Zjawiska Ruch jednostajny to ruch, w ktrym ciao w jednakowych odstpach czasu przebywa jednak owe drogi, np.

szybkociomierz skutera wodnego wskazuje przez 10 minut tak sam warto. Ruch prostoliniowy jednostajnie przyspieszony to ruch, w ktrym w kadej sekundzie w arto prdkoci wzrasta tak samo, np. jabko spada z drzewa.

Ruch prostoliniowy jednostajnie opniony to ruch, w ktrym w kadej sekundzie warto prd maleje tak samo, np. pik rzucono pionowo w gr. Ruch po okrgu to ruch, ktrego torem jest okrg, np. Ziemia obiega Soce. Ruch drgajcy to ruch, ktry powtarza si w rwnych odstpach czasu, zachodzi tam i z powr otem po tym samym torze, po pewnym czasie ustaje, np. dziecko huta si na hutawce.

Fala sprysta poprzeczna to rozchodzenie si zaburzenia orodka, ktrego czsteczki wprowa zono w drgania prostopade do kierunku rozchodzenia si tego zaburzenia, np. jeden k oniec dugiego sznura przyczepiono do klamki od drzwi, a drugim wykonano pionowe r uchy w gr i w d, rwnoczenie obserwujc sznur.

Fala gosowa to fala sprysta o czstotliwoci 20 20000 Hz, np. artysta wykonuje ari op w. Fala elektromagnetyczna to rozchodzenie si w przestrzeni zmiany pl: elektrycznego i magnetycznego, np. promieniowanie ?, rentgenowskie, ultrafioletowe, wiato, promi eniowanie podczerwone, mikrofale, fale radiowe. Odbicie fali (odbicie wiata) to zmiana kierunku rozchodzenia si fali w tym samym oro dku po jej dojciu do przeszkody, np. powstawanie obrazu w lustrze.

Ugicie fali (dyfrakcja), dyfrakcja wiata to rozchodzenie si fali we wszystkich kieru nkach po przejciu przez wsk szczelin, np. jeli przez ma szczelin do ciemnego pokoju a wiato, w caym pokoju robi si nieco janiej.

Interferencja fal (interferencja wiata) to nakadanie si fal, np. pomie wiecy obserwu y z odlegoci ok. 2 m przez cienk chusteczk jedwabn lub wykonan z tworzywa sztucznego.

Echo, pogos to dochodzenie do nas z opnieniem dwikw odbitych od przeszkody, np. krzyc ymy w duej, pustej sali. Bezwadno to zachowanie (niezmienno) prdkoci ciaa, gdy nie dziaa na nie adna sia siy rwnowa si, np. przy gwatownym hamowaniu autobusu przewracamy si do przodu. Tarcie to zjawisko spowodowane chropowatoci powierzchni stykajcych si cia, np. po bet onowej lub ubitej szosie moemy z atwoci chodzi, a po gadkim lodzie nie.

Cienie powszechne to zjawisko wzajemnego przycigania si cia, np. wszystkie ciaa swobo ne spadaj na ziemi. Dyfuzja to samorzutne mieszanie si rnych substancji, np. przechodzc koo piekarni czuj emy zapach pieczonego chleba.

Rozszerzalno temperaturowa to zwikszanie si objtoci ciaa wraz ze wzrostem jego tempe ury, np. jeli nie moemy otworzy soika, na zakrtk lejemy gorc wod.

Izochronizm wahada to niezaleno okresu drga wahada od amplitudy drga tego wahada, np ednym z pierwszych zegarw by zegar wahadowy. Topnienie to przechodzenie substancji ze stanu staego w cieky, np. w upalny dzie mu simy je lody do szybko.

Krzepnicie to przechodzenie substancji ze stanu ciekego w stay, np. tylko przy temp eraturze poniej 0o C warto wylewa wod na szkolne boisko w celu uzyskania lizgawki. Parowanie to przechodzenie substancji ze stanu ciekego w lotny, np. woda wylana n a posadzk po pewnym czasie wyscha. Skraplanie to przechodzenie substancji ze stanu lotnego w cieky, np. niekiedy spr awdza si czy czowiek oddycha, przystawiajc mu lusterko w poblie ust. Sublimacja to przechodzenie substancji ze stanu staego bezporednio w stan lotny, n p. suszenie bielizny na zewntrz budynku w czasie mrozu. Indukcja elektrostatyczna to przesunicie swobodnych elektronw w przewodniku, ktry z nalaz si w polu elektrostatycznym, np. w budynek uderzy piorun. Indukcja elektromagnetyczna to powstawanie prdu elektrycznego (indukcyjnego) w za mknitym obwodzie (zwojnicy, gdy zmienia si pole magnetyczne wewntrz tej zwojnicy), np. w elektrowni wodnej, spadajca woda obraca opatki turbiny, poczonej z ukadem wielu ramek, wykonanych z przewodnika i obracajcych si midzy biegunami magnesw (w ramkach powstaje prd elektryczny.

Polaryzacja izolatora to przesunicie adunkw wewntrz atomw lub czsteczek w izolatorze, ktry znalaz si w polu elektrostatycznym, np. przyciganie skrawkw papieru przez naelek tryzowany przedmiot. Prd elektryczny to uporzdkowany ruch elektronw w przewodniku metalowym, zachodzcy po d wpywem si elektrycznych, np. arzenie wkna arwki.

Zaamanie wiata to zmiana kierunku wizki wiata przy przejciu do orodka, w ktrym roz si ono z inn szybkoci, np. powstawanie obrazw w soczewkach.

Rozszczepienie wiata to rozdzielenie wizki wiata sonecznego na poszczeglne barwy, np za. Zjawisko fotoelektryczne to wyrzucanie elektronw z metalu na skutek zderze fotonw z e swobodnymi elektronami tego metalu, np. utrata adunku naelektryzowanej ujemnej pytki metalowej na skutek padajcego na ni wiata fioletowego.

Rozszczepienie jdra atomowego to podzia cikiego jdra na dwa lejsze jdra, np. otrzymy ie energii elektrycznej w elektrowni jdrowej.

Promieniotwrczo naturalna to samorzutna emisja czstek ?, i promieniowania ? z jdra a omu, np. niebezpieczestwo czyhajce na grnikw w kopalni uranu. Wielkoci fizyczne Droga to dugo czci toru zakrelonego przez ciao. Jednostk drogi jest 1 m.

Przemieszczenie to wektor, ktrego pocztek znajduje si w pocztkowym pooeniu ciaa, a k ec w kocowym pooeniu. Jednostk przemieszczenia jest 1 m.

Szybko w ruchu jednostajnym (warto prdkoci) to stosunek drogi przebytej przez ciao d zasu, w ktrym ta droga zostaa przebyta. Jednostk szybkoci w ruchu jednostajnym jest 1 m/s.

Szybko rednia w ruchu zmiennym (w jzyku potocznym prdko rednia) to stosunek cako gi przebytej przez ciao do czasu, w ktrym ta droga zostaa przebyta (do czasu wlicza my take postoje). Jednostk szybkoci redniej w ruchu zmiennym jest 1 m/s. Warto przyspieszenia informuje nas o tym, jaki przyrost szybkoci nastpi w jednostce c

zasu. Jednostk wartoci przyspieszenia jest 1 m/s2.

Masa to miara iloci substancji, z ktrej skada si ciao, a take miara bezwadnoci cia ostk masy jest 1 kg. Pd ciaa to iloczyn masy i prdkoci ciaa. Jednostk pdu ciaa jest 1 (kg m)/s. Sia to miara wzajemnego oddziaywania cia. Jednostk siy jest 1 N. Sia wypadkowa to sia, ktrej dziaanie powoduje taki sam skutek, jak dziaanie kilku inn ych si rwnoczenie. Jednostk siy wypadkowej jest 1 N. Siy sprystoci to siy, ktre pojawiaj si, np. w stalowym prcie, jeli zmienimy jego dnostk si sprystoci jest 1 N.

Sia grawitacji (sia cikoci, w przyblieniu ciar) to sia, jak Ziemia przyciga ka tk siy grawitacji jest 1 N. Sia tarcia to sia przeszkadzajca ruchowi jednego ciaa po drugim. Jednostk siy tarcia est 1 N.

Sia dorodkowa to sia bdca przyczyn ruchu ciaa po okrgu. Jednostk siy dorodkowej Siy wewntrzne to siy dziaajce midzy ciaami wyrnionymi jako ukad. Jednostk si we 1 N. Siy zewntrzne to takie siy, ktre dziaaj na ciaa wyrnione jako ukad; ich rdami wchodzce w skad ukadu. Jednostk si zewntrznych jest 1 N.

Siy midzyczsteczkowe to siy dziaajce midzy czsteczkami ciaa. Jednostk si midzyc est 1 N. Sia elektryczna to sia dziaajca na ciao naelektryzowane, umieszczone w polu elektrost atycznym. Jednostk siy elektrycznej jest 1N.

Sia elektrodynamiczna to sia dziaajca na przewodnik, przez ktry pynie prd elektryczn jeli ten przewodnik znajduje si w polu magnetycznym. Jednostk siy elektrodynamicznej jest 1N.

Siy jdrowe to siy dziaajce midzy skadnikami jdra atomowego. Jednostk si jdrowych Przyspieszenie ziemskie to przyspieszenie, z jakim spadaj ciaa swobodne (jeli pomin iemy opr powietrza). Jednostk przyspieszenia ziemskiego jest 1 m/s2.

Amplituda drga to maksymalne wychylenie ciaa z pooenia rwnowagi. Jednostk amplitudy d ga jest 1 m.

Okres drga to czas, w ktrym ciao drgajce wykonuje jedno pene drganie. Jednostk okresu drga jest 1 s.

Czstotliwo drga to liczba penych drga wykonywanych przez ciao w czasie 1 sekundy. Je stk czstotliwoci drga jest 1 Hz.

Dugo fali to droga, jak przebywa fala w czasie, gdy dowolna czsteczka orodka wykonuje jedno pene drganie (czyli w czasie jednego penego okresu). Jednostk dugoci fali jest 1 m.

Poziom natenia dwiku to wielko fizyczna zwizana z energi przenoszon przez fal aku cyduje o tym, jak gony jest dwik. Jednostk poziomu natenia dwiku jest 1 dB. Praca mechaniczna to iloczyn wartoci siy dziaajcej na ciao zgodnie z przemieszczeniem

i wartoci przemieszczenia (pod warunkiem, e F = const, ruch prostoliniowy). Jedno stk pracy mechanicznej jest 1 J. Praca prdu elektrycznego to praca, ktra jest wykonywana przez prd elektryczny. Jedn ostk prdu elektrycznego jest 1 J. Moc to iloraz pracy i czasu, w ktrym zostaa ona wykonana. Jednostk mocy jest 1 W. Moc prdu elektrycznego to iloraz pracy prdu elektrycznego i czasu, w ktrym ta praca zostaa wykonana. Jednostk mocy prdu elektrycznego jest 1 W. Energia mechaniczna to suma energii kinetycznej i potencjalnej ukadu cia. Jednostk energii mechanicznej jest 1 J. Energia potencjalna grawitacji to energia, jak posiada ciao podniesione na wysoko h wzgldem umownego poziomu zerowego (jeden z rodzajw energii mechanicznej). Jednostk energii potencjalnej grawitacji jest 1 J. Energia kinetyczna to energia, jak posiada ciao poruszajce si w wybranym ukadzie odni esienia. Jednostk energii kinetycznej jest 1 J.

Energia wewntrzna to suma energii kinetycznych chaotycznego ruchu czsteczek ciaa i potencjalnych wynikajcych z ich wzajemnych oddziaywa siami midzyczsteczkowymi. Jednos k energii wewntrznej jest 1 J. Energia elektryczna jest kosztem energii mechanicznej; uzyskujemy j w prdnicach. K osztem tej energii prac wykonuje silnik elektryczny. Jednostk energii elektrycznej jest 1 J. Energia jdrowa to energia uwalniana w zjawisku rozszczepiania cikiego jdra atomowego na dwa lejsze. Jednostk energii jdrowej jest 1 J. Gsto substancji informuje nas o tym, jaka jest masa 1 m3 lub 1 cm3 danej substancji . Jednostk gstoci substancji jest 1 kg/m3.

Cinienie informuje nas o tym, jaka jest warto siy nacisku ciaa na jednostk powierzchn , na ktr to ciao dziaa. Jednostk cinienia jest 1 Pa. Temperatura wzrasta wraz ze wzrostem redniej energii kinetycznej czsteczek ciaa. Je dnostk temperatury jest 1 K lub 1o C.

Ciepo to cz energii wewntrznej przekazywana od ciaa o temperaturze wyszej do ciaa o eraturze niszej. Jednostk ciepa jest 1 J.

Ciepo waciwe informuje nas o tym, ile ciepa naley dostarczy, aby ogrza 1 kg substanc o 1 K (lub 1o C). Jednostk ciepa waciwego jest 1 J/(kg K).

Ciepo topnienia informuje nas o tym, jak ilo ciepa naley dostarczy ciau o masie 1 k y je stopi bez zmiany temperatury. Jednostk ciepa topnienia jest 1 J/kg. Ciepo parowania informuje nas o tym, jak ilo ciepa naley dostarczy cieczy o masie 1 aby wyparowaa bez zmiany temperatury. Jednostk ciepa parowania jest 1 J/kg. adunek elektryczny ciaa to liczba nadmiarowych lub niedomiarowych elektronw w ciele pomnoona przez adunek jednego elektronu (adunek elementarny). Jednostk adunku elektr ycznego ciaa jest 1 C.

Napicie elektryczne midzy dwoma punktami informuje nas o tym, jak prac wykonuj siy el ktryczne przy przemieszczeniu adunku 1 C miedzy dwoma punktami pola elektrostatyc znego. Jednostk napicia elektrycznego midzy dwoma punktami jest 1 V.

Natenie prdu informuje nas o tym, jaki adunek elektryczny przepywa w jednostce czasu przez poprzeczny przekrj przewodnika, w dowolnym miejscu obwodu. Jednostk natenia prd u jest 1 A.

Opr elektryczny przewodnika to stay dla danego przewodnika iloraz napicia midzy jego kocami i natenia prdu pyncego przez ten przewodnik. Jednostk oporu elektrycznego pr odnika jest 1 ?. Czas poowicznego rozpadu to czas, po ktrym z pocztkowej liczby jder izotopu promieni otwrczego w prbce, pozostaje poowa. Jednostk czasu poowicznego rozpadu jest 1 s. Ogniskowa zwierciada (soczewki) to odlego ogniska od rodka czaszy zwierciada (rodka zewki). Jednostk ogniskowej zwierciada (soczewki) jest 1 m.

Zdolno skupiajca soczewki to odwrotno ogniskowej soczewki wyraonej w metrach. Jednost zdolnoci skupiajcej soczewki jest 1 D. Pojcia Ukad odniesienia musi zosta obrany, gdy chcemy stwierdzi, czy dane ciao jest w spocz ynku, czy w ruchu. Tor to linia, ktr zakrela ciao wykonujce ruch.

Wzajemne oddziaywania wystpuj wtedy, gdy jedno ciao dziaa na drugie, a drugie na pier wsze; w niektrych przypadkach ciaa musz si styka, w innych mog by od siebie oddalone

Bezwadno to cecha ciaa, od ktrego zaley, jak szybko uzyska ciao w wyniku oddziay ym ciaem.

Stan rwnowagi to stan, w ktrym znajduje si ciao, gdy siy dziaajce na nie rwnowa s e i ciao spoczywa. Siomierz, waga sprynowa to przyrzd do mierzenia wartoci siy. Waga to przyrzd do mierzenia masy ciaa.

Ukad cia to dwa lub wicej oddziaywujcych wzajemnie cia, ktre wybralimy do obserwacj Bezwzgldna skala temperatur to skala temperatur, w ktrej nie ma temperatur ujemnyc h. Ogrzewanie to proces, w ktrym temperatura ciaa wzrasta. Ozibianie to proces, w ktrym temperatura ciaa obnia si.

Ultradwiki to fale spryste o czstotliwoci powyej 20000 Hz. Wykorzystuje si je w ult ografach (USG). Przewodnik to substancja, w ktrej znajduj si swobodne elektrony; przewodzi prd elekt ryczny. Izolator to substancja, w ktrej nie ma swobodnych elektronw i ktra nie przewodzi prd u elektrycznego. Pole elektrostatyczne to obszar w otoczeniu ciaa naelektryzowanego. Pole elektrostatyczne centralne to pole elektrostatyczne wytworzone przez naelek tryzowane ciao kuliste; linie biegn promienicie we wszystkich kierunkach. Pole elektrostatyczne jednorodne to pole elektrostatyczne wytworzone przez naele ktryzowane przeciwnie rwnolege do siebie pyty.

rdo prdu to urzdzenie, w ktrym kosztem innej energii gromadzona jest energia elektryc na. Odbiorniki to elementy obwodu elektrycznego, w ktrych prd wykonuje prac.

Poczenie szeregowe odbiornikw to poczenie, w ktrym cakowity opr odbiornikw jest r poszczeglnych odbiornikw.

Odbiornik zastpczy to odbiornik, ktrego wczenie do rda prdu w miejsce innych odbior ie zmienia natenia prdu pyncego ze rda.

Poczenie rwnolege odbiornikw to poczenie odbiornikw, przy ktrym odwrotno oporu c st rwna sumie odwrotnoci oporw poszczeglnych odbiornikw.

Dane znamionowe to warto napicia, mocy, natenia prdu konieczne do normalnej pracy odb ornika.

Pole magnetyczne to wasno przestrzeni polegajca na tym, e na umieszczon w niej igiek netyczn dziaa sia. Elektromagnes to zwojnica, w ktrej wntrzu umieszczono stalowy rdze. Silnik elektryczny to urzdzenie, w ktrym kosztem energii elektrycznej jest wykonyw ana praca mechaniczna (energia elektryczna jest zamieniana na energi mechaniczn). Prdnica to urzdzenie, w ktrym energia mechaniczna jest zamieniana w energi elektrycz n.

Transformator to urzdzenie suce do przetwarzania napicia przemiennego na napicie prze ienne o innej wartoci maksymalnej. Widmo fal elektromagnetycznych to klasyfikacja fal elektromagnetycznych wedug ich dugoci w prni (lub czstotliwoci). rda wiata to wszystkie ciaa wiecce wiatem wasnym. Obraz rzeczywisty przedmiotu to obraz przedmiotu wieccego lub owietlonego, powstajcy na ekranie. Obraz pozorny przedmiotu to obraz punktu wieccego, powstajcy w miejscu przecicia si p rzedue promieni odbitych od zwierciada lub zaamanych w soczewce.

Ognisko zwierciada (soczewki) to punkt, w ktrym przecinaj si promienie odbite od zwi erciada (ktre przeszy przez soczewk), jeeli paday rwnolegle do osi gwnej zwierciad wki).

Widmo cige wiata biaego to zestaw barw, powstajcy przy przejciu wiata biaego (so b wysyanego przez ciao ogrzane do bardzo wysokiej temperatury) przez prymat. Foton to porcja energii fali elektromagnetycznej. Dualizm korpuskularno falowy to ujawnianie przez wiato w niektrych zjawiskach natur y falowej, a w innych korpuskularnej. Izotopy to atomy tego samego pierwiastka rnice si liczb neutronw w jdrze. Reaktor jdrowy to urzdzenie, w ktrym w sposb kontrolowany zachodz reakcje rozszczepia nia jder cikich atomw.

Amperomierz to przyrzd do pomiaru natenia prdu. Woltomierz to przyrzd do pomiaru napicia miedzy dwoma punktami obwodu. Wzory Zwizek midzy czstotliwoci i okresem ruchu drgajcego f = 1/T [f] = 1/s Prawo Coulomba F = (kq1q2)/r2 Prawo Ohma. Definicja oporu U/I = const = R [R] = 1V/1A = 1? Praca prdu elektrycznego W = UIt = (U2t)/R Moc prdu elektrycznego P = UI = U2/I = I2R = W/t Zdolno skupiajca soczewki Z = 1/f [Z] = 1/m = 1D Dugo fali w danym orodku ? = vT ? = v/f [?] = 1m Napicie elektryczne midzy dwoma punktami A i B UAB = WAB/q czenie szeregowe odbiornikw Rz = R1 + R2 + + Rn I = const U = U1 + U2 + + Un n liczba odbiornikw Zwizek midzy maksymalnymi napiciami prdu zmiennego w uzwojeniach transformatora U2/U1 = z2/z1 U1 napicie doprowadzone do uzwojenia o liczbie zwojw z1 U2 napicie otrzymane na zaciskach uzwojenia o liczbie zwojw z2 Energia fotonu E = h? h staa Plancka ? czstotliwo fali elektromagnetycznej (bywa oznaczana przez f) Cinienie p = F/s [p] = 1N/1m2 = 1Pa (paskal) Natenie prdu I = q/t [I] = 1C/1s = 1A czenie rwnolege odbiornikw 1/Rz = 1/R1 + 1/R2 + + 1/Rn U = const

I = I1 + I2 + + In Zasada zachowania energii w zjawisku fotoelektrycznym h? = W + [(mv2)/2] Energia spoczynkowa czsteczki E = mc2 Sia cikoci F = mg

Droga, przemieszczenie A B S S droga od A do B AB przemieszczenie z A do B Ruch jednostajny s/t = V = const [V] = m/s Ruch prostoliniowy zmienny Vr = sca/tca Jeli ruch odbywa si z postojami, to czas tca liczy si cznie z nimi. Ruch jednostajnie przyspieszony a = ?V/t przy V0 = 0: V = at s = (at2)/2 [a] = m/s2 Drogi przebyte w kolejnych sekundach maj si do siebie jak kolejne liczby nieparzys te; s1: s2: s3: = 1: 3: 5: Pd ciaa p = mV [p] = (kg m)/s Zasada zachowania pdu dla dwch cia, ktre pocztkowo spoczyway m1V1 = m2V2 Druga zasada dynamiki Fwyp = ma [F] = 1N = 1kg (m/s2) Prawo powszechnej grawitacji F = (Gm1m2)/r2 Praca W = Fs [W] = 1N 1m = 1(kg m2)/s2 = 1J Moc P = W/t

[P] = 1J/1s = 1W Dla cia poruszajcych si ruchem jednostajnym: P = FV

Zmiana energii mechanicznej ?Emech = Wz [Emech] = 1J Emech cakowita energia mechaniczna Wz praca siy zewntrznej Energia potencjalna grawitacji wzgldem danego poziomu zerowego Ep = mgh Energia kinetyczna Ek = (mV2)/2 Temperatura w skali Kelvina T = (t + 273) K t temperatura w skali Celsjusza Gsto substancji ? = m/V [?] = kg/m3 Pierwsza zasada termodynamiki ?Ew = W + Q W wykonana praca Q ciepo wymienione z otoczeniem Ciepo waciwe c = Q/(m?T) Q = mc?T Ciepo topnienia (rwne ciepu krzepnicia) ct = Q/m Q = mct [ct] = 1 J/kg Ciepo parowania (rwne ciepu skraplania) cp = Q/m Q = mcp [cp] = 1 J/kg