You are on page 1of 456

(Saydaw U Paita)

11

12

14

22

26

29

37

41

50

52

56

64

66

71

79

81

84

87

92

97

110

115

119

122

140

146

149

152

159

175

179

185

199

207

209

214

251

279

288

293

310

317

322

329

389

397

404

407

412

428

431

447

Venerable Mahsi Saydaw

(Saydaw U Paita)


(Mahsi Saydw)

(Leon
Prolius)

(Buddha Sasana Association)


(Chris Maclachlan)

(santisukhrama)
(Sujiva)

Mya Thaung

c/o Panditarama
80A Thanlwin Road
Bahan, Yangon
Myanmar (Burma)

Chayanont Wuvanich
(MBMC)
(santisukhrama)(Buddhist Wisdom Centre)

(Ven. Sujiva)(Dr. Beh)


(Tuck Loon)(Chee Fun)

Mya Thaung

(Saydaw U Paitbhivasa, 1921-)1


(Mahsi Saydaw1904-1982)

(One Lifes Journey)

(Sayalay Khemanandi)

[1] Saydaw
SaydawPaita
abhivasa

(Sayalay Ma
Caru)2(Mya
Thaung)
(Ssasa Saydaw1936-)
(Dr. Kim)

[2]

20086

10


[40]
[40]40
*

()

(VRI)
(CSCD v.3)

PTS
CSCD
SN II 7
27MN 88

Dhp 254
254
CBETA(2007)

11


AN

Aguttara-nikya

Iti

Itivuttaka

Ud

Udna

Ud

Udna-ahakath

Khp

Khuddakapha

Khp-a

Khuddakapha-ahakath

Kv

Kathvatthu

Kv-a

Kathvatthu-ahakath

Ja

Jtaka

Ja-a

Jtaka-ahakath

Th

Theragth

Th-a

Theragth-ahakath

Dhp

Dhammapada

Dhp-a

Dhammapada-ahakath

Dhs

Dhammasaga

Dhs-a

Dhammasaga

Nidd1

Mahniddesa

Pais

Paisambhidmagga

Pais-a

Paisambhidmagga-ahakath

Ps

Papacasdan

12

Ps-p

Papacasdan-purak

Mil

Milindapah

MN

Majjhima-nikya

Mp

Manorathapra

Mp-

Manorathapra-k

Nett

Nettippakaraa-ahakath

Vibh

Vibhaga

Vibh-a

Vibhaga-ahakath

Vibh-m

Vibhaga-mlak

Vin

Vinaya

Vism

Visuddhimagga

Vism-mh

Visuddhimagga-mahk

SN

Sayutta-nikya

Sn

Suttanipta

Sp

Samantapsdik

Spk

Sratthapaksin

Spk-p

Sratthapaksin-purak

Sp-

Sratthadpan

Sv

Sumagalavilsin

Sv-

Sumagalavilsin-purak

13

[1]

sakkyadihi()

santo kyo sakkyo


sakkyasa(=santa)kya(
)1()(kya)
(atta-paccakkha)

()(kya)

[1] (Ps-p II 227): santo kyoti sakkyo


(Sv III 174: Sakkyoti pacupdna-kkhandh)
(Spk-p II 219: Sabhvato santo vijjamno kyo
rupdidhamma-samhoti sakkyo)
(Th-a I 416: Sakkyti pacupdnakkhandh. Te

14

(nma-kya)
[2]

(rpakya)
(rpakkandha)

(nma)(rpa)

sakkya()

(sakkyadihi)

(vicikicch)
hi paramatthato vijjamna-dhamma-samhatya sakky vuccati)

(Dhs-a 348:
sakkyadihti vijjamnahena sati khandhapacakasakhte kye, saya v sat tasmi kye
dihti sakkyadihi)

15

()
[3]

1. ()
2. ()
3. ()()

(Mra)(Vajir)
(satta)

ki nu sattoti paccesi, mra dihigata nu te;


suddhasakhrapujoya, nayidha sattupalabbhati.
Yath hi agasambhr, hoti saddo ratho iti;
eva khandhesu santesu, hoti sattoti sammuti. 2

[2] (SN I 134-135)

16

[4]

(avijj)

(moha)
(sa)
(attadihi)(mna)
(jva)

(tah)(updana)

17

(vedan)

(vedan)(lobha)(dosa)

(moha)
[5]

(sakkyadihi)(attadihi)

(sassatadihi)
(ucchedadihi)

18

(sotpanna)[6](
)

(chanda)

19

paivedha-lakkhaa-pa
(lakkhaa)

(sabhva-lakkhaa)

(smaalakkhaa)
(anicca)(dukkha)(anatta)[7]
sakhata- lakkhaa
()()3
(avijj)(vicikicch)

(saddh)

(sabhva)

(pa)
[3]
(AN I 152: Uppdo payati, vayo payati, hitassa aathatta payati. Imni kho,
bhikkhave, ti sakhatassa sakhatalakkhani)
[4]

20

Satipahna()4
()

21

[9]

(kenassu nivuto loko)


(kenassu nappaksati)1

(loka)
(oksa-loka)
(satta-loka)
(sakhra-loka)2
(avijjya nivuto
loko)

(dukkha-sacca)

[1] (Sn 1032


[2 (Vism 205-206
).

22

(samudaya-sacca)
(nirodha-sacca)
(magga-sacca)[10]

(appaipatti-avijj)
(micchpaipatti-avijj)3
(magga)

(tapa)

(khaikasamdhi)

(asamapekkhana

[3]

(Dukkhdsu aavasena appaipatti, asubhdsu subhdivipallsavasena


micchpaipatti. Dihivippayuttavasena v appaipatti, dihisampayuttavasena
micchpaipatti)
(Paramatthadpan 98Etthaca appaipattti kalyapakkhe
aameva vuccati. Micchpaipattti ppapakkhe micchameva vuccatti)

23

aupekkh4)

(veviccha)
(pamda) (vevicch pamd nappaksati)

(iss)
(macchariya)(dosa)[11]

(vsa-macchariya)
(kula-macchariya)
(lbha-macchariya)
(vaa-macchariya )
(dhamma-macchariya )5
(macchariya)
(dna)

(bhoga-sampatti
)
(pamda)

[4]
(Ps-p II 73: Ihniha-asamapekkhitesti ihesu piyesu,
anihesu appiyesu, asama asamm pekkhitesu)

24

(kilesa)
(sla)(samdhi)(pa)(sikkh)

(Asamapekkhananti gehassita-aupekkhvasena rammaassa ayoniso gahaa. Ya


sandhya vutta- cakkhun rpa disv upekkh blassa mhassa puthujjanassti-di)
[5](Vism 683)(Sv III 209-10)(Nidd1-a 94-96)
[6]
(DN II 156: Handa dni, bhikkhave, mantaymi vo, vayadhamm
sakhr appamdena sampdethti aya tathgatassa pacchim vc)

25

[13]

(sakkybhirata)
(nibbnbhirata)2

(sekha)
(asekha)

(bhaddaka maraa)3
(kammrma)
(bhassrma)
(niddrma) [14]
(sagaikrma)
(sasaggrma)
(papacrma)4
[1] The books of the sixes
[2](AN III 292-293)

(Mp III
[3]
96: Tattha yo hi bhtabhto marati, tassa na bhaddaka maraa hoti. Yo apye paisandhi
gahti, tassa na bhaddik klakiriy hoti)

26

dassana-sasagga

savanna-sasagga()5
samullapana-sasagga
sambhoga-sasagga
kya-sasagga
(sasaggrma)
[15]

kyasasagga()

(nesajjikaga)

[4](papaca)
[5] (Mp- III 31-32Nidd1-a 289-90)sasagga (
) (rga)

27

(dhutaga)

(60*60*20=
72000)

28

[17]

a p a c a()
(tah)(mna)

(dihi)1(gahadhamma)

()()

(sajnti)(vitakketi)
(papaceti)
2
[18]

[1] (Ud-a 372)


[2]18(M I 112)

29

papacbhirat paj, nippapac tathgat. 3

(kyat)

(
)

[19]
(dukkhnupassan)

[3](Dhp 254)

30

(tah-papaca)
(sotpanna)(apya)
(bhavatah)
(lobha)

Mna()

(
)
4

(mna)

(omna)

[4]
(Vism 682-683)

31

(atimna)
5[20]

sevitabbamno
6(asevitabbamno)
(duccar it a)

(mna-papaca)

apyagamaniya()

[21]

[6] (Ps I 174-175)(Ps-p I 273)

32


(dhikaraa-matta)
(parama-atta)
(jva-atta)
()()

(a k usala-ka m mapat ha)


(niyata-micchdihi)
(ahetudihi)
(ahetupaccaya-dihi)

7
(visamahetu-dihi)
(issara-nimmna-dihi)

[7](Spk-p II 205): Nattthi hetu, natthi paccayo sattna sakilesyti-dinayappavatt ahetudihi

33

(pakati)(au)(kla)
8 [22]

(cha nd a)

()
()

(parama-atta)(jva-atta)

[23]

[8](Spk-p II 205): issara-purisa-pajpati-pakati-au-klldhi loko pavattati


nivattati cti tath tath pavatt dihi visamahetudihi.

34

(
)(pubbekatahetu-dihi)

(anat tnupassan)
(yathbht a a)

(v ici k icch)(sa m moha)

idasaccbhinivesa() 9

[24]

[9] (kyagantha)(Dhs 201)

35

(pubba)
(muca)(apara) 10

(kusala-ahetukasantraacitta)(kmvacara-vipkacitta)
(somanassasahagata-avippayutta-citta)

/(satipahna)
Satipahnasati()upahna()
sati()
pahna pahna()

[10] (Dhs-a 159)

36

[27]

(sa-vipallsa)

(citta-vipallsa)

(dihi-vipallsa)

vipallsa()
vippallpa

37


[28]

(dihummattaka)

(misa-pj)
(dhamma-pj)1

[1](AN I 93)

38

(lobha)
[29]

(mohumattaka)

(Kapotakandar)
(upekkhbrahmavihrasampatti)2
(yakkha)

yakkhummattaka()3
pittummattaka 4

[2](Ud 39-41)(Vism 380)


[3](Sp- II 94)
[4](Sv I 233)

39

[30]

(surummattaka)

(kmummattaka)
(kodhummattaka)
(dihummattaka)
(mohummattaka)
(yakkhummattaka)
(pittummattaka)
(surummattaka)
(byasanummattaka)

puthujjanhi ummuttak.

(satipahna)

40

[31]

ikkh()(sla)(samdhi)
(pa)

bhikkhu()
1

Sato bhikkhave bhikkhu vihareyya sampajno. aya vo amhka


anussan.2

[32]

[1](Vism 3: Sasre bhaya ikkhatti


bhikkhu)(Vism,16)
[2](DN II 94)(SN V 142, 180)

41

(vtikkama-kilesa)

()
(pariyuhna-kilesa)

(anusaya-kilesa)

()
(thmagata)

(santnnusaya-kilesa)
santna()

(magga)

[3]
(Vibh-anu
212: Yath hi maggena asamucchinno rgo kraalbhe uppajjanraho thmagatahena santne
anusetti vuccati, eva ihrammaepti tassa rammanusayana dahabba)

42

3[33]

(rammanusaya-kilesa)
(rammaa)

(kmarga)
(bhavarga)
(paigha)
(mna)
(dihi)
(vicikicch)
(avijj)
(sotpattimagga

43

)(sakadgmimagga)
(angmimagga)
(arahattamagga)
[34]
(sotpanna)

(ariyamagga)

44

[35]
(mla-magga)
(pubbabhgamagga)(ariya-magga)

(kammassakat-sammdihi)

45

(kamma)(jhna)(a)

(
samathabhvan)
(satipahna[bhvan])
(vipassanniyma)

(sabhva)
[36]


(sabhva)
(a)

46

()(formsahna)
(mannerkra)(nature, sabhva)

(sensation)(sabhva)


(sammvyma)
(sammsakhappa)(sammsati)
(sammsamdhi
)

[37](a)
(sammdihimagga)(pubbabhga magga)
(vipassan-magga)(lokiya-magga)

47

(wither away)

Santi()
(tadaga-santi)[38]
(accanta-santi)
(sammuti-santi)

[4] (Nidd1 I 74)

48

(the Buddhas
way of life)
(pa-khandha)
(sla-khandha) [39]
(samdhi-khandha)
(ariya)
prisuddhauttama(
)
(rammaa-anusaya)
5

ariyoahagiko maggo() ariya()ahagika()


magga() sammdukkhakkhayagm maggo6

[5]
(AN I 231-232)
[6] (SN V 24)

49

[41]

(anihrammaa)

(domanassa)
virodha()
(ihrammaa)
anurodha()

[42]

50


(virodha)

anurodha()

virodha()

kya-sampatti-mlako anurodho
kya-vipatti-mlako virodho

()
()

(majjhima-paipad)

51

[43]

(Mahdhana)1

(Mahdhana)

[1] (Dhp-a II 81)1162

52

[44]

Acaritv brahmacariya, aladdh yobbane dhana;

53

jiakocva jhyanti, khamaccheva pallale.

[45]
(Dhp 155)

(kalyamitta)

2
(ppamitta)
(kriya-parihni)

(satipahna)

(soka)(santi)
(parideva)

[2](SN V 3): Mamahi, nanda, kalyamitta gamma jtidhamm satt jtiy


parimuccanti

54

(kyikadukkha)[46]
(domanassa) 3
(kilesa)
(viveka)
(pamokkha)
(vimokkha)4

[3] (soka)(domanassa)(Vism 503-504)


[4]
(DN II 290: Ekyanoya, bhikkhave,
maggo sattna visuddhiy, soka-paridevna samatikkamya, dukkhadomanassna
atthagamya, yassa adhigamya, nibbnassa sacchikiriyya, yadida cattro satipahn)

55

[47]

(cakka)

(A II 31-32)

(patirpadesavsa)
(sappurispanissaya)
(attasammpaidhi)
(pubbekatapuat)

56

[48]
(dna)(sla)(bhvan)

()(kalyamitta)

(saddh)(savega)

AttaAttasammpaidhi
1

[49]
[1]
(Mp II 290: Attasammpaidhti attano samm hapana, sace pubbe
assaddhdhi samanngato hoti, tni pahya saddhdsu patihpana)
(Mp- II 280: Attano sammhapananti attano
cittasantnassa yoniso hapana)

57

(duccarit)

58

[50]Sato bhikkhu paribbaje


(sati)()(saranti
tya ... sati)2(apilpana)

(apilpanalakkhaa)

(asammoharasa)
(visaybhimukhabhva)

[51]

[2] ()(Vism 464)

59

(sabhva)
(sarasa)

(rakkhapaccupahna)

()(thirasa)
(kydisatipahna)

(mahantta)

(vipullatta)
[52]

60

(ariya)
(svaka)

[53]

61

(Devadatta)(Ajtasattu)

(ariya)

[54]

62


(sampatti)
(Buddhahood)

(Magalasutta)3

[3](Sn 258-269)(T1, 53b)

63

[55]

()

(sati)(devatsukha)(apya)(nirayadukkha)

[56]

(manussa-loka)(deva-loka)

64

(Sakka)(uposatha)

(sugati)(adhimokkha)
(pram)(bodhi-a)

(prihriyapa)1
[57]
2

(average)

[1]
[2]

65

[59]

ampajaasa+pa+jaasa
p a

jaa
P a j a a
s a m p a j a a

(sampajaakr)

(stthaka-sampajaa)
(sappya-sampajaa)
(gocara-sampajaa)
(asammoha-sampajaa) [60]

66

(asubha-bhvan)
(rga)

(nepakkapa)

67

[61]

Gocara()

(sammoha)

68

(samm)(pajaa)[62]

(bhvanmayapa)
(dhammojapa)
(sampaa)(samatha)
(vipassan)

(prihriyapaprihrika- pa)1

()

[ 1] ( V i s m 3 - 4s a b b a k i c c a - p a r i y i k
p r i h r i kapa )
( Vismmh I 16: Kammahnassa pariharae niyuttti prihrik. Abhikkamdni sabbakiccni
stthaka- sampajadivasena paricchijja netti sabbakiccapariyik)

69


[63]

70

[65]

(sabhvalakkhaa)
(sakhatalakkhaa)(smaalakkhaa)

(vipassana)

(maggaa)

71


(nibbna)

(apya)[66]

(sabhvalakkhaa)
(niyma)
Sabhva()saka()bhva()

paccatta-lakkhaa()visesa-lakkhaa(
)sarasa-lakkhaa()

(Abhidhamma)

72

(codan)(labelling)

[67]
(Dihigatasutta)
Kathaca, bhikkhave, cakkhumanto passanti? Idha bhikkhu bhta
bhtato passati; bhta butato disv bhtassa nibbidya virgya
nirodhya paipanno hoti. Eva kho, bhikkhave, cakkhumanto
passantti.

(It 43-44)
(bhuta bhtato passati)
(bhta)
(nmarpa)

bhtato
yathsabhvato()
(sabhvalakkhaa)

73

[68]

bhta bhtato passati()(


)
(ahakathcariya)
(labelling)

(paati)

(paramattha)

74

tajjpaatti(
tajjpaatti
)

tajjpaatti()
[69]

Nanu ca tajjpaattivasena sabhvadhammo gayhatti? sacca


gayhati pubbabhge, bhvanya pana vaha- mnya paatti
samatikkamitv sabhveyeva citta tihati. (Vism-mh I 266)

bhta bhtato passati()

75

[70]

76

(choiceless method)

(vitakka)(vicara)
[71]

()
()(
)
(
)

77

[72]

(vipassan-a)

78

[73]
(siddha) 1

(paccakkha-siddha)
(anumna-siddha)
(okappana-siddha)

[74]

[1] (Ps-p II 303)

79

()(Dhamma practice)

saddheyyasiddha()

(a)

80

[77]

(vipassana)

slnuggahita()

sutnuggahita()
()

[78]skacchnuggahita
()

81


samatha-anuggahita(
)

(balava)
(nikanti)(asura)
vipassannuggahita(
)1

[79]

vipassannuggahita()

[1] (AN III 20-21)(Mp III 7)

82


(vipassan-a)

83

[81]
(padhniyaga)1

(saddh)
(appbdhaapptaka)
(amyvin)
(raddhavriya)
(pa)

(saddh)

(understanding)

[1] (AN III 65)

84


[82]

2(pasdana)

(appbdha)
(apptaka)

[83]

[2]
[3](Dhs 10-11): Y tasmi samaye saddh saddahan okappan abhippasdo saddh
saddhindriya saddhbala- ida tasmi samaye saddhindriya hoti

85

(myvi)

(rambha-dhtu)
(nikkhama-dhtu)
(parkkama-dhtu)4

(udayabbayaa)5

[4] (Vism 131)(SN V 66)


[5]
(AN III 65: Paav hoti, udayatthagminiy paya samanngato ariyya nibbedhikya
samm dukkhakkhayagminiy)

(Mp III 27: Udayatthagminiyti udayaca atthaca gantu paricchinditu samatthya.


Etena pa-salakkhaa- parigghaka udayabbayaa vutta. Ariyyti parisuddhya.
Nibbedhikyti anibbiddhapubbe lobhakkhandhdayo nibbijjhitu samatthya. Samm
dukkhakkhayagminiyti tadagavasena kilesna pahnatt ya dukkha kyati, tassa
dukkhassa khayagminiy. Iti sabbehipi imehi padehi vipassanpava kathit)

86

[85]

1[86]
()

[1] (Vism 20-22)(SN IV 178)

87

(
)()
(samdhi)

2
Cakkhumssa yath andho,

sotav badhiro yath,

[87]

paavssa yath mgo,

[2](Mil 367)(Th 501)

88

balav dubbaloriva,

[88]

89

(feelings)

[89]

90

atha atthe samuppanne, sayetha matasyika.

(yoga)
()
(geha)

(gocara) (sako pettiko


visayo)3 4

[3]
(Vism-mh I 45: Sako pettiko visayoti attano pitu sammsambuddhassa
santako, tena diho dassito ca visayo)
[4] (Mil 367-368)

91

[91]

cetokhila

(vicikicch)(dosa)

(Buddha)
(Dhamma)
(Sagha)
(Sikkh)
(Sabrahmacrin)1

[1] (DN III 238)(AN III 248)

92

[92]
(niyma)

93

(Mah-metta)(Mah-karua)[93]

(vuso)

()

(vision)

(Kondaa)
[94]
(Anattlakkhaasutta)

94

(bhikkhu)(bhikkhun)(sikkhamn)
(smaera)(smaer)(upsaka)(upsik)

(Buddhassana)2 [95]

(cetasovinibandh)

[2]

95

nikkhittadhura
pamdavihr

[3] (DN III 238-239)

96

[97]

()
(Mra)
(Mra)
(gua)
(jti)
(vipassan)

(kma)
(arati)
(khuppips)

97

(tah)
(thna-middha) [98]
(bhr)
(vicikicch)
(makkhathambha)
(lbhasilokasakkra)
(attukkasanparavambhan)1

(vatthukma)
(kilesakma)

[1] (Sn 436-439)

98

(kammahna)
[99]
(arati)

(abhirati)

(abhirati)
Pabbajitena kho, vuso, abhirati dukkar
()2
(the first vipassan jhna)

()

[2](SN IV 260)

99


(kusala)()(adhikusala)

Yato yato sammasati,


khandhna udayabbaya; [100]
labhat ptipmojja,
amata ta vijnata.

() 3

sugra pavihassa, santacittassa bhikkhuno;


amnus rati hoti, samm dhamma vipassato.

(pti)

[3]

(Dhp-a II 375-6: Yato yato sammasatti ahatisya


rammaesu kamma karonto yena yenkrena, purebhattdsu v klesu yasmi yasmi

100


(arati)

[101]

(khuppips)

(bhojana-sappya)
attan abhirucite kle, abhirucite v kammahne kamma karonto sammasati. Udayabbayanti
paanna khandhna pacavsatiy lakkhaehi udaya paavsatiy eva ca lakkhaehi
vaya. Ptipmojjanti eva khandhna udayabbaya sammasanto dhamma-pti
dhammapmojjaca labhati. Amatanti ta sappaccaye nmarpe pkae hutv upahahante
uppanna ptipmojja amatanibbnasamppakatt vijnata paitna amatamevti
attho)

101

(Matikamata)
(abhi)
()

(a)4

[102]

(Theravda)

(Devadatta)

[4] (Vism 126-128)

102

()()

[103]

(pariyesantah
)

103

()

[104]
5(
)

[5] (AN IV 85-88)

104

(kammahncariya)

()[105]

(vicikicch)
ubhayapakkhasantraamukhena vicikicch
vaceti()6

[6] (Nett-a 90).

105

[106]

(bahussuta)
(dhamma-pairpaka)

()

(sutta)

(sutta)

106


[107]
A hi lbhpanis, a nibbnagmin;
evameta abhiya, bhikkhu buddhassa svako;
sakkra nbhinandeyya, vivekamanubrhaye.7

()8
Bhagavato ovdnussani sakkacca suantti svak.

(()) [108]
sakkacca suantti svak(
)
Yathnusiha paipajjanena kiccasiddhito ariya-bhvvaha

[7](Dhp 75)
[8](Vism 218)

107

savana sakkaccasavana nma. 9

(Suttanipta)
10
km te paham sen, dutiy arati vuccati;
tatiy khuppips te, catutth tah pavuccati.
Pacama thinamiddha te, chah bhr pavuccati;
sattam vicikicch te, makkho thambho te ahamo
Lbho siloko sakkro, micchladdho ca yo yaso;
yo cattna samukkase, pare ca avajnati.
Es namuci te sen, kahassbhippahrin;
na na asro jinti, jetv ca labhate sukha.

[9](Vism-mh I 278)
[10] PTS436-439

108

109

[111]

(paribbjaka)(Subhadda)
(Gotama)
(Tathgata)
()

(Kusinr)(Sla)

110

[112]

1 (Praa
kassapa)(Makkhali gosla)
(Ajita kesakambala)(Pakudha kaccyana)
(Sacaya belahaputta)
(Nigaha naputta)

2
(
)3()

[113]
[1]117(T2, 317b)

[2](DN II 151): Yasmi kho, subhadda, dhammavinaye ariyo ahagiko maggo na


upalabbhati, samaopi tattha na upalabbhati. Dutiyopi tattha samao na upalabbhati. Tatiyopi
tattha samao na upalabbhati. Catutthopi tattha samao na upalabbhati
[3](DN II 151): Imasmi kho, subhadda, dhammavinaye ariyo ahagiko maggo
upalabbhati, idheva, subhadda, samao, idha dutiyo samao, idha tatiyo samao, idha catuttho
samao, su parappavd samaebhi aehi. Ime ca, subhadda, bhikkh samm vihareyyu,
asuo loko arahantehi assti

111


() 4

5
[114]

[4]

(Sv II 181: Samm vihareyyunti ettha sotpanno attano adhigatahna


aassa kathetv ta sotpanna karonto samm vihrati nma. Esa nayo sakadgmi-dsu.
Sotpattimaggaho aampi sotpattimaggaha karonto samm viharati nma. Esa nayo
sesamaggahesu. Sotpattimaggatthya raddhavipassako attano pagua kammahna

112


()

()6

(raddhaviriyavipassaka)7
(saddh)

[115]

(vtikkama-kilesa)
(pariyuhna-kilesa)
kathetv aampi sotpattimaggatthya raddhavipassaka karonto samm viharati nma. Esa
nayo sesamaggatthya raddhavipassakesu)
[5]
[6]
(Sv II 181: Su parappavd samaehti catunna
maggna atthya raddhavipassakehi cathi, maggahehi cathi, phalahehi cathti
dvdasahi samaehi su parappavd tucch rittak)

113

()(sammsakappa)
(anusaya-kilesa)

(religion)

[7] raddhavipassaka(Vism 633)

114

[117]

aa

(paiccasamuppda)

(kilesa-vaa)

(kamma-vaa)

(vipka-vaa)

(vatakatha kathento)
(tebhmaka-vaa)2
()[118]()

[1](Vism 581)
[2](Vism 525)

115

()
()

(vivaa)(sammdukkhakkhaya-gmi)(magga)
ahagika

(updna)(tah)

()

116

[119]


(yoniso
manasikra)

(kma-rga)

(sati)

117


[120]
=

(vivata)

118

[121]

[T

adagasanti] aga

(kilesa)tadsanti

(ppa)

[1]
(Sn-a II 71: Tisso santiyo- accantasanti, tadagasanti,
sammutisantti, nibbna-vipassan- dihigatnameta adhivacana)
(Spk II 247: Tadaganibuttoti
tena vipassanagena kilesna nibbutatt tadaganibbuto)

119

(nma-rpa)
[122]

(ahetudihi)(visamahetudihi)
*
(aniccnupassan)
(vipassan)

(udayabbaynupassan-a)

2
(accanta-santi)
(ariyamagga)

ya kici samudayadhamma, sabba


ta nirodhadhamma()ya anicca ta
dukkha()
[2]

120



[123]

(Sp- II 30: Tena tena guagena tassa tassa aguagassa pahna


tadagappahna. Nmarpapariccheddsu hi vipassanesu paipakkhabhvato
dplokeneva tamassa nmarpavavatthnena sakkyadihiy, paccayapariggahena ahetuvi
samahetudihna, tasseva aparabhge uppannena kakhvitaraena kathakathbhvassa,
kalpasammasanena aha mamti ghassa, maggmaggavavatthnena amagge maggasaya,
udayadassanena ucchedadihiy, vayadassanena sassatadihiy, bhayadassanena sabhaye
abhayasayti-din nayena tena tena vipassanena tassa tassa aguagassa pahna
tadagappahnanti veditabba)

121

[125]
(Vism-mh II 387)

sabhvadhammna lakkhaasallakkhaato eyya-


abhimukh pa abhipa.

abhi
(abhi)(a)eyya-abhimukh pa()

sabhva-dhammna lakkhaasallakkhaato
(sabhva-lakkhaa)
(paramattha-dhamma)(nma-rpa)

(parieyyadhamma)

122

(abhi)(dhammaabhi)(iddhi-abhi)

(parieyya-dhamma)()(
)[126]()

()

(jhna-lika)

()(
)(abhi)

(paritaabhita)
(parieyadhammaabhiyadhamma)
sabbakyapai-saved

(di)(majjha)
(pariyosana)1

[1] (Vism 273)

123

(bhvan)(
)

[127](confused)
asamapekkhana()

(mahbhta)

pathav-dhtu()

124

po-dhtu
[128]

tejo-dhtu

vyo-dhtu

(citta) (cetasika)

(abhi)

(suttanta)

125

(vohra)

()
()
[129]


abhi()

(formsahnarpa)
(mannerkrarpa)

(vohra)
()

126

(abhi)[130]

(ta-pari)
abhi() pari()
ta()
eyya()
tapari(
)ta-pari()

()

127

()(
)

(jva-atta)
(dhamma)(sabhva)[131]

(phassa)

(desire)
(impulse)

128

(pram)(sa-)
(samm-)(buddha)
(sammsambuddha)

[132]
(yathbhtaadassana)(ahrasa
mahvipassan)2

(sammohbhinivesa)

(ta-pari)(nmarpaparicchedaasakhraparicchedaa)
(paccayapariggahaa)

()

[2] (Pais I 20)

129

(manaskira)

[133]()
()
(
)
()()

()

()
(utu)

130


(vipassan- a)[134]

(traapari)(smaa- lakkhaa)

(manner
kra)

(vipassan)

131


[135]

vipassan()vi
passanvipassan
(investigation)

( a n i c c nupassana)
(samasana-a)
(udayabbayaa)[136]

132


Yo ca vassasata jve, apassa udayabbaya;
ekha jvita seyyo, passato udayabbaya.

(tihetuka)

(duggati-ahetuka)

pasavattanikakamma()
[137]
abypajjalokpapatti

indriyaparipka

[3] (Dhs-a 117-118)

133

(samdhikhandha)(samatha)
kilesadrbhva()

samdhi, bhikkhave, bhvetha, samhito, bhikkhave, bhikkhu


yathbhta pajnti. 5

6
[138]parato ca
ghoso
(sutamayaa)
(yonisomanasikra)

[4](Dhp 282): Yog ve jyate bhri, ayog bhrisakhayo; eta dvedhpatha atv,
bhavya vibhavya ca; tathttna niveseyya, yath bhri pavahati
[5](SN III 13; IV 80; V 414)(Mil 39)
[6](AN I 87): Dveme, bhikkhave, paccay sammdihiy uppdya. Katame dve?
Parato ca ghoso, yoniso ca manasikro

134

(nma-rpa)
(anicca)(dukkha)(anatta)

[139]

(pahna-a)(bhagaa)

135


pahna

(paivipassan)

[140]

(aniccnupassan-a)

(sublimation)

(mna)

136

(tah)
(dihi)
()
(papaca)

(bhagaa)

[141]

137

[142]

(assdnupassan)
(dnavnupassan)

138

(moha)

[143]

((vijj))
(dukkhakkaya)
bhadda ()

[7] (Vism 652-653)

139

[145]

(Patihitasutta)

Ekadhamme patihitassa, bhikkhave, bhikkhuno pacindriyni


bhvitni honti subhvitni. katamasmi ekadhamme? [146]
Appamde. Katamo ca bhikkhave, appamdo? Idha, bhikkhave,
bhikkhu citta rakkhati savesu ca ssavesu ca dhammesu. Tassa
citta rakkhato savesu ca ssavesu ca dhammesu saddhindriyampi
bhvanpripri gacchati. Vriyindriyampi bhvanpripri
gacchati. Satindriyampi bhvanpripri gacchati.
Samdhindriyampi bhvanpripri gacchati. Paindriyampi
bhvanpripri gacchati. Evampi kho, bhikkave, ekadhamme
patihitassa bhikkhuno pacindriyni bhvitni honti subhvitnti.1

[1](SN V 232)
(sava)(kilesa)
(kmsava)(bhvsava)(dihsava)(vijjsava)

140

[147]

(appamda)
(appamda)
(pamda)failure()heedlessness(
) negligence()

(duccarita)()

(pamda)2

() ()

[2](Vibh 350)

141

()

anu-pamda()
[148]

(pamda)

(satipahna)

3
(vippaisra)

(saddh)

[3](Sv I 97: Appamdo vuccati satiy


a-vippavso.)(Sv-p I 326: satiavippavsa-lakkhao hi appamdo)

142

(viriya)(sati)
satrakkhena cetas

() 4

(sati)(samdhi)
(pa)(indriya)

[149]

(saddhindriya)
(viriyindriya)
(satindriya)
(samdhindriya)
(paindriya)

[4](DN III 270: Kathacvuso bhikkhu ekrakkho hoti? Idhvuso, bhikkhu


satrakkhena cetas samanngato hoti. Eva kho, vuso, bhikkhu ekrakkho hoti)

(Sv III 234:Satrakkhena cetasti khsavassa hi tsu dvresu


sabbakla sati rakkhakicca sdheti Tenevassa carato ca tihato ca suttassa ca jgarassa ca
satata samita adassana paccupahita hotti vuccati)

143

()
(lokiyadhamma)

(kmvacara-kusala)
(rpvacara-kusala)
(arpvacara-kusala)
(lokuttara-kusala)

(krpaka-appamda)
(kraka-appamda)
[150]
(Bodhisatta)

[5] (SN V 42)

144

(appamda)
(appamdena
sampadetha)(sla)
(samatha)

(dhammacakkhapavattana)

145

[151]

(jhna)

( )
1

(samdhi)
(upacra-samdhi)
(khaika-samdhi)
(appan-samdhi)
(appansamdhi)
(jhna)(kmvacara)

[152]
(paatti-rammaa)

[1] (Sp I 116) : Paccankadhamme jhpetti jhna, imin yogino jhyanttipi


jhna, paccankadhamme ahanti gocara v cintentti attho

146

(paramattha-dhamma)

(avikkhepa)

(cittekaggat)(khaamattahitiko
samdhi)2

(magga-a)(phalaa)
(satipahna)
(dukkha)(pa)
(contemplate)(note)
(jhna)

(nvaraa)

[2] (Vism-mh I 342)

147

(rammapanijjhna)
(lakkhapanijjhna)
(upa-)
(ni-)(jhna)(kasia)
(ahasampatti)(rpajhna)
(arpa-jhna)(upacrasamadhi)

(magga)(phala)
(samathajhna)
(vipassanjhna)3

[3] (Sp I 116)(Mp I 381)

148

[155]
(pubbabhgapatipad) (pre-jhnic)

(jhnic practice) (viriya)


(sati)(passaddhi)(samdhi)
(vriya)(caturaga)

1(vedan)

()
(usshalakkhhaa)

[1] (T1, p. 432)


( T26, p. 395)

149

[156]
(upatthambhana-rasa)

asasdanabhva-paccupahna
()
(raddhaviriya)
(paggahita-vihiriya)

upahit-sati()asammohasati()
(rammaa)
rammabhimukha-bhava

(rammaika)(rammaa)

(uddhacca)(kukkucca)

150


[157]

(nma-kya)(rpakya)

(samdhi)

(acala)(nipphandana)
(khaikasamdhi)
(codan)(pubbabhgapatipad)

151

[159]

(pathav-kasia)
(samatha-jhna)(jhnaga)

(vitakka)
(vicara)

(pti)
(sukha)
(upekkh)
(ekaggat)(samdhi)(jhna)
[160]

152

(jhnasampayuttacitta)(citta)
(thnamiddha)

(kusala)(nvaraa)

(sati)
(vicikicch)
(pti)

(vypda)(sukha)
(uddhacca-kukkucca)

(ekaggat)(kmacchanda)

153

(appan-samdhi)
[161]
(nvaraa)
(vipassan-jhna)

(brahmavihra)

(jhna-sammdihi)
(paatti)()

(stagnating within)
(sampatti)
(kammahncariya)

(sakkya-dihi)(attadihi)

154


(abhias)[162]

(Buddha-ssana)

(pasda-rpa)
(dhammasavega)

(pasda)(sabhva)

1 [163]

[1] (DN 11)

155


(ptihriya)
(iddhi-pihriya)
(desan-pihriya)
(anussan-pihriya)

(gandhr) 2
(cintmai)3

[2] (DN I 213)(Sp I 322)

(Gandhrti gandhrena nma isin kat, gandhrarahe v uppann vijj.


Tattha kira bah isayo vasisu, tesu ekena kat vijjti adhippyo)
[3] (Sp I 322): Maik nma vijjti
cintmati eva laddhanm loke ek vijj atthi
[4] (DN I 211)

156

(pti)
(sukha)[164]

(vasi)

(vipassan-a)(ptihriya-pa)
(lokadhamm) 5
(samatha-bhvan)

(buddhassana)

[5] (Lbho, lbho, ayaso, yaso, pasas,


nind, dukkha, sukha)

157

6 [165]

[6](DN I 211): Na kho aha, kevaa, bhikkhna eva dhamma desemi- etha tumhe,
bhikkhave, gihna odtavasanna uttarimanussadhamm iddhipihriya karoth

158

[167]

ipassan()vipassanvi

passan(passati)

vipassan

(vipassana)
(magga)(phala)

159


[168]

(aa)(avijj)
(moha)

nimitta-ggha()
anubyajana-ggha()

(kilesa)
(cakkhuvia)(cakkhu-pasda)
(rpramma)(pari)
(dukkhasacca)
dukkhasacca parieyya()

160

(phassa)
(vedan)[169]

(sutta method)

loka-vohra()(sutta)

( r p a - d h a m m a )
(pasda)

161

(rammaa)(nma-dhamma)
(rammaika)
(phassa)[170](vedna)(
)(dukkha-sacca)

yath yath v panassa ko paihito hoti tath tath na pajnti. 1

(vyodhtu-pohabba-rpa)
(khandha)(yatana)
(khandhadhammnu-passan)
Rpa, bhikkhave, yonisomanasikarotha,
rpniccataca yathbhta samanupassatha.2

(sapayutta-dhammas)

[1](MN I 57)
[2](SN III 52)

162

(phassa)
[171]

(vitakka)
(vicara)
(pti)

(sukha)

(ekaggat)
(samdhi)

(jhna)

163

(khaika-samdhi)
(jhna)(samatha)
(samatha-jhna)
(true jhna)

(paatti)(vipassanjhna)

(paramattha)[172]
(khaika-samdhi)
khaika-cittekaggat
3khaamatta-hitiko samdhi
4(bhvan
mind)
(jhna)

(appnasamdhi)(paipakkha-dhamma)
(nvaraa)
rammae nirantara ekkrena pavattamno(

[3] (Vism 289)


[4](Vism-mh I 342)

164

(samdhi)
(sammasanaa)
[173]

pavattamno

(Visuddhimaggamahk)
khaikacittekaggatti khaamattahitiko samdhi. So pi hi rammae
nirantara ekkrena pavattamno paipakkhena anabhibhto appito
viya citta niccala hapetti

165

)
()()
()()(appansamdhi)

[174]

166

(pti-sukha vivekaja)
(viveka)
(kya-viveka)
(citta-viveka)
(upadhi-viveka)
[175]

(vipassan-jhna)(
)

167

(nvaraa)

[176]

(pa)

(viriya)
(kyika-viriya)
(cetasika-viriya)
(iriypatha)

168

[177]

(vipassan-niyma)

(khuddah pti)

(khaik pti)

(okkantik pti)

[5](Spk I 113: tasmi


tasmi iriypathe uppanna tattha tattheva niggahti)

169


(ubbeg pti)(ud=vega=)

(phara pti)

[178]

(dubbala)(pamojja)
(balava-pti)

(kya-passaddhi)(cittapassaddhi)

(yathbhta)(
)

170

(a)
(pti)(khaika-samdhi)

(citta-viveka)

(kusta)
(raddhaviriya) [179]
kusita

(micch vitakka)()
(kma-vitakka)
(bypda-vitakka)
(vihisa-vitakka)

171


ppasmi ramati mano6

satiy pariggahanto jinti ppake akusale dhamme.7

[180]

(mahanta)

(jvahamaka-sla)8

[6](Dhp 18)
[7](Pais I 173)
[8]

172

(raddhavriya)
(vriya)
(rambha-dhtu)
(nikkhama-dhtu)
[181]
(parkkama-dhtu)
9
(adhipati
)vriya()indriya()
vriya-indriya
(exerting)

10

()

[9] (Vism 132)


[10](Vism 464)

173


(kosajja)

paggahita-vriya (
)
(paripua)

(raddhavriya)11

[11]

(Ps II 53: raddhavriyoti paggahitavriyo, paripua- kyikacetasikavriyoti attho. Yo hi bhikkhu gamane uppannakilesa hna ppuitu na deti, hne
uppannakilesa nisajja, nissajja, nisajjya uppannakilesa sayana ppuitu na deti)

174

[183]

varaa()ni-var

(jhna)(vipassan)

(kmacchanda)(lobha)
(vypda)(dosa)
(thna-middha)(moha)
(uddhacca-kukkucca)(
)
(vicikicch)
[184]

175


()

(vitakka)(thna-middha)
(pervasion, vipphrava)
(undeveloped)
(vicara)
(papairpaka-sabhva) 1
(vicikicch)
(paipakkha)
(pti)

(sukha)(progress)
(ekaggat
samdhi)

(vitakka)
(thna-middha)
[185]

[1] (Vism-mh I 165)

176


(akusala-rsi)

(pubbabhga paipad)

(uddhacca)

cetaso
upakkilesa

[2](SN V 145-146)

177

paya dubbalikara dhamm

178

[187]

(raddhavipassaka)

1
(vipassanpakillesa)
(ariya-svaka)
(vippaipannaka)
(nikkhittakammahna)
(kustapuggala)

(obhso)
(a)
(pti)
(passaddhi)

[1] (Vism 633)

179

(sukkha)
(adhimokkho)
(paggaho)
(upahna)
(upekkh)
(nikanti) [188]
(Pais II 102)
obhse ceva e ca, ptiya ca vikampati;
passaddhiy sukhe ceva, yehi citta pavedhati.
Adhimokkhe ca pagghe, upahne ca kampati;
upekkhvajjanya ceva, upekkhya ca nikantiy.
(obhsa)
(samathabhvan)
(vipassana)
(Anathapindika)

[2](SN 10:8)

180

(a)

(pti)

(passaddhi)

[189]
(lahut)(mudit)(kammaat)
(pguat)(ujjukat)

(sukha)

sugra pavihassa, santacittassa bhikkhuno;


amnus rati hoti, samm dhamma vipassato.

181


Yato yato sammasati, khandhna udayabbaya;
Labhati ptipmojja, amata ta vijnata.

()

[190]

[3] (Vism 636)

182

(vajjana)

(vipassan-javana)

(vajjan-upekkh)
(vipassan-a)4(vipassanupekkh)

[191]
(bhvanrati)

(upakkilesa)

(bojjhaga)
(upakkilesa)

[4] with an even mind

183

184

[193]

(cittaja-rpa)
(atipata-rpa)

(bojjhaga)
(udayabbayaa)

1bojjaga()bodhi()aga(
)

()2
bojjhaga()sambojjhaga()
sa-()
(sati-sambojjhaga)
[1] (Vibh-a 316)
[2]
(Sv II 375: Ettha hi sambujjhati raddhavipassakato yogvacaroti sambodhi)

(Sv-p II 324: Udayavayauppattito pahya


sambodhipaipadya hito nma hotti ha raddhavipassakato pahya yogvacaroti
sambodhiti)

185

(dhammavicaya-sambojjhaga)
(viriya-sambojjhaga)
(pti-sambojjhaga)[194]
(passaddhi-sambojjhaga)
(samdhi-sambojjhaga)
(upekkh-sambojjhaga)
(sati-sambojjhaga)

(satipahna)
(kynupassana)
(vedannupassana)
(cittupassana)
(dhammnupassana)

(dhammavicaya-sambojjhaga)

186

(dukkha-sacca)

(samudaya-sacca)
(nirodha-sacca)[195]
(magga-sacca)
(vayo-phohabba)

()

(moha)
(vaagmi-kusala)
(tadaga-nirodha)
(accanta-nirodha)
(pubbabhga-magga)

187

(samdhi-khandha)

(sammsakappamagga)
[196]

(pa-khandha)(sla-khandha)
(samm-vc)
(samm-kammanta)
(samm-jva)

(accanta-nirodha)(ariya-magga)

188

()(bodhi)(accantanirodha)

[197]

(viriya-sambojjhaga)

(raddha-viriya)
(paggahita-viriya)

(paripua-viriya)
(pti-sambojjhaga)

(ubbeg pti)(pharaa pti)

189

(passaddhi-sambojjhaga)

(paddaddhi))(citta-passaddhi)
(kya-passaddhi)

[198]

(samdhi-sambojjhaga)

(upekkh-sambojjhaga)

(tatramajjhattupekkh)3

(satipahna)

Cattro (, bhikkhave,) satipahn bhvit bahulkat satta bojjhage


pariprenti. Satta bojjhag bhvit bahulkat vijjvimutti
pariprenti.

[3](Vism 161)

190

[199]
(paripucchakat)
(vatthuvisadakiriy)
(indriyasamattapaipdan)
(duppaapuggalaparivajjan)
(paavantapuggalasevan)
(gambhraacariyapaccavekkha)
(tadadhimuttat)4

(
)

(visama-

[4] (Sv II 376)(Vism 132)

191

bhojana)

(bhojane matta)

(pacittiya)
[200]

192

(Osadha)

(lohita pasdi)
(updrpa visuddha hoti)
(cittaja- rpa)
(kammaja-rpa)(utuja-rpa)(hraja-rpa)
(atipata-rpa)[201]

(bhvankusalacitta)

(pti)
updrpa visuddha
ahosi()(kammaja-rpa)

193


(gandha-rpa)
(bojjhaga)
(pariccheda-rpa)

(osahda)

[202]

[5](Paritta)(Bojjhagasutta)

194

(pactapa) 6[203]

sumagga()
khemantabhmi()sukhabhmi(
)

(nirodha)()
(sakkya-dihi)
( vicikicch)
(slabbataparmsa)

[6](Sp- I 138:
Pactape tappantti catsu hnesu aggi katv majjhe hatv sriytapena tappanti)

195


(lokuttaramagga-jhna)
(apya)

(religion)[204]

(
)

196

[205]

(pti)

(sukha)
(pti)(sukha)

santa()
santa(sakhradukkhat)

pavatta()apavatta(
)
(ariyakanta)

197

(ariyajanasevita)
(asakiliha)7

[206]

upekkhako satim sukhavihr 8

(pti)
(sampajaa)

(mla-rammaa)
(rammaika)

(vipassan)
(paivipassan)9

[7](Vism 163)
[8](DN I 37)
[9]
(pai- vipassan)(Vism
641-642)

198

[207]


(kma)

(vatthu-kma)
(kilesa-kma)
(vatthukma)

199

[208](kmacchanda)(kmarga)
(kmavitakka)(sava)(updana)

(assda)
(dnavavipassana)

nimittaggha

200

anubyajanaggha

(kma)[209]

()

201

[210]
(pactappa)
atthakilamathnuyoga
kmasukhalliknuyoga

()()
(titthiya)

202

[211]

(rga)
(nekkhammasukha)

(
)()

203

[212]
(kmacchanda)(kma-tah)

(kmasukha)

nekkhamma(
)

(vipassankusala)
(kmasukha)(nekkhammasukha)

(nekkhamma sukha)(vipassan

204

jhnic sukha)

[213](lobha)
(somanassa)
vysekasukha

missakasukha
aprisuddha-sukha
(rga)

(vedan)

avysek-sukha(
)
(amissaka)(parisuddha)

205

Sugra pavihassa, santacittassa bhikkhuno;


Amnus rati hoti, samm dhamma vipassato

Mattsukhapariccg, passe ce vipula sukha;


Caje mattsukha dhro, sampassa vipula sukha.

206

[215]

(kmasukhalliknuyoga)

(attakilamathnuyoga)

()

[216]

207

majjhima()

Majjhima-paipad

208

[217]

(vitakka)(vicara)

(paccakkhaa
)
(vitakkas)

(bhvan)
(samdhi)

[218]

209

(visions)
sampasdana

sampasdana cetaso
ekodibhva [dutiya jhna]

(vipphandhana)[219](vicarana)

[1] (Vism 156)

210


cetaso ekodibhva

(awareness)

(samdhi)

[220]
(samdhi)

211


(upanissaya-paccaya)

(sampayutta-paccaya)2

vivekaja ptisukha(
)(samdhija patisukha
)
(balavapti)
(ubbega)(paripua)

(sukha)

[221]

[2]

212


(nikanti)(tah)
(dhammantra)

213

[223]
tiy ca virg upekkhako ca viharati,
sato ca sampajno
sukkha ca kyena paisavedeti,

upekkhako satim
sukkhavihrti()

(tarua)
()()

214

(dhammantarya)[224]

ajjhatta sahita

(Uddesavibhagasutta)1

(nimittaggha)
(anubyajana)
(lobha)(dosa)
(moha)

()

[1] (MN 138)


[2] (MN III 223): Bahiddh, bhikkhave, vie avikkhitte avisae sati ajjhatta asahite
anupdya aparitassato yati jtijarmaraadukkhasamudaya-sambhavo na hoti

215

[225]
()
(sammasana-a)

(taruaudayabbayaa)

(ajjha sahita)

(samatha)
(samapatti)
(samathajhna)
(vimuttisukha)(abhi)

216

[225]

(visions)

(LSD)

(pti)(sati ca
sampajno)

217

(nmakya)(sukha)[227]
ptiy ca virg upekkhako ca viharati,
sato ca sampajno,
sukkhaca kyena paisavedeti,
ya ta ariy cikkhanti
upekkhako satim sukhavihrtiti,
tatiya jhna upasampajja viharati.

(pti)
(rga)(desan)
(tarua-udayabbayaa)

(rga)

218

(nikanti)
(ptiy ca virg)

[228]
Yathbhta ya satth pariyesitabbo.3

(Pohilatthera)
4

(Sariputta)

[3] (SN II 130)


[4](Dhp-a II 262-264)
[5](Vism 95-96)

219

[229]

(pti)
(upekkhako ca viharati)

(visada)

(vipula)
(thmagata)

()

220

(chaagupekkh)
(brahmavihrupekkh) [230]
(bojjhagupekkh)
(vriyupekkh)
(sakhrupekkh)
(vedanupekkh)
(vipassanupekkh)
(tatramajjhattupekkh)
(jhnupekkh)
(prisuddhupekkh)6
(chaagupekkh)

(ithrammaa)
(anihrammaa)

(moha)(asamapekkhana)

[6] (Vism 160-161)

221

(lobha)(
dosa)

(arahat)[231]
()

()

upekkhako ca viharati, sato ca sampajno

cakkhun rpa disv neva sumano hoti, na dummano, upekkhako ca


viharati sato sampajno.

222

(tatramajjhattat)[232](
)
() (cittacetasikna samavhitalakkha)()
(ndhikatnivraarasa, pakkhaptupacchedarasa)
(majjhattabhvapaccupahna)

sato sampajno
(dosa)
sukha ca kyena
paisavedeti

(sakhrupekkh-a)

223


[233]

(labha)(albha)(ayasa)
(yasa)(pasas)(nind)(dukkha)
(sukha)

tdibhva-gua
parisuddhapakati-bhvvijahankrabht
upekkh
(vsan)

vasala(
)7

[7](Mp I 216)

224


[234](sugata)

Tumhehi kiccamtappa, akkhtro tathgat;


paipann pamokkhanti, jhyino mrabandhan.

(brahmavihrupekkh)

(mett)(karua)(pti)
(upekkh)

[235]

225

(vypra)

(bypra)

(mett)
(karu)(upekkh)

(soka)
[236]

226

(bojjhagupekkh)

samavhita

(saddh)
(pa)

(cetan)
[237]atidhvana

227

(chanda)

(vriya)(samdhi)

(viriyupekkh)
vriyupekkhvriya()upekkh()
vriyupekkh

vrassa bhvo
vriya
(viriya)(ussha)

[238]

(ussahlakkhaa)

228

(rasa)(upatthambhana)

(pacupahna)(asasdanabhva)

(thina-middha)
(kosajja)
[239]

229

(sevanapaccaya)

(anaccddha)(antisithila)
(uddhacca)
Uddhacca()uddha()
gacchati()

[240]vikkhepa

230

(sammsakappa)
(sammvyma)
(sammsati)

(araddhavriya)
(paggahitavriya)

(paripuavriya)

(udabbayaa)(vitakka)
(vicara)

(sakhrupekkh)

(samdhi)
(vipassan)[241]

[8] (six kinds)


(Pais 64-65)

231

(paisakh)(santihna)

(vypra)9

(sammasanaa)

[242]

(pti)

[9](Pais-a I 251): Nvarae paisakhti paca nvarani pahtabbabhvena


pariggahetv. Santihanti nvarana pahnbhimukhbhtatt tesa pahnepi
abyprabhvpagamanena majjhattatya santihan. Sakhrupekkhsti nvaraappahne
byprkaraena nvaraasakhtna sakhrna upekkhansu

232

(sukha)

(vedanupekkh)
(upa-ekkh) 10
(upekkh)
[243]
udsna()
(vedan)
(sabbacittasdhraa)
(phassa)

[10](Nidd-1-a 118): upapattito ikkhatti upekkh, sama passati, apakkhapatit


hutv passatti attho

233

(vedan)
(sa)
(cetan)
(ekaggat)
(jvitindriya)
(manasikro)

(impulsive forces)

(kyavia)

vedan-paccay tah(
)[244]

(paticcasamuppda)

234

(vedanupekkh)

(vipassanupekkh)
(sabhva)

(khaikasamdhi)

(vipassanupekkh)()

11

[245](aniccnupassanaa)

(niccasa)(mna)

[11](Vism 161): Y yadatthi ya bhta, ta pajahati, upekkha pailabhat


ti evamgat vicinane majjhattabht upekkh, aya vipassanupekkh nma
(Vism-mh II 186): Yti vipassanpa. Yadatthti ya aniccdilakkhaattaya
upalabbhati. Ya bhtanti ya paccayanibbattatt bhta khandhapacaka. Ta pajahatti

235

(dukkhnupassan)
(sukhasa)
(tah)

(attasa)
(attadihi)

[246]

(tatramajjhattupekkh)
tatra
majjhattattatramajjhatt

()

12

aniccnupassandhi niccasadayo pajahanto sammadeva dihdnavatt tappaibaddhacchanda-rga-ppahnena pajahati, yath yati dna na hoti, tath paipattiy pajahati.
Tathbhto ca tattha upekkha pailabhati. Vicinaneti aniccdivasena sammasanepi
[12] (Vism 161, 466-467)

236

(jhnupekkh)
upekkhako ca viharati()

atimadhura()

(sati)(sampajna)
sato ca sampajno()
[247]

(prisuddhupekkh)

237

(pa)
(kicca)

[248]
avykatadhamma

(somanassa)(domanassa)(dukkha)
(paramattha)

238

(attapaccakkha)

[249]

(atta-paccakkha)
(paramattha)
(bhvanmaya-a)

upekkhako ca viharati

239

(sabhva)(lakkhaa)(majjhattalakkhaa
)(anbhogarasa
)

(avanatipaipakkhakicca)[250]()
(paita)(atimadhura)

upekkhako ca viharati, sato ca sampajno

(avyprapaccupahna)

(avypra)
(padahna)(ptivirga)

240

(bahsa-odagya)

(kamma)
(citta)
() (utu)
(hra)[251]
(paita-rpa)

(
)

241

upekkho ca viharati()

(aparibyattakicca)[252]
(anbhogarasa)
(avanatipaipakkhakicca)

( l o k a dhamma)

sato ca sampajno

242

(stthaka-sampajaa)(sappyasampajaa)
[253]

(parihriyapa)

(gocara-sampajaa)

(upacra)

(appan)

(orika)

243

(aparibyatta)

[254]

(traakicca)
(pariggahitakicca)

(sukha)
(ekaggat)

(pti)

244

[255]

(dhammakath)(dhammkacch)
upekkhako ca viharati

Sato ca sampajno
(sati)(sampajaa)

(dhammdhihna)

245

(sarati)saraa-lakkhaa
(fixed attentation)
[256]
()
asammosa-rasa

rakkhapaccupahna

asammoha-lakkhaa

246


[257]

traa-rasa


pavicayapaccupahna
(pa)

247

(udayabbayaa)
[258](
)

upekkhako ca viharati, sato ca sampajno

no loko atitto tahdso

248


[259]

(vipassanjhna)

(lokuttara-maggaphala)

(atipaitarpa)(cittaja-rpa)

sukkha ca kyena paisavedeti

(nmakkhandha)

(vipassanjhna)

249

[260]

(samathasukha)

(viparima-dukkha)*
(samathajhna)
(vipassanjhna)(nibuti-sukha)

()
(nmakkhanda)

(dukkhadukkha)(viparimadukkha)(sakhra)

250

[261]

(mett)(appama)
(brahmavihra)
mijjati siniyhatti mett1
()sineha
sneha(adosa)

(dosapaigha)(
)

[262]

[1] (Ps-p II 154; 306)(Mp II 176)(Sv-p I 116):


midati siniyhatti mett

251

(cittaja-rpa)

(mett)

(vuhi)
(virhi)
(vepulla)

tahpema()

(tahpema)(lobha)

252


gehassitapema[263]()
(Chanda)

(brahmadaa)

(kesi)
2

[264]

[2] (AN II 112)909

253

(balapiyacitta)
3(kmavacarakusala)

(mett)(tah-pema)
(dosa)
(mett-bhvan)

Mettmukhena hi rgo vaceti4

(mett-bhvan)

(karu)

(mudit)[265]

[3](Vism 313)
[4](Vism-mh I 379)

254

(mettbhvan)
(parahita)

(sakhradhamma)
(anukampa)

(brahmacariyadhamma)
(appamaadhamma)
(brahmavihra) (hitkrappavat
tilakkhaa)(hitpasahrarasa)

(ghtavinaya-paccupahna)
(sattna manpabhvadassanapada
hna)

yoniso- manasikra
(Eleanor H. Porter)

255

[266]
(Pollyanna)(
)
(bypda)
(tahpema)

(samatha-mett)
(gehassita-pema)

sineha()
yuga-maccha

(mettkaru)

256

[267]

(prm)

(mett-jhna)
(palibodha)
()

(khanti)

257


[268]

5
(sukha supati)
(sukha paibujjhati)
(na ppaka supina passati)
(manussna piyo hoti)
(amanussna piyo hoti)
(devat rakkhanti)
(nssa aggi v visa v sattha v
kamati)
(tuvaa citta samdhiyati)
(mukhavao pasdati)[269]
(asammho klakaroti)
(uttarim appaivijjhanto brahma-

[5] (AN V 342)(Vism 311-314)

258

lokpago hoti)
(mett
cetovimuttibhvna)

(pubbanimitta)
(anubhta)
(devtpasahra)
6(dhtukkhobha ) [270]

(cittajarpa)(hrajarpa)
(utujarpa)7

[6] (Vibh-a 407)


[7]
(Vism-mh I 369: Dhtukkhobhahetukampi cassa
bahula bhaddakameva siy cittajarpnuguatya utu-hrajarpna)

259


(Paliputta)
(Viskha)

(Mahvihra)

(cittalapabbatavihra)

[271]

260

(Uttara)
9(cassivatthera)
(Sakicca)
10

[272]

[8] (Khp-a 232-235)(Sn-a I 193)


[9](Vism 381)
[10](Vism 379)

261

(kma-rga)

(Kulasutta)11

(mettcetovimutti)
[273]
(mettcetovimutti)

(pasupiscaka)
12

(saddh)()

[11] (SN II 264)


[12](Spk II 206): suppadhasiyo hoti amanussehti mettbhvanrahita
pasupiscak vidhasayanti, pageva ur amanuss

262

(muddhapasanna)

(duha-yakkha)13

(rakkhabhvan)
(okkhsutta)
()

(mahpphalatara)(S II 264) [274]

(appiya-puggala)
(atippiyasahyaka-puggala)
(majjhatta-puggala)

[13] (Vism 380)1330

263

(verpuggala)

[275]

(atta)
(piya-puggala)
(atippiya-sahyaka-puggala)
(majjhattapuggala)

264

(anatthakraka ver)

(aha avero homi)


(aha abypajjo homi)
(aha angho homi)
(sukh attna pariharmi)

(aha sukhito homi niddukkho)

14(Mettasutta)
(276)

[14](Pais II 129-139)

265


(Mallik) 15

(pakkhaptita)

16

(piyapuggala
mnapapuggala)
[277]
(upajjhya)

[15]
[16](SN I 75)

266

(avero hotu)
(abypajjo hotu)
(angho hotu)
(sukh attna pariharantu)

avero hotuvera

[278]

abypajjo hotu

267

angho hotu

(bhra)
sukh attna
pariharantu

(Sn 26)

tiha cara nissinno va

sayno yvatssa vitamiddho.

eta sati adhiheyya,

brahmameta vihramidhamhu. ()

[279]

268

(vajjanavas)
(sampajjanavas)
(adhihnavas)
(vuhnavas)
(paccavekkhaavas)
( j h n a k l ) 17
(jhnnuloma)(jhnapailoma)(jhnnulomapailoma)(jhnukkantika)

attani bhvan nma sakkhibhvatthti 18

(viveka
)(sukha)
(jhnasukha)

[17] (Vism 374)


[18](Vism-mh I 352): attani bhvan nma sakkhibhvatthti nnvidhasukhnubandha-anavajjasukha-abyseka- sukhdi ya attani upalabbhati, ta nidassento tassa
vattamnatya ha aha sukhito homti

269

(samathaynikayog)
[280]

(anavajja-sukha)(abyseka-sukha)
(blamelessness)
(glory)

(niyma)

abysekasukha19
asammissasukha()parisuddha(
)
(stthakasampajaa)(sappya-sampajaa)
nepakkapa(
)20parihriyapa()(

[19](Sp I 165:
Abysekasukhanti kilesabysekavirahitatt abyseka asammissa parisuddha
adhicittasukha paisavedetti)

270

) 21
santosasukhasantuhisukha
[281]

(Sari)()

(vipassanynika-yogi)

(samdhi)
(pa)
(samatha)

samathaynika-yogi (
)

(Mp II 382: Abysekasukhanti kilesehi ansittasukha, avikiasukkhantipi vutta.


Indriyasavarasukha hi dihdsu dihamattdivasena pavattatya avikia hoti)
[20](Spk II 448: Nepakka vuccati pa)
[21]

271


suddhavipassanyna
sukkhavipassaka(
)

[282]

(caturrakkha-bhvan)

(buddhnussati)
(mettbhvan)
(asubhabhvan)
(maranussati)
(vipassanynika)

(Spk I 48: Prihripa nma aya klo uddesassa,


aya klo paripucchytiti-din nayena sabbattha krpit pariharitabbapa
sabbakiccapariyik prihriyapa)

(Spk-p I 93:Abhikkamdni sabbakiccni stthakasampajadivasena paricchijja


netti sabbakiccapariyik)
272

(mudubhta)
(kammaa)[283]

(smasambheda)

smasambheda

273


(pharaa)
(anodhiso)
(odhiso)
(dis)

(sabbe satt)
(sabbe p)
(sabbe bht)[284]
(sabbe puggal)
(sabbe attabhvapariypann)

()

274

(sabb itthiyo)(sabbe puris)


(sabbe ariy)(sabbe anariy)
(sabbe dev)(sabbe manuss)
(sabbe viniptik)

[285]

(Dhammaskacch)
(mettbhvan)

275

(samathaynika)

(carita)

(vipassanynika)

(Uttara)
(kmavacara-kusala)

276

[286]

Akkodhena jine kodha, asdhu sdhun jine;

Jine kadariya dnena, saccenlikavdina.

277

278

[287]

avra

(pavreti)
Pavra
(Paccaya-pavra)
(Paikkhepa-pavra)
(Yvadattha-pavra)
(Vassavuha-pavra) 1
(Paccaya-pavra)

Icchmaha, bhante, sagha ctumsa [bhesajjena] pavretu.

[1] (Sp- III 59)

279

()
(dyaka)
[228]
(Paikkhe-papavra)

pavrito nma asana payati. bhojana payati, hatthapse


hito abhiharati, paikkhepo payati, eso pavrito nma.

(vinaya- kamma
)
(Yvadattha-pavra)

patena khdanyena bhojanyena sahatth santappesi sampavresi.

280

(Vassavuha-pavra)
pavra(vibhajati)
pakrehi dihdhi vreti saghdike bhajpeti bhatte karoti etyti
pavra, pattivisodhanya attavossaggoksadna.
()
(pavra) (pakrehi dihdhi
vreti saghdike bhajpeti)(bhatte karoti)()
(pattivisodhanya)
(attavossagg-oksadna)[289]
anujnmi bhikkhave vassavutthna bhikkhna thi hnehi
pavretu.

(vpakaha)
(pavra)

281

[290]

Pakrehi dihdhi vreti kyakammdike sarpeti grayhe karoti


etyti pavra, paipattivisodhanya attano attano vajjasodhanya

[2](SN I 190)

282

oksadna.3

(sagha)[291]

sagha, bhante,
pavremi dihena v suten v parisakya v, vadantu ma
yasmanto anukampa updya. Passanto paikarissmi. Dutiyampi,
bhante, sagha
Tatiyampi, bhante, sagha

[3](Sp- I 289)
[4]( T23, 598b)

(T54, 1123b)

283


(kalyamitta)

(Kahina)

kahinatthro
(anmantacro)(nisasa)

[292]

(Bhaddavaggiya)

(Sketa)

284

(Thadingyut)
()(Tazaunamon)
()

anmantacro
(ticivara)
5

[5] (Nissaggiya Pcittiya)

285

asamdnacro
6

(kmarga)

[294]

(vikappana)
(adhihna)

()
yvadatthacvara

7gaabhojana

yo catattha cvaruppdo so nesa


bhavissati

[6]
[7] (Pcittiya)

286

(cetan)

[8]7

(T54, 1171c)
8

(CBETA, X44, 466b).

287

[297]

(indriyasamatta)

(saddh)
(vriya)
(sati)
(samdhi)
(pa)

288

[298]

sappyakiriyya sampdeti

1
(uppannuppannna sakhrna
khayameva passati)
(tattha ca sakkaccakiriyya
sampdeti)
(staccakiriyya sampdeti)
(sappyakiriyya sampdeti)
(samdhissa ca nimittagghena)
(bojjhagnaca anupavattana- tya)

[1] (Vism 613): Yassa pana eva nayavipassanya yoga karotopi nayavipassan na
sampajjati, navahkrehi indriyni tikkhni bhavanti
inductive insight

289

(kye ca jvite ca anapekkhata upahpeti)


(tattha ca abhibuyya nekkhammena)
()(antar ca abyosnena) 2[299]

3
(vsa-sappya)
(gocara-sappya)
(bhassa-sappya)
(puggala-sappya)
(bhojana-sappya)
(utu-sappya)
(iriypatha-sappya)

[2](Vism-mh II 399): Tattha ca abhibhuyya nekkhammenti tasmi


kyacitte anapekkhabhvena indriyna tikkhabhvpdanena uppanna uppanna dukkha
vriyena abhibhavitv bhvana sampdeti
[3](Vism 127)

290


(mett)(anukampa)

(kalyamitta)[300]
(mett)
(hitkrappavattilakkhaa)(satti)
(vyatta)

hitpasahrarasa()

(ghtavinaya-paccupahna)
(sattna manpabhvadassanapadahna)

(Anuruddha)(kimila)(Nandiya)

291

[301]

292

[303]

(Ajita)

sati tesa nivraa


payete pidhiyyare

[1](Sn 197): Savanti sabbadhi sot, sotna ki nivraa, sotna savara brhi,
kena sot pidhiyyare
[2] (Dhp-a IV 83-84)

293

()
Cakkhun savaro sdhu, sdhu sotena savaro;
Ghnena savaro sdhu, sdhu jivhya savaro.
Kyena savaro sdhu, sdhu vcya savaro;
Manas savaro sdhu, sdhu sabbattha savaro;
Sabbattha savuto bhikkhu, sabbadukkh pamuccati.

(Dhp 360)

(Dhp 361)

[305](vthi)
(javana)
(asaddh)(akkanti)()

294

(kosajja)(muhasacca)(aa)

(tah-sota)
(dihi-sota)
(kilesa-sota)
(duccarita-sota)
(avijj-sota)

(sati)

295

(Bhradvjasutta)3 (Udena)
(Pidolabhradvja)

()()(hiriottappa)(lokaplaka) 4

[307]

[3] (SN IV 110)1165


[4](AN I 51)(Vism 465)

296

(savega)

(asubha)

(indriyasavarasla)

(satrakkhena cetas)

sati ca khvha, bhikkhave, sabbatthika vadmi.5

appamda-sati()

[5] (SN V 115)(Mil 38)

297

[308]

(vtikkama-kilesa)(pariyuhnakilesa)(anusaya-kilesa)
(duccarita-sota)
(sati)

(rammanusaya)
(santnnusaya)7(vipassan)
(magga-a)

[6] (Paramatthadpan 343): Citta kilissanti vibdhenti upatpenticti kiles


Bv-a 114: Kileseti kilissanti upatpentti kiles, rgdayo dasa
[7](Vibh-m 212)

298

[309]

(sotapatti-magga)(dihi-sota)(vicikicchsota)

(vaa)
(ariya-magga)

(vaa)(sasra)

(apya-sasra)
(kmasugati-sasra)
(rpa-sasra)
(arpa-sasra)

299

(apya-sasra)

(kilesa-vaa)
(sakkya-dihi)(vicikicch)

[310]

(kamma-vaa)

(kyaduccarita)
(ptipta)(adinndna)
(kmesu micchcara)
(vacduccarita)
(musvda)(pisuavc)
(pharusavc)(samphappalpa)
(manoduccarita)
(abhijjh)(bypda)(micchdihi)
(akusala kammapatha)

300

(vipka-vaa)
(vipkakatt)
(khandha)
(kmasugati-sasra)

(kilesa-vaa)
[311]

(kamma-vaa)
(puakiriyvatthu)8
(dna)
(sla)
(bhvan)
(apacyana)
(veyyvacca)
(pattidna)
(pattnumodana)
(dhammasavana)

[8] pua(kusala)

301

(dhammadesan)
(dihijjukamma)
(pua)
9
(vipka-vaa)

(rpa-sasra)(arpa-sasra)

(kilesa-vaa)

(kamma-vaa)

[312]
(vipka-vaa)

[9](Pais
II 240 : preti cassa ajjhsaya, pujjaca bhava nibbattetti pua)

(Vism-mh II 258: punti attano santna apuaphalato, dukkhasakilesato ca sodhetti


pua. Hitasukhajjhsayena pua karotti tannipphdanena krakassa ajjhsaya preti,
pujjabhava nibbattetti v pua)

302

10
(kilesa)

(via)
abhisakhravia
(sotapattimagga)

(avijj)
(tah)avijjpaccay sakhr
[312]

[10](Sn 1036-1037): Pa ceva sati yaca, (iccyasm ajito) nmarpaca mrisa; eta
me puho pabrhi, kattheta uparujjhati. yameta paha apucchi, ajita ta vadmi te;
yattha nmaca rpaca, asesa uparujjhati; viaassa nirodhena, ettheta uparujjhati

303

(sakadgmimagga)

(kmarga)
(bypada)

(angmi-magga)

(sukkhavipassaka)
(samathaynika)
(arahattamagga)

(sammdihi) [314]
(kammassakata-sammdihi)

304

(vaagmikusala)
(jhna-sammdihi)

(vipassan-sammdihi)
(bhvankusala)(asapayutta)
( )(vivaagmikusala)(cetan)
(avippayutta)
(abhisakhravia)11
(magga-sammdihi)
(vivaa)

(phala-sammdihi)
(paccavekkha-sammdihi)

(vaagmi)
(vivaa)

(asapayutta)

[11] (Sv III 32)

305

(cetna)
(saddh)(chanda)(viriya)
(sati)(samdhi)[315]

(Ajita)

()

(parinibbna)

susukha vata

susukha vata nibbna, sammsambuddhadesita12

[12] (Th 227)

306


(sammsambuddhadesita)
(sam-)(samm-)
(buddha)[316]
(asoka)
(viraja)
(khema)

magga
maggamagamamrenta
gagacchanta
magga(ma+ga)()

pavatta
()()
apavatta
magga

307

kilese mrento nibbna gacchati etenti maggo13

(nmarpa-pariccheda)


[317]

(Khujjuttar)

[13]
(Ps I 109:Kilese mrento gacchati, maggati v
nibbna, maggyati v nibbnatthikehi, gammati v tehi paipajjyatti maggo)

(Khp-a 72: Maggati imin nibbna, saya v maggati, kilese mrento nibbna
gacchati etenti maggo)

308

(Viskha)

(Dhammadinn)
(angmin)

309

[319]

( dhamma dharma)

(dhamma)dhreti()
()
(rakkha)
Dhammo have rakkhati dhammacri 1

[1] (J-a IV 54)

310


2[320]
(pariyatti)
(Sutta)
(Abhidhamma)(Dhamma)
(Vinaya)3

(sikkh)(sla)

(samdhi-dhamma)

( pa-dhamma)
(vipassana)

(ariyadhamma)

dhretti dhammo

[2](Ud-a 287): Dhammanti adhigatamagge saccikatanirodhe yatthnusiha


paipajjamne catsu apyesu apatamne dhretti dhammo
[3](Ud-a 288): Na kevala ariyamaggo ceva nibbnaca, apica kho ariyaphalehi
saddhi pariyattidhammopi

311

(sumagga)
khemantabhmi()
[321](kumagga)
kumaggapaipanno lokasannivso

(Dhammacakka)

(dhammacakkapavattana)

(svkkhto)
(sandihiko)
(akliko)
(ehipassiko)
(opaneyyiko)= opaniyiko
(paccatta veditabbo vihi)4

[4] (Vism 213-217)

312


[322]

(pamda)

313

[323]

(lobha)(dosa)

(moha)
(ahirika)
(anottappa)
(uddhacca)

(niyma)

(hiri-ottappa)

sukkadhamma()5(niyma)

[5](Iti 36)

314


(lokapladhamma)[324]

(uddhacca)

(moha)

()
(saddh)

(sa)
(vipallsa)

315

[325](sukhavipka)
(vaagmikusala)
(vivaagmi-kusala)

(sakkya-dihi)(vicikicch)

316

[327]

(Dhamma)

gama
(pariyatti)
(sutamayaa)

317


(kalyaputhujjana)[328]
(uggaha)(paripucch)

Ubhayapakka-santraamukhhena vicikicch vacaeti.1

(muddhapasda)

(gama)2

[1](Nett-a 90):
[2]
(Sv-p I 15: gamissanti ettha, etena, etasm v attatthaparatthdayoti
gamo)

318

(gama)
(bhvan)
[329]
(paiccasamuppda)

(gama)

(kalyaputhujjana)

(gama)
(uggaha)
(gama)

(micchdihi-paisedhaka)
3
(gama)paipatti
()
(adhigama)4

[3](Spk II 187: Ayahi


pariyatti paipattiy paccayo hoti, paipatti adhigamassa)
[4](Sv I 21-22)

319


5
(alagaddpam)
(nissaraatth)
(bhagrik) [330]
()
()
(
)

duggahita
uprambha()6
(uprambha)(mna)(thambha)
(makkha)(palsa)
yo hi buddhavacana eva cvardni v labhissmi, parismajjhe
v ma jnissantti lbhasakkrdihetu pariyputi, tassa
s pariyatti alagaddapariyatti nma. Eva pariypuanato hi
buddhavacana apariypuitv niddokkamana varatara.7

[5](Sv I 21-22)
[6] Y duggahit, uprambhdihetu pariypu, aya alagaddpam.
[7](Sp- I 82)

320

(alagaddapariyatti)

(bhavaga)
(akusala)8

[331]
nissaraattha

(ssana)
bhagrikapariyatti

[8] (Alagaddpamasutta)

321

[333]

(sekha) (
) 1

(kalya-puthujjana)2(asekha)
(arahat)

[1]
(Nidd1 II 494: Sekhoti kikra vuccati sekho? Sikkhatti sekho. Kica sikkhati?
Adhislampi sikkhati, adhicittampi sikkhati, adhipaampi sikkhati)
[2]

(Ps I 42: Yopi kalyaputhujjano anulomapaipadya


pariprakr slasampanno indriyesu guttadvro bhojane matta jgariynuyogamanuyutto

322

()
()4
() [334]

(
)
(sakhrupekkha)
(pailyati)
(parivaati)

(kmarga)

pubbarattpararatta bodhipakkhiyna dhammna bhvannuyogamanuyutto viharati


ajja v sve v aatara smaaphala adhigamissmti, sopi vuccati sikkhatti sekkhoti)

(Ps-p I : Anulomapaipadya
pariprakrti y s sldik vipassanant dukkhanirodhagminiy lokuttarya paipadya
anulomanato anulomapaipad, tass sampdanena pariprakrti)
[3](Sn 1038-1039): Ye ca sakhtadhammse, ye ca sekh puth idha; tesa me
nipako iriya, puho pabrhi mrisa. Kmesu nbhigijjheyya, manasnvilo siy; kusalo
sabbadhammna, sato bhikkhu paribbajeti

323

sato bhikkhu parbbaje

[335]

(bhikkhu)(satipahna)
(paribbaje)5
(1)(2)
(3)
adhisla()

[4]

[5]

(Sv II 346= Ps I 245: Bhikkhti paipatti-sampdaka-puggala-nidassanam eta.


Yo ca ima paipatti paipajjati, so bhikkhu nma hotti paipattiy bhikkhubhvadassanatopi
bhikkhti ha. Paipannako hi devo v hotu manusso v, bhikkhti sakhya gacchatiyeva)

324

()
(cakkhu-dassana)
(a-dassana)

(khaikasamdhi)

[336]

paccakkhasiddh()
anumna-siddh()okappana-siddh(
)()

(ariya)

[6](Dhs-a 349): Ariyti rakatt kilesehi, anaye na iriyanato, aye iriyanato,


sadevakena lokena ca arayato buddh ca paccekabuddh ca buddhasvak ca vuccanti

325

(cra-ariya)
(dassana-ariya)
[337]
(liga-ariya)()
(paivedha-ariya)

[7](Dhs-a 350): Yo ve kata katavedi dhro, kalyamitto dahabhatti ca hoti;


dukhitassa sakkacca karoti kicca, tathvidha sappurisa vadantti
[8]

(Ja-a II 280: Tattha ariyoti


sundardhivacanameta. So pana ariyo catubbidho hoti cra-ariyo dassana-ariyo liga-ariyo
paivedha-ariyoti. Tattha manusso v hotu tiracchno v, ariycre hito cra-ariyo nma. ......
Rpena pana iriypathena ca psdikena dassanyena samanngato dassana-ariyo nma.

326

(ovada)(anusasana)8

(ariyna adassv)(1)
(2)

(Cittala)

[338]

(Vakkali)()

Nivsanaprupanaligaggahaena pana samaasadiso hutv vicaranto dusslopi liga-ariyo


nma. Buddhdayo pana paivedha-ariy nma. Tena vutta ariy vuccanti buddh ca
paccekabuddh ca buddhasvak cti)
[9]

(Dhs-a 350: Idni yo tesa ariyna adassanaslo,


na ca dassane sdhukr, so ariyna adassvti veditabbo. So ca cakkhun adassv ena
adassvi duvidho, tesu ena adassvi idha adhippeto. Masacakkhun hi dibbacakkhun v
ariy dihpi adihva honti. Tesa cakkhna vaamattaggahaato, na ariyabhvagocarato.
soasigldayopi ca cakkhun ariye passanti. Na ca te ariyna dassvino)

327

10
(Paribbjaka
Upakka)(pacavaggiya)

(ariyna adassv)11

[10](SN III 120): Ala, vakkali, ki te imin ptikyena dihena? Yo kho, vakkali,
dhamma passati so ma passati; yo ma passati so dhamma passati
(Spk II 288: navavidho hi lokuttaradhammo tathgatassa kyo
nma)
[11]

(Ps I 23: Tasm cakkhun passantopi ena ariyehi diha aniccdilakkhaa apassanto
ariydhigataca dhamma anadhigacchanto ariyakaradhammna ariyabhvassa ca adihatt
ariyna adassvti veditabbo)

328

[339]

uthujjana
(puthujana

(andha-puthujjana)
( g a m a ) ( a d h i g a m a ) 1
(khandha)(dhtu)(yatana)
(paiccasamuppda)(satipahna)(uggaha)
(paripucch)(vinicchaya)(paccavekkhaa)
(dii-paisedhaka)(gama)
(adhigama)
[340]

[1] (Dhp-a 348): Assutav puthujjanoti ettha pana gamdhigambhv eyyo


assutav iti. Yassa hi khandhadhtu-yatana- sacca-paccaykra-satipahndsu uggahaparipucch-vinicchaya- rahitatt dihipaisedhako neva gamo, paipattiy adhigantabbassa
anadhigatatt neva adhigamo atthi, so gamdhigambhv eyyo assutav iti

329

(assutav)(andha)assutavputhujjana

(jana)(puthu)
(puthujana)(1)
(2)(3)
(4)(5)
(6)(7)
(8)(9)
(10)(11)
(12)(13)(14)
(15)

puthu
[2] (Dhs-a 383): So hi puthna nnappakrna kilesdna janandhi kraehi
puthujjano. Yathha- puthu kilese janentti puthujjan. Puthu avihatasakkyadihikti
puthujjan. Puthu satthrna mukhullokikti puthujjan. Puthu sabbagathi avuhitti
puthjjan. Puthu nnbhisakhre abhisakharontti puthujjan. Puthu nn-oghehi vuyhantti
puthujjan. Puthu nnsantpehi santappantti puthujjan. Puthu nnparihehi pariayhantti

330

2
puthujjana()[341](jana)
(puthu)

(
)
(
)

Puthna janandhi, kraehi puthujjano;


Puthujjanantogadhatt, puthuvya jano.

puthujjan. Puthu pacasu kmaguesu ratt giddh gadhit mucchit ajjhosann lagg laggit
palibuddhti puthujjan. Puthu pacahi nvaraehi vut nivutt ovut pihit paicchann
paikujjitti puthujjanti. puthna v gaanapatham-attna ariyadhamma-parammukhna
ncadhammasamcrna janna antogadhattpi puthujjann. Puthu v aya- visuyeva
sakhya gato, vi-sasaho slasutdiguayuttehi ariyehi- janotipi puthujjano

331

[342](upatpeti)3
(slamagga)
(samdhi-magga)
(pamagga)

(Ananda)(Channa)
[343]

[3] (Vism-mh I 22: vibdhati, upatpeti cti sakileso)

332

(gati)
(niraya)
(tiracchna)
(petta)
(manussa)
(deva)

(vimutti)4
(tadaga-vimutti)

(vikkhambhana-vimutti)
[4] (Spk III 242-243): Tattha aha sampattiyo saya vikkhambhitehi
nvaradhi vimuttatt vikkhambhanavimuttti sakha gacchanti. Aniccnupassandik
satta anupassan saya tassa tassa paccankavasena pariccatthi niccasadhi vimuttatt
tadagavimuttti sakha gacchanti. Cattro ariyamagg saya samucchinnehi kilesehi
vimuttatt samucchedavimuttti sakha gacchanti. Cattri smaaphalni maggnubhvena
kilesna paipassaddhante uppannatt paipassaddhivimuttti sakha gacchanti. Nibbna
sabbakilesehi nissaatt apagatatt dre hitatt nissaraavimuttti sakha gata
(Ud-a 32)

333

[344]
(samuccheda-vimutti)()

(paipassaddhi-vimutti)
(nissraa-vimutti)

(sakhata)(asakhata-dhtu)

(abhisakhra)

(kamma)

(pubhisakhra)

334

[345]
(apubhisakhra)
(nejbhisakhra)

(dna)(sla)
(bhvan)

(vipka)
(kammajarpa)
(paiccasamuppda)
(abhisakhra)

(tah-updna)(dihi-updna)[346]

335

vijjuppd avijjnirodho

(ogha)

puthujjanajana(vahana)

(kmogha)
(bhavogha) [347]
(dihogha)
(avijjogha)

()

336

(appaipatti-avijj)
(micchpaipatti-avijj) ()

[348]

[5] (SN V 154): attadp viharatha attasara anaasara, dhammadp


dhammasara anaasara

337

(satipahna)

att hi attano ntho,


ko hi ntho paro siy? (Dhp 160)

(aggi)
santpa()
[349]
(rga)
(dosa)

338

(moha)
(jti)
(jar)
(maraa)
(soka)
(parideva)
() (dukkha)
(domassana)
(upysa)

(rga)

[350]

339

(khihpadosika)6

(iss)(macchariya)

(manopadosika)[351]

[6] (DN I 19)14


(T1, 90c)

340

(puthujana)

Moha()

341

[352]

moha()muh()

(pa)

(anusaya)
(pariyuhna)
(vtikkama)

(Haritaca) 7

342


[353]

[354]

[7] (Ja-a III 496-501)

343

jti
(paisandhicitta)

(kammajarpa)

(jti)

[356]

344

(bydhi)

(savega-gath)[356]
gacchantaggikhandhva, maccu-bydhi-jar tayo;

345

paccuggantu bala natthi, javo natth palyitu.8

(assdnupassan)

(kmupdna)(dihupdna)

[8](Th 450)

346

[357]

(dnavnu- passan)

(amtputtikni bhyni)9

[9] (AN I 78)758

347


[358]

(jar)
(bydhi)
(maraa)

(virodha)
(dosa)(anurodha)
(lobha)

348

[359]
(satipahna)

(samatha-sukha)
(vipassan-sukha)

(anurodha)
(virodha)

(tdibhva)10

(sakhrupekkha)

(soka)(parideva)()(dukkha)
(domanassa)(upysa)
(domanassana-

[10]

tdtdi
(tdibhvo)(Vism-mh I 19: ydiso ihesu, lbhdsu ca anunaybhvato, tdiso
anihesu, albhdsu ca paighbhvato. Tato eva v ydiso anpthagatesu ihnihesu, tdiso
pthagatesupti td. Tassa bhvo tdibhvo)

349

vedan)[360]

11

(ummattaka)12

[11](Ps I 237): Ya pubbe ta visosehi, pacch te mhu kicana; majjhe ce no


gahessasi, upasanto carissasi
[12]

350


(soka)
[361]

(Bandhula)

(maranussati)
13

(soka)(parideva)

citta-vipallsa-sadda-rpa
(dukkha)

[13] (Dhp-a I 349-356)

351

[362]
(domanassa)

(puthujjana)

Puthujjana()
puthu(nnpariha)
pariha()
(santpa)
(kilesa)
(lobha)
(dosa)
(moha)
(mna)
(dithi)
(vicikicch)

352

(thna)
(uddhacca)
(ahirika)
(anottappa)
[363]

(dosa-pariha)

(iss) (macchariya)

(hiri-ottappa)

()()

353

[366]

14
(kusala)
(akusala)(akusala)
(kusala)(niyma)

[14](Iti 36-37)

354

[365]

(pacakmagua)

kmagua()
kmagua
(kmagua)

(ratta)(giddha)
(gadhita)
(sakappa-rga)

355


[366](mucchita)

Anitthigandha

(
)

(giddha)
(sakappa-rga)
(gadhita)

(mucchita)

(kmummattaka)

356


[367]

(kmanand)(ajjhohrana
ajjhosanda)

(nimitta)nimittasakappan()15nimittagaha()

()
(anubyajana)anubyajanaggha
()anubyajanasakappan()

(kmanand)

(nimitta)

[15](Sp- I 355)

357

[368](vijj)

(Mlukyaputta)16

(dukkhacinanta-puggala)

(dukkhapacinanta-puggala)

(puthujjana)
(puthu = jana = agga = )

[369]

[16] (SN IV 71)

358


(kmagua)
(yoniso-manasikra)

(soka)
(bhaya)(angm)

kmato jyat soko, kmato jyat bhaya;


kmato vippamuttassa, natthi soko kuto bhaya. (Dhp 215)

(puthujjana)(jana)
(puthu)

[370]
(desan)

359

Appamdarat hotha, sacittamanurakkhatha;


Dugg uddharathattna, pake sannova kujaro.

(appamda)

(
)[371]

puthujana

360

()

(Ramana)

(tah)()

17

(visaydhimatta)

(bhujita, ajjhsaya)18[372]

[17] (SN 47:7)620


[18](Dhs-a 370)

361

(indriyasavara)

(citta bysicati)

(niyyna-vraa)

(kmacchanda)
(vypda)
(thna-middha)
(uddhacca-kukkucca)
(vicikicch) [373]

(vuta)(nivutta)(ovuta)(pihita)

362

(paicchanna)(paikujjita)

(vypda)
(thnamiddha)(uddhacca)
(kukkucca)
(vicikicch)

(appaipatti-avijj)
(micchpaipatti-avijj)[374]

(niyyna)

363

(niyynvaraa)

(thna)()(middha)()
(uddhaca)
(kukkucca)
(vicikicch)

[375]

(sakadgmimagga)

(angmi-magga)

19

[19] (Vism 682-685)

364


(akusalarsi)

Akusalarsti bhikkhave vadamno paca nvarae samm vadamno


vadeyya. (SN V 145)

[376]

Kusalarsti, bhikkhave, vadamno cattro satipahne samm


vadamno vadeyya.

(kusala)(an-avajja)
(sukhavipka)(ihavipka)20

(anavajja)

[20]

(Khv-a 179-180: Tattha anavajjampi kusala ihapkampi. Anavajja nma


kilesavippayutta. Aya nayo hapetv akusala sabbadhamme bhajati. Ihavipka nma
yati upapattipavattesu ihaphalanipphdaka pua)

365

(satipahnabhvan)

(ptiptakamma)

(Suttanipta)(Jatukai)
Ya pubbe ta visosehi, pacch te mhu kicana;
Majjhe ce no gahessasi, upasanto carissasi.

366

(Mandalay)

[378]

(Mahnma)

21

[21](SN V 369-371)

367

(nisammakr)[379]
(sampaja)(virodha)
(anurodha)

puthujjana()(jana)
(puthu)
puthna v gaanapatham-attna ariyadhamma-parammukhna ncadhamma-samcrna janna antogadhattpi
puthujjann.

ariyadhamma-parammukhnaariya
dhammaparammukha

368

(ncadhammasamcrna)

(visamalobha)[380]

(mlamagga)(pubbabhga-magga)(ariyamagga)()

(kammassakata-sammdihi)(dna)(sla)
(bhvan)

(slamaggaga)

369


()()
[381]

(pubbabhga-magga)

(andhaputhujjana)
(kalya-puthujjana)

22

(apya-sasra)
(vaa)

[22](Sv I 58): Dve puthujjan vutt, buddhendiccabandhun; andho puthujjano eko,


kalyeko puthujjanoti

370

(vipassan-sammadihi)
(magga-sammdihi)
[382]

Ekyano aya, bhikkhave, maggo sattna visuddhiy,


sokaparidevna samatikkamya dukkhadomanassna
atthagamya assa adhigamya nibbnassa sacchikiriyya,
yadida cattro satipahna.23

[23](DN II 290)(MN I 56)(SN V 141;167-68; 185-86)

371

[383]

puthu
24
(Sakhittadhanasutta)
Saddhdhana, sladhana, hir-ottappiyadhana; sutadhanaca
cgo ca, pa ve sattama dhana. Yassa ete dhan atthi, itthiy
purisassa v; Adaliddoti ta hu, amogha tassa jvita. Tasm
saddhaca slaca, pasda dhammadassana anuyujetha medhv,
sara buddhna ssananti.25

[24]Puthu v aya- visuyeva sakhya gato, visasaho slasutdigua- yuttehi ariyehi- janotipi
puthujjano.
[25] (AN IV 4-5)

372

(Saddhdhana)
(sladhana)
(hirdhana)
(ottappadhana)
(sutadhana )
(cgadhana)
(padhana)

[384]

(saddh)
(pakkhandana-ras)
26

[26]

373

(aklussiyapaccupahna)

(pasda-saddh)
(okappana-saddh)
(adhigama-saddh)
(gamana-saddh)

(saddheyyavatthu)
(muddha-pasdamuddhapasana)[385]

(Mahkappina)
(pti)

(asampayutta-saddh)27

[27]
(Sv-p II 128: Evametan
ti okkanititv pakkhanditv saddahanavasena kappana okappana. Okappanasaddh
saddheyyavatthu oghetv anupavisitv evametanti paccakkha karont viya pavattati)

374

(okappanasaddh)

[386]

(sakhrupekkh a)

(adhigama-saddh)
(avecca-pasda)

(sadh-dhana)
(sabbaubodhisatta)

375

(saddh)

saddhsaddheyya-
vatthu()

[387]
(kalyamitta)
saddahanalakkha saddh

saddhdhimokkha()

(micchdhimokkha)

376

(dihi)(moha)

(pasdana-rasa)
(udakappasdakamai)

(aklussiyapaccu-pahna)[388]

(adhigama-saddh)

(Suppabuddha)

377


(Devinda)28

(pti)(khaikasamdhi)

[389]

Saddhdhana sladhana, hiri-ottappiya dhana;


sutadhanaca cgo ca, pa ve sattama dhana.
Yassa ete dhan atthi, itthiy purisassa v;
Adaliddoti ta hu, amogha tassa jvita.

[28] (Ud-a 258)

378

[390]

Moha-paala-samuppanato v slkiyo viya buddho, paalasamuppanupyo viya dhammo, samuppita-paalo vippasannalocano viya jano samuppita-mohapaalo vippasanna-a-locano
sagho.29

[29](Khp-a 12)

379

mohapaala[391]

(slkiya)
Moha-paala-samuppanato v slkiyo viya buddho.

slkiya()

380

Tumhehi kiccamtappa, akkhtro tathgat


paipann pamokkhanti, jhyino mrabandhan.

30 [392]

(mogha)

(tdibhva) 31

selo yath ekaghano, vtena na samrati;


eva nindpasassu, na samijanti pait.32

[30](Dhp 276)
[31] (Vism 5): s ca kalya, ihnihesu tdibhvvahanato
[32](Dhp 81)

381

(Dhanajn)33
(Srambaha)34
(Mra)
saddhdhana

(sladhana)

(yonisomanasikra)

[33](Dhp-a IV 407)
[34](Mp I 305)

382

[394]

(gama-suta)(adhigama-suta)

(cga)

(abhisakhra)

383

[395]

Saddho slena sampanno, yasobhogasamappito;


ya ya padesa bhajati, tattha tattheva pjito.

(Dhp 303)
(Citta)

35

(adhigamasaddh)
(pa)
(somanassa-sahagata)[396]

(yathsabhva-paivedha-lakkha pa)

[35](Dha-a II 289-290)

384

(dhammavavatthna)
(paccayavavatthna)

dhammasabhvapaivedha-lakkha pa() 36
visayobhsaras padpo
viyavisayaobhsa

(asammoha-paccupahna)
(araagata- sudesako viya)
37

[397]

[36](Vism 438)
[37](Dhs-a 123)

385

(kammasammoha)

(dhammasammoha)

(dhammavavatthnaa)38
(paccayasammoha)

(paccaya-vavatthna)

(lakkhaasammoha)

[398]

(lakkhaapaivedhaa)

[38] (dihivisuddhi)(Paramatthadpan 432)

386

(nibbnasammoha)
()

(nibbnapaivedhaa)
(adhigamasaddh)

[399](dihijukamma)39

[39] (SN V 166)(Dhs-a 157-159)

387

388

[388]

(kalyamitta)
1

katamehi sattahi? Piyo ca hoti manpo ca garu ca bhvanyo ca vatt


ca vacanakkhamo ca gambhrca
katha katt hoti, no ca ahne niyojeti.2

[1] (Vism 98-101)


[2](AN IV 32)

389

[402]

(ptimokkha)3

(garu)5
()
(bhvanyo)
6

[3]
(Nett-a 250-251: Piyo ca hotti suparisuddhya slasampattiy,
suparisuddhya ca dihisampattiy samanngato piyo piyyitabbo hoti)
[4](Vism 10: Sobhanteva na rjno, mutt-mai-vibhsit; yath sobhanti yatino,
sla-bhsana-bhsit. attnuvddibhaya, viddhasayati sabbaso; janeti kittihsaca, sla
slavata sad)
[5](Psacchatta viya
garuktabbatya )
[6](Uttarimanussadhamma- vasena
sambhvetabbatya bhvanyo)
(Vism-mh I 30:bhvanyoti addh ayamyasm
jna jnati, passa passattiti sambhvanyo)

390


()

(vattar)7

(vacanakkhama)
8

[403]
()

[7]
(Vattti klena vakkhmti-dipacadhamme
attani upahpetv sabrahmacrna ullumpanabhve hatv vatt. Vattti v
dhammakathvasena vacanaslo)(AN 5:17)
497
[8]

(Vacanakkhamoti sabrahmacrhi yena kenaci vuccamno subbaco


hutv padakkhiagghitya tesa vacana khamatti vacanakkhamo. Vacanakkhamoti
dhamma savaento parehi asahro hutv tesa pucchvacanakkhamatya
vacanakkhamo)

391

(Rhula)

[404]

392

(gambhraca katha katt)

(puggala-sappya)
(ekantena hitesi vuddhipakkhe hita
kalyamitta)

[405]
10

[9]Gambhraca katha kattti saccapaiccasamuppddi, aa v


gambhrakatha katt
[10](AN IV 32): Yamhi etni hnni, savijjantdha puggale; so mitto mittakmena,
atthakmnukampato; api nsiyamnena, bhajitabbo tathvidho

393

11

(saddh-sampanna)
(sla-sampanna)
(suta-sampanna)
(cga-sampanna)
(viriya-sampanna)
(sati-sampanna)
(samdhi-sampanna)
(pa-sampanna)12

(arahatta-magga)(sabbauta-a)

[406]

[11](A IV 31): Duddada dadti mitto, dukkharacpi kubbati; athopissa duruttni,


khamati dukkhamni ca. Guyhaca tassa akkhti, guyhassa parighati; padsu na jahti,
khena ntimaati. Yamhi etni hnni, savijjantdha puggale; so mitto mittakmena,
bhajitabbo tathvidho
[12] (Vism-mh I 19-20)(Mp- III 166-167)

394

(ppagarah)
(codako)

(vattar)

(gamasuta)
(adhigama-suta)
(cga)

(viveka)(asasaho)

(upahita-ssati)

[407]

395

jarudapna
(jaraudapna)

396

[409]

(Channa)(nanda)

[1](AN I 215-217)

397

[410]

()()

398

[411]
(rgo)(andhakarao)
(acakkhukarao)(aakarao)(panirodhiko)(vightapakkhiko)
(anibbna-savattaniko)
()
()

(magga)(paipad)

(ariyo ahagiko maggo)

(pa)

399

(nirodha)
[412]

(Kosambi)(Ghosita)
(Jvaka)2
(svkkhta)
(suppaipanna)(sugata)

[413]

[2] (AN I 217-218)

400

()

()(kmarga)
(dhamma)

(amnus rati hoti)3

(pariyosna-kalya)

()

()
(tdibhva)
()4[414]

[3](Dhp
373: Sugra pavithassa, santacittassa bhikkhuno; amnus rati hoti, samm dhamma
vipassato)
[4](Vism 213-214)

401

(suppaipanna)
(suhu paipanna)

402

(attho ca vutto)
(att ca anupanto)

[416]

403

[417]

sannipatitna vo, bhikkhave, dvaya karaya- dhamm v kath,


ariyo v tuhbhvo. 1

(appiccha-kath)
(santosa-kath)[418]
(paviveka-kath)
(asasagga-kath)

[1] (MN I 61)(Ud 11)(SN II 273)

404

(vriyrambha-kath)
(sla-kath)
(samdhi-kath)
(pa-kath)
(vimutti-kath)
(vimuttiadassana-kath)2
(pamayutta)

(ariyo tuhbhvo)
(a-kathana)
[419]samathavipassan-bhvan3

[2] (M III 113-114)(Ud-a 227-233)

[3](Ud-a 106): Tuhbhvoti samathavipassanbhvan- bhta akathana.

405

()

406

[421]

(niyma)

dukkha tahnidna, tah kmaguanidn

(Spk I 214)
(tah)
(dukkha)

407


Ida kho pana, bhikkhave, dukkha ariyasacca- jtipi dukkh,
jarpi dukkh, bydhipi dukkho, maraapi dukkha, appiyehi
sampayogo dukkho, piyehi vippayogo dukkho, yampiccha na labhati
tampi dukkha- sakhittena pacupdnakkhandh dukkh.

(dukkha
parieyya)(dukkhe aa)

[423]

[1] (SN V 420-424)

408

(vijj)

(kamma)
()

Tahya jyat soko, tahya jyat bhaya,


tahya vippamuttassa, natthi soko kuto bhaya.2

[424]
(sammvyma-maggaga)

[2] (Dhp 216)

409

(sammsati-maggaga)
(sammsamdhi-maggaga)

(sammsakappa-maggaga)

(sammdihi-maggaga)()
()

()
(sammvc-maggaga)
(sammkammanta-maggaga)
(samm-jva-maggaga)

[425]

410

411

[427]

()

412


[428]

(pti)(jhna)
(pti)

(pti)
(pti)

(pti)(nikanti)

(pti)

413

Yato yato sammasati,


khandhna udayabbaya;
labhat ptipmojja,
amata ta vijnata.




() 1[429]

(nikanti)

(pti)

(pti)(sukha)

(atimadhura)

[1](Dhp-a II 375-376): Yato yato sammasatti ahatisya rammaesu


kamma karonto yena yenkrena, purebhattdsu v klesu yasmi yasmi attan
abhirucite kle, abhirucite v kammahne kamma karonto sammasati. Udayabbayanti
paanna khandhna pacavsatiy lakkhaehi udaya paavsatiy eva ca lakkhaehi

414

(Udyi) 2

vedayita-sukha(
)
()()(phassa)
(vedan)

[430]

(dukkha)

(dukkhadukkha)

(viparima-dukkha)
(sakhra-dukkha)

vaya. Ptipmojjanti eva khandhna udayabbaya sammasanto dhamma-pti


dhammapmojjaca labhati. Amatanti ta sappaccaye nmarpe pkae hutv upahahante
uppanna ptipmojja amatanibbnasamppakatt vijnata paitna amatamevti attho
[2](AN III 192-196)

415

(kmarga)

avedayita-sukkha(
)santi-sukkha()

[431]

416

()

(lobha)

[432]
(paatti)
(paramattha)
(tadaga-nirodha)
(accanta nirodha)

417

()

(pacadvra-citta-vthi)(cittaniyma
)

(bhavaga)
(pacadvrvajjana)
[433]

(cakkhu-via)
(sampaicchana)
(santraa)
(votthapana)

418

(manodvra-vthi)

(kiriya-avykata-cittni)

(nimittaggha)
(anubyajanaggha)
(javana)

[434]()

()

dihe dihamatta bhavissati


matta()

419

(akusala-javanas)

()

(vaagmi-kusalacitta)
(vivaagmi-kusalacitta)

[435]

(vipassan-a)
(kilesa-vaa)(avijj)(tah)
(updana)(akusala-javana)
(vaagmi-javana)
(kamma-vaa)
(vivaagmi)(vipka[3]

(Sv III 32: Tattha duvidha kusala vaagm ca vivaagm ca. Tattha

420

vaa)
(vivaa-gmi)

(vivaagmi-bhvankusala-

cittas)

(kiles)

(balav-vipassan)

(nibbid-a)(sakhrupekkhaa)
(super yogi)
(rga)

(kilesa-

javana)

[436]

vaagmikusala nma mtpitna puttadhtsu puttadhtnaca mtpitsu sinehavasena


mudu-maddava-citta. Vivaagmikusala nma cattro satipahnti-dibhed
sattatisa bodhipakkhiyadhamm. Tesu vaagmipuassa pariyosna manussaloke
cakkavattisirvibhavo. Vivaagmikusalassa maggaphalanibbnasampatti)

421

()



(paatti)



(nma-rpa)

(dukkha-

acca)

422

[437]

(vthi)

(santati-paccuppana) 4


(udayabbayaa)

(pti)
(passadhi)
(vipassanpakkilesa)
(pti)(upekkha)
(
)(pti)

[4] (Vism 432)

423

[438]

(visions)

(Kami)

(sammasana-a)

424

(visions)

(visions)(the past)
(paatti-nimitta)

(paramattha-dhamma)

[439]

(sati)

(upahna)(upahita
suppatihita)

(sati)

5
(paraloka)

[5] one is able to visualize whatever one adverts to

425

(sati)(samdhi)

(lakkhaa)

(apilpana)

(avikkhepa)[440]
(hazy)(contract)

(rasa)

(asammosa-rasa)

(sampiana-rasa)

(paccupahna)

(visaybhimukhabhva-paccupahna)
(rakkha)
(upasama)

426

427

Ovdcariya Saydaw Bhadanta Paitbhivasa

[427]
(Saydaw U Paita)(

1283(waso))(Insein)

(Tadagale)()(U Pe)
(Daw Chit Su)
(Ohne)
(Dekkhinayone)(Sayadaw U Zagara)
(pathamagane)
(pathamalat)

(Pegu)(Kyauktan)(Mahbodhi)
(pathamagyi)

428

(1309)
(Kyaikkasan Shwekyin)
(Zediyankana Associaton)[442]
()
(Ashin Ananda Pandita)(
)(Ashin Vicittabhivasa)
(Ashin Chandawasabhivamsa)

(1312)
()

(Palivisodhaka)
()
(bhvan)(Sasana
Yeiktha)(1320(Nattaw)12
)

429

(Ovdcariya) ()[443]

(Yucca)

430

[447]
(appamda)149144
(krpaka-appamda)
(kraka-appamda)
(abhirata)1326
(sakkybhirata)
(nibbnbhirata)
(kusalacitta)434420
(vaagmi-kusalacitta)
(vivaagmi-kusalacitta)
(sakkya-dihi)518
(sassata-dihi) (uccheda-dihi)

431

(kma)207199
(vatthu-kma) (kilesa-kma)
(siddha)7379
(paccakkha-siddha)
(anumna-siddha)
(okappana-siddha)
(mna)1931
(mna) (omna) (atimna)
(samdhi)151146[448]
(upacra-samdhi)
(khaika-samdhi)
(appan-samdhi)
(vaa)117115
(kilesa-vaa)
(kamma-vaa)
(vipka-vaa)

432

(kilesa)3242
(vtikkama-kilesa)
(pariyuhna-kilesa)

(anusaya-kilesa)(
(moha)352)
(abhisakhra)344335
(pubhisakhra)
(apubhisakhra)
(nejbhisakhra)

(pihriya)163156
(iddhi-pihriya)
(desan-pihriya)
(anussan-pihriya)
(pamda)147141

433


(santi)3748
(tadaga-santi)
(accanta-santi)
(sammuti-santi)[449]
(vipallsa)2737
(sa-vipallsa)
(citta-vipallsa)
(dihi-vipallsa)
(viveka)174167
(kya-viveka)
(citta-viveka)
(upadhi-viveka)
(dukkha)430415
(dukkhadukkha)

(viparima-dukkha)
(sakhra-dukkha)

434

(sikh)3141
(sla) (samdhi) (pa)
(viriya-dhtu)8318086173
(rambha-dhtu) (nikkhama-dhtu)
(parkkama-dhtu)
329320
(alagaddpam)
(nissaraattha)
(bhagrika)
197189
(raddha viriya)
(paggahita viriya)
(paripua viriya)[450]
205198
(ariya-kanta)
(ariyajanasevita)
(asakiliha)

435

(caturrakkha-bhvan)282272
(buddhnussati)
(mett-bhvan)
(asubha-bhvan)
(maranussati)
(sammsambuddha-desita)
(asoka)
(viraja)
(khema)
(satipahna)194186
(kynupassana)
(vedannupassana)
(cittupassana)
(dhammnupassana)
(sampajaa)5967
(stthaka-sampajaa)
(sappya-sampajaa)
(gocara-sampajaa)
(asammoha-sampajaa)

436

269259
(pubbanimitta)
(anubhta)
(devat-upasamhra)
(dhtukkhobha)[451]
(saddh)384374
(pasda-saddh)
(okappana-saddh)
(adhigama-saddh)
(gamana-saddh)
(sacca)194187
(dukkha-sacca) (samudaya-sacca) (nirodha-sacca)
(magga-sacca)
(cakka)4756
(patirpadesavsa)
(sappurispanissaya)
(attasammpaidhi)
(pubbekatapuat)

437

(vimutti)343334
(tadaga-vimutti)
(vikkhambhana-vimutti)
(samuccheda-vimutti)
(paipassaddhi-vimutti)
(nissraa-vimutti)
(pti)177169
(khuddah pti)
(khaik pti)
(okkantik pti)
(ubbeg pti)
(phara pti)
(nivaraa)183372175362
(kmacchanda)
(vypda)
(thina-middha)
(uddhacca-kukkucca)
(vicikicch[452]

438

(indriy)297288
(saddh) (vriya) (sati) (samdhi) (pa)
9192
(Buddha)
(Dhamma)
(Sagha)
(Sikkh)
(Sabrahmacrin)
(Sammadihi)314305
(kammassakata-sammdihi)
(jhna-sammdihi)
(vipassan-sammdihi)
(magga-sammdihi)
(phala-sammdihi)
(paccavekkha-sammdihi)
(jhaga)159152
(vitakka) (vicara) (pti) (sukha) (upekkh)
(ekaggat)

439

(dhamma)321312
(svkkhto)
(sandihiko)
(akliko)
(ehipassiko)
(opaneyyiko)
(paccatta veditabbo vihi)
(sambojjhaga)193185
(sati-sambojjhaga)
(dhammavicaya-sambojjhaga)
(viriya-sambojjhaga)
(pti-sambojjhaga)
(passaddhi-sambojjhaga)[454]
(samdhi-sambojjhaga)
(upekkh-sambojjhaga)
198191
(paripucchakat)
(vatthuvisadakiriy)

440

(indriyasamattapaipdan)
(duppaapuggalaparivajjan)
(paavantapuggalasevan)
(gambhra- acariya
paccavekkha)
(tadadhimuttat)
(anusaya-kilesa)3343
(kmarga) (bhavarga) (paigha) (mna)
(dihi) (vicikicch) (avijj)
(sappya)299290
(vsa-sappya) (gocarasappya)
(bhassa-sappya) (puggalasappya) (bhojanasappya) (utu-sappya) (iriypatha-sappya)
383373
(saddhdhana) (sladhana) (hirdhana)
(ottappadhana) (sutadhana ) (cgadhana)[455]
(padhana)

441

(sabbacittasdhrana)243
234
(phassa) (vedan) (sa) (cetan)
(ekaggat) (jvitindriya) (manasikro)
(ummattaka)3040
(kmummattaka) (kodhummattaka)
(dihummattaka) (mohummattaka)
(yakkhummattaka) (pittummattaka)
(surummattaka) (byasanummattaka)
405394
(saddh-sampanna) (sla-sampanna) (sutasampanna) (cga-sampanna) (viriya-sampanna)
(sati-sampanna) (samdhi-sampanna) (pa-sampanna)
(ariya ahagika magga)3849
(sammdihi) (sammsakappa)(sammvc)
(sammkammanta)[456](samm-jiva)
(sammvyma)(sammsati) (sammsamdhi)
(satipahna)4538254

442

372

(soka)(santi)
(parideva)(kyikadukkha)
(domanassa)
(kilesa)
(viveka)
(pamokkha)
(vimokkha)
9797
(kma) (arati) (khuppips) (tah)
(thna-middha) (bhr) (vicikicch)
(makkhathambha) (lbhasilokasakkra)
(attukkasanparavambhan)
(upakkilesa)187179
( o b h s o ) ( a ) ( p t i ) ( p a s s a d d h i )
(sukkha) (adhimokkho) (paggaho)
(upahna)[457] (upekkh) (nikanti)

443

(upekkh)229221
(chaagupekkh)
(brahmavihrupekkh)
(bojjhagupekkh)
(vriyupekkh)
(sakhrupekkh)
(vedanupekkh)
(vipassanupekkh)
(tatramajjhattupekkh)
(jhnupekkh)
(prisuddhupekkh)
(kilesa)362353
(lobha) (dosa) (moha) (mna)(dithi)
(vicikicch) (thna)(uddhacca) (ahirika)
(anottappa)
(kathvatthu)417404
(appiccha-kath) (santosa-kath) (pavivekakath) (asasagga-kath) (vriyrambha-

444

kath)[458] (sla-kath) (samdhi-kath) (pakath)(vimuttikath) (vimuttiadassanakath)


(puakiriyvatthu)311301
(dna)
(sla)
(bhvan)
(apacyana)
(veyyvacca)
(pattidna)
(pattnumodana)
(dhammasavana)
(dhammadesan)
(dihijjukamma)
268258
(sukha supati)
(sukha paibujjhati)
(na ppaka supina passati)
(manussna piyo hoti)
(amanussna piyo hoti)

445

(devat rakkhanti)
(nssa aggi v visa v sattha v kamati)
(tuvaa citta samdhiyati)
(mukhavao pasdati)
(asammho klakaroti)
(uttarim appaivijjhanto brahmalokpago
hoti)
114113

()

446

48, 119
334
41, 91, 98, 112, 322
14, 73-77, 126, 161
127, 131, 135
65, 70, 157, 243, 270
25, 141-145, 149, 297, 360

44, 148, 154-155, 164-167, 249-250



224, 349, 382, 401

65, 144, 343-344, 376, 394


5, 429-430
88, 90

447

100, 132, 166, 181, 225, 277, 294, 359, 384, 413
172-174, 379-384,
39, 154, 235-237, 251-278
136, 198
24, 141, 313

37, 315

55, 162, 258, 351,357, 371

74-75, 126, 164, 251, 425


272, 304
148

271-272, 276
179-184, 216, 516
301, 335

195, 202-203, 207-208, 281

448

263, 272

76, 135, 183, 23385162221

194-195, , 228, 241, 313, 346, 349, 366, 416


284-287
383, 395
72-76, 126, 147, 164, 238-239, 425
146-148, 264, 276
84-86
185-198, 227-228, 241, 289, 313


113, 179

45-48, 149-151, 177, 187, 370-371

24, 142, 353
72, 75, 107, 165

26, 29-36, 137


23, 337, 363
70, 239
318-319, 322, 371
47, 126
47, 126
223-224, 238, 323, 349, 421

449

269, 271, 275, 304


67-70, 214-219, 237, 242-250, 270
383, 395
207-208

23, 146-147, 151, 164-166, 235, 270, 338, 375


99, 163, 210, 212, 216, 241-244, 269, 414
272

148, 154-155, 164, 216, 250, 272


365, 366
54, 57, 61, 284, 291, 377, 389-396
49, 111-114, 188, 207, 331, 347, 369
404-406
76, 86, 132, 179, 183, 185-189, 195, 205, 214, 216, 218, 220, 227, 250, 349,
378, 423-425

281-282

450

251-278
314-315, 354, 373

197-198, 223, 233, 237, 269


193, 196-198, 214-250, 414
148

317, 318

146-148, 164, 166, 276

209-213, 405, 414, 423

16, 24
14-21, 154, 195, 300, 308, 332

23, 337, 363



24

260, 279

451


(Saydaw
U Paita)Mya Thaung
. .
, 2008.06 [97]
464 22 x 17
On The Path To Freedom
ISBN 978-986-84443-0-0 ()
1.
225.7

97010882

(Saydaw U Paita)
(Mya Thaung)

741
1.31451
(02) 2700-7028

2. / 51171

(02) 2203-2363
19983472
20086

3,000

ISBN: 978-986-84443-0-0

For free distribution only

You might also like