Gia trilich stt cha ban d6
SINAE PROPRIAE
Pham Hoang Quin
H: dau thang vira qua,
Sinae” do Thit tuéng Drie ting
nguyén thi, Trung Quée Tap
Can Binh, ban 46 nay thé hin
1d pham vi cuong vue Trung
Quide chi t6i dio Hai Nam, hoan
toan khéng e6 ving bién phia
nam véi chin vach nhwhién nay.
Ngoaii nhiing phan tich @a ¢6 xoay
quanh van dé ¥ ngam trong dong.
thai quan hé ngoai giao, chung
ta cing c6 thé nhin sw vu theo
m@t husng nia: ngudi duong thoi
cita nhiéu quie gia dang xich lai
gannhau bang céch ding ede gia
tri lich sti dé giao hu thie day
nghién ciiu hoc thuat,
1. Thong tin mé rong vé
ban dé Sinae
Néu quan sit ky sb thaly 06
hai méu bin dé dung dé minh
hoa cho luéng tin nay, e@ hai
rt gidng nhau va déu mi nhat
khong doc duoc (goi 1a Ban dé
nhém A), Tim mét ban ro rang
4é doc duve noi dung trong tam
ban dé Sinae nay lai hoi rae r6i,
nu truy cap tir khéa theo tén tae
gia ban dé la JB.B. D’ Anville
thoic theo tén Duimg Duy Nhr
(87% nhu Trung Quéc phién
‘am va diang phé bién) thi chi gap
ban dé Trung Hoa gén giéng voi
han dé Sinae 1735, va ede bin
a6 vé nhing ving Tay Tang,
‘Tan Cuomg hode riéng timg tinh
thude Trung Hoa cting do D’ An-
ville soan vé... (Ban dé nhém B).
Nhung khi tray ep theo tén J.B.
‘Du Halde (Do Hach Die/tt #48) -
ngudi ting hop tac véi D’ Anville
trong vai cOng trinh nghién eu
dia ly - chning ta e6 thé dén dia
chi https:/svww.raromaps.com/
gallery/enlarge/2188 dé xem ban
80 hoa mét phién ban cia ban
6 Sinae, mang ti¢u dé “REGNI
SINAE vel SINAE PROPRIA”
(tam hiéu: Vuong quée Trung Hoa
va Trung Hoa riéng biét) (Ban
6 Abis)
Phién ban A.bis nay ¢6 kich
thuse 20x23 inches do Johann
"REGNTSINAE vl SINAE PROPRIAE” am hig: Frome qué Trung
Ha vis Trang Hoa ring bgt) (Bin A is)
SO 447 THANG 5 NAM 2014Bain dé nay mang tién dé “PROVINCE de QUANG TONG”
‘Matthaus Haas ve lai (copy)
tai Nuremberg ndim 1740 tirbéin
g6e ve nim 1736, thong tin (chit
latinh) 6 g6c dugi phai ciia phién
bain cho biét ring, bin dé gée
do nha khoa hoc Du Halde bién
tap va nha dia ly hoe D’Anville
soan vé, viéc soan vé da tham
Khdolesin ei theo tap bin dé
dia ly Trung Hoa do Hoang dé
CANGHI (Khang Hi) chit tri
thue hign. Dia dani cac tinh’ dia
phuong bién gidi phia dong bic,
bike, tay, tay nam vi nam bao
g6m: QVAN TONG (Quan Ding),
LIAO TONG (Liéu Dong), CHEN
LI (True Lé), CHAN SI (Son
‘Tay), CHEN SI (Thiém Tay), SE
‘TCHUEN (Tit Xuyén), YUNNAN
(Vin Nam), QUANG SI (Quang
Tay), HAL NAN (Hai Nam),
‘Tap ban dé dia ly Trung Hoa
‘ma thong tin trén cho biét la dé
chi bo “Hoang dur ton Lam 46/38
EWE Dia dé dé xem todn thd
dat dai ciia Hoang dé) hay con goi
“Khang Hi hoang durtoan lam 43
(19082 8 ME” khac ban in tai
‘rang Hoa lan dduvao nim 1719
va lin 2-vao nim 1721. Khang Hi
iengoi tirnm 1662 dén 1722, tir
nam 1708 khdi sy thue hign dia
6 toan quée. Nhiéu nha truyén
gido, nha khoa hoe phuung Tay
duge moi dam nhiém ede vise tw
van, diéu tra quan tréc thue dia
2 t6 chnie soan ve, in én cong
trinh. Tiéu biéu la ede gido si,
nha thien vn hoe, dia ly hoc
Joachim Bouvet (Bach Téin/f),
Petrus Pierre Jartoux (Db Diic
My/At##%), Jean Baptiste Regis
(Loi lieu Twi $8), Xavier Eh-
renbert Fridelli (Phi Anv/BBB).
hin chung, djad6 thi Khang Hi
cS mot dite didm ding lua Fla, eae
gido si va khoa hoc gia phuong
Tay chi can du vé mat ky thuat
ho giip ede hotng dé Trung Hoa
thue hign ese dia dé chuain xc,
con cde vain dé lién quan dén dia
ly hanh chinh va pham vi evong
vue hin nhién la do hoang dé
phé duyet.
Qua ede nhan vién phyong
‘Tay, mot s6 théng tin tw liéu va
ban in “Hoang dir toan lam dé"
von rét han ché da duge dua
sang phuong Tay, tirnguén nay,
cic nha dia ly, dia d6 hoe phuong
Tay 06 thé ndim ro ede dia danh,
vi tri thimh tréin, hé théng sing
rngoi mach mifi va pham vi evong
vue Trung Hoa, ho gia cing nghien
cfu diéu chinh, ép dung khoa hoe
chinh xée vé dia hinh, hé thong
kinh vi 46, ky thuat ve ban dé
hien dai va he tham my rieng
6 cho ra nhiéu ban dé 06 chat
long cao hon ede bin in ca
Trang Hoa. Ban dé Sinae 1735
géin lién v6i nhiing thanh tuu tion
biéu eda ngudi phuong Tay, dae
bit Ia véi Du Halde trong cong
trinh Deseription géographique,
historique, ehronologique, poli-
tique, et physique de 'empire de
la Chine (Ghi chép vé dia ly, lich
st; nién dai, chinh tr, va dia van
& quée Trung Hoa), xudt ban
tai Paris nam 1735, trong cing
trinh nay eta Du Halde, tam ban
6 “REGNT SINAE vel SINAE
PROFRIAE” cia D’Anville duoe
ding lam phy ban, va ndm 1735
duge xem nhurnaim ra doi ea bain
d6 SINAE PROPRIAE . Rieng
D’Anville, da thuc hién tiép vie
soan v@ ban dé timg tinh va dén
nam 1737 cho xudt béin atlas
Nouvel atlas de la Chino (Tap
ban dé Trung Hoa méi), trong
6 gdm 2 ban dé téng thé Trung
Hoa, 15 ban dé ede tinh thude
Trang Hoa va 25 ban dé cae noi
xung quanh gidp gidi Trung Hoa
2, Dong gép cia D'Anville
(Duong Duy Nhi)
Vuong Dung (Eff) - nha
dia ly hoc va cang Ta nguvi phu
trdch vige thing ké kho ban 46 6
Trang Hoa thuge Thu vign Quée
gia Bac Kinb - trong “Trung Quée
dia dé sir cuong PHNESAA”
(Thuong vu dn the quan, 1959)
anh gid rat cao thanh twu cha
ede nha truyén gido va nha khoa
hoc phung Tay trong viée doi
méinhan quan va ky thuat dia dé
cia gidi hoe thuat Trung Hoa. Doi
vdi DAnville, Vuong Dung dae
bigt Iuu ¥ vé thanh qua nghién
cfu khao sat ving Tay Tang.
Trade DAnville, ede nha dia ly
hoc Trung Hoa rat ma mo v
ving nay, va day ctingla dia ban
rma ké ei ce phai vien phuong
Tay duge Khang Hi mai lam viée
(Xem tiép trang 15)
a
8
SO 447 THANG 5 NAM 2014