fey
$6432 (7-2013)
Serre uel
ToS eee
Chi shige
PHAMMAI HUNG
Toi bién 1p
DUONG TRUNG QUO.
Pho Ting bien tap
AO HUNG - NGUYEN HANIT
‘Thu ky Toa soon
DAO THE DUC
‘Trong od quan dai dign phia Nam
'THALNHAN HOA
Trist
TRAN HONG DUC
Trinh bay
‘TRANHONGK
Giy php sat bain
363/GPXB BQ VEITT ngly 83-1994
Tia sogn
216 Tein Quang Kh, HAN
IT; 38256588. Ti khoin s6:030.01.01.000781.9
Email: tapchixuanay@gmailcom
Nigin hing’ Thuong mi Cé phén Hing hii
Chinhinh Ha Ne
Coquat doi dign phia Nam
181 DéThim-QU-TRHICM
Fea aes iweiaes
Email: uaray@yahoacom
Ti khodn s6; 1600.311,0004853 Ngia hing.
Ning nghigp & Pht rin Nang thin Viet Narn
Chinhind
Intai Cong ty in Bio Nhan din TPHCM
"ing phat anh
(Cong ty Trang Pst
179 Ly Chinh Thing, P9, Q3, DT: 393817
Phat hanh made ngoat
INHASABA.-25A-B
‘Nguyén Binh Khiém, QI, TPHCM
1: 38241320- 38292900 Fax: 84388
Gi: 10.0004
meu
‘Bia I Sg Home, Pa An: Bc Hanh
NhaNguyn vi vigebio vg chi quyén.. 3
BO VAN DONG
Nguyén Hoang-400 nlm nhin ai 6
‘TRAN VIET NGAC
Va Minh Ménh wi nguoi no ti a
LB QUANG CHAN
Din bign quan he Xiem - Viet cud thé kj XVIIL.,..13
NGUYEN DUY CHINH
Gido su Tran Die Thao. 18
HOANG HONG
Dai hoe Dong Duong qua ti ia WME eg 20
HOANG HANG
‘Thy ning ving Déng Thip Mutts. .uoenso 22
HOU THANG
‘Tinh than vo nga vitha iia "Bé tat” Quing Biic...26
NGUYEN CONG LY
‘Gd ma’ hai qua chuéng nha MRC. on 28
NGUYEN MINH DUC
Hoe Bio- Gio trio sarpham ta tiém ng Ving
TON THAT THO
Nha Nguyén
vi viéc bao vé cht quyén
bién gidi va bién dao
Do Van Ding
it-yén vimng bién gidi duge xem la mét yéu té quan
Nguyén nhu Gia Long, Minh Ménh, Thiéu Tri, Tw
Diic ban hanh nhiéu dao du véi nhiéu chinh séch va bién
phap nhiim quan ly bien gidi, chong cc cue xam lain ctia
ngoai quée. Tir dei vua Gia Leng, nha vua da cho dat nhing
don bio, ci quan Iai, quan si triéu dinh Ten phoi hop vai
dan binh lo viée gitr gin bien giéi, Triéu Nguyén da cho xay
dung mot hé thong eae dén béo 6 ede viung bien giéi nhiim
jem tra tink hinh nguoi nuse ngoai xm nhap vio nue ta.
GO bien gidi phia Bac, ede dén duge xay dung thanh mat hé
théng. Chi tinh riéng @ viing bién gi6j Lang Son vén duuoe
coi la xung y chuc dén, O mién bién giéi phia
Tay, nhat la Ngho Tinh, noi tiép gidp véi Ai Lao (Lao), vua
Minh Ménh da cho dat hang loat s0. Viée ete quan Iinh di
a i mién bien gidi dua
lambing su vide nhé nh
xay ra cudp bée 6 ving bién gidi hoae e6 ngubi xam pham
vao dia phan thi chi ding linh sitai, khong diung Iinb tink
dé tranh cam mao khi dée nui rung ma higu qua khéng cao.
Nha Nguyén thiét lap quyén cai tri dan toc trong diéu
kign xa hoi phong kién Viet Nam dang trai qua nhing
bien dong sau sae. Cé nhiéu nguyén nhan din dén shat
Gn dinh vé trat tur xa hoi, trong dé ¢6 nguyén nhan t@ nan
SO 432 THANG 7 NAM 2013,xa héi khéng ngiing gia tang. Nam 1839, vua Minh
‘Mang dinh ré lai diéu lé céim thuce phién: Pham cde
thuyén buén ngoai quoc dén dau cia bién, vién cot
dén cia bién déu chiéu theo Ié ca than mang theo
Jai, xuding thuyén kiém tra, Néu trong thuyén ¢6
mang theo thuéc phién hay chia gidu thude phién
js dau, hode thué muon hang thuyén nao mang giip
thi cam chit t6i chét. Thuyén va hang héa cua can
pham déu tich thu sung edng. Nhing ngudi phai
phai di bat thuée phién ma an tién, c0 y tha ra,
hay bon ly dich sb tai an tién ma trang trai riéng
y6i nhau, Ichi truy etfu duoe edn nguyén, déu bi xik
toi nhw ké pham, nhat thiét khong duge giam bie.
Nhitng nguoi vu edo cho nguoi huit vung thuée phién
nau bén, mang theo hay ting tri thude phién, déu
chidu lnat“vu cao” gidm kém mot bae ma xét nghi”,
Day la thoi ky & phuong Tay chit nghia tu ban
4a ra di va phat trién, thee din Phép da tién hanh,
hoat déng gisin digp, diéu tra tinh hinh nuée ta phuc
yu cho 4m muu xm luge lau dai, The dan dén nude
ta bing duong bién va x4m luge nuse ta tir dung
bién, Thue té dé bude naa Nguyén phai chi ¥ dén
san ninh ving bién, chong gidin diép xdm
ship, oliong et jit nase. Nam 1841, vua Thigu Tri
ra du: Cuong giéi vé hai phan cia ban triéu rong,
dai, nhamg ché xung yéu noi ven bién déu dat phao
dai dé nghiém vide phong git. Hau h&t ede ca biéa,
cita sng quan trong nha Nguyén cho xy dung dén
bao hay phao dai, Tai vinng bien vinh Ha Long, nha
Nguyén cho xay dumg nhiéu dén bao, phao dai nh
Loai thuyén di bién quan trong nhdt ctia nha Nguyén trong thé ki 19 dege kh trén citu dinh & Hué. Anh: That Léc
ao Ngoe; dén Ngpe Ving xay dumg nim 1840, ede
dén Thiép Hai, Chang Son®... Mot trong nhiing eo
sirphiong thi quan trong duoe nha Nguyén eli trong
xay dung Ia pho dai Tran Hai é phia Bac cia Thuan
‘An, mot cia bién ¢6 vai tro to 1én di véi kinh thanh
Phui Xuan, Nam 1847, vua Thigu Tri cho xy dung
7 dén Tréin Duong & ven bién tinh Quang Nam. Tir
hi ngubi Tay duong gay chuyén, vua chil ¥ dén vie
phiong thi mat bién, sai quan tinh Quing Nam la
bon Mai Cong Ngén xem xét hinh thé ehé vung Tra
‘Son, dat them nétuimg @ dai thanh, khen bin sting
ephéo dai. Tix linh binh, quan vé, quan eo dén phi.
huyén va bién binh, ai phai déng lau dé lam vige,
éu thuing truée mot thang luong bang tién”.
Nha Nguyén tigp tue vide fam ctia Ong cha, vuon
‘wi quan ly, giv cae mién hai do nhurPhui Que, Con
Dao, dc bigt la Hoang Sa va Truong Sa. Nam 1711,
Nguyén Phiie Chu da timg sai do bai est Tromg
Sa dai ngiin ring hep bao nhieu’. Séch Qude sit
quan triéu Nguyén 6 doan viét: Mia thu, thang
7 nam 1754, dan doi Hoang Sa 6 Quang Ngai di
thuyén ra dito Hong Sa, gp gid dat vio hai phn
Quynh Chéu nude Thanh. Tong dée Thanh haw ep
roi cho dua vé. Chtia Nguyén Phiic Khost sai viet
thir cm on. O ngoai bién, xa An Vinh, huyén Binh
Son, tinh Quang Ngai, e6 hon 130 bai cat cach nhaw
oie di m6t ngay duimg, hode vai tring canh, kéo
dai Idhéng biét may nghin dim, tue goi Ta “Van 15
truimg sa”. Trén bai eo gidng nuse ngot. San vat e6
hai sm, déi méi, 6c hoa, vich, ba ba... Budi quée
.
SO 432 THANG 7 NAM 2013so dat doi Hoang Sa 70 ngubi, lay dan xa An Vinh
sung vao, hing nim, dén thsing 3 thi di thuyén ra,
a6 ba dém ngay thi |
thang 8 thi vé nop. Lai od doi Bac Hai, md ngubi 6
thon Tit Chénh thude Binh Thuan hoje xa Cnh
Duong sung vao, sai di thuyén nhd dén ede mi Bic
Hai, Con Lon, dé tim luom héa vét; d6i nay eung do
40i Hoang Sa kiém quan. Nim 1815, vua Gia Long
sai doi Hoang Sa Ta bon Pham Quang Anh ra dio
Hoang Sa thm do duimg bién®. Dusi thoi vua Minh
Ménh, nam 1834, nha la nam 1836, thay quan v
BO Cong cing hop tafe thuc hién mot chuong trim
ké hoach ve ban dé quin sy ti mi, guy mé, lau d
Jam hang nm, di dén dau dung mée 26 (goi 18 ba
aén day, Nam 1857, Tw Disc cho ring tinh Thuan,
Khanh bo bign dai xa ma thuyén di tuan chi o6 3-4
chiée, it qua khé di khdp dupe. Chusin cho 2 tinh
ty theo kiéu mau thuyén nao bén ma di nhanh thi
ding them lay 2-3 chiée dén nam 12 phai xong, 2
dui ding vao vige di tuén tiéu.
Ngoai viée tuan tiéu, nha Nguy8n con dé ra
nhimg chinh sich va bien phap quan ly ea bién,
ciia song. Nam 1839, vua Minh Mang dinh ro lai diéw
Ie ep gidly thong himh di qua ese dn ai cia bién.
Nhing quan chiie van vo, lai dich, binb linh 6 Kinh
hod nhan duoc phai di vige cong hod viec céng tro
vé, vi 06 vide riéng vé qué, di qua noi dén ai, ctra
ign, duimg bo, duimg thay thi vain do BO Lai, vo
do bé Binh chiéu edp gidy thong hanh. Nam 1867,
vua Ty Diie dinh lé xét hbi & cua bién. Pham ee
dao truimg nude Tay duong mai dén ch6 bén pha di
qua, ngam theo ven bién len dén dn 6 eéc Rang, ma
vién coi cia bién va sb tai biét ma of ¥ dung thing,
ciing la khong xét hai thi phai ti (Ngubi c6 chiie
teach biét ma e6 ¥ dung ting thi phat trim truong
ya cach che, khong xét hoi thi giam 3 bac phat 70
truong ging 1 cap lum tai chife, phit huyén khong
x6t hoi thi gidm dang phat bong | nam hay 9 thang
6 tung bac)”.
Nhiéu sic du eita trigu Nguyén 48. n6i lén thue
té rang, vige bio vé bien gisi tai ede tran thude phia
Nam va mién Trung duge triéu dai nay dac biét
chii trong hon so véi mién Bic, Do tinh chat phite
tap phai doi dien v6i dan Cao Mien (Campuchia),
rnén s6 binh linh duge tuyén mo dé canh git tai cde
Bike. Déi v6i Ai Lao (tiép
gidp véi mién Trung) va Cao Mién (tiép gidp voi
mién Nam), Nam 1860, ngudi Cao Mién vao cusp
An Giang, H2 Tidn, vua Tyr Die cho trigu dai than
vat ndi: nay gide Man am logn, tréim cho Nam ky
rat Ta quan ngai, nén tri tinh thé no cho yon edi
ngo&i hién, dé dan duoe yén 8°.
Doi véinnha Min Thanh (Trung Qué) phia Bac,
nha Nguyén dae bigt coi trong moi quan hé nay.
Ngoai chin sw tuyén phong ciing nbw déu din gi
cng nép dé edu mong ¢6 moi quan hé hoa hiéu, nha.
Nguyén con phéi hop vei nha Thanh, gop phiin dam
bio an ninh quée gia. Nam 1871, thuyén eta gite
bign & vung Cat Ba (¢6 18 nguibi @ Ma Lai, hon 20
chige thuyén) quay nhiéu cusp bée ede thuyén buén
ngoai bién. Téng d6e Luong Quang ea nue Thanh
turgidy sang yeu céu hop quan dé cling dénh. Vua Tw
Dife ndi: nuge ta ciing véi nude Thanh tinh hw nghi
rit hau, pham vige g1e6 nén cung lam, ta khong nen
tir chéi. Ben sai Huu tham tri B6 Céng la Nguyén
Van Thiiy, Thuy su Chuimg vé Ia Nguyén Hiru Lac
di thu thay Thuan Ti8p dén ngay edc tinh Ngh@ An,
‘Thanh Héa, Nam Dinh, Hai Duong, Quing Yen
theo thif tw chon lay thuyén chién, thuyén di tuéin
vi quan suat, bién binh, sting I6n, hoi véi thuyén
ciia nude Thanh ban tin vige dnh, Tir Quang Binh
tro‘ra ngoai Béc, nhiing ché thuyén e6 thé &n dé thi
phai chin bit, dimg dé cho bon gide trén thosit"™
Quan nha Thanh tién dén dén Quang Lang, tinh
Lang Son, todn gidc sg hai chay tan, Vua mat du
cée tuong: ton gide déu long mudng da this... ede
nguoi phai xét ky, bon nao nen danh phai diet.
cho sach, bon nao nén phit du, phai cé dau méi,
Tam tap tau lén doi tram quyét dink; nhung phai
ban voi quan nude Thanh hop ste ma lam cho duoc
Sn théa, edt cho mém mong bon t9i de hét han, noi
bién gigi duve yén tinh liu dai, a6 a Tong rét mong
muén ciia tram",
Nhu vay, qua khao ctu tu liéu cho thay, ede
triéu dai phong kién Viét Nam trong lich st tir
lau da chi ¥ dén curmg vue Minh thd dat lién va
trén bién, ma dae biét la khu vue hai quan dao
Hoang Sa va Truong Sa. Bing cdc hoat dong cu
thé, duve siz ligu ghi chép day du, triéu dai nha
Nguyén da xdc lap, thue thi cha quyén bién gidi
dat lign va bign, dao mot cach hoa binh va lien
tue trong suét nhiéu nim. Bien gii dat lién va
bién, dao Viét Nam la mot bé phan lanb thé thiéng
ligng eta TS quéc, 06 vi tri dic biét quan trong
trong su nghiép xay dung, phat trién va bao ve
dat nude hien nay va mai sau, Bao vé toan ven
chi quyén lanh tho bien gisi va bign, dao quoe
gia 1a nhiém vu nding né nhung hét atte thiéng
Tieng va cao ca. Ml
CHU THICH:
1. Qué sit quin triéu Nguyén, Dai Nam tue luc, tip
5, Nxb. Gido due, Ha Noi-2006, te.584
2. Nguyén Hing Duong- Phan Dai Doan, So thdo lie
sit bio v6 an ninh qui gia vi givt ein trat tu xa hoi Viet
‘Nam ¢6- trang dai, Nxb CAND, Hx Noi 1990, tr 319,
8. Dai Nam thute luc, tap 6, Sad, tr.1002,
4. Dai Nam thue luc, tap 1, SA, 1126.
Beent, t.898,
6. Neuyén Hing Duong- Phan Dai Doan, Sd, t.319:320,
7. Dai Nam the luc tap 7, Sd, 1.588.
S.-nt-, tr 1088;
9. nt tr.652
410, = nt -, tr 1268,
LL. nt, tr 1278.
SO 432 THANG 7 NAM 2013