‫‪http://afg-eng.blogfa.

com/‬‬ ‫میر عبدالولی "سادات"‬

‫نقشه های توپوگرافی‬

‫دیدگاه کلی‬
‫نقشههای توپوگرافی نقشههایی بامقیاسهای بزرگ و کوچک هستند که برای نشان دادن‬
‫خصوصیات فیزیکی سطح زمین بکار میروند‪ .‬این نقشهها برای مطالعات زمین شناسی بخاطر‬
‫اطالعات مفید آن از جمله قابلیت اندازه گیری فواصل افقی و یا ارتفاع عمودی نقاط مختلف یک‬
‫وسیله اساسی به شمار میروند‪.‬‬

‫منحنیهای میزان‬
‫منحنیهای میزان خطوط فرضی هستند که تمام نقاط واقع در آنها دارای ارتفاع یکسان نسبت به‬
‫سطح دریا و یا یک مبدا مشخص هستند‪ .‬منحنیهای میزان عالوه بر مشخص نمودن وضعیت‬
‫پستی و بلندی ناحیه ارتفاع و شیب واقعی محل را نیز مشخص مینمایند‪.‬‬
‫فواصل منحنیهای میزان بیانگر مسافت عمودی بین دو منحنی هستند‪ .‬این فاصله معموال برای‬
‫تمام منحنیهای متوالی ثابت نگهداشته میشود‪ .‬مگر در مواقعی که ارتفاع منطقه معینی مانند‬
‫دهند‪.‬‬ ‫نشان‬ ‫را‬ ‫غیره‬ ‫و‬ ‫قله‬
‫نخستین مجموع ٔه چندبرگ نقش ٔه توپوگرافی از سرتاسر یک کشور «‪Carte géométrique de la‬‬
‫‪ »France‬فرانسه بود که در سال ‪ ۹۸۷۱‬کامل شد‪ .‬نقشههای توپوگرافی توسط ارتش و با هدف‬
‫سهولت طرحریزی برای جنگ و نیز تعیین محلهای دفاعی ایجاد شد‪ .‬بنابراین اطالعات پیرامون‬
‫ارتفاع‪ ،‬از اهمیت به سزایی برخوردار بودهاست‪ .‬پس از آن نقشههای توپوگرافی به یکی از منابع‬
‫پای ٔه ملی کشورهای پیشرفته در طراحی زیرساختها و بهرهبردای از منابع تبدیل شد‪ .‬در آمریکا‬
‫در سال ‪ ۹۷۸۱‬نقش ٔه توپوگرافی سرتاسر آمریکا تهیه شد که تا امروز نیز باقی ماندهاست‪.‬‬

‫قوانین مربوط به منحنیهای میزان‬

‫خطوط تراز به طرف باالدست رودها یا به طرف باالدست دره خم میشوند‪ .‬در محل درهها این‬
‫منحنیها ‪ ،‬شکل ‪ V‬بوجود میآورند که نوک آن به طرف باالدست رود است و بطرف باالدست رود‬
‫میدهند‪.‬‬ ‫نشان‬ ‫را‬ ‫باالتری‬ ‫ارتفاعات‬ ‫پیدرپی‬ ‫میزان‬ ‫منحنی‬
‫خطوط تراز در قسمتهای فوقانی تپهها منحنیهای بستهای را بوجود میآورند‪ .‬قله تپه باالتر از‬
‫دارد‪.‬‬ ‫قرار‬ ‫بسته‬ ‫میزان‬ ‫منحنی‬ ‫باالترین‬
‫گودالهای (فرورفتگیهای) فاقد راه خروجی را با منحنیها بسته هاشوردار نشان میدهند‪.‬‬
‫هاشورها طوری زده میشوند که نوک خطهای هاشور طرف داخل گودی را نشان دهند‪.‬‬
‫میشود‪.‬‬ ‫بیشتر‬ ‫کمشیب‬ ‫دامنههای‬ ‫در‬ ‫تراز‬ ‫خطوط‬ ‫فاصله‬

‫ترتیب کننده ‪ :‬انجنیر احمدهللا "انس"‬

 ‫‪http://afg-eng.blogfa.com/‬‬ ‫میر عبدالولی "سادات"‬

‫میشود‪.‬‬ ‫کم‬ ‫پرشیب‬ ‫دامنههای‬ ‫در‬ ‫تراز‬ ‫خطوط‬ ‫فاصله‬

‫خطوط تراز دارای فواصل یکسان نشانگر دامنههای دارای شیب یکنواخت است‪.‬‬
‫خطوط تراز در موارد استثنایی همچون صخرههای آویزان ‪ ،‬از روی یکدیگر عبور نکرده و همدیگر را‬
‫نمیکنند‪.‬‬ ‫قطع‬
‫تمام خطوط تراز ‪ ،‬در نهایت یا در روی خود نقشه یا در حاشیه نقشه بسته میشوند‪.‬‬
‫یک خط تراز باال هیچ وقت بین دو خط تراز پایینتر از خود قرار نمیگیرد و بالعکس ‪ ،‬به عبارت دیگر‬
‫تغییر در جهت شیب زمین همیشه با تکرار خطوط تراز هم ارتفاع به صورت دو خط تراز جداگانه‬
‫هم ارتفاع و یا برروی یک خط ترازی که دور میزند همراه است‪.‬‬
‫ارتفاع نقاط مرتفع بین خطوط تراز در بسیاری از جاها همچون تقاطع جادهها ‪ ،‬قله کوهها و سطح‬
‫میشود‪.‬‬ ‫داده‬ ‫دریاچه‬

‫پستی و بلندی‬
‫پستی و بلندی (رلیف) نشانگر اختالف ارتفاع بین دو نقطه است‪ .‬رلیف حداکثر ‪ ،‬حاکی از اختالف‬
‫ارتفاع بین بلندترین و کوتاهترین نقاط مورد نظر است‪ .‬رلیف ‪ ،‬فاصله عمودی بین خطوط تراز‬
‫متوالی به کار رفته در نقشه است را تعیین میکند‪ .‬وقتی برجستگی کم باشد از فواصل عمودی‬
‫کمی چون ‪ 01‬یا ‪ 01‬پا استفاده مینمایند‪ .‬در نواحی مسطح مثل یک دره رودخانهای پهن یا‬

‫ترتیب کننده ‪ :‬انجنیر احمدهللا "انس"‬

 ‫‪http://afg-eng.blogfa.com/‬‬ ‫میر عبدالولی "سادات"‬

‫جلگههای مسطح از فاصله عمودی ‪ 5‬پا استاده میکنند‪ .‬در کوههای ناهموار جایی که‬
‫برجستگی صدها پا باشد از فواصل عمودی ‪ 51‬یا ‪ 011‬پا استفاده میکنند‪.‬‬

‫مقیاس نقشه‬
‫مقیاس (‪ )Scale‬نقشه ارتباط بین مسافت یا سطح را روی نقشه نسبت به مسافت یا سطح در‬
‫روی زمین را نشان میدهد‪ .‬این مقدار را عموما به صورت نسبی همچون یا ‪ 0004111‬نشان‬
‫میدهند‪ .‬صورت معموال ‪ 0‬است و نشانگر فاصله روی نقشه است و مخرج یک عدد بزرگ است‬
‫که نشانگر فاصله در روی زمین است‪ .‬بدین ترتیب ‪ 0004111‬به معنی آن است که یک واحد روی‬
‫است‪.‬‬ ‫زمین‬ ‫روی‬ ‫واحد‬ ‫همان‬ ‫برابر‬ ‫‪04111‬‬ ‫معادل‬ ‫نقشه‬
‫این امر بستگی به اندازه واحد ندارد‪ .‬اغلب ‪ ،‬یک مقیاس ترسیمی ‪ ،‬یا پاره خطی ‪ ،‬مفیدتر از‬
‫مقیاس کسری است‪ ،‬زیرا اندازه گیری فاصله با آن آسانتر است‪ .‬مقیاس پارخطی ‪ ،‬شامل‬
‫پارهخطی است که به فواصل مساوی تقسیم شده که نمایانگر فواصل مساوی روی نقشه‬
‫است‪ .‬برای اندازه گیری دقیق کسری از واحد ‪ ،‬معموال یک قسمت در طرف چپ ‪ ،‬به واحدهای‬
‫کوچکتری تقسیم شده است‪.‬‬

‫رنگها و عالئم‬
‫هر رنگ و عالمتی که در نقشه توپوگرافی سازمان زمین شناسی آمریکا بکار رفته دارای معنی‬
‫خاصی است‪ .‬معنی هر رنگ به قرار زیر است‪0‬‬

‫آبی ‪ -‬برای آب‬

‫سیاه ‪ -‬سازههای دست انسان مثل خانه ‪ ،‬مدرسه ‪ ،‬کلیسا ‪ ،‬جاده و غیره‬

‫قهوهای ‪ -‬خطوط میزان‬

‫قرمز ‪ -‬نواحی شهری ‪ ،‬جادههای مهم ‪ ،‬خطوط تقسیم زمینهای عمومی‬

‫تهیه مقاطع توپوگرافی‬

‫برای پی بردن به حالت طبیعی پستی و بلندی سطح زمین در هر مسیری میتوان مقاطع‬
‫توپوگرافی را تهیه نمود‪ .‬در تهیه مقاطع معموال فاصله عمودی به خاطر بزرگی کوچکتر از مقیاس‬
‫افقی نشان داده میشود‪ .‬جهت رسم یک مقطع ‪ ،‬ابتدا باید یک صفحه کاغذ را که دارای خطوط‬
‫افقی و موازی هم میباشد در موازات مسیر مورد نظر برای تهیه مقطع قرار داده و سپس از‬
‫محلهای برخورد مسیر با خطوط میزان عمودی بر خطوط موازی کاغذ خارج نمود‪.‬‬
‫خطوط موازی که هر کدام بیانگر یک ارتفاع عمودی معلوم هستند با ارتفاع خطوط میزان مورد نظر‬
‫مطابقت داده شده و عالمت گذاشته میشود‪ .‬این عمل باید برای تمام نقاط تقاطع مسیر مقطع‬
‫و در محلهای برخورد با خطوط میزان انجام گیرد‪ .‬که از اتصال این نقاط به هم مسیر مورد نظر‬
‫حاصل خواهد گردید‪.‬‬

‫محاسبه شیب زمین از خطوط میزان‬

‫ترتیب کننده ‪ :‬انجنیر احمدهللا "انس"‬

 ‫‪http://afg-eng.blogfa.com/‬‬ ‫میر عبدالولی "سادات"‬

‫برای پیدا کردن شیب کلی زمین در یک مسیر محدود و معینی اول فاصله افقی ابتدا تا انتهای‬
‫مسیر مورد نظر را اندازه گرفته و سپس اختالف ارتفاع مبدا تا انتهای مسیر را از خط میزان اول و‬
‫آخر قرایت کرده و سپس فاصله عمودی را بر افقی تقسیم مینمایند‪ .‬عدد حاصل زاویه شیب‬
‫مسیر را نشان خواهد داد‪.‬‬

‫نمونه هایی از نقشه توپوگرافی با منحنی میزان‬

‫ترتیب کننده ‪ :‬انجنیر احمدهللا "انس"‬

 ‫‪http://afg-eng.blogfa.com/‬‬ ‫میر عبدالولی "سادات"‬

‫نقشه های توپوگرافی و اهمیت آن در جغرافیا‪0‬‬

‫"توپو" در لغت به معنی جا‪ ،‬مکان و محل آمده است‪.‬بنابراین توپوگرافی در لغت به معنی ترسیم‬
‫مکانخواهد بود اما در اصطالح نقشه خوانی ؛ نقشه های توپو گرافی نقشه هایی هستند که با‬
‫استفاده از خطوط هم ارتفاع ‪ ،‬نمایشی از وضعیت ناهمواری ها ی یک مکان را ارایه می دهند‪.‬از‬
‫این جهت مشخص ترین ویژگی نقشه های توپوگرافی وجود خطوط هم ارتفاع یا منحنی های‬
‫میزان است‪.‬اگر چه اطالعات دیگری نیز بر روی نقشه های توپوگرافی وجود دارد از جمله عناصر‬
‫طبیعی و انسانی نظیر چشمه ها‪ ،‬چاه ها ‪ ،‬خطوط هیدروگرافیکی ‪ ،‬مناطق مسکونی ‪ ،‬مختصات‬
‫غیره‪.‬‬ ‫و‬ ‫شمال‬ ‫جهات‬ ‫‪،‬‬ ‫مقیاس‬ ‫‪،‬‬ ‫جغرافیایی‬

‫ترتیب کننده ‪ :‬انجنیر احمدهللا "انس"‬

 ‫‪http://afg-eng.blogfa.com/‬‬ ‫میر عبدالولی "سادات"‬

‫گفتیم که برای نمایش وضع ناهمواری ها بر روی نقشه های توپوگرافی از خطوط منحنی میزان‬
‫استفاده می کنند‪ .‬حال ببینیم این منحنی ها چه هستند و چه ویژگی دارند‪ .‬خطوط منحنی‬
‫میزان یا خطوط تراز هیچ گاه یکدیگر را قطع نمی کنند زیرا الگو ها ومدلهایی هستند که اگر به‬
‫طور فرضی یک برجستگی را از سطح افق تا باالترین نقطه ‪ ،‬به شکل صفحاتی بریده و قطع‬
‫کنیم؛در نتیجه این کار خطوط پیچ و خم دار و بسته ای بوجود می آیند که با یکدیگر موازیند‪.‬‬
‫با انجام این آزمایش شاید موضوع روشن تر شود‪.‬یک سیب زمینی درشت را از قسمت عرض به‬
‫دو بخش مساوی تقسیم کنید‪.‬یکی از نیمه ها رااز سطح بریده شده روی میز قرار دهید‪ .‬در واقع‬
‫اکنون یک مدل فیزیکی از یک ناهمواری را پیش روی خود دارید‪ .‬حال با ماژیک دوایری را روی بدنه‬
‫این سیب زمینی از نزدیکی قاعده تا نزدیکی راس آن به فواصل معین رسم کنید‪.‬سیب زمینی را‬
‫از از محل خطوطی که ترسیم کرده اید برش دهید ‪ .‬ناهمواری مصنوعی شما اکنون به تعدادی‬
‫برش تبدیل شده است‪ .‬از بزرگترین برش کار را آغاز کنید و با قرار دادن آن روی کاغذ ‪ ،‬خطی‬
‫پیرامون آن با مداد رسم کنید ‪.‬و سپس خطوط برش های کوچکتر را به ترتیب تا کوچکترین برش‬
‫روی همان شکل قبلی اضافه کنید‪.‬به این ترتیب شما نقشه ای توپوگرافی از ناهمواری مصنوعی‬
‫خود تهیه کرده اید‪ .‬هر یک از خطوطی که رسم کرده اید ‪ ،‬نمایانگر ارتفاع معینی از پدیده مورد‬
‫نظر شماست‪ .‬و صد البته برای ترسیم یک کوه در اندازه واقعی ‪ ،‬امکان برش آن به حلقه های‬
‫متعدد وجود ندارد ‪.‬پس براس رسم منحنی میزان های یک کوه چه راهی وجود دارد؟‬
‫برای ترسیم منحنی های میزان یک ناهمواری بزرگ از عکسهای هوایی و دستگاه تبدیل استفاده‬
‫می شود‪.‬در آنجا هم با استفاده از خاصیت برجسته بینی ‪ ،‬ناهمواری را با صفحات افقی فرضی‬
‫به فواصل معین برش می دهند ‪.‬هر صفحه ای که آنرا قطع کند براساس شکل ناهمواری در محل‬
‫قطع شده خطوط پیچ و خم داری ایجاد می کند و همچنان که اشاره شد در بخش پایینی‬
‫ناهمواری بزرگتر و در بخش باالیی (قله) کوچکتر خواهد بود‪ .‬فاصله صفحه هایی که زمین را قطع‬

‫ترتیب کننده ‪ :‬انجنیر احمدهللا "انس"‬

 ‫‪http://afg-eng.blogfa.com/‬‬ ‫میر عبدالولی "سادات"‬

‫می کنند متساوی البعد می نامند‪.‬مقدار واقعی ارتفاع نقاط را با عددی که بر روی منحنی های‬
‫اصلی نوشته می شود ‪ ،‬مشخص می کنند‪.‬فاصله قائم دو خط تراز متوالی را فاصله تراز می‬
‫گویند‪.‬به این ترتیب عالوه بر این که ارتفاع نقاطی که روی منحنی های تراز هستند را می توان‬
‫معین کرد ؛ ارتفاع نقاطی که بین منحنی های میزان نیز قرار دارند قابل محاسبه است‪ (.‬در بخش‬
‫شود)‬ ‫می‬ ‫ارائه‬ ‫ها‬ ‫فاصله‬ ‫گیری‬ ‫اندازه‬
‫در بخش پایینی نقشه های توپوگرافی اندازه و فاصله منحنی های میزان اصلی و فرعی نوشته‬
‫شده است‪ .‬در نقشه های توپوگرافی ایران ؛ منحنی های میزان معموال با رنگ قهوه ای روشن‬
‫نشان داده شده اند‪.‬منحنی های اصلی پر رنگ تر و ضخیم تر و عدد ارتفاعی روی آنها نوشته‬
‫شده است‪،.‬منحنی میزان های عادی که کم رنگ تر و نازک تر هستند ‪ ،‬بدون عدد ارتفاعی می‬
‫باشند‪.‬و منحنی میزان های حد واسط یا فرعی که معموال در مناطق کم شیب وجود دارد و از آنها‬
‫برای نمایش یک سطح نسبتا هموار با تغییر ارتفاع نامحسوس استفاده می شود؛ بدون عدد‬
‫ارتفاعی به صورت نقطه چین نمایش داده می شوند‪ .‬فاصله منحنی های میزان در نقشه های‬
‫توپو گرافی ایران در زیر مقیاس خطی نوشته شده است که بدین شرح هستند‪0‬‬
‫‪-0‬در نقشه های‪ 0051111‬فاصله منحنی های اصلی ‪ 011‬متر ؛ فاصله منحنی های عادی ‪05=01‬‬
‫باشد‪.‬‬ ‫می‬ ‫متر‬ ‫‪01‬‬ ‫‪00=01‬‬ ‫فرعی‬ ‫های‬ ‫منحنی‬ ‫فاصله‬ ‫و‬ ‫‪011‬متر‬
‫‪-0‬در نقشه های ‪ 00051111‬فاصله منحنی های اصلی ‪ 511‬متر ؛ فاصله منحنی های عادی‬
‫‪ 511 05=011‬متر و فاصله منحنی های فرعی ‪ 011 00=51‬متر است‪.‬‬
‫‪-3‬در نقشه های ‪ 00511111‬فاصله منحنی های اصلی ‪ 0111‬متر ؛ فاصله منحنی های عادی‬
‫‪ 0111 05=011‬متر و فاصله منحنی های فرعی ‪ 011 00=011‬متر است‪.‬‬

‫نقشه های تو پو گرافی چه اهمیتی دارند؟‬

‫در تمام مطالعات دقیق جغرافیایی نیاز به یک نقشه مبنا یا نقشه پایه وجود دارد‪.‬اگر چه دقیق‬
‫ترین نقشه های پایه ‪ ،‬عکسهای هوایی هستند اما به دلیل مشکالت تهیه عکسهای هوایی و‬
‫اطالعات اضافی روی آنها و مشکالت فنی ناشی از اعوجاج تصویر و تغییر ارتفاع پرواز نمی توان‬
‫همیشه از آنها استفاده کرد‪ .‬به این جهت نقشه هایی که بتوانند اطالعات اولیه و دقیقی را در‬
‫اختیار جغرافیدانان بگذارند از اولویت زیادی برخوردارند‪ .‬به نقشه هایی که واقعیت ها را ثبت کرده‬
‫باشد ‪ ،‬مرز ها مشخص گردیده باشند و مطالب مورد نیاز روی آنها یادداشت شده باشند و‬

‫ترتیب کننده ‪ :‬انجنیر احمدهللا "انس"‬

 ‫‪http://afg-eng.blogfa.com/‬‬ ‫میر عبدالولی "سادات"‬

‫گسترش مکانی مشاهدات به طور دقیق روی آن ثبت شده باشد ؛ نقشه پایه میگوییم‪.‬انتخاب‬
‫دارد‪.‬‬ ‫اهمیت‬ ‫بسیار‬ ‫جغرافیایی‬ ‫مطالعات‬ ‫در‬ ‫پایه‬ ‫نقشه‬
‫‪ .‬نقشه پایه تا حدودی چگونگی تجزیه و تحلیل و شکل نهایی نمایش داده ها را به صورت آماری‬
‫و ترسیمی معین می کند‪ .‬در بین انواع نقشه های پایه موجود‪ ،‬نقشه های توپوگرافی به دلیل‬
‫ارائه اطالعات اولیه مورد نیاز جغرافیدانان ‪ ،‬بهترین در نوع خود محسوب می شوند‪.‬‬
‫از این رو اهمیت نقشه های توپوگرافی بخصوص نقشه هایی که مقیاس بزرگ دارند در اغلب‬
‫پروژه های تحقیقاتی جغرافیا ‪ ،‬ثابت شده است‪ .‬نقشه های توپوگرافی اختصاصا سطح خشکی‬
‫ها را به نمایش می گذارد‪ .‬برای مطالعه کف دریا ها واقیانوسها و نمایش ناهمواری های آن ‪ ،‬از‬
‫نقشه های باتیمتریک ( ژرفاسنجی) استفاده می شود‪ .‬که مشابه نقشه های توپوگرافی‬
‫هستند‪.‬‬
‫در تهیه نقشه های زمین شناسی ‪ ،‬خاک شناسی ‪ ،‬پوشش گیاهی و ژئومورفولوژی ؛ از نقشه‬
‫های توپوگرافی به عنوان نقشه پایه استفاده میکنند‪.‬و اطالعات تخصص مربوط به هریک از‬
‫موضوعات فوق بر روی آن پیاده و گنجانیده می شود‪.‬در واقع نقشه های توپوگرافی ‪ ،‬مادر تمامی‬
‫نقشه های دیگر مربوط به زمین است‪.‬از این جهت یک بار دیگر ویژگی های مهم این نقشه ها را‬
‫کنیم‪0‬‬ ‫می‬ ‫یادآوری‬
‫‪-0‬در این نقشه ها ‪ ،‬ارتفاعات را با استفاده از منحنی های میزان یا خطوط هم ارتفاع نشان می‬
‫دهند‪.‬‬

‫‪-0‬مقاس این نقشه ها مشخص شده است‪.‬‬

‫‪-3‬در اطراف این نقشه ها ‪ ،‬موقعیت جغرافیایی محل روی نقشه ثبت شده است‪.‬‬
‫‪-4‬عالئم هیدروگرافیکی نظیر ‪ 0‬آبراهه ها‪ ،‬رودها‪ ،‬چشمه ها‪ ،‬چاهها ‪ ،‬قناتها ‪ ،‬برکه ها ‪ ،‬و باتالقها‬
‫است‪.‬‬ ‫شده‬ ‫مشخص‬ ‫نقشه‬ ‫روی‬
‫‪-5‬همه پدیده های طبیعی و مصنوعی نظیر کوهها ‪ ،‬دریاچه های پشت سد ها روی آن دیده می‬
‫شود‪.‬‬
‫‪-6‬عنوان نقشه با استفاده از مهمترین نقطه یا بزرگترین سکونتگاه انسانی انتخاب می شود‪.‬‬

‫چگونه نقشه های توپوگرافی را بخوانیم؟‬

‫خواندن نقشه های توپو گرافی بسیار آسان است مشروط بر آن که قواعد زبان مربوط به آن را به‬
‫درستی آموخته باشیم‪.‬یک نقشه توپو گرافی مقابل خو بگذارید وبه این ترتیب گام به گام همراه‬
‫باشید‪.‬‬ ‫ما‬
‫‪-0‬نام نقشه که معموال مهم ترین نقطه جغرافیای روی نقشه است ‪ ،‬در قسمت باالی نقشه‬
‫است‬ ‫شده‬ ‫نوشته‬
‫‪-0‬در سمت راست و باالی نقشه شماره برگ و شماره سری نقشه ن‪.‬شته شده است ‪ .‬این‬
‫شماره ها اندکس راهنمای استفاده و یافتن نقشه مورد نظر در آرشیو نقشه هاست ‪ .‬در نقشه‬
‫های ‪ 00051111‬و ‪ 00511111‬در سه طرف از نقشه این شماره را درج کرده اند ‪.‬و از آنجا که‬
‫نقشه های توپوگرافی معموال در فایل های بایگانی نقشه به صورت ورقه هایی روی هم قرار می‬
‫گیرد با نگاه کردن به هر گوشه از آن می توان نقشه مورد نظر را یافت و از خارج کردن تمام نقشه‬

‫ترتیب کننده ‪ :‬انجنیر احمدهللا "انس"‬

 ‫‪http://afg-eng.blogfa.com/‬‬ ‫میر عبدالولی "سادات"‬

‫خوداری کرد‪ .‬در مکاتبات مربوط به نقشه ها نیز از این شماره ها استفاده می شود تانقشه مورد‬
‫نظر را بشناسانند‪ .‬در سمت راست و پایین نقشه نیز همان شماره ها با استفاده از شبکه اتصال‬
‫نقشه ها نمایش داده شده است‪.‬که قسمت های مجاور مقشه مورد نظر را معرفی می کند‪.‬‬
‫‪-3‬مقیاس در قسمت پایین نقشه در بخش میانی به شکل عددی و خطی بر مبنای واحد متریک ‪،‬‬
‫واحد انگلیسی ‪ ،‬بر حسب مایل خشکی و مایل دریایی نوشته شده است ‪.‬‬
‫‪-4‬در زیر مقیاس ؛ فواصل منحنی میزان ها ی عادی و فرعی نوشته شده است‪ .‬در مناطقی که‬
‫فاصله منحنی میزان های اصلی کم باشد عدد ارتفاعی یک در میان روی منحنی های اصلی‬
‫است‪.‬‬ ‫متر‬ ‫‪011‬‬ ‫میزان‬ ‫های‬ ‫منحنی‬ ‫است‪.‬فاصله‬ ‫شده‬ ‫نوشته‬
‫‪-5‬در زیر مقیاس ؛ سیستم تصویری که براساس آن نقشه را تهیه کرده اند نوشته شده است‪.‬‬
‫اغلب نقشه های توپوگرافی ایران در سیستم تصویری یونیورس ترانس مرکاتور یا(‪ )u.t.m‬تهیه‬
‫است‪.‬‬ ‫شده‬
‫‪-6‬در قسمت پایین نقشه های ‪ 0051111‬و یا در قسمت سمت چپ نقشه های ‪ 00051111‬عالئم‬
‫راهنما ی نقشه ثبت شده است‪ .‬در نقشه های ‪ 00051111‬عالوه بر این اطالعات ‪ ،‬مختصات‬
‫بلندترین نقطه ارتفاعی نیز مشخص شده است‪.‬در همین قسمت میزان انحراف مغناطیسی این‬
‫نقشه در سال معینی ذکر شده است‪ .‬عدم سندیت مرز های موجود در نقشه ‪ ،‬وجود یا عدم‬
‫وجود موانع ارتفاعی مصنوعی نظیر دکل های رادیویی یا آنتهای مخابراتی ‪ ،‬سال تهیه نقشه ‪ ،‬و‬
‫منبع پایه در تهیه نقشه که معموال عکسهای هوایی در سال معینی هستند نوشته شده است‪.‬‬
‫‪-7‬در نقشه های ‪ 00051111‬و‪ 00511111‬یک روش ساده تعیین مختصات نقطه ای با تقریب ‪0111‬‬
‫متر روی نقشه آموزش داده شده است (در انتهای این بخش به اینمساله خواهیم پرداخت) و در‬
‫هر دوی این نقشه ها ‪ ،‬خطوط شبکه ای ‪ 01‬کیلو متری در سیستم (‪ )u.t.m‬وجود دارد که در‬
‫نقشه های ‪ 00051111‬آبی رنگ و در نقشه های ‪ 00511111‬به رنگ بنفش دیده می شود‪.‬از این‬
‫شبکه برای تخمین سریع فاصله ها استفاده می شود‪ .‬ضمن آنکه شبکه بندی ‪ 011‬کیلو متری را‬
‫با حروف التین مشخص کرده اند که کار یافتن نقاط را بر روی نقشه سرعت می بخشد‪.‬‬
‫‪-8‬در زیر قسمت مقیاس خطی و در جایی که فواصل منحنی های میزان مشخص شده است‪،‬‬
‫مبنای ارتفاعی نقشه نوشته شده است ‪ .‬منظور از مبنای ارتفاعی سطحی است که صفر‬
‫مسطحاتی از آن محل در نظر گرفته می شود ‪ .‬محاسبات ارتفاعی از مبدا آن نقطه به حساب‬
‫می آید‪ .‬در نقشه های توپوگرافی ایران صفر ارتفاعی دماغه فاو در خلیج فارس است‪.‬به این‬
‫ترتیب نقطه فاو در نقشه های ایران صفر متر ارتفاع دارد و قله دماوند ‪ 5670‬متر ؛ نسبت به نقطه‬
‫دارد‪.‬‬ ‫ارتفاع‬ ‫اختالف‬ ‫فاو‬
‫‪-9‬در همه نقشه های توپوگرافی از استفاده کنندگان خواسته شده است که اشتباهات و نظرات‬
‫اصالحی خود را به اداره جغرافیایی ارتش که تولید کنند این نقشه ها هستند ‪ ،‬اطالع دهند‪ .‬در‬
‫بسیاری از مورد محققان جغرافیا در حین مطالعه به مواردی بر خورده اند که بین اطالعات نقشه و‬
‫زمین اختالف وجود دارد ‪ .‬هر استفاده کننده از نقشه وظیفه دارد موارد اختالف را به سازمان تولید‬
‫دهد‪.‬‬ ‫اطالع‬ ‫نقشه‬ ‫کننده‬
‫‪-01‬مختصات جغرافیایی ‪ 0‬در حاشیه نقشه اصلی ‪ ،‬مختصات جغرافیایی سطحی که در نقشه‬
‫دیده می شود ‪ ،‬درج شده است‪ .‬در هر نقشه ‪ 0051111‬؛ ‪ 05‬دقیقه عرض و ‪ 05‬دقیقه طول‬
‫جغرافیایی نشان داده شده است‪.‬که هر کدام به ‪ 3‬بخش ‪ 5‬دقیقه ای تقسیم می شوند‪.‬در‬

‫ترتیب کننده ‪ :‬انجنیر احمدهللا "انس"‬

 ‫‪http://afg-eng.blogfa.com/‬‬ ‫میر عبدالولی "سادات"‬

‫نقشه های ‪ 00051111‬این مقدار به ‪ 0/5‬درجهطول جغرافیایی و ‪0‬درجه عرض جغرافیایی می‬
‫رسد که در هر دو بعد به بخشهای ‪ 05‬دقیقه ای تقسیم بندی دارند‪.‬محل تالقی طول و عرض‬
‫جغرافیایی در نقشه های ‪ 00051111‬یک عالمت‪ +‬بزرگ وچود دارد‪.‬در هر دو ی این نقشه ها یک‬
‫راهنمای اصالت نقشه وجود دارد که میزان دقت مسطحاتی و دقت منحنی های میزان را‬
‫مشخص کرده است که به ترتیب برای نقشه های ایران ‪ 005‬و ‪ 51‬متر است‪.‬‬
‫‪-00‬نگهداری نقشه های توپوگرافی ‪ 0‬تهیه نقشه های توپوگرافی امری مشکل است بنابراین از‬
‫این اسناد باید به خوبی نگهداری کرد بهترین راه نگهداری نقشه ها لوله کردن و قرار داده آنها در‬
‫یک محفظه ضد رطوبت و ضد ضربه است‪.‬البته باید نام یا شماره سری نقشه هایی که در هر‬
‫محفظه قرار دارند را روی بدنه محفظه درج نمود تا در موقع استفاده مجبور نباشیم تمام نقشه‬
‫های تمام محفظه ها را بیرون بیاوریم‪.‬البته حمل نقشه در این وضعیت مشکالتی هم دارد ‪.‬‬
‫چنانچه موضوع حمل نقشه ها بر طول عمر آنها برای شما ارجحیت داشته باشد می توانید‬
‫نقشه ها را تا کنید آن هم در جهت های مخالف هم که باز و بسته کردن آنها سریع صورت گیرد‪.‬‬
‫در این شکل حمل ونقل نقشه ها بسیار آسان خواهد بود اما طول عمر آنها کم می شود و‬
‫بزودی از محل تا خوردگی نقشه ها پاره می شوند‪.‬استفاده از چسب بی رنگ پهن در محل‬
‫کرد‪.‬‬ ‫خواهد‬ ‫رفع‬ ‫را‬ ‫مشکل‬ ‫حدودی‬ ‫تا‬ ‫ها‬ ‫شدگی‬ ‫تا‬ ‫اتصال‬
‫تمرین‪ 0‬حال برای این که بدانیم آنچه که تا کنون خوانده ایم ‪ ،‬آموخته ایم یک بار روش تعیین‬
‫مختصات یک نقطه را با تقریب ‪ 0111‬متر روی نقشه تمرین می کنیم ‪.‬این تمرین فقط روی نقشه‬
‫های ‪ 00051111‬و ‪ 00511111‬انجام می شود‪ .‬به ترتیب زیر همراه با یک مثال عمل کنید‪0‬‬
‫‪-0‬یک نقطه روی نقشه خود مشخص کنید )نقطه پرزان در نقشه ‪ 00511111‬اصفهان)‬
‫‪-0‬حروف شبکه منطقه ای که نقطه شما در آن واقع است بنویسید ‪.‬گفتیم که در این نقشه ها با‬
‫حروف التین به صورت دوحرفی این تقسیم بندی در نقشه وجود دارد‪wr .‬‬
‫‪-3‬عدد مربوط به محورعمودی که بالفاصله در چپ آن نقطه قرار دارد را بنویسید ‪8‬‬
‫‪-4‬فاصله نقطه مورد نظر تا محور سمت چپ با تقریب ‪ 0/01‬مربع تعیین کنید ‪ .‬یعنی در مربعشبکه‬
‫بندی شده نقطه شما در چه نسبتی از تقسیم ده تایی در داخل آن مربع نسبت به محور سمت‬
‫‪7‬‬ ‫چپقراردارد‪.‬‬
‫بنویسید‪6‬‬ ‫را‬ ‫پایین‬ ‫بالفاصله‬ ‫محورافقی‬ ‫به‬ ‫‪-5‬عددمربوط‬
‫‪-6‬فاصله نقطه مورد نظر تا محور افقی را با تقریب یک دهم مربع تعیین کنید‪0.‬‬

‫به این ترتیب مختصات نقطه پرزان می شود‪wr8762 0‬‬

‫شما پس از این باید قادر باشید مختصات هر نقطه را روی نقشه خود به این ترتیب بیان نمایید‬

‫ترتیب کننده ‪ :‬انجنیر احمدهللا "انس"‬