เอกสารประกอบการสอนรายววิชาสสังคมศศึกษา 2 MSHS 002

( Humanities and Social Studies II )

เรรรื่อง การเมรองการปกครองแบบประชาธธ ปไตยของไทยในปปัจจจุบนปั

การเปลลลี่ยนแปลงการปกครองเมมลี่อววันทลลี่ 24 มมิถถุนายน พ.ศ. 2475 โดย คณะ

ราษฎร ซซงลี่ นนาโดยพวันเอกพระยาพหลพลพยถุหเสนา นวับเปป็ นการเปลลลี่ยนแปลงครวังรั้ สนาควัญทลสลี่ ถุดใน
การเมม อ งการปกครองของไทย เพราะเปป็ นการเปลลลี่ ย นจากระบอบการปกครองแบบ
สมบบูรณาญาสมิท ธมิราชยย์ มาเปป็ นระบอบการปกครองโดยรวัฐ ธรรมนบู ญ มลเ ปป าหมายจะสถาปนา
ระบอบประชาธมิ ป ไตยอวั น มล พ ระมหากษวั ต รมิ ยย์ เ ปป็ นประมถุ ข เปป็ นหลวั ก ในการปกครอง
เมมลี่อคณะราษฎรทนาการเปลลยลี่ นแปลงการปกครองไดปสาน เรป็จแลปว กป็มกล ารประกาศ
ใชปพ ระราชบวัญ ญวัตมิธ รรมนบู ญ การปกครองแผผ่ น ดมิน สยามชวัวลี่ คราว พ.ศ. 2475 เมมลี่อ ววัน ทลลี่ 27
มมิถถุนายน พ.ศ. 2475 ซซงลี่ อาจถมอไดปวผ่าเปป็ นรวัฐธรรมนบูญฉบวับแรก แมปจะเปป็ นกฎหมายทลใลี่ ชปชวคราว วั ลี่
กป็ตาม และหลวักจากนวันรั้ ประเทศไทยกป็ปกครองโดยมลรฐวั ธรรมนบู ญเปป็ นหลวักมาโดยตลอด แมปจะมล
การยถุบเลมิกรวัฐธรรมนบูญบปางกป็เปป็ นการชวัวครวั ลี่ งรั้ ชวัวคราว
ลี่ ในทลสลี่ ถุดกป็จะตปองมลรฐวั ธรรมนบู ญฉบวับใหมผ่ขนรั้ซ
มาทดแทนเสมอไป คงกลผ่าวไดปวผ่า การปกครองของไทยนวันรั้ พยายามทลลี่จะยซดหลวักการปกครอง
โดยกฎหมาย คมอ ใหปมบล ทบวัญญวัตมิ กฎเกณฑย์ กตมิก าทลลี่แนผ่ นอนเปป็ นแนวทางในการปกครอง
ประเทศไทยมลการใชปรฐวั ธรรมนบู ญและธรรมนบู ญการปกครอง จนกระทวังถซ ลี่ งฉบวับ
วั
ปจจถุบนวั ทลลี่ประกาศใชปเ มมลี่อววันทลลี่ 1 มลนาคม พ.ศ. 2534 รวมแลปว 14 ฉบวับ ทถุ กฉบวับจะประกาศ
เจตนารมณย์ทลี่จล ะสรปางการปกครองแบบประชาธมิปไตยอวันมลพระมหากษวัตรมิยย์เปป็ นประมถุขขซรั้น แมป
บทบวัญญวัตขมิ องธรรมนบูญแตผ่ละฉบวับ จะเปป็ นประชาธมิปไตยไมผ่สมบบูรณย์ตามหลวักสากล เชผ่น ในทถุก
ฉบวับจะตปองมลสมาชมิกรวัฐสภาประเภทแตผ่งตวังรั้ เขปามาทนาหนปาทลเลี่ ปป็ นผบูแป ทนปวงชนชาวไทยรผ่วมกวัน
สมาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎรทลมลี่ าจาการเลมอกตวังรั้ อยบูเผ่ สมอ รวัฐสภาบางสมวัยมลสมาชมิกทลมลี่ าจากการ
แตผ่งตวังรั้ ทวังรั้ หมด เปป็ นตปน กป็เปป็ นเพราะเหตถุผลและความจนาเปป็ นบางประการตามสถานการณย์ใน
ขณะนวันรั้

การปกครองแบบประชาธธ ปไตยของไทย
ตามทลกลี่ ลผ่าวมาแลปววผ่า รวัฐธรรมนบูญและธรรมนบูญการปกครองทถุกฉบวับประกาศ
เจตนารมณย์ไวปชดวั เจนวผ่าตปองการใหปประเทศไทยมลการปกครองแบบประชาธมิปไตยอวันมลพระมหา
กษวัตรมิยเย์ ปป็ นประมถุข ซซงลี่ อาจวมิเคราะหย์แยกแยะหลวักการสนาควัญๆ ของการปกครองแบบ
ประชาธมิปไตยของไทยไดปดงวั นลรั้
1. อนา นาจอธมิปไตยและการใชปอาน นาจอธมิปไตย รวัฐธรรมนบู ญและธรรมนบู ญ การ
ปกครองทถุกฉบวับ กนาหนดอนานาจอธมิปไตยซซลี่งถมอเปป็ นอนานาจสบูงสถุดในการปกครอง ใหปมกล ารแบผ่ง
แยกการใชปออกเปป็ น 3 สผ่วน คมอ อนา นาจนมิตมิบญ วั ญวัตมิ หรมออนา นาจในการออกกฎหมาย อนา นาจ
บรมิหาร หรมออนานาจในการนนากฎหมายไปบวังควับใชป และบนาบวัดทถุกขย์บาน รถุงสถุขประชาชนและอนานาจ
ตถุลาการ หรมออนานาจในการตวัดสมินคดลใหปเปป็ นไปตามกฎหมาย เมมลี่อมลขอป ขวัดแยปงเกมิดขซนรั้ องคย์กรทลลี่
 2

ใชปอาน นาจทวังรั้ 3 สผ่วนนลรั้ คมอ รวัฐสภา เปป็ นผบูใป ชปอาน นาจนมิตบมิ ญ

วั ญวัตมิ รวัฐบาล หรมอคณะรวัฐมนตรลเปป็ นผบูใป ชป
อนานาจบรมิหาร และ ศาล เปป็ นผบูใป ชปอาน นาจตถุลาการ โดยใชปในพระปรมาภมิไธยของพระมหากษวัตรมิยย์
การกนาหนดใหปมกล ารแยกการใชปอาน นาจอธมิปไตยออกเปป็ น 3 สผ่วน และใหปมอล งคย์กร
3 ฝาผ่ ย รวับผมิดชอบไปองคย์กรแตผ่ละสผ่วนนลรั้ เปป็ นไปตามหลวักการประชาธมิปไตย ทลลี่ไมผ่ตปองการใหปม ล
การรวมอนานาจแตผ่ตปองการใหปมกล ารถผ่วงดถุลอนานาจซซลี่งกวันและกวัน เพราะถปาใหปองคย์กรใดเปป็ นผบูใป ชป
อนานาจมากกวผ่าหนซลี่งสผ่วนแลปวอาจเปป็ นชผ่องทางใหปเกมิดการใชปอาน นาจแบบเผดป็จการไดป เชผ่น ถปาใหป
คณะรวัฐมนตรลเปป็ นผบูใป ชปอาน นาจนมิตบมิ ญ วั ญวัตแมิ ละอนานาจบรมิหาร คณะรวัฐมนตรลกอป็ าจจะออกกฎหมาย
ทลลี่ไมผ่สอดคลปองกวับความตปองการของประชาชน และนนากฎหมายนวันรั้ ไปบวังควับใชปเพมลี่อประโยชนย์
ของตนเพลยงฝาผ่ ยเดลยว การแยกอนานาจนวันรั้ เปป็ นหลวักประกวันใหปมกล ารคานอนานาจซซลี่งกวันและกวัน
และปปองกวันการใชปอาน นาจเผดป็จการ
2. รบูปของรวัฐ ประเทศไทยจวัดวผ่าเปป็ นรวัฐเดลลี่ยว รวัฐธรรมนบู ญและธรรมนบู ญ การ
ปกครองทถุกฉบวับกนาหนดไวปวาผ่ ประเทศไทยเปป็ นอาณาจวักรอวันหนซลี่งอวันเดลยวจะแบผ่งแยกมมิไดป ศบูนยย์
อนานาจทางการเมมองและการปกครองมาจากแหลผ่งเดลยวกวัน ประชาชนทวังรั้ หมดอยบูผ่ภายใตปเอกรวัฐ
ซซลี่งจะตปองปฏมิบตวั มิตามอนา นาจหนซลี่งอนา นาจเดลยว พรปอมทวังรั้ อยบูผ่ภ ายใตปรฐวั ธรรมนบู ญและกฎหมาย
เดลยวกวัน การใชปอาน นาจอธมิปไตยทวังรั้ ภายในและภายนอกประเทศเปป็ นอวันหนซลี่ง อวันเดลยวกวันทวังรั้
ประเทศ การปกครองภายในประเทศ แมปจะมลการแบผ่งอนานาจการปกครองไปตามเขตการ
ปกครอง เชผ่น จวังหววัด อนาเภอ กป็เปป็ นเพลยงการแบผ่งอนานาจตามลวักษณะการปกครองสผ่วนภบูมภมิ าค
เพมอลี่ แบผ่งเบาภาระของรวัฐบาลในสผ่วนกลางและความสะดวกของประชาชนในการรวับบรมิการจากรวัฐ
อนานาจทลแลี่ ทปจรมิงยวังคงอยบูทผ่ รลี่ล ฐวั บาลในสผ่วนกลาง หนผ่วยงานในภบูมภมิ าคเปป็ นเพลยงผบูรป บวั เอาไปปฏมิบตวั มิ
เทผ่านวันรั้ ไมผ่สามารถทลจลี่ ะกนาหนดการดนาเนมินการในความรวับผมิดชอบของตนโดยอมิสระ
การปกครองระดวับ ทปอ งถมิลี่น อวัน ไดปแ กผ่ องคย์ก ารบรมิห ารสผ่ ว นจวัง หววัด เทศบาล
สถุขาภมิบาล รวมทวังรั้ การปกครองรบูปกรถุงเทพมหานคร และเมมองพวัทยานวันรั้ แมปจะมลอสมิ ระพอสมควร
ในการดนา เนมินการ และมลการเลมอกตวังรั้ เพมลี่อใหปป ระชาชนในทปองถมิลี่นใหปเ ขปามามลสผ่ วนร ผ่วมในการ
ปกครอง มลลกวั ษณะในการกระจายอนา นาจ การปกครองแตผ่กป็ยงวั ไมผ่เปป็ นอมิสระหรมอการปกครอง
ตนเองอยผ่างแทปจรมิง รวัฐบาลในสผ่วนกลางยวังมลสผ่วนเขปาไปควบคถุมหรมอรผ่วมในการดนา เนมินการอยบูผ่
ดปวย อยผ่างไรกป็ตามการปกครองระดวับทปองถมินลี่ นลรั้มสล ผ่วนในการฝซ กประชาชน ใหปรบูจป กวั การปกครอง
ตนเองตามหลวักการประชาธมิปไตย
3. ประมถุขแหผ่งรวัฐ รวัฐธรรมนบูญและธรรมนบูญการปกครองทถุกฉบวับกนาหนดรบูป
แบบการปกครองไวปวผ่าเปป็ น แบบประชาธมิปไตยอวันมลพระมหากษวัตรมิยเย์ ปป็ นประมถุข และ กนาหนดไวป
อยผ่างชวัดแจปง เทมิดทบูนพระมหากษวัตรมิยเย์ ปป็ นสถาบวันสบูงสถุด ดนารงอยบูใผ่ นฐานะอวันเปป็ นทลเลี่ คารพสวักกา
ระผบูใป ดจะละเมมิดมมิไดป รวัฐธรรมนบูญกนาหนดวผ่า ผบูใป ดจะกลผ่าวหาหรมอฟปองรปองพระมหากษวัตรมิยใย์ นทาง
ใดๆ มมิไดป พระราชอนานาจของพระมหากษวัตรมิยย์ จนามลกนาหนดไวปในรวัฐธรรมนบูญ โดยปกตมิ
รวัฐธรรมนบูญกนาหนดใหปพระมหากษวัตรมิยเย์ ปป็ นผบูใป ชปอาน นาจอธมิปไตยซซงลี่ เปป็ นของประชาชนโดยใชป
อนานาจนมิตบมิ ญ วั ญวัตผมิ าผ่ นทางรวัฐสภา อนานาจบรมิหารผผ่านทางคณะรวัฐมนตรล และอนานาจตถุลาการผผ่าน
ทางศาล การกนาหนดเชผ่นนลรั้ หมายความวผ่าอนานาจตผ่างๆ จะใชปในพระปรมาภมิไธยของพระมหา
 3

กษวัตรมิยซย์ งลี่ซ ในความเปป็ นจรมิงอนานาจเหลผ่านลรั้มอล งคย์กรเปป็ นผบูใป ชป ฉะนวันรั้ การทลบลี่ ญวั ญวัตวมิ ผ่าพระมหา
กษวัตรมิยเย์ ปป็ นผบูใป ชปอาน นาจนมิตบมิ ญ
วั ญวัตมิ อนานาจบรมิหาร และอนานาจตถุลาการผผ่านทางองคย์กรตผ่างๆ นวันรั้
จซงเปป็ นการเฉลมิมพระเกลยรตมิ แตผ่อาน นาจทลแลี่ ทปจรมิงอยบูทผ่ อลี่ล งคย์กร ทลเลี่ ปป็ นผบูพป จมิ ารณานนาขซนรั้ ทบูลเกลปาฯ
ถวายเพมอลี่ พระมหากษวัตรมิยทย์ รงลงพระปรมาภมิไธย
ยผ่างไรกป็ตาม แมปกระทวังพระมหากษวั
ลี่ ตรมิยใย์ นระบอบรวัฐธรรมนบูญ จะไดปรบวั การเชมิดชบู
ใหปอยบูเผ่ หนมอการเมมอง และกนาหนดใหปมผล รบูป บวั สนองพระบรมราชโองการในการปฏมิบตวั กมิ ารทางการ
ปกครองทถุกอยผ่าง แตผ่พระมหากษวัตรมิยกย์ ทป็ รงมลพระราชอนานาจบางประการทลไลี่ ดปรบวั การรวับรองโดย
รวัฐธรรมนบูญและเปป็ นพระราชอนานาจทลทลี่ รงใชปไดปตามพระราชอวัธยาศวัยจรมิงๆ ไดปแกผ่ การตวังรั้ คณะ
องคมนตรล การพระราชทานเครมอลี่ งราชอมิสรมิยาภรณย์ เปป็ นตปน
พระราชอนานาจทลสลี่ งผ่ ผลกระทบตผ่อการเมมองการปกครองอยผ่างแทปจรมิง คมอ พระ
ราชอนานาจในการยวับยวังรั้ รผ่างพระราชบวัญญวัตมิ ในกรณลทพลี่ล ระมหากษวัตรมิยทย์ รงไมผ่เหป็นดปวยกวับรผ่างพระ
ราชบวัญญวัตทมิ ผลี่ล าผ่ นการเหป็นชอบของรวัฐสภามาแลปว และนายกรวัฐมนตรลนนาขซนรั้ ทบูลเกลปาฯ ถวายเพมอลี่
พระมหากษวัตรมิยทย์ รงลงพระปรมาภมิไธยประกาศใชป กป็อาจใชปพระราชอนานาจยวับยวังรั้ เสลยกป็ไดป ซซงลี่
รวัฐสภาจะตปองนนารผ่างพระราชบวัญญวัตทมิ ถลี่ล บูกยวับยวังรั้ นวันรั้ ไปพมิจารณาใหมผ่ แตผ่ในทางปฏมิบตวั ไมิ มผ่ปรากฏวผ่า
พระมหากษวัตรมิยทย์ รงใชปพระราชอนานาจนลรั้
4. สมิทธมิเสรลภาพและหนปาทลขลี่ องประชาชน รวัฐธรรมนบูญไดปกนาหนดสมิทธมิและ
เสรลภาพของชนชาวไทยไวปอยผ่างกวปางขวาง สมิทธมิ และเสรลภาพตามรวัฐธรรมนบูญ นลรั้เปป็ นไปตาม
แนวทางประชาธมิปไตย คมอ มลการระบถุสทมิ ธมิและเสรลภาพขวันรั้ พมนรั้ ฐานตผ่างๆ ไวปครบครวัน เชผ่น
เสรลภาพในการแสดงออกในการชถุมนถุ มโดยสงบ และปราศจากอาวถุธในการสมาคมหรมอรวมกลถุผ่ม
เปป็ นตปน รวมทวังรั้ มลหลวักประกวัน ในเรมอลี่ งสมิทธมิตผ่างๆ คมอ การละเมมิดสมิทธมิจะกระทนามมิไดป เวปนแตผ่โดย
อาศวัยอนานาจตามบทบวัญญวัตแมิ หผ่งกฎหมายเทผ่านวันรั้ อยผ่างไรกป็ตามรวัฐธรรมนบูญมลขอป จนากวัดในเรมอลี่ ง
สมิทธมิและเสรลภาพ คมอ จะตปองไมผ่ใหปเปป็ นปฏมิปกวั ษย์ตผ่อชาตมิ ศาสนา พระมหากษวัตรมิยย์ และ
รวัฐธรรมนบูญ เปป็ นตปน สผ่วนหนปาทลขลี่ องชนชาวไทยทถุกคนตามรวัฐธรรมนบูญ มลดงวั นลรั้
(1) บถุคคลมลหนปาทลรลี่ กวั ษาไวปซงลี่ซ ชาตมิ ศาสนา พระมหากษวัตรมิยย์ และการปกครอง
ระบอบประชาธมิปไตยตามรวัฐธรรมนบูญนลรั้
(2) บถุคคลมลหนปาทลทลี่ จลี่ล ะใชปสทมิ ธมิในการเลมอกตวังรั้ โดยสถุจรมิต
(3) บถุคคลมลหนปาทลปลี่ ป องกวันประเทศ
(4) บถุคคลมลหนปาทลรลี่ บวั ราชการทหารตามทลกลี่ ฎหมายบวัญญวัตมิ
(5) บถุคคลมลหนปาทลปลี่ ฏมิบตวั ตมิ ามกฎหมาย
(6) บถุคคลมลหนปาทลเลี่ สลยภาษลอากรตามทลกลี่ ฎหมายบวัญญวัตมิ
(7) บถุคคลมลหนปาทลชลี่ วผ่ ยเหลมอราชการตามทลกลี่ ฎหมายบวัญญวัตมิ
(8) บถุคคลมลหนปาทลรลี่ บวั การศซกษาอบรมตามทลกลี่ ฎหมายบวัญญวัตมิ
(9) บถุคคลมลหนปาทลพลี่ ทมิ กวั ษย์และปปองกวันศมิลปและววัฒนธรรมของชาตมิ
(10) บถุคคลมลหนปาทลรลี่ กวั ษาทรวัพยากรธรรมชาตมิและสมิงลี่ แวดลปอมตามทลกลี่ ฎหมาย
บวัญญวัตมิ
 4

5. การปกครองแบบรวัฐสภา รวัฐธรรมนบูฐกนาหนดใหปมกล ารปกครองระบอบ

ประชาธมิปไตยแบบรวัฐสภา คมอ ใหปมรล ฐวั สภาเปป็ นหลวักในการปกครอง ซซงลี่ นอกจากทนาหนปาทลลี่
พมิจารณาบวัญญวัตกมิ ฎหมาย และเปป็ นตวัวแทนแสดงเจตนารมณย์แทนประชาชน แลปว ยวังเปป็ นสถาบวัน
ทลมลี่ บล ทบาทในการควัดเลมอกนายกรวัฐมนตรล และควบคถุมการบรมิหารงานของรวัฐบาล

5.1 องคย์ประกอบของรวัฐสภา รวัฐสภาไทยเคยมลใชปทงวั รั้ ระบบสภาเดลยวและระบบ 2

สภา แตผ่รฐวั ธรรมนบูญสผ่วนใหญผ่รวมทวังรั้ ฉบวับปจวั จถุบนวั มวักใชประบบ 2 สภา คมอ มลวถุฒสมิ ภา และสภาผบูป
แทนราษฎร โดยมลลกวั ษณะและหนปาทลดลี่ งวั ตผ่อไปนลรั้
1. วถุฒสมิ ภา สมาชมิกประกอบดปวยบถุคคลทลพลี่ ระมหากษวัตรมิยทย์ รงแตผ่งตวังรั้ โดยคนา
แนะนนาของนายกรวัฐมนตรลซงลี่ซ เทผ่ากวับใหปนายกรวัฐมนตรลเปป็ นผบูเป ลมอกสรร วถุฒสมิ ภาทนาหนปาทลเลี่ ปป็ นสภา
ผบูทป รงคถุณวถุฒมิ คอยกลวันกรองรผ่ ลี่ างพระราชบวัญญวัตทมิ ผลี่ล ผ่านการเหป็นชอบของสภาผบูแป ทนราษฎรมาแลปว
และรผ่วมกวับสมาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎรในการพมิจารณาและตวัดสมินปญวั หาสนาควัญๆ ของประเทศ เชผ่น
การสถาปนาพระมหากษวัตรมิยย์ การประกาศสงคราม เปป็ นตปน จนานวนของวถุฒสมิ มาชมิกขซนรั้ อยบูกผ่ บวั
รวัฐธรรมนบูญกนาหนดแตผ่สผ่วนใหญผ่มกวั กนาหนดเปป็ นสวัดสผ่วน และนปอยกวผ่าจนานวน สมาชมิกสภาผบูแป ทน
ราษฎร รวัฐธรรมนบูญ พ.ศ. 2534 แกปไขเพมิมลี่ เตมิม พ.ศ. 2538 กนาหนดใหปม ล 2 ใน 3 ของจนานวน
สมาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎร วาระในการดนารงตนาแหนผ่งของวถุฒสมิ มาชมิก คมอ 4 ปล อยผ่างไรกป็ตามทลมลี่ า
ของวถุฒสมิ มาชมิกอาจไดปมาโดยวมิธกล ารอมลี่นใดนอกเหนมอจากนลรั้กไป็ ดป ทวังรั้ นลรั้ขนรั้ซ อยบูกผ่ บวั ขปอกนาหนดใน
รวัฐธรรมนบูญฉบวับนวันรั้ ๆ
2. สภาผผผู้แทนราษฎร สมาชมิกมาจากการเลมอกตวังรั้ โดยประชาชน รวัฐธรรมนบูญ
พ.ศ. 2534 ซซงลี่ แกปไขเพมิมลี่ เตมิม พ.ศ. 2538 กนาหนดใหปมสล มาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎรทลไลี่ ดปรบวั เลมอกตวังรั้
จะมลวาระในการดนารงตนาแหนผ่ง 4 ปล เวปนแตผ่จะมลการยถุบสภากผ่อนครบวาระ สมาชมิกสภาผบูแป ทน
ราษฎรหรมอ ส.ส. เปป็ นตวัวแทนของประชาชนในการใชปอาน นาจนมิตบมิ ญ วั ญวัตมิ
วถุฒสมิ มาชมิกและสมาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎรถมอเปป็ นผบูแป ทนของปวงชนชาวไทย
แมปวาผ่ ฝาผ่ ยแรกจะมาจากการแตผ่งตวังรั้ และฝาผ่ ยหลวังมาจากการเลมอกตวังรั้ แตผ่การใชปอาน นาจ
นมิตบมิ ญวั ญวัตนมิ นวั รั้ เมมลี่อพมิจารณาจากบทบวัญญวัตใมิ นรวัฐธรรมนบูญแลปวจะเหป็นวผ่า สภาผบูแป ทนราษฎรมล
มากกวผ่า เชผ่น สมาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎรมลสทมิ ธมิเสนอรผ่างพระราชบวัญญวัตแมิ ตผ่วถุฒสมิ มาชมิกไมผ่ม ล
สมาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎรมลอาน นาจยมนลี่ ญวัตตมิขอเปมิ ดอภมิปรายทวัวไปเพม ลี่ อลี่ ลงมตมิไมผ่ไวปวางใจรวัฐมนตรล
ทวังรั้ คณะหรมอรายบถุคคล แตผ่วถุฒสมิ มาชมิกไมผ่ม ล สผ่วนอนานาจในการยวับยวังรั้ รผ่างพระราชบวัญญวัตทมิ ผลี่ล าผ่ น
ความเหป็นชอบจากสภาผบูแป ทนราษฎรมาแลปวของวถุฒสมิ ภากป็ไมผ่ใชผ่อาน นาจเดป็ดขาด เพราะถปาสภาผบูป
แทนราษฎร โดยทลมลี่ เล สลยงเกมินครซงลี่ ของจนานวนสมาชมิกทวังรั้ หมดยวังยมนยวันตามเดมิม กป็ถอม วผ่ารผ่างพระ
ราชบวัญญวัตนมิ นวั รั้ ผผ่านความเหป็นชอบของรวัฐสภา
ผบูทป จลี่ล ะดนารงตนาแหนผ่งประธานรวัฐสภานวันรั้ รวัฐธรรมนบูญบางฉบวับกป็กนาหนดใหป
ประธานวถุฒสมิ ภาเปป็ นบางฉบวับกป็ใหปประธานสภาผบูแป ทนราษฎรดนารงตนาแหนผ่ง รวัฐธรรมนบูญ พ.ศ.
2534 ในตอนแรกกนาหนดใหปประธานวถุฒสมิ ภาเปป็ นประธานรวัฐสภา แตผ่ในปล พ.ศ. 2535 ไดปมกล าร
 5

แกปไขรวัฐธรรมนบูญใหปประธานสภาผบูแป ทนราษฎรเปป็ นประธานรวัฐสภา ทวังรั้ นลรั้ใหปบงวั ควับใชปหลวังมลการ

เลมอกตวังรั้ ทวัวไปครวั
ลี่ งรั้ ใหมผ่ และประธานวถุฒสมิ ภาเปป็ นรองประธานรวัฐสภา
5.2 หนปาทลขลี่ องรวัฐสภา รวัฐสภาเปป็ นสถาบวันตวัวแทนแสดงเจตนารมณย์แทน
ประชาชน มลหนปาทลสลี่ าน ควัญ 2 ประการ คมอ
1. การบวัญญวัตกมิ ฎหมาย ผบูมป สล ทมิ ธมิเสนอรผ่างกฎหมายหรมอรผ่างพระราชบวัญญวัตตมิ ผ่อ
รวัฐสภา คมอ คณะรวัฐมนตรลหรมอสมาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎร (ส.ส.) แตผ่การเสนอโดยคณะรวัฐมนตรลจะ
ทนาไดปงาผ่ ยกวผ่า ดวังตวัวอยผ่างรวัฐธรรมนบูญ พ.ศ. 2534 กนาหนดวผ่า ในกรณลทสลี่ล มาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎร
เปป็ นผบูเป สนอจะตปองไดปรบวั มตมิเหป็นชอบจากพรรคการเมมองทลผลี่ เบูป สนอสวังกวัดอยบูผ่ และมล ส.ส. พรรค
เดลยวกวันลงชมอลี่ รผ่วมสนวับสนถุน อลกอยผ่างนปอย 20 คน การพมิจารณาจะแบผ่งเปป็ น 2 ขวันรั้ ตอน คมอ สภาผบูป
แทนราษฎรเปป็ นผบูพป จมิ ารณากผ่อน หากเหป็นชอบใหปเสนอตผ่อวถุฒสมิ ภาใหปพจมิ ารณาอลกครวังรั้ หนซลี่ง หาก
วถุฒสมิ ภาใหปความเหป็นชอบดปวย ถมอวผ่าผผ่านความเหป็นชอบของรวัฐสภา ถปาวถุฒสมิ ภาไมผ่เหป็นชอบดปวยกป็
จะใชปสทมิ ธมิยบวั ยวังรั้ ซซงลี่ สภาผบูแป ทนราษฎรจะตปองพมิจารณาใหมผ่ หากยมนยวันความเหป็นเดมิมโดยมตมิทมลี่ล ล
เสลยงเกมินครซงลี่ ของจนานวนสมาชมิกกป็ถอม วผ่า พระราชบวัญญวัตนมิ นวั รั้ ผผ่านความเหป็นชอบของรวัฐสภา เพราะ
ฉะนวันรั้ รผ่างพระราชบวัญญวัตใมิ ดหากสภาผบูแป ทนราษฎรไมผ่เหป็นดปวย กป็ไมผ่สามารถทลจลี่ ะเปป็ นกฎหมายขซนรั้
มาไดป
2. ควบคถุมฝาผ่ ยบรมิหาร รวัฐสภามลหนปาทลคลี่ วบคถุมการบรมิหารของคณะรวัฐมนตรล
ทนาไดปหลายวมิธล คมอ
1. การพมิจารณานโยบายของรวัฐบาล คณะรวัฐมนตรลกผ่อนเขปารวับหนปาทลบลี่ รมิหาร
ประเทศ จะตปองแถลงนโยบายตผ่อรวัฐสภาวผ่า จะดนาเนมินการบรมิหารประเทศอยผ่างไร ปกตมิรฐวั สภา
จะพมิจารณาและลงมตมิวาผ่ สมควรใหปความเหป็นชอบไวปวางใจหรมอไมผ่ หากไมผ่ใหปความไวปวางใจ
รวัฐบาลกป็ตอป งลาออก แตผ่ปจวั จถุบนวั นลรั้รฐวั ธรรมนบูญ กนาหนดใหปรฐวั สภาเพลยงแตผ่รบวั ฟงวั และอภมิปรายแสดง
ความคมิดเหป็นเทผ่านวันรั้ ไมผ่มกล ารลงมตมิ
2. การตวังรั้ กระทบูถป าม สมาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎรและวถุฒสมิ ภา มลสทมิ ธมิตงวั รั้ กระทบูถป าม
รวัฐบาล หรมอรวัฐมนตรลรายบถุคคล เมมอลี่ มลขอป สงสวัยเกลยลี่ วกวับการปฏมิบตวั หมิ นปาทลลี่ หรมอเรมอลี่ งทลอลี่ ยบูใผ่ นหนปาทลลี่
แตผ่รฐวั บาลหรมอรวัฐมนตรลมสล ทมิ ธมิทจลี่ล ะไมผ่ตอบ ถปาเหป็นวผ่าเรมอลี่ งทลตลี่ งวั รั้ กระทบูนป นวั รั้ เกลยลี่ วกวับความปลอดภวัย
หรมอประโยชนย์สาน ควัญของแผผ่นดมินทลยลี่ งวั ไมผ่ควรเปมิ ดเผยการตอบกระทบูถป ามในแตผ่ละสภาอาจตอบใน
หนวังสมอราชกมิจจานถุเบกษากป็ไดปทงวั รั้ นลรั้ขนรั้ซ อยบูกผ่ บวั ความประสงคย์ของผบูถป าม
3. การยมนลี่ ญวัตเมิ ปมิ ดอภมิปรายทวัวไปเพม
ลี่ อลี่ ลงมตมิไมผ่ไวปวางใจรวัฐมนตรลเปป็ นรายบถุคคล
หรมอทวังรั้ คณะ สมาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎรจนานวนไมผ่นปอยกวผ่า 1 ใน 5 ของจนานวนสมาชมิกทลมลี่ อล ยบูมผ่ ล
สมิทธมิเขปาชมอลี่ เสนอญวัตตมิขอเปมิ ดอภมิปรายทวัวไป ลี่ เพมอลี่ ลงมตมิไมผ่ไวปวางใจรวัฐมนตรลเปป็ นรายบถุคคลหรมอทวังรั้
คณะในกรณลทเลี่ล หป็นวผ่าดนาเนมินการบรมิหารเปป็ นผลเสลยตผ่อสผ่วนรวม ปกตมิการอภมิปรายและลงมตมินนวั รั้
กระทนาในทลปลี่ ระชถุมสภาผบูแป ทนราษฎรเทผ่านวันรั้ มตมิไมผ่ไวปวางใจจะตปองมลคะแนนเสลยงมากกวผ่ากซงลี่
หนซลี่งของจนานวนสมาชมิกทวังรั้ หมดของสภาผบูแป ทนราษฎรจซงจะมลผลบวังควับตามรวัฐธรรมนบูญ
การควบคถุมฝาผ่ ยบรมิหารโดยการยมนลี่ ญวัตตมิขอเปมิ ดอภมิปรายทวัวไปนล ลี่ รั้ถอม วผ่าเปป็ นวมิธล
การควบคถุมทลมลี่ ปล ระสมิทธมิภาพทลสลี่ ถุด และจถุดประสงคย์ของรวัฐธรรมนบูญตปองการใหปเปมิ ดไดปไมผ่ยากนวัก
เพมอลี่ ใหป ส.ส. มลโอกาสตรวจสอบการบรมิหารงานของคณะรวัฐมนตรล จะเหป็นไดปจากการกนาหนด
 6

จนานวน ส.ส. ทลจลี่ ะยมนลี่ ญวัตตมิไวปเพลยง 1 ใน 5 ของจนานวน ส.ส. ทวังรั้ หมดแมปวผ่าในการเปมิ ดอภมิปราย
แตผ่ละครวังรั้ เมมอลี่ ลงมตมิกนวั แลปว คะแนนไมผ่ไวปวางใจมวักจะไมผ่เกมินกซงลี่ หนซลี่งของจนานวน ส.ส.เพราะการ
ลงคะแนนจะเปป็ นไปตามระบบพรรค ฝาผ่ ยรวัฐบาลจะมล ส.ส. เกมินครซงลี่ อยบูแผ่ ลปว ทนาใหปไมผ่มผล ลทลจลี่ ะ
ทนาใหปรฐวั มนตรลพนป จากตนาแหนผ่งดปวยมตมิ แตผ่เนมรั้อหาถปอยความในการอภมิปรายนวันรั้ จะไดปรบวั การเผย
แพรผ่ใหปประชาชนรวับทราบทนาใหปผถบูป บูกอภมิปรายอาจเสลยคะแนนนมิยมไดป ถปาไมผ่มเล หตถุผลเพลยงพอใน
การตอบโตปขอป บกพรผ่องทลถลี่ บูกหยมิบยกขซนรั้ มาอภมิปราย อยผ่างไรกป็ตาม ส.ส. แตผ่ละคน จะมลสทมิ ธมิ
ลงชมอลี่ ในการยมนลี่ ญวัตตมิขอเปมิ ดอภมิปรายนลรั้เพลยงสมวัยประชถุมละครวังรั้ เดลยว
6. คณะรวัฐมนตรล รวัฐบาลหรมอคณะรวัฐมนตรล เปป็ นผบูใป ชปอาน นาจบรมิหาร รวัฐมนตรลตอป ง
รวับผมิดชอบในหนปาทลขลี่ องตน และตปองรวับผมิดชอบรผ่วมกวันในนโยบายทวัวไปของคณะรวั ลี่ ฐมนตรลตผ่อ
สภาผบูแป ทนราษฎร หมายความวผ่า สภาผบูแป ทนราษฎรมลสทมิ ธมิทจลี่ล ะควบคถุมการบรมิหารของคณะ
รวัฐมนตรล เพราะสภาผบูแป ทนราษฎรเปป็ นสถาบวันตวัวแทนแสดงเจตจนานงของประชาชน ถปาเหป็นวผ่า
คณะรวัฐมนตรลดาน เนมินการบรมิหารบกพรผ่องหรมอไมผ่เปป็ นไป เพมอลี่ ประโยชนย์สถุขของประชาชนกป็อาจ
เปมิ ดอภมิปรายทวัวไป ลี่ เพมอลี่ ลงมตมิไมผ่ไวปวางใจรวัฐบาลเปป็ นรายบถุคคลหรมอทวังรั้ คณะไดปซงลี่ซ ถปาทนาสนาเรป็จกป็
จะมลผลใหปรฐวั มนตรลเปป็ นรายบถุคคลหรมอทวังรั้ คณะตปองพปนจากตนาแหนผ่งไป
เมมอลี่ รวัฐธรรมนบูญใหปรฐวั สภาควบคถุมรวัฐบาล ในทนานองเดลยวกวัน รวัฐบาลมลสทมิ ธมิ
ควบคถุมสภาผบูแป ทนราษฎรดปวย เปป็ นการถผ่วงดถุลแหผ่งอนานาจ ไมผ่ใหปฝาผ่ ยใดมลอาน นาจมากกวผ่าอลกฝาผ่ ย
หนซลี่งเกมินไปเครมอลี่ งมมอควบคถุมสภาผบูแป ทนราษฎรคมอ การยถุบสภา นายกรวัฐมนตรลมสล ทมิ ธมิทลบู เกลปาฯ
เสนอเพมอลี่ พระมหากษวัตรมิยย์ ทรงตราพระราชกฤษฎลกายถุบสภาไดป การยถุบสภา คมอ การใหปสมาชมิก
สภาผบูแป ทนราษฎรพปนจากตนาแหนผ่งและจวัดใหปมกล ารเลมอกตวังรั้ ใหมผ่ภายใน 60 ววัน เพราะฉะนวันรั้ ใน
กรณลทมลี่ล คล วามขวัดแยปงระหวผ่างรวัฐบาลกวับสภา สมาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎรกป็ตอป งระมวัดระววังบทบาท
พอสมควรเชผ่นกวัน เพราะแทนทลรลี่ ฐวั บาลจะเลมอกเอาการลาออกหรมอยอมใหปเปมิ ดอภมิปรายทวัวไปเพม ลี่ อลี่
ลงมตมิไมผ่ไวปวางใจ รวัฐบาลอาจเลมอกเอาการยถุบสภามาใชปกไป็ ดป โดยปกตมิตามหลวักการ
ประชาธมิปไตย เมมอลี่ มลขอป ขวัดแยปงระหวผ่างฝาผ่ ยบรมิหารกวับฝาผ่ ยนมิตบมิ ญ วั ญวัตมิ เชผ่น รวัฐบาลตราพระราช
กนาหนดออกมาบวังควับใชป แตผ่สภาสภาผบูแป ทนราษฎรไมผ่อนถุ มตวั มิ เปป็ นตปน เมมอลี่ เกมิดขปอขวัดแยปงขซนรั้ ปกตมิ
รวัฐบาลจะลาออกเมมอลี่ เหป็นวผ่าในขปอขวัดแยปงนวันรั้ ประชาชนสผ่วนใหญผ่สนวับสนถุ นสภาผบูแป ทนราษฎร เพมอลี่
เปมิ ดโอกาสใหปสภาผบูแป ทนราษฎรจวัดตวังรั้ รวัฐบาลใหมผ่ และรวัฐบาลจะยถุบสภาในกรณลทเลี่ล หป็นวผ่า
ประชาชนสนวับสนถุ นรวัฐบาลมากกวผ่ารวัฐสภา เพมอลี่ เปมิ ดโอกาสใหปประชาชนเลมอกผบูแป ทนราษฎรทลลี่
สนวับสนถุนรวัฐบาลเขปามาสนวับสนถุ นรวัฐบาลตผ่อไป เรมอลี่ งยถุบสภานลรั้เปป็ นการยถุบสภาผบูแป ทนราษฎร
เทผ่านวันรั้ ไมผ่เกลยลี่ วขปองกวับวถุฒสมิ ภาแตผ่อยผ่างใด

6.1 องคค์ประกอบของคณะรปัฐมนตรรี รวัฐ บาลประกอบดปวยนายกรวัฐ มนตรลและคณะ

รวัฐ มนตรลรผ่วมคณะ อลก จนา นวนไมผ่เ กมินทลลี่ร ฐวั ธรรมนบู ญ กนา หนดไวป ตามรวัฐ ธรรมนบู ญ พ.ศ. 2534
กนาหนดไวปใหปมรล ฐวั มนตรลไมผ่เกมิน 48 คน นอกเหนมอจากนายกรวัฐมนตรล ปกตมินายกรวัฐมนตรลจะตปอง
เปป็ นผบูไป ดปรบวั เสลยงสนวับสนถุ นสผ่วนใหญผ่จากสภาผบูแป ทนราษฎร หรมอสภาผบูแป ทนราษฎรเปป็ นผบูคป ดวั เลมอก
นายกรวัฐมนตรลนวันลี่ เอง และนายกรวัฐมนตรลจะเปป็ นผบูคป ดวั เลมอกรวัฐมนตรลรผ่วมคณะซซลี่งการควัดเลมอกมวัก
จะตปองคนานซงถซงเสลยงสนวับสนถุ นของสมาชมิกสภาผบูปแทนราษฎรเปป็ นหลวัก เพราะรวัฐบาลตปองไดปรบวั
 7

เสลยงขปางมากของสมาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎรสนวับสนถุ น การแตผ่งตวังรั้ นายกรวัฐมนตรล ประธานรวัฐสภา

จะเปป็ นผบูรป บวั สนองพระบรมราชโองการ และในการแตผ่งตวังรั้ รวัฐมนตรล นายกรวัฐมนตรลเปป็ นผบูรป บวั สนอง
พระบรมราชโองการ
6.2 อนานาจและหนปาทลขลี่ องคณะรวัฐมนตรล อนานาจและหนปาทลขลี่ องคณะรวัฐมนตรล
ตามทลกลี่ นาหนดไวปในรวัฐธรรมนบูญมลหลายประการ ไดปแกผ่ อนานาจในการเสนอรผ่างพระราชบวัญญวัตตมิ ผ่อ
สภา การตราพระราชกนาหนด การตราพระราชกฤษฎลกา เปป็ นตปน นายกรวัฐมนตรล และรวัฐมนตรล
ไดปรบวั การกนาหนดใหปเปป็ นผบูรป บวั สนองพระบรมราชโองการเกลยลี่ วกวับบทกฎหมาย พระราชหวัตถเลขา
พระบรมราชโองการใดๆ อวันเกลยลี่ วกวับราชการแผผ่นดมิน นอกจากนลรั้ในฐานะเปป็ นรวัฐบาล คณะ
รวัฐมนตรลตอป งทนาหนปาทลปลี่ ระสานงาน ระหวผ่างกระทรวง ทบวง กรมตผ่างๆ วางระเบลยบขปอบวังควับ
ใหปกระทรวง ทบวง กรม ถมอปฏมิบตวั แมิ ละพมิจารณาลงมตมิเรมอลี่ งตผ่างๆ ทลกลี่ ระทรวง ทบวง กรมเสนอ
มาและยวังมลอาน นาจหนปาทลอลี่ กล หลายประการทลกลี่ นาหนดไวปในกฎหมายอมลี่นๆ
7. ตถุลาการ อนานาจตถุลาการหรมออนานาจในการตวัดสมินคดลใหปเปป็ นไปตามกฎหมาย
อนานาจนลรั้เปป็ นของศาลยถุตธมิ รรมทวังรั้ หลาย เปป็ นอนานาจทลสลี่ าน ควัญทลสลี่ ถุดอนานาจหนซลี่ง เพราะเปป็ นสผ่วน
หนซลี่งของอนานาจอธมิปไตย ดวังนวันรั้ ฝาผ่ ยตถุลาการจซงตปองมลอสมิ ระในการพมิจารณาพมิพากษาอรรถคดลใหป
เปป็ นไปตามกฎหมาย สนาหรวับการปกครองไทย หลวักประกวันสนาหรวับตถุลาการทลจลี่ ะมลอสมิ ระในการ
วมินมิจฉวัยคดลโดยปราศจากอมิทธมิพลจากฝาผ่ ยอมลี่นทลบลี่ บล บวังควับเปลลยลี่ นคนาพมิพากษา คมอ กนาหนดใหปม ล
คณะกรรมการตถุลาการ (ก.ต.) ซซงลี่ ประกอบดปวยบถุคคลในวงการตถุลาการทวังรั้ สมินรั้ ทวังรั้ จากการเลมอก
ตวังรั้ โดยตถุลาการดปวยกวัน และโดยตนาแหนผ่ง มลประธานศาลฎลกาเปป็ นประธานคณะกรรมการ
ตถุลาการโดยตนาแหนผ่ง
คณะกรรมการตถุลาการเปป็ นองคย์กรอมิสระในการดนาเนมินการใหปความเหป็นชอบเกลยลี่ ว
กวับการแตผ่งตวังรั้ ยปาย ถอดถอน เลมลี่อนตนาแหนผ่งและเลมลี่อนเงมินเดมอนผบูพป พมิ ากษา หมายความวผ่า การ
ใหปคถุณใหปโทษกวับผบูพป พมิ ากษานวันรั้ ขซนรั้ อยบูกผ่ บวั คณะกรรมการตถุลาการ ฝาผ่ ยบรมิหารหรมอรวัฐมนตรลจะ
ดนาเนมินการตามใจชอบไมผ่ไดป การกนาหนดเชผ่นนลรั้ทาน ใหปฝาผ่ ยบรมิหารไมผ่สามารถใชปอทมิ ธมิพลแทรกแซง
การตวัดสมินคดลของผบูพป พมิ ากษาไดป และทนาใหปอาน นาจตถุลาการเปป็ นอนานาจอมิสระ สามารถทลจลี่ ะถผ่วงดถุล
กวับอนานาจนมิตบมิ ญ วั ญวัตแมิ ละอนานาจบรมิหารไดป ตามหลวักการแบผ่งแยกอนานาจอธมิปไตย
8. ตถุลาการรวัฐธรรมนบูญ ความเปป็ นกฎหมายสบูงสถุดของรวัฐธรรมนบูญ ในการ
ปกครองของไทยจะเหป็นไดปจากการจวัดตวังรั้ ใหปม ล คณะตถุลาการรวัฐธรรมนบูญ เพมอลี่ ทนาหนปาทลตลี่ รวจ
สอบพมิจารณาวผ่า การกระทนาหรมอกฎหมาย ทลยลี่ กรผ่างขซนรั้ นวันรั้ ขวัดหรมอแยปงตผ่อรวัฐธรรมนบูญหรมอไมผ่ ถปา
ขวัดหรมอแยปงกป็กระทนาไมผ่ไดปหรมอเปป็ นโมฆะ เพราะรวัฐธรรมนบูญเปป็ นบทบวัญญวัตสมิ งบู สถุด คณะตถุลาการ
รวัฐธรรมนบูญตามรวัฐธรรมนบูญ พ.ศ. 2534 ประกอบดปวยประธานรวัฐสภาเปป็ นประธาน ประธาน
วถุฒสมิ ภา ประธานศาลฎลกา อวัยการสบูงสถุด เปป็ นกรรมการโดยตนาแหนผ่ง มลผทบูป รงคถุณวถุฒสมิ าขา
นมิตศมิ าสตรย์ หรมอ รวัฐศาสตรย์อกล 6 คน ทลวลี่ ถุฒสมิ ภาและสภาผบูแป ทนราษฎรแตผ่งตวังรั้ มาสภาละ 3 คน (ซซงลี่
จะตปองไมผ่ไดปเปป็ นสมาชมิกสภาทวังรั้ ระดวับรวัฐและทปองถมินลี่ ขปาราชการประจนาพนวักงานรวัฐวมิสาหกมิจ และ
พนวักงานทปองถมินลี่ ) รผ่วมเปป็ นกรรมการดปวย ผบูมป สล ทมิ ธมิรอป งขอใหปคณะกรรมการตถุลาการรวัฐธรรมนบูญ
พมิจารณาการกระทนาใดๆ หรมอรผ่างพระราชบวัญญวัตมิ และกฎหมายทลใลี่ ชปบงวั ควับคดลวาผ่ ขวัดแยปงตผ่อ
 8

บวัญญวัตแมิ หผ่งรวัฐธรรมนบูญหรมอไมผ่ คมอ นายกรวัฐมนตรล สมาชมิกสภา (ตามจนานวนและเงมอลี่ นไขทลลี่

รวัฐธรรมนบูญกนาหนด) และศาล
9. การปกครองทปองถมินลี่ การปกครองของไทยใหปความสนาควัญตผ่อการปกครอง
ทปองถมินลี่ และใชปหลวักการกระจายอนานาจ จะเหป็นไดปจากการทลรลี่ ฐวั บาลไดปแถลงนโยบายตผ่อรวัฐสภา
วผ่า รวัฐพซงสผ่งเสรมิมทปองถมินลี่ ใหปมสล ทมิ ธมิปกครองตนเองไดปตามทลกลี่ ฎหมายบวัญญวัตมิ ปจวั จถุบนวั มลการจวัด
หนผ่วยการ ปกครองทปองถมินลี่ หลายแบบและหลายระดวับ คมอ กรถุงเทพมหานคร เมมองพวัทยา
องคย์การบรมิหารสผ่วนจวังหววัด เทศบาล สถุขาภมิบาล เปป็ นตปน แตผ่ละแบบกป็ใหปสทมิ ธมิประชาชนในทปอง
ถมินลี่ มลสผ่วนรผ่วมในการดนาเนมินการตามลวักษณะการกระจายอนานาจใหปทอป งถมินลี่ สามารถดนาเนมินการ
ของตนเองไดป อยผ่างไรกป็ตามในพฤตมิกรรมความเปป็ นจรมิงรวัฐบาลในสผ่วนกลาง หรมอฝาผ่ ยบรมิหารกป็ม ล
สผ่วนรผ่วมในการบรมิหารและควบคถุมการปกครองทปองถมินลี่ อยบูมผ่ าก โดยเฉพาะในบางรบูป เชผ่น
องคย์การบรมิหารสผ่วนจวังหววัด สถุขาภมิบาล และสภาตนาบล และบางรบูป คมอ กรถุงเทพมหานครและ
เมมองพวัทยา ในบางสมวัยกป็ใชปวธมิ กล ารแตผ่งตวังรั้ แทนการเลมอกตวังรั้ เปป็ นตปน

10. พรรคการเมมอง โดยปกตมิในการปกครองแบบประชาธมิปไตย จนาเปป็ นตปองมล

พรรคการเมมองเพราะพรรคการเมมองเปป็ นทลสลี่ รปางพลวังใหปกบวั อถุดมการณย์ เปป็ นทลทลี่ อลี่ล าจคปนหาเสลยง
สผ่วนใหญผ่ของมหาชน และเปป็ นสถาบวันทลทลี่ าน ใหปคนตผ่างทปองถมินลี่ สามารถรผ่วมมมอกวันทางการเมมองไดป
ในไทยพรรคการเมมองกป็มบล ทบาทสนาควัญไมผ่นปอย โดยเฉพาะแตผ่ละครวังรั้ ทลเลี่ ปมิ ดโอกาสใหปมกล ารเลมอก
ตวังรั้ จะมลการรวมกลถุผ่มจวัดตวังรั้ พรรคการเมมองเสมอ แมปในบางสมวัยจะไมผ่มกล ฎหมายพรรคการเมมอง
กป็ตาม แตผ่รฐวั ธรรมนบูญกป็เปมิ ดโอกาสใหปมเล สรลภาพในการจวัดตวังรั้ พรรคการเมมองไดป จซงมลการรวมกลถุผ่ม
กวันเปป็ นพรรคการเมมอง แมปจะไมผ่ไดปรบวั การรวับรองจากกฎหมายเปป็ นทางการกป็ตาม อยผ่างไรกป็ตาม
พรรคการเมมองของไทยมลบทบาทในวงแคบ คมอ มลผเบูป ขปารผ่วมสผ่วนใหญผ่ เปป็ นนวักการเมมอง
ประชาชนโดยทวัวไปมล ลี่ สผ่วนรผ่วมกวับพรรคการเมมองไมผ่มากนวัก
11. การเลมอกตวังรั้ เปป็ นวมิธกล ารสนาควัญในการปกครองระบอบประชาธมิปไตนเพราะ
เปป็ นกระบวนการควัดเลมอกผบูทป าน หนปาทลเลี่ ปป็ นผบูแป ทนประชาชนประเทศไทยเรมิมลี่ มลการเลมอกตวังรั้ สมาชมิก
สภา ผบูแป ทนราษฎรครวังรั้ แรกเมมอลี่ 15 พฤศจมิกายน 2476 แตผ่การเลมอกตวังรั้ ไมผ่ไดปมปล ระจนาสมนลี่าเสมอมล
วผ่างเวปนในระยะทลใลี่ ชปรฐวั ธรรมนบูญปกครองชวัวคราวภายหลวัลี่ งการปฏมิวตวั มิ อยผ่างไรกป็ตามการเลมอกตวังรั้
เทผ่าทลเลี่ คยมลมากป็มลล กวั ษณะแบบประชาธมิปไตย ใหปประชาชนมลสทมิ ธมิเสรลภาพและความสะดวก
ตลอดจนหลวักประกวันในการใชปสทมิ ธมิใชปเสลยง ระบบการเลมอกตวังรั้ เปป็ นแบบโดยตรง คมอ ประชาชน
เลมอก ส.ส. โดยมลครวังรั้ แรกเพลยงครวังรั้ เดลยวทลเลี่ ปป็ นการเลมอกตวังรั้ โดยอปอม คมอ ประชาชนเลมอกผบูแป ทน
ตนาบล และผบูแป ทนตนาบลไปเลมอก ส.ส. อลกทลหนซลี่ง การเลมอกตวังรั้ ทลมลี่ มล าเคยใชปทงวั รั้ รวมเขตและแบผ่งเขต
ระยะหลวังมลแนวโนปมทลใลี่ ชประบบผสมคมอ จวังหววัดไหนมล ส.ส. จนานวนมากกป็ใชปวธมิ แล บผ่งเขต โดยมลการ
กนาหนดจนานวนสบูงสถุดทลเลี่ ขตหนซลี่งจะพซงมลเอาไวป เกมินจากนวันรั้ ตปองใชปวธมิ แล บผ่งเขต สผ่วนพฤตมิกรรมการ
ลงคะแนนเสลยงนวันรั้ เมมอลี่ กผ่อนมลผไบูป ปลงคะแนนมวักจะไมผ่ถงซ ครซงลี่ ของจนานวนผบูมป สล ทมิ ธมิ แตผ่ในระยะหลวัง
มลแนวโนปมดลขนรั้ซ คมอ มลผใบูป ชปสทมิ ธมิกวผ่าครซงลี่ ประมาณรปอยละ 60 อยผ่างไรกป็ตามการเลมอกตวังรั้ กป็ยงวั มลจถุด
อผ่อน กลผ่าวคมอ มลการซมอรั้ เสลยงและใชปเงมินในการหาเสลยงเกมินกวผ่าทลกลี่ ฎหมายเลมอกตวังรั้ กนาหนดไวป
 9

ทนาใหปถบูกวมิพากษย์วจมิ ารณย์วาผ่ ทนาใหปไมผ่ไดป ผบูทป เลี่ล ปป็ นตวัวแทนประชาชนทลแลี่ ทปจรมิงและแนวทาง

ประชาธมิปไตยกลายเปป็ นประโยชนย์สาน หรวับนายทถุนและนวักธถุรกมิจแทนทลจลี่ ะเปป็ นประชาชน

การเมรองระบอบประชาธธ ปไตยในปปัจจจุบนปั
ประชาชนไทยมลเสรลภาพทางการเมมองพอสมควร สามารถทลจลี่ ะแสดงออก
ทางการเมมองไดป ไมผ่วาผ่ จะเปป็ นการรวมกลถุผ่มกวันจวัดตวังรั้ พรรคการเมมอง แมปจะยวังไมผ่มกล ฎหมาย
พรรคการเมมองมารองรวับ เชผ่น ในกาเลมอกตวังรั้ หลายครวังรั้ แมปไมผ่มกล ฎหมายพรรคการเมมอง แตผ่ใน
พฤตมิกรรมความเปป็ นจรมิงนวันรั้ กป็มกล ารจวัดตวังรั้ พรรคการเมมองขซนรั้ พลายพรรค โดยอาศวัยเสรลภาพทลลี่
ไดปรบวั การยอมรวับโดยรวัฐธรรมนบูญอวันเปป็ นกฎหมายแมผ่บทการรวมกลถุผ่มเปป็ นสมาคมสหภาพ กป็
สามารถทนาไดปตามบทบวัญญวัตแมิ หผ่งกฎหมาย การเคลมลี่อนไหวทางการเมมอง เชผ่น การเดมินขบวน
หรมอการชถุมนถุมกวันเพมอลี่ ยมลี่นขปอเสนอตผ่อรวัฐบาล กป็มปล รากฏและไมผ่ไดปรบวั การขวัดขวางในการ
แสดงออก ตราบเทผ่าทลไลี่ มผ่มกล ารละเมมิดกฎหมาย เสรลภาพในการพบูด การพมิมพย์และโฆษณา ซซงลี่
เปป็ นไปอยผ่างกวปางขวาง จนนผ่าจะเปป็ นทลยลี่ อมรวับวผ่าประเทศไทยนวันรั้ ใหปเสรลภาพทางการเมมองแกผ่
ประชาชน ตามหลวักประชาธมิปไตย ถซงแมปวาผ่ จะมลการประกาศใหปกฎอวัยการศซก และมลประกาศ
หรมอคนาสวังและกฎหมายบางฉบวั
ลี่ บจนากวัดเสรลภาพในทางการเมมองบปาง แตผ่ในทางปฏมิบตวั กมิ มป็ กล าร
ผผ่อนผวันและไมผ่เครผ่งครวัดในการบวังควับใชปจนกระทวังเปป็ ลี่ นอถุปสรรคตผ่อการแสดงออกทางการเมมอง
ถถ้าพพิจารณาจากรรัฐธรรมนนู ญฯ พ.ศ. 2534 และรรัฐธรรมนนู ญบางฉบรับททที่ใชถ้มากก่อน
หนถ้ า นรั นนั้ จะเหห็ น ไดถ้วก่ า เปถ้ าหมายของการพรัฒ นาทางการเมมือ งของไทยตถ้ อ งการสรถ้ า งระบอบ
ประชาธพิปไตย อรันมทพระมหากษรัตรพิยเย์ ปห็ นประมมุขโดยมทระบบพรรคการเมมือง ซซงที่ จะเหห็นไดถ้จากการททที่
บทบรัญญรัตแพิ หก่งรรัฐธรรมนนู ญ ใหถ้ความสสาครัญกรับพรรคการเมมืองมาก เปห็ นตถ้นวก่าผนูสถ้ มรัครรรับเลมือกตรังนั้ ตถ้อง
สรังกรัดพรรคการเมมือง รรัฐธรรมนนู ญฉบรับป จรั จมุบนรั ยรังกสาหนดวก่า เมมืที่อไดถ้รบรั เลมือกตรังนั้ แลถ้วจะพถ้นจากการ
เปห็ น ส.ส.ทรันทททลที่ท าออกหรมือถนูกขรับไลก่ออกจากพรรค จซงทสาใหถ้พรรคการเมมืองมทบทบาทสสาครัญในการ
ดสาเนพินการในสภา นอกจากนทนั้ พะราชบรัญญรัตพพิ รรคการเมมือง พ.ศ. 2524 ยรังพยายามวางแนวทาง
ใหถ้พรรคการเมมืองมทลกรั ษณะเปห็ นพรรคททมที่ ฐท านสนรับสนมุ นจากมวลชนอยก่างกวถ้างขวาง กลก่าวคมือตถ้องมท
สมาชพิกไมก่นถ้อยกวก่า 5,000 คน และตถ้องอยนูก่ในทมุกภาค ภาคละไมก่นถ้อยกวก่า 5 จรังหวรัด จรังหวรัดหนซที่ง
ตถ้ อ ง มท ส ม า ชพิ ก ไ มก่ นถ้ อ ย ก วก่ า 50 ค น
การเมมองระดวับทปองถมินลี่ อวันไดปแกผ่ เทศบาล และองคย์การบรมิหารสผ่วนจวังหววัด ซซงลี่ เปป็ น
ระดวับ และรบูปแบบทลสลี่ าน ควัญนวันรั้ กป็ไดปมกล ารเปมิ ดโอกาสใหปมกล ารเลมอกตวังรั้ สมาชมิกสภาเทศบาล และ
สมาชมิกสภาจวังหววัด เมมอลี่ ตปนปล พ.ศ. 2523 เปป็ นตปนมา หลวังจากทลไลี่ ดปงดเวปนมานาน ปจวั จถุบนวั นลรั้กไป็ ดปใหป
มลการดนาเนมินการ การปกครองระดวับทปองถมินลี่ ในแบบประชาธมิปไตย ทนาใหปประชาชนมลสผ่วนรผ่วมใน
กมิจกรรมการเมมองระดวับทปองถมินลี่ อยผ่างไรกป็ตามการเมมองระดวับทปองถมินลี่ นลรั้กยป็ งวั ไมผ่สไบูป ดปรบวั การสนใจจาก
ประชาชนอยผ่างกวปางขวางนวัก จะเหป็นไดปจากการไปใชปสทมิ ธมิเลมอกตวังรั้ ผบูแป ทนระดวับทปองถมินลี่ ยวังอยบูใผ่ น
อวัตราทลตลี่ ลี่าน มาก รบูปแบบลวักษณะของหนผ่วยการปกครองทปองถมินลี่ กป็ยงวั คผ่อนขปางเปป็ นไปแบบเดมิม คมอ
ไมผ่สอบูป สมิ ระในการดนาเนมินการมากนวัก ทางการยวังเขปาไปมลสผ่วนรผ่วมในการควบคถุมและดนาเนมินการอยบูผ่
และยวังไดปรบวั ความสนใจอยบูใผ่ นวงจนากวัดเทผ่านวันรั้
 10

อยผ่างไรกป็ตามการทลจลี่ ะเหป็นรบูปการเมมองการปกครองไทยพวัฒนาไปสบูผ่รปบู แบบความ

เปป็ นประชาธมิปไตยทลแลี่ ทปจรมิงนวันรั้ ขซนรั้ อยบูกผ่ บวั ประชาชนเปป็ นสผ่วนประกอบทลสลี่ าน ควัญ หากประชาชนมลความ
ตมลี่นตวัวและมลความสนานซกทางการเมมองสามารถใชปวจมิ ารณญาณทางการเมมองไดปถบูกตปอง สนใจทลจลี่ ะใชป
สมิทธมิทางการเมมองลงคะแนนเสลยงเลมอกตวังรั้ และเลมอกผบูแป ทนราษฎรทลดลี่ เล ขปาสบูสผ่ ภา บทบาท และ
พฤตมิกรรมทางการเมมองของนวักการเมมอง และกลถุผ่มการเมมองตผ่างๆ กป็จะตปองพวัฒนาดลขนรั้ซ เรมลี่อยๆ และ
สามารถแกปไขปญวั หาของประเทศชาตมิไดป ทนาใหปความศรวัทธาในระบอบประชาธมิปไตยแพรผ่หลายขซนรั้
และเมมอลี่ ใดประชาชนสผ่วนใหญผ่ มลความรบูคป วามเขปาใจและศรวัทธาในระบอบประชาธมิปไตยแลปว กป็เปป็ น
ทลแลี่ นผ่นอนวผ่าระบอบประชาธมิปไตยจะตปองมลเสถลยรภาพมวันคงอยบู ลี่ คผ่ ผ่กบู บวั การปกครองไทยตลอดไป
ปจวั จถุบนวั นลรั้จากการพมิจารณาบรรยากาศการเมมองไทย อาจกลผ่าวไดปวาผ่ มลแนว
โนปมไปในทางทลดลี่ ขล นรั้ซ กวผ่าเดมิมมาก ประชาชนมลความตมลี่นตวัวและมลจตมิ สนานซกทางการเมมองมากขซนรั้
จะเหป็นไดปจากสถมิตผมิ ไบูป ปลงคะแนนเสลยงเลมอกตวังรั้ สมาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎรในระยะหลวังมลจนานวน
เกมินครซงลี่ ทถุกครวังรั้ (การเลมอกตวังรั้ เมมอลี่ 18 เมษายน พ.ศ. 2526 มลผไบูป ปลงคะแนนจนานวนรปอยละ
50.76 การเลมอกตวังรั้ เมมอลี่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2529 รปอยละ 61.43 การเลมอกตวังรั้ เมมอลี่ 24 กรกฎาคม
พ.ศ. 2531 รปอยละ 63.56 และการเลมอกตวังรั้ เมมอลี่ 13 กวันยายน พ.ศ. 2535 รปอยละ 61.59) มลการ
เผยแพรผ่ขาผ่ วสารการเมมองอยผ่างกวปางขวางโดยสมลี่อมวลชนทถุกประเภททวังรั้ หนวังสมอพมิมพย์ วมิทยถุ และ
โทรทวัศนย์ทาน ใหปประชาชนสนใจและเขปาใจการเมมองมากขซนรั้ แมปวาผ่ จะยวังมลจถุดอผ่อนหรมอขปอบกพรผ่อง
อยบูบผ่ าป ง เชผ่น การวมิพากษย์วจมิ ารณย์เรมอลี่ งเงมินทลเลี่ ขปามามลบทบาทสบูงในการเลมอกตวังรั้ หรมอการทลนลี่ กวั การ
เมมองบางคน มลบทบาทเปป็ นนวักธถุรกมิจการเมมองแตผ่ในการเมมองระบบเปมิ ด และในยถุคทลขลี่ าผ่ วสารทลลี่
แพรผ่หลายไดปกวปางขวางเชผ่นทถุกววันนลรั้ กป็คงพอทลจลี่ ะใหปความเชมอลี่ มวันไดป ลี่ วาผ่ ประชาชนจะมลสผ่วนชผ่วย
ควบคถุมใหปการเมมองพวัฒนาไปในทางสรปางสรรคย์ประโยชนย์สถุขใหปกบวั ประชาชนโดยสผ่วนรวมมากขซนรั้
เพราะการกระทนาทลไลี่ มปชอบมาพากลของนวักการเมมองจะถบูกเปมิ ดเผยใหปทราบตผ่อสาธารณะทนาใหปผทบูป ลี่ล
เปป็ นนวักการเมมองตปองระมวัดระววัง พฤตมิกรรมของตนตามสมควร
อยผ่างไรกป็ตาม เปป็ นทลยลี่ อมรวับกวันวผ่าในระบอบประชาธมิปไตย นอกจากกลถุผ่ม
นวักการเมมองทลรลี่ วมตวัวกวันเปป็ นพรรคการเมมองในระดวับชาตมิ หรมอกลถุผ่มการเมมองในระดวับทปองถมินลี่ ทลลี่
รวมตวัวกวันเพมอลี่ เขปาสมวัครรวับเลมอกตวังรั้ ในระดวับตผ่างๆ แลปวยวังตปองการใหปมกล ารรวมกลถุผ่มของประชาชน
ในลวักษณะกลถุผ่มผลประโยชนย์ เชผ่น กลถุผ่มอาชลพ กลถุผ่มอถุดมการณย์ กลถุผ่มอาสาสมวัครตผ่างๆ ทลไลี่ มผ่
ตปองการเขปามามลตนาแหนผ่งทางการเมมอง แตผ่ทาน หนปาทลแลี่ สดงความคมิดเหป็น วมิพากษย์วจมิ ารณย์ถงซ
ปญวั หาหรมอประเดป็นการเมมองทลเลี่ กมิดขซนรั้ แสงดความตปองการใหปผปบูป กครองรวับทราบ ทนาใหปผบูป
ปกครองไดปรบวั ทราบขปอมบูลและขผ่าวสารทลถลี่ บูกตปองของกลถุผ่มเพมอลี่ ประกอบการตวัดสมินใจ ซซงลี่ ปจวั จถุบนวั นลรั้
ในการเมมองไทยกป็มกล ลถุผ่มผลประโยชนย์ตผ่างๆ ทวังรั้ ทลจลี่ ดวั ตวังรั้ เปป็ นทางการ เชผ่น สหภาพ สมาคม หรมอ
จวัดตวังรั้ อยผ่างไมผ่เปป็ นทางการ เชผ่น กลถุผ่ม ชมรมตผ่างๆ รวมทวังรั้ การรวมกลถุผ่มเฉพาะกมิจ หรมอเฉพาะ
กาลเปป็ นครวังรั้ คราว เขปามามลบทบาทในทางการเาองเพมอลี่ เรลยกรปองใหปรฐวั บาลมลนโยบายตามทลกลี่ ลถุผ่ม
ชนตปองการ เชผ่น การขซนรั้ คผ่าแรงขวันรั้ ตนลี่า นวักศซกษา กรรมกร ชาวไรผ่ ชาวนา กป็มกล ารชถุมนถุ มหรมอ
เดมินขบวนเพมอลี่ ใหปทางการไดปรบวั รบูปป ญวั หาทลเลี่ กมิดขซนรั้ กวับกลถุผ่มหรมอกวับสผ่วนรวมอยบูเผ่ สมอ เชผ่น ปญวั หาสมิงลี่
แวดลปอม ปญวั หาพมชผลราคาตกตนลี่า ทนาใหปรฐวั บาลตปองตมลี่นตวัวอยบูเผ่ สมอในอวันทลจลี่ ะดนาเนมินการแกปไข
ปญวั หาของประชาชน การเคลมลี่อนไหวทางการเมมองนอกสภาเชผ่นนลรั้ ถมอเปป็ นเรมอลี่ งปกตมิธรรมดาใน
 11

ระบอบประชาธมิปไตย ตราบเทผ่าทลไลี่ มผ่มกล ารกระทนาทลลลี่ ะเมมิดกฎหมาย เพราะเปป็ นการใชปสทมิ ธมิและ

เสรลภาพของประชาชนในการพยายามสรปางความเปป็ นธรรมใหปเกมิดขซนรั้ ในสวังคม

ยวังมลสงมิลี่ สนาควัญอลกประการหนซลี่งในระบอบประชาธมิปไตยทลจลี่ ะขาดเสลยมมิไดป คมอ

ประชาชนทถุกคนตปองมล ขวันตมิธรรม กลผ่าวคมอ สมาชมิกในสวังคมประชาธมิปไตยจะตปองเปป็ นผบูมป คล วาม
อดกลวันรั้ อดทนอยผ่างยมิงลี่ ตปองสามารถรวับฟงวั ความคมิดเหป็นของผบูอป ลี่นม ทลไลี่ มผ่ตรงกวับความเหป็นของตน
ไดป ตปองรอฟงวั ความเหป็นสผ่วนใหญผ่จากบรรดาผบูเป กลยลี่ วขปองในการทลจลี่ ะดนาเนมินการ หรมอแกปไขป ญวั หา
ใดๆ ทลเลี่ กมิดขซนรั้ ในสวังคม ทวังรั้ ตปองทนตผ่อสมิงลี่ ทวังรั้ หลายทลเลี่ กมิดขซนรั้ ตามความตปองการของคนสผ่วนใหญผ่ไดป
กระบวนการของประชาธมิปไตยจซงจนาเปป็ นตปองอาศวัยเวลา ตปองคผ่อยเปป็ นคผ่อยไปและตปองมลการกระ
ทนาอยผ่างตผ่อเนมลี่อง สมาชมิกของสวังคมนลรั้จงซ ตปองไดปรบวั การปลบูกฝงวั คถุณสมบวัตดมิ งวั กลผ่าวตวังรั้ แตผ่เยาวย์วยวั
และพวัฒนาขซนรั้ ตามลนาดวับ ดวังนวันรั้ การปฏมิวตวั มิ (การหมถุนกลวับ การเปลลยลี่ นแปลงระบบ) หรมอการ
รวัฐประหาร (มลการใชปกนาลวังเปลลยลี่ นแปลงคณะรวัฐบาลโดยฉวับพลวัน) จซงเปป็ นวมิธกล ารซซงลี่ ขวัดกวับหลวักการ
ของระบอบประชาธมิปไตยและไมผ่เปป็ นผลดลตผ่อการพวัฒนาการปกครองระบอบนลรั้อยผ่างแนผ่ นอน
เพราะทถุกครวังรั้ ทลมลี่ กล ารปฏมิวตวั รมิ ฐวั ประหารจะตปองมลการลปมเลมิกกฎหมายรวัฐธรรมนบูญ คณะรวัฐมนตรล
และสภาผบูแป ทนราษฎร ดวังนวันรั้ จซงตปองมลการรผ่างรวัฐธรรมนบูญเลมอกตวังรั้ สมาชมิกสภาผบูแป ทนราษฎร และ
การจวัดตวังรั้ รวัฐบาลกวันใหมผ่ทถุกครวังรั้ ไป เปป็ นเหตถุใหปผลประโยชนย์ของชาตมิบาป นเมมองและของประชาชน
ตปองชะงวักงวันไป