Baze

UNIVERZITET U TRAVNIKU
FAKULTET ZA TEHNIČKE STUDIJE, KISELJAK

Seminarski rad: Hemija

Tema: Baze,karakteristike,podjela,nastajanje
i Lewisova teorija

Studenti: Profesor:
Ibrahimović Nermin Prof. dr sc. Salim
Ibrahimefendić
1 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak
 Baze
Sadržajj

2 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak

 Baze
UVOD

Kemija je prirodna znanost koja proučava građu svojstva i promjene tvari.Prirode znanosti
proučavaju prirodu i zbivanja u svemiru te nastoje razumjeti zašto je sve baš tako kako
jest.Pokus ili eksperiment je praktična provjera neke pretpostavke ili predviđanja.Kemija je
eksperimentalna znanost jer se temelji na pokusu ili eksperimentu.Kemikalije su tvari s
kojima izvodimo pokuse ili eksperimente a dobivene su kemijsko tehnološkim procesima.Dok
izvodimo neke pokuse nesmijemo nanositi štetu ni sebi ni okolini.Kemikalijama nikada ne
ispitujemo okus niti ih nesmijemo udisati.

3 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak

 Baze

ŠTA JE BAZA

Baza ili lužina je jedna od osnovnih kategorija hemijskih jedinjenja. Po klasičnoj,

jonskoj teoriji Arenijusa baza je hemijsko jedinjenje, koje u vodenom rastvoru, usled
disocijacije izdvajanjem jona OH−, povećava njihovu koncentraciju a smanjuje
koncentraciju H+ jona (povećava pH rastvora). Arenijusove baze su rastvorljive u vodi
i ovi rastvori uvek imaju pH veći od 7. Po protolitičkoj teoriji, baza je svako hemijsko
jedinjenje koje je akceptor (primalac) katjona vodonika (H + ),tj. protona, u uslovima
date reakcije.

Npr. u reakciji:

jedinjenje HA je kiselina, a jedinjenje B baza.

Hemijska jedinjenja (sa izuzetkom nekoliko veoma jakih kiselina i baza) mogu u
zavisnosti od uslova da vrše ulogu kiseline ili baze – ovakva jedinjenja se zovu
amfoterna jedinjenja.Najnoviju i najprihvaćeniju opštu definiciju baze dao je Luis

Baza je jedinjenje, koje je donor (davalac) elektronskog para u uslovima date

hemijske reakcije.

Po klasičnoj, jonskoj teoriji Arenijusa baza je hemijsko jedinjenje, koje u vodenom

rastvoru, usled disocijacije izdvajanjem jona OH−, povećava njihovu koncentraciju a
smanjuje koncentraciju H+ jona (povećava pH rastvora). Arenijusove baze su
rastvorljive u vodi i ovi rastvori uvek imaju pH veći od 7.

Po protolitičkoj teoriji, baza je svako hemijsko jedinjenje koje je akceptor (primalac)

katjona vodonika (H + ),tj. protona, u uslovima date reakcije.

Npr. u reakciji:

jedinjenje HA je kiselina, a jedinjenje B baza.

4 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak

 Baze
Hemijska jedinjenja (sa izuzetkom nekoliko veoma jakih kiselina i baza) mogu u
zavisnosti od uslova da vrše ulogu kiseline ili baze – ovakva jedinjenja se zovu
amfoterna jedinjenja.

Najnoviju i najprihvaćeniju opštu definiciju baze dao je Luis

Baza je jedinjenje, koje je donor (davalac) elektronskog para u uslovima date
hemijske reakcije.

OSOBINA BAZE:

• Pri dodiru su klizave

• Menjaju boju lakmusa iz crvene u plavu
• Imaju gorak ukus
• Reaguju sa kiselinama pri čemu nastaju soli
• Vodeni rastvori provode električnu struju
• Soda-bikarbona, sredstvo za pranje sudova, sapun i mnoge druge supstance
• Pomenute baze su slabe, deluju "sapunjavo" na dodir, rastvaraju kiseline iz kože i
pretvaraju ih u supstance nalik sapunu
• Baze neutrališu kiseline
• Jake baze - veoma razarajuće i nagrizaju kožu na dodir; u baze spada i kaustična
soda (NaOH), koja se koristi za čišćenje u industriji
• Baze su jedinjenja koja u vodenom rastvoru kao jedine negativne jone daju
hidroksidne jone

5 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak

 Baze

Slika 1: Hemijska reakcija u kojoj natrijum hidroksid

razara tablu aluminijuma

U kemiji, pod pojmom baza se najčešće podrazumijeva vodena otopina koja može
primiti protone vodika. Baze su također oksidi i hidroksidi metala. Ovo je definicija
baza po Brønsted-Lowry-evoj teoriji kiselina i baza. Osim nje, definicija baze mogu
biti donori elektronskih parova (Lewis) ili izvori hidroksidnih aniona (Arrhenius). Osim
toga, baze općenito podrazumijevaju bilo koji spoj, koji otopljen u vodi, daje otopinu
čiji je pH veći od 7.0. Primjeri baza su natrijev hidroksid i amonijak.

Baze su kemijska suprotnost kiselinama. Reakcija između kiselina i baza naziva se

neutralizacija. Baze i kiseline su suprotne jer kiseline povećavaju koncentraciju
oksonijevih (H3O+) iona, dok baze smanjuju ovu koncentraciju. Baze reagiraju s
kiselinama pri čemu nastaju voda i soli (ili njihove otopine).

Baze su grupa spojeva koji sadrze metal i hidroksidnu grupu (OH)

Izuzetak medju bazama je amonijeva baza ( NH4OH ) koja umjesto metala sadrzi
pozitivan amonijev jon NH4+

6 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak

 Baze
Dobijanje baza:

okisd metala+ voda----> baza

MgO+H2O---> Mg(OH)2

Osobine:

Mahom u cvrstom agregatnom stanju, LUŽNATOG OKUSA (okus sapuna, pepela)

djelimicno rastvorljivi u vodi i laknus papir boje u PLAVO ! U vodenom rastvorima
baze se disociraju na pozitivne ione metala i negativnu OH grupu
(Luzine/Hidroksidi/Alkalije)

DEFINICIJA:

Snažna baza je ona koja se hidrolizira u potpunosti i podiže pH otopine prema 14.
Snažne baze, kao i snažne kiseline, napadaju i oštećuju tkivo i uzrokuju ozbiljne
opekline.

Koncept baze je prvi put u kemiju uveo francuski kemičar Guillame François Rouelle
1754. godine. On je primjetio da kiseline stvaraju soli samo kad ih se pomiješa s
određenim tvarima. Ove je tvari nazvao bazom soli, i odatle i ime.

SVOJSTVA BEZE:

7 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak

 Baze
Neka općenita svojstva baza su:

1. Skliske i pjenaste na dodir, zbog saponifikacije lipida u ljudskoj koži

2. Koncetrirane i snažne baze su kaustičnog (korozivnog) djelovanja na
organske tvari i snažno reagiraju s kiselinama
3. Vodene otopine ili rastaljene baze disociraju na ione i provode struju
4. Reagiraju s indikatorima: lakmus papir poplavi, fenolftalein postane ružičast

Ph VIJEDNOST:

pH vode je mjera njene kiselosti. To je negativan logaritam koncentracije oksonijevih

iona. U čistoj vodi, otprilike jedna na 10 milijuna molekula vode disocira na H3O+ i
OH-, prema jednadžbi:

2H2O(l) → H3O+(aq) + OH−(aq)

pH vrednost je mera aktivnosti vodonikovih jona (H+) u rastvoru i na taj način

određuje da li je dati rastvor kiselog ili baznog karaktera. pH vrednost je broj bez
jedinica, i za poređenje koristi se pH skala koja obuhvata vrednosti od 0 do 14. Za
kisele rastvore pH vrednost je manja od 7 (pH < 7,0), a za bazne je veća od 7 (pH >
7,0). Za neutralan rastvor pH je 7. Mera analogna ovoj za koncentraciju hidroksidnih
jona u rastvoru je pOH

Iako pH vrednost nema metrične jedinice, njena skala nije proizvoljna. pH vrednost
se meri na osnovu aktivnosti vodonikovih jona u rastvoru.

Formula za računanje vrednosti je:

pH = − log10[H + ]

8 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak

 Baze

[H+] označava aktivnost H+ jona (ili preciznije napisano [H3O+], ekvivalent vodonikovih
jona, izmerenih u jedinici molarnosti, odnosno broj vodonikovih jona u jednom molu
jedne litre datog rastvora.

Log10 označava logaritam sa bazom od 10, tako da se pH vrednost definiše na

logaritamskoj skali kiselosti. Na primer, rastvor sa pH=8,2 će imati [H +] aktivnost
10−8,2 mol/L, odnosno 6,31 × 10−9 mol/L. Dok, rastvor sa [H+] koncentracijom jona od
4,5 × 10−4 ml/L će imati pH vrednost od −log10(4,5 × 10−4) ili 3,35

Za čistu vodu pH vrednost od 7 označava da je rastvor neutralan, jer se u vodi nalazi

isti broj H+ jona i OH− jona, sa jednakim koncetracijama od 1×10−7 mol/L.

NEUTRALIZACIJA:

Neutralan u kemiji znači tvar koja ne reagira ni kiselo ni alkalno. Neutralizacija u

kemiji je reakcija između kiseline i baze, u kojoj se njihovo kiselinsko i bazično
djelovanje međusobno poništavaju, tj. kiselina i baza stvaraju sol i vodu. Pritom se
radi o spajanju vodikovih iona (OH-), koji su nastali disocijacijom u otopini, u vrlo
slabo disocirane molekule vode, H2O. Nakon reakcije otopina jakih kiselina s jakim
bazama (ili otopina slabih kiselina sa slabim bazama) u stehiometrijskom omjeru,
koncentracija je iona H3O+ i OH- u otopini jednaka otopina reagira neutralno (pH = 7).

Kada se otopi u vodi, snažna baza poput natrijevog hidroksida se rastavi na

hidroksidne i natijeve ione:

NaOH → Na+ + OH−

I slično tome, klorovodična kiselina u vodi stvara oksonijeve i kloridne ione:

HCl + H2O → H3O+ + Cl−

Kada se ove dvije otopine izmiješaju, oksonijevi i hidroksidni ioni reagiraju pri čemu
nastaju molekule vode:

H3O+ + OH− → 2 H2O

9 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak

 Baze
Ako je jednaka količina natrijevog hidroksida i klorovodične kiseline reagira, dolazi do
potpune neutralizacije, pri čemu u otopini ostaje natrijev klorid.

Slabe baze, poput sode (natrijevog karbonata) ili bjelanca jajeta bi se trebali koristiti
za neutralizaciju prolivenih kiselina. Neutralizacija prolivenih kiselina sa snažnim
bazama, poput natrijevog ili kalijevog hidroksida, uzrokuje snažnu i opasnu reakciju.

VRSTE BAZA:
Podela baza

Baze se mogu podeliti prema više kriterijuma:

• prema vrsti susptance
• prema jačini
• prema broju hidroksidnih grupa

Podela baza prema vrsti supstance

• Jonski hidroksidi:
NaOH, KOH, Ca(OH)2
• Molekulske supstance:
NH3

Podela baza prema jačini

• Jake:
NaOH, KOH, Ca(OH)2, Ba(OH)2 ...
NaOH(aq) → Na+(aq) + OH-(aq)
• Slabe:
NH3, Al(OH)3, Zn(OH)2 ...
NH3(aq) + H2O(l) ⇄ NH4 +(aq) + OH-(aq

10 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak

 Baze
SLABE BAZE:

Slaba baza BOH: BOH ⇋ B+ + OH-

 B   OH  
Kb  c0 2
 BOH  Kb 
1
analogno kao za Ka:
K b  c0   2
2
OH   K Kb 2
 B   OH 
 
Kb  OH     b   K b c0
za  znatno manje od 1  c0  OH   2 4

OH    K b c0

Kako je ; pa je
2
OH  
 B   OH 
za Kb  10-4 
Kako je
 
Kb 
;
c0  OH  

K Kb 2
OH     b   K b c0
2 4

pa je
OH    K b c0

za Kb  10-4 

11 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak

 Baze

Slika 2 : Neke slabe baze

JAKE BAZE:

jaka baza BOH: BOH ⇋ B+ + OH-

 B   OH  
Kb 
 BOH 
K ……. konstanta disocijacije baze
b

12 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak

 Baze

LEWIS-OVA TEORIJA (TEORIJA ELEKTRONA, 1923)

Slika 3: Gilbert Newton Lewis

13 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak

 Baze
Lewis-ova teorija je najopćenitija teorija

1. Kiseline prihvataju elektrone (elektronske parove) u kemijskoj reakciji (akceptori

elektrona).

2. Baze daju elektrone (elektronske parove) u kemijskoj

reakciji (donori elektrona).

Primjer:

BF3 + :NH3 ⇋ F3B:NH3

14 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak

 Baze

15 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak

 Baze
ZAKLJUČAK:

Kiseline i baze su dio našeg svakodnevnog života. U tom kontekstu, od vas će znati:

 koje tvari u našem svakodnevnom životu su kisele ili. baza i kako se oni razlikuju;
 različitih pokazatelja koji mogu odrediti rješenja kiselosti oz.bazičnost ili njihova pH
vrijednost;
 kako rezultat sol, kako napisati i objaviti kemijski;
 Što je topivost tvari i kako to ovisi o temperaturi;
 kako izračunati težinu posto rastvorka koncentracije i postotak rješenja.

16 Univerzitet u travniku – Fakultet za Tehničke Studije , kiseljak