Orixe e ideoloxía do Carlismo

Sendo o pobo español consciente da non lonxana morte do monarca absolutista

Fernando VII, a partir de 1826 a dinastía entra en crise, pois o rei e a súa esposa María
Cristina non tiveran ningún fillo varón, e aínda continúa en vigor a Lei Sálica instaurada
no 1700 por Felipe V. Para pór solución a este inconveniente, o monarca abole en 1830
dita lei, puidendo proclamar deste xeito á súa primoxénita Isabel futura raíña de España.
Pero esta medida trouxo consigo terribles consecuencias, pois o irmán de Fernando VII,
Carlos de Borbón, apoiado polos denominados realistas puros, reclama a Coroa
alegando se-lo lexítimo herdeiro.
Tralo falecemento do rei en 1833, dará comezo a Primeira Guerra Carlista, que
enfrontará ós partidarios de Carlos de Borbón, ou carlistas, contra os defensores da
lexitimidade de Isabel II, ou isabelinos.

A orixe do carlismo, polo tanto, tivo lugar no seo da inestabilidade, en plena crise
dinástica; para intentar evitar que prosperara a abolición da Lei Sálica, interese que
queda perfectamente plasmado en Manifiesto que dirige al pueblo español una
“Federación de Realistas Puros”, no 1826: “Españoles (...) por la casi consumada
traición de nuestros gobernantes (...) el antiguo orden de cosas va a desaparecer”. A
razón principal na que se baseaban os realistas puros para defender a Carlos V, era a súa
lexitimidade, pois nunha sociedade en maior grao sexista e misóxena non consideraban
adecuado deposita-la Coroa nas mans dunha muller, ó mesmo tempo que consideraban
unha auténtica aberración á tradición o feito de aboli-la Lei Sálica, en palabras do
propio Carlos V: “Bien conocidos son mis derechos a la Corona de España (...) y no
puedo dudar que imitaréis mi ejemplo sobre la obediencia que se debe a los príncipes
que ocipan legítimamente el trono”; sendo por este motivo polo que naceu o Carlismo
(“...me esfuerzan a sostener y defender la corona de España del violento despojo que de
ella me causó una sanción tan ilegal como destructora de la ley que legítimamente y sin
alteración debe ser perpetuada”, Carlos V).

Así mesmo, os ultrarrealistas teñen unha ideoloxía clara e oposta á dos isabelinos (pois
estes eran liberais).

Os carlistas defenden o absolutismo, pois son partidarios do tradicionalismo político; xa

que o monarca absoluto ha de gobernar mediante o uso da razón e da xustiza, na
búsqueda do ben común (“Pero sabéis, igualmente, que recaerá el peso de la justicia
sobre aquellos que, desobedientes y desleales, no quieran escuchar la voz de un
soberano y un padre que sólo desea haceros felices”, Carlos V). Así mesmo, son fieis ó
clericalismo, sendo defensores por isto da “alianza entre o Trono e o Altar”, a isto
afirma Carlos V: “No codicio el trono, pero la religión (...) me esfuerza a sostener y
defender la corona de España”, pues se veían amenazados polas medidas liberais tales
como a exclaustración.

Outra característica propia da ideoloxía dos realistas puros é o foralismo, é dicir, a

defensa das peculiaridades propias dos territorios fronte á homoxeneidade proposta polo
liberalismo. Os foros do País Vasco e de Navarra serían eliminados nun réxime liberal
(“Alaveses (...) a abolición dos nosos privilexios forais... é o estado fatal”, Proclama ós
alaveses, de Verástegui), pero nunha monarquía absoluta serían conservados, como
promete Carlos V no Real Decreto de 1834: “Queriendo perpetuar este Muy Noble y
muy Leal señorío de Vizcaya (...), he venido a confirmar y confirmo los fueros y
privilegios de Vizcaya”, ou tal como indica o Artículo 1 do Convenio de Vergara, con
fecha 31 de agosto de 1839: “El capitán general don Baldomero Espartero recomendará
con interés al Gobierno el cumplimiento de su oferta de comprometerse a proponer a las
Cortes la concesión o modificación de los fueros”. É loxico por isto que o Carlismo se
sentira especialmente no País Vasco e en Navarra.

Outra última, pero non menos relevante peculiaridade da ideoloxía carlista, é o temor
dos ultrarrealistas ante as posibles reformas económicas do liberalismo. Este medo
afecta principalmente ós pequenos propietarios e ós fidalgos, pois nun modelo
económico de libre mercado, é dicir, rexido polo xogo da oferta e a demanda, estarían
indefensos ante as crises, sen embargo, no modelo propio do absolutismo, os seus
negocios se encontran máis protexidos. Tamén os campesiños máis pobres rompen
lanzas na defensa de Carlos V porque sempre teñen o recurso das terras comunais
(terras pertencentes ás localidades, que se lles permite traballar ós máis miserables), que
son consideradas como un seguro de vida; e o liberalismo pretende privatizalas. Este
temor queda patente no Manifesto que dirige al pueblo español una “Federación de
Realistas Puros”; no 1826: “Nos estremecemos al considerar la audacia de esa peste de
innovadores, liberales”.

Tras este estudo da orixe e ideoloxía do Carlismo, se observa perfectamente a total

oposición de ideas entre esta ideoloxía e a liberal; á vez que percibimos o alto grao de
tradicionalismo, tanto político, como relixioso e social, pois os seus principios estaban
recollidos no lema: “Deus, rei e foros”, lema propio dunha mentalidade anquilosada e
retrógrada.

Mª Lourdes Vellón Nogueira

Nº20 2ºBach.D