EPB Docent: Greg Jacobs

_________________________________________________________________________________________

Terminologie

EAP Energie Advies Procedure

EPB Energieprestatie en Binnenklimaat[eisen]

- bij bouwen (en verbouwen)

K maximaal K 45 sinds 2006 (K40 vanaf 2012 ?)

E maximaal E 100 sinds 2006
E 80 sinds 2010
E 70 vanaf 2012 ?
E 60 vanaf 2014 ?

Het K-peil slaat op de gebouwschil en is te vergelijken met de vroegere

berekening inzake thermische isolatie die diende te gebeuren bij het
indienen van een bouwaanvraag, alhoewel de rekenwijze op bepaalde
punten gewijzigd is.

Het E-peil geeft weer hoe het ontwerp scoort op vlak van energie-
huishouding, kortom : hoeveel zal de woning verbruiken in verwarming en
aanmaak van sanitair warm water.

EPC Energieprestatiecertificaat

EPW Energieprestatie van woongebouwen (berekeningsmethode)

EPU Energieprestatie van utilitaire gebouwen (berekeningsmethode)

Nieuwe EPB-eis voor woongebouwen:

Er wordt vanaf 2012 voor woongebouwen een nieuwe EPB-eis ingevoerd,

namelijk het beperken van de netto-energiebehoefte voor verwarming.
De netto-energiebehoefte voor verwarming van een wooneenheid in een nieuw
op te richten woongebouw mag vanaf 1 januari 2012 niet hoger zijn dan 70
kWh/m².

19 januari 2011
EPB Docent: Greg Jacobs
_________________________________________________________________________________________

Energieprestatieregelgeving vanaf 1 januari 2006

- de energieprestatie van een gebouw?

= drukt uit hoe een gebouw presteert op vlak van energieverbruik
= hangt af van hoe het gebouw:
- thermisch geïsoleerd is
- geventileerd wordt
- de gratis zonnewarmte binnenhaalt (zonder oververhitting)
maar ook van het rendement van de installaties voor:
- verwarming en warm water
- zonne-energie (bv. zonneboiler)

- energie besparen door invoeren van energieprestatieregelgeving

- van kracht bij bouwaanvragen vanaf 1 januari 2006
(zowel bij bouwen als bij verbouwen)

Waaraan voldoen?
- isolatieniveau: K 45 > K40 vanaf 2012 ?
- energieprestatieniveau: energieverbruik beperken
E 100 > E 80 (2010) > E 70 (2012) > E 66 (2014)
- gecontroleerde ventilatie
goede binnenluchtkwaliteit en gezonde woning

Energiezuinig bouwen en verbouwen:

een extra kost, in ruil voor:
- jaarlijks een lagere energiefactuur
- gezonde, energiezuinige woning met meer wooncomfort
- energiezuinige woning = meer waard op de verkoop- en verhuurmarkt
- beter voor het milieu

Hoe?
1. compact bouwen
2. luchtdicht bouwen
3. thermisch isoleren
4. ventileren
5. plaatsen van hoog renderende installatie voor verwarming
6. plaatsen van hoog renderende installatie voor bereiding warm water
7. zonnewarmte benutten

- deze elementen bepalen de ‘energieprestatie’ van een woning (= het ‘E-peil’)

- hoe lager het E-peil, hoe energiezuiniger de woning

19 januari 2011
EPB Docent: Greg Jacobs
_________________________________________________________________________________________

1. Compact bouwen
= een bewoonbaar volume met zo klein mogelijke buitenoppervlakte
- rijwoning = compacter dan vrijstaande woning (2 vrije gevels in plaats
van 4, waarlangs warmte kan verdwijnen)
- kubusvormige woning = compacter dan balkvormige woning, met
hetzelfde bewoonbaar volume
- compacter = energiezuiniger

2. Luchtdicht bouwen
= vermijden dat lucht ongecontroleerd het gebouw ‘binnenstroomt’ of uit
het gebouw ‘ontsnapt’
= vermijden van kieren en spleten of ‘luchtlekken’

Waarom luchtdicht bouwen?

- energie sparen: elk luchtlek = ‘warmtelek’
- overmatige luchtinfiltratie en tocht ≠ comfortabel

Hoe luchtdicht bouwen?

- goede aansluitingen: vensters in muren, dak aan muren
- muren in metselwerk: aan binnenzijde pleisteren
- muren en daken in houtskelet: aan binnenzijde luchtdichte folie

luchtdichter = energiezuiniger

3. Thermisch isoleren
= beperken van warmteverlies naar buiten
‘Goed’ isoleren:
- goede keuze van isolatiemateriaal
- goede en nauwkeurige plaatsing van isolatie
- buitenmuren, daken, maar ook vloeren naar grond, kelder … isoleren
- hoogrendementsbeglazing (1.3- of 1.1-glas) plaatsen

Enkele begrippen over thermische isolatie:

K-peil: globale isolatiewaarde of isolatiepeil van een woning (of gebouw)
- zie: K 45, sinds 2006
- hoe lager het K-peil, hoe beter het gebouw geïsoleerd is en hoe
minder warmteverlies er is
U-waarde: isolatiewaarde van een constructiedeel, bv. muur, dak,
beglazing
- vervangt de vroegere k-waarde (kleine k)
- warmtedoorgangscoëfficiënt, uitgedrukt in W/m²K
- hoe lager de U-waarde van een constructiedeel, hoe minder
warmte verloren gaat
λ-waarde: (relatieve) isolerende waarde van een materiaal
- warmtegeleidbaarheid, uitgedrukt in W/mK
- hoe hoger de waarde is, hoe beter de warmte geleid wordt en dus
hoe minder goed het materiaal isoleert

19 januari 2011
EPB Docent: Greg Jacobs
_________________________________________________________________________________________

R [of Rd?]: warmte-isolerend vermogen van een materiaallaag, bv.

dubbelglas, vloer

Opm.: E-peil: drukt uit hoe een gebouw presteert op vlak van energieverbruik
Vlaanderen E 100 /E 80 vanaf 2010

Waar isoleren? vloer + muur + dak

- vloerisolatie:
- tussen draagvloer en chape: bij alle types vloeren
- of onder betonnen draagvloer, onder de gewelven …: bij vloer
boven kelders; kruipruimten …
- muurisolatie:
- spouwmuur met dragende muur in steen: isolatie in een deel van
de spouw of volledige spouw vullen met isolatie
- spouwmuur met dragende muur in houtskeletstructuur: isolatie
tussen houten stijlen (+ eventueel extra in spouw)
- massieve of volle muren: isolatie aan de buitenzijde
(aan de binnenzijde: enkel na grondig advies)
- dakisolatie:
- hellend dak: isolatie tussen de kepers of spanten, isolerende
dakelementen bovenop de dragende structuur …
- plafond naar zolder: op de vloeropbouw, tussen de houten balken
van de vloer …
- warm plat dak: isolatie net onder dakdichtingslaag
- omgekeerd plat dak: watervaste isolatielaag op de
dakdichtingslaag (wel ballast voorzien)

Welk isolatiemateriaal? vloer – muur – dak

Materialen vloer muur dak

zachte of halfstijve isolatiemat in minerale wol (= X X
MW) rotswol of glaswol
stijve isolatieplaat in bv. PUR, XPS, EPS X X X
gespoten isolatiemateriaal bv. gespoten PUR X
isolerende uitvullingslaag bv. isolerende chape X
(wel dikker uitvoeren)

Vensters
Glas: hoogrendementsbeglazing (1.3- of 1.1-glas)
Raamprofielen:
- in hout;
- in PVC;
- in metaal: aluminium / staal:
zorg voor goede thermische onderbreking = beter isolerend

Koudebruggen = plaatsen waar de thermische isolatie onderbroken is (“lek”)

Gevolgen:
1. veel warmte gaat verloren

19 januari 2011
EPB Docent: Greg Jacobs
_________________________________________________________________________________________

2. optreden van vocht op die plaatsen (condensatie)

3. ontstaan van schimmels, geurhinder …
Vermijden door:
- goede aansluiting tussen muurisolatie en fundering
- goede aansluiting tussen muurisolatie en vensters / deuren
- geen balken, balkons … van binnen naar buiten laten doorlopen =
‘thermisch onderbreken’

4. Ventileren
= vervuilde vochtige lucht afvoeren en verse lucht aanvoeren
Waarom ventileren?
- ‘ademruimte creëren’ voor mensen en huisdieren: koolstofdioxide-
waterdamp afvoeren + voldoende zuurstof aanvoeren
- woonvocht door koken, wassen, douchen … afvoeren: elk gezin
produceert 10 à 20 liter vocht per dag
- voorkomen dat hinderlijke of schadelijke stoffen in woning blijven en zo
geuren, allergieën, CO-vergiftiging … vermijden

Hoe ventileren?
Principe basisventilatie:
- toevoer verse lucht = in droge ruimtes (woonkamer, slaapkamer, bureau
…)
- doorstroom lucht = in tussenruimtes (gang, trappenhal …)
- afvoer vervuilde lucht = in natte ruimtes (keuken, badkamer, wc,
wasplaats …)

Soorten ventilatiesystemen:

Systeem A: Systeem B:
natuurlijke toevoer + mechanische toevoer +
natuurlijke afvoer natuurlijke afvoer

Systeem C: Systeem D:
natuurlijke toevoer + mechanische toevoer +
mechanische afvoer mechanische afvoer

Hoe ventileren?
- natuurlijk = op basis van wind- en luchtdrukverschillen tussen binnen- en
buitenomgeving
- mechanisch = door middel van ventilatoren

- bij volledig mechanisch systeem (= D): interessant om te investeren in

warmteterugwinning = warmte uit afgevoerde lucht halen om frisse
toevoerlucht voor te verwarmen
= voordelig: toevoerlucht is warmer, dus minder energie nodig voor
verwarming van de ruimte

19 januari 2011
EPB Docent: Greg Jacobs
_________________________________________________________________________________________

“De woning té goed isoleren of ‘overisoleren’ kan niet.

U kunt wel te weinig ventileren.”

Vroeger: ‘luchtverversing’ door kieren en spleten: veel warmteverlies: niet

energiezuinig en niet comfortabel
Nu: ‘gecontroleerde luchtverversing’ door basisventilatie: wel
energiezuiniger - gezonder - comfortabeler

“Isoleren en ventileren gaan hand in hand”

5. Verwarmingsinstallatie

Energiezuinige brandstof
- wel aardgas, stookolie …
- geen elektriciteit (elektriciteit = niet energiezuinig)
- ongeveer 2,5 eenheden steenkool, gas … nodig voor 1 eenheid
elektriciteit bij de gebruiker door verlies bij productie en transport in
de leidingen)

Verwarmingssyteem
- de regeling:
- temperatuurregeling per ruimte = energiezuiniger
(bv. d.m.v. thermostatische kranen)
- met buitenvoeler
- de afgifte-elementen:
- keuze tussen radiatoren, convectoren, vloer- en wandverwarming
- vloer- en wandverwarming = lagere temperatuur inde ketel =
energiezuiniger
- de verwarmingsleidingen:
- leidingen in garage, kelder …: extra isoleren

Welk verwarmingstoestel?
- centrale verwarmingsketel: hoger rendement = energiezuiniger:
- hoogrendementsketel: met Optimaz-label (stookolie) of met HR+
-label (aardgas)
- condensatieketel: nog hoger rendement door warmte uit
rookgassen te benutten
- geen elektrische verwarming
- warmtepomp
- verwarmingstoestel: niet overdimensioneren

6. Sanitair warm water

Systeem:
- het toestel voor het opwarmen van het sanitair water:
- keuze: zelfde toestel van de ruimteverwarming of ander toestel
met hoog rendement

19 januari 2011
EPB Docent: Greg Jacobs
_________________________________________________________________________________________

- op stookolie of aardgas = ongeveer helft energiezuiniger dan op

elektriciteit
- het opslagvat of ‘boiler’:
- keuze tussen doorstroomtoestel of met een opslagvat;
doorstroomtoestel = energiezuiniger
- bij keuze voor boiler: elektrische boiler vermijden
- de leidingen:
- hoe korter, hoe energiezuiniger
- leidingen in garage, kelder …: extra isoleren

Zonneboiler
- zon warmt gratis het sanitair warm water op
- eerst woning goed isoleren en verwarmingsinstallatie met hoog
rendement plaatsen; dan pas zonneboiler installeren om nog extra te
besparen …
- eisen = haalbaar zonder zonneboiler

7. Nuttige zonnewarmte

Hoe oververhitting in zomer vermijden?

- ontwerp van de woning: dakoversteek, luifels, vaste of mobiele
zonwerende schermen …
- beschaduwing door bomen of andere elementen
- goede zonwerende beglazing
- enkele muren of vloeren opbouwen met ‘zware’ materialen, zoals beton,
metselwerk …
(die vormen langer ‘buffer’ tegen het teveel aan zonnewarmte op
middaguur)

8. Overzicht: impact maatregel op K- & E-peil …

eis /maatregel K- U- E- ventilatie risico

peil waarde peil oververhitting
beperken
1. Compact bouwen X X
2. Luchtdicht X
3. Thermisch isoleren X X X
4. Ventileren X X
5. Verwarmingsinstallatie X
6. Sanitair warm water X
7. Nuttige zonnewarmte X X

Wat zegt de energieprestatieregelgeving bij bouwen?

- thermische isolatie-eisen:
totale woning: K-peil ≤ maximum K 45
- muren, daken, vloeren, vensters:
U-waarde ≤ maximum U-waarde

19 januari 2011
EPB Docent: Greg Jacobs
_________________________________________________________________________________________

- energieprestatie-eis:
totale woning (elk appartement, elke studio):
E-peil ≤ maximum E 100
- binnenklimaateisen:
ventilatievoorzieningen om gezond binnenklimaat te creëren:
- toevoer, doorstroom en afvoer van lucht
- beperken van het risico op oververhitting in de zomer

Wat zegt de energieprestatieregelgeving bij verbouwen?

- thermische isolatie-eis:
verbouwde muren, daken, vloeren, vensters:
U-waarde ≤ maximum U-waarde
- binnenklimaateis:
bij plaatsen nieuwe vensters in ruimtes: toevoeropeningen voor
ventilatie voorzien
- bij verbouwen: geen K-peil of E-peil eisen

19 januari 2011