You are on page 1of 44

HN CH SN HN TRI RNG TNH THNG

T Khu VISUDDHCRA MINH TM bin dch ---o0o--Ngun http://www.quangduc.com Chuyn sang ebook26 -5-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
Hn ch sn hn, tri rng tnh thng

---o0o--Li ni u Hy nn n ra! Hy nn ra lng sn hn c hi khi ci lng bn. S sn hn u c v bp nght tt nhng g thin m ni bn. Ti sao bn phi hnh ng ch v con qui vt c hi du mt ny? Hy nn n ra, vt ht i, khng cha li mt cht g c. Bn s cm thy d chu khi vt b n i. Ri ci lng bn trn ngp tnh bi mn v tha, thm thu qua tng l chn lng bn. Hy hin l tm t v nhim tro dng thng yu. Hy nhng ai n vi bn u nhn c vng quang ho tm khng th chi t, cng nh khi ri xa, h cm thy c cm thng v can m hn i mt vi cuc i y gian trun v nghit ng ny. Hy lng nghe, hi cc bn! Tng t mt ngn n rc sng tuy b nh nhng vnh hng, chng ta c th thp sng nhiu ngn n nh li, v nhn kia! C th ta vn cn phi xua tan m en tuyt vng, nhng m u vng tng em li nh sng tr tu v tnh thng v nhim

---o0o--Sn hn - mt cm xc hu hoi Bn c tc gin khng? D nhin tt c chng ta khng ai ph nhn iu . i khi ta bc tc, kh chu, cu knh. Chng ta gin d hoc in tit vi ngi ny hoc ngi n v l do ny hay l do kia. C nhiu s vic, hon cnh khin chng ta bc mnh, kh chu, thng lm chng ta ni cn thnh n gin d khi s vic khng xy ra theo mnh. Chng ta mun mi vic c th hin theo mt chiu hng no nhng li din bin theo chiu hng khc, th l ta li ng ng ni gin. i khi ta mong i mt iu g xy ra (nh tng lng chng hn) nhng n li khng xy n, ta cm thy bc mnh, cu knh. K c k tru tc lm tn thng lng t i ca chng ta. H d dng lm chng ta ni khng. Qu tht chng thiu g nhng trng hp lm chng ta ni gin. Nu chu kh quan st phn ng v li ni ca chng ta trong i sng hng ngy, ta s thy nhiu lc mt bnh tnh hoc sut cht na khng kim ch c cn gin. S tc gin qua cung cch ni, thi , nt mt, s bc tc trong ging ni, gt gng v ln ting v khi khng cn kim ch c, chng ta bt u qut tho, la ht, , ng sm ca, p bn, t in thoi mnh tay hoc thm ch hnh hung mt ngi no . Trong vi trng hp cc , c ngi qua i v tc gin: khi cn gin d ln cao , h ng ra cht v chng t qu tim! S gin d thay i theo cng . Vi ngi nng tnh, n d bc pht; vi ngi n ho, h c v trm tnh. C k vn nui lng on hn lu di sau khi cn gin tri qua trong khi ngi khc li d dng tha th. D trng hp no i na, th s tht l trong chng ta ai cng c cm gic tc gin, ch khc nhau mc v tn s cm xc. Ngay c nhng ngi n ho nht cng c lc biu l bc mnh kh chu khi s chu ng vt qu mc gii hn hoc chu qu nhiu p lc cng thng. Chng ta nn gin d khng? C s tc gin no c chp nhn khng? Gin d qut tho ngi khc, mt bnh tnh, ng ng ni gin, tt c nhng iu ny ng hay sai? Gin d l mt li sng gia nhng con ngi trn ci i ny chng? Chng ta n nhn n nh th

c ban tng v chp nhn nh l mt iu t nhin khng th trnh c? c bo hng ngy, chng ta thy dy y cn tc gin v lng th ch trn hnh tinh chng ta. Khi c tin tc v cuc chin tranh xung t lin tc nhiu ni trn th gii, ta c dng li t hi ti sao con ngi khng th sng chung ho bnh nh anh ch em c ch? Sao chng ta li qu nhiu him th, tn nhn, thiu vng lng khoan dung? V c g mt s ngi sn sng tn st nhng ngi v ti t tham vng ca mnh? Ti sao cc nc li ua nhau ch to nhng v kh ht nhn hu dit mi ngi trn th gii? Sao li c qu nhiu lo u v ng vc ln nhau? S sn gin bt ngun t ci lng chng ta v tnh thng cng th. Chng ta chc chn rng sn hn l ti c, phi trit ngn cm n hot ng trong tri tim v tm hn chng ta. N l mt cm xc mang mm mng hu hoi to ra bao thng kh trn i. N pht sinh t tm, v ngay ti ngun gc khi thu ny, n phi c kim sot loi tr. Trong bi din vn m u thnh lp T chc UNESCO ca Lin Hip Quc, iu ny c khng nh: V chin tranh bt u t tm con ngi nn s bo v ho bnh cng phi c thit lp ngay t ni . Santideva trong tc phm Bodhicaryavatara (ng i ti Gic ng) vit: Ta git bit bao ngi gy ti c cho y? S lng ny v bin nh bu tri. Nhng nu nim sn hn th ch b tiu dit th tt c k th s khng cn na. Sn hn lm i ta au kh, nu ta tip tc chp nhn v khng c gng ch ng n, c ngha l ta tip tc sng cuc sng hn lon. C mi ln bc mnh, kh chu, tc gin, chng ta li bt u thiu t chnh mnh. Cm gic chy bng gia tng theo cng ca cn gin; cng gin d, ta cng chy bng nhiu hn. Qu l mt cm gic v cng au kh. Bn c th quan st iu ny ni chnh bn. Khi bn ri vo tm trng bc mnh, tc ti, hy quan st trng thi ca tm ri bn s pht hin ra c ni au n thng kh m bn ang chu ng trong lc tc gin hoc ri lon. Sn hn l tnh trng bt n ca tm. c Pht khng bao gi chp nhn bt c s sn hn no. i vi Pht gio, hon ton khng c ci gi l sn hn chnh ng. Tt c s sn hn, d mc nh nht cng l bt n. N c xem nh thuc c gy hi cho TM. Do , c Pht ku gi chng ta ly tnh thng bo p thay v th hn. Pht thuyt: Ly on bo on, on y cht chng. Ly n bo on, on

y tiu tan. C lc Ngi cng ku gi: Hy chinh phc con ngi y th hn bng lng t i. nhn mnh im ny, trong bui ging on php so snh, c Pht thuyt rng thm ch k cp cht t chn tay ca chng ta, ta cng khng nn khi sn hn d nh nht nht. Nu ta khi ln mt cht sn hn, ngha l ta khng tun theo li ch dy ca Ngi. Thay vo , c Pht khuyn ta nn thng xt k hnh h mnh. Pht thuyt: V vy, cc ngi phi rn luyn chnh bn thn mnh. Ngi ni tip: Nu tm bnh th c khu khng khi, tm ch cn nim cm thng trn vn v ci m, mt tm lng y t i, khng cn chi phi bi bt c c nghip no. Vi tm t bi rng ln, su thm v bin, ta s cm ho nhng k c nghip thot khi sn hn v on th. S thnh tu tm t bi ca c Pht l th y. Khi cn l mt v B tt, tri qua v s tin kip chu ng bit bao tra tn hnh h n cht vn khng khi ln mt cht sn hn no i vi k hi mnh. Trong kip cui cng c qu Pht, Ngi lun thanh thn, khng bao gi nh mt s trm tnh v an tnh. Lc con voi in cung Nalagiri m b ti tn cng c Pht, Ngi khut phc n bng cch hng lng bi mn thng xt v n. Thi gian 49 nm hong php ca c Pht khng ngng ngh l mt minh ho v lng bi thng xt chng sanh. D nhin, c Pht khng phi l bc gio ch duy nht rao ging lng t bi; cc bc gio ch khc u lm nh th. Ch Kit dy: Hy yu thng lng ging ca con nh chnh bn thn con. Nu c ai tt vo m phi ca con, con hy cha m bn tri ra. Thnh Mahatma Gandhi, ch trng bt bo ng, dy rng: Nu mu phi , th hy l mu ca chng ta. Hy hc tp lng can m thm lng, th chp nhn cht quyt khng git hi k th. Vi mt k m s sng c ngha l sn sng chp nhn ci cht trong tay ng bo rut tht ca mnh nu cn, th khng bao gi git hi h. iu ny gi nh n cu chuyn mt v s b mt tay kim khch hung tn e do. Tay kim khch ht ln: B nh ngi khng bit ta l k git ngi khng chp mt ch?. V s p Vng, tha ngi, ti l k sn sng cht m khng chp mt y! . Trc mt ngi dng cm nh th, tay kim khch quay bc b i. Ngoi vic gy c hi cho tinh thn, cn sn hn v lng th ch cn to ra mi nguy him cho c th chng ta. Y hc khng nh s

tc gin cng nhng cm xc v b khc u gp phn to nn bnh tt. Khi tc gin, c th phng thch mt s ho cht lm ri lon s iu ha c th. Nu bun phin sn hn thng xuyn th lu di s dn n nhiu bnh tt nh lot bao t, ri lon tiu ho, to bn, cao huyt p, ri lon tim mch, thm ch ung th. Ni cch khc, s trm tnh v thanh thn gip ngi ta n nh tinh thn ln th xc. Chng ta s kho hn, hnh phc v sng cuc sng trn vn hn. Mt s bnh kinh nin, chng hn nh ri lon tiu ho, s khng cn. Nhng bnh trng khc cng c th b y li dn. S thanh thn ti sng cu tm hn th thi biu l qua dng vc, din mo chng ta, n u ai ai cng qu mn. Chng ai trn i thch chung ng vi k cu gt, d ni gin bao gi; th d nh mt ng ch lc no cng chau my tho qut nhn vin, u b mi ngi xa lnh v chn ght, nhn vin sn sng b vic ra i nu c dp. Ngc li, mt ngi ch lun vui v, tt bng, sn sng gip , khng bao gi ni nng th ai ai cng yu thng v qu mn. Vi mt ngi ch nh th th chng nhn vin no b i d ni khc c tr lng cao hn. Thm vo , tnh tnh c hnh ca bn gy nh hng vi tt c nhng ai tip xc vi bn. Bn s l tm gng cho ngi khc noi theo. thay i th gii ny, ngoi cch lm gng mu cho ngi khc noi theo cn cch no khc tt p hn, chn thc hn na ch? ng vy, bng cch thay i chnh bn thn chng ta v lm gng mu cho ngi khc, chng ta thc s ng gp tch cc cho th gii ny tt p hn. iu ng chng ta suy ngm l: Th gii ny l tt c mi ngi, mi ngi lm nn th gii ny. Vy nu bn thay i mi ngi c ngha l bn ang thay i c th gii. V bn hy bt u vi chnh bn thn mnh. Sau cng th bn cng l mt con ngi trong s nhng con ngi trn th gii ny y ch? Do , khi bn thay i chnh mnh c ngha l bn thay i th gii vi ngh rng th gii ny gim i mt ngi nng tnh. Nu thm nhiu ngi t thay i th th gii s thay i thm phm vi . S xung t v ri lon trn th gii s st gim khi c nhiu hn na nhng ngi yu chung ho bnh khp ni. Nhn chn c tai hi m cn sn hn em n cho ta v tha nhn, chng ta hy xua tan n i v m rng tnh nhn i, quan tm v chu ng, hin ho v tt bng. ng c x khc nghit v cng khng nn lm cho k khc bi ri, hoang mang, ngng ngng, s hi. Hy nhn

xem chung quanh chng ta: th gii ny c qu nhiu au kh ri, ng chng cht thm na. Thay vo , chng ta hy to nn mt ngun sng an lnh thanh bnh, nh th mt ngn n thp sng cho c th gii nhng ai n vi tnh thng u sng an lnh, hnh phc hn. Quyt tm hn ch sn hn v ban ri tnh thng ch l bc u tin. Bc k tip l lm th no thc hin c. Tht khng d kim sot cn gin khi n bc pht. Cn nhiu n lc v s kho lo mi c th ch ng n. Do , trong nhng trang sau, chng ta s tho lun v phng hng kim ch sn hn. Ch yu gm c chnh nim (jati) v qun chiu sng sut (yoniso manasi kra). Bng cch ch tm, ta c th bp tan cn gin ngay khi cn trong trng nc, ngay c khi n chun b khi ln, v xt on nhiu kha cnh nguyn nhn ti sao ta khng nn bc tc, iu ny s nhc nh cng c nguyn tha thit tng kh s cu knh ra khi tm thc ta ngay tc thi bung b n nh bung ri mt vin gch nng bng, nu c th ni nh th. Trong phn III, chng ti s trnh by s qun tng lng t bi ( mett bhavan ), y l phng php i tr hu hiu nht vi s sn hn. Chng ti tin rng nu c gi chu kh xt on nhiu nguyn nhn ti sao mnh khng nn bc tc th c gi khng cn mun sn hn cht no na, v ln k tip nu s tc ti khi ln, c gi ch mun bung n ngay lp tc. Cng lc trau di chnh nim v lng t bi, c gi s a c con ma sn hn n ni yn ngh. Nguyn cho tt c chng sanh c an lc. Nguyn tt c chng sanh nh bt ci r sn hn on th tr thnh hin thn ca tnh thng bao la, tr tu v bi mn. ---o0o--Php i tr sn hn Quy lut u tin Chnh nim l ngi bo v u tin v hu hiu chng li sn hn cng vi nhng bt n ca tm. Th no l chnh nim? l s hin din ca tm, thc gic, bit r nhng g ang xy ra ngay thi im khi pht. Do , giy pht sn hn khi ln, ta phi p dng chnh nim. Ta phi nhanh chng nhn thc ra s khi ln ca cn sn hn trong ta. Ta phi ch , xc nh hoc nh thm: A! Cn gin trong ta. Cn gin ang khi ln trong ta. Hoc ngn gn nh sn hn,

sn hn. V nu khng thch nh thm nh th, ta ch cn thc s hin hu ca sn hn l c. Cn sn hn khi ln y v s hin din ca n c xc nhn, n gin ch cn nhn bit n, cng mang li li ch trong vic kim sot cn sn hn. Ti sao? Bi v, bt c khi no s bc tc khI ln, bao gi n cng nhn chm chng ta trc khi chng ta pht hin ra n. N to ra m my m che kn tm ta v lm t lit s xt on nhy bn ca chng ta. Ni cch khc, s gin d hon ton ch ng tm thc ta. Vo lc ny, hu nh chng ta thc s khng cn tnh gic na, nu c cn chng ch l tm trng phn n trong ta. Thay v p tr, phn ng vi n, chng ta li cho n nut chng mnh. Sc mt ta bin i, chng ta bt u n ni hn hc, khoa chn ma tay, thm ch chi mng ngi no . Chnh nim gip ta gii quyt tt c vn ny; n ngn chn cn gin nhn chm chng ta. N lp nn s hin hu ti cn ca thc gic. Ch cn nhn bit r cng gip gii to c cm xc si sc. Thay v p tr, phn ng vi cn sn hn, chng ta lng l quan st n, theo di cm xc bc tc nng ny. V trong qu trnh quan st nh th, cn sn hn lng dn. Thot u, n suy yu ri t t tan bin i. Hn na, trong khi quan st cn sn hn, ta khng h my may n ngi, vt, hoc bi cnh khin ta phn n. Chng ta hng vo bn trong, ch tm n trng thi tm thc ca mnh, ch di theo s hin din ca cm xc gin d. Tht hp l, khi chng ta chuyn dch s ch t nguyn nhn gy phn n sang s nhn bit chn thc chnh cn phn n , v l mt cm xc nn cn gin s gim dn. Nu chng ta ch tip tc ch n nguyn nhn (chng hn nh mt k no ) lm ta bc tc th d nhin ta s tr nn gin d hn. Nhng khi chnh nim lo sng, s bc tc khng cn pht trin c na. N b chn ng, v nu ta tip tc ch quan st, n s lng xung dn, cui cng tan bin i. iu k diu l s tc gin t tan bin m khng cn phi nn hoc chng li n. Bn khng cn nghin rng, nm cht bn tay li hoc dng ton th sc mnh tinh thn kim ch n; ch cn lng l quan st, n s gim dn v bin mt. y l php l ca chnh nim. iu ny tht r rng, nht l trong giai on tp trung t tng cao ca thin gi, chnh nim c bit nhy bn, c th h gc sn hn hoc bt k s bt n no ca tm bng bin php n gin: ch tm.

iu li na ca chnh nim l cho ta c hi lng tm v a ra quyt nh ng n. Khi ch tm nhn ra s hin din ca sn hn, chng ta khng b cun ht theo cm xc. Chnh nim cho ta thi gian qun chiu v quyt nh hng gii quyt sng sut. Trong lc lng tm, chng ta c dp may thc tp nhng iu m c Pht thng hay cp nh l yoniso manasikra bng cch qun cc php v ti li v tai hi ca sn hn, Trong qu trnh qun, sn s t yu dn v khi m cng lc ta li cng chng mun sn na th sn hn s thoi lui. nim khng tc gin hoc nim khng cn tip tc na s sanh khi v cui cng sn hn tan bin. Do , quy lut u tin l thc tp chnh nim. Nu chnh nim tr thnh thi quen lun ch tm n nhng thay i y ngha trong tm thc, th bn s tr thnh ngi c bn lnh n c th chp bt s bc tc ngay thI im n sanh khi. Bn c th cm nhn v bit r n ang ln dn, v bng vo nhn thc chn thc , bn bp tan n ngay t trong trng nc, loi tr n hon ton trc khi n hin trn nt mt hoc bc l qua c ch ca bn. l iu k diu ca chnh nim c kh nng n ng tc khc s bt n ca Tm. Vn k tip l lm th no qun tng cc php loi tr sn hn nu nh ta khng th tng kh hon ton ni bc tc bng php chnh nim. C nhiu php qun, y chng ta s xem xt nhiu loi php qun khc nhau. Chng ti ngh rng nu bn tip tc c n trang cui, bn s tin chc l mnh s khng cn mun bc tc, cau c na v nhn thc r s tc gin chng mang n li lc no c. Bn s khng bao gi mun ni nng na. Ch ring s tin chc ny thi, cng mang li li lc trong vic a tinh thn bn n s cm nhn mI quan h bn b thn thit, chm dt bc tc, kh chu, hng n s an tnh v thanh thn. Bng s quyt tm v c mun tt p ny, bn kh lng m chp nhn nhng b cn sn hn, chu s sai s ca n nh trc y bn tng lm. Hn na nu sn hn sanh khi ht ln sang ln khc c v nh n vn tip tc kin tr nhng khng cn mnh bo na. Bn c th nh li v p dng cc php i tr m chng ta s tho lun y. Mt iu cn lu l trong khi p dng chnh nim v qun chiu sng sut, tuyt i khng c nn cn gin. S bc tc t thoi lui trong qu trnh tnh gic hn l qun chiu. phng Ty, i khi ngi ta cho rng khi cn gin b nn th n tc hi cho sc kho. V

th, theo trng phi t tng ny, iu tt nht l bc l cn gin gim bt cng thng. Theo trng phi khc, c nhiu s nghin cu phng Ty cho rng vic bc l cn gin cng khai s c hi. D th no i na th i vi Pht gio, vic t cho php mnh bc pht cn gin nhm gim s cng thng l iu khng thch hp cht no c. c Pht khng h ngh hoc cho php nh th; ngc li, Ngi ku gi chng ta bin on gin thnh tnh thng. Cho s tc gin c t do bc pht c ngha l chng ta cho tm thc mnh b nhim nng hn v to thm nhiu c nghip, ng thi ta li lm cho k khc au kh. Trong vi trng hp cc oan, ngi ta gy ra n mng ch v cung n m nn nhn i khi l nhng ngi v ti. Phng php gii quyt ca Pht gio m chng ta ang tho lun khng h c tnh cch nn s bc tc. Chnh nim nh cp, hon ton khng c g l nn m n thun ch l s nhn thc trng thi tm khi cn gin xy n trong ta. Bng nhn thc v quan st, cn thnh n lng dn theo chiu hng t nhin ca n. V vic p dng s qun chiu sng sut cng khng dnh dp g n vn nn. ---o0o--Gii php ti u duy tr s im tnh Ngh thut gi gn bnh tnh v thanh thn l iu g hon ton bin mt trong i sng hin i ca chng ta. Nhp sng cung nhp, vi v, cao s chp git vt cht, sn xut v tiu th ba bi, tt c nhng nh hng lan trn ca phng tin truyn thng qung co cng nhiu kha cnh khc ca cuc sng tn tin gp phn to nn s xi mn nhng gi tr tinh thn v nn tng o c, ng thi khin cho tm chng ta d dng mt i s yn tnh, lun hiu ng, bn chn, lo s v gin d. Thc s n lc chng ta cn bng s pht trin tinh thn, tnh bnh d, im tnh v thanh thn. pht huy c im tnh, khng nht thit dng gii lut thin qun. p dng thin qun chnh nim cng l mt gii php. Tuy nhin, i su vo chi tit thin qun chnh nim khng nm trong phm vi bi ny, bn c th tm hiu mt s sch khc. S qun tng v tnh thng, lng t bi l mt php ti u nht c hiu qu i tr tt c hnh thc sn hn, on th v c tm. y l mt php l tng cho nhng ai c tnh kh hay ganh ght hoc d

cu gin. Do , chng ti s gii thch php qun tng tnh thng trong phn sau ca cun sch ny. Trong lc ny, iu quan trng l chng ta c gng trau di thi im tnh, thanh thn vo mi lc. Nu chng ta n lc kin tr v c ch ch khi tin hnh nh th, th nhng cm xc hn lon nh gin d chng hn kh lng cun ht chng ta c. V vy, t gi tr i, chng ta phi c gng duy tr s im tnh khng gin on trong tt c nhng g mnh lm. Chng ta ni nng n tn, c tnh gic, khng phi pht biu do b kch ng, gim st s hiu ng, bn chn bt c khi no chng sanh khi trong tm. Chng ta gi c ch, hnh vi im m, th thi. Nu chng ta khi s nhng hot ng hng ngy ca mnh im m, chnh nim v c ch ch, chng ta s cm nhn c nim an lc th thi y th v. Trong cm gic tnh lng, thanh thn , bn s tm thy nhiu quyn nng v nng lc hon thnh nhim v cng mc tiu ca mnh. Do , php i tr th hai l trau di duy tr s im tnh v n nh. Thnh Abba Dorotheus din t iu ny kh chnh xc khi ng ni: Qua nhng g ngi lm, d khn cp hay quan trng i na, ta khng mun ngi gy g hoc lo u. m bo tinh thn thanh thn, mi vic ngi lm, ln hoc nh, ch chim mt phn tm cng vic, tri li gi cho tm n nh khng ri lon d dn n tht bi i na, cng t c by phn tm cn li. Tuy nhin, nu ch hon tt vic mnh m ngi b cun ht i khin tm ngi v tm k khc bt n qua vic gy g, th th ngi khng nn nh i by phn tm ch v gi li c mt phn tm. ---o0o--Gng lnh ca c Pht Vi t cch l nhng Pht t, chng ta nn n li khuyn v gng tiu biu ca c Pht. nhiu ln, Ngi biu l c tnh kham nhn tt bc khi i mt vi s khiu khch cc . Khng khi no Ngi bc tc, m tri li, Ngi ban ri lng t bi ngay c vi k hm hi mnh. Khng khi tm sn khi Devadatta c git Pht cho bng c, ri lc nng Cinca vu khng Ngi v thai nhi trong bng nng, k tip Ngi b vu oan v ti git cht ngi n b lang thang t phng khc n.

Khng nhng ch trong kip cui cng m cn trong nhiu kip trc, lc cn l B tt, c Pht biu l lng kham nhn chu ng v bin. Trong kinh Khantivdijtaka (cu chuyn lun hi tuyn dng lng kham nhn) cho thy lng kin nhn bit bao ca B tt. Truyn k rng, c v vua tn c tn l Kalabu ca x Kasi i cht vi B tt trong khi cn l mt nh s tu kh hnh. Vua hi: Ny k n dt kia, nh ngi truyn dy iu g?. B tt p: Tha b h, thn dy tnh kham nhn. Tnh kham nhn l g?. C ngha l khng sn hn khi ngi khc nguyn ra, nh p hoc s nhc mnh. Vua phn: Vy ta xem tnh kham nhn ca nh ngi nh th no?. Vua cho gi ao ph hnh hnh n, ri ra lnh nh roi vo B tt cho n khi rch da, mu tun ra. Vua li hi B tt: Ny nh s kia, ngi truyn dy iu g?. B tt p: Tha b h, thn dy tnh kham nhn. B h ngh kham nhn nm ni lp da tht ny, nhng khng phi th, b h khng th nhn thy c n v kham nhn bm r vng chc trong lng thn. Trc s chng kin ca cung phi m n v v lng ganh t, khin vua tc gin bn lnh cho ao ph cht t tay chn B tt v mu B tt tun xi x. Mt ln na, nh vua bung li ch nho B tt: Nh ngi ging dy iu g?. Tu b h thn dy tnh kham nhn. B h cho rng tnh kham nhn nm chn tay ca thn. Khng phi th, kham nhn mc r vng chc ni su thm trong lng thn. Vua ra lnh: Ct t tai, mi ca hn. ao ph tun lnh. Ton thn B tt ph y mu. Khi nh vua hi ln na, B tt p: Tu b h, thn dy tnh kham nhn. Nhng ng ngh l kham nhn nm ni tai, mi ca thn. Kham nhn mc r chc chn ni su thm trong lng thn.

Vua ni: Nh ngi c th ngi xung v tn dng tnh kham nhn ca mnh. Vua vo ngc B tt ri b i. V quan ch huy binh lnh, c mt lc lau mu trn thn B tt, bng b vt thng v ng li xin B tt tha th: Tha s, nu Ngi c gin th gin c vua ch ng gin vng quc ny. B tt tr li rng, Ngi khng gin ai ht, k c c vua. Hn th na, Ngi cn ng li chc tng vua: B h vn tu, mi ngi u mong thn khng gin. Hm B tt qua i, cn v vua b mt t nut chng khi rung chuyn v hnh ng tn c ca mnh v chuyn vo cnh gii a ngc. S m t tnh kham nhn khng h sn hn ca B tt nh th l mt nguyn vng, mt bi hc cho tt c chng ta. L Pht t, nu chng ta mun tr thnh t chn chnh ca Pht, chng ta phi c gng ch tm n li dy bo ca Ngi. Trong phm D ci ca, thm ch kip cui cng, c Pht dy rng: Ngay c nhng k cp cht t t chi ca chng ta, th ta cng khng nn em lng sn hn m hy nh lng thng xt, nguyn cho nhng k cp ny cng tt c chng sanh c an lc v hnh phc. Chc chn l li rn dy kh theo nht, ng thi n cng nhn mnh n quan im: Khng h c mnh t no dnh cho lng sn hn trong li dy ca c Pht. Vy chng ta s lm cho ci lng mnh trn ngp tnh thng bi mn v bung b tt c sn hn. Do , lu l chng ta nn t th sn sng kim sot sn hn khi n sanh khi. Hy nh rng tt c chng ta u phi cht Cuc i chng qua l mt bng mt bn ng, mt din vin ti, bc khp khnh y su thm sut vai din trn sn khu, ri sau khng cn nghe ai ni n: v din l mt cu chuyn c k bi thng ngc, y n o v phn n, chng mang li ngha no c. (Shakespeare, Macbeth) Nhng k khc khng bit c rng sng trn ci i ny tt c chng ta u phi cht. Nhng ai bit c iu ny u khng cn hn thua na. (c Pht, kinh Php C)

Trong on th trn, Shakespear nhc nh chng ta v s bt trc, ci cht v li sng ngc nghch ca chng ta. Li ni ca c Pht cng l s nhc nh ng lc, bo cho chng ta bit ci cht hin hu mi ni, bm st tng bc chn ca chng ta. Qu vy, phi chng trong pht giy sn hn, ta thng qun rng tt c chng ta u phi cht vo mt ngy no ? Ri khi suy gm n ci cht, ta t nh: A! Gin d lm g ch? Cuc i ngn ngi. Nay mai tt c chng ta s cht. Tc gin hoc lo u c ch g u, ch t lm ta thm xo trn. Vy th ta hy lm nhng g mnh c th lm c m khng gy thm xo trn v phin phc. Ta s sng thanh thn vi chnh mnh, vi cuc i. Sau cng, ta quyt khng gy g vi ai na v v.v Khi suy ngh khn ngoan nh th, ngi ta c th bnh tnh li v quyt nh thot khi sn hn. Thc vy, suy gm n ci cht t nht mt ngy mt ln qu l li ch. c Pht dy chng ta v php Maranasati (Qun tng ci cht) sm i vo thin qun v tu tp tr tu. Qun tng v ci cht gip chng ta n lc sng mt cuc i c ngha v trn vn, khng lng ph thi gian vo nhng cuc theo ui v ch. Trong tc phm Vipassana (Tu gic), o s Joseph Goldstrin din t: Nu ta xem ci cht l ng lc khuyn rng, ta s sng tng giy pht trn vn y sinh lc cho n lc cui cng trn ci i ny. V vy, tht li ch khi ta lun tm nim: Kip ngi mong manh v ci cht th chc chn phi n hoc Than i! i ngi tht ngn ngi lm sao!. Hu hn v ph du, y au kh. Ta nn tri gic iu ny, to hnh ng thin nghip v sng cuc i thnh thin v xa nay chng c k no vt thot c thn cht. ---o0o--Tc hi sn hn trn chnh mnh Bn c mun gy hi cho mnh khng? D nhin khng ai mun th. Nhng khi tc gin, thc s ta lm hi chnh bn thn mnh. Trong bn thin qun Visuddhi Magga (Thanh tnh o), iu ny c khng nh: Khi tc gin ai, bn c th hoc khng lm k au kh, nhng iu chc chn trc mt l chnh bn kh. Trong cn tc gin, bn mun k phi kh v iu ny tng t nh bn nht ln mt cc than hng ang chy bng hoc mt cc phn hi thi, nh th trc

tin chnh bn b bng hoc chnh bn thn bn bc mi. i, cn ai ngc nghch hn bn na ch!. D k kh hoc khng kh, nhng iu chc chn l chnh mnh gy kh cho mnh. Gy kh th no? Trc tin, bng vic gin d, ta u c tm mnh, v sn hn l trng thi bt n ca tm; khi tc ti, ta gy tn hi v nhim tm. L Pht t, chng ta nn bit rng bt c mt s bt n no ca tm (akusala citta) u a n nhng hu qu ri lon (akusala vipka). V th, nu ta khng mun tch t nghip bo c (kamma vipka) th tt hn ht chng ta nn trnh sn hn v cc trng thi bt n ca tm. Nh ni lc u, nhng trng thi bin i ca tm u tc ng ln sc kho ca c th. Mt nh nghin cu khoa hc kim bc s M, Paul Pearsall, pht biu: Mi ngh cm xc u i km theo s phng thch dn dp nhng ho cht no, gy tc ng v b chi phi bi hng t t bo. Khi nhn mnh n quan im sc khe c th cng c, ci thin bng cch ch ng nhng cm xc, trong tc phm Superimmunity (Siu min nhim), bc s Pearsall vit: Nhng ci khng nhn thy nh ngh v cm xc u c th gy bnh tt v mang li sc kho tt Mm bnh thng xuyn lng vng quanh ta nhng khng thm nhp bm r c tr phi c a ca ta to iu kin thun li. C a ny chu tc ng t ngh, cch nhn thc, lng t i, s cm th,. Bc s U Aung Thein trong bi vit v Thin Pht gio vi sinh hc (Buddhist Meditation and Bioscience) gii thch rng nhng cm xc bt n c th lm o ln s cn bng sinh hc ca c th. Nhng ho cht do c th phng thch l kt qu t nhng cm xc ny, chng gy tc hi ln nhiu c phn nh tuyn gip, tuyn thng thn, b tiu ho v c quan sinh sn. Chng hn sn hn lm phng thch cht epinefrine ln lt gy tng huyt p, tng nhp p tim v y mnh s tiu th oxygen. Tnh trng bt n ko di hoc lp i lp li thng xuyn s a n nhiu bnh tt nh lot tiu ho, chng kh tiu, bnh tim mch v thm ch ung th. Qua nhng hu qu ca sn hn cng nhng trng thi bt n ca thn v tm, chng ta phi ht sc ngn chn nhng cm xc kh chp

nhn ny. Chng ta xua tan lp tc bt c lc no chng sanh khi. Chng ta phi quyt tm mnh m hn im m v th thi trong mi tnh hung. ---o0o--Hy nhn vo gng Mt ngi gin d l mt ngi rt xu x. Nu bn nhn thy khun mt nhn nh ca mnh trong gng khi tc ti, chc bn cng khng th no yu mn ni chnh mnh. C l tt c chng ta nn mang theo mt ci gng soi nh trong ti o phng khi nhng lc bc tc, cau c, ta c th nhanh chng nhn ngm chnh xc hnh nh chnh mnh. cng l mt php tc thi ch ng con qu trong lng ta. Ngay c mt c gi xinh p nht cng tr thnh kh coi sau mt thi gian c y c tnh kh d ni cu, d bc tc. Nhng np nhn xut hin sm, lc no cng nhu my cau c hoc s c mt loi nt xu lm h i ton b v xinh p, s kh a s khin mi ngi trnh xa. Tri li, k lun mm ci, d chu, t khi no bc mnh l ngi ng yu mn thc s. Ngi ny i u cng c mn chung v cho n. Ngi ta cho rng, k no trong kip hin ti mang dng v xu x l do kip trc tnh tnh nng ny hay sn hn. Lut nghip bo cho rng, ai c tm sn hn on th, nu ti sanh vo ci ngi s c hnh th xu x, thm ch gh tm. V vy, l Pht t, chng ta tin lut nghip bo, cng l lut nhn qu, chng ta nn trnh sn hn. Nu lm vo tnh hung khng tc khng c, th hy ngh nghip bo xu c th xy n vi mnh, do vy ta s nhanh chng bnh tnh tr li. ---o0o--Nh rng chng ta lm ch hnh ng ca mnh Chng ta lm ch hnh ng ca mnh. D to tc bt c vic g, ta cng phi gnh chu hu qu vic mnh lm. Khi gii thch v lut nghip bo, c Pht thuyt: Ny cc T kheo, chng sanh lm ch hnh ng to tc ca mnh ng thi cng l vt th to. Hnh ng to tc l nhn, a n chng sanh l qu. Chng sanh lin quan n hnh ng to tc ca mnh. Hnh ng to tc l ni nng ta ca

chng sanh. D to tc bt c iu g, thin hoc c, chng sanh u tr thnh vt th to ca chnh mnh. Xt nh th, ta cm thy thng xt nhng k c tnh kh sn hn, on th. Ti sao? Bi v tc gin, cm ght nn k tch t y nghip c m mt ngy no phi gnh chu qu bo c. Nu khng sa i hnh vi ca mnh, thm ch k c th i vo cnh gii a ngc. Nu ta p tr li k cng bng lng cm hn, on hn, th ta cng chng hn g k . C hai u i vo cnh gii a ngc. Khi qun v lut nghip bo, chng ta s bnh thn li, v lut nghip bo buc chng ta pht t chu trch nhim. Mi c nhn chng ta phi chu trch nhim hnh ng to tc ca chnh mnh. K lm c phi chu au kh khi nghip qu chn mui. V phn chng ta l phi xua tan sn hn v nhng thi to tc bt thin. ---o0o--Xt n im tt ca k khc Ai cng c vi im tt. Nu ta xt n im tt ca ngi khc, ta s khng gin h. Trc y, bng cch ny cch n, h gip ta. Khi nh nhng tnh tt ca h v nhng g h gip ta trc y, lng ta s du li v tnh to. Nn nh rng trn i ny khng c ai hon ho, v chnh bn thn ta cng c nhng sai lm. c Pht dy tm li lm ca mnh sa cha tt hn l d xt li lm ca ngi khc. Thy mt ngn li ca ngi khng bng thy mt li ca chnh mnh. ---o0o--Kim ch Khi gin, ta khng nn hnh ng hay ni nng g, v trong tm trng , nhng g ta ni hoc lm u vng v, th l, gy ra nhng tai hi m sau ny ta phi hi tic. Thm ch khi s vic tri qua, ta c ng li hi hn i na th cng qu mun, v hu qu tai hi hnh thnh ri. K b thng tn khng th thay i thnh kin dnh cho ta. Do , khi sn hn sanh khi, ta nn kim ch, lng im bt ng nh mt khc g. Ta ch ni hoc hnh ng sau khi xua tan sn hn. V th, ta ch hot ng tr li khi tm lng du v bnh tnh. Bng

cch , nhng g ta lm s tr nn tt p v khng li s hi tip v sau. ---o0o--Khng ai thot khi li trch mng C mt ln Pht bo mt v Samn tn Atula: Ny Atula, khng phi ch c hm nay m thi; m t xa xa, iu ny xy ra ri, im lng b trch mng, ni nhiu cng b trch mng, ni khim cung cng b trch mng, trn th gian ny chng ai l khng b trch mng. Nu chu kh quan st ly bn thn mnh, ta thy iu hon ton ng: khng ai trn ci i ny thot c li trch mng. D chng ta c gng cch no i na, th k khc vn tm ra li lm ca chng ta. Vy, hiu c bn cht ca cuc sng, ta khng nn bc mnh hoc tc gin khi b trch mng. Tuy nhin, iu chng ta nn lm l xem xt l do trch mng. Nu qu thc ta sai th hy bnh tnh sa i dn, nhng nu b trch mng oan, ta khng cn nhc tm, ta gii thch l do hnh ng lm v nguyn nhn trch oan. Sau , ta khng nn bn tm n li trch mng phi l na. Ta nn tp tnh bnh thn v qun tng rng, ngay c c Pht cn khng thot li qu trch hung chi mnh, chng hn vo thi i ca c Pht, Ngi b ch trch v vic n tht, b vu khng v vic n nm vi nng Cinca cng v git cht ngi ph n lang thang. iu quan trng l chng ta lm nhng g mnh nn lm. Do , chng ta s khng c li v rng, chng c ai hiu bit r rng li i khin trch chng ta, tr phi k thiu sng sut hoc khng hiu r l do ta hnh ng. iu ny cng ng thi, mt vn khng th trnh c trong i sng, v c gng my i na, ta vn b ch trch qu trch. iu chng ta cn l c gng lm nhng g mnh phi lm mt cch kho lo ti thiu ho s tc ng ca li trch mng. Sau , nu vn cn b ch trch th hu nh chng ta chng cn g lm na. ---o0o--Ti sao chng ta gin d?

Nu tra xt vn ti sao ta tc gin, ta s nhn ra nguyn nhn l ta c bn ng v n phnh to ra lc ta sn hn. Ta khng nh ci ti, ci bn ng, chnh iu ny khin ta cm thy b xem thng v tc ti. Nu ta khng khng nh ci ti v hiu r gio l v ng (anatta) ca c Pht, ta s khng cu knh, tc gin d b tru tc th no i na. Vo thi i ca mnh, c Pht nhiu ln b tru tc, b thch thc, nhng Ngi khng khi sn, khng bao gi nh mt s thanh thn ca mnh. Trong kinh im chng ta khng bao gi thy c Pht tc gin; ngc li kinh nhn mnh n c tnh on dit sn hn ca Ngi. Thm ch lc c Pht qu trch nghim khc mt v Sa mn hoc mt t sai quy, Ngi th hin mt cch nh nhng, bnh thn, khng mt cht sn no. Tng t, cc v A la hn chng qu gic ng cng on dit sn hn. Chng hn Ngi X Li Pht (Sariphutta), i t ca Pht, ni ting v lng kham nhn v bin v khim tn. Mt hm, c mt s ngi ngi khen c tnh cao qu ca Ngi X Li Pht, tuyn dng: V Trng lo cao qu ca chng ta c lng kham nhn v bin n b lng m, nh p m Ngi khng c v g sn hn c. Mt v B la mn khng tin iu ny, hi vn li: Ngi ny l ai m chng sn hn?, bn sp t tru chc v Trng lo. Mt hm, v ny tin gn n sau lng Ngi X Li Pht ri m mnh vo lng. Tn gi X Li Pht kh ni: Chuyn g th?, ri tip tc bc i kht thc m khng ngoi c li xem. Ngay lc y, v B la mn cm thy hi hn, qu mp di chn Ngi X Li Pht xin tha th. V Trng lo n tn hi: Xin li chuyn g?. V B la mn hi hn p li: V mun th lng kham nhn ca Ngi, ti m mnh vo lng Ngi. Khng sao, ti hoan h. V B la mn bn Ngi X Li Pht v nh dng cm nhng nhng k trng thy hnh ng ca v B la mn u ni gin mun nh p v ny. Ngi X Li Pht ngn cn h li bng cch hi: K b nh l qu v, l ti hay l ng y?. Chnh l Ngi tha Trng lo. Vy nu chnh ti b nh th ng y xin li ti ri. Xin qu v b i. Bng cch , Ngi X Li Pht gii tn c m ng. S khim tn ca Ngi X Li Pht cng v bin nh tnh kham nhn ca Ngi. C mt ln, mt ch iu 7 tui bc n gn Trng lo X Li Pht v nhn thy y ca Ngi khng chnh t. Hnh nh trong lc l nh, gc y ca Trng lo x xung, khi ch iu ch cho

Ngi thy. Thay v bc mnh, Ngi lp tc bc sang mt bn sp xp li y o chnh t ri ng trc mt ch iu, chp tay kh ni: By gi chnh t ri, tha s ph. Nhiu mu chuyn nh th v hnh vi ca bc A la hn l nguyn vng v cng l bi hc i vi chng ta. Ti sao h khng cn bc dc, cu knh na? V h nh bt gc r tt c nhng tri buc pht sinh t nim ci ti hoc bn ng. D hu hoc v ng, h khng cm nhn chnh ta b xem thng hoc ch l mt ch iu mi 7 tui m dm sa lng ta, mt Ngi X Li Pht, i t ca Pht!. Nhng ngh nh th khng bao gi c i vi Ngi X Li Pht v Ngi thm nhun gio l v ng ca c Pht, nh bt gc r tt c sn hn v kiu mn. Nh th, khi chng ta cn tc gin, ta nn hiu rng v mnh vn cn khng nh ci ti hoc bn ng. Nu lc chng ta qun chn l v ng, rt cuc trong khng c ci ti thc. Ci ti ch l mt nim, mt t ng theo thi quen, ta c th bnh tnh li v khng cn tc ti na. Thm vo , ta xt ngh n trng hp Ngi X Li Pht cng v mt i t ca Pht, bng cch no Ngi vn thn nhin ngay c lc b s nhc v tru chc thm t. Qun tng nh th, ta c th gi cho mnh khng cn sn hn na. ---o0o--Ai tc gin? Vn k tip phi xem xt l Ai tc gin?, Ci g ang tc gin?. Bn ng? Ci ti? Trong ngha ti hu, hy nh rng c bn v k m bn ang tc gin u khng thc c. Rt li, nhng ci chng ta cho l mnh chng qua ch l tm v thn t i cng tin trnh sinh dit. Do , trong Thanh Tnh o (Visuddhi Magga) dy chng ta qun chiu thn th do nhiu phn hp li: Gi y, ci g ang tc gin bn trong bn? Tc? Lng? Mng tay hay nc tiu? Hoc mt trong cc th t, nc, la, gi cu to thnh tc? Phi chng nhng tp un (khandha) bn trong bn ang tc gin, hoc th un, tng un, sc

un, thc un ni gin? Hoc l nhn cn?. Khi qun nh th ny, cn sn hn ca chng ta khng tm ra c c s tn ti do s tan bin. Hoc xt trn kha cnh tt c chng ta u cu thnh t tm thc v vt th m c hai phn ny thng xuyn bin i, nht l tm thc bin i rt nhanh, ngh sanh dit chp nhong. Trong mt tia chp hay mt ci nhy mt, hng triu ngh tri qua. Vy th ci g tc gin? Tc gin ai? Ci tm thc cng vt th tc gin trong nhy mt tri qua. V s ngh khc cng vt th bin i li tip tc sanh khi th vo . Nhn thc trn kha cnh ny, cn gin s thoi lui. ---o0o--Chng ta u c quan h vi nhau Pht dy, t v th n nay chng ta lang thang mi trong vng lun hi sanh t bt tn n ni tt c chng ta u l quyn thuc ca nhau di hnh thc ny hoc hnh thc khc. V th, Pht ni: Ny cc T kheo, tht kh m tm c k no trong i qu kh cha tng l m, cha, anh, ch, em, con ci ca cc ngi. Vy chng ta khng nn nui lng sn hn vi k tng l quyn thuc ca ta trong nhiu kip qu kh. Ngh khn ngoan nh th, cn gin ca ta s tan i. ---o0o--Tha th Mt trong nhng l do sn hn ca ta l ta khng th tha th v b qua. V th, ta d tc gin, v hu qu l ta c xu hng nui dng nim cay ng, phn ut hoc hn th v nhng au kh (thc t hoc tng tng) gy ra cho ta. D chng ta c th ngh rng mnh tha th, nhng tn trong su thm ca lng mnh, ta vn cha thc s hon ton tha th. Mt cch thc hoc v thc, ta vn cn tim n ni cay ng hoc on hn. Nu ta bit b qua, bit tha th tht s v trit , ta s sng mt cch hnh phc, thoi mi hn, khng phi eo ng gnh nng on hn, tc ti v.v Tha th, chnh xc l tnh thng du dng v tru mn nht v l hng hoa thm ngt trn gt chn dm p, ging nh giy n c hu b, x toc v t chy vnh vin khng cn lm kh k

khc. Nu chng ta thc s thng xt, nu chng ta trn ngp lng t i, nn hon ton tha th bng c tm lng, v iu kin. Chng ta tha th ci g? Tha th nhng li lm k khc gy ra cho ta cng nh ta mong mun ngi khc tha th nhng li lm m ta gy cho h. Chng ta hon ton khng tr th, c nn cn gin, khng ni hoc lm bt k iu g tn thng hoc tru tc k lm li vi ta. Chng ta tha th, khng nui dng mi c cm hoc lng th nghch v hiu rng tt c chng ta, ai cng c khuyt im v sai lm. Do , khi tha th k khc cng c ngha l tha th cho chnh mnh, v i khi trong qu kh ta cng tng sai lm v hin ta cng kh m tha th cho chnh mnh. Chng ta au kh v n nn, hi hn. S hi hn ny khin ta thng kh v tm trng bt an. c Pht khng nh rng, iu m chng ta nn lm khng phi l than vn, hi tic nhng vic qua m l khng lp li li lm v sa i c nhng g cn c th sa. Chng ta nn b au kh li ra pha sau v ng nhng hi tng hi hn thnh thong tr v hnh h chng ta. Nu hi tng sanh khi, ta nn nhn bit (th d thc hnh chnh nim) v khng nn c gng gii quyt n. Dt khot khng suy ngh v hiu rng chng th lm g thm c na ngoi tr sa cha v khng lp li li lm. i khi ta l tng ho chnh con ngi mnh. Du sao, ta cng nn chp nhn li lm rt ngi ca chng ta v rng tt c chng ta, khng ai mt sm mt chiu tr thnh thnh nhn c. Tht l kh khn i n thnh cng, nhng nu chng ta c gng kin tr th cui cng chng ta cng n ch. iu ta cn l s kin nhn, quyt tm v bn ch. ---o0o--Nhng li lc ca lng t i Khi ngh n li lc do lng t i em li, ta s khng cn sn hn. c Pht khng nh nhng ai hnh tr qun tng lng t i bi mn s t c 11 iu li lc: d ng, tnh dy ti tn, khng c mng, c qu mn bi chng sanh ci ngi v chng sanh khng thuc ci ngi, c cc thin thn ph tr, la, c, dc, binh kh khng lm hi c, d nh tm, nt mt thanh thn, gi lm chung sng sut ra i nh nhng nh mt gic ng, nu khng t c qu v A la hn s c ti sinh ci tri Phm Thin thng ng. Ta s bn lun thm

v nhng li lc ny phn thc hnh qun tng lng t i. Tm li, s li lc ny rt hp dn v sc khin ta dp tt cn sn hn m bnh tnh li. Ni cch khc, nu chng ta nhng b cn sn hn, ta s khng c hng nhng li lc ny. Do vy, s cm d ca li lc gip ngn chn chng ta khng b sn hn bp. ---o0o--Tng qu Trong vi trng hp, ta c th tng qu. Chng hn, nh c ngi thn thch v hay ni xu ta; trong trng hp ny, tht d ni tc v phn ng li, nhng lm th khng phi cch ca mt t Pht. Phng chm t Pht l khng bao gi ly on tr on. M thay vo l lng t bi c p tr. V th, ta c th vt ln s th thch v lm mt chuyn kh lm nht l mua qu tng cho k . y l du hiu ca hnh ng cao thng v tm lng bao la, bt chp c ca ngi, ta khng nui dng xu. Sau , ta cm thy bnh thn v bit rng mnh khc t dnh dp vo bt k s xung t no hoc si sc cm hn on hn, v thi cao qu ca ta c l s khin k kia xc ng. C th h khng cn gi lp trng chng i ta, thm ch cn tr nn thn thin hn na! V th, vic tng qu c th to ra iu k diu v cng l iu ng cho chng ta xem xt trong vi tnh hung no . ---o0o--Kt lun n y, chng ti chm dt phn ny. Qua cc vn ni ni trn, chng ti tho lun kh nhiu v thi p dng vo vic kim ch sn hn v gi bnh thn. Chng ti mong rng c gi c k phn ny s c gii to nhiu hn t trc n gi nhm ti t b sn hn v gieo rc tnh thng. Trong phn k tip, chng ta s tho lun s thc hnh qun tng lng t bi. Tnh thng l nim vui ca thin nhn, iu k diu ca tr tu, S nhim mu ca thn thnh Plato

---o0o--Tnh thng Tnh thng l g? Thc cht ca n ra sao? C bao nhiu loi tnh thng? Tnh thng m c Pht rao ging c khc bit vi loi tnh thng theo hiu bit thng thng ca chng ta khng? Khi u, chng ta hiu bit tnh thng nh th no? y l cu hi chng ta a ra trc khi bt u cuc tho lun hoc vit v cc tnh thng. Tnh thng yu l mt t c dng rt ph bin. Chng ta vit, ni (l mt phn t vng hng ngy ca chng ta), c v n v xem n l phn ct tu ca cuc i. Chng ta nghe nhng li ni nh: Tnh yu l iu g rc r huy hong, Yu th khng bao gi tic, Tnh yu lm th gii chuyn bin v nhng khu hiu nh: Hy to tnh thng, xo b hn th. Vy chng ta tr li cu hi Tnh thng l g?. T in nh ngha tnh thng mt cch a dng nh l mt cm xc tt bng nng m; mt cm xc thn thng du dng, su m, tn ty rng buc vi mt ngi hoc nhiu ngi; mt cm xc v mi quan h huynh v t t vi mi ngi; mt cm xc mnh lit lun say m gia ngi ny v ngi khc trn c s thu ht gii tnh v tnh dc. Tht ng lc khi chng ta khi s nh ngha loi tnh thng m chng ta s tho lun y. l loi cm xc nng m dnh cho mi ngi, mong c h c an lnh, mt cm gic du dng, quan tm v tru mn, khng v k v khng mong n p, cao thng, vt qua tt c ro cn tn gio, gii tnh, chng tc, quc tch, v.v. bao gm tt c chng sanh trn th gian, k c cn trng, c, th vt v vong linh. y khng phi l tnh thng tm thng hoc say m dnh cho mt c nhn: n khng mang ngha dc tnh, khng c s tho mn nhc dc hoc dc tnh. Thc ra m ni, chng ta u xc nhn c tnh thng gia nhng k yu nhau, gia nhng ngi chng v nhng ngi v. Trong mi quan h ca h c th c s quan tm chm sc n cn, nhng tnh thng ca h khng phi l tnh thng v iu kin. N ch l tnh thng trn ln vi s cun ht mnh lit y nhc dc hoc dc tnh v c th thay i nu mt bn khng p li hoc khng th tho mn nhu cu hay kht vng ca bn kia. Do , tnh thng ny c iu kin, gii hn v mang tnh ch quan, chng ta xp n vo

loi h ng, thiu tnh cht cao thng khi so vi loi tnh thng m ta ang tho lun hon ton v tha v siu vit. Tin y, chng ta cng nn bn qua v vn dc vng. Dc vng l g? Mt ln na, t in nh ngha l kht vng tho mn nhng cm gic, nhng ham mun ca xc thn, nhu cu dc tnh, s thm kht dc tnh qu , nht l chy theo s tho mn v , s thm kht chinh phc. Do , ta c th thy rng tnh thng gia hai c nhn bao gm mc dc vng no , lng ham mun nhc dc t bn thn n cha sn nim khao kht tho mn cm gic v, nh chng ta bit, rt mnh lit, y sc p o, m qung, am m, thm ch tr nn m nh. N c th dn n nhng cn ghen tc mnh lit, s sn hn d di v ni tuyt vng tn cng khi ngi mnh thng hng v k khc hoc khi tnh yu khng c p li. Do vy, mt ln na xin nhc li y khng phi l loi tnh thng m chng ta s tho lun, y ch l loi c iu kin v n dch ho theo kht vng v ham mun. Tuy nhin, trong vn c tnh cm tru mn, chm sc v thn thng khng th ph nhn gia nhng k yu nhau, gia chng v v d rng c iu kin v da trn c s thu ht nhau v dc tnh. Nhng c l chnh t loi tnh thng km cao thng ny m ngi ta hiu bit thm v tnh thng mang tnh cao thng hn v cui cng ca ngi v pht trin loi tnh thng vt trn tt c ro cn, gii hn v iu kin. V th, loi tnh thng m chng ta s tho lun y l tnh thng truy tm v hn hoan trong nim an lc ca tha nhn. N cao thng, v tha, khng mong n p k c s cm kch v lng bit n. Tnh thng cho i v l do duy nht l ch cho i, th thi. N hn hoan khi nhn thy (kt qu tnh thng v chia s) nim vui v hnh phc bng sng trong nh mt v khun mt ca ngi khc. l phn thng tng xng, nu c th ni nh th, cn c n lc v cng sc b ra v tnh thng tht ng gi. c mong tha nhn c mi iu tt lnh, cu chc cho h gp nim an lc hnh phc v thot ly au kh. Do vy, theo cng thc tnh thng truyn thng ca Pht gio, chng ta chc: Nguyn cho tt c chng sanh an lc v hnh phc. Nguyn cho tt c thot ly nguy hi. Nguyn cho tt c thot ly phin

no. Nguyn cho tt c thot ly kh ch. Nguyn cho tt c sng an lc. Chnh i sng c Pht l mt minh ho v tnh thng v lng bi mn, chnh hai c tnh ny khin Ngi t b cuc sng cung vng in ngc, ra i tm chn l dit tt c au kh cho th gian. Khi gic ng, Ngi truyn ging chnh php cho tt c chng sanh, mong tt c th nhp chn hnh phc v lu, s an lc Nit bn m tt c c th t c trong chnh kip sng ny bng cch thanh tnh ho tm thc. Ngi cho t i khp ni hong ho chnh php mi ngi hiu rng h cng c th t c php h lc t ti thot ly au kh. Chnh ng o s dn u Tng on i khp n hong php khng mt mi cho tt c giai cp x hi trong thi gian 49 nm t lc gic ng cho n khi nhp Nit bn tui 80. c Pht thng xuyn dy cc tu s v t ban ri lng t bi. Ngi yu cu h hy tm t bi lan rng, to khp v bin trn ngp mi ni trn khp th gian. Ngi dy h d hon cnh no, i, ng, nm, ngi phi lun khi tm thng yu tt c chng sanh. Trong gio php ca Ngi, khng h tm thy mt my may th hn hoc tm nguyn xu. Tnh thng nh th tht cao qu v cng. Tht kh m yu thng hon ton chn thnh khng mong n p g c. iu ny chc v cng kh khn cho chng ta khi pht trin tnh thng n mc v lu m c Pht thnh tu - mt tnh thng bao trm tt c chng sanh, khng t chy hoc lm kh ho tt c, ngc li khin tt c du mt v thanh thn, mt tnh thng c thnh tu bi tr tu v thanh tnh. Chng ta bt u gieo chng t tnh thng nh th khi thc hnh tnh thng bi mn v php thin qun tu gic (vipassan). Thin qu mett hoc tm t bi l v kh c bit c hiu qu chng li sn hn on th. Trong qu trnh thc hnh thin qun tu gic, tnh thng v lng bi mn c th chm n khi ta thu hiu chn tht rng, tt c chng ta u cng chung s phn cng nghip kh trong vng lun hi (samsra), ni cch khc l cng chung con thuyn. Trong cc trang sau, chng ta s hn ch cuc tho lun trong phm vi pht trin tm t (mett). V phn thc hnh tu gic (vipassana)

c ni trong cun sch nh khc vi nhan i n tu gic (Invitation to vipassana). Kip ngi ngn ngi, nhng tnh thng th lu bn Tenny Son ---o0o--Qun tm t (Mett Bhvan) Gieo chng t t bi Qun tm t c bit thch hp cho ngi nng tnh, th d nh ngi d ni gin, nui dng c cm, kh qun, kh tha th, m p hn th, on hn. Nhng k nng tnh, d cu, sau khi thc hnh qun u n th tnh kh xu ny khng cn na. i vi k m tnh th php qun ny em n nhiu li lc, v tt c chng ta ai cng thng xuyn bc mnh, kh chu, php qun ny gip chng ta bnh thn, d chu hn. Ngoi ra, cng cn nhiu iu li khc s tho lun sau. Tuy by gi ni v li lc, nhng cui cng s thc hnh tm t s pht trin loi tnh thng m khi thng ch v thng xt, ch nhm gim bt au kh ca tha nhn v y mnh thin tm, lng dng cm, nim an lc hnh phc. Nhng iu li chng ta ni ra y, lc s tr nn th ph khng quan trng na, nhng ban u chng c xem nh nguyn ng lc a ta n thc hnh. Mt trong nhng mc tiu thin qun l t c s tp trung tnh thng hoc tr tm vo mt im. Khi tm tr vo mt im, n ngng li v tr nn lng l, an tnh. Lc , khuynh hng lang thang ca tm dng li, t nht cng trong lc tm tr li hoc chm ch vo mc tiu qun tng ca n. Tm rt lng l v du i tnh lng xng khi ta t ti loi tnh lng ny, mt s tnh lng khng t duy, s tnh lng ca tm an tr trn mt im duy nht l mc tiu ca n. Tm tr nn tnh lng nh nh nn chy u n khng chao o khi gi khng cn na. Trng thi tnh lng , d nhin hnh gi phi tri qua mi hiu c. Lc , trn nguyn tc, l lm tm tr vo mt im, dn cht vo mc tiu qun tng. Trong trng hp qun tnh thng bi mn, th

mc tiu l nim tnh thng, mong c tt c chng sanh c an lnh. C nhiu phng cch s dng lan to tnh thng i bi v an tr tm vo mt nim. y, chng ta s tho lun mt trong nhng phng cch c th p dng thnh cng. Trc tin, phng cch ny c din t trong bn cu: Nguyn cho tt c chng sanh thot ly nguy hi, Nguyn tt c thot ly phin no, Nguyn tt c thot ly kh ch, Nguyn tt c an lc hnh phc Bn cu nguyn ny d nh. Hnh gi phi c i c li bn cu ny trong tm thc (ngha l ch cn nh thm trong tm, khng cn c ln) vi tnh cch thuc lng. Tm c th so snh nh mt my tnh v nim l lp trnh vi t tng mong c tha nhn c an lnh cho n khi, ni cch khc, n trn ngp t tng ny, trn ngp tnh thng. Khi nh thm trong tr, tm s khi s tp trung vo nim tnh thng, mong c an lnhcho tha nhn. Nhng t tng khng cn thit cui cng khng cn ch chen vo, lc tm s an tr ti mt nim v hnh gi tri qua s tnh lng c bit m chng ta cp. Trc khi i xa hn, chng ta cn gii thch ngha ca bn cu nguyn thuc lng. Mt khi hiu c ngha ca chng, ng nhin ta s bit chng mun m ch iu g khi ta nh thm trong tm hoc hng t tng tnh thng ra ngoi. ---o0o--1.Nguyn tt c chng sanh thot ly nguy hi C hai loi nguy hi trong v ngoi. Nguy hi bn trong m ch s nhim tm (kilesas) nh: tham lam, on ght, o tng, lo u, bn chngy cho ta nhiu phin no. Nguy hi bn ngoi nh tai nn xe c, thin tai (ho hon, bo lt, chui t, ng t,) v him nguy do k khc hm hi. Khng ai mong nhng nguy hi ny c trong ln ngoi, d rng s nguy hi bn trong xem ra cn t hi hn bn ngoi. Khi li ni tht ra, ta tr thnh k th nguy him nht ca chnh mnh. Nu ta khc phc c nhng nhim bn

trong tm thc, ta c th i mt vi nhng chng ngi bn ngoi mt cch bnh thn. 2.Nguyn tt c chng sanh thot ly phin no ngha qu r rng. N m ch tt c nhng au kh tinh thn, k c ci vi t nht. N bao gm: lo u, bn chn, s hi, chn nn, bun phin, tuyt vng hoc bt k mt trng thi bt n no ca tm dn n khng hong, au bun hoc khc khoi, dn vt. Khng ai mun phin no, chng ta u mun sng an vui bnh thn. 3.Nguyn tt c chng sanh thot ly kh ch ngha cu ny cng d hiu, n bao gm nhng au n ca thn xc, t nhng kh chu s si ca c th, au nhc v nhng chng bnh nh cm cm, nhc u cho ti nhng bnh tt nghim trng nh ung th v bnh tim mch khng ai mun thn xc mnh au n. 4.Nguyn tt c chng sanh sng an lnh hnh phc Tt c chng ta cn c gng hon thnh cng vic v trch nhim ca mnh. Hc sinh phi hc hnh trong khi ngi ln phi kim sng. Chng ta phi ho thun vi mi ngi trong mi trng tip xc, nh l ng nghip, bn b, thn nhn, thnh vin trong gia nh v nhng ngi mnh yu thng - cuc sng s gp nhiu kh khn nu ta khng quan h tt vi tha nhn, v th cn c s giao ho vi mi ngi, ti thiu ho cc mi bt ng hoc khng xung t xy ra, tng cng ho v nim thng cm ln nhau. K , ta cng phi hon thnh tt nhim v, bn phn ca mnh. Chng ta cn phi lm vic c hiu qu, ngc li ta s gp nhiu rc ri. Thm vo , ta phi n thn v tm hng ngy. V thn, ta cn n, mc, thuc men khi cn thit, p ng nhng nhu cu t nhin v.v Cng c nhng cng vic lt vt hng ngy phi lm trong s hn hoan thanh thn. V tm, cng cn thanh lc bng cch thc hnh thin qun, tp t ch, trau di thi thch hp v suy ngh sng sut. Vy khi ta ni Nguyn tt c chng sanh sng an lnh, hnh phc, c ngha l cu nguyn bao trm tt c mi kha cnh i sng sinh hot hng ngy. Do , ngi ta c th hiu r bn cu nguyn bt u t Nguyn tt c chng sanh thot ly nguy hi bao hm ton b

nhng iu m mi ngi mong c. Hiu c ton ca bn cu nguyn th s tri rng tm t bi ca ta s c nhiu ngha hn. ---o0o--p dng thc tin Ngi t th thin qun bnh thng, chng hn nh ngi bn gi, lng thng (c th ngi trn gh nu khng th ngi trn nn nh). Khp mt, gi thn th th gin, nh thm bn cu nguyn. Nh thm bn cu nguyn lp i lp li khong 10 pht, 30 pht hoc 1 ting. Nh thm lin tc khong 100 ln, 1.000 ln, 100.000 ln, 1.000.000 ln, Ko di bao lu cng c, ch cn nh thm, nh thm v nh thm trong tm. l mt cch lp trnh tm thc, chng ta lp trnh tm thc bng t tng i bi v ho cho tt c chng sanh. Khi nh thm, ta khng cn suy ngh ca t ng v ta bit ri. Nh thm nh th, dn dn v t nhin, cm gic bi mn ho dnh cho tt c chng sanh s trn ngp ta, ta thy trn ngp tnh thng yu, ta khng mun lm hi bt c ai hoc nui dng tm sn hn on th bt k k no. Tht l mt cm xc tuyt vi! Khi nh thm hoc tri rng tm i bi lin tc bng cch ny, tm thc s an tr v t nguyn dng li, n tr nn yn tnh v lng l. Nhng cu nguyn t tun chy xui dng tng t my thu thanh m my. i khi tm dng li d trong lc ta qun nh thm li nguyn hoc ta c ln v tr cc cu, iu ny khng h g, khi nhn bit, ta ch cn c li nh thng l. Bng cch ny, s tp trung t tng s pht trin theo chiu hng t nhin, ta khng cn nng lng hoc thc p s tp trung nh mong mun. N s t ng xut hin khi ta lm cng vic nh thm trong tm. ---o0o--S nh tm xy n nh th no Khi c thm cu nguyn l ta ang tri rng tm t bi. Li nguyn cu tro dng v tm an tr, nh li mt nim (i tng ca tm) chng hn nh lng t bi hoc s tri rng tm t bi. Lc , tt c tnh lng xng ca tm thc dng li v tm an tr ni s lan to lng bi mn. Khi trng thi lng xng ca tm ngng li tc l mi nim v

chuyn ny, chuyn n, lo u, suy ngh, toan tnh, v.vdng li, th tm thc t c trng thi nh, s an tr mt nim. Trong trng thi nh, tm t lng l v yn tnh, hnh gi cm thy h lc, sng sut v tho mi. y l mt cm nhn v cng th v v tuyt vi - mt s khai phng to tt thot ly khi thi quen rng buc tm thc t trc n nay khin tm mt mi ui sc v v s tng, suy ngh lung tung, bn chn. S tnh lng ca trng thi nh rt m du v phi nhc dc mt th h lc ti thng m nhng k tm linh mit mi thch th. y l nim hnh phc m c Pht tn thn, n khng phi l th hnh phc pht sinh t cnh sc, m thanh, hng v, xc chm thch th ca th gian mang tnh nhc dc. Th hnh phc dc lc ca th gian c c Pht m t l thp hn, thng tnh ch dn n phin no v n lm nhim tm thc. Tuy nhin, nim hnh phc, s h lc ca trng thi nh phi c t chng, t cm nhn. Mt khi tri qua nim h lc ny, hnh gi khng cn b li cun theo thi vui dc lc: chm dt tnh trng n l cho nhng cm d ca th gian. nhn bit c hnh phc tinh thn ti thng phi th gian, hnh gi c kh nng kim sot c nhng ham mun dc lc ca mnh hiu qu hn v cm thy th v vi nim h lc v bin hn l th hnh phc thng tnh ca th gian. V mt thc hnh, khi tm nh th ng trin ci (nirvaranas) u b ch ng. Ng ci gm: 1. Tham dc, 2. Sn nhu, 3. Thu manh, 4. Tro hi, 5. Nghi (nghi ng kh nng nh tm ca mnh v.v). Do vy, khi t trng thi nh, tm khng cn chao o v ng trin ci gm cc trng thi bt n ca tm s t ng tan bin. Ng ci khng hin din, tm i vo trng thi nh, khng cn kht i i vi dc lc, khng sn hn c cm, khng m mt tr nhc, khng lng xng vi chuyn ng Ty, khng nghi ng, thng xuyn tnh lng v h lc. Trong trng thi lng l ny, nm thin chi xut hin, l: 1- Tm chi (vitakka) c ngha l hng tm n mc tiu qun tng tm khng cn lng xng. 2- T chi (vicra) c ngha l tm dn cht vo mc tiu qun tng, an tr ni v tc ng ln n. Tm l hng tm n mc tiu, trong khi t khin tm tc ng v an tr ni .

3- H (pti): nim vui tinh thn bc pht. Hnh gi cm thy tho mi nh nhng, thch th vi nhiu cm gic th v, chng hn nh nhng s rung ng k diu lan trn khp c th. i khi hnh gi cm nhn nim hn hoan khi tri qua cm gic nng bng ln, th d nh bt ng tay chn gi ln, c nng ln hoc c y mnh ln hoc ton b c th l lng, hnh gi c cm gic mnh ni bnh bng trong khng kh. 4- Lc (sukha): hi ging vi h, ch khc im tinh t v mc cao hn. V th, khi lc xut hin th h ln i, hnh gi cm thy v cng nh nhng, d chu, kinh in m t giai on ny l an lc hin tin. Hnh gi vui thch, khng cn kht i dc lc th gian, th dc lc m by gi hnh gi cm thy tm thng, th tc, bt an v bin i khi so vi nim hnh phc du m an tnh do nh tm mang li. 5- Nht tm (ekaggat): sau cng trng thi nht tm xut hin. Tm an tnh v n nh, an tr ti mt im ging nh nh nn khng cn chao o mt ni lng gi, nh th mt ct tr n nh vng chc, khng lc l. Trong trng thi nht tm, hnh gi c th cm nhn r nt tm mnh ang lng l, an tnh nh mt tng khng lay chuyn. Nm thin chi ny cng hin din trong trng thi cn nh (upacra samdhi), mt trng thi chun b tin qua giai on thin, mt s nh tm trc khi nhp thin. trng thi cn nh, nm thin chi vn cha n nh v ng trin ci vn c kh nng ti xut hin ph v nh tm. Tuy nhin, khi thm nhp thin gii (jhan), cc thin chi tr nn n nh vng chc v ng trin ci hon ton bin mt hn. Do vy, rt t c kh nng giai on thin b gin on, v giai on ny, hnh gi c th thin qun 5, 10, 20, 30 pht, 1 gi hoc hn na m khng b ng trin ci quy ri. Thi gian nhp thin gii bao lu tu thuc vo trnh tu tp v mc nh (samdhi) ca hnh gi. Ngay c khi b gin on, hnh gi cng d dng nhp nh tr li bng cch tip tc lan to tm t. iu ny c xc nh trong cc sch ging dy v thin rng, nu mt thin gi thin xo ri khi thin nh v l do khng quan trng, thin gi c th ti nhp li mt cch d dng. Qun tng tm t l mt phn trong php thin qun v lng tm (Brahma-vihra) gm c t (mett), bi (karun), h (mudit) v x (upekkh). Theo bn Thanh Tnh o (Visuddhi Magga), hnh gi c th t ti cp tam thin bng php t, bi, h v vi php x, hnh

gi t ti cp T thin. Nhng phng php hng dn thc hnh nhm mc ch tu tp thin nh u c m t trong bn Thanh Tnh o, nn y chng ta khng i su vo chi tit v ch trng trong bi ny khng cho php. Tuy nhin, khi hnh gi thc hnh theo cng thc bn cu nguyn m chng ta tho lun trn, hnh gi cng c th t c mc nh kh tt. Ai nhn bit r c liu mnh thc hnh c tinh tn kin nh hay khng, hoc s thc hnh ca mnh c th to lp nn tng cho s pht trin thin nh sau ny, k t c trng thi thin thc. Nh chng ta tho lun phn u, nguyn tc pht trin trng thi nh tm l y li ng trin ci v pht trin cng c r nt ng trin ci. ---o0o--Ta nn tri rng tm t trong bao lu ? Cng lu cng tt, trong trng hp trau di cao , hnh gi c th tri rng tm t ngy m, lun phin i, ng, nm, ngi, lun c trong sinh hot hng ngy nh n, tm, git, ra v.v Hnh gi c th trau di nhiu ngy, nhiu tun v nhiu thng mt cch chuyn cn bng hnh thc ny. Nhng i vi a s khng c kh nng thc hnh nh th, th h cng c th thc hnh trong kh nng cho php. Bn c th p dng t 10 pht cho n 1 gi sau khi thc dy vo bui sng, thm ch 5 pht cng c cn hn khng c g c. Vo ban ngy, trong lc loanh quanh vi cng vic lt vt, bn c th thc hnh bt c lc no v bt k u. Bn c th p dng trong lc i b n ni ny ni kia, khi vn phng, ni lm vic, lc n, tm ra v.v Tri rng tm t bng cch nh thm bn cu nguyn khng kh khn g v cui cng bn s n ch d dng, thun li. Vo lc chiu ti, ngoi gi lm vic, bn thc hnh trnh trng trong t th ta thin. Khi i ng, bn vn p dng cho ti khi thip i. Do kin tr trau di, hnh gi cm nhn li lc v sau cng, lng trn y t tm thin dnh cho mi ngi. Hnh gi khng cn nui lng on ght, th ch, cng chng cn ham mun lm nh th, khng cn sn hn, nhm chn nhng cu knh, bc dc, tm hn tr nn kin nhn v rng lng bao dung. Tht l mt php hnh tuyt vi v hiu qu. Tt c chng ta nn to cho mnh thi quen tri rng tm t.

Chnh c Pht pht ri tm t hng ngy v dy cc t lm nh th. Tri rng tm t l mt php thch hp gi trng thi tm n nh. Tm chng ta lang thang khp chn, b rng buc bi tham dc, sn hn, si m, lo u, bt an v.vNhng khi ta pht ri tm t c ngha l ta ang thay i nhng tng bt n bng nhng tng n nh, do vy tm thc d tp trung vo nhng g mnh lm. S xao lng, bi ri b hn ch v iu ny ng nhin dn n tnh trng gim bt lo u v cng vic hng ngy ca ta hiu qu hn. ---o0o--Tri rng tm t vi chnh mnh u tin, khi bt u thc tp tm t, bn c th tri rng tm t vi chnh mnh mt cch ngn gn: Nguyn cho con thot ly nguy hi Nguyn cho con thot ly phin no Nguyn cho con thot ly kh ch Nguyn cho con c an lc hnh phc Tuy nhin, bn khng cn ko di v y ch l khi u cho s thc hnh ca bn. C l bn ch nn lp i lp li bn cu nguyn ny khong 10 ln hoc ch vi pht khi bn bt u ngi. Sau , bn hng tm t n tha nhn vi ngh rng v bn cu nguyn nhng iu tt lnh cho mnh, nn bn cng cu nguyn tng t cho tt c chng sanh. K , bn ngng hng tm t cho chnh mnh v hng thng tm t n mi ngi. iu ny c hiu rng khi bn hng tm t n tha nhn tc l bn cng ang cu nguyn tng t cho chnh bn. Trong bn Thanh Tnh o c khng nh rng, bng cch hng tm t cho chnh mnh, hnh gi khng bao gi t c thin gii. V th, hng tm n chnh mnh ch nhm mc ch ly mnh lm v d in hnh vi suy ngh rng v mnh nguyn an lnh cho mnh nn cng phi nguyn tng t cho tt c tha nhn. iu ny gip nh thc khi dy thin v nim ao c an lnh hnh phc cho tha nhn.

---o0o--Nhng cch tri rng tm t Ngoi cch thng thng hng tm t n tt c chng sanh, hnh gi cng c th hng tm t ring bit n mt ngi hoc mt nhm ngi no . Hng tm n bn b, ng nghip, cp trn, thy dy, ngi hn phi, ngi mnh yu thng, thn nhn, cha m, con ci v.v, bt k u, hnh gi cng c th pht ri tm t, qun tng: Nguyn cho tt c chng sanh quanh con ti ni ny thot ly nguy hi Hnh gi c th hng tm ti mt nhm ngi ring bit nh l ton th gii loi n (chng hn tt c cc loi n bao gm c sc vt, cn trng v vong linh), ton th gii loi nam, cc bc Thnh qu (Ariyas), cc bc ang tu hc hng ti qu v Thnh (Anariyas), chng sanh ci ngi, ci tri (Devas) v tt c chng sanh a s ( apya) - nhng k chu thng kh trong bn cnh gii: a ngc, sc sanh, ng qu v a tu la. Hnh gi c th hng tm n tt c phng hng, c ngha l n tt c chng sanh phng Bc, Nam, ng, Ty, ng bc, Ty bc, ng nam, Ty nam, pha di, pha trn. Hnh gi cng c th hng tm ty theo a phng c ng, ri tri rng ra ti lng xm, khu vc, thnh ph, quc gia, th gii v c v tr. V c nhiu tnh cch linh hot trong php pht ri tm t, nn y tht s l mt vic trau di th v. Trong bn Thanh Tnh o, s tu tp thin khi u bng cch hng tm n mt c nhn, th d nh trc tin l ngi mnh thng, k n l ngi mnh v cng thng mn, tip theo l k mnh khng thng khng ght v k mnh th ght. Trong phng cch ny, v hnh gi ch bt u v khi s bng mt c nhn ring bit lm i tng qun, nn chc chn khng c php hng tm n i tng l ngi khc phi trnh nguy c tham dc sinh khi v lm nhim nhng g l ra ch l tm t thanh tnh. Nhng khi hng tm n tt c chng sinh, th iu ny r rng bao gm c nam ln n. V ln u tu tp thin nn khi chn i tng c nhn qun, hnh gi s khng chn ngi khc phi. Nhng dn d v sau, khi thnh thc php tu tp th khng cn l do g gii hn i tng, v mc ch nhm ti l tri rng tm t bi ch khng phi l tu tp thin. V tm t chnh l tnh thng v n s tr nn v ngha nu chng ta khng tri rng tnh thng vi cha m, ng b

chng ta, hoc i vi ngi hn phi v con ci ch v h l ngi khc phi. Do , hnh gi nn hiu rng s tu tp c m t trong Thanh Tnh o ch lin quan n s tu tp thin nh khi khng chn i tng c bit l ngi khc phi v l do thn trng. Tuy nhin, t y v sau, hnh gi nn hng tm n bt k ai, ngc li tm t s khng cn l t tm nu n khng bao gm tt c, vt trn mi ro chn v khng phn bit chng tc, tn ngng, gii tnh v.vNhng khi hng tm n ngi khc phi lm i tng qun c th, hnh gi phi lun thn trng chng li s xm nhim ca lng tham dc. V lnh vc tu tp thin nh nh chng ta ni, hnh gi khng chn ngi khc phi lm i tng qun c th. Bn Thanh Tnh o cng khng nh rng hnh gi khng nn hng tm t n ngi cht v lm nh th hnh gi khng th nh tm c. Khi qua i, ngi ta tip tc s ti sanh mi v hnh nh ngi cht khng phi l ti thch hp cho vic tu tp thin trong php qun tm t . Nu mc ch chng ta khng phi t c thin nh hoc nh su m ch l tri rng tm t bi th hy qun bng cch nh vy: Nguyn cho ng A, ng B g , d ti sanh ci gii no, u c thot ly nguy hi Theo ti, iu ny v hi v khi tm thc nguyn an lnh cho tha nhn th lun lun trong trng thi n nh. ---o0o--Trau di chnh nim v tm t S trau di tm t v chnh nim l mt s kt hp sc mnh. Chnng hn nh trong cuc sng bnh thng, ta lun gi chnh nim cng nhiu cng tt trong nhng hot ng cng nhng trng thi tm hng ngy thay v tm di chuyn ht ch ny n ch n. Sau , ta c th lun phin trng thi chnh nim ny bng cch tri rng tm t lun lun. Vi cch ny, ta gi cho tm n nh lu hn - bng s trau di tm t hoc chnh nim. Ta s tp trung tt hn trong nhim v hng ngy. Ta bt lo u, sng thoi mi v phn chn hn. V vic ta thin nghim tc, hnh gi nn t s cn bng gia thin qun tm t v tu qun (chnh nim). Tu qun (vipassan) a ta n tu gic v tri kin l v thng trong khi tm t l mt ti nh (samataa), do ch mang li s an tnh. Th nn hnh gi ng

bao gi l l vi tu. Lc mi bt u hc tp tm t, ng nhin hnh gi phi b nhiu thi gian trau di chuyn cn, nhng khi thnh thc v tinh tn trong tu tp, hnh gi nn cn bng qun tm t v tu qun. Nhim v hnh gi l phi t s cn bng ca chnh mnh. Chng hn nh thc hnh vi pht qun tm t ri sau chuyn sang tu qun, hoc nu ngi qun tm t vo bui sng, th nn p dng tu qun vo chiu ti. Sau cng, hnh gi phi tm ra s cn bng thch hp. [ c s hng dn v tu qun (vipassan), nhng ngi mi bt u nn tham kho quyn sch nh ta Mi bn n vi tu qun (Invitation to Vipassan); trong y, nhng nguyn tc cng li lc ca chnh nim c gii thch r rng km theo nhng hng dn c bn n gin]. Tnh thng n nhanh, chn thnh, thin , hoan h, rng lng, bao la, kin nhn, trung thc, sng sut, hy sinh, kin cng, v khng bao gi i hi; v khi i hi th tnh thng khng cn hin hu. Thomas A.Kempis Nhng li lc ca tm t Ngi tu tp tm t mt cch kin tr s c 11 iu li lc: -1- D ng y l phng php cha tr hu hiu vi bnh mt ng khng cn phi dng n thuc ng v nhng th thuc an thn m i khi a n nhng phn ng ph. Bi th, nhng ai mt ng nn tu tp tm t v c th to rng tm t cho n lc i vo gic ng. Trong bn Thanh Tnh o, iu ny c khng nh rng hnh gi tu tp tm t ri vo gic ng ging nh th nhp vo s thnh tu thin qun. Thm vo , hnh gi c gic ng thoi mi, khng trn trc tr mnh v khng ngy nh bao ngi khc. -2- Lc tnh gic ti tn nh o hoa h n Thay v cm thy nng n, ngp di hoc xoay qua xoay li nh bao ngi khc, hnh gi tnh gic trong s d chu, khng vn vo thn

mnh v sn sng m nhn cng vic trong ngy mi vi s lc quan v phn chn. -3- Khng c c mng Khng m thy mnh b rt ui, mun chy trn m khng chy c, khng t ng m hoc ri vo h su hoc b ma qu nht ph. v.v.Thay vo , nu c nm m, hnh gi m thy chuyn vui hay nhng gic m lnh nh thy bay ln tri, ngm nhn cnh p hoc nghe php v cng dng v.v, hoc l hnh gi ng ngon khng mng m. -4- c mi ngi yu mn C ngha l khng c k th. Mi ngi yu mn v c tnh nhn t hoc thi quen tri rng tnh thng, d kt bn v ho thun vi tha nhn. Mi ngi u cm nhn c nng lc tinh thn tch cc hoc nhng rung ng ca tm t bi mn m hnh gi lun pht ra. y l nhng im li c gi tr, v khng c k th nn ta khng cn lo u c k hi mnh, c thm bn b th cuc sng vui v hn, hn na i u ta cng c mi ngi hp tc v gip . -5- c qu, thn, cm th qu mn Nhng chng sanh khng thuc ci ngi nh qu, thn, cm th cng qu mn v y cng l mt im li. Chng ta khng cn phi lo s ma qu nht ph, hm hi hoc ch sa, rn cn. Tin y, c mt cu chuyn lin quan n vn ny xy ra vo thi c Pht. Mt hm c mt nhm Tng s to thin trong rng b ma qu quy ph. Ma qu hin ra hnh tng kinh s v to ra nhng m thanh khng khip e do cc v Tng. Cc v Tng chy v cu cu Pht, Ngi khuyn h quay tr li rng v pht to tm t bi. Cc v Tng lm theo li Pht v ma qu chng nhng ngng quy ph h m cn quay qua bo v h. Kinh im khng nh rng, ma qu thm ch cn pht dn ch ngh ngi ca ch Tng v dn nc m cho h na. Sau ba thng tu tp trong rng, cc v tng u c qu A la hn. Mt cu chuyn khc c cp trong Thanh Tnh o, c mt v T kheo tn Visakha chun b ri khi mt tu vin nm trong rng to

lc trn o Tambapanni (thuc Sri Lanka), khi y c mt con qu hin ra trc mt v ny khc lc. V T kheo hi: C sao nh ngi khc?. Con qu tha: Bi v Ngi sp i khi y. V T kheo hi tip: Vy ta sng y c li lc g cho ngi?. Tha tn gi, lu nay Ngi sng y, cc cnh gii siu hnh u c x vi nhau rt ho thun. By gi Ngi b ra i, h s gy g tranh chp v mi m cuc tr chuyn v b. V T kheo ni: Nu ta sng y m lm cho cc ngi an lc, ho thun th l iu cn phi lm v v T kheo li, cng ti ni , cui cng Ngi chng n Nit Bn (Nibbna). Trong mt s cu chuyn thi nay, c mt chuyn xy ra Min in, mt v s gi ni ting tu tp tm t k li mt by ong gin d tn cng mi ngi xung quanh nh th no, ngoi tr ng ta. T ong b chc ph v l ong bay khp xung quanh t bt c ai chng nhn thy. V s bo mi ngi chy t tn trnh b tn cng, cn l ong th li khng t ng ta ngay c khi ng ta i thng ti t ong tm hiu ti sao chng ni gin. Nhiu con ong in tit bay ra khi t nhng vn khng tn cng v s gi. V s ny thut li cu chuyn trn y trong mt bui ging php khuyn khch mi ngi tu tp tm t. Cng trong mt dp c mt Min in, ti chng kin mt v s ang ng cng vi cc v s khc ch ting cng bo gi cm ng. Lc ny, v s ang hnh php thin qun tm t cao v pht to tm t, bt ng mt con chim s bay v hng ng ta, u trn vai ngh giy lt trc khi bay i. Qua nhng cu chuyn trn, hnh gi c th nhn c hiu qu ca tm t, khng nn l l xem thng php tu tp ny. -6- c ch Thin, qu, thn bo v Khi hnh gi c ch Thin, qu, thn qu mn, th h s h tr cho hnh gi. Th d nh trng hp k trn. Cc v Tng ang to thin trong rng b ma qu quy ph v sau khi chinh phc ma qu bng cch pht to tm t, th ma qu quay sang bo v, h tr cc v Tng c an ton trong ba thng tu tp rng. Vic tu tp khng gp tr ngi no t hn cng l mt yu t gp phn vo s c qu A la hn vo cui thi hn 3 thng.

Thi nay, nu ch Thin, qu, thn chiu c bo v chng ta, c l lc no chng ta cng thot him nguy mt cch k l, huyn b. L ng nhin, s h tr ti u dnh cho chng ta phi trong l chn tht v thin tm. Nu ta lm iu thin, th thc s khng c iu g lo s, bi v nghip thin chc chn s dn ti qu thin. Chng ta cng thng nghe ni chnh php h tr nhng ai kho gi gn chnh php. Do vy, nu chng ta sng ph hp vi chnh php, chnh php s bo v chng ta, v qu thc y l s bo v hu hiu nht. Th nn, ngi tu tp tm t v chnh php c h tr an lnh. y l s bo v ch thc chng ta nn hng ti thay v eo ui ba ngi v ch thut t o m hiu qu bt ng. c Pht khng ch tm n nhng s tu tp da vo ba ngi ch thut nh th v Ngi bc b thng thng bt c iu g lin quan n chng. -7-La, c dc v hung kh khng th hm hi Bn Thanh Tnh o c cp n hai trng hp xy ra vo thi i ca c Pht. Trng hp th nht ca mt ngi n c s m o tn l Uttara b mt ngi n b khc ganh t du si bng ln ngi nhng khng h hn g nh th du si ch l nc lnh i vi Uttra. Trng hp th hai l ch iu 7 tui tn Sankicca b ao kim chm m khng b thng. B cp mun git ch iu t thn linh, nhng khi chm ch iu, ao kim u bt ra khng h hn g. Cm thy k diu v s hi, bn cp qu phc di chn Sankicca van xin tha ti v xin quy y theo chnh php. Cng c mt cu chuyn v mt con b ci ang cho con b sa th b g th sn phng lao vo mnh, ngn lao bt khi mnh b nh sc mnh thc gic tnh thng ginh cho b con. Tnh thng bi mn mnh m bit bao! V vn c dc, v s ph 70 tui ca ti c ln k li nhiu kinh nghim bn thn Ngi. Ngi tu tp tm t lc nh v khi l Tng sinh, c ln Ngi b vy c c c m phi. l lc Ngi c gng cu l c ra khi ci ao ang cn nc, bt ng c mt con c vng vy lm Ngi b thng. Bn tay chy mu nhng Ngi khng cm thy au v khng c cm gic g b nhim c.

Mt ln khc, khi Ngi ang c gng cu con ch b ri xung ging nc, Ngi xoay x ko con ch ln gn ming ging v th tay vo li ra th b n cn. R rng l con ch hong s c bm gi vo bt c ci g m n c th nn dng hm rng cn cht vo bn tay m ch thc s ko n ra ngoi. Tuy nhin, s ph vn tip tc ko con ch ln. Ngi cho bit l khng cm thy au v khng cm gic b nc c mc d vt thng vn nm trn bn tay. Th nn, d i khi ta s b cn, tm t ca ta vn bo v ta thot khi au n hoc hiu lc ca c t. -8- D nh tm Tm ca ngi an tr trong tnh thng bi mn nhanh chng c an nh, khng l chm chp. Nguyn nhn l thin qun gip tm d tp trung v thanh tnh ho, nht tm v nh, v th thi quen lang thang v nh hng v tr nn ri lon ca tm b tc mt. iu ny a n kt qu l s nh tm c vng chc hn d ta lm bt c vic g. i vi thin qun, ng nhin s nh tm cng lc cng d dng hn khi ta tu tp u n. -9- Nt mt ti sng Hnh gi s c nt mt ti sng v y l nt mt pht sinh t tm lng. iu ny c bc l qua s im tnh, thanh thn v trong sng ca hnh gi. Ngi tu tp tm t khng cn ti m phm. Nt p ca tm t l t nhin trong khi v p nh thm m l gi to. D cho c trang im thm m cch my i na cng khng che khut c nt xu xa gh tm nu tnh tnh cc cn d cu knh hoc khi sn hn bc pht. y l l do ti sao c Pht khng nh rng trong tt c mi hng thm ngt, nh n hng v li, th hng c hnh bay xa nht ng thi c th bay ngc gi, khng ging nh nhng hng hoa bnh thng. Th nn, ai cm nhn c gi tr ca nt p ch thc, nt p pht xut t tm lng, ngi nn trau di tnh thng bi mn v sng c hnh. D cho din mo khng thanh t, kiu dim i na, th ngi vn c c nt mt trong sng v thanh thn khin cho mi ngi yu mn, quyn luyn. -10- Cht thanh thn

Mt ngy no , chng ta u phi cht, th nhng chng ta sng nh th mnh s sng hoi khng bao gi cht. Lc sng khng tham luyn, th lc cht ra i nh nhng thanh thn. Sng khng tham luyn l sng cao thng, lim chnh v o c. Cht nh nhng thanh thn l cht trong s bnh thn, chnh nim khng s hi, luyn tic, khng au kh, su thng. Ngi tu tp tm t sng bng tri tim trn y tnh thng dnh cho chng sanh tc l sng khng tham luyn, sng mt cuc sng o c, ly tnh thng lm sc sng cho chnh mnh v tnh thng ny biu l qua li ni, hnh ng. Lc ti gi lm chung, ngi ny sn sng, an tnh v bnh thn. Khi hi tng li sut qung i mnh, ngi ny khng c g hi tic v sng mt cuc i tnh thng v o c. Th nn, trong bn Thanh Tnh o hhng nh rng ngi ny qua i nh nhng thanh thn nh mt gic ng. Pht gio dy chng ta cht an lnh thanh thn l iu quan trng bi v s th bo kip sau tu thuc vo t tng, suy ngh sau cng ca ta vo giy pht lm chung. Nu ta qua i vi nim tng bt thin, c nghip, ta s c s ti sanh tng ng - vi nim tng tt lnh, thin nghip, ta c mt kip sau tt p. Cht vi nim tng an tr ni tm t c ngha l ta m bo mt s mnh ti sanh tt p, thun li - mt y bo m ta c th tip tc c gng t n Nit bn ti hu - on dit tt c kh lu. -11- Nu khng chng c qu A la hn, s c ti sanh vo ci Phm Thin sau khi cht Th nn, ngi tu tp tm t kin tr v t c mc thin trong ci th gian, chc chn s c ti sanh trong ci tri Phm Thin. y l ci tri tt p, chng sanh ci ny sc tng ho, sng an lc khng phin no au kh. L ng nhin, nu hnh gi chng c qu A la hn ngay trong i ny, thc l mt iu tt nht khng g bng. Qu A la hn l s chng c Nit bn ti hu, khng cn ti sanh, chm dt sinh t, dit tn kh. Tuy nhin, mun chng qu A la hn, hnh gi phi tu tp tu qun (vipassan), do vy chng ti cp lc u l cn phi cn bng gia s tu tp qun tm t v tu qun. Thm ch tu tp tu qun cng cha chc chng qu A la hn ngay trong mt i kip m phi nhiu i kip mi c th t c. D vy, hnh gi vn phi c gng ht sc v c c tri kin do nhng

cng hnh vin mn t nhiu i trc khin cho hnh gi c th tu tp vin mn trong i ny. Cui cng, trong kinh i Nim X (Mah Satipathna sutta), c Pht m bo rng ngi tu tp php qun chnh nim c th c qu A la hn trong vng t 7 ngy n 7 nm; nu khng c c A la hn s chng c qu Bt lai (Anagamiship) v nhng qu v thp khc ca Thnh v. Tuy nhin, vi s h tr ca php qun tm t, cho d khng c c qu v Thnh no th ngi ny chc chn s c s ti sanh tt p vo cnh gii thun li tip tc tu tp chng c qu v A la hn. ---o0o--Hn ch sn hn, tri rng tnh thng n y l kt thc phn lun ging v Hn ch sn hn, tri rng tnh thng. Chng ti ging gii nhiu v nhng tai hi ca sn hn v phng php kim sot n bng chnh nim v qun chiu sng sut. Chng ti trnh by php qun tm t, chng hn nh qun tnh thng bi mn, dng n lm v kh i tr sn hn. Chng ti cng i su vo chi tit v nhiu iu li lc m hnh gi c c nh tu tp tm t . Chng ti hy vng c gi sau khi hiu r s o dng nhiu phng php v tu tp php ta tnh thng bi mn. Con ngthm nhp l nn tng cc php v chng ti tin rng ai c gng s khng tht vng. Ni cho ng hn, h s hi lng khi thy trng thi tinh thn ca mnh ci thin v qua nhng phn ng ca tm thc i vi cuc sng, h s c s kim sot hu hiu hn. Sau cng, tt c chng ta cn sng tnh gic bng tnh thng v lng bi mn. Chng ta cn phi lm nhng g mnh c th lm c cho ng loi bng tr tu sng sut v lng t bi. Chng ta khi s bng cch to cho mnh mt bn cht v thi thch hp a ta n tr tu v bi mn. Khi khng cn c lm hi ai, th kh lng m chng ta ni gin c; ni ta ch cn s im tnh v thanh thn, ta c kh nng nh gi mi tnh hung mt cch bnh tnh, i ph bng s sng sut. Chng ta s sng an lnh v hnh phc. Kt qu l khi sn hn ri rng ch cn li tr tu v lng bi mn lo li mi hnh ng chng ta, chng ta s t ti s an tr hnh phc hin tin, t y v sau khng cn o lai vi cuc sng trc y na. iu ny c ngha l on dit au kh, chm dt chui di lang thang trong vng lun hi sinh t, t thn ny qua thn khc, t au kh ny n au kh khc. ng vy, khi ta t

ti vin mn tr tu v t bi, vng sinh t s dng li, v nh c Pht qu quyt, chng ta n Nit bn. C th chng ta khng bit chnh xc Nit bn l g nhng c Pht m bo r vi chng ta rng trng thi Nit bn, tt c mi au kh b on dit, ch c nim an lc thanh thn chn thc gi tr. Thng tin y hy vng ny mi gi chng ta rng, Nit bn c th t c trong i ny v a n s chm dt lun hi. Tt c Pht t u c th t n mc tiu ti hu ca mnh l Nit bn v vi nhng ai cn hoi nghi v chnh mnh, chng ti xin ni rng h khng mt mt gi khi ro bc trn con ng tnh thng v tr tu m c Pht dm qua v t xc minh li dy ca ng o s. Nguyn tt c chng sanh tu tp tnh thng v tr tu vin mn, on dit au kh v chng c Nit bn, hnh phc ti thng. ---o0o--Li bt Ngn ni k diu Khi no bn bc tc, gin d, hy bt ng! Ngay ti ! ng c ng! ng lm g c! ng ni g- d ch mt li. Hy yn lng v bt ng hon ton. Tuyt i khng bit g n k hoc s vic khin bn ni gin. Ri n tm thc v ci lng mnh, theo di trng thi cng thng, s xit cht, cn au n, s bp nght tnh cm v cm gic. Sau ch cng nhiu hn v nhn thy cn sn hn nh liu thuc c, du xung v tan bin. Nu khng thnh cng, hy gi tm hn bn bay vt ln cao, xuyn qua nhng m my v p xung ni tr ng trn ni cao m bn a thch, gia s xoa du ca rng xanh, cy l, nhng lm hoa - nhng cy t cu xanh l d thng, nhng o hng mu trng mm mi, hoc mu rc hay mu vng, tt c mu sc bn a chung. Hy ht th hng hoa d chu v khng kh trong lnh ca min ni v nghe giai iu du dng ca con sui trn ni cao Hy bc xung dng nc ti mt, tm di ln nc k diu ca ngn thc tun trn m i Hy nhn nhng con c nh tung tng bi li vui v trong nc, by bm di chuyn nh nhng gia nhng cy hoa sng Hy lng nghe ting ch ku v ting chim ht ni ngh mt ca tm hn bn

trn ngn ni k diu tht l xinh xn v m cng, khin cho bn qun ht s i (Chn tht, cn Nit bn, y l Cc lc!). Sau , nhn li k hi ny bn tc gin v bn mm ci. Hy nhn xem cn gin ca bn tan bin nh th no ging nh n tan long dn trong khng kh mong manh. Sau khi tm trong dng nc mt d chu trn ngn ni k du, ht th khng kh trong lnh, phi mnh di nh nng rc r thn k, lm sao bn cn c th tc gin k c na ch?

---o0o--Ht

You might also like