You are on page 1of 5

QUAN IM PHT GIO V KINH T V CNG BNG X HI TK.ThchTm c ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.

org Chuyn sang ebook 10 8 - 2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org ---o0o--Trong sut 45 nm thuyt php ca ngi, c Pht tuyn b ch dy c hai iu: kh v kh dit; v ngi ni thm rng, i luyn mi dc lc th gian (tah) l nguyn nhn ca kh au. Chnh t i luyn ny m mi ri lon tm sinh l ca con ngi hay nhiu ri lon x hi xy ra. c Pht a ra nhiu phng php nhm gii quyt nhng vn ca con ngi, trong nguyn l Duyn khi (prattyasamutpda) l nn tng. Theo nguyn l ny, mi hin tng khi ln theo mt mi quan h chng cht ca nhn v qu. Nguyn l ny bao trm ngha: ci ny c, ci kia c; ci ny khi, ci kia khi; ci ny khng c, ci kia khng c; ci ny dit, ci kia dit. Cng chnh t nguyn l ny m nhiu khi nim, tu tp hay gii php Pht gio pht sinh. Ngi ta khng ngc nhin khi thy Pht gio nhp th vo mi lnh vc ca con ngi bao gm kinh t v cng bng x hi. Lin quan n vn c gi l kinh t, c Pht c nhng li dy thc tin, kh d gp phn cho mt gii php ton din v nhng vn nn ca con ngi xa cng nh nay. Nhn chung, nhng nh ngha v kinh t l lm sao lu thng cho c hng ho (v pha ngi bn) hoc tho mn cho c nhu cu (v pha ngi mua), v nh kinh t khng ng g n nhng hu qu o c ca nhng hot ng kinh t hay giai on sau khi tho mn nhu cu. Chng hn, nh sn xut hoc bun bn ru ch ngh l lm sao bn cho c cng nhiu ru cng tt v h khng cn bit n hu qu ca s tiu th ru c th l tai nn giao thng, bo hnh gia nh... ---o0o---

Nhn kinh t di con mt tu gic


V kinh t ngy nay, con ngi t c nhng thnh tu k diu vi s gia tng khng ngng ca nhng ng dng khoa hc k thut mi p ng nhng nhu cu ca mnh. Tuy nhin, nhng thnh tu nh con dao hai li, c th gip ch v cng c th lm hi con ngi. Do vy, chng ta phi cnh gic vi vic s dng mt cch bt cng, phi o c, v trch nhim v v k vi nhng ng dng mi ny. Th gii ang phi ng u khc lit vi nn khng b, nhin liu cn kit, h cch giu ngho, nhim mi trng, bnh AIDS th k, o c suy i. Th phm ca nhng hu qu nghim trng khng ai khc ngoi tham i (tah) ca con ngi. Trong o Pht cng c mt loi tham mun (chanda) khc vi tah. Tah l tho mn nhu cu c tnh v k, gy nn bt an ni tm v bt n x hi ; trong khi chanda l tham mun c tnh v tha, a n li mnh li ngi, gp phn vo s an sinh ca cng ng, l mt s ho hp gia c nhn, x hi v mi trng. o Pht nh mt phng tin, qua ta c th mang li s chuyn ho ca tm. o Pht khng ch quan tm n nhng l tng o c v trit hc thm su. Pht gio vi chnh nim khng ch thch hp cho gii tr thc v gio hi m cn cho c gii bnh dn. C mt ngi n hc php, c Pht a cho mt cu k, v ny hc mi nhng vn chng thuc. Th ri, khi bit v ny l th rn, ngi ch cho v ny tu tp theo phng php m hi th vo ra tng thch vi cng vic hng ngy ca v y v khng lu sau , v ny chng ng. V, c Pht bn v mi kha cnh ca thc tin kh au gm c nhng vn nn ca kinh t - x hi. c Pht tha nhn rng tht kh c mt i sng n nh trong mt hon cnh ngho kh. i vi nhng gia ch trn th gian ny, ngho l kh au. 1 Kh au trn cuc i ny l ngho v n nn. 2 Ngho kh, ging nh lng tham, gp phn vo ti phm v bt n x hi 3. Do , gc nh nc cn phi thy c nhu cu ca nhng ngi ngho kh v phi xua ui ngho kh ra khi t nc. Ti thiu, mi ngi phi c c vic lm lng thin, bun bn nn c khuyn khch, vn ling cn c t chc v kinh doanh cn c gim st chn ng nhng cng vic bt thin hay bc lt. Theo tiu ch ny, th s vng mt ngho kh, mt loi thnh cng ca nh nc, c th tt hn s c mt ca nhng nh triu ph.

V ngi c nhng li dy thc t, gp phn vo vic pht trin kinh t mt cch n nh. Mt hm, B la mn Ujjaya ving thm v hi c Pht v cch sng th no c hnh phc. Ngi tr li bng s gii thch nhng iu kin c th a n hnh phc cho i ny v i sau:s n lc (uhna-sampad), s thn trng (rakkhana-sampad), bn tt (kalyamitta), np sng cn bng (samm-jva). Ngi ni thm rng: Ny B la mn, ti sn thu hoch chn chnh nh vy c bn con ng dn n suy gim. l tiu dng vo ng try lc, say xn, c bc v giao du bn c. V nh mt h nc ln vi bn ng dn vo v bn ng dn ra c m van, v tri khng ma, h nc ln y ch c mong i l gim, khng tng Ny B la mn, ti sn thu hoch chn chnh nh vy c bn con ng dn n pht t. l khng tiu dng vo ng try lc, khng say xn, khng c bc v giao du vi bn thin. V nh mt h nc ln vi bn ng dn vo v bn ng dn ra. Nu nhng ng dn vo c m ra v nhng ng dn ra c ng li, v tri ma, th s mong i ch c th gia tng, khng gim Ny B la mn, bn iu kin ny a n hnh phc v li ch cho mt thanh nin tr trong hin ti. 4 Ri, c Pht tip tc m t bn iu kin dn n hnh phc v li ch trong tng lai. l nim tin tinh thn, o c, b th v tr tu. Trong on sau, c Pht gii thch cho ngi triu ph Anthapindika nm li ch c th pht sinh t ti sn: Ny gia ch, c nm l do ny gy dng ti sn. Th no l nm? y, ny gia ch, v Thnh t c ti sn nh n lc tinh tn, thu gp vi sc mnh bn tay, kim c do m hi ra, thu c mt cch hp php; v y: 1)T lm mnh an lc, hoan h v chn chnh duy tr s an lc. Lm cho v con, ngi phc v, cc ngi lm cng c an lc, hoan h v chn chnh duy tr s an lc; 2) Lm cho bn b thn hu an lc, hoan h v chn chnh duy tr s an lc; 3) Cc tai ho t la, t nc, t vua, t n trm, t k th hay t cc ngi tha t khng xng ng c chn ng, v n gi ti sn c an ton cho n; 4) Lm nm hin cng: Hin cng cho b con, hin cng cho khch, hin cng cho t tin cht, hin cng cho vua, hin cng cho ch Thin, v 5) i vi cc Sa mn, B la mn no ly kiu mn, ly phng dt, an tr nhn nhc nhu ho, nhip phc t

mnh, an tnh t mnh, lm lng du t mnh, i vi nhng Sa mn, B la mn nh vy, v y t chc s cng dng ti thng, a n cnh gii ch thin, c qu d thc, a n ci tri. y l l do th nm gy dng ti sn.5 Lin h n lnh vc kinh t, c Pht cng nhn mnh n vic m rng cng vic kinh doanh, Ti sn cn chia lm bn phn: Mt phn n ung v lm cc bn phn, hai phn u t m rng doanh nghip, v phn t cn li dnh lc kh khn.6 Tuy nhin, ngi cm bun bn mt s ngh lm hi con ngi, ng vt, lm hi n sc kho, nhn phm a n ri lon x hi; l: bun bn v kh, bun bn con ngi, bun bn tht ng vt, bun bn cc cht gy nghin, v bun bn thuc c.7 Tuy nhin, khi so snh cc loi hnh phc th c Pht cho rng hnh phc tinh thn l ti thng. C ln ging gii cho thng gia Anthapindika, c Pht ni c bn loi hnh phc, l hnh phc ca s hu, th hng, khng n v thanh tnh. V ba loi hnh phc trn (thuc vt cht) khng bng mt phn mi su ca hnh phc do thanh tnh (thuc tinh thn) thn, khu, .8 Ngi cng ni, ti sn lm hi k ngu nhng khng lm hi c k tm cu mc ch9. K tm cu mc ch, theo o Pht, l ngi xa lnh tanh. Chn hnh phc ch c th chng nghim bng thin nh. C mt ln, sau khi tranh lun vi ngoi o, c Pht hi rng, gia ngi v nh vua Bimbisara ai sng hnh phc hn? Nhng ngi goi o tr li rng, ngi sng hnh phc hn, v nh vua khng th ngi thin trong by ngy, su ngy, nm ngy cho n mt ngy; trong khi, c Pht tri li, ngi c th ngi thin mt ngy cho n mt tun.10 Khi nn kinh t ca nhiu nc k ngh ho trn th gii bao gm khu vc Chu c v Chu -Thi Bnh Dng pht trin, chng ta nn nh v vn dng nhng li dy ca c Pht, nhng vn kinh t cn c gn lin vi o c v an sinh x hi. Hnh phc chn tht ca con ngi phi l mc ch v kinh t ch l phng tin. Ni mt cch khc, kinh t phi c tnh nhn bn. Vi s ng gp ca Pht gio s gic tnh, kinh sch v ngi gic tnh th s pht trin kinh t mi ton din v con ngi mi hnh phc tht s. ---o0o--Thch Tm c

Aguttara Nikya, III, 350. . Ibid., 352. 3 . Dgha Nikya, III, 65, 70. 4 . Aguttara Nikya, IV, p.241. 5 . Kinh b tng chi (Aguttara Nikya), II, Thch Minh Chu dch, H Ch Minh, 1988, tr. 49-51. 6 . Dgha Nikya, III, 188. 7 . Aguttara Nikya, III, p.207. 8 . Aguttara Nikya, II, p. 69. 9 . Dhammapda, 355. 10 . Trung B Kinh (Majjhima Nikya), I, Thch Minh Chu dch, i hc Vn Hnh, 1973, tr. 94B 94C
1 2

You might also like