ÈÕ ÇÀÂÑÀÐËÀÃÀ

ØÓÒÈÑ-ÈÉÍ Á¯Õ ÎÞÓÒÍÓÓÄÀÄ

ÇÎÐÈÓËÑÀÍ ØÈÍÆËÝÕ ÓÕÀÀÍ ÒÀÍÈÍ ÌÝÄÝÕ¯ÉÍ ÓËÈÐÀË ÒÓÒÌÛÍ ÑÝÒï¯Ë 2011 ÎÍ ¹1 /16/

ØÓÒÈÑ-ÈÉÍ ÎÞÓÒÍÛ ÕÎËÁÎÎ

ÄÓÃÀÀÐÛÍ ÕªÒª×:

ØÓÒÈÑ-èéí ÎÕ-íû mýðã¿¿í

Á.Áàÿðáèëýã:
ÎÞÓÒÍÛ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÛÃ
ÓÄÈÐÄÀÆ ÁÀÉÃÀÀ ÍÜ
ÌÈÍÈÉ ÕÓÂÜÄ
ÍÝÐ ÒªÐÈÉÍ ÕÝÐÝÃ

¯ðãýëæëýë 12-ð í¿¿ðò

Ìîíãîë Óëñûí ãàâúÿàò áàãø

Ø.Ëóâñàíäîðæ:
“ÁÀÃØ ÀÀ ÑÀÉÍ ÁÀÉÍ ÓÓ?“
ÃÝÆ ÕÝËÝÕ ¯ÃÝÍÄ Ë ÝÍÅÐÃÈ ÀÂÄÀÃ
¯ðãýëæëýë 8-ð í¿¿ðò
ØÓÒÈÑ ÍÈÉÒ ÏÐÎÔÅÑÑÎÐ ÁÀÃØ
ÍÀÐÛÍ ÀÒÒÅÑÒÀÒ×ÈËËÛÍ
Ä¯Í ÃÀÐËÀÀ
¯ðãýëæëýë 15-ð í¿¿ðò

À.ÀËÒÀÍÕÓßÃ:
ÁÈ ÝÕ ÎÐÍÎÎÐÎÎ ÁÀÕÀÐÕÄÀÃ

¯ðãýëæëýë 7-ð í¿¿ðò

 Ìýíä÷èëãýý
Þóíû ºìíº ØÓÒÈÑ-èéí Îþóòíû Õîëáîîíû õóóëèéí õ¿ðýýíä øèíý÷ëýãäýí áàéãóóëàãäñàíû
11-í æèëèéí îéí õ¿ðýýíä øèíýýð ñàíàà÷ëàí ýðõëýí ãàðãàæ áóé “Èõ çàâñàðëàãà” ñýòã¿¿ëèéíõýý
àíõíû äóãààðààð ìýíä÷èëæ áàéãààäàà áàÿðòàé áàéíà. Àìæèëò á¿õíèé äýýäýýð æèã¿¿ðýý äýëãýí
áàéãàà ýð÷ õ¿÷òýé, óëñ îðíû çàëóóð íü áîëñîí ìÿíãà ìÿíãàí îþóòàí çàëóóñûíõàà àìðûã àéëòãàí
Îþóòíû Õîëáîîíû ç¿ãýýñ áîëîí õóâèàñàà õàëóóí äîòíîîð ìýíä÷èëüå. ØÓÒÈÑ-èéí íèéò
á¿ðýëäýõ¿¿í ñóðãóóëüä ñóðàëöàã÷ 36 ìÿíãà ãàðóé îþóòíû ýðõ àøèã, äóó õîîëîé õºãæ¿¿ëýõ çîðèëãûã
ºìíºº òàâèí ºíºð ºòãºí áàéãóóëëàãûí òýðã¿¿ëýõ èòãýë õ¿íäëýëèéã õ¿ëýýí çîðèëãî òàâèí àæèëëàæ
áàéãààäàà áàÿðòàé áàéíà. Îþóòíû Õîëáîî 2009/10 îíû õè÷ýýëèéí æèëä Îþóíëàã ¸ñ ñóðòàõóóíò
îþóòàí óðèàòàéãààð ºìíºº çîðèëãî òàâèí òîäîðõîé ç¿éë¿¿äèéã òºëºâëºí àæèëëàæ áàéãàà òºäèéã¿é
ýðõ àøãèéã õàìãààëàõ ¿éëñýä çîðèëãî íýãäýæ øèíýëýã ñàíàë ñàíàà÷ëàãûã ãàðãàæ îþóòàí çàëóóñòàé óëàì òóëæ àæèëëàõ,
çàðëàãà áàãàòàé ¿ð ä¿íòýé àæëóóäûã çîõèîí áàéãóóëàõ ¿çýë ñàíààã óäèðäëàãà áîëãîí àæèëëàæ áàéíà. Ýöýñò íü õýëýõýä
öàã õóãàöàà áèäíèéã õ¿ëýýõã¿é, ºíãºðñºí õîðîì ìèíóò ýðãýæ îëäîõã¿é ãýäãèéã ýðõýì çîðèëãoî áîëãîí ñóð÷ áîëîâñðîõ,
õºãæ¿¿ëýõ, áóñäûí òºëºº õºäºëìºðëºõ àðâèí ¿éëñò ººðèé㺺 áîëîí îéð äîòíû õ¿ì¿¿ñýý õóðöëàí ýõ îðíû õºãæëèéã
òîäîðõîéëîõ ÷àäâàðëàã áîëîâñîí õ¿÷èí ìàíëàéëàë íü áàéõûã õ¿ñüå.
Õ¿íäýòãýñýí:
ØÓÒÈÑ-èéí Îþóòíû Õîëáîîíû Òýðã¿¿í
Ìîíãîëûí Òºðèéí èõ äýýä ñóðãóóëèóäûí êîíñåðöèóìûí òýðã¿¿ëýã÷
Òóã÷èí îâîãò Áàÿðààãèéí Áàÿðáèëýã

ÓÓÈÑ-èéí îþóòàí 4000 àì.äîëëàðûí QGX MONGOL LLC

òýòãýëýã ãàðäàí àâëàà
ØÓÒÈÑ-òàé õàìòûí àæèëëàãààòàé “Gemcom”
êîìïàíè ýíý ñàðûí 23-íä Ìîíãîë äàõü ñàëáàðàà íýýëýý.
Íýýëòèéí àæèëëàãààíä “Gemcom” êîìïàíèéí ìîíãîë
äàõü ìåíåæåð Ì.Äàãâà áîëîí òóñ êîìïàíèéí áóñàä àëáàíû
õ¿ì¿¿ñ, ØÓÒÈÑ-èéí ÓÓÈÑ-èéí çàõèðàë Ë.Ï¿ðýâ,
óóë óóðõàéí ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà
êîìïàíèóäûí òºëººëºë
îðîëöîâ. Íýýëòèéí ¿åýð
“Gemcom” êîìïàíè æèë á¿ð
óóë óóðõàéí ñàëáàðò ñóðàëöàæ
áàéãàà õî¸ð îþóòàíä òýòãýëýã
îëãîõ áîëñíîî ìýäýãäñýí
þì. Ýíý óäàà ØÓÒÈÑ-èéí ÓÓÈÑ-èéí Àøèãëàëòûí
òåõíîëîãèéí ãóðàâäóãààð êóðñûí îþóòàí Á.Íîìèíä 4000
àì.äîëëàðûí òýòãýëýã ãàðäóóëëàà. “Gemcom” êîìïàíè
Ìîíãîëä ººðèéí ñàëáàðûã àëáàí ¸ñîîð íýýñíýýð óóë
óóðõàéí ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà êîìïàíèóä
ìýðãýæëèéí ºíäºð ò¿âøíèé ïðîãðàìì àøèãëàõ áîëîìæ
á¿ðäýæ áàéíà. Ãåîëîãèéí õàéãóóëûí ìýäýýã íýãòãýæ, îðäûí
õ¿äðýý áëîê÷èëæ, çàãâàð ¿¿ñãýõýýñ ýõëýýä óóðõàéí óðò
áîëîí áîãèíî õóãàöààíû òºëºâëºëò õèéõ, ºäºð òóòìûí ¿éë
àæèëëàãààã òîîöîõ òýòãýëýã ãàðäóóëëàà. “Gemcom” êîìïàíè
YeIet iebSeRXe) t
Êüþ Æè Ýêñ Ìîíãîë ÕÕÊ áîëîí Ìîíãîë óëñûí
Øèíæëýõ Óõààí Òåõíîëîãèéí Èõ Ñóðãóóëèéí
õàìòûí àæèëëàãàà
Êüþ Æè Ýêñ êîìïàíè íü 1994 îíä
áàéãóóëàãäñàí áºãººä õàéãóóëûí ëèöåíç
ýçýìøèã÷, àíõíû ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëòòàé
êîìïàíè þì. Áàéãóóëàãäñàí öàãààñàà èäýâõèòýé
¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ, ºíãºðñºí õóãàöààíä õèéæ ã¿éöýòãýñýí
õàéãóóëûí àæëóóäààðàà Ìîíãîë óëñûí àøèãò ìàëòìàëûí
õàéãóóëûí ñàëáàðò áàãàã¿é õóâü íýìýð îðóóëààä áàéíà.
Ìàíàé êîìïàíè ºíººã õ¿ðòýë õºðºí㺠îðóóëàã÷äûí
õàéãóóëûíàæèëäçàðöóóëñàíõºðºíãº,õºëñõ¿÷,õóðèìòëóóëñàí
òóðøëàãà äýýð ¿íäýñëýí Ìîíãîë îðíû, ÿëàíãóÿà îðîí íóòãèéí
õºãæèë, èðãýäèéí àìüäðàë àõóéä òîìîîõîí õóâü íýìýð
áîëîõóéö á¿òýýí áàéãóóëàëòûã öîãöëîîæ, íýýëòòýé, øóäàðãà,
øóóðõàé ¿éë àæèëëàãààãààð áóñäàä ¿ëãýð äóóðàéë ¿ç¿¿ëýõ íü
áèäíèé õýòèéí çîðèëò þì.
2011 îíû 1-ð ñàðûí 28-íû ºäºð Êüþ Æè Ýêñ Ìîíãîë
ÕÕÊ áîëîí ØÓÒÈÑ íàð íü ãýðýý áàéãóóëñíààð òóñ õî¸ð
áàéãóóëëàãûí õàìòûí àæèëëàãààíû ò¿íøëýë ýõýëñýí þì.
Õàìòûí àæèëëàãààãààð äàðààõ ç¿éë¿¿äèéã õèéõýýð
òºëºâëºæ áàéãàà áà ìàíàé Êîìïàíèéí òàëààðõ äýëãýðýíã¿é
ìýäýýëýëòýé áîëñíîîð öààøèä õàìòðàí àæèëëàõ ñàéõàí
áîëîìæ ãàð÷ áàéãààã äóóëãàõàä òààòàé áàéíà.

Ãýðýýíèé õóãàöààíä õàìòðàí àæèëëàõ ¿éë àæèëëàãààíû

Ìîíãîëä ººðèéí ñàëáàðûã àëáàí ¸ñîîð íýýñíýýð óóë åðºíõèé ÷èãëýë¿¿ä:
óóðõàéí ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà êîìïàíèóä
ìýðãýæëèéí ºíäºð ò¿âøèíèé ïðîãðàìì àøèãëàõ áîëîìæ
á¿ðäýæ áàéíà. Ãåîëîãèéí õàéãóóëûí ìýäýýã íýãòãýæ, îðäûí
õ¿äðýý áëîê÷èëæ, çàãâàð ¿¿ñãýõýýñ ýõëýýä óóðõàéí óðò
áîëîí áîãèíî õóãàöààíû òºëºâëºëò õèéõ, ºäºð òóòìûí ¿éë
àæèëëàãààã òîîöîõçóðãóóä áýëäýõ ãýýä óóëûí îëáîðëîëòòîé
õîëáîîòîé êîìïüþòåð äýýðõ á¿õ ç¿éëèéã ýíý êîìïàíèéí
íýâòð¿¿ëñýí ïðîãðàìààð õèéæ áîëíî. Ìîíãîëûí óóë
óóðõàéí êîìïàíèóä “Gemcom”-ûí ïðîãðàìì õàíãàìæèéã
1995 îíîîñ íýâòð¿¿ëæ ýõýëñýí áºãººä Ýðäýíýñ ÌÃË,
Ñåíòåððà Ãîóëä ãýõ çýðýã îëîí êîìïàíè àøèãëàäàã þì.
- ØÓÒÈÑ-ûí ñàãñàí áºìáºãèéí øèãøýý áàãèéã
ñàíõ¿¿æ¿¿ëýí, äýìæèí, õàìòðàí àæèëëàõ
- Ñóðãóóëèàñ Êîìïàíèéí àæèëòíóóäûí ìýäëýã
áîëîâñðîëûã äýýøë¿¿ëýõýä øààðäëàãàòàé ñóðãàëò,
ñåìèíàðûã àâàõ
- Øèëäýã îþóòíû äàäëàãûí õºòºëáºð õýðýãæ¿¿ëýõ
- Õýðýãöýýòýé ñàëáàðûí øèëäýã îþóòíóóäûí ìýäýýëëèéã
ò¿¿âýðëýí àâàõ
- Õýðýãöýýòýé ñàëáàðûí îþóòíû ýðäýì øèíæèëãýýíèé
õóðëûí èâýýí òýòãýã÷ýýð àæèëëàõ,
- Ñóðãóóëèéí ñóðãàëòûí òàíõèì, õóðëûí òàíõèì, ñïîðò
çààëûã àøèãëàõ çýðýã þì.

2 Èõ õàéð , èõ îëîëò íü èõ ýðñäýëèéã äàãóóëæ ÿâäãèéã ñàíà .

 ÒÀÌÕÈ ÁÀ ÒÀÂÈÍ ÒªÃЪà دËÑÝÍ ÊÎÒÎÊ
ªíººãèéí íèéãìèéí õîðò çóðøëûí íýã ÿàõ àðãàã¿é Àðâàí æèëèéí ñóðãóóëèà òºãñººä èõ äýýä ñóðãóóëüä
äýëõèé íèéòèéí òàìõèíû äàÿàð÷ëàë þì. Òà òàìõè îðæ ýõ îðíûõîî
ãýõýýð ýð¿¿ë ºìíº èõèéã ñóð÷
ìýíäýä õîðòîé, ìýäýæ, õèéæ
õ¿íèé áèå á¿òýýõ íü îþóòàí òà
îðãàíèçìä ñºðºã áèëýý. Ãýâ÷ îþóòàí
íºëºº ¿ç¿¿ëäýã ãýõ òîäîòãîëòîé
ãýäãèéã õýíýýð ÷ èðýýä¿éí õºãæëèéí
õýë¿¿ëýõã¿é ñàéí ýçýä ýð÷ õ¿÷ýýð
ìýäíý. ªíººäºð ä¿¿ðýí ºðñºëäºõ
äýëõèé íèéòýä ÷àäâàð ºíäºð
òàìõèíààñ áîëæ íèéãìèéí õºãæèë øèíý÷ëýëèéí òýðã¿¿í ýãíýýíä áàéõ
öàã õîðîì ìèíóò, ãýäýã óðèàòàé îþóòàí òàíû ñóð÷ áóé ñóðãóóëèéí ãàäààä
ñåêóíä á¿ðò õ¿íèé àëòàí àìü ¿ðýãäýæ áàéíà. Õºãøèí îð÷èí ÿìàð áàéíà âý? Îþóòàí òà áèä Ìîíãîë õýìýýõ
çàëóó, ýð ýì ãýëã¿é á¿ãä òàìõè òàòäàã áîëñîí ìàíàéõ óëñûí ýçýä, äýëõèéí äýâøèëòýò òåõíîëîãèéí ã¿¿ð íü
øèã óëñóóäûí õóâüä òàìõè íü óóøèãíû õàâäðûí áàéõûí òóëä ýð¿¿ë áàéõ íü íýí ÷óõàë. Ýíý îð÷èíã òà
íèéò òîõèîëäëûí 90%-èéí øàëòãààí íü áîëæ ºãäºã. áèä ººðñ人 á¿òýýõ ó÷èðòàé. Ýíý óòãààðàà ñóð÷ áóé
ñóðãóóëèéíõàà ýðãýí òîéðîíä ºâºë人 ø¿ëñýí ÊÎÒÎÊ,
çóíäàà ø¿ëñýí ÁÎÐÎÎ îðóóëàõàà áîëèõ öàã íýãýíò
èðæýý çàëóóñàà!
Àðä÷èëñàí íèéãýìä
àìüäàð÷ áàéíà
ãýýä ººðºº áîëîîä
ºðººëèéã ýð¿¿ë
ìýíäýýð íü õîõèðîîõ
íü èðýýä¿éí èíæåíåð
Ç¿ðõíèé íèéò ºâ÷ëºëèéí 25% íü ìºí ë òàìõè òàòàëò îþóòàí òàíû çîðèëãî
ãýñýí ãàíöõàí øàëòãààíòàé áàéäàã. 2006 îíä çºâõºí áèø áàéëòàé.
íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí òîîãîîð 100 õ¿íèé 46.7% áóþó Ñóðãóóëèéí ãàäóóð
áàðàã òàë õóâü íü òàòäàã ãýâýë ýíý òîî áàðèìò äýëõèéä ø¿ëñýí êîòîê ¿¿ñãýæ áàéãàà íü íÿíã õàìãèéí õóðäàí
ýõíèé òàâä áàãòàõ ¿ç¿¿ëýëò ¿ðæèõ áîëîìæ îëãîõîîñ ãàäíà õàëüòèð÷ õºë ãàðàà
áîëæ áàéíà. Ìàíàé îþóòàí ãýìòýýõ ãýõ ìýò òîìîîõîí óðøèãòàé. Ñ¿¿ëèéí ¿åä
çàëóóñ òàìõèéã õýðõýí, ÿìàð Ìîíãîëäîî õàìãèéí øèëäýã èíæåíåð¿¿äèéã áýëòãýäýã
õýìæýýãýýð õýðýãëýãäýãèéã ØÓÒÈÑ ãýõýýñýý èë¿¿òýéãýýð ø¿ëñýí êîòîêíû ãàçàð
áèä ñàéí ìýäíý. Æèøýý ãýäýã íýðòýé áîëîõíýý îþóòíóóäàà.
íü îþóòàí ºäºðò õàìãèéí Òà áèä “Îþóòàí Èíæåíåð” ãýäýã íýðèéã ºíäºðò ºðãºæ
áàãààð áîäîõîä 50 òºãðºãººð ìàíëàéëàã÷ , òýðã¿¿ëýã÷èä íü áàéõ ¸ñòîé.
òàìõè àâ÷ òàòäàã ãýæ ¿çâýë
äºðºâõºí æèëèéí äîòîð
õî¸ð æèëèéí ñóðãàëòûí
òºëáºðºº ñóðãóóëèéíõàà
¿¿äýíä ÿíæóóðíû èø áîëãîîä
õàÿ÷èõäàã ãýñýí ¿ã áîëæ òààðëàà. ¯¿íýýñ ¿çýõýä òà
òàìõè òàòñàíààð ààâ, ýýæýý
õîõèðîîæ ìºí ýðäìèéí ºð㺺
YeIet iebSeRXe) t

áîëñîí ñóðãóóëèéíõàà ¿¿ä

õîéìðûã áóëèíãàðòóóëæ áàéíà.
Õàìãèéí ãîë íü òà ººðèé㺺
¿ã¿é õèéæ áàéíà ãýäãýý óõààðàõ
õýðýãòýé. Îþóòàí òà ãýíýí
ñàâààã¿é çàíãààñàà õýí íýãíèé Íàñàà õîðîîæ òàìõè òàòàõäàà èíýýæ öýíãýõ ÷èíü
ÿòãàëãà, áóñäûã äóóðàéæ ñàéõàí þóíûõ âý?
áîëæ õàðàãäàõ çîðèëãîîð òàìõè Íýãýíò àëäñàíäàà ººðèé㺺 çºâòãºæ õîðîíä øèìòýõ
òàòàæ ººðèé㺺 áîëîí áóñäûã íü þóíûõ âý?
õîðäóóëñààð áàéíà. Èéì ó÷ðààñ ×èìýýã¿é ¿õýë öóñàíä ÷èíü øèíãýæ çºâõºí ÷àìààð
àðõè òàìõè, ìàíñóóðóóëàõ áîëîí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ äóóñàõ þì ãýæ ¿¿?
õîðò áîäèñîîñ èäýð çàëóó íàñàà õàéðëàí õàìãààëæ íàéç
íºõ人 óðèàëàí áîäèò àæèë áîëãîõûã õ¿ñýæ áàéíà.

3
ªºðºº õàìãààñ øèëäýãò ñóðàëö, áóñäûã ÷ õàìãààñ øèëäýãò ë ñóðãà. / ÔÀËÅÑ/
 Áàãøèéí çºâëºãºº

ÎÞÓÒÀÍ ÒÀÍÄ - ÁÀÃØ ÇªÂ軮 ÁÀÉÍÀ

Îþóòàí òà àëèâààä óë ñóóðüòàé õàíäàæ, áîëîâñðîëòîé áàéæ, áàãø íàðàà õ¿íäýòãýæ áàéõ íü õàìãààñ ÷óõàë þì. Íýã
õ¿íèé ýðõ ÷ºëººã õ¿íäýòãýæ ñóðâàë ÷èíèé ýðõ àøèã çºð÷èãäºõã¿é áàéíà. ØÓÒÈÑ – èéã “Øèëòãýýí” ãýæ áîäâîë òà
òýð øèëòãýýíèé óðàí áàðèìàë÷ íü ÒÀ ãýäýãò èòãýýðýé. Óðàí áàðèìàë÷ þó õèéíý òýð øèëòãýýíèé ¿íý öýíý íü òýãæ
ë òîäîðõîéëîãäîíî. Èéìä òàíä ºãºõ ìèíèé ýíý óäààãèéí çºâëºãºº Ýðäýì øèíæèëãýýíèé õóðàëä èëòãýë áè÷èæ
îðîëöîõ ñîíèðõîëòîé ñóäëàà÷ îþóòàí, çàëóó÷óóäûí ºìíº òóëãàðäàã îëîí áýðõøýýëòýé àñóóäëóóäûí çàðèìààñ
íü õàðèóëò ºãºõ çîðèëãî òàâüæ áàéíà. Áýðõøýýë á¿õíèéã òîî÷âîë ýíä äýíä¿¿ íóðøóó, çàëõóóòàé çºâëºãºº áîëîõ
áàéõ.
Èëòãýë áè÷èõýä äàðààõ åðºíõèé îéëãîëòûã ìýäýõ íü ÷óõàë þì.

Çîõèîí áàéãóóëàëòûí çàð÷èì Òàíèí ìýäýõ àðãà íü òóðøèëò õèéõ, ìýäýýëýë

öóãëóóëàõ, àñóóäëûã èëð¿¿ëýõ, áàðèìòæóóëàõ,
Îðøèë Þóíû òóõàé, ÿìàð àñóóäàë òýäãýýðèéã çàãâàð÷ëàõ àæëóóäààñ á¿ðääýã. Äåäóêöè
øèéäâýðëýõ ãýñýí, þó õèéãäñýí, (åðºíõèé㺺ñ ñàëàíãè), èíäóêöè (íýãòãýí ä¿ãíýõ ),
øèéäâýð çºâ ýñýõ Ãèïîòåçà – òààìàãëàë äýâø¿¿ëýõ áàéäëààð òàíèí
Àðãà Òóõàéí øèéäâýðëýõ àñóóäëûí ó÷èð ìýäýõ àðãà áàéäãèéã ìàðòàæ áîëîõã¿é þì.
øàëòãààíûã òàíèõ ¿éë àæèëëàãàà, Ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæëûí çîðèëãî íü îíîëûí ñóóðü
òåõíèê õýðýãñýë ñóäàëãààíû àñóóäëààñ æèæèã õàâñàðàãà àñóóäàë õ¿ðòýë
¯ð ä¿í Õýðýãëýñýí àðãûí õ¿ðýýíä áàéæ áîëíî.
èëð¿¿ëñýí îéëãîëòûã øèíæëýõ Ñóäàëãàà õèéõýýñ ºìíº àðãà÷ëàëàà çºâ áîëîâñðóóëàõ
óõààíû ¿¿äíýýñ ìýðãýæëèéí áîëîí íü ÷óõàë áàéäàã. (1 – ð çóðàã) ßàæ, þó, õýçýý, õýí, þóíä,
ìýðãýæëèéí áóñ óíøèã÷ (ñîíñîã÷) ÿàãààä, õààíà ãýõ ìýò àñóóëòûã òàâüæ òóõàéí àñóóäëûã
– èéí ñîíèðõîë òºð¿¿ëýõ õýëáýðýýð òîäðóóëíà. Èíòåðíåò, íîìûí ñàí, òóõàéí àñóóäàë
áè÷âýð áàéäëààð èëýðõèéëñýí ýðõýëñýí ìýðãýæèëòí¿¿äýýñ ìýäýýëýë öóãëóóëàõ
òàéëàí. çàìààð ñóäàëãàà õèéíý. “õýðýâ _____[áè ¿¿íèéã õèéâýë ]
Õýëýëö¿¿ëýã ¯ð ä¿íã õýëýëö¿¿ëýõ íü àñóóäëûí _____,òýãâýë _____[ýíý]_____èéì ¿ð ä¿íä õ¿ðíý” ãýñýí
(Äèñêóññè) ãîë ó÷èð ç¿éã òàéëàõ ñàéí òàëòàé òààìàãëàë äýâø¿¿ëýõ õýðýãòýé. Õýðýâ òóðøèëòààñ
áºãººä ýíä¿¿ðëýýñ çàéëñõèéõ à÷ ãàðñàí ¿ð ä¿í áóðóó áîë øèíý òààìàãëàë äýâø¿¿ëíý.
õîëáîãäîëòîé.

Ñóäàëãàà õèéõ àðãà÷ëàë

Äýýä àìæèëòàä õ¿ðýõèéí òóëä õàìãèéí áàãà çàðäëààð õ¿ðýõ õýðýãòýé.
Èëòãýã÷ òà ººðººñºº äàðààõ àñóóëòóóäûã ÿìàãò òàâüæ áàéãààðàé.
- Ìèíèé èëòãýë ¿íýõýýð ÷óõàë óó?
- Áè ¿íýõýýð øèíý ç¿éëèéã õèéñýí ¿¿?
YeIet iebSeRXe) t

- Ýíý èëòãýë ñîíèðõîëòîé þó?

Èõýíõ èëòãýë íü 10 ìèíóòûí õóãàöààòàé, õóðäàí áèø ªã¿¿ëëèéã áýëýí áîëãîõûí òóëä õîëáîãäîõ
õýìíýëýýð ãîë ç¿éëèéã òîâîéëãîí ÿðèõ õýðýãòýé. Õýðýâ ìýðãýæëèéí õ¿ì¿¿ñýýð ø¿¿ìæë¿¿ëýõ õýðýãòýé
òà õóðäàí õýìíýëýýð èëòãýâýë àìæèëòàíä õ¿ðýõã¿é. áàéäàã. Ýíý íü òóõàéí èëòãýëèéí ÷àíàðûã èëýðõèéëýõ
Ñëàéäûã áýëòãýõäýý èõýâ÷ëýí power point äýýð íýãýí øàëãóóð áîëäîã. Ø¿¿ìæëýë õèéëãýõäýý òóñãàé
áýëòãýíý. Ýðäýì øèíæèëãýýíèé õóðàë íü ãýðýë èõòýé áýëòãýñýí ìàÿãòûí äàãóó áè÷¿¿ëæ, ýñâýë àñóóìæ
ãàçàð áîëäîã ó÷èð êîíòðàñò ñàéòàé áàéõ ¸ñòîé. Íýã áàéäëààð áºãë¿¿ëýõ íü ÷óõàë ãýäãèéã ñàíààðàé.
ñëàéäûã 4 ñåêóíäýä îéëãîõã¿é áàéâàë ìóó áýëòãýãäñýí Ìýäýýæ áýëýí áîëñîí ç¿éë ñàéõàí õàðàãäàõ ¸ñòîé. (Òà
ñëàéä ãýæ îéëãîæ áîëíî. øèíý áàéðàíä îðëîî ãýæ áîäîõîä ÿìàð áàéãààñàé ãýæ
Èëòãýë íü õîæèì õýâëýãäýõ ºã¿¿ëëèéí òºñëèéí õ¿ñ÷ áàéíà ?)Ýöýñò íü õýëýõýä òà “ ÓÑ” áàéãààðàé ãýæ
õóâèëáàð áàéäàã ó÷èð õýâëýëä ºãºõ人 òóõàéí ñýòã¿¿ë, õýëüå. Ñóäëàà÷ òàíû ìýëìèé òóíãàëàã, ºëìèé áàò áàéõ
ýìõýòãýë çýðãèéí øààðäëàãàä íèéö¿¿ëýõ õýðýãòýé. áîëòóãàé.
Óóë Óóðõàéí Èíæåíåðèéí Cóðãóóëèéí áàãø
Á. Óëààíáààòàð

4 Àìüäðàë áîë óóë þì. Áèä óäààí àâèð÷, ò¿ðãýí óðóóääàã. /Ãè äº Ìîïàññàí/
 ØÈÍÝ ÒÅÕÍÎËÎÃÈ
iPhone-íèé ºñãºã÷ - Bone Horn Stand
Îð÷èí ¿åèéí çàëóóñûí áàéíãûí õýðýãëýý áîëñîí iPhone-íèé åð áóñûí
àâñààðõàí ºñãºã÷ áîëîõ “Bone Horn Stand”-èéã òàíèëöóóëæ áàéíà. Ýíýõ¿¿
òºõººðºìæ íü ÿìàð ÷ íýìýëò òýæýýë øààðäàõã¿éãýýð, iPhone-íèé äóãàðàëòàä
øóóä 13 äåöèáåë íýìäýã àæýý. Äýýðýýñ íü Bone Horn Stand ºñãºã÷èéã
óòàñíûõàà òàâèóð áîëãîí àøèãëàæ ÷ áîëîõ þì áàéíà. ¯íý íü 25 äîëëàð
àæýý.
ÊÎÊÀ ÊÎËÀÃÈÉÍ ØÈÍÝ ÑÀÂÀËÃÀÀ
Ôðàíöûí äèçàéíåð Æåðîì Îëèâåò íü äýëõèéí ñàÿ ñàÿ õ¿ì¿¿ñèéí õàìãèéí
äóðòàé óíäàà áîëîõ àëäàðò Coca Cola -ä çîðèóëàí øèíý ºìñãºë ñàíàà÷èëñàí
íü ìàø ñîíèðõîëòîé áîëæýý. Ò¿¿íèé ýíýõ¿¿ äèçàéíûã Êîëàãèéíõàí äýìæèæ,
“äîìîãò” óíäààã òóí óäàõã¿é öîî øèíý ä¿ð òºðõòýéãýýð õýðýãëýã÷äèéí ãàð
äýýð òàâèõ ýðñäýëòýé ÷ þì øèã, çîðèãòîé ÷ þì øèã àëõìûã õèéõ ìàãàäëàëòàé
áàéãàà ãýíý. “Mystic Bottle” õýìýýí íýðèéäñýí.

Áàòóìè äàõü åð áóñûí áàðèìàë

ÿðæèéí Áàòóìè õýìýýõ àÿëàë æóóë÷ëàë, ðàøààí ñóâèëëûí
¿çýñãýëýíò õîòîä “Õàéð” õýìýýõ íýðòýé íýãýí åð áóñûí ìåòàëë áàðèìàë
ñ¿íäýðëýí áîñ÷ýý. Õàìãèéí àíõààðàë òàòàæ áóé ç¿éë íü þó âý ãýõëýýð, ýíýõ¿¿
áàðèìàë íü õºäºëäºã áºãººä, ýðýãòýé ýìýãòýé õî¸ð õ¿íèé ä¿ðñ íü ýðãýëäýæ,
õîîðîíäîî îéðòîí îéðòñîîð áèå áèåíäýý óóñäàãò îðøèíî.
Ýðýãòýé ýìýãòýé õî¸ð õ¿íèé àâàðãà òîì, ýðãýëääýã ìåòàëë ä¿ðñ íü 8-10
ìèíóò òóòàìä áàéðëàëàà ñîëüäîã áºãººä òýíãèñèéí ýðýã ð¿¿ õàðñàí Áàòóìè
õîòûí õààëãàí äýýð áàðèãäæýý.
Áàéãóóëàìæèéã çîõèîí á¿òýýã÷ Òàìàð Êâåñèòàïçå íü Àçåðáàéæàí çàëóó, ÿðæ
á¿ñã¿é õî¸ðûí õàéð ñýòãýëèéí óÿðàì ò¿¿õèéã õ¿¿ðíýäýã Êóðáàí Ñàèä-ûí
áè÷ñýí “Àëè, Íèíî õî¸ð” õýìýýõ ðîìàíààñ ñýäýâëýæ, ýíýõ¿¿ áàðèìëàà á¿òýýñýí
þì áàéíà.

ÌÕÒÑ-èéí “Á¯ÒÝÝËÈÉÍ ¯ÇÝÑÃÝËÝÍ”

2010 îíû 12 äóãààð ñàðûí 07-íä ØÓÒÈÑ-èéí ÌÕÒÑ-èéí

îþóòíóóäûí “Á¿òýýëèéí ¿çýñãýëýí” àìæèëòòàé áîëæ ºíäºðëºëºº.
Ýëåêòðîí òåõíèêèéí ñàëáàðûí äýðãýäýõ “ HIGH TECH ” êëóáýýñ ØÀÃÍÀË ÀÂÑÀÍ ÎÞÓÒÍÓÓÄ
æèë áîëãîí îþóòíóóäûí õèéñýí á¿òýýë¿¿äýýð ¿çýñãýëýí ãàðãàí 1.Àëòàíñ¿õ
îëîí íèéòýä òàíèëöóóëäàã áèëýý. Ýíýõ¿¿ á¿òýýëèéí ¿çýñãýëýí íü 2.Ýðäýíýáàÿð
îþóòíóóäûí á¿òýýë÷ ñýòãýëãýýã õºãæ¿¿ëýõ, ººðñäèéí ñóðàëöàæ áóé
ìýðãýæëèéã áóñäàä òàíèóëæ ñóðòàë÷èëàõ áîëîí ìýðãýæëèéí ÷èã
3.Ò¿âøèíæàðãàë
áàðèìæààãàà ã¿í îéëãîæ ìýðãýæèëäýý äóðòàé áîëãîõîä îðøèíî. 4.Ëõàãâàäîðæ
Ò¿¿í÷ëýí óã ¿çýñãýëýíãèéí õàìò ýëåêòðîí òåõíèêèéí ñàëáàðààñ Òîîí òåõíèê
çîõèîí ÿâóóëæ áóé “ Áèä ÷àäíà ” ãàãíóóðûí òýìöýýíä 1-ð êóðñûí 1.Îëñ òàòàõ – Ýðäýíýñóâä
îþóòíóóä á¿òýýëýýðýý îðîëöñîí þì.
YeIet iebSeRXe) t

Ãóðàâ äàõü æèëäýý çîõèîí áàéãóóëñàí óã ¿çýñãýëýíä 1,2,3,4-

2.Çàìûí ãýðýëò¿¿ëýã –
ð êóðñûí 300 ãàðóé îþóòíóóä ýëåêòðîí ñõåìèéí îíîë, õàãàñ ̺íõíàðàí
äàìæóóëàã÷ õýðýãñýë, òîîí òåõíèê, ìèêðîïðîöåññîð çýðýã 3.Block down – Àìàðñàéõàí
õè÷ýýë¿¿äýýñýý îëæ àâñàí ìýäëýãòýý òóëãóóðëàí á¿òýýëýý õèéæ Ýëåêòðîí ñõåìèéí îíîë
¿çýñãýëýíä àìæèëòòàé îðîëöäîã.
Èíãýýä Èõ çàâñàðëàãà ñýòã¿¿ëèéí óíøèã÷ îþóòàí çàëóóñ òà
1.Äàâààäîðæ
á¿õýíä ÌÕÒÑ-èéí îþóòíóóäûí á¿òýýëèéã ñîíèðõóóëúÿ. 2.Òîãîîäîðæ
3.Áèëã¿¿í
Áèä ÷àäíà
1.Áàòñàíàà
2.Óÿíãà

5
 ÕÀÌÃÈÉÍ ÇÀËÓÓ ÒÝÐÁÓÌÒÍÓÓÄ ÁÀßËÃÀÀ ªªÐÑĪª Á¯ÒÝÝÑÝÍ
Õýäõýí æèëèéí ºìíº ìºí㺠èõòýé õ¿íèéã ñàÿòàí ãýäýã áàéñàí. Õàðèí ºä㺺 òýðáóìòàí ãýõ áîëæýý. Ýíýõ¿¿ íýðèéã àâñàí ìàø îëîí
õ¿í áèé ÷, èõýíõ íü ºâ çàëãàìæèëæ àâñàí õºðºí㺺𺺠îëíû òàíèë áîëäîã. Ãýòýë ººðñäèéí ÷àäëààð áóþó á¿õ ç¿éëèéã òýãýýñ ýõýëñýí
òýðáóìòíóóä îëîí áàéäàã àæ. Ýäãýýðýýñ õàìãèéí çàëóó àìæèëòòàé ÿâààã íü òàíèëöóóëæ áàéíà.
ËÀÐÐÈ ÏÅÉÆ
Õàéëòûí ñèñòåì¿¿äýýñ
õàìãèéí àëäàðòàé “Google”-
èéí ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷
Ëàððè Ïåéæ 18,6 òýðáóì
àì.äîëëàðûí àøèãààð
æàãñààëòûã òýðã¿¿ëæýý.
Òýðáýýð õàìòðàã÷ íàéäâàðòàé
ò¿íø Ñåðãåé Áðèíòýé
Ñòåíôîðäûí Èõ ñóðãóóëèéí
îþóòàí áàéõ ¿åäýý òàíèëöàæ,
öàõèëãààí ¿¿ñãýã÷ áè÷èë
òýæýýë á¿òýýæ ýõýëñýí íü õîæìûí àìæèëòûíõ íü ýõëýë áîëñîí.
ªä㺺 äýëõèéí õýìæýýíèé ýäèéí çàñãèéí ÷óóëãà óóëçàëò, öàõèì
¿éëäâýðëýëèéí ñàëáàðûíõíû õóðàëäààíä “Google”-èéí áîññóóä
áàéíãà óðèãäàõ áîëñîí áàéíà.
“ÖÎÐÛÍ ÃÀÍÖ ÕÀÉД
Õî¸ðäóãààð ñàðûí 14 ýìíýëýãèéí öîíõîîð õàðòàë õ¿ì¿¿ñ ãóäàìæààð
õîñ õîñîîðîî ñ¿ëæèëäýí àëõàöãààíà.
Ñóâèëàã÷ Íàäÿ:
-“Ãýðòýý õàðèõ þìñàí. Íàéç çàëóó ìèíü óóðëàæ áàéãàà áàéõäàà
“ãýõýä,
Ñóâèëã÷ Òàíÿ:
-“×è áèä õî¸ð Âàëåíòèíû áàÿðûí ºäðººð ýýëæ òààðàõ ÷ ãýæ äýý . Àçã¿é
ë áàéíà äàà “ãýëýý.
Íàäÿ: “Áóñäûã áîäâîë ÷è õàéðòàé õ¿íòýé . Çàðèì õ¿í á¿ð ººðèéã íü
õ¿ëýýõ ÷ õ¿íã¿é áàéäàã áîë ÿàíà? “ ãýõýä ,
Òàíÿ: “×è Ëèäà ýì÷èéã õýëýæ áàéíà óó” õýìýýí àñóóõàä , õàíàíû
öààíààñ áè ººðèéíõºº íýðèéã äóóëààä áè èõýä öî÷èðäîâ.
-ªíãºðñºí æèë ò¿¿íèé íàéç çàëóó áèäíèé í¿äýí äýýð íàñ áàðñàí ø¿¿
äýý. òýãýõýä Ëèäà ýì÷ óéëæ , õàøèãðààä , ÿã ãàëçóóðñàí þì øèã áàéñíûã
÷è ñàíàæ áàéíà óó? “ ãýæ õîîðîíäîî ÿðèëöàæ áàéëàà. Òýäíèéã èéíõ¿¿
õóó÷ õººð÷ áàéõàä íü áè ºðººíººñºº ãàð÷ èðýâ.
Õî¸ð ñóâèëàã÷èéí ìààíü í¿¿ð Âàëåíòèíû ºäðèéí øîêîëàäíààñ ÷ èë¿¿
÷àñ óëààí áîëñîí õàðàãäàíà. Áè þó ÷ ñîíñîîã¿é þì øèã ä¿ð ýñãýí
“Ìèíèé ãýðòýý õàðèõ öàã áîëëîî” ãýõýä
-Ëèäà ýì÷ýý òà àæèëäàà õýòýðõèé óëàéðàõ þì. Àæëûí ÷èíü öàã àëü
ýðò äóóññàí ø¿¿ äýý . Ìàðãààø áîëòîë áàÿðòàé . Âàëåíòèíû ºäðºº
ñàéõàí òýìäýãëýýðýé “ãýõýä íü
–“Òà õî¸ðò ãýñýí Âàëåíòèíû ºäðèéí ìýíä õ¿ðãýå!” ãýæ áè õýëýâ.
Èíãýýä õî¸ð ñóâèëàã÷ ìèíü ÿàðàí ÿâöãààëàà. Òýä ìèíèé þóíä íü
ñàíàà çîâñîí þì áîë äîî? Ãýæ Ëèäà ýì÷ áîäëîãøèðîâ.
Íàìàéã ãýðòýý õàðèõàä õî¸ð ìóóðíààñ ººð õýí ÷ áàéõã¿é ø¿¿ äýý.
Îäîî áè õàðèõàä õàìãèéí ò¿ð¿¿íä ìóóðàà õîîëëîíî. ªíãºðñºí
æèëèéí Âàëåíòèíû ºäðººñ áè õî¸ð ìóóðàà îëñîí øèã ñàíàãäàæ áàéíà.
Òýð ¿åä áè õýíä ÷ õýðýãã¿é õàÿãäñàí ìóóð øèã ë áàéæ äýý. Ìóóð õýçýý
÷ óéëäàãã¿éòýé àäèë áè á¿òýí æèë íóëèìñ ãàðãàñàíã¿é. ªíººäðººñ
ÿã íýã æèëèéí ºìíº áè íàéç çàëóóòàéãàà õàìò ºäðèéí õîîëîî èäýýä
ñóóæ áàéñàí þì. Õàðèí áè áîëîìæ îëäñîí äýýð ãýýä áààõàí ãîìäîë
ãàðãàëàà.
-”ªíººäºð ÷èíü Âàëåíòèíû ºäºð áèç äýý? ×è íàäàä ÿàãààä öýöýã
ºãºõã¿é áàéãàà þì áý? Ãýõýä èõýä ãàéõàæ ,
-Áè ÷àìä ÿàãààä öýöýã ºãºõ ¸ñòîé áèëýý? ×è áèä õî¸ð ãýðëýýã¿é ø¿¿
YeIet iebSeRXe) t
äýý” õýìýýí õàðèóëëàà. Õýëñýí ¿ãýíä íü ìèíèé óðàì õóãàð÷ . ßäàæ íýã
ìýíä÷èëãýý ºã÷èõºæ áîëîõã¿é áàéíà óó? ãýëýý.
-”Çà ìýäýæ áàéíàà. Áè ÷àìä èíòåðíýò ìýíä÷èëãýý ÿâóóë÷èõüÿ” ãýæ
òýð õýëýâ. Èíãýæ õýëýõ íü ìèíèé õóâüä äýíä¿¿ èõ õºíäèé, õ¿éòýí
ñîíñîãäñîí ÷ ãýñýí ò¿¿íèé õèéæ ÷àäàõ ãàíö ç¿éë ýíý þì äàà.
-”×è ìèíèé è-ìýéë õàÿã ðóó íààä ìýíä÷èëãýýãýý ÿâóóë÷èõààðàé .
õ¿ëýýæ áàéÿ “ ãýýä áè èíýýìñýãëýí, äîòðîî ºäðèéí õîîëíûõîî äàðàà
ãýðòýý õàðèàä è-ìýéëýý øàëãàíà äàà ãýæ áîäëîî. Òýðýýð ñýòãýëèéã
ãèæèãäýõ õàéðûí ¿ãñèéã íàäàä èëãýýõã¿é ãýäýã íü îéëãîìæòîé áîëîâ
÷ ÿìàð ÷ áàéñàí òýð ìýíä÷èëãýýã õàðàõûã òýñýí ÿäàí õ¿ëýýâ.
-”Áè ýìýãòýé÷¿¿äèéã îãò îéëãîõã¿é þì. Âàëåíòèíèé ºäºð ãýæ ÿàõààðàà
èíãýæ èõ ñ¿ð äóóëèàí áîëäîã áàéíàà ?” ãýýä íàéç çàëóó ìààíü õîîëîî
èäýõ çóóðàà ÿðèíà. Ò¿¿íèé ýíý ÿðèà ìèíèé äóðãóéã õ¿ðãýæ, æààõàí
ìàðãàëäìààð ñàíàãäààä ýõëýâ.
-”×àìä ðîìàíòèê ñýòãýëãýý ãýæ îãò áàéäàãã¿é áàéõ . ÷è ãàíö ÷ ÿïîí
êèíî ¿çäýãã¿é áàéõ ë äàà.
-”ßïîí êèíî ãýíýý. ? Áè òàíèí ìýäýõ¿éí ñóâàã ¿çäýã. ”
-“×èíèé àìüäðàë ãýæ Ẻí óéòãàð ãóíèã áàéõ þìàà. Ñàÿõàí íýã êèíî
ãàðñàí áàéñàí. ×è ¿çýõ õýðýãòýé ø¿¿. ” ýæ õýëýýä áè ò¿¿í ë¿¿ ýãöëýí
6 ßìàð÷ àæëûã çàëõóóðàë ìàø õ¿íä áîëãîäîã./Ôðàíêëèí/
ÊÎÑÒÿÍÒÈÍ ÆÅÂÀÃÎ
Óêðàéíû õàìãèéí çàëóó
òýðáóìòàí Êîñòÿíòèí
Æåâàãî 1992 îíä “Finance
& Credit” áàíêíû ñàíõ¿¿
õàðèóöñàí çàõèðëûí àæëààð
àìæèëòûí ãàðààãàà ýõýëæ
áàéâ. Ãÿëàëçñàí îíîâ÷òîé
ñàíàà÷ëàãà ãàðãàæ, àæëàà
ìàø çºâ çîõèîí áàéãóóëäàã,
“öàõèì” òîëãîéòîé çàëóóã
óäèðäëàãûí ç¿ãýýñ èõýä
ñàéøààäàã áàéæ. Óäàëã¿é òýðáýýð “Finance & Credit group”-ûã
áàéãóóëæ ºðõ òóñãààðëàñàí áºãººä õýäõýí æèëèéí äîòîð3,4
òýðáóì àì.äîëëàðûí àìæèëòòàé àæèëëàæ, óëñûíõàà òºäèéã¿é
äýëõèéä òýðã¿¿ëýõ òýðáóìòàí áîëñîí áàéíà.
õàðàâ.
-”Òýãýýä òýð êèíîíû íýðèéã ÷èíü þó ãýäýã þì áý? ãýëýý. Ò¿¿íèé õóâüä
òåëåâèç, êèíîíä õàéð “ ãýäýã þì äàà ãýæ áè áàÿðòàé íü àðãàã¿é
õýëýâ.
-”Òýãýýä ýíý êèíîíä ÷èíü ÿìàð õºãèéí ç¿éë ºã¿¿ëäýã þì áý? Ãýâ.
”×è õºãèéí ç¿éë ãýæ þóã õýëýõ ãýýä áàéíà âý? ×è æààõàí ñî¸ëòîé
áàéõ õýðýãòýé “ ãýýä áè óóðëàâ. ”Ýíý êèíî ñóðãàìæòàé,êèíîíû äóó íü
áàñ óÿíãàëàã áàéñàí. Äóóã íü”Öîðûí ãàíö õàéð” ãýäýã þì. Ò¿¿íèéã
Íàíà Ìóñêîðè äóóëñàí þì”. ãýñíýý áè äîòðîî òýð Íàíà ãýæ õýí
áîëîõûã ìýääýã ë áàéõäàà ãýæ áîäëîî.
-”Íàíàã ìýäýëã¿é äýý . Ìàø èõ ¿íýòýé CD ãàðãàäàã Ãðåê äóó÷èí ìºí
áèç äýý” ãýâ.
Õýäèéãýýð áè ò¿¿íòýé äîòðîî ñàíàë íýãòýé áàéñàí áîëîâ÷ ,“ ãýõäýý òýð
òóí õîâîð õîîëîéòîé ø¿¿ äýý ãýæ çºð뺺.
Áè ãýð ð¿¿ãýý êîôåãîî ÷ äóóñãàëã¿é ÿâëàà. Ãýðòýý îðîîä øóóä ë
êîìïüþòåðîî àñààâ. Çàõèàíû õàéðöàãò þó ÷ áàéõã¿é áàéãààã õàðààä
ÿìàð íýã ìýíä÷èëãýýã îðæ èðýõèéã õ¿ëýýõ çóóð áèä õýðõýí àíõ óóëçàæ
ó÷èðäàã áàéëàà äàà ãýæ äóðñàæ ýõýëýý. Íàäàä òà èòãýõã¿é áàéæ áîëîõ
ë þì. ¯íýíèéã õýëýõýä íàéç çàëóó áèä õî¸ð õºðø¿¿ä áàéâ . Õ¿¿õýä
áàéõ ¿åýñýý áèä õî¸ð áàéíãà íîöîëäîæ çîäîëääîã áàéñàí. Òýð íýãýí
æèë ìàíàéõàí õºäºº í¿¿æ, õîòûí àìüäðàëä õýò äàññàí áîëîõîîð áè
áóéäõàí àìüäðàëä äàñàæ ºãºõã¿é èõ óéäíà.
Òýð íàäàä: “ ×è ÿàãààä òýíãýð ð¿¿ õàðààä ãºëðººä áàéäàã þì áý? þó ÷
õèéõã¿é áàéõààðàà ¸ñòîé öàðàé ìóóòàé õàðàãäàõ þì àà. Èíýýñýí ÷
ãýñýíäýý îíöã¿é õàðàããääàã “ ãýæ õýëýýä , ¿ñíýýñ ìèíü ÷àíãààäàã þì
áàéíà. “ òýãýýä áè ìóóõàé öàðàéòàé áîë ÿàãààä ÷è ìàíàéõààð èðäýã
þì áý? ãýæ íàìàéã áóõèìäàõàä ,Òàíàé õààëãà ÿã ìàíàé õàæóóä áàéäàã
áîëîõîîð ÿàõ ÷ àðãà àëãà ãýæ òýð ìàðãàíà.
-”Òýãýâýë áè óäàõã¿é í¿¿íýý”.
Äàðàà ºäºð íü áè ãàçàð äýýð øîõîéãîîð çóðààä
-“Ýíý øóãàìíààñ äîòîãø îðæ áîëîõã¿é “ãýæ ìàðãàëäàæ áèëýý.
Òýð æèë áèä õî¸ð òàâäóãààð àíãèä ýëñýí îðñîí þì. Áèå áèåíýý ¿çýí
ÿäàí õýí íýãíèéãýý áóøóóõàí ýíäýýñ ñàëæ í¿¿ãýýýñýé ãýæ õ¿ñíý.
Ãýâ÷ õ¿ññýí þì õ¿ç¿¿ãýýð òàòíà ãýã÷ýýð òàâàí æèë ºíãºðºõºä íýã íü
áàéðíààñ í¿¿ãýýã¿é òºäèéã¿é áèä íýã àõëàõ ñóðãóóëèéí íýã àíãèä õàìò
îðñîí . ” Òà õî¸ð ÷èíü íºãºº àëäàðò õîñóóä áèç äýý? ãýýä ñóðãóóëèä
òîõóóðõàíà
¯ðãýëæëýë äàðààãèéí äóãààðò...
 ÀËÒÀÍÕÓßÃ: ÄÝÍÄÝ ÁÎË ÌÈÍÈÉ ÕÓÓÐÀÉ ÀÕ
Ýíý óäààãèéí äóãààðûí ÿðèëöëàãàíäàà ÒÓÑÃÀÉ ÑÀËÀÀ êèíîíû Ñ¿ëäèéí ä¿ðýýð áèäíèé òàíèë áîëñîí À.Àëòàíõóÿãèéã
óðüæ îðîëöóóëëàà. Ýíãèéí õýðíýý ýð÷ õ¿÷ýýð ä¿¿ðýí ýíý çàëóóãèéí àìüäðàë, áîäîë ñàíàà áàñõ¿¿ Ìîíãîë îðíîî õàéðëàæ,
õàìãààëàõ ñýòãýëýýð ä¿¿ðýí áàéãàà íü òàíä ñîíèðõîëòîé àãààä íýãèéã áîäîãäóóëàõ áèç. Ò¿¿íòýé õèéñýí ÿðèëöëàãàà äîð
ñèéð¿¿ëýâ.
-Ñàéí áàéíà óó? Òàíüä ýíý ÿìàðõóó ººð÷ëºëò ãàðàâ?
ºäðèéí ìýíä õ¿ðãýå. Áàãàäàà Ìîíãîë îðíîîðîî áàõàðõàõ ñýòãýë þóí ò¿ð¿¿íä òºðæ áàéëàà.
ÿìàðõóó õ¿¿õýä áàéâ Õààíà ºñ÷ Öýðýãò áàéõäàà ýíý ñàéõàí Îðíîî õàìãààëàõ ýõ îðîí÷ ¿çëèéã
òºðñºí áý? ººðòºº øèíãýýí áèå áîëîí ñýòãýë ñàíààíû õóâüä õàòóóæèë
Þóíû ºìíº ØÓÒÈÑ-èéí íèéò ñóóñàí.
îþóòíóóääàà ýíý ºäðèéí ìýíäèéã -Òà íàðûã Òóñãàé ñàëàà êèíîíä òîãëîñíîîð öýðãèéí
õ¿ðãýå. Íàìàéã Àðèóíöýöýãèéí àëáà õààñàíä òîîöñîí óó?
Àëòàíõóÿã ãýäýã. Áè õîòîä òºðñºí ÷ Åð íü áîë ¿ã¿é ë äýý. Öýðãèéí àëáà íýã æèë áàéäàã. Çààâàë
õîòûí çàõàä ºññºí áîëîõîîð õîòûã íýã æèë áàéæ ë öýðãèéí àëáà õààñàíä òîîöíî. Õàðèí Çýâñýãò
ñàéí ìýäýõã¿é ºññºí. Áàãàäàà Õ¿÷èíä õóâü íýìðýý îðóóëñàí ãýæ “Ýõ îðíû òºëºº 3” õ¿íäýò
ìîðèíä èõ äóðòàé ìîðü ãýõýýð ë ìåäàëèàð øàãíàñàí.
õàìàã þìàà õàÿàä ÿâ÷èõäàã õ¿¿õýä -Íàéç îõèíòîé þó? Ãýð á¿ëèéí àñóóäëààð ÿìàðõóó áàéð
áàéëàà. 8 äóãààð àíãè õ¿ðòëýý ñóóðüòàé ÿâäàã âý?
õóðäàí ìîðü óíàñàí. ̺í óðëàã Îäîîõîíäîî íàéç îõèí
ñïîðòûí òýìöýýí óðàëäààíä èõ áàéõã¿é ýý. Åð íü íàñ ÷ õîðü
îðîëöäîã áàéñàí . ãàð÷èõëàà ñàéõàí õàíüòàé áîëæ
-Îþóòàí áàéõäàà ÿìàðõóó õ¿¿õýä áàéâ? àìüäðàëûã ýõë¿¿ëìýýð áàéíà ø
Àíõ áàãøààðàà õºòë¿¿ëæ ÑÓÈÑ-èéã çààëãàæ áàéëàà . Áàãø äýý.
ìààíü ìèíèé àâüÿàñûã îëæ õàðààä “Ýíý ñóðãóóëüä îð” ãýæ -׺뺺ò öàãàà þó õèéæ
÷èãë¿¿ëæ ºãñºí. Îþóòàí áàéõäàà èõ õîëîîñ ñóðãóóëüäàà ÿâäàã ºíãºð¿¿ëäýã âý?
áàéñàí áîëîõîîð îðîéòâîë íàéçûíäàà õîíî÷èõäàã æèðèéí ë íýã Íàéçóóäòàéãàà òåííèñ,
îþóòàí áàéëàà . áèëëúÿðä òîãëîõ äóðòàé. Õààÿà
-Òàíûã õ¿ì¿¿ñ ÒÓÑÃÀÉ ÑÀËÀÀ êèíîãîîð ìýääýã çààë àâäàã. Áîëæ ºãâºë ñàëõèíä
áîëñîí. Ýíý êèíîíä òîãëîõ ñàíàëûã õýí òàâüñàí áý? ãàðàõûã õè÷ýýäýã. Ãýõäýý àæèë
Áè ºìíº íü ̯ÎÍÐÒ – ä àæèëëàäàã áàéñàí . Ìàíàé íàéç èõòýé áàéäàã áîëõîîð òýð áîëãîí
íàäàä èéì êèíî õèéõ ãýæ áàéíà ÷è øàëãóóëààä ¿ç ãýæ õýëñýí ÷àääàãã¿é.
. Òýãýýä øàëãóóëàõààð î÷èõîä ìàø îëîí õ¿í Ñ¿ëäèéí ä¿ðä -Çàëóó õ¿íèé õóâüä Ìîíãîë
øàëãóóëàõààð èðñýí áàéñàí . Òýð îëîí õ¿ì¿¿ñèéí äóíäààñ îðîíäîî þó õèéìýýð ñàíàãäàæ
øàëãóóëààä òýíöýæ ýíý êèíîíä òîãëîõîîð áîëñîí. áàéíà âý? Ìàíàé çàëóó÷óóä
-Òóñãàé ñàëàà êèíîíîîñ ººð ÿìàð óðàí á¿òýýë äýýð òàíû áîäëîîð íèéãýìä
àæèëëàæ áàéñàí áý? ¿íýëýãäýõ ¿íýëýìæ íü õýð
Áè åð íü íýã àíãèò êèíîíä òîãëîæ ¿çýýã¿é áàéãàà . áàéíà âý?
̯ÎÍÐÒ – ä àæèëëàæ áàéñàí áîëîõîîð ðàäèî òåëåâèçýýñ Ìàíàé çàëóó÷óóä èõ ãî¸ ø
ãàðãàñàí äýëãýöèéí îëîí á¿òýýëä òîãëîæ áàéñàí . Õàìãèéí àíõ äýý. ßã òóëñàí ãàçàð áóñäààñàà èë¿¿ áàéäàã. Çàëóó÷óóäûí õóâüä
íýã êëèïýíä öýðãèéí ä¿ð á¿òýýæ áàéëàà . Áàñ Ãîíãîð áààòðûí ãýâýë õàðüöàíãóé ø äýý. Áóñäûãàà äýýø íü òàòààä ñàéõàí ÿâæ
ä¿ð á¿òýýæ áàéñàí . Åð íü îëîí öýðãèéí ä¿ðèéã á¿òýýæ áàéñàí áàéãàà çàëóó÷óóä áàéõàä áîëîõã¿é íºõä¿¿ä áàñ áàéíà.
áîëîõîîð ÒÓÑÃÀÉ ÑÀËÀÀ êèíîíä òîãëîõîä äºõºì áàéñàí. ̺í -Íóóö áèø áîë òàíû ñàðûí îðëîãî õýä âý? ÿìàð ìàøèí
òåëåâèçèéí áàÿðûí íýâòð¿¿ëã¿¿äýä öººíã¿é óäàà òîãëîæ áàéñàí óíàäàã âý?
. Áè ÿã òîãòñîí àæèë õèéäýãã¿é ÷ºëººò óðàí á¿òýýë÷
-Òóñãàé ñàëàà êèíîíû çóðàã àâàëòûã õýäýí ñàðûí áîëîõîîð ñàðûí îðëîãî òîãòìîë áèø. Óðëàãèéí áóÿíä ñàéõàí
õóãàöààíä õèéæ äóóñãàñàí áý? áàéõ ¿å áèé. Õîîñîí ¿åäýý ÷ õîîñîí ë äîî. Íàéçòàéãàà õàìò
Àíõ òàâäóãààð ñàðûí 2 – íä àìüäàðäàã áîëîõîîð áèå áèåíýý íºõººä ë áîëäîã. Ñàÿõàí íýã
öýðýã òàòëàãàòàé çýðýã ýõëýæ ìàøèí ëèçåíãýýð àâñàí. Prius óíàæ áàéíà. Òºëáºðèéã íü òºëºõ
áàéëàà. Ò¿¿íýýñ òàâ õîíîãèéí ºìíº ãýýä øàðãóó àæèëàëàà /èíýýâ/
áèäíèéã 013 – ð àíãèä áàéðëóóëæ -ªºð êèíîíä òîãëîõ óðèëãà èðñýí ¿¿? Ò¿¿õýí êèíîíä
öýðãèéí àìüäðàëòàé òàíèëöóóëñàí. òîãëîõ ñàíàë èðâýë ÿàõ âý?
Êèíîíû çóðàã àâàëò åñä¿ãýýð Õýäýí ñàíàë èðñýí. Íýã àíãèò êèíîíä òîãëî¸ ãýñýí áîäîë
ñàðûí äóíäóóð äóóññàí. áàéãàà. Åðºíõèé人 ººðèéí ãàðãàíà ãýñýí ä¿ðèéí ñàíàë èðâýë
Äýíäýâ Ñ¿ëä õî¸ðûí õàðèëöàà òîãëîíî ãýæ áîäîæ áàéãàà. ßìàð ÷ áàéñàí õî¸ð ñàíàë èðñýí
YeIet iebSeRXe) t

êèíîã ÷èìæ ºãäºã. Àìüäðàë äýýð
Ýðäýíýáàÿð Àëòàíõóÿã íàðûí
õàðèëöàà õýð äîòíî âý?
Ýðäýíýáàÿð áîë ìèíèé õóóðàé
àõ. Áè Ýðäýíýáàÿðûãàà Äýíäýâýý
ãýæ äóóäñààð áàéãààä ñóð÷èõæýý.
Áèä õî¸ð íýã áàãøèéí øàâü. Òýð
àíõíû òºãñºëò õàðèí áè äàðààãèéíõ íü òºãñºëò. Óã êèíîíîîñ
õîéø áèä õî¸ð óðàí á¿òýýëýýð èõ õîëáîãäîæ áàéãàà. Óðëàã
òºäèéã¿é àìüäðàë äýýð ÷ àõ ä¿¿ãèéí ñàéõàí õàðèëöààòàé.
Ñ¿ëä Àëòàíõóÿã õî¸ðûí ÿëãàà?
Àìüäðàëûí áýë áýí÷èíãýýð ÿëãààòàé. Àëòàíõóÿã áîë
àìüäðàëûã ººðèéí õ¿÷ýýð áîëãîæ áàéãàà æèðèéí íýã çàëóó. Àäèë
òàë íü ãýâýë àëèâàà àñóóäàëä òýâ÷ýýðã¿é õàíääàãààðàà òºñººòýé
áàéæ ìàãàäã¿é. Åð íü áîë îíäîî ë äîî îíäîî. /èíýýâ/
-Òóñãàé ñàëàà êèíîíä òîãëîñíîîð òàíû àìüäðàëä
áàéãàà. Áîäîæ áàéãààä øèéäíý. Ò¿¿õèéí êèíîíä áîë øóóä
òîãëîíî. ¯íý õºëñã¿é áàéñàí ÷ òîãëîíî îî. ×èíãèñ õààí íü áàéã
ãýõýä åñºí ºðëºãèéí íýã íü áàéñàí ÷ òîãëîíî ãýæ áîääîã. Åð íü
ýðýãòýé æ¿æèã÷èí á¿ð ë õ¿ñ÷ ÿâäàã áàéõàà.
-Ñ¿¿ë÷èéí àñóóëòûã òàíüä íýýëòòýé ¿ëäýýå...
ØÓÒÈÑ-èéí îþóòíóóäûí èõýíõ íü ýðýãòýé áàéäàã. Òèéì
áîëîõîîð íèéò ýð÷¿¿ääýý õàíäàæ õýëýõýä òà á¿õýí öýðãèéí
àëáûí íýã æèëèéã çààâàë õààæ ¿çýýðýé. Öýðãèéí àëáàíä ÿâáàë
õàìãèéí ýíãèéíýýð áîäîõîä ãóðàâäóãààð ñàðûí 18-íä æèë á¿ð
îõèä á¿ñã¿é÷¿¿äèéí äóíä áàðäàì ñóóõ áîëíî. Öýðýãò ÿâñíààð
Ìîíãîë ãýäýã ñàéõàí îðíîî á¿òýí æèë õàìãààëæ, õàéðëàæ ÿâñàí
ãýäãýý𠺺ðººðºº áàõàðõàõ áîëíî ø¿¿. Öýðãèéí àëáàíààñ èðýýä
ÿìàð íýãýí àæèëä îðîîä þóíû ÷ àðä çîâæ ç¿äðýõã¿é îëîí þì
ÿðèõã¿é ãàð÷ ÷àäíàà ãýæ áàòòàé õýëæ áàéíà. ßìàð ÷ ñóðãóóëèàñ
îëæ ÷àäàõã¿é ýðäýì ìýäëýãèéã ýð öýðãèéí àëáàíààñ îëæ àâíà
ø¿¿ çàëóóñàà. Áè ðåêëàìäàæ áàéãàà ÷ þì áèø. ªºðºº êèíîíä
òîãëîñîíäîî ÷ áèø îéëãîæ àâñíàà ë õýëëýý çàëóó÷óóäàà.

ßðüæ áàéãàà á¿õíýý ¿ðãýëæ ìýäýæ áàé. /Ìàòòèñ Êëàóäèóñ/ 7

 Á¯Õ ÞÌ Õ¯ÍÈÉ ÕªÄªË̪ЪªÑ ØÀËÒÃÀÀËÍÀ د¯ ÎÞÓÒÍÓÓÄ ÌÈÍÜ !
Îþóòàí òà á¿õýíäýý ñîíèðõîëòîé áàéõ áîëîâ
óó ãýñýí ¿¿äíýýñ öàãààí ñàðààð ØÓÒÈÑ-èéí
àõìàä áàãø íàðààð àéë÷ëàëò õèéëýý.
Áóóðëûí ¿ãèéã äàãà
Áóÿí íü ÷àìä èðíý
Àõëàõ áàãø Äýä ïðîôåññîð, Ãàâúÿàò
áàãø Ì.Ä¿ãýðñ¿ðýí :
Áè 1932 îíä Çàâõàí àéìãèéí Óðãàìàë
ñóìûí Áàÿí Óëààí ãýäýã ãàçàð òºðñºí.
Ýíý ãàçàðò Âàí Ñýìáýð¿¿ ÌÓÑÊèíîíû
çóðàã àâàëò õèéñýí. Ìàíàé íóòàãò òóëãûí
3 ÷óëóó øèã ãóðâàí óëààí ÷óëóó áàéäàã
þì.
-Áàãà áàéõäàà ÿìàð õ¿¿õýä áàéâ?
Òýð ¿åä ÷èíü ÿìàð ñàõèëãàã¿éòýýä áàéõ
áèøäýý. պ人 õîíü õóðãà õàðèóëàõäàà
çàíãóó ãýäýã óðãàìàëä õàòãóóëààä ñàéðàí
õºëëº÷èõººä ÿâäàã õ¿¿ áàéëàà. 10 íàñ
õ¿ðòýë ìàë õàðèóëæ áàéãààä 1943 îíä
11 íàñàíäàà ñóìûíõàà áàãà ñóðãóóëèéí
íýãä¿ãýýð àíãèä îðñîí. 1947 îíä 4-ð àíãèà
òºãñººä Çàâõàí àéìãèéí òºâä 7-í æèëèéí
ñóðãóóëèéí 5-ð àíãèä îðæ, 7-ð àíãèà òºãñºõ
æèë ìàíàé àéìàã 10-í æèëèéí ñóðãóóëüòàé
áîëñîí. Òýãýýä 10-í æèëäýý 8-ð àíãèàñàà
¿ðãýëæë¿¿ëæ îðîîä 1953 îíä 10-í æèëýý
òºãñºæ áèëýý.Áè Çàâõàí àéìãèéí 10-í
æèëèéí óóãàí òºãñºëòèéí ñóðàã÷ áàéëàà.
-Áàãà áàéõàä òàíü öàãààí ñàðûã õýðõýí
òýìäýãëýäýã áàéâ ?
Äýýð ¿åä öàãààí ñàð ãýæ áîëäîã áàéñàí.
Ãýõäýý îäîî ¿åèéíõ øèã èéì ñàéõàí ºðãºí
äýëãýð áîëäîãã¿é áàéëàà. Ìàë÷èä áèä íàð
ººð ººðñäèéíõººðºº ë ñàéõàí áýëäýæ
òýìäýãëýäýã áàéñàí.
-Åð íü õ¿¿õä¿¿ä öàãààí ñàðààð àéëààð èõ
ÿâæ áýëýã ñýëò öóãëóóëàõ äóðòàé. Òà áàãàäàà
àéëààð õýð èõ õýñýæ ÿìàð áýëýã àâäàã
áàéñàí áý?
պ人 ÷èíü ºâºëæººí¿¿ä íü õîîðîíäîî èõ
çàéòàé. Òýãýýä àëü îéðõîí àéëûíä î÷èæ
çîëãîäîã. Òýð ¿åä àéëóóä õ¿¿õä¿¿äýä ¸îòîí ,
ýñâýë õ¿¿õäýä çîðèóëæ õèéñýí æèæèãõýí óë
áîîâ ºãäºã. Ñ¿¿ëä íü òýãýýä íºãºº óë áîîâ
ìààíü õàò÷èõñàí õàòóó áîë÷èõîîð íü öàéíä
äýâòýýæ èääýã áàéñàí. Ýíý íü òýð ¿åäýý ë èõ
äýýä çýðãèéí áýëýã áîëäîã áàéëàà. Äàéíû
äàðààõ öàã áàéñàí áîëîõîîð þì õîâîð
YeIet iebSeRXe) t
áàéñàí ¿å þìäàà.
-Òà ÿàãààä Ôèçèêèéí áàãø ãýäýã ìýðãýæëèéã
ñîíãîõ áîëîñîí áý?
Íàìàéã 8-ð àíãèä îðîõ æèë ìàíàé ñóðãóóëüä
Áàÿðàà ãýäýã çàëóóõàí áàãø èðæ áèäýíä
ôèçèêèéí õè÷ýýë çààñàí þì. Òýãýýä ë
åðºíõèé人 ôèçèê , ìàòåìàòèêèéí õè÷ýýë
ñîíèðõîëòîé ñàíàãäàæ ò¿ëõ¿¿ ñóð÷ ýõýëñýí
þì. ªºð áàñ ñîíèðõîë òºð¿¿ëñýí ç¿éë íü
÷èíýýëýã áàéðûí ãàäóóð áàéäàã õ¿¿õä¿¿ä
÷èíü õè÷ýýëäýý áàðàã èðäýãã¿é. Òýãýýä áè
ººðèéíõºº äýâòýð äýýð áè÷ñýí õè÷ýýëýý
òýð õ¿¿õä¿¿äýä áè÷èæ ºãäºã. ¯¿íèé øàíä
íü õàòñàí ààðóóë õàòñàí áîîðöîã òºäèéõºí
àâíà.Èíãýõèéí òóëä ýõëýýä áè ººðºº
òýð õè÷ýýëýý îéëãîæ , ñàéí áè÷ñýí áàéõ
øààðäëàãàòàé áàéëàà ø¿¿ äýý. Ýíý á¿õýí
8 Õýðýëäýæ áàéãàà õî¸ðûí õýí óõààíòàé íü áóðóóòàé. /øòå/
ë íàäàä Ôèçèê , Ìàòåìàòèêèéí øèíæëýõ
óõààíûã ã¿íçãèé ñóäëàõ ò¿ëõýö áîëñîí áîëóó
äàà.
-Òà îþóòàí ¿åý äóðñàíà óó?
Áè 10-í æèëýý òºãñººä ë Èõ Ñóðãóóëèéí
“Òîî Ôèçèê”-èéí àíãèä îðæ äºðâºí æèë
ñóðààä áàãøèéí ìýðãýæèëòýé áîëñîí.
ĺðâºí æèë îþóòíû äîòóóð áàéðàíä áàéäàã
áàéëàà. Òýãýýä öàéíû ãàçðààð õîîëîî
èä÷èõíý. Îþóòàí áàéõàä öàãààí ñàðûã áàðàã
ìýääýãã¿é, õè÷ýýëýýñ ººð ç¿éëèéã áîääîãã¿é
áàéëàà.
-ØÓÒÈÑ-òàé õýðõýí àìüäðàëàà õîëáîæ
áàéñàí áý?
1969 îíä Èíæåíåðèéí áîëîâñðîëòîé
ìýðãýæèëòýí áýëòãýõ øààðäëàãààð Èõ
Ñóðãóóëèéí õàðúÿàíä Èíæåíåðèéí
Ñóðãóóëèéí àíãèóä íýýãäñýí þì. Òýð
àíãèóäàä èíæåíåðèéí áîëîâñðîë îëãîõ
øóãàìààð áè Ôèçèêèéí òýíõèìýýñ
òîìèëîãäîæ î÷ëîî. Ñ¿¿ëäýý Ïîëèòåõíèêèéí
ñóðãóóëü Èõ Ñóðãóóëèàñ òàñðàõààð çýðýã áè
äàãààä ë ØÓÒÈÑ-äàà áàãøèëæ áàéíà äàà.
1959 îíîîñ õîéø ØÓÒÈÑ-äàà òàñðàëòã¿é
Ôèçèêèéí õè÷ýýëèéã çààæ áàéíà.
-Òºãñãºëèéí àñóóëòûã òàíä íýýëòýé ¿ëäýýå.
Òóóëàé æèëäýý ººðèéí ñóðãóóëèéíõàà á¿õ
àæèë÷èä îþóòíóóääàà àæëûí ºíäºð àìæèëò
õ¿ñýå! Ãîë íü ýð¿¿ë ýíõ áàéæ, óéãàã¿é
õºäºëìºðëºæ, àæèëëàæ áàéâàë õ¿íèé ìýäýæ
÷àäñàí ç¿éëèéã õèéæ, á¿òýýæ ÷àääàã áîëíî
ø¿¿ äýý. Õèéæ ÷àäàõã¿é , îéëãîõã¿é áàéãàà
ç¿éëýý äàõèí äàõèí óíøààä áàéâàë ó÷èð íü
îëäîíî.
Á¿õ þì õ¿íèé õºäºëìºðººñ øàëòãààëíà ø¿¿
îþóòíóóä ìèíü!
“ÁÀÃØ ÀÀ ÑÀÉÍ ÁÀÉÍ ÓÓ?“ ÃÝÆ ÕÝËÝÕ
¯ÃÝÍÄ Ë ÝÍÅÐÃÈ ÀÂÄÀÃ.
Ìîíãîë Óëñûí ãàâúÿàò áàãø , Ǻâëºõ
Ïðîôåññîð Ø.Ëóâñàíäîðæ
Áè Äîðíîãîâü àéìãèéí Ìàíäàõ ñóìûí
õàðúÿàò õ¿í. 1931 îíä òºðñºí îäîî 80
íàñòàéãàà çîëãîæ áàéíà. Ìàíäàõ ñóìàíä
1940 îíä Áàãà ñóðãóóëü áàéãóóëàãäààä
àíõíûõ íü øàâü áîëæ îðñîí þì. Áè 10
íàñàíäàà áàãà àíãèä îðæ áàéõàä 15,16
íàñòàé õ¿¿õýä íàäòàé öóã áàãà àíãèä îðæ
áàéñàí þì ø¿¿ äýý. Òýãýýä äàéíû äàðààõ
æèë àéìãèéí òºâèéí ñóãóóëüä 5-ð àíãèä
äýâøèí ñóðàëöñàí. 1951 îíä Äîðíîãîâü
àéìãèéí 10-í æèëèéí ñóðãóóëèéí àíõíû
òºãñºã÷ áîëæ áàéëàà. Òýð ¿åä ÷èíü
õ¿¿õä¿¿ä ÌÓÈÑ-ûí áàãøèéí ôàêóëüòåò ë
îðîõ äóðòàé. Íàìàéã òºãñºõ æèë áàãøèéí
ôàêóëüòåòûí îðîí òîî äóóñ÷èõñàí íýã æèë
èõ ñóðãóóëèéí áýëòãýë àíãèà òºãñâºë äóðòàé
àíãèäàà ýëñýí ñóðàõ áîëîìæòîé ãýõýýð íü
áè áýëòãýë àíãèä îðîîä äàðàà íü ÌÓÈÑ-
èéí Ò¿¿õèéí ôàêóëüòåòýä îðñîí þìäàà.
1956 îíä Ò¿¿õèéí áàãøèéí ìýðãýæëýýð
òºãññºí. Òýãýýä Äóíäãîâü àéìàãò òºâèéí
10-í æèëä áàãøààð òîìèëîãäîîä òàâäóãààð
àíãèéã äààí àâ÷ àíõíû øàâü íàðàà òºãñãºæ
áàéëàà.Òýíä 7 æèë áàãøëààä 1963 îíä
Õîòûí Íàìûí Õîðîîíû äýðãýäýõ Ìàðêñèçì
Ëåíèíèçìûí îðîéí äýýä ñóðãóóëü ãýæ
áàéäàã. Òýð ñóðãóóëüä õè÷ýýëèéí ýðõëýã÷ýýð
áàñ 7 æèë àæèëëààä õàæóóãààð íü Èõ
Ñóðãóóëü, Àíàãààõûí ñóðãóóëèóäàä õè÷ýýë
çààæ áàéñàí. Òýãýæ áàéòàë Òºâ Õîðîîíû
íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà íàðûí çºâëºãººíä
îðæ íàìàéã Íàìûí äýýä ñóðãóóëüä áàãøààð
òîìèëñîí. 1970 îíä Íàìûí äýýä ñóðãóóëüä
áàãøààð àæèëä îðîîä 5 æèë àæèëààä 1979
îíîîñ ÌÓÈÑ Ïîëèòåõíèêèéí äýýä ñóðãóóëüä
àæèëëàæ áàéãààä 1982 îíä Ïîëèòåõíèêèéí
äýýä ñóðãóóëü áèå äààñàí ñóðãóóëü áîëîõîä
áàãøààð î÷îîä îäîîã õ¿ðòýë òàñðàëòã¿é
àæèëëàæ áàéíà äàà.
-Ãýð á¿ëýý òàíèëöóóëíà óó?
1953 îíä àíõ ãýð á¿ëèéíõýý õ¿íòýé
òàíèëöààä 60 øàõàì æèë õàíèëàí ñóóæ áàéíà
äàà. ÿíäîî ìààíü ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñàã÷
ìýðãýæèëòýé. Ìîíãîëûí àíõíû ìýðãýøñýí
íÿãòëàí áîäîã÷ ãýæ 16 õ¿í ¿íýìëýõ àâñàí.
Òýð 16 õ¿íèé íýã íü õàíü ìààíü áàéãàà þì.
Áèä äºðâºí õ¿¿ ãóðâàí îõèí, áàñ 15 à÷ ,
çýýòýé
-Áàãà áàéõäàà öàãààí ñàðûã õýðõýí
òýìäýãëýäýã áàéâ?
Áàãà áàéõàä îäîîãèéíõîîñ øàë ººðººð
òýìäýãëýäýã áàéñàí. Ìàõ ÷àíààä ë òàâüäàã.
ßëàíãóÿà ìàíàé ãîâèéí õ¿ì¿¿ñ áàíø èõ
èääýã. Áàñ áýëýã ñýëò, ìºí㺠ºãäºãã¿é
áàéñàí. Åð íü íàñòàé õ¿ì¿¿ñò õàìãèéí òîì
áýëýã íü õàäàã áàéñàí. Òýãýýä õ¿¿õä¿¿äýä
õ¿¿õäèéí óë áîîâ ºãäºã. Õ¿¿õýä áàéõäàà
àéìãèéí òºâèéí áàðàã á¿õ àéëûã äóóñãàäàã
áàéëàà ø¿¿ äýý. Àâñàí óë áîîâíóóäàà õóðààæ
áàéãààä ë èääýã. Äàéíû ¿å áàéñàí áîëîõîîð
þì èõ õîâîð. Ýíý ÷èõýð æèìñ ÷èíü í¿äíèé
ãýì áàéëàà!!
-Õýäýí æèë àæèëëààä ãàâúÿàò öîëîîð
øàãíóóëñàí áý?
Ñîöèàëèñò íèéãýì èõ ÷àíãà áàéñàí. Äýýä
ñóðãóóëüä 20 æèë àæèëëàæ áàéæ àõëàõ
áàãø, 34 àæèëëààä Áîëîâñðîëûí Òýðã¿¿íèé
àæèëòàí, 45 æèë áàãøèëæ áàéæ Àëòàí Ãàäàñ
àâëàà, èíãýýä 55 íàñàíäàà ÌÓ-ûí Ãàâúÿàò
áàãø öîë òýìäãýýð øàãíàëóóëñàí äàà. Òýãýýä
îäîî áîäîõíîî äèïëîì , 10-í æèëèéíõ
íü ãýð÷èëãýý äýýð íü ãàðûí ¿ñýã çóðñàí
õ¿íèé òîî 30 000 áàéíà. Åð íü ñóðãóóëü
äýýðýý áàéæ áàéõàä ìèíèé øàâü áàãø íàð,
îþóòíóóä “áàãøàà!” ãýæ äóóäàõ õ¿í îëîí
áàéíà.
-Ñóðãóóëèéíõàà íèéò áàãø îþóòíóóääàà
õàíäàæ ñóðãààë ¿ãýý õýëíý ¿¿?
Îþóòíû àìüäðàë áîë õ¿íèé àìüäðàëûí
õàìãèéí ñîíèðõîëòîé ñàéõàí ¿å áàéäàã þì.
¯íýíäýý îþóòíóóä òºãñºõ àíãè äýýðýý î÷îîä
ÿã þì ñóðìààð áîëîîä ë òºãñ÷èõäºã þì. Òà
íàð áîë ìýäýýëýëèéí ýðèí çóóíä àìüäàð÷
áàéíà. Åð íü ìèíèé áîäëîîð ìýäýýëýë õýò èõ
áîë÷èõîîð õ¿íèéã äºæèð¿¿ë÷èõäýã òàëòàé
þì áîëóó äàà. Íîì èõ õîâîð áàéõ ¿åä áèä
íàð èõ õîðõîéòîæ óíøäàã áàéæýý. Õàìãèéí
ãîë íü òà íàð õýë ñàéí ñóðàõ õýðýãòýé. Ãàäààä
õýëòýé áàéõàä àæèë áîë åð íü áàòàëãààòàé
áàéíà ø¿¿ äýý.
Áè åð íü õè÷ýýëã¿é õèðíýý ë ñóðãóóëü
äýýðýý î÷äîã. Òýð îð÷èíä ÷èíü áàãø õ¿í
áîë äàñ÷èõäàã þì. Òýãýýä êîðèäîðîîð ÿâæ
áàéõàä ÷èíü “ Áàãø àà Ñàéí áàéí óó ?“ ãýæ
õýëýõ ¿ãýíä íü ë ñàéõàí ýíåðãè àâäàã.
 ØÓÒÈÑ ØÈËÄÝÃ ÁÀÃØ ÍÀÐÀÀ ØÀËÃÀÐÓÓËËÀÀ
Áàãø íàðûí áàÿðûã òîõèîëäóóëàí 2 ñàðûí 20-íä
ØÓÒÈÑ-èéí áàãø íàðûí çºâëºë “Îíû øèëäýã ñóäëàà÷-
ýðäýìòýí”-ýý øàëãàðóóëëàà. ØÓÒÈÑ-èéí áàãøëàõ
áîëîâñîí õ¿÷íèé óð ÷àäâàð, ìýäëýã ìýðãýæëèéí
ò¿âøèíã äýýøë¿¿ëýõ, òóõàéí æèëèéí õóãàöààíä õèéæ
ã¿éöýòãýñýí àæëûí ¿ð ä¿íã ¿íýëýõ ¿¿äíýýñ çîõèîí
áàéãóóëñàí ýíý øàëãàðóóëàëòàíä ØÓÒÈÑ-èéí àõìàä
áîëîí çàëóó ýðäýìòýí áàãø íàð ºðãºíººð îðîëöëîî.
“Îíû øèëäýã
ñóäëàà÷-ýðäýìòýí”
øàëãàðóóëàõ ¿åýð
“Øèëäýã ñóðãàí ¯ÒÄÑ-èéí Ä.Ýíõòóÿà áàãø ãóðàâäóãààð áàéðò òóñ òóñ
õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷ øàëãàð÷ýý. Õàðèí “Øèëäýã ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷
áàãø”, “Øèëäýã áàãø” øàëãàðóóëàëòàíä ÌÈÑ-èéí Ã.Íàðàíãýðýë áàãø
çàëóó áàãø” íàðûã òýðã¿¿ëæ, ¯ÒÄÑ-èéí Á.Îþóí-Ýðäýíý áàãø óäààëæ,
ìºí øàëãàðóóëñàí ÕÈÁÑ-èéí Á.Ìÿãìàðñ¿ðýí áàãø ãóðàâäóãààð áàéð
þì. “Øèëäýã ýçýëëýý. “Øèëäýã çàëóó áàãø”-ààð ¯ÒÄÑ-èéí áàãø
ñóäëàà÷-ýðäýìòýí áàãø”-èéí øàëãàðóóëàëòûí íýãäñýí Ä.Ï¿ðýâìàãíàé, ÊÒÌÑ-èéí áàãø Ä.Îþóí÷èìýã, ÓÓÈÑ-
ä¿íãýýð ÊÒÌÑ-èéí áàãø Ã.Áàòõ¿ðýë íýãä¿ãýýð èéí áàãø Á.Óëààíáààòàð íàð øàëãàðñàí áàéíà.
áàéðò îðñîí áîë ÌÑ-èéí áàãø Ö.Öýäýíáàÿð õî¸ðò,

ØÓÒÈÑ-èéí íèéò ñóðàëöàã÷äûí òîî

ªäºð Îðîé Ý÷íýý Áàêëàâðûí Ìàãèñòð Äîêòîð ÌѯÒ
Ñóðãóóëü Íèéò
Á¿ãä Ýì Á¿ãä Ýì ä¿í Á¿ãä Ýì Á¿ãä Ýì Á¿ãä Ýì
1 ÁÈÀÑ 2506 668 1111 276 3617 237 90 11 5 1843 350 5708
2 ÃÃÒÑ 1882 316 286 1882 176 47 44 27 2106
3 ÄÒÑ 3156 964 24 11 3466 68 36 2 1 3536
4 ÊòÌÑ 2215 876 2215 370 204 96 56 2681
5 ÌÑ 403 214 403 24 12 21 9 624
6 ÌÒÑ 707 350 707 37 26 51 34 795
7 ÌÈÑ 1586 226 344 50 1930 66 21 60 14 586 60 2642
8 ÌÕÒÑ 1504 686 569 223 2073 187 69 61 21 2321
9 ÍÒÑ 236 151 266 178 502 24 16 15 10 541
YeIet iebSeRXe) t

10 ÓÓÈÑ 2469 384 180 20 2649 398 101 81 30 3128

11 ¯ÒÄÑ 1934 926 307 159 2241 79 52 61 38 106 11 2607
12 ÕÈÁÑ 843 640 370 265 1213 102 89 40 34 1355
13 ÕÁÑ 537 394 537 49 45 836
14 ÝÕÈÑ 2202 570 275 47 2477 206 73 22 8 2705
15 ÎðÒÑ 1047 275 31 3 1078 120 12 1198
16 ªâÒÑ 440 307 49 21 489 1493 797 1982
17 Ñ¿ÒÑ 216 136 216 645 313 861
18 ÄÏÊ 364 72 364
Áîð-
19 345 120 345
ªíäºð
Á¯ÃÄ 23883 8082 3526 1253 286 27695 2023 881 565 287 5052 1735 36331

Ìýðãýí óõààíû ¿íäýñ íü òýâ÷ýýð þì. /Þâåíàë/ 9

 Ìýäëýãò òàíü
Gmail- ä õýðõýí ¿íýã¿é
õàÿãòàé áîëîõ âý?
1. Mozilla Firefox âýá áðàóçåð ïðîãðàììûã
àæèëëóóëíà.
2. Õàÿãèéí ìºðºíä www.gmail.com ãýæ
áè÷ýýä <Enter> äàðàõàä Gmail: Email
from Google öîíõ íýýãäýíý.
3. Øèíýýð õàÿã àâàõ ãýæ áàéãàà ó÷ðààñ
4. Create an account òîâ÷ëóóð äýýð äàðàõàä
Google Accounts öîíõ íýýãäýíý.
5. Get started with Gmail õýñãèéí:
‘ First name:-ººðèéí íýðèéã áè÷íý
‘ Last name:-ýöãèéí íýðèéã áè÷íý
‘ Desired Login Name:-õýðýãëýã÷èéí
íýðèéã áè÷íý
‘ Choose a password:-íóóö ¿ãèéã
áè÷íý
‘ Re-enter password:-íóóö ¿ãèéã äàâòàí
áè÷íý
‘ Security Questions-àëü íýã àñóóëòûã
ñîíãîíî
‘ Anzwer:-ñîíãîñîí àñóóëòûí õàðèóëòûã
áè÷íý
‘ Recovery email:-ººð e-mail õàÿãàà
á¿òíýýð áè÷íý
‘ Location-Ìîíãîë óëñ ãýäãèéã ñîíãîíî
‘ Word Verification-áè÷ìýëýýð áè÷ñýí
¿ãñèéã äóóðàéëãàí áè÷íý
‘ I accept Create my account-áè
çºâøººð÷ áàéíà òîâ÷ëóóð äýýð äàðíà.
Õýðýâ Login name áóþó õýðýãëýã÷èéí
íýðèéã õýí íýãýí ºìíº íü àâñàí ýñâýë
áè÷èãëýëèéí àëäààòàé áîë àëäààíû
ìýäýýëýë ãàðíà. Õýðýãëýã÷èéí íýð íü a-
z ¿ñýã, öýã, 0-9 òîîíóóä 6-30 òýìäýãòèéí
óðòòàé áàéæ áîëíî.
Ýñâýë Check availability òîâ÷ëóóð äýýð
äàðæ ñàíàë áîëãîæ áóé íýð¿¿äýýñ ñîíãîæ
áîëíî.
YeIet iebSeRXe) t
5. Í¿äí¿¿ä äýõ ìýäýýëëèéã á¿ðýí ã¿éöýä
îðóóëæ äóóññàíû äàðàà I accept Cre-
ate my account òîâ÷ëóóð äýýð äàðàõàä
Gmail:Introduction öîíõ íýýãäýíý.
6. Congratulations! õýñãèéí Show me my
Account òîâ÷ëóóð äýýð äàðàõàä òàíû
àâñàí õýðýãëýã÷èéí íýðýýð (account
name)@gmail.com
7. Gmail-Inbox@gmail.com öîíõ íýýãäýíý.
8. Èíãýýä òà Gmail õàÿãòàé áîëëîî. Òàíä
àìæèëò õ¿ñüå!
ÓÓÈÑ-èéí áàãø Ö. Áàòöýöýã
10 ßìàð ¿ã õýëíý òèéì ë õàðèó ñîíãîíî. /Õîìåð/
Ñîðîáaí ãýæ þó âý?
Ñîðîáàí ãýäýã íü ÿïîíîîð ñàìïèí ãýñýí
óòãàòàé ¿ã þì .Ñàìïèíã àíõ 1500 æèëèéí
ºìíººñ õýðýãëýæ èðñýí ãýæ õÿòàäûí ò¿¿õýíä
òýìäýãëýí ¿ëäýýñýí áàéäàã Ãýõäýý ýíý íü
îäîîãèéí ñàìïèíòàé õýëáýð ä¿ðñèéí õóâüä
áîëîí áîäîõ àðãà÷ëàëûí õóâüä íèëýýí ÿëãààòàé
áàéñàí áàéíà. Õàðèí îäîîãîîñ 700æèëèéí
ºìíººñ ºíººãèéí ñàìïèíã õýðýãëýæ ýõýëæýý.
à ýõäýý áîäîõ àðãà÷ëàëûí õóâüä îäîîãèéíõîîñ
ìºí ÿëãààòàé áàéæýý.Ñàìïèíãèéí õýðýãëýý
íü îäîîãîîñ 450 ãàðóé æèëèéí ºìíº àíõ
ÿïîíä îðæ èðñýí áºãººä ñîðîáàí íü ÿïîíû
ñóðãàëòûí ñèñòåìä áàãòàæ áàéæýý. Ýäîãèéí
¿å áóþó 18-ð çóóíû ¿åä ÿïîí÷óóäûí áîëîâñðîë
òýð äóíäàà ìàòåìàòèêò ÷àäâàðëàã áàéñíûã
ñîðîáàí õýðýãëýýòýé õîëáîí òàéëáàðëàõ ÷
áèé . Öààøëààä ñàìïèí äýýð 16 îðîíòîé òîîã
õ¿ðòýë óíøèõ áîëîìæòîé áàéäàã áàéíà.
Ñîðîáàíû ãàéõàìøãèéã ìýäýðöãýýå.
Ñàìïèí àíõ õÿòàäàä ¿¿ñ÷ áàéñàí áîë
ßïîí÷óóä õÿòàä ,îðîñ ñàìïèíãèéí á¿òýö
¿¿ðãèéã ñóäàëñíààð ßïîí –Ñîðîáàí ñàìïèíã
áèé áîëãîæýý.ªíººäºð êîìïüþòåð òåõíèê
òåõíîëîãè õºãæñºí ýíý ¿åä þóí ñàìïèí áý?
ãýõ õ¿ì¿¿ñ ÷ òààðàëäàæ áàéãàà þì .
Òýãâýë ñîðîáàíûã ñóäàëñíààð õ¿íèé
ñýòãýí áîäîõ ÷àäâàð, òºñººëºë ,õóðä õè÷íýýí
èõ íýìýãäýæ áàéãààã Àìåðèê ,ßïîí ,Õÿòàä
,Ñèíãàïóð ,Òàéâàí çýðýã îðíóóä ñóäëàí
îëíîîð ñóðàëöàõ áîëæ îëîí óëñûí õýìæýýíèé
óðàëäààí òýìöýýí çîõèîãäîõ áîëñîí áàéíà.
ßïîíû ñîðîáàí ãýõýýð àçèä òºäèéã¿é äýëõèé
äàõèíä àëäàðòàé áîëîîä áàéãàà ýíý ¿åä
ñîðîáàí ñàìïèíã ìàíàé ̸áèóñ ñóðãàëòûí
òºâ , Ìîíãîëûí Õ¿¿õýä Çàëóó÷óóäûí Ñîðîáàí
Ñàìïèíãèéí Õîëáîî ,Îþóíû òóëãà äóíä
ñóðãóóëü ,ßïîí ìîíãîëûí õàìòûí àæèëëàãààíû
íèéãýìëýã çýðýã áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí
ìîíãîëäîî õè÷ýýëë¿¿ëæ ýõëýýä áàéíà.
Ñîðîáàíààð õè÷ýýëýñíýýð îëîí òºðëèéí
÷àäâàð õºãæäºã áà ýäãýýðýýñ ãàäíà Àíçàí
áóþó öýýæ òîîëîë ìàø ÷óõàë áàéäàã
.Ýäãýýðèéã ñóðàëöàõûí òóëä ìýäýýæ òàðõèà
õºãæ¿¿ëýõ õýðýãòýé áîëäîã .Òèéì ó÷ðààñ áèä
á¿õýí ñîðîáàí ñàìïèíãèéí õàæóóãààð áàðóóí
òàðõèà õºãæ¿¿ëýõ õè÷ýýë îðäîã .Áàðóóí
ç¿¿í òàðõèà õîñëóóëàí õýðýãëýæ ÷àäâàðëàã
áîëñíîîð ýíãèéí õ¿íèé 3-öàãò õèéäýã
ç¿éëèéã 30 ìèíóò ÷ öààøëààä 10 ìèíóò ÷ õèéõ
÷àäâàðòàé áîëäîã áàéíà.
Òàðõèíû ÷àäâàð ãýæ
þó âý?
Òàðõè áîë ìýäðýëèéí ýñ öóãëóóëàã÷
ñýòãýõ¿é áîëîí òºñººëºë, îé òîãòîîëò, ä¿í
øèíæèëãýý çýðýã õ¿íèé ãîë ¿éë àæèëëàãààã
çîõèöóóëæ áàéäàã ýðõòýí þì. Òàðõè íü
ãàâëàí äîòîð áàéäàã áºãººä îéðîëöîîãîîð
1300 ãð æèíòýé áà èõ òàðõè áàãà òàðõè
òàðõèíû áàãà çýðýã îëîí á¿ðýëäýõ¿¿í
õýñýãòýé. Òàðõè íü áàðóóí ç¿¿í õî¸ð
áºìáºëºãººñ òîãòîõ áà ç¿¿í òàðõè íü õýë
ÿðèàã çîõèöóóëàõ òàðõè áºãººä äàðààëàë
æàãñààëä çàäëàí øèíæèëãýý /ñèíòèç/ òîî
áîäîõ, ëîãèê ñýòãýõ¿é çýðãèéã çîõèöóóëæ
áàéäàã. Áàðóóí òàðõè íü ìýäðýõ¿éí òàðõè
ãýæ íýðëýãääýã áà òààìàãëàõ, îðîí çàé,
òºñººëºõ õýìíýë çýðýã ºâºðìºö ÷àíàð
á¿õèé ñýòãýõ¿éã çîõèöóóëæ áàéäàã.
Òàðõèíû á¿òöèéí òàëààð íàðèéí ñóäàëãàà
ÿâóóëàõ áîëñîí íü ñàÿõàíààñ áèëýý. Ò¿¿íèé
¿ð ä¿íãèéí íýã áîë èõ òàðõèíû ãàäàðãóóã
á¿ðõýæ áàéäàã íåéðîí ãýæ íýðëýãääýã
ìýäðýëèéí ýñ¿¿ä íü òàðõèéã àæèëëóóëàõ
òóñàì ñèíàïñè /õî¸ð íåéðîíû õîîðîíäûí
ìºðãºë人í/ ãýõ õîîðîíäûí ìýäðýëèéí
ñóäëûã ¿¿ñãýäýã. Ýäãýýð ìýäðýëèéí
ñóäëóóä íü ººð õîîðîíäîî íàðèéí òºâºãòýé
õýëõýýã øèíýýð áèé áîëãîæ áàéäàã ãýäãèéã
ìýäæýý. Ýíý íü ºíººã õ¿ðòýë èä çàëóó
íàñíààñ ýõëýí, íàñ àõèõ òóñàì äîðîéòäîã
ãýæ ¿çäýã áàéñàí. Õ¿íèé òàðõèíû ÷àäâàðûã
õºãæ¿¿ëñíýýð ÷àäâàðûã íü ñàéæðóóëàõ
áîëîìæòîéã õàðóóëæýý. ªºðººð õýëáýë
áèåèéí òàìèð äàñãàë ñóðãóóëèëò õèéñíýýð
áèåý ÷èèðýãæ¿¿ëäýãòýé àäèëààð òàðõèíû
÷àäâàðûã ÷ ìºí çàëóóæóóëàõ áîëîìæòîé
ãýæ îéëãîæ áîëíî. ¯¿íýýñ ãàäíà òàðõèíû
òàëàà𠺺ð ìýäýãäýýã¿é õýñýã îëîí áàéãàà
ãýæ ÿðèãääàã. Ýíý íü òàðõèíä íóóöëàãäàæ
áóé ÷àäâàð íü á¿ðýí èëðýýã¿é ãýñýí ¿ã
þì. Òà ººðòºº áàéãàà ýíýõ¿¿ õÿçãààðã¿é
áîëîìæèéã òàíèí ìýäýæ ººðèéí îþóí
óõààíûã õºãæ¿¿ëýõ òàðõèíû äàñãàëûã
õèéñíýýð òàðõèíû ÷àäâàðûí äîðîéòîë
áîëîí òàðõèíû íàñëàëòûí õºãøðºëòººñ
õàìãààëààä çîãñîõã¿é, á¿òýýë÷ýýð àìüäðàõ
÷àäâàð ýðñ äýýøèëæ ººðèéíõºº äîòîð áóé
ãàéõàìøèãò åðòºíöèéã íýýõ áîëíî.
Õ¿íèé òàðõèíû ¿éë àæèëëàãàà
Áàðóóí òàðõè
¯¿ðýã íü:
- ªíãº
- Òºñººëºë
- ̺ðººäºë
- Õýìíýë
- Îðîí çàé
- Õýìæýýñ
- Ä¿í øèíæèëãýý
- Ä¿ðñëýë
Ç¿¿í òàðõè
¯¿ðýã íü:
- ¿ã
- çóðààñ
- æàãñààëò
- äàðààëàë
- öàã õóãàöàà
- òîî
- ëîãèê, ç¿é òîãòîë
- çàäëàí øèíæèëãýý
 ØÓÒÈÑ-ÈÉÍ 2010 ÎÍÛ ØÈËÄÝÃ ÎÞÓÒÍÛ ØÈÍÝ ÆÈË
ØÓÒÈÑ-èéí Îþóòíû
Õîëáîîíîîñ æèë á¿ð
óëàìæëàë áîëãîí çîõèîí
áàéãóóëäàã “ØÓÒÈÑ-èéí
øèëäýã Îþóòíû Õàðøèéí
ñ¿ëä ìîäíû íààäàì”
2010.12.31-ä
“CHINGIS-KHAAN”
çî÷èä áóóäëûí KHAAN
PALACE-ä àìæèëòòàé
áîëæ ºíäºðëºëºº.
Òóñ øèíý æèëèéí ¿èë
àæèëëàãààíä ØÓÒÈÑ-èéí
ñàëáàð ñóðãóóëèóäèéí
òºëººëºë áîëñîí øèëäýã îþóòíóóä áîëîí ñóðëàãà, • ØÓÒÈÑ-èéí îíû “ Òàìèð÷èí îþóòàí” òýðã¿¿í
óðëàã, ñïîðòûí àìæèëòóóäààðàà óëñ áîëîí òèâ äýëõèéä äýýä ºðãºìæëºë ÌÈÑ-èéí IY êóðñûí îþóòàí
àìæèëò ãàðãàæ ýõ îðîí, ñóðãóóëèéíõàà íýðèéã ãàðãàñàí Õ.Òýì¿¿æèí
øèëäýã 150 îþóòàí îðîëöëîî. • ØÓÒÈÑ-èéí îíû “ Ñóäëàà÷ îþóòàí ” òýðã¿¿í
Èíãýýä òà á¿õýíäýý øèëäýã¿¿äýý òàíèëöóóëüÿ. äýýä ºðãºìæëºë ÌÕÒÑ-èéí IY êóðñûí îþóòàí
Ñ.Ò¿ìýíäýìáýðýë
• ØÓÒÈÑ-í “Íîìòîé íºõºðëºã÷ îþóòàí “ ºðãºìæëºë • ØÓÒÈÑ-èéí ÎÕ-íû “Øèëäýã ãèø¿¿í”
ÃÃÒÑ C.HG09D304 Áàòñ¿õ îâîãòîé Áàÿñãàëàí. ºðãºìæëºë ÝÕÈÑ-èéí III êóðñûí îþóòàí “Èõ
Íèéò óíøñàí íîìûí òîî 472 øèðõýã. çàâñàðëàãà”ñýòã¿¿ëèéí ýðõëýã÷ Í.Äàøäýíçýí
• ØÓÒÈÑ-èéí ÎÕ-íû Òýðã¿¿í äýýä øàãíàë

• “Îþóòàí çàëóó÷óóäûí òºëºº õ¿íäýò ºðãºìæëºë” “Øèëäýã îþóòàí” ÌÕÒÑ-ûí IY êóðñûí îþóòàí
×.ßíæèíäóëàì (ØÓÒÈÑ-èéí àæèëòàí) À.̺íõáàÿð
• “¨ñ ñóðòàõóóíò ¿ëãýð æèøýý áàãø ºðãºìæëºë” • ØÓÒÈÑ-èéí îíû “Øèëäýã êëóá” ÌÕÒÑ-èéí
ÌÕÒÑ-èéí Áèåèéí òàìèðûí áàãø Ì.Àìàðæàðãàë “Ýðäìèéí èíäýð”êëóá
• ØÓÒÈÑ-èéí îíû “Èðýýä¿éí ìàíëàéëàã÷ • ØÓÒÈÑ-èéí ÎÕ-íû “Øèëäýã àëáà” ºðãºìæëºë
îþóòà픺ðãºìæëºë ÌÒÑ-èéí îþóòàí Ý.Çîë-ýðäýíý “Ýðäýì Øèíæèëãýý, ñóðãàëò, ñóäàëãààíû àëáà”
• ØÓÒÈÑ-èéí îíû “Øèëäýã îþóòíû
çºâëºë”ºðãºìæëºë ÊÒÌÑ-èéí ÎÇ
YeIet iebSeRXe) t

• ØÓÒÈÑ-èéí îíû “Àâúÿàñëàã îþóòàí” òýðã¿¿í

äýýä ºðãºìæëºë ÝÕÈÑ-èéí III êóðñûí îþóòàí
Ö.ĺë㺺íòàìèð

Õýí ÷ ãýñýí îéëãîõ ç¿éëýý ÷àãíàäàã. /Ïëàâò/ 11

 ØÓÒÈÑ-èéí Îþóòíû Õîëáîîíû mýðã¿¿í Á.Áàÿðáèëýã:
Îþóòíû áàéãóóëëàãûã óäèðäàæ áàéãàà íü ìèíèé õóâüä íýð òºðèéí õýðýã

Òà ìàíàé óíøèã÷äàä ººðèé㺺 òàíèëöóóëíà óó? Îþóòíû Õîëáîîíû òýðã¿¿íýýð àæèëëàæ áóé
òàíû ñýòãýãäýë?
Ñàéí áàéöãààíà
óó? Þóíû ºìíº Îþóòíû áàéãóóëëàãûã óäèðäàæ áàéãàà íü ìèíèé
“Èõ Çàâñàðëàãà” õóâüä íýð òºðèéí áîëîí õàðèóöëàãûí àñóóäàë þì.
ñýòã¿¿ëýýð äàìæóóëàí
íèéò îþóòàí
çàëóóñòàéãàà äàõèí
óóëçàæ áàéãààäàà
áàÿðòàé áàéíà.
Íàìàéã Áàÿðààãèéí
Áàÿðáèëýã ãýäýã. Áè
1988 îíû çóðãààí
ñàðûí íýãýíä Äàðõàí
õîòîä òºðñºí. 2006
îíä Äàðõàí õîòûí
Îþóíû Èðýýä¿é
öîãöîëáîð ñóðãóóëèéã
òºãñºæ òóñ æèëýý
ØÓÒÈÑ-èéí Ýð÷èì
õ¿÷íèé èíæåíåðèéí ñóðãóóëüä ýëñýí îðæ áàêàëàâðàà
ä¿¿ðãýýä óëìààð îäîî ÊÒÌÑ-èéí Òºðèéí çàõèðãààíû
óäèðäëàãûí ÷èãëýëðýýð ìàãèñòðò ñóðàëöàæ áàéíà. Íýãä¿ãýýð êóðñäýý ýëñýí îðñîí öàãààñààà îþóòíû
çºâëºëèéí ãèø¿¿íýýð àæèëëàæ ýõýëñýí áºãººä ººðèéí
-ØÓÒÈÑ-èéã ñîíãîõ áîëñîí øàëòãààí, åð íü õ¿ñýë ýðìýëçýëäýý õºòëºãäºí ýä¿ãýý õ¿ðëýý. Îþóòàí
ñóðãóóëü ìààíü áóñàä ñóðãóóëèàñ þóãààðàà îíöëîã öàãèéí õàìãèéí äóðñàìæòàé ìº÷ á¿õýí ìààíü îþóòíû
þì áý? áàéãóóëëàãàòàé ñàëøã¿é õîëáîîòîé.
Ñóðàã÷ áàéõäàà îëîí ç¿éëèéã áîäîæ ìºðººääºã Õè÷ýýë íîìä øàìäàí ñóðàëöàõûí õàæóóãààð îþóòíû
áàéëàà. ªºðèéí õ¿ñýë çîðèëãîäîî õºòëºãäºí îëîí ººðèéí óäèðäëàãûí áàéãóóëëàãàä òîäîðõîé õýìæýýíèé
ìýðãýæèë äóíäààñ ààâûíõàà ìýðãýæëèéã ºâëºí ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýí ÿâàà îþóòàí çàëóóñ áèä ººðèé㺺
àâñàí äàà. Ìýðãýæèë á¿õýí ñàéõàí. Ãýõäýý èíæåíåð íýýí õºãæ¿¿ëýõ, õàðèëöààíû ñî¸ë, áàãààð àæèëëàõ
ãýäýã áîë ìýðãýæèë á¿õíèé ñóóðü ¿íäýñ íü ãýæ ÷àäâàð ãýõ ìýò àìüäðàëûí óõààíä ñóðàëöàí, òºëºâøäºã
áîääîã. Òèéìäýý ÷ áè ØÓÒÈÑ-ä ýëñýæ ñîíãîëòîî çºâ ãýæ õóâüäàà áîääîã.
õèéñýíäýý ñýòãýë õàíãàëóóí áàéíà. Ñóðãóóëü á¿õýí
ººðèéí ãýñýí îíöëîã äàâóó òàëóóäòàé áàéäàã. Ìèíèé Òàíû íýã ºäºð õýðõýí ºíãºðäºã âý?
áîäëîîð ØÓÒÈÑ-èéã òºãñºæ áóé îþóòíóóä îëîí óëñàä
õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí äèïëîì ºâºðòëºí ãàðäàã, ìºí Áàÿðëàëàà ãî¸ àñóóëò áàéíà. Àíõ îþóòàí áîëîõîä
Ìîíãîëäîî àíõ êðåäèò ñèñòåìèéã õýðýãæ¿¿ëñýí ãýõ ýöýã, ýõ ìààíü îþóòàí áàéõ õóãàöààíäàà ñóð÷ áîëîâñîð÷
ìýòèéí îëîí äàâóó òàëóóäòàé. ººðèé㺺 õºãæ¿¿ëýõ õàìãèéí òîõèðîìæòîé ¿å áàéäàã
ó÷ðààñ öàãèéã ¿ð á¿òýýëòýé ºíãºð¿¿ëæ áàéõûã çàõèäàã
36 ìÿíãà ãàðóé ñóðàã÷, îþóòàí çàëóóóñûí áàéëàà.
òºëººëºë áîëæ áóéí õóâüä ºíãºðñºí õè÷ýýëèéí
æèë ÿìàð áîäëîãî ÷èãëýëèéã îíöëîí àæèëëàñàí
âý?

ØÓÒÈÑ-èéí Îþóòíû Õîëáîîíû àæëûã àâààä

YeIet iebSeRXe) t

íèëýýäã¿é õóãàöàà ºíãºð뺺. ¯éë àæèëëàãàà á¿õýí

ìààíü îþóòàíä ÷èãëýäýã. 2009\10 îíû õè÷ýýëèéí
æèëèéã Îþóíëàã-¨ñ ñóðòàõóóíò îþóòíû æèë óðèàí
äîð ¿éë àæèëëàãààã òºëºâëºí ÷èãëýë áîëãîí
àæèëëàà. Óëàìæëàë áîëîí çîõèîí áàéãóóëëàãääàã ¿éë
àæèëëàãààã öàã ¿åòýé óÿëäóóëàí óëàì ñàéæðóóëàõ òàë
äýýð àíõààð÷, øèíýëýã ç¿éë¿¿äèéã ñàíàà÷ëàí ñóðãàëò,
ýðäýì øèíæèëãýý, îþóòíû ¸ñ ç¿éä ÷èãëýñýí îëîí òàëò
àðãà õýìæýýã ¿éë àæèëëàãààíû ãîë ÷èãëýëýý áîëãîí
àæèëëàñàí íü èõýýõýí îíöëîãòîé.

Ìèíèé àæëûí íýã ºäºð õî¸ð äàõü ãýð áîëñîí Îþóòíû

Õîëáîîíû ºðººíººñ ìèíü ýõýëæ, ýð÷ õ¿÷ýýð ä¿¿ðýí

12
Öàã õóãàöàà áîë àâúÿàñ ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ óóäàì îðîí þì. /Ê.Ìàðêñ/

õàìò îëîí óãòäàã. Õè÷ýýë íîì, øèðýýãýýð ä¿¿ðýí
òºëºâëºñºí àæèë, àëáàí áè÷èã, îþóòíû áàéãóóëëàãûã
çîðèí èðñýí õ¿ì¿¿ñ, îþóòíû öóâàà òàñðàëòã¿é
¿ðãýëæèëäýã áà òóõàéí ºäðèéí àæëûí òºëºâëºãººíººñ
õàìààð÷ àæëûí öàã äóóñäàã äàà.
Îäîîãèéí îþóòíû õîëáîîíû ¿éë àæèëëàãààã òà
õýðõýí ä¿ãíýõ âý?
Àëèâàà îþóòíû áàéãóóëëàãà æèë èðýõ òóñàì
õºãæèí áýõæèæ, ºìíºõ ¿å¿äèéíõýý õèéæ á¿òýýñýí
ç¿éë¿¿äèéã íóðààëã¿é íýð õ¿íäèéã ºíäºðò ºðãºí,
õºãæëèéí îðãèë ººä òýì¿¿ëýí àæèëëàäàã áàéõ
¸ñòîé. Ýíý á¿õíèé ýõëýë îþóòíû õîëáîîíû çàëóóð
íü áîëñîí óäèðäàõ àëáàíû ãèø¿¿äèéí ÷àäâàð, ¸ñ ç¿é,
ñóðëàãà íèéãìèéí èäýâõýýðýý ñóðãóóëèéí çàõèðãàà
áîëîí îþóòàí çàëóóñòàà íýð õ¿íäòýé áàéõ øàëãóóð
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä òàâèí áàã õàìò îëíîî á¿ðä¿¿ëýí àæèëëàæ,
ãèø¿¿äýä çîðèóëñàí ñóðãàëò ñåìèíàðóóä ãýõ ìýòèéí
äîòîîä çîõèîí áàéãóóëàëòûí àæëóóä äýýð íèëýýäã¿é
àíõààðëàà õàíäóóëñàí.
Ñóðãàëò, ýðäýì øèíæèëãýý, îþóòíû ¸ñ ç¿éí á¿òýýí
áàéãóóëàëòûí îëîí òàëò àðãà õýìæýýíä ãîë ÷èãëýë
áàðèí, ãàäààäûí èõ, äýýä ñóðãóóëèéí îþóòíû
áàéãóóëëàãûí æèøèãò íèéöñýí áàéãóóëëàãà áîëîõûí
¯ã õýëýíä á¿¿ èòãý, ¿çýë áîäîëä ÷ á¿¿ èòãý. Ãàãöõ¿¿ ¿éë õýðýãò íü ë èòãý.
òºëºº ñóðãóóëèéí çàõèðãàà îþóòíû
õîëáîî ìààíü áîäëîãî áîëîâñðóóëàí
îëîí îëîí ººð÷ëºëòèéã õèéõýýð
àæèëëàæ áàéíà.
Îþóòíû áàéãóóëëàãûã óäèðäàæ
áóéí õóâüä ñàíàë ø¿¿ìæ á¿õýí
õàìò îëîíä ñóðãàìæ áîëæ àëäààòàé
îíîîòîé ç¿éë¿¿äýý äàõèí äàâòàõã¿éí
òóëä çºâºë㺺 ºãºí õàìòäàà ÿðèëöàæ,
àìæèëò áîëãîí ìààíü óðàì ºã÷ ýð÷
õ¿÷ýýð ä¿¿ðýí àæèëëàäàã.
Ýöýñò íü õýëýõýä îäîîãèéí
Îþóòíû Õîëáîîíû ¿éë àæèëëàãààã
ìèíèé áèå ä¿ãíýõýýñýý èë¿¿òýéãýýð
íèéò îþóòàí çàëóóñ òýð òóñìàà ¿éë
àæèëëàãààíä îðîëöîæ áóé îþóòíóóä
¿íýëýëò ºã÷ ä¿ãíýõ áàéõ.
Òàíû áîäëîîð ÷ºëººò öàã ãýæ þó
âý? ìºí òà ÷ºëººò öàãàà õýðõýí
ºíãºð¿¿ëäýã âý?
׺뺺ò öàã ãýäýã íü ìèíèé áîäëîîð çàéëøã¿é ººðòºº
çîðèóëæ ãàðãàõ öàã þì áîëîâ óó. Õàðèí ýíýõ¿¿ öàãèéã
àæèë áîëîí õîááèòîéãîî õîñëóóëàí ºíãºð¿¿ëýõ íü
àæèë èë¿¿ àõèöòàé óðàãøèëäàã ãýæ áîääîã. Ìèíèé
õóâüä áîë àëü áîëîõ ýð¿¿ë ìýíääýý àíõààð÷ ÷ºëººò
öàãààðàà ñïîðòîîð õè÷ýýëëýõ, íàéç íºõºäòýé㺺 öýâýð
àãààðò ãàðàõ äóðòàé.
Ñóðàõ àæèëëàõûí õàæóóãààð ÷ºëººò öàãààðàà õºë
áºìáºã áîëîí ñàãñàí áºìáºã òîãëîõûã èë¿¿òýéãýýð
¿çäýã. Ñ¿¿ëèéí ¿åä áîóëåíãèéí ñïîðòûã ñîíèðõîí
YeIet iebSeRXe) t
òîãëîäîã áîëîîä áàéãàà.
Öàã çàâ ãàðãàæ áèäýíòýé ÿðèëöñàíä
áàÿðëàëàà. Èíãýýä òàíû àìüäðàëä ÷èíü ýð¿¿ë
ýíõ, àç æàðãàë, ñóðëàãà õºäºëìºðèéí ºíäºð
àìæèëòûã õ¿ñýí åðººå.
Çà áàÿðëàëàà. Òà á¿õýíä ÷ ìºí àäèë ñóðëàãà áîëîí
àæèëä íü àìæèëò á¿õíèé äýýäèéã õ¿ñýí åðººå.
Áóñäûí òºëºº õºäºëìºðëºñºí
¯éëñ á¿õýí óòãà òºãºëäºð áàéäàã.
13
 ØÓÒÈÑ-ÈÉÍ ÎÞÓÒÍÛ 3-Ð ÁÀÉÐÍÛ ØÓÒÈÑ-ÈÉÍ 2010 ÎÍÛ ØÈËÄï¯Ä
ÒÀÍÈËÖÓÓËÃÀ ÊÒÌÑ-èéí îþóòíû çºâëºë
Êîìïüþòåðèéí òåõíèê ìåíåæìåíòèéí ñóðãóóëèéí
Ø Ó Ò È Ñ - í
îþóòíû çºâëºë íü àíõ 1999 îíä ¿¿ñãýí áàéãóóëàãäàæ
Îþóòíû III-ð áàéð
íü àíõ 1984 îíä ò¿¿íýýñ õîéø òàñðàëòã¿é ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëñààð
àøèãëàëòàíä îðñîí èðñýí. Ìàíàé îþóòíû çºâëºë íü íèéò òàâàí àëáàòàé
áºãººä Áàðèëãûí 40 îð÷èì ãèø¿¿íòýéãýýð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ
òåõíèê ìýðãýæëèéí áàéíà. 2010 îíä îþóòíû çºâëºëèéí Ýðõ ç¿éí àëáà
4-ð äóíä ñóðãóóëèéí øèíýýð áàéãóóëàãäñàí. Îþóòàí çàëóóñûí ýðõ àøãèéã
ñóðàã÷äûí áàéðààð õàìãààëæ òýäíèé äóó õîîëîé áîëæ àæèëëàõûã ýðõýìëýäýã.
áàðèãäñàí 400 Îþóòíû çºâëºëèéí äàðãà Á.Ñàíæààæàìö
ãàðóé ñóðàã÷èéí õ¿÷èí ÷àäàëòàé äºðâºí äàâõàð áàðèëãà Îþóòíû çºâëºëèéí äýä äàðãà Ò.Íÿìæàðãàë
þì. 1993 îíîîñ Êîìüïþòåðèéí Òåõíèê Ìåíåæìåíòèéí Îþóòíû çºâëºëèéí íàðûí áè÷èã Ìÿãìàðñ¿ðýí
Ñóðãóóëèéí ìýäýëä èðæ ¿éë àæèëëàãàà íü îþóòíû áàéðíû ÃÕÕÀÀíû ìåíåæåð Àçæàðãàë
çîðèóëàëòààð àøèãëàãäàõ áîëñîí. Ìîíãîëûí Îþóòíû ÝØÑÑÀíû ìåíåæåð Òºãñáàÿð
Õîëáîîíîîñ çîõèîí áàéãóóëäàã Óëñûí òýðã¿¿íèé îþóòíû ÓÑÑÕÀíû ìåíåæåð Ñ.Íàðàíòóÿà
áàéð øàëãàðóóëàõ óðàëäààíä ººðñäèéí õ¿÷ áîëîëöîî, ÌÑÀíû ìåíåæåð Áàòöýöýã
áàéðíûõàà ñòàíäàðòûã õàðãàëçàí ¿çñýíèé ¿íäñýí äýýð ÝÇÀíû ìåíåæåð Ä.̺íõñàéõàí
ÎÍÛ ØÈËÄÝÃ ÁÀÉÐ-ààð øàëãàðñàí áèëýý. Îþóòíû
áàéðàíäàà 1-4 äàâõàð õ¿ðòýë øààðäëàãà õàíãàñàí äàâõàð ØÓÒÈÑ-èéí ÎÕ-íû Øèëäýã àëáà
îð, øèðýý, ñàíäàëòàé çàñâàðûã 3 æèëèéí õóãàöààíä õèéæ Ýðäýì Øèíæèëãýý, Ñóðãàëò, Ñóäàëãààíû Àëáà
ã¿éöýòãýæ 2010 îíû íàìàð äóóññàí. ̺í áàéðíû ñàíãèéí Çîðèëãî:
àæèë äýýð á¿õ õàëààëòûí ïàðóóäûã öýâýðëýí, ñåêö¿¿äèéã
Îþóòíóóäûí ñóðãàëò,
íýìñýí. Ãàäààä òîõèæèëòîí äýýð öîíõ õîîðîíäûí ìîäîí
ñóäàëãàà òàíèí ìýäýõ¿é,
áàéñàí õàíûã óëààí òîîñãî ºðºí øàâàðäñàí ãýõ ìýò
ãàäààä áîëîí äîòîîä òîõèæèëòûí àæèë äýýð îäîîã õ¿ðòýë ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæëûã
àæëóóä õèéãäñýýð áàéãàà þì. Îþóòàíä ÷èãëýñýí àðãà õàðèóöàí çîõèîí áàéãóóëàõ,
õýìæýýíä õîòûí áîëîí ØÓÒÈÑ-í ÎÕ-íû ÎÁÕÕÀ-ààñ òýäíèéã áèå äààí ñóðàëöàõ,
çîõèîäîã á¿õèé ë àðãà õýìæýýíä àìæèëòòàé îðîëöñîîð ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ, ýðäýì
èðñýí. øèíæèëãýýíèé àæëûí
Çîðèëãî: Áàéðíû îþóòíûõàà íèéòëýã ýðõ àøèãèéã òóðøëàãàòàé áîëãîõ,
õàìãààëæ òýäíèé àÿ òóõòàé ñóð÷ áîëîâñðîõ, èäýâõèéã ºðí¿¿ëýõ, óëìààð Ìîíãîëûí èõ äýýä ñóðãóóëèóä
õ¿ì¿¿æèõýä ãîë íºõöºë áîëñîí àìüäðàõ îð÷èíã áîëîí óëñ õîò, îëîí óëñûí óðàëäààí òýìöýýíä õàìðóóëàõ.
á¿ðä¿¿ëýõýä ÷èãëýãäýíý. ×èã ¿¿ðýã:
• Ñóðãàëò, ñóäàëãàà, ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæèë áè÷èõýä
íü òóñëàõ, õàìòðàí àæèëëàõ, çºâëºãºº ºãºõ, äýìæèõ,
• Õîëáîãäîõ ñóðãóóëü, ïðîôåññîðóóäûí áàãóóäòàé
õàìòðàí àæèëëàõ,
• Àëáàíûõàà áàéíãûí ¿éë àæèëëàãààã óäèðäàõ, çîõèîí
áàéãóóëàõ, øèéäâýð ãàðãàõ,
• Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãàä òàéëàí ãàðãàæ
áýëòãýõ,
4 õ¿íèé ºðºº • Ñóðàëöàã÷ îþóòíóóäûí àâñàí ìýäëýãèéí òàëààð
òààìàãëàë, òîéì ìýäýý ãàðãàõ,
Çîðèëò: Îþóòíû äîòóóð áàéðàíä øèíýýð ýëñýí îðæ • Áàãø íàð, ïðîôåññîðûí áàãóóäòàé íÿãò õàìòðàí
áóé îþóòàí çàëóóñ ÿìàð íýãýí áóðóó çºð÷èë, ìóó ¿ð àæèëëàõ,
äàãàâàð ãàðàõààñ ñýðãèéëýõ ìºí ýð¿¿ë öýâýð îð÷èíä • ØÓÒÈÑ-èéí Îþóòíû Õîëáîîíû ¿éë àæèëëàãàà áîëîí
YeIet iebSeRXe) t

àìüäðàõ øààðäëàãûã á¿ðä¿¿ëæ ºãºõèéí òóëä õýâ ñàíõ¿¿ãèéí íýãäñýí òºëºâëºëò õàìòðàí õèéõ
æóðàì, àðèóí öýâðèéí êîìèñûã àæèëëóóëæ áàéíà.
Õàðèóöàí çîõèîí áàéãóóëäàã ¿éë àæèëëàãààíààñ:
• ÌÓ-ûí àíõíû åðºíõèéëºã÷ Ï.Î÷èðáàòûí íýðýìæèò
ØÓÒÈÑ-èéí Ýðäìèéí ÷óóëãàí
• Ñàëáàð ñóðãóóëèóäûí ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæëûã õÿíàõ
• Òàíèí ìýäýõ¿éí õîëáîîòîé ñóðãàëò ñåìèíàð çîõèîí
áàéãóóëàõ
• Ìîíãîëûí íýð õ¿íäòýé ëåêòîð, áàãø, ýðäýìòýí äîêòîð,
ïðîôåññîðóóäààð ëåêö óíøóóëàõ
• ØÓÒÈÑ-èéí Îþóòíû Õîëáîîíû ãèø¿¿äèéí
áîëîâñðîëûã äýýøë¿¿ëýõ ñåìèíàð, ñóðãàëò çîõèîí
áàéãóóëàõ
Áàéðíû çºâëºë Ìåíåæåð: Á.Áàÿðöýöýã /ÍÒÑ-3/

14
Íýð òºð áîë ãàäààä õ¿í ÷àíàð, õ¿í ÷àíàð áîë äîòîîä íýð òºð. /Øåêñïèð/
 ØÓÒÈÑ íèéò ïðîôåññîð áàãø íàðûí
àòòåñòàò÷èëëûí ä¿í ãàðëàà
Àòòåññòàò÷èëëûí ñàëáàð áîëîí òºâ êîìèññ “ØÓÒÈÑ-èéí íèéò ïðîôåññîð, áàãø íàðûã àòòåñòàò÷èëàõ, ïðîôåññîðûí
áàã òýíõèìèéí ðåéòèíã òîãòîîõ æóðàì”-ûí äàãóó àòòåñòàò÷èëëûã ÿâóóëæ Ðåêòîðûí çºâëºëèéí 2011 îíû 1 ä¿ãýýð
ñàðûí 25-íû ºäðèéí õóðëààð õýëýëö¿¿ëýí òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð, ïðîôåññîð, äýä ïðîôåññîð, àõëàõ áàãø, áàãøèéí àëáàí
òóøààëä àæèëëàã÷äààñ ØÓÒÈÑ-èéí òîï 100 áàãøèéã òîäðóóëæ áàòëàìæ ãàðäóóëàõûí çýðýãöýý äýýðõ àëáàí òóøààë
á¿ðèéí ýõíèé ãóðâàí áàéð ýçýëñýí íýð á¿õèé áàãø íàðûã äàðààõ áàéäëààð øàãíàæ óðàìøóóëàõààð øèéäâýðëýñýí áàéíà.

¯¿íä: ¹ Áàãøèéí íýð Àëáàí òóøààë Ñóðãóóëü

Íýãä¿ãýýð áàéð 1 ñàÿ 500 ìÿíãàí òºãðºã,
Õî¸ðäóãààð áàéð 1 ñàÿ òºãðºã, 1 Ä.Äàìäèíñ¿ðýí àõëàõ áàãø ¯ÒÄÑ
2 Õ.Àðèóíàà àõëàõ áàãø ÊÒÌÑ
Ãóðàâäóãààð áàéð 700 ìÿíãàí òºãðºã. 3 Æ.Íàìäàãñàìáà àõëàõ áàãø ÝÕÈÑ
ØÓÒÈÑ-èéí àòòåñòàò÷èëàëä àìæèëòòàé îðîëöñîí 4 Æ.Íàðàíãýðýë àõëàõ áàãø ¯ÒÄÑ
íèéò áàãø íàðòàà ýðäýì íîìûí àðèóí ¿éëñ íü ººäðºã, 5 Ý.Íàðàíòóÿà àõëàõ áàãø ÌÕÒÑ
àìæèëò á¿òýýëýýð ä¿¿ðýí áàéõûã õ¿ñýí åðººå. 6 Á.̺íõçóë àõëàõ áàãø ¯ÒÄÑ
7 Ö.Îþóíãýðýë àõëàõ áàãø ÄàÒÑ
8 Ë.Èøäîðæ àõëàõ áàãø ¯ÒÄÑ
9 Ä.Àìàðáàÿñãàëàí àõëàõ áàãø ÕÈÁÑ
10 Ï.Òóóë àõëàõ áàãø ¯ÒÄÑ
11 ×.Ñàéíáóÿí àõëàõ áàãø ÕÈÁÑ
¹ Áàãøèéí íýð Àëáàí òóøààë Ñóðãóóëü 12 Äó.Äîëãîðñ¿ðýí àõëàõ áàãø ÌÕÒÑ
1 Á.Îòãîíáàÿð òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ÌÕÒÑ 13 Ø.Àíãàð àõëàõ áàãø ÝÕÈÑ
2 Ä.Ëõàíàã òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ÌÈÑ 14 Á.Ìÿãìàðñ¿ðýí àõëàõ áàãø ÕÈÁÑ
3 Ñ.Áàòìºíõ òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ÝÕÈÑ 15 Ñ.Ýíõöàöðàë àõëàõ áàãø ÓÓÈÑ
4 Í.Ò¿ãæñ¿ðýí òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ÌÒÑ 16 Í.Àðèóíòóÿà àõëàõ áàãø ÍÒÑ
5 Ä.Ñîäíîìäîðæ òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ÝÕÈÑ 17 Ï.Äàâààíÿì àõëàõ áàãø ÌÕÒÑ
6 Á.Ýíõòóÿà òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ÕÈÁÑ 18 Ä.Ï¿ðýâäàø àõëàõ áàãø ÝÕÈÑ
7 Ñ.Öýäýíäîðæ òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ÓÓÈÑ 19 Ö.Àðèóíàà àõëàõ áàãø ÌÕÒÑ
8 Ä.Ýíõòóÿà òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ¯ÒÄÑ 20 Æ.Àëèìàà àõëàõ áàãø ÓÓÈÑ
9 Ö.Íàíçàä òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ÓÓÈÑ 21 Ñ.Ñýðæìÿäàã àõëàõ áàãø ÌÑ
10 Ë.Óäâàë òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ¯ÒÄÑ 22 Ã.Áàòò¿âøèí àõëàõ áàãø ÊÒÌÑ
11 ß.Ä¿éíõýðæàâ òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ÁÈÀÑ 23 Ø.Ýíõ-Àìãàëàí àõëàõ áàãø ÕÈÁÑ
12 Á.Ñýðãýëýí òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ÝÕÈÑ 24 Í.Îþóíöýöýã àõëàõ áàãø ÝÕÈÑ
13 Ç.Áóÿíõèøèã òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ÌÕÒÑ 25 Ö.Îþóíöýöýã àõëàõ áàãø ÓÓÈÑ
14 Ä.Öýäýíáàÿð òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ÌÑ 26 Ï.Àðèóíáîëîð àõëàõ áàãø ÓÓÈÑ
15 Ã.×èìýä-Î÷èð òýðã¿¿ëýõ ïðîôåññîð ÌÑ 27 Ñ.Îþóíäýëãýð àõëàõ áàãø ÕÁÑ
28 Ã.Îþóíáàò àõëàõ áàãø ÌÈÑ
29 Ì.Ñóãàð àõëàõ áàãø ÁÈÀÑ
30 Ã.Çîðèãò àõëàõ áàãø ÌÒÑ
31 Ã.Ñýðñìàà àõëàõ áàãø ÃÃÒÑ
1 Î.Ãýðýë ïðîôåññîð ÃÃÒÑ 32 Ñ.Ãàíòºìºð àõëàõ áàãø ÃÃÒÑ
2 Ò.Óðàí÷èìýã ïðîôåññîð ÝÕÈÑ
3 Ë.Îþóíöýöýã ïðîôåññîð ÊÒÌÑ
4 ×.Àâäàé ïðîôåññîð ÌÑ
5 Ö.Æàäàìáàà ïðîôåññîð ÌÒÑ 1 Ò.Áàòãýðýë áàãø ÝÕÈÑ
6 Í.Áàòñ¿õ ïðîôåññîð ÃÃÒÑ 2 Ï.Áîëîðìàà áàãø ¯ÒÄÑ
7 Á.Áàòöàãààí ïðîôåññîð ÁÈÀÑ 3 Ò.Ýíõöýöýã áàãø ÕÁÑ
8 Á.Ñ¿õáààòàð ïðîôåññîð ÌÕÒÑ 4 Á.Ìýíäñàéõàí áàãø ¯ÒÄÑ
9 Ä.Õºõºº ïðîôåññîð ÕÈÁÑ 5 Ð.Þìæèðìàà áàãø ¯ÒÄÑ
10 Ö.Áàòñ¿õ ïðîôåññîð ÕÈÁÑ 6 Ñ.Íàíäèíöýöýã áàãø ÓÓÈÑ
11 Á.Áàÿðñ¿ðýí ïðîôåññîð ÌÈÑ 7 Í.Íàñàíáàÿð áàãø ÁÈÀÑ
12 Á.Öýöãýý ïðîôåññîð ÌÕÒÑ 8 Ä.Ï¿ðýâìàãíàé áàãø ¯ÒÄÑ
13 Äà.Íÿìñ¿ðýí ïðîôåññîð ÌÑ 9 Ï.Îäìàà áàãø ¯ÒÄÑ
14 ×.Ìèíæèí ïðîôåññîð ÃÃÒÑ 10 Á.Áàòøàãàé áàãø ÝÕÈÑ
11 Í.Æèãæèäñ¿ðýí áàãø ÝÕÈÑ
YeIet iebSeRXe) t

12 Ö.Ò¿âøèíòóëãà áàãø ÝÕÈÑ

13 Ì.Áóðìàà áàãø ÌÕÒÑ
14 Á.Àíõáàÿð áàãø ÝÕÈÑ
1. Ê.Õàâàëáîëàò äýä ïðîôåññîð ÓÓÈÑ 15 ×.Áÿìáàöýðýí áàãø ÄàÒÑ
2. Ï.Àþóðçàíà äýä ïðîôåññîð ¯ÒÄÑ 16 Ã.Ãàí÷èìýã áàãø ÌÑ
3. ×.Áàòõ¿ðýë äýä ïðîôåññîð ÌÈÑ 17 Ã.Íàñàíáóÿí áàãø ÄàÒÑ
4. ×.Çóíäóéñ¿ðýí äýä ïðîôåññîð ÝÕÈÑ 18 Ä.Îþóíãýðýë áàãø ÊÒÌÑ
5. ß.Àëòàíöýñöýã äýä ïðîôåññîð ÕÈÁÑ 19 Ë.Îþóí÷èìýã áàãø ÄàÒÑ
6. Æ.Ñ¿ðýí äýä ïðîôåññîð ÕÈÁÑ 20 Æ.Èæèëìàà áàãø ÓÓÈÑ
7. Æ.Áàëæèííÿì äýä ïðîôåññîð ÕÈÁÑ 21 Ö.Ñýëýíãý áàãø ÕÈÁÑ
8. Ä.Ñýðäàðàì äýä ïðîôåññîð ÍÒÑ 22 Ä.Îþóí÷èìýã áàãø ÊÒÌÑ
9. Ö.Öýöýãìàà äýä ïðîôåññîð ÕÁÑ 23 À.Ýðäýíýòóÿà áàãø ÌÈÑ
10. À.Íàâ÷àà äýä ïðîôåññîð ÊÒÌÑ 24 À.Áîëîðìàà áàãø ÊÒÌÑ
11. Á.Ýðäýíýöýöýã äýä ïðîôåññîð ¯ÒÄÑ 25 Ì.Ñàðóóë-Ýðäýíý áàãø ÊÒÌÑ
26 Ñ.Áàóûðáåê áàãø ÊÒÌÑ
27 Ý.Ýíõöîëìîí áàãø ÍÒÑ
28 Ò.Çîëçàÿà áàãø ªâÒÑ

Õîëûí çîðèëãî ¿ã¿é àâààñ îéðûí çîâëîí îðøèíî. /Ñóóò èõ áîãä ×èíãèñ õààí/ 15
 ØÓÒÈÑ-èéí íèéò àíãèéí äàðãà íàðûí àíõäóãààð óóëçàëò
ØÓÒÈÑ-èéí Îþóòíû Õîëáîîíîîñ çîõèîí áàéãóóëæ áóé “ØÓÒÈÑ-
èéí íèéò àíãèéí äàðãà íàðûí àíõäóãààð óóëçàëò ” 2011 îíû
õî¸ðäóãààð ñàðûí 18-íä õóðëûí òàíõèìä àìæèëòòàé áîëæ
ºíäºðëºëºº. Ýíýõ¿¿ õóðëààð ØÓÒÈÑ-èéí íèéò îþóòíóóäàä
òóëãàìäàæ áóé ãîë àñóóäëóóäûã õýëýëö¿¿ëýã áîëãîí àâ÷ õýëýëöëýý.

¯¿íä: Õýëýëö¿¿ëýã-1 Ñóðãàëòûí òºëáºð

Õýëýëö¿¿ëýã-2 ØÓÒÈÑ-èéí Îþóòíû Õîëáîîíû ¿éë àæèëëàãàà, çîõèîí
áàéãóóëäàã òîìîîõîí àðãà õýìæýýí¿¿ä
Õýëýëö¿¿ëýã-3 ØÓÒÈÑ-èéí Îþóòíû ¸ñ ç¿é ãýñýí àñóóäëóóäûã àâ÷
õýëýëöëýý.

Ýíý õóðëûí ãîë çîðèëãî àíãèéí äàðãà íàðûí ¿éë àæèëëàãààã èäýâõæ¿¿ëýõ, Îþóòíû õîëáîî , Îþóòíû çºâëºë,
Àíãèéí äàðãà õîîðîíäûí õîëáîîã èäýâõæ¿¿ëýõ çîðèëãîòîé áàéâ. ̺í ýíý õóðëààð ØÓÒÈÑ-èéí “Îþóòíû õºãæèë
¿éë÷èëãýýíèé àëáà” ººðñäèéí õèéäýã ¿éë àæèëëàãààãàà íèéò àíãèéí äàðãà
íàð áîëîí Îþóòíû Õîëáîîíä òàíèëöóóëëàà. Èéíõ¿¿ ØÓÒÈÑ-èéí àíãèéí
äàðãà íàðûí àíõäóãààð óóëçàëò àìæèëòòàé áîëæ ºíäºðëºñºí áºãººä îéðûí
õóãàöààíä áîëîí èðýõ õè÷ýýëèéí æèë¿¿äýä
äàõèí õýä õýäýí óäàà çîõèîõ ñàíàëûã àíãèéí
äàðãà íàð ãàðãàëàà. ̺í óã õóðëààð ØÓÒÈÑ-
èéí íèéò îþóòíû ¸ñ ç¿éí ä¿ðìèéã áàòàëëàà.
Õýëýëö¿¿ëýã íýã áîëîõ ñóðãàëòûí òºëáºðèéí
òàëààð äèéëýíõ îþóòíû áàéð ñóóðü òºëáºðèéã
íýìýõèéí ýñðýã áàéâ. Ó÷èð íü òºëáºð íýìñíýýð
ñóðãóóëèà õàÿõ îþóòíóóäûí òîî æèëýýñ æèëä íýìýãäýæ áàéãàà, òºëáºðèéí
àñóóäëààñ áîëæ îþóòíû õè÷ýýë ñîíãîëò õààñíààð ýõíèé äîëîî õîíîãóóäàä îþóòíóóä
õè÷ýýëäýý ÿâæ ÷àäàõã¿é õè÷ýýëýýñýý õîöðîãäîæ áàéíà ãýñýí áàéð ñóóðüòàé áàéëàà.

Àíãèéí äàðãà íàðûí ñýòãýãäýë

ÝÕÈÑ-èéí Ñýðãýýãäýõ ýð÷èì õ¿÷íèé ãóðàâäóãààð êóðñûí àíãèéí äàðãà, îþóòíû çºâëºëèéí
íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Àìàðáóÿíãèéí Äàâààäóëàì

-ªíººäðèéí ýíý ¿éë àæèëëàãàà íü ìàø ¿ð ä¿íòýé áîëæ áàéíà. Åð íü æèëäýý õî¸ð óäàà òîãòìîë
áîëæ áàéâàë ç¿ãýýð ãýæ áîäîæ áàéíà. Àíãèéí äàðãà ãýäýã áîë òóõàéí àíãè õàìò îëíû òºëººëºë
áàéäàã. Èéì ÷ ó÷ðààñ ýíý ¿éë àæèëëàãàà íü íèéò îþóòíóóäûã õàìàðñàí ¿éë àæèëëàãàà áîëæ
áàéíà ãýæ áîäîæ áàéíà. Ýíä ÿðèëöàæ áàéãàà îþóòíóóäûí õóâüä áîë èõýíõè íü òºëáºð íýìýõýä
äóðã¿é áàéíà. Ìèíèé áîäëîîð ñóðãóóëü òºëáºðºº íýìýýä îþóòíóóä òºëºõººñ ººð àðãà
áàéäàãã¿é. Òýãýýä ÿàæ çàðöóóëàãäàæ áàéãàà íü òîäîðõîé áóñ áîëõîîð äóðã¿éöýõ íü òîäîðõîé.
Õàðèí òàéëàíãàà îþóòíóóäàä èë òîä áàéäëààð òàéëàãíàæ áàéâàë õàðüöàíãóé îéëãîõ áàéõ.
YeIet iebSeRXe) t

ÓÓÈÑ-èéí Àøèãëàëòûí òåõíîëîãèéí äºðºâä¿ãýýð êóðñûí àíãèéí äàðãà Ò.Ò¿âøèíáàÿð:

-Þóíû ºìíº ØÓÒÈÑ-èéí íèéò îþóòàí çàëóóñòàà ýíý ºäðèéí ìýíä õ¿ðãýå. Àíãèéí
äàðãà íàðûí àíõäóãààð óóëçàëò íü ìàø àìæèëòòàé áîëæ ºíãºð뺺. Ýíý õóðëààð ÿã
îäîî îþóòíóóäàä òóëãàìäàæ áàéãàà àñóóäàë áîëîõ ñóðãàëòûí òºëáºð áîëîí îþóòíû
¸ñ ñóðòàõóóí ãýõ ìýò ñýäâ¿¿äýýð ÿðèëöëàà. Ìèíèé áîäëîîð õýðýâ ñóðãàëòûí òºëáºðºº
íýìæ áîëíî. Óëìààð îþóòíóóäûí òîîã áàãàñãàæ öººí òîîíû áîëîâñîí õ¿÷èí áýëòãýõ
õýðýãòýé. Èíãýõã¿é áîë ñóðãóóëü ìààíü îëîí òîîíû ÷àäâàðòàé, ÷àäâàðã¿é îëîí
ìýðãýæèëòýí òºãñºæ ýíý íü Ìîíãîë óëñûí íèéãýìä ñºð㺺ð íºëººëæ áàéíà. Èéì
ó÷ðààñ îþóòàí çàëóóñ áèä á¿õýí äîð á¿ðíýý óõàìñàðëàí ýçýìøèæ áóé ìýðãýæèëäýý
ýçýí íü áàéæ ýõ îðîíäîî èõèéã õèéñýí èíæåíåð¿¿ä áîëîõûí òºëºº õè÷ýýå.

16 ªíãºðñºí áîë ñóðãàìæ, ºíººäºð áîëîìæ, èðýýä¿é áîë áýëýã. /Ìàõàòìà Ãàíäè/
ÌÕÒÑ-èéí ñóðãóóëèéí Îïòèê õîëáîîíû íýãä¿ãýýð êóðñûí àíãèéí äàðãà
Áèëã¿¿íòºãñ
-Àíãèéí äàðãà ãýäýã áîë àíãèéíõàíòàé øóóä õàðüöäàã òèéìýýñ ÷ á¿õ îþóòíóóäòàé õàðüöàæ áàéãàà ìýò ìàø
òîì õýìæýýíèé óóëçàëò áîëæ áàéíà. Òºëáºð ãýäýã áîë òóõàéí îþóòàí áºãººä ò¿¿íèé ãýð á¿ëèéí õóâüä áîë
ÿàõûí àðãàã¿é ìàø òîì àñóóäàë. Òèéìýýñ ÷ ýíý çàðèì îþóòíóóäàä ìàø õ¿íäýýð òóñäàã. ͺ㺺 òàëààñ òºëáºð
íýìýãäýõ íü çºâ. Ãýâ÷ òºëáºð íýìýãäýýä ñóðãàëòûí ÷àíàð áîëîîä ñóðàëöàõ îð÷èí ñàéæðàõã¿é áàéíà. Ñóðãàëòûí
÷àíàð ãýõýýð áàãø íàðòàé øààðäëàãà ºíäºð òàâèõ õýðýãòýé. Òýä ë îþóòíóóäûã õºòºëæ ÷èãë¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé.

ÊÒÌÑ-èéí Õ¿íèé íººöèéí ìåíåæìåíòèéí íýãä¿ãýýð êóðñûí àíãèéí äàðãà

Ñàíæìÿòàâûí Ëõàãâàñ¿ðýí
-Àíãèéí äàðãà íàðûí àíõäóãààð óóëçàëòàíä îðæ áàéãàà ñýòãýãäýë áîë ìàø ºíäºð áàéíà. Ýíý
óóëçàëò íü ìàø ºãººæòýé áºãººä îëîí îþóòíóóäûí øèíý ñàíààã ãàðñàí ìàø ºðãºí õ¿ðýýòýé
õóðàë áîëæ áàéíà. Ìèíèé áîäëîîð îþóòíû ñóðãàëòûí òºëáºð íýìýõ íü áóðóó. Ó÷èð íü áèäíèé
ýöýã ýõ ñóðãàëòûí òºëáºðèéã îëîõ ãýæ ºäºð øºíºã¿é íîéð õîîëîî õàñàæ õºäºëìºðëºæ áàéíà.

ÁÈÀÑ-èéí Óñíû íººö ýêîëîãèéí ãóðàâäóãààð êóðñûí îþóòàí Ä.Àëòàíñ¿õ

Áàãø íàð ÿàãààä õàìãèéí ñàéí ÷àääàã õè÷ýýëýý çààæ áîëäîãã¿é þì áý? ªíººäºð íýã áàãø 3-4 ººð õè÷ýýëèéã çààæ áàéíà. Çààæ
áàéãàà õè÷ýýëýý ìýääýãã¿é áàãø íàð õè÷ýýë çààæ áàéíà. Îþóòíóóä áèä áàãøàà “Òà ÷àäàõã¿é áàéíà” ãýæ õýëæ ÷àäàõã¿é.
Ó÷èð íü òóõàéí áàãø ë ä¿í ãàðãàäàã. ªºðèé㺺 õ¿ëýýí çºâøººðäºã áàãø ãýæ áàéõàä çàíààä àëáààð óíàãààäàã áàãø íàð áàñ
áàéíà. Èíãýýä áîäîõîä õè÷ýýë äýýð óíàíà ãýäýã áîë ìºí㺠ºº ÷, öàã õóãàöààãàà ÷ àëäàíà. Èéì ó÷ðààñ îþóòàí áîëãîí áàãøäàà
òàë çàñàæ ä¿íãýý ãàðãàäàã. Ýíý þó õýëýýä áàéíà âý ãýõëýýð ØÓÒÈÑ-ä áàãøèëæ áóé áàãø íàðûí áîëîâñðîëûí ò¿âøèí
õàíãàëòã¿é áàéíà. Èéìýýñ ýíý ñóðãóóëèàñ ºäºð èðýõ òóñàì ÷àíàðã¿é òºãñºã÷èä äèïëîìíû ãîë áîëñîí çàëóóñ ãàð÷ áàéíà.

ØÓÒÈÑ-èéí Îþóòíû Õîëáîîíû ÿéöýòãýõ Õîðîîíû

Êàëåíäàð÷èëñàí òºëºâëºãºº

YeIet iebSeRXe) t

Èõýíõ õ¿ì¿¿ñ äóðñàìæàà òóðøëàãà ãýæ áîäîí ýíä¿¿ðäýã. /Áèëë Ãåéòñ/ 17

 Îääûí àìüäðàë
B2ST-èéí Òîï-
Ä.Ï¿ðýâñ¿ðýí “UBS ”-èéí
õºòëºã÷òýé ¿é çàéã¿é íàéç
Ýð÷¿¿äèéí ñýòãýëèéã ýçýìäñýí á¿ñã¿é÷¿¿äèéí íýã áîë
ÿàõûí àðãàã¿é òîï ìîäåëü Ä.Ï¿ðýâñ¿ðýí. Ò¿¿íèé õóâüä
îëíû òàíèë áàéõûí çîâëîíã àìñ÷, õàíü èæëýý áóðóó
ñîíãîñîí ãýæ îëîíä ÷è÷ë¿¿ëæ áàéñàí ¿å ñàÿõàí. Àëòíû
ìàãíàòòàé äýð íýãòãýæ ¿ðòýé áîëñîí õýäèé ÷ òýä óäàëã¿é
õî¸ð òèéø áîëñîí. Óäàëã¿é ò¿¿íèéã Ö.Öýãöáààòàð õýìýýõ
çàëóó ñýòãýëèéã íü ýçýìäýæ, õàéðûí ò¿¿õýý ýõë¿¿ëñýí
áèëýý. Ãýñýí ÷ òýäíèé äóðëàë äýíä¿¿ ýýäðýýòýé. Çàëóó
á¿ñã¿éäýý ãàð õ¿ðñýíýýñ áîëîîä õî¸ð òàëä õýñýã
áàéñàí. Õàðèí îäîî ýâ íàéðàìäàëòàé, ñàéõàí àìüäàð÷
áàéãàà. “Òîï”-ûí õóâüä ¿íýí÷ õýäõýí íàéç áàéäãèéí
íýã íü “UBS” òåëåâèçèéí õºòëºã÷ í.Õàëèóí. Òýä áèå
áèåíýýñýý þóãàà ÷ íóóäàãã¿é íàéçóóä. Ö.Öýãöáààòàðûí
äîòíûí àíä íü õºòëºã÷ á¿ñã¿éí íàéç çàëóó íü þì áèëýý.
Èéìäýý ÷ òýä õàà ñàéã¿é õàìò áàéæ, ãàäààäàä õ¿ðòýë
öóã àìàð÷, áàÿð ¸ñëîëûã ÷ õàìòäàà òýìäýãëýäýã ãýíý.
Äóó÷èí Àíóãèéí ä¿¿ ìîíåòàí õ¿ç¿¿â÷òýé
íåìö îâ÷àðêàà 1000 àì.äîëëàðòàé àëäàâ
“Ãàëà” õàìòëàãèéí ýêñ
ãèø¿¿í Àíó áèå äààí óðàí
á¿òýýë õèéãýýä áàãàã¿é
õóãàöààã ¿äñýí. Òýð íü
÷ äóó÷èí á¿ñã¿éä îâîî
àøèãòàé áàéãàà. “Õººðõºí äýëõèé” òîãëîîìûí ãàçðààðàà
äàìæóóëàí áÿöõàí æààëóóäààñ îâîî õýäýí òºãðºã çîâîõ
þìã¿é õàëààñàëæ ÷àääàã ñýðãýëýí á¿ñã¿é. Äóó÷èí á¿ñã¿éí
àìüäðàë äýýøèëýõèéí õýðýýð àð ãýðèéíõ íü àìüäðàë ÷ áàñ
÷àìã¿é ººäºëæ áàéãàà àæ. Ò¿¿íèé áàãà ýðýãòýé ä¿¿ íü
íîõîéí çîäîîíä íóãàñã¿é áºãººä çàðèìäàà õàìàã áàéäãàà
àëäàõ íü ÷ áèé. Ñàÿõàí ñàâààã¿é çàëóó íýãýí çàëóóòàé
íåìö îâ÷àðêàà çîäîëäóóëààä õýí äèéëäñýí íü íîõîéãîî
áàéãàà á¿õ õýðýãëýëòýé íü, áàñ äýýð íü 1000 äîëëàð
ºãºõººð ìºðèé òàâèí íîõîéãîî çîäîëäóóëààä ÿëàãäàë
õ¿ëýýæýý. Ýð õ¿í àìëàñàíäàà, ýìýýëò ìîðü õàðàéñàíäàà
ãýäãýýð õîíøîîðòîé çàãíàæ, ìîíåòàí õ¿ç¿¿â÷òýé íåìö
îâ÷àðêàà ºãººä òýð äàðóé ãýðòýý äàãóóëàí î÷èæ àìëàñàí
¸ñîîð 1000 àì.äîëëàð ÿëàã÷ çàëóóä ºã÷ ìºíãºòýé, áàñ
õýëñýíäýý õ¿ðäýã áîëîõîî õàðóóëààä àâñàí áàéíà.
YeIet iebSeRXe) t
Íýðýíäýý äóðã¿é Ìîíãîë îäîä
Ìàíàé ðîê ïîïûí óðàí á¿òýýë÷äèéí äèéëýíõ íü àíõ óðëàãò
õºë òàâèõäàà æèíõýíý íýðýý íóóöàëæ, çàðèì íü á¿ð îãò
õîëáîîã¿é ìºðò뺺 ººðòºº òààëàãäñàí íýðýýð ãàð÷ èðñýí
áàéäàã. Ýíý íü ìàãàäã¿é òýäíèé PR-òàé õîëáîîòîé áàéäàã áèç.
ªºðèéíõºº æèíõýíý íýðýýð ãàð÷ èðâýë õ¿ì¿¿ñò
òàíèãäàõ íü óäààí áàéæ áîëîõ òàëòàé. Èíãýýä æèíõýíý
íýðýý íóóöàëñàí Ìîíãîëûí îääûã òàíèëöóóëúÿ.
Çàëóó R&B äóó÷èí Ìàðàëæèíãîî áóþó ª¿ëýí. Ò¿¿íèé ýöýã
ýõýýñ çàÿàñàí æèíõýíý íýð íü ª¿ëýí. Îëîíä Ìàðàëæèíãîî
íýðýýðýý òàíèãäñàí. Õ¿ì¿¿ñ ò¿¿íèé æèíõýíý íýðèéã
òºäèéëºí ìýääýãã¿é ÷, Ìàðàëæèíãîî íýðýíä á¿ãä äàñ÷ýý.
18 Ýðñäýëýýñ àéõ íü àìæèëòààñ òàòãàëçàíà ãýñýí ¿ã. /À.Ñ.Ìàêàðåíêî/
Äóó÷èí Ýãøèãëýí áóþó Áîëîðòóÿà. Ýãøèãëýí õýìýýõ
àÿëãóóëàã íýðèéã “Â ïðîäàêøí”-û çàõèðàë, äóó÷èí Ä.Áîëä
áîäîæ îëæýý. Òýðýýð ïðîäàêøíûõàà øèíý äóó÷äûã
ºâºðìºö áàéäàëòàéãààð ãàðãàæ èðýõèéí òóëä ñòèëü, èìèæýýð
çîãñîõã¿é íýðýí äýýð íü õ¿ðòýë àíõààð÷ àæèëëàñàí íü äóó÷èí
Ýãøèãëýíãèéí îäîîãèéí àìæèëòòàé íÿãò õîëáîîòîé.
Êèâè õàìòëàãèéí àõëàã÷, äóó÷èí Óêà áóþó Óëàìáàÿð. Ýíý
íýðèéã ñîíñîõîîð òàíä ýðýãòýé õ¿íèé íýð øèã ñîíñîãäîæ
áîëîõ þì. Ãýõäýý Óêà ýíý íýðýíäýý ¿íýõýýð õàéðòàé ãýíý.
Ò¿¿íèé íýðèéã ýýæ Ò.Çàìàíä íü îõèíîî óëàì áàÿð, õººðººð
ä¿¿ðýí ÿâàõûí åðººëººð ºãñºí ãýäýã.
Äóó÷èí Íàðà áóþó Íàðàíòóÿà. Ðîê ïîïûí õàìãèéí
ºâºðìºö íýðòýé óã äóó÷èí ìààíü íýãýí ÿðèëöëàãàäàà “Ìèíèé
á¿òýí íýð íàäàä õºäººíèé íýð øèã ñàíàãäààä áàéäàã þì”
õýìýýæýý.
Ðåïïåð Quiza áóþó Áàòöýíãýë. Ò¿¿íèé á¿òýí íýðèéã
òºäèéëºí õ¿ì¿¿ñ ìýääýãã¿é. Äóó÷èí Àíó áóþó Óðàíõîëáîî.
Ò¿¿íèéã áàãààñ íü ãýð á¿ëèéíõýí, íàéçóóä íü Àíó ãýæ äóóääàã
áàéæýý. Áàãûí ýíý íýð íü ò¿¿íèéã óðëàãèéí åðòºíöºä ãàð÷
èðýõýä èõýýõýí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýñýí.
Äóó÷èí Ìàðòà áóþó Íàðàíãýðýë. Òýðýýð Ìàðòûí 8-íû
ºäºð òºðñºí áºãººä îéð äîòíû õ¿ì¿¿ñ íü äóóäàõäàà Ìàðòà
õýìýýí äóóääàã ãýíý. Áàñ ë óðëàãèéí åðòºíöºä ãàð÷ èðýõäýý
Ìàðòà íýðýýðýý îëíû òàíèë áîëñîí çàëóó óðàí á¿òýýë÷ þì.
Õºòëºã÷, ðåïïåð Áîáî áóþó Áîëîðõ¿¿. Ò¿¿íèé õºòëºã÷èéí
íýð Æîøóà áºãººä óðëàãèéí íýð íü Áîáî. Õàðèí æèíõýíý
íýð íü Áîëîðõ¿¿ àæ. Õ¿ññýí íýðýýð íü äóóäàõàä “Àéí ë…”
ãýäýã íºõºð.
Äóó÷èí ÂÕ áóþó Áàòáààòàð. Òýðýýð íýðíèé ýõíèé Á
¿ñýã, äàðààãèéí X áóþó íóóöëàã, äàëä ãýñýí óòãàòàé ¿ñãèéã
íèéë¿¿ëæ óðëàãèéí íýðýý îëæ àâñàí. Õàðèí á¿òýí íýðýýð íü
äóó÷íû ýýæ íü ë äóóääàã ãýíý ëýý. Õºòëºã÷, ðåïïåð Â.À.Ò
áóþó Áàòáîëä. Ýõíèéõýý “ÁÀÒ” ãýñýí õýñãèéã ãàäààä ¿ñãýýð
íü áóþó Â.À.Ò ãýæ óðëàãèéí íýðýý ºãñºí ãýõ þì áèëýý.
Flash õàìòëàãèéí äóó÷èí Áýáý áóþó Áèëã¿¿í-Îä. Íýã
õýñýã Ìîíãîëûí çàëóó÷óóäûã áàéëäàí äàãóóëæ áàéñàí Flash
õàìòëàãèéí ãèø¿¿äèéí Áàáà, Áîáî, Áýáý ãýõ íýð ìîäàíä
îðñîí. Õàðèí ýíý íýðñèéí ýõëýëèéã Flash õàìòëàã àíõ ãàðãàí
èðæýý.
Ýíý÷ëýí äóó÷èí Àñòðî áóþó Àëòàéõ¿¿, “Ãóðâàí îõèí”
õàìòëàãèéí äóó÷èí Ñîëî áóþó Ñîëîíãî ãýýä íýðýíäýý äóðã¿é
Ìîíãîë îääûí öóâàà ¿ðãýëæèëíý äýý.
 Òàíû ýð¿¿ë ìýíä

Ø¿ä öýâýð áàéõ òóñàì îé ñàíàìæ ñàéòàé áàéíà

ÀÍÓ-ûí Áàðóóí Âèðæèíèÿãèéí èõ ñóðãóóëèéí ýðäýìòýä íýãýí ñîíèðõîëòîé ñóäàëãààíû ä¿íä
àìíû õºíäèéí öýâýð áàéäàë,îþóí ñàíààíû ÷àäâàð õî¸ðûí õîîðîíä õîëáîî áàéäãèéã òîãòîîæýý.
¯¿äýí ø¿äýý òîãòìîë öýâýðëýñíýýð àþóëòàé íÿí, áè÷èë áèåò¿¿äèéã áèå ìàõáîäèä íýâ÷èí
îðîõîîñ õàìãààëäàã àãààä ýíý íü íàñ àõèõ ¿åä îé ñàíàìæ ìóóäàõààñ ñýðãèéëäýã òóñòàé þì áàéíà.
Ýíýõ¿¿ õàðèëöàí õàìààðëûí øàëòãààí þó áîëîõûã ýðäýìòýä òîäðóóëàõàà𠺺ð íýãýí ñóäàëãààã
ÿâóóëæ ýõëýýä áóé àæ. Ýíý òºðëèéí ä¿ãíýëòèéã æèëèéí ºìíº ººð ñóäëàà÷èä ãàðãàæ áàéæ.
ªíãºðºã÷ 2009 îíû àðàâäóãààð ñàðä Êîëóìáèéí èõ ñóðãóóëèéí ýðäýìòýä àìíû õºíäèéí àðèóí
öýâðèéã òîãòìîë ñàõèõ íü îþóí óõààí ìóóäàõ, õÿìðàõààñ õàìãààëíà õýìýýí òîäîðõîéëæ áàéâ.

Ø¿äíèé ÷óëóóòàé, õîðõîéòîé, ïààëàí íü ãýìòñýí, öóñ ãàðäàã çýðýã ø¿äíèé ºâ÷ëºë¿¿ä ñàëäàãã¿é õ¿ì¿¿ñèéí îé
ñàíàìæ áóñäààñ õóðäàí ìóóäàõ áóþó Àëüöãåéìåðèéè ºâ÷èíòýé õîëáîîòîé ºâ÷èí òóñàõ íü ýëáýã ãýíý. Ýíýõ¿¿ ñóäàëãàà
íü ø¿äíèé ýì÷èä òîãòìîë ¿ç¿¿ëæ, ø¿äýý öýâýðëýæ çàíøèõ øààðäëàãàòàéã ñàíóóëñàí áàòàëãàà áîëæ áàéãàà þì.

Àìíû õºíäèéí ýëäýâ ºâ÷ëºëººñ óëáààòàé íÿíãóóä áîëîí áóñàä òºðºë á¿ðèéí ºâ÷íèé õîîðîíä õîëáîî áàéäãèéã
ýðäýìòýä ýðò òîãòîîñîí. Òýð ÷ àòóãàé ø¿äýý ìóó öýâýðëýõ íü äààâàð áîëîâñðóóëàõ ÷àäâàðò ñºð㺺ð íºëººëäºã
òóõàé ÷ àíõààðóóëæ áàéñàí áèëýý. Òýãâýë ìóó ø¿ä îþóí óõààíä ñºð㺺ð íºëººëäºã íü èéíõ¿¿ áàòëàãäëàà.

Ñàðìèñ áà ýð¿¿ë ìýíä

Ñàðìèñíû àíàãààõ ÷àäàë ýðòíýýñ àëäàðòàé áºãººä ýìèéí áîäèñ

ãýäýã óòãààðàà ìÿíãàí æèëèéí ºìíººñ àøèãëàãäàæ èðñýí ò¿¿õòýé.
Øèíýõýí óðãàöûí ñàðìèñ ºâ÷èí íàìäààõ, íÿí óñòãàõ, 캺ãºíöðèéí ýñðýã, àðèóòãàõ
çýðýã òºðºë á¿ðèéí ÷àäâàðòàé áàéãàëèéí àøèãòàé áîäèñóóäûã àãóóëäàã. Ò¿¿íýýñ ãàäíà
ñàðìèñ íü èñýëäëýãèéí ýñðýã ãàéõàëòàé áýëäìýë òóë ºäºð á¿ð ñàðìèñ õýðýãëýñíýýð
÷ºëººò ðàäèêàëóóäûí õîðò íºëººã óñòãàõàä òóñòàé. Ñàðìèñ øýýñ õººõ ÷àäâàðààðàà
ìºí àëäàðòàé áºãººä áèå ìàõáîäèîñ õîðûã ãàäàãøëóóëæ, õàâàíã õººäºã ÷àíàðòàé.

Ñàðìèñûã çîõèõ òóíãààð íü õýðýãëýæ çàíøèõ þì áîë

õàâäàðò ºâ÷íèé ýñðýã äàðõëàà ñóóëãàäàã áàéíà. Ýíýõ¿¿ óðãàìàë íü çºâõºí ýì÷èëãýýíä
áóñ ãîî ñàéõíû ¿éëäâýðëýëä ò¿ãýýìýë àøèãëàãäñààð ºäèéã õ¿ðñýí. Øèíýõýí ñàðìèñûã
ºäºð á¿ð õýðýãëýâýë òºðºë á¿ðèéí ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýýä çîãñîõãvé,
õºãøðºëòèéã óäààøðóóëäàã ãýäýã. Íýã õóìñ ñàðìèñûã íóíòàãëàí ñîóñ, òàðàã ýñâýë
ààðöòàé õîëüæ ºäºð òóòàì õýðýãëýõèéã õè÷ýýãýýðýé. Øàðñàí þìóó äàðøèëñàí ñàðìèñ
íü áýëòãýõ ÿâöàä àíàãààõ ÷àäâàðàà àëääàã òóë øèíý ñàðìèñ õýðýãëýæ áàéõûã õè÷ýýíý ¿¿.

Ñàðìèñ äàðààõ ºâ÷í¿¿äèéã àíàãààõäàà îíöãîé ¿ð ä¿í ºãäºã.

Õî¸ð õóìñ ñàðìèñíû ø¿¿ñèéã àäèë õýìæýýíèé öàãààí öóóòàé õîëüæ õóòãàíà.
Ýíýõ¿¿ áýëäìýëýý õºâºíä øèíãýýí áàòãà ãàðñàí õýñã¿¿äýý øàâøèíà óó. ªäºðò õýä
õýäýí óäàà øàâøèõ íü ç¿éòýé. Áàòãàíû ýñðýã ýíýõ¿¿ áýëäìýë íü ñàðìèñíû íÿí
óñòãàõ, 캺ãºíöðèéí ýñðýã, ¿ðýâñýë äàðààõ øèíæ¿¿ä äýýð ¿íäýñëýãäñýí àãààä ò¿¿íä
àãóóëàãääàã àíòèîêñèäàíòóóä àðèñûã íºõºí ñýðãýýõýä òóñàëæ, ÷ºëººò ðàäèêàëóóäûí
íºëººíººñ õàìãààëäàã. Õàðèí öàãààí öóó òýíöâýðæèëòèéã ñýðãýýõýä òóñàëäàã.
YeIet iebSeRXe) t

ªñãèéíèé 캺ãºíöºðò ºâ÷èí

Õºëèéí ºñãèé õàòóóð÷, ãîî ç¿éã¿é áîëæ, 캺ãºíöºðò ºâ÷èíä ºðòºõ íü ýëáýã. Øèíýõýí ñàðìèñíû õýä õýäýí
õóìñûã íóíòàãëàí çóóðìàã áîëãîîä õàòóóðñàí õýñýãòýý áèò¿¿ ò¿ðõýí áîîæ õîíîíî óó. ªã뺺 õºëºº óãàà÷èõààä
ñàðìèñíû òîñ ò¿ðõýí, îéìñ ºìñºíº ¿¿. ̺ºãºíöºðòñºí ºñãèé㺺 ýð¿¿ë áîëòîë ýíýõ¿¿ àðãûã äàâòàí õýðýãëýýðýé.

¯ñ óíàõàä
Ñàðìèñ íü îëîí çóóíû òóðøèä ¿ñ óíàëòûí ýñðýã áàéãàëèéí öýâýð
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿¿ðãýýð àøèãëàãäàæ áóé. Ñàðìèñíû òîñûã ¿ñ óíàí õàëöàð÷
áóé õýñýã áîëîí õóéõàíäàà ò¿ðõýýä ãÿëãàð óóòààð áèò¿¿ áîîõ þìóó
ìàëãàé ºìñ÷ óíòàíà óó. Îðîéíîîñ ºã뺺 õ¿ðòýë èéí áàéõ íü ¿ð ä¿íòýé.
ªã뺺 ¿ñýý óãààíà. Ýë àðãûã õýäýí äîëîî õîíîãèéí òóðø õýðýãëýõ ¸ñòîé.

Àìæèëò îëîõûí òóëä áèø ¿íý öýíãèéí òºëºº àìüäàð. /Àëüáåðò Ýéíøòåéí/ 19
 ÕªË ÁªÌÁªÃÈÉÍ ÁÓÐÕÀÍ
Äýëõèéí øèëäýã õºë áºìáºã÷íèé àëäðûã ãóðâàíòàà õ¿ðòñýí Áðàçèëûí àëäàðò
äîâòëîã÷ Ðîíàëäî çîäîã òàéëàõààð øèéäæýý. “Çîäîã òàéëàõ öàã áîëæýý. Áè ç¿ãýýð öààøèä
òîãëîîä áàéæ ÷àäàõã¿éíý’’ ãýæ òýðýýð õýëñýí áàéíà. Èíãýýä Äýëõèéí íýãýí ãàéõàìøèã,
ò¿¿õ áîëñîí òîãëîã÷ Õºë áºìáºãèéí íîãîîí òàëáàéãàà îðõèëîî. Ò¿¿íèéã Åâðîï äàõü
áàéëäàí äàãóóëàëòàà ýõëýõýýñ ºìíº Áðàçèëäàà õýðõýí õºëºº îëñíûã ýðãýí ñàíàöãààÿ.
Ëóéø Íàçàðèî Äå Ëèìà áóþó Ðîíàëäîã 1976 îíû 9 – ð ñàðûí 22 íä /18 íä òºðñºí ÷
ãýð÷èëãýýí äýýðýý 22 ãýñýí á¿ðòãýëòýé/ Òýðýýð Ðèî Äå Æàíåéðîãèéí Áåíòî Ðèáåéðî õýìýýõ
ÿäóóñûí õîðîîëîëä òºðæýý./ Õîæèì íü ýíä ìºí ò¿¿íèé øèãøýý áàãèéí õàìòðàã÷ Àäðèîíî
òºðñºí ò¿¿õòýé. Áÿöõàí õ¿¿ Ðîíàëäî ìýäýý îðìîãöîî áºìáºã õººæ ýõëýâ. Áðàçèë õ¿¿õýä á¿ð õºë áºìáºã÷ òýð òóñìàà
äîâòëîã÷ áîëîõûã õ¿ñäýã íü ¸ñ. Ãýõäýý õýí íýã íü õààëãàí äýýð çîãñîõ ¸ñòîé íü ìýäýýæ áèëýý. Ýíý ¿¿ðýã õàìãèéí áÿöõàí
Ðîíàëäîä íîîãäæýý. Íýãýí óäàà ãîîë àëäñàíäàà øàðàëõñàí õ¿¿ ìààíü õààëãàíààñàà áºìáºãºº òóóí ýñðýã áàãèéíõíàà
á¿ãäèéã íü õóóð÷ ãîîëäñîíîîð òýð áóðõíààñ çàÿàñàí àâúÿàñàà íýýñýí ãýëöäýã. Ãýâ÷ ýíý çºâõºí àì äàìæñàí ÿðèà. ªäºð
øºíºã¿é ãóäàìæèíä õºë áºìáºã òîãëîæ áàéñàí õ¿¿ãýý ýöýã ýõ íü çààëíû õºë áºìáºã òîãëóóëæ ýõëýõýýð øèéäýæ Ðèî õîòûí
çàõûí ä¿¿ðýãò íýãýí êëóáò ºã÷ýý. Ýíý íü ò¿¿íèé óð ÷àäâàðûã óëàì íýìýãä¿¿ëñýí íü îéëãîìæòîé. Ãýð îðîí íü òóéëûí ÿäóó
ó÷èð áýëòãýëäýý ÿâàõ óíààíû ìºíãºã¿é áàéñàí ÷ îãò áýëòãýëýý òàñàëäàãã¿é áàéñàí Ðîíàëäî õ¿¿ ôóòçàëààñ õºë áºìáºã
ð¿¿ îðæ Sao Cristovao êëóáò ýëñëýý. Õ¿¿ ýíý ¿åä 14 òýé áàéâ. Ò¿¿íèéã ÷óõàì ýíä áàéõàä ë 1970 îíû äýëõèéí àâàðãà
áðàçèëèéí øèãøýýãèéí âèíãýð òîãëîã÷ àñàí Æàéðçèíî îëæ õàðæýý. Óð ÷àäâàð íü óëàì ºñ÷ áàéñàí Ðîíàëäî õî¸ð æèëèéí
äàðàà ìýðãýæëèéí ãýðýý áàéãóóëæ àëáàí ¸ñîîð Êðóéçåðîãèéí òîãëîã÷ áîëëîî. Èíãýýä ë òîëãîé ýðãýìýýð àìæèëòóóä
ýõëýõ íü òýð. Òý𠺺ðèéí êëóáûí ðèâàë Àòëåòèêî Ìèíåéðîòîé õèéñýí òîãëîëòîä áàãèéíõàà á¿õ ãîîëûã áóþó õýò òðèê
õèéæ áàã íü çàíàëò ºðñºëäºã÷ºº 3-1 ýýð áóóëãàí àâàõ ¿åä Áðàçèë äàõèí íýã àóãàà õºë áºìáºã÷èíèéã òºð¿¿ëæ áàéãààãàà
ìýäæýý. Ò¿¿íèéã àíçààðàõã¿é áàéõûí àðãàã¿é áàéëàà. Èíãýýä Áðàçèëèéí øèãøýý áàãèéí åðºíõèé äàñãàëæóóëàã÷ Ïåðàéðà
ò¿¿íèéã øèãøýý áàãò óðüæ ìºðººäºë áîëñîí øàð ºìñãºëºº òýð 1994 îíû 3 ñàðûí 23-íä Àðãåíòèíû ýñðýã íºõºðñºã
òîãëîëòîíä ºìñ÷ýý. Õýäèéãýýð òýð ãîîëäîîã¿é ÷ òóí ñàéí òîãëîæ Áðàçèëèéí ôýí¿¿äýýñ ÷ ºíäºð ¿íýëýëò àâñàí àæ. Õàðèí
øèãøýýãèéí ãîîëîî òýð óäààí õ¿ëýýñýíã¿é. Äàðàà÷èéí òîãëîëòîíä íü áóþó Èñëàíäòàé õèéõ òîãëîëòîíä ãîîëäîæ áàã
íü 2-0 îîð õîæèâ. Øèãøýýãèéí äàñãàëæóóëàã÷ Àìåðèêò áîëîõ ÄÀØÒ–ä 17 íàñ ÷ õ¿ðýýã¿é õ¿¿ã áàãòààñàí íü òèéì ÷
ãàéõìààð ç¿éë áàéñàíã¿é . Õýäèé Ðîíàëäî òîãëîîã¿é ÷ áàã íü ôèíàëä Èòàëèéã òîðãóóëèéí öîõèëòîîð
áóóëãàí àâ÷ Äýëõèéí àâàðãà áîëñíîîð Ðîíàëäî äýëõèéí àâàðãà öîëûã àíõ óäààãàà õ¿ðòëýý. Äýëõèéí
àâàðãà áîëñíûõîî áàÿðûã ÷ ã¿éöýä òýìäýãëýæ àìæààã¿é áàéñàí Ðîíàëäîã åâðîïûí òîì êëóáóóäûí íýã
áîëîõ Ýéíäõîâåí 6 ñàÿàð õóäàëäàæ àâëàà. Èíãýýä ò¿¿íèé Åâðîï äàõü áàéëäàí äàãóóëàëò ýõýëñýí áèëýý.
Ðîíàëäîãèéí Åâðîï äàõü àìæèëò:
Ýéíäõîâåí 57 òîãëîëò 54 ãîîë
Áàðñåëîíà 37 òîãëîëò 34 ãîîë
Èíòåð Ìèëàí 86 òîãëîëò 56 ãîîë
Ðåàë Ìàäðèä 163 òîãëîëò 103 ãîîë
AC Ìèëàí 20 òîãëîëòîä 9 ãîîë
Äýëõèéí “Øèëäýã Õºë áºìáºã÷èí” 1996, 1997, 2002
Åâðïûí “Øèëäýã Õºë áºìáºã÷èí” 1997, 2002
Ðîíàëäîã õºë áºìáºãèéí áóðõàí õ¿í òºðºëõòºíä áýëýãëýñýí áèø
õàðèí òý𠺺𺺠áèäýíä èðñýí õºëáºìáºãèéí áóðõàí áèëýý.
Êàðìåëî ÍÈÊÑÒ!
Áàãààñàà ÿâíà ãýæ óäèðäëàãóóäàà äàðàìòàëñààð áàéãààä Ìåëî
ñàíàñàíäàà õ¿ðëýý. 2003 îíû ñóïåð äðàïòûí òºëººëºã÷ ìààíü Íüþ Éîðê
YeIet iebSeRXe) t

Íèêñ áàãòàé íýãäñýí áàéíà. Ìýäýýæ Ìåëîã ÿâíà ãýñýí ñóðãààð áàãóóä
ç¿ãýýð ñóóñàíã¿é. Ãóðâàí áàãèéí 13 òîãëîã÷ îðîëöñîí í¿ñýð íàéìàà
öîíõ õààãäàõààñ ºìíº áîëæýý. Äåíâåðèéíõýí Ìåëîãèéí ãýðýýã ñóíãàæ
ãýðýýòýé íü õàìò Íüþ Éîðê ðóó íàéìààëæ áàéãàà þì. Íüþ Éîðê èéíõ¿¿
Àìàðå Ñòàäåìàéåð, Êàðìåëî Ýíòîíè ãýñýí ñóïåð õîñëîëòîé áîëæ Ìàéìè,
Áîñòîíòîé ºðñºëäºõ õýìæýýíèé áàã áîñãîæ ÷àäàâ. Íüþ Éîðê ò¿¿í÷ëýí ýíý
íàéìààãààð ×îíñè Áèëëàïñ, Ýíòîíè Êàðòåð, Ðåíàëäî Áîëêìýí, Øåëäåí
Óèëüÿìñûã Äåíâåðýýñ àâñàí áîë Óèëñîí ×ýíäëåð, Äàíèëî Ãàëëèíàðè, Ðýéìîíä Ôåëòîí, Òèìîôåé Ìîçãîâ íàðûã îðîíä
íü èëãýýæýý. ̺í Íèêñ Ýääè Êàððè, Ýíòîíè Ðýíäîëüôèéã Ìèííåñîòà ðóó ºã÷ Êîðåé Áðþýðèéã àâñàí. Äåíâåð õàðèí
Ìèííåñîòàãààñ Êîñòà Êóôîñèéã àâ÷ýý. Íüþ Éîðê 2014 îíû äðàôòûí íýãä¿ãýýð á¿ñèéí ýðõ, 2012, 2013 îíû õî¸ðäóãààð
á¿ñèéí ýðõ, 3 ñàÿ äîëëàðûã áýëíýýð ºãñºí áàéíà. Êàðìåëî 7 íîìåðòîé òîãëîíî. ¯¿íýýñ õýäõýí öàãèéí äàðàà Äåðîí Óèëüÿìñ
Íüþ Æåðñè Íåòñä èðñýí. 6 ñàðûí òóðø Êàðìåëîãèéí àðààñ õººöºëäñºí Íåòñ ÿìàðòàé ÷ ñóïåð îäûã áàãòàà àâ÷ ÷àäëàà. Äåðîíûã
àâñíûõàà øàíä Äåâèí Õàððèñ, øèíý òîãëîã÷ Äåðèê Ôýâîð, õî¸ð äðàôòûí íýãä¿ãýýð á¿ñèéí ýðõ, 3 ñàÿ äîëëàðûã ºã÷ýý.

20 Õýðâýý òà ÷àäíà ãýæ áîäâîë òàíû çºâ. ßàãààä ãýâýë òà ÷àäíà.

 Äýëõèé äýýðõ íóóöëàã ç¿éëñ
“Ìåêñèêèéí òàðèàëàí÷èéí îëñîí áÿöõàí “õàðèéí ýë÷”
Ìåêñèêèéí òåëåâèç 2007 îíû 5 ñàðä èòãýõèéí àðãàã¿é íýãýí ìýäýýëýë
íýâòð¿¿ëñýí íü íýãýí òàðèà÷èí æèæèãõýí “õàðèéí ýë÷”-èéã îëñîí òóõàé áàéâ.
Ãýñýí ÷ òàðèà÷èí óã “õàðèéí ýë÷”-ýýñ àéñíààñàà áîëîîä óñíû ñóâàãò õèéãýýä
óðñãàñàí áàéâ. Ýíý íü ¿íýíäýý æèíõýíý “õàðèéí ýë÷” áàéâ óó, ýñâýë íóóöëàã
¿õëèéã õààöàéëàõ ãýñýí áàøèð àðãà óó? Òóðøèëòààð ò¿¿íèé çàðèì ¿å ìº÷ íü
õ¿íèéõòýé òºñòýé áîëîâ÷ àðàã ÿñíû á¿òýö íü ã¿ðâýëèéíõ ìýò áàéñíûã òîãòîîæýý.
̺í ø¿äýíä íü õ¿íèéõ øèã ¸çîîð áàéõã¿é áàéâ. Ýðäýìòýä óã àìüòíûã èõ
óõààëàã áîëîõûã èëð¿¿ëñýí þì. Bild.com-ä ìýäýýëñíýýð ýíýõ¿¿ àìüòàí îëäñîí
òýð ãàçàðò UFO áóþó ¿ë òàíèãäàõ íèñäýã áèåòèéí óë ìºð îëîí áàéñàí áàéíà.

¯ë ìýäýãäýõ õ¿÷íýýñ áîëæ àìèà àëäñàí æóóë÷èä

1959 îíû 2 äóãààð ñàðûí 2-íû ºäºð óóëàíä àÿëàë õèéæ ÿâñàí 9 æóóë÷èí 0-ñ
äîîø õýìèéí õ¿éòýíä ìàéõíààñàà çóãàòàæ ãàðàí ó÷èð áèò¿¿ëãýýð íàñ áàðæýý.
Ýäãýýðýýñ 6 íü îñãîñîí áîë 1 íü ãàâëûí õ¿íä áýðòëèéí óëìààñ àìü àëäñàí
áàéíà. Õàðèí 2-ûíõ íü øàëòãààí íü ¿ë ìýäýãäýõ õ¿÷òýé ç¿éëýýñ ¿¿ññýí
öýýæíèé ãýìòëèéí óëìààñ áîëæýý. Íýã ýìýãòýé íü á¿ð õýëýý òàñ õàçñàí áàéëàà.
Ýõ ñóðâàëæ íü ìýäýãäýýã¿é ÷ òýäãýýð õ¿ì¿¿ñèéí áèåä ºíäºð õýìæýýíèé
ðàäèî-àêòèâ áîäèñ èëýðñýí áºãººä öîãöîñóóä íü öàñàí äîòðîîñ îëäñîí áàéíà.
Õà÷èðõàëòàé íü òýäíèé ýðãýí òîéðîíä çºâõºí ººðñäèéíõ íü ìºð ë áàéñàí áà
òýä ìàéõíàà ººðñäèéí äóðààð îðõèæ ÿâñàí áàéõ ãýñýí ä¿ãíýëò ãàðñàí áàéíà

Êàíàäûí íýãýí õàíàí äýýð òîäîðñîí õàðü ãàðèãèéíõíû ä¿ðñ

Ãàäààäûí õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð ìýäýýëæ áàéãààãààð òàéëáàðëàõûí
àðãàã¿é 2 õàðü ãàðèãèéíõíû ä¿ðñ Êàíàäûí ªìíºä õýñýãò áàéðëàõ õîòûí õàíàí
äýýð ¿çýãäæýý. Ýíýõ¿¿ çóðàãíààñ õàðèéíõíû õýëáýð ä¿ðñ íü èõ òîä õàðàãäñàí
áàéíà. Íóòãèéí îðøèí ñóóã÷ Êýðîí íóóöëàã òîõèîëäîëòîé àíõ ó÷èðñàí áºãººä
ýíýõ¿¿ çóðãóóäûã áîñ÷ çîãññîí õàðü ãàðèãèéíõàíòàé ÿã àäèë áàéñàí õýìýýæýý.

Ïîëüøò îëäñîí òîì õºëò ìàíãàñ

Íýãýí Ïîëüø ýð óóëàíä àâèð÷ áàéõ ¿åäýý ñàíàìñàðã¿éãýýð “àãóó òîì ìàíãàñ”-íû çóðãèéã äàðæ
àìææýý. Ãåðìàíû õýâëýë ìýäýýëëèéíõýí ¿¿íèéã ãàéõàëòàé íýýëò ýñâýë àäàë ÿâäàëä äóðëàñàí
òîãëîîì õýìýýí ìýäýýëæýý. Í¿äýýð ¿çñýí ãýãäýæ áàéãàà Êîâàëüñêèé õýëýõäýý “ìàíãàñ ººðèéã
íü ººð àìüòàí îëîîä ¿çýõýýñ ºìíº õàäíû öààãóóð îðîîä äàðàà íü ã¿éæ àëãà áîëñîí” áàéíà.

Èåðóñàëèì äàõü Wailing Wall-ñ óðññàí óñàí äóñëóóä

2002 îíû 7 äóãààð ñàðä Èåðóñàëèì äàõü àëäàðò Wailing Wall-ñ óñ ãýìýýð
íóëèìñàí äóñëóóä ÷óëóóí äýýð óðñ÷ýý. Çàðèì ñ¿ñýãòí¿¿ä ÷óëóóí äýýðýýñ óñ
îëäñîí áºãººä ýíýõ¿¿ óñ òýãø ºíöºãò ä¿ðñèéã ¿¿ñãýñýí ãýæýý. Àðõåîëîãè÷äûí
á¿ëýã ¿¿íèéã óðãàìëûí ø¿¿ðëýýð ¿¿ññýí ãýæ ¿çýæ áàéñàí áà ñóäàëãààíû äàðàà
óñ áèø áîëîõ íü áàòëàãäàâ. Ãýñýí õýäèé ÷ òýä ººð ÷óëóóí äýýð ÿàãààä èæèë
YeIet iebSeRXe) t

îðîì ¿ëäýýã¿é áîëîí òýãø ºíöºãò ä¿ðñ ¿¿ñ÷ áàéñàíä òàéëáàð ºã÷ ÷àäààã¿é þì.

‘‘Ñèíãàïóðûí ýðýã äýýðõ “Ñ¿íñíèé õºëºã îíãîöíóóä”

Àíãëèéí ºäºð òóòìûí Daily Mail ñîíèí Ñèíãàïóðûí ýðýã äýýð ¿çýãäñýí
àãóó òîì, íóóöëàã “ñ¿íñíèé õºëºã îíãîö”-íóóäûí òóõàé ìýäýýëæýý. Õºëºã
îíãîöíû òîî íü Àìåðèê áîëîí Áðèòàíèéí óñàí öýðãèéí õºëºã îíãîöóóäûã
íèéë¿¿ëñíýýñ ÷ èõ áàéñàí ãýíý. Õàðèí õºëºã äýýð ÿìàð ÷ õ¿í, à÷àà òýýø
áàéõã¿é áàéæýý. Çàðèì íýã íü òýäíèéã äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí õÿìðàëûí ¿åýð
äàìïóóðñàí õºëºã îíãîöíû çóó÷ íàðààñ ¿ëäñýí áàéõ õýìýýí òààìàãëàñàí áàéíà.

Õýðâýý òà ÷àäàõã¿é ãýæ áîäâîë áàñ ë òàíû çºâ. ßàãààä ãýâýë òà ÷àäàõã¿é. 21
 Çàãâàðûí åðòºíö
2011 îíû ÕÀÂÀÐ ÍÀÌÀÐ
1909 îíä æèæèãõýí ìàëãàéíû äýëã¿¿ð íýýí àæèëëóóëñàí íü ýä¿ãýýõ ò¿¿íèé äýëõèé åðòºíöèéã áàéëäàí
äàãóóëñàí çàãâàðûí åðòºíöèéí ñîíãîäîã æèøýý, ýðõýìñýã õàòàãòàéí ãàéõàëòàé ýð÷ õ¿÷, àâúÿàñ ÷àäâàðûí
èëýðõèéëýë áîëæ ÷àäñàí “The House of Chanel” áóþó áèäíèé ñàéí ìýäýõ “Chanel” áðýíäèéã 1909 îíä
Gabrielle Bonheur “Coco” Chanel /1883-1971/ õýìýýõ Ôðàíö ýìýãòýé ¿¿ñãýí áàéãóóëñàí áºãººä äýëõèéí
çàãâàðûí åðòºíöèéí òàíñàã á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä áîëîõ ãàð ö¿íõ, ¿íýðòýí, ãîî ñàéõíû á¿òýýãäýõ¿¿í, áóãóéí
öàã, ãî¸ë ÷èìýãëýë, íàðèéí õèéö á¿õèé ãî¸ìñîã äààøèíç çýðýã áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëýýðýý
äýëõèéí òîìîîõîí áðýíä¿¿äèéí íýãä òîîöîãääîã Chanel áðýíä ýíý óäààä 2011 îíû çàãâàðûí ÷èã
õàíäëàãûã òîäîðõîéëëîî.

Ãîî ñàéõàí ªíãº

Òîä ºíãèéã àæèë õýðýã÷ õóâöàñòàé õîñëóóëàí, àìàð Ýíý æèëèéí õóâöàñ çàãâàðûí ¿íäñýí ºíãèéã
òàéâàí áàéäëûã õàðóóëàõûí òóëä õàð ñààðàë ºíãèéã óëààí, òîä ÿãààí, îþó íîãîîí, ÷àñ óëààí, õºõ,
õîñëóóëàí ýðõ ÷ºëººòýé áàéäëûã ñàíóóëàõûí òóëä ñààðàë, óõàà õóë, íèëýíõ¿é õàð ëóó øàòàëñàí
çàâñðûí ºíã¿¿äèéã òóñãàñàí áàéíà. Í¿¿ð áóäàëò áàéäàëòàé ºíãºí¿¿ä äàâàìãàéëæ áàéíà.
íü àç æàðãàëòàé, ¿çýñãýëýíòýé, õ¿÷ ÷àäàëòàé, áàÿð
áàÿñãàëàíòàé, ýíãèéí áàéíà.
Ìàòåðèàë
Äààâóó óòàñ áîëîí èë¿¿äýë æèæèã ìàòåðèàë çóçààí áîëîí íèìãýí ìàòåðèàë äýýð
íýìñýí ìºí ãàð àðãààð õèéñýí ç¿éë¿¿ä, çóçààí õóâöàñ õèéõýä çîðèóëñàí íîîëóóðàí
áîëîí ñàëõè íýâòð¿¿ëäýãã¿é ìàòåðèàë, äàìàñêèéí äààâóó ìºí ò¿¿í÷ëýí òîðãîìñîã
纺ëºí ìàòåðèàë çîíõèëæ áàéíà.

Ýìýãòýé õóâöàñ çàãâàð

Ýìýãòýé÷¿¿äèéã õàìãèéí èõýýð ãàéõøðóóëàõààð çàãâàð áîë ñóäàëòàé, áýëõ¿¿ñ áàðüñàí ïèäüæàê, ã¿í õóíèàñ áîëîí
ãî¸ëûí îðóóëãàòàé öóëãàé áèå áàðüñàí ìèíè þáêà áîëîí ãîéä îðóóëàãàã¿é ýíãèéí çàãâàð îðæ áàéíà.
̺í ýìýãòýé õ¿íèé áîñîî çàõòàé íèìãýí öàìö, àæëûí õàëààò, á¿ñòýé öàìö, óÿà òóóçàí ÷èìýãëýëòýé ïëàñòèê îðóóëãàòàé
öàöàã áîëîí ýìæýýðýí ÷èìýãëýëòýé õºâºí äààâóóí ìàòåðèàëààð õèéñýí õóâöàñíóóä ýíý æèëèéí õàâàð íàìðûí çàãâàðûã
òîäîðõîéëæ áàéíà.

Àçèéí 2010-2011 îíû ýìýãòýé çàãâàð

Ýíý çóí íàìðûí çàãâàðûí ºíã¿¿ä íü õàð ñààðëûí çîõèöîë áîëîí óëààí, ÿãààí, õºõ ãýõ çýðýã çàëóó õ¿íèé ýð÷ õ¿÷èéã
õàðóóëñàí ãýãýýëýã ºíã¿¿ä çîíõèëæ áàéíà. Àçèéí á¿ñã¿é÷¿¿ä èõýíõäýý äýýã¿¿ðõ õóâöàñ íü òîä õàðèí äîîãóóðõ õóâöàñ
íü áàðààí ºíãèéã ñîíãîäîã ó÷ðààñ çàãâàðûí ÷èã õàíäëàãà èõýýõýí ººð÷ëºã人ã¿é ÷ îëîí ÿíçûí ìàëãàé í¿äíèé øèëí¿¿ä
YeIet iebSeRXe) t

õ¿÷ ò¿ðýí îðæ èðæ áàéíà.

Ýðýãòýé õóâöàñ çàãâàð
Õóó÷èí ñóäàëòàé áîëîí àíãèéí àðüñàí õ¿ðýì, îëîí õàëààñòàé ïèäüæàê
ýðýãòýé÷¿¿äèéí çàãâàðûí ãîë ºí㺠òºðõ áîëæ áàéíà. Àíãèéí ¿ñýí áîëîí ¿íýò
àðüñàí ñàëõè íýâòð¿¿ëäýãã¿é õ¿ðýì ìºí ºíãºëºã íèëîíîí õ¿ðýì áàñ ¿íäýñíèé
õýâ ìàÿã îðóóëñàí ºìä, ¿äýýñýí ÷èìýãëýë¿¿äòýé öàìö ýðýãòýé÷¿¿äèéí
õýâ ìàÿãèéã òîäîðõîéëæ áàéíà.
Öýðãèéí àëáàí õààã÷äèéí õ¿ðýì
¿äýýñ, ìåäàëü, ãî¸ë ÷èìýãëýë á¿õèé
ïèäüæàê, äîòîð òàëûí öàìöòàé ºíãº
õîñîëñîí ïëàñòèê, òóóç, ¿äýýñýí
÷èìýãëýëòýé çàãâàðòàé áàéíà.

22 Õóäàë ¿íýíä íóóãäàõ ¯íýí õóäàëä íóóãäàõ ¿å áèé


Òà õýð
ä¿ðñã¿é
âý ?
Õààÿà òà ººðèé㺺 óäèðäàæ ÷àäàõàà áàé÷èõäàã óó?
Ä¿ðýì æóðìûã õýð áàðèìòàëäàã âý? Ýíý òàëààð äîîðõè
ñîíæîî òàíä õàðèóëíà.
1. Íàéçûíõàà íàéç çàëóóã õýçýý íýã öàãò “ºäºæ”
áàéñàí óó?
à. Õýçýý ÷ ¿ã¿é. Òýãýõ þì áîë íàéçóóäûí ¸ñ æóðìûã
çºð÷ñºí õýðýã áîëíî.-5
á. Õààÿà ë. Ãýâ÷ ç¿ãýýð ë õºãæèëäºõèéí òóëä ë äàà.
Õýòð¿¿ëýõã¿é áàéõ íü ÷óõàë.-3
â. Òèéì ýý. Íàéçûí ìààíü íàéç çàëóó ãýäýã áîë áàðàã ë
ìèíèé íàéç çàëóó ãýñýí ¿ã.-1
2. Àíõíû áîëçîîí äýýðýý õèéæ áîëçîøã¿é õàìãèéí
“ä¿ðñã¿é” ¿éëäýë òàíü?
à. Ò¿¿íä ººðèéí òîðîí äîòîîæîî äóðñãàë áîëãîí ºãºõ.-5
á. Îëîí õ¿íòýé ãàçàð ¿íñýëöýõ.-3
â. Õîîëíîîñ íü áóëààæ èäýõ.-1
3. Ä¿¿ðýí õ¿íòýé áàðàí äîòîð òà çóçààí ãýã÷èéí
ò¿ðèéâ÷ îëëîî...?
à. Áè÷èã áàðèìòûã íü øàëãàæ ¿çýýä, ýçíèéã íü îëîõûã
õè÷ýýíý.-1
á. Íýã óóõ þìíû ìºí㺠àâààä, áàéñàí ãàçàðò íü ýðã¿¿ëæ
òàâèíà.-5
â. Àâìààð áàéñàí ÷ áàðìåíä íü ºãíº.-3
4. Àæëûí ãàçðààðàà áàÿð òýìäýãëýæ áàéëàà. Òà
íèëýýä ñîãòñîí áàéíà. Øèíý äàðãà ÷èíü àÿòàéõàí
õàðàãäààä áàéâàë...?
à. Ò¿¿íòýé ÿðèà ºäºæ, ººäººñ íü èíýýìñýãëýíý.-3
á. Ò¿¿íèé õàæóóä ãóÿà ãàðãàæ ñóóíà.-5
â. Ýíý áîäëîî ìàðòàæ, ººð ºðººíä îðíî.-1
5. Òà “ä¿ðýì æóðàì”-ûã õýð áàðèìòàëäàã âý?
à. Ǻð÷èõã¿é þì áîë ä¿ðýì æóðàì ãýæ áàéãààä ÿàõ þì
áý?-5
á. ̺ðäºõ ¸ñòîé áîëîîä ë çîõèîãääîã áèç.-1
â. ͺõöºë áàéäëààñàà ë øàëòãààëíà. Ãýâ÷ õààÿàäàà
çºð÷èõºä þó íü áîëîõã¿é ãýæ.-3
Òàíèí ìýäýõ¿éí áàÿëàã áîë áàéãàëèàñ õ¿íä çàÿàñàí õàìãèéí ñàéõàí õèøèã þì. /À Ýéíøòåéí/
Ñîíæîî
6. Òà “Åð íü ÿàäàã þì áý?” ãýäýã ¿ãèéã õýð èõ
õýðýãëýäýã âý?
à. Áàðàã õýðýãëýäýãã¿é. Áè ººðèé㺺 óäèðäàæ ÷àääàã.-1
á. Äîëîî õîíîãò õî¸ð óäàà áîë çàéëøã¿é.-5
â. Õààÿà. Ãýâ÷ òýãæ õýëýýä ÿìàð íýã áîëîõã¿é þì
õèéñíèéõýý äàðàà ãýìýý öàéðóóëæ, õàðàìñäàã.-3
7. Òàíûã õ¿ì¿¿ñ èõýíõäýý ÿìàð ¿ãýýð òîäîðõîéëäîã
âý?
à. Íàéäâàðòàé, áàò.-1
á. Òààõûí àðãàã¿é, þó ÷ õèéæ ìàãàäã¿é.-5
â. Íýýëòòýé, ÷ºëººòýé.-3
8. Òàíû íàéç “ñîëèîòîé” òýìäýãëýñýí òºðñºí
ºäðèéíõºº òàëààð ÿðüæýý. Òà þó ãýæ õàðèóëàõ âý?
à. ×è óõààíàà ãýý÷èõñýí áàéñàí þì óó?-1
á. Òèéì ¿¿? Ìèíèé ò¿ð¿¿ æèëèéí òºðñºí ºäºð íààäàõààñ
÷èíü ÷ àéìàð áîëæ áèëýý.-5
â. ßìàð ãî¸ þì áý? Òýãæ íýã òýìäýãëýõ þìñàí.-3
Õàðèóëò
“Ìóó îõèí” /31-40 îíîî/
Òà ä¿ðñã¿éòýõ äóðòàé. Ýðõ ÷ºëººòýé áàéäàë, ºäðèéã
ìàðòàãäàøã¿é äóðñàìæòàé ºíãºðººõ òàíû õóâüä èõ ÷óõàë.
Ãýâ÷ òàíû ýíý “äàðõëààã¿é”, “çàäãàé” çàí ººðò òàíü õîð
õºíººëòýé áàéæ áîëçîøã¿é. “Åð íü ÿàäàã þì áý?” ãýæ
õýëýýä ë, òîì áîëîìæ, ñàéõàí ó÷ðàëóóäûã ººðººñºº ò¿ëõñýí
áàéæ ìàãàäã¿é. Õààÿà ÷ ãýñýí þìàíä óë ñóóðüòàé, íóõàöòàé
õàíäàæ, õèéõ ãýæ áàéãàà ¿éëäëýý õÿíàæ ñóðààðàé. Òàíû
¿éëäëèéí ¿ð äàãàâàð ÿìàð âý ãýäãèéã òóíãààæ áàéãòóí.
Æààõàí ä¿ðñã¿é îõèí /19-30 îíîî/
Òàíû áèåý áàðèõ ÷àäâàð èõ ñàéí þì. Òà ÿìàð íýã ¿éëäýë
õèéõýýñýý ºìíº ¿ðãýëæ ò¿¿íèé ¿ð äàãàâàðûã ñàéòàð
òóíãààäàã. Ãýâ÷ “ãýìã¿é” æèæèãõýí ç¿éëñ äýýð ä¿ðýì
çºð÷÷èõäºã. Òà ìóó îõèí áîëîõûã õààÿà õ¿ñäýã ÷, òýð íü
áóðóó ãýäãèéã ìýääýã ó÷èð òýãòëýý òýì¿¿ëäýãã¿é. Ãàíö íýã
ä¿ðñã¿éòýõ íü òàíû òºðºëõèéí õ¿ì¿¿æèëä íºëººëäºãã¿é.
“Ýýæèéí ñàéí îõèí” /8-18 îíîî/
Òà áîë ñàõèóñàí òýíãýð. Ãýâ÷ ñàõèóñàí òýíãýð¿¿ä
YeIet iebSeRXe) t
õààÿà ñàéõàí ç¿éëñýýñ õîöîð÷èõñîí áàéäãèéã ìýäýõýä
èë¿¿äýõã¿é. Òà ä¿ðýì æóðàìä áàðèãäìàë áà ¿ðãýëæ ÿàõ
¸ñòîé, ÿã ò¿¿ãýýð íü ë õèéíý ãýäýã çàð÷ìûã áàðèìòàëäàã.
ßìàð íýã áóðóó þìíû òàëààð áîäîõîîñ ÷ ýìýýäýã çàð÷èì÷
á¿ñã¿é. Òàíû ýíý çàí õààÿà ýðãýí òîéðíûõîíä ÷èíü
õ¿íäðýë ó÷ðóóëäàã. Ó÷èð íü òýä òàíûã çàãíàõ, ýñâýë
ñóðãàìæëàõààñ çàéëñõèéæ òàíû äýðãýä ººðèéíõººðºº
÷ºëººòýé áàéæ ÷àääàãã¿é. Õààÿà íýã ä¿ðñã¿éòýõ
íü õºãæèëòýé áºãººä òàíûã òýð ÷èãò íü ìóó õ¿í
áîëãîäîãã¿é. Òà óãààñ êîíòðîë ñàéòàé ýìýãòýé ø¿¿ äýý.
23
 ̯ÎÍÒÂ, ÁÑØÓß-ààñ õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëæ áóé ”ÀÑÊ-2011” òýìöýýíä ØÓÒÈÑ-
èéí íýãäñýí íýã áàã îðîëöîæ áàéãàà áà ýõíèé øàòàíäàà øàëãàðààä áàéãàà áèëýý. Óã
òýìöýýíèé 2-ð øàòàíä îðîëöîõîîð “Ñóïåð Èíæåð¿¿ä” áàã áýëòãýë àæèëäàà îðîîä ÿâæ
áàéíà. 2-ð øàòíû òåõíèêèéí çºâëºãººí 2011.02.26-íä ̯ÝÑÒÎðäîíä áîëñîí. Èéìýýñ
óã òýìöýýíä îðîëöîæ áóé “Ñóïåð èíæåíåð¿¿ä” áàãàà õºã溺í äýìæèõèéã óðèàëæ áàéíà.
Ñýòãýæ, ºðñºëäºæ, ÿëöãààÿ!!! Çàëóó÷óóäàà
Áàãèéí õàðèóöàã÷ààð ÑÕÀ-íû ìåíåæåð Ä.Ãàíáàÿð àæèëëàæ áàéíà

Easy Medium Hard Ýðò ¿åä íýãýí ãàéõàëòàé ìýðãýí

çºãíºã÷ áàéæýý. Ãýòýë çºãíºã÷èéã íýã
ºäºð õààí äóóäààä:
- Òà òèéì ñ¿ðõèé þì áîë áè òàíûã
õýðõýí øèéòãýõèéã õýë, õýðýâ
çºãíºë ÷èíü çºâ áîë òàíûã øàòààõ
òàëáàðò áóðóó áîë öàâ÷èõ òàâöàíä
õîðîîíî ãýæýý.
Ǻãíºã÷ þó ãýæ õàðèóëñàí áý?
Ǻâ õàðèóëòûã õàìãèéí ò¿ð¿¿íä
IQ ÑÝÒÃÝËÃÝÝÍÈÉ ÁÎÄËÎÃÓÓÄ

1. Æîíí òóí á¿ä¿¿ëýã óñàí öýðýã ãýíý. Õàðèí õºëãèéí àõìàä “Æîíí øèã èëãýýñýí îþóòàíä øàãíàëòàé.
10 óñàí öýðýãòýé áîëîõ þìñàí” ãýæ áîääîã ãýíý. ßàãààä âý? Óòàñ 96600444
2. ªãºãäñºí ¿ãòýé óãòûí õóâüä àëü íü èë¿¿ ÷óõàë âý?
Õóðèì: à. Õàéð á. Õóðèì â. Áºãæ ã. Ãýðëýëò
Òîð: à. Õààëò á. Õîðèãäîë â. Àìüòàí ã. Àìüòíû õ¿ðýýëýí
Ãýðýý: à. Áè÷èã á. Òîõèðîëöîî â. Áàðèìò ã. Íîòàðèàò
×è÷èðãýýí: à. Õºäºë㺺í á. Öàõèëãààí â. Øèíæëýõ óõààí ã. Äóó àâèà
3. Àíàãðàììûã òàéëæ õîëáîî ¿ã ¿¿ñãý.
à. Í¿òèõ¿é – ðºä¿ãºõ¿ë
á. Ýéøýèíðè - ºõë
â. ͺéõèìí – èæë
ã. Ýéõèè÷ëýí – ä¿ðõ
Æè÷: Ñóäîêó, ¿ãèéí ñ¿ëæýý, õîøèí áîäëîãî, IQ ñýòãýëãýýíèé
ÃÕÕÀÀ-íû äýðãýäýõ IQ êëóá áîäëîãóóäûí çºâ õàðèóëò äàðààãûí äóãààðò ãàðíà.

Ðåäàêöèéí õàìò îëîí Ðåäàêòîð: Á.Öýðýííàäìèä ÌÕÒÑ

Ýðõëýã÷: Í.Äàøäýíçýí ÝÕÈÑ Ñýòã¿¿ë÷èä: Î.Öýöãýý ÝÕÈÑ
Ã.Ñóãàðñ¿ðýí ÕÈÁÑ
Ì.Öîãòáàÿð ÓÓÈÑ
Òà á¿õýí áèäýíòýé õàìòðàí àæèëëàõûã Á.Ýíõîðãèë ÕÈÁÑ
Î.Ñîëîíãî ÌÕÒÑ
õ¿ñâýë áèäíèé ¿¿ä õààëãà ¿ðãýëæ Ã.Àðèóíñóâä ÌÕÒÑ
íýýëòòýé áàéõ áîëíî Ý.Ýíõçàÿà ÌÕÒÑ
À.Áàòò¿âøèí ÃÃÒÑ
Ò.Íàðàíçóë ÕÈÁÑ
Á.̺íõòóÿà ÍÒÑ

Ðåäàêöûí çóðâàñ
Àëñ õýòèéí çîðèëãîäîî õ¿ðýõèéí òºëºº îþóíû ÷ºä𺺠òàéëæ á¿òýýë÷ ñýòãýõ¿éí ýçýä íü áîëîõ ãýæ ÿâàà ýíý
íèéãìèéí áàÿëàã íü áîëñîí îþóòàí çàëóóñ òà á¿õýíäýý øèíýõýí ñýòã¿¿ëèéíõýý àíõíû äóãààðààð óóëçàæ áóéäàà
òààòàé áàéíà. Õ¿ñýë çîðèëãîäîî õ¿ðýõýä áýëýí÷ëýõ çàëõóóðàõ ãýñýí òîìîîõîí äàéñíààñ ¿ðãýëæèä õîë áàéæ
îþóíëàã íèéãìèéí öóñã¿é ºðñºë人íèé òàëáàðûí îðîéä öîéëæ àìæèëòûí ýçýä áàéõûã õ¿ñüå!

Ñàíàë õ¿ñýëò õ¿ëýýí àâàõ õàÿã:

ØÓÒÈÑ-èéí Îþóòíû Õîëáîî Ìýäýýëýë
Ñóðòàë÷èëãààíû àëáàíààñ ýðõëýí ãàðãàâ.
ØÓÒÈÑ-èéí õè÷ýýëèéí 1-ð áàéð ÎÕîëáîîíû ºðºº
È-ìýéë õàÿã: ikh_zavsarlaga@yahoo.com
Web õàÿã: http://oyutan.must.edu.mn
(Ìàíàé ñýòã¿¿ëèéí ýëåêòðîí õóâèë-
áàðûã äýýðõ õàÿãààð îðæ ¿çíý ¿¿)
Õîëáîî áàðèõ óòàñ: 99755123, 99770338