Zacznik Nr 2 do zacznika Nr 2 Uchway Nr XLI/328/09 Rady Miejskiej Biaa Rawska z dnia 18 grudnia 2009 r.

PROPOZYCJA PLANU EDUKACJI EKOLOGICZNEJ DLA GMINY BIAA RAWSKA 1. WSTP Niewystarczajce dziaania podjte w wielu gminach w zakresie selektywnej zbirki odpadw, ktra powinna by poparta wiadomym dziaaniem mieszkacw jest przyczyn nieustannych kopotw wielu przedsibiorcw, ktrzy borykaj si z problemem pozyskiwania surowcw do wtrnego przetwarzania. Tymczasem surowce nadajce si do recyklingu zalegaj na naszych wysypiskach, albo s spalane w domach. Istniejca sytuacja jest niepokojca i na pewno wymaga zmiany. Oprcz wydatkw finansowych, ktre w gminach s niezbdne, by uruchomi konkretne dziaania infrastrukturalne w zakresie ochrony rodowiska, istnieje potrzeba realizacji dziaa rwnolegych, ukierunkowanych na spoeczn edukacj, ale take takich, ktre sprzyjaj spoecznej integracji oraz budowaniu wsplnej odpowiedzialnoci za istniejcy stan naszego rodowiska we wasnej gminie, w Polsce. Konieczne jest inspirowanie przez spoecznych i zawodowych liderw lokalnych wielu inicjatyw aktywizujcych spoeczno lokaln do podejmowania rnorodnych dziaa chronicych nasze rodowisko. Najtrudniej zmieni system mylenia czowieka oraz ksztatowa wiadomo. Pomc w tym moe szeroko pojta edukacja, a take wiksze przywizywanie wagi do roli i znaczenia kadego czowieka w procesie przemian. To trudne i dugofalowe zadania. Nierzadko syszymy, e atwiej wybudowa niejedn drog ni zmieni system mylenia czowieka i jego wiadomo. W efekcie braku dziaa spoecznych i edukacyjnych, mieszkacy nierzadko stoj z boku dokonujcych si zmian, wprawdzie oceniaj stan, ale nikt ich zazwyczaj o t ocen nie pyta, a oni sami rzadko angauj si i wczaj w jakiekolwiek dziaania. Tymczasem aktywizowanie spoecznoci lokalnej moe przynie wymierne efekty wszystkim, tym bardziej, e wielu mieszkacw tego wanie oczekuje. Zgodnie z ustaw o odpadach, istnieje obligatoryjny obowizek tworzenia planw gospodarki odpadami. Niezbdnym elementem tych planw s kampanie informacyjno edukacyjne, ktre umoliwiaj rzeczywisty udzia mieszkacw w systemach zbirki i zagospodarowania odpadw. Program edukacyjny stanowicy wstp do selektywnej zbirki wprowadzony winien by przed etapami technicznymi przedsiwzicia i trwa przez cay czas prowadzenia segregacji. Program edukacyjny powinien cay czas wskazywa mieszkacom gminy, sposoby prowadzenia segregacji oraz wyczuwalne bodce finansowe. 1

Naley pamita, e wprowadzenie segregacji musi by zintegrowane. Dziaania gminy musz wspgra z dziaaniami podejmowanymi przez firm segregujc, oraz osoby prowadzce edukacj w szkoach czy na wiejskich zebraniach. Nie moe doj do sytuacji, w ktrej mieszkacy gminy zostan zdezorientowani przez wprowadzenie rnych (niejednokrotnie sprzecznych) informacji. 2. CELE OGLNE PROGRAMU INFORMACYJNO-EDUKACYJNEGO

SELEKTYWNEJ GOSPODARKI ODPADAMI Przystpujc do budowania programu informacyjno-edukacyjnego naley jasno sprecyzowa cele, jakie chcemy osign wprowadzajc systemowe rozwizania w gospodarce odpadami. Pozwoli to nam wyznaczy odpowiedni strategi i waciwy dobr metod dziaania przy realizacji programu. Wdraajc program selektywnej gospodarki odpadami istotnymi elementami dla osignicia jak najlepszych efektw bdzie: Zmiana wiadomoci mieszkacw gminy w kierunku utosamiania si z miejscem zamieszkania i jego problemami w zakresie ochrony rodowiska naturalnego, oraz pozytywnego wykorzystywania walorw rodowiska przyrodniczego; Uwiadamianie koniecznoci segregacji mieci i prawidowego ich skadowania oraz aktywnego udziau mieszkacw w systemie segregacji odpadami. 3. CHARAKTERYSTYKA METOD Informacyjne: Informowanie jako metoda wspierania aktywnoci edukacyjnej, to zwizy sposb przekazania uczestnikom okrelonej wiedzy rzeczowej z myl o stopniowym wychodzeniu osb poza dostarczone informacje. Pogadanka suy lunej rozmowie prowadzcego z uczestnikami. Osoby zostaj wprowadzone w temat, nawizuj kontakt z prowadzcym, nabieraj zaufania. Nikt nikogo nie ocenia. Wykad przedstawienie danego tematu przy wykorzystaniu rnych sposobw narracja, opis, wyjanienie. Projekcje filmowe widz moe si utosamia z ekranowym bohaterem, pozostajc jednoczenie w bezpiecznej sytuacji grupowej; pokazy filmowe pomagaj uczestnikom wyrazi i poradzi sobie z sytuacjami pojawiajcymi si na ekranie. Techniki audiowizualne mog by efektywne, poniewa wyzwalaj u osb reakcje na dowiadczenia wasne, zblione do filmowych, co sprzyja pniejszej dyskusji. Aktywizujce (heurystyczne): Metody aktywizujce, wspierajce aktywno edukacyjn, tworz swoiste sytuacje nieokrelone, nieznane osobom, budz swoisty niepokj poznawczy, powoduj swoisty dysonans poznawczy.

Wspieranie aktywnoci edukacyjnej przy wykorzystaniu tych metod wymaga aktywnoci twrczej. Tak wic metody aktywizujce w swej naturze maj na wzgldzie przede wszystkim inspirowanie twrczych i niekonwencjonalnych dziaa edukacyjnych. Dyskusja wzajemna wymiana myli midzy poszczeglnymi uczestnikami, zmierzajca do odkrycia jakiej prawdy lub prawide dziaania w danym zakresie. Zabawa poprzez zabaw uczestnicy ucz si spontanicznoci i elastycznoci, ucz si negocjowa i wchodzi w interakcje z innymi, ucz si radzi sobie z uczuciami, rozwijaj sztuk nawizywania i utrzymywania kontaktw spoecznych, umiejtno dyskutowania o swoich problemach i samodzielnego ich rozwizywania. Gry ucz prawidowej komunikacji, maj znaczcy wpyw na budowanie poczucia wasnej wartoci, uruchamiaj nie tylko procesy mylowe, ale take i emocje, ksztac i rozwijaj psychik, wicz spostrzegawczo, wyrabiaj orientacj oraz ucz umiejtnoci wspdziaania z innymi. Rodzaje gier: integracyjne, doskonalce kojarzenie, rozwijajce mylenie twrcze, usprawniajce komunikacj, budujce poczucie bezpieczestwa w grupie, uwraliwiajce i doskonalce komunikacj niewerbaln. Metoda aktywnych wartoci polega na nadaniu naszym sdom jakiej wagi i uporzdkowaniu ich w okrelonej hierarchii. Metoda ta skania uczestnikw do formuowania wasnych ocen, umiejtnego ich prezentowania, uwanego wysuchiwania opinii innych ludzi, prowadzenia kulturalnej dyskusji i szukania kompromisw w rozwizywaniu problemw. Metoda przeciwstawie polega na wyonieniu dwch przeciwstawnych opinii lub rozwiza jakiego problemu i skonienie uczestnikw do zajcia pozycji skrajnych lub kompromisowych symbolizujcych ich wasne stanowisko. Burza mzgw celem tej metody jest zintegrowanie grupy, nauczenie uczestnikw szacunku dla pomysw innych oraz rozwijanie twrczego mylenia. Metafora graficzna suy rozwizywaniu zada i problemw przy zastosowaniu rysunku. Praca w maych grupach zapewnia bezpieczestwo tym uczestnikom, ktrzy czuj si niepewnie na forum caej grupy. 4. ZADANIA KROK I: A - PRZYGOTOWANIE KADRY KOORDYNUJCEJ WDRAANIE PROGRAMU Cele: podniesienie jakoci komunikacji spoecznej, zwikszenie efektywnoci podejmowanych dziaa poprzez waciw organizacj pracy.

Pierwsz faz wdraania programu edukacyjnego w zakresie ekologii jest stworzenie zespou koordynujcego pniejsze dziaania. Dobr osb nie powinien by przypadkowy. W skadzie zespou winni znale si specjalici zajmujcy si rnymi dziedzinami ycia spoecznego, aby poczenie ich wiedzy i dowiadcze umoliwio waciw realizacj programu i efektywniejszy wpyw na spoeczno lokaln. Merytoryczne przygotowanie zespou koordynujcego pomoe we waciwej organizacji pracy, a co za tym idzie na skuteczniejsze osiganie zaoonych celw oglnych programu. Harmonogram dziaa przygotowujcy zesp koordynujcy
Dziaanie Przygotowanie merytoryczne zespou koordynujcego z zakresu ochrony rodowiska i gospodarki odpadami Poszerzenie wiedzy zespou koordynujcego z zakresu: - metod pracy z grupami i spoecznociami; - budowania zespou; - metod aktywizujcych spoeczno lokaln; - sposobw pozyskiwania sponsorw; - zasady organizowania i prowadzenia spotka, konferencji, odczytw, itp.; Zwikszenie umiejtnoci zespou koordynujcego w zakresie komunikacji interpersonalnej: - komunikacja werbalna i niewerbalna; - negocjacje; - asertywno; - zasady przekazywania informacji; Podniesienie umiejtnoci zespou koordynujcego w zakresie organizacji zasobami ludzkimi Metody i formy Pogadanka, pokaz, wykad, praca w grupie; Prowadzcy Specjalista ds. ochrony rodowiska

Zajcia warsztatowe, pogadanka, dyskusja, praca indywidualna i grupowa

Socjolog, psycholog

Zajcia warsztatowe, pogadanka, dyskusja, praca indywidualna i grupowa Wykad, pokaz, warsztat, praca w grupie

Psycholog, socjolog

Specjalista z zakresu organizacji i zarzdzania

B KAMPANIA INFORMACYJNO EDUKACYJNA Cele: upowszechnianie i promowanie segregacji odpadw w gospodarstwach domowych i w instytucjach gminy; uwraliwianie na pikno i walory przyrody, oraz rodowiska naturalnego znajdujcego si w najbliszym otoczeniu; ksztatowanie waciwych postaw i zachowa proekologicznych; uwraliwianie na sprawy przyszoci ekologicznej obecnych i przyszych pokole. Podstaw dziaania kadej instytucji jest efektywne komunikowanie si z otoczeniem zewntrznym. Zakada ono przepyw informacji od nadawcy do odbiorcy. Dla instytucji publicznych, ktre chc tworzy swj pozytywny wizerunek, najkorzystniejsza jest komunikacja dwukierunkowa, kiedy informacje zwrotne pyn take od odbiorcw.

Analiza i nastawienie opinii spoecznej powinno wywiera wpyw na cele i sposb informowania i tworzy kompletn i dugofalow polityk komunikacyjn instytucji. Celem informowania jest rzetelny przekaz informacji o zagadnieniach i przedsiwziciach, ktre dotyczy mog mieszkacw. Cechy informacji spoecznej: zaspokaja potrzeby i interesy odbiorcy; jest wiarygodna, obiektywna i wywaona; ma na uwadze dobro spoeczne; wyraa szacunek dla spoecznoci; Kryteria skutecznoci informacji: musi dotrze do odbiorcy; musi wzbudzi zainteresowanie odbiorcy; musi by zrozumiaa dla odbiorcy; Niezbdnym elementem dziaa informacyjnych jest edukowanie spoecznoci majce na celu trwae zmiany postaw lub sposobu podejcia do problemu. Mona powiedzie, e poprzez wpywanie na wiadomo mieszkacw oczekuje si zmian w codziennych zachowaniach np. dotyczcych ograniczania iloci i objtoci opakowa, segregowania ze strumienia odpadw jak najwikszej iloci surowcw wtrnych, niezamiecania najbliszego rodowiska, odpowiedniego postpowania z odpadami niebezpiecznymi. Kryterium skutecznoci edukacji jest nie tylko dotarcie do odbiorcy i zrozumienie przez niego treci edukacyjnych, to take zmiana zachowania, nawykw zwizanych z aktywn postaw wobec problemw ochrony rodowiska. Informacja przekazywana do odbiorcy moe zosta odebrana w sposb bierny, natomiast treci edukacyjne powinny wywoa dziaania odbiorcy pozytywne dla rodowiska. Strategia dziaa informacyjno edukacyjnych wyznacza gwne kierunki dziaa w perspektywie kilku lub kilkunastu lat. Podczas kampanii informacyjno edukacyjnej wykorzystuje si nastpujce formy przekazu: drukowane: - ulotki, - foldery, - kalendarze, - broszury, - plakaty, - publikacje, - fotografie, - itp. audiowizualne:

- wywiady, - audycje radiowe i telewizyjne, - pokazy filmw, slajdw, itp. Harmonogram dziaa informacyjno-edukacyjnych
Dziaanie Metody i formy Realizatorzy Urzd Miasta; Koordynatorzy programu: zgromadzenie dostpnych materiaw, Urzd Miasta; Koordynatorzy programu

Przygotowanie materiaw informacyjnoZgromadzenie materiaw promocyjnych z zakresu selektywnej gospodarki dostpnych na rynku, odpadami (Informatory, ulotki, biuletyny, czapeczki, koszulki, dugopisy, zakadki, itp.) Nawizanie wsppracy z mediami w celu Rozmowy indywidualne, zwikszenia zasigu przekazywania informacji wywiad, reklama, informacja, audycja, Zorganizowanie szeregu konferencji i odczytw dla: mieszkacw; Wykad, pokaz, prezentacja multimedialna; - grup zawodowych (pedagodzy, przedsibiorcy, urzdnicy, itp.); dzieci i modziey; Zorganizowanie debaty z udziaem wadz gminy oraz przedstawicieli grup zawodowych, Pogadanka wprowadzajca, wacicieli przedsibiorstw z terenu gminy i firm Dyskusja, zajmujcych si segregacj i utylizacj odpadw. Celem debaty bdzie nawizanie wsppracy, wytyczenie kierunkw dziaa i podziau zada przy wdraaniu programu. Zorganizowanie festynu informacyjnego Pokaz, podsumowujcego kampani. Celem imprezy jest Gry i zabawy integracyjne, integracja, uaktywnienie spoecznoci lokalnej Konkursy, oraz przekaz treci dotyczcych ochrony Informacje drukowane; rodowiska w atrakcyjny i przystpny sposb. Stworzenie wasnych publikacji dotyczcych Opracowanie i wydanie selektywnej gospodarki odpadami wasnych materiaw,

Koordynatorzy programu, specjalici z zakresu ochrony rodowiska Koordynatorzy programu przygotowujcy i prowadzcy debat; Specjalista z zakresu ochrony rodowiska wprowadzenie do tematu Urzd Miasta; Koordynatorzy programu, Przedstawiciele instytucji zgaszajcy ch wsppracy Koordynatorzy programu przy wspudziale wyonionych partnerw lokalnych: opracowanie nowych materiaw, pozyskanie sponsorw, Koordynatorzy programu, Poczta

Rozprowadzanie przygotowanych publikacji wrd mieszkacw gminy i instytucji;

Rozesanie materiaw;

KROK II A - EDUKACJA EKOLOGICZNA WRD MIESZKACW GMINY Cele: zwikszenie wiadomoci mieszkacw gminy w sprawie koniecznoci zajcia si ochron rodowiska; inspirowanie aktywnoci mieszkacw poprzez animacj wydarze o charakterze ekologicznym; aktywizacja lokalnej spoecznoci do dbaoci o wasne posesje; ksztatowanie waciwych nawykw w realizacji selektywnej zbirki odpadw;

 ksztatowanie postaw sprzyjajcych zachowaniu walorw krajobrazu i przyrody oraz wiadomoci odpowiedzialnoci za jako rodowiska; integrowanie i aktywizowanie mieszkacw w systemie segregacji odpadw; Integracja spoecznoci lokalnej to jedno z wanych zada w spoecznej dziaalnoci. Pobudzenie aktywnoci spoecznej suy integracji, a przede wszystkim stanowi jeden z warunkw do osignicia sukcesu w planowaniu spoecznie uytecznych dziaa. Aktywno mieszkacw sprzyja podnoszeniu wiadomoci, ksztatowaniu odpowiedzialnych postaw spoecznych, tworzeniu klimatu wsppracy. O tym, czy integracja spoeczna ma szanse zaistnie w rodowisku lokalnym decyduje bardzo wiele czynnikw. Do nich mona zaliczy: stosowanie waciwych zasad komunikacji spoecznej i interpersonalnej oraz tworzenie odpowiedniej atmosfery i klimatu wsppracy; istnienie spoecznej wiadomoci celw, do ktrych zmierzamy; wiadomo efektw, ktre chcemy osign w wyniku dziaania; dobra organizacja pracy i podzia zada dobranych w odpowiedzi na istniejce potrzeby. Harmonogram dziaa edukacji wrd mieszkacw gminy
Dziaanie Zorganizowanie szeregu odczytw i prezentacji dla mieszkacw poszczeglnych miejscowoci w gminie 1. Ogoszenie konkursu na najadniejsz posesj w gminie; 2. Rozstrzygnicie w/w konkursu Rodzinne sprztanie lasu z uwzgldnieniem segregacji odpadw zakoczone wsplnym biesiadowaniem przy ognisku (w punkcie docelowym przygotowane odpowiednie pojemniki) Metody i formy Wykad, pokaz, prezentacja multimedialna Konkurs Realizatorzy Koordynatorzy programu, Specjalici z zakresu ochrony rodowiska Koordynatorzy programu, Wadze lokalne (sotys, itp.) Koordynatorzy programu: - organizacja imprezy, - pokaz pojemnikw i waciwej segregacji odpadw, - pozyskanie sponsorw, - nagonienie imprezy przy wsppracy z mediami; Leniczy zabezpieczenie terenu lenego; Koordynatorzy programu: - organizacja imprezy, - pozyskanie sponsorw, - nagonienie imprezy przy wsppracy z mediami; - zachcenie mieszkacw do aktywnego udziau w akcji; Mieszkacy gminy przygotowanie toru przeszkd; Leniczy - zabezpieczenie terenu lenego;

Pokaz, Metoda aktywnych wartoci, Gry i zabawy integracyjne; Informacja w mediach

Stworzenie cieki zdrowia na terenie lenym przy aktywnym udziale mieszkacw gminy

Metoda aktywnych wartoci,

Eko bieg ciek zdrowia czyli zorganizowanie zawodw midzy przedstawicielami rnych grup zawodowych z terenu gminy

Przeprowadzenie konkursu na najciekawsz fotografi o tematyce ekologicznej Zorganizowanie wystawy zdj wykonanych podczas konkursu Przeprowadzenie konkursw wrd mieszkacw gminy lub danej miejscowoci (np. zbirka puszek, makulatury, plastiku, itp. w poszczeglnych gospodarstwach domowych zakoczona nagrodzeniem najlepszych zbieraczy). Konkursy cykliczne odbywajce si w kadym miesicu;

Koordynatorzy programu: - organizacja imprezy, - pozyskanie sponsorw, - nagonienie imprezy przy wsppracy z Metoda aktywnych mediami; wartoci, - zachcenie przedstawicieli grup zawodowych do aktywnego udziau w akcji; Leniczy - zabezpieczenie terenu lenego; Koordynatorzy programu, Konkurs Plastyk; Koordynatorzy programu, Metoda przeciwstawie Plastyk; Koordynatorzy programu: - pozyskanie sponsorw, - nagonienie imprezy przy wsppracy z mediami; Konkurs cykliczny - zachcenie mieszkacw do aktywnego udziau w akcji; Koordynatorzy programu: - pozyskanie sponsorw, - nagonienie akcji przy wsppracy z mediami; Leniczy wybr i zabezpieczenie terenu lenego Koordynatorzy programu,

Stworzenie punktu obserwacji przyrody

Metoda aktywnych wartoci

Wyonienie liderw aktywnie dziaajcych na rzecz ochrony rodowiska i segregacji odpadw spord mieszkacw wczajcych si w powysze dziaania Utworzenie grup obywatelskich dziaajcych na rzecz ochrony rodowiska Zorganizowanie Eko Balu dla mieszkacw gminy

Metoda aktywnych wartoci Metoda aktywnych wartoci Zabawa

Liderzy Koordynatorzy programu, Liderzy, Partnerzy

B - EDUKACJA EKOLOGICZNA W PLACWKACH OWIATOWYCH Cele: podniesienie wiadomoci dzieci i modziey na temat ochrony rodowiska i selektywnej gospodarki odpadami; ksztatowanie waciwych postaw ekologicznych wrd dzieci i modziey, propagowanie estetycznych, czystych miejsc, skwerw i placw zabaw; pobudzenie aktywnoci dzieci i modziey do dziaa proekologicznych; Powszechnie wiadomo, e o wiele trudniej zmieni jest pogldy i nawyki ju uksztatowane u ludzi dorosych ni ksztatowa je u dzieci i modziey. Szkoy s najlepszymi partnerami w edukowaniu spoecznoci lokalnej z uwagi na szerokie i dugofalowe oddziaywanie, wykorzystanie umiejtnoci nauczycieli czy moliwoci organizacyjne. Reformatorzy polskiej owiaty mocno podkrelili wag edukacji rodowiskowej. Znalazo to odzwierciedlenie w podstawie programowej zarwno w zadaniach szkoy jak i treciach nauczania poszczeglnych przedmiotw.

Jednak, aby osiga waciwe efekty nie naley skupia si na samej wiedzy z zakresu ochrony rodowiska i gospodarki odpadami ale wpywa na system wartoci, na motywacj do aktywnego dziaania w tym zakresie. Jak to osign? Naley edukowa inaczej, atrakcyjnie a przez to skutecznie. Wprowadza nowe formy i metody nauczania, aktywizujce uczniw, metody aktywnych wartoci skaniajce do krytycznego postrzegania wiata, formuowania wasnych sdw i w rezultacie do dziaania na rzecz rodowiska. Uczy przez zabaw, prowokacje, przeywanie. Wyzwala samodzielne inicjatywy uczniw. Harmonogram dziaa edukacji ekologicznej w placwkach owiatowych
Dziaanie Udzia w oglnopolskiej akcji Dzie Ziemi Metody Praca w grupie, metoda aktywnych wartoci Realizatorzy Koordynatorzy programu, nauczyciele Koordynatorzy programu, nauczyciele Koordynatorzy programu, nauczyciele Koordynatorzy programu, nauczyciele Koordynatorzy programu, nauczyciele Koordynatorzy programu, nauczyciele Koordynatorzy programu Koordynatorzy programu, nauczyciele Koordynatorzy programu, uczniowie

Zorganizowanie konkursu na Eko rysunek Konkurs, (nagrodzone prace zostan umieszczone w kalendarzu metafora graficzna promujcym selektywn gospodark odpadami) Rozprowadzenie ksieczek Przygody Brudka i Metoda aktywnych Segregatorka w klasach I III SP; na podstawie wartoci, treci zawartych w ksice przeprowadzenie zaj pogadanka, zabawa, burza eduk. wrd dzieci kadc nacisk na aktywny udzia mzgw, metafora dzieci w zajciach graficzna Zorganizowanie midzyszkolnego konkursu na ilo Konkurs, zebranych odpadw wybranie Odpadowego metoda aktywnych Omnibusa wartoci Przeprowadzenie konkursu z zakresu wiedzy Konkurs, ekologicznej midzy Klubami Ekologw metoda aktywnych dziaajcymi przy szkoach wartoci Konkurs, Ogoszenie i przeprowadzenie konkursu plastycznego metafora graficzna Metoda aktywnych Rodzinny rajd rowerowy wartoci Przeprowadzenie konkursu na najciekawsz bajk o Praca indywidualna tematyce ekologicznej Rozstrzygnicie konkursu na bajk i jej wystawienie Konkurs przez zwycisk klas

5. EFEKTY PROGRAMU Twarde: powstanie grup obywatelskich dziaajcych na rzecz promocji i ochrony rodowiska; utworzenie cieki zdrowia; wydanie materiaw informacyjno edukacyjnych o treciach ekologicznych; oczyszczenie wybranych terenw ze mieci i odpadw; Mikkie: wzrost wiadomoci ekologicznej spoecznoci lokalnej gminy; integracja mieszkacw gminy; uaktywnienie mieszkacw w dziaania na rzecz gminy.

6. MONITORING Monitoring wdraania programu umoliwia ledzenie jego realizacji. Suy temu moe ocena stopnia realizacji zaoonych celw poprzez zastosowanie odpowiednich instrumentw informacyjnych np. analizy odbioru spoecznego systemu segregacji odpadw, badania iloci i czystoci surowcw wtrnych wysegregowanych przez mieszkacw w cigu roku, aktywnoci spoecznej (iloci i jakoci inicjatyw podjtych przez mieszkacw, iloci rodkw w budecie rocznym przeznaczonych na dziaania informacyjno-edukacyjne. Uczestnicy systemu musz by regularnie informowani o wynikach zbirki, sposobie wykorzystania odzyskanych surowcw, efektach ekologicznych, ekonomicznych oraz o pojawiajcych si problemach. Informacje takie powinny by podawane do publicznej wiadomoci poprzez pras, radio i telewizj, biuletyny informacyjne. Zbadanie poziomu akceptacji spoecznej mona wykona poprzez ankietyzacj gospodarstw domowych prowadzcych segregacje. Wywiady zogniskowane umoliwiaj zbadanie opinii okrelonej grupy. Powinno si przeprowadza wywiady na ten sam temat w trzech grupach ludzi. Ograniczone badanie opinii odbiorcw usug polega na zbieraniu opinii mieszkacw w czasie bezporedniego kontaktu z pracownikami gminy poprzez wypenienie krtkiego kwestionariusza. W ten sposb uzyskamy opini na temat okrelonych usug komunalnych. AKTUALIZACJA PROGRAMU Program nie jest dokumentem sztywnym. W miar upywu czasu niektre z celw mog zosta osignite a dziaania wyczerpane w swojej formule. Pojawi si mog dodatkowe rda finansowania lub te nowe, ciekawsze pomysy przystajce lepiej do potrzeb mieszkacw. Aktualizacja umoliwia take ocen ponoszonych kosztw finansowych w stosunku do osignitych efektw spoecznych. 7. EWALUACJA Ewaluacja to ocenianie tego co zrobilimy. Ocenia moe kady, kto obserwowa lub aktywnie uczestniczy w programie. Z kadego dziaania wynosimy pewne dowiadczenia. Warto by wiadomym tego, co si udao, a czego nie udao si zrealizowa i dlaczego. Tego rodzaju dowiadczenia s niezbdne, by mc naprawi i ulepszy w przyszoci swoje dziaania.

Ewaluacja jest specyficznym badaniem jakoci realizowanych zada wynikajcych z naszego programu. To ocena sabych i mocnych stron efektw naszych dziaa. Stosuje si rne narzdzia ewaluacji. Celem jej jest pozyskanie informacji zwrotnej na temat jakoci realizowanych przez nas dziaa. Takim narzdziem moe by obserwacja, rozmowa, wywiad, ankieta, pozyskanie opinii o danym przedsiwziciu w formie ustnej lub pisemnej.