Professional Documents
Culture Documents
Bệnh viện, cơ
Chợ, bến xe, Rác thải sở y tế
nhà ga
Giao thông,
Khu công
xây dựng Chính quyền
nghiệp, nhà
địa phương
máy, xí nghiệp
Kim loại
Thủy tinh
Rác Phễu Băng Phân
thải nạp rác tải rác loại
Giấy
Nhựa
(Nguồn: Trần Hiếu Nhuệ, Quản lý chất thải rắn đô thị, 2001)
Đây là một công nghệ mới lần đầu tiên được áp dụng ở Mỹ (2/1996).
Công nghệ Hydromex nhằm xử lý rác đô thị (kể cả rác độc hại) thành các
sản phẩm phục vụ ngành xây dựng, vật liệu, năng lượng và sản phẩm dùng
trong nông nghiệp hữu ích.
Bản chất của công nghệ Hydromex là nghiền nhỏ rác sau đó polime
hóa và sử dụng áp lực lớn để nén, định hình các sản phẩm.
Rác thải được thu gom (rác hỗn hợp, kể cả rác cồng kềnh) được
chuyển về nhà máy, không cần phân loại và đưa vào máy cắt nghiền nhỏ,
sau đó đưa đến các thiết bị trộn bằng băng tải. Chất thải lỏng pha trộn trong
bồn phản ứng, các phản ứng trung hòa và khử độc thực hiện trong bồn. Sau
đó chất thải lỏng từ bồn phản ứng được bơm vào các thiết bị trộn: chất lỏng
và rác thải kết dính với nhau sau khi cho thêm thành phần polime hóa vào.
Sản phẩm ở dạng bột ướt được chuyển đến máy ép cho ra sản phẩm mới.
Các sản phẩm này bền, an toàn với môi trường [8].
Ép hay đùn ra
(Nguồn: www.scribd.com/doc/6899000/4PP-xl-rac-thai-ran)
2.5.2.6 Xử lý rác bằng công nghệ Seraphin
Ban đầu rác thải được đưa tới nhà máy và đổ xuống nhà tập kết nơi có
hệ thống phun vi sinh khử mùi cũng như ozone diệt vi sinh vật độc hại. Tiếp
đến, băng tải sẽ chuyển rác tới máy xé bông để phá vỡ mọi loại bao gói. Rác
tiếp tục đi qua hệ thống tuyển từ (hút sắt thép và các kim loại khác) rồi lọt
xuống sàng lồng.
Sàng lồng có nhiệm vụ tách chất thải mềm, dễ phân huỷ, chuyển rác vô
cơ (kể cả bao nhựa) tới máy vò và rác hữu cơ tới máy cắt. Trong quá trình
vận chuyển này, một chủng vi sinh ASC đặc biệt, được phun vào rác hữu cơ
nhằm khử mùi hôi, làm chúng phân huỷ nhanh và diệt một số tác nhân độc
hại. Sau đó, rác hữu cơ được đưa vào buồng ủ trong thời gian 7-10 ngày.
Buồng ủ có chứa một chủng vi sinh khác làm rác phân huỷ nhanh cũng như
tiếp tục khử vi khuẩn. Rác biến thành phân khi được đưa ra khỏi nhà ủ, tới
hệ thống nghiền và sàng. Phân trên sàng được bổ sung một chủng vi sinh đặc
biệt nhằm cải tạo đất và bón cho nhiều loại cây trồng, thay thế trên 50%
phân hoá học. Phân dưới sàng tiếp tục được đưa vào nhà ủ trong thời gian 7-
10 ngày.
Do lượng rác vô cơ khá lớn nên các nhà khoa học tục phát triển hệ
thống xử lý phế thải trơ và dẻo, tạo ra một dây chuyền xử lý rác khép kín.
Phế thải trơ và dẻo đi qua hệ thống sấy khô và tách lọc bụi tro gạch. Sản
phẩm thu được ở giai đoạn này là phế thải dẻo sạch. Chúng tiếp tục đi qua tổ
hợp băm cắt, phối trộn, sơ chế, gia nhiệt bảo tồn rồi qua hệ thống thiết bị
định hình áp lực cao. Thành phẩm cuối cùng là ống cống panel, cọc gia cố
nền móng, ván sàn, cốp pha...
Cứ 1 tấn rác đưa vào nhà máy, thành phẩm sẽ là 300-350 kg seraphin
(chất thải vô cơ không huỷ được) và 250-300kg phân vi sinh. Loại phân này
hiện đã được bán trên thị trường với giá 500 đồng/ kg.
Như vậy, qua các công đoạn tách lọc - tái chế, công nghệ seraphin làm
cho rác thải sinh hoạt được chế biến gần 100% trở thành phân bón hữu cơ vi
sinh, vật liệu xây dựng, vật liệu sản xuất đồ dân dụng, vật liệu cho công
nghiệp. Các sản phẩm này đã được cơ quan chức năng, trong đó có Tổng cục
Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng kiểm định và đánh giá là hoàn toàn đảm
bảo về mặt vệ sinh và thân thiện môi trường. Với công nghệ seraphin, Việt
Nam có thể xoá bỏ khoảng 52 bãi rác lớn, thu hồi đất bãi rác để sử dụng cho
các mục đích xã hội tốt đẹp hơn [9].
2.6 Tình hình quản lý, xử lý rác thải trên thế giới và Việt Nam
2.6.1 Tình hình quản lý, xử lý rác thải trên thế giới
2.6.1.1 Phát sinh rác thải trên thế giới
Nhìn chung, lượng rác thải sinh hoạt ở mỗi nước trên thế giới là khác
nhau, phụ thuộc vào sự phát triển kinh tế, dân số và thói quen tiêu dùng của
người dân nước đó. Tỷ lệ phát sinh rác thải tăng theo tỷ lệ thuận với mức
tăng GDP tính theo đầu người. Tỷ lệ phát sinh rác thải theo đầu người ở một
số thành phố trên thế giới như sau: Băng Cốc (Thái Lan) là
1,6kg/người/ngày; Singapo là 2kg/người/ngày; Hồng Kông là
2,2kg/người/ngày; NewYork (Mỹ) là 2,65kg/người/ngày [5].
Tỷ lệ chất thải sinh hoạt trong dòng chất thải rắn đô thị rất khác nhau
giữa các nước. Theo ước tính, tỷ lệ này chiếm tới 60-70% ở Trung Quốc
(Gao et al.2002); chiếm 78% ở Hồng Kông; 48% ở Philipin và 37% ở Nhật
Bản, chiếm 80% ở nước ta. Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, các
nước có thu nhấp cao chỉ có khoảng 25-35% chất thải sinh hoạt trong toàn
bộ dòng chất thải rắn đô thị [11].
+ Các số liệu thống kê gần đây về tổng lượng chất thải ở Anh cho thấy
hàng năm Liên hiệp Anh tạo ra 307 triệu tấn chất thải, trong đó ước tính 46,6
triệu tấn chất thải sinh học và chất thải dạng tương tự phát sinh ở Anh, 60%
số này được chôn lấp, 34% được tái chế và 6% được thiêu đốt. Chỉ tính
riêng rác thải thực phẩm, theo dự án khảo sát được thực hiện từ tháng
10/2006-3/2008, chất thải thực phẩm được thải ra từ hộ gia đình nhiều hơn
tới hàng tấn so với chất thải bao bì, chiếm 19% chất thải đô thị. Tổng số
hàng năm các hộ gia đình ở Anh phát sinh 6,7 triệu tấn chất thải thực phẩm,
chỉ riêng ở England là 5,5 triệu tấn, trong đó 4,1 triệu tấn là thực phẩm vẫn
có thể sử dụng được. Trung bình mỗi hộ gia đình thải ra 276 kg chất thải
thực phẩm/năm hay 5,3 kg/tuần, trong đó 3,2 kg vẫn có thể sử dụng được
[15].
+ Theo số liệu thống kê mới đây của Bộ Môi trường Nhật Bản, hằng
năm nước này có khoảng 450 triệu tấn rác thải, trong đó phần lớn là rác công
nghiệp (397 triệu tấn). Trong tổng số rác thải trên, chỉ có khoảng 5% rác thải
phải đưa tới bãi chôn lấp, trên 36% được đưa đến các nhà máy để tái chế. Số
còn lại được xử lý bằng cách đốt hoặc chôn tại các nhà máy xử lý rác. Với
rác thải sinh hoạt của các gia đình, khoảng 70% được tái chế thành phân bón
hữu cơ, góp phần giảm bớt nhu cầu sản xuất và nhập khẩu phân bón [12].
+ Mỗi ngày Singapore thải ra khoảng 16.000 tấn rác. Rác ở Singapore
được phân loại tại nguồn (nghĩa là nhà dân, nhà máy, xí nghiệp...). Nhờ vậy
56% số rác thải ra mỗi ngày (khoảng 9.000 tấn) quay lại các nhà máy để tái
chế. Khoảng 41% (7.000 tấn) được đưa vào bốn nhà máy thiêu rác để đốt
thành tro. Cuối cùng, mỗi ngày chừng 1.500 tấn tro rác cùng với 500 tấn rác
không thể đốt được sẽ lên sà lan trực chỉ Semakau Landfill. Như vậy về khối
lượng, từ 16.000 tấn rác mỗi ngày, sau khi đốt rác Singapore chỉ cần bãi đổ
rác cho hơn 10% lượng rác đó, xấp xỉ 2.000 tấn. Trong khi đó, mỗi ngày
TP.HCM thải ra khoảng 8.000 tấn rác (chỉ bằng 1/2 Singapore) nhưng lại
phải tìm chỗ chôn lấp cho ngần ấy số rác (gấp bốn lần Singapore).Chưa hết,
nhiệt năng sinh ra trong khi đốt rác được dùng để chạy máy phát điện đủ
cung cấp 3% tổng nhu cầu điện của Singapore [13].
+ Ở Nga, mỗi người bình quân thải ra môi trường 300kg/người/năm
rác thải. Tương đương một năm nước này thải ra môi trường khoảng 50 triệu
tấn rác, riêng thủ đô Matxcova là 5 triệu tấn/năm [4].
Theo Ngân hàng Thế giới, các đô thị của Châu Á mỗi ngày phát sinh
khoảng 760.000 tấn chất thải rắn đô thị. Đến năm 2025, dự tính con số này
sẽ tăng tới 1,8 triệu tấn/ngày.
Bảng 2.1: Phát sinh chất thải rắn đô thị và sinh hoạt ở một số nước Châu Á
Quốc Năm Dân GDP/ Lượng Tỷ lệ Lượng Tỷ lệ phát
gia số người phát sinh phát sinh RTSH sinh
(triệu CTRĐT MSW/ng (nghìn RTSH
người (kilôtấn/ ười/ngày tấn/năm) (kg/người
) năm) /ngày)
1 3
Trung 2000 1267, 856 130320 1,70 78193 1,023
Quốc 4
Hồng 2003 6,8 2380 34404 1,39 27004 1,09
Kông 0
Ấn Độ 2002 1052, 471 - 0,2-0,55 - -
0
Indone 1995 194,8 1038 - 0,766 - -
sia
Hàn 2002 47,6 1001 181897 1,05 - -
Quốc 3
Malay 2002 24,5 3868 - 0,88- - -
sia 1,448
Philipi 2002 76,5 978 106709 0,5-0,79 - -
n
Đài 2002 22,6 1257 797010 0,97 - -
Loan 0
Thái 2002 62,8 5430 1431711 0,62 - -
Lan
Thổ 2001 68,5 2146 2510012 1,00 - 0,57
Nhĩ
Kỳ
(Nguồn: Waste management and recycling in Asia, IGES, 2005)
Thành phần rác ở các nước trên thế giới là khác nhau tùy thuộc vào thu
nhập và mức sống của mỗi nước. Đối với các nước có nền công nghiệp phát
triển thì thành phần các chất vô cơ trong rác thải phát sinh chiếm đa số và
lượng rác này sẽ là nguyên liệu cho ngành công nghiệp tái chế. Hàng năm
toàn nước Mỹ phát sinh một khối lượng rác khổng lồ lên tới 10 tỷ tấn. Trong
đó, rác thải từ quá trình khai thác dầu mỏ và khí chiếm 75%; rác thải từ quá
trình sản xuất nông nghiệp chiếm 13%; rác thải từ hoạt động công nghiệp
chiếm 9,5%; rác thải từ cặn cống thoát nước chiếm 1%; rác thải sinh hoạt
chiếm 1,5% [14].
Bảng 2.2 Thành phần và tỷ lệ rác thải ở Mỹ
Thành phần Tỷ lệ % các loại rác theo các nguồn khác nhau
Tại bãi rác Colombia Theo EPA Trung bình cả nước
Giấy 41 33 35 - 47
Hữu cơ 21 17 18 - 29
Nhựa 16 12 11 - 21
Kim loại 6 6 4-8
Thủy tinh 3 6 2-6
Các loại khác 13 24 10 - 15
(Nguồn: tạp chí Waste Management Research. Volum 23 số 1, 2/2005)
(EPA: Environmetal Protection Ageney)
2.6.1.2 Quản lý, xử lý rác thải trên thế giới
Vấn đề quản lý, xử lý rác thải ở các nước trên thế giới đang ngày càng
được quan tâm hơn. Đặc biệt tại các nước phát triển, công việc này được tiến
hành một cách rất chặt chẽ, từ ý thức thải bỏ rác thải của người dân, quá
trình phân loại tại nguồn, thu gom, tập kết rác thải cho tới các trang thiết bị
thu gom, vận chuyển theo từng loại rác. Các quy định đối với việc thu gom,
vận chuyển, xử lý từng loại rác thải được quy định rất chặt chẽ và rõ ràng
với đầy đủ các trang thiết bị phù hợp và hiện đại. Một khác biệt trong công
tác quản lý, xử lý rác thải của các nước phát triển là sự tham gia của cộng
đồng.
+ Có thể nói, ngành tái chế rác ở Đức đang dẫn đầu trên thế giới hiện
nay. Việc phân loại rác đã được thực hiện nghiêm túc ở Đức từ năm 1991.
Rác bao bì gồm hộp đựng thức ăn, nước hoa quả, máy móc bằng nhựa, kim
loại hay carton được gom vào thùng màu vàng. Bên cạnh thùng vàng, còn có
thùng xanh dương cho giấy, thùng xanh lá cây cho rác sinh học, thùng đen
cho thủy tinh.
Những lò đốt rác hiện đại của nước Đức hầu như không thải khí độc ra môi
trường. Das Duele System Deutschland (DSD) – “Hệ thống hai chiều của
nước Đức” - được các nhà máy tái chế sử dụng để xử lý các loại rác thải và
năm vừa rồi, các nhà máy này đã chi khoản phí gần 1,2 tỷ USD để sử dụng
công nghệ trên. Tại các dây chuyền phân loại, các camera hồng ngoại hoạt
động với tốc độ 300.000km/s để phân loại 10 tấn vật liệu mỗi giờ. Những
ống hơi nén được điều khiển bằng máy tính đặt ở các băng chuyền có nhiệm
vụ tách riêng từng loại vật liệu. Sau đó rác thải sẽ được rửa sạch, nghiền nhỏ
và nấu chảy. Quá trình trên sẽ cho ra granulat, một nguyên liệu thay thế dầu
thô trong công nghiệp hoặc làm chất phụ gia.
Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ nhỏ bắt đầu từ việc phân loại rác
là một trong những phương pháp mà những nhà quản lý tại Đức đã áp dụng.
Rác được phân loại triệt để là điều kiện để quá trình xử lý và tái chế rác trở
nên thuận lợi và dễ dàng hơn rất nhiều. Từ đó, khái niệm về rác thải dần
được thay thế bằng nguồn tài sản tiềm năng, mang lại lợi nhuận đáng kể với
những ai biết đầu tư vào việc cải tiến công nghệ [16].
+ Tại Nhật, chuyển từ hệ thống quản lý chất thải truyền thống với dòng
nguyên liệu xử lý theo một hướng sang xã hội có chu trình xử lý nguyên liệu
theo mô hình 3R (reduce, reuse, recycle).Về thu gom chất thải rắn sinh hoạt,
các hộ gia đình được yêu cầu phân chia rác thành 3 loại: Rác hữu cơ dễ phân
hủy, rác khó tái chế nhưng có thể cháy và rác có thể tái chế. Rác hữu cơ
được thu gom hàng ngày để đưa đến nhà máy sản xuất phân compost; loại
rác khó tái chế, hoặc hiệu quả tái chế không cao, nhưng cháy được sẽ đưa
đến nhà máy đốt rác thu hồi năng lượng; rác có thể tái chế thì được đưa các
nhà máy tái chế. Các loại rác này được yêu cầu đựng riêng trong những túi
có màu sắc khác nhau và các hộ gia đình phải tự mang ra điểm tập kết rác
của cụm dân cư vào giờ quy định, dưới sự giám sát của đại diện cụm dân cư.
Công ty vệ sinh thành phố sẽ cho ô tô đến đem các túi rác đó đi. Nếu gia
đình nào không phân loại rác, để lẫn lộn vào một túi thì ban giám sát sẽ báo
lại với Công ty và ngay hôm sau gia đình đó sẽ bị công ty vệ sinh gửi giấy
báo đến phạt tiền. Với các loại rác cồng kềnh như tivi, tủ lạnh, máy giặt,...
thì quy định vào ngày 15 hàng tháng đem đặt trước cổng đợi ô tô đến chở đi,
không được tuỳ tiện bỏ những thứ đó ở hè phố. Sau khi thu gom rác vào nơi
quy định, công ty vệ sinh đưa loại rác cháy được vào lò đốt để tận dụng
nguồn năng lượng cho máy phát điện. Rác không cháy được cho vào máy ép
nhỏ rồi đem chôn sâu trong lòng đất. Cách xử lý rác thải như vậy vừa tận
dụng được rác vừa chống được ô nhiễm môi trường. Túi đựng rác là do các
gia đình bỏ tiền mua ở cửa hàng. Việc thu gom rác ở Nhật Bản không giống
như ở Việt Nam. Rác thải từ hộ gia đình thuộc trách nhiệm quản lý của Nhà
nước, còn từ các công ty, nhà máy... cho tư nhân đấu thầu hoặc các công ty
do chính quyền địa phương chỉ định. Các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất phải
tự chịu trách nhiệm về lượng rác thải công nghiệp của họ và điều này được
quy định bằng các điều luật về bảo vệ môi trường [12].
+ Tại Singapore, nhiều năm qua đã hình thành một cơ chế thu gom rác
rất hiệu quả. Việc thu gom rác được tổ chức đấu thầu công khai cho các nhà
thầu. Công ty trúng thầu sẽ thực hiện công việc thu gom rác trên một địa bàn
cụ thể trong thời hạn 7 năm. Singapore có 9 khu vực thu gom rác. Rác thải
sinh hoạt được đưa về một khu vực bãi chứa lớn. Công ty thu gom rác sẽ
cung cấp dịch vụ “từ cửa đến cửa”, rác thải tái chế được thu gom và xử lý
theo chương trình Tái chế Quốc gia.Có thể nói Singapore được xem là một
quốc gia có môi trường xanh - sạch - đẹp của thế giới, Chính phủ rất coi
trọng việc bảo vệ môi trường. Cụ thể là pháp luật về môi trường được thực
hiện một cách toàn diện là công cụ hữu hiệu nhất để đảm bảo cho môi
trường sạch đẹp của Singapore. Thời gian đầu Chính phủ tổ chức giáo dục ý
thức để người dân quen dần sau đó phạt nhẹ nhắc nhở và hiện nay các biện
pháp được áp dụng mạnh mẽ là là phạt tiền, phạt tù, bắt bồi thường và đối
với những vi phạm nhỏ thì phạt cải tạo lao động bắt buộc. Ở Singapore vứt
rác, hút thuốc không đúng nơi quy định bi phạt tiền từ 500 đô la Sing trở
lên…[13].
Tại các nước đang phát triển thì công tác thu gom rác thải còn nhiều
vấn đề bất cập. Việc bố trí mạng lưới thu gom, vận chuyển rác thải chưa hợp
lý, trang thiết bị còn thiếu và thô sơ dẫn đến chi phí thu gom tăng mà hiệu
quả lại thấp. Sự tham gia của các đơn vị tư nhân còn ít và hạn chế. So với
các nước phát triển thì tỷ lệ thu gom rác ở các nước đang phát triển như Việt
Nam và khu vực Nam Mỹ còn thấp hơn nhiều.
Bảng 2.3 Hoạt động thu gom rác tại một số thành phố ở Châu Á
Thành phố Dân số Số trạm trung Số chuyến vận
chuyển trong
(triệu người) chuyển
ngày
Bombay 8,5 2 2
Bangkok 5,6 - 1,8
Manila 7,6 65 2
Jakarta 7,9 776 3
Scoul 10,3 630 3,4
(Nguồn: Trung tâm quốc gia về phát triển khu vực của Nhật Bản, 2004)
Đối với các nước Châu Á chôn lấp chất thải vẫn là phương pháp phổ
biến để xử lý chất thải vì chi phí rẻ. Các bãi chôn lấp chất thải được chia
thành 3 loại: bãi lộ thiên, bãi chôn lấp bán vệ sinh (chỉ đổ đất phủ) và bãi
chôn lấp hợp sinh. Chất lượng của các bãi chôn lấp liên quan mật thiết với
GDP. Các bãi chôn lấp hợp vệ sinh thường thấy ở các nước có thu nhập cao,
trong khi đó các bãi rác lộ thiên thấy phổ biến ở các nước đang phát triển.
Tuy vậy, các nước đang phát triển đã có lỗ lực cải thiện chất lượng các bãi
chôn lấp, như Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ đã hạn chế chôn lấp các loại chất thải khó
phân hủy sinh học, chất thải trơ, các loại chất thải có thể tái chế.
Theo báo cáo Diễn biến môi trường Việt Nam 2004 cho biết, hầu hết
các nước Nam Á và Đông Nam Á rác thải được chuyển đến các bãi chôn lấp
hoặc các bãi lộ thiên để tiêu hủy. Các nước như Việt Nam, Bangladet,
Hongkong, Srilanka Ấn Độ, Trung Quốc và Hàn Quốc có tỷ lệ chôn lấp lớn
nhất lên tới trên 90%. Đối với chất thải hữu cơ, ủ phân compost là phương
pháp tiêu hủy chủ yếu. Một số nước như Ấn Độ, Philippin, Thái Lan… áp
dụng phương pháp này khá phổ biến. Tuy nhiên, chưa có nước nào tận dụng
hết tiềm năng sản xuất phân compost.
Bảng 2.4 Các phương pháp xử lý rác thải của một số nước ở Châu Á
(Đơn vị %)
Bãi rác lộ Thiêu đốt Chế biến Phương pháp
Nước thiên, chôn phân khác
lấp compost
Việt Nam 96 - 4 -
Bangladet 95 - - 5
Hongkong 92 8 - -
Ấn Độ 70 - 20 10
Indonexia 80 5 10 5
Nhật Bản 22 74 0,1 3,9
Hàn Quốc 90 - - 10
Malayxia 70 5 10 15
Philipin 85 - 10 5
Srilanka 90 - - 10
Thái Lan 80 5 10 5
(Nguồn: Viện khoa học thủy lợi, 2006)
2.6.2 Tình hình quản lý, xử lý rác thải ở Việt Nam
2.6.2.1 Phát sinh rác thải ở Việt Nam
Theo số liệu điều tra năm 2007 của Tổng cục Môi trường (Cục Bảo
vệ Môi trường trước đây) chất thải rắn sinh hoạt trong cả nước phát sinh
khoảng 17 triệu tấn, trong đó rác thải sinh hoạt tại đô thị khoảng 6,5 triệu tấn
(năm 2008 là 7,8 triệu tấn theo báo cáo của Bộ Xây dựng).
Ngoại trừ một số ít địa phương như Hà Nội, Thừa Thiên - Huế, TP. Hồ Chí
Minh, Đà Nẵng đang thí điểm phân loại rác thải sinh hoạt tại nguồn theo dự
án 3R, còn lại hầu hết rác thải sinh hoạt vẫn là một mớ tổng hợp các chất
hữu cơ từ các gia đình cho tới nơi xử lý.
Điều đáng lo ngại là tới thời điểm này, việc xử lý chất thải rắn vẫn
chưa đi theo hướng tái chế như mong muốn. Khoảng 70% chất thải sinh hoạt
đô thị được thu gom và khoảng 80% số chất thải này vẫn được xử lý theo
cách chôn lấp. Còn rác thải nông thôn thì hầu như được đổ bừa bãi ra ven
làng, ao hồ, bãi sông, bãi tạm hoặc tự đốt. Hội Xây dựng Việt Nam cảnh
báo, trong số 91 bãi rác lớn trên cả nước chỉ có 17 bãi hợp vệ sinh, chiếm
khoảng 15%.
Lượng chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) tại các đô thị ở nước ta đang
có xu thế phát sinh ngày càng tăng, tính trung bình mỗi năm tăng khoảng
10%. Tỷ lệ tăng cao tập trung ở các đô thị đang có xu hướng mở rộng, phát
triển mạnh cả về quy mô lẫn dân số và các khu công nghiệp, như các đô thị
tỉnh Phú Thọ (19,9%), thành phố Phủ Lý (17,3%), Hưng Yên (12,3%), Rạch
Giá (12,7%), Cao Lãnh (12,5%)... Các đô thị khu vực Tây Nguyên có tỷ lệ
phát sinh CTRSH tăng đồng đều hàng năm và với tỷ lệ tăng ít hơn (5,0%).
Tổng lượng phát sinh CTRSH tại các đô thị loại III trở lên và một số
đô thị loại IV là các trung tâm văn hóa, xã hội, kinh tế của các tỉnh thành
trên cả nước lên đến 6,5 triệu tấn/năm, trong đó CTRSH phát sinh từ các hộ
gia đình, nhà hàng, các chợ và kinh doanh là chủ yếu. Lượng còn lại từ các
công sở, đường phố, các cơ sở y tế. Chất thải nguy hại công nghiệp và các
nguồn chất thải y tế nguy hại ở các đô thị tuy chiếm tỷ lệ ít nhưng chưa được
xử lý triệt để vẫn còn tình trạng chôn lấp lẫn với CTRSH đô thị.
Kết quả điều tra tổng thể năm 2006 - 2007 cho thấy, lượng CTRSH đô
thị phát sinh chủ yếu tập trung ở 2 đô thị đặc biệt là Hà Nội và TP. Hồ Chí
Minh. Tuy chỉ có 2 đô thị nhưng tổng lượng CTRSH phát sinh tới 8.000
tấn/ngày (2.920.000 tấn/năm) chiếm 45,24% tổng lượng CTRSH phát sinh
từ tất cả các đô thị.
Bảng 2.5 Lượng CTRSH phát sinh ở các đô thị Việt Nam đầu năm 2007
STT Loại đô thị Lượng CTRSH bình Lượng CTRSH đô thị phát
quân trên đầu người sinh
Tấn/ngày Tấn/năm
(kg/người/ngày)
1 Đặc biệt 0,84 8.000 2.920.000
2 Loại I 0,96 1.885 688.025
3 Loại II 0,72 3.433 1.253.045
4 Loại III 0,73 3.738 1.364.370
5 Loại IV 0,65 626 228.490
Tổng 6.453.930
Nguồn: kết quả khảo sát năm 2006, 2007 và báo cáo của các địa phương
Tính theo vùng địa lý (hay vùng phát triển kinh tế - xã hội) thì các đô
thị vùng Đông Nam bộ có lượng CTRSH phát sinh lớn nhất tới 2.450.245
tấn/năm (chiếm 37,94% tổng lượng phát sinh CTRSH các đô thị loại III trở
lên của cả nước), tiếp đến là các đô thị vùng Đồng bằng sông Hồng có lượng
phát sinh CTRSH đô thị là 1.622.060 tấn/năm (chiếm 25,12%). Các đô thị
khu vực miền núi Tây Bắc bộ có lượng phát sinh CTRSH đô thị thấp nhất
chỉ có 69.350 tấn/năm (chiếm 1,07% ), tiếp đến là các đô thị thuộc các tỉnh
vùng Tây Nguyên, tổng lượng phát sinh CTRSH đô thị là 237.350 tấn/năm
(chiếm 3,68%). Đô thị có lượng CTRSH phát sinh lớn nhất là TP. Hồ Chí
Minh (5.500 tấn/ngày), Hà Nội (2.500 tấn/ngày); đô thị có lượng CTRSH
phát sinh ít nhất là Bắc Kạn - 12,3 tấn/ngày; Thị xã Gia Nghĩa 12,6 tấn/ngày,
Cao Bằng 20 tấn/ngày; TP. Đồng Hới 32,0 tấn/ngày; TP Yên Bái 33,4
tấn/ngày và thị xã Hà Giang 37,1 tấn/ngày.
Bảng 2.6 Lượng CTRSH đô thị theo vùng địa lý ở Việt Nam đầu năm 2007
STT Đơn vị hành chính Lượng CTRSH bình Lượng CTRSH đô thị
quân trên đầu phát sinh
Tấn/ngày Tấn/năm
người(kg/người/ngày)
1 Đồng bằng sông 0,81 4.444 1.622.060
Hồng
2 Đông Bắc 0,76 1.164 424.860
3 Tây Bắc 0,75 190 69.395
4 Bắc Trung bộ 0,66 755 275.575
5 Duyên hải Nam 0,85 1.640 598.600
Trung bộ
6 Tây Nguyên 0,59 650 237.250
7 Đông Nam bộ 0,79 6.713 2.450.245
8 Đồng bằng sông 0,61 2.136 779.640
Cửu Long
Tổng cộng 0,73 17.692 6.457.580
Nguồn: kết quả khảo sát năm 2006, 2007 và báo cáo của các địa phương
Tỷ lệ phát sinh CTRSH đô thị bình quân trên đầu người tại các đô thị
đặc biệt và đô thị loại I tương đối cao (0,84 – 0,96kg/người/ngày); đô thị loại
II và loại III có tỷ lệ phát sinh CTRSH đô thị bình quân trên đầu người là
tương đương nhau (0,72 - 0,73 kg/người/ngày); đô thị loại IV có tỷ lệ phát
sinh CTRSH đô thị bình quân trên một đầu người đạt khoảng 0,65
kg/người/ngày.
Tỷ lệ phát sinh CTRSH tính bình quân lớn nhất tập trung ở các đô thị
phát triển du lịch như TP. Hạ Long 1,38kg/người/ngày; TP. Hội An
1,08kg/người/ngày; TP. Đà Lạt 1,06kg/người/ngày; TP. Ninh Bình
1,30kg/người/ngày. Các đô thị có tỷ lệ phát sinh CTRSH tính bình quân đầu
người thấp nhất là TP. Đồng Hới (Tỉnh Quảng Bình) chỉ 0,31kg/người/ngày;
Thị xã Gia Nghĩa 0,35kg/người/ngày; Thị xã Kon Tum 0,35kg/người/ngày;
Thị xã Cao Bằng 0,38kg/người/ngày. Trong khi đó tỷ lệ phát sinh bình quân
đầu người tính trung bình cho các đô thị trên phạm vi cả nước là
0,73kg/người/ngày [18].
Theo số liệu của Bộ Xây dựng , tính đến năm 2009 tổng lượng chất
thải rắn sinh hoạt đô thị phát sinh trên toàn quốc ước tính khoảng 21.500
tấn/ngày. Dự báo của Bộ Xây dựng và Bộ TN&MT cho biết, đến năm 2015,
khối lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ các đô thị ước tính khoảng 37
nghìn tấn/ngày và năm 2020 là 59 nghìn tấn/ngày cao gấp 2 - 3 lần hiện nay.
Như vậy, với lượng chất thải rắn sinh hoạt đô thị gia tăng nhanh chóng và
các công nghệ hiện đang sử dụng không thể đáp ứng yêu cầu do điều kiện
Việt Nam mật độ dân số cao, quỹ đất hạn chế, việc xác định địa điểm bãi
chôn lấp khó khăn, không đảm bảo môi trường và không tận dụng được
nguồn tài nguyên từ rác thải. Việc áp dụng các công nghệ mới hạn chế chôn
lấp chất thải rắn nhằm tiết kiệm quỹ đất, đảm bảo môi trường và tận dụng
nguồn tài nguyên từ rác thải là cấp bách.
Tỷ lệ phần trăm các chất có trong rác thải không ổn định, rất biến động
theo mỗi địa điểm thu gom rác, phụ thuộc vào mức sống và phong cách tiêu
dùng của nhân dân ở mỗi địa phương. Tính trung bình, tỷ lệ thành phần các
chất hữu cơ chiếm 45% - 60% tổng lượng chất thải, tỷ lệ thành phần nilông,
chất dẻo chiếm từ 6 - 16%, độ ẩm trung bình của rác thải từ 46 % - 52%.
Theo Chi cục Bảo vệ môi trường Hà Nội, tổng lượng chất thải rắn sinh
hoạt (rác thải) của TP Hà Nội hiện nay ước khoảng 5.000 tấn/ngày, trong đó
có khoảng 3.500 tấn là chất thải sinh hoạt đô thị và khoảng 1.500 tấn chất
thải sinh hoạt nông thôn.
Tại các vùng ngoại thành Hà Nội, lâu nay xuất hiện tình trạng rác thải
sinh hoạt đổ tràn lan khắp các ngõ xóm, đường quốc lộ, tỉnh lộ, gây ô nhiễm
môi trường và ảnh hưởng đến cảnh quan. Mặc dù biết rõ việc ô nhiễm và
ảnh hưởng đến đời sống của người dân, nhưng do thiếu nguồn kinh phí và
không có kế hoạch thu gom nên chính quyền đành đứng “nhìn”.
Phần lớn các khu vực ngoại thành Hà Nội hiện nay chưa có các điểm
tập kết rác thải sinh hoạt, đặc biệt là ở các vùng nông thôn. Những bãi rác
được xả “vô tư” ra đường mà không hề được thu gom, tập kết để xử lý. Tình
trạng ô nhiễm môi trường, mất mỹ quan đô thị do rác thải trên những trục
đường quốc lộ, tỉnh lộ là hệ quả tất yếu của việc không có các điểm tập kết
rác để xử lý. Thậm chí, các đống rác ven các đường quốc lộ, tỉnh lộ đang lấn
chiếm diện tích canh tác.
2.6.2.2 Quản lý, xử lý rác thải tại Việt Nam
2.6.2.2.1 Quản lý rác thải tại Việt Nam
Quản lý rác thải sinh hoạt tại Việt Nam, nhất là tại các thành phố như
Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hải Phòng…. đang là thách thức
lớn đối với các nhà quản lý. Tốc độ tăng rác thải không chỉ vì dân số đô thị
tăng, sản xuất, dịch vụ tăng, mà còn vì mức sống của người dân đang ngày
một tăng lên. Tỷ lệ thu gom chất thải sinh hoạt ở các quận nội thành đạt
khoảng 95%, còn các huyện ngoại thành tỷ lệ này chỉ đạt 60%; Lượng CTR
công nghiệp được thu gom đạt 85-90% và chất thải nguy hại mới chỉ đạt
khoảng 60-70%.
Cơ chế quản lý tài chính trong hoạt động thu gom rác thải chủ yếu dựa
vào kinh phí bao cấp từ ngân sách nhà nước, chưa huy động được các thành
phần kinh tế tham gia, tính chất xã hội hoá hoạt động thu gom còn thấp,
người dân chưa thực sự chủ động tham gia vào hoạt động thu gom cũng như
chưa thấy rõ được nghĩa vụ đóng góp kinh phí cho dịch vụ thu gom rác thải.
Có thể nói, hiện nay trên địa bàn của các đô thị nhỏ vẫn chưa có hệ
thống thu gom, vận chuyển chất thải rắn một cách có hệ thống xuyên suốt
toàn tỉnh, mà tuỳ theo yêu cầu bức xúc của các huyện, thị và mỗi địa
phương, hình thành một xí nghiệp công trình công cộng hoặc đội vệ sinh để
tiến hành thu gom rác thải sinh hoạt và một phần rác thải công nghiệp tại các
khu trung tâm nhằm giải quyết yêu cầu thu gom rác hàng ngày.
Theo nghiên cứu của URENCO thì Ở nhiều nước đang phát triển trên
thế giới, chi phí cho công tác quản lý CTR đô thị chiếm xấp xỉ 20% tổng chi
ngân sách đô thị. Ở nước ta, các nhà chuyên môn đánh giá, tổng chi cho
quản lý CTR cũng chiếm khoảng 6,7% tổng chi phí ngân sách đô thị. Tuy
nhiên vẫn có từ 5 - 7% lượng chất thải sinh hoạt hàng ngày chưa được thu
gom, xử lý. Hơn nữa, các biện pháp xử lý rác thải hiện nay vẫn chủ yếu là
chôn lấp. Nhưng bãi rác Nam Sơn cũng chỉ xử lý được khoảng 1.603
tấn/ngày (xử lý bằng phương pháp chôn lấp).Các nhà khoa học đã đưa ra
nhiều giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý CTR ở Hà Nội, trong đó
việc đầu tư sản xuất phân compost từ chất thải được đặt lên hàng đầu.
Tại các thành phố, việc thu gom và xử lý chất thải đô thị thường do
Công ty Môi trường đô thị (URENCO) đảm nhận. Tuy nhiên đã xuất hiện
các tổ chức tư nhân tham gia công việc này. Việc thu gom chất thải rắn sinh
hoạt và quét dọn đường phố thường làm vào ban đêm để tránh nắng nóng
ban ngày và tắc nghẽn giao thông.
URENCO cho biết, trung bình mỗi ngày công ty thu gom hơn 2.000
tấn rác thải, trong đó, thành phần rác hữu cơ nếu được phân loại tốt sẽ tận
dụng được tới 40%. Hiện nay, công nhân của Công ty này tự phân loại được
100 tấn rác hữu cơ/ngày để làm phân bón ở nhà máy xử lý rác thải Cầu
Diễn. Theo tính toán của cơ quan chuyên môn, nếu thực hiện tốt mô hình 3R
mỗi tháng thành phố Hà Nội sẽ tiết kiệm được gần 4 tỷ đồng chi phí xử lý
rác.
URENCO đưa ra mục tiêu từ 2010 đến 2020, rác sinh hoạt trên địa bàn
thành phố Hà Nội sẽ được phân loại tại nguồn và phấn đấu đến 2010 sẽ tận
dụng được 30% rác. Như vậy, mỗi người dân đều có thói quen phân loại rác
ngay tại nhà thì sẽ tận dụng được rác để tái chế, tiết kiệm được tài nguyên,
tiết kiệm được sức người.
2.6.2.2.2 Xử lý rác thải tại Việt Nam
Việc xử lý chất thải rắn đô thị cho đến nay chủ yếu vẫn là đổ ở các bãi
thải lộ thiên không có sự kiểm soát, mùi hôi và nước rác là nguồn gây ô
nhiễm cho môi trường đất, nước và không khí. Theo báo cáo của sở khoa
học công nghệ và môi trường các tỉnh, thành và theo kết quả quan trắc của 3
vùng, mới chỉ có 32/64 tỉnh, thành có dự án đầu tư xây dựng bãi chôn lấp
hợp vệ sinh, trong đó 13 đô thị đã được đầu tư xây dựng. Tuy nhiên, trừ bãi
chôn lấp chất thải rắn tại Khu Liên hợp Xử lý chất thải Nam Sơn, Hà Nội và
bãi chôn lấp chất thải rắn tại thành phố Huế đang hoạt động trong sự tuân
thủ các yêu cầu đảm bảo môi trường một cách tương đối, còn các bãi khác,
kể cả bãi chôn lấp rác thải hiện đại như Gò Cát ở thành phố Hồ Chí Minh,
cũng đang ở trong tình trạng hoạt động không hợp vệ sinh.
Hoạt động tái chế, giảm lượng chất thải sinh hoạt được tập trung chủ
yếu vào đầu tư xây dựng các nhà máy chế biến rác thành phân hữu cơ. Tuy
nhiên do chưa có những khảo sát chi tiết về khả năng chấp thuận của cộng
đồng đối với sản phẩm phân vi sinh, đồng thời do kỹ năng phân loại trong
quá trình sản xuất của các nhà máy này còn thấp, nên hiệu quả hoạt động của
các nhà máy này chưa cao.
Theo số liệu của Bộ Xây dựng, gần đây, đã có một số công nghệ trong
nước được nghiên cứu, phát triển với nhiều ưu điểm như khả năng phân loại
rác tốt hơn, đặc biệt là đã tái chế, tái sử dụng được phần lớn lượng chất thải,
đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường như công nghệ SERAPHIN, ANSINH-
ASC và MBT-CD.08 với sản phẩm là phân hữu cơ, các sản phẩm nhựa tái
chế và viên nhiên liệu, đã được triển khai áp dụng tại Nhà máy xử lý rác
Đông Vinh (Nghệ An), Nhà máy xử lý rác Sơn Tây, (Hà Nội); Nhà máy xử
lý rác Thủy Phương (TT-Huế); Nhà máy xử lý rác Đồng Văn (Hà Nam),
bước đầu đã đạt kết quả nhất định. Tuy nhiên, các công nghệ trong nước đều
do doanh nghiệp tư nhân tự nghiên cứu phát triển nên việc hoàn thiện công
nghệ cũng như triển khai ứng dụng trong thực tế còn gặp một số khó khăn.
Vì vậy, vừa qua, Bộ Xây dựng đã xây dựng Chương trình xử lý chất
thải rắn sinh hoạt áp dụng công nghệ hạn chế chôn lấp giai đoạn 2009 -
2020, với quan điểm kết hợp đầu tư của Nhà nước và khuyến khích, huy
động các thành phần kinh tế tham gia đầu tư trong lĩnh vực xử lý chất thải
rắn sinh hoạt đô thị, đảm bảo đáp ứng mục tiêu đến năm 2020 các địa
phương đều được đầu tư xây dựng các nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt
áp dụng công nghệ xử lý hạn chế chôn lấp, đặc biệt đối với các khu xử lý
chất thải rắn có tính chất vùng bằng các nguồn vốn khác nhau nhằm giải
quyết triệt để vấn đề bức xúc về ô nhiễm môi trường do chất thải rắn sinh
hoạt đô thị trong toàn quốc.
Giai đoạn 2009 đến 2015 sẽ có 85% tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt
đô thị phát sinh được thu gom và xử lý đảm bảo môi trường, trong đó
khoảng 60% được tái chế, tái sử dụng, sản xuất phân hữu cơ hoặc đốt rác thu
hồi năng lượng. Giai đoạn 2016 đến 2020 sẽ có 90% tổng lượng chất thải
rắn sinh hoạt đô thị phát sinh được thu gom và xử lý đảm bảo môi trường,
trong đó 85% được tái chế, tái sử dụng, sản xuất phân hữu cơ hoặc đốt rác
thu hồi năng lượng.
Việc thực hiện Chương trình xử lý chất thải rắn sinh hoạt áp dụng công
nghệ hạn chế chôn lấp giai đoạn 2009 - 2020 có ý nghĩa to lớn đối với nước
ta trong giai đoạn hiện nay nhằm phát huy mọi nguồn lực tham gia giải
quyết những bức xúc về chất thải rắn, góp phần thực hiện chủ trương xã hội
hóa công tác quản lý chất thải rắn trong cả nước. Các nhà máy xử lý rác thải
của chương trình được xây dựng sẽ góp phần thực hiện mục tiêu hạn chế
chôn lấp rác thải, tiết kiệm kinh phí, đất đai, hạn chế gây ô nhiễm môi
trường... và giải quyết triệt để vấn đề rác thải hiện đang gây bức xúc tại các
đô thị.
2.6.2.2.3 Những hạn chế trong công tác quản lý, xử lý rác thải tại Việt Nam
Việc thu gom, vận chuyển chất thải sinh hoạt còn nhiều hạn chế: Mất
vệ sinh cục bộ bởi phương thức thu gom hiện nay hầu hết là gián tiếp, thông
qua các xe đẩy tay từ các khu vực dân cư, tập kết về một điểm tự phát rồi
chuyển lên ô tô chuyên dụng tại các ngã tư, góc đường… Việc rác thải chưa
được phân loại tại nguồn cũng gây khó khăn cho việc vận chuyển, xử lý.
Năng lực của các xí nghiệp môi trường đô thị về thiết bị, phương tiện
thu gom vẫn còn thiếu, tải trọng nhỏ, cũ, hỏng…chưa theo kịp các yêu cầu
thực tế. Đối với khu vực ngoại thành thì lại có đặc điểm diện tích rộng, dân
cư không tập trung, thành phần rác thải “phong phú hơn” do hoạt động nông
nghiệp: các loại bao bì phân bón, vỏ hộp thuốc trừ sâu…khó thu gom do ý
thức người dân chưa cao và hệ thống vận chuyển bị hạn chế cả về nhân lực
lẫn phương tiện.
Ngay cả công tác xử lý, tiêu hủy, tái chế rác thải hiện cũng còn rất
nhiều hạn chế chủ yếu dựa vào việc chôn lấp tại bãi rác Nam Sơn (chất thải
ở đây hầu như không được phân loại). Còn riêng nhà máy chế biến rác thải
tại Cầu Diễn, mới chỉ đạt sản lượng khoảng 7.000 tấn/năm, nghĩa là chỉ có
khoảng 7% lượng rác thải sinh hoạt được tái chế thành phân vi sinh.
Hiện nay, chỉ tính riêng Hà Nội vẫn còn 66% số xã chưa có nơi chôn
lấp hoặc xử lý rác thải. Khu vực ngoại thành có 361/435 xã, thị trấn đã thành
lập tổ thu gom rác; trong đó có 148 xã đã tổ chức chuyển rác đi xử lý, chôn
lấp tại bãi rác tập trung của thành phố (đạt tỉ lệ 34%), còn lại vẫn chủ yếu tổ
chức chôn lấp hoặc đổ ra các bãi đất trống công cộng ngay tại địa phương.
Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn Hà Nội cho biết: Để
nâng cao đời sống vật chất cho người dân khu vực ngoại thành, Hà Nội đặt
mục tiêu đến năm 2015, 100% số xã ở khu vực ngoại thành có xử lý rác thải
sinh hoạt và đến năm 2020, 100% làng nghề bị ô nhiễm nặng được xử lý
chất thải.
Theo đó, trong giai đoạn từ nay đến hết năm 2010, thành phố sẽ đầu tư
mở rộng các khu xử lý rác thải tập trung ở Nam Sơn (Sóc Sơn) và Núi
Thoong (Chương Mỹ); chuẩn bị đầu tư xây dựng một số khu xử lý rác tập
trung xa trung tâm thành phố như khu Đồng Ké (huyện Chương Mỹ), khu
Châu Can (huyện Phú Xuyên). Các huyện có điều kiện thuận lợi về địa lý
như: Thanh Trì, Từ Liêm, Gia Lâm, Đông Anh, Sóc Sơn, Mê Linh và một số
xã thuộc các huyện: Quốc Oai, Chương Mỹ, Phú Thọ, Thạch Thất…sẽ tổ
chức thu gom và vận chuyển rác thải đến các khu xử lý tập trung của Thành
phố. Ở các khu vực còn lại, UBND các huyện quy hoạch và bố trí ngân sách
để đầu tư, xây dựng ở mỗi huyện 1 bãi chôn lấp rác hợp vệ sinh quy mô cấp
huyện.
Trong giai đoạn từ 2011 đến 2015, Hà Nội sẽ hoàn thành việc xây
dựng các khu xử lý rác thải sinh hoạt quy mô cấp thành phố; nâng cấp và cải
tiến dây chuyền công nghệ tại các khu xử lý hiện có và tổ chức vận chuyển
rác để đi xử lý tập trung cho tất cả các xã còn lại để đảm bảo 100% số xã
được xử lý rác thải sinh hoạt.
Nhiệt độ(0C)
Lượng mưa(mm)
300 35
250 30
25
200
20 Lượng Mưa
150 Nhiệt Độ
15
100
10
50 5
0 0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Tháng
Hình 4.1 Biểu đồ diễn biến một số yếu tố khí hậu huyện Thanh Oai
4.1.1.4. Thuỷ văn
Hệ thống thuỷ văn của huyện gồm hai sông lớn là sông Đáy, sông Nhuệ
và hệ thống hồ, đầm lớn tập trung ở các xã Thanh Cao, Cao Viên, Cao Dương…
Sông Đáy chạy dọc phía Tây của huyện có chiều dài khoảng 20,5 km
với độ rộng trung bình 100 – 125m, hiện tại bề mặt sông đã bị người dân
trong vùng thả bè rau muống nên chỉ còn một lạch nhỏ cho thuyền đi qua.
Đây là tuyến sông quan trọng có nhiệm vụ phân lũ cho sông Hồng.
Sông Nhuệ ở phía Đông của huyện có chiều dài 14,5 km lấy nước từ
sông Hồng để cung cấp cho sản xuất nông nghiệp và phục vụ đời sống của
nhân dân các xã ở ven sông như Liên Châu, Tân Ước, Đỗ Động… và còn là
nơi cung cấp nguồn nước cho công trình thuỷ lợi La Khê.
4.1.1.5. Các nguồn tài nguyên
a) Tài nguyên đất
Trong phạm vi của huyện có các loại đất chính sau:
- Đất phù sa được bồi là loại đất có màu nâu thẫm, diện tích 618,90 ha
được phân bố chủ yếu ở khu vực ngoài đê trong vùng phân lũ sông Đáy, có
độ màu mỡ cao, thành phần cơ giới cát pha thịt nhẹ thích hợp cho canh tác
các loại rau màu và cây trồng cạn.
- Đất phù sa không được bồi có màu nâu tươi, diện tích 6.445,64 ha
đất có phản ứng ít chua ở tầng mặt, hàm lượng mùn trung bình, lân khá, kali
cao, lân dễ tiêu thấp. Đây là loại đất chủ yếu của huyện phân bố rộng khắp
trong khu vực đồng bằng, đã được khai thác cải tạo lâu đời phù hợp cho
thâm canh tăng vụ, với nhiều loại mô hình canh tác cho hiệu quả kinh tế cao
như mô hình lúa – màu, lúa – rau, lúa – cá, và trồng các loại cây lâu năm
như cam, vải, bưởi như ở Hồng Dương, Dân Hoà, Tam Hưng…
- Đất phù sa gley có diện tích 1.264,85 ha phân bố chủ yếu ở các khu
vực địa hình úng trũng và canh tác ruộng nước. Đây là loại đất chuyên để
trồng lúa, ở những chân tương đối cao dễ thoát nước, có thể sản xuất 3
vụ/năm và có vị trí quan trọng trong sản xuất lương thực của huyện, phù hợp
với mô hình lúa – cá, lúa – cá - vịt như ở Liên Châu, Tân Ước, Đỗ Động…
Nhìn chung, đất đai của huyện có độ phì cao, đặc biệt là khu vực ngoài đê
có thể phát triển nhiều loại cây trồng như cây lương thực, cây rau màu, cây lâu
năm, cây ăn quả và có thể ứng dụng nhiều mô hình đạt hiệu quả kinh tế cao.
b) Tài nguyên nước
Nước phục vụ cho sản xuất và sinh hoạt của nhân dân trong huyện
được lấy từ hai nguồn là nước mặt và nước ngầm.
- Nước mặt: chủ yếu là sông Hồng vào sông Nhuệ qua hệ thống thuỷ
nông La Khê, và sông Đáy. Ngoài ra, còn có hệ thống hồ, đầm, ao rất rộng
lớn (hơn 300 ha), đặc biệt là đầm Thanh Cao – Cao Viên.
Nguồn nước mặt cung cấp đáp ứng cơ bản nhu cầu tưới cho cây trồng,
còn vùng bãi sông Đáy về mùa khô vẫn chua đáp ứng đủ nhu cầu nước tưới
cho cây trồng vùng bãi.
- Nước ngầm: tầng chứa nước nằm ở độ sâu 30 - 60m, bao gồm 2 lớp
cát và sỏi cuộn.
- Về chất lượng nước: theo kết quả phân tích mẫu nước thô ở nhà máy
Bia Kim Bài ngày 15/09/1999 cho thấy hàm lượng sắt và mangan cao hơn
tiêu chuẩn cho phép. Vì vậy, để có thể sử dụng được nguồn nước trên phục
vụ cho sinh hoạt cần phải được xử lý trước khi đưa vào sử dụng.
Như vậy, với hệ thống kênh mương và ao, hồ, đầm của huyện sẽ
rất thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp và phục vụ sinh hoạt của người
dân. Tuy nhiên vào mùa mưa hệ thống kênh mương và ao hồ cũng gây
ra ngập úng ở một số vùng trũng, vào mùa khô lại thường bị thiếu nước
ở các vùng bãi ven sông.
Chất hữu cơ
Sau quá trình phân loại rác tại các hộ gia đình thấy được rằng tỷ lệ các
chất hữu cơ và vô cơ trong rác thải ở các thôn nhìn chung rất khác nhau.
Bảng 4.5. Tỷ lệ chất hữu cơ và vô cơ trong rác thải
1 Cát Động 43 57
2 Kim Lâm 24 76
3 Kim Bài 28 72
4 Khu Phố 65 35
Kết quả cho thấy khu Phố có tỷ lệ chất hữu cơ cao nhất (65%) do ở đây
chủ yếu là các hộ gia đình kinh doanh, buôn bán, công nhân viên chức có
mức thu nhập khá cao và ổn định. Chợ ở đây cũng rất phong phú với nhiều
loại hàng hóa chủ yếu là thực phẩm. Không có hoạt động chăn nuôi nên thực
phẩm, thức ăn thừa không được tận dụng mà thải bỏ toàn bộ. Do vậy tỷ lệ
chất hữu cơ trong rác thải ở đây là rất cao chủ yếu là chất hữu cơ dễ phân
hủy sinh học, còn thành phần chất vô cơ không đáng kể chủ yếu là túi nilon,
đất cát. bụi đường( do có tuyến đường 21B chạy qua).
Tiếp đến là thôn Cát Động với tỷ lệ chất hữu cơ là 43%. Cát Động là
thôn thuần nông với ngành sản xuất nông nghiệp và chăn nuôi là chủ yếu do
vậy thực phẩm dư thừa của các hộ gia đình được tận dụng hầu hết cho chăn
nuôi. Tuy nhiên, các hộ gia đình ở đây đều có nghề trồng rau mùng tơi trên
diện tích đất màu rất lớn. Lá rau già bị bỏ đi khi thu hoạch rau (2 lần/tuần)
không sử dụng được cho chăn nuôi, người dân cũng không tận dụng làm
phân bón luôn cho rau mà thải bỏ chung cùng với rác thải sinh hoạt. Vì thế
mà tỷ lệ chất hữu cơ trong rác thải của thôn vẫn khá cao.
Tại hai thôn Kim Bài và Kim Lâm do không thuận lợi về giao thông nên
ở đây không có các dịch vụ ăn uống cũng như có rất ít các ngành dịch vụ
khác. Người dân chủ yếu là trồng trọt và chăn nuôi, thực phẩm thừa hàng
ngày được tận dụng cho chăn nuôi là chính, lá cây rụng người dân thường
đốt ngay tại vườn. Do đó thành phần chất hữu cơ trong rác thải sinh hoạt ở
hai thôn này thấp, thôn Kim Bài (28%), thôn Kim Lâm (24%). Mặt khác khi
đi điều tra thực địa, quan sát thấy tại 2 thôn này người dân đun nấu bằng
than tổ ong rất phổ biến nên lượng xỉ than thải ra ở hai thôn này là khá caovà
nhìn chung thì rác thải tại đây chủ yếu là rác vô cơ (túi nilon, xỉ than, đất cát,
rẻ rách….).
Hình 4.3. Tỷ lệ rác hữu cơ và vô cơ tại các thôn của thị trấn Kim Bài
Tỷ lệ chất hữu cơ và vô cơ
120
100
80
Chất vô cơ(%)
60
Chất hữu cơ(%)
40
20
0
Cát Động Kim Lâm Kim Bài Khu Phố
Việc phân tích số liệu và khảo sát thực địa cho thấy các thôn có điều
kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội khác nhau thì lượng rác thải phát sinh cũng
khác nhau kể cả về khối lượng và thành phần các chất nhưng nhìn chung chủ
yếu vẫn là các chất hữu cơ.
Tỷ lệ các chất hữu cơ cao rất thuận lợi cho việc tận dụng rác thải để
sản xuất phân bón nếu rác thải được phân loại đúng cách. Tuy nhiên đây
cũng là bất lợi cho công tác thu gom và xử lý vì rác thải không được thu
gom kịp thời sẽ bốc mùi khó chịu gây ô nhiễm môi trường không khí và các
bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác.
4.2.3 Khối lượng rác thải phát sinh
Theo kết quả điều tra hộ gia đình, bình quân mỗi người dân của thị trấn
thải ra lượng rác là 0,63 kg/người/ngày. Như vậy với tổng số dân là 6223
người thì lượng rác thải sinh hoạt phát sinh từ các thôn trên địa bàn thị trấn
khoảng 3,92 tấn/ngày. Đó là chưa kể một lượng lớn rác thải sinh hoạt phát
sinh từ các khu chợ, các hoạt động thương mại dịch vụ và từ các cơ quan,
công ty, trường học trên địa bàn thị trấn. Theo số liệu thống kê của UBND
thị trấn thì lượng rác thải sinh hoạt phát sinh từ các nguồn này khoảng 2,37
tấn/ngày. Như vậy rác thải sinh hoạt trên địa bàn thị trấn phát sinh khoảng
6,29 tấn/ngày. Vào những ngày nghỉ cuối tuần hay những ngày lễ hội thì
khối lượng rác thỉa phát sinh lại tăng lên, nếu lượng rác này không được thu
gom thường xuyên sẽ gây ra ô nhiễm môi trường, mất mỹ quan đô thị và ảnh
hưởng tới sức khỏe người dân.
Bảng 4.6 Phân bố dân cư và lượng rác thải sinh hoạt của thị trấn Kim
Bài
Khối lượng
STT Thôn Số khẩu RTSH Tỷ lệ (%)
( tấn/ngày)
1 Cát Động 1805 1,79 28,4
2 Kim Lâm 1409 1,30 20,8
3 Kim Bài 1586 1,52 24,2
4 Khu Phố 1463 1,68 26,6
5 Tổng 6223 6,29 100
( Nguồn : UBND thị trấn Kim Bài và điều tra hộ gia
đình)
Hình 4.4 Khối lượng RTSH của các thôn tại thị trấn Kim Bài
26.60% 28.40%
Cát Động
Kim Lâm
Kim Bài
Khu Phố
24.20% 20.80%
Từ hình trên cho thấy lượng rác thải sinh hoạt phát sinh cao ở nơi có số
dân cư đông (thôn Cát Động) và nơi có mức thu nhập của người dân cao
(khu Phố). Còn các thôn khác dân số ít thì lượng rác thải sinh hoạt cũng ít
hơn.
Kết quả cân rác của 20 hộ gia đình trong 30 ngày liên tục trên địa bàn
thị trấn cho thấy lượng phát sinh rác thải sinh hoạt ở các hộ khác nhau thì
khác nhau.
Bảng 4.7. Lượng rác thải của hộ/ngày
(Điều tra 20 hộ)
Lượng RTSH bình quân Tần suất lặp lại Tỷ lệ
(kg/người/ngày) (%)
0,30 - 0,50 60 10
0,51 - 0,60 168 28
0,61 - 0,70 191 31,8
0,71 - 0,80 132 22
0,81 – 1 40 6,7
>1 9 1,5
Tổng 600 100
( Nguồn: Điều tra hộ - 2010)
Từ bảng trên cho thấy lượng rác thải sinh hoạt bình quân trên địa bàn
thị trấn dao động phổ biến ở mức 0,51 – 0,8 kg/người/ngày ( chiếm 81,8% ).
Lượng rác thỉa bình quân ở mức 0,3 – 0,5 kg/người/ngày và mức 0,81 – 1
kg/người/ngày chiếm tỷ lệ nhỏ ( chiếm 18,2%). Tốc độ phát thải tuỳ thuộc
vào đối tượng hộ gia đình vì mỗi hộ có sức mua, tiêu thụ hàng hoá khác
nhau và phụ thuộc vào điều kiện kinh tế, số nhân khẩu trong hộ gia đình.
4.3 Thực trạng quản lý rác thải sinh hoạt tại thị trấn Kim Bài
Công tác quản lý rác thải trên địa bàn thị trấn ở mức thấp. Tại đây chưa
có sự quản lý đồng bộ chung cho toàn thị trấn mà từng thôn có sự quản lý
riêng. Do vậy, không có biện pháp quản lý hoạt động của đội thu gom cũng
như không theo dõi được tình hình phát sinh rác thải của thị trấn.
4.3.1 Thực trạng quản lý rác thải tại thôn Cát Động và thôn Kim Lâm
Công tác quản lý rác thải trên địa bàn 2 thôn này đang ở mức rất thấp,
mới chỉ dừng lại ở việc thôn đưa ra quyết định thành lập đội thu gom rác thải
mà không có biện pháp quản lý hoạt động của đội thu gom cũng như không
theo dõi được tình hình phát sinh rác thải của thôn.
Thôn chọn ra địa điểm làm bãi đổ rác, sau đó tiến hành thành lập đội
thu gom rác của từng thôn. Những người thu gom rác là những người dân tự
nhận trách nhiệm thu gom và đăng kí với chính quyền thôn. Các ông trưởng
thôn sẽ xác định ranh giới Và số hộ gia đình trong từng thôn giao cho người
thu gom rác phải chịu trách nhiệm thu gom, sau đó các ông trưởng thôn sẽ
có trách nhiệm nhắc nhở, đôn đốc người thu gom hoàn thành công việc của
mình nhằm giữ gìn vệ sinh môi trường trong toàn thôn. Do không quản lý
lượng rác thải phát sinh hàng ngày đã dẫn đến việc lựa chọn bãi đổ rác
không thích hợp cả về quy mô lẫn vị trí gây ra những bất cập trong đời sống
hàng ngày của người dân như: bãi rác nhỏ không đáp ứng được lượng rác
thải phát sinh, bãi rác quá gần khu vực sinh sống của người dân, gần đường
giao thông gây ô nhiễm mùi rất lớn đặc biệt các ngày có gió lớn. Đây chính
là mặt yếu kém trong công tác quản lý rác thải tại 2 thôn này.
4.3.2 Thực trạng quản lý rác thải tại thôn Kim Bài
Công tác quản lý rác thải tại thôn Kim Bài đã có sự khác biệt. thôn đưa
ra quyết định thành lập đội thu gom gồm 2 người tham gia vào công tác thu
gom với những điều khoản thỏa thuận giữa người thu gom và thôn. Tại đây,
rác thải sau khi thu gom sẽ được đưa đến 1 thùng côngtennơ đặt ở một địa
điểm do thôn đã chọn, cách xa khu dân cư. Khi rác đầy thùng côngtennơ này
thì xe của công ty môi trường đô thị Hà Nội sẽ đến chở đi. Do vậy đã theo
dõi được lượng rác thải phát sinh hàng ngày trên địa bàn thôn.
Tuy nhiên, việc quản lý tần xuất thu gom rác ở đây chưa được chặt
chẽ. Theo phản ánh của người dân ở thôn Kim Bài thì người đi thu gom rác
thường xuyên không đi thu gom đúng lịch như thôn đã quy định là 3
lần/tuần, có những khi 4 hay 5 ngày mới đi thu gom 1 lần. Đây là lỗi do sự
quản lý thiếu chặt chẽ của những người có trách nhiệm tại thôn mới để xảy
ra hiện tượng như trên.
4.3.3 Thực trạng quản lý rác thải tại khu Phố
Khu phố được coi như là bộ mặt của thị trấn, vì thế công tác quản lý rác
thải tại đây diễn ra rất chặt chẽ. Thị trấn trực tiếp quản lý, chọn địa điểm đặt
côngtennơ để chứa rác sau thu gom. UBND thị trấn đã kí hợp đồng với 2
người chịu trách nhiệm thu gom rác ở khu Phố. Họ đi thu gom rác hàng ngày
vào buổi sáng sớm kết hợp với quét dọn đường phố khi xe cộ chưa lưu thông
qua lại nhiều để trách gây ách tắc giao thông. Ở chợ lại có một người thu
gom rác chợ riêng. Khi rác đầy thùng côngtennơ người chịu trách nhiệm về
vấn đề môi trường ở thị trấn sẽ thông báo cho công ty môi trường đô thị Hà
Nội về vận chuyển đi.
Do có sự quản lý tốt và chế độ đãi ngộ đối với người thu gom rác phù
hợp nên thị trấn đã quản lý được tần xuất thu gom cũng như lượng rác thải
phát sinh hàng ngày trên địa bàn khu phố.
4.4 Thực trạng thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt tại thị trấn Kim Bài
4.4.1 Khả năng đáp ứng của công tác thu gom
a. Thiết bị và phương tiện thu gom
+ Thôn Cát Động
Thiết bị và phương tiện thu gom của thôn rất đơn giản gồm: 1 chổi, 1
xẻng, 2 bộ quần áo bảo hộ lao động, 1 đôi ủng, 2 đôi găng tay, 1 xe bò kéo.
Những trang thiết bị này do thôn đầu tư cho 1 người thu gom/năm.
+ Thôn Kim Bài
Thiết bị và phương tiện thu gom gồm: 1 chổi, 1 xẻng, 2 đôi ủng, 2 mũ,
2 bộ quần áo bảo hộ lao động, 2 đôi găng tay, 1 xe thu rác chuyên dụng.
Những trang thiết bị này cũng do thôn đầu tư cho 1 người thu gom/năm.
+ Thôn Kim Lâm
Thiết bị và phương tiện thu gom gồm: 1 bộ quần áo bảo hộ lao động, 2
đôi găng tay, 1 xẻng, 1 chổi, 1 đôi ủng, 1 mũ , 1 xe bò kéo dùng chung cho
cả 2 người thu gom của thôn. Những trang thiết bị này do thôn đầu tư cho
người thu gom/năm.
+ Khu Phố
Thiết bị và phương tiện thu gom gồm: 3 xe chuyên dụng, 2 bộ quần áo
bảo hộ lao động/năm, 2 đôi găng tay/tháng, 2 đôi ủng/năm, 2 chổi, 2 xẻng.
b. Thành phần và tiền công thu gom
+ Thôn Cát Động
Thôn có 4 người tham gia vào công tác thu gom. Toàn thôn được chia
làm 4 đội, mỗi người chịu trách nhiệm thu gom 1 đội. Do thôn có dân số
đông nhất, lại có diện tích lớn nên số người tham gia vào công tác thu gom
cũng nhiều hơn các thôn khác. Trong thôn không có chợ lớn mà chỉ chỉ có
chợ nhỏ rải rác vì thế rác ở chợ thuộc địa bàn đội nào thì người thu gom ở
đội đó có trách nhiệm thu gom.
Tiền công thu gom được lấy từ việc thu lệ phí của người dân trong
thôn. Mỗi người thu gom được trả 500 nghìn đồng/tháng.
+ Thôn Kim Bài
Thôn có 2 người tham gia vào công tác thu gom. Thôn được chia làm
đôi, mỗi người chịu trách nhiệm thu gom một nửa thôn. Chợ trên địa bàn của
ai người đó chịu trách nhiệm thu gom.
Tiền công thu gom được lấy từ việc thu lệ phí của người dân trong
thôn. Mỗi người thu gom được trả 1 triệu đồng/tháng.
+ Thôn Kim Lâm
Thôn có 2 người tham gia vào công tác thu gom. Hai người này cùng đi
thu gom ở cả thôn do diện tích của thôn nhỏ.
Tiền công thu gom được lấy từ việc thu lệ phí của người dân trong
thôn. Mỗi người thu gom được trả 500 nghìn đồng/tháng.
+ Khu Phố
Khu phố có 3 người tham gia vào công tác thu gom trong đó có 2 người
chịu trách nhiệm thu gom rác từ các hộ gia đình và 1 người chịu trách nhiệm
thu gom rác chợ.
Tiền công thu gom được lấy từ việc thu lệ phí của người dân trong khu
Phố. Mỗi người thu gom được trả 1triệu 450 nghìn đồng/tháng. Ngoài ra,
mỗi tháng còn được trợ cấp thêm 2 kg xà phòng.
c. Tần xuất thu gom rác thải
+ Thôn Cát Động
Theo kết quả điều tra hộ hộ gia đình được biết tần xuất thu gom là 3
lần/tuần.mỗi người thu gom đi thu gom hết đội của mình sẽ vận chuyển rác
ra bãi rác chung của thôn. Sau thu gom rác được đổ trực tiếp ra bãi mà
không qua phân loại cũng như không có xử lý sơ bộ.
+ Thôn Kim Bài
Tại đây tần xuất thu gom cũng là 3 lần/tuần. Thời gian thu gom vào
buổi sáng. Người thu gom sau khi thu gom rác sẽ vận chuyển rác đến vị trí
đặt côngtennơ đổ vào đó.
+ Thôn Kim Lâm
Tần xuất thu gom của thôn Kim Lâm là 3 lần /tuần. Thời gian thu gom
vào buổi chiều. Người thu gom sau khi thu gom rác sẽ vận chuyển đến bãi
rác của thôn. Bãi rác của thôn Kim Lâm là một ao nhỏ đã không sử dụng, lại
ngay gần đường đi và nguồn nước tưới cho nông nghiệp, khi rác ngấm nước
bốc mùi rất khó chịu khi đi qua đây, có nguy cơ ô nhiễm không khí và
nguồn nước nghiêm trọng.
+ Khu Phố
Tần xuất thu gom của khu Phố là 1 lần/ngày. Thời gian thu gom vào
buổi sáng sớm. Người thu gom sau khi thu gom rác sẽ vận chuyển rác đến vị
trí đặt côngtennơ đổ vào đó.
Riêng chợ Kim Bài thuộc khu phố có 1 người đảm nhận việc thu gom
và cũng đi thu gom hàng ngày.
Bảng 4.8 Lượng người, tần suất và tiền công của người thu gom rác
Số người thu Tần suất thu gom Tiền công (nghìn
Tên thôn gom (lần/tuần) đồng/người/tháng)
Cát Động 4 3 500
Kim Bài 2 3 1 triệu
Kim Lâm 2 3 500
Khu Phố 3 7 1 triệu 450
4.4.2 Thực trạng xử lý rác thải sinh hoạt của từng thôn
a. Thôn Cát Động
+ Tự tiêu hủy: Hình thức này diễn ra tại đây ít, tuy nhiên hiện tượng
vứt rác bừa bãi ra ven ao, bờ mương còn khá phổ biến. Tỷ lệ xử lý theo hình
thức này chiếm khoảng 16.8 %.
+ Tái sử dụng: Các hộ gia đình thường có thói quen giữ lại những loại
rác thải có thể tái chế được như hộp giấy, vỏ lon, chai lọ, đồ nhựa, kim loại
để bán cho người đi thu mua đồng nát.
Hình thức tái sử dụng thứ hai là người dân tận dụng thực phẩm dư
thừa trong sinh hoạt hàng ngày vào chăn nuôi.Theo kết quả điều tra tỷ lệ xử
lý theo hình thức này chiếm khoảng 42,2%.
+ Thu gom: đây là hình thức xử lý cuối cùng đối với nguồn rác thải trên địa
bàn thôn Cát Động. Rác thải không được tận dụng từ các hộ gia đình, các
chợ, trường học… được người thu gom rác thu gom và vận chuyển đến bãi
rác chung của thôn. Bãi rác của thôn rộng khoảng 200 m2 (theo số liệu của
trưởng thôn Cát Động), bãi rác này nằm ở cách đồng gần chân đê (cách đê
khoảng 150m). Đây chỉ là vùng đất được thôn chọn để đổ rác chứ chưa hề có
nghiên cứu, đánh giá để lựa chọn vị trí xây dựng bãi rác hợp vệ sinh. Biện
pháp xử lý duy nhất được áp dụng tại bãi rác là khi mà rác thải nhiều họ sẽ
tiến hành đốt rác. Khói khi đốt rác theo chiều gió sẽ đưa vào trong thôn gây
ô nhiễm không khí. Theo kết quả điều tra tỷ lệ xử lý theo hình thức này
chiếm khoảng 41%.
Hình 4.5 Tỷ lệ % cách xử lý rác thải của người dân thôn Cát Động
Tỷ lệ cách xử lý rác thải
16.80%
41%
Tự tiêu hủy
Tái sử dụng
Thu gom
42.20%
22%
37%
Tự tiêu hủy
tái sử dụng
Thu gom
41%
26.50%
34.50%
Tự tiêu hủy
Tái sử dụng
Thu gom
39%
d. Khu Phố
+ Tự tiêu hủy: Hình thức xử lý này diễn ra rất ít tại đây do ý thức
người dân tham gia vào việc bảo vệ môi trường là khá cao. Theo khảo sát
thực địa thì rất ít hộ vứt rác ra đường, phần rác tồn tại trên đường giao thông
chủ yếu là do việc vứt rác bừa bãi của người qua đường. Theo kết quả điều
tra, tỷ lệ xử lý theo hình thức này chiếm khoảng 5,5%.
+ Tái sử dụng: Hình thức này diễn ra cũng không đáng kể. Việc tái sử
dụng chủ yếu là việc giữ lại các phế thải có thể bán được để bán đồng nát
nhưng hình thức này cũng không nhiều.
Hình thức tái sử dụng thứ hai là tận dụng thực phẩm thừa làm thức ăn
chăn nuôi là hầu như không có do các hộ gia đình tại Khu Phố hầu hết không
chăn nuôi. Vì thế tại đây rác thải có thể tận dụng được hầu hết không được
tận dụng mà đều bị thải bỏ. Theo kết quả điều tra, tỷ lệ xử lý theo hình thức
này chiếm khoảng 10%.
+ Thu gom: đây là hình thức xử lý chính tại khu Phố. Rác thải được
người đi thu gom rác thu gom hàng ngày vận chuyển đến vị trí đặt
côngtennơ và đổ ở đó. Sau đó thì công ty môi trường đô thị Hà Nội sẽ đến
vận chuyển rác đến bãi rác Lam Sơn để xử lý. Tuy nhiên do vị trí đặt
côngtennơ nằm ngay cạch đường 21B mà tuyến đường này xe cộ hàng ngày
lưu thông qua lại rất đông nên gây ô nhiễm không khí và làm mất mỹ quan
đô thị. Theo kết quả điều tra, tỷ lệ xử lý theo hình thức này chiếm khoảng
84,5%.
Hình 4.8 Tỷ lệ % cách xử lý rác thải của người dân khu Phố
5.50%
10%
Tự tiêu hủy
Tái sử dụng
Thu gom
84.50%
4.5 Thái độ của nhà quản lý, công nhân thu gom và hộ gia đình đối với
công tác quản lý rác thải sinh hoạt
4.5.1 Thái độ của nhà quản lý
Theo điều tra thực tế cho thấy, những người có trách nhiện trong việc
quản lý, xử lý rác thải sinh hoạt ở thôn cũng như ở thị trấn chưa có sự quan
tâm sát xao đến công việc của mình dẫn đến tình trạng quản lý chưa chặt chẽ
vấn đề thu gom, xử lý rác thải.
Mặt khác những người chịu trách nhiệm quản lý này thiếu kiến thức
chuyên môn cần thiết cho công việc của mình. Do đó việc tuyên truyền cho
người dân hiểu trách nhiệm và nghĩa vụ của mình trong việc bảo vệ môi
trường là rất kém.
4.5.2 Thái độ của người thu gom
Theo kết quả phỏng vấn người thu gom rác thải của các thôn họ đều
phản ánh là nhận được mức lương chưa thỏa đáng, cụ thể: ở thôn Cát Động
là 500 nghìn đồng/người/tháng; thôn Kim Bài là 1 triệu đồng/người/tháng;
thôn Kim Lâm là 500 nghìn đồng/người/tháng; khu Phố là 1triệu 450 nghìn
đồng/người/tháng. Ngoài lương ra họ chưa có chế độ đãi ngộ nào trong khi
phải tiếp xúc với mùi hôi thối từ rác thải.
Khi được hỏi về ý thức của người dân trên địa bàn thị trấn thì đa số
người dân chấp hành tốt việc đổ rác bên cạch đó vẫn có hành vi đổ rác ra
những nơi công cộng một cách bừa bãi không đúng nơi quy định.
4.5.3 Thái độ của hộ gia đình
+ Mức phí vệ sinh hàng tháng: Các thôn trên địa bàn thị trấn đều thu
mức phí chi trả cho công tác thu gom và xử lý rác thải. Tuy nhiên có thôn
thu theo nhân khẩu (thôn Kim Lâm 2.000 đồng/người/tháng; thôn Cát Động
1.500 đồng/người/tháng; khu Phố 3.000 đồng/người/tháng); có thôn thu theo
hộ gia đình (thôn Kim Bài 5.000 đồng/hộ gia đình/tháng) không phân biệt
các hộ các hộ sản xuất, kinh doanh và hộ không sản xuất, kinh doanh. Tuy
nhiên có một vài hộ lại không đóng phí vệ sinh vì cho rằng họ không có mấy
rác thải và họ có thể tự xử lý được không cần thu gom.
• Có 27% số hộ điều tra cho rằng mức phí đó là cao do các hộ đó thu
nhập chính từ nông nghiệp.
• Có 48% số hộ cho rằng mức phí đó là phù hợp.
• Và 25% số hộ đánh giá mức phí đó thấp.
+ Địa điểm thường xuyên đổ rác: Kết quả điều tra và khảo sát thực tế
cho thấy địa điểm thường xuyên đổ rác của các hộ gia đình phụ thuộc rất
nhiều vào thói quen của người dân, quy định chung của từng thôn. Nhìn
chung các hộ gia đình thường để rác ở khu vực xung quanh nhà mình như
trước ngõ, lề đường nơi xe đẩy rác đi qua... sau đó có người đến thu gom.
Tuy nhiên vẫn có các trường hợp đổ rác sai quy định, tiện đâu đổ đó.
+ Tham gia vào hoạt động dọn dẹp vệ sinh môi trường: Đa số người
dân được hỏi đều trả lời có tham gia don dẹp vệ sinh xung quanh nhà ở và
tổng vệ sinh đường làng, ngõ xóm vào các buổi sáng thứ 7 hàng tuần.
+ Ý kiến của người dân về chất lượng của dịch vụ thu gom rác thải:
Theo kết quả điều tra người dân về chất lượng của hoạt động thu gom rác
thải tại thôn mình thì có 40% số người được hỏi cho là tốt, 20% cho là bình
thường, 33% cho là chưa tốt, 7% có ý kiến khác. Một phần nhỏ số người
được hỏi phản ánh thái độ của người thu gom còn chưa tốt, chỉ thu gom rác
của các hộ gia đình để ở túi nilon, xô hoặc bao tải, không quét dọn đường
làng, ngõ xóm và rác rơi vãi…
Như vậy, công tác thu gom, vận chuyển rác thải sinh hoạt vẫn còn tồn
tại những hạn chế nhất định cần phải khắc phục.
Hình 4.9 Đánh giá của người dân về chất lượng thu gom RTSH
7%
40%
33% Tốt
Bình thường
Chưa tốt
Khác
20%
4.6 Dự báo lượng rác thải phát sinh của thị trấn đến năm 1015
Nền kinh tế phát triển và sự gia tăng dân số là hai yếu tố quyết định
đến lượng rác thải phát sinh trong sinh hoạt hàng ngày của người dân. Khi
kinh tế phát triển đời sống người dân được nâng cao, dân số tăng lên làm
cho lượng rác thải cũng tăng lên.
Theo quan điểm quy hoạch kinh tế - xã hội của huyện thì tốc độ đô thị
hóa của huyện nói chung và của thị trấn nói riêng trong những năm tới là rất
lớn, do vậy lượng rác thải sinh hoạt phát sinh sẽ tăng lên rất đáng kể do dân
số tăng lên từ việc gia tăng dân số tự nhiên, do dân di cư từ nơi khác đến và
do kinh tế phát triển hơn.
Bảng 4.9 Dự báo dân số thị trấn Kim Bài đến năm 2015
Năm Tỷ lệ gia tăng dân số (%)(*) Dân số dự báo (người)
2009 1,05 6223
2010 1,15 6295
2011 1,07 6362
2012 1.20 6438
2013 1,18 6514
2014 1,13 6588
2015 1,11 6661
(Nguồn: (*) Báo cáo tổng hợp cơ cấu dân cư UBND thị trấn Kim Bài giai
đoạn 2005-2015)
Dựa vào dân số dự báo và tình hình tăng trưởng kinh tế của thị trấn, ta
có thể ước tính giả sử trung bình mỗi năm lượng rác thải phát sinh sẽ tăng
0,05 kg/người/ngày. Ta có dự báo lượng rác thỉa phát sinh đến năm 2015 ở
bảng dưới đây:
Bảng 4.10 Dự báo lượng rác thải phát sinh của thị trấn Kim Bài đến
năm 2015
Năm Dân số dự báo Lượng rác phát sinh theo Khối lượng rác phát
(người) đầu người (kg/ngày) sinh (tấn/ngày)
2009 6223 0,63 3,92
2010 6295 0,68 4,28
2011 6362 0,73 4,65
2012 6438 0,78 5,02
2013 6514 0,83 5,41
2014 6588 0,88 5,8
2015 6661 0,93 6,2
Với sự gia tăng về lượng rác thải sinh hoạt hàng ngày ở năm 2009 là
3,92 tấn/ngày và đến năm 2015 là 6,2 tấn/ngày. Cùng với sự phát triển ngày
càng tăng của kinh tế, mức sống tăng cao và sự đa dạng về các ngành nghề
dịch vụ… thì thành phần và tính chất của rác thải sinh hoạt cũng sẽ thay đổi
đa dạng phong phú hơn nhiều. Như vậy chắc chắn sẽ gây áp lực về diện tích
bãi đổ thải, áp lực đến cảnh quan và môi trường. Vì vậy thị trấn cần có
những biện pháp về quản lý và xử lý thích hợp để có thể kiểm soát được
lượng rác thải phát sinh hàng ngày và giữ gìn được môi trường sống trong
lành.
4.7 Đề xuất một số biện pháp quản lý, xử lý rác thải sinh hoạt trên địa
bàn thị trấn Kim Bài
4.7.1 Những hạn chế trong công tác quản lý, xử lý rác thải
a. Hạn chế trong công tác quản lý
+ Chưa có hệ thống quản lý chất thải chung cho toàn thị trấn mà vẫn là
từng thôn tự quản lý, thị trấn chỉ có một cán bộ chuyên trách về môi trường
nên vấn đề thu gom và phản ánh của người dân chưa được chú ý giải quyết.
+ Thiếu sự đầu tư cho công tác quản lý chất thải. Cụ thể là trang thiết
bị thu gom, vận chuyển còn thiếu, cũ, lạc hậu chưa đáp ứng được yêu cầu
cần thiết. Mức phí vệ sinh môi trường còn chưa hợp lý, chưa công bằng,
chưa đáp ứng đầy đủ và đúng mức cho công tác quản lý rác thải.
+ Công tác quản lý còn thiếu chặt chẽ dẫn đến không theo dõi được tần
xuất thu gom có đúng như quy định hay không, và vũng không theo dõi
được lượng rác thải phát sinh trên toàn thị trấn.
+ Hoạt động tuyên truyền vấn đề rác thải nói riêng và vấn đề vệ sinh
môi trường nói chung mới chỉ mang tính chất phát động, chưa được triển
khai liên tục. Công tác tuyên truyền chủ yếu là đọc trên loa phát thanh.
Kết quả điều tra hộ gia đình cho thấy có 35% số hộ gia đình được hỏi
thường xuyên nghe hệ thống phát thanh của thôn tuyên truyền về vấn đề vệ
sinh môi trường; 22% trả lời thỉnh thoảng nghe; 29% không để ý và 14%
chưa từng nghe.
Hình 4.10 Hiệu quả của phương tiện truyền thanh
14%
35%
29%
22%
thường xuyên nghe thỉnh thoảng nghe Không để ý Chưa từng nghe
Như vậy, có thể thấy công tác giáo dục, tuyên truyền chưa phát huy được
hiệu quả trên thực tế.