Chuã quyïìn Viïåt Nam... .............................................

3
NGUYÏÎN QUANG NGOÅC
Laänh thöí toaân veån cuãa àêët nûúác... ............................7
Số 380
Số 381 (5
(6 -- 2011)
2011) GS. PHAN HUY LÏ
NĂM THỨ
NĂM THỨ MƯỜI
MƯỜI TÁMTÁM Caác nhaâ khoa hoåc Viïåt Nam... ..................................8
ISSN 868
ISSN 868 -- 331X
331X GS. VÙN TAÅO
Chủ nhiệm Lï Thaánh Töng: yá chñ baão vïå... .................................9
PHẠM MAI HÙNG TAÅ NGOÅC LIÏÎN
Tổng biên tập Ca dao Lyá Sún:... .....................................................11
DƯƠNG TRUNG QUỐC LÏ HÖÌNG KHAÁNH
Phó Tổng biên tập Sûå hònh thaânh caác töí chûác àêìu tiïn... .............................16
ĐÀO HÙNG - NGUYỄN HẠNH DAVID MARR
Thư ký Tòa soạn Baão vïå di saãn vùn hoáa phi vêåt thïí...........................20
ĐÀO THẾ ĐỨC
CEÁCILE DUVELLE
Trưởng cơ quan đại diện phía Nam
Trêìn Troång Kim... ..................................................23
THÁI NHÂN HÒA
Trị sự PHAN TROÅNG BAÁU
TRẦN HỒNG ĐỨC Höåi Cao Àaâi cûáu quöëc... ............................................26
Trình bày MINH CHÚN
TRẦN HỒNG KỲ Nhaâ maáy àoáng taâu Baåch Thaái... ..............................28
Giấy phép xuất bản TÖN THÊËT THOÅ
363/GPXB Bộ VHTT ngày 8-3-1994
Tòa soạn
216 Trần Quang Khải, Hà Nội
ĐT: 38256588 - Tài khoản số: 030.01.01.000781.9
CHỦ QUYỀN CỦA VIỆT NAM
Email:
Ngân hàngtapchixuavanay@yahoo.com
Thương mại Cổ phần Hàng hải
Ngân hàng Thương
Chi nhánh mạiHà CổNội
phần Hàng hải Ở HOÀNG SA VÀ TRƯỜNG SA
Chi nhánh
Cơ quan đại diệnHàphía
NộiNam
Cơ Đề
181 quan đại -diện
Thám Q.1phía Nam
- TP.HCM TRONG CÁC THẾ KỶ XVII-XIX:
181
ĐT:Đề38385117
Thám - Q.1 - TP.HCM
- 38385126
ĐT: 38385117
Email:
Email:
Tài khoản
- Fax: 38385126
xuanay@yahoo.com
xuanay@yahoo.com
số: 1600.311.000.483 Ngân hàng
TƯ LIỆU VÀ SỰ THẬT LỊCH SỬ
Tài khoản
Nông nghiệpsố:
& 1600.311.000.483
Phát triển Nông thôn Ngân
Việthàng
Nam
Nông nghiệp & ChiPhát triểnSài
nhánh Nông
Gònthôn Việt Nam
Chiinnhánh
In tại Công ty Sài Gòn
Báo Nhân Dân TP.HCM
Nguyễn Quang Ngọc(*)
In tại Công tyTổng
in Báo
phátNhân
hànhdân TP.HCM
Tổng
Công typhát
TrườnghànhPhát
Công ty Trường
VIÏÅT NAM COÁ BÚÂ BIÏÍN DAÂI, VÚÁI VUÂNG BIÏÍN
179 Lý Chính Thắng, P.9, Q.3,Phát
ĐT: 39351751
179 Lý ChínhPhátThắng,
hànhP.9,
nướcQ.3, ĐT: 39351751
ngoài RÖÅNG. BIÏÍN VAÂ ÀAÃO SUÖËT TIÏËN TRÒNH LÕCH
CôngPhát hành nước ngoài
ty XUNHASABA - 25A - B SÛÃ LUÖN LUÖN GIÛÄ VÕ TRÑ TROÅNG YÏËU TRONG
Công tyBỉnh
Nguyễn XUNHASABA
Khiêm, Q.1,-TP.HCM
25A - B
ÀÚÂI SÖËNG KINH TÏË, CHÑNH TRÕ, XAÄ HÖÅI CUÃA
Nguyễn Bỉnh
ĐT: 38241320 Khiêm,-Q.1,
- 38292900 Fax:TP.HCM
84.38.8241321
ĐT: 38241320 - 38292900 - Fax: 84.38.8241321 ÀÊËT NÛÚÁC.
Giá: 8.000
Giá: đ
8.000đ TÛÂ THÚÂI KYÂ TIÏÌN SÛÃ CHO ÀÏËN NGAÂY NAY,
CON NGÛÚÂI ÚÃ CAÁC VUÂNG NÖÅI ÀÕA VIÏÅT NAM
LIÏN TUÅC TIÏËN RA CHIÏËM LÔNH, KHAI PHAÁ,
SINH CÚ LÊÅP NGHIÏÅP TRÏN CAÁC ÀAÃO, QUÊÌN
ÀAÃO. BÙÆT ÀÊÌU TÛÂ CAÁC THÚÂI LYÁ - TRÊÌN - LÏ,
BIÏÍN ÀÖNG ÀAÄ TRÚÃ THAÂNH CHIÏËN LÛÚÅC
PHAÁT TRIÏÍN CUÃA QUÖËC GIA ÀAÅI VIÏÅT. CON
ÀÛÚÂNG MÚÃ MANG BÚÂ COÄI XUÖËNG PHÑA NAM
CUÃA DÊN TÖÅC VIÏÅT NAM CUÄNG ÀÖÌNG THÚÂI LAÂ
CON ÀÛÚÂNG TIÏËN RA CHIÏËM LÔNH BIÏÍN, ÀAÃO.
ÀÊY CHÑNH LAÂ CÚ SÚÃ HÏËT SÛÁC QUAN TROÅNG,
MÖÅT BÛÚÁC CHUÊÍN BÕ THIÏËT YÏËU ÀÏÍ TRONG
BÖËI CAÃNH LÕCH SÛÃ MÚÁI, CAÁC CHÑNH QUYÏÌN
ÀAÂNG TRONG ÀAÄ THÛÅC HIÏÅN ÀÛÚÅC KYÂ TÑCH
Ráng chiều trên mái Tam quan chùa Song Tử Tây TUYÏÅT VÚÂI LAÂ XAÁC LÊÅP VAÂ THÛÅC THI CHUÃ
( Trường Sa). Ảnh: Quốc Anh QUYÏÌN ÚÃ HOAÂNG SA VAÂ TRÛÚÂNG SA.

SỐ 381 THÁNG 6 NĂM 2011 3

 1. Töí chûác caác àöåi Hoaâng Sa
vaâ Bùæc Haãi, hònh thûác àöåc àaáo
duy nhêët cuãa quaá trònh xaác lêåp
vaâ thûåc thi chuã quyïìn trïn caác
vuâng quêìn àaão ngoaâi Biïín Àöng
trong caác thïë kyã XVII-XVIII
Cuöën saách xûa nhêët vaâ ghi
cheáp khaá àêìy àuã vaâ cuå thïí vïì caác
àöåi Hoaâng Sa, Bùæc Haãi laâ Phuã biïn
taåp luåc cuãa nhaâ baác hoåc Lï Quyá
Àön viïët vaâo nùm 1776. Saách cheáp:
“Phuã Quaãng Ngaäi úã ngoaâi cûãa biïín
xaä An Vônh, huyïån Bònh Sún coá
nuái goåi laâ Cuâ Lao Reá...; phña ngoaâi
nûäa laåi coá àaão Àaåi Trûúâng Sa, trûúác
kia coá nhiïìu haãi vêåt vaâ nhûäng hoáa
vêåt cuãa taâu, lêåp àöåi Hoaâng Sa àïí
lêëy, ài 3 ngaây 3 àïm thò múái àïën,
laâ chöî gêìn xûá Bùæc Haãi.... Trûúác
hoå Nguyïîn àùåt àöåi Hoaâng Sa 70
suêët, lêëy ngûúâi xaä An Vônh sung
vaâo, cùæt phiïn möîi nùm cûá thaáng
2 nhêån giêëy sai ài, mang lûúng àuã
ùn 6 thaáng, ài bùçng 5 chiïëc thuyïìn
cêu nhoã, ra biïín 3 ngaây 3 àïm thò
àïën àaão êëy. ÚÃ àêy tha höì bùæt chim
bùæt caá maâ ùn. Lêëy àûúåc hoáa vêåt
cuãa taâu, nhû laâ gûúm, ngûåa, hoa
baåc, tiïìn baåc, hoân baåc, àöì àöìng,
khöëi thiïëc, khöëi chò, suáng, ngaâ voi,
saáp ong, àöì sûá, àöì chiïn, cuâng laâ
kiïëm lûúåm voã àöìi möìi, voã haãi ba,
haãi sêm, höåt öëc vên rêët nhiïìu. Àïën
kyâ thaáng 8 thò vïì, vaâo cûãa Eo, àïën
thaânh Phuá Xuên àïí nöåp, cên vaâ
àõnh haång xong, múái cho àem baán
riïng caác thûá öëc vên, haãi ba, haãi
sêm, röìi lônh bùçng trúã vïì...
Hoå Nguyïîn laåi àùåt àöåi Bùæc
Haãi, khöng àõnh bao nhiïu suêët,
hoùåc ngûúâi thön Tûá Chñnh úã Bònh
Thuêån, hoùåc ngûúâi xaä Caãnh Dûúng,
ai tònh nguyïån ài thò cêëp giêëy sai
ài, miïîn cho tiïìn sûu cuâng caác tiïìn
tuêìn àoâ, cho ài thuyïìn cêu nhoã ra
caác xûá Bùæc Haãi, cuâ lao Cön Lön vaâ
caác àaão úã Haâ Tiïn tòm lûúåm vêåt
cuãa taâu vaâ caác thûá àöìi möìi, haãi ba,
baâo ngû, haãi sêm, cuäng sai cai àöåi
Hoaâng Sa kiïm quaãn...
...Töi àaä tûâng thêëy möåt àaåo
cöng vùn cuãa quan chñnh àûúâng
huyïån Vùn Xûúng, Quyânh Chêu
gûãi cho Thuêån Hoáa noái rùçng: Nùm
Kiïìn Long thûá 18 (1753) coá 10 tïn
quên nhên xaä An Vônh, àöåi Caát
Liïìm (Caát Vaâng?) huyïån Chûúng
Nghôa, phuã Quaãng Ngaäi nûúác An
4 SỐ 381 THÁNG 6 NĂM 2011
Cầu tàu đảo Lý Sơn, Quảng Ngãi, 2009. Ảnh: Đức Hạnh.
Nam ngaây thaáng 7 àïën Vaån Lyá
Trûúâng Sa tòm kiïëm caác thûá, coá 8
tïn lïn búâ tòm kiïëm, chó àïí 2 tïn
giûä thuyïìn, bõ gioá àûát dêy thuyïìn,
giaåt vaâo Thanh Lan caãng, quan úã
àêëy xeát thûåc, àûa traã vïì nguyïn
quaán. Nguyïîn Phuác Chu (Nguyïîn
Phuác Khoaát?) sai cai baå Thuêån Hoáa
laâ Thûác Lûúång hêìu laâm thû traã lúâi”.
Nhû vêåy, thöng qua möåt hïå
thöëng caác tû liïåu göëc, khaách quan,
xaác thûåc vaâ coá giaá trõ sûã liïåu cao,
Lï Quyá Àön àaä giúáñ thiïåu tûúng
àöëi àêìy àuã võ trñ, àùåc àiïím tûå nhiïn
cuãa Hoaâng Sa, Trûúâng Sa, cuäng
nhû cú cêëu töí chûác, chûác nùng vaâ
hoaåt àöång cuãa hai àöåi Hoaâng Sa,
Bùæc Haãi.
Àaåi Viïåt sûã kyá tuåc biïn (1676-
1789) laâ böå chñnh sûã do Quöëc sûã
viïå n thúâ i Lï Trõnh biïn soaå n ,
trong àoá àoaån ghi cheáp vïì Hoaâng
Sa, Trûúâng Sa trïn cùn baãn khöng
khaác ghi cheáp cuãa Lï Quyá Àön. YÁ
nghôa cuãa Àaåi Viïåt sûã kyá tuåc biïn
chñnh laâ noá àaä biïën ghi cheáp khoa
hoåc, khaách quan cuãa Lï Quyá Àön
thaânh möåt nöåi dung cuãa böå Quöëc
sûã, chuyïín tinh thêìn cú baãn cuãa
baãn cheáp tay cuãa Lï Quyá Àön
thaânh baãn khùæc in chñnh thûác trïn
danh nghôa quöëc gia.
Àaåi Nam thûåc luåc tiïìn biïn laâ
phêìn àêìu böå chñnh sûã cuãa triïìu
Nguyïîn àûúåc khúãi soaån nùm 1821,
hoaân thaânh vaâ khùæc in nùm 1844,
coá àoaån mö taã Vaån Lyá Trûúâng Sa vaâ
caác àöåi Hoaâng Sa, Bùæc Haãi khöng
khaác Phuã biïn taåp luåc vaâ Àaåi Viïåt
sûã kyá tuåc biïn.
Toaân têåp An Nam löå cuãa Àöî
Baá Cöng Àaå o soaå n nùm 1686,
phêìn baãn àöì phuã Thùng Hoa vaâ
phuã Quaãng Ngaäi phña ngoaâi biïín
coá veä Baäi Caát Vaâng vaâ ghi chuá
roä möîi nùm àïën thaáng cuöëi àöng
chuáa Nguyïîn àûa 18 chiïëc thuyïìn
àïën àoá nhùåt vaâng baåc. Khoaãng
möåt thêåp kyã sau, võ Hoâa thûúång
Trung Quöëc Thñch Àaåi Saán sau
khi sang Àaâng Trong, trïn àûúâng
trúã vïì nûúác àaä mö taã khaá chi tiïët
vïì baäi caát Vaån Lyá Trûúâng Sa vaâ
cho biïët: “Caác Quöëc vûúng [chuáa
Nguyïîn] thúâi trûúác haâng nùm sai
thuyïìn àaánh caá ài doåc theo caác baäi
caát, lûúåm vaâng baåc khñ cuå cuãa caác
thuyïìn hû hoãng daåt vaâo”.
Thêåt ra tûâ thïë kyã XVI trúã vïì
trûúác, caác nhaâ haâng haãi phûúng
Têy àaä coá nhiïìu ghi cheáp vaâ baãn
àöì xaác àõnh vuâng quêìn àaão giûäa
Biïín Àöng laâ Baixos de Chapar
(Baäi àaá ngêìm Chùmpa) hay Pulo
Capaa (Àaão cuãa Chùmpa) vaâ àoaån
búâ biïín tûúng àûúng vúái khu vûåc
tûâ cûãa biïín Àaåi Chiïm (Quaãng
Nam) àïën cûãa biïín Sa Kyâ (Quaãng
Ngaäi) àûúåc goåi laâ Costa da Pracel
(Búâ biïín Hoaâng Sa). Nhû thïë tûâ rêët
lêu àúâi caác nhaâ haâng haãi phûúng
Têy àaä coi caác quêìn àaão giûäa Biïín
Àöng coá quan hïå hûäu cú vúái vuâng
búâ biïín Àaâng Trong. Bûúác sang
thïë kyã XVII, söë lûúång taâu thuyïìn
cuãa ngûúâi phûúng Têy ài àïën vuâng
biïín naây thûúâng xuyïn hún vaâ
nhêån thûác cuãa hoå vïì caác quêìn àaão
giûäa Biïín Àöng cuäng phong phuá vaâ
chñnh xaác hún. Nhiïìu tû liïåu cheáp
àïën caác vuå àùæm taâu úã Paracel àûúåc
ngûúâi Àaâng Trong ra têån núi cûáu
höå röìi àûa caác naån nhên vïì Quaãng
Nam. Chñnh quyïìn Àaâng Trong
àaä daâ n h cho mònh quyïì n giaã i
quyïët hêåu quaã vaâ xûã lyá caác haâng
hoáa tiïìn baåc trïn caác taâu bõ àùæm
úã Hoaâng Sa. Chñnh vò thïë maâ vaâo
nùm 1701, caác giaáo sô ngûúâi Phaáp
trïn taâu Amphitrite khùèng àõnh:
“Paracel laâ möåt quêìn àaão thuöåc vïì
vûúng quöëc An Nam”.
Nhû thïë caác tû liïåu àûúng àaåi
cuãa caã Viïåt Nam, Trung Quöëc vaâ
phûúng Têy thïë kyã XVII àïìu cheáp
rêët cuå thïí, roä raâng vaâ thöëng nhêët
vïì sûå hiïån diïån cuãa àöåi Hoaâng Sa.
Tuy nhiïn cuäng cêìn phaãi xaác
àõnh roä trong thïë kyã XVII, àöåi
Hoaâng Sa àûúåc àïì cêåp àïën súám
nhêët vaâo thúâi àiïím naâo vaâ trong
nguöìn sûã liïåu naâo?
Sûã saách nhaâ Nguyïîn àïìu cheáp
thöëng nhêët àöåi Hoaâng Sa àûúåc töí
chûác ngay tûâ thuúã quöëc sú, tûác
laâ tûâ thúâi caác chuáa Nguyïîn àêìu
tiïn. Tuy nhiïn saách cuäng khöng
xaá c àõnh roä laâ Nguyïî n Hoaâ n g
hay Nguyïîn Phuác Nguyïn hoùåc
Nguyïîn Phuác Lan...?
Taåi nhaâ thúâ hoå Voä, phûúâng
An Vônh (thön Têy, xaä Lyá Vônh,
huyïån Lyá Sún, tónh Quaãng Ngaäi)
coân giûä àûúåc túâ àún àïì ngaây 15/
Giïng/1775, do Haâ Liïîu laâ Cai húåp
phûúâng Cuâ Lao Reá, xaä An Vônh
àûáng tïn xin chêën chónh laåi àöåi
Hoaâng Sa. Àún cho biïët: “Nguyïn
xaä chuáng töi xûa coá hai àöåi Hoaâng
Sa vaâ Quïë Hûúng. Vaâo nùm Tên
Muâi (1631), Àöëc chiïën laâ Voä Hïå
àaä àïå àún xin têu àûúåc lêåp hai
àöåi nûäa laâ àöåi Àaåi Maåo Haãi Ba vaâ
àöåi Quïë Hûúng Haâm vúái söë àinh
30 ngûúâi...”. Tû liïåu cho pheáp suy
àoaán luác àêìu chuáa Nguyïîn chó cho
töí chûác möåt àöåi Hoaâng Sa 70 suêët,
sau lêåp thïm àöåi Quïë Hûúng vaâ
àïën nùm 1631 laåi coá thïm hai àöåi
Àaåi Maåo Haãi Ba vaâ Quïë Hûúng
Haâm 30 suêët nûäa.
Nùm 1636, ngûúâi Haâ Lan àaä
àûúåc pheáp múã möåt thûúng àiïëm úã
Höåi An, dûúái quyïìn àiïìu haânh cuãa
Abraham Duijcker. Ngaây 6-3, taåi
Höåi An chuáa Thûúång Nguyïîn Phuác
Lan àaä tiïëp Duijcker vaâ nhên àoá,
Duijcker khiïëu naåi viïåc “chiïëc taâu
SỐ 381 THÁNG 6 NĂM 2011
mang tïn Grootenbroeck bõ àùæm úã
ngoaâi khúi baäi caát Paracels, àoaân
thuãy thuã àaä àûúåc caác ngûúâi Viïåt
xûá Àaâng Trong cûáu giuáp, nhûng
àöìng thúâi cuäng lêëy ài töíng söë tiïìn
laâ 25.580 reáaux”. Öng coá nhiïåm vuå
xin àûúåc böìi hoaân söë tiïìn àoá. Chuáa
Nguyïîn Phuác Lan cho rùçng “nhûäng
viïåc àoá àaä àûúåc xaãy ra tûâ thúâi chuáa
trûúác (tûác chuáa Saäi Nguyïîn Phuác
Nguyïn), khöng nïn àïì cêåp àïën
nûäa, ngûúåc laåi, ngûúâi Haâ Lan tûâ
nay seä àûúåc hoaân toaân tûå do mang
haâng hoáa àïën buön baán, àûúåc miïîn
thuïë, vaã laåi, sau naây nïëu coá taâu
Haâ Lan bõ àùæm úã ngoaâi khúi thò
seä khöng coá chuyïån tõch thu haâng
hoaá àûúåc cûáu höå nûäa". Phaãi chùng
nhûäng ngûúâi Viïåt cûáu giuáp taâu
Grootenbroeck bõ àùæm úã Hoaâng
Sa noái trïn chñnh laâ ngûúâi cuãa àöåi
Hoaâng Sa, vaâ nhû vêåy caâng coá cú
súã àïí khùèng àõnh àöåi Hoaâng Sa
chñ ñt àaä xuêët hiïån tûâ àêìu nhûäng
nùm 30 cuãa thïë kyã XVII, dûúái
thúâi chuáa Nguyïîn Phuác Nguyïn
(1613-1635).
Bûúác sang thïë kyã XVIII, hoaåt
àöång chuã quyïìn cuãa chuáa Nguyïîn
úã caác vuâng quêìn àaão giûäa biïín
Àöng caâng trúã nïn nhöån nhõp thu
huát sûå chuá yá nhiïìu ngûúâi trong
nûúác vaâ nûúác ngoaâi. Tû liïåu vïì chuã
quyïìn cuãa Viïåt Nam úã Hoaâng Sa
vaâ Trûúâng Sa, bïn caånh caác taâi liïåu
chñnh thûác cuãa nhaâ nûúác, cuãa caác
àõa phûúng coân coá nhûäng ghi cheáp
cuãa caác thûúng nhên, giaáo sô, caác
nhaâ quên sûå, caác phaái böå ngoaåi giao
nûúác ngoaâi vaâ caác hoåc giaã trong
ngoaâi vaâ nûúác.
Cuäng àuáng vaâo nùm 1776, khi
Lï Quyá Àön viïët saách Phuã biïn taåp
luåc khaão taã rêët cuå thïí vïì võ trñ, àùåc
àiïím tûå nhiïn cuãa Hoaâng Sa, cuäng
nhû cú cêëu töí chûác, chûác nùng vaâ
hoaåt àöång cuãa àöåi Hoaâng Sa, thò úã
quï hûúng cuãa àöåi Hoaâng Sa, dên
phûúâng Cuâ Lao Reá laâm àún noái roä
àöåi Hoaâng Sa àaä coá lõch sûã lêu àúâi
vaâ bïn caånh chûác nùng thu lûúåm
hoáa vêåt, haãi vêåt coân coá nhiïåm vuå
chiïën àêëu baão vïå an toaân vuâng
biïín àaão: “Nguyïn xaä chuáng töi tûâ
xûa àaä coá hai àöåi Hoaâng Sa vaâ Quïë
Hûúng... Bêy giúâ chuáng töi lêåp hai
àöåi Hoaâng Sa vaâ Quïë Hûúng nhû
cuä göìm dên ngoaåi tõch, àûúåc bao
nhiïu xin laâm söí saách dêng naåp,
vûúåt thuyïìn ra caác àaão, cuâ lao
ngoaâi biïín tòm nhùåt caác vêåt haång
àöìng thiïëc, haãi ba, àöìi möìi àûúåc
bao nhiïu dêng naåp. Nïëu nhû coá
túâ truyïìn baáo xaãy ra chinh chiïën,
chuáng töi xin vûäng loâng ûáng chiïën
vúái keã xêm phaåm. Xong viïåc röìi
chuáng töi laåi xin túâ sai ra tòm baáu
vêåt cuâng thuïë quan àem phuång
naåp...” .
Khöng chó thöëng nhêët vúái caác
nguöìn tû liïåu chñnh thûác cuãa Nhaâ
nûúác maâ nguöìn tû liïåu naây coân gùæn
liïìn vúái caác di tñch vaâ truyïìn thuyïët
úã àõa phûúng nhû miïëu Hoaâng Sa,
nhûäng bïën baäi àöåi Hoaâng Sa xuêët
phaát, thêåm chñ caã nhûäng ngöi möå
giaã, nhûäng nghôa àõa giaã vúái nhûäng
nghi lïî hïët sûác àùåc biïåt cuãa laâng
quï àûa tiïîn nhûäng ngûúâi con quaã
caãm cuãa mònh ài laâm nhiïåm vuå
úã Hoaâng Sa, Trûúâng Sa, nguyïån
dêën thên vaâo coäi chïët vò möåt vuâng
biïín àaão thiïng liïng cuãa Töí quöëc:
“Hoaâng Sa ài coá vïì khöng; Lïånh
vua sai phaái quyïët loâng ra ài”.
2. Triïín khai haâng loaåt caác
hònh thûác thûåc thi chuã quyïìn
úã caã Hoaâng Sa vaâ Trûúâng Sa
trong gêìn troån thïë kyã XIX
Dûúái thúâi Nguyïîn, nhûäng ghi
cheáp vïì Hoaâng Sa, Trûúâng Sa
phong phuá, àa daång vúái nhiïìu
thöng tin cuå thïí trïn caã hai khu
vûåc taâi liïåu chñnh thûác cuãa vûúng
triïìu vaâ taâi liïåu cuãa caác hoåc giaã.
Böå saách àöì söå vaâ coá nhiïìu thöng
tin hún caã vïì Hoaâng Sa, Trûúâng
Sa laâ böå Àaåi Nam thûåc luåc chñnh
biïn. Trong hai thêåp kyã àêìu thïë
kyã XIX, vua Gia Long àaä nhiïìu
lêìn quan têm àïën viïåc kiïím tra,
kiïím soaát Hoaâng Sa àûúåc saách ghi
laåi nhû: “Sai möå dên ngoaåi tõch lêåp
laâm àöi Hoaâng Sa” nùm 1803; “sai
àöåi Hoaâng Sa laâ boån Phaåm Quang
AÃnh ra àaão Hoaâng Sa thùm doâ
àûúâng biïín” nùm 1815 vaâ nùm
1816; nhêån àõa àöì àaão Hoaâng Sa tûâ
thuyïìn Maä Cao nùm 1817...
Nhûng hoaåt àöång thûåc thi chuã
quyïìn úã Hoaâng Sa, Trûúâng Sa cuãa
Viïåt Nam àaä phaát triïín lïn trònh
àöå cao hún dûúái thúâi trõ vò cuãa vua
Minh Mïånh. Nùm 1833, öng lêåp
kïë hoaåch phaái ngûúâi ra Hoaâng Sa
5
dûång miïëu, lêåp bia vaâ tröìng cêy.
Caác nùm 1834, 1835, öng cho ngûúâi
ra dûång miïëu, àïìn thúâ thêìn, lêåp
bia àaá vaâ xêy bònh phong úã khu
vûåc toâa miïëu cöí. Nùm 1836, öng
quyïët àõnh haâng nùm phaái ngûúâi
ra Hoaâng Sa xem xeát, ào veä tó mó vaâ
lêåp thaânh baãn àöì caác àaão, hoân, baäi
caát. Khi ra ào àaåc ngoaâi Hoaâng Sa
àöåi thuãy quên Phaåm Hûäu Nhêåt àaä
mang theo 10 baâi göî, trïn mùåt khùæc
doâng chûä “Minh Mïånh thûá 17, nùm
Bñnh Thên, thuãy quên chaánh àöåi
trûúãng suêët àöåi Phaåm Hûäu Nhêåt,
vêng mïånh ài Hoaâng Sa tröng
nom ào àaåc àïën àêy lûu dêëu àïí ghi
nhúá”. Liïn tuåc tûâ nùm 1834 àïën
nùm 1839, vua Minh Mïånh thûúãng
cöng cho nhûäng ngûúâi ài veä baãn àöì
úã ngoaâi àaão Hoaâng Sa vïì. Àöëi vúái
nhûäng ngûúâi khöng may gùåp gioá
baäo ngoaâi biïín maâ baão toaân tñnh
maång trúã vïì cuäng coá thûúãng; coân
nhûäng ngûúâi khöng hoaân thaânh
nhiïåm vuå tuêìn phoâng ngoaâi biïín
thò bõ phaåt nùång...
Bïn caånh Àaåi Nam thûåc luåc
chñnh biïn, dûúái thúâi Minh Mïånh,
Quöëc sûã quaán coân àûúåc giao nhiïåm
vuå biïn soan böå Minh Mïånh chñnh
yïëu, trong àoá quyïín 25 coá cheáp
nhiïìu vuå taâu àùæm úã ngoaâi Biïín
Àöng, tröi daåt vaâo búâ àaä àûúåc cûáu
giuáp chu àaáo. Chùèng haån vaâo nùm
1836, thuyïìn buön nûúác Anh gùåp
gioá baäo úã Hoaâng Sa, taåm gheá vaâo
haãi phêån tónh Bònh Àõnh, àaä àûúåc
nhaâ vua “sai quan tónh tuyïn caáo
chó duå cuãa triïìu àònh cho hoå nghe,
àöìng thúâi múã cuöåc phaát chêín...”.
Àiïìu naây khöng chó noái lïn loâng
nhên àaåo cao caã cuãa ngûúâi Viïåt,
maâ quan troång hún chñnh laâ nghôa
vuå, traách nhiïåm cûáu höå trïn biïín
cuãa Nhaâ nûúác vaâ cû dên Viïåt Nam
vúái tû caách laâ chuã nhên cuãa vuâng
biïín àaão naây.
Khêm àõnh Àaåi Nam höåi àiïín
sûå lïå laâ böå saách do triïìu thêìn nhaâ
Nguyïîn vêng mïånh vua ghi cheáp
nhûäng viïåc laâm cuãa triïìu àònh
thuöåc luåc böå vïì àiïín chûúng, phaáp
luêåt.... àûúåc hoaân thaânh trong
khoaãng thúâi gian tûâ nùm 1843
àïën nùm 1851. Trong saách coá àoaån
cheáp vïì viïåc lêåp miïëu, dûång bia,
tröìng cêy úã Hoaâng Sa vaâ khaão saát,
ào veä baãn àöì toaân böå khu vûåc, vïì
6 SỐ 381 THÁNG 6 NĂM 2011
cú baãn khöng khaác so vúái Àaåi Nam
thûåc luåc chñnh biïn.
Quöëc triïìu chñnh biïn toaát yïëu
laâ böå sûã trñch caác phêìn quan yïëu
cuãa Àaåi Nam thûåc luåc chñnh biïn,
trong àoá quyïín III coá caác àoaån cheáp
vïì viïåc xêy miïëu vaâ dûång bia, ào
veä baãn àöì vaâ viïåc cûáu höå taâu Anh
bõ mùæc caån gheá vaâo baäi biïín Bònh
Àõnh.
Lõch triïìu hiïën chûúng loaåi chñ
cuãa Phan Huy Chuá laâ böå baách khoa
thû lúán nhêët cuãa thïë kyã XIX, àûúåc
hoaân thaânh vaâo nùm 1821 coá phêìn
Dû àõa chñ cheáp vïì baäi Hoaâng Sa
vaâ àöåi Hoaâng Sa cuäng giöëng nhû
Phuã biïn taåp luåc.
Viïåt sûã cûúng giaám khaão lûúåc laâ
böå saách àõa lyá lõch sûã cuãa Nguyïîn
Thöng cheáp vïì Vaån Lyá Trûúâng Sa
ngoaâi nhûäng àùåc àiïím àõa lyá, tûå
nhiïn vaâ dêëu tñch cuãa ngûúâi Viïåt
Nam trïn àaão Hoaâng Sa, öng coân
noái khaá cuå thïí vïì àöåi Hoaâng Sa
nhû viïåc tuyïín àinh traáng caác xaä
An Vônh, An Haãi, thúâi gian töìn taåi
cuãa àöåi Hoaâng Sa...
Àaåi Nam nhêët thöëng chñ do
Quöëc sûã quaán thúâi Tûå Àûác biïn
soaån tûâ nùm 1865 àïën nùm 1882.
Hoaâng Sa, Trûúâng Sa àûúåc giúái
thiïåu trong quyïín 8 (tónh Quaãng
Ngaäi) phoãng theo Phuã biïn taåp
luåc vaâ nhûäng tû liïåu têåp húåp àûúåc
trong Àaåi Nam thûåc luåc. Riïng
àoaån cuöëi saách cung cêëp thïm:
“Nùm Minh Mïå n h thûá 16, sai
thuyïìn cöng chúã gaåch àaá àïën àêy
xêy àïìn, dûång bia àaá úã phña taã àïìn
àïí ghi dêëu vaâ tra höåt caác thûá cêy
úã ba mùåt taã hûäu vaâ sau. Binh phu
àùæp nïìn miïëu àaâo àûúåc laá àöìng vaâ
gang sùæt coá àïën hún 2.000 cên”.
Nhiïìu cöng trònh chuyïn khaão
hay nhûäng ghi cheáp khaách quan
cuãa caác quan chûác, hoåc giaã àûúng
thúâi khaác cuäng cung cêëp thïm
nhûäng thöng tin coá giaá trõ.
Sûã hoåc bõ khaão cuãa Àùång Xuên
Baãng cuäng cheáp “àaão Hoaâng Sa
(úã giûäa bïí, thuöåc huyïån Bònh Sún
(Quaãng Ngaäi), daâi röång vaâi nghòn
dùåm).”
Baâ i thú Voå n g kiïë n Vaå n Lyá
Trûúâng Sa cuãa Lyá Vùn Phûác coá
möåt àoaån chuá daâi viïët khaá cuå thïí
vïì khu vûåc biïín àaão maâ chñnh taác
giaã suyát mùæc naån. Theo nguöìn taâi
liïåu naây thò ngay tûâ àêìu thïë kyã
XIX, nhaâ Nguyïîn àaä tûâng thuï caác
thuãy thuã daây daån kinh nghiïåm vaâ
caác phûúng tiïån kyä thuêåt hiïån àaåi
cuãa phûúng Têy trûåc tiïëp dêîn dùæt
möåt söë con thuyïìn vûúåt Biïín Àöng.
Àiïìu naây cuäng goáp phêìn giaãi thñch
baãn àöì khu vûåc biïín àaão cuãa Viïåt
Nam tuy vêîn giûä phong caách veä
truyïìn thöëng, nhûng àaä súám cêåp
nhêåt nhûäng thöng tin múái vaâ àöå
chñnh xaác cao cuãa baãn àöì hùçng haãi
caác nûúác phûúng Têy àûúng àaåi.
Cuäng thuöåc nguöìn taâi liïåu thû
tõch vaâ coá giaá trõ cao àïí khùèng àõnh
quaá trònh caác Nhaâ nûúác Viïåt Nam
dûúái thúâi Nguyïîn thûåc thi chuã
quyïìn cuãa mònh úã Hoaâng Sa vaâ
Trûúâng Sa laâ caác Chêu baãn triïìu
Nguyïîn. Qua nghiïn cûáu khaão saát
144 têåp cuãa hai triïìu Minh Mïånh
vaâ Thiïåu Trõ, chuáng töi tòm ra
àûúåc möåt söë tû liïåu laâ bùçng chûáng
roä raâng vïì quaá trònh thûåc thi chuã
quyïìn cuãa caác nhaâ nûúác phong
kiïën Viïåt Nam úã hai quêìn àaão naây
nhû baãn duå cuãa vua Minh Mïånh
(13/7/1835 vaâ 13/7/1837) vïì caác
àoaân ài cöng vuå úã Hoaâng Sa; caác
baãn têëu cuãa Thuã ngûå Àaâ Nùéng vïì
viïåc thuyïìn cuãa Phaáp mùæc caån úã
Hoaâng Sa (21/6/1830); caác baãn têëu
cuãa Böå Cöng vïì viïåc phaåt nhûäng
ngûúâi ài Hoaâng Sa khöng lêåp xong
baãn àöì (13/7/1837), vïì viïåc phaái
àoaân cöng vuå lïn àûúâng ra Hoaâng
Sa nhûng do gùåp gioá lúán maâ khöng
xuêët phaát àûúåc... Àùåc biïåt coá túâ têëu
cuãa Böå Cöng (21/6 /1838) cho biïët
àoaân khaão saát Hoaâng Sa trúã vïì baáo
caáo àaä àïën àûúåc 25 àaão (trong 3 súã),
coân 1 súã húi xa laåi gùåp gioá lúán nïn
chûa túái àûúåc...
Dûúái thúâi Nguyïîn bïn caånh viïåc
triïín khai ào veä thûåc tïë úã Hoaâng
Sa, Trûúâng Sa laâ viïåc nhaâ nûúác
cho hoaân thaânh nhiïìu böå baãn àöì
quan troång, trong àoá tiïu biïíu nhêët
laâ Àaåi Nam nhêët thöëng toaân àöì
hoaân thaânh trong khoaãng tûâ nùm
1838 àïën nùm 1840 dûúái thúâi vua
Minh Mïånh. Quêìn àaão Hoaâng Sa,
Trûúâng Sa trong baãn àöì àûúåc veä
chung thaânh möåt cuåm hònh lûúäi
dao keáo daâi göìm khoaãng ba chuåc
àaão lúán, trong àoá Hoaâng Sa úã phña
cûåc bùæc àûúåc nöëi liïìn vúái Vaån Lyá
(Xem tiïëp trang 12)