Professional Documents
Culture Documents
Khoa ĐiệnĐiện Tử Đ ồ án môn học
1
2
3
4 NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Đào Văn Đã
7
8 Ý TƯỞNG THẾT KẾ
Mạch điều khiển dàn đèn giao thông tại ngã tư ưu tiên xe cơ giới, tại các góc
đường, đèn sẽ được bố trí như hình vẽ dưới đây. Mỗi góc của ngã tư đường sẽ gồm
một bộ đèn xanh, đỏ vàng dành cho xe cơ giới và đồng thời có led hiển
thị thời gian đếm ngược dành cho xe cơ giới để người đi xe tiện quan sát. Hướng chiếu
của các đèn và hướng đi lại trên đường sẽ được mô tả như hình vẽ.
Chiều mũi tên nhỏ chỉ hướng chiếu của đèn và người tham gia giao thông sẽ đi
theo hướng mũi tên đậm nằm trên đường và sẽ phải quan sát bộ đèn giao thông gần
nhất bên tay phải làm chỉ dẫn giao thông.
Khi các đèn làm nhiệm vụ điều khiển giao thông thì các bộ đèn đối diện nhau sẽ
có cùng trạng thái về màu đèn. Còn các bộ đèn ở đường kề sát sẽ ngược lại về màu
đèn. Ví dụ như bộ đèn ở nhánh này có màu xanh, vàng, đỏ thì đèn ở nhánh bên cạnh sẽ
có màu đỏ, vàng, xanh, việc thiết kế đèn vàng sáng giữa đèn xanh và đèn đỏ là để báo
cho phương tiện giao thông biết là sắp có sự chuyển đổi giữa hai đèn màu xanh và đèn
màu đỏ.
Do vậy, về cơ bản đèn điều khiển giao thông tại ngã tư được chia làm hai dàn:
dàn đèn 1 và dàn đèn 2.
Ngoài ra mạch còn được thiết kế hai chế độ làm việc ban ngày và ban đêm.Ở
chế độ làm việc ban ngày, các đèn led sẽ hoạt động bình thường. Còn ở chế độ ban
đêm sẽ chỉ có một đèn vàng nhấp nháy theo xung nhịp đưa vào.Hai chế độ được thiết
lập chuyển mạch bằng công tắc.
9
10Chương I: CƠ SỞ LÍ THUYẾT
Mạch điện thực hiện quan hệ logic OR được gọi là cổng OR.
b. Cổng OR:
+ Định nghĩa: Là mạch có từ hai đầu vào trở lên và có đầu ra bằng tổ hợp or các biến đầu
vào.
+ Ký hiệu logic: y X1 X1
X1 y y
1
X2 X2 X2
Khi Vx1 = 0V, Vx2 = 3V hoặc Vx1 = 3V, Vx2 = 0V thì Vy = 3V – 0.7V = 2.3V (do 2 điốt có
katốt nối chung nên anốt nào có điện thế cao hơn sẽ dẫn điện mạnh hơn làm cho điốt kia
chịu phân cực ngược và ở trạng thái ngắt hở mạch).
a. Phép toán AND hay còn được gọi là phép nhân logic.
x1 x2 y X1 X2
0 0 0
0 1 0
y
1 0 0 - +
1 1 1
Mạch điện thực hiện quan hệ logic AND được gọi là cổng AND.
b. Cổng AND
+ Định nghĩa: Là mạch có từ hai đầu vào trở lên và một đầu ra bằng tổ hợp AND các biến
đầu vào.
+ Ký hiệu logic: X x
y y
1
x
&
X2
2
+ Mạch điện dùng điốt bán dẫn:
Vy = 0V + 0.7V = 0.7V. R0
Khi Vx1 = 0V, Vx2 = 3V +3V x y +3.7V
1
0V x2 +0.7V
hoặc Vx1 = 3V, Vx2 = 0V thì
Vy = 0V + 0.7V = 0.7V (do 2 điốt có anốt nối chung nên katốt nào có điện thế thấp hơn sẽ
dẫn điện mạnh hơn làm cho điốt kia chịu phân cực ngược và ở trạng thái ngắt hở mạch).
Khi Vx1 = Vx2 = 3V thì Vy =3V + 0.7V=3.7V.
a. Phép toán NOT hay còn được gọi phép đảo hay phép phủ định
X y
0 1
1 0
R
Mạch điện thực hiện quan hệ logic NOT được gọi là cổng NOT.
b. Cổng NOT
+ Định nghĩa: Là mạch có duy nhất một đầu vào và mức logic ở đầu ra luôn ngược với
mức logic ở đầu vào.
+ Ký hiệu logic:
x y x y
+ Mạch điện: 1
Trong cổng NOT, tranzito làm việc ở chế độ đóng mở. Khi x ở mức thấp thì T ngắt
hở mạch, y ở mức cao. Khi x ở Vcc= +12V EQ = 2.5V
1 0 0
1 1 0
+ Ký hiệu logic:
X1 X1 X1
y
y y
1
X2 X2 X2
+ Trong trường hợp tổng quát nếu n biến ta cũng có:
10.1 y = x1 + x2 + ... + x n
10.2
+ Căn cứ vào tác động của xung đầu vào người ta chia làm 2 loại
- Bộ đếm đồng bộ.
- Bộ đếm dị bộ.
Bộ đếm đồng bộ có đặc điểm là xung Clock đều được đưa đồng thời đến các FF.
Bộ đếm dị bộ thì xung Clock chỉ được đưa vào FF đầu tiên, còn các FF tiếp theo thì lấy
tín hiệu tại đầu ra của FF phía trước thay cho xung Clock.
b) Đặc điểm: xung CLK không được đưa đồng thời vào các trigơ mà chỉ được đưa vào
và làm chuyển trạng thái của trigơ đầu tiên, lối ra của trigơ trước làm chuyển trạng
thái của trigơ liền sau nó.
c) Phân loại: trong đếm nhị phân không đồng bộ có các loại sau:
- Sơ đồ:
- Giải thích sơ đồ: đây là sơ đồ đếm nhị phân không đồng bộ 4 bít đếm thuận
+ Xung nhịp tác động vào trigơ có trọng số nhỏ nhất và tác động bởi sườn âm
nên khi CLK chuyển từ 1 về 0 thì lập tức đầu ra Q1=1; Q2, Q3, Q4=0
Đếm lùi(up/down):
-Sơ đồ:
- Giải thích:
Ta thấy bộ đếm ngược chỉ khác bộ đếm thuận ở chỗ lối ra Q(đảo) của trigơ trước
được nối vào CLK của trigơ sau nên trigơ sau sẽ chuyển trạng thái khi trigơ trước nó
chuyển từ 1 về 0
Để có một bộ đếm vừa thuận vừa ngược ta thêm một đầu vào điều khiển tiến lùi
UP/DOWN.
- Sơ đồ:
- Giải thích:
* Đếm tiến :khi cho lối vào đIều khiển tiến lùi U/D=1 lối ra Q của trigơ trước nối với
CKL của trigơ tiếp theo .Sơ đồ tương đương như hình 1.1
* Đếm lùi: khi cho lối vào điều khiển U/D=0 lối ra Q(đảo) của trigơ trước nối với CLK
của trigơ tiếp theo .Sơ đồ như hình 1.2
- Nhược điểm :Tác động chậm vì thời gian trễ khá lớn do mỗi trigơ hoạt động nhờ
sự chuyển trạng thái tại đầu ra của trigơ trước nó.
- Sơ đồ:
Thời gian trễ là như nhau bất kể bộ đếm có bao nhiêu trigơ. Nói chung là thời gian
trễ bé hơn nhiều so với bộ đếm không đồng bộ. Do đó, bộ đếm đồng bộ có thể hoạt
động ở tần số cao hơn, dĩ nhiên mạch điện của bộ đếm không đồng bộ phức tạp hơn.
Sơ đồ gồm 4 trigơ ghép nối tiếp với nhau. Lấy trạng thái 10 đưa quay trở về reset
các trigơ. Đầu vào J=K=1 đưa đồng thời vào các trigơ, xung CLK được đưa vào trigơ có
đầu ra có trọng số nhỏ nhất rồi lấy đầu ra đó làm xung cho trigơ tiếp theo có đầu ra có
trọng số nhỏ hơn. Vì đây là bộ đếm 10 (1010) nên có 6 trạng thái không xác định. Ta lấy
đầu ra QB và QD cho qua cổng NAND rồi cùng CLK qua một cổng AND vào reset. Cổng
AND giúp ta xoá bộ đếm về 0 tại thời điểm bất kỳ.
+ Bộ đếm BCD không đồng bộ đếm lùi chỉ cần nối Q(đảo) với CLK.
+ Bộ đếm BCD đồng bộ thì xung CLK được đưa đồng thời vào các trigơ (tương tự bộ
đếm nhị phân).
- Các vi mạch họ TTL: 7490, 74160, 74162, 74168, 74176, 74190, 74192, 74196,
74293, 74490.
- Các vi mạch đếm nhị phân họ CMOS: 4020, 4024, 4040, 4060, 4516, 4520, 4521,
4526, 4727, 40103, 40161, 40163, 40193.
*Xét IC 7493:
Sơ đồ khối:
NC 2
CLR1
14 13 12 11 10 9 8
3 CTR.DIV
CLR2
12
CLK1 14 DIV2 Q0
7493
9
1 2 3 4 5 6 7 Q1
1
NC NC NC CLK2 C 8
Q2
+5v DIV8 11
Q3
IC 7493
Sơ đồ khối của IC7493
Nó gồm hai mạch có thể hoạt động độc lập nhau: Một mạch chia đôi tần số
(DIV2) với đầu vào là CLK1 và đầu ra là Q0; một mạch chia 8 tần số, với đầu vào là
CLK2 và đầu ra là Q3 sẽ có dãy xung vuông góc lặp với tần số f thì ở đầy ra Q3 sẽ có
dãy xung vuông góc tần số f/8. Mạch DIV.8 cũng có thể sử dụng như bộ đếm không
đồng bộ nhị phân 3 bít. Xung đếm dẫn vào CLK2, số nhị phân ở cửa ra là Q3Q2Q1(Q1 có
trọng số thấp nhất -20, Q3 có trọng số cao nhất -22).
IC 7493 có thể sử dụng làm bộ đếm nhị phân 3 bít (bộ đếm modul 8). Nó cũng có
thể ding làm bộ đếm nhị phân không đồng bộ 4 bit, với đầu vào xung đếm đặt ở CLK1,
số nhị phân ở cửa ra là Q3Q2Q1Q0 (Q0 có trọng số 20, Q3 có trọng số 23) và đầu Q0 phảI
nối với CLK2.
Có thể sử dụng IC 7493 làm các bộ chia 2, chia 8 và chia 16 tần số.
Hai đầu CLR1, CLR2 là hai đầu xoá. Khi CLR1= CLR2=1 logic thì đầu ra bị xoá.
Vậy để mạch hoạt động phải nối mass hai đầu này (CLR1=CLR2 = 0 logic).
* Vi mạch 74192,74193 :
CLR 4 12 CO
UP 5
DOWN 14
Load
11
CTR 13 BO
A 15 3 QA
B 1 2 QB
C 10
6 Qc
D 9 7 QD
74192
74193
IC 74192 là bộ đếm modul 10, IC 74193 là bộ đếm nhị phân 4 bit (modul 16). Cả hai
IC có vỏ vầ cách bố trí chân hoàn toàn giống nhau. IC 74192, 74193 có hai đầu vào đếm
UP và DOWN. Nếu xung đếm đưa vào UP (còn đầu vào DOWN đặt giá trị 1 logic) thì
bộ đếm sẽ đếm thuận. Ngược lại, nếu xung đầu vào DOWN (còn UP = 1 logic), bộ
đếm sẽ đếm ngược. Nếu đồng thời có hai dãy xung đưa vào đầu vào UP và DOWN thì
mạch sẽ hoạt động theo cach đếm thuận, nghịch.
Mạch có đầu CLR (CLEAR) để xoá nội dung bộ đếm. Khi CLR = 1 logic, bộ
đếm bị xoá. Vậy, để mạch có thể đếm được thì phảI đặt CLR = 0 logic và Load =1
logic.
Các đầu ra BO, CO có quan hệ logic với các đầu vào/ra khác như sau:
BO = DOWN .QA.QB.Qc.QD
CO = UP.QA.QD ( IC 74192)
CO =UP.QA.QB.QC.QD ( IC 74193)
Ta thấy khi đếm ngược thì CO luôn bằng 0 logic (vì UP = 1logic), còn đầu ra BO
chỉ nhảy từ giá trị 1 logic xuống 0 logic khi nội dung bộ đếm giảm xuống số 0 (QA = QB
= QC = QD = 0) và không có xung đếm ở đầu vào DOWN, lúc đếm thuận thì ngược lại
đầu BO luôn bằng 1 logic ; đầu ra CO chỉ nhảy từ 1 logic xuống 0 logic khi bộ đếm đã
đạt tới dung lượng của nó Nmax=15 với IC 74193 và không có xung ở đầu vào UP.
III-Các bộ giải mã
Sơ đồ khối :
D B C A a b c d e f g
0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 0
Giáo viên hướng dẫn: Đào Văn Đã
Nhóm sv thực hiện: Lê Văn Tuấn-Loại Văn Tuấn-Nguyễn Mạnh Tuấn 20
Trường Đ HSPKT H ưng Yên
Khoa ĐiệnĐiện Tử Đ ồ án môn học
0 0 0 1 0 1 1 0 0 0 0
0 0 1 0 1 1 0 1 1 0 1
0 0 1 1 1 1 1 1 0 0 1
0 1 0 0 0 1 1 0 0 1 1
0 1 0 1 1 0 1 1 0 1 1
0 1 1 0 1 0 1 1 1 1 1
0 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0
1 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1
1 0 0 1 1 1 1 1 0 1 1
A a
B Bộ giải b
mã
C
D g
Trong thực tế người ta đã chế tạo sẵn các vi mạch để giải mã nhị phân ra 7 đoạn:
Các vi mạch 7448, 74LS48, 7449, 74LS49 là các IC giải mã 7 đoạn có lối ra tác
động ở mức cao ta có thể dùng chúng để giải mã từ mã BCD ra thập phân quy luật hiển
thị các chữ số thập phân của các vi mạch này về cơ bản giống như bảng chân lý trên, chỉ
khác đôi chút là số 6 không dùng thanh a và số 9 không dùng thanh d.
Các mạch giải mã 7 đoạn 7447A, 74L47, 74S47 là các vi mạch 16 chân, số 6 và
số 9 chỉ có 5 thanh sáng giống như 7448, 7449. Vi mạch có lối ra tác động thấp (mức 0)
nên đèn chỉ thị 7 đoạn có anốt chung.
Mạch giải mã MC 14495 cũng là giải mã nhị phân ra 7 đoạn. Vi mạch 16 chân, có lối
ra tác động cao (mức 1) nên đèn chỉ thị 7 đoạn có katốt chung. Số 6 và số 9 có 6 thanh
sáng, các số thập phân: 10, 11, 12, 13, 14, 15 được hiển thị giống như các chữ số trong
hệ thập lục phân. Trên hình 4.23 minh hoạ sự hiển thị của các đèn chỉ thị số theo mã 7
đoạn khi nó được dùng với mạch giải mã MC 14495.
V+
DISP1
V2
5V
+V abcdefg.
U2
U1 74LS47
A3 g
74LS192 A2 f
CPU A1 e
CP1 Q1 CPD A0 d
CP2 Q2 PL TCU c
MR TCD b
D3 Q3 a
D2 Q2
D1 Q1 test
D0 Q0 RBI RBO
Giải thích sơ đồ :
- Xung của NE 555 được nối với chân 4 hoặc 5 của IC 74192.(tùy thuộc vào hề
đếm tiến hay đếm lùi.Nếu đếm tiến thì chân đếm lùi sẽ được nối mass hoặc
nối lên Vcc, tùy theo từng mạch, tùy từng họ loại IC khác nhau(LS hoặc HC…).
- Chân 14,15,1,10,9 của IC 74192 được nối mass.
- Chân 3,2,6,7 của IC 74192 tương ứng với Q0 ,Q1 ,Q2 ,Q3 được nối với các đầu
tương ứng A0 ,A1 ,A2 ,A3 (tương ứng các chân 7,1,2,6) của IC 7447.
- Các chân 13,12,11,10,9,15,14 là các đầu ra được nối với các chân a,b,c,d,e,g,f
của LED 7 thanh.
LED 7 thanh dùng loại Anot chung.
b.Cấu tạo
IC NE555 N gồm có 8 chân.
- chân số 1(GND): cho nối mase để lấy dòng cấp cho IC
- chân số 2(TRIGGER): ngõ vào của 1 tần so áp.mạch so áp dùng các transistor PNP.
Mức áp chuẩn là 2*Vcc/3.
- Chân số 3(OUTPUT): Ngõ ra .trạng thái ngõ ra chỉ xác định theo mức volt cao(gần
bằng mức áp chân 8) và thấp (gần bằng mức áp chân 1)
- Chân số 4(RESET): dùng lập định mức trạng thái ra. Khi chân số 4 nối masse thì ngõ ra
ở mức thấp. Còn khi chân 4 nối vào mức áp cao thì trạng thái ngõ ra tùy theo mức áp trên
chân 2 và 6.
- Chân số 5(CONTROL VOLTAGE): dùng làm thay đổi mức áp chuẩn trong IC 555 theo
các mức biến áp ngoài hay dùng các điện trở ngoài cho nối mase. Tuy nhiên trong hầu
hết các mạch ứng dụng chân số 5 nối masse qua 1 tụ từ 0.01uF -0.1uF, các tụ có tác
dụng lọc bỏ nhiễu giữ cho mức áp chuẩn ổn định.
- Chân số 6(THRESHOLD) : là ngõ vào của 1 tầng so áp khác .mạch so sánh dùng các
transistor NPN .mức chuẩn là Vcc/3
- Chân số 7(DISCHAGER) : có thể xem như 1 khóa điện và chịu điều khiển bỡi tầng
logic .khi chân 3 ở mức áp thấp thì khóa này đóng lại.ngược lại thì nó mở ra. Chân 7 tự
nạp xả điện cho 1 mạch R-C lúc IC 555 dùng như 1 tầng dao động .
- Chân số 8 (Vcc): cấp nguồn nuôi Vcc để cấp điện cho IC.Nguồn nuôi cấp cho IC 555
trong khoảng từ +5v +15v và mức tối đa là 18v.
Mạch điều khiển đèn giao thông ngã tư về cơ bản gồm các khối:
Mạch nguồn
SƠ ĐỒ TOÀN MẠCH
II- Mạch nguồn và mạch tạo xung
1.Mạch nguồn
a) Sơ đồ mạch điện :
Ký hiệu 0 là mức thấp bằng 0V, 1 là mức cao gần bằng VCC. Mạch FF là loại RS Flip-
flop,
Kết quả cuối cùng: Ngõ ra OUT có tín hiệu dao động dạng sóng vuông, có chu kỳ ổn
định
III- Mạch chia tần 80:10 tạo mã điều khiển đèn giao thông
1. Sơ đồ mạch điện:
Các đầu vào QB, QC ,QD được lấy từ đầu ra của mạch chia tần 80:10 tạo mã điều
khiển đèn giao thông.
Ta có các bảng rút gọn của các đầu ra theo bảng karnough như sau.
Ta có: XI = Σ 0,1,2 XII = Σ 4,5,6
Giáo viên hướng dẫn: Đào Văn Đã
Nhóm sv thực hiện: Lê Văn Tuấn-Loại Văn Tuấn-Nguyễn Mạnh Tuấn 32
Trường Đ HSPKT H ưng Yên
Khoa ĐiệnĐiện Tử Đ ồ án môn học
VI = Σ 3 = BC D VII = Σ 7 = BCD
ĐI =Σ 4,5,6,7 ĐII = Σ0,1,2,3
DC
B ⇒ XI = D B + C D = D( B + C )
00
01
11
10
0
1
1
1
B
DC
⇒ ĐI = D
00
01
11
10
0
1
1
1
1
1
DC
B ⇒ XII = D B + DC = D( B + C )
00
01
11
10
0
1
1
1
B
DC
⇒ ĐII = D
00
01
11
10
0
1
1
1
1
1
5. Nguyên lý hoạt động của mạch hiển thị thời gian sáng của đèn đường I và II:
Biết chu kì đèn sáng của mỗi đường là T = 80s. Trong đó:
Xanh: 30s
Vàng: 10s
Đỏ : 40s
Theo bảng trạng thái bộ điều khiển đèn (bảng 1)
Thời gian Đường I Đường II
30s đầu XI sáng, VI, ĐI tắt;, ĐII sáng, XII, VII tắt;
10s sau VI sáng, ĐI, XI tắt; ĐII sáng, XII, VII tắt
40s cuối ĐI sáng, XI, VI tắt XII sáng, ĐII, VII tắt
Kết luận
Sau một thời gian tìm hiểu và nghiên cứu về đề tài, Thiết kế, chế tạo mô hình
“điều khiển đèn giao thông “dùng kỹ thuật số. Quá trình hoàn thành không thể tránh
khỏi những sự cố đã nêu trên.Cùng với sự giúp đỡ nhiệt tình của thầy chúng em đã
hoàn thành đề tài. Qua đây một phần nào cũng giúp bạn đọc được hiểu rõ về ứng
dụng của kỹ thuật số trong thực tế, đồng thời hiểu được những kiến thức cơ bản của
kỹ thuật số và chức năng của các vi mạch. Trong những năm gần đây công nghệ vi điện
tử phát triển rất mạnh mẽ sự ra đời các vi mạch với mọi kích thước, đa dạng về chức
năng với giá thành giảm nhanh, khả năng lập trình ngày càng cao đã mang lại những
thay đổi sâu sắc trong ngành kĩ thuật điện tử , mạch số ở những mức độ khác nhau đã
và đang thâm nhập vào tất cả các thiết bị điện tử thông dụng và chuyên dụng. Vì vậy sự
ra đời kỹ thuật số là cơ sở cho ngành kỹ thuật điện tử, kỹ thuật máy tính, tin học…
cuốn thuyết minh này nhằm đáp ứng nhu cầu tiếp cận với vi mạch số mục đích ứng
dụng trong thực tế.
Qua quá trình thiết kế, chế tạo không thể tránh khỏi những sai sót và khuyết
điểm. Vì vậy chúng em rất mong được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô và bạn đọc,
từ đó chúng em có thể rút ra được những kinh nghiệm cho bản thân đồng thời tìm ra
những nhược điểm của cuốn thuyết minh. Qua đó sẽ giúp quyển thuyết minh được
hoàn chỉnh hơn, tối ưu hơn .
MỤC LỤC