVdxw w’b=hnh twnV’rh : Mylyspl ytlhtw Nt’=’l
: Mkt’ ‘ymV’ hnxmYt MrTb
10 Myy’ w’lmw Myh ydrwy Zr’h hYqm wtlht Vdx ryV hwhyl wryV
11 V’rm ‘ls ybVy wnry rdq bVt MyrYx wyr‘w rbdm w’Vy : MhybVyw
12, 13 rwbgk hwhy : wdygy Myy’b wtlhtw dwbk hwhyl wmyVy : wxwYy Myrh
’Yy
406 hy‘Vy 42. 14–43. 20
: rbgty wyby’=l‘ xyrYy=P’ ‘yry h’nq ry‘y twmxlm Vy’k ’Yy

: dxy P’V’w MV’ h‘p’ hdlwyk qp’t’ Vyrx’ Mlw‘m ytyVxh 14


Mymg’w Myy’l twrhn ytmVw Vybw’ MbV‘=lkw tw‘bgw Myrh byrx’ 15
Mkyrd’ w‘dy=’l twbytnb w‘dy ’l Krdb Myrw‘ ytklwhw : Vybw’ 16
MtyV‘ Myrbdh hl’ rwVyml MyVq‘mw rw’l Mhynpl KVxm MyV’
hksml Myrm’h lspb MyxTbh tVb wVby rwx’ wgsn : Mytbz‘ ’lw 17
: tw’rl wTybh Myrw‘hw w‘mV MyVrxh : wnyhl’ Mt’ 18
db‘k rw‘w MlVmk rw‘ ym xlV’ yk’lmk Vrxw ydb‘=M’ yk rw‘ ym 19
Zpx hwhy : ‘mVy ’lw Mynz’ xwqp rmVt ’lw twbr ty’r : hwhy 20, 21
Mlk Myrwxb xph ywsVw zwzb=M‘ ’whw : ryd’yw hrwt lydgy wqdY N‘ml 22
ym : bVh rm’=Ny’w hsVm lyYm Ny’w zbl wyh w’bxh My’lk ytbbw 23
l’rVyw bq‘y hswVml Ntn=ym : rwx’l ‘mVyw bVqy t’z Nyz’y Mkb 24
w‘mV ’lw Kwlh wykrdb wb’=’lw wl wn’Tx wz hwhy ’wlh Myzzbl
’lw bybsm whThltw hmxlm zwz‘w wp’ hmx wyl‘ KpVyw : wtrwtb 25
: bl=l‘ MyVy=’lw wb=r‘btw ‘dy
Kytl’g yk ’ryt=l’ l’rVy KrYyw bq‘y K’rb hwhy rm’=hk ht‘w gm
’l twrhnbw yn’=Kt’ Mymb rb‘t=yk : ht’=yl KmVb yt’rq 2
yn’ yk : Kb=r‘bt ’l hbhlw hwkt ’l V’=wmb Klt=yk KwpTVy 3
’bsw Vwk MyrYm Krpk yttn K‘yVwm l’rVy Vwdq Kyhl’ hwhy
Kytxt Md’ Nt’w Kytbh’ yn’w tdbkn yny‘b trqy rV’m : Kytxt 4
K‘rz ’yb’ xrzmm yn’=Kt’ yk ’ryt=l’ : KVpn txt Mym’lw 5
ynb y’ybh y’lkt=l’ Nmytlw ynt NwpYl rm’ : KYbq’ br‘mmw 6
wyt’rb ydwbklw ymVb ’rqnh lk : Zr’h hYqm ytwnbw qwxrm 7
: wml Mynz’w MyVrxw Vy Myny‘w rw‘=M‘ ’yYwh : wytyV‘=P’ wytrYy 8
twnV’rw t’z dygy Mhb ym Mym’l wps’yw wdxy wYbqn Mywgh=lk 9
hwhy=M’n yd‘ Mt’ : tm’ wrm’yw w‘mVyw wqdYyw Mhyd‘ wnty wn‘ymVy 10
ynpl ’wh yn’=yk wnybtw yl wnym’tw w‘dt N‘ml ytrxb rV’ ydb‘w
: hyhy ’l yrx’w l’ rYwn=’l
yt‘mVhw yt‘Vwhw ytdgh ykn’ : ‘yVwm yd‘lbm Ny’w hwhy ykn’ ykn’ 11, 12
ydym Ny’w ’wh yn’ Mwym=Mg : l’=yn’w hwhy=M’n yd‘ Mt’w rz Mkb Ny’w 13
Vwdq Mkl’g hwhy rm’=hk : hnbyVy ymw l‘p’ lyYm 14
twyn’b MydVkw Mlk Myxyrb ytdrwhw hlbb ytxlV Mkn‘ml l’rVy
hk : Mkklm l’rVy ’rwb MkVwdq hwhy yn’ : Mtnr 15, 16
lyx swsw=bkr ’yYwmh : hbytn Myz‘ Mymbw Krd Myb Ntwnh hwhy rm’ 17
twnV’r wrkzt=l’ : wbk htVpk wk‘d wmwqy=lb wbkVy wdxy zwz‘w 18
hw‘dt ’wlh xmYt ht‘ hVdx hV‘ ynnh : wnnbtt=l’ twynmdqw 19
Mynt hdVh tyx yndbkt : twrhn NwmVyb Krd rbdmb MyV’ P’ 20
twnbw
43. 21–44. 23 hy‘Vy 407
: yryxb ym‘ twqVhl NmyVyb twrhn Mym rbdmb yttn=yk hn‘y twnbw
21, 22 bq‘y t’rq yt’=’lw : wrpsy ytlht yl ytrYy wz=M‘
23 yntdbk ’l Kyxbzw Kytl‘ hV yl t’ybh=’l : l’rVy yb t‘gy=yk
24 hnq Pskb yl tynq=’l : hnwblb Kyt‘gwh ’lw hxnmb Kytdb‘h ’l
: Kytnw‘b ynt‘gwh Kytw’Txb yntdb‘h K’ yntywrh ’l Kyxbz blxw
25, 26 ynrykzh : rkz’ ’l Kyt’Txw yn‘ml Ky‘Vp hxm ’wh ykn’ ykn’
27 KyYylmw ’Tx NwV’rh Kyb’ : qdYt N‘ml ht’ rps dxy hTpVn
28 : Mypwdgl l’rVyw bq‘y Mrxl hnt’w Vdq yrV llx’w : yb w‘Vp

dm, 2 KrYyw KV‘ hwhy rm’=hk : wb ytrxb l’rVyw ydb‘ bq‘y ‘mV ht‘w
3 Mym=qY’ yk : wb ytrxb NwrVyw bq‘y ydb‘ ’ryt=l’ Krz‘y NTbm
: Ky’Y’Y=l‘ ytkrbw K‘rz=l‘ yxwr qY’ hVby=l‘ Mylznw ’mY=l‘
4, 5 yn’ hwhyl rm’y hz : Mym=ylby=l‘ Mybr‘k ryYx Nybb wxmYw
: hnky l’rVy MVbw hwhyl wdy btky hzw bq‘y=MVb ’rqy hzw

6 Nwrx’ yn’w NwV’r yn’ tw’bY hwhy wl’gw l’rVy=Klm hwhy rm’=hk sŘ 18
7 ymwVm yl hkr‘yw hdygyw ’rqy ynwmk=ymw : Myhl’ Ny’ yd‘lbmw
8 whrt=l’w wdxpt=l’ : wml wdygy hn’bt rV’w twyt’w Mlw‘=M‘
rwY Ny’w yd‘lbm hwl’ Vyh yd‘ Mt’w ytdghw Kyt‘mVh z’m ’lh
9 hmh Mhyd‘w wly‘wy=lb Mhydwmxw wht Mlk lsp=yrYy : yt‘dy=lb
10 : ly‘wh ytlbl Ksn lspw l’ rYy=ym : wVby N‘ml w‘dy=lbw w’ry=lb
11 wdxpy wdm‘y Mlk wYbqty Md’m hmh MyVrxw wVby wyrbx=lk Nh
12 whl‘pyw whrYy twbqmbw Mxpb l‘pw dY‘m lzrb Vrx : dxy wVby
13 hTn MyY‘ Vrx : P‘yyw Mym htV=’l xk Ny’w b‘r=Mg wxk ‘wrzb
tynbtk whV‘yw whr’ty hgwxmbw tw‘Yqmb whV‘y drVb whr’ty wq
14 Nwl’w hzrt xqyw Myzr’ wl=twrkl : tyb tbVl Md’ tr’ptk Vy’
15 xqyw r‘bl Md’l hyhw : ldgy MVgw zr’ ‘Tn r‘y=yY‘b wl=Zm’yw
lsp whV‘ wxtVyw l’=l‘py=P’ Mxl hp’w qyVy=P’ Mxyw Mhm
16 ‘bVyw ylY hlYy lk’y rVb wyYx=l‘ V’=wmb PrV wyYx : wml=dgsyw
17 wlspl hV‘ l’l wtyr’Vw : rw’ yty’r ytwmx x’h rm’yw Mxy=P’
18 w‘dy ’l : ht’ yl’ yk ynlyYh rm’yw wyl’ llptyw wxtVyw wl=dwgsy
19 wbl=l’ byVy=’lw : Mtbl lykVhm Mhyny‘ tw’rm xT yk wnyby ’lw
=l‘ ytyp’ P’w V’=wmb ytprV wyYx rm’l hnwbt=’lw t‘d ’lw
: dwgs’ Z‘ lwbl hV‘’ hb‘wtl wrtyw lk’w rVb hlY’ Mxl wylxg
20 rqV ’wlh rm’y ’lw wVpn=t’ lyYy=’lw whTh ltwh bl rp’ h‘r
21 KytrYy ht’=ydb‘ yk l’rVyw bq‘y hl’=rkz : ynymyb
22 Kyt’Tx Nn‘kw Ky‘Vp b‘k ytyxm : ynVnt ’l l’rVy ht’ yl=db‘
23 Zr’ twytxt w‘yrh hwhy hV‘=yk MymV wnr : Kytl’g yk yl’ hbwV
wxYp
408 hy‘Vy 44. 24–45. 22
: r’pty l’rVybw bq‘y hwhy l’g=yk wb Z‘=lkw r‘y hnr Myrh wxYp
lk hV‘ hwhy ykn’ NTbm KrYyw Kl’g hwhy rm’=hk 24
Mymsqw Mydb twt’ rpm : yt’ ym Zr’h ‘qr ydbl MymV hTn 25
tY‘w wdb‘ rbd Myqm : lkVy Mt‘dw rwx’ Mymkx byVm llwhy 26
hytwbrxw hnynbt hdwhy yr‘lw bVwt MlVwryl rm’h MylVy wyk’lm
y‘r Vrwkl rm’h : Vybw’ Kytrhnw ybrx hlwYl rm’h : Mmwq’ 27, 28
: dswt lkyhw hnbt MlVwryl rm’lw MlVy yYpx=lkw
wynpl=drl wnymyb ytqzxh=rV’ Vrwkl wxyVml hwhy rm’=hk hm
yn’ : wrgsy ’l Myr‘Vw Mytld wynpl xtpl xtp’ Myklm yntmw Mywg 2
: ‘dg’ lzrb yxyrbw rbV’ hVwxn twtld rVw’ Myrwdhw Kl’ Kynpl
hwhy yn’=yk ‘dt N‘ml Myrtsm ynmTmw KVx twrYw’ Kl yttnw 3
’rq’w yryxb l’rVyw bq‘y ydb‘ N‘ml : l’rVy yhl’ KmVb ’rwqh 4
Myhl’ Ny’ ytlwz dw‘ Ny’w hwhy yn’ : ynt‘dy ’lw Knk’ KmVb Kl 5
sp’=yk hbr‘mmw VmV=xrzmm w‘dy N‘ml : ynt‘dy ’lw Krz’’ 6
’rwbw MwlV hV‘ KVx ’rwbw rw’ rYwy : dw‘ Ny’w hwhy yn’ yd‘lb 7
l‘mm MymV wpy‘rh : hl’=lk hV‘ hwhy yn’ ‘r 8
yn’ dxy xymYt hqdYw ‘Vy=wrpyw Zr’=xtpt qdY=wlzy MyqxVw
hmd’ yVrx=t’ Vrx wrYy=t’ br ywh : wyt’rb hwhy 9
: wl Mydy=Ny’ Kl‘pw hV‘t=hm wrYyl rmx rm’yh
: Nylyxt=hm hV’lw dylwt=hm b’l rm’ ywh 10

l‘p=l‘w ynb=l‘ ynwl’V twyt’h wrYyw l’rVy Vwdq hwhy rm’=hk 11


MymV wTn ydy yn’ yt’rb hyl‘ Md’w Zr’ ytyV‘ ykn’ : ynwYt ydy 12
hnby=’wh rVy’ wykrd=lkw qdYb whtry‘h ykn’ : ytywY M’bY=lkw 13
: tw’bY hwhy rm’ dxVb ’lw ryxmb ’l xlVy ytwlgw yry‘
yVn’ My’bsw Vwk=rxsw MyrYm ‘ygy hwhy rm’ hk 14
wwxtVy Kyl’w wrb‘y Myqzb wkly Kyrx’ wyhy Klw wrb‘y Kyl‘ hdm
rttsm l’ ht’ Nk’ : Myhl’ sp’ dw‘ Ny’w l’ Kb K’ wllpty Kyl’ 15
yVrx hmlkb wklh wdxy Mlk wmlkn=Mgw wVwb : ‘yVwm l’rVy yhl’ 16
sŘ 19 wmlkt=’lw wVbt=’l Mymlw‘ t‘wVt hwhyb ‘Vwn l’rVy : MyryY 17
: d‘ ymlw‘=d‘
’wh hV‘w Zr’h rYwy Myhl’h ’wh MymVh ’rwb hwhy=rm’ hk yk 18
rtsb ’l : dw‘ Ny’w hwhy yn’ hrYy tbVl h’rb wht=’l hnnwk 19
yn’ ynwVqb wht bq‘y ‘rzl ytrm’ ’l KVx Zr’ Mwqmb ytrbd
Mywgh yTylp wdxy wVgnth w’bw wYbqh : MyrVym dygm qdY rbd hwhy 20
wdygh : ‘yVwy ’l l’=l’ Myllptmw Mlsp Z‘=t’ My’Vnh w‘dy ’l 21
hwhy yn’ ’wlh hdygh z’m Mdqm t’z ‘ymVh ym wdxy wY‘wy P’ wVyghw
w‘Vwhw yl’=wnp : ytlwz Ny’ ‘yVwmw qydY=l’ yd‘lbm Myhl’ dw‘=Ny’w 22
Zr’=ysp’=lk
45. 23–47. 15 hy‘Vy 409
23 rbd hqdY ypm ’Yy yt‘bVn yb : dw‘ Ny’w l’=yn’ yk Zr’=ysp’=lk
24 rm’ yl hwhyb K’ : NwVl=lk ‘bVt Krb=lk ‘rkt yl=yk bwVy ’lw
25 wllhtyw wqdYy hwhyb : wb Myrxnh lk wVbyw ’wby wyd‘ z‘w twqdY
wm hmhblw hyxl MhybY‘ wyh wbn srq lb ‘rk : l’rVy ‘rz=lk
2 ’Vm Tlm wlky ’l wdxy w‘rk wsrq : hpy‘l ’Vm twswm‘ Mkyt’Vn
3 tyr’V=lkw bq‘y tyb yl’ w‘mV : hklh ybVb MVpnw
4 yn’ hnqz=d‘w : Mxr=ynm My’Vnh NTb=ynm Mysm‘h l’rVy tyb
: Tlm’w lbs’ yn’w ’V’ yn’w ytyV‘ yn’ lbs’ yn’ hbyV=d‘w ’wh
5, 6 sykm bhz Mylzh : hmdnw ynwlVmtw wwVtw ynwymdt yml
7 wh’Vy : wwxtVy=P’ wdgsy l’ whV‘yw PrwY wrkVy wlqVy hnqb Pskw
q‘Yy=P’ Vymy ’l wmwqmm dm‘yw wytxt whxynyw whlbsy Ptk=l‘
8 wVV’thw t’z=wrkz : wn‘yVwy ’l wtrYm hn‘y ’lw wyl’
9 dw‘ Ny’w l’ ykn’ yk Mlw‘m twnV’r wrkz : bl=l‘ My‘Vwp wbyVh
10 wV‘n=’l rV’ Mdqmw tyrx’ tyV’rm dygm : ynwmk sp’w Myhl’
11 qxrm Zr’m Ty‘ xrzmm ’rq : hV‘’ yYpx=lkw Mwqt ytY‘ rm’
: hnV‘’=P’ ytrYy hn’yb’=P’ ytrbd=P’ wtY‘ Vy’
12, 13 ’l ytqdY ytbrq : hqdYm Myqwxrh bl yryb’ yl’ w‘mV
: ytr’pt l’rVyl h‘wVt NwyYb yttnw rx’t ’l yt‘wVtw qxrt
zm =Ny’ Zr’l=ybV lbb=tb tlwtb rp‘=l‘ ybVw ydr
2 Myxr yxq : hgn‘w hkr Kl=w’rqy ypyswt ’l yk MydVk=tb ’sk
3 lgt : twrhn yrb‘ qwV=ylg lbV=ypVx KtmY ylg xmq ynxTw
: Md’ ‘gp’ ’lw xq’ Mqn Ktprx h’rt Mg Ktwr‘
4, 5 KVxb y’bw Mmwd ybV : l’rVy Vwdq wmV tw’bY hwhy wnl’g
6 ym‘=l‘ ytpYq : twklmm trbg Kl=w’rqy ypyswt ’l yk MydVk=tb
Kl‘ tdbkh Nqz=l‘ Mymxr Mhl tmV=’l Kdyb Mnt’w ytlxn ytllx
7 ’l Kbl=l‘ hl’ tmV=’l d‘ trbg hyh’ Mlw‘l yrm’tw : d’m
8 xTbl tbVwyh hnyd‘ t’z=y‘mV ht‘w : htyrx’ trkz
: lwkV ‘d’ ’lw hnml’ bV’ ’l dw‘ ysp’w yn’ hbblb hrm’h
9 Kyl‘ w’b Mmtk Nml’w lwkV dx’ Mwyb ‘gr hl’=ytV Kl hn’btw
10 yn’r Ny’ trm’ Kt‘rb yxTbtw : d’m Kyrbx tmY‘b KypVk brb
11 ’bw : dw‘ ysp’w yn’ Kblb yrm’tw KtbbwV ’yh Kt‘dw Ktmkx
’btw hrpk ylkwt ’l hwh Kyl‘ lptw hrxV y‘dt ’l h‘r Kyl‘
12 rV’b KypVk brbw Kyrbxb ’n=ydm‘ : y‘dt ’l h’wV M’tp Kyl‘
13 KytY‘ brb ty’ln : yYwr‘t ylw’ ly‘wh ylkwt ylw’ Kyrw‘nm t‘gy
MyVdxl M‘ydwm Mybkwkb Myzxh MymV wrbh K‘yVwyw ’n=wdm‘y
14 MVpn=t’ wlyYy=’l MtprV V’ Vqk wyh hnh : Kyl‘ w’by rV’m
15 rV’ Kl=wyh Nk : wdgn tbVl rw’ Mmxl tlxg=Ny’ hbhl dym
: K‘yVwm Ny’ w‘t wrb‘l Vy’ Kyrw‘nm Kyrxs t‘gy
t’z=w‘mV
410 hy‘Vy 48. 1–49. 8
w’Yy hdwhy ymmw l’rVy MVb My’rqnh bq‘y=tyb t’z=w‘mV xm
: hqdYb ’lw tm’b ’l wrykzy l’rVy yhl’bw hwhy MVb My‘bVnh
sŘ 20 : wmV tw’bY hwhy wkmsn l’rVy yhl’=l‘w w’rqn Vdqh ry‘m=yk 2
M’tp M‘ymV’w w’Yy ypmw ytdgh z’m twnV’rh 3
KxYmw Kpr‘ lzrb dygw ht’ hVq yk yt‘dm : hn’btw ytyV‘ 4
MV‘ ybY‘ rm’t=Np Kyt‘mVh ’wbt MrTb z’m Kl dyg’w : hVwxn 5
Kyt‘mVh wdygt ’wlh Mt’w hlk hzx t‘mV : MwY yksnw ylspw 6
’lw Mwy=ynplw z’m ’lw w’rbn ht‘ : Mt‘dy ’lw twrYnw ht‘m twVdx 7
z’m Mg t‘dy ’l Mg t‘mV=’l Mg : Nyt‘dy hnh rm’t=Np Mt‘mV 8
N‘ml : Kl ’rq NTbm ‘Vpw dwgbt dwgb yt‘dy yk Knz’ hxtp=’l 9
KytprY hnh : Ktyrkh ytlbl Kl=MTx’ ytlhtw yp’ Kyr’’ ymV 10
lxy Ky’ yk hV‘’ yn‘ml yn‘ml : yn‘ rwkb Kytrxb Pskb ’lw 11
y’rqm l’rVyw bq‘y yl’ ‘mV : Nt’=’l rx’l ydwbkw 12
hxpT ynymyw Zr’ hdsy ydy=P’ : Nwrx’ yn’ P’ NwV’r yn’ ’wh=yn’ 13
dygh Mhb ym w‘mVw Mklk wYbqh : wdxy wdm‘y Mhyl’ yn’ ’rq MymV 14
ytrbd yn’ yn’ : MydVk w‘rzw lbbb wYpx hV‘y wbh’ hwhy hl’=t’ 15
V’rm ’l t’z=w‘mV yl’ wbrq : wkrd xylYhw wyt’ybh wyt’rq=P’ 16
: wxwrw ynxlV hwhy ynd’ ht‘w yn’ MV htwyh t‘m ytrbd rtsb

ly‘whl Kdmlm Kyhl’ hwhy yn’ l’rVy Vwdq Kl’g hwhy rm’=hk 17
KtqdYw KmwlV rhnk yhyw ytwYml tbVqh ’wl : Klt Krdb Kkyrdm 18
dmVy=’lw trky=’l wyt‘mk Ky‘m y’Y’Yw K‘rz lwxk yhyw : Myh ylgk 19
hnr lwqb MydVkm wxrb lbbm w’Y : ynplm wmV 20
wdb‘ hwhy l’g wrm’ Zr’h hYq=d‘ hw’yYwh t’z w‘ymVh wdygh
rwY=‘qbyw wml lyzh rwYm Mym Mkylwh twbrxb w’mY ’lw : bq‘y 21
: My‘Vrl hwhy rm’ MwlV Ny’ : Mym wbzyw 22
ym’ y‘mm yn’rq NTbm hwhy qwxrm Mym’l wbyVqhw yl’ Myy’ w‘mV Tm
rwrb Zxl ynmyVyw yn’ybxh wdy lYb hdx brxk yp MVyw : ymV rykzh 2
: r’pt’ Kb=rV’ l’rVy ht’=ydb‘ yl rm’yw : ynrytsh wtpV’b 3
hwhy=t’ yTpVm Nk’ ytylk yxk lbhw whtl yt‘gy qyrl ytrm’ yn’w 4
db‘l NTbm yrYy hwhy rm’ ht‘w : yhl’=t’ ytl‘pw 5
yhl’w hwhy yny‘b dbk’w Ps’y ’l l’rVyw wyl’ bq‘y bbwVl wl
yryYnw bq‘y yTbV=t’ Myqhl db‘ yl Ktwyhm lqn rm’yw : yz‘ hyh 6
: Zr’h hYq=d‘ yt‘wVy twyhl Mywg rw’l Kyttnw byVhl l’rVy

db‘l ywg b‘tml Vpn=hzbl wVwdq l’rVy l’g hwhy=rm’ hk 7


Vdq Nm’n rV’ hwhy N‘ml wwxtVyw MyrV wmqw w’ry Myklm MylVm
Mwybw Kytyn‘ NwYr t‘b hwhy rm’ hk : Krxbyw l’rVy 8
h‘wVy
49. 9–50. 11 hy‘Vy 411
twlxn lyxnhl Zr’ Myqhl M‘ tyrbl Knt’w KrY’w Kytrz‘ h‘wVy
9 w‘ry Mykrd=l‘ wlgh KVxb rV’l w’Y Myrws’l rm’l : twmmV
10 VmVw brV Mky=’lw w’mYy ’lw wb‘ry ’l : Mty‘rm MyypV=lkbw
11 Krdl yrh=lk ytmVw : Mlhny Mym y‘wbm=l‘w Mghny Mmxrm=yk
12 hl’w Mymw NwpYm hl’=hnhw w’by qwxrm hl’=hnh : Nwmry ytlsmw
13 hwhy Mxn=yk hnr Myrh wxYpy Zr’ ylygw MymV wnr : Mynys Zr’m
14 : ynxkV ynd’w hwhy ynbz‘ NwyY rm’tw : Mxry wyn‘w wm‘
15 ’l ykn’w hnxkVt hl’=Mg hnTb=Nb Mxrm hlw‘ hV’ xkVth
16, 17 Kysrhm Kynb wrhm : dymt ydgn Kytmwx Kytqx Mypk=l‘ Nh : KxkV’
18 Kl=w’b wYbqn Mlk y’rw Kyny‘ bybs=y’V : w’Yy Kmm Kybrxmw
19 Kytbrx yk : hlkk MyrVqtw yVblt yd‘k Mlk yk hwhy=M’n yn’=yx
20 dw‘ : Ky‘lbm wqxrw bVwym yrYt ht‘ yk Kytsrh Zr’w KytmmVw
21 trm’w : hbV’w yl=hVg Mwqmh yl=rY KylkV ynb Kynz’b wrm’y
hl’w hrwsw hlg hdwmlgw hlwkV yn’w hl’=t’ yl=dly ym Kbblb
: Mh hpy’ hl’ ydbl ytr’Vn yn’ Nh ldg ym
22 ysn Myr’ Mym‘=l’w ydy Mywg=l’ ’V’ hnh hwhy ynd’ rm’=hk
23 Kynm’ Myklm wyhw : hn’Vnt Ptk=l‘ Kytnbw NYxb Kynb w’ybhw
t‘dyw wkxly Kylgr rp‘w Kl wwxtVy Zr’ Myp’ Kytqynym MhytwrVw
24 xwqlm rwbgm xqyh : ywq wVby=’l rV’ hwhy yn’=yk
25 xwqlmw xqy rwbg ybV=Mg hwhy rm’ hk=yk : Tlmy qydY ybV=M’w
26 ytlk’hw : ‘yVw’ ykn’ Kynb=t’w byr’ ykn’ Kbyry=t’w Tlmy Zyr‘ sŘ 21
hwhy yn’ yk rVb=lk w‘dyw NwrkVy Mmd sys‘kw MrVb=t’ Kynwm=t’
n rps hz y’ hwhy rm’ hk : bq‘y ryb’ Kl’gw K‘yVwm
Nh wl Mkt’ ytrkm=rV’ yVwnm ym w’ hytxlV rV’ Mkm’ twtyrk
2 Vy’ Ny’w yt’b ‘wdm : Mkm’ hxlV Mky‘Vpbw Mtrkmn Mkytnw‘b
Nh lyYhl xk yb=Ny’=M’w twdpm ydy hrYq rwYqh hnw‘ Ny’w yt’rq
tmtw Mym Ny’m Mtgd V’bt rbdm twrhn MyV’ My byrx’ ytr‘gb
3 : Mtwsk MyV’ qVw twrdq MymV Vybl’ : ’mYb
4 ry‘y rbd P‘y=t’ tw‘l t‘dl Mydwml NwVl yl Ntn hwhy ynd’
5 Nz’ yl=xtp hwhy ynd’ : Mydwmlk ‘mVl Nz’ yl ry‘y rqbb rqbb
6 ynp MyTrml yyxlw Mykml yttn ywg : ytgwsn ’l rwx’ ytyrm ’l ykn’w
7 ytmlkn ’l Nk=l‘ yl=rz‘y hwhy ynd’w : qrw twmlkm ytrtsh ’l
8 byry=ym yqydYm bwrq : Vwb’ ’l=yk ‘d’w Vymlxk ynp ytmV Nk=l‘
9 yl=rz‘y hwhy ynd’ Nh : yl’ Vgy yTpVm l‘b=ym dxy hdm‘n yt’
10 ym : Mlk’y V‘ wlby dgbk Mlk Nh yn‘yVry ’wh=ym
xTby wl hgn Ny’w MykVx Klh rV’ wdb‘ lwqb ‘mV hwhy ’ry Mkb
11 rw’b wkl twqyz yrz’m V’ yxdq Mklk Nh : wyhl’b N‘Vyw hwhy MVb
: NwbkVt hbY‘ml Mkl t’z=htyh ydym Mtr‘b twqyzbw MkV’
w‘mV
412 hy‘Vy 51. 1–52. 4

tbqm=l’w MtbYx rwY=l’ wTybh hwhy yVqbm qdY ypdr yl’ w‘mV ’n
dx’=yk Mkllwxt hrV=l’w Mkyb’ Mhrb’=l’ wTybh : Mtrqn rwb 2
MVyw hytbrx=lk Mxn NwyY hwhy Mxn=yk : whbr’w whkrb’w wyt’rq 3
lwqw hdwt hb ’Ymy hxmVw NwVV hwhy=Ngk htbr‘w Nd‘k hrbdm
hrwt yk wnyz’h yl’ ymw’lw ym‘ yl’ wbyVqh : hrmz 4
y‘rzw y‘Vy ’Yy yqdY bwrq : ‘ygr’ Mym‘ rw’l yTpVmw ’Yt yt’m 5
Mkyny‘ MymVl w’V : Nwlxyy y‘rz=l’w wwqy Myy’ yl’ wTpVy Mym‘ 6
hlbt dgbk Zr’hw wxlmn NV‘k MymV=yk txtm Zr’h=l’ wTybhw
: txt ’l ytqdYw hyht Mlw‘l yt‘wVyw Nwtwmy Nk=wmk hybVyw
Vwn’ tprx w’ryt=l’ Mblb ytrwt M‘ qdY y‘dy yl’ w‘mV 7
ytqdYw ss Mlk’y rmYkw V‘ Mlk’y dgbk yk : wtxt=l’ Mtpdgmw 8
z‘=yVbl yrw‘ yrw‘ : Myrwd rwdl yt‘wVyw hyht Mlw‘l 9
tbYxmh ’yh=t’ ’wlh Mymlw‘ twrd Mdq ymyk yrw‘ hwhy ‘wrz
hbr Mwht ym My tbrxmh ’yh=t’ ’wlh : Nynt tllwxm bhr 10
NwyY w’bw NwbwVy hwhy yywdpw : Mylw’g rb‘l Krd My=yqm‘m hmVh 11
: hxn’w Nwgy wsn NwgyVy hxmVw NwVV MV’r=l‘ Mlw‘ txmVw hnrb
twmy Vwn’m y’rytw t’=ym Mkmxnm ’wh ykn’ ykn’ 12
dxptw Zr’ dsyw MymV hTwn KV‘ hwhy xkVtw : Ntny ryYx Md’=Nbmw 13
tmx hy’w tyxVhl Nnwk rV’k qyYmh tmx ynpm Mwyh=lk dymt
ykn’w : wmxl rsxy ’lw txVl twmy=’lw xtphl h‘Y rhm : qyYmh 14, 15
Kypb yrbd MyV’w : wmV tw’bY hwhy wylg wmhyw Myh ‘gr Kyhl’ hwhy 16
: ht’=ym‘ NwyYl rm’lw Zr’ dsylw MymV ‘Tnl Kytysk ydy lYbw

wtmx swk=t’ hwhy dym tytV rV’ MlVwry ymwq yrrw‘th yrrw‘th 17
Mynb=lkm hl lhnm=Ny’ : tyYm tytV hl‘rth swk t‘bq=t’ 18
ym Kyt’rq hnh MytV : hldg Mynb=lkm hdyb qyzxm Ny’w hdly 19
wbkV wpl‘ Kynb : Kmxn’ ym brxhw b‘rhw rbVhw dVh Kl dwny 20
: Kyhl’ tr‘g hwhy=tmx My’lmh rmkm ’wtk twYwx=lk V’rb
rm’=hk : Nyym ’lw trkVw hyn‘ t’z ’n=y‘mV Nkl 21, 22
hl‘rth swk=t’ Kdym ytxql hnh wm‘ byry Kyhl’w hwhy Kynd’
Kygwm=dyb hytmVw : dw‘ htwtVl ypyswt=’l ytmx swk t‘bq=t’ 23
: Myrb‘l Zwxkw Kwg Zr’k ymyVtw hrb‘nw yxV KVpnl wrm’=rV’
Ktr’pt ydgb yVbl NwyY Kz‘ yVbl yrw‘ yrw‘ bn
yr‘nth : ’mTw lr‘ dw‘ Kb=’by Pyswy ’l yk Vdqh ry‘ MlVwry 2
: NwyY=tb hybV Kr’wY yrswm wxtpth MlVwry ybV ymwq rp‘m
: wl’gt Pskb ’lw Mtrkmn Mnx hwhy rm’ hk=yk 3
rwgl hnV’rb ym‘=dry MyrYm hwhy ynd’ rm’ hk yk 4
MV
52. 5–54. 7 hy‘Vy 413
5 ym‘ xql=yk hwhy=M’n hp=yl=hm ht‘w : wqV‘ sp’b rwV’w MV
6 ‘dy Nkl : Z’nm ymV Mwyh=lk dymtw hwhy=M’n wlylyhy wlVm Mnx
: ynnh rbdmh ’wh=yn’=yk ’whh Mwyb Nkl ymV ym‘

7 ‘ymVm bwT rVbm MwlV ‘ymVm rVbm ylgr Myrhh=l‘ ww’n=hm sŘ 22


8 yk wnnry wdxy lwq w’Vn KypY lwq : Kyhl’ Klm NwyYl rm’ h‘wVy
9 MlVwry twbrx wdxy wnnr wxYp : NwyY hwhy bwVb w’ry Ny‘b Ny‘
10 yny‘l wVdq ‘wrz=t’ hwhy PVx : MlVwry l’g wm‘ hwhy Mxn=yk
: wnyhl’ t‘wVy t’ Zr’=ysp’=lk w’rw Mywgh=lk
11 y’Vn wrbh hkwtm w’Y w‘gt=l’ ’mT MVm w’Y wrws wrws
12 Mkynpl Klh=yk Nwklt ’l hswnmbw w’Yt Nwzpxb ’l yk : hwhy ylk
13 Mwry ydb‘ lykVy hnh : l’rVy yhl’ Mkps’mw hwhy
14 wh’rm Vy’m txVm=Nk Mybr Kyl‘ wmmV rV’k : d’m hbgw ’Vnw
15 yk Mhyp Myklm wYpqy wyl‘ Mybr Mywg hzy Nk : Md’ ynbm wr’tw
: wnnwbth w‘mV=’l rV’w w’r Mhl rps=’l rV’
gn, 2 wynpl qnwyk l‘yw : htlgn ym=l‘ hwhy ‘wrzw wnt‘mVl Nym’h ym
: whdmxnw h’rm=’lw wh’rnw rdh ’lw wl r’t=’l hyY Zr’m VrVkw
3 hzbn wnmm Mynp rtsmkw ylx ‘wdyw twb’km Vy’ MyVy’ ldxw hzbn
4 whnbVx wnxn’w Mlbs wnyb’kmw ’Vn ’wh wnylx Nk’ : whnbVx ’lw
5 rswm wnytnw‘m ’kdm wn‘Vpm llxm ’whw : hn‘mw Myhl’ hkm ‘wgn
6 wkrdl Vy’ wny‘t N’Yk wnlk : wnl=’prn wtrbxbw wyl‘ wnmwlV
7 wyp=xtpy ’lw hn‘n ’whw Vgn : wnlk Nw‘ t’ wb ‘ygph hwhyw wnynp
8 rY‘m : wyp xtpy ’lw hml’n hyzzg ynpl lxrkw lbwy xbTl hVk
‘gn ym‘ ‘Vpm Myyx Zr’m rzgn yk xxwVy ym wrwd=t’w xql TpVmmw
9 ’lw hV‘ smx=’l l‘ wytmb ryV‘=t’w wrbq My‘Vr=t’ Ntyw : wml
10 ‘rz h’ry wVpn MV’ MyVt=M’ ylxh w’kd Zpx hwhyw : wypb hmrm
11 wt‘db ‘bVy h’ry wVpn lm‘m : xlYy wdyb hwhy Zpxw Mymy Kyr’y
12 Mybrb wl=qlx’ Nkl : lbsy ’wh Mtnw‘w Mybrl ydb‘ qydY qydYy
My‘Vp=t’w wVpn twml hr‘h rV’ txt llV qlxy MymwY‘=t’w
: ‘ygpy My‘Vplw ’Vn Mybr=’Tx ’whw hnmn
dn hmmwV=ynb Mybr=yk hlx=’l ylhYw hnr yxYp hdly ’l hrq‘ ynr
2 KytwnkVm tw‘yryw Klh’ Mwqm ybyxrh : hwhy rm’ hlw‘b ynbm
3 lw’mVw Nymy=yk : yqzx Kytdtyw Kyrtym ykyr’h ykVxt=l’ wTy
4 ’l=yk y’ryt=l’ : wbyVwy twmVn Myr‘w Vryy Mywg K‘rzw yYrpt
tprxw yxkVt Kymwl‘ tVb yk yrypxt ’l yk ymlkt=l’w yVwbt
5 Kl’gw wmV tw’bY hwhy KyV‘ Kyl‘b yk : dw‘=yrkzt ’l Kytwnml’
6 tbwY‘w hbwz‘ hV’k=yk : ’rqy Zr’h=lk yhl’ l’rVy Vwdq
7 NTq ‘grb : Kyhl’ rm’ s’mt yk Myrw‘n tV’w hwhy K’rq xwr
Kytbz‘
414 hy‘Vy 54. 8–56. 6
‘gr ynp ytrtsh PYq PYVb : KYbq’ Myldg Mymxrbw Kytbz‘ 8
xn ym=yk : hwhy Kl’g rm’ Kytmxr Mlw‘ dsxbw Kmm 9
PYqm yt‘bVn Nk Zr’h=l‘ dw‘ xn=ym rb‘m yt‘bVn rV’ yl t’z
Kt’m ydsxw hnTwmt tw‘bghw wVwmy Myrhh yk : Kb=r‘gmw Kyl‘ 10
: hwhy Kmxrm rm’ Twmt ’l ymwlV tyrbw Vwmy=’l
Kytdsyw Kynb’ Kwpb Zybrm ykn’ hnh hmxn ’l hr‘s hyn‘ 11
Klwbg=lkw xdq’ ynb’l Kyr‘Vw KytVmV dkdk ytmVw : Myrypsb 12
ynnwkt hqdYb : Kynb MwlV brw hwhy ydwml Kynb=lkw : Zpx=ynb’l 13, 14
rwg Nh : Kyl’ brqt=’l yk htxmmw y’ryt ’l=yk qV‘m yqxr 15
Vrx yt’rb ykn’ Nh : lwpy Kyl‘ Kt’ rg=ym ytw’m sp’ rwgy 16
: lbxl tyxVm yt’rb ykn’w whV‘ml ylk ’yYwmw Mxp V’b xpn
y‘yVrt TpVml Kt’=Mwqt NwVl=lkw xlYy ’l Kyl‘ rYwy ylk=lk 17
ywh : hwhy=M’n yt’m MtqdYw hwhy ydb‘ tlxn t’z hn
wrbV wklw wlk’w wrbV wkl Psk wl=Ny’ rV’w Myml wkl ’mY=lk
Mxl=’wlb Psk=wlqVt hml : blxw Nyy ryxm ’wlbw Psk=’wlb 2
NVdb gn‘ttw bwT=wlk’w yl’ ‘wmV w‘mV h‘bVl ’wlb Mk‘ygyw
Mkl htrk’w MkVpn yxtw w‘mV yl’ wklw Mknz’ wTh : MkVpn 3
hwYmw dygn wyttn Mymw’l d‘ Nh : Mynm’nh dwd ydsx Mlw‘ tyrb 4
hwhy N‘ml wYwry Kyl’ Kw‘dy=’l ywgw ’rqt ‘dt=’l ywg Nh : Mym’l 5
w’Ymhb hwhy wVrd : Kr’p yk l’rVy Vwdqlw Kyhl’ 6
bVyw wytbVxm Nw’ Vy’w wkrd ‘Vr bz‘y : bwrq wtwyhb wh’rq 7
ytwbVxm ’l yk : xwlsl hbry=yk wnyhl’=l’w whmxryw hwhy=l’ 8
Nk Zr’m MymV whbg=yk : hwhy M’n ykrd Mkykrd ’lw MkytwbVxm 9
MVgh dry rV’k yk : MkytbVxmm ytbVxmw Mkykrdm ykrd whbg 10
hdylwhw Zr’h=t’ hwrh=M’ yk bwVy ’l hmVw MymVh=Nm glVhw
’Yy rV’ yrbd hyhy Nk : lk’l Mxlw ‘rzl ‘rz Ntnw hxymYhw 11
rV’ xylYhw ytYpx rV’=t’ hV‘=M’ yk Mqyr yl’ bwVy=’l ypm
wxYpy tw‘bghw Myrhh Nwlbwt MwlVbw w’Yt hxmVb=yk : wytxlV 12
sŘ 23 Vwrb hl‘y ZwY‘nh txt : Pk=w’xmy hdVh yY‘=lkw hnr Mkynpl 13
: trky ’l Mlw‘ tw’l MVl hwhyl hyhw sdh hl‘y dprsh txt
hbwrq=yk hqdY wV‘w TpVm wrmV hwhy rm’ hk wn
qyzxy Md’=Nbw t’z=hV‘y Vwn’ yrV’ : twlghl ytqdYw ’wbl yt‘wVy 2
rknh=Nb rm’y=l’w : ‘r=lk twV‘m wdy rmVw wllxm tbV rmV hb 3
rm’y=l’w wm‘ l‘m hwhy ynlydby ldbh rm’l hwhy=l’ hwlnh
Mysyrsl hwhy rm’ hk=yk : Vby Z‘ yn’ Nh syrsh 4
: ytyrbb Myqyzxmw ytYpx rV’b wrxbw ytwtbV=t’ wrmVy rV’
Mlw‘ MV twnbmw Mynbm bwT MVw dy ytmwxbw ytybb Mhl yttnw 5
hwhy=l‘ Mywlnh rknh ynbw : trky ’l rV’ wl=Nt’ 6
wtrVl
56. 7–58. 4 hy‘Vy 415
tbV rmV=lk Mydb‘l wl twyhl hwhy MV=t’ hbh’lw wtrVl
7 tybb MytxmVw yVdq rh=l’ Mytw’ybhw : ytyrbb Myqyzxmw wllxm
’rqy hlpt=tyb ytyb yk yxbzm=l‘ NwYrl Mhyxbzw Mhytlw‘ ytlpt
8 wyl‘ Zbq’ dw‘ l’rVy yxdn Zbqm hwhy ynd’ M’n : Mym‘h=lkl
9 : r‘yb wtyx=lk lk’l wyt’ ydV wtyx lk : wyYbqnl
10 Myzh xbnl wlkwy ’l Myml’ Myblk Mlk w‘dy ’l Mlk Myrw‘ wpY
11 My‘r hmhw h‘bV w‘dy ’l Vpn=yz‘ Myblkhw : Mwnl ybh’ MybkV
12 Nyy=hxq’ wyt’ : whYqm w‘Ybl Vy’ wnp Mkrdl Mlk Nybh w‘dy ’l
zn Ny’w db’ qydYh : d’m rty lwdg rxm Mwy hzk hyhw rkV h’bsnw
Ps’n h‘rh ynpm=yk Nybm Ny’b Myps’n dsx=yVn’w bl=l‘ MV Vy’
2 : wxkn Klh MtwbkVm=l‘ wxwny MwlV ’wby : qydYh
3, 4 wgn‘tt ym=l‘ : hnztw P’nm ‘rz hnn‘ ynb hnh=wbrq Mt’w
: rqV ‘rz ‘Vp=ydly Mt’=’wlh NwVl wkyr’t hp wbyxrt ym=l‘
5 yp‘s txt Mylxnb Mydlyh yTxV Nn‘r Z‘=lk txt Myl’b Mymxnh
6 Ksn tkpV Mhl=Mg Klrwg Mh Mh Kqlx lxn=yqlxb : My‘lsh
7 KbkVm tmV ’Vnw hbg=rh l‘ : Mxn’ hl’ l‘h hxnm tyl‘h
8 yt’m yk Knwrkz tmV hzwzmhw tldh rx’w : xbz xbzl tyl‘ MV=Mg
dy MbkVm tbh’ Mhm Kl=trktw KbkVm tbxrh yl‘tw tylg
9 qxrm=d‘ KyryY yxlVtw Kyxqr ybrtw NmVb Klml yrVtw : tyzx
10 Kdy tyx V’wn trm’ ’l t‘gy Kkrd brb : lw’V=d‘ ylypVtw
11 ’l ytw’w ybzkt yk y’rytw tg’d ym=t’w : tylx ’l Nk=l‘ t’Ym
: y’ryt ’l ytw’w Ml‘mw hVxm yn’ ’lh Kbl=l‘ tmV=’l trkz
12, 13 KyYwbq KlyYy Kq‘zb : Kwly‘wy ’lw KyV‘m=t’w KtqdY dyg’ yn’
: yVdq=rh Vryyw Zr’=lxny yb hswxhw lbh=xqy xwr=’Vy Mlk=t’w
14 : ym‘ Krdm lwVkm wmyrh Krd=wnp wls=wls rm’w
15 NwkV’ Vwdqw Mwrm wmV Vwdqw d‘ NkV ’Vnw Mr rm’ hk yk
16 yk : My’kdn bl twyxhlw MylpV xwr twyxhl xwr=lpVw ’kd=t’w
yn’ twmVnw PwT‘y ynplm xwr=yk PwYq’ xYnl ’lw byr’ Mlw‘l ’l
17 Krdb bbwV Klyw PYq’w rtsh whk’w ytpYq w‘Yb Nw‘b : ytyV‘
18 : wylb’lw wl Mymxn MlV’w whxn’w wh’pr’w yty’r wykrd : wbl
19 : wyt’prw hwhy rm’ bwrqlw qwxrl MwlV MwlV MytpV bwn ’rwb
20, 21 Ny’ : TyTw Vpr wymym wVrgyw lkwy ’l TqVh yk Vrgn Myk My‘Vrhw
: My‘Vrl yhl’ rm’ MwlV
xn tyblw M‘Vp ym‘l dghw Klwq Mrh rpwVk KVxt=l’ Nwrgb ’rq
2 ywgk NwYpxy ykrd t‘dw NwVrdy Mwy Mwy ytw’w : Mt’Tx bq‘y
tbrq qdY=yTpVm ynwl’Vy bz‘ ’l wyhl’ TpVmw hV‘ hqdY=rV’
3 Nh ‘dt ’lw wnVpn wnyn‘ ty’r ’lw wnmY hml : NwYpxy Myhl’
4 wmwYt hYmw byrl Nh : wVgnt MkybY‘=lkw Zpx=w’Ymt MkmY Mwyb
twkhlw
416 hy‘Vy 58. 5–59. 18
hzkh : Mklwq Mwrmb ‘ymVhl Mwyk wmwYt=’l ‘Vr Prg’b twkhlw 5
rp’w qVw wV’r Nmg’k Pklh wVpn Md’ twn‘ Mwy whrxb’ MwY hyhy
xtp whrxb’ MwY hz ’wlh : hwhyl NwYr Mwyw MwY=’rqt hzlh ‘yYy 6
hTwm=lkw MyVpx MyYwYr xlVw hTwm twdg’ rth ‘Vr twbYrx
h’rt=yk tyb ’ybt Mydwrm Myyn‘w Kmxl b‘rl srp ’wlh : wqtnt 7
Ktkr’w Krw’ rxVk ‘qby z’ : Ml‘tt ’l KrVbmw wtyskw Mr‘ 8
’rqt z’ : Kps’y hwhy dwbk KqdY Kynpl Klhw xmYt hrhm 9
‘bY’ xlV hTwm Kkwtm ryst=M’ ynnh rm’yw ‘wVt hn‘y hwhyw
KVxb xrzw ‘ybVt hn‘n Vpnw KVpn b‘rl qptw : Nw’=rbdw 10
KVpn twxYxYb ‘ybVhw dymt hwhy Kxnw : MyrhYk Ktlp’w Krw’ 11
: wymym wbzky=’l rV’ Mym ’Ywmkw hwr Ngk tyyhw Zylxy KytmY‘w
Zrp rdg Kl ’rqw Mmwqt rwdw=rwd ydswm Mlw‘ twbrx Kmm wnbw 12
Mwyb KyYpx twV‘ Klgr tbVm byVt=M’ : tbVl twbytn bbVm 13
Kykrd twV‘m wtdbkw dbkm hwhy Vwdql gn‘ tbVl t’rqw yVdq
sŘ 24 ytwmb=l‘ Kytbkrhw hwhy=l‘ gn‘tt z’ : rbd rbdw KYpx ’wYmm 14
: rbd hwhy yp yk Kyb’ bq‘y tlxn Kytlk’hw Zr’
=M’ yk : ‘wmVm wnz’ hdbk=’lw ‘yVwhm hwhy=dy hrYq=’l Nh Tn, 2
Mynp wrytsh Mkytw’Txw Mkyhl’ Nybl Mknyb Myldbm wyh Mkytnw‘
MkytwtpV Nw‘b Mkytw‘bY’w Mdb wl’gn Mkypk yk : ‘wmVm Mkm 3
hnwm’b TpVn Ny’w qdYb ’rq=Ny’ : hght hlw‘ MknwVl rqV=wrbd 4
w‘qb ynw‘pY yYyb : Nw’ dylwhw lm‘ wrh ’wV=rbdw wht=l‘ xwTb 5
: h‘p’ ‘qbt hrwzhw twmy MhyYybm lk’h wgr’y Vybk‘ yrwqw
l‘pw Nw’=yV‘m MhyV‘m MhyV‘mb wskty ’lw dgbl wyhy=’l Mhyrwq 6
MhytwbVxm yqn Md KpVl wrhmyw wYry ‘rl Mhylgr : Mhypkb smx 7
TpVm Ny’w w‘dy ’l MwlV Krd : Mtwlsmb rbVw dV Nw’ twbVxm 8
: MwlV ‘dy ’l hb Krd lk Mhl wVq‘ Mhytwbytn Mtwlg‘mb
KVx=hnhw rw’l hwqn hqdY wngyVt ’lw wnmm TpVm qxr Nk=l‘ 9
hVVgn Myny‘ Ny’kw ryq Myrw‘k hVVgn : Klhn twlp’b twhgnl 10
Mynwykw wnlk Mybdk hmhn : Mytmk MynmV’b PVnk MyrhYb wnlVk 11
wny‘Vp wbr=yk : wnmm hqxr h‘wVyl Ny’w TpVml hwqn hghn hgh 12
‘Vp : Mwn‘dy wnytnw‘w wnt’ wny‘Vp=yk wnb htn‘ wnytw’Txw Kdgn 13
blm wghw wrh hrsw qV‘=rbd wnyhl’ rx’m gwsnw hwhyb Vxkw
hlVk=yk dm‘t qwxrm hqdYw TpVm rwx’ gshw : rqV=yrbd 14
‘rm rsw trd‘n tm’h yhtw : ’wbl lkwt=’l hxknw tm’ bwxrb 15
Vy’ Ny’=yk ’ryw : TpVm Ny’=yk wyny‘b ‘ryw hwhy ’ryw llwtVm 16
Vblyw : whtkms ’yh wtqdYw w‘rz wl ‘Vwtw ‘ygpm Ny’ yk MmwtVyw 17
T‘yw tVblt Mqn ydgb Vblyw wV’rb h‘wVy ‘bwkw NyrVk hqdY
Myy’l wyby’l lwmg wyrYl hmx MlVy l‘k twlmg l‘k : h’nq ly‘mk 18
lwmg
59. 19–61. 4 hy‘Vy 417
19 wdwbk=t’ VmV=xrzmmw hwhy MV=t’ br‘mm w’ryyw : MlVy lwmg
20 ‘Vp ybVlw l’wg NwyYl ’bw : wb hssn hwhy xwr rY rhnk ’wby=yk
21 Kyl‘ rV’ yxwr hwhy rm’ Mtw’ ytyrb t’z yn’w : hwhy M’n bq‘yb
K‘rz ‘rz ypmw K‘rz ypmw Kypm wVwmy=’l Kypb ytmV=rV’ yrbdw
s Krw’ ’b yk yrw’ ymwq : Mlw‘=d‘w ht‘m hwhy rm’
2 Kyl‘w Mym’l lpr‘w Zr’=hsky KVxh hnh=yk : xrz Kyl‘ hwhy dwbkw
3 : Kxrz hgnl Myklmw Krw’l Mywg wklhw : h’ry Kyl‘ wdwbkw hwhy xrzy
4 Kytnbw w’by qwxrm Kynb Kl=w’b wYbqn Mlk y’rw Kyny‘ bybs=y’V
5 Kyl‘ Kphy=yk Kbbl bxrw dxpw trhnw y’rt z’ : hnm’t dY=l‘
6 hpy‘w Nydm yrkb Kskt Mylmg t‘pV : Kl w’by Mywg lyx My Nwmh
7 rdq N’Y=lk : wrVby hwhy tlhtw w’Vy hnwblw bhz w’by ’bVm Mlk
ytr’pt tybw yxbzm NwYr=l‘ wl‘y KnwtrVy twybn yly’ Kl wYbqy
8, 9 wwqy Myy’ yl=yk : Mhytbr’=l’ Mynwykw hnypw‘t b‘k hl’=ym : r’p’
MVl Mt’ Mbhzw Mpsk qwxrm Kynb ’ybhl hnV’rb VyVrt twyn’w
10 Mhyklmw Kytmx rkn=ynb wnbw : Kr’p yk l’rVy Vwdqlw Kyhl’ hwhy
11 dymt Kyr‘V wxtpw : Kytmxr ynwYrbw Kytykh ypYqb yk KnwtrVy
12 ywgh=yk : Mygwhn Mhyklmw Mywg lyx Kyl’ ’ybhl wrgsy ’l hlylw Mmwy
13 Nwnblh dwbk : wbrxy brx Mywghw wdb’y Kwdb‘y=’l rV’ hklmmhw
Mwqmw yVdqm Mwqm r’pl wdxy rwV’tw rhdt Vwrb ’wby Kyl’
14 Kylgr twpk=l‘ wwxtVhw Kyn‘m ynb xwxV Kyl’ wklhw : dbk’ ylgr
15 hbwz‘ Ktwyh txt : l’rVy Vwdq NwyY hwhy ry‘ Kl w’rqw KyY’nm=lk
16 blx tqnyw : rwdw rwd VwVm Mlw‘ Nw’gl KytmVw rbw‘ Ny’w h’wnVw
: bq‘y ryb’ Kl’gw K‘yVwm hwhy yn’ yk t‘dyw yqnyt Myklm dVw Mywg
17 tVxn MyY‘h txtw Psk ’yb’ lzrbh txtw bhz ’yb’ tVxnh txt
18 ‘mVy=’l : hqdY KyVgnw MwlV Ktdqp ytmVw lzrb Mynb’h txtw
Kyr‘Vw Kytmwx h‘wVy t’rqw Kylwbgb rbVw dV KYr’b smx dw‘
19 Kl ry’y=’l xryh hgnlw Mmwy rw’l VmVh dw‘ Kl=hyhy=’l : hlht
20 KVmV dw‘ ’wby=’l : Ktr’ptl Kyhl’w Mlw‘ rw’l hwhy Kl=hyhw
: Klb’ ymy wmlVw Mlw‘ rw’l Kl=hyhy hwhy yk Ps’y ’l Kxryw
21 : r’pthl ydy hV‘m w‘Tm rYn Zr’ wVryy Mlw‘l MyqydY Mlk Km‘w
22 : hnVyx’ ht‘b hwhy yn’ MwY‘ ywgl ry‘Yhw Pl’l hyhy NTqh

’s Vbxl ynxlV Mywn‘ rVbl yt’ hwhy xVm N‘y yl‘ hwhy ynd’ xwr
2 =tnV ’rql : xwq=xqp Myrws’lw rwrd MywbVl ’rql bl=yrbVnl
3 NwyY ylb’l MwVl : Mylb’=lk Mxnl wnyhl’l Mqn Mwyw hwhyl NwYr
txt hlht hT‘m lb’ txt NwVV NmV rp’ txt r’p Mhl ttl
4 twbrx wnbw : r’pthl hwhy ‘Tm qdYh yly’ Mhl ’rqw hhk xwr
: rwdw rwd twmmV brx yr‘ wVdxw wmmwqy MynV’r twmmV Mlw‘
wdm‘w
418 hy‘Vy 61. 5–63. 9
hwhy ynhk Mt’w : Mkymrkw Mkyrk’ rkn ynbw Mkn’Y w‘rw Myrz wdm‘w 5, 6
: wrmytt Mdwbkbw wlk’t Mywg lyx Mkl rm’y wnyhl’ ytrVm w’rqt
wVryy hnVm MYr’b Nkl Mqlx wnry hmlkw hnVm MktVb txt 7
hlw‘b lzg ’nV TpVm bh’ hwhy yn’ yk : Mhl hyht Mlw‘ txmV 8
sŘ 25 M‘rz Mywgb ‘dwnw : Mhl twrk’ Mlw‘ tyrbw tm’b Mtl‘p yttnw 9
: hwhy Krb ‘rz Mh yk Mwryky Mhy’r=lk Mym‘h Kwtb Mhy’Y’Yw

ly‘m ‘Vy=ydgb ynVyblh yk yhl’b yVpn lgt hwhyb VyV’ VwV 10


’yYwt Zr’k yk : hylk hd‘t hlkkw r’p Nhky Ntxk ynT‘y hqdY 11
dgn hlhtw hqdY xymYy hwhy ynd’ Nk xymYt hy‘wrz hngkw hxmY
’Yy=d‘ TwqV’ ’l MlVwry N‘mlw hVx’ ’l NwyY N‘ml : Mywgh=lk bs
Myklm=lkw KqdY Mywg w’rw : r‘by dyplk ht‘wVyw hqdY hgnk 2
trT‘ tyyhw : wnbqy hwhy yp rV’ Vdx MV Kl ’rqw Kdwbk 3
dw‘ Kl rm’y=’l : Kyhl’=Pkb hkwlm PwnYw hwhy=dyb tr’pt 4
KYr’lw hb=yYpx ’rqy Kl yk hmmV dw‘ rm’y=’l KYr’lw hbwz‘
hlwtb rwxb l‘by=yk : l‘bt KYr’w Kb hwhy Zpx=yk hlw‘b 5
: Kyhl’ Kyl‘ VyVy hlk=l‘ Ntx VwVmw Kynb Kwl‘by
dymt hlylh=lkw Mwyh=lk MyrmV ytdqph MlVwry Kytmwx=l‘ 6
Nnwky=d‘ wl ymd wntt=l’w : Mkl ymd=l’ hwhy=t’ Myrkzmh wVxy ’l 7
wz‘ ‘wrzbw wnymyb hwhy ‘bVn : Zr’b hlht MlVwry=t’ MyVy=d‘w 8
KVwryt rkn=ynb wtVy=M’w Kyby’l lk’m dw‘ Kngd=t’ Nt’=M’
whtVy wyYbqmw hwhy=t’ wllhw whlk’y wyps’m yk : wb t‘gy rV’ 9
: yVdq twrYxb
Nb’m wlqs hlsmh wls wls M‘h Krd wnp Myr‘Vb wrb‘ wrb‘ 10
wrm’ Zr’h hYq=l’ ‘ymVh hwhy hnh : Mym‘h=l‘ sn wmyrh 11
w’rqw : wynpl wtl‘pw wt’ wrkV hnh ’b K‘Vy hnh NwyY=tbl 12
: hbz‘n ’l ry‘ hVwrd ’rqy Klw hwhy ylw’g Vdqh=M‘ Mhl

brb h‘Y wVwblb rwdh hz hrYbm Mydgb Zwmx Mwd’m ’b hz=ym gs


Kydgbw KVwbll Md’ ‘wdm : ‘yVwhl br hqdYb rbdm yn’ wxk 2
yp’b Mkrd’w yt’ Vy’=Ny’ Mym‘mw ydbl ytkrd hrwp : tgb Krdk 3
Mqn Mwy yk : ytl’g’ yVwblm=lkw ydgb=l‘ MxYn zyw ytmxb Msmr’w 4
yl ‘Vwtw Kmws Ny’w MmwtV’w rz‘ Ny’w Tyb’w : h’b ylw’g tnVw yblb 5
dyrw’w ytmxb MrkV’w yp’b Mym‘ swb’w : yntkms ’yh ytmxw y‘rz 6
: MxYn Zr’l
bwT=brw hwhy wnlmg=rV’ lk l‘k hwhy tlht rykz’ hwhy ydsx 7
hmh ym‘=K’ rm’yw : wydsx brkw wymxrk Mlmg=rV’ l’rVy tybl 8
wynp K’lmw rY ’l MtrY=lkb : ‘yVwml Mhl yhyw wrqVy ’l Mynb 9
M‘yVwh
63. 10–65. 11 hy‘Vy 419
: Mlw‘ ymy=lk M’Vnyw MlTnyw Ml’g ’wh wtlmxbw wtbh’b M‘yVwh
10 : Mb=Mxln ’wh byw’l Mhl Kphyw wVdq xwr=t’ wbY‘w wrm hmhw
11 MVh hy’ wn’Y y‘r t’ Mym Ml‘mh hy’ wm‘ hVm Mlw‘=ymy rkzyw
12 Mym ‘qwb wtr’pt ‘wrz hVm Nymyl Kylwm : wVdq xwr=t’ wbrqb
13 ’l rbdmb swsk twmhtb Mkylwm : Mlw‘ MV wl twV‘l Mhynpm
14 twV‘l Km‘ tghn Nk wnxynt hwhy xwr drt h‘qbb hmhbk : wlVky
15 hy’ Ktr’ptw KVdq lbzm h’rw MymVm Tbh : tr’pt MV Kl
16 yk wnyb’ ht’=yk : wqp’th yl’ Kymxrw Ky‘m Nwmh Ktrwbgw Kt’nq
Mlw‘m wnl’g wnyb’ hwhy ht’ wnryky ’l l’rVyw wn‘dy ’l Mhrb’
17 N‘ml bwV Kt’rym wnbl xyVqt Kykrdm hwhy wn‘tt hml : KmV
18 : KVdqm wsswb wnyrY KVdq=M‘ wVry r‘Yml : Ktlxn yTbV Kydb‘
19 MymV t‘rq=’wl Mhyl‘ KmV ’rqn=’l Mb tlVm=’l Mlw‘m wnyyh
: wlzn Myrh Kynpm tdry
ds Mywg Kynpm KyrYl KmV ‘ydwhl V’=h‘bt Mym Mysmh V’ xdqk
2, 3 Mlw‘mw : wlzn Myrh Kynpm tdry hwqn ’l tw’rwn KtwV‘b : wzgry
: wl=hkxml hV‘y Ktlwz Myhl’ ht’r=’l Ny‘ wnyz’h ’l w‘mV=’l
4 ’Txnw tpYq ht’=Nh Kwrkzy Kykrdb qdY hV‘w VV=t’ t‘gp
5 lbnw wnytqdY=lk Myd‘ dgbkw wnlk ’mTk yhnw : ‘Vwnw Mlw‘ Mhb
6 qyzxhl rrw‘tm KmVb ’rwq=Ny’w : wn’Vy xwrk wnnw‘w wnlk hl‘k
7 ht’ wnyb’ hwhy ht‘w : wnnw‘=dyb wngwmtw wnmm Kynp trtsh=yk Kb
8 d’m=d‘ hwhy PYqt=l’ : wnlk Kdy hV‘mw wnrYy ht’w rmxh wnxn’
9 NwyY rbdm wyh KVdq yr‘ : wnlk Km‘ ’n=Tbh Nh Nw‘ rkzt d‘l=l’w
10 Kwllh rV’ wntr’ptw wnVdq tyb : hmmV MlVwry htyh rbdm
11 hl’=l‘h : hbrxl hyh wnydmxm=lkw V’ tprVl hyh wnytb’
: d’m=d‘ wnn‘tw hVxt hwhy qp’tt
hs ywg=l’ ynnh ynnh ytrm’ ynVqb ’ll yt’Ymn wl’V ’wll ytVrdn
2 Krdh Myklhh rrws M‘=l’ Mwyh=lk ydy ytVrp : ymVb ’rq=’l
3 dymt ynp=l‘ ytw’ Mysy‘kmh M‘h : MhytbVxm rx’ bwT=’l
4 MyrwYnbw Myrbqb MybVyh : Mynblh=l‘ MyrTqmw twngb Myxbz
5 Kyl’ brq Myrm’h : Mhylk Mylgp qrpw ryzxh rVb Mylk’h wnyly
6 hnh : Mwyh=lk tdqy V’ yp’b NV‘ hl’ KytVdq yk yb=Vgt=l’
7 Mkytnw‘ : Mqyx=l‘ ytmlVw ytmlV=M’ yk hVx’ ’l ynpl hbwtk
tw‘bgh=l‘w Myrhh=l‘ wrTq rV’ hwhy rm’ wdxy Mkytwb’ tnw‘w
8 hwhy rm’ hk : Mqyx=l‘ hnV’r Mtl‘p ytdmw ynwprx
wb hkrb yk whtyxVt=l’ rm’w lwkV’b Vwryth ’Ymy rV’k
9 ‘rz bq‘ym yt’Ywhw : lkh tyxVh ytlbl ydb‘ N‘ml hV‘’ Nk sŘ 26
10 NwrVh hyhw : hmV=wnkVy ydb‘w yryxb hwVryw yrh Vrwy hdwhymw
11 hwhy ybz‘ Mt’w : ynwVrd rV’ ym‘l rqb Zbrl rwk‘ qm‘w N’Y=hwnl
MyxkVh
420 hy‘Vy 65. 12–66. 11
: Ksmm ynml My’lmmhw NxlV dgl Mykr‘h yVdq rh=t’ MyxkVh
Mtyn‘ ’lw yt’rq N‘y w‘rkt xbTl Mklkw brxl Mkt’ ytynmw 12
: Mtrxb ytYpx=’l rV’bw yny‘b ‘rh wV‘tw Mt‘mV ’lw ytrbd

ydb‘ hnh wb‘rt Mt’w wlk’y ydb‘ hnh hwhy ynd’ rm’=hk Nkl 13
wnry ydb‘ hnh : wVbt Mt’w wxmVy ydb‘ hnh w’mYt Mt’w wtVy 14
Mtxnhw : wlylyt xwr rbVmw bl b’km wq‘Yt Mt’w bl bwTm 15
: rx’ MV ’rqy wydb‘lw hwhy ynd’ Ktymhw yryxbl h‘wbVl MkmV
‘bVy Zr’b ‘bVnhw Nm’ yhl’b Krbty Zr’b Krbtmh rV’ 16
ynnh=yk : yny‘m wrtsn ykw twnV’rh twrYh wxkVn yk Nm’ yhl’b 17
hnyl‘t ’lw twnV’rh hnrkzt ’lw hVdx Zr’w MyVdx MymV ’rwb
=t’ ’rwb ynnh yk ’rwb yn’ rV’ d‘=yd‘ wlygw wVyV=M’=yk : bl=l‘ 18
‘mVy=’lw ym‘b ytVVw MlVwryb ytlgw : VwVm hm‘w hlyg MlVwry 19
rV’ Nqzw Mymy lw‘ dw‘ MVm hyhy=’l : hq‘z lwqw ykb lwq dw‘ hb 20
hnV h’m=Nb ’Twxhw twmy hnV h’m=Nb r‘nh yk wymy=t’ ’lmy=’l
rx’w wnby ’l : Myrp wlk’w Mymrk w‘Tnw wbVyw Mytb wnbw : llqy 21, 22
wlby Mhydy hV‘mw ym‘ ymy Z‘h ymyk=yk lk’y rx’w w‘Ty ’l bVy
hmh hwhy ykwrb ‘rz yk hlhbl wdly ’lw qyrl w‘gyy ’l : yryxb 23
yn’w Myrbdm Mh dw‘ hn‘’ yn’w w’rqy=MrT hyhw : Mt’ Mhy’Y’Yw 24
rp‘ Vxnw Nbt=lk’y rqbk hyr’w dx’k w‘ry hlTw b’z : ‘mV’ 25
: hwhy rm’ yVdq rh=lkb wtyxVy=’lw w‘ry=’l wmxl

rV’ tyb hz=y’ ylgr Mdh Zr’hw y’sk MymVh hwhy rm’ hk ws
hl’=lk wyhyw htV‘ ydy hl’=lk=t’w : ytxwnm Mwqm hz=y’w yl=wnbt 2
TxwV : yrbd=l‘ drxw xwr=hknw yn‘=l’ Tyb’ hz=l’w hwhy=M’n 3
rykzm ryzx=Md hxnm hl‘m blk Pr‘ hVh xbwz Vy’=hkm rwVh
: hYpx MVpn MhyYwqVbw Mhykrdb wrxb hmh=Mg Nw’ Krbm hnbl
hnw‘ Ny’w yt’rq N‘y Mhl ’yb’ Mtrwgmw Mhyll‘tb rxb’ yn’=Mg 4
: wrxb ytYpx=’l rV’bw yny‘b ‘rh wV‘yw w‘mV ’lw ytrbd
Mky’nV Mkyx’ wrm’ wrbd=l’ Mydrxh hwhy=rbd w‘mV 5
Nw’V lwq : wVby Mhw MktxmVb h’rnw hwhy dbky ymV N‘ml Mkydnm 6
hdly lyxt MrTb : wyby’l lwmg MlVm hwhy lwq lkyhm lwq ry‘m 7
hl’k h’r ym t’zk ‘mV=ym : rkz hTylmhw hl lbx ’wby MrTb 8
NwyY hdly=Mg hlx=yk tx’ M‘p ywg dlwy=M’ dx’ Mwyb Zr’ lxwyh
ytrY‘w dylwmh yn’=M’ hwhy rm’y dylw’ ’lw rybV’ yn’h : hynb=t’ 9
: Kyhl’ rm’
=lk VwVm ht’ wVyV hybh’=lk hb wlygw MlVwry=t’ wxmV 10
wYmt N‘ml hymxnt dVm Mt‘bVw wqnyt N‘ml : hyl‘ Mylb’tmh 11
Mtgn‘thw
66. 12–24 hy‘Vy 421
12 =hTn ynnh hwhy rm’ hk=yk : hdwbk zyzm Mtgn‘thw
w’Vnt dY=l‘ Mtqnyw Mywg dwbk PTwV lxnkw MwlV rhnk hyl’
13 Mkmxn’ ykn’ Nk wnmxnt wm’ rV’ Vy’k : w‘V‘Vt Mykrb=l‘w
14 hnxrpt ’Vdk MkytwmY‘w Mkbl VVw Mty’rw : wmxnt MlVwrybw
15 ’wby V’b hwhy hnh=yk : wyby’=t’ M‘zw wydb‘=t’ hwhy=dy h‘dwnw
16 V’b yk : V’=ybhlb wtr‘gw wp’ hmxb byVhl wytbkrm hpwskw
17 MyVdqtmh : hwhy yllx wbrw rVb=lk=t’ wbrxbw TpVn hwhy
ZqVhw ryzxh rVb ylk’ Kwtb dx’ rx’ twngh=l’ MyrhTmhw
18 h’b MhytbVxmw MhyV‘m ykn’w : hwhy=M’n wpsy wdxy rbk‘hw
19 tw’ Mhb ytmVw : ydwbk=t’ w’rw w’bw twnVlhw Mywgh=lk=t’ Zbql
lbt tVq ykVm dwlw lwp VyVrt Mywgh=l’ MyTylp Mhm ytxlVw
ydwbk=t’ w’r=’lw y‘mV=t’ w‘mV=’l rV’ Myqxrh Myy’h Nwyw
20 hxnm Mywgh=lkm Mkyx’=lk=t’ w’ybhw : Mywgb ydwbk=t’ wdyghw
yVdq rh l‘ twrkrkbw Mydrpbw MybYbw bkrbw Myswsb hwhyl
ylkb hxnmh=t’ l’rVy ynb w’yby rV’k hwhy rm’ MlVwry
21, 22 yk : hwhy rm’ Mywll Mynhkl xq’ Mhm=Mgw : hwhy tyb rwhT
ynpl Mydm‘ hV‘ yn’ rV’ hVdxh Zr’hw MyVdxh MymVh rV’k
23 tbV ydmw wVdxb Vdx=ydm hyhw : MkmVw Mk‘rz dm‘y Nk hwhy=M’n
24 yrgpb w’rw w’Yyw : hwhy rm’ ynpl twxtVhl rVb=lk ’wby wtbVb
Nw’rd wyhw hbkt ’l MV’w twmt ’l Mt‘lwt yk yb My‘Vph MyVn’h
: rVb=lkl

+wgw SdĆx
Ł yDĄmĂ hyĎhĎwĘ
Nmys ’ŁqŁtŁyŁ w’ qŁqŁtŁyŁ
z"T Nmys +’ Myklm[ ’Yrâ
Ł Nmysw ,My‘Vtw dx’w Myt’mw Pl’ hy‘Vy rpsd yqwsp Mwks
wnl y"y ryd’ MV=M’Ă yk wyYxw .hYr⣠Nmysw Vmxw My‘Vtw Myt’mw Pl’ ’"n : ]+T qwsp
.]+T d"y hyrkz[ Zr’h=lk=l‘ Klml y"y hyhw Nmysw MyrV‘w hVV wyrdsw .]’"k g"l hy‘Vy[
hrV‘ ‘br’w h’m hVnml tx’ tnV d‘ whyz‘ Nm rpsh twnV .MyrV‘w hVV wytwtqspw
.hnV

And it shall come to pass that from one new moon [Isa 66:23], etc. The sign
is, qqty, i.e. the initial letters of the four books in which the words of the last
verse but one are repeated in order to avoid ending the book with a threatening
or curse. y = hyĎ‘ĘS
Č yĘ, Isaiah; t = rW Ď ‘Ď yrĄêĘ, the twelve Minor Prophets; q = twŁnyqĂ,
Lamentations; q = tlĆhĆq Ł , Ecclesiastes. or ’ = hkĎy’Ą, Lamentations.
The number of the verses of the book of Isaiah is 1291, and the sign is, Arza

Ł = 1000, r = 200, Z = 90, ’ = 1; I Kings 16:9). Other copies (say) 1295, and
422 hy‘Vy
the sign is, I will accept you [Eze 20:41]. And its middle point is, But there
the Lord will be with us in majesty [Isa 33:21]. And its sedarim are 26, and
the sign is, AND the Lord SHALL BE king over all the earth [Zec 14:9]. And
its peseqot are 26. The years of the book are from Uzziah unto the first year
of Manasseh, 114 years.
hymry
’ : Nmynb Zr’b twtn‘b rV’ Mynhkh=Nm whyqlx=Nb whymry yrbd sŘ 1
2 =VlVb hdwhy Klm Nwm’=Nb whyV’y ymyb wyl’ hwhy=rbd hyh rV’
3 Mt=d‘ hdwhy Klm whyV’y=Nb Myqywhy ymyb yhyw : wklml hnV hrV‘
MlVwry twlg=d‘ hdwhy Klm whyV’y=Nb whyqdYl hnV hrV‘ ytV‘
: yVymxh Vdxb
4, 5 ’Yt MrTbw Kyt‘dy NTbb KrwY’ MrTb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
6 hnh hwhy ynd’ hh’ rm’w : Kyttn Mywgl ’ybn KytVdqh Mxrm
7 ykn’ r‘n rm’t=l’ yl’ hwhy rm’yw : ykn’ r‘n=yk rbd yt‘dy=’l
8 ’ryt=l’ : rbdt KwY’ rV’=lk t’w Klt KxlV’ rV’=lk=l‘ yk
9 ‘gyw wdy=t’ hwhy xlVyw : hwhy=M’n KlYhl yn’ Kt’=yk Mhynpm
10 Mwyh Kytdqph h’r : Kypb yrbd yttn hnh yl’ hwhy rm’yw yp=l‘
twnbl swrhlw dyb’hlw Zwtnlw Vwtnl twklmmh=l‘w Mywgh=l‘ hzh
: ‘wTnlw
11 yn’ dqV lqm rm’w whymry h’r ht’=hm rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
12 : wtV‘l yrbd=l‘ yn’ dqV=yk tw’rl tbTyh yl’ hwhy rm’yw : h’r

13 xwpn rys rm’w h’r ht’ hm rm’l tynV yl’ hwhy=rbd yhyw
14 h‘rh xtpt NwpYm yl’ hwhy rm’yw : hnwpY ynpm wynpw h’r yn’
15 hnwpY twklmm twxpVm=lkl ’rq ynnh yk : Zr’h ybVy=lk l‘
hytmwx=lk l‘w MlVwry yr‘V xtp w’sk Vy’ wntnw w’bw hwhy=M’n
16 rV’ Mt‘r=lk l‘ Mtw’ yTpVm ytrbdw : hdwhy yr‘=lk l‘w bybs
17 rz’t ht’w : Mhydy yV‘ml wwxtVyw Myrx’ Myhl’l wrTqyw ynwbz‘
Mhynpm txt=l’ KwY’ ykn’ rV’=lk t’ Mhyl’ trbdw tmqw Kyntm
18 lzrb dwm‘lw rYbm ry‘l Mwyh Kyttn hnh yn’w : Mhynpl Ktx’=Np
M‘lw hynhkl hyrVl hdwhy yklml Zr’h=lk=l‘ tVxn twmxlw
19 : KlyYhl hwhy=M’n yn’ Kt’=yk Kl wlkwy=’lw Kyl’ wmxlnw : Zr’h

b, 2 hk rm’l MlVwry ynz’b t’rqw Klh : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw


rbdmb yrx’ Ktkl Kytlwlk tbh’ Kyrw‘n dsx Kl ytrkz hwhy rm’
3 wylk’=lk ht’wbt tyV’r hwhyl l’rVy Vdq : h‘wrz ’l Zr’b
: hwhy=M’n Mhyl’ ’bt h‘r wmV’y
4, 5 rm’ hk : l’rVy tyb twxpVm=lkw bq‘y tyb hwhy=rbd w‘mV
lbhh yrx’ wklyw yl‘m wqxr yk lw‘ yb Mkytwb’ w’Ym=hm hwhy
6 wnt’ Kylwmh MyrYm Zr’m wnt’ hl‘mh hwhy hy’ wrm’ ’lw : wlbhyw
hb rb‘=’l Zr’b twmlYw hyY Zr’b hxwVw hbr‘ Zr’b rbdmb
Vy’
424 hymry 2. 7–37
hyrp lk’l lmrkh Zr’=l’ Mkt’ ’yb’w : MV Md’ bVy=’lw Vy’ 7
’l Mynhkh : hb‘wtl MtmV ytlxnw yYr’=t’ w’mTtw w’btw hbwTw 8
My’ybnhw yb w‘Vp My‘rhw ynw‘dy ’l hrwth yVptw hwhy hy’ wrm’
hwhy=M’n Mkt’ byr’ d‘ Nkl : wklh wl‘wy=’l yrx’w l‘bb w’bn 9
wnnwbthw wxlV rdqw w’rw Myytk yy’ wrb‘ yk : byr’ Mkynb ynb=t’w 10
ym‘w Myhl’ ’l hmhw Myhl’ ywg rymyhh : t’zk htyh Nh w’rw d’m 11
d’m wbrx wr‘Vw t’z=l‘ MymV wmV : ly‘wy ’wlb wdwbk rymh 12
bYxl Myyx Mym rwqm wbz‘ yt’ ym‘ hV‘ tw‘r MytV=yk : hwhy=M’n 13
l’rVy db‘h : Mymh wlky=’l rV’ MyrbVn tr’b twr’b Mhl 14
Mlwq wntn Myrpk wg’Vy wyl‘ : zbl hyh ‘wdm ’wh tyb dyly=M’ 15
Kw‘ry snpxtw Pn=ynb=Mg : bVy ylbm htYn wyr‘ hmVl wYr’ wtyVyw 16
Kkylwm t‘b Kyhl’ hwhy=t’ Kbz‘ Kl=hV‘t t’z=’wlh : dqdq 17
Krdl Kl=hmw rwxV ym twtVl MyrYm Krdl Kl=hm ht‘w : Krdb 18
y’rw y‘dw Kxkwt KytwbVmw Kt‘r Krsyt : rhn ym twtVl rwV’ 19
hwhy ynd’=M’n Kyl’ ytdxp ’lw Kyhl’ hwhy=t’ Kbz‘ rmw ‘r=yk
db‘’ ’l yrm’tw Kytrswm ytqtn Kl‘ ytrbV Mlw‘m yk : tw’bY 20
ykn’w : hnz h‘Y t’ Nn‘r Z‘=lk txtw hhbg h‘bg=lk=l‘ yk 21
: hyrkn Npgh yrws yl tkphn Ky’w tm’ ‘rz hlk qrV Kyt‘Tn
ynd’ M’n ynpl Knw‘ Mtkn tyrb Kl=ybrtw rtnb ysbkt=M’ yk 22
Kkrd y’r ytklh ’l Myl‘bh yrx’ yt’mTn ’l yrm’t Ky’ : hwhy 23
rbdm dml hrp : hykrd tkrVm hlq hrkb tyV‘ hm y‘d ’ygb 24
wp‘yy ’l hyVqbm=lk hnbyVy ym htn’t xwr hp’V wVpn tw’b
V’wn yrm’tw h’mYm Knrwgw Pxym Klgr y‘nm : hnw’Ymy hVdxb 25
wVybh Nk ’Ymy yk bng tVbk : Kl’ Mhyrx’w Myrz ytbh’=yk ’wl 26
Z‘l Myrm’ : Mhy’ybnw Mhynhkw MhyrV Mhyklm hmh l’rVy tyb 27
Mt‘r t‘bw Mynp ’lw Pr‘ yl’ wnp=yk yntdly t’ Nb’lw ht’ yb’
Kw‘yVwy=M’ wmwqy Kl tyV‘ rV’ Kyhl’ hy’w : wn‘yVwhw hmwq wrm’y 28
hml : hdwhy Kyhl’ wyh Kyr‘ rpsm yk Kt‘r t‘b 29
Mkynb=t’ ytykh ’wVl : hwhy=M’n yb Mt‘Vp Mklk yl’ wbyrt 30
Mt’ rwdh : tyxVm hyr’k Mky’ybn Mkbrx hlk’ wxql ’l rswm 31
wrm’ ‘wdm hylp’m Zr’ M’ l’rVyl ytyyh rbdmh hwhy=rbd w’r
hyrVq hlk hyd‘ hlwtb xkVth : Kyl’ dw‘ ’wbn=’wl wndr ym‘ 32
Nkl hbh’ Vqbl Kkrd ybTyt=hm : rpsm Ny’ Mymy ynwxkV ym‘w 33
twVpn Md w’Ymn Kypnkb Mg : Kykrd=t’ ytdml tw‘rh=t’ Mg 34
yk yrm’tw : hl’=lk=l‘ yk Myt’Ym trtxmb=’l Myyqn Mynwyb’ 35
: yt’Tx ’l Krm’=l‘ Ktw’ TpVn ynnh ynmm wp’ bV K’ ytyqn
tVb=rV’k yVwbt MyrYmm Mg Kkrd=t’ twnVl d’m ylzt=hm 36
KyxTbmb hwhy s’m=yk KV’r=l‘ Kydyw y’Yt hz t’m Mg : rwV’m 37
’lw
3. 1–25 hymry 425
g wt’m hklhw wtV’=t’ Vy’ xlVy Nh rm’l : Mhl yxylYt ’lw
’yhh Zr’h Pnxt Pwnx ’wlh dw‘ hyl’ bwVyh rx’=Vy’l htyhw
2 y’rw MypV=l‘ Kyny‘=y’V : hwhy=M’n yl’ bwVw Mybr My‘r tynz t’w
Zr’ ypynxtw rbdmb ybr‘k Mhl tbVy Mykrd=l‘ tlgV ’l hpy’
3 hnwz hV’ xYmw hyh ’wl Vwqlmw Mybbr w‘nmyw : Kt‘rbw Kytwnzb
4 : ht’ yr‘n Pwl’ yb’ yl yt’rq ht‘m ’wlh : Mlkh tn’m Kl hyh sŘ 2
5 : lkwtw tw‘rh yV‘tw ytrbd hnh xYnl rmVy=M’ Mlw‘l rTnyh

6 hbVm htV‘ rV’ ty’rh Klmh whyV’y ymyb yl’ hwhy rm’yw
: MV=ynztw Nn‘r Z‘=lk txt=l’w hbg rh=lk=l‘ ’yh hklh l’rVy
7 hdwgb h’rtw hbV=’lw bwVt yl’ hl’=lk=t’ htwV‘ yrx’ rm’w
8 l’rVy hbVm hp’n rV’ twd’=lk=l‘ yk ’r’w : hdwhy htwx’
hdwhy hdgb h’ry ’lw hyl’ hyttyrk rps=t’ Nt’w hytxlV
9 P’ntw Zr’h=t’ Pnxtw htwnz lqm hyhw : ’yh=Mg Nztw Kltw htwx’
10 htwx’ hdwgb yl’ hbV=’l t’z=lkb=Mgw : Z‘h=t’w Nb’h=t’
11 hqdY yl’ hwhy rm’yw : hwhy=M’n rqVb=M’ yk hbl=lkb hdwhy
12 hl’h Myrbdh=t’ t’rqw Klh : hdwhy hdgbm l’rVy hbVm hVpn
Mkb ynp lyp’=’wl hwhy=M’n l’rVy hbVm hbwV trm’w hnwpY
13 hwhyb yk Knw‘ y‘d K’ : Mlw‘l rwT’ ’l hwhy=M’n yn’ dysx=yk
ylwqbw Nn‘r Z‘=lk txt Myrzl Kykrd=t’ yrzptw t‘Vp Kyhl’
14 ytl‘b ykn’ yk hwhy=M’n MybbwV Mynb wbwV : hwhy=M’n Mt‘mV=’l
Mkt’ yt’bhw hxpVmm MynVw ry‘m dx’ Mkt’ ytxqlw Mkb
15, 16 yk hyhw : lykVhw h‘d Mkt’ w‘rw yblk My‘r Mkl yttnw : NwyY
Nwr’ dw‘ wrm’y=’l hwhy=M’n hmhh Mymyb Zr’b Mtyrpw wbrt
: dw‘ hV‘y ’lw wdqpy ’lw wb=wrkzy ’lw bl=l‘ hl‘y ’lw hwhy=tyrb
17 MVl Mywgh=lk hyl’ wwqnw hwhy ’sk MlVwryl w’rqy ’yhh t‘b
: ‘rh Mbl twrrV yrx’ dw‘ wkly=’lw MlVwryl hwhy

18 NwpY Zr’m wdxy w’byw l’rVy tyb=l‘ hdwhy=tyb wkly hmhh Mymyb
19 KtyV’ Ky’ ytrm’ ykn’w : Mkytwb’=t’ ytlxnh rV’ Zr’h=l‘
=w’rqt yb’ rm’w Mywg tw’bY ybY tlxn hdmx Zr’ Kl=Nt’w Mynbb
20 tyb yb Mtdgb Nk h‘rm hV’ hdgb Nk’ : wbwVt ’l yrx’mw yl
21 yk l’rVy ynb ynwnxt ykb ‘mVn MyypV=l‘ lwq : hwhy=M’n l’rVy
22 hpr’ MybbwV Mynb wbwV : Mhyhl’ hwhy=t’ wxkV Mkrd=t’ ww‘h
23 tw‘bgm rqVl Nk’ : wnyhl’ hwhy ht’ yk Kl wnt’ wnnh MkytbwVm
24 ‘ygy=t’ hlk’ tVbhw : l’rVy t‘wVt wnyhl’ hwhyb Nk’ Myrh Nwmh
: Mhytwnb=t’w Mhynb=t’ Mrqb=t’w Mn’Y=t’ wnyrw‘nm wnytwb’
25 wnxn’ wn’Tx wnyhl’ hwhyl yk wntmlk wnsktw wntVbb hbkVn
wnytwb’w
426 hymry 4. 1–29
: wnyhl’ hwhy lwqb wn‘mV ’lw hzh Mwyh=d‘w wnyrw‘nm wnytwb’w

’lw ynpm KyYwqV ryst=M’w bwVt yl’ hwhy=M’n l’rVy bwVt=M’ d


wbw Mywg wb wkrbthw hqdYbw TpVmb tm’b hwhy=yx t‘bVnw : dwnt 2
wryn MlVwrylw hdwhy Vy’l hwhy rm’ hk=yk : wllhty 3
Mkbbl twlr‘ wrshw hwhyl wlmh : MyYwq=l’ w‘rzt=l’w ryn Mkl 4
hbkm Ny’w hr‘bw ytmx V’k ’Yt=Np MlVwry ybVyw hdwhy Vy’
w‘qtw wrm’w w‘ymVh MlVwrybw hdwhyb wdygh : Mkyll‘m ‘r ynpm 5
: rYbmh yr‘=l’ h’wbnw wps’h wrm’w w’lm w’rq Zr’b rpwV
rbVw NwpYm ’ybm ykn’ h‘r yk wdm‘t=l’ wzy‘h hnwyY sn=w’V 6
KYr’ MwVl wmqmm ’Yy ‘sn Mywg tyxVmw wkbsm hyr’ hl‘ : lwdg 7
yk wlylyhw wdps MyqV wrgx t’z=l‘ : bVwy Ny’m hnyYt Kyr‘ hmVl 8
: wnmm hwhy=P’ Nwrx bV=’l
wmVnw MyrVh blw Klmh=bl db’y hwhy=M’n ’whh=Mwyb hyhw 9
t’Vh ’Vh Nk’ hwhy ynd’ hh’ rm’w : whmty My’ybnhw Mynhkh 10
: Vpnh=d‘ brx h‘gnw Mkl hyhy MwlV rm’l MlVwrylw hzh M‘l
Krd rbdmb MyypV xY xwr MlVwrylw hzh=M‘l rm’y ’yhh t‘b 11
ht‘ yl ’wby hl’m ’lm xwr : rbhl ’wlw twrzl ’wl ym‘=tb 12
wytwbkrm hpwskw hl‘y Mynn‘k hnh : Mtw’ MyTpVm rbd’ yn’=Mg 13
MlVwry Kbl h‘rm ysbk : wnddV yk wnl yw’ wysws MyrVnm wlq 14
Ndm dygm lwq yk : Knw’ twbVxm Kbrqb Nylt ytm=d‘ y‘Vwt N‘ml 15
MlVwry=l‘ w‘ymVh hnh Mywgl wrykzh : Myrp’ rhm Nw’ ‘ymVmw 16
yrmVk : Mlwq hdwhy yr‘=l‘ wntyw qxrmh Zr’m My’b MyrYn 17
Kyll‘mw Kkrd : hwhy=M’n htrm yt’=yk bybsm hyl‘ wyh ydV 18
: Kbl=d‘ ‘gn yk rm yk Kt‘r t’z Kl hl’ wV‘

rpwV lwq yk Vyrx’ ’l ybl yl=hmh ybl twryq hlwx’ y‘m y‘m 19
hddV yk ’rqn rbV=l‘ rbV : hmxlm t‘wrt yVpn yt‘mV 20
h‘mV’ sn=h’r’ ytm=d‘ : yt‘yry ‘gr ylh’ wddV M’tp Zr’h=lk 21
: rpwV lwq
Mymkx hmh Mynwbn ’lw hmh Mylks Mynb w‘dy ’l ytw’ ym‘ lyw’ yk 22
whbw wht=hnhw Zr’h=t’ yty’r : w‘dy ’l byTyhlw ‘rhl hmh 23
tw‘bgh=lkw MyV‘r hnhw Myrhh yty’r : Mrw’ Ny’w MymVh=l’w 24
yty’r : wddn MymVh Pw‘=lkw Md’h Ny’ hnhw yty’r : wlqlqth 25, 26
: wp’ Nwrx ynpm hwhy ynpm wYtn wyr‘=lkw rbdmh lmrkh hnhw
’l hlkw Zr’h=lk hyht hmmV hwhy rm’ hk=yk 27
ytrbd=yk l‘ l‘mm MymVh wrdqw Zr’h lb’t t’z=l‘ : hV‘’ 28
txrb tVq hmrw Vrp lwqm : hnmm bwV’=’lw ytmxn ’lw ytmz 29
ry‘h=lk
4. 30–5. 26 hymry 427
Nhb bVwy=Ny’w hbwz‘ ry‘h=lk wl‘ Mypkbw Myb‘b w’b ry‘h=lk
30 =yk bhz=yd‘ yd‘t=yk ynV yVblt=yk yV‘t=hm dwdV yt’w : Vy’
31 yk : wVqby KVpn Mybg‘ Kb=ws’m ypytt ’wVl Kyny‘ Kwpb y‘rqt
hypk Vrpt xpytt NwyY=tb lwq hrykbmk hrY yt‘mV hlwxk lwq
: Mygrhl yVpn hpy‘=yk yl ’n=yw’
h w’Ymt=M’ hytwbwxrb wVqbw w‘dw ’n=w’rw MlVwry twYwxb wTTwV sŘ 3
2 hwhy=yx M’w : hl xls’w hnwm’ Vqbm TpVm hV‘ Vy=M’ Vy’
3 Mt’ htykh hnwm’l ’wlh Kyny‘ hwhy : w‘bVy rqVl Nkl wrm’y
4 yn’w : bwVl wn’m ‘lsm Mhynp wqzx rswm txq wn’m Mtylk wlx=’lw
: Mhyhl’ TpVm hwhy Krd w‘dy ’l yk wl’wn Mh Myld=K’ ytrm’
5 TpVm hwhy Krd w‘dy hmh yk Mtw’ hrbd’w Myldgh=l’ yl=hkl’
6 hyr’ Mkh Nk=l‘ : twrswm wqtn l‘ wrbV wdxy hmh K’ Mhyhl’
PrTy hnhm ’Ywyh=lk Mhyr‘=l‘ dqV rmn MddVy twbr‘ b’z r‘ym
7 ynwbz‘ Kynb Kl=xwls’ t’zl y’ : MhytwbVm wmY‘ Mhy‘Vp wbr yk
8 Mysws : wddgty hnwz tybw wp’nyw Mtw’ ‘bV’w Myhl’ ’lb w‘bVyw
9 dqp’=’wl hl’=l‘h : wlhYy wh‘r tV’=l’ Vy’ wyh MykVm Mynzym
10 wl‘ : yVpn Mqntt ’l hzk=rV’ ywgb M’w hwhy=M’n
hwhyl ’wl yk hytwVyTn wrysh wV‘t=l’ hlkw wtxVw hytwrVb
11, 12 wVxk : hwhy=M’n hdwhy tybw l’rVy tyb yb wdgb dwgb yk : hmh
: h’rn ’wl b‘rw brxw h‘r wnyl‘ ’wbt=’lw ’wh=’l wrm’yw hwhyb
13 : Mhl hV‘y hk Mhb Ny’ rbdhw xwrl wyhy My’ybnhw
14 hzh rbdh=t’ Mkrbd N‘y tw’bY yhl’ hwhy rm’=hk Nkl
15 ’ybm ynnh : Mtlk’w MyY‘ hzh M‘hw V’l Kypb yrbd Ntn ynnh
Mlw‘m ywg ’wh Nty’ ywg hwhy=M’n l’rVy tyb qxrmm ywg Mkyl‘
16 xwtp rbqk wtpV’ : rbdy=hm ‘mVt ’lw wnVl ‘dt=’l ywg ’wh
17 Kn’Y lk’y Kytwnbw Kynb wlk’y Kmxlw KryYq lk’w : Myrwbg Mlk
xTwb ht’ rV’ KyrYbm yr‘ VVry Ktn’tw Knpg lk’y Krqbw
18 : hlk Mkt’ hV‘’=’l hwhy=M’n hmhh Mymyb Mgw : brxb hnhb
19 trm’w hl’=lk=t’ wnl wnyhl’ hwhy hV‘ hm txt wrm’t yk hyhw
wdb‘t Nk MkYr’b rkn yhl’ wdb‘tw ytw’ Mtbz‘ rV’k Mhyl’
20 hw‘ymVhw bq‘y tybb t’z wdygh : Mkl ’l Zr’b Myrz
21 w’ry ’lw Mhl Myny‘ bl Ny’w lks M‘ t’z ’n=w‘mV : rm’l hdwhyb
22 ’l ynpm M’ hwhy=M’n w’ryt=’l ytw’h : w‘mVy ’lw Mhl Mynz’
wV‘gtyw whnrb‘y ’lw Mlw‘=qx Myl lwbg lwx ytmV=rV’ wlyxt
23 hrwmw rrws bl hyh hzh M‘lw : whnrb‘y ’lw wylg wmhw wlkwy ’lw
24 Ntnh wnyhl’ hwhy=t’ ’n ’ryn Mbblb wrm’=’wlw : wklyw wrs
25 Mkytwnw‘ : wnl=rmVy ryYq twqx tw‘bV wt‘b Vwqlmw hryw MVg
26 rwVy My‘Vr ym‘b w’Ymn=yk : Mkm bwTh w‘nm Mkytw’Txw hl’=wTh
KVk
428 hymry 5. 27–6. 24
Nk Pw‘ ’lm bwlkk : wdkly MyVn’ tyxVm wbyYh MyVwqy KVk 27
wrb‘ Mg wtV‘ wnmV : wryV‘yw wldg Nk=l‘ hmrm My’lm Mhytb 28
: wTpV ’l Mynwyb’ TpVmw wxylYyw Mwty Nyd wnd=’l Nyd ‘r=yrbd
: yVpn Mqntt ’l hzk=rV’ ywgb M’ hwhy=M’n dqp’=’l hl’=l‘h 29

wdry Mynhkhw rqVb=w’bn My’ybnh : Zr’b htyhn hrwr‘Vw hmV 30, 31


brqm Nmynb ynb wz‘h : htyrx’l wV‘t=hmw Nk wbh’ ym‘w Mhydy=l‘ w
h‘r yk t’Vm w’V Mrkh tyb=l‘w rpwV w‘qt ‘wqtbw MlVwry
sŘ 4 hyl’ : NwyY=tb ytymd hgn‘mhw hwnh : lwdg rbVw NwpYm hpqVn 2, 3
wVdq : wdy=t’ Vy’ w‘r bybs Mylh’ hyl‘ w‘qt Mhyrd‘w My‘r w’by 4
wTny yk Mwyh hnp=yk wnl yw’ MyrhYb hl‘nw wmwq hmxlm hyl‘
: hytwnmr’ htyxVnw hlylb hl‘nw wmwq : br‘=yllY 5
hlls MlVwry=l‘ wkpVw hY‘ wtrk tw’bY hwhy rm’ hk yk 6
Nk hymym rwb ryqhk : hbrqb qV‘ hlk dqph ry‘h ’yh 7
yrswh : hkmw ylx dymt ynp=l‘ hb ‘mVy dVw smx ht‘r hrqh 8
: hbVwn ’wl Zr’ hmmV KmyV’=Np Kmm yVpn ‘qt=Np MlVwry

Kdy bVh l’rVy tyr’V Npgk wllw‘y llw‘ tw’bY hwhy rm’ hk 9
Mnz’ hlr‘ hnh w‘mVyw hdy‘’w hrbd’ ym=l‘ : twlsls=l‘ rYwbk 10
: wb=wYpxy ’l hprxl Mhl hyh hwhy=rbd hnh byVqhl wlkwy ’lw
dws l‘w Zwxb llw‘=l‘ KpV lykh yty’ln yt’lm hwhy tmx t’w 11
wbsnw : Mymy ’lm=M‘ Nqz wdkly hV’=M‘ Vy’=Mg=yk wdxy Myrwxb 12
Zr’h ybVy=l‘ ydy=t’ hT’=yk wdxy MyVnw twdV Myrx’l Mhytb
wlk Nhk=d‘w ’ybnmw ‘Yb ‘Ywb wlk Mlwdg=d‘w MnTqm yk : hwhy=M’n 13
Ny’w MwlV MwlV rm’l hlqn=l‘ ym‘ rbV=t’ w’pryw : rqV hV‘ 14
w‘dy ’l Mylkh=Mg wVwby=’l Vwb=Mg wV‘ hb‘wt yk wVybh : MwlV 15
: hwhy rm’ wlVky Mytdqp=t‘b Mylpnb wlpy Nkl
hz=y’ Mlw‘ twbtnl wl’Vw w’rw Mykrd=l‘ wdm‘ hwhy rm’ hk 16
ytmqhw : Kln ’l wrm’yw MkVpnl ‘wgrm w’Ymw hb=wklw bwTh Krd 17
Mywgh w‘mV Nkl : byVqn ’l wrm’yw rpwV lwql wbyVqh MypY Mkyl‘ 18
M‘h=l’ h‘r ’ybm ykn’ hnh Zr’h y‘mV : Mb=rV’=t’ hd‘ y‘dw 19
: hb=ws’myw ytrwtw wbyVqh ’l yrbd=l‘ yk MtwbVxm yrp hzh
Mkytwl‘ qxrm Zr’m bwTh hnqw ’wbt ’bVm hnwbl yl hz=hml 20
Ntn ynnh hwhy rm’ hk Nkl : yl wbr‘=’l Mkyxbzw NwYrl ’l 21
: wdb’y w‘rw NkV wdxy Mynbw twb’ Mb wlVkw MylVkm hzh M‘h=l’
rw‘y lwdg ywgw NwpY Zr’m ’b M‘ hnh hwhy rm’ hk 22
Myk Mlwq wmxry ’lw ’wh yrzk’ wqyzxy Nwdykw tVq : Zr’=ytkrym 23
wn‘mV : NwyY=tb Kyl‘ hmxlml Vy’k Kwr‘ wbkry Mysws=l‘w hmhy 24
w‘mV=t’
6. 25–7. 20 hymry 429
25 hdVh y’Yt=l’ : hdlwyk lyx wntqyzxh hrY wnydy wpr w‘mV=t’
26 qV=yrgx ym‘=tb : bybsm rwgm by’l brx yk yklt=l’ Krdbw
’by M’tp yk Myrwrmt dpsm Kl yV‘ dyxy lb’ rp’b yVlpthw
27, 28 Mlk : Mkrd=t’ tnxbw ‘dtw rYbm ym‘b Kyttn Nwxb : wnyl‘ ddVh
29 xpm rxn : hmh MytyxVm Mlk lzrbw tVxn lykr yklh Myrrws yrs
30 w’rq s’mn Psk : wqtn ’l My‘rw PwrY PrY ’wVl trp‘ MtV’m
: Mhb hwhy s’m=yk Mhl
z, 2 tyb r‘Vb dm‘ : rm’l hwhy t’m whymry=l’ hyh rV’ rbdh
hdwhy=lk hwhy=rbd w‘mV trm’w hzh rbdh=t’ MV t’rqw hwhy
3 rm’=hk : hwhyl twxtVhl hl’h Myr‘Vb My’bh
Mkt’ hnkV’w Mkyll‘mw Mkykrd wbyTyh l’rVy yhl’ tw’bY hwhy
4 hwhy lkyh rm’l rqVh yrbd=l’ Mkl wxTbt=l’ : hzh Mwqmb
5 Mkykrd=t’ wbyTyt byTyh=M’ yk : hmh hwhy lkyh hwhy lkyh
6 Mwty rg : wh‘r Nybw Vy’ Nyb TpVm wV‘t wV‘=M’ Mkyll‘m=t’w
Myhl’ yrx’w hzh Mwqmb wkpVt=l’ yqn Mdw wqV‘t ’l hnml’w
7 Zr’b hzh Mwqmb Mkt’ ytnkVw : Mkl ‘rl wklt ’l Myrx’
8 Mkl MyxTb Mt’ hnh : Mlw‘=d‘w Mlw‘=Nml Mkytwb’l yttn rV’
9 rqVl ‘bVhw P’nw xYr bngh : ly‘wh ytlbl rqVh yrbd=l‘
10 Mt’bw : Mt‘dy=’l rV’ Myrx’ Myhl’ yrx’ Klhw l‘bl rTqw
wnlYn Mtrm’w wyl‘ ymV=’rqn rV’ hzh tybb ynpl Mtdm‘w
11 tybh hyh MyYrp tr‘mh : hl’h twb‘wth=lk t’ twV‘ N‘ml
: hwhy=M’n yty’r hnh ykn’ Mg Mkyny‘b wyl‘ ymV=’rqn=rV’ hzh
12 ymV ytnkV rV’ wlyVb rV’ ymwqm=l’ ’n=wkl yk
: l’rVy ym‘ t‘r ynpm wl ytyV‘=rV’ t’ w’rw hnwV’rb MV
13 Mkyl’ rbd’w hwhy=M’n hl’h MyV‘mh=lk=t’ MktwV‘ N‘y ht‘w
14 tybl ytyV‘w : Mtyn‘ ’lw Mkt’ ’rq’w Mt‘mV ’lw rbdw MkVh
yttn=rV’ Mwqmlw wb MyxTb Mt’ rV’ wyl‘ ymV=’rqn rV’
15 ynp l‘m Mkt’ ytklVhw : wlVl ytyV‘ rV’k Mkytwb’lw Mkl
: Myrp’ ‘rz=lk t’ Mkyx’=lk=t’ ytklVh rV’k

16 hlptw hnr Md‘b ’Vt=l’w hzh M‘h=d‘b llptt=l’ ht’w


17 yr‘b MyV‘ hmh hm h’r Kny’h : Kt’ ‘mV ynny’=yk yb=‘gpt=l’w
18 Myr‘bm twb’hw MyY‘ MyTqlm Mynbh : MlVwry twYxbw hdwhy
Kshw MymVh tklml Mynwk twV‘l qYb twVl MyVnhw V’h=t’
19 hwhy=M’n Mys‘km Mh yt’h : yns‘kh N‘ml Myrx’ Myhl’l Myksn
20 yp’ hnh hwhy ynd’ rm’=hk Nkl : Mhynp tVb N‘ml Mt’ ’wlh
hdVh Z‘=l‘w hmhbh=l‘w Md’h=l‘ hzh Mwqmh=l’ tktn ytmxw
: hbkt ’lw hr‘bw hmd’h yrp=l‘w
hk
430 hymry 7. 21–8. 11
wlk’w Mkyxbz=l‘ wps Mkytwl‘ l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’ hk 21
Mtw’ ’yYwh Mwyb MytywY ’lw Mkytwb’=t’ ytrbd=’l yk : rVb 22
sŘ 5 ytywY hzh rbdh=t’=M’ yk : xbzw hlw‘ yrbd=l‘ MyrYm Zr’m 23
M‘l yl=wyht Mt’w Myhl’l Mkl ytyyhw ylwqb w‘mV rm’l Mtw’
w‘mV ’lw : Mkl bTyy N‘ml Mkt’ hwY’ rV’ Krdh=lkb Mtklhw 24
rwx’l wyhyw ‘rh Mbl twrrVb twY‘mb wklyw Mnz’=t’ wTh=’lw
Mwyh d‘ MyrYm Zr’m Mkytwb’ w’Yy rV’ Mwyh=Nml : Mynpl ’lw 25
’wlw : xlVw MkVh Mwy My’ybnh ydb‘=lk=t’ Mkyl’ xlV’w hzh 26
trbdw : Mtwb’m w‘rh Mpr‘=t’ wVqyw Mnz’=t’ wTh ’lw yl’ w‘mV 27
’lw Mhyl’ t’rqw Kyl’ w‘mVy ’lw hl’h Myrbdh=lk=t’ Mhyl’
’lw wyhl’ hwhy lwqb w‘mV=’wl rV’ ywgh hz Mhyl’ trm’w : hkwn‘y 28
Krzn yzg : Mhypm htrknw hnwm’h hdb’ rswm wxql 29
: wtrb‘ rwd=t’ VTyw hwhy s’m yk hnyq MypV=l‘ y’Vw ykylVhw
=rV’ tybb MhyYwqV wmV hwhy=Mw’n yny‘b ‘rh hdwhy=ynb wV‘=yk 30
PrVl Mnh=Nb ’ygb rV’ tpth twmb wnbw : w’mTl wyl‘ ymV=’rqn 31
: ybl=l‘ htl‘ ’lw ytywY ’l rV’ V’b Mhytnb=t’w Mhynb=t’
tpth dw‘ rm’y=’lw hwhy=M’n My’b Mymy=hnh Nkl 32
htyhw : Mwqm Ny’m tptb wrbqw hgrhh ’yg=M’ yk Mnh=Nb ’ygw 33
: dyrxm Ny’w Zr’h tmhblw MymVh Pw‘l lk’ml hzh M‘h tlbn
lwq hxmV lwqw NwVV lwq MlVwry twYxmw hdwhy yr‘m ytbVhw 34
w’yYwyw hwhy=M’n ’yhh t‘b : Zr’h hyht hbrxl yk hlk lwqw Ntx x
t’w Mynhkh twmY‘=t’w wyrV=twmY‘=t’w hdwhy=yklm twmY‘=t’
MwxTVw : Mhyrbqm MlVwry ybVwy twmY‘ t’w My’ybnh twmY‘ 2
rV’w Mwdb‘ rV’w Mwbh’ rV’ MymVh ’bY lklw xrylw VmVl
’lw wps’y ’l Mhl wwxtVh rV’w MwVrd rV’w Mhyrx’ wklh
tyr’Vh lkl Myyxm twm rxbnw : wyhy hmd’h ynp=l‘ Nmdl wrbqy 3
rV’ Myr’Vnh twmqmh=lkb t’zh h‘rh hxpVmh=Nm Myr’Vnh
rm’ hk Mhyl’ trm’w : tw’bY hwhy M’n MV Mytxdh 4
hzh M‘h hbbwV ‘wdm : bwVy ’lw bwVy=M’ wmwqy ’lw wlpyh hwhy 5
‘mV’w ytbVqh : bwVl wn’m tymrtb wqyzxh txYn hbVm MlVwry 6
bV hlk ytyV‘ hm rm’l wt‘r=l‘ Mxn Vy’ Ny’ wrbdy Nk=’wl
hyd‘wm h‘dy MymVb hdysx=Mg : hmxlmb PTwV swsk MtwYrmb 7
TpVm t’ w‘dy ’l ym‘w hn’b t‘=t’ wrmV rwg‘w swsw rtw
rqVl hnh Nk’ wnt’ hwhy trwtw wnxn’ Mymkx wrm’t hky’ : hwhy 8
hwhy=rbdb hnh wdklyw wtx Mymkx wVybh : Myrps rqV T‘ hV‘ 9
Myrx’l MhyVn=t’ Nt’ Nkl : Mhl hm=tmkxw ws’m 10
Nhk=d‘w ’ybnm ‘Yb ‘Yb hlk lwdg=d‘w NTqm yk MyVrwyl MhytwdV
MwlV rm’l hlqn=l‘ ym‘=tb rbV=t’ wpryw : rqV hV‘ hlk 11
MwlV
8. 12–9. 15 hymry 431
12 ’l Mlkhw wVby=’l Vwb=Mg wV‘ hb‘wt yk wVbh : MwlV Ny’w MwlV
: hwhy rm’ wlVky Mtdqp t‘b Mylpnb wlpy Nkl w‘dy

13 hl‘hw hn’tb Myn’t Ny’w Npgb Mybn‘ Ny’ hwhy=M’n Mpys’ Ps’
14 yr‘=l’ ’wbnw wps’h MybVy wnxn’ hm=l‘ : Mwrb‘y Mhl Nt’w lbn
wn’Tx yk V’r=ym wnqVyw wnmdh wnyhl’ hwhy yk MV=hmdnw rYbmh
15, 16 Ndm : ht‘b hnhw hprm t‘l bwT Ny’w MwlVl hwq : hwhyl
w’wbyw Zr’h=lk hV‘r wyryb’ twlhYm lwqm wysws trxn ‘mVn
17 MyVxn Mkb xlVm ynnh yk : hb ybVyw ry‘ h’wlmw Zr’ wlk’yw
: hwhy=M’n Mkt’ wkVnw Vxl Mhl=Ny’ rV’ Myn‘pY
18, 19 Zr’m ym‘=tb t‘wV lwq=hnh : ywd ybl yl‘ Nwgy yl‘ ytygylbm
Mhylspb ynws‘kh ‘wdm hb Ny’ hklm=M’ NwyYb Ny’ hwhyh Myqxrm
20, 21 rbV=l‘ : wn‘Vwn ’wl wnxn’w Zyq hlk ryYq rb‘ : rkn ylbhb
22 ’pr=M’ d‘lgb Ny’ yrYh : yntqzxh hmV ytrdq ytrbVh ym‘=tb
23 yny‘w Mym yV’r Nty=ym : ym‘=tb tkr’ htl‘ ’l ‘wdm yk MV Ny’
: ym‘=tb yllx t’ hlylw Mmwy hkb’w h‘md rwqm
T yk Mt’m hkl’w ym‘=t’ hbz‘’w Myxr’ Nwlm rbdmb ynnty=ym
2 ’lw rqV MtVq MnwVl=t’ wkrdyw : Mydgb trY‘ Myp’nm Mlk
: hwhy=M’n w‘dy=’l yt’w w’Yy h‘r=l’ h‘rm yk Zr’b wrbg hnwm’l
3 bq‘y bwq‘ x’=lk yk wxTbt=l’ x’=lk=l‘w wrmVh wh‘rm Vy’
4 wdml wrbdy ’l tm’w wlthy wh‘rb Vy’w : Klhy lykr ‘r=lkw
5 wn’m hmrmb hmrm Kwtb KtbV : w’ln hw‘h rqV=rbd MnwVl
6 ynnh tw’bY hwhy rm’ hk Nkl : hwhy=M’n ytw’=t‘d
7 MnwVl TxwV Zx : ym‘=tb ynpm hV‘’ Ky’=yk Mytnxbw MprwY
8 =l‘h : wbr’ MyVy wbrqbw rbdy wh‘r=t’ MwlV wypb rbd hmrm
: yVpn Mqntt ’l hzk=rV’ ywgb M’ hwhy=M’n Mb=dqp’=’l hl’

9 Vy’=ylbm wtYn yk hnyq rbdm tw’n=l‘w yhnw ykb ’V’ Myrhh=l‘


: wklh wddn hmhb=d‘w MymVh Pw‘m hnqm lwq w‘mV ’lw rb‘
10 hmmV Nt’ hdwhy yr‘=t’w Mynt Nw‘m Mylgl MlVwry=t’ yttnw
11 rbd rV’w t’z=t’ Nbyw Mkxh Vy’h=ym : bVwy ylbm
: rb‘ ylbm rbdmk htYn Zr’h hdb’ hm=l‘ hdgyw wyl’ hwhy=yp
12 Mhynpl yttn rV’ ytrwt=t’ Mbz‘=l‘ hwhy rm’yw
13 yrx’w Mbl twrrV yrx’ wklyw : hb wklh=’lw ylwqb w‘mV=’lw
14 hwhy rm’=hk Nkl : Mtwb’ Mwdml rV’ Myl‘bh
MytyqVhw hn‘l hzh M‘h=t’ Mlyk’m ynnh l’rVy yhl’ tw’bY
15 ytxlVw Mtwb’w hmh w‘dy ’l rV’ Mywgb MytwYphw : V’r=ym
: Mtw’ ytwlk d‘ brxh=t’ Mhyrx’
hk
432 hymry 9. 16–10. 20
=l’w hny’wbtw twnnwqml w’rqw wnnwbth tw’bY hwhy rm’ hk 16
wnyny‘ hndrtw yhn wnyl‘ hnVtw hnrhmtw : hn’wbtw wxlV twmkxh 17
wnVb wnddV Ky’ NwyYm ‘mVn yhn lwq yk : Mym=wlzy wnyp‘p‘w h‘md 18
hn‘mV=yk : wnytwnkVm wkylVh yk Zr’ wnbz‘=yk d’m 19
hV’w yhn Mkytwnb hndmlw wyp=rbd Mknz’ xqtw hwhy=rbd MyVn
llw‘ tyrkhl wnytwnmr’b ’b wnynwlxb twm hl‘=yk : hnyq htw‘r 20
Nmdk Md’h tlbn hlpnw hwhy=M’n hk rbd : twbxrm Myrwxb Zwxm 21
hk : Ps’m Ny’w rYqh yrx’m rym‘kw hdVh ynp=l‘ 22
wtrwbgb rwbgh llhty=l’w wtmkxb Mkx llhty=l’ hwhy rm’
sŘ 6 lkVh llhtmh llhty t’zb=M’ yk : wrV‘b ryV‘ llhty=l’ 23
hl’b=yk Zr’b hqdYw TpVm dsx hV‘ hwhy yn’ yk ytw’ ‘dyw
ytdqpw hwhy=M’n My’b Mymy hnh : hwhy=M’n ytYpx 24
Nwm‘ ynb=l‘w Mwd’=l‘w hdwhy=l‘w MyrYm=l‘ : hlr‘b lwm=lk=l‘ 25
Mylr‘ Mywgh=lk yk rbdmb MybVyh h’p yYwYq=lk l‘w b’wm=l‘w
: bl=ylr‘ l’rVy tyb=lkw
rm’ hk : l’rVy tyb Mkyl‘ hwhy rbd rV’ rbdh=t’ w‘mV y, 2
wtxy=yk wtxt=l’ MymVh twt’mw wdmlt=l’ Mywgh Krd=l’ hwhy
hV‘m wtrk r‘ym Z‘=yk ’wh lbh Mym‘h twqx=yk : hmhm Mywgh 3
Mwqzxy twbqmbw twrmsmb whpyy bhzbw Pskb : dY‘mb Vrx=ydy 4
wd‘Yy ’l yk ’wVny ’wVn wrbdy ’lw hmh hVqm rmtk : qypy ’wlw 5
: Mtw’ Ny’ byTyh=Mgw w‘ry ’l=yk Mhm w’ryt=l’
K’ry ’l ym : hrwbgb KmV lwdgw ht’ lwdg hwhy Kwmk Ny’m 6, 7
Ny’m Mtwklm=lkbw Mywgh ymkx=lkb yk ht’y Kl yk Mywgh Klm
‘qrm Psk : ’wh Z‘ Mylbh rswm wlskyw wr‘by tx’bw : Kwmk 8, 9
Nmgr’w tlkt PrwY ydyw Vrx hV‘m zpw’m bhzw ’bwy VyVrtm
Myyx Myhl’=’wh tm’ Myhl’ hwhyw : Mlk Mymkx hV‘m MVwbl 10
: wm‘z Mywg wlky=’lw Zr’h V‘rt wpYqm Mlw‘ Klmw
wdb’y wdb‘ ’l ’qr’w ’ymV=yd ’yhl’ Mwhl Nwrm’t hndk 11
Nykm wxkb Zr’ hV‘ : hl’ ’ymV twxt=Nmw ’‘r’m 12
MymVb Mym Nwmh wtt lwql : MymV hTn wtnwbtbw wtmkxb lbt 13
: wytrY’m xwr ’Ywyw hV‘ rTml Myqrb Zr’ hYqm My’Vn hl‘yw
xwr=’lw wksn rqV yk lspm PrwY=lk Vybh t‘dm Md’=lk r‘bn 14
hl’k=’l : wdb’y Mtdqp t‘b My‘t‘t hV‘m hmh lbh : Mb 15, 16
: wmV tw’bY hwhy wtlxn TbV l’rVyw ’wh lkh rYwy=yk bq‘y qlx
hwhy rm’ hk=yk : rwYmb ytbVy Kt‘nk Zr’m yps’ 17, 18
: w’Ymy N‘ml Mhl ytwrYhw t’zh M‘pb Zr’h ybVwy=t’ ‘lwq ynnh
ylx hz K’ ytrm’ yn’w ytkm hlxn yrbV=l‘ yl yw’ 19
dw‘ hTn=Ny’ Mny’w yn’Yy ynb wqtn yrtym=lkw ddV ylh’ : wn’V’w 20
ylh’
10. 21–11. 17 hymry 433
21 ’l Nk=l‘ wVrd ’l hwhy=t’w My‘rh wr‘bn yk : ytw‘yry Myqmw ylh’
: hYwpn Mty‘rm=lkw wlykVh
22 hdwhy yr‘=t’ MwVl NwpY Zr’m lwdg V‘rw h’b hnh h‘wmV lwq
23 wkrd Md’l ’l yk hwhy yt‘dy : Mynt Nw‘m hmmV
24 Kp’b=l’ TpVmb=K’ hwhy ynrsy : wd‘Y=t’ Nykhw Klh Vy’l=’l
25 rV’ twxpVm l‘w Kw‘dy=’l rV’ Mywgh=l‘ Ktmx KpV : ynT‘mt=Np
: wmVh whwn=t’w whlkyw whlk’w bq‘y=t’ wlk’=yk w’rq ’l KmVb

’y, 2 yrbd=t’ w‘mV : rm’l hwhy t’m whymry=l’ hyh rV’ rbdh
3 trm’w : MlVwry ybVy=l‘w hdwhy Vy’=l’ Mtrbdw t’zh tyrbh
‘mVy ’l rV’ Vy’h rwr’ l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk Mhyl’
4 Mtw’=y’yYwh Mwyb Mkytwb’=t’ ytywY rV’ : t’zh tyrbh yrbd=t’
lkk Mtw’ MtyV‘w ylwqb w‘mV rm’l lzrbh rwkm MyrYm=Zr’m
5 N‘ml : Myhl’l Mkl hyh’ ykn’w M‘l yl Mtyyhw Mkt’ hwY’=rV’
tbz Zr’ Mhl ttl Mkytwb’l yt‘bVn=rV’ h‘wbVh=t’ Myqh
6 rm’yw : hwhy Nm’ rm’w N‘’w hzh Mwyk Vbdw blx
MlVwry twYxbw hdwhy yr‘b hl’h Myrbdh=lk=t’ ’rq yl’ hwhy
7 ytd‘h d‘h yk : Mtw’ MtyV‘w t’zh tyrbh yrbd=t’ w‘mV rm’l
MkVh hzh Mwyh=d‘w MyrYm Zr’m Mtw’ ytwl‘h Mwyb Mkytwb’b
8 wklyw Mnz’=t’ wTh=’lw w‘mV ’lw : ylwqb w‘mV rm’l d‘hw
t’zh=tyrbh yrbd=lk=t’ Mhyl‘ ’yb’w ‘rh Mbl twryrVb Vy’
: wV‘ ’lw twV‘l ytywY=rV’
9, 10 wbV : MlVwry ybVybw hdwhy Vy’b rVq=’Ymn yl’ hwhy rm’yw
wklh hmhw yrbd=t’ ‘wmVl wn’m rV’ MynV’rh Mtwb’ tnw‘=l‘
ytyrb=t’ hdwhy tybw l’rVy=tyb wrph Mdb‘l Myrx’ Myhl’ yrx’
: Mtwb’=t’ ytrk rV’
11 t’Yl wlkwy=’l rV’ h‘r Mhyl’ ’ybm ynnh hwhy rm’ hk Nkl
12 ybVyw hdwhy yr‘ wklhw : Mhyl’ ‘mV’ ’lw yl’ wq‘zw hnmm
w‘yVwy=’l ‘Vwhw Mhl MyrTqm Mh rV’ Myhl’h=l’ wq‘zw MlVwry
13 twYx rpsmw hdwhy Kyhl’ wyh Kyr‘ rpsm yk : Mt‘r t‘b Mhl
: l‘bl rTql twxbzm tVbl twxbzm MtmV MlVwry

14 yk hlptw hnr Md‘b ’Vt=l’w hzh M‘h=d‘b llptt=l’ ht’w


15 ydydyl hm : Mt‘r d‘b yl’ M’rq t‘b ‘mV ynny’
ykt‘r yk Kyl‘m wrb‘y Vdq=rVbw Mybrh htmzmh htwV‘ ytybb
16 hlwmh lwql KmV hwhy ’rq r’t=yrp hpy Nn‘r tyz : yzl‘t z’
17 Ktw’ ‘Twnh tw’bY hwhyw : wytwyld w‘rw hyl‘ V’ tyYh hldg
wV‘ rV’ hdwhy tybw l’rVy=tyb t‘r llgb h‘r Kyl‘ rbd
Mhl
434 hymry 11. 18–13. 2
z’ h‘d’w yn‘ydwh hwhyw : l‘bl rTql yns‘khl Mhl 18
yt‘dy=’lw xwbTl lbwy Pwl’ Vbkk yn’w : Mhyll‘m ynty’rh 19
Myyx Zr’m wntrknw wmxlb Z‘ htyxVn twbVxm wbVx yl‘=yk
twylk Nxb qdY TpV tw’bY hwhyw : dw‘ rkzy=’l wmVw 20
: ybyr=t’ ytylg Kyl’ yk Mhm Ktmqn h’r’ blw

’l rm’l KVpn=t’ MyVqbmh twtn‘ yVn’=l‘ hwhy rm’=hk Nkl 21


: wndyb twmt ’lw hwhy MVb ’bnt
brxb wtmy Myrwxbh Mhyl‘ dqp ynnh tw’bY hwhy rm’ hk Nkl 22
’yb’=yk Mhl hyht ’l tyr’Vw : b‘rb wtmy Mhytwnbw Mhynb 23
Kyl’ byr’ yk hwhy ht’ qydY : Mtdqp tnV twtn‘ yVn’=l’ h‘r by
ydgb=lk wlV hxlY My‘Vr Krd ‘wdm Ktw’ rbd’ MyTpVm K’
qwxrw Mhypb ht’ bwrq yrp wV‘=Mg wkly wVrV=Mg Mt‘Tn : dgb 2
N’Yk Mqth Kt’ ybl tnxbw yn’rt ynt‘dy hwhy ht’w : Mhytwylkm 3
Zr’h lb’t ytm=d‘ : hgrh Mwyl MVdqhw hxbTl 4
wrm’ yk Pw‘w twmhb htps hb=ybVy t‘rm Vbyy hdVh=lk bV‘w
hrxtt Ky’w Kw’lyw htYr Mylgr=t’ yk : wntyrx’=t’ h’ry ’l 5
yk : Ndryh Nw’gb hV‘t Ky’w xTwb ht’ MwlV Zr’bw Myswsh=t’ 6
’lm Kyrx’ w’rq hmh=Mg Kb wdgb hmh=Mg Kyb’=tybw Kyx’=Mg
: twbwT Kyl’ wrbdy=yk Mb Nm’t=l’
: hyby’ Pkb yVpn twddy=t’ yttn ytlxn=t’ ytVTn ytyb=t’ ytbz‘ 7
Ty‘h : hyt’nV Nk=l‘ hlwqb yl‘ hntn r‘yb hyr’k ytlxn yl=htyh 8, 9
wyth hdVh tyx=lk wps’ wkl hyl‘ bybs Ty‘h yl ytlxn ‘wbY
tqlx=t’ wntn ytqlx=t’ wssb ymrk wtxV Mybr My‘r : hlk’l 10
hmVn hmmV yl‘ hlb’ hmmVl hmV : hmmV rbdml ytdmx 11
w’b rbdmb MypV=lk=l‘ : bl=l‘ MV Vy’ Ny’ yk Zr’h=lk 12
MwlV Ny’ Zr’h hYq=d‘w Zr’=hYqm hlk’ hwhyl brx yk MyddV
Mkyt’wbtm wVbw wl‘wy ’l wlxn wrYq MyYqw MyTx w‘rz : rVb=lkl 13
: hwhy=P’ Nwrxm
ytlxnh=rV’ hlxnb My‘gnh My‘rh ynkV=lk=l‘ hwhy rm’ hk 14
Vwt’ hdwhy tyb=t’w Mtmd’ l‘m MVtn ynnh l’rVy=t’ ym‘=t’
sŘ 7 Vy’ MytbVhw Mytmxrw bwV’ Mtw’ yVtn yrx’ hyhw : Mkwtm 15
‘bVhl ym‘ ykrd=t’ wdmly dml=M’ hyhw : wYr’l Vy’w wtlxnl 16
Kwtb wnbnw l‘bb ‘bVhl ym‘=t’ wdml rV’k hwhy=yx ymVb
: hwhy=M’n db’w Vwtn ’whh ywgh=t’ ytVtnw w‘mVy ’l M’w : ym‘ 17

Kyntm=l‘ wtmVw MytVp rwz’ Kl tynqw Kwlh yl’ hwhy rm’=hk gy


: yntm=l‘ MV’w hwhy rbdk rwz’h=t’ hnq’w : wh’bt ’l Mymbw 2
yhyw
13. 3–14. 3 hymry 435

3, 4 rV’ tynq rV’ rwz’h=t’ xq : rm’l tynV yl’ hwhy=rbd yhyw


5 whnmT’w Kl’w : ‘lsh qyqnb MV whnmTw htrp Kl Mwqw Kyntm=l‘
6 yl’ hwhy rm’yw Mybr Mymy Zqm yhyw : ytw’ hwhy hwY rV’k trpb
7 Kl’w : MV=wnmTl KytywY rV’ rwz’h=t’ MVm xqw htrp Kl Mwq
hnhw hmV wytnmT=rV’ Mwqmh=Nm rwz’h=t’ xq’w rpx’w htrp
: lkl xlYy ’l rwz’h txVn
8, 9 Nw’g=t’ tyxV’ hkk hwhy rm’ hk : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
10 ‘wmVl Myn’mh ‘rh hzh M‘h : brh MlVwry Nw’g=t’w hdwhy
Mdb‘l Myrx’ Myhl’ yrx’ wklyw Mbl twrrVb Myklhh yrbd=t’
11 rV’k yk : lkl xlYy=’l rV’ hzh rwz’k yhyw Mhl twxtVhlw
=t’w l’rVy tyb=lk=t’ yl’ ytqbdh Nk Vy’=yntm=l’ rwz’h qbdy
tr’ptlw hlhtlw MVlw M‘l yl twyhl hwhy=M’n hdwhy tyb=lk
12 yhl’ hwhy rm’=hk hzh rbdh=t’ Mhyl’ trm’w : w‘mV ’lw
‘dn ’l ‘dyh Kyl’ wrm’w Nyy ’lmy lbn=lk l’rVy
13 ’lmm ynnh hwhy rm’=hk Mhyl’ trm’w : Nyy ’lmy lbn=lk yk
w’sk=l‘ dwdl MybVyh Myklmh=t’w t’zh Zr’h ybVy=lk=t’
14 MytYpnw : NwrkV MlVwry ybVy=lk t’w My’ybnh=t’w Mynhkh=t’w
swx’=’lw lwmx’=’l hwhy=M’n wdxy Mynbhw twb’hw wyx’=l’ Vy’
15 yk whbgt=l’ wnyz’hw w‘mV : MtyxVhm Mxr’ ’lw
16 wpgnty MrTbw KVxy MrTb dwbk Mkyhl’ hwhyl wnt : rbd hwhy
: lpr‘l tyVy twmlYl hmVw rw’l Mtywqw PVn yrh=l‘ Mkylgr
17 drtw ‘mdt ‘mdw hwg ynpm yVpn=hkbt Myrtsmb hw‘mVt ’l M’w
18 hrybglw Klml rm’ : hwhy rd‘ hbVn yk h‘md yny‘
19 bgnh yr‘ : Mktr’pt trT‘ MkytwV’rm dry yk wbV wlypVh
: MymwlV tlgh hlk hdwhy tlgh xtp Ny’w wrgs

20 : Ktr’pt N’Y Kl=Ntn rd‘h hy’ NwpYm My’bh y’rw Mkyny‘ y’V
21 ’wlh V’rl Mypl’ Kyl‘ Mt’ tdml t’w Kyl‘ dqpy=yk yrm’t=hm
22 yn’rq ‘wdm Kbblb yrm’t ykw : hdl tV’ wmk Kwzx’y Mylbx
23 rmnw wrw‘ yVwk Kphyh : Kybq‘ wsmxn KylwV wlgn Knw‘ brb hl’
24 rbw‘=Vqk MYyp’w : ‘rh ydml byTyhl wlkwt Mt’=Mg wytrbrbx
25 txkV rV’ hwhy=M’n yt’m Kydm=tnm Klrwg hz : rbdm xwrl
26 : Knwlq h’rnw Kynp=l‘ KylwV ytpVx yn’=Mgw : rqVb yxTbtw ytw’
27 Kl yw’ KyYwqV yty’r hdVb tw‘bg=l‘ Ktwnz tmz KytwlhYmw Kyp’n
dy hwhy=rbd hyh rV’ : d‘ ytm yrx’ yrhTt ’l MlVwry
2 wrdq wllm’ hyr‘Vw hdwhy hlb’ : twrYbh yrbd=l‘ whymry=l’
3 w’b Myml Mhyrw‘Y wxlV Mhyrd’w : htl‘ MlVwry txwYw Zr’l
Mybg=l‘
436 hymry 14. 4–15. 4
: MV’r wpxw wmlkhw wVb Mqyr Mhylk wbV Mym w’Ym=’l Mybg=l‘
: MV’r wpx Myrk’ wVb Zr’b MVg hyh=’l yk htx hmd’h rwb‘b 4
wdm‘ My’rpw : ’Vd hyh=’l yk bwz‘w hdly hdVb tly’=Mg yk 5, 6
wn‘ wnynw‘=M’ : bV‘ Ny’=yk Mhyny‘ wlk Myntk xwr wp’V MypV=l‘ 7
l’rVy hwqm : wn’Tx Kl wnytbwVm wbr=yk KmV N‘ml hV‘ hwhy wnb 8
hml : Nwll hTn xr’kw Zr’b rgk hyht hml hrY t‘b w‘yVwm 9
KmVw hwhy wnbrqb ht’w ‘yVwhl lkwy=’l rwbgk Mhdn Vy’k hyht
: wnxnt=l’ ’rqn wnyl‘
’l hwhyw wkVx ’l Mhylgr ‘wnl wbh’ Nk hzh M‘l hwhy rm’=hk 10
yl’ hwhy rm’yw : Mt’Tx dqpyw Mnw‘ rkzy ht‘ MYr 11
Mtnr=l’ ‘mV ynny’ wmYy yk : hbwTl hzh M‘h=d‘b llptt=l’ 12
hlkm ykn’ rbdbw b‘rbw brxb yk MYr ynny’ hxnmw hl‘ wl‘y ykw
w’rt=’l Mhl Myrm’ My’bnh hnh hwhy ynd’ hh’ rm’w : Mtw’ 13
: hzh Mwqmb Mkl Nt’ tm’ MwlV=yk Mkl hyhy=’l b‘rw brx

’lw MytxlV ’l ymVb My’bn My’bnh rqV yl’ hwhy rm’yw 14


Mbl twmrtw lwl’w Msqw rqV Nwzx Mhyl’ ytrbd ’lw MytywY
My’bnh=l‘ hwhy rm’=hk Nkl : Mkl My’bntm hmh 15
hyhy ’l b‘rw brx Myrm’ hmhw MytxlV=’l yn’w ymVb My’bnh
hmh=rV’ M‘hw : hmhh My’bnh wmty b‘rbw brxb t’zh Zr’b 16
Ny’w brxhw b‘rh ynpm MlVwry twYxb MyklVm wyhy Mhl My’bn
=t’ Mhyl‘ ytkpVw Mhytnbw Mhynbw MhyVn hmh hmhl rbqm
Mmwyw hlyl h‘md yny‘ hndrt hzh rbdh=t’ Mhyl’ trm’w : Mt‘r 17
: d’m hlxn hkm ym‘=tb tlwtb hrbVn lwdg rbV yk hnymdt=l’w
y’wlxt hnhw ry‘h yt’b M’w brx=yllx hnhw hdVh yt’Yy=M’ 18
: w‘dy ’lw Zr’=l’ wrxs Nhk=Mg ’ybn=Mg=yk b‘r
Ny’w wntykh ‘wdm KVpn hl‘g NwyYb=M’ hdwhy=t’ ts’m s’mh 19
hwhy wn‘dy : ht‘b hnhw ’prm t‘lw bwT Ny’w MwlVl hwq ’prm wnl 20
lbnt=l’ KmV N‘ml Z’nt=l’ : Kl wn’Tx yk wnytwb’ Nw‘ wn‘Vr 21
MymVgm Mywgh ylbhb Vyh : wnt’ Ktyrb rpt=l’ rkz Kdwbk ’sk 22
Kl=hwqnw wnyhl’ hwhy ’wh=ht’ ’lh Mybbr wnty MymVh=M’w
sŘ 8 dm‘y=M’ yl’ hwhy rm’yw : hl’=lk=t’ tyV‘ ht’=yk wT
hyhw : w’Yyw ynp=l‘m xlV hzh M‘h=l’ yVpn Ny’ ynpl l’wmVw hVm 2
twml rV’ hwhy rm’=hk Mhyl’ trm’w ’Yn hn’ Kyl’ wrm’y=yk
: ybVl ybVl rV’w b‘rl b‘rl rV’w brxl brxl rV’w twml
=t’w grhl brxh=t’ hwhy=M’n twxpVm ‘br’ Mhyl‘ ytdqpw 3
: tyxVhlw lk’l Zr’h tmhb=t’w MymVh Pw‘=t’w bxsl Myblkh
Klm whyqzxy=Nb hVnm llgb Zr’h twklmm lkl h‘wzl Myttnw 4
hdwhy
15. 5–16. 10 hymry 437
5 dwny ymw MlVwry Kyl‘ lmxy=ym yk : MlVwryb hV‘=rV’ l‘ hdwhy
6 rwx’ hwhy=M’n yt’ tVTn t’ : Kl MlVl l’Vl rwsy ymw Kl
7 hrzmb Mrz’w : Mxnh yty’ln KtyxV’w Kyl‘ ydy=t’ T’w yklt
8 yl=wmY‘ : wbV=’wl Mhykrdm ym‘=t’ ytdb’ ytlkV Zr’h yr‘Vb
ytlph MyrhYb ddV rwxb M’=l‘ Mhl yt’bh Mymy lwxm wtnml’
9 hVpn hxpn h‘bVh tdly hllm’ : twlhbw ry‘ M’tp hyl‘
ynpl Nt’ brxl Mtyr’Vw hrpxw hVwb Mmwy d‘b hVmV h’b
10 byr Vy’ yntdly yk ym’ yl=yw’ : hwhy=M’n Mhyby’
11 rm’ : ynwllqm hlk yb=wVn=’lw ytyVn=’l Zr’h=lkl Nwdm Vy’w
hrY t‘bw h‘r t‘b Kb yt‘gph ’wl=M’ bwTl KtwrV ’l=M’ hwhy
12, 13 zbl KytwrYw’w Klyx : tVxnw NwpYm lzrb lzrb ‘ryh : by’h=t’
14 Kyby’=t’ ytrb‘hw : Kylwbg=lkbw Kytw’Tx=lkbw ryxmb ’l Nt’
: dqwt Mkyl‘ yp’b hxdq V’=yk t‘dy ’l Zr’b
15 Kp’ Kr’l=l’ ypdrm yl Mqnhw yndqpw ynrkz hwhy t‘dy ht’
16 Kyrbd yhyw Mlk’w Kyrbd w’Ymn : hprx Kyl‘ yt’V ‘d ynxqt
: tw’bY yhl’ hwhy yl‘ KmV ’rqn=yk ybbl txmVlw NwVVl yl
17 ytbVy ddb Kdy ynpm zl‘’w MyqxVm=dwsb ytbVy=’l
18 wyh ’prh hn’m hVwn’ ytkmw xYn yb’k hyh hml : ynt’lm M‘z=yk
19 hwhy rm’=hk Nkl : wnm’n ’l Mym bzk’ wmk yl hyht
wbVy hyht ypk llwzm rqy ’yYwt=M’w dm‘t ynpl KbyV’w bwVt=M’
20 tVxn tmwxl hzh M‘l Kyttnw : Mhyl’ bwVt=’l ht’w Kyl’ hmh
KlyYhlw K‘yVwhl yn’ Kt’=yk Kl wlkwy=’lw Kyl’ wmxlnw hrwYb
21 : MyYr‘ Pkm Kytdpw My‘r dym KytlYhw : hwhy=M’n

zT, 2 Mynb Kl wyhy=’lw hV’ Kl xqt=’l : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw


3 Mydwlyh twnbh=l‘w Mynbh=l‘ hwhy rm’ hk=yk : hzh Mwqmb twnbw
Mtw’ Mydlwmh Mtwb’=l‘w Mtw’ twdlyh Mtm’=l‘w hzh Mwqmb
4 ynp=l‘ Nmdl wrbqy ’lw wdpsy ’l wtmy My’lxt ytwmm : t’zh Zr’b
MymVh Pw‘l lk’ml Mtlbn htyhw wlky b‘rbw brxbw wyhy hmd’h
5 xzrm tyb ’wbt=l’ hwhy rm’ hk=yk : Zr’h tmhblw
hzh=M‘h t’m ymwlV=t’ ytps’=yk Mhl dnt=l’w dwpsl Klt=l’w
6 t’zh Zr’b MynTqw Myldg wtmw : Mymxrh=t’w dsxh=t’ hwhy=M’n
7 wsrpy=’lw : Mhl xrqy ’lw ddgty ’lw Mhl wdpsy=’lw wrbqy ’l
wyb’=l‘ Mymwxnt swk Mtw’ wqVy=’lw tm=l‘ wmxnl lb’=l‘ Mhl
8 : twtVlw lk’l Mtw’ tbVl ’wbt=’l htVm=tybw : wm’=l‘w
9 tybVm ynnh l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’ hk yk
Ntx lwq hxmV lwqw NwVV lwq Mkymybw Mkyny‘l hzh Mwqmh=Nm
10 wrm’w hl’h Myrbdh=lk t’ hzh M‘l dygt yk hyhw : hlk lwqw
Kyl’
438 hymry 16. 11–17. 15
wnnw‘ hmw t’zh hlwdgh h‘rh=lk t’ wnyl‘ hwhy rbd hm=l‘ Kyl’
=rV’ l‘ Mhyl’ trm’w : wnyhl’ hwhyl wn’Tx rV’ wnt’Tx hmw 11
Mwdb‘yw Myrx’ Myhl’ yrx’ wklyw hwhy=M’n ytw’ Mkytwb’ wbz‘
twV‘l Mt‘rh Mt’w : wrmV ’l ytrwt=t’w wbz‘ yt’w Mhl wwxtVyw 12
‘mV ytlbl ‘rh=wbl twrrV yrx’ Vy’ Myklh Mknhw Mkytwb’m
Mt‘dy ’l rV’ Zr’h=l‘ t’zh Zr’h l‘m Mkt’ ytlThw : yl’ 13
rV’ hlylw Mmwy Myrx’ Myhl’=t’ MV=Mtdb‘w Mkytwb’w Mt’
hwhy=M’n My’b Mymy=hnh Nkl : hnynx Mkl Nt’=’l 14
yk : MyrYm Zr’m l’rVy ynb=t’ hl‘h rV’ hwhy=yx dw‘ rm’y=’lw 15
twYr’h lkmw NwpY Zr’m l’rVy ynb=t’ hl‘h rV’ hwhy=yx=M’
: Mtwb’l yttn rV’ Mtmd’=l‘ MytbVhw hmV Mxydh rV’
Nk=yrx’w Mwgydw hwhy=M’n Mybr Mygwdl xlV ynnh 16
yqyqnmw h‘bg=lk l‘mw rh=lk l‘m MwdYw MydyY Mybrl xlV’
Mnw‘ NpYn=’lw ynplm wrtsn ’l Mhykrd=lk=l‘ yny‘ yk : My‘lsh 17
yYr’=t’ Mllx l‘ Mt’Txw Mnw‘ hnVm hnwV’r ytmlVw : yny‘ dgnm 18
: ytlxn=t’ w’lm Mhytwb‘wtw MhyYwqV tlbnb
wrm’yw Zr’=ysp’m w’by Mywg Kyl’ hrY Mwyb yswnmw yz‘mw yz‘ hwhy 19
Myhl’ Md’ wl=hV‘yh : ly‘wm Mb=Ny’w lbh wnytwb’ wlxn rqV=K’ 20
=t’w ydy=t’ M‘ydw’ t’zh M‘pb M‘ydwm ynnh Nkl : Myhl’ ’l hmhw 21
T‘b hbwtk hdwhy t’Tx : hwhy ymV=yk w‘dyw ytrwbg zy
rkzk : Mkytwxbzm twnrqlw Mbl xwl=l‘ hVwrx rymV NrpYb lzrb 2
yrrh : twhbgh tw‘bg l‘ Nn‘r Z‘=l‘ MhyrV’w Mtwxbzm Mhynb 3
: Kylwbg=lkb t’Txb Kytmb Nt’ zbl KytwrYw’=lk Klyx hdVb
Zr’b Kyby’=t’ Kytdb‘hw Kl yttn rV’ Ktlxnm Kbw htTmVw 4
: dqwt Mlw‘=d‘ yp’b Mtxdq V’=yk t‘dy=’l rV’
w‘rz rVb MVw Md’b xTby rV’ rbgh rwr’ hwhy rm’ hk 5
’wby=yk h’ry ’lw hbr‘b r‘r‘k hyhw : wbl rwsy hwhy=Nmw 6
: bVt ’lw hxlm Zr’ rbdmb Myrrx NkVw bwT
sŘ 9 Z‘k hyhw : wxTbm hwhy hyhw hwhyb xTby rV’ rbgh Kwrb 7, 8
hyhw Mx ’by=yk ’ry ’lw wyVrV xlVy lbwy=l‘w Mym=l‘ lwtV
bq‘ : yrp twV‘m Vymy ’lw g’dy ’l trYb tnVbw Nn‘r whl‘ 9
ttlw twylk Nxb bl rqx hwhy yn’ : wn‘dy ym ’wh Vn’w lkm blh 10
hV‘ dly ’lw rgd ’rq : wyll‘m yrpk wkrdk Vy’l 11
dwbk ’sk : lbn hyhy wtyrx’bw wnbz‘y wmy yYxb TpVmb ’lw rV‘ 12
wVby Kybz‘=lk hwhy l’rVy hwqm : wnVdqm Mwqm NwV’rm Mwrm 13
: hwhy=t’ Myyx=Mym rwqm wbz‘ yk wbtky Zr’b yrwsy

hmh=hnh : ht’ ytlht yk h‘Vw’w yn‘yVwh ’pr’w hwhy yn’pr 14, 15


Myrm’
17. 16–18. 13 hymry 439
16 Kyrx’ h‘rm ytY’=’l yn’w : ’n ’wby hwhy=rbd hy’ yl’ Myrm’
: hyh Kynp xkn ytpV ’Ywm t‘dy ht’ ytyw’th ’l Vwn’ Mwyw
17, 18 hVb’=l’w ypdr wVby : h‘r Mwyb ht’=ysxm htxml yl=hyht=l’
NwrbV hnVmw h‘r Mwy Mhyl‘ ’ybh yn’ htx’=l’w hmh wtxy yn’
19 M‘=ynb r‘Vb tdm‘w Klh yl’ hwhy rm’=hk : MrbV
: MlVwry yr‘V lkbw wb w’Yy rV’w hdwhy yklm wb w’by rV’
20 ybVy lkw hdwhy=lkw hdwhy yklm hwhy=rbd w‘mV Mhyl’ trm’w
21 wrmVh hwhy rm’ hk : hl’h Myr‘Vb My’bh MlVwry
: MlVwry yr‘Vb Mt’bhw tbVh Mwyb ’Vm w’Vt=l’w MkytwVpnb
22 wV‘t ’l hk’lm=lkw tbVh Mwyb Mkytbm ’Vm w’yYwt=’lw
23 ’lw w‘mV ’lw : Mkytwb’=t’ ytywY rV’k tbVh Mwy=t’ MtVdqw
: rswm txq ytlblw ‘mwV ytlbl Mpr‘=t’ wVqyw Mnz’=t’ wTh
24 yr‘Vb ’Vm ’ybh ytlbl hwhy=M’n yl’ Nw‘mVt ‘mV=M’ hyhw
hb=twV‘ ytlbl tbVh Mwy=t’ Vdqlw tbVh Mwyb t’zh ry‘h
25 =l‘ MybVy MyrVw Myklm t’zh ry‘h yr‘Vb w’bw : hk’lm=lk
ybVyw hdwhy Vy’ MhyrVw hmh Myswsbw bkrb Mybkr dwd ’sk
26 twbybsmw hdwhy=yr‘m w’bw : Mlw‘l t’zh ry‘h hbVyw MlVwry
hlw‘ My’bm bgnh=Nmw rhh=Nmw hlpVh=Nmw Nmynb Zr’mw MlVwry
27 yl’ w‘mVt ’l=M’w : hwhy tyb hdwt y’bmw hnwblw hxnmw xbzw
Mwyb MlVwry yr‘Vb ’bw ’Vm t’V ytlblw tbVh Mwy=t’ Vdql
: hbkt ’lw MlVwry twnmr’ hlk’w hyr‘Vb V’ ytYhw tbVh

xy, 2 rYwyh tyb tdryw Mwq : rm’l hwhy t’m whymry=l’ hyh rV’ rbdh
3 hk’lm hV‘ whnhw rYwyh tyb dr’w : yrbd=t’ K‘ymV’ hmVw
4 bVw rYwyh dyb rmxb hV‘ ’wh rV’ ylkh txVnw : Mynb’h=l‘
: twV‘l rYwyh yny‘b rVy rV’k rx’ ylk whV‘yw
5, 6 twV‘l lkw’=’l hzh rYwykh : rwm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
ydyb Mt’=Nk rYwyh dyb rmxk hnh hwhy=M’n l’rVy tyb Mkl
7 Vwtnl hklmm=l‘w ywg=l‘ rbd’ ‘gr : l’rVy tyb
8 ytmxnw wyl‘ ytrbd rV’ wt‘rm ’whh ywgh bVw : dyb’hlw Zwtnlw
9 ywg=l‘ rbd’ ‘grw : wl twV‘l ytbVx rV’ h‘rh=l‘
10 ylwqb ‘mV ytlbl yny‘b h‘rh hV‘w : ‘Tnlw tnbl hklmm=l‘w
11 ht‘w : wtw’ byTyhl ytrm’ rV’ hbwTh=l‘ ytmxnw
hnh hwhy rm’ hk rm’l MlVwry ybVwy=l‘w hdwhy=Vy’=l’ ’n=rm’
wkrdm Vy’ ’n wbwV hbVxm Mkyl‘ bVxw h‘r Mkyl‘ rYwy ykn’
12 wnytwbVxm yrx’=yk V’wn wrm’w : Mkyll‘mw Mkykrd wbyTyhw h‘rh
: hV‘n ‘rh=wbl twrrV Vy’w Kln
13 htV‘ trr‘V hl’k ‘mV ym Mywgb ’n=wl’V hwhy rm’ hk Nkl
d’m
440 hymry 18. 14–19. 14
Mym wVtny=M’ Nwnbl glV ydV rwYm bz‘yh : l’rVy tlwtb d’m 14
Mhykrdb MwlVkyw wrTqy ’wVl ym‘ ynxkV=yk : Mylzwn Myrq Myrz 15
hmVl MYr’ MwVl : hlwls ’l Krd twbytn tkll Mlw‘ ylybV 16
Mydq=xwrk : wV’rb dynyw MVy hyl‘ rbw‘ lk Mlw‘ tqwrV 17
: Mdy’ Mwyb M’r’ Mynp=’lw Pr‘ byw’ ynpl MYyp’
hrwt db’t=’l yk twbVxm whymry=l‘ hbVxnw wkl wrm’yw 18
hbyVqn=l’w NwVlb whknw wkl ’ybnm rbdw Mkxm hY‘w Nhkm
sŘ 10 MlVyh : ybyry lwql ‘mVw yl’ hwhy hbyVqh : wyrbd=lk=l’ 19, 20
Mhyl‘ rbdl Kynpl ydm‘ rkz yVpnl hxwV wrk=yk h‘r hbwT=txt
Mrghw b‘rl Mhynb=t’ Nt Nkl : Mhm Ktmx=t’ byVhl hbwT 21
twm ygrh wyhy MhyVn’w twnml’w twlkV MhyVn hnyhtw brx=ydy=l‘
Mhyl‘ ’ybt=yk Mhytbm hq‘z ‘mVt : hmxlmb brx=ykm Mhyrwxb 22
hwhy ht’w : ylgrl wnmT Myxpw yndkll hxyV wrk=yk M’tp dwdg 23
Kynplm Mt’Txw Mnw‘=l‘ rpkt=l’ twml yl‘ MtY‘=lk=t’ t‘dy
: Mhb hV‘ Kp’ t‘b Kynpl MylVkm wyhw yxmt=l’
ynqzmw M‘h ynqzmw Vrx rYwy qbqb tynqw Kwlh hwhy rm’ hk Ty
t’rqw twsrxh r‘V xtp rV’ Mnh=Nb ’yg=l’ t’Yyw : Mynhkh 2
yklm hwhy=rbd w‘mV trm’w : Kyl’ rbd’=rV’ Myrbdh=t’ MV 3
’ybm ynnh l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk MlVwry ybVyw hdwhy
ynbz‘ rV’ N‘y : wynz’ hnlYt h‘mV=lk rV’ hzh Mwqmh=l‘ h‘r 4
Mw‘dy=’l rV’ Myrx’ Myhl’l wb=wrTqyw hzh Mwqmh=t’ wrknyw
wnbw : Myqn Md hzh Mwqmh=t’ w’lmw hdwhy yklmw Mhytwb’w hmh 5
ytywY=’l rV’ l‘bl twl‘ V’b Mhynb=t’ PrVl l‘bh twmb=t’
My’b Mymy=hnh Nkl : ybl=l‘ htl‘ ’lw ytrbd ’lw 6
’yg=M’ yk Mnh=Nb ’ygw tpth dw‘ hzh Mwqml ’rqy=’lw hwhy=M’n
brxb Mytlphw hzh Mwqmb MlVwryw hdwhy tY‘=t’ ytqbw : hgrhh 7
Pw‘l lk’ml Mtlbn=t’ yttnw MVpn yVqbm dybw Mhyby’ ynpl
lk hqrVlw hmVl t’zh ry‘h=t’ ytmVw : Zr’h tmhblw MymVh 8
Mhynb rVb=t’ Mytlk’hw : htkm=lk=l‘ qrVyw MVy hyl‘ rb‘ 9
wqyYy rV’ qwYmbw rwYmb wlk’y wh‘r=rVb Vy’w Mhytnb rVb t’w
Myklhh MyVn’h yny‘l qbqbh trbVw : MVpn yVqbmw Mhyby’ Mhl 10
M‘h=t’ rbV’ hkk tw’bY hwhy rm’=hk Mhyl’ trm’w : Ktw’ 11
lkwy=’l rV’ rYwyh ylk=t’ rbVy rV’k t’zh ry‘h=t’w hzh
Mwqml hV‘’=Nk : rwbql Mwqm Ny’m wrbqy tptbw dw‘ hprhl 12
ytb wyhw : tptk t’zh ry‘h=t’ ttlw wybVwylw hwhy=M’n hzh 13
rV’ Mytbh lkl My’mTh tpth Mwqmk hdwhy yklm ytbw MlVwry
: Myrx’ Myhl’l Myksn Kshw MymVh ’bY lkl Mhytgg=l‘ wrTq
’bnhl MV hwhy wxlV rV’ tpthm whymry ’byw 14
dm‘yw
19. 15–21. 4 hymry 441
15 rm’=hk : M‘h=lk=l’ rm’yw hwhy=tyb rYxb dm‘yw
hyr‘=lk=l‘w t’zh ry‘h=l’ ybm ynnh l’rVy yhl’ tw’bY hwhy
‘wmV ytlbl Mpr‘=t’ wVqh yk hyl‘ ytrbd rV’ h‘rh=lk t’
k hwhy tybb dygn dyqp=’whw Nhkh rm’=Nb rwxVp ‘mVyw : yrbd=t’
2 ’ybnh whymry t’ rwxVp hkyw : hl’h Myrbdh=t’ ’bn whymry=t’
: hwhy tybb rV’ Nwyl‘h Nmynb r‘Vb rV’ tkphmh=l‘ wt’ Ntyw
3 whymry wyl’ rm’yw tkphmh=Nm whymry=t’ rwxVp ’Yyw trxmm yhyw
4 hk yk : bybsm rwgm=M’ yk KmV hwhy ’rq rwxVp ’l
Mhyby’ brxb wlpnw Kybh’=lklw Kl rwgml Kntn ynnh hwhy rm’
Mkhw hlbb Mlghw lbb=Klm dyb Nt’ hdwhy=lk=t’w tw’r Kyny‘w
5 hrqy=lk=t’w h‘ygy=lk=t’w t’zh ry‘h Nsx=lk=t’ yttnw : brxb
Mw’ybhw Mwxqlw Mwzzbw Mhyby’ dyb Nt’ hdwhy yklm twrYw’=lk t’w
6 ’wbt lbbw ybVb wklt Ktyb ybVy lkw rwxVp ht’w : hlbb
: rqVb Mhl t’bn=rV’ Kybh’=lkw ht’ rbqt MVw twmt MVw

7 : yl g‘l hlk Mwyh=lk qwxVl ytyyh lkwtw yntqzx tp’w hwhy yntytp
8 hprxl yl hwhy=rbd hyh=yk ’rq’ dVw smx q‘z’ rbd’ ydm=yk
9 hyhw wmVb dw‘ rbd’=’lw wnrkz’=’l ytrm’w : Mwyh=lk slqlw
10 yt‘mV yk : lkw’ ’lw lklk yty’lnw ytmY‘b rY‘ tr‘b V’k yblb
y‘lY yrmV ymwlV Vwn’ lk wndygnw wdygh bybsm rwgm Mybr tbd
11 Zyr‘ rwbgk ytw’ hwhyw : wnmm wntmqn hxqnw wl hlkwnw htpy ylw’
Mlw‘ tmlk wlykVh ’l=yk d’m wVb wlky ’lw wlVky ypdr Nk=l‘
12 Ktmqn h’r’ blw twylk h’r qydY Nxb tw’bY hwhyw : xkVt ’l
: ybyr=t’ ytylg Kyl’ yk Mhm
13 : My‘rm dym Nwyb’ Vpn=t’ lyYh yk hwhy=t’ wllh hwhyl wryV sŘ 11
14 =l’ ym’ yntdly=rV’ Mwy wb ytdly rV’ Mwyh rwr’
15 rkz Nb Kl=dly rm’l yb’=t’ rVb rV’ Vy’h rwr’ : Kwrb yhy
16 Mxn ’lw hwhy Kph=rV’ Myr‘k ’whh Vy’h hyhw : whxmV xmV
17 Mxrm ynttwm=’l rV’ : MyrhY t‘b h‘wrtw rqbb hq‘z ‘mVw
18 tw’rl yt’Yy Mxrm hz hml : Mlw‘ trh hmxrw yrbq ym’ yl=yhtw
: ymy tVbb wlkyw Nwgyw lm‘
’k whyqdY Klmh wyl’ xlVb hwhy t’m whymry=l’ hyh=rV’ rbdh
2 =Vrd : rm’l Nhkh hyV‘m=Nb hynpY=t’w hyklm=Nb rwxVp=t’
ylw’ wnyl‘ Mxln lbb=Klm rY’rdkwbn yk hwhy=t’ wnd‘b ’n
3 rm’yw : wnyl‘m hl‘yw wyt’lpn=lkk wntw’ hwhy hV‘y
4 l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk : whyqdY=l’ Nrm’t hk Mhyl’ whymry
Mb Mymxln Mt’ rV’ Mkdyb rV’ hmxlmh ylk=t’ bsm ynnh
ytps’w hmwxl Zwxm Mkyl‘ MyrYh MydVkh=t’w lbb Klm=t’
Mtw’
442 hymry 21. 5–22. 16
‘wrzbw hywTn dyb Mkt’ yn’ ytmxlnw : t’zh ry‘h Kwt=l’ Mtw’ 5
t’zh ry‘h ybVwy=t’ ytykhw : lwdg PYqbw hmxbw P’bw hqzx 6
Nt’ hwhy=M’n Nk=yrx’w : wtmy lwdg rbdb hmhbh=t’w Md’h=t’w 7
ry‘b Myr’Vnh=t’w M‘h=t’w wydb‘=t’w hdwhy=Klm whyqdY=t’
lbb=Klm rY’rdkwbn dyb b‘rh=Nmw brxh=Nm rbdh=Nm t’zh
Mhyl‘ swxy=’l brx=ypl Mkhw MVpn yVqbm dybw Mhyby’ dybw
ynnh hwhy rm’ hk rm’t hzh M‘h=l’w : Mxry ’lw lmxy ’lw 8
t’zh ry‘b bVyh : twmh Krd=t’w Myyxh Krd=t’ Mkynpl Ntn 9
Mkyl‘ MyrYh MydVkh=l‘ lpnw ’Ywyhw rbdbw b‘rbw brxb twmy
’lw h‘rl t’zh ry‘b ynp ytmV yk : llVl wVpn wl=htyhw hyxy 10
: V’b hprVw Ntnt lbb Klm=dyb hwhy=M’n hbwTl
hwhy rm’ hk dwd tyb : hwhy=rbd w‘mV hdwhy Klm tyblw 11, 12
hr‘bw ytmx V’k ’Yt=Np qVw‘ dym lwzg wlyYhw TpVm rqbl wnyd
rVymh rwY qm‘h tbVy Kyl’ ynnh : Mhyll‘m ‘r ynpm hbkm Ny’w 13
Mkyl‘ ytdqpw : wnytwnw‘mb ’wby ymw wnyl‘ txy=ym Myrm’h hwhy=M’n 14
: hybybs=lk hlk’w hr‘yb V’ ytYhw hwhy=M’n Mkyll‘m yrpk
=t’ MV trbdw hdwhy Klm=tyb dr hwhy rm’ hk bk
dwd ’sk=l‘ bVyh hdwhy Klm hwhy=rbd ‘mV trm’w : hzh rbdh 2
TpVm wV‘ hwhy rm’ hk : hl’h Myr‘Vb My’bh Km‘w Kydb‘w ht’ 3
wsmxt=l’ wnt=l’ hnml’w Mwty rgw qwV‘ dym lwzg wlyYhw hqdYw
hzh rbdh=t’ wV‘t wV‘=M’ yk : hzh Mwqmb wkpVt=l’ yqn Mdw 4
bkrb Mybkr w’sk=l‘ dwdl MybVy Myklm hzh tybh yr‘Vb w’bw
yb hl’h Myrbdh=t’ w‘mVt ’l M’w : wm‘w wdb‘w ’wh Myswsbw 5
hk=yk : hzh tybh hyhy hbrxl=yk hwhy=M’n yt‘bVn 6
’l=M’ Nwnblh V’r yl ht’ d‘lg hdwhy Klm tyb=l‘ hwhy rm’
wylkw Vy’ MytxVm Kyl‘ ytVdqw : hbVwn ’l Myr‘ rbdm KtyV’ 7
ry‘h l‘ Mybr Mywg wrb‘w : V’h=l‘ wlyphw Kyzr’ rxbm wtrkw 8
hlwdgh ry‘l hkk hwhy hV‘ hm=l‘ wh‘r=l’ Vy’ wrm’w t’zh
Myhl’l wwxtVyw Mhyhl’ hwhy tyrb=t’ wbz‘ rV’ l‘ wrm’w : t’zh 9
wkb wkb wl wdnt=l’w tml wkbt=l’ : Mwdb‘yw Myrx’ 10
yk : wtdlwm Zr’=t’ h’rw dw‘ bwVy ’l yk Klhl 11
whyV’y txt Klmh hdwhy Klm whyV’y=Nb MlV=l’ hwhy=rm’ hk
=rV’ Mwqmb yk : dw‘ MV bwVy=’l hzh Mwqmh=Nm ’Yy rV’ wyb’ 12
: dw‘ h’ry=’l t’zh Zr’h=t’w twmy MV wt’ wlgh
Mnx db‘y wh‘rb TpVm ’lb wytwyl‘w qdY=’lb wtyb hnb ywh 13
‘rqw Myxwrm twyl‘w twdm tyb yl=hnb’ rm’h : wl=Nty ’l wl‘pw 14
zr’b hrxtm ht’ yk Klmth : rVVb xwVmw zr’b Nwpsw ynwlx wl 15
yn‘=Nyd Nd : wl bwT z’ hqdYw TpVm hV‘w htVw lk’ ’wlh Kyb’ 16
Nwyb’w
22. 17–23. 12 hymry 443
17 yk Kblw Kyny‘ Ny’ yk : hwhy=M’n yt’ t‘dh ’yh=’wlh bwT z’ Nwyb’w
: twV‘l hYwrmh=l‘w qV‘h=l‘w KwpVl yqnh=Md l‘w K‘Yb=l‘=M’

18 wdpsy=’l hdwhy Klm whyV’y=Nb Myqywhy=l’ hwhy rm’=hk Nkl


19 trwbq : hdh ywhw Nwd’ ywh wl wdpsy=’l twx’ ywhw yx’ ywh wl
: MlVwry yr‘Vl h’lhm KlVhw bwxs rbqy rwmx
20 wrbVn yk Myrb‘m yq‘Yw Klwq ynt NVbbw yq‘Yw Nwnblh yl‘
21 Kkrd hz ‘mV’ ’l trm’ KytwlVb Kyl’ ytrbd : Kybh’m=lk
22 ybVb Kybh’mw xwr=h‘rt Ky‘r=lk : ylwqb t‘mV=’l yk Kyrw‘nm
23 ytnnqm Nwnblb ytbVy : Kt‘r lkm tmlknw yVbt z’ yk wkly
24 yk hwhy=M’n yn’=yx : hdlyk lyx Mylbx Kl=’bb tnxn=hm Myzr’b
MVm yk ynymy dy=l‘ Mtwx hdwhy Klm Myqywhy=Nb whynk hyhy=M’
25 Mhynpm rwgy ht’=rV’ dybw KVpn yVqbm dyb Kyttnw : Knqt’
26 Km’=t’w Kt’ ytlThw : MydVkh dybw lbb=Klm rY’rdkwbn dybw
: wtwmt MVw MV Mtdly=’l rV’ trx’ Zr’h l‘ Ktdly rV’
27 : wbwVy ’l hmV MV bwVl MVpn=t’ My’Vnm Mh=rV’ Zr’h=l‘w

28 wlTwh ‘wdm wb Zpx Ny’ ylk=M’ whynk hzh Vy’h Zwpn hzbn bY‘h
29 y‘mV Zr’ Zr’ Zr’ : w‘dy=’l rV’ Zr’h=l‘ wklVhw w‘rzw ’wh
30 xlYy=’l rbg yryr‘ hzh Vy’h=t’ wbtk hwhy rm’ hk : hwhy=rbd
: hdwhyb dw‘ lVmw dwd ’sk=l‘ bVy Vy’ w‘rzm xlYy ’l yk wymyb
gk : hwhy=M’n yty‘rm N’Y=t’ MyYpmw Mydb’m My‘r ywh
2 Mt’ ym‘=t’ My‘rh My‘rh=l‘ l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk Nkl
‘r=t’ Mkyl‘ dqp ynnh Mt’ Mtdqp ’lw Mwxdtw yn’Y=t’ MtYph
3 twYr’h lkm yn’Y tyr’V=t’ Zbq’ yn’w : hwhy=M’n Mkyll‘m
4 ytmqhw : wbrw wrpw Nhwn=l‘ Nht’ ytbVhw MV Mt’ ytxdh=rV’
: hwhy=M’n wdqpy ’lw wtxy=’lw dw‘ w’ryy=’lw Mw‘rw My‘r Mhyl‘
5 qydY xmY dwdl ytmqhw hwhy=M’n My’b Mymy hnh
6 hdwhy ‘Vwt wymyb : Zr’b hqdYw TpVm hV‘w lykVhw Klm Klmw sŘ 12
: wnqdY hwhy w’rqy=rV’ wmV=hzw xTbl NkVy l’rVyw
7 rV’ hwhy=yx dw‘ wrm’y=’lw hwhy=M’n My’b Mymy=hnh Nkl
8 hl‘h rV’ hwhy=yx=M’ yk : MyrYm Zr’m l’rVy ynb=t’ hl‘h
rV’ twYr’h lkmw hnwpY Zr’m l’rVy tyb ‘rz=t’ ’ybh rV’w
9 ybl rbVn My’bnl : Mtmd’=l‘ wbVyw MV Mytxdh
ynpm Nyy wrb‘ rbgkw rwkV Vy’k ytyyh ytwmY‘=lk wpxr ybrqb
10 hl’ ynpm=yk Zr’h h’lm Myp’nm yk : wVdq yrbd ynpmw hwhy
: Nk=’l Mtrwbgw h‘r MtYwrm yhtw rbdm tw’n wVby Zr’h hlb’
11, 12 Nkl : hwhy=M’n Mt‘r yt’Ym ytybb=Mg wpnx Nhk=Mg ’ybn=Mg=yk
hyhy
444 hymry 23. 13–38
Mhyl‘ ’yb’=yk hb wlpnw wxdy hlp’b twqlqlxk Mhl Mkrd hyhy
w’bnh hlpt yty’r NwrmV y’ybnbw : hwhy=M’n Mtdqp tnV h‘r 13
hrwr‘V yty’r MlVwry y’bnbw : l’rVy=t’ ym‘=t’ w‘tyw l‘bb 14
yl=wyh wt‘rm Vy’ wbV=ytlbl My‘rm ydy wqzxw rqVb Klhw Pw’n
: hrm‘k hybVyw Mdsk Mlk
hn‘l Mtw’ lyk’m ynnh My’bnh=l‘ tw’bY hwhy rm’=hk Nkl 15
: Zr’h=lkl hpnx h’Yy MlVwry y’ybn t’m yk V’r=ym MytqVhw

Mkl My’bnh My’bnh yrbd=l‘ w‘mVt=l’ tw’bY hwhy rm’=hk 16


rwm’ Myrm’ : hwhy ypm ’l wrbdy Mbl Nwzx Mkt’ hmh Mylbhm 17
wrm’ wbl twrrVb Klh lkw Mkl hyhy MwlV hwhy rbd yY’nml
wrbd=t’ ‘mVyw ’ryw hwhy dwsb dm‘ ym yk : h‘r Mkyl‘ ’wbt=’l 18
h’Yy hmx hwhy tr‘s hnh : ‘mVyw yrbd byVqh=ym 19
wtV‘=d‘ hwhy=P’ bwVy ’l : lwxy My‘Vr V’r l‘ llwxtm r‘sw 20
ytxlV=’l : hnyb hb wnnwbtt Mymyh tyrx’b wbl twmzm wmyqh=d‘w 21
ydwsb wdm‘=M’w : w’bn Mhw Mhyl’ ytrbd=’l wYr Mhw My’bnh=t’ 22
: Mhyll‘m ‘rmw ‘rh Mkrdm MwbVyw ym‘=t’ yrbd w‘mVyw
Vy’ rtsy=M’ : qxrm yhl’ ’lw hwhy=M’n yn’ brqm yhl’h 23, 24
yn’ Zr’h=t’w MymVh=t’ ’wlh hwhy=M’n wn’r’=’l yn’w Myrtsmb
rqV ymVb My’bnh My’bnh wrm’=rV’ t’ yt‘mV : hwhy=M’n ’lm 25
y’ybnw rqVh y’bn My’bnh blb Vyh ytm=d‘ : ytmlx ytmlx rm’l 26
wrpsy rV’ Mtmwlxb ymV ym‘=t’ xykVhl MybVxh : Mbl tmrt 27
wt’=rV’ ’ybnh : l‘bb ymV=t’ Mtwb’ wxkV rV’k wh‘rl Vy’ 28
=t’ Nbtl=hm tm’ yrbd rbdy wt’ yrbd rV’w Mwlx rpsy Mwlx
: ‘ls ZYpy VyTpkw hwhy=M’n V’k yrbd hk ’wlh : hwhy=M’n rbh 29
ynnh : wh‘r t’m Vy’ yrbd ybngm hwhy=M’n My’bnh=l‘ ynnh Nkl 30, 31
y’bn=l‘ ynnh : M’n wm’nyw MnwVl Myxqlh hwhy=M’n M’ybnh=l‘ 32
Mtwzxpbw MhyrqVb ym‘=t’ w‘tyw Mwrpsyw hwhy=M’n rqV twmlx
: hwhy=M’n hzh=M‘l wly‘wy=’l ly‘whw MytywY ’lw MytxlV=’l ykn’w
trm’w hwhy ’Vm=hm rm’l Nhk=w’ ’ybnh=w’ hzh M‘h Kl’Vy=ykw 33
M‘hw Nhkhw ’ybnhw : hwhy=M’n Mkt’ ytVTnw ’Vm=hm=t’ Mhyl’ 34
wrm’t hk : wtyb=l‘w ’whh Vy’h=l‘ ytdqpw hwhy ’Vm rm’y rV’ 35
’Vmw : hwhy rbd=hmw hwhy hn‘=hm wyx’=l’ Vy’w wh‘r=l‘ Vy’ 36
yrbd=t’ Mtkphw wrbd Vy’l hyhy ’Vmh yk dw‘=wrkzt ’l hwhy
hwhy Kn‘=hm ’ybnh=l’ rm’t hk : wnyhl’ tw’bY hwhy Myyx Myhl’ 37
Mkrm’ N‘y hwhy rm’ hk Nkl wrm’t hwhy ’Vm=M’w : hwhy rbd=hmw 38
’Vm wrm’t ’l rm’l Mkyl’ xlV’w hwhy ’Vm hzh rbdh=t’
: hwhy
Nkl
23. 39–25. 10 hymry 445
39 Mkl yttn rV’ ry‘h=t’w Mkt’ ytVTnw ’Vn Mkt’ ytyVnw ynnh Nkl
40 rV’ Mlw‘ twmlkw Mlw‘ tprx Mkyl‘ yttnw : ynp l‘m Mkytwb’lw
: xkVt ’l
dk yrx’ hwhy lkyh ynpl Myd‘wm Myn’t y’dwd ynV hnhw hwhy yn’rh
hdwhy=Klm Myqywhy=Nb whynky=t’ lbb=Klm rY’rdkwbn twlgh
: lbb M’byw MlVwrym rgsmh=t’w Vrxh=t’w hdwhy yrV=t’w
2 tw‘r Myn’t dx’ dwdhw twrkbh yn’tk d’m twbT Myn’t dx’ dwdh
: ‘rm hnlk’t=’l rV’ d’m
3 twbTh Myn’th Myn’t rm’w whymry h’r ht’=hm yl’ hwhy rm’yw
: ‘rm hnlk’t=’l rV’ d’m tw‘r tw‘rhw d’m twbT
4, 5 Myn’tk l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
Mwqmh=Nm ytxlV rV’ hdwhy twlg=t’ ryk’=Nk hl’h twbTh
6 MytbVhw hbwTl Mhyl‘ yny‘ ytmVw : hbwTl MydVk Zr’ hzh
7 Mhl yttnw : Vwt’ ’lw Myt‘Tnw srh’ ’lw Mytynbw t’zh Zr’h=l‘ sŘ 13
Myhl’l Mhl hyh’ ykn’w M‘l yl=wyhw hwhy yn’ yk yt’ t‘dl bl
8 =’l rV’ tw‘rh Myn’tkw : Mbl=lkb yl’ wbVy=yk
hdwhy=Klm whyqdY=t’ Nt’ Nk hwhy rm’ hk=yk ‘rm hnlk’t
Zr’b MybVyhw t’zh Zr’b Myr’Vnh MlVwry tyr’V t’w wyrV=t’w
9 lVmlw hprxl Zr’h twklmm lkl h‘rl h‘wzl Myttnw : MyrYm
10 Mb ytxlVw : MV Mxyd’=rV’ twmqmh=lkb hllqlw hnynVl
yttn=rV’ hmd’h l‘m Mmt=d‘ rbdh=t’w b‘rh=t’ brxh=t’
: Mhytwb’lw Mhl
hk ty‘brh hnVb hdwhy M‘=lk=l‘ whymry=l‘ hyh=rV’ rbdh
rY’rdkwbnl tynV’rh hnVh ’yh hdwhy Klm whyV’y=Nb Myqywhyl
2 ybVy=lk l’w hdwhy M‘=lk=l‘ ’ybnh whymry rbd rV’ : lbb Klm
3 hdwhy Klm Nwm’=Nb whyV’yl hnV hrV‘ VlV=Nm : rm’l MlVwry
rbd’w yl’ hwhy=rbd hyh hnV MyrV‘w VlV hz hzh Mwyh d‘w
4 wydb‘=lk=t’ Mkyl’ hwhy xlVw : Mt‘mV ’lw rbdw MykV’ Mkyl’
: ‘mVl Mknz’=t’ MtyTh=’lw Mt‘mV ’lw xlVw MkVh My’bnh
5 hmd’h=l‘ wbVw Mkyll‘m ‘rmw h‘rh wkrdm Vy’ ’n=wbwV rm’l
6 yrx’ wklt=l’w : Mlw‘=d‘w Mlw‘=Nml Mkytwb’lw Mkl hwhy Ntn rV’
hV‘mb ytw’ wsy‘kt=’lw Mhl twxtVhlw Mdb‘l Myrx’ Myhl’
7 ynws‘kh N‘ml hwhy=M’n yl’ Mt‘mV=’lw : Mkl ‘r’ ’lw Mkydy
: Mkl ‘rl Mkydy hV‘mb
8, 9 xlV ynnh : yrbd=t’ Mt‘mV=’l rV’ N‘y tw’bY hwhy rm’ hk Nkl
lbb=Klm rY’rdkwbn=l’w hwhy=M’n NwpY twxpVm=lk=t’ ytxqlw
hl’h Mywgh=lk l‘w hybVy=l‘w t’zh Zr’h=l‘ Myt’bhw ydb‘
10 ytdb’hw : Mlw‘ twbrxlw hqrVlw hmVl MytmVw Mytmrxhw bybs
Mhm
446 hymry 25. 11–37
: rn rw’w Myxr lwq hlk lwqw Ntx lwq hxmV lwqw NwVV lwq Mhm
Klm=t’ hl’h Mywgh wdb‘w hmVl hbrxl t’zh Zr’h=lk htyhw 11
lbb=Klm=l‘ dqp’ hnV My‘bV tw’lmk hyhw : hnV My‘bV lbb 12
wt’ ytmVw MydVk Zr’=l‘w Mnw‘=t’ hwhy=M’n ’whh ywgh=l‘w
ytrbd=rV’ yrbd=lk=t’ ’yhh Zr’h=l‘ yty’bhw : Mlw‘ twmmVl 13
yk : Mywgh=lk=l‘ whymry ’bn=rV’ hzh rpsb bwtkh=lk t’ hyl‘ 14
Ml‘pk Mhl ytmlVw Mylwdg Myklmw Mybr Mywg hmh=Mg Mb=wdb‘
xq yl’ l’rVy yhl’ hwhy rm’ hk yk : Mhydy hV‘mkw 15
rV’ Mywgh=lk=t’ wt’ htyqVhw ydym t’zh hmxh Nyyh swk=t’
rV’ brxh ynpm wllhthw wV‘gthw wtVw : Mhyl’ Ktw’ xlV ykn’ 16
Mywgh=lk=t’ hqV’w hwhy dym swkh=t’ xq’w : Mtnyb xlV ykn’ 17
hyklm=t’w hdwhy yr‘=t’w MlVwry=t’ : Mhyl’ hwhy ynxlV=rV’ 18
: hzh Mwyk hllqlw hqrVl hmVl hbrxl Mt’ ttl hyrV=t’
t’w : wm‘=lk=t’w wyrV=t’w wydb‘=t’w MyrYm=Klm h‘rp=t’ 19, 20
MytVlp Zr’ yklm=lk t’w Zw‘h Zr’ yklm=lk t’w br‘h=lk
Mwd’=t’ : dwdV’ tyr’V t’w Nwrq‘=t’w hz‘=t’w NwlqV’=t’w 21
NwdyY yklm=lk t’w rY=yklm=lk t’w : Nwm‘ ynb=t’w b’wm=t’w 22
t’w zwb=t’w ’myt=t’w Ndd=t’w : Myh rb‘b rV’ y’h yklm t’w 23
MynkVh br‘h yklm=lk t’w br‘ yklm=lk t’w : h’p yYwYq=lk 24
yklm=lk t’w Mly‘ yklm=lk t’w yrmz yklm=lk t’w : rbdmb 25
=lk t’w wyx’=l’ Vy’ Myqxrhw Mybrqh NwpYh yklm=lk t’w : ydm 26
: Mhyrx’ htVy KVV Klmw hmd’h ynp=l‘ rV’ Zr’h twklmmh
wyqw wrkVw wtV l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk Mhyl’ trm’w 27
wn’my yk hyhw : Mkynyb xlV ykn’ rV’ brxh ynpm wmwqt ’lw wlpnw 28
wtV tw’bY hwhy rm’ hk Mhyl’ trm’w twtVl Kdym swkh=txql
Mt’w ‘rhl lxm ykn’ hyl‘ ymV=’rqn rV’ ry‘b hnh yk : wtVt 29
hwhy M’n Zr’h ybVy=lk=l‘ ’rq yn’ brx yk wqnt ’l wqnt hqnh
Mhyl’ trm’w hl’h Myrbdh=lk t’ Mhyl’ ’bnt ht’w : tw’bY 30
ddyh whwn=l‘ g’Vy g’V wlwq Nty wVdq Nw‘mmw g’Vy Mwrmm hwhy
byr yk Zr’h hYq=d‘ Nw’V ’b : Zr’h ybVy=lk l’ hn‘y Mykrdk 31
: hwhy=M’n brxl Mntn My‘Vrh rVb=lkl ’wh TpVn Mywgb hwhyl
ywg=l’ ywgm t’Yy h‘r hnh tw’bY hwhy rm’ hk 32
hYqm ’whh Mwyb hwhy yllx wyhw : Zr’=ytkrym rw‘y lwdg r‘sw 33
ynp=l‘ Nmdl wrbqy ’lw wps’y ’lw wdpsy ’l Zr’h hYq=d‘w Zr’h
w’lm=yk N’Yh yryd’ wVlpthw wq‘zw My‘rh wlylyh : wyhy hmd’h 34
=Nm swnm db’w : hdmx ylkk Mtlpnw MkytwYwptw xwbTl Mkymy 35
N’Yh yryd’ tllyw My‘rh tq‘Y lwq : N’Yh yryd’m hTylpw My‘rh 36
: hwhy=P’ Nwrx ynpm MwlVh tw’n wmdnw : Mty‘rm=t’ hwhy ddV=yk 37
bz‘
25. 38–26. 22 hymry 447
38 Nwrx ynpmw hnwyh Nwrx ynpm hmVl MYr’ htyh=yk wks rypkk bz‘
: wp’
wk hzh rbdh hyh hdwhy Klm whyV’y=Nb Myqywhy twklmm tyV’rb sŘ 14
2 trbdw hwhy=tyb rYxb dm‘ hwhy rm’ hk : rm’l hwhy t’m
Myrbdh=lk t’ hwhy=tyb twxtVhl My’bh hdwhy yr‘=lk=l‘
3 wbVyw w‘mVy ylw’ : rbd ‘rgt=l’ Mhyl’ rbdl KytywY rV’
Mhl twV‘l bVx ykn’ rV’ h‘rh=l’ ytmxnw h‘rh wkrdm Vy’
4 w‘mVt ’l=M’ hwhy rm’ hk Mhyl’ trm’w : Mhyll‘m ‘r ynpm
5 ydb‘ yrbd=l‘ ‘mVl : Mkynpl yttn rV’ ytrwtb tkll yl’
6 yttnw : Mt‘mV ’lw xlVw MkVhw Mkyl’ xlV ykn’ rV’ My’bnh
: Zr’h yywg lkl hllql Nt’ ht’zh ry‘h=t’w hlVk hzh tybh=t’
7 rbdm whymry=t’ M‘h=lkw My’bnhw Mynhkh w‘mVyw
8 t’ rbdl whymry twlkk yhyw : hwhy tybb hl’h Myrbdh=t’
My’bnhw Mynhkh wt’ wVptyw M‘h=lk=l’ rbdl hwhy hwY=rV’=lk
9 wlVk rm’l hwhy=MVb tybn ‘wdm : twmt twm rm’l M‘h=lkw
M‘h=lk lhqyw bVwy Ny’m brxt t’zh ry‘hw hzh tybh hyhy
10 hl’h Myrbdh t’ hdwhy yrV w‘mVyw : hwhy tybb whymry=l’
11 wrm’yw : Vdxh hwhy=r‘V xtpb wbVyw hwhy tyb Klmh=tybm wl‘yw
Vy’l twm=TpVm rm’l M‘h=lk=l’w MyrVh=l’ My’bnhw Mynhkh
12 whymry rm’yw : Mkynz’b Mt‘mV rV’k t’zh ry‘h=l’ ’bn yk hzh
tybh=l’ ’bnhl ynxlV hwhy rm’l M‘h=lk=l’w MyrVh=lk=l’
13 wbyTyh ht‘w : Mt‘mV rV’ Myrbdh=lk t’ t’zh ry‘h=l’w hzh
h‘rh=l’ hwhy Mxnyw Mkyhl’ hwhy lwqb w‘mVw Mkyll‘mw Mkykrd
14 : Mkyny‘b rVykw bwTk yl=wV‘ Mkdyb ynnh yn’w : Mkyl‘ rbd rV’
15 Mkyl‘ Myntn Mt’ yqn Md=yk yt’ Mt’ Mytmm=M’ yk w‘dt ‘dy K’
rbdl Mkyl‘ hwhy ynxlV tm’b yk hybVy=l’w t’zh ry‘h=l’w
16 =lkw MyrVh wrm’yw : hl’h Myrbdh=lk t’ Mkynz’b
MVb yk twm=TpVm hzh Vy’l=Ny’ My’ybnh=l’w Mynhkh=l’ M‘h
17 =lk=l’ wrm’yw Zr’h ynqzm MyVn’ wmqyw : wnyl’ rbd wnyhl’ hwhy
18 hdwhy=Klm whyqzx ymyb ’bn hyh ytVrwmh hykym : rm’l M‘h lhq
hdV NwyY tw’bY hwhy rm’=hk rm’l hdwhy M‘=lk=l’ rm’yw
19 whtmh tmhh : r‘y twmbl tybh rhw hyht Myy‘ MylVwryw Vrxt
hwhy ynp=t’ lxyw hwhy=t’ ’ry ’lh hdwhy=lkw hdwhy=Klm whyqzx
hlwdg h‘r MyV‘ wnxn’w Mhyl‘ rbd=rV’ h‘rh=l’ hwhy Mxnyw
20 why‘mV=Nb whyrw’ hwhy MVb ’bntm hyh Vy’=Mgw : wnytwVpn=l‘
yrbd lkk t’zh Zr’h=l‘w t’zh ry‘h=l‘ ’bnyw Myr‘yh tyrqm
21 wyrbd=t’ MyrVh=lkw wyrwbg=lkw Myqywhy=Klmh ‘mVyw : whymry
22 xlVyw : MyrYm ’byw xrbyw ’ryw whyrw’ ‘mVyw wtymh Klmh Vqbyw
Klmh
448 hymry 26. 23–27. 20
=l’ wt’ MyVn’w rwbk‘=Nb Ntnl’ t’ MyrYm MyVn’ Myqywhy Klmh
whkyw Myqywhy Klmh=l’ wh’byw MyrYmm whyrw’=t’ w’yYwyw : MyrYm 23
NpV=Nb Mqyx’ dy K’ : M‘h ynb yrbq=l’ wtlbn=t’ KlVyw brxb 24
: wtymhl M‘h=dyb wt’=tt ytlbl whymry=t’ htyh

hzh rbdh hyh hdwhy Klm whyVw’y=Nb Mqywhy tklmm tyV’rb zk


twrswm Kl hV‘ yl’ hwhy rm’=hk : rm’l hwhy t’m hymry=l’ 2
b’wm Klm=l’w Mwd’ Klm=l’ MtxlVw : Kr’wY=l‘ Mttnw twTmw 3
My’bh Myk’lm dyb NwdyY Klm=l’w rY Klm=l’w Nwm‘ ynb Klm=l’w
rm’l Mhynd’=l’ Mt’ tywYw : hdwhy Klm whyqdY=l’ MlVwry 4
sŘ 15 ykn’ : Mkynd’=l’ wrm’t hk l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk 5
yxkb Zr’h ynp=l‘ rV’ hmhbh=t’w Md’h=t’ Zr’h=t’ ytyV‘
ykn’ ht‘w : yny‘b rVy rV’l hyttnw hywTnh y‘wrzbw lwdgh 6
Mgw ydb‘ lbb=Klm rY’ndkwbn dyb hl’h twYr’h=lk=t’ yttn
wnb=t’w Mywgh=lk wt’ wdb‘w : wdb‘l wl yttn hdVh tyx=t’ 7
Myklmw Mybr Mywg wb wdb‘w ’wh=Mg wYr’ t‘=’b d‘ wnb=Nb=t’w
rY’ndkwbn=t’ wt’ wdb‘y=’l rV’ hklmmhw ywgh hyhw : Myldg 8
b‘rbw brxb lbb Klm l‘b wr’wY=t’ Nty=’l rV’ t’w lbb=Klm
Mt’w : wdyb Mt’ ymt=d‘ hwhy=M’n ’whh ywgh=l‘ dqp’ rbdbw 9
Mkynn‘=l’w Mkytmlx l’w Mkymsq=l’w Mky’ybn=l’ w‘mVt=l’
Klm=t’ wdb‘t ’l rm’l Mkyl’ Myrm’ Mh=rV’ MkypVk=l’w
Mktmd’ l‘m Mkt’ qyxrh N‘ml Mkl My’bn Mh rqV yk : lbb 10
lbb=Klm l‘b wr’wY=t’ ’yby rV’ ywghw : Mtdb’w Mkt’ ytxdhw 11
hyqdY=l’w : hb bVyw hdb‘w hwhy=M’n wtmd’=l‘ wytxnhw wdb‘w 12
Mkyr’wY=t’ w’ybh rm’l hl’h Myrbdh=lkk ytrbd hdwhy=Klm
brxb Km‘w ht’ wtwmt hml : wyxw wm‘w wt’ wdb‘w lbb=Klm l‘b 13
Klm=t’ db‘y=’l rV’ ywgh=l’ hwhy rbd rV’k rbdbw b‘rb
’l rm’l Mkyl’ Myrm’h My’bnh yrbd=l’ w‘mVt=l’w : lbb 14
MytxlV ’l yk : Mkl My’bn Mh rqV yk lbb Klm=t’ wdb‘t 15
Mt’ Mtdb’w Mkt’ yxydh N‘ml rqVl ymVb My’bn Mhw hwhy=M’n
rm’l ytrbd hzh M‘h=lk=l’w Mynhkh=l’w : Mkl My’bnh My’bnhw 16
rm’l Mkl My’bnh Mky’ybn yrbd=l’ w‘mVt=l’ hwhy rm’ hk
hmh rqV yk hrhm ht‘ hlbbm MybVwm hwhy=tyb ylk hnh
hyht hml wyxw lbb=Klm=t’ wdb‘ Mhyl’ w‘mVt=l’ : Mkl My’bn 17
’n=w‘gpy Mt’ hwhy=rbd Vy=M’w Mh My’bn=M’w : hbrx t’zh ry‘h 18
Klm tybw hwhy=tybb Myrtwnh Mylkh w’b=ytlbl tw’bY hwhyb
Mydm‘h=l’ tw’bY hwhy rm’ hk yk : hlbb MlVwrybw hdwhy 19
rV’ : t’zh ry‘b Myrtwnh Mylkh rty l‘w twnkmh=l‘w Myh=l‘w 20
Mxql=’l
27. 21–29. 3 hymry 449
=Klm Myqywhy=Nb hynwky=t’ wtwlgb lbb Klm rY’ndkwbn Mxql=’l
: MlVwryw hdwhy yrx=lk t’w hlbb MlVwrym hdwhy
21 tyb Myrtwnh Mylkh=l‘ l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’ hk yk
22 ydqp Mwy d‘ wyhy hmVw w’bwy hlbb : MlVwryw hdwhy=Klm tybw hwhy
: hzh Mwqmh=l’ MytbyVhw Mytyl‘hw hwhy=M’n Mt’

xk ty‘brh tnVb hdwhy=Klm hyqdY tklmm tyV’rb ’yhh hnVb yhyw


tybb Nw‘bgm rV’ ’ybnh rwz‘=Nb hynnx yl’ rm’ yVymxh Vdxb
2 yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk : rm’l M‘h=lkw Mynhkh yny‘l hwhy
3 yn’ Mymy MytnV dw‘b : lbb Klm l‘=t’ ytrbV rm’l l’rVy
rY’ndkwbn xql rV’ hwhy tyb ylk=lk=t’ hzh Mwqmh=l’ byVm
4 Myqywhy=Nb hynky=t’w : lbb M’ybyw hzh Mwqmh=Nm lbb=Klm
Mwqmh=l’ byVm yn’ hlbb My’bh hdwhy twlg=lk=t’w hdwhy=Klm
5 ’ybnh hymry rm’yw : lbb Klm l‘=t’ rbV’ yk hwhy=M’n hzh
: hwhy tybb Mydm‘h M‘h=lk yny‘lw Mynhkh yny‘l ’ybnh hynnx=l’
6 rV’ Kyrbd=t’ hwhy Mqy hwhy hV‘y Nk Nm’ ’ybnh hymry rm’yw
: hzh Mwqmh=l’ lbbm hlwgh=lkw hwhy=tyb ylk byVhl t’bn
7 : M‘h=lk ynz’bw Kynz’b rbd ykn’ rV’ hzh rbdh ’n=‘mV=K’
8 twbr twYr’=l’ w’bnyw Mlw‘h=Nm Kynplw ynpl wyh rV’ My’ybnh
9 ’bny rV’ ’ybnh : rbdlw h‘rlw hmxlml twldg twklmm=l‘w
10 xqyw : tm’b hwhy wxlV=rV’ ’ybnh ‘dwy ’ybnh rbd ’bb MwlVl
11 rm’yw : whrbVyw ’ybnh hymry r’wY l‘m hTwmh=t’ ’ybnh hynnx
l‘=t’ rbV’ hkk hwhy rm’ hk rm’l M‘h=lk yny‘l hynnx
Klyw Mywgh=lk r’wY=l‘m Mymy MytnV dw‘b lbb=Klm rY’ndkbn
12 yrx’ hymry=l’ hwhy=rbd yhyw : wkrdl ’ybnh hymry
: rm’l ’ybnh hymry r’wY l‘m hTwmh=t’ ’ybnh hynnx rwbV
13 tyV‘w trbV Z‘ tTwm hwhy rm’ hk rm’l hynnx=l’ trm’w Kwlh
14 lzrb l‘ l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk yk : lzrb twTm Nhytxt
lbb=Klm rY’ndkbn=t’ db‘l hl’h Mywgh=lk r’wY=l‘ yttn
15 hynnx=l’ ’ybnh hymry rm’yw : wl yttn hdVh tyx=t’ Mgw whdb‘w
hzh M‘h=t’ txTbh ht’w hwhy KxlV=’l hynnx ’n=‘mV ’ybnh
16 hnVh hmd’h ynp l‘m KxlVm ynnh hwhy rm’ hk Nkl : rqV=l‘
17 ’yhh hnVb ’ybnh hynnx tmyw : hwhy=l’ trbd hrs=yk tm ht’
Tk hymry xlV rV’ rpsh yrbd hl’w : y‘ybVh Vdxb
My’ybnh=l’w Mynhkh=l’w hlwgh ynqz rty=l’ MlVwrym ’ybnh
2 t’Y yrx’ : hlbb MlVwrym rY’ndkwbn hlgh rV’ M‘h=lk=l’w
rgsmhw Vrxhw MlVwryw hdwhy yrV Mysyrshw hrybghw Klmh=hynky
3 xlV rV’ hyqlx=Nb hyrmgw NpV=Nb hV‘l’ dyb : MlVwrym
hyqdY
450 hymry 29. 4–25
hk : rm’l hlbb lbb Klm rY’ndkwbn=l’ hdwhy=Klm hyqdY 4
MlVwrym ytylgh=rV’ hlwgh=lkl l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’
MyVn wxq : Nyrp=t’ wlk’w twng w‘Tnw wbVw Mytb wnb : hlbb 5, 6
MyVn’l wnt Mkytwnb=t’w MyVn Mkynbl wxqw twnbw Mynb wdylwhw
sŘ 16 ry‘h MwlV=t’ wVrdw : wT‘mt=l’w MV=wbrw twnbw Mynb hndltw 7
hmwlVb yk hwhy=l’ hd‘b wllpthw hmV Mkt’ ytylgh rV’
w’yVy=l’ l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’ hk yk : MwlV Mkl hyhy 8
Mkytmlx=l’ w‘mVt=l’w Mkymsqw Mkbrqb=rV’ Mky’ybn Mkl
MytxlV ’l ymVb Mkl My’bn Mh rqVb yk : Mymlxm Mt’ rV’ 9
lbbl t’lm ypl yk hwhy rm’ hk=yk : hwhy=M’n 10
byVhl bwTh yrbd=t’ Mkyl‘ ytmqhw Mkt’ dqp’ hnV My‘bV
bVx ykn’ rV’ tbVxmh=t’ yt‘dy ykn’ yk : hzh Mwqmh=l’ Mkt’ 11
: hwqtw tyrx’ Mkl ttl h‘rl ’lw MwlV twbVxm hwhy=M’n Mkyl‘
MtVqbw : Mkyl’ yt‘mVw yl’ Mtllpthw Mtklhw yt’ Mt’rqw 12, 13
hwhy=M’n Mkl yt’Ymnw : Mkbbl=lkb ynVrdt yk Mt’Ymw yt’ 14
rV’ twmwqmh=lkmw Mywgh=lkm Mkt’ ytYbqw MktybV=t’ ytbVw
ytylgh=rV’ Mwqmh=l’ Mkt’ ytbVhw hwhy=M’n MV Mkt’ ytxdh
: hlbb My’bn hwhy wnl Myqh Mtrm’ yk : MVm Mkt’ 15

bVwyh M‘h=lk=l’w dwd ’sk=l’ bVwyh Klmh=l’ hwhy rm’ hk=yk 16


hwhy rm’ hk : hlwgb Mkt’ w’Yy=’l rV’ Mkyx’ t’zh ry‘b 17
Mtw’ yttnw rbdh=t’w b‘rh=t’ brxh=t’ Mb xlVm ynnh tw’bY
brxb Mhyrx’ ytpdrw : ‘rm hnlk’t=’l rV’ Myr‘Vh Myn’tk 18
hmVlw hl’l Zr’h twklmm lkl h‘wzl Myttnw rbdbw b‘rb
=’l=rV’ txt : MV Mytxdh=rV’ Mywgh=lkb hprxlw hqrVlw 19
My’bnh ydb‘=t’ Mhyl’ ytxlV rV’ hwhy=M’n yrbd=l’ w‘mV
: hwhy=M’n Mt‘mV ’lw xlVw MkVh
: hlbb MlVwrym ytxlV=rV’ hlwgh=lk hwhy=rbd w‘mV Mt’w 20

whyqdY=l’w hylwq=Nb b’x’=l’ l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk 21


rY’rdkwbn dyb Mt’ Ntn ynnh rqV ymVb Mkl My’bnh hyV‘m=Nb
rV’ hdwhy twlg lkl hllq Mhm xqlw : Mkyny‘l Mkhw lbb=Klm 22
lbb=Klm Mlq=rV’ bx’kw whyqdYk hwhy KmVy rm’l lbbb
wrbdyw Mhy‘r yVn=t’ wp’nyw l’rVyb hlbn wV‘ rV’ N‘y : V’b 23
: hwhy=M’n d‘w ‘dywh ykn’w MtywY ’wl rV’ rqV ymVb rbd

yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk : rm’l rm’t ymlxnh why‘mV=l’w 24, 25


M‘h=lk=l’ Myrps hkmVb txlV ht’ rV’ N‘y rm’l l’rVy
rV’
29. 26–30. 17 hymry 451
: rm’l Mynhkh=lk l’w Nhkh hyV‘m=Nb hynpY=l’w MlVwryb rV’
26 Vy’=lkl hwhy tyb Mydqp twyhl Nhkh ‘dywhy txt Nhk Kntn hwhy
27 ’l hml ht‘w : qnyYh=l’w tkphmh=l’ wt’ httnw ’bntmw ‘gVm
28 lbb wnyl’ xlV Nk=l‘ yk : Mkl ’bntmh yttn‘h whymryb tr‘g
29 ’rqyw : Nhyrp=t’ wlk’w twng w‘Tnw wbVw Mytb wnb ’yh hkr’ rm’l
: ’ybnh whymry ynz’b hzh rpsh=t’ Nhkh hynpY

30, 31 hk rm’l hlwgh=lk=l‘ xlV : rm’l whymry=l’ hwhy=rbd yhyw


yn’w hy‘mV Mkl ’bn rV’ N‘y ymlxnh hy‘mV=l’ hwhy rm’
32 dqp ynnh hwhy rm’=hk Nkl : rqV=l‘ Mkt’ xTbyw wytxlV ’l
M‘h=Kwtb bVwy Vy’ wl hyhy=’l w‘rz=l‘w ymlxnh hy‘mV=l‘
rbd hrs=yk hwhy=M’n ym‘l=hV‘ yn’=rV’ bwTb h’ry=’lw hzh
: hwhy=l‘
l, 2 hwhy rm’=hk : rm’l hwhy t’m whymry=l’ hyh rV’ rbdh
Kyl’ ytrbd=rV’ Myrbdh=lk t’ Kl=btk rm’l l’rVy yhl’
3 l’rVy ym‘ twbV=t’ ytbVw hwhy=M’n My’b Mymy hnh yk : rps=l’
: hwVryw Mtwb’l yttn=rV’ Zr’h=l’ MytbVhw hwhy rm’ hdwhyw

4, 5 rm’ hk=yk : hdwhy=l’w l’rVy=l’ hwhy rbd rV’ Myrbdh hl’w


6 rkz dly=M’ w’rw ’n=wl’V : MwlV Ny’w dxp wn‘mV hdrx lwq hwhy
: Nwqryl Mynp=lk wkphnw hdlwyk wyYlx=l‘ wydy rbg=lk yty’r ‘wdm
7 : ‘Vwy hnmmw bq‘yl ’yh hrY=t‘w whmk Ny’m ’whh Mwyh lwdg yk ywh
8 Kytwrswmw Kr’wY l‘m wl‘ rbV’ tw’bY hwhy M’n ’whh Mwyb hyhw
9 dwd t’w Mhyhl’ hwhy t’ wdb‘w : Myrz dw‘ wb=wdb‘y=’lw qtn’ sŘ 17
: Mhl Myq’ rV’ Mklm
10 ynnh yk l’rVy txt=l’w hwhy=M’n bq‘y ydb‘ ’ryt=l’ ht’w
Ny’w Nn’Vw TqVw bq‘y bVw MybV Zr’m K‘rz=t’w qwxrm K‘yVwm
11 Mywgh=lkb hlk hV‘’ yk K‘yVwhl hwhy=M’n yn’ Kt’=yk : dyrxm
hqnw TpVml Kytrsyw hlk hV‘’=’l Kt’ K’ MV KytwYph rV’
: Kqn’ ’l
12, 13 rwzml Knyd Nd=Ny’ : Ktkm hlxn KrbVl Vwn’ hwhy rm’ hk yk
14 tkm yk wVrdy ’l Ktw’ KwxkV Kybh’m=lk : Kl Ny’ hl‘t tw’pr
15 q‘zt=hm : Kyt’Tx wmY‘ Knw‘ br l‘ yrzk’ rswm Kytykh byw’
hl’ ytyV‘ Kyt’Tx wmY‘ Knw‘ br l‘ Kb’km Vwn’ KrbV=l‘
16 Kys’V wyhw wkly ybVb Mlk KyrY=lkw wlk’y Kylk’=lk Nkl : Kl
17 K’pr’ Kytwkmmw Kl hkr’ hl‘’ yk : zbl Nt’ Kyzzb=lkw hsVml
: hl Ny’ Vrd ’yh NwyY Kl w’rq hxdn yk hwhy=M’n
hk
452 hymry 30. 18–31. 20
htnbnw Mxr’ wytnkVmw bwq‘y ylh’ twbV bV=ynnh hwhy rm’ hk 18
MyqxVm lwqw hdwt Mhm ’Yyw : bVy wTpVm=l‘ Nwmr’w hlt=l‘ ry‘ 19
wtd‘w Mdqk wynb wyhw : wr‘Yy ’lw Mytdbkhw wT‘my ’lw Mytbrhw 20
wbrqm wlVmw wnmm wryd’ hyhw : wyYxl=lk l‘ ytdqpw Nwkt ynpl 21
yl’ tVgl wbl=t’ br‘ hz=’wh ym yk yl’ Vgnw wytbrqhw ’Yy
: Myhl’l Mkl hyh’ ykn’w M‘l yl Mtyyhw : hwhy=M’n 22

’l : lwxy My‘Vr V’r l‘ rrwgtm r‘s h’Yy hmx hwhy tr‘s hnh 23, 24
Mymyh tyrx’b wbl twmzm wmyqh=d‘w wtV‘=d‘ hwhy=P’ Nwrx bwVy
twxpVm lkl Myhl’l hyh’ hwhy=M’n ’yhh t‘b : hb wnnwbtt ’l
Nx ’Ym hwhy rm’ hk : M‘l yl=wyhy hmhw l’rVy 2
yl h’rn hwhy qwxrm : l’rVy w‘ygrhl Kwlh brx ydyrV M‘ rbdmb 3
tlwtb tynbnw Knb’ dw‘ : dsx KytkVm Nk=l‘ Kytbh’ Mlw‘ tbh’w 4
Mymrk y‘Tt dw‘ : MyqxVm lwxmb t’Yyw Kypt yd‘t dw‘ l’rVy 5
Myrp’ rhb MyrYn w’rq Mwy=Vy yk : wllxw My‘Tn w‘Tn NwrmV yrhb 6
wnr hwhy rm’ hk=yk : wnyhl’ hwhy=l’ NwyY hl‘nw wmwq 7
hwhy ‘Vwh wrm’w wllh w‘ymVh Mywgh V’rb wlhYw hxmV bq‘yl
MytYbqw NwpY Zr’m Mtw’ ’ybm ynnh : l’rVy tyr’V t’ Km‘=t’ 8
: hnh wbwVy lwdg lhq wdxy tdlyw hrh xspw rw‘ Mb Zr’=ytkrym
’l rVy Krdb Mym ylxn=l’ Mkylw’ Mlybw’ Mynwnxtbw w’by ykbb 9
: ’wh yrkb Myrp’w b’l l’rVyl ytyyh=yk hb wlVky

l’rVy hrzm wrm’w qxrmm Myy’b wdyghw Mywg hwhy=rbd w‘mV 10


qzx dym wl’gw bq‘y=t’ hwhy hdp=yk : wrd‘ h‘rk wrmVw wnYbqy 11
Vryt=l‘w Ngd=l‘ hwhy bwT=l’ wrhnw NwyY=Mwrmb wnnrw w’bw : wnmm 12
wpyswy=’lw hwr Ngk MVpn htyhw rqbw N’Y=ynb=l‘w rhYy=l‘w
ytkphw wdxy Mynqzw Myrxbw lwxmb hlwtb xmVt z’ : dw‘ hb’dl 13
NVd Mynhkh Vpn ytywrw : Mnwgym MytxmVw Mytmxnw NwVVl Mlb’ 14
: hwhy=M’n w‘bVy ybwT=t’ ym‘w
hkbm lxr Myrwrmt ykb yhn ‘mVn hmrb lwq hwhy rm’ hk 15
: wnny’ yk hynb=l‘ Mxnhl hn’m hynb=l‘
Ktl‘pl rkV Vy yk h‘mdm Kyny‘w ykbm Klwq y‘nm hwhy rm’ hk 16
wbVw hwhy=M’n Ktyrx’l hwqt=Vyw : byw’ Zr’m wbVw hwhy=M’n 17
lg‘k rsw’w yntrsy ddwntm Myrp’ yt‘mV ‘wmV : Mlwbgl Mynb 18
ybwV yrx’=yk : yhl’ hwhy ht’ yk hbwV’w ynbyVh dml ’l 19
yt’Vn yk ytmlkn=Mgw ytVb Kry=l‘ ytqps y‘dwh yrx’w ytmxn
yrbd ydm=yk My‘V‘V dly M’ Myrp’ yl ryqy Nbh : yrw‘n tprx 20
: hwhy=M’n wnmxr’ Mxr wl y‘m wmh Nk=l‘ dw‘ wnrkz’ rkz wb
ybyYh
31. 21–32. 3 hymry 453

21 ytklh Krd hlsml Kbl ytV Myrwrmt Kl ymV MynyY Kl ybyYh


22 tbh Nyqmxtt ytm=d‘ : hl’ Kyr‘=l’ ybV l’rVy tlwtb ybwV
: rbg bbwst hbqn Zr’b hVdx hwhy ’rb=yk hbbwVh
23 hzh rbdh=t’ wrm’y dw‘ l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk
rh qdY=hwn hwhy Kkrby MtwbV=t’ ybwVb wyr‘bw hdwhy Zr’b
24, 25 yk : rd‘b w‘snw Myrk’ wdxy wyr‘=lkw hdwhy hb wbVyw : Vdqh
26 h’r’w ytYyqh t’z=l‘ : yt’lm hb’d Vpn=lkw hpy‘ Vpn ytywrh
27 yt‘rzw hwhy=M’n My’b Mymy hnh : yl hbr‘ ytnVw
28 rV’k hyhw : hmhb ‘rzw Md’ ‘rz hdwhy tyb=t’w l’rVy tyb=t’
dqV’ Nk ‘rhlw dyb’hlw srhlw Zwtnlw Vwtnl Mhyl‘ ytdqV
29 twb’ dw‘ wrm’y=’l Mhh Mymyb : hwhy=M’n ‘wTnlw twnbl Mhyl‘
30 Md’h=lk twmy wnw‘b Vy’=M’ yk : hnyhqt Mynb ynVw rsb wlk’
: wynV hnyhqt rsbh lk’h
31 hdwhy tyb=t’w l’rVy tyb=t’ ytrkw hwhy=M’n My’b Mymy hnh
32 Mdyb yqyzxh Mwyb Mtwb’=t’ ytrk rV’ tyrbk ’l : hVdx tyrb
Mb ytl‘b ykn’w ytyrb=t’ wrph hmh=rV’ MyrYm Zr’m M’yYwhl
33 Mymyh yrx’ l’rVy tyb=t’ trk’ rV’ tyrbh t’z yk : hwhy=M’n sŘ 18
ytyyhw hnbtk’ Mbl=l‘w Mbrqb ytrwt=t’ yttn hwhy=M’n Mhh
34 Vy’w wh‘r=t’ Vy’ dw‘ wdmly ’lw : M‘l yl=wyhy hmhw Myhl’l Mhl
Mlwdg=d‘w MnTqml ytw’ w‘dy Mlwk=yk hwhy=t’ w‘d rm’l wyx’=t’
: dw‘=rkz’ ’l Mt’Txlw Mnw‘l xls’ yk hwhy=M’n

35 hlyl rw’l Mybkwkw xry tqx Mmwy rw’l VmV Ntn hwhy rm’ hk
36 hl’h Myqxh wVmy=M’ : wmV tw’bY hwhy wylg wmhyw Myh ‘gr
: Mymyh=lk ynpl ywg twyhm wtbVy l’rVy ‘rz Mg hwhy=M’n ynplm

37 hTml Zr’=ydswm wrqxyw hl‘mlm MymV wdmy=M’ hwhy rm’ hk


: hwhy=M’n wV‘ rV’=lk=l‘ l’rVy ‘rz=lkb s’m’ yn’=Mg
38 l’nnx ldgmm hwhyl ry‘h htnbnw hwhy=M’n Mymy hnh
39 : ht‘g bsnw brg t‘bg l‘ wdgn hdmh hwq dw‘ ’Yyw : hnph r‘V
40 r‘V tnp=d‘ Nwrdq lxn=d‘ twmrVh=lkw NVdhw Myrgph qm‘h=lkw
: Mlw‘l dw‘ srhy=’lw Vtny=’l hwhyl Vdq hxrzm Myswsh
bl tyrV‘h tnVb hwhy t’m whymry=l’ hyh=rV’ rbdh
: rY’rdkwbnl hnV hrV‘=hnmV hnVh ’yh hdwhy Klm whyqdYl
2 rYxb ’wlk hyh ’ybnh whymryw MlVwry=l‘ MyrY lbb Klm lyx z’w
3 rm’l hdwhy=Klm whyqdY w’lk rV’ : hdwhy Klm=tyb rV’ hrTmh
dyb t’zh ry‘h=t’ Ntn ynnh hwhy rm’ hk rm’l ’bn ht’ ‘wdm
lbb=Klm
454 hymry 32. 4–28
yk MydVkh dym Tlmy ’l hdwhy Klm whyqdYw : hdklw lbb=Klm 4
: hny’rt wny‘=t’ wyny‘w wyp=M‘ wyp=rbdw lbb=Klm dyb Ntny Ntnh
wmxlt yk hwhy=M’n wt’ ydqp=d‘ hyhy MVw whyqdY=t’ Klwy lbbw 5
: wxylYt ’l MydVkh=t’
Kdd MlV=Nb l’mnx hnh : rm’l yl’ hwhy=rbd hyh whymry rm’yw 6, 7
hl’gh TpVm Kl yk twtn‘b rV’ ydV=t’ Kl hnq rm’l Kyl’ ’b
hrTmh rYx=l’ hwhy rbdk ydd=Nb l’mnx yl’ ’byw : twnql 8
Kl=yk Nymynb Zr’b rV’ twtn‘b=rV’ ydV=t’ ’n hnq yl’ rm’yw
hnq’w : ’wh hwhy=rbd yk ‘d’w Kl=hnq hl’gh Klw hVryh TpVm 9
Pskh=t’ wl=hlqV’w twtn‘b rV’ ydd=Nb l’mnx t’m hdVh=t’
Myd‘ d‘’w Mtx’w rpsb btk’w : Pskh hrV‘w MylqV h‘bV 10
hwYmh Mwtxh=t’ hnqmh rps=t’ xq’w : Mynz’mb Pskh lqV’w 11
hyrn=Nb Kwrb=l’ hnqmh rpsh=t’ Nt’w : ywlgh=t’w Myqxhw 12
hnqmh rpsb Mybtkh Myd‘h yny‘lw ydd l’mnx yny‘l hysxm=Nb
Mhyny‘l Kwrb=t’ hwY’w : hrTmh rYxb MybVyh Mydwhyh=lk yny‘l 13
hl’h Myrpsh=t’ xwql l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk : rm’l 14
Mttnw hzh ywlgh rps t’w Mwtxh t’w hzh hnqmh rps t’
: Mybr Mymy wdm‘y N‘ml Vrx=ylkb
Mymrkw twdVw Mytb wnqy dw‘ l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’ hk yk 15
: t’zh Zr’b
hyrn=Nb Kwrb=l’ hnqmh rps=t’ ytt yrx’ hwhy=l’ llpt’w 16
Kxkb Zr’h=t’w MymVh=t’ tyV‘ ht’ hnh hwhy ynd’ hh’ : rm’l 17
Mypl’l dsx hV‘ : rbd=lk Kmm ’lpy=’l hywTnh K‘rzbw lwdgh 18
hwhy rwbgh lwdgh l’h Mhyrx’ Mhynb qyx=l’ twb’ Nw‘ MlVmw
=lk=l‘ twxqp Kyny‘=rV’ hylyl‘h brw hY‘h ldg : wmV tw’bY 19
twt’ tmV=rV’ : wyll‘m yrpkw wykrdk Vy’l ttl Md’ ynb ykrd 20
MV Kl=hV‘tw Md’bw l’rVybw hzh Mwyh=d‘ MyrYm=Zr’b Mytpmw
Mytpwmbw twt’b MyrYm Zr’m l’rVy=t’ Km‘=t’ ’Ytw : hzh Mwyk 21
sŘ 19 t’zh Zr’h=t’ Mhl Nttw : lwdg ’rwmbw hywTn ‘wrz’bw hqzx dybw 22
wVryw w’byw : Vbdw blx tbz Zr’ Mhl ttl Mtwb’l t‘bVn=rV’ 23
Mhl htywY rV’=lk t’ wklh=’l Ktwrtbw Klwqb w‘mV=’lw ht’
w’b twllsh hnh : t’zh h‘rh=lk t’ Mt’ ’rqtw wV‘ ’l twV‘l 24
brxh ynpm hyl‘ Mymxlnh MydVkh dyb hntn ry‘hw hdkll ry‘h
ynd’ yl’ trm’ ht’w : h’r Knhw hyh trbd rV’w rbdhw b‘rhw 25
: MydVkh dyb hntn ry‘hw Myd‘ d‘hw Pskb hdVh Kl=hnq hwhy
hwhy yn’ hnh : rm’l whymry=l’ hwhy=rbd yhyw 26, 27
Ntn ynnh hwhy rm’ hk Nkl : rbd=lk ’lpy ynmmh rVb=lk yhl’ 28
: hdklw lbb=Klm rY’rdkwbn dybw MydVkh dyb t’zh ry‘h=t’
w’bw
32. 29–33. 8 hymry 455
29 t’zh ry‘h=t’ wtyYhw t’zh ry‘h=l‘ Mymxlnh MydVkh w’bw
wkshw l‘bl Mhytwgg=l‘ wrTq rV’ Mytbh t’w hwprVw V’b
30 hdwhy ynbw l’rVy=ynb wyh=yk : yns‘kh N‘ml Myrx’ Myhl’l Myksn
yt’ Mys‘km K’ l’rVy=ynb yk Mhytr‘nm yny‘b ‘rh MyV‘ K’
31 t’zh ry‘h yl htyh ytmx=l‘w yp’=l‘ yk : hwhy=M’n Mhydy hV‘mb
32 l‘ : ynp l‘m hryshl hzh Mwyh d‘w htw’ wnb rV’ Mwyh=Nml
Mhyklm hmh yns‘khl wV‘ rV’ hdwhy ynbw l’rVy=ynb t‘r=lk
33 Pr‘ yl’ wnpyw : MlVwry ybVyw hdwhy Vy’w Mhy’ybnw Mhynhk MhyrV
34 wmyVyw : rswm txql My‘mV Mny’w dmlw MkVh Mt’ dmlw Mynp ’lw
35 l‘bh twmb=t’ wnbyw : w’mTl wyl‘ ymV=’rqn=rV’ tybb MhyYwqV
rV’ Klml Mhytwnb=t’w Mhynb=t’ ryb‘hl Mnh=Nb ’ygb rV’
yTxh N‘ml t’zh hb‘wth twV‘l ybl=l‘ htl‘ ’lw MytywY=’l
36 =l’ l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk Nkl ht‘w : hdwhy=t’
b‘rbw brxb lbb=Klm dyb hntn Myrm’ Mt’ rV’ t’zh ry‘h
37 ytmxbw yp’b MV Mytxdh rV’ twYr’h=lkm MYbqm ynnh : rbdbw
38 M‘l yl wyhw : xTbl MytbVhw hzh Mwqmh=l’ MytbVhw lwdg PYqbw
39 ytw’ h’ryl dx’ Krdw dx’ bl Mhl yttnw : Myhl’l Mhl hyh’ yn’w
40 Mlw‘ tyrb Mhl ytrkw : Mhyrx’ Mhynblw Mhl bwTl Mymyh=lk
Mbblb Nt’ yt’ry=t’w Mtw’ ybyTyhl Mhyrx’m bwV’=’l rV’
41 t’zh Zr’b Myt‘Tnw Mtw’ byThl Mhyl‘ ytVVw : yl‘m rws ytlbl
: yVpn=lkbw ybl=lkb tm’b
42 hlwdgh h‘rh=lk t’ hzh M‘h=l’ yt’bh rV’k hwhy rm’ hk=yk
: Mhyl‘ rbd ykn’ rV’ hbwTh=lk=t’ Mhyl‘ ’ybm ykn’ Nk t’zh
43 Ny’m ’yh hmmV Myrm’ Mt’ rV’ t’zh Zr’b hdVh hnqnw
44 rpsb bwtkw wnqy Pskb twdV : MydVkh dyb hntn hmhbw Md’
yr‘bw hdwhy yr‘bw MlVwry ybybsbw Nmynb Zr’b Myd‘ d‘hw Mwtxw
: hwhy=M’n MtwbV=t’ byV’=yk bgnh yr‘bw hlpVh yr‘bw rhh

gl hrTmh rYxb rwY‘ wndw‘ ’whw tynV whymry=l’ hwhy=rbd yhyw


2 : wmV hwhy hnykhl htw’ rYwy hwhy hV‘ hwhy rm’=hk : rm’l
3 : Mt‘dy ’l twrYbw twldg Kl hdyg’w Kn‘’w yl’ ’rq
4 ytb=l‘w t’zh ry‘h ytb=l‘ l’rVy yhl’ hwhy rm’ hk yk
5 =t’ Mxlhl My’b : brxh=l’w twllsh=l’ MyYtnh hdwhy yklm
rV’w ytmxbw yp’b ytykh=rV’ Md’h yrgp=t’ M’lmlw MydVkh
6 hkr’ hl=hl‘m ynnh : Mt‘r=lk l‘ t’zh ry‘hm ynp ytrtsh
7 twbV=t’ ytbVhw : tm’w MwlV trt‘ Mhl ytylgw Myt’prw ’prmw
8 Mnw‘=lkm MytrhTw : hnV’rbk Mytnbw l’rVy twbV t’w hdwhy
w‘Vp rV’w yl=w’Tx rV’ Mhytwnw‘=lwkl ytxlsw yl=w’Tx rV’
yb
456 hymry 33. 9–34. 5
rV’ Zr’h yywg lkl tr’ptlw hlhtl NwVV MVl yl htyhw : yb 9
=lk l‘ wzgrw wdxpw Mtw’ hV‘ ykn’ rV’ hbwTh=lk=t’ w‘mVy
rm’ hk : hl hV‘ ykn’ rV’ MwlVh=lk l‘w hbwTh 10
Md’ Ny’m ’wh brx Myrm’ Mt’ rV’ hzh=Mwqmb ‘mVy dw‘ hwhy
Ny’mw Md’ Ny’m twmVnh MlVwry twYxbw hdwhy yr‘b hmhb Ny’mw
lwq hlk lwqw Ntx lwq hxmV lwqw NwVV lwq : hmhb Ny’mw bVwy 11
My’bm wdsx Mlw‘l=yk hwhy bwT=yk tw’bY hwhy=t’ wdwh Myrm’
: hwhy rm’ hnV’rbk Zr’h=twbV=t’ byV’=yk hwhy tyb hdwt
brxh hzh Mwqmb hyhy dw‘ tw’bY hwhy rm’=hk 12
rhh yr‘b : N’Y MyYbrm My‘r hwn wyr‘=lkbw hmhb=d‘w Md’=Ny’m 13
yr‘bw MlVwry ybybsbw Nmynb Zr’bw bgnh yr‘bw hlpVh yr‘b
hnh : hwhy rm’ hnwm ydy=l‘ N’Yh hnrb‘t d‘ hdwhy 14
tyb=l’ ytrbd rV’ bwTh rbdh=t’ ytmqhw hwhy=M’n My’b Mymy
sŘ 20 xmY dwdl xymY’ ’yhh t‘bw Mhh Mymyb : hdwhy tyb=l‘w l’rVy 15
MlVwryw hdwhy ‘Vwt Mhh Mymyb : Zr’b hqdYw TpVm hV‘w hqdY 16
hk=yk : wnqdY hwhy hl=’rqy=rV’ hzw xTbl NwkVt 17
Mynhklw : l’rVy=tyb ’sk=l‘ bVy Vy’ dwdl trky=’l hwhy rm’ 18
xbz=hV‘w hxnm ryTqmw hlw‘ hl‘m ynplm Vy’ trky=’l Mywlh
hk : rwm’l whymry=l’ hwhy=rbd yhyw : Mymyh=lk 19, 20
ytlblw hlylh ytyrb=t’w Mwyh ytyrb=t’ wrpt=M’ hwhy rm’
wl=twyhm ydb‘ dwd=t’ rpt ytyrb=Mg : Mt‘b hlylw=Mmwy twyh 21
’bY rpsy=’l rV’ : ytrVm Mynhkh Mywlh=t’w w’sk=l‘ Klm Nb 22
Mywlh=t’w ydb‘ dwd ‘rz=t’ hbr’ Nk Myh lwx dmy ’lw MymVh
’wlh : rm’l whymry=l’ hwhy=rbd yhyw : yt’ ytrVm 23, 24
hwhy rxb rV’ twxpVmh ytV rm’l wrbd hzh M‘h=hm ty’r
: Mhynpl ywg dw‘ twyhm NwY’ny ym‘=t’w Ms’myw Mhb
=’l Zr’w MymV twqx hlylw Mmwy ytyrb ’l=M’ hwhy rm’ hk 25
‘rz=l’ MylVm w‘rzm txqm s’m’ ydb‘ dwdw bwq‘y ‘rz=Mg : ytmV 26
: Mytmxrw MtwbV=t’ bwV’=yk bq‘yw qxVy Mhrb’

=lkw lbb=Klm rY’rdkwbnw hwhy t’m whymry=l’ hyh=rV’ rbdh dl


MlVwry=l‘ Mymxln Mym‘h=lkw wdy tlVmm Zr’ twklmm=lkw wlyx
trm’w Klh l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk : rm’l hyr‘=lk=l‘w 2
ry‘h=t’ Ntn ynnh hwhy rm’ hk wyl’ trm’w hdwhy Klm whyqdY=l’
Vpt yk wdym Tlmt ’l ht’w : V’b hprVw lbb=Klm dyb t’zh 3
Kyp=t’ whypw hny’rt lbb=Klm yny‘=t’ Kyny‘w Ntnt wdybw Vptt
rm’=hk hdwhy Klm whyqdY hwhy=rbd ‘mV K’ : ’wbt lbbw rbdy 4
Kytwb’ twprVmkw twmt MwlVb : brxb twmt ’l Kyl‘ hwhy 5
Myklmh
34. 6–35. 3 hymry 457
Kl=wdpsy Nwd’ ywhw Kl=wprVy Nk Kynpl wyh=rV’ MynV’rh Myklmh
: hwhy=M’n ytrbd=yn’ rbd=yk
6 hl’h Myrbdh=lk t’ hdwhy Klm whyqdY=l’ ’ybnh whymry rbdyw
7 hdwhy yr‘=lk l‘w MlVwry=l‘ Mymxln lbb=Klm lyxw : MlVwryb
: rYbm yr‘ hdwhy yr‘b wr’Vn hnh yk hqz‘=l’w Vykl=l’ twrtwnh

8 whyqdY Klmh trk yrx’ hwhy t’m whymry=l’ hyh=rV’ rbdh


9 Vy’ xlVl : rwrd Mhl ’rql MlVwryb rV’ M‘h=lk=t’ tyrb
Mb=db‘ ytlbl MyVpx hyrb‘hw yrb‘h wtxpV=t’ Vy’w wdb‘=t’
10 tyrbb w’b=rV’ M‘h=lkw MyrVh=lk w‘mVyw : Vy’ whyx’ ydwhyb
dw‘ Mb=db‘ ytlbl MyVpx wtxpV=t’ Vy’w wdb‘=t’ Vy’ xlVl
11 twxpVh=t’w Mydb‘h=t’ wbVyw Nk=yrx’ wbwVyw : wxlVyw w‘mVyw
: twxpVlw Mydb‘l MwVybkyw MyVpx wxlV rV’
12, 13 yhl’ hwhy rm’=hk : rm’l hwhy t’m whymry=l’ hwhy=rbd yhyw
Zr’m Mtw’ y’Ywh Mwyb Mkytwb’=t’ tyrb ytrk ykn’ l’rVy
14 wyx’=t’ Vy’ wxlVt MynV ‘bV Zqm : rm’l Mydb‘ tybm MyrYm
Km‘m yVpx wtxlVw MynV VV Kdb‘w Kl rkmy=rV’ yrb‘h
15 Mwyh Mt’ wbVtw : Mnz’=t’ wTh ’lw yl’ Mkytwb’ w‘mV=’lw
ynpl tyrb wtrktw wh‘rl Vy’ rwrd ’rql yny‘b rVyh=t’ wV‘tw
16 Vy’ wbVtw ymV=t’ wllxtw wbVtw : wyl‘ ymV ’rqn=rV’ tybb
wVbktw MVpnl MyVpx MtxlV=rV’ wtxpV=t’ Vy’w wdb‘=t’
17 rm’=hk Nkl : twxpVlw Mydb‘l Mkl twyhl Mt’
wh‘rl Vy’w wyx’l Vy’ rwrd ’rql yl’ Mt‘mV=’l Mt’ hwhy
b‘rh=l’w rbdh=l’ brxh=l’ hwhy=M’n rwrd Mkl ’rq ynnh
18 Myrb‘h MyVn’h=t’ yttnw : Zr’h twklmm lkl h‘wzl Mkt’ yttnw
lg‘h ynpl wtrk rV’ tyrbh yrbd=t’ wmyqh=’l rV’ ytrb=t’
19 MlVwry yrVw hdwhy yrV : wyrtb Nyb wrb‘yw MynVl wtrk rV’
20 yttnw : lg‘h yrtb Nyb Myrb‘h Zr’h M‘ lkw Mynhkhw Mysrsh
Pw‘l lk’ml Mtlbn htyhw MVpn yVqbm dybw Mhyby’ dyb Mtw’
21 dyb Nt’ wyrV=t’w hdwhy=Klm whyqdY=t’w : Zr’h tmhblw MymVh
: Mkyl‘m Myl‘h lbb Klm lyx dybw MVpn yVqbm dybw Mhyby’
22 hwdklw hyl‘ wmxlnw t’zh ry‘h=l’ MytbVhw hwhy=M’n hwYm ynnh
: bVy Ny’m hmmV Nt’ hdwhy yr‘=t’w V’b hprVw

hl whyV’y=Nb Myqywhy ymyb hwhy t’m whymry=l’ hyh=rV’ rbdh


2 Mtw’bhw Mtw’ trbdw Mybkrh tyb=l’ Kwlh : rm’l hdwhy Klm
3 hynz’y=t’ xq’w : Nyy Mtw’ tyqVhw twkVlh tx’=l’ hwhy tyb
: Mybkrh tyb=lk t’w wynb=lk=t’w wyx’=t’w hynYbx=Nb whymry=Nb
’b’w
458 hymry 35. 4–36. 4
Myhl’h Vy’ whyldgy=Nb Nnx ynb tkVl=l’ hwhy tyb Mt’ ’b’w 4
rmV MlV=Nb whyV‘m tkVll l‘mm rV’ MyrVh tkVl lY’=rV’
rm’w twskw Nyy My’lm My‘bg Mybkrh=tyb ynb ynpl Nt’w : Psh 5
hwY wnyb’ bkr=Nb bdnwy yk Nyy=htVn ’l wrm’yw : Nyy=wtV Mhyl’ 6
wnbt=’l tybw : Mlw‘=d‘ Mkynbw Mt’ Nyy=wtVt ’l rm’l wnyl‘ 7
wbVt Mylh’b yk Mkl hyhy ’lw w‘Tt=’l Mrkw w‘rzt=’l ‘rzw
Myrg Mt’ rV’ hmd’h ynp=l‘ Mybr Mymy wyxt N‘ml Mkymy=lk
ytlbl wnwY rV’ lkl wnyb’ bkr=Nb bdnwhy lwqb ‘mVnw : MV 8
Mytb twnb ytlblw : wnytnbw wnynb wnyVn wnxn’ wnymy=lk Nyy=twtV 9
sŘ 21 V‘nw ‘mVnw Mylh’b bVnw : wnl=hyhy ’l ‘rzw hdVw Mrkw wntbVl 10
lbb=Klm rY’rdkwbn twl‘b yhyw : wnyb’ bdnwy wnwY=rV’ lkk 11
lyx ynpmw MydVkh lyx ynpm MlVwry ’wbnw w’b rm’nw Zr’h=l’
: MlVwryb bVnw Mr’
yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk : rm’l whymry=l’ hwhy=rbd yhyw 12, 13
wxqt ’wlh MlVwry ybVwylw hdwhy Vy’l trm’w Klh l’rVy
bkr=Nb bdnwhy yrbd=t’ Mqwh : hwhy=M’n yrbd=l’ ‘mVl rswm 14
yk hzh Mwyh=d‘ wtV ’lw Nyy=twtV ytlbl wynb=t’ hwY=rV’
’lw rbdw MkVh Mkyl’ ytrbd ykn’w Mhyb’ twYm t’ w‘mV
xlVw MykVh My’bnh ydb‘=lk=t’ Mkyl’ xlV’w : yl’ Mt‘mV 15
yrx’ wklt=l’w Mkyll‘m wbyTyhw h‘rh wkrdm Vy’ ’n=wbV rm’l
Mkytb’lw Mkl yttn=rV’ hmd’h=l’ wbVw Mdb‘l Myrx’ Myhl’
bdnwhy ynb wmyqh yk : yl’ Mt‘mV ’lw Mknz’=t’ MtyTh ’lw 16
: yl’ w‘mV ’l hzh M‘hw MwY rV’ Mhyb’ twYm=t’ bkr=Nb
ynnh l’rVy yhl’ tw’bY yhl’ hwhy rm’=hk Nkl 17
ytrbd rV’ h‘rh=lk t’ MlVwry ybVwy=lk l’w hdwhy=l’ ’ybm
tyblw : wn‘ ’lw Mhl ’rq’w w‘mV ’lw Mhyl’ ytrbd N‘y Mhyl‘ 18
rV’ N‘y l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk whymry rm’ Mybkrh
wV‘tw wytwYm=lk=t’ wrmVtw Mkyb’ bdnwhy twYm=l‘ Mt‘mV
l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’ hk Nkl : Mkt’ hwY=rV’ lkk 19
: Mymyh=lk ynpl dm‘ bkr=Nb bdnwyl Vy’ trky=’l
rbdh hyh hdwhy Klm whyV’y=Nb Myqywhyl t‘ybrh hnVb yhyw wl
tbtkw rps=tlgm Kl=xq : rm’l hwhy t’m whymry=l’ hzh 2
hdwhy=l‘w l’rVy=l‘ Kyl’ ytrbd=rV’ Myrbdh=lk t’ hyl’
ylw’ : hzh Mwyh d‘w whyV’y ymym Kyl’ ytrbd Mwym Mywgh=lk=l‘w 3
N‘ml Mhl twV‘l bVx ykn’ rV’ h‘rh=lk t’ hdwhy tyb w‘mVy
: Mt’Txlw Mnw‘l ytxlsw h‘rh wkrdm Vy’ wbwVy

=lk t’ whymry ypm Kwrb btkyw hyrn=Nb Kwrb=t’ whymry ’rqyw 4


yrbd
36. 5–26 hymry 459
5 Kwrb=t’ whymry hwYyw : rps=tlgm=l‘ wyl’ rbd=rV’ hwhy yrbd
6 hlgmb t’rqw ht’ t’bw : hwhy tyb ’wbl lkw’ ’l rwY‘ yn’ rm’l
Mgw MwY Mwyb hwhy tyb M‘h ynz’b hwhy yrbd=t’ ypm=tbtk=rV’
7 ynpl Mtnxt lpt ylw’ : M’rqt Mhyr‘m My’bh hdwhy=lk ynz’b
hwhy rbd=rV’ hmxhw P’h lwdg=yk h‘rh wkrdm Vy’ wbVyw hwhy
8 ’ybnh whymry whwY=rV’ lkk hyrn=Nb Kwrb V‘yw : hzh M‘h=l’
: hwhy tyb hwhy yrbd rpsb ’rql
9 y‘Vth Vdxb hdwhy=Klm whyV’y=Nb Myqywhyl tyVmxh hnVb yhyw
hdwhy yr‘m My’bh M‘h=lkw MlVwryb M‘h=lk hwhy ynpl MwY w’rq
10 tkVlb hwhy tyb whymry yrbd=t’ rpsb Kwrb ’rqyw : MlVwryb
Vdxh hwhy=tyb r‘V xtp Nwyl‘h rYxb rpsh NpV=Nb whyrmg
11 hwhy yrbd=lk=t’ NpV=Nb whyrmg=Nb whykm ‘mVyw : M‘h=lk ynz’b
12 MyrVh=lk MV=hnhw rpsh tkVl=l‘ Klmh=tyb dryw : rpsh l‘m
whyrmgw rwbk‘=Nb Ntnl’w why‘mV=Nb whyldw rpsh ‘mVyl’ MybVwy
13 t’ whykm Mhl dgyw : MyrVh=lkw whynnx=Nb whyqdYw NpV=Nb
14 wxlVyw : M‘h ynz’b rpsb Kwrb ’rqb ‘mV rV’ Myrbdh=lk
rm’l yVwk=Nb whymlV=Nb whyntn=Nb ydwhy=t’ Kwrb=l’ MyrVh=lk
Kwrb xqyw Klw Kdyb hnxq M‘h ynz’b hb t’rq rV’ hlgmh
15 ’n bV wyl’ wrm’yw : Mhyl’ ’byw wdyb hlgmh=t’ whyrn=Nb
16 Myrbdh=lk=t’ M‘mVk yhyw : Mhynz’b Kwrb ’rqyw wnynz’b hn’rqw
=lk t’ Klml dygn dygh Kwrb=l’ wrm’yw wh‘r=l’ Vy’ wdxp
17 tbtk Ky’ wnl ’n=dgh rm’l wl’V Kwrb=t’w : hl’h Myrbdh
18 yl’ ’rqy wypm Kwrb Mhl rm’yw : wypm hl’h Myrbdh=lk=t’
: wydb rpsh=l‘ btk yn’w hl’h Myrbdh=lk t’

19 hpy’ ‘dy=l’ Vy’w whymryw ht’ rtsh Kl Kwrb=l’ MyrVh wrm’yw


20 ‘mVyl’ tkVlb wdqph hlgmh=t’w hrYx Klmh=l’ w’byw : Mt’
21 ydwhy=t’ Klmh xlVyw : Myrbdh=lk t’ Klmh ynz’b wdygyw rpsh
ydwhy h’rqyw rpsh ‘mVyl’ tkVlm hxqyw hlgmh=t’ txql
22 bVwy Klmhw : Klmh l‘m Mydm‘h MyrVh=lk ynz’bw Klmh ynz’b
23 ’wrqk yhyw : tr‘bm wynpl x’h=t’w y‘yVth Vdxb Prxh tyb
V’h=l’ KlVhw rpsh r‘tb h‘rqy h‘br’w twtld VlV ydwhy
24 wdxp ’lw : x’h=l‘ rV’ V’h=l‘ hlgmh=lk Mt=d‘ x’h=l’ rV’
Myrbdh=lk t’ My‘mVh wydb‘=lkw Klmh Mhydgb=t’ w‘rq ’lw
25 PrV ytlbl Klmb w‘gph whyrmgw whyldw Ntnl’ Mgw : hl’h
26 Klmh=Nb l’mxry=t’ Klmh hwYyw : Mhyl’ ‘mV ’lw hlgmh=t’ sŘ 22
Kwrb=t’ txql l’db‘=Nb whymlV=t’w l’yrz‘=Nb whyrV=t’w
: hwhy Mrtsyw ’ybnh whymry t’w rpsh
yhyw
460 hymry 36. 27–37. 17
=t’w hlgmh=t’ Klmh PrV yrx’ whymry=l’ hwhy=rbd yhyw 27
hlgm Kl=xq bwV : rm’l whymry ypm Kwrb btk rV’ Myrbdh 28
hlgmh=l‘ wyh rV’ MynV’rh Myrbdh=lk t’ hyl‘ btkw trx’
hdwhy=Klm Myqywhy=l‘w : hdwhy=Klm Myqywhy PrV rV’ hnV’rh 29
‘wdm rm’l t’zh hlgmh=t’ tprV ht’ hwhy rm’ hk rm’t
t’zh Zr’h=t’ tyxVhw lbb=Klm ’wby=’b rm’l hyl‘ tbtk
=l‘ hwhy rm’=hk Nkl : hmhbw Md’ hnmm tybVhw 30
hyht wtlbnw dwd ’sk=l‘ bVwy wl=hyhy=’l hdwhy Klm Myqywhy
=l‘w w‘rz=l‘w wyl‘ ytdqpw : hlylb xrqlw Mwyb brxl tklVm 31
hdwhy Vy’=l’w MlVwry ybVy=l‘w Mhyl‘ yt’bhw Mnw‘=t’ wydb‘
whymryw : w‘mV ’lw Mhyl’ ytrbd=rV’ h‘rh=lk t’ 32
ypm hyl‘ btkyw rpsh whyrn=Nb Kwrb=l’ hntyw trx’ hlgm xql
dw‘w V’b hdwhy=Klm Myqywhy PrV rV’ rpsh yrbd=lk t’ whymry
: hmhk Mybr Myrbd Mhyl‘ Pswn
Kylmh rV’ Myqywhy=Nb whynk txt whyV’y=Nb whyqdY Klm=Klmyw zl
M‘w wydb‘w ’wh ‘mV ’lw : hdwhy Zr’b lbb=Klm rY’rdkwbn 2
Klmh xlVyw : ’ybnh whymry dyb rbd rV’ hwhy yrbd=l’ Zr’h 3
=l’ Nhkh hyV‘m=Nb whynpY=t’w hymlV=Nb lkwhy=t’ whyqdY
’b whymryw : wnyhl’ hwhy=l’ wnd‘b ’n=llpth rm’l ’ybnh whymry 4
MyrYmm ’Yy h‘rp lyxw : ’ylkh tyb wt’ wntn=’lw M‘h Kwtb ’Yyw 5
: MlVwry l‘m wl‘yw M‘mV=t’ MlVwry=l‘ MyrYh MydVkh w‘mVyw

l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk : rm’l ’ybnh whymry=l’ hwhy=rbd yhyw 6, 7


lyx hnh ynVrdl yl’ Mkt’ xlVh hdwhy Klm=l’ wrm’t hk
wmxlnw MydVkh wbVw : MyrYm wYr’l bV hrz‘l Mkl ’Yyh h‘rp 8
: V’b hprVw hdklw t’zh ry‘h=l‘
MydVkh wnyl‘m wkly Klh rm’l MkytVpn w’Vt=l’ hwhy rm’ hk 9
wr’Vnw Mkt’ Mymxlnh MydVk lyx=lk Mtykh=M’ yk : wkly ’l=yk 10
: V’b t’zh ry‘h=t’ wprVw wmwqy wlh’b Vy’ Myrqdm MyVn’ Mb
: h‘rp lyx ynpm MlVwry l‘m MydVkh lyx twl‘hb hyhw 11
Kwtb MVm qlxl Nmynb Zr’ tkll MlVwrym whymry ’Yyw 12
hymlV=Nb hyy’ry wmVw tdqp l‘b MVw Nmynb r‘Vb ’wh=yhyw : M‘h 13
: lpn ht’ MydVkh=l’ rm’l ’ybnh whymry=t’ Vptyw hynnx=Nb
Vptyw wyl’ ‘mV ’lw MydVkh=l‘ lpn ynny’ rqV whymry rm’yw 14
wkhw whymry=l‘ MyrVh wpYqyw : MyrVh=l’ wh’byw whymryb hyy’ry 15
tybl wV‘ wt’=yk rpsh Ntnwhy tyb rws’h tyb wtw’ wntnw wt’
whymry MV=bVyw twynxh=l’w rwbh tyb=l’ whymry ’b yk : ’lkh 16
wtybb Klmh whl’Vyw whxqyw whyqdY Klmh xlVyw : Mybr Mymy 17
rtsb
37. 18–38. 16 hymry 461
dyb rm’yw Vy whymry rm’yw hwhy t’m rbd Vyh rm’yw rtsb
18 Kl yt’Tx hm whyqdY Klmh=l’ whymry rm’yw : Ntnt lbb=Klm
19 Mky’ybn wy’w : ’lkh tyb=l’ ytw’ Mttn=yk hzh M‘lw Kydb‘lw
: t’zh Zr’h l‘w Mkyl‘ lbb=Klm ’by=’l rm’l Mkl w’bn=rV’
20 tyb ynbVt=l’w Kynpl ytnxt ’n=lpt Klmh ynd’ ’n=‘mV ht‘w
21 whymry=t’ wdqpyw whyqdY Klmh hwYyw : MV twm’ ’lw rpsh Ntnwhy
Mxlh=lk Mt=d‘ Myp’h Zwxm Mwyl Mxl=rkk wl Ntnw hrTmh rYxb
xl whyldgw Ntm=Nb hyTpV ‘mVyw : hrTmh rYxb whymry bVyw ry‘h=Nm
rV’ Myrbdh=t’ hyklm=Nb rwxVpw whymlV=Nb lkwyw rwxVp=Nb
2 t’zh ry‘b bVyh hwhy rm’ hk : rm’l M‘h=lk=l’ rbdm whymry
wVpn wl=htyhw hyxy MydVkh=l’ ’Yyhw rbdbw b‘rb brxb twmy
3 dyb t’zh ry‘h Ntnt Ntnh hwhy rm’ hk : yxw llVl
4 Vy’h=t’ ’n tmwy Klmh=l’ MyrVh wrm’yw : hdklw lbb=Klm lyx
ry‘b Myr’Vnh hmxlmh yVn’ ydy=t’ ’prm=’wh Nk=l‘=yk hzh
hzh Vy’h yk hl’h Myrbdk Mhyl’ rbdl M‘h=lk ydy t’w t’zh
5 whyqdY Klmh rm’yw : h‘rl=M’ yk hzh M‘l MwlVl Vrd wnny’
6 whymry=t’ wxqyw : rbd Mkt’ lkwy Klmh Ny’=yk Mkdyb ’wh=hnh
wxlVyw hrTmh rYxb rV’ Klmh=Nb whyklm rwbh=l’ wt’ wklVyw
: TyTb whymry ‘bTyw TyT=M’ yk Mym=Ny’ rwbbw Mylbxb whymry=t’

7 wntn=yk Klmh tybb ’whw syrs Vy’ yVwkh Klm=db‘ ‘mVyw


8 Klm=db‘ ’Yyw : Nmynb r‘Vb bVwy Klmhw rwbh=l’ whymry=t’ sŘ 23
9 MyVn’h w‘rh Klmh ynd’ : rm’l Klmh=l’ rbdyw Klmh tybm
rwbh=l’ wkylVh=rV’ t’ ’ybnh whymryl wV‘ rV’=lk t’ hl’h
10 Klmh hwYyw : ry‘b dw‘ Mxlh Ny’ yk b‘rh ynpm wytxt tmyw
tyl‘hw MyVn’ MyVlV hzm Kdyb xq rm’l yVwkh Klm=db‘ t’
11 MyVn’h=t’ Klm=db‘ xqyw : twmy MrTb rwbh=Nm ’ybnh whymry=t’
ywlbw twbxsh ywlb MVm xqyw rYw’h txt=l’ Klmh=tyb ’byw wdyb
12 Klm=db‘ rm’yw : Mylbxb rwbh=l’ whymry=l’ MxlVyw Myxlm
twlY’ txt Myxlmhw twbxsh y’wlb ’n MyV whymry=l’ yVwkh
13 Mylbxb whymry=t’ wkVmyw : Nk whymry V‘yw Mylbxl txtm Kydy
: hrTmh rYxb whymry bVyw rwbh=Nm wt’ wl‘yw

14 yVylVh ’wbm=l’ wyl’ ’ybnh whymry=t’ xqyw whyqdY Klmh xlVyw


rbd Kt’ yn’ l’V whymry=l’ Klmh rm’yw hwhy tybb rV’
15 ’wlh Kl dyg’ yk whyqdY=l’ whymry rm’yw : rbd ynmm dxkt=l’
16 whyqdY Klmh ‘bVyw : yl’ ‘mVt ’l KY‘y’ ykw yntymt tmh
t’zh Vpnh=t’ wnl=hV‘ rV’ t’ hwhy=yx rm’l rtsb whymry=l’
Ktym’=M’
462 hymry 38. 17–39. 10
: KVpn=t’ MyVqbm rV’ hl’h MyVn’h dyb Knt’=M’w Ktym’=M’

l’rVy yhl’ tw’bY yhl’ hwhy rm’=hk whyqdY=l’ whymry rm’yw 17


PrVt ’l t’zh ry‘hw KVpn htyxw lbb=Klm yrV=l’ ’Yt ’Yy=M’
hntnw lbb Klm yrV=l’ ’Yt=’l M’w : Ktybw ht’ htyxw V’b 18
: Mdym Tlmt=’l ht’w V’b hwprVw MydVkh dyb t’zh ry‘h

wlpn rV’ Mydwhyh=t’ g’d yn’ whymry=l’ whyqdY Klmh rm’yw 19


wnty ’l whymry rm’yw : yb=wll‘thw Mdyb yt’ wnty=Np MydVkh=l’ 20
: KVpn yxtw Kl bTyyw Kyl’ rbd yn’ rV’l hwhy lwqb ’n=‘mV
MyVnh=lk hnhw : hwhy yn’rh rV’ rbdh hz t’Yl ht’ N’m=M’w 21, 22
hnhw lbb Klm yrV=l’ tw’Ywm hdwhy=Klm tybb wr’Vn rV’
: rwx’ wgsn Klgr Zbb w‘bTh KmlV yVn’ Kl wlkyw Kwtysh twrm’
Mdym Tlmt=’l ht’w MydVkh=l’ My’Ywm Kynb=t’w KyVn=lk=t’w 23
: V’b PrVt t’zh ry‘h=t’w Vptt lbb=Klm dyb yk
: twmt ’lw hl’h=Myrbdb ‘dy=l’ Vy’ whymry=l’ whyqdY rm’yw 24
’n=hdygh Kyl’ wrm’w Kyl’ w’bw Kt’ ytrbd=yk MyrVh w‘mVy=ykw 25
Kyl’ rbd=hmw Ktymn ’lw wnmm dxkt=l’ Klmh=l’ trbd=hm wnl
ynbyVh ytlbl Klmh ynpl ytnxt yn’=lypm Mhyl’ trm’w : Klmh 26
whymry=l’ MyrVh=lk w’byw : MV twml Ntnwhy tyb 27
wVrxyw Klmh hwY rV’ hl’h Myrbdh=lkk Mhl dgyw wt’ wl’Vyw
Mwy=d‘ hrTmh rYxb whymry bVyw : rbdh ‘mVn=’l yk wnmm 28
: MlVwry hdkln rV’k hyhw MlVwry hdkln=rV’
rY’rdkwbn ’b yrV‘h Vdxb hdwhy=Klm whyqdYl ty‘Vth hnVb Tl
hnV hrV‘=ytV‘b : hyl‘ wrYyw MlVwry=l’ wlyx=lkw lbb=Klm 2
yrV lk w’byw : ry‘h h‘qbh Vdxl h‘Vtb y‘ybrh Vdxb whyqdYl 3
Myks=rV wbn=rgms rY’=rV lgrn Kwth r‘Vb wbVyw lbb=Klm
yhyw : lbb Klm yrV tyr’V=lkw gm=br rY’=rV lgrn syrs=br 4
w’Yyw wxrbyw hmxlmh yVn’ lkw hdwhy=Klm whyqdY M’r rV’k
: hbr‘h Krd ’Yyw Mytmxh Nyb r‘Vb Klmh Ng Krd ry‘h=Nm hlyl
wxqyw wxry twbr‘b whyqdY=t’ wgVyw Mhyrx’ MydVk=lyx wpdryw 5
rbdyw tmx Zr’b htlbr lbb=Klm rY’rdkwbn=l’ whl‘yw wt’
wyny‘l hlbrb whyqdY ynb=t’ lbb Klm TxVyw : MyTpVm wt’ 6
whrs’yw rw‘ whyqdY yny‘=t’w : lbb Klm TxV hdwhy yrx=lk t’w 7
wprV M‘h tyb=t’w Klmh tyb=t’w : hlbb wt’ ’ybl MytVxnb 8
Myr’Vnh M‘h rty t’w : wYtn MlVwry twmx=t’w V’b MydVkh 9
hlgh Myr’Vnh M‘h rty t’w wyl‘ wlpn rV’ Mylpnh=t’w ry‘b
hmw’m Mhl=Ny’ rV’ Myldh M‘h=Nmw : lbb MyxbT=br Nd’=rzwbn 10
ry’Vh
39. 11–40. 11 hymry 463
Mybgyw Mymrk Mhl Ntyw hdwhy Zr’b MyxbT=br Nd’rzwbn ry’Vh
11 Nd’rzwbn dyb whymry=l‘ lbb=Klm rY’rdkwbn wYyw : ’whh Mwyb
12 ‘r hmw’m wl V‘t=l’w wyl‘ MyV Kyny‘w wnxq : rm’l MyxbT=br
13 MyxbT=br Nd’rzwbn xlVyw : wm‘ hV‘ Nk Kyl’ rbdy rV’k M’ yk
: lbb=Klm ybr lkw gm=br rY’=rV lgrnw syrs=br zbzVwbnw
14 =Nb whyldg=l’ wt’ wntyw hrTmh rYxm whymry=t’ wxqyw wxlVyw
: M‘h Kwtb bVyw tybh=l’ wh’Ywhl NpV=Nb Mqyx’

15 : rm’l hrTmh rYxb rwY‘ wtyhb hwhy=rbd hyh whymry=l’w


16 yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk rm’l yVwkh Klm=db‘l trm’w Kwlh
wyhw hbwTl ’lw h‘rl t’zh ry‘h=l’ yrbd=t’ ybm ynnh l’rVy
17 dyb Ntnt ’lw hwhy=M’n ’whh=Mwyb KytlYhw : ’whh Mwyb Kynpl
18 ’l brxbw KTlm’ Tlm yk : Mhynpm rwgy ht’=rV’ MyVn’h sŘ 24
: hwhy=M’n yb txTb=yk llVl KVpn Kl htyhw lpt
m Nd’rzwbn wt’ xlV rx’ hwhy t’m whymry=l’ hyh=rV’ rbdh
twlg=lk Kwtb Myqz’b rws’=’whw wt’ wtxqb hmrh=Nm MyxbT=br
2 rm’yw whymryl MyxbT=br xqyw : hlbb Mylgmh hdwhyw MlVwry
3 V‘yw ’byw : hzh Mwqmh=l’ t’zh h‘rh=t’ rbd Kyhl’ hwhy wyl’
Mkl hyhw wlwqb Mt‘mV=’lw hwhyl Mt’Tx=yk rbd rV’k hwhy
4 bwT=M’ Kdy=l‘ rV’ Myqz’h=Nm Mwyh Kytxtp hnh ht‘w : hzh rbd
Kyny‘b ‘r=M’w Kyl‘ yny‘=t’ MyV’w ’b lbb yt’ ’wbl Kyny‘b
rVyh=l’w bwT=l’ Kynpl Zr’h=lk h’r ldx lbb yt’=’wbl
5 Mqyx’=Nb hyldg=l’ hbVw bwVy=’l wndw‘w : Kl hmV tkll Kyny‘b
w’ M‘h Kwtb wt’ bVw hdwhy yr‘b lbb=Klm dyqph rV’ NpV=Nb
t’Vmw hxr’ MyxbT=br wl=Ntyw Kl tkll Kyny‘b rVyh=lk=l’
6 wt’ bVyw htpYmh Mqyx’=Nb hyldg=l’ whymry ’byw : whxlVyw
: Zr’b Myr’Vnh M‘h Kwtb
7 =Klm dyqph=yk MhyVn’w hmh hdVb rV’ Mylyxh yrV=lk w‘mVyw
PTw MyVnw MyVn’ wt’ dyqph ykw Zr’b Mqyx’=Nb whyldg=t’ lbb
8 htpYmh hyldg=l’ w’byw : hlbb wlgh=’l rV’m Zr’h tldmw
ynbw tmxnt=Nb hyrVw xrq=ynb Ntnwyw Nnxwyw whyntn=Nb l’‘mVyw
9 whyldg Mhl ‘bVyw : MhyVn’w hmh ytk‘mh=Nb whynzyw ytpTnh ypw‘
wbV MydVkh dwb‘m w’ryt=l’ rm’l MhyVn’lw NpV=Nb Mqyx’=Nb
10 hpYmb bVy ynnh yn’w : Mkl bTyyw lbb Klm=t’ wdb‘w Zr’b
wmVw NmVw Zyqw Nyy wps’ Mt’w wnyl’ w’by rV’ MydVkh ynpl dm‘l
11 b’wmb=rV’ Mydwhyh=lk Mgw : MtVpt=rV’ Mkyr‘b wbVw Mkylkb
lbb=Klm Ntn=yk w‘mV twYr’h=lkb rV’w Mwd’bw Nwm‘=ynbbw
: NpV=Nb Mqyx’=Nb whyldg=t’ Mhyl‘ dyqph ykw hdwhyl tyr’V
wbVyw
464 hymry 40. 12–41. 15
hdwhy=Zr’ w’byw MV=wxdn rV’ twmqmh=lkm Mydwhyh=lk wbVyw 12
: d’m hbrh Zyqw Nyy wps’yw htpYmh whyldg=l’

whyldg=l’ w’b hdVb rV’ Mylyxh yrV=lkw xrq=Nb Nnxwyw 13


xlV Nwm‘=ynb Klm syl‘b yk ‘dt ‘dyh wyl’ wrm’yw : htpYmh 14
=Nb whyldg Mhl Nym’h=’lw Vpn Ktkhl hyntn=Nb l’‘mVy=t’
hkl’ rm’l hpYmb rtsb whyldg=l’ rm’ xrq=Nb Nnxwyw : Mqyx’ 15
wYpnw Vpn hkky hml ‘dy ’l Vy’w hyntn=Nb l’‘mVy=t’ hk’w ’n
whyldg rm’yw : hdwhy tyr’V hdb’w Kyl’ MyYbqnh hdwhy=lk 16
ht’ rqV=yk hzh rbdh=t’ V‘t=l’ xrq=Nb Nnxwy=l’ Mqyx’=Nb
: l’‘mVy=l’ rbd
‘rzm ‘mVyl’=Nb hyntn=Nb l’‘mVy ’b y‘ybVh Vdxb yhyw ’m
Mqyx’=Nb whyldg=l’ wt’ MyVn’ hrV‘w Klmh ybrw hkwlmh
hyntn=Nb l’‘mVy Mqyw : hpYmb wdxy Mxl MV wlk’yw htpYmh 2
NpV=Nb Mqyx’=Nb whyldg=t’ wkyw wt’ wyh=rV’ MyVn’h trV‘w
Mydwhyh=lk t’w : Zr’b lbb=Klm dyqph=rV’ wt’ tmyw brxb 3
t’ MV=w’Ymn rV’ MydVkh=t’w hpYmb whyldg=t’ wt’ wyh=rV’
whyldg=t’ tymhl ynVh Mwyb yhyw : l’‘mVy hkh hmxlmh yVn’ 4
Vy’ MynmV NwrmVmw wlVm MkVm MyVn’ w’byw : ‘dy ’l Vy’w 5
tyb ’ybhl Mdyb hnwblw hxnmw Myddgtmw Mydgb y‘rqw Nqz yxlgm
hkbw Klh Klh hpYmh=Nm Mt’rql hyntn=Nb l’‘mVy ’Yyw : hwhy 6
yhyw : Mqyx’=Nb whyldg=l’ w’b Mhyl’ rm’yw Mt’ Vgpk yhyw 7
’wh rwbh Kwt=l’ hyntn=Nb l’‘mVy MTxVyw ry‘h Kwt=l’ M’wbk
l’‘mVy=l’ wrm’yw Mb=w’Ymn MyVn’ hrV‘w : wt’=rV’ MyVn’hw 8
Vbdw NmVw Myr‘Vw MyTx hdVb MynmTm wnl=Vy=yk wntmt=l’
l’‘mVy MV KylVh rV’ rwbhw : Mhyx’ Kwtb Mtymh ’lw ldxyw 9
Klmh hV‘ rV’ ’wh whyldg=dyb hkh rV’ MyVn’h yrgp=lk t’
: Myllx whyntn=Nb l’‘mVy ’lm wt’ l’rVy=Klm ’V‘b ynpm ’s’
Klmh twnb=t’ hpYmb rV’ M‘h tyr’V=lk=t’ l’‘mVy bVyw 10
MyxbT=br Nd’rzwbn dyqph rV’ hpYmb Myr’Vnh M‘h=lk=t’w
ynb=l’ rb‘l Klyw hyntn=Nb l’‘mVy MbVyw Mqyx’=Nb whyldg=t’
: Nwm‘
h‘rh=lk t’ wt’ rV’ Mylyxh yrV=lkw xrq=Nb Nnxwy ‘mVyw 11
Mxlhl wklyw MyVn’h=lk=t’ wxqyw : hyntn=Nb l’‘mVy hV‘ rV’ 12
yhyw : Nw‘bgb rV’ Mybr Mym=l’ wt’ w’Ymyw hyntn=Nb l’‘mVy=M‘ 13
yrV=lk t’w xrq=Nb Nnxwy=t’ l’‘mVy=t’ rV’ M‘h=lk tw’rk
l’‘mVy hbV=rV’ M‘h=lk wbsyw : wxmVyw wt’ rV’ Mylyxh 14
Tlmn hyntn=Nb l’‘mVyw : xrq=Nb Nnxwy=l’ wklyw wbVyw hpYmh=Nm 15
hnmVb
41. 16–42. 18 hymry 465
16 xqyw : Nwm‘ ynb=l’ Klyw Nnxwy ynpm MyVn’ hnmVb
rV’ M‘h tyr’V=lk t’ wt’=rV’ Mylyxh yrV=lkw xrq=Nb Nnxwy
hyldg=t’ hkh rx’ hpYmh=Nm hyntn=Nb l’‘mVy t’m byVh
byVh rV’ Mysrsw PTw MyVnw hmxlmh yVn’ Myrbg Mqyx’=Nb
17 ’wbl tkll Mxl tyb lY’=rV’ Mhwmk twrgb wbVyw wklyw : Nw‘bgm
18 hyntn=Nb l’‘mVy hkh=yk Mhynpm w’ry yk MydVkh ynpm : MyrYm
: Zr’b lbb=Klm dyqph=rV’ Mqyx’=Nb whyldg=t’

bm M‘h=lkw hy‘Vwh=Nb hynzyw xrq=Nb Nnxwyw Mylyxh yrV=lk wVgyw


2 Kynpl wntnxt ’n=lpt ’ybnh whymry=l’ wrm’yw : lwdg=d‘w NTqm
wnr’Vn=yk t’zh tyr’Vh=lk d‘b Kyhl’ hwhy=l’ wnd‘b llpthw
3 Kyhl’ hwhy wnl=dgyw : wnt’ tw’r Kyny‘ rV’k hbrhm T‘m
4 Mhyl’ rm’yw : hV‘n rV’ rbdh=t’w hb=Kln rV’ Krdh=t’
Mkyrbdk Mkyhl’ hwhy=l’ llptm ynnh yt‘mV ’ybnh whymry
Mkm ‘nm’=’l Mkl dyg’ Mkt’ hwhy hn‘y=rV’ rbdh=lk hyhw
5 ’l=M’ Nm’nw tm’ d‘l wnb hwhy yhy whymry=l’ wrm’ hmhw : rbd
6 bwT=M’ : hV‘n Nk wnyl’ Kyhl’ hwhy KxlVy rV’ rbdh=lkk
‘mVn wyl’ Kt’ MyxlV wn’ rV’ wnyhl’ hwhy lwqb ‘r=M’w
: wnyhl’ hwhy lwqb ‘mVn yk wnl=bTyy rV’ N‘ml
7, 8 Nnxwy=l’ ’rqyw : whymry=l’ hwhy=rbd yhyw Mymy trV‘ Zqm yhyw
: lwdg=d‘w NTqml M‘h=lklw wt’ rV’ Mylyxh yrV=lk l’w xrq=Nb
9 wyl’ yt’ MtxlV rV’ l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk Mhyl’ rm’yw
10 Mkt’ ytynbw t’zh Zr’b wbVt bwV=M’ : wynpl Mktnxt lyphl
rV’ h‘rh=l’ ytmxn yk Vwt’ ’lw Mkt’ yt‘Tnw srh’ ’lw
11 wynpm My’ry Mt’=rV’ lbb Klm ynpm w’ryt=l’ : Mkl ytyV‘
Mkt’ lyYhlw Mkt’ ‘yVwhl yn’ Mkt’=yk hwhy=M’n wnmm w’ryt=l’
12 : Mktmd’=l’ Mkt’ byVhw Mkt’ Mxrw Mymxr Mkl Nt’w : wdym sŘ 25
13 hwhy lwqb ‘mV ytlbl t’zh Zr’b bVn ’l Mt’ Myrm’=M’w
14 hmxlm h’rn=’l rV’ ’wbn MyrYm Zr’ yk ’l rm’l : Mkyhl’
15 Nkl ht‘w : bVn MVw b‘rn=’l Mxllw ‘mVn ’l rpwV lwqw
l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk hdwhy tyr’V hwhy=rbd w‘mV
16 htyhw : MV rwgl Mt’bw MyrYm ’bl Mkynp NwmVt MwV Mt’=M’
b‘rhw MyrYm Zr’b Mkt’ gyVt MV hnmm My’ry Mt’ rV’ brxh
17 wyhyw : wtmt MVw MyrYm Mkyrx’ qbdy MV wnmm Myg’d Mt’=rV’
wtwmy MV rwgl MyrYm ’wbl Mhynp=t’ wmV=rV’ MyVn’h=lk
rV’ h‘rh ynpm Tylpw dyrV Mhl hyhy=’lw rbdbw b‘rb brxb
18 Ktn rV’k l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’ hk yk : Mhyl‘ ’ybm yn’
MyrYm Mk’bb Mkyl‘ ytmx Ktt Nk MlVwry ybVy=l‘ ytmxw yp’
Mtyyhw
466 hymry 42. 19–44. 5
Mwqmh=t’ dw‘ w’rt=’lw hprxlw hllqlw hmVlw hl’l Mtyyhw
w‘dt ‘dy MyrYm w’bt=l’ hdwhy tyr’V Mkyl‘ hwhy rbd : hzh 19
yt’ MtxlV Mt’=yk MkytwVpnb Myt‘th yk : Mwyh Mkb ytdy‘h=yk 20
rV’ lkkw wnyhl’ hwhy=l’ wnd‘b llpth rm’l Mkyhl’ hwhy=l’
Mt‘mV ’lw Mwyh Mkl dg’w : wnyV‘w wnl=dgh Nk wnyhl’ hwhy rm’y 21
yk w‘dt ‘dy ht‘w : Mkyl’ ynxlV=rV’ lklw Mkyhl’ hwhy lwqb 22
: MV rwgl ’wbl MtYpx rV’ Mwqmb wtwmt rbdbw b‘rb brxb
yrbd=lk=t’ M‘h=lk=l’ rbdl whymry twlkk yhyw gm
Myrbdh=lk t’ Mhyl’ Mhyhl’ hwhy wxlV rV’ Mhyhl’ hwhy
=lkw xrq=Nb Nnxwyw hy‘Vwh=Nb hyrz‘ rm’yw : hl’h 2
hwhy KxlV ’l rbdm ht’ rqV whymry=l’ Myrm’ Mydzh MyVn’h
tysm hyrn=Nb Kwrb yk : MV rwgl MyrYm w’bt=’l rm’l wnyhl’ 3
wnt’ twlghlw wnt’ tymhl MydVkh=dyb wnt’ tt N‘ml wnb Kt’
lwqb M‘h=lkw Mylyxh yrV=lkw xrq=Nb Nnxwy ‘mV=’lw : lbb 4
t’ Mylyxh yrV=lkw xrq=Nb Nnxwy xqyw : hdwhy Zr’b tbVl hwhy 5
Zr’b rwgl MV=wxdn rV’ Mywgh=lkm wbV=rV’ hdwhy tyr’V=lk
t’w Klmh twnb=t’w PTh=t’w MyVnh=t’w Myrbgh=t’ : hdwhy 6
Mqyx’=Nb whyldg=t’ MyxbT=br Nd’rzwbn xynh rV’ Vpnh=lk
MyrYm Zr’ w’byw : whyrn=Nb Kwrb=t’w ’ybnh whymry t’w NpV=Nb 7
=rbd yhyw : sxnpxt=d‘ w’byw hwhy lwqb w‘mV ’l yk 8
MtnmTw twldg Mynb’ Kdyb xq : rm’l sxnpxtb whymry=l’ hwhy 9
MyVn’ yny‘l sxnpxtb h‘rp=tyb xtpb rV’ Nblmb Tlmb
xlV ynnh l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk Mhyl’ trm’w : Mydwhy 10
Mynb’l l‘mm w’sk ytmVw ydb‘ lbb=Klm rY’rdkwbn=t’ ytxqlw
Zr’=t’ hkhw h’bw : Mhyl‘ wrwrpV=t’ hTnw ytnmT rV’ hl’h 11
: brxl brxl rV’w ybVl ybVl rV’w twml twml rV’ MyrYm
MyrYm Zr’=t’ hT‘w MbVw MprVw MyrYm yhl’ ytbb V’ ytYhw 12
twbYm=t’ rbVw : MwlVb MVm ’Yyw wdgb=t’ h‘rh hT‘y=rV’k 13
: V’b PrVy MyrYm=yhl’ ytb=t’w MyrYm Zr’b rV’ VmV tyb

MyrYm Zr’b MybVyh Mydwhyh=lk l’ whymry=l’ hyh rV’ rbdh dm


rm’=hk : rm’l swrtp Zr’bw Pnbw sxnpxtbw ldgmb MybVyh 2
yt’bh rV’ h‘rh=lk t’ Mty’r Mt’ l’rVy yhl’ tw’bY hwhy
Mhb Ny’w hzh Mwyh hbrx Mnhw hdwhy yr‘=lk l‘w MlVwry=l‘
Myhl’l db‘l rTql tkll yns‘khl wV‘ rV’ Mt‘r ynpm : bVwy 3
=lk=t’ Mkyl’ xlV’w : Mkytb’w Mt’ hmh Mw‘dy ’l rV’ Myrx’ 4
hb‘th=rbd t’ wV‘t ’n=l’ rm’l xlVw MykVh My’ybnh ydb‘
Mt‘rm bwVl Mnz’=t’ wTh=’lw w‘mV ’lw : yt’nV rV’ t’zh 5
ytlbl
44. 6–24 hymry 467
6 hdwhy yr‘b r‘btw yp’w ytmx Kttw : Myrx’ Myhl’l rTq ytlbl
: hzh Mwyk hmmVl hbrxl hnyyhtw MlVwry twYxbw
7 MyV‘ Mt’ hml l’rVy yhl’ tw’bY yhl’ hwhy rm’=hk ht‘w
Kwtm qnwyw llw‘ hV’w=Vy’ Mkl tyrkhl MktVpn=l’ hlwdg h‘r
8 rTql Mkydy yV‘mb yns‘khl : tyr’V Mkl rytwh ytlbl hdwhy
tyrkh N‘ml MV rwgl My’b Mt’=rV’ MyrYm Zr’b Myrx’ Myhl’l
9 MtxkVh : Zr’h yywg lkb hprxlw hllql Mktwyh N‘mlw Mkl
t’w wyVn tw‘r t’w hdwhy yklm tw‘r=t’w Mkytwb’ tw‘r=t’
10 ’l : MlVwry twYxbw hdwhy Zr’b wV‘ rV’ MkyVn t‘r t’w Mkt‘r
yttn=rV’ ytqxbw ytrwtb wklh=’lw w’ry ’lw hzh Mwyh d‘ w’kd
11 tw’bY hwhy rm’=hk Nkl : Mkytwb’ ynplw Mkynpl
: hdwhy=lk=t’ tyrkhlw h‘rl Mkb ynp MV ynnh l’rVy yhl’
12 rwgl MyrYm=Zr’ ’wbl Mhynp wmV=rV’ hdwhy tyr’V=t’ ytxqlw
lwdg=d‘w NTqm wmty b‘rb brxb wlpy MyrYm Zr’b lk wmtw MV
13 ytdqpw : hprxlw hllqlw hmVl hl’l wyhw wtmy b‘rbw brxb
b‘rb brxb MlVwry=l‘ ytdqp rV’k MyrYm Zr’b MybVwyh l‘
14 MV=rwgl My’bh hdwhy tyr’Vl dyrVw Tylp hyhy ’lw : rbdbw
MVpn=t’ My’Vnm hmh=rV’ hdwhy Zr’ bwVlw MyrYm Zr’b
15 wn‘yw : MyTlp=M’ yk wbwVy=’l yk MV tbVl bwVl
Myrx’ Myhl’l MhyVn twrTqm=yk My‘dyh MyVn’h=lk whymry=t’
MyrYm=Zr’b MybVyh M‘h=lkw lwdg lhq twdm‘h MyVnh=lkw
16 My‘mV wnny’ hwhy MVb wnyl’ trbd=rV’ rbdh : rm’l swrtpb
17 tklml rTql wnypm ’Yy=rV’ rbdh=lk=t’ hV‘n hV‘ yk : Kyl’
wnyrVw wnyklm wnytb’w wnxn’ wnyV‘ rV’k Myksn hl=Kyshw MymVh
’l h‘rw MybwT hyhnw Mxl=‘bVnw MlVwry twYxbw hdwhy yr‘b
18 wnrsx Myksn hl=Kshw MymVh tklml rTql wnldx z’=Nmw : wny’r
19 Kshlw MymVh tklml MyrTqm wnxn’=ykw : wnmt b‘rbw brxbw lk
hl Kshw hbY‘hl Mynwk hl wnyV‘ wnyVn’ yd‘lbmh Myksn hl
20 =l‘w Myrbgh=l‘ M‘h=lk=l’ whymry rm’yw : Myksn sŘ 26
21 rTqh=t’ ’wlh : rm’l rbd wt’ Myn‘h M‘h=lk=l‘w MyVnh
Mkyklm Mkytwb’w Mt’ MlVwry twYxbw hdwhy yr‘b MtrTq rV’
22 dw‘ hwhy lkwy=’lw : wbl=l‘ hl‘tw hwhy rkz Mt’ Zr’h M‘w MkyrVw
MkYr’ yhtw MtyV‘ rV’ tb‘wth ynpm Mkyll‘m ‘r ynpm t’Vl
23 MtrTq rV’ ynpm : hzh Mwyhk bVwy Ny’m hllqlw hmVlw hbrxl
wytqxbw wtrtbw hwhy lwqb Mt‘mV ’lw hwhyl Mt’Tx rV’w
: hzh Mwyk t’zh h‘rh Mkt’ t’rq Nk=l‘ Mtklh ’l wytwd‘bw

24 =lk hwhy=rbd w‘mV MyVnh=lk l’w M‘h=lk=l’ whymry rm’yw


hdwhy
468 hymry 44. 25–46. 13
rm’l l’rVy yhl’ tw’bY=hwhy rm’=hk : MyrYm Zr’b rV’ hdwhy 25
hV‘n hV‘ rm’l Mt’lm Mkydybw Mkypb hnrbdtw MkyVnw Mt’
Myqh Myksn hl Kshlw MymVh tklml rTql wnrdn rV’ wnyrdn=t’
Nkl : Mkyrdn=t’ hnyV‘t hV‘w Mkyrdn=t’ hnmyqt 26
yt‘bVn ynnh MyrYm Zr’b MybVyh hdwhy=lk hwhy=rbd w‘mV
Vy’=lk ypb ’rqn ymV dw‘ hyhy=M’ hwhy rm’ lwdgh ymVb
Mhyl‘ dqV ynnh : MyrYm Zr’=lkb hwhy ynd’=yx rm’ hdwhy 27
brxb MyrYm=Zr’b rV’ hdwhy Vy’=lk wmtw hbwTl ’lw h‘rl
hdwhy Zr’ MyrYm Zr’=Nm NwbVy brx yTylpw : Mtwlk=d‘ b‘rbw 28
MV rwgl MyrYm=Zr’l My’bh hdwhy tyr’V=lk w‘dyw rpsm ytm
yn’ dqp=yk hwhy=M’n tw’h Mkl=t’zw : Mhmw ynmm Mwqy ym=rbd 29
: h‘rl Mkyl‘ yrbd wmwqy Mwq yk w‘dt N‘ml hzh Mwqmb Mkyl‘
MyrYm=Klm ‘rpx h‘rp=t’ Ntn ynnh hwhy rm’ hk 30
hdwhy=Klm whyqdY=t’ yttn rV’k wVpn yVqbm dybw wyby’ dyb
rbdh : wVpn Vqbmw wby’ lbb=Klm rY’rdkwbn dyb hm
Myrbdh=t’ wbtkb hyrn=Nb Kwrb=l’ ’ybnh whymry rbd rV’
Klm whyV’y=Nb Myqywhyl ty‘brh hnVb whymry ypm rps=l‘ hl’h
’n=yw’ trm’ : Kwrb Kyl‘ l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk : rm’l hdwhy 2, 3
hk : yt’Ym ’l hxwnmw ytxn’b yt‘gy yb’km=l‘ Nwgy hwhy Psy=yk yl 4
yt‘Tn=rV’ t’w srh yn’ ytynb=rV’ hnh hwhy rm’ hk wyl’ rm’t
yk Vqbt=l’ twldg Kl=Vqbt ht’w : ’yh Zr’h=lk=t’w Vtn yn’ 5
llVl KVpn=t’ Kl yttnw hwhy=M’n rVb=lk=l‘ h‘r ’ybm ynnh
hwhy=rbd hyh rV’ : MV=Klt rV’ twmqmh=lk l‘ wm
MyrYm Klm wkn h‘rp lyx=l‘ MyrYml : Mywgh=l‘ ’ybnh whymry=l’ 2
lbb Klm rY’rdkwbn hkh rV’ Vmkrkb trp=rhn=l‘ hyh=rV’
hnYw Ngm wkr‘ : hdwhy Klm whyV’y=Nb Myqywhyl ty‘ybrh tnVb 3
My‘bwkb wbYythw MyVrph wl‘w Myswsh wrs’ : hmxlml wVgw 4
rwx’ Mygsn Mytx hmh yty’r ‘wdm : tnyrsh wVbl Myxmrh wqrm 5
swny=l’ : hwhy=M’n bybsm rwgm wnph ’lw wsn swnmw wtky Mhyrwbgw 6
hz=ym : wlpnw wlVk trp=rhn dy=l‘ hnwpY rwbgh Tlmy=l’w lqh 7
twrhnkw hl‘y r’yk MyrYm : wymym wV‘gty twrhnk hl‘y r’yk 8
wl‘ : hb ybVyw ry‘ hdyb’ Zr’=hsk’ hl‘’ rm’yw Mym wV‘gty 9
Mydwlw Ngm yVpt Twpw Vwk Myrwbgh w’Yyw bkrh wllhthw Myswsh
Mqnhl hmqn Mwy tw’bY hwhy ynd’l ’whh Mwyhw : tVq ykrd yVpt 10
tw’bY hwhy ynd’l xbz yk Mmdm htwrw h‘bVw brx hlk’w wyrYm
MyrYm=tb tlwtb yrY yxqw d‘lg yl‘ : trp=rhn=l’ NwpY Zr’b 11
h’lm KtxwYw Knwlq Mywg w‘mV : Kl Ny’ hl‘t tw’pr ytybrh ’wVl 12
rbdh : MhynV wlpn wydxy wlVk rwbgb rwbg=yk Zr’h 13
rV’
46. 14–48. 7 hymry 469
lbb Klm rY’rdkwbn ’wbl ’ybnh whymry=l’ hwhy rbd rV’
14 w‘ymVhw lwdgmb w‘ymVhw MyrYmb wdygh : MyrYm Zr’=t’ twkhl
15 ‘wdm : Kybybs brx hlk’=yk Kl Nkhw bYyth wrm’ sxnpxtbw Pnb
16 Vy’ lpn=Mg lVwk hbrh : wpdh hwhy yk dm‘ ’l Kyryb’ Pxsn
brx ynpm wntdlwm Zr’=l’w wnm‘=l’ hbVnw hmwq wrm’yw wh‘r=l’
17, 18 yn’=yx : d‘wmh ryb‘h Nw’V MyrYm=Klm h‘rp MV w’rq : hnwyh
: ’wby Myb lmrkkw Myrhb rwbtk yk wmV tw’bY hwhy Klmh=M’n
19 htYnw hyht hmVl Pn=yk MyrYm=tb tbVwy Kl yV‘ hlwg ylk
20 : ’b ’b NwpYm Zrq MyrYm hyp=hpy hlg‘ : bVwy Ny’m
21 ’l wydxy wsn wnph hmh=Mg=yk qbrm ylg‘k hbrqb hyrkV=Mg
22 lyxb=yk Kly Vxnk hlwq : Mtdqp t‘ Mhyl‘ ’b Mdy’ Mwy yk wdm‘
23 ’l yk hwhy=M’n hr‘y wtrk : MyY‘ ybTxk hl w’b twmdrqbw wkly
24 hntn MyrYm=tb hVybh : rpsm Mhl Ny’w hbr’m wbr yk rqxy
25 Nwm’=l’ dqwp ynnh l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’ : NwpY=M‘ dyb
l‘w h‘rp=l‘w hyklm=l‘w hyhl’=l‘w MyrYm=l‘w h‘rp=l‘w ’nm
26 lbb=Klm rY’rdkwbn dybw MVpn yVqbm dyb Myttnw : wb MyxTbh
: hwhy=M’n Mdq=ymyk NkVt Nk=yrx’w wydb‘=dybw
27 qwxrm K‘Vwm ynnh yk l’rVy txt=l’w bq‘y ydb‘ ’ryt=l’ ht’w sŘ 27
28 ht’ : dyrxm Ny’w Nn’Vw TqVw bwq‘y bVw MybV Zr’m K‘rz=t’w
=lkb hlk hV‘’ yk yn’ Kt’ yk hwhy=M’n bq‘y ydb‘ ’ryt=l’
TpVml Kytrsyw hlk hV‘’=’l Kt’w hmV Kytxdh rV’ Mywgh
zm ’ybnh whymry=l’ hwhy=rbd hyh rV’ : Kqn’ ’l hqnw
2 Mym=hnh hwhy rm’ hk : hz‘=t’ h‘rp hky MrTb MytVlp=l’
wq‘zw hb ybVyw ry‘ h’wlmw Zr’ wpTVyw PTwV lxnl wyhw NwpYm Myl‘
3 V‘rm wyryb’ twsrp tT‘V lwqm : Zr’h bVwy lk llyhw Md’h
4 Mwyh=l‘ : Mydy Nwyprm Mynb=l’ twb’ wnph=’l wylglg Nwmh wbkrl
rz‘ dyrV lk NwdyYlw rYl tyrkhl MytVlp=lk=t’ dwdVl ’bh
5 hz‘=l’ hxrq h’b : rwtpk y’ tyr’V MytVlp=t’ hwhy ddV=yk
6 hwhyl brx ywh : yddwgtt ytm=d‘ Mqm‘ tyr’V NwlqV’ htmdn
7 yTqVt Ky’ : ymdw y‘grh Kr‘t=l’ yps’h yTqVt ’l hn’=d‘
: hd‘y MV Myh Pwx=l’w NwlqV’=l’ hl=hwY hwhyw
xm hddV yk wbn=l’ ywh l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’=hk b’wml
2 b’wm tlht dw‘ Ny’ : htxw bgVmh hVybh Mytyrq hdkln hVybh
Kyrx’ ymdt Nmdm=Mg ywgm hntyrknw wkl h‘r hyl‘ wbVx NwbVxb
3, 4 b’wm hrbVn : lwdg rbVw dV Mynwrxm hq‘Y lwq : brx Klt
5 drwmb yk ykb=hl‘y ykbb twxlh hl‘m yk : hyrw‘Y hq‘z w‘ymVh
6 r‘wr‘k hnyyhtw MkVpn wTlm wsn : w‘mV rbV=tq‘Y yrY Mynrwx
7 ’Yyw ydklt t’=Mg KytwrYw’bw KyV‘mb KxTb N‘y yk : rbdmb
Vymk
470 hymry 48. 8–42
Tlmt ’l ry‘w ry‘=lk=l’ ddV ’byw : dxy wyrVw wynhk hlwgb Vymk 8
yk b’wml ZyY=wnt : hwhy rm’ rV’ rVymh dmVnw qm‘h db’w 9
tk’lm hV‘ rwr’ : Nhb bVwy Ny’m hnyyht hmVl hyr‘w ’Yt ’Yn 10
’wh TqVw wyrw‘nm b’wm Nn’V : Mdm wbrx ‘nm rwr’w hymr hwhy 11
dm‘ Nk=l‘ Klh ’l hlwgbw ylk=l’ ylkm qrwh=’lw wyrmV=l’
sŘ 28 hwhy=M’n My’b Mymy=hnh Nkl : rmn ’l wxyrw wb wm‘T 12
b’wm Vbw : wYpny Mhylbnw wqyry wylkw wh‘Yw My‘Y wl=ytxlVw 13
wrm’t Ky’ : MxTbm l’ tybm l’rVy tyb wVb=rV’k Vwmkm 14
rxbmw hl‘ hyr‘w b’wm ddV : hmxlml lyx=yVn’w wnxn’ Myrwbg 15
b’wm=dy’ bwrq : wmV tw’bY hwhy Klmh=M’n xbTl wdry wyrwxb 16
wrm’ wmV y‘dy lkw wybybs=lk wl wdn : d’m hrhm wt‘rw ’wbl 17
tbVy ’mYb ybVy dwbkm ydr : hr’pt lqm z‘=hTm rbVn hky’ 18
ydm‘ Krd=l’ : KyrYbm txV Kb hl‘ b’wm ddV=yk Nwbyd=tb 19
b’wm Vybh : htyhn=hm yrm’ hTlmnw sn=yl’V r‘wr‘ tbVwy ypYw 20
’b TpVmw : b’wm ddV yk Nwnr’b wdygh yq‘zw ylylyh htx=yk 21
wbn=l‘w Nwbyd=l‘w : t‘pwm=l‘w hYhy=l’w Nwlx=l’ rVymh Zr’=l’ 22
: Nw‘m tyb=l‘w lwmg tyb=l‘w Mytyrq l‘w : Mytlbd tyb=l‘w 23
: twbrqhw twqxrh b’wm Zr’ yr‘=lk l‘w hrYb=l‘w twyrq=l‘w 24
hwhy=l‘ yk whrykVh : hwhy M’n hrbVn w‘rzw b’wm Nrq h‘dgn 25, 26
hyh qxVh ’wl M’w : ’wh=Mg qxVl hyhw w’yqb b’wm qpsw lydgh 27
Myr‘ wbz‘ : ddwntt wb Kyrbd ydm=yk h’Ymn Mybngb=M’ l’rVy Kl 28
wn‘mV : txp=yp yrb‘b Nnqt hnwyk wyhw b’wm ybVy ‘lsb wnkVw 29
=M’n yt‘dy yn’ : wbl Mrw wtw’gw wnw’gw whbg d’m h’g b’wm=Nw’g 30
b’wmlw lyly’ b’wm=l‘ Nk=l‘ : wV‘ Nk=’l wydb Nk=’lw wtrb‘ hwhy 31
Npgh Kl=hkb’ rz‘y ykbm : hghy Vrx=ryq yVn’=l’ q‘z’ hlk 32
ddV KryYb=l‘w KYyq=l‘ w‘gn rz‘y My d‘ My wrb‘ KytVyTn hmbV
ytbVh Mybqym Nyyw b’wm Zr’mw lmrkm lygw hxmV hps’nw : lpn 33
Zhy=d‘ hl‘l’=d‘ NwbVx tq‘zm : ddyh ’l ddyh ddyh Krdy=’l 34
twmVml Myrmn ym=Mg yk hyVlV tlg‘ Mynrx=d‘ r‘Ym Mlwq wntn
Nk=l‘ : wyhl’l ryTqmw hmb hl‘m hwhy=M’n b’wml ytbVhw : wyhy 35, 36
hmhy Mylylxk Vrx=ryq yVn’=l’ yblw hmhy Myllxk b’wml ybl
l‘ h‘rg Nqz=lkw hxrq V’r=lk yk : wdb’ hV‘ trty Nk=l‘ 37
hytbxrbw b’wm twgg=lk l‘ : qV Myntm=l‘w tddg Mydy=lk 38
Ky’ : hwhy=M’n wb Zpx=Ny’ ylkk b’wm=t’ ytrbV=yk dpsm hlk 39
htxmlw qxVl b’wm hyhw Vwb b’wm Pr‘=hnph Ky’ wlylyh htx
Vrpw h’dy rVnk hnh hwhy rm’ hk=yk : wybybs=lkl 40
yrwbg bl hyhw hVptn twdYmhw twyrqh hdkln : b’wm=l’ wypnk 41
hwhy=l‘ yk M‘m b’wm dmVnw : hrYm hV’ blk ’whh Mwyb b’wm 42
lydgh
48. 43–49. 22 hymry 471
43, 44 dxph ynpm synh : hwhy=M’n b’wm bVwy Kyl‘ xpw txpw dxp : lydgh
b’wm=l’ hyl’ ’yb’=yk xpb dkly txph=Nm hl‘hw txph=l’ lpy
45 ’Yy V’=yk Mysn xkm wdm‘ NwbVx lYb : hwhy=M’n Mtdqp tnV
: Nw’V ynb dqdqw b’wm t’p lk’tw Nwxys Nybm hbhlw NwbVxm
46 : hybVb Kytnbw ybVb Kynb wxql=yk Vwmk=M‘ db’ b’wm Kl=yw’
47 : b’wm TpVm hnh=d‘ hwhy=M’n Mymyh tyrx’b b’wm=twbV ytbVw

Tm wl Ny’ Vrwy=M’ l’rVyl Ny’ Mynbh hwhy rm’ hk Nwm‘ ynbl sŘ 29


2 My’b Mymy hnh Nkl : bVy wyr‘b wm‘w dg=t’ Mklm Vry ‘wdm
ltl htyhw hmxlm t‘wrt Nwm‘=ynb tbr=l’ yt‘mVhw hwhy=M’n
: hwhy rm’ wyVry=t’ l’rVy Vryw hntYt V’b hytnbw hmmV
3 hndps MyqV hnrgx hbr twnb hnq‘Y y‘=hddV yk NwbVx ylylyh
: wydxy wyrVw wynhk Kly hlwgb Mklm yk twrdgb hnTTwVthw
4 ym hytrY’b hxTbh hbbwVh tbh Kqm‘ bz Myqm‘b yllhtt=hm
5 Kybybs=lkm tw’bY hwhy ynd’=M’n dxp Kyl‘ ’ybm ynnh : yl’ ’wby
6 =ynb twbV=t’ byV’ Nk=yrx’w : ddnl Zbqm Ny’w wynpl Vy’ Mtxdnw
7 dw‘ Ny’h tw’bY hwhy rm’ hk Mwd’l : hwhy=M’n Nwm‘
8 wqym‘h wnph wsn : Mtmkx hxrsn Mynbm hY‘ hdb’ Nmytb hmkx
9 w’b MyrYb=M’ : wytdqp t‘ wyl‘ yt’bh wV‘ dy’ yk Ndd ybVy tbVl
10 ytpVx yn’=yk : Myd wtyxVh hlylb Mybng=M’ twllw‘ wr’Vy ’l Kl
wynkVw wyx’w w‘rz ddV lkwy ’l hbxnw wyrtsm=t’ ytylg wV‘=t’
11 : wxTbt yl‘ Kytnml’w hyx’ yn’ Kymty hbz‘ : wnny’w

12 wtVy wtV swkh twtVl MTpVm Ny’=rV’ hnh hwhy rm’ hk=yk
13 yt‘bVn yb yk : htVt htV yk hqnt ’l hqnt hqn ’wh ht’w
hyr‘=lkw hrYb hyht hllqlw brxl hprxl hmVl=yk hwhy=M’n
14 xwlV Mywgb ryYw hwhy t’m yt‘mV h‘wmV : Mlw‘ twbrxl hnyyht
15 ywzb Mywgb Kyttn NTq hnh=yk : hmxlml wmwqw hyl‘ w’bw wYbqth
16 Mwrm yVpt ‘lsh ywgxb ynkV Kbl Nwdz Kt’ ’yVh KtYlpt : Md’b
17 Mwd’ htyhw : hwhy=M’n Kdyrw’ MVm Knq rVnk hybgt=yk h‘bg
18 Mds tkphmk : htwkm=lk=l‘ qrVyw MVy hyl‘ rb‘ lk hmVl
: Md’=Nb hb rwgy=’lw Vy’ MV bVy=’l hwhy rm’ hynkVw hrm‘w
19 hyl‘m wnYyr’ h‘ygr’=yk Nty’ hwn=l’ Ndryh Nw’gm hl‘y hyr’k hnh
dm‘y rV’ h‘r hz=ymw yndy‘y ymw ynwmk ym yk dqp’ hyl’ rwxb ymw
20 bVx rV’ wytwbVxmw Mwd’=l’ Z‘y rV’ hwhy=tY‘ w‘mV Nkl : ynpl
: Mhwn Mhyl‘ MyVy ’l=M’ N’Yh yry‘Y Mwbxsy ’l=M’ Nmyt ybVy=l’
21, 22 rVnk hnh : hlwq ‘mVn Pws=Myb hq‘Y Zr’h hV‘r Mlpn lwqm
’whh Mwyb Mwd’ yrwbg bl hyhw hrYb=l‘ wypnk Vrpyw h’dyw hl‘y
blk
472 hymry 49. 23–50. 9
: hrYm hV’ blk
hg’d Myb wgmn w‘mV h‘r h‘mV=yk dpr’w tmx hVwb qVmdl 23
hrY hqyzxh TTrw swnl htnph qVmd htpr : lkwy ’l TqVh 24
Nkl : yVwVm tyrq hlht ry‘ hbz‘=’l Ky’ : hdlwyk htzx’ Mylbxw 25, 26
M’n ’whh Mwyb wmdy hmxlmh yVn’=lkw hytbxrb hyrwxb wlpy
: ddh=Nb twnmr’ hlk’w qVmd tmwxb V’ ytYhw : tw’bY hwhy 27

hk lbb=Klm rwY’rdkwbn hkh rV’ rwYx twklmmlw rdql 28


Mn’Yw Mhylh’ : Mdq=ynb=t’ wddVw rdq=l’ wl‘ wmwq hwhy rm’ 29
rwgm Mhyl‘ w’rqw Mhl w’Vy Mhylmgw Mhylk=lkw Mhytw‘yry wxqy
Z‘y=yk hwhy=M’n rwYx ybVy tbVl wqym‘h d’m wdn wsn : bybsm 30
wl‘ wmwq : hbVxm Mhyl‘ bVxw hY‘ lbb=Klm rY’rdkwbn Mkyl‘ 31
ddb wl xyrb=’lw Mytld=’l hwhy=M’n xTbl bVwy wylV ywg=l’
xwr=lkl Mytrzw llVl Mhynqm Nwmhw zbl Mhylmg wyhw : wnkVy 32
rwYx htyhw : hwhy=M’n Mdy’=t’ ’yb’ wyrb‘=lkmw h’p yYwYq 33
: Md’=Nb hb rwgy=’lw Vy’ MV bVy=’l Mlw‘=d‘ hmmV Mynt Nw‘ml
Mly‘=l’ ’ybnh whymry=l’ hwhy=rbd hyh rV’ 34
tw’bY hwhy rm’ hk : rm’l hdwhy=Klm hyqdY twklm tyV’rb 35
‘br’ Mly‘=l’ yt’bhw : Mtrwbg tyV’r Mly‘ tVq=t’ rbV ynnh 36
hyhy=’lw hl’h twxrh lkl Mytrzw MymVh twYq ‘br’m twxwr
Mhyby’ ynpl Mly‘=t’ yttxhw : Mlw‘ yxdn MV ’wby=’l rV’ ywgh 37
hwhy=M’n yp’ Nwrx=t’ h‘r Mhyl‘ yt’bhw MVpn yVqbm ynplw
Mly‘b y’sk ytmVw : Mtw’ ytwlk d‘ brxh=t’ Mhyrx’ ytxlVw 38
bwV’ Mymyh tyrx’b hyhw : hwhy=M’n MyrVw Klm MVm ytdb’hw 39
: hwhy=M’n Mly‘ tybV=t’
: ’ybnh whymry dyb MydVk Zr’=l’ lbb=l’ hwhy rbd rV’ rbdh n
lbb hdkln wrm’ wdxkt=l’ w‘ymVh sn=w’Vw w‘ymVhw Mywgb wdygh 2
hyl‘ hl‘ yk : hylwlg wtx hybY‘ wVybh Kdrm tx lb Vybh 3
Md’m hb bVwy hyhy=’lw hmVl hYr’=t’ tyVy=’wh NwpYm ywg
w’by hwhy=M’n ’yhh t‘bw hmhh Mymyb : wklh wdn hmhb=d‘w 4
Mhyhl’ hwhy=t’w wkly wkbw Kwlh wdxy hdwhy=ynbw hmh l’rVy=ynb
sŘ 30 Mlw‘ tyrb hwhy=l’ wwlnw w’b Mhynp hnh Krd wl’Vy NwyY : wVqby 5
rhm MybbwV Myrh Mw‘th Mhy‘r ym‘ hyh twdb’ N’Y : xkVt ’l 6
wrm’ MhyrYw Mwlk’ Mhy’Ywm=lk : MYbr wxkV wklh h‘bg=l’ 7
: hwhy Mhytwb’ hwqmw qdY=hwn hwhyl w’Tx rV’ txt MV’n ’l
Mydwt‘k wyhw w’Yy MydVk Zr’mw lbb Kwtm wdn 8
Myldg Mywg=lhq lbb=l‘ hl‘mw ry‘m ykn’ hnh yk : N’Y=ynpl 9
bwVy ’l lykVm rwbgk wyYx dklt MVm hl wkr‘w NwpY Zr’m
Mqyr
50. 10–39 hymry 473
10, 11 yxmVt yk : hwhy=M’n w‘bVy hyllV=lk llVl MydVk htyhw : Mqyr
12 hVwb : Myrb’k ylhYtw hVd hlg‘k yVwpt yk ytlxn ysV yzl‘t yk
: hbr‘w hyY rbdm Mywg tyrx’ hnh Mktdlwy hrpx d’m Mkm’
13 MVy lbb=l‘ rb‘ lk hlk hmmV htyhw bVt ’l hwhy PYqm
14 wdy tVq ykrd=lk bybs lbb=l‘ wkr‘ : hytwkm=lk=l‘ qrVyw
15 hntn bybs hyl‘ w‘yrh : h’Tx hwhyl yk Zx=l’ wlmxt=l’ hyl’
hb wmqnh ’yh hwhy tmqn yk hytwmwx wsrhn hytywV’ wlpn hdy
16 ryYq t‘b lgm Vptw lbbm ‘rwz wtrk : hl=wV‘ htV‘ rV’k
: wsny wYr’l Vy’w wnpy wm‘=l’ Vy’ hnwyh brx ynpm
17 hzw rwV’ Klm wlk’ NwV’rh wxydh twyr’ l’rVy hrwzp hV
18 rm’=hk Nkl : lbb Klm rY’rdkwbn wmY‘ Nwrx’h
rV’k wYr’=l’w lbb Klm=l’ dqp ynnh l’rVy yhl’ tw’bY hwhy
19 lmrkh h‘rw whwn=l’ l’rVy=t’ ytbbVw : rwV’ Klm=l’ ytdqp
20 t‘bw Mhh Mymyb : wVpn ‘bVt d‘lghw Myrp’ rhbw NVbhw
’lw hdwhy t’Tx=t’w wnny’w l’rVy Nw‘=t’ Vqby hwhy=M’n ’yhh
21 Mytrm Zr’h=l‘ : ry’V’ rV’l xls’ yk hny’Ymt
hV‘w hwhy=M’n Mhyrx’ Mrxhw brx dwqp ybVwy=l’w hyl‘ hl‘
22, 23 Ky’ : lwdg rbVw Zr’b hmxlm lwq : KytywY rV’ lkk
24 ytVqy : Mywgb lbb hmVl htyh Ky’ Zr’h=lk VyTp rbVyw ‘dgn
hwhyb yk tVptn=Mgw t’Ymn t‘dy ’l t’w lbb tdkln=Mgw Kl
25 ’yh hk’lm=yk wm‘z ylk=t’ ’Ywyw wrYw’=t’ hwhy xtp : tyrgth
26 hwls hysb’m wxtp Zqm hl=w’b : MydVk Zr’b tw’bY hwhy ynd’l
27 wdry hyrp=lk wbrx : tyr’V hl=yht=l’ hwmyrxhw Mymr‘=wmk
28 Zr’m MyTlpw Mysn lwq : Mtdqp t‘ Mmwy ’b=yk Mhyl‘ ywh xbTl
29 w‘ymVh : wlkyh tmqn wnyhl’ hwhy tmqn=t’ NwyYb dyghl lbb
=wmlV hTlp=yhy=l’ bybs hyl‘ wnx tVq ykrd=lk Mybr lbb=l’
Vwdq=l’ hdz hwhy=l’ yk hl=wV‘ htV‘ rV’ lkk hl‘pk hl
30 Mwyb wmdy htmxlm yVn’=lkw hytbxrb hyrwxb wlpy Nkl : l’rVy
31 tw’bY hwhy ynd’=M’n Nwdz Kyl’ ynnh : hwhy=M’n ’whh
32 ytYhw Myqm wl Ny’w lpnw Nwdz lVkw : Kytdqp t‘ Kmwy ’b yk
33 tw’bY hwhy rm’ hk : wytbybs=lk hlk’w wyr‘b V’
wn’m Mb wqyzxh MhybV=lkw wdxy hdwhy=ynbw l’rVy=ynb MyqwV‘
34 ‘ygrh N‘ml Mbyr=t’ byry byr wmV tw’bY hwhy qzx Ml’g : MxlV
35 ybVy=l’w hwhy=M’n MydVk=l‘ brx : lbb ybVyl zygrhw Zr’h=t’
36 =l’ brx wl’nw Mydbh=l’ brx : hymkx=l’w hyrV=l’w lbb
37 hkwtb rV’ br‘h=lk=l’w wbkr=l’w wysws=l’ brx : wtxw hyrwbg
38 Zr’ yk wVbyw hymym=l’ brx : wzzbw hytrYw’=l’ brx MyVnl wyhw
39 hb wbVyw Myy’=t’ MyyY wbVy Nkl : wllhty Mymy’bw ’yh Mylsp
twnb
474 hymry 50. 40–51. 23
tkphmk : rwdw rwd=d‘ NwkVt ’lw xYnl dw‘ bVt=’lw hn‘y twnb 40
Vy’ MV bVy=’l hwhy=M’n hynkV=t’w hrm‘=t’w Mds=t’ Myhl’
Mybr Myklmw lwdg ywgw NwpYm ’b M‘ hnh : Md’=Nb hb rwgy=’lw 41
Mlwq wmxry ’lw hmh yrzk’ wqyzxy Ndykw tVq : Zr’=ytkrym wr‘y 42
: lbb=tb Kyl‘ hmxlml Vy’k Kwr‘ wbkry Mysws=l‘w hmhy Myk
: hdlwyk lyx whtqyzxh hrY wydy wprw M‘mV=t’ lbb=Klm ‘mV 43
hyl‘m MYwr’ h‘gr’=yk Nty’ hwn=l’ Ndryh Nw’gm hl‘y hyr’k hnh 44
dm‘y rV’ h‘r hz=ymw ynd‘wy ymw ynwmk ym yk dqp’ hyl’ rwxb ymw
bVx rV’ wytwbVxmw lbb=l’ Z‘y rV’ hwhy=tY‘ w‘mV Nkl : ynpl 45
: hwn Mhyl‘ MyVy ’l=M’ N’Yh yry‘Y Mwbxsy ’l=M’ MydVk Zr’=l’
: ‘mVn Mywgb hq‘zw Zr’h hV‘rn lbb hVptn lwqm 46

: tyxVm xwr ymq bl ybVy=l’w lbb=l‘ ry‘m ynnh hwhy rm’ hk ’n


bybsm hyl‘ wyh=yk hYr’=t’ wqqbyw hwrzw Myrz lbbl ytxlVw 2
wlmxt=l’w wnyrsb l‘ty=l’w wtVq Krdh Krdy Krdy=l’ : h‘r Mwyb 3
Myrqdmw MydVk Zr’b Myllx wlpnw : h’bY=lk wmyrxh hyrxb=l’ 4
yk tw’bY hwhym wyhl’m hdwhyw l’rVy Nml’=’l yk : hytwYwxb 5
Vy’ wTlmw lbb Kwtm wsn : l’rVy Vwdqm MV’ h’lm MYr’ 6
MlVm ’wh lwmg hwhyl ’yh hmqn t‘ yk hnw‘b wmdt=l’ wVpn
Mywg wtV hnyym Zr’h=lk trkVm hwhy=dyb lbb bhz=swk : hl 7
wxq hyl‘ wlylyh rbVtw lbb hlpn M’tp : Mywg wllhty Nk=l‘ 8
Klnw hwbz‘ htprn ’lw lbb=t’ wn’pr : ’prt ylw’ hbw’kml yrY 9
sŘ 31 ’yYwh : MyqxV=d‘ ’Vnw hTpVm MymVh=l’ ‘gn=yk wYr’l Vy’ 10
wrbh : wnyhl’ hwhy hV‘m=t’ NwyYb hrpsnw w’b wnytqdY=t’ hwhy 11
lbb=l‘=yk ydm yklm xwr=t’ hwhy ry‘h MyTlVh w’lm MyYxh
lbb tmwx=l’ : wlkyh tmqn ’yh hwhy tmqn=yk htyxVhl wtmzm 12
Mmz=Mg yk Mybr’h wnykh MyrmV wmyqh rmVmh wqyzxh sn=w’V
Mybr Mym=l‘ ytnkV : lbb ybVy=l’ rbd=rV’ t’ hV‘=Mg hwhy 13
yk wVpnb tw’bY hwhy ‘bVn : K‘Yb tm’ KYq ’b trYw’ tbr 14
Zr’ hV‘ : ddyh Kyl‘ wn‘w qlyk Md’ Kyt’lm=M’ 15
Nwmh wtt lwql : MymV hTn wtnwbtbw wtmkxb lbt Nykm wxkb 16
xwr ’Yyw hV‘ rTml Myqrb Zr’=hYqm My’Vn l‘yw MymVb Mym
wksn rqV yk lspm PrY=lk Vybh t‘dm Md’=lk r‘bn : wytrY’m 17
=’l : wdb’y Mtdqp t‘b My‘t‘t hV‘m hmh lbh : Mb xwr=’lw 18, 19
: wmV tw’bY hwhy wtlxn TbVw ’wh lkh rYwy=yk bwq‘y qlx hl’k
Kb ytxVhw Mywg Kb ytYpnw hmxlm ylk yl ht’=Zpm 20
Kb ytYpnw : wbkrw bkr Kb ytYpnw wbkrw sws Kb ytYpnw : twklmm 21, 22
Kb ytYpnw : hlwtbw rwxb Kb ytYpnw r‘nw Nqz Kb ytYpnw hV’w Vy’ 23
h‘r
51. 24–52 hymry 475
24 ytmlVw : Myngsw twxp Kb ytYpnw wdmYw rk’ Kb ytYpnw wrd‘w h‘r
Mkyny‘l NwyYb wV‘=rV’ Mt‘r=lk t’ MydVk ybVwy lklw lbbl
25 tyxVmh hwhy=M’n tyxVmh rh Kyl’ ynnh : hwhy M’n
rhl Kyttnw My‘lsh=Nm Kytlglgw Kyl‘ ydy=t’ ytyTnw Zr’h=lk=t’
26 Mlw‘ twmmV=yk twdswml Nb’w hnpl Nb’ Kmm wxqy=’lw : hprV
27 hyl‘ wVdq Mywgb rpwV w‘qt Zr’b sn=w’V : hwhy=M’n hyht
rspT hyl‘ wdqp znkV’w ynm Trr’ twklmm hyl‘ w‘ymVh Mywg
28 hytwxp=t’ ydm yklm=t’ Mywg hyl‘ wVdq : rms qlyk sws=wl‘h
29 hmq yk lxtw Zr’h V‘rtw : wtlVmm Zr’=lk t’w hyngs=lk=t’w
: bVwy Ny’m hmVl lbb Zr’=t’ MwVl hwhy twbVxm lbb=l‘
30 MyVnl wyh Mtrwbg htVn twdYmb wbVy Mxlhl lbb yrwbg wldx
31 t’rql dygmw Zwry Zr=t’rql Zr : hyxyrb wrbVn hytnkVm wtyYh
32 wVptn twrb‘mhw : hYqm wry‘ hdkln=yk lbb Klml dyghl dygm
: wlhbn hmxlmh yVn’w V’b wprV Mymg’h=t’w
33 t‘ Nrgk lbb=tb l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’ hk yk
34 rY’rdkwbn wnmmh wnlk’ : hl ryYqh=t‘ h’bw T‘m dw‘ hkyrdh
: wnxydh ynd‘m wVrk ’lm Nyntk wn‘lb qyr ylk wngyYh lbb Klm
35 rm’t MydVk ybVy=l’ ymdw NwyY tbVy rm’t lbb=l‘ yr’Vw ysmx
36 ytmqnw Kbyr=t’ br=ynnh hwhy rm’ hk Nkl : MlVwry
37 lbb htyhw : hrwqm=t’ ytVbwhw hmy=t’ ytbrxhw Ktmqn=t’
38 wg’Vy Myrpkk wdxy : bVwy Ny’m hqrVw hmV Mynt=Nw‘m Mylgl
39 wzl‘y N‘ml MytrkVhw MhytVm=t’ tyV’ Mmxb : twyr’ yrwgk wr‘n
40 Myly’k xwbTl Myrkk Mdyrw’ : hwhy M’n wYyqy ’lw Mlw‘=tnV wnVyw
41 htyh Ky’ Zr’h=lk tlht Vpttw KVV hdkln Ky’ : Mydwt‘=M‘
42, 43 hyr‘ wyh : htskn wylg Nwmhb Myh lbb=l‘ hl‘ : Mywgb lbb hmVl
Nhb rb‘y=’lw Vy’=lk Nhb bVy=’l Zr’ hbr‘w hyY Zr’ hmVl
44 wrhny=’lw wypm w‘lb=t’ yt’Yhw lbbb lb=l‘ ytdqpw : Md’=Nb
45 Vy’ wTlmw ym‘ hkwtm w’Y : hlpn lbb tmwx=Mg Mywg dw‘ wyl’
46 t‘mVnh h‘wmVb w’rytw Mkbbl Kry=Npw : hwhy=P’ Nwrxm wVpn=t’
lVmw Zr’b smxw h‘wmVh hnVb wyrx’w h‘wmVh hnVb ’bw Zr’b
47 hYr’=lkw lbb ylysp=l‘ ytdqpw My’b Mymy hnh Nkl : lVm=l‘
48 lkw Zr’w MymV lbb=l‘ wnnrw : hkwtb wlpy hyllx=lkw Vwbt
49 lpnl lbb=Mg : hwhy=M’n MyddwVh hl=’wby NwpYm yk Mhb rV’
50 wklh brxm MyTlp : Zr’h=lk yllx wlpn lbbl=Mg l’rVy yllx
51 wnVb : Mkbbl=l‘ hl‘t MlVwryw hwhy=t’ qwxrm wrkz wdm‘t=l’
tyb yVdqm=l‘ Myrz w’b yk wnynp hmlk htsk hprx wn‘mV=yk
: hwhy
52 qn’y hYr’=lkbw hylysp=l‘ ytdqpw hwhy=M’n My’b Mymy=hnh Nkl
llx
476 hymry 51. 53–52. 14
MyddV w’by yt’m hz‘ Mwrm rYbt ykw MymVh lbb hl‘t=yk : llx 53
ddV=yk : MydVk Zr’m lwdg rbVw lbbm hq‘z lwq : hwhy=M’n hl 54, 55
Ntn Mybr Mymk Mhylg wmhw lwdg lwq hnmm db’w lbb=t’ hwhy
httx hyrwbg wdklnw ddwV lbb=l‘ hyl‘ ’b yk : Mlwq Nw’V 56
hymkxw hyrV ytrkVhw : MlVy MlV hwhy twlmg l’ yk MtwtVq 57
Klmh=M’n wYyqy ’lw Mlw‘=tnV wnVyw hyrwbgw hyngsw hytwxp
lbb twmx tw’bY hwhy rm’=hk : wmV tw’bY hwhy 58
=ydb Mym‘ w‘gyw wtYy V’b Myhbgh hyr‘Vw r‘r‘tt r‘r‘ hbxrh
sŘ 32 whymry hwY=rV’ rbdh : wp‘yw V’=ydb Mym’lw qyr 59
hdwhy=Klm whyqdY=t’ wtklb hysxm=Nb hyrn=Nb hyrV=t’ ’ybnh
whymry btkyw : hxwnm rV hyrVw wklml ty‘brh tnVb lbb 60
Myrbdh=lk t’ dx’ rps=l’ lbb=l’ ’wbt=rV’ h‘rh=lk t’
ty’rw lbb K’bk hyrV=l’ whymry rm’yw : lbb=l’ Mybtkh hl’h 61
Mwqmh=l’ trbd ht’ hwhy trm’w : hl’h Myrbdh=lk t’ t’rqw 62
twmmV=yk hmhb=d‘w Md’ml bVwy wb=twyh ytlbl wtyrkhl hzh
wyl‘ rVqt hzh rpsh=t’ ’rql Ktlkk hyhw : hyht Mlw‘ 63
Mwqt=’lw lbb ‘qVt hkk trm’w : trp Kwt=l’ wtklVhw Nb’ 64
: whymry yrbd hnh=d‘ wp‘yw hyl‘ ’ybm ykn’ rV’ h‘rh ynpm
hrV‘ tx’w wklmb whyqdY hnV tx’w MyrV‘=Nb bn
‘rh V‘yw : hnblm whymry=tb lTymx wm’ MVw MlVwryb Klm hnV 2
MlVwryb htyh hwhy P’=l‘ yk : Myqywhy hV‘=rV’ lkk hwhy yny‘b 3
yhyw : lbb Klmb whyqdY drmyw wynp l‘m Mtw’ wkylVh=d‘ hdwhyw 4
rY’rdkwbn ’b Vdxl rwV‘b yryV‘h Vdxb wklml ty‘Vth hnVb
qyd hyl‘ wnbyw hyl‘ wnxyw MlVwry=l‘ wlyx=lkw ’wh lbb=Klm
: whyqdY Klml hnV hrV‘ ytV‘ d‘ rwYmb ry‘h ’btw : bybs 5
Mxl hyh=’lw ry‘b b‘rh qzxyw Vdxl h‘Vtb y‘ybrh Vdxb 6
ry‘hm w’Yyw wxrby hmxlmh yVn’=lkw ry‘h ‘qbtw : Zr’h M‘l 7
ry‘h=l‘ MydVkw Klmh Ng=l‘ rV’ Mytmxh=Nyb r‘V Krd hlyl
wgyVyw Klmh yrx’ MydVk=lyx wpdryw : hbr‘h Krd wklyw bybs 8
Klmh=t’ wVptyw : wyl‘m wYpn wlyx=lkw wxry tbr‘b whyqdY=t’ 9
: MyTpVm wt’ rbdyw tmx Zr’b htlbr lbb Klm=l’ wt’ wl‘yw
hdwhy yrV=lk=t’ Mgw wyny‘l whyqdY ynb=t’ lbb=Klm TxVyw 10
wh’byw MytVxnb whrs’yw rw‘ whyqdY yny‘=t’w : htlbrb TxV 11
: wtwm Mwy=d‘ tdqph=tybb whntyw hlbb lbb=Klm
hnV hrV‘=‘Vt tnV ’yh Vdxl rwV‘b yVymxh Vdxbw 12
ynpl dm‘ MyxbT=br Nd’rzwbn ’b lbb=Klm rY’rdkwbn Klml
t’w Klmh tyb=t’w hwhy=tyb=t’ PrVyw : MlVwryb lbb=Klm 13
twmx=lk=t’w : V’b PrV lwdgh tyb=lk=t’w MlVwry ytb=lk 14
MlVwry
52. 15–34 hymry 477
15 twldmw : MyxbT=br=t’ rV’ MydVk lyx=lk wYtn bybs MlVwry
Klm=l’ wlpn rV’ Mylpnh=t’w ry‘b Myr’Vnh M‘h rty=t’w M‘h
16 Zr’h twldmw : MyxbT=br Nd’rzwbn hlgh Nwm’h rty t’w lbb
17 tVxnh ydwm‘=t’w : Mybgylw Mymrkl MyxbT=br Nd’rzwbn ry’Vh
hwhy=tybb rV’ tVxnh My=t’w twnkmh=t’w hwhy=tybl rV’
18 =t’w twrsh=t’w : hlbb MtVxn=lk=t’ w’Vyw MydVk wrbV
tVxnh ylk=lk t’w twpkh=t’w tqrzmh=t’w twrmzmh=t’w My‘yh
19 twqrzmh=t’w twtxmh=t’w Mypsh=t’w : wxql Mhb wtrVy=rV’
bhz bhz rV’ twyqnmh=t’w twpkh=t’w twrnmh=t’w twrysh=t’w
20 rqbhw dx’ Myh MynV Mydwm‘h : MyxbT=br xql Psk Psk=rV’w
tybl hmlV Klmh hV‘ rV’ twnkmh txt=rV’ tVxn rV‘=MynV
21 hnmV Mydwm‘hw : hl’h Mylkh=lk MtVxnl lqVm hyh=’l hwhy
wyb‘w wnbsy hm’ hrV‘=MytV Twxw dx’h dm‘h hmwq hm’ hrV‘
22 tx’h trtkh tmwqw tVxn wyl‘ trtkw : bwbn tw‘bY’ ‘br’
hl’kw tVxn lkh bybs trtwkh=l‘ Mynwmrw hkbVw twm’ Vmx
23 Mynwmrh=lk hxwr hVVw My‘Vt Mynmrh wyhyw : Mynwmrw ynVh dwm‘l
24 V’rh Nhk hyrV=t’ MyxbT=br xqyw : bybs hkbVh=l‘ h’m
25 xql ry‘h=Nmw : Psh yrmV tVlV=t’w hnVmh Nhk hynpY=t’w
y’rm MyVn’ h‘bVw hmxlmh yVn’=l‘ dyqp hyh=rV’ dx’ syrs
M‘=t’ ’bYmh ’bYh rV rps t’w ry‘b w’Ymn rV’ Klmh=ynp
26 Mtw’ xqyw : ry‘h Kwtb My’Ymnh Zr’h M‘m Vy’ MyVVw Zr’h
27 Mtw’ hkyw : htlbr lbb Klm=l’ Mtw’ Klyw MyxbT=br Nd’rzwbn
: wtmd’ l‘m hdwhy lgyw tmx Zr’b hlbrb Mtmyw lbb Klm
28 Mypl’ tVlV Mydwhy ‘bV=tnVb rY’rdkwbn hlgh rV’ M‘h hz
29 Vpn MlVwrym rY’rdkwbnl hrV‘ hnwmV tnVb : hVlVw MyrV‘w
30 rY’rdkwbnl MyrV‘w VlV tnVb : MynVw MyVlV tw’m hnmV
hVmxw My‘br’ tw’m ‘bV Vpn Mydwhy MyxbT=br Nd’rzwbn hlgh
: tw’m VVw Mypl’ t‘br’ Vpn=lk
31 Vdx rV‘ MynVb hdwhy=Klm Nkywhy twlgl hnV ‘bVw MyVlVb yhyw
wtklm tnVb lbb Klm Kdrm lyw’ ’Vn Vdxl hVmxw MyrV‘b
32 wt’ rbdyw : ’ylkh tybm wtw’ ’Yyw hdwhy=Klm Nykywhy V’r=t’
33 t’ hnVw : lbbb wt’ rV’ Myklm ’skl l‘mm w’sk=t’ Ntyw twbT
34 dymt txr’ wtxr’w : wyx ymy=lk dymt wynpl Mxl lk’w w’lk ydgb
: wyyx ymy lk wtwm Mwy=d‘ wmwyb Mwy=rbd lbb=Klm t’m wl=hntn

‘Vwhy[ Myrbg hyVnâ


Ł =lkw Nmysw ,Vmxw MyVVw tw’m VlVw Pl’ whymry rpsd yqwsp Mwks
478 hymry
hymry[ hynnx rm’yw wyYxw .dsqttt Nmysw h‘br’w MyVVw tw’m VlVw Pl’ ’"n .]+b +y
MyVlV wytwtqspw .]T"y g"k rbdmb[ bzkyw l’ V’ ’l Nmysw MyVlVw dx’ wyrdsw .]’"y x"k
hrV‘ VlV Nm rpsh twnV .]b"y ’"n Mylht[ Myhl’ yl=’rb rwhT bl Nmysw MytVw
MyVdx hVVw hnV tx’w My‘br’ NwV’rh tybh brxV d‘ hdwhy Klm Nwm’ Nk whyV’yl
.Mymy trV‘w

The number of the verses of the book of Jeremiah is 1365. and the sign
is, And all THE MEN THEREOF were mighty [Joshua 10:2]. Other copies
(say) 1364, and the sign is, dsqttt. And its middle point is, And Hananiah
spake [Jer 28:11]. And its sedarim are 31, and the sign is, God is NOT a man
that He should lie (l = 30, ’ = 1; Num 23:19). And its peseqot are 32, and
the sign is, Create in me a clean HEART, O God [Ps 51:12]. The years of the
book are from the thirteenth year of Josiah son of Amon king of Judah unto
the desolation of the first house, 41 years and 6 months and 10 days.
l’qzxy
’ =l‘ hlwgh=Kwtb yn’w Vdxl hVmxb y‘ybrb hnV MyVlVb yhyw sŘ 1
2 Vdxl hVmxb : Myhl’ tw’rm h’r’w MymVh wxtpn rbk=rhn
3 hwhy=rbd hyh hyh : Nykywy Klmh twlgl tyVymxh hnVh ’yh
wyl‘ yhtw rbk=rhn=l‘ MydVk Zr’b Nhkh yzwb=Nb l’qzxy=l’
4 V’w lwdg Nn‘ NwpYh=Nm h’b hr‘s xwr hnhw ’r’w : hwhy=dy MV
5 hkwtmw : V’h Kwtm lmVxh Ny‘k hkwtmw bybs wl hgnw txqltm
6 tx’l Mynp h‘br’w : hnhl Md’ twmd Nhy’rm hzw twyx ‘br’ twmd
7 Pkk Mhylgr Pkw hrVy lgr Mhylgrw : Mhl tx’l Mypnk ‘br’w
8 l‘ Mhypnk txtm Md’ wdyw : llq tVxn Ny‘k MyYYnw lg‘ lgr
9 htwx’=l’ hV’ trbx : Mt‘br’l Mhypnkw Mhynpw Mhy‘br t‘br’
10 ynp Mhynp twmdw : wkly wynp rb‘=l’ Vy’ Ntklb wbsy=’l Mhypnk
Nt‘br’l lw’mVhm rwV=ynpw Mt‘br’l Nymyh=l’ hyr’ ynpw Md’
11 MytV Vy’l hl‘mlm twdrp Mhypnkw Mhynpw : Nt‘br’l rVn=ynpw
12 wkly wynp rb‘=l’ Vy’w : hnhytywg t’ twskm MytVw Vy’ twrbx
13 twmdw : Ntklb wbsy ’l wkly tkll xwrh hmV=hyhy rV’ l’
Nyb tklhtm ’yh Mydplh h’rmk twr‘b V’=ylxgk Mhy’rm twyxh
14 h’rmk bwVw ’wYr twyxhw : qrb ’Ywy V’h=Nmw V’l hgnw twyxh
15 t‘br’l twyxh lY’ Zr’b dx’ Npw’ hnhw twyxh ’r’w : qzbh
16 Nt‘br’l dx’ twmdw VyVrt Ny‘k MhyV‘mw Mynpw’h h’rm : wynp
17 t‘br’=l‘ : Npw’h Kwtb Npw’h hyhy rV’k MhyV‘mw Mhy’rmw
18 Mhl h’ryw Mhl hbgw Nhybgw : Ntklb wbsy ’l wkly Mtklb Nhy‘br
19 Mynpw’h wkly twyxh tklbw : Nt‘br’l bybs Myny‘ t’lm Mtbgw
20 MV=hyhy rV’ l‘ : Mynpw’h w’Vny Zr’h l‘m twyxh ’Vnhbw MlY’
xwr yk Mtm‘l w’Vny Mynpw’hw tkll xwrh hmV wkly tkll xwrh
21 Zr’h l‘m M’Vnhbw wdm‘y Mdm‘bw wkly Mtklb : Mynpw’b hyxh
22 hyxh yV’r=l‘ twmdw : Mynpw’b hyxh xwr yk Mtm‘l Mynpw’h w’Vny
23 ‘yqrh txtw : hl‘mlm MhyV’r=l‘ ywTn ’rwnh xrqh Ny‘k ‘yqr
Vy’lw hnhl twskm MytV Vy’l htwx’=l’ hV’ twrVy Mhypnk
24 Mym lwqk Mhypnk lwq=t’ ‘mV’w : Mhytywg t’ hnhl twskm MytV
hnyprt Mdm‘b hnxm lwqk hlmh lwq Mtklb ydV=lwqk Mybr
25 hnyprt Mdm‘b MV’r=l‘ rV’ ‘yqrl l‘m lwq=yhyw : Nhypnk
26 twmd ryps=Nb’ h’rmk MV’r=l‘ rV’ ‘yqrl l‘mmw : Nhypnk
27 Ny‘k ’r’w : hl‘mlm wyl‘ Md’ h’rmk twmd ’skh twmd l‘w ’sk
h’rmmw hl‘mlw wyntm h’rmm bybs hl=tyb V’=h’rmk lmVx
28 tVqh h’rmk : bybs wl hgnw V’=h’rmk yty’r hTmlw wyntm
rV’
480 l’qzxy 2. 1–3. 18
twmd h’rm ’wh bybs hgnh h’rm Nk MVgh Mwyb Nn‘b hyhy rV’
: rbdm lwq ‘mV’w ynp=l‘ lp’w h’r’w hwhy=dwbk
yb ’btw : Kt’ rbd’w Kylgr=l‘ dm‘ Md’=Nb yl’ rm’yw b, 2
: yl’ rbdm t’ ‘mV’w ylgr=l‘ yndm‘tw yl’ rbd rV’k xwr
l’rVy ynb=l’ Ktw’ yn’ xlwV Md’=Nb yl’ rm’yw 3
MY‘=d‘ yb w‘Vp Mtwb’w hmh yb=wdrm rV’ Mydrwmh Mywg=l’
Mhyl’ Ktw’ xlwV yn’ bl=yqzxw Mynp yVq Mynbhw : hzh Mwyh 4
wldxy=M’w w‘mVy=M’ hmhw : hwhy ynd’ rm’ hk Mhyl’ trm’w 5
ht’w : Mkwtb hyh ’ybn yk w‘dyw hmh yrm tyb yk 6
Ktw’ Mynwlsw Mybrs yk ’ryt=l’ Mhyrbdmw Mhm ’ryt=l’ Md’=Nb
yk txt=l’ Mhynpmw ’ryt=l’ Mhyrbdm bVwy ht’ Mybrq‘=l’w
yk wldxy=M’w w‘mVy=M’ Mhyl’ yrbd=t’ trbdw : hmh yrm tyb 7
rbdm yn’=rV’ t’ ‘mV Md’=Nb ht’w : hmh yrm 8
Ntn yn’=rV’ t’ lk’w Kyp hYp yrmh tybk yrm=yht=l’ Kyl’
Vrpyw : rps=tlgm wb=hnhw yl’ hxwlV dy=hnhw h’r’w : Kyl’ 9, 10
: yhw hghw Mynq hyl’ bwtkw rwx’w Mynp hbwtk ’yhw ynpl htw’
=t’ lwk’ lwk’ ’Ymt=rV’ t’ Md’=Nb yl’ rm’yw g
t’ ynlk’yw yp=t’ xtp’w : l’rVy tyb=l’ rbd Klw t’zh hlgmh 2
t’ ’lmt Ky‘mw lk’t KnTb Md’=Nb yl’ rm’yw : t’zh hlgmh 3
: qwtml Vbdk ypb yhtw hlk’w Kyl’ Ntn yn’ rV’ t’zh hlgmh
trbdw l’rVy tyb=l’ ’b=Kl Md’=Nb yl’ rm’yw 4
xwlV ht’ NwVl ydbkw hpV yqm‘ M‘=l’ ’l yk : Mhyl’ yrbdb 5
rV’ NwVl ydbkw hpV yqm‘ Mybr Mym‘=l’ ’l : l’rVy tyb=l’ 6
tybw : Kyl’ w‘mVy hmh KytxlV Mhyl’ ’l=M’ Mhyrbd ‘mVt=’l 7
tyb=lk yk yl’ ‘mVl Myb’ Mny’=yk Kyl’ ‘mVl wb’y ’l l’rVy
tm‘l Myqzx Kynp=t’ yttn hnh : hmh bl=yVqw xYm=yqzx l’rVy 8
KxYm yttn rYm qzx rymVk : MxYm tm‘l qzx KxYm=t’w Mhynp 9
: hmh yrm=tyb yk Mhynpm txt=’lw Mtw’ ’ryt=’l
Kbblb xq Kyl’ rbd’ rV’ yrbd=lk=t’ Md’=Nb yl’ rm’yw 10
trm’w Mhyl’ trbdw Km‘ ynb=l’ hlwgh=l’ ’b Klw : ‘mV Kynz’bw 11
sŘ 2 ‘mV’w xwr yn’Vtw : wldxy=M’w w‘mVy=M’ hwhy ynd’ rm’ hk Mhyl’ 12
twyxh ypnk lwqw : wmwqmm hwhy=dwbk Kwrb lwdg V‘r lwq yrx’ 13
: lwdg V‘r lwqw Mtm‘l Mynpw’h lwqw htwx’=l’ hV’ twqyVm
’wb’w : hqzx yl‘ hwhy=dyw yxwr tmxb rm Kl’w ynxqtw ynt’Vn xwrw 14, 15
MV MybVwy hmh rV’w rbk=rhn=l’ MybVyh byb’ lt hlwgh=l’
Mymy t‘bV hYqm yhyw : Mkwtb MymVm Mymy t‘bV MV bV’w 16
tybl Kyttn hpY Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw 17
twm ‘Vrl yrm’b : ynmm Mtw’ trhzhw rbd ypm t‘mVw l’rVy 18
twmt
3. 19–4. 14 l’qzxy 481
wtyxl h‘Vrh wkrdm ‘Vr ryhzhl trbd ’lw wtrhzh ’lw twmt
19 =’lw ‘Vr trhzh=yk ht’w : Vqb’ Kdym wmdw twmy wnw‘b ‘Vr ’wh
: tlYh KVpn=t’ ht’w twmy wnw‘b ’wh h‘Vrh wkrdmw w‘Vrm bV
20 wynpl lwVkm yttnw lw‘ hV‘w wqdYm qydY bwVbw
hV‘ rV’ wtqdY Nrkzt ’lw twmy wt’Txb wtrhzh ’l yk twmy ’wh
21 ’whw qydY ’Tx ytlbl qydY wtrhzh yk ht’w : Vqb’ Kdym wmdw
: tlYh KVpn=t’ ht’w rhzn yk hyxy wyx ’Tx=’l
22 rbd’ MVw h‘qbh=l’ ’Y Mwq yl’ rm’yw hwhy=dy MV yl‘ yhtw
23 dwbkk dm‘ hwhy=dwbk MV=hnhw h‘qbh=l’ ’Y’w Mwq’w : Ktw’
24 yndm‘tw xwr yb=’btw : ynp=l‘ lp’w rbk=rhn=l‘ yty’r rV’
: Ktyb Kwtb rgsh ’b yl’ rm’yw yt’ rbdyw ylgr=l‘
25 ’Yt ’lw Mhb Kwrs’w Mytwb‘ Kyl‘ wntn hnh Md’=Nb ht’w
26 Vy’l Mhl hyht=’lw tml’nw Kkx=l’ qybd’ KnwVlw : Mkwtb
27 Mhyl’ trm’w Kyp=t’ xtp’ Ktw’ yrbdbw : hmh yrm tyb yk xykwm
: hmh yrm tyb yk ldxy ldxhw ‘mVy ‘mVh hwhy ynd’ rm’ hk

d ry‘ hyl‘ twqxw Kynpl htw’ httnw hnbl Kl=xq Md’=Nb ht’w
2 hlls hyl‘ tkpVw qyd hyl‘ tynbw rwYm hyl‘ httnw : MlVwry=t’
3 tbxm Kl=xq ht’w : bybs Myrk hyl‘=MyVw twnxm hyl‘ httnw
hyl’ Kynp=t’ htnykhw ry‘h Nybw Knyb lzrb ryq htw’ httnw lzrb
: l’rVy tybl ’yh tw’ hyl‘ trYw rwYmb htyhw

4 rpsm wyl‘ l’rVy=tyb Nw‘=t’ tmVw yl’mVh KdY=l‘ bkV ht’w


5 Mnw‘ ynV=t’ Kl yttn yn’w : Mnw‘=t’ ’Vt wyl‘ bkVt rV’ Mymyh
6 tylkw : l’rVy=tyb Nw‘ t’Vnw Mwy My‘Vtw tw’m=VlV Mymy rpsml
hdwhy=tyb Nw‘=t’ t’Vnw tynV ynymyh KdY=l‘ tbkVw hl’=t’
7 MlVwry rwYm=l’w : Kl wyttn hnVl Mwy hnVl Mwy Mwy My‘br’
8 Mytwb‘ Kyl‘ yttn hnhw : hyl‘ t’bnw hpwVx K‘rzw Kynp Nykt
9 NyTx Kl=xq ht’w : KrwYm ymy Ktwlk=d‘ KdY=l’ KdYm Kpht=’lw
tyV‘w dx’ ylkb Mtw’ httnw Mymskw Nxdw MyVd‘w lwpw Myr‘Vw
tw’m=VlV KdY=l‘ bkwV ht’=rV’ Mymyh rpsm Mxll Kl Mtw’
10 lqV MyrV‘ lwqVmb wnlk’t rV’ Klk’mw : wnlk’t Mwy My‘Vtw
11 t‘m Nyhh tyVV htVt hrwVmb Mymw : wnlk’t t‘=d‘ t‘m Mwyl
12 hng‘t Md’h t’Y yllgb ’yhw hnlk’t Myr‘V tg‘w : htVt t‘=d‘
: Mhyny‘l
13 rV’ Mywgb ’mT Mmxl=t’ l’rVy=ynb wlk’y hkk hwhy rm’yw
14 hlbnw h’mTm ’l yVpn hnh hwhy ynd’ hh’ rm’w : MV Mxyd’
: lwgp rVb ypb ’b=’lw ht‘=d‘w yrw‘nm ytlk’=’l hprTw
rm’yw
482 l’qzxy 4. 15–6. 3

tyV‘w Md’h yllg txt rqbh y‘wpY=t’ Kl yttn h’r yl’ rm’yw 15
: Mhyl‘ Kmxl=t’
Mxl=wlk’w MlVwryb Mxl=hTm rbV ynnh Md’=Nb yl’ rm’yw 16
Mxl wrsxy N‘ml : wtVy NwmmVbw hrwVmb Mymw hg’dbw lqVmb 17
: Mnw‘b wqmnw wyx’w Vy’ wmVnw Mymw
trb‘hw Kl hnxqt Myblgh r‘t hdx brx Kl=xq Md’=Nb ht’w h
rw’b tyVlV : Mtqlxw lqVm ynz’m Kl txqlw Knqz=l‘w KV’r=l‘ 2
hkt tyVlVh=t’ txqlw rwYmh ymy t’lmk ry‘h Kwtb ry‘bt
txqlw : Mhyrx’ qyr’ brxw xwrl hrzt tyVlVhw hytwbybs brxb 3
tklVhw xqt dw‘ Mhmw : Kypnkb Mtw’ trYw rpsmb T‘m MVm 4
tyb=lk=l’ V’=’Yt wnmm V’b Mt’ tprVw V’h Kwt=l’ Mtw’
: l’rVy
hytwbybsw hytmV Mywgh Kwtb MlVwry t’z hwhy ynd’ rm’ hk 5
twYr’h=Nm ytwqx=t’w Mywgh=Nm h‘Vrl yTpVm=t’ rmtw : twYr’ 6
: Mhb wklh=’l ytwqxw ws’m yTpVmb yk hytwbybs rV’
Mkytwbybs rV’ Mywgh=Nm Mknmh N‘y hwhy ynd’ rm’=hk Nkl 7
rV’ Mywgh yTpVmkw MtyV‘ ’l yTpVm=t’w Mtklh ’l ytwqxb
ynnh hwhy ynd’ rm’ hk Nkl : MtyV‘ ’l Mkytwbybs 8
t’ Kb ytyV‘w : Mywgh yny‘l MyTpVm Kkwtb ytyV‘w yn’=Mg Kyl‘ 9
: Kytb‘wt=lk N‘y dw‘ whmk hV‘’=’l=rV’ t’w ytyV‘=’l rV’

Kb ytyV‘w Mtwb’ wlk’y Mynbw Kkwtb Mynb wlk’y twb’ Nkl 10


yn’=yx Nkl : xwr=lkl Ktyr’V=lk=t’ ytyrzw MyTpV 11
=lkbw KyYwqV=lkb t’mT yVdqm=t’ N‘y ’l=M’ hwhy ynd’ M’n
KytVlV : lwmx’ ’l yn’=Mgw yny‘ swxt=’lw ‘rg’ yn’=Mgw Kytb‘wt 12
Kytwbybs wlpy brxb tyVlVhw Kkwtb wlky b‘rbw wtwmy rbdb
ytwxnhw yp’ hlkw : Mhyrx’ qyr’ brxw hrz’ xwr=lkl tyVylVhw 13
ytmx ytwlkb yt’nqb ytrbd hwhy yn’=yk w‘dyw ytmxnhw Mb ytmx
: rbw‘=lk yny‘l Kytwbybs rV’ Mywgb hprxlw hbrxl Knt’w : Mb 14
ytwV‘b Kytwbybs rV’ Mywgl hmVmw rswm hpwdgw hprx htyhw 15
yxlVb : ytrbd hwhy yn’ hmx twxktbw hmxbw P’b MyTpV Kb 16
Mtw’ xlV’=rV’ tyxVml wyh rV’ Mhb My‘rh b‘rh yYx=t’
Mkyl‘ ytxlVw : Mxl=hTm Mkl ytrbVw Mkyl‘ Ps’ b‘rw MktxVl 17
hwhy yn’ Kyl‘ ’yb’ brxw Kb=rb‘y Mdw rbdw KlkVw h‘r hyxw b‘r
: ytrbd
sŘ 3 l’rVy yrh=l’ Kynp MyV Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw w, 2
rm’=hk hwhy ynd’=rbd w‘mV l’rVy yrh trm’w : Mhyl’ ’bnhw 3
ynd’
6. 4–7. 15 l’qzxy 483
Mkyl‘ ’ybm yn’ ynnh tw’yglw Myqyp’l tw‘bglw Myrhl hwhy ynd’
4 ytlphw Mkynmx wrbVnw Mkytwxbzm wmVnw : Mkytwmb ytdb’w brx
5 Mhylwlg ynpl l’rVy ynb yrgp=t’ yttnw : Mkylwlg ynpl Mkyllx
6 Myr‘h MkytwbVwm lkb : Mkytwxbzm twbybs MkytwmY‘=t’ ytyrzw
wrbVnw Mkytwxbzm wmV’yw wbrxy N‘ml hnmVyt twmbhw hnbrxt
7 Mkkwtb llx lpnw : MkyV‘m wxmnw Mkynmx w‘dgnw Mkylwlg wtbVnw
8 Mywgb brx yTylp Mkl twyhb ytrtwhw : hwhy yn’=yk Mt‘dyw
9 MV=wbVn rV’ Mywgb ytw’ MkyTylp wrkzw : twYr’b Mkytwrzhb
twnzh Mhyny‘ t’w yl‘m rs=rV’ hnwzh Mbl=t’ ytrbVn rV’
: Mhytb‘wt lkl wV‘ rV’ tw‘rh=l’ Mhynpb wTqnw Mhylwlg yrx’
10 : t’zh h‘rh Mhl twV‘l ytrbd Mnx=l’ ’l hwhy yn’=yk w‘dyw

11 =lk l’ x’=rm’w Klgrb ‘qrw Kpkb hkh hwhy ynd’ rm’=hk


12 qwxrh : wlpy rbdbw b‘rb brxb rV’ l’rVy tyb tw‘r twb‘wt
ytylkw twmy b‘rb rwYnhw r’Vnhw lwpy brxb bwrqhw twmy rbdb
13 Mhylwlg Kwtb Mhyllx twyhb hwhy yn’=yk Mt‘dyw : Mb ytmx
txtw Myrhh yV’r lkb hmr h‘bg=lk l’ Mhytwxbzm twbybs
xxyn xyr MV=wntn rV’ Mwqm htb‘ hl’=lk txtw Nn‘r Z‘=lk
14 hmVmw hmmV Zr’h=t’ yttnw Mhyl‘ ydy=t’ ytyTnw : Mhylwlg lkl
: hwhy yn’=yk w‘dyw MhytwbVwm lkb htlbd rbdmm

z, 2 tmd’l hwhy ynd’ rm’=hk Md’=Nb ht’w : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
3 Kyl‘ Zqh ht‘ : Zr’h twpnk t‘br’=l‘ Zqh ’b Zq l’rVy
: Kytb‘wt=lk t’ Kyl‘ yttnw Kykrdk KytTpVw Kb yp’ ytxlVw
4 Kytwb‘wtw Nt’ Kyl‘ Kykrd yk lwmx’ ’lw Kyl‘ yny‘ swxt=’lw
5 hwhy ynd’ rm’ hk : hwhy yn’=yk Mt‘dyw Nyyht Kkwtb
6 : h’b hnh Kyl’ Zyqh Zqh ’b ’b Zq : h’b hnh h‘r tx’ h‘r
7 dh=’lw hmwhm Mwyh bwrq t‘h ’b Zr’h bVwy Kyl’ hrypYh h’b
8 KytTpVw Kb yp’ ytylkw Kyl‘ ytmx KwpV’ bwrqm ht‘ : Myrh
9 lwmx’ ’lw yny‘ swxt=’lw : Kytwb‘wt=lk t’ Kyl‘ yttnw Kykrdk
: hkm hwhy yn’ yk Mt‘dyw Nyyht Kkwtb Kytwb‘wtw Nt’ Kyl‘ Kykrdk
10, 11 smxh : Nwdzh xrp hTmh ZY hrpYh h’Yy h’b hnh Mwyh hnh
: Mhb hn=’lw Mhmhm ’lw Mnwmhm ’lw Mhm=’l ‘Vr=hTml Mq
12 Nwrx yk lb’ty=l’ rkwmhw xmVy=l’ hnwqh Mwyh ‘ygh t‘h ’b
13 Mtyx Myyxb dw‘w bwVy ’l rkmmh=l’ rkwmh yk : hnwmh=lk=l’
14 w‘qt : wqzxty ’l wtyx wnw‘b Vy’w bwVy ’l hnwmh=lk=l’ Nwzx=yk
15 brxh : hnwmh=lk=l’ ynwrx yk hmxlml Klh Ny’w lkh Nykhw ‘wqtb
ry‘b rV’w twmy brxb hdVb rV’ tybm b‘rhw rbdhw Zwxb
b‘r
484 l’qzxy 7. 16–8. 15
twy’gh ynwyk Myrhh=l’ wyhw MhyTylp wTlpw : wnlk’y rbdw b‘r 16
: Mym hnklt Mykrb=lkw hnyprt Mydyh=lk : wnw‘b Vy’ twmh Mlk 17
MhyV’r=lkbw hVwb Mynp=lk l’w twYlp Mtw’ htskw MyqV wrgxw 18
Mbhzw Mpsk hyhy hdnl Mbhzw wkylVy twYwxb Mpsk : hxrq 19
’l Mhy‘mw w‘bVy ’l MVpn hwhy trb‘ Mwyb MlyYhl lkwy=’l
Mtb‘wt ymlYw whmV Nw’gl wyd‘ ybYw : hyh Mnw‘ lwVkm=yk w’lmy 20
zbl Myrzh=dyb wyttnw : hdnl Mhl wyttn Nk=l‘ wb wV‘ MhyYwqV 21
ynwpY=t’ wllxw Mhm ynp ytwbshw : hwllxw llVl Zr’h y‘Vrlw 22
: hwllxw MyYyrp hb=w’bw
: smx h’lm ry‘hw Mymd TpVm h’lm Zr’h yk qwtrh hV‘ 23
wlxnw Myz‘ Nw’g ytbVhw Mhytb=t’ wVryw Mywg y‘r yt’bhw 24
’wbt hwh=l‘ hwh : Ny’w MwlV wVqbw ’b=hdpq : MhyVdqm 25, 26
Nhkm db’t hrwtw ’ybnm Nwzx wVqbw hyht h‘wmV=l’ h‘mVw
Zr’h=M‘ ydyw hmmV Vbly ’yVnw lb’ty Klmh : Mynqzm hY‘w 27
yn’=yk w‘dyw MTpV’ MhyTpVmbw Mtw’ hV‘’ Mkrdm hnlhbt
: hwhy
sŘ 4 ynqzw ytybb bVwy yn’ Vdxl hVmxb yVVb tyVVh hnVb yhyw x
twmd hnhw h’r’w : hwhy ynd’ dy MV yl‘ lptw ynpl MybVwy hdwhy 2
rhz=h’rmk hl‘mlw wyntmmw V’ hTmlw wyntm h’rmm V’=h’rmk
yt’ ’Vtw yV’r tYyYb ynxqyw dy tynbt xlVyw : hlmVxh Ny‘k 3
Myhl’ tw’rmb hmlVwry yt’ ’btw MymVh Nybw Zr’h=Nyb xwr
h’nqh lms bVwm MV=rV’ hnwpY hnwph tymynph r‘V xtp=l’
: h‘qbb yty’r rV’ h’rmk l’rVy yhl’ dwbk MV=hnhw : hnqmh 4
hnwpY Krd yny‘ ’V’w hnwpY Krd Kyny‘ ’n=’V Md’=Nb yl’ rm’yw 5
yl’ rm’yw : h’bb hzh h’nqh lms xbzmh r‘Vl NwpYm hnhw 6
l’rVy=tyb rV’ twldg twb‘wt MyV‘ Mhm ht’ h’rh Md’=Nb
: twldg twb‘wt h’rt bwVt dw‘w yVdqm l‘m hqxrl hp MyV‘
: ryqb dx’=rx hnhw h’r’w rYxh xtp=l’ yt’ ’byw 7
: dx’ xtp hnhw ryqb rtx’w ryqb ’n=rtx Md’=Nb yl’ rm’yw 8
: hp MyV‘ Mh rV’ tw‘rh twb‘wth=t’ h’rw ’b yl’ rm’yw 9
tyb ylwlg=lkw ZqV hmhbw Vmr tynbt=lk hnhw h’r’w ’wb’w 10
l’rVy=tyb ynqzm Vy’ My‘bVw : bybs bybs ryqh=l‘ hqxm l’rVy 11
rt‘w wdyb wtrTqm Vy’w Mhynpl Mydm‘ Mkwtb dm‘ NpV=Nb whynz’yw
ynqz rV’ Md’=Nb ty’rh yl’ rm’yw : hl‘ trTqh=Nn‘ 12
hwhy Ny’ Myrm’ yk wtykVm yrdxb Vy’ KVxb MyV‘ l’rVy=tyb
twb‘wt h’rt bwVt dw‘ yl’ rm’yw : Zr’h=t’ hwhy bz‘ wnt’ h’r 13
rV’ hwhy=tyb r‘V xtp=l’ yt’ ’byw : MyV‘ hmh=rV’ twldg 14
yl’ rm’yw : zwmth=t’ twkbm twbVy MyVnh MV=hnhw hnwpYh=l’ 15
ty’rh
8. 16–10. 8 l’qzxy 485
16 yt’ ’byw : hl’m twldg twb‘wt h’rt bwVt dw‘ Md’=Nb ty’rh
Nybw Mlw’h Nyb hwhy lkyh xtp=hnhw tymynph hwhy=tyb rYx=l’
hmdq Mhynpw hwhy lkyh=l’ Mhyrx’ Vy’ hVmxw MyrV‘k xbzmh
17 lqnh Md’=Nb ty’rh yl’ rm’yw : VmVl hmdq MtywxtVm hmhw
Zr’h=t’ w’lm=yk hp=wV‘ rV’ twb‘wth=t’ twV‘m hdwhy tybl
18 yn’=Mgw : Mp’=l’ hrwmzh=t’ MyxlV Mnhw ynsy‘khl wbVyw smx
’lw lwdg lwq ynz’b w’rqw lmx’ ’lw yny‘ swxt=’l hmxb hV‘’
T Vy’w ry‘h twdqp wbrq rm’l lwdg lwq ynz’b ’rqyw : Mtw’ ‘mV’
2 rV’ Nwyl‘h r‘V=Krdm My’b MyVn’ hVV hnhw : wdyb wtxVm ylk
Mydb Vbl Mkwtb dx’ Vy’w wdyb wYpm ylk Vy’w hnwpY hnpm
3 yhl’ dwbkw : tVxnh xbzm lY’ wdm‘yw w’byw wyntmb rpsh tsqw
’rqyw tybh Ntpm l’ wyl‘ hyh rV’ bwrkh l‘m hl‘n l’rVy
: wyntmb rpsh tsq rV’ Mydbh Vblh Vy’h=l’

4 twxYm=l‘ wt tywthw MlVwry Kwtb ry‘h Kwtb rb‘ wl’ hwhy rm’yw
: hkwtb twV‘nh twb‘wth=lk l‘ Myqn’nhw Myxn’nh MyVn’h
5 =l’w Mkyny‘ swxt=l‘ wkhw wyrx’ ry‘b wrb‘ ynz’b rm’ hl’lw
6 Vy’=lk=l‘w tyxVml wgrht MyVnw PTw hlwtbw rwxb Nqz : wlmxt
Mynqzh MyVn’b wlxyw wlxt yVdqmmw wVgt=l’ wth wyl‘=rV’
7 twrYxh=t’ w’lmw tybh=t’ w’mT Mhyl’ rm’yw : tybh ynpl rV’
8 hlp’w yn’ r’V’nw Mtwkhk yhyw : ry‘b wkhw w’Yyw w’Y Myllx
tyr’V=lk t’ ht’ tyxVmh hwhy ynd’ hh’ rm’w q‘z’w ynp=l‘
9 l’rVy=tyb Nw‘ yl’ rm’yw : MlVwry=l‘ Ktmx=t’ KkpVb l’rVy
yk hTm h’lm ry‘hw Mymd Zr’h ’lmtw d’m d’mb lwdg hdwhyw
10 yny‘ swxt=’l yn’=Mgw : h’r hwhy Ny’w Zr’h=t’ hwhy bz‘ wrm’
11 rV’ Mydbh Vbl Vy’h hnhw : yttn MV’rb Mkrd lmx’ ’lw
: yntywY rV’k ytyV‘ rm’l rbd byVm wyntmb tsqh
y ryps Nb’k Mybrkh V’r=l‘ rV’ ‘yqrh=l’ hnhw h’r’w
2 Mydbh Vbl Vy’h=l’ rm’yw : Mhyl‘ h’rn ’sk twmd h’rmk
V’=ylxg Kynpx ’lmw bwrkl txt=l’ lglgl twnyb=l’ ’b rm’yw
3 Nymym Mydm‘ Mybrkhw : yny‘l ’byw ry‘h=l‘ qrzw Mybrkl twnybm
4 hwhy=dwbk Mryw : tymynph rYxh=t’ ’lm Nn‘hw Vy’h w’bb tybl
h’lm rYxhw Nn‘h=t’ tybh ’lmyw tybh Ntpm l‘ bwrkh l‘m
5 hnYyxh rYxh=d‘ ‘mVn Mybwrkh ypnk lwqw : hwhy dwbk hgn=t’
6 xq rm’l Mydbh=Vbl Vy’h=t’ wtwYb yhyw : wrbdb ydV=l’ lwqk
7 xlVyw : Npw’h lY’ dm‘yw ’byw Mybwrkl twnybm lglgl twnybm V’
’Vyw Mybrkh twnyb rV’ V’h=l’ Mybwrkl twnybm wdy=t’ bwrkh
8 Md’=dy tynbt Mybrkl ’ryw : ’Yyw xqyw Mydbh Vbl ynpx=l’ Ntyw
txt
486 l’qzxy 10. 9–11. 15
sŘ 5 dx’ Npw’ Mybwrkh lY’ Mynpw’ h‘br’ hnhw h’r’w : Mhypnk txt 9
Ny‘k Mynpw’h h’rmw dx’ bwrkh lY’ dx’ Npw’w dx’ bwrkh lY’
Npw’h hyhy rV’k Mt‘br’l dx’ twmd Mhy’rmw : VyVrt Nb’ 10
yk Mtklb wbsy ’l wkly Mhy‘br t‘br’=l’ Mtklb : Npw’h Kwtb 11
MrVb=lkw : Mtklb wbsy ’l wkly wyrx’ V’rh hnpy=rV’ Mwqmh 12
Mt‘br’l bybs Myny‘ My’lm Mynpw’hw Mhypnkw Mhydyw Mhbgw
dx’l Mynp h‘br’w : ynz’b lglgh ’rwq Mhl Mynpw’l : Mhynpw’ 13, 14
y‘ybrhw hyr’ ynp yVylVhw Md’ ynp ynVh ynpw bwrkh ynp dx’h ynp
tklbw : rbk=rhnb yty’r rV’ hyxh ’yh Mybwrkh wmryw : rVn=ynp 15, 16
Mwrl Mhypnk=t’ Mybwrkh t’Vbw MlY’ Mynpw’h wkly Mybwrkh
Mmwrbw wdm‘y Mdm‘b : MlY’m Mh=Mg Mynpw’h wbsy=’l Zr’h l‘m 17
tybh Ntpm l‘m hwhy dwbk ’Yyw : Mhb hyxh xwr yk Mtw’ wmwry 18
Zr’h=Nm wmwryw Mhypnk=t’ Mybwrkh w’Vyw : Mybwrkh=l‘ dm‘yw 19
ynwmdqh hwhy=tyb r‘V xtp dm‘yw Mtm‘l Mynpw’hw Mt’Yb yny‘l
txt yty’r rV’ hyxh ’yh : hl‘mlm Mhyl‘ l’rVy=yhl’ dwbkw 20
h‘br’ h‘br’ : hmh Mybwrk yk ‘d’w rbk=rhnb l’rVy=yhl’ 21
twmdw : Mhypnk txt Md’ ydy twmdw dx’l Mypnk ‘br’w dx’l Mynp 22
Vy’ Mtw’w Mhy’rm rbk=rhn=l‘ yty’r rV’ Mynph hmh Mhynp
hwhy=tyb r‘V=l’ yt’ ’btw xwr yt’ ’Vtw : wkly wynp rb‘=l’ ’y
Vy’ hVmxw MyrV‘ r‘Vh xtpb hnhw hmydq hnwph ynwmdqh
: M‘h yrV whynb=Nb whyTlp=t’w rz‘=Nb hynz’y=t’ Mkwtb h’r’w

ry‘b ‘r=tY‘ MyY‘yhw Nw’ MybVxh MyVn’h hl’ Md’=Nb yl’ rm’yw 2
: rVbh wnxn’w rysh ’yh Mytb twnb bwrqb ’l Myrm’h : t’zh 3
hwhy xwr yl‘ lptw : Md’=Nb ’bnh Mhyl‘ ’bnh Nkl 4, 5
Mkxwr twl‘mw l’rVy tyb Mtrm’ Nk hwhy rm’=hk rm’ yl’ rm’yw
: llx hytYwx Mt’lmw t’zh ry‘b Mkyllx Mtybrh : hyt‘dy yn’ 6
hkwtb MtmV rV’ Mkyllx hwhy ynd’ rm’=hk Nkl 7
brxw Mt’ry brx : hkwtm ’yYwh Mkt’w rysh ’yhw rVbh hmh 8
Mkt’ yttnw hkwtm Mkt’ yt’Ywhw : hwhy ynd’ M’n Mkyl‘ ’yb’ 9
TwpV’ l’rVy lwbg=l‘ wlpt brxb : MyTpV Mkb ytyV‘w Myrz=dyb 10
wyht Mt’w rysl Mkl hyht=’l ’yh : hwhy yn’=yk Mt‘dyw Mkt’ 11
hwhy yn’=yk Mt‘dyw : Mkt’ TpV’ l’rVy lwbg=l’ rVbl hkwtb 12
rV’ Mywgh yTpVmkw MtyV‘ ’l yTpVmw Mtklh ’l yqxb rV’
ynp=l‘ lp’w tm hynb=Nb whyTlpw y’bnhk yhyw : MtyV‘ Mkytwbybs 13
tyr’V t’ hV‘ ht’ hlk hwhy ynd’ hh’ rm’w lwdg=lwq q‘z’w
: l’rVy
tyb=lkw Ktl’g yVn’ Kyx’ Kyx’ Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw 14, 15
l’rVy
11. 16–12. 19 l’qzxy 487
wnl hwhy l‘m wqxr MlVwry ybVy Mhl wrm’ rV’ hlk l’rVy
16 ynd’ rm’=hk rm’ Nkl : hVrwml Zr’h hntn ’yh
Vdqml Mhl yh’w twYr’b MytwYyph ykw Mywgb Mytqxrh yk hwhy
17 ynd’ rm’=hk rm’ Nkl : MV w’b=rV’ twYr’b T‘m
rV’ twYr’h=Nm Mkt’ ytps’w Mym‘h=Nm Mkt’ ytYbqw hwhy
18 wryshw hmV=w’bw : l’rVy tmd’=t’ Mkl yttnw Mhb MtwYpn
19 xwrw dx’ bl Mhl yttnw : hnmm hytwb‘wt=lk=t’w hyYwqV=lk=t’
bl Mhl yttnw MrVbm Nb’h bl ytrshw Mkbrqb Nt’ hVdx
20 M‘l yl=wyhw Mt’ wV‘w wrmVy yTpVm=t’w wkly ytqxb N‘ml : rVb sŘ 6
21 Klh Mbl Mhytwb‘wtw MhyYwqV bl=l’w : Myhl’l Mhl hyh’ yn’w
22 Mhypnk=t’ Mybwrkh w’Vyw : hwhy ynd’ M’n yttn MV’rb Mkrd
23 dwbk l‘yw : hl‘mlm Mhyl‘ l’rVy=yhl’ dwbkw Mtm‘l Mynpw’hw
24 ynt’Vn xwrw : ry‘l Mdqm rV’ rhh=l‘ dm‘yw ry‘h Kwt l‘m hwhy
h’rmh yl‘m l‘yw Myhl’ xwrb h’rmb hlwgh=l’ hmydVk yn’ybtw
25 : yn’rh rV’ hwhy yrbd=lk t’ hlwgh=l’ rbd’w : yty’r rV’
by, 2 yrmh=tyb Kwtb Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
’lw ‘mVl Mhl Mynz’ w’r ’lw tw’rl Mhl Myny‘ rV’ bVy ht’
3 ylk Kl hV‘ Md’=Nb ht’w : Mh yrm tyb yk w‘mV
ylw’ Mhyny‘l rx’ Mwqm=l’ Kmwqmm tylgw Mhyny‘l Mmwy hlgw hlwg
4 ht’w Mhyny‘l Mmwy hlwg ylkk Kylk t’Ywhw : hmh yrm tyb yk w’ry
5 t’Ywhw ryqb Kl=rtx Mhyny‘l : hlwg y’Ywmk Mhyny‘l br‘b ’Yt
6 h’rt ’lw hskt Kynp ’yYwt hTl‘b ’Vt Ptk=l‘ Mhyny‘l : wb
7 ylk ytywY rV’k Nk V‘’w : l’rVy tybl Kyttn tpwm=yk Zr’h=t’
yt’Ywh hTl‘b dyb ryqb yl=ytrtx br‘bw Mmwy hlwg ylkk yt’Ywh
: Mhyny‘l yt’Vn Ptk=l‘
8, 9 tyb Kyl’ wrm’ ’lh Md’=Nb : rm’l rqbb yl’ hwhy=rbd yhyw
10 hwhy ynd’ rm’ hk Mhyl’ rm’ : hV‘ ht’ hm yrmh tyb l’rVy
: Mkwtb hmh=rV’ l’rVy tyb=lkw MlVwryb hzh ’Vmh ’yVnh
11 : wkly ybVb hlwgb Mhl hV‘y Nk ytyV‘ rV’k Mktpwm yn’ rm’
12 ’yYwhl wrtxy ryqb ’Yyw hTl‘b ’Vy Ptk=l’ Mkwtb=rV’ ’yVnhw
13 ytVrpw : Zr’h=t’ ’wh Ny‘l h’ry=’l rV’ N‘y hsky wynp wb
MydVk Zr’ hlbb wt’ yt’bhw ytdwYmb Vptnw wyl‘ ytVr=t’
14 wypg’=lkw hrz‘ wytbybs rV’ lkw : twmy MVw h’ry=’l htw’w
15 yYyphb hwhy yn’=yk w‘dyw : Mhyrx’ qyr’ brxw xwr=lkl hrz’
16 brxm rpsm yVn’ Mhm ytrtwhw : twYr’b Mtw’ ytyrzw Mywgb Mtw’
MV w’b=rV’ Mywgb Mhytwb‘wt=lk=t’ wrpsy N‘ml rbdmw b‘rm
17, 18 Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw : hwhy yn’=yk w‘dyw
19 M‘=l’ trm’w : htVt hg’dbw hzgrb Kymymw lk’t V‘rb Kmxl
Zr’h
488 l’qzxy 12. 20–13. 17
Mmxl l’rVy tmd’=l’ MlVwry ybVwyl hwhy ynd’ rm’=hk Zr’h
h’lmm hYr’ MVt N‘ml wtVy NwmmVb Mhymymw wlk’y hg’db
hmmV Zr’hw hnbrxt twbVwnh Myr‘hw : hb MybVyh=lk smxm 20
: hwhy yn’=yk Mt‘dyw hyht
tmd’=l‘ Mkl hzh lVmh=hm Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw 21, 22
rm’=hk Mhyl’ rm’ Nkl : Nwzx=lk db’w Mymyh wkr’y rm’l l’rVy 23
yk l’rVyb dw‘ wt’ wlVmy=’lw hzh lVmh=t’ ytbVh hwhy ynd’
Nwzx=lk dw‘ hyhy ’l yk : Nwzx=lk rbdw Mymyh wbrq Mhyl’ rbd=M’ 24
rV’ t’ rbd’ hwhy yn’ yk : l’rVy tyb Kwtb qlx Msqmw ’wV 25
rbd rbd’ yrmh tyb Mkymyb yk dw‘ KVmt ’l hV‘yw rbd rbd’
: hwhy ynd’ M’n wytyV‘w
Nwzxh Myrm’ l’rVy=tyb hnh Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw 26, 27
rm’ Nkl : ’bn ’wh twqwxr Myt‘lw Mybr Mymyl hzx ’wh=rV’ 28
rbd rbd’ rV’ yrbd=lk dw‘ KVmt=’l hwhy ynd’ rm’ hk Mhyl’
: hwhy ynd’ M’n hV‘yw
My’bnh l’rVy y’ybn=l’ ’bnh Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw gy, 2
ywh hwhy ynd’ rm’ hk : hwhy=rbd w‘mV Mblm y’ybnl trm’w 3
Myl‘Vk : w’r ytlblw Mxwr rx’ Myklh rV’ Mylbnh My’ybnh=l‘ 4
rdg wrdgtw twYrpb Mtyl‘ ’l : wyh l’rVy Ky’ybn twbrxb 5
bzk Msqw ’wV wzx : hwhy Mwyb hmxlmb dm‘l l’rVy tyb=l‘ 6
=hzxm ’wlh : rbd Myql wlxyw MxlV ’l hwhyw hwhy=M’n Myrm’h 7
: ytrbd ’l yn’w hwhy=M’n Myrm’w Mtrm’ bzk Msqmw Mtyzx ’wV

Mkyl’ ynnh Nkl bzk Mtyzxw ’wV Mkrbd N‘y hwhy ynd’ rm’ hk Nkl 8
bzk Mymsqhw ’wV Myzxh My’ybnh=l’ ydy htyhw : hwhy ynd’ M’n 9
l’rVy tmd’=l’w wbtky ’l l’rVy=tyb btkbw wyhy=’l ym‘ dwsb
rm’l ym‘=t’ w‘Th N‘ybw N‘y : hwhy ynd’ yn’ yk Mt‘dyw w’by ’l 10
yxT=l’ rm’ : lpt wt’ MyxT Mnhw Zyx hnb ’whw MwlV Ny’w MwlV 11
twr‘s xwrw hnlpt Vybgl’ ynb’ hnt’w PTwV MVg hyh lpyw lpt
: MtxT rV’ xyTh hy’ Mkyl’ rm’y ’wlh ryqh lpn hnhw : ‘qbt 12

yp’b PTV MVgw ytmxb twr‘s=xwr yt‘qbw hwhy ynd’ rm’ hk Nkl 13
MtxT=rV’ ryqh=t’ ytsrhw : hlkl hmxb Vybgl’ ynb’w hyhy 14
Mt‘dyw hkwtb Mtylkw hlpnw wdsy hlgnw Zr’h=l’ whyt‘ghw lpt
Ny’ Mkl rm’w lpt wt’ MyxTbw ryqb ytmx=t’ ytylkw : hwhy yn’=yk 15
hl Myzxhw MlVwry=l’ My’bnh l’rVy y’ybn : wt’ MyxTh Ny’w ryqh 16
: hwhy ynd’ M’n MlV Ny’w MlV Nwzx
’bnhw Nhblm tw’bntmh Km‘ twnb=l’ Kynp MyV Md’=Nb ht’w 17
Nhyl‘
13. 18–14. 16 l’qzxy 489
18 l‘ twtsk twrptml ywh hwhy ynd’ rm’=hk trm’w : Nhyl‘
twVpn ddwYl hmwq=lk V’r=l‘ twxpsmh twV‘w ydy ylyY’=lk
19 yt’ hnllxtw : hnyyxt hnkl twVpnw ym‘l hnddwYt twVpnh
=’l rV’ twVpn tymhl Mxl ytwtpbw Myr‘V yl‘Vb ym‘=l’
: bzk y‘mV ym‘l Mkbzkb hnyyxt=’l rV’ twVpn twyxlw hntwmt
20 rV’ hnkytwtsk=l’ ynnh hwhy ynd’ rm’=hk Nkl
Mkyt‘wrz l‘m Mt’ yt‘rqw twxrpl twVpnh=t’ MV twddYm hnt’
21 yt‘rqw : txrpl MyVpn=t’ twddYm Mt’ rV’ twVpnh=t’ ytxlVw
hdwYml Nkdyb dw‘ wyhy=’lw Nkdym ym‘=t’ ytlYhw Mkytxpsm=t’
22 wytb’kh ’l yn’w rqV qydY=bl tw’kh N‘y : hwhy yn’=yk Nt‘dyw
23 ’l ’wV Nkl : wtyxhl ‘rh wkrdm bwV=ytlbl ‘Vr ydy qzxlw
yn’=yk Nt‘dyw Nkdym ym‘=t’ ytlYhw dw‘ hnmsqt=’l Msqw hnyzxt
dy : ynpl wbVyw l’rVy ynqzm MyVn’ yl’ ’wbyw : hwhy

2, 3 Mhylwlg wl‘h hl’h MyVn’h Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw sŘ 7


4 Nkl : Mhl Vrd’ Vrd’h Mhynp xkn wntn Mnw‘ lwVkmw Mbl=l‘
l’rVy tybm Vy’ Vy’ hwhy ynd’ rm’=hk Mhyl’ trm’w Mtw’=rbd
’bw wynp xkn MyVy wnw‘ lwVkmw wbl=l’ wylwlg=t’ hl‘y rV’
5 =t’ Vpt N‘ml : wylwlg brb hb wl ytyn‘n hwhy yn’ ’ybnh=l’
: Mlk Mhylwlgb yl‘m wrzn rV’ Mblb l’rVy=tyb

6 l‘m wbyVhw wbwV hwhy ynd’ rm’ hk l’rVy tyb=l’ rm’ Nkl
7 tybm Vy’ Vy’ yk : Mkynp wbyVh Mkytb‘wt=lk l‘mw Mkylwlg
wbl=l’ wylwlg l‘yw yrx’m rznyw l’rVyb rwgy=rV’ rghmw l’rVy
hwhy yn’ yb wl=Vrdl ’ybnh=l’ ’bw wynp xkn MyVy wnw‘ lwVkmw
8 MylVmlw tw’l whytmVhw ’whh Vy’b ynp yttnw : yb wl=hn‘n
9 =yk ’ybnhw : hwhy yn’=yk Mt‘dyw ym‘ Kwtm wytrkhw
ydy=t’ ytyTnw ’whh ’ybnh t’ ytytp hwhy yn’ rbd rbdw htpy
10 Nw‘k Vrdh Nw‘k Mnw‘ w’Vnw : l’rVy ym‘ Kwtm wytdmVhw wyl‘
11 dw‘ w’mTy=’lw yrx’m l’rVy=tyb dw‘ w‘ty=’l N‘ml : hyhy ’ybnh
: hwhy ynd’ M’n Myhl’l Mhl hyh’ yn’w M‘l yl wyhw Mhy‘Vp=lkb

12, 13 l‘m=l‘ml yl=’Txt yk Zr’ Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw


ytrkhw b‘r hb=ytxlVhw Mxl=hTm hl ytrbVw hyl‘ ydy ytyTnw
14 l’nd xn hkwtb hl’h MyVn’h tVlV wyhw : hmhbw Md’ hnmm
15 h‘r hyx=wl : hwhy ynd’ M’n MVpn wlYny MtqdYb hmh bwy’w
16 tVlV : hyxh ynpm rbw‘ ylbm hmmV htyhw htlkVw Zr’b ryb‘’
twnb=M’w Mynb=M’ hwhy ynd’ M’n yn’=yx hkwtb hl’h MyVn’h
wlyYy
490 l’qzxy 14. 17–16. 13
Zr’h=l‘ ’yb’ brx w’ : hmmV hyht Zr’hw wlYny Mdbl hmh wlyYy 17
tVlVw : hmhbw Md’ hnmm ytrkhw Zr’b rb‘t brx ytrm’w ’yhh 18
yk twnbw Mynb wlyYy ’l hwhy ynd’ M’n yn’=yx hkwtb hl’h MyVn’h
hyl‘ ytmx ytkpVw ’yhh Zr’h=l’ xlV’ rbd w’ : wlYny Mdbl Mh 19
yn’=yx hkwtb bwy’w l’nd xnw : hmhbw Md’ hnmm tyrkhl Mdb 20
: MVpn wlyYy MtqdYb hmh wlyYy tb=M’ Nb=M’ hwhy ynd’ M’n
My‘rh yTpV t‘br’=yk P’ hwhy ynd’ rm’ hk yk 21
hnmm tyrkhl MlVwry=l’ ytxlV rbdw h‘r hyxw b‘rw brx
Mnh twnbw Mynb My’Ywmh hTlp hb=hrtwn hnhw : hmhbw Md’ 22
h‘rh=l‘ Mtmxnw Mtwlyl‘=t’w Mkrd=t’ Mty’rw Mkyl’ My’Ywy
Mkt’ wmxnw : hyl‘ yt’bh rV’=lk t’ MlVwry=l‘ yt’bh rV’ 23
t’ ytyV‘ Mnx ’l yk Mt‘dyw Mtwlyl‘=t’w Mkrd=t’ w’rt=yk
hwhy=rbd yhyw : hwhy ynd’ M’n hb ytyV‘=rV’=lk wT
rV’ hrwmzh Z‘=lkm Npgh=Z‘ hyhy=hm Md’=Nb : rm’l yl’ 2
wnmm wxqy=M’ hk’lml twV‘l Z‘ wnmm xqyh : r‘yh yY‘b hyh 3
wytwYq ynV t’ hlk’l Ntn V’l hnh : ylk=lk wyl‘ twltl dty 4
’l Mymt wtwyhb hnh : hk’lml xlYyh rxn wkwtw V’h hlk’ 5
: hk’lml dw‘ hV‘nw rxyw whtlk’ V’=yk P’ hk’lml hV‘y

wyttn=rV’ r‘yh Z‘b Npgh=Z‘ rV’k hwhy ynd’ rm’ hk Nkl 6


V’hm Mhb ynp=t’ yttnw : MlVwry ybVy=t’ yttn Nk hlk’l V’l 7
yttnw : Mhb ynp=t’ ymwVb hwhy yn’=yk Mt‘dyw Mlk’t V’hw w’Yy 8
: hwhy ynd’ M’n l‘m wl‘m N‘y hmmV Zr’h=t’

: hytb‘wt=t’ MlVwry=t’ ‘dwh Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw zT, 2


yn‘nkh Zr’m Kytdlmw Kytrkm MlVwryl hwhy ynd’ rm’=hk trm’w 3
trk=’l Kt’ tdlwh Mwyb Kytwdlwmw : tytx Km’w yrm’h Kyb’ 4
: tltx ’l ltxhw txlmh ’l xlmhw y‘Vml tYxr=’l Mymbw KrV
yklVtw Kyl‘ hlmxl hl’m tx’ Kl twV‘l Ny‘ Kyl‘ hsx=’l 5
K’r’w Kyl‘ rb‘’w : Kt’ tdlh Mwyb KVpn l‘gb hdVh ynp=l’ 6
hbbr : yyx Kymdb Kl rm’w yyx Kymdb Kl rm’w Kymdb tsswbtm 7
wnkn MydV Myyd‘ yd‘b y’btw yldgtw ybrtw Kyttn hdVh xmYk
t‘ Kt‘ hnhw K’r’w Kyl‘ rb‘’w : hyr‘w Mr‘ t’w xmY Kr‘Vw 8
tyrbb ’wb’w Kl ‘bV’w Ktwr‘ hsk’w Kyl‘ ypnk Vrp’w Mydd
Kyl‘m Kymd PTV’w Mymb KYxr’w : yl yyhtw hwhy ynd’ M’n Kt’ 9
Ksk’w VVb KVbx’w Vxt Kl‘n’w hmqr KVybl’w : NmVb Kks’w 10
Nt’w : Knwrg=l‘ dybrw Kydy=l‘ MydymY hnt’w yd‘ Kd‘’w : yVm 11, 12
bhz yd‘tw : KV’rb tr’pt trT‘w Kynz’=l‘ Mylyg‘w Kp’=l‘ Mzn 13
Pskw
16. 14–43 l’qzxy 491
ypytw ytlk’ NmVw Vbdw tls hmqrw yVmw yVV KVwblmw Pskw
14 lylk yk Kypyb Mywgb MV Kl ’Yyw : hkwlml yxlYtw d’m d’mb sŘ 8
15 ynztw Kypyb yxTbtw : hwhy ynd’ M’n Kyl‘ ytmV=rV’ yrdhb ’wh
16 Kydgbm yxqtw : yhy=wl rbw‘=lk=l‘ Kytwnzt=t’ ykpVtw KmV=l‘
17 yxqtw : hyhy ’lw tw’b ’l Mhyl‘ ynztw tw’lT twmb Kl=yV‘tw
rkz ymlY Kl=yV‘tw Kl yttn rV’ ypskmw ybhzm Ktr’pt ylk
18 yttn ytrTqw ynmVw Mysktw Ktmqr ydgb=t’ yxqtw : Mb=ynztw
19 whyttnw Kytlk’h Vbdw NmVw tls Kl yttn=rV’ ymxlw : Mhynpl
20 Kytwnb=t’w Kynb=t’ yxqtw : hwhy ynd’ M’n yhyw xxyn xyrl Mhynpl
21 ynb=t’ yTxVtw : Ktwnztm T‘mh lwk’l Mhl Myxbztw yl tdly rV’
22 ytrkz ’l Kytnztw Kytb‘wt=lk t’w : Mhl Mtw’ ryb‘hb Mynttw
23 yrx’ yhyw : tyyh Kmdb tsswbtm hyr‘w Mr‘ Ktwyhb Kyrw‘n ymy=t’
24 hmr Kl=yV‘tw bg Kl=ynbtw : hwhy ynd’ M’n Kl yw’ yw’ Kt‘r=lk
25 yqVptw Kypy=t’ yb‘ttw Ktmr tynb Krd V’r=lk=l’ : bwxr=lkb
26 KynkV MyrYm=ynb=l’ ynztw : Ktnzt=t’ ybrtw rbw‘=lkl Kylgr=t’
27 Kyl‘ ydy ytyTn hnhw : ynsy‘khl Ktnzt=t’ ybrtw rVb yldg
Kkrdm twmlknh MytVlp twnb Kytw’nV Vpnb Knt’w Kqx ‘rg’w
28 : t‘bV ’l Mgw Mynztw Kt‘bV ytlbm rwV’ ynb=l’ ynztw : hmz
29, 30 hm : t‘bV ’l t’zb=Mgw hmydVk N‘nk Zr’=l’ Ktwnzt=t’ ybrtw
hnwz=hV’ hV‘m hl’=lk=t’ KtwV‘b hwhy ynd’ M’n Ktbl hlm’
31 bwxr=lkb ytyV‘ Ktmrw Krd=lk V’rb Kbg Kytwnbb : tTlV
32 xqt hVy’ txt tp’nmh hV’h : Nnt’ slql hnwzk ytyyh=’lw
33 Kybh’m=lkl Kyndn=t’ ttn t’w hdn=wnty twnz=lkl : Myrz=t’
34 MyVnh=Nm Kph Kb=yhyw : Kytwnztb bybsm Kyl’ ’wbl Mtw’ ydxVtw
: Kphl yhtw Kl=Ntn ’l Nnt’w Nnt’ Kttbw hnwz ’l Kyrx’w Kytwnztb
35 : hwhy=rbd y‘mV hnwz Nkl
36 Kytwnztb Ktwr‘ hlgtw KtVxn KpVh N‘y hwhy ynd’ rm’=hk
: Mhl ttn rV’ Kynb ymdkw Kytwb‘wt ylwlg=lk l‘w Kybh’m=l‘
37 rV’=lk t’w Mhyl‘ tbr‘ rV’ Kybh’m=lk=t’ Zbqm ynnh Nkl
Ktwr‘ ytylgw bybsm Kyl‘ Mt’ ytYbqw t’nV rV’=lk l‘ tbh’
38 Md tkpVw twp’n yTpVm KytTpVw : Ktwr‘=lk=t’ w’rw Mhl’
39 Kytmr wYtnw Kbg wsrhw Mdyb Ktw’ yttnw : h’nqw hmx Md Kyttnw
: hyr‘w Mry‘ Kwxynhw Ktr’pt ylk wxqlw Kydgb Ktw’ wTyVphw
40, 41 Kytb wprVw : Mtwbrxb Kwqtbw Nb’b Ktw’ wmgrw lhq Kyl‘ wl‘hw
Nnt’=Mgw hnwzm KytbVhw twbr MyVn yny‘l MyTpV Kb=wV‘w V’b
42 ’lw ytTqVw Kmm yt’nq hrsw Kb ytmx ytxnhw : dw‘=yntt ’l
43 hl’=lkb yl=yzgrtw Kyrw‘n ymy=t’ ytrkz=’l rV’ N‘y : dw‘ s‘k’
hmzh=t’ ytyV‘ ’lw hwhy ynd’ M’n yttn V’rb Kkrd ’h yn’=Mgw
l‘
492 l’qzxy 16. 44–17. 9
: htb hm’k rm’l lVmy Kyl‘ lVmh=lk hnh : Kytb‘wt=lk l‘ 44
NhyVn’ wl‘g rV’ t’ Ktwx’ twx’w hynbw hVy’ tl‘g t’ Km’=tb 45
hytwnbw ’yh NwrmV hlwdgh Ktwx’w : yrm’ Nkyb’w tytx Nkm’ Nhynbw 46
Mds Knymym tbVwyh Kmm hnTqh Ktwx’w Klw’mV=l‘ tbVwyh
ytxVtw Tq T‘mk ytyV‘ Nhytwb‘wtkw tklh Nhykrdb ’lw : hytwnbw 47
’yh Ktwx’ Mds htV‘=M’ hwhy ynd’ M’n yn’=yx : Kykrd=lkb Nhm 48
Ktwx’ Mds Nw‘ hyh hz=hnh : Kytwnbw t’ tyV‘ rV’k hytwnbw 49
’l Nwyb’w yn‘=dyw hytwnblw hl hyh TqVh twlVw Mxl=t‘bV Nw’g
: yty’r rV’k Nht’ rys’w ynpl hb‘wt hnyV‘tw hnyhbgtw : hqyzxh 50
Kytwb‘wt=t’ ybrtw h’Tx ’l Kyt’Tx yYxk NwrmVw 51
t’=Mg : ytyV‘ rV’ Kytwb‘wt=lkb Ktwx’=t’ yqdYtw hnhm 52
Nhm tb‘th=rV’ Kyt’Txb Ktwx’l tllp rV’ Ktmlk y’V
ytbVw : Ktwyx’ KtqdYb Ktmlk y’Vw yVwb t’=Mgw Kmm hnqdYt 53
hytwnbw NwrmV tybV=t’w hytwnbw Mds tybV=t’ NhtybV=t’
rV’ lkm tmlknw Ktmlk y’Vt N‘ml : hnhkwtb KytybV tybVw 54
NwrmVw Ntmdql NbVt hytwnbw Mds Kytwx’w : Nt’ Kmxnb tyV‘ 55
htyh ’wlw : Nktmdql hnybVt Kytwnbw t’w Ntmdql NbVt hytwnbw 56
wmk Kt‘r hlgt MrTb : Kynw’g Mwyb Kypb h‘wmVl Ktwx’ Mds 57
Ktw’ twT’Vh MytVlp twnb hytwbybs=lkw Mr’=twnb tprx t‘
: hwhy M’n Myt’Vn t’ Kytwb‘wt=t’w Ktmz=t’ : bybsm 58
sŘ 9 hl’ tyzb=rV’ tyV‘ rV’k Ktw’ tyV‘w hwhy ynd’ rm’ hk yk 59
Kl ytwmqhw Kyrw‘n ymyb Ktw’ ytyrb=t’ yn’ ytrkzw : tyrb rphl 60
twldgh Kytwx’=t’ Ktxqb tmlknw Kykrd=t’ trkzw : Mlw‘ tyrb 61
ytwmyqhw : Ktyrbm ’lw twnbl Kl Nht’ yttnw Kmm twnTqh=l’ Kmm 62
’lw tVbw yrkzt N‘ml : hwhy yn’=yk t‘dyw Kt’ ytyrb=t’ yn’ 63
tyV‘ rV’=lkl Kl=yrpkb Ktmlk ynpm hp Nwxtp dw‘ Kl=hyhy
Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw : hwhy ynd’ M’n zy, 2
hwhy ynd’ rm’=hk trm’w : l’rVy tyb=l’ lVm lVmw hdyx dwx 3
hmqrh wl=rV’ hYwnh ’lm rb’h Kr’ Mypnkh lwdg lwdgh rVnh
wh’ybyw PTq wytwqyny V’r t’ : zr’h trmY=t’ xqyw Nwnblh=l’ ’b 4
‘rz=hdVb whntyw Zr’h ‘rzm xqyw : wmV Mylkr ry‘b N‘nk Zr’=l’ 5
tlpV txrs Npgl yhyw xmYyw : wmV hpYpY Mybr Mym=l‘ xq 6
Mydb V‘tw Npgl yhtw wyhy wytxt wyVrVw wyl’ wytwyld twnpl hmwq
hnhw hYwn=brw Mypnk lwdg lwdg dx’=rVn yhyw : twr’p xlVtw 7
htw’ twqVhl wl=hxlV wytwyldw wyl‘ hyVrV hnpk t’zh Npgh
twV‘l hlwtV ’yh Mybr Mym=l’ bwT hdV=l’ : h‘Tm twgr‘m 8
xlYt hwhy ynd’ rm’ hk rm’ : trd’ Npgl twyhl yrp t’Vlw Pn‘ 9
Vbyt hxmY yprT=lk Vbyw sswqy hyrp=t’w qtny hyVrV=t’ ’wlh
‘rzb=’lw
17. 10–18. 13 l’qzxy 493
10 hlwtV hnhw : hyVrVm htw’ tw’Vml br=M‘bw hlwdg ‘rzb=’lw
hxmY tgr‘=l‘ Vby Vbyt Mydqh xwr hb t‘gk ’wlh xlYth
11, 12 tybl ’n=rm’ : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw : Vbyt
xqyw MlVwry lbb=Klm ’b=hnh rm’ hl’=hm Mt‘dy ’lh yrmh
13 hkwlmh ‘rzm xqyw : hlbb wyl’ Mtw’ ’byw hyrV=t’w hklm=t’
14 twyhl : xql Zr’h yly’=t’w hl’b wt’ ’byw tyrb wt’ trkyw
15 wb=drmyw : hdm‘l wtyrb=t’ rmVl ’Vnth ytlbl hlpV hklmm
hV‘h Tlmyh xlYyh br=M‘w Mysws wl=ttl MyrYm wyk’lm xlVl
16 Mwqmb ’l=M’ hwhy ynd’ M’n yn’=yx : Tlmnw tyrb rphw hl’
wtyrb=t’ rph rV’w wtl’=t’ hzb rV’ wt’ Kylmmh Klmh
17 wtw’ hV‘y br lhqbw lwdg lyxb ’lw : twmy lbb=Kwtb wt’
: twbr twVpn tyrkhl qyd twnbbw hlls KpVb hmxlmb h‘rp
18 : Tlmy ’l hV‘ hl’=lkw wdy Ntn hnhw tyrb rphl hl’ hzbw
19 rV’ ytl’ ’l=M’ yn’=yx hwhy ynd’ rm’=hk Nkl
20 Vptnw ytVr wyl‘ ytVrpw : wV’rb wyttnw ryph rV’ ytyrbw hzb
: yb=l‘m rV’ wl‘m MV wt’ ytTpVnw hlbb whytw’ybhw ytdwYmb
21 wVrpy xwr=lkl Myr’Vnhw wlpy brxb wypg’=lkb wxrbm=lk t’w
: ytrbd hwhy yn’ yk Mt‘dyw
22 V’rm yttnw hmrh zr’h trmYm yn’ ytxqlw hwhy ynd’ rm’ hk
23 l’rVy Mwrm rhb : lwltw hbg=rh l‘ yn’ ytltVw PTq’ Kr wytwqny
lk wytxt wnkVw ryd’ zr’l hyhw yrp hV‘w Pn‘ ’Vnw wnltV’
24 yn’ yk hdVh yY‘=lk w‘dyw : hnkVt wytwyld lYb Pnk=lk rwpY
ytxrphw xl Z‘ ytVbwh lpV Z‘ ythbgh hbg Z‘ ytlpVh hwhy
xy yl’ hwhy=rbd yhyw : ytyV‘w ytrbd hwhy yn’ Vby Z‘
2 l’rVy tmd’=l‘ hzh lVmh=t’ MylVm Mt’ Mkl=hm : rm’l
3 ynd’ M’n yn’=yx : hnyhqt Mynbh ynVw rsb wlk’y twb’ rm’l
4 twVpnh=lk Nh : l’rVyb hzh lVmh lVm dw‘ Mkl hyhy=M’ hwhy
: twmt ’yh t’Txh Vpnh hnh=yl Nbh Vpnkw b’h Vpnk hnh yl
5, 6 Myrhh=l’ : hqdYw TpVm hV‘w qydY hyhy=yk Vy’w
’l wh‘r tV’=t’w l’rVy tyb ylwlg=l’ ’Vn ’l wyny‘w lk’ ’l
7 hlzg byVy bwx wtlbx hnwy ’l Vy’w : brqy ’l hdn hV’=l’w ’mT
8 tybrtw Nty=’l KVnb : dgb=hsky Mry‘w Nty b‘rl wmxl lzgy ’l
9 ytwqxb : Vy’l Vy’ Nyb hV‘y tm’ TpVm wdy byVy lw‘m xqy ’l sŘ 10
: hwhy ynd’ M’n hyxy hyx ’wh qydY tm’ twV‘l rmV yTpVmw Klhy
10, 11 hl’=lk=t’ ’whw : hl’m dx’m x’ hV‘w Md KpV Zyrp=Nb dylwhw
12 Nwyb’w yn‘ : ’mT wh‘r tV’=t’w lk’ Myrhh=l’ Mg yk hV‘ ’l
: hV‘ hb‘wt wyny‘ ’Vn Mylwlgh=l’w byVy ’l lbx lzg twlzg hnwh
13 hV‘ hl’h twb‘wth=lk t’ hyxy ’l yxw xql tybrtw Ntn KVnb
twm
494 l’qzxy 18. 14–19. 9
wyb’ t’Tx=lk=t’ ’ryw Nb dylwh hnhw : hyhy wb wymd tmwy twm 14
’l wyny‘w lk’ ’l Myrhh=l‘ : Nhk hV‘y ’lw h’ryw hV‘ rV’ 15
hnwh ’l Vy’w : ’mT ’l wh‘r tV’=t’ l’rVy tyb ylwlg=l’ ’Vn 16
yn‘m : dgb=hsk Mwr‘w Ntn b‘rl wmxl lzg ’l hlzgw lbx ’l lbx 17
’l ’wh Klh ytwqxb hV‘ yTpVm xql ’l tybrtw KVn wdy byVh
rV’w x’ lzg lzg qV‘ qV‘=yk wyb’ : hyxy hyx wyb’ Nw‘b twmy 18
’Vn=’l ‘dm Mtrm’w : wnw‘b tm=hnhw wym‘ Kwtb hV‘ bwT=’l 19
hV‘yw rmV ytwqx=lk t’ hV‘ hqdYw TpVm Nbhw b’h Nw‘b Nbh
b’w b’h Nw‘b ’Vy=’l Nb twmt ’yh t’Txh Vpnh : hyxy hyx Mt’ 20
: hyht wyl‘ ‘Vr t‘Vrw hyht wyl‘ qydYh tqdY Nbh Nw‘b ’Vy ’l

hV‘w ytwqx=lk=t’ rmVw hV‘ rV’ wt’Tx=lkm bwVy yk ‘Vrhw 21


wrkzy ’l hV‘ rV’ wy‘Vp=lk : twmy ’l hyxy hyx hqdYw TpVm 22
hwhy ynd’ M’n ‘Vr twm Zpx’ Zpxh : hyxy hV‘=rV’ wtqdYb wl 23
: hyxw wykrdm wbwVb ’wlh
‘Vrh hV‘=rV’ twb‘wth lkk lw‘ hV‘w wtqdYm qydY bwVbw 24
l‘m=rV’ wl‘mb hnrkzt ’l hV‘=rV’ wtqdY=lk yxw hV‘y
’n=w‘mV ynd’ Krd Nkty ’l Mtrm’w : twmy Mb ’Tx=rV’ wt’Txbw 25
qydY bwVb : wnkty ’l Mkykrd ’lh Nkty ’l ykrdh l’rVy tyb 26
: twmy hV‘=rV’ wlw‘b Mhyl‘ tmw lw‘ hV‘w wtqdYm

wVpn=t’ ’wh hqdYw TpVm V‘yw hV‘ rV’ wt‘Vrm ‘Vr bwVbw 27
wrm’w : twmy ’l hyxy wyx hV‘ rV’ wy‘Vp=lkm bwVyw h’ryw : hyxy 28, 29
’lh l’rVy tyb wnkty ’l ykrdh ynd’ Krd Nkty ’l l’rVy tyb
M’n l’rVy tyb Mkt’ TpV’ wykrdk Vy’ Nkl : Nkty ’l Mkykrd 30
: Nw‘ lwVkml Mkl hyhy=’lw Mky‘Vp=lkm wbyVhw wbwV hwhy ynd’
bl Mkl wV‘w Mb Mt‘Vp rV’ Mky‘Vp=lk=t’ Mkyl‘m wkylVh 31
tmh twmb Zpx’ ’l yk : l’rVy tyb wtmt hmlw hVdx xwrw Vdx 32
: wyxw wbyVhw hwhy ynd’ M’n
twyr’ Nyb ’ybl Km’ hm trm’w : l’rVy y’yVn=l’ hnyq ’V ht’w Ty, 2
hyh rypk hyrgm dx’ l‘tw : hyrwg htbr Myrpk Kwtb hYbr 3
Vptn MtxVb Mywg wyl’ w‘mVyw : lk’ Md’ PrT=PrTl dmlyw 4
htwqt hdb’ hlxwn yk ’rtw : MyrYm Zr’=l’ Myxxb wh’byw 5
hyh rypk twyr’=Kwtb Klhtyw : whtmV rypk hyrgm dx’ xqtw 6
MVtw byrxh Mhyr‘w wytwnml’ ‘dyw : lk’ Md’ PrT=PrTl dmlyw 7
wVrpyw twnydmm bybs Mywg wyl‘ wntyw : wtg’V lwqm h’lmw Zr’ 8
Klm=l’ wh’byw Myxxb rgwsb whntyw : Vptn MtxVb MtVr wyl‘ 9
: l’rVy yrh=l’ dw‘ wlwq ‘mVy=’l N‘ml twdYmb wh’by lbb
Km’
19. 10–20. 21 l’qzxy 495

10 : Mybr Mymm htyh hpn‘w hyrp hlwtV Mym=l‘ Kmdb Npgk Km’
11 Mytb‘ Nyb=l‘ wtmwq hbgtw MylVm yTbV=l’ z‘ twTm hl=wyhyw
12 Mydqh xwrw hklVh Zr’l hmxb Vttw : wytyld brb whbgb ’ryw
13 hlwtV ht‘w : whtlk’ V’ hz‘ hTm wVbyw wqrpth hyrp Vybwh
14 =’lw hlk’ hyrp hydb hTmm V’ ’Ytw : ’mYw hyY Zr’b rbdmb
: hnyql yhtw ’yh hnyq lwVml TbV z‘=hTm hb hyh

k l’rVy ynqzm MyVn’ w’b Vdxl rwV‘b yVmxb ty‘ybVh hnVb yhyw sŘ 11
: ynpl wbVyw hwhy=t’ Vrdl
2, 3 trm’w l’rVy ynqz=t’ rbd Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
Vrd’=M’ yn’=yx My’b Mt’ yt’ Vrdlh hwhy ynd’ rm’ hk Mhl’
4 tb‘wt=t’ Md’=Nb TwpVth Mt’ TpVth : hwhy ynd’ M’n Mkl
5 yrxb Mwyb hwhy ynd’ rm’=hk Mhyl’ trm’w : M‘ydwh Mtwb’
’V’w MyrYm Zr’b Mhl ‘dw’w bq‘y tyb ‘rzl ydy ’V’w l’rVyb
6 Mhl ydy yt’Vn ’whh Mwyb : Mkyhl’ hwhy yn’ rm’l Mhl ydy
Vbdw blx tbz Mhl ytrt=rV’ Zr’=l’ MyrYm Zr’m M’yYwhl
7 wkylVh wyny‘ yYwqV Vy’ Mhl’ rm’w : twYr’h=lkl ’yh ybY
8 wb’ ’lw yb=wrmyw : Mkyhl’ hwhy yn’ w’mTt=l’ MyrYm ylwlgbw
MyrYm ylwlg=t’w wkylVh ’l Mhyny‘ yYwqV=t’ Vy’ yl’ ‘mVl
Zr’ Kwtb Mhb yp’ twlkl Mhyl‘ ytmx KpVl rm’w wbz‘ ’l
9 hmh=rV’ Mywgh yny‘l lxh ytlbl ymV N‘ml V‘’w : MyrYm
10 M’yYw’w : MyrYm Zr’m M’yYwhl Mhyny‘l Mhyl’ yt‘dwn rV’ Mkwtb
11 yTpVm=t’w ytwqx=t’ Mhl Nt’w : rbdmh=l’ M’b’w MyrYm Zr’m
12 ytwtbV=t’ Mgw : Mhb yxw Md’h Mtw’ hV‘y rV’ Mtw’ yt‘dwh
: MVdqm hwhy yn’ yk t‘dl Mhynybw ynyb tw’l twyhl Mhl yttn
13 ws’m yTpVm=t’w wklh=’l ytwqxb rbdmb l’rVy=tyb yb=wrmyw
KpVl rm’w d’m wllx yttbV=t’w Mhb yxw Md’h Mt’ hV‘y rV’
14 yny‘l lxh ytlbl ymV N‘ml hV‘’w : Mtwlkl rbdmb Mhyl‘ ytmx
15 rbdmb Mhl ydy yt’Vn yn’=Mgw : Mhyny‘l Myt’Ywh rV’ Mywgh
ybY Vbdw blx tbz yttn=rV’ Zr’h=l’ Mtw’ ’ybh ytlbl
16 Mhb wklh=’l ytwqx=t’w ws’m yTpVmb N‘y : twYr’h=lkl ’yh
17 Mhyl‘ yny‘ sxtw : Klh Mbl Mhylwlg yrx’ yk wllx ytwtbV=t’w
18 rbdmb Mhynb=l’ rm’w : rbdmb hlk Mtw’ ytyV‘=’lw MtxVm
Mhylwlgbw wrmVt=l’ MhyTpVm=t’w wklt=l’ Mkytwb’ yqwxb
19 wV‘w wrmV yTpVm=t’w wkl ytwqxb Mkyhl’ hwhy yn’ : w’mTt=l’
20 yn’ yk t‘dl Mkynybw ynyb tw’l wyhw wVdq ytwtbV=t’w : Mtw’
21 =’l yTpVm=t’w wklh=’l ytwqxb Mynbh yb=wrmyw : Mkyhl’ hwhy
wrmV
496 l’qzxy 20. 22–43
ytwtbV=t’ Mhb yxw Md’h Mtw’ hV‘y rV’ Mtw’ twV‘l wrmV
ytbVhw : rbdmb Mb yp’ twlkl Mhyl‘ ytmx KpVl rm’w wllx 22
yt’Ywh=rV’ Mywgh yny‘l lxh ytlbl ymV N‘ml V‘’w ydy=t’
Mt’ Zyphl rbdmb Mhl ydy=t’ yt’Vn yn’=Mg : Mhyny‘l Mtw’ 23
ws’m ytwqxw wV‘=’l yTpVm N‘y : twYr’b Mtw’ twrzlw Mywgb 24
yttn yn’=Mgw : Mhyny‘ wyh Mtwb’ ylwlg yrx’w wllx ytwtbV=t’w 25
Mtwntmb Mtw’ ’mT’w : Mhb wyxy ’l MyTpVmw MybwT ’l Myqx Mhl 26
: hwhy yn’ rV’ w‘dy rV’ N‘ml MmV’ N‘ml Mxr rTp=lk ryb‘hb

hwhy ynd’ rm’ hk Mhyl’ trm’w Md’=Nb l’rVy tyb=l’ rbd Nkl 27
Zr’h=l’ M’yb’w : l‘m yb Ml‘mb Mkytwb’ ytw’ wpdg t’z dw‘ 28
Z‘=lkw hmr h‘bg=lk w’ryw Mhl htw’ ttl ydy=t’ yt’Vn rV’
xyr MV wmyVyw Mnbrq s‘k MV=wntyw Mhyxbz=t’ MV=wxbzyw tb‘
Mt’=rV’ hmbh hm Mhl’ rm’w : Mhyksn=t’ MV wkysyw Mhyxwxyn 29
rm’ Nkl : hzh Mwyh d‘ hmb hmV ’rqyw MV My’bh 30
My’mTn Mt’ Mkytwb’ Krdbh hwhy ynd’ rm’ hk l’rVy tyb=l’
V’b Mkynb ryb‘hb Mkytntm t’Vbw : Mynz Mt’ MhyYwqV yrx’w 31
l’rVy tyb Mkl Vrd’ yn’w Mwyh=d‘ Mkylwlg=lkl My’mTn Mt’
’l wyh Mkxwr=l‘ hl‘hw : Mkl Vrd’=M’ hwhy ynd’ M’n yn’=yx 32
trVl twYr’h twxpVmk Mywgk hyhn Myrm’ Mt’ rV’ hyht
hywTn ‘wrzbw hqzx dyb ’l=M’ hwhy ynd’ M’n yn’=yx : Nb’w Z‘ 33
ytYbqw Mym‘h=Nm Mkt’ yt’Ywhw : Mkyl‘ Kwlm’ hkwpV hmxbw 34
hmxbw hywTn ‘wrzbw hqzx dyb Mb MtYwpn rV’ twYr’h=Nm Mkt’
MV Mkt’ ytTpVnw Mym‘h rbdm=l’ Mkt’ yt’bhw : hkwpV 35
MyrYm Zr’ rbdmb Mkytwb’=t’ ytTpVn rV’k : Mynp=l’ Mynp 36
TbVh txt Mkt’ ytrb‘hw : hwhy ynd’ M’n Mkt’ TpV’ Nk 37
My‘Vwphw Mydrmh Mkm ytwrbw : tyrbh trsmb Mkt’ yt’bhw 38
Mt‘dyw ’wby ’l l’rVy tmd’=l’w Mtw’ ’yYw’ Mhyrwgm Zr’m yb
wkl wylwlg Vy’ hwhy ynd’ rm’=hk l’rVy=tyb Mt’w : hwhy yn’=yk 39
dw‘=wllxt ’l yVdq MV=t’w yl’ My‘mV Mkny’=M’ rx’w wdb‘
ynd’ M’n l’rVy Mwrm rhb yVdq=rhb yk : Mkylwlgbw Mkytwntmb 40
Vwrd’ MVw MYr’ MV Zr’b hlk l’rVy tyb=lk yndb‘y MV hwhy
sŘ 12 xxyn xyrb : MkyVdq=lkb Mkytw’Vm tyV’r=t’w Mkytmwrt=t’ 41
twYr’h=Nm Mkt’ ytYbqw Mym‘h=Nm Mkt’ y’yYwhb Mkt’ hYr’
hwhy yn’=yk Mt‘dyw : Mywgh yny‘l Mkb ytVdqnw Mb MtYpn rV’ 42
ydy=t’ yt’Vn rV’ Zr’h=l’ l’rVy tmd’=l’ Mkt’ y’ybhb
Mkytwlyl‘=lk t’w Mkykrd=t’ MV=Mtrkzw : Mkytwb’l htw’ ttl 43
: MtyV‘ rV’ Mkytw‘r=lkb Mkynpb MtTqnw Mb Mt’mTn rV’
Mt‘dyw
20. 44–21. 27 l’qzxy 497
44 My‘rh Mkykrdk ’l ymV N‘ml Mkt’ ytwV‘b hwhy yn’=yk Mt‘dyw
: hwhy ynd’ M’n l’rVy tyb twtxVnh Mkytwlyl‘kw
’k, 2 PThw hnmyt Krd Kynp MyV Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
3 =rbd ‘mV bgnh r‘yl trm’w : bgn hdVh r‘y=l’ ’bnhw Mwrd=l’
xl=Z‘=lk Kb hlk’w V’ Kb=tyYm ynnh hwhy ynd’ rm’=hk hwhy
bgnm Mynp=lk hb=wbrYnw tbhlV tbhl hbkt=’l Vby Z‘=lkw
4, 5 hh’ rm’w : hbkt ’l hytr‘b hwhy yn’ yk rVb=lk w’rw : hnwpY
: ’wh MylVm lVmm ’lh yl Myrm’ hmh hwhy ynd’

6, 7 PThw MlVwry=l’ Kynp MyV Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw


8 hk l’rVy tmd’l trm’w : l’rVy tmd’=l’ ’bnhw MyVdqm=l’
qydY Kmm ytrkhw hr‘tm ybrx yt’Ywhw Kyl’ ynnh hwhy rm’
9 hr‘tm ybrx ’Yt Nkl ‘Vrw qydY Kmm ytrkh=rV’ N‘y : ‘Vrw
10 ybrx yt’Ywh hwhy yn’ yk rVb=lk w‘dyw : NwpY bgnm rVb=lk=l’
: dw‘ bwVt ’l hr‘tm
11, 12 hyhw : Mhyny‘l xn’t twryrmbw Myntm NwrbVb xn’h Md’=Nb ht’w
smnw h’b=yk h‘wmV=l’ trm’w xn’n ht’ hm=l‘ Kyl’ wrm’y=yk
hnh Mym hnklt Mykrb=lkw xwr=lk hthkw Mydy=lk wprw bl=lk
: hwhy ynd’ M’n htyhnw h’b
13, 14 ynd’ rm’ hk trm’w ’bnh Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
15 hdxwh xbT xbT N‘ml : hTwrm=Mgw hdxwh brx brx rm’
16 Ntyw : Z‘=lk ts’m ynb TbV VyVn w’ hTrm qrb hl=hyh=N‘ml
htw’ ttl hTrm ’yhw brx hdxwh=’yh Pkb Vptl hTrml ht’
17 y’yVn=lkb ’yh ym‘b htyh ’yh=yk Md’=Nb llyhw q‘z : grwh=dyb
18 Nxb yk : Kry=l’ qps Nkl ym‘=t’ wyh brx=l’ yrwgm l’rVy
: hwhy ynd’ M’n hyhy ’l ts’m TbV=Mg=M’ hmw

19 brx htVylV brx lpktw Pk=l’ Pk Khw ’bnh Md’=Nb ht’w


20 hbrhw bl gwml N‘ml : Mhl trdxh lwdgh llx brx ’yh Myllx
hT‘m qrbl hywV‘ x’ brx=txb’ yttn Mhyr‘V=lk l‘ MylVkmh
21, 22 yn’=Mgw : twd‘m Kynp hn’ ylymVh ymyVh ynmyh ydx’th : xbTl
23 yhyw : ytrbd hwhy yn’ ytmx ytxnhw ypk=l’ ypk hk’
24 ’wbl Mykrd MynV Kl=MyV Md’=Nb ht’w : rm’l yl’ hwhy=rbd
ry‘=Krd V’rb ’rb dyw MhynV w’Yy dx’ Zr’m lbb=Klm brx
25 MlVwryb hdwhy=t’w Nwm‘=ynb tbr t’ brx ’wbl MyVt Krd : ’rb
26 =Msql Mykrdh ynV V’rb Krdh M’=l’ lbb=Klm dm‘=yk : hrwYb
27 Msqh hyh wnymyb : dbkb h’r Myprtb l’V MyYxb lqlq Msq
MwVl h‘wrtb lwq Myrhl xYrb hp xtpl Myrk MwVl MlVwry
Myrk
498 l’qzxy 21. 28–22. 20
’wV=Mwsqk Mhl hyhw : qyd twnbl hlls KpVl Myr‘V=l‘ Myrk 28
: Vpthl Nw‘ rykzm=’whw Mhl tw‘bV y‘bV Mhyny‘b
Mky‘Vp twlghb Mknw‘ Mkrkzh N‘y hwhy ynd’ rm’=hk Nkl 29
: wVptt Pkb Mkrkzh N‘y Mkytwlyl‘ lkb Mkytw’Tx tw’rhl

: Zq Nw‘ t‘b wmwy ’b=rV’ l’rVy ’yVn ‘Vr llx ht’w 30


t’z=’l t’z hrT‘h Myrhw tpnYmh rysh hwhy ynd’ rm’ hk 31
hyh ’l t’z=Mg hnmyV’ hw‘ hw‘ hw‘ : lypVh hbghw hbgh hlpVh 32
: wyttnw TpVmh wl=rV’ ’b=d‘
=l’w Nwm‘ ynb=l’ hwhy ynd’ rm’ hk trm’w ’bnh Md’=Nb ht’w 33
: qrb N‘ml lykhl hTwrm xbTl hxwtp brx brx trm’w Mtprx
My‘Vr yllx yr’wY=l’ Ktw’ ttl bzk Kl=Msqb ’wV Kl twzxb 34
t’rbn=rV’ Mwqmb hr‘t=l’ bVh : Zq Nw‘ t‘b Mmwy ’b=rV’ 35
xyp’ ytrb‘ V’b ym‘z Kyl‘ ytkpVw : Kt’ TpV’ Kytwrkm Zr’b 36
hlk’l hyht V’l : tyxVm yVrx Myr‘b MyVn’ dyb Kyttnw Kyl‘ 37
: ytrbd hwhy yn’ yk yrkzt ’l Zr’h Kwtb hyhy Kmd

ry‘=t’ TpVth TpVth Md’=Nb ht’w : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw bk, 2
hwhy ynd’ rm’ hk trm’w : hytwb‘wt=lk t’ ht‘dwhw Mymdh 3
: h’mTl hyl‘ Mylwlg htV‘w ht‘ ’wbl hkwtb Md tkpV ry‘
Kymy ybyrqtw t’mT tyV‘=rV’ Kylwlgbw tmV’ tkpV=rV’ Kmdb 4
: twYr’h=lkl hslqw Mywgl hprx Kyttn Nk=l‘ KytwnV=d‘ ’wbtw
hnh : hmwhmh tbr MVh t’mT Kb=wslqty Kmm twqxrhw twbrqh 5, 6
wlqh M’w b’ : Md=KpV N‘ml Kb wyh w‘rzl Vy’ l’rVy y’yVn 7
tyzb yVdq : Kb wnwh hnml’w Mwty Kkwtb qV‘b wV‘ rgl Kb 8
Myrhh=l’w Md=KpV N‘ml Kb wyh lykr yVn’ : tllx yttbV=t’w 9
: Kb=wn‘ hdnh t’mT Kb=hlg b’=twr‘ : Kkwtb wV‘ hmz Kb wlk’ 10
Vy’w hmzb ’mT wtlk=t’ Vy’w hb‘wt hV‘ wh‘r tV’=t’ Vy’w 11
KVn Md=KpV N‘ml Kb=wxql dxV : Kb=hn‘ wyb’=tb wtx’=t’ 12
hnhw : hwhy ynd’ M’n txkV yt’w qV‘b Ky‘r y‘Ybtw txql tybrtw 13
dm‘yh : Kkwtb wyh rV’ Kmd=l‘w tyV‘ rV’ K‘Yb=l’ ypk ytykh 14
ytrbd hwhy yn’ Ktw’ hV‘ yn’ rV’ Mymyl Kydy hnqzxt=M’ Kbl
Kt’mT ytmthw twYr’b Kytyrzw Mywgb Ktw’ ytwYyphw : ytyV‘w 15
sŘ 13 yhyw : hwhy yn’=yk t‘dyw Mywg yny‘l Kb tlxnw : Kmm 16, 17
Mlk gwsl l’rVy=tyb yl=wyh Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd 18
: wyh Psk Mygs rwk Kwtb trpw‘w lzrbw lydbw tVxn
Zbq ynnh Nkl Mygsl Mklk twyh N‘y hwhy ynd’ rm’ hk Nkl 19
lydbw trpw‘w lzrbw tVxnw Psk tYbq : MlVwry Kwt=l’ Mkt’ 20
Kwt=l’
22. 21–23. 21 l’qzxy 499
ytxnhw ytmxbw yp’b Zbq’ Nk Kytnhl V’ wyl‘=txpl rwk Kwt=l’
21 Mtktnw ytrb‘ V’b Mkyl‘ ytxpnw Mkt’ ytsnkw : Mkt’ ytkthw
22 hwhy yn’=yk Mt‘dyw hkwtb wktt Nk rwk Kwtb Psk Kwthk : hkwtb
: Mkyl‘ ytmx ytkpV
23, 24 hrhTm ’l Zr’ t’ hl=rm’ Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
25 PrT PrT g’wV yr’k hkwtb hy’ybn rVq : M‘z Mwyb hmVg ’l ’yh
26 wsmx hynhk : hkwtb wbrh hytwnml’ wxqy rqyw Nsx wlk’ Vpn
rwhTl ’mTh=Nybw wlydbh ’l lxl Vdq=Nyb yVdq wllxyw ytrwt
27 hbrqb hyrV : Mkwtb lx’w Mhyny‘ wmyl‘h ytwtbVmw w‘ydwh ’l
28 hy’ybnw : ‘Yb ‘Yb N‘ml twVpn db’l Md=KpVl PrT yprT Myb’zk
ynd’ rm’ hk Myrm’ bzk Mhl Mymsqw ’wV Myzx lpt Mhl wxT
29 Nwyb’w yn‘w lzg wlzgw qV‘ wqV‘ Zr’h M‘ : rbd ’l hwhyw hwhy
30 dm‘w rdg=rdg Vy’ Mhm Vqb’w : TpVm ’lb wqV‘ rgh=t’w wnwh
31 Mhyl‘ KpV’w : yt’Ym ’lw htxV ytlbl Zr’h d‘b ynpl Zrpb
: hwhy ynd’ M’n yttn MV’rb Mkrd Mytylk ytrb‘ V’b ym‘z
gk, 2 twnb MyVn MytV Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
3 MVw NhydV wk‘m hmV wnz Nhyrw‘nb MyrYmb hnynztw : wyh tx’=M’
4 hnyyhtw htwx’ hbylh’w hlwdgh hlh’ NtwmVw : Nhylwtb ydd wV‘
: hbylh’ MlVwryw hlh’ NwrmV NtwmVw twnbw Mynb hndltw yl
5, 6 yVbl : Mybwrq rwV’=l’ hybh’m=l‘ bg‘tw ytxt hlh’ Nztw
7 Nttw : Mysws ybkr MyVrp Mlk dmx yrwxb Myngsw twxp tlkt
=lkb hbg‘=rV’ lkbw Mlk rwV’=ynb rxbm Mhyl‘ hytwnzt
8 wbkV htw’ yk hbz‘ ’l MyrYmm hytwnzt=t’w : h’mTn Mhylwlg
9 hyttn Nkl : hyl‘ Mtwnzt wkpVyw hylwtb ydd wV‘ hmhw hyrw‘nb
10 htwr‘ wlg hmh : Mhyl‘ hbg‘ rV’ rwV’ ynb dyb hybh’m=dyb
MyTwpVw MyVnl MV=yhtw wgrh brxb htw’w wxql hytwnbw hynb
11 hnmm htbg‘ txVtw hbylh’ htwx’ ’rtw : hb wV‘
12 Mybrq Myngsw twxp hbg‘ rwV’ ynb=l’ : htwx’ ynwnzm hytwnzt=t’w
13 h’mTn yk ’r’w : Mlk dmx yrwxb Mysws ybkr MyVrp lwlkm yVbl
14 ryqh=l‘ hqxm yVn’ ’rtw hytwnzt=l’ Pswtw : NhytVl dx’ Krd
15 MylwbT yxwrs Mhyntmb rwz’ yrwgx : rVVb Myqqx MyydVk ymlY
: Mtdlwm Zr’ MydVk lbb=ynb twmd Mlk MyVylV h’rm MhyV’rb
16, 17 w’byw : hmydVk Mhyl’ Myk’lm xlVtw hyny‘ h’rml Mhyl‘ bg‘tw
Mb=’mTtw Mtwnztb htw’ w’mTyw Mydd bkVml lbb=ynb hyl’
18 yVpn ‘qtw htwr‘=t’ lgtw hytwnzt lgtw : Mhm hVpn ‘qtw
19 rkzl hytwnzt=t’ hbrtw : htwx’ l‘m yVpn h‘qn rV’k hyl‘m
20 rV’ MhyVglp l‘ hbg‘tw : MyrYm Zr’b htnz rV’ hyrw‘n ymy=t’
21 Kyrw‘n tmz t’ ydqptw : Mtmrz Mysws tmrzw MrVb Myrwmx=rVb
twV‘b
500 l’qzxy 23. 22–48
hbylh’ Nkl : Kyrw‘n ydV N‘ml Kydd MyrYmm twV‘b 22
h‘qn=rV’ t’ Kyl‘ Kybh’m=t’ ry‘m ynnh hwhy ynd’ rm’=hk
‘wVw dwqp MydVk=lkw lbb ynb : bybsm Kyl‘ Myt’bhw Mhm KVpn 23
MyVlV Mlk Myngsw twxp dmx yrwxb Mtw’ rwV’ ynb=lk ‘wqw
Mym‘ lhqbw lglgw bkr NYh Kyl‘ w’bw : Mlk Mysws ybkr My’wrqw 24
KwTpVw TpVm Mhynpl yttnw bybs Kyl‘ wmyVy ‘bwqw Ngmw hnY
wrysy Kynz’w Kp’ hmxb Ktw’ wV‘w Kb yt’nq yttnw : MhyTpVmb 25
: V’b lk’t Ktyrx’w wxqy Kytwnbw Kynb hmh lwpt brxb Ktyrx’w
sŘ 14 =t’w Kmm Ktmz ytbVhw : Ktr’pt ylk wxqlw Kydgb=t’ KwTyVphw 26, 27
: dw‘=yrkzt ’l MyrYmw Mhyl’ Kyny‘ y’Vt=’lw MyrYm Zr’m Ktwnz

h‘qn=rV’ dyb t’nV rV’ dyb Kntn ynnh hwhy ynd’ rm’ hk yk 28
hyr‘w Mry‘ Kwbz‘w K‘ygy=lk wxqlw h’nVb Ktw’ wV‘w : Mhm KVpn 29
Mywg yrx’ Ktwnzb Kl hl’ hV‘ : Kytwnztw Ktmzw Kynwnz twr‘ hlgnw 30
: Kdyb hswk yttnw tklh Ktwx’ Krdb : Mhylwlgb t’mTn=rV’ l‘ 31
hbxrhw hqm‘h ytVt Ktwx’ swk hwhy ynd’ rm’ hk 32
hmV swk y’lmt Nwgyw NwrkV : lykhl hbrm g‘llw qxYl hyht 33
ymrgt hyVrx=t’w tyYmw htw’ tytVw : NwrmV Ktwx’ swk hmmVw 34
: hwhy ynd’ M’n ytrbd yn’ yk yqtnt KydVw
Kwg yrx’ ytw’ ykylVtw ytw’ txkV N‘y hwhy ynd’ rm’ hk Nkl 35
: Kytwnzt=t’w Ktmz y’V t’=Mgw
dghw hbylh’=t’w hlh’=t’ TwpVth Md’=Nb yl’ hwhy rm’yw 36
Mgw wp’n Nhylwlg=t’w Nhydyb Mdw wp’n yk : Nhytwb‘wt t’ Nhl 37
w’mT yl wV‘ t’z dw‘ : hlk’l Mhl wryb‘h yl=wdly rV’ Nhynb=t’ 38
Mhynb=t’ MTxVbw : wllx ytwtbV=t’w ’whh Mwyb yVdqm=t’ 39
Kwtb wV‘ hk=hnhw wllxl ’whh Mwyb yVdqm=l’ w’byw Mhylwlgl
xwlV K’lm rV’ qxrmm My’b MyVn’l hnxlVt yk P’w : ytyb 40
tbVyw : yd‘ tyd‘w Kyny‘ tlxk tYxr rV’l w’b=hnhw Mhyl’ 41
lwqw : hyl‘ tmV ynmVw ytrTqw hynpl Kwr‘ NxlVw hdwbk hTm=l‘ 42
wntyw rbdmm My’bws My’bwm Md’ brm MyVn’=l’w hb wlV Nwmh
Mypw’n hlbl rm’w : NhyV’r=l‘ tr’pt trT‘w Nhydy=l’ MydymY 43
w’b Nk hnwz hV’=l’ ’wbk hyl’ ’wbyw : ’yhw htwnzt hnzy t‘ 44
wTpVy hmh MqydY MyVn’w : hmzh tV’ hbylh’=l’w hlh’=l’ 45
: Nhydyb Mdw hnh tp’n yk Md twkpV TpVmw twp’n TpVm Mhtw’

: zblw hw‘zl Nht’ Ntnw lhq Mhyl‘ hl‘h hwhy ynd’ rm’ hk yk 46
wgrhy Mhytwnbw Mhynb Mtwbrxb Nhtw’ ’rbw lhq Nb’ Nhyl‘ wmgrw 47
’lw MyVnh=lk wrswnw Zr’h=Nm hmz ytbVhw : wprVy V’b Nhytbw 48
hnyV‘t
23. 49–24. 27 l’qzxy 501
49 hny’Vt Nkylwlg y’Txw Nkyl‘ hnktmz wntnw : hnktmzk hnyV‘t
: hwhy ynd’ yn’ yk Mt‘dyw
dk Vdxl rwV‘b yryV‘h Vdxb ty‘yVth hnVb yl’ hwhy=rbd yhyw
2 =Klm Kms hzh Mwyh MY‘=t’ Mwyh MV=t’ Kl=bwtk Md’=Nb : rm’l
3 trm’w lVm yrmh=tyb=l’ lVmw : hzh Mwyh MY‘b MlVwry=l’ lbb
4 Ps’ : Mym wb qYy=Mgw tpV rysh tpV hwhy ynd’ rm’ hk Mhyl’
5 N’Yh rxbm : ’lm MymY‘ rxbm Ptkw Kry bwT xtn=lk hyl’ hyxtn
: hkwtb hymY‘ wlVb=Mg hyxtr xtr hytxt MymY‘h rwd Mgw xwql

6 hb ht’lx rV’ rys Mymdh ry‘ yw’ hwhy ynd’ rm’=hk Nkl
hyl‘ lpn=’l h’yYwh hyxtnl hyxtnl hnmm h’Yy ’l ht’lxw
7 whtkpV ’l whtmV ‘ls xyxY=l‘ hyh hkwtb hmd yk : lrwg
8 hmd=t’ yttn Mqn Mqnl hmx twl‘hl : rp‘ wyl‘ twskl Zr’h=l‘
: twskh ytlbl ‘ls xyxY=l‘
9 : hrwdmh lydg’ yn’=Mg Mymdh ry‘ yw’ hwhy ynd’ rm’ hk Nkl
10 twmY‘hw hxqrmh xqrhw rVbh Mth V’h qldh MyY‘h hbrh
11 hktnw htVxn hrxw Mxt N‘ml hqr hylxg=l‘ hdym‘hw : wrxy
12 tbr hnmm ’Yt=’lw t’lh Myn’t : ht’lx Mtt ht’mT hkwtb
13 trhT ’lw KytrhT N‘y hmz Kt’mTb : ht’lx V’b ht’lx
14 ytrbd hwhy yn’ : Kb ytmx=t’ yxynh=d‘ dw‘=yrhTt ’l Kt’mTm
Kytwlyl‘kw Kykrdk Mxn’ ’lw swx’=’lw ‘rp’=’l ytyV‘w h’b
: hwhy ynd’ M’n KwTpV
15, 16 Kyny‘ dmxm=t’ Kmm xql ynnh Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
17 Mytm Md qn’h : Kt‘md ’wbt ’wlw hkbt ’lw dpst ’lw hpgmb
hT‘t ’lw Kylgrb MyVt Kyl‘nw Kyl‘ Vwbx Kr’p hV‘t=’l lb’
18 ytV’ tmtw rqbb M‘h=l’ rbd’w : lk’t ’l MyVn’ Mxlw MpV=l‘
19 wnl dygt=’lh M‘h yl’ wrm’yw : ytywY rV’k rqbb V‘’w br‘b
20 : rm’l yl’ hyh hwhy=rbd Mhyl’ rm’w : hV‘ ht’ yk wnl hl’=hm
21 Nw’g yVdqm=t’ llxm ynnh hwhy ynd’ rm’=hk l’rVy tybl rm’
Mtbz‘ rV’ Mkytwnbw Mkynbw MkVpn lmxmw Mkyny‘ dmxm Mkz‘
22 MyVn’ Mxlw wT‘t ’l MpV=l‘ ytyV‘ rV’k MtyV‘w : wlpy brxb
23 ’lw wdpst ’l Mkylgrb Mkyl‘nw MkyV’r=l‘ Mkr’pw : wlk’t ’l
24 Mkl l’qzxy hyhw : wyx’=l’ Vy’ Mtmhnw Mkytnw‘b Mtqmnw wkbt sŘ 15
: hwhy ynd’ yn’ yk Mt‘dyw h’bb wV‘t hV‘=rV’ lkk tpwml

25 Mtr’pt VwVm Mzw‘m=t’ Mhm ytxq Mwyb ’wlh Md’=Nb ht’w


26 ’wby ’whh Mwyb : Mhytwnbw Mhynb MVpn ’Vm=t’w Mhyny‘ dmxm=t’
27 Tylph=t’ Kyp xtpy ’whh Mwyb : Mynz’ tw‘mVhl Kyl’ Tylph
rbdtw
502 l’qzxy 25. 1–26. 8
: hwhy yn’=yk w‘dyw tpwml Mhl tyyhw dw‘ Ml’t ’lw rbdtw
ynb=l’ Kynp MyV Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw hk, 2
hwhy ynd’=rbd w‘mV Nwm‘ ynbl trm’w : Mhyl‘ ’bnhw Nwm‘ 3
tmd’=l’w lxn=yk yVdqm=l’ x’h Krm’ N‘y hwhy ynd’ rm’=hk
Kntn ynnh Nkl : hlwgb wklh yk hdwhy tyb=l’w hmVn yk l’rVy 4
hmh MhynkVm Kb wntnw Kb MhytwryT wbVyw hVrwml Mdq=ynbl
ynb=t’w Mylmg hwnl hbr=t’ yttnw : Kblx wtVy hmhw Kyrp wlk’y 5
rm’ hk yk : hwhy yn’=yk Mt‘dyw N’Y=Zbrml Nwm‘ 6
Vpnb KT’V=lkb xmVtw lgrb K‘qrw dy K’xm N‘y hwhy ynd’
Mywgl gbl=Kyttnw Kyl‘ ydy=t’ ytyTn ynnh Nkl : l’rVy tmd’=l’ 7
yn’=yk t‘dyw KdymV’ twYr’h=Nm Kytdb’hw Mym‘h=Nm Kytrkhw
: hwhy
tyb Mywgh=lkk hnh ry‘Vw b’wm rm’ N‘y hwhy ynd’ rm’ hk 8
Zr’ ybY whYqm wyr‘m Myr‘hm b’wm Ptk=t’ xtp ynnh Nkl : hdwhy 9
hyttnw Nwm‘ ynb=l‘ Mdq=ynbl : hmtyrqw Nw‘m l‘b tmyVyh tyb 10
MyTpV hV‘’ b’wmbw : Mywgb Nwm‘=ynb rkzt=’l N‘ml hVrwml 11
Mwd’ twV‘ N‘y hwhy ynd’ rm’ hk : hwhy yn’=yk w‘dyw 12
rm’ hk Nkl : Mhb wmqnw MwV’ wmV’yw hdwhy tybl Mqn Mqnb 13
hyttnw hmhbw Md’ hnmm ytrkhw Mwd’=l‘ ydy ytTnw hwhy ynd’
ym‘ dyb Mwd’b ytmqn=t’ yttnw : wlpy brxb hnddw Nmytm hbrx 14
: hwhy ynd’ M’n ytmqn=t’ w‘dyw ytmxkw yp’k Mwd’b wV‘w l’rVy

T’Vb Mqn wmqnyw hmqnb MytVlp twV‘ N‘y hwhy ynd’ rm’ hk 15
hTwn ynnh hwhy ynd’ rm’ hk Nkl : Mlw‘ tby’ tyxVml Vpnb 16
: Myh Pwx tyr’V=t’ ytdb’hw Mytrk=t’ ytrkhw MytVlp=l‘ ydy
yttb hwhy yn’=yk w‘dyw hmx twxkwtb twldg twmqn Mb ytyV‘w 17
: Mb ytmqn=t’
: rm’l yl’ hwhy=rbd hyh Vdxl dx’b hnV hrV‘=ytV‘b yhyw wk
Mym‘h twtld hrbVn x’h MlVwry=l‘ rY hrm’=rV’ N‘y Md’=Nb 2
Kyl‘ ynnh hwhy ynd’ rm’ hk Nkl : hbrxh h’lm’ yl’ hbsn 3
rY twmx wtxVw : wylgl Myh twl‘hk Mybr Mywg Kyl‘ ytyl‘hw rY 4
xTVm : ‘ls xyxYl htw’ yttnw hnmm hrp‘ ytyxsw hyldgm wsrhw 5
zbl htyhw hwhy ynd’ M’n ytrbd yn’ yk Myh Kwtb hyht Mymrx
: hwhy yn’=yk w‘dyw hngrht brxb hdVb rV’ hytwnbw : Mywgl 6

lbb=Klm rY’rdkwbn rY=l’ ’ybm ynnh hwhy ynd’ rm’ hk yk 7


Kytwnb : br=M‘w lhqw MyVrpbw bkrbw swsb Myklm Klm NwpYm 8
Kyl‘ Myqhw hlls Kyl‘ KpVw qyd Kyl‘ Ntnw grhy brxb hdVb
hnY
26. 9–27. 18 l’qzxy 503
9, 10 t‘pVm : wytwbrxb Zty Kytldgmw Kytwmxb Nty wlbq yxmw : hnY
w’bb Kytwmwx hnV‘rt bkrw lglgw Vrp lwqm Mqb’ Ksky wysws
11 KytwYwx=lk=t’ smry wysws twsrpb : h‘qbm ry‘ y’wbmk Kyr‘Vb
12 Ktlkr wzzbw Klyx wllVw : drt Zr’l Kz‘ twbYmw grhy brxb Km‘
Mym Kwtb Krp‘w KyY‘w Kynb’w wYty Ktdmx ytbw Kytwmwx wsrhw
13, 14 Kyttnw : dw‘ ‘mVy ’l Kyrwnk lwqw KyryV Nwmh ytbVhw : wmyVy
ytrbd hwhy yn’ yk dw‘ hnbt ’l hyht Mymrx xTVm ‘ls xyxYl
: hwhy ynd’ M’n
15 grh grhb llx qn’b Ktlpm lwqm ’lh rwYl hwhy ynd’ rm’ hk
16 wryshw Myh y’yVn lk Mtw’sk l‘m wdryw : Myy’h wV‘ry Kkwtb
wbVy Zr’h=l‘ wVbly twdrx wTVpy Mtmqr ydgb=t’w Mhyly‘m=t’
17 tdb’ Ky’ Kl wrm’w hnyq Kyl‘ w’Vnw : Kyl‘ wmmVw My‘grl wdrxw
hybVyw ’yh Myb hqzx htyh rV’ hllhh ry‘h Mymym tbVwn
18 wlhbnw Ktlpm Mwy Ny’h wdrxy ht‘ : hybVwy=lkl Mtytx wntn=rV’
19 yttb hwhy ynd’ rm’ hk yk : Kt’Ym Myb=rV’ Myy’h
Mwht=t’ Kyl‘ twl‘hb wbVwn=’l rV’ Myr‘k tbrxn ry‘ Kt’
20 KytbVwhw Mlw‘ M‘=l’ rwb ydrwy=t’ Kytdrwhw : Mybrh Mymh Kwskw sŘ 16
yttnw ybVt ’l N‘ml rwb ydrwy=t’ Mlw‘m twbrxk twytxt Zr’b
21 Mlw‘l dw‘ y’Ymt=’lw yVqbtw Kny’w Knt’ twhlb : Myyx Zr’b ybY
zk, 2 ht’w : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw : hwhy ynd’ M’n
3 tlkr My t’wbm=l‘ ytbVyh rwYl trm’w : hnyq rY=l‘ ’V Md’=Nb
t’ rwY hwhy ynd’ rm’ hk Mybr Myy’=l’ Mym‘h
4, 5 MyVwrb : Kypy wllk Kynb Kylwbg Mymy blb : ypy tlylk yn’ trm’
: Kyl‘ Nrt twV‘l wxql Nwnblm zr’ Mytxl=lk t’ Kl wnb rynVm
6 : Mytk yy’m MyrV’=tb NV=wV‘ KVrq KyTwVm wV‘ NVbm Mynwl’
7 yy’m Nmgr’w tlkt snl Kl twyhl KVrpm hyh MyrYmm hmqrb VV
8 wyh rwY Kymkx Kl MyTV wyh dwr’w NwdyY ybVy : Kskm hyh hVyl’
9 twyn’=lk Kqdb yqyzxm Kb wyh hymkxw lbg ynqz : Kylbx hmh Kb
10 Klyxb wyh Twpw dwlw srp : Kbr‘m br‘l Kb wyh Mhyxlmw Myh
11 Klyxw dwr’ ynb : Krdh wntn hmh Kb=wlt ‘bwkw Ngm Ktmxlm yVn’
Kytwmwx=l‘ wlt MhyTlV wyh Kytwldgmb Mydmgw bybs Kytwmwx=l‘
12 lzrb Pskb Nwh=lk brm Ktrxs VyVrt : Kypy wllk hmh bybs
13 Md’ Vpnb Kylkr hmh KVmw lbt Nwy : Kynwbz‘ wntn trpw‘w lydb
14 wntn Mydrpw MyVrpw Mysws hmrgwt tybm : Kbr‘m wntn tVxn ylkw
15 Mynbwhw NV twnrq Kdy trxs Mybr Myy’ Kylkr Ndd ynb : Kynwbz‘
16 hmqrw Nmgr’ Kpnb KyV‘m brm Ktrxs Mr’ : KrkV’ wbyVh
17 Kylkr hmh l’rVy Zr’w hdwhy : Kynwbz‘b wntn dkdkw tm’rw Zwbw
18 brb Ktrxs qVmd : Kbr‘m wntn yrYw NmVw Vbdw gnpw tynm yTxb
KyV‘m
504 l’qzxy 27. 19–28. 16
Kynwbz‘b lzw’m Nwyw Ndw : rxY rmYw Nwblx Nyyb Nwh=lk brm KyV‘m 19
Vpx=ydgbb Ktlkr Ndd : hyh Kbr‘mb hnqw hdq twV‘ lzrb wntn 20
Myly’w Myrkb Kdy yrxs hmh rdq y’yVn=lkw br‘ : hbkrl 21
MVb=lk V’rb Kylkr hmh hm‘rw ’bV ylkr : Kyrxs Mb Mydwt‘w 22
rwV’ ’bV ylkr Nd‘w hnkw Nrx : Kynwbz‘ wntn bhzw hrqy Nb’=lkbw 23
yzngbw hmqrw tlkt ymwlgb Myllkmb Kylkr hmh : Ktlkr dmlk 24
KytwrV VyVrt twyn’ : Ktlkrmb Myzr’w MyVbx Mylbxb Mymrb 25
MyTVh Kw’ybh Mybr Mymb : Mymy blb d’m ydbktw y’lmtw Kbr‘m 26
Kyxlm Kbr‘m Kynwbz‘w Knwh : Mymy blb KrbV Mydqh xwr Kt’ 27
Kb=rV’ Ktmxlm yVn’=lkw Kbr‘m ybr‘w Kqdb yqyzxm Kylbxw
tq‘z lwql : Ktlpm Mwyb Mymy blb wlpy Kkwtb rV’ Klhq=lkbw 28
Myxlm TwVm yVpt lk Mhytwyn’m wdryw : twVrgm wV‘ry Kylbx 29
hrm wq‘zyw Mlwqb Kyl‘ w‘ymVhw : wdm‘y Zr’h=l’ Myh ylbx lk 30
wrgxw hxrq Kyl’ wxyrqhw : wVlpty rp’b MhyV’r=l‘ rp‘ wl‘yw 31
hnyq Mhynb Kyl’ w’Vnw : rm dpsm Vpn=rmb Kyl’ wkbw MyqV 32
t‘bVh Mymym Kynwbz‘ t’Yb : Myh Kwtb hmdk rwYk ym Kyl‘ wnnwqw 33
trbVn t‘ : Zr’=yklm trV‘h Kybr‘mw Kynwh brb Mybr Mym‘ 34
Myy’h ybVy lk : wlpn Kkwtb Klhq=lkw Kbr‘m Mym=yqm‘mb Mymym 35
wqrV Mym‘b Myrxs : Mynp wm‘r r‘V wr‘V Mhyklmw Kyl‘ wmmV 36
yl’ hwhy=rbd yhyw : Mlw‘=d‘ Kny’w tyyh twhlb Kyl‘ xk
Kbl hbg N‘y hwhy ynd’ rm’=hk rY dygnl rm’ Md’=Nb : rm’l 2
l’=’lw Md’ ht’w Mymy blb ytbVy Myhl’ bVwm yn’ l’ rm’tw
: Kwmm‘ ’l Mwts=lk l’ndm ht’ Mkx hnh : Myhl’ blk Kbl Nttw 3
brb : KytwrYw’b Pskw bhz V‘tw lyx Kl tyV‘ Ktnwbtbw Ktmkxb 4, 5
: Klyxb Kbbl hbgyw Klyx tybrh Ktlkrb Ktmkx

Nkl : Myhl’ blk Kbbl=t’ Ktt N‘y hwhy ynd’ rm’ hk Nkl 6, 7
Ktmkx ypy=l‘ Mtwbrx wqyrhw Mywg yYyr‘ Myrz Kyl‘ ’ybm ynnh
rm’h : Mymy blb llx ytwmm htmw Kwdrwy txVl : Kt‘py wllxw 8, 9
ytwm : Kyllxm dyb l’=’lw Md’ ht’w Kgrh ynpl yn’ Myhl’ rm’t 10
: hwhy ynd’ M’n ytrbd yn’ yk Myrz=dyb twmt Mylr‘
rwY Klm=l‘ hnyq ’V Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw 11, 12
lylkw hmkx ’lm tynkt Mtwx ht’ hwhy ynd’ rm’ hk wl trm’w
sŘ 17 Mlhyw hdTp Md’ Ktksm hrqy Nb’=lk tyyh Myhl’=Ng Nd‘b : ypy 13
Kybqnw Kypt tk’lm bhzw tqrbw Kpn ryps hpVyw MhV VyVrt
rhb Kyttnw Kkwsh xVmm bwrk=t’ : wnnwk K’rbh Mwyb Kb 14
Kykrdb ht’ Mymt : tklhth V’=ynb’ Kwtb tyyh Myhl’ Vdq 15
smx Kkwt wlm Ktlkr brb : Kb htlw‘ ’Ymn=d‘ K’rbh Mwym 16
’Txtw
28. 17–29. 14 l’qzxy 505
: V’=ynb’ Kwtm Kksh bwrk Kdb’w Myhl’ rhm Kllx’w ’Txtw
17 ynpl KytklVh Zr’=l‘ Kt‘py=l‘ Ktmkx txV Kypyb Kbl hbg
18 KyVdqm tllx Ktlkr lw‘b Kynw‘ brm : Kb hw’rl Kyttn Myklm
=lk yny‘l Zr’h=l‘ rp’l Knt’w Ktlk’ ’yh Kkwtm V’=’Yw’w
19 : Mlw‘=d‘ Kny’w tyyh twhlb Kyl‘ wmmV Mym‘b Ky‘dwy=lk : Ky’r

20, 21 : hyl‘ ’bnhw NwdyY=l’ Kynp MyV Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
22 w‘dyw Kkwtb ytdbknw NwdyY Kyl‘ ynnh hwhy ynd’ rm’ hk trm’w
23 Mdw rbd hb=ytxlVw : hb ytVdqnw MyTpV hb ytwV‘b hwhy yn’=yk
: hwhy yn’=yk w‘dyw bybsm hyl‘ brxb hkwtb llx llpnw hytwYwxb
24 Mtbybs lkm b’km Zwqw ry’mm Nwls l’rVy tybl dw‘ hyhy=’lw
25 ynd’ rm’=hk : hwhy ynd’ yn’ yk w‘dyw Mtw’ MyT’Vh
Mb ytVdqnw Mb wYpn rV’ Mym‘h=Nm l’rVy tyb=t’ yYbqb hwhy
26 hyl‘ wbVyw : bq‘yl ydb‘l yttn rV’ Mtmd’=l‘ wbVyw Mywgh yny‘l
lkb MyTpV ytwV‘b xTbl wbVyw Mymrk w‘Tnw Mytb wnbw xTbl
: Mhyhl’ hwhy yn’ yk w‘dyw Mtwbybsm Mt’ MyT’Vh

Tk yl’ hwhy=rbd hyh Vdxl rV‘ MynVb yrV‘b tyryV‘h hnVb


2 wyl‘ ’bnhw MyrYm Klm h‘rp=l‘ Kynp MyV Md’=Nb : rm’l
3 h‘rp Kyl‘ ynnh hwhy ynd’ rm’=hk trm’w rbd : hlk MyrYm=l‘w
yr’y yl rm’ rV’ wyr’y Kwtb Zbrh lwdgh Mynth MyrYm=Klm
4 KytVqVqb Kyr’y=tgd ytqbdhw Kyyxlb Myyxx yttnw : yntyV‘ yn’w
: qbdt KytVqVqb Kyr’y tgd=lk t’w Kyr’y Kwtm Kytyl‘hw
5 lwpt hdVh ynp=l‘ Kyr’y tgd=lk t’w Ktw’ hrbdmh KytVTnw
: hlk’l Kyttn MymVh Pw‘lw Zr’h tyxl Zbqt ’lw Ps’t ’l
6 tybl hnq tn‘Vm Mtwyh N‘y hwhy yn’ yk MyrYm ybVy=lk w‘dyw
7 Mn‘Vhbw Ptk=lk Mhl t‘qbw Zwrt Kpkb Kb MVptb : l’rVy
8 rm’ hk Nkl : Myntm=lk Mhl tdm‘hw rbVt Kyl‘
9 htyhw : hmhbw Md’ Kmm ytrkhw brx Kyl‘ ’ybm ynnh hwhy ynd’
yn’w yl r’y rm’ N‘y hwhy yn’=yk w‘dyw hbrxw hmmVl MyrYm=Zr’
10 twbrxl MyrYm Zr’=t’ yttnw Kyr’y=l’w Kyl’ ynnh Nkl : ytyV‘
11 Md’ lgr hb=rb‘t ’l : Vwk lwbg=d‘w hnws ldgmm hmmV brx
12 Zr’=t’ yttnw : hnV My‘br’ bVt ’lw hb=rb‘t ’l hmhb lgrw
Nyyht twbrxm Myr‘ Kwtb hyr‘w twmVn twYr’ Kwtb hmmV MyrYm
: twYr’b Mytyrzw Mywgb MyrYm=t’ ytYphw hnV My‘br’ hmmV

13 Mym‘h=Nm MyrYm=t’ Zbq’ hnV My‘br’ Zqm hwhy ynd’ rm’ hk yk


14 swrtp Zr’ Mt’ ytbVhw MyrYm twbV=t’ ytbVw : hmV wYpn=rV’
Zr’=l‘
506 l’qzxy 29. 15–30. 21
hyht twklmmh=Nm : hlpV hklmm MV wyhw Mtrwkm Zr’=l‘ 15
: Mywgb twdr ytlbl MytT‘mhw Mywgh=l‘ dw‘ ’Vntt=’lw hlpV
w‘dyw Mhyrx’ Mtwnpb Nw‘ rykzm xTbml l’rVy tybl dw‘=hyhy ’lw 16
: hwhy ynd’ yn’ yk
yl’ hwhy=rbd hyh Vdxl dx’b NwV’rb hnV ‘bVw MyrV‘b yhyw 17
hldg hdb‘ wlyx=t’ dyb‘h lbb=Klm rY’rdkwbn Md’=Nb : rm’l 18
wlyxlw wl hyh=’l rkVw hTwrm Ptk=lkw xrqm V’r=lk rY=l’
: hyl‘ db‘=rV’ hdb‘h=l‘ rYm
Zr’=t’ lbb=Klm rY’rdkwbnl Ntn ynnh hwhy ynd’ rm’ hk Nkl 19
wtl‘p : wlyxl rkV htyhw hzb zzbw hllV llVw hnmh ’Vnw MyrYm 20
ynd’ M’n yl wV‘ rV’ MyrYm Zr’=t’ wl yttn hb db‘=rV’
sŘ 18 Nt’ Klw l’rVy tybl Nrq xymY’ ’whh Mwyb : hwhy 21
: hwhy yn’=yk w‘dyw Mkwtb hp=Nwxtp
hwhy ynd’ rm’ hk trm’w ’bnh Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw l, 2
: hyhy Mywg t‘ Nn‘ Mwy hwhyl Mwy bwrqw Mwy bwrq=yk : Mwyl hh wlylyh 3
wxqlw MyrYmb llx lpnb Vwkb hlxlx htyhw MyrYmb brx h’bw 4
Zr’ ynbw bwkw br‘h=lkw dwlw Twpw Vwk : hytdwsy wsrhnw hnwmh 5
ykms wlpnw hwhy rm’ hk : wlpy brxb Mt’ tyrbh 6
: hwhy ynd’ M’n hb=wlpy brxb hnws ldgmm hz‘ Nw’g dryw MyrYm
w‘dyw : hnyyht twbrxn Myr‘=Kwtb wyr‘w twmVn twYr’ Kwtb wmVnw 7, 8
w’Yy ’whh Mwyb : hyrz‘=lk wrbVnw MyrYmb V’=yttb hwhy yn’=yk 9
Mhb hlxlx htyhw xTb Vwk=t’ dyrxhl MyYb ynplm Myk’lm
: h’b hnh yk MyrYm Mwyb
=Klm rY’rdkwbn dyb MyrYm Nwmh=t’ ytbVhw hwhy ynd’ rm’ hk 10
Mtwbrx wqyrhw Zr’h txVl My’bwm Mywg yYyr‘ wt’ wm‘w ’wh : lbb 11
ytrkmw hbrx Myr’y yttnw : llx Zr’h=t’ w’lmw MyrYm=l‘ 12
: ytrbd hwhy yn’ Myrz=dyb h’lmw Zr’ ytmVhw My‘r=dyb Zr’h=t’
Mylyl’ ytbVhw Mylwlg ytdb’hw hwhy ynd’ rm’=hk 13
: MyrYm Zr’b h’ry yttnw dw‘=hyhy ’l MyrYm=Zr’m ’yVnw Pnm
ytkpVw : ’nb MyTpV ytyV‘w N‘Yb V’ yttnw swrtp=t’ ytmVhw 14, 15
MyrYmb V’ yttnw : ’n Nwmh=t’ ytrkhw MyrYm zw‘m Nys=l‘ ytmx 16
tsb=ypw Nw’ yrwxb : Mmwy yrY Pnw ‘qbhl hyht ’nw Nys lyxt lwx 17
MV=yrbVb Mwyh KVx sxnpxtbw : hnklt ybVb hnhw wlpy brxb 18
ybVb hytwnbw hnsky Nn‘ ’yh hz‘ Nw’g hb=tbVnw MyrYm twTm=t’
: hwhy yn’=yk w‘dyw MyrYmb MyTpV ytyV‘w : hnklt 19

hwhy=rbd hyh Vdxl h‘bVb NwV’rb hnV hrV‘ tx’b yhyw 20


hnhw ytrbV MyrYm=Klm h‘rp ‘wrz=t’ Md’=Nb : rm’l yl’ 21
hVbx=’l
30. 22–31. 18 l’qzxy 507
: brxb Vptl hqzxl hVbxl lwtx MwVl tw’pr ttl hVbx=’l

22 =t’ ytrbVw MyrYm=Klm h‘rp=l’ ynnh hwhy ynd’ rm’=hk Nkl


23 ytwYphw : wdym brxh=t’ ytlphw trbVnh=t’w hqzxh=t’ wyt‘rz
24 lbb Klm tw‘rz=t’ ytqzxw : twYr’b Mtyrzw Mywgb MyrYm=t’
llx twq’n q’nw h‘rp tw‘rz=t’ ytrbVw wdyb ybrx=t’ yttnw
25 w‘dyw hnlpt h‘rp tw‘rzw lbb Klm tw‘rz=t’ ytqzxhw : wynpl
: MyrYm Zr’=l’ htw’ hTnw lbb=Klm dyb ybrx yttb hwhy yn’=yk
26 : hwhy yn’=yk w‘dyw twYr’b Mtw’ ytyrzw Mywgb MyrYm=t’ ytwYphw

’l yl’ hwhy=rbd hyh Vdxl dx’b yVylVb hnV hrV‘ tx’b yhyw
2 tymd ym=l’ wnwmh=l’w MyrYm=Klm h‘rp=l’ rm’ Md’=Nb : rm’l
3 Nybw hmwq hbgw lYm Vrxw Pn‘ hpy Nwnblb zr’ rwV’ hnh : Kldgb
4 Klh hytrhn=t’ whtmmr Mwht whwldg Mym : wtrmY htyh Mytb‘
5 ’hbg Nk=l‘ : hdVh yY‘=lk l’ hxlV hytl‘t=t’w h‘Tm twbybs
Mymm wtr’p hnkr’tw wytp‘rs hnybrtw hdVh yY‘ lkm wtmq
6 lk wdly wytr’p txtw MymVh Pw‘=lk wnnq wytp‘sb : wxlVb Mybr
7 wytwyld Kr’b wldgb Pyyw : Mybr Mywg lk wbVy wlYbw hdVh tyx
8 MyVwrb Myhl’=Ngb whmm‘=’l Myzr’ : Mybr Mym=l’ wVrV hyh=yk
Myhl’=Ngb Z‘=lk wytr’pk wyh=’l Mynmr‘w wytp‘s=l’ wmd ’l
9 Nd‘=yY‘=lk wh’nqyw wytwyld brb wytyV‘ hpy : wypyb wyl’ hmd=’l
10 rV’ N‘y hwhy ynd’ rm’ hk Nkl : Myhl’h Ngb rV’
11 whnt’w : whbgb wbbl Mrw Mytwb‘ Nyb=l’ wtrmY Ntyw hmwqb thbg
12 yYyr‘ Myrz whtrkyw : whtVrg w‘Vrk wl hV‘y wV‘ Mywg ly’ dyb
wytr’p hnrbVtw wytwyld wlpn twy’g=lkbw Myrhh=l’ whVTyw Mywg
13 wtlpm=l‘ : whVTyw Zr’h ym‘=lk wlYm wdryw Zr’h yqyp’ lkb
14 rV’ N‘ml : hdVh tyx lk wyh wytr’p=l’w MymVh Pw‘=lk wnkVy
Mytb‘ Nyb=l’ MtrmY=t’ wnty=’lw Mym=yY‘=lk Mtmwqb whbgy=’l
Zr’=l’ twml wntn Mlk=yk Mym ytV=lk Mhbgb Mhyl’ wdm‘y=’lw
: rwb ydrwy=l’ Md’ ynb Kwtb tytxt
15 Mwht=t’ wyl‘ ytsk ytlb’h hl’V wtdr Mwyb hwhy ynd’ rm’=hk
hdVh yY‘=lkw Nwnbl wyl‘ rdq’w Mybr Mym w’lkyw hytwrhn ‘nm’w
16 hlw’V wt’ ydrwhb Mywg ytV‘rh wtlpm lwqm : hpl‘ wyl‘
Nwnbl=bwTw rxbm Nd‘=yY‘=lk tytxt Zr’b wmxnyw rwb ydrwy=t’
17 wbVy w‘rzw brx=yllx=l’ hlw’V wdry wt’ Mh=Mg : Mym ytV=lk
18 tdrwhw Nd‘=yY‘b ldgbw dwbkb hkk tymd ym=l’ : Mywg Kwtb wlYb
brx=yllx=t’ bkVt Mylr‘ Kwtb tytxt Zr’=l’ Nd‘=yY‘=t’
: hwhy ynd’ M’n hnwmh=lkw h‘rp ’wh
yhyw
508 l’qzxy 32. 1–27
sŘ 19 hwhy=rbd hyh Vdxl dx’b Vdx rV‘=ynVb hnV hrV‘ ytVb yhyw bl
wyl’ trm’w MyrYm=Klm h‘rp=l‘ hnyq ’V Md’=Nb : rm’l yl’ 2
Mym=xldtw Kytwrhnb xgtw Mymyb Myntk ht’w tymdn Mywg rypk
: Mtwrhn sprtw Kylgrb
Mybr Mym‘ lhqb ytVr=t’ Kyl‘ ytVrpw hwhy ynd’ rm’ hk 3
Kyl‘ ytnkVhw KlyT’ hdVh ynp=l‘ Zr’b KytVTnw : ymrxb Kwl‘hw 4
KrVb=t’ yttnw : Zr’h=lk tyx Kmm yt‘bVhw MymVh Pw‘=lk 5
Kmdm KtpY Zr’ ytyqVhw : Ktwmr twy’gh yt’lmw Myrhh=l‘ 6
ytrdqhw MymV Ktwbkb ytyskw : Kmm Nw’lmy Myqp’w Myrhh=l’ 7
rw’ yrw’m=lk : wrw’ ry’y=’l xryw wnsk’ Nn‘b VmV Mhybkk=t’ 8
yts‘khw : hwhy ynd’ M’n KYr’=l‘ KVx yttnw Kyl‘ Mrydq’ MymVb 9
: Mt‘dy=’l rV’ twYr’=l‘ Mywgb KrbV y’ybhb Mybr Mym‘ bl
ybrx yppw‘b r‘V Kyl‘ wr‘Vy Mhyklmw Mybr Mym‘ Kyl‘ ytwmVhw 10
: Ktlpm Mwyb wVpnl Vy’ My‘grl wdrxw Mhynp=l‘

Myrwbg twbrxb : K’wbt lbb=Klm brx hwhy ynd’ rm’ hk yk 11, 12


=lk dmVnw MyrYm Nw’g=t’ wddVw Mlk Mywg yYyr‘ Knwmh lyp’
Mxldt ’lw Mybr Mym l‘m htmhb=lk=t’ ytdb’hw : hnwmh 13
Mhymym ‘yqV’ z’ : Mxldt ’l hmhb twsrpw dw‘ Md’=lgr 14
MyrYm Zr’=t’ yttb : hwhy ynd’ M’n Kylw’ NmVk Mtwrhnw 15
yn’=yk w‘dyw hb ybVwy=lk=t’ ytwkhb h’lmm Zr’ hmVnw hmmV
MyrYm=l‘ htw’ hnnwqt Mywgh twnb hwnnwqw ’yh hnyq : hwhy 16
: hwhy ynd’ M’n htw’ hnnwqt hnwmh=lk=l‘w
yl’ hwhy=rbd hyh Vdxl rV‘ hVmxb hnV hrV‘ ytVb yhyw 17
Mywg twnbw htw’ whdrwhw MyrYm Nwmh=l‘ hhn Md’=Nb : rm’l 18
hbkVhw hdr tm‘n ymm : rwb ydrwy=t’ twytxt Zr’=l’ Mrd’ 19
=lkw htw’ wkVm hntn brx wlpy brx=yllx Kwtb : Mylr‘=t’ 20
wbkV wdry wyrz‘=t’ lw’V Kwtm Myrwbg yl’ wl=wrbdy : hynwmh 21
Mlk wytrbq wytwbybs hlhq=lkw rwV’ MV : brx=yllx Mylr‘h 22
hlhq yhyw rwb=ytkryb hytrbq wntn rV’ : brxb Mylpnh Myllx 23
Zr’b tytx wntn=rV’ brxb Mylpn Myllx Mlk htrbq twbybs
Mylpnh Myllx Mlk htrbq twbybs hnwmh=lkw Mly‘ MV : Myyx 24
Zr’b Mtytx wntn rV’ twytxt Zr’=l’ Mylr‘ wdry=rV’ brxb
bkVm wntn Myllx Kwtb : rwb ydrwy=t’ Mtmlk w’Vyw Myyx 25
Ntn=yk brx=yllx Mylr‘ Mlk htrbq wytwbybs hnwmh=lkb hl
: Ntn Myllx Kwtb rwb ydrwy=t’ Mtmlk w’Vyw Myyx Zr’b Mtytx
yllxm Mylr‘ Mlk hytwrbq wytwbybs hnwmh=lkw lbt KVm MV 26
Mylpn Myrwbg=t’ wbkVy ’lw : Myyx Zr’b Mtytx wntn=yk brx 27
Mylr‘m
32. 28–33. 20 l’qzxy 509
txt Mtwbrx=t’ wntyw Mtmxlm=ylkb lw’V=wdry rV’ Mylr‘m
28 ht’w : Myyx Zr’b Myrwbg tytx=yk MtwmY‘=l‘ Mtnw‘ yhtw MhyV’r
29 hyklm Mwd’ hmV : brx=yllx=t’ bkVtw rbVt Mylr‘ Kwtb
Mylr‘=t’ hmh brx=yllx=t’ Mtrwbgb wntn=rV’ hy’yVn=lkw
30 wdry=rV’ yndY=lkw Mlk NwpY ykysn hmV : rwb ydry=t’w wbkVy
brx=yllx=t’ Mylr‘ wbkVyw MyVwb Mtrwbgm Mtytxb Myllx=t’
31 hnwmh=lk=l‘ Mxnw h‘rp h’ry Mtw’ : rwb ydrwy=t’ Mtmlk w’Vyw
32 wtytx=t’ yttn=yk : hwhy ynd’ M’n wlyx=lkw h‘rp brx=yllx
hnwmh=lkw h‘rp brx=yllx=t’ Mylr‘ Kwtb bkVhw Myyx Zr’b
gl, 2 Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw : hwhy ynd’ M’n
wxqlw brx hyl‘ ’yb’=yk Zr’ Mhyl’ trm’w Km‘=ynb=l’ rbd
3 brxh=t’ h’rw : hpYl Mhl wt’ wntnw MhyYqm dx’ Vy’ Zr’h=M‘
4 lwq=t’ ‘mVh ‘mVw : M‘h=t’ ryhzhw rpwVb ‘qtw Zr’h=l‘ h’b
5 lwq t’ : hyhy wV’rb wmd whxqtw brx ’wbtw rhzn ’lw rpwVh
6 hpYhw : Tlm wVpn rhzn ’whw hyhy wb wmd rhzn ’lw ‘mV rpwVh
’wbtw rhzn=’l M‘hw rpwVb ‘qt=’lw h’b brxh=t’ h’ry=yk
: Vrd’ hpYh=dym wmdw xqln wnw‘b ’wh Vpn Mhm xqtw brx

7 trhzhw rbd ypm t‘mVw l’rVy tybl Kyttn hpY Md’=Nb ht’w
8 ‘Vr ryhzhl trbd ’lw twmt twm ‘Vr ‘Vrl yrm’b : ynmm Mt’
9 trhzh=yk ht’w : Vqb’ Kdym wmdw twmy wnw‘b ‘Vr ’wh wkrdm
KVpn ht’w twmy wnw‘b ’wh wkrdm bV=’lw hnmm bwVl wkrdm ‘Vr
10 Mtrm’ Nk l’rVy tyb=l’ rm’ Md’=Nb ht’w : tlYh
11 rm’ : hyxn Ky’w Myqmn wnxn’ Mbw wnyl‘ wnyt’Txw wny‘Vp=yk rm’l
bwVb=M’ yk ‘Vrh twmb Zpx’=M’ hwhy ynd’ M’n yn’=yx Mhyl’
tyb wtwmt hmlw My‘rh Mkykrdm wbwV wbwV hyxw wkrdm ‘Vr
12 qydYh tqdY Km‘=ynb=l’ rm’ Md’=Nb ht’w : l’rVy
wbwV Mwyb hb lVky=’l ‘Vrh t‘Vrw w‘Vp Mwyb wnlyYt ’l
13 hyx qydYl yrm’b : wt’Tx Mwyb hb twyxl lkwy ’l qydYw w‘Vrm
wlw‘bw hnrkzt ’l wtqdY=lk lw‘ hV‘w wtqdY=l‘ xTb=’whw hyxy
14 hV‘w wt’Txm bVw twmt twm ‘Vrl yrm’bw : twmy wb hV‘=rV’
15 Klh Myyxh twqxb MlVy hlzg ‘Vr byVy lbx : hqdYw TpVm
16 ’l ’Tx rV’ wt’Tx=lk : twmy ’l hyxy wyx lw‘ twV‘ ytlbl sŘ 20
17 Nkty ’l Km‘ ynb wrm’w : hyxy wyx hV‘ hqdYw TpVm wl hnrkzt
18 tmw lw‘ hV‘w wtqdYm qydY=bwVb : Nkty=’l Mkrd hmhw ynd’ Krd
19 : hyxy ’wh Mhyl‘ hqdYw TpVm hV‘w wt‘Vrm ‘Vr bwVbw : Mhb
20 : l’rVy tyb Mkt’ TwpV’ wykrdk Vy’ ynd’ Krd Nkty ’l Mtrm’w
yhyw
510 l’qzxy 33. 21–34. 12
yl’=’b wntwlgl Vdxl hVmxb yrV‘b hnV hrV‘ ytVb yhyw 21
ynpl br‘b yl’ htyh hwhy=dyw : ry‘h htkh rm’l MlVwrym Tylph 22
ytml’n ’lw yp xtpyw rqbb yl’ ’wb=d‘ yp=t’ xtpyw Tylph ’wb
: dw‘
tmd’=l‘ hl’h twbrxh ybVy Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw 23, 24
Mybr wnxn’w Zr’h=t’ Vryyw Mhrb’ hyh dx’ rm’l Myrm’ l’rVy
rm’=hk Mhyl’ rm’ Nkl : hVrwml Zr’h hntn wnl 25
wkpVt Mdw Mkylwlg=l’ w’Vt Mkny‘w wlk’t Mdh=l‘ hwhy ynd’
tV’=t’ Vy’w hb‘wt NtyV‘ Mkbrx=l‘ Mtdm‘ : wVryt Zr’hw 26
=hk Mhl’ rm’t=hk : wVryt Zr’hw Mt’mT wh‘r 27
rV’w wlpy brxb twbrxb rV’ ’l=M’ yn’=yx hwhy ynd’ rm’
rbdb twr‘mbw twdYmb rV’w wlk’l wyttn hyxl hdVh ynp=l‘
wmmVw hz‘ Nw’g tbVnw hmVmw hmmV Zr’h=t’ yttnw : wtwmy 28
hmmV Zr’h=t’ yttb hwhy yn’=yk w‘dyw : rbw‘ Ny’m l’rVy yrh 29
ynb Md’=Nb ht’w : wV‘ rV’ Mtb‘wt=lk l‘ hmVmw 30
dx’=t’ dx=rbdw Mytbh yxtpbw twryqh lY’ Kb Myrbdnh Km‘
: hwhy t’m ’Ywyh rbdh hm w‘mVw ’n=w’b rm’l wyx’=t’ Vy’
Mtw’w Kyrbd=t’ w‘mVw ym‘ Kynpl wbVyw M‘=’wbmk Kyl’ w’wbyw 31
Knhw : Klh Mbl M‘Yb yrx’ MyV‘ hmh Mhypb Mybg‘=yk wV‘y ’l 32
Mny’ MyV‘w Kyrbd=t’ w‘mVw Ngn bTmw lwq hpy Mybg‘ ryVk Mhl
: Mkwtb hyh ’ybn yk w‘dyw h’b hnh h’bbw : Mtw’ 33

’bnh l’rVy y‘wr=l‘ ’bnh Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw dl, 2
rV’ l’rVy=y‘r ywh hwhy ynd’ rm’ hk My‘rl Mhyl’ trm’w
=t’w wlk’t blxh=t’ : My‘rh w‘ry N’Yh ’wlh Mtw’ My‘r wyh 3
’l twlxnh=t’ : w‘rt ’l N’Yh wxbzt h’yrbh wVblt rmYh 4
txdnh=t’w MtVbx ’l trbVnlw Mt’pr=’l hlwxh=t’w Mtqzx
: Krpbw Mt’ Mtydr hqzxbw MtVqb ’l tdb’h=t’w MtbVh ’l
: hnyYwptw hdVh tyx=lkl hlk’l hnyyhtw h‘r ylbm hnyYwptw 5
wYpn Zr’h ynp=lk l‘w hmr h‘bg=lk l‘w Myrhh=lkb yn’Y wgVy 6
yn’=yx : hwhy rbd=t’ w‘mV My‘r Nkl : Vqbm Ny’w Vrwd Ny’w yn’Y 7, 8
hlk’l yn’Y hnyyhtw zbl yn’Y=twyh N‘y ’l=M’ hwhy ynd’ M’n
My‘rh w‘ryw yn’Y=t’ y‘r wVrd=’lw h‘r Ny’m hdVh tyx=lkl
: hwhy=rbd w‘mV My‘rh Nkl : w‘r ’l yn’Y=t’w Mtw’ 9
Mdym yn’Y=t’ ytVrdw My‘rh=l’ ynnh hwhy ynd’ rm’=hk 10
Mhypm yn’Y ytlYhw Mtw’ My‘rh dw‘ w‘ry=’lw N’Y tw‘rm MytbVhw
: hlk’l Mhl Nyyht=’lw
trqbk : Mytrqbw yn’Y=t’ ytVrdw yn’=ynnh hwhy ynd’ rm’ hk yk 11, 12
h‘r
34. 13–35. 11 l’qzxy 511
ytlYhw yn’Y=t’ rqb’ Nk twVrpn wn’Y=Kwtb wtwyh=Mwyb wrd‘ h‘r
13 Myt’Ywhw : lpr‘w Nn‘ Mwyb MV wYpn rV’ tmwqmh=lkm Mht’
=l’ Myty‘rw Mtmd’=l’ Myt’ybhw twYr’h=Nm MytYbqw Mym‘h=Nm
14 h‘r’ bwT=h‘rmb : Zr’h ybVwm lkbw Myqyp’b l’rVy yrh
h‘rmw bwT hwnb hnYbrt MV Mhwn hyhy l’rVy=Mwrm yrhbw Mt’
15 M’n MYybr’ yn’w yn’Y h‘r’ yn’ : l’rVy yrh=l’ hny‘rt NmV
16 Vbx’ trbVnlw byV’ txdnh=t’w Vqb’ tdb’h=t’ : hwhy ynd’
: TpVmb hn‘r’ dymV’ hqzxh=t’w hnmVh=t’w qzx’ hlwxh=t’w
17 Myly’l hVl hV=Nyb TpV ynnh hwhy ynd’ rm’ hk yn’Y hnt’w
18 wsmrt Mky‘rm rtyw w‘rt bwTh h‘rmh Mkm T‘mh : Mydwt‘lw
19 yn’Yw : NwVprt Mkylgrb Myrtwnh t’w wtVt Mym=‘qVmw Mkylgrb
: hnytVt Mkylgr Vprmw hny‘rt Mkylgr smrm
20 hyrb hV=Nyb ytTpVw yn’=ynnh Mhyl’ hwhy ynd’ rm’ hk Nkl
21 twlxnh=lk wxgnt Mkynrqbw wpdht Ptkbw dYb N‘y : hzr hV Nybw
22 hnyyht=’lw yn’Yl yt‘Vwhw : hYwxh=l’ hntw’ MtwYyph rV’ d‘
23 Nht’ h‘rw dx’ h‘r Mhyl‘ ytmqhw : hVl hV Nyb ytTpVw zbl dw‘
24 hyh’ hwhy yn’w : h‘rl Nhl hyhy=’whw Mt’ h‘ry ’wh dywd ydb‘ t’
25 Mhl ytrkw : ytrbd hwhy yn’ Mkwtb ’yVn dwd ydb‘w Myhl’l Mhl
wnVyw xTbl rbdmb wbVyw Zr’h=Nm h‘r=hyx ytbVhw MwlV tyrb
26 wt‘b MVgh ytdrwhw hkrb yt‘bg twbybsw Mtw’ yttnw : Myr‘yb sŘ 21
27 wyhw hlwby Ntt Zr’hw wyrp=t’ hdVh Z‘ Ntnw : wyhy hkrb ymVg
MytlYhw Ml‘ twTm=t’ yrbVb hwhy yn’=yk w‘dyw xTbl Mtmd’=l‘
28 Mlk’t ’l Zr’h tyxw Mywgl zb dw‘ wyhy=’lw : Mhb Mydb‘h dym
29 yps’ dw‘ wyhy=’lw MVl ‘Tm Mhl ytmqhw : dyrxm Ny’w xTbl wbVyw
30 Mhyhl’ hwhy yn’ yk w‘dyw : Mywgh tmlk dw‘ w’Vy=’lw Zr’b b‘r
31 yty‘rm N’Y yn’Y Nt’w : hwhy ynd’ M’n l’rVy tyb ym‘ hmhw Mt’
hl hwhy=rbd yhyw : hwhy ynd’ M’n Mkyhl’ yn’ Mt’ Md’
2, 3 trm’w : wyl‘ ’bnhw ry‘V rh=l‘ Kynp MyV Md’=Nb : rm’l yl’
Kyttnw Kyl‘ ydy ytyTnw ry‘V=rh Kyl’ ynnh hwhy ynd’ rm’ hk wl
4 yn’=yk t‘dyw hyht hmmV ht’w MyV’ hbrx Kyr‘ : hmVmw hmmV
5 brx=ydy=l‘ l’rVy=ynb=t’ rgtw Mlw‘ tby’ Kl twyh N‘y : hwhy
6 Mdw KV‘’ Mdl=yk hwhy ynd’ M’n yn’=yx Nkl : Zq Nw‘ t‘b Mdy’ t‘b
7 hmmVl ry‘V rh=t’ yttnw : Kpdry Mdw t’nV Md ’l=M’ Kpdry
8 Kytw‘bg wyllx wyrh=t’ yt’lmw : bVw rb‘ wnmm ytrkhw hmmVw
9 Knt’ Mlw‘ twmmV : Mhb wlpy brx=yllx Kyqyp’=lkw Kytw’gw
10 Mywgh ynV=t’ Krm’ N‘y : hwhy yn’=yk Mt‘dyw hnbVyt ’l Kyr‘w
11 M’n yn’=yx Nkl : hyh MV hwhyw hwnVryw hnyyht yl twYr’h ytV=t’w
yt‘dwnw Mb Kyt’nVm htyV‘ rV’ Kt’nqkw Kp’k ytyV‘w hwhy ynd’
Mb
512 l’qzxy 35. 12–36. 22
rV’ KytwY’n=lk=t’ yt‘mV hwhy yn’=yk t‘dyw : KTpV’ rV’k Mb 12
yl‘ wlydgtw : hlk’l wntn wnl hmmV rm’l l’rVy yrh=l‘ trm’ 13
rm’ hk : yt‘mV yn’ Mkyrbd yl‘ Mtrt‘hw Mkypb 14
tlxnl KtxmVk : Kl=hV‘’ hmmV Zr’h=lk xmVk hwhy ynd’ 15
ry‘V=rh hyht hmmV Kl=hV‘’ Nk hmmV=rV’ l‘ l’rVy=tyb
’bnh Md’=Nb ht’w : hwhy yn’=yk w‘dyw hlk Mwd’=lkw wl
rm’ hk : hwhy=rbd w‘mV l’rVy yrh trm’w l’rVy yrh=l’ 2
htyh hVrwml Mlw‘ twmbw x’h Mkyl‘ byw’h rm’ N‘y hwhy ynd’
P’Vw twmV N‘yb N‘y hwhy ynd’ rm’ hk trm’w ’bnh Nkl : wnl 3
tpV=l‘ wl‘tw Mywgh tyr’Vl hVrwm Mktwyhl bybsm Mkt’
rm’=hk hwhy ynd’=rbd w‘mV l’rVy yrh Nkl : M‘=tbdw NwVl 4
twmmVh twbrxlw twy’glw Myqyp’l tw‘bglw Myrhl hwhy ynd’
: bybsm rV’ Mywgh tyr’Vl g‘llw zbl wyh rV’ twbz‘nh Myr‘lw

Mywgh tyr’V=l‘ ytrbd yt’nq V’b ’l=M’ hwhy ynd’ rm’=hk Nkl 5
bbl=lk txmVb hVrwml Mhl yYr’=t’=wntn rV’ ’lk Mwd’=l‘w
trm’w l’rVy tmd’=l‘ ’bnh Nkl : zbl hVrgm N‘ml Vpn T’Vb 6
yt’nqb ynnh hwhy ynd’ rm’=hk twy’glw Myqyp’l tw‘bglw Myrhl
yn’ hwhy ynd’ rm’ hk Nkl : Mt’Vn Mywg tmlk N‘y ytrbd ytmxbw 7
: w’Vy Mtmlk hmh bybsm Mkl rV’ Mywgh ’l=M’ ydy=t’ yt’Vn
wbrq yk l’rVy ym‘l w’Vt Mkyrpw wntt Mkpn‘ l’rVy yrh Mt’w 8
ytybrhw : Mt‘rznw Mtdb‘nw Mkyl’ ytynpw Mkyl’ ynnh yk : ’wbl 9, 10
: hnynbt twbrxhw Myr‘h wbVnw hlk l’rVy tyb=lk Md’ Mkyl‘
Mkytwmdqk Mkt’ ytbVwhw wrpw wbrw hmhbw Md’ Mkyl‘ ytybrhw 11
Md’ Mkyl‘ ytklwhw : hwhy yn’=yk Mt‘dyw MkytV’rm ytbThw 12
: MlkVl dw‘ Pswt=’lw hlxnl Mhl tyyhw KwVryw l’rVy ym‘=t’

Kywg tlkVmw yt’ Md’ tlk’ Mkl Myrm’ N‘y hwhy ynd’ rm’ hk 13
: hwhy ynd’ M’n dw‘=ylVkt ’l Kywgw dw‘ ylk’t=’l Md’ Nkl : tyyh 14
Kywgw dw‘=y’Vt ’l Mym‘ tprxw Mywgh tmlk dw‘ Kyl’ ‘ymV’=’lw 15
: hwhy ynd’ M’n dw‘ ylVkt=’l
Mtmd’=l‘ MybVy l’rVy tyb Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw 16, 17
: ynpl Mkrd htyh hdnh t’mTk Mtwlyl‘bw Mkrdb htw’ w’mTyw
Mhylwlgbw Zr’h=l‘ wkpV=rV’ Mdh=l‘ Mhyl‘ ytmx KpV’w 18
Mtwlyl‘kw Mkrdk twYr’b wrzyw Mywgb Mt’ Zyp’w : hw’mT 19
yVdq MV=t’ wllxyw MV w’b=rV’ Mywgh=l’ ’wbyw : MytTpV 20
rV’ yVdq MV=l‘ lmx’w : w’Yy wYr’mw hl’ hwhy=M‘ Mhl rm’b 21
rm’ Nkl : hmV w’b=rV’ Mywgb l’rVy tyb whwllx 22
l’rVy=tybl
36. 23–37. 10 l’qzxy 513
l’rVy tyb hV‘ yn’ Mkn‘ml ’l hwhy ynd’ rm’ hk l’rVy=tybl
23 ytVdqw : MV Mt’b=rV’ Mywgb Mtllx rV’ yVdq=MVl=M’ yk
Mywgh w‘dyw Mkwtb Mtllx rV’ Mywgb llxmh lwdgh ymV=t’
24 Mkt’ ytxqlw : Mhyny‘l Mkb yVdqhb hwhy ynd’ M’n hwhy yn’=yk
: Mktmd’=l’ Mkt’ yt’bhw twYr’h=lkm Mkt’ ytYbqw Mywgh=Nm
25 Mkylwlg=lkmw Mkytw’mT lkm MtrhTw MyrwhT Mym Mkyl‘ ytqrzw sŘ 22
26 Mkbrqb Nt’ hVdx xwrw Vdx bl Mkl yttnw : Mkt’ rhT’
27 yxwr=t’w : rVb bl Mkl yttnw MkrVbm Nb’h bl=t’ ytrshw
: MtyV‘w wrmVt yTpVmw wklt yqxb=rV’ t’ ytyV‘w Mkbrqb Nt’
28 Mkl hyh’ ykn’w M‘l yl Mtyyhw Mkytb’l yttn rV’ Zr’b MtbVyw
29 ytybrhw Ngdh=l’ yt’rqw Mkytw’mT lkm Mkt’ yt‘Vwhw : Myhl’l
30 hdVh tbwntw Z‘h yrp=t’ ytybrhw : b‘r Mkyl‘ Nt’=’lw wt’
31 Mkykrd=t’ Mtrkzw : Mywgb b‘r tprx dw‘ wxqt ’l rV’ N‘ml
l‘w Mkytnw‘ l‘ Mkynpb MtTqnw MybwT=’l rV’ Mkyll‘mw My‘rh
32 wVwb Mkl ‘dwy hwhy ynd’ M’n hV‘=yn’ Mkn‘ml ’l : Mkytwb‘wt
: l’rVy tyb Mkykrdm wmlkhw
33 ytbVwhw Mkytwnw‘ lkm Mkt’ yrhT Mwyb hwhy ynd’ rm’ hk
34 htyh rV’ txt db‘t hmVnh Zr’hw : twbrxh wnbnw Myr‘h=t’
35 Nd‘=Ngk htyh hmVnh wzlh Zr’h wrm’w : rbw‘=lk yny‘l hmmV
36 rV’ Mywgh w‘dyw : wbVy twrwYb twsrhnhw twmVnhw twbrxh Myr‘hw
yn’ hmVnh yt‘Tn twsrhnh ytynb hwhy yn’ yk Mkytwbybs wr’Vy
: ytyV‘w ytrbd hwhy
37 hbr’ Mhl twV‘l l’rVy=tybl Vrd’ t’z dw‘ hwhy ynd’ rm’ hk
38 hnyyht Nk hyd‘wmb MlVwry N’Yk MyVdq N’Yk : Md’ N’Yk Mt’
: hwhy yn’=yk w‘dyw Md’ N’Y tw’lm twbrxh Myr‘h

zl ’yhw h‘qbh Kwtb ynxynyw hwhy xwrb yn’Ywyw hwhy=dy yl‘ htyh
2 ynp=l‘ d’m twbr hnhw bybs bybs Mhyl‘ ynryb‘hw : twmY‘ h’lm
3 twmY‘h hnyyxth Md’=Nb yl’ rm’yw : d’m twVby hnhw h‘qbh
4 twmY‘h=l‘ ’bnh yl’ rm’yw : t‘dy ht’ hwhy ynd’ rm’w hl’h
5 rm’ hk : hwhy=rbd w‘mV twVbyh twmY‘h Mhyl’ trm’w hl’h
6 yttnw : Mtyyxw xwr Mkb ’ybm yn’ hnh hl’h twmY‘l hwhy ynd’
xwr Mkb yttnw rw‘ Mkyl‘ ytmrqw rVb Mkyl‘ ytl‘hw Mydg Mkyl‘
7 y’bnhk lwq=yhyw ytywY rV’k yt’bnw : hwhy yn’=yk Mt‘dyw Mtyyxw
8 Mydg Mhyl‘=hnhw yty’rw : wmY‘=l’ MY‘ twmY‘ wbrqtw V‘r=hnhw
9 yl’ rm’yw : Mhb Ny’ xwrw hl‘mlm rw‘ Mhyl‘ Mrqyw hl‘ rVbw
hwhy ynd’ rm’=hk xwrh=l’ trm’w Md’=Nb ’bnh xwrh=l’ ’bnh
10 rV’k yt’bnhw : wyxyw hl’h Mygwrhb yxpw xwrh y’b twxwr ‘br’m
ynwY
514 l’qzxy 37. 11–38. 8
: d’m=d’m lwdg lyx Mhylgr=l‘ wdm‘yw wyxyw xwrh Mhb ’wbtw ynwY
Myrm’ hnh hmh l’rVy tyb=lk hl’h twmY‘h Md’=Nb yl’ rm’yw 11
Mhyl’ trm’w ’bnh Nkl : wnl wnrzgn wntwqt hdb’w wnytwmY‘ wVby 12
Mkt’ ytyl‘hw Mkytwrbq=t’ xtp yn’ hnh hwhy ynd’ rm’=hk
yn’=yk Mt‘dyw : l’rVy tmd’=l’ Mkt’ yt’bhw ym‘ Mkytwrbqm 13
yttnw : ym‘ Mkytwrbqm Mkt’ ytwl‘hbw Mkytwrbq=t’ yxtpb hwhy 14
hwhy yn’=yk Mt‘dyw Mktmd’=l‘ Mkt’ ytxnhw Mtyyxw Mkb yxwr
: hwhy=M’n ytyV‘w ytrbd
btkw dx’ Z‘ Kl=xq Md’=Nb ht’w : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw 15, 16
Pswyl wyl‘ bwtkw dx’ Z‘ xqlw wrbx l’rVy ynblw hdwhyl wyl‘
Kl dx’=l’ dx’ Mt’ brqw : wrbx l’rVy tyb=lkw Myrp’ Z‘ 17
rm’l Km‘ ynb Kyl’ wrm’y rV’kw : Kdyb Mydx’l wyhw dx’ Z‘l 18
hnh hwhy ynd’ rm’=hk Mhl’ rbd : Kl hl’=hm wnl dygt=’wlh 19
yttnw wrbx l’rVy yTbVw Myrp’=dyb rV’ Pswy Z‘=t’ xql yn’
wyhw : ydyb dx’ wyhw dx’ Z‘l MtyV‘w hdwhy Z‘=t’ wyl‘ Mtw’ 20
rm’=hk Mhyl’ rbdw : Mhyny‘l Kdyb Mhyl‘ btkt=rV’ MyY‘h 21
MV=wklh rV’ Mywgh Nybm l’rVy ynb=t’ xql yn’ hnh hwhy ynd’
ywgl Mt’ ytyV‘w : Mtmd’=l’ Mtw’ yt’bhw bybsm Mt’ ytYbqw 22
dw‘=hyhy ’lw Klml Mlkl hyhy dx’ Klmw l’rVy yrhb Zr’b dx’
dw‘ w’mTy ’lw : dw‘ twklmm ytVl dw‘ wYxy ’lw Mywg ynVl 23
MhytbVwm lkm Mt’ yt‘Vwhw Mhy‘Vp lkbw MhyYwqVbw Mhylwlgb
: Myhl’l Mhl hyh’ yn’w M‘l yl=wyhw Mtw’ ytrhTw Mhb w’Tx rV’
ytqxw wkly yTpVmbw Mlkl hyhy dx’ h‘wrw Mhyl‘ Klm dwd ydb‘w 24
rV’ bq‘yl ydb‘l yttn rV’ Zr’h=l‘ wbVyw : Mtw’ wV‘w wrmVy 25
Mlw‘=d‘ Mhynb ynbw Mhynbw hmh hyl‘ wbVyw Mkytwb’ hb=wbVy
Mlw‘ tyrb MwlV tyrb Mhl ytrkw : Mlw‘l Mhl ’yVn ydb‘ dwdw 26
: Mlw‘l Mkwtb yVdqm=t’ yttnw Mtw’ ytybrhw Myttnw Mtw’ hyhy
sŘ 23 w‘dyw : M‘l yl=wyhy hmhw Myhl’l Mhl ytyyhw Mhyl‘ ynkVm hyhw 27, 28
: Mlw‘l Mkwtb yVdqm twyhb l’rVy=t’ Vdqm hwhy yn’ yk Mywgh

gwgmh Zr’ gwg=l’ Kynp MyV Md’=Nb : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw xl, 2
ynnh hwhy ynd’ rm’ hk trm’w : wyl‘ ’bnhw lbtw KVm V’r ’yVn 3
Kyyxlb Myxx yttnw KytbbwVw : lbtw KVm V’r ’yVn gwg Kyl’ 4
lhq Mlk lwlkm yVbl MyVrpw Mysws Klyx=lk=t’w Ktw’ yt’Ywhw
Ngm Mlk Mt’ Twpw Vwk srp : Mlk twbrx yVpt Ngmw hnY br 5
wypg’=lk=t’w NwpY ytkry hmrgwt tyb hypg’=lkw rmg : ‘bwkw 6
tyyhw Kyl‘ Mylhqnh Klhq=lkw ht’ Kl Nkhw Nkh : Kt’ Mybr Mym‘ 7
Zr’=l’ ’wbt MynVh tyrx’b dqpt Mybr Mymym : rmVml Mhl 8
tbbwVm
38. 9–39. 10 l’qzxy 515
wyh=rV’ l’rVy yrh l‘ Mybr Mym‘m tYbqm brxm tbbwVm
9 h’Vk tyl‘w : Mlk xTbl wbVyw h’Ywh Mym‘m ’yhw dymt hbrxl
: Ktw’ Mybr Mym‘w Kypg’=lkw ht’ hyht Zr’h twskl Nn‘k ’wbt
10 Myrbd wl‘y ’whh Mwyb hyhw hwhy ynd’ rm’ hk
11 ’wb’ twzrp Zr’=l‘ hl‘’ trm’w : h‘r tbVxm tbVxw Kbbl=l‘
Ny’ Mytldw xyrbw hmwx Ny’b MybVy Mlk xTbl ybVy MyTqVh
12 M‘=l’w tbVwn twbrx=l‘ Kdy byVhl zb zblw llV llVl : Mhl
13 Nddw ’bV : Zr’h rwbT=l‘ ybVy Nynqw hnqm hV‘ Mywgm Ps’m
zb zblh ’b ht’ llV llVlh Kl wrm’y hyrpk=lkw VyVrt yrxsw
: lwdg llV llVl Nynqw hnqm txql bhzw Psk t’Vl Klhq tlhqh
14 hwhy ynd’ rm’ hk gwgl trm’w Md’=Nb ’bnh Nkl
15 Kmwqmm t’bw : ‘dt xTbl l’rVy ym‘ tbVb ’whh Mwyb ’wlh
lyxw lwdg lhq Mlk Mysws ybkr Kt’ Mybr Mym‘w ht’ NwpY ytkrym
16 hyht Mymyh tyrx’b Zr’h twskl Nn‘k l’rVy ym‘=l‘ tyl‘w : br
: gwg Mhyny‘l Kb yVdqhb yt’ Mywgh t‘d N‘ml yYr’=l‘ Kytw’bhw
17 Mymyb ytrbd=rV’ ’wh=ht’h hwhy ynd’ rm’=hk
’ybhl MynV Mhh Mymyb My’bnh l’rVy y’ybn ydb‘ dyb Mynwmdq
18 tmd’=l‘ gwg ’wb Mwyb ’whh Mwyb hyhw : Mhyl‘ Kt’
19 ytrb‘=V’b yt’nqbw : yp’b ytmx hl‘t hwhy ynd’ M’n l’rVy
: l’rVy tmd’ l‘ lwdg V‘r hyhy ’whh Mwyb ’l=M’ ytrbd
20 Vmrh Vmrh=lkw hdVh tyxw MymVh Pw‘w Myh ygd ynpm wV‘rw
wlpnw Myrhh wsrhnw hmd’h ynp=l‘ rV’ Md’h lkw hmd’h=l‘
21 M’n brx yrh=lkl wyl‘ yt’rqw : lwpt Zr’l hmwx=lkw twgrdmh
22 MVgw Mdbw rbdb wt’ ytTpVnw : hyht wyx’b Vy’ brx hwhy ynd’
Mym‘=l‘w wypg’=l‘w wyl‘ ryTm’ tyrpgw V’ Vybgl’ ynb’w PTwV
23 w‘dyw Mybr Mywg yny‘l yt‘dwnw ytVdqthw ytldgthw : wt’ rV’ Mybr
Tl hk trm’w gwg=l‘ ’bnh Md’=Nb ht’w : hwhy yn’=yk
2 KytbbVw : lbtw KVm V’r ’yVn gwg Kyl’ ynnh hwhy ynd’ rm’
3 ytykhw : l’rVy yrh=l‘ Ktw’bhw NwpY ytkrym Kytyl‘hw Kyt’VVw
4 lwpt l’rVy yrh=l‘ : lyp’ Knymy dym KyYxw Klw’mV dym KtVq
hdVh tyxw Pnk=lk rwpY Ty‘l Kt’ rV’ Mym‘w Kypg’=lkw ht’
5 : hwhy ynd’ M’n ytrbd yn’ yk lwpt hdVh ynp=l‘ : hlk’l Kyttn
6, 7 MV=t’w : hwhy yn’=yk w‘dyw xTbl Myy’h ybVybw gwgmb V’=ytxlVw
w‘dyw dw‘ yVdq=MV=t’ lx’=’lw l’rVy ym‘ Kwtb ‘ydw’ yVdq
8 hwhy ynd’ M’n htyhnw h’b hnh : l’rVyb Vwdq hwhy yn’=yk Mywgh
9 qVnb wqyVhw wr‘bw l’rVy yr‘ ybVy w’Yyw : ytrbd rV’ Mwyh ’wh
‘bV V’ Mhb wr‘bw xmrbw dy lqmbw MyYxbw tVqb hnYw Ngmw
10 qVnb yk Myr‘yh=Nm wbTxy ’lw hdVh=Nm MyY‘ w’Vy=’lw : MynV
V’=wr‘by
516 l’qzxy 39. 11–40. 5
: hwhy ynd’ M’n Mhyzzb=t’ wzzbw MhyllV=t’ wllVw V’=wr‘by
l’rVyb rbq MV=Mwqm gwgl Nt’ ’whh Mwyb hyhw 11
gwg=t’ MV wrbqw Myrb‘h=t’ ’yh tmsxw Myh tmdq Myrb‘h yg
N‘ml l’rVy tyb Mwrbqw : gwg Nwmh ’yg w’rqw hnwmh=lk=t’w 12
Mhl hyhw Zr’h M‘=lk wrbqw : MyVdx h‘bV Zr’h=t’ rhT 13
Zr’b Myrb‘ wlydby dymt yVn’w : hwhy ynd’ M’n ydbkh Mwy MVl 14
hYqm hrhTl Zr’h ynp=l‘ Myrtwnh=t’ Myrb‘h=t’ Myrbqm
hnbw Md’ MY‘ h’rw Zr’b Myrb‘h wrb‘w : wrqxy MyVdx=h‘bV 15
ry‘=MV Mgw : gwg Nwmh ’yg=l’ Myrbqmh wt’ wrbq d‘ NwyY wlY’ 16
ynd’ rm’=hk Md’=Nb ht’w : Zr’h wrhTw hnwmh 17
wps’h w’bw wYbqh hdVh tyx lklw Pnk=lk rwpYl rm’ hwhy
l’rVy yrh l‘ lwdg xbz Mkl xbz yn’ rV’ yxbz=l‘ bybsm
Zr’h y’yVn=Mdw wlk’t Myrwbg rVb : Md MtytVw rVb Mtlk’w 18
blx=Mtlk’w : Mlk NVb y’yrm Myrp Mydwt‘w Myrk Myly’ wtVt 19
Mt‘bVw : Mkl ytxbz=rV’ yxbzm NwrkVl Md MtytVw h‘bVl 20
yttnw : hwhy ynd’ M’n hmxlm Vy’=lkw rwbg bkrw sws ynxlV=l‘ 21
ydy=t’w ytyV‘ rV’ yTpVm=t’ Mywgh=lk w’rw Mywgb ydwbk=t’
sŘ 24 Mwyh=Nm Mhyhl’ hwhy yn’ yk l’rVy tyb w‘dyw : Mhb ytmV=rV’ 22
rV’ l‘ l’rVy=tyb wlg Mnw‘b yk Mywgh w‘dyw : h’lhw ’whh 23
: Mlk brxb wlpyw MhyrY dyb Mnt’w Mhm ynp rts’w yb=wl‘m
: Mhm ynp rts’w Mt’ ytyV‘ Mhy‘Vpkw Mt’mTk 24
ytmxrw bq‘y tybV=t’ byV’ ht‘ hwhy ynd’ rm’ hk Nkl 25
Ml‘m=lk=t’w Mtmlk=t’ wVnw : yVdq MVl yt’nqw l’rVy tyb=lk 26
ybbwVb : dyrxm Ny’w xTbl Mtmd’=l‘ MtbVb yb=wl‘m rV’ 27
yny‘l Mb ytVdqnw Mhyby’ twYr’m Mt’ ytYbqw Mym‘h=Nm Mtw’
Mywgh=l’ Mt’ ytwlghb Mhyhl’ hwhy yn’ yk w‘dyw : Mybr Mywgh 28
dw‘ ryts’=’lw : MV Mhm dw‘ rytw’=’lw Mtmd’=l‘ Mytsnkw 29
: hwhy ynd’ M’n l’rVy tyb=l‘ yxwr=t’ ytkpV rV’ Mhm ynp

‘br’b Vdxl rwV‘b hnVh V’rb wntwlgl hnV Vmxw MyrV‘b m


yl‘ htyh hzh Mwyh MY‘b ry‘h htkh rV’ rx’ hnV hrV‘
l’rVy Zr’=l’ yn’ybh Myhl’ tw’rmb : hmV yt’ ’byw hwhy=dy 2
hmV ytw’ ’ybyw : bgnm ry‘=hnbmk wyl‘w d’m hbg rh=l’ ynxynyw 3
hdmh hnqw wdyb MytVp=lytpw tVxn h’rmk wh’rm Vy’=hnhw
‘mV Kynz’bw Kyny‘b h’r Md’=Nb Vy’h yl’ rbdyw : r‘Vb dm‘ ’whw 4
ht’bh hktw’rh N‘ml yk Ktw’ h’rm yn’=rV’ lkl Kbl MyVw
Zwxm hmwx hnhw : l’rVy tybl h’r ht’=rV’=lk=t’ dgh hnh 5
xpTw hm’b twm’=VV hdmh hnq Vy’h dybw bybs bybs tybl
dmyw
40. 6–35 l’qzxy 517
6 r‘V=l’ ’wbyw : dx’ hnq hmwqw dx’ hnq Nynbh bxr=t’ dmyw
dx’ hnq r‘Vh Ps=t’ dmyw wtwl‘mb l‘yw hmydqh Krd wynp rV’
7 dx’ hnqw Kr’ dx’ hnq ’thw : bxr dx’ hnq dx’ Ps t’w bxr
tybhm r‘Vh Mlw’ lY’m r‘Vh Psw twm’ Vmx My’th Nybw bxr
8, 9 Ml’=t’ dmyw : dx’ hnq tybhm r‘Vh Ml’=t’ dmyw : dx’ hnq
10 y’tw : tybhm r‘Vh Ml’w twm’ MytV wly’w twm’ hnmV r‘Vh
MtVlVl tx’ hdm hpm hVlVw hpm hVlV Mydqh Krd r‘Vh
11 rV‘ r‘Vh=xtp bxr=t’ dmyw : wpmw hpm Mly’l tx’ hdmw
12 hm’ tw’th ynpl lwbgw : twm’ hrV‘ VwlV r‘Vh Kr’ twm’
: wpm twm’ VVw wpm twm’=VV ’thw hpm lwbg tx’=hm’w tx’
13 dgn xtp twm’ Vmxw MyrV‘ bxr wggl ’th ggm r‘Vh=t’ dmyw
14 bybs r‘Vh rYxh ly’=l’w hm’ MyVV Myly’=t’ V‘yw : xtp
15 MyVmx ymynph r‘Vh Ml’ ynpl=l‘ Nwt’yh r‘Vh ynp l‘w : bybs
16 bybs r‘Vl hmynpl hmhyl’ l’w My’th=l’ twmT’ twnlxw : hm’
: Myrmt ly’=l’w hmynpl bybs bybs twnwlxw twml’l Nkw bybs
17 bybs rYxl ywV‘ hpYrw twkVl hnhw hnwYyxh rYxh=l’ yn’ybyw
18 tm‘l Myr‘Vh Ptk=l’ hpYrhw : hpYrh=l’ twkVl MyVlV bybs
19 hnwtxth r‘Vh ynplm bxr dmyw : hnwtxth hpYrh Myr‘Vh Kr’
20 rV’ r‘Vhw : NwpYhw Mydqh hm’ h’m Zwxm ymynph rYxh ynpl
21 wpm hVlV w’tw : wbxrw wkr’ ddm hnwYyxh rYxl NwpYh Krd wynp
hm’ MyVmx NwV’rh r‘Vh tdmk hyh wmly’w wly’w wpm hVlVw
22 r‘Vh tdmk wrmytw wmly’w wnwlxw : hm’b MyrV‘w Vmx bxrw wkr’
23 r‘Vw : Mhynpl wmly’w wb=wl‘y ‘bV twl‘mbw Mydqh Krd wynp rV’
h’m r‘V=l’ r‘Vm dmyw Mydqlw NwpYl r‘Vh dgn ymynph rYxl
24 wmly’w wl’ ddmw Mwrdh Krd r‘V=hnhw Mwrdh Krd ynklwyw : hm’
25 hl’h twnlxhk bybs bybs wmly’lw wl Mynwlxw : hl’h twdmk
26 wtwl‘ h‘bV twl‘mw : hm’ MyrV‘w Vmx bxrw Kr’ hm’ MyVmx
27 rYxl r‘Vw : wly’=l’ wpm dx’w wpm dx’ wl Myrmtw Mhynpl wmly’w
: twm’ h’m Mwrdh Krd r‘Vh=l’ r‘Vm dmyw Mwrdh Krd ymynph
28 twdmk Mwrdh r‘Vh=t’ dmyw Mwrdh r‘Vb ymynph rYx=l’ yn’ybyw
29 bybs wml’lw wl twnwlxw hl’h twdmk wml’w wl’w w’tw : hl’h
30 bybs twml’w : twm’ Vmxw MyrV‘ bxrw Kr’ hm’ MyVmx bybs
31 rYx=l’ wmly’w : twm’ Vmx bxrw hm’ MyrV‘w Vmx Kr’ bybs
32 rYxh=l’ yn’ybyw : wl‘m hnwmV twl‘mw wly’=l’ Myrmtw hnwYxh
33 wml’w wl’w w’tw : hl’h twdmk r‘Vh=t’ dmyw Mydqh Krd ymynph
bxrw hm’ MyVmx Kr’ bybs bybs wml’lw wl twnwlxw hl’h twdmk
34 wpmw wpm wl’=l’ Myrmtw hnwYyxh rYxl wml’w : hm’ MyrV‘w Vmx
35 : hl’h twdmk ddmw NwpYh r‘V=l’ yn’ybyw : wl‘m twl‘m hnmVw
w’t
518 l’qzxy 40. 36–41. 12
Vmx bxrw hm’ MyVmx Kr’ bybs bybs wl twnwlxw wml’w wl’ w’t 36
hnmVw wpmw wpm wl’=l’ Myrmtw hnwYyxh rYxl wl’w : hm’ MyrV‘w 37
: hl‘h=t’ wxydy MV Myr‘Vh Myly’b hxtpw hkVlw : wl‘m twl‘m 38
Mhyl’ TwxVl hpm twnxlV MynVw wpm twnxlV MynV r‘Vh Ml’bw 39
r‘Vh xtpl hlw‘l hYwxm Ptkh=l’w : MV’hw t’Txhw hlw‘h 40
MynV r‘Vh Ml’l rV’ trx’h Ptkh=l’w twnxlV MynV hnwpYh
r‘Vh Ptkl hpm twnxlV h‘br’w hpm twnxlV h‘br’ : twnxlV 41
tyzg ynb’ hlw‘l twnxlV h‘br’w : wTxVy Mhyl’ twnxlV hnwmV 42
Mhyl’ tx’ hm’ hbgw yYxw tx’ hm’ bxrw yYxw tx’ hm’ Kr’
xpT MytpVhw : xbzhw Mb hlw‘h=t’ wTxVy rV’ Mylkh=t’ wxynyw 43
hYwxmw : Nbrqh rVb twnxlVh=l’w bybs bybs tybb Mynkwm dx’ 44
NwpYh r‘V Ptk=l’ rV’ ymynph rYxb MyrV twkVl ymynph r‘Vl
sŘ 25 rbdyw : NpYh Krd ynp Mydqh r‘V Ptk=l’ dx’ Mwrdh Krd Mhynpw 45
: tybh trmVm yrmV Mynhkl Mwrdh Krd hynp rV’ hkVlh hz yl’
hmh xbzmh trmVm yrmV Mynhkl NwpYh Krd hynp rV’ hkVlhw 46
Kr’ rYxh=t’ dmyw : wtrVl hwhy=l’ ywl=ynbm Mybrqh qwdY=ynb 47
yn’byw : tybh ynpl xbzmhw t‘brm hm’ h’m bxrw hm’ h’m 48
bxrw hpm twm’ Vmxw hpm twm’ Vmx Ml’ l’ dmyw tybh Ml’=l’
hm’ MyrV‘ Ml’h Kr’ : wpm twm’ VlVw wpm twm’ VlV r‘Vh 49
Myly’h=l’ Mydm‘w wyl’ wl‘y rV’ twl‘mbw hm’ hrV‘ ytV‘ bxrw
twm’=VV Myly’h=t’ dmyw lkyhh=l’ yn’ybyw : hpm dx’w hpm dx’ ’m
twm’ rV‘ xtph bxrw : lh’h bxr wpm=bxr twm’=VVw wpm=bxr 2
My‘br’ wkr’ dmyw wpm twm’ Vmxw wpm twm’ Vmx xtph twptkw
twm’ MytV xtph=ly’ dmyw hmynpl ’bw : hm’ MyrV‘ bxrw hm’ 3
MyrV‘ wkr’=t’ dmyw : twm’ ‘bV xtph bxrw twm’ VV xtphw 4
: MyVdqh Vdq hz yl’ rm’yw lkyhh ynp=l’ hm’ MyrV‘ bxrw hm’
bybs bybs twm’ ‘br’ ‘lYh bxrw twm’ VV tybh=ryq dmyw 5
tw’bw Mym‘p MyVlVw VwlV ‘lY=l’ ‘lY tw‘lYhw : bybs tybl 6
Myzwx’ wyhy=’lw Myzwx’ twyhl bybs bybs tw‘lYl tybl=rV’ ryqb
tybh=bswm yk tw‘lYl hl‘ml hl‘ml hbsnw hbxrw : tybh ryqb 7
Nkw hl‘ml tybl=bxr Nk=l‘ tybl bybs bybs hl‘ml hl‘ml
bybs hbg tybl yty’rw : hnwkytl hnwyl‘h=l‘ hl‘y hnwtxth 8
ryqh bxr : hlyY’ twm’ VV hnqh wlm tw‘lYh twdsym bybs 9
: tybl rV’ tw‘lY tyb xnm rV’w twm’ Vmx Zwxh=l’ ‘lYl=rV’
xtpw : bybs bybs tybl bybs hm’ MyrV‘ bxr twkVlh Nybw 10, 11
Mwqm bxrw Mwrdl dx’ xtpw NwpYh Krd dx’ xtp xnml ‘lYh
t’p hrzgh ynp=l’ rV’ Nynbhw : bybs bybs twm’ Vmx xnmh 12
bybs bybs bxr twm’=Vmx Nynbh ryqw hm’ My‘bV bxr Myh=Krd
wkr’w
41. 13–42. 14 l’qzxy 519
13 hynbhw hrzghw hm’ h’m Kr’ tybh=t’ ddmw : hm’ My‘Vt wkr’w
14 : hm’ h’m Mydql hrzghw tybh ynp bxrw : hm’ h’m Kr’ hytwryqw
15 wpmw wpm ’hyqwt’w hyrx’=l‘ rV’ hrzgh ynp=l’ Nynbh=Kr’ ddmw
16 twmT’h Mynwlxhw Mypsh : rYxh yml’w ymynph lkyhhw hm’ h’m
Zr’hw bybs bybs Z‘ PyxV Psh dgn MtVlVl bybs Myqyt’hw
17 ymynph tybh=d‘w xtph l‘m=l‘ : twskm twnlxhw twnlxh=d‘
18 ywV‘w : twdm NwYyxbw ymynpb bybs bybs ryqh=lk=l’w Zwxlw
19 ynpw : bwrkl Mynp MynVw bwrkl bwrk=Nyb hrmtw Myrmtw Mybwrk
tybh=lk=l’ ywV‘ wpm hrmth=l’ rypk=ynpw wpm hrmth=l’ Md’
20 ryqw MywV‘ Myrmthw Mybwrkh xtph l‘m=d‘ Zr’hm : bybs bybs
21, 22 xbzmh : h’rmk h’rmh Vdqh ynpw h‘br tzwzm lkyhh : lkyhh
wytryqw wkr’w wl wytw‘Yqmw twm’=MytV wkr’w hbg twm’ VwlV Z‘
23 lkyhl twtld MytVw : hwhy ynpl rV’ NxlVh hz yl’ rbdyw Z‘
24 tldl MytV twtld twbswm MytV twtldl twtld MytVw : Vdqlw
25 Mybwrk lkyhh twtld=l’ Nhyl’ hywV‘w : trx’l twtld ytVw tx’
26 Mynwlxw : Zwxhm Mlw’h ynp=l’ Z‘ b‘w twryql MywV‘ rV’k Myrmtw
: Myb‘hw tybh tw‘lYw Mlw’h twptk=l’ wpmw wpm Myrmtw twmT’
bm rV’ hkVlh=l’ yn’byw NwpYh Krd Krdh hnwYyxh rYxh=l’ yn’Ywyw
2 h’mh twm’ Kr’=ynp=l’ : NwpYh=l’ Nynbh dgn=rV’w hrzgh dgn
3 ymynph rYxl rV’ MyrV‘h dgn : twm’ MyVmx bxrhw NwpYh xtp
: MyVlVb qyt’=ynp=l’ qyt’ hnwYyxh rYxl rV’ hpYr dgnw
4 tx’ hm’ Krd tymynph=l’ bxr twm’ rV‘ Klhm twkVlh ynplw
5 hnhm Myqyt’ wlkwy=yk twrYq tnwyl‘h twkVlhw : NwpYl Mhyxtpw
6 Mydwm‘ Nhl Ny’w hnh twVlVm yk : Nynb twnkthmw twntxthm
7 rdgw : Zr’hm twnkythmw twnwtxthm lY’n Nk=l‘ twrYxh ydwm‘k
twkVlh ynp=l’ hnwYxh rYxh Krd twkVlh tm‘l Zwxl=rV’
8 MyVmx hnwYxh rYxl rV’ twkVlh Kr’=yk : hm’ MyVmx wkr’
9 ’wbmh hl’h twkVl htxtmw : hm’ h’m lkyhh ynp=l‘ hnhw hm’
10 Krd rYxh rdg bxrb : hnYxh rYxhm hnhl w’bb Mydqhm
11 h’rmk Mhynpl Krdw : twkVl Nynbh ynp=l’w hrzgh ynp=l’ Mydqh
NhyTpVmkw Nhy’Ywm lkw Nbxr Nk Nkr’k NwpYh Krd rV’ twkVlh
12 Krd V’rb xtp Mwrdh Krd rV’ twkVlh yxtpkw : Nhyxtpkw
13 twkVl yl’ rm’yw : N’wbb Mydqh Krd hnygh trdgh ynpb Krd sŘ 26
rV’ Vdqh twkVl hnh hrzgh ynp=l’ rV’ Mwrdh twkVl NwpYh
wxyny MV MyVdqh yVdq hwhyl Mybwrq=rV’ Mynhkh MV=wlk’y
14 M’bb : Vdq Mwqmh yk MV’hw t’Txhw hxnmhw MyVdqh yVdq
Mhydgb wxyny MVw hnwYyxh rYxh=l’ Vdqhm w’Yy=’lw Mynhkh
rV’=l’ wbrqw Myrx’ Mydgb wVbly hnh Vdq=yk Nhb wtrVy=rV’
M‘l
520 l’qzxy 42. 15–43. 21
wynp rV’ r‘Vh Krd yn’yYwhw ymynph tybh twdm=t’ hlkw : M‘l 15
hdmh hnqb Mydqh xwr ddm : bybs bybs wddmw Mydqh Krd 16
tw’m=Vmx NwpYh xwr ddm : bybs hdmh hnqb Mynq twm’=Vmx 17
Mynq tw’m=Vmx ddm Mwrdh xwr t’ : bybs hdmh hnqb Mynq 18
: hdmh hnqb Mynq tw’m=Vmx ddm Myh xwr=l’ bbs : hdmh hnqb 19
bxrw tw’m Vmx Kr’ bybs bybs wl hmwx wddm twxwr ‘br’l 20
rV’ r‘V r‘Vh=l’ ynklwyw : lxl Vdqh Nyb lydbhl tw’m Vmx gm
wlwqw Mydqh Krdm ’b l’rVy yhl’ dwbk hnhw : Mydqh Krd hnp 2
yty’r rV’ h’rmh h’rmkw : wdbkm hry’h Zr’hw Mybr Mym lwqk 3
rV’ h’rmk tw’rmw ry‘h=t’ txVl y’bb yty’r=rV’ h’rmk
Krd tybh=l’ ’b hwhy dwbkw : ynp=l’ lp’w rbk=rhn=l’ yty’r 4
ymynph rYxh=l’ yn’ybtw xwr yn’Vtw : Mydqh Krd wynp rV’ r‘V 5
hyh Vy’w tybhm yl’ rbdm ‘mV’w : tybh hwhy=dwbk ’lm hnhw 6
twpk Mwqm=t’w y’sk Mwqm=t’ Md’=Nb yl’ rm’yw : ylY’ dm‘ 7
=tyb dw‘ w’mTy ’lw Mlw‘l l’rVy=ynb Kwtb MV=NkV’ rV’ ylgr
: Mtwmb Mhyklm yrgpbw Mtwnzb Mhyklmw hmh yVdq MV l’rVy
w’mTw Mhynybw ynyb ryqhw ytzwzm lY’ Mtzwzmw yps=t’ Mps Mttb 8
wqxry ht‘ : yp’b Mt’ lk’w wV‘ rV’ Mtwb‘wtb yVdq MV=t’ 9
: Mlw‘l Mkwtb ytnkVw ynmm Mhyklm yrgpw Mtwnz=t’
Mhytwnw‘m wmlkyw tybh=t’ l’rVy=tyb=t’ dgh Md’=Nb ht’ 10
wtnwktw tybh trwY wV‘=rV’ lkm wmlkn=M’w : tynkt=t’ wddmw 11
wtrwt=lkw wtrwY=lkw wytqx=lk t’w wtrwY=lkw wy’bwmw wy’Ywmw
wytqx=lk=t’w wtrwY=lk=t’ wrmVyw Mhyny‘l btkw Mtw’ ‘dwh
bybs bybs wlbg=lk rhh V’r=l‘ tybh trwt t’z : Mtw’ wV‘w 12
hm’ twm’b xbzmh twdm hl’w : tybh trwt t’z=hnh MyVdq Vdq 13
trz bybs htpV=l’ hlwbgw bxr=hm’w hm’h qyxw xpTw hm’
twm’ MytV hnwtxth hrz‘h=d‘ Zr’h qyxmw : xbzmh bg hzw dx’h 14
twm’ ‘br’ hlwdgh hrz‘h=d‘ hnTqh hrz‘hmw tx’ hm’ bxrw
twnrqh hl‘mlw ly’r’hmw twm’ ‘br’ l’rhhw : hm’h bxrw 15
l’ ‘wbr bxr hrV‘ MytVb Kr’ hrV‘ MytV ly’r’hw : ‘br’ 16
bxr hrV‘ ‘br’b Kr’ hrV‘ ‘br’ hrz‘hw : wy‘br t‘br’ 17
hm’ hl=qyxhw hm’h yYx htw’ bybs lwbghw hy‘br t‘br’ l’
ynd’ rm’ hk Md’=Nb yl’ rm’yw : Mydq twnp whtl‘mw bybs 18
qrzlw hlw‘ wyl‘ twl‘hl wtwV‘h Mwyb xbzmh twqx hl’ hwhy
Mybrqh qwdY ‘rzm Mh rV’ Mywlh Mynhkh=l’ httnw : Md wyl‘ 19
wmdm txqlw : t’Txl rqb=Nb rp yntrVl hwhy ynd’ M’n yl’ 20
bybs lwbgh=l’w hrz‘h twnp ‘br’=l’w wytnrq ‘br’=l‘ httnw
dqpmb wprVw t’Txh rph t’ txqlw : whtrpkw wtw’ t’Txw 21
tybh
43. 22–44. 19 l’qzxy 521
22 t’Txl Mymt Myz‘=ry‘V byrqt ynVh Mwybw : Vdqml Zwxm tybh
23 rp byrqt ’Txm Ktwlkb : rpb w’Tx rV’k xbzmh=t’ w’Txw
24 wkylVhw hwhy ynpl Mtbrqhw : Mymt N’Yh=Nm ly’w Mymt rqb=Nb
25 hV‘t Mymy t‘bV : hwhyl hl‘ Mtw’ wl‘hw xlm Mhyl‘ Mynhkh
26 t‘bV : wV‘y Mymymt N’Yh=Nm ly’w rqb=Nb rpw Mwyl t’Tx=ry‘V
27 Mymyh=t’ wlkyw : wdy w’lmw wt’ wrhTw xbzmh=t’ wrpky Mymy sŘ 27
Mkytwlw‘=t’ xbzmh=l‘ Mynhkh wV‘y h’lhw ynymVh Mwyb hyhw
dm r‘V Krd yt’ bVyw : hwhy ynd’ M’n Mkt’ yt’Yrw MkymlV=t’w
2 hzh r‘Vh hwhy yl’ rm’yw : rwgs ’whw Mydq hnph NwYyxh Vdqmh
wb ’b l’rVy=yhl’ hwhy yk wb ’by=’l Vy’w xtpy ’l hyhy rwgs
3 hwhy ynpl Mxl=lwk’l wb=bVy ’wh ’yVn ’yVnh=t’ : rwgs hyhw
4 ynp=l’ NwpYh r‘V=Krd yn’ybyw : ’Yy wkrdmw ’wby r‘Vh Ml’ Krdm
5 rm’yw : ynp=l’ lp’w hwhy tyb=t’ hwhy=dwbk ’lm hnhw ’r’w tybh
rV’=lk t’ ‘mV Kynz’bw Kyny‘b h’rw Kbl MyV Md’=Nb hwhy yl’
’wbml Kbl tmVw wtrwt=lklw hwhy=tyb twqx=lkl Kt’ rbdm yn’
6 hk l’rVy tyb=l’ yrm=l’ trm’w : Vdqmh y’Ywm lkb tybh
7 Mk’ybhb : l’rVy tyb Mkytwb‘wt=lkm Mkl=br hwhy ynd’ rm’
ytyb=t’ wllxl yVdqmb twyhl rVb ylr‘w bl=ylr‘ rkn=ynb
: Mkytwb‘wt=lk l’ ytyrb=t’ wrpyw Mdw blx ymxl=t’ Mkbyrqhb
8 : Mkl yVdqmb ytrmVm yrmVl NwmyVtw yVdq trmVm MtrmV ’lw
9 rVb lr‘w bl lr‘ rkn=Nb=lk hwhy ynd’ rm’=hk
10 yk : l’rVy ynb Kwtb rV’ rkn=Nb=lkl yVdqm=l’ ’wby ’l
yrx’ yl‘m w‘t rV’ l’rVy tw‘tb yl‘m wqxr rV’ Mywlh=M’
11 tybh yr‘V=l’ twdqp MytrVm yVdqmb wyhw : Mnw‘ w’Vnw Mhylwlg
hmhw M‘l xbzh=t’w hl‘h=t’ wTxVy hmh tybh=t’ MytrVmw
12 wyhw Mhylwlg ynpl Mtw’ wtrVy rV’ N‘y : MtrVl Mhynpl wdm‘y
hwhy ynd’ M’n Mhyl‘ ydy yt’Vn Nk=l‘ Nw‘ lwVkml l’rVy=tybl
13 yVdq=l’ yVdq=lk=l‘ tVglw yl Nhkl yl’ wVgy=’lw : Mnw‘ w’Vnw
14 yrmV Mtw’ yttnw : wV‘ rV’ Mtwb‘wtw Mtmlk w’Vnw MyVdqh
: wb hV‘y rV’ lklw wtdb‘ lkl tybh trmVm

15 tw‘tb yVdqm trmVm=t’ wrmV rV’ qwdY ynb Mywlh Mynhkhw


byrqhl ynpl wdm‘w yntrVl yl’ wbrqy hmh yl‘m l’rVy=ynb
16 wbrqy hmhw yVdqm=l’ w’by hmh : hwhy ynd’ M’n Mdw blx yl
17 yr‘V=l’ M’wbb hyhw : ytrmVm=t’ wrmVw yntrVl ynxlV=l’
MtrVb rmY Mhyl‘ hl‘y=’lw wVbly MytVp ydgb tymynph rYxh
18 ysnkmw MV’r=l‘ wyhy MytVp yr’p : htybw tymynph rYxh yr‘Vb
19 hnwYyxh rYxh=l’ Mt’Ybw : ‘zyb wrgxy ’l Mhyntm=l‘ wyhy MytVp
rYxh=l’
522 l’qzxy 44. 20–45. 13
MtrVm hmh=rV’ Mhydgb=t’ wTVpy M‘h=l’ hnwYyxh rYxh=l’
wVdqy=’lw Myrx’ Mydgb wVblw Vdqh tkVlb Mtw’ wxynhw Mb
wmsky Mwsk wxlVy ’l ‘rpw wxlgy ’l MV’rw : Mhydgbb M‘h=t’ 20
: tymynph rYxh=l’ M’wbb Nhk=lk wtVy=’l Nyyw : MhyV’r=t’ 21
tyb ‘rzm tlwtb=M’ yk MyVnl Mhl wxqy=’l hVwrgw hnml’w 22
Nyb wrwy ym‘=t’w : wxqy Nhkm hnml’ hyht rV’ hnml’hw l’rVy 23
TpVl wdm‘y hmh byr=l‘w : M‘dwy rwhTl ’mT=Nybw lxl Vdq 24
=t’w wrmVy yd‘wm=lkb ytqx=t’w ytrwt=t’w whTpVw yTpVmb
M’lw b’l=M’ yk h’mTl ’wby ’l Md’ tm=l’w : wVdqy ytwtbV 25
wtrhT yrx’w : w’mTy Vy’l htyh=’l=rV’ twx’lw x’l tblw Nblw 26
tymynph rYxh=l’ Vdqh=l’ w’b Mwybw : wl=wrpsy Mymy t‘bV 27
hlxnl Mhl htyhw : hwhy ynd’ M’n wt’Tx byrqy Vdqb trVl 28
hxnmh : Mtzx’ yn’ l’rVyb Mhl wntt=’l hzx’w Mtlxn yn’ 29
tyV’rw : hyhy Mhl l’rVyb Mrx=lkw Mwlk’y hmh MV’hw t’Txhw 30
tyV’rw hyhy Mynhkl Mkytwmwrt lkm lk tmwrt=lkw lk yrwkb=lk
hprTw hlbn=lk : Ktyb=l’ hkrb xynhl Nhkl wntt Mkytwsr‘ 31
Mklyphbw : Mynhkh wlk’y ’l hmhbh=Nmw Pw‘h=Nm hm
hVmx Kr’ Zr’h=Nm Vdq hwhyl hmwrt wmyrt hlxnb Zr’h=t’
: bybs hlwbg=lkb ’wh=Vdq Pl’ hrV‘ bxrw Kr’ Pl’ MyrV‘w
MyVmxw bybs ‘brm tw’m Vmxb tw’m Vmx Vdqh=l’ hzm hyhy 2
MyrV‘w Vmx Kr’ dwmt t’zh hdmh=Nmw : bybs wl Vrgm hm’ 3
Vdq : MyVdq Vdq Vdqmh hyhy=wbw Mypl’ trV‘ bxrw Pl’ 4
hwhy=t’ trVl Mybrqh hyhy Vdqmh ytrVm Mynhkl ’wh Zr’h=Nm
Kr’ Pl’ MyrV‘w hVmxw : Vdqml Vdqmw Mytbl Mwqm Mhl hyhw 5
MyrV‘ hzx’l Mhl tybh ytrVm Mywll hyhy bxr Mypl’ trV‘w
MyrV‘w hVmx Kr’w bxr Mypl’ tVmx wntt ry‘h tzx’w : tkVl 6
hzm ’yVnlw : hyhy l’rVy tyb=lkl Vdqh tmwrt tm‘l Pl’ 7
ynp=l’w Vdqh=tmwrt ynp=l’ ry‘h tzx’lw Vdqh tmwrtl hzmw
dx’ twm‘l Kr’w hmydq hmdq=t’pmw hmy My=t’pm ry‘h tzx’
l’rVyb hzx’l wl=hyhy Zr’l : hmydq lwbg=l’ My lwbgm Myqlxh 8
: MhyTbVl l’rVy=tybl wnty Zr’hw ym‘=t’ y’yVn dw‘ wnwy=’lw
dVw smx l’rVy y’yVn Mkl=br hwhy ynd’ rm’=hk 9
: hwhy ynd’ M’n ym‘ l‘m MkytVrg wmyrh wV‘ hqdYw TpVmw wrysh
dx’ Nkt tbhw hpy’h : Mkl yhy qdY=tbw qdY=tpy’w qdY=ynz’m 10, 11
rmxh=l’ hpy’h rmxh tryV‘w tbh rmxh rV‘m t’Vl hyhy
MyrV‘w hVmx MylqV MyrV‘ hrg MyrV‘ lqVhw : wtnktm hyhy 12
rV’ hmwrth t’z : Mkl hyhy hnmh lqV hVmxw hrV‘ MylqV 13
: Myr‘Vh rmxm hpy’h MtyVVw MyTxh rmxm hpy’h tyVV wmyrt
qxw
45. 14–46. 13 l’qzxy 523
14 rmx Mytbh trV‘ rkh=Nm tbh rV‘m NmVh tbh NmVh qxw
15 hqVmm Myt’mh=Nm N’Yh=Nm tx’=hVw : rmx Mytbh trV‘=yk sŘ 28
: hwhy ynd’ M’n Mhyl‘ rpkl MymlVlw hlw‘lw hxnml l’rVy

16, 17 ’yVnh=l‘w : l’rVyb ’yVnl t’zh hmwrth=l’ wyhy Zr’h M‘h lk


=lkb twtbVbw MyVdxbw Mygxb Ksnhw hxnmhw twlw‘h hyhy
hlw‘h=t’w hxnmh=t’w t’Txh=t’ hV‘y=’wh l’rVy tyb yd‘wm
: l’rVy=tyb d‘b rpkl MymlVh=t’w
18 Mymt rqb=Nb=rp xqt Vdxl dx’b NwV’rb hwhy ynd’ rm’=hk
19 tybh tzwzm=l’ Ntnw t’Txh Mdm Nhkh xqlw : Vdqmh=t’ t’Txw
: tymynph rYxh r‘V tzwzm=l‘w xbzml hrz‘h twnp ‘br’=l’w
20 : tybh=t’ Mtrpkw ytpmw hgV Vy’m Vdxb h‘bVb hV‘t Nkw
21 Mymy tw‘bV gx xsph Mkl hyhy Vdxl Mwy rV‘ h‘br’b NwV’rb
22 rp Zr’h M‘=lk d‘bw wd‘b ’whh Mwyb ’yVnh hV‘w : lk’y twYm
23 t‘bVw Myrp t‘bV hwhyl hlw‘ hV‘y gxh=ymy t‘bVw : t’Tx
24 hxnmw : Mwyl Myz‘ ry‘V t’Txw Mymyh t‘bV Mwyl Mmymt Myly’
25 hVmxb y‘ybVb : hpy’l Nyh NmVw hV‘y ly’l hpy’w rpl hpy’
hl‘k t’Txk Mymyh t‘bV hl’k hV‘y gxb Vdxl Mwy rV‘
: NmVkw hxnmkw
wm tVV rwgs hyhy Mydq hnph tymynph rYxh r‘V hwhy ynd’ rm’=hk
2 ’yVnh ’bw : xtpy Vdxh Mwybw xtpy tbVh Mwybw hV‘mh ymy
=t’ Mynhkh wV‘w r‘Vh tzwzm=l‘ dm‘w Zwxm r‘Vh Mlw’ Krd
rgsy=’l r‘Vhw ’Yyw r‘Vh Ntpm=l‘ hwxtVhw wymlV=t’w wtlw‘
3 MyVdxbw twtbVb ’whh r‘Vh xtp Zr’h=M‘ wwxtVhw : br‘h=d‘
4 hVV tbVh Mwyb hwhyl ’yVnh brqy=rV’ hl‘hw : hwhy ynpl
5 ttm hxnm MyVbklw ly’l hpy’ hxnmw : Mymt ly’w Mmymt MyVbk
6 Mmymt rqb=Nb rp Vdxh Mwybw : hpy’l Nyh NmVw wdy
7 hxnm hV‘y ly’l hpy’w rpl hpy’w : wyhy Mmymt ly’w MVbk tVVw
8 Mlw’ Krd ’yVnh ’wbbw : hpy’l Nyh NmVw wdy gyVt rV’k MyVbklw
9 ’bh Myd‘wmb hwhy ynpl Zr’h=M‘ ’wbbw : ’Yy wkrdbw ’wby r‘Vh
bgn r‘V=Krd ’bhw bgn r‘V=Krd ’Yy twxtVhl NwpY r‘V=Krd
: w’Yy wxkn yk wb ’b=rV’ r‘Vh Krd bwVy ’l hnwpY r‘V=Krd ’Yy
10, 11 hyht Myd‘wmbw Mygxbw : w’Yy Mt’Ybw ’wby M’wbb Mkwtb ’yVnhw
: hpy’l Nyh NmVw wdy ttm MyVbklw ly’l hpy’w rpl hpy’ hxnmh

12 wl xtpw hwhyl hbdn MymlV=w’ hlw‘ hbdn ’yVnh hV‘y=ykw


Mwyb hV‘y rV’k wymlV=t’w wtl‘=t’ hV‘w Mydq hnph r‘Vh=t’
13 Mymt wtnV=Nb Vbkw : wt’Y yrx’ r‘Vh=t’ rgsw ’Yyw tbVh
hV‘t
524 l’qzxy 46. 14–47. 14
hV‘t hxnmw : wt’ hV‘t rqbb rqbb hwhyl Mwyl hlw‘ hV‘t 14
tlsh=t’ srl Nyhh tyVylV NmVw hpy’h tyVV rqbb rqbb wyl‘
hxnmh=t’w Vbkh=t’ wV‘w : dymt Mlw‘ twqx hwhyl hxnm 15
: dymt tlw‘ rqbb rqbb NmVh=t’w
’yh wtlxn wynbm Vy’l hntm ’yVnh Nty=yk hwhy ynd’ rm’=hk 16
dx’l wtlxnm hntm Nty=ykw : hlxnb ’yh Mtzx’ hyht wynbl 17
Mhl wynb wtlxn K’ ’yVnl tbVw rwrdh tnV=d‘ wl htyhw wydb‘m
lxny wtzx’m Mtzx’m Mtnwhl M‘h tlxnm ’yVnh xqy=’lw : hyht 18
’wbmb yn’ybyw : wtzx’m Vy’ ym‘ wYpy=’l rV’ N‘ml wynb=t’ 19
hnwpY twnph Mynhkh=l’ Vdqh twkVlh=l’ r‘Vh Ptk=l‘ rV’
MV=wlVby rV’ Mwqmh hz yl’ rm’yw : hmy Mtkryb Mwqm MV=hnhw 20
’yYwh ytlbl hxnmh=t’ wp’y rV’ t’Txh=t’w MV’h=t’ Mynhkh
hnYyxh rYxh=l’ yn’yYwyw : M‘h=t’ Vdql hnwYyxh rYxh=l’ 21
rYx rYxh ‘Yqmb rYx hnhw rYxh y‘wYqm t‘br’=l’ ynryb‘yw
My‘br’ twrTq twrYx rYxh tw‘Yqm t‘br’b : rYxh ‘Yqmb 22
Mhb bybs rwTw : tw‘Yqhm Mt‘br’l tx’ hdm bxr MyVlVw Kr’ 23
yl’ rm’yw : bybs twryTh txtm ywV‘ twlVbmw Mt‘br’l bybs 24
: M‘h xbz=t’ tybh ytrVm MV=wlVby rV’ MylVbmh tyb hl’
hmydq tybh Ntpm txtm My’Yy Mym=hnhw tybh xtp=l’ ynbVyw zm
bgnm tynmyh tybh Ptkm txtm Mydry Mymhw Mydq tybh ynp=yk
Zwxh r‘V=l’ Zwx Krd ynbsyw hnwpY r‘V=Krd yn’Ywyw : xbzml 2
Vy’h=t’Yb : tynmyh Ptkh=Nm Mykpm Mym=hnhw Mydq hnwph Krd 3
Pl’ dmyw : Mysp’ ym Mymb ynrb‘yw hm’b Pl’ dmyw wdyb wqw Mydq 4
Pl’ dmyw : Myntm ym ynrb‘yw Pl’ dmyw Mykrb Mym Mymb ynrb‘yw 5
: rb‘y=’l rV’ lxn wxV ym Mymh w’g=yk rb‘l lkw’=’l rV’ lxn
hnhw ynbwVb : lxnh tpV ynbVyw ynklwyw Md’=Nb ty’rh yl’ rm’yw 6, 7
hl’h Mymh yl’ rm’yw : hzmw hzm d’m br Z‘ lxnh tpV=l’ 8
hmyh=l’ hmyh w’bw hbr‘h=l‘ wdryw hnwmdqh hlylgh=l’ My’Ywy
rV’=lk l’ ZrVy=rV’ hyx Vpn=lk hyhw : Mymh w’prnw My’Ywmh 9
hl’h Mymh hmV w’b yk d’m hbr hgdh hyhw hyxy Mylxn MV ’wby
Ny‘m Mygwd wyl‘ wdm‘y hyhw : lxnh hmV ’wby=rV’ lk yxw w’pryw 10
Myh tgdk Mtgd hyht hnyml wyhy Mymrxl xwTVm Mylg‘ Ny‘=d‘w ydg
sŘ 29 lxnh=l‘w : wntn xlml w’pry ’lw wy’bgw wt’Yb : d’m hbr lwdgh 11, 12
wyrp Mty=’lw whl‘ lwby=’l lk’m=Z‘=lk hzmw hzm wtpV=l‘ hl‘y
lk’ml wyrp wyhw My’Ywy hmh Vdqmh=Nm wymym yk rkby wyVdxl
: hpwrtl whl‘w
rV‘ ynVl Zr’h=t’ wlxntt rV’ lwbg hg hwhy ynd’ rm’ hk 13
yt’Vn rV’ wyx’k Vy’ htw’ Mtlxnw : Mylbx Pswy l’rVy yTbV 14
ydy=t’
47. 15–48. 17 l’qzxy 525
15 lwbg hzw : hlxnb Mkl t’zh Zr’h hlpnw Mkytb’l httl ydy=t’
16 tmx : hddY ’wbl Nltx Krdh lwdgh Myh=Nm hnwpY t’pl Zr’h
Nwkyth rYx tmx lwbg Nybw qVmd lwbg=Nyb rV’ Myrbs htwrb
17 qVmd lwbg Nwny‘ rYx Myh=Nm lwbg hyhw : Nrwx lwbg=l’ rV’
18 Nrwx Nybm Mydq t’pw : NwpY t’p t’w tmx lwbgw hnwpY NwpYw
Myh=l‘ lwbgm Ndryh l’rVy Zr’ Nybmw d‘lgh Nybmw qVmd Nybmw
19 ym=d‘ rmtm hnmyt bgn t’pw : hmydq t’p t’w wdmt ynwmdqh
20 My=t’pw : hbgn hnmyt=t’p t’w lwdgh Myh=l’ hlxn Vdq twbyrm
21 Mtqlxw : My=t’p t’z tmx ’wbl xkn=d‘ lwbgm lwdgh Myh
22 Mkl hlxnb htw’ wlpt hyhw : l’rVy yTbVl Mkl t’zh Zr’h=t’
xrz’k Mkl wyhw Mkkwtb Mynb wdlwh=rV’ Mkkwtb Myrgh Myrghlw
23 TbVb hyhw : l’rVy yTbV Kwtb hlxnb wlpy Mkt’ l’rVy ynbb
: hwhy ynd’ M’n wtlxn wntt MV wt’ rgh rg=rV’
xm tmx=’wbl Nltx=Krd dy=l’ hnwpY hYqm MyTbVh twmV hl’w
Myh Mydq=t’p wl=wyhw tmx dy=l’ hnwpY qVmd lwbg Nny‘ rYx
2, 3 l‘w : dx’ rV’ hmy=t’p=d‘ Mydq t’pm Nd lwbg l‘w : dx’ Nd
4 lwbg l‘w : dx’ yltpn hmy=t’p=d‘w hmydq t’pm rV’ lwbg
5 hVnm lwbg l‘w : dx’ hVnm hmy=t’p=d‘ hmdq t’pm yltpn
6 t’pm Myrp’ lwbg l‘w : dx’ Myrp’ hmy=t’p=d‘ hmdq t’pm
7 Mydq t’pm Nbw’r lwbg l‘w : dx’ Nbw’r hmy=t’p=d‘w Mydq
8 hmy=t’p=d‘ Mydq t’pm hdwhy lwbg l‘w : dx’ hdwhy hmy=t’p=d‘
dx’k Kr’w bxr Pl’ MyrV‘w hVmx wmyrt=rV’ hmwrth hyht
9 hmwrth : wkwtb Vdqmh hyhw hmy=t’p=d‘ hmydq t’pm Myqlxh
: Mypl’ trV‘ bxrw Pl’ MyrV‘w hVmx Kr’ hwhyl wmyrt rV’
10 hmyw Pl’ MyrV‘w hVmx hnwpY Mynhkl Vdqh=tmwrt hyht hl’lw
hVmx Kr’ hbgnw Mypl’ trV‘ bxr hmydqw Mypl’ trV‘ bxr
11 qwdY ynbm Vdqmh Mynhkl : wkwtb hwhy=Vdqm hyhw Pl’ MyrV‘w
w‘t rV’k l’rVy ynb tw‘tb w‘t=’l rV’ ytrmVm wrmV rV’
12 lwbg=l’ MyVdq Vdq Zr’h tmwrtm hymwrt Mhl htyhw : Mywlh
13 bxrw Kr’ Pl’ MyrV‘w hVmx Mynhkh lwbg tm‘l Mywlhw : Mywlh
: Mypl’ trV‘ bxrw Pl’ MyrV‘w hVmx Kr’=lk Mypl’ trV‘
14 : hwhyl Vdq=yk Zr’h tyV’r rwb‘y ’lw rmy ’lw wnmm wrkmy=’lw
15 ’wh=lx Pl’ MyrV‘w hVmx ynp=l‘ bxrb rtwnh Mypl’ tVmxw
16 NwpY t’p hytwdm hl’w : hkwtb ry‘h htyhw Vrgmlw bVwml ry‘l
t‘br’w tw’m Vmx Vmx bgn=t’pw Mypl’ t‘br’w tw’m Vmx
Vmx hmy=t’pw Mypl’ t‘br’w tw’m Vmx Mydq t’pmw Mypl’
17 Myt’mw MyVmx hnwpY ry‘l Vrgm hyhw : Mypl’ t‘br’w tw’m
: Myt’mw MyVmx hmyw Myt’mw MyVmx hmydqw Myt’mw MyVmx hbgnw
rtwnhw
526 l’qzxy 48. 18–35
trV‘w hmydq Mypl’ trV‘ Vdqh tmwrt tm‘l Kr’b rtwnhw 18
ydb‘l Mxll ht’wbt htyhw Vdqh tmwrt tm‘l hyhw hmy Mypl’
hmwrth=lk : l’rVy yTbV lkm whwdb‘y ry‘h db‘hw : ry‘h 19, 20
tmwrt=t’ wmyrt ty‘ybr Pl’ MyrV‘w hVmxb Pl’ MyrV‘w hVmx
Vdqh=tmwrtl hzmw hzm ’yVnl rtwnhw : ry‘h tzx’=l’ Vdqh 21
hmydq lwbg=d‘ hmwrt Pl’ MyrV‘w hVmx ynp=l’ ry‘h tzx’lw
’yVnl Myqlx tm‘l hmy lwbg=l‘ Pl’ MyrV‘w hVmx ynp=l‘ hmyw
tzx’mw Mywlh tzx’mw : hkwtb tybh Vdqmw Vdqh tmwrt htyhw 22
’yVnl Nmynb lwbg Nybw hdwhy lwbg Nyb hyhy ’yVnl rV’ Kwtb ry‘h
l‘w : dx’ Nmynb hmy=t’p=d‘ hmydq t’pm MyTbVh rtyw : hyhy 23, 24
lwbg l‘w : dx’ Nw‘mV hmy=t’p=d‘ hmydq t’pm Nmynb lwbg 25
rkVVy lwbg l‘w : dx’ rkVVy hmy=t’p=d‘ hmydq t’pm Nw‘mV 26
t’pm Nlwbz lwbg l‘w : dx’ Nlwbz hmy=t’p=d‘ hmydq t’pm 27
hnmyt bgn t’p=l’ dg lwbg l‘w : dx’ dg hmy=t’p=d‘ hmdq 28
Zr’h t’z : lwdgh Myh=l‘ hlxn Vdq tbyrm ym rmtm lwbg hyhw 29
: hwhy ynd’ M’n Mtwqlxm hl’w l’rVy yTbVl hlxnm wlypt=rV’
t‘br’w tw’m Vmx NwpY t’pm ry‘h t’Ywt hl’w 30
hVwlV Myr‘V l’rVy yTbV twmV=l‘ ry‘h yr‘Vw : hdm Mypl’ 31
t’p=l’w : dx’ ywl r‘V dx’ hdwhy r‘V dx’ Nbw’r r‘V hnwpY 32
dx’ Pswy r‘Vw hVlV Myr‘Vw Mypl’ t‘br’w tw’m Vmx hmydq
t‘br’w tw’m Vmx hbgn=t’pw : dx’ Nd r‘V dx’ Nmynb r‘V 33
r‘V dx’ rkVVy r‘V dx’ Nw‘mV r‘V hVlV Myr‘Vw hdm Mypl’
hVlV Mhyr‘V Mypl’ t‘br’w tw’m Vmx hmy=t’p : dx’ Nlwbz 34
rV‘ hnmV bybs : dx’ yltpn r‘V dx’ rV’ r‘V dx’ dg r‘V 35
: hmV hwhy Mwym ry‘h=MVw Pl’
G

Myt’mw Pl’ ’"n ,‘grâ Ł Nmysw ,hVlVw My‘bVw Myt’mw Pl’ l’qzxy rpsd yqwsp Mwks
wyrdsw .]+’ w"k l’qzxy[ Vdxl dx’b hnV hrV‘=ytV‘b yhyw wyYxw .h‘br’w My‘bVw
.hVlVw MyrV‘ wytwtqspw .]+b +b twmV[ ’wh bwT=KĂ wt’ ’rtw Nmysw MyrV‘w h‘Vt
MyrV‘ d‘ Nykywy Klmh twlgl tyVymxh hnVh lV y‘ybrh Vdxl hVmx Nm rpsh twnV
.wtwlgl hnV Vmxw

The number of the verses of the book of Ezekiel is 1273, and the sign is,
I WILL MAKE TO REST [Isa 51:4], other copies (say) 1274. And its middle
point is, And it came to pass in the eleventh year on the first of the month
[Ezek 26:1]. And its sedarim are 29, and the sign is, And she saw him that HE
WAS GOODLY [Exod 2:2]. And its peseqot are 23. The years of the book are
l’qzxy 527
from the fifth day of the fourth month which is in the fifth year of the captivity
of king Joiakhin unto the twenty-fifth year of his captivity.
‘Vwh
sŘ 1 hyqzxy zx’ Mtwy hyz‘ ymyb yr’b=Nb ‘Vwh=l’ hyh rV’ hwhy=rbd ’
hwhy=rbd tlxt : l’rVy Klm V’wy=Nb M‘bry ymybw hdwhy yklm 2
Mynwnz tV’ Kl=xq Kl ‘Vwh=l’ hwhy rm’yw ‘Vwhb
rmg=t’ xqyw Klyw : hwhy yrx’m Zr’h hnzt hnz=yk Mynwnz ydlyw 3
l’‘rzy wmV ’rq wyl’ hwhy rm’yw : Nb wl=dltw rhtw Mylbd=tb 4
twklmm ytbVhw ’why tyb=l‘ l’‘rzy ymd=t’ ytdqpw T‘m dw‘=yk
qm‘b l’rVy tVq=t’ ytrbVw ’whh Mwyb hyhw : l’rVy tyb 5
yk hmxr ’l hmV ’rq wl rm’yw tb dltw dw‘ rhtw : l’‘rzy 6
tyb=t’w : Mhl ’V’ ’Vn=yk l’rVy tyb=t’ Mxr’ dw‘ Pysw’ ’l 7
brxbw tVqb M‘yVw’ ’lw Mhyhl’ hwhyb Myt‘Vwhw Mxr’ hdwhy
: Nb dltw rhtw hmxr ’l=t’ lmgtw : MyVrpbw Myswsb hmxlmbw 8
: Mkl hyh’=’l ykn’w ym‘ ’l Mt’ yk ym‘ ’l wmV ’rq rm’yw 9
’lw dmy=’l rV’ Myh lwxk l’rVy=ynb rpsm hyhw b
ynb Mhl rm’y Mt’ ym‘=’l Mhl rm’y=rV’ Mwqmb hyhw rpsy
dx’ V’r Mhl wmVw wdxy l’rVy=ynbw hdwhy=ynb wYbqnw : yx=l’ 2
Mkytwx’lw ym‘ Mkyx’l wrm’ : l’‘rzy Mwy lwdg yk Zr’h=Nm wl‘w 3
rstw hVy’ ’l ykn’w ytV’ ’l ’yh=yk wbyr Mkm’b wbyr : hmxr 4
hytgYhw hmr‘ hnTyVp’=Np : hydV Nybm hypwp’nw hynpm hynwnz 5
: ’mYb hytmhw hyY Zr’k htVw rbdmk hytmVw hdlwh Mwyk
Mtrwh hVybh Mm’ htnz yk : hmh Mynwnz ynb=yk Mxr’ ’l hynb=t’w 6, 7
ynmV ytVpw yrmY ymymw ymxl yntn ybh’m yrx’ hkl’ hrm’ yk
hytwbytnw hrdg=t’ ytrdgw Myrysb Kkrd=t’ KV=ynnh Nkl : yywqVw 8
’Ymt ’lw MtVqbw Mt’ gyVt=’lw hybh’m=t’ hpdrw : ’Ymt ’l 9
’yhw : ht‘m z’ yl bwT yk NwV’rh yVy’=l’ hbwV’w hkl’ hrm’w 10
hl ytybrh Pskw rhYyhw Vwrythw Ngdh hl yttn ykn’ yk h‘dy ’l
wd‘wmb yVwrytw wt‘b yngd ytxqlw bwV’ Nkl : l‘bl wV‘ bhzw 11
htlbn=t’ hlg’ ht‘w : htwr‘=t’ twskl ytVpw yrmY ytlYhw 12
hgx hVwVm=lk ytbVhw : ydym hnlyYy=’l Vy’w hybh’m yny‘l 13
hrm’ rV’ htn’tw hnpg ytmVhw : hd‘wm lkw htbVw hVdx 14
tyx Mtlk’w r‘yl MytmVw ybh’m yl=wntn rV’ yl hmh hnt’
hmzn d‘tw Mhl ryTqt rV’ Myl‘bh ymy=t’ hyl‘ ytdqpw : hdVh 15
: hwhy=M’n hxkV yt’w hybh’m yrx’ Kltw htylxw
yttnw : hbl=l‘ ytrbdw rbdmh hytklhw hytpm ykn’ hnh Nkl 16, 17
ymyk hmV htn‘w hwqt xtpl rwk‘ qm‘=t’w MVm hymrk=t’ hl
’whh=Mwyb hyhw : MyrYm=Zr’m htl‘ Mwykw hyrw‘n 18
hwhy=M’n
2. 19–5. 2 ‘Vwh 529
19 twmV=t’ ytrshw : yl‘b dw‘ yl=y’rqt=’lw yVy’ y’rqt hwhy=M’n
20 Mwyb tyrb Mhl ytrkw : MmVb dw‘ wrkzy=’lw hypm Myl‘bh
brxw tVqw hmd’h Vmrw MymVh Pw‘=M‘w hdVh tyx=M‘ ’whh
21 Mlw‘l yl KytVr’w : xTbl MytbkVhw Zr’h=Nm rwbV’ hmxlmw
22 hnwm’b yl KytVr’w : Mymxrbw dsxbw TpVmbw qdYb yl KytVr’w
23 hn‘’ hwhy=M’n hn‘’ ’whh Mwyb hyhw : hwhy=t’ t‘dyw
24 Vwryth=t’w Ngdh=t’ hn‘t Zr’hw : Zr’h=t’ wn‘y Mhw MymVh=t’
25 ’l=t’ ytmxrw Zr’b yl hyt‘rzw : l’‘rzy=t’ wn‘y Mhw rhYyh=t’w
: yhl’ rm’y ’whw ht’=ym‘ ym‘=’ll ytrm’w hmxr
g tbh’k tp’nmw ‘r tbh’ hV’=bh’ Kl dw‘ yl’ hwhy rm’yw
yVyV’ ybh’w Myrx’ Myhl’=l’ Mynp Mhw l’rVy ynb=t’ hwhy
2 : Myr‘V Ktlw Myr‘V rmxw Psk rV‘ hVmxb yl hrk’w : Mybn‘
3 yn’=Mgw Vy’l yyht ’lw ynzt ’l yl ybVt Mybr Mymy hyl’ rm’w
4 Ny’w xbz Ny’w rV Ny’w Klm Ny’ l’rVy ynb wbVy Mybr Mymy yk : Kyl’
5 hwhy=t’ wVqbw l’rVy ynb wbVy rx’ : Myprtw dwp’ Ny’w hbYm
: Mymyh tyrx’b wbwT=l’w hwhy=l’ wdxpw Mklm dwd t’w Mhyhl’
d ybVwy=M‘ hwhyl byr yk l’rVy ynb hwhy=rbd w‘mV
2 Vxkw hl’ : Zr’b Myhl’ t‘d=Ny’w dsx=Ny’w tm’=Ny’ yk Zr’h
3 llm’w Zr’h lb’t Nk=l‘ : w‘gn Mymdb Mymdw wYrp P’nw bngw xYrw
4 K’ : wps’y Myh ygd=Mgw MymVh Pw‘bw hdVh tyxb hb bVwy=lk
5 lVkw Mwyh tlVkw : Nhk ybyrmk Km‘w Vy’ xkwy=l’w bry=l’ Vy’
6 ht’=yk t‘dh ylbm ym‘ wmdn : Km’ ytymdw hlyl Km‘ ’ybn=Mg
Kynb xkV’ Kyhl’ trwt xkVtw yl Nhkm K’s’m’w ts’m t‘dh
7, 8 wlk’y ym‘ t’Tx : rym’ Nwlqb Mdwbk yl=w’Tx Nk Mbrk : yn’=Mg
9 wyll‘mw wykrd wyl‘ ytdqpw Nhkk M‘k hyhw : wVpn w’Vy Mnw‘=l’w
10 wbz‘ hwhy=t’=yk wYrpy ’lw wnzh w‘bVy ’lw wlk’w : wl byV’
11, 12 wl dygy wlqmw l’Vy wY‘b ym‘ : bl=xqy Vwrytw Nyyw twnz : rmVl
13 wxbzy Myrhh yV’r=l‘ : Mhyhl’ txtm wnzyw h‘th Mynwnz xwr yk
hnynzt Nk=l‘ hlY bwT yk hl’w hnblw Nwl’ txt wrTqy tw‘bgh=l‘w
14 hnynzt yk Mkytwnb=l‘ dwqp’=’l : hnp’nt Mkytwlkw Mkytwnb
wxbzy twVdqh=M‘w wdrpy twnzh=M‘ Mh=yk hnp’nt yk Mkytwlk=l‘w
15 w’bt=l’w hdwhy MV’y=l’ l’rVy ht’ hnz=M’ : Tbly Nyby=’l M‘w
16 hrrs hrpk yk : hwhy=yx w‘bVt=l’w Nw’ tyb wl‘t=l’w lglgh
17 Myrp’ MybY‘ rwbx : bxrmb Vbkk hwhy M‘ry ht‘ l’rVy rrs
18, 19 htw’ xwr rrY : hyngm Nwlq wbh wbh’ wnzh hnzh M’bs rs : wl=xnh
h wbyVqhw Mynhkh t’z=w‘mV : Mtwxbzm wVbyw hypnkb
hpYml Mtyyh xp=yk TpVmh Mkl yk wnyz’h Klmh tybw l’rVy tyb
2 : Mlkl rswm yn’w wqym‘h MyTV hTxVw : rwbt=l‘ hVwrp tVrw
yn’
530 ‘Vwh 5. 3–7. 14
’mTn Myrp’ tynzh ht‘ yk ynmm dxkn=’l l’rVyw Myrp’ yt‘dy yn’ 3
Mbrqb Mynwnz xwr yk Mhyhl’=l’ bwVl Mhyll‘m wnty ’l : l’rVy 4
wlVky Myrp’w l’rVyw wynpb l’rVy=Nw’g hn‘w : w‘dy ’l hwhy=t’w 5
hwhy=t’ Vqbl wkly Mrqbbw Mn’Yb : Mm‘ hdwhy=Mg lVk Mnw‘b 6
Mlk’y ht‘ wdly Myrz Mynb=yk wdgb hwhyb : Mhm Zlx w’Ymy ’lw 7
: Mhyqlx=t’ Vdx
: Nymynb Kyrx’ Nw’ tyb w‘yrh hmrb hrYYx h‘bgb rpwV w‘qt 8
wyh : hnm’n yt‘dwh l’rVy yTbVb hxkwt Mwyb hyht hmVl Myrp’ 9, 10
Myrp’ qwV‘ : ytrb‘ Mymk KwpV’ Mhyl‘ lwbg ygysmk hdwhy yrV 11
tybl bqrkw Myrp’l V‘k yn’w : wY=yrx’ Klh ly’wh yk TpVm ZwYr 12
rwV’=l’ Myrp’ Klyw wrzm=t’ hdwhyw wylx=t’ Myrp’ ’ryw : hdwhy 13
: rwzm Mkm hhgy=’lw Mkl ’prl lkwy ’l ’whw bry Klm=l’ xlVyw
Kl’w PrT’ yn’ yn’ hdwhy tybl rypkkw Myrp’l lxVk ykn’ yk 14
wVqbw wmV’y=rV’ d‘ ymwqm=l’ hbwV’ Kl’ : lyYm Ny’w ’V’ 15
wn’pryw PrT ’wh yk hwhy=l’ hbwVnw wkl : ynnrxVy Mhl rYb ynp w
sŘ 2 h‘dnw : wynpl hyxnw wnmqy yVylVh Mwyb Mymym wnyxy : wnVbxyw Ky 2, 3
Vwqlmk wnl MVgk ’wbyw w’Ywm Nwkn rxVk hwhy=t’ t‘dl hpdrn
Mkdsxw hdwhy Kl=hV‘’ hm Myrp’ Kl=hV‘’ hm : Zr’ hrwy 4
Mytgrh My’ybnb ytbYx Nk=l‘ : Klh MykVm lTkw rqb=Nn‘k 5
Myhl’ t‘dw xbz=’lw ytYpx dsx yk : ’Yy rw’ KyTpVmw yp=yrm’b 6
yl‘p tyrq d‘lg : yb wdgb MV tyrb wrb‘ Md’k hmhw : twl‘m 7, 8
hmkV=wxYry Krd Mynhk rbx Mydwdg Vy’ ykxkw : Mdm hbq‘ Nw’ 9
’mTn Myrp’l twnz MV hyryr‘V yty’r l’rVy tybb : wV‘ hmz yk 10
: ym‘ twbV ybwVb Kl ryYq tV hdwhy=Mg : l’rVy 11
rqV wl‘p yk NwrmV tw‘rw Myrp’ Nw‘ hlgnw l’rVyl y’prk z
ytrkz Mt‘r=lk Mbbll wrm’y=lbw : Zwxb dwdg TVp ’wby bngw 2
MhyVxkbw Klm=wxmVy Mt‘rb : wyh ynp dgn Mhyll‘m Mwbbs ht‘ 3
qYb Vwlm ry‘m twbVy hp’m hr‘b rwnt wmk Myp’nm Mlk : MyrV 4
: MyYYl=t’ wdy KVm Nyym tmx MyrV wlxh wnklm Mwy : wtYmx=d‘ 5
r‘b ’wh rqb Mhp’ NVy hlylh=lk Mbr’b Mbl rwntk wbrq=yk 6
wlpn Mhyklm=lk MhyTpV=t’ wlk’w rwntk wmxy Mlk : hbhl V’k 7
ylb hg‘ hyh Myrp’ llwbty ’wh Mym‘b Myrp’ : yl’ Mhb ’rq=Ny’ 8
’l ’whw wb hqrz hbyV=Mg ‘dy ’l ’whw wxk Myrz wlk’ : hkwph 9
whVqb ’lw Mhyhl’ hwhy=l’ wbV=’lw wynpb l’rVy=Nw’g hn‘w : ‘dy 10
: wklh rwV’ w’rq MyrYm bl Ny’ htwp hnwyk Myrp’ yhyw : t’z=lkb 11
‘mVk Mrsy’ Mdyrw’ MymVh Pw‘k ytVr Mhyl‘ Vwrp’ wkly rV’k 12
yb w‘Vp=yk Mhl dV ynmm wddn=yk Mhl yw’ : Mtd‘l 13
wlylyy yk Mblb yl’ wq‘z=’lw : Mybzk yl‘ wrbd hmhw Mdp’ ykn’w 14
MtwbkVm=l‘
7. 15–10. 1 ‘Vwh 531
15 ytqzx ytrsy yn’w : yb wrwsy wrrwgty Vwrytw Ngd=l‘ MtwbkVm=l‘
16 brxb wlpy hymr tVqk wyh l‘ ’l wbwVy : ‘r=wbVxy yl’w Mt‘wrz
x rVnk rpV Kkx=l’ : MyrYm Zr’b Mg‘l wz MnwVl M‘zm MhyrV
2 Kwn‘dy yhl’ wq‘zy yl : w‘Vp ytrwt=l‘w ytyrb wrb‘ N‘y hwhy tyb=l‘
3, 4 wryVh ynmm ’lw wkylmh Mh : wpdry byw’ bwT l’rVy xnz : l’rVy
5 Klg‘ xnz : trky N‘ml MybY‘ Mhl wV‘ Mbhzw Mpsk yt‘dy ’lw
6 Vrx ’whw l’rVym yk : Nyqn wlkwy ’l ytm=d‘ Mb yp’ hrx NwrmV
7 w‘rzy xwr yk : NwrmV lg‘ hyhy MybbV=yk ’wh Myhl’ ’lw whV‘
Myrz hV‘y ylw’ xmq=hV‘y ylb xmY wl=Ny’ hmq wrYqy htpwsw
8, 9 hmh=yk : wb Zpx=Ny’ ylkk Mywgb wyh ht‘ l’rVy ‘lbn : wh‘lby
10 Mywgb wnty=yk Mg : Mybh’ wnth Myrp’ wl ddwb ’rp rwV’ wl‘
11 txbzm Myrp’ hbrh=yk : MyrV Klm ’Vmm T‘m wlxyw MYbq’ ht‘
12 : wbVxn rz=wmk ytrwt wbr wl=bwtk’ : ’Txl twxbzm wl=wyh ’Txl
13 dqpyw Mnw‘ rkzy ht‘ MYr ’l hwhy wlk’yw rVb wxbzy ybhbh yxbz
14 twlkyh Nbyw whV‘=t’ l’rVy xkVyw : wbwVy MyrYm hmh Mtw’Tx
: hytnmr’ hlk’w wyr‘b V’=ytxlVw twrYb Myr‘ hbrh hdwhyw

T l‘ Nnt’ tbh’ Kyhl’ l‘m tynz yk Mym‘k lyg=l’ l’rVy xmVt=l’


Zr’b wbVy ’l : hb Vxky Vwrytw M‘ry ’l bqyw Nrg : Ngd twnrg=lk
2, 3
4 Nyy hwhyl wksy=’l : wlk’y ’mT rwV’bw MyrYm Myrp’ bVw hwhy
Mmxl=yk w’mTy wylk’=lk Mhl Mynw’ Mxlk Mhyxbz wl=wbr‘y ’lw
5 : hwhy=gx Mwylw d‘wm Mwyl wV‘t=hm : hwhy tyb ’wby ’l MVpnl
6 Mpskl dmxm Mrbqt Pm MYbqt MyrYm dVm wklh hnh=yk
7 w‘dy MlVh ymy w’b hdqph ymy w’b : Mhylh’b xwx MVryy Vwmq
: hmTVm hbrw Knw‘ br l‘ xwrh Vy’ ‘gVm ’ybnh lyw’ l’rVy
8 tybb hmTVm wykrd=lk=l‘ Vwqy xp ’ybn yhl’=M‘ Myrp’ hpY
9 : Mtw’Tx dwqpy Mnw‘ rwkzy h‘bgh ymyk wtxV=wqym‘h : wyhl’

10 yty’r htyV’rb hn’tb hrwkbk l’rVy yt’Ym rbdmb Mybn‘k


: Mbh’k MyYwqV wyhyw tVbl wrznyw rw‘p=l‘b w’b hmh Mkytwb’
11, 12 wldgy=M’ yk : Nwyrhmw NTbmw hdlm Mdwbk Ppw‘ty Pw‘k Myrp’
13 Myrp’ : Mhm yrwVb Mhl yw’=Mg=yk Md’m MytlkVw Mhynb=t’
14 =Nt : wynb grh=l’ ’yYwhl Myrp’w hwnb hlwtV rwYl yty’r=rV’k
15 Mt‘r=lk : MyqmY MydVw lykVm Mxr Mhl=Nt Ntt=hm hwhy Mhl
Psw’ ’l MVrg’ ytybm Mhyll‘m ‘r l‘ Myt’nV MV=yk lglgb
16 NwV‘y=ylb yrp Vby MVrV Myrp’ hkh : Myrrs MhyrV=lk Mtbh’
17 wl w‘mV ’l yk yhl’ Ms’my : MnTb ydmxm ytmhw Nwdly yk Mg
y brk wl=hwVy yrp l’rVy qqwb Npg : Mywgb Myddn wyhyw
wyrpl
532 ‘Vwh 10. 2–12. 8
ht‘ Mbl qlx : twbYm wbyTyh wYr’l bwTk twxbzml hbrh wyrpl 2
Klm Ny’ wrm’y ht‘ yk : MtwbYm ddVy Mtwxbzm Pr‘y ’wh wmV’y 3
twl’ Myrbd wrbd : wnl=hV‘y=hm Klmhw hwhy=t’ wn’ry ’l yk wnl 4
tyb twlg‘l : ydV ymlt l‘ TpVm V’rk xrpw tyrb trk ’wV 5
wdwbk=l‘ wlygy wyl‘ wyrmkw wm‘ wyl‘ lb’=yk NwrmV NkV wrwgy Nw’
Myrp’ hnVb bry Klml hxnm lbwy rwV’l wtw’=Mg : wnmm hlg=yk 6
: Mym=ynp=l‘ PYqk hklm NwrmV hmdn : wtY‘m l’rVy Vwbyw xqy 7
wrm’w Mtwxbzm=l‘ hl‘y rdrdw Zwq l’rVy t’Tx Nw’ twmb wdmVnw 8
: wnyl‘ wlpn tw‘bglw wnwsk Myrhl
hmxlm h‘bgb MgyVt=’l wdm‘ MV l’rVy t’Tx h‘bgh ymym 9
ytVl Mrs’b Mym‘ Mhyl‘ wps’w Mrs’w ytw’b : hwl‘ ynb=l‘ 10
bwT=l‘ ytrb‘ yn’w Vwdl ytbh’ hdmlm hlg‘ Myrp’w : Mtny‘ 11
sŘ 3 hqdYl Mkl w‘rz : bq‘y wl=ddVy hdwhy Vwrxy Myrp’ bykr’ hr’wY 12
qdY hryw ’wby=d‘ hwhy=t’ Vwrdl t‘w ryn Mkl wryn dsx=ypl wrYq
txTb=yk Vxk=yrp Mtlk’ MtrYq htlw‘ ‘Vr=MtVrx : Mkl 13
dVk dVwy KyrYbm=lkw Km‘b Nw’V M’qw : Kyrwbg brb Kkrdb 14
hV‘ hkk : hVTr Mynb=l‘ M’ hmxlm Mwyb l’br’ tyb NmlV 15
: l’rVy Klm hmdn hmdn rxVb Mkt‘r t‘r ynpm l’=tyb Mkl
wklh Nk Mhl w’rq : ynbl yt’rq MyrYmmw whbh’w l’rVy r‘n yk ’y, 2
Mxq Myrp’l ytlgrt ykn’w : NwrTqy Mylsplw wxbzy Myl‘bl Mhynpm 3
twtb‘b MkVm’ Md’ ylbxb : Myt’pr yk w‘dy ’lw wyt‘wrz=l‘ 4
bwVy ’l : lykw’ wyl’ T’w Mhyxl l‘ l‘ ymyrmk Mhl hyh’w hbh’ 5
wyr‘b brx hlxw : bwVl wn’m yk wklm ’wh rwV’w MyrYm Zr’=l’ 6
: MhytwY‘mm hlk’w wydb htlkw
Knt’ Ky’ : Mmwry ’l dxy wh’rqy l‘=l’w ytbwVml My’wlt ym‘w 7, 8
yl‘ Kphn My’bYk KmyV’ hmd’k Knt’ Ky’ l’rVy Kngm’ Myrp’
Myrp’ txVl bwV’ ’l yp’ Nwrx hV‘’ ’l : ymwxn wrmkn dxy ybl 9
wkly hwhy yrx’ : ry‘b ’wb’ ’lw Vwdq Kbrqb Vy’=’lw ykn’ l’ yk 10
MyrYmm rwpYk wdrxy : Mym Mynb wdrxyw g’Vy ’wh=yk g’Vy hyr’k 11
: hwhy=M’n Mhytb=l‘ MytbVwhw rwV’ Zr’m hnwykw

l’=M‘ dr d‘ hdwhyw l’rVy tyb hmrmbw Myrp’ Vxkb ynbbs by


dVw bzk Mwyh=lk Mydq Pdrw xwr h‘r Myrp’ : Nm’n MyVwdq=M‘w 2
hwhyl byrw : lbwy MyrYml NmVw wtrky rwV’=M‘ tyrbw hbry 3
bq‘ NTbb : wl byVy wyll‘mk wykrdk bq‘y=l‘ dqplw hdwhy=M‘ 4
=Nnxtyw hkb lkyw K’lm=l’ rVyw : Myhl’=t’ hrV wnw’bw wyx’=t’ 5
: wrkz hwhy tw’bYh yhl’ hwhyw : wnm‘ rbdy MVw wn’Ymy l’=tyb wl 6
N‘nk : dymt Kyhl’=l’ hwqw rmV TpVmw dsx bwVt Kyhl’b ht’w 7, 8
wdyb
12. 9–14. 10 l’wy 533
9 yt’Ym ytrV‘ K’ Myrp’ rm’yw : bh’ qV‘l hmrm ynz’m wdyb
10 Kyhl’ hwhy ykn’w : ’Tx=rV’ Nw‘ yl=w’Ymy ’l y‘ygy=lk yl Nw’
11 My’ybnh=l‘ ytrbdw : d‘wm ymyk Mylh’b KbyVw’ d‘ MyrYm Zr’m
12 wyh ’wV=K’ Nw’ d‘lg=M’ : hmd’ My’ybnh dybw ytybrh Nwzx ykn’w
13 xrbyw : ydV ymlt l‘ Mylgk Mtwxbzm Mg wxbz MyrwV lglgb
14 hl‘h ’ybnbw : rmV hV’bw hV’b l’rVy db‘yw Mr’ hdV bq‘y
15 Myrwrmt Myrp’ sy‘kh : rmVn ’ybnbw MyrYmm l’rVy=t’ hwhy
gy ’Vn ttr Myrp’ rbdk : wynd’ wl byVy wtprxw VwTy wyl‘ wymdw
2 Mhl wV‘yw ’Txl wpswy ht‘w : tmyw l‘bb MV’yw l’rVyb ’wh
Myrm’ Mh Mhl hlk MyVrx hV‘m MybY‘ Mnwbtk Mpskm hksm
3 Klh MykVm lTkw rqb=Nn‘k wyhy Nkl : NwqVy Mylg‘ Md’ yxbz
4 MyrYm Zr’m Kyhl’ hwhy ykn’w : hbr’m NV‘kw Nrgm r‘sy Zmk
5 Zr’b rbdmb Kyt‘dy yn’ : ytlb Ny’ ‘yVwmw ‘dt ’l ytlwz Myhl’w
6, 7 yh’w : ynwxkV Nk=l‘ Mbl Mryw w‘bV w‘bVyw Mty‘rmk : twb’lt
8 ‘rq’w lwkV bdk MVgp’ : rwV’ Krd=l‘ rmnk lxV=wmk Mhl
9 l’rVy KtxV : M‘qbt hdVh tyx ’yblk MV Mlk’w Mbl rwgs
10 rV’ KyTpVw Kyr‘=lkb K‘yVwyw ’wp’ Kklm yh’ : Krz‘b yb=yk
11 : ytrb‘b xq’w yp’b Klm Kl=Nt’ : MyrVw Klm yl=hnt trm’
12, 13 wl w’by hdlwy ylbx : wt’Tx hnwpY Myrp’ Nw‘ rwrY
14 Mdp’ lw’V dym : Mynb rbVmb dm‘y=’l t‘=yk Mkx ’l Nb=’wh
15 yk : yny‘m rtsy Mxn lw’V KbTq yh’ twm Kyrbd yh’ Ml’g’ twmm
wrwqm Vwbyw hl‘ rbdmm hwhy xwr Mydq ’wby ’yrpy Myx’ Nb ’wh
dy htrm yk NwrmV MV’t : hdmx ylk=lk rYw’ hsVy ’wh wny‘m brxyw
: w‘qby wytwyrhw wVTry Mhyll‘ wlpy brxb hyhl’b

2, 3 Myrbd Mkm‘ wxq : Knw‘b tlVk yk Kyhl’ hwhy d‘ l’rVy hbwV


Myrp hmlVnw bwT=xqw Nw‘ ’Vt=lk wyl’ wrm’ hwhy=l’ wbwVw
4 wnyhl’ dw‘ rm’n=’lw bkrn ’l sws=l‘ wn‘yVwy ’l rwV’ : wnytpV
5 hbdn Mbh’ MtbwVm ’pr’ : Mwty Mxry Kb=rV’ wnydy hV‘ml
6 wyVrV Kyw hnVwVk xrpy l’rVyl lTk hyh’ : wnmm yp’ bV yk sŘ 4
7, 8 wlYb ybVy wbVy : Nwnblk wl xyrw wdwh tyzk yhyw wytwqny wkly : Nwnblk
9 yn’ MybY‘l dw‘ yl=hm Myrp’ : Nwnbl Nyyk wrkz Npgk wxrpyw Ngd wyxy
10 hl’ Nbyw Mkx ym : ’Ymn Kyrp ynmm Nn‘r Vwrbk yn’ wnrwV’w ytyn‘
: Mb wlVky My‘Vpw Mb wkly MyqdYw hwhy ykrd MyrVy=yk M‘dyw Nwbn

l’wy
hwhy=rbd
534 l’wy 1. 1–2. 14
wnyz’hw Mynqzh t’z=w‘mV : l’wtp=Nb l’wy=l’ hyh rV’ hwhy=rbd ’, 2
hyl‘ : Mkytb’ ymyb M’w Mkymyb t’z htyhh Zr’h ybVwy lk 3
lk’ Mzgh rty : rx’ rwdl Mhynbw Mhynbl Mkynbw wrps Mkynbl 4
wYyqh : lysxh lk’ qlyh rtyw qlyh lk’ hbr’h rtyw hbr’h 5
ywg=yk : Mkypm trkn yk sys‘=l‘ Nyy ytV=lk wllyhw wkbw MyrwkV 6
MV : wl ’ybl tw‘ltmw hyr’ ynV wynV rpsm Ny’w MwY‘ yYr’=l‘ hl‘ 7
: hygyrV wnyblh KylVhw hpVx PVx hpYql ytn’tw hmVl ynpg
tybm Ksnw hxnm trkh : hyrw‘n l‘b=l‘ qV=trgx hlwtbk yl’ 8, 9
yk hmd’ hlb’ hdV ddV : hwhy ytrVm Mynhkh wlb’ hwhy 10
Mymrk wlylyh Myrk’ wVybh : rhYy llm’ Vwryt Vybwh Ngd ddV 11
hn’thw hVybwh Npgh : hdV ryYq db’ yk hr‘V=l‘w hTx=l‘ 12
NwVV Vybh=yk wVby hdVh yY‘=lk xwptw rmt=Mg Nwmr hllm’
xbzm ytrVm wlylyh Mynhkh wdpsw wrgx : Md’ ynb=Nm 13
: Ksnw hxnm Mkyhl’ tybm ‘nmn yk yhl’ ytrVm MyqVb wnyl w’b
Mkyhl’ hwhy tyb Zr’h ybVy lk Mynqz wps’ hrY‘ w’rq MwY=wVdq 14
’wlh : ’wby ydVm dVkw hwhy Mwy bwrq yk Mwyl hh’ : hwhy=l’ wq‘zw 15, 16
txt twdrp wVb‘ : lygw hxmV wnyhl’ tybm trkn lk’ wnyny‘ dgn 17
hxn’n=hm : Ngd Vybh yk twrgmm wsrhn twrY’ wmVn Mhytprgm 18
: wmV’n N’Yh yrd‘=Mg Mhl h‘rm Ny’ yk rqb yrd‘ wkbn hmhb
yY‘=lk hThl hbhlw rbdm tw’n hlk’ V’ yk ’rq’ hwhy Kyl’ 19
hlk’ V’w Mym yqyp’ wVby yk Kyl’ gwr‘t hdV twmhb=Mg : hdVh 20
: rbdmh tw’n
’b=yk Zr’h ybVy lk wzgry yVdq rhb w‘yrhw NwyYb rpwV w‘qt b
Vrp rxVk lpr‘w Nn‘ Mwy hlp’w KVx Mwy : bwrq yk hwhy=Mwy 2
Pswy ’l wyrx’w Mlw‘h=Nm hyhn ’l whmk MwY‘w br M‘ Myrhh=l‘
Nd‘=Ngk hbhl Thlt wyrx’w V’ hlk’ wynpl : rwdw rwd ynV=d‘ 3
h’rmk : wl htyh=’l hTylp=Mgw hmmV rbdm wyrx’w wynpl Zr’h 4
Myrhh yV’r=l‘ twbkrm lwqk : NwYwry Nk MyVrpkw wh’rm Mysws 5
wynpm : hmxlm Kwr‘ MwY‘ M‘k Vq hlk’ V’ bhl lwqk Nwdqry 6
hmxlm yVn’k NwYry Myrwbgk : rwr’p wYbq Mynp=lk Mym‘ wlyxy 7
’l wyx’ Vy’w : Mtwxr’ NwTb‘y ’lw Nwkly wykrdb Vy’w hmwx wl‘y 8
wqVy ry‘b : w‘Yby ’l wlpy xlVh d‘bw Nwkly wtlsmb rbg Nwqxdy 9
Zr’ hzgr wynpl : bngk w’by Mynwlxh d‘b wl‘y Mytbb NwYry hmwxb 10
wlwq Ntn hwhyw : Mhgn wps’ Mybkwkw wrdq xryw VmV MymV wV‘r 11
hwhy=Mwy lwdg=yk wrbd hV‘ MwY‘ yk whnxm d’m br yk wlyx ynpl
Mkbbl=lkb yd‘ wbV hwhy=M’n ht‘=Mgw : wnlyky ymw d’m ’rwnw 12
hwhy=l’ wbwVw Mkydgb=l’w Mkbbl w‘rqw : dpsmbw ykbbw MwYbw 13
ym : h‘rh=l‘ Mxnw dsx=brw Myp’ Kr’ ’wh Mwxrw Nwnx=yk Mkyhl’ 14
‘dwy
2. 15–4. 10 l’wy 535
: Mkyhl’ hwhyl Ksnw hxnm hkrb wyrx’ ry’Vhw Mxnw bwVy ‘dwy
15, 16 M‘=wps’ : hrY‘ w’rq MwY=wVdq NwyYb rpwV w‘qt
wrdxm Ntx ’Yy MydV yqnwyw Myllw‘ wps’ Mynqz wYbq lhq wVdq
17 wrm’yw hwhy ytrVm Mynhkh wkby xbzmlw Mlw’h Nyb : htpxm hlkw
hml Mywg Mb=lVml hprxl Ktlxn Ntt=l’w Km‘=l‘ hwhy hswx
18, 19 N‘yw : wm‘=l‘ lmxyw wYr’l hwhy ’nqyw : Mhyhl’ hy’ Mym‘b wrm’y
Mt‘bVw rhYyhw Vwrythw Ngdh=t’ Mkl xlV ynnh wm‘l rm’yw hwhy
20 Mkyl‘m qyxr’ ynwpYh=t’w : Mywgb hprx dw‘ Mkt’ Nt’=’lw wt’
Myh=l’ wpsw ynmdqh Myh=l’ wynp=t’ hmmVw hyY Zr’=l’ wytxdhw
21 hmd’ y’ryt=l’ : twV‘l lydgh yk wtnxY l‘tw wV’b hl‘w Nwrx’h
22 w’Vd yk ydV twmhb w’ryt=l’ : twV‘l hwhy lydgh=yk yxmVw ylyg
23 wlyg NwyY ynbw : Mlyx wntn Npgw hn’t wyrp ’Vn Z‘=yk rbdm tw’n
Mkl drwyw hqdYl hrwmh=t’ Mkl Ntn=yk Mkyhl’ hwhyb wxmVw
24 Mybqyh wqyVhw rb twnrgh w’lmw : NwV’rb Vwqlmw hrwm MVg
25 qlyh hbr’h lk’ rV’ MynVh=t’ Mkl ytmlVw : rhYyw Vwryt
26 ‘wbVw lwk’ Mtlk’w : Mkb ytxlV rV’ lwdgh ylyx Mzghw lysxhw
wVby=’lw ’ylphl Mkm‘ hV‘=rV’ Mkyhl’ hwhy MV=t’ Mtllhw
27 dw‘ Ny’w Mkyhl’ hwhy yn’w yn’ l’rVy brqb yk Mt‘dyw : Mlw‘l ym‘ sŘ 5
g yxwr=t’ KwpV’ Nk=yrx’ hyhw : Mlw‘l ym‘ wVby=’lw
Mkyrwxb Nwmlxy twmlx Mkynqz Mkytwnbw Mkynb w’bnw rVb=lk=l‘
2 KwpV’ hmhh Mymyb twxpVh=l‘w Mydb‘h=l‘ Mgw : w’ry twnyzx
3 : NV‘ twrmytw V’w Md Zr’bw MymVb Mytpwm yttnw : yxwr=t’
4 : ’rwnhw lwdgh hwhy Mwy ’wb ynpl Mdl xryhw KVxl Kphy VmVh
5 hyht MlVwrybw NwyY=rhb yk Tlmy hwhy MVb ’rqy=rV’ lk hyhw
d Mymyb hnh yk : ’rq hwhy rV’ MydyrVbw hwhy rm’ rV’k hTylp
2 ytYbqw : MlVwryw hdwhy twbV=t’ bwV’ rV’ ’yhh t‘bw hmhh
ym‘=l‘ MV Mm‘ ytTpVnw TpVwhy qm‘=l’ Mytdrwhw Mywgh=lk=t’
3 lrwg wdy ym‘=l’w : wqlx yYr’=t’w Mywgb wrzp rV’ l’rVy ytlxnw
4 rY yl Mt’=hm Mgw : wtVyw Nyyb wrkm hdlyhw hnwzb dlyh wntyw
Mt’ Mylmg=M’w yl‘ MymlVm Mt’ lwmgh tVlp twlylg lkw NwdyYw
5 Mtxql ybhzw ypsk=rV’ : MkV’rb Mklmg byV’ hrhm lq yl‘
6 Mtrkm MlVwry ynbw hdwhy ynbw : Mkylkyhl Mt’bh MybTh ydmxmw
7 =rV’ Mwqmh=Nm Mry‘m ynnh : Mlwbg l‘m Mqyxrh N‘ml Mynwyh ynbl
8 Mkynb=t’ ytrkmw : MkV’rb Mklmg ytbVhw hmV Mt’ Mtrkm
hwhy yk qwxr ywg=l’ My’bVl Mwrkmw hdwhy ynb dyb Mkytwnb=t’w
: rbd
9 yVn’ lk wl‘y wVgy Myrwbgh wry‘h hmxlm wVdq Mywgb t’z=w’rq
10 rm’y Vlxh Myxmrl Mkytrmzmw twbrxl Mkyt’ wtk : hmxlmh
rwbg
536 swm‘ 4. 11–1. 13
hwhy txnh hmV wYbqnw bybsm Mywgh=lk w’bw wVw‘ : yn’ rwbg 11
TpVl bV’ MV yk TpVwhy qm‘=l’ Mywgh wl‘yw wrw‘y : Kyrwbg 12
h’lm=yk wdr w’b ryYq lVb yk lgm wxlV : bybsm Mywgh=lk=t’ 13
Zwrxh qm‘b Mynwmh Mynwmh : Mt‘r hbr yk Mybqyh wqyVh tg 14
wps’ Mybkwkw wrdq xryw VmV : Zwrxh qm‘b hwhy Mwy bwrq yk 15
Zr’w MymV wV‘rw wlwq Nty MlVwrymw g’Vy NwyYm hwhyw : Mhgn 16
Mkyhl’ hwhy yn’ yk Mt‘dyw : l’rVy ynbl zw‘mw wm‘l hsxm hwhyw 17
: dw‘ hb=wrb‘y=’l Myrzw Vdq MlVwry htyhw yVdq=rh NwyYb NkV
hnklt tw‘bghw sys‘ Myrhh wpTy ’whh Mwyb hyhw 18
hqVhw ’Yy hwhy tybm Ny‘mw Mym wkly hdwhy yqyp’=lkw blx
hyht hmmV rbdml Mwd’w hyht hmmVl MyrYm : MyTVh lxn=t’ 19
bVt Mlw‘l hdwhyw : MYr’b ’yqn=Md wkpV=rV’ hdwhy ynb smxm 20
: NwyYb NkV hwhyw ytyqn=’l Mmd ytyqnw : rwdw rwdl MlVwryw 21

swm‘
hyz‘ ymyb l’rVy=l‘ hzx rV’ ‘wqtm Mydqnb hyh=rV’ swm‘ yrbd ’
: V‘rh ynpl MytnV l’rVy Klm V’wy=Nb M‘bry ymybw hdwhy=Klm
Vbyw My‘rh tw’n wlb’w wlwq Nty MlVwrymw g’Vy NwyYm hwhy rm’yw 2
: lmrkh V’r
=l‘ wnbyV’ ’l h‘br’=l‘w qVmd y‘Vp hVlV=l‘ hwhy rm’ hk 3
hlk’w l’zx tybb V’ ytxlVw : d‘lgh=t’ lzrbh twYrxb MVwd 4
Nw’=t‘qbm bVwy ytrkhw qVmd xyrb ytrbVw : ddh=Nb twnmr’ 5
: hwhy rm’ hryq Mr’=M‘ wlgw Nd‘ tybm TbV Kmwtw

=l‘ wnbyV’ ’l h‘br’=l‘w hz‘ y‘Vp hVlV=l‘ hwhy rm’ hk 6


hz‘ tmwxb V’ ytxlVw : Mwd’l rygshl hmlV twlg Mtwlgh 7
NwlqV’m TbV Kmwtw dwdV’m bVwy ytrkhw : hytnmr’ hlk’w 8
: hwhy ynd’ rm’ MytVlp tyr’V wdb’w Nwrq‘=l‘ ydy ytwbyVhw

=l‘ wnbyV’ ’l h‘br’=l‘w rY=y‘Vp hVlV=l‘ hwhy rm’ hk 9


V’ ytxlVw : Myx’ tyrb wrkz ’lw Mwd’l hmlV twlg Mrygsh 10
hVlV=l‘ hwhy rm’ hk : hytnmr’ hlk’w rY tmwxb 11
txVw wyx’ brxb wpdr=l‘ wnbyV’ ’l h‘br’=l‘w Mwd’ y‘Vp
Nmytb V’ ytxlVw : xYn hrmV wtrb‘w wp’ d‘l PrTyw wymxr 12
y‘Vp hVlV=l‘ hwhy rm’ hk : hrYb twnmr’ hlk’w 13
N‘ml d‘lgh twrh M‘qb=l‘ wnbyV’ ’l h‘br’=l‘w Nwm‘=ynb
byxrh
1. 14–3. 12 swm‘ 537
14 hytwnmr’ hlk’w hbr tmwxb V’ ytYhw : Mlwbg=t’ byxrh
15 ’wh hlwgb Mklm Klhw : hpws Mwyb r‘sb hmxlm Mwyb h‘wrtb
: hwhy rm’ wdxy wyrVw
b wnbyV’ ’l h‘br’=l‘w b’wm y‘Vp hVlV=l‘ hwhy rm’ hk
2 hlk’w b’wmb V’=ytxlVw : dyVl Mwd’=Klm twmY‘ wprV=l‘
3 ytrkhw : rpwV lwqb h‘wrtb b’wm Nw’Vb tmw twyrqh twnmr’
: hwhy rm’ wm‘ gwrh’ hyrV=lkw hbrqm TpwV
4 wnbyV’ ’l h‘br’=l‘w hdwhy y‘Vp hVlV=l‘ hwhy rm’ hk
wklh=rV’ Mhybzk Mw‘tyw wrmV ’l wyqxw hwhy trwt=t’ Ms’m=l‘
5 : MlVwry twnmr’ hlk’w hdwhyb V’ ytxlVw : Mhyrx’ Mtwb’
6 h‘br’=l‘w l’rVy y‘Vp hVlV=l‘ hwhy rm’ hk
7 Myp’Vh : Myl‘n rwb‘b Nwyb’w qydY Pskb Mrkm=l‘ wnbyV’ ’l
=l’ wkly wyb’w Vy’w wTy Mywn‘ Krdw Myld V’rb Zr’=rp‘=l‘
8 lY’ wTy Mylbx Mydgb=l‘w : yVdq MV=t’ llx N‘ml hr‘nh
9 yrm’h=t’ ytdmVh ykn’w : Mhyhl’ tyb wtVy MyVwn‘ Nyyw xbzm=lk
wyrp dymV’w Mynwl’k ’wh Nsxw whbg Myzr’ hbgk rV’ Mhynpm
10 Klw’w MyrYm Zr’m Mkt’ ytyl‘h ykn’w : txtm wyVrVw l‘mm sŘ 6
11 Mkynbm Myq’w : yrm’h Zr’=t’ tVrl hnV My‘br’ rbdmb Mkt’
: hwhy=M’n l’rVy ynb t’z=Ny’ P’h Myrznl Mkyrwxbmw My’ybnl
12, 13 hnh : w’bnt ’l rm’l MtywY My’ybnh=l‘w Nyy Myrznh=t’ wqVtw
14 db’w : rym‘ hl h’lmh hlg‘h qy‘t rV’k Mkytxt qy‘m ykn’
15 tVqh Vptw : wVpn Tlmy=’l rwbgw wxk Zm’y=’l qzxw lqm swnm
: wVpn Tlmy ’l swsh bkrw Tlmy ’l wylgrb lqw dm‘y ’l
16 : hwhy=M’n ’whh=Mwyb swny Mwr‘ Myrwbgb wbl Zym’w
g l‘ l’rVy ynb Mkyl‘ hwhy rbd rV’ hzh rbdh=t’ w‘mV
2 yt‘dy Mkt’ qr : rm’l MyrYm Zr’m ytyl‘h rV’ hxpVmh=lk
3 wklyh : Mkytnw‘=lk t’ Mkyl‘ dqp’ Nk=l‘ hmd’h twxpVm lkm
4 Ntyh wl Ny’ PrTw r‘yb hyr’ g’Vyh : wd‘wn=M’ ytlb wdxy MynV
5 Vqwmw Zr’h xp=l‘ rwpY lpth : dkl=M’ ytlb wtn‘mm wlwq rypk
6 rpwV ‘qty=M’ : dwkly ’l dwklw hmd’h=Nm xp=hl‘yh hl Ny’
7 ’l yk : hV‘ ’l hwhyw ry‘b h‘r hyht=M’ wdrxy ’l M‘w ry‘b
8 hyr’ : My’ybnh wydb‘=l’ wdws hlg=M’ yk rbd hwhy ynd’ hV‘y
9 twnmr’=l‘ w‘ymVh : ’bny ’l ym rbd hwhy ynd’ ’ryy ’l ym g’V
NwrmV yrh=l‘ wps’h wrm’w MyrYm Zr’b twnmr’=l‘w dwdV’b
10 hxkn=twV‘ w‘dy=’lw : hbrqb MyqwV‘w hkwtb twbr tmwhm w’rw
11 hk Nkl : Mhytwnmr’b dVw smx MyrYw’h hwhy=M’n
12 hk : Kytwnmr’ wzbnw Kz‘ Kmm drwhw Zr’h bybsw rY hwhy ynd’ rm’
Nk Nz’=ldb w’ My‘rk ytV yr’h ypm h‘rh lyYy rV’k hwhy rm’
wlYny
538 swm‘ 3. 13–5. 12
w‘mV : Vr‘ qVmdbw hTm t’pb NwrmVb MybVyh l’rVy ynb wlYny 13
ydqp Mwyb yk : tw’bYh yhl’ hwhy ynd’=M’n bq‘y tybb wdy‘hw 14
xbzmh twnrq w‘dgnw l’=tyb twxbzm=l‘ ytdqpw wyl‘ l’rVy=y‘Vp
wpsw NVh ytb wdb’w Zyqh tyb=l‘ Prxh=tyb ytykhw : Zr’l wlpnw 15
NVbh twrp hzh rbdh w‘mV : hwhy=M’n Mybr Mytb d
Mhynd’l trm’h Mynwyb’ twYYrh Myld twqV‘h NwrmV rhb rV’
Mkyl‘ My’b Mymy hnh yk wVdqb hwhy ynd’ ‘bVn : htVnw h’ybh 2
hV’ hn’Yt MyYrpw : hgwd twrysb Nktyrx’w twnYb Mkt’ ’Vnw 3
lglgh w‘Vpw l’=tyb w’b : hwhy=M’n hnwmrhh hntklVhw hdgn 4
: MkytrV‘m Mymy tVlVl Mkyxbz rqbl w’ybhw ‘Vpl wbrh
l’rVy ynb Mtbh’ Nk yk w‘ymVh twbdn w’rqw hdwt Zmxm rTqw 5
rsxw Mkyr‘=lkb MynV Nwyqn Mkl yttn yn’=Mgw : hwhy ynd’ M’n 6
yt‘nm ykn’ Mgw : hwhy=M’n yd‘ MtbV=’lw Mkytmwqm lkb Mxl 7
tx’ ry‘=l‘ ytrTmhw ryYql MyVdx hVlV dw‘b MVgh=t’ Mkm
ryTmt=’l=rV’ hqlxw rTmt tx’ hqlx ryTm’ ’l tx’ ry‘=l‘w
’lw Mym twtVl tx’ ry‘=l’ Myr‘ VlV MytV w‘nw : Vbyt hyl‘ 8
Nwqrybw NwpdVb Mkt’ ytykh : hwhy=M’n yd‘ MtbV=’lw w‘bVy 9
MtbV=’lw Mzgh lk’y Mkytyzw Mkyn’tw Mkymrkw Mkytwng twbrh
brxb ytgrh MyrYm Krdb rbd Mkb ytxlV : hwhy=M’n yd‘ 10
MtbV=’lw Mkp’bw Mkynxm V’b hl‘’w Mkysws ybV M‘ Mkyrwxb
hrm‘=t’w Mds=t’ Myhl’ tkphmk Mkb ytkph : hwhy=M’n yd‘ 11
: hwhy=M’n yd‘ MtbV=’lw hprVm lYm dw’k wyhtw
=t’rql Nwkh Kl=hV‘’ t’z=yk bq‘ l’rVy Kl=hV‘’ hk Nkl 12
wxV=hm Md’l dygmw xwr ’rbw Myrh rYwy hnh yk : l’rVy Kyhl’ 13
: wmV tw’bY=yhl’ hwhy Zr’ ytmb=l‘ Krdw hpy‘ rxV hV‘
tyb hnyq Mkyl‘ ’Vn ykn’ rV’ hzh rbdh=t’ w‘mV h
htmd’=l‘ hVTn l’rVy tlwtb Mwq Pyswt=’l hlpn : l’rVy 2
ry’Vt Pl’ t’Yyh ry‘h hwhy ynd’ rm’ hk yk : hmyqm Ny’ 3
: l’rVy tybl hrV‘ ry’Vt h’m t’Ywyhw h’m
wVrdt=l’w : wyxw ynwVrd l’rVy tybl hwhy rm’ hk yk 4, 5
hlg lglgh yk wrb‘t ’l ‘bV r’bw w’bt ’l lglghw l’=tyb
tyb V’k xlYy=Np wyxw hwhy=t’ wVrd : Nw’l hyhy l’=tybw hlgy 6
hqdYw TpVm hn‘ll Mykphh : l’=tybl hbkm=Ny’w hlk’w Pswy 7
hlyl Mwyw twmlY rqbl Kphw lyskw hmyk hV‘ : wxynh Zr’l 8
gylbmh : wmV hwhy Zr’h ynp=l‘ MkpVyw Myh=yml ’rwqh KyVxh 9
Mymt rbdw xykwm r‘Vb w’nV : ’wby rYbm=l‘ dVw z‘=l‘ dV 10
tyzg ytb wnmm wxqt rb=t’Vmw ld=l‘ MksVwb N‘y Nkl : wb‘ty 11
yk : Mnyy=t’ wtVt ’lw Mt‘Tn dmx=ymrk Mb wbVt=’lw Mtynb 12
yt‘dy
5. 13–7. 3 swm‘ 539
rpk yxql qydY yrrY Mkyt’Tx MymY‘w Mky‘Vp Mybr yt‘dy
13 h‘r t‘ yk Mdy ’yhh t‘b lykVmh Nkl : wTh r‘Vb Mynwyb’w
14 Mkt’ tw’bY=yhl’ hwhy Nk=yhyw wyxt N‘ml ‘r=l’w bwT=wVrd : ’yh sŘ 7
15 Nnxy ylw’ TpVm r‘Vb wgyYhw bwT wbh’w ‘r=w’nV : Mtrm’ rV’k
16 hwhy rm’=hk Nkl : Pswy tyr’V tw’bY=yhl’ hwhy
wh=wh wrm’y twYwx=lkbw dpsm twbxr=lkb ynd’ tw’bY yhl’
17 dpsm Mymrk=lkbw : yhn y‘dwy=l’ dpsmw lb’=l’ rk’ w’rqw
18 Mwy=t’ Myw’tmh ywh : hwhy rm’ Kbrqb rb‘’=yk
19 Vy’ swny rV’k : rw’=’lw KVx=’wh hwhy Mwy Mkl hz=hml hwhy
: Vxnh wkVnw ryqh=l‘ wdy Kmsw tybh ’bw bdh w‘gpw yr’h ynpm
20, 21 Mkygx yts’m yt’nV : wl hgn=’lw lp’w rw’=’lw hwhy Mwy KVx=’lh
22 hYr’ ’l Mkytxnmw twl‘ yl=wl‘t=M’ yk : MkytrY‘b xyr’ ’lw
23 Kylbn trmzw KyrV Nwmh yl‘m rsh : Tyb’ ’l Mky’yrm MlVw
24, 25 hxnmw Myxbzh : Nty’ lxnk hqdYw TpVm Mymk lgyw : ‘mV’ ’l
26 twks t’ Mt’Vnw : l’rVy tyb hnV My‘br’ rbdmb yl=MtVgh
27 ytylghw : Mkl MtyV‘ rV’ Mkyhl’ bkwk MkymlY Nwyk t’w Mkklm
: wmV tw’bY=yhl’ hwhy rm’ qVmdl h’lhm Mkt’
w Mywgh tyV’r ybqn NwrmV rhb MyxTbhw NwyYb Mynn’Vh ywh
2 wdrw hbr tmx MVm wklw w’rw hnlk wrb‘ : l’rVy tyb Mhl w’bw
: Mklbgm Mlwbg br=M’ hl’h twklmmh=Nm MybwTh MytVlp=tg
3, 4 Myxrsw NV twTm=l‘ MybkVh : smx tbV NwVygtw ‘r Mwyl Mydnmh
5 yp=l‘ MyTrph : qbrm Kwtm Mylg‘w N’Ym Myrk Mylk’w MtwVr‘=l‘
6 tyV’rw Nyy yqrzmb MytVh : ryV=ylk Mhl wbVx dywdk lbnh
7 V’rb wlgy ht‘ Nkl : Pswy rbV=l‘ wlxn ’lw wxVmy MynmV
8 yhl’ hwhy=M’n wVpnb hwhy ynd’ ‘bVn : Myxwrs xzrm rsw Mylg
ry‘ ytrgshw yt’nV wytnmr’w bq‘y Nw’g=t’ ykn’ b’tm tw’bY
9, 10 wdwd w’Vnw : wtmw dx’ tybb MyVn’ hrV‘ wrtwy=M’ hyhw : h’lmw
dw‘h tybh ytkryb rV’l rm’w tybh=Nm MymY‘ ’yYwhl wprsmw
: hwhy MVb rykzhl ’l yk sh rm’w sp’ rm’w Km‘
11 NTqh tybhw Mysysr lwdgh tybh hkhw hwYm hwhy hnh=yk
12 V’rl Mtkph=yk Myrqbb Vwrxy=M’ Mysws ‘lsb NwYryh : My‘qb
13 wnqzxb ’wlh Myrm’h rbd ’ll MyxmVh : hn‘ll hqdY yrpw TpVm
14 hwhy=M’n l’rVy tyb Mkyl‘ Myqm ynnh yk : Mynrq wnl wnxql
: hbr‘h lxn=d‘ tmx ’wblm Mkt’ wYxlw ywg tw’bYh yhl’

z Vql=hnhw Vqlh twl‘ tlxtb ybg rYwy hnhw hwhy ynd’ yn’rh hk
2 ynd’ rm’w Zr’h bV‘=t’ lwk’l hlk=M’ hyhw : Klmh yzg rx’
3 ’l t’z=l‘ hwhy Mxn : ’wh NTq yk bq‘y Mwqy ym ’n=xls hwhy
hyht
540 swm‘ 7. 4–8. 14
brl ’rq hnhw hwhy ynd’ yn’rh hk : hwhy rm’ hyht 4
ynd’ rm’w : qlxh=t’ hlk’w hbr Mwht=t’ lk’tw hwhy ynd’ V’b 5
’yh=Mg t’z=l‘ hwhy Mxn : ’wh NTq yk bq‘y Mwqy ym ’n=ldx hwhy 6
bYn ynd’ hnhw yn’rh hk : hwhy ynd’ rm’ hyht ’l 7
swm‘ h’r ht’=hm yl’ hwhy rm’yw : Kn’ wdybw Kn’ tmwx=l‘ 8
Pysw’=’l l’rVy ym‘ brqb Kn’ MV ynnh ynd’ rm’yw Kn’ rm’w
ytmqw wbrxy l’rVy yVdqmw qxVy twmb wmVnw : wl rwb‘ dw‘ 9
l’=tyb Nhk hyYm’ xlVyw : brxb M‘bry tyb=l‘ 10
l’rVy tyb brqb swm‘ Kyl‘ rVq rm’l l’rVy=Klm M‘bry=l’
brxb swm‘ rm’ hk=yk : wyrbd=lk=t’ lykhl Zr’h lkwt=’l 11
rm’yw : wtmd’ l‘m hlgy hlg l’rVyw M‘bry twmy 12
Mxl MV=lk’w hdwhy Zr’=l’ Kl=xrb Kl hzx swm‘=l’ hyYm’
tybw ’wh Klm=Vdqm yk ’bnhl dw‘ Pyswt=’l l’=tybw : ’bnt MVw 13
’ybn=Nb ’lw ykn’ ’ybn=’l hyYm’=l’ rm’yw swm‘ N‘yw : ’wh hklmm 14
sŘ 8 rm’yw N’Yh yrx’m hwhy ynxqyw : MymqV slwbw ykn’ rqwb=yk ykn’ 15
ht’ hwhy=rbd ‘mV ht‘w : l’rVy ym‘=l’ ’bnh Kl hwhy yl’ 16
rm’=hk Nkl : qxVy tyb=l‘ PyTt ’lw l’rVy=l‘ ’bnt ’l rm’ 17
lbxb Ktmd’w wlpy brxb Kytnbw Kynbw hnzt ry‘b KtV’ hwhy
: wtmd’ l‘m hlgy hlg l’rVyw twmt h’mT hmd’=l‘ ht’w qlxt

swm‘ h’r ht’=hm rm’yw : Zyq bwlk hnhw hwhy ynd’ yn’rh hk x, 2
Pysw’=’l l’rVy ym‘=l’ Zqh ’b yl’ hwhy rm’yw Zyq bwlk rm’w
hwhy ynd’ M’n ’whh Mwyb lkyh twryV wlylyhw : wl rwb‘ dw‘ 3
Myp’Vh t’z=w‘mV : sh KylVh Mwqm=lkb rgph br 4
rbV hrybVnw Vdxh rb‘y ytm rm’l : Zr’=ywn‘ tybVlw Nwyb’ 5
ynz’m tw‘lw lqV lydghlw hpy’ NyTqhl rb=hxtpnw tbVhw
: rybVn rb lpmw Myl‘n rwb‘b Nwyb’w Myld Pskb twnql : hmrm 6
t’z l‘h : MhyV‘m=lk xYnl xkV’=M’ bq‘y Nw’gb hwhy ‘bVn 7, 8
hqVnw hVrgnw hlk r’k htl‘w hb bVwy=lk lb’w Zr’h zgrt=’l
yt’bhw hwhy ynd’ M’n ’whh Mwyb hyhw : MyrYm rw’yk 9
lb’l Mkygx ytkphw : rw’ Mwyb Zr’l ytkVxhw MyrhYb VmVh 10
hxrq V’r=lk=l‘w qV Myntm=lk=l‘ ytyl‘hw hnyql MkyryV=lkw
: rm Mwyk htyrx’w dyxy lb’k hytmVw
Mxll b‘r=’l Zr’b b‘r ytxlVhw hwhy ynd’ M’n My’b Mymy hnh 11
NwpYmw My=d‘ Mym w‘nw : hwhy yrbd t’ ‘mVl=M’ yk Myml ’mY=’lw 12
’whh Mwyb : w’Ymy ’lw hwhy=rbd=t’ Vqbl wTTwVy xrzm=d‘w 13
tmV’b My‘bVnh : ’mYb Myrwxbhw twpyh tlwtbh hnpl‘tt 14
: dw‘ wmwqy=’lw wlpnw ‘bV=r’b Krd yxw Nd Kyhl’ yx wrm’w NwrmV
yty’r
9. 1–1. 8 hydb‘ 541

T Mypsh wV‘ryw rwtpkh Kh rm’yw xbzmh=l‘ bYn ynd’=t’ yty’r


=’lw sn Mhl swny=’l grh’ brxb Mtyrx’w Mlk V’rb M‘Ybw
2 wl‘y=M’w Mxqt ydy MVm lw’Vb wrtxy=M’ : Tylp Mhl Tlmy
3 Vpx’ MVm lmrkh V’rb w’bxy=M’w : Mdyrw’ MVm MymVh
Vxnh=t’ hwY’ MVm Myh ‘qrqb yny‘ dgnm wrtsy=M’w Mytxqlw
4 Mtgrhw brxh=t’ hwY’ MVm Mhyby’ ynpl ybVb wkly=M’w : MkVnw
5 ‘gwnh tw’bYh hwhy ynd’w : hbwTl ’lw h‘rl Mhyl‘ yny‘ ytmVw
r’yk h‘qVw hlk r’yk htl‘w hb ybVwy=lk wlb’w gwmtw Zr’b
6 Myh=yml ’rqh hdsy Zr’=l‘ wtdg’w wtwl‘m MymVb hnwbh : MyrYm
7 ynb yl Mt’ MyyVk ynbk ’wlh : wmV hwhy Zr’h ynp=l‘ MkpVyw
MyytVlpw MyrYm Zr’m ytyl‘h l’rVy=t’ ’wlh hwhy=M’n l’rVy
8 ytdmVhw h’Txh hklmmb hwhy ynd’ yny‘ hnh : ryqm Mr’w rwtpkm
bq‘y tyb=t’ dymV’ dymVh ’l yk sp’ hmd’h ynp l‘m ht’
9 l’rVy tyb=t’ Mywgh=lkb ytw‘nhw hwYm ykn’ hnh=yk : hwhy=M’n
10 ym‘ y’Tx lk wtwmy brxb : Zr’ rwrY lwpy=’lw hrbkb ‘wny rV’k
11 tks=t’ Myq’ ’whh Mwyb : h‘rh wnyd‘b Mydqtw Vygt=’l Myrm’h
: Mlw‘ ymyk hytynbw Myq’ wytsrhw NhyYrp=t’ ytrdgw tlpnh dywd
12 Mhyl‘ ymV ’rqn=rV’ Mywgh=lkw Mwd’ tyr’V=t’ wVryy N‘ml
13 Vgnw hwhy=M’n My’b Mymy hnh : t’z hV‘ hwhy=M’n
=lkw sys‘ Myrhh wpyThw ‘rzh KVmb Mybn‘ Krdw rYqb Vrwx
14 twmVn Myr‘ wnbw l’rVy ym‘ twbV=t’ ytbVw : hnggwmtt tw‘bgh
: Mhyrp=t’ wlk’w twng wV‘w Mnyy=t’ wtVw Mymrk w‘Tnw wbVyw
15 Mhl yttn rV’ Mtmd’ l‘m dw‘ wVtny ’lw Mtmd’=l‘ Myt‘Tnw
: Kyhl’ hwhy rm’

hydb‘
’ ryYw hwhy t’m wn‘mV h‘wmV Mwd’l hwhy ynd’ rm’=hk hydb‘ Nwzx
2 Mywgb Kyttn NTq hnh : hmxlml hyl‘ hmwqnw wmwq xlV Mywgb
3 rm’ wtbV Mwrm ‘ls=ywgxb ynkV K’yVh Kbl Nwdz : d’m ht’ ywzb
4 Knq MyV Mybkwk Nyb=M’w rVnk hybgt=M’ : Zr’ yndrwy ym wblb
5 Ky’ hlyl yddwV=M’ Kl=w’b Mybng=M’ : hwhy=M’n Kdyrw’ MVm
: twll‘ wry’Vy ’wlh Kl w’b MyrYb=M’ Myd wbngy ’wlh htymdn
6, 7 Ktyrb yVn’ lk KwxlV lwbgh=d‘ : wynwpYm w‘bn wV‘ wVpxn Ky’
hnwbt Ny’ Kytxt rwzm wmyVy Kmxl KmlV yVn’ Kl wlky Kw’yVh
8 rhm hnwbtw Mwd’m Mymkx ytdb’hw hwhy=M’n ’whh Mwyb ’wlh : wb
wV‘
542 hnwy 1. 9–12
smxm : lTqm wV‘ rhm Vy’=trky N‘ml Nmyt Kyrwbg wtxw : wV‘ 9, 10
twbV Mwyb dgnm Kdm‘ Mwyb : Mlw‘l trknw hVwb Kskt bq‘y Kyx’ 11
dx’k ht’=Mg lrwg wdy MlVwry=l‘w wr‘V w’b Myrknw wlyx Myrz
Mwyb hdwhy=ynbl xmVt=l’w wrkn Mwyb Kyx’=Mwyb ’rt=l’w : Mhm 12
Mdy’ Mwyb ym‘=r‘Vb ’wbt=l’ : hrY Mwyb Kyp ldgt=l’w Mdb’ 13
: wdy’ Mwyb wlyxb hnxlVt=l’w wdy’ Mwyb wt‘rb ht’=Mg ’rt=l’
Mwyb wydyrV rgst=l’w wyTylp=t’ tyrkhl qrph=l‘ dm‘t=l’w 14
Klmg Kl hV‘y tyV‘ rV’k Mywgh=lk=l‘ hwhy=Mwy bwrq=yk : hrY 15
dymt Mywgh=lk wtVy yVdq rh=l‘ MtytV rV’k yk : KV’rb bwVy 16
wVryw Vdq hyhw hTylp hyht NwyY rhbw : wyh ’wlk wyhw w‘lw wtVw 17
tybw hbhl Pswy tybw V’ bq‘y=tyb hyhw : MhyVrwm t’ bq‘y tyb 18
hwhy yk wV‘ tybl dyrV hyhy=’lw Mwlk’w Mhb wqldw Vql wV‘
hdV=t’ wVryw MytVlp=t’ hlpVhw wV‘ rh=t’ bgnh wVryw : rbd 19
ynbl hzh=lxh tlgw : d‘lgh=t’ Nmynbw NwrmV hdV t’w Myrp’ 20
t’ wVry drpsb rV’ MlVwry tlgw tprY=d‘ Myn‘nk=rV’ l’rVy
sŘ 9 hwhyl htyhw wV‘ rh=t’ TpVl NwyY rhb My‘Vwm wl‘w : bgnh yr‘ 21
: hkwlmh

hnwy
ry‘h hwnyn=l’ Kl Mwq : rm’l ytm’=Nb hnwy=l’ hwhy=rbd yhyw 1, 2
hVyVrt xrbl hnwy Mqyw : ynpl Mt‘r htl‘=yk hyl‘ ’rqw hlwdgh 3
hb dryw hrkV Ntyw VyVrt h’b hyn’ ’Ymyw wpy dryw hwhy ynplm
Myh=l’ hlwdg=xwr lyTh hwhyw : hwhy ynplm hVyVrt Mhm‘ ’wbl 4
wq‘zyw Myxlmh w’ryyw : rbVhl hbVx hyn’hw Myb lwdg=r‘s yhyw 5
Mhyl‘m lqhl Myh=l’ hyn’b rV’ Mylkh=t’ wlTyw wyhl’=l’ Vy’
lbxh br wyl’ brqyw : Mdryw bkVyw hnypsh ytkry=l’ dry hnwyw 6
wnl Myhl’h tV‘ty ylw’ Kyhl’=l’ ’rq Mwq Mdrn Kl=hm wl rm’yw
ymlVb h‘dnw twlrwg hlypnw wkl wh‘r=l’ Vy’ wrm’yw : db’n ’lw 7
wyl’ wrm’yw : hnwy=l‘ lrwgh lpyw twlrwg wlpyw wnl t’zh h‘rh 8
’wbt Ny’mw Ktk’lm=hm wnl t’zh h‘rh yml rV’b wnl ’n=hdygh
yhl’ hwhy=t’w ykn’ yrb‘ Mhyl’ rm’yw : ht’ M‘ hzm=y’w KYr’ hm 9
MyVn’h w’ryyw : hVbyh=t’w Myh=t’ hV‘=rV’ ’ry yn’ MymVh 10
ynplm=yk MyVn’h w‘dy=yk tyV‘ t’z=hm wyl’ wrm’yw hlwdg h’ry
Myh qtVyw Kl hV‘n=hm wyl’ wrm’yw : Mhl dygh yk xrb ’wh hwhy 11
Myh=l’ ynlyThw ynw’V Mhyl’ rm’yw : r‘sw Klwh Myh yk wnyl‘m 12
: Mkyl‘ hzh lwdgh r‘sh ylVb yk yn’ ‘dwy yk Mkyl‘m Myh qtVyw
wrtxyw
1. 13–4. 8 hnwy 543
13 r‘sw Klwh Myh yk wlky ’lw hVbyh=l’ byVhl MyVn’h wrtxyw
14 Vpnb hdb’n ’n=l’ hwhy hn’ wrm’yw hwhy=l’ w’rqyw : Mhyl‘
: tyV‘ tYpx rV’k hwhy ht’=yk ’yqn Md wnyl‘ Ntt=l’w hzh Vy’h
15, 16 MyVn’h w’ryyw : wp‘zm Myh dm‘yw Myh=l’ whlTyw hnwy=t’ w’Vyw
b gd hwhy Nmyw : Myrdn wrdyw hwhyl xbz=wxbzyw hwhy=t’ hlwdg h’ry
: twlyl hVlVw Mymy hVlV gdh y‘mb hnwy yhyw hnwy=t’ ‘lbl lwdg
2, 3 yl hrYm yt’rq rm’yw : hgdh y‘mm wyhl’ hwhy=l’ hnwy llptyw
4 hlwYm ynkylVtw : ylwq t‘mV yt‘wV lw’V NTbm ynn‘yw hwhy=l’
5 ytrm’ yn’w : wrb‘ yl‘ Kylgw KyrbVm=lk ynbbsy rhnw Mymy bblb
6 Mym ynwpp’ : KVdq lkyh=l’ Tybhl Pysw’ K’ Kyny‘ dgnm ytVrgn
7 Zr’h ytdry Myrh ybYql : yV’rl Vwbx Pws ynbbsy Mwht Vpn=d‘
8 yl‘ PT‘thb : yhl’ hwhy yyx txVm l‘tw Mlw‘l yd‘b hyxrb
9 MyrmVm : KVdq lkyh=l’ ytlpt Kyl’ ’wbtw ytrkz hwhy=t’ yVpn
10 ytrdn rV’ Kl=hxbz’ hdwt lwqb yn’w : wbz‘y Mdsx ’wV=ylbh
11 : hVbyh=l’ hnwy=t’ ’qyw gdl hwhy rm’yw : hwhyl ht‘wVy hmlV’

g, 2 hlwdgh ry‘h hwnyn=l’ Kl Mwq : rm’l tynV hnwy=l’ hwhy=rbd yhyw


3 Klyw hnwy Mqyw : Kyl’ rbd ykn’ rV’ h’yrqh=t’ hyl’ ’rqw
tVlV Klhm Myhl’l hlwdg=ry‘ htyh hwnynw hwhy rbdk hwnyn=l’
4 My‘br’ dw‘ rm’yw ’rqyw dx’ Mwy Klhm ry‘b ’wbl hnwy lxyw : Mymy
5 wVblyw MwY=w’rqyw Myhl’b hwnyn yVn’ wnym’yw : tkphn hwnynw Mwy
6 w’skm Mqyw hwnyn Klm=l’ rbdh ‘gyw : MnTq=d‘w Mlwdgm MyqV
7 hwnynb rm’yw q‘zyw : rp’h=l‘ bVyw qV skyw wyl‘m wtrd’ rb‘yw
wm‘Ty=l’ N’Yhw rqbh hmhbhw Md’h rm’l wyldgw Klmh M‘Tm
8 hmhbhw Md’h MyqV wsktyw : wtVy=l’ Mymw w‘ry=l’ hmw’m
rV’ smxh=Nmw h‘rh wkrdm Vy’ wbVyw hqzxb Myhl’=l’ w’rqyw
9 : db’n ’lw wp’ Nwrxm bVw Myhl’h Mxnw bwVy ‘dwy=ym : Mhypkb
10 Myhl’h Mxnyw h‘rh Mkrdm wbV=yk MhyV‘m=t’ Myhl’h ’ryw
d h‘r hnwy=l’ ‘ryw : hV‘ ’lw Mhl=twV‘l rbd=rV’ h‘rh=l‘
2 yrbd hz=’wlh hwhy hn’ rm’yw hwhy=l’ llptyw : wl rxyw hlwdg
yk yt‘dy yk hVyVrt xrbl ytmdq Nk=l‘ ytmd’=l‘ ytwyh=d‘
3 ht‘w : h‘rh=l‘ Mxnw dsx=brw Myp’ Kr’ Mwxrw Nwnx=l’ ht’
4 bTyhh hwhy rm’yw : yyxm ytwm bwT yk ynmm yVpn=t’ ’n=xq hwhy
5 hks MV wl V‘yw ry‘l Mdqm bVyw ry‘h=Nm hnwy ’Yyw : Kl hrx
6 Myhl’=hwhy Nmyw : ry‘b hyhy=hm h’ry rV’ d‘ lYb hytxt bVyw
xmVyw wt‘rm wl lyYhl wV’r=l‘ lY twyhl hnwyl l‘m l‘yw Nwyqyq
7 rxVh twl‘b t‘lwt Myhl’h Nmyw : hlwdg hxmV Nwyqyqh=l‘ hnwy
8 xwr Myhl’ Nmyw VmVh xrzk yhyw : Vbyyw Nwyqyqh=t’ Ktw trxml
Mydq
544 hkym 4. 9–2. 7
wVpn=t’ l’Vyw Pl‘tyw hnwy V’r=l‘ VmVh Ktw tyVyrx Mydq
Kl=hrx bTyhh hnwy=l’ Myhl’ rm’yw : yyxm ytwm bwT rm’yw twml 9
tsx ht’ hwhy rm’yw : twm=d‘ yl=hrx bTyh rm’yw Nwyqyqh=l‘ 10
hlyl=Nbw hyh hlyl=NbV wtldg ’lw wb tlm‘=’l rV’ Nwyqyqh=l‘
hbrh hb=Vy rV’ hlwdgh ry‘h hwnyn=l‘ swx’ ’l yn’w : db’ 11
hmhbw wl’mVl wnymy=Nyb ‘dy=’l rV’ Md’ wbr hrV‘=MytVm
: hbr

hkym
sŘ 10 yklm hyqzxy zx’ Mtwy ymyb ytVrmh hkym=l’ hyh rV’ hwhy=rbd ’
ybyVqh Mlk Mym‘ w‘mV : MlVwryw NwrmV=l‘ hzx=rV’ hdwhy 2
hnh=yk : wVdq lkyhm ynd’ d‘l Mkb hwhy ynd’ yhyw h’lmw Zr’ 3
wytxt Myrhh wsmnw : Zr’=ytwmb=l‘ Krdw dryw wmwqmm ’Yy hwhy 4
bq‘y ‘Vpb : drwmb Myrgm Mymk V’h ynpm gnwdk w‘qbty Myqm‘hw 5
twmb ymw NwrmV ’wlh bq‘y ‘Vp=ym l’rVy tyb tw’Txbw t’z=lk
ytrghw Mrk y‘Tml hdVh y‘l NwrmV ytmVw : MlVwry ’wlh hdwhy 6
wprVy hynnt’=lkw wtky hylysp=lkw : hlg’ hydsyw hynb’ ygl 7
hnwz Nnt’=d‘w hYbq hnwz Nnt’m yk hmmV MyV’ hybY‘=lkw V’b
dpsm hV‘’ Mwr‘w llyV hkly’ hlyly’w hdps’ t’z=l‘ : wbwVy 8
hdwhy=d‘ h’b=yk hytwkm hVwn’ yk : hn‘y twnbk lb’w Myntk 9
tybb wkbt=l’ wkb wdygt=l’ tgb : MlVwry=d‘ ym‘ r‘V=d‘ ‘gn 10
’l tVb=hyr‘ rypV tbVwy Mkl yrb‘ : ytVlpth rp‘ hrp‘l 11
bwTl hlx=yk : wtdm‘ Mkm xqy lY’h tyb dpsm Nn’Y tbVwy h’Yy 12
hbkrmh Mtr : MlVwry r‘Vl hwhy t’m ‘r dry=yk twrm tbVwy 13
w’Ymn Kb=yk NwyY=tbl ’yh t’Tx tyV’r Vykl tbVwy Vkrl
bzk’l byzk’ ytb tg tVrwm l‘ MyxwlV yntt Nkl : l’rVy y‘Vp 14
’wby Mld‘=d‘ hVrm tbVwy Kl yb’ Vryh d‘ : l’rVy yklml 15
yk rVnk Ktxrq ybxrh Kygwn‘t ynb=l‘ yzgw yxrq : l’rVy dwbk 16
rw’b MtwbkVm=l‘ ‘r yl‘pw Nw’=ybVx ywh : Kmm wlg b
wqV‘w w’Vnw Mytbw wlzgw twdV wdmxw : Mdy l’l=Vy yk hwV‘y rqbh 2
bVx ynnh hwhy rm’ hk Nkl : wtlxnw Vy’w wtybw rbg 3
wklt ’lw Mkytr’wY MVm wVymt=’l rV’ h‘r t’zh hxpVmh=l‘
hyhn yhn hhnw lVm Mkyl‘ ’Vy ’whh Mwyb : ’yh h‘r t‘ yk hmwr 4
: qlxy wnydV bbwVl yl Vymy Ky’ rymy ym‘ qlx wndVn dwdV rm’
NwpyTy wpTt=l’ : hwhy lhqb lrwgb lbx KylVm Kl hyhy=’l Nkl 5, 6
hwhy xwr rYqh bq‘y=tyb rwm’h : twmlk gsy ’l hl’l wpTy=’l 7
hl’=M’
2. 8–4. 10 hkym 545
8 ym‘ lwmt’w : Klwh rVyh M‘ wbyTyy yrbd ’wlh wyll‘m hl’=M’
: hmxlm ybwV xTb Myrb‘m NwTVpt rd’ hmlV lwmm Mmwqy byw’l
9 : Mlw‘l yrdh wxqt hyll‘ l‘m hygn‘t tybm NwVrgt ym‘ yVn
10 : Zrmn lbxw lbxt h’mT rwb‘b hxwnmh t’z=’l yk wklw wmwq
11 M‘h PyTm hyhw rkVlw Nyyl Kl PT’ bzk rqVw xwr Klh Vy’=wl
12 wnmyV’ dxy l’rVy tyr’V Zbq’ Zbq Klk bq‘y Ps’’ Ps’ : hzh
13 Mhynpl Zrph hl‘ : Md’m hnmyht wrbdh Kwtb rd‘k hrYb N’Yk
: MV’rb hwhyw Mhynpl Mklm rb‘yw wb w’Yyw r‘V wrb‘yw wYrp
g ’wlh l’rVy tyb ynyYqw bq‘y yV’r ’n=w‘mV rm’w
2 Mhyl‘m Mrw‘ ylzg h‘r ybh’w bwT y’nV : TpVmh=t’ t‘dl Mkl
3 wTyVph Mhyl‘m Mrw‘w ym‘ r’V wlk’ rV’w : MtwmY‘ l‘m Mr’Vw
4 z’ : txlq Kwtb rVbkw rysb rV’k wVrpw wxYp MhytmY‘=t’w
rV’k ’yhh t‘b Mhm wynp rtsyw Mtw’ hn‘y ’lw hwhy=l’ wq‘zy
5 My‘tmh My’ybnh=l‘ hwhy rm’ hk : Mhyll‘m w‘rh
wVdqw Mhyp=l‘ Nty=’l rV’w MwlV w’rqw MhynVb MykVnh ym‘=t’
6 h’bw Msqm Mkl hkVxw Nwzxm Mkl hlyl Nkl : hmxlm wyl‘
7 Mymsqh wrpxw Myzxh wVbw : Mwyh Mhyl‘ rdqw My’ybnh=l‘ VmVh
8 xk yt’lm ykn’ Mlw’w : Myhl’ hn‘m Ny’ yk Mlk MpV=l‘ wT‘w
: wt’Tx l’rVylw w‘Vp bq‘yl dyghl hrwbgw TpVmw hwhy xwr=t’
9 l’rVy tyb ynyYqw bq‘y tyb yV’r t’z ’n=w‘mV
10 MlVwryw Mymdb NwyY hnb : wVq‘y hrVyh=lk t’w TpVm Myb‘tmh
11 Pskb hy’ybnw wrwy ryxmb hynhkw wTpVy dxVb hyV’r : hlw‘b
wnyl‘ ’wbt=’l wnbrqb hwhy ’wlh rm’l wn‘Vy hwhy=l‘w wmsqy
12 tybh rhw hyht Nyy‘ MlVwryw Vrxt hdV NwyY Mkllgb Nkl : h‘r
d hwhy=tyb rh hyhy Mymyh tyrx’b hyhw : r‘y twmbl
2 Mywg wklhw : Mym‘ wyl‘ wrhnw tw‘bgm ’wh ’Vnw Myrhh V’rb Nwkn
wnrwyw bq‘y yhl’ tyb=l’w hwhy=rh=l’ hl‘nw wkl wrm’w Mybr
: MlVwrym hwhy=rbdw hrwt ’Yt NwyYm yk wytxr’b hklnw wykrdm
3 Mhytbrx wttkw qwxr=d‘ MymY‘ Mywgl xykwhw Mybr Mym‘ Nyb TpVw
Nwdmly=’lw brx ywg=l’ ywg w’Vy=’l twrmzml Mhyttynxw Myt’l
4 yp=yk dyrxm Ny’w wtn’t txtw wnpg txt Vy’ wbVyw : hmxlm dw‘
5 Kln wnxn’w wyhl’ MVb Vy’ wkly Mym‘h=lk yk : rbd tw’bY hwhy sŘ 11
6 hwhy=M’n ’whh Mwyb : d‘w Mlw‘l wnyhl’ hwhy=MVb
7 h‘lYh=t’ ytmVw : yt‘rh rV’w hYbq’ hxdnhw h‘lYh hps’
ht‘m NwyY rhb Mhyl‘ hwhy Klmw MwY‘ ywgl h’lhnhw tyr’Vl
8 ht’t Kyd‘ NwyY=tb lp‘ rd‘=ldgm ht’w : Mlw‘=d‘w
9 y‘yrt hml ht‘ : MlVwry=tbl tklmm hnV’rh hlVmmh h’bw
10 yxgw ylwx : hdlwyk lyx Kqyzxh=yk db’ KY‘wy=M’ Kb=Ny’ Klmh ‘r
NwyY=tb
546 hkym 4. 11–6. 12
lbb=d‘ t’bw hdVb tnkVw hyrqm y’Yt ht‘ yk hdlwyk NwyY=tb
Mybr Mywg Kyl‘ wps’n ht‘w : Kyby’ Pkm hwhy Kl’gy MV ylYnt MV 11
’lw hwhy twbVxm w‘dy ’l hmhw : wnyny‘ NwyYb zxtw Pnxt Myrm’h 12
Knrq=yk NwyY=tb yVwdw ymwq : hnrg rym‘k MYbq yk wtY‘ wnybh 13
ytmrxhw Mybr Mym‘ twqdhw hVwxn MyV’ Kytsrpw lzrb MyV’
rwYm dwdg=tb yddgtt ht‘ : Zr’h=lk Nwd’l Mlyxw M‘Yb hwhyl 14
: l’rVy TpV t’ yxlh=l‘ wky TbVb wnyl‘ MV
’Yy yl Kmm hdwhy ypl’b twyhl ry‘Y htrp’ Mxl=tyb ht’w h
t‘=d‘ Mnty Nkl : Mlw‘ ymym Mdqm wyt’Ywmw l’rVyb lVwm twyhl 2
hwhy z‘b h‘rw dm‘w : l’rVy ynb=l‘ NwbwVy wyx’ rtyw hdly hdlwy 3
hyhw : Zr’=ysp’=d‘ ldgy ht‘=yk wbVyw wyhl’ hwhy MV Nw’gb 4
wyl‘ wnmqhw wnytnmr’b Krdy ykw wnYr’b ’wby=yk rwV’ MwlV hz
Zr’=t’w brxb rwV’ Zr’=t’ w‘rw : Md’ ykysn hnmVw My‘r h‘bV 5
: wnlwbgb Krdy ykw wnYr’b ’wby=yk rwV’m lyYhw hyxtpb drmn

Mybybrk hwhy t’m lTk Mybr Mym‘ brqb bq‘y tyr’V hyhw 6
tyr’V hyhw : Md’ ynbl lxyy ’lw Vy’l hwqy=’l rV’ bV‘=yl‘ 7
=yrd‘b rypkk r‘y twmhbb hyr’k Mybr Mym‘ brqb Mywgb bq‘y
KyrY=l‘ Kdy Mrt : lyYm Ny’w PrTw smrw rb‘=M’ rV’ N’Y 8
ytrkhw hwhy=M’n ’whh=Mwyb hyhw : wtrky Kyby’=lkw 9
ytsrhw KYr’ yr‘ ytrkhw : Kytbkrm ytdb’hw Kbrqm Kysws 10
ytrkhw : Kl=wyhy ’l Mynnw‘mw Kdym MypVk ytrkhw : KyrYbm=lk 11, 12
ytVtnw : Kydy hV‘ml dw‘ hwxtVt=’lw Kbrqm KytwbYmw Kylysp 13
Mywgh=t’ Mqn hmxbw P’b ytyV‘w : Kyr‘ ytdmVhw Kbrqm KyryV’ 14
Mwq rm’ hwhy=rV’ t’ ’n=w‘mV : w‘mV ’l rV’ w
hwhy byr=t’ Myrh w‘mV : Klwq tw‘bgh hn‘mVtw Myrhh=t’ byr 2
ym‘ : xkwty l’rVy=M‘w wm‘=M‘ hwhyl byr yk Zr’ ydsm Mynt’hw 3
tybmw MyrYm Zr’m Kytl‘h yk : yb hn‘ Kyt’lh hmw Kl ytyV‘=hm 4
’n=rkz ym‘ : Myrmw Nrh’ hVm=t’ Kynpl xlV’w Kytydp Mydb‘ 5
MyTVh=Nm rw‘b=Nb M‘lb wt’ hn‘=hmw b’wm Klm qlb Z‘y=hm
yhl’l Pk’ hwhy Mdq’ hmb : hwhy twqdY t‘d N‘ml lglgh=d‘ 6
Myly’ ypl’b hwhy hYryh : hnV ynb Mylg‘b twlw‘b wnmdq’h Mwrm 7
dygh : yVpn t’Tx ynTb yrp y‘Vp yrwkb Nt’h NmV=ylxn twbbrb 8
tbh’w TpVm twV‘=M’ yk Kmm Vrwd hwhy=hmw bwT=hm Md’ Kl
’rqy ry‘l hwhy lwq : Kyhl’=M‘ tkl ‘nYhw dsx 9
twrY’ ‘Vr tyb V’h dw‘ : hd‘y ymw hTm w‘mV KmV h’ry hyVwtw 10
: hmrm ynb’ sykbw ‘Vr ynz’mb hkz’h : hmw‘z Nwzr tpy’w ‘Vr 11
: Mhypb hymr MnwVlw rqV=wrbd hybVyw smx w’lm hyryV‘ rV’ 12
yn’=Mgw
6. 13–1. 5 Mwxn 547
13, 14 ‘bVt ’lw lk’t ht’ : Kt’Tx=l‘ MmVh Ktwkh ytylxh yn’=Mgw
15 ‘rzt ht’ : Nt’ brxl Tlpt rV’w Tylpt ’lw gstw Kbrqb KxVyw
: Nyy=htVt ’lw Vwrytw NmV Kwst=’lw tyz=Krdt ht’ rwYqt ’lw
16 N‘ml MtwY‘mb wkltw b’x’=tyb hV‘m lkw yrm‘ twqx rmtVyw
: w’Vt ym‘ tprxw hqrVl hybVyw hmVl Kt’ ytt

z hrwkb lwk’l lwkV’=Ny’ ryYb tll‘k Zyq=yps’k ytyyh yk yl yll’


2 wbr’y Mymdl Mlk Ny’ Md’b rVyw Zr’h=Nm dysx db’ : yVpn htw’
3 TpVhw l’V rVh byTyhl Mypk ‘rh=l‘ : Mrx wdwYy whyx’=t’ Vy’
4 rVy qdxk MbwT : hwtb‘yw ’wh wVpn twh rbd lwdghw MwlVb
5 wnym’t=l’ : Mtkwbm hyht ht‘ h’b Ktdqp KypYm Mwy hkwsmm
6 lbnm Nb=yk : Kyp=yxtp rmV Kqyx tbkVm Pwl’b wxTbt=l’ ‘rb
7 yn’w : wtyb yVn’ Vy’ yby’ htmxb hlk hm’b hmq tb b’
8 ytby’ yxmVt=l’ : yhl’ yn‘mVy y‘Vy yhl’l hlyxw’ hpY’ hwhyb
: yl rw’ hwhy KVxb bV’=yk ytmq ytlpn yk yl
9 yTpVm hV‘w ybyr byry rV’ d‘ wl yt’Tx yk ’V’ hwhy P‘z
10 hrm’h hVwb hsktw ytby’ ’rtw : wtqdYb h’r’ rw’l yn’yYwy
TyTk smrml hyht ht‘ hb hny’rt yny‘ Kyhl’ hwhy wy’ yl’
11, 12 ’wby Kyd‘w ’wh Mwy : qx=qxry ’whh Mwy Kyrdg twnbl Mwy : twYwx
: rhh rhw Mym Myw rhn=d‘w rwYm ynmlw rwYm yr‘w rwV’ ynml
13 : Mhyll‘m yrpm hybVy=l‘ hmmVl Zr’h htyhw
14 w‘ry lmrk Kwtb r‘y ddbl ynkV Ktlxn N’Y KTbVb Km‘ h‘r
15 : tw’lpn wn’r’ MyrYm Zr’m Kt’Y ymyk : Mlw‘ ymyk d‘lgw NVb
16 : hnVrxt Mhynz’ hp=l‘ dy wmyVy Mtrwbg lkm wVbyw Mywg w’ry
17 wnyhl’ hwhy=l’ Mhytrgsmm wzgry Zr’ ylxzk Vxnk rp‘ wkxly
18 tyr’Vl ‘Vp=l‘ rb‘w Nw‘ ’Vn Kwmk l’=ym : Kmm w’ryw wdxpy
19 Vwbky wnmxry bwVy : ’wh dsx Zpx=yk wp’ d‘l qyzxh=’l wtlxn
20 dsx bq‘yl tm’ Ntt : Mt’Tx=lk My twlYmb KylVtw wnytnw‘ sŘ 12
: Mdq ymym wnytb’l t‘bVn=rV’ Mhrb’l

Mwxn
’, 2 hwhy Mqn hwhy Mqnw ’wnq l’ : yVql’h Mwxn Nwzx rps hwnyn ’Vm
3 Myp’ Kr’ hwhy : wyby’l ’wh rTwnw wyrYl hwhy Mqn hmx l‘bw
: wylgr qb’ Nn‘w wkrd hr‘Vbw hpwsb hwhy hqny ’l hqnw xk=lwdgw
4 Nwnbl xrpw lmrkw NVb llm’ byrxh twrhnh=lkw whVbyw Myb r‘wg
5 lbtw wynpm Zr’h ’Vtw wggmth tw‘bghw wnmm wV‘r Myrh : llm’
ybVy=lkw
548 Mwxn 1. 6–3. 10
hktn wtmx wp’ Nwrxb Mwqy ymw dwm‘y ym wm‘z ynpl : hb ybVy=lkw 6
: wb ysx ‘dyw hrY Mwyb zw‘ml hwhy bwT : wnmm wYtn MyrYhw V’k 7
NwbVxt=hm : KVx=Pdry wyby’w hmwqm hV‘y hlk rb‘ PTVbw 8, 9
Mykbs Myrys=d‘ yk : hrY Mym‘p Mwqt=’l hV‘ ’wh hlk hwhy=l’ 10
h‘r hwhy=l‘ bVx ’Yy Kmm : ’lm Vby Vqk wlk’ My’wbs M’bskw 11
: l‘ylb Z‘y
Kn‘’ ’l Ktn‘w rb‘w wzgn Nkw Mybr Nkw MymlV=M’ hwhy rm’ hk 12
hwhy Kyl‘ hwYw : qtn’ Kytrswmw Kyl‘m whTm rbV’ ht‘w : dw‘ 13, 14
yk Krbq MyV’ hksmw lsp tyrk’ Kyhl’ tybm dw‘ KmVm ‘rzy=’l
: twlq
ymlV Kygx hdwhy ygx MwlV ‘ymVm rVbm ylgr Myrhh=l‘ hnh b
Zypm hl‘ : trkn hlk l‘ylb Kb=rwb‘l dw‘ Pyswy ’l yk Kyrdn 2
yk : d’m xk Zm’ Myntm qzx Krd=hpY hrYm rwYn Kynp=l‘ 3
Mhyrmzw Myqqb Mwqqb yk l’rVy Nw’gk bq‘y Nw’g=t’ hwhy bV
bkrh twdlp=V’b My‘ltm lyx=yVn’ Md’m whyrbg Ngm : wtxV 4
NwqVqtVy bkrh wllwhty twYwxb : wl‘rh MyVrbhw wnykh Mwyb 5
wlVky wyryd’ rkzy : wYYwry Myqrbk Mdyplk Nhy’rm twbxrb 6
lkyhhw wxtpn twrhnh yr‘V : Kksh Nkhw htmwx wrhmy Mtwklhb 7
tpptm Mynwy lwqk twghnm hythm’w htl‘h htlg bYhw : gwmn 8
wdm‘ wdm‘ Mysn hmhw ’yh ymym Mym=tkrbk hwnynw : Nhbbl=l‘ 9
ylk lkm dbk hnwktl hYq Ny’w bhz wzb Psk wzb : hnpm Ny’w 10
hlxlxw Mykrb qpw smn blw hqlbmw hqwbmw hqwb : hdmx 11
’wh h‘rmw twyr’ Nw‘m hy’ : rwr’p wYbq Mlk ynpw Myntm=lkb 12
PrT hyr’ : dyrxm Ny’w hyr’ rwg MV ’ybl hyr’ Klh rV’ Myrpkl 13
ynnh : hprT wytn‘mw wyrx PrT=’lmyw wyt’bll qnxmw wytwrg ydb 14
brx lk’t Kyrypkw hbkr NV‘b ytr‘bhw tw’bY hwhy M’n Kyl’
: hkk’lm lwq dw‘ ‘mVy=’lw KprT Zr’m ytrkhw

lwqw TwV lwq : PrT Vymy ’l h’lm qrp Vxk hlk Mymd ry‘ ywh g, 2
qrbw brx bhlw hl‘m Vrp : hdqrm hbkrmw rhd swsw Npw’ V‘r 3
ynwnz brm : Mtywgb wlVky hywgl hYq Ny’w rgp dbkw llx brw tynx 4
: hypVkb twxpVmw hynwnzb Mywg trkmh MypVk tl‘b Nx tbwT hnwz
Mywg yty’rhw Kynp=l‘ KylwV ytylgw tw’bY hwhy M’n Kyl’ ynnh 5
KytmVw Kytlbnw MyYqV Kyl‘ ytklVhw : Knwlq twklmmw Kr‘m 6
Ny’m hl dwny ym hwnyn hddV rm’w Kmm dwdy Ky’r=lk hyhw : y’rk 7
bybs Mym Myr’yb hbVyh Nwm’ ’nm ybTyth : Kl Mymxnm Vqb’ 8
Twp hYq Ny’w MyrYmw hmY‘ Vwk : htmwx Mym My lyx=rV’ hl 9
wVTry hyll‘ Mg ybVb hklh hlgl ’yh=Mg : Ktrz‘b wyh Mybwlw 10
V’rb
3. 11–2. 4 qwqbx 549
: Myqzb wqtr hylwdg=lkw lrwg wdy hydbkn=l‘w twYwx=lk V’rb
11, 12 KyrYbm=lk : byw’m zw‘m yVqbt t’=Mg hml‘n yht yrkVt t’=Mg
13 MyVn Km‘ hnh : lkw’ yp=l‘ wlpnw w‘wny=M’ Myrwkb=M‘ Myn’t
14 ym : Kyxyrb V’ hlk’ KYr’ yr‘V wxtpn xwtp Kyby’l Kbrqb
: Nblm yqyzxh rmxb ysmrw TyTb y’b KyrYbm yqzx Kl=yb’V rwYm
15 ydbkth qlyk dbkth qlyk Klk’t brx Ktyrkt V’ Klk’t MV
16, 17 Kyrznm : P‘yw TVp qly MymVh ybkwkm Kylkr tybrh : hbr’k
hxrz VmV hrq Mwyb twrdgb Mynwxh ybg bwgk KyrspTw hbr’k
18 wVpn Kyryd’ wnkVy rwV’ Klm Ky‘r wmn : My’ wmwqm ‘dwn=’lw ddwnw
19 y‘mV lk Ktkm hlxn KrbVl hhk=Ny’ : Zbqm Ny’w Myrhh=l‘ Km‘
: dymt Kt‘r hrb‘=’l ym=l‘ yk Kyl‘ Pk w‘qt K‘mV

qwqbx
’, 2 ‘mVt ’lw yt‘wV hwhy hn’=d‘ : ’ybnh qwqbx hzx rV’ ’Vmh sŘ 13
3 smxw dVw Tybt lm‘w Nw’ yn’rt hml : ‘yVwt ’lw smx Kyl’ q‘z’
4 TpVm xYnl ’Yy=’lw hrwt gwpt Nk=l‘ : ’Vy Nwdmw byr yhyw ydgnl
5 Mywgb w’r : lq‘m TpVm ’Yy Nk=l‘ qydYh=t’ rytkm ‘Vr yk
: rpsy yk wnym’t ’l Mkymyb l‘p l‘p=yk whmt whmthw wTybhw
6 Zr’=ybxrml Klwhh rhmnhw rmh ywgh MydVkh=t’ Myqm ynnh=yk
7 : ’Yy wt’Vw wTpVm wnmm ’wh ’rwnw My’ : wl=’l twnkVm tVrl
8 qwxrm wyVrpw wyVrp wVpw br‘ yb’zm wdxw wysws Myrmnm wlqw
9 hmydq Mhynp tmgm ’wby smxl hlk : lwk’l Vx rVnk wp‘y w’by
10 ’wh wl qxVm Mynzrw slqty Myklmb ’whw : ybV lwxk Ps’yw
11 MV’w rb‘yw xwr Plx z’ : hdklyw rp‘ rbYyw qxVy rYbm=lkl
12 hwhy twmn ’l yVdq yhl’ hwhy Mdqm ht’ ’wlh : whl’l wxk wz
13 Tybhw ‘r tw’rm Myny‘ rwhT : wtdsy xykwhl rwYw wtmV TpVml
qydY ‘Vr ‘lbb Vyrxt Mydgwb Tybt hml lkwt ’l lm‘=l’
14, 15 hl‘h hkxb hlk : wb lVm=’l Vmrk Myh ygdk Md’ hV‘tw : wnmm
16 xbzy Nk=l‘ : lygyw xmVy Nk=l‘ wtrmkmb whps’yw wmrxb whrgy
17 Nk l‘h : h’rb wlk’mw wqlx NmV hmhb yk wtrmkml rTqyw wmrxl
b ytrmVm=l‘ : lwmxy ’l Mywg grhl dymtw wmrx qyry
byV’ hmw yb=rbdy=hm tw’rl hpY’w rwYm=l‘ hbYyt’w hdm‘’
2 N‘ml twxlh=l‘ r’bw Nwzx bwtk rm’yw hwhy ynn‘yw : ytxkwt=l‘
3 hmhmty=M’ bzky ’lw Zql xpyw d‘wml Nwzx dw‘ yk : wb ’rwq Zwry
4 qydYw wb wVpn hrVy=’l hlp‘ hnh : rx’y ’l ’by ’b=yk wl=hkx
wtnwm’b
550 qwqbx 2. 5–3. 17
byxrh rV’ hwny ’lw ryhy rbg dgwb Nyyh=yk P’w : hyxy wtnwm’b 5
wyl’ Zbqyw Mywgh=lk wyl’ Ps’yw ‘bVy ’lw twmk ’whw wVpn lw’Vk
rm’yw wl twdyx hYylmw w’Vy lVm wyl‘ Mlk hl’=’wlh : Mym‘h=lk 6
wmwqy ‘tp ’wlh : TyTb‘ wyl‘ dybkmw ytm=d‘ wl=’l hbrmh ywh 7
Mybr Mywg twlV ht’=yk : wml twsVml tyyhw Ky‘z‘zm wYqyw KykVn 8
: hb ybVy=lkw hyrq Zr’=smxw Md’ ymdm Mym‘ rty=lk KwlVy

tY‘y : ‘r=Pkm lYnhl wnq Mwrmb MwVl wtybl ‘r ‘Yb ‘Yb ywh 9, 10
q‘zt ryqm Nb’=yk : KVpn ’Twxw Mybr Mym‘=twYq Ktybl tVb 11
hyrq Nnwkw Mymdb ry‘ hnb ywh : hnn‘y Z‘m sypkw 12
Mym’lw V’=ydb Mym‘ w‘gyyw tw’bY hwhy t’m hnh ’wlh : hlw‘b 13
wsky Mymk hwhy dwbk=t’ t‘dl Zr’h ’lmt yk : wp‘y qyr=ydb 14
: My=l‘
: Mhyrw‘m=l‘ Tybh N‘ml rkV P’w Ktmx xpsm wh‘r hqVm ywh 15
hwhy Nymy swk Kyl‘ bwst lr‘hw ht’=Mg htV dwbkm Nwlq t‘bV 16
ymdm Ntyxy twmhb dVw Ksky Nwnbl smx yk : Kdwbk=l‘ Nwlqyqw 17
lsp ly‘wh=hm : hb ybVy=lkw hyrq Zr’=smxw Md’ 18
twV‘l wyl‘ wrYy rYy xTb yk rqV hrwmw hksm wrYy wlsp yk
Mmwd Nb’l yrw‘ hYyqh Z‘l rm’ ywh : Myml’ Mylyl’ 19
hwhyw : wbrqb Ny’ xwr=lkw Pskw bhz Vwpt ’wh=hnh hrwy ’wh 20
: Zr’h=lk wynpm sh wVdq lkyhb
hwhy yt’ry K‘mV yt‘mV hwhy : twnygV l‘ ’ybnh qwqbxl hlpt g, 2
hwl’ : rwkzt Mxr zgrb ‘ydwt MynV brqb whyyx MynV brqb Kl‘p 3
h’lm wtlhtw wdwh MymV hsk hls Nr’p=rhm Vwdqw ’wby Nmytm
Kly wynpl : hz‘ Nwybx MVw wl wdym Mynrq hyht rw’k hgnw : Zr’h 4, 5
wYYptyw Mywg rtyw h’r Zr’ ddmyw dm‘ : wylgrl PVr ’Yyw rbd 6
ylh’ yty’r Nw’ txt : wl Mlw‘ twkylh Mlw‘ tw‘bg wxV d‘=yrrh 7
M’ hwhy hrx Myrhnbh : Nydm Zr’ tw‘yry Nwzgry NVwk 8
: h‘wVy Kytbkrm Kysws=l‘ bkrt yk Ktrb‘ Myb=M’ Kp’ Myrhnb
Kw’r : Zr’=‘qbt twrhn hls rm’ twTm tw‘bV KtVq rw‘t hyr‘ 9, 10
xry VmV : ’Vn whydy Mwr wlwq Mwht Ntn rb‘ Mym Mrz Myrh wlyxy 11
Zr’=d‘Yt M‘zb : Ktynx qrb hgnl wklhy KyYx rw’l hlbz dm‘ 12
V’r tYxm KxyVm=t’ ‘Vyl Km‘ ‘Vyl t’Yy : Mywg Vwdt P’b 13
wr‘sy wzrp V’r wyTmb tbqn : hls r’wY=d‘ dwsy twr‘ ‘Vr tybm 14
Mym rmx Kysws Myb tkrd : rtsmb yn‘ lk’l=wmk MtYyl‘ ynYyphl 15
ytxtw ymY‘b bqr ’wby ytpV wllY lwql ynTb zgrtw yt‘mV : Mybr 16
xrpt=’l hn’t=yk : wndwgy M‘l twl‘l hrY Mwyl xwn’ rV’ zgr’ 17
hlkmm rzg lk’ hV‘=’l twmdVw tyz=hV‘m Vxk Mynpgb lwby Ny’w
N’Y
3. 18–2. 6 hynpY 551
18, 19 hwhy : y‘Vy yhl’b hlyg’ hzwl‘’ hwhyb yn’w : Mytprb rqb Ny’w N’Y
: ytwnygnb xYnml ynkrdy ytwmb l‘w twly’k ylgr MVyw ylyx ynd’

hynpY
’ =Nb hyrm’=Nb hyldg=Nb yVwk=Nb hynpY=l’ hyh rV’ hwhy=rbd sŘ 14
2 ynp l‘m lk Ps’ Ps’ : hdwhy Klm Nwm’=Nb whyV’y ymyb hyqzx
3 Myh ygdw MymVh=Pw‘ Ps’ hmhbw Md’ Ps’ : hwhy=M’n hmd’h
=M’n hmd’h ynp l‘m Md’h=t’ ytrkhw My‘Vrh=t’ twlVkmhw
4 Mwqmh=Nm ytrkhw MlVwry ybVwy=lk l‘w hdwhy=l‘ ydy ytyTnw : hwhy
5 MywxtVmh=t’w : Mynhkh=M‘ Myrmkh MV=t’ l‘bh r’V=t’ hzh
My‘bVnhw hwhyl My‘bVnh MywxtVmh=t’w MymVh ’bYl twggh=l‘
6 ’lw hwhy=t’ wVqb=’l rV’w hwhy yrx’m Mygwsnh=t’w : Mklmb
7 xbz hwhy Nykh=yk hwhy Mwy bwrq yk hwhy ynd’ ynpm sh : whVrd
8 MyrVh=l‘ ytdqpw hwhy xbz Mwyb hyhw : wy’rq Vydqh
9 =lk l‘ ytdqpw : yrkn Vwblm MyVblh=lk l‘w Klmh ynb=l‘w
: hmrmw smx Mhynd’ tyb My’lmmh ’whh Mwyb Ntpmh=l‘ glwdh
10 Mygdh r‘Vm hq‘Y lwq hwhy=M’n ’whh Mwyb hyhw
11 Vtkmh ybVy wlylyh : tw‘bghm lwdg rbVw hnVmh=Nm hllyw
12 hyhw : Psk ylyTn=lk wtrkn N‘nk M‘=lk hmdn yk
My’pqh MyVn’h=l‘ ytdqpw twrnb MlVwry=t’ Vpx’ ’yhh t‘b
13 Mlyx hyhw : ‘ry ’lw hwhy byTyy=’l Mbblb Myrm’h MhyrmV=l‘
’lw Mymrk w‘Tnw wbVy ’lw Mytb wnbw hmmVl Mhytbw hsVml
14 Mwy lwq d’m rhmw bwrq lwdgh hwhy=Mwy bwrq : Mnyy=t’ wtVy
15 hqwYmw hrY Mwy ’whh Mwyh hrb‘ Mwy : rwbg MV xrY rm hwhy
16 rpwV Mwy : lpr‘w Nn‘ Mwy hlp’w KVx Mwy h’wVmw h’V Mwy
17 Md’l ytrYhw : twhbgh twnph l‘w twrYbh Myr‘h l‘ h‘wrtw
: Myllgk Mmxlw rp‘k Mmd KpVw w’Tx hwhyl yk Myrw‘k wklhw
18 wt’nq V’bw hwhy trb‘ Mwyb MlyYhl lkwy=’l Mbhz=Mg Mpsk=Mg
: Zr’h ybVy=lk t’ hV‘y hlhbn=K’ hlk=yk Zr’h=lk lk’t
b, 2 qx tdl MrTb : Pskn ’l ywgh wVwqw wVVwqth
’wby=’l MrTb hwhy=P’ Nwrx Mkyl‘ ’wby=’l MrTb Mwy rb‘ Zmk
3 wTpVm rV’ Zr’h ywn‘=lk hwhy=t’ wVqb : hwhy=P’ Mwy Mkyl‘
4 hz‘ yk : hwhy=P’ Mwyb wrtst ylw’ hwn‘ wVqb qdY=wVqb wl‘p
: rq‘t Nwrq‘w hwVrgy MyrhYb dwdV’ hmmVl NwlqV’w hyht hbwz‘
5 N‘nk Mkyl‘ hwhy=rbd Mytrk ywg Myh lbx ybVy ywh
6 My‘r trk twn Myh lbx htyhw : bVwy Ny’m Kytdb’hw MytVlp Zr’
twrdgw
552 hynpY 2. 7–3. 20
ytbb Nw‘ry Mhyl‘ hdwhy tyb tyr’Vl lbx hyhw : N’Y twrdgw 7
yt‘mV : MtwbV bVw Mhyhl’ hwhy Mdqpy yk NwYbry br‘b NwlqV’ 8
: Mlwbg=l‘ wlydgyw ym‘=t’ wprx rV’ Nwm‘ ynb ypwdgw b’wm tprx
hyht Mdsk b’wm=yk l’rVy yhl’ tw’bY hwhy M’n yn’=yx Nkl 9
tyr’V Mlw‘=d‘ hmmVw xlm=hrkmw lwrx qVmm hrm‘k Nwm‘ ynbw
wldgyw wprx yk Mnw’g txt Mhl t’z : Mwlxny ywg rtyw Mwzby ym‘ 10
Zr’h yhl’=lk t’ hzr yk Mhyl‘ hwhy ’rwn : tw’bY hwhy M‘=l‘ 11
ybrx yllx MyVwk Mt’=Mg : Mywgh yy’ lk wmwqmm Vy’ wl=wwxtVyw 12
hmmVl hwnyn=t’ MVyw rwV’=t’ db’yw NwpY=l‘ wdy Tyw : hmh 13
dpq=Mg t’q=Mg ywg=wtyx=lk Myrd‘ hkwtb wYbrw : rbdmk hyY 14
ry‘h t’z : hr‘ hzr’ yk Psb brx Nwlxb rrwVy lwq wnyly hyrtpkb 15
htyh Ky’ dw‘ ysp’w yn’ hbblb hrm’h xTbl tbVwyh hzyl‘h
: wdy ‘yny qrVy hyl‘ rbw‘ lk hyxl Zbrm hmVl
rswm hxql ’l lwqb h‘mV ’l : hnwyh ry‘h hl’gnw h’rm ywh g, 2
Myg’V twyr’ hbrqb hyrV : hbrq ’l hyhl’=l’ hxTb ’l hwhyb 3
hynhk twdgb yVn’ Myzxp hy’ybn : rqbl wmrg ’l br‘ yb’z hyTpV 4
rqbb hlw‘ hV‘y ’l hbrqb qydY hwhy : hrwt wsmx Vdq=wllx 5
Mywg ytrkh : tVb lw‘ ‘dwy=’lw rd‘n ’l rw’l Nty wTpVm rqbb 6
Vy’=ylbm Mhyr‘ wdYn rbw‘ ylbm MtwYwx ytbrxh Mtwnp wmVn
lk hnw‘m trky=’lw rswm yxqt ytw’ y’ryt=K’ ytrm’ : bVwy Ny’m 7
yl=wkx Nkl : Mtwlyl‘ lk wtyxVh wmykVh Nk’ hyl‘ ytdqp=rV’ 8
twklmm yYbql Mywg Ps’l yTpVm yk d‘l ymwq Mwyl hwhy=M’n
=yk : Zr’h=lk lk’t yt’nq V’b yk yp’ Nwrx lk ym‘z Mhyl‘ KpVl 9
MkV wdb‘l hwhy MVb Mlk ’rql hrwrb hpV Mym‘=l’ Kph’ z’
’whh Mwyb : ytxnm Nwlbwy yYwp=tb yrt‘ Vwk=yrhnl rb‘m : dx’ 10, 11
yzyl‘ Kbrqm rys’ z’=yk yb t‘Vp rV’ Kytlyl‘ lkm yVwbt ’l
M‘ Kbrqb ytr’Vhw : yVdq rhb dw‘ hhbgl ypswt=’lw Ktw’g 12
wrbdy=’lw hlw‘ wV‘y=’l l’rVy tyr’V : hwhy MVb wsxw ldw yn‘ 13
: dyrxm Ny’w wYbrw w‘ry hmh=yk tymrt NwVl Mhypb ’Ymy=’lw bzk
tb bl=lkb yzl‘w yxmV l’rVy w‘yrh NwyY=tb ynr 14
Kbrqb hwhy l’rVy Klm Kby’ hnp KyTpVm hwhy rysh : MlVwry 15
: dw‘ ‘r y’ryt=’l
Kyhl’ hwhy : Kydy wpry=l’ NwyY y’ryt=l’ MlVwryl rm’y ’whh Mwyb 16, 17
Kyl‘ lygy wtbh’b Vyrxy hxmVb Kyl‘ VyVy ‘yVwy rwbg Kbrqb
ynnh : hprx hyl‘ t’Vm wyh Kmm ytps’ d‘wmm ygwn : hnrb 18, 19
Zbq’ hxdnhw h‘lYh=t’ yt‘Vwhw ’yhh t‘b Kyn‘m=lk=t’ hV‘
sŘ 15 Mkt’ ’yb’ ’yhh t‘b : MtVb Zr’h=lkb MVlw hlhtl MytmVw 20
Zr’h ym‘ lkb hlhtlw MVl Mkt’ Nt’=yk Mkt’ yYbq t‘bw
ybwVb
1. 1–2. 7 ygx 553
: hwhy rm’ Mkyny‘l MkytwbV=t’ ybwVb

ygx
’ hyh Vdxl dx’ Mwyb yVVh Vdxb Klmh Vwyrdl MytV tnVb
=l’w hdwhy txp l’ytl’V=Nb lbbrz=l’ ’ybnh ygx=dyb hwhy=rbd
2 rm’l tw’bY hwhy rm’ hk : rm’l lwdgh Nhkh qdYwhy=Nb ‘Vwhy
: twnbhl hwhy tyb=t‘ ’b=t‘ ’l wrm’ hzh M‘h
3, 4 tbVl Mt’ Mkl t‘h : rm’l ’ybnh ygx=dyb hwhy=rbd yhyw
5 tw’bY hwhy rm’ hk ht‘w : brx hzh tybhw Mynwps Mkytbb
6 =Ny’w lwk’ T‘m ’bhw hbrh Mt‘rz : Mkykrd=l‘ Mkbbl wmyV
rktVm rktVmhw wl Mxl=Ny’w Vwbl hrkVl=Ny’w wtV h‘bVl
7 Mkbbl wmyV tw’bY hwhy rm’ hk : bwqn rwrY=l’
8 dbk’w wb=hYr’w tybh wnbw Z‘ Mt’bhw rhh wl‘ : Mkykrd=l‘
9 wb ytxpnw tybh Mt’bhw T‘ml hnhw hbrh=l’ hnp : hwhy rm’
Vy’ MyYr Mt’w brx ’wh=rV’ ytyb N‘y tw’bY hwhy M’n hm N‘y
10, 11 ’rq’w : hlwby h’lk Zr’hw lTm MymV w’lk Mkyl‘ Nk=l‘ : wtybl
l‘w rhYyh=l‘w Vwryth=l‘w Ngdh=l‘w Myrhh=l‘w Zr’h=l‘ brx
: Mypk ‘ygy=lk l‘w hmhbh=l‘w Md’h=l‘w hmd’h ’yYwt rV’
12 Nhkh qdYwhy=Nb ‘Vwhyw l’ytlV=Nb lbbrz ‘mVyw
’ybnh ygx yrbd=l‘w Mhyhl’ hwhy lwqb M‘h tyr’V lkw lwdgh
: hwhy ynpm M‘h w’ryyw Mhyhl’ hwhy wxlV rV’k
13 Mkt’ yn’ rm’l M‘l hwhy twk’lmb hwhy K’lm ygx rm’yw
14 hdwhy txp l’ytlV=Nb lbbrz xwr=t’ hwhy r‘yw : hwhy=M’n
M‘h tyr’V lk xwr=t’w lwdgh Nhkh qdYwhy=Nb ‘Vwhy xwr=t’w
: Mhyhl’ tw’bY hwhy=tybb hk’lm wV‘yw w’byw
15 : Klmh Vwyrdl MytV tnVb yVVb Vdxl h‘br’w MyrV‘ Mwyb
b : rm’l ’ybnh ygx=dyb hwhy=rbd hyh Vdxl dx’w MyrV‘b y‘ybVb
2 qdYwhy=Nb ‘Vwhy=l’w hdwhy txp l’ytlV=Nb lbbrz=l’ ’n=rm’
3 h’r rV’ r’Vnh Mkb ym : rm’l M‘h tyr’V=l’w lwdgh Nhkh
whmk ’wlh ht‘ wt’ My’r Mt’ hmw NwV’rh wdwbkb hzh tybh=t’
4 qdYwhy=Nb ‘Vwhy qzxw hwhy=M’n lbbrz qzx ht‘w : Mkyny‘b Ny’k
M’n Mkt’ yn’=yk wV‘w hwhy=M’n Zr’h M‘=lk qzxw lwdgh Nhkh
5 yxwrw MyrYmm Mkt’Yb Mkt’ ytrk=rV’ rbdh=t’ : tw’bY hwhy
6 tw’bY hwhy rm’ hk yk : w’ryt=l’ Mkkwtb tdm‘
Myh=t’w Zr’h=t’w MymVh=t’ Vy‘rm yn’w ’yh T‘m tx’ dw‘
7 yt’lmw Mywgh=lk tdmx w’bw Mywgh=lk=t’ ytV‘rhw : hbrxh=t’w
tybh=t’
554 hyrkz 2. 8–1. 7
M’n bhzh ylw Pskh yl : tw’bY hwhy rm’ dwbk hzh tybh=t’ 8
rm’ NwV’rh=Nm Nwrx’h hzh tybh dwbk hyhy lwdg : tw’bY hwhy 9
: tw’bY hwhy M’n MwlV Nt’ hzh Mwqmbw tw’bY hwhy

hwhy=rbd hyh Vwyrdl MytV tnVb y‘yVtl h‘br’w MyrV‘b 10


Mynhkh=t’ ’n=l’V tw’bY hwhy rm’ hk : rm’l ’ybnh ygx=l’ 11
wpnkb ‘gnw wdgb Pnkb Vdq=rVb Vy’=’Vy Nh : rm’l hrwt 12
wn‘yw Vdqyh lk’m=lk=l’w NmV=l’w Nyyh=l’w dyznh=l’w Mxlh=l’
’mTyh hl’=lkb Vpn=’mT ‘gy=M’ ygx rm’yw : ’l wrm’yw Mynhkh 13
hzh ywgh=Nkw hzh=M‘h Nk rm’yw ygx N‘yw : ’mTy wrm’yw Mynhkh wn‘yw 14
: ’wh ’mT MV wbyrqy rV’w Mhydy hV‘m=lk Nkw hwhy=M’n ynpl
Nb’=l’ Nb’=MwV MrTm hl‘mw hzh Mwyh=Nm Mkbbl ’n=wmyV ht‘w 15
’b hrV‘ htyhw MyrV‘ tmr‘=l’ ’b Mtwyhm : hwhy lkyhb 16
NwpdVb Mkt’ ytykh : MyrV‘ htyhw hrwp MyVmx PVxl bqyh=l’ 17
: hwhy=M’n yl’ Mkt’=Ny’w Mkydy hV‘m=lk t’ drbbw Nwqrybw
y‘yVtl h‘br’w MyrV‘ Mwym hl‘mw hzh Mwyh=Nm Mkbbl ’n=wmyV 18
hrwgmb ‘rzh dw‘h : Mkbbl wmyV hwhy=lkyh dsy=rV’ Mwyh=Nml 19
: Krb’ hzh Mwyh=Nm ’Vn ’l tyzh Z‘w Nwmrhw hn’thw Npgh=d‘w
Vdxl h‘br’w MyrV‘b ygx=l’ tynV hwhy=rbd yhyw 20
MymVh=t’ Vy‘rm yn’ rm’l hdwhy=txp lbbrz=l’ rm’ : rm’l 21
Mywgh twklmm qzx ytdmVhw twklmm ’sk ytkphw : Zr’h=t’w 22
sŘ 16 Mwyb : wyx’ brxb Vy’ Mhybkrw Mysws wdryw hybkrw hbkrm ytkphw 23
hwhy=M’n ydb‘ l’ytl’V=Nb lbbrz Kxq’ tw’bY hwhy=M’n ’whh
: tw’bY hwhy M’n ytrxb Kb=yk Mtwxk KytmVw

hyrkz
=Nb hyrkz=l’ hwhy=rbd hyh Vwyrdl MytV tnVb ynymVh Vdxb ’
trm’w : PYq Mkytwb’=l‘ hwhy PYq : rm’l ’ybnh wd‘=Nb hykrb 2, 3
bwV’w tw’bY hwhy M’n yl’ wbwV tw’bY hwhy rm’ hk Mhl’
Mhyl’=w’rq rV’ Mkytb’k wyht=l’ : tw’bY hwhy rm’ Mkyl’ 4
Mkykrdm ’n wbwV tw’bY hwhy rm’ hk rm’l MynV’rh My’ybnh
: hwhy=M’n yl’ wbyVqh=’lw w‘mV ’lw My‘rh Mkylyl‘mw My‘rh
rV’ yqxw yrbd K’ : wyxy Mlw‘lh My’bnhw Mh=hy’ Mkytwb’ 5, 6
rV’k wrm’yw wbwVyw Mkytb’ wgyVh ’wlh My’ybnh ydb‘=t’ ytywY
: wnt’ hV‘ Nk wnyll‘mkw wnykrdk wnl twV‘l tw’bY hwhy Mmz
Vdx=’wh Vdx rV‘=ytV‘l h‘br’w MyrV‘ Mwyb 7
TbV
1. 8–3. 1 hyrkz 555
whykrb=Nb hyrkz=l’ hwhy=rbd hyh Vwyrdl MytV tnVb TbV
8 Md’ sws=l‘ bkr Vy’=hnhw hlylh yty’r : rm’l ’ybnh ’wd‘=Nb
MyqrV Mymd’ Mysws wyrx’w hlYmb rV’ Mysdhh Nyb dm‘ ’whw
9 yn’ yb rbdh K’lmh yl’ rm’yw ynd’ hl’=hm rm’w : Mynblw
10 hl’ rm’yw Mysdhh=Nyb dm‘h Vy’h N‘yw : hl’ hmh=hm K’r’
11 Nyb dm‘h hwhy K’lm=t’ wn‘yw : Zr’b Klhthl hwhy xlV rV’
12 N‘yw : tTqVw tbVy Zr’h=lk hnhw Zr’b wnklhth wrm’yw Mysdhh
MlVwry=t’ Mxrt=’l ht’ ytm=d‘ tw’bY hwhy rm’yw hwhy=K’lm
13 K’lmh=t’ hwhy N‘yw : hnV My‘bV hz htm‘z rV’ hdwhy yr‘ t’w
14 rbdh K’lmh yl’ rm’yw : Mymxn Myrbd MybwT Myrbd yb rbdh
h’nq NwyYlw MlVwryl yt’nq tw’bY hwhy rm’ hk rm’l ’rq yb
15 T‘m ytpYq yn’ rV’ Mynn’Vh Mywgh=l‘ PYq yn’ lwdg PYqw : hlwdg
16 MlVwryl ytbV hwhy rm’=hk Nkl : h‘rl wrz‘ hmhw
: MlVwry=l‘ hTny hwqw tw’bY hwhy M’n hb hnby ytyb Mymxrb
17 Mxnw bwTm yr‘ hnyYwpt dw‘ tw’bY hwhy rm’ hk rm’l ’rq dw‘
b yny‘=t’ ’V’w : MlVwryb dw‘ rxbw NwyY=t’ dw‘ hwhy
2 hl’=hm yb rbdh K’lmh=l’ rm’w : twnrq ‘br’ hnhw ’r’w
: MlVwryw l’rVy=t’ hdwhy=t’ wrz rV’ twnrqh hl’ yl’ rm’yw
3, 4 My’b hl’ hm rm’w : MyVrx h‘br’ hwhy yn’ryw
Vy’=ypk hdwhy=t’ wrz=rV’ twnrqh hl’ rm’l rm’yw twV‘l
Mywgh twnrq=t’ twdyl Mt’ dyrxhl hl’ w’byw wV’r ’Vn=’l
5 ’r’w yny‘ ’V’w : htwrzl hdwhy Zr’=l’ Nrq My’Vnh
6 dml yl’ rm’yw Klh ht’ hn’ rm’w : hdm lbx wdybw Vy’=hnhw
7 rbdh K’lmh hnhw : hkr’ hmkw hbxr=hmk tw’rl MlVwry=t’
8 zlh r‘nh=l’ rbd Zr wl’ rm’yw : wt’rql ’Yy rx’ K’lmw ’Yy yb
9 hl=hyh’ yn’w : hkwtb hmhbw Md’ brm MlVwry bVt twzrp rm’l
10 ywh : hkwtb hyh’ dwbklw bybs V’ tmwx hwhy=M’n
ytVrp MymVh twxwr ‘br’k yk hwhy=M’n NwpY Zr’m wsnw ywh
11 : lbb=tb tbVwy yTlmh NwyY ywh : hwhy=M’n Mkt’
12 MyllVh Mywgh=l’ ynxlV dwbk rx’ tw’bY hwhy rm’ hk yk
13 Mhyl‘ ydy=t’ Pynm ynnh yk : wny‘ tbbb ‘gn Mkb ‘gnh yk Mkt’
: ynxlV tw’bY hwhy=yk Mt‘dyw Mhydb‘l llV wyhw

14, 15Mywg wwlnw : hwhy=M’n Kkwtb ytnkVw ’b=ynnh yk NwyY=tb yxmVw ynr
hwhy=yk t‘dyw Kkwtb ytnkVw M‘l yl wyhw ’whh Mwyb hwhy=l’ Mybr
16 Vdqh tmd’ l‘ wqlx hdwhy=t’ hwhy lxnw : Kyl’ ynxlV tw’bY
17 : wVdq Nw‘mm rw‘n yk hwhy ynpm rVb=lk sh : MlVwryb dw‘ rxbw
g hwhy K’lm ynpl dm‘ lwdgh Nhkh ‘Vwhy=t’ yn’ryw
NTVhw
556 hyrkz 3. 2–5. 5
Kb hwhy r‘gy NTVh=l’ hwhy rm’yw : wnTVl wnymy=l‘ dm‘ NTVhw 2
: V’m lYm dw’ hz ’wlh MlVwryb rxbh Kb hwhy r‘gyw NTVh
rm’yw N‘yw : K’lmh ynpl dm‘w My’wY Mydgb Vbl hyh ‘Vwhyw 3, 4
wyl’ rm’yw wyl‘m My’Yh Mydgbh wrysh rm’l wynpl Mydm‘h=l’
PynY wmyVy rm’w : twYlxm Kt’ Vblhw Knw‘ Kyl‘m ytrb‘h h’r 5
Mydgb whVblyw wV’r=l‘ rwhTh PynYh wmyVyw wV’r=l‘ rwhT
hwhy rm’=hk : rm’l ‘Vwhyb hwhy K’lm d‘yw : dm‘ hwhy K’lmw 6, 7
Nydt ht’=Mgw rmVt ytrmVm=t’ M’w Klt ykrdb=M’ tw’bY
: hl’h Mydm‘h Nyb Myklhm Kl yttnw yrYx=t’ rmVt Mgw ytyb=t’
yVn’=yk Kynpl MybVyh Ky‘rw ht’ lwdgh Nhkh ‘Vwhy ’n=‘mV 8
yttn rV’ Nb’h hnh yk : xmY ydb‘=t’ ’ybm ynnh=yk hmh tpwm 9
hwhy M’n hxtp xtpm ynnh Myny‘ h‘bV tx’ Nb’=l‘ ‘Vwhy ynpl
hwhy M’n ’whh Mwyb : dx’ Mwyb ’yhh=Zr’h Nw‘=t’ ytVmw tw’bY 10
bVyw : hn’t txt=l’w Npg txt=l’ wh‘rl Vy’ w’rqt tw’bY d
sŘ 17 hm yl’ rm’yw : wtnVm rw‘y=rV’ Vy’k ynry‘yw yb rbdh K’lmh 2
hV’r=l‘ hlgw hlk bhz trwnm hnhw yty’r rm’yw h’r ht’
: hV’r=l‘ rV’ twrnl twqYwm h‘bVw h‘bV hyl‘ hytrn h‘bVw
rm’w N‘’w : hl’mV=l‘ dx’w hlgh Nymym dx’ hyl‘ Mytyz MynVw 3, 4
yb rbdh K’lmh N‘yw : ynd’ hl’=hm rm’l yb rbdh K’lmh=l’ 5
rm’yw N‘yw : ynd’ ’l rm’w hl’ hmh=hm t‘dy ’wlh yl’ rm’yw 6
xkb ’lw lyxb ’l rm’l lbbrz=l’ hwhy=rbd hz rm’l yl’
lbbrz ynpl lwdgh=rh ht’=ym : tw’bY hwhy rm’ yxwrb=M’ yk 7
: hl Nx Nx tw’Vt hV’rh Nb’h=t’ ’yYwhw rVyml

hn‘Ybt wydyw hzh tybh wdsy lbbrz ydy : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw 8, 9
wxmVw twnTq Mwyl zb ym yk : Mkl’ ynxlV tw’bY hwhy=yk t‘dyw 10
hmh hwhy yny‘ hl’=h‘bV lbbrz dyb lydbh Nb’h=t’ w’rw
hl’h Mytyzh ynV=hm wyl’ rm’w N‘’w : Zr’h=lkb MyTTwVm 11
ytV=hm wyl’ rm’w tynV N‘’w : hlw’mV=l‘w hrwnmh Nymy=l‘ 12
: bhzh Mhyl‘m Myqyrmh bhzh twrtnY ynV dyb rV’ Mytyzh ylbV
rm’yw : ynd’ ’l rm’w hl’=hm t‘dy ’wlh rm’l yl’ rm’yw 13, 14
’V’w bwV’w : Zr’h=lk Nwd’=l‘ Mydm‘h rhYyh=ynb ynV hl’ h
yn’ rm’w h’r ht’ hm yl’ rm’yw : hp‘ hlgm hnhw h’r’w yny‘ 2
rm’yw : hm’b rV‘ hbxrw hm’b MyrV‘ hkr’ hp‘ hlgm h’r 3
hwmk hzm bngh=lk yk Zr’h=lk ynp=l‘ t’Ywyh hl’h t’z yl’
h’bw tw’bY hwhy M’n hyt’Ywh : hqn hwmk hzm ‘bVnh=lkw hqn 4
wtlkw wtyb Kwtb hnlw rqVl ymVb ‘bVnh tyb=l’w bngh tyb=l’
’n ’V yl’ rm’yw yb rbdh K’lmh ’Yyw : wynb’=t’w wyY‘=t’w 5
Kyny‘
5. 6–7. 7 hyrkz 557
6 hpy’h t’z rm’yw ’yh=hm rm’w : t’zh t’Ywyh hm h’rw Kyny‘
7 t’Vn trp‘ rkk hnhw : Zr’h=lkb Mny‘ t’z rm’yw t’Ywyh
8 KlVyw h‘Vrh t’z rm’yw : hpy’h Kwtb tbVwy tx’ hV’ t’zw
: hyp=l’ trp‘h Nb’=t’ KlVyw hpy’h Kwt=l’ ht’
9 hnhlw Mhypnkb xwrw tw’Ywy MyVn MytV hnhw ’r’w yny‘ ’V’w
: MymVh Nybw Zr’h Nyb hpy’h=t’ hn’Vtw hdysxh ypnkk Mypnk
10, 11 rm’yw : hpy’h=t’ twklwm hmh hn’ yb rbdh K’lmh=l’ rm’w
: htnkm=l‘ MV hxynhw Nkwhw r‘nV Zr’b tyb hl=twnbl yl’
w tw’Yy twbkrm ‘br’ hnhw h’r’w yny‘ ’V’w bV’w
2 Mysws hnV’rh hbkrmb : tVxn yrh Myrhhw Myrhh ynV Nybm
3 Mysws tyVlVh hbkrmbw : MyrxV Mysws tynVh hbkrmbw Mymd’
4 =l’ rm’w N‘’w : MyYm’ Mydrb Mysws ty‘brh hbkrmbw Mynbl
5 ‘br’ hl’ yl’ rm’yw K’lmh N‘yw : ynd’ hl’=hm yb rbdh K’lmh
6 Myswsh hb=rV’ : Zr’h=lk Nwd’=l‘ bYythm tw’Ywy MymVh twxr
Mydrbhw Mhyrx’=l’ w’Yy Mynblhw NwpY Zr’=l’ My’Yy MyrxVh
7 Zr’b Klhthl tkll wVqbyw w’Yy MyYm’hw : Nmyth Zr’=l’ w’Yy
8 rbdyw yt’ q‘zyw : Zr’b hnklhttw Zr’b wklhth wkl rm’yw
: NwpY Zr’b yxwr=t’ wxynh NwpY Zr’=l’ My’Ywyh h’r rm’l yl’

9, 10hybwT t’mw ydlxm hlwgh t’m xwql : rm’l yl’ hwhy=rbd yhyw
hynpY=Nb hyV’y tyb t’bw ’whh Mwyb ht’ t’bw hy‘dy t’mw
11 V’rb tmVw twrT‘ tyV‘w bhzw=Psk txqlw : lbbm w’b=rV’
12 hwhy rm’ hk rm’l wyl’ trm’w : lwdgh Nhkh qdYwhy=Nb ‘Vwhy
lkyh=t’ hnbw xmYy wytxtmw wmV xmY Vy’=hnh rm’l tw’bY
13 =l‘ lVmw bVyw dwh ’Vy=’whw hwhy lkyh=t’ hnby ’whw : hwhy
14 trT‘hw : MhynV Nyb hyht MwlV tY‘w w’sk=l‘ Nhk hyhw w’sk sŘ 18
: hwhy lkyhb Nwrkzl hynpY=Nb Nxlw hy‘dylw hybwTlw Mlxl hyht
15 ynxlV tw’bY hwhy=yk Mt‘dyw hwhy lkyhb wnbw w’by Myqwxrw
: Mkyhl’ hwhy lwqb Nw‘mVt ‘wmV=M’ hyhw Mkyl’
z hyrkz=l’ hwhy=rbd hyh Klmh Vwyrdl ‘br’ tnVb yhyw
2 Klm Mgrw rY’=rV l’=tyb xlVyw : wlskb y‘Vth Vdxl h‘br’b
3 hwhy=tybl rV’ Mynhkh=l’ rm’l : hwhy ynp=t’ twlxl wyVn’w
rV’k rznh yVmxh Vdxb hkb’h rm’l My’ybnh=l’w tw’bY
4 yl’ tw’bY hwhy=rbd yhyw : MynV hmk hz ytyV‘
5 dwpsw MtmY=yk rm’l Mynhkh=l’w Zr’h M‘=lk=l’ rm’ : rm’l
6 wlk’t ykw : yn’ yntmY MwYh hnV My‘bV hzw y‘ybVbw yVymxb
7 Myrbdh=t’ ’wlh : MytVh Mt’w Mylk’h Mt’ ’wlh wtVt ykw
hwlVw tbVy MlVwry twyhb MynV’rh My’ybnh dyb hwhy ’rq rV’
hyr‘w
558 hyrkz 7. 8–8. 19
hwhy=rbd yhyw : bVy hlpVhw bgnhw hytbybs hyr‘w 8
wTpV tm’ TpVm rm’l tw’bY hwhy rm’ hk : rm’l hyrkz=l’ 9
wqV‘t=l’ yn‘w rg Mwtyw hnml’w : wyx’=t’ Vy’ wV‘ Mymxrw dsxw 10
Ptk wntyw byVqhl wn’myw : Mkbblb wbVxt=l’ wyx’ Vy’ t‘rw 11
hrwth=t’ ‘wmVm rymV wmV Mblw : ‘wmVm wdybkh Mhynz’w trrs 12
MynV’rh My’ybnh dyb wxwrb tw’bY hwhy xlV rV’ Myrbdh=t’w
Nk w‘mV ’lw ’rq=rV’k yhyw : tw’bY hwhy t’m lwdg PYq yhyw 13
=’l rV’ Mywgh=lk l‘ Mr‘s’w : tw’bY hwhy rm’ ‘mV’ ’lw w’rqy 14
: hmVl hdmx=Zr’ wmyVyw bVmw rb‘m Mhyrx’ hmVn Zr’hw Mw‘dy

NwyYl yt’nq tw’bY hwhy rm’ hk : rm’l tw’bY hwhy=rbd yhyw x, 2


hwhy rm’ hk : hl yt’nq hlwdg hmxw hlwdg h’nq 3
tm’h=ry‘ MlVwry h’rqnw MlVwry Kwtb ytnkVw NwyY=l’ ytbV
tw’bY hwhy rm’ hk : Vdqh rh tw’bY hwhy=rhw 4
brm wdyb wtn‘Vm Vy’w MlVwry twbxrb twnqzw Mynqz wbVy d‘
: hytbxrb MyqxVm twdlyw Mydly w’lmy ry‘h twbxrw : Mymy 5
M‘h tyr’V yny‘b ’lpy yk tw’bY hwhy rm’ hk 6
: tw’bY hwhy M’n ’lpy yny‘b=Mg Mhh Mymyb hzh
Zr’mw xrzm Zr’m ym‘=t’ ‘yVwm ynnh tw’bY hwhy rm’ hk 7
yn’w M‘l yl=wyhw MlVwry Kwtb wnkVw Mt’ yt’bhw : VmVh ’wbm 8
: hqdYbw tm’b Myhl’l Mhl hyh’
t’ hl’h Mymyb My‘mVh Mkydy hnqzxt tw’bY hwhy rm’=hk 9
lkyhh tw’bY hwhy=tyb dsy Mwyb rV’ My’ybnh ypm hl’h Myrbdh
hmhbh rkVw hyhn ’l Md’h rkV Mhh Mymyh ynpl yk : twnbhl 10
Vy’ Md’h=lk=t’ xlV’w rYh=Nm MwlV=Ny’ ’blw ’Ywylw hnny’
M’n hzh M‘h tyr’Vl yn’ MynV’rh Mymyk ’l ht‘w : wh‘rb 11
hlwby=t’ Ntt Zr’hw hyrp Ntt Npgh MwlVh ‘rz=yk : tw’bY hwhy 12
hyhw : hl’=lk=t’ hzh M‘h tyr’V=t’ ytlxnhw MlT wnty MymVhw 13
Mkt’ ‘yVw’ Nk l’rVy tybw hdwhy tyb Mywgb hllq Mtyyh rV’k
rm’ hk yk : Mkydy hnqzxt w’ryt=l’ hkrb Mtyyhw 14
rm’ yt’ Mkytb’ PyYqhb Mkl ‘rhl ytmmz rV’k tw’bY hwhy
byTyhl hl’h Mymyb ytmmz ytbV Nk : ytmxn ’lw tw’bY hwhy 15
wV‘t rV’ Myrbdh hl’ : w’ryt=l’ hdwhy tyb=t’w MlVwry=t’ 16
Vy’w : Mkyr‘Vb wTpV MwlV TpVmw tm’ wh‘r=t’ Vy’ tm’ wrbd 17
yk wbh’t=l’ rqV t‘bVw Mkbblb wbVxt=l’ wh‘r t‘r=t’
: hwhy=M’n yt’nV rV’ hl’=lk=t’
y‘ybrh MwY tw’bY hwhy rm’=hk : rm’l yl’ tw’bY hwhy=rbd yhyw 18, 19
NwVVl hdwhy=tybl hyhy yryV‘h MwYw y‘ybVh MwYw yVymxh MwYw
hxmVlw
8. 20–10. 7 hyrkz 559
: wbh’ MwlVhw tm’hw MybwT Myd‘mlw hxmVlw
20, 21 wklhw : twbr Myr‘ ybVyw Mym‘ w’by rV’ d‘ tw’bY hwhy rm’ hk
Vqblw hwhy ynp=t’ twlxl Kwlh hkln rm’l tx’=l’ tx’ ybVy
22 Vqbl MymwY‘ Mywgw Mybr Mym‘ w’bw : yn’=Mg hkl’ tw’bY hwhy=t’
: hwhy ynp=t’ twlxlw MlVwryb tw’bY hwhy=t’
23 lkm MyVn’ hrV‘ wqyzxy rV’ hmhh Mymyb tw’bY hwhy rm’ hk sŘ 19
wn‘mV yk Mkm‘ hkln rm’l ydwhy Vy’ Pnkb wqyzxhw Mywgh twnVl
T qVmdw Krdx Zr’b hwhy=rbd ’Vm : Mkm‘ Myhl’
2 hb=lbgt tmx=Mgw : l’rVy yTbV lkw Md’ Ny‘ hwhyl yk wtxnm
3 rp‘k Psk=rbYtw hl rwYm rY Nbtw : d’m hmkx yk NwdyYw rY
4 V’b ’yhw hlyx Myb hkhw hnVrwy ynd’ hnh : twYwx TyTk Zwrxw
5 Vybh=yk Nwrq‘w d’m lyxtw hz‘w ’rytw NwlqV’ ’rt : lk’t
6 dwdV’b rzmm bVyw : bVt ’l NwlqV’w hz‘m Klm db’w hTbm
7 r’Vnw wynV Nybm wyYqVw wypm wymd ytrshw : MytVlp Nw’g ytrkhw
8 ytybl ytynxw : yswbyk Nwrq‘w hdwhyb Pl’k hyhw wnyhl’l ’wh=Mg
: yny‘b yty’r ht‘ yk Vgn dw‘ Mhyl‘ rb‘y=’lw bVmw rb‘m hbYm

9 ‘Vwnw qydY Kl ’wby Kklm hnh MlVwry tb y‘yrh NwyY=tb d’m ylyg
10 Myrp’m bkr=ytrkhw : twnt’=Nb ry‘=l‘w rwmx=l‘ bkrw yn‘ ’wh
Mym wlVmw Mywgl MwlV rbdw hmxlm tVq htrknw MlVwrym swsw
11 Kyrys’ ytxlV Ktyrb=Mdb t’=Mg : Zr’=ysp’=d‘ rhnmw My=d‘
12 hnVm dygm Mwyh=Mg hwqth yrys’ NwrYbl wbwV : wb Mym Ny’ rwbm
13 Kynb ytrrw‘w Myrp’ yt’lm tVq hdwhy yl ytkrd=yk : Kl byV’
14 ’Yyw h’ry Mhyl‘ hwhyw : rwbg brxk KytmVw Nwy Kynb=l‘ NwyY
15 hwhy : Nmyt twr‘sb Klhw ‘qty rpwVb hwhy ynd’w wYx qrbk
w’lmw Nyy=wmk wmh wtVw ‘lq=ynb’ wVbkw wlk’w Mhyl‘ Ngy tw’bY
16 yk wm‘ N’Yk ’whh Mwyb Mhyhl’ hwhy M‘yVwhw : xbzm twywzk qrzmk
17 Myrwxb Ngd wypy=hmw wbwT=hm yk : wtmd’=l‘ twsswntm rzn=ynb’
y hV‘ hwhy Vwqlm t‘b rTm hwhym wl’V : twltb bbwny Vwrytw
2 Nw’=wrbd Myprth yk : hdVb bV‘ Vy’l Mhl Nty MVg=rTmw Myzyzx
w‘sn Nk=l‘ Nwmxny lbh wrbdy ’wVh twmlxw rqV wzx Mymswqhw
: h‘r Ny’=yk wn‘y N’Y=wmk
3 =t’ tw’bY hwhy dqp=yk dwqp’ Mydwt‘h=l‘w yp’ hrx My‘rh=l‘
4 wnmm hnp wnmm : hmxlmb wdwh swsk Mtw’ MVw hdwhy tyb=t’ wrd‘
5 Myswb Myrbgk wyhw : wdxy Vgwn=lk ’Yy wnmm hmxlm tVq wnmm dty
: Mysws ybkr wVybhw Mm‘ hwhy yk wmxlnw hmxlmb twYwx TyTb
6 Mytmxr yk MytwbVwhw ‘yVw’ Pswy tyb=t’w hdwhy tyb=t’ ytrbgw
7 rwbgk wyhw : Mn‘’w Mhyhl’ hwhy yn’ yk Mytxnz=’l rV’k wyhw
Myrp’
560 hyrkz 10. 8–12. 5
: hwhyb Mbl lgy wxmVw w’ry Mhynbw Nyy=wmk Mbl xmVw Myrp’
Mym‘b M‘rz’w : wbr wmk wbrw Mytydp yk MYbq’w Mhl hqrV’ 8, 9
MyrYm Zr’m MytwbyVhw : wbVw Mhynb=t’ wyxw ynwrkzy Myqxrmbw 10
rb‘w : Mhl ’Ymy ’lw M’yb’ Nwnblw d‘lg Zr’=l’w MYbq’ rwV’mw 11
rwV’ Nw’g drwhw r’y twlwYm lk wVybhw Mylg Myb hkhw hrY Myb
: hwhy M’n wklhty wmVbw hwhyb Mytrbgw : rwsy MyrYm TbVw 12
Vwrb llyh : Kyzr’b V’ lk’tw Kytld Nwnbl xtp ’y, 2
: rwYbh r‘y dry yk NVb ynwl’ wlylyh wddV Myrd’ rV’ zr’ lpn=yk
Nw’g ddV yk Myrypk tg’V lwq Mtrd’ hddV yk My‘rh tlly lwq 3
: Ndryh
’lw Ngrhy Nhynq rV’ : hgrhh N’Y=t’ h‘r yhl’ hwhy rm’ hk 4, 5
: Nhyl‘ lwmxy ’l Mhy‘rw rV‘’w hwhy Kwrb rm’y Nhyrkmw wmV’y
’yYmm ykn’ hnhw hwhy=M’n Zr’h ybVy=l‘ dw‘ lwmx’ ’l yk 6
lyY’ ’lw Zr’h=t’ wttkw wklm dybw wh‘r=dyb Vy’ Md’h=t’
twlqm ynV yl=xq’w N’Yh yyn‘ Nkl hgrhh N’Y=t’ h‘r’w : Mdym 7
dxk’w : N’Yh=t’ h‘r’w Mylbx yt’rq dx’lw M‘n yt’rq dx’l 8
hlxb MVpn=Mgw Mhb yVpn rYqtw dx’ xryb My‘rh tVlV=t’
twr’Vnhw dxkt tdxknhw twmt htmh Mkt’ h‘r’ ’l rm’w : yb 9
wt’ ‘dg’w M‘n=t’ ylqm=t’ xq’w : htw‘r rVb=t’ hV’ hnlk’t 10
w‘dyw ’whh Mwyb rptw : Mym‘h=lk=t’ ytrk rV’ ytyrb=t’ ryphl 11
bwT=M’ Mhyl’ rm’w : ’wh hwhy=rbd yk yt’ MyrmVh N’Yh yyn‘ Nk 12
: Psk MyVlV yrkV=t’ wlqVyw wldx ’l=M’w yrkV wbh Mkyny‘b
Mhyl‘m ytrqy rV’ rqyh rd’ rYwyh=l’ whkylVh yl’ hwhy rm’yw 13
=t’ ‘dg’w : rYwyh=l’ hwhy tyb wt’ KylV’w Pskh MyVlV hxq’w 14
: l’rVy Nybw hdwhy Nyb hwx’h=t’ rphl Mylbxh t’ ynVh ylqm

Myqm ykn’=hnh yk : ylw’ h‘r ylk Kl=xq dw‘ yl’ hwhy rm’yw 15, 16
’pry ’l trbVnhw Vqby=’l r‘nh dqpy=’l twdxknh Zr’b h‘r
y‘r ywh : qrpy Nhysrpw lk’y h’yrbh rVbw lklky ’l hbYnh 17
Ny‘w Vbyt Vwby w‘rz wnymy Ny‘=l‘w w‘wrz=l‘ brx N’Yh ybz‘ lyl’h
: hhkt hhk wnymy
sŘ 20 rYyw Zr’ dsyw MymV hTn hwhy=M’n l’rVy=l‘ hwhy=rbd ’Vm by
Mym‘h=lkl l‘r=Ps MlVwry=t’ MV ykn’ hnh : wbrqb Md’=xwr 2
’whh=Mwyb hyhw : MlVwry=l‘ rwYmb hyhy hdwhy=l‘ Mgw bybs 3
wTrVy TwrV hysm‘=lk Mym‘h=lkl hsm‘m Nb’ MlVwry=t’ MyV’
sws=lk hk’ hwhy=M’n ’whh Mwyb : Zr’h yywg lk hyl‘ wps’nw 4
sws lkw yny‘=t’ xqp’ hdwhy tyb=l‘w Nw‘gVb wbkrw Nwhmtb
ybVy yl hYm’ Mblb hdwhy ypl’ wrm’w : Nwrw‘b hk’ Mym‘h 5
MlVwry
12. 6–14. 8 hyrkz 561
6 hdwhy ypl’=t’ MyV’ ’whh Mwyb : Mhyhl’ tw’bY hwhyb MlVwry
lw’mV=l‘w Nymy=l‘ wlk’w rym‘b V’ dyplkw MyY‘b V’ rwykk
7 ‘yVwhw : MlVwryb hytxt dw‘ MlVwry hbVyw bybs Mym‘h=lk=t’
dywd=tyb tr’pt ldgt=’l N‘ml hnV’rb hdwhy ylh’=t’ hwhy
8 bVwy d‘b hwhy Ngy ’whh Mwyb : hdwhy=l‘ MlVwry bVy tr’ptw
Myhl’k dywd tybw dywdk ’whh Mwyb Mhb lVknh hyhw MlVwry
9 Mywgh=lk=t’ dymVhl Vqb’ ’whh Mwyb hyhw : Mhynpl hwhy K’lmk
10 Nx xwr MlVwry bVwy l‘w dywd tyb=l‘ ytkpVw : MlVwry=l‘ My’bh
dyxyh=l‘ dpsmk wyl‘ wdpsw wrqd=rV’ t’ yl’ wTybhw Mynwnxtw
11 MlVwryb dpsmh ldgy ’whh Mwyb : rwkbh=l‘ rmhk wyl‘ rmhw
12 twxpVm twxpVm Zr’h hdpsw : Nwdgm t‘qbb Nwmr=ddh dpsmk
dbl Ntn=tyb txpVm dbl MhyVnw dbl dywd=tyb txpVm dbl
13 y‘mVh txpVm dbl MhyVnw dbl ywl=tyb txpVm : dbl MhyVnw
14 dbl txpVm txpVm twr’Vnh twxpVmh lk : dbl MhyVnw dbl
gy MlVwry ybVylw dywd tybl xtpn rwqm hyhy ’whh Mwyb : dbl MhyVnw
2 twmV=t’ tyrk’ tw’bY hwhy M’n ’whh Mwyb hyhw : hdnlw t’Txl
h’mTh xwr=t’w My’ybnh=t’ Mgw dw‘ wrkzy ’lw Zr’h=Nm MybY‘h
3 wm’w wyb’ wyl’ wrm’w dw‘ Vy’ ’bny=yk hyhw : Zr’h=Nm ryb‘’
wydly wm’w whyb’ whrqdw hwhy MVb trbd rqV yk hyxt ’l wydly
4 wt’bnhb wnyzxm Vy’ My’ybnh wVby ’whh Mwyb hyhw : w’bnhb
5 db‘=Vy’ ykn’ ’ybn ’l rm’w : Vxk N‘ml r‘V trd’ wVbly ’lw
6 hl’h twkmh hm wyl’ rm’w : yrw‘nm ynnqh Md’ yk ykn’ hmd’
7 yrw‘ brx : ybh’m tyb ytykh rV’ rm’w Kydy Nyb
NyYwptw h‘rh=t’ Kh tw’bY hwhy M’n ytym‘ rbg=l‘w y‘r=l‘
8 MynV=yp hwhy=M’n Zr’h=lkb hyhw : Myr‘Yh=l‘ ydy ytbVhw N’Yh
9 V’b tyVlVh=t’ yt’bhw : hb rtwy tyVlVhw w‘wgy wtrky hb
ymVb ’rqy ’wh bhzh=t’ Nxbk Mytnxbw Pskh=t’ PrYk MytprYw
: yhl’ hwhy rm’y ’whw ’wh ym‘ ytrm’ wt’ hn‘’ yn’w
dy, 2 Mywgh=lk=t’ ytps’w : Kbrqb KllV qlxw hwhyl ’b=Mwy hnh
hnlgVt MyVnhw Mytbh wsVnw ry‘h hdklnw hmxlml MlVwry=l’
3 Mxlnw hwhy ’Yyw : ry‘h=Nm trky ’l M‘h rtyw hlwgb ry‘h yYx ’Yyw
4 rh=l‘ ’whh=Mwyb wylgr wdm‘w : brq Mwyb wmxlh Mwyk Mhh Mywgb
hxrzm wyYxm Mytyzh rh ‘qbnw Mdqm MlVwry ynp=l‘ rV’ Mytzh
5 =’yg Mtsnw : hbgn=wyYxw hnwpY rhh yYx Vmw d’m hlwdg ’yg hmyw
ymyb V‘rh ynpm Mtsn rV’k Mtsnw lY’=l’ Myrh=yg ‘ygy=yk yrh
: Km‘ MyVdq=lk yhl’ hwhy ’bw hdwhy=Klm hyz‘
6, 7 ’wh dx’=Mwy hyhw : Nw’pqy twrqy rw’ hyhy=’l ’whh Mwyb hyhw
8 Mwyb hyhw : rw’=hyhy br‘=t‘l hyhw hlyl=’lw Mwy=’l hwhyl ‘dwy
’whh
562 yk’lm 14. 9–1. 8
Myh=l’ MyYxw ynwmdqh Myh=l’ MyYx MlVwrym Myyx=Mym w’Yy ’whh
Mwyb Zr’h=lk=l‘ Klml hwhy hyhw : hyhy Prxbw Zyqb Nwrx’h 9
‘bgm hbr‘k Zr’h=lk bwsy : dx’ wmVw dx’ hwhy hyhy ’whh 10
Mwqm=d‘ Nmynb r‘Vml hytxt hbVyw hm’rw MlVwry bgn Nwmrl
wbVyw : Klmh ybqy d‘ l’nnx ldgmw Mynph r‘V=d‘ NwV’rh r‘V 11
hpgmh hyht t’zw : xTbl MlVwry hbVyw dw‘=hyhy ’l Mrxw hb 12
wrVb qmh MlVwry=l‘ w’bY rV’ Mym‘h=lk=t’ hwhy Pgy rV’
hyhw : Mhypb qmt wnwVlw Nhyrxb hnqmt wyny‘w wylgr=l‘ dm‘ ’whw 13
wh‘r dy Vy’ wqyzxhw Mhb hbr hwhy=tmwhm hyht ’whh Mwyb
lyx Ps’w MlVwryb Mxlt hdwhy=Mgw : wh‘r dy=l‘ wdy htl‘w 14
swsh tpgm hyht Nkw : d’m brl Mydgbw Pskw bhz bybs Mywgh=lk 15
hpgmk hmhh twnxmb hyhy rV’ hmhbh=lkw rwmxhw lmgh drph
hnV ydm wl‘w MlVwry=l‘ My’bh Mywgh=lkm rtwnh=lk hyhw : t’zh 16
rV’ hyhw : twksh gx=t’ gxlw tw’bY hwhy Klml twxtVhl hnVb 17
hwhy Klml twxtVhl MlVwry=l’ Zr’h twxpVm t’m hl‘y=’l
’lw hl‘t=’l MyrYm txpVm=M’w : MVgh hyhy Mhyl‘ ’lw tw’bY 18
’l rV’ Mywgh=t’ hwhy Pgy rV’ hpgmh hyht Mhyl‘ ’lw h’b
Mywgh=lk t’Txw MyrYm t’Tx hyht t’z : twksh gx=t’ gxl wl‘y 19
twlYm=l‘ hyhy ’whh Mwyb : twksh gx=t’ gxl wl‘y ’l rV’ 20
: xbzmh ynpl Myqrzmk hwhy tybb twrysh hyhw hwhyl Vdq swsh
sŘ 21 Myxbzh=lk w’bw tw’bY hwhyl Vdq hdwhybw MlVwryb rys=lk hyhw 21
Mwyb tw’bY hwhy=tybb dw‘ yn‘nk hyhy=’lw Mhb wlVbw Mhm wxqlw
: ’whh

yk’lm
hwhy rm’ Mkt’ ytbh’ : yk’lm dyb l’rVy=l’ hwhy=rbd ’Vm ’, 2
=t’ bh’w hwhy=M’n bq‘yl wV‘ x’=’wlh wntbh’ hmb Mtrm’w
twntl wtlxn=t’w hmmV wyrh=t’ MyV’w yt’nV wV‘=t’w : bq‘y 3
hwhy rm’ hk twbrx hnbnw bwVnw wnVVr Mwd’ rm’t=yk : rbdm 4
M‘z=rV’ M‘hw h‘Vr lwbg Mhl w’rqw swrh’ yn’w wnby hmh tw’bY
lwbgl l‘m hwhy ldgy wrm’t Mt’w hny’rt Mkyny‘w : Mlw‘=d‘ hwhy 5
Mynwd’=M’w ydwbk hy’ yn’ b’=M’w wynd’ db‘w b’ dbky Nb : l’rVy 6
Mtrm’w ymV yzwb Mynhkh Mkl tw’bY hwhy rm’ y’rwm hy’ yn’
hmb Mtrm’w l’gm Mxl yxbzm=l‘ MyVygm : KmV=t’ wnyzb hmb 7
Ny’ xbzl rw‘ NwVgt=ykw : ’wh hzbn hwhy NxlV Mkrm’b Kwnl’g 8
w’ KYryh Ktxpl ’n whbyrqh ‘r Ny’ hlxw xsp wVygt ykw ‘r
’Vyh
1. 9–3. 1 yk’lm 563
9 Mkdym wnnxyw l’=ynp ’n=wlx ht‘w : tw’bY hwhy rm’ Kynp ’Vyh
10 rgsyw Mkb=Mg ym : tw’bY hwhy rm’ Mynp Mkm ’Vyh t’z htyh
tw’bY hwhy rm’ Mkb Zpx yl=Ny’ Mnx yxbzm wry’t=’lw Mytld
11 ymV lwdg w’wbm=d‘w VmV=xrzmm yk : Mkdym hYr’=’l hxnmw
ymV lwdg=yk hrwhT hxnmw ymVl Vgm rTqm Mwqm=lkbw Mywgb
12 ynd’ NxlV Mkrm’b wtw’ Myllxm Mt’w : tw’bY hwhy rm’ Mywgb
13 wtw’ Mtxphw h’ltm hnh Mtrm’w : wlk’ hzbn wbynw ’wh l’gm
Mt’bhw hlwxh=t’w xsph=t’w lwzg Mt’bhw tw’bY hwhy rm’
14 wrd‘b Vyw lkwn rwr’w : hwhy rm’ Mkdym htw’ hYr’h hxnmh=t’
ymVw tw’bY hwhy rm’ yn’ lwdg Klm yk ynd’l txVm xbzw rdnw rkz
b, 2 w‘mVt ’l=M’ : Mynhkh t’zh hwYmh Mkyl’ ht‘w : Mywgb ’rwn
ytxlVw tw’bY hwhy rm’ ymVl dwbk ttl bl=l‘ wmyVt ’l=M’w
MymV Mkny’ yk hytwr’ Mgw Mkytwkrb=t’ ytwr’w hr’mh=t’ Mkb
3 Mkygx Vrp Mkynp=l‘ Vrp ytyrzw ‘rzh=t’ Mkl r‘g ynnh : bl=l‘
4 twyhl t’zh hwYmh t’ Mkyl’ ytxlV yk Mt‘dyw : wyl’ Mkt’ ’Vnw
5 MwlVhw Myyxh wt’ htyh ytyrb : tw’bY hwhy rm’ ywl=t’ ytyrb
6 whypb htyh tm’ trwt : ’wh txn ymV ynpmw yn’ryyw ’rwm wl=Mnt’w
byVh Mybrw yt’ Klh rwVymbw MwlVb wytpVb ’Ymn=’l hlw‘w
7 =hwhy K’lm yk whypm wVqby hrwtw t‘d=wrmVy Nhk ytpV=yk : Nw‘m
8 MtxV hrwtb Mybr MtlVkh Krdh=Nm Mtrs Mt’w : ’wh tw’bY
9 MylpVw Myzbn Mkt’ yttn yn’=Mgw : tw’bY hwhy rm’ ywlh tyrb
: hrwtb Mynp My’Vnw ykrd=t’ MyrmV Mkny’ rV’ ypk M‘h=lkl

10 Vy’ dgbn ‘wdm wn’rb dx’ l’ ’wlh wnlkl dx’ b’ ’wlh


11 l’rVyb htV‘n hb‘wtw hdwhy hdgb : wnytb’ tyrb llxl wyx’b
: rkn l’=tb l‘bw bh’ rV’ hwhy Vdq hdwhy llx yk MlVwrybw
12 hxnm Vygmw bq‘y ylh’m hn‘w r‘ hnV‘y rV’ Vy’l hwhy trky
13 xbzm=t’ h‘md twsk wV‘t tynV t’zw : tw’bY hwhyl
: Mkdym NwYr txqlw hxnmh=l’ twnp dw‘ Ny’m hqn’w ykb hwhy
14 rV’ Kyrw‘n tV’ Nybw Knyb dy‘h hwhy=yk l‘ hm=l‘ Mtrm’w
15 r’Vw hV‘ dx’=’lw : Ktyrb tV’w Ktrbx ’yhw hb htdgb ht’
tV’bw Mkxwrb MtrmVnw Myhl’ ‘rz Vqbm dx’h hmw wl xwr
16 hskw l’rVy yhl’ hwhy rm’ xlV ’nV=yk : dgby=l’ Kyrw‘n
: wdgbt ’lw Mkxwrb MtrmVnw tw’bY hwhy rm’ wVwbl=l‘ smx

17 hV‘=lk Mkrm’b wn‘gwh hmb Mtrm’w Mkyrbdb hwhy Mt‘gwh


g ynnh : TpVmh yhl’ hy’ w’ Zpx ’wh Mhbw hwhy yny‘b bwT ‘r
=rV’ Nwd’h wlkyh=l’ ’wby M’tpw ynpl Krd=hnpw yk’lm xlV
Mt’
564 yk’lm 3. 2–24
hwhy rm’ ’b=hnh MyYpx Mt’=rV’ tyrbh K’lmw MyVqbm Mt’
V’k ’wh=yk wtw’rhb dm‘h ymw w’wb Mwy=t’ lklkm ymw : tw’bY 2
ywl=ynb=t’ rhTw Psk rhTmw PrYm bVyw : Mysbkm tyrbkw PrYm 3
hbr‘w : hqdYb hxnm yVygm hwhyl wyhw Pskkw bhzk Mt’ qqzw 4
ytbrqw : twynmdq MynVkw Mlw‘ ymyk MlVwryw hdwhy txnm hwhyl 5
My‘bVnbw Myp’nmbw MypVkmb rhmm d‘ ytyyhw TpVml Mkyl’
rm’ ynw’ry ’lw rg=yTmw Mwtyw hnml’ rykV=rkV yqV‘bw rqVl
: Mtylk ’l bq‘y=ynb Mt’w ytynV ’l hwhy yn’ yk : tw’bY hwhy 6
Mkyl’ hbwV’w yl’ wbwV MtrmV ’lw yqxm Mtrs Mkytb’ ymyml 7
Mt’ yk Myhl’ Md’ ‘bqyh : bwVn hmb Mtrm’w tw’bY hwhy rm’ 8
Mt’ hr’mb : hmwrthw rV‘mh Kwn‘bq hmb Mtrm’w yt’ My‘bq 9
tyb=l’ rV‘mh=lk=t’ w’ybh : wlk ywgh My‘bq Mt’ yt’w Myr’n 10
’l=M’ tw’bY hwhy rm’ t’zb ’n ynwnxbw ytybb PrT yhyw rYw’h
: yd=ylb=d‘ hkrb Mkl ytqyrhw MymVh twbr’ t’ Mkl xtp’
Mkl lkVt=’lw hmd’h yrp=t’ Mkl txVy=’lw lk’b Mkl ytr‘gw 11
Mt’ wyht=yk Mywgh=lk Mkt’ wrV’w : tw’bY hwhy rm’ hdVb Npgh 12
rm’ Mkyrbd yl‘ wqzx : tw’bY hwhy rm’ Zpx Zr’ 13
‘Yb=hmw Myhl’ db‘ ’wV Mtrm’ : Kyl‘ wnrbdn=hm Mtrm’w hwhy 14
wnxn’ ht‘w : tw’bY hwhy ynpm tynrdq wnklh ykw wtrmVm wnrmV yk 15
wrbdn z’ : wTlmyw Myhl’ wnxb Mg h‘Vr yV‘ wnbn=Mg Mydz MyrV’m 16
wynpl Nwrkz rps btkyw ‘mVyw hwhy bVqyw wh‘r=t’ Vy’ hwhy y’ry
yn’ rV’ Mwyl tw’bY hwhy rm’ yl wyhw : wmV ybVxlw hwhy y’ryl 17
: wt’ db‘h wnb=l‘ Vy’ lmxy rV’k Mhyl‘ ytlmxw hlgs hV‘
: wdb‘ ’l rV’l Myhl’ db‘ Nyb ‘Vrl qydY Nyb Mty’rw MtbVw 18
hV‘=lkw Mydz=lk wyhw rwntk r‘b ’b Mwyh hnh=yk 19
bz‘y=’l rV’ tw’bY hwhy rm’ ’bh Mwyh Mt’ Thlw Vq h‘Vr
hypnkb ’prmw hqdY VmV ymV y’ry Mkl hxrzw : Pn‘w VrV Mhl 20
txt rp’ wyhy=yk My‘Vr Mtws‘w : qbrm ylg‘k MtVpw Mt’Yyw 21
: tw’bY hwhy rm’ hV‘ yn’ rV’ Mwyb Mkylgr twpk
l’rVy=lk=l‘ brxb wtw’ ytywY rV’ ydb‘ hVm trwt wrkz 22
Mwy ’wb ynpl ’ybnh hyl’ t’ Mkl xlV ykn’ hnh : MyTpVmw Myqx 23
Mtwb’=l‘ Mynb blw Mynb=l‘ twb’=bl byVhw : ’rwnhw lwdgh hwhy 24
: Mrx Zr’h=t’ ytykhw ’wb’=Np

+wgw xČl
ĄSŁ ykĂnŁ’Ď heĄhĂ
Nms ’ŁqŁtŁyŁ w’ qŁqŁtŁyŁ
yk’lm 565
Mtrm’w wyYxw .hVmxw MyVmx ’"n ,n"d Nmysw MyVmxw h‘br’ yk’lm rpsd yqwsp Mwks
.]d"y +b yk’lm[ Knyb dy‘h hwhy=yk l‘ hm=l‘

+g hkym[ NwyY Mkllgb Nkl wyYxw .n"trt Nmysw MyVmxw Pl’ rV‘ yrt lV yqwsp Mwks
,hnwmV wytwtqspw .]+T +b hyrkz[ hkwtb hyh’ dwbklw Nmysw MyrV‘w dx’ wyrdsw .]b"y
hnVh d‘ Klmh whyz‘ Nm MynV ‘bVw MyrV‘w tw’m VlV rpsh twnV .rV‘ wytwtqspw ’"n
tw’m ‘Vtw Mypl’ t‘br’ Mynwrx’h Myrpsh t‘br’ lV Myqwsph lk .rdnskl’ ’bV
h"s hy‘Vy[ qyrl w‘gy ’l Mynwrx’h Myrps ‘br’ lV hnwV’r ty‘ybr .h‘Vtw My‘bVw
ty‘ybr .]+h hydb‘[ hlyl yddV=M’ Kl=w’b Mybng=M’ Mynwrx’h Myrpsh t‘br’ yYx .]g"k
.]+z ’"m l’qzxy[ hl‘ml hbgnw gbhrw Mynwrx’h Myrpsh t‘br’ lV hnwrx’

The number of the verses of the book of Malachi is 54; and the sign is, n"d;
other copies [have] 55. And its middle point is, And ye say, wherefore? Because
the Lord hath been witness between thee [Mal 2.14].
The number of the verses of The Twelve is 1050; and the sign is n"trt.
And its middle point is, Therefore shall Zion for your sake [Mic 3.12]. And
its sedarim are 21; and the sign is, And I WILL BE the glory in the midst of
her [Zec 2.9]. And its peseqot are 8; other copies [have], And its peseqot are
10. The years of the book are 327 years from Uzziah the king unto the year
in which Alexander came. All the verses of the four Latter Books are 4979.
The first quarter of the four Latter Books is, They shall not labour in vain
[Isa 65.23]. The middle point of the four Latter Books is, If thieves come to
thee, if robbers by night [Oba 1.5]. The last quarter of the four Latter Books
is, And there was an enlarging and a winding about upward [Eze 41.7].
Mylht

NV’r rps
sŘ 1 My‘Vr tY‘b Klh ’l rV’ Vy’h yrV’ ’
dm‘ ’l My’Tx Krdbw
: bVy ’l MyYl bVwmbw
wYpx hwhy trwtb M’ yk 2
: hlylw Mmwy hghy wtrwtbw
Mym yglp=l‘ lwtV Z‘k hyhw 3
wt‘b Nty wyrp rV’
lwby=’l whl‘w
: xylYy hV‘y=rV’ lkw
My‘Vrh Nk=’l 4
: xwr wnpdt=rV’ Zmk=M’ yk
TpVmb My‘Vr wmqy=’l Nk=l‘ 5
: MyqydY td‘b My’Txw
MyqydY Krd hwhy ‘dwy=yk 6
: db’t My‘Vr Krdw
Mywg wVgr hml b
: qyr=wghy Mym’lw
Zr’=yklm wbYyty 2
dxy=wdswn Mynzwrw
: wxyVm=l‘w hwhy=l‘
wmytwrswm=t’ hqtnn 3
: wmytb‘ wnmm hkylVnw
qxVy MymVb bVwy 4
: wml=g‘ly ynd’
wp’b wmyl’ rbdy z’ 5
: wmlhby wnwrxbw
yklm ytksn yn’w 6
: yVdq=rh NwyY=l‘
qx l’ hrps’ 7
ht’ ynb yl’ rm’ hwhy
: Kytdly Mwyh yn’
Ktlxn Mywg hnt’w ynmm l’V 8
Ktzx’w
2. 9–4. 5 NV’r rps 567
: Zr’=ysp’ Ktzx’w
9 lzrb TbVb M‘rt
: MYpnt rYwy ylkk
10 wlykVh Myklm ht‘w
: Zr’ yTpV wrswh
11 h’ryb hwhy=t’ wdb‘
: hd‘rb wlygw
12 Krd wdb’tw Pn’y=Np rb=wqVn
wp’ T‘mk r‘by=yk
: wb yswx=lk yrV’
g : wnb MwlVb’ ynpm wxrbb dwdl rwmzm
2 yrY wbr=hm hwhy
: yl‘ Mymq Mybr
3 yVpnl Myrm’ Mybr
: hls Myhl’b wl ht‘wVy Ny’
4 yd‘b Ngm hwhy ht’w
: yV’r Myrmw ydwbk
5 ’rq’ hwhy=l’ ylwq
: hls wVdq rhm ynn‘yw
6 hnVy’w ytbkV yn’
: ynkmsy hwhy yk ytwYyqh
7 M‘ twbbrm ’ry’=’l
: yl‘ wtV bybs rV’
8 yhl’ yn‘yVwh hwhy hmwq
yxl yby’=lk=t’ tykh=yk
: trbV My‘Vr ynV
9 h‘wVyh hwhyl
: hls Ktkrb Km‘=l‘
d : dwdl rwmzm twnygnb xYnml
2 yqdY yhl’ ynn‘ y’rqb
yl tbxrh rYb
: ytlpt ‘mVw ynnx
3 hmlkl ydwbk hm=d‘ Vy’=ynb
: hls bzk wVqbt qyr Nwbh’t
4 wl dysx hwhy hlph=yk w‘dw
: wyl’ y’rqb ‘mVy hwhy
5 Mkbblb wrm’ w’Txt=l’w wzgr
: hls wmdw MkbkVm=l‘
wxbz
568 Mylht 4. 6–6. 3
qdY=yxbz wxbz 6
: hwhy=l’ wxTbw
bwT wn’ry=ym Myrm’ Mybr 7
: hwhy Kynp rw’ wnyl‘=hsn
yblb hxmV httn 8
: wbr MVwrytw Mngd t‘m
NVy’w hbkV’ wdxy MwlVb 9
: ynbyVwt xTbl ddbl hwhy ht’=yk
: dwdl rwmzm twlyxnh=l’ xYnml h
hwhy hnyz’h yrm’ 2
: ygygh hnyb
yhl’w yklm y‘wV lwql hbyVqh 3
: llpt’ Kyl’=yk
ylwq ‘mVt rqb hwhy 4
: hpY’w Kl=Kr‘’ rqb
ht’ ‘Vr Zpx=l’ ’l yk 5
: ‘r Krgy ’l
Kyny‘ dgnl Myllwh wbYyty=’l 6
: Nw’ yl‘p=lk t’nV
bzk yrbd db’t 7
: hwhy b‘ty hmrmw Mymd=Vy’
Ktyb ’wb’ Kdsx brb yn’w 8
: Kt’ryb KVdq=lkyh=l’ hwxtV’
yrrwV N‘ml KtqdYb ynxn hwhy 9
: Kkrd ynpl rVwh
twwh Mbrq hnwkn whypb Ny’ yk 10
: Nwqylxy MnwVl Mnwrg xwtp=rbq
MhytwY‘mm wlpy Myhl’ MmyV’h 11
: Kb wrm=yk wmxydh Mhy‘Vp brb
wnnry Mlw‘l Kb yswx=lk wxmVyw 12
: KmV ybh’ Kb wYl‘yw wmyl‘ Kstw
hwhy qydY Krbt ht’=yk 13
: wnrT‘t NwYr hnYk
: dwdl rwmzm tynymVh=l‘ twnygnb xYnml w
ynxykwt Kp’b=l’ hwhy 2
: ynrsyt Ktmxb=l’w
yn’ llm’ yk hwhy ynnx 3
: ymY‘ wlhbn yk hwhy yn’pr
yVpnw
6. 4–7. 11 NV’r rps 569
4 d’m hlhbn yVpnw
: ytm=d‘ hwhy t’w
5 yVpn hYlx hwhy hbwV
: Kdsx N‘ml yn‘yVwh
6 Krkz twmb Ny’ yk
: Kl=hdwy ym lw’Vb
7 ytxn’b yt‘gy
ytTm hlyl=lkb hxV’
: hsm’ yVr‘ yt‘mdb
8 yny‘ s‘km hVV‘
: yrrwY=lkb hqt‘
9 Nw’ yl‘p=lk ynmm wrws
: yykb lwq hwhy ‘mV=yk
10 ytnxt hwhy ‘mV
: xqy ytlpt hwhy
11 yby’=lk d’m wlhbyw wVby
: ‘gr wVby wbVy
z : ynymy=Nb Vwk=yrbd=l‘ hwhyl rV=rV’ dwdl NwygV
2 ytysx Kb yhl’ hwhy
: ynlyYhw ypdr=lkm yn‘yVwh
3 yVpn hyr’k PrTy=Np
: lyYm Ny’w qrp
4 t’z ytyV‘=M’ yhl’ hwhy
: ypkb lw‘=Vy=M’
5 ‘r ymlV ytlmg=M’
: Mqyr yrrwY hYlx’w
6 yyx Zr’l smryw gVyw yVpn byw’ Pdry
: hls NkVy rp‘l ydwbkw
7 Kp’b hwhy hmwq
yrrwY twrb‘b ’Vnh
: tywY TpVm yl’ hrw‘w
8 Kbbwst Mym’l td‘w
: hbwV Mwrml hyl‘w
9 hwhy ynTpV Mym‘ Nydy hwhy
: yl‘ ymtkw yqdYk
10 qydY Nnwktw My‘Vr ‘r ’n=rmgy
: qydY Myhl’ twylkw twbl Nxbw
11 Myhl’=l‘ yngm
‘yVwm
570 Mylht 7. 12–9. 2
: bl=yrVy ‘yVwm
qydY TpwV Myhl’ 12
: Mwy=lkb M‘z l’w
VwTly wbrx bwVy ’l=M’ 13
: hnnwkyw Krd wtVq
twm=ylk Nykh wlw 14
: l‘py Myqldl wyYx
Nw’=lbxy hnh 15
: rqV dlyw lm‘ hrhw
whrpxyw hrk rwb 16
: l‘py txVb lpyw
wV’rb wlm‘ bwVy 17
: dry wsmx wdqdq l‘w
wqdYk hwhy hdw’ 18
: Nwyl‘ hwhy=MV hrmz’w
: dwdl rwmzm tytgh=l‘ xYnml x
wnynd’ hwhy 2
Zr’h=lkb KmV ryd’=hm
: MymVh=l‘ Kdwh hnt rV’
z‘ tdsy Myqnyw Myllw‘ ypm 3
KyrrwY N‘ml
: Mqntmw byw’ tybVhl
Kyt‘bY’ hV‘m KymV h’r’=yk 4
: htnnwk rV’ Mybkwkw xry
wnrkzt=yk Vwn’=hm 5
: wndqpt yk Md’=Nbw
Myhl’m T‘m whrsxtw 6
: whrT‘t rdhw dwbkw
Kydy yV‘mb whlyVmt 7
: wylgr=txt htV lk
Mlk Mypl’w hnY 8
: ydV twmhb Mgw
Myh ygdw MymV rwpY 9
: Mymy twxr’ rb‘
wnynd’ hwhy 10
: Zr’h=lkb KmV ryd’=hm
: dwdl rwmzm Nbl twm=l‘ xYnml T
ybl=lkb hwhy hdw’ 2
hrps’
9. 3–21 NV’r rps 571
: Kytw’lpn=lk hrps’
3 Kb hYl‘’w hxmV’
: Nwyl‘ KmV hrmz’
4 rwx’ ybyw’=bwVb
: Kynpm wdb’yw wlVky
5 ynydw yTpVm tyV‘=yk
: qdY TpwV ’skl tbVy
6 ‘Vr tdb’ Mywg tr‘g
: d‘w Mlw‘l tyxm MmV
7 xYnl twbrx wmt byw’h
: hmh Mrkz db’ tVtn Myr‘w
8 bVy Mlw‘l hwhyw
: w’sk TpVml Nnwk
9 qdYb lbt=TpVy ’whw
: MyrVymb Mym’l Nydy
10 Kdl bgVm hwhy yhyw
: hrYb twt‘l bgVm
11 KmV y‘dwy Kb wxTbyw
: hwhy KyVrd tbz‘=’l yk
12 NwyY bVy hwhyl wrmz
: wytwlyl‘ Mym‘b wdygh
13 rkz Mtw’ Mymd Vrd=yk
: Myyn‘ tq‘Y xkV=’l
14 y’nVm yyn‘ h’r hwhy ynnnx
: twm=yr‘Vm ymmwrm
15 Kytlht=lk hrps’ N‘ml
: Kt‘wVyb hlyg’ NwyY=tb yr‘Vb
16 wV‘ txVb Mywg w‘bT
: Mlgr hdkln wnmT wz=tVrb
17 hV‘ TpVm hwhy ‘dwn
: hls Nwygh ‘Vr Vqwn wypk l‘pb
18 hlw’Vl My‘Vr wbwVy
: Myhl’ yxkV Mywg=lk
19 Nwyb’ xkVy xYnl ’l yk
: d‘l db’t Mywn‘ twqt
20 Vwn’ z‘y=l’ hwhy hmwq
: Kynp=l‘ Mywg wTpVy
21 Mywg w‘dy Mhl hrwm hwhy htyV
Vwn’
572 Mylht 10. 1–16
: hls hmh Vwn’
qwxrb dm‘t hwhy hml y
: hrYb twt‘l Myl‘t
yn‘ qldy ‘Vr tw’gb 2
: wbVx wz twmzmb wVpty
wVpn tw’t=l‘ ‘Vr llh=yk 3
: hwhy Z’n Krb ‘Ybw
Vrdy=lb wp’ hbgk ‘Vr 4
: wytwmzm=lk Myhl’ Ny’
t‘=lkb wkrd wlyxy 5
wdgnm KyTpVm Mwrm
: Mhb xypy wyrrwY=lk
Twm’=lb wblb rm’ 6
: ‘rb=’l rV’ rdw rdl
Ktw twmrmw ’lm whyp hl’ 7
: Nw’w lm‘ wnwVl txt
MyrYx br’mb bVy 8
yqn grhy Myrtsmb
: wnpYy hklxl wyny‘
hksb hyr’k rtsmb br’y 9
yn‘ PwTxl br’y
: wtVrb wkVmb yn‘ PTxy
xVy hkdw 10
: My’klx wymwY‘b lpnw
l’ xkV wblb rm’ 11
: xYnl h’r=lb wynp rytsh
Kdy ’Vn l’ hwhy hmwq 12
: Myyn‘ xkVt=l’
Myhl’ ‘Vr Z’n hm=l‘ 13
: Vrdt ’l wblb rm’
s‘kw lm‘ ht’=yk ht’r 14
Kdyb ttl Tybt
hklx bz‘y Kyl‘
: rzw‘ tyyh ht’ Mwty
‘Vr ‘wrz rbV 15
: ’Ymt=lb w‘Vr=Vwrdt ‘rw
d‘w Mlw‘ Klm hwhy 16
: wYr’m Mywg wdb’
tw’t
10. 17–12. 8 NV’r rps 573
17 hwhy t‘mV Mywn‘ tw’t
: Knz’ byVqt Mbl Nykt
18 dw‘ Pyswy=lb Kdw Mwty TpVl
: Zr’h=Nm Vwn’ Zr‘l
’y dwdl xYnml
yVpnl wrm’t Ky’ ytysx hwhyb
: rwpY Mkrh wdwn
2 tVq Nwkrdy My‘Vrh hnh yk
rty=l‘ MYx wnnwk
: bl=yrVyl lp’=wmb twryl
3 Nwsrhy twtVh yk
: l‘p=hm qydY
4 wVdq lkyhb hwhy
w’sk MymVb hwhy
: Md’ ynb wnxby wyp‘p‘ wzxy wyny‘
5 Nxby qydY hwhy
: wVpn h’nV smx bh’w ‘Vrw
6 Myxp My‘Vr=l‘ rTmy
: Mswk tnm twp‘lz xwrw tyrpgw V’
7 bh’ twqdY hwhy qydY=yk sŘ 2
: wmynp wzxy rVy
by : dwdl rwmzm tynymVh=l‘ xYnml
2 dysx rmg=yk hwhy h‘yVwh
: Md’ ynbm Mynwm’ wsp=yk
3 twqlx tpV wh‘r=t’ Vy’ wrbdy ’wV
: wrbdy blw blb
4 twqlx ytpV=lk hwhy trky
: twldg trbdm NwVl
5 rybgn wnnVll wrm’ rV’
: wnl Nwd’ ym wnt’ wnytpV
6 Mynwyb’ tqn’m Myyn‘ dVm
hwhy rm’y Mwq’ ht‘
: wl xypy ‘Vyb tyV’
7 twrhT twrm’ hwhy twrm’
Zr’l lyl‘b PwrY Psk
: Myt‘bV qqzm
8 MrmVt hwhy=ht’
: Mlw‘l wz rwdh=Nm wnrYt
bybs
574 Mylht 12. 9–15. 1
Nwklhty My‘Vr bybs 9
: Md’ ynbl twlz Mrk
: dwdl rwmzm xYnml gy
xYn ynxkVt hwhy hn’=d‘ 2
: ynmm Kynp=t’ rytst hn’=d‘
yVpnb twY‘ tyV’ hn’=d‘ 3
Mmwy ybblb Nwgy
: yl‘ yby’ Mwry hn’=d‘
yhl’ hwhy ynn‘ hTybh 4
: twmh NVy’=Np yny‘ hry’h
wytlky yby’ rm’y=Np 5
: Twm’ yk wlygy yrY
ytxTb Kdsxb yn’w 6
Kt‘wVyb ybl lgy
: yl‘ lmg yk hwhyl hryV’
dwdl xYnml dy
Myhl’ Ny’ wblb lbn rm’
hlyl‘ wby‘th wtyxVh
: bwT=hV‘ Ny’
Md’=ynb=l‘ PyqVh MymVm hwhy 2
lykVm Vyh tw’rl
: Myhl’=t’ Vrd
wxl’n wdxy rs lkh 3
bwT=hV‘ Ny’
: dx’=Mg Ny’
Nw’ yl‘p=lk w‘dy ’lh 4
Mxl wlk’ ym‘ ylk’
: w’rq ’l hwhy
dxp wdxp MV 5
: qydY rwdb Myhl’=yk
wVybt yn‘=tY‘ 6
: whsxm hwhy yk
l’rVy t‘wVy NwyYm Nty=ym 7
wm‘ twbV hwhy bwVb
: l’rVy xmVy bq‘y lgy
dwdl rwmzm wT
Klh’b rwgy=ym hwhy
: KVdq rhb NkVy=ym
Klwh
15. 2–17. 1 NV’r rps 575
2 qdY l‘pw Mymt Klwh
: wbblb tm’ rbdw
3 wnVl=l‘ lgr=’l
h‘r wh‘rl hV‘=’l
: wbrq=l‘ ’Vn=’l hprxw
4 s’mn wyny‘b hzbn
dbky hwhy y’ry=t’w
: rmy ’lw ‘rhl ‘bVn
5 KVnb Ntn=’l wpsk
xql=’l yqn=l‘ dxVw
: Mlw‘l Twmy ’l hl’=hV‘
zT dwdl Mtkm
: Kb ytysx=yk l’ ynrmV
2 ht’ ynd’ hwhyl trm’
: Kyl‘=lb ytbwT
3 hmh Zr’b=rV’ MyVwdql
: Mb=yYpx=lk yryd’w
4 wrhm rx’ MtwbY‘ wbry
Mdm Mhyksn Kys’=lb
: ytpV=l‘ MtwmV=t’ ’V’=lbw
5 yswkw yqlx=tnm hwhy
: ylrwg Kymwt ht’
6 Mym‘nb yl=wlpn Mylbx
: yl‘ hrpV tlxn=P’
7 ynY‘y rV’ hwhy=t’ Krb’
: ytwylk ynwrsy twlyl=P’
8 dymt ydgnl hwhy ytywV
: Twm’=lb ynymym yk
9 ydwbk lgyw ybl xmV Nkl
: xTbl NkVy yrVb=P’
10 lw’Vl yVpn bz‘t=’l yk
: txV tw’rl Kydysx Ntt=’l
11 Myyx xr’ yn‘ydwt
Kynp=t’ twxmV ‘bV
: xYn Knymyb twm‘n
zy dwdl hlpt
ytnr hbyVqh qdY hwhy h‘mV
: hmrm ytpV ’lb ytlpt hnyz’h
Kynplm
576 Mylht 17. 2–18. 8
’Yy yTpVm Kynplm 2
: MyrVym hnyzxt Kyny‘
hlyl tdqp ybl tnxb 3
’Ymt=lb yntprY
: yp=rb‘y=lb ytmz
KytpV rbdb Md’ twl‘pl 4
: Zyrp twxr’ ytrmV yn’
Kytwlg‘mb yrV’ Kmt 5
: ym‘p wTwmn=lb
l’ ynn‘t=yk Kyt’rq=yn’ 6
: ytrm’ ‘mV yl Knz’=Th
Myswx ‘yVwm Kydsx hlph 7
: Knymyb Mymmwqtmm
Ny‘=tb NwVy’k ynrmV 8
: ynrytst Kypnk lYb
ynwdV wz My‘Vr ynpm 9
: yl‘ wpyqy Vpnb yby’
wrgs wmblx 10
: tw’gb wrbd wmyp
ynwbbs ht‘ wnyrV’ 11
: Zr’b twTnl wtyVy Mhyny‘
PwrTl Pwsky hyr’k wnymd 12
: Myrtsmb bVy rypkkw
wh‘yrkh wynp hmdq hwhy hmwq 13
: Kbrx ‘Vrm yVpn hTlp
dlxm Mytmm hwhy Kdy Mytmm 14
MnTb ’lmt KnypYw Myyxb Mqlx
: Mhyll‘l Mrty wxynhw Mynb w‘bVy
Kynp hzx’ qdYb yn’ 15
: Ktnwmt Zyqhb h‘bV’
t’zh hryVh yrbd=t’ hwhyl rbd rV’ dwdl hwhy db‘l xYnml xy
: lw’V dymw wyby’=lk Pkm wtw’ hwhy=lyYh Mwyb
yTlpmw ytdwYmw y‘ls hwhy : yqzx hwhy Kmxr’ rm’yw 2, 3
llhm : ybgVm y‘Vy=Nrqw yngm wb=hsx’ yrwY yl’ 4
ylxnw twm=ylbx ynwpp’ : ‘Vw’ yby’=Nmw hwhy ’rq’ 5
: twm yVqwm ynwmdq ynwbbs lw’V ylbx : ynwt‘by l‘ylb 6
wlkyhm ‘mVy ‘wV’ yhl’=l’w hwhy ’rq’ yl=rYb 7
Zr’h V‘rtw V‘gtw : wynz’b ’wbt wynpl yt‘wVw ylwq 8
ydswmw
18. 9–19. 1 NV’r rps 577
9 wp’b NV‘ hl‘ : wl hrx=yk wV‘gtyw wzgry Myrh ydswmw
10 dryw MymV Tyw : wnmm wr‘b Mylxg lk’t wypm V’w
11 =l‘ ’dyw P‘yw bwrk=l‘ bkryw : wylgr txt lpr‘w
12 Mym=tkVx wtks wytwbybs wrts KVx tVy : xwr=ypnk
13 : V’=ylxgw drb wrb‘ wyb‘ wdgn hgnm : MyqxV yb‘
14 : V’=ylxgw drb wlq Nty Nwyl‘w hwhy MymVb M‘ryw
15, 16 yqyp’ w’ryw : Mmhyw br Myqrbw MYypyw wyYx xlVyw
: Kp’ xwr tmVnm hwhy Ktr‘gm lbt twdswm wlgyw Mym
17, 18 yby’m ynlyYy : Mybr Mymm ynVmy ynxqy Mwrmm xlVy
19 =yhyw ydy’ Mwyb ynwmdqy : ynmm wYm’=yk y’nVmw z‘
20 Zpx yk ynYlxy bxrml yn’yYwyw : yl N‘Vml hwhy
21, 22 =yk : yl byVy ydy rbk yqdYk hwhy ynlmgy : yb
23 wyTpVm=lk yk : yhl’m yt‘Vr=’lw hwhy ykrd ytrmV
24 rmtV’w wm‘ Mymt yh’w : ynm rys’=’l wytqxw ydgnl
25 : wyny‘ dgnl ydy rbk yqdYk yl hwhy=bVyw : ynw‘m
26, 27 rbn=M‘ : Mmtt Mymt rbg=M‘ dsxtt dysx=M‘
28 ‘yVwt yn‘=M‘ ht’=yk : ltptt Vq‘=M‘w rrbtt
29 hygy yhl’ hwhy yrn ry’t ht’=yk : lypVt twmr Myny‘w
30, 31 l’h : rwV=gld’ yhl’bw dwdg Zr’ Kb=yk : ykVx
Mysxh lkl ’wh Ngm hpwrY hwhy=trm’ wkrd Mymt
32 : wnyhl’ ytlwz rwY ymw hwhy yd‘lbm hwl’ ym yk : wb
33, 34 twly’k ylgr hwVm : ykrd Mymt Ntyw lyx ynrz’mh l’h
35 =tVq htxnw hmxlml ydy dmlm : yndym‘y ytmb l‘w
36 ynd‘st Knymyw K‘Vy Ngm yl=Nttw : yt‘wrz hVwxn
37 : ylsrq wd‘m ’lw ytxt yd‘Y byxrt : ynbrt Ktwn‘w
38, 39 MYxm’ : Mtwlk=d‘ bwV’=’lw MgyV’w ybyw’ Pwdr’
40 hmxlml lyx ynrz’tw : ylgr txt wlpy Mwq wlky=’lw
41 : MtymY’ y’nVmw Pr‘ yl httn yby’w : ytxt ymq ‘yrkt
42, 43 rp‘k MqxV’w : Mn‘ ’lw hwhy=l‘ ‘yVwm Ny’w w‘wVy
44 M‘ ybyrm ynTlpt : Mqyr’ twYwx TyTk xwr=ynp=l‘
45 Nz’ ‘mVl : ynwdb‘y yt‘dy=’l M‘ Mywg V’rl ynmyVt
46 wgrxyw wlby rkn=ynb : yl=wVxky rkn=ynb yl w‘mVy
47 : y‘Vy yhwl’ Mwryw yrwY Kwrbw hwhy=yx : Mhytwrgsmm
48, 49 yTlpm : ytxt Mym‘ rbdyw yl twmqn Ntwnh l’h
50 Nk=l‘ : ynlyYt smx Vy’m ynmmwrt ymq=Nm P’ yby’m
51 wklm tw‘wVy ldgm : hrmz’ KmVlw hwhy Mywgb Kdw’
: Mlw‘=d‘ w‘rzlw dwdl wxyVml dsx hV‘w
Ty : dwdl rwmzm xYnml
MymVh
578 Mylht 19. 2–20. 5
l’=dwbk Myrpsm MymVh 2
: ‘yqrh dygm wydy hV‘mw
rm’ ‘yby Mwyl Mwy 3
: t‘d=hwxy hlyll hlylw
Myrbd Ny’w rm’=Ny’ 4
: Mlwq ‘mVn ylb
Mwq ’Yy Zr’h=lkb 5
Mhylm lbt hYqbw
: Mhb lh’=MV VmVl
wtpxm ’Yy Ntxk ’whw 6
: xr’ Zwrl rwbgk VyVy
w’Ywm MymVh hYqm 7
MtwYq=l‘ wtpwqtw
: wtmxm rtsn Ny’w
Vpn tbyVm hmymt hwhy trwt 8
: ytp tmykxm hnm’n hwhy twd‘
bl=yxmVm MyrVy hwhy ydwqp 9
: Myny‘ try’m hrb hwhy twYm
d‘l tdmw‘ hrwhT hwhy t’ry 10
: wdxy wqdY tm’ hwhy=yTpVm
br zpmw bhzm Mydmxnh 11
: MypwY tpnw Vbdm Myqwtmw
Mhb rhzn Kdb‘=Mg 12
: br bq‘ MrmVb
Nyby=ym tw’ygV 13
: ynqn twrtsnm
yb=wlVmy=l’ Kdb‘ KVx Mydzm Mg 14
: br ‘Vpm ytyqnw Mty’ z’
Kynpl ybl Nwyghw yp=yrm’ NwYrl wyhy 15
: yl’gw yrwY hwhy
: dwdl rwmzm xYnml k
hrY Mwyb hwhy Kn‘y 2
: bq‘y yhl’ MV KbgVy
Vdqm Krz‘=xlVy 3
: Kd‘sy NwyYmw
Ktxnm=lk rkzy 4
: hls hnVdy Ktlw‘w
Kbblk Kl=Nty 5
KtY‘=lkw
20. 6–21. 13 NV’r rps 579
: ’lmy KtY‘=lkw
6 Kt‘wVyb hnnrn
lgdn wnyhl’=MVbw
: Kytwl’Vm=lk hwhy ’lmy
7 wxyVm hwhy ‘yVwh yk yt‘dy ht‘
wVdq ymVm whn‘y
: wnymy ‘Vy twrbgb
8 Myswsb hl’w bkrb hl’
: rykzn wnyhl’ hwhy=MVb wnxn’w
9 wlpnw w‘rk hmh
: ddw‘tnw wnmq wnxn’w
10 h‘yVwh hwhy sŘ 3
: wn’rq=Mwyb wnn‘y Klmh
’k : dwdl rwmzm xYnml
2 Klm=xmVy Kz‘b hwhy
: d’m lygy=hm Kt‘wVybw
3 wl httn wbl tw’t
: hls t‘nm=lb wytpV tVr’w
4 bwT twkrb wnmdqt=yk
: zp trT‘ wV’rl tyVt
5 wl httn Kmm l’V Myyx
: d‘w Mlw‘ Mymy Kr’
6 Kt‘wVyb wdwbk lwdg
: wyl‘ hwVt rdhw dwh
7 d‘l twkrb whtyVt=yk
: Kynp=t’ hxmVb whdxt
8 hwhyb xTb Klmh=yk
: Twmy=lb Nwyl‘ dsxbw
9 Kyby’=lkl Kdy ’Ymt
: Ky’nV ’Ymt Knymy
10 Kynp t‘l V’ rwntk wmtyVt
: V’ Mlk’tw M‘lby wp’b hwhy
11 db’t Zr’m wmyrp
: Md’ ynbm M‘rzw
12 h‘r Kyl‘ wTn=yk
: wlkwy=lb hmzm wbVx
13 MkV wmtyVt yk
: Mhynp=l‘ Nnwkt Kyrtymb
hmwr
580 Mylht 21. 14–22. 17
Kz‘b hwhy hmwr 14
: Ktrwbg hrmznw hryVn
: dwdl rwmzm rxVh tly’=l‘ xYnml bk
yntbz‘ hml yl’ yl’ 2
: ytg’V yrbd yt‘wVym qwxr
hn‘t ’lw Mmwy ’rq’ yhl’ 3
: yl hymwd=’lw hlylw
Vwdq ht’w 4
: l’rVy twlht bVwy
wnytb’ wxTb Kb 5
: wmTlptw wxTb
wTlmnw wq‘z Kyl’ 6
: wVwb=’lw wxTb Kb
Vy’=’lw t‘lwt ykn’w 7
: M‘ ywzbw Md’ tprx
yl wg‘ly y’r=lk 8
: V’r w‘yny hpVb wryTpy
whTlpy hwhy=l’ lg 9
: wb Zpx yk whlyYy
NTbm yxg ht’=yk 10
: ym’ ydV=l‘ yxyTbm
Mxrm ytklVh Kyl‘ 11
: ht’ yl’ ym’ NTbm
hbwrq hrY=yk ynmm qxrt=l’ 12
: rzw‘ Ny’=yk
Mybr Myrp ynwbbs 13
: ynwrtk NVb yryb’
Mhyp yl‘ wYp 14
: g’Vw PrT hyr’
ytkpVn Mymk 15
ytwmY‘=lk wdrpthw
gnwdk ybl hyh
: y‘m Kwtb smn
yxk Vrxk Vby 16
yxwqlm qbdm ynwVlw
: yntpVt twm=rp‘lw
Myblk ynwbbs yk 17
ynwpyqh My‘rm td‘
yr’k
22. 18–23. 2 NV’r rps 581
: ylgrw ydy yr’k
18 ytwmY‘=lk rps’
: yb=w’ry wTyby hmh
19 Mhl ydgb wqlxy
: lrwg wlypy yVwbl=l‘w
20 qxrt=l’ hwhy ht’w
: hVwx ytrz‘l ytwly’
21 yVpn brxm hlyYh
: ytdyxy blk=dym
22 hyr’ ypm yn‘yVwh
: yntyn‘ Mymr ynrqmw
23 yx’l KmV hrps’
: Kllh’ lhq Kwtb
24 whwllh hwhy y’ry
whwdbk bq‘y ‘rz=lk
: l’rVy ‘rz=lk wnmm wrwgw
25 yn‘ twn‘ ZqV ’lw hzb=’l yk
wnmm wynp rytsh=’lw
: ‘mV wyl’ w‘wVbw
26 br lhqb ytlht Kt’m
: wy’ry dgn MlV’ yrdn
27 w‘bVyw Mywn‘ wlk’y
wyVrd hwhy wllhy
: d‘l Mkbbl yxy
28 Zr’=ysp’=lk hwhy=l’ wbVyw wrkzy
: Mywg twxpVm=lk Kynpl wwxtVyw
29 hkwlmh hwhyl yk
: Mywgb lVmw
30 Zr’=ynVd=lk wwxtVyw wlk’
rp‘ ydrwy=lk w‘rky wynpl
: hyx ’l wVpnw
31 wndb‘y ‘rz
: rwdl ynd’l rpsy
32 wtqdY wdygyw w’by
: hV‘ yk dlwn M‘l
gk dwdl rwmzm
: rsx’ ’l y‘r hwhy
2 ynYybry ’Vd tw’nb
ym=l‘
582 Mylht 23. 3–25. 1
: ynlhny twxnm ym=l‘
bbwVy yVpn 3
: wmV N‘ml qdY=ylg‘mb ynxny
twmlY ’ygb Kl’=yk Mg 4
ydm‘ ht’=yk ‘r ’ry’=’l
: ynmxny hmh Ktn‘Vmw KTbV
yrrY dgn NxlV ynpl Kr‘t 5
: hywr yswk yV’r NmVb tnVd
yyx ymy=lk ynwpdry dsxw bwT K’ 6
: Mymy Kr’l hwhy=tybb ytbVw
rwmzm dwdl dk
h’wlmw Zr’h hwhyl
: hb ybVyw lbt
hdsy Mymy=l‘ ’wh=yk 2
: hnnwky twrhn=l‘w
hwhy=rhb hl‘y=ym 3
: wVdq Mwqmb Mwqy=ymw
bbl=rbw Mypk yqn 4
wVpn ’wVl ’Vn=’l rV’
: hmrml ‘bVn ’lw
hwhy t’m hkrb ’Vy 5
: w‘Vy yhl’m hqdYw
wVrd rwd hz 6
: hls bq‘y Kynp yVqbm
MkyV’r Myr‘V w’V 7
Mlw‘ yxtp w’Vnhw
: dwbkh Klm ’wbyw
dwbkh Klm hz ym 8
rwbgw zwz‘ hwhy
: hmxlm rwbg hwhy
MkyV’r Myr‘V w’V 9
Mlw‘ yxtp w’Vw
: dwbkh Klm ’byw
dwbkh Klm hz ’wh ym 10
tw’bY hwhy
: hls dwbkh Klm ’wh
dwdl hk
: ’V’ yVpn hwhy Kyl’
yhl’
25. 2–19 NV’r rps 583
2 hVwb’=l’ ytxTb Kb yhl’
: yl yby’ wYl‘y=l’
3 wVby ’l Kywq=lk Mg
: Mqyr Mydgwbh wVby
4 yn‘ydwh hwhy Kykrd
: yndml Kytwxr’
5 yndmlw Ktm’b ynkyrdh
y‘Vy yhl’ ht’=yk
: Mwyh=lk ytywq Ktw’
6 Kydsxw hwhy Kymxr=rkz
: hmh Mlw‘m yk
7 rkzt=l’ y‘Vpw yrw‘n tw’Tx
ht’=yl=rkz Kdsxk
: hwhy KbwT N‘ml
8 hwhy rVyw=bwT
: Krdb My’Tx hrwy Nk=l‘
9 TpVmb Mywn‘ Krdy
: wkrd Mywn‘ dmlyw
10 tm’w dsx hwhy twxr’=lk
: wytd‘w wtyrb yrYnl
11 hwhy KmV=N‘ml
: ’wh=br yk ynw‘l txlsw
12 hwhy ’ry Vy’h hz=ym
: rxby Krdb wnrwy
13 Nylt bwTb wVpn
: Zr’ Vryy w‘rzw
14 wy’ryl hwhy dws
: M‘ydwhl wtyrbw
15 hwhy=l’ dymt yny‘
: ylgr tVrm ’yYwy=’wh yk
16 ynnxw yl’=hnp
: yn’ yn‘w dyxy=yk
17 wbyxrh ybbl twrY
: yn’yYwh ytwqwYmm
18 ylm‘w yyn‘ h’r
: ytw’Tx=lkl ’Vw
19 wbr=yk ybyw’=h’r
: ynw’nV smx t’nVw
hrmV
584 Mylht 25. 20–27. 3
ynlyYhw yVpn hrmV 20
: Kb ytysx=yk Vwb’=l’
ynwrYy rVyw=Mt 21
: Kytywq yk
l’rVy=t’ Myhl’ hdp 22
: wytwrY lkm
dwdl wk
ytklh ymtb yn’=yk hwhy ynTpV
: d‘m’ ’l ytxTb hwhybw
ynsnw hwhy ynnxb 2
: yblw ytwylk hpwrY
yny‘ dgnl Kdsx=yk 3
: Ktm’b ytklhthw
’wV=ytm=M‘ ytbVy=’l 4
: ’wb’ ’l Myml‘n M‘w
My‘rm lhq yt’nV 5
: bV’ ’l My‘Vr=M‘w
ypk Nwyqnb Zxr’ 6
: hwhy Kxbzm=t’ hbbs’w
hdwt lwqb ‘mVl 7
: Kytw’lpn=lk rpslw
Ktyb Nw‘m ytbh’ hwhy 8
: Kdwbk NkVm Mwqmw
yVpn My’Tx=M‘ Ps’t=l’ 9
: yyx Mymd yVn’=M‘w
hmz Mhydyb=rV’ 10
: dxV h’lm Mnymyw
Kl’ ymtb yn’w 11
: ynnxw yndp
rwVymb hdm‘ ylgr 12
: hwhy Krb’ Mylhqmb
dwdl zk
’ry’ ymm y‘Vyw yrw’ hwhy
: dxp’ ymm yyx=zw‘m hwhy
yrVb=t’ lk’l My‘rm yl‘ brqb 2
: wlpnw wlVk hmh yl yby’w yrY
ybl ’ryy=’l hnxm yl‘ hnxt=M’ 3
: xTwb yn’ t’zb hmxlm yl‘ Mwqt=M’
tx’
27. 4–28. 4 NV’r rps 585
4 Vqb’ htw’ hwhy=t’m ytl’V tx’
yyx ymy=lk hwhy=tybb ytbV
: wlkyhb rqblw hwhy=M‘nb twzxl
5 h‘r Mwyb hksb ynnpYy yk
wlh’ rtsb ynrtsy
: ynmmwry rwYb
6 ytwbybs yby’ l‘ yV’r Mwry ht‘w
h‘wrt yxbz wlh’b hxbz’w
: hwhyl hrmz’w hryV’
7 ’rq’ ylwq hwhy=‘mV
: ynn‘w ynnxw
8 ynp wVqb ybl rm’ Kl
: Vqb’ hwhy Kynp=t’
9 ynmm Kynp rtst=l’
tyyh ytrz‘ Kdb‘ P’b=Tt=l’
: y‘Vy yhl’ ynbz‘t=l’w ynVTt=l’
10 ynwbz‘ ym’w yb’=yk
: ynps’y hwhyw
11 Kkrd hwhy ynrwh
: yrrwV N‘ml rwVym xr’b ynxnw
12 yrY Vpnb ynntt=l’
: smx xpyw rqV=yd‘ yb=wmq yk
13 tw’rl ytnm’h ’lwl
: Myyx Zr’b hwhy=bwTb
14 hwhy=l’ hwq
Kbl Zm’yw qzx
: hwhy=l’ hwqw
xk dwdl
’rq’ hwhy Kyl’
ynmm Vrxt=l’ yrwY
: rwb ydrwy=M‘ ytlVmnw ynmm hVxt=Np
2 Kyl’ y‘wVb ynwnxt lwq ‘mV
: KVdq rybd=l’ ydy y’Vnb
3 Nw’ yl‘p=M‘w My‘Vr=M‘ ynkVmt=l’
Mhy‘r=M‘ MwlV yrbd
: Mbblb h‘rw
4 Mhyll‘m ‘rkw Ml‘pk Mhl=Nt
Mhl Nt Mhydy hV‘mk
bVh
586 Mylht 28. 5–29. 11
: Mhl Mlwmg bVh
hwhy tl‘p=l’ wnyby ’l yk 5
wydy hV‘m=l’w
: Mnby ’lw Msrhy
hwhy Kwrb 6
: ynwnxt lwq ‘mV=yk
yngmw yz‘ hwhy 7
ytrz‘nw ybl xTb wb
: wndwh’ yryVmw ybl zl‘yw
wml=z‘ hwhy 8
: ’wh wxyVm tw‘wVy zw‘mw
Km‘=t’ h‘yVwh 9
Ktlxn=t’ Krbw
: Mlw‘h=d‘ M’Vnw M‘rw
dwdl rwmzm Tk
Myl’ ynb hwhyl wbh
: z‘w dwbk hwhyl wbh
wmV dwbk hwhyl wbh 2
: Vdq=trdhb hwhyl wwxtVh
Mymh=l‘ hwhy lwq 3
My‘rh dwbkh=l’
: Mybr Mym=l‘ hwhy
xkb hwhy=lwq 4
: rdhb hwhy lwq
Myzr’ rbV hwhy lwq 5
: Nwnblh yzr’=t’ hwhy rbVyw
lg‘=wmk Mdyqryw 6
: Mym’r=Nb wmk NyrVw Nwnbl
: V’ twbhl bYx hwhy=lwq 7
rbdm lyxy hwhy lwq 8
: Vdq rbdm hwhy lyxy
twly’ llwxy hwhy lwq 9
twr‘y PVxyw
: dwbk rm’ wlk wlkyhbw
bVy lwbml hwhy 10
: Mlw‘l Klm hwhy bVyw
sŘ 4 Nty wm‘l z‘ hwhy 11
: MwlVb wm‘=t’ Krby hwhy
rwmzm
30. 1–31. 6 NV’r rps 587
l : dwdl tybh tknx=ryV rwmzm
2 yntyld yk hwhy Kmmwr’
: yl yby’ txmV=’lw
3 yhl’ hwhy
: yn’prtw Kyl’ yt‘wV
4 yVpn lw’V=Nm tyl‘h hwhy
: rwb ydrwym yntyyx
5 wydysx hwhyl wrmz
: wVdq rkzl wdwhw
6 wnwYrb Myyx wp’b ‘gr yk
ykb Nyly br‘b
: hnr rqblw
7 ywlVb ytrm’ yn’w
: Mlw‘l Twm’=lb
8 z‘ yrrhl htdm‘h KnwYrb hwhy
: lhbn ytyyh Kynp trtsh
9 ’rq’ hwhy Kyl’
: Nnxt’ ynd’=l’w
10 txV=l’ ytdrb ymdb ‘Yb=hm
: Ktm’ dygyh rp‘ Kdwyh
11 ynnxw hwhy=‘mV
: yl rz‘=hyh hwhy
12 yl lwxml ydpsm tkph
: hxmV ynrz’tw yqV txtp
13 Mdy ’lw dwbk Krmzy N‘ml
: Kdw’ Mlw‘l yhl’ hwhy
’l : dwdl rwmzm xYnml
2 ytysx hwhy Kb
Mlw‘l hVwb’=l’
: ynTlp KtqdYb
3 ynlyYh hrhm Knz’ yl’ hTh
zw‘m=rwYl yl hyh
: yn‘yVwhl twdwYm tybl
4 ht’ ytdwYmw y‘ls=yk
: ynlhntw ynxnt KmV N‘mlw
5 yl wnmT wz tVrm yn’yYwt
: yzw‘m ht’=yk
6 yxwr dyqp’ Kdyb
htydp
588 Mylht 31. 7–22
: tm’ l’ hwhy ytw’ htydp
’wV=ylbh MyrmVh yt’nV 7
: ytxTb hwhy=l’ yn’w
Kdsxb hxmV’w hlyg’ 8
yyn‘=t’ ty’r rV’
: yVpn twrYb t‘dy
byw’=dyb yntrgsh ’lw 9
: ylgr bxrmb tdm‘h
yl rY yk hwhy ynnx 10
: ynTbw yVpn yny‘ s‘kb hVV‘
yyx Nwgyb wlk yk 11
hxn’b ytwnVw
yxk ynw‘b lVk
: wVV‘ ymY‘w
hprx ytyyh yrrY=lkm 12
y‘dyml dxpw d’m ynkVlw
: ynmm wddn Zwxb y’r
blm tmk ytxkVn 13
: db’ ylkk ytyyh
bybsm rwgm Mybr tbd yt‘mV yk 14
yl‘ dxy Mdswhb
: wmmz yVpn txql
hwhy ytxTb Kyl‘ yn’w 15
: ht’ yhl’ ytrm’
ytt‘ Kdyb 16
: ypdrmw ybyw’=dym ynlyYh
Kdb‘=l‘ Kynp hry’h 17
: Kdsxb yn‘yVwh
Kyt’rq yk hVwb’=l’ hwhy 18
: lw’Vl wmdy My‘Vr wVby
rqV ytpV hnml’t 19
qt‘ qydY=l‘ twrbdh
: zwbw hw’gb
Ky’ryl tnpY=rV’ KbwT=br hm 20
: Md’ ynb dgn Kb Mysxl tl‘p
Vy’ yskrm Kynp rtsb Mrytst 21
: twnVl byrm hksb MnpYt
hwhy Kwrb 22
yk
31. 23–33. 2 NV’r rps 589
: rwYm ry‘b yl wdsx ’ylph yk
23 yzpxb ytrm’ yn’w
Kyny‘ dgnm ytzrgn
: Kyl’ y‘wVb ynwnxt lwq t‘mV Nk’
24 wydysx=lk hwhy=t’ wbh’
hwhy rYn Mynwm’
: hw’g hV‘ rty=l‘ MlVmw
25 Mkbbl Zm’yw wqzx
: hwhyl Mylxymh=lk
bl lykVm dwdl
: h’Tx ywsk ‘Vp=ywVn yrV’
2 Nw‘ wl hwhy bVxy=’l Md’=yrV’
: hymr wxwrb Ny’w
3 ymY‘ wlb ytVrxh=yk
: Mwyh=lk ytg’Vb
4 Kdy yl‘ dbkt hlylw Mmwy yk
: hls Zyq ynbrxb ydVl Kphn
5 ytysk=’l ynw‘w K‘ydw’ yt’Tx
hwhyl y‘Vp yl‘ hdw’ ytrm’
: hls yt’Tx Nw‘ t’Vn ht’w
6 ’Ym t‘l Kyl’ dysx=lk llpty t’z=l‘
Mybr Mym PTVl qr
: w‘ygy ’l wyl’
7 ynrYt rYm yl rts ht’
: hls ynbbwst Tlp ynr
8 Klt wz=Krdb Krw’w KlykV’
: yny‘ Kyl‘ hY‘y’
9 Nybh Ny’ drpk swsk wyht=l’
Mwlbl wyd‘ Nsrw=gtmb
: Kyl’ brq lb
10 ‘Vrl Mybw’km Mybr
: wnbbwsy dsx hwhyb xTwbhw
11 MyqydY wlygw hwhyb wxmV
: bl=yrVy=lk wnynrhw
gl hwhyb MyqydY wnnr
: hlht hw’n MyrVyl
2 rwnkb hwhyl wdwh
: wl=wrmz rwV‘ lbnb
wl=wryV
590 Mylht 33. 3–21
Vdx ryV wl=wryV 3
: h‘wrtb Ngn wbyTyh
hwhy=rbd rVy=yk 4
: hnwm’b whV‘m=lkw
TpVmw hqdY bh’ 5
: Zr’h h’lm hwhy dsx
wV‘n MymV hwhy rbdb 6
: M’bY=lk wyp xwrbw
Myh ym dnk snk 7
: twmwht twrYw’b Ntn
Zr’h=lk hwhym w’ryy 8
: lbt ybVy=lk wrwgy wnmm
yhyw rm’ ’wh yk 9
: dm‘yw hwY=’wh
Mywg tY‘ ryph hwhy 10
: Mym‘ twbVxm ’ynh
dm‘t Mlw‘l hwhy tY‘ 11
: rdw rdl wbl twbVxm
wyhl’ hwhy=rV’ ywgh yrV’ 12
: wl hlxnl rxb M‘h
hwhy Tybh MymVm 13
: Md’h ynb=lk=t’ h’r
xygVh wtbV=Nwkmm 14
: Zr’h ybVy=lk l’
Mbl dxy rYyh 15
: MhyV‘m=lk=l’ Nybmh
lyx=brb ‘Vwn Klmh=Ny’ 16
: xk=brb lYny=’l rwbg
h‘wVtl swsh rqV 17
: Tlmy ’l wlyx brbw
wy’ry=l’ hwhy Ny‘ hnh 18
: wdsxl Mylxyml
MVpn twmm lyYhl 19
: b‘rb Mtwyxlw
hwhyl htkx wnVpn 20
: ’wh wnngmw wnrz‘
wnbl xmVy wb=yk 21
: wnxTb wVdq MVb yk
Kdsx=yhy
33. 22–34. 18 NV’r rps 591
22 wnyl‘ hwhy Kdsx=yhy
: Kl wnlxy rV’k
dl dwdl
: Klyw whVrgyw Klmyb’ ynpl wm‘T=t’ wtwnVb
2 t‘=lkb hwhy=t’ hkrb’
: ypb wtlht dymt
3 yVpn llhtt hwhyb
: wxmVyw Mywn‘ w‘mVy
4 yt’ hwhyl wldg
: wdxy wmV hmmwrnw
5 ynn‘w hwhy=t’ ytVrd
: ynlyYh ytwrwgm=lkmw
6 wrhnw wyl’ wTybh
: wrpxy=l’ Mhynpw
7 ‘mV hwhyw ’rq yn‘ hz
: w‘yVwh wytwrY=lkmw
8 hwhy=K’lm hnx
: MYlxyw wy’ryl bybs
9 hwhy bwT=yk w’rw wm‘T
: wb=hsxy rbgh yrV’
10 wyVdq hwhy=t’ w’ry
: wy’ryl rwsxm Ny’=yk
11 wb‘rw wVr Myrypk
: bwT=lk wrsxy=’l hwhy yVrdw
12 yl=w‘mV Mynb=wkl
: Mkdml’ hwhy t’ry
13 Myyx Zpxh Vy’h=ym
: bwT tw’rl Mymy bh’
14 ‘rm KnwVl rYn
: hmrm rbdm KytpVw
15 bwT=hV‘w ‘rm rws
: whpdrw MwlV Vqb
16 MyqydY=l’ hwhy yny‘
: Mt‘wV=l’ wynz’w
17 ‘r yV‘b hwhy ynp
: Mrkz Zr’m tyrkhl
18 ‘mV hwhyw wq‘Y
: MlyYh MtwrY=lkmw
bwrq
592 Mylht 34. 19–35. 13
bl=yrbVnl hwhy bwrq 19
: ‘yVwy xwr=y’kd=t’w
qydY tw‘r twbr 20
: hwhy wnlyYy Mlkmw
wytwmY‘=lk rmV 21
: hrbVn ’l hnhm tx’
h‘r ‘Vr ttwmt 22
: wmV’y qydY y’nVw
wydb‘ Vpn hwhy hdwp 23
: wb Mysxh=lk wmV’y ’lw
dwdl hl
ybyry=t’ hwhy hbyr
: ymxl=t’ Mxl
hnYw Ngm qzxh 2
: ytrz‘b hmwqw
ypdr t’rql rgsw tynx qrhw 3
: yn’ Kt‘Vy yVpnl rm’
yVpn yVqbm wmlkyw wVby 4
: yt‘r ybVx wrpxyw rwx’ wgsy
xwr=ynpl Zmk wyhy 5
: hxwd hwhy K’lmw
twqlqlxw KVx Mkrd=yhy 6
: Mpdr hwhy K’lmw
MtVr txV yl=wnmT Mnx=yk 7
: yVpnl wrpx Mnx
‘dy=’l h’wV wh’wbt 8
wdklt NmT=rV’ wtVrw
: hb=lpy h’wVb
hwhyb lygt yVpnw 9
: wt‘wVyb VyVt
Kwmk ym hwhy hnrm’t ytwmY‘ lk 10
wnmm qzxm yn‘ lyYm
: wlzgm Nwyb’w yn‘w
smx yd‘ Nwmwqy 11
: ynwl’Vy yt‘dy=’l rV’
hbwT txt h‘r ynwmlVy 12
: yVpnl lwkV
qV yVwbl Mtwlxb yn’w 13
ytyn‘
35. 14–36. 1 NV’r rps 593
yVpn MwYb ytyn‘
: bwVt yqyx=l‘ ytlptw
14 ytklhth yl x’k ‘rk
: ytwxV rdq M’=lb’k
15 wps’nw wxmV y‘lYbw
yt‘dy ’lw Mykn yl‘ wps’n
: wmd=’lw w‘rq
16 gw‘m yg‘l ypnxb
: wmynV yl‘ qrx
17 h’rt hmk ynd’
Mhy’Vm yVpn hbyVh
: ytdyxy Myrypkm
18 br lhqb Kdw’
: Kllh’ MwY‘ M‘b
19 rqV yby’ yl=wxmVy=l’
: Ny‘=wYrqy Mnx y’nV
20 wrbdy MwlV ’l yk
: NwbVxy twmrm yrbd Zr’=y‘gr l‘w
21 Mhyp yl‘ wbyxryw
: wnyny‘ ht’r x’h x’h wrm’
22 Vrxt=l’ hwhy hty’r
: ynmm qxrt=l’ ynd’
23 yTpVml hYyqhw hry‘h
: ybyrl ynd’w yhl’
24 yhl’ hwhy KqdYk ynTpV
: yl=wxmVy=l’w
25 wnVpn x’h Mblb wrm’y=l’
: whwn‘lb wrm’y=l’
26 wdxy wrpxyw wVby
yt‘r yxmV
hmlkw tVb=wVbly
: yl‘ Mylydgmh
27 yqdY yYpx wxmVyw wnry
hwhy ldgy dymt wrm’yw
: wdb‘ MwlV Zpxh
28 KqdY hght ynwVlw sŘ 5
: Ktlht Mwyh=lk
wl : dwdl hwhy=db‘l xYnml
‘Vp=M’n
594 Mylht 36. 2–37. 6
ybl brqb ‘Vrl ‘Vp=M’n 2
: wyny‘ dgnl Myhl’ dxp=Ny’
wyny‘b wyl’ qylxh=yk 3
: ’nVl wnw‘ ’Yml
hmrmw Nw’ wyp=yrbd 4
: byTyhl lykVhl ldx
wbkVm=l‘ bVxy Nw’ 5
bwT=’l Krd=l‘ bYyty
: s’my ’l ‘r
Kdsx MymVhb hwhy 6
: MyqxV=d‘ Ktnwm’
l’=yrrhk KtqdY 7
hbr Mwht KTpVm
: hwhy ‘yVwt hmhbw=Md’
Myhl’ Kdsx rqy=hm 8
: Nwysxy Kypnk lYb Md’ ynbw
Ktyb NVdm Nywry 9
: MqVt Kynd‘ lxnw
Myyx rwqm Km‘=yk 10
: rw’=h’rn Krw’b
Ky‘dyl Kdsx KVm 11
: bl=yrVyl KtqdYw
hw’g lgr yn’wbt=l’ 12
: yndnt=l’ My‘Vr=dyw
Nw’ yl‘p wlpn MV 13
: Mwq wlky=’lw wxd
dwdl zl
My‘rmb rxtt=l’
: hlw‘ yV‘b ’nqt=l’
wlmy hrhm ryYxk yk 2
: Nwlwby ’Vd qrykw
bwT=hV‘w hwhyb xTb 3
: hnwm’ h‘rw Zr’=NkV
hwhy=l‘ gn‘thw 4
: Kbl tl’Vm Kl=Ntyw
Kkrd hwhy=l‘ lwg 5
: hV‘y ’whw wyl‘ xTbw
KqdY rw’k ’yYwhw 6
KTpVmw
37. 7–23 NV’r rps 595
: MyrhYk KTpVmw
7 llwxthw hwhyl Mwd
wkrd xylYmb rxtt=l’ wl
: twmzm hV‘ Vy’b
8 hmx bz‘w P’m Prh
: ‘rhl=K’ rxtt=l’
9 Nwtrky My‘rm=yk
: Zr’=wVryy hmh hwhy ywqw
10 ‘Vr Ny’w T‘m dw‘w
: wnny’w wmwqm=l‘ tnnwbthw
11 Zr’=wVryy Mywn‘w
: MwlV br=l‘ wgn‘thw
12 qydYl ‘Vr Mmz
: wynV wyl‘ qrxw
13 wl=qxVy ynd’
: wmwy ’by=yk h’r=yk
14 MtVq wkrdw My‘Vr wxtp brx
Nwyb’w yn‘ lyphl
: Krd=yrVy xwbTl
15 Mblb ’wbt Mbrx
: hnrbVt MtwtVqw
16 qydYl T‘m=bwT
: Mybr My‘Vr Nwmhm
17 hnrbVt My‘Vr tw‘wrz yk
: hwhy MyqydY Kmwsw
18 Mmymt ymy hwhy ‘dwy
: hyht Mlw‘l Mtlxnw
19 h‘r t‘b wVby=’l
: w‘bVy Nwb‘r ymybw
20 wdb’y My‘Vr yk
Myrk rqyk hwhy yby’w
: wlk NV‘b wlk
21 MlVy ’lw ‘Vr hwl
: Ntwnw Nnwx qydYw
22 Zr’ wVryy wykrbm yk
: wtrky wyllqmw
23 wnnwk rbg=yd‘Ym hwhym
: Zpxy wkrdw
lpy=yk
596 Mylht 37. 24–40
lTwy=’l lpy=yk 24
: wdy Kmws hwhy=yk
ytnqz=Mg ytyyh r‘n 25
bz‘n qydY yty’r=’lw
: Mxl=Vqbm w‘rzw
hwlmw Nnwx Mwyh=lk 26
: hkrbl w‘rzw
bwT=hV‘w ‘rm rws 27
: Mlw‘l NkVw
TpVm bh’ hwhy yk 28
wydysx=t’ bz‘y=’lw
wrmVn Mlw‘l
: trkn My‘Vr ‘rzw
Zr’=wVryy MyqydY 29
: hyl‘ d‘l wnkVyw
hmkx hghy qydY=yp 30
: TpVm rbdt wnwVlw
wblb wyhl’ trwt 31
: wyrV’ d‘mt ’l
qydYl ‘Vr hpwY 32
: wtymhl Vqbmw
wdyb wnbz‘y=’l hwhy 33
: wTpVhb wn‘yVry ’lw
wkrd rmVw hwhy=l’ hwq 34
Zr’ tVrl Kmmwryw
: h’rt My‘Vr trkhb
Zyr‘ ‘Vr yty’r 35
: Nn‘r xrz’k hr‘tmw
wnny’ hnhw rb‘yw 36
: ’Ymn ’lw whVqb’w
rVy h’rw Mt=rmV 37
: MwlV Vy’l tyrx’=yk
wdxy wdmVn My‘Vpw 38
: htrkn My‘Vr tyrx’
hwhym MyqydY t‘wVtw 39
: hrY t‘b Mzw‘m
MTlpyw hwhy Mrz‘yw 40
M‘yVwyw My‘Vrm MTlpy
wsx=yk
38. 1–19 NV’r rps 597
: wb wsx=yk
xl : rykzhl dwdl rwmzm
2 ynxykwt KpYqb=l’ hwhy
: ynrsyt Ktmxbw
3 yb wtxn KyYx yk
: Kdy yl‘ txntw
4 Km‘z ynpm yrVbb Mtm=Ny’
: yt’Tx ynpm ymY‘b MwlV=Ny’
5 yV’r wrb‘ ytnw‘ yk
: ynmm wdbky dbk ’Vmk
6 ytrwbx wqmn wVy’bh
: ytlw’ ynpm
7 d’m=d‘ ytxV ytyw‘n
: ytklh rdq Mwyh=lk
8 hlqn w’lm ylsk=yk
: yrVbb Mtm Ny’w
9 d’m=d‘ ytykdnw ytwgwpn
: ybl tmhnm ytg’V
10 ytw’t=lk Kdgn ynd’
: hrtsn=’l Kmm ytxn’w
11 yxk ynbz‘ rxrxs ybl
: yt’ Ny’ Mh=Mg yny‘=rw’w
12 wdm‘y y‘gn dgnm y‘rw ybh’
: wdm‘ qxrm ybwrqw
13 yVpn yVqbm wVqnyw
twwh wrbd yt‘r yVrdw
: wghy Mwyh=lk twmrmw
14 : wyp=xtpy ’l Ml’kw ‘mV’ ’l Vrxk yn’w
15 ‘mV=’l rV’ Vy’k yh’w
: twxkwt wypb Ny’w
16 ytlxwh hwhy Kl=yk
: yhl’ ynd’ hn‘t ht’
17 yl=wxmVy=Np ytrm’=yk
: wlydgh yl‘ ylgr Twmb
18 Nwkn ‘lYl yn’=yk
: dymt ydgn ybw’kmw
19 dyg’ ynw‘=yk
: yt’Txm g’d’
yby’w
598 Mylht 38. 20–39. 12
wmY‘ Myyx yby’w 20
: rqV y’nV wbrw
hbwT txt h‘r ymlVmw 21
: bwT=ypwdr txt ynwnTVy
hwhy ynbz‘t=l’ 22
: ynmm qxrt=l’ yhl’
ytrz‘l hVwx 23
: yt‘wVt ynd’
: dwdl rwmzm Nwtydyl xYnml Tl
ynwVlb ’wTxm ykrd hrmV’ ytrm’ 2
Mwsxm ypl=hrmV’
: ydgnl ‘Vr d‘b
hymwd ytml’n 3
bwTm ytyVxh
: rk‘n yb’kw
ybrqb ybl=Mx 4
V’=r‘bt ygyghb
: ynwVlb ytrbd
yYq hwhy yn‘ydwh 5
’yh=hm ymy tdmw
: yn’ ldx=hm h‘d’
ymy httn twxpT hnh 6
Kdgn Ny’k ydlxw
: hls bYn Md’=lk lbh=lk K’
Vy’=Klhty MlYb=K’ 7
Nwymhy lbh=K’
: Mps’=ym ‘dy=’lw rbYy
ynd’ ytywq=hm ht‘w 8
: ’yh Kl ytlxwt
ynlyYh y‘Vp=lkm 9
: ynmyVt=l’ lbn tprx
yp=xtp’ ’l ytml’n 10
: tyV‘ ht’ yk
K‘gn yl‘m rsh 11
: ytylk yn’ Kdy trgtm
Vy’ trsy Nw‘=l‘ twxkwtb 12
wdwmx V‘k smtw
: hls Md’=lk lbh K’
h‘mV
39. 13–40. 13 NV’r rps 599
13 hwhy ytlpt h‘mV
hnyz’h yt‘wVw
Vrxt=l’ yt‘md=l’
Km‘ ykn’ rg yk
: ytwb’=lkk bVwt
14 hgylb’w ynmm ‘Vh
: ynny’w Kl’ MrTb
m : rwmzm dwdl xYnml
2 hwhy ytywq hwq
: yt‘wV ‘mVyw yl’ Tyw
3 Nwyh TyTm Nw’V rwbm ynl‘yw
: yrV’ Nnwk ylgr ‘ls=l‘ Mqyw
4 wnyhl’l hlht Vdx ryV ypb Ntyw
: hwhyb wxTbyw w’ryyw Mybr w’ry
5 wxTbm hwhy MV=rV’ rbgh yrV’
: bzk yTVw Mybhr=l’ hnp=’lw
6 yhl’ hwhy ht’ tyV‘ twbr
wnyl’ KytbVxmw Kyt’lpn
hrbd’w hdyg’ Kyl’ Kr‘ Ny’
: rpsm wmY‘
7 tYpx=’l hxnmw xbz
yl tyrk Mynz’
: tl’V ’l h’Txw hlw‘
8 yt’b=hnh ytrm’ z’
: yl‘ bwtk rps=tlgmb
9 ytYpx yhl’ KnwYr=twV‘l
: y‘m Kwtb Ktrwtw
10 br lhqb qdY ytrVb
’lk’ ’l ytpV hnh
: t‘dy ht’ hwhy
11 ybl Kwtb ytysk=’l KtqdY
ytrm’ Kt‘wVtw Ktnwm’
: br lhql Ktm’w Kdsx ytdxk=’l
12 ynmm Kymxr ’lkt=’l hwhy ht’
: ynwrYy dymt Ktm’w Kdsx
13 rpsm Ny’=d‘ tw‘r yl‘=wpp’ yk
tw’rl ytlky=’lw ytnw‘ ynwgyVh
yV’r twr‘Vm wmY‘
yblw
600 Mylht 40. 14–41. 12
: ynbz‘ yblw
ynlyYhl hwhy hYr 14
: hVwx ytrz‘l hwhy
htwpsl yVpn yVqbm dxy wrpxyw wVby 15
: yt‘r yYpx wmlkyw rwx’ wgsy
MtVb bq‘=l‘ wmVy 16
: x’h x’h yl Myrm’h
KyVqbm=lk Kb wxmVyw wVyVy 17
: Kt‘wVt ybh’ hwhy ldgy dymt wrm’y
Nwyb’w yn‘ yn’w 18
yl bVxy ynd’
ht’ yTlpmw ytrz‘
: rx’t=l’ yhl’
: dwdl rwmzm xYnml ’m
ld=l’ lykVm yrV’ 2
: hwhy whTlmy h‘r Mwyb
whyxyw whrmVy hwhy 3
Zr’b rV’y
: wyby’ Vpnb whntt=l’w
ywd Vr‘=l‘ wnd‘sy hwhy 4
: wylxb tkph wbkVm=lk
ynnx hwhy ytrm’=yn’ 5
: Kl yt’Tx=yk yVpn h’pr
yl ‘r wrm’y ybyw’ 6
: wmV db’w twmy ytm
rbdy ’wV tw’rl ’b=M’w 7
wl Nw’=Zbqy wbl
: rbdy Zwxl ’Yy
y’nV=lk wVxlty yl‘ dxy 8
: yl h‘r wbVxy yl‘
wb qwYy l‘ylb=rbd 9
: Mwql Pyswy=’l bkV rV’w
wb ytxTb=rV’ ymwlV Vy’=Mg 10
: bq‘ yl‘ lydgh ymxl lkw’
ynmyqhw ynnx hwhy ht’w 11
: Mhl hmlV’w
yb tYpx=yk yt‘dy t’zb 12
: yl‘ yby’ ‘yry=’l yk
yn’w
41. 13–43. 1 ynV rps 601
13 yb tkmt ymtb yn’w
: Mlw‘l Kynpl ynbyYtw
14 l’rVy yhl’ hwhy Kwrb sŘ 6
Mlw‘h d‘w Mlw‘hm
: Nm’w Nm’

ynV rps
bm : xrq=ynbl lykVm xYnml
2 Mym=yqyp’=l‘ gr‘t ly’k
: Myhl’ Kyl’ gr‘t yVpn Nk
3 yx l’l Myhl’l yVpn h’mY
: Myhl’ ynp h’r’w ’wb’ ytm
4 hlylw Mmwy Mxl yt‘md yl=htyh
: Kyhl’ hy’ Mwyh=lk yl’ rm’b
5 yVpn yl‘ hkpV’w hrkz’ hl’
Myhl’ tyb=d‘ Mdd’ Ksb rb‘’ yk
: ggwx Nwmh hdwtw hnr=lwqb
6 yl‘ ymhtw yVpn yxxwtVt=hm
: wynp tw‘wVy wndw’ dw‘=yk Myhl’l ylyxwh
7 xxwtVt yVpn yl‘ yhl’
Ndry Zr’m Krkz’ Nk=l‘
: r‘Ym rhm Mynwmrxw
8 KyrwnY lwql ’rwq Mwht=l’=Mwht
: wrb‘ yl‘ Kylgw KyrbVm=lk
9 wdsx hwhy hwYy Mmwy
ym‘ hryV hlylbw
: yyx l’l hlpt
10 yntxkV hml y‘ls l’l hrmw’
: byw’ Zxlb Kl’ rdq=hml
11 yrrwY ynwprx ytwmY‘b xYrb
: Kyhl’ hy’ Mwyh=lk yl’ Mrm’b
12 yl‘ ymht=hmw yVpn yxxwtVt=hm
wndw’ dw‘=yk Myhl’l ylyxwh
: yhl’w ynp t‘wVy
gm dysx=’l ywgm ybyr hbyrw Myhl’ ynTpV
: ynTlpt hlw‘w hmrm=Vy’m
ht’=yk
602 Mylht 43. 2–44. 14
yntxnz hml yzw‘m yhl’ ht’=yk 2
: byw’ Zxlb Klht’ rdq=hml
ynwxny hmh Ktm’w Krw’=xlV 3
: KytwnkVm=l’w KVdq=rh=l’ ynw’yby
Myhl’ xbzm=l’ h’wb’w 4
ylyg txmV l’=l’
: yhl’ Myhl’ rwnkb Kdw’w
yl‘ ymht=hmw yVpn yxxwtVt=hm 5
wndw’ dw‘=yk Myhl’l ylyxwh
: yhl’w ynp t‘wVy
: lykVm xrq=ynbl xYnml dm
wn‘mV wnynz’b Myhl’ 2
wnl=wrps wnytwb’
: Mdq ymyb Mhymyb tl‘p l‘p
M‘Ttw tVrwh Mywg Kdy ht’ 3
: MxlVtw Mym’l ‘rt
Zr’=wVry Mbrxb ’l yk 4
wml h‘yVwh=’l M‘wrzw
: MtyYr yk Kynp rw’w K‘wrzw Knymy=yk
Myhl’ yklm ’wh=ht’ 5
: bq‘y tw‘wVy hwY
xgnn wnyrY Kb 6
: wnymq swbn KmVb
xTb’ ytVqb ’l yk 7
: yn‘yVwt ’l ybrxw
wnyrYm wnt‘Vwh yk 8
: twVybh wny’nVmw
Mwyh=lk wnllh Myhl’b 9
: hls hdwn Mlw‘l KmVw
wnmylktw txnz=P’ 10
: wnytw’bYb ’Yt=’lw
rY=ynm rwx’ wnbyVt 11
: wml wsV wny’nVmw
lk’m N’Yk wnntt 12
: wntyrz Mywgbw
Nwh=’lb Km‘=rkmt 13
: Mhyryxmb tybr=’lw
wnynkVl hprx wnmyVt 14
g‘l
44. 15–45. 5 ynV rps 603
: wnytwbybsl slqw g‘l
15 Mywgb lVm wnmyVt
: Mym’lb V’r=dwnm
16 ydgn ytmlk Mwyh=lk
: yntsk ynp tVbw
17 Pdgmw Prxm lwqm
: Mqntmw byw’ ynpm
18 KwnxkV ’lw wnt’b t’z=lk
: Ktyrbb wnrqV=’lw
19 wnbl rwx’ gwsn=’l
: Kxr’ ynm wnyrV’ Ttw
20 Mynt Mwqmb wntykd yk
: twmlYb wnyl‘ sktw
21 wnyhl’ MV wnxkV=M’
: rz l’l wnypk Vrpnw
22 t’z=rqxy Myhl’ ’lh
: bl twml‘t ‘dy ’wh=yk
23 Mwyh=lk wngrh Kyl‘=yk
: hxbT N’Yk wnbVxn
24 ynd’ NVyt hml hrw‘
: xYnl xnzt=l’ hYyqh
25 rytst Kynp=hml
: wnYxlw wnyn‘ xkVt
26 wnVpn rp‘l hxV yk
: wnnTb Zr’l hqbd
27 wnl htrz‘ hmwq
: Kdsx N‘ml wndpw
hm : tdydy ryV lykVm xrq=ynbl MynVV=l‘ xYnml
2 bwT rbd ybl Vxr
Klml yV‘m yn’ rm’
: ryhm rpws T‘ ynwVl
3 Md’ ynbm typypy
KytwtpVb Nx qYwh
: Mlw‘l Myhl’ Kkrb Nk=l‘
4 rwbg Kry=l‘ Kbrx=rwgx
: Krdhw Kdwh
5 bkr xlY Krdhw
qdY=hwn‘w tm’=rbd=l‘
Krwtw
604 Mylht 45. 6–46. 6
: Knymy tw’rwn Krwtw
wlpy Kytxt Mym‘ MynwnV KyYx 6
: Klmh ybyw’ blb
d‘w Mlw‘ Myhl’ K’sk 7
: Ktwklm TbV rVym TbV
‘Vr ’nVtw qdY tbh’ 8
Kyhl’ Myhl’ KxVm Nk=l‘
: Kyrbxm NwVV NmV
Kytdgb=lk tw‘yYq twlh’w=rm 9
: KwxmV ynm NV ylkyh=Nm
Kytwrqyb Myklm twnb 10
: rypw’ Mtkb Knymyl lgV hbYn
Knz’ yThw y’rw tb=y‘mV 11
: Kyb’ tybw Km‘ yxkVw
Kypy Klmh w’tyw 12
: wl=ywxtVhw Kynd’ ’wh=yk
hxnmb rY=tbw 13
: M‘ yryV‘ wlxy Kynp
hmynp Klm=tb hdwbk=lk 14
: hVwbl bhz twYbVmm
Klml lbwt twmqrl 15
: Kl tw’bwm hytw‘r hyrx’ twlwtb
lygw txmVb hnlbwt 16
: Klm lkyhb hny’bt
Kynb wyhy Kytb’ txt 17
: Zr’h=lkb MyrVl wmtyVt
rdw rd=lkb KmV hrykz’ 18
: d‘w Ml‘l Kdwhy Mym‘ Nk=l‘
: ryV twml‘=l‘ xrq=ynbl xYnml wm
z‘w hsxm wnl Myhl’ 2
: d’m ’Ymn twrYb hrz‘
Zr’ rymhb ’ryn=’l Nk=l‘ 3
: Mymy blb Myrh Twmbw
wymym wrmxy wmhy 4
: hls wtw’gb Myrh=wV‘ry
Myhl’=ry‘ wxmVy wyglp rhn 5
: Nwyl‘ ynkVm Vdq
Twmt=lb hbrqb Myhl’ 6
hrz‘y
46. 7–48. 2 ynV rps 605
: rqb twnpl Myhl’ hrz‘y
7 twklmm wTm Mywg wmh
: Zr’ gwmt wlwqb Ntn
8 wnm‘ tw’bY hwhy
: hls bq‘y yhl’ wnl=bgVm
9 hwhy twl‘pm wzx=wkl
: Zr’b twmV MV=rV’
10 Zr’h hYq=d‘ twmxlm tybVm
tynx ZYqw rbVy tVq
: V’b PrVy twlg‘
11 Myhl’ ykn’=yk w‘dw wprh
: Zr’b Mwr’ Mywgb Mwr’
12 wnm‘ tw’bY hwhy
: hls bq‘y yhl’ wnl=bgVm
zm : rwmzm xrq=ynbl xYnml
2 Pk=w‘qt Mym‘h=lk
: hnr lwqb Myhl’l w‘yrh
3 ’rwn Nwyl‘ hwhy=yk
: Zr’h=lk=l‘ lwdg Klm
4 wnytxt Mym‘ rbdy
: wnylgr txt Mym’lw
5 wntlxn=t’ wnl=rxby
: hls bh’=rV’ bq‘y Nw’g t’
6 h‘wrtb Myhl’ hl‘
: rpwV lwqb hwhy
7 wrmz Myhl’ wrmz
: wrmz wnklml wrmz
8 Myhl’ Zr’h=lk Klm yk
: lykVm wrmz
9 Mywg=l‘ Myhl’ Klm
: wVdq ’sk=l‘ bVy Myhl’
10 wps’n Mym‘ ybydn
Mhrb’ yhl’ M‘
Zr’=yngm Myhl’l yk
: hl‘n d’m
xm : xrq=ynbl rwmzm ryV
2 d’m llhmw hwhy lwdg
: wVdq=rh wnyhl’ ry‘b
hpy
606 Mylht 48. 3–49. 4
Zr’h=lk VwVm Pwn hpy 3
NwpY ytkry NwyY=rh
: br Klm tyrq
hytwnmr’b Myhl’ 4
: bgVml ‘dwn
wd‘wn Myklmh hnh=yk 5
: wdxy wrb‘
whmt Nk w’r hmh 6
: wzpxn wlhbn
MV Mtzx’ hd‘r 7
: hdlwyk lyx
Mydq xwrb 8
: VyVrt twyn’ rbVt
wny’r Nk wn‘mV rV’k 9
wnyhl’ ry‘b tw’bY=hwhy ry‘b
: hls Mlw‘=d‘ hnnwky Myhl’
Kdsx Myhl’ wnymd 10
: Klkyh brqb
Ktlht Nk Myhl’ KmVk 11
Zr’=ywYq=l‘
: Knymy h’lm qdY
NwyY=rh xmVy 12
hdwhy twnb hnlgt
: KyTpVm N‘ml
hwpyqhw NwyY wbs 13
: hyldgm wrps
hlyxl Mkbl wtyV 14
hytwnmr’ wgsp
: Nwrx’ rwdl wrpst N‘ml
d‘w Mlw‘ wnyhl’ Myhl’ hz yk 15
: twm=l‘ wnghny ’wh
: rwmzm xrq=ynbl xYnml Tm
Mym‘h=lk t’z=w‘mV 2
: dlx ybVy=lk wnyz’h
Vy’=ynb=Mg Md’ ynb=Mg 3
: Nwyb’w ryV‘ dxy
twmkx rbdy yp 4
: twnwbt ybl twghw
hT’
49. 5–50. 1 ynV rps 607
5 ynz’ lVml hT’
: ytdyx rwnkb xtp’
6 ‘r ymyb ’ry’ hml
: ynbwsy ybq‘ Nw‘
7 Mlyx=l‘ MyxTbh
: wllhty MrV‘ brbw
8 Vy’ hdpy hdp=’l x’
: wrpk Myhl’l Nty=’l
9 MVpn Nwydp rqyw
: Mlw‘l ldxw
10 xYnl dw‘=yxyw
: txVh h’ry ’l
11 wtwmy Mymkx h’ry yk
wdb’y r‘bw lysk dxy
: Mlyx Myrx’l wbz‘w
12 Mlw‘l wmytb Mbrq
rdw rdl MtnkVm
: twmd’ yl‘ MtwmVb w’rq
13 Nyly=lb rqyb Md’w
: wmdn twmhbk lVmn
14 wml lsk Mkrd hz
: hls wYry Mhypb Mhyrx’w
15 M‘ry twm wtV lw’Vl N’Yk
rqbl MyrVy Mb wdryw
: wl lbzm lw’V twlbl MryYw
16 lw’V=dym yVpn hdpy Myhl’=K’
: hls ynxqy yk
17 Vy’ rV‘y=yk ’ryt=l’
: wtyb dwbk hbry=yk
18 lkh xqy wtwmb ’l yk
: wdwbk wyrx’ dry=’l
19 Krby wyyxb wVpn=yk sŘ 7
: Kl byTyt=yk Kdwyw
20 wytwb’ rwd=d‘ ’wbt
: rw’=w’ry ’l xYn=d‘
21 Nyby ’lw rqyb Md’
: wmdn twmhbk lVmn
n Ps’l rwmzm
l’
608 Mylht 50. 2–18
Zr’=’rqyw rbd hwhy Myhl’ l’
: w’bm=d‘ VmV=xrzmm
: ‘ypwh Myhl’ ypy=llkm NwyYm 2
Vrxy=l’w wnyhl’ ’by 3
lk’t wynpl=V’
: d’m hr‘Vn wybybsw
l‘m MymVh=l’ ’rqy 4
: wm‘ Nydl Zr’h=l’w
ydysx yl=wps’ 5
: xbz=yl‘ ytyrb ytrk
wqdY MymV wdygyw 6
: hls ’wh TpV Myhl’=yk
hrbd’w ym‘ h‘mV 7
Kb hdy‘’w l’rVy
: ykn’ Kyhl’ Myhl’
Kxykw’ Kyxbz=l‘ ’l 8
: dymt ydgnl Kytlw‘w
rp Ktybm xq’=’l 9
: Mydwt‘ Kyt’lkmm
r‘y=wtyx=lk yl=yk 10
: Pl’=yrrhb twmhb
Myrh Pw‘=lk yt‘dy 11
: ydm‘ ydV zyzw
Kl rm’=’l b‘r’=M’ 12
: h’lmw lbt yl=yk
Myryb’ rVb lkw’h 13
: htV’ Mydwt‘ Mdw
hdwt Myhl’l xbz 14
: Kyrdn Nwyl‘l MlVw
hrY Mwyb yn’rqw 15
: yndbktw KYlx’
Myhl’ rm’ ‘Vrlw 16
yqx rpsl Kl=hm
: Kyp=yl‘ ytyrb ’Vtw
rswm t’nV ht’w 17
: Kyrx’ yrbd KlVtw
wm‘ Zrtw bng ty’r=M’ 18
: Kqlx Myp’nm M‘w
Kyp
50. 19–51. 14 ynV rps 609
19 h‘rb txlV Kyp
: hmrm dymYt KnwVlw
20 rbdt Kyx’b bVt
: ypd=Ntt Km’=Nbb
21 ytVrxhw tyV‘ hl’
Kwmk hyh’=twyh tymd
: Kyny‘l hkr‘’w Kxykw’
22 hwl’ yxkV t’z ’n=wnyb
: lyYm Ny’w PrT’=Np
23 ynndbky hdwt xbz
: Myhl’ ‘Vyb wn’r’ Krd MVw
’n, 2 ’ybnh Ntn wyl’=’wbb : dwdl rwmzm xYnml
: ‘bV=tb=l’ ’b=rV’k
3 Kdsxk Myhl’ ynnx
: y‘Vp hxm Kymxr brk
4 ynw‘m ynsbk hbrh
: ynrhT yt’Txmw
5 ‘d’ yn’ y‘Vp=yk
: dymt ydgn yt’Txw
6 yt’Tx Kdbl Kl
ytyV‘ Kyny‘b ‘rhw
Krbdb qdYt N‘ml
: KTpVb hkzt
7 ytllwx Nww‘b=Nh
: ym’ yntmxy ’Txbw
8 twxTb tYpx tm’=Nh
: yn‘ydwt hmkx Mtsbw
9 rhT’w bwz’b yn’Txt
: Nybl’ glVmw ynsbkt
10 hxmVw NwVV yn‘ymVt
: tykd twmY‘ hnlgt
11 y’Txm Kynp rtsh
: hxm ytnw‘=lkw
12 Myhl’ yl=’rb rwhT bl
: ybrqb Vdx Nwkn xwrw
13 Kynplm ynkylVt=l’
: ynmm xqt=l’ KVdq xwrw
14 K‘Vy NwVV yl hbyVh
xwrw
610 Mylht 51. 15–53. 2
: ynkmst hbydn xwrw
Kykrd My‘Vp hdml’ 15
: wbwVy Kyl’ My’Txw
yt‘wVt yhl’ Myhl’ Mymdm ynlyYh 16
: KtqdY ynwVl Nnrt
xtpt ytpV ynd’ 17
: Ktlht dygy ypw
hnt’w xbz Zpxt=’l yk 18
: hYrt ’l hlw‘
hrbVn xwr Myhl’ yxbz 19
: hzbt ’l Myhl’ hkdnw rbVn=bl
NwyY=t’ KnwYrb hbyTyh 20
: MlVwry twmwx hnbt
lylkw hlw‘ qdY=yxbz Zpxt z’ 21
: Myrp Kxbzm=l‘ wl‘y z’
ymd’h g’wd ’wbb : dwdl lykVm xYnml bn, 2
: Klmyx’ tyb=l’ dwd ’b wl rm’yw lw’Vl dgyw
rwbgh h‘rb llhtt=hm 3
: Mwyh=lk l’ dsx
KnwVl bVxt twwh 4
: hymr hV‘ VTlm r‘tk
bwTm ‘r tbh’ 5
: hls qdY rbdm rqV
: hmrm NwVl ‘lb=yrbd=lk tbh’ 6
xYnl KYty l’=Mg 7
lh’m Kxsyw Ktxy
: hls Myyx Zr’m KVrVw
w’ryyw MyqydY w’ryw 8
: wqxVy wyl‘w
wzw‘m Myhl’ MyVy ’l rbgh hnh 9
: wtwhb z‘y wrV‘ brb xTbyw
Myhl’ tybb Nn‘r tyzk yn’w 10
: d‘w Mlw‘ Myhl’=dsxb ytxTb
tyV‘ yk Mlw‘l Kdw’ 11
: Kydysx dgn bwT=yk KmV hwq’w
: dwdl lykVm tlxm=l‘ xYnml gn
Myhl’ Ny’ wblb lbn rm’ 2
lw‘ wby‘thw wtyxVh
Ny’
53. 3–55. 3 ynV rps 611
: bwT=hV‘ Ny’
3 Md’=ynb=l‘ PyqVh MymVm Myhl’
lykVm Vyh tw’rl
: Myhl’=t’ Vrd
4 wxl’n wdxy gs wlk
bwT=hV‘ Ny’
: dx’=Mg Ny’
5 Nw’ yl‘p w‘dy ’lh
Mxl wlk’ ym‘ ylk’
: w’rq ’l Myhl’
6 dxp hyh=’l dxp=wdxp MV
Knx twmY‘ rzp Myhl’=yk
: Ms’m Myhl’=yk htVbh
7 l’rVy tw‘Vy NwyYm Nty=ym
wm‘ twbV Myhl’ bwVb
: l’rVy xmVy bq‘y lgy
dn, 2 ’lh lw’Vl wrm’yw Mypyzh ’wbb : dwdl lykVm tnygnb xYnml
: wnm‘ rttsm dwd
3 yn‘yVwh KmVb Myhl’
: ynnydt Ktrwbgbw
4 ytlpt ‘mV Myhl’
: yp=yrm’l hnyz’h
5 yl‘ wmq Myrz yk
yVpn wVqb MyYyr‘w
: hls Mdgnl Myhl’ wmV ’l
6 yl rz‘ Myhl’ hnh
: yVpn ykmsb ynd’
7 yrrVl ‘rh bwVy
: MtymYh Ktm’b
8 Kl=hxbz’ hbdnb
: bwT=yk hwhy KmV hdw’
9 ynlyYh hrY=lkm yk
: yny‘ ht’r yby’bw
hn : dwdl lykVm tnygnb xYnml
2 ytlpt Myhl’ hnyz’h
: ytnxtm Ml‘tt=l’w
3 ynn‘w yl hbyVqh
: hmyh’w yxyVb dyr’
lwqm
612 Mylht 55. 4–20
‘Vr tq‘ ynpm byw’ lwqm 4
Nw’ yl‘ wTymy=yk
: ynwmTVy P’bw
ybrqb lyxy ybl 5
: yl‘ wlpn twm twmy’w
yb ’by d‘rw h’ry 6
: twYlp ynsktw
hnwyk rb’ yl=Nty=ym rm’w 7
: hnkV’w hpw‘’
ddn qyxr’ hnh 8
: hls rbdmb Nyl’
yl Tlpm hVyx’ 9
: r‘sm h‘s xwrm
MnwVl glp ynd’ ‘lb 10
: ry‘b byrw smx yty’r=yk
hytmwx=l‘ hbbwsy hlylw Mmwy 11
: hbrqb lm‘w Nw’w
hbrqb twwh 12
: hmrmw Kt hbxrm Vymy=’lw
’V’w ynprxy byw’=’l yk 13
lydgh yl‘ y’nVm=’l
: wnmm rts’w
ykr‘k Vwn’ ht’w 14
: y‘dymw ypwl’
dws qytmn wdxy rV’ 15
: Vgrb Klhn Myhl’ tybb
wmyl‘ twmyVy 16
Myyx lw’V wdry
: Mbrqb Mrwgmb tw‘r=yk
’rq’ Myhl’=l’ yn’ 17
: yn‘yVwy hwhyw
hmh’w hxyV’ MyrhYw rqbw br‘ 18
: ylwq ‘mVyw
yl=brqm yVpn MwlVb hdp 19
: ydm‘ wyh Mybrb=yk
Mn‘yw l’ ‘mVy 20
hls Mdq bVyw
wml twpylx Ny’ rV’
’lw
55. 21–56. 13 ynV rps 613
: Myhl’ w’ry ’lw
21 wymlVb wydy xlV
: wtyrb llx
22 wbl=brqw wyp t’mxm wqlx
: twxtp hmhw NmVm wyrbd wkr
23 Kbhy hwhy=l‘ KlVh
Klklky ’whw
: qydYl Twm Mlw‘l Nty=’l
24 txV r’bl Mdrwt Myhl’ ht’w
Mhymy wYxy=’l hmrmw Mymd yVn’
: Kb=xTb’ yn’w
wn MytVlp wt’ zx’b Mtkm dwdl Myqxr Ml’ tnwy=l‘ xYnml
: tgb
2 Vwn’ ynp’V=yk Myhl’ ynnx
: ynYxly Mxl Mwyh=lk
3 Mwyh=lk yrrwV wp’V
: Mwrm yl Mymxl Mybr=yk
4 : xTb’ Kyl’ yn’ ’ry’ Mwy
5 wrbd llh’ Myhl’b
’ry’ ’l ytxTb Myhl’b
: yl rVb hV‘y=hm
6 wbY‘y yrbd Mwyh=lk
: ‘rl MtbVxm=lk yl‘
7 wrmVy ybq‘ hmh wnypYy wrwgy
: yVpn wwq rV’k
8 wml=Tlp Nw’=l‘
: Myhl’ drwh Mym‘ P’b
9 ht’ htrps ydn
Kd’nb yt‘md hmyV
: Ktrpsb ’lh
10 ’rq’ Mwyb rwx’ ybyw’ wbwVy z’
: yl Myhl’=yk yt‘dy hz
11 rbd llh’ Myhl’b
: rbd llh’ hwhyb
12 ’ry’ ’l ytxTb Myhl’b
: yl Md’ hV‘y=hm
13 Kyrdn Myhl’ yl‘
: Kl tdwt MlV’
yk
614 Mylht 56. 14–58. 3
twmm yVpn tlYh yk 14
yxdm ylgr ’lh
: Myyxh rw’b Myhl’ ynpl Klhthl
: hr‘mb lw’V=ynpm wxrbb Mtkm dwdl txVt=l’ xYnml zn
ynnx Myhl’ ynnx 2
yVpn hysx Kb yk
hsx’ Kypnk=lYbw
: twwh rb‘y d‘
Nwyl‘ Myhl’l ’rq’ 3
: yl‘ rmg l’l
yn‘yVwyw MymVm xlVy 4
hls yp’V Prx
: wtm’w wdsx Myhl’ xlVy
MyThl hbkV’ M’bl Kwtb yVpn 5
MyYxw tynx MhynV Md’=ynb
: hdx brx MnwVlw
Myhl’ MymVh=l‘ hmwr 6
: Kdwbk Zr’h=lk l‘
ym‘pl wnykh tVr 7
yVpn Ppk
hxyV ynpl wrk
: hls hkwtb wlpn
ybl Nwkn 8
: hrmz’w hryV’ ybl Nwkn Myhl’
ydwbk hrw‘ 9
rwnkw lbnh hrw‘
: rxV hry‘’
ynd’ Mym‘b Kdw’ 10
: Mym’=lb Krmz’
Kdsx MymV=d‘ ldg=yk 11
: Ktm’ MyqxV=d‘w
sŘ 8 Myhl’ MymV=l‘ hmwr 12
: Kdwbk Zr’h=lk l‘
: Mtkm dwdl txVt=l’ xYnml xn
Nwrbdt qdY Ml’ Mnm’h 2
: Md’ ynb wTpVt MyrVym
Nwl‘pt tlw‘ blb=P’ 3
: Nwslpt Mkydy smx Zr’b
wrz
58. 4–59. 9 ynV rps 615
4 Mxrm My‘Vr wrz
: bzk yrbd NTbm w‘t
5 Vxn=tmx twmdk wml=tmx
: wnz’ MT’y Vrx Ntp=wmk
6 MyVxlm lwql ‘mVy=’l rV’
: Mkxm Myrbx rbwx
7 wmypb wmynV=srh Myhl’
: hwhy Ztn Myrypk tw‘tlm
8 wml=wklhty Mym=wmk ws’my
: wllmty wmk wYx Krdy
9 Klhy smt lwlbV wmk
: VmV wzx=lb tV’ lpn
10 dT’ Mkytrys wnyby MrTb
: wnr‘Vy Nwrx=wmk yx=wmk
11 Mqn hzx=yk qydY xmVy
: ‘Vrh Mdb Zxry wym‘p
12 qydYl yrp=K’ Md’ rm’yw
: Zr’b MyTpV Myhl’=Vy K’
Tn tybh=t’ wrmVyw lw’V xlVb Mtkm dwdl txVt=l’ xYnml
: wtymhl
2 yhl’ yby’m ynlyYh
: ynbgVt ymmwqtmm
3 Nw’ yl‘pm ynlyYh
: yn‘yVwh Mymd yVn’mw
4 yVpnl wbr’ hnh yk
Myz‘ yl‘ wrwgy
: hwhy yt’Tx=’lw y‘Vp=’l
5 wnnwkyw NwYwry Nw‘=ylb
: h’rw yt’rql hrw‘
6 l’rVy yhl’ tw’bY Myhl’=hwhy ht’w
Mywgh=lk dqpl hYyqh
: hls Nw’ ydgb=lk Nxt=l’
7 blkk wmhy br‘l wbwVy
: ry‘ wbbwsyw
8 Mhypb Nw‘yby hnh
MhytwtpVb twbrx
: ‘mV ym=yk
9 wml=qxVt hwhy ht’w
g‘lt
616 Mylht 59. 10–60. 8
: Mywg=lkl g‘lt
hrmV’ Kyl’ wz‘ 10
: ybgVm Myhl’=yk
ynmdqy wdsx yhl’ 11
: yrrVb yn’ry Myhl’
ym‘ wxkVy=Np Mgrht=l’ 12
wmdyrwhw Klyxb wm‘ynh
: ynd’ wnngm
wmytpV=rbd wmyp=t’Tx 13
Mnw’gb wdklyw
: wrpsy Vxkmw hl’mw
wmny’w hlk hmxb hlk 14
bq‘yb lVm Myhl’=yk w‘dyw
: hls Zr’h ysp’l
blkk wmhy br‘l wbwVyw 15
: ry‘ wbbwsyw
lk’l Nw‘wny hmh 16
: wnylyw w‘bVy ’l=M’
Kz‘ ryV’ yn’w 17
Kdsx rqbl Nnr’w
yl bgVm tyyh=yk
: yl=rY Mwyb swnmw
hrmz’ Kyl’ yz‘ 18
: ydsx yhl’ ybgVm Myhl’=yk
Mr’ t’ wtwYhb : dmll dwdl Mtkm twd‘ NVwV=l‘ xYnml s, 2
rV‘ MynV xlm=’ygb Mwd’=t’ Kyw b’wy bVyw hbwY Mr’=t’w Myrhn
: Pl’
wntYrp wntxnz Myhl’ 3
: wnl bbwVt tpn’
htmYp Zr’ htV‘rh 4
: hTm=yk hyrbV hpr
hVq Km‘ hty’rh 5
: hl‘rt Nyy wntyqVh
sswnthl sn Ky’ryl httn 6
: hls TVq ynpm
Kydydy NwYlxy N‘ml 7
: wnn‘w Knymy h‘yVwh
hzl‘’ wVdqb rbd Myhl’ 8
hqlx’
60. 9–62. 4 ynV rps 617
: ddm’ twks qm‘w MkV hqlx’
9 hVnm ylw d‘lg yl
yV’r zw‘m Myrp’w
: yqqxm hdwhy
10 yYxr rys b’wm
yl‘n KylV’ Mwd’=l‘
: y‘‘rth tVlp yl‘
11 rwYm ry‘ ynlby ym
: Mwd’=d‘ ynxn ym
12 wntxnz Myhl’ ht’=’lh
: wnytw’bYb Myhl’ ’Yt=’lw
13 rYm trz‘ wnl=hbh
: Md’ t‘wVt ’wVw
14 lyx=hV‘n Myhl’b
: wnyrY swby ’whw
’s : dwdl tnygn=l‘ xYnml
2 ytnr Myhl’ h‘mV
: ytlpt hbyVqh
3 ybl PT‘b ’rq’ Kyl’ Zr’h hYqm
: ynxnt ynmm Mwry=rwYb
4 yl hsxm tyyh=yk
: byw’ ynpm z‘=ldgm
5 Mymlw‘ Klh’b hrwg’
: hls Kypnk rtsb hsx’
6 yrdnl t‘mV Myhl’ ht’=yk
: KmV y’ry tVry ttn
7 Pyswt Klm=ymy=l‘ Mymy
: rdw rd=wmk wytwnV
8 Myhl’ ynpl Mlw‘ bVy
: whrYny Nm tm’w dsx
9 d‘l KmV hrmz’ Nk
: Mwy Mwy yrdn ymlVl
bs : dwdl rwmzm Nwtwdy=l‘ xYnml
2 yVpn hymwd Myhl’=l’ K’
: yt‘wVy wnmm
3 yt‘wVyw yrwY ’wh=K’
: hbr Twm’=’l ybgVm
4 Mklk wxYrt Vy’=l‘ wttwht hn’=d‘
ryqk
618 Mylht 62. 5–63. 7
: hywxdh rdg ywTn ryqk
xydhl wY‘y wt’Vm K’ 5
bzk wYry
wkrby wypb
: hls=wllqy Mbrqbw
yVpn ymwd Myhl’l K’ 6
: ytwqt wnmm=yk
yt‘wVyw yrwY ’wh=K’ 7
: Twm’ ’l ybgVm
ydwbkw y‘Vy Myhl’=l‘ 8
: Myhl’b ysxm yz‘=rwY
M‘ t‘=lkb wb wxTb 9
Mkbbl wynpl=wkpV
: hls wnl=hsxm Myhl’
Vy’ ynb bzk Md’=ynb lbh K’ 10
twl‘l Mynz’mb
: dxy lbhm hmh
qV‘b wxTbt=l’ 11
wlbht=l’ lzgbw
: bl wtyVt=l’ bwny=yk lyx
Myhl’ rbd tx’ 12
yt‘mV wz=MytV
: Myhl’l z‘ yk
dsx ynd’=Klw 13
: whV‘mk Vy’l MlVt ht’=yk
: hdwhy rbdmb wtwyhb dwdl rwmzm gs
KrxV’ ht’ yl’ Myhl’ 2
yrVb Kl hmk yVpn Kl h’mY
: Mym=ylb Py‘w hyY=Zr’b
Kytyzx Vdqb Nk 3
: Kdwbkw Kz‘ tw’rl
Myyxm Kdsx bwT=yk 4
: KnwxbVy ytpV
yyxb Kkrb’ Nk 5
: ypk ’V’ KmVb
yVpn ‘bVt NVdw blx wmk 6
: yp=llhy twnnr ytpVw
y‘wYy=l‘ Kytrkz=M’ 7
twrmV’b
63. 8–65. 2 ynV rps 619
: Kb=hgh’ twrmV’b
8 yl htrz‘ tyyh=yk
: Nnr’ Kypnk lYbw
9 Kyrx’ yVpn hqbd
: Knymy hkmt yb
10 yVpn wVqby h’wVl hmhw
: Zr’h twytxtb w’by
11 brx=ydy=l‘ whrygy
: wyhy Myl‘V tnm
12 Myhl’b xmVy Klmhw
wb ‘bVnh=lk llhty
: rqV=yrbwd yp rksy yk
ds : dwdl rwmzm xYnml
2 yxyVb ylwq Myhl’=‘mV
: yyx rYt byw’ dxpm
3 My‘rm dwsm ynrytst
: Nw’ yl‘p tVgrm
4 MnwVl brxk wnnV rV’
: rm rbd MYx wkrd
5 Mt Myrtsmb twryl
: w’ryy ’lw whry M’tp
6 ‘r rbd wml=wqzxy
MyVqwm NwmTl wrpsy
: wml=h’ry ym wrm’
7 tlw‘ wVpxy
Vpxm Vpx wnmt
: qm‘ blw Vy’ brqw
8 Zx Myhl’ Mryw
: Mtwkm wyh Mw’tp
9 MnwVl wmyl‘ whwlyVkyw
: Mb h’r=lk wddnty
10 Md’=lk w’ryyw
Myhl’ l‘p wdygyw
: wlykVh whV‘mw
11 wb hsxw hwhyb qydY xmVy
: bl=yrVy=lk wllhtyw
hs : ryV dwdl rwmzm xYnml
2 NwyYb Myhl’ hlht hymd Kl
Klw
620 Mylht 65. 3–66. 5
: rdn=MlVy Klw
hlpt ‘mV 3
: w’by rVb=lk Kyd‘
ynm wrbg tnw‘ yrbd 4
: Mrpkt ht’ wny‘Vp
KyrYx NkVy brqtw rxbt yrV’ 5
: Klkyh Vdq Ktyb bwTb h‘bVn
wn‘Vy yhl’ wnn‘t qdYb tw’rwn 6
: Myqxr Myw Zr’=ywYq=lk xTbm
wxkb Myrh Nykm 7
: hrwbgb rz’n
Mymy Nw’V xybVm 8
: Mym’l Nwmhw Mhylg Nw’V
Kyttw’m twYq ybVy w’ryyw 9
: Nynrt br‘w rqb=y’Ywm
hqqVtw Zr’h tdqp 10
hnrV‘t tbr
Mym ’lm Myhl’ glp
: hnykt Nk=yk Mngd Nykt
hydwdg txn hwr hymlt 11
hnggmt Mybybrb
: Krbt hxmY
: NVd Nwp‘ry Kylg‘mw KtbwT tnV trT‘ 12
rbdm tw’n wp‘ry 13
: hnrgxt tw‘bg lygw
N’Yh Myrk wVbl 14
rb=wpT‘y Myqm‘w
: wryVy=P’ w‘‘wrty
rwmzm ryV xYnml ws
: Zr’h=lk Myhl’l w‘yrh
wmV=dwbk wrmz 2
: wtlht dwbk wmyV
KyV‘m ’rwn=hm Myhl’l wrm’ 3
: Kyby’ Kl wVxky Kz‘ brb
Kl=wrmzyw Kl wwxtVy Zr’h=lk 4
: hls KmV wrmzy
Myhl’ twl‘pm w’rw wkl 5
: Md’ ynb=l‘ hlyl‘ ’rwn
Kph
66. 6–67. 2 ynV rps 621
6 hVbyl My Kph
lgrb wrb‘y rhnb
: wb=hxmVn MV
7 Mlw‘ wtrwbgb lVm
hnypYt Mywgb wyny‘
: hls wml wmyry=l’ Myrrwsh
8 wnyhl’ Mym‘ wkrb
: wtlht lwq w‘ymVhw
9 Myyxb wnVpn MVh
: wnlgr Twml Ntn=’lw
10 Myhl’ wntnxb=yk
: Psk=PrYk wntprY
11 hdwYmb wnt’bh
: wnyntmb hq‘wm tmV
12 wnV’rl Vwn’ tbkrh
Mymbw V’b=wn’b
: hywrl wn’yYwtw
13 twlw‘b Ktyb ’wb’
: yrdn Kl MlV’
14 ytpV wYp=rV’
: yl=rYb yp=rbdw
15 Kl=hl‘’ Myxm twl‘
Myly’ trTq=M‘
: hls Mydwt‘=M‘ rqb hV‘’
16 Myhl’ y’ry=lk hrps’w w‘mV=wkl
: yVpnl hV‘ rV’
17 yt’rq=yp wyl’
: ynwVl txt Mmwrw
18 yblb yty’r=M’ Nw’
: ynd’ ‘mVy ’l
19 Myhl’ ‘mV Nk’
: ytlpt lwqb byVqh
20 Myhl’ Kwrb
ytlpt rysh=’l rV’
: yt’m wdsxw
zs : ryV rwmzm tnygnb xYnml
2 wnkrbyw wnnxy Myhl’
: hls wnt’ wynp r’y
t‘dl
622 Mylht 67. 3–68. 12
Kkrd Zr’b t‘dl 3
: Kt‘wVy Mywg=lkb
Myhl’ Mym‘ Kwdwy 4
: Mlk Mym‘ Kwdwy
Mym’l wnnryw wxmVy 5
rwVym Mym‘ TpVt=yk
: hls Mxnt Zr’b Mym’lw
Myhl’ Mym‘ Kwdwy 6
: Mlk Mym‘ Kwdwy
hlwby hntn Zr’ 7
: wnyhl’ Myhl’ wnkrby
Myhl’ wnkrby 8
: Zr’=ysp’=lk wt’ w’ryyw
sŘ 9 : ryV rwmzm dwdl xYnml xs
wybyw’ wYwpy Myhl’ Mwqy 2
: wynpm wy’nVm wswnyw
Pdnt NV‘ Pdnhk 3
V’=ynpm gnwd smhk
: Myhl’ ynpm My‘Vr wdb’y
Myhl’ ynpl wYl‘y wxmVy MyqydYw 4
: hxmVb wVyVyw
wmV wrmz Myhl’l wryV 5
twbr‘b bkrl wls
: wynpl wzl‘w wmV hyb
twnml’ Nydw Mymwty yb’ 6
: wVdq Nw‘mb Myhl’
htyb Mydyxy byVwm Myhl’ 7
twrVwkb Myrys’ ’yYwm
: hxyxY wnkV Myrrws=K’
Km‘ ynpl Kt’Yb Myhl’ 8
: hls NwmyVyb Kd‘Yb
Myhl’ ynpm wpTn MymV=P’ hV‘r Zr’ 9
: l’rVy yhl’ Myhl’ ynpm ynys hz
Myhl’ Pynt twbdn MVg 10
: htnnwk ht’ h’lnw Ktlxn
hb=wbVy Ktyx 11
: Myhl’ yn‘l KtbwTb Nykt
rm’=Nty ynd’ 12
twrVbmh
68. 13–29 ynV rps 623
: br ’bY twrVbmh
13 Nwddy Nwddy tw’bY yklm
: llV qlxt tyb twnw
14 MytpV Nyb NwbkVt=M’
Pskb hpxn hnwy ypnk
: Zwrx qrqryb hytwrb’w
15 hb Myklm ydV Vrpb
: NwmlYb glVt
16 NVb=rh Myhl’=rh
: NVb=rh Mynnbg rh
17 Mynnbg Myrh NwdYrt hml
wtbVl Myhl’ dmx rhh
: xYnl NkVy hwhy=P’
18 N’nV ypl’ Mytbr Myhl’ bkr
: Vdqb ynys Mb ynd’
19 ybV tybV Mwrml tyl‘
Md’b twntm txql
: Myhl’ hy NkVl Myrrws=P’w
20 wnl=sm‘y Mwy Mwy ynd’ Kwrb
: hls wnt‘wVy l’h
21 tw‘Vwml l’ wnl l’h
: tw’Ywt twml ynd’ hwhylw
22 wyby’ V’r Zxmy Myhl’=K’
: wymV’b Klhtm r‘V dqdq
23 byV’ NVbm ynd’ rm’
: My twlYmm byV’
24 Mdb Klgr Zxmt N‘ml
: whnm Myby’m Kyblk NwVl
25 Myhl’ Kytwkylh w’r
: Vdqb yklm yl’ twkylh
26 Myngn rx’ MyrV wmdq
: twppwt twml‘ Kwtb
27 Myhl’ wkrb twlhqmb
: l’rVy rwqmm ynd’
28 Mdr ry‘Y Nmynb MV
Mtmgr hdwhy yrV
: yltpn yrV Nwlbz yrV
29 Kz‘ Kyhl’ hwY
hzw‘
624 Mylht 68. 30–69. 10
: wnl tl‘p wz Myhl’ hzw‘
MlVwry=l‘ Klkyhm 30
: yV Myklm wlybwy Kl
hnq tyx r‘g 31
Mym‘ ylg‘b Myryb’ td‘
Psk=yYrb sprtm
: wYpxy twbrq Mym‘ rzb
MyrYm ynm MynmVx wyt’y 32
: Myhl’l wydy Zyrt Vwk
Myhl’l wryV Zr’h twklmm 33
: hls ynd’ wrmz
Mdq=ymV ymVb bkrl 34
: z‘ lwq wlwqb Nty Nh
Myhl’l z‘ wnt 35
wtw’g l’rVy=l‘
: MyqxVb wz‘w
KyVdqmm Myhl’ ’rwn 36
M‘l twmY‘tw z‘ Ntn ’wh l’rVy l’
: Myhl’ Kwrb
: dwdl MynVwV=l‘ xYnml Ts
Myhl’ yn‘yVwh 2
: Vpn=d‘ Mym w’b yk
dm‘m Ny’w hlwYm Nwyb yt‘bT 3
: yntpTV tlbVw Mym=yqm‘mb yt’b
ynwrg rxn y’rqb yt‘gy 4
: yhl’l lxym yny‘ wlk
Mnx y’nV yV’r twr‘Vm wbr 5
rqV yby’ ytymYm wmY‘
: byV’ z’ ytlzg=’l rV’
ytlw’l t‘dy ht’ Myhl’ 6
: wdxkn=’l Kmm ytwmV’w
tw’bY hwhy ynd’ Kywq yb wVby=l’ 7
: l’rVy yhl’ KyVqbm yb wmlky=l’
hprx yt’Vn Kyl‘=yk 8
: ynp hmlk htsk
yx’l ytyyh rzwm 9
: ym’ ynbl yrknw
yntlk’ Ktyb t’nq=yk 10
twprxw
69. 11–28 ynV rps 625
: yl‘ wlpn Kyprwx twprxw
11 yVpn MwYb hkb’w
: yl twprxl yhtw
12 qV yVwbl hnt’w
: lVml Mhl yh’w
13 r‘V ybVy yb wxyVy
: rkV ytwV twnygnw
14 NwYr t‘ hwhy Kl=ytlpt yn’w
: K‘Vy tm’b ynn‘ Kdsx=brb Myhl’
15 h‘bT’=l’w TyTm ynlyYh
: Mym=yqm‘mmw y’nVm hlYn’
16 Mym tlbV ynpTVt=l’
hlwYm yn‘lbt=l’w
: hyp r’b yl‘=rT’t=l’w
17 Kdsx bwT=yk hwhy ynn‘
: yl’ hnp Kymxr brk
18 Kdb‘m Kynp rtst=l’w
: ynn‘ rhm yl=rY=yk
19 hl’g yVpn=l’ hbrq
: yndp yby’ N‘ml
20 ytmlkw ytVbw ytprx t‘dy ht’
: yrrwY=lk Kdgn
21 hVwn’w ybl hrbV hprx
Ny’w dwnl hwq’w
: yt’Ym ’lw Mymxnmlw
22 V’r ytwrbb wntyw
: Zmx ynwqVy y’mYlw
23 xpl Mhynpl MnxlV=yhy
: Vqwml MymwlVlw
24 tw’rm Mhyny‘ hnkVxt
: d‘mh dymt Mhyntmw
25 Km‘z Mhyl‘=KpV
: MgyVy Kp’ Nwrxw
26 hmVn MtryT=yht
: bVy yhy=l’ Mhylh’b
27 wpdr tykh=rV’ ht’=yk
: wrpsy Kyllx bw’km=l’w
28 Mnw‘=l‘ Nw‘=hnt
w’by=l’w
626 Mylht 69. 29–71. 3
: KtqdYb w’by=l’w
Myyx rpsm wxmy 29
: wbtky=l’ MyqydY M‘w
b’wkw yn‘ yn’w 30
: ynbgVt Myhl’ Kt‘wVy
ryVb Myhl’=MV hllh’ 31
: hdwtb wnldg’w
rp rwVm hwhyl bTytw 32
: syrpm Nrqm
wxmVy Mywn‘ w’r 33
: Mkbbl yxyw Myhl’ yVrd
hwhy Mynwyb’=l’ ‘mV=yk 34
: hzb ’l wyrys’=t’w
Zr’w MymV whwllhy 35
: Mb Vmr=lkw Mymy
NwyY ‘yVwy Myhl’ yk 36
hdwhy yr‘ hnbyw
: hwVryw MV wbVyw
hwlxny wydb‘ ‘rzw 37
: hb=wnkVy wmV ybh’w
: rykzhl dwdl xYnml ‘
ynlyYhl Myhl’ 2
: hVwx ytrz‘l hwhy
yVpn yVqbm wrpxyw wVby 3
: yt‘r yYpx wmlkyw rwx’ wgsy
MtVb bq‘=l‘ wbwVy 4
: x’h x’h Myrm’h
KyVqbm=lk Kb wxmVyw wVyVy 5
: Kt‘wVy ybh’ Myhl’ ldgy dymt wrm’yw
Nwyb’w yn‘ yn’w 6
yl hVwx Myhl’
ht’ yTlpmw yrz‘
: rx’t=l’ hwhy
ytysx hwhy=Kb ’‘
: Mlw‘l hVwb’=l’
ynTlptw ynlyYt KtqdYb 2
: yn‘yVwhw Knz’ yl’=hTh
Nw‘m rwYl yl hyh 3
’wbl
71. 4–20 ynV rps 627
yn‘yVwhl tywY dymt ’wbl
: ht’ ytdwYmw y‘ls=yk
4 ‘Vr dym ynTlp yhl’
: Zmwxw lw‘m Pkm
5 ytwqt ht’=yk
: yrw‘nm yxTbm hwhy ynd’
6 NTbm ytkmsn Kyl‘
yzwg ht’ ym’ y‘mm
: dymt ytlht Kb
7 Mybrl ytyyh tpwmk
: z‘=ysxm ht’w
8 Ktlht yp ’lmy
: Ktr’pt Mwyh=lk
9 hnqz t‘l ynkylVt=l’
: ynbz‘t=l’ yxk twlkk
10 yl ybyw’ wrm’=yk
: wdxy wY‘wn yVpn yrmVw
11 wbz‘ Myhl’ rm’l
: lyYm Ny’=yk whwVptw wpdr
12 ynmm qxrt=l’ Myhl’
: hVyx ytrz‘l yhl’
13 yVpn ynTV wlky wVby
: yt‘r yVqbm hmlkw hprx wT‘y
14 lxy’ dymt yn’w
: Ktlht=lk=l‘ ytpswhw
15 KtqdY rpsy yp
Kt‘wVt Mwyh=lk
: twrps yt‘dy ’l yk
16 hwhy ynd’ twrbgb ’wb’
: Kdbl KtqdY rykz’
17 yrw‘nm yntdml Myhl’
: Kytw’lpn dyg’ hnh=d‘w
18 ynbz‘t=l’ Myhl’ hbyVw hnqz=d‘ Mgw
rwdl K‘wrz dyg’=d‘
: Ktrwbg ’wby=lkl
19 Mwrm=d‘ Myhl’ KtqdYw
: Kwmk ym Myhl’ twldg tyV‘=rV’
20 tw‘rw twbr twrY wnty’rh rV’
bwVt
628 Mylht 71. 21–72. 13
wnyyxt bwVt
: ynl‘t bwVt Zr’h twmhtmw
ytldg brt 21
: ynmxnt bstw
yhl’ Ktm’ lbn=ylkb Kdw’ yn’=Mg 22
: l’rVy Vwdq rwnkb Kl hrmz’
Kl=hrmz’ yk ytpV hnnrt 23
: tydp rV’ yVpnw
KtqdY hght Mwyh=lk ynwVl=Mg 24
: yt‘r yVqbm wrpx=yk wVb=yk
hmlVl b‘
Nt Klml KyTpVm Myhl’
: Klm=Nbl KtqdYw
qdYb Km‘ Nydy 2
: TpVmb Kyyn‘w
M‘l MwlV Myrh w’Vy 3
: hqdYb tw‘bgw
M‘=yyn‘ TpVy 4
Nwyb’ ynbl ‘yVwy
: qVw‘ ’kdyw
VmV=M‘ Kw’ryy 5
: Myrwd rwd xry ynplw
zg=l‘ rTmk dry 6
: Zr’ Pyzrz Mybybrk
qydY wymyb=xrpy 7
: xry ylb=d‘ MwlV brw
My=d‘ Mym dryw 8
: Zr’=ysp’=d‘ rhnmw
MyyY w‘rky wynpl 9
: wkxly rp‘ wyby’w
wbyVy hxnm Myy’w VyVrt yklm 10
: wbyrqy rkV’ ’bsw ’bV yklm
Myklm=lk wl=wwxtVyw 11
: whwdb‘y Mywg=lk
‘wVm Nwyb’ lyYy=yk 12
: wl rz‘=Ny’w yn‘w
Nwyb’w ld=l‘ sxy 13
: ‘yVwy Mynwyb’ twVpnw
Kwtm
72. 14–73. 8 yVylV rps 629
14 MVpn l’gy smxmw Kwtm
: wyny‘b Mmd rqyyw
15 ’bV bhzm wl=Ntyw yxyw
dymt wd‘b llptyw
: whnkrby Mwyh=lk
16 Myrh V’rb Zr’b rb=tsp yhy
wyrp Nwnblk V‘ry
: Zr’h bV‘k ry‘m wYyYyw
17 Mlw‘l wmV yhy
wmV Nyny VmV=ynpl
: whwrV’y Mywg=lk wb wkrbtyw
18 l’rVy yhl’ Myhl’ hwhy Kwrb
: wdbl tw’lpn hV‘
19 Mlw‘l wdwbk MV Kwrbw
Zr’h=lk=t’ wdwbk ’lmyw
: Nm’w Nm’
20 : yVy=Nb dwd twlpt wlk sŘ 10

yVylV rps
g‘ Ps’l rwmzm
Myhl’ l’rVyl bwT K’
: bbl yrbl
2 ylgr ywTn T‘mk yn’w
: yrV’ hkpV Ny’k
3 Myllwhb yt’nq=yk
: h’r’ My‘Vr MwlV
4 Mtwml twbYrx Ny’ yk
: Mlw’ ’yrbw
5 wmny’ Vwn’ lm‘b
: w‘gny ’l Md’=M‘w
6 hw’g wmtqn‘ Nkl
: wml smx tyV=PT‘y
7 wmny‘ blxm ’Yy
: bbl twykVm wrb‘
8 qV‘ ‘rb wrbdyw wqymy
: wrbdy Mwrmm
wtV
630 Mylht 73. 9–27
Mhyp MymVb wtV 9
: Zr’b Klht MnwVlw
Mlh wm‘ byVy Nkl 10
: wml wYmy ’lm ymw
l’=‘dy hky’ wrm’w 11
: Nwyl‘b h‘d Vyw
My‘Vr hl’=hnh 12
: lyx=wgVh Mlw‘ ywlVw
ybbl ytykz qyr=K’ 13
: ypk Nwyqnb Zxr’w
Mwyh=lk ‘wgn yh’w 14
: Myrqbl ytxkwtw
wmk hrps’ ytrm’=M’ 15
: ytdgb Kynb rwd hnh
t’z t‘dl hbVx’w 16
: yny‘b ’yh lm‘
l’=yVdqm=l’ ’wb’=d‘ 17
: Mtyrx’l hnyb’
wml tyVt twqlxb K’ 18
: tw’wVml Mtlph
‘grk hmVl wyh Ky’ 19
: twhlb=Nm wmt wps
Zyqhm Mwlxk 20
: hzbt MmlY ry‘b ynd’
ybbl Zmxty yk 21
: NnwtV’ ytwylkw
‘d’ ’lw r‘b=yn’w 22
: Km‘ ytyyh twmhb
Km‘ dymt yn’w 23
: ynymy=dyb tzx’
ynxnt KtY‘b 24
: ynxqt dwbk rx’w
MymVb yl=ym 25
: Zr’b ytYpx=’l Km‘w
ybblw yr’V hlk 26
: Mlw‘l Myhl’ yqlxw ybbl=rwY
wdb’y Kyqxr hnh=yk 27
: Kmm hnwz=lk htmYh
yn’w
73. 28–74. 16 yVylV rps 631
28 bwT=yl Myhl’ tbrq yn’w
ysxm hwhy ynd’b ytV
: Kytwk’lm=lk rpsl
d‘ Ps’l lykVm
xYnl txnz Myhl’ hml
: Kty‘rm N’Yb Kp’ NV‘y
2 Mdq tynq Ktd‘ rkz
Ktlxn TbV tl’g
: wb tnkV hz NwyY=rh
3 xYn tw’Vml Kym‘p hmyrh
: Vdqb byw’ ‘rh=lk
4 Kd‘wm brqb KyrrY wg’V
: twt’ Mttw’ wmV
5 hl‘ml ’ybmk ‘dwy
: twmdrq Z‘=Kbsb
6 dxy hyxwtp t‘w
: Nwmlhy tplykw lyVkb
7 KVdqm V’b wxlV
: KmV=NkVm wllx Zr’l
8 dxy Mnyn Mblb wrm’
: Zr’b l’=yd‘wm=lk wprV
9 wny’r=’l wnyttw’
’ybn dw‘=Ny’
: hm=d‘ ‘dy wnt’=’lw
10 rY Prxy Myhl’ ytm=d‘
: xYnl KmV byw’ Z’ny
11 Knymyw Kdy byVt hml
: hlk Kqwx brqm
12 Mdqm yklm Myhl’w
: Zr’h brqb tw‘wVy l‘p
13 My Kz‘b trrwp ht’
: Mymh=l‘ Mynynt yV’r trbV
14 Ntywl yV’r tYYr ht’
: MyyYl M‘l lk’m wnntt
15 lxnw Ny‘m t‘qb ht’
: Nty’ twrhn tVbwh ht’
16 hlyl Kl=P’ Mwy Kl
: VmVw rw’m twnykh ht’
ht’
632 Mylht 74. 17–76. 2
Zr’ twlwbg=lk tbYh ht’ 17
: MtrYy ht’ Prxw Zyq
hwhy Prx byw’ t’z=rkz 18
: KmV wY’n lbn M‘w
Krwt Vpn tyxl Ntt=l’ 19
: xYnl xkVt=l’ Kyyn‘ tyx
tyrbl Tbh 20
: smx tw’n Zr’=ykVxm w’lm yk
Mlkn Kd bVy=l’ 21
: KmV wllhy Nwyb’w yn‘
Kbyr hbyr Myhl’ hmwq 22
: Mwyh=lk lbn=ynm Ktprx rkz
KyrrY lwq xkVt=l’ 23
: dymt hl‘ Kymq Nw’V
: ryV Ps’l rwmzm txVt=l’ xYnml h‘
wnydwh Myhl’ Kl wnydwh 2
: Kytw’lpn wrps KmV bwrqw
d‘wm xq’ yk 3
: TpV’ MyrVym yn’
hybVy=lkw Zr’ Mygmn 4
: hls hydwm‘ ytnkt ykn’
wlht=l’ Myllwhl ytrm’ 5
: Nrq wmyrt=l’ My‘Vrlw
Mknrq Mwrml wmyrt=l’ 6
: qt‘ r’wYb wrbdt
br‘mmw ’Ywmm ’l yk 7
: Myrh rbdmm ’lw
TpV Myhl’=yk 8
: Myry hzw lypVy hz
hzm rgyw Ksm ’lm rmx Nyyw hwhy=dyb swk yk 9
: Zr’=y‘Vr lk wtVy wYmy hyrmV=K’
Ml‘l dyg’ yn’w 10
: bq‘y yhl’l hrmz’
‘dg’ My‘Vr ynrq=lkw 11
: qydY twnrq hnmmwrt
: ryV Ps’l rwmzm tnygnb xYnml w‘
Myhl’ hdwhyb ‘dwn 2
: wmV lwdg l’rVyb
yhyw
76. 3–77. 9 yVylV rps 633
3 wks MlVb yhyw
: NwyYb wtnw‘mw
4 tVq=ypVr rbV hmV
: hls hmxlmw brxw Ngm
5 : PrT=yrrhm ryd’ ht’ rw’n
6 MtnV wmn bl yryb’ wllwtV’
: Mhydy lyx=yVn’=lk w’Ym=’lw
7 bq‘y yhl’ Ktr‘gm
: swsw bkrw Mdrn
8 ht’ ’rwn ht’
: Kp’ z’m Kynpl dm‘y=ymw
9 Nyd t‘mVh MymVm
: hTqVw h’ry Zr’
10 Myhl’ TpVml=Mwqb
: hls Zr’=ywn‘=lk ‘yVwhl
11 Kdwt Md’ tmx=yk
: rgxt tmx tyr’V
12 Mkyhl’ hwhyl wmlVw wrdn
: ’rwml yV wlybwy wybybs=lk
13 Mydygn xwr rYby
: Zr’=yklml ’rwn
z‘ : rwmzm Ps’l Nwtydy=l‘ xYnml
2 hq‘Y’w Myhl’=l’ ylwq
: yl’ Nyz’hw Myhl’=l’ ylwq
3 ytVrd ynd’ ytrY Mwyb
gwpt ’lw hrgn hlyl ydy
: yVpn Mxnh hn’m
4 hymh’w Myhl’ hrkz’
: hls yxwr PT‘ttw hxyV’
5 yny‘ twrmV tzx’
: rbd’ ’lw ytm‘pn
6 Mdqm Mymy ytbVx
: Mymlw‘ twnV
7 hlylb ytnygn hrkz’
: yxwr Vpxyw hxyV’ ybbl=M‘
8 ynd’ xnzy Mymlw‘lh
: dw‘ twYrl Pysy=’lw
9 wdsx xYnl sp’h
rmg
634 Mylht 77. 10–78. 4
: rdw rdl rm’ rmg
l’ twnx xkVh 10
: hls wymxr P’b Zpq=M’
’yh ytwlx rm’w 11
: Nwyl‘ Nymy twnV
hy=yll‘m rykz’ 12
: K’lp Mdqm hrkz’=yk
Kl‘p=lkb ytyghw 13
: hxyV’ Kytwlyl‘bw
Kkrd Vdqb Myhl’ 14
: Myhl’k lwdg l’=ym
’lp hV‘ l’h ht’ 15
: Kz‘ Mym‘b t‘dwh
Km‘ ‘wrzb tl’g 16
: hls Pswyw bq‘y=ynb
Myhl’ Mym Kw’r 17
wlyxy Mym Kw’r
: twmht wzgry P’
twb‘ Mym wmrz 18
MyqxV wntn lwq
: wklhty KyYYx=P’
lglgb Km‘r lwq 19
lbt Myqrb wry’h
: Zr’h V‘rtw hzgr
Mybr Mymb KylybVw Kkrd Myb 20
: w‘dn ’l Kytwbq‘w
Km‘ N’Yk tyxn 21
: Nrh’w hVm=dyb
Ps’l lykVm x‘
ytrwt ym‘ hnyz’h
: yp=yrm’l Mknz’ wTh
yp lVmb hxtp’ 2
: Mdq=ynm twdyx h‘yb’
M‘dnw wn‘mV rV’ 3
: wnl=wrps wnytwb’w
Nwrx’ rwdl Mhynbm dxkn ’l 4
hwhy twlht Myrpsm
: hV‘ rV’ wytw’lpnw wzwz‘w
Mqyw
78. 5–20 yVylV rps 635
5 bq‘yb twd‘ Mqyw
l’rVyb MV hrwtw
wnytwb’=t’ hwY rV’
: Mhynbl M‘ydwhl
6 wdlwy Mynb Nwrx’ rwd w‘dy N‘ml
: Mhynbl wrpsyw wmqy
7 Mlsk Myhl’b wmyVyw
l’=yll‘m wxkVy ’lw
: wrYny wytwYmw
8 hrmw rrws rwd Mtwb’k wyhy ’lw
wbl Nykh=’l rwd
: wxwr l’=t’ hnm’n=’lw
9 tVq=ymwr yqVwn Myrp’=ynb
: brq Mwyb wkph
10 Myhl’ tyrb wrmV ’l
: tkll wn’m wtrwtbw
11 wytwlyl‘ wxkVyw
: M’rh rV’ wytw’lpnw
12 ’lp hV‘ Mtwb’ dgn
: N‘Y=hdV MyrYm Zr’b
13 Mryb‘yw My ‘qb
: dn=wmk Mym=bYyw
14 Mmwy Nn‘b Mxnyw
: V’ rw’b hlylh=lkw
15 rbdmb MyrY ‘qby
: hbr twmhtk qVyw
16 ‘lsm Mylzwn ’Ywyw
: Mym twrhnk drwyw
17 wl=’Txl dw‘ wpyswyw
: hyYb Nwyl‘ twrml
18 Mbblb l’=wsnyw
: MVpnl lk’=l’Vl
19 wrm’ Myhl’b wrbdyw
: rbdmb NxlV Kr‘l l’ lkwyh
20 Mym wbwzyw rwY=hkh Nh
wpTVy Mylxnw
tt lkwy Mxl=Mgh
: wm‘l r’V Nyky=M’
Nkl
636 Mylht 78. 21–38
rb‘tyw hwhy ‘mV Nkl 21
bq‘yb hqVn V’w
: l’rVyb hl‘ P’=Mgw
Myhl’b wnym’h ’l yk 22
: wt‘wVyb wxTb ’lw
l‘mm MyqxV wYyw 23
: xtp MymV ytldw
lk’l Nm Mhyl‘ rTmyw 24
: wml Ntn MymV=Ngdw
Vy’ lk’ Myryb’ Mxl 25
: ‘bVl Mhl xlV hdyY
MymVb Mydq ‘sy 26
: Nmyt wz‘b ghnyw
r’V rp‘k Mhyl‘ rTmyw 27
: Pnk Pw‘ Mymy lwxkw
whnxm brqb lpyw 28
: wytnkVml bybs
d’m w‘bVyw wlk’yw 29
: Mhl ’by Mtw’tw
Mtw’tm wrz=’l 30
: Mhypb Mlk’ dw‘
Mhb hl‘ Myhl’ P’w 31
MhynmVmb grhyw
: ‘yrkh l’rVy yrwxbw
dw‘=w’Tx t’z=lkb 32
: wytw’lpnb wnym’h ’lw
Mhymy lbhb=lkyw 33
: hlhbb MtwnVw
whwVrdw Mgrh=M’ 34
: l’=wrxVw wbVw
MrwY Myhl’=yk wrkzyw 35
: Ml’g Nwyl‘ l’w
Mhypb whwtpyw 36
: wl=wbzky MnwVlbw
wm‘ Nwkn=’l Mblw 37
: wtyrbb wnm’n ’lw
sŘ 11 Mwxr ’whw 38
tyxVy=’lw Nw‘ rpky
hbrhw
78. 39–55 yVylV rps 637
wp’ byVhl hbrhw
: wtmx=lk ry‘y=’lw
39 hmh rVb=yk rkzyw
: bwVy ’lw Klwh xwr
40 rbdmb whwrmy hmk
: NwmyVyb whwbyY‘y
41 l’ wsnyw wbwVyw
: wwth l’rVy Vwdqw
42 wdy=t’ wrkz=’l
: rY=ynm Mdp=rV’ Mwy
43 : N‘Y=hdVb wytpwmw wytwt’ MyrYmb MV=rV’
44 Mhyr’y Mdl Kphyw
: NwytVy=lb Mhylznw
45 Mlk’yw br‘ Mhb xlVy
: MtyxVtw ‘drpYw
46 Mlwby lysxl Ntyw
: hbr’l M‘ygyw
47 Mnpg drbb grhy
: lmnxb MtwmqVw
48 Mry‘b drbl rgsyw
: MypVrl Mhynqmw
49 wp’ Nwrx Mb=xlVy
hrYw M‘zw hrb‘
: My‘r yk’lm txlVm
50 wp’l bytn slpy
MVpn twmm KVx=’l
: rygsh rbdl Mtyxw
51 MyrYmb rwkb=lk Kyw
: Mx=ylh’b Mynw’ tyV’r
52 wm‘ N’Yk ‘syw
: rbdmb rd‘k Mghnyw
53 wdxp ’lw xTbl Mxnyw
: Myh hsk Mhybyw’=t’w
54 wVdq lwbg=l’ M’ybyw
: wnymy htnq hz=rh
55 Mywg Mhynpm Vrgyw
hlxn lbxb Mlypyw
: l’rVy yTbV Mhylh’b NkVyw
wsnyw
638 Mylht 78. 56–79. 1
Nwyl‘ Myhl’=t’ wrmyw wsnyw 56
: wrmV ’l wytwd‘w
Mtwb’k wdgbyw wgsyw 57
: hymr tVqk wkphn
Mtwmbb whwsy‘kyw 58
: whw’ynqy Mhylyspbw
rb‘tyw Myhl’ ‘mV 59
: l’rVyb d’m s’myw
wlV NkVm VTyw 60
: Md’b NkV lh’
wz‘ ybVl Ntyw 61
: rY=dyb wtr’ptw
wm‘ brxl rgsyw 62
: rb‘th wtlxnbw
V’=hlk’ wyrwxb 63
: wllwh ’l wytlwtbw
wlpn brxb wynhk 64
: hnykbt ’l wytnml’w
ynd’ NVyk Zqyw 65
: Nyym Nnwrtm rwbgk
rwx’ wyrY=Kyw 66
: wml Ntn Mlw‘ tprx
Pswy lh’b s’myw 67
: rxb ’l Myrp’ TbVbw
hdwhy TbV=t’ rxbyw 68
: bh’ rV’ NwyY rh=t’
wVdqm Mymr=wmk Nbyw 69
: Mlw‘l hdsy Zr’k
wdb‘ dwdb rxbyw 70
: N’Y t’lkmm whxqyw
w’ybh twl‘ rx’m 71
wm‘ bq‘yb tw‘rl
: wtlxn l’rVybw
wbbl Mtk M‘ryw 72
: Mxny wypk twnwbtbw
Ps’l rwmzm T‘
Ktlxnb Mywg w’b Myhl’
KVdq lkyh=t’ w’mT
wmV
79. 2–80. 5 yVylV rps 639
: Myy‘l MlVwry=t’ wmV
2 MymVh Pw‘l lk’m Kydb‘ tlbn=t’ wntn
: Zr’=wtyxl Kydysx rVb
3 Mymk Mmd wkpV
: rbwq Ny’w MlVwry twbybs
4 wnynkVl hprx wnyyh
: wnytwbybsl slqw g‘l
5 xYnl Pn’t hwhy hm=d‘
: Kt’nq V’=wmk r‘bt
6 Kw‘dy=’l rV’ Mywgh=l’ Ktmx KpV
: w’rq ’l KmVb rV’ twklmm=l‘w
7 bq‘y=t’ lk’ yk
: wmVh whwn=t’w
8 MynV’r tnw‘ wnl=rkzt=l’
Kymxr wnwmdqy rhm
: d’m wnwld yk
9 KmV=dwbk rbd=l‘ wn‘Vy yhl’ wnrz‘
: KmV N‘ml wnyt’Tx=l‘ rpkw wnlyYhw
10 Mhyhl’ hy’ Mywgh wrm’y hml
wnyny‘l Myygb ‘dwy
: KwpVh Kydb‘=Md tmqn
11 rys’ tqn’ Kynpl ’wbt
: htwmt ynb rtwh K‘wrz ldgk
12 Mqyx=l’ Myt‘bV wnynkVl bVhw
: ynd’ Kwprx rV’ Mtprx
13 Kty‘rm N’Yw Km‘ wnxn’w
Mlw‘l Kl hdwn
: Ktlht rpsn rdw rdl
p : rwmzm Ps’l twd‘ MynVV=l’ xYnml
2 hnyz’h l’rVy h‘r
Pswy N’Yk ghn
: h‘ypwh Mybwrkh bVy
3 hVnmw Nmynbw Myrp’ ynpl
Ktrwbg=t’ hrrw‘
: wnl ht‘Vyl hklw
4 wnbyVh Myhl’
: h‘Vwnw Kynp r’hw
5 tw’bY Myhl’ hwhy
ytm=d‘
640 Mylht 80. 6–81. 4
: Km‘ tlptb tnV‘ ytm=d‘
h‘md Mxl Mtlk’h 6
: VylV tw‘mdb wmqVtw
wnynkVl Nwdm wnmyVt 7
: wml=wg‘ly wnyby’w
wnbyVh tw’bY Myhl’ 8
: h‘Vwnw Kynp r’hw
‘yst MyrYmm Npg 9
: h‘Ttw Mywg Vrgt
hynpl tynp 10
: Zr’=’lmtw hyVrV VrVtw
hlY Myrh wsk 11
: l’=yzr’ hypn‘w
My=d‘ hryYq xlVt 12
: hytwqnwy rhn=l’w
hyrdg tYrp hml 13
: Krd yrb‘=lk hwr’w
r‘ym ryzx hnmsrky 14
: hn‘ry ydV zyzw
’n bwV tw’bY Myhl’ 15
h’rw MymVm Tbh
: t’z Npg dqpw
Knymy h‘Tn=rV’ hnkw 16
: Kl htYm’ Nb=l‘w
hxwsk V’b hprV 17
: wdb’y Kynp tr‘gm
Knymy Vy’=l‘ Kdy=yht 18
: Kl tYm’ Md’=Nb=l‘
Kmm gwsn=’lw 19
: ’rqn KmVbw wnyxt
wnbyVh tw’bY Myhl’ hwhy 20
: h‘Vwnw Kynp r’h
: Ps’l tytgh=l‘ xYnml ’p
wnzw‘ Myhl’l wnynrh 2
: bq‘y yhl’l w‘yrh
Pt=wntw hrmz=w’V 3
: lbn=M‘ My‘n rwnk
rpwV Vdxb w‘qt 4
hskb
81. 5–82. 4 yVylV rps 641
: wngx Mwyl hskb
5 ’wh l’rVyl qx yk
: bq‘y yhl’l TpVm
6 wmV Pswhyb twd‘
MyrYm Zr’=l‘ wt’Yb
: ‘mV’ yt‘dy=’l tpV
7 wmkV lbsm ytwrysh
: hnrb‘t dwdm wypk
8 KYlx’w t’rq hrYb
M‘r rtsb Kn‘’
: hls hbyrm ym=l‘ Knxb’
9 Kb hdy‘’w ym‘ ‘mV
: yl=‘mVt=M’ l’rVy
10 rz l’ Kb hyhy=’l
: rkn l’l hwxtVt ’lw
11 Kyhl’ hwhy ykn’
MyrYm Zr’m Kl‘mh
: wh’lm’w Kyp=bxrh
12 ylwql ym‘ ‘mV=’lw
: yl hb’=’l l’rVyw
13 Mbl twryrVb whxlV’w
: MhytwY‘wmb wkly
14 yl ‘mV ym‘ wl
: wklhy ykrdb l’rVy
15 ‘ynk’ Mhybyw’ T‘mk
: ydy byV’ MhyrY l‘w
16 wl=wVxky hwhy y’nVm
: Mlw‘l Mt‘ yhyw
17 hTx blxm whlyk’yw
: K‘ybV’ Vbd rwYmw
bp Ps’l rwmzm
l’=td‘b bYn Myhl’
: TpVy Myhl’ brqb
2 lw‘=wTpVt ytm=d‘
: hls=w’Vt My‘Vr ynpw
3 Mwtyw ld=wTpV
: wqydYh Vrw yn‘
4 Nwyb’w ld=wTlp
dym
642 Mylht 82. 5–83. 15
: wlyYh My‘Vr dym
wnyby ’lw w‘dy ’l 5
wklhty hkVxb
: Zr’ ydswm=lk wTwmy
Mt’ Myhl’ ytrm’ yn’ 6
: Mklk Nwyl‘ ynbw
Nwtwmt Md’k Nk’ 7
: wlpt MyrVh dx’kw
Zr’h hTpV Myhl’ hmwq 8
: Mywgh=lkb lxnt ht’=yk
: Ps’l rwmzm ryV gp
Kl=ymd=l’ Myhl’ 2
: l’ TqVt=l’w Vrxt=l’
Nwymhy Kybyw’ hnh=yk 3
: V’r w’Vn Ky’nVmw
dws wmyr‘y Km‘=l‘ 4
: KynwpY=l‘ wY‘ytyw
ywgm Mdyxknw wkl wrm’ 5
: dw‘ l’rVy=MV rkzy=’lw
wdxy bl wY‘wn yk 6
: wtrky tyrb Kyl‘
Myl’‘mVyw Mwd’ ylh’ 7
: Myrghw b’wm
qlm‘w Nwm‘w lbg 8
: rwY ybVy=M‘ tVlp
Mm‘ hwln rwV’=Mg 9
: hls Twl=ynbl ‘wrz wyh
Nydmk Mhl=hV‘ 10
: NwVyq lxnb Nybyk ’rsysk
r’d=Ny‘b wdmVn 11
: hmd’l Nmd wyh
b’zkw br‘k wmbydn wmtyV 12
: wmkysn=lk ‘nmlYkw xbzkw
wnl hVryn wrm’ rV’ 13
: Myhl’ tw’n t’
lglgk wmtyV yhl’ 14
: xwr=ynpl Vqk
r‘y=r‘bt V’k 15
hbhlkw
83. 16–84. 12 yVylV rps 643
: Myrh Thlt hbhlkw
16 Kr‘sb Mpdrt Nk
: Mlhbt Ktpwsbw
17 Nwlq Mhynp ’lm
: hwhy KmV wVqbyw
18 d‘=yd‘ wlhbyw wVby
: wdb’yw wrpxyw
19 Kdbl hwhy KmV ht’=yk w‘dyw
: Zr’h=lk=l‘ Nwyl‘
dp : rwmzm xrq=ynbl tytgh=l‘ xYnml
2 KytwnkVm twdydy=hm
: tw’bY hwhy
3 hwhy twrYxl yVpn htlk=Mgw hpskn
: yx=l’ l’ wnnry yrVbw ybl
4 tyb h’Ym rwpY=Mg
hl Nq rwrdw
hyxrp’ htV=rV’
tw’bY hwhy Kytwxbzm=t’
: yhl’w yklm
5 Ktyb ybVwy yrV’
: hls Kwllhy dw‘
6 Kb wl=zw‘ Md’ yrV’
: Mbblb twlsm
7 ’kbh qm‘b yrb‘
whwtyVy Ny‘m
: hrwm hT‘y twkrb=Mg
8 lyx=l’ lyxm wkly
: NwyYb Myhl’=l’ h’ry
9 ytlpt h‘mV tw’bY Myhl’ hwhy
: hls bq‘y yhl’ hnyz’h
10 Myhl’ h’r wnngm
: KxyVm ynp Tbhw
11 Pl’m KyrYxb Mwy=bwT yk
yhl’ tybb Ppwtsh ytrxb
: ‘Vr=ylh’b rwdm
12 Myhl’ hwhy Ngmw VmV yk
hwhy Nty dwbkw Nx
: Mymtb Myklhl bwT=‘nmy ’l
hwhy
644 Mylht 84. 13–86. 3
sŘ 12 tw’bY hwhy 13
: Kb xTb Md’ yrV’
: rwmzm xrq=ynbl xYnml hp
KYr’ hwhy tyYr 2
: bq‘y twbV tbV
Km‘ Nw‘ t’Vn 3
: hls Mt’Tx=lk tysk
Ktrb‘=lk tps’ 4
: Kp’ Nwrxm twbyVh
wn‘Vy yhl’ wnbwV 5
: wnm‘ Ks‘k rphw
wnb=Pn’t Mlw‘lh 6
: rdw rdl Kp’ KVmt
wnyxt bwVt ht’=’lh 7
: Kb=wxmVy Km‘w
Kdsx hwhy wn’rh 8
: wnl=Ntt K‘Vyw
hwhy l’h rbdy=hm h‘mV’ 9
wydysx=l’w wm‘=l’ MwlV rbdy yk
: hlskl wbwVy=l’w
w‘Vy wy’ryl bwrq K’ 10
: wnYr’b dwbk NkVl
wVgpn tm’w=dsx 11
: wqVn MwlVw qdY
xmYt Zr’m tm’ 12
: PqVn MymVm qdYw
bwTh Nty hwhy=Mg 13
: hlwby Ntt wnYr’w
Klhy wynpl qdY 14
: wym‘p Krdl MVyw
dwdl hlpt wp
ynn‘ Knz’ hwhy=hTh
: yn’ Nwyb’w yn‘=yk
yn’ dysx=yk yVpn hrmV 2
yhl’ ht’ Kdb‘ ‘Vwh
: Kyl’ xTwbh
ynd’ ynnx 3
: Mwyh=lk ’rq’ Kyl’=yk
xmV
86. 4–87. 4 yVylV rps 645
4 Kdb‘ Vpn xmV
: ’V’ yVpn ynd’ Kyl’=yk
5 xlsw bwT ynd’ ht’=yk
: Ky’rq=lkl dsx=brw
6 ytlpt hwhy hnyz’h
: ytwnwnxt lwqb hbyVqhw
7 K’rq’ ytrY Mwyb
: ynn‘t yk
8 ynd’ Myhl’b Kwmk=Ny’
: KyV‘mk Ny’w
9 tyV‘ rV’ Mywg=lk
ynd’ Kynpl wwxtVyw w’wby
: KmVl wdbkyw
10 tw’lpn hV‘w ht’ lwdg=yk
: Kdbl Myhl’ ht’
11 Ktm’b Klh’ Kkrd hwhy ynrwh
: KmV h’ryl ybbl dxy
12 ybbl=lkb yhl’ ynd’ Kdw’
: Mlw‘l KmV hdbk’w
13 yl‘ lwdg Kdsx=yk
: hytxt lw’Vm yVpn tlYhw
14 yl‘ wmq Mydz Myhl’
yVpn wVqb MyYyr‘ td‘w
: Mdgnl KwmV ’lw
15 Nwnxw Mwxr=l’ ynd’ ht’w
: tm’w dsx=brw Myp’ Kr’
16 ynnxw yl’ hnp
Kdb‘l Kz‘=hnt
: Ktm’=Nbl h‘yVwhw
17 hbwTl tw’ ym‘=hV‘
wVbyw y’nV w’ryw
: yntmxnw yntrz‘ hwhy ht’=yk
zp : Vdq=yrrhb wtdwsy ryV rwmzm xrq=ynbl
2 NwyY yr‘V hwhy bh’
: bq‘y twnkVm lkm
3 Kb rbdm twdbkn
: hls Myhl’h ry‘
4 y‘dyl lbbw bhr rykz’
hnh
646 Mylht 87. 5–88. 13
Vwk=M‘ rwYw tVlp hnh
: MV=dly hz
rm’y NwyYlw 5
hb=dly Vy’w Vy’
: Nwyl‘ hnnwky ’whw
Mym‘ bwtkb rpsy hwhy 6
: hls MV=dly hz
Myllxk MyrVw 7
: Kb yny‘m=lk
Nmyhl lykVm twn‘l tlxm=l‘ xYnml xrq ynbl rwmzm ryV xp
: yxrz’h
yt‘wVy yhl’ hwhy 2
: Kdgn hlylb ytq‘Y=Mwy
ytlpt Kynpl ’wbt 3
: ytnrl Knz’=hTh
yVpn tw‘rb h‘bV=yk 4
: w‘ygh lw’Vl yyxw
rwb ydrwy=M‘ ytbVxn 5
: ly’=Ny’ rbgk ytyyh
yVpx Mytmb 6
rbq ybkV Myllx wmk
dw‘ Mtrkz ’l rV’
: wrzgn Kdym hmhw
twytxt rwbb yntV 7
: twlYmb MykVxmb
Ktmx hkms yl‘ 8
: hls tyn‘ KyrbVm=lkw
ynmm y‘dym tqxrh 9
wml twb‘wt yntV
: ’Y’ ’lw ’lk
yn‘=ynm hb’d yny‘ 10
Mwy=lkb hwhy Kyt’rq
: ypk Kyl’ ytxTV
’lp=hV‘t Mytmlh 11
: hls Kwdwy wmwqy My’pr=M’
Kdsx rbqb rpsyh 12
: Nwdb’b Ktnwm’
K’lp KVxb ‘dwyh 13
KtqdYw
88. 14–89. 13 yVylV rps 647
: hyVn Zr’b KtqdYw
14 yt‘wV hwhy Kyl’ yn’w
: Kmdqt ytlpt rqbbw
15 yVpn xnzt hwhy hml
: ynmm Kynp rytst
16 r‘nm ‘wgw yn’ yn‘
: hnwp’ Kym’ yt’Vn
17 Kynwrx wrb‘ yl‘
: yntwtmY Kytw‘b
18 Mwyh=lk Mymk ynwbs
: dxy yl‘ wpyqh
19 ‘rw bh’ ynmm tqxrh
: KVxm y‘dym
Tp : yxrz’h Nty’l lykVm
2 hryV’ Mlw‘ hwhy ydsx
: ypb Ktnwm’ ‘ydw’ rdw rdl
3 hnby dsx Mlw‘ ytrm’=yk
: Mhb Ktnwm’ Nkt MymV
4 yryxbl tyrb ytrk
: ydb‘ dwdl yt‘bVn
5 K‘rz Nyk’ Mlw‘=d‘
: hls K’sk rwdw=rdl ytynbw
6 hwhy K’lp MymV wdwyw
: MyVdq lhqb Ktnwm’=P’
7 hwhyl Kr‘y qxVb ym yk
: Myl’ ynbb hwhyl hmdy
8 hbr MyVdq=dwsb Zr‘n l’
: wybybs=lk=l‘ ’rwnw
9 tw’bY yhl’ hwhy
hy Nysx Kwmk=ym
: Kytwbybs Ktnwm’w
10 Myh tw’gb lVwm ht’
: MxbVt ht’ wylg ’wVb
11 bhr llxk t’kd ht’
: Kybyw’ trzp Kz‘ ‘wrzb
12 Zr’ Kl=P’ MymV Kl
: Mtdsy ht’ h’lmw lbt
13 Mt’rb ht’ Nymyw NwpY
rwbt
648 Mylht 89. 14–31
: wnnry KmVb Nwmrxw rwbt
hrwbg=M‘ ‘wrz Kl 14
: Knymy Mwrt Kdy z‘t
K’sk Nwkm TpVmw qdY 15
: Kynp wmdqy tm’w dsx
h‘wrt y‘dwy M‘h yrV’ 16
: Nwklhy Kynp=rw’b hwhy
Mwyh=lk Nwlygy KmVb 17
: wmwry KtqdYbw
ht’ wmz‘ tr’pt=yk 18
: wnnrq Myrt KnwYrbw
wnngm hwhyl yk 19
: wnklm l’rVy Vwdqlw
rm’tw Kydysxl Nwzxb=trbd z’ 20
rwbg=l‘ rz‘ ytywV
: M‘m rwxb ytwmyrh
ydb‘ dwd yt’Ym 21
: wytxVm yVdq NmVb
wm‘ Nwkt ydy rV’ 22
: wnYm’t y‘wrz=P’
wb byw’ ’Vy=’l 23
: wnn‘y ’l hlw‘=Nbw
wyrY wynpm ytwtkw 24
: Pwg’ wy’nVmw
wm‘ ydsxw ytnwm’w 25
: wnrq Mwrt ymVbw
wdy Myb ytmVw 26
: wnymy twrhnbw
ht’ yb’ yn’rqy ’wh 27
: yt‘wVy rwYw yl’
whnt’ rwkb yn’=P’ 28
: Zr’=yklml Nwyl‘
ydsx wl=rwmV’ Mlw‘l 29
: wl tnm’n ytyrbw
w‘rz d‘l ytmVw 30
: MymV ymyk w’skw
ytrwt wynb wbz‘y=M’ 31
: Nwkly ’l yTpVmbw
ytqx=M’
89. 32–50 yVylV rps 649
32 wllxy ytqx=M’
: wrmVy ’l ytwYmw
33 M‘Vp TbVb ytdqpw
: Mnw‘ My‘gnbw
34 wm‘m ryp’=’l ydsxw
: ytnwm’b rqV’ ’lw
35 ytyrb llx’=’l
: hnV’ ’l ytpV ’Ywmw
36 yVdqb yt‘bVn tx’
: bzk’ dwdl=M’
37 hyhy Mlw‘l w‘rz
: ydgn VmVk w’skw
38 Mlw‘ Nwky xryk
: hls Nm’n qxVb d‘w
39 s’mtw txnz ht’w
: KxyVm=M‘ trb‘th
40 Kdb‘ tyrb htr’n
: wrzn Zr’l tllx
41 wytrdg=lk tYrp
: htxm wyrYbm tmV
42 Krd yrb‘=lk whsV
: wynkVl hprx hyh
43 wyrY Nymy twmyrh
: wybyw’=lk txmVh
44 wbrx rwY byVt=P’
: hmxlmb wtmyqh ’lw
45 wrhTm tbVh
: htrgm Zr’l w’skw
46 wymwl‘ ymy trYqh
: hls hVwb wyl‘ tyT‘h
47 xYnl rtst hwhy hm=d‘
: Ktmx V’=wmk r‘bt
48 dlx=hm yn’=rkz
: Md’=ynb=lk t’rb ’wV=hm=l‘
49 twm=h’ry ’lw hyxy rbg ym
: hls lw’V=dym wVpn Tlmy
50 ynd’ MynV’rh Kydsx hy’
: Ktnwm’b dwdl t‘bVn
rkz
650 Mylht 89. 51–90. 12
Kydb‘ tprx ynd’ rkz 51
: Mym‘ Mybr=lk yqyxb yt’V
hwhy Kybyw’ wprx rV’ 52
: KxyVm twbq‘ wprx rV’
Mlw‘l hwhy Kwrb 53
: Nm’w Nm’

y‘ybr rps
Myhl’h=Vy’ hVml hlpt Y
: rdw rdb wnl tyyh ht’ Nw‘m ynd’
wdly Myrh MrTb 2
lbtw Zr’ llwxtw
: l’ ht’ Mlw‘=d‘ Mlw‘mw
’kd=d‘ Vwn’ bVt 3
: Md’=ynb wbwV rm’tw
Kyny‘b MynV Pl’ yk 4
rb‘y yk lwmt’ Mwyk
: hlylb hrwmV’w
wyhy hnV Mtmrz 5
: Plxy ryYxk rqbb
Plxw ZyYy rqbb 6
: Vbyw llwmy br‘l
Kp’b wnylk=yk 7
: wnlhbn Ktmxbw
Kdgnl wnytnw‘ tV 8
: Kynp rw’ml wnml‘
Ktrb‘b wnp wnymy=lk yk 9
: hgh=wmk wnynV wnylk
hnV My‘bV Mhb wnytwnV=ymy 10
hnV MynwmV trwbgb M’w
Nw’w lm‘ Mbhrw
: hp‘nw Vyx zg=yk
Kp’ z‘ ‘dwy=ym 11
: Ktrb‘ Kt’rykw
‘dwh Nk wnymy twnml 12
: hmkx bbl ’bnw
hbwV
90. 13–91. 13 y‘ybr rps 651
13 ytm=d‘ hwhy hbwV
: Kydb‘=l‘ Mxnhw
14 Kdsx rqbb wn‘bV
: wnymy=lkb hxmVnw hnnrnw
15 wntyn‘ twmyk wnxmV
: h‘r wny’r twnV
16 Kl‘p Kydb‘=l’ h’ry
: Mhynb=l‘ Krdhw
17 wnyl‘ wnyhl’ ynd’ M‘n yhyw sŘ 13
wnyl‘ hnnwk wnydy hV‘mw
: whnnwk wnydy hV‘mw
’Y Nwyl‘ rtsb bVy
: Nnwlty ydV lYb
2 ytdwYmw ysxm hwhyl rm’
: wb=xTb’ yhl’
3 Vwqy xpm KlyYy ’wh yk
: twwh rbdm
4 Kl Ksy wtrb’b
hsxt wypnk=txtw
: wtm’ hrxsw hnY
5 hlyl dxpm ’ryt=’l
: Mmwy Pw‘y Zxm
6 Klhy lp’b rbdm
: MyrhY dwVy bTqm
7 Pl’ KdYm lpy
Knymym hbbrw
: Vgy ’l Kyl’
8 Tybt Kyny‘b qr
: h’rt My‘Vr tmlVw
9 ysxm hwhy ht’=yk
: Knw‘m tmV Nwyl‘
10 h‘r Kyl’ hn’t=’l
: Klh’b brqy=’l ‘gnw
11 Kl=hwYy wyk’lm yk
: Kykrd=lkb KrmVl
12 Knw’Vy Mypk=l‘
: Klgr Nb’b Pgt=Np
13 Krdt Ntpw lxV=l‘
smrt
652 Mylht 91. 14–92. 15
: Nyntw rypk smrt
whTlp’w qVx yb yk 14
: ymV ‘dy=yk whbgV’
whn‘’w yn’rqy 15
hrYb ykn’=wm‘
: whdbk’w whYlx’
wh‘ybV’ Mymy Kr’ 16
: yt‘wVyb wh’r’w
: tbVh Mwyl ryV rwmzm bY
hwhyl twdhl bwT 2
: Nwyl‘ KmVl rmzlw
Kdsx rqbb dyghl 3
: twlylb Ktnwm’w
lbn=yl‘w rwV‘=yl‘ 4
: rwnkb Nwygh yl‘
Kl‘pb hwhy yntxmV yk 5
: Nnr’ Kydy yV‘mb
hwhy KyV‘m wldg=hm 6
: KytbVxm wqm‘ d’m
‘dy ’l r‘b=Vy’ 7
: t’z=t’ Nyby=’l lyskw
bV‘=wmk My‘Vr xrpb 8
Nw’ yl‘p=lk wYyYyw
: d‘=yd‘ MdmVhl
: hwhy Ml‘l Mwrm ht’w 9
hwhy Kyby’ hnh yk 10
wdb’y Kyby’ hnh=yk
: Nw’ yl‘p=lk wdrpty
ynrq My’rk Mrtw 11
: Nn‘r NmVb ytlb
yrwVb yny‘ Tbtw 12
: ynz’ hn‘mVt My‘rm yl‘ Mymqb
xrpy rmtk qydY 13
: hgVy Nwnblb zr’k
hwhy tybb MylwtV 14
: wxyrpy wnyhl’ twrYxb
hbyVb Nwbwny dw‘ 15
: wyhy Mynn‘rw MynVd
dyghl
92. 16–94. 11 y‘ybr rps 653
16 hwhy rVy=yk dyghl
: wb htl‘=’lw yrwY
gY Vbl tw’g Klm hwhy
rz’th z‘ hwhy Vbl
: Twmt=lb lbt Nwkt=P’
2 z’m K’sk Nwkn
: ht’ Mlw‘m
3 hwhy twrhn w’Vn
Mlwq twrhn w’Vn
: Mykd twrhn w’Vy
4 Mybr Mym twlqm
My=yrbVm Myryd’
: hwhy Mwrmb ryd’
5 d’m wnm’n Kytd‘
Vdq=hw’n Ktybl
: Mymy Kr’l hwhy
dY hwhy twmqn=l’
: ‘ypwh twmqn l’
2 Zr’h TpV ’Vnh
: My’g=l‘ lwmg bVh
3 hwhy My‘Vr ytm=d‘
: wzl‘y My‘Vr ytm=d‘
4 qt‘ wrbdy w‘yby
: Nw’ yl‘p=lk wrm’ty
5 w’kdy hwhy Km‘
: wn‘y Ktlxnw
6 wgrhy rgw hnml’
: wxYry Mymwtyw
7 hy=h’ry ’l wrm’yw
: bq‘y yhl’ Nyby=’lw
8 M‘b Myr‘b wnyb
: wlykVt ytm Mylyskw
9 ‘mVy ’lh Nz’ ‘Tnh
: Tyby ’lh Ny‘ rYy=M’
10 xykwy ’lh Mywg rsyh
: t‘d Md’ dmlmh
11 Md’ twbVxm ‘dy hwhy
: lbh hmh=yk
yrV’
654 Mylht 94. 12–95. 7
hy wnrsyt=rV’ rbgh yrV’ 12
: wndmlt Ktrwtmw
‘r ymym wl TyqVhl 13
: txV ‘Vrl hrky d‘
wm‘ hwhy VTy=’l yk 14
: bz‘y ’l wtlxnw
TpVm bwVy qdY=d‘=yk 15
: bl=yrVy=lk wyrx’w
My‘rm=M‘ yl Mwqy=ym 16
: Nw’ yl‘p=M‘ yl bYyty=ym
yl htrz‘ hwhy ylwl 17
: yVpn hmwd hnkV T‘mk
ylgr hTm ytrm’=M’ 18
: ynd‘sy hwhy Kdsx
ybrqb yp‘rV brb 19
: yVpn w‘V‘Vy Kymwxnt
twwh ’sk Krbxyh 20
: qx=yl‘ lm‘ rYy
qydY Vpn=l‘ wdwgy 21
: w‘yVry yqn Mdw
bgVml yl hwhy yhyw 22
: ysxm rwYl yhl’w
Mnw’=t’ Mhyl‘ bVyw 23
MtymYy Mt‘rbw
: wnyhl’ hwhy MtymYy
hwhyl hnnrn wkl hY
: wn‘Vy rwYl h‘yrn
hdwtb wynp hmdqn 2
: wl ‘yrn twrmzb
hwhy lwdg l’ yk 3
: Myhl’=lk=l‘ lwdg Klmw
Zr’=yrqxm wdyb rV’ 4
: wl Myrh twp‘wtw
whV‘ ’whw Myh wl=rV’ 5
: wrYy wydy tVbyw
h‘rknw hwxtVn w’b 6
: wnV‘ hwhy=ynpl hkrbn
wnyhl’ ’wh yk 7
wnxn’w
95. 8–96. 13 y‘ybr rps 655
wdy N’Yw wty‘rm M‘ wnxn’w
: w‘mVt wlqb=M’ Mwyh
8 hbyrmk Mkbbl wVqt=l’
: rbdmb hsm Mwyk
9 Mkytwb’ ynwsn rV’
: yl‘p w’r=Mg ynwnxb
10 rwdb Twq’ hnV My‘br’
Mh bbl y‘t M‘ rm’w
: ykrd w‘dy=’l Mhw
11 yp’b yt‘bVn=rV’
: ytxwnm=l’ Nw’by=M’
wY Vdx ryV hwhyl wryV
: Zr’h=lk hwhyl wryV
2 wmV wkrb hwhyl wryV
: wt‘wVy Mwyl=Mwym wrVb
3 wdwbk Mywgb wrps
: wytw’lpn Mym‘h=lkb
4 d’m llhmw hwhy lwdg yk
: Myhl’=lk=l‘ ’wh ’rwn
5 Mylyl’ Mym‘h yhl’=lk yk
: hV‘ MymV hwhyw
6 wynpl rdhw=dwh
: wVdqmb tr’ptw z‘
7 Mym‘ twxpVm hwhyl wbh
: z‘w dwbk hwhyl wbh
8 wmV dwbk hwhyl wbh
: wytwrYxl w’bw hxnm=w’V
9 Vdq=trdhb hwhyl wwxtVh
: Zr’h=lk wynpm wlyx
10 Klm hwhy Mywgb wrm’
Twmt=lb lbt Nwkt=P’
: MyrVymb Mym‘ Nydy
11 Zr’h lgtw MymVh wxmVy
: w’lmw Myh M‘ry
12 wb=rV’=lkw ydV zl‘y
: r‘y=yY‘=lk wnnry z’
13 ’b yk hwhy ynpl
Zr’h TpVl ’b yk
lbt=TpVy
656 Mylht 97. 1–98. 4
qdYb lbt=TpVy
: wtnwm’b Mym‘w
Zr’h lgt Klm hwhy zY
: Mybr Myy’ wxmVy
wybybs lpr‘w Nn‘ 2
: w’sk Nwkm TpVmw qdY
Klt wynpl V’ 3
: wyrY bybs Thltw
lbt wyqrb wry’h 4
: Zr’h lxtw ht’r
hwhy ynplm wsmn gnwdk Myrh 5
: Zr’h=lk Nwd’ ynplm
wqdY MymVh wdygh 6
: wdwbk Mym‘h=lk w’rw
lsp ydb‘=lk wVby 7
Mylyl’b Myllhtmh
: Myhl’=lk wl=wwxtVh
NwyY xmVtw h‘mV 8
hdwhy twnb hnlgtw
: hwhy KyTpVm N‘ml
Zr’h=lk=l‘ Nwyl‘ hwhy ht’=yk 9
: Myhl’=lk=l‘ tyl‘n d’m
‘r w’nV hwhy ybh’ 10
wydysx twVpn rmV
: MlyYy My‘Vr dym
qydYl ‘rz rw’ 11
: hxmV bl=yrVylw
hwhyb MyqydY wxmV 12
: wVdq rkzl wdwhw
rwmzm xY
Vdx ryV hwhyl wryV
hV‘ tw’lpn=yk
: wVdq ‘wrzw wnymy wl=h‘yVwh
wt‘wVy hwhy ‘ydwh 2
: wtqdY hlg Mywgh yny‘l
l’rVy tybl wtnwm’w wdsx rkz 3
: wnyhl’ t‘wVy t’ Zr’=ysp’=lk w’r
Zr’h=lk hwhyl w‘yrh 4
wxYp
98. 5–100. 2 y‘ybr rps 657
: wrmzw wnnrw wxYp
5 rwnkb hwhyl wrmz
: hrmz lwqw rwnkb
6 rpwV lwqw twrYYxb
: hwhy Klmh ynpl w‘yrh
7 w’lmw Myh M‘ry
: hb ybVyw lbt
8 Pk=w’xmy twrhn
: wnnry Myrh dxy
9 Zr’h TpVl ’b yk hwhy=ynpl
qdYb lbt=TpVy
: MyrVymb Mym‘w
TY Mym‘ wzgry Klm hwhy
: Zr’h Twnt Mybwrk bVy
2 lwdg NwyYb hwhy
: Mym‘h=lk=l‘ ’wh Mrw
3 ’rwnw lwdg KmV wdwy
: ’wh Vwdq
4 bh’ TpVm Klm z‘w
MyrVym tnnwk ht’
: tyV‘ ht’ bq‘yb hqdYw TpVm
5 wnyhl’ hwhy wmmwr
wylgr Mdhl wwxtVhw
: ’wh Vwdq
6 wmV y’rqb l’wmVw wynhkb Nrh’w hVm
: Mn‘y ’whw hwhy=l’ My’rq
7 Mhyl’ rbdy Nn‘ dwm‘b
: wml=Ntn qxw wytd‘ wrmV
8 Mtyn‘ ht’ wnyhl’ hwhy
Mhl tyyh ’Vn l’
: Mtwlyl‘=l‘ Mqnw
9 wnyhl’ hwhy wmmwr
wVdq rhl wwxtVhw
: wnyhl’ hwhy Vwdq=yk
q hdwtl rwmzm
: Zr’h=lk hwhyl w‘yrh
2 hxmVb hwhy=t’ wdb‘
: hnnrb wynpl w’b
w‘d
658 Mylht 100. 3–102. 3
Myhl’ ’wh hwhy=yk w‘d 3
wnxn’ ’lw wnV‘=’wh
: wty‘rm N’Yw wm‘
hdwtb wyr‘V w’b 4
hlhtb wytrYx
: wmV wkrb wl=wdwh
sŘ 14 wdsx Mlw‘l hwhy bwT=yk 5
: wtnwm’ rdw rd=d‘w
rwmzm dwdl ’q
hryV’ TpVmw=dsx
: hrmz’ hwhy Kl
Mymt Krdb hlykV’ 2
yl’ ’wbt ytm
ybbl=Mtb Klht’
: ytyb brqb
l‘ylb=rbd yny‘ dgnl tyV’=’l 3
yt’nV MyTs=hV‘
: yb qbdy ’l
ynmm rwsy Vq‘ bbl 4
: ‘d’ ’l ‘r
wh‘r rtsb ynVwlm 5
tymY’ wtw’
bbl bxrw Myny‘=hbg
: lkw’ ’l wt’
Zr’=ynm’nb yny‘ 6
ydm‘ tbVl
Mymt Krdb Klh
: yntrVy ’wh
hymr hV‘ ytyb brqb bVy=’l 7
: yny‘ dgnl Nwky=’l MyrqV rbd
Zr’=y‘Vr=lk tymY’ Myrqbl 8
: Nw’ yl‘p=lk hwhy=ry‘m tyrkhl
: wxyV KpVy hwhy ynplw PT‘y=yk yn‘l hlpt bq
ytlpt h‘mV hwhy 2
: ’wbt Kyl’ yt‘wVw
yl rY Mwyb ynmm Kynp rtst=l’ 3
Knz’ yl’=hTh
: ynn‘ rhm ’rq’ Mwyb
wlk=yk
102. 4–22 y‘ybr rps 659
4 ymy NV‘b wlk=yk
: wrxn dq=wmk ytwmY‘w
5 ybl Vbyw bV‘k=hkwh
: ymxl lk’m ytxkV=yk
6 ytxn’ lwqm
: yrVbl ymY‘ hqbd
7 rbdm t’ql ytymd
: twbrx swkk ytyyh
8 hyh’w ytdqV
: gg=l‘ ddwb rwpYk
9 ybyw’ ynwprx Mwyh=lk
: w‘bVn yb yllwhm
10 ytlk’ Mxlk rp’=yk
: ytksm ykbb ywqVw
11 KpYqw Km‘z=ynpm
: ynkylVtw ynt’Vn yk
12 ywTn lYk ymy
: Vby’ bV‘k yn’w
13 bVt Mlw‘l hwhy ht’w
: rdw rdl Krkzw
14 NwyY Mxrt Mwqt ht’
: d‘wm ’b=yk hnnxl t‘=yk
15 hynb’=t’ Kydb‘ wYr=yk
: wnnxy hrp‘=t’w
16 hwhy MV=t’ Mywg w’ryyw
: Kdwbk=t’ Zr’h yklm=lkw
17 NwyY hwhy hnb=yk
: wdwbkb h’rn
18 r‘r‘h tlpt=l’ hnp
: Mtlpt=t’ hzb=’lw
19 Nwrx’ rwdl t’z btkt
: hy=llhy ’rbn M‘w
20 wVdq Mwrmm PyqVh=yk
: Tybh Zr’=l’ MymVm hwhy
21 rys’ tqn’ ‘mVl
: htwmt ynb xtpl
22 hwhy MV NwyYb rpsl
: MlVwryb wtlhtw
Zbqhb
660 Mylht 102. 23–103. 11
wdxy Mym‘ Zbqhb 23
: hwhy=t’ db‘l twklmmw
wxk Krdb hn‘ 24
: ymy rYq
ymy yYxb ynl‘t=l’ yl’ rm’ 25
: KytwnV Myrwd rwdb
tdsy Zr’h Mynpl 26
: MymV Kydy hV‘mw
dm‘t ht’w wdb’y hmh 27
wlby dgbk Mlkw
: wplxyw Mpylxt Vwblk
’wh=ht’w 28
: wmty ’l KytwnVw
wnwkVy Kydb‘=ynb 29
: Nwky Kynpl M‘rzw
dwdl gq
hwhy=t’ yVpn ykrb
: wVdq MV=t’ ybrq=lkw
hwhy=t’ yVpn ykrb 2
: wylwmg=lk yxkVt=l’w
yknw‘=lkl xlsh 3
: yky’lxt=lkl ’prh
ykyyx txVm l’wgh 4
: Mymxrw dsx ykrT‘mh
Kyd‘ bwTb ‘ybVmh 5
: ykyrw‘n rVnk Vdxtt
hwhy twqdY hV‘ 6
: MyqwV‘=lkl MyTpVmw
hVml wykrd ‘ydwy 7
: wytwlyl‘ l’rVy ynbl
hwhy Nwnxw Mwxr 8
: dsx=brw Myp’ Kr’
byry xYnl=’l 9
: rwTy Mlw‘l ’lw
wnl hV‘ wny’Txk ’l 10
: wnyl‘ lmg wnytnw‘k ’lw
Zr’h=l‘ MymV hbgk yk 11
: wy’ry=l‘ wdsx rbg
qxrk
103. 12–104. 6 y‘ybr rps 661
12 br‘mm xrzm qxrk
: wny‘Vp=t’ wnmm qyxrh
13 Mynb=l‘ b’ Mxrk
: wy’ry=l‘ hwhy Mxr
14 wnrYy ‘dy ’wh=yk
: wnxn’ rp‘=yk rwkz
15 wymy ryYxk Vwn’
: ZyYy Nk hdVh ZyYk
16 wnny’w wb=hrb‘ xwr yk
: wmwqm dw‘ wnryky=’lw
17 wy’ry=l‘ Mlw‘=d‘w Mlw‘m hwhy dsxw
: Mynb ynbl wtqdYw
18 wtyrb yrmVl
: MtwV‘l wydqp yrkzlw
19 w’sk Nykh MymVb hwhy
: hlVm lkb wtwklmw
20 wyk’lm hwhy wkrb
wrbd yV‘ xk yrbg
: wrbd lwqb ‘mVl
21 wy’bY=lk hwhy wkrb
: wnwYr yV‘ wytrVm
22 wyV‘m=lk hwhy wkrb
wtlVmm twmqm=lkb
: hwhy=t’ yVpn ykrb
dq hwhy=t’ yVpn ykrb
d’m tldg yhl’ hwhy
: tVbl rdhw dwh
2 hmlVk rw’=hT‘
: h‘yryk MymV hTwn
3 wytwyl‘ Mymb hrqmh
wbwkr Myb‘=MVh
: xwr=ypnk=l‘ Klhmh
4 twxwr wyk’lm hV‘
: Thl V’ wytrVm
5 hynwkm=l‘ Zr’=dsy
: d‘w Mlw‘ Twmt=lb
6 wtysk Vwblk Mwht
: Mym=wdm‘y Myrh=l‘
Ktr‘g=Nm
662 Mylht 104. 7–24
Nwswny Ktr‘g=Nm 7
: Nwzpxy Km‘r lwq=Nm
tw‘qb wdry Myrh wl‘y 8
: Mhl tdsy hz Mwqm=l’
Nwrb‘y=lb tmV=lwbg 9
: Zr’h twskl NwbwVy=lb
Mylxnb Myny‘m xlVmh 10
: Nwklhy Myrh Nyb
ydV wtyx=lk wqVy 11
: M’mY My’rp wrbVy
NwkVy MymVh=Pw‘ Mhyl‘ 12
: lwq=wnty My’p‘ Nybm
wytwyl‘m Myrh hqVm 13
: Zr’h ‘bVt KyV‘m yrpm
hmhbl ryYx xymYm 14
Md’h tdb‘l bV‘w
: Zr’h=Nm Mxl ’yYwhl
Vwn’=bbl xmVy Nyyw 15
NmVm Mynp lyhYhl
: d‘sy Vwn’=bbl Mxlw
hwhy yY‘ w‘bVy 16
: ‘Tn rV’ Nwnbl yzr’
wnnqy MyrpY MV=rV’ 17
: htyb MyVwrb hdysx
Myl‘yl Myhbgh Myrh 18
: MynpVl hsxm My‘ls
Myd‘wml xry hV‘ 19
: w’wbm ‘dy VmV
hlyl yhyw KVx=tVt 20
: r‘y=wtyx=lk Vmrt=wb
PrTl Myg’V Myrypkh 21
: Mlk’ l’m Vqblw
Nwps’y VmVh xrzt 22
: NwYbry Mtnw‘m=l’w
wl‘pl Md’ ’Yy 23
: br‘=yd‘ wtdb‘lw
hwhy KyV‘m wbr=hm 24
tyV‘ hmkxb Mlk
h’lm
104. 25–105. 6 y‘ybr rps 663
: Knynq Zr’h h’lm
25 Mydy bxrw lwdg Myh hz
rpsm Ny’w Vmr=MV
: twldg=M‘ twnTq twyx
26 Nwklhy twyn’ MV
: wb=qxVl trYy=hz Ntywl
27 NwrbVy Kyl’ Mlk
: wt‘b Mlk’ ttl
28 NwTqly Mhl Ntt
: bwT Nw‘bVy Kdy xtpt
29 Nwlhby Kynp rytst
Nw‘wgy Mxwr Pst
: NwbwVy Mrp‘=l’w
30 Nw’rby Kxwr xlVt
: hmd’ ynp Vdxtw
31 Mlw‘l hwhy dwbk yhy
: wyV‘mb hwhy xmVy
32 d‘rtw Zr’l Tybmh
: wnV‘yw Myrhb ‘gy
33 yyxb hwhyl hryV’
: ydw‘b yhl’l hrmz’
34 yxyV wyl‘ br‘y
: hwhyb xmV’ ykn’
35 Zr’h=Nm My’Tx wmty
Mny’ dw‘ My‘Vrw
hwhy=t’ yVpn ykrb
: hywllh
hq wmVb w’rq hwhyl wdwh
: wytwlyl‘ Mym‘b w‘ydwh
2 wl=wrmz wl=wryV
: wytw’lpn=lkb wxyV
3 wVdq MVb wllhth
: hwhy yVqbm bl xmVy
4 wz‘w hwhy wVrd
: dymt wynp wVqb
5 hV‘=rV’ wytw’lpn wrkz
: wyp=yTpVmw wytpm
6 wdb‘ Mhrb’ ‘rz
ynb
664 Mylht 105. 7–25
: wyryxb bq‘y ynb
wnyhl’ hwhy ’wh 7
: wyTpVm Zr’h=lkb
wtyrb Mlw‘l rkz 8
: rwd Pl’l hwY rbd
Mhrb’=t’ trk rV’ 9
: qxVyl wt‘wbVw
qxl bq‘yl hdym‘yw 10
: Mlw‘ tyrb l’rVyl
N‘nk Zr’=t’ Nt’ Kl rm’l 11
: Mktlxn lbx
rpsm ytm Mtwyhb 12
: hb Myrgw T‘mk
ywg=l’ ywgm wklhtyw 13
: rx’ M‘=l’ hklmmm
MqV‘l Md’ xynh=’l 14
: Myklm Mhyl‘ xkwyw
yxyVmb w‘gt=l’ 15
: w‘rt=l’ y’ybnlw
Zr’h=l‘ b‘r ’rqyw 16
: rbV Mxl=hTm=lk
Vy’ Mhynpl xlV 17
: Pswy rkmn db‘l
wylgr lbkb wn‘ 18
: wVpn h’b lzrb
wrbd=’b t‘=d‘ 19
: whtprY hwhy trm’
whrytyw Klm xlV 20
: whxtpyw Mym‘ lVm
wtybl Nwd’ wmV 21
: wnynq=lkb lVmw
wVpnb wyrV rs’l 22
: Mkxy wynqzw
MyrYm l’rVy ’byw 23
: Mx=Zr’b rg bq‘yw
d’m wm‘=t’ rpyw 24
: wyrYm whmY‘yw
wm‘ ’nVl Mbl Kph 25
lknthl
105. 26–44 y‘ybr rps 665
: wydb‘b lknthl
26 wdb‘ hVm xlV
: wb=rxb rV’ Nrh’
27 wytwt’ yrbd Mb=wmV
: Mx Zr’b Mytpmw
28 KVxyw KVx xlV
: wyrbd=t’ wrm=’lw
29 Mdl Mhymym=t’ Kph
: Mtgd=t’ tmyw
30 My‘drpY MYr’ ZrV
: Mhyklm yrdxb
31 br‘ ’byw rm’
: Mlwbg=lkb Mynk
32 drb MhymVg Ntn
: MYr’b twbhl V’
33 Mtn’tw Mnpg Kyw
: Mlwbg Z‘ rbVyw
34 hbr’ ’byw rm’
: rpsm Ny’w qlyw
35 MYr’b bV‘=lk lk’yw
: Mtmd’ yrp lk’yw
36 MYr’b rwkb=lk Kyw
: Mnw’=lkl tyV’r
37 bhzw Pskb M’yYwyw
: lVwk wyTbVb Ny’w
38 Mt’Yb MyrYm xmV
: Mhyl‘ Mdxp lpn=yk
39 Ksml Nn‘ Vrp
: hlyl ry’hl V’w
40 wlV ’byw l’V
: M‘ybVy MymV Mxlw
41 Mym wbwzyw rwY xtp
: rhn twyYb wklh
42 wVdq rbd=t’ rkz=yk
: wdb‘ Mhrb’=t’
43 NwVVb wm‘ ’Ywyw
: wyryxb=t’ hnrb
44 Mywg twYr’ Mhl Ntyw
lm‘w
666 Mylht 105. 45–106. 16
: wVryy Mym’l lm‘w
sŘ 15 wyqx wrmVy rwb‘b 45
wrYny wytrwtw
: hywllh
hywllh wq
bwT=yk hwhyl wdwh
: wdsx Mlw‘l yk
hwhy twrwbg llmy ym 2
: wtlht=lk ‘ymVy
TpVm yrmV yrV’ 3
: t‘=lkb hqdY hV‘
Km‘ NwYrb hwhy ynrkz 4
: Kt‘wVyb yndqp
Kyryxb tbwTb tw’rl 5
Kywg txmVb xmVl
: Ktlxn=M‘ llhthl
wnytwb’=M‘ wn’Tx 6
: wn‘Vrh wnyw‘h
Kytw’lpn wlykVh=’l MyrYmb wnytwb’ 7
Kydsx br=t’ wrkz ’l
: Pws=Myb My=l‘ wrmyw
wmV N‘ml M‘yVwyw 8
: wtrwbg=t’ ‘ydwhl
brxyw Pws=Myb r‘gyw 9
: rbdmk twmhtb Mkylwyw
’nwV dym M‘yVwyw 10
: byw’ dym Ml’gyw
MhyrY Mym=wskyw 11
: rtwn ’l Mhm dx’
wyrbdb wnym’yw 12
: wtlht wryVy
wyV‘m wxkV wrhm 13
: wtY‘l wkx=’l
rbdmb hw’t ww’tyw 14
: NwmyVyb l’=wsnyw
Mtl’V Mhl Ntyw 15
: MVpnb Nwzr xlVyw
hnxmb hVml w’nqyw 16
Nrh’l
106. 17–34 y‘ybr rps 667
: hwhy Vwdq Nrh’l
17 Ntd ‘lbtw Zr’=xtpt
: Mryb’ td‘=l‘ sktw
18 Mtd‘b V’=r‘btw
: My‘Vr Thlt hbhl
19 brxb lg‘=wV‘y
: hksml wwxtVyw
20 Mdwbk=t’ wrymyw
: bV‘ lk’ rwV tynbtb
21 M‘yVwm l’ wxkV
: MyrYmb twldg hV‘
22 Mx Zr’b tw’lpn
: Pws=My=l‘ tw’rwn
23 MdymVhl rm’yw
wryxb hVm ylwl
wynpl Zrpb dm‘
: tyxVhm wtmx byVhl
24 hdmx Zr’b ws’myw
: wrbdl wnym’h=’l
25 Mhylh’b wngryw
: hwhy lwqb w‘mV ’l
26 Mhl wdy ’Vyw
: rbdmb Mtw’ lyphl
27 Mywgb M‘rz lyphlw
: twYr’b Mtwrzlw
28 rw‘p l‘bl wdmYyw
: Mytm yxbz wlk’yw
29 Mhyll‘mb wsy‘kyw
: hpgm Mb=Zrptw
30 llpyw sxnyp dm‘yw
: hpgmh rY‘tw
31 hqdYl wl bVxtw
: Mlw‘=d‘ rdw rdl
32 hbyrm ym=l‘ wpyYqyw
: Mrwb‘b hVml ‘ryw
33 wxwr=t’ wrmh=yk
: wytpVb ’Tbyw
34 Mym‘h=t’ wdymVh=’l
rV’
668 Mylht 106. 35–48
: Mhl hwhy rm’ rV’
Mywgb wbr‘tyw 35
: MhyV‘m wdmlyw
MhybY‘=t’ wdb‘yw 36
: Vqwml Mhl wyhyw
Mhynb=t’ wxbzyw 37
: MydVl Mhytwnb=t’w
yqn Md wkpVyw 38
Mhytwnbw Mhynb=Md
N‘nk ybY‘l wxbz rV’
: Mymdb Zr’h Pnxtw
MhyV‘mb w’mTyw 39
: Mhyll‘mb wnzyw
wm‘b hwhy P’=rxyw 40
: wtlxn=t’ b‘tyw
Mywg=dyb Mntyw 41
: Mhy’nV Mhb wlVmyw
Mhybyw’ MwYxlyw 42
: Mdy txt w‘nkyw
MlyYy twbr Mym‘p 43
MtY‘b wrmy hmhw
: Mnw‘b wkmyw
Mhl rYb ’ryw 44
: Mtnr=t’ w‘mVb
wtyrb Mhl rkzyw 45
: wdsx brk Mxnyw
Mymxrl Mtw’ Ntyw 46
: MhybwV=lk ynpl
wnyhl’ hwhy wn‘yVwh 47
Mywgh=Nm wnYbqw
KVdq MVl twdhl
: Ktlhtb xbtVhl
l’rVy yhl’ hwhy=Kwrb 48
Mlw‘h d‘w Mlw‘h=Nm
Nm’ M‘h=lk rm’w
: hywllh

wdh
107. 1–18 yVymx rps 669
yVymx rps
zq bwT=yk hwhyl wdh
: wdsx Mlw‘l yk
2 hwhy ylw’g wrm’y
: rY=dym Ml’g rV’
3 MYbq twYr’mw
br‘mmw xrzmm
: Mymw NwpYm
4 Krd NwmyVyb rbdmb w‘t
: w’Ym ’l bVwm ry‘
5 My’mY=Mg Myb‘r
: PT‘tt Mhb MVpn
6 Mhl rYb hwhy=l’ wq‘Yyw
: MlyYy MhytwqwYmm
7 hrVy Krdb Mkyrdyw
: bVwm ry‘=l’ tkll
8 wdsx hwhyl wdwy
: Md’ ynbl wytw’lpnw
9 hqqV Vpn ‘ybVh=yk
: bwT=’lm hb‘r Vpnw
10 twmlYw KVx ybVy
: lzrbw yn‘ yrys’
11 l’=yrm’ wrmh=yk
: wY’n Nwyl‘ tY‘w
12 Mbl lm‘b ‘nkyw
: rz‘ Ny’w wlVk
13 Mhl rYb hwhy=l’ wq‘zyw
: M‘yVwy MhytwqYmm
14 twmlYw KVxm M’yYwy
: qtny Mhytwrswmw
15 wdsx hwhyl wdwy
: Md’ ynbl wytw’lpnw
16 tVxn twtld rbV=yk
: ‘dg lzrb yxyrbw
17 M‘Vp Krdm Mylw’
: wn‘ty Mhytnw‘mw
18 MVpn b‘tt lk’=lk
w‘ygyw
670 Mylht 107. 19–36
: twm yr‘V=d‘ w‘ygyw
Mhl rYb hwhy=l’ wq‘zyw 19
: M‘yVwy MhytwqYmm
M’pryw wrbd xlVy 20
: MtwtyxVm Tlmyw
wdsx hwhyl wdwy 21
: Md’ ynbl wytw’lpnw
hdwt yxbz wxbzyw 22
: hnrb wyV‘m wrpsyw
N twyn’b Myh ydrwy 23
: Mybr Mymb hk’lm yV‘
N hwhy yV‘m w’r hmh 24
: hlwYmb wytw’lpnw
N hr‘s xwr dm‘yw rm’yw 25
: wylg Mmwrtw
N twmwht wdry MymV wl‘y 26
: ggwmtt h‘rb MVpn
N rwkVk w‘wnyw wgwxy 27
: ‘lbtt Mtmkx=lkw
N Mhl rYb hwhy=l’ wq‘Yyw 28
: M’yYwy MhytqwYmmw
hmmdl hr‘s Mqy 29
: Mhylg wVxyw
wqtVy=yk wxmVyw 30
: MYpx zwxm=l’ Mxnyw
wdsx hwhyl wdwy 31
: Md’ ynbl wytw’lpnw
M‘=lhqb whwmmryw 32
: whwllhy Mynqz bVwmbw
rbdml twrhn MVy 33
: Nw’mYl Mym y’Ymw
hxlml yrp Zr’ 34
: hb ybVy t‘rm
Mym=Mg’l rbdm MVy 35
: Mym y’Yml hyY Zr’w
Myb‘r MV bVwyw 36
: bVwm ry‘ wnnwkyw
w‘rzyw
107. 37–108. 11 yVymx rps 671
37 Mymrk w‘Tyw twdV w‘rzyw
: h’wbt yrp wV‘yw
38 d’m wbryw Mkrbyw
: Ty‘my ’l Mtmhbw
39 wxVyw wT‘myw
N : Nwgyw h‘r rY‘m
40 Mybydn=l‘ zwb KpV
: Krd=’l whtb M‘tyw
41 ynw‘m Nwyb’ bgVyw
: twxpVm N’Yk MVyw
42 wxmVyw MyrVy w’ry
: hyp hYpq hlw‘=lkw
43 hl’=rmVyw Mkx=ym
: hwhy ydsx wnnwbtyw
xq : dwdl rwmzm ryV
2 Myhl’ ybl Nwkn
: ydwbk=P’ hrmz’w hryV’
3 rwnkw lbnh hrw‘
: rxV hry‘’
4 hwhy Mym‘b Kdw’
: Mym’lb Krmz’w
5 Kdsx MymV=l‘m lwdg=yk
: Ktm’ MyqxV=d‘w
6 Myhl’ MymV=l‘ hmwr
: Kdwbk Zr’h=lk l‘w
7 Kydydy NwYlxy N‘ml
: ynn‘w Knymy h‘yVwh
8 wVdqb rbd Myhl’
MkV hqlx’ hzl‘’
: ddm’ twks qm‘w
9 hVnm yl d‘lg yl
yV’r zw‘m Myrp’w
: yqqxm hdwhy
10 yYxr rys b’wm
yl‘n KylV’ Mwd’=l‘
: ‘‘wrt’ tVlp=yl‘
11 rYbm ry‘ ynlby ym
ym
672 Mylht 108. 12–109. 16
: Mwd’=d‘ ynxn ym
wntxnz Myhl’=’lh 12
: wnyt’bYb Myhl’ ’Yt=’lw
rYm trz‘ wnl=hbh 13
: Md’ t‘wVt ’wVw
lyx=hV‘n Myhl’b 14
: wnyrY swby ’whw
rwmzm dwdl xYnml Tq
: Vrxt=l’ ytlht yhl’
wxtp yl‘ hmrm=ypw ‘Vr yp yk 2
: rqV NwVl yt’ wrbd
ynwbbs h’nV yrbdw 3
: Mnx ynwmxlyw
ynwnTVy ytbh’=txt 4
: hlpt yn’w
hbwT txt h‘r yl‘ wmyVyw 5
: ytbh’ txt h’nVw
‘Vr wyl‘ dqph 6
: wnymy=l‘ dm‘y NTVw
‘Vr ’Yy wTpVhb 7
: h’Txl hyht wtlptw
MyT‘m wymy=wyhy 8
: rx’ xqy wtdqp
Mymwty wynb=wyhy 9
: hnml’ wtV’w
wl’Vw wynb w‘wny ‘wnw 10
: Mhytwbrxm wVrdw
wl=rV’=lkl hVwn Vqny 11
: w‘ygy Myrz wzbyw
dsx KVm wl=yhy=l’ 12
: wymwtyl Nnwx yhy=l’w
tyrkhl wtyrx’=yhy 13
: MmV xmy rx’ rwdb
hwhy=l’ wytb’ Nw‘ rkzy 14
: xmt=l’ wm’ t’Txw
dymt hwhy=dgn wyhy 15
: Mrkz Zr’m trkyw
dsx twV‘ rkz ’l rV’ N‘y 16
Pdryw
109. 17–110. 2 yVymx rps 673
Nwyb’w yn‘=Vy’ Pdryw
: ttwml bbl h’knw
17 wh’wbtw hllq bh’yw
: wnmm qxrtw hkrbb Zpx=’lw
18 wdmk hllq Vblyw
wbrqb Mymk ’btw
: wytwmY‘b NmVkw
19 hT‘y dgbk wl=yht
: hrgxy dymt xzmlw
20 hwhy t’m ynTV tl‘p t’z
: yVpn=l‘ ‘r Myrbdhw
21 KmV N‘ml yt’=hV‘ ynd’ hwhy ht’w
: ynlyYh Kdsx bwT=yk
22 ykn’ Nwyb’w yn‘=yk
: ybrqb llx yblw
23 ytklhn wtwTnk lYk
: hbr’k ytr‘nn
24 MwYm wlVk ykrb
: NmVm Vxk yrVbw
25 Mhl hprx ytyyh yn’w
: MV’r Nw‘yny ynw’ry
26 yhl’ hwhy ynrz‘
: Kdsxk yn‘yVwh
27 t’z Kdy=yk w‘dyw
: htyV‘ hwhy ht’
28 Krbt ht’w hmh=wllqy
: xmVy Kdb‘w wVbyw wmq
29 hmlk ynTwV wVbly
: MtVb ly‘mk wT‘yw
30 ypb d’m hwhy hdw’
: wnllh’ Mybr Kwtbw
31 Nwyb’ Nymyl dm‘y=yk
: wVpn yTpVm ‘yVwhl
yq rwmzm dwdl
ynd’l hwhy M’n
ynymyl bV
: Kylgrl Mdh Kyby’ tyV’=d‘
2 NwyYm hwhy xlVy Kz‘=hTm
hdr
674 Mylht 110. 3–112. 1
: Kyby’ brqb hdr
Klyx Mwyb tbdn Km‘ 3
rxVm Mxrm Vdq=yrdhb
: Kytdly lT Kl
Mxny ’lw hwhy ‘bVn 4
Mlw‘l Nhk=ht’
: qdY=yklm ytrbd=l‘
Knymy=l‘ ynd’ 5
: Myklm wp’=Mwyb Zxm
twywg ’lm Mywgb Nydy 6
: hbr Zr’=l‘ V’r Zxm
htVy Krdb lxnm 7
: V’r Myry Nk=l‘
hywllh ’yq
bbl=lkb hwhy hdw’
: hd‘w MyrVy dwsb
hwhy yV‘m Myldg 2
: MhyYpx=lkl MyVwrd
wl‘p rdhw=dwh 3
: d‘l tdm‘ wtqdYw
wyt’lpnl hV‘ rkz 4
: hwhy Mwxrw Nwnx
wy’ryl Ntn PrT 5
: wtyrb Mlw‘l rkzy
wm‘l dygh wyV‘m xk 6
: Mywg tlxn Mhl ttl
TpVmw tm’ wydy yV‘m 7
: wydwqp=lk Mynm’n
Mlw‘l d‘l Mykwms 8
: rVyw tm’b MywV‘
wm‘l xlV twdp 9
wtyrb Mlw‘l=hwY
: wmV ’rwnw Vwdq
sŘ 16 hwhy t’ry hmkx tyV’r 10
MhyV‘=lkl bwT lkV
: d‘l tdm‘ wtlht
hywllh byq
hwhy=t’ ’ry Vy’=yrV’
wytwYmb
112. 2–113. 8 yVymx rps 675
: d’m Zpx wytwYmb
2 w‘rz hyhy Zr’b rwbg
: Krby MyrVy rwd
3 wtybb rV‘w=Nwh
: d‘l tdm‘ wtqdYw
4 MyrVyl rw’ KVxb xrz
: qydYw Mwxrw Nwnx
5 hwlmw Nnwx Vy’=bwT
: TpVmb wyrbd lklky
6 Twmy=’l Mlw‘l=yk
: qydY hyhy Mlw‘ rkzl
7 ’ryy ’l h‘r h‘wmVm
: hwhyb xTb wbl Nwkn
8 ’ryy ’l wbl Kwms
: wyrYb h’ry=rV’ d‘
9 Mynwyb’l Ntn rzp
d‘l tdm‘ wtqdY
: dwbkb Mwrt wnrq
10 s‘kw h’ry ‘Vr
smnw qrxy wynV
: db’t My‘Vr tw’t
gyq hywllh
hwhy ydb‘ wllh
: hwhy MV=t’ wllh
2 Krbm hwhy MV yhy
: Mlw‘=d‘w ht‘m
3 w’wbm=d‘ VmV=xrzmm
: hwhy MV llhm
4 hwhy Mywg=lk=l‘ Mr
: wdwbk MymVh l‘
5 wnyhl’ hwhyk ym
: tbVl yhybgmh
6 tw’rl ylypVmh
: Zr’bw MymVb
7 ld rp‘m ymyqm
: Nwyb’ Myry tpV’m
8 Mybydn=M‘ ybyVwhl
: wm‘ ybydn M‘
ybyVwm
676 Mylht 113. 9–115. 9
tybh trq‘ ybyVwm 9
hxmV Mynbh=M’
: hywllh
MyrYmm l’rVy t’Yb dyq
: z‘l M‘m bq‘y tyb
wVdql hdwhy htyh 2
: wytwlVmm l’rVy
snyw h’r Myh 3
: rwx’l bsy Ndryh
Myly’k wdqr Myrhh 4
: N’Y=ynbk tw‘bg
swnt yk Myh Kl=hm 5
: rwx’l bst Ndryh
Myly’k wdqrt Myrhh 6
: N’Y=ynbk tw‘bg
Zr’ ylwx Nwd’ ynplm 7
: bq‘y hwl’ ynplm
Mym=Mg’ rwYh ykphh 8
: Mym=wny‘ml Vymlx
wnl ’l hwhy wnl ’l wTq
dwbk Nt KmVl=yk
: Ktm’=l‘ Kdsx=l‘
Mywgh wrm’y hml 2
: Mhyhl’ ’n=hy’
MymVb wnyhl’w 3
: hV‘ Zpx=rV’ lk
bhzw Psk MhybY‘ 4
: Md’ ydy hV‘m
wrbdy ’lw Mhl=hp 5
: w’ry ’lw Mhl Myny‘
w‘mVy ’lw Mhl Mynz’ 6
: Nwxyry ’lw Mhl P’
NwVymy ’lw Mhydy 7
wklhy ’lw Mhylgr
: Mnwrgb wghy=’l
MhyV‘ wyhy Mhwmk 8
: Mhb xTb=rV’ lk
hwhyb xTb l’rVy 9
Mrz‘
115. 10–116. 8 yVymx rps 677
: ’wh Mngmw Mrz‘
10 hwhyb wxTb Nrh’ tyb
: ’wh Mngmw Mrz‘
11 hwhyb wxTb hwhy y’ry
: ’wh Mngmw Mrz‘
12 Krby wnrkz hwhy
l’rVy tyb=t’ Krby
: Nrh’ tyb=t’ Krby
13 hwhy y’ry Krby
: Myldgh=M‘ MynTqh
14 Mkyl‘ hwhy Psy
: Mkynb=l‘w Mkyl‘
15 hwhyl Mt’ Mykwrb
: Zr’w MymV hV‘
16 hwhyl MymV MymVh
: Md’=ynbl Ntn Zr’hw
17 hy=wllhy Mytmh ’l
: hmwd ydry=lk ’lw
18 hy Krbn wnxn’w
Mlw‘=d‘w ht‘m
: hywllh
zTq hwhy ‘mVy=yk ytbh’
: ynwnxt ylwq=t’
2 yl wnz’ hTh=yk
: ’rq’ ymybw
3 twm=ylbx ynwpp’
ynw’Ym lw’V yrYmw
: ’Ym’ Nwgyw hrY
4 ’rq’ hwhy=MVbw
: yVpn hTlm hwhy hn’
5 qydYw hwhy Nwnx
: Mxrm wnyhl’w
6 hwhy My’tp rmV
: ‘yVwhy ylw ytwld
7 ykyxwnml yVpn ybwV
: ykyl‘ lmg hwhy=yk
8 twmm yVpn tYlx yk
h‘md=Nm yny‘=t’
ylgr=t’
678 Mylht 116. 9–118. 4
: yxdm ylgr=t’
hwhy ynpl Klht’ 9
: Myyxh twYr’b
rbd’ yk ytnm’h 10
: d’m ytyn‘ yn’
yzpxb ytrm’ yn’ 11
: bzk Md’h=lk
hwhyl byV’=hm 12
: yl‘ yhwlwmgt=lk
’V’ tw‘wVy=swk 13
: ’rq’ hwhy MVbw
MlV’ hwhyl yrdn 14
: wm‘=lkl ’n=hdgn
hwhy yny‘b rqy 15
: wydysxl htwmh
Kdb‘ yn’=yk hwhy hn’ 16
Ktm’=Nb Kdb‘ yn’
: yrswml txtp
hdwt xbz xbz’=Kl 17
: ’rq’ hwhy MVbw
MlV’ hwhyl yrdn 18
: wm‘=lkl ’n=hdgn
hwhy tyb twrYxb 19
MlVwry ykkwtb
: hywllh
Mywg=lk hwhy=t’ wllh zyq
: Mym’h=lk whwxbV
wdsx wnyl‘ rbg yk 2
Mlw‘l hwhy=tm’w
: hywllh
bwT=yk hwhyl wdwh xyq
: wdsx Mlw‘l yk
l’rVy ’n=rm’y 2
: wdsx Mlw‘l yk
Nrh’=tyb ’n=wrm’y 3
: wdsx Mlw‘l yk
hwhy y’ry ’n=wrm’y 4
: wdsx Mlw‘l yk
rYmh=Nm
118. 5–23 yVymx rps 679
5 hy yt’rq rYmh=Nm
: hy bxrmb ynn‘
6 ’ry’ ’l yl hwhy
: Md’ yl hV‘y=hm
7 yrz‘b yl hwhy
: y’nVb h’r’ yn’w
8 hwhyb twsxl bwT
: Md’b xTbm
9 hwhyb twsxl bwT
: Mybydnb xTbm
10 ynwbbs Mywg=lk
: Mlym’ yk hwhy MVb
11 ynwbbs=Mg ynwbs
: Mlym’ yk hwhy MVb
12 Myrwbdk ynwbs
MyYwq V’k wk‘d
: Mlym’ yk hwhy MVb
13 lpnl yntyxd hxd
: ynrz‘ hwhyw
14 hy trmzw yz‘
: h‘wVyl yl=yhyw
15 MyqydY ylh’b h‘wVyw hnr lwq
: lyx hV‘ hwhy Nymy
16 hmmwr hwhy Nymy
: lyx hV‘ hwhy Nymy
17 hyx’=yk twm’=’l
: hy yV‘m rps’w
18 hy ynrsy rsy
: ynntn ’l twmlw
19 qdY=yr‘V yl=wxtp
: hy hdw’ Mb=’b’
20 hwhyl r‘Vh=hz
: wb w’by MyqydY
21 yntyn‘ yk Kdw’
: h‘wVyl yl=yhtw
22 Mynwbh ws’m Nb’
: hnp V’rl htyh
23 t’z htyh hwhy t’m
’yh
680 Mylht 118. 24–119. 11
: wnyny‘b t’lpn ’yh
hwhy hV‘ Mwyh=hz 24
: wb hxmVnw hlygn
’n h‘yVwh hwhy ’n’ 25
: ’n hxylYh hwhy ’n’
hwhy MVb ’bh Kwrb 26
: hwhy tybm Mkwnkrb
wnl r’yw hwhy l’ 27
Mytb‘b gx=wrs’
: xbzmh twnrq=d‘
Kdw’w ht’ yl’ 28
: Kmmwr’ yhl’
bwT=yk hwhyl wdwh 29
: wdsx Mlw‘l yk

Krd=ymymt yrV’ Tyq


: hwhy trwtb Myklhh
wytd‘ yrYn yrV’ 2
: whwVrdy bl=lkb
hlw‘ wl‘p=’l P’ 3
: wklh wykrdb
Kydqp htywY ht’ 4
: d’m rmVl
ykrd wnky ylx’ 5
: Kyqx rmVl
Vwb’=’l z’ 6
: KytwYm=lk=l’ yTybhb
bbl rVyb Kdw’ 7
: KqdY yTpVm ydmlb
rmV’ Kyqx=t’ 8
: d’m=d‘ ynbz‘t=l’

wxr’=t’ r‘n=hkzy hmb 9


: Krbdk rmVl
KytVrd ybl=lkb 10
: KytwYmm yngVt=l’
Ktrm’ ytnpY yblb 11
: Kl=’Tx’ ’l N‘ml
Kwrb
119. 12–29 yVymx rps 681
12 hwhy ht’ Kwrb
: Kyqx yndml
13 ytrps ytpVb
: Kyp=yTpVm lk
14 ytVV Kytwd‘ Krdb
: Nwh=lk l‘k
15 hxyV’ Kydqpb
: Kytxr’ hTyb’w
16 ‘V‘tV’ Kytqxb
: Krbd xkV’ ’l

17 hyx’ Kdb‘=l‘ lmg


: Krbd hrmV’w
18 hTyb’w yny‘=lg
: Ktrwtm tw’lpn
19 Zr’b ykn’ rg
: KytwYm ynmm rtst=l’
20 hb’tl yVpn hsrg
: t‘=lkb KyTpVm=l’
21 Myrwr’ Mydz tr‘g
: KytwYmm MygVh
22 zwbw hprx yl‘m lg
: ytrYn Kytd‘ yk
23 wrbdn yb MyrV wbVy Mg
: Kyqxb xyVy Kdb‘
24 y‘V‘V Kytd‘=Mg
: ytY‘ yVn’

25 yVpn rp‘l hqbd


: Krbdk ynyx
26 ynn‘tw ytrps ykrd
: Kyqx yndml
27 ynnybh Kydwqp=Krd
: Kytw’lpnb hxyV’w
28 hgwtm yVpn hpld
: Krbdk ynmyq
29 ynmm rsh rqV=Krd
: ynnx Ktrwtw
hnwm’=Krd
682 Mylht 119. 30–47
ytrxb hnwm’=Krd 30
: ytywV KyTpVm
Kytwd‘b ytqbd 31
: ynVybt=l’ hwhy
Zwr’ KytwYm=Krd 32
: ybl byxrt yk

Kyqx Krd hwhy ynrwh 33


: bq‘ hnrY’w
Ktrwt hrY’w ynnybh 34
: bl=lkb hnrmV’w
KytwYm bytnb ynkyrdh 35
: ytYpx wb=yk
Kytwd‘=l’ ybl=Th 36
: ‘Yb=l’ l’w
’wV tw’rm yny‘ rb‘h 37
: ynyx Kkrdb
Ktrm’ Kdb‘l Mqh 38
: Kt’ryl rV’
ytrgy rV’ ytprx rb‘h 39
: MybwT KyTpVm yk
Kydqpl ytb’t hnh 40
: ynyx KtqdYb

hwhy Kdsx yn’byw 41


: Ktrm’k Kt‘wVt
rbd yprx hn‘’w 42
: Krbdb ytxTb=yk
d’m=d‘ tm’=rbd ypm lYt=l’w 43
: ytlxy KTpVml yk
dymt Ktrwt hrmV’w 44
: d‘w Mlw‘l
hbxrb hklht’w 45
: ytVrd Kydqp yk
Myklm dgn Kytd‘b hrbd’w 46
: Vwb’ ’lw
KytwYmb ‘V‘tV’w 47
: ytbh’ rV’
ypk=’V’w
119. 48–65 yVymx rps 683
48 ytbh’ rV’ KytwYm=l’ ypk=’V’w
: Kyqxb hxyV’w

49 Kdb‘l rbd=rkz
: yntlxy rV’ l‘
50 yyn‘b ytmxn t’z
: yntyx Ktrm’ yk
51 d’m=d‘ ynYylh Mydz
: ytyTn ’l Ktrwtm
52 hwhy Mlw‘m KyTpVm ytrkz
: Mxnt’w
53 My‘Vrm yntzx’ hp‘lz
: Ktrwt ybz‘
54 Kyqx yl=wyh twrmz
: yrwgm tybb
55 hwhy KmV hlylb ytrkz
: Ktrwt hrmV’w
56 yl=htyh t’z
: ytrYn Kydqp yk

57 hwhy yqlx
: Kyrbd rmVl ytrm’
58 bl=lkb Kynp ytylx
: Ktrm’k ynnx
59 ykrd ytbVx
: Kytd‘=l’ ylgr hbyV’w
60 ythmhmth ’lw ytVx
: KytwYm rmVl
61 yndw‘ My‘Vr ylbx
: ytxkV ’l Ktrwt
62 Kl twdwhl Mwq’ hlyl=twYx
: KqdY yTpVm l‘
63 Kw’ry rV’=lkl yn’ rbx
: Kydwqp yrmVlw
64 Zr’h h’lm hwhy Kdsx
: yndml Kyqx

65 Kdb‘=M‘ tyV‘ bwT


hwhy
684 Mylht 119. 66–83
: Krbdk hwhy
yndml t‘dw M‘T bwT 66
: ytnm’h KytwYmb yk
ggV yn’ hn‘’ MrT 67
: ytrmV Ktrm’ ht‘w
byTmw ht’=bwT 68
: Kyqx yndml
Mydz rqV yl‘ wlpT 69
: Kydwqp rY’ bl=lkb yn’
Mbl blxk VpT 70
: yt‘V‘V Ktrwt yn’
ytyn‘=yk yl=bwT 71
: Kyqx dml’ N‘ml
sŘ 17 Kyp=trwt yl=bwT 72
: Pskw bhz ypl’m

ynwnnwkyw ynwV‘ Kydy 73


: KytwYm hdml’w ynnybh
wxmVyw ynw’ry Ky’ry 74
: ytlxy Krbdl yk
KyTpVm qdY=yk hwhy yt‘dy 75
: yntyn‘ hnwm’w
ynmxnl Kdsx ’n=yhy 76
: Kdb‘l Ktrm’k
hyx’w Kymxr ynw’by 77
: y‘V‘V Ktrwt=yk
ynwtw‘ rqV=yk Mydz wVby 78
: Kydwqpb xyV’ yn’
Ky’ry yl wbwVy 79
: Kytd‘ w‘dyw
Kyqxb Mymt ybl=yhy 80
: Vwb’ ’l N‘ml

yVpn Kt‘wVtl htlk 81


: ytlxy Krbdl
Ktrm’l yny‘ wlk 82
: ynmxnt ytm rm’l
rwTyqb d’nk ytyyh=yk 83
Kyqx
119. 84–101 yVymx rps 685
: ytxkV ’l Kyqx
84 Kdb‘=ymy hmk
: TpVm ypdrb hV‘t ytm
85 twxyV Mydz yl=wrk
: Ktrwtk ’l rV’
86 hnwm’ KytwYm=lk
: ynrz‘ ynwpdr rqV
87 Zr’b ynwlk T‘mk
: Kydwqp ytbz‘=’l yn’w
88 ynyx Kdsxk
: Kyp twd‘ hrmV’w

89 hwhy Mlw‘l
: MymVb bYn Krbd
90 Ktnwm’ rdw rdl
: dm‘tw Zr’ tnnwk
91 Mwyh wdm‘ KyTpVml
: Kydb‘ lkh yk
92 y‘V‘V Ktrwt ylwl
: yyn‘b ytdb’ z’
93 Kydwqp xkV’=’l Mlw‘l
: yntyyx Mb yk
94 yn‘yVwh yn’=Kl
: ytVrd Kydwqp yk
95 yndb’l My‘Vr wwq yl
: Nnwbt’ Kytd‘
96 Zq yty’r hlkt lkl
: d’m KtwYm hbxr

97 Ktrwt ytbh’=hm
: ytxyV ’yh Mwyh=lk
98 KtwYm ynmkxt yby’m
: yl=’yh Mlw‘l yk
99 ytlkVh ydmlm=lkm
: yl hxyV Kytwd‘ yk
100 Nnwbt’ Mynqzm
: ytrYn Kydwqp yk
101 ylgr yt’lk ‘r xr’=lkm
N‘ml
686 Mylht 119. 102–119
: Krbd rmV’ N‘ml
ytrs=’l KyTpVmm 102
: yntrwh ht’=yk
Ktrm’ ykxl wYlmn=hm 103
: ypl Vbdm
Nnwbt’ Kydwqpm 104
: rqV xr’=lk yt’nV Nk=l‘

Krbd ylgrl=rn 105


: ytbytnl rw’w
hmyq’w yt‘bVn 106
: KqdY yTpVm rmVl
d’m=d‘ ytyn‘n 107
: Krbdk ynyx hwhy
hwhy ’n=hYr yp twbdn 108
: yndml KyTpVmw
dymt ypkb yVpn 109
: ytxkV ’l Ktrwtw
yl xp My‘Vr wntn 110
: yty‘t ’l Kydwqpmw
Mlw‘l Kytwd‘ ytlxn 111
: hmh ybl NwVV=yk
Kyqx twV‘l ybl ytyTn 112
: bq‘ Mlw‘l

yt’nV Myp‘s 113


: ytbh’ Ktrwtw
ht’ yngmw yrts 114
: ytlxy Krbdl
My‘rm ynmm=wrws 115
: yhl’ twYm hrY’w
hyx’w Ktrm’k ynkms 116
: yrbVm ynVybt=l’w
h‘Vw’w ynd‘s 117
: dymt Kyqxb h‘V’w
Kyqxm MygwV=lk tyls 118
: Mtymrt rqV=yk
Zr’=y‘Vr=lk tbVh Mygs 119
Nkl
119. 120–136 yVymx rps 687
: Kytd‘ ytbh’ Nkl
120 yrVb Kdxpm rms
: yt’ry KyTpVmmw

121 qdYw TpVm ytyV‘


: yqV‘l ynxynt=lb
122 bwTl Kdb‘ br‘
: Mydz ynqV‘y=l’
123 Kt‘wVyl wlk yny‘
: KqdY trm’lw
124 Kdsxk Kdb‘=M‘ hV‘
: yndml Kyqxw
125 ynnybh yn’=Kdb‘
: Kytd‘ h‘d’w
126 hwhyl twV‘l t‘
: Ktrwt wrph
127 KytwYm ytbh’ Nk=l‘
: zpmw bhzm
128 ytrVy lk ydwqp=lk Nk=l‘
: yt’nV rqV xr’=lk

129 Kytwd‘ tw’lp


: yVpn MtrYn Nk=l‘
130 ry’y Kyrbd xtp
: Myytp Nybm
131 hp’V’w ytr‘p=yp
: ytb’y KytwYml yk
132 ynnxw yl’=hnp
: KmV ybh’l TpVmk
133 Ktrm’b Nkh ym‘p
: Nw’=lk yb=TlVt=l’w
134 Md’ qV‘m yndp
: Kydwqp hrmV’w
135 Kdb‘b r’h Kynp
: Kyqx=t’ yndmlw
136 yny‘ wdry Mym=yglp
: Ktrwt wrmV=’l l‘
qydY
688 Mylht 119. 137–154
hwhy ht’ qydY 137
: KyTpVm rVyw
Kytd‘ qdY tywY 138
: d’m hnwm’w
yt’nq ynttmY 139
: yrY Kyrbd wxkV=yk
d’m Ktrm’ hpwrY 140
: hbh’ Kdb‘w
hzbnw ykn’ ry‘Y 141
: ytxkV ’l Kydqp
Mlw‘l qdY KtqdY 142
: tm’ Ktrwtw
ynw’Ym qwYmw=rY 143
: y‘V‘V KytwYm
Mlw‘l Kytwd‘ qdY 144
: hyx’w ynnybh

hwhy ynn‘ bl=lkb yt’rq 145


: hrY’ Kyqx
yn‘yVwh Kyt’rq 146
: Kytd‘ hrmV’w
h‘wV’w PVnb ytmdq 147
: ytlxy Kyrbdl
twrmV’ yny‘ wmdq 148
: Ktrm’b xyVl
Kdsxk h‘mV ylwq 149
: ynyx KTpVmk hwhy
hmz ypdr wbrq 150
: wqxr Ktrwtm
hwhy ht’ bwrq 151
: tm’ KytwYm=lkw
Kytd‘m yt‘dy Mdq 152
: Mtdsy Mlw‘l yk

ynYlxw yyn‘=h’r 153


: ytxkV ’l Ktrwt=yk
ynl’gw ybyr hbyr 154
: ynyx Ktrm’l
qwxr
119. 155–172 yVymx rps 689
155 h‘wVy My‘Vrm qwxr
: wVrd ’l Kyqx=yk
156 hwhy Mybr Kymxr
: ynyx KyTpVmk
157 yrYw ypdr Mybr
: ytyTn ’l Kytwd‘m
158 hTTwqt’w Mydgb yty’r
: wrmV ’l Ktrm’ rV’
159 ytbh’ Kydwqp=yk h’r
: ynyx Kdsxk hwhy
160 tm’ Krbd=V’r
: KqdY TpVm=lk Mlw‘lw

161 Mnx ynwpdr MyrV


: ybl dxp Kyrbdmw
162 Ktrm’=l‘ ykn’ VV
: br llV ’Ywmk
163 hb‘t’w yt’nV rqV
: ytbh’ Ktrwt
164 Kytllh Mwyb ‘bV
: KqdY yTpVm l‘
165 Ktrwt ybh’l br MwlV
: lwVkm wml=Ny’w
166 hwhy Kt‘wVyl ytrbV
: ytyV‘ KytwYmw
167 Kytd‘ yVpn hrmV
: d’m Mbh’w
168 Kytd‘w Kydwqp ytrmV
: Kdgn ykrd=lk yk

169 hwhy Kynpl ytnr brqt


: ynnybh Krbdk
170 Kynpl ytnxt ’wbt
: ynlyYh Ktrm’k
171 hlht ytpV hn‘bt
: Kyqx yndmlt yk
172 Ktrm’ ynwVl N‘t
: qdY KytwYm=lk yk
Kdy=yht
690 Mylht 119. 173–121. 7
ynrz‘l Kdy=yht 173
: ytrxb Kydwqp yk
hwhy Kt‘wVyl ytb’t 174
: y‘V‘V Ktrwtw
Kllhtw yVpn=yxt 175
: ynrz‘y KTpVmw
Kdb‘ Vqb db’ hVk yty‘t 176
: ytxkV ’l KytwYm yk
twl‘mh ryV kq
yl htrYb hwhy=l’
: ynn‘yw yt’rq
rqV=tpVm yVpn hlyYh hwhy 2
: hymr NwVlm
Kl Pysy=hmw Kl Nty=hm 3
: hymr NwVl
MynwnV rwbg yYx 4
: Mymtr ylxg M‘
KVm ytrg=yk yl=hyw’ 5
: rdq ylh’=M‘ ytnkV
yVpn hl=hnkV tbr 6
: MwlV ’nwV M‘
rbd’ ykw MwlV=yn’ 7
: hmxlml hmh
twl‘ml ryV ’kq
Myrhh=l’ yny‘ ’V’
: yrz‘ ’by Ny’m
hwhy M‘m yrz‘ 2
: Zr’w MymV hV‘
Klgr Twml Nty=l’ 3
: KrmV Mwny=l’
NVyy ’lw Mwny=’l hnh 4
: l’rVy rmwV
KrmV hwhy 5
: Knymy dy=l‘ KlY hwhy
hkky=’l VmVh Mmwy 6
: hlylb xryw
‘r=lkm KrmVy hwhy 7
: KVpn=t’ rmVy
hwhy
121. 8–124. 2 yVymx rps 691
8 K’wbw Kt’Y=rmVy hwhy
: Mlw‘=d‘w ht‘m
bkq dwdl twl‘mh ryV
yl Myrm’b ytxmV
: Kln hwhy tyb
2 wnylgr wyh twdm‘
: MlVwry Kyr‘Vb
3 hywnbh MlVwry
: wdxy hl=hrbxV ry‘k
4 MyTbV wl‘ MVV
l’rVyl twd‘ hy=yTbV
: hwhy MVl twdhl
5 TpVml tw’sk wbVy hmV yk
: dywd tybl tw’sk
6 MlVwry MwlV wl’V
: Kybh’ wylVy
7 Klyxb MwlV=yhy
: Kytwnmr’b hwlV
8 y‘rw yx’ N‘ml
: Kb MwlV ’n=hrbd’
9 wnyhl’ hwhy=tyb N‘ml
: Kl bwT hVqb’
gkq twl‘mh ryV
yny‘=t’ yt’Vn Kyl’
: MymVb ybVyh
2 Mhynwd’ dy=l’ Mydb‘ yny‘k hnh
htrbg dy=l’ hxpV yny‘k
wnyhl’ hwhy=l’ wnyny‘ Nk
: wnnxyV d‘
3 wnnx hwhy wnnx
: zwb wn‘bV br=yk
4 wnVpn hl=h‘bV tbr
Mynn’Vh g‘lh
: Mynwy’gl zwbh
dkq dwdl twl‘mh ryV
wnl hyhV hwhy ylwl
: l’rVy ’n=rm’y
2 wnl hyhV hwhy ylwl
Mwqb
692 Mylht 124. 3–126. 4
: Md’ wnyl‘ Mwqb
wnw‘lb Myyx yz’ 3
: wnb Mp’ twrxb
wnwpTV Mymh yz’ 4
: wnVpn=l‘ rb‘ hlxn
wnVpn=l‘ rb‘ yz’ 5
: Mynwdyzh Mymh
hwhy Kwrb 6
: MhynVl PrT wnntn ’lV
MyVqwy xpm hTlmn rwpYk wnVpn 7
: wnTlmn wnxn’w rbVn xph
hwhy MVb wnrz‘ 8
: Zr’w MymV hV‘
twl‘mh ryV hkq
hwhyb MyxTbh
Twmy=’l NwyY=rhk
: bVy Mlw‘l
hl bybs Myrh MlVwry 2
wm‘l bybs hwhyw
: Mlw‘=d‘w ht‘m
MyqydYh lrwg l‘ ‘Vrh TbV xwny ’l yk 3
: Mhydy htlw‘b MyqydYh wxlVy=’l N‘ml
MybwTl hwhy hbyTyh 4
: Mtwblb MyrVylw
Mtwlqlq‘ MyTmhw 5
Nw’h yl‘p=t’ hwhy Mkylwy
: l’rVy=l‘ MwlV
twl‘mh ryV wkq
NwyY tbyV=t’ hwhy bwVb
: Mymlxk wnyyh
wnyp qwxV ’lmy z’ 2
hnr wnnwVlw
Mywgb wrm’y z’
: hl’=M‘ twV‘l hwhy lydgh
wnm‘ twV‘l hwhy lydgh 3
: MyxmV wnyyh
wntwbV=t’ hwhy hbwV 4
: bgnb Myqyp’k
My‘rzh
126. 5–129. 1 yVymx rps 693
5 h‘mdb My‘rzh
: wrYqy hnrb
6 ‘rzh=KVm ’Vn hkbw Kly Kwlh
: wytml’ ’Vn hnrb ’wby=’b
zkq hmlVl twl‘mh ryV
tyb hnby=’l hwhy=M’
wb wynwb wlm‘ ’wV
ry‘=rmVy=’l hwhy=M’
: rmwV dqV ’wV
2 Mwq ymykVm Mkl ’wV
tbV=yrx’m
MybY‘h Mxl ylk’
: ’nV wdydyl Nty Nk
3 Mynb hwhy tlxn hnh
: NTbh yrp rkV
4 rwbg=dyb MyYxk
: Myrw‘nh ynb Nk
5 Mhm wtpV’=t’ ’lm rV’ rbgh yrV’
wVby=’l
: r‘Vb Mybyw’=t’ wrbdy=yk
xkq twl‘mh ryV
hwhy ’ry=lk yrV’
: wykrdb Klhh
2 lk’t yk Kypk ‘ygy
: Kl bwTw KyrV’
3 hyrp Npgk KtV’
Ktyb ytkryb
Mytyz yltVk Kynb
: KnxlVl bybs
4 rbg Krby Nk=yk hnh
: hwhy ’ry
5 NwyYm hwhy Kkrby
MlVwry bwTb h’rw
: Kyyx ymy lk
6 Kynbl Mynb=h’rw
: l’rVy=l‘ MwlV
Tkq twl‘mh ryV sŘ 18
yrw‘nm ynwrrY tbr
’n=rm’y
694 Mylht 129. 2–131. 1
: l’rVy ’n=rm’y
yrw‘nm ynwrrY tbr 2
: yl wlky=’l Mg
MyVrx wVrx ybg=l‘ 3
: Mtwn‘ml wkyr’h
qydY hwhy 4
: My‘Vr twb‘ ZYq
rwx’ wgsyw wVby 5
: NwyY y’nV lk
twgg ryYxk wyhy 6
: Vby PlV tmdqV
rYwq wpk ’lm ’lV 7
: rm‘m wnYxw
Myrb‘h wrm’ ’lw 8
Mkyl’ hwhy=tkrb
: hwhy MVb Mkt’ wnkrb
twl‘mh ryV lq
: hwhy Kyt’rq Myqm‘mm
ylwqb h‘mV ynd’ 2
twbVq Kynz’ hnyyht
: ynwnxt lwql
hy=rmVt twnw‘=M’ 3
: dm‘y ym ynd’
hxylsh Km‘=yk 4
: ’rwt N‘ml
yVpn htwq hwhy ytywq 5
: ytlxwh wrbdlw
ynd’l yVpn 6
rqbl MyrmVm
: rqbl MyrmV
hwhy=l’ l’rVy lxy 7
dsxh hwhy=M‘=yk
: twdp wm‘ hbrhw
l’rVy=t’ hdpy ’whw 8
: wytnw‘ lkm
dwdl twl‘mh ryV ’lq
ybl hbg=’l hwhy
yny‘ wmr=’lw
ytklh=’lw
131. 2–132. 13 yVymx rps 695
twldgb ytklh=’lw
: ynmm tw’lpnbw
2 yVpn ytmmwdw ytywV ’l=M’
wm’ yl‘ lmgk
: yVpn yl‘ lmgk
3 hwhy=l’ l’rVy lxy
: Mlw‘=d‘w ht‘m
blq twl‘mh ryV
dwdl hwhy=rwkz
: wtwn‘=lk t’
2 hwhyl ‘bVn rV’
: bq‘y ryb’l rdn
3 ytyb lh’b ’b’=M’
: y‘wYy Vr‘=l‘ hl‘’=M’
4 yny‘l tnV Nt’=M’
: hmwnt yp‘p‘l
5 hwhyl Mwqm ’Ym’=d‘
: bq‘y ryb’l twnkVm
6 htrp’b hwn‘mV=hnh
: r‘y=ydVb hwn’Ym
7 wytwnkVml h’wbn
: wylgr Mdhl hwxtVn
8 Ktxwnml hwhy hmwq
: Kz‘ Nwr’w ht’
9 qdY=wVbly Kynhk
: wnnry Kydysxw
10 Kdb‘ dwd rwb‘b
: KxyVm ynp bVt=l’
11 dwdl hwhy=‘bVn
hnmm bwVy=’l tm’
KnTb yrpm
: Kl=’skl tyV’
12 ytyrb Kynb wrmVy=M’
Mdml’ wz ytd‘w
d‘=yd‘ Mhynb=Mg
: Kl=’skl wbVy
13 NwyYb hwhy rxb=yk
: wl bVwml hw’
ytxwnm=t’z
696 Mylht 132. 14–135. 5
d‘=yd‘ ytxwnm=t’z 14
: hytw’ yk bV’=hp
Krb’ Krb hdyY 15
: Mxl ‘ybV’ hynwyb’
‘Vy Vybl’ hynhkw 16
: wnnry Nnr hydysxw
dwdl Nrq xymY’ MV 17
: yxyVml rn ytkr‘
tVb Vybl’ wybyw’ 18
: wrzn ZyYy wyl‘w
dwdl twl‘mh ryV glq

My‘n=hmw bwT=hm hnh


: dxy=Mg Myx’ tbV
V’rh=l‘ bwTh NmVk 2
Nrh’=Nqz Nqzh=l‘ dry
: wytwdm yp=l‘ dryV
NwyY yrrh=l‘ dryV Nwmrx=lTk 3
hkrbh=t’ hwhy hwY MV yk
: Mlw‘h=d‘ Myyx
twl‘mh ryV dlq
hwhy ydb‘=lk hwhy=t’ wkrb hnh
: twlylb hwhy=tybb Mydm‘h
Vdq Mkdy=w’V 2
: hwhy=t’ wkrbw
NwyYm hwhy Kkrby 3
: Zr’w MymV hV‘
hywllh hlq
hwhy MV=t’ wllh
: hwhy ydb‘ wllh
hwhy tybb Mydm‘V 2
: wnyhl’ tyb twrYxb
hwhy bwT=yk hy=wllh 3
: My‘n yk wmVl wrmz
hy wl rxb bq‘y=yk 4
: wtlgsl l’rVy
hwhy lwdg=yk yt‘dy yn’ yk 5
: Myhl’=lkm wnynd’w
lk
135. 6–136. 1 yVymx rps 697
6 hV‘ hwhy Zpx=rV’ lk
Zr’bw MymVb
: twmwht=lkw Mymyb
7 Zr’h hYqm My’Vn hl‘m
hV‘ rTml Myqrb
: wytwrYw’m xwr=’Ywm
8 MyrYm yrwkb hkhV
: hmhb=d‘ Md’m
9 Mytpmw twt’ xlV
MyrYm ykkwtb
: wydb‘=lkbw h‘rpb
10 Mybr Mywg hkhV
: MymwY‘ Myklm grhw
11 yrm’h Klm Nwxysl
NVbh Klm gw‘lw
: N‘nk twklmm lklw
12 hlxn MYr’ Ntnw
: wm‘ l’rVyl hlxn
13 Mlw‘l KmV hwhy
: rdw=rdl Krkz hwhy
14 wm‘ hwhy Nydy=yk
: Mxnty wydb‘=l‘w
15 bhzw Psk Mywgh ybY‘
: Md’ ydy hV‘m
16 wrbdy ’lw Mhl=hp
: w’ry ’lw Mhl Myny‘
17 wnyz’y ’lw Mhl Mynz’
: Mhypb xwr=Vy=Ny’ P’
18 MhyV‘ wyhy Mhwmk
: Mhb xTb=rV’ lk
19 hwhy=t’ wkrb l’rVy tyb
: hwhy=t’ wkrb Nrh’ tyb
20 hwhy=t’ wkrb ywlh tyb
: hwhy=t’ wkrb hwhy y’ry
21 NwyYm hwhy Kwrb
MlVwry NkV
: hywllh
wlq bwT=yk hwhyl wdwh
yk
698 Mylht 136. 2–20
: wdsx Mlw‘l yk
Myhl’h yhl’l wdwh 2
: wdsx Mlw‘l yk
Mynd’h ynd’l wdwh 3
: wdsx Ml‘l yk
wdbl twldg tw’lpn hV‘l 4
: wdsx Mlw‘l yk
hnwbtb MymVh hV‘l 5
: wdsx Mlw‘l yk
Mymh=l‘ Zr’h ‘qrl 6
: wdsx Mlw‘l yk
Myldg Myrw’ hV‘l 7
: wdsx Mlw‘l yk
Mwyb tlVmml VmVh=t’ 8
: wdsx Mlw‘l yk
hlylb twlVmml Mybkwkw xryh=t’ 9
: wdsx Mlw‘l yk
Mhyrwkbb MyrYm hkml 10
: wdsx Mlw‘l yk
Mkwtm l’rVy ’Ywyw 11
: wdsx Mlw‘l yk
hywTn ‘wrzbw hqzx dyb 12
: wdsx Mlw‘l yk
Myrzgl Pws=My rzgl 13
: wdsx Mlw‘l yk
wkwtb l’rVy ryb‘hw 14
: wdsx Mlw‘l yk
Pws=Myb wlyxw h‘rp r‘nw 15
: wdsx Mlw‘l yk
rbdmb wm‘ Kylwml 16
: wdsx Mlw‘l yk
Myldg Myklm hkml 17
: wdsx Mlw‘l yk
Myryd’ Myklm grhyw 18
: wdsx Mlw‘l yk
yrm’h Klm Nwxysl 19
: wdsx Mlw‘l yk
NVbh Klm gw‘lw 20
yk
136. 21–138. 1 yVymx rps 699
: wdsx Mlw‘l yk
21 hlxnl MYr’ Ntnw
: wdsx Mlw‘l yk
22 wdb‘ l’rVyl hlxn
: wdsx Mlw‘l yk
23 wnl rkz wnlpVbV
: wdsx Mlw‘l yk
24 wnyrYm wnqrpyw
: wdsx Mlw‘l yk
25 rVb=lkl Mxl Ntn
: wdsx Mlw‘l yk
26 MymVh l’l wdwh
: wdsx Mlw‘l yk
zlq wnykb=Mg wnbVy MV lbb twrhn l‘
: NwyY=t’ wnrkzb
2 hkwtb Mybr‘=l‘
: wnytwrnk wnylt
3 ryV=yrbd wnybwV wnwl’V MV yk
hxmV wnyllwtw
: NwyY ryVm wnl wryV
4 hwhy=ryV=t’ ryVn Ky’
: rkn tmd’ l‘
5 MlVwry KxkV’=M’
: ynymy xkVt
6 ykxl ynwVl=qbdt
ykrkz’ ’l=M’
MlVwry=t’ hl‘’ ’l=M’
: ytxmV V’r l‘
7 Mwd’ ynbl hwhy rkz
MlVwry Mwy t’
wr‘ wr‘ Myrm’h
: hb dwsyh d‘
8 hdwdVh lbb=tb
Kl=MlVyV yrV’
: wnl tlmgV Klwmg=t’
9 Kyll‘=t’ Zpnw zx’yV yrV’
: ‘lsh=l’
xlq dwdl
Kdw’
700 Mylht 138. 2–139. 10
ybl=lkb Kdw’
: Krmz’ Myhl’ dgn
KVdq lkyh=l’ hwxtV’ 2
Ktm’=l‘w Kdsx=l‘ KmV=t’ hdw’w
: Ktrm’ KmV=lk=l‘ tldgh=yk
ynn‘tw yt’rq Mwyb 3
: z‘ yVpnb ynbhrt
Zr’=yklm=lk hwhy Kwdwy 4
: Kyp=yrm’ w‘mV yk
hwhy ykrdb wryVyw 5
: hwhy dwbk lwdg yk
h’ry lpVw hwhy Mr=yk 6
: ‘dyy qxrmm hbgw
ynyxt hrY brqb Kl’=M’ 7
Kdy xlVt yby’ P’ l‘
: Knymy yn‘yVwtw
yd‘b rmgy hwhy 8
Mlw‘l Kdsx hwhy
: Prt=l’ Kydy yV‘m
rwmzm dwdl xYnml Tlq
: ‘dtw yntrqx hwhy
ymwqw ytbV t‘dy ht’ 2
: qwxrm y‘rl htnb
tyrz y‘brw yxr’ 3
: htnksh ykrd=lkw
ynwVlb hlm Ny’ yk 4
: hlk t‘dy hwhy Nh
yntrY Mdqw rwx’ 5
: hkpk yl‘ tVtw
ynmm t‘d hy’lp 6
: hl lkw’=’l hbgVn
Kxwrm Kl’ hn’ 7
: xrb’ Kynpm hn’w
ht’ MV MymV qs’=M’ 8
: Knh lw’V h‘yY’w
rxV=ypnk ’V’ 9
: My tyrx’b hnkV’
ynxnt Kdy MV=Mg 10
ynzx’tw
139. 11–140. 3 yVymx rps 701
: Knymy ynzx’tw
11 ynpwVy KVx=K’ rm’w
: ynd‘b rw’ hlylw
12 Kmm KyVxy=’l KVx=Mg
ry’y Mwyk hlylw
: hrw’k hkyVxk
13 ytylk tynq ht’=yk
: ym’ NTbb ynkst
14 ytylpn tw’rwn yk l‘ Kdw’
KyV‘m My’lpn
: d’m t‘dy yVpnw
15 Kmm ymY‘ dxkn=’l
rtsb ytyV‘=rV’
: Zr’ twytxtb ytmqr
16 Kyny‘ w’r ymlg
wbtky Mlk Krps=l‘w
wrYy Mymy
: Mhb dx’ ’lw
17 l’ Ky‘r wrqy=hm ylw
: MhyV’r wmY‘ hm
18 Nwbry lwxm Mrps’
: Km‘ ydw‘w ytYyqh
19 ‘Vr hwl’ lTqt=M’
: ynm wrws Mymd yVn’w
20 hmzml Krm’y rV’
: Kyr‘ ’wVl ’Vn
21 ’nV’ hwhy Ky’nVm=’wlh
: TTwqt’ Kymmwqtbw
22 Myt’nV h’nV tylkt
: yl wyh Mybyw’l
23 ybbl ‘dw l’ ynrqx
: yp‘rV ‘dw ynnxb
24 yb bY‘=Krd=M’ h’rw
: Mlw‘ Krdb ynxnw
mq : dwdl rwmzm xYnml
2 ‘r Md’m hwhy ynYlx
: ynrYnt Mysmx Vy’m
3 blb tw‘r wbVx rV’
Mwy=lk
702 Mylht 140. 4–141. 5
: twmxlm wrwgy Mwy=lk
Vxn=wmk MnwVl wnnV 4
: hls wmytpV txt bwVk‘ tmx
‘Vr ydym hwhy ynrmV 5
ynrYnt Mysmx Vy’m
: ym‘p twxdl wbVx rV’
yl xp My’g=wnmT 6
lg‘m=dyl tVr wVrp Mylbxw
: hls yl=wtV MyVqm
ht’ yl’ hwhyl ytrm’ 7
: ynwnxt lwq hwhy hnyz’h
yt‘wVy z‘ ynd’ hwhy 8
: qVn Mwyb yV’rl htks
‘Vr yyw’m hwhy Ntt=l’ 9
: hls wmwry qpt=l’ wmmz
ybsm V’r 10
Mylxg Mhyl‘ wTymy : wmwsky wmytpV lm‘ 11
Mlpy V’b
: wmwqy=lb twrmhmb
Zr’b Nwky=lb NwVl Vy’ 12
: tpxdml wndwYy ‘r smx=Vy’
yn‘ Nyd hwhy hV‘y=yk t‘dy 13
: Mynyb’ TpVm
KmVl wdwy MyqydY K’ 14
: Kynp=t’ MyrVy wbVy
sŘ 19 dwdl rwmzm ’mq
yl hVwx Kyt’rq hwhy
: Kl=y’rqb ylwq hnyz’h
Kynpl trTq ytlpt Nwkt 2
: br‘=txnm ypk t’Vm
ypl hrmV hwhy htyV 3
: ytpV ld=l‘ hrYn
‘r rbdl ybl=Tt=l’ 4
Nw’=yl‘p MyVy’=t’ ‘Vrb twll‘ llw‘thl
: Mhym‘nmb Mxl’=lbw
ynxykwyw dsx qydY=ynmlhy 5
yV’r yny=l’ V’r NmV
: Mhytw‘rb ytlptw dw‘=yk
wTmVn
141. 6–143. 1 yVymx rps 703
6 MhyTpV ‘ls=ydyb wTmVn
: wm‘n yk yrm’ w‘mVw
7 Zr’b ‘qbw xlp wmk
: lw’V ypl wnymY‘ wrzpn
8 yny‘ ynd’ hwhy Kyl’ yk
: yVpn r‘t=l’ ytysx hkb
9 yl wVqy xp ydym ynrmV
: Nw’ yl‘p twVqmw
10 My‘Vr wyrmkmb wlpy
: rwb‘’=d‘ ykn’ dxy
bmq : hlpt hr‘mb wtwyhb dwdl lykVm
2 q‘z’ hwhy=l’ ylwq
: Nnxt’ hwhy=l’ ylwq
3 yxyV wynpl KpV’
: dyg’ wynpl ytrY
4 yxwr yl‘ PT‘thb
ytbytn t‘dy ht’w
Klh’ wz=xr’b
: yl xp wnmT
5 h’rw Nymy Tybh
rykm yl=Ny’w
ynmm swnm db’
: yVpnl Vrwd Ny’
6 hwhy Kyl’ ytq‘z
ysxm ht’ ytrm’
: Myyxh Zr’b yqlx
7 ytnr=l’ hbyVqh
d’m ytwld=yk
ypdrm ynlyYh
: ynmm wYm’ yk
8 yVpn rgsmm h’yYwh
KmV=t’ twdwhl
MyqydY wrtky yb
: yl‘ lmgt yk
gmq dwdl rwmzm
ytlpt ‘mV hwhy
ynwnxt=l’ hnyz’h
: KtqdYb ynn‘ Ktnm’b
’wbt=l’w
704 Mylht 143. 2–144. 3
Kdb‘=t’ TpVmb ’wbt=l’w 2
: yx=lk Kynpl qdYy=’l yk
yVpn byw’ Pdr yk 3
ytyx Zr’l ’kd
: Mlw‘ ytmk MykVxmb ynbyVwh
yxwr yl‘ PT‘ttw 4
: ybl MmwtVy ykwtb
Mdqm Mymy ytrkz 5
Kl‘p=lkb ytygh
: xxwV’ Kydy hV‘mb
Kyl’ ydy ytVrp 6
: hls Kl hpy‘=Zr’k yVpn
yxwr htlk hwhy ynn‘ rhm 7
ynmm Kynp rtst=l’
: rwb ydry=M‘ ytlVmnw
Kdsx rqbb yn‘ymVh 8
ytxTb Kb=yk
Kl’ wz=Krd yn‘ydwh
: yVpn yt’Vn Kyl’=yk
hwhy yby’m ynlyYh 9
: ytsk Kyl’
KnwYr twV‘l yndml 10
yhwl’ ht’=yk
: rwVym Zr’b ynxnt hbwT Kxwr
ynyxt hwhy KmV=N‘ml 11
: yVpn hrYm ’yYwt KtqdYb
yby’ tymYt Kdsxbw 12
yVpn yrrY=lk tdb’hw
: Kdb‘ yn’ yk
dwdl dmq
yrwY hwhy Kwrb
brql ydy dmlmh
: hmxlml ytw‘bY’
ytdwYmw ydsx 2
yl yTlpmw ybgVm
ytysx wbw yngm
: ytxt ym‘ ddwrh
wh‘dtw Md’=hm hwhy 3
Vwn’=Nb
144. 4–145. 5 yVymx rps 705
: whbVxtw Vwn’=Nb
4 hmd lbhl Md’
: rbw‘ lYk wymy
5 drtw KymV=Th hwhy
: wnV‘yw Myrhb ‘g
6 MYyptw qrb qwrb
: Mmhtw KyYx xlV
7 Mwrmm Kydy xlV
Mybr Mymm ynlyYhw ynYp
: rkn ynb dym
8 ’wV=rbd Mhyp rV’
: rqV Nymy Mnymyw
9 Kl hryV’ Vdx ryV Myhl’
: Kl=hrmz’ rwV‘ lbnb
10 Myklml h‘wVt Ntwnh
: h‘r brxm wdb‘ dwd=t’ hYwph
11 rkn=ynb dym ynlyYhw ynYp
’wV=rbd Mhyp rV’
: rqV Nymy Mnymyw
12 Mhyrw‘nb Myldgm My‘Tnk wnynb rV’
: lkyh tynbt twbTxm tywzk wnytwnb
13 Nz=l’ Nzm Myqypm My’lm wnywzm
: wnytwYwxb twbbrm twpyl’m wnnw’Y
14 Mylbsm wnypwl’
t’Ywy Ny’w Zrp Ny’
: wnytbxrb hxwY Ny’w
15 wl hkkV M‘h yrV’
: wyhl’ hwhyV M‘h yrV’
hmq dwdl hlht
Klmh yhwl’ Kmmwr’
: d‘w Mlw‘l KmV hkrb’w
2 Kkrb’ Mwy=lkb
: d‘w Mlw‘l KmV hllh’w
3 d’m llhmw hwhy lwdg
: rqx Ny’ wtldglw
4 KyV‘m xbVy rwdl rwd
: wdygy Kytrwbgw
5 Kdwh dwbk rdh
yrbdw
706 Mylht 145. 6–146. 2
: hxyV’ Kytw’lpn yrbdw
wrm’y Kyt’rwn zwz‘w 6
: hnrps’ Kytlwdgw
w‘yby KbwT=br rkz 7
: wnnry KtqdYw
hwhy Mwxrw Nwnx 8
: dsx=ldgw Myp’ Kr’
lkl hwhy=bwT 9
: wyV‘m=lk=l‘ wymxrw
KyV‘m=lk hwhy Kwdwy 10
: hkwkrby Kydysxw
wrm’y Ktwklm dwbk 11
: wrbdy Ktrwbgw
wytrwbg Md’h ynbl ‘ydwhl 12
: wtwklm rdh dwbkw
Myml‘=lk twklm Ktwklm 13
: rwdw rwd=lkb KtlVmmw
Mylpnh=lkl hwhy Kmws 14
: Mypwpkh=lkl Pqwzw
wrbVy Kyl’ lk=yny‘ 15
: wt‘b Mlk’=t’ Mhl=Ntwn ht’w
Kdy=t’ xtwp 16
: NwYr yx=lkl ‘ybVmw
wykrd=lkb hwhy qydY 17
: wyV‘m=lkb dysxw
wy’rq=lkl hwhy bwrq 18
: tm’b wh’rqy rV’ lkl
hV‘y wy’ry=NwYr 19
: M‘yVwyw ‘mVy Mt‘wV=t’w
wybh’=lk=t’ hwhy rmwV 20
: dymVy My‘Vrh=lk t’w
yp=rbdy hwhy tlht 21
wVdq MV rVb=lk Krbyw
: d‘w Mlw‘l
hywllh wmq
: hwhy=t’ yVpn yllh
yyxb hwhy hllh’ 2
: ydw‘b yhl’l hrmz’
wxTbt=l’
146. 3–147. 8 yVymx rps 707
3 Mybydnb wxTbt=l’
: h‘wVt wl Ny’V Md’=Nbb
4 wtmd’l bVy wxwr ’Yt
: wytntV‘ wdb’ ’whh Mwyb
5 wrz‘b bq‘y l’V yrV’
: wyhl’ hwhy=l‘ wrbV
6 Zr’w MymV hV‘
Mb=rV’=lk=t’w Myh=t’
: Mlw‘l tm’ rmVh
7 MyqwV‘l TpVm hV‘
Myb‘rl Mxl Ntn
: Myrws’ rytm hwhy
8 Myrw‘ xqp hwhy
Mypwpk Pqz hwhy
: MyqydY bh’ hwhy
9 Myrg=t’ rmV hwhy
ddw‘y hnml’w Mwty
: tw‘y My‘Vr Krdw
10 Mlw‘l hwhy Klmy
rdw rdl NwyY Kyhl’
: hy=wllh
zmq hywllh
wnyhl’ hrmz bwT=yk
: hlht hw’n My‘n=yk
2 hwhy MlVwry hnwb
: snky l’rVy yxdn
3 bl yrwbVl ’prh
: MtwbY‘l Vbxmw
4 Mybkwkl rpsm hnwm
: ’rqy twmV Mlkl
5 xk=brw wnynwd’ lwdg
: rpsm Ny’ wtnwbtl
6 hwhy Mywn‘ ddw‘m
: Zr’=yd‘ My‘Vr lypVm
7 hdwtb hwhyl wn‘
: rwnkb wnyhl’l wrmz
8 Myb‘b MymV hskmh
rTm Zr’l Nykmh
xymYmh
708 Mylht 147. 9–148. 6
: ryYx Myrh xymYmh
hmxl hmhbl Ntwn 9
: w’rqy rV’ br‘ ynbl
Zpxy swsh trwbgb ’l 10
: hYry Vy’h yqwVb=’l
wy’ry=t’ hwhy hYwr 11
: wdsxl Mylxymh=t’
hwhy=t’ MlVwry yxbV 12
: NwyY Kyhl’ yllh
Kyr‘V yxyrb qzx=yk 13
: Kbrqb Kynb Krb
MwlV Klwbg=MVh 14
: K‘ybVy MyTx blx
Zr’ wtrm’ xlVh 15
: wrbd Zwry hrhm=d‘
rmYk glV Ntnh 16
: rzpy rp’k rwpk
Mytpk wxrq KylVm 17
: dm‘y ym wtrq ynpl
Msmyw wrbd xlVy 18
: Mym=wlzy wxwr bVy
bq‘yl wrbd dygm 19
: l’rVyl wyTpVmw wyqx
ywg=lkl Nk hV‘ ’l 20
Mw‘dy=lb MyTpVmw
: hywllh
hywllh xmq
MymVh=Nm hwhy=t’ wllh
: Mymwrmb whwllh
wyk’lm=lk whwllh 2
: w’bY=lk whwllh
xryw VmV whwllh 3
: rw’ ybkwk=lk whwllh
MymVh ymV whwllh 4
: MymVh l‘m rV’ Mymhw
hwhy MV=t’ wllhy 5
: w’rbnw hwY ’wh yk
Mlw‘l d‘l Mdym‘yw 6
Ntn=qx
148. 7–149. 9 yVymx rps 709
: rwb‘y ’lw Ntn=qx
7 Zr’h=Nm hwhy=t’ wllh
: twmht=lkw Mynynt
8 rwTyqw glV drbw V’
: wrbd hV‘ hr‘s xwr
9 tw‘bg=lkw Myrhh
: Myzr’=lkw yrp Z‘
10 hmhb=lkw hyxh
: Pnk rwpYw Vmr
11 Mym’l=lkw Zr’=yklm
: Zr’ yTpV=lkw MyrV
12 twlwtb=Mgw Myrwxb
: Myr‘n=M‘ Mynqz
13 hwhy MV=t’ wllhy
wdbl wmV bgVn=yk
: MymVw Zr’=l‘ wdwh
14 wm‘l Nrq Mryw
wydysx=lkl hlht
wbrq=M‘ l’rVy ynbl
: hy=wllh
Tmq hywllh
Vdx ryV hwhyl wryV
: Mydysx lhqb wtlht
2 wyV‘b l’rVy xmVy
: Mklmb wlygy NwyY=ynb
3 lwxmb wmV wllhy
: wl=wrmzy rwnkw Ptb
4 wm‘b hwhy hYwr=yk
: h‘wVyb Mywn‘ r’py
5 dwbkb Mydysx wzl‘y
: MtwbkVm=l‘ wnnry
6 Mnwrgb l’ twmmwr
: Mdyb twypyp brxw
7 Mywgb hmqn twV‘l
: Mym’=lb txkwt
8 Myqzb Mhyklm rs’l
: lzrb ylbkb Mhydbknw
9 bwtk TpVm Mhb twV‘l
rdh
710 Mylht 150. 1–6
wydysx=lkl ’wh rdh
: hywllh
hywllh nq
wVdqb l’=wllh
: wz‘ ‘yqrb whwllh
wytrwbgb whwllh 2
: wldg brk whwllh
rpwV ‘qtb whwllh 3
: rwnkw lbnb whwllh
lwxmw Ptb whwllh 4
: bgw‘w Mynmb whwllh
‘mV=ylYlYb whwllh 5
: h‘wrt ylYlYb whwllh
hy llht hmVnh lk 6
: hywllh

whwpyw wyYxw .Kzk⣠â


Ł Nmysw h‘bVw MyrV‘w tw’m Vmxw Mypl’ Mylht rpsd yqwsp Mwks
h’m ’"n : n"q Nmysw MyVmxw h’m wyrwmzmw .rV‘ h‘Vt wyrdsw ]z"l x"‘ Mylht[ Mhypb
,VlVw MyVmx wytwqspw .]x"k z"m tyV’rb[ wnyb’ bq‘y lV wytwnV Nmysw h‘bVw My‘br’w
.rpsw rps lk Nyb qlx twrwV VlV xynhl KyrYw .+m wytwqspw ’"n

The number of the verses of the book of Psalms is 2527, and the sign
is, Kzkâ Ł . And its middle point is, And they flattered him with their mouth
Ł â
[Psa 78.36]. And its sedarim are 19. And its psalms are 150, and the sign
is n"q; other copies (say) 147, and the sign is, The years of Jacob our father
[Gen 47.28]. And its peseqot are 40. And there should be an interval of 3 lines
between each book.
ylVm
’ : l’rVy Klm dwd=Nb hmlV ylVm sŘ 1
2 rswmw hmkx t‘dl
: hnyb yrm’ Nybhl
3 lkVh rswm txql
: MyrVmw TpVmw qdY
4 hmr‘ My’tpl ttl
: hmzmw t‘d r‘nl
5 xql Pswyw Mkx ‘mVy
: hnqy twlbxt Nwbnw
6 hYylmw lVm Nybhl
: Mtdyxw Mymkx yrbd
7 t‘d tyV’r hwhy t’ry
: wzb Mylyw’ rswmw hmkx

8 Kyb’ rswm ynb ‘mV


: Km’ trwt VTt=l’w
9 KV’rl Mh Nx tywl yk
: Kytrgrgl Myqn‘w
10 : ’bt=l’ My’Tx Kwtpy=M’ ynb
11 wnt’ hkl wrm’y=M’
: Mnx yqnl hnpYn Mdl hbr’n
12 Myyx lw’Vk M‘lbn
: rwb ydrwyk Mymymtw
13 ’Ymn rqy Nwh=lk
: llV wnytb ’lmn
14 wnkwtb lypt Klrwg
: wnlkl hyhy dx’ syk
15 Mt’ Krdb Klt=l’ ynb
: Mtbytnm Klgr ‘nm
16 wYwry ‘rl Mhylgr yk
: Md=KpVl wrhmyw
17 tVrh hrzm Mnx=yk
: Pnk l‘b=lk yny‘b
18 wbr’y Mmdl Mhw
: MtVpnl wnpYy
Nk
712 ylVm 1. 19–2. 2
‘Yb ‘Yb=lk twxr’ Nk 19
: xqy wyl‘b Vpn=t’

hnrt Zwxb twmkx 20


: hlwq Ntt twbxrb
’rqt twymh V’rb 21
: rm’t hyrm’ ry‘b Myr‘V yxtpb
ytp wbh’t Mytp ytm=d‘ 22
Mhl wdmx NwYl MyYlw
: t‘d=w’nVy Mylyskw
ytxkwtl wbwVt 23
yxwr Mkl h‘yb’ hnh
: Mkt’ yrbd h‘ydw’
wn’mtw yt’rq N‘y 24
: byVqm Ny’w ydy ytyTn
ytY‘=lk w‘rptw 25
: Mtyb’ ’l ytxkwtw
qxV’ Mkdy’b yn’=Mg 26
: Mkdxp ’bb g‘l’
Mkdxp hw’Vk ’bb 27
ht’y hpwsk Mkdy’w
: hqwYw hrY Mkyl‘ ’bb
hn‘’ ’lw ynn’rqy z’ 28
: ynn’Ymy ’lw ynnrxVy
t‘d w’nV=yk txt 29
: wrxb ’l hwhy t’ryw
ytY‘l wb’=’l 30
: ytxkwt=lk wY’n
Mkrd yrpm wlk’yw 31
: w‘bVy MhytY‘mmw
Mgrht Mytp tbwVm yk 32
: Mdb’t Mylysk twlVw
xTb=NkVy yl ‘mVw 33
: h‘r dxpm Nn’Vw

yrm’ xqt=M’ ynb b


: Kt’ NpYt ytwYmw
Knz’ hmkxl byVqhl 2
hTt
2. 3–21 ylVm 713
: hnwbtl Kbl hTt
3 ’rqt hnybl M’ yk
: Klwq Ntt hnwbtl
4 Pskk hnVqbt=M’
: hnVpxt MynwmTmkw
5 hwhy t’ry Nybt z’
: ’Ymt Myhl’ t‘dw
6 hmkx Nty hwhy=yk
: hnwbtw t‘d wypm
7 hyVwt MyrVyl NpYw
: Mt yklhl Ngm
8 TpVm twxr’ rYnl
: rmVy wdysx Krdw
9 TpVmw qdY Nybt z’
: bwT=lg‘m=lk MyrVymw
10 Kblb hmkx ’wbt=yk
: M‘ny KVpnl t‘dw
11 Kyl‘ rmVt hmzm
: hkrYnt hnwbt
12 ‘r Krdm KlyYhl
: twkpht rbdm Vy’m
13 rVy twxr’ Mybz‘h
: KVx=ykrdb tkll
14 ‘r twV‘l MyxmVh
: ‘r twkphtb wlygy
15 MyVq‘ Mhytxr’ rV’
: Mtwlg‘mb Myzwlnw
16 hrz hV’m KlyYhl
: hqylxh hyrm’ hyrknm
17 hyrw‘n Pwl’ tbz‘h
: hxkV hyhl’ tyrb=t’w
18 htyb twm=l’ hxV yk
: hytlg‘m My’pr=l’w
19 NwbwVy ’l hy’b=lk
: Myyx twxr’ wgyVy=’lw
20 MybwT Krdb Klt N‘ml
: rmVt MyqydY twxr’w
21 Zr’=wnkVy MyrVy=yk
Mymymtw
714 ylVm 2. 22–3. 16
: hb wrtwy Mymymtw
wtrky Zr’m My‘Vrw 22
: hnmm wxsy Mydgwbw

xkVt=l’ ytrwt ynb g


: Kbl rYy ytwYmw
Myyx twnVw Mymy Kr’ yk 2
: Kl wpyswy MwlVw
Kbz‘y=l’ tm’w dsx 3
Kytwrgrg=l‘ MrVq
: Kbl xwl=l‘ Mbtk
bwT lkVw Nx=’Ymw 4
: Md’w Myhl’ yny‘b

Kbl=lkb hwhy=l’ xTb 5


: N‘Vt=l’ Ktnyb=l’w
wh‘d Kykrd=lkb 6
: Kytxr’ rVyy ’whw
Kyny‘b Mkx yht=l’ 7
: ‘rm rwsw hwhy=t’ ’ry
KrVl yht tw’pr 8
: KytwmY‘l ywqVw
Knwhm hwhy=t’ dbk 9
: Kt’wbt=lk tyV’rmw
‘bV Kyms’ w’lmyw 10
: wYrpy Kybqy Vwrytw

s’mt=l’ ynb hwhy rswm 11


: wtxkwtb Zqt=l’w
xykwy hwhy bh’y rV’ t’ yk 12
: hYry Nb=t’ b’kw
hmkx ’Ym Md’ yrV’ 13
: hnwbt qypy Md’w
Psk=rxsm hrxs bwT yk 14
: ht’wbt Zwrxmw
Myynpm ’yh hrqy 15
: hb=wwVy ’l KyYpx=lkw
hnymyb Mymy Kr’ 16
hlw’mVb
3. 17–34 ylVm 715
: dwbkw rV‘ hlw’mVb
17 M‘n=ykrd hykrd
: MwlV hytwbytn=lkw
18 hb Myqyzxml ’yh Myyx=Z‘
: rV’m hykmtw

19 Zr’=dsy hmkxb hwhy


: hnwbtb MymV Nnwk
20 w‘qbn twmwht wt‘db
: lT=wp‘ry MyqxVw
21 Kyny‘m wzly=l’ ynb
: hmzmw hyVt rYn
22 KVpnl Myyx wyhyw
: Kytrgrgl Nxw
23 Kkrd xTbl Klt z’
: Pwgt ’l Klgrw
24 dxpt=’l bkVt=M’
: KtnV hbr‘w tbkVw
25 M’tp dxpm ’ryt=l’
: ’bt yk My‘Vr t’Vmw
26 Klskb hyhy hwhy=yk
: dklm Klgr rmVw
27 wyl‘bm bwT=‘nmt=l’
: twV‘l Kydy l’l twyhb
28 bwVw Kl Ky‘rl rm’t=l’
: Kt’ Vyw Nt’ rxmw
29 h‘r K‘r=l‘ Vrxt=l’
: Kt’ xTbl bVwy=’whw
30 Mnx Md’=M‘ bwrt=l’
: h‘r Klmg ’l=M’
31 smx Vy’b ’nqt=l’
: wykrd=lkb rxbt=l’w
32 zwln hwhy tb‘wt yk
: wdws MyrVy=t’w
33 ‘Vr tybb hwhy tr’m
: Krby MyqydY hwnw
34 Zyly=’wh MyYll=M’
: Nx=Nty Myyn‘lw
dwbk
716 ylVm 3. 35–4. 17
wlxny Mymkx dwbk 35
: Nwlq Myrm Mylyskw

b’ rswm Mynb w‘mV d


: hnyb t‘dl wbyVqhw
Mkl yttn bwT xql yk 2
: wbz‘t=l’ ytrwt
yb’l ytyyh Nb=yk 3
: ym’ ynpl dyxyw Kr
yl rm’yw ynryw 4
Kbl yrbd=Kmty
: hyxw ytwYm rmV
hnyb hnq hmkx hnq 5
: yp=yrm’m Tt=l’w xkVt=l’
KrmVtw hbz‘t=l’ 6
: KrYtw hbh’
hmkx hnq hmkx tyV’r 7
: hnyb hnq Knynq=lkbw
Kmmwrtw hlsls 8
: hnqbxt yk Kdbkt
Nx=tywl KV’rl Ntt 9
: Kngmt tr’pt trT‘
yrm’ xqw ynb ‘mV 10
: Myyx twnV Kl wbryw
Kytrh hmkx Krdb 11
: rVy=ylg‘mb Kytkrdh
Kd‘Y rYy=’l Ktklb 12
: lVkt ’l Zwrt=M’w
Prt=l’ rswmb qzxh 13
: Kyyx ’yh=yk hrYn
’bt=l’ My‘Vr xr’b 14
: My‘r Krdb rV’t=l’w
wb=rb‘t=l’ wh‘rp 15
: rwb‘w wyl‘m hTV
w‘ry ’l=M’ wnVy ’l yk 16
: wlwVky ’l=M’ MtnV hlzgnw
‘Vr Mxl wmxl yk 17
: wtVy Mysmx Nyyw
xr’w
4. 18–5. 8 ylVm 717
18 hgn rw’k MyqydY xr’w
: Mwyh Nwkn=d‘ rw’w Klwh
19 hlp’k My‘Vr Krd
: wlVky hmb w‘dy ’l

20 hbyVqh yrbdl ynb


: Knz’=Th yrm’l
21 Kyny‘m wzyly=l’
: Kbbl Kwtb MrmV
22 Mhy’Yml Mh Myyx=yk
: ’prm wrVb=lklw
23 Kbl rYn rmVm=lkm
: Myyx tw’Ywt wnmm=yk
24 hp twVq‘ Kmm rsh
: Kmm qxrh MytpV twzlw
25 wTyby xknl Kyny‘
: Kdgn wrVyy Kyp‘p‘w
26 Klgr lg‘m slp
: wnky Kykrd=lkw
27 lw’mVw Nymy=Tt=l’
: ‘rm Klgr rsh

h hbyVqh ytmkxl ynb


: Knz’=Th ytnwbtl
2 twmzm rmVl
: wrYny KytpV t‘dw
3 hrz ytpV hnpTt tpn yk
: hkx NmVm qlxw
4 hn‘lk hrm htyrx’w
: twyp brxk hdx
5 twm twdry hylgr
: wkmty hyd‘Y lw’V
6 slpt=Np Myyx xr’
: ‘dt ’l hytlg‘m w‘n

7 yl=w‘mV Mynb ht‘w


: yp=yrm’m wrwst=l’w
8 Kkrd hyl‘m qxrh
brqt=l’w
718 ylVm 5. 9–6. 3
: htyb xtp=l’ brqt=l’w
Kdwh Myrx’l Ntt=Np 9
: yrzk’l KytnVw
Kxk Myrz w‘bVy=Np 10
: yrkn tybb KybY‘w
Ktyrx’b tmhnw 11
: Kr’Vw KrVb twlkb
rswm yt’nV Ky’ trm’w 12
: ybl Z’n txkwtw
yrwm lwqb yt‘mV=’lw 13
: ynz’ ytyTh=’l ydmlmlw
‘r=lkb ytyyh T‘mk 14
: hd‘w lhq Kwtb
Krwbm Mym=htV 15
: Kr’b Kwtm Mylznw
hYwx Kytny‘m wYwpy 16
: Mym=yglp twbxrb
Kdbl Kl=wyhy 17
: Kt’ Myrzl Ny’w
sŘ 2 Kwrb Krwqm=yhy 18
: Krw‘n tV’m xmVw
Nx=tl‘yw Mybh’ tly’ 19
t‘=lkb Kwry hydd
: dymt hgVt htbh’b
hrzb ynb hgVt hmlw 20
: hyrkn qx qbxtw
Vy’=ykrd hwhy yny‘ xkn yk 21
: slpm wytlg‘m=lkw
‘Vrh=t’ wndkly wytwnww‘ 22
: Kmty wt’Tx ylbxbw
rswm Ny’b twmy ’wh 23
: hgVy wtlw’ brbw

K‘rl tbr‘=M’ ynb w


: Kypk rzl t‘qt
Kyp=yrm’b tVqwn 2
: Kyp=yrm’b tdkln
lYnhw ynb ’wp’ t’z hV‘ 3
yk
6. 4–19 ylVm 719
K‘r=Pkb t’b yk
: Ky‘r bhrw sprth Kl
4 Kyny‘l hnV Ntt=l’
: Kyp‘p‘l hmwntw
5 dym ybYk lYnh
: Vwqy dym rwpYkw

6 lY‘ hlmn=l’=Kl
: Mkxw hykrd h’r
7 : lVmw rTV NyYq hl=Ny’ rV’
8 hmxl Zyqb Nykt
: hlk’m ryYqb hrg’
9 bkVt lY‘ ytm=d‘
: KtnVm Mwqt ytm
10 twmwnt T‘m twnV T‘m
: bkVl Mydy qbx T‘m
11 KV’r Klhmk=’bw
: Ngm Vy’k Krsxmw

12 Nw’ Vy’ l‘ylb Md’


: hp twVq‘ Klwh
13 wlgrb llm wny‘b Zrq
: wyt‘bY’b hrm
14 wblb twkpht
t‘=lkb ‘r Vrx
: xlVy Myndm
15 wdy’ ’wby M’tp Nk=l‘
: ’prm Ny’w rbVy ‘tp

16 hwhy ’nV hnh=VV


: wVpn twb‘wt ‘bVw
17 rqV NwVl twmr Myny‘
: yqn=Md twkpV Mydyw
18 Nw’ twbVxm Vrx bl
: h‘rl Zwrl twrhmm Mylgr
19 rqV d‘ Mybzk xypy
: Myx’ Nyb Myndm xlVmw
rYn
720 ylVm 6. 20–7. 2
Kyb’ twYm ynb rYn 20
: Km’ trwt VTt=l’w
dymt Kbl=l‘ MrVq 21
: Ktrgrg=l‘ Mdn‘
Kt’ hxnt Kklhthb 22
Kyl‘ rmVt KbkVb
: KxyVt ’yh twYyqhw
rw’ hrwtw hwYm rn yk 23
: rswm twxkwt Myyx Krdw
‘r tV’m KrmVl 24
: hyrkn NwVl tqlxm
Kbblb hypy dmxt=l’ 25
: hyp‘p‘b Kxqt=l’w
Mxl rkk=d‘ hnwz hV’=d‘b yk 26
: dwYt hrqy Vpn Vy’ tV’w
wqyxb V’ Vy’ htxyh 27
: hnprVt ’l wydgbw
Mylxgh=l‘ Vy’ Klhy=M’ 28
: hnywkt ’l wylgrw
wh‘r tV’=l’ ’bh Nk 29
: hb ‘gnh=lk hqny ’l
bwngy yk bngl wzwby=’l 30
: b‘ry yk wVpn ’lml
Myt‘bV MlVy ’Ymnw 31
: Nty wtyb Nwh=lk=t’
bl=rsx hV’ P’n 32
: hnV‘y ’wh wVpn tyxVm
’Ymy Nwlqw=‘gn 33
: hxmt ’l wtprxw
rbg=tmx h’nq=yk 34
: Mqn Mwyb lwmxy=’lw
rpk=lk ynp ’Vy=’l 35
: dxV=hbrt yk hb’y=’lw

yrm’ rmV ynb z


: Kt’ NpYt ytwYmw
hyxw ytwYm rmV 2
: Kyny‘ NwVy’k ytrwtw
MrVq
7. 3–21 ylVm 721
3 Kyt‘bY’=l‘ MrVq
: Kbl xwl=l‘ Mbtk
4 t’ ytx’ hmkxl rm’
: ’rqt hnybl ‘dmw
5 hrz hV’m KrmVl
: hqylxh hyrm’ hyrknm
6 ytyb Nwlxb yk
: ytpqVn ybnV’ d‘b
7 My’tpb ’r’w
: bl=rsx r‘n Mynbb hnyb’
8 hnp lY’ qwVb rb‘
: d‘Yy htyb Krdw
9 Mwy br‘b=PVnb
: hlp’w hlyl NwVy’b
10 wt’rql hV’ hnhw
: bl trYnw hnwz tyV
11 trrsw ’yh hymh
: hylgr wnkVy=’l htybb
12 twbxrb M‘p Zwxb M‘p
: br’t hnp=lk lY’w
13 wl=hqVnw wb hqyzxhw
: wl rm’tw hynp hz‘h
14 yl‘ MymlV yxbz
: yrdn ytmlV Mwyh
15 Kt’rql yt’Yy Nk=l‘
: K’Ym’w Kynp rxVl
16 yVr‘ ytdbr Mydbrm
: MyrYm NwT’ twbTx
17 ybkVm ytpn
: Nwmnqw Mylh’ rm
18 rqbh=d‘ Mydd hwrn hkl
: Mybh’b hsl‘tn
19 wtybb Vy’h Ny’ yk
: qwxrm Krdb Klh
20 wdyb xql Pskh=rwrY
: wtyb ’by ’skh Mwyl
21 hxql brb wtTh
: wnxydt hytpV qlxb
Klwh
722 ylVm 7. 22–8. 12
M’tp hyrx’ Klwh 22
’wby xbT=l’ rwVk
: lyw’ rswm=l’ sk‘kw
wdbk Zx xlpy d‘ 23
xp=l’ rwpY rhmk
: ’wh wVpnb=yk ‘dy=’lw

yl=w‘mV Mynb ht‘w 24


: yp=yrm’l wbyVqhw
Kbl hykrd=l’ TVy=l’ 25
: hytwbytnb ‘tt=l’
hlyph Myllx Mybr=yk 26
: hygrh=lk MymY‘w
htyb lw’V ykrd 27
: twm=yrdx=l’ twdry
’rqt hmkx=’lh x
: hlwq Ntt hnwbtw
Krd=yl‘ Mymwrm=V’rb 2
: hbYn twbytn tyb
trq=ypl Myr‘V=dyl 3
: hnrt Myxtp ’wbm
’rq’ MyVy’ Mkyl’ 4
: Md’ ynb=l’ ylwqw
hmr‘ My’tp wnybh 5
: bl wnybh Mylyskw
rbd’ Mydygn=yk w‘mV 6
: MyrVym ytpV xtpmw
ykx hghy tm’=yk 7
: ‘Vr ytpV tb‘wtw
yp=yrm’=lk qdYb 8
: Vq‘w ltpn Mhb Ny’
Nybml Myxkn Mlk 9
: t‘d y’Yml MyrVyw
Psk=l’w yrswm=wxq 10
: rxbn Zwrxm t‘dw
Mynynpm hmkx hbwT=yk 11
: hb=wwVy ’l MyYpx=lkw
hmr‘ ytnkV hmkx=yn’ 12
t‘dw
8. 13–29 ylVm 723
: ’Ym’ twmzm t‘dw
13 ‘r t’nV hwhy t’ry
‘r Krdw Nw’gw h’g
: yt’nV twkpht ypw
14 hyVwtw hY‘=yl
: hrwbg yl hnyb yn’
15 wklmy Myklm yb
: qdY wqqxy Mynzrw
16 wrVy MyrV yb
: qdY yTpV=lk Mybydnw
17 bh’ hybh’ yn’
: ynn’Ymy yrxVmw
18 yt’ dwbkw=rV‘
: hqdYw qt‘ Nwh
19 zpmw Zwrxm yyrp bwT
: rxbn Pskm yt’wbtw
20 Klh’ hqdY=xr’b
: TpVm twbytn Kwtb
21 Vy ybh’ lyxnhl
: ’lm’ MhytrY’w

22 wkrd tyV’r ynnq hwhy


: z’m wyl‘pm Mdq
23 ytksn Mlw‘m
: Zr’=ymdqm V’rm
24 ytllwx twmht=Ny’b
: Mym=ydbkn twny‘m Ny’b
25 w‘bTh Myrh MrTb
: ytllwx tw‘bg ynpl
26 twYwxw Zr’ hV‘ ’l=d‘
: lbt twrp‘ V’rw
27 yn’ MV MymV wnykhb
: Mwht ynp=l‘ gwx wqwxb
28 l‘mm MyqxV wYm’b
: Mwht twny‘ zwz‘b
29 wqx Myl wmwVb
wyp=wrb‘y ’l Mymw
: Zr’ ydswm wqwxb
hyh’w
724 ylVm 8. 30–9. 10
Nwm’ wlY’ hyh’w 30
Mwy Mwy My‘V‘V hyh’w
: t‘=lkb wynpl tqxVm
wYr’ lbtb tqxVm 31
: Md’ ynb=t’ y‘V‘Vw

yl=w‘mV Mynb ht‘w 32


: wrmVy ykrd yrV’w
wmkxw rswm w‘mV 33
: w‘rpt=l’w
yl ‘mV Md’ yrV’ 34
Mwy Mwy yttld=l‘ dqVl
: yxtp tzwzm rmVl
Myyx y’Ym y’Ym yk 35
: hwhym NwYr qpyw
wVpn smx y’Txw 36
: twm wbh’ y’nVm=lk

htyb htnb twmkx T


: h‘bV hydwm‘ hbYx
hnyy hksm hxbT hxbT 2
: hnxlV hkr‘ P’
’rqt hytr‘n hxlV 3
: trq ymrm ypg=l‘
hnh rsy ytp=ym 4
: wl hrm’ bl=rsx
ymxlb wmxl wkl 5
: ytksm Nyyb wtVw
wyxw My’tp wbz‘ 6
: hnyb Krdb wrV’w
Nwlq wl xql Zl rsy 7
: wmwm ‘Vrl xykwmw
K’nVy=Np Zl xkwt=l’ 8
: Kbh’yw Mkxl xkwh
dw‘=Mkxyw Mkxl Nt 9
: xql Pswyw qydYl ‘dwh
hwhy t’ry hmkx tlxt 10
: hnyb MyVdq t‘dw
yb=yk
9. 11–10. 10 ylVm 725
11 Kymy wbry yb=yk sŘ 3
: Myyx twnV Kl wpyswyw
12 Kl tmkx tmkx=M’
: ’Vt Kdbl tYlw
13 hymh twlysk tV’
: hm h‘dy=lbw twytp
14 htyb xtpl hbVyw
: trq ymrm ’sk=l‘
15 Krd=yrb‘l ’rql
: Mtwxr’ MyrVymh
16 hnh rsy ytp=ym
: wl hrm’w bl=rsxw
17 wqtmy Mybwng=Mym
: M‘ny Myrts Mxlw
18 MV My’pr=yk ‘dy=’lw
: hy’rq lw’V yqm‘b

y hmlV ylVm
b’=xmVy Mkx Nb Ù
: wm’ tgwt lysk Nbw
2 ‘Vr twrYw’ wly‘wy=’l
: twmm lyYt hqdYw
3 qydY Vpn hwhy by‘ry=’l
: Pdhy My‘Vr twhw
4 hymr=Pk hV‘ V’r
: ryV‘t MyYwrx dyw
5 lykVm Nb Zyqb rg’
: Vybm Nb ryYqb Mdrn
6 qydY V’rl twkrb
: smx hsky My‘Vr ypw
7 hkrbl qydY rkz
: bqry My‘Vr MVw
8 twYm xqy bl=Mkx
: Tbly MytpV lyw’w
9 xTb Kly Mtb Klwh
: ‘dwy wykrd Vq‘mw
10 tbY‘ Nty Ny‘ Zrq
: Tbly MytpV lyw’w
rwqm
726 ylVm 10. 11–29
qydY yp Myyx rwqm 11
: smx hsky My‘Vr ypw
Myndm rrw‘t h’nV 12
: hbh’ hskt My‘Vp=lk l‘w
hmkx ’Ymt Nwbn ytpVb 13
: bl=rsx wgl TbVw
t‘d=wnpYy Mymkx 14
: hbrq htxm lyw’=ypw
wz‘ tyrq ryV‘ Nwh 15
: MVyr Myld ttxm
Myyxl qydY tl‘p 16
: t’Txl ‘Vr t’wbt
rswm rmwV Myyxl xr’ 17
: h‘tm txkwt bzw‘w
rqV=ytpV h’nV hskm 18
: lysk ’wh hbd ’Ywmw
‘Vp=ldxy ’l Myrbd brb 19
: lykVm wytpV KVxw
qydY NwVl rxbn Psk 20
: T‘mk My‘Vr bl
Mybr w‘ry qydY ytpV 21
: wtwmy bl=rsxb Mylyw’w
ryV‘t ’yh hwhy tkrb 22
: hm‘ bY‘ Pswy=’lw
hmz twV‘ lyskl qwxVk 23
: hnwbt Vy’l hmkxw
wn’wbt ’yh ‘Vr trwgm 24
: Nty MyqydY tw’tw
‘Vr Ny’w hpws rwb‘k 25
: Mlw‘ dwsy qydYw
Myny‘l NV‘kw MynVl Zmxk 26
: wyxlVl lY‘h Nk
Mymy Pyswt hwhy t’ry 27
: hnrYqt My‘Vr twnVw
hxmV MyqydY tlxwt 28
: db’t My‘Vr twqtw
hwhy Krd Mtl zw‘m 29
: Nw’ yl‘pl htxmw
qydY
10. 30–11. 16 ylVm 727
30 Twmy=lb Mlw‘l qydY
: Zr’=wnkVy ’l My‘Vrw
31 hmkx bwny qydY=yp
: trkt twkpht NwVlw
32 NwYr Nw‘dy qydY ytpV
: twkpht My‘Vr ypw
’y hwhy tb‘wt hmrm ynz’m
: wnwYr hmlV Nb’w
2 Nwlq ’byw Nwdz=’b
: hmkx My‘wnY=t’w
3 Mxnt MyrVy tmt
: MdVw Mydgb Plsw
4 hrb‘ Mwyb Nwh ly‘wy=’l
: twmm lyYt hqdYw
5 wkrd rVyt Mymt tqdY
: ‘Vr lpy wt‘Vrbw
6 MlyYt MyrVy tqdY
: wdkly Mydgb twhbw
7 hwqt db’t ‘Vr Md’ twmb
: hdb’ Mynw’ tlxwtw
8 Zlxn hrYm qydY
: wytxt ‘Vr ’byw
9 wh‘r txVy Pnx hpb
: wYlxy MyqydY t‘dbw
10 hyrq Zl‘t MyqydY bwTb
: hnr My‘Vr db’bw
11 trq Mwrt MyrVy tkrbb
: srht My‘Vr ypbw
12 bl=rsx wh‘rl=zb
: Vyrxy twnwbt Vy’w
13 dws=hlgm lykr Klwh
: rbd hskm xwr=Nm’nw
14 M‘=lpy twlbxt Ny’b
: Z‘wy brb h‘wVtw
15 rz br‘=yk ‘wry=‘r
: xTwb My‘qt ’nVw
16 dwbk Kmtt Nx=tV’
: rV‘=wkmty MyYyr‘w
lmg
728 ylVm 11. 17–12. 4
dsx Vy’ wVpn lmg 17
: yrzk’ wr’V rk‘w
rqV=tl‘p hV‘ ‘Vr 18
: tm’ rkV hqdY ‘rzw
Myyxl hqdY=Nk 19
: wtwml h‘r Pdrmw
bl=yVq‘ hwhy tb‘wt 20
: Krd ymymt wnwYrw
‘r hqny=’l dyl dy 21
: Tlmn MyqydY ‘rzw
ryzx P’b bhz Mzn 22
: M‘T trsw hpy hV’
bwT=K’ MyqydY tw’t 23
: hrb‘ My‘Vr twqt
dw‘ Pswnw rzpm Vy 24
: rwsxml=K’ rVym KVwxw
NVdt hkrb=Vpn 25
: ’rwy ’wh=Mg hwrmw
Mw’l whbqy rb ‘nm 26
: rybVm V’rl hkrbw
NwYr Vqby bwT rxV 27
: wn’wbt h‘r Vrdw
lpy ’wh wrV‘b xTwb 28
: wxrpy MyqydY hl‘kw
xwr=lxny wtyb rkw‘ 29
: bl=Mkxl lyw’ db‘w
Myyx Z‘ qydY=yrp 30
: Mkx twVpn xqlw
MlVy Zr’b qydY Nh 31
: ’Twxw ‘Vr=yk P’
t‘d bh’ rswm bh’ by
: r‘b txkwt ’nVw
hwhym NwYr qypy bwT 2
: ‘yVry twmzm Vy’w
‘Vrb Md’ Nwky=’l 3
: Twmy=lb MyqydY VrVw
hl‘b trT‘ lyx=tV’ 4
: hVybm wytwmY‘b bqrkw
twbVxm
12. 5–23 ylVm 729
5 TpVm MyqydY twbVxm
: hmrm My‘Vr twlbxt
6 Md=br’ My‘Vr yrbd
: MlyYy MyrVy ypw
7 Mny’w My‘Vr Kwph
: dm‘y MyqydY tybw
8 Vy’=llhy wlkV=ypl
: zwbl hyhy bl=hw‘nw
9 wl db‘w hlqn bwT
: Mxl=rsxw dbktmm
10 wtmhb Vpn qydY ‘dwy
: yrzk’ My‘Vr ymxrw
11 Mxl=‘bVy wtmd’ db‘
: bl=rsx Myqyr Pdrmw
12 My‘r dwYm ‘Vr dmx
: Nty MyqydY VrVw
13 ‘r Vqwm MytpV ‘Vpb
: qydY hrYm ’Yyw
14 bwT=‘bVy Vy’=yp yrpm
: wl bwVy Md’=ydy lwmgw
15 wyny‘b rVy lyw’ Krd
: Mkx hY‘l ‘mVw
16 ws‘k ‘dwy Mwyb lyw’
: Mwr‘ Nwlq hskw
17 qdY dygy hnwm’ xypy
: hmrm MyrqV d‘w
18 brx twrqdmk hTwb Vy
: ’prm Mymkx NwVlw
19 d‘l Nwkt tm’=tpV
: rqV NwVl h‘ygr’=d‘w
20 ‘r yVrx=blb hmrm
: hxmV MwlV yY‘ylw
21 Nw’=lk qydYl hn’y=’l
: ‘r w’lm My‘Vrw
22 rqV=ytpV hwhy tb‘wt
: wnwYr hnwm’ yV‘w
23 t‘d hsk Mwr‘ Md’
: tlw’ ’rqy Mylysk blw
MyYwrx=dy
730 ylVm 12. 24–13. 14
lwVmt MyYwrx=dy 24
: sml hyht hymrw
hnxVy Vy’=blb hg’d 25
: hnxmVy bwT rbdw
qydY wh‘rm rty 26
: M‘tt My‘Vr Krdw
wdyY hymr Krxy=’l 27
: Zwrx rqy Md’=Nwhw
Myyx hqdY=xr’b 28
: twm=l’ hbytn Krdw

b’ rswm Mkx Nb gy
: hr‘g ‘mV=’l Zlw
bwT lk’y Vy’=yp yrpm 2
: smx Mydgb Vpnw
wVpn rmV wyp rYn 3
: wl=htxm wytpV qVp
lY‘ wVpn Ny’w hw’tm 4
: NVdt MyYrx Vpnw
qydY ’nVy rqV=rbd 5
: rypxyw Vy’by ‘Vrw
Krd=Mt rYt hqdY 6
: t’Tx Plst h‘Vrw
lk Ny’w rV‘tm Vy 7
: br Nwhw VVwrtm
wrV‘ Vy’=Vpn rpk 8
: hr‘g ‘mV=’l Vrw
xmVy MyqydY=rw’ 9
: K‘dy My‘Vr rnw
hYm Nty Nwdzb=qr 10
: hmkx MyY‘wn=t’w
T‘my lbhm Nwh 11
: hbry dy=l‘ Zbqw
bl=hlxm hkVmm tlxwt 12
: h’b hw’t Myyx Z‘w
wl lbxy rbdl zb 13
: MlVy ’wh hwYm ’ryw
Myyx rwqm Mkx trwt 14
rwsl
13. 15–14. 7 ylVm 731
: twm yVqmm rwsl
15 Nx=Nty bwT=lkV
: Nty’ Mydgb Krdw
16 t‘db hV‘y Mwr‘=lk
: tlw’ Vrpy lyskw
17 ‘rb lpy ‘Vr K’lm
: ’prm Mynwm’ ryYw
18 rswm ‘rwp Nwlqw Vyr
: dbky txkwt rmwVw
19 Vpnl br‘t hyhn hw’t
: ‘rm rws Mylysk tb‘wtw
20 Mkxw Mymkx=t’ Kwlh
: ‘wry Mylysk h‘rw
21 h‘r Pdrt My’Tx
: bwT=MlVy MyqydY=t’w
22 Mynb=ynb lyxny bwT
: ’Twx lyx qydYl NwpYw
23 MyV’r ryn lk’=br
: TpVm ’lb hpsn Vyw
24 wnb ’nwV wTbV KVwx
: rswm wrxV wbh’w
25 wVpn ‘bVl lk’ qydY
: rsxt My‘Vr NTbw

dy htyb htnb MyVn twmkx


: wnsrht hydyb tlw’w
2 hwhy ’ry wrVyb Klwh
: whzwb wykrd zwlnw
3 hw’g rTx lyw’=ypb
: MrwmVt Mymkx ytpVw
4 rb swb’ Mypl’ Ny’b sŘ 4
: rwV xkb tw’wbt=brw
5 bzky ’l Mynwm’ d‘
: rqV d‘ Mybzk xypyw
6 Ny’w hmkx Zl=Vqb
: lqn Nwbnl t‘dw
7 lysk Vy’l dgnm Kl
: t‘d=ytpV t‘dy=lbw
tmkx
732 ylVm 14. 8–26
wkrd Nybh Mwr‘ tmkx 8
: hmrm Mylysk tlw’w
MV’ Zyly Mylw’ 9
: NwYr MyrVy Nybw
wVpn trm ‘dwy bl 10
: rz br‘ty=’l wtxmVbw
dmVy My‘Vr tyb 11
: xyrpy MyrVy lh’w
Vy’=ynpl rVy Krd Vy 12
: twm=ykrd htyrx’w
bl=b’ky qwxVb=Mg 13
: hgwt hxmV htyrx’w
bl gws ‘bVy wykrdm 14
: bwT Vy’ wyl‘mw
rbd=lkl Nym’y ytp 15
: wrV’l Nyby Mwr‘w
‘rm rsw ’ry Mkx 16
: xTwbw rb‘tm lyskw
tlw’ hV‘y Myp’=rYq 17
: ’nVy twmzm Vy’w
tlw’ My’tp wlxn 18
: t‘d wrtky Mymwr‘w
MybwT ynpl My‘r wxV 19
: qydY yr‘V=l‘ My‘Vrw
Vr ’nVy wh‘rl=Mg 20
: Mybr ryV‘ ybh’w
’Twx wh‘rl=zb 21
: wyrV’ Myyn‘ Nnwxmw
‘r yVrx w‘ty=’wlh 22
: bwT yVrx tm’w dsxw
rtwm hyhy bY‘=lkb 23
: rwsxml=K’ MytpV=rbdw
MrV‘ Mymkx trT‘ 24
: tlw’ Mylysk tlw’
tm’ d‘ twVpn lyYm 25
: hmrm Mybzk xpyw
z‘=xTbm hwhy t’ryb 26
: hsxm hyhy wynblw
t’ry
14. 27–15. 10 ylVm 733
27 Myyx rwqm hwhy t’ry
: twm yVqmm rwsl
28 Klm=trdh M‘=brb
: Nwzr ttxm M’l sp’bw
29 hnwbt=br Myp’ Kr’
: tlw’ Myrm xwr=rYqw
30 ’prm bl MyrVb yyx
: h’nq twmY‘ bqrw
31 whV‘ Prx ld=qV‘
: Nwyb’ Nnx wdbkmw
32 ‘Vr hxdy wt‘rb
: qydY wtwmb hsxw
33 hmkx xwnt Nwbn blb
: ‘dwt Mylysk brqbw
34 ywg=Mmwrt hqdY
: t’Tx Mym’l dsxw
35 lykVm db‘l Klm=NwYr
: Vybm hyht wtrb‘w
wT hmx byVy Kr=hn‘m
: P’=hl‘y bY‘=rbdw
2 t‘d byTyt Mymkx NwVl
: tlw’ ‘yby Mylysk ypw
3 hwhy yny‘ Mwqm=lkb
: MybwTw My‘r twpY
4 Myyx Z‘ NwVl ’prm
: xwrb rbV hb Plsw
5 wyb’ rswm Z’ny lyw’
: Mr‘y txkwt rmVw
6 br Nsx qydY tyb
: trk‘n ‘Vr t’wbtbw
7 t‘d wrzy Mymkx ytpV
: Nk=’l Mylysk blw
8 hwhy tb‘wt My‘Vr xbz
: wnwYr MyrVy tlptw
9 ‘Vr Krd hwhy tb‘wt
: bh’y hqdY Pdrmw
10 xr’ bz‘l ‘r rswm
: twmy txkwt ’nwV
lw’V
734 ylVm 15. 11–29
hwhy dgn Nwdb’w lw’V 11
: Md’=ynb twbl=yk P’
wl xkwh Zl=bh’y ’l 12
: Kly ’l Mymkx=l’
Mynp bTyy xmV bl 13
: h’kn xwr bl=tbY‘bw
t‘d=Vqby Nwbn bl 14
: tlw’ h‘ry Mylysk ynpw
My‘r yn‘ ymy=lk 15
: dymt htVm bl=bwTw
hwhy t’ryb T‘m=bwT 16
: wb hmwhmw br rYw’m
MV=hbh’w qry txr’ bwT 17
: wb=h’nVw swb’ rwVm
Nwdm hrgy hmx Vy’ 18
: byr TyqVy Myp’ Kr’w
qdx tkVmk lY‘ Krd 19
: hlls MyrVy xr’w

b’=xmVy Mkx Nb 20
: wm’ hzwb Md’ lyskw
bl=rsxl hxmV tlw’ 21
: tkl=rVyy hnwbt Vy’w
dws Ny’b twbVxm rph 22
: Mwqt MyY‘wy brbw
wyp=hn‘mb Vy’l hxmV 23
: bwT=hm wt‘b rbdw
lykVml hl‘ml Myyx xr’ 24
: hTm lw’Vm rws N‘ml
hwhy xsy My’g tyb 25
: hnml’ lwbg bYyw
‘r twbVxm hwhy tb‘wt 26
: M‘n=yrm’ MyrhTw
‘Yb ‘Ywb wtyb rk‘ 27
: hyxy tntm ’nwVw
twn‘l hghy qydY bl 28
: tw‘r ‘yby My‘Vr ypw
My‘Vrm hwhy qwxr 29
tlptw
15. 30–16. 15 ylVm 735
: ‘mVy MyqydY tlptw
30 bl=xmVy Myny‘=rw’m
: MY‘=NVdt hbwT h‘wmV
31 Myyx txkwt t‘mV Nz’
: Nylt Mymkx brqb
32 wVpn s’wm rswm ‘rwp
: bl hnwq txkwt ‘mwVw
33 hmkx rswm hwhy t’ry
: hwn‘ dwbk ynplw
zT bl=ykr‘m Md’l
: NwVl hn‘m hwhymw
2 wyny‘b Kz Vy’=ykrd=lk
: hwhy twxwr Nktw
3 KyV‘m hwhy=l’ lg
: KytbVxm wnkyw
4 whn‘ml hwhy l‘p lk
: h‘r Mwyl ‘Vr=Mgw
5 bl=hbg=lk hwhy tb‘wt
: hqny ’l dyl dy
6 Nw‘ rpky tm’w dsxb
: ‘rm rws hwhy t’rybw
7 Vy’=ykrd hwhy twYrb
: wt’ MlVy wybyw’=Mg
8 hqdYb T‘m=bwT
: TpVm ’lb tw’wbt brm
9 wkrd bVxy Md’ bl
: wd‘Y Nyky hwhyw
10 Klm=ytpV=l‘ Msq
: wyp=l‘my ’l TpVmb
11 hwhyl TpVm ynz’mw slp
: syk=ynb’=lk whV‘m
12 ‘Vr twV‘ Myklm tb‘wt
: ’sk Nwky hqdYb yk
13 qdY=ytpV Myklm NwYr
: bh’y MyrVy rbdw
14 twm=yk’lm Klm=tmx
: hnrpky Mkx Vy’w
15 Myyx Klm=ynp=rw’b
wnwYrw
736 ylVm 16. 16–17. 1
: Vwqlm b‘k wnwYrw
Zwrxm bwT=hm hmkx=hnq 16
: Pskm rxbn hnyb twnqw
‘rm rws MyrVy tlsm 17
: wkrd rYn wVpn rmV
Nw’g rbV=ynpl 18
: xwr hbg NwlVk ynplw
Myyn‘=t’ xwr=lpV bwT 19
: My’g=t’ llV qlxm
bwT=’Ymy rbd=l‘ lykVm 20
: wyrV’ hwhyb xTwbw
Nwbn ’rqy bl=Mkxl 21
: xql Pysy MytpV qtmw
wyl‘b lkV Myyx rwqm 22
: tlw’ Mylw’ rswmw
whyp lykVy Mkx bl 23
: xql Pysy wytpV=l‘w
M‘n=yrm’ Vbd=PwY 24
: MY‘l ’prmw Vpnl qwtm
Vy’=ynpl rVy Krd Vy 25
: twm=ykrd htyrx’w
wl hlm‘ lm‘ Vpn 26
: whyp wyl‘ Pk’=yk
h‘r hrk l‘ylb Vy’ 27
: tbrY V’k wytpV=l‘w
Nwdm xlVy twkpht Vy’ 28
: Pwl’ dyrpm Ngrnw
wh‘r htpy smx Vy’ 29
: bwT=’l Krdb wkylwhw
twkpht bVxl wyny‘ hY‘ 30
: h‘r hlk wytpV Zrq
hbyV tr’pt trT‘ 31
: ’Ymt hqdY Krdb
rwbgm Myp’ Kr’ bwT 32
: ry‘ dklm wxwrb lVmw
lrwgh=t’ lTwy qyxb 33
: wTpVm=lk hwhymw
hb=hwlVw hbrx tp bwT zy
tybm
17. 2–20 ylVm 737
: byr=yxbz ’lm tybm
2 Vybm Nbb lVmy lykVm=db‘
: hlxn qlxy Myx’ Kwtbw
3 bhzl rwkw Pskl PrYm
: hwhy twbl Nxbw
4 Nw’=tpV=l‘ byVqm ‘rm
: twh NwVl=l‘ Nyzm rqV
5 whV‘ Prx Vrl g‘l
: hqny ’l dy’l xmV
6 Mynb ynb Mynqz trT‘
: Mtwb’ Mynb tr’ptw
7 rty=tpV lbnl hw’n=’l
: rqV=tpV bydnl=yk P’
8 wyl‘b yny‘b dxVh Nx=Nb’
: lykVy hnpy rV’=lk=l’
9 hbh’ Vqbm ‘Vp=hskm
: Pwl’ dyrpm rbdb hnVw
10 Nybmb hr‘g txt
: h’m lysk twkhm
11 ‘r=Vqby yrm=K’
: wb=xlVy yrzk’ K’lmw
12 Vy’b lwkV bd Vwgp
: wtlw’b lysk=l’w
13 hbwT txt h‘r byVm
: wtybm h‘r Vymt=’l
14 Nwdm tyV’r Mym rTwp
: VwTn byrh ‘lgth ynplw
15 qydY ‘yVrmw ‘Vr qydYm
: MhynV=Mg hwhy tb‘wt
16 lysk=dyb ryxm hz=hml
: Ny’=blw hmkx twnql
17 ‘rh bh’ t‘=lkb
: dlwy hrYl x’w
18 Pk ‘qwt bl=rsx Md’
: wh‘r ynpl hbr‘ br‘
19 hYm bh’ ‘Vp bh’
: rbV=Vqbm wxtp hybgm
20 bwT=’Ymy ’l bl=Vq‘
Kphnw
738 ylVm 17. 21–18. 10
: h‘rb lwpy wnwVlb Kphnw
wl hgwtl lysk dly 21
: lbn yb’ xmVy=’lw
hhg bTyy xmV bl 22
: Mrg=Vbyt h’kn xwrw
xqy ‘Vr qyxm dxV 23
: TpVm twxr’ twThl
hmkx Nybm ynp=t’ 24
: Zr’=hYqb lysk yny‘w
lysk Nb wyb’l s‘k 25
: wtdlwyl rmmw
bwT=’l qydYl Vwn‘ Mg 26
: rVy=l‘ Mybydn twkhl
t‘d ‘dwy wyrm’ KVwx 27
: hnwbt Vy’ xwr=rqw
bVxy Mkx Vyrxm lyw’ Mg 28
: Nwbn wytpV MT’
drpn Vqby hw’tl xy
: ‘lgty hyVwt=lkb
hnwbtb lysk Zpxy=’l 2
: wbl twlgthb=M’ yk
zwb=Mg ’b ‘Vr=’wbb 3
: hprx Nwlq=M‘w
Vy’=yp yrbd Myqm‘ Mym 4
: hmkx rwqm ‘bn lxn
bwT=’l ‘Vr=ynp t’V 5
: TpVmb qydY twThl
byrb w’by lysk ytpV 6
: ’rqy twmlhml wypw
wl=htxm lysk=yp 7
: wVpn Vqwm wytpVw
Mymhltmk Ngrn yrbd 8
: NTb=yrdx wdry Mhw
wtk’lmb hprtm Mg 9
: tyxVm l‘bl ’wh x’

sŘ 5 hwhy MV z‘=ldgm 10
: bgVnw qydY Zwry=wb
Nwh
18. 11–19. 5 ylVm 739
11 wz‘ tyrq ryV‘ Nwh
: wtykVmb hbgVn hmwxkw
12 Vy’=bl hbgy rbV=ynpl
: hwn‘ dwbk ynplw
13 ‘mVy MrTb rbd byVm
: hmlkw wl=’yh tlw’
14 whlxm lklky Vy’=xwr
: hn’Vy ym h’kn xwrw
15 t‘d=hnqy Nwbn bl
: t‘d=Vqbt Mymkx Nz’w
16 wl byxry Md’ Ntm
: wnxny Myldg ynplw
17 wbyrb NwV’rh qydY
: wrqxw wh‘r ’by
18 lrwgh tybVy Mynydm
: dyrpy MymwY‘ Nybw
19 z‘=tyrqm ‘Vpn x’
: Nwmr’ xyrbk Mynwdmw
20 wnTb ‘bVt Vy’=yp yrpm
: ‘bVy wytpV t’wbt
21 NwVl=dyb Myyxw twm
: hyrp lk’y hybh’w
22 bwT ’Ym hV’ ’Ym
: hwhym NwYr qpyw
23 Vr=rbdy Mynwnxt
: twz‘ hn‘y ryV‘w
24 ‘‘rthl My‘r Vy’
: x’m qbd bh’ Vyw
Ty wmtb Klwh Vr=bwT
: lysk ’whw wytpV Vq‘m
2 bwT=’l Vpn t‘d=’lb Mg
: ’Twx Mylgrb Z’w
3 wkrd Plst Md’ tlw’
: wbl P‘zy hwhy=l‘w
4 Mybr My‘r Pysy Nwh
: drpy wh‘rm ldw
5 hqny ’l MyrqV d‘
: Tlmy ’l Mybzk xypyw
Mybr
740 ylVm 19. 6–23
bydn=ynp wlxy Mybr 6
: Ntm Vy’l ‘rh=lkw
wh’nV Vr=yx’ lk 7
wnmm wqxr wh‘rm yk P’
: hmh=’l Myrm’ Pdrm
wVpn bh’ bl=hnq 8
: bwT=’Yml hnwbt rmV
hqny ’l MyrqV d‘ 9
: db’y Mybzk xypyw

gwn‘t lyskl hw’n=’l 10


: MyrVb lVm db‘l=yk P’
wp’ Kyr’h Md’ lkV 11
: ‘Vp=l‘ rb‘ wtr’ptw
Klm P‘z rypkk Mhn 12
: wnwYr bV‘=l‘ lTkw
lysk Nb wyb’l twh 13
: hV’ ynydm drT Pldw
twb’ tlxn Nwhw tyb 14
: tlkVm hV’ hwhymw
hmdrt lypt hlY‘ 15
: b‘rt hymr Vpnw
wVpn rmV hwYm rmV 16
: tmwy wykrd hzwb
ld Nnwx hwhy hwlm 17
: wl=MlVy wlmgw
hwqt Vy=yk Knb rsy 18
: KVpn ’Vt=l’ wtymh=l’w
Vn‘ ’Vn hmx=lrg 19
: Pswt dw‘w lyYt=M’ yk
rswm lbqw hY‘ ‘mV 20
: Ktyrx’b Mkxt N‘ml
Vy’=blb twbVxm twbr 21
: Mwqt ’yh hwhy tY‘w
wdsx Md’ tw’t 22
: bzk Vy’m Vr=bwTw
Myyxl hwhy t’ry 23
: ‘r dqpy=lb Nyly ‘bVw
NmT
19. 24–20. 13 ylVm 741
24 txlYb wdy lY‘ NmT
: hnbyVy ’l whyp=l’=Mg
25 Mr‘y ytpw hkt Zl
: t‘d Nyby Nwbnl xykwhw
26 M’ xyrby b’=ddVm
: rypxmw Vybm Nb
27 rswm ‘mVl ynb=ldx
: t‘d=yrm’m twgVl
28 TpVm Zyly l‘ylb d‘
: Nw’=‘lby My‘Vr ypw
29 MyTpV MyYll wnwkn
: Mylysk wgl twmlhmw
k rkV hmh Nyyh Zl
: Mkxy ’l wb hgV=lkw
2 Klm tmy’ rypkk Mhn
: wVpn ’Twx wrb‘tm
3 byrm tbV Vy’l dwbk
: ‘lgty lyw’=lkw
4 Vrxy=’l lY‘ Prxm
: Ny’w ryYqb l’Vy
5 Vy’=blb hY‘ Myqm‘ Mym
: hnldy hnwbt Vy’w
6 wdsx Vy’ ’rqy Md’=br
: ’Ymy ym Mynwm’ Vy’w
7 qydY wmtb Klhtm
: wyrx’ wynb yrV’
8 Nyd=’sk=l‘ bVwy Klm
: ‘r=lk wyny‘b hrzm
9 ybl ytykz rm’y=ym
: yt’Txm ytrhT
10 hpy’w hpy’ Nb’w Nb’
: MhynV=Mg hwhy tb‘wt
11 r‘n=rknty wyll‘mb Mg
: wl‘p rVy=M’w Kz=M’
12 h’r Ny‘w t‘mV Nz’
: MhynV=Mg hV‘ hwhy
13 Vrwt=Np hnV bh’t=l’
: Mxl=‘bV Kyny‘ xqp
‘r
742 ylVm 20. 14–21. 2
hnwqh rm’y ‘r ‘r 14
: llhty z’ wl lz’w
Mynynp=brw bhz Vy 15
: t‘d=ytpV rqy ylkw
rz br‘=yk wdgb=xql 16
: whlbx Myrkn d‘bw
rqV Mxl Vy’l br‘ 17
: ZYx whyp=’lmy rx’w
Nwkt hY‘b twbVxm 18
: hmxlm hV‘ twlbxtbw
lykr Klwh dws=hlwg 19
: br‘tt ’l wytpV htplw
wm’w wyb’ llqm 20
: KVx NwVy’b wrn K‘dy
hnV’rb tlxbm hlxn 21
: Krbt ’l htyrx’w
‘r=hmlV’ rm’t=l’ 22
: Kl ‘Vyw hwhyl hwq
Nb’w Nb’ hwhy tb‘wt 23
: bwT=’l hmrm ynz’mw
rbg=yd‘Ym hwhym 24
: wkrd Nyby=hm Md’w
Vdq ‘ly Md’ Vqwm 25
: rqbl Myrdn rx’w
Mkx Klm My‘Vr hrzm 26
: Npw’ Mhyl‘ bVyw
Md’ tmVn hwhy rn 27
: NTb=yrdx=lk Vpx
Klm=wrYy tm’w dsx 28
: w’sk dsxb d‘sw
Mxk Myrwxb tr’pt 29
: hbyV Mynqz rdhw
‘rb qyrmt ‘Yp twrbx 30
: NTb=yrdx twkmw
hwhy=dyb Klm=bl Mym=yglp ’k
: wnTy Zpxy rV’=lk=l‘
wyny‘b rVy Vy’=Krd=lk 2
: hwhy twbl Nktw
hV‘
21. 3–21 ylVm 743
3 TpVmw hqdY hV‘
: xbzm hwhyl rxbn
4 bl=bxrw Myny‘=Mwr
: t’Tx My‘Vr rn
5 rtwml=K’ Zwrx twbVxm
: rwsxml=K’ Z’=lkw
6 rqV NwVlb twrYw’ l‘p
: twm=yVqbm Pdn lbh
7 Mrwgy My‘Vr=dV
: TpVm twV‘l wn’m yk
8 rzw Vy’ Krd Kpkph
: wl‘p rVy Kzw
9 gg=tnp=l‘ tbVl bwT
: rbx tybw Mynydm tV’m
10 ‘r=htw’ ‘Vr Vpn
: wh‘r wyny‘b Nxy=’l
11 ytp=Mkxy Zl=Vn‘b
: t‘d=xqy Mkxl lykVhbw
12 ‘Vr tybl qydY lykVm
: ‘rl My‘Vr Plsm
13 ld=tq‘zm wnz’ MT’
: hn‘y ’lw ’rqy ’wh=Mg
14 P’=hpky rtsb Ntm
: hz‘ hmx qxb dxVw
15 TpVm twV‘ qydYl hxmV
: Nw’ yl‘pl htxmw
16 lkVh Krdm h‘wt Md’
: xwny My’pr lhqb
17 hxmV bh’ rwsxm Vy’
: ryV‘y ’l NmVw=Nyy bh’
18 ‘Vr qydYl rpk
: dgwb MyrVy txtw
19 rbdm=Zr’b tbV bwT
: s‘kw Mynwdm tV’m
20 Mkx hwnb NmVw dmxn rYw’
: wn‘lby Md’ lyskw
21 dsxw hqdY Pdr
: dwbkw hqdY Myyx ’Ymy
ry‘
744 ylVm 21. 22–22. 10
Mkx hl‘ Myrbg ry‘ 22
: hxTbm z‘ dryw
wnwVlw wyp rmV 23
: wVpn twrYm rmV
wmV Zl ryhy dz 24
: Nwdz trb‘b hVw‘
wntymt lY‘ tw’t 25
: twV‘l wydy wn’m=yk
hw’t hw’th Mwyh=lk 26
: KVxy ’lw Nty qydYw
hb‘wt My‘Vr xbz 27
: wn’yby hmzb=yk P’
db’y Mybzk=d‘ 28
: rbdy xYnl ‘mwV Vy’w
wynpb ‘Vr Vy’ z‘h 29
hnwbt Ny’w hmkx Ny’ : wykrd Nyky ’wh rVyw 30
: hwhy dgnl hY‘ Ny’w
hmxlm Mwyl Nkwm sws 31
: h‘wVth hwhylw
br rV‘m MV rxbn bk
: bwT Nx bhzmw Pskm
wVgpn Vrw ryV‘ 2
: hwhy Mlk hV‘
rtsyw h‘r h’r Mwr‘ 3
: wVn‘nw wrb‘ Myytpw
hwhy t’ry hwn‘ bq‘ 4
: Myyxw dwbkw rV‘
Vq‘ Krdb Myxp MynY 5
: Mhm qxry wVpn rmwV
wkrd yp=l‘ r‘nl Knx 6
: hnmm rwsy=’l Nyqzy=yk Mg
lwVmy MyVrb ryV‘ 7
: hwlm Vy’l hwl db‘w
Nw’=rwYqy hlw‘ ‘rwz 8
: hlky wtrb‘ TbVw
Krby ’wh Ny‘=bwT 9
: ldl wmxlm Ntn=yk
Nwdm ’Yyw Zl Vrg 10
tbVyw
22. 11–28 ylVm 745
: Nwlqw Nyd tbVyw
11 bl=rwhT bh’
: Klm wh‘r wytpV Nx
12 t‘d wrYn hwhy yny‘
: dgb yrbd Plsyw
13 Zwxb yr’ lY‘ rm’
: xYr’ twbxr Kwtb
14 twrz yp hqm‘ hxwV
: MV=lwpy hwhy Mw‘z
15 r‘n=blb hrwVq tlw’
: wnmm hnqyxry rswm TbV
16 wl twbrhl ld qV‘
: rwsxml=K’ ryV‘l Ntn
17 Mymkx yrbd ‘mVw Knz’ Th
: yt‘dl tyVt Kblw
18 KnTbb MrmVt=yk My‘n=yk
: KytpV=l‘ wdxy wnky
19 KxTbm hwhyb twyhl
: ht’=P’ Mwyh Kyt‘dwh
20 MwVlV Kl ytbtk ’lh
: t‘dw tY‘wmb
21 tm’ yrm’ TVq K‘ydwhl sŘ 6
: KyxlVl tm’ Myrm’ byVhl

22 ’wh=ld yk ld=lzgt=l’
: r‘Vb yn‘ ’kdt=l’w
23 Mbyr byry hwhy=yk
: Vpn Mhy‘bq=t’ ‘bqw
24 P’ l‘b=t’ ‘rtt=l’
: ’wbt ’l twmx Vy’=t’w
25 wtxr’ Pl’t=Np
: KVpnl Vqwm txqlw
26 Pk=y‘qtb yht=l’
: tw’Vm Mybr‘b
27 MlVl Kl=Ny’=M’
: Kytxtm KbkVm xqy hml
28 Mlw‘ lwbg gst=l’
: Kytwb’ wV‘ rV’
tyzx
746 ylVm 22. 29–23. 17
wtk’lmb ryhm Vy’ tyzx 29
bYyty Myklm=ynpl
: MykVx ynpl bYyty=lb
lVwm=t’ Mwxll bVt=yk gk
: Kynpl rV’=t’ Nybt Nyb
K‘lb NykV tmVw 2
: ht’ Vpn l‘b=M’
wytwm‘Tml w’tt=l’ 3
: Mybzk Mxl ’whw
ryV‘hl ‘gyt=l’ 4
: ldx Ktnybm
wnny’w wb Kyny‘ Pw‘th 5
Mypnk wl=hV‘y hV‘ yk
: MymVh Py‘w rVnk
Ny‘ ‘r Mxl=t’ Mxlt=l’ 6
: wytm‘Tml w’tt=l’w
’wh=Nk wVpnb r‘V=wmk yk 7
Kl rm’y htVw lk’
: Km‘=lb wblw
hn’yqt tlk’=Ktp 8
: Mymy‘nh Kyrbd txVw
rbdt=l’ lysk ynz’b 9
: Kylm lkVl zwby=yk
Mlw‘ lwbg gst=l’ 10
: ’bt=l’ Mymwty ydVbw
qzx Ml’g=yk 11
: Kt’ Mbyr=t’ byry=’wh
Kbl rswml h’ybh 12
: t‘d=yrm’l Knz’w
rswm r‘nm ‘nmt=l’ 13
: twmy ’l TbVb wnkt=yk
wnkt TbVb ht’ 14
: lyYt lw’Vm wVpnw
Kbl Mkx=M’ ynb 15
: yn’=Mg ybl xmVy
ytwylk hnzl‘tw 16
: MyrVym KytpV rbdb
My’Txb Kbl ’nqy=l’ 17
yk
23. 18–35 ylVm 747
: Mwyh=lk hwhy=t’ryb=M’ yk
18 tyrx’ Vy=M’ yk
: trkt ’l Ktwqtw
19 Mkxw ynb ht’=‘mV
: Kbl Krdb rV’w
20 Nyy=y’bsb yht=l’
: wml rVb yllzb
21 Vrwy llwzw ’bs=yk
: hmwn Vyblt My‘rqw
22 Kdly hz Kyb’l ‘mV
: Km’ hnqz=yk zwbt=l’w
23 rkmt=l’w hnq tm’
: hnybw rswmw hmkx
24 qydY yb’ lwgy lwg
: wb xmVyw Mkx dlwy
25 Km’w Kyb’=xmVy
: Ktdlwy lgtw
26 yl Kbl ynb=hnt
: hnYrt ykrd Kyny‘w
27 hnwz hqm‘ hxwV=yk
: hyrkn hrY r’bw
28 br’t Ptxk ’yh=P’
: Pswt Md’b Mydgwbw
29 Mynwdm yml ywb’ yml yw’ yml
Mnx My‘Yp yml xyV yml
: Myny‘ twllkx yml
30 Nyyh=l‘ Myrx’ml
: Ksmm rqxl My’bl
31 Md’ty yk Nyy ’rt=l’
wny‘ sykb Nty=yk
: MyrVymb Klhty
32 KVy Vxnk wtyrx’
: Vrpy yn‘pYkw
33 twrz w’ry Kyny‘
: twkpht rbdy Kblw
34 My=blb bkVk tyyhw
: lbx V’rb bkVkw
35 ytylx=lb ynwkh
ynwmlh
748 ylVm 24. 1–17
yt‘dy=lb ynwmlh
: dw‘ wnVqb’ Pysw’ Zyq’ ytm
h‘r yVn’b ’nqt=l’ dk
: Mt’ twyhl w’tt=l’w
Mbl hghy dV=yk 2
: hnrbdt MhytpV lm‘w
tyb hnby hmkxb 3
: Nnwkty hnwbtbw
w’lmy Myrdx t‘dbw 4
: My‘nw rqy Nwh=lk
zw‘b Mkx=rbg 5
: xk=Zm’m t‘d=Vy’w
hmxlm Kl=hV‘t twlbxtb yk 6
: Z‘wy brb h‘wVtw
twmkx lyw’l twm’r 7
: whyp=xtpy ’l r‘Vb
‘rhl bVxm 8
: w’rqy twmzm=l‘b wl
t’Tx tlw’ tmz 9
: Zl Md’l tb‘wtw
hrY Mwyb typrth 10
: hkxk rY
twml Myxql lYh 11
: KwVxt=M’ grhl MyTmw
hz wn‘dy=’l Nh rm’t=yk 12
Nyby=’wh twbl Nkt=’lh
‘dy ’wh KVpn rYnw
: wl‘pk Md’l byVhw
bwT=yk Vbd ynb=lk’ 13
: Kkx=l‘ qwtm tpnw
KVpnl hmkx h‘d Nk 14
tyrx’ Vyw t’Ym=M’
: trkt ’l Ktwqtw
qydY hwnl ‘Vr br’t=l’ 15
: wYbr ddVt=l’
Mqw qydY lwpy ‘bV yk 16
: h‘rb wlVky My‘Vrw
xmVt=l’ Kybyw’ lpnb 17
wlVkbw
24. 18–33 ylVm 749
: Kbl lgy=l’ wlVkbw
18 wyny‘b ‘rw hwhy h’ry=Np
: wp’ wyl‘m byVhw

19 My‘rmb rxtt=l’
: My‘Vrb ’nqt=l’
20 ‘rl tyrx’ hyht=’l yk
: K‘dy My‘Vr rn
21 Klmw ynb hwhy=t’=’ry
: br‘tt=l’ MynwV=M‘
22 Mdy’ Mwqy M’tp=yk
: ‘dwy ym MhynV dypw

23 Mymkxl hl’=Mg
: bwT=lb TpVmb Mynp=rkh
24 ht’ qydY ‘Vrl rm’
: Mym’l whwm‘zy Mym‘ whbqy
25 M‘ny Myxykwmlw
: bwT=tkrb ’wbt Mhyl‘w
26 qVy MytpV
: Myxkn Myrbd byVm
27 Ktk’lm Zwxb Nkh
Kl hdVb hdt‘w
: Ktyb tynbw rx’

28 K‘rb Mnx=d‘ yht=l’


: KytpVb tytphw
29 wl=hV‘’ Nk yl=hV‘ rV’k rm’t=l’
: wl‘pk Vy’l byV’

30 ytrb‘ lY‘=Vy’ hdV=l‘


: bl=rsx Md’ Mrk=l‘w
31 MynVmq wlk hl‘ hnhw
Mylrx wynp wsk
: hsrhn wynb’ rdgw
32 ybl tyV’ ykn’ hzx’w
: rswm ytxql yty’r
33 twmwnt T‘m twnV T‘m
T‘m
750 ylVm 24. 34–25. 15
: bkVl Mydy qbx T‘m
KVyr Klhtm=’bw 34
: Ngm Vy’k Kyrsxmw

hmlV ylVm hl’=Mg hk


: hdwhy=Klm hyqzx yVn’ wqyt‘h rV’
rbd rtsh Myhl’ dbk 2
: rbd rqx Myklm dbkw
qm‘l Zr’w Mwrl MymV 3
: rqx Ny’ Myklm blw
Pskm Mygys wgh 4
: ylk PrYl ’Yyw
Klm=ynpl ‘Vr wgh 5
: w’sk qdYb Nwkyw
Klm=ynpl rdhtt=l’ 6
: dm‘t=l’ Myldg Mwqmbw
hnh hl‘ Kl=rm’ bwT yk 7
bydn ynpl KlypVhm
: Kyny‘ w’r rV’
rhm brl ’Yt=l’ 8
htyrx’b hV‘t=hm Np
: K‘r Kt’ Mylkhb
K‘r=t’ byr Kbyr 9
: lgt=l’ rx’ dwsw
‘mV Kdsxy=Np 10
: bwVt ’l Ktbdw
Psk twykVmb bhz yxwpt 11
: wynp’=l‘ rbd rbd
Mtk=ylxw bhz Mzn 12
: t‘mV Nz’=l‘ Mkx xykwm
sŘ 7 ryYq Mwyb glV=tnYk 13
wyxlVl Nm’n ryY
: byVy wynd’ Vpnw

Ny’ MVgw xwrw My’yVn 14


: rqV=ttmb llhtm Vy’
NyYq htpy Myp’ Kr’b 15
: Mrg=rbVt hkr NwVlw
Vbd
25. 16–26. 6 ylVm 751
16 Kyd lk’ t’Ym Vbd
: wt’qhw wn‘bVt=Np
17 K‘r tybm Klgr rqh
: K’nVw K‘bVy=Np
18 NwnV Zxw brxw Zypm
: rqV d‘ wh‘rb hn‘ Vy’
19 td‘wm lgrw h‘r NV
: hrY Mwyb dgwb xTbm
20 rtn=l‘ Zmx hrq Mwyb dgb hd‘m
: ‘r=bl l‘ MyrVb rVw

21 Mxl whlk’h K’nV b‘r=M’


: Mym whqVh ’mY=M’w
22 wV’r=l‘ htx ht’ Mylxg yk
: Kl=MlVy hwhyw
23 MVg llwxt NwpY xwr
: rts NwVl Mym‘zn Mynpw
24 gg=tnp=l‘ tbV bwT
: rbx tybw Mynwdm tV’m
25 hpy‘ Vpn=l‘ Myrq Mym
: qxrm Zr’m hbwT h‘wmVw
26 txVm rwqmw Vprn Ny‘m
: ‘Vr=ynpl Tm qydY
27 bwT=’l twbrh Vbd lk’
: dwbk Mdbk rqxw
28 hmwx Ny’ hYwrp ry‘
: wxwrl rY‘m Ny’ rV’ Vy’
wk ryYqb rTmkw Zyqb glVk
: dwbk lyskl hw’n=’l Nk
2 Pw‘l rwrdk dwnl rwpYk
: ’bt ’l Mnx tllq Nk
3 rwmxl gtm swsl TwV
: Mylysk wgl TbVw
4 wtlw’k lysk N‘t=l’
: ht’=Mg wl=hwVt=Np
5 wtlw’k lysk hn‘
: wyny‘b Mkx hyhy=Np
6 htV smx Mylgr hYqm
xlV
752 ylVm 26. 7–25
: lysk=dyb Myrbd xlV
xspm MyqV wyld 7
: Mylysk ypb lVmw
hmgrmb Nb’ rwrYk 8
: dwbk lyskl Ntwn=Nk
rwkV=dyb hl‘ xwx 9
: Mylysk ypb lVmw
lk=llwxm br 10
: Myrb‘ rkVw lysk rkVw
w’q=l‘ bV blkk 11
: wtlw’b hnwV lysk
wyny‘b Mkx Vy’ ty’r 12
: wnmm lyskl hwqt
Krdb lxV lY‘ rm’ 13
: twbxrh Nyb yr’
hryY=l‘ bwst tldh 14
: wtTm=l‘ lY‘w
txlYb wdy lY‘ NmT 15
: wyp=l’ hbyVhl h’ln
wyny‘b lY‘ Mkx 16
: M‘T ybyVm h‘bVm
blk=ynz’b qyzxm 17
: wl=’l byr=l‘ rb‘tm rb‘
: twmw MyYx Myqz hryh hlhltmk 18
wh‘r=t’ hmr Vy’=Nk 19
: yn’ qxVm=’lh rm’w
V’=hbkt MyY‘ sp’b 20
: Nwdm qtVy Ngrn Ny’bw
V’l MyY‘w Mylxgl Mxp 21
: byr=rxrxl Mynwdm Vy’w

Mymhltmk Ngrn yrbd 22


: NTb=yrdx wdry Mhw
Vrx=l‘ hpYm Mygys Psk 23
: ‘r=blw Myqld MytpV
’nwV rkny wtpVb 24
: hmrm tyVy wbrqbw
wb=Nm’t=l’ wlwq Nnxy=yk 25
yk
26. 26–27. 15 ylVm 753
: wblb twb‘wt ‘bV yk
26 Nw’Vmb h’nV hskt
: lhqb wt‘r hlgt
27 lpy hb txV=hrk
: bwVt wyl’ Nb’ llgw
28 wykd ’nVy rqV=NwVl
: hxdm hV‘y qlx hpw
zk rxm Mwyb llhtt=l’
: Mwy dly=hm ‘dt=’l yk
2 Kyp=’lw rz Kllhy
: KytpV=l’w yrkn
3 lwxh lTnw Nb’=dbk
: MhynVm dbk lyw’ s‘kw
4 P’ PTVw hmx twyrzk’
: h’nq ynpl dm‘y ymw
5 hlgm txkwt hbwT
: trtsm hbh’m
6 bhw’ y‘Yp Mynm’n
: ’nwV twqyVn twrt‘nw
7 tpn swbt h‘bV Vpn
: qwtm rm=lk hb‘r Vpnw
8 hnq=Nm tddwn rwpYk
: wmwqmm ddwn Vy’=Nk
9 bl=xmVy trTqw NmV
: Vpn=tY‘m wh‘r qtmw
10 bz‘t=l’ Kyb’ h‘rw K‘r
Kdy’ Mwyb ’wbt=l’ Kyx’ tybw
: qwxr x’m bwrq NkV bwT
11 ybl xmVw ynb Mkx
: rbd yprx hbyV’w
12 rtsn h‘r h’r Mwr‘
: wVn‘n wrb‘ My’tp
13 rz br‘=yk wdgb=xq
: whlbx hyrkn d‘bw
14 MykVh rqbb lwdg lwqb wh‘r Krbm
: wl bVxt hllq
15 ryrgs Mwyb drwT Pld
: hwtVn Mynwdm tV’w
hynpY
754 ylVm 27. 16–28. 6
xwr=NpY hynpY 16
: ’rqy wnymy NmVw
dxy lzrbb lzrb 17
: wh‘r=ynp dxy Vy’w
hyrp lk’y hn’t rYn 18
: dbky wynd’ rmVw
Mynpl Mynph Mymk 19
: Md’l Md’h=bl Nk
hn‘bVt ’l hdb’w lw’V 20
: hn‘bVt ’l Md’h yny‘w
bhzl rwkw Pskl PrYm 21
: wllhm ypl Vy’w
Vtkmb lyw’h=t’ Vwtkt=M’ 22
yl‘b twpyrh Kwtb
: wtlw’ wyl‘m rwst=’l

Kn’Y ynp ‘dt ‘dy 23


: Myrd‘l Kbl tyV
Nsx Mlw‘l ’l yk 24
: rwd rwdl rzn=M’w
’Vd=h’rnw ryYx hlg 25
: Myrh twbV‘ wps’nw
KVwbll MyVbk 26
: Mydwt‘ hdV ryxmw
Ktyb Mxll Kmxll Myz‘ blx ydw 27
: Kytwr‘nl Myyxw
‘Vr Pdr=Ny’w wsn xk
: xTby rypkk MyqydYw
hyrV Mybr Zr’ ‘Vpb 2
: Kyr’y Nk ‘dy Nybm Md’bw
Myld qV‘w Vr rbg 3
: Mxl Ny’w Pxs rTm
‘Vr wllhy hrwt ybz‘ 4
: Mb wrgty hrwt yrmVw
TpVm wnyby=’l ‘r=yVn’ 5
: lk wnyby hwhy yVqbmw
wmtb Klwh Vr=bwT 6
: ryV‘ ’whw Mykrd Vq‘m
rYwn
28. 7–24 ylVm 755
7 Nybm Nb hrwt rYwn
: wyb’ Mylky Myllwz h‘rw
8 tybrtbw KVnb wnwh hbrm
: wnYbqy Myld Nnwxl
9 hrwt ‘mVm wnz’ rysm
: hb‘wt wtlpt=Mg
10 ‘r Krdb MyrVy hgVm
lwpy=’wh wtwxVb
: bwT=wlxny Mymymtw
11 ryV‘ Vy’ wyny‘b Mkx
: wnrqxy Nybm ldw
12 tr’pt hbr MyqydY Zl‘b
: Md’ Vpxy My‘Vr Mwqbw
13 xylYy ’l wy‘Vp hskm
: Mxry bz‘w hdwmw
14 dymt dxpm Md’ yrV’
: h‘rb lwpy wbl hVqmw
15 qqwV bdw Mhn=yr’
: ld=M‘ l‘ ‘Vr lVm
16 twqV‘m brw twnwbt rsx dygn sŘ 8
: Mymy Kyr’y ‘Yb y’nV

17 Vpn=Mdb qV‘ Md’


: wb=wkmty=l’ swny rwb=d‘
18 ‘Vwy Mymt Klwh
: tx’b lwpy Mykrd Vq‘nw
19 Mxl=‘bVy wtmd’ db‘
: Vyr=‘bVy Myqr Pdrmw
20 twkrb=br twnwm’ Vy’
: hqny ’l ryV‘hl Z’w
21 bwT=’l Mynp=rkh
: rbg=‘Vpy Mxl=tp=l‘w
22 Ny‘ ‘r Vy’ Nwhl lhbn
: wn’by rsx=yk ‘dy=’lw
23 ’Ymy Nx yrx’ Md’ xykwm
: NwVl qylxmm
24 ‘Vp=Ny’ rm’w wm’w wyb’ lzwg
: tyxVm Vy’l ’wh rbx
Vpn=bxr
756 ylVm 28. 25–29. 15
Nwdm hrgy Vpn=bxr 25
: NVdy hwhy=l‘ xTwbw
lysk ’wh wblb xTwb 26
: Tlmy ’wh hmkxb Klwhw
rwsxm Ny’ Vrl Ntwn 27
: twr’m=br wyny‘ Myl‘mw
Md’ rtsy My‘Vr Mwqb 28
: MyqydY wbry Mdb’bw
Pr‘=hVqm twxkwt Vy’ Tk
: ’prm Ny’w rbVy ‘tp
M‘h xmVy MyqydY twbrb 2
: M‘ xn’y ‘Vr lVmbw
wyb’ xmVy hmkx bh’=Vy’ 3
: Nwh=db’y twnwz h‘rw
Zr’ dym‘y TpVmb Klm 4
: hnsrhy twmwrt Vy’w
wh‘r=l‘ qylxm rbg 5
: wym‘p=l‘ Vrwp tVr
Vqwm ‘r Vy’ ‘Vpb 6
: xmVw Nwry qydYw
Myld Nyd qydY ‘dy 7
: t‘d Nyby=’l ‘Vr
hyrq wxypy NwYl yVn’ 8
: P’ wbyVy Mymkxw
lyw’ Vy’=t’ TpVn Mkx=Vy’ 9
: txn Ny’w qxVw zgrw
Mt=w’nVy Mymd yVn’ 10
: wVpn wVqby MyrVyw
lysk ’yYwy wxwr=lk 11
: hnxbVy rwx’b Mkxw
rqV=rbd=l‘ byVqm lVm 12
: My‘Vr wytrVm=lk
wVgpn Mykkt Vy’w Vr 13
: hwhy MhynV yny‘=ry’m
Myld tm’b TpwV Klm 14
: Nwky d‘l w’sk
hmkx Nty txkwtw TbV 15
: wm’ Vybm xlVm r‘nw
twbrb
29. 16–30. 4 ylVm 757
16 ‘Vp=hbry My‘Vr twbrb
: w’ry Mtlpmb MyqydYw
17 Kxynyw Knb rsy
: KVpnl Mynd‘m Ntyw

18 M‘ ‘rpy Nwzx Ny’b


: whrV’ hrwt rmVw
19 db‘ rswy=’l Myrbdb
: hn‘m Ny’w Nyby=yk
20 wyrbdb Z’ Vy’ tyzx
: wnmm lyskl hwqt
21 wdb‘ r‘nm qnpm
: Nwnm hyhy wtyrx’w
22 Nwdm hrgy P’=Vy’
: ‘Vp=br hmx l‘bw
23 wnlypVt Md’ tw’g
: dwbk Kmty xwr=lpVw
24 wVpn ’nwV bng=M‘ qlwx
: dygy ’lw ‘mVy hl’
25 Vqwm Nty Md’ tdrx
: bgVy hwhyb xTwbw
26 lVwm=ynp MyVqbm Mybr
: Vy’=TpVm hwhymw
27 lw‘ Vy’ MyqydY tb‘wt
: Krd=rVy ‘Vr tb‘wtw

l hqy=Nb rwg’ yrbd


rbgh M’n ’Vmh
: lk’w l’yty’l l’yty’l
2 Vy’m ykn’ r‘b yk
: yl Md’ tnyb=’lw
3 hmkx ytdml=’lw
: ‘d’ MyVdq t‘dw
4 dryw MymV=hl‘ ym
wynpxb xwr=Ps’ ym
hlmVb Mym=rrY ym
Zr’=ysp’=lk Myqh ym
: ‘dt yk wnb=MV=hmw wmV=hm
trm’=lk
758 ylVm 30. 5–17
hpwrY hwl’ trm’=lk 5
: wb Mysxl ’wh Ngm
wyrbd=l‘ Pswt=l’ 6
: tbzknw Kb xykwy=Np

Kt’m ytl’V MytV 7


: twm’ MrTb ynmm ‘nmt=l’
ynmm qxrh bzk=rbdw ’wV 8
yl=Ntt=l’ rV‘w V’r
: yqx Mxl ynpyrTh
ytVxkw ‘bV’ Np 9
hwhy ym ytrm’w
ytbngw Vrw’=Npw
: yhl’ MV ytVptw

wnd’=l’ db‘ NVlt=l’ 10


: tmV’w Kllqy=Np
llqy wyb’ rwd 11
: Krby ’l wm’=t’w
wyny‘b rwhT rwd 12
: Zxr ’l wt’Ymw
wyny‘ wmr=hm rwd 13
: w’Vny wyp‘p‘w
wynV twbrx rwd 14
wyt‘ltm twlk’mw
Zr’m Myyn‘ lk’l
: Md’m Mynwyb’w

bhbh twnb ytV hqwl‘l 15


hn‘bVt ’l hnh VwlV
: Nwh wrm’=’l ‘br’
Mxr rY‘w lw’V 16
Mym h‘bV=’l Zr’
: Nwh hrm’=’l V’w
b’l g‘lt Ny‘ 17
M’=thqyl zwbtw
lxn=ybr‘ hwrqy
: rVn=ynb hwlk’yw
hVlV
30. 18–33 ylVm 759

18 ynmm w’lpn hmh hVlV


: Myt‘dy ’l ‘br’w
19 MymVb rVnh Krd
rwY yl‘ Vxn Krd
My=blb hyn’=Krd
: hml‘b rbg Krdw
20 tp’nm hV’ Krd Nk
hyp htxmw hlk’
: Nw’ ytl‘p=’l hrm’w

21 Zr’ hzgr VwlV txt


: t’V lkwt=’l ‘br’ txtw
22 Kwlmy yk db‘=txt
: Mxl=‘bVy yk lbnw
23 l‘bt yk h’wnV txt
: htrbg Vryt=yk hxpVw

24 Zr’=ynTq Mh h‘br’
: Mymkxm Mymkx hmhw
25 z‘=’l M‘ Mylmnh
: Mmxl Zyqb wnykyw
26 MwY‘=’l M‘ MynpV
: Mtyb ‘lsb wmyVyw
27 hbr’l Ny’ Klm
: wlk ZYx ’Yyw
28 Vptt Mydyb tymmV
: Klm ylkyhb ’yhw

29 d‘Y ybyTym hmh hVlV


: tkl ybTym h‘br’w
30 hmhbb rwbg Vyl
: lk=ynpm bwVy=’lw
31 Vyt=w’ Myntm ryzrz
: wm‘ Mwql’ Klmw
32 ’Vnthb tlbn=M’
: hpl dy twmz=M’w
33 h’mx ’yYwy blx Zym yk
P’=Zymw
760 ylVm 31. 1–17
Md ’yYwy P’=Zymw
: byr ’yYwy Myp’ Zymw

: wm’ wtrsy=rV’ ’Vm Klm l’wml yrbd ’l


ynTb=rb=hmw yrb=hm 2
: yrdn=rb hmw
Klyx MyVnl Ntt=l’ 3
: Nyklm twxml Kykrdw
l’wml Myklml l’ 4
Nyy=wtV Myklml l’
: rkV w’ Mynzwrlw
qqxm xkVyw htVy=Np 5
: yn‘=ynb=lk Nyd hnVyw
dbw’l rkV=wnt 6
: Vpn yrml Nyyw
wVyr xkVyw htVy 7
: dw‘=rkzy ’l wlm‘w
Ml’l Kyp=xtp 8
: Pwlx ynb=lk Nyd=l’
qdY=TpV Kyp=xtp 9
: Nwyb’w yn‘ Nydw

’Ymy ym lyx=tV’ 10
: hrkm Mynynpm qxrw
hl‘b bl hb xTb 11
: rsxy ’l llVw
‘r=’lw bwT whtlmg 12
: hyyx ymy lk
MytVpw rmY hVrd 13
: hypk Zpxb V‘tw
rxws twyn’k htyh 14
: hmxl ’ybt qxrmm
hlyl dw‘b Mqtw 15
htybl PrT Nttw
: hytr‘nl qxw
whxqtw hdV hmmz 16
: Mrk ‘Tn hypk yrpm
hyntm zw‘b hrgx 17
Zm’tw
31. 18–31 ylVm 761
: hytw‘rz Zm’tw
18 hrxs bwT=yk hm‘T
: hrn lylb hbky=’l
19 rwVykb hxlV hydy
: Klp wkmt hypkw
20 yn‘l hVrp hpk
: Nwyb’l hxlV hydyw
21 glVm htybl ’ryt=’l
: MynV Vbl htyb=lk yk
22 hl=htV‘ Mydbrm
: hVwbl Nmgr’w VV
23 hl‘b Myr‘Vb ‘dwn
: Zr’=ynqz=M‘ wtbVb
24 rkmtw htV‘ Nyds
: yn‘nkl hntn rwgxw
25 hVwbl rdhw=z‘
: Nwrx’ Mwyl qxVtw
26 hmkxb hxtp hyp
: hnwVl=l‘ dsx=trwtw
27 htyb twkylh hypwY
: lk’t ’l twlY‘ Mxlw
28 hwrV’yw hynb wmq
: hllhyw hl‘b
29 lyx wV‘ twnb twbr
: hnlk=l‘ tyl‘ t’w
30 ypyh lbhw Nxh rqV
: llhtt ’yh hwhy=t’ry hV’
31 hydy yrpm hl=wnt
: hyV‘m Myr‘Vb hwllhyw

ynpl wyYxw .]+d w"T hy‘Vy[ Zhy Nmysw rV‘ hVmxw tw’m ‘Vt ylVm rpsd yqwsp Mwks
.hnmV ’"n ,rV‘ hVlV wytwqspw .hnmV wyrdsw .]x"y z"T ylVm[ Nw’g rbV

The number of the verses of the book of Proverbs is 915. and the sign is, Zhy
762 ylVm
[Isa 15.4]. And its middle point is, Pride goeth before destruction [Pro 16.18].
And its sedarim are 8. And its peseqot are 13, other copies (say) 8.
bwy’
’ ’ryw rVyw Mt ’whh Vy’h hyhw wmV bwy’ Zw‘=Zr’b hyh Vy’ sŘ 1
2, 3whnqm yhyw : twnb VwlVw Mynb h‘bV wl wdlwyw : ‘rm rsw Myhl’
Vmxw rqb=dmY tw’m Vmxw Mylmg ypl’ tVlVw N’Y=ypl’ t‘bV
: Mdq=ynb=lkm lwdg ’whh Vy’h yhyw d’m hbr hdb‘w twnwt’ tw’m
4 Mhytyx’ tVlVl w’rqw wxlVw wmwy Vy’ tyb htVm wV‘w wynb wklhw
5 MVdqyw bwy’ xlVyw htVmh ymy wpyqh yk yhyw : Mhm‘ twtVlw lk’l
ynb w’Tx ylw’ bwy’ rm’ yk Mlk rpsm twl‘ hl‘hw rqbb MykVhw
: Mymyh=lk bwy’ hV‘y hkk Mbblb Myhl’ wkrbw

6 NTVh=Mg ’wbyw hwhy=l‘ bYythl Myhl’h ynb w’byw Mwyh yhyw


7 rm’yw hwhy=t’ NTVh N‘yw ’bt Ny’m NTVh=l’ hwhy rm’yw : Mkwtb
8 Kbl tmVh NTVh=l’ hwhy rm’yw : hb Klhthmw Zr’b TwVm
rsw Myhl’ ’ry rVyw Mt Vy’ Zr’b whmk Ny’ yk bwy’ ydb‘=l‘
9, 10 t’ ’lh : Myhl’ bwy’ ’ry Mnxh rm’yw hwhy=t’ NTVh N‘yw : ‘rm
tkrb wydy hV‘m bybsm wl=rV’=lk d‘bw wtyb=d‘bw wd‘b tkV
11 ’l=M’ wl=rV’=lkb ‘gw Kdy ’n=xlV Mlw’w : Zr’b Zrp whnqmw
12 qr Kdyb wl=rV’=lk hnh NTVh=l’ hwhy rm’yw : Kkrby Kynp=l‘
13 wytnbw wynbw Mwyh yhyw : hwhy ynp M‘m NTVh ’Yyw Kdy xlVt=l’ wyl’
14 rm’yw bwy’=l’ ’b K’lmw : rwkbh Mhyx’ tybb Nyy MytVw Mylk’
15 Mxqtw ’bV lptw : Mhydy=l‘ tw‘r twnt’hw twVrx wyh rqbh
16 dw‘ : Kl dyghl ydbl yn’=qr hTlm’w brx=ypl wkh Myr‘nh=t’w
N’Yb r‘btw MymVh=Nm hlpn Myhl’ V’ rm’yw ’b hzw rbdm hz
17 rbdm hz dw‘ : Kl dyghl ydbl yn’=qr hTlm’w Mlk’tw Myr‘nbw
Mwxqyw Mylmgh=l‘ wTVpyw MyV’r hVlV wmV MydVk rm’yw ’b hzw
18 hz d‘ : Kl dyghl ydbl yn’=qr hTlm’w brx=ypl wkh Myr‘nh=t’w
Mhyx’ tybb Nyy MytVw Mylk’ Kytwnbw Kynb rm’yw ’b hzw rbdm
19 twnp ‘br’b ‘gyw rbdmh rb‘m h’b hlwdg xwr hnhw : rwkbh
: Kl dyghl ydbl yn’=qr hTlm’w wtwmyw Myr‘nh=l‘ lpyw tybh
20, 21 rm’yw : wxtVyw hYr’ lpyw wV’r=t’ zgyw wl‘m=t’ ‘rqyw bwy’ Mqyw
yhy xql hwhyw Ntn hwhy hmV bwV’ Mr‘w ym’ NTbm ytYy Mr‘
22 : Myhl’l hlpt Ntn=’lw bwy’ ’Tx=’l t’z=lkb : Krbm hwhy MV

b Mktb NTVh=Mg ’wbyw hwhy=l‘ bYythl Myhl’h ynb w’byw Mwyh yhyw
2 NTVh N‘yw ’bt hzm y’ NTVh=l’ hwhy rm’yw : hwhy=l‘ bYythl
3 NTVh=l’ hwhy rm’yw : hb Klhthmw Zr’b TVm rm’yw hwhy=t’
tmVh
764 bwy’ 2. 4–3. 10
’ry rVyw Mt Vy’ Zr’b whmk Ny’ yk bwy’ ydb‘=l’ Kbl tmVh
N‘yw : Mnx w‘lbl wb yntystw wtmtb qyzxm wnd‘w ‘rm rsw Myhl’ 4
: wVpn d‘b Nty Vy’l rV’ lkw rw‘=d‘b rw‘ rm’yw hwhy=t’ NTVh
: Kkrby Kynp=l’ ’l=M’ wrVb=l’w wmY‘=l’ ‘gw Kdy ’n=xlV Mlw’ 5
t’m NTVh ’Yyw : rmV wVpn=t’ K’ Kdyb wnh NTVh=l’ hwhy rm’yw 6, 7
Vrx wl=xqyw : wdqdq d‘ wlgr Pkm ‘r NyxVb bwy’=t’ Kyw hwhy ynp 8
qyzxm Kd‘ wtV’ wl rm’tw : rp’h=Kwtb bVy ’whw wb drgthl 9
yrbdt twlbnh tx’ rbdk hyl’ rm’yw : tmw Myhl’ Krb Ktmtb 10
t’z=lkb lbqn ’l ‘rh=t’w Myhl’h t’m lbqn bwTh=t’ Mg
: wytpVb bwy’ ’Tx=’l
Vy’ w’byw wyl‘ h’bh t’zh h‘rh=lk t’ bwy’ y‘r tVlV w‘mVyw 11
’wbl wdxy wd‘wyw ytm‘nh rpwYw yxwVh ddlbw ynmyth zpyl’ wmqmm
Mlwq w’Vyw whrykh ’lw qwxrm Mhyny‘=t’ w’Vyw : wmxnlw wl=dwnl 12
wbVyw : hmymVh MhyV’r=l‘ rp‘ wqrzyw wl‘m Vy’ w‘rqyw wkbyw 13
w’r yk rbd wyl’ rbd=Ny’w twlyl t‘bVw Mymy t‘bV Zr’l wt’
: wmwy=t’ llqyw whyp=t’ bwy’ xtp Nk=yrx’ : d’m b’kh ldg=yk g

: rm’yw bwy’ N‘yw 2


wb dlw’ Mwy db’y 3
: rbg hrh rm’ hlylhw
KVx yhy ’whh Mwyh 4
l‘mm hwl’ whVrdy=l’
: hrhn wyl‘ ‘pwt=l’w
twmlYw KVx whl’gy 5
hnn‘ wyl‘=NkVt
: Mwy yryrmk wht‘by
lp’ whxqy ’whh hlylh 6
hnV ymyb dxy=l’
: ’by=l’ Myxry rpsmb
dwmlg yhy ’whh hlylh hnh 7
: wb hnnr ’bt=l’
Mwy=yrr’ whbqy 8
: Ntywl rr‘ Mydyt‘h
wpVn ybkwk wkVxy 9
Ny’w rw’l=wqy
: rxV=yp‘p‘b h’ry=l’w
ynTb ytld rgs ’l yk 10
: yny‘m lm‘ rtsyw
hml
3. 11–4. 3 bwy’ 765
11 twm’ Mxrm ’l hml
: ‘wg’w yt’Yy NTbm
12 Mykrb ynwmdq ‘wdm
: qny’ yk MydV=hmw
13 TwqV’w ytbkV ht‘=yk
: yl xwny z’ ytnVy
14 Zr’ yY‘yw Myklm=M‘
: wml twbrx Mynbh
15 Mhl bhz MyrV=M‘ w’
: Psk Mhytb My’lmmh
16 hyh’ ’l NwmT lpnk w’
: rw’ w’r=’l Myll‘k
17 zgr wldx My‘Vr MV
: xk y‘ygy wxwny MVw
18 wnn’V Myrys’ dxy
: Vgn lwq w‘mV ’l
19 ’wh MV lwdgw NTq
: wynd’m yVpx db‘w
20 rw’ lm‘l Nty hml
: Vpn yrml Myyxw
21 wnny’w twml Mykxmh
: MynwmTmm whrpxyw
22 lyg=yl’ MyxmVh
: rbq=w’Ymy yk wVyVy
23 hrtsn wkrd=rV’ rbgl
: wd‘b hwl’ Ksyw
24 ’bt ytxn’ ymxl ynpl=yk
: ytg’V Mymk wktyw
25 ynyt’yw ytdxp dxp yk
: yl ’by ytrgy rV’w
26 ytTqV=’lw ytwlV ’l
: zgr ’byw ytxn=’lw

d : rm’yw ynmyth zpyl’ N‘yw


2 h’lt Kyl’ rbd hsnh
: lkwy ym Nylmb rY‘w
3 Mybr trsy hnh
: qzxt twpr Mydyw
lVwk
766 bwy’ 4. 4–21
Kylm Nwmyqy lVwk 4
: Zm’t tw‘rk Mykrbw
’ltw Kyl’ ’wbt ht‘ yk 5
: lhbtw Kyd‘ ‘gt
Ktlsk Kt’ry ’lh 6
: Kykrd Mtw Ktwqt
db’ yqn ’wh ym ’n=rkz 7
: wdxkn MyrVy hpy’w
Nw’ yVrx yty’r rV’k 8
: whrYqy lm‘ y‘rzw
wdb’y hwl’ tmVnm 9
: wlky wp’ xwrmw
lxV lwqw hyr’ tg’V 10
: w‘tn Myrypk ynVw
PrT=ylbm db’ Vyl 11
: wdrpty ’ybl ynbw
bngy rbd yl’w 12
: whnm ZmV ynz’ xqtw
hlyl twnyzxm Myp‘Vb 13
: MyVn’=l‘ hmdrt lpnb
hd‘rw yn’rq dxp 14
: dyxph ytwmY‘ brw
Plxy ynp=l‘ xwrw 15
: yrVb tr‘V rmst
wh’rm ryk’=’lw dm‘y 16
yny‘ dgnl hnwmt
: ‘mV’ lwqw hmmd
qdYy hwl’m Vwn’h 17
: rbg=rhTy whV‘m=M’
Nym’y ’l wydb‘b Nh 18
: hlht MyVy wyk’lmbw
rmx=ytb ynkV P’ 19
Mdwsy rp‘b=rV’
: V‘=ynpl Mw’kdy
wtky br‘l rqbm 20
: wdb’y xYnl MyVm ylbm
Mb Mrty ‘sn=’lh 21
: hmkxb ’lw wtwmy
’n=’rq
5. 1–19 bwy’ 767
h Knw‘ Vyh ’n=’rq
: hnpt MyVdqm ym=l’w
2 V‘k=grhy lyw’l=yk
: h’nq tymt htpw
3 VyrVm lyw’ yty’r yn’
: M’tp whwn bwq’w
4 ‘Vym wynb wqxry
: lyYm Ny’w r‘Vb w’kdyw
5 lk’y b‘r wryYq rV’
whxqy MynYm=l’w
: Mlyx MymY P’Vw
6 Nw’ rp‘m ’Yy=’l yk
: lm‘ xmYy=’l hmd’mw
7 dlwy lm‘l Md’=yk
: Pw‘ whybgy PVr=ynbw
8 l’=l’ Vrd’ yn’ Mlw’
: ytrbd MyV’ Myhl’=l’w
9 rqx Ny’w twldg hV‘
: rpsm Ny’=d‘ tw’lpn
10 Zr’ ynp=l‘ rTm Ntnh
: twYwx ynp=l‘ Mym xlVw
11 Mwrml MylpV MwVl
: ‘Vy wbgV Myrdqw
12 Mymwr‘ twbVxm rpm
: hyVwt Mhydy hnyV‘t=’lw
13 Mmr‘b Mymkx dkl
: hrhmn Myltpn tY‘w
14 KVx=wVgpy Mmwy
: MyrhYb wVVmy hlylkw
15 Mhypm brxm ‘Vyw
: Nwyb’ qzx dymw
16 hwqt ldl yhtw
: hyp hYpq htl‘w
17 hwl’ wnxkwy Vwn’ yrV’ hnh
: s’mt=l’ ydV rswmw
18 Vbxyw by’ky ’wh yk
: hnyprt wdyw Zxmy
19 KlyYy twrY VVb
‘bVbw
768 bwy’ 5. 20–6. 10
: ‘r Kb ‘gy=’l ‘bVbw
twmm Kdp b‘rb 20
: brx ydym hmxlmbw
’bxt NwVl TwVb 21
: ’wby yk dVm ’ryt=’lw
qxVt Npklw dVl 22
: ’ryt=l’ Zr’h tyxmw
Ktyrb hdVh ynb’=M‘ yk 23
: Kl=hmlVh hdVh tyxw
Klh’ MwlV=yk t‘dyw 24
: ’Txt ’lw Kwn tdqpw
K‘rz br=yk t‘dyw 25
: Zr’h bV‘k Ky’Y’Yw
rbq=yl’ xlkb ’wbt 26
: wt‘b Vydg twl‘k
sŘ 2 ’yh=Nk hwnrqx t’z=hnh 27
: Kl=‘d ht’w hn‘mV

: rm’yw bwy’ N‘yw w


yV‘k lqVy lwqV wl 2
: dxy=w’Vy Mynz’mb ytyhw
dbky Mymy lwxm ht‘=yk 3
: w‘l yrbd Nk=l‘
ydm‘ ydV yYx yk 4
yxwr htV Mtmx rV’
: ynwkr‘y hwl’ ytw‘b
’Vd=yl‘ ’rp=qhnyh 5
: wlylb=l‘ rwV=h‘gy M’
xlm=ylbm lpt lk’yh 6
: twmlx ryrb M‘T=Vy=M’
yVpn ‘wgnl hn’m 7
: ymxl ywdk hmh
ytl’V ’wbt Nty=ym 8
: hwl’ Nty ytwqtw
yn’kdyw hwl’ l’yw 9
: yn‘Ybyw wdy rty
ytmxn dw‘ yhtw 10
lwmxy ’l hlyxb hdls’w
’l=yk
6. 11–29 bwy’ 769
: Vwdq yrm’ ytdxk ’l=yk
11 lxy’=yk yxk=hm
: yVpn Kyr’’=yk yYq=hmw
12 yxk Mynb’ xk=M’
: Vwxn yrVb=M’
13 yb ytrz‘ Ny’ M’h
: ynmm hxdn hyVtw
14 dsx wh‘rm sml
: bwz‘y ydV t’ryw
15 lxn=wmk wdgb yx’
: wrb‘y Mylxn qyp’k
16 xrq=ynm Myrdqh
: glV=Ml‘ty wmyl‘
17 wtmYn wbrzy t‘b
: Mmwqmm wk‘dn wmxb
18 Mkrd twxr’ wtply
: wdb’yw whtb wl‘y
19 ’mt twxr’ wTybh
: wml=wwq ’bV tkylh
20 xTb=yk wVb
: wrpxyw hyd‘ w’b
21 wl Mtyyh ht‘=yk
: w’rytw ttx w’rt
22 yl wbh ytrm’=ykh
: yd‘b wdxV Mkxkmw
23 rY=dym ynwTlmw
: ynwdpt MyYyr‘ dymw
24 Vyrx’ yn’w ynwrwh
: yl wnybh ytygV=hmw
25 rVy=yrm’ wYrmn=hm
: Mkm xkwh xykwy=hmw
26 wbVxt Mylm xkwhlh
: V’n yrm’ xwrlw
27 wlypt Mwty=l‘=P’
: Mk‘yr=l‘ wrktw
28 yb=wnp wly’wh ht‘w
: bzk’=M’ Mkynp=l‘w
29 hlw‘ yht=l’ ’n=wbV
ybVw
770 bwy’ 6. 30–7. 17
: hb=yqdY dw‘ ybVw
hlw‘ ynwVlb=Vyh 30
: twwh Nyby=’l ykx=M’
Zr’=l‘ Vwn’l ’bY=’lh z
: wymy rykV ymykw
lY=P’Vy db‘k 2
: wl‘p hwqy rykVkw
’wV=yxry yl ytlxnh Nk 3
: yl=wnm lm‘ twlylw
br‘=ddmw Mwq’ ytm ytrm’w ytbkV=M’ 4
: PVn=yd‘ Myddn yt‘bVw
rp‘ Vygw hmr yrVb Vbl 5
: s’myw ‘gr yrw‘
gr’=ynm wlq ymy 6
: hwqt sp’b wlkyw
yyx xwr=yk rkz 7
: bwT tw’rl yny‘ bwVt=’l
y’r Ny‘ ynrwVt=’l 8
: ynny’w yb Kyny‘
Klyw Nn‘ hlk 9
: hl‘y ’l lw’V drwy Nk
wtybl dw‘ bwVy=’l 10
: wmqm dw‘ wnryky=’lw
yp KVx’ ’l yn’=Mg 11
yxwr rYb hrbd’
: yVpn rmb hxyV’
Nynt=M’ yn’=Myh 12
: rmVm yl‘ MyVt=yk
yVr‘ ynmxnt ytrm’=yk 13
: ybkVm yxyVb ’Vy
twmlxb ynttxw 14
: ynt‘bt twnyzxmw
yVpn qnxm rxbtw 15
: ytwmY‘m twm
hyx’ Ml‘l=’l yts’m 16
: ymy lbh=yk ynmm ldx
wnldgt yk Vwn’=hm 17
: Kbl wyl’ tyVt=ykw
wndqptw
7. 18–8. 13 bwy’ 771
18 Myrqbl wndqptw
: wnnxbt My‘grl
19 ynmm h‘Vt=’l hmk
: yqr y‘lb=d‘ ynprt=’l
20 Md’h rYn Kl l‘p’ hm yt’Tx
Kl ‘gpml yntmV hml
: ’Vml yl‘ hyh’w
21 y‘Vp ’Vt=’l hmw
ynw‘=t’ ryb‘tw
bkV’ rp‘l ht‘=yk
: ynny’w yntrxVw

x : rm’yw yxwVh ddlb N‘yw


2 hl’=llmt N’=d‘
: Kyp=yrm’ rybk xwrw
3 TpVm tw‘y l’h
: qdY=tw‘y ydV=M’w
4 wl=w’Tx Kynb=M’
: M‘Vp=dyb MxlVyw
5 l’=l’ rxVt ht’=M’
: Nnxtt ydV=l’w
6 ht’ rVyw Kz=M’
Kyl‘ ry‘y ht‘=yk
: KqdY twn MlVw
7 r‘Ym KtyV’r hyhw
: d’m hgVy Ktyrx’w
8 NwVyr rdl ’n=l’V=yk
: Mtwb’ rqxl Nnwkw
9 ‘dn ’lw wnxn’ lwmt=yk
: Zr’=yl‘ wnymy lY yk
10 Kl wrm’y Kwrwy Mh=’lh
: Mylm w’Ywy Mblmw
11 hYb ’lb ’mg=h’gyh
: Mym=ylb wx’=hgVy
12 PTqy ’l wb’b wnd‘
: Vbyy ryYx=lk ynplw
13 l’ yxkV=lk twxr’ Nk
: db’t Pnx twqtw
Twqy=rV’
772 bwy’ 8. 14–9. 10
wlsk Twqy=rV’ 14
: wxTbm Vybk‘ tybw
dm‘y ’lw wtyb=l‘ N‘Vy 15
: Mwqy ’lw wb qyzxy
VmV=ynpl ’wh bTr 16
: ’Yt wtqny wtng l‘w
wkbsy wyVrV lg=l‘ 17
: hzxy Mynb’ tyb
wmwqmm wn‘lby=M’ 18
: Kyty’r ’l wb Vxkw
wkrd VwVm ’wh=Nh 19
: wxmYy rx’ rp‘mw
Mt=s’my ’l l’=Nh 20
: My‘rm=dyb qyzxy ’lw
Kyp qwxV hlmy=d‘ 21
: h‘wrt KytpVw
tVb=wVbly Ky’nV 22
: wnny’ My‘Vr lh’w

: rm’yw bwy’ N‘yw T


Nk=yk yt‘dy Mnm’ 2
: l’=M‘ Vwn’ qdYy=hmw
wm‘ byrl Zpxy=M’ 3
: Pl’=ynm tx’ wnn‘y ’l
xk Zym’w bbl Mkx 4
: MlVyw wyl’ hVqh=ym
w‘dy ’lw Myrh qyt‘mh 5
: wp’b Mkph rV’
hmwqmm Zr’ zygrmh 6
: NwYlpty hydwm‘w
xrzy ’lw srxl rm’h 7
: Mtxy Mybkwk d‘bw
wdbl MymV hTn 8
: My ytmb=l‘ Krwdw
lysk V‘=hV‘ 9
: Nmt yrdxw hmykw
rqx Ny’=d‘ twldg hV‘ 10
: rpsm Ny’=d‘ tw’lpnw
Nh
9. 11–29 bwy’ 773
11 h’r’ ’lw yl‘ rb‘y Nh
: wl Nyb’=’lw Plxyw
12 wnbyVy ym Ptxy Nh
: hV‘t=hm wyl’ rm’y=ym
13 wp’ byVy=’l hwl’
: bhr yrz‘ wxxV wtxt
14 wnn‘’ ykn’=yk P’
: wm‘ yrbd hrxb’
15 hn‘’ ’l ytqdY=M’ rV’
: Nnxt’ yTpVml
16 ynn‘yw yt’rq=M’
: ylwq Nyz’y=yk Nym’’=’l
17 ynpwVy hr‘Vb=rV’
: Mnx y‘Yp hbrhw
18 yxwr bVh ynnty=’l
: Myrrmm yn‘bVy yk
19 hnh Zym’ xkl=M’
: yndy‘wy ym TpVml=M’w
20 yn‘yVry yp qdY’=M’
: ynVq‘yw yn’=Mt
21 : yyx s’m’ yVpn ‘d’=’l yn’=Mt
22 ytrm’ Nk=l‘ ’yh tx’
: hlkm ’wh ‘Vrw Mt
23 M’tp tymy TwV=M’
: g‘ly Myqn tsml
24 ‘Vr=dyb hntn Zr’
hsky hyTpV=ynp
: ’wh=ym ’wp’ ’l=M’
25 Zr=ynm wlq ymyw
: hbwT w’r=’l wxrb
26 hb’ twyn’=M‘ wplx
: lk’=yl‘ VwTy rVnk
27 yxyV hxkV’ yrm’=M’
: hgylb’w ynp hbz‘’
28 ytbY‘=lk ytrgy
: ynqnt ’l=yk yt‘dy
29 ‘Vr’ ykn’
: ‘gy’ lbh hz=hml
ytYxrth=M’
774 bwy’ 9. 30–10. 12
glV=wmb ytYxrth=M’ 30
: ypk rbb ytwkzhw
ynlbTt txVb z’ 31
: ytwmlV ynwb‘tw
wnn‘’ ynmk Vy’=’l=yk 32
: TpVmb wdxy ’wbn
xykwm wnynyb=Vy ’l 33
: wnynV=l‘ wdy tVy
wTbV yl‘m rsy 34
: ynt‘bt=l’ wtm’w
wn’ry’ ’lw hrbd’ 35
: ydm‘ ykn’ Nk=’l=yk
yyxb yVpn hTqn y
yxyV yl‘ hbz‘’
: yVpn rmb hrbd’
yn‘yVrt=l’ hwl’=l’ rm’ 2
: ynbyrt=hm l‘ yn‘ydwh
qV‘t=yk Kl bwTh 3
Kypk ‘ygy s’mt=yk
: t‘pwh My‘Vr tY‘=l‘w
Kl rVb yny‘h 4
: h’rt Vwn’ tw’rk=M’
Kymy Vwn’ ymykh 5
: rbg ymyk KytwnV=M’
ynw‘l Vqbt=yk 6
: Vwrdt yt’Txlw
‘Vr’ ’l=yk Kt‘d=l‘ 7
: lyYm Kdym Ny’w
ynwV‘yw ynwbY‘ Kydy 8
: yn‘lbtw bybs dxy
yntyV‘ rmxk=yk ’n=rkz 9
: ynbyVt rp‘=l’w
ynkytt blxk ’lh 10
: yn’ypqt hnbgkw
ynVyblt rVbw rw‘ 11
: ynkkst Mydygw twmY‘bw
ydm‘ tyV‘ dsxw Myyx 12
: yxwr hrmV Ktdqpw
hl’w
10. 13–11. 7 bwy’ 775
13 Kbblb tnpY hl’w
: Km‘ t’z=yk yt‘dy
14 yntrmVw yt’Tx=M’
: ynqnt ’l ynw‘mw
15 yl yll’ yt‘Vr=M’
yV’r ’V’=’l ytqdYw
: yyn‘ h’rw Nwlq ‘bV
16 yndwYt lxVk h’gyw
: yb=’lptt bVtw
17 ydgn Kyd‘ Vdxt
ydm‘ KV‘k brtw
: ym‘ ’bYw twpylx
18 ynt’Yh Mxrm hmlw
: yn’rt=’l Ny‘w ‘wg’
19 hyh’ ytyyh=’l rV’k
: lbw’ rbql NTbm
20 ldxy ymy T‘m=’lh
: T‘m hgylb’w ynmm tyVy
21 bwV’ ’lw Kl’ MrTb
: twmlYw KVx Zr’=l’
22 lp’ wmk htpy‘ Zr’
Myrds ’lw twmlY
: lp’=wmk ‘ptw

’y : rm’yw ytm‘nh rpY N‘yw


2 hn‘y ’l Myrbd brh
: qdYy MytpV Vy’=M’w
3 wVyrxy Mytm Kydb
: Mlkm Ny’w g‘ltw
4 yxql Kz rm’tw
: Kyny‘b ytyyh rbw
5 rbd hwl’ Nty=ym Mlw’w
: Km‘ wytpV xtpyw
6 hmkx twml‘t Kl=dgyw
hyVwtl Mylpk=yk
: Knw‘m hwl’ Kl hVy=yk ‘dw
7 ’Ymt hwl’ rqxh
: ’Ymt ydV tylkt=d‘ M’
yhbg
776 bwy’ 11. 8–12. 5
l‘pt=hm MymV yhbg 8
: ‘dt=hm lw’Vm hqm‘
hdm Zr’m hkr’ 9
: My=ynm hbxrw
rygsyw Plxy=M’ 10
: wnbyVy ymw lyhqyw
’wV=ytm ‘dy ’wh=yk 11
: Nnwbty ’lw Nw’=’ryw
bbly bwbn Vy’w 12
: dlwy Md’ ’rp ry‘w
Kbl twnykh ht’=M’ 13
: Kpk wyl’ tVrpw
whqyxrh Kdyb Nw’=M’ 14
: hlw‘ Kylh’b NkVt=l’w
Mwmm Kynp ’Vt z’=yk 15
: ’ryt ’lw qYm tyyhw
xkVt lm‘ ht’=yk 16
: rkzt wrb‘ Mymk
dlx Mwqy MyrhYmw 17
: hyht rqbk hp‘t
hwqt Vy=yk txTbw 18
: bkVt xTbl trpxw
sŘ 3 dyrxm Ny’w tYbrw 19
: Mybr Kynp wlxw
hnylkt My‘Vr yny‘w 20
Mhnm db’ swnmw
: Vpn=xpm Mtwqtw

: rm’yw bwy’ N‘yw by


M‘=Mt’ yk Mnm’ 2
: hmkx twmt Mkm‘w
Mkwmk bbl yl=Mg 3
: hl’=wmk Ny’=ym=t’w Mkm ykn’ lpn=’l
hyh’ wh‘rl qxV 4
whn‘yw hwl’l ’rq
: Mymt qydY qwxV
Nn’V twtV‘l zwb dypl 5
: lgr yd‘wml Nwkn
wylVy
12. 6–24 bwy’ 777
6 MyddVl Mylh’ wylVy
l’ yzygrml twxTbw
: wdyb hwl’ ’ybh rV’l
7 Krtw twmhb ’n=l’V Mlw’w
: Kl=dgyw MymVh Pw‘w
8 Krtw Zr’l xyV w’
: Myh ygd Kl wrpsyw
9 hl’=lkb ‘dy=’l ym
: t’z htV‘ hwhy=dy yk
10 yx=lk Vpn wdyb rV’
: Vy’=rVb=lk xwrw
11 Nxbt Nylm Nz’=’lh
: wl=M‘Ty lk’ Kxw
12 hmkx MyVyVyb
: hnwbt Mymy Kr’w
13 hrwbgw hmkx wm‘
: hnwbtw hY‘ wl
14 hnby ’lw swrhy Nh
: xtpy ’lw Vy’=l‘ rgsy
15 wVbyw Mymb rY‘y Nh
: Zr’=wkphyw MxlVyw
16 hyVwtw z‘ wm‘
: hgVmw ggV wl
17 llwV MyY‘wy Kylwm
: llwhy MyTpVw
18 xtp Myklm rswm
: Mhyntmb rwz’ rs’yw
19 llwV Mynhk Kylwm
: Plsy Mynt’w
20 Mynm’nl hpV rysm
: xqy Mynqz M‘Tw
21 Mybydn=l‘ zwb KpwV
: hpr Myqyp’ xyzmw
22 KVx=ynm twqm‘ hlgm
: twmlY rw’l ’Yyw
23 Mdb’yw Mywgl ’ygVm
: Mxnyw Mywgl xTV
24 Zr’h=M‘ yV’r bl rysm
M‘tyw
778 bwy’ 12. 25–13. 18
: Krd=’l whtb M‘tyw
rw’=’lw KVx=wVVmy 25
: rwkVk M‘tyw
yny‘ ht’r lk=Nh gy
: hl Nbtw ynz’ h‘mV
yn’=Mg yt‘dy Mkt‘dk 2
: Mkm ykn’ lpn=’l
rbd’ ydV=l’ yn’ Mlw’ 3
: Zpx’ l’=l’ xkwhw
rqV=ylpT Mt’ Mlw’w 4
: Mklk ll’ y’pr
NwVyrxt Vrxh Nty=ym 5
: hmkxl Mkl yhtw
ytxkwt ’n=w‘mV 6
: wbyVqh ytpV twbrw
hlw‘ wrbdt l’lh 7
: hymr wrbdt wlw
Nw’Vt wynph 8
: Nwbyrt l’l=M’
Mkt’ rqxy=yk bwTh 9
: wb wltht Vwn’b lthk=M’
Mkt’ xykwy xkwh 10
: Nw’Vt Mynp rtsb=M’
Mkt’ t‘bt wt’V ’lh 11
: Mkyl‘ lpy wdxpw
rp’=ylVm Mkynrkz 12
: Mkybg rmx=ybgl
yn’=hrbd’w ynmm wVyrxh 13
: hm yl‘ rb‘yw
ynVb yrVb ’V’ hm=l‘ 14
: ypkb MyV’ yVpnw
lxy’ ’l ynlTqy Nh 15
: xykw’ wynp=l’ ykrd=K’
h‘wVyl yl=’wh=Mg 16
: ’wby Pnx wynpl ’l=yk
ytlm ‘wmV w‘mV 17
: Mkynz’b ytwx’w
TpVm ytkr‘ ’n=hnh 18
yt‘dy
13. 19–14. 8 bwy’ 779
: qdY’ yn’=yk yt‘dy
19 ydm‘ byry ’wh=ym
: ‘wg’w Vyrx’ ht‘=yk
20 ydm‘ V‘t=l’ MytV=K’
: rts’ ’l Kynpm z’
21 qxrh yl‘m Kpk
: ynt‘bt=l’ Ktm’w
22 hn‘’ ykn’w ’rqw
: ynbyVhw rbd’=w’
23 tw’Txw twnw‘ yl hmk
: yn‘ydh yt’Txw y‘Vp
24 rytst Kynp=hml
: Kl byw’l ynbVxtw
25 Zwr‘t Pdn hl‘h
: Pdrt Vby Vq=t’w
26 twrrm yl‘ btkt=yk
: yrw‘n twnw‘ ynVyrwtw
27 ylgr dsb MVtw
ytwxr’=lk rwmVtw
: hqxtt ylgr yVrV=l‘
28 hlby bqrk ’whw
: V‘ wlk’ dgbk
dy hV’ dwly Md’
: zgr=‘bVw Mymy rYq
2 lmyw ’Yy ZyYk
: dwm‘y ’lw lYk xrbyw
3 Kny‘ txqp hz=l‘=P’
: Km‘ TpVmb ’ybt yt’w
4 ’mTm rwhT Nty=ym
: dx’ ’l
5 Kt’ wyVdx=rpsm wymy MyYwrx M’
: rwb‘y ’lw tyV‘ wqx
6 ldxyw wyl‘m h‘V
: wmwy rykVk hYry=d‘
7 hwqt Z‘l Vy yk
Pylxy dw‘w trky=M’
: ldxt ’l wtqnyw
8 wVrV Zr’b Nyqzy=M’
rp‘bw
780 bwy’ 14. 9–15. 3
: w‘zg twmy rp‘bw
xrpy Mym xyrm 9
: ‘Tn=wmk ryYq hV‘w
Vlxyw twmy rbgw 10
: wy’w Md’ ‘wgyw
My=ynm Mym=wlz’ 11
: Vbyw brxy rhnw
Mwqy=’lw bkV Vy’w 12
wYyqy ’l MymV ytlb=d‘
: MtnVm wr‘y=’lw
ynnpYt lw’Vb Nty ym 13
Kp’ bwV=d‘ ynrytst
: ynrkztw qx yl tyVt
hyxyh rbg twmy=M’ 14
lxy’ y’bY ymy=lk
: ytpylx ’wb=d‘
Kn‘’ ykn’w ’rqt 15
: Pskt Kydy hV‘ml
rwpst yd‘Y ht‘=yk 16
: yt’Tx=l‘ rwmVt=’l
y‘Vp rwrYb Mtx 17
: ynw‘=l‘ lpTtw
lwby lpwn=rh Mlw’w 18
: wmqmm qt‘y rwYw
Mym wqxV Mynb’ 19
Zr’=rp‘ hyxyps=PTVt
: tdb’h Vwn’ twqtw
Klhyw xYnl whpqtt 20
: whxlVtw wynp hnVm
‘dy ’lw wynb wdbky 21
: wml Nyby=’lw wr‘Yyw
b’ky wyl‘ wrVb=K’ 22
: lb’t wyl‘ wVpnw

: rm’yw ynmyth zpyl’ N‘yw wT


xwr=t‘d hn‘y Mkxh 2
: wnTb Mydq ’lmyw
Nwksy ’l rbdb xkwh 3
Mylmw
15. 4–22 bwy’ 781
: Mb ly‘wy=’l Mylmw
4 h’ry rpt ht’=P’
: l’=ynpl hxyV ‘rgtw
5 Kyp Knw‘ Pl’y yk
: Mymwr‘ NwVl rxbtw
6 yn’=’lw Kyp K‘yVry
: Kb=wn‘y KytpVw
7 dlwt Md’ NwVy’rh
: tllwx tw‘bg ynplw
8 ‘mVt hwl’ dwsbh
: hmkx Kyl’ ‘rgtw
9 ‘dn ’lw t‘dy=hm
: ’wh wnm‘=’lw Nybt
10 wnb VyVy=Mg bV=Mg
: Mymy Kyb’m rybk
11 l’ twmxnt Kmm T‘mh
: Km‘ T’l rbdw
12 Kbl Kxqy=hm
: Kyny‘ Nwmzry=hmw
13 Kxwr l’=l’ byVt=yk
: Nylm Kypm t’Yhw
14 hkzy=yk Vwn’=hm
: hV’ dwly qdYy=ykw
15 Nym’y ’l wVdqb Nh
: wyny‘b wkz=’l MymVw
16 xl’nw b‘tn=yk P’
: hlw‘ Mymk htV=Vy’
17 yl=‘mV Kwx’
: hrps’w ytyzx=hzw
18 wdygy Mymkx=rV’
: Mtwb’m wdxk ’lw
19 Zr’h hntn Mdbl Mhl
: Mkwtb rz rb‘=’lw
20 llwxtm ’wh ‘Vr ymy=lk
: Zyr‘l wnpYn MynV rpsmw
21 wynz’b Mydxp=lwq
: wn’wby ddwV MwlVb
22 KVx=ynm bwV Nym’y=’l
wpYw
782 bwy’ 15. 23–16. 4
: brx=yl’ ’wh wpYw
hy’ Mxll ’wh ddn 23
: KVx=Mwy wdyb Nwkn=yk ‘dy
hqwYmw rY wht‘by 24
: rwdykl dyt‘ Klmk whpqtt
wdy l’=l’ hTn=yk 25
: rbgty ydV=l’w
r’wYb wyl’ Zwry 26
: wyngm ybg yb‘b
wblxb wynp hsk=yk 27
: lsk=yl‘ hmyp V‘yw
twdxkn Myr‘ NwkVyw 28
wml wbVy=’l Mytb
: Mylgl wdt‘th rV’
wlyx Mwqy=’lw rV‘y=’l 29
: Mlnm Zr’l hTy=’lw
KVx=ynm rwsy=’l 30
tbhlV Vbyt wtqny
: wyp xwrb rwsyw
h‘tn wVb Nm’y=l’ 31
: wtrwmt hyht ’wV=yk
’lmt wmwy=’lb 32
: hnn‘r ’l wtpkw
wrsb Npgk smxy 33
: wtYn tyzk KlVyw
dwmlg Pnx td‘=yk 34
: dxV=ylh’ hlk’ V’w
Nw’ dlyw lm‘ hrh 35
: hmrm Nykt MnTbw

: rm’yw bwy’ N‘yw zT


twbr hl’k yt‘mV 2
: Mklk lm‘ ymxnm
xwr=yrbdl Zqh 3
: hn‘t yk KYyrmy=hm w’
hrbd’ Mkk ykn’ Mg 4
yVpn txt MkVpn Vy wl
Mylmb Mkyl‘ hrybx’
h‘yn’w
16. 5–21 bwy’ 783
: yV’r wmb Mkyl‘ h‘yn’w
5 yp=wmb MkYm’’
: KVxy ytpV dynw
6 yb’k KVxy=’l hrbd’=M’
: Klhy ynm=hm hldx’w
7 yn’lh ht‘=K’
: ytd‘=lk twmVh
8 hyh d‘l ynTmqtw
: hn‘y ynpb yVxk yb Mqyw
9 ynmTVyw PrT wp’
wynVb yl‘ qrx
: yl wyny‘ VwTly yrY
10 Mhypb yl‘ wr‘p
yyxl wkh hprxb
: Nw’lmty yl‘ dxy
11 lyw‘ l’ l’ ynrygsy
: ynTry My‘Vr ydy=l‘w
12 ynrprpyw ytyyh wlV
ynYpYpyw ypr‘b zx’w
: hrTml wl ynmyqyw
13 wybr yl‘ wbsy
lwmxy ’lw ytwylk xlpy
: ytrrm Zr’l KpVy
14 Zrp=ynp=l‘ Zrp ynYrpy
: rwbgk yl‘ Zry
15 ydlg yl‘ ytrpt qV
: ynrq rp‘b ytll‘w
16 ykb=ynm hrmrmx ynp
: twmlY yp‘p‘ l‘w
17 ypkb smx=’l l‘
: hkz ytlptw
18 ymd yskt=l’ Zr’
: ytq‘zl Mwqm yhy=l’w
19 yd‘ MymVb=hnh ht‘=Mg
: Mymwrmb ydhVw
20 y‘r yYylm
: yny‘ hpld hwl’=l’
21 hwl’=M‘ rbgl xkwyw
Md’=Nbw
784 bwy’ 16. 22–18. 2
: wh‘rl Md’=Nbw
wyt’y rpsm twnV=yk 22
: Klh’ bwV’=’l xr’w
wk‘zn ymy hlbx yxwr zy
: yl Myrbq
ydm‘ Mylth ’l=M’ 2
: yny‘ Nlt Mtwrmhbw
Km‘ ynbr‘ ’n=hmyV 3
: ‘qty ydyl ’wh=ym
lkVm tnpY Mbl=yk 4
: Mmrt ’l Nk=l‘
My‘r dygy qlxl 5
: hnlkt wynb yny‘w
Mym‘ lVml yngYhw 6
: hyh’ Mynpl tptw
yny‘ V‘km hktw 7
: Mlk lYk yrYyw
t’z=l‘ MyrVy wmVy 8
: rr‘ty Pnx=l‘ yqnw
sŘ 4 wkrd qydY zx’yw 9
: Zm’ Pysy Mydy=rhTw
’n w’bw wbVt Mlk Ml’w 10
: Mkx Mkb ’Ym’=’lw
wqtn ytmz wrb‘ ymy 11
: ybbl yVrwm
wmyVy Mwyl hlyl 12
: KVx=ynpm bwrq rw’
ytyb lw’V hwq’=M’ 13
: y‘wYy ytdpr KVxb
ht’ yb’ yt’rq txVl 14
: hmrl ytx’w ym’
ytwqt wp’ hy’w 15
: hnrwVy ym ytwqtw
hndrt l’V ydb 16
: txn rp‘=l‘ dxy=M’

: rm’yw yxVh ddlb N‘yw xy


Nylml yYnq NwmyVt hn’=d‘ 2
wnybt
18. 3–20 bwy’ 785
: rbdn rx’w wnybt
3 hmhbk wnbVxn ‘wdm
: Mkyny‘b wnymTn
4 wp’b wVpn PrT
Zr’ bz‘t Kn‘mlh
: wmqmm rwY=qt‘yw
5 K‘dy My‘Vr rw’ Mg
: wV’ bybV hgy=’lw
6 wlh’b KVx rw’
: K‘dy wyl‘ wrnw
7 wnw’ yd‘Y wrYy
: wtY‘ whkylVtw
8 wylgrb tVrb xlV=yk
: Klhty hkbV=l‘w
9 xp bq‘b zx’y
: MymY wyl‘ qzxy
10 wlbx Zr’b NwmT
: bytn yl‘ wtdklmw
11 twhlb wht‘b bybs
: wylgrl whYyphw
12 wn’ b‘r=yhy
: w‘lYl Nwkn dy’w
13 wrw‘ ydb lk’y
: twm rwkb wydb lk’y
14 wxTbm wlh’m qtny
: twhlb Klml whd‘Ytw
15 wl=ylbm wlh’b NwkVt
: tyrpg whwn=l‘ hrzy
16 wVby wyVrV txtm
: wryYq lmy l‘mmw
17 Zr’=ynm db’=wrkz
: Zwx=ynp=l‘ wl MV=’lw
18 KVx=l’ rw’m whpdhy
: whdny lbtmw
19 wm‘b dkn=’lw wl Nyn ’l
: wyrwgmb dyrV Ny’w
20 Mynrx’ wmVn wmwy=l‘
: r‘V wzx’ Mynmdqw
hl’=K’
786 bwy’ 18. 21–19. 18
lw‘ twnkVm hl’=K’ 21
: l’ ‘dy=’l Mwqm hzw

: rm’yw bwy’ N‘yw Ty


yVpn Nwygwt hn’=d‘ 2
: Mylmb ynnw’kdtw
ynwmylkt Mym‘p rV‘ hz 3
: yl=wrkht wVbt=’l
ytygV Mnm’=P’w 4
: ytgwVm Nylt yt’
wlydgt yl‘ Mnm’=M’ 5
: ytprx yl‘ wxykwtw
yntw‘ hwl’=yk wp’=w‘d 6
: Pyqh yl‘ wdwYmw
hn‘’ ’lw smx q‘Y’ Nh 7
: TpVm Ny’w ‘wV’
rwb‘’ ’lw rdg yxr’ 8
: MyVy KVx ytwbytn l‘w
TyVph yl‘m ydwbk 9
: yV’r trT‘ rsyw
Kl’w bybs ynYty 10
: ytwqt Z‘k ‘syw
wp’ yl‘ rxyw 11
: wyrYk wl ynbVxyw
wydwdg w’by dxy 12
Mkrd yl‘ wlsyw
: ylh’l bybs wnxyw
qyxrh yl‘m yx’ 13
: ynmm wrz=K’ y‘dyw
ybwrq wldx 14
: ynwxkV y‘dymw
ynbVxt rzl ythm’w ytyb yrg 15
: Mhyny‘b ytyyh yrkn
hn‘y ’lw yt’rq ydb‘l 16
: wl=Nnxt’ yp=wmb
ytV’l hrz yxwr 17
: ynTb ynbl ytnxw
yb ws’m Mylyw‘=Mg 18
hmwq’
19. 19–20. 7 bwy’ 787
: yb=wrbdyw hmwq’
19 ydws ytm=lk ynwb‘t
: yb=wkphn ytbh’=hzw
20 ymY‘ hqbd yrVbbw yrw‘b
: ynV rw‘b hTlmt’w
21 y‘r Mt’ ynnx ynnx
: yb h‘gn hwl’=dy yk
22 l’=wmk ynpdrt hml
: w‘bVt ’l yrVbmw
23 ylm Nwbtkyw wp’ Nty=ym
: wqxyw rpsb Nty=ym
24 trp‘w lzrb=T‘b
: NwbYxy rwYb d‘l
25 yx yl’g yt‘dy yn’w
: Mwqy rp‘=l‘ Nwrx’w
26 t’z=wpqn yrw‘ rx’w
: hwl’ hzx’ yrVbmw
27 yl=hzx’ yn’ rV’
rz=’lw w’r yny‘w
: yqxb ytylk wlk
28 wl=Pdrn=hm wrm’t yk
: yb=’Ymn rbd VrVw
29 brx=ynpm Mkl wrwg
brx twnw‘ hmx=yk
: NydV Nw‘dt N‘ml

k : rm’yw ytm‘nh rpY N‘yw


2 ynwbyVy yp‘V Nkl
: yb yVwx rwb‘bw
3 ‘mV’ ytmlk rswm
: ynn‘y ytnybm xwrw
4 d‘=ynm t‘dy t’zh
: Zr’=yl‘ Md’ MyV ynm
5 bwrqm My‘Vr tnnr yk
: ‘gr=yd‘ Pnx txmVw
6 w’yV MymVl hl‘y=M’
: ‘ygy b‘l wV’rw
7 db’y xYnl wllgk
wy’r
788 bwy’ 20. 8–25
: wy’ wrm’y wy’r
whw’Ymy ’lw Pw‘y Mwlxk 8
: hlyl Nwyzxk ddyw
Pyswt ’lw wtpzV Ny‘ 9
: wmwqm wnrwVt dw‘=’lw
Myld wYry wynb 10
: wnw’ hnbVt wydyw
wmwl‘ w’lm wytwmY‘ 11
: bkVt rp‘=l‘ wm‘w
h‘r wypb qytmt=M’ 12
: wnwVl txt hndyxky
hnbz‘y ’lw hyl‘ lmxy 13
: wkx Kwtb hn‘nmyw
Kphn wy‘mb wmxl 14
: wbrqb Myntp trwrm
wn’qyw ‘lb lyx 15
: l’ wnVrwy wnTbm
qnyy Myntp=V’r 16
: h‘p’ NwVl whgrht
twglpb ’ry=l’ 17
: h’mxw Vbd ylxn yrhn
‘lby ’lw ‘gy byVm 18
: sl‘y ’lw wtrwmt lyxk
Myld bz‘ ZYr=yk 19
: whnby ’lw lzg tyb
wnTbb wlV ‘dy=’l yk 20
: Tlmy ’l wdwmxb
wlk’l dyrV=Ny’ 21
: wbwT lyxy=’l Nk=l‘
wl rYy wqpV tw’lmb 22
: wn’wbt lm‘ dy=lk
wnTb ’lml yhy 23
wp’ Nwrx wb=xlVy
: wmwxlb wmyl‘ rTmyw
lzrb qVnm xrby 24
: hVwxn tVq whplxt
hwgm ’Yyw PlV 25
wtrrmm qrbw
Klhy
20. 26–21. 14 bwy’ 789
: Mym’ wyl‘ Klhy
26 wynwpYl NwmT KVx=lk
xpn=’l V’ whlk’t
: wlh’b dyrV ‘ry
27 wnw‘ MymV wlgy
: wl hmmwqtm Zr’w
28 wtyb lwby lgy
: wp’ Mwyb twrgn
29 Myhl’m ‘Vr Md’=qlx hz
: l’m wrm’ tlxnw

’k : rm’yw bwy’ N‘yw


2 ytlm ‘wmV w‘mV
: Mkytmwxnt t’z=yhtw
3 rbd’ ykn’w ynw’V
: gy‘lt yrbd rx’w
4 yxyV Md’l ykn’h
: yxwr rYqt=’l ‘wdm=M’w
5 wmVhw yl’=wnp
: hp=l‘ dy wmyVw
6 ytlhbnw ytrkz=M’w
: twYlp yrVb zx’w
7 wyxy My‘Vr ‘wdm
: lyx wrbg=Mg wqt‘
8 Mm‘ Mhynpl Nwkn M‘rz
: Mhyny‘l Mhy’Y’Yw
9 dxpm MwlV Mhytb
: Mhyl‘ hwl’ TbV ’lw
10 l‘gy ’lw rb‘ wrwV
: lkVt ’lw wtrp Tlpt
11 Mhylyw‘ N’Yk wxlVy
: Nwdqry Mhydlyw
12 rwnkw Ptk w’Vy
: bgw‘ lwql wxmVyw
13 Mhymy bwTb wlby
: wtxy lw’V ‘grbw
14 wnmm rws l’l wrm’yw
: wnYpx ’l Kykrd t‘dw
ydV=hm
790 bwy’ 21. 15–33
wndb‘n=yk ydV=hm 15
: wb=‘gpn yk ly‘wn=hmw
MbwT Mdyb ’l Nh 16
: ynm hqxr My‘Vr tY‘
K‘dy My‘Vr=rn hmk 17
Mdy’ wmyl‘ ’byw
: wp’b qlxy Mylbx
xwr=ynpl Nbtk wyhy 18
: hpws wtbng Zmkw
wnw’ wynbl=NpYy hwl’ 19
: ‘dyw wyl’ MlVy
wdyk wny‘ w’ry 20
: htVy ydV tmxmw
wyrx’ wtybb wYpx=hm yk 21
: wYYx wyVdx rpsmw
t‘d=dmly l’lh 22
: TwpVy Mymr ’whw
wmt MY‘b twmy hz 23
: wylVw Nn’lV wlk
blx w’lm wynyT‘ 24
: hqVy wytwmY‘ xmw
hrm Vpnb twmy hzw 25
: hbwTb lk’=’lw
wbkVy rp‘=l‘ dxy 26
: Mhyl‘ hskt hmrw
MkytwbVxm yt‘dy Nh 27
: wsmxt yl‘ twmzmw
bydn=tyb hy’ wrm’t yk 28
: My‘Vr twnkVm lh’ hy’w
Krd yrbw‘ Mtl’V ’lh 29
: wrknt ’l Mtt’w
‘r KVxy dy’ Mwyl yk 30
: wlbwy twrb‘ Mwyl
wkrd wynp=l‘ dygy=ym 31
: wl=MlVy ym hV‘=’whw
lbwy twrbql ’whw 32
: dwqVy Vydg=l‘w
lxn ybgr wl=wqtm 33
wyrx’w
21. 34–22. 17 bwy’ 791
KwVmy Md’=lk wyrx’w
: rpsm Ny’ wynplw
34 lbh ynwmxnt Ky’w
: l‘m=r’Vn MkytbwVtw

bk : rm’yw ynmth zpyl’ N‘yw


2 rbg=Nksy l’lh
: lykVm wmyl‘ Nksy=yk
3 qdYt yk ydVl Zpxh
: Kykrd Mtt=yk ‘Yb=M’w
4 Kxyky Kt’rymh
: TpVmb Km‘ ’wby
5 hbr Kt‘r ’lh
: Kytnw‘l Zq=Ny’w
6 Mnx Kyx’ lbxt=yk
: TyVpt Mymwr‘ ydgbw
7 hqVt Py‘ Mym=’l
: Mxl=‘nmt b‘rmw
8 Zr’h wl ‘wrz Vy’w
: hb bVy Mynp ’wVnw
9 Mqyr txlV twnml’
: ’kdy Mymty tw‘rzw
10 Myxp Kytwbybs Nk=l‘
: M’tp dxp Klhbyw
11 h’rt=’l KVx=w’
: Kskt Mym=t‘pVw
12 MymV hbg hwl’=’lh
: wmr=yk Mybkwk V’r h’rw
13 l’ ‘dy=hm trm’w
: TwpVy lpr‘ d‘bh
14 h’ry ’lw wl=rts Myb‘
: Klhty MymV gwxw
15 rmVt Mlw‘ xr’h
: Nw’=ytm wkrd rV’
16 t‘=’lw wTmq=rV’
: Mdwsy qYwy rhn
17 wnmm rws l’l Myrm’h
: wml ydV l‘py=hmw
’whw
792 bwy’ 22. 18–23. 6
bwT Mhytb ’lm ’whw 18
: ynm hqxr My‘Vr tY‘w
wxmVyw MyqydY w’ry 19
: wml=g‘ly yqnw
wnmyq dxkn ’l=M’ 20
: V’ hlk’ Mrtyw
wm‘ ’n=Nksh 21
: hbwT Kt’wbt Mhb MlVw
hrwt wypm ’n=xq 22
: Kbblb wyrm’ MyVw
hnbt ydV=d‘ bwVt=M’ 23
: Klh’m hlw‘ qyxrt
rYb rp‘=l‘=tyVw 24
: rypw’ Mylxn rwYbw
KyrYb ydV hyhw 25
: Kl twp‘wt Pskw
gn‘tt ydV=l‘ z’=yk 26
: Kynp hwl’=l’ ’Vtw
K‘mVyw wyl’ ryt‘t 27
: MlVt Kyrdnw
Kl Mqyw rmw’=rzgtw 28
: rw’ hgn Kykrd=l‘w
hwg rm’tw wlypVh=yk 29
: ‘Vwy Myny‘ xVw
sŘ 5 yqn=y’ Tlmy 30
: Kypk rbb Tlmnw

: rm’yw bwy’ N‘yw gk


yxV yrm Mwyh=Mg 2
: ytxn’=l‘ hdbk ydy
wh’Ym’w yt‘dy Nty=ym 3
: wtnwkt=d‘ ’wb’
TpVm wynpl hkr‘’ 4
: twxkwt ’lm’ ypw
ynn‘y Mylm h‘d’ 5
: yl rm’y=hm hnyb’w
ydm‘ byry xk=brbh 6
: yb MVy ’wh=K’ ’l
MV
23. 7–24. 8 bwy’ 793
7 wm‘ xkwn rVy MV
: yTpVm xYnl hTlp’w
8 wnny’w Klh’ Mdq Nh
: wl Nyb’=’lw rwx’w
9 zx’=’lw wtV‘b lw’mV
: h’r’ ’lw Nymy PT‘y
10 ydm‘ Krd ‘dy=yk
: ’Y’ bhzk ynnxb
11 ylgr hzx’ wrV’b
: T’=’lw ytrmV wkrd
12 Vym’ ’lw wytpV twYm
: wyp=yrm’ ytnpY yqxm
13 wnbyVy ymw dx’b ’whw
: V‘yw htw’ wVpnw
14 yqx MylVy yk
: wm‘ twbr hnhkw
15 lhb’ wynpm Nk=l‘
: wnmm dxp’w Nnwbt’
16 ybl Krh l’w
: ynlyhbh ydVw
17 KVx=ynpm ytmYn ’l=yk
: lp’=hsk ynpmw
dk Myt‘ wnpYn=’l ydVm ‘wdm
: wymy wzx=’l w‘dyw
2 wgyVy twlbg
: w‘ryw wlzg rd‘
3 wghny Mymwty rwmx
: hnml’ rwV wlbxy
4 Krdm Mynwyb’ wTy
: Zr’=yyn‘ w’bx dxy
5 Ml‘pb w’Yy rbdmb My’rp Nh
PrTl yrxVm
: Myr‘nl Mxl wl hbr‘
6 wryYqy wlylb hdVb
: wVqly ‘Vr Mrkw
7 Vwbl ylbm wnyly Mwr‘
: hrqb twsk Ny’w
8 wbTry Myrh Mrzm
ylbmw
794 bwy’ 24. 9–23
: rwY=wqbx hsxm ylbmw
Mwty dVm wlzgy 9
: wlbxy yn‘=l‘w
Vwbl ylb wklh Mwr‘ 10
: rm‘ w’Vn Myb‘rw
wryhYy MtrwV=Nyb 11
: w’mYyw wkrd Mybqy
wq’ny Mytm ry‘m 12
‘wVt Myllx=Vpnw
: hlpt MyVy=’l hwl’w
rw’ ydrmb wyh hmh 13
wykrd wrykh=’l
: wytbytnb wbVy ’lw
xYwr Mwqy rw’l 14
Nwyb’w yn‘=lTqy
: bngk yhy hlylbw
PVn hrmV P’n Ny‘w 15
Ny‘ ynrwVt=’l rm’l
: MyVy Mynp rtsw
Mytb KVxb rtx 16
wml=wmtx Mmwy
: rw’ w‘dy=’l
twmlY wml rqb wdxy yk 17
: twmlY twhlb ryky=yk
Mym=ynp=l‘ ’wh=lq 18
Zr’b Mtqlx llqt
: Mymrk Krd hnpy=’l
glV=ymym wlzgy Mx=Mg hyY 19
: w’Tx lw’V
hmr wqtm Mxr whxkVy 20
rkzy=’l dw‘
: hlw‘ Z‘k rbVtw
dlt ’l hrq‘ h‘r 21
: byTyy ’l hnml’w
wxkb Myryb’ KVmw 22
: Nyyxb Nym’y=’lw Mwqy
N‘Vyw xTbl wl=Nty 23
: Mhykrd=l‘ whyny‘w
wmwr
24. 24–26. 11 bwy’ 795
24 wnny’w T‘m wmwr
NwYpqy lkk wkmhw
: wlmy tlbV V’rkw
25 ynbyzky ym wp’ ’l=M’w
: ytlm l’l MVyw

hk : rm’yw yxVh ddlb N‘yw


2 wm‘ dxpw lVmh
: wymwrmb MwlV hV‘
3 wydwdgl rpsm Vyh
: whrw’ Mwqy=’l ym=l‘w
4 l’=M‘ Vwn’ qdYy=hmw
: hV’ dwly hkzy=hmw
5 lyh’y ’lw xry=d‘ Nh
: wyny‘b wkz=’l Mybkwkw
6 hmr Vwn’=yk P’
: h‘lwt Md’=Nbw

wk : rm’yw bwy’ N‘yw


2 xk=’ll trz‘=hm
: z‘=’l ‘wrz t‘Vwh
3 hmkx ’ll tY‘y=hm
: t‘dwh brl hyVwtw
4 Nylm tdgh ym=t’
: Kmm h’Yy ym=tmVnw
5 wllwxy My’prh
: MhynkVw Mym txtm
6 wdgn lw’V Mwr‘
: Nwdb’l twsk Ny’w
7 wht=l‘ NwpY hTn
: hm=ylb=l‘ Zr’ hlt
8 wyb‘b Mym rrY
: Mtxt Nn‘ ‘qbn=’lw
9 hsk=ynp zx’m
: wnn‘ wyl‘ zVrp
10 Mym=ynp=l‘ gx=qx
: KVx=M‘ rw’ tylkt=d‘
11 wppwry MymV ydwm‘
whmtyw
796 bwy’ 26. 12–27. 15
: wtr‘gm whmtyw
Myh ‘gr wxkb 12
: bhr Zxm wtnbwtbw
hrpV MymV wxwrb 13
: xyrb Vxn wdy hllx
wkrd twYq hl’=Nh 14
wb=‘mVn rbd ZmV=hmw
: Nnwbty ym wtrwbg M‘rw

: rm’yw wlVm t’V bwy’ Psyw zk


yTpVm rysh l’=yx 2
: yVpn rmh ydVw
yb ytmVn dw‘=lk=yk 3
: yp’b hwl’ xwrw
hlw‘ ytpV hnrbdt=M’ 4
: hymr hghy=M’ ynwVlw
Mkt’ qydY’=M’ yl hlylx 5
: ynmm ytmt rys’=’l ‘wg’=d‘
hpr’ ’lw ytqzxh ytqdYb 6
: ymym ybbl Prxy=’l
yby’ ‘Vrk yhy 7
: lw‘k ymmwqtmw
‘Yby yk Pnx twqt=hm yk 8
: wVpn hwl’ lVy yk
l’ ‘mVy wtq‘Yh 9
: hrY wyl‘ ’wbt=yk
gn‘ty ydV=l‘=M’ 10
: t‘=lkb hwl’ ’rqy
l’=dyb Mkt’ hrw’ 11
: dxk’ ’l ydV=M‘ rV’
Mtyzx Mklk Mt’=Nh 12
: wlbht lbh hz=hmlw
l’=M‘ ‘Vr Md’=qlx hz 13
: wxqy ydVm MyYyr‘ tlxnw
brx=wml wynb wbry=M’ 14
: Mxl=w‘bVy ’l wy’Y’Yw
wrbqy twmb wdyrV 15
: hnykbt ’l wytnml’w
rbYy=M’
27. 16–28. 10 bwy’ 797
16 Psk rp‘k rbYy=M’
: Vwblm Nyky rmxkw
17 Vbly qydYw Nyky
: qlxy yqn Pskw
18 wtyb V‘k hnb
: rYn hV‘ hkskw
19 Ps’y ’lw bkVy ryV‘
: wnny’w xqp wyny‘
20 twhlb Mymk whgyVt
: hpws wtbng hlyl
21 Klyw Mydq wh’Vy
: wmqmm whr‘Vyw
22 lmxy ’lw wyl‘ KlVyw
: xrby xwrb wdym
23 wmypk wmyl‘ qpVy
: wmqmm wyl‘ qrVyw
xk ’Ywm Pskl Vy yk
: wqzy bhzl Mwqmw
2 xqy rp‘m lzrb
: hVwxn qwYy Nb’w
3 KVxl MV Zq
rqwx ’wh tylkt=lklw
: twmlYw lp’ Nb’
4 rg=M‘m lxn Zrp
lgr=ynm MyxkVnh
: w‘n Vwn’m wld
5 Mxl=’Yy hnmm Zr’
: V’=wmk Kphn hytxtw
6 hynb’ ryps=Mwqm
: wl bhz trp‘w
7 Ty‘ w‘dy=’l bytn
: hy’ Ny‘ wtpzV ’lw
8 ZxV=ynb whkyrdh=’l
: lxV wyl‘ hd‘=’l
9 wdy xlV Vymlxb
: Myrh VrVm Kph
10 ‘qb Myr’y twrwYb
: wny‘ ht’r rqy=lkw
ykbm
798 bwy’ 28. 11–28
Vbx twrhn ykbm 11
: rw’ ’Yy hml‘tw

’Ymt Ny’m hmkxhw 12


: hnyb Mwqm hz y’w
hkr‘ Vwn’ ‘dy=’l 13
: Myyxh Zr’b ’Ymt ’lw
’yh=yb ’l rm’ Mwht 14
: ydm‘ Ny’ rm’ Myw
hytxt rwgs Nty=’l 15
: hryxm Psk lqVy ’lw
rypw’ Mtkb hlst=’l 16
: rypsw rqy MhVb
tykwkzw bhz hnkr‘y=’l 17
: zp=ylk htrwmtw
rkzy ’l Vybgw twm’r 18
: Mynynpm hmkx KVmw
Vwk=tdTp hnkr‘y=’l 19
: hlst ’l rwhT Mtkb

’wbt Ny’m hmkxhw 20


: hnyb Mwqm hz y’w
yx=lk yny‘m hml‘nw 21
: hrtsn MymVh Pw‘mw
wrm’ twmw Nwdb’ 22
: h‘mV wn‘mV wnynz’b
hkrd Nybh Myhl’ 23
: hmwqm=t’ ‘dy ’whw
Tyby Zr’h=twYql ’wh=yk 24
: h’ry MymVh=lk txt
lqVm xwrl twV‘l 25
: hdmb Nkt Mymw
qx rTml wtV‘b 26
: twlq zyzxl Krdw
hrpsyw h’r z’ 27
: hrqx=Mgw hnykh
hmkx ’yh ynd’ t’ry Nh Md’l rm’yw 28
: hnyb ‘rm rwsw
Psyw
29. 1–19 bwy’ 799

Tk : rm’yw wlVm t’V bwy’ Psyw


2 Mdq=yxryk ynnty=ym
: ynrmVy hwl’ ymyk
3 yV’r yl‘ wrn wlhb
: KVx Kl’ wrw’l
4 yprx ymyb ytyyh rV’k
: ylh’ yl‘ hwl’ dwsb
5 ydm‘ ydV dw‘b
: yr‘n ytwbybs
6 hmxb ykylh Zxrb
: NmV=yglp ydm‘ qwYy rwYw
7 trq=yl‘ r‘V yt’Yb
: ybVwm Nyk’ bwxrb
8 w’bxnw Myr‘n ynw’r
: wdm‘ wmq MyVyVyw
9 Mylmb wrY‘ MyrV
: Mhypl wmyVy Pkw
10 w’bxn Mydygn=lwq
: hqbd Mkxl MnwVlw
11 ynrV’tw h‘mV Nz’ yk
: yndy‘tw ht’r Ny‘w
12 ‘wVm yn‘ Tlm’=yk
: wl rz‘=’lw Mwtyw
13 ’bt yl‘ db’ tkrb
: Nnr’ hnml’ blw
14 ynVblyw ytVbl qdY sŘ 6
: yTpVm PynYw ly‘mk
15 rw‘l ytyyh Myny‘
: yn’ xspl Mylgrw
16 Mynwyb’l ykn’ b’
: whrqx’ yt‘dy=’l brw
17 lw‘ tw‘ltm hrbV’w
: PrT KylV’ wynVmw
18 ‘wg’ ynq=M‘ rm’w
: Mymy hbr’ lwxkw
19 Mym=yl’ xwtp yVrV
: yryYqb Nyly lTw
ydwbk
800 bwy’ 29. 20–30. 12
ydm‘ Vdx ydwbk 20
: Pylxt ydyb ytVqw
wlxyw w‘mV=yl 21
: ytY‘ wml wmdyw
wnVy ’l yrbd yrx’ 22
: ytlm PTt wmyl‘w
yl rTmk wlxyw 23
: Vwqlml wr‘p Mhypw
wnym’y ’l Mhl’ qxV’ 24
: Nwlypy ’l ynp rw’w
V’r bV’w Mkrd rxb’ 25
dwdgb Klmk NwkV’w
: Mxny Mylb’ rV’k
Mymyl ynmm Myry‘Y yl‘ wqxV ht‘w l
Mtwb’ yts’m=rV’
: yn’Y yblk=M‘ tyVl
yl hml Mhydy xk=Mg 2
: xlk db’ wmyl‘
dwmlg Npkbw rsxb 3
hyY Myqr‘h
: h’Vmw h’wV Vm’
xyV=yl‘ xwlm MypTqh 4
: Mmxl Mymtr VrVw
wVrgy wg=Nm 5
: bngk wmyl‘ w‘yry
NkVl Mylxn Zwr‘b 6
: Mypkw rp‘ yrx
wqhny MyxyV=Nyb 7
: wxpsy lwrx txt
MV=ylb ynb=Mg lbn=ynb 8
: Zr’h=Nm w’kn
ytyyh Mtnygn ht‘w 9
: hlml Mhl yh’w
ynm wqxr ynwb‘t 10
: qr wkVx=’l ynpmw
ynn‘yw xtp wrty=yk 11
: wxlV ynpm Nsrw
wmwqy xxrp Nymy=l‘ 12
ylgr
30. 13–30 bwy’ 801
: Mdy’ twxr’ yl‘ wlsyw wxlV ylgr
13 ytbytn wstn
: wml rz‘ ’l wly‘y ytwhl
14 wyt’y bxr Zrpk
: wlglgth h’V txt
15 twhlb yl‘ Kphh
ytbdn xwrk Pdrt
: yt‘Vy hrb‘ b‘kw
16 yVpn KptVt yl‘ ht‘w
: yn‘=ymy ynwzx’y
17 yl‘m rqn ymY‘ hlyl
: NwbkVy ’l yqr‘w
18 yVwbl Vpxty xk=brb
: ynrz’y ytntk ypk
19 rmxl ynrh
: rp’w rp‘k lVmt’w
20 ynn‘t ’lw Kyl’ ‘wV’
: yb Nnbttw ytdm‘
21 yl rzk’l Kpht
: ynmTVt Kdy MY‘b
22 ynbykrt xwr=l’ yn’Vt
: hwVt ynggmtw
23 ynbyVt twm yt‘dy=yk
: yx=lkl d‘wm tybw
24 dy=xlVy y‘b=’l K’
: ‘wV Nhl wdypb=M’
25 Mwy=hVql ytykb ’l=M’
: Nwyb’l yVpn hmg‘
26 ‘r ’byw ytywq bwT yk
: lp’ ’byw rw’l hlxy’w
27 wmd=’lw wxtr y‘m
: yn‘=ymy ynmdq
28 hmx ’lb ytklh rdq
: ‘wV’ lhqb ytmq
29 Myntl ytyyh x’
: hn‘y twnbl ‘rw
30 yl‘m rxV yrw‘
: brx=ynm hrx=ymY‘w
yhyw
802 bwy’ 30. 31–31. 17
yrnk lb’l yhyw 31
: Mykb lwql ybg‘w
yny‘l ytrk tyrb ’l
: hlwtb=l‘ Nnwbt’ hmw
l‘mm hwl’ qlx hmw 2
: Mymrmm ydV tlxnw
lw‘l dy’=’lh 3
: Nw’ yl‘pl rknw
ykrd h’ry ’wh=’lh 4
: rwpsy yd‘Y=lkw
’wV=M‘ ytklh=M’ 5
: ylgr hmrm=l‘ Vxtw
qdY=ynz’mb ynlqVy 6
: ytmt hwl’ ‘dyw
Krdh ynm yrV’ hTt M’ 7
ybl Klh yny‘ rx’w
: Mw’m qbd ypkbw

lk’y rx’w h‘rz’ 8


: wVrVy y’Y’Yw
hV’=l‘ ybl htpn=M’ 9
: ytbr’ y‘r xtp=l‘w
ytV’ rx’l NxTt 10
: Nyrx’ Nw‘rky hyl‘w
hmz ’wh=yk 11
: Mylylp Nw‘ ’yhw
lk’t Nwdb’=d‘ ’yh V’ yk 12
: VrVt yt’wbt=lkbw
ytm’w ydb‘ TpVm s’m’=M’ 13
: ydm‘ Mbrb
l’ Mwqy=yk hV‘’ hmw 14
: wnbyV’ hm dqpy=ykw
whV‘ ynV‘ NTbb=’lh 15
: dx’ Mxrb wnnkyw
Myld Zpxm ‘nm’=M’ 16
: hlk’ hnml’ yny‘w
ydbl ytp lk’w 17
: hnmm Mwty lk’=’lw
yk
31. 18–35 bwy’ 803
18 b’k ynldg yrw‘nm yk
: hnxn’ ym’ NTbmw
19 Vwbl ylbm dbw’ h’r’=M’
: Nwyb’l twsk Ny’w
20 wYlx ynwkrb ’l=M’
: Mmxty yVbk zgmw
21 ydy Mwty=l‘ ytwpynh=M’
: ytrz‘ r‘Vb h’r’=yk
22 lwpt hmkVm yptk
: rbVt hnqm y‘rz’w
23 l’ dy’ yl’ dxp yk
: lkw’ ’l wt’Vmw
24 ylsk bhz ytmV=M’
: yxTbm ytrm’ Mtklw
25 ylyx br=yk xmV’=M’
: ydy h’Ym rybk=ykw
26 lhy yk rw’ h’r’=M’
: Klh rqy xryw
27 ybl rtsb tpyw
: ypl ydy qVtw
28 ylylp Nw‘ ’wh=Mg
: l‘mm l’l ytVxk=yk
29 y’nVm dypb xmV’=M’
: ‘r w’Ym=yk ytrr‘thw
30 ykx ’Txl yttn=’lw
: wVpn hl’b l’Vl
31 ylh’ ytm wrm’ ’l=M’
: ‘bVn ’l wrVbm Nty=ym
32 rg Nyly=’l Zwxb
: xtp’ xr’l ytld
33 y‘Vp Md’k ytysk=M’
: ynw‘ ybxb NwmTl
34 hbr Nwmh Zwr‘’ yk
yntxy twxpVm=zwbw
: xtp ’Y’=’l Md’w
35 yl=Nty ym
ynn‘y ydV ywt=Nh yl ‘mV
: ybyr Vy’ btk rpsw
’l=M’
804 bwy’ 31. 36–32. 14
wn’V’ ymkV=l‘ ’l=M’ 36
: yl twrT‘ wndn‘’
wndyg’ yd‘Y rpsm 37
: wnbrq’ dygn=wmk
q‘zt ytmd’ yl‘=M’ 38
: Nwykby hymlt dxyw
Psk=ylb ytlk’ hxk=M’ 39
: ytxph hyl‘b Vpnw
xwx ’Yy hTx txt 40
hV’b hr‘V=txtw
: bwy’ yrbd wmt

: wyny‘b qydY ’wh yk bwy’=t’ twn‘m hl’h MyVn’h tVlV wtbVyw bl


wp’ hrx bwy’b Mr txpVmm yzwbh l’krb=Nb ’whyl’ P’ rxyw 2
w’Ym=’l rV’ l‘ wp’ hrx wy‘r tVlVbw : Myhl’m wVpn wqdY=l‘ 3
=Mynqz yk Myrbdb bwy’=t’ hkx whyl’w : bwy’=t’ w‘yVryw hn‘m 4
MyVn’h tVlV ypb hn‘m Ny’ yk ’whyl’ ’ryw : Mymyl wnmm hmh 5
: wp’ rxyw

: rm’yw yzwbh l’krb=Nb ’whyl’ N‘yw 6


MyVyVy Mt’w Mymyl yn’ ry‘Y 7
’ry’w ytlxz Nk=l‘
: Mkt’ y‘d twxm
wrbdy Mymy ytrm’ 8
: hmkx w‘ydy MynV brw
Vwn’b ’yh=xwr Nk’ 9
: Mnybt ydV tmVnw
wmkxy Mybr=’l 10
: TpVm wnyby Mynqzw
yl=h‘mV ytrm’ Nkl 11
: yn’=P’ y‘d hwx’
Mkyrbdl ytlxwh Nh 12
Mkytnwbt=d‘ Nyz’
: Nylm Nwrqxt=d‘
Nnwbt’ Mkyd‘w 13
xykwm bwy’l Ny’ hnhw
: Mkm wyrm’ hnw‘
hmkx wn’Ym wrm’t=Np 14
l’
32. 15–33. 10 bwy’ 805
: Vy’=’l wnpdy l’
15 Nylm yl’ Kr‘=’lw
: wnbyV’ ’l Mkyrm’bw
16 dw‘ wn‘=’l wtx
: Mylm Mhm wqyt‘h
17 wrbdy ’l=yk ytlxwhw
: dw‘ wn‘=’l wdm‘ yk
18 yqlx yn’=P’ hn‘’
: yn’=P’ y‘d hwx’
19 Mylm ytlm yk
: ynTb xwr yntqyYh
20 xtpy=’l Nyyk ynTb=hnh
: ‘qby MyVdx twb’k
21 yl=xwryw hrbd’
: hn‘’w ytpV xtp’
22 Vy’=ynp ’V’ ’n=l’
: hnk’ ’l Md’=l’w
23 hnk’ yt‘dy ’l yk
: ynV‘ yn’Vy T‘mk
gl ylm bwy’ ’n=‘mV Mlw’w
: hnyz’h yrbd=lkw
2 yp ytxtp ’n=hnh
: ykxb ynwVl hrbd
3 yrm’ ybl=rVy
: wllm rwrb ytpV t‘dw
4 yntV‘ l’=xwr
: ynyxt ydV tmVnw
5 ynbyVh lkwt=M’
: hbYyth ynpl hkr‘
6 l’l Kypk yn’=Nh
: yn’=Mg ytYrq rmxm
7 Kt‘bt ’l ytm’ hnh
: dbky=’l Kyl‘ ypk’w
8 ynz’b trm’ K’
: ‘mV’ Nylm lwqw
9 ‘Vp ylb yn’ Kz
: yl Nw‘ ’lw ykn’ Px
10 ’Ymy yl‘ tw’wnt Nh
ynbVxy
806 bwy’ 33. 11–27
: wl byw’l ynbVxy
ylgr dsb MVy 11
: ytxr’=lk rmVy
Kn‘’ tqdY=’l t’z=Nh 12
: Vwn’m hwl’ hbry=yk
twbyr wyl’ ‘wdm 13
: hn‘y=’l wyrbd=lk yk
l’=rbdy tx’b=yk 14
: hnrwVy ’l MytVbw
hlyl Nwyzx Mwlxb 15
MyVn’=l‘ hmdrt lpnb
: bkVm yl‘ twmwntb
MyVn’ Nz’ hlgy z’ 16
: Mtxy Mrsmbw
hV‘m Md’ ryshl 17
: hsky rbgm hwgw
txV=ynm wVpn KVxy 18
: xlVb rb‘m wtyxw
wbkVm=l‘ bw’kmb xkwhw 19
: Nt’ wymY‘ byrw
Mxl wtyx wtmhzw 20
: hw’t lk’m wVpnw
y’rm wrVb lky 21
: w’r ’l wytwmY‘ ypVw
wVpn txVl brqtw 22
: Mytmml wtyxw
Zylm K’lm wyl‘ Vy=M’ 23
Pl’=ynm dx’
: wrVy Md’l dyghl
rm’yw wnnxyw 24
txV tdrm wh‘dp
: rpk yt’Ym
r‘nm wrVb VpTr 25
: wymwl‘ ymyl bwVy
whYryw hwl’=l’ rt‘y 26
h‘wrtb wynp ’ryw
: wtqdY Vwn’l bVyw
rm’yw MyVn’=l‘ rVy 27
yt’Tx
33. 28–34. 12 bwy’ 807
ytyw‘h rVyw yt’Tx
: yl hwV=’lw
28 txVb rb‘m yVpn hdp
: h’rt rw’b ytyxw
29 l’=l‘py hl’=lk=Nh
: rbg=M‘ VwlV Mym‘p
30 txV=ynm wVpn byVhl
: Myyxh rw’b rw’l
31 yl=‘mV bwy’ bVqh
: rbd’ ykn’w Vrxh
32 ynbyVh Nylm=Vy=M’
: KqdY ytYpx=yk rbd
33 yl=‘mV ht’ Ny’=M’ sŘ 7
: hmkx Kpl’’w Vrxh

dl : rm’yw ’whyl’ N‘yw


2 ylm Mymkx w‘mV
: yl wnyz’h My‘dyw
3 Nxbt Nylm Nz’=yk
: lk’l M‘Ty Kxw
4 wnl=hrxbn TpVm
: bwT=hm wnynyb h‘dn
5 ytqdY bwy’ rm’=yk
: yTpVm rysh l’w
6 bzk’ yTpVm=l‘
: ‘Vp=ylb yYx Vwn’
7 bwy’k rbg=ym
: Mymk g‘l=htVy
8 Nw’ yl‘p=M‘ hrbxl xr’w
: ‘Vr=yVn’=M‘ tkllw
9 rbg=Nksy ’l rm’=yk
: Myhl’=M‘ wtYrb
10 yl w‘mV bbl yVn’ Nkl
: lw‘m ydVw ‘Vrm l’l hllx
11 wl=MlVy Md’ l‘p yk
: wn’Ymy Vy’ xr’kw
12 ‘yVry=’l l’ Mnm’=P’
: TpVm tw‘y=’l ydVw
dqp=ym
808 bwy’ 34. 13–30
hYr’ wyl‘ dqp=ym 13
: hlk lbt MV ymw
wbl wyl’ MyVy=M’ 14
: Ps’y wyl’ wtmVnw wxwr
dxy rVb=lk ‘wgy 15
: bwVy rp‘=l‘ Md’w
t’z=h‘mV hnyb=M’w 16
: ylm lwql hnyz’h
Vwbxy TpVm ’nwV P’h 17
: ‘yVrt rybk qydY=M’w
l‘ylb Klml rm’h 18
: Mybydn=l’ ‘Vr
MyrV ynp ’Vn=’l rV’ 19
ld=ynpl ‘wV=rkn ’lw
: Mlk wydy hV‘m=yk
hlyl twYxw wtmy ‘gr 20
wrb‘yw M‘ wV‘gy
: dyb ’l ryb’ wrysyw
Vy’=ykrd=l‘ wyny‘=yk 21
: h’ry wyd‘Y=lkw
twmlY Ny’w KVx=Ny’ 22
: Nw’ yl‘p MV rtshl
dw‘ MyVy Vy’=l‘ ’l yk 23
: TpVmb l’=l’ Klhl
rqx=’l Myrybk ‘ry 24
: Mtxt Myrx’ dm‘yw
Mhydb‘m ryky Nkl 25
: w’kdyw hlyl Kphw
Mqps My‘Vr=txt 26
: My’r Mwqmb
wyrx’m wrs Nk=l‘ rV’ 27
: wlykVh ’l wykrd=lkw
ld=tq‘Y wyl‘ ’ybhl 28
: ‘mVy Myyn‘ tq‘Yw
‘Vry ymw TqVy ’whw 29
wnrwVy ymw Mynp rtsyw
: dxy Md’=l‘w ywg=l‘w
Pnx Md’ Klmm 30
yVqmm
34. 31–35. 11 bwy’ 809
: M‘ yVqmm
31 yt’Vn rm’h l’=l’=yk
: lbx’ ’l
32 ynrh ht’ hzx’ yd‘lb
: Pys’ ’l ytl‘p lw‘=M’
33 ts’m=yk hnmlVy Km‘mh
yn’=’lw rxbt ht’=yk
: rbd t‘dy=hmw
34 yl wrm’y bbl yVn’
: yl ‘mV Mkx rbgw
35 rbdy t‘db=’l bwy’
: lykVhb ’l wyrbdw
36 xYn=d‘ bwy’ Nxby yb’
: Nw’=yVn’b tbVt=l‘
37 ‘Vp wt’Tx=l‘ Pysy yk
qwpsy wnynyb
: l’l wyrm’ bryw

hl : rm’yw whyl’ N‘yw


2 TpVml tbVx t’zh
: l’m yqdY trm’
3 Kl=Nksy=hm rm’t=yk
: yt’Txm ly‘’=hm
4 Nylm KbyV’ yn’
: Km‘ Ky‘r=t’w
5 h’rw MymV Tbh
: Kmm whbg MyqxV rwVw
6 wb=l‘pt=hm t’Tx=M’
: wl=hV‘t=hm Ky‘Vp wbrw
7 wl=Ntt=hm tqdY=M’
: xqy Kdym=hm w’
8 K‘Vr Kwmk=Vy’l
: KtqdY Md’=Nblw
9 wqy‘zy MyqwV‘ brm
: Mybr ‘wrzm w‘wVy
10 yV‘ hwl’ hy’ rm’=’lw
: hlylb twrmz Ntn
11 Zr’ twmhbm wnplm
Pw‘mw
810 bwy’ 35. 12–36. 13
: wnmkxy MymVh Pw‘mw
hn‘y ’lw wq‘Yy MV 12
: My‘r Nw’g ynpm
l’ ‘mVy=’l ’wV=K’ 13
: hnrwVy ’l ydVw
wnrwVt ’l rm’t=yk P’ 14
: wl llwxtw wynpl Nyd
wp’ dqp Ny’=yk ht‘w 15
: d’m Vpb ‘dy=’lw
whyp=hYpy lbh bwy’w 16
: rbky Nylm t‘d=ylbb

: rm’yw ’whyl’ Psyw wl


Kwx’w ry‘z yl=rtk 2
: Mylm hwl’l dw‘ yk
qwxrml y‘d ’V’ 3
: qdY=Nt’ yl‘plw
ylm rqV=’l Mnm’=yk 4
: Km‘ tw‘d Mymt
s’my ’lw rybk l’=Nh 5
: bl xk rybk
‘Vr hyxy=’l 6
: Nty Myyn‘ TpVmw
wyny‘ qydYm ‘rgy=’l 7
’skl Myklm=t’w
: whbgyw xYnl MbyVyw
Myqzb Myrws’=M’w 8
: yn‘=ylbxb Nwdkly
Ml‘p Mhl dgyw 9
: wrbgty yk Mhy‘Vpw
rswml Mnz’ lgyw 10
: Nw’m NwbVy=yk rm’yw
wdb‘yw w‘mVy=M’ 11
: Mymy‘nb MhynVw bwTb Mhymy wlky
wrb‘y xlVb w‘mVy ’l=M’w 12
: t‘d ylbb w‘wgyw
P’ wmyVy bl=ypnxw 13
: Mrs’ yk w‘wVy ’l
tmt
36. 14–32 bwy’ 811
14 MVpn r‘nb tmt
: MyVdqb Mtyxw
15 wyn‘b yn‘ Zlxy
: Mnz’ Zxlb lgyw
16 rY=ypm Ktysh P’w
hytxt qYwm=’l bxr
: NVd ’lm KnxlV txnw
17 t’lm ‘Vr=Nydw
: wkmty TpVmw Nyd
18 qpsb Ktysy=Np hmx=yk
: KTy=l’ rpk=brw
19 rYb ’l K‘wV Kr‘yh
: xk=yYm’m lkw
20 hlylh P’Vt=l’
: Mtxt Mym‘ twl‘l
21 Nw’=l’ Npt=l’ rmVh
: yn‘m trxb hz=l‘=yk
22 wxkb bygVy l’=Nh
: hrwm whmk ym
23 wkrd wyl‘ dqp=ym
: hlw‘ tl‘p rm’=ymw
24 wl‘p ’ygVt=yk rkz
: MyVn’ wrrV rV’
25 wb=wzx Md’=lk
: qwxrm Tyby Vwn’
26 ‘dn ’lw ’ygV l’=Nh
: rqx=’lw wynV rpsm
27 Mym=ypTn ‘rgy yk
: wd’l rTm wqzy
28 MyqxV wlzy=rV’
: br Md’ yl‘ wp‘ry
29 b‘=yVrpm Nyby=M’ P’
: wtks tw’Vt
30 wrw’ wyl‘ Vrp=Nh
: hsk Myh yVrVw
31 Mym‘ Nydy Mb=yk
: rybkml lk’=Nty
32 rw’=hsk Mypk=l‘
wYyw
812 bwy’ 36. 33–37. 17
: ‘ygpmb hyl‘ wYyw
w‘r wyl‘ dygy 33
: hlw‘=l‘ P’ hnqm
ybl drxy t’zl=P’ zl
: wmwqmm rtyw
wlq zgrb ‘wmV w‘mV 2
: ’Yy wypm hghw
whrVy MymVh=lk=txt 3
: Zr’h twpnk=l‘ wrw’w
lwq=g’Vy wyrx’ 4
wnw’g lwqb M‘ry
: wlwq ‘mVy=yk Mbq‘y ’lw
tw’lpn wlwqb l’ M‘ry 5
: ‘dn ’lw twldg hV‘
Zr’ ’wh rm’y glVl yk 6
: wz‘ twrTm MVgw rTm MVgw
Mwtxy Md’=lk=dyb 7
: whV‘m yVn’=lk t‘dl
br’=wmb hyx ’btw 8
: NkVt hytnw‘mbw
hpws ’wbt rdxh=Nm 9
: hrq Myrzmmw
xrq=Nty l’=tmVnm 10
: qYwmb Mym bxrw
b‘ xyrTy yrb=P’ 11
: wrw’ Nn‘ Zypy
Ml‘pl wtlwbxtb Kphtm twbsm ’whw 12
: hYr’ lbt ynp=l‘ MwYy rV’ lk
wYr’l=M’ TbVl=M’ 13
: wh’Ymy dsxl=M’
bwy’ t’z hnyz’h 14
: l’ tw’lpn Nnwbthw dm‘
Mhyl‘ hwl’=MwVb ‘dth 15
: wnn‘ rw’ ‘ypwhw
b‘=yVlpm=l‘ ‘dth 16
: My‘d Mymt tw’lpm
Mymx Kydgb=rV’ 17
: Mwrdm Zr’ TqVhb
‘yqrt
37. 18–38. 12 bwy’ 813
18 MyqxVl wm‘ ‘yqrt
: qYwm y’rk Myqzx
19 wl rm’n=hm wn‘ydwh
: KVx=ynpm Kr‘n=’l
20 rbd’ yk wl=rpsyh
: ‘lby yk Vy’ rm’=M’
21 rw’ w’r ’l ht‘w
MyqxVb ’wh ryhb
: MrhTtw hrb‘ xwrw
22 ht’y bhz NwpYm
: dwh ’rwn hwl’=l‘
23 xk=’ygV whn’Ym=’l ydV
: hn‘y ’l hqdY=brw TpVmw
24 MyVn’ whw’ry Nkl
: bl=ymkx=lk h’ry=’l

xl : rm’yw hr‘sh Nm bwy’=t’ hwhy=N‘yw


2 hY‘ KyVxm hz ym
: t‘d=ylb Nylmb
3 KyYlx rbgk ’n=rz’
: yn‘ydwhw Kl’V’w
4 Zr’=ydsyb tyyh hpy’
: hnyb t‘dy=M’ dgh
5 ‘dt yk hydmm MV=ym
: wq hyl‘ hTn=ym w’
6 w‘bTh hynd’ hm=l‘
: htnp Nb’ hry=ym w’
7 rqb ybkwk dxy=Nrb
: Myhl’ ynb=lk w‘yryw
8 My Mytldb Ksyw
: ’Yy Mxrm wxygb
9 wVbl Nn‘ ymwVb
: wtltx lpr‘w
10 yqx wyl‘ rbV’w
: Mytldw xyrb MyV’w
11 Pyst ’lw ’wbt hp=d‘ rm’w
: Kylg Nw’gb tyVy=’pw
12 rqb tywY Kymymh
ht‘dy
814 bwy’ 38. 13–31
: wmqm rxV ht‘dy
Zr’h twpnkb zx’l 13
: hnmm My‘Vr wr‘nyw
Mtwx rmxk Kphtt 14
: Vwbl wmk wbYytyw
Mrw’ My‘Vrm ‘nmyw 15
: rbVt hmr ‘wrzw
My=ykbn=d‘ t’bh 16
: tklhth Mwht rqxbw
twm=yr‘V Kl wlgnh 17
: h’rt twmlY yr‘Vw
Zr’=ybxr=d‘ tnnbth 18
: hlk t‘dy=M’ dgh
rw’=NkVy Krdh hz=y’ 19
: wmqm hz=y’ KVxw
wlwbg=l’ wnxqt yk 20
: wtyb twbytn Nybt=ykw
dlwt z’=yk t‘dy 21
: Mybr Kymy rpsmw
glV twrY’=l’ t’bh 22
: h’rt drb twrY’w
rY=t‘l ytkVx=rV’ 23
: hmxlmw brq Mwyl
rw’ qlxy Krdh hz=y’ 24
: Zr’=yl‘ Mydq Zpy
hl‘t PTVl glp=ym 25
: twlq zyzxl Krdw
Vy’=’l Zr’=l‘ ryTmhl 26
: wb Md’=’l rbdm
h’Vmw h’V ‘ybVhl 27
: ’Vd ’Ym xymYhlw
b’ rTml=Vyh 28
: lT=ylg’ dylwh=ym w’
xrqh ’Yy ym NTbm 29
: wdly ym MymV rpkw
w’bxty Mym Nb’k 30
: wdklty Mwht ynpw
hmyk twnd‘m rVqth 31
twkVm=w’
38. 32–39. 8 bwy’ 815
: xtpt lysk twkVm=w’
32 wt‘b twrzm ’yYth
: Mxnt hynb=l‘ Vy‘w
33 MymV twqx t‘dyh
: Zr’b wrTVm MyVt=M’
34 Klwq b‘l Myrth
: Kskt Mym=t‘pVw
35 wklyw Myqrb xlVth sŘ 8
: wnnh Kl wrm’yw
36 hmkx twxTb tV=ym
: hnyb ywkVl Ntn=ym w’
37 hmkxb MyqxV rpsy=ym
: bykVy ym MymV ylbnw
38 qYwml rp‘ tqYb
: wqbdy Mybgrw
39 PrT ’ybll dwYth
: ’lmt Myrypk tyxw
40 twnw‘mb wxVy=yk
: br’=wml hksb wbVy
41 wdyY br‘l Nyky ym
w‘wVy l’=l’ wdly=yk
: lk’=ylbl w‘ty
Tl ‘ls=yl‘y tdl t‘ t‘dyh
: rmVt twly’ llx
2 hn’lmt Myxry rpst
: hntdl t‘ t‘dyw
3 hnxlpt Nhydly hn‘rkt
: hnxlVt Mhylbx
4 rbb wbry Mhynb wmlxy
: wml wbV=’lw w’Yy
5 yVpx ’rp xlV=ym
: xtp ym dwr‘ twrsmw
6 wtyb hbr‘ ytmV=rV’
: hxlm wytwnkVmw
7 hyrq Nwmhl qxVy
: ‘mVy ’l Vgwn tw’Vt
8 wh‘rm Myrh rwty
: Vwrdy qwry=lk rx’w
hb’yh
816 bwy’ 39. 9–27
Kdb‘ Myr hb’yh 9
: Kswb’=l‘ Nyly=M’
wtb‘ Mltb Myr=rVqth 10
: Kyrx’ Myqm‘ ddVy=M’
wxk br=yk wb=xTbth 11
: K‘ygy wyl’ bz‘tw
K‘rz bwVy=yk wb Nym’th 12
: Ps’y Knrgw
hsl‘n Mynnr=Pnk 13
: hYnw hdysx hrb’=M’
hyYb Zr’l bz‘t=yk 14
: Mmxt rp‘=l‘w
hrwzt lgr=yk xkVtw 15
: hVwdt hdVh tyxw
hl=’ll hynb xyVqh 16
: dxp=ylb h‘ygy qyrl
hmkx hwl’ hVh=yk 17
: hnybb hl qlx=’lw
’yrmt Mwrmb t‘k 18
: wbkrlw swsl qxVt
hrwbg swsl Ntth 19
: hm‘r wr’wY Vyblth
hbr’k wnVy‘rth 20
: hmy’ wrxn dwh
xkb VyVyw qm‘b wrpxy 21
: qVn=t’rql ’Yy
txy ’lw dxpl qxVy 22
: brx=ynpm bwVy=’lw
hpV’ hnrt wyl‘ 23
: Nwdykw tynx bhl
Zr’=’mgy zgrw V‘rb 24
: rpwV lwq=yk Nym’y=’lw
x’h rm’y rpV ydb 25
hmxlm xyry qwxrmw
: h‘wrtw MyrV M‘r
Zn=rb’y Ktnybmh 26
: Nmytl wpnk Vrpy
rVn hybgy Kyp=l‘=M’ 27
ykw
39. 28–40. 16 bwy’ 817
: wnq Myry ykw
28 Nnltyw NkVy ‘ls
: hdwYmw ‘ls=NV=l‘
29 lk’=rpx MVm
: wTyby wyny‘ qwxrml
30 Md=w‘l‘y wxrp’w
: ’wh MV Myllx rV’bw

m : rm’yw bwy’=t’ hwhy N‘yw


2 rwsy ydV=M‘ brh
: hnn‘y hwl’ xykwm

3 : rm’yw hwhy=t’ bwy’ N‘yw


4 KbyV’ hm ytlq Nh
: yp=wml ytmV ydy
5 hn‘’ ’lw ytrbd tx’
: Pysw’ ’lw MytVw

6 : rm’yw hr‘s Nm bwy’=t’ hwhy=N‘yw


7 KyYlx rbgk ’n=rz’
: yn‘ydwhw Kl’V’
8 yTpVm rpt P’h
: qdYt N‘ml yn‘yVrt
9 Kl l’k ‘wrz=M’w
: M‘rt whmk lwqbw
10 hbgw Nw’g ’n hd‘
: Vblt rdhw dwhw
11 Kp’ twrb‘ Zph
: whlypVhw h’g=lk h’rw
12 wh‘ynkh h’g=lk h’r
: Mtxt My‘Vr Kdhw
13 dxy rp‘b MnmT
: NwmTb Vbx Mhynp
14 Kdw’ yn’=Mgw
: Knymy Kl ‘Vwt=yk
15 Km‘ ytyV‘=rV’ twmhb ’n=hnh
: lk’y rqbk ryYx
16 wyntmb wxk ’n=hnh
wn’w
818 bwy’ 40. 17–41. 3
: wnTb yryrVb wn’w
zr’=wmk wbnz Zpxy 17
: wgrVy wdxp ydyg
hVwxn yqyp’ wymY‘ 18
: lzrb lyTmk wymrg
l’=ykrd tyV’r ’wh 19
: wbrx Vgy wV‘h
wl=w’Vy Myrh lwb=yk 20
: MV=wqxVy hdVh tyx=lkw
bkVy Myl’Y=txt 21
: hYbw hnq rtsb
wllY Myl’Y whksy 22
: lxn=ybr‘ whwbsy
zwpxy ’l rhn qV‘y Nh 23
: whyp=l’ Ndry xygy=yk xTby
wnxqy wyny‘b 24
: P’=bqny MyVqwmb
hkxb Ntywl KVmt 25
: wnVl ‘yqVt lbxbw
wp’b Nwmg’ MyVth 26
: wyxl bwqt xwxbw
Mynwnxt Kyl’ hbryh 27
: twkr Kyl’ rbdy=M’
Km‘ tyrb trkyh 28
: Mlw‘ db‘l wnxqt
rwpYk wb=qxVth 29
: Kytwr‘nl wnrVqtw
Myrbx wyl‘ wrky 30
: Myn‘nk Nyb whwYxy
wrw‘ twkVb ’lmth 31
: wV’r Mygd lYlYbw
Kpk wyl‘=MyV 32
: Pswt=l’ hmxlm rkz
hbzkn wtlxt=Nh ’m
: lTy wy’rm=l’ Mgh
wnrw‘y yk rzk’=’l 2
: bYyty ynpl ’wh ymw
MlV’w ynmydqh ym 3
txt
41. 4–22 bwy’ 819
: ’wh=yl MymVh=lk txt
4 wydb Vyrx’=’l
: wkr‘ Nyxw twrwbg=rbdw
5 wVwbl ynp hlg=ym
: ’wby ym wnsr lpkb
6 xtp ym wynp ytld
: hmy’ wynV twbybs
7 Myngm yqyp’ hw’g
: rY Mtwx rwgs
8 wVgy dx’b dx’
: Mhynyb ’wby=’l xwrw
9 wqbdy whyx’b=Vy’
: wdrpty ’lw wdklty
10 rw’ lht wytVyT‘
: rxV=yp‘p‘k wyny‘w
11 wklhy Mydypl wypm
: wTlmty V’ ydwdyk
12 NV‘ ’Yy wyryxnm
: Nmg’w xwpn dwdk
13 Thlt Mylxg wVpn
: ’Yy wypm bhlw
14 z‘ Nyly wr’wYb
: hb’d Zwdt wynplw
15 wqbd wrVb ylpm
: Twmy=lb wyl‘ qwYy
16 Nb’=wmk qwYy wbl
: tytxt xlpk qwYyw
17 Myl’ wrwgy wtVm
: w’Txty MyrbVm
18 Mwqt ylb brx whgyVm
: hyrVw ‘sm tynx
19 lzrb Nbtl bVxy
: hVwxn Nwbqr Z‘l
20 tVq=Nb wnxyrby=’l
: ‘lq=ynb’ wl=wkphn Vql
21 xtwt wbVxn Vqk
: Nwdyk V‘rl qxVyw
22 Vrx ydwdx wytxt
dpry
820 bwy’ 41. 23–42. 15
: TyT=yl‘ Zwrx dpry
hlwYm rysk xytry 23
: hxqrmk MyVy My
bytn ry’y wyrx’ 24
: hbyVl Mwht bVxy
wlVm rp‘=l‘=Ny’ 25
: tx=ylbl wV‘h
h’ry hbg=lk=t’ 26
: ZxV=ynb=lk=l‘ Klm ’wh

: rm’yw hwhy=t’ bwy’ N‘yw bm


lkwt lk=yk t‘dy 2
: hmzm Kmm rYby=’lw
t‘d=ylb hY‘ Myl‘m hz ym 3
Nyb’ ’lw ytdgh Nkl
: ‘d’ ’lw ynmm tw’lpn
rbd’ ykn’w ’n=‘mV 4
: yn‘ydwhw Kl’V’
Kyt‘mV Nz’=‘mVl 5
: Kt’r yny‘ ht‘w
ytmxnw s’m’ Nk=l‘ 6
: rp’w rp‘=l‘

hwhy rm’yw bwy’=l’ hl’h Myrbdh=t’ hwhy rbd rx’ yhyw 7


yl’ Mtrbd ’l yk Ky‘r ynVbw Kb yp’ hrx ynmyth zpyl’=l’
wklw Myly’ h‘bVw Myrp=h‘bV Mkl=wxq ht‘w : bwy’ ydb‘k hnwkn 8
Mkyl‘ llpty ydb‘ bwy’w Mkd‘b hlw‘ Mtyl‘hw bwy’ ydb‘=l’
yl’ Mtrbd ’l yk hlbn Mkm‘ twV‘ ytlbl ’V’ wynp=M’ yk
ytm‘nh rpY yxwVh ddlbw ynmyth zpyl’ wklyw : bwy’ ydb‘k hnwkn 9
bV hwhyw : bwy’ ynp=t’ hwhy ’Vyw hwhy Mhyl’ rbd rV’k wV‘yw 10
bwy’l rV’=lk=t’ hwhy Psyw wh‘r d‘b wllpthb bwy’ tybV=t’
wm‘ wlk’yw Mynpl wy‘dy=lkw wytyx’=lkw wyx’=lk wyl’ w’byw : hnVml 11
wyl‘ hwhy ’ybh=rV’ h‘rh=lk l‘ wt’ wmxnyw wl wdnyw wtybb Mxl
tyrx’=t’ Krb hwhyw : dx’ bhz Mzn Vy’w tx’ hTyVq Vy’ wl=wntyw 12
Mylmg Mypl’ tVVw N’Y Pl’ rV‘ h‘br’ wl=yhyw wtV’rm bwy’
: twnb VwlVw Mynb hn‘bV wl=yhyw : twnwt’ Pl’w rqb dmY=Pl’w 13
Nrq tyVylVh MVw h‘yYq tynVh MVw hmymy tx’h=MV ’rqyw 14
Mhyb’ Mhl Ntyw Zr’h=lkb bwy’ twnbk twpy MyVn ’Ymn ’lw : Kwph 15
hlxn
42. 16–17 bwy’ 821
16 ’ryw hnV My‘br’w h’m t’z=yrx’ bwy’ yxyw : Mhyx’ Kwtb hlxn
17 : Mymy ‘bVw Nqz bwy’ tmyw : twrd h‘br’ wynb ynb=t’w wynb=t’

hVmxw My‘bVw Pl’ ’"n .]+y d"l +d +w ’rz‘[ Zâ


Ł Nmysw My‘bVw Pl’ bwy’ rpsd yqwsp Mwks
yr‘V +h bh’ Nmysw hnmV wyrdsw .]z"T b"k bwy’[ t‘=’lw wTmq=rV’ wyYxw .h‘â
Ł Nmysw
.‘bV wytwqspw .]+b z"p Mylht[ NwyY

The number of the verses of the book of Job is 1070, and the sign is, Zâ Ł
[Ezr 6.4]; other copies (say) 1075, and the sign is, h‘â
Ł . And its middle point
is, Who were snatched away before their time [Job 22.16]. And its sedarim are
8; and the sign is, The Lord LOVETH the gates of Zion [Psa 87.2]. And its
peseqot are 7.
MyryVh ryV
Kydd MybwT=yk whyp twqyVnm ynqVy : hmlVl rV’ MyryVh ryV ’, 2
: Kwbh’ twml‘ Nk=l‘ KmV qrwt NmV MybwT KynmV xyrl : Nyym 3
hrykzn Kb hxmVnw hlygn wyrdx Klmh yn’ybh hYwrn Kyrx’ ynkVm 4
twnb hw’nw yn’ hrwxV : Kwbh’ MyrVym Nyym Kydd 5
trxrxV yn’V yn’rt=l’ : hmlV tw‘yryk rdq ylh’k MlVwry 6
ymrk Mymrkh=t’ hrTn ynmV yb=wrxn ym’ ynb VmVh yntpzVV
Zybrt hky’ h‘rt hky’ yVpn hbh’V yl hdygh : ytrTn ’l ylV 7
hpyh Kl y‘dt ’l=M’ : Kyrbx yrd‘ l‘ hyT‘k hyh’ hmlV MyrhYb 8
: My‘rh twnkVm l‘ Kytydg=t’ y‘rw N’Yh ybq‘b Kl=y’Y MyVnb
Kyyxl ww’n : yty‘r Kytymd h‘rp ybkrb ytssl 9, 10
: Pskh twdqn M‘ Kl=hV‘n bhz yrwt : Myzwrxb Kr’wY Myrtb 11
: Nyly ydV Nyb yl ydwd rmh rwrY : wxyr Ntn ydrn wbsmb KlmhV=d‘ 12, 13
yty‘r hpy Knh : ydg Ny‘ ymrkb yl ydwd rpkh lkV’ 14, 15
twrq : hnn‘r wnVr‘=P’ My‘n=P’ ydwd hpy Knh : Mynwy Kyny‘ hpy Knh 16, 17
: Myqm‘h tnVwV NwrVh tlYbx yn’ : Mytwrb wnTyxr Myzr’ wnytb b
ydwd Nk r‘yh yY‘b xwptk : twnbh Nyb yty‘r Nk Myxwxh Nyb hnVwVk 2, 3
tyb=l’ yn’ybh : ykxl qwtm wyrpw ytbVyw ytdmx wlYb Mynbh Nyb 4
tlwx=yk Myxwptb ynwdpr twVyV’b ynwkms : hbh’ yl‘ wlgdw Nyyh 5
Mkt’ yt‘bVh : ynqbxt wnymyw yV’rl txt wl’mV : yn’ hbh’ 6, 7
wrrw‘t=M’w wry‘t=M’ hdVh twly’b w’ tw’bYb MlVwry twnb
gldm ’b hz hnh ydwd lwq : ZpxtV d‘ hbh’h=t’ 8
Myly’h rp‘l w’ ybYl ydwd hmwd : tw‘bgh=l‘ Zpqm Myrhh=l‘ 9
: Mykrxh=Nm ZyYm twnlxh=Nm xygVm wnltk rx’ dmw‘ hz=hnh
wtsh hnh=yk : Kl=yklw ytpy yty‘r Kl ymwq yl rm’w ydwd hn‘ 10, 11
‘ygh rymzh t‘ Zr’b w’rn MynYnh : wl Klh Plx MVgh rb‘ 12
wntn rdms Mynpghw hygp hTnx hn’th : wnYr’b ‘mVn rwth lwqw 13
‘lsh ywgxb ytnwy : Kl=yklw ytpy yty‘r ykl ymwq xyr 14
br‘ Klwq=yk Klwq=t’ yny‘ymVh Ky’rm=t’ yny’rh hgrdmh rtsb
Mylbxm MynTq Myl‘V Myl‘wV wnl=wzx’ : hw’n Ky’rmw 15
xwpyV d‘ : MynVwVb h‘rh wl yn’w yl ydwd : rdms wnymrkw Mymrk 16, 17
yrh=l‘ Myly’h rp‘l w’ ybYl ydwd Kl=hmd bs MyllYh wsnw Mwyh
yVpn hbh’V t’ ytVqb twlylb ybkVm=l‘ : rtb g
twbxrbw MyqwVb ry‘b hbbws’w ’n hmwq’ : wyt’Ym ’lw wytVqb 2
MyrmVh ynw’Ym : wyt’Ym ’lw wytVqb yVpn hbh’V t’ hVqb’ 3
d‘ Mhm ytrb‘V T‘mk : Mty’r yVpn hbh’V t’ ry‘b Mybbsh 4
yt’YmV
3. 5–5. 9 MyryVh ryV 823
tyb=l’ wyt’ybhV=d‘ wnpr’ ’lw wytzx’ yVpn hbh’V t’ yt’YmV
5 w’ tw’bYb MlVwry twnb Mkt’ yt‘bVh : ytrwh rdx=l’w ym’
: ZpxtV d‘ hbh’h=t’ wrrw‘t=M’w wry‘t=M’ hdVh twly’b
6 hnwblw rm trTqm NV‘ twrmytk rbdmh=Nm hl‘ t’z ym
7 hl bybs Myrbg MyVV hmlVlV wtTm hnh : lkwr tqb’ lkm
8 wkry=l‘ wbrx Vy’ hmxlm ydmlm brx yzx’ Mlk : l’rVy yrbgm
9 yY‘m hmlV Klmh wl hV‘ Nwyrp’ : twlylb dxpm
10 PwYr wkwt Nmgr’ wbkrm bhz wtdypr Psk hV‘ wydwm‘ : Nwnblh
11 hrT‘b hmlV Klmb NwyY twnb hny’rw hn’Y : MlVwry twnbm hbh’
d Knh : wbl txmV Mwybw wtntx Mwyb wm’ wl=hrT‘V
Myz‘h rd‘k Kr‘V KtmYl d‘bm Mynwy Kyny‘ hpy Knh yty‘r hpy
2 MlkV hYxrh=Nm wl‘V twbwYqh rd‘k KynV : d‘lg rhm wVlgV
3 hw’n Krbdmw KytwtpV ynVh Twxk : Mhb Ny’ hlkVw twmy’tm
4 twypltl ywnb Kr’wY dywd ldgmk : KtmYl d‘bm Ktqr Nwmrh xlpk
5 Myrp‘ ynVk KydV ynV : Myrbgh yTlV lk wyl‘ ywlt Ngmh Pl’
6 Kl’ MyllYh wsnw Mwyh xwpyV d‘ : MynVwVb My‘rh hybY ymw’t
7 : Kb Ny’ Mwmw yty‘r hpy Klk : hnwblh t‘bg=l’w rwmh rh=l’ yl
8 V’rm yrwVt y’wbt Nwnblm yt’ hlk Nwnblm yt’
9 yntbbl : Myrmn yrrhm twyr’ twn‘mm Nwmrxw rynV V’rm hnm’
10 Kydd wpy=hm : KynrwYm qn‘ dx’b Kyny‘m dx’b yntbbl hlk ytx’
11 hnpTt tpn : MymVb=lkm KynmV xyrw Nyym Kydd wbT=hm hlk ytx’
: Nwnbl xyrk KytmlV xyrw KnwVl txt blxw Vbd hlk KytwtpV
12, 13 sdrp KyxlV : Mwtx Ny‘m lw‘n lg hlk ytx’ lw‘n Ng
14 M‘ Nwmnqw hnq Mkrkw drn : Mydrn=M‘ Myrpk Mydgm yrp M‘ Mynwmr
15 Mym r’b Myng Ny‘m : MymVb yV’r=lk M‘ twlh’w rm hnwbl yY‘=lk
16 wymVb wlzy yng yxyph Nmyt y’wbw NwpY yrw‘ : Nwnbl=Nm Mylznw Myyx
h yrwm ytyr’ hlk ytx’ yngl yt’b : wydgm yrp lk’yw wngl ydwd ’by
wtV My‘r wlk’ yblx=M‘ ynyy ytytV yVbd=M‘ yr‘y ytlk’ ymVb=M‘
: Mydwd wrkVw
2 ytmt ytnwy yty‘r ytx’ yl=yxtp qpwd ydwd lwq r‘ yblw hnVy yn’
3 hkky’ ytntk=t’ ytTVp : hlyl ysysr ytwYwq lT=’lmn yV’rV
4 rwxh=Nm wdy xlV ydwd : MpnT’ hkky’ ylgr=t’ ytYxr hnVbl’
5 yt‘bY’w rwm=wpTn ydyw ydwdl xtpl yn’ ytmq : wyl‘ wmh y‘mw
6 rb‘ qmx ydwdw ydwdl yn’ ytxtp : lw‘nmh twpk l‘ rb‘ rwm
7 yn’Ym : ynn‘ ’lw wyt’rq whyt’Ym ’lw whytVqb wrbdb h’Yy yVpn
yrmV yl‘m ydydr=t’ w’Vn ynw‘Yp ynwkh ry‘b Mybbsh MyrmVh
8 wdygt=hm ydwd=t’ w’Ymt=M’ MlVwry twnb Mkt’ yt‘bVh : twmxh
9 dwdm Kdwd=hm MyVnb hpyh dwdm Kdwd=hm : yn’ hbh’ tlwxV wl
hkkV
824 MyryVh ryV 5. 10–8. 5
zp Mtk wV’r : hbbrm lwgd Mwd’w xY ydwd : wnt‘bVh hkkV 10, 11
twYxr Mym yqyp’=l‘ Mynwyk wyny‘ : brw‘k twrxV Myltlt wytwYwq 12
Myxqrm twldgm MVbh tgwr‘k wyyxl : t’lm=l‘ twbVy blxb 13
VyVrtb My’lmm bhz ylylg wydy : rb‘ rwm twpTn MynVwV wytwtpV 14
zp=ynd’=l‘ Mydsym VV ydwm‘ wyqwV : Myryps tpl‘m NV tV‘ wy‘m 15
ydwd hz Mydmxm wlkw Myqtmm wkx : Myzr’k rwxb Nwnblk wh’rm 16
hnp hn’ MyVnb hpyh Kdwd Klh hn’ : MlVwry twnb y‘r hzw w
Myngb tw‘rl MVbh twgr‘l wngl dry ydwd : Km‘ wnVqbnw Kdwd 2
: MynVwVb h‘wrh yl ydwdw ydwdl yn’ : MynVwV Tqllw 3

Kyny‘ ybsh : twlgdnk hmy’ MlVwryk hw’n hYrtk yty‘r t’ hpy 4, 5


KynV : d‘lgh=Nm wVlgV Myz‘h rd‘k Kr‘V ynbyhrh MhV ydgnm 6
: Mhb Ny’ hlkVw twmy’tm MlkV hYxrh=Nm wl‘V Mylxrh rd‘k
MynmVw twklm hmh MyVV : KtmYl d‘bm Ktqr Nwmrh xlpk 7, 8
hm’l ’yh tx’ ytmt ytnwy ’yh tx’ : rpsm Ny’ twml‘w MyVglyp 9
: hwllhyw MyVglypw twklm hwrV’yw twnb hw’r htdlwyl ’yh hrb
hmxk hrb hnblk hpy rxV=wmk hpqVnh t’z=ym 10
tw’rl lxnh yb’b tw’rl ytdry zwg’ tng=l’ : twlgdnk hmy’ 11
ym‘ twbkrm yntmV yVpn yt‘dy ’l : Mynmrh wYnh Npgh hxrph 12
tymlwVb wzxt=hm Kb=hzxnw ybwV ybwV tymlwVh ybwV ybwV : bydn z
wmk Kykry yqwmx bydn=tb Myl‘nb Kym‘p wpy=hm : Mynxmh tlxmk 2
KnTb gzmh rsxy=l’ rhsh Ng’ KrrV : Nm’ ydy hV‘m My’lx 3
: hybY ym’t Myrp‘ ynVk KydV ynV : MynVwVb hgws MyTx tmr‘ 4
Kp’ Mybr=tb r‘V=l‘ NwbVxb twkrb Kyny‘ NVh ldgmk Kr’wY 5
KV’r tldw lmrkk Kyl‘ KV’r : qVmd ynp hpwY Nwnblh ldgmk 6
: Mygwn‘tb hbh’ tm‘n=hmw typy=hm : MyThrb rws’ Klm Nmgr’k 7
rmtb hl‘’ ytrm’ : twlkV’l KydVw rmtl htmd Ktmwq t’z 8, 9
: Myxwptk Kp’ xyrw Npgh twlkV’k KydV ’n=wyhyw wynsnsb hzx’
ydwdl yn’ : MynVy ytpV bbwd MyrVyml ydwdl Klwh bwTh Nyyk Kkxw 10, 11
: Myrpkb hnyln hdVh ’Yn ydwd hkl : wtqwVt yl‘w 12
Mynwmrh wYnh rdmsh xtp Npgh hxrp=M’ h’rn Mymrkl hmykVn 13
Mydgm=lk wnyxtp=l‘w xyr=wntn My’dwdh : Kl ydd=t’ Nt’ MV 14
ydV qnwy yl x’k Knty ym : Kl ytnpY ydwd MynVy=Mg MyVdx x
tyb=l’ K’yb’ Kghn’ : yl wzby=’l Mg KqV’ Zwxb K’Ym’ ym’ 2
yV’r txt wl’mV : ynmr sys‘m xqrh Nyym KqV’ yndmlt ym’ 3
wrr‘t=hmw wry‘t=hm MlVwry twnb Mkt’ yt‘bVh : ynqbxt wnymyw 4
rbdmh=Nm hl‘ t’z ym : ZpxtV d‘ hbh’h=t’ 5
hmV Km’ Ktlbx hmV Kytrrw‘ xwpth txt hdwd=l‘ tqprtm
hlbx
8. 6–14 MyryVh ryV 825
6 hz‘=yk K‘wrz=l‘ Mtwxk Kbl=l‘ Mtwxk ynmyV : Ktdly hlbx
7 Mym : hytbhlV V’ ypVr hypVr h’nq lw’Vk hVq hbh’ twmk
Vy’ Nty=M’ hwpTVy ’l twrhnw hbh’h=t’ twbkl wlkwy ’l Mybr
8 hnTq wnl twx’ : wl wzwby zwb hbh’b wtyb Nwh=lk=t’
9 ’yh hmwx=M’ : hb=rbdyV Mwyb wntx’l hV‘n=hm hl Ny’ MydVw
10 yn’ : zr’ xwl hyl‘ rwYn ’yh tld=M’w Psk tryT hyl‘ hnbn
: MwlV t’Ywmk wyny‘b ytyyh z’ twldgmk ydVw hmwx
11 ’by Vy’ MyrTnl Mrkh=t’ Ntn Nwmh l‘bb hmlVl hyh Mrk
12 MyrTnl Myt’mw hmlV Kl Pl’h ynpl ylV ymrk : Psk Pl’ wyrpb
13, 14 xrb : yn‘ymVh Klwql MybyVqm Myrbx Myngb tbVwyh : wyrp=t’
: MymVb yrh l‘ Myly’h rp‘l w’ ybYl Kl=hmdw ydwd

wyYxw .]+T +z rts’[ Klmh=l‘ bwT Nmsw rV‘ h‘bVw h’m MyryVh ryVd yqwsp Mwks
.]d"y +d MyryVh ryV[ Mkrkw=drn

The number of the verses of the Song of Songs is 117; and the sign is,
GOOD FOR the king (T = 9, w = 6, b = 2, ‘ = 70, l = 30; [Est 7.9]). And its
middle point is, Spikenard and saffron [Sol 4.14].
twr
hdwhy Mxl tybm Vy’ Klyw Zr’b b‘r yhyw MyTpVh TpV ymyb yhyw ’
MVw Klmyl’ Vy’h MVw : wynb ynVw wtV’w ’wh b’wm ydVb rwgl 2
hdwhy Mxl tybm Mytrp’ Nwylkw Nwlxm wynb=ynV MVw ym‘n wtV’
’yh r’Vtw ym‘n Vy’ Klmyl’ tmyw : MV=wyhyw b’wm=ydV w’byw 3
tynVh MVw hpr‘ tx’h MV twyb’m MyVn Mhl w’Vyw : hynb ynVw 4
r’Vtw Nwylkw Nwlxm MhynV=Mg wtmyw : MynV rV‘k MV wbVyw twr 5
b’wm ydVm bVtw hytlkw ’yh Mqtw : hVy’mw hydly ynVm hV’h 6
’Ytw : Mxl Mhl ttl wm‘=t’ hwhy dqp=yk b’wm hdVb h‘mV yk 7
bwVl Krdb hnkltw hm‘ hytwlk ytVw hmV=htyh rV’ Mwqmh=Nm
tybl hV’ hnbV hnkl hytlk ytVl ym‘n rm’tw : hdwhy Zr’=l’ 8
Nty : ydm‘w Mytmh=M‘ MtyV‘ rV’k dsx Mkm‘ hwhy hV‘y hm’ 9
Nlwq hn’Vtw Nhl qVtw hVy’ tyb hV’ hxwnm N’Ymw Mkl hwhy
hnbV ym‘n rm’tw : Km‘l bwVn Kt’=yk hl=hnrm’tw : hnykbtw 10, 11
hnbV : MyVn’l Mkl wyhw y‘mb Mynb yl=dw‘h ym‘ hnklt hml ytnb 12
ytyyh Mg hwqt yl=Vy ytrm’ yk Vy’l twyhm ytnqz yk Nkl ytnb
Nhlh wldgy rV’ d‘ hnrbVt Nhlh : Mynb ytdly Mgw Vy’l hlylh 13
h’Yy=yk Mkm d’m yl=rm=yk ytnb l’ Vy’l twyh ytlbl hng‘t
twrw htwmxl hpr‘ qVtw dw‘ hnykbtw Nlwq hnVtw : hwhy=dy yb 14
ybwV hyhl’=l’w hm‘=l’ Ktmby hbV hnh rm’tw : hb hqbd 15
yk Kyrx’m bwVl Kbz‘l yb=y‘gpt=l’ twr rm’tw : Ktmby yrx’ 16
: yhl’ Kyhl’w ym‘ Km‘ Nyl’ ynylt rV’bw Kl’ yklt rV’=l’
yk Pyswy hkw yl hwhy hV‘y hk rbq’ MVw twm’ ytwmt rV’b 17
ldxtw ht’ tkll ’yh tYm’tm=yk ’rtw : Knybw ynyb dyrpy twmh 18
tyb hn’wbk yhyw Mxl tyb hn’wb=d‘ MhytV hnkltw : hyl’ rbdl 19
Nhyl’ rm’tw : ym‘n t’zh hnrm’tw Nhyl‘ ry‘h=lk Mhtw Mxl 20
h’lm yn’ : d’m yl ydV rmh=yk ’rm yl N’rq ym‘n yl hn’rqt=l’ 21
ydVw yb hn‘ hwhyw ym‘n yl hn’rqt hml hwhy ynbyVh Mqyrw ytklh
b’wm ydVm hbVh hm‘ htlk hyb’wmh twrw ym‘n bVtw : yl ‘rh 22
hVy’l ‘dym ym‘nlw : Myr‘V ryYq tlxtb Mxl tyb w’b hmhw b
hyb’wmh twr rm’tw : z‘b wmVw Klmyl’ txpVmm lyx rwbg Vy’ 2
Nx=’Ym’ rV’ rx’ MylbVb hTql’w hdVh ’n=hkl’ ym‘n=l’
MyrYqh yrx’ hdVb Tqltw ’wbtw Kltw : ytb ykl hl rm’tw wyny‘b 3
z‘b=hnhw : Klmyl’ txpVmm rV’ z‘bl hdVh tqlx hrqm rqyw 4
: hwhy Kkrby wl wrm’yw Mkm‘ hwhy MyrYwql rm’yw Mxl tybm ’b
r‘nh N‘yw : t’zh hr‘nh yml MyrYwqh=l‘ bYnh wr‘nl z‘b rm’yw 5, 6
bYnh
2. 7–3. 9 twr 827
hdVm ym‘n=M‘ hbVh ’yh hyb’wm hr‘n rm’yw MyrYwqh=l‘ bYnh
7 ’wbtw MyrYwqh yrx’ Myrm‘b ytps’w ’n=hTql’ rm’tw : b’wm
8 z‘b rm’yw : T‘m tybh htbV hz ht‘=d‘w rqbh z’m dwm‘tw
’l Mgw rx’ hdVb Tqll yklt=l’ ytb t‘mV ’wlh twr=l’
9 NwrYqy=rV’ hdVb Kyny‘ : ytr‘n=M‘ Nyqbdt hkw hzm yrwb‘t
tklhw tmYw K‘gn ytlbl Myr‘nh=t’ ytywY ’wlh Nhyrx’ tklhw
10 wxtVtw hynp=l‘ lptw : Myr‘nh Nwb’Vy rV’m tytVw Mylkh=l’
: hyrkn ykn’w ynrykhl Kyny‘b Nx yt’Ym ‘wdm wyl’ rm’tw hYr’
11 yrx’ Ktwmx=t’ tyV‘=rV’ lk yl dgh dgh hl rm’yw z‘b N‘yw
rV’ M‘=l’ ykltw Ktdlwm Zr’w Km’w Kyb’ ybz‘tw KVy’ twm
12 hmlV KtrkVm yhtw Kl‘p hwhy MlVy : MVlV lwmt t‘dy=’l
13 rm’tw : wypnk=txt twsxl t’b=rV’ l’rVy yhl’ hwhy M‘m
’l ykn’w KtxpV bl=l‘ trbd ykw yntmxn yk ynd’ Kyny‘b Nx=’Ym’
14 tlk’w Mlh yVg lk’h t‘l z‘b hl rm’yw : KtxpV tx’k hyh’
ylq hl=TbYyw MyrYqh dYm bVtw Zmxb Ktp tlbTw Mxlh=Nm
15 Mg rm’l wyr‘n=t’ z‘b wYyw Tqll Mqtw : rttw ‘bVtw lk’tw
16 MytbYh=Nm hl wlVt=lV Mgw : hwmylkt ’lw Tqlt Myrm‘h Nyb
17 t’ Tbxtw br‘h=d‘ hdVb Tqltw : hb=wr‘gt ’lw hTqlw Mtbz‘w
18 htwmx ’rtw ry‘h ’wbtw ’Vtw : Myr‘V hpy’k yhyw hTql=rV’
19 rm’tw : h‘bVm hrtwh=rV’ t’ hl=Nttw ’Ywtw hTql=rV’ t’
dgtw Kwrb Krykm yhy tyV‘ hn’w Mwyh tTql hpy’ htwmx hl
wm‘ ytyV‘ rV’ Vy’h MV rm’tw wm‘ htV‘=rV’ t’ htwmxl
20 wdsx bz‘=’l rV’ hwhyl ’wh Kwrb htlkl ym‘n rm’tw : z‘b Mwyh
: ’wh wnl’gm Vy’h wnl bwrq ym‘n hl rm’tw Mytmh=t’w Myyxh=t’
21 Nyqbdt yl=rV’ Myr‘nh=M‘ yl’ rm’=yk Mg hyb’wmh twr rm’tw
22 htlk twr=l’ ym‘n rm’tw : yl=rV’ ryYqh=lk t’ wlk=M’ d‘
23 qbdtw : rx’ hdVb Kb=w‘gpy ’lw wytwr‘n=M‘ y’Yt yk ytb bwT
bVtw MyTxh ryYqw Myr‘Vh=ryYq twlk=d‘ Tqll z‘b twr‘nb
g rV’ xwnm Kl=Vqb’ ’lh ytb htwmx ym‘n hl rm’tw : htwmx=t’
2 ’wh=hnh wytwr‘n=t’ tyyh rV’ wnt‘dm z‘b ’lh ht‘w : Kl=bTyy
3 Kyl‘ KtlmV tmVw tksw tYxrw : hlylh Myr‘Vh Nrg=t’ hrz
4 wbkVb yhyw : twtVlw lk’l wtlk d‘ Vy’l y‘dwt=l’ Nrgh ytdryw
ytbkVw wytlgrm tylgw t’bw MV=bkVy rV’ Mwqmh=t’ t‘dyw
5 : hV‘’ yrm’t=rV’ lk hyl’ rm’tw : NyV‘t rV’ t’ Kl dygy ’whw
6, 7 bTyyw tVyw z‘b lk’yw : htwmx htwY=rV’ lkk V‘tw Nrgh drtw
: bkVtw wytlgrm lgtw Tlb ’btw hmr‘h hYqb bkVl ’byw wbl
8 : wytlgrm tbkV hV’ hnhw tplyw Vy’h drxyw hlylh yYxb yhyw
9 yk Ktm’=l‘ Kpnk tVrpw Ktm’ twr ykn’ rm’tw t’=ym rm’yw
l’g
828 twr 3. 10–4. 17
Nwrx’h Kdsx tbTyh ytb hwhyl t’ hkwrb rm’yw : ht’ l’g 10
ht‘w : ryV‘=M’w ld=M’ Myrwxbh yrx’ tkl=ytlbl NwV’rh=Nm 11
yk ym‘ r‘V=lk ‘dwy yk Kl=hV‘’ yrm’t=rV’ lk y’ryt=l’ ytb
bwrq l’g Vy Mgw ykn’ l’g M’ yk Mnm’ yk ht‘w : t’ lyx tV’ 12
Zpxy ’l=M’w l’gy bwT Kl’gy=M’ rqbb hyhw hlylh ynyl : ynmm 13
wtlgrm bkVtw : rqbh=d‘ ybkV hwhy=yx ykn’ Kytl’gw Kl’gl 14
h’b=yk ‘dwy=l’ rm’yw wh‘r=t’ Vy’ ryky MwrTb Mqtw rqbh=d‘
zx’tw hb=yzx’w Kyl‘=rV’ txpTmh ybh rm’yw : Nrgh hV’h 15
htwmx=l’ ’wbtw : ry‘h ’byw hyl‘ tVyw Myr‘V=VV dmyw hb 16
rm’tw : Vy’h hl=hV‘ rV’=lk t’ hl=dgtw ytb t’=ym rm’tw 17
: Ktwmx=l’ Mqyr y’wbt=l’ rm’ yk yl Ntn hl’h Myr‘Vh=VV
yk Vy’h TqVy ’l yk rbd lpy Ky’ Ny‘dt rV’ d‘ ytb ybV rm’tw 18
rb‘ l’gh hnhw MV bVyw r‘Vh hl‘ z‘bw : Mwyh rbdh hlk=M’ d
xqyw : bVyw rsyw ynml’ ynlp hp=hbV hrws rm’yw z‘b=rbd rV’ 2
tqlx l’gl rm’yw : wbVyw hp=wbV rm’yw ry‘h ynqzm MyVn’ hrV‘ 3
yn’w : b’wm hdVm hbVh ym‘n hrkm Klmyl’l wnyx’l rV’ hdVh 4
l’gt=M’ ym‘ ynqz dgnw MybVyh dgn hnq rm’l Knz’ hlg’ ytrm’
Kyrx’ ykn’w lw’gl Ktlwz Ny’ yk ‘d’w yl hdygh l’gy ’l=M’w l’g
twr t’mw ym‘n dym hdVh Ktwnq=Mwyb z‘b rm’yw : l’g’ ykn’ rm’yw 5
l’gh rm’yw : wtlxn=l‘ tmh=MV Myqhl ytynq tmh=tV’ hyb’wmh 6
ytl’g=t’ ht’ Kl=l’g ytlxn=t’ tyxV’=Np yl=lw’gl lkw’ ’l
hrwmth=l‘w hl’gh=l‘ l’rVyb Mynpl t’zw : l’gl lkw’=’l yk 7
: l’rVyb hdw‘th t’zw wh‘rl Ntnw wl‘n Vy’ PlV rbd=lk Myql
M‘h=lkw Mynqzl z‘b rm’yw : wl‘n PlVyw Kl=hnq z‘bl l’gh rm’yw 8, 9
Nwylkl rV’=lk t’w Klmyl’l rV’=lk=t’ ytynq yk Mwyh Mt’ Myd‘
hV’l yl ytynq Nwlxm tV’ hyb’mh twr=t’ Mgw : ym‘n dym Nwlxmw 10
r‘Vmw wyx’ M‘m tmh=MV trky=’lw wtlxn=l‘ tmh=MV Myqhl
Myd‘ Mynqzhw r‘Vb=rV’ M‘h=lk wrm’yw : Mwyh Mt’ Myd‘ wmwqm 11
MhytV wnb rV’ h’lkw lxrk Ktyb=l’ h’bh hV’h=t’ hwhy Nty
yhyw : Mxl tybb MV=’rqw htrp’b lyx=hV‘w l’rVy tyb=t’ 12
hwhy Nty rV’ ‘rzh=Nm hdwhyl rmt hdly=rV’ Zrp tybk Ktyb
hyl’ ’byw hV’l wl=yhtw twr=t’ z‘b xqyw : t’zh hr‘nh=Nm Kl 13
Kwrb ym‘n=l’ MyVnh hnrm’tw : Nb dltw Nwyrh hl hwhy Ntyw 14
hyhw : l’rVyb wmV ’rqyw Mwyh l’g Kl tybVh ’l rV’ hwhy 15
wtdly Ktbh’=rV’ Ktlk yk KtbyV=t’ lklklw Vpn byVml Kl
whtVtw dlyh=t’ ym‘n xqtw : Mynb h‘bVm Kl hbwT ’yh=rV’ 16
Nb=dly rm’l MV twnkVh wl hn’rqtw : tnm’l wl=yhtw hqyxb 17
: dwd yb’ yVy=yb’ ’wh dbw‘ wmV hn’rqtw ym‘nl
hl’w
4. 18–22 twr 829

18, 19 Mr=t’ dylwh NwrYxw : NwrYx=t’ dylwh Zrp Zrp twdlwt hl’w
20 dylwh NwVxnw NwVxn=t’ dylwh bdnym‘w : bdnym‘=t’ dylwh Mrw
21, 22 db‘w : dbw‘=t’ dylwh z‘bw z‘b=t’ dylwh NwmlVw : hmlV=t’
: dwd=t’ dylwh yVyw yVy=t’ dylwh

+b twr[ tyb’wmh twr rm’tw wyYxw .z‘wb Nmysw hVmxw MynwmV twr rpsd yqwsp Mwks
.llk ’rds hyb tylw .]’"y +d twr[ h’bh hV’h=t’ +h Nty Nmysw hdx wytwqspw .]’"k
.rpsw rps lk Nyb qlx twrwV VlV xynhl KyrYw .x"mb w"’wb Nylyhtm hyqwsp Nwhlwkw

The number of the verses of the book of Ruth is 85, and the sign is, z‘wb.
And its middle point is, And Ruth the Moabitess said [Rut 2.21]. And there is
1 peseqah, and the sign is, The Lord make the woman that is come [Rut 4.11].
And there is not in it a complete seder. And all the verses begin with w except
8. And there should be left a space of three lines between each book.
hky’
ytrV Mywgb ytbr hnml’k htyh M‘ ytbr ry‘h ddb hbVy hky’ ’
hyxl=l‘ ht‘mdw hlylb hkbt wkb : sml htyh twnydmb 2
: Myby’l hl wyh hb wdgb hy‘r=lk hybh’=lkm Mxnm hl=Ny’
xwnm h’Ym ’l Mywgb hbVy ’yh hdb‘ brmw yn‘m hdwhy htlg 3
y’b ylbm twlb’ NwyY ykrd : MyrYmh Nyb hwgyVh hypdr=lk 4
: hl=rm ’yhw twgwn hytlwtb Myxn’n hynhk NymmwV hyr‘V=lk d‘wm
hy‘Vp br=l‘ hgwh hwhy=yk wlV hyby’ V’rl hyrY wyh 5
wyh hrdh=lk NwyY=tb=Nm ’Yyw : rY=ynpl ybV wklh hyllw‘ 6
: Pdwr ynpl xk=’lb wklyw h‘rm w’Ym=’l Myly’k hyrV
Mdq ymym wyh rV’ hydmxm lk hydwrmw hyn‘ ymy MlVwry hrkz 7
: htbVm l‘ wqxV MyrY hw’r hl rzw‘ Ny’w rY=dyb hm‘ lpnb
hwlyzh hydbkm=lk htyh hdynl Nk=l‘ MlVwry h’Tx ’Tx 8
hylwVb ht’mT : rwx’ bVtw hxn’n ’yh=Mg htwr‘ w’r=yk 9
yk yyn‘=t’ hwhy h’r hl Mxnm Ny’ My’lp drtw htyrx’ hrkz ’l
w’b Mywg ht’r=yk hydmxm=lk l‘ rY Vrp wdy : byw’ lydgh 10
Myxn’n hm‘=lk : Kl lhqb w’by=’l htywY rV’ hVdqm 11
hTybhw hwhy h’r Vpn byVhl lk’b Mhydwmxm wntn Mxl MyVqbm
Vy=M’ w’rw wTybh Krd yrb‘=lk Mkyl’ ’wl : hllwz ytyyh yk 12
: wp’ Nwrx Mwyb hwhy hgwh rV’ yl llw‘ rV’ yb’kmk bw’km
rwx’ ynbyVh ylgrl tVr Vrp hndryw ytmY‘b V’=xlV Mwrmm 13
wl‘ wgrtVy wdyb y‘Vp l‘ dqVn : hwd Mwyh=lk hmmV ynntn 14
hls : Mwq lkw’=’l ydyb ynd’ ynntn yxk lyVkh yr’wY=l‘ 15
ynd’ Krd tg yrwxb rbVl d‘wm yl‘ ’rq ybrqb ynd’ yryb’=lk
Mym hdry yny‘ yny‘ hykwb yn’ hl’=l‘ : hdwhy=tb tlwtbl 16
: byw’ rbg yk MymmwV ynb wyh yVpn byVm Mxnm ynmm qxr=yk
wyrY wybybs bq‘yl hwhy hwY hl Mxnm Ny’ hydyb NwyY hVrp 17
ytyrm whyp yk hwhy ’wh qydY : Mhynyb hdnl MlVwry htyh 18
: ybVb wklh yrwxbw ytlwtb yb’km w’rw Mym‘=lk ’n=w‘mV
wml lk’ wVqb=yk w‘wg ry‘b ynqzw ynhk ynwmr hmh ybh’ml yt’rq 19
Kphn wrmrmx y‘m yl=rY=yk hwhy h’r : MVpn=t’ wbyVyw 20
: twmk tybb brx=hlkV Zwxm ytyrm wrm yk ybrqb ybl
ht’ yk wVV yt‘r w‘mV yby’=lk yl Mxnm Ny’ yn’ hxn’n yk w‘mV 21
Kynpl Mt‘r=lk ’bt : ynwmk wyhyw t’rq=Mwy t’bh tyV‘ 22
: ywd yblw ytxn’ twbr=yk y‘Vp=lk l‘ yl tllw‘ rV’k wml llw‘w
hky’
2. 1–3. 5 hky’ 831
b tr’pt Zr’ MymVm KylVh NwyY=tb=t’ ynd’ wp’b by‘y hky’
2 lmx ’l ynd’ ‘lb : wp’ Mwyb wylgr=Mdh rkz=’lw l’rVy
llx Zr’l ‘ygh hdwhy=tb yrYbm wtrb‘b srh bq‘y tw’n=lk t’
3 wnymy rwx’ byVh l’rVy Nrq lk P’=yrxb ‘dg : hyrVw hklmm
4 wtVq Krd : bybs hlk’ hbhl V’k bq‘yb r‘byw byw’ ynpm
V’k KpV NwyY=tb lh’b Ny‘=ydmxm lk grhyw rYk wnymy bYn byw’k
5 txV hytwnmr’=lk ‘lb l’rVy ‘lb byw’k ynd’ hyh : wtmx
6 txV wkV Ngk smxyw : hyn’w hyn’t hdwhy=tbb bryw wyrYbm
: Nhkw Klm wp’=M‘zb Z’nyw tbVw d‘wm NwyYb hwhy xkV wd‘wm
7 hytwnmr’ tmwx byw’=dyb rygsh wVdqm r’n wxbzm ynd’ xnz
8 tmwx tyxVhl hwhy bVx : d‘wm Mwyk hwhy=tybb wntn lwq
: wllm’ wdxy hmwxw lx=lb’yw ‘lbm wdy byVh=’l wq hTn NwyY=tb
9 Ny’ Mywgb hyrVw hklm hyxyrb rbVw db’ hyr‘V Zr’b w‘bT
10 ynqz wmdy Zr’l wbVy : hwhym Nwzx w’Ym=’l hy’ybn=Mg hrwt
tlwtb NV’r Zr’l wdyrwh MyqV wrgx MV’r=l‘ rp‘ wl‘h NwyY=tb
11 ydbk Zr’l KpVn y‘m wrmrmx yny‘ tw‘mdb wlk : MlVwry
12 Mtm’l : hyrq twbxrb qnwyw llw‘ PT‘b ym‘=tb rbV=l‘
MVpn KptVhb ry‘ twbxrb llxk MpT‘thb Nyyw Ngd hy’ wrm’y
13 hm MlVwry tbh Kl=hmd’ hm Kdy‘’=hm : Mtm’ qyx=l’
: Kl=’pry ym KrbV Myk lwdg=yk NwyY=tb tlwtb Kmxn’w Kl=hwV’
14 wzxyw KtybV byVhl Knw‘=l‘ wlg=’lw lptw ’wV Kl wzx Ky’ybn
15 wqrV Krd yrb‘=lk Mypk Kyl‘ wqps : Myxwdmw ’wV tw’Vm Kl
VwVm ypy tlylk wrm’yV ry‘h t’zh MlVwry tb=l‘ MV’r w‘nyw
16 wrm’ NV=wqrxyw wqrV Kybyw’=lk Mhyp Kyl‘ wYp : Zr’h=lkl
17 Mmz rV’ hwhy hV‘ : wny’r wn’Ym whnywqV Mwyh hz K’ wn‘lb
byw’ Kyl‘ xmVyw lmx ’lw srh Mdq=ymym hwY rV’ wtrm’ ‘Yb
18 ydyrwh NwyY=tb tmwx ynd’=l’ Mbl q‘Y : KyrY Nrq Myrh
: Kny‘=tb Mdt=l’ Kl tgwp yntt=l’ hlylw Mmwy h‘md lxnk
19 ynd’ ynp xkn Kbl Mymk ykpV twrmV’ V’rl lylb ynr ymwq
: twYwx=lk V’rb b‘rb MypwT‘h Kyllw‘ Vpn=l‘ Kypk wyl’ y’V
20 Myrp MyVn hnlk’t=M’ hk tllw‘ yml hTybhw hwhy h’r
21 Zr’l wbkV : ’ybnw Nhk ynd’ Vdqmb grhy=M’ MyxpT yll‘
txbT Kp’ Mwyb tgrh brxb wlpn yrwxbw ytlwtb Nqzw r‘n twYwx
22 Mwyb hyh ’lw bybsm yrwgm d‘wm Mwyk ’rqt : tlmx ’l
: Mlk yby’ ytybrw ytxpT=rV’ dyrVw Tylp hwhy=P’

g, 2, 3 K’ : rw’=’lw KVx Klyw ghn ytw’ : wtrb‘ TbVb yn‘ h’r rbgh yn’
4, 5 hnb : ytwmY‘ rbV yrw‘w yrVb hlb : Mwyh=lk wdy Kphy bVy yb
yl‘
832 hky’ 3. 6–4. 3
rdg : Mlw‘ ytmk ynbyVwh MykVxmb : h’ltw V’r Pqyw yl‘ 6, 7
rdg : ytlpt MtV ‘wV’w q‘z’ yk Mg : ytVxn dybkh ’Y’ ’lw yd‘b 8, 9
: Myrtsmb hyr’ yl ’wh br’ bd : hw‘ ytbytn tyzgb ykrd 10
: Zxl ’rTmk ynbyYyw wtVq Krd : MmV ynmV ynxVpyw rrws ykrd 11, 12
Mtnygn ym‘=lkl qxV ytyyh : wtpV’ ynb ytwylkb ’ybh 13, 14
ynV ZYxb srgyw : hn‘l ynwrh Myrwrmb yn‘ybVh : Mwyh=lk 15, 16
yxYn db’ rm’w : hbwT ytyVn yVpn MwlVm xnztw : rp’b ynVypkh 17, 18
rwkzt rwkz : V’rw hn‘l ydwrmw yyn‘=rkz : hwhym ytlxwtw 19, 20
ydsx : lyxw’ Nk=l‘ ybl=l’ byV’ t’z : yVpn yl‘ xyVtw 21, 22
: Ktnwm’ hbr Myrqbl MyVdx : wymxr wlk=’l yk wnmt=’l yk hwhy 23
Vpnl wwql hwhy bwT : wl lyxw’ Nk=l‘ yVpn hrm’ hwhy yqlx 24, 25
l‘ ’Vy=yk rbgl bwT : hwhy t‘wVtl Mmwdw lyxyw bwT : wnVrdt 26, 27
ylw’ whyp rp‘b Nty : wyl‘ lTn yk Mdyw ddb bVy : wyrw‘nb 28, 29
Mlw‘l xnzy ’l yk : hprxb ‘bVy yxl whkml Nty : hwqt Vy 30, 31
: Vy’=ynb hgyw wblm hn‘ ’l yk : wydsx brk Mxrw hgwh=M’ yk : ynd’ 32, 33
dgn rbg=TpVm twThl : Zr’ yrys’ lk wylgr txt ’kdl 34, 35
yhtw rm’ hz ym : h’r ’l ynd’ wbyrb Md’ tw‘l : Nwyl‘ ynp 36, 37
Md’ Nnw’ty=hm : bwThw tw‘rh ’Yt ’l Nwyl‘ ypm : hwY ’l ynd’ 38, 39
: hwhy=d‘ hbwVnw hrqxnw wnykrd hVpxn : w’Tx=l‘ rbg yx 40
’l ht’ wnyrmw wn‘Vp wnxn : MymVb l’=l’ Mypk=l’ wnbbl ’Vn 41, 42
Kl Nn‘b htwks : tlmx ’l tgrh wnpdrtw P’b htks : txls 43, 44
wnyl‘ wYp : Mym‘h brqb wnmyVt sw’mw yxs : hlpt rwb‘m 45, 46
drt Mym=yglp : rbVhw t’Vh wnl hyh txpw dxp : wnyby’=lk Mhyp 47, 48
: twgph Ny’m hmdt ’lw hrgn yny‘ : ym‘=tb rbV=l‘ yny‘ 49
: yry‘ twnb lkm yVpnl hllw‘ yny‘ : MymVm hwhy ’ryw PyqVy=d‘ 50, 51
: yb Nb’=wdyw yyx rwbb wtmY : Mnx yby’ rwpYk ynwdY dwY 52, 53
rwbm hwhy KmV yt’rq : ytrzgn ytrm’ yV’r=l‘ Mym=wpY 54, 55
Mwyb tbrq : yt‘wVl ytxwrl Knz’ Ml‘t=l’ t‘mV ylwq : twytxt 56, 57
: yyx tl’g yVpn ybyr ynd’ tbr : ’ryt=l’ trm’ K’rq’ 58
MtbVxm=lk Mtmqn=lk hty’r : yTpVm hTpV yttw‘ hwhy hty’r 59, 60
ymq ytpV : yl‘ MtbVxm=lk hwhy Mtprx t‘mV : yl 61, 62
: Mtnygnm yn’ hTybh Mtmyqw MtbV : Mwyh=lk yl‘ Mnwyghw 63
bl=tngm Mhl Ntt : Mhydy hV‘mk hwhy lwmg Mhl byVt 64, 65
: hwhy ymV txtm MdymVtw P’b Pdrt : Mhl Ktl’t 66

V’rb Vdq=ynb’ hnkptVt bwTh Mtkh ’nVy bhz M‘wy hky’ d


wbVxn hky’ zpb My’lsmh Myrqyh NwyY ynb : twYwx=lk 2
Nhyrwg wqynyh dV wYlx Nynt=Mg : rYwy ydy hV‘m Vrx=ylbnl 3
ym‘=tb
4. 4–5. 22 hky’ 833
4 wkx=l’ qnwy NwVl qbd : rbdmb Myn‘ yk rzk’l ym‘=tb
5 Mynd‘ml Mylk’h : Mhl Ny’ Vrp Mxl wl’V Myllw‘ ’mYb
6 Nw‘ ldgyw : twtpV’ wqbx ‘lwt yl‘ Mynm’h twYwxb wmVn
: Mydy hb wlx=’lw ‘gr=wmk hkwphh Mds t’Txm ym‘=tb
7 : Mtrzg ryps Mynynpm MY‘ wmd’ blxm wxY glVm hyryzn wkz
8 hyh Vby MmY‘=l‘ Mrw‘ dpY twYwxb wrkn ’l Mr’t rwxVm KVx
9 Myrqdm wbzy MhV b‘r yllxm brx=yllx wyh MybwT : Z‘k
10 wml twrbl wyh Nhydly wlVb twynmxr MyVn ydy : ydV tbwntm
11 V’=tYyw wp’ Nwrx KpV wtmx=t’ hwhy hlk : ym‘=tb rbVb
12 yk lbt ybVy lkw Zr’=yklm wnym’h ’l : hytdwsy lk’tw NwyYb
13 hynhk twnw‘ hy’ybn t’Txm : MlVwry yr‘Vb byw’w rY ’by
14 Mdb wl’gn twYwxb Myrw‘ w‘n : MyqydY Md hbrqb MykpVh
15 wrws wrws wml w’rq ’mT wrws : MhyVblb w‘gy wlkwy ’lb
16 hwhy ynp : rwgl wpyswy ’l Mywgb wrm’ w‘n=Mg wYn yk w‘gt=l’
: wnnx ’l Mynqz w’Vn ’l Mynhk ynp MTybhl Pyswy ’l Mqlx
17 ’l ywg=l’ wnypY wntypYb lbh wntrz‘=l’ wnyny‘ hnylkt hnydw‘
18 wnymy w’lm wnyYq brq wnytbxrb tklm wnyd‘Y wdY : ‘Vwy
19 wnqld Myrhh=l‘ MymV yrVnm wnypdr wyh Mylq : wnyYq ’b=yk
20 rV’ MtwtyxVb dkln hwhy xyVm wnyp’ xwr : wnl wbr’ rbdmb
21 Zr’b ytbVwy Mwd’=tb yxmVw yVyV : Mywgb hyxn wlYb wnrm’
22 ’l NwyY=tb Knw‘=Mt : yr‘ttw yrkVt swk=rb‘t Kyl‘=Mg Zw‘
: Kyt’Tx=l‘ hlg Mwd’=tb Knw‘ dqp Ktwlghl Pyswy

h, 2 hkphn wntlxn : wntprx=t’ h’rw Tybh wnl hyh=hm hwhy rkz


3, 4 wnymym : twnml’k wnytm’ b’ Ny’ wnyyh Mymwty : Myrknl wnytb Myrzl
5 ’l wn‘gy wnpdrn wnr’wY l‘ : w’by ryxmb wnyY‘ wnytV Pskb
6, 7 Mny’ w’Tx wnytb’ : Mxl ‘bVl rwV’ dy wntn MyrYm : wnl=xnwh
8, 9 wnVpnb : Mdym Ny’ qrp wnb wlVm Mydb‘ : wnlbs Mhytnw‘ wnxn’
10 twp‘lz ynpm wrmkn rwntk wnrw‘ : rbdmh brx ynpm wnmxl ’ybn
11, 12 Mynqz ynp wltn Mdyb MyrV : hdwhy yr‘b tltb wn‘ NwyYb MyVn : b‘r
13, 14 wtbV r‘Vm Mynqz : wlVk Z‘b Myr‘nw w’Vn NwxT Myrwxb : wrdhn ’l
15, 16 hlpn : wnlxm lb’l Kphn wnbl VwVm tbV : Mtnygnm Myrwxb
17 hl’=l‘ wnbl hwd hyh hz=l‘ : wn’Tx yk wnl ’n=yw’ wnV’r trT‘
18, 19 Mlw‘l hwhy ht’ : wb=wklh Myl‘wV MmVV NwyY=rh l‘ : wnyny‘ wkVx
20 : Mymy Kr’l wnbz‘t wnxkVt xYnl hml : rwdw rdl K’sk bVt
21, 22 wnts’m s’m=M’ yk : Mdqk wnymy Vdx bwVnw Kyl’ hwhy wnbyVh
: d’m=d‘ wnyl‘ tpYq
834 hky’
G

: MdĆqĆJĘ CnymĄyĎ SDĄxČ hbĎCSnĎwĘ ìyl Ć ’Ą hoĎhyĘ CnbĄyS


Ă ’Ğh
’ŁqŁtŁyŁ w’ qŁqŁtŁyŁ Nms
wylgr txt ’kdl wyYxw .Ps’yb’ Nmysw h‘br’w MyVmxw h’m hky’ rpsd yqwsp Mwks
.’rdys hyb tylw .h‘bV wytwqspw .]K"l +g hky’[

The number of the verses of the book of Lamentations is 154; and the sign
is, Ps’yb’. And its middle point is, To crush under foot [Lam 3.34]. And its
peseqot are 7. And there is not in it a seder.
tlhq
’, 2 lbh tlhq rm’ Mylbh lbh : MlVwryb Klm dwd=Nb tlhq yrbd sŘ 1
3 : VmVh txt lm‘yV wlm‘=lkb Md’l Nwrty=hm : lbh lkh Mylbh
4, 5 VmVh ’bw VmVh xrzw : tdm‘ Mlw‘l Zr’hw ’b rwdw Klh rwd
6 NwpY=l’ bbwsw Mwrd=l’ Klwh : MV ’wh xrwz P’wV wmwqm=l’w
7 Myklh Mylxnh=lk : xwrh bV wytbybs=l‘w xwrh Klwh bbs bbws
MybV Mh MV Myklh MylxnhV Mwqm=l’ ’lm wnny’ Myhw Myh=l’
8 tw’rl Ny‘ ‘bVt=’l rbdl Vy’ lkwy=’l My‘gy Myrbdh=lk : tkll
9 ’wh hV‘nV=hmw hyhyV ’wh hyhV=hm : ‘mVm Nz’ ’lmt=’lw
10 Vdx hz=h’r rm’yV rbd Vy : VmVh txt Vdx=lk Ny’w hV‘yV
11 MynV’rl Nwrkz Ny’ : wnynplm hyh rV’ Myml‘l hyh rbk ’wh
: hnrx’l wyhyV M‘ Nwrkz Mhl hyhy=’l wyhyV Mynrx’l Mgw
12, 13 yttnw : MlVwryb l’rVy=l‘ Klm ytyyh tlhq yn’
’wh MymVh txt hV‘n rV’=lk l‘ hmkxb rwtlw Vwrdl ybl=t’
14 MyV‘mh=lk=t’ yty’r : wb twn‘l Md’h ynbl Myhl’ Ntn ‘r Nyn‘
15 Nqtl lkwy=’l tw‘m : xwr tw‘rw lbh lkh hnhw VmVh txt wV‘nV
16 ytldgh hnh yn’ rm’l ybl=M‘ yn’ ytrbd : twnmhl lkwy=’l Nwrsxw
hbrh h’r yblw MlVwry=l‘ ynpl hyh=rV’=lk l‘ hmkx ytpswhw
17 yt‘dy twlkVw twllh t‘dw hmkx t‘dl ybl hnt’w : t‘dw hmkx
18 Pyswy t‘d Pyswyw s‘k=br hmkx brb yk : xwr Nwy‘r ’wh hz=MgV
b hnhw bwTb h’rw hxmVb hksn’ ’n=hkl yblb yn’ ytrm’ : bw’km
2, 3 ytrt : hV‘ hz=hm hxmVlw llwhm ytrm’ qwxVl : lbh ’wh=Mg
d‘ twlksb zx’lw hmkxb ghn yblw yrVb=t’ Nyyb KwVml yblb
rpsm MymVh txt wV‘y rV’ Md’h ynbl bwT hz=y’ h’r’=rV’
4, 5 ytyV‘ : Mymrk yl yt‘Tn Mytb yl ytynb yV‘m ytldgh : Mhyyx ymy
6 Mym twkrb yl ytyV‘ : yrp=lk Z‘ Mhb yt‘Tnw Mysdrpw twng yl
7 hyh tyb=ynbw twxpVw Mydb‘ ytynq : MyY‘ xmwY r‘y Mhm twqVhl
: MlVwryb ynpl wyhV lkm yl hyh hbrh N’Yw rqb hnqm Mg yl
8 MyrV yl ytyV‘ twnydmhw Myklm tlgsw bhzw Psk=Mg yl ytsnk
9 hyhV lkm ytpswhw ytldgw : twdVw hdV Md’h ynb twgn‘tw twrVw
10 ytlY’ ’l yny‘ wl’V rV’ lkw : yl hdm‘ ytmkx P’ MlVwryb ynpl
=hzw ylm‘=lkm xmV ybl=yk hxmV=lkm ybl=t’ yt‘nm=’l Mhm
11 lm‘bw ydy wV‘V yV‘m=lkb yn’ ytynpw : ylm‘=lkm yqlx hyh
: VmVh txt Nwrty Ny’w xwr tw‘rw lbh lkh hnhw twV‘l ytlm‘V
12 ’wbyV Md’h hm yk twlksw twllwhw hmkx tw’rl yn’ ytynpw
13 hmkxl Nwrty VyV yn’ yty’rw : whwV‘ rbk=rV’ t’ Klmh yrx’
twlksh=Nm
836 tlhq 2. 14–3. 13
lyskhw wV’rb wyny‘ Mkxh : KVxh=Nm rw’h Nwrtyk twlksh=Nm 14
ytrm’w : Mlk=t’ hrqy dx’ hrqmV yn’=Mg yt‘dyw Klwh KVxb 15
rtwy z’ yn’ ytmkx hmlw ynrqy yn’=Mg lyskh hrqmk yblb yn’
Mlw‘l lyskh=M‘ Mkxl Nwrkz Ny’ yk : lbh hz=MgV yblb ytrbdw 16
: lyskh=M‘ Mkxh twmy Ky’w xkVn lkh My’bh Mymyh rbkVb
lkh=yk VmVh txt hV‘nV hV‘mh yl‘ ‘r yk Myyxh=t’ yt’nVw 17
VmVh txt lm‘ yn’V ylm‘=lk=t’ yn’ yt’nVw : xwr tw‘rw lbh 18
TlVyw lks w’ hyhy Mkxh ‘dwy ymw : yrx’ hyhyV Md’l wnxyn’V 19
yn’ ytwbsw : lbh hz=Mg VmVh txt ytmkxVw ytlm‘V ylm‘=lkb 20
Md’ Vy=yk : VmVh txt ytlm‘V lm‘h=lk l‘ ybl=t’ V’yl 21
wqlx wnnty wb=lm‘ ’lV Md’lw NwrVkbw t‘dbw hmkxb wlm‘V
wbl Nwy‘rbw wlm‘=lkb Md’l hwh=hm yk : hbr h‘rw lbh hz=Mg 22
hlylb=Mg wnyn‘ s‘kw Myb’km wymy=lk yk : VmVh txt lm‘ ’whV 23
h’rhw htVw lk’yV Md’b bwT=Ny’ : ’wh lbh hz=Mg wbl bkV=’l 24
ym yk : ’yh Myhl’h dym yk yn’ yty’r hz=Mg wlm‘b bwT wVpn=t’ 25
t‘dw hmkx Ntn wynpl bwTV Md’l yk : ynmm Zwx Vwxy ymw lk’y 26
Myhl’h ynpl bwTl ttl swnklw Pws’l Nyn‘ Ntn ’Twxlw hxmVw
: MymVh txt Zpx=lkl t‘w Nmz lkl : xwr tw‘rw lbh hz=Mg g

twml t‘w tdll t‘ 2


: ‘wTn rwq‘l t‘w t‘Tl t‘
’wprl t‘w gwrhl t‘ 3
: twnbl t‘w Zwrpl t‘
qwxVl t‘w twkbl t‘ 4
: dwqr t‘w dwps t‘
Mynb’ swnk t‘w Mynb’ KylVhl t‘ 5
: qbxm qxrl t‘w qwbxl t‘
db’l t‘w Vqbl t‘ 6
: KylVhl t‘w rwmVl t‘
rwptl t‘w ‘wrql t‘ 7
: rbdl t‘w twVxl t‘
’nVl t‘w bh’l t‘ 8
: MwlV t‘w hmxlm t‘
Nyn‘h=t’ yty’r : lm‘ ’wh rV’b hV‘h Nwrty=hm 9, 10
wt‘b hpy hV‘ lkh=t’ : wb twn‘l Md’h ynbl Myhl’ Ntn rV’ 11
hV‘mh=t’ Md’h ’Ymy=’l rV’ ylbm Mblb Ntn Ml‘h=t’ Mg
yk Mb bwT Ny’ yk yt‘dy : Pws=d‘w V’rm Myhl’h hV‘=rV’ 12
sŘ 2 h’rw htVw lk’yV Md’h=lk Mgw : wyyxb bwT twV‘lw xwmVl=M’ 13
bwT
3. 14–5. 5 tlhq 837
14 Myhl’h hV‘y rV’=lk yk yt‘dy : ’yh Myhl’ ttm wlm‘=lkb bwT
hV‘ Myhl’hw ‘rgl Ny’ wnmmw Pyswhl Ny’ wyl‘ Mlw‘l hyhy ’wh
15 Myhl’hw hyh rbk twyhl rV’w ’wh rbk hyhV=hm : wynplm w’ryV
16 ‘Vrh hmV TpVmh Mwqm VmVh txt yty’r dw‘w : Pdrn=t’ Vqby
17 ‘Vrh=t’w qydYh=t’ yblb yn’ ytrm’ : ‘Vrh hmV qdYh Mwqmw
18 yn’ ytrm’ : MV hV‘mh=lk l‘w Zpx=lkl t‘=yk Myhl’h TpVy
hmh hmhb=MhV tw’rlw Myhl’h Mrbl Md’h ynb trbd=l‘ yblb
19 hz twmk Mhl dx’ hrqmw hmhbh hrqmw Md’h=ynb hrqm yk : Mhl
: lbh lkh yk Ny’ hmhbh=Nm Md’h rtwmw lkl dx’ xwrw hz twm Nk
20 : rp‘h=l’ bV lkhw rp‘h=Nm hyh lkh dx’ Mwqm=l’ Klwh lkh
21 ’yh tdryh hmhbh xwrw hl‘ml ’yh hl‘h Md’h ynb xwr ‘dwy ym
22 ’wh=yk wyV‘mb Md’h xmVy rV’m bwT Ny’ yk yty’rw : Zr’l hTml
d h’r’w yn’ ytbVw : wyrx’ hyhyV hmb tw’rl wn’yby ym yk wqlx
Ny’w MyqV‘h t‘md hnhw VmVh txt MyV‘n rV’ MyqV‘h=lk=t’
2 Mytmh=t’ yn’ xbVw : Mxnm Mhl Ny’w xk MhyqV‘ dymw Mxnm Mhl
3 t’ MhynVm bwTw : hnd‘ Myyx hmh rV’ Myyxh=Nm wtm rbkV
txt hV‘n rV’ ‘rh hV‘mh=t’ h’r=’l rV’ hyh ’l Nd‘=rV’
4 ’yh yk hV‘mh NwrVk=lk t’w lm‘=lk=t’ yn’ yty’rw : VmVh
5 lk’w wydy=t’ qbx lyskh : xwr tw‘rw lbh hz=Mg wh‘rm Vy’=t’nq
6, 7 ytbVw : xwr tw‘rw lm‘ Mynpx ’lmm txn Pk ’lm bwT : wrVb=t’
8 wl=Ny’ x’w Nb Mg ynV Ny’w dx’ Vy : VmVh txt lbh h’r’w yn’
rsxmw lm‘ yn’ ymlw rV‘ ‘bVt=’l wyny‘=Mg wlm‘=lkl Zq Ny’w
9 dx’h=Nm MynVh MybwT : ’wh ‘r Nyn‘w lbh hz=Mg hbwTm yVpn=t’
10 wrbx=t’ Myqy dx’h wlpy=M’ yk : Mlm‘b bwT rkV Mhl=Vy rV’
11 Mhl Mxw MynV wbkVy=M’ Mg : wmyqhl ynV Ny’w lwpyV dx’h wly’w
12 VlVmh Twxhw wdgn wdm‘y MynVh dx’h wpqty=M’w : Mxy Ky’ dx’lw
13 ‘dy=’l rV’ lyskw Nqz Klmm Mkxw Nksm dly bwT : qtny hrhmb ’l
14 : Vr dlwn wtwklmb Mg yk Klml ’Yy Myrwsh tybm=yk : dw‘ rhzhl
15 rV’ ynVh dlyh M‘ VmVh txt Myklhmh Myyxh=lk=t’ yty’r
16 Mynwrx’h Mg Mhynpl hyh=rV’ lkl M‘h=lkl Zq=Ny’ : wytxt dm‘y
17 Klt rV’k Kylgr rmV : xwr Nwy‘rw lbh hz=Mg=yk wb=wxmVy ’l
My‘dwy Mny’=yk xbz Mylyskh ttm ‘mVl bwrqw Myhl’h tyb=l’
h ynpl rbd ’yYwhl rhmy=l’ Kblw Kyp=l‘ lhbt=l’ : ‘r twV‘l
Kyrbd wyhy Nk=l‘ Zr’h=l‘ ht’w MymVb Myhl’h yk Myhl’h
2, 3 rdt rV’k : Myrbd brb lysk lwqw Nyn‘ brb Mwlxh ’b yk : MyT‘m
rdt=rV’ t’ Mylyskb Zpx Ny’ yk wmlVl rx’t=l’ Myhl’l rdn
4, 5 Kyp=t’ Ntt=l’ : MlVt ’lw rwdtVm rdt=’l rV’ bwT : MlV
PYqy hml ’yh hggV yk K’lmh ynpl rm’t=l’w KrVb=t’ ’yTxl
Myhl’h
838 tlhq 5. 6–7. 9
Mylbhw twmlx brb yk : Kydy hV‘m=t’ lbxw Klwq=l‘ Myhl’h 6
qdYw TpVm lzgw Vr qV‘=M’ : ’ry Myhl’h=t’ yk hbrh Myrbdw 7
Myhbgw rmV hbg l‘m hbg yk Zpxh=l‘ hmtt=l’ hnydmb h’rt
‘bVy=’l Psk bh’ : db‘n hdVl Klm ’yh lkb Zr’ Nwrtyw : Mhyl‘ 8, 9
wbr hbwTh twbrb : lbh hz=Mg h’wbt ’l Nwmhb bh’=ymw Psk 10
db‘h tnV hqwtm : wyny‘ ty’r=M’ yk hyl‘bl NwrVk=hmw hylkw’ 11
Vy : NwVyl wl xynm wnny’ ryV‘l ‘bVhw lk’y hbrh=M’w T‘m=M’ 12
db’w : wt‘rl wyl‘bl rwmV rV‘ VmVh txt yty’r hlwx h‘r 13
NTbm ’Yy rV’k : hmw’m wdyb Ny’w Nb dylwhw ‘r Nyn‘b ’whh rV‘h 14
: wdyb KlyV wlm‘b ’Vy=’l hmw’mw ’bVk tkll bwVy Mwr‘ wm’
: xwrl lm‘yV wl Nwrty=hmw Kly Nk ’bV tm‘=lk hlwx h‘r hz=Mgw 15
yty’r=rV’ hnh : PYqw wylxw hbrh s‘kw lk’y KVxb wymy=lk Mg 16, 17
lm‘yV wlm‘=lkb hbwT tw’rlw twtVlw=lwk’l hpy=rV’ bwT yn’
Mg : wqlx ’wh=yk Myhl’h wl=Ntn=rV’ wyx=ymy rpsm VmVh=txt 18
wnmm lk’l wTylVhw Mysknw rV‘ Myhl’h wl=Ntn rV’ Md’h=lk
hbrh ’l yk : ’yh Myhl’ ttm hz wlm‘b xmVlw wqlx=t’ t’Vlw 19
rV’ h‘r Vy : wbl txmVb hn‘m Myhl’h yk wyyx ymy=t’ rkzy w
Myhl’h wl=Nty rV’ Vy’ : Md’h=l‘ ’yh hbrw VmVh txt yty’r 2
wnTylVy=’lw hw’ty=rV’ lkm wVpnl rsx wnny’w dwbkw Mysknw rV‘
: ’wh ‘r ylxw lbh hz wnlk’y yrkn Vy’ yk wnmm lk’l Myhl’h
wVpnw wynV=ymy wyhyV brw hyxy twbr MynVw h’m Vy’ dylwy=M’ 3
wnmm bwT ytrm’ wl htyh=’l hrwbq=Mgw hbwTh=Nm ‘bVt=’l
VmV=Mg : hsky wmV KVxbw Kly KVxbw ’b lbhb=yk : lpnh 4, 5
hbwTw Mym‘p MynV Pl’ hyx wl’w : hzm hzl txn ‘dy ’lw h’r=’l 6
whypl Md’h lm‘=lk : Klwh lkh dx’ Mwqm=l’ ’lh h’r ’l 7
‘dwy yn‘l=hm lyskh=Nm Mkxl rtwy=hm yk : ’lmt ’l Vpnh=Mgw 8
tw‘rw lbh hz=Mg Vpn=Klhm Myny‘ h’rm bwT : Myyxh dgn Klhl 9
Nydl lkwy=’lw Md’ ’wh=rV’ ‘dwnw wmV ’rqn rbk hyhV=hm : xwr 10
: Md’l rty=hm lbh Mybrm hbrh Myrbd=Vy yk : wnmm PyqthV M‘ 11
lYk MV‘yw wlbh yyx=ymy rpsm Myyxb Md’l bwT=hm ‘dwy=ym yk 12
: VmVh txt wyrx’ hyhy=hm Md’l dygy=ym rV’
sŘ 3 =l’ tkll bwT : wdlwh Mwym twmh Mwyw bwT NmVm MV bwT z, 2
Nty yxhw Md’h=lk Pws ’wh rV’b htVm tyb=l’ tklm lb’=tyb
tybb Mymkx bl : bl bTyy Mynp ‘rb=yk qxVm s‘k bwT : wbl=l’ 3, 4
‘mV Vy’m Mkx tr‘g ‘mVl bwT : hxmV tybb Mylysk blw lb’ 5
hz=Mgw lyskh qxV Nk rysh txt Myrysh lwqk yk : Mylysk ryV 6
rbd tyrx’ bwT : hntm bl=t’ db’yw Mkx llwhy qV‘h yk : lbh 7, 8
yk sw‘kl Kxwrb lhbt=l’ : xwr=hbgm xwr=Kr’ bwT wtyV’rm 9
s‘k
7. 10–8. 14 tlhq 839
10 wyh MynV’rh MymyhV hyh hm rm’t=l’ : xwny Mylysk qyxb s‘k
11 hlxn=M‘ hmkx hbwT : hz=l‘ tl’V hmkxm ’l yk hl’m MybwT
12 hmkxh t‘d Nwrtyw Pskh lYb hmkxh lYb yk : VmVh y’rl rtyw
13 rV’ t’ Nqtl lkwy ym yk Myhl’h hV‘m=t’ h’r : hyl‘b hyxt
14 hz=tm‘l hz=t’ Mg h’r h‘r Mwybw bwTb hyh hbwT Mwyb : wtw‘
15 lkh=t’ : hmw’m wyrx’ Md’h ’Ymy ’lV trbd=l‘ Myhl’h hV‘
: wt‘rb Kyr’m ‘Vr Vyw wqdYb db’ qydY Vy ylbh ymyb yty’r
16, 17 ‘Vrt=l’ : MmwVt hml rtwy Mkxtt=l’w hbrh qydY yht=l’
18 hzb zx’t rV’ bwT : Kt‘ ’lb twmt hml lks yht=l’w hbrh
19 z‘t hmkxh : Mlk=t’ ’Yy Myhl’ ’ry=yk Kdy=t’ xnt=l’ hzm=Mgw
20 rV’ Zr’b qydY Ny’ Md’ yk : ry‘b wyh rV’ MyTylV hrV‘m Mkxl
21 Kbl Ntt=l’ wrbdy rV’ Myrbdh=lkl Mg : ’Txy ’lw bwT=hV‘y
22 Kbl ‘dy twbr Mym‘p=Mg yk : Kllqm Kdb‘=t’ ‘mVt=’l rV’
23 hmkx’ ytrm’ hmkxb ytysn hz=lk : Myrx’ tllq t’=Mg rV’
24, 25 yn’ ytwbs : wn’Ymy ym qm‘ qm‘w hyhV=hm qwxr : ynmm hqwxr ’yhw
twlkshw lsk ‘Vr t‘dlw NwbVxw hmkx Vqbw rwtlw t‘dl yblw
26 Mymrxw MydwYm ’yh=rV’ hV’h=t’ twmm rm yn’ ’Ywmw : twllwh
: hb dkly ’Twxw hnmm Tlmy Myhl’h ynpl bwT hydy Myrws’ hbl
27, 28 =dw‘ rV’ : NwbVx ’Yml tx’l tx’ tlhq hrm’ yt’Ym hz h’r
hl’=lkb hV’w yt’Ym Pl’m dx’ Md’ yt’Ym ’lw yVpn hVqb
29 rVy Md’h=t’ Myhl’h hV‘ rV’ yt’Ym hz=h’r dbl : yt’Ym ’l
x tmkx rbd rVp ‘dwy ymw Mkxhk ym : Mybr twnbVx wVqb hmhw
2 t‘wbV trbd l‘w rwmV Klm=yp yn’ : ’nVy wynp z‘w wynp ry’t Md’
3 rV’=lk yk ‘r rbdb dm‘t=l’ Klt wynpm lhbt=l’ : Myhl’
4, 5 rmwV : hV‘t=hm wl=rm’y ymw NwTlV Klm=rbd rV’b : hV‘y Zpxy
6 Vy Zpx=lkl yk : Mkx bl ‘dy TpVmw t‘w ‘r rbd ‘dy ’l hwYm
7 yk hyhyV=hm ‘dy wnny’=yk : wyl‘ hbr Md’h t‘r=yk TpVmw t‘
8 Ny’w xwrh=t’ ’wlkl xwrb TylV Md’ Ny’ : wl dygy ym hyhy rV’k
: wyl‘b=t’ ‘Vr Tlmy=’lw hmxlmb txlVm Ny’w twmh Mwyb NwTlV
9 VmVh txt hV‘n rV’ hV‘m=lkl ybl=t’ Nwtnw yty’r hz=lk=t’
10 Myrbq My‘Vr yty’r Nkbw : wl ‘rl Md’b Md’h TlV rV’ t‘
: lbh hz=Mg wV‘=Nk rV’ ry‘b wxktVyw wklhy Vwdq Mwqmmw w’bw
11 Md’h=ynb bl ’lm Nk=l‘ hrhm h‘rh hV‘m Mgtp hV‘n=Ny’ rV’
12 ‘dwy=Mg yk wl Kyr’mw t’m ‘r hV‘ ’Tx rV’ : ‘r twV‘l Mhb
13 hyhy=’l bwTw : wynplm w’ryy rV’ Myhl’h y’ryl bwT=hyhy rV’ yn’
14 lbh=Vy : Myhl’ ynplm ’ry wnny’ rV’ lYk Mymy Kyr’y=’lw ‘Vrl
hV‘mk Mhl’ ‘ygm rV’ MyqydY Vy rV’ Zr’h=l‘ hV‘n rV’
hz=MgV ytrm’ MyqydYh hV‘mk Mhl’ ‘ygmV My‘Vr Vyw My‘Vrh
lbh
840 tlhq 8. 15–10. 5
yk VmVh txt Md’l bwT=Ny’ rV’ hxmVh=t’ yn’ ytxbVw : lbh 15
wl=Ntn=rV’ wyyx ymy wlm‘b wnwly ’whw xwmVlw twtVlw lwk’l=M’
tw’rlw hmkx t‘dl ybl=t’ yttn rV’k : VmVh txt Myhl’h 16
wyny‘b hnV hlylbw Mwyb Mg yk Zr’h=l‘ hV‘n rV’ Nyn‘h=t’
’wYml Md’h lkwy ’l yk Myhl’h hV‘m=lk=t’ yty’rw : h’r wnny’ 17
Vqbl Md’h lm‘y rV’ lVb VmVh=txt hV‘n rV’ hV‘mh=t’
hz=lk=t’ yk : ’Yml lkwy ’l t‘dl Mkxh rm’y=M’ Mgw ’Ymy ’lw T
Mhydb‘w Mymkxhw MyqydYh rV’ hz=lk=t’ rwblw ybl=l’ yttn
lkh : Mhynpl lkh Md’h ‘dwy Ny’ h’nV=Mg hbh’=Mg Myhl’h dyb 2
xbzlw ’mTlw rwhTlw bwTl ‘Vrlw qydYl dx’ hrqm lkl rV’k
‘r hz : ’ry h‘wbV rV’k ‘bVnh ’Txk bwTk xbz wnny’ rV’lw 3
Md’h=ynb bl Mgw lkl dx’ hrqm=yk VmVh txt hV‘n=rV’ lkb
rV’ ym=yk : Mytmh=l’ wyrx’w Mhyyxb Mbblb twllwhw ‘r=’lm 4
hyr’h=Nm bwT ’wh yx blkl=yk NwxTb Vy Myyxh=lk l’ rxby
dw‘=Ny’w hmw’m My‘dwy Mny’ Mytmhw wtmyV My‘dwy Myyxh yk : tmh 5
rbk Mt’nq=Mg Mt’nV=Mg Mtbh’ Mg : Mrkz xkVn yk rkV Mhl 6
: VmVh txt hV‘n=rV’ lkb Mlw‘l dw‘ Mhl=Ny’ qlxw hdb’
sŘ 4 yk Knyy bwT=blb htVw Kmxl hxmVb lk’ Kl 7
NmVw Mynbl Kydgb wyhy t‘=lkb : KyV‘m=t’ Myhl’h hYr rbk 8
yyx ymy=lk tbh’=rV’ hV’=M‘ Myyx h’r : rsxy=l’ KV’r=l‘ 9
Myyxb Kqlx ’wh yk Klbh ymy lk VmVh txt Kl=Ntn rV’ Klbh
twV‘l Kdy ’Ymt rV’ lk : VmVh txt lm‘ ht’=rV’ Klm‘bw 10
ht’ rV’ lw’Vb hmkxw t‘dw NwbVxw hV‘m Ny’ yk hV‘ Kxkb
’lw Zwrmh Mylql ’l yk VmVh=txt h’rw ytbV : hmV Klh 11
’l Mgw rV‘ Mynbnl ’l Mgw Mxl Mymkxl ’l Mgw hmxlmh Myrwbgl
wt‘=t’ Md’h ‘dy=’l Mg yk : Mlk=t’ hrqy ‘gpw t‘=yk Nx My‘dyl 12
ynb MyVqwy Mhk xpb twzx’h MyrpYkw h‘r hdwYmb Myzx’nV Mygdk
txt hmkx yty’r hz=Mg : M’tp Mhyl‘ lwptVk h‘r t‘l Md’h 13
Klm hyl’=’bw T‘m hb MyVn’w hnTq ry‘ : yl’ ’yh hlwdgw VmVh 14
Mkx Nksm Vy’ hb ’Ymw : Myldg MydwYm hyl‘ hnbw ht’ bbsw lwdg 15
: ’whh Nksmh Vy’h=t’ rkz ’l Md’w wtmkxb ry‘h=t’ ’wh=Tlmw
Mny’ wyrbdw hywzb Nksmh tmkxw hrwbgm hmkx hbwT yn’ ytrm’w 16
hbwT : Mylyskb lVwm tq‘zm My‘mVn txnb Mymkx yrbd : My‘mVn 17, 18
Vy’by twm ybwbz : hbrh hbwT db’y dx’ ’Twxw brq ylkm hmkx y
wnymyl Mkx bl : T‘m twlks dwbkm hmkxm rqy xqwr NmV ‘yby 2
lkl rm’w rsx wbl Klh lkshVk Krdb=Mgw : wl’mVl lysk blw 3
xyny ’prm yk xnt=l’ Kmwqm Kyl‘ hl‘t lVwmh xwr=M’ : ’wh lks 4
ynplm ’YyV hggVk VmVh txt yty’r h‘r Vy : Mylwdg My’Tx 5
TylVh
10. 6–12. 10 tlhq 841
6, 7 yty’r : wbVy lpVb MyryV‘w Mybr Mymwrmb lksh Ntn : TylVh
8 wb Zmwg rpx : Zr’h=l‘ Mydb‘k Myklh MyrVw Mysws=l‘ Mydb‘
9 MyY‘ ‘qwb Mhb bY‘y Mynb’ ‘ysm : Vxn wnkVy rdg Zrpw lwpy
10 Nwrtyw rbgy Mylyxw lqlq Mynp=’l ’whw lzrbh hhq=M’ : Mb Nksy
11 : NwVlh l‘bl Nwrty Ny’w Vxl=’wlb Vxnh KVy=M’ : hmkx ryVkh
12, 13 twlks whyp=yrbd tlxt : wn‘lbt lysk twtpVw Nx Mkx=yp yrbd
14 Md’h ‘dy=’l Myrbd hbry lkshw : h‘r twllwh whyp tyrx’w
15 wn‘gyt Mylyskh lm‘ : wl dygy ym wyrx’m hyhy rV’w hyhyV=hm
16 rqbb KyrVw r‘n KklmV Zr’ Kl=y’ : ry‘=l’ tkll ‘dy=’l rV’
17 hrwbgb wlk’y t‘b KyrVw Myrwx=Nb KklmV Zr’ KyrV’ : wlk’y
18 : tybh Pldy Mydy twlpVbw hrqmh Kmy MytlY‘b : ytVb ’lw
19, 20 K‘dmb Mg : lkh=t’ hn‘y Pskhw Myyx xmVy Nyyw Mxl MyV‘ qwxVl
Kylwy MymVh Pw‘ yk ryV‘ llqt=l’ KbkVm yrdxbw llqt=l’ Klm
’y brb=yk Mymh ynp=l‘ Kmxl xlV : rbd dygy Mypnkh l‘bw lwqh=t’
2 hyhy=hm ‘dt ’l yk hnwmVl Mgw h‘bVl qlx=Nt : wn’Ymt Mymyh
3 Z‘ lwpy=M’w wqyry Zr’h=l‘ MVg Myb‘h w’lmy=M’ : Zr’h=l‘ h‘r
4 ‘rzy ’l xwr rmV : ’why MV Z‘h lwpyV Mwqm NwpYb M’w Mwrdb
5 MymY‘k xwrh Krd=hm ‘dwy Kny’ rV’k : rwYqy ’l Myb‘b h’rw
=t’ hV‘y rV’ Myhl’h hV‘m=t’ ‘dt ’l hkk h’lmh NTbb
6 hz y’ ‘dwy Kny’ yk Kdy xnt=l’ br‘lw K‘rz=t’ ‘rz rqbb : lkh
7 Myny‘l bwTw rw’h qwtmw : MybwT dx’k MhynV=M’w hz=w’ hzh rVky
8 xmVy Mlkb Md’h hyxy hbrh MynV=M’ yk : VmVh=t’ tw’rl
: lbh ’bV=lk wyhy hbrh=yk KVxh ymy=t’ rkzyw
9 ykrdb Klhw Ktwrwxb ymyb Kbl KbyTyw Kytwdlyb rwxb xmV
: TpVmb Myhl’h K’yby hl’=lk=l‘ yk ‘dw Kyny‘ y’rmbw Kbl
10 : lbh twrxVhw twdlyh=yk KrVbm h‘r rb‘hw Kblm s‘k rshw
by w‘yghw h‘rh ymy w’by=’l rV’ d‘ Kytrwxb ymyb Ky’rwb=t’ rkzw
2 VmVh KVxt=’l rV’ d‘ : Zpx Mhb yl=Ny’ rm’t rV’ MynV
3 yrmV w‘zyV Mwyb : MVgh rx’ Myb‘h wbVw Mybkwkhw xryhw rw’hw
tw’rh wkVxw wT‘m yk twnxTh wlTbw lyxh yVn’ wtw‘thw tybh
4 rwpYh lwql Mwqyw hnxTh lwq lpVb qwVb Mytld wrgsw : twbr’b
5 dqVh Z’nyw Krdb Mytxtxw w’ry hbgm Mg : ryVh twnb=lk wxVyw
wbbsw wmlw‘ tyb=l’ Md’h Klh=yk hnwyb’h rptw bgxh lbtsyw
6 bhzh tlg Zrtw Pskh lbx qxry=’l rV’ d‘ : Mydpsh qwVb
7 Zr’h=l‘ rp‘h bVyw : rwbh=l’ lglgh Zrnw ‘wbmh=l‘ dk rbVtw
8 rm’ Mylbh lbh : hntn rV’ Myhl’h=l’ bwVt xwrhw hyhVk
9 M‘h=t’ t‘d=dml dw‘ Mkx tlhq hyhV rtyw : lbh lkh tlhwqh
10 bwtkw Zpx=yrbd ’Yml tlhq Vqb : hbrh MylVm Nqt rqxw Nz’w
rVy
842 tlhq 12. 11–14
yl‘b My‘wTn twrmVmkw twnbrdk Mymkx yrbd : tm’ yrbd rVy 11
hbrh Myrps twV‘ rhzh ynb hmhm rtyw : dx’ h‘rm wntn twps’ 12
Myhl’h=t’ ‘mVn lkh rbd Pws : rVb t‘gy hbrh ghlw Zq Ny’ 13
Myhl’h hV‘m=lk=t’ yk : Md’h=lk hz=yk rwmV wytwYm=t’w ’ry 14
: ‘r=M’w bwT=M’ Ml‘n=lk l‘ TpVmb ’by

MĎSĘ nĂ lJ
Ł hČ rbĎDĎ PwŁs
Nmys ’ŁqŁtŁyŁ w’ qŁqŁtŁyŁ
’rqn rbk hyhV=hm wyYxw .hyrw’ Nmysw MynVw MyrV‘w Myt’m tlhq rpsd yqwsp Mwks
.hVwlV wytwqspw .h‘br’ wyrdsw .]+y +w tlhq[ wmV

The number of the verses of the book of Ecclesiastes is 222; and the sign
is, hyrw’. And its middle point is, That which hath been is named already
[Ecc 6.10]. And its sedarim are 4. And its peseqot are 3.
rts’
’ ‘bV Vwk=d‘w wdhm Klmh VwrwVx’ ’wh VwrwVx’ ymyb yhyw sŘ 1
2 ’sk l‘ VwrwVx’ Klmh tbVk Mhh Mymyb : hnydm h’mw MyrV‘w
3 htVm hV‘ wklml VwlV tnVb : hrybh NVwVb rV’ wtwklm
: wynpl twnydmh yrVw Mymtrph ydmw srp lyx wydb‘w wyrV=lkl
4 Mybr Mymy wtlwdg tr’pt rqy=t’w wtwklm dwbk rV‘=t’ wt’rhb
5 M‘h=lkl Klmh hV‘ hl’h Mymyh t’wlmbw : Mwy t’mw MynwmV
rYxb Mymy t‘bV htVm NTq=d‘w lwdgml hrybh NVwVb My’Ymnh
6 Nmgr’w Zwb=ylbxb zwx’ tlktw sprk rwx : Klmh Ntyb tng
VVw=Thb tpYr l‘ Pskw bhz twTm VV ydwm‘w Psk ylylg=l‘
7 twklm Nyyw MynwV Mylkm Mylkw bhz ylkb twqVhw : trxsw rdw
8 br=lk l‘ Klmh dsy Nk=yk sn’ Ny’ tdk hytVhw : Klmh dyk br
9 htV‘ hklmh ytVw Mg : Vy’w=Vy’ NwYrk twV‘l wtyb
10 y‘ybVh Mwyb : VwrwVx’ Klml rV’ twklmh tyb MyVn htVm
’tgb’w ’tgb ’nwbrx ’tzb Nmwhml rm’ Nyyb Klmh=bl bwTk
: VwrwVx’ Klmh ynp=t’ MytrVmh Mysyrsh t‘bV skrkw rtz
11 Mym‘h tw’rhl twklm rtkb Klmh ynpl hklmh ytVw=t’ ’ybhl
12 ’wbl ytVw hklmh N’mtw : ’yh h’rm tbwT=yk hypy=t’ MyrVhw
hr‘b wtmxw d’m Klmh PYqyw Mysyrsh dyb rV’ Klmh rbdb
13 rbd Nk=yk Myt‘h y‘dy Mymkxl Klmh rm’yw : wb
14 ’tmd’ rtV ’nVrk wyl’ brqhw : Nydw td y‘dy=lk ynpl Klmh
Klmh ynp y’r ydmw srp yrV t‘bV Nkwmm ’nsrm srm VyVrt
15 rV’ l‘ ytVw hklmb twV‘l=hm tdk : twklmb hnV’r MybVyh
: Mysyrsh dyb VwrwVx’ Klmh rm’m=t’ htV‘=’l
16 ytVw htw‘ wdbl Klmh=l‘ ’l MyrVhw Klmh ynpl Nkmwm rm’yw
Klmh twnydm=lkb rV’ Mym‘h=lk=l‘w MyrVh=lk=l‘ yk hklmh
17 Nhyl‘b twzbhl MyVnh=lk=l‘ hklmh=rbd ’Yy=yk : VwrwVx’
hklmh ytVw=t’ ’ybhl rm’ VwrwVx’ Klmh Mrm’b Nhyny‘b
18 w‘mV rV’ ydmw=srp twrV hnrm’t hzh Mwyhw : h’b=’lw wynpl
19 Klmh=l‘=M’ : PYqw Nwyzb ydkw Klmh yrV lkl hklmh rbd=t’
rV’ rwb‘y ’lw ydmw=srp ytdb btkyw wynplm twklm=rbd ’Yy bwT
htw‘rl Klmh Nty htwklmw VwrwVx’ Klmh ynpl ytVw ’wbt=’l
20 yk wtwklm=lkb hV‘y=rV’ Klmh Mgtp ‘mVnw : hnmm hbwTh
21 bTyyw : NTq=d‘w lwdgml Nhyl‘bl rqy wnty MyVnh=lkw ’yh hbr
22 Myrps xlVyw : Nkwmm rbdk Klmh V‘yw MyrVhw Klmh yny‘b rbdh
wnwVlk M‘w M‘=l’w hbtkk hnydmw hnydm=l’ Klmh twnydm=lk=l’
twyhl
844 rts’ tlgm 2. 1–21
: wm‘ NwVlk rbdmw wtybb rrV Vy’=lk twyhl
ytVw=t’ rkz VwrwVx’ Klmh tmx KVk hl’h Myrbdh rx’ b
wytrVm Klmh=yr‘n wrm’yw : hyl‘ rzgn=rV’ t’w htV‘=rV’ t’w 2
Mydyqp Klmh dqpyw : h’rm twbwT twlwtb twr‘n Klml wVqby 3
=l’ h’rm tbwT hlwtb=hr‘n=lk=t’ wYbqyw wtwklm twnydm=lkb
MyVnh rmV Klmh syrs ’gh dy=l’ MyVnh tyb=l’ hrybh NVwV
ytVw txt Klmt Klmh yny‘b bTyt rV’ hr‘nhw : Nhyqwrmt Nwtnw 4
sŘ 2 hyh ydwhy Vy’ : Nk V‘yw Klmh yny‘b rbdh bTyyw 5
: ynymy Vy’ Vyq=Nb y‘mV=Nb ry’y Nb ykdrm wmVw hrybh NVwVb
hdwhy=Klm hynky M‘ htlgh rV’ hlgh=M‘ MylVwrym hlgh rV’ 6
rts’ ’yh hsdh=t’ Nm’ yhyw : lbb Klm rYndkwbn hlgh rV’ 7
twmbw h’rm tbwTw r’t=tpy hr‘nhw M’w b’ hl Ny’ yk wdd=tb
wtdw Klmh=rbd ‘mVhb yhyw : tbl wl ykdrm hxql hm’w hyb’ 8
rts’ xqltw ygh dy=l’ hrybh NVwV=l’ twbr twr‘n Zbqhbw
’Vtw wyny‘b hr‘nh bTytw : MyVnh rmV ygh dy=l’ Klmh tyb=l’ 9
‘bV t’w hl ttl htwnm=t’w hyqwrmt=t’ lhbyw wynpl dsx
bwTl hytwr‘n=t’w hnVyw Klmh tybm hl=ttl twy’rh twr‘nh
ykdrm yk htdlwm=t’w hm‘=t’ rts’ hdygh=’l : MyVnh tyb 10
rYx ynpl Klhtm ykdrm Mwyw Mwy=lkbw : dygt=’l rV’ hyl‘ hwY 11
hr‘n rt ‘yghbw : hb hV‘y=hmw rts’ MwlV=t’ t‘dl MyVnh=tyb 12
MynV MyVnh tdk hl twyh Zqm VwrwVx’ Klmh=l’ ’wbl hr‘nw
hVVw rmh NmVb MyVdx hVV Nhyqwrm ymy w’lmy Nk yk Vdx rV‘
t’ Klmh=l’ h’b hr‘nh hzbw : MyVnh yqwrmtbw MymVbb MyVdx 13
: Klmh tyb=d‘ MyVnh tybm hm‘ ’wbl hl Ntny rm’t rV’=lk
dy=l’ ynV MyVnh tyb=l’ hbV ’yh rqbbw h’b ’yh br‘b 14
yk Klmh=l’ dw‘ ’wbt=’l MyVglyph rmV Klmh syrs zgV‘V
dd lyxyb’=tb rts’=rt ‘yghbw : MVb h’rqnw Klmh hb Zpx=M’ 15
M’ yk rbd hVqb ’l Klmh=l’ ’wbl tbl wl=xql rV’ ykdrm
Nx t’Vn rts’ yhtw MyVnh rmV Klmh=syrs ygh rm’y rV’=t’
wtwklm tyb=l’ VwrwVx’ Klmh=l’ rts’ xqltw : hy’r=lk yny‘b 16
Klmh bh’yw : wtwklml ‘bV=tnVb tbT Vdx=’wh yryV‘h Vdxb 17
MVyw tlwtbh=lkm wynpl dsxw Nx=’Vtw MyVnh=lkm rts’=t’
lwdg htVm Klmh V‘yw : ytVw txt hkylmyw hV’rb twklm=rtk 18
t’Vm Ntyw hV‘ twnydml hxnhw rts’ htVm t’ wydb‘w wyrV=lkl
Ny’ : Klmh=r‘Vb bVy ykdrmw tynV twlwtb Zbqhbw : Klmh dyk 19, 20
rm’m=t’w ykdrm hyl‘ hwY rV’k hm‘=t’w htdlwm tdgm rts’
Mymyb : wt’ hnm’b htyh rV’k hV‘ rts’ ykdrm 21
Klmh ysyrs=ynV Vrtw Ntgb PYq Klmh=r‘Vb bVy ykdrmw Mhh
yrmVm
2. 22–4. 5 rts’ tlgm 845
22 ykdrml rbdh ‘dwyw : VrwVx’ Klmb dy xlVl wVqbyw Psh yrmVm
23 rbdh Vqbyw : ykdrm MVb Klml rts’ rm’tw hklmh rts’l dgyw
: Klmh ynpl Mymyh yrbd rpsb btkyw Z‘=l‘ MhynV wltyw ’Ymyw
g Nmh=t’ VwrwVx’ Klmh ldg hl’h Myrbdh rx’
rV’ MyrVh=lk l‘m w’sk=t’ MVyw wh’Vnyw ygg’h ’tdmh=Nb
2 Nmhl MywxtVmw My‘rk Klmh r‘Vb=rV’ Klmh ydb‘=lkw : wt’
3 ydb‘ wrm’yw : hwxtVy ’lw ‘rky ’l ykdrmw Klmh wl=hwY Nk=yk
: Klmh twYm t’ rbw‘ ht’ ‘wdm ykdrml Klmh r‘Vb=rV’ Klmh
4 tw’rl Nmhl wdygyw Mhyl’ ‘mV ’lw Mwyw Mwy wyl’ Mrm’b yhyw
5 Ny’=yk Nmh ’ryw : ydwhy ’wh=rV’ Mhl dygh=yk ykdrm yrbd wdm‘yh
6 dy xlVl wyny‘b zbyw : hmx Nmh ’lmyw wl hwxtVmw ‘rk ykdrm
=t’ dymVhl Nmh Vqbyw ykdrm M‘=t’ wl wdygh=yk wdbl ykdrmb
7 NwV’rh Vdxb : ykdrm M‘ VwrwVx’ twklm=lkb rV’ Mydwhyh=lk
’wh rwp lyph VwrwVx’ Klml hrV‘ MytV tnVb Nsyn Vdx=’wh
Vdx=’wh rV‘=MynV Vdxl Vdxmw Mwyl Mwym Nmh ynpl lrwgh
8 rzpm dx’=M‘ wnVy VwrwVx’ Klml Nmh rm’yw : rd’ sŘ 3
=t’w M‘=lkm twnV Mhytdw Ktwklm twnydm lkb Mym‘h Nyb drpmw
9 bwT Klmh=l‘=M’ : Mxynhl hwV=Ny’ Klmlw MyV‘ Mny’ Klmh ytd
hk’lmh yV‘ ydy=l‘ lwqV’ Psk=rkk Mypl’ trV‘w Mdb’l btky
10 Nmhl hntyw wdy l‘m wt‘bT=t’ Klmh rsyw : Klmh yzng=l’ ’ybhl
11 Kl Nwtn Pskh Nmhl Klmh rm’yw : Mydwhyh rrY ygg’h ’tdmh=Nb
12 NwV’rh Vdxb Klmh yrps w’rqyw : Kyny‘b bwTk wb twV‘l M‘hw
=ynprdVx’ l’ Nmh hwY=rV’=lkk btkyw wb Mwy rV‘ hVwlVb
hnydm M‘w M‘ yrV=l’w hnydmw hnydm=l‘ rV’ twxph=l’w Klmh
Mtxnw btkn VrwVx’ Klmh MVb wnwVlk M‘w M‘w hbtkk hnydmw
13 Klmh twnydm=lk=l’ MyYrh dyb Myrps xwlVnw : Klmh t‘bTb
MyVnw PT Nqz=d‘w r‘nm Mydwhyh=lk=t’ db’lw grhl dymVhl
MllVw rd’ Vdx=’wh rV‘=MynV Vdxl rV‘ hVwlVb dx’ Mwyb
14 Mym‘h=lkl ywlg hnydmw hnydm=lkb td Ntnhl btkh NgVtp : zwbl
15 tdhw Klmh rbdb Mypwxd w’Yy MyYrh : hzh Mwyl Mydt‘ twyhl
: hkwbn NVwV ry‘hw twtVl wbVy Nmhw Klmhw hrybh NVwVb hntn
d =t’ ykdrm ‘rqyw hV‘n rV’=lk=t’ ‘dy ykdrmw
: hrmw hldg hq‘z q‘zyw ry‘h Kwtb ’Yyw rp’w qV Vblyw wydgb
2 : qV Vwblb Klmh r‘V=l’ ’wbl Ny’ yk Klmh=r‘V ynpl d‘ ’wbyw
3 lwdg lb’ ‘ygm wtdw Klmh=rbd rV’ Mwqm hnydmw hnydm=lkbw
4 twr‘n hny’wbtw : Mybrl ‘Yy rp’w qV dpsmw ykbw MwYw Mydwhyl
Mydgb xlVtw d’m hklmh lxlxttw hl wdygyw hysyrsw rts’
5 rts’ ’rqtw : lbq ’lw wyl‘m wqV ryshlw ykdrm=t’ Vyblhl
Kthl
846 rts’ tlgm 4. 6–5. 13
t‘dl ykdrm=l‘ whwYtw hynpl dym‘h rV’ Klmh ysyrsm Kthl
ynpl rV’ ry‘h bwxr=l’ ykdrm=l’ Kth ’Yyw : hz=hm=l‘w hz=hm 6
Pskh tVrp t’w whrq rV’=lk t’ ykdrm wl=dgyw : Klmh=r‘V 7
NgVtp=t’w : Mdb’l Myydwhyb Klmh yzng=l‘ lwqVl Nmh rm’ rV’ 8
rts’=t’ tw’rhl wl Ntn MdymVhl NVwVb Ntn=rV’ tdh=btk
wynplm Vqblw wl=Nnxthl Klmh=l’ ’wbl hyl‘ twwYlw hl dyghlw
rts’ rm’tw : ykdrm yrbd t’ rts’l dgyw Kth ’wbyw : hm‘=l‘ 9, 10
My‘dwy Klmh twnydm=M‘w Klmh ydb‘=lk : ykdrm=l’ whwYtw Kthl 11
rV’ tymynph rYxh=l’ Klmh=l’=’wby rV’ hV’w Vy’=lk rV’
TybrV=t’ Klmh wl=TyVwy rV’m dbl tymhl wtd tx’ ’rqy=’l
wdygyw : Mwy MyVwlV hz Klmh=l’ ’wbl yt’rqn ’l yn’w hyxw bhzh 12
ymdt=l’ rts’=l’ byVhl ykdrm rm’yw : rts’ yrbd t’ ykdrml 13
yVyrxt Vrxh=M’ yk : Mydwhyh=lkm Klmh=tyb Tlmhl KVpnb 14
Kyb’=tybw t’w rx’ Mwqmm Mydwhyl dwm‘y hlYhw xwr t’zh t‘b
byVhl rts’ rm’tw : twklml t‘gh t’zk t‘l=M’ ‘dwy ymw wdb’t 15
yl‘ wmwYw NVwVb My’Ymnh Mydwhyh=lk=t’ swnk Kl : ykdrm=l’ 16
MwY’ ytr‘nw yn’=Mg Mwyw hlyl Mymy tVlV wtVt=l’w wlk’t=l’w
: ytdb’ ytdb’ rV’kw tdk=’l rV’ Klmh=l’ ’wb’ Nkbw Nk
yVylVh Mwyb yhyw : rts’ wyl‘ htwY=rV’ lkk V‘yw ykdrm rb‘yw 17, h
tyb xkn tymynph Klmh=tyb rYxb dm‘tw twklm rts’ Vbltw
: tybh xtp xkn twklmh tybb wtwklm ’sk=l‘ bVwy Klmhw Klmh
wyny‘b Nx h’Vn rYxb tdm‘ hklmh rts’=t’ Klmh tw’rk yhyw 2
rts’ brqtw wdyb rV’ bhzh TybrV=t’ rts’l Klmh TVwyw
hklmh rts’ Kl=hm Klmh hl rm’yw : TybrVh V’rb ‘gtw 3
Klmh=l‘=M’ rts’ rm’tw : Kl Ntnyw twklmh yYx=d‘ KtVqb=hmw 4
Klmh rm’yw : wl ytyV‘=rV’ htVmh=l’ Mwyh Nmhw Klmh ’wby bwT 5
htVmh=l’ Nmhw Klmh ’byw rts’ rbd=t’ twV‘l Nmh=t’ wrhm
Ktl’V=hm Nyyh htVmb rts’l Klmh rm’yw : rts’ htV‘=rV’ 6
rm’tw rts’ N‘tw : V‘tw twklmh yYx=d‘ KtVqb=hmw Kl Ntnyw 7
ttl bwT Klmh=l‘=M’w Klmh yny‘b Nx yt’Ym=M’ : ytVqbw ytl’V 8
rV’ htVmh=l’ Nmhw Klmh ’wby ytVqb=t’ twV‘lw ytl’V=t’
xmV ’whh Mwyb Nmh ’Yyw : Klmh rbdk hV‘’ rxmw Mhl hV‘’ 9
wnmm ‘z=’lw Mq=’lw Klmh r‘Vb ykdrm=t’ Nmh tw’rkw bl bwTw
’byw xlVyw wtyb=l’ ’wbyw Nmh qp’tyw : hmx ykdrm=l‘ Nmh ’lmyw 10
wynb brw wrV‘ dwbk=t’ Nmh Mhl rpsyw : wtV’ Vrz=t’w wybh’=t’ 11
: Klmh ydb‘w MyrVh=l‘ w’Vn rV’ t’w Klmh wldg rV’=lk t’w
htVmh=l’ Klmh=M‘ hklmh rts’ h’ybh=’l P’ Nmh rm’yw 12
hz=lkw : Klmh=M‘ hl=’wrq yn’ rxml=Mgw ytw’=M’ yk htV‘=rV’ 13
wnny’
5. 14–7. 7 rts’ tlgm 847
r‘Vb bVwy ydwhyh ykdrm=t’ h’r yn’ rV’ t‘=lkb yl hwV wnny’
14 MyVmx hbg Z‘=wV‘y wybh’=lkw wtV’ Vrz wl rm’tw : Klmh
Klmh=M‘=’bw wyl‘ ykdrm=t’ wltyw Klml rm’ rqbbw hm’
: Z‘h V‘yw Nmh ynpl rbdh bTyyw xmV htVmh=l’
w twnrkzh rps=t’ ’ybhl rm’yw Klmh tnV hddn ’whh hlylb
2 ykdrm dygh rV’ bwtk ’Ymyw : Klmh ynpl My’rqn wyhyw Mymyh yrbd
xlVl wVqb rV’ Psh yrmVm Klmh ysyrs ynV Vrtw ’ntgb=l‘
3 ykdrml hlwdgw rqy hV‘n=hm Klmh rm’yw : VwrwVx’ Klmb dy
4 Klmh rm’yw : rbd wm‘ hV‘n=’l wytrVm Klmh yr‘n wrm’yw hz=l‘
twltl Klml rm’l hnwYyxh Klmh=tyb rYxl ’b Nmhw rYxb ym
5 hnh wyl’ Klmh yr‘n wrm’yw : wl Nykh=rV’ Z‘h=l‘ ykdrm=t’
6 Klmh wl rm’yw Nmh ’wbyw : ’wby Klmh rm’yw rYxb dm‘ Nmh
yml wblb Nmh rm’yw wrqyb Zpx Klmh rV’ Vy’b twV‘l=hm
7 rV’ Vy’ Klmh=l’ Nmh rm’yw : ynmm rtwy rqy twV‘l Klmh Zpxy
8 swsw Klmh wb=Vbl rV’ twklm Vwbl w’yby : wrqyb Zpx Klmh
9 Vwblh Nwtnw : wV’rb twklm rtk Ntn rV’w Klmh wyl‘ bkr rV’
rV’ Vy’h=t’ wVyblhw Mymtrph Klmh yrVm Vy’=dy=l‘ swshw
hkk wynpl w’rqw ry‘h bwxrb swsh=l‘ whbykrhw wrqyb Zpx Klmh
10 xq rhm Nmhl Klmh rm’yw : wrqyb Zpx Klmh rV’ Vy’l hV‘y
bVwyh ydwhyh ykdrml Nk=hV‘w trbd rV’k swsh=t’w Vwblh=t’
11 Vwblh=t’ Nmh xqyw : trbd rV’ lkm rbd lpt=l’ Klmh r‘Vb sŘ 4
wynpl ’rqyw ry‘h bwxrb whbykryw ykdrm=t’ Vblyw swsh=t’w
12 r‘V=l’ ykdrm bVyw : wrqyb Zpx Klmh rV’ Vy’l hV‘y hkk
13 wtV’ Vrzl Nmh rpsyw : V’r ywpxw lb’ wtyb=l’ Pxdn Nmhw Klmh
M’ wtV’ Vrzw wymkx wl wrm’yw whrq rV’=lk t’ wybh’=lklw
lwpn=yk wl lkwt=’l wynpl lpnl twlxh rV’ ykdrm Mydwhyh ‘rzm
14 ’ybhl wlhbyw w‘ygh Klmh ysyrsw wm‘ Myrbdm Mdw‘ : wynpl lwpt
z twtVl Nmhw Klmh ’byw : rts’ htV‘=rV’ htVmh=l’ Nmh=t’
2 htVmb ynVh Mwyb Mg rts’l Klmh rm’yw : hklmh rts’=M‘
yYx=d‘ KtVqb=hmw Kl Ntntw hklmh rts’ Ktl’V=hm Nyyh
3 Kyny‘b Nx yt’Ym=M’ rm’tw hklmh rts’ N‘tw : V‘tw twklmh
: ytVqbb ym‘w ytl’Vb yVpn yl=Ntnt bwT Klmh=l‘=M’w Klmh
4 twxpVlw Mydb‘l wl’w db’lw gwrhl dymVhl ym‘w yn’ wnrkmn yk
5 rm’yw : Klmh qznb hwV rYh Ny’ yk ytVrxh wnrkmn
’wh hz=y’w hz ’wh ym hklmh rts’l rm’yw VwrwVx’ Klmh
6 ‘rh Nmh byw’w rY Vy’ rts’=rm’tw : Nk twV‘l wbl w’lm=rV’
7 htVmm wtmxb Mq Klmhw : hklmhw Klmh ynplm t‘bn Nmhw hzh
yk hklmh rts’m wVpn=l‘ Vqbl dm‘ Nmhw Ntybh tng=l’ Nyyh
h’r
848 rts’ tlgm 7. 8–8. 16
Ntybh tngm bV Klmhw : Klmh t’m h‘rh wyl’ htlk=yk h’r 8
rm’yw hyl‘ rts’ rV’ hTmh=l‘ lpn Nmhw Nyyh htVm tyb=l’
ynpw Klmh ypm ’Yy rbdh tybb ym‘ hklmh=t’ Vwbkl Mgh Klmh
Z‘h=hnh Mg Klmh ynpl Mysyrsh=Nm dx’ hnwbrx rm’yw : wpx Nmh 9
Nmh tybb dm‘ Klmh=l‘ bwT=rbd rV’ ykdrml Nmh hV‘=rV’
Z‘h=l‘ Nmh=t’ wltyw : wyl‘ whlt Klmh rm’yw hm’ MyVmx hbg 10
’whh Mwyb : hkkV Klmh tmxw ykdrml Nykh=rV’ x
Myydwhyh rrY Nmh tyb=t’ hklmh rts’l VwrwVx’ Klmh Ntn
Klmh rsyw : hl=’wh hm rts’ hdygh=yk Klmh ynpl ’b ykdrmw 2
=t’ rts’ MVtw ykdrml hntyw Nmhm ryb‘h rV’ wt‘bT=t’
Klmh ynpl rbdtw rts’ Pswtw : Nmh tyb=l‘ ykdrm 3
t’w ygg’h Nmh t‘r=t’ ryb‘hl wl=Nnxttw Kbtw wylgr ynpl lptw
TbrV t’ rts’l Klmh TVwyw : Mydwhyh=l‘ bVx rV’ wtbVxm 4
bwT Klmh=l‘=M’ rm’tw : Klmh ynpl dm‘tw rts’ Mqtw bhzh 5
wyny‘b yn’ hbwTw Klmh ynpl rbdh rVkw wynpl Nx yt’Ym=M’w
btk rV’ ygg’h ’tdmh=Nb Nmh tbVxm Myrpsh=t’ byVhl btky
yty’rw lkw’ hkky’ yk : Klmh twnydm=lkb rV’ Mydwhyh=t’ db’l 6
: ytdlwm Ndb’b yty’rw lkw’ hkky’w ym‘=t’ ’Ymy=rV’ h‘rb
ydwhyh ykdrmlw hklmh rts’l VrwVx’ Klmh rm’yw 7
wdy xlV=rV’ l‘ Z‘h=l‘ wlt wt’w rts’l yttn Nmh=tyb hnh
wmtxw Klmh MVb Mkyny‘b bwTk Mydwhyh=l‘ wbtk Mt’w : Myydwhyb 8
t‘bTb Mwtxnw Klmh=MVb btkn=rV’ btk=yk Klmh t‘bTb
yVylVh Vdxb ’yhh=t‘b Klmh=yrps w’rqyw : byVhl Ny’ Klmh 9
ykdrm hwY=rV’=lkk btkyw wb MyrV‘w hVwlVb Nwys Vdx=’wh
wdhm rV’ twnydmh yrVw twxphw=MynprdVx’h l’w Mydwhyh=l’
M‘w M‘w hbtkk hnydmw hnydm hnydm h’mw MyrV‘w ‘bV Vwk=d‘w
VrwVx’ Klmh MVb btkyw : MnwVlkw Mbtkk Mydwhyh=l’w wnVlk 10
ybkr Myswsb MyYrh dyb Myrps xlVyw Klmh t‘bTb Mtxyw
rV’ Mydwhyl Klmh Ntn rV’ : Mykmrh ynb MynrtVx’h Vkrh 11
db’lw grhlw dymVhl MVpn=l‘ dm‘lw lhqhl ry‘w=ry‘=lkb
Mwyb : zwbl MllVw MyVnw PT Mt’ MyrYh hnydmw M‘ lyx=lk=t’ 12
rV‘=MynV Vdxl rV‘ hVwlVb VwrwVx’ Klmh twnydm=lkb dx’
ywlg hnydmw hnydm=lkb td Ntnhl btkh NgVtp : rd’ Vdx=’wh 13
: Mhyby’m Mqnhl hzh Mwyl Mydwt‘ Myydwhyh twyhlw Mym‘h=lkl
Klmh rbdb Mypwxdw Mylhbm w’Yy MynrtVx’h Vkrh ybkr MyYrh 14
Klmh ynplm ’Yy ykdrmw : hrybh NVwVb hntn tdhw 15
Nmgr’w Zwb Kyrktw hlwdg bhz trT‘w rwxw tlkt twklm Vwblb
sŘ 5 NVVw hxmVw hrw’ htyh Mydwhyl : hxmVw hlhY NVwV ry‘hw 16
rqyw
8. 17–9. 18 rts’ tlgm 849
17 Klmh=rbd rV’ Mwqm ry‘w ry‘=lkbw hnydmw hnydm=lkbw : rqyw
Zr’h ym‘m Mybrw bwT Mwyw htVm Mydwhyl NwVVw hxmV ‘ygm wtdw
T Vdx=’wh Vdx rV‘ MynVbw : Mhyl‘ Mydwhyh=dxp lpn=yk Mydhytm
twV‘hl wtdw Klmh=rbd ‘ygh rV’ wb Mwy rV‘ hVwlVb rd’
wTlVy rV’ ’wh Kwphnw Mhb TwlVl Mydwhyh yby’ wrbV rV’ Mwyb
2 Klmh twnydm=lkb Mhyr‘b Mydwhyh wlhqn : Mhy’nVb hmh Mydwhyh
lpn=yk Mhynpl dm‘=’l Vy’w Mt‘r yVqbmb dy xlVl VwrwVx’
3 twxphw MynprdVx’hw twnydmh yrV=lkw : Mym‘h=lk=l‘ Mdxp
ykdrm=dxp lpn=yk Mydwhyh=t’ My’Vnm Klml rV’ hk’lmh yV‘w
4 twnydmh=lkb Klwh w‘mVw Klmh tybb ykdrm lwdg=yk : Mhyl‘
5 brx=tkm Mhyby’=lkb Mydwhyh wkyw : lwdgw Klwh ykdrm Vy’h=yk
6 Mydwhyh wgrh hrybh NVwVbw : MnwYrk Mhy’nVb wV‘yw Ndb’w grhw
tw’m Vmx db’w
7 t’w : Vy’
t’w ’tdnVrp
t’w Nwpld
8 t’w : ’tps’
t’w ’trwp
t’w ’yld’
9 t’w : ’tdyr’
t’w ’tVmrp
t’w ysyr’
t’w ydr’
10 trV‘ : ’tzyw
: Mdy=t’ wxlV ’l hzbbw wgrh Mydwhyh rrY ’tdmh=Nb Nmh ynb
11, 12 rm’yw : Klmh ynpl hrybh NVwVb Mygwrhh rpsm ’b ’whh Mwyb
Vmx db’w Mydwhyh wgrh hrybh NVwVb hklmh rts’l Klmh
wV‘ hm Klmh twnydm r’Vb Nmh=ynb trV‘ t’w Vy’ tw’m
13 rts’ rm’tw : V‘tw dw‘ KtVqb=hmw Kl Ntnyw Ktl’V=hmw
tdk twV‘l NVwVb rV’ Mydwhyl rxm=Mg Ntny bwT Klmh=l‘=M’
14 twV‘hl Klmh rm’yw : Z‘h=l‘ wlty Nmh=ynb trV‘ t’w Mwyh
15 Myydwhyh wlhqyw : wlt Nmh=ynb trV‘ t’w NVwVb td Ntntw Nk
NVwVb wgrhyw rd’ Vdxl rV‘ h‘br’ Mwyb Mg NVwVb=rV’
16 rV’ Mydwhyh r’Vw : Mdy=t’ wxlV ’l hzbbw Vy’ tw’m VlV
Mhy’nVb grhw Mhyby’m xwnw MVpn=l‘ dm‘w wlhqn Klmh twnydmb
17 rV‘ hVlV=Mwyb : Mdy=t’ wxlV ’l hzbbw Pl’ My‘bVw hVmx
: hxmVw htVm Mwy wt’ hV‘w wb rV‘ h‘br’b xwnw rd’ Vdxl
18 wb rV‘ h‘br’bw wb rV‘ hVlVb wlhqn NVwVb=rV’ Myydwhyhw
xwnw
850 rts’ tlgm 9. 19–10. 3
Mydwhyh Nk=l‘ : hxmVw htVm Mwy wt’ hV‘w wb rV‘ hVmxb xwnw 19
Vdxl rV‘ h‘br’ Mwy t’ MyV‘ twzrph yr‘b MybVyh Myzwrph
btkyw : wh‘rl Vy’ twnm xwlVmw bwT Mwyw htVmw hxmV rd’ 20
rV’ Mydwhyh=lk=l’ Myrps xlVyw hl’h Myrbdh=t’ ykdrm
Mhyl‘ Myql : Myqwxrhw Mybwrqh VwrwVx’ Klmh twnydm=lkb 21
rV‘ hVmx=Mwy t’w rd’ Vdxl rV‘ h‘br’ Mwy t’ MyV‘ twyhl
Vdxhw Mhybyw’m Mydwhyh Mhb wxn=rV’ Mymyk : hnVw hnV=lkb wb 22
ymy Mtw’ twV‘l bwT Mwyl lb’mw hxmVl Nwgym Mhl Kphn rV’
lbqw : Mynwyb’l twntmw wh‘rl Vy’ twnm xwlVmw hxmVw htVm 23
yk : Mhyl’ ykdrm btk=rV’ t’w twV‘l wlxh=rV’ t’ Mydwhyh 24
Mdb’l Mydwhyh=l‘ bVx Mydwhyh=lk rrY ygg’h ’tdmh=Nb Nmh
rm’ Klmh ynpl h’bbw : Mdb’lw Mmhl lrwgh ’wh rwp lyphw 25
wV’r=l‘ Mydwhyh=l‘ bVx=rV’ h‘rh wtbVxm bwVy rpsh=M‘
MV=l‘ Myrwp hl’h Mymyl w’rq Nk=l‘ : Z‘h=l‘ wynb=t’w wt’ wltw 26
‘ygh hmw hkk=l‘ w’r=hmw t’zh trg’h yrbd=lk=l‘ Nk=l‘ rwph
Mhyl‘ Mywlnh=lk l‘w M‘rz=l‘w Mhyl‘ Mydwhyh lbqw wmyq : Mhyl’ 27
=lkb Mnmzkw Mbtkk hl’h Mymyh ynV t’ MyV‘ twyhl rwb‘y ’lw
hxpVm rwdw rwd=lkb MyV‘nw Myrkzn hl’h Mymyhw : hnVw hnV 28
Kwtm wrb‘y ’l hl’h Myrwph ymyw ry‘w ry‘w hnydmw hnydm hxpVmw
: M‘rzm Pwsy=’l Mrkzw Mydwhyh
Pqt=lk=t’ ydwhyh ykdrmw lyxyb’=tb hklmh rts’ btktw 29
Mydwhyh=lk=l’ Myrps xlVyw : tynVh t’zh Myrwph trg’ t’ Myql 30
: tm’w MwlV yrbd VwrwVx’ twklm hnydm h’mw MyrV‘w ‘bV=l’
ykdrm Mhyl‘ Myq rV’k Mhynmzb hl’h Myrph ymy=t’ Myql 31
twmYh yrbd M‘rz=l‘w MVpn=l‘ wmyq rV’kw hklmh rts’w ydwhyh
: rpsb btknw hl’h Myrph yrbd Myq rts’ rm’mw : Mtq‘zw 32
hV‘m=lkw : Myh yy’w Zr’h=l‘ sm VrVx’ Klmh MVyw y, 2
Mh=’wlh Klmh wldg rV’ ykdrm tldg tVrpw wtrwbgw wpqt
ydwhyh ykdrm yk : srpw ydm yklml Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk 3
bwT Vrd wyx’ brl ywYrw Mydwhyl lwdgw VwrwVx’ Klml hnVm
: w‘rz=lkl MwlV rbdw wm‘l

rm’tw rts’ N‘tw wyYxw .l’wnp Nmysw ,h‘bVw MyVVw h’m rts’ tlgmd yqwsp Mwks
.rV‘ hVmx wytwqspw .hVmx wyrdsw .]+z +h rts’[
rts’ tlgm 851
The number of the verses of the roll of Esther is 167; and the sign is, l’wnp.
And its middle point is, Then answered Esther, and said [Est 5.7]. And its
sedarim are 5. And its peseqot are 15.
l’ynd
sŘ 1 =Klm rY’ndkwbn ’b hdwhy=Klm Myqywhy twklml VwlV tnVb ’
hdwhy=Klm Myqywhy=t’ wdyb ynd’ Ntyw : hyl‘ rYyw MlVwry lbb 2
Mylkh=t’w wyhl’ tyb r‘nV=Zr’ M’ybyw Myhl’h=tyb ylk tYqmw
’ybhl wysyrs br znpV’l Klmh rm’yw : wyhl’ rYw’ tyb ’ybh 3
Mhb=Ny’ rV’ Mydly : Mymtrph=Nmw hkwlmh ‘rzmw l’rVy ynbm 4
‘dm ynybmw t‘d y‘dyw hmkx=lkb MylkVmw h’rm ybwTw Mw’m=lk
: MydVk NwVlw rps Mdmllw Klmh lkyhb dm‘l Mhb xk rV’w
Mldglw wytVm Nyymw Klmh gb=tpm wmwyb Mwy=rbd Klmh Mhl Nmyw 5
l’ynd hdwhy ynbm Mhb yhyw : Klmh ynpl wdm‘y MtYqmw VwlV MynV 6
l’yndl MVyw twmV Mysyrsh rV Mhl MVyw : hyrz‘w l’Vym hynnx 7
MVyw : wgn db‘ hyrz‘lw KVym l’Vymlw KrdV hynnxlw rY’VTlb 8
Vqbyw wytVm Nyybw Klmh gbtpb l’gty=’l rV’ wbl=l‘ l’ynd
dsxl l’ynd=t’ Myhl’h Ntyw : l’gty ’l rV’ Mysyrsh rVm 9
yn’ ’ry l’yndl Mysyrsh rV rm’yw : Mysyrsh rV ynpl Mymxrlw 10
hml rV’ MkytVm=t’w Mklk’m=t’ hnm rV’ Klmh ynd’=t’
yV’r=t’ Mtbyxw Mklygk rV’ Mydlyh=Nm Myp‘z Mkynp=t’ h’ry
l’ynd=l‘ Mysyrsh rV hnm rV’ rYlmh=l’ l’ynd rm’yw : Klml 11
wnl=wntyw hrV‘ Mymy Kydb‘=t’ ’n=sn : hyrz‘w l’Vym hynnx 12
Mydlyh h’rmw wny’rm Kynpl w’ryw : htVnw Mymw hlk’nw My‘rzh=Nm 13
Mhl ‘mVyw : Kydb‘=M‘ hV‘ h’rt rV’kw Klmh gbtp t’ Mylk’h 14
Mhy’rm h’rn hrV‘ Mymy tYqmw : hrV‘ Mymy Msnyw hzh rbdl 15
yhyw : Klmh gbtp t’ Mylk’h Mydlyh=lk=Nm rVb y’yrbw bwT 16
Mydlyhw : Myn‘rz Mhl Ntnw MhytVm Nyyw Mgbtp=t’ ’Vn rYlmh 17
hmkxw rps=lkb lkVhw ‘dm Myhl’h Mhl Ntn Mt‘br’ hl’h
Klmh rm’=rV’ Mymyh tYqmlw : twmlxw Nwzx=lkb Nybh l’yndw 18
Klmh Mt’ rbdyw : rYndkbn ynpl Mysyrsh rV M’ybyw M’ybhl 19
: Klmh ynpl wdm‘yw hyrz‘w l’Vym hynnx l’yndk Mlkm ’Ymn ’lw
twdy rV‘ M’Ymyw Klmh Mhm Vqb=rV’ hnyb tmkx rbd lkw 20
tnV=d‘ l’ynd yhyw : wtwklm=lkb rV’ MypV’h MymTrxh=lk l‘ 21
rYndkbn twklml MytV tnVbw : Klmh Vrwkl tx’ b
rm’yw : wyl‘ htyhn wtnVw wxwr M‘pttw twmlx rYndkbn Mlx 2
Klml dyghl MydVklw MypVkmlw MypV’lw MymTrxl ’rql Klmh
ytmlx Mwlx Klmh Mhl rm’yw : Klmh ynpl wdm‘yw w’byw wytmlx 3
’klm tymr’ Klml MydVkh wrbdyw : Mwlxh=t’ t‘dl yxwr M‘ptw 4
rm’w ’klm hn‘ : ’wxn ’rVpw Kydb‘l ’mlx rm’ yyx Nyml‘l 5
’ydVkl
2. 6–29 l’ynd 853
Nymdh hrVpw ’mlx ynnw‘dwht ’l Nh ’dz’ ynm ’tlm ’ydVkl
6 hbzbnw Nntm Nwxht hrVpw ’mlx Nhw : NwmVty ylwn Nwkytbw Nwdb‘tt
7 twnynt wn‘ : ynwxh hrVpw ’mlx Nhl ymdq=Nm Nwlbqt ’ygV rqyw
8 rm’w ’klm hn‘ : hwxhn hrVpw yhwdb‘l rm’y ’mlx ’klm Nyrm’w
’dz’ yd Nwtyzx yd lbq=lk Nynbz Nwtn’ ’nd‘ yd hn’ ‘dy byYy=Nm
9 hbdk hlmw Nwktd ’yh=hdx ynn‘dwht ’l ’mlx=Nh yd : ’tlm ynm
wrm’ ’mlx Nhl ’ntVy ’nd‘ yd d‘ ymdq rm’ml Nwtnmzh htyxVw
10 yty’=’l Nyrm’w ’klm=Mdq ’ydVk wn‘ : ynnwxht hrVp yd ‘dn’w yl
Klm=lk yd lbq=lk hywxhl lkwy ’klm tlm yd ’tVby=l‘ Vn’
11 ’tlmw : ydVkw PV’w MTrx=lkl l’V ’l hndk hlm TylVw br
Nyhl’ Nhl ’klm Mdq hnwxy yd yty’ ’l Nrx’w hryqy l’V hklm=yd
12 PYqw snb ’klm hnd lbq=lk : yhwty’ ’l ’rVb=M‘ Nwhrdm yd
13 NylTqtm ’ymykxw tqpn ’tdw : lbb ymykx lkl hdbwhl rm’w ’ygV
14 byth l’ynd Nyd’b : hlTqthl yhwrbxw l’ynd w‘bw
ymykxl hlTql qpn yd ’klm yd ’yxbT=br Kwyr’l M‘Tw ’T‘
15 hpYxhm ’td hm=l‘ ’klm=yd ’TylV Kwyr’l rm’w hn‘ : lbb
16 h‘bw l‘ l’yndw : l’yndl Kwyr’ ‘dwh ’tlm Nyd’ ’klm Mdq=Nm
: ’klml hywxhl ’rVpw hl=Ntny Nmz yd ’klm=Nm
17 ’tlm yhwrbx hyrz‘w l’Vym hynnxlw lz’ htybl l’ynd Nyd’
18 ’l yd hnd hzr=l‘ ’ymV hl’ Mdq=Nm ’‘bml Nymxrw : ‘dwh
19 ’wzxb l’yndl Nyd’ : lbb ymykx r’V=M‘ yhwrbxw l’ynd Nwdbhy
20 rm’w l’ynd hn‘ : ’ymV hl’l Krb l’ynd Nyd’ ylg hzr ’ylyl=yd
’trwbgw ’tmkx yd ’ml‘=d‘w ’ml‘=Nm Krbm ’hl’=yd hmV ’whl
21 Myqhmw Nyklm hd‘hm ’ynmzw ’ynd‘ ’nVhm ’whw : ’yh=hl yd
22 ’tqym‘ ’lg ’wh : hnyb y‘dyl ’‘dnmw Nymykxl ’tmkx bhy Nyklm
23 ythb’ hl’ Kl : ’rV hm‘ ’ryhnw ’kwVxb hm ‘dy ’trtsmw
ynt‘dwh N‘kw yl tbhy ’trwbgw ’tmkx yd hn’ xbVmw ’dwhm
24 l‘ l’ynd hnd lbq=lk : ’nt‘dwh ’klm tlm=yd Knm ’ny‘b=yd
hl=rm’ Nkw lz’ lbb ymykxl hdbwhl ’klm ynm yd Kwyr’=l‘
: ’wx’ ’klml ’rVpw ’klm Mdq ynl‘h dbwht=l’ lbb ymykxl
25 Nkw ’klm Mdq l’yndl l‘nh hlhbthb Kwyr’ Nyd’
’klml ’rVp yd dwhy yd ’twlg ynb=Nm rbg txkVh=yd hl=rm’
26 lhk Kyty’h rY’VTlb hmV yd l’yndl rm’w ’klm hn‘ : ‘dwhy
27 rm’w ’klm Mdq l’ynd hn‘ : hrVpw tyzx=yd ’mlx ynt‘dwhl
hywxhl Nylky Nyrzg NymTrx NypV’ Nymykx ’l l’V ’klm=yd hzr
28 rYndkwbn ’klml ‘dwhw Nyzr ’lg ’ymVb hl’ yty’ Mrb : ’klml
: ’wh hnd KbkVm=l‘ KV’r ywzxw Kmlx ’ymwy tyrx’b ’whl yd hm
29 ’whl yd hm wqls KbkVm=l‘ Knwy‘r ’klm htn’
yrx’
854 l’ynd 2. 30–3. 2
yty’=yd hmkxb ’l hn’w : ’whl yd=hm K‘dwh ’yzr ’lgw hnd yrx’ 30
’klml ’rVp yd trbd=l‘ Nhl yl ylg hnd ’zr ’yyx=lk=Nm yb
tywh hzx ’klm htn’ : ‘dnt Kbbl ynwy‘rw Nw‘dwhy 31
: lyxd hwrw Klbql M’q ryty hwyzw br Nkd ’mlY ’ygV dx MlY wl’w
htkryw yhw‘m Psk yd yhw‘rdw yhwdx bT bhd=yd hV’r ’mlY ’wh 32
hzx : Psx yd Nwhnmw lzrp yd Nwhnm yhwlgr lzrp yd yhwqV : Vxn yd 33, 34
yd yhwlgr=l‘ ’mlYl txmw Nydyb ’l=yd Nb’ trzgth yd d‘ tywh
sŘ 2 ’Vxn ’psx ’lzrp hdxk wqd Nyd’b : Nwmh tqdhw ’psxw ’lzrp 35
rt’=lkw ’xwr Nwmh ’Vnw Tyq=yrd’=Nm rw‘k wwhw ’bhdw ’psk
tlmw br rwTl twh ’mlYl txm=yd ’nb’w Nwhl xktVh=’l
: ’klm=Mdq rm’n hrVpw ’mlx hnd : ’‘r’=lk 36
’pqtw ’nsx ’twklm ’ymV hl’ yd ’yklm Klm ’klm htn’ 37
’ymV=Pw‘w ’rb twyx ’Vn’=ynb Nyr’d yd=lkbw : Kl=bhy ’rqyw 38
Krtbw : ’bhd yd hV’r ’wh htn’ Nwhlkb KTlVhw Kdyb bhy 39
TlVt yd ’Vxn yd yrx’ ’ytylt wklmw Knm ’‘r’ yrx’ wklm Mwqt
’lzrp yd lbq=lk ’lzrpk hpyqt ’wht hy‘ybr wklmw : ’‘r’=lkb 40
htyzx=ydw : ‘rtw qdt Nyl’=lk ‘‘rm=yd ’lzrpkw ’lk lVxw qdhm 41
hwht hgylp wklm lzrp Nwhnmw rxp=yd Psx Nwhnm ’t‘bY’w ’ylgr
br‘m ’lzrp htyzx yd lbq=lk hb=’whl ’lzrp yd ’tbYn=Nmw
tYq=Nm Psx Nwhnmw lzrp Nwhnm ’ylgr t‘bY’w : ’nyT Psxb 42
br‘m ’lzrp tyzx yd : hrybt hwht hnmw hpyqt hwht ’twklm 43
hnd=M‘ hnd Nyqbd Nwhl=’lw ’Vn’ ‘rzb Nwhl Nybr‘tm ’nyT Psxb
Myqy Nwn’ ’yklm yd Nwhymwybw : ’psx=M‘ br‘tm ’l ’lzrp ydk=’h 44
’l Nrx’ M‘l htwklmw lbxtt ’l Nyml‘l yd wklm ’ymV hl’
lbq=lk : ’yml‘l Mwqt ’yhw ’twklm Nyl’=lk Pystw qdt qbtVt 45
’Vxn ’lzrp tqdhw Nydyb ’l=yd Nb’ trzgt’ ’rwTm yd tyzx=yd
hnd yrx’ ’whl yd hm ’klml ‘dwh br hl’ ’bhdw ’psk ’psx
rYndkwbn ’klm Nyd’b : hrVp Nmyhmw ’mlx byYyw 46
hn‘ : hl hksnl rm’ Nyxxynw hxnmw dgs l’yndlw yhwpn’=l‘ lpn 47
Nyklm ’rmw Nyhl’ hl’ ’wh Nwkhl’ yd TVq=Nm rm’w l’yndl ’klm
Nntmw ybr l’yndl ’klm Nyd’ : hnd hzr ’lgml tlky yd Nyzr hlgw 48
l‘ Nyngs=brw lbb tnydm=lk l‘ hTlVhw hl=bhy N’ygV Nbrbr
tnydm yd ’tdyb‘ l‘ ynmw ’klm=Nm ’‘b l’yndw : lbb ymykx=lk 49
: ’klm ‘rtb l’yndw wgn db‘w KVym KrdVl lbb
Nym’ hytp NytV Nym’ hmwr bhd=yd MlY db‘ ’klm rYndkwbn g
xlV ’klm rYndkwbnw : lbb tnydmb ’rwd t‘qbb hmyq’ tV 2
’yrbtd ’yrbdg ’yrzgrd’ ’twxpw ’yngs ’ynprdVx’l Vnkml
rYndkwbn Myqh yd ’mlY tknxl ’tml ’tnydm ynTlV lkw ’ytpt
’klm
3. 3–24 l’ynd 855
3 ’yrzgrd’ ’twxpw ’yngs ’ynprdVx’ NyVnktm Nyd’b : ’klm
Myqh yd ’mlY tknxl ’tnydm ynTlV lkw ’ytpt ’yrbtd ’yrbdg
4 ’zwrkw : rYndkwbn Myqh yd ’mlY lbql Nym’qw ’klm rYndkwbn
5 Nw‘mVt=yd ’nd‘b : ’ynVlw ’ym’ ’ymm‘ Nyrm’ Nwkl lyxb ’rq
’rmz ynz lkw hynpmws Nyrtnsp ’kbs swrtyq ’tyqwrVm ’nrq lq
6 ’l=yd=Nmw : ’klm rYndkwbn Myqh yd ’bhd MlYl Nwdgstw Nwlpt
7 hnd lbq=lk : ’tdqy ’rwn Nwt’=’wgl ’mrty ’t‘V=hb dgsyw lpy
’kbV srtyq ’tyqwrVm ’nrq lq ’ymm‘=lk Ny‘mV ydk ’nmz=hb
MlYl Nydgs ’ynVlw ’ym’ ’ymm‘=lk Nylpn ’rmz ynz lkw NyrTnsp
8 Nyrbg wbrq ’nmz=hb hnd lbq=lk : ’klm rYndkwbn Myqh yd ’bhd
9 ’klm rYndkwbnl Nyrm’w wn‘ : ’ydwhy yd NwhyYrq wlk’w Ny’dVk
10 ‘mVy=yd Vn’=lk yd M‘T tmV ’klm htn’ : yyx Nyml‘l ’klm
’rmz ynz lkw hynpysw Nyrtnsp ’kbV srtyq ’tyqrVm ’nrq lq
11 Nwt’=’wgl ’mrty dgsyw lpy ’l=yd=Nmw : ’bhd MlYl dgsyw lpy
12 tnydm tdyb‘=l‘ Nwhty tynm=yd Ny’dwhy Nyrbg yty’ : ’tdqy ’rwn
M‘T ’klm Kyl‘ wmV=’l Kl’ ’yrbg wgn db‘w KVym KrdV lbb
: Nydgs ’l tmyqh yd ’bhd MlYlw Nyxlp ’l Kyhl’l
13 db‘w KVym KrdVl hytyhl rm’ hmxw zgrb rYndkwbn Nyd’b
14 Nwhl rm’w rYndkbn hn‘ : ’klm Mdq wytyh Kl’ ’yrbg Nyd’b wgn
’bhd MlYlw Nyxlp Nwkyty’ ’l yhl’l wgn db‘w KVym KrdV ’dYh
15 Nw‘mVt=yd ’nd‘b yd Nydyt‘ Nwkyty’ Nh N‘k : Nydgs ’l tmyqh yd
’rmz ynz lkw hynpmwsw Nyrtnsp ’kbV srtyq ’tyqwrVm ’nrq lq
Nwmrtt ht‘V=hb Nwdgst ’l Nhw tdb‘=yd ’mlYl Nwdgstw Nwlpt
16 wn‘ : ydy=Nm NwknbzyVy yd hl’ ’wh=Nmw ’tdqy ’rwn Nwt’=’wgl
hnxn’ NyxVx=’l rYndkwbn ’klml Nyrm’w wgn db‘w KVym KrdV
17 lky Nyxlp ’nxn’=yd ’nhl’ yty’ Nh : Ktwbthl Mgtp hnd=l‘
18 ’l Nhw : bzyVy ’klm Kdy=Nmw ’tdqy ’rwn Nwt’=Nm ’ntwbzyVl
’bhd MlYlw Nyxlp ’nyty’=’l Kyhl’l yd ’klm Kl=’whl ‘ydy
19 ’mx ylmth rYndkwbn Nyd’b : dgsn ’l tmyqh yd
’zml rm’w hn‘ wgn db‘w KVym KrdV=l‘ wntV’ yhwpn’ MlYw
20 hlyxb yd lyx=yrbg Nyrbglw : hyzml hzx yd l‘ h‘bV=dx ’nwt’l
: ’tdqy ’rwn Nwt’l ’mrml wgn db‘w KVym KrdVl htpkl rm’
21 NwhyVblw Nwhtlbrkw NwhyVyTp Nwhylbrsb wtpk Kl’ ’yrbg Nyd’b
22 ’klm tlm yd=Nm hnd lbq=lk : ’tdqy ’rwn Nwt’=’wgl wymrw
KVym KrdVl wqsh yd Kl’ ’yrbg ’ryty hz’ ’nwt’w hpYxm
23 KrdV Nwhtlt Kl’ ’yrbgw : ’rwn yd ’bybV Nwmh lTq wgn db‘w
: Nytpkm ’tdqy ’rwn=Nwt’=’wgl wlpn wgn db‘w KVym
24 yhwrbdhl rm’w hn‘ hlhbthb Mqw hwt ’klm rYndkwbn Nyd’
’lh
856 l’ynd 3. 25–4. 15
’klml Nyrm’w Nyn‘ Nytpkm ’rwn=’wgl ’nymr ’tlt Nyrbg ’lh
Nyklhm NyrV h‘br’ Nyrbg hzx hn’=’h rm’w hn‘ : ’klm ’byYy 25
: Nyhl’=rbl hmd ’y‘ybr yd hwrw Nwhb yty’=’l lbxw ’rwn=’wgb
hn‘ ’tdqy ’rwn Nwt’ ‘rtl rYndkwbn brq Nyd’b 26
Nyd’b wt’w wqp ’yl‘ ’hl’=yd yhwdb‘ wgn=db‘w KVym KrdV rm’w
’ynprdVx’ NyVnktmw : ’rwn ’wg=Nm wgn db‘w KVym KrdV Nyqpn 27
’rwn TlV=’l yd Kl’ ’yrbgl Nyzx ’klm yrbdhw ’twxpw ’yngs
rwn xyrw wnV ’l Nwhylbrsw Krxth ’l NwhV’r r‘Vw NwhmVgb
KVym KrdV=yd Nwhhl’ Kyrb rm’w rYndkwbn hn‘ : Nwhb td‘ ’l 28
tlmw yhwl‘ wYxrth yd yhwdb‘l bzyVw hk’lm xlV=yd wgn db‘w
Nhl hl’=lkl Nwdgsy=’lw Nwxlpy=’l yd NwhymVg wbhyw wynV ’klm
l‘ hlV rm’y=yd NVlw hm’ M‘=lk yd M‘T MyV ynmw : Nwhhl’l 29
hwtVy ylwn htybw db‘ty Nymdh ’wgn db‘w KVym KrdV=yd Nwhhl’
sŘ 3 Nyd’b : hndk hlYhl lky=yd Nrx’ hl’ yty’ ’l yd lbq=lk 30
: lbb tnydmb wgn db‘w KVym KrdVl xlYh ’klm
’‘r’=lkb Nyr’d=yd ’ynVlw ’ym’ ’ymm‘=lkl ’klm rYndkwbn 31
rpV ’yl‘ ’hl’ ym‘ db‘ yd ’yhmtw ’yt’ : ’gVy NwkmlV 32
htwklm Nypyqt hmk yhwhmtw Nybrbr hmk yhwt’ : hywxhl ymdq 33
ytybb tywh hlV rYndkwbn hn’ : rdw rd=M‘ hnTlVw Ml‘ twklm d
yV’r ywzxw ybkVm=l‘ Nyrhrhw ynnlxdyw tyzx Mlx : ylkyhb Nn‘rw 2
rVp=yd lbb ymykx lkl ymdq hl‘nhl M‘T MyV ynmw : ynnlhby 3
’mlxw ’yrzgw ’ydVk ’ypV’ ’ymTrx Nyll‘ Nyd’b : ynn‘dwhy ’mlx 4
ymdq l‘ Nyrx’ d‘w : yl Ny‘dwhm=’l hrVpw Nwhymdq hn’ rm’ 5
hb NyVydq Nyhl’=xwr ydw yhl’ MVk rY’VTlb hmV=yd l’ynd
yd t‘dy hn’ yd ’ymTrx br rY’VTlb : trm’ yhwmdq ’mlxw 6
hrVpw tyzx=yd ymlx ywzx Kl sn’=’l zr=lkw Kb NyVydq Nyhl’ xwr
’‘r’ ’wgb Nly’ wl’w tywh hzx ybkVm=l‘ yV’r ywzxw : rm’ 7
Pwsl htwzxw ’ymVl ’Tmy hmwrw Pqtw ’nly’ hbr : ’ygV hmwrw 8
llTt yhwtxt hb=’lkl Nwzmw ’ygV hbn’w rypV hyp‘ : ’‘r’=lk 9
hzx : ’rVb=lk Nyzty hnmw ’ymV yrpY Nwrdy yhwpn‘bw ’rb twyx 10
’rq : txn ’ymV=Nm Vydqw ry‘ wl’w ybkVm=l‘ yV’r ywzxb tywh 11
dnt hbn’ wrdbw hyp‘ wrt’ yhwpn‘ wYYqw ’nly’ wdg rm’ Nkw lyxb
’‘r’b yhwVrV rq‘ Mrb : yhwpn‘=Nm ’yrpYw yhwtxt=Nm ’twyx 12
‘bTYy ’ymV lTbw ’rb yd ’’tdb Vxnw lzrp=yd rws’bw wqbV
hwyx bblw NwnVy ’Vwn’=Nm hbbl : ’‘r’ bV‘b hqlx ’twyx=M‘w 13
rm’mw ’mgtp Nyry‘ trzgb : yhwl‘ Nwplxy Nynd‘ h‘bVw hl bhyty 14
twklmb ’yl‘ TylV=yd ’yyx Nw‘dny yd trbd=d‘ ’tl’V NyVydq
’mlx hnd : hyl‘ Myqy MyVn’ lpVw hnnty ’bYy yd=Nmlw ’Vwn’ 15
tyzx
4. 16–5. 1 l’ynd 857
lbq=lk rm’ ’rVp rY’VTlb htn’w rYndkwbn ’klm hn’ tyzx
=xwr yd lhk htn’w ynt‘dwhl ’rVp Nylky=’l ytwklm ymykx=lk yd
16 h‘Vk MmwtV’ rY’VTlb hmV=yd l’ynd Nyd’ : Kb NyVydq Nyhl’
’rVpw ’mlx rY’VTlb rm’w ’klm hn‘ hnlhby yhny‘rw hdx
hrVpw Ky’nVl ’mlx y’rm rm’w rY’VTlb hn‘ Klhby=l’
17 htwzxw ’ymVl ’Tmy hmwrw Pqtw hbr yd tyzx yd ’nly’ : Kyr‘l
18 rwdt yhwtxt hb=’lkl Nwzmw ’ygV hbn’w rypV hyp‘w : ’‘r’=lkl
19 tybr yd ’klm ’wh=htn’ : ’ymV yrpY NnkVy yhwpn‘bw ’rb twyx
20 hzx ydw : ’‘r’ Pwsl KnTlVw ’ymVl tTmw tbr Ktwbrw tpqtw
Mrb yhwlbxw ’nly’ wdg rm’w ’ymV=Nm txn Vydqw ry‘ ’klm
’rb yd ’’tdb Vxnw lzrp=yd rws’bw wqbV ’‘r’b yhwVrV rq‘
Nwplxy Nynd‘ h‘bV=yd d‘ hqlx ’rb twyx=M‘w ‘bTYy ’ymV lTbw
21 : ’klm y’rm=l‘ tTm yd ’yh ’yl‘ trzgw ’klm ’rVp hnd : yhwl‘
22 Kl Nyrwtk ’bV‘w Krdm hwhl ’rb twyx=M‘w ’Vn’=Nm NydrT Klw
‘dnt=yd d‘ Kyl‘ Nwplxy Nynd‘ h‘bVw Ny‘bYm Kl ’ymV lTmw Nwm‘Ty
23 wrm’ ydw : hnnty ’bYy yd=Nmlw ’Vn’ twklmb ’yl‘ TylV=yd
yd ‘dnt yd=Nm hmyq Kl Ktwklm ’nly’ yd yhwVrV rq‘ qbVml
24 Ktyw‘w qrp hqdYb KyTxw Kyl‘ rpVy yklm ’klm Nhl : ’ymV NTlV
25 : ’klm rYndkwbn=l‘ ’Tm ’lk : KtwlVl hkr’ ’wht Nh Nyn‘ Nxmb

26, 27hn‘ : hwh Klhm lbb yd ’twklm lkyh=l‘ rV‘=yrt Nyxry tYql
wklm tybl htynb hn’=yd ’tbr lbb ’yh=’d ’lh rm’w ’klm
28 ’ymV=Nm lq ’klm Mpb ’tlm dw‘ : yrdh rqylw ynsx Pqtb
29 Kl ’Vn’=Nmw : Knm td‘ htwklm ’klm rYndkwbn Nyrm’ Kl lpn
Nynd‘ h‘bVw Nwm‘Ty Kl Nyrwtk ’bV‘ Krdm ’rb twyx=M‘w NydrT
yd=Nmlw ’Vn’ twklmb ’yl‘ TylV=yd ‘dnt=yd d‘ Kyl‘ Nwplxy
30 dyrT ’Vn’=Nmw rYndkwbn=l‘ tps ’tlm ’t‘V=hb : hnnty ’bYy
NyrVnk hr‘V yd d‘ ‘bTYy hmVg ’ymV lTmw lk’y Nyrwtk ’bV‘w
31 rYndkwbn hn’ hymwy tYqlw : NyrpYk yhwrpTw hbr
txbV ’ml‘ yxlw tkrb ’yl‘lw bwty yl‘ y‘dnmw tlTn ’ymVl yny‘
32 yr’d=lkw : rdw rd=M‘ htwklmw Ml‘ NTlV hnTlV yd trdhw
yty’ ’lw ’‘r’ yr’dw ’ymV lyxb db‘ hybYmkw NybyVx hlk ’‘r’
33 rqylw yl‘ bwty y‘dnm ’nmz=hb : tdb‘ hm hl rm’yw hdyb ’xmy=yd
ytwklm=l‘w Nw‘by ynbrbrw yrbdh ylw yl‘ bwty ywzw yrdh ytwklm
34 Mmwrmw xbVm rYndkwbn hn’ N‘k : yl tpswh hryty wbrw tnqth
Nyklhm ydw Nyd htxr’w TVq yhwdb‘m=lk yd ’ymV Klml rdhmw
: hlpVhl lky hwgb
h ’rmx ’pl’ lbqlw Pl’ yhwnbrbrl br Mxl db‘ ’klm rY’Vlb
htV
858 l’ynd 5. 2–21
yd ’pskw ’bhd yn’ml hytyhl ’rmx M‘Tb rm’ rY’Vlb : htV 2
’klm Nwhb NwtVyw MlVwryb yd ’lkyh=Nm yhwb’ rYndkwbn qpnh
wqpnh yd ’bhd yn’m wytyh Nyd’b : htnxlw htlgV yhwnbrbrw 3
yhwnbrbrw ’klm Nwhb wytV’w MlVwryb yd ’hl’ tyb=yd ’lkyh=Nm
’Vxn ’pskw ’bhd yhl’l wxbVw ’rmx wytV’ : htnxlw htlgV 4
Nbtkw Vn’=dy yd N‘bY’ wqpn ht‘V=hb : ’nb’w ’‘’ ’lzrp 5
sp hzx ’klmw ’klm yd ’lkyh ltk=yd ’ryg=l‘ ’tVrbn lbql
yrTqw hnwlhby yhny‘rw yhwnV yhwyz ’klm Nyd’ : hbtk yd hdy 6
hl‘hl lyxb ’klm ’rq : NVqn ’dl ’d htbkr’w NyrtVm hYrx 7
Vn’=lk yd lbb ymykxl rm’w ’klm hn‘ ’yrzgw ’ydVk ’ypV’l
’bhd=yd ’kynwmhw Vbly ’nwgr’ ynnwxy hrVpw hnd hbtk hrqy=yd
lk Nyll‘ Nyd’ : TlVy ’twklmb ytltw hr’wY=l‘ 8
: ’klml h‘dwhl ’rVpw ’rqml ’btk Nylhk=’lw ’klm ymykx
yhwnbrbrw yhwl‘ NynV yhwyzw lhbtm ’ygV rY’Vlb ’klm Nyd’ 9
’ytVm tybl yhwnbrbrw ’klm ylm lbql ’tklm : NyVbtVm 10
Kywyzw Knwy‘r Kwlhby=l’ yyx Nyml‘l ’klm trm’w ’tklm tn‘ tll‘
Kwb’ ymwybw hb NyVydq Nyhl’ xwr yd Ktwklmb rbg yty’ : wntVy=l’ 11
rYndkbn ’klmw hb txktVh Nyhl’=tmkxk hmkxw wntlkVw wryhn
sŘ 4 lbq=lk : ’klm Kwb’ hmyqh Nyrzg Ny’dVk NypV’ NymTrx br Kwb’ 12
’rVmw Ndyx’ tywx’w Nymlx rVpm wntlkVw ‘dnmw hryty xwr yd
N‘k rY’VTlb hmV=MV ’klm=yd l’yndb hb txktVh NyrTq
Mdq l‘h l’ynd Nyd’b : hwxhy hrVpw yrqty l’ynd 13
’twlg ynb=Nm=yd l’ynd ’wh=htn’ l’yndl rm’w ’klm hn‘ ’klm
Nyhl’ xwr yd Kyl‘ t‘mVw : dwhy=Nm yb’ ’klm ytyh yd dwhy yd 14
ymdq wl‘h N‘kw : Kb txktVh hryty hmkxw wntlkVw wryhnw Kb 15
Nylhk=’lw ynt‘dwhl hrVpw Nwrqy hnd hbtk=yd ’ypV’ ’ymykx
rVpml NyrVp lkwt=yd Kyl‘ t‘mV hn’w : hywxhl ’tlm=rVp 16
’nwgr’ ynt‘dwhl hrVpw ’rqml ’btk lkwt Nh N‘k ’rVml NyrTqw
: TlVt ’twklmb ’tltw Kr’wY=l‘ ’bhd=yd ’kynwmhw Vblt
Nywhl Kl Ktntm ’klm Mdq rm’w l’ynd hn‘ Nyd’b 17
: hn‘dwh’ ’rVpw ’klml ’rq’ ’btk Mrb bh Nrx’l Ktybzbnw
bhy hrdhw ’rqyw ’twbrw ’twklm ’yl‘ ’hl’ ’klm htn’ 18
’ynVlw ’ym’ ’ymm‘ lk hl=bhy yd ’twbr=Nmw : Kwb’ rYndkbnl 19
’bY hwh=ydw lTq ’wh ’bY hwh=yd yhwmdq=Nm Nylxdw Ny‘’z wwh
ydkw : lypVm hwh ’bY hwh=ydw Myrm hwh ’bY hwh=ydw ’xm hwh 20
hrqyw htwklm ’srk=Nm txnh hdzhl tpqt hxwrw hbbl Mr
’ydr‘=M‘w ywV ’twyx=M‘ hbblw dyrT ’Vn’ ynb=Nmw : hnm wyd‘h 21
‘dy=yd d‘ ‘bTYy hmVg ’ymV lTmw hnwm‘Ty Nyrwtk ’bV‘ hrwdm
TylV=yd
5. 22–6. 15 l’ynd 859
: hyl‘ Myqhy hbYy yd=Nmlw ’Vn’ twklmb ’yl‘ ’hl’ TylV=yd
22 hnd=lk yd lbq=lk Kbbl tlpVh ’l rY’Vlb hrb htn’w
23 Kymdq wytyh htyb=yd ’yn’mlw tmmwrth ’ymV=’rm l‘w : t‘dy
’psk yhl’lw Nwhb NytV ’rmx Ktnxlw KtlgV Kynbrbrw htn’w
Ny‘dy ’lw Ny‘mV=’lw Nyzx=’l yd ’nb’w ’‘’ ’lzrp ’Vxn ’bhdw
24 Nyd’b : trdh ’l hl Ktxr’=lkw hdyb KtmVn=yd ’hl’lw txbV
25 yd ’btk hndw : MyVr hnd ’btkw ’dy=yd ’sp xylV yhwmdq=Nm
26 ’hl’=hnm ’nm ’tlm=rVp hnd : Nysrpw lqt ’nm ’nm MyVr
27, 28 srp : rysx txktVhw ’ynz’mb htlyqt lqt : hmlVhw Ktwklm
29 wVyblhw rY’Vlb rm’ Nyd’b : srpw ydml tbyhyw Ktwklm tsyrp
’whl=yd yhwl‘ wzrkhw hr’wY=l‘ ’bhd=yd ’kynwmhw ’nwgr’ l’yndl
30 : ’ydVk ’klm rYV’lb lyTq ’ylylb hb : ’twklmb ’tlt TylV
w : Nytrtw NytV NynV rbk ’twklm lbq ’ydm Vwyrdw
2 yd NyrV‘w h’m ’ynprdVx’l ’twklm=l‘ Myqhw Vwyrd Mdq rpV
3 Nwhnm=dx l’ynd yd ’tlt Nykrs Nwhnm ’l‘w : ’twklm=lkb Nwhl
: qzn ’whl=’l ’klmw ’m‘T Nwhl Nybhy Nyl’ ’ynprdVx’ Nwhl=yd
4 yd lbq=lk ’ynprdVx’w ’ykrs=l‘ xYntm ’wh hnd l’ynd Nyd’
5 Nyd’ : ’twklm=lk=l‘ htwmqhl tyV‘ ’klmw hb ’ryty xwr
’twklm dYm l’yndl hxkVhl hl‘ Ny‘b wwh ’ynprdVx’w ’ykrs
=lkw ’wh Nmyhm=yd lbq=lk hxkVhl Nylky=’l htyxVw hl‘=lkw
6 ’l yd Nyrm’ Kl’ ’yrbg Nyd’ : yhwl‘ txktVh ’l htyxVw wlV
: hhl’ tdb yhwl‘ hnxkVh Nhl ’l‘=lk hnd l’yndl xkVhn
7 Nkw ’klm=l‘ wVgrh Nl’ ’ynprdVx’w ’ykrs Nyd’
8 ’twklm ykrs lk wT‘yt’ : yyx Nyml‘l ’klm Vwyrd hl Nyrm’
hpqtlw ’klm Myq hmyql ’twxpw ’yrbdh ’ynprdVx’w ’yngs
Knm Nhl Nytlt Nymwy=d‘ Vn’w hl’=lk=Nm w‘b h‘by=yd=lk yd rs’
9 ’btk MVrtw ’rs’ Myqt ’klm N‘k : ’twyr’ bgl ’mrty ’klm
10 ’klm hnd lbq=lk : ’d‘t ’l=yd srpw ydm=tdk hynVhl ’l yd
11 l‘ ’btk MyVr=yd ‘dy ydk l’yndw : ’rs’w ’btk MVr Vwyrd
’mwyb htlt Nynmzw MlVwry dgn htyl‘b hl Nxytp Nywkw htybl
’wh=yd lbq=lk hhl’ Mdq ’dwmw ’lYmw yhwkrb=l‘ Krb ’wh
12 l’yndl wxkVhw wVgrh Kl’ ’yrbg Nyd’ : hnd tmdq=Nm db‘
13 rs’=l‘ ’klm=Mdq Nyrm’w wbyrq Nyd’b : hhl’ Mdq Nnxtmw ’‘b
Vn’w hl’=lk=Nm h‘by=yd Vn’=lk yd tmVr rs’ ’lh ’klm
rm’w ’klm hn‘ ’twyr’ bwgl ’mrty ’klm Knm Nhl Nytlt Nymwy=d‘
14 Mdq Nyrm’w wn‘ Nyd’b : ’d‘t ’l=yd srpw ydm=tdk ’tlm ’byYy
M‘T ’klm Kyl‘ MV=’l dwhy yd ’twlg ynb=Nm yd l’ynd yd ’klm
15 ’klm Nyd’ : htw‘b ’‘b ’mwyb htlt Nynmzw tmVr yd ’rs’=l‘w
ydk
860 l’ynd 6. 16–7. 8
htwbzyVl lb MV l’ynd l‘w yhwl‘ V’b ’ygV ‘mV ’tlm ydk
wVgrh Kl’ ’yrbg Nyd’b : htwlYhl rdtVm ’wh ’VmV yl‘m d‘w 16
rs’=lk=yd srpw ydml td=yd ’klm ‘d ’klml Nyrm’w ’klm=l‘
l’yndl wytyhw rm’ ’klm Nyd’b : hynVhl ’l Myqhy ’klm=yd Myqw 17
htn’ yd Khl’ l’yndl rm’w ’klm hn‘ ’twyr’ yd ’bgl wmrw
Mp=l‘ tmVw hdx Nb’ tytyhw : KnbzyVy ’wh ’rydtb hl=xlp 18
wbY ’nVt=’l yd yhwnbrbr tqz‘bw htqz‘b ’klm hmtxw ’bg
yhwmdq l‘nh=’l Nwxdw twT tbw hlkyhl ’klm lz’ Nyd’ : l’yndb 19
hlhbthbw ’hgnb Mwqy ’rprpVb ’klm Nyd’b : yhwl‘ tdn htnVw 20
q‘z byY‘ lqb l’yndl ’bgl hbrqmkw : lz’ ’twyr’=yd ’bgl 21
htn’ yd Khl’ ’yx ’hl’ db‘ l’ynd l’yndl rm’w ’klm hn‘
’klm=M‘ l’ynd Nyd’ : ’twyr’=Nm KtwbzyVl lkyh ’rydtb hl=xlp 22
’lw ’twyr’ Mp rgsw hk’lm xlV yhl’ : yyx Nyml‘l ’klm llm 23
’klm Kymdq P’w yl txktVh wkz yhwmdq yd lbq=lk ynwlbx
rm’ l’yndlw yhwl‘ b’T ’ygV ’klm Nyd’b : tdb‘ ’l hlwbx 24
yd hb xktVh=’l lbx=lkw ’bg=Nm l’ynd qshw ’bg=Nm hqsnhl
yd yhwYrq wlk’=yd Kl’ ’yrbg wytyhw ’klm rm’w : hhl’b Nmyh 25
’bg ty‘r’l wTm=’lw NwhyVnw Nwhynb Nwn’ wmr ’twyr’ bglw l’ynd
’klm Vwyrd Nyd’b : wqdh Nwhymrg=lkw ’twyr’ Nwhb wTlV=yd d‘ 26
: ’gVy NwkmlV ’‘r’=lkb Nyr’d=yd ’ynVlw ’ym’ ’ymm‘=lkl btk
Mdq=Nm Nylxdw Ny‘’z Nwhl ytwklm NTlV=lkb yd M‘T MyV ymdq=Nm 27
’l=yd htwklmw Nyml‘l Myqw ’yx ’hl’ ’wh=yd l’ynd=yd hhl’
’ymVb Nyhmtw Nyt’ db‘w lYmw bzyVm : ’pws=d‘ hnTlVw lbxtt 28
sŘ 5 twklmb xlYh hnd l’yndw : ’twyr’ dy=Nm l’yndl byzyV yd ’‘r’bw 29
: ’ysrp Vrwk twklmbw Vwyrd
hV’r ywzxw hzx Mlx l’ynd lbb Klm rYV’lbl hdx tnVb z
rm’w l’ynd hn‘ : rm’ Nylm V’r btk ’mlx Nyd’b hbkVm=l‘ 2
: ’br ’myl Nxygm ’ymV yxwr ‘br’ wr’w ’ylyl=M‘ ywzxb tywh hzx
hyr’k ’tymdq : ’d=Nm ’d NynV ’my=Nm Nqls Nbrbr Nwyx ‘br’w 3, 4
’‘r’=Nm tlyTnw hypg wTyrm=yd d‘ tywh hzx hl rVn=yd Nypgw
yrx’ hwyx wr’w : hl byhy Vn’ bblw tmyqh Vn’k Nylgr=l‘w 5
hynV Nyb hmpb Ny‘l‘ tltw tmqh dx=rTVlw bdl hymd hnynt
wr’w tywh hzx hnd rt’b : ’ygV rVb ylk’ ymwq hl Nyrm’ Nkw 6
’twyxl NyV’r h‘br’w hybg=l‘ Pw‘=yd ‘br’ Nypg hlw rmnk yrx’
hwyx wr’w ’ylyl ywzxb tywh hzx hnd rt’b : hl byhy NTlVw 7
Nbrbr hl lzrp=yd NynVw ’ryty ’pyqtw yntmy’w hlyxd hy‘ybr
yd ’twyx=lk=Nm hynVm ’yhw hspr hylgrb ’r’Vw hqdmw hlk’
yrx’ Nrq wl’w ’ynrqb tywh lktVm : hl rV‘ Nynrqw hymdq 8
hry‘z
7. 9–8. 4 l’ynd 861
hymdq=Nm wrq‘t’ ’tymdq ’ynrq=Nm tltw Nwhynyb tqls hry‘z
9 tywh hzx : Nbrbr llmm Mpw ’d=’nrqb ’Vn’ yny‘k Nyny‘ wl’w
hV’r r‘Vw rwx gltk hVwbl bty Nymwy qyt‘w wymr Nwsrk yd d‘
10 rwn=yd rhn : qld rwn yhwlglg rwn=yd NybybV hysrk ’qn rm‘k
Nwmwqy yhwmdq Nwbr wbrw hnwVmVy Mypl’ Pl’ yhwmdq=Nm qpnw dgn
11 yd ’tbrbr ’ylm lq=Nm Nyd’b tywh hzx : wxytp Nyrpsw bty ’nyd
tbyhyw hmVg dbwhw ’twyx tlyTq yd d‘ tywh hzx hllmm ’nrq
12 tbyhy Nyyxb hkr’w NwhnTlV wyd‘h ’twyx r’Vw : ’V’ tdqyl
13 rbk ’ymV ynn‘=M‘ wr’w ’ylyl ywzxb tywh hzx : Nd‘w Nmz=d‘ Nwhl
14 byhy hlw : yhwbrqh yhwmdqw hTm ’ymwy qyt‘=d‘w hwh ht’ Vn’
hnTlV Nwxlpy hl ’ynVlw ’ym’ ’ymm‘ lkw wklmw rqyw NTlV
: lbxtt ’l=yd htwklmw hd‘y ’l=yd Ml‘ NTlV
15, 16 tbrq : ynnlhby yV’r ywzxw hndn ’wgb l’ynd hn’ yxwr tyrkt’
rVpw yl=rm’w hnd=lk=l‘ hnm=’‘b’ ’byYyw ’ym’q=Nm dx=l‘
17 Nyklm h‘br’ ‘br’ Nyn’ yd ’tbrbr ’twyx Nyl’ : ynn‘dwhy ’ylm
18 ’twklm Nwnsxyw Nynwyl‘ yVydq ’twklm Nwlbqyw : ’‘r’=Nm Nwmwqy
19 ’ty‘ybr ’twyx=l‘ ’bYyl tybY Nyd’ : ’yml‘ Ml‘ d‘w ’ml‘=d‘
Vxn=yd hyrpTw lzrp=yd hynV hryty hlyxd Nwhlk=Nm hynV twh=yd
20 hV’rb yd rV‘ ’ynrq=l‘w : hspr hylgrb ’r’Vw hqdm hlk’
llmm Mpw hl Nyny‘w Nkd ’nrqw tlt hymdq=Nm wlpnw tqls yd yrx’w
21 =M‘ brq hdb‘ Nkd ’nrqw tywh hzx : htrbx=Nm br hwzxw Nbrbr
22 Nynwyl‘ yVydql bhy ’nydw ’ymwy qyt‘ ht’=yd d‘ : Nwhl hlkyw NyVydq
23 wklm ’ty‘ybr ’twyx rm’ Nk : NyVydq wnsxh ’twklmw hTm ’nmzw
’‘r’=lk lk’tw ’twklm=lk=Nm ’nVt yd ’‘r’b ’wht ’y‘ybr
24 Nwmqy Nyklm hrV‘ htwklm hnm rV‘ ’ynrqw : hnqdtw hnVwdtw
: lpVhy Nyklm htltw ’ymdq=Nm ’nVy ’whw Nwhyrx’ Mwqy Nrx’w
25 Nynmz hynVhl rbsyw ’lby Nynwyl‘ yVydqlw llmy ’yl‘ dYl Nylmw
26 hnTlVw bty ’nydw : Nd‘ glpw Nynd‘w Nd‘=d‘ hdyb Nwbhytyw tdw
27 yd ’twbrw ’nTlVw htwklmw : ’pws=d‘ hdbwhlw hdmVhl Nwd‘hy
twklm htwklm Nynwyl‘ yVydq M‘l tbyhy ’ymV=lk twxt twklm
28 hn’ ’tlm=yd ’pws hk=d‘ : Nw‘mtVyw Nwxlpy hl ’ynTlV lkw Ml‘
: trTn yblb ’tlmw yl‘ NwntVy ywyzw ynnlhby ynwy‘r ’ygV l’ynd

x l’ynd yn’ yl’ h’rn Nwzx Klmh rYV’lb twklml VwlV tnVb
2 NVwVb yn’w yt’rb yhyw Nwzxb h’r’w : hlxtb yl’ h’rnh yrx’
: ylw’ lbw’=l‘ ytyyh yn’w Nwzxb h’r’w hnydmh Mly‘b rV’ hrybh
3 Mynrqhw Mynrq wlw lb’h ynpl dm‘ dx’ ly’ hnhw h’r’w yny‘ ’V’w
4 yty’r : hnrx’b hl‘ hhbghw tynVh=Nm hhbg tx’hw twhbg
ly’h=t’
862 l’ynd 8. 5–9. 6
Ny’w wynpl wdm‘y=’l twyx=lkw hbgnw hnwpYw hmy xgnm ly’h=t’
Myz‘h=rypY hnhw Nybm ytyyh yn’w : lydghw wnYrk hV‘w wdym lyYm 5
twzx Nrq rypYhw Zr’b ‘gwn Ny’w Zr’h=lk ynp=l‘ br‘mh=Nm ’b
ynpl dm‘ yty’r rV’ Mynrqh l‘b ly’h=d‘ ’byw : wyny‘ Nyb 6
rmrmtyw ly’h lY’ ‘ygm wyty’rw : wxk tmxb wyl’ Zryw lb’h 7
dm‘l ly’b xk hyh=’lw wynrq ytV=t’ rbVyw ly’h=t’ Kyw wyl’
rypYw : wdym ly’l lyYm hyh=’lw whsmryw hYr’ whkylVyw wynpl 8
twzx hnl‘tw hlwdgh Nrqh hrbVn wmY‘kw d’m=d‘ lydgh Myz‘h
=Nrq ’Yy Mhm tx’h=Nmw : MymVh twxwr ‘br’l hytxt ‘br’ 9
ldgtw : ybYh=l’w xrzmh=l’w bgnh=l’ rty=ldgtw hry‘Ym tx’ 10
: Msmrtw Mybkwkh=Nmw ’bYh=Nm hYr’ lptw MymVh ’bY=d‘
: wVdqm Nwkm KlVhw dymth Myrh wnmmw lydgh ’bYh=rV d‘w 11
: hxylYhw htV‘w hYr’ tm’ KlVtw ‘Vpb dymth=l‘ Ntnt ’bYw 12
rbdmh ynwmlpl Vwdq dx’ rm’yw rbdm Vwdq=dx’ h‘mV’w 13
yl’ rm’yw : smrm ’bYw Vdqw tt MmV ‘Vphw dymth Nwzxh ytm=d‘ 14
l’ynd yn’ yt’rb yhyw : Vdq qdYnw tw’m VlVw Mypl’ rqb br‘ d‘ 15
‘mV’w : rbg=h’rmk ydgnl dm‘ hnhw hnyb hVqb’w Nwzxh=t’ 16
’byw : h’rmh=t’ zlhl Nbh l’yrbg rm’yw ’rqyw ylw’ Nyb Md’=lwq 17
yk Md’=Nb Nbh yl’ rm’yw ynp=l‘ hlp’w yt‘bn w’bbw ydm‘ lY’
yndym‘yw yb=‘gyw hYr’ ynp=l‘ ytmdrn ym‘ wrbdbw : Nwzxh Zq=t‘l 18
yk M‘zh tyrx’b hyhy=rV’ t’ K‘ydwm ynnh rm’yw : ydm‘=l‘ 19
rypYhw : srpw ydm yklm Mynrqh l‘b ty’r=rV’ ly’h : Zq d‘wml 20, 21
: NwV’rh Klmh ’wh wyny‘=Nyb rV’ hlwdgh Nrqhw Nwy Klm ry‘Vh
’lw hndm‘y ywgm twyklm ‘br’ hytxt ‘br’ hndm‘tw trbVnhw 22
Nybmw Mynp=z‘ Klm dm‘y My‘Vph Mthk Mtwklm tyrx’bw : wxkb 23
tyxVhw hV‘w xylYhw tyxVy tw’lpnw wxkb ’lw wxk MY‘w : twdyx 24
lydgy wbblbw wdyb hmrm xylYhw wlkV=l‘w : MyVdq=M‘w MymwY‘ 25
h’rmw : rbVy dy sp’bw dm‘y MyrV=rV=l‘w Mybr tyxVy hwlVbw 26
Mymyl yk Nwzxh Mts ht’w ’wh tm’ rm’n rV’ rqbhw br‘h
tk’lm=t’ hV‘’w Mwq’w Mymy ytylxnw ytyyhn l’ynd yn’w : Mybr 27
tx’ tnVb : Nybm Ny’w h’rmh=l‘ MmwtV’w Klmh T
: MydVk twklm l‘ Klmh rV’ ydm ‘rzm VwrwVx’=Nb Vwyrdl
hyh rV’ MynVh rpsm Myrpsb ytnyb l’ynd yn’ wklml tx’ tnVb 2
: hnV My‘bV MlVwry twbrxl tw’lml ’ybnh hymry=l’ hwhy=rbd
qVw MwYb Mynwnxtw hlpt Vqbl Myhl’h ynd’=l’ ynp=t’ hnt’w 3
sŘ 6 lwdgh l’h ynd’ ’n’ hrm’w hdwt’w yhl’ hwhyl hllpt’w : rp’w 4
wnyw‘w wn’Tx : wytwYm yrmVlw wybh’l dsxhw tyrbh rmV ’rwnhw 5
Kydb‘=l’ wn‘mV ’lw : KyTpVmmw KtwYmm rwsw wndrmw wn‘Vrhw 6
My’ybnh
9. 7–10. 1 l’ynd 863
M‘=lk l’w wnytb’w wnyrV wnyklm=l’ KmVb wrbd rV’ My’ybnh
7 hdwhy Vy’l hzh Mwyk Mynph tVb wnlw hqdYh ynd’ Kl : Zr’h
rV’ twYr’h=lkb Myqxrhw Mybrqh l’rVy=lklw MlVwry ybVwylw
8 wnyklml Mynph tVb wnl hwhy : Kb=wl‘m rV’ Ml‘mb MV Mtxdh
9 twxlshw Mymxrh wnyhl’ ynd’l : Kl wn’Tx rV’ wnytb’lw wnyrVl
10 rV’ wytrwtb tkll wnyhl’ hwhy lwqb wn‘mV ’lw : wb wndrm yk
11 rwsw Ktrwt=t’ wrb‘ l’rVy=lkw : My’ybnh wydb‘ dyb wnynpl Ntn
trwtb hbwtk rV’ h‘bVhw hl’h wnyl‘ Kttw Klqb ‘wmV ytlbl
12 wnyl‘ rbd=rV’ wyrbd=t’ Mqyw : wl wn’Tx yk Myhl’h=db‘ hVm
htV‘n=’l rV’ hldg h‘r wnyl‘ ’ybhl wnwTpV rV’ wnyTpV l‘w
13 trwtb bwtk rV’k : MlVwryb htV‘n rV’k MymVh=lk txt
wnyhl’ hwhy ynp=t’ wnylx=’lw wnyl‘ h’b t’zh h‘rh=lk t’ hVm
14 wnyl‘ h’ybyw h‘rh=l‘ hwhy dqVyw : Ktm’b lykVhlw wnnw‘m bwVl
: wlqb wn‘mV ’lw hV‘ rV’ wyV‘m=lk=l‘ wnyhl’ hwhy qydY=yk
15 hqzx dyb MyrYm Zr’m Km‘=t’ t’Ywh rV’ wnyhl’ ynd’ ht‘w
16 ’n=bVy KtqdY=lkk ynd’ : wn‘Vr wn’Tx hzh Mwyk MV Kl=V‘tw
wnytb’ twnw‘bw wny’Txb yk KVdq=rh MlVwry Kry‘m Ktmxw Kp’
17 tlpt=l’ wnyhl’ ‘mV ht‘w : wnytbybs=lkl hprxl Km‘w MlVwry
18 hTh : ynd’ N‘ml MmVh KVdqm=l‘ Kynp r’hw wynwnxt=l’w Kdb‘
KmV ’rqn=rV’ ry‘hw wnytmmV h’rw Kyny‘ hxqp ‘mVw Knz’ yhl’
Kymxr=l‘ yk Kynpl wnynwnxt Mylypm wnxn’ wnytqdY=l‘ ’l yk hyl‘
19 rx’t=l’ hV‘w hbyVqh ynd’ hxls ynd’ h‘mV ynd’ : Mybrh
20 rbdm yn’ dw‘w : Km‘=l‘w Kry‘=l‘ ’rqn KmV=yk yhl’ Kn‘ml
hwhy ynpl ytnxt lypmw l’rVy ym‘ t’Txw yt’Tx hdwtmw llptmw
21 l’yrbg Vy’hw hlptb rbdm yn’ dw‘w : yhl’ Vdq=rh l‘ yhl’
: br‘=txnm t‘k yl’ ‘gn P‘yb P‘m hlxtb Nwzxb yty’r rV’
22, 23 tlxtb : hnyb KlykVhl yt’Yy ht‘ l’ynd rm’yw ym‘ rbdyw Nbyw
Nbhw rbdb Nybw ht’ twdwmx yk dyghl yt’b yn’w rbd ’Yy Kynwnxt
24 ‘Vph ’lkl KVdq ry‘=l‘w Km‘=l‘ Ktxn My‘bV My‘bV : h’rmb
’ybnw Nwzx Mtxlw Myml‘ qdY ’ybhlw Nw‘ rpklw tw’Tx Mtxlw
25 twnblw byVhl rbd ’Ym=Nm lkVtw ‘dtw : MyVdq Vdq xVmlw
bwVt MynVw MyVV My‘bVw h‘bV My‘bV dygn xyVm=d‘ MlVwry
26 MynVw MyVV My‘bVh yrx’w : Myt‘h qwYbw Zwrxw bwxr htnbnw
PTVb wYqw ’bh dygn M‘ tyxVy Vdqhw ry‘hw wl Ny’w xyVm trky
27 dx’ ‘wbV Mybrl tyrb rybghw : twmmV tYrxn hmxlm Zq d‘w
hlk=d‘w MmVm MyYwqV Pnk l‘w hxnmw xbz tybVy ‘wbVh yYxw
y srp Klm Vrwkl VwlV tnVb : MmV=l‘ Ktt hYrxnw
’bYw rbdh tm’w rY’VTlb wmV ’rqn=rV’ l’yndl hlgn rbd
lwdg
864 l’ynd 10. 2–11. 6
l’ynd yn’ Mhh Mymyb : h’rmb wl hnybw rbdh=t’ Nybw lwdg 2
rVbw ytlk’ ’l twdmx Mxl : Mymy My‘bV hVlV lb’tm ytyyh 3
: Mymy My‘bV tVlV t’lm=d‘ ytks=’l Kwsw yp=l’ ’b=’l Nyyw
dy l‘ ytyyh yn’w NwV’rh Vdxl h‘br’w MyrV‘ Mwybw 4
Vwbl dx’=Vy’ hnhw ’r’w yny‘=t’ ’V’w : lqdx ’wh lwdgh rhnh 5
qrb h’rmk wynpw VyVrtk wtywgw : zpw’ Mtkb Myrgx wyntmw Mydb 6
lwqk wyrbd lwqw llq tVxn Ny‘k wytlgrmw wyt‘rzw V’ ydyplk wyny‘w
ym‘ wyh rV’ MyVn’hw h’rmh=t’ ydbl l’ynd yn’ yty’rw : Nwmh 7
: ’bxhb wxrbyw Mhyl‘ hlpn hldg hdrx lb’ h’rmh=t’ w’r ’l
yb=r’Vn ’lw t’zh hldgh h’rmh=t’ h’r’w ydbl ytr’Vn yn’w 8
lwq=t’ ‘mV’w : xk ytrY‘ ’lw tyxVml yl‘ Kphn ydwhw xk 9
: hYr’ ynpw ynp=l‘ Mdrn ytyyh yn’w wyrbd lwq=t’ y‘mVkw wyrbd
l’ynd yl’ rm’yw : ydy twpkw ykrb=l‘ yn‘yntw yb h‘gn dy=hnhw 10, 11
Kdm‘=l‘ dm‘w Kyl’ rbd ykn’ rV’ Myrbdb Nbh twdmx=Vy’
: dy‘rm ytdm‘ hzh rbdh=t’ ym‘ wrbdbw Kyl’ ytxlV ht‘ yk
Kbl=t’ ttn rV’ NwV’rh Mwyh=Nm yk l’ynd ’ryt=l’ yl’ rm’yw 12
rVw : Kyrbdb yt’b=yn’w Kyrbd w‘mVn Kyhl’ ynpl twn‘thlw Nybhl 13
MyrVh dx’ l’kym hnhw Mwy dx’w MyrV‘ ydgnl dm‘ srp twklm
Knybhl yt’bw : srp yklm lY’ MV ytrtwn yn’w ynrz‘l ’b MynV’rh 14
ym‘ wrbdbw : Mymyl Nwzx dw‘=yk Mymyh tyrx’b Km‘l hrqy=rV’ t’ 15
‘gn Md’ ynb twmdk hnhw : ytml’nw hYr’ ynp yttn hl’h Myrbdk 16
h’rmb ynd’ ydgnl dm‘h=l’ hrm’w hrbd’w yp=xtp’w ytpV=l‘
rbdl hz ynd’ db‘ lkwy Kyhw : xk ytrY‘ ’lw yl‘ yryY wkphn 17
Psyw : yb=hr’Vn ’l hmVnw xk yb=dm‘y=’l ht‘m yn’w hz ynd’=M‘ 18
MwlV twdmx=Vy’ ’ryt=l’ rm’yw : ynqzxyw Md’ h’rmk yb=‘gyw 19
: yntqzx yk ynd’ rbdy hrm’w ytqzxth ym‘ wrbdkw qzxw qzx Kl
srp rV=M‘ Mxlhl bwV’ ht‘w Kyl’ yt’b=hml t‘dyh rm’yw 20
sŘ 7 tm’ btkb MwVrh=t’ Kl dyg’ lb’ : ’b Nwy=rV hnhw ’Ywy yn’w 21
: MkrV l’kym=M’ yk hl’=l‘ ym‘ qzxtm dx’ Ny’w
ht‘w : wl zw‘mlw qyzxml ydm‘ ydmh Vwyrdl tx’ tnVb yn’w ’y, 2
ryV‘y y‘ybrhw srpl Mydm‘ Myklm hVlV dw‘=hnh Kl dyg’ tm’
dm‘w : Nwy twklm t’ lkh ry‘y wrV‘b wtqzxkw lkm lwdg=rV‘ 3
wtwklm rbVt wdm‘kw : wnwYrk hV‘w br lVmm lVmw rwbg Klm 4
lVm rV’ wlVmk ’lw wtyrx’l ’lw MymVh twxwr ‘br’l Zxtw
wyrV=Nmw bgnh=Klm qzxyw : hl’=dblm Myrx’lw wtwklm Vtnt yk 5
tbw wrbxty MynV Zqlw : wtlVmm br lVmm lVmw wyl‘ qzxyw 6
xwk rY‘t=’lw MyrVym twV‘l NwpYh Klm=l’ ’wbt bgnh=Klm
: Myt‘b hqzxmw hdlyhw hy’ybmw ’yh Ntntw w‘rzw dm‘y ’lw ‘wrzh
dm‘w
11. 7–38 l’ynd 865
7 hV‘w NwpYh Klm zw‘mb ’byw lyxh=l’ ’byw wnk hyVrV rYnm dm‘w
8 bhzw Psk Mtdmx ylk=M‘ Mhyksn=M‘ Mhyhl’ Mgw : qyzxhw Mhb
9 twklmb ’bw : NwpYh Klmm dm‘y MynV ’whw MyrYm ’by ybVb
10 Mybr Mylyx Nwmh wps’w wrgty wnbw : wtmd’=l’ bVw bgnh Klm
11 bgnh Klm rmrmtyw : hz‘m=d‘ wrgtyw bVyw rb‘w PTVw ’wb ’bw
: wdyb Nwmhh Ntnw br Nwmh dym‘hw NwpYh Klm=M‘ wm‘ Mxlnw ’Yyw
12, 13 NwpYh Klm bVw : zw‘y ’lw tw’br lyphw wbbl Mwry Nwmhh ’Vnw
lwdg lyxb ’wb ’wby MynV Myt‘h Zqlw NwV’rh=Nm br Nwmh dym‘hw
14 yYyrp ynbw bgnh Klm=l‘ wdm‘y Mybr Mhh Myt‘bw : br Vwkrbw
15 dklw hllws KpVyw NwpYh Klm ’byw : wlVknw Nwzx dym‘hl w’Vny Km‘
: dm‘l xk Ny’w wyrxbm M‘w wdm‘y ’l bgnh tw‘rzw twrYbm ry‘
16 hlkw ybYh=Zr’b dm‘yw wynpl dmw‘ Ny’w wnwYrk wyl’ ’bh V‘yw
17 tbw hV‘w wm‘ MyrVyw wtwklm=lk Pqtb ’wbl wynp MVyw : wdyb
18 Myy’l wynp bVyw : hyht wl=’lw dm‘t ’lw htyxVhl wl=Nty MyVnh
19 bVyw : wl byVy wtprx ytlb wl wtprx NyYq tybVhw Mybr dklw
20 Vgwn ryb‘m wnk=l‘ dm‘w : ’Ymy ’lw lpnw lVknw wYr’ yzw‘ml wynp
21 dm‘w : hmxlmb ’lw Myp’b ’lw rbVy Mydx’ Mymybw twklm rdh
twklm qyzxhw hwlVb ’bw twklm dwh wyl‘ wntn=’lw hzbn wnk=l‘
22 : tyrb dygn Mgw wrbVyw wynplm wpTVy PTVh tw‘rzw : twqlqlxb
23, 24 hwlVb : ywg=T‘mb MY‘w hl‘w hmrm hV‘y wyl’ twrbxth=Nmw
hzb wytb’ twb’w wytb’ wV‘=’l rV’ hV‘w ’wby hnydm ynmVmbw
25 r‘yw : t‘=d‘w wytbVxm bVxy MyrYbm l‘w rwzby Mhl Vwkrw llVw
hmxlml hrgty bgnh Klmw lwdg lyxb bgnh Klm=l‘ wbblw wxk
26 ylk’w : twbVxm wyl‘ wbVxy=yk dm‘y ’lw d’m=d‘ MwY‘w lwdg=lyxb
27 Myklmh MhynVw : Mybr Myllx wlpnw PwTVy wlyxw whwrbVy wgb=tp
Zq dw‘=yk xlYt ’lw wrbdy bzk dx’ NxlV=l‘w ‘rml Mbbl
28 bVw hV‘w Vdq tyrb=l‘ wbblw lwdg Vwkrb wYr’ bVyw : d‘wml
29, 30 w’bw : hnrx’kw hnV’rk hyht=’lw bgnb ’bw bwVy d‘wml : wYr’l
Nbyw bVw hV‘w Vdwq=tyrb=l‘ M‘zw bVw h’knw Mytk MyyY wb
31 wryshw zw‘mh Vdqmh wllxw wdm‘y wnmm My‘rzw : Vdq tyrb ybz‘=l‘
32 y‘dy M‘w twqlxb Pynxy tyrb y‘yVrmw : MmwVm ZwqVh wntnw dymth
33 hbhlbw brxb wlVknw Mybrl wnyby M‘ ylykVmw : wV‘w wqzxy wyhl’
34 Mybr Mhyl‘ wwlnw T‘m rz‘ wrz‘y MlVkhbw : Mymy hzbbw ybVb
35 t‘=d‘ Nbllw rrblw Mhb PwrYl wlVky MylykVmh=Nmw : twqlqlxb
36 l’=lk=l‘ ldgtyw Mmwrtyw Klmh wnwYrk hV‘w : d‘wml dw‘=yk Zq
: htV‘n hYrxn yk M‘z hlk=d‘ xylYhw tw’lpn rbdy Myl’ l’ l‘w
37 yk Nyby ’l hwl’=lk=l‘w MyVn tdmx=l‘w Nyby ’l wytb’ yhl’=l‘w
38 wh‘dy=’l rV’ hwl’lw dbky wnk=l‘ Myz‘m hl’lw : ldgty lk=l‘
wytb’
866 l’ynd 11. 39–12. 13
yrYbml hV‘w : twdmxbw hrqy Nb’bw Pskbw bhzb dbky wytb’ 39
hmd’w Mybrb MlyVmhw dwbk hbry rykh rV’ rkn hwl’=M‘ Myz‘m
Klm wyl‘ r‘tVyw bgnh Klm wm‘ xgnty Zq t‘bw : ryxmb qlxy 40
’bw : rb‘w PTVw twYr’b ’bw twbr twyn’bw MyVrpbw bkrb NwpYh 41
ynb tyV’rw b’wmw Mwd’ wdym wTlmy hl’w wlVky twbrw ybYh Zr’b
lVmw : hTylpl hyht ’l MyrYm Zr’w twYr’b wdy xlVyw : Nwm‘ 42, 43
: wyd‘Ymb MyVkw Myblw MyrYm twdmx lkbw Pskhw bhzh ynmkmb
Myrxhlw dymVhl hldg ’mxb ’Yyw NwpYmw xrzmm whlhby tw‘mVw 44
Ny’w wYq=d‘ ’bw Vdq=ybY=rhl Mymy Nyb wndp’ ylh’ ‘Tyw : Mybr 45
Km‘ ynb=l‘ dm‘h lwdgh rVh l’kym dm‘y ’yhh t‘bw : wl rzw‘ by
t‘bw ’yhh t‘h d‘ ywg twyhm htyhn=’l rV’ hrY t‘ htyhw
rp‘=tmd’ ynVym Mybrw : rpsb bwtk ’Ymnh=lk Km‘ Tlmy ’yhh 2
wrhzy MylkVmhw : Mlw‘ Nw’rdl twprxl hl’w Mlw‘ yyxl hl’ wYyqy 3
: d‘w Mlw‘l Mybkwkk Mybrh yqydYmw ‘yqrh rhzk
Mybr wTTVy Zq t‘=d‘ rpsh Mtxw Myrbdh Mts l’ynd ht’w 4
hnh dx’ Mydm‘ Myrx’ MynV hnhw l’ynd yn’ yty’rw : t‘dh hbrtw 5
rV’ Mydbh Vwbl Vy’l rm’yw : r’yh tpVl hnh dx’w r’yh tpVl 6
Vwbl Vy’h=t’ ‘mV’w : tw’lph Zq ytm=d‘ r’yh ymyml l‘mm 7
‘bVyw MymVh=l’ wl’mVw wnymy Mryw r’yh ymyml l‘mm rV’ Mydbh
hnylkt Vdq=M‘=dy Zpn twlkkw yYxw Myd‘wm d‘wml yk Mlw‘h yxb
rm’yw : hl’ tyrx’ hm ynd’ hrm’w Nyb’ ’lw yt‘mV yn’w : hl’=lk 8, 9
wnbltyw wrrbty : Zq t‘=d‘ Myrbdh Mymtxw Mymts=yk l’ynd Kl 10
: wnyby MylkVmhw My‘Vr=lk wnyby ’lw My‘Vr w‘yVrhw Mybr wprYyw
: My‘Vtw Myt’m Pl’ Mymy MmV ZwqV ttlw dymth rswh t‘mw 11
ht’w : hVmxw MyVlV tw’m VlV Pl’ Mymyl ‘ygyw hkxmh yrV’ 12, 13
: Nymyh Zql Klrgl dm‘tw xwntw Zql Kl

Kl’ ’yrbg Nyd’ wyYxw .znV Nmysw ,h‘bVw MyVmxw tw’m VlV l’ynd rpsd yqwsp Mwks
.rV‘ wytwqspw .h‘bV wyrdsw .]b"y +w l’ynd[ wxkVhw wVgrh

The number of the verses of the book of Daniel is 357; and the sign is,
znV. And its middle point is, Then they came near, and spake before the king
[Dan 6.12]. And its sedarim are 7.
’rz‘
’ ry‘h hymry ypm hwhy=rbd twlkl srp Klm Vrwkl tx’ tnVbw sŘ 1
btkmb=Mgw wtwklm=lkb lwq=rb‘yw srp=Klm Vrk xwr=t’ hwhy
2 hwhy yl Ntn Zr’h twklmm lk srp Klm Vrk rm’ hk : rm’l
: hdwhyb rV’ MlVwryb tyb wl=twnbl yl‘ dqp=’whw MymVh yhl’
3 hdwhyb rV’ MlVwryl l‘yw wm‘ wyhl’ yhy wm‘=lkm Mkb=ym
: MlVwryb rV’ Myhl’h ’wh l’rVy yhl’ hwhy tyb=t’ Nbyw
4 wmqm yVn’ whw’Vny MV=rg ’wh rV’ twmqmh=lkm r’Vnh=lkw
rV’ Myhl’h tybl hbdnh=M‘ hmhbbw Vwkrbw bhzbw Pskb
5 Mywlhw Mynhkhw Nmynbw hdwhyl twb’h yV’r wmwqyw : MlVwryb
rV’ hwhy tyb=t’ twnbl twl‘l wxwr=t’ Myhl’h ry‘h lkl
6 Vwkrb bhzb Psk=ylkb Mhydyb wqzx Mhytbybs=lkw : MlVwryb
7 Vrwk Klmhw : bdnth=lk=l‘ dbl twndgmbw hmhbbw
Mntyw MlVwrym rYndkwbn ’yYwh rV’ hwhy=tyb ylk=t’ ’yYwh
8 Mrpsyw rbzgh tdrtm dy=l‘ srp Klm Vrwk M’yYwyw : wyhl’ tybb
9 MyVlV bhz ylTrg’ Mrpsm hl’w : hdwhyl ’yVnh rYbVVl
10 MyVlV bhz yrwpk : MyrV‘w h‘Vt Myplxm Pl’ Psk=ylTrg’
11 Mylk=lk : Pl’ Myrx’ Mylk hrV‘w tw’m ‘br’ MynVm Psk yrwpk
M‘ rYbVV hl‘h lkh tw’m ‘br’w Mypl’ tVmx Psklw bhzl
b hnydmh ynb hl’w : MlVwryl lbbm hlwgh twl‘h
wbwVyw lbbl lbb=Klm rwYndkwbn hlgh rV’ hlwgh ybVm Myl‘h
2 hymxn ‘wVy lbbrz=M‘ w’b=rV’ : wry‘l Vy’ hdwhyw MlVwryl
M‘ yVn’ rpsm hn‘b Mwxr ywgb rpsm NVlb ykdrm hyl‘r hyrV
: l’rVy
3, 4 tw’m VlV hyTpV ynb : MynVw My‘bV h’m Mypl’ V‘rp ynb
5 : My‘bVw hVmx tw’m ‘bV xr’ ynb : MynVw My‘bV
6 : rV‘ MynVw tw’m hnmV Mypl’ b’wy ‘wVy ynbl b’wm txp=ynb
7, 8 ‘Vt ’wtz ynb : h‘br’w MyVmx Myt’m Pl’ Mly‘ ynb
9 : MyVVw tw’m ‘bV ykz ynb : hVmxw My‘br’w tw’m
10, 11 MyrV‘ tw’m VV ybb ynb : MynVw My‘br’ tw’m VV ynb ynb
12, 13 Mqynd’ ynb : MynVw MyrV‘ Myt’m Pl’ dgz‘ ynb : hVlVw
14 : hVVw MyVmx Mypl’ ywgb ynb : hVVw MyVV tw’m VV
15, 16 hyqzxyl rT’=ynb : h‘br’w MyVmx tw’m ‘br’ Nyd‘ ynb
17 : hVlVw MyrV‘ tw’m VlV yYb ynb : hnmVw My‘Vt
18, 19 : hVlVw MyrV‘ Myt’m MVx ynb : rV‘ MynVw h’m hrwy ynb
20, 21 MyrV‘ h’m Mxl=tyb ynb : hVmxw My‘Vt rbg ynb
hVlVw
868 ’rz‘ 2. 22–67
MyrV‘ h’m twtn‘ yVn’ : hVVw MyVmx hpTn yVn’ : hVlVw 22, 23
Myr‘ tyrq ynb : MynVw My‘br’ twmz‘ ynb : hnmVw 24, 25
‘bgw hmrh ynb : hVlVw My‘br’w tw’m ‘bV twr’bw hrypk 26
: MynVw MyrV‘ h’m smkm yVn’ : dx’w MyrV‘ tw’m VV 27
wbn ynb : hVlVw MyrV‘ Myt’m y‘hw l’=tyb yVn’ 28, 29
ynb : hVVw MyVmx h’m Vybgm ynb : MynVw MyVmx 30, 31
tw’m VlV Mrx ynb : h‘br’w MyVmx Myt’m Pl’ rx’ Mly‘ 32
: hVmxw MyrV‘ tw’m ‘bV wnw’w dydx dl=ynb : MyrV‘w 33
tVlV h’ns ynb : hVmxw My‘br’ tw’m VlV wxry ynb 34, 35
‘wVy tybl hy‘dy ynb Mynhkh : MyVlVw tw’m VVw Mypl’ 36
: MynVw MyVmx Pl’ rm’ ynb : hVlVw My‘bV tw’m ‘Vt 37
Mrx ynb : h‘bVw My‘br’ Myt’m Pl’ rwxVp ynb 38, 39
hywdwh ynbl l’ymdqw ‘wVy=ynb Mywlh : rV‘ h‘bVw Pl’ 40
: hnmVw MyrV‘ h’m Ps’ ynb MyrrVmh : h‘br’w My‘bV 41

’TyTx ynb bwq‘=ynb NwmlT=ynb rT’=ynb MwlV=ynb Myr‘Vh ynb 42


’xyY=ynb Mynytnh : h‘Vtw MyVlV h’m lkh ybV ynb 43
: Nwdp ynb ’h‘ys=ynb srq=ynb : tw‘bT ynb ’pwVx=ynb 44
: Nnx ynb ylmV=ynb bgx=ynb : bwq‘ ynb hbgx=ynb hnbl=ynb 45, 46
ynb ’dwqn=ynb NyYr=ynb : hy’r ynb rxg=ynb ldg=ynb 47, 48
Myny‘m=ynb hns’=ynb : ysb ynb xsp=ynb ’z‘=ynb : Mzg 49, 50
: rwxrx ynb ’pwqx=ynb qwbqb=ynb : Mysypn ynb 51
’rsys=ynb swqrb=ynb : ’Vrx ynb ’dyxm=ynb twlYb=ynb 52, 53
hmlV ydb‘ ynb : ’pyTx ynb xyYn ynb : xmt=ynb 54, 55
ynb Nwqrd=ynb hl‘y=ynb : ’dwrp ynb trpsh=ynb yTs=ynb 56
: ym’ ynb MyybYh trkp ynb lyTx=ynb hyTpV ynb : ldg 57
: MynVw My‘Vt tw’m VlV hmlV ydb‘ ynbw Mynytnh=lk 58
rm’ Nd’ bwrk ’Vrx lt xlm ltm Myl‘h hl’w 59
: Mh l’rVym M’ M‘rzw Mtwb’=tyb dyghl wlky ’lw
: MynVw MyVmx tw’m VV ’dwqn ynb hybwT=ynb hyld=ynb 60
rV’ ylzrb ynb Zwqh ynb hybx ynb Mynhkh ynbmw 61
: MmV=l‘ ’rqyw hV’ yd‘lgh ylzrb twnbm xql
: hnhkh=Nm wl’gyw w’Ymn ’lw MyVxytmh Mbtk wVqb hl’ 62
Nhk dm‘ d‘ MyVdqh Vdqm wlk’y=’l rV’ Mhl ’tVrth rm’yw 63
tw’m=VlV Mypl’ ’wbr ‘br’ dx’k lhqh=lk : Mymtlw Myrw’l 64
tw’m VlV Mypl’ t‘bV hl’ Mhythm’w Mhydb‘ dblm : MyVV 65
tw’m ‘bV Mhysws : Myt’m twrrVmw MyrrVm Mhlw h‘bVw MyVlV 66
‘br’ Mhylmg : hVmxw My‘br’ Myt’m Mhydrp hVVw MyVlV 67
tw’m
2. 68–4. 5 ’rz‘ 869
: MyrV‘w tw’m ‘bV Mypl’ tVV Myrmx hVmxw MyVlV tw’m
68 MlVwryb rV’ hwhy tybl M’wbb twb’h yV’rmw
69 rYw’l wntn Mxkk : wnwkm=l‘ wdym‘hl Myhl’h tybl wbdnth
tVmx Mynm Pskw Pl’w tw’br=VV Mynwmkrd bhz hk’lmh
70 =Nmw Mywlhw Mynhkh wbVyw : h’m Mynhk tntkw Mypl’
: Mhyr‘b l’rVy=lkw Mhyr‘b Mynytnhw Myr‘wVhw MyrrVmhw M‘h
g M‘h wps’yw Myr‘b l’rVy ynbw y‘ybVh Vdxh ‘gyw
2 lbbrzw Mynhkh wyx’w qdYwy=Nb ‘wVy Mqyw : MlVwry=l’ dx’ Vy’k
twl‘ wyl‘ twl‘hl l’rVy yhl’ xbzm=t’ wnbyw wyx’w l’ytl’V=Nb
3 yk wytnwkm=l‘ xbzmh wnykyw : Myhl’h=Vy’ hVm trwtb bwtkk
rqbl twl‘ hwhyl twl‘ wyl‘ l‘yw twYr’h ym‘m Mhyl‘ hmy’b
4 TpVmk rpsmb Mwyb Mwy tl‘w bwtkk twksh gx=t’ wV‘yw : br‘lw
5 hwhy yd‘wm=lklw MyVdxlw dymt tl‘ Nk=yrx’w : wmwyb Mwy=rbd
6 y‘ybVh Vdxl dx’ Mwym : hwhyl hbdn bdntm lklw MyVdqmh
7 MybYxl Psk=wntyw : dsy ’l hwhy lkyhw hwhyl twl‘ twl‘hl wlxh
=Nm Myzr’ yY‘ ’ybhl MyrYlw MyndYl NmVw htVmw lk’mw MyVrxlw
: Mhyl‘ srp=Klm Vrwk NwyVrk ’wpy My=l’ Nwnblh
8 ynVh Vdxb MlVwryl Myhl’h tyb=l’ M’wbl tynVh hnVbw
Mynhkh Mhyx’ r’Vw qdYwy=Nb ‘wVyw l’ytl’V=Nb lbbrz wlxh
MyrV‘ Nbm Mywlh=t’ wdym‘yw MlVwry ybVhm My’bh=lkw Mywlhw
9 wyx’w wynb ‘wVy dm‘yw : hwhy=tyb tk’lm=l‘ xYnl hl‘mw hnV
tybb hk’lmh hV‘=l‘ xYnl dx’k hdwhy=ynb wynbw l’ymdq
10 hwhy lkyh=t’ Mynbh wdsyw : Mywlh Mhyx’w Mhynb ddnx ynb Myhl’h
llhl MytlYmb Ps’=ynb Mywlhw twrYYxb MyVblm Mynhkh wdym‘yw
11 yk hwhyl tdwhbw llhb wn‘yw : l’rVy=Klm dywd ydy=l‘ hwhy=t’
llhb hlwdg h‘wrt w‘yrh M‘h=lkw l’rVy=l‘ wdsx Mlw‘l=yk bwT
12 twb’h yV’rw Mywlhw Mynhkhm Mybrw : hwhy=tyb dswh l‘ hwhyl
Mykb Mhyny‘b tybh hz wdsyb NwV’rh tybh=t’ w’r rV’ Mynqzh
13 Myrykm M‘h Ny’w : lwq Myrhl hxmVb h‘wrtb Mybrw lwdg lwqb sŘ 2
hlwdg h‘wrt My‘yrm M‘h yk M‘h ykb lwql hxmVh t‘wrt lwq
: qwxrml=d‘ ‘mVn lwqhw
d yhl’ hwhyl lkyh Mynwb hlwgh ynb=yk Nmynbw hdwhy yrY w‘mVyw
2 hnbn Mhl wrm’yw twb’h yV’r=l’w lbbrz=l’ wVgyw : l’rVy
Ndx rs’ ymym Myxbz wnxn’ ’lw Mkyhl’l Vwrdn Mkk yk Mkm‘
3 yV’r r’Vw ‘wVyw lbbrz Mhl rm’yw : hp wnt’ hl‘mh rwV’ Klm
dxy wnxn’ yk wnyhl’l tyb twnbl wnlw Mkl=’l l’rVyl twb’h
4 yhyw : srp=Klm Vrwk Klmh wnwY rV’k l’rVy yhl’ hwhyl hnbn
5 Myrksw : twnbl Mtw’ Myhlbmw hdwhy=M‘ ydy Myprm Zr’h=M‘
Mhyl‘
870 ’rz‘ 4. 6–5. 3
twklm=d‘w srp Klm Vrwk ymy=lk MtY‘ rphl MyY‘wy Mhyl‘
hnTV wbtk wtwklm tlxtb VwrwVx’ twklmbw : srp=Klm Vwyrd 6
btk ’tVVxtr’ ymybw : MlVwryw hdwhy ybVy=l‘ 7
btkw srp Klm ’tVVxtr’=l‘ wtwnk r’Vw l’bT tdrtm MlVb
M‘T=l‘b Mwxr : tymr’ Mgrtmw tymr’ bwtk NwtVnh 8
’klm ’tVVxtr’l MlVwry=l‘ hdx hrg’ wbtk ’rps yVmVw
’ynyd Nwhtwnk r’Vw ’rps yVmVw M‘T=l‘b Mwxr Nyd’ : ’mnk 9
: ’yml‘ ’whd ’yknVwV ’ylbb ywkr’ ’ysrp’ ’ylprT ’yktsrp’w
yd hyrqb wmh btwhw ’ryqyw ’br rpns’ ylgh yd ’ym’ r’Vw 10
yd ’trg’ NgVrp hnd : tn‘kw hrhn=rb‘ r’Vw NyrmV 11
: tn‘kw hrhn=rb‘ Vn’ Kydb‘ ’klm ’tVVxtr’=l‘ yhwl‘ wxlV
’nyl‘ Ktwl=Nm wqls yd ’ydwhy yd ’klml ’whl ‘ydy 12
’yV’w wllkV’ yrwVw Nynb ’tVy’bw ’tdrm ’tyrq MlVwryl wt’
hyrwVw ’nbtt Kd ’tyrq Nh yd ’klml ’whl ‘ydy N‘k : wTyxy 13
N‘k : qznht Myklm Mtp’w Nwntny ’l Klhw wlb=hdnm NwllktVy 14
’zxml ’nl=Kyr’ ’l ’klm twr‘w ’nxlm ’lkyh xlm=yd lbq=lk
Kthb’ yd ’ynrkd=rpsb rqby yd : ’klml ’n‘dwhw ’nxlV hnd=l‘ 15
tqznhmw ’drm ’yrq Kd ’tyrq yd ‘dntw ’ynrkd rpsb xkVhtw
Kd ’tyrq hnd=l‘ ’ml‘ tmwy=Nm hwgb Nydb‘ rwdtV’w Nndmw Nyklm
hyrwVw ’nbtt Kd ’tyrq Nh yd ’klml hnxn’ Ny‘dwhm : tbrxh 16
: Kl yty’ ’l ’rhn rb‘b qlx hnd lbql NwllktVy
r’Vw ’rps yVmVw M‘T=l‘b Mwxr=l‘ ’klm xlV ’mgtp 17
’nwtVn : t‘kw MlV hrhn=rb‘ r’Vw NyrmVb Nybty yd Nwhtwnk 18
wxkVhw wrqbw M‘T MyV ynmw : ymdq yrq Vrpm ’nyl‘ NwtxlV yd 19
rwdtV’w drmw h’Vntm Nyklm=l‘ ’ml‘ tmwy=Nm Kd ’tyrq yd
hrhn rb‘ lkb NyTylVw MlVwry=l‘ wwh Nypyqt Nyklmw : hb=db‘tm 20
Kl’ ’yrbg ’lTbl M‘T wmyV N‘k : Nwhl bhytm Klhw wlb hdmw 21
db‘ml wlV wwh Nyryhzw : MVty ’m‘T ynm=d‘ ’nbtt ’l Kd ’tyrqw 22
yd=Nm Nyd’ : Nyklm tqznhl ’lbx ’gVy hml hnd=l‘ 23
’rps yVmVw Mwxr=Mdq yrq ’klm ’tVVxtr’ yd ’nwtVn NgVrp
: lyxw ‘rd’b wmh wlTbw ’ydwhy=l‘ MlVwryl wlyhbb wlz’ Nwhtwnkw
twhw MlVwryb yd ’hl’=tyb tdyb‘ tlTb Nyd’b 24
: srp=Klm Vwyrd twklml Nytrt tnV d‘ ’lTb

dwhyb yd ’ydwhy=l‘ ’y’ybn ’wd‘=rb hyrkzw h’ybn ygx ybnthw h


=rb lbbrz wmq Nyd’b : Nwhyl‘ l’rVy hl’ MVb MlVwrybw 2
MlVwryb yd ’hl’ tyb ’nbml wyrVw qdYwy=rb ‘wVyw l’ytl’V
’t’ ’nmz=hb : Nwhl Nyd‘sm ’hl’=yd ’y’ybn Nwhm‘w 3
Nwhyl‘
5. 4–6. 7 ’rz‘ 871
Mhl Nyrm’ Nkw Nwhtwnkw ynzwb rtVw hrhn=rb‘ txp yntt Nwhyl‘
4 Nyd’ : hllkVl hnd ’nrV’w ’nbl hnd ’tyb M‘T Mkl MV=Nm
5 Ny‘w : Nynb ’nynb hnd=yd ’yrbg thmV Nwn’=Nm Mhl ’nrm’ ’mnk
Khy Vwyrdl ’m‘T=d‘ wmh wlTb=’lw ’ydwhy ybV=l‘ twh Mhhl’
6 xlV=yd ’trg’ NgVrp : hnd=l‘ ’nwtVn Nwbyty Nyd’w
hrhn rb‘b yd ’yksrp’ htwnkw ynzwb rtVw hrhn=rb‘ txp yntt
7 Vwyrdl hwgb bytk hndkw yhwl‘ wxlV ’mgtp : ’klm Vwyrd=l‘
8 ’tnydm dwhyl ’nlz’=yd ’klml ’whl ‘ydy : ’lk ’mlV ’klm
’yltkb MVtm ‘’w llg Nb’ ’nbtm ’whw ’br ’hl’ tybl
9 ’ybVl ’nl’V Nyd’ : Mhdyb xlYmw ’db‘tm ’nrps’ Kd ’tdyb‘w
hynbml hnd ’tyb M‘T Mkl MV=Nm Mhl ’nrm’ ’mnk Kl’
10 yd Ktw‘dwhl Mhl ’nl’V MhthmV P’w : hllkVl hnd ’nrV’w
11 rmml ’nwbyth ’mgtp ’mnkw : MhyV’rb yd ’yrbg=MV btkn
hnb ’wh=yd ’tyb Nynbw ’‘r’w ’ymV hl’=yd yhwdb‘ wmh ’nxn’
12 Nhl : hllkVw yhnb br l’rVyl Klmw N’ygV NynV hnd tmdqm
=Klm rYndkwbn dyb wmh bhy ’ymV hl’l ’nthb’ wzgrh yd=Nm
: lbbl ylgh hm‘w hrts hnd htybw ’ydsk lbb
13 M‘T MV ’klm Vrwk lbb yd ’klm Vrwkl hdx tnVb Mrb
14 ’pskw hbhd yd ’hl’=tyb=yd ’yn’m P’w : ’nbl hnd ’hl’=tyb
yd ’lkyhl wmh lbyhw MlVwryb yd ’lkyh=Nm qpnh rYndkwbn yd
rYbVVl wbyhyw lbb yd ’lkyh=Nm ’klm Vrwk wmh qpnh lbb
15 wmh tx’=lz’ ’V ’yn’m hl’ hl=rm’w : hmV hxp yd hmV
: hrt’=l‘ ’nbty ’hl’ tybw MlVwryb yd ’lkyhb
16 =Nmw MlVwryb yd ’hl’ tyb=yd ’yV’ bhy ’t’ Kd rYbVV Nyd’
17 tybb rqbty bT ’klm=l‘ Nh N‘kw : MlV ’lw ’nbtm N‘k=d‘w Nyd’
M‘T MyV ’klm Vrwk=Nm=yd yty’ Nh lbbb yd hmt ’klm=yd ’yzng
: ’nyl‘ xlVy hnd=l‘ ’klm tw‘rw MlVwryb Kd ’hl’=tyb ’nbml
w yd ’yrps tybb wrqbw M‘T MV ’klm Vwyrd Nyd’b
2 ydmb yd ’trybb ’tmx’b xktVhw : lbbb hmt Nytxhm ’yzng
3 tnVb : hnwrkd hwgb bytk=Nkw hdx hlgm htnydm
’tyb MlVwryb ’hl’=tyb M‘T MV ’klm Vrwk ’klm Vrwkl hdx
hytp NytV Nym’ hmwr Nylbwsm yhwV’w Nyxbd Nyxbd=yd rt’ ’nbty
4 ’tqpnw tdx ‘’=yd Kbdnw ’tlt llg Nb’=yd Nykbdn : NytV Nym’
5 yd ’pskw hbhd yd ’hl’=tyb yn’m P’w : bhytt ’klm tyb=Nm
Khyw Nwbythy lbbl lbyhw MlVwryb=yd ’lkyh=Nm qpnh rYndkwbn
: ’hl’ tybb txtw hrt’l MlVwryb=yd ’lkyhl
6 yd ’yksrp’ Nwhtwnkw ynzwb rtV hrhn=rb‘ txp yntt N‘k
7 txp Kd ’hl’=tyb tdyb‘l wqbV : hmt=Nm wwh Nyqyxr hrhn rb‘b
’ydwhy
872 ’rz‘ 6. 8–7. 9
M‘T MyV ynmw : hrt’=l‘ Nwnby Kd ’hl’=tyb ’ydwhy ybVlw ’ydwhy 8
ysknmw Kd ’hl’=tyb ’nbml Kl’ ’ydwhy ybV=M‘ Nwdb‘t=yd ’ml
’yrbgl ’bhytm ’wht ’tqpn ’nrps’ hrhn rb‘ tdm yd ’klm
Nwl‘l Nyrm’w Nyrkdw Nyrwt ynbw NxVx hmw : ’lTbl ’l=yd Kl’ 9
MlVwryb=yd ’ynhk rm’mk xVmw rmx xlm NyTnx ’ymV hl’l
Nyxwxyn Nybrqhm Nwhl=yd : wlV ’l=yd Mwyb Mwy Mhl bhytm ’whl 10
Vn’=lk yd M‘T MyV ynmw : yhwnbw ’klm yyxl NylYmw ’ymV hl’l 11
htybw yhl‘ ’xmty Pyqzw htyb=Nm ‘’ xsnty hnd ’mgtp ’nVhy yd
Klm=lk rgmy hmt hmV NkV yd ’hl’w : hnd=l‘ db‘ty wlwn 12
hn’ MlVwryb yd Kd ’hl’=tyb hlbxl hynVhl hdy xlVy yd M‘w
txp yntt Nyd’ : db‘ty ’nrps’ M‘T tmV Vwyrd 13
’mnk ’klm Vwyrd xlV=yd lbql Nwhtwnkw ynzwb rtV hrhn=rb‘
h’ybn ygx t’wbnb NyxlYmw Nynb ’ydwhy ybVw : wdb‘ ’nrps’ 14
Vrwk M‘Tmw l’rVy hl’ M‘T=Nm wllkVw wnbw ’wd‘=rb hyrkzw
htlt Mwy d‘ hnd htyb ’yYyVw : srp Klm ’tVVxtr’w Vwyrdw 15
: ’klm Vwyrd twklml tV=tnV ’yh=yd rd’ xryl
=tyb tknx ’twlg=ynb r’Vw ’ywlw ’ynhk l’rVy=ynb wdb‘w 16
Nyrkd h’m Nyrwt hnd ’hl’=tyb tknxl wbrqhw : hwdxb hnd ’hl’ 17
rV‘=yrt l’rVy=lk=l‘ ’yTxl Nyz‘ yrypYw h’m ‘br’ Nyrm’ Nyt’m
sŘ 3 Nwhtqlxmb ’ywlw Nwhtglpb ’ynhk wmyqhw : l’rVy yTbV Nynml 18
: hVm rps btkk MlVwryb yd ’hl’ tdyb‘=l‘
yk : NwV’rh Vdxl rV‘ h‘br’b xsph=t’ hlwgh=ynb wV‘yw 19, 20
ynb=lkl xsph wTxVyw MyrwhT Mlk dx’k Mywlhw Mynhkh wrhTh
hlwghm MybVh l’rVy=ynb wlk’yw : Mhlw Mynhkh Mhyx’lw hlwgh 21
: l’rVy yhl’ hwhyl Vrdl Mhl’ Zr’h=ywg t’mTm ldbnh lkw
bl bshw hwhy MxmV yk hxmVb Mymy t‘bV twYm=gx wV‘yw 22
: l’rVy yhl’ Myhl’h=tyb tk’lmb Mhydy qzxl Mhyl‘ rwV’=Klm

hyrV=Nb ’rz‘ srp=Klm ’tsVxtr’ twklmb hl’h Myrbdh rx’w z


hyrm’=Nb : bwTyx’=Nb qwdY=Nb MwlV=Nb : hyqlx=Nb hyrz‘=Nb 2, 3
=Nb ‘wVyb’=Nb : yqb=Nb yz‘=Nb hyxrz=Nb : twyrm=Nb hyrz‘=Nb 4, 5
lbbm hl‘ ’rz‘ ’wh : V’rh Nhkh Nrh’=Nb rz‘l’=Nb sxnyp 6
=Ntyw l’rVy yhl’ hwhy Ntn=rV’ hVm trwtb ryhm rps=’whw
wl‘yw : wtVqb lk wyl‘ wyhl’ hwhy=dyk Klmh wl 7
=l’ Mynytnhw Myr‘Vhw MyrrVmhw Mywlhw Mynhkh=Nmw l’rVy=ynbm
Vdxb MlVwry ’byw : Klmh ’tsVxtr’l ‘bV=tnVb MlVwry 8
NwV’rh Vdxl dx’b yk : Klml ty‘ybVh tnV ’yh yVymxh 9
MlVwry=l’ ’b yVymxh Vdxl dx’bw lbbm hl‘mh dsy ’wh
wyhl’=dyk
7. 10–8. 8 ’rz‘ 873
10 trwt=t’ Vwrdl wbbl Nykh ’rz‘ yk : wyl‘ hbwTh wyhl’=dyk
11 NgVrp hzw : TpVmw qx l’rVyb dmllw tV‘lw hwhy
rps rpsh Nhkh ’rz‘l ’tsVxtr’ Klmh Ntn rV’ NwtVnh
12 Klm ’tsVxtr’ : l’rVy=l‘ wyqxw hwhy=twYm yrbd
13 ynm : tn‘kw rymg ’ymV hl’=yd ’td rps ’nhk ’rz‘l ’yklm
’ywlw yhwnhkw l’rVy hm‘=Nm ytwklmb bdntm=lk yd M‘T MyV
14 yhT‘y t‘bVw ’klm Mdq=Nm yd lbq=lk : Khy Km‘ MlVwryl Khml
15 hlbyhlw : Kdyb yd Khl’ tdb MlVwrylw dwhy=l‘ ’rqbl xylV
MlVwryb yd l’rVy hl’l wbdnth yhwT‘yw ’klm=yd bhdw Psk
16 twbdnth M‘ lbb tnydm lkb xkVht yd bhdw Psk lkw : hnkVm
17 hnd lbq=lk : MlVwryb yd Mhhl’ tybl Nybdntm ’ynhkw ’m‘
Nwhyksnw Nwhtxnmw Nyrm’ Nyrkd Nyrwt hnd ’pskb ’nqt ’nrps’
18 yd hmw : MlVwryb yd Mkhl’ tyb yd hxbdm=l‘ wmh brqtw
Mkhl’ tw‘rk db‘ml hbhdw ’psk r’Vb bTyy Kyx’=l‘w Kyl‘
19 hl’ Mdq MlVh Khl’ tyb Nxlpl Kl Nybhytm=yd ’yn’mw : Nwdb‘t
20 tyb=Nm Ntnt Ntnml Kl=lpy yd Khl’ tyb twxVx r’Vw : MlVwry
21 ’yrbzg lkl M‘T MyV ’klm ’tsVxtr’ hn’ ynmw : ’klm yzng
hl’=yd ’td rps hnhk ’rz‘ Nwknl’Vy yd=lk yd hrhn rb‘b yd
22 h’m Nyrk NyTnx=d‘w h’m Nyrkk Psk=d‘ : db‘ty ’nrps’ ’ymV
23 yd=lk : btk ’l=yd xlmw h’m xVm Nytb=d‘w h’m Nytb rmx=d‘w
’whl hml=yd ’ymV hl’ tybl ’dzrd’ db‘ty ’ymV hl’ M‘T=Nm
24 ’ywlw ’ynhk=lk yd Ny‘dwhm Mklw : yhwnbw ’klm twklm=l‘ PYq
TylV ’l Klhw wlb hdnm hnd ’hl’ tyb yxlpw ’ynytn ’y‘rt ’yrmz
25 Kdyb=yd Khl’ tmkxk ’rz‘ htn’w : Mhyl‘ ’mrml
y‘dy=lkl hrhn rb‘b yd hm‘=lkl Nyn’d Nwhl=yd Nynydw NyTpV ynm
26 Khl’=yd ’td db‘ ’whl ’l=yd=lkw : Nw‘dwht ‘dy ’l ydw Khl’ ytd
wVrVl Nh twml Nh hnm db‘tm ’whl hnyd ’nrps’ ’klm yd ’tdw
27 wnytwb’ yhl’ hwhy Kwrb : Nyrws’lw Nyskn Vn‘l=Nh
: MlVwryb rV’ hwhy tyb=t’ r’pl Klmh blb t’zk Ntn rV’
28 yn’w Myrbgh Klmh yrV=lklw wyY‘wyw Klmh ynpl dsx=hTh yl‘w
: ym‘ twl‘l MyV’r l’rVym hYbq’w yl‘ yhl’ hwhy=dyk ytqzxth
x twklmb ym‘ Myl‘h MVxythw Mhytb’ yV’r hl’w
2 l’ynd rmty’ ynbm MVrg sxnyp ynbm : lbbm Klmh ’tsVxtr’
3 Vxyth wm‘w hyrkz V‘rp ynbm hynkV ynbm : VwTx dywd ynbm
4 hyxrz=Nb yny‘whyl’ b’wm txp ynbm : MyVmxw h’m Myrkzl
5 tw’m VlV wm‘w l’yzxy=Nb hynkV ynbm : Myrkzh Myt’m wm‘w
6 : Myrkzh MyVmx wm‘w Ntnwy=Nb db‘ Nyd‘ ynbmw : Myrkzh
7, 8 ynbmw : Myrkzh My‘bV wm‘w hylt‘=Nb hy‘Vy Mly‘ ynbmw
hyTpV
874 ’rz‘ 8. 9–34
b’wy ynbm : Myrkzh MynmV wm‘w l’kym=Nb hydbz hyTpV 9
: Myrkzh rV‘ hnmVw Myt’m wm‘w l’yxy=Nb hydb‘

ynbmw : Myrkzh MyVVw h’m wm‘w hypswy=Nb tymwlV ynbmw 10, 11


dgz‘ ynbmw : Myrkzh hnmVw MyrV‘ wm‘w ybb=Nb hyrkz ybb 12
Mqynd’ ynbmw : Myrkzh hrV‘w h’m wm‘w NTqh=Nb Nnxwy 13
: Myrkzh MyVV Mhm‘w hy‘mVw l’y‘y Tlpyl’ MtwmV hl’w Mynrx’
: Myrkzh My‘bV wm‘w dwbzw ytw‘ ywgb ynbmw 14

hnyb’w hVlV Mymy MV hnxnw ’wh’=l’ ’bh rhnh=l’ MYbq’w 15


l’yr’l rz‘yl’l hxlV’w : MV yt’Ym=’l ywl ynbmw Mynhkbw M‘b 16
MyV’r MlVmlw hyrkzlw Ntnlw Ntnl’lw byrylw Ntnl’lw hy‘mVl
’ypskb V’rh wd’=l‘ Mtw’ h’Yw’w : Mynybm Ntnl’lw byrywylw 17
’ypskb Mynwtnh wyx’ wd’=l’ rbdl Myrbd Mhypb hmyV’w Mwqmh
wnyhl’=dyk wnl w’ybyw : wnyhl’ tybl MytrVm wnl=’ybhl Mwqmh 18
wynbw hybrVw l’rVy=Nb ywl=Nb ylxm ynbm lkV Vy’ wnyl‘ hbwTh
Mhynbw wyx’ yrrm ynbm hy‘Vy wt’w hybVx=t’w : rV‘ hnmV wyx’w 19
Mywlh tdb‘l MyrVhw dywd NtnV Mynytnh=Nmw : MyrV‘ 20
rhnh=l‘ MwY MV ’rq’w : twmVb wbqn Mlk MyrV‘w Myt’m Mynytn 21
wnpTlw wnl hrVy Krd wnmm Vqbl wnyhl’ ynpl twn‘thl ’wh’
byw’m wnrz‘l MyVrpw lyx Klmh=Nm lw’Vl ytVb yk : wnVwkr=lklw 22
wz‘w hbwTl wyVqbm=lk=l‘ wnyhl’=dy rm’l Klml wnrm’=yk Krdb
: wnl rt‘yw t’z=l‘ wnyhl’m hVqbnw hmwYnw : wybz‘=lk l‘ wp’w 23
Mhyx’m Mhm‘w hybVx hybrVl rV‘ MynV Mynhkh yrVm hlydb’w 24
tmwrt Mylkh=t’w bhzh=t’w Pskh=t’ Mhl hlwqV’w : hrV‘ 25
: My’Ymnh l’rVy=lkw wyrVw wyY‘yw Klmh wmyrhh wnyhl’=tyb
h’m Psk=ylkw MyVmxw tw’m=VV Myrkk Psk Mdy=l‘ hlqV’w 26
ylkw Pl’ Mynkrd’l MyrV‘ bhz yrpkw : rkk h’m bhz Myrkkl 27
Vdq Mt’ Mhl’ hrm’w : bhzk tdwmx MynV hbwT bhYm tVxn 28
wdqV : Mkytb’ yhl’ hwhyl hbdn bhzhw Pskhw Vdq Mylkhw hwhyl 29
l’rVyl twb’h=yrVw Mywlhw Mynhkh yrV ynpl wlqVt=d‘ wrmVw
Pskh lqVm Mywlhw Mynhkh wlbqw : hwhy tyb twkVlh MlVwryb 30
h‘snw : wnyhl’ tybl MlVwryl ’ybhl Mylkhw bhzhw 31
wnyhl’=dyw MlVwry tkll NwV’rh Vdxl rV‘ MynVb ’wh’ rhnm
bVnw MlVwry ’wbnw : Krdh=l‘ brw’w byw’ Pkm wnlyYyw wnyl‘ htyh 32
tybb Mylkhw bhzhw Pskh lqVn y‘ybrh Mwybw : hVlV Mymy MV 33
Mhm‘w sxnyp=Nb rz‘l’ wm‘w Nhkh hyrw’=Nb twmrm=dy l‘ wnyhl’
btkyw lkl lqVmb rpsmb : Mywlh ywnb=Nb hyd‘wnw ‘wVy=Nb dbzwy 34
lqVmh=lk
8. 35–10. 2 ’rz‘ 875
35 hlwgh=ynb ybVhm My’bh : ’yhh t‘b lqVmh=lk sŘ 4
Myly’ l’rVy=lk=l‘ rV‘=MynV Myrp l’rVy yhl’l twl‘ wbyrqh
lkh rV‘ MynV t’Tx yrypY h‘bVw My‘bV MyVbk hVVw My‘Vt
36 rb‘ twwxpw Klmh ynprdVx’l Klmh ytd=t’ wntyw : hwhyl hlw‘
T hl’ twlkkw : Myhl’h=tyb=t’w M‘h=t’ w’Vnw rhnh
Mywlhw Mynhkhw l’rVy M‘h wldbn=’l rm’l MyrVh yl’ wVgn
yb’mh ynm‘h yswbyh yzrph ytxh yn‘nkl Mhytb‘wtk twYr’h ym‘m
2 ‘rz wbr‘thw Mhynblw Mhl Mhytnbm w’Vn=yk : yrm’hw yrYmh
: hnwV’r hzh l‘mb htyh Myngshw MyrVh dyw twYr’h ym‘b Vdqh
3 yly‘mw ydgb=t’ yt‘rq hzh rbdh=t’ y‘mVkw
4 drx lk wps’y yl’w : MmwVm hbV’w ynqzw yV’r r‘Vm hTrm’w
txnml d‘ MmwVm bVy yn’w hlwgh l‘m l‘ l’rVy=yhl’ yrbdb
5 h‘rk’w yly‘mw ydgb y‘rqbw ytyn‘tm ytmq br‘h txnmbw : br‘h
6 ytmlknw ytVb yhl’ hrm’w : yhl’ hwhy=l’ ypk hVrp’w ykrb=l‘
hldg wntmV’w V’r hl‘ml wbr wnytnw‘ yk Kyl’ ynp yhl’ Myrhl
7 wnytnw‘bw hzh Mwyh d‘ hldg hmV’b wnxn’ wnytb’ ymym : MymVl d‘
hzbbw ybVb brxb twYr’h yklm dyb wnynhk wnyklm wnxn’ wntn
8 hwhy t’m hnxt htyh ‘gr=T‘mk ht‘w : hzh Mwyhk Mynp tVbbw
wnyny‘ ry’hl wVdq Mwqmb dty wnl=ttlw hTylp wnl ry’Vhl wnyhl’
9 wntdb‘bw wnxn’ Mydb‘=yk : wntdb‘b T‘m hyxm wnttlw wnyhl’
hyxm wnl=ttl srp yklm ynpl dsx wnyl‘=Tyw wnyhl’ wnbz‘ ’l
hdwhyb rdg wnl=ttlw wytbrx=t’ dym‘hlw wnyhl’ tyb=t’ Mmwrl
10 : KytwYm wnbz‘ yk t’z=yrx’ wnyhl’ rm’n=hm ht‘w : MlVwrybw
11 htVrl My’b Mt’ rV’ Zr’h rm’l My’ybnh Kydb‘ dyb tywY rV’
=l’ hpm hw’lm rV’ Mhytb‘wtb twYr’h ym‘ tdnb ’yh hdn Zr’
12 w’Vt=l’ Mhytnbw Mhynbl wntt=l’ Mkytwnb ht‘w : Mt’mTb hp
Mtlk’w wqzxt N‘ml Mlw‘=d‘ MtbwTw MmlV wVrdt=’lw Mkynbl
13 wnyl‘ ’bh=lk yrx’w : Mlw‘=d‘ Mkynbl MtVrwhw Zr’h bwT=t’
hTml tkVx wnyhl’ ht’ yk hldgh wntmV’bw My‘rh wnyV‘mb
14 Ntxthlw KytwYm rphl bwVnh : t’zk hTylp wnl httnw wnnw‘m
: hTylpw tyr’V Ny’l hlk=d‘ wnb=Pn’t ’wlh hl’h twb‘th ym‘b
15 hTylp wnr’Vn=yk ht’ qydY l’rVy yhl’ hwhy
: t’z=l‘ Kynpl dwm‘l Ny’ yk wnytmV’b Kynpl wnnh hzh Mwyhk

y wYbqn Myhl’h tyb ynpl lpntmw hkb wtdwthkw ’rz‘ llpthkw


M‘h wkb=yk Mydlyw MyVnw MyVn’ d’m=br lhq l’rVym wyl’
2 rm’yw Mlw‘ ynbm l’yxy=Nb hynkV N‘yw : hkb=hbrh
ht‘w Zr’h ym‘m twyrkn MyVn bVnw wnyhl’b wnl‘m wnxn’ ’rz‘l
hwqm=Vy
876 ’rz‘ 10. 3–31
’yYwhl wnyhl’l tyrb=trkn ht‘w : t’z=l‘ l’rVyl hwqm=Vy 3
hrwtkw wnyhl’ twYmb Mydrxhw ynd’ tY‘b Mhm dlwnhw MyVn=lk
: hV‘w qzx Km‘ wnxn’w rbdh Kyl‘=yk Mwq : hV‘y 4
twV‘l l’rVy=lkw Mywlh Mynhkh yrV=t’ ‘bVyw ’rz‘ Mqyw 5
tkVl=l’ Klyw Myhl’h tyb ynplm ’rz‘ Mqyw : w‘bVyw hzh rbdk 6
lb’tm yk htV=’l Mymw lk’=’l Mxl MV Klyw byVyl’=Nb Nnxwhy
hlwgh ynb lkl MlVwryw hdwhyb lwq wryb‘yw : hlwgh l‘m=l‘ 7
MyrVh tY‘k Mymyh tVlVl ’wby=’l rV’ lkw : MlVwry Zbqhl 8
: hlwgh lhqm ldby ’whw wVwkr=lk Mrxy Mynqzhw

Vdx ’wh Mymyh tVlVl MlVwry Nmynbw hdwhy=yVn’=lk wYbqyw 9


Myhl’h tyb bwxrb M‘h=lk wbVyw Vdxb MyrV‘b y‘yVth
Nhkh ’rz‘ Mqyw : MymVghmw rbdh=l‘ Mydy‘rm 10
=l‘ Pyswhl twyrkn MyVn wbyVtw Mtl‘m Mt’ Mhl’ rm’yw
wnwYr wV‘w Mkytb’=yhl’ hwhyl hdwt wnt ht‘w : l’rVy tmV’ 11
lwq wrm’yw lhqh=lk wn‘yw : twyrknh MyVnh=Nmw Zr’h ym‘m wldbhw 12
xk Ny’w MymVg t‘hw br M‘h lb’ : twV‘l wnyl‘ Kyrbdk Nk lwdg 13
‘Vpl wnybrh=yk MynVl ’lw dx’ Mwyl=’l hk’lmhw Zwxb dwm‘l
byVhh wnyr‘b rV’ lkw lhqh=lkl wnyrV ’n=wdm‘y : hzh rbdb 14
d‘ hyTpVw ry‘w ry‘=ynqz Mhm‘w Mynmzm Myt‘l ’by twyrkn MyVn
l’hV‘=Nb Ntnwy K’ : hzh rbdl d‘ wnmm wnyhl’=P’ Nwrx byVhl 15
Nk=wV‘yw : Mrz‘ ywlh ytbVw MlVmw t’z=l‘ wdm‘ hwqt=Nb hyzxyw 16
Mtb’ tybl twb’h yV’r MyVn’ Nhkh ’rz‘ wldbyw hlwgh ynb
wlkyw : rbdh Vwyrdl yryV‘h Vdxl dx’ Mwyb wbVyw twmVb Mlkw 17
: NwV’rh Vdxl dx’ Mwy d‘ twyrkn MyVn wbyVhh MyVn’ lkb
ynbm twyrkn MyVn wbyVh rV’ Mynhkh ynbm ’Ymyw 18
’yYwhl Mdy wntyw : hyldgw byryw rz‘yl’w hyV‘m wyx’w qdYwy=Nb ‘wVy 19
: hydbzw ynnx rm’ ynbmw : MtmV’=l‘ N’Y=ly’ MymV’w MhyVn 20
: hyz‘w l’yxyw hy‘mVw hyl’w hyV‘m Mrx ynbmw 21
: hV‘l’w dbzwy l’ntn l’‘mVy hyV‘m yny‘wyl’ rwxVp ynbmw 22
: rz‘yl’w hdwhy hyxtp ’Tylq ’wh hylqw y‘mVw dbzwy Mywlh=Nmw 23
: yrw’w MlTw MlV Myr‘Vh=Nmw byVyl’ MyrrVmh=Nmw 24
hyklmw rz‘l’w Nmymw hyklmw hyzyw hymr V‘rp ynbm l’rVymw 25
: hyl’w twmryw ydb‘w l’yxyw hyrkz hyntm Mly‘ ynbmw : hynbw 26
ynbmw : ’zyz‘w dbzw twmryw hyntm byVyl’ yn‘wyl’ ’wtz ynbmw 27, 28
bwVy hyd‘w Kwlm MlVm ynb ynbmw : ylt‘ ybz hynnx Nnxwhy ybb 29
hyntm hyV‘m hynb llkw ’nd‘ b’wm txp ynbmw : twmry l’Vw 30
hy‘mV hyklm hyVy rz‘yl’ Mrx ynbw : hVnmw ywnbw l’lYb 31
Nw‘mV
10. 32–2. 7 hymxn 877
32, 33 dbz httm yntm MVx ynbm : hyrmV Kwlm Nmynb : Nw‘mV
34 : l’w’w Mrm‘ yd‘m ynb ynbm : y‘mV hVnm ymry Tlpyl’
35, 36, 37 yntm hyntm : byVyl’ twmrm hynw : yhwlk hydb hynb
38, 39, 40 ybdnkm : hyd‘w Ntnw hymlVw : y‘mV ywnbw ynbw : wV‘yw
41, 42 : Pswy hyrm’ MwlV : hyrmV whymlVw l’rz‘ : yrV yVV

43 : hynb l’wyw wdy ’nybz dbz hyttm l’y‘y wbn ynbm


44 : Mynb wmyVyw MyVn Mhm Vyw twyrkn MyVn y’Vn hl’=lk
hymxn, ’ ytyyh yn’w MyrV‘ tnV wlsk=Vdxb yhyw hylkx=Nb hymxn yrbd
2 Ml’V’w hdwhym MyVn’w ’wh yx’m dx’ ynnx ’byw : hrybh NVwVb
3 yl wrm’yw : MlVwry=l‘w ybVh=Nm wr’Vn=rV’ hTylph Mydwhyh=l‘
hprxbw hldg h‘rb hnydmb MV ybVh=Nm wr’Vn=rV’ Myr’Vnh
4 Myrbdh=t’ y‘mVk yhyw : V’b wtYn hyr‘Vw tYrpm MlVwry tmwxw
yhl’ ynpl llptmw MY yh’w Mymy hlb’t’w hkb’w ytbVy hl’h
5 rmV ’rwnhw lwdgh l’h MymVh yhl’ hwhy ’n’ rm’w : MymVh
6 Kyny‘w tbVq=Knz’ ’n yht : wytwYm yrmVlw wybh’l dsxw tyrbh
Mwyh Kynpl llptm ykn’ rV’ Kdb‘ tlpt=l’ ‘mVl twxwtp
l’rVy=ynb tw’Tx=l‘ hdwtmw Kydb‘ l’rVy ynb=l‘ hlylw Mmwy
7 wnrmV=’lw Kl wnlbx lbx : wn’Tx yb’=tybw yn’w Kl wn’Tx rV’
: Kdb‘ hVm=t’ tywY rV’ MyTpVmh=t’w Myqxh=t’w twYmh=t’
8 wl‘mt Mt’ rm’l Kdb‘ hVm=t’ tywY rV’ rbdh=t’ ’n=rkz
9 Mt’ MtyV‘w ytwYm MtrmVw yl’ MtbVw : Mym‘b Mkt’ Zyp’ yn’
Mwqmh=l’ Myt’wbhw MYbq’ MVm MymVh hYqb Mkxdn hyhy=M’
10 Kxkb tydp rV’ Km‘w Kydb‘ Mhw : MV ymV=t’ NkVl ytrxb rV’
11 Kdb‘ tlpt=l’ tbVq=Knz’ ’n yht ynd’ ’n’ : hqzxh Kdybw lwdgh sŘ 5
Kdb‘l ’n=hxylYhw KmV=t’ h’ryl MyYpxh Kydb‘ tlpt=l’w
: Klml hqVm ytyyh yn’w hzh Vy’h ynpl Mymxrl whntw Mwyh
b Nyy Klmh ’tsVxtr’l MyrV‘ tnV Nsyn Vdxb yhyw
2 yl rm’yw : wynpl ‘r ytyyh=’lw Klml hnt’w Nyyh=t’ ’V’w wynpl
’ry’w bl ‘r M’=yk hz Ny’ hlwx Kny’ ht’w My‘r Kynp ‘wdm Klmh
3 rV’ ynp w‘ry=’l ‘wdm hyxy Mlw‘l Klmh Klml rm’w : d’m hbrh
: V’b wlk’ hyr‘Vw hbrx ytb’ twrbq=tyb ry‘h
4 yhl’=l’ llpt’w Vqbm ht’ hz=hm=l‘ Klmh yl rm’yw
5 Kynpl Kdb‘ bTyy=M’w bwT Klmh=l‘=M’ Klml rm’w : MymVh
6 yl rm’yw : hnnb’w ytb’ twrbq ry‘=l’ hdwhy=l’ ynxlVt rV’
bTyyw bwVt ytmw Kklhm hyhy ytm=d‘ wlY’ tbVwy lgVhw Klmh
7 bwT Klmh=l‘=M’ Klml rmw’w : Nmz wl hnt’w ynxlVyw Klmh=ynpl
’wb’=rV’ d‘ ynwryb‘y rV’ rhnh rb‘ twwxp=l‘ yl=wnty twrg’
hdwhy=l’
878 hymxn 2. 8–3. 9
yl=Nty rV’ Klml rV’ sdrph rmV Ps’=l’ trg’w : hdwhy=l’ 8
tyblw ry‘h tmwxlw tybl=rV’ hrybh yr‘V=t’ twrql MyY‘
’wb’w : yl‘ hbwTh yhl’=dyk Klmh yl=Ntyw wyl’ ’wb’=rV’ 9
ym‘ xlVyw Klmh twrg’ t’ Mhl hnt’w rhnh rb‘ twwxp=l’
hybwTw ynrxh Tlbns ‘mVyw : MyVrpw lyx yrV Klmh 10
hbwT Vqbl Md’ ’b=rV’ hldg h‘r Mhl ‘ryw ynm‘h db‘h
Mwq’w : hVlV Mymy MV=yh’w MlVwry=l’ ’wb’w : l’rVy ynbl 11, 12
ybl=l’ Ntn yhl’ hm Md’l ytdgh=’lw ym‘ T‘m MyVn’w yn’ hlyl
bkr yn’ rV’ hmhbh=M’ yk ym‘ Ny’ hmhbw MlVwryl twV‘l
tpV’h r‘V=l’w Nynth Ny‘ ynp=l’w hlyl ’ygh=r‘Vb h’Y’w : hb 13
: V’b wlk’ hyr‘Vw MyYwrpmh=rV’ MlVwry tmwxb rbV yh’w
rb‘l hmhbl Mwqm=Ny’w Klmh tkrb=l’w Ny‘h r‘V=l’ rb‘’w 14
r‘Vb ’wb’w bwV’w hmwxb rbV yh’w hlyl lxnb hl‘ yh’w : ytxt 15
Mydwhylw hV‘ yn’ hmw ytklh hn’ w‘dy ’l Myngshw : bwV’w ’ygh 16
: ytdgh ’l Nk=d‘ hk’lmh hV‘ rtylw Myngslw Myrxlw Mynhklw
hbrx MlVwry rV’ hb wnxn’ rV’ h‘rh My’r Mt’ Mhl’ rmw’w 17
dw‘ hyhn=’lw MlVwry tmwx=t’ hnbnw wkl V’b wtYn hyr‘Vw
Klmh yrbd=P’w yl‘ hbwT ’yh=rV’ yhl’ dy=t’ Mhl dyg’w : hprx 18
: hbwTl Mhydy wqzxyw wnynbw Mwqn wrm’yw yl=rm’ rV’
wg‘lyw ybr‘h MVgw ynwm‘h db‘h hybTw ynrxh Tlbns ‘mVyw 19
Klmh l‘h MyV‘ Mt’ rV’ hzh rbdh=hm wrm’yw wnyl‘ wzbyw wnl
’wh MymVh yhl’ Mhl rmw’w rbd Mtw’ byV’w : Mydrm Mt’ 20
Nwrkzw hqdYw qlx=Ny’ Mklw wnynbw Mwqn wydb‘ wnxn’w wnl xylYy
Mynhkh wyx’w lwdgh Nhkh byVyl’ Mqyw : MlVwryb g
h’mh ldgm=d‘w wyttld wdym‘yw whwVdq hmh N’Yh r‘V=t’ wnbyw
wxry yVn’ wnb wdy=l‘w : l’nnx ldgm d‘ whwVdq 2
ynb wnb Mygdh r‘V t’w : yrm’=Nb rwkz hnb wdy=l‘w 3
: wyxyrbw wylw‘nm wyttld wdym‘yw whwrq hmh h’nsh
MlVm qyzxh Mdy=l‘w Zwqh=Nb hyrw’=Nb twmrm qyzxh Mdy=l‘w 4
: ’n‘b=Nb qwdY qyzxh Mdy=l‘w l’bzyVm=Nb hykrb=Nb
tdb‘b MrwY w’ybh=’l Mhyryd’w My‘wqth wqyzxh Mdy=l‘w 5
: Mhynd’
hmh hydwsb=Nb MlVmw xsp=Nb ‘dywy wqyzxh hnVyh r‘V t’w 6
qyzxh Mdy=l‘w : wyxyrbw wyl‘nmw wyttld wdym‘yw whwrq 7
rb‘ txp ’skl hpYmhw Nw‘bg yVn’ ytnrmh Nwdyw yn‘bgh hyTlm
: rhnh
=Nb hynnx qyzxh wdy=l‘w MyprwY hyhrx=Nb l’yz‘ qyzxh wdy=l‘ 8
Mdy=l‘w : hbxrh hmwxh d‘ MlVwry wbz‘yw Myxqrh 9
qyzxh
3. 10–33 hymxn 879
10 Mdy=l‘w : MlVwry Klp yYx rV rwx=Nb hypr qyzxh
: hynbVx=Nb VwTx qyzxh wdy=l‘w wtyb dgnw Pmwrx=Nb hydy qyzxh
11 txp=Nb bwVxw Mrx=Nb hyklm qyzxh tynV hdm
12 =Nb MwlV qyzxh wdy=l‘w : Myrwnth ldgm t’w b’wm
13 r‘V t’ : wytwnbw ’wh MlVwry Klp yYx rV Vxwlh
wyl‘nm wyttld wdym‘yw whwnb hmh xwnz ybVyw Nwnx qyzxh ’ygh
14 r‘V t’w : twpVh r‘V d‘ hmwxb hm’ Pl’w wyxyrbw
wnnby ’wh Mrkh=tyb Klp rV bkr=Nb hyklm qyzxh twpV’h
15 qyzxh Ny‘h r‘V t’w : wyxyrbw wyl‘nm wyttld dym‘yw
wyttld wdym‘yw wnllTyw wnnby ’wh hpYmh Klp rV hzx=lk=Nb NwlV
twl‘mh=d‘w Klmh=Ngl xlVh tkrb tmwx t’w wyxyrbw wyl‘nm
16 qwbz‘=Nb hymxn qyzxh wyrx’ : dywd ry‘m twdrwyh
hywV‘h hkrbh=d‘w dywd yrbq dgn=d‘ rwY=tyb Klp yYx rV
17 ynb=Nb Mwxr Mywlh wqyzxh wyrx’ : Myrbgh tyb d‘w
: wklpl hly‘q Klp=yYx=rV hybVx qyzxh wdy=l‘
18 : hly‘q Klp yYx rV ddnx=Nb ywb Mhyx’ wqyzxh wyrx’
19 tynV hdm hpYmh rV ‘wVy=Nb rz‘ wdy=l‘ qzxyw
20 hdm ybz=Nb Kwrb qyzxh hrxh wyrx’ : ‘Yqmh qVnh tl‘ dgnm
: lwdgh Nhkh byVyl’ tyb xtp=d‘ ‘wYqmh=Nm tynV

21 tyb xtpm tynV hdm Zwqh=Nb hyrw’=Nb twmrm qyzxh wyrx’


22 wqyzxh wyrx’w : byVyl’ tyb tylkt=d‘w byVyl’
23 Mtyb dgn bwVxw Nmynb qyzxh wyrx’ : rkkh yVn’ Mynhkh
: wtyb lY’ hynn‘=Nb hyV‘m=Nb hyrz‘ qyzxh wyrx’
24 ‘wYqmh=d‘ hyrz‘ tybm tynV hdm ddnx=Nb ywnb qyzxh wyrx’
25 ’Ywyh ldgmhw ‘wYqmh dgnm yzw’=Nb llp : hnph=d‘w
: V‘rp=Nb hydp wyrx’ hrTmh rYxl rV’ Nwyl‘h Klmh tybm
26 xrzml Mymh r‘V dgn d‘ lp‘b MybVy wyh Mynytnhw
27 tynV hdm My‘qth wqyzxh wyrx’ : ’Ywyh ldgmhw
: lp‘h tmwx d‘w ’Ywyh lwdgh ldgmh dgnm
28 : wtyb dgnl Vy’ Mynhkh wqyzxh Myswsh r‘V l‘m
29 hy‘mV qyzxh wyrx’w wtyb dgn rm’=Nb qwdY qyzxh wyrx’
: xrzmh r‘V rmV hynkV=Nb
30 wyrx’ ynV hdm yVVh PlY=Nb Nwnxw hymlV=Nb hynnx qyzxh yrx’
31 qyzxh yrx’ : wtkVn dgn hykrb=Nb MlVm qyzxh
d‘w dqpmh r‘V dgn Mylkrhw Mynytnh tyb=d‘ yprYh=Nb hyklm
32 : Mylkrhw MyprYh wqyzxh N’Yh r‘Vl hnph tyl‘ Nybw : hnph tyl‘
33 hmwxh=t’ Mynwb wnxn’=yk Tlbns ‘mV rV’k yhyw
rxyw
880 hymxn 3. 34–5. 5
lyxw wyx’ ynpl rm’yw : Mydwhyh=l‘ g‘lyw hbrh s‘kyw wl rxyw 34
wlkyh wxbzyh Mhl wbz‘yh MyV‘ Myllm’h Mydwhyh hm rm’yw NwrmV
ynm‘h hybwTw : twpwrV hmhw rp‘h twmr‘m Mynb’h=t’ wyxyh Mwyb 35
: Mhynb’ tmwx Zrpw l‘wV hl‘y=M’ Mynwb Mh=rV’ Mg rm’yw wlY’
MV’r=l’ Mtprx bVhw hzwb wnyyh=yk wnyhl’ ‘mV 36
Kynplm Mt’Txw Mnw‘=l‘ skt=l’w : hybV Zr’b hzbl Mntw 37
sŘ 6 rVqtw hmwxh=t’ hnbnw : Mynwbh dgnl wsy‘kh yk hxmt=l’ 38
: twV‘l M‘l bl yhyw hyYx=d‘ hmwxh=lk
MydwdV’hw Mynm‘hw Mybr‘hw hybwTw Tlbns ‘mV rV’k yhyw d
Mhl rxyw Mtshl MyYrph wlxh=yk MlVwry twmxl hkwr’ htl‘=yk
: h‘wt wl twV‘lw MlVwryb Mxlhl ’wbl wdxy Mlk wrVqyw : d’m 2
rm’yw : Mhynpm hlylw Mmwy Mhyl‘ rmVm dym‘nw wnyhl’=l’ llptnw 3, 4
: hmwxb twnbl lkwn ’l wnxn’w hbrh rp‘hw lbsh xk lVk hdwhy
Mwngrhw Mkwt=l’ ’wbn=rV’ d‘ w’ry ’lw w‘dy ’l wnyrY wrm’yw 5
MlY’ MybVyh Mydwhyh w’b=rV’k yhyw : hk’lmh=t’ wntbVhw 6
dym‘’w : wnyl‘ wbwVt=rV’ twmqmh=lkm Mym‘p rV‘ wnl wrm’yw 7
twxpVml M‘h=t’ dym‘’w MyyxxYb hmwxl yrx’m Mwqml twytxtm
Myrxh=l’ rm’w Mwq’w ’r’w : MhyttVqw Mhyxmr Mhytbrx=M‘ 8
’rwnhw lwdgh ynd’=t’ Mhynpm w’ryt=l’ M‘h rty=l’w Myngsh=l’w
: Mkytbw MkyVn Mkytnbw Mkynb Mkyx’=l‘ wmxlhw wrkz
MtY‘=t’ Myhl’h rpyw wnl ‘dwn=yk wnybyw’ w‘mV=rV’k yhyw 9
yYx ’whh Mwyh=Nm yhyw : wtk’lm=l’ Vy’ hmwxh=l’ wnlk bwVnw 10
twtVqhw Myngmh Myxmrhw Myqyzxm MyYxw hk’lmb MyV‘ yr‘n
My’Vnhw hmwxb Mynwbh : hdwhy tyb=lk yrx’ MyrVhw MynyrVhw 11
: xlVh tqzxm tx’w hk’lmb hV‘ wdy tx’b MyVm‘ lbsb
: ylY’ rpwVb ‘qwthw Mynwbw wyntm=l‘ Myrws’ wbrx Vy’ Mynwbhw 12
hbxrw hbrh hk’lmh M‘h rty=l’w Myngsh=l’w Myrxh=l’ rm’w 13
w‘mVt rV’ Mwqmb : wyx’m Vy’ Myqwxr hmwxh=l‘ Mydrpn wnxn’w 14
MyV‘ wnxn’w : wnl Mxly wnyhl’ wnyl’ wYbqt hmV rpwVh lwq=t’ 15
: Mybkwkh t’Y d‘ rxVh twl‘m Myxmrb Myqyzxm MyYxw hk’lmb
wnl=wyhw MlVwry Kwtb wnyly wr‘nw Vy’ M‘l ytrm’ ’yhh t‘b Mg 16
rmVmh yVn’w yr‘nw yx’w yn’ Ny’w : hk’lm Mwyhw rmVm hlylh 17
: Mymh wxlV Vy’ wnydgb MyTVp wnxn’=Ny’ yrx’ rV’
rV’ Vyw : Mydwhyh Mhyx’=l’ hlwdg MhyVnw M‘h tq‘Y yhtw h, 2
Vyw : hyxnw hlk’nw Ngd hxqnw Mybr wnxn’ wnytnbw wnynb Myrm’ 3
: b‘rb Ngd hxqnw Mybr‘ wnxn’ wnytbw wnymrkw wnytdV Myrm’ rV’
ht‘w : wnymrkw wnytdV Klmh tdml Psk wnywl Myrm’ rV’ Vyw 4, 5
wnynb=t’ MyVbk wnxn’ hnhw wnynb Mhynbk wnrVb wnyx’ rVbk
wnytnb=t’w
5. 6–6. 8 hymxn 881
wnytdVw wndy l’l Ny’w twVbkn wnytnbm Vyw Mydb‘l wnytnb=t’w
6 t’w Mtq‘z=t’ yt‘mV rV’k d’m yl rxyw : Myrx’l wnymrkw
7 Myngsh=t’w Myrxh=t’ hbyr’w yl‘ ybl Klmyw : hl’h Myrbdh
: hlwdg hlhq Mhyl‘ Nt’w My’Vn Mt’ wyx’b=Vy’ ’Vm Mhl hrm’w
8 wnb ydk Mywgl Myrkmnh Mydwhyh wnyx’=t’ wnynq wnxn’ Mhl hrm’w
: rbd w’Ym ’lw wVyrxyw wnl=wrkmnw Mkyx’=t’ wrkmt Mt’=Mgw
9 wklt wnyhl’ t’ryb ’wlh MyV‘ Mt’=rV’ rbdh bwT=’l rm’yw
10 Ngdw Psk Mhb MyVn yr‘nw yx’ yn’=Mgw : wnybyw’ Mywgh tprxm
11 Mhymrk MhytdV Mwyhk Mhl ’n wbyVh : hzh ’Vmh=t’ ’n=hbz‘n
MyVn Mt’ rV’ rhYyhw Vwryth Ngdhw Pskh t’mw Mhytbw Mhytyz
12 rmw’ ht’ rV’k hV‘n Nk Vqbn ’l Mhmw byVn wrm’yw : Mhb
13 ytr‘n ynYx=Mg : hzh rbdk twV‘l M‘ybV’w Mynhkh=t’ ’rq’w
rbdh=t’ Myqy=’l rV’ Vy’h=lk=t’ Myhl’h r‘ny hkk hrm’w
wllhyw Nm’ lhqh=lk wrm’yw qrw rw‘n hyhy hkkw w‘ygymw wtybm hzh
14 Mxp twyhl yt’ hwY=rV’ Mwym Mg : hzh rbdk M‘h V‘yw hwhy=t’
’tsVxtr’l MytVw MyVlV tnV d‘w MyrV‘ tnVm hdwhy Zr’b
15 twxphw : ytlk’ ’l hxph Mxl yx’w yn’ hrV‘ MytV MynV Klmh
rx’ Nyyw Mxlb Mhm wxqyw M‘h=l‘ wdybkh ynpl=rV’ MynV’rh
Nk ytyV‘=’l yn’w M‘h=l‘ wTlV Mhyr‘n Mg My‘br’ MylqV=Psk
16 ’l hdVw ytqzxh t’zh hmwxh tk’lmb Mgw : Myhl’ t’ry ynpm
17 h’m Myngshw Mydwhyhw : hk’lmh=l‘ MV MyYwbq yr‘n=lkw wnynq
: ynxlV=l‘ wnytbybs=rV’ Mywgh=Nm wnyl’ My’bhw Vy’ MyVmxw
18 MyrpYw twrrb=VV N’Y dx’ rwV dx’ Mwyl hV‘n hyh rV’w
’l hxph Mxl hz=M‘w hbrhl Nyy=lkb Mymy trV‘ Nybw yl=wV‘n
19 lk hbwTl yhl’ yl=hrkz : hzh M‘h=l‘ hdb‘h hdbk=yk ytVqb
: hzh M‘h=l‘ ytyV‘=rV’
w wnyby’ rtylw ybr‘h MVglw hybwTw Tlbnsl ‘mVn rV’k yhyw
twtld ’yhh t‘h=d‘ Mg Zrp hb rtwn=’lw hmwxh=t’ ytynb yk
2 hd‘wnw hkl rm’l yl’ MVgw Tlbns xlVyw : Myr‘Vb ytdm‘h=’l
3 hxlV’w : h‘r yl twV‘l MybVx hmhw wnw’ t‘qbb Myrypkb wdxy
hml tdrl lkw’ ’lw hV‘ yn’ hlwdg hk’lm rm’l Myk’lm Mhyl‘
4 rbdk yl’ wxlVyw : Mkyl’ ytdryw hpr’ rV’k hk’lmh tbVt
5 Tlbns yl’ xlVyw : hzh rbdk Mtw’ byV’w Mym‘p ‘br’ hzh
6 hb bwtk : wdyb hxwtp trg’w wr‘n=t’ tyVymx M‘p hzh rbdk
ht’ Nk=l‘ dwrml MybVx Mydwhyhw ht’ rm’ wmVgw ‘mVn Mywgb
7 My’ybn=Mgw : hl’h Myrbdk Klml Mhl hwh ht’w hmwxh hnwb
Klml ‘mVy ht‘w hdwhyb Klm rm’l MlVwryb Kyl‘ ’rql tdm‘h
8 ’l rm’l wyl’ hxlV’w : wdxy hY‘wnw hkl ht‘w hl’h Myrbdk
hyhn
882 hymxn 6. 9–7. 20
yk : M’dwb ht’ Kblm yk rmw’ ht’ rV’ hl’h Myrbdk hyhn 9
ht‘w hV‘t ’lw hk’lmh=Nm Mhydy wpry rm’l wntw’ My’rym Mlk
’whw l’bTyhm=Nb hyld=Nb hy‘mV tyb yt’b=yn’w : ydy=t’ qzx 10
twtld hrgsnw lkyhh Kwt=l’ Myhl’h tyb=l’ d‘wn rm’yw rwY‘
ynwmk Vy’h hrm’w : Kgrhl My’b hlylw Kgrhl My’b yk lkyhh 11
hnhw hryk’w : ’wb’ ’l yxw lkyhh=l’ ’wby=rV’ ynwmk ymw xrby 12
N‘ml : wrkV Tlbnsw hybwTw yl‘ rbd h’wbnh yk wxlV Myhl’=’l 13
N‘ml ‘r MVl Mhl hyhw yt’Txw Nk=hV‘’w ’ry’=N‘ml ’wh rwkV
hl’ wyV‘mk Tlbnslw hybwTl yhl’ hrkz : ynwprxy 14
sŘ 7 MlVtw : ytw’ My’rym wyh rV’ My’ybnh rtylw h’ybnh hyd‘wnl Mgw 15
: Mwy MynVw MyVmxl lwl’l hVmxw MyrV‘b hmwxh
wnytbybs rV’ Mywgh=lk w’ryw wnybyw’=lk w‘mV rV’k yhyw 16
: t’zh hk’lmh htV‘n wnyhl’ t’m yk w‘dyw Mhyny‘b d’m wlpyw
rV’w hybwT=l‘ twklwh Mhytrg’ hdwhy yrx Mybrm Mhh Mymyb Mg 17
’wh Ntx=yk wl h‘wbV yl‘b hdwhyb Mybr=yk : Mhyl’ tw’b hybwTl 18
Mg : hykrb Nb MlVm=tb=t’ xql wnb Nnxwhyw xr’=Nb hynkVl 19
hybwT xlV twrg’ wl My’yYwm wyh yrbdw ynpl Myrm’ wyh wytbwT
: yn’ryl
Myr‘wVh wdqpyw twtldh dym‘’w hmwxh htnbn rV’k yhyw z
hrybh rV hynnx=t’w yx’ ynnx=t’ hwY’w : Mywlhw MyrrVmhw 2
rm’yw : Mybrm Myhl’h=t’ ’ryw tm’ Vy’k ’wh=yk MlVwry=l‘ 3
wpygy Mydm‘ Mh d‘w VmVh Mx=d‘ MlVwry yr‘V wxtpy ’l Mhl
Vy’w wrmVmb Vy’ MlVwry ybVy twrmVm dym‘hw wzx’w twtldh
Mytb Ny’w hkwtb T‘m M‘hw hlwdgw Mydy tbxr ry‘hw : wtyb dgn 4
M‘h=t’w Myngsh=t’w Myrxh=t’ hYbq’w ybl=l’ yhl’ Ntyw : Mywnb 5
: wb bwtk ’Ym’w hnwV’rb Mylw‘h Vxyh rps ’Ym’w Vxythl
hlgh rV’ hlwgh ybVm Myl‘h hnydmh ynb hl’ 6
My’bh : wry‘l Vy’ hdwhylw MlVwryl wbwVyw lbb Klm rYndkwbn 7
trpsm NVlb ykdrm ynmxn hym‘r hyrz‘ hymxn ‘wVy lbbrz=M‘
h’m Mypl’ V‘rp ynb : l’rVy M‘ yVn’ rpsm hn‘b Mwxn ywgb 8
: MynVw My‘bV tw’m VlV hyTpV ynb : MynVw My‘bVw 9
‘wVy ynbl b’wm txp=ynb : MynVw MyVmx tw’m VV xr’ ynb 10, 11
Myt’m Pl’ Mly‘ ynb : rV‘ hnmV tw’m hnmVw Mypl’ b’wyw 12
: hVmxw My‘br’ tw’m hnmV ’wtz ynb : h‘br’w MyVmx 13
: hnmVw My‘br’ tw’m VV ywnb ynb : MyVVw tw’m ‘bV ykz ynb 14, 15
VlV Mypl’ dgz‘ ynb : hnmVw MyrV‘ tw’m VV ybb ynb 16, 17
: h‘bVw MyVV tw’m VV Mqynd’ ynb : MynVw MyrV‘ tw’m 18
MyVmx tw’m VV Nyd‘ ynb : h‘bVw MyVV Mypl’ ywgb ynb 19, 20
hVmxw
7. 21–67 hymxn 883
21, 22 VlV MVx ynb : hnmVw My‘Vt hyqzxl rT’=ynb : hVmxw
23 : h‘br’w MyrV‘ tw’m VlV yYb ynb : hnmVw MyrV‘ tw’m
24, 25 : hVmxw My‘Vt Nw‘bg ynb : rV‘ MynV h’m Pyrx ynb
26, 27 twtn‘ yVn’ : hnmVw MynmV h’m hpTnw Mxl=tyb yVn’
28 : MynVw My‘br’ twmz‘=tyb yVn’ : hnmVw MyrV‘ h’m
29 : hVlVw My‘br’ tw’m ‘bV twr’bw hrypk Myr‘y tyrq yVn’
30, 31 h’m smkm yVn’ : dx’w MyrV‘ tw’m VV ‘bgw hmrh yVn’
32 : hVlVw MyrV‘ h’m y‘hw l’=tyb yVn’ : MynVw MyrV‘w
33, 34 Myt’m Pl’ rx’ Mly‘ ynb : MynVw MyVmx rx’ wbn yVn’
35, 36 wxry ynb : MyrV‘w tw’m VlV Mrx ynb : h‘br’w MyVmx
37 tw’m ‘bV wnw’w dydx dl=ynb : hVmxw My‘br’ tw’m VlV
38 : MyVlVw tw’m ‘Vt Mypl’ tVlV h’ns ynb : dx’w MyrV‘w
39 : hVlVw My‘bV tw’m ‘Vt ‘wVy tybl hy‘dy ynb Mynhkh

40, 41 My‘br’ Myt’m Pl’ rwxVp ynb : MynVw MyVmx Pl’ rm’ ynb
42, 43 ‘wVy=ynb Mywlh : rV‘ h‘bV Pl’ Mrx ynb : h‘bVw
44 Ps’ ynb MyrrVmh : h‘br’w My‘bV hwdwhl ynbl l’ymdql
45 NmlT=ynb rT’=ynb MwlV=ynb Myr‘Vh : hnmVw My‘br’ h’m
46 Mynytnh : hnmVw MyVlV h’m ybV ynb ’TyTx ynb bwq‘=ynb
47 : Nwdp ynb ’‘ys=ynb sryq=ynb : tw‘bT ynb ’pVx=ynb ’xY=ynb

48, 49 : rxg=ynb ldg=ynb Nnx=ynb : ymlV ynb hbgx=ynb hnbl=ynb


50, 51 : xsp ynb ’z‘=ynb Mzg=ynb : ’dwqn ynb NyYr=ynb hy’r=ynb
52, 53 ynb ’pwqx=ynb qwbqb=ynb : MysVwpn ynb Mynw‘m=ynb ysb=ynb
54, 55 swqrb=ynb : ’Vrx ynb ’dyxm=ynb tylYb=ynb : rwxrx
56, 57 ydb‘ ynb : ’pyTx ynb xyYn ynb : xmt=ynb ’rsys=ynb
58 Nwqrd=ynb ’l‘y=ynb : ’dyrp ynb trpws=ynb yTws=ynb hmlV
59 : Nwm’ ynb MyybYh trkp ynb lyTx=ynb hyTpV ynb : ldg ynb
60 : MynVw My‘Vt tw’m VlV hmlV ydb‘ ynbw Mynytnh=lk
61 rm’w Nwd’ bwrk ’Vrx lt xlm ltm Mylw‘h hl’w
62 hyld=ynb : Mh l’rVym M’ M‘rzw Mtwb’=tyb dyghl wlky ’lw
: MynVw My‘br’w tw’m VV ’dwqn ynb hybwT=ynb
63 twnbm xql rV’ ylzrb ynb Zwqh ynb hybx ynb Mynhkh=Nmw
64 MyVxytmh Mbtk wVqb hl’ : MmV=l‘ ’rqyw hV’ yd‘lgh ylzrb
65 wlk’y=’l rV’ Mhl ’tVrth rm’yw : hnhkh=Nm wl’gyw ’Ymn ’lw
66 dx’k lhqh=lk : Mymwtw Myrw’l Nhkh dm‘ d‘ MyVdqh Vdqm
67 Mhythm’w Mhydb‘ dblm : MyVVw tw’m=VlV Mypl’ ’wbr ‘br’
MyrrVm Mhlw h‘bVw MyVlV tw’m VlV Mypl’ t‘bV hl’
twrrVmw
884 hymxn 7. 68–8. 16
MyVlV tw’m ‘br’ Mylmg : hVmxw My‘br’w Myt’m twrrVmw 68
yV’r tYqmw : MyrV‘w tw’m ‘bV Mypl’ tVV Myrmx hVmxw 69
Pl’ Mynmkrd bhz rYw’l Ntn ’tVrth hk’lml wntn twb’h
: tw’m Vmxw MyVlV Mynhk twntk MyVmx twqrzm
twbr ytV Mynwmkrd bhz hk’lmh rYw’l wntn twb’h yV’rmw 70
Mynwmkrd bhz M‘h tyr’V wntn rV’w : Myt’mw Mypl’ Mynm Pskw 71
wbVyw : h‘bVw MyVV Mynhk tntkw Mypl’ Mynm Pskw ’wbr ytV 72
l’rVy=lkw Mynytnhw M‘h=Nmw MyrrVmhw Myr‘wVhw Mywlhw Mynhkh
: Mhyr‘b l’rVy ynbw y‘ybVh Vdxh ‘gyw Mhyr‘b
Mymh=r‘V ynpl rV’ bwxrh=l’ dx’ Vy’k M‘h=lk wps’yw x
hwhy hwY=rV’ hVm trwt rps=t’ ’ybhl rpsh ’rz‘l wrm’yw
=d‘w Vy’m lhqh ynpl hrwth=t’ Nhkh ’rz‘ ’ybyw : l’rVy=t’ 2
ynpl wb=’rqyw : y‘ybVh Vdxl dx’ Mwyb ‘mVl Nybm lkw hV’ 3
MyVn’h dgn Mwyh tyYxm=d‘ rw’h=Nm Mymh=r‘V ynpl rV’ bwxrh
rpsh ’rz‘ dm‘yw : hrwth rps=l’ M‘h=lk ynz’w Mynybmhw MyVnhw 4
hyn‘w ‘mVw hyttm wlY’ dm‘yw rbdl wV‘ rV’ Z‘=ldgm=l‘
hyklmw l’Vymw hydp wl’mVmw wnymy=l‘ hyV‘mw hyqlxw hyrw’w
rpsh ’rz‘ xtpyw : MlVm hyrkz hndbVxw MVxw 5
Krbyw : M‘h=lk wdm‘ wxtpkw hyh M‘h=lk l‘m=yk M‘h=lk yny‘l 6
Mhydy l‘mb Nm’ Nm’ M‘h=lk wn‘yw lwdgh Myhl’h hwhy=t’ ’rz‘
bwq‘ Nymy hybrVw ynbw ‘wVyw : hYr’ Myp’ hwhyl wwxtVyw wdqyw 7
Mynybm Mywlhw hy’lp Nnx dbzwy hyrz‘ ’Tylq hyV‘m hydwh ytbV
Myhl’h trwtb rpsb w’rqyw : Mdm‘=l‘ M‘hw hrwtl M‘h=t’ 8
’wh hymxn rm’yw : ’rqmb wnybyw lkV MwVw Vrpm 9
M‘h=lkl M‘h=t’ Mynybmh Mywlhw rpsh Nhkh ’rz‘w ’tVrth
=lk Mykwb yk wkbt=l’w wlb’tt=l’ Mkyhl’ hwhyl ’wh=Vdq Mwyh
sŘ 8 wtVw MynmVm wlk’ wkl Mhl rm’yw : hrwth yrbd=t’ M‘mVk M‘h 10
wbY‘t=l’w wnynd’l Mwyh Vwdq=yk wl Nwkn Ny’l twnm wxlVw Myqtmm
wsh rm’l M‘h=lkl MyVxm Mywlhw : Mkz‘m ’yh hwhy twdx=yk 11
xlVlw twtVlw lk’l M‘h=lk wklyw : wbY‘t=l’w Vdq Mwyh yk 12
: Mhl w‘ydwh rV’ Myrbdb wnybh yk hlwdg hxmV twV‘lw twnm
Mynhkh M‘h=lkl twb’h yV’r wps’n ynVh Mwybw 13
bwtk w’Ymyw : hrwth yrbd=l’ lykVhlw rpsh ’rz‘=l’ Mywlhw 14
gxb twksb l’rVy=ynb wbVy rV’ hVm=dyb hwhy hwY rV’ hrwtb
MlVwrybw Mhyr‘=lkb lwq wryb‘yw w‘ymVy rV’w : y‘ybVh Vdxb 15
Myrmt yl‘w sdh yl‘w NmV Z‘=yl‘w tyz=yl‘ w’ybhw rhh w’Y rm’l
Mhl wV‘yw w’ybyw M‘h w’Yyw : bwtkk tks tV‘l tb‘ Z‘ yl‘w 16
r‘V bwxrbw Myhl’h tyb twrYxbw MhytrYxbw wgg=l‘ Vy’ twks
Mymh
8. 17–9. 21 hymxn 885
17 twks ybVh=Nm MybVh lhqh=lk wV‘yw : Myrp’ r‘V bwxrbw Mymh
Mwyh d‘ l’rVy ynb Nk Nwn=Nb ‘wVy ymym wV‘=’l yk twksb wbVyw
18 Mwyb Mwy Myhl’h trwt rpsb ’rqyw : d’m hlwdg hxmV yhtw ’whh
ynymVh Mwybw Mymy t‘bV gx=wV‘yw Nwrx’h Mwyh d‘ NwV’rh Mwyh=Nm
T hzh Vdxl h‘br’w MyrV‘ Mwybw : TpVmk trY‘
2 l’rVy ‘rz wldbyw : Mhyl‘ hmd’w MyqVbw MwYb l’rVy=ynb wps’n
3 =l‘ wmwqyw : Mhytb’ twnw‘w Mhyt’Tx=l‘ wdwtyw wdm‘yw rkn ynb lkm
Mydwtm ty‘brw Mwyh ty‘br Mhyhl’ hwhy trwt rpsb w’rqyw Mdm‘
4 ‘wVy Mywlh hl‘m=l‘ Mqyw : Mhyhl’ hwhyl MywxtVmw
hwhy=l’ lwdg lwqb wq‘zyw ynnk ynb hybrV ynb hynbV l’ymdq ynbw
5 hydwh hybrV hynbVx ynb l’ymdqw ‘wVy Mywlh wrm’yw : Mhyhl’
Mlw‘h=d‘ Mlw‘h=Nm Mkyhl’ hwhy=t’ wkrb wmwq hyxtp hynbV
6 hwhy ’wh=ht’ : hlhtw hkrb=lk=l‘ Mmwrmw Kdwbk MV wkrbyw
rV’=lkw Zr’h M’bY=lkw MymVh ymV MymVh=t’ tyV‘ t’ Kdbl
Kl MymVh ’bYw Mlk=t’ hyxm ht’w Mhb rV’=lkw Mymyh hyl‘
7 wt’Ywhw Mrb’b trxb rV’ Myhl’h hwhy ’wh=ht’ : MywxtVm
8 Kynpl Nm’n wbbl=t’ t’Ymw : Mhrb’ wmV tmVw MydVk rw’m
yzrphw yrm’h ytxh yn‘nkh Zr’=t’ ttl tyrbh wm‘ twrkw
9 ’rtw : ht’ qydY yk Kyrbd=t’ Mqtw w‘rzl ttl yVgrghw yswbyhw
10 tt’ Nttw : Pws=My=l‘ t‘mV Mtq‘z=t’w MyrYmb wnytb’ yn‘=t’
Mhyl‘ wdyzh yk t‘dy yk wYr’ M‘=lkbw wydb‘=lkbw h‘rpb Mytpmw
11 Myh=Kwtb wrb‘yw Mhynpl t‘qb Myhw : hzh Mwyhk MV Kl=V‘tw
12 dwm‘bw : Myz‘ Mymb Nb’=wmk tlwYmb tklVh Mhypdr=t’w hVbyb
rV’ Krdh=t’ Mhl ry’hl hlyl V’ dwm‘bw Mmwy Mtyxnh Nn‘
13 MyTpVm Mhl Nttw MymVm Mhm‘ rbdw tdry ynys=rh l‘w : hb=wkly
14 t‘dwh KVdq tbV=t’w : MybwT twYmw Myqx tm’ twrwtw MyrVy
15 Mxlw : Kdb‘ hVm dyb Mhl tywY hrwtw Myqxw twwYmw Mhl
rm’tw M’mYl Mhl t’Ywh ‘lsm Mymw Mb‘rl Mhl httn MymVm
16 Mhw : Mhl ttl Kdy=t’ t’Vn=rV’ Zr’h=t’ tVrl ’wbl Mhl
17 ‘mVl wn’myw : KytwYm=l’ w‘mV ’lw Mpr‘=t’ wVqyw wdyzh wnytb’w
V’r=wntyw Mpr‘=t’ wVqyw Mhm‘ tyV‘ rV’ Kyt’lpn wrkz=’lw
Myp’=Kr’ Mwxrw Nwnx twxyls hwl’ ht’w Myrmb Mtdb‘l bwVl
18 hz wrm’yw hksm lg‘ Mhl wV‘=yk P’ : Mtbz‘ ’lw dsxw=brw
19 Kymxrb ht’w : twldg twY’n wV‘yw MyrYmm Kl‘h rV’ Kyhl’
Mmwyb Mhyl‘m rs=’l Nn‘h dwm‘=t’ rbdmb Mtbz‘ ’l Mybrh
Krdh=t’w Mhl ry’hl hlylb V’h dwm‘=t’w Krdhb Mtxnhl
20 Mhypm t‘nm=’l Knmw MlykVhl ttn hbwTh Kxwrw : hb=wkly rV’
21 ’l rbdmb Mtlklk hnV My‘br’w : M’mYl Mhl httn Mymw
wrsx
886 hymxn 9. 22–10. 17
twklmm Mhl Nttw : wqYb ’l Mhylgrw wlb ’l MhytmlV wrsx 22
NwbVx Klm Zr’=t’w Nwxys Zr’=t’ wVryyw h’pl Mqlxtw Mymm‘w
M’ybtw MymVh ybkkk tybrh Mhynbw : NVbh=Klm gw‘ Zr’=t’w 23
wVryyw Mynbh w’byw : tVrl ’wbl Mhytb’l trm’=rV’ Zr’h=l’ 24
Mdyb Mnttw Myn‘nkh Zr’h ybVy=t’ Mhynpl ‘nktw Zr’h=t’
Myr‘ wdklyw : MnwYrk Mhb twV‘l Zr’h ymm‘=t’w Mhyklm=t’w 25
MybwYx twrb bwT=lk=My’lm Mytb wVryyw hnmV hmd’w twrYb
KbwTb wnd‘tyw wnymVyw w‘bVyw wlk’yw brl lk’m Z‘w Mytyzw Mymrk
Ky’ybn=t’w Mwg yrx’ Ktrwt=t’ wklVyw Kb wdrmyw wrmyw : lwdgh 26
Mnttw : tlwdg twY’n wV‘yw Kyl’ MbyVhl Mb wdy‘h=rV’ wgrh 27
‘mVt MymVm ht’w Kyl’ wq‘Yy MtrY t‘bw Mhl wrYyw MhyrY dyb
xwnkw : MhyrY dym Mw‘yVwyw My‘yVwm Mhl Ntt Mybrh Kymxrkw 28
wbwVyw Mhb wdryw Mhyby’ dyb Mbz‘tw Kynpl ‘r twV‘l wbwVy Mhl
d‘tw : Myt‘ twbr Kymxrk MlyYtw ‘mVt MymVm ht’w Kwq‘zyw 29
KyTpVmbw KytwYml w‘mV=’lw wdyzh hmhw Ktrwt=l’ MbyVhl Mhb
wVqh Mpr‘w trrws Ptk wntyw Mhb hyxw Md’ hV‘y=rV’ Mb=w’Tx
Ky’ybn=dyb Kxwrb Mb d‘tw twbr MynV Mhyl‘ KVmtw : w‘mV ’lw 30
MtyV‘=’l Mybrh Kymxrbw : tYr’h ym‘ dyb Mnttw wnyz’h ’lw 31
lwdgh l’h wnyhl’ ht‘w : ht’ Mwxrw Nwnx=l’ yk Mtbz‘ ’lw hlk 32
h’lth=lk t’ Kynpl T‘my=l’ dsxhw tyrbh rmwV ’rwnhw rwbgh
=lklw wnytb’lw wn’ybnlw wnynhklw wnyrVl wnyklml wnt’Ym=rV’
’bh=lk l‘ qydY ht’w : hzh Mwyh d‘ rwV’ yklm ymym Km‘ 33
wnynhk wnyrV wnyklm=t’w : wn‘Vrh wnxn’w tyV‘ tm’=yk wnyl‘ 34
rV’ Kytwd‘lw KytwYm=l’ wbyVqh ’lw Ktrwt wV‘ ’l wnytb’w
Zr’bw Mhl ttn=rV’ brh KbwTbw Mtwklmb Mhw : Mhb tdy‘h 35
Mhyll‘mm wbV=’lw Kwdb‘ ’l Mhynpl ttn=rV’ hnmVhw hbxrh
lk’l wnytb’l httn=rV’ Zr’hw Mydb‘ Mwyh wnxn’ hnh : My‘rh 36
hbrm ht’wbtw : hyl‘ Mydb‘ wnxn’ hnh hbwT=t’w hyrp=t’ 37
wntmhbbw MylVm wnytywg l‘w wnytw’Txb wnyl‘ httn=rV’ Myklml
: wnxn’ hlwdg hrYbw MnwYrk
sŘ 9 wnywl wnyrV Mwtxh l‘w Mybtkw hnm’ Mytrk wnxn’ t’z=lkbw y
hyrV : hyqdYw hylkx=Nb ’tVrth hymxn Mymwtxh l‘w : wnynhk 2, 3
Mrx : Kwlm hynbV VwTx : hyklm hyrm’ rwxVp : hymry hyrz‘ 4, 5, 6
hyz‘m : Nmym hyb’ MlVm : Kwrb Nwtng l’ynd : hydb‘ twmrm 7, 8, 9
ddnx ynbm ywnb hynz’=Nb ‘wVyw Mywlhw : Mynhkh hl’ hy‘mV yglb 10
bwxr ’kym : Nnx hy’lp ’Tylq hydwh hynbV Mhyx’w : l’ymdq 11, 12
M‘h yV’r : wnynb ynb hydwh : hynbV hybrV rwkz : hybVx 13, 14, 15
ywgb hynd’ : ybb dgz‘ ynb : ynb ’wtz Mly‘ b’wm txp V‘rp 16, 17
Nyd‘
10. 18–11. 7 hymxn 887
18, 19, 20 : ybwn twtn‘ Pyrx : yYb MVx hydwh : rwz‘ hyqzx rT’ : Nyd‘
21, 22, 23, 24 ‘Vwh : hyn‘ Nnx hyTlp : ‘wdy qwdY l’bzyVm : ryzx MlVm V‘ypgm
25, 26, 27 hyx’w : hyV‘m hnbVx Mwxr : qbwV ’xlp Vxwlh : bwVx hynnx
28, 29 Myr‘wVh Mywlh Mynhkh M‘h r’Vw : hn‘b Mrx Kwlm : Nn‘ Nnx
Myhl’h trwt=l’ twYr’h ym‘m ldbnh=lkw Mynytnh MyrrVmh
30 Mhyryd’ Mhyx’=l‘ Myqyzxm : Nybm ‘dwy lk Mhytnbw Mhynb MhyVn
hVm dyb hntn rV’ Myhl’h trwtb tkll h‘wbVbw hl’b My’bw
wyTpVmw wnynd’ hwhy twYm=lk=t’ twV‘lw rwmVlw Myhl’h=db‘
31 xqn ’l Mhytnb=t’w Zr’h ym‘l wnytnb Ntn=’l rV’w : wyqxw
32 tbVh Mwyb rbV=lkw twxqmh=t’ My’ybmh Zr’h ym‘w : wnynbl
ty‘ybVh hnVh=t’ VTnw Vdq Mwybw tbVb Mhm xqn=’l rwkml
33 hnVb lqVh tyVlV wnyl‘ ttl twYm wnyl‘ wndm‘hw : dy=lk ’Vmw
34 dymth tlw‘lw dymth txnmw tkr‘mh Mxll : wnyhl’ tyb tdb‘l
l’rVy=l‘ rpkl tw’Txlw MyVdqlw Myd‘wml MyVdxh twtbVh
35 Nbrq=l‘ wnlph twlrwghw : wnyhl’=tyb tk’lm lkw
wnytb’=tybl wnyhl’ tybl ’ybhl M‘hw Mywlh Mynhkh MyY‘h
bwtkk wnyhl’ hwhy xbzm=l‘ r‘bl hnVb hnV Mynmzm Myt‘l
36 hnV Z‘=lk yrp=lk yrwkbw wntmd’ yrwkb=t’ ’ybhlw : hrwtb
37 hrwtb bwtkk wnytmhbw wnynb twrkb=t’w : hwhy tybl hnVb
MytrVmh Mynhkl wnyhl’ tybl ’ybhl wnyn’Yw wnyrqb yrwkb=t’w
38 Vwryt Z‘=lk yrpw wnytmwrtw wnytsyr‘ tyV’r=t’w : wnyhl’ tybb
Mywll wntmd’ rV‘mw wnyhl’=tyb twkVl=l’ Mynhkl ’ybn rhYyw
39 Nrh’=Nb Nhkh hyhw : wntdb‘ yr‘ lkb MyrV‘mh Mywlh Mhw
wnyhl’ tybl rV‘mh rV‘m=t’ wl‘y Mywlhw Mywlh rV‘b Mywlh=M‘
40 ynbw l’rVy=ynb w’yby twkVlh=l’ yk : rYw’h tybl twkVlh=l’
Mynhkhw Vdqmh ylk MVw rhYyhw Vwryth Ngdh tmwrt=t’ ywlh
’y wbVyw : wnyhl’ tyb=t’ bz‘n ’lw MyrrVmhw Myr‘wVhw MytrVmh
=Nm dx’ ’ybhl twlrwg wlyph M‘h r’Vw MlVwryb M‘h=yrV
2 wkrbyw : Myr‘b twdyh ‘Vtw Vdqh ry‘ MlVwryb tbVl hrV‘h
: MlVwryb tbVl Mybdntmh MyVn’h lkl M‘h
3 wbVy hdwhy yr‘bw MlVwryb wbVy rV’ hnydmh yV’r hl’w
ydb‘ ynbw Mynytnhw Mywlhw Mynhkh l’rVy Mhyr‘b wtzx’b Vy’
4 Nmynb ynbmw hdwhy ynbm wbVy MlVwrybw : hmlV
=Nb hyTpV=Nb hyrm’=Nb hyrkz=Nb hyz‘=Nb hyt‘ hdwhy ynbm
5 hyd‘=Nb hyzx=Nb hzx=lk=Nb Kwrb=Nb hyV‘mw : Zrp=ynbm l’llhm
6 MlVwryb MybVyh Zrp=ynb=lk : ynlVh=Nb hyrkz=Nb byrywy=Nb
7 Nmynb ynb hl’w : lyx=yVn’ hnmVw MyVV tw’m ‘br’
l’yty’=Nb hyV‘m=Nb hylwq=Nb hydp=Nb d‘wy=Nb MlVm=Nb ’ls
hy‘Vy=Nb
888 hymxn 11. 8–12. 18
=Nb l’wyw : hnmVw MyrV‘ tw’m ‘Vt yls ybg wyrx’w : hy‘Vy=Nb 8, 9
: hnVm ry‘h=l‘ h’wnsh=Nb hdwhyw Mhyl‘ dyqp yrkz
MlVm=Nb hyqlx=Nb hyrV : Nyky byrywy=Nb hy‘dy Mynhkh=Nm 10, 11
yV‘ Mhyx’w : Myhl’h tyb dgn bwTyx’=Nb twyrm=Nb qwdY=Nb 12
hyllp=Nb Mxry=Nb hyd‘w MynVw MyrV‘ tw’m hnmV tybl hk’lmh
twb’l MyV’r wyx’w : hyklm=Nb rwxVp=Nb hyrkz=Nb yYm’=Nb 13
=Nb twmlVm=Nb yzx’=Nb l’rz‘=Nb ysVm‘w MynVw My‘br’ Myt’m
l’ydbz Mhyl‘ dyqpw hnmVw MyrV‘ h’m lyx yrwbg Mhyx’w : rm’ 14
Mqyrz‘=Nb bwVx=Nb hy‘mV Mywlh=Nmw : Mylwdgh=Nb 15
tybl hnYyxh hk’lmh=l‘ dbzwyw ytbVw : ynwb=Nb hybVx=Nb 16
V’r Ps’=Nb ydbz=Nb hkym=Nb hyntmw : Mywlh yV’rm Myhl’h 17
‘wmV=Nb ’db‘w wyx’m hnVm hyqbqbw hlptl hdwhy hlxth
: h‘br’w MynmV Myt’m Vdqh ry‘b Mywlh=lk : Nwtydy=Nb llg=Nb 18
Myr‘Vb MyrmVh Mhyx’w NwmlT bwq‘ Myr‘wVhw 19
hdwhy yr‘=lkb Mywlh Mynhkh l’rVy r’Vw : MynVw My‘bV h’m 20
: Mynytnh=l‘ ’pVgw ’xyYw lp‘b MybVy Mynytnhw : wtlxnb Vy’ 21
hyntm=Nb hybVx=Nb ynb=Nb yz‘ MlVwryb Mywlh dyqpw 22
twYm=yk : Myhl’h=tyb tk’lm dgnl MyrrVmh Ps’ ynbm ’kym=Nb 23
: wmwyb Mwy=rbd MyrrVmh=l‘ hnm’w Mhyl‘ Klmh
rbd=lkl Klmh dyl hdwhy=Nb xrz=ynbm l’bzyVm=Nb hyxtpw 24
hytnbw ‘br’h tyrqb wbVy hdwhy ynbm MtdVb MyrYxh=l’w : M‘l 25
: Tlp tybbw hdlwmbw ‘wVybw : hyrYxw l’Ybqybw hytnbw Nbydbw 26
Ny‘bw : hytnbbw hnkmbw glqYbw : hytnbw ‘bV r’bbw l‘wV rYxbw 27, 28, 29
hqz‘ hytdVw Vykl MhyrYxw Mld‘ xnz : twmrybw h‘rYbw Nwmr 30
Vmkm ‘bgm Nmynb ynbw : Mnh=’yg=d‘ ‘bV=r’bm wnxyw hytnbw 31
dydx : Mytg hmr rwYx : hynn‘ bn twtn‘ : hytnbw l’=tybw hy‘w 32, 33, 34
hdwhy twqlxm Mywlh=Nmw : MyVrxh yg wnw’w dl : Tlbn My‘bY 35, 36
lbbrz=M‘ wl‘ rV’ Mywlhw Mynhkh hl’w : Nymynbl by
hynkV : VwTx Kwlm hyrm’ : ’rz‘ hymry hyrV ‘wVyw l’ytl’V=Nb 2, 3
byrywyw hy‘mV : hglb hyd‘m Nymym : hyb’ ywtng ’wd‘ : tmrm Mxr 4, 5, 6
ymyb Mhyx’w Mynhkh yV’r hl’ hy‘dy hyqlx qwm‘ wls : hy‘dy 7
hyntm hdwhy hybrV l’ymdq ywnb ‘wVy Mywlhw : ‘wVy 8
‘wVyw : twrmVml Mdgnl Mhyx’ wn‘w hyqbqbw : wyx’w ’wh twdyh=l‘ 9, 10
‘dywyw : ‘dywy=t’ byVyl’w byVyl’=t’ dylwh Myqywyw Myqywy=t’ dylwh 11
yV’r Mynhk wyh Myqywy ymybw : ‘wdy=t’ dylwh Ntnwyw Ntnwy=t’ dylwh 12
: Nnxwhy hyrm’l MlVm ’rz‘l : hynnx hymryl hyrm hyrVl twb’h 13
’yd‘l : yqlx twyrml ’nd‘ Mrxl : Pswy hynbVl Ntnwy ykwlml 14, 15, 16
hglbl : yTlp hyd‘wml Nymynml yrkz hyb’l : MlVm Nwtngl hyrkz 17, 18
‘wmV
12. 19–47 hymxn 889
19, 20 qwm‘l ylq ylsl : yz‘ hy‘dyl yntm byrywylw : Ntnwhy hy‘mVl ‘wmV
21, 22 ‘dywy byVyl’ ymyb Mywlh : l’ntn hy‘dyl hybVx hyqlxl : rb‘
: ysrph Vwyrd twklm=l‘ Mynhkhw twb’ yV’r Mybwtk ‘wdyw Nnxwyw
23 Mymyh yrbd rps=l‘ Mybwtk twb’h yV’r ywl ynb
24 ‘wVyw hybrV hybVx Mywlh yV’rw : byVyl’=Nb Nnxwy ymy=d‘w
Myhl’h=Vy’ dywd twYmb twdwhl llhl Mdgnl Mhyx’w l’ymdq=Nb
25 bwq‘ NwmlT MlVm hydb‘ hyqbqbw hyntm : rmVm tm‘l rmVm
26 ‘wVy=Nb Myqywy ymyb hl’ : Myr‘Vh yps’b rmVm Myr‘wV MyrmV sŘ 10
: rpwsh Nhkh ’rz‘w hxph hymxn ymybw qdYwy=Nb
27 M’ybhl Mtmwqm=lkm Mywlh=t’ wVqb MlVwry tmwx tknxbw
Mylbn MytlYm ryVbw twdwtbw hxmVw hknx tV‘l MlVwryl
28 =Nmw MlVwry twbybs rkkh=Nmw MyrrVmh ynb wps’yw : twrnkbw
29 wnb MyrYx yk twmz‘w ‘bg twdVmw lglgh tybmw : ytpTn yrYx
30 wrhTyw Mywlhw Mynhkh wrhTyw : MlVwry twbybs MyrrVmh Mhl
31 l‘m hdwhy yrV=t’ hl‘’w : hmwxh=t’w Myr‘Vh=t’w M‘h=t’
r‘Vl hmwxl l‘m Nymyl tklhtw tlwdg tdwt ytV hdym‘’w hmwxl
32, 33 ’rz‘ hyrz‘w : hdwhy yrV yYxw hy‘Vwh Mhyrx’ Klyw : tpV’h
34, 35 twrYYxb Mynhkh ynbmw : hymryw hy‘mVw Nmynbw hdwhy : MlVmw
: Ps’=Nb rwkz=Nb hykym=Nb hyntm=Nb hy‘mV=Nb Ntnwy=Nb hyrkz
36 ryV=ylkb ynnx hdwhyw l’ntn y‘m yllg yllm l’rz‘w hy‘mV wyx’w
37 Mdgnw Ny‘h r‘V l‘w : Mhynpl rpwsh ’rz‘w Myhl’h Vy’ dywd
r‘V d‘w dywd tybl l‘m hmwxl hl‘mb dywd ry‘ twl‘m=l‘ wl‘
38 M‘h yYxw hyrx’ yn’w l’wml tklwhh tynVh hdwthw : xrzm Mymh
39 l‘mw : hbxrh hmwxh d‘w Myrwnth ldgml l‘m hmwxhl l‘m
ldgmw l’nnx ldgmw Mygdh r‘V=l‘w hnVyh r‘V=l‘w Myrp’=r‘Vl
40 tdwth ytV hndm‘tw : hrTmh r‘Vb wdm‘w N’Yh r‘V d‘w h’mh
41 hyV‘m Myqyl’ Mynhkhw : ym‘ Myngsh yYxw yn’w Myhl’h tybb
42 hy‘mVw hyV‘mw : twrYYxb hynnx hyrkz yny‘wyl’ hykym Nymynm
hyxrzyw MyrrVmh w‘ymVyw rz‘w Mly‘w hyklmw Nnxwhyw yz‘w rz‘l’w
43 MxmV Myhl’h yk wxmVyw Mylwdg Myxbz ’whh Mwyb wxbzyw : dyqph
MlVwry txmV ‘mVtw wxmV Mydlyhw MyVnh Mgw hlwdg hxmV
44 twmwrtl twrYw’l twkVnh=l‘ MyVn’ ’whh Mwyb wdqpyw : qwxrm
Mynhkl hrwth tw’nm Myr‘h ydVl Mhb swnkl twrV‘mlw tyV’rl
45 wrmVyw : Mydm‘h Mywlh=l‘w Mynhkh=l‘ hdwhy txmV yk Mywllw
dywd twYmk Myr‘Vhw MyrrVmhw hrhTh trmVmw Mhyhl’ trmVm
46 hlht=ryVw MyrrVmh V’r Mdqm Ps’w dywd ymyb=yk : wnb hmlV
47 twynm Myntn hymxn ymybw lbbrz ymyb l’rVy=lkw : Myhl’l twdhw
MyVdqm Mywlhw Mywll MyVdqmw wmwyb Mwy=rbd Myr‘Vhw MyrrVmh
ynbl
890 hymxn 13. 1–25
M‘h ynz’b hVm rpsb ’rqn ’whh Mwyb : Nrh’ ynbl gy
: Mlw‘=d‘ Myhl’h lhqb yb’mw ynm‘ ’wby=’l rV’ wb bwtk ’Ymnw
M‘lb=t’ wyl‘ rkVyw Mymbw Mxlb l’rVy ynb=t’ wmdq ’l yk 2
hrwth=t’ M‘mVk yhyw : hkrbl hllqh wnyhl’ Kphyw wllql 3
tkVlb Nwtn Nhkh byVyl’ hzm ynplw : l’rVym br‘=lk wlydbyw 4
Mynpl wyh MVw hlwdg hkVl wl V‘yw : hybwTl bwrq wnyhl’=tyb 5
rhYyhw Vwryth Ngdh rV‘mw Mylkhw hnwblh hxnmh=t’ Myntn
’l hz=lkbw : Mynhkh tmwrtw Myr‘Vhw MyrrVmhw Mywlh twYm 6
lbb=Klm ’tsVxtr’l MytVw MyVlV tnVb yk MlVwryb ytyyh
MlVwryl ’wb’w : Klmh=Nm ytl’Vn Mymy Zqlw Klmh=l’ yt’b 7
yrYxb hkVn wl twV‘l hybwTl byVyl’ hV‘ rV’ h‘rb hnyb’w
hybwT=tyb ylk=lk=t’ hkylV’w d’m yl ‘ryw : Myhl’h tyb 8
tyb ylk MV hbyV’w twkVlh wrhTyw hrm’w : hkVlh=Nm Zwxh 9
hntn ’l Mywlh twynm=yk h‘d’w : hnwblhw hxnmh=t’ Myhl’h 10
=t’ hbyr’w : hk’lmh yV‘ MyrrVmhw Mywlh whdVl=Vy’ wxrbyw 11
: Mdm‘=l‘ Mdm‘’w MYbq’w Myhl’h=tyb bz‘n ‘wdm hrm’w Myngsh
hrYw’w : twrYw’l rhYyhw Vwrythw Ngdh rV‘m w’ybh hdwhy=lkw 12, 13
Mdy=l‘w Mywlh=Nm hydpw rpwsh qwdYw Nhkh hymlV twrYw’=l‘
: Mhyx’l qlxl Mhyl‘w wbVxn Mynm’n yk hyntm=Nb rwkz=Nb Nnx
ytyV‘ rV’ ydsx xmt=l’w t’z=l‘ yhl’ yl=hrkz 14
twtg=Mykrd hdwhyb yty’r hmhh Mymyb : wyrmVmbw yhl’ tybb 15
Myn’tw Mybn‘ Nyy=P’w Myrmxh=l‘ Mysm‘w twmr‘h My’ybmw tbVb
: dyY Mrkm Mwyb dy‘’w tbVh Mwyb MlVwry My’ybmw ’Vm=lkw
hdwhy ynbl tbVb Myrkmw rkm=lkw g’d My’ybm hb wbVy MyrYhw 16
hzh ‘rh rbdh=hm Mhl hrm’w hdwhy yrx t’ hbyr’w : MlVwrybw 17
Mkytb’ wV‘ hk ’wlh : tbVh Mwy=t’ Myllxmw MyV‘ Mt’ rV’ 18
Mypyswm Mt’w t’zh ry‘h l‘w t’zh h‘rh=lk t’ wnyl‘ wnyhl’ ’byw
wllY rV’k yhyw : tbVh=t’ llxl l’rVy=l‘ Nwrx 19
’l rV’ hrm’w twtldh wrgsyw hrm’w tbVh ynpl MlVwry yr‘V
’Vm ’wby=’l Myr‘Vh=l‘ ytdm‘h yr‘nmw tbVh rx’ d‘ Mwxtpy
M‘p MlVwryl Zwxm rkmm=lk yrkmw Mylkrh wnylyw : tbVh Mwyb 20
hmwxh dgn Mynl Mt’ ‘wdm Mhyl’ hrm’w Mhb hdy‘’w : MytVw 21
hrm’w : tbVb w’b=’l ’yhh t‘h=Nm Mkb xlV’ dy wnVt=M’ 22
Mwy=t’ Vdql Myr‘Vh MyrmV My’bw MyrhTm wyhy rV’ Mywll
: Kdsx brk yl‘ hswxw yhl’ yl=hrkz t’z=Mg tbVh
twydwdV’ MyVn wbyVh Mydwhyh=t’ yty’r Mhh Mymyb Mg 23
rbdl Myrykm Mny’w tydwdV’ rbdm yYx Mhynbw : twyb’wm twynwm‘ 24
MyVn’ Mhm hk’w Mllq’w Mm‘ byr’w : M‘w M‘ NwVlkw tydwhy 25
MTrm’w
13. 26–31 hymxn 891
w’Vt=M’w Mhynbl Mkytnb wntt=M’ Myhl’b M‘ybV’w MTrm’w
26 l’rVy=Klm hmlV=’Tx hl’=l‘ ’wlh : Mklw Mkynbl Mhytnbm
Myhl’ whntyw hyh wyhl’l bwh’w whmk Klm hyh=’l Mybrh Mywgbw
27 ‘mVnh Mklw : twyrknh MyVnh w’yTxh wtw’=Mg l’rVy=lk=l‘ Klm
MyVn byVhl wnyhl’b l‘ml t’zh hlwdgh h‘rh=lk t’ tV‘l
28 ynrxh Tlbnsl Ntx lwdgh Nhkh byVyl’=Nb ‘dywy ynbmw : twyrkn
29 hnhkh tyrbw hnhkh yl’g l‘ yhl’ Mhl hrkz : yl‘m whxyrb’w
30 Mynhkl twrmVm hdym‘’w rkn=lkm MytrhTw : Mywlhw
31 Myrwkblw twnmzm Myt‘b MyY‘h Nbrqlw : wtk’lmb Vy’ Mywllw
: hbwTl yhl’ yl=hrkz

Nybw wyYxw .hnmVw MynmVw tw’m ’"n ,hVmxw MynmVw tw’m VV ’rz‘ rpsd yqwsp Mwks
,hrV‘‘ ‘Vt wytwqspw .hrV‘ wyrdsw ’"n ,rV‘ dx’ wyrdsw .]b"l +g hymxn[ hnph tyl‘
MyVlV tnV d‘ srp Klm Vrwkl tx’ tnV Nm rpsh twnV ,hrV‘ ‘bV wytwqspw ’"n
.MynV ytV Klmh Nm ytl’Vn Mymy Zqlw ,hnV tx’w MyVmx ,Klmh ’tsVxtr’l MytVw

The number of the verses of the book of Ezra is 685; other copies (say) 688.
And its middle point is, And between the ascent of the corner [Neh@3:32]. And
its sedarim are 11; other copies (say), And its sedarim are 10. And its peseqot
are 17. The years of the book are from the first year of Cyrus king of Persia
unto the thirty-second year of Artachasta the king, 51 years, and the end of
the days I asked leave of the king, 2 years.
’ Mymyh yrbd
sŘ 1 xn : Kml xlVwtm Kwnx : dry l’llhm Nnyq : Vwn’ tV Md’ ’, 2, 3, 4
: srytw KVmw lbtw Nwyw ydmw gwgmw rmg tpy ynb : tpyw Mx MV 5
Mytk hVyVrtw hVyl’ Nwy ynbw : hmrgwtw tpydw znkV’ rmg ynbw 6, 7
hlywxw ’bs Vwk ynbw : N‘nkw Twp MyrYmw Vwk Mx ynb : Myndwrw 8, 9
Vwkw : Nddw ’bV ’m‘r ynbw ’ktbsw ’m‘rw ’tbsw 10
MyrYmw : Zr’b rwbg twyhl lxh ’wh dwrmn=t’ dly 11
Mysrtp=t’w : Myxtpn=t’w Mybhl=t’w Mymn‘=t’w Myydwl=t’ dly 12
: Myrtpk=t’w MytVlp MVm w’Yy rV’ Myxlsk=t’w
t’w yrm’h=t’w yswbyh=t’w : tx=t’w wrkb NwdyY=t’ dly N‘nkw 13, 14
yrmYh=t’w ydwr’h=t’w : ynysh=t’w yqr‘h=t’w ywxh=t’w : yVgrgh 15, 16
Mr’w dwlw dVkpr’w rwV’w Mly‘ MV ynb : ytmxh=t’w 17
xlVw xlV=t’ dly dVkpr’w : KVmw rtgw lwxw Zw‘w 18
wymyb yk glp dx’h MV Mynb ynV dly rb‘lw : rb‘=t’ dly 19
PlV=t’w ddwml’=t’ dly NTqyw : NTqy wyx’ MVw Zr’h hglpn 20
lby‘=t’w : hlqd=t’w lzw’=t’w Mrwdh=t’w : xry=t’w twmrYx=t’w 21, 22
hl’=lk bbwy=t’w hlywx=t’w rypw’=t’w : ’bV=t’w l’myb’=t’w 23
gwrV : w‘r glp rb‘ : xlV dVkpr’ MV : NTqy ynb 24, 25, 26
qxYy Mhrb’ ynb : Mhrb’ ’wh Mrb’ : xrt rwxn 27, 28
rdqw twybn l’‘mVy rwkb Mtwdlt hl’ : l’‘mVyw 29
hmdqw Vypn rwTy : ’mytw ddx ’Vm hmwdw ‘mVm : MVbmw l’bd’w 30, 31
Mhrb’ Vglyp hrwTq ynbw : l’‘mVy ynb Mh hl’ 32
: Nddw ’bV NVqy ynbw xwVw qbVyw Nydmw Ndmw NVqyw Nrmz=t’ hdly
hl’=lk h‘dl’w ‘dyb’w Kwnxw rp‘w hpy‘ Nydm ynbw 33
wV‘ qxYy ynb qxYy=t’ Mhrb’ dlwyw : hrwTq ynb 34
: xrqw Ml‘yw Vw‘yw l’w‘r zpyl’ wV‘ ynb : l’rVyw 35
: qlm‘w ‘nmtw znq Mt‘gw ypY rmw’w Nmyt zpyl’ ynb 36
ynbw : hzmw hmV xrz txn l’w‘r ynb 37, 38
: NVydw rY’w NVydw hn‘w Nw‘bYw lbwVw NTwl ry‘V
lbwV ynb : ‘nmt NTwl twx’w Mmwhw yrx NTwl ynbw 39, 40
: hn‘w hy’ Nw‘bY ynbw Mnw’w ypV lby‘w txnmw Nyl‘
: Nrkw Nrtyw NbV’w Nrmx NwVyd ynbw NwVyd hn‘ ynb 41
Zw‘ NwVyd ynb Nq‘y Nw‘zw Nhlb rY’=ynb 42
ynpl Mwd’ Zr’b wklm rV’ Myklmh hl’w : Nr’w 43
tmyw : hbhnd wry‘ MVw rw‘b=Nb ‘lb l’rVy ynbl Klm=Klm 44
wytxt Klmyw bbwy tmyw : hrYbm xrz=Nb bbwy wytxt Klmyw ‘lb 45
MVwx
1. 46–2. 32 ’ Mymyh yrbd 893
46 hkmh ddb=Nb ddh wytxt Klmyw MVwx tmyw : ynmyth Zr’m MVwx
47 hlmV wytxt Klmyw ddh tmyw : twy‘ wry‘ MVw b’wm hdVb Nydm=t’
48, 49 tmyw : rhnh twbxrm lw’V wytxt Klmyw hlmV tmyw : hqrVmm
50 wytxt Klmyw Nnx l‘b tmyw : rwbk‘=Nb Nnx l‘b wytxt Klmyw lw’V
: bhz ym tb drTm=tb l’bTyhm wtV’ MVw y‘p wry‘ MVw ddh
51 : tty Pwl’ hyl‘ Pwl’ ‘nmt Pwl’ Mwd’ ypwl’ wyhyw ddh tmyw
52, 53 Pwl’ Nmyt Pwl’ znq Pwl’ : Nnyp Pwl’ hl’ Pwl’ hmbylh’ Pwl’
54 : Mwd’ ypwl’ hl’ Mry‘ Pwl’ l’ydgm Pwl’ : rYbm

b, 2 Pswy Nd : Nwlbzw rkVVy hdwhyw ywl Nw‘mV Nbw’r l’rVy ynb hl’
3 hlVw Nnw’w r‘ hdwhy ynb : rV’w dg yltpn Nmynbw
yny‘b ‘r hdwhy rwkb r‘ yhyw tyn‘nkh ‘wV=tbm wl dlwn hVwlV
4 hdwhy ynb=lk xrz=t’w Zrp=t’ wl hdly wtlk rmtw : whtymyw hwhy
5, 6 Nty’w yrmz xrz ynbw : lwmxw NwrYx Zrp=ynb : hVmx
7 rkw‘ rk‘ ymrk ynbw : hVmx Mlk ‘rdw lklkw Nmyhw
8 : hyrz‘ Nty’ ynbw : Mrxb l‘m rV’ l’rVy
9, 10 Mrw : ybwlk=t’w Mr=t’w l’mxry=t’ wl=dlwn rV’ NwrYx ynbw
11 NwVxnw : hdwhy ynb ’yVn NwVxn=t’ dylwh bdnym‘w bdnym‘=t’ dylwh
12 dbw‘w dbw‘=t’ dylwh z‘bw : z‘b=t’ dylwh ’mlVw ’mlV=t’ dylwh
13 ynVh bdnyb’w b’yl’=t’ wrkb=t’ dylwh yVy’w : yVy=t’ dylwh
14, 15 dywd yVVh MY’ : yVymxh ydr y‘ybrh l’ntn : yVylVh ’‘mVw
16 l’hV‘w b’wyw yVb’ hywrY ynbw lygyb’w hywrY Mhytyx’w : y‘bVh
17 : yl’‘mVyh rty ’Vm‘ yb’w ’Vm‘=t’ hdly lygyb’w : hVlV
18 tw‘yry=t’w hV’ hbwz‘=t’ dylwh NwrYx=Nb blkw
19 trp’=t’ blk wl=xqyw hbwz‘ tmtw : Nwdr’w bbwVw rVy hynb hl’w
20 : l’lYb=t’ dylwh yrw’w yrw’=t’ dylwh rwxw : rwx=t’ wl dltw
21 hxql ’whw d‘lg yb’ rykm=tb=l’ NwrYx ’b rx’w
22 ry’y=t’ dylwh bwgVw : bwgV=t’ wl dltw hnV MyVV=Nb ’whw
23 twx=t’ Mr’w=rwVg xqyw : d‘lgh Zr’b Myr‘ VwlVw MyrV‘ wl=yhyw
rykm ynb hl’=lk ry‘ MyVV hytnb=t’w tnq=t’ Mt’m ry’y
24 dltw hyb’ NwrYx tV’w htrp’ blkb NwrYx=twm rx’w : d‘lg=yb’
25 rwkbh NwrYx rwkb l’mxry=ynb wyhyw : ‘wqt yb’ rwxV’=t’ wl
26 hmVw l’mxryl trx’ hV’ yhtw : hyx’ MY’w Nr’w hnwbw Mr
27 Z‘m l’mxry rwkb Mr=ynb wyhyw : Mnw’ M’ ’yh hrT‘
28, 29 MVw : rwVyb’w bdn ymV ynbw ‘dyw ymV Mnw’=ynb wyhyw : rq‘w Nymyw
30 dls bdn ynbw : dylwm=t’w Nbx’=t’ wl dltw lyhyb’ rwVyb’ tV’
31 y‘Vy ynbw y‘Vy Myp’ ynbw : Mynb ’l dls tmyw Myp’w
32 ’l rty tmyw Ntnwyw rty ymV yx’ ‘dy ynbw : ylx’ NVV ynbw NVV
Mynb
894 ’ Mymyh yrbd 2. 33–3. 22
NVVl hyh=’lw : l’mxry ynb wyh hl’ ’zzw tlp Ntnwy ynbw : Mynb 33, 34
wtb=t’ NVV Ntyw : ‘xry wmVw yrYm db‘ NVVlw twnb=M’ yk Mynb 35
dylwh Ntnw Ntn=t’ dylh yt‘w : yt‘=t’ wl dltw hV’l wdb‘ ‘xryl 36
dbw‘w : dbw‘=t’ dylwh llp’w llp’=t’ dylwh dbzw : dbz=t’ 37, 38
Zlxw Zlx=t’ dylh hyrz‘w : hyrz‘=t’ dylwh ’whyw ’why=t’ dylwh 39
: MwlV=t’ dylh ymssw ymss=t’ dylh hV‘l’w : hV‘l’=t’ dylh 40
: ‘mVyl’=t’ dylh hymqyw hymqy=t’ dylwh MwlVw 41
hVrm ynbw Pyz=yb’ ’wh wrkb ‘Vym l’mxry yx’ blk ynbw 42
dylwh ‘mVw : ‘mVw Mqrw xptw xrq Nwrbx ynbw : Nwrbx yb’ 43, 44
yb’ Nw‘mw Nw‘m ymV=Nbw : ymV=t’ dylwh Mqrw M‘qry yb’ Mxr=t’ 45
Nrxw zzg=t’w ’Ywm=t’w Nrx=t’ hdly blk Vglyp hpy‘w : rwY=tyb 46
hpy‘w Tlpw NVygw Mtwyw Mgr ydhy ynbw : zzg=t’ dylh 47
yb’ P‘V dltw : hnxrt=t’w rbV dly hk‘m blk Vglp : P‘Vw 48, 49
hl’ : hsk‘ blk=tbw ’‘bg yb’w hnbkm yb’ ’wV=t’ hnmdm 50
’mlV : Myr‘y tyrq yb’ lbwV htrp’ rwkb rwx=Nb blk ynb wyh 51
tyrq yb’ lbwVl Mynb wyhyw : rdg=tyb yb’ Prx Mxl=tyb yb’ 52
ytwphw yrtyh Myr‘y tyrq twxpVmw : twxnmh yYx h’rh Myr‘y 53
: yl’tV’hw yt‘rYh w’Yy hl’m y‘rVmhw ytmVhw
ytxnmh yYxw b’wy tyb twrT‘ ytpwTnw Mxl tyb ’mlV ynb 54
hmh MytkwV Myt‘mV Myt‘rt Zb‘y wbVy Myrps twxpVmw : y‘rYh 55
ynb wyh hl’w : bkr=tyb yb’ tmxm My’bh Mynyqh g
ynV tyl’‘rzyh M‘nyx’l Nnm’ rwkbh Nwrbxb wl=dlwn rV’ dywd
ymlt=tb hk‘m=Nb MwlVb’l yVlVh : tylmrkh lygyb’l l’ynd 2
yVVh lTyb’l hyTpV yVymxh : tygx=Nb hynd’ y‘ybrh rwVg Klm 3
MynV ‘bV MV=Klmyw Nwrbxb wl=dlwn hVV : wtV’ hlg‘l M‘rty 4
: MlVwryb Klm hnV VwlVw MyVlVw MyVdx hVVw
h‘br’ hmlVw Ntnw bbwVw ’‘mV MylVwryb wl=wdlwn hl’w 5
: ‘ypyw gpnw hgnw : Tlpyl’w ‘mVyl’w rxbyw : l’ym‘=tb ‘wV=tbl 6, 7
MyVglyp=ynb dblm dywd ynb lk : h‘Vt Tlpyl’w ‘dyl’w ‘mVyl’w 8, 9
wnb ’s’ wnb hyb’ M‘bxr hmlV=Nbw : Mtwx’ rmtw 10
hyrz‘ wnb whyYm’ : wnb V’wy wnb whyzx’ wnb Mrwy : wnb TpVwhy 11, 12
whyV’y wnb Nwm’ : wnb hVnm wnb whyqzx wnb zx’ : wnb Mtwy wnb 13, 14
y‘ybrh whyqdY yVlVh Myqywhy ynVh Nnxwy rwkbh whyV’y ynbw : wnb 15
l’ytl’V rs’ hynky ynbw : wnb hyqdY wnb hynky Myqywhy ynbw : MwlV 16, 17
hydp ynbw : hybdnw ‘mVwh hymqy rY’nVw hydpw Mryklmw : wnb 18, 19
hbVxw : Mtwx’ tymlVw hynnxw MlVm lbbrz=Nbw y‘mVw lbbrz 20
hy‘Vyw hyTlp hynnx=Nbw : Vmx dsx bVwy hydsxw hykrbw lh’w 21
hy‘mV hynkV ynbw : hynkV ynb hydb‘ ynb Nnr’ ynb hypr ynb 22
ynbw
3. 23–4. 35 ’ Mymyh yrbd 895
23 hyr‘n=Nbw : hVV TpVw hyr‘nw xyrbw l’gyw VwTx hy‘mV ynbw
24 byVyl’w whwydh yny‘wyl’ ynbw : hVlV Mqyrz‘w hyqzxw yny‘wyl’
d Zrp hdwhy ynb : h‘bV ynn‘w hyldw Nnxwyw bwq‘w hylpw
2 txyw txy=t’ dylwh lbwV=Nb hy’rw : lbwVw rwxw ymrkw NwrYx
: yt‘rYh twxpVm hl’ dhl=t’w ymwx’=t’ dylh
3 : ynwpllYh Mtwx’ MVw Vbdyw ’mVyw l’‘rzy MTy‘ yb’ hl’w
4 yb’ htrp’ rwkb rwx=ynb hl’ hVwx yb’ rz‘w rdg yb’ l’wnpw
5, 6 wl dltw : hr‘nw h’lx MyVn ytV wyh ‘wqt yb’ rwxV’lw : Mxl tyb
: hr‘n ynb hl’ yrtVx’h=t’w ynmyt=t’w rpx=t’w Mzx’=t’ hr‘n
7, 8 hbbYh=t’w bwn‘=t’ dylwh Zwqw : Nnt’w rxYy trY h’lx ynbw
9 wmV h’rq wm’w wyx’m dbkn Zb‘y yhyw : Mwrh=Nb lxrx’ twxpVmw
10 rm’l l’rVy yhl’l Zb‘y ’rqyw : bY‘b ytdly yk rm’l Zb‘y sŘ 2
h‘rm tyV‘w ym‘ Kdy htyhw ylwbg=t’ tybrhw ynkrbt Krb=M’
11 =yx’ bwlkw : l’V=rV’ t’ Myhl’ ’byw ybY‘ ytlbl
12 ’pr tyb=t’ dylwh NwtV’w : NwtV’ yb’ ’wh ryxm=t’ dylwh hxwV
: hkr yVn’ hl’ Vxn ry‘ yb’ hnxt=t’w xsp=t’w
13, 14 dylwh ytnw‘mw : ttx l’ynt‘ ynbw hyrVw l’ynt‘ znq ynbw
: wyh MyVrx yk MyVrx ’yg yb’ b’wy=t’ dylwh hyrVw hrp‘=t’
15, 16 ynbw : znqw hl’ ynbw M‘nw hl’ wry‘ hnpy=Nb blk ynbw
17 Nwlyw rp‘w drmw rty hrz‘=Nbw : l’rV’w ’yryt hpyzw Pyz l’llhy
18 hydhyh wtV’w : ‘mtV’ yb’ xbVy=t’w ymV=t’w Myrm=t’ rhtw
xwnz yb’ l’ytwqy=t’w wkwV yb’ rbx=t’w rwdg yb’ dry=t’ hdly
19 tV’ ynbw : drm xql rV’ h‘rp=tb hytb ynb hl’w
20 NwmyV ynbw : ytk‘mh ‘mtV’w ymrgh hly‘q yb’ Mxn twx’ hydwh
21 hlV ynb : txwz=Nbw txwz y‘Vy ynbw Nwlwtw Nnx=Nb hnrw Nwnm’
Zbh tdb‘=tyb twxpVmw hVrm yb’ hd‘lw hkl yb’ r‘ hdwhy=Nb
22 b’wml wl‘b=rV’ PrVw V’wyw ’bzk yVn’w Myqwyw : ‘bV’ tybl
23 hrdgw My‘Tn ybVyw MyrYwyh hmh : Myqyt‘ Myrbdhw Mxl ybVyw
24 Nymyw l’wmn Nw‘mV ynb : MV wbVy wtk’lmb Klmh=M‘
25, 26 ‘mVm ynbw : wnb ‘mVm wnb MVbm wnb MlV : lw’V xrz byry
27 twnbw rV‘ hVV Mynb y‘mVlw : wnb y‘mV wnb rwkz wnb l’wmx
: hdwhy ynb=d‘ wbrh ’l MtxpVm lkw Mybr Mynb Ny’ wyx’lw VV
28, 29 hhlbbw : l‘wV rYxw hdlwmw ‘bV=r’bb wbVyw
30, 31 rYxbw twbkrm tybbw : glqyYbw hmrxbw l’wtbbw : dlwtbw MY‘bw
32 MhyrYxw : dywd Klm=d‘ Mhyr‘ hl’ Myr‘Vbw y’rb tybbw Mysws
33 twbybs rV’ MhyrYx=lkw : Vmx Myr‘ NV‘w Nktw Nwmr Ny‘w MTy‘
34 bbwVmw : Mhl MVxythw MtbVwm t’z l‘b=d‘ hl’h Myr‘h
35 : l’yV‘=Nb hyrV=Nb hybVwy=Nb ’whyw l’wyw : hyYm’=Nb hVwyw Klmyw
yny‘wyl’w
896 ’ Mymyh yrbd 4. 36–5. 25
’zyzw : hynbw l’myVyw l’yd‘w hyV‘w hyxwVyw hbq‘yw yny‘wyl’w 36, 37
twmVb My’bh hl’ : hy‘mV=Nb yrmV=Nb hydy=Nb Nwl’=Nb y‘pV=Nb 38
d‘ rdg ’wbml wklyw : bwrl wYrp Mhytwb’ tybw MtwxpVmb My’yVn 39
Zr’hw bwTw NmV h‘rm w’Ymyw : Mn’Yl h‘rm Vqbl ’ygh xrzml 40
hl’ w’byw : Mynpl MV MybVyh Mx=Nm yk hwlVw tTqVw Mydy tbxr 41
=t’w Mhylh’=t’ wkyw hdwhy=Klm whyqzxy ymyb twmVb Mybwtkh
Mhytxt wbVyw hzh Mwyh=d‘ Mmyrxyw hmV=w’Ymn rV’ Myny‘mh
MyVn’ ry‘V rhl wklh Nw‘mV ynb=Nm Mhmw : MV Mn’Yl h‘rm=yk 42
wkyw : MV’rb y‘Vy ynb l’yz‘w hyprw hyr‘nw hyTlpw tw’m Vmx 43
: hzh Mwyh d‘ MV wbVyw qlm‘l hTlph tyr’V=t’
hntn wyb’ y‘wYy wllxbw rwkbh ’wh yk l’rVy=rwkb Nbw’r ynbw h
rbg hdwhy yk : hrkbl Vxythl ’lw l’rVy=Nb Pswy ynbl wtrkb 2
rwkb Nbw’r ynb : Pswyl hrkbhw wnmm dygnlw wyx’b 3
y‘mV wnb gwg wnb hy‘mV l’wy ynb : ymrkw NwrYx ’wlpw Kwnx l’rVy 4
tglt hlgh rV’ wnb hr’b : wnb l‘b wnb hy’r wnb hkym : wnb 5, 6
Vxythb wytxpVml wyx’w : ynbw’rl ’yVn ’wh rV’ Klm rs’nlp 7
’wh l’wy=Nb ‘mV=Nb zz‘=Nb ‘lbw : whyrkzw l’y‘y V’rh Mtwdltl 8
hrbdm ’wbl=d‘ bVy xrzmlw : Nw‘m l‘bw wbn=d‘w r‘r‘b bVwy 9
wV‘ lw’V ymybw : d‘lg Zr’b wbr Mhynqm yk trp rhnh=Nml 10
xrzm ynp=lk=l‘ Mhylh’b wbVyw Mdyb wlpyw My’rghh=M‘ hmxlm
: hkls=d‘ NVbh Zr’b wbVy Mdgnl dg=ynbw : d‘lgl 11
Mhytwb’ tybl Mhyx’w : NVbb TpVw yn‘yw hnVmh MpVw V’rh l’wy 12, 13
hl’ : h‘bV rb‘w ‘yzw Nk‘yw yrwyw ‘bVw MlVmw l’kym 14
wdxy=Nb yVyVy=Nb l’kym=Nb d‘lg=Nb xwry=Nb yrwx=Nb lyxyb’ ynb
d‘lgb wbVyw : Mtwb’ tybl V’r ynwg=Nb l’ydb‘=Nb yx’ : zwb=Nb 15, 16
wVxyth Mlk : Mtw’Ywt=l‘ NwrV yVrgm=lkbw hytnbbw NVbb 17
: l’rVy=Klm M‘bry ymybw hdwhy=Klm Mtwy ymyb
Ngm y’Vn MyVn’ lyx=ynb=Nm hVnm=TbV yYxw ydgw Nbw’r=ynb 18
tw’m=‘bVw Pl’ h‘br’w My‘br’ hmxlm ydwmlw tVq ykrdw brxw
: bdwnw Vypnw rwTyw My’yrghh=M‘ hmxlm wV‘yw : ’bY y’Yy MyVVw 19
wq‘z Myhl’l yk Mhm‘V lkw My’yrghh Mdyb wntnyw Mhyl‘ wrz‘yw 20
MyVmx Mhylmg Mhynqm wbVyw : wb wxTb=yk Mhl rwt‘nw hmxlmb 21
h’m Md’ Vpnw Mypl’ Myrwmxw Pl’ MyVmxw Myt’m N’Yw Pl’
Mhytxt wbVyw hmxlmh Myhl’hm yk wlpn Mybr Myllx=yk : Pl’ 22
NVbm Zr’b wbVy hVnm TbV yYx ynbw : hlgh=d‘ 23
Mtwb’=tyb yV’r hl’w : wbr hmh Nwmrx=rhw rynVw Nwmrx l‘b=d‘ 24
yrwbg MyVn’ l’ydxyw hywdwhw hymryw l’yrz‘w l’yl’w y‘Vyw rp‘w
yhl’b wl‘myw : Mtwb’ tybl MyV’r twmV yVn’ lyx 25
Mhytwb’
5. 26–6. 33 ’ Mymyh yrbd 897
: Mhynpm Myhl’ dymVh=rV’ Zr’h=ym‘ yhl’ yrx’ wnzyw Mhytwb’
26 rsnlp tglt xwr=t’w rwV’=Klm lwp xwr=t’ l’rVy yhl’ r‘yw
xlxl M’ybyw hVnm TbV yYxlw ydglw ynbw’rl Mlgyw rwV’ Klm
27 NwVrg ywl ynb : hzh Mwyh d‘ Nzwg rhnw ’rhw rwbxw
28 : l’yz‘w Nwrbxw rhYy Mrm‘ thq ynbw : yrrmw thq
29 ’whyb’w bdn Nrh’ ynbw Myrmw hVmw Nrh’ Mrm‘ ynbw
30 : ‘wVyb’=t’ dylh sxnyp sxnyp=t’ dylwh rz‘l’ : rmty’w rz‘l’
31, 32 hyxrz=t’ dylwh yz‘w : yz‘=t’ dylwh yqbw yqb=t’ dylwh ‘wVyb’w
33 dylwh hyrm’w hyrm’=t’ dylwh twyrm : twyrm=t’ dylwh hyxrzw
34 : Z‘myx’=t’ dylwh qwdYw qwdY=t’ dylwh bwTyx’w : bwTyx’=t’
35, 36 dylwh Nnxwyw : Nnxwy=t’ dylwh hyrz‘w hyrz‘=t’ dylwh Z‘myx’w
37 dlwyw : MlVwryb hmlV hnb=rV’ tybb Nhk rV’ ’wh hyrz‘=t’
38 =t’ dylwh bwTyx’w : bwTyx’=t’ dylwh hyrm’w hyrm’=t’ hyrz‘
39 hyqlxw hyqlx=t’ dylwh MwlVw : MwlV=t’ dylwh qwdYw qwdY
40 : qdYwhy=t’ dylwh hyrVw hyrV=t’ dylwh hyrz‘w : hyrz‘=t’ dylwh
41 : rY’ndkbn dyb MlVwryw hdwhy=t’ hwhy twlghb Klh qdYwhyw
w, 2 MwVrg=ynb twmV hl’w : yrrmw thq MVrg ywl ynb
3, 4 yrrm ynb : l’yz‘w Nwrbxw rhYyw Mrm‘ thq ynbw : y‘mVw ynbl
5 txy wnb ynbl MwVrgl : Mhytwb’l ywlh twxpVm hl’w yVmw ylxm
6, 7 thq ynb : wnb yrt’y wnb xrz wnb wd‘ wnb x’wy : wnb hmz wnb
8 rys’w wnb Psyb’w wnb hnql’ : wnb rys’ wnb xrq wnb bdnym‘
9, 10 yVm‘ hnql’ ynbw : wnb lw’Vw wnb hyz‘ wnb l’yrw’ wnb txt : wnb
11, 12 Mxry wnb b’yl’ : wnb txnw wnb ypwY hnql’ wnb hnql’ : twmyx’w
13, 14 ylxm yrrm ynb : hyb’w ynVw rkbh l’wmV ynbw : wnb hnql’ wnb
15 : wnb hyV‘ wnb hygx wnb ’‘mV : wnb hz‘ wnb y‘mV wnb ynbl
16 xwnmm hwhy tyb ryV=ydy=l‘ dywd dym‘h rV’ hl’w
17 hmlV twnb=d‘ ryVb d‘wm=lh’ NkVm ynpl MytrVm wyhyw : Nwr’h
18 Mydm‘h hl’w : Mtdwb‘=l‘ MTpVmk wdm‘yw MlVwryb hwhy tyb=t’
19 hnql’=Nb : l’wmV=Nb l’wy=Nb rrwVmh Nmyh ythqh ynbm Mhynbw
20 : yVm‘=Nb txm=Nb hnql’=Nb PyY=Nb : xwt=Nb l’yl’=Nb Mxry=Nb
21, 22 Psyb’=Nb rys’=Nb txt=Nb : hynpY=Nb hyrz‘=Nb l’wy=Nb hnql’=Nb
23, 24 wyx’w : l’rVy=Nb ywl=Nb thq=Nb rhYy=Nb : xrq=Nb
25 =Nb l’kym=Nb : ’‘mV=Nb whykrb=Nb Ps’ wnymy=l‘ dm‘h Ps’
26, 27 hmz=Nb Nty’=Nb : hyd‘=Nb xrz=Nb ynt’=Nb : hyklm=Nb hyV‘b
28, 29 Mhyx’ yrrm ynbw : ywl=Nb MVrg=Nb txy=Nb : y‘mV=Nb
30 hyYm’=Nb hybVx=Nb : Kwlm=Nb ydb‘=Nb yVyq=Nb Nty’ lw’mVh=l‘
31, 32 yrrm=Nb yVwm=Nb ylxm=Nb : rmV=Nb ynb=Nb yYm’=Nb : hyqlx=Nb
33 : Myhl’h tyb NkVm tdwb‘=lkl Mynwtn Mywlh Mhyx’w : ywl=Nb
Nrh’w
898 ’ Mymyh yrbd 6. 34–65
sŘ 3 lkl trTqh xbzm=l‘w hlw‘h xbzm=l‘ MyryTqm wynbw Nrh’w 34
hVm hwY rV’ lkk l’rVy=l‘ rpklw MyVdqh Vdq tk’lm
wnb sxnyp wnb rz‘l’ Nrh’ ynb hl’w : Myhl’h db‘ 35
wnb hyrm’ wnb twyrm : wnb hyxrz wnb yz‘ wnb yqb : wnb ‘wVyb’ 36, 37
MtwbVwm hl’w : wnb Z‘myx’ wnb qwdY : wnb bwTyx’ 38, 39
: lrwgh hyh Mhl yk ythqh txpVml Nrh’ ynbl Mlwbgb MtwryTl
=t’w : hytbybs hyVrgm=t’w hdwhy Zr’b Nwrbx=t’ Mhl wntyw 40, 41
ynblw : hnpy=Nb blkl wntn hyrYx=t’w ry‘h hdV 42
=t’w hyVrgm=t’w hnbl=t’w Nwrbx=t’ Tlqmh yr‘=t’ wntn Nrh’
rybd=t’ hyVrgm=t’w zlyx=t’w : hyVrgm=t’w ‘mtV’=t’w rty 43
: hyVrgm=t’w VmV tyb=t’w hyVrgm=t’w NV‘=t’w : hyVrgm=t’w 44
=t’w tml‘=t’w hyVrgm=t’w ‘bg=t’ Nmynb hTmmw 45
ry‘ hrV‘=VlV Mhyr‘=lk hyVrgm=t’w twtn‘=t’w hyVrgm
hTmh txpVmm Myrtwnh thq ynblw : MhytwxpVmb 46
ynblw : rV‘ Myr‘ lrwgb hVnm yYx hTm tyYxmm 47
yltpn hTmmw rV’ hTmmw rkVVy hTmm MtwxpVml MwVrg
yrrm ynbl : hrV‘ VlV Myr‘ NVbb hVnm hTmmw 48
Myr‘ lrwgb Nlwbz hTmmw dg=hTmmw Nbw’r hTmm MtwxpVml
: MhyVrgm=t’w Myr‘h=t’ Mywll l’rVy=ynb wntyw : hrV‘ MytV 49
ynb hTmmw Nw‘mV=ynb hTmmw hdwhy=ynb hTmm lrwgb wntyw 50
: twmVb Mht’ w’rqy=rV’ hl’h Myr‘h t’ Nmynb
Mhl wntyw : Myrp’ hTmm Mlwbg yr‘ yhyw thq ynb twxpVmmw 51, 52
=t’w rzg=t’w Myrp’ rhb hyVrgm=t’w MkV=t’ Tlqmh yr‘=t’
: hyVrgm=t’w Nwrwx tyb=t’w hyVrgm=t’w M‘mqy=t’w : hyVrgm 53
hTm tyYxmmw : hyVrgm=t’w Nwmr=tg=t’w hyVrgm=t’w Nwly’=t’w 54, 55
txpVml hyVrgm=t’w M‘lb=t’w hyVrgm=t’w rn‘=t’ hVnm
hTm yYx txpVmm MwVrg ynbl : Myrtwnh thq=ynbl 56
: hyVrgm=t’w twrtV‘=t’w hyVrgm=t’w NVbb Nlwg=t’ hVnm
trbd=t’ hyVrgm=t’w Vdq=t’ rkVVy hTmmw 57
: hyVrgm=t’w Mn‘=t’w hyVrgm=t’w twm’r=t’w : hyVrgm=t’w 58
=t’w Nwdb‘=t’w hyVrgm=t’w lVm=t’ rV’ hTmmw 59
: hyVrgm=t’w bxr=t’w hyVrgm=t’w qqwx=t’w : hyVrgm 60
Nwmx=t’w hyVrgm=t’w lylgb Vdq=t’ yltpn hTmmw 61
yrrm ynbl : hyVrgm=t’w Mytyrq=t’w hyVrgm=t’w 62
=t’w rwbt=t’ hyVrgm=t’w wnwmr=t’ Nlwbz hTmm Myrtwnh
rYb=t’ Nbw’r hTmm Ndryh xrzml wxry Ndryl rb‘mw : hyVrgm 63
=t’w twmdq=t’w : hyVrgm=t’w hYhy=t’w hyVrgm=t’w rbdmb 64
=t’ dg=hTmmw : hyVrgm=t’w t‘pym=t’w hyVrgm 65
twm’r
6. 66–7. 33 ’ Mymyh yrbd 899
66 NwbVx=t’w : hyVrgm=t’w Mynxm=t’w hyVrgm=t’w d‘lgb twm’r
z rkVVy ynblw : hyVrgm=t’w ryz‘y=t’w hyVrgm=t’w
2 hyprw yz‘ ‘lwt ynbw : h‘br’ NwrmVw byVy h’wpw ‘lwt
yrwbg ‘lwtl Mtwb’=tybl MyV’r l’wmVw MVbyw ymxyw l’yryw
: tw’m VVw Pl’ MynVw=MyrV‘ dywd ymyb Mrpsm Mtwdltl lyx
3 hyVy l’wyw hydb‘w l’kym hyxrzy ynbw hyxrzy yz‘ ynbw
4 ’bY ydwdg Mtwb’ tybl Mtwdltl Mhyl‘w : Mlk MyV’r hVmx
5 lkl Mhyx’w : Mynbw MyVn wbrh=yk Pl’ hVVw MyVlV hmxlm
: lkl MVxyth Pl’ h‘bVw MynwmV Mylyx yrwbg rkVVy twxpVm
6, 7 yz‘w NwbY’ ‘lb ynbw : hVlV l’‘ydyw rkbw ‘lb Nmynb
MVxythw Mylyx yrwbg twb’ tyb yV’r hVmx yry‘w twmyryw l’yz‘w
8 hrymz rkb ynbw : h‘br’w MyVlVw Pl’ MynVw MyrV‘
=lk tml‘w twtn‘w hyb’w twmryw yrm‘w yny‘wyl’w rz‘yl’w V‘wyw
9 lyx yrwbg Mtwb’ tyb yV’r Mtwdltl MVxythw : rkb=ynb hl’
10 Nhlb ynbw Nhlb l’‘ydy ynbw : Myt’mw Pl’ MyrV‘
11 ynb hl’=lk : rxVyx’w VyVrtw Ntyzw hn‘nkw dwh’w Nmynbw Vy‘y
y’Yy Myt’mw Pl’ rV‘=h‘bV Mylyx yrwbg twb’h yV’rl l’‘ydy
12 : rx’ ynb MVx ry‘ ynb Mpxw MpVw : hmxlml ’bY
13 : hhlb ynb MwlVw rYyw ynwgw l’yYxy yltpn ynb
14 rykm=t’ hdly hymr’h wVglyp hdly rV’ l’yrV’ hVnm ynb
15 MVw hk‘m wtx’ MVw MypVlw Mypxl hV’ xql rykmw : d‘lg yb’
16 Nb rykm=tV’ hk‘m dltw : twnb dxplYl hnyhtw dxplY ynVh
17 Ndb Mlw’ ynbw : Mqrw Mlw’ wynbw VrV wyx’ MVw Vrp wmV ’rqtw
18 dwhVy’=t’ hdly tklmh wtx’w : hVnm=Nb rykm=Nb d‘lg ynb hl’
19 : M‘yn’w yxqlw MkVw Nyx’ ‘dymV ynb wyhyw : hlxm=t’w rz‘yb’=t’w
20 wnb hd‘l’w wnb txtw wnb drbw xltwV Myrp’ ynbw
21 tg=yVn’ Mwgrhw d‘l’w rz‘w wnb xltwVw wnb dbzw : wnb txtw
22 Mhyb’ Myrp’ lb’tyw : Mhynqm=t’ txql wdry yk Zr’b Mydlwnh
23 Nb dltw rhtw wtV’=l’ ’byw : wmxnl wyx’ w’byw Mybr Mymy
24 Nbtw hr’V wtbw : wtybb htyh h‘rb yk h‘yrb wmV=t’ ’rqyw
25 PVrw wnb xprw : hr’V Nz’ t’w Nwyl‘h=t’w Nwtxth Nwrwx=tyb=t’
26, 27 ‘Vwhy wnb Nwn : wnb ‘mVyl’ wnb dwhym‘ wnb Nd‘l : wnb Nxtw wnb xltw
28 rzg br‘mlw Nr‘n xrzmlw hytnbw l’=tyb MtwbVmw Mtzx’w : wnb
29 N’V=tyb hVnm=ynb ydy=l‘w : hytnbw hy‘=d‘ hytnbw MkVw hytnbw
Pswy ynb wbVy hl’b hytwnbw rwd hytwnbw wdgm hytnbw Kn‘t hytnbw
30 xrVw h‘yrbw ywVyw hwVyw hnmy rV’ ynb : l’rVy=Nb
31, 32 dylwh rbxw : twzrb yb’ ’wh l’yklmw rbx h‘yrb ynbw : Mtwx’
33 Ksp Tlpy ynbw : Mtwx’ ’‘wV t’w Mtwx=t’w rmwV=t’w Tlpy=t’
lhmbw
900 ’ Mymyh yrbd 7. 34–9. 1
: Mr’w hbxy hghwrw yx’ rmV ynbw : Tlpy ynb hl’ twV‘w lhmbw 34
l‘wVw rpnrxw xws xpwY ynb : lm‘w VlVw ‘nmyw xpwY wyx’ Mlh=Nbw 35, 36
hnpy rty ynbw : ’r’bw Nrtyw hVlVw ’mVw dwhw rYb : hrmyw yrbw 37, 38
rV’=ynb hl’=lk : ’yYrw l’ynxw xr’ ’l‘ ynbw : ’r’w hpspw 39, 40
MVxythw My’yVnh yV’r Mylyx yrwbg Myrwrb twb’h=tyb yV’r
: Pl’ hVVw MyrV‘ MyVn’ Mrpsm hmxlmb ’bYb

hxwn : yVylVh xrx’w ynVh lbV’ wrkb ‘lb=t’ dylwh Nmynbw x, 2


: dwhyb’w ’rgw rd’ ‘lbl Mynb wyhyw : yVymxh ’prw y‘ybrh 3
hl’ dwx’ ynb hl’w : Mrwxw NpwpVw ’rgw : xwx’w Nm‘nw ‘wVyb’w 4, 5, 6
’rgw hyx’w Nm‘nw : txnm=l’ Mwlgyw ‘bg ybVwyl twb’ yV’r Mh 7
b’wm hdVb dylwh MyrxVw : dxyx’=t’w ’z‘=t’ dylwhw Mlgh ’wh 8
bbwy=t’ wtV’ Vdx=Nm dlwyw : wyVn ’r‘b=t’w MyVwx Mt’ wxlV=Nm 9
hmrm=t’w hykV=t’w Zw‘y=t’w : Mklm=t’w ’Vym=t’w ’ybY=t’w 10
ynbw : l‘pl’=t’w bwTyb’=t’ dylwh MyVxmw : twb’ yV’r wynb hl’ 11, 12
h‘rbw : hytnbw dl=t’w wnw’=t’ hnb ’wh dmVw M‘Vmw rb‘ l‘pl’ 13
: tg ybVwy=t’ wxyrbh hmh Nwly’ ybVwyl twb’h yV’r hmh ‘mVw
ynb ’xwyw hpVyw l’kymw : rd‘w dr‘w hydbzw : twmryw qVV wyx’w 14, 15, 16
ynb bbwyw h’ylzyw yrmVyw : rbxw yqzxw MlVmw hydbzw : h‘yrb 17, 18
hy’rbw hyd‘w : l’yl’w ytlYw yn‘yl’w : ydbzw yrkzw Myqyw : l‘pl’ 19, 20, 21
hynnxw : Nnxw yrkzw Nwdb‘w : l’yl’w rb‘w NpVyw : y‘mV ynb trmVw 22, 23, 24
: hylt‘w hyrxVw yrVmVw : qVV ynb l’ynpw hydpyw : hyttn‘w Mly‘w 25, 26
MyV’r Mtwdltl twb’ yV’r hl’ : Mxry ynb yrkzw hyl’w hyVr‘yw 27, 28
: MlVwryb wbVy hl’
Nwdb‘ rwkbh wnbw : hk‘m wtV’ MVw Nw‘bg yb’ wbVy Nw‘bgbw 29, 30
h’mV=t’ dylwh twlqmw : rkzw wyx’w rwdgw : bdnw l‘bw Vyqw rwYw 31, 32
: Mhyx’=M‘ MlVwryb wbVy Mhyx’ dgn hmh=P’w
=t’ dylwh lw’Vw lw’V=t’ dylwh Vyqw Vyq=t’ dylwh rnw 33
byrm Ntnwhy=Nbw : l‘bV’=t’w bdnyb’=t’w ‘wV=yklm=t’w Ntnwhy 34
‘r’tw Klmw Nwtyp hkym ynbw : hkym=t’ dylwh l‘b byrmw l‘b 35
twmz‘=t’w tml‘=t’ dylwh hd‘whyw hd‘why=t’ dylwh zx’w : zx’w 36
wnb hpr ’‘nb=t’ dylwh ’Ywmw : ’Ywm=t’ dylwh yrmzw yrmz=t’w 37
Mqyrz‘ MtwmV hl’w Mynb hVV lY’lw : wnb lY’ wnb hV‘l’ 38
ynbw : lY’ ynb hl’=lk Nnxw hydb‘w hyr‘Vw l’‘mVyw wrkb 39
sŘ 4 =ynb wyhyw : yVlVh Tlpyl’w ynVh Vw‘y wrkb Mlw’ wyx’ qV‘ 40
h’m Mynb ynbw Mynb Mybrmw tVq ykrd lyx=yrwbg MyVn’ Mlw’
wVxyth l’rVy=lkw : Nmynb ynbm hl’=lk MyVmxw T
: Ml‘mb lbbl wlgh hdwhyw l’rVy yklm rps=l‘ Mybwtk Mnhw
MybVwyhw
9. 2–35 ’ Mymyh yrbd 901
2 Mywlh Mynhkh l’rVy Mhyr‘b Mtzx’b rV’ MynV’rh MybVwyhw
3 ynb=Nmw Nmynb ynb=Nmw hdwhy ynb=Nm wbVy MlVwrybw : Mynytnhw
4 ynb=Nmynb=Nb yrm’=Nb yrm‘=Nb dwhym‘=Nb ytw‘ : hVnmw Myrp’
5, 6 l’w‘y xrz=ynb=Nmw : wynbw rwkbh hyV‘ ynwlyVh=Nmw : hdwhy=Nb Zrp
7 hywdwh=Nb MlVm=Nb ’wls Nmynb ynb=Nmw : My‘Vtw tw’m=VV Mhyx’w
8 =Nb MlVmw yrkm=Nb yz‘=Nb hl’w Mxry=Nb hynbyw : h’nsh=Nb
9 MyVmxw tw’m ‘Vt Mtwdltl Mhyx’w : hynby=Nb l’w‘r=Nb hyTpV
: Mhytb’ tybl twb’ yV’r MyVn’ hl’=lk hVVw
10, 11 MlVm=Nb hyqlx=Nb hyrz‘w : Nykyw byrywhyw hy‘dy Mynhkh=Nmw
: Myhl’h tyb dygn bwTyx’=Nb twyrm=Nb qwdY=Nb

12 hrzxy=Nb l’yd‘=Nb yV‘mw hyklm=Nb rwxVp=Nb Mxry=Nb hyd‘w


13 Mtwb’ tybl MyV’r Mhyx’w : rm’=Nb tymlVm=Nb MlVm=Nb
: Myhl’h=tyb tdwb‘ tk’lm lyx yrwbg MyVVw tw’m ‘bVw Pl’
14 : yrrm ynb=Nm hybVx=Nb Mqyrz‘=Nb bwVx=Nb hy‘mV Mywlh=Nmw
15, 16 hydb‘w : Ps’=Nb yrkz=Nb ’kym=Nb hyntmw llgw Vrx rqbqbw
bVwyh hnql’=Nb ’s’=Nb hykrbw Nwtwdy=Nb llg=Nb hy‘mV=Nb
17 MwlV Mhyx’w Nmyx’w NmlTw bwq‘w MwlV Myr‘Vhw : ytpwTn yrYxb
18 ynb twnxml Myr‘Vh hmh hxrzm Klmh r‘Vb hnh=d‘w : V’rh
19 Myxrqh wyb’=tybl wyx’w xrq=Nb Psyb’=Nb ’rwq=Nb MwlVw : ywl
hwhy hnxm=l‘ Mhytb’w lh’l Mypsh yrmV hdwb‘h tk’lm l‘
20 : wm‘ hwhy Mynpl Mhyl‘ hyh dygn rz‘l’=Nb sxnypw : ’wbmh yrmV
21, 22 Myr‘Vl Myrwrbh Mlk : d‘wm lh’l xtp r‘V hymlVm Nb hyrkz
dywd dsy hmh MVxyth MhyrYxb hmh rV‘ MynVw Myt’m Mypsb
23 hwhy=tybl Myr‘Vh=l‘ Mhynbw Mhw : Mtnwm’b h’rh l’wmVw
24 hmy xrzm Myr‘Vh wyhy twxwr ‘br’l : twrmVml lh’h tybl
25 t‘=l’ t‘m Mymyh t‘bVl ’wbl MhyrYxb Mhyx’w : hbgnw hnwpY
26 wyhw Mywlh Mh Myr‘Vh yrbg t‘br’ hmh hnwm’b yk : hl’=M‘
27 Myhl’h=tyb twbybsw : Myhl’h tyb twrYw’h l‘w twkVlh=l‘
28 Mhmw : rqbl rqblw xtpmh=l‘ Mhw trmVm Mhyl‘=yk wnyly
29 Mynmm Mhmw : Mw’yYwy rpsmbw Mw’yby rpsmb=yk hdwb‘h ylk=l‘
hnwblhw NmVhw Nyyhw tlsh=l‘w Vdqh ylk=lk l‘w Mylkh=l‘
30, 31 hyttmw : MymVbl txqrmh yxqr Mynhkh ynb=Nmw : MymVbhw
: Mytbxh hV‘m l‘ hnwm’b yxrqh MlVl rwkbh ’wh Mywlh=Nm
32 : tbV tbV Nykhl tkr‘mh Mxl=l‘ Mhyx’=Nm ythqh ynb=Nmw
33 MyryTp tkVlb Mywll twb’ yV’r MyrrVmh hl’w
34 Mtwdltl Mywll twb’h yV’r hl’ : hk’lmb Mhyl‘ hlylw Mmwy=yk
35 Nw‘bg=yb’ wbVy Nw‘bgbw : MlVwryb wbVy hl’ MyV’r
l’w‘y
902 ’ Mymyh yrbd 9. 36–11. 5
rnw l‘bw Vyqw rwYw Nwdb‘ rwkbh wnbw : hk‘m wtV’ MVw l’w‘y 36
Mh=P’w M’mV=t’ dylwh twlqmw : twlqmw hyrkzw wyx’w rwdgw : bdnw 37, 38
=t’ dylwh rnw : Mhyx’=M‘ MlVwryb wbVy Mhyx’ dgn 39
‘wV=yklm=t’w Ntnwhy=t’ dylwh lw’Vw lw’V=t’ dylwh Vyqw Vyq
dylwh l‘b=yrmw l‘b byrm Ntnwhy=Nbw : l‘bV’=t’w bdnyb’=t’w 40
hr‘y=t’ dylwh zx’w : ‘rxtw Klmw Nwtyp hkym ynbw : hkym=t’ 41, 42
: ’Ywm=t’ dylwh yrmzw yrmz=t’w twmz‘=t’w tml‘=t’ dylwh hr‘yw
hVV lY’lw : wnb lY’ wnb hV‘l’ wnb hyprw ’‘nb=t’ dylwh ’Ywmw 43, 44
hl’ Nnxw hydb‘w hyr‘Vw l’‘mVyw wrkb Mqyrz‘ MtwmV hl’w Mynb
: lY’ ynb
wlpyw MytVlp ynpm l’rVy=Vy’ snyw l’rVyb wmxln MytVlpw y
wkyw wynb yrx’w lw’V yrx’ MytVlp wqbdyw : ‘blg rhb Myllx 2
dbktw : lw’V ynb ‘wV=yklm=t’w bdnyb’=t’w Ntnwy=t’ MytVlp 3
rm’yw : Myrwyh=Nm lxyw tVqb Myrwmh wh’Ymyw lw’V=l‘ hmxlmh 4
hl’h Mylr‘h w’by=Np hb ynrqdw Kbrx PlV wylk ’Vn=l’ lw’V
xqyw d’m ’ry yk wylk ’Vn hb’ ’lw yb=wll‘thw
lpyw lw’V tm yk wylk=’Vn ’ryw : hyl‘ lpyw brxh=t’ lw’V 5
wdxy wtyb=lkw wynb tVlVw lw’V tmyw : tmyw brxh=l‘ ’wh=Mg 6
wynbw lw’V wtm=ykw wsn yk qm‘b=rV’ l’rVy Vy’=lk w’ryw : wtm 7
yhyw : Mhb wbVyw MytVlp w’byw wsnyw Mhyr‘ wbz‘yw 8
=t’w lw’V=t’ w’Ymyw Myllxh=t’ TVpl MytVlp w’byw trxmm
wxlVyw wylk=t’w wV’r=t’ w’Vyw whTyVpyw : ‘blg rhb Mylpn wynb 9
wylk=t’ wmyVyw : M‘h=t’w MhybY‘=t’ rVbl bybs MytVlp=Zr’b 10
lk w‘mVyw : Nwgd tyb w‘qt wtlglg=t’w Mhyhl’ tyb 11
lyx Vy’=lk wmwqyw : lw’Vl MytVlp wV‘=rV’=lk t’ d‘lg Vyby 12
=t’ wrbqyw hVyby Mw’ybyw wynb tpwg t’w lw’V tpwg=t’ w’Vyw
wl‘mb lw’V tmyw : Mymy t‘bV wmwYyw Vbyb hl’h txt MhytwmY‘ 13
bw’b lw’Vl=Mgw rmV=’l rV’ hwhy rbd=l‘ hwhyb l‘m rV’
: yVy=Nb dywdl hkwlmh=t’ bsyw whtymyw hwhyb Vrd=’lw : Vwrdl 14

: wnxn’ KrVbw KmY‘ hnh rm’l hnwrbx dywd=l’ l’rVy=lk wYbqyw ’y


’ybmhw ’yYwmh ht’ Klm lw’V twyhb Mg MwVlV=Mg lwmt=Mg 2
ym‘=t’ h‘rt ht’ Kl Kyhl’ hwhy rm’yw l’rVy=t’
l’rVy ynqz=lk w’byw : l’rVy ym‘ l‘ dygn hyht ht’w l’rVy=t’ 3
wxVmyw hwhy ynpl Nwrbxb tyrb dywd Mhl trkyw hnwrbx Klmh=l’
: l’wmV=dyb hwhy rbdk l’rVy=l‘ Klml dywd=t’
: Zr’h ybVy yswbyh MVw swby ’yh MlVwry l’rVy=lkw dywd Klyw 4
NwyY tdYm=t’ dywd dklyw hnh ’wbt ’l dywdl swby ybVy wrm’yw 5
’yh
11. 6–39 ’ Mymyh yrbd 903
6 V’rl hyhy hnwV’rb yswby hkm=lk dywd rm’yw : dywd ry‘ ’yh
7 dYmb dywd bVyw : V’rl yhyw hywrY=Nb b’wy hnwV’rb l‘yw rVlw
8 bybsh=d‘w ’wlmh=Nm bybsm ry‘h Nbyw : dywd ry‘ wl=w’rq Nk=l‘
9 tw’bY hwhyw lwdgw Kwlh dywd Klyw : ry‘h r’V=t’ hyxy b’wyw sŘ 5
10 Myqzxtmh dywdl rV’ Myrwbgh yV’r hl’w : wm‘
: l’rVy=l‘ hwhy rbdk wkylmhl l’rVy=lk=M‘ wtwklmb wm‘
11 ynwmkx=Nb M‘bVy dywdl rV’ Myrbgh rpsm hl’w
M‘pb llx tw’m=VlV=l‘ wtynx=t’ rrw‘=’wh MyVwlVh V’r
12 : Myrbgh hVwlVb ’wh yxwx’h wdwd=Nb rz‘l’ wyrx’w : tx’
13 yhtw hmxlml MV=wps’n MytVlphw Mymd spb dywd=M‘ hyh=’wh
14 wbYytyw : MytVlp ynpm wsn M‘hw Myrw‘V h’lm hdVh tqlx
: hlwdg h‘wVt hwhy ‘Vwyw MytVlp=t’ wkyw hwlyYyw hqlxh=Kwtb
15 Mld‘ tr‘m=l’ dywd=l’ rYh=l‘ V’r MyVwlVh=Nm hVwlV wdryw
16 MytVlp byYnw hdwYmb z’ dywdw : My’pr qm‘b hnx MytVlp hnxmw
17 Mxl=tyb rwbm Mym ynqVy ym rm’yw dywd w’tyw : Mxl tybb z’
18 rwbm Mym=wb’Vyw MytVlp hnxmb hVlVh w‘qbyw : r‘Vb rV’
MtwtVl dywd hb’=’lw dywd=l’ w’byw w’Vyw r‘Vb rV’ Mxl=tyb
19 Mdh t’z twV‘m yhl’m yl hlylx rm’yw : hwhyl Mt’ Ksnyw
hb’ ’lw Mw’ybh MtwVpnb yk MtwVpnb htV’ hl’h MyVn’h
20 b’wy=yx’ yVb’w : Myrwbgh tVlV wV‘ hl’ MtwtVl
llx tw’m VlV=l‘ wtynx=t’ rrw‘ ’whw hVwlVh V’r hyh ’wh
21 rVl Mhl yhyw dbkn MynVb hVwlVh=Nm : hVwlVb MV=’lw
22 lyx=Vy’=Nb ‘dywhy=Nb hynb : ’b=’l hVwlVh=d‘w
hkhw dry ’whw b’wm l’yr’ ynV t’ hkh ’wh l’Ybq=Nm Myl‘p=br
23 yrYmh Vy’h=t’ hkh=’whw : glVh Mwyb rwbh Kwtb yr’h=t’
wyl’ dryw Mygr’ rwnmk tynx yrYmh dybw hm’b Vmx hdm Vy’
24 hV‘ hl’ : wtynxb whgrhyw yrYmh dym tynxh=t’ lzgyw TbVb
25 dbkn wnh MyVwlVh=Nm : Myrbgh hVwlVb MV=wlw ‘dywhy=Nb whynb
: wt‘mVm=l‘ dywd whmyVyw ’b=’l hVwlVh=l’w ’wh
26 : Mxl tybm wdwd=Nb Nnxl’ b’wy yx’ l’hV‘ Mylyxh yrwbgw
27, 28 rz‘yb’ y‘wqth Vq‘=Nb ’ry‘ : ynwlph Zlx yrwrhh twmV
29, 30 ytpTnh yrhm : yxwx’h yly‘ ytVxh ykbs : ytwtn‘h
31 hynb Nmynb ynb t‘bgm ybyr=Nb yty’ : ytpwTnh hn‘b=Nb dlx
32, 33 twmz‘ : ytbr‘h l’yb’ V‘g ylxnm yrwx : ynt‘rph
34 hgV=Nb Ntnwy ynwzgh MVh ynb : ynbl‘Vh ’bxyl’ ymwrxbh
35, 36 rpx : rw’=Nb lpyl’ yrrhh rkV=Nb M’yx’ : yrrhh
37 : ybz’=Nb yr‘n ylmrkh wrYx : ynlph hyx’ ytrkmh
38, 39 ’Vn ytrbh yrxn ynwm‘h qlY : yrgh=Nb rxbm Ntn yx’ l’wy
ylk
904 ’ Mymyh yrbd 11. 40–12. 27
hyrw’ : yrtyh brg yrtyh ’ry‘ : hywrY=Nb b’wy ylk 40, 41
ynbw’rl V’r ynbw’rh ’zyV=Nb ’nyd‘ : ylx’=Nb dbz ytxh 42
’yz‘ : yntmh TpVwyw hk‘m=Nb Nnx : MyVwlV wyl‘w 43, 44
yrmV=Nb l’‘ydy : yr‘r‘h Mtwx ynb l’w‘yw ‘mV ytrtV‘h 45
M‘nl’ ynb hywVwyw ybyryw Mywxmh l’yl’ : yYyth wyx’ ’xyw 46
: hybYmh l’yV‘yw dbw‘w l’yl’ : yb’wmh hmtyw 47

hmhw Vyq=Nb lw’V ynpm rwY‘ dw‘ glqyYl dywd=l’ My’bh hl’w by
Mynb’b Myl’mVmw Mynymym tVq yqVn : hmxlmh yrz‘ Myrwbgb 2
ynb V’wyw rz‘yx’ V’rh : Nmynbm lw’V yx’m tVqb MyYxbw 3
: yttn‘h ’whyw hkrbw twmz‘ ynb Tlpw l’wzyw yt‘bgh h‘mVh
Nnxwyw l’yzxyw hymryw : MyVlVh=l‘w MyVlVb rwbg ynw‘bgh hy‘mVyw 4, 5
: ypyrxh whyTpVw whyrmVw hyl‘bw twmyryw yzw‘l’ : ytrdgh dbzwyw 6
ynb hydbzw hl’‘wyw : Myxrqh M‘bVyw rz‘wyw l’rz‘w whyVyw hnql’ 7, 8
lyxh yrbg hrbdm dYml dywd=l’ wldbn ydgh=Nmw : rwdgh=Nm Mxry 9
My’bYkw Mhynp hyr’ ynpw xmrw hnY ykr‘ hmxlml ’bY yVn’
hnmVm : yVlVh b’yl’ ynVh hydb‘ V’rh rz‘ : rhml Myrhh=l‘ 10, 11
ynymVh Nnxwy : y‘bVh l’yl’ yVVh yt‘ : yVmxh hymry y‘ybrh 12, 13
: rV‘ ytV‘ ynbkm yryV‘h whymry : y‘yVth dbzl’ 14
: Pl’l lwdghw NTqh h’ml dx’ ’bYh yV’r dg=ynbm hl’ 15
=l‘ ’lmm ’whw NwV’rh Vdxb Ndryh=t’ wrb‘ rV’ Mh hl’ 16
: br‘mlw xrzml Myqm‘h=lk=t’ wxyrbyw wytydg=lk
Mhynpl dywd ’Yyw : dywdl dYml=d‘ hdwhyw Nmynb ynb=Nm w’byw 17, 18
bbl Mkyl‘ yl=hyhy ynrz‘l yl’ Mt’b MwlVl=M’ Mhl rm’yw N‘yw
: xkwyw wnytwb’ yhl’ ’ry ypkb smx ’lb yrYl yntwmrl=M’w dxyl
Km‘w dywd Kl MyVwlVh V’r yVm‘=t’ hVbl xwrw 19
dywd Mlbqyw Kyhl’ Krz‘ yk Krz‘l MwlVw Kl MwlV MwlV yVy=Nb
w’bb dywd=l‘ wlpn hVnmmw : dwdgh yV’rb Mntyw 20
ynrs whxlV hY‘b yk Mrz‘ ’lw hmxlml lw’V=l‘ MytVlp=M‘
glqyY=l’ wtklb : lw’V wynd’=l’ lwpy wnyV’rb rm’l MytVlp 21
’whyl’w dbzwyw l’kymw l’‘ydyw dbzwyw xnd‘ hVnmm wyl‘ wlpn
dwdgh=l‘ dywd=M‘ wrz‘ hmhw : hVnml rV’ Mypl’h yV’r ytlYw 22
w’by Mwyb Mwy=t‘l yk : ’bYb MyrV wyhyw Mlk lyx yrwbg=yk 23
hl’w : Myhl’ hnxmk lwdg hnxml=d‘ wrz‘l dywd=l‘ 24
twklm bshl hnwrbx dywd=l‘ w’b ’bYl Zwlxh yV’r yrpsm
tVV xmrw hnY y’Vn hdwhy ynb : hwhy ypk wyl’ lw’V 25
yrwbg Nw‘mV ynb=Nm : ’bY yYwlx tw’m hnwmVw Mypl’ 26
t‘br’ ywlh ynb=Nm : h’mw Mypl’ t‘bV ’bYl lyx 27
Mypl’
12. 28–13. 14 ’ Mymyh yrbd 905
28 tVlV wm‘w Nrh’l dygnh ‘dywhyw : tw’m VVw Mypl’
29 wyb’=tybw lyx rwbg r‘n qwdYw : tw’m ‘bVw Mypl’
30 tVlV lw’V yx’ Nmynb ynb=Nmw : MynVw MyrV‘ MyrV
: lw’V tyb trmVm MyrmV Mtybrm hnh=d‘w Mypl’
31 yVn’ lyx yrwbg tw’m hnwmVw Pl’ MyrV‘ Myrp’ ynb=Nmw
32 rV‘ hnwmV hVnm hTm yYxmw : Mtwb’ tybl twmV
33 ynbmw : dywd=t’ Kylmhl ’wbl twmVb wbqn rV’ Pl’
Myt’m MhyV’r l’rVy hV‘y=hm t‘dl Myt‘l hnyb y‘dwy rkVVy
34 hmxlm ykr‘ ’bY y’Ywy Nwlbzm : Mhyp=l‘ Mhyx’=lkw
: blw bl=’lb rd‘lw Pl’ MyVmx hmxlm ylk=lkb
35 : Pl’ h‘bVw MyVlV tynxw hnYb Mhm‘w Pl’ MyrV yltpnmw
36 : tw’m VVw Pl’ hnwmVw=MyrV‘ hmxlm ykr‘ yndh=Nmw
37 : Pl’ My‘br’ hmxlm Kr‘l ’bY y’Ywy rV’mw
38 lkb hVnm TbV yYxw ydghw ynbw’rh=Nm Ndryl rb‘mw
39 yrd‘ hmxlm yVn’ hl’=lk : Pl’ MyrV‘w h’m hmxlm ’bY ylk
l’rVy=lk=l‘ dywd=t’ Kylmhl hnwrbx w’b MlV bblb hkr‘m
40 dywd=M‘ MV=wyhyw : dywd=t’ Kylmhl dx’ bl l’rVy tyrV=lk Mgw
41 =Mybwrqh Mgw : Mhyx’ Mhl wnykh=yk MytwVw Mylk’ hVwlV Mymy sŘ 6
Mylmgbw Myrwmxb Mxl My’ybm yltpnw Nwlbzw rkVVy=d‘ Mhyl’
N’Yw rqbw NmVw=Nyyw MyqwmYw Mylbd xmq lk’m rqbbw Mydrpbw
gy Mypl’h yrV=M‘ dywd Z‘wyw : l’rVyb hxmV yk brl
2 bwT Mkyl‘=M’ l’rVy lhq lkl dywd rm’yw : dygn=lkl tw’mhw
twYr’ lkb Myr’Vnh wnyx’=l‘ hxlVn hYrpn wnyhl’ hwhy=Nmw
3 hbsnw : wnyl’ wYbqyw MhyVrgm yr‘b Mywlhw Mynhkh Mhm‘w l’rVy
4 lhqh=lk wrm’yw : lw’V ymyb whnVrd ’l=yk wnyl’ wnyhl’ Nwr’=t’
5 l’rVy=lk=t’ dywd lhqyw : M‘h=lk yny‘b rbdh rVy=yk Nk twV‘l
tyrqm Myhl’h Nwr’=t’ ’ybhl tmx ’wbl=d‘w MyrYm rwxyV=Nm
6 hdwhyl rV’ Myr‘y tyrq=l’ htl‘b l’rVy=lkw dywd l‘yw : Myr‘y
: MV ’rqn=rV’ Mybwrkh bVwy hwhy Myhl’h Nwr’ t’ MVm twl‘hl
7 wyx’w ’z‘w bdnyb’ tybm hVdx hlg‘=l‘ Myhl’h Nwr’=t’ wbykryw
8 z‘=lkb Myhl’h ynpl MyqxVm l’rVy=lkw dywdw : hlg‘b Myghn
9 w’byw : twrYYxbw MytlYmbw Myptbw Mylbnbw twrnkbw MyryVbw
: rqbh wTmV yk Nwr’h=t’ zx’l wdy=t’ ’z‘ xlVyw Ndyk Nrg=d‘
10 ynpl MV tmyw Nwr’h=l‘ wdy xlV=rV’ l‘ whkyw ’z‘b hwhy P’=rxyw
11 Zrp ’whh Mwqml ’rqyw ’z‘b Zrp hwhy Zrp=yk dywdl rxyw : Myhl’
12 Kyh rm’l ’whh Mwyb Myhl’h=t’ dywd ’ryyw : hzh Mwyh d‘ ’z‘
13 ry‘=l’ wyl’ Nwr’h=t’ dywd rysh=’lw : Myhl’h Nwr’ t’ yl’ ’yb’
14 tyb=M‘ Myhl’h Nwr’ bVyw : ytgh Md’=db‘ tyb=l’ whTyw dywd
db‘
906 ’ Mymyh yrbd 14. 1–15. 15
Md’=db‘ tyb=t’ hwhy Krbyw MyVdx hVlV wtybb Md’ db‘
: wl=rV’=lk=t’w
yVrxw ryq yVrxw Myzr’ yY‘w dywd=l’ Myk’lm rY=Klm Mryx xlVyw dy
l’rVy=l‘ Klml hwhy wnykh=yk dywd ‘dyw : tyb wl twnbl MyY‘ 2
xqyw : l’rVy wm‘ rwb‘b wtwklm hl‘ml t’Vn=yk 3
twmV hl’w : twnbw Mynb dw‘ dywd dlwyw MlVwryb MyVn dw‘ dywd 4
rxbyw : hmlVw Ntn bbwVw ‘wmV MlVwryb wl=wyh rV’ Mydwlyh 5
: Tlpyl’w ‘dyl‘bw ‘mVyl’w : ‘ypyw gpnw hgnw : Tlpl’w ‘wVyl’w 6, 7
l’rVy=lk=l‘ Klml dywd xVmn=yk MytVlp w‘mVyw 8
: Mhynpl ’Yyw dywd ‘mVyw dywd=t’ Vqbl MytVlp=lk wl‘yw
rm’l Myhl’b dywd l’Vyw : My’pr qm‘b wTVpyw w’b MytVlpw 9, 10
: Kdyb Myttnw hl‘ hwhy wl rm’yw ydyb Mttnw MyytVlp=l‘ hl‘’h
=t’ Myhl’h Zrp dywd rm’yw dywd MV Mkyw MyYrp=l‘bb wl‘yw 11
: MyYrp l‘b ’whh Mwqmh=MV w’rq Nk=l‘ Mym Zrpk ydyb ybyw’
: V’b wprVyw dywd rm’yw Mhyhl’=t’ MV=wbz‘yw 12
Myhl’b dywd dw‘ l’Vyw : qm‘b wTVpyw MytVlp dw‘ wpysyw 13, 14
lwmm Mhl t’bw Mhyl‘m bsh Mhyrx’ hl‘t ’l Myhl’h wl rm’yw
’Yt z’ My’kbh yV’rb hd‘Yh lwq=t’ K‘mVk yhyw : My’kbh 15
V‘yw : MytVlp hnxm=t’ twkhl Kynpl Myhl’h ’Yy=yk hmxlmb 16
: hrzg=d‘w Nw‘bgm MytVlp hnxm=t’ wkyw Myhl’h whwY rV’k dywd
: Mywgh=lk=l‘ wdxp=t’ Ntn hwhyw twYr’h=lkb dywd=MV ’Yyw 17
z’ : lh’ wl=Tyw Myhl’h Nwr’l Mwqm Nkyw dywd ry‘b Mytb wl=V‘yw wT, 2
rxb Mb=yk Mywlh=M’ yk Myhl’h Nwr’=t’ t’Vl ’l dywd rm’
lhqyw : Mlw‘=d‘ wtrVlw hwhy Nwr’=t’ t’Vl hwhy 3
wmwqm=l’ hwhy Nwr’=t’ twl‘hl MlVwry=l’ l’rVy=lk=t’ dywd
: Mywlh=t’w Nrh’ ynb=t’ dywd Ps’yw : wl Nykh=rV’ 4
: MyrV‘w h’m wyx’w rVh l’yrw’ thq ynbl 5
: MyrV‘w Myt’m wyx’w rVh hyV‘ yrrm ynbl 6
ynbl : MyVlVw h’m wyx’w rVh l’wy MwVrg ynbl 7, 8
l’yl’ Nwrbx ynbl : Myt’m wyx’w rVh hy‘mV NpYyl’ 9
wyx’w rVh bdnym‘ l’yz‘ ynbl : MynwmV wyx’w rVh 10
: rV‘ MynVw h’m
l’wyw hyV‘ l’yrw’l Mywllw Mynhkh rtyb’lw qwdYl dywd ’rqyw 11
Mywll twb’h yV’r Mt’ Mhl rm’yw : bdnym‘w l’yl’w hy‘mV 12
=l’ l’rVy yhl’ hwhy Nwr’ t’ Mtyl‘hw Mkyx’w Mt’ wVdqth
wnb wnyhl’ hwhy Zrp Mt’ ’l hnwV’rbml yk : wl ytwnykh 13
Nwr’=t’ twl‘hl Mywlhw Mynhkh wVdqtyw : TpVmk whnVrd ’l=yk 14
rV’k Myhl’h Nwr’ t’ Mywlh=ynb w’Vyw : l’rVy yhl’ hwhy 15
hwY
15. 16–16. 10 ’ Mymyh yrbd 907
16 rm’yw : Mhyl‘ twTmb Mptkb hwhy rbdk hVm hwY
Mylbn ryV=ylkb MyrrVmh Mhyx’=t’ dym‘hl Mywlh yrVl dywd
: hxmVl lwqb=Myrhl My‘ymVm MytlYmw twrnkw
17 =Nmw whykrb=Nb Ps’ wyx’=Nmw l’wy=Nb Nmyh t’ Mywlh wdym‘yw
18 whyrkz MynVmh Mhyx’ Mhm‘w : whyVwq=Nb Nty’ Mhyx’ yrrm ynb
whyttmw whyV‘mw whynbw b’yl’ yn‘w l’yxyw twmrymVw l’yz‘yw Nb
19 Nmyh MyrrVmhw : Myr‘Vh l’y‘yw Md’ db‘w whynqmw whlpyl’w
20 twmrymVw l’yz‘w hyrkzw : ‘ymVhl tVxn MytlYmb Nty’w Ps’
21 whyttmw : twml‘=l‘ Mylbnb whynbw whyV‘mw b’yl’w yn‘w l’yxyw
tynymVh=l‘ twrnkb whyzz‘w l’y‘yw Md’ db‘w whynqmw whlpyl’w
22, 23 hykrbw : ’wh Nybm yk ’Vmb rsy ’Vmb Mywlh=rV whynnkw : xYnl
24 whyrkzw yVm‘w l’ntnw TpVwyw whynbVw : Nwr’l Myr‘V hnql’w
db‘w Myhl’h Nwr’ ynpl twrYYxb MyrYYxm Mynhkh rz‘yl’w whynbw
25 Mypl’h yrVw l’rVy ynqzw dywd yhyw : Nwr’l Myr‘V hyxyw Md’
: hxmVb Md’=db‘ tyb=Nm hwhy=tyrb Nwr’=t’ twl‘hl Myklhh
26 hwhy=tyrb Nwr’ y’Vn Mywlh=t’ Myhl’h rz‘b yhyw
27 =lkw Zwb ly‘mb lbrkm dywdw : Myly’ h‘bVw Myrp=h‘bV wxbzyw
MyrrVmh ’Vmh rVh hynnkw MyrrVmhw Nwr’h=t’ My’Vnh Mywlh
28 h‘wrtb hwhy=tyrb Nwr’=t’ Myl‘m l’rVy=lkw : db dwp’ dywd=l‘w
29 yhyw : twrnkw Mylbnb My‘mVm MytlYmbw twrYYxbw rpwV lwqbw
Nwlxh d‘b hpqVn lw’V=tb lkymw dywd ry‘=d‘ ’b hwhy tyrb Nwr’
: hblb wl zbtw qxVmw dqrm dywd Klmh=t’ ’rtw
zT wl=hTn rV’ lh’h Kwtb wt’ wgyYyw Myhl’h Nwr’=t’ w’ybyw
2 hl‘h twl‘hm dywd lkyw : Myhl’h ynpl MymlVw twl‘ wbyrqyw dywd
3 Vy’m l’rVy Vy’=lkl qlxyw : hwhy MVb M‘h=t’ Krbyw MymlVhw
4 hwhy Nwr’ ynpl Ntyw : hVyV’w rpV’w Mxl=rkk Vy’l hV’=d‘w
: l’rVy yhl’ hwhyl llhlw twdwhlw rykzhlw MytrVm Mywlh=Nm
5 l’yxyw twmrymVw l’y‘y hyrkz whnVmw V’rh Ps’
Ps’w twrnkbw Mylbn ylkb l’y‘yw Md’ db‘w whynbw b’yl’w hyttmw
6 ynpl dymt twrYYxb Mynhkh l’yzxyw whynbw : ‘ymVm MytlYmb
7 hwhyl twdhl V’rb dywd Ntn z’ ’whh Mwyb : Myhl’h=tyrb Nwr’
: wyx’w Ps’=dyb
8 wmVb w’rq hwhyl wdwh
: wytlyl‘ Mym‘b w‘ydwh
9 wl=wrmz wl wryV
: wyt’lpn=lkb wxyV
10 wVdq MVb wllhth
: hwhy yVqbm bl xmVy
wVrd
908 ’ Mymyh yrbd 16. 11–29
wz‘w hwhy wVrd 11
: dymt wynp wVqb
hV‘ rV’ wyt’lpn wrkz 12
: whyp=yTpVmw wytpm
wdb‘ l’rVy ‘rz 13
: wyryxb bq‘y ynb
wnyhl’ hwhy ’wh 14
: wyTpVm Zr’h=lkb
wtyrb Mlw‘l wrkz 15
: rwd Pl’l hwY rbd
Mhrb’=t’ trk rV’ 16
: qxYyl wt‘wbVw
qxl bq‘yl hdym‘yw 17
: Mlw‘ tyrb l’rVyl
N‘nk=Zr’ Nt’ Kl rm’l 18
: Mktlxn lbx
rpsm ytm Mktwyhb 19
: hb Myrgw T‘mk
ywg=l’ ywgm wklhtyw 20
: rx’ M‘=l’ hklmmmw
MqV‘l Vy’l xynh=’l 21
: Myklm Mhyl‘ xkwyw
yxyVmb w‘gt=l’ 22
: w‘rt=l’ y’ybnbw
Zr’h=lk hwhyl wryV 23
: wt‘wVy Mwy=l’=Mwym wrVb
wdwbk=t’ Mywgb wrps 24
: wyt’lpn Mym‘h=lkb
d’m llhmw hwhy lwdg yk 25
: Myhl’=lk=l‘ ’wh ’rwnw
Mylyl’ Mym‘h yhl’=lk yk 26
: hV‘ MymV hwhyw
wynpl rdhw dwh 27
: wmqmb hwdxw z‘
Mym‘ twxpVm hwhyl wbh 28
: z‘w dwbk hwhyl wbh
wmV dwbk hwhyl wbh 29
wynpl w’bw hxnm w’V
wwxtVh
16. 30–17. 10 ’ Mymyh yrbd 909
: Vdq=trdhb hwhyl wwxtVh
30 Zr’h=lk wynplm wlyx
: Twmt=lb lbt Nwkt=P’
31 Zr’h lgtw MymVh wxmVy
: Klm hwhy Mywgb wrm’yw
32 w’wlmw Myh M‘ry
: wb=rV’=lkw hdVh Zl‘y
33 hwhy ynplm r‘yh yY‘ wnnry z’
: Zr’h=t’ TwpVl ’b=yk
34 bwT yk hwhyl wdwh
: wdsx Mlw‘l yk
35 MVl twdhl Mywgh=Nm wnlyYhw wnYbqw wn‘Vy yhl’ wn‘yVwh wrm’w
36 d‘w Mlw‘h=Nm l’rVy yhl’ hwhy Kwrb : Ktlhtb xbtVhl KVdq sŘ 7
: hwhyl llhw Nm’ M‘h=lk wrm’yw Ml‘h
37 Nwr’h ynpl trVl wyx’lw Ps’l hwhy=tyrb Nwr’ ynpl MV=bz‘yw
38 db‘w hnwmVw MyVV Mhyx’w Md’ db‘w : wmwyb Mwy=rbdl dymt
39 ynpl Mynhkh wyx’w Nhkh qwdY t’w : Myr‘Vl hsxw Nwtydy=Nb Md’
40 xbzm=l‘ hwhyl twl‘ twl‘hl : Nw‘bgb rV’ hmbb hwhy NkVm
hwY rV’ hwhy trwtb bwtkh=lklw br‘lw rqbl dymt hl‘h
41 twmVb wbqn rV’ Myrwrbh r’Vw Nwtwdyw Nmyh Mhm‘w : l’rVy=l‘
42 MytlYmw twrYYx Nwtwdyw Nmyh Mhm‘w : wdsx Mlw‘l yk hwhyl twdhl
43 M‘h=lk wklyw : r‘Vl Nwtwdy ynbw Myhl’h ryV ylkw My‘ymVml
zy rV’k yhyw : wtyb=t’ Krbl dywd bsyw wtybl Vy’
tybb bVwy ykn’ hnh ’ybnh Ntn=l’ dywd rm’yw wtybb dywd bVy
2 lk dywd=l’ Ntn rm’yw : tw‘yry txt hwhy=tyrb Nwr’w Myzr’h
3 ’whh hlylb yhyw : Km‘ Myhl’h yk hV‘ Kbblb rV’
4 dywd=l’ trm’w Kl : rm’l Ntn=l’ Myhl’=rbd yhyw
5 ’l yk : tbVl tybh yl=hnbt ht’ ’l hwhy rm’ hk ydb‘
hyh’w hzh Mwyh d‘ l’rVy=t’ ytyl‘h rV’ Mwyh=Nm tybb ytbVy
6 rbdh l’rVy=lkb ytklhth=rV’ lkb : NkVmmw lh’=l’ lh’m
rm’l ym‘=t’ tw‘rl ytywY rV’ l’rVy yTpV dx’=t’ ytrbd
7 dywdl ydb‘l rm’t=hk ht‘w : Myzr’ tyb yl Mtynb=’l hml
yrx’=Nm hwnh=Nm Kytxql yn’ tw’bY hwhy rm’ hk
8 tklh rV’ lkb Km‘ hyh’w : l’rVy ym‘ l‘ dygn twyhl N’Yh
rV’ Mylwdgh MVk MV Kl ytyV‘w Kynpm Kybyw’=lk=t’ tyrk’w
9 ’lw wytxt NkVw whyt‘Tnw l’rVy ym‘l Mwqm ytmVw : Zr’b
10 Mymymlw : hnwV’rb rV’k wtlbl hlw‘=ynb wpyswy=’lw dw‘ zgry
dg’w Kybyw’=lk=t’ yt‘nkhw l’rVy ym‘=l‘ MyTpV ytywY rV’
Kl
910 ’ Mymyh yrbd 17. 11–18. 11
Kytb’=M‘ tkll Kymy w’lm=yk hyhw : hwhy Kl=hnby tybw Kl 11
: wtwklm=t’ ytwnykhw Kynbm hyhy rV’ Kyrx’ K‘rz=t’ ytwmyqhw
b’l wl=hyh’ yn’ : Mlw‘=d‘ w’sk=t’ ytnnkw tyb yl=hnby ’wh 12, 13
hyh rV’m ytwrysh rV’k wm‘m rys’=’l ydsxw Nbl yl=hyhy ’whw
Nwkn hyhy w’skw Mlw‘h=d‘ ytwklmbw ytybb whytdm‘hw : Kynpl 14
: dywd=l’ Ntn rbd Nk hzh Nwzxh lkkw hl’h Myrbdh lkk : Mlw‘=d‘ 15
hwhy yn’=ym rm’yw hwhy ynpl bVyw dywd Klmh ’byw 16
Myhl’ Kyny‘b t’z NTqtw : Mlh=d‘ ynt’ybh yk ytyb ymw Myhl’ 17
hwhy hl‘mh Md’h rwtk ynty’rw qwxrml Kdb‘=tyb=l‘ rbdtw
Kdb‘=t’ ht’w Kdb‘=t’ dwbkl Kyl’ dywd dw‘ Pyswy=hm : Myhl’ 18
‘ydhl t’zh hlwdgh=lk t’ tyV‘ Kblkw Kdb‘ rwb‘b hwhy : t‘dy 19
wn‘mV=rV’ lkb Ktlwz Myhl’ Ny’w Kwmk Ny’ hwhy : twldgh=lk=t’ 20
twdpl Myhl’h Klh rV’ Zr’b dx’ ywg l’rVy Km‘k ymw : wnynz’b 21
tydp=rV’ Km‘ ynpm Vrgl tw’rnw twldg MV Kl MwVl M‘ wl
hwhy ht’w Mlw‘=d‘ M‘l Kl l’rVy Km‘=t’ Nttw : Mywg MyrYmm 22
=l‘w Kdb‘=l‘ trbd rV’ rbdh hwhy ht‘w : Myhl’l Mhl tyyh 23
Mlw‘=d‘ KmV ldgyw Nm’yw : trbd rV’k hV‘w Mlw‘=d‘ Nm’y wtyb 24
Kdb‘ dywd=tybw l’rVyl Myhl’ l’rVy yhl’ tw’bY hwhy rm’l
Nk=l‘ tyb wl twnbl Kdb‘ Nz’=t’ tylg yhl’ ht’ yk : Kynpl Nwkn 25
rbdtw Myhl’h ’wh=ht’ hwhy ht‘w : Kynpl llpthl Kdb‘ ’Ym 26
twyhl Kdb‘ tyb=t’ Krbl tl’wh ht‘w : t’zh hbwTh Kdb‘=l‘ 27
: Mlw‘l Krbmw tkrb hwhy ht’=yk Kynpl Mlw‘l
hytnbw tg=t’ xqyw M‘ynkyw MytVlp=t’ dywd Kyw Nk=yrx’ yhyw xy
Kyw : hxnm y’Vn dywdl Mydb‘ b’wm wyhyw b’wm=t’ Kyw : MytVlp dym 2, 3
: trp=rhnb wdy byYhl wtklb htmx hbwY=Klm rz‘ddh=t’ dywd
Vy’ Pl’ MyrV‘w MyVrp Mypl’ t‘bVw bkr Pl’ wnmm dywd dklyw 4
Mr’ ’byw : bkr h’m wnmm rtwyw bkrh=lk=t’ dywd rq‘yw ylgr 5
MynVw=MyrV‘ Mr’b dywd Kyw hbwY Klm rz‘ddhl rwz‘l qVmrd
y’Vn Mydb‘ dywdl Mr’ yhyw qVmrd Mr’b dywd MVyw : Vy’ Pl’ 6
yTlV t’ dywd xqyw : Klh rV’ lkb dywdl hwhy ‘Vwyw hxnm 7
Nwkmw txbTmw : MlVwry M’ybyw rz‘ddh ydb‘ l‘ wyh rV’ bhzh 8
My=t’ hmlV hV‘ hb d’m hbr tVxn dywd xql rz‘ddh yr‘
w‘t ‘mVyw : tVxnh ylk t’w Mydwm‘h=t’w tVxnh 9
xlVyw : hbwY=Klm rz‘ddh lyx=lk=t’ dywd hkh yk tmx Klm 10
rV’ l‘ wkrblw MwlVl wl=lw’Vl dywd=Klmh=l’ wnb=Mrwdh=t’
ylk lkw rz‘ddh hyh w‘t twmxlm Vy’=yk whkyw rz‘rdhb Mxln
Pskh=M‘ hwhyl dywd Klmh Vydqh Mt’=Mg : tVxnw Pskw bhz 11
MytVlpmw Nwm‘ ynbmw b’wmmw Mwd’m Mywgh=lkm ’Vn rV’ bhzhw
qlm‘mw
18. 12–20. 1 ’ Mymyh yrbd 911
12 rV‘ hnwmV xlmh ’ygb Mwd’=t’ hkh hywrY=Nb yVb’w : qlm‘mw
13 hwhy ‘Vwyw dywdl Mydb‘ Mwd’=lk wyhyw MybyYn Mwd’b MVyw : Pl’
14 TpVm hV‘ yhyw l’rVy=lk=l‘ dywd Klmyw : Klh rV’ lkb dywd=t’
15 dwlyx’=Nb TpVwhyw ’bYh=l‘ hywrY=Nb b’wyw : wm‘=lkl hqdYw
16 : rpws ’VwVw Mynhk rtyb’=Nb Klmyb’w bwTyx’=Nb qwdYw : rykzm
17 : Klmh dyl MynV’rh dywd=ynbw ytlphw ytrkh=l‘ ‘dywhy=Nb whynbw

Ty, 2 rm’yw : wytxt wnb Klmyw Nwm‘=ynb Klm Vxn tmyw Nk=yrx’ yhyw
dywd xlVyw dsx ym‘ wyb’ hV‘=yk Vxn=Nb Nwnx=M‘ dsx=hV‘’ dywd
Nwnx=l’ Nwm‘=ynb Zr’=l’ dywd ydb‘ w’byw wyb’=l‘ wmxnl Myk’lm
3 Kyny‘b Kyb’=t’ dywd dbkmh Nwnxl Nwm‘=ynb yrV wrm’yw : wmxnl
w’b Zr’h lgrlw Kphlw rqxl rwb‘b ’lh Mymxnm Kl xlV=yk
4 Mhywdm=t’ trkyw Mxlgyw dywd ydb‘=t’ Nwnx xqyw : Kyl’ wydb‘
5 xlVyw MyVn’h=l‘ dywdl wdygyw wklyw : MxlVyw h‘Vpmh=d‘ yYxb
d‘ wxryb wbV Klmh rm’yw d’m Mymlkn MyVn’h wyh=yk Mt’rql
6 wV’bth yk Nwm‘ ynb w’ryw : MtbVw Mknqz xmYy=rV’
Mr’=Nm Mhl rkVl Psk=rkk Pl’ Nwm‘ ynbw Nwnx xlVyw dywd=M‘
7 MynV Mhl wrkVyw : MyVrpw bkr hbwYmw hk‘m Mr’=Nmw Myrhn
’bdym ynpl wnxyw w’byw wm‘=t’w hk‘m Klm=t’w bkr Pl’ MyVlVw
8 xlVyw dywd ‘mVyw : hmxlml w’byw Mhyr‘m wps’n Nwm‘ ynbw
9 hmxlm wkr‘yw Nwm‘ ynb w’Yyw : Myrwbgh ’bY=lk t’w b’wy=t’
10 htyh=yk b’wy ’ryw : hdVb Mdbl w’b=rV’ Myklmhw ry‘h xtp
Kr‘yw l’rVyb rwxb=lkm rxbyw rwx’w Mynp wyl’ hmxlmh=ynp
11 ynb t’rql wkr‘yw wyx’ yVb’ dyb Ntn M‘h rty t’w : Mr’ t’rql
12 Nwm‘ ynb=M’w h‘wVtl yl tyyhw Mr’ ynmm qzxt=M’ rm’yw : Nwm‘
13 wnyhl’ yr‘ d‘bw wnm‘=d‘b hqzxtnw qzx : Kyt‘Vwhw Kmm wqzxy sŘ 8
14 Mr’ ynpl wm‘=rV’ M‘hw b’wy Vgyw : hV‘y wyny‘b bwTh hwhyw
15 Mh=Mg wswnyw Mr’ sn=yk w’r Nwm‘ ynbw : wynpm wswnyw hmxlml
: MlVwry b’wy ’byw hry‘h w’byw wyx’ yVb’ ynpm
16 Mr’=t’ w’yYwyw Myk’lm wxlVyw l’rVy ynpl wpgn yk Mr’ ’ryw
17 dywdl dgyw : Mhynpl rz‘ddh ’bY=rV KpwVw rhnh rb‘m rV’
Kr‘yw Mhl’ Kr‘yw Mhl’ ’byw Ndryh rb‘yw l’rVy=lk=t’ Ps’yw
18 l’rVy ynplm Mr’ snyw : wm‘ wmxlyw hmxlm Mr’ t’rql dywd
t’w ylgr Vy’ Pl’ My‘br’w bkr Mypl’ t‘bV Mr’m dywd grhyw
19 l’rVy ynpl wpgn yk rz‘ddh ydb‘ w’ryw : tymh ’bYh=rV KpwV
: dw‘ Nwm‘=ynb=t’ ‘yVwhl Mr’ hb’=’lw whdb‘yw dywd=M‘ wmylVyw
k b’wy ghnyw Myklmh t’Y t‘l hnVh tbwVt t‘l yhyw
dywdw hbr=t’ rYyw ’byw Nwm‘=ynb Zr’=t’ txVyw ’bYh lyx=t’
bVy
912 ’ Mymyh yrbd 20. 2–21. 17
=trT‘=t’ dywd xqyw : hsrhyw hbr=t’ b’wy Kyw MlVwryb bVy 2
yhtw hrqy Nb’ hbw bhz=rkk lqVm h’Ymyw wV’r l‘m Mklm
hb=rV’ M‘h=t’w : d’m hbrh ’yYwh ry‘h llVw dywd V’r=l‘ 3
yr‘ lkl dywd hV‘y Nkw twrgmbw lzrbh yYyrxbw hrgmb rVyw ’yYwh
Nkyrx’ yhyw : MlVwry M‘h=lkw dywd bVyw Nwm‘=ynb 4
yps=t’ ytVxh ykbs hkh z’ MytVlp=M‘ rzgb hmxlm dm‘tw
Nnxl’ Kyw MytVlp=t’ hmxlm dw‘=yhtw : w‘nkyw My’prh ydlym 5
dw‘=yhtw : Mygr’ rwnmk wtynx Z‘w ytgh tylg yx’ ymxl=t’ rw‘y=Nb 6
‘br’w MyrV‘ VVw=VV wyt‘bY’w hdm Vy’ yhyw tgb hmxlm
’‘mV=Nb Ntnwhy whkyw l’rVy=t’ Prxyw : ’prhl dlwn ’wh=Mgw 7
: wydb‘=dybw dywd=dyb wlpyw tgb ’prhl wdlwn l’ : dywd yx’ 8

rm’yw : l’rVy=t’ twnml dywd=t’ tsyw l’rVy=l‘ NTV dm‘yw ’k, 2


‘bV r’bm l’rVy=t’ wrps wkl M‘h yrV=l’w b’wy=l’ dywd
hwhy Pswy b’wy rm’yw : Mrpsm=t’ h‘d’w yl’ w’ybhw Nd=d‘w 3
Mydb‘l ynd’l Mlk Klmh ynd’ ’lh Mym‘p h’m Mhk wm‘=l‘
qzx Klmh=rbdw : l’rVyl hmV’l hyhy hml ynd’ t’z Vqby hml 4
b’wy Ntyw : MlVwry ’byw l’rVy=lkb Klhtyw b’wy ’Yyw b’wy=l‘ 5
h’mw Mypl’ Pl’ l’rVy=lk yhyw dywd=l’ M‘h=dqpm rpsm=t’
PlV Vy’ Pl’ My‘bVw tw’m ‘br’ hdwhyw brx PlV Vy’ Pl’
: b’wy=t’ Klmh=rbd b‘tn=yk Mkwtb dqp ’l Nmynbw ywlw : brx 6
: l’rVy=t’ Kyw hzh rbdh=l‘ Myhl’h yny‘b ‘ryw 7
rbdh=t’ ytyV‘ rV’ d’m yt’Tx Myhl’h=l’ dywd rm’yw 8
: d’m ytlksn yk Kdb‘ Nww‘=t’ ’n=rb‘h ht‘w hzh
rm’l dywd=l’ trbdw Kl : rm’l dywd hzx dg=l’ hwhy rbdyw 9, 10
: Kl=hV‘’w hnhm tx’ Kl=rxb Kyl‘ hTn yn’ VwlV hwhy rm’ hk
MynV VwlV=M’ : Kl=lbq hwhy rm’=hk wl rm’yw dywd=l’ dg ’byw 11, 12
=M’w tgVml Kbyw’ brxw KyrY=ynpm hpsn MyVdx hVlV=M’w b‘r
lwbg=lkb tyxVm hwhy K’lmw Zr’b rbdw hwhy brx Mymy tVlV
rm’yw : rbd yxlV=t’ byV’=hm h’r ht‘w l’rVy 13
d’m wymxr Mybr=yk hwhy=dyb ’n=hlp’ d’m yl=rY dg=l’ dywd
My‘bV l’rVym lpyw l’rVyb rbd hwhy Ntyw : lp’=l’ Md’=dybw 14
tyxVhkw htyxVhl MlVwryl K’lm Myhl’h xlVyw : Vy’ Pl’ 15
Prh ht‘ br tyxVmh K’lml rm’yw h‘rh=l‘ Mxnyw hwhy h’r
dywd ’Vyw : yswbyh Nnr’ Nrg=M‘ dm‘ hwhy K’lmw Kdy 16
wbrxw MymVh Nybw Zr’h Nyb dm‘ hwhy K’lm=t’ ’ryw wyny‘=t’
MyqVb Myskm Mynqzhw dywd lpyw MlVwry=l‘ hywTn wdyb hpwlV
M‘b twnml ytrm’ yn’ ’lh Myhl’h=l’ dywd rm’yw : Mhynp=l‘ 17
’wh=yn’w
21. 18–22. 14 ’ Mymyh yrbd 913
yhl’ hwhy wV‘ hm N’Yh hl’w ytw‘rh ‘rhw yt’Tx=rV’ ’wh=yn’w
18 K’lmw : hpgml ’l Km‘bw yb’ tybbw yb Kdy ’n yht
Nrgb hwhyl xbzm Myqhl dywd hl‘y yk dywdl rm’l dg=l’ rm’ hwhy
19, 20 Nnr’ bVyw : hwhy MVb rbd rV’ dg=rbdb dywd l‘yw : ysbyh Nnr’
21 ’byw : MyTx Vd Nnr’w My’bxtm wm‘ wynb t‘br’w K’lmh=t’ ’ryw
dywdl wxtVyw Nrgh=Nm ’Yyw dywd=t’ ’ryw Nnr’ Tbyw Nnr’=d‘ dywd
22 wb=hnb’w Nrgh Mwqm yl=hnt Nnr’=l’ dywd rm’yw : hYr’ Myp’
23 rm’yw : M‘h l‘m hpgmh rY‘tw yl whnt ’lm Pskb hwhyl xbzm
rqbh yttn h’r wyny‘b bwTh Klmh ynd’ V‘yw Kl=xq dywd=l’ Nnr’
24 Klmh rm’yw : yttn lkh hxnml MyTxhw MyY‘l Mygrwmhw twl‘l
hwhyl Kl=rV’ ’V’=’l yk ’lm Pskb hnq’ hnq=yk ’l Nnr’l dywd
25 VV lqVm bhz ylqV Mwqmb Nnr’l dywd Ntyw : Mnx hlw‘ twl‘hw
26 hwhy=l’ ’rqyw MymlVw twl‘ l‘yw hwhyl xbzm dywd MV Nbyw : tw’m
27 hwhy rm’yw : hl‘h xbzm l‘ MymVh=Nm V’b whn‘yw
28 hwhy whn‘=yk dywd tw’rb ’yhh t‘b : hndn=l’ wbrx bVyw K’lml
29 rbdmb hVm hV‘=rV’ hwhy NkVmw : MV xbzyw yswbyh Nnr’ Nrgb
30 tkll dywd lky=’lw : Nw‘bgb hmbb ’yhh t‘b hlw‘h xbzmw
bk dywd rm’yw : hwhy K’lm brx ynpm t‘bn yk Myhl’ Vrdl wynpl
: l’rVyl hl‘l xbzm=hzw Myhl’h hwhy tyb ’wh hz
2 MybYx dm‘yw l’rVy Zr’b rV’ Myrgh=t’ swnkl dywd rm’yw
3 Myrmsml brl lzrbw : Myhl’h tyb twnbl tyzg ynb’ bwYxl
4 yY‘w : lqVm Ny’ brl tVxnw dywd Nykh twrbxmlw Myr‘Vh twtldl
: dywdl brl Myzr’ yY‘ MyrYhw MyndyYh w’ybh=yk rpsm Ny’l Myzr’

5 hl‘ml lydghl hwhyl twnbl tybhw Krw r‘n ynb hmlV dywd rm’yw
ynpl brl dywd Nkyw wl ’n hnyk’ twYr’h=lkl tr’ptlw MVl
6 : l’rVy yhl’ hwhyl tyb twnbl whwYyw wnb hmlVl ’rqyw : wtwm
7 twnbl ybbl=M‘ hyh yn’ wnb hmlVl dywd rm’yw
8 tkpV brl Md rm’l hwhy=rbd yl‘ yhyw : yhl’ hwhy MVl tyb
tkpV Mybr Mymd yk ymVl tyb hnbt=’l tyV‘ twldg twmxlmw
9 wl ytwxnhw hxwnm Vy’ hyhy ’wh Kl dlwn Nb=hnh : ynpl hYr’
l’rVy=l‘ Nt’ TqVw MwlVw wmV hyhy hmlV yk bybsm wybyw’=lkm
10 ytwnykhw b’l wl=yn’w Nbl yl=hyhy ’whw ymVl tyb hnby=’wh : wymyb
11 txlYhw Km‘ hwhy yhy ynb ht‘ : Mlw‘=d‘ l’rVy=l‘ wtwklm ’sk
12 lkV hwhy Kl=Nty K’ : Kyl‘ rbd rV’k Kyhl’ hwhy tyb tynbw
13 xylYt z’ : Kyhl’ hwhy trwt=t’ rwmVlw l’rVy=l‘ KwYyw hnybw
=t’ hwhy hwY rV’ MyTpVmh=t’w Myqxh=t’ twV‘l rwmVt=M’
14 ytwnykh yyn‘b hnhw : txt=l’w ’ryt=l’ Zm’w qzx l’rVy=l‘ hVm
hwhy=tybl
914 ’ Mymyh yrbd 22. 15–23. 27
tVxnlw Myrkk Mypl’ Pl’ Pskw Pl’=h’m Myrkk bhz hwhy=tybl
Mhyl‘w ytwnykh Mynb’w MyY‘w hyh brl yk lqVm Ny’ lzrblw
Mkx=lkw Z‘w Nb’ yVrxw MybYx hk’lm yV‘ brl Km‘w : Pyswt 15
hV‘w Mwq rpsm Ny’ lzrblw tVxnlw Pskl bhzl : hk’lm=lkb 16
’lh : wnb hmlVl rz‘l l’rVy yrV=lkl dywd wYyw : Km‘ hwhy yhyw 17, 18
Zr’h ybVy t’ ydyb Ntn yk bybsm Mkl xynhw Mkm‘ Mkyhl’ hwhy
sŘ 9 MkVpnw Mkbbl wnt ht‘ : wm‘ ynplw hwhy ynpl Zr’h hVbknw 19
’ybhl Myhl’h hwhy Vdqm=t’ wnbw wmwqw Mkyhl’ hwhyl Vwrdl
: hwhy=MVl hnbnh tybl Myhl’h Vdq ylkw hwhy=tyrb Nwr’=t’

Ps’yw : l’rVy=l‘ wnb hmlV=t’ Klmyw Mymy ‘bVw Nqz dywdw gk, 2
hnV MyVlV Nbm Mywlh wrpsyw : Mywlhw Mynhkhw l’rVy yrV=lk=t’ 3
hl’m : Pl’ hnwmVw MyVlV Myrbgl Mtlglgl Mrpsm yhyw hl‘mw 4
MyTpVw MyrTVw Pl’ h‘br’w MyrV‘ hwhy=tyb tk’lm=l‘ xYnl
hwhyl Myllhm Mypl’ t‘br’w Myr‘V Mypl’ t‘br’w : Mypl’ tVV 5
: llhl ytyV‘ rV’ Mylkb
: yrrmw thq NwVrgl ywl ynbl twqlxm dywd Mqlxyw 6
Mtzw l’yxy V’rh Nd‘l ynb : y‘mVw Nd‘l ynVrgl 7, 8
hVlV Nrhw l’yzxw twmlV y‘mV ynb : hVlV l’wyw 9
Vw‘yw ’nyz txy y‘mV ynbw : Nd‘ll twb’h yV’r hl’ 10
Vw‘yw ynVh hzyzw V’rh txy=yhyw : h‘br’ y‘mV=ynb hl’ h‘yrbw 11
: tx’ hdqpl b’ tybl wyhyw Mynb wbrh=’l h‘yrbw
ynb : h‘br’ l’yz‘w Nwrbx rhYy Mrm‘ thq ynb 12, 13
=d‘ wynbw=’wh MyVdq Vdq wVydqhl Nrh’ ldbyw hVmw Nrh’ Mrm‘
Vy’ hVmw : Mlw‘=d‘ wmVb Krblw wtrVl hwhy ynpl ryTqhl Mlw‘ 14
MVrg hVm ynb : ywlh TbV=l‘ w’rqy wynb Myhl’h 15
rz‘yl’=ynb wyhyw : V’rh l’wbV MwVrg ynb : rz‘yl’w 16, 17
wbr hybxr ynbw Myrx’ Mynb rz‘yl’l hyh=’lw V’rh hybxr
ynb : V’rh tymlV rhYy ynb : hl‘ml 18, 19
: y‘ybrh M‘mqyw yVylVh l’yzxy ynVh hyrm’ V’rh whyry Nwrbx
: ynVh hyVyw V’rh hkym l’yz‘ ynb 20
rz‘l’ tmyw : Vyqw rz‘l’ ylxm ynb yVwmw ylxm yrrm ynb 21, 22
yVwm ynb : Mhyx’ Vyq=ynb Mw’Vyw twnb=M’ yk Mynb wl wyh=’lw 23
twb’h yV’r Mhytb’ tybl ywl=ynb hl’ : hVlV twmryw rd‘w ylxm 24
hwhy tyb tdb‘l hk’lmh hV‘ Mtlglgl twmV rpsmb Mhydwqpl
l’rVy=yhl’ hwhy xynh dywd rm’ yk : hl‘mw hnV MyrV‘ Nbm 25
NkVmh=t’ t’Vl=Ny’ Mywll Mgw : Mlw‘l=d‘ MlVwryb NkVyw wm‘l 26
ywl=ynb rpsm hmh Mynrx’h dywd yrbdb yk : wtdb‘l wylk=lk=t’w 27
Nbm
23. 28–24. 31 ’ Mymyh yrbd 915
28 tyb tdb‘l Nrh’ ynb=dyl Mdm‘m yk : hl‘mlw hnV MyrV‘ Nbm
tdb‘ hV‘mw Vdq=lkl trhT=l‘w twkVlh=l‘w twrYxh=l‘ hwhy
29 twYmh yqyqrlw hxnml tlslw tkr‘mh Mxllw : Myhl’h tyb
30 twdhl rqbb rqbb dm‘lw : hdmw hrwVm=lklw tkbrmlw tbxmlw
31 MyVdxl twtbVl hwhyl twl‘ twl‘h lklw : br‘l Nkw hwhyl llhlw
32 =t’ wrmVw : hwhy ynpl dymt Mhyl‘ TpVmk rpsmb Myd‘mlw
Mhyx’ Nrh’ ynb trmVmw Vdqh trmVm t’w d‘wm=lh’ trmVm
dk Nrh’ ynb Mtwqlxm Nrh’ ynblw : hwhy tyb tdb‘l
2 Mynbw Mhyb’ ynpl ’whyb’w bdn tmyw : rmty’w rz‘l’ ’whyb’w bdn
3 rz‘l’ ynb=Nm qwdYw dywd Mqlxyw : rmty’w rz‘l’ wnhkyw Mhl wyh=’l
4 rz‘l’=ynb w’Ymyw : Mtdb‘b Mtdqpl rmty’ ynb=Nm Klmyx’w
MyV’r rz‘l’ ynbl Mwqlxyw rmty’ ynb=Nm Myrbgh yV’rl Mybr
5 Mwqlxyw : hnwmV Mtwb’ tybl rmty’ ynblw rV‘ hVV twb’=tybl
rz‘l’ ynbm Myhl’h yrVw Vdq=yrV wyh=yk hl’=M‘ hl’ twlrwgb
6 =Nm rpwsh l’ntn=Nb hy‘mV Mbtkyw : rmty’ ynbbw
yV’rw rtyb’=Nb Klmyx’w Nhkh qwdYw MyrVhw Klmh ynpl ywlh
: rmty’l zx’ zx’w rz‘l’l zx’ dx’ b’=tyb Mywllw Mynhkl twb’h
7 : ynVh hy‘dyl byrywhyl NwV’rh lrwgh ’Yyw
8, 9 yVymxh hyklml : y‘brh Myr‘Vl yVylVh Mrxl
10 : ynymVh hyb’l y‘bVh Zwqhl : yVVh Nmyml
11, 12 rV‘ ytV‘ byVyl’l : yrV‘h whynkVl y‘Vth ‘wVyl
13 b’bVyl rV‘ hVlV hpxl : rV‘ MynV Myqyl
14 : rV‘ hVV rm’l rV‘ hVmx hglbl : rV‘ h‘br’
15, 16 hyxtpl : rV‘ hnwmV ZYphl rV‘ h‘bV ryzxl
17 MyrV‘w dx’ Nykyl : MyrV‘h l’qzxyl rV‘ h‘Vt
18 whyz‘ml MyrV‘w hVlV whyldl : MyrV‘w MynV lwmgl
19 MTpVmk hwhy=tybl ’wbl Mtdb‘l Mtdqp hl’ : MyrV‘w h‘br’
: l’rVy yhl’ hwhy whwY rV’k Mhyb’ Nrh’ dyb
20 : whydxy l’bwV ynbl l’bwV Mrm‘ ynbl Myrtwnh ywl ynblw
21, 22 twmlV yrhYyl : hyVy V’rh whybxr ynbl whybxrl
23 yVylVh l’yzxy ynVh whyrm’ whyry ynbw : txy twmlV ynbl
24 : rwmV hkym ynbl hkym l’yz‘ ynb : y‘ybrh M‘mqy
25, 26 ynb yVwmw ylxm yrrm ynb : whyrkz hyVy ynbl hyVy hkym yx’
27 : yrb‘w rwkzw MhVw wnb whyz‘yl yrrm ynb : wnb whyz‘y
28, 29 : l’mxry Vyq=ynb Vyql : Mynb wl hyh=’lw rz‘l’ ylxml
30 : Mhytb’ tybl Mywlh ynb hl’ twmyryw rd‘w ylxm yVwm ynbw
31 Klmh dywd ynpl Nrh’=ynb Mhyx’ tm‘l twlrwg Mh=Mg wlypyw
tm‘l V’rh twb’ Mywllw Mynhkl twb’h yV’rw Klmyx’w qwdYw
wyx’
916 ’ Mymyh yrbd 25. 1–26. 7
Ps’ ynbl hdb‘l ’bYh yrVw dywd ldbyw : NTqh wyx’ hk
yVn’ Mrpsm yhyw MytlYmbw Mylbnb twrnkb My’ybnh Nwtwdyw Nmyhw
Ps’ ynb hl’rV’w hyntnw Pswyw rwkz Ps’ ynbl : Mtdb‘l hk’lm 2
Nwtwdy ynb Nwtwdyl : Klmh ydy=l‘ ’bnh Ps’=dy l‘ 3
Nwtwdy Mhyb’ ydy l‘ hVV whyttmw whybVx why‘Vyw yrYw whyldg
Nmyh ynb Nmyhl : hwhyl llhw twdh=l‘ ’bnh rwnkb 4
ytldg ht’yl’ ynnx hynnx twmyryw l’wbV l’yz‘ whyntm whyqb
Nmyhl Mynb hl’=lk : tw’yzxm rytwh ytwlm hVqbVy rz‘ ytmmrw 5
Mynb Nmyhl Myhl’h Ntyw Nrq Myrhl Myhl’h yrbdb Klmh hzx
hwhy tyb ryVb Mhyb’ ydy=l‘ hl’=lk : VwlV twnbw rV‘ h‘br’ 6
Ps’ Klmh ydy l‘ Myhl’h tyb tdb‘l twrnkw Mylbn MytlYmb
Nybmh=lk hwhyl ryV=ydmlm Mhyx’=M‘ Mrpsm yhyw : Nmyhw Nwtwdyw 7
lwdgk NTqk tm‘l trmVm twlrwg wlypyw : hnwmVw MynwmV Myt’m 8
Pswyl Ps’l NwV’rh lrwgh ’Yyw : dymlt=M‘ Nybm 9
wynb rwkz yVlVh : rV‘ MynV wynbw wyx’w=’wh ynVh whyldg 10
: rV‘ MynV wyx’w wynb yrYyl y‘ybrh : rV‘ MynV wyx’w 11
wynb whyqb yVVh : rV‘ MynV wyx’w wynb whyntn yVymxh 12, 13
: rV‘ MynV wyx’w wynb hl’rVy y‘bVh : rV‘ MynV wyx’w 14
whyntm y‘yVth : rV‘ MynV wyx’w wynb why‘Vy ynymVh 15, 16
: rV‘ MynV wyx’w wynb y‘mV yryV‘h : rV‘ MynV wyx’w wynb 17
rV‘ MynVh : rV‘ MynV wyx’w wynb l’rz‘ rV‘=ytV‘ 18, 19
wyx’w wynb l’bwV rV‘ hVlVl : rV‘ MynV wyx’w wynb hybVxl 20
: rV‘ MynV wyx’w wynb whyttm rV‘ h‘br’l : rV‘ MynV 21
hVVl : rV‘ MynV wyx’w wynb twmryl rV‘ hVmxl 22, 23
hVqbVyl rV‘ h‘bVl : rV‘ MynV wyx’w wynb whynnxl rV‘ 24
MynV wyx’w wynb ynnxl rV‘ hnwmVl : rV‘ MynV wyx’w wynb 25
: rV‘ MynV wyx’w wynb ytwlml rV‘ h‘Vtl : rV‘ 26
rytwhl MyrV‘w dx’l : rV‘ MynV wyx’w wynb htyl’l MyrV‘l 27, 28
MynV wyx’w wynb ytldgl MyrV‘w MynVl : rV‘ MynV wyx’w wynb 29
: rV‘ MynV wyx’w wynb tw’yzxml MyrV‘w hVlVl : rV‘ 30
: rV‘ MynV wyx’w wynb rz‘ ytmmwrl MyrV‘w h‘br’l 31
: Ps’ ynb=Nm ’rq=Nb whymlVm Myxrql Myr‘Vl twqlxml wk
whydbz ynVh l’‘ydy rwkbh whyrkz Mynb whymlVmlw 2
yny‘whyl’ yVVh Nnxwhy yVymxh Mly‘ : y‘ybrh l’ynty yVylVh 3
yVlVh x’wy ynVh dbzwhy rwkbh hy‘mV Mynb Md’ db‘lw : y‘ybVh 4
sŘ 10 y‘ybVh rkVVy yVVh l’ym‘ : yVymxh l’ntnw y‘ybrh rkVw 5
dlwn wnb hy‘mVlw : Myhl’ wkrb yk ynymVh ytl‘p 6
ynb : hmh lyx yrwbg=yk Mhyb’ tybl MylVmmh Mynb 7
hy‘mV
26. 8–27. 5 ’ Mymyh yrbd 917
: whykmsw whyl’ lyx=ynb wyx’ dbzl’ dbw‘w l’prw ynt‘ hy‘mV
8 hdb‘l xkb lyx=Vy’ Mhyx’w Mhynbw hmh Md’ db‘ ynbm hl’=lk
9 hnwmV lyx=ynb Myx’w Mynb whymlVmlw : Md’ db‘l MynVw MyVV
10 =’l yk V’rh yrmV Mynb yrrm=ynb=Nm hsxlw : rV‘
11 yVlVh whylbT ynVh whyqlx : V’rl whyb’ whmyVyw rwkb hyh
12 twqlxm hl’l : rV‘ hVlV hsxl Myx’w Mynb=lk y‘brh whyrkz
: hwhy tybb trVl Mhyx’ tm‘l twrmVm Myrbgh yV’rl Myr‘Vh
13 : r‘Vw r‘Vl Mtwb’ tybl lwdgk NTqk twlrwg wlypyw
14 wlyph lkVb Z‘wy wnb whyrkzw whymlVl hxrzm lrwgh lpyw
15 : Myps’h tyb wynblw hbgn Md’ db‘l : hnwpY wlrwg ’Yyw twlrwg
16 tm‘l rmVm hlw‘h hlsmb tklV r‘V M‘ br‘ml hsxlw MypVl
17 Mwyl hbgnl h‘br’ Mwyl hnwpYl hVV Mywlh xrzml : rmVm
18 MynV hlsml h‘br’ br‘ml rbrpl : MynV MynV Myps’lw h‘br’
19, 20 Mywlhw : yrrm ynblw yxrqh ynbl Myr‘Vh twqlxm hl’ : rbrpl
21 ynb Nd‘l ynb : MyVdqh twrY’lw Myhl’h tyb twrYw’=l‘ hyx’
22 yl’yxy ynb : yl’yxy ynVrgh Nd‘ll twb’h yV’r Nd‘ll ynVrgh
23 ynwrbxl yrhYyl ymrm‘l : hwhy tyb twrY’=l‘ wyx’ l’wyw Mtz
24, 25 wyx’w : twrY’h=l‘ dygn hVm=Nb MwVrg=Nb l’bVw : yl’yz‘l
: wnb twmlVw wnb yrkzw wnb Mryw wnb why‘Vyw wnb whybxr rz‘yl’l
26 Klmh dywd Vydqh rV’ MyVdqh twrY’=lk l‘ wyx’w twmlV ’wh
27 twmxlmh=Nm : ’bYh yrVw tw’mhw Mypl’h=yrVl twb’h yV’rw
28 h’rh l’wmV Vydqhh lkw : hwhy tybl qzxl wVydqh llVh=Nmw
=dy l‘ Vydqmh lk hywrY=Nb b’wyw rn=Nb rnb’w Vyq=Nb lw’Vw
29 hnwYyxh hk’lml wynbw whynnk yrhYyl : wyx’w tymlV
30 Pl’ lyx=ynb wyx’w whybVx ynwrbxl : MyTpVlw MyrTVl l’rVy=l‘
tk’lm lkl hbr‘m Ndryl rb‘m l’rVy tdqp l‘ tw’m=‘bVw
31 twb’l wytdltl ynwrbxl V’rh hyry ynwrbxl : Klmh tdb‘lw hwhy
ryz‘yb lyx yrwbg Mhb ’Ymyw wVrdn dywd twklml My‘br’h tnVb
32 Mdyqpyw twb’h yV’r tw’m ‘bVw Mypl’ lyx=ynb wyx’w : d‘lg
Myhl’h rbd=lkl yVnmh TbV yYxw ydghw ynbw’rh=l‘ Klmh dywd
zk yrVw twb’h yV’r Mrpsml l’rVy ynbw : Klmh rbdw
twqlxmh rbd lkl Klmh=t’ MytrVmh MhyrTVw tw’mhw Mypl’h
tx’h tqlxmh hnVh yVdx lkl Vdxb Vdx t’Yyhw h’bh
2 Vdxl hnwV’rh tqlxmh l‘ : Pl’ h‘br’w MyrV‘
3 =Nm : Pl’ h‘br’w MyrV‘ wtqlxm l‘w l’ydbz=Nb M‘bVy NwV’rh
: NwV’rh Vdxl tw’bYh yrV=lkl V’rh Zrp=ynb
4 dygnh twlqmw wtqlxmw yxwx’h ydwd ynVh Vdxh tqlxm l‘w
5 Vdxl yVylVh ’bYh rV : Pl’ h‘br’w MyrV‘ wtqlxm l‘w
yVylVh
918 ’ Mymyh yrbd 27. 6–34
h‘br’w MyrV‘ wtqlxm l‘w V’r Nhkh ‘dywhy=Nb whynb yVylVh
: wnb dbzym‘ wtqlxmw MyVlVh=l‘w MyVlVh rwbg whynb ’wh : Pl’ 6
wnb hydbzw b’wy yx’ l’hV‘ y‘ybrh Vdxl y‘ybrh 7
yVymxh : Pl’ h‘br’w MyrV‘ wtqlxm l‘w wyrx’ 8
h‘br’w MyrV‘ wtqlxm l‘w xrzyh twhmV rVh yVymxh Vdxl
l‘w y‘wqth Vq‘=Nb ’ry‘ yVVh Vdxl yVVh : Pl’ 9
y‘ybVh Vdxl y‘ybVh : Pl’ h‘br’w MyrV‘ wtqlxm 10
: Pl’ h‘br’w MyrV‘ wtqlxm l‘w Myrp’ ynb=Nm ynwlph Zlx
wtqlxm l‘w yxrzl ytVxh ykbs ynymVh Vdxl ynymVh 11
rz‘yb’ y‘yVth Vdxl y‘yVth : Pl’ h‘br’w MyrV‘ 12
: Pl’ h‘br’w MyrV‘ wtqlxm l‘w ynymynbl yttn‘h
wtqlxm l‘w yxrzl ytpwTnh yrhm yryV‘h Vdxl yryV‘h 13
Vdxh rV‘=ytV‘l rV‘=ytV‘ : Pl’ h‘br’w MyrV‘ 14
: Pl’ h‘br’w MyrV‘ wtqlxm l‘w Myrp’ ynb=Nm ynwt‘rph hynb
l’ynt‘l ytpwTnh ydlx Vdxh rV‘ MynVl rV‘ MynVh 15
l’rVy yTbV l‘w : Pl’ h‘br’w MyrV‘ wtqlxm l‘w 16
: hk‘m=Nb whyTpV ynw‘mVl yrkz=Nb rz‘yl’ dygn ynbw’rl
hdwhyl : qwdY Nrh’l l’wmq=Nb hybVx ywll 17, 18
Nlwbzl : l’kym=Nb yrm‘ rkVVyl dywd yx’m whyl’ 19
ynbl : l’yrz‘=Nb twmyry yltpnl whydb‘=Nb why‘mVy 20
: whydp=Nb l’wy hVnm TbV yYxl whyzz‘=Nb ‘Vwh Myrp’
: rnb’=Nb l’yV‘y Nmynbl whyrkz=Nb wdy hd‘lg hVnmh yYxl 21
=’lw : l’rVy yTbV yrV hl’ Mxry=Nb l’rz‘ Ndl 22, 23
twbrhl hwhy rm’ yk hTmlw hnV MyrV‘ Nbml Mrpsm dywd ’Vn
hlk ’lw twnml lxh hywrY=Nb b’wy : MymVh ybkwkk l’rVy=t’ 24
Mymyh=yrbd rpsmb rpsmh hl‘ ’lw l’rVy=l‘ PYq t’zb yhyw
l‘w l’yd‘=Nb twmz‘ Klmh twrY’ l‘w : dywd Klml 25
: whyz‘=Nb Ntnwhy twldgmbw Myrpkbw Myr‘b hdVb twrY’h
: bwlk=Nb yrz‘ hmd’h tdb‘l hdVh tk’lm yV‘ l‘w 26
twrY’l MymrkbV l‘w ytmrh y‘mV Mymrkh=l‘w 27
hlpVb rV’ MymqVhw Mytyzh=l‘w : ympVh ydbz Nyyh 28
rqbh=l‘w : V‘wy NmVh twrY’=l‘w yrdgh Nnx l‘b 29
: yld‘=Nb TpV Myqm‘b rqbh=l‘w ynwrVh yrTV NwrVb My‘rh
: ytnrmh whydxy twnt’h=l‘w yl‘mVyh lybw’ Mylmgh=l‘w 30
rV’ Vwkrh yrV hl’=lk yrghh zyzy N’Yh=l‘w 31
’wh rpwsw Nybm=Vy’ Z‘wy dywd=dwd Ntnwhyw : dywd Klml 32
ykr’h yVwxw Klml Z‘wy lptyx’w : Klmh ynb=M‘ ynwmkx=Nb l’yxyw 33
Klml ’bY=rVw rtyb’w whynb=Nb ‘dywhy lptyx’ yrx’w : Klmh ‘r 34
b’wy
28. 1–21 ’ Mymyh yrbd 919
xk MyTbVh yrV l’rVy yrV=lk=t’ dywd lhqyw : b’wy
tw’mh yrVw Mypl’h yrVw Klmh=t’ MytrVmh twqlxmh yrVw
=lklw Myrwbghw Mysyrsh=M‘ wynblw Klml hnqmw=Vwkr=lk yrVw
2 ynw‘mV rm’yw wylgr=l‘ Klmh dywd Mqyw : MlVwry=l’ lyx rwbg
Mdhlw hwhy=tyrb Nwr’l hxwnm tyb twnbl ybbl=M‘ yn’ ym‘w yx’
3 ymVl tyb hnbt=’l yl rm’ Myhl’hw : twnbl ytwnykhw wnyhl’ ylgr
4 yb l’rVy yhl’ hwhy rxbyw : tkpV Mymdw ht’ twmxlm Vy’ yk
dygnl rxb hdwhyb yk Mlw‘l l’rVy=l‘ Klml twyhl yb’=tyb lkm
: l’rVy=lk=l‘ Kylmhl hYr yb yb’ ynbbw yb’ tyb hdwhy tybbw
5 tbVl ynb hmlVb rxbyw hwhy yl Ntn Mynb Mybr yk ynb=lkmw
6 hnby=’wh Knb hmlV yl rm’yw : l’rVy=l‘ hwhy twklm ’sk=l‘
7 ytwnykhw : b’l wl=hyh’ yn’w Nbl yl wb ytrxb=yk ytwrYxw ytyb
: hzh Mwyk yTpVmw ytwYm twV‘l qzxy=M’ Mlw‘l=d‘ wtwklm=t’
8 =lk wVrdw wrmV wnyhl’ ynz’bw hwhy=lhq l’rVy=lk yny‘l ht‘w
Mkynbl Mtlxnhw hbwTh Zr’h=t’ wVryt N‘ml Mkyhl’ hwhy twYm
9 blb whdb‘w Kyb’ yhl’=t’ ‘d ynb=hmlV ht’w : Mlw‘=d‘ Mkyrx’
twbVxm rYy=lkw hwhy Vrwd twbbl=lk yk hYpx Vpnbw MlV
10 ht‘ h’r : d‘l Kxynzy wnbz‘t=M’w Kl ’Ymy wnVrdt=M’ Nybm sŘ 11
11 Ntyw : hV‘w qzx Vdqml tyb=twnbl Kb rxb hwhy=yk
wyrdxw wytyl‘w wykzngw wytb=t’w Mlw’h tynbt=t’ wnb hmlVl dywd
12 twrYxl wm‘ xwrb hyh rV’ lk tynbtw : trpkh tybw Mymynph
twrY’lw Myhl’h tyb twrY’l bybs twkVlh=lklw hwhy=tyb
13 hwhy=tyb tdwb‘ tk’lm=lklw Mywlhw Mynhkh twqlxmlw : MyVdqh
14 hdwb‘ ylk=lkl bhzl lqVmb bhzl : hwhy=tyb tdwb‘ ylk=lklw
15 lqVmw : hdwb‘w hdwb‘ ylk=lkl lqVmb Pskh ylk lkl hdwb‘w
twrnmlw hytrnw hrwnmw hrwnm=lqVmb bhz Mhytrnw bhzh twrnml
16 bhzh=t’w : hrwnmw hrwnm tdwb‘k hytrnw hrwnml lqVmb Pskh
: Pskh twnxlVl Pskw NxlVw NxlVl tkr‘mh twnxlVl lqVm
17 lqVmb bhzh yrwpklw rwhT bhz twVqhw twqrzmhw twglzmhw
18 trTqh xbzmlw : rwpkw rwpkl lqVmb Pskh yrwpklw rwpkw rwpkl
Mykksw MyVrpl bhz Mybrkh hbkrmh tynbtlw lqVmb qqzm bhz
19 twk’lm lk lykVh yl‘ hwhy dym btkb lkh : hwhy=tyrb Nwr’=l‘
20 hV‘w Zm’w qzx wnb hmlVl dywd rm’yw : tynbth
Kbz‘y ’lw Kpry ’l Km‘ yhl’ Myhl’ hwhy yk txt=l’w ’ryt=l’
21 Mynhkh twqlxm hnhw : hwhy=tyb tdwb‘ tk’lm=lk twlkl=d‘
bydn=lkl hk’lm=lkb Km‘w Myhl’h tyb tdwb‘=lkl Mywlhw
: Kyrbd=lkl M‘h=lkw MyrVhw hdwb‘=lkl hmkxb
rm’yw
920 ’ Mymyh yrbd 29. 1–24
Myhl’ wb=rxb dx’ ynb hmlV lhqh=lkl Klmh dywd rm’yw Tk
: Myhl’ hwhyl yk hrybh Md’l ’l yk hlwdg hk’lmhw Krw r‘n
tVxnhw Pskl Pskhw bhzl bhzh yhl’=tybl ytwnykh yxk=lkkw 2
Kwp=ynb’ My’wlmw MhV=ynb’ MyY‘l MyY‘hw lzrbl lzrbh tVxnl
yhl’ tybb ytwYrb dw‘w : brl VyV=ynb’w hrqy Nb’ lkw hmqrw 3
ytwnykh=lkm hl‘ml yhl’=tybl yttn Pskw bhz hlgs yl=Vy
Mypl’ t‘bVw rypw’ bhzm bhz yrkk Mypl’ tVlV : Vdqh tybl 4
Pskl Psklw bhzl bhzl : Mytbh twryq xwTl qqzm Psk=rkk 5
: hwhyl Mwyh wdy tw’lml bdntm ymw MyVrx dyb hk’lm=lklw
yrVlw tw’mhw Mypl’h yrVw l’rVy yTbV yrVw twb’h yrV wbdntyw 6
=tVmx Myrkk bhz Myhl’h=tyb tdwb‘l wntyw : Klmh tk’lm 7
tnwmVw wbr tVxnw Mypl’ trV‘ Myrkk Pskw wbr Mynkrd’w Mypl’
wntn Mynb’ wt’ ’Ymnhw : Myrkk Pl’=h’m lzrbw Myrkk Mypl’ 8
Mbdnth=l‘ M‘h wxmVyw : ynVrgh l’yxy=dy l‘ hwhy=tyb rYw’l 9
: hlwdg hxmV xmV Klmh dywd Mgw hwhyl wbdnth MlV blb yk

hwhy ht’ Kwrb dywd rm’yw lhqh=lk yny‘l hwhy=t’ dywd Krbyw 10
hrwbghw hldgh hwhy Kl : Mlw‘=d‘w Mlw‘m wnyb’ l’rVy yhl’ 11
hklmmh hwhy Kl Zr’bw MymVb lk=yk dwhhw xYnhw tr’pthw
lkb lVwm ht’w Kynplm dwbkhw rV‘hw : V’rl lkl ’Vntmhw 12
Mydwm wnyhl’ ht‘w : lkl qzxlw ldgl Kdybw hrwbgw xk Kdybw 13
xk rY‘n=yk ym‘ ymw yn’ ym ykw : Ktr’pt MVl Myllhmw Kl wnxn’ 14
Kynpl wnxn’ Myrg=yk : Kl wntn Kdymw lkh Kmm=yk t’zk bdnthl 15
wnyhl’ hwhy : hwqm Ny’w Zr’h=l‘ wnymy lYk wnytb’=lkk MybVwtw 16
’yh Kdym KVdq MVl tyb Kl=twnbl wnnykh rV’ hzh Nwmhh lk
rVyb yn’ hYrt MyrVymw bbl Nxb ht’ yk yhl’ yt‘dyw : lkh Klw 17
hxmVb yty’r hp=w’Ymnh Km‘ ht‘w hl’=lk ytbdnth ybbl
t’z=hrmV wnytb’ l’rVyw qxYy Mhrb’ yhl’ hwhy : Kl=bdnthl 18
Nt ynb hmlVlw : Kyl’ Mbbl Nkhw Km‘ bbl twbVxm rYyl Mlw‘l 19
hrybh twnblw lkh twV‘lw Kyqxw Kytwd‘ KytwYm rwmVl MlV bbl
=t’ ’n=wkrb lhqh=lkl dywd rm’yw : ytwnykh=rV’ 20
wwxtVyw wdqyw Mhytb’ yhl’ hwhyl lhqh=lk wkrbyw Mkyhl’ hwhy
Mwyh trxml hwhyl twl‘ wl‘yw Myxbz hwhyl wxbzyw : Klmlw hwhyl 21
brl Myxbzw Mhyksnw Pl’ MyVbk Pl’ Myly’ Pl’ Myrp ’whh
hlwdg hxmVb ’whh Mwyb hwhy ynpl wtVyw wlk’yw : l’rVy=lkl 22
: Nhkl qwdYlw dygnl hwhyl wxVmyw dywd=Nb hmlVl tynV wkylmyw
wyl’ w‘mVyw xlYyw wyb’ dywd=txt Klml hwhy ’sk=l‘ hmlV bVyw 23
dy wntn dywd Klmh ynb=lk Mgw Myrbghw MyrVh=lkw : l’rVy=lk 24
txt
29. 25–2. 1 b Mymyh yrbd 921
25 l’rVy=lk yny‘l hl‘ml hmlV=t’ hwhy ldgyw : Klmh hmlV txt
: l’rVy=l‘ wynpl Klm=lk=l‘ hyh=’l rV’ twklm dwh wyl‘ Ntyw

26, 27 l’rVy=l‘ Klm rV’ Mymyhw : l’rVy=lk=l‘ Klm yVy=Nb dywdw


MyVlV Klm MlVwrybw MynV ‘bV Klm Nwrbxb hnV My‘br’
28 hmlV Klmyw dwbkw rV‘ Mymy ‘bV hbwT hbyVb tmyw : VwlVw
29 Mybwtk Mnh Mynrx’hw MynV’rh Klmh dywd yrbdw : wytxt wnb
: hzxh dg yrbd=l‘w ’ybnh Ntn yrbd=l‘w h’rh l’wmV yrbd=l‘
30 l‘w l’rVy=l‘w wyl‘ wrb‘ rV’ Myt‘hw wtrwbgw wtwklm=lk M‘
b h"d, ’ =l‘ dywd=Nb hmlV qzxtyw : twYr’h twklmm=lk
2 l’rVy=lkl hmlV rm’yw : hl‘ml whldgyw wm‘ wyhl’ hwhyw wtwklm
yV’r l’rVy=lkl ’yVn lklw MyTpVlw tw’mhw Mypl’h yrVl
3 MV=yk Nw‘bgb rV’ hmbl wm‘ lhqh=lkw hmlV wklyw : twb’h
4 lb’ : rbdmb hwhy=db‘ hVm hV‘ rV’ Myhl’h d‘wm lh’ hyh
wl=hTn yk dywd wl Nykhb Myr‘y tyrqm dywd hl‘h Myhl’h Nwr’
5 rwx=Nb yrw’=Nb l’lYb hV‘ rV’ tVxnh xbzmw : MlVwryb lh’
6 MV hmlV l‘yw : lhqhw hmlV whVrdyw hwhy NkVm ynpl MV
: Pl’ twl‘ wyl‘ l‘yw d‘wm lh’l rV’ hwhy ynpl tVxnh xbzm=l‘
7 l’V wl rm’yw hmlVl Myhl’ h’rn ’whh hlylb
8 dsx yb’ dywd=M‘ tyV‘ ht’ Myhl’l hmlV rm’yw : Kl=Nt’ hm
9 yb’ dywd M‘ Krbd Nm’y Myhl’ hwhy ht‘ : wytxt yntklmhw lwdg
10 yl=Nt ‘dmw hmkx ht‘ : Zr’h rp‘k br M‘=l‘ yntklmh ht’ yk
: lwdgh hzh Km‘=t’ TpVy ym=yk h’wb’w hzh=M‘h ynpl h’Y’w
11 Kbbl=M‘ t’z htyh rV’ N‘y hmlVl Myhl’=rm’yw
’l Mybr Mymy=Mgw Ky’nV Vpn t’w dwbkw Myskn rV‘ tl’V=’lw
Kytklmh rV’ ym‘=t’ TwpVt rV’ ‘dmw hmkx Kl=l’Vtw tl’V
12 rV’ Kl=Nt’ dwbkw Mysknw rV‘w Kl Nwtn ‘dmhw hmkxh : wyl‘
13 hmlV ’byw : Nk=hyhy ’l Kyrx’w Kynpl rV’ Myklml Nk hyh=’l
: l’rVy=l‘ Klmyw d‘wm lh’ ynplm MlVwry Nw‘bgb=rV’ hmbl

14 =MynVw bkr tw’m=‘br’w Pl’ wl=yhyw MyVrpw bkr hmlV Ps’yw


15 Ntyw : MlVwryb Klmh=M‘w bkrh yr‘b Mxynyw MyVrp Pl’ rV‘
Ntn Myzr’h t’w Mynb’k MlVwryb bhzh=t’w Pskh=t’ Klmh
16 MyrYmm hmlVl rV’ Myswsh ’Ywmw : brl hlpVb=rV’ MymqVk
17 hbkrm MyrYmm w’yYwyw wl‘yw : ryxmb wxqy ’wqm Klmh yrxs ’wqmw
yklmw Mytxh yklm=lkl Nkw h’mw MyVmxb swsw Psk tw’m VVb
18 tybw hwhy MVl tyb twnbl hmlV rm’yw : w’yYwy Mdyb Mr’
b Vy’ Pl’ MynwmVw lbs Vy’ Pl’ My‘bV hmlV rpsyw : wtwklml
bYx
922 b Mymyh yrbd 2. 2–3. 5
: tw’m VVw Mypl’ tVlV Mhyl‘ MyxYnmw rhb bYx

yb’ dywd=M‘ tyV‘ rV’k rm’l rY=Klm Mrwx=l’ hmlV xlVyw 2


sŘ 12 tyb=hnwb yn’ hnh : wb tbVl tyb wl=twnbl Myzr’ wl=xlVtw 3
tkr‘mw Myms=trTq wynpl ryTqhl wl Vydqhl yhl’ hwhy MVl
wnyhl’ hwhy yd‘wmlw MyVdxlw twtbVl br‘lw rqbl twl‘w dymt
wnyhl’ lwdg=yk lwdg hnwb yn’=rV’ tybhw : l’rVy=l‘ t’z Mlw‘l 4
MymVh ymVw MymVh yk tyb wl=twnbl xk=rY‘y ymw : Myhl’h=lkm 5
: wynpl ryTqhl=M’ yk tyb wl=hnb’ rV’ yn’ ymw whlklky ’l
lzrbbw tVxnbw Pskbw bhzb twV‘l Mkx=Vy’ yl=xlV ht‘w 6
ym‘ rV’ Mymkxh=M‘ Myxwtp xtpl ‘dyw tlktw lymrkw Nwgr’bw
MyVwrb Myzr’ yY‘ yl=xlVw : yb’ dywd Nykh rV’ MlVwrybw hdwhyb 7
Nwnbl yY‘ twrkl My‘dwy Kydb‘ rV’ yt‘dy yn’ yk Nwnblhm Mymwgl’w
hnwb yn’=rV’ tybh yk brl MyY‘ yl Nykhlw : Kydb‘=M‘ ydb‘ hnhw 8
Kydb‘l twkm MyTx yttn MyY‘h ytrkl MybTxl hnhw : ’lphw lwdg 9
Pl’ MyrV‘ Mytb Nyyw Pl’ MyrV‘ Myrk Myr‘Vw Pl’ MyrV‘ Myrk
: Pl’ MyrV‘ Mytb NmVw
wm‘=t’ hwhy tbh’b hmlV=l’ xlVyw btkb rY=Klm Mrwx rm’yw 10
rV’ l’rVy yhl’ hwhy Kwrb Mrwx rm’yw : Klm Mhyl‘ Kntn 11
‘dwy Mkx Nb Klmh dywdl Ntn rV’ Zr’h=t’w MymVh=t’ hV‘
ytxlV ht‘w : wtwklml tybw hwhyl tyb=hnby rV’ hnybw lkV 12
yrY=Vy’ wyb’w Nd twnb=Nm hV’=Nb : yb’ Mrwxl hnyb ‘dwy Mkx=Vy’ 13
Nmgr’b MyY‘bw Mynb’b lzrbb tVxnb Pskbw=bhzb twV‘l ‘dwy
rV’ tbVxm=lk bVxlw xwtp=lk xtplw lymrkbw Zwbbw tlktb
Myr‘Vhw MyTxh ht‘w : Kyb’ dywd ynd’ ymkxw Kymkx=M‘ wl=Ntny 14
MyY‘ trkn wnxn’w : wydb‘l xlVy ynd’ rm’ rV’ Nyyhw NmVh 15
hl‘t ht’w wpy My=l‘ twdspr Kl M’ybnw KkrY=lkk Nwnblh=Nm
rV’ Myrygh MyVn’h=lk hmlV rpsyw : MlVwry Mt’ 16
MyVmxw h’m w’Ymyw wyb’ dywd Mrps rV’ rpsh yrx’ l’rVy Zr’b
MynmVw lbs Pl’ My‘bV Mhm V‘yw : tw’m VVw Mypl’ tVlVw Pl’ 17
: M‘h=t’ dyb‘hl MyxYnm tw’m VVw Mypl’ tVlVw rhb bYx Pl’
h’rn rV’ hyrwmh rhb MlVwryb hwhy=tyb=t’ twnbl hmlV lxyw g
twnbl lxyw : yswbyh Nnr’ Nrgb dywd Mwqmb Nykh rV’ whyb’ dywdl 2
hmlV dswh hl’w : wtwklml ‘br’ tnVb ynVb ynVh Vdxb 3
MyVV twm’ hnwV’rh hdmb twm’ Kr’h Myhl’h tyb=t’ twnbl
tybh=bxr ynp=l‘ Kr’h ynp=l‘ rV’ Mlw’hw : MyrV‘ twm’ bxrw 4
t’w : rwhT bhz hmynpm whpYyw MyrV‘w h’m hbghw MyrV‘ twm’ 5
Myrmt wyl‘ l‘yw bwT bhz whpxyw MyVwrb Z‘ hpx lwdgh tybh
twrVrVw
3. 6–4. 13 b Mymyh yrbd 923
6 : Mywrp bhz bhzhw tr’ptl hrqy Nb’ tybh=t’ PYyw : twrVrVw
7 Mybwrk xtpw bhz wytwtldw wytwryqw Mypsh twrqh tybh=t’ Pxyw
8 =l‘ wkr’ MyVdqh Vdq=tyb=t’ V‘yw : twryqh=l‘
bwT bhz whpxyw MyrV‘ twm’ wbxrw MyrV‘ twm’ tybh=bxr ynp
9 twyl‘hw bhz MyVmx MylqVl twrmsml lqVmw : tw’m VV Myrkkl
10 MynV Mybwrk MyVdqh Vdq=tybb V‘yw : bhz hpx
11 MyrV‘ twm’ Mkr’ Mybwrkh ypnkw : bhz Mt’ wpYyw My‘Y‘Y hV‘m
Vmx twm’ trx’h Pnkhw tybh ryql t‘gm Vmx twm’l dx’h Pnk
12 ryql ‘ygm Vmx twm’ dx’h bwrkh Pnkw : rx’h bwrkh Pnkl ‘ygm
13 ypnk : rx’h bwrkh Pnkl hqbd Vmx twm’ trx’h Pnkhw tybh
Mhynpw Mhylgr=l‘ Mydm‘ Mhw MyrV‘ twm’ MyVrp hl’h Mybwrkh
14 Zwbw lymrkw Nmgr’w tlkt tkrph=t’ V‘yw : tybl
15 twm’ MynV Mydwm‘ tybh ynpl V‘yw : Mybwrk wyl‘ l‘yw
: Vmx twm’ wV’r=l‘=rV’ tpYhw Kr’ Vmxw MyVlV
16 Ntyw h’m Mynwmr V‘yw Mydm‘h V’r=l‘ Ntyw rybdb twrVrV V‘yw
17 dx’ lkyhh ynp=l‘ Mydwm‘h=t’ Mqyw : twrVrVb
: z‘b yl’mVh MVw Nyky ynymyh=MV ’rqyw lw’mVhm dx’w Nymym
d hm’ MyrV‘w wkr’ hm’ MyrV‘ tVxn xbzm V‘yw
2 rV‘ qYwm Myh=t’ V‘yw : wtmwq twm’ rV‘w wbxr
MyVlV wqw wtmwq hm’b Vmxw bybs lwg‘ wtpV=l’ wtpVm hm’b
3 Mybbws bybs bybs wl txt Myrqb twmdw : bybs wt’ bsy hm’b
MyqwYy rqbh MyrwT MynV bybs Myh=t’ Mypyqm hm’b rV‘ wt’
4 hVwlVw hnwpY Mynp hVlV rqb rV‘ MynV=l‘ dmw‘ : wtqYmb
Mhyl‘ Myhw hxrzm Mynp hVlVw hbgn Mynp hVlVw hmy Mynp
5 swk=tpV hV‘mk wtpVw xpT wyb‘w : htyb Mhyrx’=lkw hl‘mlm
6 V‘yw : lyky Mypl’ tVlV Mytb qyzxm hnVwV xrp
Mhb hYxrl lw’mVm hVmxw Nymym hVmx Ntyw hrV‘ Myrwyk
: wb Mynhkl hYxrl Myhw Mb wxydy hlw‘h hV‘m=t’
7 Nymym Vmx lkyhb Ntyw MTpVmk rV‘ bhzh twrnm=t’ V‘yw
8 lkyhb xnyw hrV‘ twnxlV V‘yw : lw’mVm Vmxw
: h’m bhz yqrzm V‘yw lw’mVm hVmxw Nymym hVmx
9 Mhytwtldw hrz‘l twtldw hlwdgh hrz‘hw Mynhkh rYx V‘yw
10 : hbgn lwmm hmdq tynmyh Ptkm Ntn Myh=t’w : tVxn hpY
11 twV‘l Mryx lkyw twqrzmh=t’w My‘yh=t’w twrysh=t’ Mrwx V‘yw
12 MynV Mydwm‘ : Myhl’h tybb hmlV Klml hV‘ rV’ hk’lmh=t’
twskl MytV twkbVhw MytV Mydwm‘h V’r=l‘ twrtkhw twlghw
13 ‘br’ Mynwmrh=t’w : Mydwm‘h V’r=l‘ rV’ twrtkh twlg ytV=t’
twskl tx’h hkbVl Mynwmr MyrwT MynV twkbVh ytVl tw’m
ytV=t’
924 b Mymyh yrbd 4. 14–6. 3
hV‘ twnkmh=t’w : Mydwm‘h ynp=l‘ rV’ twrtkh twlg ytV=t’ 14
rV‘=MynV rqbh=t’w dx’ Myh=t’ : twnkmh=l‘ hV‘ twrykh=t’w 15
hV‘ Mhylk=lk=t’w twglzmh=t’w My‘yh=t’w twrysh=t’w : wytxt 16
Ndryh rkkb : qwrm tVxn hwhy tybl hmlV Klml wyb’ Mrwx 17
=lk hmlV V‘yw : htdrY Nybw twks Nyb hmd’h yb‘b Klmh MqYy 18
: tVxnh lqVm rqxn ’l yk d’m brl hl’h Mylkh
bhzh xbzm t’w Myhl’h tyb rV’ Mylkh=lk t’ hmlV V‘yw 19
Mr‘bl Mhytrnw twrnmh=t’w : Mynph Mxl Mhyl‘w twnxlVh=t’w 20
bhz Myxqlmhw twrnhw xrphw : rwgs bhz rybdh ynpl TpVmk 21
bhz twtxmhw twpkhw twqrzmhw twrmzmhw : bhz twlkm ’wh 22
tybh ytldw MyVdqh Vdql twymynph wytwtld tybh xtpw rwgs
hmlV hV‘=rV’ hk’lmh=lk MlVtw : bhz lkyhl h
bhzh=t’w Pskh=t’w wyb’ dywd yVdq=t’ hmlV ’byw hwhy tybl
: Myhl’h tyb twrY’b Ntn Mylkh=lk=t’w
y’yVn twTmh yV’r=lk=t’w l’rVy ynqz=t’ hmlV lyhqy z’ 2
ry‘m hwhy=tyrb Nwr’=t’ twl‘hl MlVwry=l’ l’rVy ynbl twb’h
Vdxh ’wh gxb l’rVy Vy’=lk Klmh=l’ wlhqyw : NwyY ’yh dywd 3
wl‘yw : Nwr’h=t’ Mywlh w’Vyw l’rVy ynqz lk w’byw : y‘bVh 4, 5
wl‘h lh’b rV’ Vdqh ylk=lk=t’w d‘wm lh’=t’w Nwr’h=t’
wyl‘ Myd‘wnh l’rVy td‘=lkw hmlV Klmhw : Mywlh Mynhkh Mt’ 6
w’ybyw : brm wnmy ’lw wrpsy=’l rV’ rqbw N’Y Myxbzm Nwr’h ynpl 7
Vdq=l’ tybh rybd=l’ wmwqm=l’ hwhy=tyrb Nwr’=t’ Mynhkh
=l‘ Mypnk MyVrp Mybwrkh wyhyw : Mybwrkh ypnk txt=l’ MyVdqh 8
wkyr’yw : hl‘mlm wydb=l‘w Nwr’h=l‘ Mybwrkh wskyw Nwr’h Mwqm 9
hYwxh w’ry ’lw rybdh ynp=l‘ Nwr’h=Nm Mydbh yV’r w’ryw Mydbh
hVm Ntn=rV’ twxlh ynV qr Nwr’b Ny’ : hzh Mwyh d‘ MV=yhyw 10
: MyrYmm Mt’Yb l’rVy ynb=M‘ hwhy trk rV’ brxb
wVdqth My’Ymnh Mynhkh=lk yk Vdqh=Nm Mynhkh t’Yb yhyw 11
Nwtdyl Nmyhl Ps’l Mlkl MyrrVmh Mywlhw : twqlxml rwmVl Ny’ 12
Mydm‘ twrnkw Mylbnbw MytlYmb Zwb MyVblm Mhyx’lw Mhynblw
: twrYYxb MyrYYxm MyrV‘w h’ml Mynhk Mhm‘w xbzml xrzm
twdhlw llhl dx’=lwq ‘ymVhl MyrrVmlw MyrYYxml dx’k yhyw 13
hwhyl llhbw ryVh ylkbw MytlYmbw twrYYxb lwq Myrhkw hwhyl
sŘ 13 Mynhkh wlky=’lw : hwhy tyb Nn‘ ’lm tybhw wdsx Mlw‘l yk bwT yk 14
: Myhl’h tyb=t’ hwhy=dwbk ’lm=yk Nn‘h ynpm trVl dwm‘l

Kl lbz=tyb ytynb yn’w : lpr‘b NwkVl rm’ hwhy hmlV rm’ z’ w, 2


lhq=lk t’ Krbyw wynp=t’ Klmh bsyw : Mymlw‘ KtbVl Nwkmw 3
l’rVy
6. 4–27 b Mymyh yrbd 925
4 l’rVy yhl’ hwhy Kwrb rm’yw : dmw‘ l’rVy lhq=lkw l’rVy
5 rV’ Mwyh=Nm : rm’l ’lm wydybw yb’ dywd t’ wypb rbd rV’
l’rVy yTbV lkm ry‘b ytrxb=’l MyrYm Zr’m ym‘=t’ yt’Ywh
ym‘=l‘ dygn twyhl Vy’b ytrxb=’lw MV ymV twyhl tyb twnbl
6 twyhl dywdb rxb’w MV ymV twyhl MlVwryb rxb’w : l’rVy
7 yhl’ hwhy MVl tyb twnbl yb’ dywd bbl=M‘ yhyw : l’rVy ym‘=l‘
8 twnbl Kbbl=M‘ hyh rV’ N‘y yb’ dywd=l’ hwhy rm’yw : l’rVy
9 tybh hnbt ’l ht’ qr : Kbbl=M‘ hyh yk twbyTh ymVl tyb
10 wrbd=t’ hwhy Mqyw : ymVl tybh hnby=’wh KyYlxm ’Ywyh Knb yk
rbd rV’k l’rVy ’sk=l‘ bV’w yb’ dywd txt Mwq’w rbd rV’
11 Nwr’h=t’ MV MyV’w : l’rVy yhl’ hwhy MVl tybh hnb’w hwhy
12 xbzm ynpl dm‘yw : l’rVy ynb=M‘ trk rV’ hwhy tyrb MV=rV’
13 tVxn rwyk hmlV hV‘=yk : wypk Vrpyw l’rVy lhq=lk dgn hwhy
twm’w wbxr twm’ Vmxw wkr’ twm’ Vmx hrz‘h Kwtb whntyw
Vrpyw l’rVy lhq=lk dgn wykrb=l‘ Krbyw wyl‘ dm‘yw wtmwq VwlV
14 MymVb Myhl’ Kwmk=Ny’ l’rVy yhl’ hwhy rm’yw : hmymVh wypk
15 rV’ : Mbl=lkb Kynpl Myklhh Kydb‘l dsxhw tyrbh rmV Zr’bw
Kdybw Kypb rbdtw wl trbd=rV’ t’ yb’ dywd Kdb‘l trmV
16 yb’ dywd Kdb‘l rmV l’rVy yhl’ hwhy ht‘w : hzh Mwyk t’lm
’sk=l‘ bVwy ynplm Vy’ Kl trky=’l rm’l wl trbd rV’ t’
tklh rV’k ytrwtb tkll Mkrd=t’ Kynb wrmVy=M’ qr l’rVy
17 Kdb‘l trbd rV’ Krbd Nm’y l’rVy yhl’ hwhy ht‘w : ynpl
18 ymVw MymV hnh Zr’h=l‘ Md’h=t’ Myhl’ bVy Mnm’h yk : dywdl
19 tlpt=l’ tynpw : ytynb rV’ hzh tybh=yk P’ Kwlklky ’l MymVh
rV’ hlpth=l’w hnrh=l’ ‘mVl yhl’ hwhy wtnxt=l’w Kdb‘
20 hlylw Mmwy hzh tybh=l’ twxtp Kyny‘ twyhl : Kynpl llptm Kdb‘
rV’ hlpth=l’ ‘wmVl MV KmV MwVl trm’ rV’ Mwqmh=l’
21 l’rVy Km‘w Kdb‘ ynwnxt=l’ t‘mVw : hzh Mwqmh=l’ Kdb‘ llpty
MymVh=Nm KtbV Mwqmm ‘mVt ht’w hzh Mwqmh=l’ wllpty rV’
22 ’bw wtl’hl hl’ wb=’Vnw wh‘rl Vy’ ’Txy=M’ : txlsw t‘mVw
23 tyV‘w MymVh=Nm ‘mVt ht’w : hzh tybb Kxbzm ynpl hl’
qydY qydYhlw wV’rb wkrd ttl ‘Vrl byVhl Kydb‘=t’ tTpVw
24 yk byw’ ynpl l’rVy Km‘ Pgny=M’w : wtqdYk wl ttl
: hzh tybb Kynpl wnnxthw wllpthw KmV=t’ wdwhw wbVw Kl=w’Txy
25 =l’ MtwbyVhw l’rVy Km‘ t’Txl txlsw MymVh=Nm ‘mVt ht’w
26 MymVh rY‘hb : Mhytb’lw Mhl httn=rV’ hmd’h
KmV=t’ wdwhw hzh Mwqmh=l’ wllpthw Kl=w’Txy yk rTm hyhy=’lw
27 t’Txl txlsw MymVh ‘mVt ht’w : Mn‘t yk NwbwVy Mt’Txm
Kydb‘
926 b Mymyh yrbd 6. 28–7. 7
hb=wkly rV’ hbwTh Krdh=l’ Mrwt yk l’rVy Km‘w Kydb‘
: hlxnl Km‘l httn=rV’ KYr’=l‘ rTm httnw
yk lysxw hbr’ Nwqryw NwpdV hyhy=yk rbd Zr’b hyhy=yk b‘r 28
hlpt=lk : hlxm=lkw ‘gn=lk wyr‘V Zr’b wybyw’ wl=rYy yk hyhy 29
Vy’ w‘dy rV’ l’rVy Km‘ lklw Md’h=lkl hyhy rV’ hnxt=lk
MymVh=Nm ‘mVt ht’w : hzh tybh=l’ wypk Vrpw wb’kmw w‘gn 30
yk wbbl=t’ ‘dt rV’ wykrd=lkk Vy’l httnw txlsw KtbV Nwkm
Kykrdb tkll Kw’ryy N‘ml : Md’h ynb bbl=t’ t‘dy Kdbl ht’ 31
: wnytb’l httn rV’ hmd’h ynp=l‘ Myyx Mh=rV’ Mymyh=lk
Zr’m ’bw ’wh l’rVy Km‘m=’l rV’ yrknh=l’ Mgw 32
wllpthw w’bw hywTnh K‘wrzw hqzxh Kdyw lwdgh KmV N‘ml hqwxr
lkk tyV‘w KtbV Nwkmm MymVh=Nm ‘mVt ht’w : hzh tybh=l’ 33
h’rylw KmV=t’ Zr’h ym‘=lk w‘dy N‘ml yrknh Kyl’ ’rqy=rV’
: ytynb rV’ hzh tybh=l‘ ’rqn KmV=yk t‘dlw l’rVy Km‘k Kt’
Kyl’ wllpthw MxlVt rV’ Krdb wybyw’=l‘ hmxlml Km‘ ’Yy=yk 34
t‘mVw : KmVl ytynb=rV’ tybhw hb trxb rV’ t’zh ry‘h Krd 35
yk Kl=w’Txy yk : MTpVm tyV‘w Mtnxt=t’w Mtlpt=t’ MymVh=Nm 36
MhybwV MwbVw byw’ ynpl Mttnw Mb tpn’w ’Txy=’l rV’ Md’ Ny’
MV=wbVn rV’ Zr’b Mbbl=l’ wbyVhw : hbwrq w’ hqwxr Zr’=l’ 37
: wn‘Vrw wnyw‘h wn’Tx rm’l MybV Zr’b Kyl’ wnnxthw wbVw
Mt’ wbV=rV’ MybV Zr’b MVpn=lkbw Mbl=lkb Kyl’ wbVw 38
tyblw trxb rV’ ry‘hw Mtwb’l httn rV’ MYr’ Krd wllpthw
Mtlpt=t’ KtbV Nwkmm MymVh=Nm t‘mVw : KmVl ytynb=rV’ 39
ht‘ : Kl=w’Tx rV’ Km‘l txlsw MTpVm tyV‘w Mhytnxt=t’w 40
: hzh Mwqmh tlptl twbVq Kynz’w twxtp Kyny‘ ’n=wyhy yhl’
Kynhk Kz‘ Nwr’w ht’ Kxwnl Myhl’ hwhy hmwq ht‘w 41
Myhl’ hwhy : bwTb wxmVy Kydysxw h‘wVt wVbly Myhl’ hwhy 42
twlkkw : Kdb‘ dywd ydsxl hrkz KyxyVm ynp bVt=l’ z
dwbkw Myxbzhw hl‘h lk’tw MymVhm hdry V’hw llpthl hmlV
’lm=yk hwhy tyb=l’ ’wbl Mynhkh wlky ’lw : tybh=t’ ’lm hwhy 2
dwbkw V’h tdrb My’r l’rVy ynb lkw : hwhy tyb=t’ hwhy=dwbk 3
hwhyl twdwhw wwxtVyw hpYrh=l‘ hYr’ Myp’ w‘rkyw tybh=l‘ hwhy
: hwhy ynpl xbz Myxbz M‘h=lkw Klmhw : wdsx Mlw‘l yk bwT yk 4
Pl’ MynVw MyrV‘ rqbh xbz=t’ hmlV Klmh xbzyw 5
: M‘h=lkw Klmh Myhl’h tyb=t’ wknxyw Pl’ MyrV‘w h’m N’Yw
hV‘ rV’ hwhy ryV=ylkb Mywlhw Mydm‘ MtwrmVm=l‘ Mynhkhw 6
Mynhkhw Mdyb dywd llhb wdsx Mlw‘l=yk hwhyl twdhl Klmh dywd
rYxh Kwt=t’ hmlV Vdqyw : Mydm‘ l’rVy=lkw Mdgn MyrYYxm 7
rV’
7. 8–8. 8 b Mymyh yrbd 927
MymlVh yblx t’w twl‘h MV hV‘=yk hwhy=tyb ynpl rV’
hl‘h=t’ lykhl lwky ’l hmlV hV‘ rV’ tVxnh xbzm=yk
8 t‘bV ’yhh t‘b gxh=t’ hmlV V‘yw : Myblxh=t’w hxnmh=t’w
: MyrYm lxn=d‘ tmx ’wblm d’m lwdg lhq wm‘ l’rVy=lkw Mymy
9 gxhw Mymy t‘bV wV‘ xbzmh tknx yk trY‘ ynymVh Mwyb wV‘yw
10 M‘h=t’ xlV y‘ybVh Vdxl hVlVw MyrV‘ Mwybw : Mymy t‘bV
dywdl hwhy hV‘ rV’ hbwTh=l‘ bl ybwTw MyxmV Mhylh’l
11 Klmh tyb=t’w hwhy tyb=t’ hmlV lkyw : wm‘ l’rVylw hmlVlw sŘ 14
: xylYh wtybbw hwhy=tybb twV‘l hmlV bl=l‘ ’bh=lk t’w

12 ytrxbw Ktlpt=t’ yt‘mV wl rm’yw hlylb hmlV=l’ hwhy ’ryw


13 rTm hyhy=’lw MymVh rY‘’ Nh : xbz tybl yl hzh Mwqmb
14 w‘nkyw : ym‘b rbd xlV’=M’w Zr’h lwk’l bgx=l‘ hwY’=Nhw
Mhykrdm wbVyw ynp wVqbyw wllptyw Mhyl‘ ymV=’rqn rV’ ym‘
: MYr’=t’ ’pr’w Mt’Txl xls’w MymVh=Nm ‘mV’ yn’w My‘rh
15, 16 ht‘w : hzh Mwqmh tlptl twbVq ynz’w twxtp wyhy yny‘ ht‘
yny‘ wyhw Mlw‘=d‘ MV ymV=twyhl hzh tybh=t’ ytVdqhw ytrxb
17 Kyb’ dywd Klh rV’k ynpl Klt=M’ ht’w : Mymyh=lk MV yblw
18 ’sk t’ ytwmyqhw : rwmVt yTpVmw yqxw KytywY rV’ lkk twV‘lw
lVwm Vy’ Kl trky=’l rm’l Kyb’ dywdl ytrk rV’k Ktwklm
19 Mkynpl yttn rV’ ytwYmw ytwqx Mtbz‘w Mt’ NwbwVt=M’w : l’rVyb
20 l‘m MytVtnw : Mhl MtywxtVhw Myrx’ Myhl’ Mtdb‘w Mtklhw
KylV’ ymVl ytVdqh rV’ hzh tybh=t’w Mhl yttn rV’ ytmd’
21 rV’ hzh tybhw : Mym‘h=lkb hnynVlw lVml wnnt’w ynp l‘m
Zr’l hkk hwhy hV‘ hmb rm’w MVy wyl‘ rb‘=lkl Nwyl‘ hyh
22 Mhytb’ yhl’ hwhy=t’ wbz‘ rV’ l‘ wrm’w : hzh tyblw t’zh
Mhl wwxtVyw Myrx’ Myhl’b wqyzxyw MyrYm Zr’m M’yYwh rV’
: t’zh h‘rh=lk t’ Mhyl‘ ’ybh Nk=l‘ Mwdb‘yw

x : wtyb=t’w hwhy tyb=t’ hmlV hnb rV’ hnV MyrV‘ Zqm yhyw
2 ynb=t’ MV bVwyw Mt’ hmlV hnb hmlVl Mrwx Ntn rV’ Myr‘hw
3, 4 rbdmb rmdt=t’ Nbyw : hyl‘ qzxyw hbwY tmx hmlV Klyw : l’rVy
5 Nwyl‘h Nwrwx tyb=t’ Nbyw : tmxb hnb rV’ twnksmh yr‘=lk t’w
6 tl‘b=t’w : xyrbw Mytld twmwx rwYm yr‘ Nwtxth Nwrwx tyb=t’w
yr‘ t’w bkrh yr‘=lk t’w hmlVl wyh rV’ twnksmh yr‘=lk t’w
Nwnblbw MlVwryb twnbl qVx rV’ hmlV qVx=lk t’w MyVrph
7 ywxhw yzrphw yrm’hw ytxh=Nm rtwnh M‘h=lk : wtlVmm Zr’ lkbw
8 Mhyrx’ wrtwn rV’ Mhynb=Nm : hmh l’rVym ’l rV’ yswbyhw
Zr’b
928 b Mymyh yrbd 8. 9–9. 11
: hzh Mwyh d‘ sml hmlV Ml‘yw l’rVy ynb Mwlk=’l rV’ Zr’b
yVn’ hmh=yk wtk’lml Mydb‘l hmlV Ntn=’l rV’ l’rVy ynb=Nmw 9
: wyVrpw wbkr yrVw wyVylV yrVw hmxlm
: M‘b Mydrh Myt’mw MyVmx hmlV Klml=rV’ MybyYnh yrV hl’w 10
yk hl=hnb rV’ tybl dywd ry‘m hmlV hl‘h h‘rp=tb=t’w 11
hmh Vdq=yk l’rVy=Klm dywd tybb yl hV’ bVt=’l rm’
twl‘ hmlV hl‘h z’ : hwhy Nwr’ Mhyl’ h’b=rV’ 12
Mwyb Mwy=rbdbw : Mlw’h ynpl hnb rV’ hwhy xbzm l‘ hwhyl 13
Mym‘p VwlV twd‘wmlw MyVdxlw twtbVl hVm twYmk twl‘hl
TpVmk dm‘yw : twksh gxbw tw‘bVh gxbw twYmh gxb hnVb 14
MtwrmVm=l‘ Mywlhw Mtdb‘=l‘ Mynhkh twqlxm=t’ wyb’=dywd
Mtwqlxmb Myr‘wVhw wmwyb Mwy=rbdl Mynhkh dgn trVlw llhl
Klmh twYm wrs ’lw : Myhl’h=Vy’ dywd twYm Nk yk r‘Vw r‘Vl 15
hmlV tk’lm=lk Nktw : twrY’lw rbd=lkl Mywlhw Mynhkh=l‘ 16
: hwhy tyb MlV wtlk=d‘w hwhy=tyb dswm Mwyh=d‘

: Mwd’ Zr’b Myh tpV=l‘ twly’=l’w rbg=NwyY‘l hmlV Klh z’ 17


ydb‘=M‘ w’byw My y‘dwy Mydb‘w twynw’ wydb‘=dyb Mrwx wl=xlVyw 18
w’ybyw bhz rkk MyVmxw tw’m=‘br’ MVm wxqyw hrypw’ hmlV
: hmlV Klmh=l’
hmlV=t’ twsnl ’wbtw hmlV ‘mV=t’ h‘mV ’bV=tklmw T
bhzw MymVb My’Vn Mylmgw d’m dbk lyxb MlVwryb twdyxb
hyh rV’=lk t’ wm‘ rbdtw hmlV=l’ ’wbtw hrqy Nb’w brl
hmlVm rbd Ml‘n=’lw hyrbd=lk=t’ hmlV hl=dgyw : hbbl=M‘ 2
tybhw hmlV tmkx t’ ’bV=tklm ’rtw : hl dygh ’l rV’ 3
MhyVwblmw wytrVm dm‘mw wydb‘ bVwmw wnxlV lk’mw : hnb rV’ 4
hb dw‘ hyh=’lw hwhy tyb hl‘y rV’ wtyl‘w MhyVwblmw wyqVmw
Kyrbd=l‘ yYr’b yt‘mV rV’ rbdh tm’ Klmh=l’ rm’tw : xwr 5
yny‘ hny’rtw yt’b=rV’ d‘ Mhyrbdl ytnm’h=’lw : Ktmkx=l‘w 6
rV’ h‘wmVh=l‘ tpsy Ktmkx tybrm yYx yl=dgh ’l hnhw
dymt Kynpl Mydm‘h hl’ Kydb‘ yrV’w KyVn’ yrV’ : yt‘mV 7
Kttl Kb Zpx rV’ Kwrb Kyhl’ hwhy yhy : Ktmkx=t’ My‘mVw 8
wdym‘hl l’rVy=t’ Kyhl’ tbh’b Kyhl’ hwhyl Klml w’sk=l‘
Klml Nttw : hqdYw TpVm twV‘l Klml Mhyl‘ Kntyw Mlw‘l 9
hyh ’lw hrqy Nb’w d’m brl MymVbw bhz rkk MyrV‘w h’m
ydb‘=Mgw : hmlV Klml ’bV=tklm hntn=rV’ ’whh MVbk 10
Mymwgl’ yY‘ w’ybh rypw’m bhz w’ybh=rV’ hmlV ydb‘w Mryx
hwhy=tybl twlsm Mymwgl’h yY‘=t’ Klmh V‘yw : hrqy Nb’w 11
tyblw
9. 12–10. 7 b Mymyh yrbd 929
Zr’b Mynpl Mhk w’rn=’lw MyrVl Mylbnw twrnkw Klmh tyblw
12 hl’V rV’ hYpx=lk=t’ ’bV=tklml Ntn hmlV Klmhw : hdwhy
: hydb‘w ’yh hYr’l Kltw Kphtw Klmh=l’ h’ybh=rV’ dblm
13 VV tx’ hnVb hmlVl ’b=rV’ bhzh lqVm yhyw
14 My’ybm Myrxshw Myrth yVn’m dbl : bhz yrkk VVw MyVVw tw’m
15 V‘yw : hmlVl Pskw bhz My’ybm Zr’h twxpw br‘ yklm=lkw
hl‘y TwxV bhz tw’m VV TwxV bhz hnY Myt’m hmlV Klmh
16 bhz tw’m VlV TwxV bhz Myngm tw’m=VlVw : tx’h hnYh=l‘
: Nwnblh r‘y tybb Klmh Mntyw tx’h Ngmh=l‘ hl‘y
17, 18 ’skl twl‘m VVw : rwhT bhz whpYyw lwdg NV=’sk Klmh V‘yw
MynVw tbVh Mwqm=l‘ hzmw hzm twdyw Myzx’m ’skl bhzb Vbkw
19 VV=l‘ MV Mydm‘ twyr’ rV‘ MynVw : twdyh lY’ Mydm‘ twyr’
20 Klmh hqVm ylk lkw : hklmm=lkl Nk hV‘n=’l hzmw hzm twl‘mh
ymyb bVxn Psk Ny’ rwgs bhz Nwnblh r‘y=tyb ylk lkw bhz hmlV
21 Mrwx ydb‘ M‘ VyVrt twklh Klml twyn’=yk : hmw’ml hmlV
MybhnV Pskw bhz tw’Vn VyVrt twyn’ hn’wbt MynV VwlVl tx’
: Myykwtw Mypwqw
22, 23 Zr’h yklm lkw : hmkxw rV‘l Zr’h yklm lkm hmlV Klmh ldgyw
: wblb Myhl’h Ntn=rV’ wtmkx=t’ ‘mVl hmlV ynp=t’ MyVqbm
24 MymVbw qVn twmlVw bhz ylkw Psk ylk wtxnm Vy’ My’ybm Mhw sŘ 15
25 t‘br’ hmlVl yhyw : hnVb hnV=rbd Mydrpw Mysws
yr‘b Mxynyw MyVrp Pl’ rV‘=MynVw twbkrmw Mysws twyr’ Mypl’
26 rhnh=Nm Myklmh=lkb lVwm yhyw : MlVwryb Klmh=M‘w bkrh
27 MlVwryb Pskh=t’ Klmh Ntyw : MyrYm lwbg d‘w MytVlp Zr’=d‘w
28 My’yYwmw : brl hlpVb=rV’ MymqVk Ntn Myzr’h t’w Mynb’k
29 MynV’rh hmlV yrbd r’Vw : twYr’h=lkmw hmlVl MyrYmm Mysws
hyx’ t’wbn=l‘w ’ybnh Ntn yrbd=l‘ Mybwtk Mh=’lh Mynwrx’hw
30 hmlV Klmyw : Tbn=Nb M‘bry=l‘ hzxh yd‘y twzxbw ynwlyVh
31 wytb’=M‘ hmlV bkVyw : hnV My‘br’ l’rVy=lk=l‘ MlVwryb
: wytxt wnb M‘bxr Klmyw wyb’ dywd ry‘b whrbqyw
y, 2 yhyw : wt’ Kylmhl l’rVy=lk w’b MkV yk hmkV M‘bxr Klyw
Klmh hmlV ynpm xrb rV’ MyrYmb ’whw Tbn=Nb M‘bry ‘mVk
3 l’rVy=lkw M‘bry ’byw wl=w’rqyw wxlVyw : MyrYmm M‘bry bVyw
4 tdb‘m lqh ht‘w wnl‘=t’ hVqh Kyb’ : rm’l M‘bxr=l’ wrbdyw
5 dw‘ Mhl’ rm’yw : Kdb‘nw wnyl‘ Ntn=rV’ dbkh wl‘mw hVqh Kyb’
6 Mynqzh=t’ M‘bxr Klmh Z‘wyw : M‘h Klyw yl’ wbwVw Mymy tVlV
MyY‘wn Mt’ Ky’ rm’l yx wtyhb wyb’ hmlV ynpl Mydm‘ wyh=rV’
7 M‘hl bwTl hyht=M’ rm’l wyl’ wrbdyw : rbd hzh=M‘l byVhl
hzh
930 b Mymyh yrbd 10. 8–11. 16
: Mymyh=lk Mydb‘ Kl wyhw MybwT Myrbd Mhl’ trbdw MtyYrw hzh
wldg rV’ Mydlyh=t’ Z‘wyw whY‘y rV’ Mynqzh tY‘=t’ bz‘yw 8
rbd byVnw MyY‘wn Mt’ hm Mhl’ rm’yw : wynpl Mydm‘h wt’ 9
Kyb’ Ntn=rV’ l‘h=Nm lqh rm’l yl’ wrbd rV’ hzh M‘h=t’
M‘l rm’t=hk rm’l wt’ wldg rV’ Mydlyh wt’ wrbdyw : wnyl‘ 10
hk wnyl‘m lqh ht’w wnl‘=t’ dybkh Kyb’ rm’l Kyl’ wrbd=rV’
l‘ Mkyl‘ sym‘h yb’ ht‘w : yb’ yntmm hb‘ ynTq Mhl’ rm’t 11
: Mybrq‘b yn’w MyTwVb Mkt’ rsy yb’ Mkl‘=l‘ Pys’ yn’w dbk
rV’k yVlVh Mwyb M‘bxr=l’ M‘h=lkw M‘bry ’byw 12
hVq Klmh Mn‘yw : yVlVh Mwyb yl’ wbwV rm’l Klmh rbd 13
Mydlyh tY‘k Mhl’ rbdyw : Mynqzh tY‘ t’ M‘bxr Klmh bz‘yw 14
yn’w MyTwVb Mkt’ rsy yb’ wyl‘ Pys’ yn’w Mkl‘=t’ dybk’ rm’l
Myhl’h M‘m hbsn htyh=yk M‘h=l’ Klmh ‘mV=’lw : Mybrq‘b 15
M‘bry=l’ ynwlVh whyx’ dyb rbd rV’ wrbd=t’ hwhy Myqh N‘ml
=t’ M‘h wbyVyw Mhl Klmh ‘mV=’l yk l’rVy=lkw : Tbn=Nb 16
Kylh’l Vy’ yVy=Nbb hlxn=’lw dywdb qlx wnl=hm rm’l Klmh
: wylh’l l’rVy=lk Klyw dywd Ktyb h’r ht‘ l’rVy
xlVyw : M‘bxr Mhyl‘ Klmyw hdwhy yr‘b MybVyh l’rVy ynbw 17, 18
Nb’ l’rVy=ynb wb=wmgryw smh=l‘ rV’ Mrdh=t’ M‘bxr Klmh
swnl hbkrmb twl‘l Zm’th M‘bxr Klmhw tmyw
M‘bxr ’byw : hzh Mwyh d‘ dywd tybb l’rVy w‘Vpyw : MlVwry 19, ’y
rwxb Pl’ MynwmVw h’m Nmynbw hdwhy tyb=t’ lhqyw MlVwry
: M‘bxrl hklmmh=t’ byVhl l’rVy=M‘ Mxlhl hmxlm hV‘
rm’ : rm’l Myhl’h=Vy’ why‘mV=l’ hwhy=rbd yhyw 2, 3
Nmynbw hdwhyb l’rVy=lk l’w hdwhy Klm hmlV=Nb M‘bxr=l’
Vy’ wbwV Mkyx’=M‘ wmxlt=’lw wl‘t=’l hwhy rm’ hk : rm’l 4
tklm wbVyw hwhy yrbd=t’ w‘mVyw hzh rbdh hyhn yt’m yk wtybl
: M‘bry=l’
Mxl=tyb=t’ Nbyw : hdwhyb rwYml Myr‘ Nbyw MlVwryb M‘bxr bVyw 5, 6
tg=t’w : Mld‘=t’w wkwV=t’w rwY=tyb=t’w : ‘wqt=t’w MTy‘=t’w 7, 8
h‘rY=t’w : hqz‘=t’w Vykl=t’w Myrwd’=t’w : Pyz=t’w hVrm=t’w 9, 10
qzxyw : twrYm yr‘ Nmynbbw hdwhyb rV’ Nwrbx=t’w Nwly’=t’w 11
ry‘=lkbw : Nyyw NmVw lk’m twrY’w Mydygn Mhb Ntyw twrYmh=t’ 12
: Nmynbw hdwhy wl=yhyw d’m hbrhl Mqzxyw Myxmrw twnY ry‘w
: Mlwbg=lkm wyl‘ wbYyth l’rVy=lkb rV’ Mywlhw Mynhkhw 13
=yk MlVwrylw hdwhyl wklyw Mtzx’w MhyVrgm=t’ Mywlh wbz‘=yk 14
Myry‘Vlw twmbl Mynhk wl=dm‘yw : hwhyl Nhkm wynbw M‘bry Mxynzh 15
Mbbl=t’ Myntnh l’rVy yTbV lkm Mhyrx’w : hV‘ rV’ Mylg‘lw 16
Vqbl
11. 17–13. 2 b Mymyh yrbd 931
yhl’ hwhyl xwbzl MlVwry w’b l’rVy yhl’ hwhy=t’ Vqbl
17 hmlV=Nb M‘bxr=t’ wYm’yw hdwhy twklm=t’ wqzxyw : Mhytwb’
18 wl=xqyw : VwlV MynVl hmlVw dywd Krdb wklh yk VwlV MynVl
b’yl’=tb lyhyb’ dywd=Nb twmyry=Nb tlxm=t’ hV’ M‘bxr
19, 20 xql hyrx’w : Mhz=t’w hyrmV=t’w Vw‘y=t’ Mynb wl dltw : yVy=Nb
=t’w ’zyz=t’w yt‘=t’w hyb’=t’ wl dltw MwlVb’=tb hk‘m=t’
21 wyVglypw wyVn=lkm MwlVb’=tb hk‘m=t’ M‘bxr bh’yw : tymlV
hnwmVw MyrV‘ dlwyw MyVV MyVglypw ’Vn hrV‘=hnwmV MyVn yk
22 dygnl hk‘m=Nb hyb’=t’ M‘bxr V’rl dm‘yw : twnb MyVVw Mynb
23 Nmynbw hdwhy twYr’=lkl wynb=lkm Zrpyw Nbyw : wkylmhl yk wyx’b
by Nykhk yhyw : MyVn Nwmh l’Vyw brl Nwzmh Mhl Ntyw twrYmh yr‘ lkl
: wm‘ l’rVy=lkw hwhy trwt=t’ bz‘ wtqzxkw M‘bxr twklm
2 MyrYm=Klm qVyV hl‘ M‘bxr Klml tyVymxh hnVb yhyw
3 Pl’ MyVVbw bkr Myt’mw Pl’b : hwhyb wl‘m yk MlVwry=l‘
: MyVwkw Myyks Mybwl MyrYmm wm‘ w’b=rV’ M‘l rpsm Ny’w MyVrp
4, 5 hy‘mVw : MlVwry=d‘ ’byw hdwhyl rV’ twrYmh yr‘=t’ dklyw
ynpm MlVwry=l’ wps’n=rV’ hdwhy yrVw M‘bxr=l’ ’b ’ybnh
ytbz‘ yn’=P’w yt’ Mtbz‘ Mt’ hwhy rm’=hk Mhl rm’yw qVyV
6 : hwhy qydY wrm’yw Klmhw l’rVy=yrV w‘nkyw : qVyV=dyb Mkt’
7 ’l w‘nkn rm’l hy‘mV=l’ hwhy=rbd hyh w‘nkn yk hwhy tw’rbw
=dyb MlVwryb ytmx Ktt=’lw hTylpl T‘mk Mhl yttnw MtyxV’
8 : twYr’h twklmm tdwb‘w ytdwb‘ w‘dyw Mydb‘l wl=wyhy yk : qVyV
9 twrY’=t’ xqyw MlVwry=l‘ MyrYm=Klm qVyV l‘yw
bhzh yngm=t’ xqyw xql lkh=t’ Klmh tyb twrY’=t’w hwhy=tyb
10 dyqphw tVxn yngm Mhytxt M‘bxr Klmh V‘yw : hmlV hV‘ rV’
11 Klmh ’wb=ydm yhyw : Klmh tyb xtp MyrmVh MyYrh yrV dy=l‘
12 bV w‘nkhbw : MyYrh ’t=l’ MwbVhw Mw’Vnw MyYrh w’b hwhy tyb sŘ 16
: MybwT Myrbd hyh hdwhyb Mgw hlkl tyxVhl ’lw hwhy=P’ wnmm

13 hnV tx’w My‘br’=Nb yk Klmyw MlVwryb M‘bxr Klmh qzxtyw


rxb=rV’ ry‘h MlVwryb Klm hnV hrV‘ ‘bVw wklmb M‘bxr
: tynm‘h hm‘n wm’ MVw l’rVy yTbV lkm MV wmV=t’ MwVl hwhy
14, 15 M‘bxr yrbdw : hwhy=t’ Vwrdl wbl Nykh ’l yk ‘rh V‘yw
wd‘w ’ybnh hy‘mV yrbdb Mybwtk Mh=’lh Mynwrx’hw MynV’rh
16 M‘bxr bkVyw : Mymyh=lk M‘bryw M‘bxr twmxlmw Vxythl hzxh
: wytxt wnb hyb’ Klmyw dywd ry‘b rbqyw wytb’=M‘

gy, 2 VwlV : hdwhy=l‘ hyb’ Klmyw M‘bry Klml hrV‘ hnwmV tnVb
MynV
932 b Mymyh yrbd 13. 3–14. 4
hmxlmw h‘bg=Nm l’yrw’=tb whykym wm’ MVw MlVwryb Klm MynV
lyxb hmxlmh=t’ hyb’ rs’yw : M‘bry Nybw hyb’ Nyb htyh 3
wm‘ Kr‘ M‘bryw rwxb Vy’ Pl’ tw’m=‘br’ hmxlm yrwbg
: lyx rwbg rwxb Vy’ Pl’ tw’m hnwmVb hmxlm
ynw‘mV rm’yw Myrp’ rhb rV’ MyrmY rhl l‘m hyb’ Mqyw 4
Ntn l’rVy yhl’ hwhy yk t‘dl Mkl ’lh : l’rVy=lkw M‘bry 5
M‘bry Mqyw : xlm tyrb wynblw wl Mlw‘l l’rVy=l‘ dywdl hklmm 6
MyVn’ wyl‘ wYbqyw : wynd’=l‘ drmyw dywd=Nb hmlV db‘ Tbn=Nb 7
r‘n hyh M‘bxrw hmlV=Nb M‘bxr=l‘ wYm’tyw l‘ylb ynb Myqr
ynpl qzxthl Myrm’ Mt’ ht‘w : Mhynpl qzxth ’lw bbl=Krw 8
rV’ bhz ylg‘ Mkm‘w br Nwmh Mt’w dywd ynb dyb hwhy tklmm
Nrh’ ynb=t’ hwhy ynhk=t’ Mtxdh ’lh : Myhl’l M‘bry Mkl hV‘ 9
rpb wdy ’lml ’bh=lk twYr’h ym‘k Mynhk Mkl wV‘tw Mywlhw
’lw wnyhl’ hwhy wnxn’w : Myhl’ ’ll Nhk hyhw h‘bV Mly’w rqb=Nb 10
MyrTqmw : tk’lmb Mywlhw Nrh’ ynb hwhyl MytrVm Mynhkw whnbz‘ 11
Mxl tkr‘mw Myms=trTqw br‘b=br‘bw rqbb=rqbb twl‘ hwhyl
=yk br‘b br‘b r‘bl hytrnw bhzh trwnmw rwhTh NxlVh=l‘
wnm‘ hnhw : wt’ Mtbz‘ Mt’w wnyhl’ hwhy trmVm=t’ wnxn’ MyrmV 12
l’rVy ynb Mkyl‘ ‘yrhl h‘wrth twrYYxw wynhkw Myhl’h V’rb
bsh M‘bryw : wxylYt ’l=yk Mkytb’=yhl’ hwhy=M‘ wmxlt=l’ 13
: Mhyrx’m br’mhw hdwhy ynpl wyhyw Mhyrx’m ’wbl br’mh=t’
Mynhkhw hwhyl wq‘Yyw rwx’w Mynp hmxlmh Mhl hnhw hdwhy wnpyw 14
hdwhy Vy’ ‘yrhb yhyw hdwhy Vy’ w‘yryw : twrYYxb MyrYYxm 15
wswnyw : hdwhyw hyb’ ynpl l’rVy=lkw M‘bry=t’ Pgn Myhl’hw 16
wm‘w hyb’ Mhb wkyw : Mdyb Myhl’ Mntyw hdwhy ynpm l’rVy=ynb 17
w‘nkyw : rwxb Vy’ Pl’ tw’m=Vmx l’rVym Myllx wlpyw hbr hkm 18
yhl’ hwhy=l‘ wn‘Vn yk hdwhy ynb wYm’yw ’yhh t‘b l’rVy=ynb
l’=tyb=t’ Myr‘ wnmm dklyw M‘bry yrx’ hyb’ Pdryw : Mhytwb’ 19
rY‘=’lw : hytnbw Nwrp‘=t’w hytwnb=t’w hnVy=t’w hytwnb=t’w 20
qzxtyw : tmyw hwhy whpgyw whyb’ ymyb dw‘ M‘bry xk 21
VVw Mynb MynVw MyrV‘ dlwyw hrV‘ ‘br’ MyVn wl=’Vyw whyb’
Vrdmb Mybwtk wyrbdw wykrdw hyb’ yrbd rtyw : twnb hrV‘ 22
Klmyw dywd ry‘b wt’ wrbqyw wytb’=M‘ hyb’ bkVyw : wd‘ ’ybnh 23
V‘yw : MynV rV‘ Zr’h hTqV wymyb wytxt wnb ’s’ dy
rknh twxbzm=t’ rsyw : wyhl’ hwhy yny‘b rVyhw bwTh ’s’ 2
hdwhyl rm’yw : MyrV’h=t’ ‘dgyw twbYmh=t’ rbVyw twmbhw 3
rsyw : hwYmhw hrwth twV‘lw Mhytwb’ yhl’ hwhy=t’ Vwrdl 4
: wynpl hklmmh TqVtw Mynmxh=t’w twmbh=t’ hdwhy yr‘=lkm
Nbyw
14. 5–15. 16 b Mymyh yrbd 933
5 MynVb hmxlm wm‘=Ny’w Zr’h hTqV=yk hdwhyb hrwYm yr‘ Nbyw
6 hl’h Myr‘h=t’ hnbn hdwhyl rm’yw : wl hwhy xynh=yk hl’h
wnVrd yk wnynpl Zr’h wndw‘ Myxyrbw Mytld Myldgmw hmwx bsnw
: wxylYyw wnbyw bybsm wnl xnyw wnVrd wnyhl’ hwhy=t’
7 Pl’ tw’m VlV hdwhym xmrw hnY ’Vn lyx ’s’l yhyw
Pl’ MynwmVw Myt’m tVq ykrdw Ngm y’Vn Nmynbmw
8 Mypl’ Pl’ lyxb yVwkh xrz Mhyl’ ’Yyw : lyx yrwbg hl’=lk
9 wkr‘yw wynpl ’s’ ’Yyw : hVrm=d‘ ’byw tw’m VlV twbkrmw
10 hwhy rm’yw wyhl’ hwhy=l’ ’s’ ’rqyw : hVrml htpY ’ygb hmxlm
wn‘Vn Kyl‘=yk wnyhl’ hwhy wnrz‘ xk Ny’l br Nyb rwz‘l Km‘=Ny’
: Vwn’ Km‘ rY‘y=l’ ht’ wnyhl’ hwhy hzh Nwmhh=l‘ wn’b KmVbw
11 wsnyw hdwhy ynplw ’s’ ynpl MyVwkh=t’ hwhy Pgyw
12 Ny’l MyVwkm lpyw rrgl=d‘ wm‘=rV’ M‘hw ’s’ Mpdryw : MyVwkh
hbrh llV w’Vyw whnxm ynplw hwhy=ynpl wrbVn=yk hyxm Mhl
13 wzbyw Mhyl‘ hwhy=dxp hyh=yk rrg twbybs Myr‘h=lk t’ wkyw : d’m
14 wbVyw wkh hnqm ylh’=Mgw : Mhb htyh hbr hzb=yk Myr‘h=lk=t’
: MlVwry wbVyw Mylmgw brl N’Y
wT, 2 rm’yw ’s’ ynpl ’Yyw : Myhl’ xwr wyl‘ htyh ddw‘=Nb whyrz‘w
=M’w wm‘ Mktwyhb Mkm‘ hwhy Nmynbw hdwhy=lkw ’s’ ynw‘mV wl
3 Mymyw : Mkt’ bz‘y whbz‘t=M’w Mkl ’Ymy whVrdt
4 bVyw : hrwt ’llw hrwm Nhk ’llw tm’ yhl’ ’ll l’rVyl Mybr
5 Mhh Myt‘bw : Mhl ’Ymyw whVqbyw l’rVy yhl’ hwhy=l‘ wl=rYb
6 wttkw : twYr’h ybVwy=lk l‘ twbr tmwhm yk ’blw ’Ywyl MwlV Ny’
7 wpry=l’w wqzx Mt’w : hrY=lkb Mmmh Myhl’=yk ry‘b ry‘w ywgb=ywg
8 Myrbdh ’s’ ‘mVkw : Mktl‘pl rkV Vy yk Mkydy
hdwhy Zr’=lkm MyYwqVh rb‘yw qzxth ’ybnh dd‘ h’wbnhw hl’h
rV’ hwhy xbzm=t’ Vdxyw Myrp’ rhm dkl rV’ Myr‘h=Nmw Nmynbw
9 Myrp’m Mhm‘ Myrghw Nmynbw hdwhy=lk=t’ Zbqyw : hwhy Mlw’ ynpl
wyhl’ hwhy=yk Mt’rb brl l’rVym wyl‘ wlpn=yk Nw‘mVmw hVnmw
10 =Vmx tnVl yVylVh Vdxb MlVwry wYbqyw : wm‘
11 w’ybh llVh=Nm ’whh Mwyb hwhyl wxbzyw : ’s’ twklml hrV‘
12 hwhy=t’ Vwrdl tyrbb w’byw : Mypl’ t‘bV N’Yw tw’m ‘bV rqb
13 hwhyl Vrdy=’l rV’ lkw : MVpn=lkbw Mbbl=lkb Mhytwb’ yhl’
14 w‘bVyw : hV’=d‘w Vy’ml lwdg=d‘w NTq=Nml tmwy l’rVy=yhl’
15 hdwhy=lk wxmVyw : twrpwVbw twrYYxbw h‘wrtbw lwdg lwqb hwhyl sŘ 17
Mhl ’Ymyw whVqb MnwYr=lkbw w‘bVn Mbbl=lkb yk h‘wbVh=l‘
16 hrybgm hrysh Klmh ’s’ M’ hk‘m=Mgw : bybsm Mhl hwhy xnyw
PrVyw qdyw htYlpm=t’ ’s’ trkyw tYlpm hrV’l htV‘=rV’
lxnb
934 b Mymyh yrbd 15. 17–17. 9
MlV hyh ’s’=bbl qr l’rVym wrs=’l twmbhw : Nwrdq lxnb 17
bhzw Psk Myhl’h tyb wyVdqw wyb’ yVdq=t’ ’byw : wymy=lk 18
: ’s’ twklml Vmxw MyVlV=tnV d‘ htyh ’l hmxlmw : Mylkw 19
=Klm ’V‘b hl‘ ’s’ twklml VVw MyVlV tnVb zT
Klm ’s’l ’bw ’Ywy tt ytlbl hmrh=t’ Nbyw hdwhy=l‘ l’rVy
xlVyw Klmh tybw hwhy tyb twrY’m bhzw Psk ’s’ ’Yyw : hdwhy 2
Knybw ynyb tyrb : rm’l qVmrdb bVwyh Mr’ Klm ddh=Nb=l’ 3
Ktyrb rph Kl bhzw Psk Kl ytxlV hnh Kyb’ Nybw yb’ Nybw
Klmh=l’ ddh=Nb ‘mVyw : yl‘m hl‘yw l’rVy Klm ’V‘b=t’ 4
Nwy‘=t’ wkyw l’rVy yr‘=l’ wl=rV’ Mylyxh yrV=t’ xlVyw ’s’
‘mVk yhyw : yltpn yr‘ twnksm=lk t’w Mym lb’ t’w Nd=t’w 5
: wtk’lm=t’ tbVyw hmrh=t’ twnbm ldxyw ’V‘b
hyY‘=t’w hmrh ynb’=t’ w’Vyw hdwhy=lk=t’ xql Klmh ’s’w 6
: hpYmh=t’w ‘bg=t’ Mhb Nbyw ’V‘b hnb rV’
wyl’ rm’yw hdwhy Klm ’s’=l’ h’rh ynnx ’b ’yhh t‘bw 7
Tlmn Nk=l‘ Kyhl’ hwhy=l‘ tn‘Vn ’lw Mr’ Klm=l‘ Kn‘Vhb
bkrl brl lyxl wyh Mybwlhw MyVwkh ’lh : Kdym Mr’=Klm lyx 8
hwhy yk : Kdyb Mntn hwhy=l‘ Kn‘Vhbw d’m hbrhl MyVrplw 9
tlksn wyl’ MlV Mbbl=M‘ qzxthl Zr’h=lkb twTTVm wyny‘
whntyw h’rh=l’ ’s’ s‘kyw : twmxlm Km‘ Vy ht‘m yk t’z=l‘ 10
t‘b M‘h=Nm ’s’ ZYryw t’z=l‘ wm‘ P‘zb=yk tkphmh tyb
rps=l‘ Mybwtk Mnh Mynwrx’hw MynwV’rh ’s’ yrbd hnhw : ’yhh 11
wtwklml ‘Vtw MyVwlV tnVb ’s’ ’lxyw : l’rVyw hdwhyl Myklmh 12
: My’prb yk hwhy=t’ Vrd=’l wylxb=Mgw wylx hl‘ml=d‘ wylgrb
whrbqyw : wklml tx’w My‘br’ tnVb tmyw wytb’=M‘ ’s’ bkVyw 13, 14
’lm rV’ bkVmb whbykVyw dywd ry‘b wl=hrk rV’ wytrbqb
hlwdg hprV wl=wprVyw hV‘m txqrmb Myxqrm Mynzw MymVb
lyx=Ntyw : l’rVy=l‘ qzxtyw wytxt wnb TpVwhy Klmyw : d’ml=d‘ zy, 2
rV’ Myrp’ yr‘bw hdwhy Zr’b MybyYn Ntyw twrYbh hdwhy yr‘=lkb
wyb’ dywd ykrdb Klh yk TpVwhy=M‘ hwhy yhyw : wyb’ ’s’ dkl 3
Klh wytwYmbw Vrd wyb’ yhl’l yk : Myl‘bl Vrd ’lw MynV’rh 4
hdwhy=lk wntyw wdyb hklmmh=t’ hwhy Nkyw : l’rVy hV‘mk ’lw 5
ykrdb wbl hbgyw : brl dwbkw=rV‘ wl=yhyw TpVwhyl hxnm 6
: hdwhym MyrV’h=t’w twmbh=t’ rysh dw‘w hwhy
hyrkzlw hydb‘lw lyx=Nbl wyrVl xlV wklml VwlV tnVbw 7
whyntnw why‘mV Mywlh Mhm‘w : hdwhy yr‘b dmll whykymlw l’ntnlw 8
hynwd’ bwTw whybwTw whynd’w Ntnwhyw twmyrmVw l’hV‘w whydbzw
Mhm‘w hdwhyb wdmlyw : Mynhkh Mrwhyw ‘mVyl’ Mhm‘w Mywlh 9
rps
17. 10–18. 16 b Mymyh yrbd 935
10 dxp yhyw : M‘b wdmlyw hdwhy yr‘=lkb wbsyw hwhy trwt rps
wmxln ’lw hdwhy twbybs rV’ twYr’h twklmm=lk l‘ hwhy
11 ’Vm Pskw hxnm TpVwhyl My’ybm MytVlp=Nmw : TpVwhy=M‘
tw’m ‘bVw Mypl’ t‘bV Myly’ N’Y wl My’ybm My’ybr‘h Mg
12 Klh TpVwhy yhyw : tw’m ‘bVw Mypl’ t‘bV MyVytw
13 hk’lmw : twnksm yr‘w twynryb hdwhyb Nbyw hl‘ml=d‘ ldgw
: MlVwryb lyx yrwbg hmxlm yVn’w hdwhy yr‘b wl hyh hbr
14 Mypl’ yrV hdwhyl Mhytwb’ tybl Mtdqp hl’w
15 wdy=l‘w : Pl’ tw’m VlV lyx yrwbg wm‘w rVh hnd‘
16 hysm‘ wdy=l‘w : Pl’ MynwmVw Myt’m wm‘w rVh Nnxwhy
: lyx rwbg Pl’ Myt’m wm‘w hwhyl bdntmh yrkz=Nb
17 : Pl’ Myt’m Ngmw tVq=yqVn wm‘w ‘dyl’ lyx rwbg Nmynb=Nmw
18 : ’bY yYwlx Pl’ MynwmVw=h’m wm‘w dbzwhy wdy=l‘w
19 Klmh Ntn=rV’ dblm Klmh=t’ MytrVmh hl’
xy dwbkw rV‘ TpVwhyl yhyw : hdwhy=lkb rYbmh yr‘b
2 wl=xbzyw NwrmVl b’x’=l’ MynV Zql dryw : b’x’l Ntxtyw brl
twmr=l’ twl‘l whtysyw wm‘ rV’ M‘lw brl rqbw N’Y b’x’
3 Klth hdwhy Klm TpVwhy=l’ l’rVy=Klm b’x’ rm’yw : d‘lg
: hmxlmb Km‘w ym‘ Km‘kw Kwmk ynwmk wl rm’yw d‘lg tmr ym‘
4, 5 Zbqyw : hwhy rbd=t’ Mwyk ’n=Vrd l’rVy Klm=l’ TpVwhy rm’yw
Klnh Mhl’ rm’yw Vy’ tw’m ‘br’ My’bnh=t’ l’rVy=Klm
dyb Myhl’h Ntyw hl‘ wrm’yw ldx’=M’ hmxlml d‘lg tmr=l’
6 : wt’m hVrdnw dw‘ hwhyl ’ybn hp Ny’h TpVwhy rm’yw : Klmh
7 wt’m hwhy=t’ Vwrdl dx’=Vy’ dw‘ TpVwhy=l’ l’rVy=Klm rm’yw
’wh h‘rl wymy=lk yk hbwTl yl‘ ’bntm wnny’=yk whyt’nV yn’w
8 Klm ’rqyw : Nk Klmh rm’y=l’ TpVwhy rm’yw ’lmy=Nb whykym
9 l’rVy Klmw : ’lmy=Nb whkym rhm rm’yw dx’ syrs=l’ l’rVy
MybVyw Mydgb MyVblm w’sk=l‘ Vy’ MybVwy hdwhy=Klm TpVwhyw
10 wl V‘yw : Mhynpl My’bntm My’ybnh=lkw NwrmV r‘V xtp Nrgb
xgnt hl’b hwhy rm’=hk rm’yw lzrb ynrq hn‘nk=Nb whyqdY
11 tmr hl‘ rm’l Nk My’bn My’bnh=lkw : Mtwlk=d‘ Mr’=t’
12 ’rql Klh=rV’ K’lmhw : Klmh dyb hwhy Ntnw xlYhw d‘lg
Klmh=l’ bwT dx’=hp My’bnh yrbd hnh rm’l wyl’ rbd whykyml
13 yk hwhy=yx whykym rm’yw : bwT trbdw Mhm dx’k Krbd ’n=yhyw
14 Klmh rm’yw Klmh=l’ ’byw : rbd’ wt’ yhl’ rm’y=rV’=t’
wl‘ rm’yw ldx’=M’ hmxlml d‘lg tmr=l’ Klnh hkym wyl’
15 yn’ Mym‘p hmk=d‘ Klmh wyl’ rm’yw : Mkdyb wntnyw wxylYhw
16 yty’r rm’yw : hwhy MVb tm’=qr yl’ rbdt=’l rV’ K‘ybVm
l’rVy=lk=t’
936 b Mymyh yrbd 18. 17–19. 8
rm’yw h‘r Nhl=Ny’ rV’ N’Yk Myrhh=l‘ MyYwpn l’rVy=lk=t’
l’rVy=Klm rm’yw : MwlVb wtybl=Vy’ wbwVy hl’l Mynd’=’l hwhy 17
: ‘rl=M’ yk bwT yl‘ ’bnty=’l Kyl’ ytrm’ ’lh TpVwhy=l’
sŘ 18 bVwy hwhy=t’ yty’r hwhy=rbd w‘mV Nkl rm’yw 18
hwhy rm’yw : wl’mVw wnymy=l‘ Mydm‘ MymVh ’bY=lkw w’sk=l‘ 19
hz rm’yw d‘lg twmrb lpyw l‘yw l’rVy=Klm b’x’=t’ htpy ym
yn’ rm’yw hwhy ynpl dm‘yw xwrh ’Yyw : hkk rm’ hzw hkk rm’ 20
ypb rqV xwrl ytyyhw ’Y’ rm’yw : hmb wyl’ hwhy rm’yw wntp’ 21
hwhy Ntn hnh ht‘w : Nk=hV‘w ’Y lkwt=Mgw htpt rm’yw wy’ybn=lk 22
: h‘r Kyl‘ rbd hwhyw hl’ Ky’ybn ypb rqV xwr
hz y’ rm’yw yxlh=l‘ whykym=t’ Kyw hn‘nk=Nb whyqdY Vgyw 23
h’r Knh whykym rm’yw : Kt’ rbdl yt’m hwhy=xwr rb‘ Krdh 24
l’rVy Klm rm’yw : ’bxhl rdxb rdx ’wbt rV’ ’whh Mwyb 25
: Klmh=Nb V’wy=l’w ry‘h=rV Nwm’=l’ whbyVhw whykym=t’ wxq
Mymw Zxl Mxl whlk’hw ’lkh tyb hz wmyV Klmh rm’ hk Mtrm’w 26
rbd=’l MwlVb bwVt bwV=M’ whykym rm’yw : MwlVb ybwV d‘ Zxl 27
l’rVy=Klm l‘yw : Mlk Mym‘ w‘mV rm’yw yb hwhy 28
TpVwhy=l’ l’rVy Klm rm’yw : d‘lg tmr=l’ hdwhy=Klm TpVwhyw 29
w’byw l’rVy Klm Vpxtyw Kydgb Vbl ht’w hmxlmb ’wbw Vpxth
wmxlt ’l rm’l wl=rV’ bkrh yrV=t’ hwY Mr’ Klmw : hmxlmb 30
yrV tw’rk yhyw : wdbl l’rVy Klm=t’=M’ yk lwdgh=t’ NTqh=t’ 31
Mxlhl wyl‘ wbsyw ’wh l’rVy Klm wrm’ hmhw TpVwhy=t’ bkrh
yrV tw’rk yhyw : wnmm Myhl’ Mtysyw wrz‘ hwhyw TpVwhy q‘zyw 32
tVqb KVm Vy’w : wyrx’m wbVyw l’rVy Klm hyh=’l yk bkrh 33
bkrl rm’yw NyrVh Nybw Myqbdh Nyb l’rVy Klm=t’ Kyw wmtl
Mwyb hmxlmh l‘tw : ytylxh yk hnxmh=Nm ynt’Ywhw Kydy Kph 34
tmyw br‘h=d‘ Mr’ xkn hbkrmb dym‘m hyh l’rVy Klmw ’whh
wtyb=l’ hdwhy=Klm TpVwhy bVyw : VmVh ’wb t‘l Ty
Klmh=l’ rm’yw hzxh ynnx=Nb ’why wynp=l’ ’Yyw : MlVwryl MwlVb 2
ynplm PYq Kyl‘ t’zbw bh’t hwhy y’nVlw rz‘l ‘Vrlh TpVwhy
Zr’h=Nm twrV’h tr‘b=yk Km‘ w’Ymn MybwT Myrbd lb’ : hwhy 3
’Yyw bVyw MlVwryb TpVwhy bVyw : Myhl’h Vrdl Kbbl twnykhw 4
: Mhytwb’ yhl’ hwhy=l’ MbyVyw Myrp’ rh=d‘ ‘bV r’bm M‘b
rm’yw : ry‘w ry‘l twrYbh hdwhy yr‘=lkb Zr’b MyTpV dm‘yw 5, 6
hwhyl yk wTpVt Md’l ’l yk MyV‘ Mt’=hm w’r MyTpVh=l’
Ny’=yk wV‘w wrmV Mkyl‘ hwhy=dxp yhy ht‘w : TpVm rbdb Mkm‘w 7
dym‘h MlVwryb Mgw : dxV=xqmw Mynp ’Vmw hlw‘ wnyhl’ hwhy=M‘ 8
hwhy TpVml l’rVyl twb’h yV’rmw Mynhkhw Mywlh=Nm TpVwhy
byrlw
19. 9–20. 21 b Mymyh yrbd 937
9 hwhy t’ryb NwV‘t hk rm’l Mhyl‘ wYyw : MlVwry wbVyw byrlw
10 MybVyh Mkyx’m Mkyl‘ ’wby=rV’ byr=lkw : MlV bblbw hnwm’b
Mtrhzhw MyTpVmlw Myqxl hwYml hrwt=Nyb Mdl Md=Nyb Mhyr‘b
’lw NwV‘t hk Mkyx’=l‘w Mkyl‘ PYq=hyhw hwhyl wmV’y ’lw Mt’
11 whydbzw hwhy=rbd lkl Mkyl‘ V’rh Nhk whyrm’ hnhw : wmV’t
Mywlh MyrTVw Klmh=rbd lkl hdwhy=tybl dygnh l’‘mVy=Nb
: bwTh=M‘ hwhy yhyw wV‘w wqzx Mkynpl
k TpVwhy=l‘ Mynwm‘hm Mhm‘w Nwm‘ ynbw b’wm=ynb w’b Nkyrx’ yhyw
2 Myl rb‘m br Nwmh Kyl‘ ’b rm’l TpVwhyl wdygyw w’byw : hmxlml
3 wynp=t’ TpVwhy Ntyw ’ryw : ydg Ny‘ ’yh rmt NwYYxb Mnhw Mr’m
4 hwhym Vqbl hdwhy wYbqyw : hdwhy=lk=l‘ MwY=’rqyw hwhyl Vwrdl
5 lhqb TpVwhy dm‘yw : hwhy=t’ Vqbl w’b hdwhy yr‘=lkm Mg
6 yhl’ hwhy rm’yw : hVdxh rYxh ynpl hwhy tybb MlVwryw hdwhy
twklmm lkb lVwm ht’w MymVb Myhl’ ’wh=ht’ ’lh wnytb’
7 tVrwh wnyhl’ ht’ ’lh : bYythl Km‘ Ny’w hrwbgw xk Kdybw Mywgh
Kbh’ Mhrb’ ‘rzl hnttw l’rVy Km‘ ynplm t’zh Zr’h ybVy=t’
8, 9 wnyl‘ ’wbt=M’ : rm’l KmVl Vdqm hb Kl wnbyw hb=wbVyw : Mlw‘l
KmV yk Kynplw hzh tybh ynpl hdm‘n b‘rw rbdw TwpV brx h‘r
10 Nwm‘=ynb hnh ht‘w : ‘yVwtw ‘mVtw wntrYm Kyl’ q‘znw hzh tybb
Zr’m M’bb Mhb ’wbl l’rVyl httn=’l rV’ ry‘V=rhw b’wmw
11 ’wbl wnyl‘ Mylmg Mh=hnhw : MwdymVh ’lw Mhyl‘m wrs yk MyrYm
12 wnb Ny’ yk Mb=TpVt ’lh wnyhl’ : wntVrwh rV’ KtVrym wnVrgl
yk hV‘n=hm ‘dn ’l wnxn’w wnyl‘ ’bh hzh brh Nwmhh ynpl xk
13 : Mhynbw MhyVn MpT=Mg hwhy ynpl Mydm‘ hdwhy=lkw : wnyny‘ Kyl‘

14 Ps’ ynb=Nm ywlh hyntm=Nb l’y‘y=Nb hynb=Nb whyrkz=Nb l’yzxyw


15 ybVyw hdwhy=lk wbyVqh rm’yw : lhqh Kwtb hwhy xwr wyl‘ htyh
=l’w w’ryt=l’ Mt’ Mkl hwhy rm’=hk TpVwhy Klmhw MlVwry
16 rxm : Myhl’l yk hmxlmh Mkl ’l yk hzh brh Nwmhh ynpm wtxt
ynp lxnh Pwsb Mt’ Mt’Ymw ZyYh hl‘mb Myl‘ Mnh Mhyl‘ wdr
17 t‘wVy=t’ w’rw wdm‘ wbYyth t’zb Mxlhl Mkl ’l : l’wry rbdm
Mhynpl w’Y rxm wtxt=l’w w’ryt=l’ MlVwryw hdwhy Mkm‘ hwhy
18 MlVwry ybVyw hdwhy=lkw hYr’ Myp’ TpVwhy dqyw : Mkm‘ hwhyw
19 Mythqh ynb=Nm Mywlh wmqyw : hwhyl twxtVhl hwhy ynpl wlpn
: hl‘ml lwdg lwqb l’rVy yhl’ hwhyl llhl Myxrqh ynb=Nmw
20 rm’yw TpVwhy dm‘ Mt’Ybw ‘wqt rbdml w’Yyw rqbb wmykVyw
wnym’h wnm’tw Mkyhl’ hwhyb wnym’h MlVwry ybVyw hdwhy ynw‘mV
21 Myllhmw hwhyl MyrrVm dm‘yw M‘h=l’ Z‘wyw : wxylYhw wy’ybnb
Vdq=trdhl
938 b Mymyh yrbd 20. 22–21. 11
: wdsx Mlw‘l yk hwhyl wdwh Myrm’w Zwlxh ynpl t’Yb Vdq=trdhl
b’wm Nwm‘ ynb=l‘ Mybr’m hwhy Ntn hlhtw hnrb wlxh t‘bw 22
ybVy=l‘ b’wmw Nwm‘ ynb wdm‘yw : wpgnyw hdwhyl My’bh ry‘V=rhw 23
wh‘rb Vy’ wrz‘ ry‘V ybVwyb Mtwlkkw dymVhlw Myrxhl ry‘V=rh
Mnhw Nwmhh=l’ wnpyw rbdml hpYmh=l‘ ’b hdwhyw : tyxVml 24
MllV=t’ zbl wm‘w TpVwhy ’byw : hTylp Ny’w hYr’ Mylpn Myrgp 25
’Vm Ny’l Mhl wlYnyw twdmx ylkw Myrgpw Vwkrw brl Mhb w’Ymyw
wlhqn y‘brh Mwybw : ’wh=br yk llVh=t’ Myzzb hVwlV Mymy wyhyw 26
Mwqmh MV=t’ w’rq Nk=l‘ hwhy=t’ wkrb MV=yk hkrb qm‘l
TpVwhyw MlVwryw hdwhy Vy’=lk wbVyw : Mwyh=d‘ hkrb qm‘ ’whh 27
w’byw : Mhybyw’m hwhy MxmV=yk hxmVb MlVwry=l’ bwVl MV’rb 28
Myhl’ dxp yhyw : hwhy tyb=l’ twrYYxbw twrnkbw Mylbnb MlVwry 29
: l’rVy ybyw’ M‘ hwhy Mxln yk M‘mVb twYr’h twklmm=lk l‘
sŘ 19 Klmyw : bybsm wyhl’ wl xnyw TpVwhy twklm TqVtw 30, 31
Vmxw MyrV‘w wklmb hnV Vmxw MyVlV=Nb hdwhy=l‘ TpVwhy
wyb’ Krdb Klyw : yxlV=tb hbwz‘ wm’ MVw MlVwryb Klm hnV 32
wrs=’l twmbh K’ : hwhy yny‘b rVyh twV‘l hnmm rs=’lw ’s’ 33
TpVwhy yrbd rtyw : Mhytb’ yhl’l Mbbl wnykh=’l M‘h dw‘w 34
hl‘h rV’ ynnx=Nb ’why yrbdb Mybwtk Mnh Mynrx’hw MynV’rh
M‘ hdwhy=Klm TpVwhy rbxt’ Nkyrx’w : l’rVy yklm rps=l‘ 35
twyn’ twV‘l wm‘ whrbxyw : twV‘l ‘yVrh ’wh l’rVy=Klm hyzx’ 36
whwdd=Nb rz‘yl’ ’bntyw : rbg NwyY‘b twyn’ wV‘yw VyVrt tkll 37
=t’ hwhy Zrp whyzx’=M‘ Krbxthk rm’l TpVwhy=l‘ hVrmm
TpVwhy bkVyw : VyVrt=l’ tkll wrY‘ ’lw twyn’ wrbVyw KyV‘m ’k
: wytxt wnb Mrwhy Klmyw dywd ry‘b wytb’=M‘ rbqyw wytb’=M‘
whyTpVw l’kymw whyrz‘w whyrkzw l’yxyw hyrz‘ TpVwhy ynb Myx’=wlw 2
twbr twntm Mhyb’ Mhl Ntyw : l’rVy=Klm TpVwhy ynb hl’=lk 3
Ntn hklmmh=t’w hdwhyb twrYm yr‘=M‘ twndgmlw bhzlw Pskl
wyb’ tklmm=l‘ Mrwhy Mqyw : rwkbh ’wh=yk Mrwhyl 4
MyVlV=Nb : l’rVy yrVm Mgw brxb wyx’=lk=t’ grhyw qzxtyw 5
Krdb Klyw : MlVwryb Klm MynV hnwmVw wklmb Mrwhy hnV MytVw 6
hV’ wl htyh b’x’=tb yk b’x’ tyb wV‘ rV’k l’rVy yklm
N‘ml dywd tyb=t’ tyxVhl hwhy hb’=’lw : hwhy yny‘b ‘rh V‘yw 7
: Mymyh=lk wynblw ryn wl ttl rm’ rV’kw dywdl trk rV’ tyrbh
Mrwhy rb‘yw : Klm Mhyl‘ wkylmyw hdwhy=dy txtm Mwd’ ‘Vp wymyb 8, 9
t’w wyl’ bbwsh Mwd’=t’ Kyw hlyl Mq yhyw wm‘ bkrh=lkw wyrV=M‘
‘Vpt z’ hzh Mwyh d‘ hdwhy=dy txtm Mwd’ ‘Vpyw : bkrh yrV 10
’wh=Mg : wytb’ yhl’ hwhy=t’ bz‘ yk wdy txtm ’yhh t‘b hnbl 11
twmb=hV‘
21. 12–22. 12 b Mymyh yrbd 939
: hdwhy=t’ xdyw MlVwry ybVy=t’ Nzyw hdwhy yrhb twmb=hV‘
12 hwhy rm’ hk rm’l ’ybnh whyl’m btkm wyl’ ’byw
ykrdbw Kyb’ TpVwhy ykrdb tklh=’l rV’ txt Kyb’ dywd yhl’
13 =t’w hdwhy=t’ hnztw l’rVy yklm Krdb Kltw : hdwhy=Klm ’s’
MybwTh Kyb’=tyb Kyx’=t’ Mgw b’x’ tyb twnzhk MlVwry ybVy
14 KyVnbw Kynbbw Km‘b hlwdg hpgm Pgn hwhy hnh : tgrh Kmm
15 Ky‘m w’Yy=d‘ Ky‘m hlxmb Mybr Myylxb ht’w : KVwkr=lkbw
16 MytVlph xwr t’ Mrwhy=l‘ hwhy r‘yw : Mymy=l‘ Mymy ylxh=Nm
17 t’ wbVyw hw‘qbyw hdwhyb wl‘yw : MyVwk dy=l‘ rV’ Mybr‘hw
Nb wl=r’Vn ’lw wyVnw wynb=Mgw Klmh=tybl ’Ymnh Vwkrh=lk
18 ylxl wy‘mb hwhy wpgn t’z=lk yrx’w : wynb NTq zx’why=M’ yk
19 w’Yy MynV Mymyl Zqh t’Y t‘kw Mymym Mymyl yhyw : ’prm Ny’l
tprVk hprV wm‘ wl wV‘=’lw My‘r My’lxtb tmyw wylx=M‘ wy‘m
20 MlVwryb Klm MynV hnwmVw wklmb hyh MytVw MyVlV=Nb : wytb’
bk wkylmyw : Myklmh twrbqb ’lw dywd ry‘b whrbqyw hdmx ’lb Klyw
grh MynV’rh=lk yk wytxt NTqh wnb whyzx’=t’ MlVwry ybVwy
: hdwhy Klm Mrwhy=Nb whyzx’ Klmyw hnxml Mybr‘b ’bh dwdgh

2 MlVwryb Klm tx’ hnVw wklmb whyzx’ hnV MytVw My‘br’=Nb


3 yk b’x’ tyb ykrdb Klh ’wh=Mg : yrm‘=tb whylt‘ wm’ MVw
4 b’x’ tybk hwhy yny‘b ‘rh V‘yw : ‘yVrhl wtY‘wy htyh wm’
5 Klh MtY‘b Mg : wl tyxVml wyb’ twm yrx’ MyY‘wy wl=wyh hmh=yk
Mr’=Klm l’zx=l‘ hmxlml l’rVy Klm b’x’=Nb Mrwhy=t’ Klyw
6 yk l’‘rzyb ’prthl bVyw : Mrwy=t’ Mymrh wkyw d‘lg twmrb
whyrz‘w Mr’ Klm l’hzx=t’ wmxlhb hmrb whkh rV’ Mykmh
l’‘rzyb b’x’=Nb Mrwhy=t’ tw’rl dry hdwhy Klm Mrwhy=Nb
7 w’bbw Mrwy=l’ ’wbl whyzx’ tswbt htyh Myhl’mw : ’wh hlx=yk
tyb=t’ tyrkhl hwhy wxVm rV’ yVmn=Nb ’why=l’ Mrwhy=M‘ ’Yy
8 ynbw hdwhy yrV=t’ ’Ymyw b’x’ tyb=M‘ ’why TpVhk yhyw : b’x’
9 whdklyw whyzx’=t’ Vqbyw : Mgrhyw whyzx’l MytrVm whyzx’ yx’
wrm’ yk whrbqyw whtmyw ’why=l’ wh’byw NwrmVb ’bxtm ’whw
whyzx’ tybl Ny’w wbbl=lkb hwhy=t’ Vrd=rV’ ’wh TpVwhy=Nb
10 yk ht’r whyzx’ M’ whylt‘w : hklmml xk rY‘l
11 xqtw : hdwhy tybl hklmmh ‘rz=lk=t’ rbdtw Mqtw hnb tm
Klmh=ynb Kwtm wt’ bngtw whyzx’=Nb V’wy=t’ Klmh=tb t‘bVwhy
t‘bVwhy whrytstw twTmh rdxb wtqnym=t’w wt’ Nttw Mytmwmh
ynpm whyzx’ twx’ htyh ’yh yk Nhkh ‘dywhy tV’ Mrwhy Klmh=tb
12 MynV VV ’bxtm Myhl’h tybb Mt’ yhyw : whttymh ’lw whylt‘
hylt‘w
940 b Mymyh yrbd 23. 1–24. 1
qzxth ty‘bVh hnVbw : Zr’h=l‘ tklm hylt‘w gk
Nnxwhy=Nb l’‘mVylw Mxry=Nb whyrz‘l tw’mh yrV=t’ xqyw ‘dywhy
wm‘ yrkz=Nb TpVyl’=t’w whyd‘=Nb whyV‘m=t’w dbw‘=Nb whyrz‘lw
yV’rw hdwhy yr‘=lkm Mywlh=t’ wYbqyw hdwhyb wbsyw : tyrbb 2
tybb tyrb lhqh=lk trkyw : MlVwry=l’ w’byw l’rVyl twb’h 3
rbd rV’k Klmy Klmh=Nb hnh Mhl rm’yw Klmh=M‘ Myhl’h
tbVh y’b Mkm tyVlVh wV‘t rV’ rbdh hz : dywd ynb=l‘ hwhy 4
tyVlVhw Klmh tybb tyVlVhw : Mypsh yr‘Vl Mywllw Mynhkl 5
yk hwhy=tyb ’wby=l’w : hwhy tyb twrYxb M‘h=lkw dwsyh r‘Vb 6
M‘h=lkw hmh Vdq=yk w’by hmh Mywll MytrVmhw Mynhkh=M’
wdyb wylkw Vy’ bybs Klmh=t’ Mywlh wpyqhw : hwhy trmVm wrmVy 7
Mywlh wV‘yw : wt’Ybw w’bb Klmh=t’ wyhw tmwy tybh=l’ ’bhw 8
y’b wyVn’=t’ Vy’ wxqyw Nhkh ‘dywhy hwY=rV’ lkk hdwhy=lkw
Ntyw : twqlxmh=t’ Nhkh ‘dywhy rTp ’l yk tbVh y’Ywy M‘ tbVh 9
MyTlVh=t’w twngmh=t’w Mytynxh=t’ tw’mh yrVl Nhkh ‘dywhy
Vy’w M‘h=lk=t’ dm‘yw : Myhl’h tyb rV’ dywd Klml rV’ 10
xbzml tyl’mVh tybh Ptk=d‘ tynmyh tybh Ptkm wdyb wxlV
sŘ 20 rznh=t’ wyl‘ wntyw Klmh=Nb=t’ w’yYwyw : bybs Klmh=l‘ tyblw 11
: Klmh yxy wrm’yw wynbw ‘dywhy whxVmyw wt’ wkylmyw twd‘h=t’w
=t’ Myllhmhw MyYrh M‘h lwq=t’ whylt‘ ‘mVtw 12
wdwm‘=l‘ dmw‘ Klmh hnhw ’rtw : hwhy tyb M‘h=l’ ’wbtw Klmh 13
‘qwtw xmV Zr’h M‘=lkw Klmh=l‘ twrYYxhw MyrVhw ’wbmb
whylt‘ ‘rqtw llhl My‘ydwmw ryVh ylkb MyrrwVmhw twrYYxb
=t’ Nhkh ‘dywhy ’Ywyw : rVq rVq rm’tw hydgb=t’ 14
twrdVh tybm=l’ hw’yYwh Mhl’ rm’yw lyxh ydwqp tw’mh yrV
wmyVyw : hwhy tyb hwtymt ’l Nhkh rm’ yk brxb tmwy hyrx’ ’bhw 15
: MV hwtymyw Klmh tyb Myswsh=r‘V ’wbm=l’ ’wbtw Mydy hl

M‘l twyhl Klmh Nybw M‘h=lk Nybw wnyb tyrb ‘dywhy trkyw 16
wymlY=t’w wytxbzm=t’w whYtyw l‘bh=tyb M‘h=lk w’byw : hwhyl 17
‘dywhy MVyw : twxbzmh ynpl wgrh l‘bh Nhk Ntm t’w wrbV 18
hwhy tyb=l‘ dywd qlx rV’ Mywlh Mynhkh dyb hwhy tyb tdqp
ydy l‘ ryVbw hxmVb hVm trwtb bwtkk hwhy twl‘ twl‘hl
: rbd=lkl ’mT ’by=’lw hwhy tyb yr‘V=l‘ Myr‘wVh dm‘yw : dywd 19
M‘=lk t’w M‘b MylVwmh=t’w Myryd’h=t’w tw’mh yrV=t’ xqyw 20
tyb Nwyl‘h r‘V=Kwtb w’byw hwhy tybm Klmh=t’ drwyw Zr’h
Zr’h=M‘=lk wxmVyw : hklmmh ’sk l‘ Klmh=t’ wbyVwyw Klmh 21
wklmb V’y MynV ‘bV=Nb : brxb wtymh whylt‘=t’w hTqV ry‘hw dk
My‘br’w
24. 2–25 b Mymyh yrbd 941
2 V’wy V‘yw : ‘bV r’bm hybY wm’ MVw MlVwryb Klm hnV My‘br’w
: Nhkh ‘dywhy ymy=lk hwhy yny‘b rVyh
3, 4 hyh Nkyrx’ yhyw : twnbw Mynb dlwyw MytV MyVn ‘dywhy wl=’Vyw
5 Mywlhw Mynhkh=t’ Zbqyw : hwhy tyb=t’ Vdxl V’wy bl=M‘
tyb=t’ qzxl Psk l’rVy=lkm wYbqw hdwhy yr‘l w’Y Mhl rm’yw
6 ’rqyw : Mywlh wrhm ’lw rbdl wrhmt Mt’w hnVb hnV ydm Mkyhl’
’ybhl Mywlh=l‘ tVrd=’l ‘wdm wl rm’yw V’rh ‘dywhyl Klmh
lh’l l’rVyl lhqhw hwhy=db‘ hVm t’Vm=t’ MlVwrymw hdwhym
7 =lk Mgw Myhl’h tyb=t’ wYrp hynb t‘Vrmh whylt‘ yk : twd‘h
8 whntyw dx’ Nwr’ wV‘yw Klmh rm’yw : Myl‘bl wV‘ hwhy=tyb yVdq
9 hwhyl ’ybhl MlVwrybw hdwhyb lwq=wntyw : hYwx hwhy=tyb r‘Vb
10 MyrVh=lk wxmVyw : rbdmb l’rVy=l‘ Myhl’h=db‘ hVm t’Vm
11 Nwr’h=t’ ’yby t‘b yhyw : hlkl=d‘ Nwr’l wkylVyw w’ybyw M‘h=lkw
Klmh rpws ’bw Pskh br=yk Mtw’rkw Mywlh dyb Klmh tdqp=l’
wV‘ hk wmqm=l’ whbyVyw wh’Vyw Nwr’h=t’ wr‘yw V’rh Nhk dyqpw
12 tk’lm hVw‘=l’ ‘dywhyw Klmh whntyw : brl Psk=wps’yw Mwyb Mwyl
Mgw hwhy tyb Vdxl MyVrxw MybYx MyrkV wyhyw hwhy=tyb tdwb‘
13 hk’lmh yV‘ wV‘yw : hwhy tyb=t’ qzxl tVxnw lzrb yVrxl
wtnktm=l‘ Myhl’h tyb=t’ wdym‘yw Mdyb hk’lml hkwr’ l‘tw
14 whV‘yw Pskh r’V=t’ ‘dywhyw Klmh ynpl w’ybh Mtwlkkw : whYm’yw
wyhyw Pskw bhz ylkw twpkw twl‘hw trV ylk hwhy=tybl Mylk
15 Nqzyw : ‘dywhy ymy lk dymt hwhy=tybb twl‘ Myl‘m
16 whrbqyw : wtwmb hnV MyVlVw h’m=Nb tmyw Mymy ‘bVyw ‘dywhy
: wtybw Myhl’h M‘w l’rVyb hbwT hV‘=yk Myklmh=M‘ dywd=ry‘b
17 z’ Klml wwxtVyw hdwhy yrV w’b ‘dywhy twm yrx’w
18 wdb‘yw Mhytwb’ yhl’ hwhy tyb=t’ wbz‘yw : Mhyl’ Klmh ‘mV
MtmV’b MlVwryw hdwhy=l‘ PYq=yhyw MybY‘h=t’w MyrV’h=t’
19 : wnyz’h ’lw Mb wdy‘yw hwhy=l’ MbyVhl My’bn Mhb xlVyw : t’z
20 dm‘yw Nhkh ‘dywhy=Nb hyrkz=t’ hVbl Myhl’ xwrw
twYm=t’ Myrb‘ Mt’ hml Myhl’h rm’ hk Mhl rm’yw M‘l l‘m
21 wyl‘ wrVqyw : Mkt’ bz‘yw hwhy=t’ Mtbz‘=yk wxylYt ’lw hwhy
22 Klmh V’wy rkz=’lw : hwhy tyb rYxb Klmh twYmb Nb’ whmgryw
’ry rm’ wtwmkw wnb=t’ grhyw wm‘ wyb’ ‘dywhy hV‘ rV’ dsxh
23 Mr’ lyx wyl‘ hl‘ hnVh tpwqtl yhyw : Vrdyw hwhy
MllV=lkw M‘m M‘h yrV=lk=t’ wtyxVyw MlVwryw hdwhy=l’ w’byw
24 Ntn hwhyw Mr’ lyx w’b MyVn’ r‘Ymb yk : qVmrd Klml wxlV
wV‘ V’wy=t’w Mhytwb’ yhl’ hwhy=t’ wbz‘ yk d’m brl lyx Mdyb
25 wyl‘ wrVqth Mybr Myylxmb wt’ wbz‘=yk wnmm Mtklbw : MyTpV
wydb‘
942 b Mymyh yrbd 24. 26–25. 19
ry‘b whrbqyw tmyw wtTm=l‘ whgrhyw Nhkh ‘dywhy ynb ymdb wydb‘
dbz wyl‘ MyrVqtmh hl’w : Myklmh twrbqb whrbq ’lw dywd 26
’Vmh brw wynbw : tyb’wmh tyrmV=Nb dbzwhyw tynwm‘h t‘mV=Nb 27
Klmyw Myklmh rps Vrdm=l‘ Mybwtk Mnh Myhl’h tyb dwsyw wyl‘
: wytxt wnb whyYm’
Klm hnV ‘Vtw MyrV‘w whyYm’ Klm hnV Vmxw MyrV‘=Nb hk
hwhy yny‘b rVyh V‘yw : MylVwrym Nd‘why wm’ MVw MlVwryb 2
grhyw wyl‘ hklmmh hqzx rV’k yhyw : MlV bblb ’l qr 3
bwtkk yk tymh ’l Mhynb=t’w : wyb’ Klmh=t’ Mykmh wydb‘=t’ 4
Mynb=l‘ twb’ wtwmy=’l rm’l hwhy hwY=rV’ hVm rpsb hrwtb
: wtwmy w’Txb Vy’ yk twb’=l‘ wtwmy=’l Mynbw
Mypl’h yrVl twb’=tybl Mdym‘yw hdwhy=t’ whyYm’ Zbqyw 5
hl‘mw hnV MyrV‘ Nbml Mdqpyw Nmynbw hdwhy=lkl tw’mh yrVlw
rkVyw : hnYw xmr zx’ ’bY ’Ywy rwxb Pl’ tw’m=VlV M’Ymyw 6
Myhl’h Vy’w : Psk=rkk h’mb lyx rwbg Pl’ h’m l’rVym 7
hwhy Ny’ yk l’rVy ’bY Km‘ ’by=l’ Klmh rm’l wyl’ ’b
hmxlml qzx hV‘ ht’ ’b=M’ yk : Myrp’ ynb lk l’rVy=M‘ 8
: lyVkhlw rwz‘l Myhl’b xk=Vy yk byw’ ynpl Myhl’h KlyVky
yttn rV’ rkkh t’ml twV‘l=hmw Myhl’h Vy’l whyYm’ rm’yw 9
: hzm hbrh Kl ttl hwhyl Vy Myhl’h Vy’ rm’yw l’rVy dwdgl
Mmwqml tkll Myrp’m wyl’ ’b=rV’ dwdghl whyYm’ Mlydbyw 10
: P’=yrxb Mmwqml wbwVyw hdwhyb d’m Mp’ rxyw
ry‘V=ynb=t’ Kyw xlmh ’yg Klyw wm‘=t’ ghnyw qzxth whyYm’w 11
V’rl Mw’ybyw hdwhy ynb wbV Myyx Mypl’ trV‘w : Mypl’ trV‘ 12
byVh rV’ dwdgh ynbw : w‘qbn Mlkw ‘lsh V’rm MwkylVyw ‘lsh 13
=d‘w NwrmVm hdwhy yr‘b wTVpyw hmxlml wm‘ tklm whyYm’
: hbr hzb wzbyw Mypl’ tVlV Mhm wkyw Nwrwx tyb
ynb yhl’=t’ ’byw Mymwd’=t’ twkhm whyYm’ ’wb yrx’ yhyw 14
P’=rxyw : rTqy Mhlw hwxtVy Mhynplw Myhl’l wl Mdym‘yw ry‘V 15
M‘h yhl’=t’ tVrd hml wl rm’yw ’ybn wyl’ xlVyw whyYm’b hwhy
Z‘wylh wl rm’yw wyl’ wrbdb yhyw : Kdym Mm‘=t’ wlyYh=’l rV’ 16
Z‘y=yk yt‘dy rm’yw ’ybnh ldxyw Kwky hml Kl=ldx Kwntn Klml
: ytY‘l t‘mV ’lw t’z tyV‘=yk KtyxVhl Myhl’
’why=Nb zx’why=Nb V’wy=l’ xlVyw hdwhy Klm whyYm’ Z‘wyw 17
=l’ l’rVy=Klm V’wy xlVyw : Mynp h’rtn Kl rm’l l’rVy Klm 18
rV’ zr’h=l’ xlV Nwnblb rV’ xwxh rm’l hdwhy=Klm whyYm’
rV’ hdVh tyx rb‘tw hV’l ynbl Ktb=t’=hnt rm’l Nwnblb
Kbl K’Vnw Mwd’=t’ tykh hnh trm’ : xwxh=t’ smrtw Nwnblb 19
dybkhl
25. 20–26. 17 b Mymyh yrbd 943
hdwhyw ht’ tlpnw h‘rb hrgtt hml Ktybb hbV ht‘ dybkhl
20 wVrd yk dyb Mtt N‘ml ’yh Myhl’hm yk whyYm’ ‘mV=’lw : Km‘
21 whyYm’w ’wh Mynp w’rtyw l’rVy=Klm V’wy l‘yw : Mwd’ yhl’ t’
22 l’rVy ynpl hdwhy Pgnyw : hdwhyl rV’ VmV tybb hdwhy=Klm
23 zx’why=Nb V’wy=Nb hdwhy=Klm whyYm’ t’w : wylh’l Vy’ wsnyw
tmwxb Zrpyw MlVwry wh’ybyw VmV tybb l’rVy=Klm V’wy Vpt
24 bhzh=lkw : hm’ tw’m ‘br’ hnwph r‘V=d‘ Myrp’ r‘Vm MlVwry
=t’w Mwd’ db‘=M‘ Myhl’h=tybb My’Ymnh Mylkh=lk t’w Pskhw
: NwrmV bVyw twbr‘th ynb t’w Klmh tyb twrY’
25 Klm zx’why=Nb V’wy twm yrx’ hdwhy Klm V’wy=Nb whyYm’ yxyw
26 Mynwrx’hw MynV’rh whyYm’ yrbd rtyw : hnV hrV‘ Vmx l’rVy
27 rs=rV’ t‘mw : l’rVyw hdwhy yklm rps=l‘ Mybwtk Mnh ’lh
hVykl snyw MlVwryb rVq wyl‘ wrVqyw hwhy yrx’m whyYm’
28 wt’ wrbqyw Myswsh=l‘ wh’Vyw : MV whtymyw hVykl wyrx’ wxlVyw
wk VV=Nb ’whw whyz‘=t’ hdwhy M‘=lk wxqyw : hdwhy ry‘b wytb’=M‘
2 twly’=t’ hnb ’wh : whyYm’ wyb’ txt wt’ wkylmyw hnV hrV‘ sŘ 21
: wytb’=M‘ Klmh=bkV yrx’ hdwhyl hbyVyw
3 MlVwryb Klm hnV MytVw MyVmxw wklmb whyz‘ hnV hrV‘ VV=Nb
4 hV‘=rV’ lkk hwhy yny‘b rVyh V‘yw : MlVwry=Nm hylyky wm’ MVw
5 Myhl’h t’rb Nybmh whyrkz ymyb Myhl’ Vrdl yhyw : wyb’ whyYm’
6 MytVlpb Mxlyw ’Yyw : Myhl’h wxylYh hwhy=t’ wVrd ymybw
Myr‘ hnbyw dwdV’ tmwx t’w hnby tmwx t’w tg tmwx=t’ Zrpyw
7 Myybr‘h=l‘w MytVlp=l‘ Myhl’h whrz‘yw : MytVlpbw dwdV’b
8 wmV Klyw whyz‘l hxnm Mynwm‘h wntyw : Mynw‘mhw l‘b=rwgb MybVyh
9 MlVwryb Myldgm whyz‘ Nbyw : hl‘ml=d‘ qyzxh yk MyrYm ’wbl=d‘
10 Myldgm Nbyw : Mqzxyw ‘wYqmh=l‘w ’ygh r‘V=l‘w hnph r‘V=l‘
rwVymbw hlpVbw wl hyh br=hnqm yk Mybr twrb bYxyw rbdmb
: hyh hmd’ bh’=yk lmrkbw Myrhb Mymrkw Myrk’
11 Mtdqp rpsmb dwdgl ’bY y’Ywy hmxlm hV‘ lyx whyz‘l yhyw
12 lk : Klmh yrVm whynnx=dy l‘ rTwVh whyV‘mw rpwsh l’w‘y dyb
13 lyx Mdy=l‘w : tw’m VVw Mypl’ lyx yrwbgl twb’h yV’r rpsm
hmxlm yVw‘ tw’m Vmxw Mypl’ t‘bVw Pl’ tw’m VlV ’bY
14 Myngm ’bYh=lkl whyz‘ Mhl Nkyw : byw’h=l‘ Klml rz‘l lyx xkb
15 MlVwryb V‘yw : My‘lq ynb’lw twtVqw twnyrVw My‘bwkw Myxmrw
’wryl twnph=l‘w Myldgmh=l‘ twyhl bVwx tbVxm twnbVx
d‘ rz‘hl ’ylph=yk qwxrml=d‘ wmV ’Yyw twldg Mynb’bw MyYxb
16 ’byw wyhl’ hwhyb l‘myw tyxVhl=d‘ wbl hbg wtqzxkw : qzx=yk
17 Nhkh whyrz‘ wyrx’ ’byw : trTqh xbzm=l‘ ryTqhl hwhy lkyh=l’
wm‘w
944 b Mymyh yrbd 26. 18–28. 9
wl wrm’yw Klmh whyz‘=l‘ wdm‘yw : lyx=ynb MynwmV hwhyl Mynhk wm‘w 18
ryTqhl MyVdqmh Nrh’=ynb Mynhkl yk hwhyl ryTqhl whyz‘ Kl=’l
whyz‘ P‘zyw : Myhl’ hwhym dwbkl Kl=’lw tl‘m yk Vdqmh=Nm ’Y 19
wxYmb hxrz t‘rYhw Mynhkh=M‘ wp‘zbw ryTqhl trTqm wdybw
Nhk whyrz‘ wyl’ Npyw : trTqh xbzml l‘m hwhy tybb Mynhkh ynpl 20
’wh=Mgw MVm whwlhbyw wxYmb ‘rYm ’wh=hnhw Mynhkh=lkw V’rh
wtwm Mwy=d‘ ‘rYm Klmh whyz‘ yhyw : hwhy w‘gn yk t’Yl Pxdn 21
tyb=l‘ wnb Mtwyw hwhy tybm rzgn yk ‘rYm twVpxh tyb bVyw
Mynrx’hw MynV’rh whyz‘ yrbd rtyw : Zr’h M‘=t’ TpwV Klmh 22
wt’ wrbqyw wytb’=M‘ whyz‘ bkVyw : ’ybnh Zwm’=Nb why‘Vy btk 23
Klmyw ’wh ‘rwYm wrm’ yk Myklml rV’ hrwbqh hdVb wytb’=M‘
: wytxt wnb Mtwy
MlVwryb Klm hnV hrV‘=VVw wklmb Mtwy hnV Vmxw MyrV‘=Nb zk
hV‘=rV’ lkk hwhy yny‘b rVyh V‘yw : qwdY=tb hVwry wm’ MVw 2
hnb ’wh : MytyxVm M‘h dw‘w hwhy lkyh=l’ ’b=’l qr wyb’ whyz‘ 3
hnb Myr‘w : brl hnb lp‘h tmwxbw Nwyl‘h hwhy=tyb r‘V=t’ 4
Klm=M‘ Mxln ’whw : Myldgmw twynryb hnb MyVrxbw hdwhy=rhb 5
Psk=rkk h’m ’yhh hnVb Nwm‘=ynb wl=wntyw Mhyl‘ qzxyw Nwm‘=ynb
wl wbyVh t’z Mypl’ trV‘ Myrw‘Vw MyTx Myrk Mypl’ trV‘w
yk Mtwy qzxtyw : tyVlVhw tynVh hnVbw Nwm‘ ynb 6
wykrdw wytmxlm=lkw Mtwy yrbd rtyw : wyhl’ hwhy ynpl wykrd Nykh 7
hnV Vmxw MyrV‘=Nb : hdwhyw l’rVy=yklm rps=l‘ Mybwtk Mnh 8
=M‘ Mtwy bkVyw : MlVwryb Klm hnV hrV‘=VVw wklmb hyh 9
: wytxt wnb zx’ Klmyw dywd ry‘b wt’ wrbqyw wytb’
MlVwryb Klm hnV hrV‘=VVw wklmb zx’ hnV MyrV‘=Nb xk
l’rVy yklm ykrdb Klyw : wyb’ dywdk hwhy yny‘b rVyh hV‘=’lw 2
wynb=t’ r‘byw Mnh=Nb ’ygb ryTqh ’whw : Myl‘bl hV‘ twksm Mgw 3
rTqyw xbzyw : l’rVy ynb ynpm hwhy Vyrh rV’ Mywgh twb‘tk V’b 4
Klm dyb wyhl’ hwhy whntyw : Nn‘r Z‘=lk txtw tw‘bgh=l‘w twmbb 5
Klm=dyb Mgw qVmrd w’ybyw hlwdg hybV wnmm wbVyw wb=wkyw Mr’
whylmr=Nb xqp grhyw : hlwdg hkm wb=Kyw Ntn l’rVy 6
hwhy=t’ Mbz‘b lyx=ynb lkh dx’ Mwyb Pl’ MyrV‘w h’m hdwhyb
whyV‘m=t’ Myrp’ rwbg yrkz grhyw : Mtwb’ yhl’ 7
: Klmh hnVm hnql’=t’w tybh dygn Mqyrz‘=t’w Klmh=Nb
=Mgw twnbw Mynb MyVn Pl’ Myt’m Mhyx’m l’rVy=ynb wbVyw 8
MVw : NwrmVl llVh=t’ w’ybyw Mhm wzzb br llV 9
Mhl rm’yw NwrmVl ’bh ’bYh ynpl ’Yyw wmV dd‘ hwhyl ’ybn hyh
Mb=wgrhtw Mkdyb Mntn hdwhy=l‘ Mkytwb’=yhl’ hwhy tmxb hnh
P‘zb
28. 10–29. 7 b Mymyh yrbd 945
10 Vbkl Myrm’ Mt’ MlVwryw hdwhy=ynb ht‘w : ‘ygh MymVl d‘ P‘zb
: Mkyhl’ hwhyl twmV’ Mkm‘ Mt’=qr ’lh Mkl twxpVlw Mydb‘l
11 =P’ Nwrx yk Mkyx’m MtybV rV’ hybVh wbyVhw ynw‘mV ht‘w
12 whyrz‘ Myrp’=ynb yV’rm MyVn’ wmqyw : Mkyl‘ hwhy
yldx=Nb ’Vm‘w MlV=Nb whyqzxyw twmlVm=Nb whykrb Nnxwhy=Nb
13 yk hnh hybVh=t’ w’ybt=’l Mhl wrm’yw : ’bYh=Nm My’bh=l‘
wnytmV’=l‘w wnyt’Tx=l‘ Pyshl Myrm’ Mt’ wnyl‘ hwhy tmV’l
14 Zwlxh bz‘yw : l’rVy=l‘ P’ Nwrxw wnl hmV’ hbr=yk
15 MyVn’h wmqyw : lhqh=lkw MyrVh ynpl hzbh=t’w hybVh=t’
llVh=Nm wVyblh Mhymr‘m=lkw hybVb wqyzxyw twmVb wbqn=rV’
lVwk=lkl Myrmxb Mwlhnyw Mwksyw MwqVyw Mwlk’yw Mwl‘nyw MwVblyw
: NwrmV wbwVyw Mhyx’ lY’ Myrmth=ry‘ wxry Mw’ybyw

16, 17Mymwd’ dw‘w : wl rz‘l rwV’ yklm=l‘ zx’ Klmh xlV ’yhh t‘b
18 bgnhw hlpVh yr‘b wTVp MytVlpw : ybV=wbVyw hdwhyb wkyw w’b
wkwV=t’w twrdgh=t’w Nwly’=t’w VmV=tyb=t’ wdklyw hdwhyl
19 =yk : MV wbVyw hytnb=t’w wzmg=t’w hytwnbw hnmt=t’w hytwnbw
hdwhyb ‘yrph yk l’rVy=Klm zx’ rwb‘b hdwhy=t’ hwhy ‘ynkh
20 rYyw rwV’ Klm rs’nlp tglt wyl‘ ’byw : hwhyb l‘m lw‘mw
21 MyrVhw Klmh tyb=t’w hwhy tyb=t’ zx’ qlx=yk : wqzx ’lw wl
22 lw‘ml Pswyw wl rYh t‘bw : wl hrz‘l ’lw rwV’ Klml Ntyw
23 yk rm’yw wb Mykmh qVmrd yhl’l xbzyw : zx’ Klmh ’wh hwhyb
wl=wyh Mhw ynwrz‘yw xbz’ Mhl Mtw’ Myrz‘m Mh Mr’=yklm yhl’
24 ZYqyw Myhl’h=tyb ylk=t’ zx’ Ps’yw : l’rVy=lklw wlyVkhl
twxbzm wl V‘yw hwhy=tyb twtld=t’ rgsyw Myhl’h=tyb ylk=t’
25 rTql twmb hV‘ hdwhyl ry‘w ry‘=lkbw : MlVwryb hnp=lkb
26 wykrd=lkw wyrbd rtyw : wytb’ yhl’ hwhy=t’ s‘kyw Myrx’ Myhl’l
: l’rVyw hdwhy=yklm rps=l‘ Mybwtk Mnh Mynwrx’hw MynV’rh
27 yrbql wh’ybh ’l yk MlVwryb ry‘b whrbqyw wytb’=M‘ zx’ bkVyw
Tk Klm whyqzxy : wytxt wnb whyqzxy Klmyw l’rVy yklm
wm’ MVw MlVwryb Klm hnV ‘Vtw MyrV‘w hnV Vmxw MyrV‘=Nb
2 dywd hV‘=rV’ lkk hwhy yny‘b rVyh V‘yw : whyrkz=tb hyb’
3 twtld=t’ xtp NwV’rh Vdxb wklml hnwV’rh hnVb ’wh : wyb’
4 bwxrl Mps’yw Mywlh=t’w Mynhkh=t’ ’byw : Mqzxyw hwhy=tyb
5 tyb=t’ wVdqw wVdqth ht‘ Mywlh ynw‘mV Mhl rm’yw : xrzmh
6 wnytb’ wl‘m=yk : Vdqh=Nm hdnh=t’ w’yYwhw Mkytb’ yhl’ hwhy
hwhy NkVmm Mhynp wbsyw whbz‘yw wnyhl’=hwhy yny‘b ‘rh wV‘w
7 ’l trTqw twrnh=t’ wbkyw Mlw’h twtld wrgs Mg : Pr‘=wntyw
wryTqh
946 b Mymyh yrbd 29. 8–31
hwhy PYq yhyw : l’rVy yhl’l Vdqb wl‘h=’l hl‘w wryTqh 8
My’r Mt’ rV’k hqrVlw hmVl h‘wzl Mntyw MlVwryw hdwhy=l‘
ybVb wnyVnw wnytwnbw wnynbw brxb wnytwb’ wlpn hnhw : Mkyny‘b 9
wnmm bVyw l’rVy yhl’ hwhyl tyrb twrkl ybbl=M‘ ht‘ : t’z=l‘ 10
sŘ 22 wtrVl wynpl dm‘l hwhy rxb Mkb=yk wlVt=l’ ht‘ ynb : wp’ Nwrx 11
=Nb txm Mywlh wmqyw : MyrTqmw MytrVm wl twyhlw 12
ydb‘=Nb Vyq yrrm ynb=Nmw ythqh ynb=Nm whyrz‘=Nb l’wyw yVm‘
ynb=Nmw : x’wy=Nb Nd‘w hmz=Nb x’wy ynVrgh=Nmw l’llhy=Nb whyrz‘w 13
Nmyh ynb=Nmw : whyntmw whyrkz Ps’ ynb=Nmw l’w‘yw yrmV NpYyl’ 14
wps’yw : l’yz‘w hy‘mV Nwtwdy ynb=Nmw y‘mVw l’wxy 15
tyb rhTl hwhy yrbdb Klmh=twYmk w’byw wVdqtyw Mhyx’=t’
h’mTh=lk t’ w’yYwyw rhTl hwhy=tyb hmynpl Mynhkh w’byw : hwhy 16
’yYwhl Mywlh wlbqyw hwhy tyb rYxl hwhy lkyhb w’Ym rV’
hnwmV Mwybw Vdql NwV’rh Vdxl dx’b wlxyw : hYwx Nwrdq=lxnl 17
Mwybw hnwmV Mymyl hwhy=tyb=t’ wVdqyw hwhy Mlw’l w’b Vdxl
Klmh whyqzx=l’ hmynp w’wbyw : wlk NwV’rh Vdxl rV‘ hVV 18
wylk=lk=t’w hlw‘h xbzm=t’ hwhy tyb=lk=t’ wnrhT wrm’yw
xynzh rV’ Mylkh=lk t’w : wylk=lk=t’w tkr‘mh NxlV=t’w 19
: hwhy xbzm ynpl Mnhw wnVdqhw wnkh wl‘mb wtwklmb zx’ Klmh
tyb l‘yw ry‘h yrV t’ Ps’yw Klmh whyqzxy MkVyw 20
yrypYw h‘bV MyVbkw h‘bV Myly’w h‘bV=Myrp w’ybyw : hwhy 21
rm’yw hdwhy=l‘w Vdqmh=l‘w hklmmh=l‘ t’Txl h‘bV Myz‘
wlbqyw rqbh wTxVyw : hwhy xbzm=l‘ twl‘hl Mynhkh Nrh’ ynbl 22
hxbzmh Mdh wqrzyw Myl’h wTxVyw hxbzmh wqrzyw Mdh=t’ Mynhkh
t’Txh yry‘V=t’ wVygyw : hxbzmh Mdh wqrzyw MyVbkh wTxVyw 23
w’Txyw Mynhkh MwTxVyw : Mhyl‘ Mhydy wkmsyw lhqhw Klmh ynpl 24
Klmh rm’ l’rVy=lkl yk l’rVy=lk=l‘ rpkl hxbzmh Mmd=t’
Mylbnb MytlYmb hwhy tyb Mywlh=t’ dm‘yw : t’Txhw hlw‘h 25
hwhy=dyb yk ’ybnh Ntnw Klmh=hzx dgw dywd twYmb twrnkbw
: twrYYxb Mynhkhw dywd ylkb Mywlh wdm‘yw : wy’ybn=dyb hwYmh 26
lxh t‘bw xbzmhl hl‘h twl‘hl whyqzx rm’yw 27
: l’rVy=Klm dywd ylk ydy=l‘w twrYYxhw hwhy=ryV lxh hlw‘h
d‘ lkh MyrYYxm twrYYxhw rrwVm ryVhw MywxtVm lhqh=lkw 28
wt’ My’Ymnh=lkw Klmh w‘rk twl‘hl twlkkw : hl‘h twlkl 29
yrbdb hwhyl llhl Mywll MyrVhw Klmh whyqzxy rm’yw : wwxtVyw 30
: wwxtVyw wdqyw hxmVl=d‘ wllhyw hzxh Ps’w dywd
Myxbz w’ybhw wVg hwhyl Mkdy Mt’lm ht‘ rm’yw whyqzxy N‘yw 31
: twl‘ bl bydn=lkw twdwtw Myxbz lhqh w’ybyw hwhy tybl twdwtw
yhyw
29. 32–30. 19 b Mymyh yrbd 947
32 h’m Myly’ My‘bV rqb lhqh w’ybh rV’ hl‘h rpsm yhyw
33 tw’m VV rqb MyVdqhw : hl’=lk hwhyl hl‘l Myt’m MyVbk
34 TyVphl wlky ’lw T‘ml wyh Mynhkh qr : Mypl’ tVlV N’Yw
wVdqty d‘w hk’lmh twlk=d‘ Mywlh Mhyx’ Mwqzxyw twl‘h=lk=t’
35 brl hl‘=Mgw : Mynhkhm Vdqthl bbl yrVy Mywlh yk Mynhkh
36 xmVyw : hwhy=tyb tdwb‘ Nwktw hl‘l Myksnbw MymlVh yblxb
: rbdh hyh M’tpb yk M‘l Myhl’h Nykhh l‘ M‘h=lkw whyqzxy

l Myrp’=l‘ btk twrg’=Mgw hdwhyw l’rVy=lk=l‘ whyqzxy xlVyw


: l’rVy yhl’ hwhyl xsp twV‘l MlVwryb hwhy=tybl ’wbl hVnmw
2 : ynVh Vdxb xsph twV‘l MlVwryb lhqh=lkw wyrVw Klmh Z‘wyw
3 M‘hw ydml wVdqth=’l Mynhkh yk ’yhh t‘b wtV‘l wlky ’l yk
4 : lhqh=lk yny‘bw Klmh yny‘b rbdh rVyyw : MlVwryl wps’n=’l
5 ’wbl Nd=d‘w ‘bV=r’bm l’rVy=lkb lwq ryb‘hl rbd wdym‘yw
: bwtkk wV‘ brl ’l yk MlVwryb l’rVy=yhl’ hwhyl xsp twV‘l
6 twYmkw hdwhyw l’rVy=lkb wyrVw Klmh dym twrg’b MyYrh wklyw
l’rVyw qxYy Mhrb’ yhl’ hwhy=l’ wbwV l’rVy ynb rm’l Klmh
7 wyht=l’w : rwV’ yklm Pkm Mkl tr’Vnh hTylph=l’ bVyw
hmVl Mntyw Mhytwb’ yhl’ hwhyb wl‘m rV’ Mkyx’kw Mkytwb’k
8 hwhyl dy=wnt Mkytwb’k Mkpr‘ wVqt=l’ ht‘ : My’r Mt’ rV’k
bVyw Mkyhl’ hwhy=t’ wdb‘w Mlw‘l Vydqh rV’ wVdqml w’bw
9 ynpl Mymxrl Mkynbw Mkyx’ hwhy=l‘ MkbwVb yk : wp’ Nwrx Mkm
rysy=’lw Mkyhl’ hwhy Mwxrw Nwnx=yk t’zh Zr’l bwVlw MhybwV
10 ry‘m Myrb‘ MyYrh wyhyw : wyl’ wbwVt=M’ Mkm Mynp
Myg‘lmw Mhyl‘ MyqyxVm wyhyw Nwlbz=d‘w hVnmw Myrp’=Zr’b ry‘l
11 : MlVwryl w’byw w‘nkn Nwlbzmw hVnmw rV’m MyVn’=K’ : Mb
12 twYm twV‘l dx’ bl Mhl ttl Myhl’h dy htyh hdwhyb Mg
13 gx=t’ twV‘l br=M‘ MlVwry wps’yw : hwhy rbdb MyrVhw Klmh
14 twxbzmh=t’ wrysyw wmqyw : d’m brl lhq ynVh Vdxb twYmh
: Nwrdq lxnl wkylVyw wrysh twrTqmh=lk t’w MlVwryb rV’
15 wmlkn Mywlhw Mynhkhw ynVh Vdxl rV‘ h‘br’b xsph wTxVyw
16 trwtk MTpVmk Mdm‘=l‘ wdm‘yw : hwhy tyb twl‘ w’ybyw wVdqtyw
17 tbr=yk : Mywlh dym Mdh=t’ Myqrz Mynhkh Myhl’h=Vy’ hVm
rwhT ’l lkl Myxsph tTyxV=l‘ Mywlhw wVdqth=’l rV’ lhqb
18 rkVVy hVnmw Myrp’m tbr M‘h tybrm yk : hwhyl Vydqhl
llpth yk bwtkk ’lb xsph=t’ wlk’=yk wrhTh ’l Nwlbzw
19 Vwrdl Nykh wbbl=lk : d‘b rpky bwTh hwhy rm’l Mhyl‘ whyqzxy
: Vdqh trhTk ’lw wytwb’ yhl’ hwhy Myhl’h
‘mVyw
948 b Mymyh yrbd 30. 20–31. 15
wV‘yw : M‘h=t’ ’pryw whyqzxy=l’ hwhy ‘mVyw 20, 21
hxmVb Mymy t‘bV twYmh gx=t’ MlVwryb My’Ymnh l’rVy=ynb
: hwhyl z‘=ylkb Mynhkhw Mywlh Mwyb Mwy hwhyl Myllhmw hlwdg
=lkV MylykVmh Mywlh=lk bl=l‘ whyqzxy rbdyw 22
MymlV yxbz Myxbzm Mymyh t‘bV d‘wmh=t’ wlk’yw hwhyl bwT
t‘bV twV‘l lhqh=lk wY‘wyw : Mhytwb’ yhl’ hwhyl Mydwtmw 23
Myrh hdwhy=Klm whyqzx yk : hxmV Mymy=t‘bV wV‘yw Myrx’ Mymy 24
Myrp lhql wmyrh MyrVhw N’Y Mypl’ t‘bVw Myrp Pl’ lhql
lhq=lk wxmVyw : brl Mynhk wVdqtyw Mypl’ trV‘ N’Yw Pl’ 25
My’bh Myrghw l’rVym My’bh lhqh=lkw Mywlhw Mynhkhw hdwhy
yk MlVwryb hlwdg=hxmV yhtw : hdwhyb MybVwyhw l’rVy Zr’m 26
: MlVwryb t’zk ’l l’rVy Klm dywd=Nb hmlV ymym
’wbtw Mlwqb ‘mVyw M‘h=t’ wkrbyw Mywlh Mynhkh wmqyw 27
w’Yy t’z=lk twlkkw : MymVl wVdq Nw‘ml Mtlpt ’l
MyrV’h w‘dgyw twbYmh wrbVyw hdwhy yr‘l My’Ymnh l’rVy=lk
hVnmw Myrp’bw Nmynbw hdwhy=lkm txbzmh=t’w twmbh=t’ wYtnyw
: Mhyr‘l wtzx’l Vy’ l’rVy ynb=lk wbwVyw hlkl=d‘
Vy’ Mtwqlxm=l‘ Mywlhw Mynhkh twqlxm=t’ whyqzxy dm‘yw 2
llhlw twdhlw trVl MymlVlw hl‘l Mywllw Mynhkl wtdb‘ ypk
twl‘l wVwkr=Nm Klmh tnmw : hwhy twnxm yr‘Vb 3
bwtkk Myd‘mlw MyVdxlw twtbVl twl‘hw br‘hw rqbh twl‘l
Mywlhw Mynhkh tnm ttl MlVwry ybVwyl M‘l rm’yw : hwhy trwtb 4
tyV’r l’rVy=ynb wbrh rbdh Zrpkw : hwhy trwtb wqzxy N‘ml 5
: w’ybh brl lkh rV‘mw hdV t’wbt lkw Vbdw rhYyw Vwryt Ngd
N’Yw rqb rV‘m Mh=Mg hdwhy yr‘b MybVwyh hdwhyw l’rVy ynbw 6
: twmr‘ twmr‘ wntyw w’ybh Mhyhl’ hwhyl MyVdqmh MyVdq rV‘mw
y‘ybVh Vdxbw dwsyl twmr‘h wlxh yVlVh Vdxb 7
wkrbyw twmr‘h=t’ w’ryw MyrVhw whyqzxy w’byw : wlk 8
Mynhkh=l‘ whyqzxy Vrdyw : l’rVy wm‘ t’w hwhy=t’ 9
sŘ 23 qwdY tybl V’rh Nhkh whyrz‘ wyl’ rm’yw : twmr‘h=l‘ Mywlhw 10
bwrl=d‘ rtwhw ‘wbVw lwk’ hwhy=tyb ’ybl hmwrth lxhm rm’yw
rm’yw : hzh Nwmhh=t’ rtwnhw wm‘=t’ Krb hwhy yk 11
hmwrth=t’ w’ybyw : wnykyw hwhy tybb twkVl Nykhl whyqzxy 12
whyx’ y‘mVw ywlh whynnwk dygn Mhyl‘w hnwm’b MyVdqhw rV‘mhw
whykmsyw l’yl’w dbzwyw twmyryw l’hV‘w txnw whyzz‘w l’yxyw : hnVm 13
Klmh whyqzxy dqpmb wyx’ y‘mVw whynnwk dym Mydyqp whynbw txmw
hxrzml r‘wVh ywlh hnmy=Nb ’rwqw : Myhl’h=tyb dygn whyrz‘w 14
Nd‘ wdy=l‘w : MyVdqh yVdqw hwhy tmwrt ttl Myhl’h twbdn l‘ 15
Nmynmw
31. 16–32. 17 b Mymyh yrbd 949
ttl hnwm’b Mynhkh yr‘b whynkVw whyrm’ why‘mVw ‘wVyw Nmynmw
16 VwlV Nbm Myrkzl MVxyth dblm : NTqk lwdgk twqlxmb Mhyx’l
Mtdwb‘l wmwyb Mwy=rbdl hwhy=tybl ’bh=lkl hl‘mlw MynV
17 Mhytwb’ tybl Mynhkh Vxyth t’w : Mhytwqlxmk MtwrmVmb
: Mhytwqlxmb MhytwrmVmb hl‘mlw hnV MyrV‘ Nbm Mywlhw
18 Mtnwm’b yk lhq=lkl Mhytwnbw Mhynbw MhyVn MpT=lkb Vxythlw
19 ry‘=lkb Mhyr‘ Vrgm ydVb Mynhkh Nrh’ ynblw : Vdq=wVdqty
=lklw Mynhkb rkz=lkl twnm ttl twmVb wbqn rV’ MyVn’ ry‘w
20 rVyhw bwTh V‘yw hdwhy=lkb whyqzxy t’zk V‘yw : Mywlb Vxyth
21 =tyb tdwb‘b lxh=rV’ hV‘m=lkbw : wyhl’ hwhy ynpl tm’hw
: xylYhw hV‘ wbbl=lkb wyhl’l Vrdl hwYmbw hrwtbw Myhl’h

bl hdwhyb ’byw rwV’=Klm byrxns ’b hl’h tm’hw Myrbdh yrx’


2 ’b=yk whyqzxy ’ryw : wyl’ M‘qbl rm’yw twrYbh Myr‘h=l‘ Nxyw
3 Mwtsl wyrbgw wyrV=M‘ Z‘wyw : MlVwry=l‘ hmxlml wynpw byrxns
4 wmtsyw br=M‘ wYbqyw : whwrz‘yw ry‘l Zwxm rV’ twny‘h ymym=t’
w’wby hml rm’l Zr’h=Kwtb PTwVh lxnh=t’w twny‘mh=lk=t’
5 hYwrph hmwxh=lk=t’ Nbyw qzxtyw : Mybr Mym w’Ymw rwV’ yklm
dywd ry‘ ’wlmh=t’ qzxyw trx’ hmwxh hYwxlw twldgmh=l‘ l‘yw
6 wyl’ MYbqyw M‘h=l‘ twmxlm yrV Ntyw : Myngmw brl xlV V‘yw
7 w’ryt=l’ wYm’w wqzx : rm’l Mbbl=l‘ rbdyw ry‘h r‘V bwxr=l’
br wnm‘=yk wm‘=rV’ Nwmhh=lk ynplmw rwV’ Klm ynpm wtxt=l’w
8 wntmxlm Mxlhlw wnrz‘l wnyhl’ hwhy wnm‘w rVb ‘wrz wm‘ : wm‘m
9 hz rx’ : hdwhy=Klm whyqzxy yrbd=l‘ M‘h wkmsyw
=lkw Vykl=l‘ ’whw hmylVwry wydb‘ rwV’=Klm byrxns xlV
MlVwryb rV’ hdwhy=lk=l‘w hdwhy Klm whyqzxy=l‘ wm‘ wtlVmm
10 MybVyw MyxTb Mt’ hm=l‘ rwV’ Klm byrxns rm’ hk : rm’l
11 b‘rb twml Mkt’ ttl Mkt’ tysm whyqzxy ’lh : MlVwryb rwYmb
12 whyqzxy ’wh=’lh : rwV’ Klm Pkm wnlyYy wnyhl’ hwhy rm’l ’mYbw
ynpl rm’l MlVwrylw hdwhyl rm’yw wytxbzm=t’w wytmb=t’ rysh
13 ytwb’w yn’ ytyV‘ hm w‘dt ’lh : wryTqt wyl‘w wwxtVt dx’ xbzm
MYr’=t’ lyYhl twYr’h ywg yhl’ wlky lwkyh twYr’h ym‘ lkl
14 lwky rV’ ytwb’ wmyrxh rV’ hl’h Mywgh yhl’=lkb ym : ydym
15 ht‘w : ydym Mkt’ lyYhl Mkyhl’ lkwy yk ydym wm‘=t’ lyYhl
’l=yk wl wnym’t=l’w t’zk Mkt’ tysy=l’w whyqzx Mkt’ ’yVy=l’
yk P’ ytwb’ dymw ydym wm‘ lyYhl hklmmw ywg=lk hwl’=lk lkwy
16 Myhl’h hwhy=l‘ wydb‘ wrbd dw‘w : ydym Mkt’ wlyYy=’l Mkyhl’
17 rm’lw l’rVy yhl’ hwhyl Prxl btk Myrpsw : wdb‘ whyqzxy l‘w
wyl‘
950 b Mymyh yrbd 32. 18–33. 8
lyYy=’l Nk ydym Mm‘ wlyYh=’l rV’ twYr’h ywg yhl’k rm’l wyl‘
MlVwry M‘=l‘ tydwhy lwdg=lwqb w’rqyw : ydym wm‘ whyqzxy yhl’ 18
=l’ wrbdyw : ry‘h=t’ wdkly N‘ml Mlhblw M’ryl hmwxh=l‘ rV’ 19
: Md’h ydy hV‘m Zr’h ym‘ yhl’ l‘k MlVwry yhl’
wq‘zyw t’z=l‘ ’ybnh Zwm’=Nb why‘Vyw Klmh whyqzxy llptyw 20
dygnw lyx rwbg=lk dxkyw K’lm hwhy xlVyw : MymVh 21
wyhl’ tyb ’byw wYr’l Mynp tVbb bVyw rwV’ Klm hnxmb rVw
ybVy t’w whyqzxy=t’ hwhy ‘Vwyw : brxb whlyph MV wy‘m w’yYymw 22
Mybrw : bybsm Mlhnyw lk=dymw rwV’=Klm byrxns dym MlVwry 23
’Vnyw hdwhy Klm whyqzxyl twndgmw MlVwryl hwhyl hxnm My’ybm
: Nk=yrx’m Mywgh=lk yny‘l
tpwmw wl rm’yw hwhy=l’ llptyw twml=d‘ whyqzxy hlx Mhh Mymyb 24
PYq wyl‘ yhyw wbl hbg yk whyqzxy byVh wyl‘ lmgk=’lw : wl Ntn 25
MlVwry ybVyw ’wh wbl hbgb whyqzxy ‘nkyw : MlVwryw hdwhy=l‘w 26
dwbkw rV‘ whyqzxyl yhyw : whyqzxy ymyb hwhy PYq Mhyl‘ ’b=’lw 27
MymVblw hrqy Nb’lw bhzlw Pskl wl=hV‘ twrY’w d’m hbrh
twr’w rhYyw Vwrytw Ngd t’wbtl twnksmw : hdmx ylk lklw Myngmlw 28
rqbw N’Y=hnqmw wl hV‘ Myr‘w : twrw’l Myrd‘w hmhbw hmhb=lkl 29
’Ywm=t’ Mts whyqzxy ’whw : d’m br Vwkr Myhl’ wl=Ntn yk brl 30
whyqzxy xlYyw dywd ry‘l hbr‘m=hTml MrVyyw Nwyl‘h Nwxyg ymym
tpwmh Vrdl wyl‘ MyxlVmh lbb yrV yYylmb Nkw : whV‘m=lkb 31
yrbd rtyw : wbblb=lk t‘dl wtwsnl Myhl’h wbz‘ Zr’b hyh rV’ 32
rps=l‘ ’ybnh Zwm’=Nb why‘Vy Nwzxb Mybwtk Mnh wydsxw whyqzxy
hl‘mb whrbqyw wytb’=M‘ whyqzxy bkVyw : l’rVyw hdwhy=yklm 33
Klmyw MlVwry ybVyw hdwhy=lk wtwmb wl=wV‘ dwbkw dywd=ynb yrbq
: wytxt wnb hVnm
Klm hnV Vmxw MyVmxw wklmb hVnm hnV hrV‘ MytV=Nb gl
hwhy Vyrwh rV’ Mywgh twb‘wtk hwhy yny‘b ‘rh V‘yw : MlVwryb 2
wyb’ whyqzxy Ztn rV’ twmbh=t’ Nbyw bVyw : l’rVy ynb ynpm 3
db‘yw MymVh ’bY=lkl wxtVyw twrV’ V‘yw Myl‘bl twxbzm Mqyw
ymV=hyhy MlVwryb hwhy rm’ rV’ hwhy tybb twxbzm hnbw : Mt’ 4
: hwhy=tyb twrYx ytVb MymVh ’bY=lkl twxbzm Nbyw : Mlw‘l 5
bw’ hV‘w PVkw Vxnw Nnw‘w Mnh=Nb ygb V’b wynb=t’ ryb‘h ’whw 6
lmsh lsp=t’ MVyw : wsy‘khl hwhy yny‘b ‘rh twV‘l hbrh ynw‘dyw 7
hmlV=l’w dywd=l’ Myhl’ rm’ rV’ Myhl’h tybb hV‘ rV’
MyV’ l’rVy yTbV lkm ytrxb rV’ MlVwrybw hzh tybb wnb
hmd’h l‘m l’rVy lgr=t’ ryshl Pysw’ ’lw : Mwly‘l ymV=t’ 8
MytywY rV’=lk t’ twV‘l wrmVy=M’ qr Mkytb’l ytdm‘h rV’
hrwth=lkl
33. 9–34. 9 b Mymyh yrbd 951
9 hdwhy=t’ hVnm ‘tyw : hVm=dyb MyTpVmhw Myqxhw hrwth=lkl
ynb ynpm hwhy dymVh rV’ Mywgh=Nm ‘r twV‘l MlVwry ybVyw
10 : wbyVqh ’lw wm‘=l’w hVnm=l’ hwhy rbdyw : l’rVy
11 hVnm=t’ wdklyw rwV’ Klml rV’ ’bYh yrV=t’ Mhyl‘ hwhy ’byw
12 ynp=t’ hlx wl rYhkw : hlbb whkylwyw MytVxnb whrs’yw Myxxb
13 wl rt‘yw wyl’ llptyw : wytb’ yhl’ ynplm d’m ‘nkyw wyhl’ hwhy
’wh hwhy yk hVnm ‘dyw wtwklml MlVwry whbyVyw wtnxt ‘mVyw
14 Nwxygl hbr‘m dywd=ry‘l hnwYyx hmwx hnb Nk=yrx’w : Myhl’h
lyx=yrV MVyw d’m hhybgyw lp‘l bbsw Mygdh r‘Vb ’wblw lxnb
15 lmsh=t’w rknh yhl’=t’ rsyw : hdwhyb twrYbh Myr‘h=lkb
KlVyw MlVwrybw hwhy=tyb rhb hnb rV’ twxbzmh=lkw hwhy tybm
16 rm’yw hdwtw MymlV yxbz wyl‘ xbzyw hwhy xbzm=t’ Nkyw : ry‘l hYwx
17 twmbb Myxbz M‘h dw‘ lb’ : l’rVy yhl’ hwhy=t’ dwb‘l hdwhyl
18 yrbdw wyhl’=l’ wtlptw hVnm yrbd rtyw : Mhyhl’ hwhyl qr
yklm yrbd=l‘ Mnh l’rVy yhl’ hwhy MVb wyl’ Myrbdmh Myzxh
19 hnb rV’ twmqmhw wl‘mw wt’Tx=lkw wl=rt‘hw wtlptw : l’rVy
l‘ Mybwtk Mnh w‘nkh ynpl Mylsphw MyrV’h dym‘hw twmb Mhb
20 wnb Nwm’ Klmyw wtyb whrbqyw wytb’=M‘ hVnm bkVyw : yzwx yrbd
: wytxt
21 : MlVwryb Klm MynV MytVw wklmb Nwm’ hnV MytVw MyrV‘=Nb
22 rV’ Mylysph=lklw wyb’ hVnm hV‘ rV’k hwhy yny‘b ‘rh V‘yw
23 ‘nkhk hwhy ynplm ‘nkn ’lw : Mdb‘yw Nwm’ xbz wyb’ hVnm hV‘
24 whtymyw wydb‘ wyl‘ wrVqyw : hmV’ hbrh Nwm’ ’wh yk wyb’ hVnm
25 =M‘ wkylmyw Nwm’ Klmh=l‘ MyrVqh=lk t’ Zr’h=M‘ wkyw : wtybb
dl whyV’y MynV hnwmV=Nb : wytxt wnb whyV’y=t’ Zr’h
2 yny‘b rVyh V‘yw : MlVwryb Klm hnV tx’w MyVlVw wklmb
3 MynV hnwmVbw : lw’mVw Nymy rs=’lw wyb’ dywd ykrdb Klyw hwhy sŘ 24
hrV‘ MytVbw wyb’ dywd yhl’l Vwrdl lxh r‘n wndw‘ ’whw wklml
Mylsphw MyrV’hw twmbh=Nm MlVwryw hdwhy=t’ rhTl lxh hnV
4 hl‘ml=rV’ Mynmxhw Myl‘bh twxbzm t’ wynpl wYtnyw : twksmhw
ynp=l‘ qrzyw qdhw rbV twksmhw Mylsphw MyrV’hw ‘dg Mhyl‘m
5 rhTyw Mytwxbzm=l‘ PrV Mynhk twmY‘w : Mhl Myxbzh Myrbqh
6 yltpn=d‘w Nw‘mVw Myrp’w hVnm yr‘bw : MlVwry=t’w hdwhy=t’
7 Mylsphw MyrV’h=t’w twxbzmh=t’ Ztnyw : bybs Mhytb rxb
: MlVwryl bVyw l’rVy Zr’=lkb ‘dg Mynmxh=lkw qdhl ttk
8 tybhw Zr’h rhTl wklml hrV‘ hnwmV tnVbw
zx’wy=Nb x’wy t’w ry‘h=rV whyV‘m=t’w whylY’=Nb NpV=t’ xlV
9 lwdgh Nhkh whyqlx=l’ w’byw : wyhl’ hwhy tyb=t’ qzxl rykzmh
wntyw
952 b Mymyh yrbd 34. 10–30
Psh yrmV Mywlh=wps’ rV’ Myhl’=tyb ’bwmh Pskh=t’ wntyw
ybVyw Nmynbw hdwhy=lkmw l’rVy tyr’V lkmw Myrp’w hVnm dym
wntyw hwhy tybb Mydqpmh hk’lmh hV‘ dy=l‘ wntyw : MlVwry 10
: tybh qzxlw qwdbl hwhy tybb MyV‘ rV’ hk’lmh yVw‘ wt’
twrqlw twrbxml MyY‘w bYxm ynb’ twnql Mynblw MyVrxl wntyw 11
MyV‘ MyVn’hw : hdwhy yklm wtyxVh rV’ Mytbh=t’ 12
yrrm ynb=Nm Mywlh whydb‘w txy Mydqpm Mhyl‘w hk’lmb hnwm’b
: ryV=ylkb Nybm=lk Mywlhw xYnl Mythqh ynb=Nm MlVmw hyrkzw
Mywlhmw hdwb‘w hdwb‘l hk’lm hV‘ lkl MyxYnmw Mylbsh l‘w 13
hwhy tyb ’bwmh Pskh=t’ M’yYwhbw : Myr‘wVw MyrTVw Myrpws 14
whyqlx N‘yw : hVm=dyb hwhy=trwt rps=t’ Nhkh whyqlx ’Ym 15
whyqlx Ntyw hwhy tybb yt’Ym hrwth rps rpwsh NpV=l’ rm’yw
dw‘ bVyw Klmh=l’ rpsh=t’ NpV ’byw : NpV=l’ rpsh=t’ 16
wkytyw : MyV‘ Mh Kydb‘=dyb Ntn=rV’ lk rm’l rbd Klmh=t’ 17
yVw‘ dy=l‘w Mydqpmh dy=l‘ whwntyw hwhy=tybb ’Ymnh Pskh=t’
Nhkh whyqlx yl Ntn rps rm’l Klml rpwsh NpV dgyw : hk’lmh 18
‘rqyw hrwth yrbd t’ Klmh ‘mVk yhyw : Klmh ynpl NpV wb=’rqyw 19
Nwdb‘=t’w NpV=Nb Mqyx’=t’w whyqlx=t’ Klmh wYyw : wydgb=t’ 20
wVrd wkl : rm’l Klmh=db‘ hyV‘ t’w rpwsh NpV t’w hkym=Nb 21
rV’ rpsh yrbd=l‘ hdwhybw l’rVyb r’Vnh d‘bw yd‘b hwhy=t’
wrmV=’l rV’ l‘ wnb hktn rV’ hwhy=tmx hlwdg=yk ’Ymn
: hzh rpsh=l‘ bwtkh=lkk twV‘l hwhy rbd=t’ wnytwb’
MlV tV’ h’ybnh hdlx=l’ Klmh rV’w whyqlx Klyw 22
hnVmb MlVwryb tbVwy ’yhw Mydgbh rmwV hrsx=Nb thqwt=Nb
wrm’ l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk Mhl rm’tw : t’zk hyl’ wrbdyw 23
’ybm ynnh hwhy rm’ hk : yl’ Mkt’ xlV=rV’ Vy’l 24
rpsh=l‘ twbwtkh twl’h=lk t’ wybVwy=l‘w hzh Mwqmh=l‘ h‘r
Myhl’l wryTqyw ynwbz‘ rV’ txt : hdwhy Klm ynpl w’rq rV’ 25
’lw hzh Mwqmb ytmx Kttw Mhydy yV‘m lkb ynsy‘kh N‘ml Myrx’
wyl’ wrm’t hk hwhyb Vwrdl Mkt’ xlVh hdwhy Klm=l’w : hbkt 26
: t‘mV rV’ Myrbdh l’rVy yhl’ hwhy rm’=hk
Mwqmh=l‘ wyrbd=t’ K‘mVb Myhl’ ynplm ‘nktw Kbbl=Kr N‘y 27
yn’=Mgw ynpl Kbtw Kydgb=t’ ‘rqtw ynpl ‘nktw wybVy=l‘w hzh
Kytrbq=l’ tps’nw Kytb’=l’ Kps’ ynnh : hwhy=M’n yt‘mV 28
Mwqmh=l‘ ’ybm yn’ rV’ h‘rh lkb Kyny‘ hny’rt=’lw MwlVb
Klmh xlVyw : rbd Klmh=t’ wbyVyw wybVy=l‘w hzh 29
Vy’=lkw hwhy=tyb Klmh l‘yw : MlVwryw hdwhy ynqz=lk=t’ Ps’yw 30
’rqyw NTq=d‘w lwdgm M‘h=lkw Mywlhw Mynhkhw MlVwry ybVyw hdwhy
Mhynz’b
34. 31–35. 19 b Mymyh yrbd 953
31 Klmh dm‘yw : hwhy tyb ’Ymnh tyrbh rps yrbd=lk=t’ Mhynz’b
rwmVlw hwhy yrx’ tkll hwhy ynpl tyrbh=t’ trkyw wdm‘=l‘
yrbd=t’ twV‘l wVpn=lkbw wbbl=lkb wyqxw wytwd‘w wytwYm=t’
32 MlVwryb ’Ymnh=lk t’ dm‘yw : hzh rpsh=l‘ Mybwtkh tyrbh
33 rsyw : Mhytwb’ yhl’ Myhl’ tyrbk MlVwry ybVy wV‘yw Nmynbw
db‘yw l’rVy ynbl rV’ twYr’h=lkm twb‘wth=lk=t’ whyV’y
wrs ’l wymy=lk Mhyhl’ hwhy=t’ dwb‘l l’rVyb ’Ymnh=lk t’
hl MlVwryb whyV’y V‘yw : Mhytwb’ yhl’ hwhy yrx’m
2 dm‘yw : NwV’rh Vdxl rV‘ h‘br’b xsph wTxVyw hwhyl xsp
3 Mywll rm’yw : hwhy tyb tdwb‘l Mqzxyw MtwrmVm=l‘ Mynhkh
tybb Vdqh=Nwr’=t’ wnt hwhyl MyVwdqh l’rVy=lkl Mynwbmh
ht‘ Ptkb ’Vm Mkl=Ny’ l’rVy Klm dywd=Nb hmlV hnb rV’
4 Mkytwb’=tybl wnwkhw : l’rVy wm‘ t’w Mkyhl’ hwhy=t’ wdb‘
5 wdm‘w : wnb hmlV btkmbw l’rVy Klm dywd btkb Mkytwqlxmk
b’=tyb tqlxw M‘h ynb Mkyx’l twb’h tyb twglpl Vdqb
6 hwhy=rbdk twV‘l Mkyx’l wnykhw wVdqthw xsph wTxVw : Mywll
7 =ynbw MyVbk N’Y M‘h ynbl whyV’y Mryw : hVm=dyb
tVlV rqbw Pl’ MyVlV rpsml ’Ymnh=lkl Myxspl lkh Myz‘
8 Mynhkl M‘l hbdnl wyrVw : Klmh Vwkrm hl’ Mypl’
wntn Mynhkl Myhl’h tyb ydygn l’yxyw whyrkzw hyqlx wmyrh Mywllw
9 why‘mVw whynnwkw : tw’m VlV rqbw tw’m VVw Mypl’ Myxspl
Myxspl Mywll wmyrh Mywlh yrV dbzwyw l’y‘yw whybVxw wyx’ l’ntnw
10 Mynhkh wdm‘yw hdwb‘h Nwktw : tw’m Vmx rqbw Mypl’ tVmx
11 wqrzyw xsph wTxVyw : Klmh twYmk Mtwqlxm=l‘ Mywlhw Mdm‘=l‘
12 twglpml Mttl hl‘h wrysyw : MyTyVpm Mywlhw Mdym Mynhkh
Nkw hVm rpsb bwtkk hwhyl byrqhl M‘h ynbl twb’=tybl
13 Mydwdbw twrysb wlVb MyVdqhw TpVmk V’b xsph wlVbyw : rqbl
14 Mynhkh yk Mynhklw Mhl wnykh rx’w : M‘h ynb=lkl wYyryw twxlYbw
Mhl wnykh Mywlhw hlyl=d‘ Myblxhw hlw‘h twl‘hb Nrh’ ynb
15 dywd twYmk Mdm‘m=l‘ Ps’=ynb MyrrVmhw : Nrh’ ynb Mynhklw
rwsl Mhl Ny’ r‘Vw r‘Vl Myr‘Vhw Klmh hzwx Nwtdyw Nmyhw Ps’w
16 hwhy tdwb‘=lk Nwktw : Mhl wnykh Mywlh Mhyx’=yk Mtdb‘ l‘m
Klmh twYmk hwhy xbzm l‘ twl‘ twl‘hw xsph twV‘l ’whh Mwyb
17 gx=t’w ’yhh t‘b xsph=t’ My’Ymnh l’rVy=ynb wV‘yw : whyV’y
18 l’wmV ymym l’rVyb whmk xsp hV‘n=’lw : Mymy t‘bV twYmh
Mynhkhw whyV’y hV‘=rV’ xspk wV‘=’l l’rVy yklm=lkw ’ybnh
: MlVwry ybVwyw ’Ymnh l’rVyw hdwhy=lkw Mywlhw
19 : hzh xsph hV‘n whyV’y twklml hnV hrV‘ hnwmVb
yrx’
954 b Mymyh yrbd 35. 20–36. 17
=Klm wkn hl‘ tybh=t’ whyV’y Nykh rV’ t’z=lk yrx’ 20
xlVyw : whyV’y wt’rql ’Yyw trp=l‘ Vymkrkb Mxlhl MyrYm 21
yk Mwyh ht’ Kyl‘=’l hdwhy Klm Klw yl=hm rm’l Myk’lm wyl’
ym‘=rV’ Myhl’m Kl=ldx ynlhbl rm’ Myhl’w ytmxlm tyb=l’
Vpxth wb=Mxlhl yk wnmm wynp whyV’y bsh=’lw : KtyxVy=l’w 22
wryw : wdgm t‘qbb Mxlhl ’byw Myhl’ ypm wkn yrbd=l’ ‘mV ’lw 23
: d’m ytylxh yk ynwryb‘h wydb‘l Klmh rm’yw whyV’y Klml Myryh
wl=rV’ hnVmh bkr l‘ whbykryw hbkrmh=Nm wydb‘ whryb‘yw 24
MlVwryw hdwhy=lkw wytb’ twrbqb rbqyw tmyw MlVwry whkylwyw
wrm’yw whyV’y=l‘ whymry Nnwqyw : whyV’y=l‘ Mylb’tm 25
qxl Mwntyw Mwyh=d‘ whyV’y=l‘ Mhytwnyqb twrVhw MyrVh=lk
wydsxw whyV’y yrbd rtyw : twnyqh=l‘ Mybwtk Mnhw l’rVy=l‘ 26
=l‘ Mybwtk Mnh Mynrx’hw MynV’rh wyrbdw : hwhy trwtb bwtkk 27
zx’why=t’ Zr’h=M‘ wxqyw : hdwhyw l’rVy=yklm rps wl
hnV MyrV‘w VlV=Nb : MlVwryb wyb’=txt whkylmyw whyV’y=Nb 2
MyrYm=Klm whrysyw : MlVwryb Klm MyVdx hVlVw wklmb zx’wy 3
=Klm Klmyw : bhz rkkw Psk=rkk h’m Zr’h=t’ Vn‘yw MlVwryb 4
Myqywhy wmV=t’ bsyw MlVwryw hdwhy=l‘ wyx’ Myqyl’=t’ MyrYm
: hmyrYm wh’ybyw wkn xql wyx’ zx’wy=t’w
Klm hnV hrV‘ tx’w wklmb Myqywhy hnV Vmxw MyrV‘=Nb 5
Klm rY’ndkwbn hl‘ wyl‘ : wyhl’ hwhy yny‘b ‘rh V‘yw MlVwryb 6
’ybh hwhy tyb ylkmw : hlbb wkylhl MytVxnb whrs’yw lbb 7
wytb‘tw Myqywhy yrbd rtyw : lbbb wlkyhb Mntyw lbbl rY’ndkwbn 8
hdwhyw l’rVy yklm rps=l‘ Mybwtk Mnh wyl‘ ’Ymnhw hV‘=rV’
: wytxt wnb Nykywhy Klmyw
Klm Mymy trV‘w MyVdx hVlVw wklmb Nykywhy MynV hnwmV=Nb 9
Klmh xlV hnVh tbwVtlw : hwhy yny‘b ‘rh V‘yw MlVwryb 10
=t’ Klmyw hwhy=tyb tdmx ylk=M‘ hlbb wh’byw rY’ndkwbn
: MlVwryw hdwhy=l‘ wyx’ whyqdY
Klm hnV hrV‘ tx’w wklmb whyqdY hnV tx’w MyrV‘=Nb 11
whymry ynplm ‘nkn ’l wyhl’ hwhy yny‘b ‘rh V‘yw : MlVwryb 12
Myhl’b w‘ybVh rV’ drm rY’ndkwbn Klmb Mgw : hwhy ypm ’ybnh 13
Mg : l’rVy yhl’ hwhy=l’ bwVm wbbl=t’ Zm’yw wpr‘=t’ Vqyw 14
w’mTyw Mywgh twb‘t lkk l‘m=lw‘ml wbrh M‘hw Mynhkh yrV=lk
Mhytwb’ yhl’ hwhy xlVyw : MlVwryb Vydqh rV’ hwhy tyb=t’ 15
wyhyw : wnw‘m=l‘w wm‘=l‘ lmx=yk xwlVw MkVh wyk’lm dyb Mhyl‘ 16
twl‘ d‘ wy’bnb My‘t‘tmw wyrbd Myzwbw Myhl’h yk’lmb Myb‘lm
MyydVk Klm=t’ Mhyl‘ l‘yw : ’prm Ny’l=d‘ wm‘b hwhy=tmx 17
grhyw
36. 18–23 b Mymyh yrbd 955
hlwtbw rwxb=l‘ lmx ’lw MVdqm tybb brxb Mhyrwxb grhyw
18 MynTqhw Myldgh Myhl’h tyb ylk lkw : wdyb Ntn lkh VVyw Nqz
19 wprVyw : lbb ’ybh lkh wyrVw Klmh twrY’w hwhy tyb twrY’w
wprV hytwnmr’=lkw MlVwry tmwx t’ wYtnyw Myhl’h tyb=t’
20 lbb=l’ brxh=Nm tyr’Vh lgyw : tyxVhl hydmxm ylk=lkw V’b
21 hwhy=rbd tw’lml : srp twklm Klm=d‘ Mydb‘l wynblw wl=wyhyw
htbV hmVh ymy=lk hytwtbV=t’ Zr’h htYr=d‘ whymry ypb
: hnV My‘bV tw’lml
22 ry‘h whymry ypb hwhy=rbd twlkl srp Klm Vrwkl tx’ tnVbw
btkmb=Mgw wtwklm=lkb lwq=rb‘yw srp=Klm Vrwk xwr=t’ hwhy
23 hwhy yl Ntn Zr’h twklmm=lk srp Klm Vrwk rm’=hk : rm’l
hdwhyb rV’ MlVwryb tyb wl=twnbl yl‘ dqp=’whw MymVh yhl’
: l‘yw wm‘ wyhl’ hwhy wm‘=lkm Mkb=ym

l‘w wyYxw .h"s z"â


Ł Nmysw hVmxw MyVVw tw’m ‘bVw Pl’ Mymyh yrbd rpsd yqwsp Mwks
rpsh twnV .MyVVw dx’ wytwqspw .MyrV‘w hVmx wyrdsw .]h"k z"k +’ h"d[ Klmh twrY’
.hnV tx’w My‘Vtw tw’m VlVw Mypl’ tVlV srp Klm Vrwk dm‘V d‘ Mlw‘h ’rbnVm

twnw‘=M’Ă Mybwtkh yYx .h‘br’w MyVVw Mypl’ tnmV Mybwtk lk lV Myqwsph Mwks
+k Mylht[ wnn‘y Klmh h‘yVwh +h Mybwtk lV hnwV’r ty‘ybr .]+g l"q Mylht[ hy=rmVt
.]g"y h"k ylVm[ ryYq Mwyb glV=tnYk Mybwtk lV hnwrx’ ty‘ybr .]+y

hymym rwb ryqhk wyYxw .hVlVw Myt’mw Pl’ MyrV‘w hVlV ’rqmh lk lV Myqwsph Mwks
.]+z +w hymry[

The number of the verses of the book of Chronicles is 1765; and the sign is,
Ł . And its middle point is, And over the king’s treasuries [I Chr 27:25].
h"s z"â
And its sedarim are 25. And its peseqot are 61. The years of the book are from
the creation of the world until the rise of Cyrus king of Persia 3391 years.
The number of the verses of all the Writings is 8064. The middle point of
the Writings is, If thou, Lord, shouldest mark iniquities [Psa 130.3]. The first
quarter of the Writings is, Save Lord, let the king answer us [Psa 20.10]. The
latter quarter of the Writings is, As the cold of snow in the time of harvest
[Pro 26:13].
The number of the verses of all the Scripture is 23203. And its middle point
is, As a well casteth forth her waters [Jer 6.7].

You might also like