«

Cc<ccc
cc<ccc
_CCCX<<
<_c

vC
c
C v
<
C
<c
<C
11

.
"
.
«
€L<s^<ggB&$SCs<> <&:-
c "c cc cc<ar c.'c*cC<c£C.
C<&«
c "

"

C
CCC
c_c___<
cc
c <c c
.

jTCCClC -
<C_Cc C«_S CCCicCCC'
accCCs
_ccccc< c
C csc
<€3Cc ccc^cd csaBS «bsi^
<CCCC<<
< -
l

^ cccscocc
C
^cCCC.
CC CC r- <_g»CL cc<C*PC<r<C^2__C < <S <<r
C
<

CCc CC
i

ccc
J_?C:ccc<C<!C<JC_<<C<0<
E^-cccir'<SiQCOTcg5C <C<<Ccc<
*

<-
•.
c_
v.
•'
CccC/fCCC
clc<CC : "«-
<J_CC
_cjC <c< c «<C c«c c^<adc<lS:ac <^_2S ( ( •< C - ^CC^CCC <CC
CCC Ci
'

E «
« <2< C« C«C5KC< c<o
-

Ccc <_L< CC-

ccc
c _
Cc CC^C^CCCCcC C<tCC
'

CCc CC v Cc
CCCiCC
cc<
cC'
CJ
<C
c
C«<C
CCC CCC «C33IC.
^j_Ccf <?CcC<^<C
«
&.
c
' <S_fe<®_3KL_cc
cr <cc -
c.cC' <c
.
c

< «<cc < JjMSEl *« -C<cc cccc^C c<

c- CC « ' c ____r <jl<»__
ccccr '
< clc«cco c crccccc •

CC <C cCc8CSC<3!C_«
c cc<c cc<c<<c_
. v Cc
cc<C
<

cc/CC^C
CC
cc «c «.<_ <3«L^
...

cc «C «JC CC<J
'

x
oc <__
occcc <_c CC^C' :<
1

<C c
.

cCCCcC (CCCL^CCCC cccCCCcc:<Cfs cCC^gt^ISL^^C

cccr c«r c <smXjj cacccc c ccc< cccc
< <c c • < «c f
cc< <«<___!_: c<

<TC<c^<c c ccc mcccc

c.
...
cc<s:<i: <<cc: cs___c_lc
c < <

ccc. <sc_i<c<*<Sc<<_:
<<S|C
<ccc
<T
c «c <C' <_?!*£.
""

"CCXC CC< Og ac C
cCCcccC

«t_^C c<c <_tc ccl ^c <:c <c *^ee<C' » <

CCcCCcC 'CCC^
r_. c_c;< «rzj c^t_cc<sC.: _^'<^
c: ccc <c^ <cccc ccca '«CCc^
CCI C<C ccm__:
C^Cd.cCCL
C Cic«_:«<_|c^C_:" (cc <Cc
^:C<C__<C
C: c<c: « cr-cc.<4e__c .
ir '^
Cu<Cc<«_^CiC'Ci:C' e .c_0 ?i ' '

1. c«_c <__c__r< & €__S

<

c<^c(_c<cc<^^ c<cc«c:<cci< |

:o
^cCl«C<CC<C: C^ccCccCjcc c<C
.« _c< :..c«c_ <t_ cc <

C <CC<C fltjTOCTC" '<CcCcTccC C^^Cc.

<

<c«c <c < >

Crc
'<

-.

iCCciC
ccc.cr_icc:cv.
<C« <3C c * < cr C^ c <

d ccc <3E^ C:<^

< (
«
i<X<^<l<g^ €_?<! VILLANOVA COLLEGE LIBRARY "- C<tsc c t<_K_3J__C<
icrccfoc cci •
<____" Villanova, Pennsylvania 1
CCSCccC
£<r_c<iOc. cL'c__ c_ac< <<:<_<_ < c
<3_t_____i___;
<sicr
s: cr ccq_cc< «c <c ccc
•

_. Ccc<s_rcc:cc«c_: •
ccc , <CC cC"
_Jf
_c
'Cccc:ccc ccc: ccc
.

_ i

<C«C cc^
'
c

ccc
This book was donated
'

< c €__<^c:
[

(#r<. cOLcccm:
Cg:; c

c cq
<

3-4-49 Cd C___cC:<C'

c «n c. <cc_ <cic
(

<
'<<^_<CIC<«C
c<cCC_«_ECCCC:
'

''CSC^C
<S<Cj_|
"C <f< CC_C'<CC<_ •< a < by
<_cc<c_
cccccC !< c<
cj <__- << c; <0_: cccc C • •< c
«cc Rev.....J_...-Sulllv-an y ...O..S,-A,
•
€<1_&c__r<__<c_c
c«s__cc <5RCC. <c:< c
<
'C<_Kcc: cccc. <€__?' cC
<_XS_cc"C"r <c__ccr cCC«
ccc
Ccc.C
<t
«
<-•
<crcc
c<j <1
cC <

<
• •-

'
c<
C^C<3t_C
-

«CCccc
< < € "C___£c:C" «C CC CC <C
Mg c^: c Cc.cc C
<CC^S_ <C'C(C<
CtCCCct
«
ccd, <C«. c r.
c C ccc '
"
<c^C«_S_ <^_ C__<:c :c
<«C'C
'
<
x -

CXCC_C r
c<__:'' <S_L'«- <

c cc
.c^gscccs c<
<

:
___|__£."c_C«®G <c_ -' (
-^ c<_cc<cccc<___c: r
<
,<<£"- ^sc:<c_if_i_Cc c <•_
"
x'c«__:' <*__<<-<
<c:c<co^ c. c«<_c
_c.c_c:«
_C< <CI_C
«cc ccc<5<<s<cc
C
c cc 4CCC ^:
'
ccc-
c<_se cc^_<e_ccc
1

c<c2
c<- •

CCCCC3C cc <<C2<- c
;;
'
-c ^<BE^ «<C^Cc<<_<r__
t C''<_c cc
CC 1
cc
CC
C_c
C "C< cC
cc «C<1_..: "C- «c«_s_ccc<<c
_ C cc<CS§SKCc<
v,i__
CC C<
Cc"CCc <<.<<
CC ' «
c
C -
K/ c.<3c<acc:<_3t___;

CCVC..'
<c< C«G«C<:';
JE «cC CCCCC
c:ccc
'-'*&^£ C<^c<ao<CC'
cccco'-"<' ^c^fe c<<cjic^c:<<<
ccccc <h ccc<_C'"CC ccac.ifest ""C3^3^' ^'CC «:cc::
_cccc c<cc__ rcC' ccccc C__CE_C aC<_13 ;
<
=
(:/ r
C-
?1__c7< <c eco__D_C «cr «&4
<<:

_i'<^:' c c«4
ccc^^^cccc *«i____<:" <ic< <«_!• c_c cccx
_Cccc_i<_c< c <__?c_c ccc ccc «cr: cccs»,^. ^^^t<r
c^rccc «c c<«_r cc c^^rjcc «: ^cc
^Hc
•

cc «r<c"c<c <r '«crr"^ <rc <_c c <<_: <rc « ccgcr ^:

<<:
<C<C ccc (CC
c
ccccc <^«^fe « v" ,
cfefe
c <r<Cl' c clc<?c<___
^cc#c_CC <_<_<
_ cc
:«cc <o

«^cc <C<
<c
<^^
«^f^
^
crcc <cc"' c ccc €___t:«<c <; <cc ^ c <<_c:
<-'
csc ___c< .
_?

_?<
"cccccca c_s;__r3__i«r^' c<> c<«c cc cc^cc . c
;<r<Mrtc <____^o»^ <r«c <cc_4C<c.crccc % c cc c<? <__5
?*C ccrc
c. rc" c_:«__c«c<
 , "

<<Cc * CC C
c c r c cc< cc <

i
CL r
o<
C cC<C<<C
^S3T^Cc<3££c <s^ccc; <<Cj <r C ^5CT« '
S&<
CSX-C
'
<<3 *! '"
C^cc <2 «CC
<L< r<
CCC<^C
CCCCC
CCjCXc
^r <L
^%c<: /3c
==
"<< <TC
CCC
<ifc ?«
<<?C3« < «

cc cc c c cccc^
L<«r«' %5H CC cCcF^? «CJP C« cccc <jxl<lc <c fe^g cc<jc
tcc <r
JQCC
c;cc
sc*r< «Sff -
xCC<£ <<XCL<r^? AcC
< ^cjg cc rccc <L
« ,
, -

^f •
cc
c«E« « <r
%^-KXS, <£t c<rc
r «/ «cjc c c 'C <CC C C c
1 <cccc C
<«:<c<lfe <r < ShP ^ - :r «rc <rc *°<c ^cm ccc-'
*
c

=c c
<r c
cccfcc r< <r<3
<Jt
ccc c^« <f«^
KiC^. <Cc
*r <sc
?
^ -
£.
cc
S cff|
C

CCCC C^CCC
CC< CCL «Sgb>
Of<r
JCC CT <3C® cc
<? cr cascc: ccc
«slc c -cl -ttr^- 5T
W
§
c
( S3S?
ci
-<MCZ'
<&
<g
c
<SC <I3Cf fe c -cro
%C
'CC<:
"<Cjcc
f CG CC
cCL
C <CC
m
c:i

<M
cCC
«C-
"^l (
cc< '

CC; Ccc <cr -'^.':" -.V<CT> ^C ^CICCC

CC< CJCC - c
<Ct C<3 -^X CCC '

C
.
fe

^C»lf
<<ccr« -. . c-c? _
r 'CCTcr;<rKc f^ CCc c cT ccTCC
.

<(^ C ^
CC
CcC
CCC
ccrc

-1»^
;
^

cc5SS^S^
'
C!T-«CCCX <«C~:
^
cV CW^
.-ossl..
c ^
^»:^ - c
ccr ^#.u*

4C <SL
• cc c«^s:c<^^
T <c € c

. cjsi
'c<e^
c« s.. cc«Er.^' c@
i
<:
cc
c
i c<c~ csaffi «rccc "
:c c.t/irc'
-^CC ccc<3 i. C«C. cC-c CXMls^ rcc C cCCCC<IC
-C r<^(^crcccc C(vCC«i
c
"«kTccc
=
c c c<ccc
St
**^cc c c CCCd < C«l C3K- ?f^ CC W c ;
c<
cr«c^cccc><-
<^epcjc <rc
<^CWC c <*' c«-
C
CLcc.
c, < ^
'
Sf
^7
C< CCdCCt
c cc^c- C c ct cc<? - " CcCccC'-- <0 (
.

r CLcC <-

^
'

'

«C<ircCs<JC
,
rrc' > ^
r
|CC S5C2.ct
ccrccfccc
^cccr-dc^
^ ^h^cC^
cccnccc:
«1 «TJCC
^m cc
<c
cc

CCCCCCC
«r-
ccc<r rV C<C:&c^
<|
% Cj CLcc c,
Cc CCCC <
c< <C &C
cc^
<¥> cc
CC q <C
ccc .

Sf c
Z^ C
C
,'^V c^C- T*fc <C <« C

CCCCccCT 2sz F&^£

-^^V"
CC
cCC^CcJ ^C
C3GC
«C
<BS^j«
v<
CC
°c«r<,ccC
^CC
c c
c
-

'^i<CC
c
^c. cacK^m <
cCC C^ CC
'<

. c2^-c<jg:<c
 ACTA

SANCTORUM
PAKISIIS. — KX TYPIS V. GOCPY, VIA C. A HA N C I KRE , 5
 eA / I VLI I
^ruaf^a &primigema^veteruxa genhu* ^ Jfc«k
Lat
o Gr^ecis, al.arumque

ScnV^ ?
COLLECTA, DIG^S^ ^^,
Lom '

^ntarmquedrObfervatwnibn&
A JOANNE BAPT. SOLL^1
IOANNE PIKIO
GVILIELMO CVP£^°
•IETATE IESV .RESBYTSWS
tHEO ^
TOMVS UI
dl « decimus, undecunus, duo&cAW^
oort»e
us tertius & decimus quartus
^DITIO NOVISSIMA |ggi,

ijpVE; CARNATSS

Parisiis &c Rom-E.apvd Victorem Palme. m.dccc lxvih

 Digitized by the Internet Archive
in 2012 with funding from
Lyrasis Members and Sloan Foundation

http://www.archive.org/details/actasanctorum30unse
 ACTA
SANCTORUM quotquot toto orbe coluntur, vel a catholicis scriptoribus celebrantur

KX LATINIS ET (iR/ECIS, ALIARUMQUE GENTIUM ANTIQUIS MONUMENTIS

COLLECTA, DIGESTA, ILLUSTRATA A

Joanne Bapt. SOLLERIO, Joanne PINIO

Gulielmo CUPERO
E SOCIETATE JESU

KDITIO NOVISSIMA, CURANTE JOANNE CARNANDET

JULII TOMUS TERTTUS

OUO DIES DECIMUS, UNDECIMUS, DUODECIMUS, DUCIMUS TERTIU8 ET DECIMUS QUAIITUS CONTINENTLIt

PARISIIS ET R0M.E
apud VICTOREM PALME, bibliopolam

1867
 CAROLO VI
ROMANORUM IMPERATORI
AUGUSTISSIMO, POTENTISSIMO, INVICTISSIMO,

REGI
Germanise, Hispaniarum, HungariaB, Bohemise, Dalmatise,

i Croatise, Sclavonise, etc.

i ARCHIDUCI AUSTRI^E,

DCCI
Burgundiae, Brabantise, Styriae, Carinthise, Carniolae, etc, etc.

MARCHIONI MORAVI^E,
1
K COMITI
Hasburgi, Tyrolis, Goritise, etc.

Tomus iii Julii.

 TURCARUM DOMITORI
DOMINO, DOMINO NOSTRO CLEMENTISSIMO.

Tuis iterum felicibus auspiciis, Tuaque Csesarea munificentia prodit hic tertius
de Actis Sanctorum Julii tomus, AUGUSTISSIME IMPERATOR, REXCATIIO-
LICE CLEMENTISSIME, non solum Augustissimo Sanguini jure debitus, sed peculiari
titulo non alteri quam Tuse sacrae Csesareae et Catholicae Majestati consecrandus.

Nimirum varios inter non infimae notee Sanctos, ex toto Catholico orbe, quinis, quot

volumen complectitur, diebus celebratos, eum pra3 ceteris ostentat, qui ut inter

Imperatores Romano-Germanicospraestantissimus, sanctissimus, gloriosissimus me-

rito prsedicatur, sic Tibi, ex pientissima Austriaca progenie imperanti, occasione

non prensata sed oblata, non quaesita sed data; sic, inquam, soli nomini Tuo in-

scribendus est; et in Patronum, cujus prsesidio fortunate regnes, _et in ductorem,

cujus auxilio hostes conteras, et in Christianarum omnium virtutum, quod imite-

re, exemplar perfectissimum. Henricum loquor, C^ESAR AUGUSTISSIME, Henri-

cum illum nomino, pium, victorem, clementem, Csesarum omnium Germanicorum
immortale decus, quem satis laudasse sit, quod inter omnes solus hactenus similis

factus glorice Sanctorum ea corona universos prcecellat. Henricum (non semel ap-
pellare liceat) Longobardorum, Graecorum, Sclavorum aliarumque gentium barba-
rarum, Imperio imminentium, domitorem, cui Josuanum illud rectissime quis

olim accinuit, Fortis in bello... qui fuit magnus secundum nomen suum... expugna-

re insurgentes hostes, ut consequerelur hereditatem Imperio debitam : dum ea quae

a Magno Carolo ccepta erant, a proavo synonymo Aucupe feliciter promota, a cog-

natis Ottonibus necdum perfecta, ingenti ipse robore ac fortitudine, per arma
justitice omnia bella consummavit imperialemqiie dignitatem, necdum per ea tem-
pora summum potestatis apicem adeptam, gloria et honore, teste Biographo, am-
plificavit et ornavit : Henricum fidei Catholicse columen, propagatorem et aposto-

lum; maximum utique in salutem eleelorum Dei : Henricum Ecclesia? propugnato-

rem acerrimum, ordinisque omnis ecclesiastici patrem, patronum, fautorem;

virum vere gloriosum in generatione sua, hominem divitem in virtute, pulcritudinis

studium habentem^pacificantem in domibus suis; sacris videlicet supremo Numini

templis, qiiaa sua ipse omnia incredibili munificentia fecisse videbatur: idque adeo
ut ejus astatis poeta satis celebris prodigio simile canere non dubilaverit : Catho-

licas dedit ecclesias numero quasi mille; possitque adeo de tanto Christiano lieroe

vere pronuntiari, quod de Josia dictum accepimus: In omni ore qua^i mel indulca-

bitur ejas memoria, ct ut musica in convivio vini. Talem porro in tota, quam late

patet,
patet, per orbem Catholica Ecclesia, ab annis jam septingentis Viri sanctissimi me-

moriam perseverasse, omnium sludiis, omnium ore, omnium calamis celebratissi-

mam, omnium Principum admirationi ac imitationi propositam; indeque novis

continuo accessionibus illustriorem redditam ejus venerationem, id vero est quod

longiori de eo tractatione in hoc volumine deductum, probatum, demonstratum por-

rigimus. Talis autem Imperatoris imaginem, non levi multorum penicillo adumbra-
tam, Tibi prsecipue deberi, C.ESAR AUGUSTISSIME, nemo diffitebitur, qui virtutes

Tuas, Imperatore Catholico dignissimas, cum Henricianis collatas, memoria re-

petierit, oculis ipse suis perspexerit, attentiori animo perpendere non detrectaverit.

Age vero : Te in Henrico, IMPERATOR AUGUSTISSIME, Henricum in Te contueri

non formidemus; dabit Sanctus, ut si quae lineamenta ad omnimodam similitudi-

nem necdum plene efformata sint, suo munere, suo patrocinio adaequentur. Veram

Christianam heroicamque sanctitatem qui in solis anachoretarum tuguriis aut mo-

nachorum claustris sedem fixisse existimet, nae is profecto a rectis rerum perce-
ptionibus longissime aberraverit. Sanctos omnes sequaces suosvoluissefalli nesciam

increatam, tametsi carne nostra obductam Veritatem, Evangelica docent eloquia,

utproinde hominum qualiumcumque ullam ab eo gradu conditionem excludi, vel

cogitare nefas sit. Verum enim vero, ut suas singulis naturae dotes, non omnes
omnibus quadrare novimus ; eo ferme pacto censendum, variam variis statibus

definitam esse mensuram Sanctitatis, ut Regia et Caesarea, a viliorum hominum sci-

tis repetenda non sit : Magnos Constantinos, Magnos Carolos, magnos alios Reges

ac Principes sanctos agnoscimus, quorum heroicis vestigiis insistere, minoris sortis

homines frustra conentur. Quaecum in confesso sint omnia, veniam dabit aequalis

Tibi cum Henriciana modestia, AUGUSTISSIME IMPERATOR, si paralleli dimen-

siones singulas pressius conferre aggrediar. Eas equidem in Henrico germanas Cae-

sareae sanctitatis notas potissimum suscipere soleo : summam illam videlicet in

Deum pietatem, ceteris omnibus virtutibus (quocumque demum nomine appeUen-

tur) stipatam quodammodo coronatamque. Tum quae ad pietatem consequitur,

eximiam religionem, Catholico cultu inviolabiliter commonstratam. Quibus qui in-

defessam juste ac paterne Imperium administrandi tutandique solicitudinem adje-

cerit, nihil opinor, ad Csesareae sanctitalis veram genuinamque imaginem desiderari

patietur. Atque ut a prima exordiar, Te in Henrico depingi velim existimes, CiESAR

AUGUSTISSIME; quotipsum lineis, tot Te coloribus repraesento. Nihil spirat,nihil

loquitur Henrici Vita, nisi flagrantissimam illam pietatem, qua, me quidem judice,
Imperio majorem se fecit Imperator integerrimus. De Te haec verbis totidem dicta
intellige. Plenae sunt historiae, pleni annales, plena chronica omnia iis argumentis,
quae Henricum ubique piissimum demonstrant, ubique fidei anchora inconcussum,

spefirmum, caritate fervidum, ubique fortem, prudentem, justum, temperantem,

ubique victorem sui, supra quam ferre soleat humana imbecillitas : continentia
inimitabilem dicerem, nisi Te, castissima fide conjugali, imitatorem sui proximum,

vel ipse attonitus demiraretur. Et harum quidem occultarum animi dotium, quae

Tecum communes ipsi fuere, Deum ferme solum testem et consciumhabuit,verum

'

quoties publicis Christianae vitae argumentis locusfuit, ea propalam exhibere mini-

rae erubuit, quibus religionis suae apertissima documenta orbipatefaceret; dum per
omnes Ecclesiae festivitates et Christi Servatoris, etaugustissimaeMatris,aliorumque

Sanctorum solennia, quacumque Imperii partedegeret,ingentiapparatu ac celebri-

tate, ad extremum usque spiritum constantissime recoluit. In orbis theatro loquor,

AUGUSTISSIME IMPERATOR, testarique etiam audeo, aemulatorem Te in hac re

Sancto haud inferiorem existere, dum pari zelo, studio, fervore Tuis omnibus, avita

Austriacapietate, adeo Te praelucentem conspexi, ut annuis quibusque celebritati-

bus ea sacellum Tuum Caesareum religionis exempla exhibeat, quae etiam piissimi

quique imitentur : ut jam taceam Tuam illam in Deiparam Virginem singularem

venerationem, qua Majorum Tuorum vestigia superans, unam illam, quam ipsi re-

liquam fecerant, Praesentatse festivitatem non minori quam ceteras cultu et celebri-

tate multo illustriorem reddidisti. Neque vero intactam praeterierim principem

illam religionis Tuae palmaremque solicitudinem, qua redivivum Henricum, dictum

Hungariee apostolum, quotidie refers, insigni illo Catholicae doctrinae puritatem

conservandi propagandique studio, dum veteres in Imperio heereses comprimere,

novis succrescentibus adversari non desinis, laudatissima ista et vere Henriciana in

Romanae Ecclesiae supremum Caput veneratione, cujus oraculis dum obsequeris,

Tuos quoque omnes obtemperare compellis; pulcra enimvero Sacerdotii et Imperii

concordia, qua sola stante, haereses omnes pullulantesque inde errores conteri,

rescindi, eradicari necesse est. Viceris, CiESAR CATHOLICISSIME, si Romanos

ignes subsidiario ferro armisque istius sancti Regis, cujus diademate nuperrime

redimitus es, potenter juvare perrexeris. Eadem religiosa pietas Henrico stimulos

addidit, ut Christianae fidei hostes, Imperium srepissime infestantes, invictis armis

retunderet, in Poloniam usque et in Rohemiam (Sclavorum ferme nomen ea aetas in-

diderat) victrices aquilas expandens; quod quam gloriose a Te praestitum sit, non
est quod hic repetam, cum multiplices Tuas de nominis Christiani infensissimo

hoste victorias alibi recensuerim. Nec vero minor Henrico gloria accessit, quodre-

gni interiora componere, inquieta ingenia compescere, districtae justitiae clemen-

tiam adjungere noverit, quam quod externos hostes a finibus suis averterit. Te Te,

IMPERATOR CLEMENTISSIME, in sancti Csesaris gemina praerogativa prae oculis

habuisse videtur Chronographus Saxo, id Henrico proprium faciens, ut subditos

lenitate permulcere prcedulci, districtione reos terrere, totaque industria patriam

munire incomparabili sedulitate numquam destiterit. Ecquis autem, lenem juxta ac

severam, in regnorum provinciarumque administratione industriam, ipsissiniam il-

lam Tuam esse non agnoscit ? Jam quo commiserationis sensu miseros prosecutus
sit, clamant tabulse omnes, Rurgundi meminere hactenus, Mosellani loquuntur,

testati sunt gregarii milites ipsi, quos lue afflatos solatus est; nec Troianos um-
quam deficiel memoria teneritudinis, qua ipsos vel rebelles in gratiam admisit.

Procul remota non accersam, ut alterum rursus in Te Henricum exprimam, ubi hoc

ipso anno paterna Tua viscera experti sunt Rudenses flammis prope absumpti, ubi

tot alii, eodem ilagello attriti, Te consolatorem sensere, ubi recentissime in Bolie-

mos Caesarei Tui affectus, tamquam benelici solis tot radios circumtulisti, ut re-

giam S. Wenceslai coronam susccpissc non alia gratia videare, quam ut misericor-

diam
diam in afflictos, beneficentiam in pauperes, paterna in milites Tuosviscera,Tuam,

ut verbo dicam, in omnes largitatem munifice profunderes ; usque adeo ut a3ter-

num Tui desiderium Bohemis Tuis Te reliquisse, perspectissimum habeam, utpote

a quibus avelli non potueris, nisi istic magnificentise juxta ac in emeritos milites

pietatis Tuse Csesareae perpetuum Tibi monumentum erigeres. Liceat postremum

adjungere, non minimam Henrici laudum materiam, ab ea in subditos pietate re-

petendam, quod eorum bono, utilitati, opibus, fortunis vigilantissimam curam at-

tulerit, favores illosineos derivando, quibushumani commercii vinculo, vitaecom-

modis, ditionum nervo unaque securitati consuleretur. Diceres viam stravisse qua

et Tu, PROVIDENTISSIME C^ESAR, ad benigni, propitii, munificique Principis

lauream pertingeres, nempe qui Caesaream illam subditis paterne favendi solicitu-

dinem in postrema felicissimi regiminis Tui parte minime reponendam censueris,

erectis jam nunc confirmatisque Societatibus, ut mercimonia quaquaversum exer-

ceantur, quo dominationem Tuam leviorem sentiant subditi, dum ditiores gazas,

tum Asiaticas tum Indicas Austriaci Tui, et Germani Mediterraneo, etBelgse Oceano

in terras Tuas, vicinis nequidquam obstrepentibus, accersunt invehuntque, Tua au-

ctoritate, Tua potentia, Tuo muniti prsesidio, quse perpetua sibi fore confidenter

augurantur. Nil modo reliquum est, nisi ut Tibi et Catholicis Principibus omnibus

a sanctissimo Imperatore dictum existimes, quod ejus animo altissime semper in-

situm fuisse, docettota Virivitae gestorumque series; quantum nempe discriminis

aeternitatem inter et modicum vitae tempus intersit, ut a terrenis sordidus sursum

evecta Christiana cogitatio, ad ccelestes thesauros nonnumquam ascendat. At enim

Sancti ipsius quam nostris verbis ea referri malumus, qusepag. 759 num. 19 diser-

tius exposita commemorantur. Sic Henricum propitiatorem eximium Tibi devinxe-

ris, sic Henricum in Te totum expresseris, sic Henricum in Tua sacra Majestate per-
fectissime redditum contemplabimur; eo etiam optatissimo ccelesti influxu cumula-

tum, qui noster magis quam Tuus dicendus erit, ut quem Belgae nobiscum omnes

ardentissimis modo votis et precibus postulant, Arcbiducem, paternarum virtutum

aeque ac ditionum heredem e ccelo impetremus; Tibi vero, M/ECENAS MUMFI-
CENTISSIME, prosperam, felicem diuturnamque incolumitatem. Sic demisissime

vovent

SACR^ C/ESARE/E AC CATHOLICjE majestatis tu^e

Devotissimi Clientes

Joannes Baptista SOLERIUS

Joannes PINIUS
Guilelmus CUPERUS

Societatis Jesu.
 SYNOPSIS
TOMI TERTII

DE ACTIS SANCTORUM

ULII
tardius, ob varia interjecta impedi-
Paulo
menta susceptamque nuper Hispanicam
paulo post obitum
Actorum
, in
vices supplent orationes nonnulla»,
ordinem digessissent.
cum
profectionem, prodit tomus hic de Actis aliquo Galesinii opusculo, quae omnia binis aut
Sanctorum Julii tertius, ab Operis prin- ternis seculis antiquiora cuperemus. Aliunde col-
cipio vigesimus octavus, dies quinque, post no- lecta sunt quae ad aliqualem vitaa seriem, meri-^
vem jam editos, complexus,
a decimo nempe ac tissimamque tanti Sancti gloriam conducere pot-'
decimum quartum, in quibus praeter varias ano- erant. Hermagorx episcopo Aquileiensi, S. Marci
nymorum Martyrum classes, ducenti et undese- Evangelistae discipulo, socioque ejus Fortunato
ptuaginta Sancti propriis nominibus exprimun- etiam defuit, qui gesta et martyrium describeret.
tur.Exhis vero, recepta jam pridemaMajoribus De' reliquiis disceptatur potissimum, uti et de
methodo, juxta triplicem in Ecclesia statum, sacris exuviis Martyrum Lucensium, duce Pau-
Ecdesiaslicum nempe, Monasticum et Secularem, lino episcopo, qui utrum a S. Petro primus isti
viris primum compendio hic in pares classes, ecclesiae antistes destinatus fuerit, satis explora-
ordine regionum, distributis, feminas, cujus- tum reddere non potuit Florentinius. Episcopos
cumque status sint, in quartam classem collegi- alios suggerit Italia, imprimisque Pateruianum
mus. Has autem classes non ingrediuntur antiqui Fani et Bononise, cujus identitas vel diversitas
Fcederis Patres, tametsi Latinis Fastis alicubi discutienda fuit. Bergomatibus datur suus Joan-
inscripti, ut alias satis monuimus. In hoc volumi- nes episcopus, Brixiensibus Optatianus, Frequen-
ne, ad diem xm, soli duo prophetae recurrunt tinis demum Marcianus, aetatis incertae.
Joel et Esdras, quorum elogia propriis locis sub- Gallis eo solo titulo tribui potest gloriosissi-
jiciuntur. mus martyr, episcopus Carthaginensis Eugenius,
innumeras icrumnas a Wandalis perpessus, cum
aliis ei adjungi solitis; eo, inquam, solo titulo,
EX STATU ECCLESIASTICO.
quod Albigaa in Occitania praacipuum cultum con-
secutus sit. Utrum gentes alise aut urbes eum
In hac principe classe debetur primus locus Sanctum sibi recte vindicent, disquiritur. Acta
Mnasoni Cijprio, antiquo Christi discipulo, et Silee aestimatissima sunt utpote a Victore Vitensi
,

seu Silvano, Pauli Apostoli socio, cui et Apostoli accuratissime descripta. Hiduljus, ex episcopo
appellatio tributa legitur. Neuter scitur fuisse Trevirensi Medii monasterii in Vosago abbas, ex
episcopus neuter in plures dividendus est. Mna-
; hac classe excludendus non videtur. Egregia ejus
son Cyprius, cum Jasone male confusus, in opti- gesta, insigni Commentario, operose illustravit
mas notae Martyrologiis sub Nasonis nomine per- Humbertus Bonhommius, ejusdem ccenobii ali-
peram annuntiatur. Non minor, imo magis am- quando abbas; quem ad nos transmissum, atque
bigua de Phoca disputatio, ut Sinopensis episcopus, ad normam nostram subinde reductum, nostrum
quem laudavit Asterius, ab aliis distinguatur fecimus. Praster hos e Gallia sunt Pascharius seu
cujus gesta cum aliorum, forte synonymorum, Paschasius Nannetensis, Viventiolus Lugdunensis,
commixta videntur Acta vero Graeea tam impe-
; Turianus seu Turiavus Dolensis in Armorica, et
rite coagmentata, ut nec ad rerum, nec tempo- Menulfus in finibus Biturigum episcopi.
rum rationem exigi queant. De Heracla patria- Nullos pro hoc tomo Sanctos proesules suppe-
cha Alexandrino non multa adjici potuere iis quae ditavit Germania, nisi si Hildulfum ipsis adscri-
de ipso dicta sunt in Tractatu chronologico ante pseris, Trevirensem aliquando, ut diximus, an-
tomum v Junii. Petri Cretensis et Josephi Thes- tistitem. Ex inferiori ordine tribui ipse potest
salonicensis episcoporum clara quidem apud Grae- S. Kelillus Wiburgensis in Dania ecclesiae prae-
cos fama est, at de ipsorum gestis non nisi bre- positus aut saltem canonicus ; regularis, ut aiunt.
via compendia supersunt. sed ea opinor regula, quos Canonicis omnibus,
In Italia sanctissimi duo Romani Pontifices eo tempore adhucdum communis fuisse perhi-
Anacletus et Pius I vix aliam materiam praebu- betur.
ere, quam quae de eorum temporibus gestisque In Belgio episcopus regionarius fuit Etto, Lx-
et pridem et saepe agitata est, verosimiliter tiis modo depositus, cujus Acta seculum sa-
numquam exhaurienda, nedum concilianda. La- piunt quo compilata sunt , variis difficultati-
tiorem campum expandisset Scraphicus Ecclesix bus intricata , promptum non sit
quas satis
Doctor Bonaventura, ex Ordine Minorum S. R. dissolvere, nisi illorum pars maxima repudie-
E. Cardinalis, si, quemadmodum ipse sanctis- tur. Marchelmus sive Marcelliniis presbyter, non
simi Patris sui Francisci, sic socii gesta ejus, ille supposititius, sed verus S. Gregorii Ultra-

jectensis
jeetensis discipulus, S. Lebuini soeius, Daven fuere, eo spinosioris inter ipsos et Colonienses
trise in Transisalania honorari solitus, huc etiam controversiae capita dici possunt nos odiosae :

spectat, queraadmodum et S. Rumoldi discipu- litis decisionem, argumentis ultro citroque pro-
lus Libertus martyr, ecelesise Mechliniensis prae- positis, aliorum arbitrio dirimendam reliquimus.
tum vocabant, cujus Acta
positus seu abbas, ut Parem ferme difficultatem adstruunt Savinus et
Rumoldianis immixta sunt ad primam diem Ju- Cyprianus, Brixiae in Italia, an potius in Francia
lii ; hic de prisco ejus cultu, atque de componenda martyrio coronati? Justus martyr nescitur quo
aetate sola investigatio. pertineat ast Uguzo ad Vallem Cavernise in In-
;

subribus, Eufinus et Avenantius ad Sarzanenses,

Lithardus ad Cornuetanos spectant, Sabinus in
EX STATU MONASTICO. agro Pictaviensi, Justus apud Bituricenses, Ju-
stus alter cum Amico, multarum discussionum
Status hujus speculum et exemplar, luctuoso occasio. Splendidissimum Germaniae sidus Hen-
licet seculo, Orienti effulsit Stcphanus, in celebri ricus Imperator scriptorem Vitae nactus est Adel-
S. Sabae Laura monachus, cognomento thauma- boldum Ultrajectensem episcopum, atcujussolum
turgus, communius Sabaita dictus cujus Acta, ; fragmentum habetur thesauri instar futurum est
;

tametsi acephala, pretiosa sunt, numquam ante- reliquum, si alicunde refodiatur. Tam dolendam
hac aut Latine aut Groece edita, a discipulo Le- jacturam non resarcivit vulgatus Anonymus ce- ;

ontio sincera fide composita, quae bibliothecae terum conjugii immaculati integritas, aliaeque
Seguierianae accepta referimus. An inter ceteros praestantissimae dotes Sancto vindicatae, et quae
Graecos, seu martyres seu confessores, monachi prasterea ad vitae ejus seriem et posthumam glo-
aliqui fuerint, non usque adeo nobis perspicuum riam spectant, non levi conatu eruderanda et di-
est. Neque vero Occidenti lumen suum monasti- gerenda fuerunt. Insignem Sanctura porrigit Da-
cura deest Joannes Gualbcrtus, Ordinis Valium- nia, regem suum Canutum martyrem, quem satis
brosani conditor, orbi Catholico adeo notus, ut est nominasse. Justus confessor Trevirensis et
eum appellasse sufficiat. Ac-ta nobis edere licuit, Juvenianus magnus, Eystadii cultus, solo nomine
quse Majores nostri, Mabillonius et alii frustra noti sunt de Andrea puero, a Judaeis prope CE-
.-

qusesiverant : nimirum a B. Andrea, Sancti ipsius nipontum dire necato, plura monumenta reperta
discipulo scripta ; quibus accessere ingenti nu- et elucidata. Belgium honestarunt Sidronius mar-
mero miracula, ab Hieronymo Radiolensi, opere tyr, apud Messeniacenses, Basinus Trunchinien-
bene magno collecta, quae omnia satis fuse dedu- sis prope Gandavum ; notiores longe cultu, quam
cta invenies. Sunt et alii abbates duo non igno- verae sint gestorum historias. Dentlinus infans,
biles Pctrus Pcrusinus et Lco Cavensis. Ex Gallia S. Madelgarii filius, cur Resae in Clivia colatur,
solus prodit Gcncrosus apud Pictones : nara Hil- nullus satis certo hactenus tradidit.
dulfum ad alium ordinem retulimus. Ansbaldus
abbas Prumiensis Germaniae debetur , uti et
Udalricus in Brisgoia monachus. Hrosnata Bo-
EX SEXU FEMINEO.
hemiae et Ordini Praemonstratensi non modicum
decorem addidit. Ad eamdem classem spectare In Oriente paulo notiores sunt Hxmorrhoissa
videntur Placidus et Sigisbertus in Rhaetia, ut- Evangelica, Myrope, Sara et Cholinduch. Apud
pote e S. Columbani familia; forte et Abundius Italos Tuscana vidua Veronensis, Ordinis S. Jo-
martyr Cordubensis in Hispania, atque Drosta- annis Hierosolymitani cujus Vitam mirurn est,
;

nus in Scotia Belgium certe vitae sanctitate mi-

: accuratius descriptam non esse. Celebrior est
rifice ornavit Yincentius Madelgarius, uxoris iti- Mildreda Anglicana , Tanetensis parthenonis
dera Sanctae conjux, et quadruplicis Sanctae pro- antistita, e cujus Actis pars non minima melius
liseximius pater, fundatis duobus ccenobiis Alti- rescinderetur ; tolerabiliora, ferme de transla-
montensi et Sonegiensi inclytus; quorum postre- tione narrantur. In Belgio autem celebratissimae
mum, seculo decimo exeunte ad canonicos secu- sunt binae Amalbergdc, altera vidua, Emeberti Ca-
Nec' praetereundus fuit Pacificus
lares transiit. meracensis episcopi, ac Reineldis et Gudilse, sed
Minorita, primus a S. Francisco totius Galliae non plurium Sanctorum foecunda parens altera ;

Provincialis 'destinatus, et Lensii in Artesia pri- virgo, in variis Belgii locis solenniter culta,
dem honoratus. verum non confundenda cum alia synonyma vir-
gine, apud Susterenses in Geldria, paulo minus
EX STATU SECULARI. celebri. Ragenufhe Aiicuriensis in Gallo-Brabantia
veneratio, constanti cultu in nobilium parentum
sede hodiedum perseverat.
Inter Graecos eminent Martyres
xlv Nicopoli-
tani, quorum dantur Acta Grseco-Latiua. Hisce Atque hi sunt praecipui Sancti, quorum Acta
adde Bianorem et Silvanum in Pisidia, Apollo- in hoc tomo illustrantur quo autem die qui-
;
nium in Cappadocia tum Martyrockm, Marcia-
;
busve paginis reperienda sint singula, docet In-
num, Michaclem Malinum, Mamantem, Scrapio- dex alphabeticus eorumdem toti volumini prajfi-
nem, Onesimum thaumaturgum, Heraclium et alios,
xus. Cetera in subjunctis aliis Indicibus quseren-
quorum Acta desiderantur. In Italia Roma? illu- da sunt.
strissimi sunt scptcm Fratres martyrcs cum he- Praemittitur nostri Conradi Janningi elogium,
roide matre Fclkitate, laudati a S. Gregorio auctore Petro Boschio S. J. T., cujus Tractatus
magno. Hsec a S. Symphorosa distinguitur de ; de Patriarchis Antiochenis, jam prselo paratus,
reliquiis porronon una qusestio examinatur. Na- occuparet frontem voluminis, nisi major hujus
bor et Felix, quo apud Mediolanenses clariores
moles praescriptos terminos excessisset.

FACULTAS
 FACULTAS R. P. PROVINCIALIS

SOCIETATIS JESU FLANDROBELGKLE

ET SUMMA PRIVILEGII C/ESAREI.

Cum Edictis Philippi II Hispaniarum Regis, deinde Serenissimorum Archiducum Alberti et Isabellx
Belgii Principum, rursumque Philippi III, ac novissime Caroli II Regum, confirmatis 2 Decem-
bris 1692, et 19 Junii 1694, Provincialibus Societatis Jesu, per Flandrobelgicam pro tempore futuris,

potestas facta sil eligendi Typographos et Bibliopolas, qui, ad quorumcumque exclusionem, sibi imprimere
ac reimprimere possint libros et opera quxiibet, rite approbata, curantibusque ejusdem Societatis Patribus

edita atU porro edenda, sub consueto sme Majestalis Privilegio , non aliter impetrando ,
quam in scriptis

nbtentaet prxexhibitalicentia prxdicti Provincialis ; idque sub gravibuspcenis, in contraventores aut aliter

impressa importantes statutis, ut latius in ipsis patentibus litteris apparet. Cum etiam sua Cxsarea Maje-
stas idem valere voluerit in ditionibus, S. R. Impcrio subjcctis ;

Ego infrascriptus, Societatis Jesu per Flandrobelgicam Prxpositus Provincialis, potestate ad hoc
mihi facta ab Adm. R. P. N. Prseposito Generali Michaeie Angelo Tamburino, concedo Jacobo du
Moulin facultalem sic imprimendi, et per se aliosque vendendi infrascriptum opus, ez more nostrx
Societatis (quod hisce attestor) recognitum et approbatum ; videlicet , Tomum tertium de Actis sanctorum
Julii, collectis et illustratis per Joannem Baptistam Sollerium, Joannem Pinium, Guilielmum Cuperum,
Societatis nostrse Presbytcros Theologos. In quorum fidem hasce, manu propria subscriptas, consuetoque
nostri offxcii sigillo munitas, dedi Antverpiee xxx Decembris mdccxxiii.

ALOYSIUS SPAEN.

SUMMA
PRIVILEGII REGII.

Cresarea: et Regife Catholicae Majestatis diplomate sancitum est, ne quis, praster voluntatem
Joannis Baptistae Sollerii e Societate Jesu, ejusve ad illustranda Sanctorum Acta Adjutorum et
Successorum, ullo modo imprimat vel recudi faciat, ex parte vel in totum, Tomos eorumdem, de
argumento illo, vel jam editos vel porro edendos ; aut alibi excusos excudendosve invehat, vena-

lesve habeat : qui secus faxit, confiscatione exemplarium, et aliis gravibus pcenis mulctabitur, ut

Iatius patet ex litteris, Bruxelte datis.

Signat LOYENS.

Et egu Joanncs Baptista Sollcrius Societatis Jesu, permitto Jacoho du Moulin, ui Tomum Tertium de
Actis Sanctorum Julii, meo permissu ab ipso impressum, pubiicet.

Datum Antverpix pridie Kal. Januarii mdccxxiii.

TomnsmJuhi. 2 APPROBATIO
 APPROBAi 10
ORDINARU.

rrvima* hic tertius de Actis Sanctorum Julii, totius Operis octavuset vigesimus, a PP. Joannc Baptnta
•I Sollerio, Joanne Pinio el Guilielmo Cupero, Societalis JESU presbijteris Thcologis, solitis studio et

diligentia, ml Dei ejusque Ccelitum gloriam, elaboratus est, nihil continens quod pdei aut bonis moribus

repugnei ; ut proinde utiliter in lucem proditurus sit. Tta censeo. Antverpix iii Kalendas Januarii
MHOCXXIII.

F. G. ULLENS
Can. Scliol. Offic. et Lib. Censor Antverpiae.

PROTESTATIO
AUCTORUM.

Q noil identidem protestati sunt decessores nostri, In hoc de Actis Sanctorum Opere, se servatas
<
llc Urbani Papse VIII Constitutiones ; neque suis, aliorumve huc relatis Commentariis aliiid

pondtis tribui, quam sit historiae, ab hominibus errori obnoxiis scriptse : idera ante hunc Tertium
Toniiun Julii dcnuo protestamur.

ELOGIIIM
 . ;

ELOGIUM
R. P. CONRADI JANNINGl
HAGIOGRAPHI SOCIETATIS JESU TOU MAKAPITOU

ris ac pietate non hauserat modo, sed etiam pro- Al CTOBE fF,-

§ /. P. Janningi natales, educatio, studia diderat aliquoties nec vero ulla in Prasposito rno boschio
;
FJISDBM SO-
Provinciali mora fuit, quin candidatum ad Insti- CIETATIS PRE-
tum in seculo, tum in Socielate, acces-
tuti nostri rationera tum natura quodammodo, MlYTKIIO.
sus ad Museum Hagiographicum
tum industriafactum, admitteret continuo modo ;

ut parentes annuerent. Et faciles illos qnidem

Museo nostro fatalis fuit, dum
Annus hic
nobis eripuit P.Conradum Janningum ;
Janningus noster offendit
lum illum, de quo jam
; at non item avinicu-
facta est mentio, quique
virum de Sanctis omnibus, quorum Acta nullum nou movit lapidem, ut clero seculari ne-
per annos facile quadraginta vel ipse potem adjungeret. Restitit hic tamen et pervicit
magnam partem edidit, vel a majoribus edita de- atque in Societatem receptus, Mechliniam ad Ti- t)

/' Conrtidi fendit, vel a posteris edenda comparavit, optime rocinium ceteris aliquanto serius advolavii, octa-
Janningi meritum ut gratissimum, credo, facturus sim
: vo Kalendas Decembres anno Christi mdclxx.
obitus muiii
non illis modo, sed et tibi, Lector hagiophile, si 4 Ibi demum
quanto studio ad virtutes viro quidmea
atque adeo vitam """
quidquid in hac parte gessit, religioso dignas Conradus incubuerir, id argu- /J/w'
ejus ornnem, aut summa potius vitae capita, pro mento esse potest, quod etiam minutiora qua'- phiam.
instituto ab Hagiographis hactenus more, quam dam, istic fere tantum praescribi ac servari so-
fleri poterit brevissime, delibavero. Palara cer- lita, ad ultimam usque aetatera constanlissimc

tehinc fiet, et quantum diuturnis ejus Iaboribus retinuerit. Biennio inter haec elapso, nuncupa-
tribuamus ipsi, et quantum illis ab universa re- more votis, Antverpiam mifc-
tisque reliogiosis de
publica litteraria debeatur. titur, philosophorum placitis imbuendus quaa ,

2 Natus erat P. Conradus Groningae, urbe altero post anno solenni publicoque certamino
nobili, quae uni de septem fcederati Belgii pro- propugnavit. Inde porro Mechliniara redire jus-
vinciis, nomen dedit, pa-
cujus ipsa caput est, sus, lectissimam ac frequentem ibi tum temporis
rentibus inter mercatores spectatis Arnoldo Jan- juventutem pietatis siinul et gramraaticae prae-
ninck ac Balduina.Tinga, anno superioris seculi ceptis informandam accepit. Quartum jam an-
quinquagesimo, decimo sexto Kalendas Decem- num id agebat cum sub autumnum anni
,

bres. Quam vero pie educatus fuerit, nihil opus MDci.xxviii vapores pestiferi dira com.
est dicere quando utrumque parentem habuit
; Belgium afflarent, atque imprimis Antverpiam ;

Romano-Catholicum.quodquidem nomen in pro- ubi tum egregie sese prodidit probavitque ci\i-
vinciis illis vix usquam sine integerrima vita bus per domos pene singulas misere morientibus
consistit. Et vero quidni domus illa religiosissi- nostrorum caritas quam frequentia sacerdotum
;

me fuerit instituta, e qua Iiberi quinque prodie- fratrumque ad «gros comitantium funera deco-
rint, quorum tres peculiaribus votis divino cultui rarunt. Neque vero Hagiographi nostri suam hic
se manciparunt? Conradi enim exemplum, soro- desiderari passi sunt operam, ne ipse quidem, H
res duaa secutae sunt. Accedebat huc etiam cura quamquam octogenario jara proximus. Hensche-
singularis et affectio, quam ad ncpotis hujus nius. Hic tamen de se minus, quam de Papebro-
sui rectam educationem afferebat avunculus, ec- chio suo, in quo spem omnera continuandi tam
clesiae, neseio cujus, Catholicorum Groningag vasti Operis nostri habebat repositam, solicitus.
Pastor. id effeeit ut ex hac acie Lovanium secedere ju-
humaniora 3 Is porro cum jam id aotatis esse adolescen- beretur; sapientiquidem, at sero tamen consi-
studia, m-
gressus in tem videret, ut humanioribus litteris dare posset lio : jam enim contractum intra viscera morbuin
Societatem operam, eo animum ejus coepit impellere, qtio gerebat, cum discederet. Lovanium vix attigerat,
Jesn:
sponte inclinatum pridem adverterat. Destiuatur quando eum tristis nuntius eonsecutus est, mor-
ergo ad studia litteraria Conradus summa cum tem immaturam afferens P. Danielis Cardoni. de
sua tum parentum voluntate; qui tameu, uterant quo legi plura possunt ante tomum secundum
avitae religionis ac virtutis in paucis tenaces, Maii pag. xxxm. Redegerat hasc victima carita-
committere noluerunt, ut academiara domesti- tis labores iterum nostros, ad quos a biennio su-

cam frequentaret, ne quid forte do utravis in filio blevandos accesserat, ad solos Henschenium ac
suo vel magistrorum haoresis, vel nota sodalium Papebrochium, quorum hic etiam Lovanii jam
heterodoxorum licentia societasque detererent. vix medicis spem vitse ullam faciebat convalnil ;

Tandem de Meppa cogitatuin, oppido non obscu- tamen aliquanto post, ope, ut pie creditum est.
ro Westphaliae ac ditionis Monasteriensis. ubi S. Francisei Xaverii; utadeo sub anni sequentis
sub disciplina Societatis Jesu studioruin illorum Febrnarium incolumis rediret Antverpiam. Tntn
fundameuta jaceret, quibus postmodum Antver- vero Henschenius et acceptao in Cardono cladis,
piae in numerosiori gymnasio nostro gloriosam et vix satis depulsi a Papebrochio periculi, et
coronidem imposuit, primas ibi fere inter pluri- suae demum senectutis menior, prospicere voluit
mos, non secus ac Meppas, sibi solitus vindicare. inposterum, sociosque Operi suo promovendo as-
Ordinis interea nostri desiderium una cum litte- serendoquc conquirere. Eos inter primus occur-
 ;;;

2 DE VITA, OPERIBUS, VIRTUTIBUS

MJCTORS l-it .Tanningus noster, Graicis tum litteris Mechli- Museo nostro submittere jussus erat. Hanc ego
P. B. quem ob egregias do- instructionem inter schedas ejus adhuc reperi,
nise tradendis occupatus,
tes potissimum delegit ex omnibus, tametsi nec Papebrochii manu exaratam quam et aliae sub- ;

sacerdos adhuc esset, nec Theologiam edoctus. inde atque aliae secutae sunt , cum jam Romae
consisteret, quo advenerat xvm Kalend. Decem-
bres, paucis post diebus , quam exercitationibus

II. Janningi labores Antverpice; Tlieo- istic Theologicis initium dari solet.
8 Fovebat interim Janningus conceptum in Sacerdotium
logiaRomcc audita; Sacerdotium; iti- ac teiiia
Belgio desiderium vitam omnem ac studia San- cjus
Probatio,
nera per Italiam, eorumque emolu- ctorum obsequio devovendi quod quidem ut bene ;

menta; reditus in Belgium. verteret, sacerdotio initiatus v Kal. Novembris

anno mdclxxxiv, diem illum ad celebrandas pri-
mitias optatissimum nactus est, qui Kalendas
Fii Uagio- Antverpiam ut accessit anno mdclxxix, mense ipsis Novembribus Sanctorum omnium cultui sa-
graphusan
mi 16711; circiter Martio, statim Operi accinctus est cer instabat. Anno deinde, qui supererat, Theo-
et principio quidem, tetrico in pulvere nec admo- logiae quarto feliciter decurso, Florentiam desti-
dum decoro versatus, corrigendis typis, maxime natus ex instituto Societatis nostraa, pri-
est, ut
graecis, concinnandis indicibus, rebusqueejusmo- mos qui per assidua
illos vitae religiosas spiritus,
di obscuris aliis et fastidio plenis tara multam studia, crebraque negotia debilitari non raro so-
operam ac facilem dedit, ut anno sequenti dimi- lent, Deo ac sibi unice vacando instauraret. Ita-
dius Maius tria in volumina sectus prodiret in que jucundissima haec ei sors accidebat, tum quod
lucem quem deinde Papebrochius, una cum
; ad sancta ejusmodi exercitia suopte ingenio pro-
Janningo (nam Henschenius aatatem gravem ob- pendebat plurimum, tum quod ea Florentiae po-
tenderat) accitus Paderbornam detulit, Reveren- tissimum jubebatur obire : ubi bibliothecae essent
dissimo ac Celsissimo Principi Ferdinando Fur- vetustis codicibus locupletes, in quas excurrere
stenbergio, Episcopo Paderbornensi ac Monaste- non numquam per otium liceret, atque ingentem
riensi, maecenati suo, repraesentandum. Rever- inde messem in horreum nostrum Antverpiense
sus e Germania Conradus in Actis graacis S. Sy- congerere. Et vero ne spes illum sua in loco fal-
meonis Stylitas Junioris, ac matris ejus S. Mar- leret, fecit imprimis, clarum carumque eruditis
thae, itemque S. Andrea? Sali, Iatine vertendis, omnibus nomen, Antonius Magliabechius, quo
atque eruditione, quanta tum quidem poterat, viro nemo laboribus Hagiographicis commodare
illustrandis totus fuit. Occupant illa in mense magis poterat, nemo commodabat libentius, ut
Maio tomi quinti ac sexti partem satis notabilem adeo Janningum humanitate sua utilissima, offici-
habebat vero ea jam praelo parata priusquam ad isque propemodum obrueret; scribit hoc ipse ad
studia Theologica mitteretur, tametsi priora an- Papebrochium die Natali Domini anno mdclxxxv
no mdclxxxv, eo procul agente postrema vero ; his verbis D. Magliabechius septimana superiori
:

anno demum mdclxxxviii, sint edita. tota semihi totum impendit, conducendo ad pi\rci-
miUiltiT lif- 6 Cum jam
annos duos propemodum cum di- puas quasque bibliothecas, ac reducendo domum con-
iiiinu iul ,iii-
diendam raidio in Hagiographias,
ut ita dicam, tirocinio, fusissimum ob nimiam ipsius humanitatem. Quanto
Tlwoloijiam sub magistrorum in ea versatissimorurn, Hen- autem id operae pretio factum sit, longum est di-
1681,
schenii ac Papebrochii, disciplina posuisset, es- cere satis erit ipsum, qui maxime
; sensit, testem
setque in eo (ut Papebrochii verbis utar) insigni- infra Papebrochium adducere.
tcr probatus, ac Musei nostri statum omnem et 9 Solent nostri in sacro illo recessu, qui stu-
rationes ita perspectas haberet, ut intelligeret dia absoluta consequitur, annum fere integrum
piiliiiiiinii
facile, quidquid ad supellectilem ejus litterariam collocare sed perspectam nimis habebant Supe- reditus U
;

velutilibus, vel necessariismonumentis augen- riores Conradi nostri in solida quaque virtute Betgium.
dam quoquo pacto facere posset visum est Hen- ;
constantiam, animique assiduam cum Deo con-
schenio exorare superiores, utne in Belgio Jan- junctionem, quam oris habitusque prodebat se-
ningus, sed Romae potius Theologiam audiret renitas ac raodestia sui semper ac per omnia si-
aliusque interea sibi ac Papebrochio e junioribus milis ; quam ut ei totum illud tertiae probationis
sacerdotibus moderatorum arbitrio idoneus letre- (sicenim dicitur) spatium indulgendum putarent.
retur adjutor. Utrumque concessum est: Romam Romam igitur quinto circiter post mense quam
Jannmgus Antverpia discessit anno mdclxxxi, inde Florentiam abierat, revocatus facultatem
v Kalend. Septembressub idemque tempus Lo-
; obtinet,quam pridem exoptaverat Papebrochius
vamo Antverpiam Hagiographis suppetias venit excurrendi in regnum Neapolitanum, indeque
Franciscus Baertius porr0j quacumque visum esset, in Be'l s ium re-
nni.lliu VllSCi
7 MultasibiquidemHenscheniusacPapebro- deundi. Ea ipse, ut liberaliter erat concessa
noslri bono.
chras jam tum, cum de mittendo Romam juniori haud minus sane liberaliter usus est ut Neapo'
illo socio cogitarent, itineris ejus et
commoratio- lim usque totam pene lustrarit Italiam numouam
nis in Itaha m rem suam ac Sanctorum emolu-
vestigia relegens, sed alio seraper, quam ouo
ve-
menta spoponderant sed multo tamen inferiora, nerat, itinere revertens
;
atque id cavens
;
unice
quam postea perceperunt; imo quara percepit ne quidquam praeteriret, quod ad
Sanctorum
1 eum secuti sunt ac porro
apebrochras et qui Acta posset aliquid, quantulum id cumoue de-
consequentur nnm
nara TTnncMipn.no
(•ohSfrnipnt.nr :
o.,+
Henschenius ante A:
diem ex-
rt — ....
mum
«...w. „a
esset, conferre;
p ^ ut
quae cura illum Venetis
tremum obnt quam e Belgicis fin.bus dle prope- toto fere mense Atque hujus quidem rei
detinuit.
raodum m Gall.cos pedem extuhsset. Eniravero testis est libellus,quera sibi scribebat in via
mimme otiosa erat Janmngi Romara adeuntis centura facile paginas complexus in quem
conee'
peregrinatio etemm ne fortuito ut in urbem sta habemus ea tantum, quorum
; ,
alia monumen-
quamque ventum ad visenda quaelibet va-
esset, ta non invenerat; ne memoria penitusexciderent
gari posset, descnpta gerebat secum ac desi-
Ita Domum tandera rediit affecto admodum anno
gnata omma, qu» ex itmere sive in Gallia, sive
mdclxxxvi ad Papebrochium suum et tot ante
m Itaha exammare, requirere, transcribere ac submissis identidem Sanctorum thesauris,
et tot

modo
 . ; ;

P. CONRADI JANNINGI.
modo secura allatis, et ipsius latoris conspectu, collecta, pertinebant; sed ea (proh dolor!) cum
P. B.
et suo atque Henschenii tam salubri consilio, Aschaffenburgo Francofurtum aliquanto post no-
quo socium illum in Italiam mittendum ante cu- strorum discessum veherentur, invidus Mcenus
rassent, mirifice exultantem. Quin etiam conti- lethaeis undis seternaque, uti subinde renuntia-

nere se deinde non potuit, quin haec Janningi tum est, oblivione demersit.

merita posterorura memorise, Tomo vm Maii in 12 Pari sagacitate pervestigata Pragam usque ulietBohe-
Vita R. P. Godefridi Henschenii num. 33, hoc Bohemia est. Et Pragam quidem tenuere vm
elogio commendaret : Sane vix possim explicare Kal. Julias; ibique diebus aliquot substitere,
verbis, quanlee per hos annos quatuor (imo fere emolumento suo rainime pcenitendo. Nam praeter
quinque, quibus in Italia Janningus egerat) utili- Martyrologium membranaceum Danico-Franci-
tates ex Ulo consilio nobis emerscrint, et quantx scanura, de quo videri potest Usuardinum no-
porro cxiilurx prxvideantur strura, et quo Janningum donavit R. P. Criste-
lius Praepositus Domus Professse, olim illi Romae
cognitus itemque praeter ingentia volumina de
;

III. Iter in Bohemiam et Austriam, rebus Bohemicis ab ipso Auctore R. P. Bohu-

slao Balbino Hagiographis dono data, cum in
ejusque fructus.
usum eorum quovis pretio digna sint: praeter
haee, inquam, aliaque domestica beneficia, alia
oblata sunt ab externis quarto enim die ex
Opportunus hoc etiam ex capite Janningi ad- illis :

Oestlnatur
inAustriam; ventus fuit, quod jam exercere prsela ccepe- quo in urbem advenerant, non modo faciles ad
rant tomus sextus ac septimus Maii; qui cum Celsissimum Principem Archiepiscopum aditus,
simul ambo vulgandi essent, Papebrochium et sed et facultatem ab illo obtinuere ipsius manu-
Baertium oppido fatigabant ; donec utrumque scripta quoedam examinandi, et commendationem

novus hospes oneris parte magna levavit. Tenuit apud RR. Admodum DD. Ecclesia? metropolita- E
nse Canonicos, ad eorura et tabularium, seu, ut
hic labor, annum totum mdclxxxvii, cum se-
quentis mensibus aliquot. Tomum septimum de- dici solet, archivum, et bibliothecam, quaa ne
dicatum volebant Serenissimo ac Reverendissirao Balbino quidem umquam patuerat, non ingre-
Principi Maximiliano Henrico, Archiepiscopo Co- diendam dumtaxat, verum etiam perscrutandam.
loniensi, S. R. I. Electori, etc; cui proinde 33- Itaque dum alia istic annotant, alia describunt,
quam judicabant, ut ab aliquo ex Hagiographis dies, ut modo dicebam, aliquot abierunt. Non ni-

manus. Illud porro consiliura hil etiam temporis sibi nobilis Abbatia Straho-
coram offerretur in

alterius occasio fuitnam ut mercatorum avari-

:
viensis ac S. Norberti monumenta, non nihil

lucro jam percepta non satiant, sed ad ma- alia per urbem amplissimara templa, sacris di-
tiam
jora tentanda proritant ita Papebrochii nostri
;
tata pignoribus, vindicarunt. Sed haec mihi cum

insatiabilem sacrarum divitiarum aviditatem al- Janningo persequi singula non licet.
latae nuper tam feliciter ex Italia gazse acuerant 13 Minora hsec tamen fuerunt omnia prae iis et maximo
potius, quam restinxerant. Quid ni, inquit, si quae Viennse retecta sunt. Venerant eo itinere ^,'",^*.-

Coloniam vel Bonnam eundum est, eadem opera sex dierum continuo, fracti admodum et insom- bonensem,
nes; nam et via difficilis, et perincommoda fu-
procedatur ulterius, atque adeo Germania, tot
antiquis instructa bibliothecis, spectetur univer- erant hospitia in quibus pro lecto pavimentum
,

sa? Dictum factum. Janningo hsec sparta com- esset, raro stramine sparsum. Ubi primum in

nam augustissimam bibliothecam Csesaream medio

mittitur, et comes additur Baertius : licet
circiter Julio intromissi volvere coeperunt codi-
hic setate tantillum et suscepto religionis insti-
ces, attoniti hosrebant ambo, nec satis certi quid
tuto prrecederet ille tamen erat in Opere prior,
;

agerent. Statuebant enim, si qu;e e re sua es-

Italice Germaniceque peritior, et itineribus pri-
dem saerisque spoliis conquirendis assuetus. sent, describere omnia in loco vellent, menses

C 11 Discessum est exeunte Aprili anno bene multos exactum iri. Ac de latinis quidem
lustrat Ger- mdclxxxviii. Vix Coloniam advenerant, cum in- instrumentis minor erat solicitudo, quam de grte- F
ma>ii& lii-
telligunt Serenissimum Principem Archiepisco- cis cum adjutrices ad illa manus conduci facile
:

btiotliecas,
pum, Bonnse periculose decumbere eo igiturse- :
possent non item ad hsec. Simul ergo tum inter
;

se cum inscripto illi opere sine mora proripiunt se, tum per epistolam cum Papebrochio de au-
tumno atque hieme istic transigenda deliberant
quod quam gratura aagrotanti etiam gravissime
simul ita scriptioni se totos impendunt ut Ba-
Principi acciderit, et prsesenti muniflcentia, et
,

amplis, si convalesceret, promissis testatum esse ertius tentatam aliquoties in itinere valetudinem,
indefesso labore non parumdonec mi-
affecerit ;
voluit. Ita feliciter ea itineris parte, quse totius
sertus utriusque Augustissimus Imperator post
expeditionis occasio fuerat, perfuncti, ulteriorem
menses circiter duos copiam fecit, Codices groe-
inGermaniam penetrant sed tam sedula ad rem ;

cos, qui, ut erant praeeipui, ita plurimum operas

suam attentione, ut si quam ad urbem accede-
rent, non id notarent modo, quod ibi de Sancto- ac temporis exigebant, secum asportandi, descri-

rum Actis, reliquiis, cultu, translationibus, in- bendos in Belgio, ac subinde Viennam, uti fa-
scriptionibus cetorisque monumentis nancisci pot- ctum est, remittendos. Ita factum, ut non modo
erant sed in vicinos .etiara pagos nonnumquam
;
reditum maturare, verum etiam excutere ante
atque abbatias excurrerent, cum vel minima pro- illum varia per Austriam non sine magno rerum
Vo- incremento inonasteria licuerit fuerant enim :

movendEe Sanctorum gloriae spes invitabat.

lupe raihi sane fuit ea omnia cum in litteris, tura pleraque, ut notat Janningus, a bello Suevico

in libello, seu, ut vocant, itinerario a Janningo immunia; passa quidem expilationes Turcarum,
per loca diesque singulos consignata percurre- sed qui ditiori inhiantes pr»d», obsoletos altoque

re; tanta in iis eruditio, tanta accuratio est. Di- obsitos pulvere codices facile contempserant.

vitiffllonge maximae Aschaffenburgi repert», 14 Confectis ex sonteutia negotiis litterariis,

scriptorum, inquara, R. P. Joannis Gamans, im- aliud sibi Janningus, priusquam Vienna
discodo- ^-
audendum putavit. Sumptuosa nimiruiu ope-
mensa congeries unde seligere non pauca per
:
ret,
rum nostrorum molos ut munificentia nasci at-
superiores licuit, quoe ad Sanctos, undecumque
que
 :

4 DE VITA, OPERIBUS, VIRTUTIBUS

dicerant; dum obscuris nominibus libellisque
que adolescere cceperat aliena; sic nostris porro
illi
juc niriK
P. B.
viribus sustentari non poterat; neque ea jam pugnabant, sibi magis suoque nomini infesti,
erant Belgii tempora, qu» spem ullam facerent quam nostro ; verum anno demum mdcxciii, cum
cujuscumque Obierant quoque mortem
subsidii. bellum acrius, aperto serioque marte, moveri
non subditorum bono magis, quam nostro prae- coeptum est, prsesentissimam, nisi occursum es-
maturam Serenissimi ac Reverendissimi Princi- set in tempore, laboribus nostris universis per-

pes, qui dum viverent, et non nulla contulerant, niciem allaturum, tum vero Conradi
ardor, quan

etsperare jusserant omnia. Erat quidem qui se- tus in conquirendis hactenus Sanctorum Actis
curos nos esse juberet; modo solum vertere, et tantus porro in defendendis eluxit. Primus ille
Christianissimi Regis auspiciiscontinuare in Gal- arma, qua? ne tum quidem Papebrochius, vir
lia Sanctorum Acta vellemus sed ab eo consilio
:
pacis amantissimus, stringenda sibi putahat,

rationes tum temporis absterrebant gravissimae. eduxit; non ante reconditurus, quam pristinam
Maluit ergo Papebrochius ad aulam Hispanicam suis ac majorum studiis gloriam, utilitatemque

sese vertere, ac benignissimum Regis Catholici vindicasset. Scripsit ergo Apologiam triplicem,

explorare animum : et sane rem brevi tam op- quam tomo primo Junii praefixam videre est et ;

portune promoverat, ut jam de prospero succes- ita scripsit, ut propulsare adversarium vellet,

su dubitari non posset, cum Janningus, probe non laedere; et ita scripsit, ut edendo proxime Ju-
conscius, quo loco apud Augustissimum Impera- nio operam non subduceret ac proinde strenuos ;

torem haberentur Acta Sanctorum, anteverten- illos Hierosolymorum instauratore simitatus Una : 2 Esdrse 4
v. 10.
dum sibi Papebrochii conatum putavit; et vero manu sua faciebat opus, et aitera tencbat gladium.

antevertit. Tam promptam enim offendit Augu- 17 Tantillis opusculis immanes aliorum cona- Censura To-
letanu est
stissimae piissimaaque Majestatis voluntatem, ad tus contusos abunde testabantnr, qui legerant. novi itineris
suscipiendam Operis nostri clientelam ut Viennao ; eruditi ; auctoresque erant, nequidsacris nostris liomani oc-
casio.
etiamnum consistens ad Papebrochium scriberet, lueubrationibus detractum temporis ulteriori ac
ne apud aulam Hispanicam porro quidquam ur- minime necessaria velitatione absumeremus ;

geret. Prsesagisse jam tum Janningum Sancto- quando, ecce, dissipatam pridem ab Excellentis-
rum instinctu diceres, quae futura deinceps erant simo D. Didaco Sarmiento Valladares, Inquisi-
nam Catholici quidem Regis larga, ut assolet, tore tunc Generali, in Hispania procellam intem-
esse poterat gratia , diuturna esse non poterat, pestivus fortissimi ejusdem integerrimique judi-
sive ob insecutam brevi, ut mox dicturi sumus, cis obitus excitavit, quae quam praecipiti, tam
Sacrae Inquisitionis Toletanse procellam ; sive ob horrendo fragore detonans, in grandia quatuor-
mutatam in Belgio dominationem ;
qua id demum decim operum nostrorum voluniina, incogitan-
factum est, ut in uno Principe et Regem nacli si- tibus nobis, dirum fulmen intorsit, ipso illo, quo
mus Catholicum, Magni Leopoldi aemulum er-
et primum Junii tomum emiseramus in lucem, anno
ga susceptos olim clientes Imperatorem semper mdcxcv. Enimvero mirari hic licuit constantem
Augustum. Atquo haec expeditionis Austriacae ac ac mitem animum Papebrochii perculsis enim :

brevissimi temporis emolumenta fuere prascipua; omnibus infortunio alieno, solus ipse, cum pri-
quaedum liisce laboribus insudabimus, nec Augu- mum inaudiit, placide subrisit suo promptus. ,

stissimi Maecenatis, nec Janningi, qui eum nobis ut aiebat, quae ut homo peccasse ostenderetur,
paravit, immemores nos umquam arguent. pro ea, quam germanis Societatis Jesu filiis pro-
priam esse voluisset S. Ignatius, submissione
atque obedientia corrigere : sin ostenderetur ni-
§ IV. Quid egerit Janningus ex Austria hil non eam videri causam suam, cujus aequita-
,

redux; et nova ejus expeditio Roma- tem facile probare, attonito licet orhi, non pos-
set. Quod quidem postremum superioruin horta-
na; tum quis eam consecutus eventus.
tu, tam prompte, tamaccurate, tam erudite, tan-
taque modestia praestitit, ut nullo umquam alio
Reditus ea Vienna excesserat cum suo Baertio Janningus facinore laudem ampliorem sit consecutus. Inter-
(usti io In suadebatque adeo ea qui Hispana procuderant fulmina, moliri etiam
x Kal. Octobris ; coeli au-
BeJmum:
tumnalis intemperies iter accelerare in Belgium ;
Romana sunt ausi. Ea res, ut intellecta primum
sed nihil hoc ab instituta peregrinandi ra-
illos est, Janningum denuo in Italiam compulit, mo-
tione dimovit. Itaque per Austriam et Bavariam tus accusatorum omnes observaturum quod uti- ;

ac deinde per Sueviam et Lotharingiam redeun- nam in Hispania fieri potuisset!

tes, quidqnid celebriorum abbatiaruin non longe 18 Ut Romam duobus fere mensibus attigit v tam utiliter
iIiiiiih neces-
aberat, discussere; et si quid in promptu erat, Kal. Nov. anno mdcxcvii, sensit illico, quam ne-
abstulere secum ; autem longiores exigebat
sin cessarius istic esset adeo jam apud plurimos ad-
;

moras, id viros religiosos per Sanctorum glori- versa nobis praejudicia invaluerant quippe qua: ;

am flagitabant, ut ne postea descriptum mittere et multi suggererent, et refelleret nemo. Quare

ad se Antverpiam negligerent quod revera non ; ipse circumcursare ad omnes continuo coepit,
nulh pro singukn sua hiun irnttte cumulatissime quos ad res nostras, tot oneratas calumniis, con-
praestiterunt. Atque hoc pacto medius propemo- secundum illas, sive contra pro-
ferre aliquid sive
dum December abierat, cum durissima qineque nuntiando suadendove, posse existimabat. Pur-
tum ab aeris injuria, tum a viarum asperitate puratorum Patrum (nam ceteros prae-
inter eos
periculisque perpessi quidem, sed incolumes ta- tereo) nemo unus,tum Romae fuit, apud
opinor,
men, atqne opimis tot sacrarum bibliothecarum quem causam nostram tum voce, tum scripto,
onusti spoliis, in laetissimos uterque Papebrochii tum utroque non egerit solertissime; apud ipsum
amplexus venerunt, optata deinde cum eo, uti imprimis, qui tunc Ecclesiae praeerat, Sanctissi-
sperabant, Musei nostri tranquillitate partisque mum Dominum Nostrum Innocentium XII, a quo
commodis ad elaborandum Junium gavisuri. perbenigne acceptus est. Tantum vero hac sua
scripUt apo- 16 Sed enim quietis esse per adversarios, imo tam sedula industria mense uno profecit, ut eo-
4ilis Snn- amicos nostros, non diu licuit. Nam eos quidem dem anno, xvn Kal. Januarii Eminentiss. Car-
etorum. jam per annos viginti patienterferre tacendo di- dinalis Norisius, in labores nostros (quod et in

lihris
 P. CONRADI JANNINGI. '
5
libris suis dudum, et datis ad Papebrochium stylo gesta ab eo sunt eaque tanta mole et CO-
; AUCTOIK
MDCXCIII litteris prolixe testatus erat) mirifice pia ; ut, si enarrare opus esset singula, res et in P. B.
semper propensus, asserere Janningo non dubi- volumen ingens atiret, et iis placeret parura,
taverit, ne apicem quidem unum, qui quidem ad quos ego quia diligo imprimis ac veneror, usque
Acta Sanctorum eorumque illustrationem perti- adeo merito nolim offendi ut etiam ab hac qua- ;

neret, umquam prohibitum iri Romae id se jam : licumque rerum illarum memoria abstinuissem
;

collegisse statutum esse in ultima Congregatio- nisi religio esset,

ne, ubi tertius tomus Maii tertium relatus fuis-
set. Similia innuebant eodem die Eminentissimus
Barberinus, ac biduo post Eminentissimi itidem
Cardinales Petruccius atque Albanus, postea Cle-
mens XI Pontifex re ac nomine Maximus; qui
idem illi ineuute proxime Januario repetebat,
hortatus eura, ne porro solicitus esset
curam de Actis Sanctorum omnem
Nihilo de se aliisque pluribus inferiora deinde as-
severabant Cardinales, Acciaolus, Carpegna, etc.
Et vero quod addixerant, praestitere quando ad
praecipua Viri merita, dum
ejus elogium adornare jubeor, in<rato silentio
praeterire. Sed redeo ad institutum. Conradus ab
Urbe non sine nova Actorum codicumque vetu-
storum sarcinadigressus, iter inde denuo in Au-
striam direxit; sed more peregrinanrli suo, ut in
eam scilicet curam semper intenderet, ne quid
; sibi modo negligeret uspiara, unde aliqua ad Bibliothecam
relinqueret. nostram fieri posset accessio. Viennae id maxi-
mo Hagiographorum cum honore, tum emolu-
mento confecit, quod ante decenniura feliciter
; inchoaverat Sacram inquam ac Caesaream
; , ,

hunc usque diem in tam vasta tot voluminum Majestatem eo adduxit, ut non jam praeteritis
mole. post tot tamque potentinm delatorum co- dumtaxat, sed etiam stabilitis in posterum ac
namina, post tam assiduas tot annorum discus- perpetuis beneficiis Augustissimae Familiae nos
siones, post Hispanicura denique praejudicium, habere vellet aeternura obstrictissimos. Totrebus
omnino nihil, quod Acta proprie Sanctorum spe- tam praeclare gestis, Antverpiam demum ela-
B ctet, Romana censura notaverit. bonte propemodum anno seculari advenit.
licet Homie 19 Gaudebat merito tam prompta rerum sua-
nbrogtita
Censura lli-
rum conversione Janningus sed in ea nequa- ;

spanica posi- quam sibi acquiescendum ducebat parum id ;

V. Janningus, abrogata Sacrce Inqttisi-
§
tive non ftte-
esse ratus, quod sua libris nostris Romse, toto-
rit.
censura veteri, novttm
tionis Toletance
que adeo orbe Christiano, fama constaret dum ;

vel in uno regno Catholico infamia quam quae ejusdem decretum obtinet, Ojieri no-
maxime, putahaereseosaliaqueejusmodi, stigma- stro perhonorifimm.
ta circumferrent. Id ergo operam dedit, ut ea
quacumque demum ratione inducerentur. Quam
in rem urgere S. Officium non destitit, ut si quam EUcto navo
eam Pontifice,
in operibus nostris haeresira coraperisset, 1 functo nuper Pontifici Maximo suftectum operim n„
notare ne gravaretur ; sin offendisset nullara, intelligit SS. D. N. Clementem XI, antea Joan- faveute
id aliquo saltem indicio positivo, ut aiunt, orbi nem Franciscum S. R. E. Cardinalem Albanum,
patefaceret. Saxura hoc volvit ad annura us- quo neminem Romae aut privatim faciliorem aut
que mdcc quando ; tandem persuasit Cardinalis acriorem publice causae nostrae patronum exper-
Norisius, id nec Romae sperandum umquam, nec tus erat. Gratulatus itl nobis est continuo Emi-

in Hispania necessarium esse, imo vcro. inquie- nentissimus Coloredus datis ad Janningum. vn
bat, inutile Cum enim constct (verba sunt Emi-
: Idus Januarii mdcci, huraanissimis litteris nam ;

nentissimi) lihro; post censuram Hispanicam Romee Vestris quoque studiis, inquit, magnum profecto
examinatos fuisse, et nihil simile contra illos statu- accessurum lumen confido ; et qui olim pars fxdt in
tum fuisse ;
quivis judicare poterit, illis non conli- translalionc e gra-co in latinum, nunc judex oppor-
neri, qun- Hispanica Inquisilio tam graviler dam- tunissimus evadet. Menologium praeter alia quaa-
nnt. Atque heec ipsa causa est, cur sancitura non sit dam intelligit Basilianum, cujus raensem Apri-
Roma positivi quidpiam ad justificationem vestram. lem ac Maium elegantissime versum dudum ac-
Imo si quid etiam tale statueretur Tum illa ceperamus hoc titulo Acta Sanctorum ex Grseco
:

subdit, qnae pro ea, qua Janningum dignabatur Mcnologio Cryptee Ferratx, Interprctc Joannc
[amiliaritate ac fiducia, dissimulanda non puta- Francisco Albano Urbinate Philosophiee ac juris
bat sed quae ego, ne quid ofTendam uspiam, li-
; utriusque consulto, setatis s«<r anno decimo octavo.
benler omitto. Permovit hasc tam candida de- Plura vide in Aclis nostris Commentario Praevio
mintiatio, ut cceptis desistere, ac proficisci tan- in S. Marcura Evangelistam die 25 Aprilis § 1.
dem Roma statueret, ubi nec timore jam am- num. 5 et alibi. Haec de Judice opportunissimo,
nec spe detineretur. Cum discederet
jilius ullo, mirum in modum placebant, praesertim Papebro-

ineunte Junio, anno mdcc, tum vero apparebat, chio, certum jam sibi Romas judicium pollieenti,
quantam sui existimationem in omnium, Emi- quod frustra non serael invocasset quando. ecce, ;

nentissimorum praosertim Ecclesim Catholicse pendentcm ea spe optimum Senem tam violenta
Principum, animis spectatus toto fere triennio febris invasit ut mortem in horas pene singulas
,

Conradus excitavisset adeo singulari valedicen-

: ecrtissimam intentaret. Qnid ageret eo reriun
tera honore tamque profusa benevolentiae atque articulo Vir Catholicus? Ejuraret haeresim, qua
officiorum suorum testificatione prosecuti sunt, damnatus erat? At eam nec ipse in scriptis suis
quod et pluribus dcinde datis ad etim epistolis, assequi potuerat, nec interpellati totijs ab co
quarum integrumhic adhuc fascem reperio, judices exhibebaut. Instrumentum ergo novum
comprobarunt. conficit, quod habes tom. 6 Junii. ubi de Vita <'t

Janningus 20 Erit fortassis, cui jejuna haec narratio, ni- Virtutibus ejus, cap. 10. quo concipi fortius non
Homa pcr
iustnam re-
misque contracta videatur. At ego mo talem hic potcrat ad raaturandam non quidem jam vivo,
Uii -..'. i.„,v- fateor affeetasse ex industria tamctsi nusquam ; ut augurabatur, sibi, sed vel mortuo sententiam
nati m obti-
net impera- potuerim esse prolixior; ctim accuratissime suis Pontificiam , no-
qtia vel propositiones in libris
tnrem. quieque tliebus ab ipso Janningo notata invene- velper Inquisitio-
slris hsereticas indicaret ipse,
rim omnia, quae toto hoc tempore qua voce qua nem Hispaniae indicandas mandaret.
 DE VITA, OPERIBUS, VIRTUTIBUS
M CTOUE 22 Sed ne hxc quidem morientis, ut tum pu- cit, esse Malriti in Collegio Imperiali P .
Josephum
P. B. Cassani, Professorem Qualiflcatorem Supremse
tabatur, Viri vox exaudita. Itaque Janningus, et
/crtii) irclio-
qu&m de Summo Pontifice, suo Inquisilionis..., qui defcnsionem librorum R. V.,
mam coailat; UTgente flducia,
snt sistttur. miper in omnibus Achille, conceperat, iter in Ur- libenter susciperet ; el putat, sc exemptionem a Cen-
bem jam tertio meditatur, quo de negotio Hispa- sura procuraturum , modo loqui posset, quod non
niensi supremi in Ecclesia Judicis auctoritate potest,quamdiu debita auctorilale, scu procuratione

decerni tandem aliquid aperte curet. Consulere insiruclus non est. Quare rogo R. V. nt instru-
tamen ante per litteras visum est Eminentissi- mentum suum Agenlem
procurationis, quo ipsum

mum fardinalem Coloredum, qui hsec inter alia instituat, slalim Matritum miltat, eique negolium

rescripsit pridie Kalendas Februarias mdccv : commendel.... In mora pericitlum est; quia supre-
E.ramc» Tomorum vestrorum, quod pr.rpropera mus Inquisitor curam demandavit Patri Cassaui,
quadam urgcbatur sollicitudinc, modo tantisper sub- conficiendi Catalognm omnium librorum a Suprcma

sistit, iic tardiori dcinceps perget itincre. Ceterum, Inquisitione damnatorum, in quem convcnit non re-

qux olim ab Inquisitionc Hispanicaprodierunt cen- ferri libros R. V. Nimis enimvero aperte divinam

sune, non ab aliis, quam ipsius rcgionis auspiciis hic providentiam agnoscebat, qui Papebrochii

poterunt rcvocari; nec mullum, quantum ad hoc, causam a?que ac suam sustinebat unice Jannin-
adventus vcster prodesset ; scd magis innitendum, gus, quam ut imperata differret. Confectum ergo
ut ipsamet (S. illa Inquisitio) ralionum vcsirarum instrumentum procurationis authenticum, et ad
momciita pcrpendat, factumque honcstiori quo pot- P. Josephum Cassani destinatum est, Idibus
crit modo, aul rclraclet, aut declaret. Sensit inde Aprilis ejusdem anni.
P. Conradus, quam etiam sub hoc Pontifice vera 25 Arduum erat sane, si quod umquam fuit tim causain
nostram li-
essent, quae sub ejus olim decessore Cardinalis negotium imo vero multorum judicio temera-
;
bcnte susce-
Norisius, ut modo narravimus, futura preedixe- rium is enim defendendus erat, quem tota exe-
:
perat,

rat quod et aliis subinde litteris confirmatum

;
crabatur Hispania; defendendus, inquam, hic E
est. Quare anno mdccv omissa demum spe Ro- erat in ipsa Hispania contra adversarios et plu-
mana, de modo agendi cum ipsa iterum Sacra rimos et potentes, contra gravissimi Tribunalis
Inquisitione Hispanica deliberari cceptum. Nec severissimam, eamque incredibili solennitate pro-
mora in Janningo fuit, quin continuo in Hispani- mulgatam quaqua vastissima S. Inquisitionis au-
am ipse contenderet; inhibuit tamen aliquamdiu ctoritas per orbem utrumque porrigitur, senten-
justissimis de causis, quas Matrito rescripserat tiam ; apud ipsam denique et per ipsam contra
consultus hac de re, R. P. Balthazar Rubius. se Inquisitionem. Sed nimirum quanta res haec
Eventns <.n<- 23 Lubet hic tamen, priusquam negotia Tole- erat, tantum ad eam Pater Cassani alacritatis,
minis ope-
tana prosequar, paucis attexere, quem tandem laboris, industriae, constantiae attulit ; quibus
runi nostro-
rinn lioms. finem sortita sint Romaa apud Congregationem equidem virtutibus dubitem, an parem huic Viro
Indicis tam diuturna tomorum nostrorum, ut reperire sit uspiam sive cognatas illas habeat,
;

Acta Sanctorum continent, examina. Hasc sunt, sive Ccelitum ope in hac sua causa collatas. Ego
quse certissimo Auctore, sed qui se nominari ve- me obstupuisse fateor identidem, cumeas episto-
tuit, ex Urbe accepimus vn Kal. Julii mdccvii : las relegerem, quibus ipse rerum a se gestarum
1. Ad eum usque diem decretum in eos omnino gerendarumque rationem Janningo reddere con-
nihil quidquam esse in illa Indicis Congregatio- sueverat; quasque ad Viri tanti memoriam ac-
ne. 2. Jam remissos ab illa esse Tomos nostros ac curate collectas servamus.
restitutos accusatoribus...,ad quos pertinebant, 26 Vix causam susceperat, cum a S. Fidei cl ursit iln
per libellum
et a quibus eos Congregatio commodatos liabue- Tribunali exemplar obtinuit authenticum propo- suppticem,
rat. Ac proinde finitam esse causam. 3. Si quan- sitionum Danielis Papebrochii, quas censura no- ct apologiam
S.Inquisitio-
do contingeret eam denuo suscitari, ne rem qui- taverat; tum Operis nostri vindicias tam in Hi- ni oblatam;
dem minimam statutum iri, nisi cum singulari ac spania pridem a pluribus conscriptas, quam ab
magna benignitate et cautela in favorem (sic Auctbribus ipsis excusas in Belgio corrasit un- :

verba sonant Italica) ejusdem Operis. Hsec ille. de suum ipse, ut appellat, defensorium verbis ac
Neque ulterius Romas res illa agitata nisi quod ; stylo curise, quem probe callebat, accomodatum,
anno hujus seculi octavo et nono pronum se San- tanta sedulitate elaboravit , ut noctes diesque
ctissimus Dominus ostenderit, ad causam nostram meditando committeret, gravesque capiti dolores,
per se in Hispania promovendam, non decreto ac, robusto licet, pectori debilitatem accerseret.
quidem ullo suo, at commendatione apud supre- Deproperandum enim omnino hoc negotium fuit,
mum Inquisitorem; sed voluntatem illam opti- aut in Indicem proscriptorum operum, cujus edi-
mam suborta inter utramque curiam dissidia ad tiouem vehementer urgebat supremus cum suo
propria negotia distraxerunt. senatu Inquisitor, libri nostri referendi. Cum
24 Interea (utredeam, unde digressus sum) parata tandem haberet omnia, implorato RR.
IIIMI llllllllM- ,.. TT- '
— F
1
ma-it urunl expeditioni Hispanicae Z
•

HoneBcrpro-
f^ um .

tempus ex- PP. Praepositi Provincialis, Rectoris, et qui tum

curalorem pectatur, commodum accidit, ut Romae tunc es- Regi ac Reginae conscientiam moderabantur pa-
Cassum, sent, qui ad Generalem Societatis Jesu Prapo- trocinio, itum ab omnibus una ad Illustrissimum
situm deligendum convenerant ex provinciis, S. Inquisitionis Prpesidem, postulatumque sup-
atque inter eos R. P. Isaacus de Bruyn, Provin- pliciter, ut ne judieem in hac re, sed patronnm
ciaD Flandro-Belgicaa tum Prapositus is enim ; agere vellet. Renuebat inilio ; verum ego, inquit
ad P. Papebrochium, xvn Kal. Aprilis mdccvi, P. Cassani, ab ipso solum petii, ut meum libellum
in modum scribebat Quo lcmpore hic Ro-
bunc :
supplicem audiret. Consensit ipse ; audiloquc in tan-
mx sum, deliberavi multis...an nihil possem efficere tam raptus est admirutioncm , ut extcmplo in alium
apud Romannm Ponlificem conlra Censuram Tole- virum mutalus non jus dicerc
, vellct ; sed causam
lanam circa libros R. V., quando incidi in P. Jo- dirigere optaret, ut fclici progressu fclicem conse-
anncm Marin, ekctorem provincix Tolclanx ct quamur exitum. Fortissima sane libellus ille ar-
Professorem primarium (editis
operibus Theolo-
; gumenta continebat, quibus hoc unum Papebro-
gicis jam tum clarum, nunc Serenissimo Astu- chio concedi flagitabat Auctor, quod ipsi ex stri-
riarum Principi a. sacris Confessionibus) qui di- ctissima ( verba sunt ipsa) rigidissimaque justi-
 P : . .

P. CONRADI JANNINfH.
A lin distributiva competit : nam Gratiam, inquit, utilitati ; lum qnod factum istud mtnim R. V. lam u
benignitatem avl indulgentiam pelere meum nnn jucundum accidit. Neque vero immerito recreavil ''• '•

esl ; justitiam eamqve strictam expostulo. [dem «ut >- enm, ut. qrnr tiinlopere kboravrrit <id sustinendam
inde libellus una cum Dcfcnsorio Sacro Tribu- eorum dignitatem. Atqve utinom novx mihi sese
nali juridice oblatus. xi Kal. Febr. MDCOVII, tan- occasiones offerant in qutftta Irslificuri R. V.
,

tum valuit, quantum P. Cassani aut suseautho- queam, et quanta sii ejus apud ifte existimatio, et
minurn quorumvis industrise tribui possi' negat. quanhim desiderium illi commodandi me.um, quo et
ut brevi nii- 27 Erant libri nostri atqiie eorum quod jam felicitatem ei perpetuam apprecatus, sum ac maneo

"umparan- diximus Defensorium apud Qualificatores se- obsequiis ejus ex animo addictissimus, etc. Matrili
mr; ptemdecim, Theologos omnes, et in liistoria ec- 9 Martii 1716.
magnam partem versatos quorum
clesiastica : 30 Habet hic Janningus suorum in causa To- eiomnium
tam assidua fuit in discutiendis, quse proposita letana Iaborum testem ac prieeonem nimis illn

fuerant, capitibus opera, ut miniine dubitaret P. strem, quam ut alios reqnirat: nec enim vacaf
.losephus, quin causam essemus ante mensem gesta mihi minutatim omnia recensere, quse pos-
Augustum proximum obtenturi. Et vero ante sim. De Patre autem Cassani quid dicam, qui
elapsum ejusdem anni Novembrcm hsec ad Pa- novem et amplius annoscontinuos ccelum, ut dici
pebrochium scribebat idem Pater: Sciat R. V., solet, ac terram commovere non destitit, quo

nos nullam in Theologis Qualijicatoribus, nullamque. rem hanc ad optatum aliquando finem perducc-
in judicibus difjicultalem invenire. Ne apex qvidem ret? Certe si multa narravero, non feret ejus.
nobis objicitur. Qu<v salvanda sunt, salva diu ex- etiamnum superstitis, modestia sin aliqua tan- ;

tant ;
qux expurganda videntur, expurgari dcbcnt, tum delibavero, vereor, ut justitise faciamsatis ;

et in hoc concordes sumus lieec enim exlra Prnpy-

: quare ne quam ego
partem delinquam, alios
in
la-um duo aut Iria locti sunt, et qiuc nullam mere.n- pro me testes appello, atque in primis R. P. Pe-
'! lur Theologicam censuram... In Propylseo... tan- trum Blazquezium, Provincia? Toletanse Prsepo- K
tum corrigentur qiurdam Conclavium historitc. Jam situm, qui in litteris, ad Janningum mdccxi de
tum ergo absolutioni matura erantomnia, etqui- Patre Josepho scribens Qui in hoc negatio, in- :

dem ea solennitate gravitateque perpensa, ut quit. promovendo instidavit, et, ut ita dicam, ad
parem in S. Tribunali umquam alias vel vidisse effusionent vsquc sanguinis srse fatigavit. R. P.
se, vel audivisse senex quidam ejus minister, Gabriel Bermudez, tum Collegii Imperialis Re-
Cassano teste, negaverit. ctor, deinde Provincialis, acnuperad aures con-
qiuMi anno_ 28 Sed nostra nimirum Actorumque Sancto- fitenti Regi Catholico prsebendas adhibitus, haee

proMitab'
'
um intererat, ut quse uno paucorum mensium
'' Janningo scribebat mdccxv statim ab evulgato
Eminentissi- judicio damnata essent, non nisi postiterata per Decreto Hic (Eminentissimus Prseses) jecit ; P.
:

'
annos multos examina absolverentur. Nam quse- Josephus Cassani promovit ; mtilti quidem optnrunt
Giudiee :

cumque demum tam lentse sententise causa fue- laboraverunt multi; sed P. Cassani plus omnibus.

rit (quod silere consulto hic volui) eadem et in- incredibile, quo studio, quoardore, quibus laboribus.
nocentise nostrse, et ampliori glorise mirum in passibus, patientia, sudorc. Decssem mihi et meo
modum consuluit. Quamquam
utrique cautum muneri, si haec ad Rev. Vestram non deferrem.
abunde fuisset, si uno saltem anno citius lata Quid plura ? Paucis omnia complectitur aliorum
sententia superstitem adhuc Papebrochium re- elogia epistola ejusdem, quem dixi, R. P. Petri
creare potuisset ; sed et hic ante mortem habuit, Blazquezii super eadem re dataMDccxv exeunte.
unde sentiret haud dubiam appropinquare in ubi asserit, P. Josephttm Cassani superiorem esse
Hispania redemptionem suam tametsi obitum ,
laudeomni, dignissimumque, ut illius nomcn vcl nb
ejus toto amplius anno secuta est. Nam illustre universa Societate celebretur. Celebrabimus certe
Decretum, quod nonnulli probro sibi futurum ti- nos, tametsi alia nulla ejus essent tum privata,

muerant, glorio? sibi merito vertendum putavit, tum publica apud Societatem Jesu merita,; quas
qui edidit exeunte anno mdccxv Eminentissimus tamen multa et maxima. Dum enim
alia sunt et
( '
S. R. E. Cardinalis, idemque supremus per Hi- stabit Opus hoc nostrum, legetur in eo memora- K
spaniarum regna Inquisitor, D. Franciscus Giu- bile illud S. Inquisitionis Decretum (tomo vn

dice. Nequeedidit solum verum etiam tot.o men- ;

Junii pag. 34) non modo ut palam fiat, quantum
ei deferendura putemus sed etiamad Eminentis-
se Januario affixum templorum valvis haerere
:

toto regno voluit, ac promulgari palam in omni- simi Judicis, qui condidit, eorumque qui promo-

bus cathedralibus aliisque majoris notae occlesiis, verunt, Cassani imprimis ac Janningi . majorum
tam inusitato hactenus exemplo, ut exclamet in denique nostrorum, in quorum gratiam prodiit.
suis ad Janningum litteris P. Cassani Video ego, :
gloriam gratique animi nostri memoriam sempi-
et dum video, vix credo. Quam vero libenter id ternam
fecerit Eminentissimus Prsesul, neminem no-
strum, ne ipsum quidem Janningum tam procul
positum latere voluit dum non unas ad eum lit-
; N VI P. Janningi labores Apostolici
teras daredignatus est. Habe illas, Lector, qui- et litterarii.
bus ornare prsesidem studiorum nostrorum de-
bita per epistolam gratiarum actione perfunctum
vir tantus voluit; neque enim indigne feret, opi- Quis non miretur animum Janningi nostn tot Muttos vro

nor, nos eas tanti facere, ut legi ab omnibus cu- cuns, tamque edacibus occupatum, tot mter ;l(i -/„ ,,.,,, ,.»

piamus. Sic habent, quantum quidem lepores Ita- dimicationes. tot inter ifinera longasque peregre habuit,

licos latino rudique calamo adumbrare mihi licuit moras atque semper negotia po-
intricatissima
iiui iiiiui. iii-
29 Admodum Reverende Pater: suu illa tam tuissead scribendum appelli?At enim id multo
'"'"'' oninn sigmficatione cam tti mc voluptatem re- etiam magis obstupescas, si labores ejus insuper
iniiiii, tiben-
tercondidil, novat R.V., qttam liiin percepi, cuin licuil mihi Apostolicos noveris. Erant in augustissimo olim

1'ui'i/o,' inm prxstantibus Papebrochii operibus jus illud

'. hoc templo nostro stupenda non pauca, quse atto-
trilmere, quod mcrito suo exigebant. Gaudeo equi- nitos in suiadmirationehospitesdeflgere consue-
ileni, ciim quod rcslitucrc illn polui public.v onnitum verant; at illud longe raaximum, et postflam-

Tomus III Julii.

3 raas,
 DE VITA. OPERIBUS, VIRTUTIBUS
UT.TOKE mas, quse cetera sustulere, residuum, incredibi- tius, Galeardus, aliique permulti, quorum hic non
P. B. lis hominum ad sacra Exomologeseos tribunalia modo officiosissimaj litterae, sed non nullorum
festis profestisquediebusidentidem recurrentium etiam pretiosa Museo nostro dona servantur. Et
confluxus. Horum unum P. Conradus sub an- de Eminentissimo Norisio quidem jam satis me-
num Christi mdci.xxxvii occupare jussus, itabre- mini superius. Mabillonius ut primum hominem
vi obsideri ccepit, ut nemo magis. Neque vero id viditagnovitque Parisiis, continere senon potuit,
mirum videri debet ;
quando in ipso vultu gestu- quin suavissimo eum complexu stringeret. Quanti
que corporis modestiam, nescio quam, simplicis- illum fecerit Magliabechius, modo etiam insinua-
simam certe constantissimamque et gravi qua- tum est , opcrae pretium tamenest audire, quibus
dam dulcedine dulcique gravitate mirifice tempe- eum si quando ad
verbis compellare sit solitus,
ratam pra? se ferebat,qua vel intuentes ad sese eum, quod saepe factum, scriberet. Sic orditur
alliceret ut autem quisque accesserat, maxirae
; epistolam suam die vi Decembris mdcxcvih Re- :

si perfeetioris vitae desiderio gustuqueducebatur, verendissime el Doclissime Puler, Domine, Domine

ita porro divelli a Janningo non poterat, tantam mi, ac Patrone colendissime ; Litterx oinnes Reve-
in eo consiliorum luminumque coelestium copiam rendissimse P. V. mihi semper accidunt,
tjratiores

repererat. Jam vero ejusmodi hominum tantum qttam sit datx ad me essent a Principe quantumvis
est Antverpias (absit verbo invidia) quantum ali- illustri, etc. Schelstratius ac Saxius tanti ejus
bi nuspiam ; itaque familias adse facile pertraxit litteras faciebant, ut operibus suis non sine elo-
integras. gio inserendas duxerint; hic in Appendice ad
uii tlpueroi 32 Notum vero iis esse puto ; quibus Antver- Dissert. Apol. pro vindic. Mediol. SS. Corp.
instruendos
tlllll Sllllllll-
piensium pietas utcumque perspecta est, quan- Gervasii et Protasii antiq. possess. Addit. 1 ;

rum detri- tum res hacc una per sefacessere negotii debeat; ille Antiq. Eccles. Chron. Diss. 3, cap. 2. Plus
meiito ;

cum opportune importune officii, consilii, solatii aliquid faciendum sibi putavit doctissimus Ludo-
B causa accedentes arcere non liceat et ad aegros : vicus Antonius Muratorius : is enirn cum lucu-
excurrendum sit srcpissime, nec raro apud mori- brationes suas illustribus passim viris inscribat,
bundos pervigilandae noctes, et plures quidem Disquisitionem suam in Indicem Sanctorum Mar-
aliquando apud eosdem continuce. Mitto alia id lyrum, quorum corpora S. Gregorii Magni tempo-
genus plurima, quse non minus ab illo munere ribusRonur quiesceban!, jam tura ab anno Christi
secerni difficile est, quam cum nostris hisce stu- mdcxcviii dicatam esse voluit Clarissimo P. Con-
diis componi. Senserat per annos jara multos Pa- rado Janninijo e Soc. Jesu ; Adisis, lector, tomum
pebrochius, non sine ingenti Operis nostri detri- ejus secundum Anecdotorum pag. 193 ubi alia ;

mento adjutorem tam sedulum iis obrui curis, invenies, quoe mihi longum est, huc afferre pra>
quae in alium quemvis exouerari facile possent conia. Mitto alios, etiam (quod rairere) Hetero-
quod adeo ut deinde fieret, ipse apud Praeposi- doxos complures : malim enim suis horainem vir-
tum Generalem accurasse creditus est, solatio tutibus, quam alienis laudibus ornatum videri.
quidem et suo et Janningi magno at longe ma- ;

jori civium plurimorum mcerore plurimorum, ;

inquam nam oranes ne sic quidem amoliri po-

: ij VII. PrivatoB ejusdem virtutes ac pia
tuerat. Accedebat ad hcec juventutis erudiendse
exercitia.
studium singulare, quod tradendis publice per
annos facile viginti quinque Christianse doctrinre
elementis hac in urbe constanterexercuit, donec, Quioumque ea perpenderit animo, quae de P. t.iini salutii
iii-ucrfcclio-
moriente Papebrochio, gravioribus, quam ante, Conrado narrata sunt hactenus, is virum n is propria;
curis implicitus, abstinere tandem boc etiam ca- sibi finget, opinor, ita laboribus curisque publi-
ritatis officio cogeretur. cis immersum, ut privatis ac suis attendere vix
'cripstt tn- 33 Scripsit interea tamen, et multa scripsit potuerit. Verum tantum abest, ut partes Insti-
ni aecura-
iuiiiiii.
Jannfngus quemadmodum a torao quinto Maii
: tuti nostri longe proeeipuas ipse in postremis dux-
C usque ad secundum Julii videre est. Quae deGrse- erit; ut sibi potius unice vacasse totus, ac sub-
cis latina fecit plurima, mihi quidera nihilo mi- cisivam dumtaxat rebus extra se positis commo-
nus exacta quam elegantia videntur. In ceteris dasse operam videatur. Et quamquam ceterarum
quamcuraque materiam tra-
ita versatus est, ut artium rudis, eam tamen et calluerit optime, et
ctandam eam non ante dimitteret,
suscepisset, prae omnibus, quos ego quidem noverim, soler-
quam exhausta funditus esset. Quin imo tanta tissime semper exercuerit, qua virtutes illas at-
rerum non numquam monumentoruraque copia que opera aliorum oculis caute subduceret, qui-
undequaque petita delectatus est, uteorum ordi- bus ad eximiam vitae integritatem intimamque ;

nem ac symmetriam sus deque habuisse videa- cum Deo conjunctionem viam sibi muniebat;
tur, et est certe, ubi aliquid hac in parte desi- dissimulare tamen ita non potuit, quin ea salteiu
deres; vcrum id aliunde rerum, ut dixi, multi assecuti simus, quse facilem ac certam de reliquis
tudine ac varietate abunde compensat. Prolixus omnibus conjecturam offerant.
tamim haudquaqiiam fuit , nedum in scribendo 36 Ac primo quidem, quantum universe ad studium el
praeceps ; sed lente, si quisquam, festinus ; irao vitam quam religiosissime ducendara afficeretur, usus lectio-
inmeditandis versandisque argumentis suis quo- nis spiritua-
inde palam fecit, quod selecta pleraque de
hoc lis;
rumdam judicio nimius, ut merito mireris tara arguraento opuscula sibi compararet; praesertim.
multa tam lente tot inter negotia conscribi ab quae paucis multa proponerent, eaque ad accen-
illo potuisse sed nempe tarditatem, ut pene di- dendam potius voluntatem,
:
quam ad pascendum
xerim, sedulitas compensabat, et quae in histori curiose intellectum elaborata. Libellos etiam illos
cis pendere ab hac utraque solet, eruditio atque et multos habebat et magno in pretio, qui virtu-
accnratio singulans. tes omnes earumque exercitia ita per annum
tt apuil eru- 34 Hanc m hoc viro suspexere, quotquot ali- universum tribuunt, ut suis qua;que mensibus
ditus iii pri-
lio fuit.
quam pridem mtcr cruditos laudem adepti sunt, hebdomadis, diebus, horisqne, quantum quidem
Mabillonius, Magliabccbius, Eminentissimus No- stata quaedam, quara pne oculis habent Auctores
risms, Schelstratius, Muratorius, Saxius, Lucen- vivendi ratio patitur, assignata sint
Lucubratio'
 P. CONRADI JANNINGI.
nes porro istas non modo, ut solent alii fere, bat; quamquam et reliqua diei tempora MJCTOO
toties,
volvebat sedulo sed ita, ut faceret suas
; nam : utjam monui, piissimis affectibus consueverit in- **• *'•

quae sibi ac muneri suo congruere arbitrabatur terrumpere, ut, merito, dici potuerit ware semper Luc 18, i

maxime, ea scripto inde excerpebat, sibi deinceps e.t non deficere. Licet vero praasentern abique te
pro legibus futura, ad quas vitam suam atque Deo sisteret rnajorem tamen expromebat ardo-
,

actiones omnes exigeret. rem, si quando ad eum sub Eucharistica specie

elqtta sibi 37 Hiec scripta ut accuratam vitae ejus actio-
nnrinam vi-
vrndi con- numque singularum, atque adeo cogitationum,
innut, affectuumque rationem exhibent; ita ad insignem
•
ejus pietatem ac religionem commendandam ni-
hil illis uberius afferri posset aut luculentius,
nisi tantae molis essent, ut ea hic insorore
nequaquam liceat. Miraretur in iis lector ordina-
tissimam operum ejus omnium seriem ab uno ve-
spere ductam ad alterum tum quid in singulis,
salutandum accederet; quod utrumque quam fa-
miliare ei fuerit, ex schedis conjicio, quibus ad
eam rem usus est; cum et laceraj sint et digito-
rum sudore prae ceteris obsitae. Divinum vero
sacrificium tanto apparatu celebrabat quotidie,
mihi ut Iibellum ad opus illud augustissimum pro di-
gnitate tractandum peculiarem sibi scripserit et
satis prolixum, sed spiritu divino plenum.
; 40 Jam cum ascendere ad Deum animus non mortificatio .-

ut sint numeris omnibus absoluta, servandum possit, nisi quantum se ab hujus vitae illecebris
sibi quid cavendum pranscribat. Huic ordini
, commodisque sejunxerit, quod mortificationis, ut
junctus est alius, diebus septem distinctus ; dies vulgo dicitur, officium est; facile quisque statuet,
autem singuli in quinque capita divisi: quorum quam insigniter exercitum eum fuisse in hac
primum Sanctos exhibet, quos sibi die illo patro- parte necesse sit, qui tam assiduis, ne dicam
nos deligit; alterum beneficia quaedam divina continuis, supplicantis fidei, spei, charitatis mo-
complectitur, quorum sibi imperat memoriam; tibus, tamquam
pennis columbas Davidicae subni-
tertium stimulos quosdam sacros ad ea, quas sibi xus, volabat et requiescebat in «bIo. Duae sunt
praestituerat, alacri animo peragendasuppeditat; virtutis hujus partes altei-e in'macerando cor-
:
E
quartum virtutem suggerit praecipue exercen- pore, alteroe in pravis cupiditatibus compescen-
dam quintum denique proponit fines, quo ce-
; dis versantur. Quod ad primas attinet, non est
tera omnia dirigantur eos porro quoque die in : mihi, fateor, usquequaquo exploratum, quid Jan-
quaternos fere aut quinos partitur, additis toti- ningus egerit ; lioc unum constat, reperta esse
dem ardentissimorum affectuum formulis, quibus in scriniis ejus arma plurima vexando corpori
per horas minimum singulas indulgendum sibi destinata. At paullo mihi aliisque notius est,
esset statuerat. quam absolutum in effhenes mentis corporisque
camque,dum 38 Accedit horum omnium examen, bis quo- motus imperium exercuerit. Hominem dixisses
vivit, servat
c.onstantissi- tidie juxta morem Societatis obeundum; sed a prorsus «raSov; itaconstanter dictasua et opj- et
Janningo non divinis tantum et Religionis no- rationes omnes rationi subdebat, rationem vero
strae communibus, sed et suis illis privatis, ut ipsam divinis humanisque legibus. Memini certe
ita dicam, legibus ac statutis accommodatum. ego, cum recens ad hasc studia vocatus. ipsura
Ne quid vero aciem ejus aut memoriam fugeret, de recta in iis servanda ratione consulerem, ex
universa rationum a sese exigendarum capita in ejus ipsius ore haec inter aliaaudireme; Conseius
sexaginta circiter interrogationes, totidem versi- milii twn sum equidem, ex quo ad Museum accessi,
bus, quos rhylhmicos vocant, expressas, digesse- umqunm pluteopedem ummdimovisse me. nisiju-
n

rat: erat enim hoc genus metri non minus illi sta id ratio exigeret. Mirabar sane tum rem ipsam,

jucundum, quam facile, ut alia, qure sibi pepigit, tum quod eam ipse praedicaret, qui de se alioqui
istiusmodi sacra carmina bene multa testantur. meminisse numquam quidquam assueverat.
Quam vero propositorum illorum omnium tenax 41 Hinc tam rara ejus ac brevis ad externos,
''""
fueritoptimus Pater, mirantur omnes, qui per etiam quorum confessiones excipiebat. excursio,
annos plurcs cum eo convixerunt nam quoe hic : ut si quando eum videre contingeret, id maximi
scripta jam legunt, quatenus quidem aliorum beneficii loco reponerent et vero magnum erat :

oculis objici poterant, notata olim in eo fuisse quando ad neminem umquam acoedebat, quin F
constanter omnia fatentur. Mihi vero id adeo eum sanctissimis moribus et colloquiis ad omnem
mirum non est, ut qui ex ipsis schedis colligam, virtutem inflaramaret fuit enim modestia morum
:

illas quotidianis diu manibus versatas fuisse :

per omnem vitain plane singulari, nihil in eis
sunt enim obsoleta; penitus, et usu assiduo prope fraetum, nihil leve, dissolutum nihil. Vultus idem
obliteratae ; cum in libris chartisque tractandis semper, serenus quidem, ut erat animus ; at
nemo quisquam csset Janningo nitidior. Mitto de numquam effuse laetus. Yerborum usque adeo
alio insuperexamine, quod quia ad singularia vel parcus fuit, ut vitio sibi daret : utpote cujus
vitia insectanda . vel virtutes acquirendas perti- einendationem non semel a sese in schedis exi-
net, particulare dici solet; mitto, inquam, de illo git. Irae ac tristitia; dominabatur imprimis et :

multa narrare, quod non nisi unum ejus libellum quidem si justa erat causa, silebat in loco; donec
forte sim assecutus, sed et illum ad dics singulos de re cum Deo vcl per meditationem vel ad aras
exactissime pertusum; unde de reliquis.quosipse contulisset tum vero quod agendum sibi arbitra-
;

forsitan fiammis commiserit prona est conje- ,

batur, id agebat ita, ut nemo quidem moderatius,
ctura. nemo tamen fortius. Sed naa ego finem numqiiam
Prstcipva 39 Quis vero in tanto virtutum omnium stu- fecero, si persequi voluero singula : sufficiunt
nus virlutes:
dio, virtutem ullam defuisse P. Janningo credat? sane. quse dicta sunt, ut cetera conjectentur.
Eminebant ante alias fides, spes, charitas, justi-
tia, temperantia, fortitudo in adversis, amor,
cultus et imitatio B. Vinjinis MarUe Mutris Dei, § VIII. Postremus Janningi morbus,
ut ipse scribit, el suse; sunt enim septem illae,
patientia, obitus.
quas in singulos hebdomadae dies sibi pra>cipue
excolendas distribuit. Eas muniebat augebatque
uiebat ea taiulem sors patreni Conradiun,
sacrificiis, precibus, meditatione, lectione sacra,
quibus statas ex more Societatis horas impende- M quse emeritis fere hactenus Hagiographis
;

nostris
 ;; '

10
*
DE VITA, OPERIBUS, VIRTUTIBUS P. CONRADI JANNINGI.
> nostris obtigerat, qui fatiscente lahoribus assiduis umquam a se quemquam fuisse, qui ve! robusto
P. B. corpore, extrema vita tempora in valetudinario
1
corpore tam cruda oertamina sttstinere tam iliu
exegere; ufsint, qui hoc eis pro igne piaculari potuisset. Sed magis obstupuimus, cum sub ho-
destinatum esse velint ne quid hinc migrantes
; ram noctis duodecimam ea paulatim interquie-

eorum animasa Sanctorum consortio remoretur, scere, atquein placidum, utapparebat, somnum
quormn unice obsequio vitam omnem insumpse- resolvi animadvertimus. Postridie sorbere ali-

rint. Quod ego quidem de Janningo minime du- quid ccepit ac deinde leviculos cibos admittere,
bitarim asserere; tanta in eo tamque diuturna, convalescere denique, saltem ad medium usque
qu.v sane opus perfectum habet, patientia fuit. Januarium anni mdccxxiii ,
quando iterum si-

Delatus eo est ipso illo die, quo loco simul ac miles angustias non absimili miraculo elusit.
vita cessit P. Franciscus Baertius, vi Kalend. 45 Ceterum non sic cripi potuit e mortis fau- moritur in
/luiivsii 17
Novembris mdccxix, hemiplexias morbo, dum in cibus, quin convulsi tam atrociter nervi fraotse-
prandio mensse accumberet, repente correptus que vires officium deinceps suum negarent. Ita-
nec membrorum tantummodo captus usu, verum que si moveri loco necesse erat, alieno adminiculo
etiam rationis; idque per hebdomadas omnino utendum fuit : sed oneri levi par erat bajulus
tres continuas. Cumque interea nihil de morum unicus : tametsi ctenim justam viri staturam cor-
«•jiis habitusque gravitate decederet, opportuna pus sequabat, habititis tamen illud et numquam
pictori fuit occasio, ejus effigiom quam similli- fuerat, et modo tot malis exhaustum vix ossibus
ni.ini otiose exprimendi; id quod ille sui compos hserebat : ut adeo frater unus, nec admodum va-
ficri wiJtre permisisset. lidus, vestibus onustum impeditumque facile de
et convalc- 43 Rcstitutis exinde tum animi tum corporis lectulo aut sella quocumque circumferret, non
scit; sett im-
par uffivin.
utcumque viribus, fidere ccepit baculo, ac per do- sublatum in humeros, aut medium complexus;
aibi aeincepi mum qnam incedere
repere potius paulatim ;
sed, quod mirantes quotidie vidimus, instar pue-
nc Deo vn-
vo I: etiam ad aras atque ad Museum redire sed he- ; ri sedentem in ulnis. Et vel sic affectus gaudebat

B bescente brevi memoria, nec jam amplius cala- solita, qua; diximus, statis temporibus persol-

mum regentibus digitis.labore tandem pluteoque vere se posse Deo, Virgini matri, Sanctis omni-
abstinuit; solo imposterum valetudinario, sacris- bus pietatisofficia quod praostare non desiit
;

que. quos sibi, ut dixi, elaboraverat libellis sche- usque ad Nonas Julias ejusdem anni Mpccxxm ;

disque ac Rosario, ut vocant, Mariano conten- tum enim supremam luctam sustinuit potius,
tus : nam cetera suis hactenus usibus concessa quam sensit primo enim impetu voce simtil ac
:

prorsus abdicabat. In iis porro volvendis medi- mente privatus, hoc tantum distabat a mortuo,
tandisque quod reliquum fuit vitae totum abiit. quod spiraret; atque illo in statu, quod incredi-
Atque hoc quidem ne sine ordine aut temere fa- bile videri potest, usque ad sequentis Augusti

ceret, exercitia illa sua pietatis in stata tempora Idus perseveravit, vix umquam interea satis cer-
ita tribuebat; ut si eadem diei hora accederem, tis prsesentis animi datis indiciis ; tum demiim
eadem semper lectitantem offenderem sin alia ; sub horam septimam vespertinam, innocentissi-
venirem alia meditaretur. Ita conjunctissime
, mum alioqui, ac tot insuper purgatum incommo-
cum Deo vivebat, Eucharistico per dies pene sin- dis spiritum, commendantibus rite nobis, in ma-
gulos epulo refectus imo quia nulla, dum hic
; nus Creatoris placidissime reddidit, anno setatis
vivitur, satis arcta cum illo conjunctio est, dis- 73, ab ingressu in Societatem Jesu 53, a solenni
solvi cupiebat identidem et esse cum Christo quatuor votorum Professione 38 ab accessu ,

donec anno demum mdccxxii, tamquam immi- ad Hagiographiam subducto quinquennio quod
,

uentis jam proxime mortis, nescio quo argumen- studiis Theologicis ac tertise Probationi ces-
to, praesagus, me, qui plane aliter sentirem, non sit, 40.
semel monuit; et hoc, inquit, mihi crede, et 46 Jam quanto nostrorum luctu sublatus sit domcslicis
me dixisse memineris, cum videbis prope ab- ; P. Conradus, assistentium morienti lacryraae te- externisquc
lugenlibus.
est cnm hinc migrabo. Cum haec diceret, mi- statee illius in primis qui illi constantem per tot.
;

rificam vultu consolationem, qua delibutus erat annos operam in valetudinario coramodaverat,
animus, praeferebat : ut satis proderet, eam de- sibiquidem, ut aiebat, semper jucundissimam;
mum esse summam votorum
suorum. quod nihil oegroto illo suo aut facilius vidisset
iterum el sx 44 Et quamquam tum quidem nihil esset, umquam aut patientius. Nec vero illaj tantum
l>iuseodv.m
morbo corri unde aliquid sinistri portendi posse videretur, virtutes, sed et ceterae per omnem retro vitam
pilur annii non omnino tamen sua Senem optimum fefellit spectatse has fere accedentibus identidem ad rao-
172-2;
opinio neque enim diu post, ineunte circiter
: ribundi lectulum exprimebant voces
Moriatur :

Novembri, quse totum jam triennium intermise- anima mea morte justi hujus. Haud minor exter-
rant symptomata convulsionesque apoplecticaa, norum qui virum noverant, luctus emicuit et
se-
ingruere tam frequentia cceperunt, ut aliis vix stimatio; quippe qui satis nequaquam
facturos
secta vena depulsis, rursum alia succederent ac ; sese piis adeo manibus putaverunt, si
privatis
tandem post mensem unum ita virum obruerent, eos tantummodo juvarent meritis, nisi
illis etiam
ut mox ad aeternitatem consuetis Ecclesias prae- publica, uti in teraplo nostro fieri
curarunt, ac-
munitus, prope jam medicorum judicio
sidiis rite cinentibus musicis justa persolverent.
Hiecsunt
pro deposito haberetur. Accessere singultus le- fere quse de optimo studiorum
nostrorum Praa-
thales ceteraque preesentissimae mortis indicia, side dicenda habt qutbus et illud addo, quod
in quibus ad momenta singula credebatur a cir- de vins vttae sanctimonia conspicuis
vulgo ac
cumfusis patnbus sine ullo dubio aut mora expi- vere pronuntiatur miniraa eorum esse :
merita
raturus. Suspensos ita nos omnes hahuit a sero quae patent hominibtts majorum enim
Deuni s'o'
;

vespere ad mediam usque noctem ut negarent lum Superosque

; testes admittunt, quibus
placere
Sacerdotes e nostris qui aderant seniores, visum unice student.

INDEX
 INDEX
ALPHABETICUS
SANCTORUM
AD TOMUM TERTIUM JULII.

cum fratre Rodino ; Paschae festivitas cum

pastoribus celebrata ; furis per lupum punitio ;

panis et vini miraculosa ubertas ; abigitur

turba daemonum, variaque alia prodigia per-
petrantur 92. Caput 4. Carolus Virginem
11 i bundius martyr, Cordubae in Hispa- denuo insequens, brachium ei luxat, sed a

nia. Ex Martyrologiis et S. Eulogii Domino sanatur. Secessus Rodini in montem

10-^-a:
in Belgio.
Memoriali 229.
J^-Amelberga vidua, Laubiis et Binchii
Commentarius pr.evius § 1. San-
Cassinum. Sanctorum visitatio
tuta sanitas, alia Virginis miracula, virtutes
et felicissimus obitus 95.
; Carolo resti-

— Intentio, eleva-
ctse nomen varie inflexum natales illustris- ; tio et translatio sacri corporis Tamisia Gan-
simi 61. § 2. Amalbergae conjugium, aetas davum, etc. Ex eodem codice Ms. cum aliis

et liberi 62. § 3. Amalbergae cultus, professio collato 98. — Miracula. Ex codice Tamisiensi.
et Acta 64. § 4. Witgerus S. Amalbergae Pars prima, 100. Pars altera 103. Pars
maritus quis an Sanctis annumeran-
fuerit, et tertia 105
dus 65. — Vita, quae legitur aLaubiensibuse t 13 Anacletus Papa et Martyr, Romae. Commen-
Binchiensibus, desumpta ex Ms. Binchiensi 67 tarius. De Anacleti a Cleto diversitate, anti-
10 Amalberga virgo, Tamisias et alibi in Belgio. quo cultu, gestis et reliquiis 445
Commentarius pr.evius § 1. Synonymarum 12 Andreas miles et socii martyres. Notitia ex
sanctarum Belgicarum diversitas 70. § 2. Ve- Menxis Grsecis 289
tustus S.Amalbergae cultus ex B. Radbodi 12 Andreas puer a Judaeis trucidatus, prope
episcopi Ultrajectini elogio et Martyrologiis ffinipontum in Comitatu Tirolensi. Commen-
71. § 3. Recentiora S. Amalbergae elogia 73. tarius historicus § 1 Notitiae ad hunc Bea-
.

§4. Peculiaris Sanctae cultus Gandavi inmonte tum ejusque cultum spectantes unde acceptae.
Blandinio 74. § 5. Cultus Tamisiae et Mater- 438. § 2. Andreae martyrium illustrationibus
nae in Flandria 75 § 6. Historia translati sacri interspersum 440. § 3. Andreae cultus ad no-
corporis ; ejus apud Gandenses veneratio, et stra usque tempora successive continuatus ;

per Calvinianos interitus 78. § 7. Sanctae Acta supplicationes status reliquiarum modernus.
;

eorumque scriptores 80. § 8. Mabillonii et miraculum anathemata 443.

;
Appendix. —
Cointii contraLegendam argumenta 82. § 9. Recentiora quaedam miracula, exMs. ab abbate
Qua potissimum ratione explicaripossevidean- Wilthinensi liuc misso 444
tur 83. —
Tomellus seu sermo D. Radbodi 12 Ansbaldus confessor abbas Prumiensis. Syl-
sanctae Trajectensis ecclesiae episcopi, de vita loge historica. De cultu, aetate et gestis 294
et meritis paradoxae virginis Christi Amelber- 14 Antiochus et martyres Alexan-
septem socii

gae. Ex codice S. Pauli in Sonia collato cum driae. Ex Hieromjmianis 621

MabiUonii editione 85. —
Vita auctore for- 10 Apollonius martyr, in Cappadocia. Notitia
tasse Theodorico abbate Trudopolitano. Ex c.!' MenxU Grscis 34
dicto codice Soniensi S. Pauli. Pr.efatio 87. 14 Aquila et Hilarius martyres. Notitia ex Syn-
Ordo capitulorum in Ms. 87. Caput i. S. Amal- axariis Grxcis 622
bergaa illustris origo, pia infantia miraculis
clara ; monitu ad B. Landra-
S. Willibrordj
dam Belisiam deducta, a Pippino agnoscitur
et ad filii sui Caroli nuptias postulatur 88.
Caput 2. Inutiles Caroli conatus in prosequen-
da Virgine saniora Pippini consilia Hunrodi ;
4T)asinus martyr Trunchinii in Flandria.
,
;

proditio post Pippini obitum in amorem S. J5 Commentarius pr^vius. De cultu. reli-

Acta. Ex Ms.
;

Amalbergae per suos magis, sed frustra incen- quiis, adventu et Actis 699.
Fuga Virginis monasterii Trunchinicnsis 671
ditur Carolus 90. Caput 3.

10
Tomus iii Julii.
 — :

INDEX ALPHABETICUS SANCTORUM

10 Bianor et Sirranus martyres, in Pisidia. No- tris 123. Caput 2. S. Canuti prseelarae virtutes,
titia ex Fastis Grxcis 33 misericordia in pauperes, cura justitise et cul-
14 Bonaventura S. R. E. Cardinalis, episcopus tus divini, rigida poenitentia, etc. Expeditio in
Albanensis, Ecclesise Doctor, ex Ordine S. Angliam, fratris Olavi proditione interversa
Francisci, Lugduni in Gallia. Commentarius 125. Caput 3. Multa in Ecclesiae bonum san-
pr.evius. § 1. Sancti nomen, cultus, reliquise, cita, ministrorum nimius rigor, improborum
aetas, annus et dies obitus 776. § 1. Judicia seditio, sancti Regis secessus, direpta ac spo-

variorum Scriptorum de S. Bonaventurse do- liata curia, tumultuantium varia scelera 128.

ctrina 778. § 3. Gestorum Sancti chronotaxis Caput 4. Fuga S. Canuti in Fioniam, Pipero-
usque ad susceptum totius Ordinis generale nis aulici nefanda proditio, furentium impetus
ministerium 780. § 4.Vitse sequela asuscepto in basilicam S. Albani, in qua Rex lancea per-

generalatu ad obitum 784. § 5. Gesta post fossus pro justitia martyr occumbit 130. Ca-
obitum S. Bonaventurae usque ad canonizatio- put 5. Parricidarum in Benedictum, Sancti
nem et hsec tempora 786. §6. Scriptores qui fratrem crudelitas, Dania divinitus multis pla-
de S. Bonaventura egerunt, et qusenam hic gis afflicta, Adela absterrita ab auferendo sa-

edantur 822. —
Octaviania Martinis Sinues- cro corpore, quod pluribus signis clarescens,
sani U. J. Doctoris, de vita et miraculis S. Bo- solenniter elevatur, et in theca venerationi ex-
naventurae Oratio, qua postulatur a Sixto IV ponitur 133. —
Vita alia auctore Saxone
summo Pontifice, in Divorum referri numerum Grammatico 136
788. — D. N. Sixti PP. IV diploma, quo
S. 13 Cholinduch martyr Hierapoli, ut videtur, in
S. Bonaventura episcopus Cardinalis Albanen- Syria. Sylloge historica § 1 Cultus, sexus,
—
.

sis in Divorum refertur numerum 794. distinctio , cognatio ; elogia ex Synaxariis

S. D. N. Sixti PP. V decretales litter^:, Graecis 483. § 2. Alia qusedam ejus elogia
quibus S. Bonaventura Cardinalis, Episcopus Acta Sanctse ex purioribus fontibus 485
Albanensis, inter Doctores Eeclesise annume- 11 Cindeus presbyter et martyr Sidse in Pam-
ratur, festum xiv Julii, sub ritu duplici cele- philia. Ex Marhjrologio
Eomanoet Grxcis Syn-
brari mandatur, cum indulgentiarum elargiti- axariis 177
one 797.Vita, auctore Petro Galesiano, Pro- 14 Cyrus Carthaginensis episcopus. Ex Marty-
tonotario apostolico ad SixtumV Pontificem rologio Romano 620
Maximum. ExedUioncHcnriciSedulii. Pr<elo-
quium auctorisSOl. Caput 1. Nomen, patria,
parentes, annus nativitatis, ordo Seraphicus,
et res seculi ; corporis habitus et animi virtu-
tes 803. Caput 2. Ingressus in Ordinem ex
14"T\entlinus puer confessor,
voto matris, vitse innocentia et
orationis et contemplationis studium 806. Ca-
alise virtutes,
D Sylloge de cultu
12 Divus, seu Dius, Cornius Cornensius et sive
Resse in Clivia.
659
put 3. Eruditio et doctrina mirabilis, ejusque
Laventius martyres, Csesarese in Cappadocia.
et in aliis progressus in studio Parisiensi 808.
Caput 4. Sancti gesta tempore quo fuit Ordi-
Ex Martyrologiis 281
nis Minister generalis 811. Caput 5. Prsestans
12 Dostranus confessor in Scotia. Ex Monumen-
doctrina in expositionibus utriusque Testa-
tis Scoticis 190
menti, et multiplex exponendi ratio 813. Ca-
put 6. Dotes eximii Ecclesiae Doctoris, prae-
claris actionibus non parum illustratae 816.
Caput7. Gesta in Concilio Lugdunensi, obitus
et miracula 817.Caput 8. Doctrinae post obi- lOTTUto episcopus confessor, Lsetiis in Belgio.
tum commendatio. Canonizatio, et quse Cano- J_i COMMENTARIUS PR.EVIUS § 1. CultuS ex
nizationem consecuta sunt 819. Caput 9. De Martyrologiis, elogia, lectiones 47. § 2. Offl-
iis quae ob ejus sanctitatem, et doctrinam exi- cium proprium, Sancti invocatio confraterni- ;

miam Sixtus V Pontifex egit 820 tas 49. § 3. Festivitas annua, tumba, miracula,
locus ubi quievit olim corpus, abbatise Laetiensi
subjectus, ac possessionibus ditatus corpus ;

inde absorptari vetitum 51. § 4. Corpus San-

cti primo Montes Hannonise, inde Lsetias trans-
latum et honorifice reconditum 53 § 5. Reli-
10/^anutus Rex et martyr, Ottonise in Fionia quise; tempus mortis, episcopatus ; manuscri-
KJ Danise. Commentarius pr,evius§1. San-
cti genus, praeclara indoles, pietas, cultus,
ptum quod hic damus 55. Vita. Ex perve- —
tusto, Ms. monasterii Marcliianensis,
collato cum
elogia in Fastis recentioribus et in Breviario duobus aliis Mss. Prologus Auctoris. 57.
Ca-
Sleswicensi, ac novissime in Romano 1 1 1 .
§ 2. put 1. Qua occasione et quibuscum S. Etto in
Singulare Sancti elogium scriptum, uti appa- Franciam ex Hibernia profectus sit ; iter Ro-
ret, ab aliquo qui primse sacri corporis eleva- manum reditus in Galliam 57. Caput 2.
;
S.
tioni interfuit 115. § 3. Acta ab aliis postmo- Etto loco solitario moliendo intentus, non
im-
dum quo hic ordine recenseantur 117.
scripta, pune contemnitur familiaritas cum aliis San-
;

§ 4. S. Canuti et
fratrum regum Danise chro- ctis;mutoloquelareddita; virtutes; obitus 59
nologia 119. —
Historia vit^e et passionis 13 Eugenius episcopus Carthaginensis, Albigoein
auctore ^Elnotho monaeho Cantuariensi. Ex Occitania ; item socii ejus in persecutione
Ms. Thosano collatocum editione Meursii. Pro- Wandalica plurimum passi. Commentarius
logus ad Nicolaum regem 121. Caput 1. Prse- prj3vius § 1. S. Eugenii cultus et elogia 463.
mittuntur varia de recepta seriusa gentibus A-
§ 2. Acta, eorumque scriptores 464 § 3. Eu-
quilonaribus fide Christiana, de victoriis et ge-
genii episcopatus et exsilium 405.
stis Suenonis, S.Canutiparentiset Haraldifra-
§ 4. Ejus
mors et scripta 467. § 5. Adventus in Galliam

et
 ,

IN TERTIUM TOMUM JULII.

et sepultura 468. — Acta, auctore Victore Ricus. § 1. Csesarese Philippi noti'a; Sanctae
Vitensi. Ex Surio cum Chifjlelii ct Ruinartii cultus ac nomen
elogium confu o; statua
; ;

editionibus collato. Caput 1. Hunerici simulata Christo erecta 260. § 2. Alia eius elogia; ve-
conniventia et barbara in suos crudelitas 471. ritas statuae ab Haemorrhoissa rectae stabilita <

Caput 2. Variae visiones et dira in Catholicos 262. § 3. Prsecipua statuae adjuncta ;

quo sit

persecutio 473. Caput

Hunericus per epi- 3. delata a quo sublata
; 264
stolara Catholicos episcopos ad disputandum 14 Henricus Imperator Bambergae in Germa-
de fide convocat. S. Eugenii responsum et mi- nia. Commentarius pr.evius § 1. Sancti ge-
raculum. Disputatio cum Arianis 475. Caput 4. nus, nomen et agnomen 682. § 2. Sancti
Arianorum calumniae et fraudes 477. Caput5. aetas, annus et dies obitus, cultus, elogia 684.
Immania tyranni tormenta et Catholicorum § 3. Canonizatio, elevatio sacri corporis, et
constantia 478. Caput 6. Libertas Muritae dia- translationes 686. § 4. Reliquiae Bambergen-
coni multorum exsilium puerorum in fide con-
; ;
ses, sacra cimelia, mausoleum Henricianum,
stantia, et Ariani episcopi impia saevities 479. Officia ecclesiastica et antiqua Missa 688.
Caput 7. Violentia Arianorum episcoporum ; § 5. Reliquiae alio translatae, praesertim Ro-
feminae Catholicae zelus, et patheticus auctoris mam, ad templum Domus professae Societatis
epilogus 481 . Jesu 691. § 6. Scriptores Vitae, aliique de
11 Eutychius martyr Alexandrinus. Ex Hie.ro- S. Henrico agentes 693. § 7. Vita S. Henrici
nymianis 179 Dilingae vulgata mdcxlviii 695. § 8. S. Hen-
rici cum S. Virgine Cunegunde servata in
conjugio castimonia 697. § 9. Ex Litaniis
Bambergensibus incassum sugillatur S. Hen-
rici castimonia 700. § 10. Prsecipua S. Hen-
rici gesta ad temporum ordinem revocata a :

10"|7elicitas cum septem filiis, Romse 5. Com- regni principio ad fundatam ecclesiam Bam-
M_ mentarius pr.evius. § 1. Antiquissima bergensem 702. § 11. Episcopatus Bamber-
SS. Martyrum in sacris tabulis cul- memoria ; gensisaSS. Henrico et Cunegunde fundatus
tus S. Felicitas distincta a S. Symphorosa.
; 704. § 12. Prosecutio a' constabilita ecclesia
Versiculi trium ex his Martyribus nomen prae- Bambergensi, ad susceptam Romae imperii
SS. Petrus Chrysologus et
ferentes 5. § 2. coronam a Benedicto PP. VIII 706. § 13. S.
Gregorius magnus SS. Martyrum praecones; Henrici Romae coronatio, et quae eara secuta
eorum reliquiae 7. § 3. Tempus mortis, locus sunt, usque ad adventum Benedicti PP' VIII
sepulturae ; Acta sincera et spuria, qua? hic in Germaniam 708. § 14. Reliquum vitae S.
dantur 9. — Passio, auctore anonymo. Ex Henrici, usque ad felicem exitum mxxiv 711.
codiceMs. pergameneo, majoris formse abbatiee — Adelboldi episcopi Ultrajectensis de re-
cum tribus aliis impressis 12.
Valcellensis collato bus gestis Henrici Imperatoris fragmentum.
— Acta Apocrypha collata cum alio Ms. Ca- Ex editione Jacobi Gretseri. Procemium au-
put 1 S. Felicitas spreto decreto, ab Anto-
. ctoris 714. Annus Christi mii, Henrici pri-
nino contra Christianos edito, accusatur una mus 714. Annas miii, Henrici secundus 718.
cum filiis, et frustra ad idolorum cultum alli- Annus miv, Henrici tertius 720. Vita au- —
citur 13. Caput 2. Publius consul S. Felicitati ctore anonymo edita in Surio. Ex Jacobi
ac filiis ejus frustra conatur persuadere cultum Gretseri Divis Bambergensibus. Pr.emonitio
deorum Caput 3. Vario mortis genere
15. 723. Caput 1. Henriciin Imperium successio,

septera Martyres occiduntur S. Felicitas

filii ; S. Wolfgangi apparitio, munificentia in eccle-
capite plectitur corpora a volucribus intacta
; sias, victoria de Slavis, et restauratio episco-
eorum sepultura ac translatio 16. — Analecta patus Merseburgensis 723. Caput 2. Funda-
de septem Martyribus. Caput 1. Translatio tio ecclesiae Bambergensis, synodi ad eam

S. Alexandri martyris, unius, ut volunt, e vn spectantes, ejusque a summo Pontifice appro-

S. Felicitatis filiis, in abbatiam Ottenburanam, batio 725. Cafut 3. Brunonis in sanctum
Ordinis S. Benedicti in Suevia, desumpta ex fratrem odium , S. Cunegundis innocentia
codicibus nostris Mss. 18. De pallio Caput 2. Sancti sanatio in raonte Casino , et causa
S. Alexandri martyris ex Mss. 20. Caput 3. claudicationis 72S. Caput 4. Adventus Bene-
Alia S. Alexandri translatio unius e septem ; dicti PP. VIII in Germaniam, Sancti pere-
fratribus, an alterius, in Westfaliara 21. Ca- grinatio Cluniacum, ejus pro Ecclesia et im-
put 4. Oratio in laudem septera fratrum, au- perio gesta, obitus, et de eodem mira visio
ctore anonymo, forte monacho Ottenburano, 730. Miracula S. Henrici. Observatio prse-
collata cum alio Ms. 24 via 732. Pars prima 732. Pars altera 734.
— Appendix eorum qune ad superiorem Vi-
tam, ad recentiora Sancti beneficia, Mantum,
Crucem aliaque cimelia, ad hodiernam solen-
nitatem, ad renovata Ofticia, ad terapla et
sacella erecta spectant. Caput 1 . De diploma-
tibus ex data Vita huc rejectis 736. Diploma
VT Pictones in Gallia. Notitia ex Actis S. Benedicti Papae VIII, ad S. Henricum 738.
Paterni episcopi Abrincensis 46 Aliud ejusdem ad Eberardum episcopum 73S.
Diploma Clementis II Papse 739. Diploma
duo Leonis IX 740. Diploma Henrici III Im-
peratoris 742. Caput 2. De recentiori per
Sanetum ecclesisa Bambergensis patroeinio
742. Caput 3. De Manto. in acclesia Impe-
12¥jra3morrhoissa Evangelica , Cassareoe Phi- riali asservato 749. Capdt 4. De
celeberrima
XI lippi in Phcenicia. Com.mentarius histo- Cruce aliisque cimeliis 750. Caput 5. De ho-

dierna
 INDEX ALPHABETICUS SANCTORUM.
dierna Sancti gloria in solennitate octiduana
festive celebrari solita , in Officio pietatis
templisque et sacellis Sancto erectis, perquin-
que paragraphos apag. 753 usque ad pag 760 .

14 Heraclas PatriarchaAlexandrinus. Sylloge.

De gestis et cultu 617 10 Tanuarius et tres socii martyres, in Africa.
14 Heraelius martyr. Cullus apud Grxcos 621 «J Ex Martyrologiis 29
12 Hermagoras episcopus et Fortunatus marty- 11 Januarius et Pelagia, Nicopoli in Armenia.
res, Aqnileiae in Italia. Commentarius pile- Ex Martyrologiis 180
vius. Cultus. hymnus, elogium unusne anduo ; 11 Joannes martyr episcopus Bergomensis, in
Fortunati Aquileiae ? Acta translatio Marty- ; Italia. Sylloge historica. § 1. S. Joannis
rum 238. —
Acta, ab auctore incerto conscri- cultus ; elogia; labores apostolici 191. § 2.
pta. Ex Ms. S. Maximini Treviris cum aliis Vitae compendium virtutes, ac martyrium 193.
collata, Caput 1. A S. Hermagora Aqui- § 3. Inventio ac translatio corporis ; duratio
leiensium episcopo fides propagata poenarum;
episcopatus: tempus martyrii 194
contemptus 240. Caput 2. Sanctus immaniter 12 Joannes Gualbertus abbas, Ordinis Vallum-
cruciatur Pontianum ad fidem convertit, uti
; brosani fundator, Passiniani in Etruria. Com-
et Gregorium, liberato a daemone ejus filio ; mentarius pr^evius. § 1. Sancti patria, no-
successor S. Fortunatus caeca illuminata : men et stemma 297. § 2. Clementia Sancti
Sanctorum martyrium 242. Translatio. — ergahostem; prodigiosa Crucifixi inclinatio,
Ex Petro Calo, Ordinis Prxdicatorum 244 et ejus descriptio 299. § 3. Quinam auctores
11 Hildulfus confessor primum Archiepiscopus S. .Toannis Gualberti Vitam scripserint, et quo-
Trevirensis, deinde abbas Mediani monasterii rumnam scripta a nobis sint edenda 301. § 4.
in Vosago; item discipuli ejus Spinulus, Joan- De monasterio S. Miniatis, quod S. Joannes
nes et Benignus. Commentarius prjevius R. Gualbertus ingressus est, et quare illud dese-
A. P. D. Humberti Belhommei ejusdem mo- ruerit 303. § 5. Ordinis Vallumbrosani insti-
nasterii abbatis. Pr.efatio editoris 196. § 1. tutio, incrementum, privilegia et laudes 305.
Detriplici S. Hildulfi Vita 198. § 2. Deno- §6. S. Joannis Gualberti scriptaetpreces 307.
mine, genere et patria S. Hildulfi 209. § 3. § 7. Gesta S. Joannis contra Simoniacos 312.
De aetate S. Hildulfi in tres partes divisus a § 8. Quid sentiendum sit de miraculo, quod
pag. 201. § 4. De archiepiscopatu S. Hildulfi Gregorio VII, S. Joannem Gualbertum repre-
206. § 5. De monasterio S. Hildulfi 208. § 6. henderevolenti, contigisse narratur 314. § 9.
De cultu S. Hildulfi 209. — Vita prima. Ex De seriechronologicavitae S. JoannisGualberti
primigeniis Actis deprompta, cujus principium referuntur variae opiniones, et manifesti erro-
est : Incipiunt quaedam de vita viri Dei Hil- res refelluntur 316. § 10. An admissa Ma-
dulfi Treverensis Archiepiscopi 211. •
— Vita billoniana aliorumque sententia, circa seriem
Secunda. Descripta ex Ms. Ultrajeclino cura chronologicam S. Joannis Gualberti, potuerit
Heriberti Rosweydi, cum
Vita S. Hil- litulo : idem Sanctus cum Romualdo agere in eremo
dulfi Trevirensis Archiepiscopi 216. Vita — Camaldulensi319. §11. CanonizatioS. Joannis
tertia. Ex Ms. Medianensi, cum Epternacensi Gualberti 321. § 12. Cultus, reliquiae et glo-
et Paderbomensi Mss. collato, descripta per bre- riaposthuma 324. —
Vita. Auctore B. An-
via xxiv capita, a pag. 217 usque adpag. 226 drea abbate Strumensi. Ex Ms. Vallumbrosa-
14 Hrosnata martyr Ordinis Praemonstatensis, no nuper eruto. Caput 1. Natales, ingressus
in coenobio Teplensi in Bohemia. Commenta- in monasterium ; Simoniaci abbatis derelictio,
rius PR;Evrus § 1. Ccenobii Teplensis conspe- et in Vallem Umbrosam adventus 327. Ca-
ctus ; Beati nomen, cognatio, cultus, testa- put 2. Varios discipulos pietate illustres ad-
mentum 760. § Testamentumconfirmatum,
2. sciscit, novosque rigide exercet, a quibus ob
privilegium impetratum munus in Ordine ;
;
eximiam virtutem, abbatis officium acceptare
fundationes parentes ac sorores
; Hrosnata ; cogitur 330. Caput 3. Factus abbas exacte
hic ab alio distingnendus an Ottocari frater? ; regulas observari jubet, et discipulorum nu-
762. § 3. Vitae scriptores in nostram, quam ;
mero auctus, varia monasteria aedificat, et pia
damus, observationes ejusdem auctor B.;
; opera exercet 331. Caput 4. Varia miracula
Hrosnatse interfectores 765. § 4. Vita ad cal- quae in vita patravit 334. Caput 5. Alia ejus-
culos chronologicos exacta; dedicatio ecclesiae dem miracula 335. Caput Cordis arcana
Teplensis rex Premislaus 767.
: Vita, ab — 6.
cognoscit, aliaque praebet sanctitatis argumen-
auctore synchrono religioso, ut videtur, Te- ta 338. Caput 7. Alios excitat ad extirpan-
plensi scripta. A Sigismundo Kohel, deinde ab dam Simoniacam haeresim 339. Caput 8. Epi-
Auberto Mireeo edita ad Chronicon Preemonstra- stola cleri et populi Florentiniad Alexandrum
tenseapag. 270, collata cumea, quam vulgavit PP. data, qua prodigiosa ignis probatio con-
Balbinus in Syntagmate historico a pag. 66. tra Simoniacos facta exponitur 341. Caput
9.
Prologus770. Caput 1. Genus propositum ; Zelus ejus pro Catholica fide ac fraterna cari-
perfectioris vitae votum adeundi Hierosoly-
;
tate pia mors et sepultura varia
;
monasteria
;

mam ; iter Romanum ; fundatio monasterii post obitum ejus aedificata 344. Caput
10.
Teplensis ; templi
Caput 2. dedicatio 770. Varia miracula maxime post obitum ejus pa-
Fundat monasterium Chotiessowiense Ro-
mamredit, ubiprivilegiaimpetrat institutum
: trata 346. —
Vita altera. Auctore B. At-
;
tone abbate Vallumbrosano postea episcopo
Praemonstratense Regis Boheniiae favores;
;
Pistoriensi. Ex editis apud Joannem Mabillo-
miraculose a Deo servatur 772. Caput 3. nium. Prologus 348. Caput 1. Sancti patria,
Mortis praesagium, captivitatis aerumnae ; condonatio offensae, conversio, monastica vita
mors, sepultura, apparitio, miraculum, annua
348. Caput 2. Recusata abbatis dignitate, Si-
memoria 774 moniacos persequitur, ob quam causam deser-
to monasterio, socios novi instituti
congre-
 IN TERTIUM TOMUM JULII.
gat 349. Caput 3. Ab Itta Abbatissa praediis cultu S. Liberto pridem exhibito 675. § 2.
donatus, et a suis abbas electus, rigide disci- Martyrii S. Liberti verosimilior epocha 678
plinam monasticam observari curat 351. Ca- 12 Lithardus confessor, Cornueti ad mare Tyr-
put 4. Leoni Papae et suis mirabiliter cibum rhenum. Ex Ferrario 296
obtinet, et multa alia patrat miracula 352.
Caput 5. Caritas erga segrotos et pauperes et
varia ejus miracula 354. Caput 6. Arcana M
cognoscit, aegros sanat, multos instruit 356.
Caput 7. Simoniaci varias contra eum perse-
cutiones et turbas concitant 357. Caput 8. 12 TlTamas martyr, Constantinopoli. ExMenxis
Epistola cleri et populi Florentini, qua Simo- 111 Grxcis 289
niacorum clades narratur 358. Caput 9. S. 14 Marchelmus hodie Marcellinus presbyter con-
Joannes post spiritale auxilium Mediolanensi- fessor, Daventriaj in Transisalania Belgii. Syl-
bus prsestitum, et dictatam de fraterna cari- loge historica. De cultu, setate et gestis 673
tate epistolam, pie moritur 360. Caput 10. 14 Marcianus episcopus, Frequenti in Samnio.
Exsequise, successores, et qusedam miracula Commentarius pr^evius. Decultu, veteri Offi-
362. — Miracula, auctore Hieronymo Radio- cio et Actis incertis 625. — Vita. Desumpta
lensi,monacho Vallumbrosano. Ex bibliotheca estex vetustissimo manuscripto codice ecclesix
Medicxa. Prologus 363. Liber i, in decem Frequentinx 626
septemque partes divisus a pag. 364 usque ad 11 Marcianus martyr, Iconii in Cappadocia. Cul-
pag. 402. Liberii. Prooemium ad Laurentium tus ex Martyrologio Romano atque Synaxariis
Mediceum 402. In quatuor partes dividitur a Grxcis 177
pag. 403 usque ad pag. 417. Liber iii, in tres 10 Marcianus, Domnus et plures socii martyres
partes divisus a pag. 417 usque ad pag. 429. Tomi in Ponto. Ex Hieronymianis "
31
— Appendix de translatione Crucifixi, qui 11 Marianus et Januarius, in Africa. Ex Hiero-
Sancto Joanni Gualberto caput inclinavit. Ex nymianis 179
libro Ms. actorum Congregationis Vallis Vm- 10 Martyres duodecim mUites. Ex Hieronymi-
brosx 429 anis 33
13 Joel Esdras Veteris Testamentiprophetae,
et 10 Martyres xlv, NicopoliinArmenia. Commen-
in Palestina. Sylloge. De cultu ex^ Martyro- tarius pr^vius. Cultus, elogia, Acta, reliquise
logiis elogia ex Equilino
; 451 34. — Acta Grasco-latina, ex codice Vaticano.
14 Joseph episcopus et confessor. Ex tabulis Caput Vulgato a Licinio edicto contra Chri-
1.
Grxcis et historia ecclesiastica 680 stianos, sistuntur coram Duce Lysia sancti
13 Justina et Zeno martyres, Tergesti in Istria. Martyres36. Caput2. Sanctilapidibuspercussi
Ex Ferrario 458 etin carcerem conjecti variis exemplis a Leon-
14 Justus confessor, Cambone in Biturigibus. tioconfirmantur38. Caput 3. Sancti frustra ad
Sylloge. De synonymis et cultu 618. Elo- cultum deorum incitantur in deos et tyran-
;

gium Historicum. Ex Vitis Sanctorum Bituri- num invehitur S. Leontius

clam a muliere;

censium, in Bibliothcca Ms. Labbei 619 potantur40. Caput4. Orantibus apparet ange-
14 Justus confessor Trevirensis. Ex Molano et lus convertuntur duo carceris custodes dam-
; ;

Officiis ipsius ecclesix 622 nantur sancti Martyres ad ignem aqua e rupe ;

14 Justus martyr, Constantinopoli. Ex Synaxa- elicita ; translatio et cultus reliquiarum 42

riis Romano Martyrologio
Grxcis et 623 11 Martyrocles martyr. Ex Fastis Grxcis 180
13 Juvenianus magnus confessor, Eystadii. No- 10 Maximus et alii novem martyres, Antiochiae.
titia de cultu 460 Ex Hieronymianis 32
11 Menulfus episcopus in finibus Bituricensium,
in Gallia. Commentarius pr.evius de cultu,
episcopatu, aetate et Actis 202. Acta. Ex —
Labbei Bibliotheca Mss. 293. Item ex Breviario
Bituricensi 294
1 1 17" etillus confessor , Wirburgi in Dania. 12 Michael Malinus confessor. Notitia ex Me-
JV. Sylloge. De cultu, gestis, setate et pro- nxis Grxcis 289
fessione 229 13 Mildreda virgo abbatissa, Cantuaria? in An-
glia. Commentarius pr^vius § 1. Sanctre
ccenobium in Taneti insula, ejusque fundatio-
nis occasio 488. § 2. Sanctae cultus ex Mar-
tyrologiis, elogia et reIiquia;4SS. § 3. Natalis,
setas, Acta, leetiones, translatio et miracula
12 T eo confessor abbas monasterii Cavensis, in 489. — Vita. Ex Legenda Joannis Capgravii
.Li Italia. Commentarius pr.evius. Sancti 491. — Historia translationis a Guilielmo
cultus, elogia, tempus regiminis, Vita ejusque Thorn monacho Cantuariensi.
JSx editione anni
auctor ; monasterium Cavense 434. Vita — mdclii 493. — Miracula. E.c Sanctx Offcio
auctore Anonymo subsequali. Ex editionibus et Thornio 496
Surii et Mabillonii, cum aliis collatis 435 10 Milio et decem martyres Nicopoli in
alii
11 Leo confessor. Notitia ex tabulis Grxcis 180 Armenia. E.v Hieronymianis 32
10 Leontius martyr cum xxxiv aliis, Alexan- 12 Mnason Cyprius antiquus Christi discipulus.
Ex Hieronymianis
driae. 31 Sylloge historico-critica 237
14 Libertus martyr, Trudonopoli et Mechlinisa 13 Myrope martyr iu Insula Chio. Notitia ex
in Belgio. Commentarius historicus § 1. De Synaxariis Grxcis 458
 ;

INDEX ALPHABETICUS SANCTORUM.

huma novis accessionibus amplificata ; Ofllcium
proprium postrema sepultura: inspectio anno
;

mdclxxx 252. § 5. Acta auctor translatio- ;

nis, aetas Legendaa 254. Acta. Ex codice —

Ms. collato cum impressis. Caput 1. Labores
12 TVTabor et Felix martyres, Mediolani et Co- apostolici S. Paulini a sancto Petro Apostolo
11 COMMENTARIDS PR.EVIUS § 1.
lonia?. Lucam missi ; fustibus cseditur cum sociis
Horum Martyrum ab aliis synonymis diversi- propter Christum 256. Caput 2. Bestiae, ad
tas et vetustissima in Martyrologiis memoria quas damnatur Sanctus, mansuefactae mors ;

267. § Antiquus Mediolani SS. Naboris et

2. ab ange'o proedicta et constanter obita 257.
Felicis cultus 268. § 3. De cultu eorumdem —
Mihacula. ExMs. et editis Florentinii 259
Sanctorum Coloniae Agrippinae 270. § 4. Re- 10 Petrus abbas, in monte Caprario prope Pe-
feruntur testimonia scriptorum Mediolanen- rusiam. Commentarius pr.eyius. Publicus
sium pro possessione Coloniensi 272. §5. Alia Sancti cultus ; qua
Vita quae hic datur ; setas
pro eadem possessione argumenta 273. § 6. vixit qua occasione ad perfectiorem vitam
—
;

Auctoritates pro possessioue Mediolanensium conversus monasterium cui praefuit 107.

;

274. § Acta passionis apud Mombritium et

7. Vita. Ex archivio monasterii S. Petri de Peru-
in Mss. nostris non omnino conformia, nec sia, cum Mss. aliis et editis collata. Caput 1.

satis sincera 276. — Passio. Ex Ms. codicc Natales ; ecclesiae restauratio miraculo appro-
cosnobii Bodecensis, collala cum apographoalio bata ; iter Romanum dignitas abbatialis, suis
277. — Acta paulo ampliora,
;

in paucis mutilo ac popularibus utilis 110. Caput 2.

subditis
ex edilione Mombritii 279 Miracula a Sancto patrata, sanctus obitus 111
14 Petrus episcopus Cretensis. Cultus ipsius apud
Grxcos 621
14 Phocasmartyret episcopus, Sinope in Ponto.
Commentarius pr.evius § 1. Intricataj quae-
stioni enodandae praemittuntur varii Sancti,
14 /""Wnesimus thaumarturgus. Ex Synaxariis nomine Phocae appellati 600. § 2. Triplex
\J Grxcis 619 Phocas verosimillime distinguendus 602. § 3.
14 Optatianus episcopus Brixiensis 624 Cultus, reliquiae et miracula Phoca? Sinopensis
§ 4. Gesta S. Phocae ante epi-
episcopi 604.
scopatum martyrii genus et tempus 606. § 5.
;

Examinatis Latinis apographis de Graecis S. ,

Phocae Actis fertur judicium 608. Marty- —

rium, auctore Anonymo. Ex Ms. Grteco Bi-
Vaticaname cum variis Mss. Latinis
P
De loco
sii in Artesia.
sepulturae,
Commentarids pr.evius.
obscuriori Beati
bliothecse
collata.Prologus 610. Caput 1. Disputatio
cultu, Phocae cum Africano praefecto 611. Caput 2.
memoria in Martyrologiis recentioribus, et in- Phocae colloquium cum Trajano imperatore,
certo mortis anno 162. — Elogium. Ex Vita miracula, tormenta et mors 614
S. Francisci cap. 4 apud Surium 164. — Elo- 11 Pifts PP. I, Roma?. Sylloge de cultu, aetate
gium aliud. Ex Francisco Gonzaga 165 et gestis 170
14 Papias et Donatus martyres Afri. Ex Mar- 11 Placidus martyr et Sigisbertus confessor, in
tyrologiis 620 territorio Curiensi in Rhaetia. Sylloge. Ex
10 Pascharius episcopus Nannetensis, inBritan- Breviario Curiensi et Ferrario 227
nia Armorica. Sylloge. De cultu, aetate, ge- 12 Primitivus martyr, Romae. Ex Hieronymi-
stis et Officio ecclesiastico 68 anis 281
12 Paternianus episcopus Confessor, Fani in 12 Proclus vel Proculus et Hilarion martyres.
Italia. Commentarius prjjvius. Cultus, elo- Notitia ex Synaxariis Grxcis et Martijrologio
gium, notitia locorum, Vita Ms. quae hic datur Romano 266
282. —
Vita, auctoreincerto. Ex Ms. S. Ma- 11 Prodocia, VeronicaetSpeciosa virgines, An-
ximini cumaliiscollato. Caput 1. Praemonstra-
tiochiae. Ex Hieronymianis 179
tus Sancto locus solitarius ; daemonis technae
discipulorum diffidentia ; Sancti in Deum fi-

ducia miraculo insigni comprobata 283. Caput

2. Episcopus miracula virtutes mors prae-
; ; ;

scita et sancte obita 285. — Fama posthuma.

Ex Vita Itaiica Noljii et variis aliis 287
12 Paternianus episcopus Confessor, alius an 14 T> agenuflavirgo, Aiicuriae in Gallo-Braban-
idem cum Fanensi? Bononiae in Italia. Syllo- J\ tia Belgii. Commentarius pr/evius
§ 1.
ge historica. Sancti cultus episcopatus , Sanctae natales, genus, aetas, cultus 661.
;
§ 2.
an idem hic Sanctus sit cum Paterniano Fa- Re^iquiae S. Ragenuflae, miracula, fons ejus,
nensi 288 collegium canonicorum inde Lovanium trans-
12 Paulinus episcopus et socii varii martyres, latum, Acta quaa hic dantur 663. Vita. —
Lucae in Etruria. Commentarius pr/Evius Desumpta et Rosweydi cura descripta ex Hagio-
§
1. Sanctorum cultus; Paulini patria, aetas, logio Brabanlino Ms. Rubex-Vallis a Bollan- ,

elogium an S. Petri discipulus ? 246. § 2.

; do collata cum Ms. Corsendoncano Cononicomm
Sancti elogium inventio corporis
; praesens ; Regularium justa Turnholtum. Prologds 666.
status reliquiarum 248. § 3. Erecta a Lucen- CaputI. Ragenuflaj illustre genus, singulares
sibus in honorem Sancti ecclesia ; reclusa a teneris virtutes, aversio a nuptiis, et inde
arca constructa nova basilica sarcophagus
; ;
; gravis cum parentibus lucta 667. Caput 2.
fama posthuma 250. § 4. Fama Sancti post- Fuga in silvas, sancta istic exercitia, angelica
 IN TERTIUM TOMUM JULII.
consolatio, piissimus obitus, procurata a pa- choretacolloquitur 518. Caput 5. Theodoro et
rentibus sepultura, templi exstructio et mira- Basilio episcopatum ambientibus, arcanum
cula 668 desiderium, ejusque eventum manifestat 522.
10 Ruflna et Secunda virgines et martyres. Caput 6. Absentia videt futura prsedicit, se-;

Commentarius pr^evius. Memoria in sacris creta cordium cognoscit 527. Caput 7. Varia
tabulis, publica veneratio, Acta 27. Passio. S. Stephani miracula 533. Caput 8. Mona-
Ex Ms. S. Maximini Treviris, collata cum chum fornicarium corrigit, sanctimoniali peri-
aliis 28 clitanti succurrit 538. Caput. 9. Variis cor-
14 Rufinus et Avenantius confessores, Sarzani porum aut animarum necessitatibus opitula-
in Italia. Ex Ferrario 622 tur; abditas pecunias sibi divinitus revelatas
ostendit; absentis peccatum intelligit ex cce-
lesti visione, ejusque pcenam deprecatur, et
auctorem hortatur ad poenitentiam 543. Ca-
put Leontius Vitae auctor, fit discipulus
10.
S. Stephani, ab eoque liberatur animi morbis
11 Oabinus Confessor, in territorioPictaviensi. et corporis 549. Caput 1 1 Absentia, occulta,
O Notitia ex Usuardi Martyrologio
181 futura exponit, et cum
.

secreto anachoreta col-

13 SaraVirgoabbatissa, Sceti in Libya. Notitia loquitur ; cujus deinde formam et vitam brevi-
ex tabulis Greccis et Vitis Patrum 459 ter explicat 555. Caput 12. Absenti apparet,
11 Savinus et Cyprianus, Brixise in Italia, an discipulorum tentationes occultas et errata re-
Antiniaci in Gallia? Commentarius pr^vius. censet et corripit 561. Caput 13. Spiritu san-
Cultus ; Acta suspecta
an Brixiae an Anti- ;
cto afflatus discipulos hortatur ad compunctio-
niaco asserendi Acta suspecta ex181. — nem atque ad attentionem ac fervorem in
lectionibus Mss. ad S. Catharime Brixix. Pro- oratione et psalmodia 568.Caput 14. Officia
logus 184. Caput 1. Sanctorum in flde con- in proximum summa exhortationum ejus, et
;

stantia ac tormenta 184. Caput 2. Idolum commiseratio maxima, etiam erga bruta ani-
prostratum frustra tentata novis tormentis
;
mantia, atque adeo insecta vihssima 573.
Martyrum constantia 186. Caput3. Liberatio Caput 15. Visio
S. Stephani de gloria S.
e carcere ;
profectkt in Galliam mortuus vitaa
;
Theoctisto parata curatio infirmi visio disci-
; ;

redditus ; caeci illuminati plurimorum conver-

; puli de gloria S. Stephano destinata; appari-
sio ; martyrium 187 tioangelorum prasdictio mortis atque ipsa ;
;

10 Septem fratres martyres filii S. Felicitatis. denique piissima S. Stephani mors, et vitse
fVide Felicitas.) periocha chronologica 577. Epilogus 583.
13 Serapion, Trophimus et octo alii martyres
Alexandrini.Hieromjmianis Ex 457
13 Serapion martyr. Ex Synaxariis Grxcis et
Martyrologio Romano 456
11 Sidronius martyr, MesseniaciinBelgio.CoM-
mentarius prjevius. Cultus Sancti Sidronius ; 13 rpurianus seu Turiavus episcopus Dolensis,
Messeniacensis ac Senonensis, idemne an di- X
in Britannia Armorica. Commentarius
versus? Passio ad trutinam revocata; apogra- pr^vius. Nomen, cultus, aetas, tempus trans-
phum ejus quod hic datur; brevis notitia mo- lationis et Acta 585. — Vita. Ex Ms. Vallis
nasterii Messeniacensis 172. — Passio. Ex Lucentis et Cartusix Divionensis ; a Chiffletio
Ms. Messeniacensi, collato cum alio Trecensi. S. eruta ex cum Pontiniacensi coliala 588. — Vita
Sidronius plures ad Christum convertit im- ; eadem, a monacho Pratensi verbosius extensa,
maniter cruciatus, capite truncatur; mulier qux ex Vincentio Barrali Surio inserta est 590.
ad ejus sepulcrum illuminatur 174 — Miracula Parisiis patrata 595
13 SilvassjVg Silvanus apostolus, S. Paulisocius, 14 Tuscana vidua, Ordinis S. Joannis Hieroso-
in Macedonia. Sylloge historica. De cultu, lymitani, Veronas in Italia. Commentarius
gestis et obitu 452 pr.evius. Cultus in Fastis recentior, aetas in-
1 1 Stephanus, Leontius et alii quadraginta mar- certa,Acta serius scripta, hymni et alia vene-
tyres Romani. Ex Hieronymianis 178 rationisargumenta822. Vita, auctore Cel- —
13 Stephanus Sabaita thaumaturgus monachus ; so Maphseo Veronensi, Canonico regulari
in Laura S. Sabae prope Hierosolymam. Com- Lateranensis Congregationis. Ex editione Au-
mentarius pr.evius. § 1.Brevis Laurse noti- gustini Valerii S24
tia; Sancti cultus ; distinctio 497. §2. Consan-
guineus S. Joannis Damasceni; ingressus in
Lauram ; annus ac dies mortis 499. § 3. Vi-
tse chronotaxis Acta quae hic dantur, eorum
;

auctor annotata versio 502.

; Vita ace-
; —
phala, auctore Leontio Sancti discipulo. Ex TTd
veteri Ms. Grxco Petri Seguierii Cancellarii
Francix, interprete Petro Boschio. Caput 1.
U in monasterio Cellensi Brisgoire in Ger-
mania. Commentariusfr-Evius. § 1. Monaste-
Moritur abbas Martyrius, S. Stephani sancti- rii Cellensis conspectus, vicissitudo, primor-
tas miraculis declaratur 504. Caput 2. Bene- dia 142. 2. Sancti obitus, cultus, aetas,
§ con
dictione sola ostium reserat; inter latrones sanguinitas miraculum 144
praeclare gesta,
;

inconspicuus ambulat. Helise Patriarchaa redi- § 3. S. Udalrici scripta, auctor Vitae, tempus
tum ad suam sedem, Christophoro mortem in quo ea fuit conscripta; exemplar Vitse quod
Perside praedicit 508. Caput 3. Energumenam hicdatur 145. — Vita, auctore Anonymo mo-
etinfirmam sanat; in eremo cognoscit quid nacho Cellensi. Ex editis a Mabillonio ad aliud
agatur in Laura 513. Caput 4. Succurrit pe- Ms. collatis. Proloqus auctoris 146. Caput 1.
riclitantibus discipulis, et cum invisibili ana- Natalibus Sancti conjuncta educatio integer-
 ;

INDEX ALPHABETICUS SANCTORUM IN TERTIUM TOMUM JULII.

Commentarius pr^vius. § Sancti nomen,

rima, et vel in ipsa aula incorrupta 147. Ca- 1.

put 2. Mulierem a calumnia liberat, visit loca ortus, patria, conversatio, aetas et obitus 628.

sacra ;
gentilium furorem evadit Romam pro- ; § 2. Sancti cultus in sacris Fastis, elogia, re-
ficiscitur monasticum amplectitur institutum
;
liquise631. § 3. Idem cultus magis propaga-
148. Caput 3. Vita monastica, sacerdotium ; tus ab Episcopis Cameracensibus reliquiae;

patientia stimulis carnis et calumniis probata solenniter circumferri solitse festivitas

; ad to-
151. Caput 4. Patientia in infirmitate oculi tam dioecesim extensa, et Officium Sonegiis
secessus in locum solitarium hydropica et ; proprium 635. § Legendae de S. Vincentio
4.

dasmomacus sospitati calumniator ad frugem scriptae crassioribus mendis expurgatae, et

;

reductus 153. Caput 5. Obloquia quia satage- ejus miracula Sonegiis accepta637. Vita, —
batBurchardum episcopum corrigere; constru- auctore anonymo. Ex duolms veteribus Mss.
ctum utriusque sexus monasterium sanatio ;
Pr.ef.atio 639. Caput 1. Vincentii ortus, mi-

puellae a cancro 154. Caput 6. Praclarse viri litia, conjugium 640. Caput 2. Provincia ei a

Sancti virtutes 157. Caput 7. Patrata a San- Rege commissa Sancti filii et filise 641. Ca-
;

cto miracula 159. Caput 8. Infanti impetrat put 3. Altimontensis monasterii admiranda
gressum ; caecitate affligitur ; obitus ; apparitio initia, et Sancti ad meliorem vitam conversio

et miracula istum consecuta 160 643. Caput 4. Singulares virtutes in coenobio,

12 Uguzo martyr, in valle Cavarnia apud Insu- secessus Sonegias et pius obitus 646. Mi- —
bres. Ex Fcrrario 296 racula antiquiora. Ex codice Ms. Valcellensi

seu Moreliano. Praefatiuncula 648. Miraculo-

rum series 648. — Miracula recentiora.
Ex Ms. Sonegiensi, cum editione Gallica
collato

Fortii 653
incentius Confessor alias Madelgarius Con- 12 Viventiolus episcopus Confessor, Lugduni in
14
y fessor, Sonegiis in Hannonia Belgii. Gallia. Sylloge. Decultu, gestis eta3tate290

INDEX
 INDEX
CHRONOLOGICUS
SANCTORUl
AD TOMUM TERTIUM JULII.

Seculo III Venit Justus in Galliam cum S. Ur-

sino 618 et 619
ANTE CHRISTUM NATUM.

SECULO IV.
roel et Esdras Prophetae Veteris Testa-
menti 451
Anno cccm vel cccrv Martyres Mediolani Nabor
et Felix 267
SECULO I. Anno circiter cccxix Passi xlv Martyres Nico-
poli in Armenia 34
Seculo IV Adscribendus videtur Paternianus Fa-
Seculo I. Huc certo spectat Hemorrhoissa Evan- nensis 282
gelica 260
Eodem seculo S. Paulo Apostolo fidus socius fuit
Silas sive Silvanus 452 SECULO V.
Item Illustris fuit Mnason Cyprius Christi disci-
pulus 237
Eodem HermagorascumjsocioFor-
seculo Spectat Anno cdlxxxi Consignanda Eugenii Carthagi-
tunato 238 nensis ordinatio 465
Item Paulinus Lucensis cum variis sociis 246
Anno xcv verosimilius Martyrium subiit Ana-
cletus PP. 455 SECULO VI.

SECULO II. Anno dv Exsul esse desiit illustris Confessor Eu-

genius episcopus Carthaginensis cum sociis
multa passus 463
Sub initium hvjus seculi Martyrio affectus videtur Seculo VI Floruisse videtur Sabinus Pictaviensis
S. Phocas Sinopensis episcopus 600 et 607 confessor 181
Seculo II Martyrium fecisse videntur Proclus et Item S. Generosus abbas 46
Hilarion 266 Anno dc vel circiter Celebris fuisse dicitur in
Item Septem fratres Martyres cum Felicitate eo- Scotia S. Drostanus 190
rum matre 5
Anno clvii Ad ccelum migrasse videtur Pius
PP. I 170 SECULO VII.

SECULO III. Anno dcl Floruit S. Ragenufla Aiicuriensis in

Gallo-Brabantia 661
Anno dcliii verosimiliter Seculo renuntiavit Ma-
Anno ccv Videtur S. Serapion martyrium con- delgarius alias Vincentius 630
summasse 456 Anno dclxi Utrum velum susceperit S. Alde-
Forte anno ccxliii Passus est Marcianus martyr gundis, ad ejus et S. "Waldetrudis.
et qua3
Iconii in Cappadocia 177 setatem spectant 631
Anno ccxlvi Mortuus est Heraclas Patriarcha Anno dclxxvii, non serius Vitam finit S. Madel-
Alexandrinus 617 garius 630
Anno Pass» Romae Rufina et Secunda 27
cclvii Anno dclxxxiii Obiisse videtur Joannes Bergo-
Forte anno cclxx Passus est Sidronius mar- mensis Episcopus martyr 191
tyr 172 Seculo VII Floruit iu Belgio Etto Episcopus 47

Tomus iii Julii. 5 Item

 INDEX CHRONOLOGICUS SANCTORUM
Item S. Amalberga vidua 61 Anno mvi Munifice conditus est a S. Henrico epi-
Anno dcc Celebris fuit in Anglia Mildreda Men- scopatus Bambergensis 704
strei partheuonis in Tanetensi insula abba- Anno mvii Mortuus est, in
monte Caprario, Pe-
tissa 489 trus abbas Perusinus 107
Anno mxiv Imperii coronam Romae suscepit S.
Henricus 708
SECULO VIII. Anno mxix In Germaniam venit Benedictus PP.
VIII 711
Anno mxxiv Vitam sanctissime finivit Imperator
Anno dccvii Figenda epocha mortis S. Hil- Henricus 684
dulfi 205 Anno mxxvii Obiit Adelboldus, episcopus Ultra-
Anno dccxlii verosimillime Mortuus est S. Wil- jectensis scriptor Vitae S. Henrici 694
librordus 84 Anno mxxx Transfertur Cantuariam corpus S.
Anno eodem, non dccxlvii, Natus est Carolus Mildredae 495
Magnus 85 Anno mlxii Fundatum ccenobium Messeniacense
Anno dcclxxii Obiisse creditur Amalberga virgo cum sacerdotum collegio quorum privilegia
;

Tamisiensis 70 postmodum confirmata 172

Anno dccxciv Extinctus est Sabaitarum Thau- Anno mlxx Corpora Sanctorum xxv Hasnonium
maturgus Stephanus 501 deportata 636
Seculo VIII Verosimihter translatum corpus S. Anno MLXxni Vivendi finem fecit Joannes Gual-
AJexandri Martyris Uttenburram in Sue- bertus 318
viam 18 et seqq. Anno mlxxiv Obiit Sueno S. Canuti pater 120
Idem seculum Attigissevidetur Pascharius episco- Anno mlxxix Obiit Leo abbas Cavensis in agro
pus Nannetensis 68 Salernitano 434
Atque codem verosimiliter Obiit episcopus Tu- Anno mlxxxvi A subditis martyrio affectus est
rianus 585 S. Canutus 113
Subfmcm hujusseculi Translatumet transpositum Anno mxciii Moritur S. Udalricus Cellensis in
corpus S. Hildulfi 209 Brisgoia monachus Cluniacensis 144

SECULO IX. SECULO XII.

Anno doccxxxv non Martyrium passus

serius Anno mcii Solennis corporis S. Canuti elevatio
est S. Libertus 678 etfratrum ejus in regnum successio 121
Anno dcccliv Cordubae martyrium subiit Abun- Anno mcvii Obiit Theodoricus abbas Trudonopo-
dius 229 litanus, variarum Legendarum compilator 81
Anno dccclxx A Carolo Calvo Imperatore expe- Anno mcxxxix In scrinio novo depositae S. Hil-
ditum diploma de Temseca monachis Blandi- dulfi reliquiae 210
niensibus concessa 71 et 78 Anno mcxlv Henricum Imperatorem Sanctis ad-
Eodem anno Translatum Gandavum S. Amalber- scripsit.Eugenius PP. III 686
gae Virginis corpus 78 Anno mcxlvii Sacrum S. Henrici corpus publico
Anno dccclxxviii aut circiter Translatum corpus cultui solenniter expositum 687
S. Turiani 587 Anno mcli Obiisse videtur S. Ketillus Wiburgen-
Anno dccclxxxvi Vivere desiit S. Ansbaldus ab- sis praspositus 229
bas Prumiensis 295 Anno mclxiv Censentur Coloniam advecta sacra
Annum circiter cm attigisse videtur S. Amalber- corpora SS. Martyrum Naboris et Felicis 272
ga virgo Susterenensis 70 Anno mclxxxviii Canonizatur S. Ketillus Wibur-
gensis praepositus 231 et 232
Anno mcxciii Sacris Fastis adscriptus Joannes
SECULO X. Gualbertus a Coelestino PP. III 322
Anno mcxcvii Moritur Henricus Pragensium epi-
scopus B. Hrosnatas eximius fautor 763
Anno cmxvii Mortuus B. Radbodus
vel cmxviii Anno eodem Fundatur a B. Hrosnata coenobium
Ultrajectinus episcopus 72 Teplense 763 et 768
Mediante hoc seculo Translatum est denuo corpus
S. Hildulfi 210
Anno cmlxxii Natus est S. Henricus Impe-
rator
SECULO XIII.
684
Anno cmlcccv Natum aliqui volunt Joannem
Gualbertum, alii serius 316 ct seqq.
Anno mccxvii Accidit B. Hrosnatae Ordinis Prae-
monstratensis martyrium 769
SECULO XI. Anno mccxxi Natus supponitur S. Bonaventura,
778, cujus vitaa totam chronotaxim habes a
pagina 780
Anno mii Ottoni III successit S. Henricus impe- Anno mccxxx mortuus est Pacificus
aut circiter
rator 702 Ordinis Minoritarum primus Franciae Provin-
Anno miii Conversionem Joannis Gualberti ad- cialis a S. Francisco statutus 162
scribunt, alii differunt 317 et seqq. Anno mccl Concessae sunt Viennensibus in Gal-
Anno eodem Inventse reliquiae S. Hermagorae et lia indulgentiae ratione corporis S. Phocaeepi-
sociorum martyrum 245 scopi Sinopensis 604
Anno
 IN TERTIUM TOMUM JULII.
Anno mcclxi Inventas reliquiae S. Paulini et so-
ciorum Lucae 249
Eodem anno Cultus Vincentii Sonegiensis solen- SECULO XVI.
nior redditus 635
Anno mcclxii In novo depositum corpus
feretro
S. Mildredae 493 Anno mdxiii In monumentum novum translat*
Anno mcclxxiv Vivendi finem Lugduni fecit S. reliquiae S. Henrici
g87
Bonaventura 778 e t 784 Anno mdxxix S. Turiani reliquiae Parisiis Leri-
Anno mccxc Inventum corpus S. Joannis episco- num translatae
537
pi Bergomensis et martyris.ac sequenti trans- Anno mdlv A Paulo PP. IV concessa facultas
latum \Qiet 195 transferendi reliquias S. Ettonis, et qu<e ad
eam secuta sunt 53 et se
q q .

Anno mdlxii Dispersae sunt ab Iconomachis Cal-

SECULO XIV. vinianis S. Bonaventurae reliquiae, in Ararim
projectse 776 et 786
Anno mdlxxi Dicuntur a S. Carolo Borromaeo
Anno mcccxxxi Instituitur apud Gandenses so- repertas Mediolani Naboris et Felicis Marty-
lennius S. Amalbergae virginis Tamisiensis fe- rum corpora £75
stum 80 Anno mdlxxvi Vulgata est Vita S. Tuscanae ab
Anno mcccxliii Translatse dicuntur reliquiae S. Augustino Valerio 823
Tuscanae Veronensis 823 Anno MDLxxvnr Fosda Calvinianorum in Blandi-
Anno mccclxix Reclusa est Lucae arca Pauli- nio monasterio S. Petri Gandavi reliquiarum
niana 251 et 252 violatio et dispersio
80
Anno mccclxxx Facta inspectio reliquiarum S. Anno mdlxxxvii S. Bonaventura SS. Ecclesise
Henrici Imperatoris 687 Doctoribus adscriptus 797 et seqq.

SECULO XV. SECULO XVII.

Anno mcdiv Translatum S. Eugenii corpus in Anno mdciv Abrogata per dicecesim Cameracen-
Cathedralem Albiensem 469 sem S. Vincentii festivitas 636
ArmoMCDxxxiv Transfertur corpus S. Bonaven- Anno mdcxii Translatae reliquia? aliquse S. Tu-
turae, et nonnullae ipsius partes integrae repe- scanae Jebetum in patriam 824
riuntur 784 e t 785 Anno mdcxxiii Inventae sunt plurimae reliquiae in
Anno mcdliv Aiicuriense Canonicorum collegium templo Hertfeldensi 461
Lovanium translatum 666 Anno mdcxxxi Exaltatae Mechliniae S. Liberti
Anno mcdlxii Crudeliter a Judseis in comitatu martyris reliquiae 677
Tyrolensis necatur Andreas puer 441 Anno mdcxxxvii Vallumbrosanum ccenobium ma-
Anno mcdlxxiv Scriptaprimum a Celso Maphaeo gnifice exstructum 305
Vita S. Tuscanae Veronensis 823 Anno mdclviii Restauratum ornatumque S. Hen-
Anno mcdlxxv Cceptum agi de Canonizatione S. rici monumentum 690
Bonaventurae 785 Anno mdclxxi Solennissime Florentiam transla-
Anno mcdlxxxii In numerum Sanctorum relatus tus est celebris Crucifixus S. Joannis Gual-
est S. Bonaventura 797 berti 429 et seqq.

NOTITIA
 NOTITIA FIGURARUM
ORNANTIUM HUNC TOMUM.

Effigies P. Conradi Janningi.

S. Ettonis repraesentatio. Ex recentiori imagine pag. 51

Item S. Amalbergae virginis Tamisiensis. Etiam recentior 77

Syngrapha S. Joannis Gualberti. Accepta ex Valle Umbrosa 312
S. Joannis Guaberti ectypon. Etiam inde missum 326
Insula Tanetensis cum monasterio S. Mildredae. Ex Monastico Anglicano. . . 489
Corona triumphalis et martyrium sancti et innocentis pueri Andreae. Juxta
exemplar editum OEniponti apud Michaelem Wagnerum mdclviii 440
Binae lipsanothecae S. Vincentii Sonegiensis. Inde acceptce 634 et 635
Reliquiarium S. Ragenuflae. Ex recentiori delineatione 664
Puteus ejusdem S. Ragenuflse miraculis clarus. Etiam recentior 665
Corona S. Henrici. Ex delineatione Bambergensi 688
Mausoleum SS. Henrici et Cunegundis 690
S. Henrici lipsanotheca Romana. Ex delineatione inde missa 692
Duo S. Henrici sigilla. Ex diplomatibus 737
Mantum S. Henrici duplici imagine 749
Crux S. Henrici cum aliis sacris cimeliis in folio expanso 750
Sigillum Pontificium Sixti V. Ex Bulla apud Sedulium 801

ACTA
 AGTA SANCTORUM
JULII
TOMUS TERTIUS
DECIMA DIES
SANCTI QUI SEXTO IDUS JULII COLUNTUR.

Januarius S. Faustasius
Felix S. Aurelius
Philippus S. Gorgodianus
Silvanus Martyres S. Cyrion
Alexander Roma?. Martyres
S. Corolus
Vitalis Alexandrife.
S. Nostinus
Martialis S. Sisinnius
Felieitas eorum mater S. Castricius
Ruffina Virgines Martyres S. Apollonius
Secunda RomaB. S. Maximus
Januarius S. Rodigus
Marinus S. Veronia
Martyres in Africa.
Nabor [
S. Domnina
Felix S. Maxima Martyres
Marcianus S. Diogenes Antiochise.
Domnus S. Macarius
Diomedes S. Timotheus
Joannes Martyres Tomis S. Zachaeus
Sisinnius in Ponto. S. Isicius
Aurelianus S. Milion
Emilianus S. Decomedes
et alii xxxvm S. Antonius
Leontius S. Theolus
Mauricius S. Cessus
Martyres Nicopoli
Mellitus S. Cagianus
iri Armenia.
Acliilleus S. Cliricus
Daniel S. Susanna
Corionus S. Necdonus
Attonus S. Theotus
Zesonus S. Cyrillus
Eustasius SS. xii milites Martyres.
Octavius
Martyres in Pisidia.
Auicetus Islwanus |

Theodorus S. ApoIIonius Mart. Iconii in Cappadocia.

Cristus Martyres SS. xlv Martyres Nicopoli, in Armenia.
Candius Alexandriae. S. Generosus Abbas Confessor, apud Pi-
Gorgonius ctones in Gallia.
Arcelaus S. Etto Episcopus La?tiis, in Belgio.
Cyrinus S. Amelberga vidua Binchii, in fielgio.
Euphrodisius S. Pascharius Episcopus Confessor^Nan-
Gilanus netis, in Britannia Armorica.
Anticius S. Amelberga virgo, Tamisia? et Gandavi
Azelus in Belgio.
Attenus S. Petrus Abbas Conf. Perusii in Italia.
Gagius S. Canutus Bex Martyr in Dania.
Sision S. Udalricus monachus Confessor, in
Auxentius Brisgoia Germanise.
Valentinus B. Pacllicus Ordinis S. Francisci Lensii,
Droditius in Belgio.

Tomus m Julii. PR.ETERMISSI

 PR ^TERMISSI ET IN ALIOS DIES REJECTL

Cisterciensis abbas secundus, qui S. Waldaricus hoc die ponitur, iamquam mona-
SAlbericus
primus sui Ordinis confirmationera impe- chus Cluniacensis et S. Hugonis ^Eteriarchae
travit, eumdemque mira virtutum gratia et capellanus ac discipulus in Gallicano Saussayi
sancti regiminis laude plurimum illustra- Martyrologio ; at nomen ibi corruptum est non :

vit, nescio cur hoc die signetur a Saussayo, enim Waldaricus sed Udalricus fuit, quemadmo-
qui de. eodcin, scd absque Sancti titulo memine- dum appellatur in Actis ipsius S. Hugonis ad xxix
rat xxvi Januarii, quo ejus Acta illustrata sunt, Aprilis. Porro Udalrici istius gesta hoc die suo

ut de eo nihil dicendum supersit. Vide igitur ad loco illustrata invenientur.

prxdictum diem xxvi Januarii Ven. Mariae virginis, apud Herentals oppidum
S. Gildasius confessor absque ullo addito refertur Brabantiae in Beghinasio depositio, quse obiit

in Additionibus Mss. Cartusix Bruxellensis ad anno salutis 1452, aetatis suffi 55: verba sunt
Grevenum ; sed male hoc die : nam Gildasius Florarii Sanctorum Ms., cujus xlas non ultra
alius notus non est prseter eum de quo actum 29 finem seculi xv di/ferenda est, ut si de cultu te-
Januarii, sub nomine Gildse Sapientis, abbate in staretur, posset de ea ut beata agi hoc die ; at de
B Britannia Armorka. Vide igitur xxix Januarii. eo prorsus non constat. Raissius in Auctario ad
S. Bertulphus hoc die a Saussaijo refertur occasio- Natalcs Sanctorum Belgii, non alio eliam titulo E
ne venerationis, ei cum S. Amalberga Virgine utitur, quam venerabilis Christi ancilte. No-
communis; sedis colitur, quo die Acta ejus illu- men ei erat Maria van Lille, qux in oppido Die-
strata sunt v Februarii. stemio parentibus honestis et diviiibus orta, mun-
S. Eulaliae V. et M. translatio Barcinone in Hi- dana omnia respuens, in ipsa tenera adhuc eetate
spania habetur in Ferrarii Catalogo generali : virginitatis votum emittens, cailesli connubio sese
Omnia qus ad ipsam spectant, in ejus festivitate Christo sponso copulavit. Vita apud nos bene lon-
illuslrata sunt xn Februarii. ga cxstat, descripta ex 2 parte Novalis Sancto-
S. Tusca virgo Veronensis hoc die posita est in rum Rubeee Vallis, ex qua desumpsisse su/ficict,
Ferrarii Catalogo generali seorsim a S. Teute- quse Raissius contraxit : Illius porro fides et
ria, utpote cum illa obiisse dicatur vi/dits Julii; animi constantia, vel maxime in superandis to-
at cum utriusque gcstaxque ac sacra corpora con- lerandisque tentationibus enituit, quas tam in-
juncta sint apud Augustinum Valerium, de utra- gentes, tamque continuas interius in animo
quejam pridem actum est ad diem v Maii. sustinuit, ut tota illius vita vere aliud nihil
SS. Gildardi et Medardi translatio anrmniiatur iti fuisse quam certamen perpetuum, et railitia

Additionibus Mss. Cartusue Bruxellensis ad Gre- super terram videatur. Etenim hostis ille hu-
venum. Coluntur, et de omnibus ad eos spectan- mani generis diabolus ipsius sanctum Virgini-
tibus actum est viii Junii. nitatis propositum omni conatu evertere stu-
S. Rumoldum episcopum Dublinensem et marty- dens, ipsam inter alias molestias gravissimis
rem hoc die in Hibernia memorat Ferrarius in et horribilibus carnis tentationibus afflixit,

Catalogo generali. Colitur ut Palronus Mechli- immissis etiam non numquam ad eam lascivis
nix in Belgio, et de ipso egimus i Julii. adolescentulis, qui procacibus verbis castam
Donatus martyr et apostolus Franconise signatur Virginis mentem sauciarent. Verum invicta
C a Camerario in Menologio Scotico, tibimonet vi- Christi virgo, tam de his quam de aliis diaboli
dendum Anonymum Aichstadianumtom. 4 An- insidiis, ccelesti fulta gratia feliciter trium- F
tiq. Lect. pag. 643, nempe ut inde intelligamus phavit, donec fide, spe et caritate.animi demis-
Donatum aliquem fuisse inter socios sancti Ki- sione, obedientia, Christianaque, tum in pau-
liani, dum esset in Hibernia; sed ubi, obsecro, peres tum in animas purgatorii ignibus deten-
legit Camerarius, eum in Franconia fuisse, aut tas, caritate plane insignis, meritisque et bo-
ibidem martyrio coronatum ? Vide quse de his di- nis operibus prorsus onusta, ad Christum spon-
cta sunt ad diem vni Julii. sum gloriosa evolavit Et sicuti in vita sua
S. Nathaliam seu Anathaliam in Samnio collo- Christi passionem, per tentationes et dolores
cant Aidiiiones Mss. Cartusiie Bruxellensis ad innumeros, jugiterin corpore suo portaverat;
Greveuum. Puto indkari S. Anatholiam V. M., ita etiam septem totos ante mortem dies, ma-
qux in Hieronymianis hocdie repetitur,sed de ea ximis exantlatis raorbi molestiis, et continua
egimus ix Julii. veluti agonia constituta, eidera passioni plane
S. Januarius M. seorsim annuntiatur ante tres so- conformis ad ultimum usque spiritum perstitit.
cios Marinum, Naborem et Felicem in Adone Guido martyr, in pago Bituricensi ab hasreticis
S. Laurentii Leodii, ubi additur, tres istos Me- varie tortus et ad ultimum gladiis jugulatus,
diolanum translatos, de qua confusione hoc die refertur ab Arturo, sed non ostendit, decretos ei
suo loco agitur. hactenus Sanctorum aut Beatorum Itonores.
Sancti Pelagiae martyris, absque ulla loci desi- Bernardo de Quintavalle ut socio Seraphici Pa-
gnatione aut alio quovis charactere distinctivo tris divi Franciscilongum hoc die elogium texit
meminit Maurolycus hoc die, sic ut adjectivum in idem Arturus, et apud nos extracta aliqua ex-
ntraque editione non mulierem sedvirumindicare stant ad ejus vitam spectantia : verum neque
videatur. Pelagios novi non unum, sed qui huc isla, neque Arturus satis nos docent, ubi, quattdo
non spectent; quis Pelagias indicari possit, fa- et a quo tempore vel ab ipsis Minoritis pro Sancto
teor, me ignorare. aut Beato cultus fuerit.

Ferdi-
 DIE DECIMA .IULII.

Ferdinandus a Secura quarto loco ponitur, ut con- no mlxx, subRomano Diogene III. In cryptis
fessor, cognomento pauper, apud Xaliscos In- vixit et laboravit annis 56, vixit autem an-
dise occiduee populos. nis 90. Hxc ibi, qux haud duhio referenda sunt
Antonius Paganus sequitur, pro cujus canoniza- ad Antonium Pezerskie, de quo in Ephemeri-
tione actum fuisse Romx anno 1616 probat libel- dibus Grxco-Moscis hoc ipsodie, ubi imaginem
lus supplex a Vicentinis oblatus, cujus apogra- ejus describit Papebrochius, putatque auCorem
phum apual Quid deinde actum, et
nos exstat. esse, cum socio Theodosio, sacrorum hymnorum
quousque res promota sit, nobis perspectum non in Deiparx laudem cantandorum d Moscis, op-
est ; proinde ipsum prdetermittimus, tans, de vita, miraculis et scriptis plenius edoceri.
Catharina a S. Clara Beatix in Hispuniaultimum Id etiam addimus, constare debere in unione
, Ca-
locum occupat, de qua etiam in Gynxceo. tholica Antonium istum cum Mosci
decessisse ;

Cuanus Arbrensis, in regione Kennselach, inter plerumque secuti sint Grxcos, de quorum schi-
varios alios Cuannas et Cuanos pro hoc die poni- xmate, eo quo vixit seculo, non videtur dubitari
tur a Colgano iv Februarii, pag. 251, col.2, posse. Crediderim, Castellanum, qui ipsum hoc
nota 2, et cum ceteris pro Sancto habelur. Siri- die inler Sanclos connumeravit, secutum esse
nus in sxpe citatisMss. Lovaniensibus, sic ferme prxfatas Ephemerides ; nos paulo certiora et se-
observat Cuanus de Airbhre in Kenselachia
: curiora desideramus, quamquam de cetero hic
regione Lagenise,quem GormanusetMartyrol. omnia qux de ipso sciuntur.
dicta sint
Dungat. eumdem esse dicunt cum Cuano de Decem millium Patrum Martyrum memoriam
Maothail-Broccain inter Desios Momoniae immerita solennitate hoc d.ie agunt Menxa im-
quemque JEngussius virum ait magnae glorise. pressa, Maximus Cythxrorum episcopus, Me-
De ea ideniitate nonnulla ibi quserit Sirinus ad- nxa Ambrosiana, aliaque Synaxaria, quos, ni-
dens : Cuanum de Airbhre et Broganium.de mirum, acerbae morti per fumum atque ignem
quo supra vm hujus, esse tutelares abbatiae de tradidit Theophilus episcopus Alexandrinus,
Machtail Bragain in decanatu de Killbarrime- propter Isidorum presbyterum. Longiora elo-
din, dicecesis Lismorensis, exstareque in eodem gia non describimus. quod idem non nisi pluri-
decanatuecclesiametvicinumfontem a S. Cua- bus verbis et fmdius memorent ; incredibili sane
no appellationem et reverentiam sortitos. Fi- audacia, dum historia aliunde notissima in ipsis
delitcr refero, qux notavit vir doctissimus ; at fa- sacris Fastis turpiter depravatur. Quotquot scri-
cile crediderim, sub alio nomine, alio die in Fa- ptores, Origeni faventes, adversus Theophilum
stis aliis recoli certe cum nihil aliud de ipso no-
: bilem suam evomuere, nihit tam atrox aut ferum
verimus, hxc annotasse sit satis. ei affricare ausi sunt. Consule qux paulo pluribus
Sic Aidus diaconus de Crioch-maine, velut alii, diximus in Tractalu Chronico-historico de Patri-
de Cuil-maine hoc ipso die signalur, quem Mar- archis Alexandrinis, ante tomumv Junii paq 52. .

tyrologium Tamlactense et Gormanus coli asse- Enormis in Theophilum calumnia velex eo patet,
runt xxxi Augusti. Erit igitur idem qui in ta- quod tametsi ut vera admittercmus quxcumque
hulis nostris Aidanus appellatur, eo die illa- hahent Socrates, Sozomenus, auctor vitx S.
trandus. Alium Aidum sive ^Edum habes inter Joannis Chrysostomi, et alii professi Theophili
Prxtermissos xxviii Fehruarii, qui ad x No- insectatores, a nostro Ludovico Dulcino enume-
vemhris remittitur. rati, id solum conslaret, cjectos ex JEgypto soli-
De Senano semper virgine idem dixeris, qui facile tarios aliquot cum Isidoro et Longis Fratrihus,
ad Servanum seu Sernanum reducetar. de Origenismo meritissime suspectis ; cellulas
Ultanus jam etiam alibi positus est. porro nonnullas expilatas et combustas; sic tamen
Isidorus aliquis, tamquam martyr Heliopoli in ut nec de unius monachi cxde meminerint ; ttt

^Egypto, signatur hoc die in Martyrologio uni- proinde decem illa Patrum martijrum millia ad-
versali Castellani, nulla apposita nota, unde is mitti hic inter Sanctos prorsus non possint. Fa-
acceptus sit, aut cur hic colloceiur. Suspicor, vi- cile intelligitur, Origenistamm commenta sic
rum Hagiophilum, pro eo quo ferebatur studio sensim excrevisse, utin apertam fabulam evanue-
Sanctos omnes ad proprios dies reducendi, hunc rint. Videatur laudatus Doucin inHistoria Ori-

Martyrem ex aliqua classe excerpsisse, ubi repe- genismi, gallice edita, anno 1700.
rerit, variis diebus martyrium passos, et istum Philippus Povelus Ordinis S. Benedicti, Congre-
hoc fortasse die, quod postea alicunde verosimili- gationis Anglicanx, Londini ob fidem Catholi-
ter eruetur. cam anno 1646 strangulatus, hoc die refertur a
Oratio historica de iis quse Nicaeae gesta sunt a Bucelino, sed absque ullo titulo.

Synodo propter Arii depositionem hoc die a Su- Amator Dominicus de Monte-majore
d'Espi et

rio et aliis refertur, nulla ejus rei apposita ra- memorantur hoc die in Diario sacro Dominicano
tione. Neque certe hujusmodi historix ad Acta Marchesii, quorum epitaphium cxhibet his ver-
nostra pertincnt qux enim de variis istius Con-
;
bis : In hoc tumulo simul conservantur vene-

cilii Patrihus cursim memorata sunt, ea hic

ibi rabilia ossa beatorum Christi martyrum Fra-
singulorum festa illustrantur. Habent Grxci tris Dominici de Monte-majore, ex illustri fa-
commemorationem sex Conciliorum ad xvi hujus milia de Corduba, sanctissimi reformatoris,
mensis, et aliam Concilii septimi, seu Nicxni II qui auctoritate Clementis PP. VII eifecit
ad diem xi Octobris, de quibus videri possunt ea ut exacte observarentur nostra? sanctas con-
qux ad Ephemerides Grxco-Moscas observavit stitutiones : et Fratris Amatoris d'Espi, vigi-
Papebrochius. lantissimi hujusconventusf ValentinensisJ Prio-
Antonius Peschiuricus hoc die signatur in Me- ris, quorum animsa solutaj vinculis corporis
nologio Slavo-Russico, his verbis : Beatissimi gladiis iniquorum hominum, fortunatissime ad
P. N. Antonii Peschiurici, Chiovici, primi patriam coelestem evolarunt anno hujus seculi
institutoris omnium monachorum. Russise (sexti decimi) tricesimo, qui est ipsi 1534.
Ccepit vitam vivere monasticam Kioviae an- Horatius Spacca, ut servus Dei hoc ipso etiam die
no mxiii, sub Romano II Imperatore, Russia? refertur ab codem Marchcsio, qui satis longam
vero Principe Wlademiro. Mortuus est an- de eo fiistoriam texit.

Quadraginta
 PR^ETERMISSI.

Quadraginta quinque nionachi peste simulsub- 23 et 24 Julii. Nos de eo agemus cum sociis

in Grandisilva ipsis illis verbis hoc die episcopis xxiv Julii.

tracti
memorantwr in Kalendario Ordinis Cisterciensis S. Antoninus M. huc remissus est ex 22 Aprilis;
Divionc edito niino 1617 de iisdcm agunt Ilen-
: sed speclat haud dubie ad xxix Julii.
riquei et Chalemotus, verum non ostendunt, cul- Kunegundem Virginem hoc die signat Camera-
tum ecclesiasticum ipsis umquam fuisse delatum; rius in Menologio Scotico, remittens ad histo-

ipsos proinde piwtermittimus. riam Ursulanam, quo et nos ipsam remittimus,

Robertus ejusdem Ordinis conversus Fontis-Mau- die scilicet xxi Octobris.
riniaci, in Bituria Galliae provincia ab Henri- .«Felix Monachus, ex aliquo Benedictino Ka-
q i(f;. etiam et Chalemoto cum titulo Beati nota- lendario hoc die a Bollando alieubi notatur, solo

tur, ut qui vitse sanctimonia et admirandis si- nomine indigitatus, utpote cujus vita et res gests

gnis effulserit. Hscc et alia vera esse possunt, sic hactenus latent. Si quid subinde ad Acta ejus

tamen ut non probelur cultus. speclans, reperiatur, conjungi poterit hisloriee

SS. Savini et Cypriani fratrum martyrum et translationis pro anno 1090, quee exstat in A-
Albini et Luciani confessorum nomina sub una Sanctorum Ordinis S. Benedicti seculo vi
ctis

annuntialione hoc die connectit Florarium San- part. 2 a pag. 670, ad diem quo ea eelebrari

ctorum Ms., uti alibi alios ssepe confwidit ;

ast dicitur vi Novembris.

apud alios melius referuntur, quando illustrandi Sanctorum Willehadi et Theodoraj Alexandri-
et distinguendi eriint xi Juln. nae electae conjunctim hoc die memoriam facit

SS. Nabor et Felix MM. huc remissi sunt ex Florarium Sanctorum Ms., copulatione sane im-
8 Maii, scd spectant ad xil Julii. perita, cum Sancti state et gente diversissimi

S. Paternianus episcopus Fanensis hoc die me- sint, neque ad hunc diem prorsus pertineant. S.
moratur d Ferrario in utroque Catalogo, verum Villehadus primus Bremensis episcopus recte in
quia cum Marlyrologio Romano agendnm nobis Martyrologio Romano refertur die, quo de ipso
esl, dieduodecima hujus, de S. Paterniano epi- agemus vin Novembris.
scopo Bononiensi, diverso an eodem cum prse- Porro Theodora non videtur alia esse posse , ab ea

dicto, visum est utrv.mque differre in eumdem quse in Romano ponitur xi Septembris.

diem xn Julii. S. Victoria in Hieronymianis conjungi videtur hoc

S. Phocas episcopus Sinopensis, pro mero, ni fal- die cum S. Anatholia , ex die prsecedenti ibi

hr, arbitrio hodie relatus est a Galesinio; mclius repetita ,

quando de ea egimus , diximusque

a Romano Martyrologio, annuntiatur, die quo de- S. Victoriam coli xxm Decembris,
ipso agemus xiv Julii. S. Joannes Theologus, idem apud Grsecos cum

Panacii seu Pavacii diaconi meminerunt Addi- Evangelista, hodie in eorum Menseis signatur

lionesMss. Carlusise Bruxellensis ad Greve- coli in loco, Beati dicto de quo Cangius
, in Con-

num, modo tam vago ut quid collector iste volue- stantinopoli Christiana lib. 4, pag. 113. Idemre-

rit, prorsus non intelligas. Ego Panacium nul- currit alibi hoc die apud Grsecos. Sed omnia, quse

lum reperi hectenus. Si Pavatius indicetur, is ad hunc Sanctum spectant, plenissime illustranda
non diaconus tantum, sed episcopus fuit Ceno- erunt ad diem in Martyrologio Romano ipsi ussi-
manensis, de quo in Additionibus ad Usuardum gnatum, scilicet xxvn Decembris.

DE
 DIE DECIMA JULII.

DE SANCTIS SEPTEM FRATRIBUS MARTYRIBUS

JANUARIO, FELICE, PHILIPPO

SILVANO, ALEXANDRO, VITALE ET MARTIALE;

ET S. FELICITATE EORIM MATRE,

rom^.

Hic vero iisdem verbis illam dat, quibus Beda, modo ALCTORE
citatus. J. P.
COMMENTABIUS 1'U.EVIUS.
3 De septem Fratnbus, S. Felicitatis fUU», agi-
tur in Hieronymianis ; at non sine confusione eorum E
I. Antiquissiraa sanctorum Marlyrum nomina exprimuntur, prout nolatur in observationi- et septem
ejusfiliosan-
bus ad Usuardum, haud ita pridem illustratum;
in sacris tabulis memoria ; cultus ;
nnntient.
alienis auxiliis uso Florentinio, ut ea a ccemeteriis
S. Felicitas distinctaaS. Symphorosa.
aliisque immixtis secerneret. Ut nomina distincte
Versiculi trium ex his Martyribus no- ac debite exprimantur, tanlum oportet recurrere ad
men praeferentes. Martyrum Acta, omnia enumeran-
in quibus diserte
tur; unde ad Martyrologos gradum fecerunt. Ro-
manum parvum annuntial : Romae vn Fratres. Ado

V
'ix ulla inter Martyres celebrior, vix ulla post Bedam, clare, tametsi non eodem ordine ipsos
in Martyrologiis classicis pervulgatior consignat, addito singtdis martyrii genere, quo ma-
quam sancta Christi ancilla, Christiano- ctati sunt -. Romae vn Fratrum, filiorum sanctae
rum malrum exemplar, martyr sexum Felicitatis, id est, Januarii, Felicis, Philippi,
Uartyrologi supergressa, re et nomine Felicitas cum filiis suis Syrvani, Alexandri, Vitalis et Martialis, sub
septem Martyribus, quos, uti vita conjunxerat, ita Praefecto urbis Publio, tempore Antoninj Princi-
mors non separavit. Fortissima hxc Mater, duplici pis. Primum auditi, deinde
per varios judices, ut
titulo mater extitit, qux, quas mundo ediderat pro- variis suppliciis laniarentur, missi
e quibus Ja- :

les, Christo deinde meliori partu per martyrium
peperit; iterum et sxpius, imo octies martyr,prx.ter
suam mortem tot neces passa, quot Filios pro Cliri-
sto mortem patientes oidit, omnes volens ad coelum
prxmittere ne. qucmquam amilteret in terra trium-
phans in suis, triumphans in se, quando, omnium
nuarius post verbera virgarum et carcerem, ad
plumbatas occisus est. Felix et Philippus fusti-
bus mactati. Sylvanus pracipitio interemptus
est.Alexander, Vitalis et Martialis capitali sen-
; tentia puniti. Notkerus annuntiationi Adonianse
brevem clausulam adjunxit Quod a charitate :

postrema martyrio est coronata. De liac in tabulis Christi et unitate fideinon sunt vel in morte di-
xxm Novembris; de illis hac die.
sacris agitur die visi. Usuardus pauculis omissis Adonem descripsit. F
Verum, quia omnium triumphus indivulse est con- quorum primo consonat Romanum. Confuse loquitur
nexus, de Matre simul ac septem filiis ejus eadem Kalendarium Frontonis Septem Fratri Apii et
:

occusione tractabimus. Salarias; de quibus postremis vocabulis recurret

qiwmoUo 2 Longum foret antiquorum simul ct recentiorum paulo post sermo, alia opportunitate . Atque liinc
sanctam Fe-
Martijrologorum de his Sanctis annuntiationes com,- certa et facilis redditur correctio sive Hieronijmiani
licitatem
memorare. Suffeceril Martgrologos classicos retu- Epternacensis, sive aliorum codicum, septem fitios

lisse, e quibus in posteriores memo-

derivata eorum S. Felicitatis, teste Florentinio, cum Riifiiin i
S

ria est. Sanctam matrem hubent Hieronymiana Et : cunda sociantiiim. Epternacense apud eumdem Au-
S. Felicitatis. Beda, prout a Majoribus nostris edi- ctorem ita habet : vn Idus Julii. Rom» natalis vn
tus est tomo 2 Martii : Eodem die (xxm Novem- Germanorum, id est Philippi, Felicis, Maximi.
matris septem filiorum Mar-
bris) S. Felicitatis, Silani, Januarii, Rufinse, Secund» et filiorum
tyrum, quae jubente Antonino, decollata est pro ejus.
Christo. Romanum parvum sic eam refert : Et S. 4 Cullus Mariijium qiiam sit antiquus, quani Cultussan-
Felicitatis, matris vn Filiorum. Notatur etiam in late propagatus ac celebris, Uquet ex sequenti/ms. < '<'™"< *»»

antiquo Kalendario Frontoniano , e quo inferius 5. Gregorius Magiius homiliam pro coiicione liabuit

plura, ubi de cultic. Ado ejus annuntiationi subne- in laudem S. Felicitatis, idqite, ut ejusdem homilix
ctit Acta, paulo contractiora, quam ea, qus nos da- litulus prxfert, in basilica sub nomine ejus dedicata,

turi sumus. Accedunt Wandelbertus et Usuardus. et in ejus festo, quam paragraplio proximo maxima
Ille sanctis Martyribus sic accinit :
e.c parte proferemus. Antiquissimum Kalendarium
Bucherianum ita septem Fratres commemorat, ut
Tum quoque septena Genitrix cum prole siugulis loca singiila sacri citltus assignet : S('\t>>

beato Idus Julii celebratur festum Felicis et Philippi in

Pracellens radiat Felicitas alma triumpho. Priscill» coemeterio; et in Jordanorum, Martia-

lis.
 6 DE SEPTEM FRATRIRUS MARTYRIRUS.
MXTOIIE lis, Alaxandri et in Maximi aemeterio,
Vitalis, Ar> complendum Qusesumus omnipotens
: ,

"
J.p. Silani; (lninc Silanum martyrem Novati furati Deus, ut illius salutaris capiamus effectum, cujus
forte Nova-
tiani.
sunt) et in Prjetextati ccemeterio, Jamiarii. Quidf per haec mysteria pignus accepimus. Per Dorai
quod Kalendarium antiquum Frontonianum recen- num nostrum. Ln Missali Romano additttr, ut in-
set tres Missas, antiquitus in honorem sanctorum tercedentibus Sanctis tuis.
Martyrum celebratas, pro vario, ut conjicio, corpo- Prxtcr Collectas proprias de S. Felicitate, Mis-
rum situ: quarum priraa Missa ad Aquilonem po- sali Romano xxin Novcmbris,
insertas die alias

nitur; secunda ad S. Alexandrum, addens secun- lego in Sacramentario apud Thomasium pag . 117
dum Lttc. cap. cxxxm Dixit .Tesus discipulis
: in natali S. Felicitatis vmi Kal. Decembris, ubi
suis Nerao accendit lucernam et in abscondito
: habentur sequentcs : Intercessio nos, quaesumus
ponit; usqtte, sicut lucerna fulgoris illuminabit. Domine, sanctse Felicitatis Martyris tuse votiva
Scquitur Missa secunda. Item ad S. Felicitatem, confoveat , ut ejus sacrata natalitia et tempo-
secundum Matth. caput cxxx Loquente Jesu ad : raliter frequentemus, et conspiciamus aeterna.
turbas, ecce mater ejus et fratres ; usque, ipse Per Dominum nostrum.
meus frater et soror et materest. Observa obiter, Secreta Munera tibi, Domine, pro S. Feli-
:

aliam tum temporis capitum sancti Evangclii divi- citatis gloriosa commemoratione deferimus, quse
sionem fuisse, quam nunc sit, uti etiam librorum, nobis hujus solemnitas effectu et confessione de-
ut notavimus in annotatis ad cap. I Actorum SS. dicavit et sanguine. Per, etc.
Epicteti et Astionis, littera b. Postcommukio. Praesta, Domine, quaesumus,
quam sit an- 5 Nec vero modice S. Felicitatis venerationcm ut Sacramenti tui participatione vegetati, S. Fe-
tiqtlits,
commendant qux memorix proilidit Anastasius
ea, licitatis quoque martyris precibus adjuvemur.
qux huc transcribo. Li-
Bibliothecarius locis variis, Per, ctc.

bro dc Romanis Pontificibus, impressionis regix Pa- dia>cesis Osnabruqen-

7 Breviarium ecclcsix ac E
risinx, paq. 24 sic loquitur Hic Bonifacius fecit : sisanni 1516 habct Officium S. Felicitatis et se- Breviarium
Osnabrugen-
oratorium in ccemeterio S. Felicitatis juxta cor- ptem Filiorum ejus, et quidem uno eodemque die x se agit de S.
pus ejus, et ornavit sepulclirura sanctae martyris hujus mensis Augusli. Felicitate ac
hoc eo-
filiis
Felicitatis et S. Livanii ', ubi et posuit haec : Antiphona ad Magnificat : Conversa S. Fe- dem ctie 10
patenam argenteam, pensantem libras viginti, licitas ad filios suos dixit : Videte, filii, ccelum, Augusti.

scyphum argenteum, pensantera libras decera; et sursum aspicite, ubi vos exspectat Christus
amam argenteam, pensantem libras xiii cali- ; cum Sanctis suis. Pugnate pro animabus vestris
ces minores argenteos duos, pensantes libras iv; vos exhibete in amorem Domini. Addi-
et fideles
coronas argenteas tres. pensantes libras xv tur duplex Collecta: prima quidem de vn Fratri-

Qui etiam sepultus est in ccemeterio S. Felicita- bus, qux singulorum exprimit nomina; cetera non
tismartyris via Saiaria, viii Kal. Novembris. differt a collecta Missalis Romani, cui ea qux sc-
Quin etiam basilicam gloriosx Martgri quonclam quitur dc illorum Matre conformis est. Apponuntur
consecratam fuisse, iterum constat ex Anastasio lectiones sex proprix, ex Actis desumptx.
pag. Hic Symmachus reparavit basilieam S.
33 : 8 Ln apographo, in quo recensentur reliquix mo- Ciillus se-
Felicitatis, quae jam in ruinam imminebat. Et ptem /ra-
nasterii Ottenburani, Ordinis S. Benedicti, Augu-
trtim apud
rursum Hic fecit ccemeterium Jordanorum in
: stensis dicccesis, notantur septem Fratres, filii S. Ottenbitni-
melius propter corpus S. Alexandri. Adde, quod Felicitatis esse ejusdem monasterii speciales pa-
ideni Auctor narrat de S. Adriano L, pag. 117 : troni. Dabitur inter analecta brevis panegyris in
Qui ccpmeterium S. Felicitatis via Salaria una landem septcm Fratrum adornata, post quam subnc-
cum ecclesiis S. Silvani Martyris et S. Bonifacii hxc Sequentia, ul vocant, ad usum, ni fallor,
ctitur
Confessoris atque Pontificis, uno cohserentes so- ejusdem monasterii Ottenburani, in hxc verba :

lo, rairae restauravit magnitudinis. Agi autem hic Hunc diem cuncti venerantur populi, quem
iaeti
de. nostra S. Felicitate, et non de alia, suadent pri- fore felicem sancta fecit Felicitas, pignorum se-
mo, nomen Livanii, id est Silvani, ibidem adjun- pteno martyrizata numero nam septera prae- :

ctum, qui fuit unus e septem filiis. Secundo, basi- missis, octava fuit cruciata, filiis, maternos per-
lica S. Felicitati nostrx dicata fuit Romx, in qua pessa dolores singulorum martyrio. Primus
S. Gregorius homiliam dixit, de qua mox paragra- Januarius, plumbatis plagatus obiit. Felix atro-
pho 2. Tcrlio, Alexander unus e septem extitit fi- cum Philippo mactatur fustibus. Sylva-
cissimis
liis. Quarto denique, concursus ecclesix S. Felici- nus per praecipitium occumbit. Alexander cum
tatis cum ecclesia S. Silvani martyris. Vitale, simul addito Martiale, decollati sunt.
probatur ex 6 In Sacramentario S. Grcgorii Magni, a Me- Constanter illorum sanctissima Genitrix tot ,
anliquis mo-
numentis. nardo edito, vi Idus Julii celebratur memoria se- passa dolores, novissima corporaliter occiditur.
pte.m Fratrum cum seqnenti collecta, quxcoincidit Exhis Alexandrum, fiorem nitidum, gemmaraque
cum ea, qux habetur in Missali Romano Praesta, :
pretiosissimam, dulcem margaritam, dignis lau-
qusesumus, omnipotens Deus, ut qui gloriosos dibus tota Germania celebrat, divina quem beni-
Martyres fortes in sua confessione cognovimus, gnitas de Romana sede nostrse salvationi trans-
pios apud te in nostra intercessione sentiamus. miserat his Alemanniae partibus. Hic multis
Per Dominum nostrum. fulgens rairaculorum signis, salutifera solet cla-
Super oblata Sacrificiis praesentibus, Do-
:
rus solemnia suis ostendere civibus. Decus, o
mine, quaesumus, intende placatus et interceden- nostra salus, o Martyrum tu venustissirae floscule,
tibus Sanctis tuis, devotioni nostrae proficiant et cum fratribus et cum matre Felicitate perennem
saluti. Per, etc. implorato beatitudinem qui
, tibi servimus in
Vere dignum et justum est, aequ-
Pr^efatio :
terris, tuis precibus in ccelis fusis sis fausta no-
um semper et ubique gratias
et salutare, nos tibi bis. Araen.
agere, Domine sancte, Pater omnipotens aeter-
ne :donari nobis suppliciter exorantes, ut sic- "kyiz 'kli£,avdip Trpio-Ssue ump Yip.u,v. Tivoizo,
mundum in tua virtute vicerunt, ita
ut Sancti tui yivoizo.
nos a mundanis erroribus postulent expediri. Per Sancte Alexander, intercede pro nobis. Fiat
Christum Dominum. fiat.
 DIE DECIMA JULII. 7

A Tametsi inter S. Felicitatem et Symphoro- que in Matre septem Filios prxdicant. Primus sic AI.CTORK
Sumpliro- P.
S.
sam, de qua postrcma agendum erit cum Marlyro- loquitur serm. 134. Quoniam varios Martyres, J.
sa ct S. Feli-
citas etsi i?i logio Romano, die xvm hujus, utramque Marty- multiplicesve triumphos, quos perseeutoris cru-
multis, simi-
rem, utramque septem filiorum purentem, uliqua delitas toties illusa cumulavit, tempus nos dinu-
intercedat similitudo ; tanta tamen aliunde inter merare non ad aliam (de S. Felicitate lo-
patitur,
utramque mutrem est discrepantia, ut mirum videa- quitur) tota nostri sermonis confugit oratio, quse
tur, incidere cuiquum potuisse dubilationem, an una meruit filios tot habere, quot dies mundus acce-
non esset altera. Occusionem dubitationis et solulio- pit.Vere mater luminum, fons dierum, quse se-
nem profe.ro ex Baronio, tom. 2 Annul. 193 sic lo- ptenario corusco germinis sui toto orbe splendet.
quente : Ob magnam quamdam similitudinem, Beata, quse non solum pro lege patitur, scd ipsius
quse inter S. Felicitatem et S. Symphorosam in- legis heptalismum '
meruit Mater sancta ge-
'
id est nu-
merus septc-
tercedit, dubitasse scio virum eruditum, familia- nerare; heptalisraum, fratres, qui non unius, et narius
rem meum, num una eademque esset femina, temporalis tabernaculi illustraret arcanum, sed Exod. 23 a
Graco it.-%,
quod eorumdem nominum eadem ferme significa- Ecclesiam sempiternam sacro illuminaret incen-
septem.
tio esset nempe, quod interdum cpopi idem sit,
: so. Felix, quse meruit portare tot virtutum pigno-
quod bonus eventus seu fortuna prospera; sicque ra, quot illa arca praceptorum volumina sacrata
pro bono eventu vel fortuna, Felicitas esset La- gestavit ; et ut illa verbo, ita hsec doceret exem-
tine redditum quod nomen magis conveniat fe-
:
plo. Jam tunc cos fratres Martyresgenuit, quan-
minae. Ceterum ejus vocis ambiguas diversa repe- do eos partus septenario numero consecravit et
ritur interpretatio. Verum cr-jf/.cfopo; a ffiifjwpepu, mystico.
quod est prodesse, idem est, quod utilis vel com- 13 Huc huc S. Paulus veniat, qui adhuc par- de sancto Fe-
modus : <7'Jf/<fopo; item, qui simul versatur, asse- turit,donec Christus formetur in homine. Ecce licitatis
Triumplw
cla vel comes, Quamobrem
dictus reperitur. mulier iterum atque iterum paturit, donec in
aaquius est, ut existimemus Symphorosse nomen virtutem mutetur infirmitas, caro transcendat in
deductum a <7-Jf/.<fopo;, quod est utilis vel commo- spiritum, terra transferatur in ccelum. Ardebat,
dus; quam a c-jf/.cpopa, voce ambigua, qme inter- anhelabat, ut eos uno die sacros Martyres pare-
dum bonum eventum, interdum vero infortunium ret, quos vix parvulos per annorum curricula
adversamque fortunam significat. Quamobrem ut generaverat. Ecce mulier, ecce mater, quam vita
in bonam partem ea vox acciperetur, majores filiorum fecit anxiam, morssecuram. Beata, cui

aliquid aliud addere consueverunt, ut habet Sui- in futura gloria totadstant candelabra, quot ger-

das ex Simonide, quod ille dicat mina Beata, quse

! tot prsemisit ad regnum ! Bea-
tior, quse suum in seculo nihil amisit ! Discurre-
Yltvz, TriV ett! <7yf/.<f0pai"c7iv ayzQxiz; bat lsatior inter confossa cadavera, quam inter
Quod est: Bibe, bibe in bonum eventum. cunabula chara filiorum ;
quia internis oculis tot
cernebat bravia, quot vulnera : quot tormenta,
sunt tamcn 10 Sed qua? nomine discrepant, longius rebus tot prsemia : quot victimas, tot coronas. Et
personee di-
slinctee. esse distinctas ac plane diversas, res cujusque quid plura, fratres? Non
vera mater, quse est
ipsarum evidentius manifestant : nam illa Tibur- nescit filios sic amare. Ita S. Petrus Chrysoloijus,
tina sub Hadriano, Tibureque martyrio coronata scrmone usus aureo, nomini consono.
est.Hajc Romana sub M. Antonino passa est, et 14 S. Gregorius Magnus in homilia tertiasuper uti pariter
S. Gregorius
Romse. Nomina quoque septem filiorum cujusli- Evangelica capitis 12 S. Matthxi copiose
lectione
Magnus
betipsarum diversaprorsus esse reperiuntur. In- ac diserte laudes magnee Heroidis nostrx udornut
super et martyriorum genera hos ab illis omuino hoc titulo homilix proefi.ro : Homilia lectionis ejus-
discriminant et distinguunt. Exstant enim tum dem, quam modo diximus, habita ad populum in
quorum superius facta est mentio, Acta;
illorum, Basilica S. Felicitatis, die natali ejus. Pauca iyi-

tum horum, quae ex antiquioribus monumentis tur prsefatus, quinum frater Christi et soror ac ma-
ecclesiasticis edita habentur ac sane fidelia. ter dici possit ; hunc nimirum fieri prxdicando ;

Au quinque 1Martius Milesius Sarazanius in Notis ad car- illns, credendo ; hunc mysticum sensum comprobat
carmina di-
ab exemplo S. loquens: Ad quam
sticlia dc
minaS. Damasi, in lucem asedalis, pag. 182)'«- Felicitatis, sic

Martyribus citat quinque carmina disticlia, cum isto eis titulo rem nobis idonee confirmandam, adest beata Fe-
roinposiirrit
licitas, cujus hodie natalia celebramus, quse cre-
S. Damasus) prxfixo: de sanctis Martyribus Vitali, Martiali et
C Alexandro; quod sive cpigramma sive alio nomine ,
dendo extitit ancilla Christi, et prsedicando facta
voces, fatetur idem anctor, non esse Damasi, sed est mater Christi. Septem quippe filios, sicut in
inter Damasi carmina sc posuisse affirmat, quia gestis ejus emendatioribus legitur, sicpost se vi-
de Damaso et illius carminibus a Vigilio PP. po- vos timuit in carne relinquere, sicut carnales
situm. At sive Damasum hi versiculi auctorem ha- parentes solent metuere, ne mortuos praemit-
beant sive alium,parum refert ; nihil sane habent sin- tant. In persecutionis enim labore deprehensa,
gulare, quamobrem huc transcribi mercantur. Quare filiorum corda in amore supernoe patria? praedi-
ubunde nobis est, verbulo sultem de iis meminisse. cando roboravit, et parturivit spiritu, quos carne
pepererat, ut prsedicatione pareret Deo, quos
carne pepererat mundo. Considerate fratres ,

charissimi, in femineo corpore virile pectus. Ad

ij II. SS. Petrus Chrysologuset Gregorius
mortem stetit imperterrita. Amittere se in filiis
Magnus sanctorum Martyrum Praeco- lumen veritatis timuit , si non fuisset orbata.

nes; eorum reliquiae. Numquid ergo hanc feminam martyrem dixerim?

sed plus quam martyrem. Certe Dominus.cum <Ie
Joanne loqueretur, dixit : Quid existis in deser-
Pneclare ad- tum videre. Prophetam Utique dico vobis. et
modum s.
Sanctorum Martyrum nostrorum agmen duos hu- ?

PetrusChry- potissimumPrxcones, Petrum Chrysologum

bet plus quam prophetam. Et Joannes ipse requisi-
sologus prii-
et Gregorium Magniim (quales quantosque viros tus, respondit, dicens Non sum propheta :
qui ;
ilicut
seu iuicgritutem vitx, seu eloquii dotes considi res '<
enim se plus quam prophetam Doverat, esse se
qiii egregic umbo forlissimam hunc Mutrcm, ctium- prophetam negabat. Qui ergoplus quam prophe-
ta
 8 DE SEPTEM FRATRIBUS MARTYRIBUS.
i! I l.il.l ta dicitur?Quia prophetae est officiura futura rum pag. 555, dicitur corpus Alexandri, filii S. 1)

J. P. praumntiare, non etiam ostendere. Joanues vero integrumde Romain oppidum West-
Felicitatis,
plus quam propheta est, quia, quem verbo dixit, phaliw Wildeshusen a Walberto, filio filii Wede-
digito ostendit. kindi, Regis Angarorum, translatum. ht eodem
txtoUtnsqus 15 Non ergo hanc feminam martyrem, sed Chronico pag. 563, ubi agitur de rcliquiis ecclesix
palnmm.
plus quam martyrem dixerim, quas, septem pi- Mindensis, de Sanctis istis, de quolibet magna
gnoribus ad regnum praemissis, tot ante se mor- pars habetur, intcr quos ponitur nomen S. Felici-
tuos transmisit. Ad pcenam prima venit, sed tatis, an lntjus nostrx, anvero alterius, non dicitur.
pervenit octava. Aspexit materet cruciata et im- 18 Duorum e sanctis Fratribus Martyribus cor-
perterrita filiorum mortem, spei gaudio adhibuit pora, Brixix reperta sunt, si Ughello credimus,
dolorem naturae. Timuit viventibus, gavisa est tomo 4 Italix sacrx, columna 754 sic loqucnli:
morientibus. Optavit nullum post se relinquere, Francisci Episcopi Brixiensis tempore fratres
si, quem haberet superstitem, non posset habere Servitae Regularesque canonici Brixiae diu exo-
consortem... Amavit ergo juxta carnem Felicitas ptatum domicilium acceperunt, et duorum S. Fe-
filios suos, sed pro amore ccelestis patrias mori corpora in abbatia Leonensi in-
licitatis filiorum
etiam coram se voluit, quos amavit. Ipsa eorum venta sunt.quae olim Desiderius Longobardorum
vulnera accepit sed ipsa in eisdem ad regnum
; Rex Benevento transportarat anno dcclix. Ma-
praevenientibus excrevit. Fertur apud veteres sinus in Bononia perlustrata pag. 376 refert in

mos fuisse, ut, quisquis consul existeret, juxta Basilka S. Stephani reliquias septcm Fralrum
ordinem temporum honoris sui locum teneret. Martyrum conscrvari; corpus vero S. Philippi Ta-
Et, si quis posterius ad consulatum veniens, con- mayus in Hispaniam trahit, asserens in conventu
sul non semel, sed bis fortasse aut tertio fieret, S. Mariae Saliciensi in Carpetania, Ordinis S.
etiam illos laude et honore transcenderet, qui Francisci honorifice custodiri. Sed quis facilc in
non plus quam semel consules extitissent. Vicit lioc statim ipsi fidcm habeat ? Eam haberet, si loco
ergo beata Felicitas Martyres, quae tot ante se Ulustrissirai D. D. Petri Gonzalez de Mendoza, E
morientibus filiis ,
pro Christo frequenter occu- dicti conventus Minorum auctoris etArchiepisco-
buit :'quia ad illius amorem sola sua mors ei mi- pi Granatensis, quem citat in Historia Saliciensi
nime suffecit. lib. 4, cap. 6, fol. 790, et cap. 3, fol. 760, rem
et auditores 16 Consideremus, fratres hanc feminam , ; potius stabilirel antiquis monumentis, atque adeo
prtwucans ttd
parem con- consideremus nos, qui membris corporeis viri fi.de dignis. In Ms., quod habemus de reliquiis mo-
stantiam in sumus, in ejus comparatione quid existimabiraur? nasterii Otlenburani, de quo supra, sic lego: SS.
txercenda
virtttte.
Saepe namque agenda aliqua bona proponimus, septem Fratrura, filiorum S. Felicitatis reliquix,
sed si unicus contra nos vel levissimus sermo ab qui sunt nostri speciales patroni. Et postca inter
ore irridentis eruperit, ab intentione actionis reliquias sanctarum Viduarum, ibi-
Virginum et
nostrae fracti protinus et confusi resilimus. Ecce dem itaproditur: Felicitatis Martyris, matris vn
nos plerumque a bono opere verba revocant. Fe- Filiorum. In Actis prolixioribus, qux ad apocry-
licitatem vero a sancta intentione frangere nec pha releijamus, in finc narratur, jussu eximii ac
tormenta potuerunt. Nos injuriam maledictionis veri Longobardorum Principis Sige-
Catholici
in aurem maledictionis impingimus ; haec ad re- hardi, Ursus Beneventanae sedis electus, eadem
gnum etiam per ferrum exiit, nihilque esse, quod Sanctorum corpora elevasse de Alisis, cum ma-
obsistebat, existiraavit. Nos ad praecepta Domi- gnohonoreBeneventumperduxisse. Resgestaplu-
nica largiri nostra saltem
superflua nolumus; ribus quoque exponitur apud Ughellum tom. 8, col.
haeenon solum Deo suam substantiam contulit, 57, adjecta ad Acta nostrorum Martyrum tjenuina,
sed pro illo etiam propriara carnem dedit. Nos, qux habet, clausula, qux fere coinciditcumiis,qux
cum ex divina jussione filios amittimus, sine con- leguntur in Actis Sanctorum apocryphis, qux Actis
solatione lugemus ; haec eos velut mortuos plan- sinceris postea subnectemus.
geret, si non obtulisset. Cum ergo ad illud terri- 19 Verum, quomodo corpora Sanctorum hu- haheri i

ritntur;
bile examen districtus Judex venerit, quid nos vi- maverunt haud procul a mcenibus urbis, quam
ri dicemus, cum hujus feminae gloriam videri- Veteres vocaverunt Aliphas ? Ut scribit Utjhel- p
mus ? De debilitate mentis suae, quae tunc erit lus, vel ut in Ms. nostro, hicdando, Alisas, viliose,
viris excusatio, quando hsec ostendetur, quae cum utputo, pro Alifas, quod alibi lcgo ad Lymphas ;

seculo et sexum vicit ? quomodo, inquam, corpora Sanctorumibidem huma-

Retiqune 17 Sequitur, ut de sacris Martyrum exuviis disse- veritnl, etquidem, ut habetur e rei serie ibi narra-
Marlyrum
ramus. S. Meimvercus, Episcopus Paderbornensis, ta, proxime post eorum mortem? Cum per nrbcm
de quo actum die v Junii, inter aiias reliquias, qui- Allipha, nunc Alife, non videatur intelligi alia,
bus a BencdictoPP. ditatusfuit, etiam reliquias se- quam urbs Terrx laboris in rerjno Neapolitano
qux ;

ptem Fratrum ab codem obtinuil. Id quod in vita ejus- nunc pene deserta Enimvero sancti Martyres
jacet.
dem Sancti, num. 23 narratur his ve.rbis Denique : Romx passi, Romxmortui, Romx vel saltem in loco
Benedictus Pontifcx desiderium Meinwerci de re- Romx vicino,sepulti, quomodo intelligi possunt hu-
liquiis Sanctorum ad constructionem monasterio- mati in regno Neapolitano ? QuomodojussuSkhardi,
rum audiens, tertium dimidiura corpus vn Fra- Lungobardorum Principis, Ursus Beneventanus
trum, filiorum S. Felicitatis, qui sub Imperatore Episcopus ea, dc Alisis, Aliphis vel Alifis elevata,
Antonino passi sunt, Philippi videlicet, Juvena- cum magno honore Bcncventum perduxit ?
lis et Felicis... tribuit. Obiter nota, nomen pro- 20 Gelenius de Colonix Agrippinx maijnitudine an vere ibi-
prium Juvenalis vel liic eese itttrusum, vel, quod pag. 266 aliis reliquiis, quasillic recenset annume- dem •""'*
malim in simili casu suspicari, pro Martiale aut rat reliquias
S. Felicitatis an vero sub nomine ;

Vitale Itk irrepsisee; cumnullus inter septem Fra- Matris septem Martyrum, an alterius, non expri-
traJuvenalis fuissereperiatur quod tamen nomen ; mit. Scio etiam ex litteris, quas habemus, pro-
perperam etiam legitur in Vita prxdicti Antistitis curanle Eminentissimo Domino Cardinalc Julio
Paderbornensis tom. 1 de rehus Brunswic. apud Spinola, dum defungeretur nunciatura Apostolica
Lcibnilium, pag. 526. In Clironico Mindensi apud Viennensi apud Cxsarem Leopoldum, transmissum
Henrkxm Meibomiv.m tomo 1 rerum Germanica- fuisse ad Augustissimam Viduam Elconoram cor-

pus
 ;

DIE DECIMA JULII.

pus S. Felicitatis, et filii MM. an autem corpus
; quam instrumcntum produceret pluries dictx trans- AtCTOP.K
.1. 1'
istud sit hujus S. Felicitatis, de qua agimus, ntm- lationis, in contextu instrumenti islius plane aliud
dum hactenus disccre licuit, quamvis ea swper re dicitur, et sermo est de S. Felicitate nostra. Trtin-
ultro cilroque scriplum faerit a Papebrochio et ipsi scribo verba Erat castrum quoddam quod Ro-
:

rcscriptum. Quoniam vero, sicut in approbatione di- villianum appellabant, ubi Genitricis Dei Mariae
clarum reliquiarum, ab eodem Eminentissimo data, constructum stabatparvum templum, in qno di-
referlur, corpus illud de ccemeterio S. Cyriacae ctae Felicitatis, matris septem filiorum, sub bo-
Urbis extractum fuit, nequeo intelligere, quomodo na religione reliquiae asservabantur, cujus dies
extitcrit corpus hujus nostrse S. Felicitatis, procul festus ix Kal.Decembris agitur. Clerici igitur
a ccemeterio S. Cyriacx sepultx, ut mox dicetur. ejusdem templi cum habitatoribus dicti castri,
Hinc patet, plurima, qux de sacris exuviis S. Feli- Margaritae virgini sacratissimum corpus S. Feli-
citatis relata sunt supra, prorsus incerta esse, an citatis collocarunt , ubi caeci illuminati sunt, et
sint hujus noslrx an alterius Felicitatis. Nec mi- variis languoribus laborantes, meritis et inter-
rum, si hic fieret unius Sanctse cum altera confu- cessione invocata virginis, bonam recuperarunt
sio ; cum plures sub isto nomine reperiantur. valetudinem.
21 Atque eadem ratio obiineret in translatione 23 Deinde nonnullis interjectis de dictarum potius quam
corporis S. Alexandri in coinobiuni Ottenburra- Martyrum corporibus, divinitus ostensis anno 1185, ^n^hieVm-
num, quod volunt esse illius Alexandri, qui fuit subnectit idem instrumentum, fossores invenisse ta- mus.
unuse septem filiis S. Felicitatis cum nihil sit ; bulas marmoreas, accuratissime clausas, in qui-
magis pronum, quam ut unus Alexander cum altero bus eae litterae sculptae patebant : Hic requiescit
hic confundi potuerit, in tanta Sanctorum cognomi- corpus beatse Margheritae et Felicitatis. Apertis
num multitudine. Sed in Translatione S. Augusti- autem tabulis locus ipse redoluit suavitatem odo-
ni, Episcopi Cantuaricnsis, de qua tom. 6 Maii ris et sacrae reliquiae inventse sunt. Denique
pag. 424, auctore Gocelino monacho conscripta, ubi commemoratis miraculis sic narralio tota absolvitur : E
ex tribus apostatis monachis regressus unus narrat, Quarum sanctarum Martyrum Margaritx et Feli-
quomodo ob latronem a furca raptum sepultumque citatis corpora ad mo::tem Faliscum translata

periclitatus; deinde ad hostes cxpioratum missus ac sunt xviii Kal. Decembris. Sed non fit mihi vero-
deprebensus, incenso, ubi latebat, hospitio, sociisque simile, corpus istud, in Castro Rovilliano invenlum,
S. Auguslinum invocaverit, et per ipsas
extinctis, fuisse S. Felicitatis, de qua hic quxritur, sed alte-
flammas erumpens, agnitusque esse clericus, serva- rius ; inscriptione, dc qua modo, non determinante
tus sit ; in translatione, inquam, illa narrator iste cujus Felicitatis corpus esset detectum, an virginis,
sic ait Coloniam migravi indeque progressus
: ; an martyris. Quibus positis, facile potuit continge-

apud inclitum Canonicatum B. Martyris Alex- re,ut ex privato affectu creditum fuerit refossumibi ,

andri, quiunus ex septem fratribus esse dignosci- fuisse corpus S. Felicitatis martyris ac matris se-
tur, archidiacono hujus loci acceptissime adhae- ptem filiorum, inter Sanctas, isto nomine nuncupa-
si. Per locum hunc, dictum inclitum canonicatum '
tas, celebritatis gloria non poslremx ;
quo inventi
B. martyris Alexandri, intelligi debere monaste- sacri thesauri et ad Montcflasconenses translati di-

riumOttenburranum inSucvia,jam pridem observa- gnitas altius cveheretur.

rnnt Majores nostri in notis ad istam translationem 24 Jacobus Gualla in Sanctuario Papix, lib. 4,

pag. 425, littera c. Sed quid si diversus locus ab eap. 2, a pag. 62, agens de Mie S. Joannis in

Ottenburra intelligatur ; de quo in Ojficiis propriis Burgo, ejusque templi reliquiis, refert veneranda
ecclesix et ditecesis Osnabrugensis die x hujus ; ubi sanctorum Martyrum corpora, Felicitatis et Fi-

post verba illa Martyrologii Romani, capitali sen- liorum in eminenti arca suum in S. Archangeli
tentia puniti sunt, subjunguntur hxc : Ex horum Raphaelis capella habere domicilium. Et rursus
Sanctorum reliquiis corpus S. Alexandri, sub desanctis hisce Martyribusagens, cap. 8, eoselogio
Leone IV Pontifice, in Saxoniam per Walber- prosequitur, addens horum reliquias in angelica

tum, nobilem virum, delatum est Wilshusium, capella,praecipuaveneratione coli. Demum sacras
in dicecesim Osnabrugensem, ubi insignis eccle- septem Fratrum exuvias in Galliam translatas fuis-
sia ac canonicorum Collegium fundatum fuit,... se, docet Saussayus in Martyrologio Gallicano hac F
quarum non 22 Blasius Ortizius lib. 3 Misccllan. apud Ba- die Agendici Senonum susceptio sacrorum pi-
:
mllntviden-
lur esse alte- lusium pag. 451, expositis rebus Adriani PP. VI, gnorum septem filiorum S. Felicitatis, qui hodie
rius Fetiei-
subjiciens Urbe in Hispaniam reditum
suum ab : sub Antonino glorioso triumpho fidem Christi
tatis,
Perreximus, inquit, in urbem nomine montis propugnantes, immarcessibiles coronas, pro con-
Flascon, alias Falisco quae licet parva inhabi-
;
stanti pietatis assertioue reportaverunt.

tantium numero, fulget tamen Cathedrali Eccle-

sia, [in] qua corporum beatorum Margaritse et
Felicitalis et vii Filiorum magna devotione colun-
§ III. Tempus mortis ; locus sepulturse
tur. Sed, sive ex populari traditione, sive ex idea
propria adjcctitia, dictus auctor accepisse videtur Acta sincera et spuria, qufe hic dan-
S. Felicitatem virginem pro S. Felicitate septem tur.
filiorum matre. Ughellus tom. 1 Italix sacrx col.
1056, agens de Monteflasconensibus et Cornetanu
S. Margaritx Cathedrali,
episcopis, ac de ecclesia horum sanctorum Martyruin. atiique Au- Qno temvort
cta

refert; corpora ejusdem S. Margaritae sanctaoque \ ctorcs, qui

eossub Antonino passos commemorant. Atnomen il-

sancli Mar-
corum ngoncm litlcris cclcbrarunt, tyres
Felicitatis virginum et martyrum requiescunt,
huc translata Urbano III sedente, anno 1183; liul pluribus conccnit, ct ab antiquis, ut rcctc obscr-
indiscriminatim indituni fuit T.
aitque extare in antiquo codice iliius ecclesise de vat Tillemontius,

eorumdem translatione fldelissimam narratio- Antonino et M. Auirlio Antoniiio. succemri cjus.

Prxcesscrat Baronius, dtwbus liiscc tcrtiitm Anto-

nem, cujus exemplar habetur in bibliotheca Val-
licellana. In dictx translationis narratione, quam ninum adjungens: nam. ut loquitur ad annitm 163,
ex eodem codice ibidem prolixe exponit a col. 1057, nuiii. 2, Antonino Pio defuncto Marcus Aurelius

quod mox de S. Felicitate Virgine dixerat, ante- Antoninus, cognomento Pliilosophus, et Lucius

Tomus iii Julii.

7 ^Elius
 :
, :

10 DE SEPTEM FRATRIBUS MARTYRIBUS.

MCTORE jElius Verus Antoninus succedunt imperio. Pla- cum Acta testentur, eos ad diversos judices missos D
J. P. cuit Baronio Martyrum pnssioncm annectere anno fuisse, et diversis pmnis interfectos.

175, quo regnabanl duo postremi Antonini, id est, 28 Nunc offert se locus sepulturx sanctorum Disscriturde
c(emet eno
Marcus Aurclius ct Lucius Verus; fortasse quia Martyrum paucis illustrandus, nusquam in sinceris
sub horum, quam sub decessoris imperio, multo Actis vel in antiquis Martyrologiis expressus. Anti-
gravius fcrbucrit persecutio. Calculo Baronii sub- quum Frontonis Kalendarium luccm nobis prxfert,

scribit TiUcnwntius, eo, inquit, libentius quod cujus verba dedimus num, 3. Aringus in Roma sub-

Acta loquuntur de pluribus Augustis ;

qux locutio terranea lib. 5, cap. 29 agens de cxmeterio S. Fe-
7io» concordat cum regno Titi Antonini, sed bene licitatis, censet nullius menti dubitandum suppe-
admodum quadrat tempori, quo Aurelius regnabat tere, celeberrimum ejusdem ac filiorum coemete-
cum L. Vero. Sed mera hxc conjcctura est nam : rium via quondam Salaria extitisse ; idque conficit

dum dicit Acta loqui de pluribus Augustis, oculos e verbis Anastasii Bibliothecarii in S. Bonifacio
conjecerit in locum Actorum, qui est apud nos PP. I., asscrentis, eum habitasse in ccemeterio

num. 4, ubi dicitur : Sacrifica diis, ut possis S. Felicitatis Martyris in via Salaria, ubi idem

amicus Augustorum fieri. Et paulo post cxprobra- quoque Pontifex conditus dicitur a Bibliothecario
tur Martiali : Crudelitatis vestrae fautores effecti, Qui etiam sepultus est in ccemeterio S. Felicita-
Augustorum instituta contemnitis. Sed quam in- tisMartyris via Salaria vm Kal. Novembris.
dubitatum est, in hoc ultimo loco respici a dicente Huc spectant loci alii, quos retulimus exeodem Au-
potuisse ad Augustos superiorum. temporum, qui ab ctore, num. 5. Addit Aringus, idem plane proba-
Ecclesix incunabulis egerant idolorum vindices et tissimos scriptores Adonem et Bedam disertis
Christianorum tgrannos; vel, si hoc non vis, quam verbis affirmare, qui itidem eumdem juxta ipsius-
vulgo notum est, non raro apud Grammaticos usur- met S. Felicitatis sepulchrum illatum fuisse as-
pari numcrum pluralem pro singulari, inoffensa serunt. Undc colligas, S. Felicitatis ccemeterium

tam videtur certum e numero phirali

construciione ;
in via Salaria fuisse ;
quod vero illa sancta Martyr E
Augustorum, bis tantum in Actis adhibito, confici Felicitas exliterit septem filiorum Mater, ulterius

ne quidem verosimiliter, nedum probabiliter posse, probabitur ex dicendis Sed prius observa, ccemete-
duos intelligendos esseAugustos, qui simul regna- rium istud aliter ab aliis vocatum fuisse cosmeterium
runt, alibi semper recurrcnte solo Antonino. Jordanorum, sicut ex Anastasio Bibliothecario jam
26 Jam vero, quia solius Antonini nomen alibi diximus eodem num. 5; quibus addi potest locus al-
semper in Actis exprimitur, conjicit idem Tillemon- ter ejusdem Auctoris in S. Adriatw PP. I, ab

tius, sxpe nominatum marlyrium accidisse, quo tem- Aringo productus : Immo et ccemeterium Jorda-
pore L. Verus versabatur in Oriente, bellum gerens norum, videlicet SS. Alexandri, Vitalis et Mar-
cum Parthis, adeoque versus annum 164 quando- ;
tialis Martyrum, seu sanctarum vn Virginum a

quidem L. Verus profectus fuerit Roma anno 162, novo restauravit.

eoque reversus 166. Sic ille opinatur ex conjectura 29 Deinde expositis iis, qux spectant ad cozme- uno.andi-
versls >
non improbabili. A quo dissentit Ruinartius, as- terium sanctarum vn Virginum, recte observat, ce-

signans annum circiter 150. Cum itaque nihil sup- tera frequenter, quse hac via Salaria existunt,
petat prxter meras conjecturas ad determinate fi- coemeteria recenseri, cum reliqua ejusdem sint
gendum annum obitus sanctorum Martyrum afji- , partes, in quas illud subdividitur, uti de hoc prse-
gamus eum medio circiter seculo secundo, aut ali- sertim Jordanorum pronuntiandum censet ; et

quanto serius. Hinc argue calculum Petri de Na- aliud ejus designaturus nomen, ita prosequitur :

talibus, agonem Martyrutn conjicicntis in annum Porro haec ipsa nobilissima ccemeterii Priscillae
Domini 110. pars, Alexandri quoque titulum sortita est, ob
Qtutritur,an 27 Altera temporis nota, hic etiam non negli- veneranda nimirum beati ejusdem Alexandri,
S. Felicitas
genda, occurrit quoad mortem S. Felicitatis, qux- Felicitatis filii pignora ibidem condita , iisdem
eudcm tem-
pore cum riturque an ea simul cum suis filiis eodem die et Bibliothecario, Adone ac Beda Systema
testibus.
jiiiU marty-
rium passa
mense, an vero alio tempore e vila sit sublata. Til- Aringi, supra expositum, de, Matre cum septem fi-
sil. lemontius, referens statui, sive, ut expressione ejus liis sepulta eodem quidem cosmeterio via Salaria, F
utar, praetendi sanctam Felicitatem lonrjo tempore sed diversis tamen ccemelerii ejusdem locis, ample-
in carcere confectam fuisse languore, antequam ca- ctitur Fronto in annotalionibus ad hxc verba Kalen-
put ei amputaretur, citat ad marginem Petrum de darii sui antiqui, de quibus superius diximus Die :

Natalibus, lib. 6, cap. 77, ubi narrat, exposito se- x mensis Julii natalis septem Fratrum Apii et
ptem Fratrum martyrio, Matrem Felicitatem post Salariae. Pro quo haud dubic scribendum affirmat :

menses quatuor passam esse quam et libro 10, ;

Via Appia et Salaria; aut tantum via Salaria. :

cap. 89 in carcere per menses quatuor et dimi- Nempe, inquit, S. Felicitas cum Sylvano in uno
dium jussu, Prxfecti maceratam ; quam fecit de- loco vise Salariae; SS. Alexander, Vitalis et Mar-
collari ix Kal. Decembris. At quid momenti habere tialis inaltero ejusdem viae et SS. Januarius, ;

potest Petrus de Natalibus, tot seculorum interjectu Felix et Philippus in altero etiam hujus viae;
distans a sunctis Martyribus, ad recte decidendam atque ita existimare dicit Severanum Romx sub-
hanc rem; cum de illa nihil memorent Acta sive an- terranex lib. 3, cap. 53; quamvis, ut addit, hoc
tiqua, sive interpolata et apocrypha; his ultimis tam certum ncm demonstrat. Qux omnia confirmatur
diulurnx morx repugnantibus, ut vide num. 27; ex iis, qux supra, num. 4 commemoravimus de tri-
ubi dicilur Mater prostridie marlyrii filiorum occisa bus Missis. Ac de ea quidem ad Aquilonem, sic
tamelsi acta spuria nihil hic plus, quam alibi, fidei recte observat Si via Appia Aquilormris esset et
-.

mereantur. Nihil igitur certi habetur, unde mors vicina Salarias, non dubitarem dicere, hos via
Matris, mensium aliquot, puta quatuor pene cum Appia jacuisse sed via Salaria multum distat ab
;

dimidio, a morte fdiorum ejus distincla asseratur. Appia, et ei potius Aquilonaris est : unde cum
Concors Martyroloijorum antiquissimorum conscn- Severano dicendum, ea via sepultos, sed non
sio,natalem S. Felicitatis rcferetttium die xxm eadem parte ; et hinc distincta fuere illis cce-
Novembris videtur fundare posse conjecturam
, meteria, nec mirum cum a diversis judicibus
illam isto die coli, quia eo die obiit. An Filii septem passi sint.
eodem omnes loco Romx interempti? Non opinor, 30 lta ille quidem, et recte; non ita tamen, ut
 DIE DECIMA JULII. 11
A omnem exhauserit difficultatem. Scrupulus enim ut diximus, Appia sepultum. Quod spectat ad in- 40CT0S8
auoad voculam A P"< id est via A PP ia ut
restat > scriptionem Bonifacii PP. I, el loculum ejus, de J. P.
lyreTsefiMi' >

opinor, qnem ipse non exemit. Arbitror particulam quibus Ciacconius, in sacello isto existentia; re-
Apii »o» fruslra additam, aut otiose, quia unus e spondeo, clara esse verba Anastasii Bibliothecarii,
septem Filiis ibidem, id est viaAppia sepultus fuit, qui diserte affirmat, S. Bonifacium sepultum in
et forte marlyrium passus. Opinio mea de hac unius cmmeterio S. Felicitatis via Salaria; cui prx aliis
e septem Filiis sepultura stabililur ex verbis Bu- adhxrendum censeo, relinquens in medio, an et quo-
cheriani Kalendarii antiqui, qux dedi num. 4, san- modo ea, qux apponit Ciacconius, cum eo combinari
ctorum Martyrum sepulturx assignantibus loca qua- queant.
tuor, mmiVttm.-Priscillae, Jordanorum, Maximi et 32 Restat, ut de Actis Mss., qux hic dantur, Actorum,
Praetextati. Duo prima ejusdem ccemeterii seu vix nonnulla subjiciamus. Duo Acta lypis committimus: au!e hi c dan ~
,

Salarix diversas partes diximus. Maximi autem quorum breviora, perquam genuina sunt atque sin- nuina,
cmmeterium esl in via Salaria antiqua ad Clivum cera; qux autem prolixiora, apocryphis jure merito
cucumeris, ut videsis apud Aringum tomo 2, pag. accensemus. De prioribus juvat observare sequentia.
236. At cmmeterium Praetextati situm est via Ap- Habcmus ea pluries in codicibus pergamenis descri-
pia, de quo Aringus tom. 2, a pag. 476. Atque hoc pta. Exemplar unum ex illis abbatix Vallicensis,
pacto videtur solvi posse nodus in vocula Apii, a Ordihis Cisterciensis, ad impressionem selegimus,
Frontone non solutus, si dicamus, et multum fallor, prxvie collatum cum tribus aliis codicibus pergame-
si non cum aliqua verisimilitudine, Januarium, per nis, nec non cum editis apud Ruinartium, utietiam
quem, spectatis adjunctis fratribus, non videtur hic cum Adone Martyrologo, qui contractius ea habet ad
posse commode intelligi alius, quam unus e septem diem xxiii Novembris. Latet Actorum auctor. Non
fratribus, hoc nomine nuncupatus; si dicamus, in- mediocre illorum est pretium, non modicus valor,
quam, Januarium in cmmeterio Prxtextati via Ap- candida sinceritate brevitatem compensante. Veritas
pia, reliquos autem in diversis ccemcterii ejusdem autem non obscure se prodit, sponte se ubique passim
locis via Salaria interfectos et sepultos esse; et pas- in legentium animos insinuans. Enimvero Baronius
sim a Scriptoribus dici indiscriminatim sanctos ad annum 175, num. 6, judicat ea fidelia. Videtur
Martyres via Salaria sepultos, quia omnes, uno aliquid in eisdem desiderare Tillemontius, dicens,
dumtaxat excepto, ibidem sepulti fuerunt, desumpta nihil ea continere nisi quod bonum ; verum non
denominatione a longe maxima parte. Qux mox di- omnes in illis relucere characteres Actorum origina-
cebamus de cmmeterio S. Maximi in via Salaria lium, non edisserens cur ita sentiat. Sane pro ge-
antiqua, non conveniunt cum iis, qux hic observat nuinis illa suspexit Ruinartius, quando Actis sin-
Florentinius : Coemeterium, inquit, Praetextati ceris et selectis, a se vulgatis, inseruit. Optanduni
et Maximi parum inter se distabant via Appia, foret, ut plura ejusdem generis ad posteros perve-
et utrumque erat portio coemeterii Majoris, quod nissent! Ceterum cum pluribus locis varient leclio-
Callisti dicebatur : nisi dicas duo ccemeteria, di- nes, de iis An ex Grxco
ratio habebitur in annotatis.
versis quamvis locis sita, idem S. Maximi nomen in Latinum sermonem conversa? Verosimile hoc fa-
habuisse. cit nomen Regis, loco Imperatoris, quod in iis le-
Expendilur 31 His, qux de Martyrum sepullura hactenus gitur, prxter morem Romanorum, non Reges, sed
locus Ciacco-
a nobis disputata sunt, refragatur Ciacconius in Vi- Imperatores tunc habentium; et vero vox Grxca
tis Pontificum, tomo 1, col. 289, ubi Anastasium Bc.ui.1vjz, universe Regem xque ac Imperatorem
Bibliothecarium, in Gestis Bonifacii cmmeterium S. significat Latine.
Felicitatis collocantem via Salaria, corrigit asse- 33 Porro Acta longiora, interpolata, corrupta, alia sunt
apocrypha.
reiis, perperam poni hic coemeterium S. Felicita- apocrypha duximus etiam prxlo subjicienda, nt di-
tis via Salaria ; cum constet, inquit, coemeterium spiciat lector, immane quantum utraque inter se di-

S. Felicitatis fuisse proximum Callisti, viaAp- screpent ; et non miretur tantopere, si alias pluries

pia, ubi sacellum extat hodie S. Felicitatis mar- videat a nobis reprobari Acta, tamquam suspecta,
tyris; et ibi inscriptio legitur Bonifacii PP. I fabulosa et apocrypha. Et vero inter utraque Acta,
confessoris, et loculus ejus conspicitur, ubi quon- tam patens intercedit discrimen, ut, pene dixerim,
dam depositum fuit ejus corpus. Hxc aperte re- manibus palpari possit, ut cuilibet observatu perfa-
pugnant communi scriptorum opinioni, cum Ana- cile erit, illa conferenti. Forlasse prolixiora hxc,
stasio Bibliothecario statucntium cmmeterium san- aut certe iis similia erunt Acta, qitx Baronius in
ctae Felicitatis, de qua liic agimus, non via Appia, notationibus ad Martyrologium Romaniim hac die

sed via Salaria; a qua opinione judico non esse re- x Julii dicit, se habere fusius in sua bibliotheca.
cedcndum, anliquitate vencrabili, et rccentioris au- Prxter dicta Acta, alia quxdam habemus Mss.,
ctoris placito longe prxferenda. Qux si vis conci- qnx, tametsi non nndeqitaqite a nobis probentur,
liare, dic, Felicitatem Martyrem, de qua Ciacco- plaatit tamen ea, tamquam analecta, non negligere,
nius, a nostra divcrsam esse ; dic aliquam fortasse ii, vel tantillitm omittatur c.r iis, qux ad Martyres
corporis partem c via Salaria in viam Appiam fuisse celebratissimqs pertinent, vel pertinere putantur;

translatam; vel fortasse Martyrem nostram etiam qux nimium parcx sunt supellectilis ttd propagan-
via Appia habuisse cultum, exstructo etiam in ejus dam eorum gloriam, meritissimorum, ut plura de
honorem sacello, satis celebrem, non quia ipsa pri- ipsis antiqita nionumenta ad postcros transmitteren-

mitus ibi sit scpulta, sed propter Januariitm, via ,

tur. Nunc sequitur :

PASSIO
 : ,:!;

12 PASSIO SEPTEM FRATRUM MARTYRUM.

mini / me conservat m, et faciet me ha?c omnia
superare. Judex ergo n jussit eum virgis caedi,
et in carcerem recipi. Secundum vero Felicem
o. Quem cum horta-
ejus tilium, adduci praecepit

PASSIO retur Publius ad immolandum idolis, constanter

dixit Unus est Deus, quem colimus, cui sacrifi-
:

cium Vide, ne tu cre-

piae devotionis offerimus.
Auctore Anonymo. das me, aut
*, aliquem fratrum meorum, a Do- '
Ado : Undc
tu ue crcdas.
mini Jesu Christi amore recedere. Etsi immine-
ant verbera, et injusta consilia p, fides nostra
Ex codice Ms. pergameno, majoris for- nec vinci potest, nec mutari. Et isto amoto, jussit
mce, abbatice ValliceUensis, Ordinis Ci- tertium filium, nomine Philippum, applicari. Cui

sterciensis, collato cum tribus antiquis cum diceret Dominus noster Imperator Antoni-
:

nus jussit, ut diis omnipotentibus immoletis

codicibus Ms. pergamenis, nimirum
respondit Philippus et dixit Isti nec dii, nec :

hospitalisS. Nicolai propc Cusam,Pas- omnipotentes sunt; sed sunt simulacra vana,
sionali, olim Collegii Fuldensis S. J., misera et insensibilia : et qui eis sacrificare vo-
luerint, in aeterno periculo erunt Et amoto Ado voluc- ' '

et alio anongmo ; nec non cum im- rit, in a:ter-

.
:

Philippo, jussit adesse q quartum, Silvanum f; num peribit.

pressis apud Ruinartium ex codicibus cui sic ait Ut video, convenit vobis cum pessi- r
:
1
compluribus Mss. et editis inter Acta ma matre vestra hoc consilium, ut prascepta
MarUjrum sincera a pag. 26, secundce Principum contemnentes, omnes simul interea
tis s. Respondit Silvanus Nos, si transitorium :
editionis.
timuerimus interitum, seternura incurremus sup-
plicium. Et quoniam t vere novimus, quae praemia

Antonini Imperatoris orta est se- sint parata justis, et quae pcena sit constituta pec-
Felicitas a Temporibus
Pontificibus
ditio Pontificum, et Felicitas, illustris femi-
catoribus, idcirco securi contemnimus legem Ro-
ttelata.
na, cum septem filiis a Christianissimis tenta manam u, ut jussa divina servemus, idola con-
est. Quae in viduitate permanens, Deo suam vo- temnentes.ut Deo omnipotenti famulantes, vitam
verat castitatem, et die noctuque orationibus va- aeternam inveniamus x. Adorantes autem daemo-
nia, cum ipsis in interitu erunt, in sempiternum
cans, magnam de se aedificationem castis menti-
bus dabat. Videntes autem Pontifices praeconia incendium y.

per hanc Christiani nominis proficere b, sugges- 4 Et Amoto Silvano, jussit quintum praesto necminisnec
promissis
serunt de ea Antonino Imperatori c, dicentes :
esse, Alexandrum, cui dixit Misereberis % vitae territi. :

Contra salutem vestram mulier haec vidua cum tuae aa in infantia positae, si non fueris rebellis,

filiis suis, diis nostris insu'tat quae si non vene- et secutus fueris ea, quffi sunt Regi nostro Anto-
;

rata fuerit deos, sciat pietas vestra, deos nostros nino gratissima. Sacrifica diis bb, ut possis ami-
sic irasci, ut penitus placari non possint. Tunc cus Augustorum fieri, et vitam habere et gratiam.
Imperator Antoninus injunxit Praefecto Urbis Respondit Alexander: Ego Christi servus sum.
Publio, ut eam compelleret cum filiis suis deorum Hunc oreconfiteor, corde teneo, incessanter ado-

suorum iras sacrificiis mitigare. Publius itaque, ro. Infirma aetas, quamvides, canam habetpru-
Praefectus Urbis, jussit eam privatim adduci et ;
dentiam, et unum Deum colit cc. Dii autem tui

blando colloquio ad sacrificium eam provocans, cum cultoribus suis erunt in interitum sempiter-
minabatur poenarum interitum. Cui Felicitas
" num dd. Et isto araoto, jussit sextum Vitalem
dixit Nec blandimentis tuis resolvi potero, nec
:
applicari, cui sic ait Forte vel tu optas vivere,
:

terroribus tuis frangi. Habeo enim Spiritum san- et non in interitum devenire. Respondit Vitalis

ctum, qui me non permittit vinci a diabolo; et Quis est, qui melius optat vivere? Ipse, qui
ideo secura sum, quia viva te superabo d, et si Deum ee, an qui daemonem optat habere propi-
interfecta fuero, melius te vincam occisa. Publius tium '? Publius dixit Quisest daemon? Respon- :

"
Ado :uui
dixit; Misera, si tibi suave est mori, vel filios dit Vitalis : Omnes dii gentium, daemones sunt, d;emonia
tuos fac vivere. Cui Felicitas respondit :Vivent et omnis qui colit eosff. Et hoc amoto, jussit se- optat habere
propitia.
filii mei, si non sacrificaverint idolis ; si vero hoc ptimum Martialem adesse gg, cui dixit Crude- :

ff
tantum scelus admiserint, in aeternum ibunt in- litatis vestrae fautores hh effecti, Augustorum
99
teritum. instituta contemnitis, et in vestra pernicie per- hh
coram Pnt- manetis. Respondit Martialis
fecto filios
2 Postera namque e die Publius sedit in foro : si nosse poteras
Iwrtatur; Martis, et jussit eam adduci cum filiis suis, cui ii, quae pcenae cultoribus idolorum paratae sunt
et dixit : Miserere filiis tuis, juvenibus bonis et Et adhuc tardat Deus iram suam vobis et idolis
flore primse juventutis florentibus. Respondens vestris kk demonstrare. Omnes enim, qui non
Felicitas, dixit : Misericordia tua, impietas est; confitentur Christum, verum esseDeum, in aeter-
et exhortatio tua, crudelitas est. Et conversa ad no incendio erunt 11. Tunc jussit et hunc septi- 11

filios suos, dixit : Videte, filii, ccelum, et sursum mum amoveri, et gestis mm, omnia scripta Re- mm
aspicite, ibi vos expectat Christus cum Sanctis gi Antonino ingessit nn.
suis.Pugnate pro animabus vestris, et fideles vos 5 Tunc Antoninus misit eos per varios judi- Ideo variis
supplicismar
exhibete in amorem Domini f. Audiens haec Pu- ces oo, ut variis supplicis laniarentur pp. Ex cttmtur.
blius, jussit eam alapis caedi, dicens Ausa es,
: quibus unus judex fratrem primum plumbatis oc-
me praesente, ista monita dare, ut dominorum no- cidit ;secundum et tertium fustibus ma-
alter PP
strorum jussa contemnant? ctavit alius quartum per praecipitium interemit
;

quiChristum
confitentur, 3 Tum vocat g primum filium ejus, nomine alius quintum qq, et sextum et septimum fe-
9 Januarium ; promittens bona prae-
et infinita illi cit subire sententiara capitalem alius rr ma- ;

h sentia, et mala verberum h comminatus est, si trem eorum detruncavit. Sic variis suppliciis in
sacrificare idolis contempsisset. Januarius re- hoc seculo interemit eos ss. Facti sunt autem
spondit : Stulta persuades i ; sed k sapientia Do- universi tt victores et Martyres Christi, qui
 ; '

DIE DECIMA JULII. 13

cum matre triumphantes, atl seterna praemia con- hopitalis S. Nicolai ; sed anonymus : si nosse
volarunt in ccelis qui pro Dei amore minas ho-
; poteratis ; Ruinart autem : si nosses.
minum, poenas et verbera contemnentes, Christi kk Codices Colbertini quinque, Conchens. et 1

amici effecti sunt in regno ccelorum, qui cum Germanus legunt ita apud Ruinart ; qui tamen po-
nit in vos et idola vestra.
Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in secula :

11 Consonat codex hospitalis S. Nicolai; alii duo,

seculorum. Amen.
in seternum incendium. Sie el Ado. Ruinart, in
ignem aeternum mittentur.
ANNOTATA.
mm Ita habent codices nostri duo cum anonymo.
in quo tamen superius aliquis adscripsit his ; unde
alios corrigas, ut sit : His gestis. Ruinart scribit,
gesta omnia.
a Godices hospitalis S. Nicolai, Passionitle olim nn Ruinart, gesta omnia scripta per ordinem
Collegii Fuldensis et codex alius anonymus, cum
Imperatori suggessit; Passionale Collegii Fulden-
Ruinart addunt suis. sis etiam habet per ordinem sed cum nostro, quod ;

b Ruinart legit profecisse. damus, legit Regi Antonino ingessit; quibus conso-
c Ruinart legit Augusto. nant codex hospitalis S. Nicolai et anonymus. Ado:
d Codex Colbertinus apud Ruinart : vivens non Judex gesta omnia scriptis Antonino innotuit.
superabor. Nobiscum letjit Ado, die 23 Novembris. oo Consonant tres codices nostri, uti etiam Mon-
e Sic Codices 2 Colbertini cum Ughello: ceteri britius. Ruinart, ad diversosjudices.
alia die, inquit Ruinart ; et sic habet Ado.
pp Rursum conveniunt tres codices nostri. Rui-
f In amore Christi apud Ruinart et in Passio-
nart, afficerentur.
nali Ms. A olim Collegu Fuldensis cum Adone.
qq Non
,
recte Ruinart : alius in quintum.
g. Ruinart. vocavit ; Ado, convocans. rr Ruinart : alius matrem illorum capite
h. Cum nostro Codice legunt Passionale Ms. A,
truncari jussit. Et posita nota post alius, obser-
olim Collegii Fuldensis, codex hospitalisS. Nicolai,
vat, sic esse in 1 Germano cui Ughelli leclio con-
codex anonymus et Mombritius. Ruinart legit, si-
sentit Et paullo post ab alio jussa est decollari
:

mul etiam verbera. idque etiam habere dicit codicem S. Mariani Auti-
i Melius Suades, apud Adonem et alibi, et apud
siodorensis; prxterea in uno codice Colbertino re-
Ruinart.
ferriprimam ab uno judice occisam, deinde primum
k Alias, nam cum Adone. filium ab alio, etc. At in aliis editis et Mss. jungi cum
1 Sic Ado : Domini mei. tribus ultimis sicut jungitur in 3 codices no-
filiis,
m Ughellus confortat. stris. Ado sic breviter : Quos ille jussit diversis
n Ado, statimjudex cum Ruinart. suppliciis interire, matre novissime consummata.
o Ita Ruinart habet:
tres supradicti codices; sed
ss In hoc seculo, exprimunt tres codices nostri;
Secundum vero ejus filium, Felicem nomine, ad- quod non habet Ruinart.
moveri praecepit. tt Variat in fine quoad paucula minutiora le-
p Conveniunt tres dicti codices. Hunc locum in ctio Ruinart a nostra; quse, ne longior sim, negligo.
aliis Mss. et editis mendosum, sic ex 1 codice Col-
bert, restituisse se dicit Ruinart : Immineant ver-
bera, stent cruenta concilia ; altero Colbertino ;

ut observat, nobiscum legente : Etsi immineant

verbera et injusta consilia. Sed Ado oniisit injusta
consilia.
ACTA APOCRYPHA
q Ruinart Jussit ad se adduci.
:

r Est apud Ruinart : Silvanum nomine; de quo

notat, hunc d Surio cum Ughello et 1 codice Colber-
Collata cum alio Ms.
tino Silanum appellari, a codice Fossat. Silianum,
a ceteris vero Silvanum. Sxpe dictum Passionale
etiam habet Silanum ; Ado vero Sylvanum.
s Curratis in interitum Ruinart cum codice Fu- CAPUT I.

liensi et uno Colbertino, et 1 Germano. Aliihabent

incurratis interitum. Surius nobiscum intereatis.
t Ita Adosed quia Ruinart.
; 5. Felicitas, spreto decreto ab Antonino
u Consentiunt tres codices; Ruinart cum 1 codice
contra Christianos edito , accusatur
Colbertino humanam Ado ; legit Romanas leges.
x Ruinart : enim contemnentes, Deo
Idola una cum filiis et frttstra ad idohrum
omnipotenti famulantes, vitam aeternam inve- cultum aUicitur.
nient. Colbertinus ttnus upud eumdem Ruinart legit

ut nos.

y Cum ipsis in interitu erunt et in incendio Pntjiitur

sempiterno, Ruinart.
»3 de eximio Felicitatis martyrio, septemque AuctorS.Fe-
z Codex vetustissimus, miserere. licitatem a

aa Tres nostri codices cum Ruinart, ostati tuos pignorum ejus nimium quosdam invaserat error, matre Mu-
cliabetorum
et vitae. an ejus reliquiis exhiberemus honorem, quam ilistiiunien-
bb Unde sacrifica diis, Ruinart. pandit Machabaeorum liber ab Antiocho interem- tliuii.

cc Sic codex hospitalis S. Nicolai. Forte melius ptam, cum noluisset, praavaricando legem, suil-
Ruinart si unum Deum colat; qux verba Ado non
: lam comedere carnem, simulque cum ea septem
habet. punitos filios. stabiles persistentes in fide ;m :

dd Ruinart, in interitu sempiterno. post Christi Jesu, Salvatoris omnium, passionem

ee Ado, Qui verum Deum colit, cum Ruinart. evenerit, quamdam fuisse, velut priscam, sobo-
ff Ruinart^, et^ quieumque eos colunt notans in pro Christi nomine simul
leg septem geuu i sse> et
1 Colberlino
cumfiliis genitricem martvrium pertulisse. Om-
hoc deesse
gg Ruinart legit ingredi ei ita codices nostri tres.
nipotentis autem juvamine confidentes, eviden-
;

hli Sic leijit, codex hospitalis S. Nicolai. Sed codi-

ter satagimus, hanc hebetudinem in lucisperdu-
ces Collegii Fuldensis et anonymus, Factores cum
Ruinart; apud qurm etiam legit Colberliniis 1, 1'au-
cere claritatem.
tores. 2 Caisare Augusto, eujus in tempore Chri-
A
ii lta Passionalc Collegii Fuldensis cum codice stus, humanum redempturus genus, veram ex
 : ;

11 AfTA APOCRYPHA SEPTEM FRATRUM MARTYRUM.

EX MS. virgine Maria carnem assumpsit, septimus deci- et in verbis talia promit triumphator, pieta-
:
Imptrator
Antonintis mus fuit Roznani regni Antoninus successor. Hic tis amator, cui universas nationes terrarum obe-
cdit dtcre- etenim ssevissimus Antoninus cum fallaciter regni diunt, pontus et tellus opes ferunt, tibi Jupiter
tnm eontra
Christianos; habenas inciperet moderari, quasi sibi suaeque cuncta subegit, et tuis praeceptis omnia obnixe
genti praesidium facere putans, innumera tem- parent, volatilia et animantia terrae, vel quid-
pla ex nomine Jovis per orbem instruxit, prae- quid suum namque decretum
aequore natat :

diis numeribusque ditavit, atque decretum per mundus omnes invictissimo Jovi col-
implevit, ut
mundi jugera dedit, ut sponte hujus in Templo la subjicerent, et nefandum nomen Christi ab-
summisse omnes colla reflectant, ejus tuitioni nueretur. Tuis enim praeceptis totus mundus
fidentes, ipsum venerentur divum patrem ac de- obaudivit. cum septem natis tua
Sola mulier
fensorem patriae, et ab ipso contra hostes auxi- praecepta contempsit etiam Jovem irridet, cui
:

lium petant. Hunc eorum ignavia fatebatur deo- tu compsistiplurimatempla perorbem, qui super
rum principem, pariter et reliquis diis consuetos aethera tonat et ejus obtutibus cuncta stabiliun-
honores exhibere praecepit. Hic, quia regno cce- tur.Nisi pietas vestra jusserit mactarerebellem,
lestis vitae extinctus erat, non Deum viventem mox iratus Jupiter, despiciet consortia nostras
cognoscere poterat, omnium creatorem, qui etiam vitae,recondet se in aethereis arcibus silens, nec
et ingratos illos sibi rebelles misericorditer fere- ab alto axe reddet responsa. Unde jam erit re-
bat sed Jovem deorum principem fatebatur,
; sponsum ? Aut quis supplicator ? Et dum tu
quem impium et sceleratum vetusta carmina posueris thura, a quo audieris ?

praedicant. 6 Hoc audito, ira repletus Caesar, indignans qui dira om-
qliod $. Feli- 3 Fertur quidem virgines corrupisse, violasse abibat, et inquit: Cogit me femina parare cruen- nia mi-
eis
citas sper- nalus.a Con-
nens,
conjugatas, polluisse germanam et mares impu- ta tormenta. Ecce nunc mollia temnunt regalia sule quteri
B beres, verum etiam et ex filia genuisse mon- jussa. Certe meum dolorem hac ratione sanabo. jubet, ut ido-
lis litent:
strum volatile. Merito eum gravi cruciatu Nisi relicto hoc nomine, ad diis sacrificandum E
tenet infernus ; et cum digne non homo vocatur, accesserit, saevio prius, illa praesente, in natos
qualiter Deus poterit appellari ? Hoc etiam de- ejus, et ultimoeam, occisis filiis, a luce evellam.
creto instituit, ut nolentes diis libamina ferre, Haec dicens, Publio consuli dolosa voce praece-
vel Christi se confidentes esse ministros, diver- pit Cito propera [perge ad locum, qui dicitur]
:

sis cruciatibus crucientur. Hoc in tempore quae- Martyrolorum, ubi a centum columnis templum
dam piissima mulier, nomine et mente Felicitas, Saturni sustentatur, qui torquet numine bella ;

illustris genere, a juvenilibus annis destituta a ubi totidem fulgentia simulacra consistunt, et mi-
viro, casta corpore et impolluta mente manebat. cant atria longa, et compelle libamina rebellem
Quas septem habebat filios, quos ab infantia re- ofFerre diis cum prole.Sin autem, diversis crucia-
cto tramite Deum colere docuit. Cumque mini- tibus sciat se vita privari. His dictis, diei jam fu-
stri scelerum, Caesare imperante, nantes per erat cursus expletus. Postera namque die, sur-
aequora, currentesque per cunctaclimata mundi, gente primumEoo, Consul properans, petit ardua
multos a Christi charitate vi repellendo, perdu- tecta, atque inmediumjussit deduci Sanctam.
cerent ad idoli cultum, haec beata Felicitas in- 7 vero perducta, ccepit assistere mente
Illa at maler he-
concussa manens, fidei subnixa loricam tenens, roice se oppo-
valens, ore jocunda, vultuque nitescens. Quam
nit, uniim
irrisit Regis jussa nefanda, et ad suos conversa Consul aspiciens, blandis eam sermonibus allo- cotendum
filios, ait quens, ait Magnis estis ex stemmatibus orti [et] Deuin prtedi-
:
cans
ud cjusdcm 4 Assumite, charissimi filii, galeam super decet, ut vos amici Caesaris effecti, ejus jussa
contemptum
fltios hortata,
capita vestra, cujus splendore radii solis obtene- complentes, magnas divitias obtineatis. Curdeos
brescunt, et pro clypeis corpora vestra tegite non deorum ac Caesaris jussa contem-
pavetis, ac
signo Crucis, ejusque Geniti et
et in Patris, nitis? Quid fcedantes vestram progeniem, turpi-
sancti Spiritus nomine armati, in cuneo matris ter seculumvernansperditis? Haec audiens beata
consistite, ne valeant venenosa spicula cordis Felicitas, dixit: Verba, quae dixisti, aures no-
vestri arcana percutere, ne cum sanguine perea- stras tetigerunt, sednequaquam in intima coj-dis
tis et vita, pariterque ruamus per bella, et signa nostri pertingere possunt. Unus enim immensus,
sonent e contra nihil haesitantes quia fortis
; , quem colimus, mundi conditor, lux sine fine,
Israel ccelitus prosternithas acies. Peto, monitis Deus et sapientia totus, cui succedunt tempora,
meis assensum praebete, et illum manifeste prae- quoniam ipse condidit illa qui dat temporaneas ;

dicate, qui potest vos ad regna ccelorum per au- pluvias, ut promat gramina terrae
et lignis pomi-
ras assumere, ubi prasfulgent gaudia perpetuae feris immittit dulcia mella,
dulcesque sapores
vitae, et per virentia prata fluunt nitoris et cla- atque nidores, diversisque pectoribus foecundam
ritatisflumina multa, in quibus patent aethereae copiam donat cujus imperio sol igneus arva il-
;

sedes et alae beatae. Haec itaque requies, si hoc
egeritis, erit vobis sine fine tenenda. Respicite,
dilectissimi, hanc vitam, quae gestat acutos sti-
mulos, et statiin post tribulos sata semina gignit.
Haec mater ait, et pueri intentis auribus adprse-
cepta parentis, acies parant contra bella dirigere,
mente stabiles velut firmissima saxa, sui oerta-
minis disponebant effectum velut nauta doctus, ; credit regnare per orbem. Vos quidem falso cri- deorum cul-
qui undique quassatus procellis, imperterritus,
ne in profundum mergatur, laborare non cessat.
5 His auditis, nimiofurore vates accensi, pras-
Casarem ac dictam matrem cum septem pignoribus appre-
henderunt, et per nuncii manus Caesari direxe-
runt.Properante autem regio nuncio, ut crude-
lissimum Caesarem vidit, curvato vertice pronus,
ejus vestigia osculans, vatum
luminat, et luna cum stellis nocturnas temperat
horas, et ruptis nubibus ardentia fulgura jactat,
ac mutat menses aestusque rigores. Hic homines
castos diligit et vera loquentes, in quorum cor-
dibus non est dolus, sed omnia pura simplicitas,
pietas, pax et sapientia vera.
8 Veraciter sacrilegus est, qui hunc Jovem sacrilegum
liim dam-
mine plures damnatis, [ignis] certe sine fine fer-
ventis poenis damnabimini, sempiterna mancipati
gehenna. Certus credito, quia nostrum virtute
nulla retrovertimuscursum, quoniam necaspera
verba cordanostra perterrent, necprosperamul-
cent. Sancta itaquespes, nostra corpora vegetat,
digneque tuetur, quaesemelDeoofferimus.Quam-
litteras tradidit, quam verba saeva mineris, non vales nostram

spem
 1

DIE DECIMA JULII. 15

spem et fldem mutare quia Christi nomine : se-

curisuperamus insidias hostis.
Duci, qui 9 Tunc Consul contumaci vultu clara voce re-
eam monet,
O miseranda nimis, cui nulla est spes'
CAPUT II.
ut consulat
spondit :

vitic filiorum salutis,saltem permitte natis vernantis seculi

gaudia ut gliscat aetas per annos, et vernet
frui,
Publius Consul S. Felicitati ac Filiis
senecta. Mox illa oculos palmasque tetendit ad
ccelum, dicens : Hi digne cupiunt vivere post ejus frustra conatur persuadere cul-
funera mortis, si supra omnia, observent prae- tum deorum.
cepta nostra, ut colant Regem coeli et terrae, cu-
jus imperio cuncta formantur. Hujus etenim si-

nus omnia cingit, et nulla regiovel ambituseum

claudit. Omnium elementorum creator est etau-
Hoc audito, Consul frendens, ministris praece- Consul Pu-
blius matrem
pit, ut mulieri ora cautibus contunderent
frustra Itr-
ctor. Si vero Deum abnuerint, qui super omnia fortiter, et ait : Tune es, o miseranda, ut possis rct;
regnat, et invocaverint deos csecos surdosque, vincere ferreas pcenas, quas tibi et natis jussi
palma hominis factos, et sculptos de robore, et parari? Cur audes talia depromere verba, ut
lapide, vel alios aurigeros, quos arte periti fin- Caesaris sacratissima jussa contemnatis ? Testor
xerunt, et in hac fuerint devoluti stultitia, ut superos et micantia sidera cceli, et per numina
credant Deum habitare per lignum vel quodcum- juro, tonantia terra et mari, per magnas Nym-
que metallum, quod nullo ordine fieri potest, in- phas et Naiadas, Dryadesque Napaeas, et senem
dubitanter in stygiam paludem mittuntur, ubi Silvanum, Satyrosque et Faunos, si ultra abnue-
dirus coluber potestatem accepit sacrilegos ine- ris deos, quorum numen spirituale est, te tuas-
narrabili cruciatu tenere. que soboles diversis cruciatibus faciam interire.
10 Pomposa illusio est, cum videtur larva Haac et alia plurima dirus ille terrendo repetit,
quid respon- dare responsa sub specie Jovis aut Veneris, vel ut eos minis possit a culmine fidei pra?cipitare.
tlcat semel,
aliorum, quorum ossa sepulcra tenent; at eos Sed beata Felicitas inconcussa manens, nec mi-
crudeliter sseva tartara contorquent, quorum nis territa, nec blanditiis decepta, ex imo cordis
imagines post debita mortis illorum, miseri ho- deprecabatur Deum, ne callidus ille humani ge-
mines facientes, deos finxerunt. Hoc perpende neris invidus seductor puerorum martyrium im-
Consul. Quod illis impia vita non potuit dare, ut pediret. Quos enim mundo pepererat, in ccelis
essent dii, mors qualiter dedit ? His dicentibus, parere conabatur. In illorum autem cruciatu
ortus est vesper, et paulatim noctis opaca cre- martyrium et ipsa sustinuit. Sed venenum Che-
scentia finem imposuerunt fesso labori. Sequenti lydri pavendo ne illorum fidem necaret, se
,

vero die, iterum Consul repedavit ad propositum manente in corpore, cupiebat eos post funera vi-
opus, et hoc modo exorsus est : Infelix mulier, dere ad ccelorum regna properare securos.
quid tibi manet tanta cupido, quia mavis e terra 13 Saevissimus ille Publius erexit vultum, quo primum fi-
liorum ina-
perdere natos tuos? Sine eos vivere, atque mo- astabat primus illorum, cujus jocunda lanugine nibus pro-
neto, salutiferis monitis ut praabeant aures. pubes vestiebatur. Tu es, inquit, omne decus missis sedu-
cere conatus,
atque ite- 1 At illa nimio commonita dolore, ter et qua- tuorum, et prima progenies parentum ; movere
rum quibus
;
vcrbis filios
ter percutiens pectus, magnum praemisit gemi- piis precibus, et favens nostris laboribus adsis et
ad constan- tum, dicens Miseratio tua clemens
: est, impietas saluti , dictis monitisque complectere nostris.
tiam liortala
sit.
pestifera est, labiis blanditiem lambis, sed fers Cave juvenis plectra matris, de falsa luee loquen-
in mente venenum. Quisquis enim talibus dictis tis, quae maluit e terra perdere soboles; et cer-
sua pectora munit, depressus tenebris, caret tius scito, quia post munera lucis, quse sideribus

gaudio perpetuse vitae. Statimque conversa ad mundum illustrant, volventia dies et noctes,
filios, ait : Vos estisarma manus mese, germina numquam requiem intrant, sed statim ut fue-
in
foecundi partus, attentius haec mea dicta cordi rint animse a pondere carnis solutae, est via de-
vestro affigite, et altius ad speculandum subite : clivis et funesta nubila, per quse descendunt ad

quia ecce veniet dies, in quo dirus et audaxprse- stygiam paludem, teterrimam nebulam exhalan-
do instigamenta callidiora patris sui revolvat, tem, et per muta silentia ad sedes infernales fe-
qui invidus olim protoplastum parentem de flo- rentem. Illic pallor et hyems tenet, punita simu-
rigera sede ejecit, dum illi mandere pomum ve- lacra sepulcris, et exanguis umbra ibi sine ossi-

titi ligni suasit. Ille autem superbus, alta ruens bus et corpore errat. Urbs autem loci illius eapax
de luce, ajterno lumine primos expoliavit. Nunc est, mille aditus habens, et undique portas aper-

mea dicta brachiis cordis vestri affigite, et a tas. Sic autem locus ille animas accipit velut
mente vestra omnia contagia fallacis mundi de- fiumina cuncta de terra [absorbet mare] et nulli
ne vos pulsando pellat a culmine recto si-
jicite, ; anima; locus ille exiguus est. Illic animarum pars
mulque ad ccelos oculos et manus levate, ne ces- forum et tecta celebrant, pars ima tyranni, pars
sent organa nostra pulsare precibus tonantem, vero artes et imitantia [quondamj vitae antiquae

Christum redemptorem nostrum, per quem lucis [opes exercent].

aperta est via Christicolis, qui dat vitam sine fine 14 Htec est lar' hominis, qui perdit siderum
beatam, quam nongravat fessajuventa, nec cur- luces : nam vitae locus non erit alter, nisi tartara

va senectus, neque clades, mcerores, nec sudor, ditis. Siste juvenis gradum, ne pergas ad regna
sed semper pubertas illic sine fine pollet, et pur- silentum, et ne ignifera luce occuperis in pueri-
purei flores per aequora vernant, lilia permixta libus annis. Nunc ergo pandam tibi iter, quod
rosis, croceseque viola? ; illic inhabitantes ambro- ducit ad vitam. Tu scandito callem et omnigeni
siis odoribus satiantur, in quo non apparet noctis Deo Jovi colla reflecte. qui salutifera secula cun-
imago, sed semper fulgida nox. Non ibi dolus, cta, festa et gaudia prabet. Peto. accede huc
non ullus metus, nec ulla potestas ; non algor vel libare Deo maris, ut clareas omnibus amicitiop
restus, aut tetra cupido, sed divino tantum satiati Regis, et cum magnis opibus prseclaras accipies
respectu, incessabili lootitia gaudent hi, qui di- domos Csesaris pra? cunctis, ut non amplius ven-
gne eum coram hominibusconfitentur. tosa verba loquaris. Deinde, jubente tyranno,

atU-a-
 ;

16 ACTA APOCRYPHA SEPTEM FRATRUM MARTYRUM.

attrahitur tertius, quem blande allocutus, ait: esse potest, ut reus et Deus misceantur m unum ?

Decora puerilitas, si objussa Csesaris Jovi colla Qui in talibus actibus pullulat, Deus non est.

submiseris, erit tibi Becura quies atque innumera 19 Quandocumque tu mihi poenas inferes, vel forMer in
rleos inve-
gaudiaper tempora longa. Praebe consensum sa- elausum me carcere ferreis catenis vincieris, in- ctum.
lubri consilio nostro, ut seculi hujus delitiis quie- cessanter deorum vestrorum facta clara voce ca-
te fruaris, ac Csesaris vooiteris amicus. nebo, ut hoc audiat aether, et qui regnat in illo,
fortiter reji- 15 Bxc puer audiens.ait : Infelix Consul, cur qui corruptores sunt, victi cupidine Veneris, ra-
citnr; ptores, bilingues et fraudatores, asperi moribus
roihi haec dicere tentas? ut delubra daemoniorum
adeam, etlitatis sacrificiis pacem a lege feracem et mendaces, fures atque perjuri, manibus im-
repetam, vel a Phoebo et a miseranda Junone, puri, humano sanguine fuso. Nunc isti, clausi
quam dicitis libere jugalia vincula tenere, aut a tartaro, gravi cruciatu persistunt. Nam verus
Venere, cujus jure libidinem tenetis, vel a mini- est Deus, quem nos colimus, qui solo verbo coe-
culatrice aliena? Hasc numina non sunt, sed'vos lum et terram, pelagus et sidera fecit. Ille opi-

mente tvrannica verendo vana, vani estis effecti fex rerum et summi olympi regnator primum ho-
fac] vecordes. Quare vos caecitas meutis fatigat, minem condidit de pulvere terrae, qui casto cor-
obcrecata gens Romanorum! Quid negatis facto- pore .servaret jussa tonantis. Huic dedit sensum,
rem omnium, et indignejugulatisjustos? Prohis rationem et beatam animam, et donavit in suo
autem prospera secula vobis consurgunt, in qui- jure, ut omnium dominaretur. Ast ubi peccando
bus panduntur fortia bella, et quos nunc jure te- florigera est de sede repulsus, impia committen-
netis, potestatem in nobis exercent. tes (homines) se seculo miscuerunt, et perpe-
niliil etiatn 16 Hoc amoto, in medium deductus est quar- ram totum mundum replebant. Quae omnipotens
agens apud
quarlum, tus. Cui consul hoc ordine exitialia verba locu- intuens : Delebo, inquit, hominem a terra. Ipso

tus : Dic, inquit, puer nate de orbataparente,cur autem imperante, ventorum agmina ruunt, et
tenetis monita crudelissimse matris, ut magni concusso cardine totus extremuit mundus. Fit
Caesaris jussa temnatis? Non jam vos viverepa- fragor et densi imbres funduntur ab aethere, nec
tiar, sed puniam ante oculos matris, et tunc ve- non et imo profundi inundatio facta, rabidi dilu-
niat Deus ignotus, quem colitis, si potest,
ille viimoles cuncta inhabitantia terrae peremit, di-
eruens vos de manibus nostris. Ad haec puer re- vinoque nutu, uno remanente justo, cum natis
spondit Nihil agis, consul, sed tantum dentem
: natorumque uxoribus, totum orbem hominibus
fatigas in dente. Ego verba tua intrepidus decre- repleverunt, iterumque facinoribus repletus est
vi contemnere : nam pro Christi nomine munus mundus.
est mihi mori. Est mese necis auctor, quoniam 20 Tum pius ille sator atque Redemptor, mi- imii/osito
mysterio re-
libenter haec suscipere cupio. Cui consul : Quam seratus, exalto respexit humanum perire genus ; demptionis
felicior, inquit, juvenis esses, si numquam hujus non dedignatus, semetipsum exinanivit, ex virgi- liiiinaine.

vitaelumina tetigisses Venit enim dies, quo si !
deorum templa non frequentaris, turpiter mo-
riendo foedabis matrem matrisque parentes.
17 Haecait, et quintum deducere jussit. Quem
aspiciens, dulcia fatus est ei verba
fili, et magno fcedere junctus,
ptum porrigas, sicut fecere priores, sed pacifice
sicut olivae ramum, ut digne nobiscum
porrige
celebrare possis munera digna. Ille vero tacitis
precibus haec audiens, pulsabat mundi condito-
rem, et, inquit Vae tibi animarum raptor, et tu
: veniebat ad superas auras. Tertia enim aurora
mihi displices, et consilium tuum, quod pandit
limina mortis. Quae tibi fuit fiducia ludere nostri,
vocamur ? Cui communem ce-
qui templa Christi
lebramus honorem, illius et vultum hilari laude
anticipamus, et quis alter,
valeamus?
18 Protinus et sextus jussu Consulis deduci-
tur. Quo viso, ait: juvenis, habeto nostrum
solamen. Hinc etenim secreto loqui tecum volui
ut evidenter tibi viam salutis demonstrem. Sed
ne spernas consilium meum, sed imple invictis-
simi Caesaris jussa, qui tibi salutem praebet, ut
Deorum misericordiam consequaris. Si vero diis
modo cervicem [et] corda reflectas.haectua pro-
bitas te defendet, et cunctas hostis insidias car-
cere tundes, simulque in amplexu et osculis fixus
ne formam servi accipiens, mundo illuxit, per
populos mandata dedit praecepta parentis. Cum
subito patres cunctos populos accersiri viderent,
eo capto, non sunt veriti omnium
invidia ducti,
: Da dextram, Redemptorem suspendere in ligno. Interea inci-
non nobis contem- pit magno murmure coelum turbari, et oriens sol
obscuratus teterrimam caliginem praebens
est,
mundo, et magno pondere concutitur tellus.
Tunc ille per se tartara adiit, sedes reseravit in-
ferni, tenebrasque resolvit. Jam referens pedem,
sepulcro surrexit, in ccelum ascendens, suisque
sub pedibus omnia evertit. Nisi enim per illum,
nemo salvabitur umquam. Inde judex venturus,
fulmine cuncta terrendo , tunc ante ejus con-
quem nos implorare spectum superae atque movebuntur virtu-
inferae
tes, coelum et terra, mare et montes ardebunt,
ruent astra, et atris tenebris obscurabitur Phce-
bus. Fit languor et gemitus, luctus tristisque
boatus. Qualis error erit tibi illic, Consul, qui
simulacra colis et larvis dona freque"ntas ? Hsec
puero dicente, coepit ille pallescere, et frigidus
horror hujus artus invasit.
CAPUT III.

ac dapibus florebis in aevo. Talia dicente Con-

sule, sanctus puer respondit Crudelis bestia, :

Vario mortis genere septem Filii Marty-

cur velis evertere nostras placidas vitas, ut de-
mus thura Jovi et precantia verba, et in marmo- res occiduntur; S. Felicitas capite jrte-
reas aras illi vina fundamus, quem priores veri- ctitur ; corpora a volucribus intacta
dici vates scelere damnaverunt ? Ille modo eorum sepultura ac translatio.
equus vel ales, modo bos aut cervus abibat, et
multimodis in spurca contagia versus agebat, et
postremo in suam redibat formara. Interdum
Deus, interdum videbatur raptor atque adulter.
Dumexpleto
uterque per longum sermocinarentur, Frustra
diei cursu, vesper jam apparuerat que /''"'
i/««-
'"'-

lu iiiilililiu
Si verum nefas, et si falso nomine pius ; qualiter mundo. Sequentique aurora, minimum sibi prae- tentato,

sentari
 ; ;

DIE DECIMA JULII 17

sentari jussit, et ait: Die, parve puer, quiteneris dente, ita concussa est terra, tamquam e* hs.
si onus
annis pullulas, quae insania vos traxit, ut abne- tanti corporis non valuisset portare.
gatis Regum praecepta, et estis effecti hostes 26 Protinus spiculator attolens animum, sex- Vitatu et
proprise vitae vestrae ac salutis ? Certe vos ipsi tum, nomine Vitalem, ferire jussit. Cumque vi- Martiati*
gtadio trans-
properatis ad vestrara perniciem et, insensati, disset eum tenera pube sua crescere,
;
misericor- fodiuntur
videte, quiajam per opaca silentum tartara pro- diter quasi hsesitare coepit, qualiter eum velo-
peratis. Elige, quod vis, lucem an tenebras. Tu cius vita posset sine gravi cruciatu privare. Illi-
potes et tui vitam servare et introducere mor- co reperto consilio, arripiens lanceam transfo-
tem. Protinus insinua nunc, quid eligit animus dit pueri pectus. Cumque extemplo praecordia
tuus ? At vero ultimus puer, intentos oculos et [gladius] perforasset, humi prostratus, mortis
brachia attolens, inquit : Plura dicta salutis, debita solvens, Christo comitante, super Eethera
Consul, tibi poteram loqui ; sed jam cares mente, poli laetabundus ascendit. Tandemscelerator ille,
jam ad infernalia regna pergis, et horrendus reflectens lumina, quo ultimus adstabat frater,
tuus pater et socius non te salutifera verba sinit nomine Martialis, dentes infrendens, in ensem
audire jam et tartara ipsa te rapient. Hoc tibi
; alte consurgens, media inter tempora pueri fixit,
superest, ut ssevicolubri perficiasmachinamenta. et ait : Nunc morere, demens, deorum rebellis,
Eia age perfice, ne diu laniare [perge] quos cceli et celeri cursu vestigia fratrum sequendo, illis
gaudia expectant. jungere, et dicito, quia cras genitricem mittam
rem omncm 22 His auditis, infelixhorruit, totoque ore pal-
ad Cxsarem
ad vos. Vix haec verba spiculator ediderat, tan-
defert lescens, furibundus regia tecta pervenit. Ut Cae- ta nubium tempestas exorta est, ut tonitruo ter-
saris obtutibus [se] offert, supplicans, intimavit rarum ardua tremerent, et effusis imbribus sine
sub ordine rei congesta, [et] eum conabatur di- mora et obscuritas esset. Hoc viso, omnes tur-
ctis excitare ad iram, et ait : Regnator inclyte, bati, suum interitum advenisse timebant, dicen-
cui est rerum summa potestas, ecce superba tes : Quoniam injuste fuerant hi puniti. Hac tem- E
gens Non tantum tibi extat
irrita tua jussafecit. pestate hujus diei cursus finitur.
inimica, sed et deorum numinibus nimias inju- 27 Postero autem die nequissimus Caesarbea- demumpaa
rias inferunt. Ego enim eis nunc sseva verbera, tissimam matrem accersiri Jiussit. Quam ut vidit, 'L °* mater l

...... _. . ' Felicitas ca-

nunc divitias blandis sermonibus minitavi, et pri- concusso capite, dixit : _ia, saeva parens, si tua pite pteciitur
us interitum deinceps munera pollicebar; sed
, visendi proles te movet alta '
cupido, vel prope- •
aiias lanta.
nulla attentione valui perituros revocare saluti. rare cupis silentum latebras, de quibus non cre-
Velocius etenim molliuntur robora saxi, vel for- dendi tibi satis fuerat, aut contemptores deorum
tissima ferri quam queas revocare illorum for-
, cupis videre, qua sint pcena damnati, quibus et
tissima corda. tu citius efficieris consors ; noli diu superstes
23 Hoc audiens Rex, acri dolore congemuit, esse filiorum, sed statim a nobis tuorum scele-
nullum tamen eodem est locutus de hac causa rum judicium sume, ut perditis hujus gaudiis vi-
sermonem. Noctu tamen instigante diabolo, per tae,ad stygiam paludem funebriis manibus dedu-
cordis arcana Sanctorum necem volvere ccepit, caris. Tunc, eo praecipiente, furens minister
qualiter sequenti luce, quasi deorum rebelles, candida colla beatissimae Felicitatis fortiter ense
Et orto die theatrum adiit,
crudeliter punirentur. percussit, evulsoque capite, exanime corpuspre-
stipatus maximis turbis, medio ccetu excelso tiosum tellure ccepit inhumatum jacere. Prasce-
consedit solio, ac furiis accensus, haec populo de- pit enim heros, ut nulli eorum corpora humare
promere ccepit : Heu mihi, quam duriter me co- liceret ; sed volucribus ac bestiis relinquerentur
gitationes mese angnstant de invisa stirpe, deo- edenda.
rum adversatrice, quae vocibus sethera pulsant, 28 Omnipotens tamen, qui verbo cuncta crea- CorporaSfar-
"(""" vol "~
et nomen ignoti Dei ferunt in astra, quem olim vit, cujus potentiae nihil difficile esse videtur,
mundus in ligno crucians, interemit, atque in qui ssepius patitur in Sanctis suis, miram cu- cta, sed in-
'"'''"• s " a "
multis sepulcrum conclusit ! Certe non ultra per- ram corporum
r eorum gessit
D ; dum sub sideribus
, .... vemque odo- ,.
ituros vivere sinam. mbumata jacerent, non volatuia vel quadrupedia rem spiran-
sententiam 24 Et hsec dicens, statim sententiam mortis terreeque reptilia illis propius accedere potue- ""
tnortis in eos
fert. Jamm-
Mactate, inquit, deorum rebelles, et
dedit : runt , quoque prohibebantur, ne illos
divinitus
rius plumba- truncos relinquite belluis ad devorandum. Tunc attingere possent. Tanta autem ex beatis corpo-
tisceditur;
Felix capite illo praecipiente, primus e natis, Januarius nomi- ribus odoris fragrantia emanabat, ut cuncta loci
minuilur, ne, senatui proponitur. Cujus viscera Csesar vicina adinstar universorum odoriferorum fiorum
crudelis plumbatis caedere jussit, liquefacta pice nidore suavissimo replerentur. Denique Christi-
ceraque et plumbo tamdiu membra ejus perfun- anorum phalanx collecta, per opaca noctis vene-
derejussit, donec sanctus vir moriens, polorum runt ad locum, ubi sanctas matris sanctorumque
ineffabilia regna adiret. Deinde sanctus, nomine pignorum corpora cruenta jacebant, tacite Do-
Felix, attrahitur ; cujus colla spiculator percu- mino psalmodiam concinentes ex humo sancto-
;

tiens, uno ictu caput ejus aufertur. Sicille carne rum membra levarunt, imponentesque feretris
solutus, penetravit rothera cceli. silenti cursu, relictum callem repedaverunt.
uti eliam 25 Eodem martyrio et tertius est, nomine 29 Postquam vero ad locum pervenerunt, ubi a Christumis
Philippus; luimantur tt
Silanus prte- Philippus, coronatus, et devicta morte ineffabi- terrore fugato, pariter illis dignas reliquias cele- mira- i

cipitatur; liagaudia sine fine percepit. Prseterea nefandus brare possent, mirificis aromatibus sanctorom hono-
Alexandro
cerebrum Rex pr»cepit apparitoribus, ut quartum, Sila- corpora condiderunt, pretiosissimis tegminibus
transfoditur; num nomine, ex summo vertice rupis praecipita- involventes, et in psalmis et hvmnis palam Peo
rent. Quo facto, elapsus martyr vitam exhalans, gratias referentes, honorifice humaverunt, haud
atque inter Sanctarum agmina coruscus, non procul a mcenibus urbis, quam veteres vocave-
peritura gaudia cepit. Csesare quoqueimperante, runt Alisas". Juxta quorum sepulchra Christus,, *<Jtead
as "

minister scelerum, quintuin Alexandrum, per omnium reparator et auctor, ad confirmandam jJJ^
medium cerebri mucrone percussit, ita ut pars •iventium mentem, eorum intercessionibus innu-
dextro, pars laevo humero superjaceret, et jam mera benehVia prastabat. Nam ex obsessis cor-
exanimatum corruit venerabile corpus. Quo ca- poribus daemonia illic ejiciebantur, claudl in pri-

Tomus m Julii. 8 stimlIU

 1S ANALECTA DE SEPTEM FRATRIBUS MARTYRIBUS
stinura restituebantur gradum, diu luraen amis- 2 Pergamus cum Mabilione Conditum a Si- : D
ilitibits histo-
sum reddebiitur, multae varireque illic bominura lacho tradunt cum consensu Ermiswintae conju-
riam suam
depellebantur infirmitates. gis, filiorumque Gozperti Episcopi, Totonis cle- infarsit.

Alio dcinde 30 Cumque multapost annorum curricula, di- rici et Tageberti comitis ; e quibus Toto, cleri-
Irnnslala
sunt.
versis potentatibus diversarum gentium in Italia calitoga monastica permutata, primus eidem
ille, quo Sancti quiescebant, vi-
immutatis, locus monasterio pra?fectus est, ilhtdque rexit per an-
absque bonore debito tam prrecipua
luisset, et nos xlviii, mortuus anno supra octingentesimum
Sanctorum corpora essent, ex jussu eximii ac decimo septimo, xiii Kalend. Septembris '... To- '
An non De-
(Tinbris, ttt
veri Catholici Longobardorum principis Sige- toni suffectus Milo abbas... Nitkarius, ejus suc- stt/ira?
bardi", Ursus, Beneventanse sedis electus, ea- cessor, Augustanae urbis Episcopatum adepttts est.
dem Sanctorum corpora elevans de Alisis, cum Unde colligas, Gozpertum Episcopum, Totonem,
magno honore Beneventum perduxit, et magni- Nitkarium, seu, ut vocatur hic, Nidgerura, vel, ut

semper Virginis] ecclesiam

fice in beatae [Marise scribit Bruschius in Episcopis Augustanis , con-
cum aliorum plurimis consanctorum corporibus signans cjus obitum anno 869, Neodegarium, sup-
collocavit. Horum autem martyrium colitur ix ponere quide.m, ut cum Dialecticis loquar, pro veris

Kalend. mensis Decembris. Dedicatio vero eo- personis, sed male hic a noslro Scriplore Transla-
rum ecclesiae Beneventi vi Idus Julii. Quorum tionis connexos esse, locisque ac temporibus non suis
festivitate diversis ex partibus orbis conveniunt aptatos. Hisce prxnotatis, subdo nunc instrumentum
plures, Christo Jesu omnium redemptori gratias ipsum Translationis, quod sic sonat :

referentes, quicum Patre sanctoqueSpirituvivit, 3 Temporibus itaque bonre meraori<e digni et Qtta occasio-

et per imraensa secula regnat. Amen. venerabilis serenissimi Augusti Caroli, gloriosis-
simi Imperatoris, fuit quidam Prsesul in sancta
Viennensi ecclesia, nomine Gozpertus, bonus et
justus, atque in omnibus sanctus, ecclesias sibi
commissas libentissime construens sed resi- ; ,

ANALECTA stente adversario, minime, sicut nitebatur, boc

peragere valebat quoniam per diversa sua mem-
;

bra diabolus ei resistebat, maxime per Pontium

DE VII MARTYRIBUS. Pilatum, qui olim in eadem civitate ab Impera-
tore Claudio custodiae traditus fuit, ob hoc quia
Dominum nostrum Jesum Christum absque illius
CAPUT I.
jussione crucifigi permisit; ibique mortttus, se-
pultus est in quodam monte juxta civitatem
Translatio S. Alexandri Martyris, unius, anima vero ejus procul dubio in inferno. Qttadam
autem die manifestata ira Dei super eum, accidit
ut volunt , e vii S. Felicitatis Filiis, in
tonitruum magnum super ipsam civitatem, et
abbatiam Ordinis S. Benedicti in Sue- fulgur coruscans simul cum tornitruo percussit
via,desumpta excodicibus nostris Mss. montem, quo corpus ejus jacebat, et niraia
in
percussione tonitrui et fulguris, longe lateque
dispersa sunt ossa ejus. Jttbente ergo praefato

Jttclorhujus
Translationem hanc obiter atligimus in Commen- Venerabili Episcopo Gozperto, congregata sunt
Translatio- tario przvio § 2, num. 21, ubi de sanctorum iterum ossa ejus; initoque consilio cum sacerdo-
nis habet fa-
Martyrum reliquiis, pleniore rei gestse narratione tibus et canonicis suis, invenit, ut eum in fiumen
hulosa et non
colixrenliu, huc remissa. Tantum abest, ut illam quoad omnes Rhodanum projicere juberet, quod ita factum
sui partes veram censeamus, ut non pauca etiam in est; antiquus enim hostis sicut ccepit multa et
ea displiceant. Primo enim historia, qux referlur innuraerabilia mala in tempestatibus, et in pesti-
ab ipso principio, et exponit tonitruum, Pilati cau- lentiis, et cladibus, quas ipsi civitati opposuit cum
sa,juxta urbcm Viennensemsepulli, excitatum, etc, provincia sibi subjecta; naves etiam, quae per
commentum merum et fabula esl, ad aniles namias ipsum locum pergebant, ubi ipse projectus est,
releganda. Secundo Goz-pertus nullus occurrit inter in profundum demergebat.
Episcopos Vicnnenses, qualis lamen ibi extitisse 4 His itaque accidentibus, Episcopus dolens cnrpits S.
asseritur. Tertio, nullum lego inter Episcopos Au- et mcerens, quia nullum patronum habebat, qui Alcxandri
gustanos Nidgerum, Carolo Magno ejusque conjugi ipsi adversario ibi resisteret, consilio inito cum
Hiltigardi synchronum, quem habes num. 8. Nihil congregatione sibi subjecta, venit ad Dominum
tamenvetat, quin historiae translationis substanlia Carolum serenissimum Augttstum, petens, ut ei
possit esse vera; sed ambulat Auclor in falsis ad- licentiam daret visitare limina Apostolorum Pe-
junctis,qux historiam, si ipsi credimus, circum- tri et Pauli, et epistolam suam daret ad Domi-
stant,non coharentia perperam combinans. Adde, num Papam Leonem, in qua eum deprecaretur,
quod non satis constet, an S. Alexandri rcliquix, ut aliqua suffragia Sanctorum ipsi Episcopo da-
eo translatx, sint istius Alexandri, qui fuit unus e ret, qui, Domino favente, aliquod municulum po-
vil Filiis S. Felicitatis.Mabilio sane in Annal. puloilli praeberent, ne diabolus per membra
sua
Bencd. tom. 2, pag. 205 hanc controversiam inde- tantam potestatem adversandi illi loco haberet.
cisam reliquit, de monasterio Ottemburano sic h- Imperator autem haec audiens, libenti animo fe-
quens Hujus, inquit, loci basilica nuncupata est
: cit, ut ille precatus est, et misit epistolam suam
sanctis Martyribus Alexandro et Theodoro, quo- per legatum suum simul cum pradicto Episcopo
rum reliquias eo transtulit Toto abbas primus, ad Dominum Papam, flagitans et petens ob amo-
cujus parentes Silachus et Ermiswinta coenobium rem Domini nostri Jesu Christi, et petitionem
illud fundasse perhibentur in Kalendario dome- ejus ita ageret, sicut ipse Episcopus deposcebat.
stico, cujus haec verba sic citat xm Kal. Decem-
: Denique Gozpertus Episcopus, et legatus Impe-
bris obiit Toto noster abbas, qui corpus S. Alex- ratoris Romam venientes, cbtulerunt epistolam
andri buc attulit, et cujus parentes locum istum Domino Papae Leoni quam ipse perlegens, affa-
:

fundaverunt. tus est, libenti animo exaudire depreeationem

Impe-
 DIE DECIMA JULII. 19

Imperatoris, et petitionem ipsius Episcopi sta- ; cogitans, ne praefati Episcopi clerici aliquo modo
timque interrogavit ipsum Episcopum cujus San- hoc discerent, nocte surgens Dei nutu, cu- aliis

cti corpus impetrare

vellet. Ille vero non audens stodibus dormientibus, accepit cum summa re-
ullum Sanctum nominare, posuit hoc in arbitrio verentia corpus beati Alexandri, recondidit illud
Papse, ut qui suse Sanctitati placeret, ei eum tri- in duobus scriniis, e.t pallium, quod super fe-
buere dignaretur. Venerabilis vero Papa perse- retrum ipsius crevit posuit supra. Quoniam
,

veravit interrogando, jubens, ut eligeret unum, postquam illa virtus de eo facta est, minime tam
quem pneter Petrum et Paulum,
sibi dari vellet saepe supra feretrum jacuit, aliud ibi supra po-
reliquosque Apostolos, et primates Sanctorum, nentes.
quos non audebat tangere, quemcumque ipse eli- 8 Facto autem mane, direxit suos homines a Toione cle-
geret, ob amorem et petitionem Imperatoris li- cum scriniis suis et cum sancto corpore, videnti- r ico tMe "~ h
benti animo se daturum. bus cunctis partibus Alemanniae, nullo ex illis latum,
5 Tunc elegit ipse ei dari sanctum Alexan- hoc sciente, quid inde factum esset, pr?eter ho-
impetratvm
apitd Leo- drum atque in crastina die ipse venerabilis Papa
;
mines ipsius. Moratus est autem cum eis postea
ncin Papam tres dies, ferentes feretrum, et putantes,
proficiscens ad locum, ubi Sanctorum corpora quod
i't miraculis

claruerit. septem Fratrum recondita erant, facta oratione ibidem sanctum corpus esset. Dicebat autem ipse
et iejunio cum psalmodiis et letania, ceterisque Toto, se velle ad propria proficiscif et visitare
orationibus multis, tulit corpus S. Alexandri et parentes suos, atque cum illorum adjutorio cele-

dedit illud venerabili Episcopo Gozperto, atque riter reverti ;

postulans ut dum ad Wiennam ve-

in ipso loco, feretro imponens, et epistolam prae- nirent, eum exspectarent, et sine illo nullo modo
fato venerabili Episcopo fieri jubens, permisit ad curtem proficiscerentur impetrare Episco-,

eum remeare ad propria, prsecipiensque per epi- pum. Quarta autem die, mane illucescente, tra-
stolam suam, ut, ubicumque prsefatus Episcopus didit clavem feretri aliis custodibus, suis disci-

cum sancto corpore veniret, ab hominibus pulis, et valefaciens omnibus clericis illis, pro-
simul
ipsius loci honorifico susciperetur. Sed pauca de fectus est cum magna lsetitia ad Alemanniam

virtutibus, quse ibi acciderunt, narrare oportet. sub omni festinatione et ut ad episcopatum
;

Profectus est autem Episcopus a Roma, et con- Constantiensem venit , ultra Rhenum fluvium

cepto itinere cum magna reverentia et digni- transiens cum licentia Episcopi ipsius parochiae

Alex- iterum imposuit beatum corpus in feretrum, et

tate, sicut decebat, portabat corpus beati
sic cum magna reverentia et honore, virtutes
andri; occurrentes vero caeci nonnulli, videntes
effectisunt, multiclaudi curati, daemones plurimi
multas Dominus per eum ostendens, allatus est

in adventu illius fugati, et alia innumerabilia

ad monasterium, quod vocatur Uttenburra. et
signa.
omnem proprietatem quam habuit tradidit
,
,

beato Alexandro per manus suas et parentum

llulicr (lii.vu 6 Ut autem venerunt ad quamdam civitatem,
sunguims suorum.
quae vocatur Luca, obviavit illi mulier, a fluxu
la-
borans sa-
sanguinis ita debilitata, ut vix ad feretrum beati
9 Igitur sub omni festinatione loquens cum Hildegarde
natur, pultio, Augusta rei
suis propinquis, iterum celeriter profectus est vcritatem
feretru su-
Alexandri pervenire posset; sed cum ad sanctum
perposilo,
ad Aquisgrani palatium ad Dominum Carolum, audiente,
proriigiose corpus pervenit, et feretrum tetigit, tunc sana
serenissimum Augustum, et prius per legatum
facta est, ut etiam de loco, in quo jacebat, exili-
aueto.
suum, et suam epistolam innotuit hoc factum
ret; et elevato feretro, illud sana et incolumis
unum pallium super fere- Hiltigarda?, serenissimse Regina; , flagitans ut
portabat. Illico posuit
ipsa, ob amorem Domini nostri, suadere stude-
trum ipsum, sed non erat tantae magnitudinis,
ret Domino Imperatori, ut corpus sanetum ibi
ut feretrum per omnia cooperire posset, ipsa vero
in suo monasterio persistere permitteret, et il-
nocte illa jacuit prostrata ante feretrum B. Alex-
Deo referens, quod eam per me- lud nullo modo reddi juberet. Qufe se ita factu-
andri, gratias
reddere dignatus ram promisit, si praefatus Toto omnem suam
rita Sancti sui pristin~e sanitati
et orto sole, ut pro- proprietatem simul cum corpore sancto illi tra-
est. Mane vero illucescente
subito illud pallium super fere- deret. Hiltigardis vero serenissima Augusta jus-
ficisci deberent,
acsi juxta sit venire praefatum Totonem ad praesentiam
trum crevit, et ita ipsum cooperuit,
ccepto suam, et diligenter scrutata est ab eo istius rei
ipsum feretrum contextum esset. Sic iti-
veritatem. Ille vero nihil de hac re celatus est,
nere, cum summo honore et reverentia pervenit
sed per omnia rei veritatem retulit, qualiter tam
Episcopus cum ipso thesauro optimo ad Augu-
sacrum corpus acquisivit. Tunc ipsa prrecepit ei,
stam civitatem.
ut suam proprietatem statim sibi traderet, si ullo
Corpus San- 7 Habebat autem idem Episcopus Gozpertus
quemdam clericum ex Alemannia, nomine Toto- modo vellet, quod ipsa inde adjuvaret. Ipse ergo
familiarem in omnibus, qui etiam libentissimo animo omnem suam proprietatem,
nem, valde sibi
providebat, ipsique commenda- quam habuit, simul cum
corpore sancto tradidit
suam cameram
in manibus prajfatse Hiltigardre, quatenus per-
bat illud sacrum corpus, ut illud custodiret in
petualiter in sua potestate persisteret, et post
omnibus mirifice, usque dum ad suum episcopa-
ejus discessum in potestate Regum perpetuo es-
tum veniret. Et ut Episcopus pervenit ad Augu-
set. Ipsa iterum tunc concessit in
beneficium
stam civitatem , aegrotare ccepit , et partim
equum ascendens, partim in feretro jacens, per- ipsam proprietatem piwfato Totoni. Tunc ergo
ipsa veniens ad Dominum Imperatorem, prostra-
venit usque in medium montem Gotar...., ibique
ta ad pedes mansuetudinis sua\ retulit ei
omnia.
ab ipsa -egrotatione defunctus est, et sic depor-
qualiter Gozpertus venerabilis Episcopus egit.
tatus est ad S. Mauritium. Tum Toto, camera-
et qualiter pra>fatus Toto istud sacrum
corpus
rius ejus, qui etiam corpus beati Alexandri cu-
acquisivit, humiliter misericordiam suam depo-
stodiebat, creilo Dei nutu, ccepit tractare in cor- Christi,
scens, ut ob amorem Domini nostriJesu
de suo, ut corpus B. Alexandri ad monasterium nullomo-
et petitionem ejus, illud sacrum corpus
suum deferret in Alemanniam, quod constructum
habebat in pago Hilargavve ex sua proprietate, do reddere juberet.
misencor-
10 Credoautem,divina dispensante
parentumque suorum, cujus monasterii vocabu- se statim
mitigatumest cor Regis, et iixit,
dia,
lum esl Uttenburra. Latenter igitur hoc facere
inde
 ;

20 ANALECTA DE SEPTEM FRATRIBUS MARTYRIBUS.

EN. US. inde adjuvare velle per rectum judicium et re- dri in ipso sepulcro, quod permanet usque in
ct at> Impe-
ratore Caro- ctam rationem. In crastino vero cum magno dolo- praesentem diem, et virtutes plurimae postea ibi
/<> impttran- re et tremore venenmt Canonici ex Vienna civi- adhuc innumerabiles efliciuntur,
effectse sunt, et
te, ne eorpus
cuiquamrcd- tate ad praefatum palatium, referentes in magno adjuvante et cooperante Domino nostro Jesu
di aeberel. fletu gementesque et dicentes quod Toto illo-
;
Christo, quicum Patre et Spiritu Sancto vivitet
rum sacrum thesaurum et patronum furtim regnat Deusinseculaseculorum. Amen.
haberet, postulantes omnes primates et proceres
Imperatoris, qui ibi erant, ut hoc cum Domino EuAoyy;Tik 6 Ozbg iic, aicovx;.
Iniperatore facerent, ut ipse juberet praafato To-
toni, quatenus, sicut ipsum sanctum corpus inde
furtim abstulit, ita iterum ipse illuc reportaret.
CAPUT II.
Et
sic pergente Domino Imperatore ad Missam,
*
prosienien- obviaverunt illi iidem Canonici, prostrantes* se

ad pedes illius. Ut ergoDominus Imperator illo- De Pallio S. Alexandri Martyris

rum audivit rationem, petiit sibi inducias dari ex Mss.
usque mane quatenus cum fidelibus suis ei lice-
;

ret tractaresuum responsum. Mane autem facto,

venientes iterum ad praesentiam suam, dixithanc Verissime legimus in psalteriis nostris latinis, Mtrabilis
rationem nullo modo actam fore potuisse, nisi juxta Graecam interpretationem, quae est :
DeusinSan-
Dei nutu et divina dispensatione. Tunc praecepit &avjj.a<jTOi o Ozbc, h ayioiz avrov, Mirabilis Deus
eis, ut cum omni clero, in ipso episcopatu con- in sanctis suis. Nec otiose dixerira juxta Grae-
sistente, proficiscerentur ad ipsum monasterium, cam interpretationem. Nam Hebraica veritas non
ubi ipsum sacrum corpus reconditum erat, et si idem sonat; sunt enim hsec Davidis verba...,
Dei voluntas essetut inde illud auferrent, iterum quae ad verbum ita interpretari possunt Terri- : E
feretro imponentes, reportarent illud ad illorum bilis Deus de sanctuario suo. Porro quam sit mi-
civitatem.Ipsi vero Canonici, audientes illius rabilis Deus in Sanctis suis, et Sanctorum histo-
responsum, timuerunt in illas partes proficisci, riae resonant omnes, et quotidiana miracula, quae
quoniam nec linguam noverant, nec etiam pasto- Deus per eos operari dignatur, non tacent. Fe-
rem habebat, qui eos in tali itinere custodiret.
'
cerunt miracula Apostoli, fecerunt et ceteri San-
Tunc vero, divina dispensante clementia, versum cti.Dicebat Petrus claudo sedenti ad Portam
est cor illorum in aliam partem, flagitantes sibi speciosam Aurum et argentum non est mihi, sed,
:

dari Episcopum, relinquentes per omnia istam quod habeo, do tibi In nomine Jesu crucifixi
:

rationem, rogante Hiltigarde illustrissima Re- surge et ambula. Et continuo surrexit, et sanus
gina. factus est. Tantus etiam miraculorum operator
Aperlo sar- 11 Tunc quippe supradictus Totocum licentia fuit Petrus, ut etiam ad umbram ejus infirmi sa-
cophago, cor-
poris odor Domini Imperatoris et Reginae, et cum epistola narentur. Quid referam de S. Laurentio, qui per
spargitur, illorum profectus est laetus ad Alemanniam, fe- signum crucis CEecos illuminavit. Quid memorem
rens epistolam Domini Imperatoris et Hiltigardis divum Nicolaum, trium mortuorum resuscitato-
ad Venerabilem Episcopum Sanctae Augustensis rem mirificum? Non charta, non tempus quod-
ecclesise, nomine Kidgerum, per quem prascepit libetetiam longum sufficeret, ad referenda sin-
Dominus Imperator, ut ipse proficisceretur ad gula miracula per Dei electos operata. Tanta,
monasterium praefati Totonis, et videret ipsum enim miraculorum faciendorum efficacia nonnulli
pretiosum corpus, et illud mirifice et honorifice Sancti pollebant, ut etiam
de vestimentis eo-
in sepulchro recondere studeret, atque per om- rum mirifica vis egrederetur. Fuit Helias Thes-
nem comitatum Hilrargaugensem, festivitatem bites tantas sanctitatis, ut pallio suo Jordanem
illius cum fratribus suis celebrari juberet. Deni-
percuteret, et aquam divideret, ut Regnorum
que praefatus venerabilis Episcopus, complens historia docet.
jussionem Imperatoris venit ad supradictum
,
14 Rapto vero Helia igneo curru, discipulus i?
monasterium simul cum abbate Totone, et facto ejus Heliseuscum particula ejusdem pallii, quam liracitlo-
triduano jejunio, aperuit sarcophagum ligneum, forte sibi acquisierat, eumdem Jordanem percu- iini iiuilti

ubi ipse Toto eum reconditum habebat. Et ut tudine

tiens, idem effecit, et sic Jordanem transvadavit.
apertum est illud vas, tantae magnitudinis odor Quia itaque Deus per Heliae pallium miracula
replevit ipsam ecclesiam et populum circumstan- operari dignatus est, non mirum si Christi fim-
tem, acsi unusquisque haberet in manu sua mo- bria remorissam * illam mulierem, quae omnem '
hieiiio»
dium thymiaraatis et thuris. Videns autem vene- substantiam suam in medicos nequidquam ero- rhoissain.
rabilis Episcopus, illico omnibus pagensibus ip- gaverat,. sanavit. Illud autem admiratione di-
sius loci virtutem ejus innotuit, et adventum il- gnum, quomodo etiam vestes, qua3 ad protomar-
lius, praecepitque, ut per omnem comitatum ip- tyris Stephani sepulcrum delatae fuerunt, tantam
sum festivitas ejus celebraretur. inde virtutem contraxerint, ut etiam mortuos
etsacrutn 12 Tum vero tractare ccepit, quomodo, secun- resuscitaverint. Nam B. Augustinus in vigesimo
corpus sepul-
cro coHditur. dum honorem recondi posset, quoniam nec locus secundo De civitate Dei libro.ita de hoc Martyre
ibi pretiosus, nec etiam ullo modo talem petram scribit: Sanctimonialis, inquit, quaedam in vicina
invenire valebant, in qua eum recondere pos- possessione, qu» Caspaliana dicitur, cura a;gri-
sent. Tunc huc illucque pergentes homines loci tudine laboraret, ac desperaretur ad eamdem ,
illius, invenit quemdam
juxta ipsum locum intus memoriam tunica ejus allata est, quae antequam
in sylva sarcophagum optimum de petra, et cu- revocaretur, illa defuncta est.
currit cum magno gaudio ad Episcopum et Abba- 15 Hac tamen tunica cooperuerunt cadaver fulgentibue;
tem, referens eis hoc. Ipsi vero cum magno gau- ejus parentes, etrecepto spiritu, salvafacta
est;
dio perrexerunt ad ipsum locum, et inde levave- etrursum aliud miraculum subnectens: Apud
runt sarcophagum, et detulerunt eum ad mona- Hipponem, inquit, Bassus quidam Syrus ad me-
sterium ipsius, posueruntque inpsalmis, et hym- moriam ejusdem Martyris orabat pro aegrotante,
nis, ceterisque orationibus corpus beati Alexan- et periclitante filia, eo quod secum vestem ejus

tulerat
 :

DIE DECIMA JULII. 2]

tulerat ;cum ecce pueri de domo cucurrerunt,
qui ei mortuam nunciarent; sedcum, oranteillo
ab amicis suis exciperentur, prohibuerunt eos
illi dicere, ne per publicum plangeret. Qui cum
gloriosissimique martyris Alexandri laudes et " ms.
merita amplificemus in terris, quemadmodurn et
nos volumus ab eo commendari in coelo Deo om-
nipotenti dignishiceumobsequiispromerearaur,
;

domum jam suorum ejulatibus perso-

rediisset, ut et ipse aeternam nobis vitam irapetrare digne-
nantem, et vestem filise, quam ferebat, super tur in patria. In hac vero miseriarum valle omnia
eam projecisset, rursus reddita vitaest. Legimus incommoda et adversa clementer avertat, sub-
praeterea de sancto Jacobo Majore quod liberavit levet paupertatem nostram et miseriam et in
Phileum mittens ei sudarium suum, ab incanta-
, omnibus nos regat, foveat et protegat, ut post
ita
tionis vinculo, quo eum Hermogenes magus con vitae hujus cursum ad gaudia venire valeamus
strinxerat, ne moveri posset.
Sanctissimae quin aeterna, cum ipso perpetuo gavisuri. Amen.
etiam virginis Agathae velum ignis prohibuisse
impetum, manifestius est, quam ut narrari de-
beat. Sunt et alia multa miracula, quas etiam per
vestes Sanctorum facta noscuntur, quse brevitati CAPUT III.

studens, silentio transeo.

mirabilis 16 Hoc unum operae pretium duco , nonnihil
qunqiie in Alia S. Alexandri translatio , unius e
paltio S. dicere de miraculis, quae Dominus operari digna-
Alcxandri tur per pallium divi Alexandri. Nec etiam minor vn Fratribus an alterius, in Westfa-
in eo virtus refulget, quam in aliorum Sanctorum liatn.
vestimentis. Fuit primum miraculum circa hoc
pallium ostensum, quod crevit super feretrum,
ita ut feretro per omnia coaptaretur, plene illud
Paragrapho secundo hujus Commentarii prsevii, Dequalrans-
cooperiendo, ut in translatione glorissimi marty- num. 17, rctulimus ex Chronico Mindensi
l " w hxc
a n a tu T
ris Alexandri clare narratur. Et hodie quoque corpus Alexandri S. Felicitatis.integrum de
filii
E
fiunt magna miracula circa mulieres, nimio pro- Roma oppidum Westphaliae Wildeshusen, a
in
fluvio menstruali laborantes, quse pallio hoc te- Walberto, filio filii Wedekindi, Regis Angaro-
ctae, sanitatem recuperant. Nimis longum esset rum, translatum. Vide etiam num. 21. Atque huc
si singula miracula hic inserere vellern, quae cir- spectat unum c Mss. noslris, qux hahemus, liunc ti-
ca mulieres sanctus Martyr per pallium suum tulum prxferens, de miraculis S. Alexandri, S.
operatur. Compertum enim habemus, nonnullas Felicitatis filii. Tum sequitur allocutio prosphone-
mulieres duodecim, nonnullas paucioribus annis tica, dilectissimo atque omhi charitatis officio
fiuxum menstruum plus aequo passas, et frustra praecipue colendo Sundrolto presbytero, Megin-
substantias suas in medicos erogasse, quam pri- hart, vilissimus servorum Dei servus, in Domino
mum autem sancto Alexandro votum voverant et Jesu Christo perpetuam optat salutem. Post di-
cum munere sub ejus pallium venerant, mox in- ctam allocutionem totus est Auctor, per tria parva
columes, sanseque redditae sunt. capita excurrens, in narralione rcrum, hucminime
quod prsesen- 17 Fiunt autem quotidie ejusmodi miracula pertinentium, quas idcirco prxtermittimus. Capite
tissimum esl
remedium multa, quae ad lucem non veniunt, eo quod mu- autem quarto referuntur tres epistolx commendati-
contra flu- lieres natura verecundae sint, et has infirmita- a Lothario scriptx
tix, in favorcm Walberti unius
xum mutie-
brem, ct alia tes, quibus possunt modis, occultant. Verecun- e proceribus suis et Saxonum ex genere, ut ibidem
niala, dia itaque superatoe Dei magnalia celant. Virilis dicitur, et de quo supra, proficiscentis ad limina
insuper sexus, haemorroidarum fluxu molesta- Apostolorum una quidem ad Ludovicum, Lotharii
;

tus, saepius pallii hujus beneficio liberatus est. filium, LtalixRegem ; altera autem Principibus
Ceterum qui praegravi ac diuturno capitis dolore post Regem et Primatibus ltalkx provincix tertia ;

tentantur,si in bona devotione ad mirificum hoc vero inscribitur Domino Apostolicae Sedis beatae
pallium confugerint, illico precibus et interces- inemoriae Leoni Episcopo, hujus nominis V. Ca-
sione sancti Alexandri liberantur. Praegnantibus put vero quintum propius altingit prxsens argu- F
etiam et in partu laborantibus S.martyr Alexan- mentumdc translalione S. Alexandri martgris, ejus-
der praesentissimus patronus adesse dignoscitur. que miraculis, ubi sic lego
Contradenique tempestates et aeris intemperiem 20 His itaque epistolis apud dictum Regem
gloriosissimus hic Martyr specialis patronus in- susceptis, propositum [iter] pergere ccepit.
vocatur. Hinc est quod municipes oppidorum Bi- 21 Transcensisque Alpium jugis, Italicae fi- Alexandri,
l
berach, et Mindelhaim singulis quibusque annis
S. Alexandro taurum deferre solent, ut interces-
nes... pervenit, atque Hludovicum ejusdem pro-
vincia? regnatorem, ut jusserat, appetiit, nun-
^ f^^
corpus
sione ejus aliorumque Sanctorum, quorum reli- tium quidem, quod portaverat, denudavit. Quo
quiae in laudabili monasterio nostro Ottinpurano audito, Rex principibus suis intimavit, et patris
habentur, fruges eorum a grandine et aeris in- imperium illum autem prajdictum nun-
patefecit ;

temperie custodiantur. Cum itaque Dominus per tium honorifice susceptum, muneribus ditatum,
hunc Martyrem magna miracula vel hodie opera- aliisque suffragiis sustentatum. tam prsesentibus
ri dignetur, non abs re nomen ei impositum vi- quam absentibus dictis vel scriptis
suis fidelibus,
detur Alexander nam Alexander allevians an-
; commendatum, dimisit in pace. Ille autem cum
gustias interpretatur. jam longa itinerum spatia pene peregerat, ccepit
ud Martyris
18 Inquacumque autem necessitate Martyrem aegrotare ; sed Christo Domino auxiliante, levius
inoocatio-
nem leniri hunc quis invocaverit de corde puro et devotione habens, Romam usque pervenit, ibique a Priore
solita.
vera, sublevamen atque auxilium absquo dubio digne in hospitium susceptus, mansit illic xiv
ab eo sentiet. Quisquis ergo es, qui sancti dies,nuntiumque, quod portaverat, in prsssen-
Alexandri virtutes mirificas aut legis, aut audis, tiam Domini Leonis Papae attulit, eique omnera
a laudibus ejus ne sileas, precor; sed fiat sicut rei ordinem aperuit; quod pra?dictus Doniinus
scriptum est: Laudate Dominum in Sanctisejus; servus bene suscipiens, ac principibus civitatis,
honor enim qui Sanctis defertur, Deo exhibetur, ad se accersitis, nuntiura, quod audierat, enar-
qui mirabilis in Sanctis suis existit. Ergo sancti ravit, et quid faciendum esset. sciscitavit. Cum-
que
 ANALECTA DE SEPTEM FRATRIBUS MARTYRIBUS.
que omnes Domini nutum faciendum esse judica- nipotentis et sancti Alexandri martjris clemen- D
verunt, adsensum praebuit petitioni, eongregata- tiam implorabant, ut illius mulieris et illorum in-
que multitudine civitatis, sanctae Dei Genitricis firmitati consulerent. Quae Dei omnipotentis cle-
reliquias et aliormn Sanctorum quamplurium, nec mentia et sancti Martjris orationibus celeriter
noneiiam Alexandri martjris, beatae Felici-
S. sanitati restituta est, ita ut loqueretur et audiret,
tatis tilii corpus integrum, praesente omni populo multis illic. qui eam bene cognoscebant, adstan-
condonavit; mandans videlicet Regi Hludario, tibus, gratiasque Domino et laudes referentibus,
missoque praesenti praecipiens, ut illas ita hono- quisemper in Sanctis suis triumphat in arvum.
Missarum celebrationibus, et canonica-
rifice in 26 Igitur quidam vir de pago Tuguviti prop- cscusunuset
rum horarum solemniis, candelarum quoque et ter invidiam inimicorum suorum, qui sedem le- UemaUer :
lucemarum luminibus. omnibusque divinis ex- gislatorum possidebant, oculorum lumine jam xx
equiis procurarent, sicuti in die judicii securi annis aut eo amplius privatus, cum cognovisset
esse voluissent. quodprasdictus martjr adMonasterium, quoddi-
accensis ul-
22 Postea vero Apostolico more benedictione dicitur Osnabruggaadvenisset, et miracula, quae
tro et extin-
ciis candelis data, multa civitatis turba comitante, ire permi- in via ob diversas infirmitates acciderant, audis-
translatur.
sit. Cumque jam in via lassi prope frequentiam set, festinus ad loculum, quosancti Martjris ossa

populi constitissent, ut paululum requiescerent vehebantur, perrexit. Jam autem eo appropin-

et orarent, et adhuc populo civitatis praesente, quante, et loculum volente tangere Dei omni- ;

candelas quse pariter portabantur incensae, extin- potentis misericordia, et sanctiMartvrisprecibus

ctse fuerunt. Sed cito per merita sancti Alexan- adjutus, visum quem propter invidiam et inju-
dri martjris incensae, et relicti luminis munere stum judicium amiserat, pleniter recepit. Alter
honoratae, splendidiores, quam antea fuissent, vero vir, nomine Wetrich, oculorum lumine pri-
exstiterunt. Hoc etiam in eadem via secundo ac vatus, in eodem itinere in villa Wallenharst,
tertio juxta fontem, qui dicitur fons S. Martini, sancto martjri Alexandro occurrit, meritisque E
factum fuerat. Quod vero videntes Romani Do- ejus adjuvantibus, visum recepit.
mino gratias egerunt, et cum magno tripudio re- 27 Eodem vero tempore mulier quoque quae- item surda,
vertentes, domno Apostolico signa, dam, prffidicti Walperti famula, aurium auditu etuucis ma-
qua? facta
nibus labo-
fuerunt, narraverunt. privata, venit ad praedictum Dei Sanctum in rans:
Mulier oscu- 23 Prsedietus igitur vir, nomine Waltbraht, pago Dersaburg, in villa scilicet, quae dicitur
lo capitii S.
Alexandri cum suo comitatu honorifice portans Sanctorum Bochorna, illius auxilium ob detrimentum prae-
prohitrila, reliquias, magnis undique multitudinibus, viro- dictae infirmitatis quod patiebatur, quaerens, ut
rum mulierum diversarum regionum
scilicet ac Dominus omnipotens et memoralus ejus electus
occurrentibus, atque venerationem praebentibus, suae infirmitati subveniret. Quod cum mente et
signisque qnampluribus coruscantibus, fine tenus firma fide speque certa fieri posse credebat, per
Francorum sospes pervenit. Cumque venissent Dei omnipotentis misericordiam ac sancti Martj-
in castellum, quod vocatur Bodbardo, et ibi San- rismeritaauditu recepto, laeta reversaest. Alte-
ctorum reliquias deposuerunt, adveniente magna ra vero veniens de pago Leri, de villa scilicet
multitudine populi ad loculum, ut oraret, et Do- Hoozdorf, uncis manibus, occurrit feretro, quo
mini misericordiam imploraret, sanctique Alex- praedicti Martjris corpus portabatur, manuum-
andri caput palliis involutum osculando saluta- que rectitudine recepta, propriam gaudens [re-
ret, sicut domnusApostolicus imperaverat. Prae- petiitj domum. In eadem autem villa virgo quoe-
cepit namque eis, aliis reliquiis sigillatis, ut ca- dam unco pede claudicans advenit, sanctique
put ejus ad ostendendum et salutandum populis Martjris ossa petivit, et sanitate recepta, ma-
occurrentibus proebuissent quodvero cum fecis-
; gnificans Dominum rediit in sua.
sent, adfuit inter eos quaedam mulier, quae cum 28 Fuit ergo eodem pene tempore quidam vir,
aliis viris ac feminis cupiens caput sancti Mar- nomine Waldmann, qui in tantum claudus ex-
tjris osculando tangere, acsuorum peccaminum stiterat, ut etiam ambulandi officium implere
veniam postulare sed mirum in modum accidit,
; minime potuerat. Hic enim cum venisset ad lo-
aliis omnibus appropinquantibus, et sanctum ca- cum Wigaldinghus, ubi S. Alexander pretiosi
put osculantibus, illa minime, nescio quam ob corporis elegerat requiem, provolutus cpram
se-
causam, accedere quiverat, sed longe remota et pulchro illius, Domini suffragia praedictique Mar-
sequestrata non adipiscens quod cupierat, re-
. . . tjris intercessionem postulavit, quem Dominus
liquo populo hoc admirante, turbulenta et anxia quoque omnipotens, more solito, ab imminente
mosrens recessit. Inde profecti usque Saxoniae infirmitate per merita praedicti Martjris libera-
finescum magno gaudio pervenerunt. vit, sanitatique restituit. Postea vero quidam
ciaudus un- 24 Cumque venissent in regionem Dreni, in puer, alias de regione Wihonote, ita curvatus
norum de-
cem sanatur villam qnae dicitur Stenvord, quidam vir, disci- corpore fuerat, ut locum, in quo jacebat, omnino
pulus praedicti Waltberti, nomine Uverninger, relinquere nequiverat, quem itaque etiam tunc
qui jam x annis curvus et claudicans fustibus se amici et propinqui ejus, audita fama virtutum,
sustentabat. Hic itaque veniens ante feretrum S. qua3 per merita memorati Domini famuli fiebant!
Alexandri martjris, ceterarumque reliquiarum, feretro imponentes, ad eumdem Dei servum as-
eorum suffragia quaerens, ut membrorum inte- portabant, nihil haesitantes, quin salutem infir-
gritatem recipere mereretur. Reptans itaque ma- mi, quam desiderabant, impetrarent. Qui
cum
nibus etgenibus, ad loculum venit multis adstan- adhuc longe positi essent in via, antequam ad
tibus populorum turbis ;integram, quam potue- ecclesiam sancti Martjris advenirent, is qui
por-
rat membrorum sanitatem recepit, acsi nullam tabatur feretro, sanitatem recepit simulque cum
;

antea laesionem pertulisset. ambulando, Dominumquelaudando, ad praj-

aliis
m muta et 25 In eadem vero villa fuit qusedam mulier, dictum Martjrem usque pervenit, ibique celebra-
surda,
discipula viri nobis notissimi Theothardi scilicet, ta oratione, et gratiarum actione peracta, tandem
quae aurium et linguae officiis a nativitate penitus viam, quam antea ab aliis portatus advenerat,
privata fuit, quam etiam amici et propinqui nullis hominum adminiculis indigens, regressus
illius ad reliquias Sanctorum ducentes, Dei om- est cum gaudio.

29
 DIE DECIMA JULII.
A 29 His ergo ita peractis, erat quidam vir in dies, dum haec agerentur, quidam homo, nomine R" ms.

siirctus ci monasterio, quod dicitur Daventre, a nativitate Adiuger de villa, quae dicitur Wilsheim, quse si-
mutus,
gua S(]r(j us e i mu tus, nec non etiam caecus, cui ta est in pago Divebenti, oculorum visu privatus,
certe loci illius incolae eleemosynarum largitio- venit, ut pracdicti Martyris membra causa ora-

nem aliarumque rerum necessitatem sufficienter tionis ac intercessionis expeteret, suaeque neces-
propternomen Christi administrabant; qui etiam situdinis aliquod adminiculum impetraret. Cum-
cum cogitabant. et causa et gratia orationis me- que advenisset seseque ante tumbam ejus flendo
moratam Martyris ecclesiam peterent, ejusque et peccata suaconfitendo, humiliter inclinasset,

misericordiam implorarent, occurrit eis animo, visum recepit, statimque cum multitudine ad-
ut illum infirmum, quem antea praediximus, se- stantis plebis, Domino et sancto Martyri ejus
cum portare deberent. Quod cum omnes una vo- gratiarum actiones et laudes referens, pro acta
ce laudabant, ut facerent, ponentes in feretro, sanitate laetus recessit.
usque praedictum deportabant ad Martyrem, ba- 33 Eodem pene tempore audiens haec quidam juvenit sur-
silicamque ingressi. semivivum, quem portabant, vir, nomine Meginger, cui filius erat juvenis, a f„"^™"„"f'

deposuerunt. Illi videlicet manentes illic, vigiliis nativitate sua surdus et mutus, quem cum cogi- vaia atiaque
cxca"
et orationibus nocte illa vacantes. Jamque post tabat ut ad ecclesiam sancti Martyris perduceret
mediam noctem nolae sonabant, et clerici vigi- et ejus clementiam propter instantem in filio in-

liam nocturnam canebant. Hac quidem finita, vi- firmitatem imploraret, tandem viam, quae illuc
giliaque matutina inchoata, illucescente cum tenderet, una cum filio festino cursu pergere
die, multis coram populorum turbis adstanti- ccepit : cumque jam appropinquassent loco, quo
bus, solutum est vinculum linguae ejus, oculisque tetenderunt, et adhuc duorum milliarium spatio
apertis auditus aurium pariter venit, sanusque aberant, per intercessionem sancti Alexandri et
effectus est. illorum fidei firmitatem, auditus aurium rediit,
B 30 Libet me quoque adhuc aliquod miracu- solutoque vinculo linguae ejus, audiebat et loque- ^
cacus; lum, quod a dicentibus audivi, narrare de quo- batur, magnificans Dominum sicquepariter cum
;

dam viro nomine Genhard, qui Hludarii Impera- patre aliisque comitibus Dominum laudando et
toris jussu obcaecatus, eo quod artem trapacce- glorificando usque ad ecclesiam, quo tendebat,
an trapezi- tarum cum fraude exercebat. Qui cum multo-
'
ibique oratione celebrata, cum magno tripudio

rum annorum curricula detrimentum adempti domum reversus est. Interea mulier quaedam,
luminis patiebatur, tandem iter arripiens, S. nomine Reinbrunn, tortis membris atque curva-
Alexandri clementiam petivit, et coram ejus se- tis, de dicta regione venit, utclementiam sancti
pulchro adorando oculorum lumen integre rece- Martyris, quam multis concessam audierat, ex-

pit. In hoc igitur signo aliisque quampluribus peteret et impetraret, quod quia procul dubio
superius scriptis, clarissime ostenditur, cujus fieri posse crediderat, factum fuerat nam sani- :

meriti fuit Sanctus iste vir, adhuc in corpore vi- tatem, quam cupiebat, membrorum pleniter ac-

vens, ante cujus ossa et cineres tam diversa mi- cepit, ita sane ut vix illius postea aliquod vesti-

racula virtutum in tantum coruscant, ut claudi gium debilitatis in ea potuit cognoscere. Caeca
curantur, surdi auditum accipiunt, cseci visum quoque quasdam mulier, nomine Bna, quae per x
capiunt, et diversis infirmitatibus obtenti, ejus annos visus oculorum expers erat, per meritum
precibus liberantur. et intercessionem memorati Martyris visum rece-

brachio pu- 31 Cum ergo rumor iste longe lateque per- pit, sanaque effecta est.
trido affcctus .-
c v& \ m eva.t, et de diversis loeis undique infirmi et 34 Fuit ergo quaedam, muher nomine Weri- curantur,

aegroti ad auxilium sancti Martyris confluxerant, ca, de pago Haverun ex vilra Heribedd, quas ex

adfuit interea quidam magno dolore in brachio tempore nativitatis suae cseca remansit, quam
detentns sinistro, ita ut vermes in eo crescerent, etiam ut parentes et propinqui ejus ad prsdi-
et putredo miserrimum fcetorem emiserat, in ctumperduxerunt Martyrem, visum oculorum ac-
cepit, et serenis obtutibus, eamdem viam, quam
tantum sane, ut nullus circumadstantium unius
C horae spatium penitus sufferre potuisset. Erat antea moerens et anxia advenerat, lseta et ju- p
enim totum brachium ei ita maceratum, ut nihil cunda regressa est.

in eo omnino carnis visum fuerat, excepta cute 35 Eodem vero tempore homo quidam, nomi- Aiiusmaic
loco quo superius diximus, ne Reginar, de villa Holttorp.in tantum [curvus] llf^cem
et nervis, nisi in illo
fuit, ut omnino coslum aspicere non po-
oculis sgroti;
in magnum pondus foedidoe carnis, tuberis in
quo
tuerat; cumque venisset ad Basilicam saneti
modum pendere videbatur. Ille autem indubius
quin Dei clementia et sancti Martyris precibus Alexandri martyris, et ejus auxilia invocasset,
sanaretur, cumque appropinquasset loco, in quo per Dei clementiam et merita praefati Martyris,
sanus effectus est. Factum est autem cum nata-
sancti Martyris membra quiescebant, protinus
et dolor vulneris, quasilaccutissimo litius memorati Martyris celebraretur dies, et
omnis tumor
ferro abscissus, multis hoc miraculum cernenti- multi aegroti et imbecilles ad hanc confluxerant
festivitatem, quidam vero quidam
caeci et claudi,
bus, in terram ceciderat, ac sic sanus effectus
quidem surdi et muti fuere. Sed ex hic omnibus
abiit in pace.
devilis alius- 32 Postea vero Abbonis cujusdam viri liber- qui convenerant, masculum auxilium et femi-
i/iic aecus
tus nom [ ne Walotag, valde debilis in uno crure,
_
neum Domino operante, et meritis prsedlcti Mar-
ita utlimen januae domus suae sua sponte trans- tyris intervenientibus, decem sanitatem recepe-

ire non poterat quippe crus, in quo debilis fue-

:
runt.
etiam
rat, mirum in modum lumbos retro ut ungula 36 In tempore vero illo qtuedam mulier, no- uti

circuibat, etambulandi ordinem, quem jus na- mine Femburg, qum nata tuit m Fresia, mansit St n co „.
. .

ubi jara prsefatus

illius, traeta ,
turae expostulat denegavit. Qui cum venisset
,
exul in vicinitate loci

adecclesiam sancti Martyris, et ejus beneficia Martyr sacro quiescit corpore, cum muliere cu-
firma fide et spe certa qusesierat, sanitatem, jus nomen nobis modo ad memoriam non occur-
ita sane, ut rectis rit, quae cum cogitasset, quomodo peregrinam
quam quaesivit, impetravit ;

cruribus et pedibus ambulavit, quasi nullam ant- eo quod peregrina esset et pa-
illain vendidisset,

ea pertulisset laesionem. Igitur non post multos tronum non habuisset Dei omnipotentis nutu,
;

qui
 24 ANALECTA DE SEPTEM FRATRIBUS MARTYRIBUS.
qui omnia occulta cordium aperit, intellexit illa 39 Ex verbis num. 25 Discipula : viri, nobis D
paupercula, quas ei cum dolo machinabantur, et notissimi qux habcs num. 30 Libet Quxdam ob-
; item ex iis, :

fugit ad quemdam virum viribus potentem, ut me quoque adhuc aliquod miraculum, quod a di- servationes
qunaddictam
quia Dei timorem non habebant, qui illi insidia- centibus audivi, narrare; ex hisce, inquam, verbis transtatio-
bantur, per hominis formidinem saltem a malo, patet, auctorem vel synclironum fuisse rcbus, quas nem.
quod concinnabant, cessasset et in domo ejus
; narrat , vel saltem ex synchrono ca huc transcripta
mansisset. Non postmultos dies ccepit infirmari, esse. Postremum est, ut lectorem moneam, quoniam
seilicet hoc modo fiebant quippe ei subito mem-
: unum idemque corpus communi 7iaturx lcge non pot-
bra contracta et in tantum trementia, ut omnes, est esse duobus locis : atque S. Alexandri corpus
qui viderant habitum illius, obstupefacti mira- vcndicanl sibi Ottemburani ;
quod et Wildhusiani
bantur. Tunc ergo mulieres, quoe ad auxilian- in Westfalia suum quidem intcgrum,
esse dicunt, et
dum ei aderant, miserunt illam semivivam in ut patet ex supra dictis : superest, inquam, ut lecto-
aquam frigidam pene ad horam plenam, eo modo rem moneam, vel neutro loco idem esse integrum
quaerentes medicinam cum qua hoc perfecerunt, corpus ; vel tantum esse in alterutro. Quod si utro-
et eam iterum de aqua extraxerunt statim ex: que loco situnum idcmque corpus; dicendum, haud
hoc tempore brachium ei remansit immobile, et esse integrum, sed sumipartcm corporis pro toto, uti
digiti in modum pugni contracti ad palmam. Pes non raro fieri assolet, quando de Sanctorum reli-
quoque ei ferme retrorsum usque ad nates retor- quiis agitur. Dabo itaque lubens partem sxpe dicti
tus erat. Cum hoc membrorum stipendium jam corporis Oltcmburanis; ncque tantumdcm recusabo
multos pertulisset dies, tandem ad Dei omnipo- Wildhusianis ; si quidem corpus, quod hi et illi
tentis clementiam, et sancti martyris Alexandri sibi attribuunt, sit corpus S. Alexandri, qui fuit
misericordiam confugit coramque sepulchro ejus
, unus e scptem filiis S. Felicitatis, et non potius S.
sana effecta est. Alexandri martyris ; de quo prxtcr dicta nihil ha-
37 Ad festivitatem etiam, quando purificatio beo, quod adjungam, ut certius aliquid statuam, ma-
'5™;-'/'!'' sanctse Mariw virginis, matrisque Domini nostri lens eos in sua possessione, quam habcre se putant,
resalii sospi
tati resti- Jesu Christi celebraretur, qusedam mulier, ocu- rclinquere, quam temere aliquid de non possessione
tuuntur. lorum lumine carens, venit ad illum sanctum lo- affirmarc.
cum, ubi Alexander martyr Christi quiescit cor-
pore, visuque recepto, sana recessit. Similiter
quidam vir, ad Missam sancti Joannis Baptistae,
in eodem loco, praestante Domino, visum rece-
CAPUT IV.

pit. Postea vero ad festivitatem jam praescripti

Martyris in utroque sexu, virorum scilicet ac
Oratio in laudem septetn Fratrum, Au-
mulierum, variis infirmitatibus detenti quinque
sanitati restituti sunt. Derhebergi quidem quem- ctore anonymo, forte monacho Ottem-
dam virum, nomine Eilo, inimici sui atrociter burano, collata cum alio Ms.
puniebant, eruentes omnino ooulos suos, ambas-
que manus pariter cum pede procidentes, semi-
vivum reliquerunt. Cumque amici et propinqui Prospera lux oritur, linguisque animisque fa- Orator, pau-
ejus hoc audierunt, venerunt usque ad locum, in vete ; nunc dicenda bono sunt bona verba ca prafatus
dc fortitudi-
quo eum hostes ejus quasi mortuum reliquerunt, die. Uluxit etenimhodie, fratres dilectissimi, dies m-lFratrum
lugentesque, [et] eum velut quasi extinctum ap- festus gloriosissimorum Martyrum beatissimae rnlt eos pari
spiritualiter,
prehendentes, domum reportaverunt. Cumque Felicitatis ejusquenatorum septem, quiChristum
viderent illum adhucvivum.medicosinquirebant, passionis constantia clarissime confessi, amore
qui foverent eum, et sanarent. Tandem per ma- ejus terrena quseque parvi facere, mortemque
gnam difficultatem ulcera recentia mediocriter oppetere non dubitarunt. Non fortissimos eorum
sanabantur. Interea quoque idem vir audiens, animos tyranni blanditiae plurifariaeque pollici- ,

quanta miracula prcedictus Martyrper Dei virtu- tationes enervare emollireve, aut quoquo modo e
tem proximos suos, ut eum
fecerat, allocutus est statione dimovere poterant. Nec rursum minae
illuc veherent, quo sanctiMartyris misericordiam terriculamentaque metum incutere valebant, sed
et auxilium expeteret ; illi etiam consentientes constanti fortique animo in passione manebant
petitioni ejus, ita utpoposcerat, impetrabat. Cum fundati enim erant supra firmam petram. Turpe
illucad preedictum Martyrem pervenerant, po ducebant fortissimi Dei milites, se nonposse mori
nebant eum cum vehiculo, quo portabatur, ante pro Duce suo, qui prior pro eis sanguinem fude-
tumbam Sancti Dei. Ille vero, ut solitus erat, rat, ne ipsi miserrimam, eamque perpetuam ser-
visueum oculorum remunerabat, ceteris, ut vitutem sub hoste illo gravissimo dirissimoque
erant, membris debilibus permissis. servirent. Quidni autem legitime certaverint
Conclusio 38 Explicatis ergo breviter, prout potuimus, tanti Ducis freti auxilio, qui in se sperantes sua
tcripUnii.
signis et miraculis sancti Alexandri martyris, ex ope numquam destituit, quique suos interpellans
illotempore, quo Roraa profectus est, finem sta- milites : Confidite (inquit) quia ego vici mun-
tuimus tacere narrationis nostras, quia quoe ad dum. Verum martyrium eorum nunc missum fa-
nostram notitiam pervenerunt hic scripta esse ciens, ad alia transire lubet, puta oppido, quam
videntur. Quae si quis scire voluerit ad princi- , rectissime Felicitatis filii dicantur, quamque nu-
pia scriptionis istius recurrat, et inveniet quam merus beatitudini respondeat ac prorsus quadret.
plurima. Sed tam multipliciora sunt
i.lla, quae ad Ad quodostendendum, rem altius ordiamur ne-
nostram non pervenerunt notitiam.quam ea, quae cesse est.
hic nostris manibus in ordine arata videntur. 41 In primis itaque animadvertere est, quam alludens ad
Tum summa illorum signorum, quae hic scripta beatissima haec femina Felicitas cum suis filiis
eorum notni-
7ia -.Januarii
sunt, est pariter xxvim, prsestante Domino no- septem verse aeternaeque felicitatis beatitudinis- Imprimis,
stro Jesu Christo, qui cum Patre et Spiritu san- que typum ac umbram gerat oportereque, nos, :

cto vivit et regnat Dais, per omnia secula secu- si etiam felices fieri velimus, septem hos filios
lorum. Amen. spiritualiter parere, et tamquam ante-ambulones

illao
 DIE DECIMA .TULII. 25

A prajmittere, quo tantopere anhelaraus. Non

illac vera, sed Catholicasententia enim nonnulli
: etsi « ms.
enim religiosissima haec Femina ante beatitudi- eorum [ab] hominibus tormenta patiantur, Deus
nem intravit, quam septem filios per martyrii probat eos quasi aurum in fornace. Felicem ita-
palmam prsemitteret ;
quibus et ipsa superaddita que natum tibi existimo, si recte in fide initiatus
est octava, ut verse beatitudinis numerum com- fueris ; et quidquid adversi sustinueris, ad glo-
pleret. Octonario quippe numero beatitudinem riam tibicessurum, ne dubites. Hunc igitur fi-
Salvator, discipulis in monte loquens, conclusit. liura secundura prsemittas, ut eam, quse est vera
Primus itaque filius ac natu major Januarius ap- tandem consequi possis.
felicitas,

pellatur, a janua nimirum nomen trahens, cui si 44 Huic mox tertius succedit, Philippus no- philippi ,ver
""
recte (sed recte est) nomen impositum est, sacra- mine, qui ut superioribus aetate minor, sic reli- i" e '" de
. ^ r .»...,. iinutur cha-
quis quatuor natu major existit; cujus nomencla- ritas;
,

mentum magnum prse se fert; si enim Platoni

in Cratilo de vera nominum impositione fidem turam si attendamus, os lampadis a interpreta- a
habemus, affirmabimus, rebus singulis natura tum videmus. Quod si his credimus, qui curiosius
inesse rectam nominis rationem. Porro itaque, vocabula rimantur, lampas non tam lychnum
si proprise salutis cura nos tenet, primus filius pensilem, quam et facem aut certe omne illud,
Januarius a Janua, ut diximus, nomen habens, quod accensum lucet, significat. Per os itaque
nobis generetur, qui haud dubie eam nobis ja- lampadis, partem illam superiorem facis accipia-
nuam figurat, de qua Salvator ait : Ego sum os- mus, qum ardet. Nunc videamus, quam nomina
tium ; per me si quis introierit, salvabitur. rebus respondeant. Januarium Felicemque Phil-
quod nomen 42 Cum autem Pater et filius unum sint, Filio ippus nascendo succedit, et fidem quoque chari-
dicente Pater^et ego unum sumus, Spiritus tas. Quomodo enira amabunt, qui non credide-
'nunmvcns :

fidei; quoque Paraclitus, ab utroque procedens, cum
Patre et Filio unus sit Deus, relinquitur quia
B janua hsec est, credere Trinitatem personarum
in unitate essentise et alia, quse» orthodoxa fi-
;
deshabet. Hancjanuam, qui non transierit, ad
runt? Quid autem congrnentius per ignem, quam
;
charitatem accipimus? Deus enim, qui charitas
est, in ignis specie descendens, non tam capita p
quam corda Apostolorum illustravit. Adde, quod
sicut ignis sua levitate semper sursum ascendit,

felicitatemnumquamperveniet, dicente Veritate ita charitas semper ad superna tendit, et ad coa-

Qui non crediderit, condemnabitur. Fides enim lestia viam molitur, terrenis et transitoriis spre-

porta est salutis, ducens nos ad aliam portam tis omnibus. Numquid non ardebat ille, qui dice-

baptismi videlicet. Baptisraus enim ore omnium bat Cupio dissolvi et esse cum Christo? Ardebat
:

janua Sacramentorum esse perhibetur. Quse por- sane, et quidem in tantum, ut etiam totus igne-

ta non nisi per Trinitatis confessionem patet, di- sceret in ignemque verteretur, ipso dicente Vivo :

cente Domino : Ite, baptizantes in noraine Patris jam non ego, sedvivit in meChristus. Philippus

et Filii et Spiritus sancti.Per has portas Chri- itaque, quem amorem supernorum interpretati
stiano homini transeundum est, si veram conse- sumus, tertius filius sit, quem in nobis non tam
cuturus sit felicitatem. Hanc quia Pagani et Ju- parturiamus, quam sincera, charitate foveamus.
dese aspides non attingunt, in perpetuo errore 45 Ferventibus autem nobis absoluta consum- Sylvani,

mataque (saltem hic nobis possibili) charitate; q "° d

manent, et per devia ad seterna supplicia trahun- t n "u^soii

tur. Apertam ergo teneamus hanc portara quid consequens est, nisi ut terrena quseque con- tarium so-
'""•
fidei,nec vecte infidelitatis aut peccatorum no- temnentes, soliDeovivamus, et mundum hunc im-
strorura eam occludamus, ne cum fatuis virgini- mundum cum suis vanitatibus relinquentes, soli-

bus, janua clausa, ab seterna felicitate excluda- tariam agamus vitam solumque speculationi ac
;

mur. Nobis autem rite baptizatis et in vera fide

cum Maria
contemplationi supernorum dediti, ac
manentibus, porta hsec aperitur salutis. Atque optimam partem eligentes, dicamus cum glorio-
ita primum filium, Januarium nomine, parturire
sissimo Hieronymo Mihi oppidum carcer est et
:

et prsemittere dicimur. solitudo paradisus ? Ita autem agere, quid aliud

43 Post Januarium Felix nascitur quod quam ;

est,quam Sylvanum parere? Sylvanum, inquam,
concinne fiat, quis est qui non videat ? Quis enim a sylva dictum, quem non inepte eremitam inter-
C
pretabimur. Fingunt et poetse Sylvanum quera- F
Felicis, quia fe lix esse poterit, nisi baptizatus et Christo cre-
dens? Fides enim est, quae nos salvat, dicente dam sylvarum Deum, qui Cyparissum eximise
teUtitasT
pulchritudinis juvenem amavit quo exstincto,
Domino Fides tua te salvam fecit. Et item in
:
:

alio loco scriptum legimus Beata, quse credi- :

et, ut fabulae ferunt, in cupressum arborem

disti. Nato itaque in nobis Januario, id est aqua transformato, arborem ipsam pro solatio Sylva-
nus portare solebat. Hic est illud nobile poetas
baptismi nobis renatis, et in vera fide radi-
catis, Felix in nobis concipitur tunc etenim :
carmen
vere felices, quantum vise conditiopermittit, nos
existimare debemus, in fide nihil hsesitantes et Et teneram a radice tenens, Sylvane, cupressum.
exspectantes beatam vitam, quam reddet nobis
Deus non mendax. Nec segre molesteve feramus 46 Dicamne, quod sentio, an minus? Sed di- faeta aigres-

prsemii dilationem non enim nisi legitime cer-

:
cam licet enim Herculi clavam de manu eri-
:

quales in ^Egypto quondam

^^f™
spreta,sed
tans, coronatur. Scimus enim, Apostolo doctore, pere. Eremitse ,

quia tribulatio patientiam operatur; patientia erant, dii sylvarum dici possunt dii, quando- ;
'^MaT
autem probationem probatio vero spem ;
spes ;
quidem de eis dictum est Dii estis et filii Ex- :

celsi omnes, qui eremura desertaque ac

nemorosa
autem non confundit. Non ergo certaminis labo-
loca colentes, illud Maronis astruunt
rem, sed potius prsemii magnitudinem attenda-
mus enim temporaneum ac momentaneum
: illud
....Habitarunt dii quoque sylvas.
hoc diuturnum et seternum est. Adde quod non
sunt condignse passiones hujus seculi ad futuram
Dii formosissimum et prse filiis hominum specio-
gloriam, quse revelabitur in nobis. Verum, ut ve-
sum juvenem casto amore et syncera fide ama-
rius dicam, bono ac felici viro nihil mali accidere
potest, neque viventi neque defuncto neque enim :
verunt. Qui ob salutem oranium nostrum in ar-
res illius a Deo negliguntur. Platonis hsec est, sed bore crucis mortuus est. Ideo arborem ipsampro
9 solamine
Tomus 111 Julii.
 26 ANALECTA DE SEPTEM FRATRIBUS MARTYRIBUS.
solamine manibus portare solent gloriantes in
in est enim de eo : Esca ejus electa. Minus eos mo- D
Cruee Domini nostri Jesu Christi. Et signo sa- lestat, quos quietojure possidet.
eratissimre crucis sese raunientes, contra tenta- 48 Verum quia admodum paucos nec nisi ,
g inc d j„ TO _
raenta liostis antiqui vafrasque ejus injurias for- quos asquus amavit Deus, httjusmodi perfectionis *"« ad Vita-

tissime constantissimeque pugnarunt; verius di- fastigium conscendisse videmus, ut numquam

xerim, hostem expugnarunt. Ad signum enim vincatur, numquam
succumbat, et a callidissimo
crucis, ut fumus evanescit, alioquin callidissimus hoste, vario stratagemate contra nos pugnante,
illeprseliator diabolus, nec in acie stare valet; numquam superetur, reliquum est, ut si quando
sed turpissime terga det, necesse est. Nec cui- in bello ceciderimus, quaraprimum resurgamus,
piam violentum illud videatur, si crucem Domini nec longiorem in peccatis moram ducentes, hosti
cum cupresso conferamus. Quid enim cupresso manum demus. Cecidit claviger ille aethereus, et
procerius ? Quid etiam cruce sublimius? Cujus Ducemsuumnegavit; sednumquid nonadjecit, ut
utinam aliquando quae sit latitudo et longitudo resurgeret? Ceciderunt innumeri alii, sed fortio-
et sublimitas et profundura cum omnibus Sanctis res semper surrexere, Antheo in hoc haud dissi-
comprehendamus Adde quod cupressus
! Diti sa- miles, qui, ut fabulae ferunt, ab Alcide in terram
cra est; et ideo funebri, Plinio teste, signo ad projectus, semper Idem nobis fa-
fortior resiliit.
domos posita. Romanis enim consuetudo erat cu- ciendum est, ut cum fraude hostis circumventi
pressi ramos ante domus, in qua esset ca-
fores fuerimus, et in peccatum quodpiam ceciderimus,
daver, ponere ne quis per imprudentiam ingre-
,
proindeque gratise, quae spiritualis est vita, pri-
diens, pollueretur unde illam inferis fuisse con-
:
vati fuerimus, ocius per pcenitentiara resurga-
secratam, dixerunt, hoc est, lacrymis et lucti- mus, et Deum, qui non vult mortera peccatoris,
bus. Sic etcruxquondamdespectaignominiosaque sed magis ut convertatur et vivat, invocemus, in ^
fuit, nec nisi perditi, planeque flagitiosi horaines, fide nihil hassitantes, et mox morteque
aderit,
proindeque Diti mittendi, eo afficiebantur sup- destructa, vitam nobis restituet. Dixit enim Deus
plicio. Nunc autem Salvatore nostro Jesu Christo per prophetam Impietas impii non nocebit ei,
:

;
t cruce mortuo, eam ab hac nota vindicavit et in quacumque die conversus fuerit ab impietate
membris suis tamquam margaritis ornavit; et sua. Et post pauca Si autem dixero impio, mor-
:

quao prius supplicium fuit latronum et perditis- te morieris, et egerit pcenitentiam a peccato suo;
simorum hominum, nunc facta est insigne et or- feceritque judicium et justitiam, in mandatis vitas
namentum Principum ac Regum et in quo olim ;
ambulaverit, nec fecerit quidquam injustum, vita
pendebant rei, nunc ipsa pendetex colloRegum. vivet et non morietur. Quod ubi in nobis imple-
exprimente 47 Qui igitur vere sylvanus eremitave futurus tum fuerit, Vitalis, filius sextus, in lucem eductus
Alexandrum
est, crucem hanc jugiter manibus operum suorum dicatur.
quintum fi-
litim, si quis portare debet, et sumere quotidie crucem suam 49 Cavendum autem est nobis studiosius, ne ct Uartialem
ccrlet spiri-
et sequi Dominum, nec in alio glorietur, nisi in iteratocadamus, ne deterius quiddam contingat,
tuali hac ar-
matura con- cruce Domini nostri Jesu Christi. Quidquid etiam fiantque novissima pejora prioribus. Ad hoc nobis
tra diabo-
lum.
adversi acciderit, totum ad passionem Christi re- maxime necessarius est animi vigor, quem Mar-
ferat, ponatque sibi ante oculos quanta ille pro tialemappellaverim, filiorum ultimum. Nisi enim
nobis passus sit, ne nos aeterna pcena daranare- magno fortique anirao in finem usque certaveri-
mur ; qui cum dives esset, factus est pauper, ut mus, ad veram felicitatem pervenire non mere-
sua nos paupertate ditaret. Puto autem, si ista mur non enim initium, seu primus aggressus in
:

cordi nostro altius insederint, omnia nobis, alio- milite, sed finalis victoria coronatur. Plures stre-
quin aspera et difficilia, levia factuque facillima nue laudabiliterque inceperunt sed quia in fine tur-
,

videbuntur. Et tunc demum nos Alexandrum, piter desierunt,mercede frustrati sunt. Martiales
quintum fllium peperisse credamus qui, Levans :
igitur bellicosissimosque athletas exhibeamus
angustias tenebrarum, gloriosissimo Hieronymo nos, fratres dilectissimi, et certemus diu noctu-
in libro de hebraicis nominibus interpretatur. que contra Leviathan illum serpentem et se- ;
F
Quam recte autemimmissiones, per Angelos ma- ptera hos filios, quos spiritualiter jam parturivi-
los factse, angustiae tenebrarum appellentur, vide- mus, per martyrii palmam prsemittamus, sumen-
amus. Apostolus Ephesiis scribens Induite, in- :
tes quotidie crucem nostram, sequendo Domi-
quit, vos armaturam Dei, ut possitis stare ad- num, et dicta factaquenostra omnia in Deum
versus diaboli insidias, quoniam non est nobis ordinemus.
colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed 50 Superaddetur enim ita nobis facientibus
perorat.
adversus principes et potestates, adversus mundi mater octava Felicitas ipsa, ubi non erit
luctus,
rectores tenebrarum harum, et spiritualia offi- neque clamor, sed omnia lseta et tranquilla.
Vi-
cia "
in ccelestibus.
Quibus verbis luce clarius debimusque ea, quse non licet homini loqui,
quae
est, tentationes diaboli, seu immissiones
factas auris non audivit, et oculus non vidit,
sed nec
per Angelos malos, quos rectores tenebrarum ullus umquam mortalium mente concepit. Ad
Apostolus vocat, angustias esse tenebrarum. Ha3 quod gaudium perducere nos velit meritis
et in-
insidiae diaboli tenebrarum Ducis studiosius tercessione sanctorum septem Fratrum
Deus, qui
homini religioso cavendaa sunt, qui jam per tot est in secula benedictus. Amen.
gradus bonorum operum quos filiorum nomine ,

peT«(f&pczM; significavimus, profectus, jamjam

felicitatem sit comprehensurus. Solet enim crimi-
nator (hoc enim dtiSo/o; interpretatur) vehe-
ille
ANNOTATA.
mentius eos impetere, quos sibi fortius contraire
viderit, et quo quis altius in virtutibus conscen-
a Philippus, quod interpreteris Hebrake
derit, eo majorem minatur ruinam. Scriptum Peh
Lappidh, id est, lampadis os.

DE
 DIE DECIMA JULII. 27

DE SS. RUFIM ET SECUNDA YV. MM.

ROMyE.

num Rufinae et Secundae, sub quo reconditae sunt J- P.

pretiosa earumdem Virginum corpora, quse in-
COMMENTAPJUS PLEVIUS. venta sunt sub Anastasio Papa IV, felicis me-
moriae, antequam Apostolica dignitate sublima-
retur, et post ipsarum inventionem fabricato al-
Memoria in sacris tabulis, publica tari ad honorem earumdem, propriis manibus

veneratio, Acta. consecravit ipsum altare, astantibus nobis om-

nibus et praesentibus canonicis Basilicae Salvato-
ris, et quam plurimis, tam de Urbe, quam extra
Rufina et Secunda, virgines et marty- Urbem.
Sanctx res, tam naturx lege quam fidei constantia 3 Hoc vero sacellum, seu oratorium SS. Rufinae
Earum pu-
sorores germanx, magna semper jam tum et Secundae Episcopo Portuensi et Sylvx Candidx W* " venera
tio im/mgata
ab antiquissimis retro lapsx xtatis tempori- a Gregorio IX concessum fuisse, constat, ul in ejus
B bus in veneratione fuere, ut liquet ex Martyrologio- Bulla, edita, ut ibidem habelur, anno salutis 1236 E
Martyrolo-
giorum anti
rum testimoniis, ad posteros transmissis. Romanum in hxcverba : coneedimus ecclesiamSS. Ru-
Itera

quiorum parvum prxter nudam illarum memoriam, nihil ha- finae et Secundae, sitam Romae juxta palatium
eongeries, nostrum, cum omnibus pertinentiis suis. Atque ut
bet Romae. Rufinse et Secundse. Necplura de iis
:

memorant Hieronymiana, qux perperam duas lias- perspicias, celeberrimam sanctarum Martyrum jam
ce sorores septem Fratribus, S. Felicitatis filiis, de a longo tempore memoriam fuisse, observa, precor,
quibus jam proxime egimus, accensent. Atque idem sanctum Athelmum, Episcopum Schireburnensem,
hoc fieri in Martyrologio Antverpiensi aliisque co- oratione ligata earwn elogium contexere, ut videsis

dicibus, tradit Florentinius in notis hic, asserente libro de laude Virginum, a pag. 859, apud Cani-
Menardo in Observationibus ad Sacramentarium sium, Antiquarum lectionum tom. 5. Idem Auctor

S. Gregorii Papx a pag. 169, in Missali Romano earumdem laudes stylo soluto. Unde colligas,
texuit

addiSS. Rufinam et Secundam sorores, quaenon Martyrumnostrarum Acta satis tum temporis com-
habentur in excusis, neque apud Pamelium, ne- munia ac pervulgata fuisse, ut, quin ea prx oculis
que in aliis nostris, ait, codicibus Mss. Ado san- habuerit, dubitari non posse videatur.

ctarum Martyrum annuntiationi : Romae milliario 4 Ceterum publicam SS. Rufinae et Secundae

decimo, natale SS. Rufinae et Secundae sororum, venerationem late diffusam fuisse , id argumento est,

subnectit earum Acta, seu saltem Actornm compen- quod hoc die aptata ipsis sit una eademque oratio in

dium, qux consonant Passioni, hic vulgatx, si ex- Breviario Romano, qux legitur de septem Filiis S.

cipias dialogismos aliquos seu parerga, ad distin- Felicitatis. Ad celebritatem nominis earum etiam
ctionem uncisinclusa, qux non male ab Adonis texlu facit, quod recte observavit Baronius in notationibus

absunt. Rabanus : Eodem die (x hujus) natale est ad Martyrologium Romanum; videlicet locum, nbi
sunt passx, via Aurelia, decimo ab Urbe lapide,
Rufinae et Secundae, duarum, quae sub persecu-
auctum esse sede episcopali, Silvx Candidx
tione Valeriani et Gallieni Augustorum per sce-
titulo

leratissimum Praefectum, eo quod fidem Christi appellatum. Verum antiquissimus iste episcopatus,

loco subverso, Portuensi unitus fuit a Callisto II,

negare et virginitatem perdere noluerunt, post
varia tormenta, quae eis inflixit, ab ipso decolla- ut tradit Ughellus tom. 1, col. 104, anno 1120.
Ibidem loci erecta fuit Basilica in honorcm sancta-
tae sunt.

de sanctis 2 Notkerus sanctas sorores refert his verbis : rum Martyrum pro qua re Aringhus loco supra
;

hisce Marly- citato, num.4, liis verbis diploma producit Joannis

ribus tra-
Item Romae milliario decimo, fundo Plautill»,
ctanlium. qui dicitur Buxo, sanctarum Rufime et Secunda? XIX, datum anno tertio sui pontiftcatus, et Petro
sororum, patre clarissimo Asterio et matre Au- Episcopo Silvx candidx inscriptum : Item concedi-

relia genitarum sub persecutione Valeriani et

,
mus et confirmamus vobis fundum in integrum,
qui vocatur Buxus, in quo Basilica SS. Rufinae
Gallieni, Judicibus Junio praefecto et Archesilao
et Secundae constituta esse videtur. De quo insu-
comite, in loco praedicto, pro eo, quod sponsos
suos, a Christo apostatas, accipere noluerint,
per apud eumdem Auctorem legitur fragmentum di-
plomatis, lati a Victore II anno pariter sui ponti-
capite caesae sunt. Usuardus quoque sic breviter :
ficatus tertio, ubi sic ait Concedimus et confir-
Item Romae, sanctarum Virginum Rufinae et Se-
:

raamus tibi, et pro te, atque propter te, in per-

cundae, quae sub persecutione Valeriani et Gal-
lieni tormentis sublatae, ad ultimum una, capiti
petuum reverendae ecclesiae sanctarum virginum
gladio altera caesa cervice, migraverunt. et Martyrum Rufina? et Secundae, qu» nomina-
illiso ;

Romani moderni, quoad omnia tur Silva candida, in fundo, qui vocatur Buxus,
Ex annuntiatione
cum Usuardina, disce, quod sacra quidquid auri, argenti, pallii seu cerae, vel qua-
fere coincidente
prope rumcumque rerum omnino jactatum, vel positum
Martyrum corpora in Basilica Lateranensi
oblatum in toto altari majori S. Petri,
baptisterium debito honore conserventur. De qua fnerit vel
Diaco- sivn in ejus venerabili Confessione. Huc etiam
re in codice Ms.Lalcranensi Joannes quidam
quodjam pridem observatum fuit in anno-
nus sic enarrat apud Aringhum Romx
Subterranex spectat,

Retro Basilicam Salvato- tatisadpassionemSS. Marcellini, Pctri ac socio-

lib. 2 cap. 16, num. 5 :

ris quatuor sunt oratoria; unum, quod

habet ap- rum MM. die 2 Junii, hodieque superstes, ut ibi-
dem dicitur, vicus dictus Casale S. Rufinae, civi-
sides duas : sub una est altare sanctarum vi-«'i-

tas
 28 PASSIO SS. RUFIN^E ET SECUND^E VIRGINUM ET MARTYRUM.
cardinalitia, a Callisto II, ti, quod ipsi perierant insuper etiam et has Dei
tas olim episcopalis et
:

Portuensi conjuncta, utpole ab famulas detestabili persuasione, ut eos lmitaren-

ut mox retulimts
tur, hortabantur a. ] Pro qua re
volentes decli-
unde dictura Casale, distat 7 p.
incolu deserta j
sita esse ibidem nare eorum persuasiones msanas, ad praediolura
m Inter utrumque autem locum
mcmoratur Silvula, Kircheri judicio eo loco sita, suum, quod in Tusciae partibus videbantur habe-
veteres Silvam candidam nominarint. Tum re, basterns b pergebant vehiculo. Quodaudien-
ubi
ad ipsius Chorographicam tabulam, tes Armentarius et Vermus, statim Comiti Ar-
mittilur lcctor
chisilao suggesserunt, [dicentes Sponsae nostnB :

Latio illustrato praefixam.

ecclesise me- nos repudiaverunt ad infamiam deorum, quae
5 Adde ex Aringho, venerabilem
moriam in quodam hospitalis S. Spiritus praedio Deum unum verum in ccelis colunt Chnstura
hactenus Jesum esse testantes et omma templorum my-
ad hanc usque diem perseverare, quod
;

dictam vero steria veluti contagionem perhorrescunt.J Qua de

S Rufinaetitulo nuncupatur. Sxpe
ex causa urbem hodie egressse fugerunt.
ecclesiam a Damaso PP. absolutam fuisse. refert ab Archisi-
Pancirolus 2 sceleratissimus Archisilaus cum mih-
Tum
ejusdem Actis Baronius ad annum 384. lao compre-
Urbis meminit tibus suis equestribus, iter agentes sanctas Dei henduntur.
in Thcsauris absconditis Romanx
Sanctarum, dc quibus hic agi- Virgines in via Flaminea milhano quarto deci-
duplicis a-dis sacrx,
mus nomine nuncupatx. De quibus consuli potest mo comprehendit; atque revocans eas ad urbem
paqg130 et 600 Atque lixc sunt, qttx de antiquo Romam, Junio Donato Praefecto obtulit [dicens :

istas sacrilegas Virgines contralegemvivere, Deos

Sanctarum apud Martyroloqos cultu ac publica ve-
neratione corraderc mihi licuit, deficientibus pluri- negare, templa deserere, contra salutem Pnnci-

bus monumentis, qux me faciant in

pertractandis pumagere, sponsis earura accusantibus didici. Et
celeberrimarum Martyrum rebus prolixiorem. quia hanc curam mihi Domini nostrt mvictissimi
Qiialia en- 6 Acta, de quibus Baronius in Notationibus, fxdelia Principes commiserunt, fas fuit ut fugientes com-
rum Acla; Annalibus ad annum 260, quo San-
esse afftrmat in
prehenderem, et vestrae magnificentise discutien-
qunndo ninr-
tyrio coro- ctarum agonem consignat. Sed an non nimium mul- das adducerera. Tum indignatus Praefectus] jus-
tiatx.
tis diulogismis infarciuntur, quam ut eadem ubique sit eas in custodiam redigi, a se invicem separa-
B manu in- tas, et die tertia in secretario adduci. In quo
pura ac sincera, ubique ab interpolatoris
tacta, sine formidine asseveremus ? Quot et quibus Rufinam ingredi jubens, dixit ad eam Cum sis :

exemplaribus apographum nostrum contulerimus, nobilis nata, quid est,quod ad ignobilitatem de-
docebit titulus prxfixus; qux breviter etiam edi-
illis voluta es et cupis esse captiva in vinculis ma-
;

dit Petrus de Nalalibus, ut eliam pluribus Italice gis, quam libera cum marito gaudere ? Rufina

Gallonhts in Eistoria sanctarum Virginum Roma- respondit Captivitas ista temporalis aeternam
:

narum a pag. 138; et omnium recentissime ea ad captivitatem excludit, etvincula temporalia, per-
brevem synopsim Gallice contraxit Tillemontius to- petua vinculorum ligamenta dissolvunt.
mo 4, pag. 5, rejectis eorum notis ad pag. 585, 3 Preefectus dixit Istas vanas fabulas, et et sacrijicarc
:

jubenturido-
observans ibidem in ftne, videri colligi ex iis, qux aniles abjice, et sacrifica diis immortalibus, ut lis,

Usuardus dicit de Sanctarum morte (verba dedimus possis sponsum tuum cum gaudio deliciarum at-

supra, num. 2) aXiam de ipsis historiam extitisse. Li- tingere. Rufina respondit : Duo sunt inutilia,

belltts de Prxfectis Urbis apud Bucherium pag. 236 quae persuades, et unum dubium, quod promittis.
refert anno cclvii Valeriano IV et Gallieno III Nam dicis, me idolis sacrificare debere, ut in

Junium Donatum P. V. id est Praefectum Urbi, perpetuum peream ; et post haec maritum accipe-
extitisse, sub quo passas esse Sanctus, memorant ea- re, ut gloriam meae virginitatis amittam. Post
rttm Acla unde statuas earum martyrium innecten-
; istaduo tam aspera, tamque contraria promittis,
dum tempori, quod id muneris ille administrabat quod usque ad senectutem cum gaudio deliciarum
post quem ponitur anno sequenti ibidem : Cornelius attingam, cum de te ipso incertus sis, si ad diem
Secularis P. V. Iste locus nos movit ad affigendam crastinum futurum attingas. [Praefectus dixit :

sanctarum Marttjrum passionem anno 257 potitts, Cessent ista verba quia parata sunt verbera
;
:

quam cum Baronio anno 260 sed ; lantillum discri- unde mihi videtur, ut consilio meliori corrigas
men non debet nos multum morttri. En tibijam ea- cor tuum, et ab istis vanitatibus fugias et tem- ;

rum passionem pus, quod tibi superesse poterit, non amittas.

Rufina respondit Aliquantulum correxisti ser-
:

monem, cum dicis tempus, quod mihi superest,

ostendis vitam hominis non esse certam, quia in
incerto est posita sed ego vitam illam amplector,
;

quae in asternitate consistit, et nihil incertura

PASSIO suis amatoribus repromittit. Quam vitam Chri-
stus magister veritatis edocuit.
4 Cui cum dura Judaeorum pectora dubitatio-
Ex Ms. S. Maximi Treviris, collato cum nis suaeanimos denegarent, mortuos illis de mo-
duplici codice Ms. nostro pergameno, numento excitans, hos jubebat suae assertionis
edicere testimonium, ut virtutibus crederent, qui
nec non cum editis apud Surium ac
verbis credere noluissent. Junius Praefectus Do-
Mombritium. natus dixit : Ista vaniloquia abjice, et nube viro
tuo. Archisilaus Comes dixit : Ista sacrilegii rea
est, et non poterit in matrimonii sortem admitti.
Ra/tna Sc-
cl
cunda tem-

tionisinfi.de
R erant cives Romanse, patre clarissimo ge-
nitae Asterio, matre clarissima Aurelia. Cumfer-
Rufina respondit : Sicut tu dicis, in matrimonii
sortem admitti non possum, quia si ego hominis
uxor esse desiderem, constat me virginitatem
constantes,
yQT p erse cutionis jussu Valeriani et Gallieni Au- meam Christo Dei filio non vere vovisse. Unde
gustorum, in urbe Roma saeviret, contigit, ut audi, Comes Archisilae Minae tuae, quaere cui :

sponsi earum Virginum Armentarius et Verinus timorem incutiant me autem nec a virginitatis
;

a fide Christianitatis recederent, [nec hoc conten- palma revocare poteris, nec ab amore et cultura

Christi,
 DIE DECIMA .IULII. 29
Christi, Dei filii, separare.] Tunc jussit adduci horas ingressi, qui earum corpora tollerent, in-
Secundam, ut Rufina soror ejus, in conspectu veniunt dolium frigidum, et vaporatum.
ipsius flagellis caederetur. [Sperabat enim sacri- 7 Quod audiens Praefectus obstupuit, et jussit a quo in Ti-
legus, quod terrore ducta.Secunda, ejus persua- eas duci, et in medio Tyberi mitti, et uno saxo bcrim prxci-
fiilari jussx,
sionibus consentiret.] ambarum, praecipitari. Cum quo sednonsub-
ligato in collo
Sccunda, vi- 5 Sed cum vidisset sororem suam flagellis cce- saxo per mediam fere horam mersae sunt. Et mersx
dcns Ruji- di, clamare ccepit ad Judicem Quid est, quod : quae missae fuerant d in superioreparte fluminis,
nam flagellis
aedi, in Ju- agis, sceleratissime, et regni coelorum invisor ? siccis vestibus indutas apparuerunt, praedicantes
diccminve- Quid est, quod sororem meam glorificas, et me triumphura Doraini, et Christi gloriam decan-
hitur,
exhonoras? Dicit ei Praefectus Ut video, insa- : tantes. Quod cum fuisset Judici nuntiatum, dixit
nior sorore tua es. Secunda respondit Nec so- : Archisilao Comiti Prsefectus Istae, quas mihi
:

ror mea insana est, nec ego insanio sed ambas ; tradidisti, aut magica arte nos superant, autve-
Christianae sumus. Et justum est, ut simul cae- re in eis sanctitas regnat. Unde sicut mihi eas
damur, quia simul Christum Dominum confite- tradidisti, ita ego eas tibi reddam, ut tuo arbi-
mur. [Gloria enim Christiani nominis verberum trio, vel sententiam accipiant, vel evadant.
ictibus ampliabitur et tot computat coronas per- 8 Tunc Archisilaus eas duci jussit in silvam altera ampu-
talo capile,
petuas, quot temporalia susceperit vulnera fla- in via Cornelia, ab urbe Roma milliario decimo, altera per-
gellorum. Dicit ei Prsefectus : Hortare potius so- in fundo, qui vocatur Buxo ", et illic unam caedi cussione cur-
sum consum-
rorem tuam, ut vos ab hac injuria liberetis, et capite, aliamque percuti, et sic earum inhumata marunt.
sponsis vestris cum gloria nobilitatis vestrae re- corpora derelinqui, [luporum morsibus comeden- " Busso

stitui possitis. Secunda respondit: Vanis terro- da.] Sed Domini gratia non defuit credentibus in

'alias ageris ribus angeris *

et frivolis promissionibus agitaris. Christo, nec defunctis. Denique Plautilla matro-
Nobis virginitatis ita est dignitas comprobata, na, in cujus praedio hoc factum est, vidit eas in
B ut magis optemus occidi, quam vinci. Dicit ei visu sedentes gemmatas in thalamo, et dicentes
Praefectus Et si ab invito ablata vobis fuerit vir-
:
sibi : Plautilla, desine a flagitiis idolorum, et ab
ginitas, quid eritis facturae cum Christo? Secun- incredulitateimpia cessa ; et credens Christo, ve-

da respondit : Virginitas in corde puro, Christo ni in prasdium tuum, et corpora nostra invenies.
Dei filio, exhibetur. Non potest virgo integrita- Ibi eadem corpora, ubi invenire potueris, sepe-
tem suam perdere, si non consenserit a justitia lies. Exurgens autem Plautilla, pervenit ad lo-

declinare. Violentia enim passionem indicat, et cum, et inveniens sanctarum Virginum corpora
passio prseparat palmam. [sine foetore et sine aliqua laesione, adoravit] et
virginitatis 6 En ad consensum nostrum arma sumpsisti, sepulchrum Virginum Chri-
credidit, et fabricavit
tenacissima
ut cogas nos, quod nolumus velle, et quod exe- sti. quo loco beneficia orationum earum fru-
[In

crare jamcoepimus, delectari. Applica ignes, ctum magnum virtutum ostendunt, in laudem et
gladios, flagella, saxa, fustes et virgas. Quot tu gloriam Domini nostri Jesu Christi, qui cum Deo
poenas intuleris, per tot ego gloriam martyrii Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in secula
nostri numerabo. Quot violentiasirrogaveris, tot seculorum. Amen. Passae sunt autem sub die

ego martyrii computem palmas. Omnis enim no- quinto Iduum Juliarum e.)
bis gloria est poena, quam pro Christi amore su-
spicimus. Nec corruptio dici poterit quae pro in-
non timet sui corporis subire
tegritate mentis
ANNOTATA.
jacturam. De consensu enim judicatur apud
Deum, qui perfectam dilexeritvoluntatem.] Tunc
a atque alia, uncis inclusa, non habetAdo;
Hxc
jussit eas Praefectus in tenebroso loco includi, et
et fallor, si non redoleant interpolalionem.
fumum stercorum fieri. Sed cum hoc fuisset fa- b Surius habet basternis vectae. Est vero bas-
ctum, fumus ille, quasi thymiama exhalabat, [et terna vehiculum tectum et feminarum ; lectica, ge-

non pene foetorem, sed magis delectationem na- statoria sella.

ribus ministrabat.] Ula autem obscuritas, quasi c Ado legit solio ardente.
die mediavincebatur, [nec poterantibi dominari d CodexnosterpergamenusduplexetMombritius :

tenebrae, ubi tenebrarum auctor viso Dei lumine et quas nudae missae fuerant. Iia etiam
Ado.

vincebatur.] Jussae sunt inde tolli, et in suis bal- e Mombritius passae sunt autem die vi Idus
:

ac non Julias. Ms. nostrum pergamenum, die xi Idus Ju-

neis includi : atque in dolium fervens c

temperatum jactari ; ubi dum fuissent post duas liarum.

DE 5ANCT1S MARTYRIBUS AFRIS

JANUARIO, MARINO, NABORE ET FELICE.

Ex Martyrologiis.

x Julii.
artyrologiorum prope
cnsenL
omntum unanimis
est in signandis hoc die
et m
dum synonymos Mediolanenses, de guU^s ,no,uu,,us-
ct binos

agendum entad dtemW hujus n eu,s

d<u
F»
Hu^
M'
et
-
conseguenter
'
a
Africa oollocandis quatuor

Rabano
hisceMarty-

rbus, ut mirum stt. eos a Beda,

Floro
pr.teritos, guemadmo-
ma ipsorum ann.mUaUo
nynuanis apud FlorenUntum h
men dtversttate, auod ,« «ostro
exstal l«

^'
;
Antverp^
»
seu

Epter-
 MARTYRIBUS AFRIS JANUARIO, MARINO. NABORE ET
FELICE.
30 DE SS.
el in num sunt vcro ad xn Julii seu iv
translata. Tum
AUCTORE Eptcmacensi legatur Jwraatf» pro Januarii, translatio san-
Marinte pro Marini de Idus, ita prosequitur Mediolani :
J. B. S. Corbeiensi ac Blumiano, ;

Martyrum Naboris et Felicis, qui vi Idus

additione militum xii loquemur
paulo inferius. En ctorum
Marino inAfrica decollati,
constans commemoratio In Africa, Janua- :
Julii cum Januario et
iqitur
hac die Mediolanum sunt deportati. De quibus
rii, Marini, Naboris et Felicis, qualem omnino
beatum Victorem in passione sua credo suppli-
ctiam refert iwc ipso die Romamtm
parvum a Ros-

eudo editum. Notavi in Observationibus ad

Usuar- casse Ne separes me, Domme, a civibus meis
:

Martyribus tuis Nabore et Fehce. Inde colhgere

dZ in seriejam dicti Romaniparvi expunclos
esse
voluit Notkerus, et collegerunt ahi Afncanos
esse
socios qui in Hieronymianis adjunqi videbantur;
oportere, quos cives appcllaverit S. Victor genere
quod brevi recte factum ostendemus. Neque vero ea
dum Maurus, quasi Afri omnes Maun dtcidebuennt
in re gravis difficultas ; majoremsuscitavitAdo,
seu et ex eadem patria cives compellan. J erum unde
hodiernos Martyres Afros cum Mediolanensibus
Notkero constitit, aut unde S.
aliis constare potest,
Laudensibus confudisse videtur
scripsit: Victorem, tametsi Maurum genere (siquidem in
Iii quuluor 2 Ita ipse primus, quod sciam, hoc die
Uartyres sanctorum Januarii, hac parte satis indubitatx fidei sint ejus ActaJ Me-
Eodem die in Africa, natalis
quo- diolani natum non esse, alque adeo SS. Naborem et
Marini, Naboris et Felicis decollatorum ;

translata sunt. Suspe- Felicem cives suos nuncupare ? Certe ex Actis qua-
rum corpora Mediolanum
ista verba, translationem libuscumque educet nemo, S. Victorem in Africa
cta fuisse Usnardo ultima
enim ejus an- natum, aut ex Africa in Insubriam profectum esse.
innuentia, pridem eliam monui; sistit
Adone et iis qui ip- contra quam
ex quo ad verbum 5 Illud precterea displicet in
nuntialio in voce decollatorum, ccnseant Ado
commemgratio, ubi re- sum secuti sunt, quod Martyres nostri Africani de- et Notkerns.
sumpta est hodicrni Romani
Baronius, Martyres hos collati dicantur, cum nusquam passionis ipsorum
cte, ni fallor, observavit
ut aut Actorum exstet vestigium, unde idAdo desume-
Afros, a binis synomjmis Mediolanensibus, qui,
re potuerit qui procul dubio alia gesta non precter-
jam diximus, coluntur xn Julii, distinguendos esse, ;

Henschenii opinio, satis misissct, in describendis longioribus elogiis minime

qux etiam videtur fuisse

aperte indicata in Commentario prxvio ad Acta S.
Victoris Mauri die vin Maii num. 7 paq. 288
dum ex Tristano Calcho admittit SS. Naborem et
Felicem Laude Pompeia occisos, et rursum in An-
notatis pag 290 ad litteram P, idipsum confirmat his
.
verbis : SS. Nabor et Felix, sub eodem Maximia-
no Imperatore et Anolino consiliario passi sunt
parcus : undefacile subnasci potest opinio, notitiam
eum aliquam habuisse, sanctos Mediolanenses Mar-
tyres capite plexos fuisse, quod supplicii genus ad
alios transtulerit, quos cum hisce confundendos exi-
stimabat. Nobis hactenus longe verosimilius est, dis-
tinguendusprorsusistorumMartyrumclasses:aliam,
de qua hic agimus, Africx incerto loco aliam Me-
;

Laude Pompeia ; at corpora eorum Mediolani de- diolanensibus vindicando, de qua proprio loco plura

posita. Coluntur xn Julii. buntur. De hodiernis preeter martyrii lau-

a duobus 3 Neque ignorabat Henschenius hodiernos no- ream, ex Martyrologiorum auctoritate, nihil uspiam
synonymis nam in ejusdem diei elen- deprehendimus.
stros Martyres Africanos,
distinguiin- An Mariuus
quidem hactenus disputata, nemo dici possit
cho Preetermissorum accuratenotavit, SS. Naborem 6 Atque heec

et Felicem, cum SS. Januario et Marino in Afri- est qui non tolerabilia etpiane verosimilia censeat ; HispimusT
ca decollatos, perperam viii Maii signariab Usuar- neque mihi in mentem venisset dubilare, utrum qua-
dis auctioribus Florentinis, Stro^iano, Medicseo tuor isli sancti Martyres et Africani fuerint, et

et ibidem excuso 1486, utpote qui in Martyrologiis passi in persecutione, seu Valeriani seu Diocletiani

Usuardi, Adonis, Notkeri et aliis referrentur hoc aut alterius ante Constantini magni tempora ; nisi
x Julii, ad quem diem eos remittit ut manifeste ; nova dcnuo et ante inaudita prolulisset Tamayus in
pateat, eum Africanos a Medioianensibus plane di- suo Martyrologio Hispanico ad hunc diem, magnifi-
versos existimasse, tametsi opposita legisset apud ca hujusmodi annuntiatione : Apud Caesaream
Adonem et Notkerum; quorum sententiam postha- Mauritaniae in Africa, S. Marini, natione Hispa-
bendam putavit apertissimee auctoritati vetustiorum ni, qui cum aliis sociis advenis, pro Chri-
Martyrologiorum, quae ad xn Julii fusius enarrabi- sti nomine comprehensus, tormentorum et variis

mus. Fateor equidem, durum esse, binos hosce se- agonibus dilaniatus, tandem succiso capite, ad
culi noni Martyrologos rejicere ; ast in aliorum ve- praemium Martyr properavit ajternum. Neque
tustiorum concursu, horum polior habenda est ratio. hic sistit ; sed in Notis Julianum apostatam appellat,
Facile acciderit, ut nominum synonymia utrumque sub quo hos Martyres passos contendit ; Acta propria
in errorem induxerit, qux ne multiplicare cogeren- comminiscitur , variaque alia huc contorquet, ex de-
tur, huic diei Sanctorum martyrium, alteri (xii) cantato fabulatore, qux recensere, nedum refutare
translationem adscripserint ; id quod apertius pree- est animus. Fontem consulant, qui discere cupiunt,
stitit Notkerus, sic scribens x Julii quantx nobilitatis fuerit S. Marinus, civis Ulyssi-
qui Laude 4 In Africa, sanctorum Januarii, Marini, Na- ponensis, cui priscas inscriptiones, gentilitia insi-
Pompeia
passi,colun
boris et Fehcis, ob constantiam Christianse fidei gnia, et nescio quee alia aptavit Tamayus, a nemine
iiirxnjuiii; decollatorum quorum corpora postea Mediola-
;
qui Dextrinis non delectetur, admittenda.

DE
 DIE DECIMA JULII.

DE SANCTIS MARTYRIBUS TOMITANIS

MARCIANO, DOMNO, DIOMEDE, JOANNE, SISINNIO,

AURELIANO, ET ALIIS XXXVIII

Ex Hieronymianis. J. B. S.

eptem hi Martyres nominibus suis sic recte ab Epternacensi in eo quod socios anonymos addant

S exprimuntur in vetustissimo codice nostro

Antverpiensi,
censem; sed in
Pro Diomedis enim,
Corbeiensi Tromedi
quem nuncupamus Epterna-
aliis nonnihil deformatasunt.
in Lucensi est Fromedi,
in utroque pro Sisinnii, leqi-
in
dumtaxat xxxvi, sed in eo prxferendam putavimus
Epternacensis lectionem
positum est
; in quo tamen Diomedi
pro Diomedis. Prxter nomina in hisce
codicibus notata, nihil usquam de istis sanctisMar-
; tyribus legimus. Vide qus. de frequentia Martyrum
tur Sesini, quod fortasse genuinum nomen fuerit. Tomitanorum, satis opportune hic annotavit codicum
Turpius in Corbeiensi versum est Aureliani nomen Hieronymianorum editor Florenlinius.
in Aurelianidis. Iterum ambo illi codices differunt

DE SANCTIS MARTYRIBUS ALEXANDRINIS

LEONCIO, MAURICIO, MELLITO, ACHILLEO, DANIELE,

CORIONO, ATTONO, ZESONO,
EUSTASIO, OCTAVIO, ANICETO, THEODORO,
CRISTO, CANDIDO, GORGONIO, ARCELAO, EUPHRODISIO.
CYRINO, GELANO, AUTICIO, AZELO, ATTENEO,
GAGIO, SISIONE, AUXENTIO, VALENTINO.
DRODITIO, FAUSTASIO, AURELIO , GORGODIANO,
CYRIONE, COROLO,
NOSTINO, SISINNIO, CASTRICIO ET APOLLONIO.

Ex Hieronymianis. J. B. S.

Marlyrum Alexan- tamen ex Lucensi malui legere Euphrodisio, quam

Ex hac classe et tot aliis

drise seque ac Tomis in hoc vetusto Marty- ex Corbeiensi Eofrodisio item Sisione, et Sisin-
:

rologio sxpe consignatis, recte colligit lau- nio pro Sisinna, tametsi in Lucensi habeatur Si-
datus Florentiniusingentem Christianorum senne. Crediderim et alia nomina corrupta esse, sed

iislocis carnificinam. Ceterum enormis ferme est nolui pro arbitrio ea corrigere aut restituere, prx-

hoc die discrepantia inter Epternacensem et codices ter nomen Daniel pro Danelus.
Lucenses et Corbeiensem ; in illo enim
ex tota 2 Hic paucis monendum censui, quod ante me
alios
observavit Florenlinius,nomina aliqua in proposita
illa sex et triginta pugilum cohorte nonnisi octo
enumerantur, ut mutilum hic esse facile perspicias. turma recumre, qux propria videri possint Marty-
Itaque non ex eo codice, sed ex Corbeiensiferme de- rum Nkopolitanorum, qui numero xlv sub Licinio
sumpta sunt omnia nomina, potius quam ex Flo- passi dicuntur, ducibus Leontio, Mauritio et Da-
niele, quos ex Grxcorum Menologio in modernum
rentinii textu, ubi postrema duo nomina sic distracta
Romanum transtulit Baronius, et quorum Acta Iwc
sunt, ut ex Castricio et Apollonio facta sint no-
Interim die suo loco referenlur. Quid hic lateat, non est sa-
mina tria, nempe. Castri, Creta, Pollani.
 30 ACTA SANCTORUM.
obvium discernsre; confnsionem quidcm adver- lum xlv, sed socios binos supra numerum ,in quo
MICTOBB i,\-
codices Hierony-
J. B. S. al nobis BOH licet lheronymianorum textus facile Grxcorum Fasti xque ac
timus
miani aberraverint. Si vere Martyres isti
xxxvi
aut eorum positiones temere immutare. Si quis id
per-
qui hic Alexandrix tribuuntur, ad Nicopohm
attentari posse existimet, jungat ipse hanc cohortem
pugilum sex ct triginta, cum paulo post secutura tineant, Acta qux infenus illustrantur, ommbus ap-
undecim Nicopolitanorum, invenict non so- tari poterunt
classe,

DE SANCTIS MARTYRIBUS ANTIOCHENIS

MAXIMO, RODIGO, VERONIA, DOMNINA, MAXIMA, DIOGENE,

MACARIO, TIMOTHEO, ZACCHM) ET ISICIO.

J. B. S. Ex Hieronymianis.

B per nos qui-

X JULU. ub Maxirao antesignano, inquit Florenti- dam putavimus si quis adjunctam
; velit,

nius, libri nostri decem utriusque sexus dem id ipsi liceat. In nominibus ea est notabilior

sacros pugiles proferunt, parum
S' nibus a vetustissimo deflectentes. Unde-
cim exprimit Corbeiense, quod post Isicium addat
Moenim, quam nos ex aliorum consensu ommitten-
in nomi- differentia, quod Veronia in Lucensi transformetur
in Nironicum, quem Corbeiensis Vironicum nomi-
nat ; in reliquis tanti momenti diversitas non est, ut
observari mereatur.

DE SANCTIS MARTYRIBUS NICOPOLITANIS 1N ARMENIA

MDLLIONE, DECOMEDE, ANTONIO, THEOLO, CESSO, CAGIANO,

CLIRICO; ITEM SUSANNA,

NECIONO, THEOTO SEU THEODOTO ET CYRILLO.

J. B. S. Ex Hieronymianis.
c

cum
Omnium codicum diserta positio est, seu
pressio loci martyrii : in Armenia
ex-
civita-
tonium, quos potius
buunt codices nostri cum
aliis

aliis
Alexandrise
adductis. Aniidem
tri-

te Nicopoli, ubi vetutissimum expressius sint, non decerno.

ponit, in Armenia minore ; ad qux ita 2 Neque mihi lubet arenam illam ingredi : de
hoc loco Florentinius : Cum plures sint urbes Ni- quadraginta quinque Nicopolitanis Martyribus hoc
copolis nuncupatse, recte additur, in Armenia die agitur; classes non conveniunt, sitne forte olim
minore ; est enim ibi civitas episcopalis sub ar- facta aliqua confusio, quis modo salis prudenter de-
chiepiscopatu Sebastensi, a Pompeio condita, ut finiat , cum nudx plerumque sint Hieronymiano-
refert Dio. Undecim apud eam Martyres reco- rum annunliationes. Prxstat igitur, rem in medio
luntur in altero ex codicibus nostris, dum alter relinqui, neque de nominum varietale multa inulili-
septem tantum indicat librarii incuria. Consentit ter disquirere ? Textus fere descriptus est ex vetu-
in undenario numero, nonnihil in nominibus va- stissimo Epternacensi, in quo Decomedis ponitur,
rium Vetustissimum. Corbeiense vero addit Ani- pro eo quod Lucense habet, Infomodis melius for- ;

ticium, ut duodenarium numerum impleat, qui tasse Corbeiense Diomedis. Autoroni Lucensis,
martyr etiam deficit in Vetustissimo illo, accura- melius ab aliis redditur per Antonii. An recte di-
tius sacros athletas in duos choros dividente, vinaverit Florentinius Sisannae legi pro Susannae,
quorum primum ducit Milion, secundum vero parum interest. Perslat manipulus integer, nec de
Susanna. Menologium Graeeorum ad Nicopolim Martyrum numero, prout in codicibus exprimitur,
Armeniae pertinere docet sub Licinio rege, Lysia dubitandum videtur, quod nobis satis est.
praeside, Leontium, Mauritium, Danielem et An-

DE
 DIE DECIMA JULII. 33

DE DUODECIM MARTYRIBUS MILITIBUS.

J. B. S.
Ex Hieronymianis.

Bollandus, qui olim cx codicibus Hieronymia- sed magis mihi placet dislinclior Corbeiensis annun-
nis solum Epternacensem, tunc tiobis com- tiatio: Et alibi militum duodecim, qui forte via
modatum, noverat, putavit, se ibi reperisse Prxnestina, nonprocul ab Urbe passi sinl, quod vi-
duodecim Marlyrum millia ; utpote cum in detur insinuare vetustissimum exemplar Epterna-
eo corrupte legatur, via Penistri millia xu. Satis cense, per via Penistri , milites mutando in millia;
patet corrupta conslructio , pro qua codices alii le- nisi indicetur distuntia per tot passuum millia, qux
qunt et militum duodeeim, ut Lucensis, qui ipsos sensum non faciunt.
quatuor Africanis, de quibus jam egimus, adjungit

DE SANCTIS MARTYRIBUS

BIANORE ET SILVANO
IN PISIDIA.

j.p. Notitia ex Fastis Graecis.

acrum illud MarUjrumpar non mediocri apud letiano; notaturque ad dicti elogii finem, eademha-
Grxcos in veneratione habitum fuisse, abun- bere Sirmondum, sed ad diem hanc x. Qui elogio

de liquet vel ex solo Menoloyio, a Sirleto prxmittuntur versiculi, sic habent

S'
:

Latine reddito, quod sic de ipsis prxdicat :

as. Bianoris Eodem die (x Julii) beatorum Martjrum Biano- Oiix r,3wrfiricav ilziv OTEppav (f-jurj,

r ' s e * Silvani, quorum S. Bianor ex provincia Mapru; Biivup, oiiSe ro-j liyvji jSia.
'nuius'""
Pisidiae propter Christi confessionem a Severia- "OfOr, -nxTxzOih lO.miys: rw llfti

Menol. Bu- no Prasside Isaurororum civitatis Euphratesias "Alloc 2i)Mi.u, eZMfievos iziOr,.

sitiis Isau- jcomprehensus], cum cogeretur Christum abne-

gare, nec persuasus esset, graviter csesus et sus- Non potuere animos fortes, generose Bianor,
pensus, globis igneis adustus est; quin etiam Tollere, vi magna licet in te saeviit ensis.

dentes avulsi et aures abscissae sunt. Silvanus ve- Silvane. gladio quando percussus cadis
ro quidam, videns Bianoris tolerantiam, Christo Siloe videris altera, expurgans mala.

credidit, et statim lingua illi abscissa est postea ;

humeris avulsum Sanctus vero Vox fiia alludit ad nomen proprium Bianor ad Sil-
et caput est. ;

Bianor, perforatis talis, dextro effosso oculo, et vanum vero 2i>Ma,oi ;

quo significatur fons Hiero-
capitispelledetracta, cervicem gladio supposuit, solymitanus, juxta quem piscina, Joan. cap. 9, v. 7
et sic martyrio coronatus est. Atque hinc in Ro- nuncupata r\ x.ol-j[j.£r,Tpx rou iiJ.toap, id est natato-

manum transiere, in quo sic annuniiantur hac die : ria Siloe, cujus aquis cxeus a nativitate lotus, vi-

In Pisidia sanctorum Martyrum Bianoris et Sil- sum recepit. Porro suus quoque Martyribus datur
locus in Menxis Mss. Bibliothecx Ambrosianx
et
vani, qui saavissima pro Christi nomine passi,

demum cervicibus abscissis coronantur. • apud Maximum Cytbxrorum Episcopum; quibus

ex latmlis 2 Menoloyio Sirleti pene verbatim consonant adde Syiiaxarium Basilianum, cujus mensis Julius
Grscis ac habetur Grxce ad calcem tomi 1 prxdicti mensis.
Lalinls.
Menxa impressa hac etiam die, refercnte preeterea
Sed cum eloyium positum coincidat cur Sir-
eosdem dictorum Menseorum Indice. Supplementum ibi fe.re

dato, nihil necesse fuit illud hic lati-

ad Menxa excusa ex Synaxario Sirmondi et Ms. letiano, supra
Martyrcs die ix hujus ne reddere et typis mandare, non magis quatn alia
Chiftktii notat sanctos hosce
cum elogio, quod ad verbum fere coincidit cur Sir- superius a nobis supressa.

10 DE
Tonius iii Julii.
 34 ACTA SANCTORUM.

DE S. APOLLONIO IARTYRE
ICONII IN CAPPADOCIA.

j. P. Notitia ex Menaeis Grsecis.

Memoria

eTwfia.'
"'
lui-
H
M 'enxa impressa breviter de hoc Martyre
referunt, quod ad Perinium, Iconii
praesidem adductus, Christum profes-
sus, idolis explosis, cruci clavis affi-
gatur, et martvrium absolverit. Habet ipsum in-
suP er Supplementum ad dicta Menxa ex Synaxario
xime eum qui factorem et opificem rerum om-

sianac,
,

nium non cognoscebat. Propterea in cruce sus-

pensus, spiritum Deo tradidit. Quibus consonat
Menologium Sirleti.
2 Nec vero in Menseis Mss. bibliothecx Ambro-
Menxo Chiffletii, Indice in Menxa excusa,
exvariis

cru i n
Sirmondi et Ms. Chifjletii ubi ejus elogio duo se- nec non Maximo Cythscrorum Episcopo prxtermis-
quentes versiculi prxmittuntur : sa ejus memoria est. Romanum Martyrologiwm sic
ipsum annuntiat : Iconii S. Apollonii Martyris,
'A7ro).5.Mvico oraupos >i Tiptupia, qui per crucem insigne martyrium consummavit. E
B EtTTEiv o" a)j;0w;, oraupos y) ffcorripta. Elogium aliquantulum superiore prolixius contexit
Apollonio poena crux, synaxarium Basilianum, quod hic reddo Latine :
Ut vere dicam, crux salus. Apollonius Christi Martyr oriundus erat e regio-
ne Lydiae, civitate Sardensium. Circuibat autem
Subdo ejus elogium ,
quod ibidem sic adornatur omnem civitatem et regionem, docens sermonem
OvTOi r\v ex Tf,i tto).eco; iMaSiav rfjq \v AvSia, v.ax veritatis,multosque infidelium ab Dominum con-
TtpoaayQ-ic Ilsptvtco rw "Apyovrt, Iv rco 1y.ovi.tA iv- vertens. Delatus itaque ab idololatris urbis Ico-
oVjuoivrt, &>u.o\oyr ~w :
iavrbv Xpiortavoy. Ei? Tt]v nii Praefecto, comprehensus est, et in vinculis
Tvyrcj Se tov Baoi).Ewc avayxaoSstc. optcooat, EiTTe, ptrj ad ipsum ductus, adstitit coram eo, et interro-
Eivai Qep-iTov tic BaotJia Ovv^rov oucocretv, v.at p.a- gatus, se Christi servum confessus est. Unde
^icrra rov Trotrjryjv uai Sr}jj.iovoybv tov rravro? p.»j etti- coactusjurare per fortunam Imperatoris. dixit,
ytvcoozovra. "E7rt rourotg araupco avaODlOEt; rco 0eco non esse fas jurare per Imperatorem mortalem,
ro rrvEtJpta 7rapiS-ro. Oriundus ille erat e civitate et maxime, qui factorem mundi Deum non co-
Sardiensium, qu» est in Lydia, et adductus ad gnoscebat. Hsee fatus, jussu Praesidis, vehemen-
Perinium Praesidem, Iconii degentem, Christia- ter caesus est, et in ligno suspensus, ac clavis
num se professus est. Cum autem coactus fuisset ferreis eidem Deo tradidit et
affixus, spiritum ;

jurare per fortunam Imperatoris, dixit, non es- sic consummato martyrii cursu, regnum coelorum
se fas jurare per Imperatorem mortalem, et ma- accepit.

DE SS. XLV MARTYRIBLS

J. P.
NICOPOLI IN ARMENIA.

Notationibus hic 6, 9, 10, 11 et 12 edit. Nut. Ce-

lebratissimam vero sanctorum Martyrum memoriam
COMMENTABIUS PMVIUS. fuisse in sacris tabulis, abunde constabit ex iis, qux
de eorum cultu subnectimus.
2 Menologmm BasUianum, ad calcem tomi pri- Etogium ex

N
-icopolis inArmenia, ab aliis pluribus ejus- mi hujus mensis ex parte editum Grxce, post an- Menologio
dem nominis civitatibus additione hujus nuntiationem Eodem mense (Julio) die x, pas- memoriaex
:

provincix distincta, a Pompeio Magno sio sanctorum xlv Martyrum, qui in

Nicopoli tabulis Grat-
condita ob Mithridatem ibi debellatum, martyrio affecti sunt, ita de illis prxdkat : Qua- comm ''

NieopolU Auctore Dione Cassio, 36 Histmnarum Roma-

alias lauiia-
lib. draginta quinque Christi Martyres vixerunt sub
ta, rursum narum, exlilit clarissimorum Martyrum xlv palx- regno Licinii et prsefectura Lysiae, quorum prin-
laudanda, stra constanlix eorum testis et spectatrix, ac glorix cipesfuere Leontius, Mauritius, Daniel et Antoni-
quia Marty-
rum jialx- theatrum ; civitas sane tum insigni hoc triumpho no- us. Comprehensi itaque adstiterunt Duci Lysise
slra. in
bilis, tum mirifice prxdicari merita, quod tempori- Nicopoli Armenia?, Christumque confessi et idola
bus Valentis Imperatoris inconcussa steterit adver- execrati, csesique ac lapidibus ora et faciem
con-
sus Arianorum procellas, ut pluribus meminit S. triti,in carcerem conclusi sunt, per dies
plures
Banliusin epistol. addit., sicut signat Baroniusin absque cibo permanentes. Milites, eorum
con-

stantiam
 DIK DECIMA JULII 35
stantiam conspicati, Christo crediderunt. Deinde nicon. Actum de illo est tomo 3 Aprilis, pag. 416. AOCTOU
e carcere ejecti, et crura securibus abscissi, hi apposita epocha circa J. P.
annum 322 de iis autem die ;

quidem jam mortui, illi autem adhuc spirantes, x Martii. Ad hsec, Eusebii Chronicon Laline ver-
in caminum cursum consummarunt,
ignis injecti, sum apud Josephum Scaligerum pag. 180, ad an-
accipientes immortale regnum quod paratum , num cccxxi habel ; Licinius Christianos de palatio
ipsis fuit a Christo ante mundi constitutionem. suo pellit. Dicamus ergo, Martyres obiisse circa
Alibi ssepius horum Martyrum recurrit memoria in annum 319.
Grsecis fastis, ac plerumque cumparvo elogio vide-
, 5 Quid sentiam de Actis, e Grzco in Latinum Actanon
licet : in Menseis impressis eorumque Indice et
Ho- sermonem a me conversis, paucisintellige. Non sin- s '""'™>
rologio Grsecorum ; item in Supplemento ad Mensea cera illa esse, sed episodio plus uno adornata,
dra-
ex Synaxario Sirmondi et Ms. Chiffletii ; in Me- maticeque composita, indubitatum mihi videtur.
nseisbibliothecse Ambrosianse, Menseo Chiffletii, Spirat enimvero in illis ingenium Metaphrastis vel
Menologio Slavo-Russico, quod pro Leontio scribit saltem alterius cujusdam ei non absimilis, tragwAi
Leonis; Maximo Cythserorum Episcopo; quibus sacri potius,quam sinceri historici nomen promeriti.
addi potest Ms. e.x libro linyuse Arabicsede vita non- Argumento sunt sequentes observaliones. Primo,
nullorum Sanctorum, Typicum S. Sabse, nec non preces, e verbis psalmorum nimis composite concin-
epitome excusa Menologii ; denique Menologium natse, ul videsis num. 8 et 12. Secundo, inductio
Sirleti e quo postea eorum memoria transiit ad
, Marlyrnm utriusque sexus, nec non exemplum S.
Martyrologium Romanum, sic illos referens Nico- : Potamiense, temporibus Maximiani pro tuenda pu-
poli inArmenia, sanctorum Martyrum Leontii, dicitia in lebetem, pice instructum, a suo Domino
Mauritii, Danielis et sociorum, qui sub Licinio nonne theatrum spirant? S. Leontius, ea
injectse,
Imperatore et Lysia Praeside varie excruciati, narrans ut animos excitet ad fortiter pro Christo di-
tandem ignem conjecti, martyrii cursum con-
in micandum, dicil se ea accepisse amagistro suo qui,
B fecerunt. Molanus illos etiam habet, et Galesinius. veniebat ex ^Egypto, et audisse se aiebat a S. E
versicvli ; 3 Mensea impressa, uti etiam dictum eorum AntonioAsceta. Qusero quis hic Antonius Asceta?
Supplementum, sacro Martyrum agmini ita acci- Anlonius Magnus, ut opinor, celeberrimus plurium
nunt : monachorum abbas : si ille est, quem conjicio, sa-
tis disparata connectere videtur scriptor; cum is
Ilapip£olr] rtc £upe9»i rw 0sw via tamdiu L. Leontium, anno utiqae 356.
obierit post
ToAfr/5 TrapEy.Sa^otJtra xai Trupo; piaov. Res illse narrantur, a num. 8 in fine. Tertio, diabo-
Kteivev apttjQivEac Sexarri 7Tup 'Hiy.onolizac. lus, JEsculapium mentilus, Ducemque Lysiam con-

Nova Numen, militem invenit novum

castra tra Martyres concitans, quidnam est nisi scena dra-
Audacter ausum tendere in medios rogos. matica, num. 12?
Flamma necat decima generosos Nicopolitas. 6 Quarto, mors Martyrum, hoc modo accelera- scd dramali-
ce adornata.
ta, qui refertur num. 16, fallor, si plenam fidem
Idem Supplementum habet hoc singulare de eorum inveniat. Quinto, prodit in scenam mulier, Sanctis
cultu : Ttlzizai Se f\ aiirav o-jva\ii zv r&> va&> -f,q aquam num.
sub vestibus clam in carcere deferens,
ayiaz AkuXivjjj nlr&iov roij cpopou. Celebratur au- 11 ; num. 19. Erunt, ut opinor,
quse denuo redit
tem eorum solennitas in templo S. Aquilinse pro- quibus preces et aqua e rupe elicita non omnino ar-
pe forum. De Templo S. Aquilinse agit Cangius ridebunt, num 22. Denique Actorum sinceritali
lib.4 Constantinopolis Christianx pay. 144. non mediocriter officit sequens clausula a genuinis ,

ratio tempo- 4 Baronius tom.3, pag. 162, num. 46, agens Actis abesse consueta, quse habetur num. 23, in qua
de hisce Martyribus, agonem eorum afflgit anno Sisinnius ita Deum orat jamjam moriturus. Opis
316. In Menologio Slavo-Russico ponuntur passi tu£e indigos, teque nostro interventu invocantes,
anno 307. Liber iinguse Arabicse, de quo supra, vi- statim exaudi, Domine, in quacumque necessitate
detur ipsos alligare temporibus Diocletiani, cum et indigentia quamvis in paupertate quisquam
;

post annuntiationcm ibidem addatur, Actorum vitse existat; quamvisin viduitate et orbitate quamvis ;

aut elogii, ut aulumo, principium : in diebus Dio- in peregrinatione quamvis in infirmitate corpo-
; F
cletiani ; et adscribitur, fol. 13. Tomo 5 Maii, ris et animae quamvis in ;ere alieno et calum-
;

pag. 151 in annotatis ad cap. 3 Actorum S. Donati

, niis quamvis in acerba servitute quamvis in
; ;

et sociorum Martyrum littera f, ponitur Licinius caz- hominum ac pecudum contagione quamvis in ;

pisse perscqui Christianos anno 316. Secus opinatur mari quispiam sit naufragus, etc. Tu illi, Rex,
Pagius in Critica hist. Chronol. tom. 1, pag. 381, per nos solatio sis, et statim exaudi, ut cogno-
censens, nullos Martyres in persecutione Liciniana scant mundi hujus incoke, multum nos diligi abs
fuisse passos ante annum 319, neque ante illud tem- te, et exaudiri ; ac malo cuilibet fiat aqua hasc in

pus Licinium persecutionem Ecclesise intulisse. medelam, nam ad invocationem tui ebulliit et in-
Tillemontius tom. 5, pag. 512 obiter ex Grsecis ta- novatum est vetus miraculum in gloriam Patris,
bulis sanctos Christi pugiles, commemorans, annum et Filii, et Spiritus sancti in laudem et memoriam
martyrii non detcrminat. Et vero ea temporis ratio, Martyrum tuorum quinque et quadraginta.
quam Pagius, non videtur improbabilis
figit : ne- 7 Inter Martyres xxxvi Alexandrise passos, de Anprvsentes
que enim apparet, quem potissimum martyrio ssepe quibus hoc itidem die agitur superius duo primi S'*J""^. ,

dicto assignes annum, quamillum, quo Licinius va- Leontius et Mauritius, et quintus Daniel, tribus lexandrinist
ria in Christianos machinatus est, eos e palatio suo nostris Martyribns Nicopolilanis quorum expres-
,

pellens, concilia celebrare eos vetans, aliaquc quam sum vidimus nomen, prorsus homonymi sunt. Quse
plurima contra eos statuens ac gerens in odium Con- homonymia suspicionem fortasse nonnuili prsebere

stantini, de quibus Eusebius lib. 1 de vita Constan- potcrit, liic xque, ac alibi plus semcl, inductx ali-

lini capite 51, 52 et seqq. agit; quse Petavius alli- cujus confusionis, una fortasse Martijrum turnia in

gatanno Christi 319, ut vidcre est in parte alterade duas distracta, vel, si hoc non vis, alterius in alte-
addens, passos esse rani nominibus dcrivatis. Vcriim quoniam qunl liic
Doctrina temporum, pag. 718 :

latcat mysterii, nobis assequi non est promptum, ni

in ea persecutione xl Martyres in Cappadocia, fri-
gore enectos, et Basilium, Amasise Ponticx Epi- duas eos classes distinximus, seeuti Martyrologia
scopum, martyrio affectum, citatque Euscbii Chro- Hicronymiana, uti indicavimus supra, «/" de dictis
triginta
 36 ACTA SS. XLV MARTYRUM.
.UCTOHE tri<ii>ita sex Martyribus egimus , et diffiadtatem locum assignarat, et hajc pignora esse alterius
.T. P. hanc non prxtermiswms. Leontii martyris Romse passi de quo agunt Mau- ;

Reliquix S. 8 Tdmayus solius S. Leontii nomen cxprimit, rolycus, Gaiesinius, et Philippus Ferrarius in
Leontiian h Generali Catalogo Sanctorum die xi Julii fol. 284,
et socios Martyres confuse Nicopoli in Armenia, :
Bispatiiam
delnlx? S. Leontii Martyris, qui cum aliis sociis agonem etsuademur exeo, quod Comiti Beneventano ejus
admirabilem complevit. Hoc recte ; sed clausulam exuvias obtulit Paulus Pontifex Maximus ex- V
scqucntcm : cujus exuviae sacra? in oppido Alcau- tractas ex Romanis ccemeteriis; nec huc usque

dete, dicecesis Giennensis in ccenobio monialium sciaturNicopolitani Romae advectas fuisse. Recte,
B. Clarae debita cultus lionorificentia servantur, ut opinor, hic se et alium suum ducem corrigit Ta-
quorsum adjunxit? Cum in notis ad hunc locum mayus. Utinam in pluribus aliis eadem felicitate et

candidc profiteatur suspicari sc, errasse amicum facilitate se correxisset ! Sic pluris fterent ejus mer-
apud cruditos Hagiophilos, vel Hispanos, indi-
eruditum, nimirum P. Martinum Xemena Jurado, ces

ex cujus relatione prxdictis Sancti reliquiis istum gnatione potms ac risu saepe digniores, quam pretio.

ACTA
Ex codice Ms. pervetusto Vaticano 866 fol. 343.

INTERPRETE J. P.

CAPUT I.

Yulgato a Licinio edicto contra Christianos, sistuntur coram Duce Lysia

sancti Martyres.

Atzivto; 6 fiaOiltiiq airecrreiAev dia-a.yy.aTa xara Licinius Imperator quaquaversum edicta vul- Vulgatoa
Licinio Im-
T.daav rr v oiv.ovyivr,v,
:
coc ei Ttvs; eupsGstv Xpicma- gayit , ut , si qui reperirentur Christiani pcratnre ad-
VOI, TOUTOU; TtCI.VTl Tp07rcp Y.ola^zaQai. '0 flk TU7T0; omnimodis plecterentur. Edicti vero exemplar vcrsus Chri-
slianos edi-
tov Si.aTayy.aToc, tovtov ziyzv rbv y_apa.y.Tr,pa Aixt- expressum erat sic Licinius Imperator, maxi- :
cto,

vto; auTozparwp, yiyiaroc,, asSaaro; Tolc, v.a.Ta Trjv mus, augustus, his, qui per orbem terrarum prae-
oixovuevnrv dpyovaiv yaipziv '
'mziS'r\ ioiSa.yjir\ y) r)yz- sunt salutem
, Postquam divinitas o nostra
:

rioa GstOTy];, oti tivs; tcov Izyo u.zvutv Xptartavwv oii facta est certior, quosdam eorum, qui Christiani
p.6vov oii Guouatv toic euspyErat; 0eoic, alla v.ai appellantur, non solum beneficis diis non sacrifi-
evuSp££ouo*iv rjjv suasSyj rwv 6swv Bpr,av.ziav, rr/st- care, sed etiam pio deorum cultui injurias irro-
arou; c>s 8eou; xai zv vu£iv tTUverpnj/av rrpocpaast tou gare quin imo praetextu eis sacrificandi, pluri-
;

Gustv aiiTolc, xai TroHaxi; zoXaaGsvrs; oii u.ZTZTzBr\- mos deos vel ipso nocturno tempore contrivisse
aav, oii riy.alc, ziiavTZc,, oi> cpooco yzTaizziaBivTZc, cua punitosque saepius non resipuisse, aut honoribus
T01IT0 ZsXsUEl TO VlfjtSTEpOV ZpaTO; 07T0U S' O.V EUp-GsiV affectos aut metu absterritos. Ideo potestas
,

XptOTtavoi, toutou; Quaai rot; 6sof;, .zai nptcov y.z- nostra jubet, ut ubicumque invenientur Chri-
yiarwv zai $wpswv aTro/austv, touc cTs y.r, 7rsia8svra;, stiani, diis hi sacrificent, magnisque honoribus
auv vuvat£iv zat rsxvot; 7rupi xai yayaipa TtapzOi- ac donis fruantur reluctantes autem, una cum ;

SoaBai, rr,v Siyz uirapEtv auTcov •aaaaii or,yooizvQr,vai uxoribus ac liberis, igni ac ferro tradantur ; fa-

ei; brifieXewtv vacov, rcov utt' auTwv y.XoTry" xaGatps- cultates insuper illorum omnes publicentur, in
Gsvrwv, v.ai rstycov v.al Xourpcov Sr,yoaiav. Eioors; templorum, furtim ab ipsis eversorum, nec non
ouv to aTrapaSa.Tov ryj; yjf/.srspa; yzlzvazmc, Travri murorum, et publicorum balneorum utilitatem.
0"9evsi to KpoaTaydzv stc spyov kviyv.aTZ, tic ptyj xai Inviolabile itaque imperium nostrum edocti, quan-
up.a; o"uvzivouvsuo"at rot; aBzoTa.Toiq. Toutmv tcov tum conniti potestis, id quod mandatum est, exe-
KpoaTayu.aT(,yj TTpoTsSsvToiv iv Talc TrAaTsiat; tmv quamini, ne una vos cum impiissimis periclite-
7to).smv, oi aytot Sovloi tou Xptarou iyaipov, t6v mini. Hisce itaque vulgatis in plateis urbium
y.atpov tou ^u.apTupiou azoTrouVTE;. edictis, sancti Dei Famuli gavisi sunt, oblatam
martyrii opportunitatem considerantes.
2 Kai $r) y.ai zv Tr, Nr/.OTroXiToSv 7rpoTs6svTo; tou 2
Inter haec publicato Nicopolitarum in civi- sancti nostri
quando timores ingruerent et in- Martyres
si-
5taTaj<f;.aTo;, y.ai tmv csoStav ir.iazioy.ivav, y.ai twv tate edicto ,
tuntur Duci ,

y.olaaTripiiM suTpETricrGsvTtov, t;uXc.)V 6p6iwv si; avap- structse essent carnificinffi, erecta ligna ad sus- Lysiic;
Gy;o"tv, ovvyonTZ atS/ipcov azp.aicov si; Etcr^satv, y.ai pensionem, ungulae ferreae acuta? ad abrasionem,
y.aaatctcov 7TSTrupa!cT0f/.svcov, rrqavuiv y.ai Tpoyav, y.ai cassides ignitae, ollae ferventes, rota?, clavi, nervi
>l'Xcov, zai (3ouvsupo>v 'Qnpwj, v.ai ETspcov ^aX£7rwTspo)v bubuli indurati, aliique cruciatus atrociores ; et
y.oXaar);piwv zai 7rapaysvopsvou rov oouzo; Avaia, dum advenisset Dux Lysias, ubi universa Arme-
oTrsp vjv arrozEzXyipwyiv/) r\ Xsyswv 7raaa r) 'Apt/.svia;, nise legio sortito erat distributa, comprehensi
auvsXy'cpG7]aav Ttvs;, saurou; zaTao/jXou; TroiyiTavTs;, sunt nonnulli qui Christianos se declarabant,
,

oti Xptartavot siatv, Asovno; zai Maupizto; zai , Leontius et Mauritius et Daniel, viri natalium
AavirjX, avOps; 'ziziar,ij.oitwv ev rij TroXst ysvst tz splendore conspicui, et doctrinarum eruditione,
zal 7rat5suast t.oym y.ai (3ic.) y.aTa XptaTov otairpE- vitseque ad Christi leges conformatione illustres;
Ttovres, auv o.vtoIc ai v.ai ZTzpoWz \j' VzyovTZc, saurou; etuna cum ipsis quadraginta alii, Christianos se

dicti-
 DIE DECIMA JULII. 37
dictitantes ultro ad Lysiam accesserunt. Qui ta- etvai XpKrriavou;, zai auro7rpoatpetre«; motMovrti
lem in viris contemplatns animi celsitudinem, rw Auota. '0? 8eao-afievo; ryjv roaavnp rfiv faiSpaw
percontatus illos est, dicens : Cujates estis, et itpoBvtitav, ripara aurou;, Xeycov •
IltSflev eari; Kai
quis auctor vobis est, ne cultum aut sacrificium ri; lo-us 6 ireioa; vpa$, u.r, euo-eSefv, pi rs 9uetv

deferatis diis ccelestibus? Cui sanctus Leontius : rot; flsof; rof; oipavfot;; 'O ayto; Asdvrto; hfet
Omnes nos Christiani sumus, et nos quidem ur- >5ptef; 7ravre; Xptariavoi EOfiev. Kai oi ftev Wjv 7rdXtv
bem lianc incolimus, illi vero e regione, quse urbi raurvrv otxouftev, oi Je xai ex r>j; yiioxc r>j; vrA rijv

subest, advenerunt. Et patria quidem terrestris jtoXiv d>p«y;vrat. Kai rrarpi; ptev >jftfv aur>i 19 Mri-
nobis eadem est, pater vero ccelestis Christus ;
yetoc, rraryjp oe Xptard; eTroupavto; ; -/.ai aurd;
atque hic nos docuit, et persuasit deos
est, qui eorlv, (Jtoai-a; y^ua; xai iretoa;, flsof; xoutpof; v.xt

mutos ac csecos non colere, nec opera manuum ru<pXof; ftyj Xarpsuetv, piyj re epyoi; yetpfiv a9pw7ro>v
hominum adorare. irpooxuvefv.
cui dum ftdei 3 Dixit Lysias : Ubinam est Christus ? Num- 3 Auota; eiifev '
Kai rrou eoriv 6 Xptard;; oiiyi
sus ratio-
nem reddit
quid cruci affixus et mortuus est? Cui S. Leon- eoraupcM/) xai affeBavev; '0 dtyto; Aedvrto; \iyet '

S. Leontius, tius : Non solum audi mortuum esse, sed resur- Myj fidvov po alriflavei/ axouaet;, «XX' evvoyj9yjTi ort
rexisse considera, et vivere in ccelis ; sed enim xai yjyepSyj xai £fiv iartv Iv roi; oupavof; '
sxwv ykp
mortuus est lubens propter nos, et iterum resur- aitiQavev St r v.ic, xai 7raXtv yqtep8>l,
i
w; uid; mv ro3
rexit, tamquam existens filius Dei. Dixit Lysias : 0sou. Auaia; etTrsv ouz ouv £yj vuv ; 'O ayto; Asdv-
Nempe etiam nunc vivit? Cui S. Leontius : Tto; Xsyst •
&> Auaia, oi upterepoi Ssoi airoflavdvre; ofi

Lysia, dii vestri, postquam mortui sunt, non vi- ^watv •

d S'e r\u.irzpoc Szattbrnc, "at 0sd;, 6 rx itavra
vunt at vero Dominus noster ac Deus , qui
; ryj i^ia Sz\tx xaraorTJoa;, ovpavbv, yr,v, Oklxaaxv,
dextera sua gubernat omnia, coelum, terram, xai jidivTa; avSpuTrou;, u7T£p ylftwv krtzOxvzv, Iva r,u.xc.

mare et homines omnes, pro nobis mortuus est, aToarcka-ri rf,c ei£wXoXarpeia; "
sxsivo; 'Qr\, zai r,u.ac

ut nos ex idolorum cultu extraheret. Vivit is, et 'eSiSx\zv vrtzpartoOvr av.etv t

avrou, tva zai r,u.zic kizo-

docuit nos pro se mori, ut mortui, cum illo viva- Savdvre; ouv^acaftev ai/7'p. Auoia; etirev.' Oi/i 5o>-

mus. Dixit Lysias Nonne duodecim dii : ccelestes oexa et0"tv Seot oupavtot; Trotov ovv av 'liyzic e-zpov

sunt? Qualem ergo tu alium dicis Deum, qui fecit 0ed e; eTrot'/]oev oupavov , zai yyjv zai Sa/.ao-
ccelum et terram et mare? S. Leontius dixit : axv a'yto; AedvTto; liyzi '
Tloio totv oi S:oi

Quinam dii vestri sunt? Lysias dixit Jupiter : upiuv; Kai Auatas liyet ' Zzbc, xal 'kxoTkmv, zai

et Apollo et ^Esculapius, aliique, quos orbis colit 'Ao-zX/imo;, zai oi allot, ovc aiZzt r, avpmaa •

universus. S. Leontius dixit : Jupiter ergo Deus ctyioc Aedvrto; liyzi • Zzbc ovv 0ed; eoriv ;
Auoia;

est? Lysias dixit : Vah! insanis, homo blasphe- eijrev : Ouat, eptaveie, avSpo>7ro $laaynu.&v, i.v-6c

me ; ipsus est, qui coelos tenet, hominumque pa- eortv, d zpar&Sv rou; oupavou;, irar>;g avSpoyj rz xal

ter et deorum. S. Leontius dixit : Si igitur deus Be&v. O ayioc Aedvrto; liyzt •
el ovv Qzoc eartv 6

est Jupiter, quia omnino fortis est, v.obis defen- levc, Travru;, ort zat io^upd; eotiv, zai upiuv t&v

soribus, quando injuria lseditur, non indiget; hSUav ov ypr&ei kazZovu.evoc • ixavrac. Se xat 3i-

omnino justus est et mali osor, osor fornicatio- zatd; etrrtv, zai p.to-o7rdvy;po;, p-towv u.oiyj.xv, (ttaSm

nis, osor adulterii, osor obsco^nitatis nefandae, mpvziav, u.tam appVoriotiav, ptio-uv a&Atpoyafuav,
mtlm '0 yb.p Otbc
osor incestus,'osor bellorum, et amans pacis. fitffSv Ttolzu.ovc, r.ai etp/jvnv.

Etenim Deus perfectus sit oportet, egestatisque itfzilet zzlztoc zhxt, zai airpoa3e>K, zat avau.i.p~r,-

yap au-aprn 6 Sed; uftfiv, eoriv auapxuilbc

ac peccati expers nam si peccat Deus vester, ro; •
:
iotv

peceator est Deo eget altero peccare nescio,

, et xai allov 8eou ypziav zyzt avapapHirou ei; otdpSuo-tv

ad emendationem suam. eaurou.

in idota in- 4 Lysias dixit Tu causam dicis eorum, quee :

4 Auo-ta; st7tev 2u st d Stxafav -k rm Qzm
vectus
ad deos attinent, malum caput? Per deorum et «axri xe(pa/\ii; y.k rr.v aurr.piav rm Beav, r.ai zr.v

meam salutem, male vos perdam. S. Leontius eftyjv, xzruc knoliaco vu.dc. '0 «yto; Aedwio; h-
Myj ayavaxret klnOztav kr.ovm roZq&v-
dicit Neindigne feras audire veritatem. Homi-
:
yzt • ryjv

vdp.ot re8>rvrai, oi u.r,v Xoyreoi, a\

nibus omnibus tam ratio, quam natura prsescri- SpuTroi; irtxo-iv

ov ypr, Mpoyitov aklorpiav zyivj

psit leges, non esse par, ut homo alienam habeat
o"e tputrixoi, tb;

uxorem, utque committat incestum , aut bella yuvatxa, ovzz kozlyoyzu.zi-j, oSre 7roXip.ou; ayairav,
xai r.polzvziv ShBpov roic av9p»™t; • slirep tJtarij-
diligat, aut hominibus perniciem inferat. Si eos
pa; aurou; zaXet; fitpeiXov ft«"XXov ex rij; eipn^
vocas sospitatores, deberent potius ex pace ser- ,

«iGnv, xai npimurofl» rovc azoouzvovc,. Et

vare et de cultoribus suis bene mereri. Si deus vyj;

Sz 6 Ozbc vu.m rotaura ^taTrpaTTirat xai rou;

vester ista facit, suadeat hominibus solvere le-
,

avSpdkou; 7r-t T ar« Xuoat rou; vouovc^ „ xat »;

ges vel sicut homo, deus vester agat, et homi-
•

avSpu^; zrrera
TrpaTriroy d
nes imitetur. Nam si illi, qui faciunt ea, quae lex
yap itparrovrec, U/J vo-
non jubet, prsevaricatores dicuntur, summoque
tou; peoTTou; •
et oi

uoi xeXeuet, rcapavoftot Xsyovrat, zai rttttopta; u-z-

supplicio et morte ipsa digni sunt; dii vestri
yiazr,c, zai Oavirov a\tot etatv, oi Oeoi uftfiv 7T«pa-
praevaricatores quali tandem mortis genere sunt
vouovvTZi, Ttbam flavaruv aitoi ziatv Oioauev
digni? Homines novimus, qui ab istis se spurci-
;

avSpuTrou; tyzparsuofivou; a7rd rtov axaflapotuv rou-

tiis continuerunt ; et justi appellantur, libidinem
incon- rm, zai Xsyovrat Stxatot, yuXacffdftevoi ajrd aosX-
aversantes. Ergo homines continentes diis
•
ouz ouv oi zyy.pxrzic. avflpw7rot rdiv Qefia) k/.ox-
tinentibus preestantiores sunt. Si non ita res se
yiac,

perhibe. tmv xpetrroufftv '

ei 3e ouz ^ei outcoc, aXXa zazw;
habet, sed male dixi, testimonium mihi ort
f/.aprupyjodv ftot, oix eiirov yxo zazt.j;.
enim male dixi nam dii non sunt, qui eirrov,
Neque ;

0X0-
perniciem o\jv. eiatv 8eoi ota&svrs; kXi.x Sxiuovzc zaztorot,
servant, sed pessimi dsemones, animis
SpsuovTs; ^uy_a;.

Christique
afferentes.
5 S. Daniel dicit S. Leontio : belle dixisti, 5 '0 xytoc AavtijX Xeysi ™ kyia Asovritj)
'

Ka-
zai Travro Trapsflaidpuvas.
Iwnorein tu-
Pater, et nobis omnibus animos addidisti.
Dux Xdi; etTra;, ttxrzp ,

tatus zazy, r.efxlr,, zai T.xar,

caput, et omni dementia plenum 'O Aou? SlTtev
dixit : Malum ;

«; z:
cruci af- TrXyjpwulvyj, ovyi 6 Gebc iftfiv eOT«upt>S8>j
nonne Deus vester, tamquam maleficus, eoT«upoS8>>; 'O ayioc
yoc; ric 8efiv >5ft5v
fixus est ? Ecquis autem deorum nostrorum affi- •

Asdvrto;
35 ACTA SS. XLV MARTYRUM.
>5f~npes 0eo; .araupeoOr;, xus est Cruci? Leontius dicit: Deus noster
Aeovnoc A.yst
• '0 ww S.

£V rco araupeo aurou, Cruci affixus est quin Cruce ejus gloria-
irao in
xai £yxaux6f/£0a ;

layyowtv) 6 yap Xptaro; (Bou- raur, contra quam dii vestri nihil quidquam va-
Oeo! uuwv eux eti '

lent. Christus enira volens hominem, servare a

/6f/svo; o-uaai rov avOpcoTrov c^ia rr> ETrtxparriaaaav
raurr;v a0£6rr.ra, sxouaico; Eaurov wapiStOKtV rof; tali, qu_e invaluerat, impietate, voluntarie setra-

'Iou&cioi;. irpoxr;puEa; raura <5ta ruv Trpoefr;Teov, didit Judseis, hsec per Prophetas vaticinatus, ut

}ta rov araupou TrapaSaotv apyaiav rou Trpo' antiquam primi hominis praevaricationem per
iriUtorou ..J<77., xai xars/Or, ei« rov SSrp), xai avotErj crucem solveret, ad infernum descenderet, eum
xai aTToAuar) xa ' avaaraatv aperiret, animos liberaret, et resurrectionem no-
rovrov ^X"* > rifj.iv

(Jeopriar/rat. Ot 8i uuErspoi Osoi, Zsi/c ptsv 8i aaor- bis donaret. Dii autem vestri, Jupiter quidem

rtav, xuxvo;, xai raupoc, xal .pTrsrov sysvEro ' Tt propter luxuriam factus est cygnus, taurus ac
ouv sarlv EpaordrEpov, 0eov t6v .roiriaavra avOpeo- serpens. Quidnam ergo amabilius est, Deumne,
7rov, xai aTro/.co/6rra ic)t'av aurou xazr;v Trpo-
<5ia postquam homo, quem fecerat, mala sua volun-
aipEfftv, aTro0av£i"v rov 0e6v 6V avrov, xai avaarr]- tate perierat, Deumne, inquam, pro ipso mori et

vat xai avvavaarrjoat rourov i/.sr,0£vra, r, 31 aaeo- resurgere, atque hunc ipsum simul resurgere,
riav ysvsoOat TrsAapyov, xai spTrstv ota Tropviav; misericordiam consecutum an ob luxuriam fieri ;

'Optoio.; 8i xai 'knollav , 6 0so; vpc<ov , sxspav- ciconiamet repereoblibidinem? Similiterquoque

veoOr;, eo; sv rot; ptuOotc r,pteov rpaycoiJsirat. 'Aox/.rj- Apollo, deus vester, fulmine periit, ut in fabulis

ttioc 3'z zai Hp-ez/r,; exepauveoOrjOttV zai avroi, xai vestris inscenam datur. ^Esculapius vero et Her-
xarsi-'aTravri0r;aav Trvpi oupavico" oi/ yap r,aav 0£oi, cules fulmine itidem icti et igne ccelesti consum-

a//' aTrarr;/.oi. pti fuerunt non enim dii erant, sed impostores.
:

ANNOTATA.

a Isto quondam (ihdo Imperatores fuisse nuncupatos, colligitur ex epistola Valentiniani ad Theodosium
Imperatorem data, quee est numero vigesima quinta, et habetur parte I Concilii Chalcedonensis a col. 512.

CAPUT II.

Saticti lapidibus percussi et in carcerem conjecti, variis exemplis

a S. Leontio confirmantur

Kai y_o/.eoaa; 6 AovE, iy.ilzvazv AiOot; ra; ocpst;

Tum Dux iratus lapidibus vultus eorum caedi sim«{ cum
avreov o_p£aOat, xai Xeyei '
Tutttete ra aropeara au- jussit. Et dixit: Ora eorum percutite, ex ^",7^".^-"
reov, 6'0sv e&jXBev (SXaa<pr;pcia ei; rov; Osou;. Ot 8h quibus blasphemia erupit contra deos. Percussi dibus,

"Aytot ruiCToptevoi, Xsyouatv ro) rupavvu TuirrEtv ai Sancti dicunt Tyranno : Deus te percussurus est,

fj.iD.ei 6 0eo;, uirr;o-ra rou aarava, 6'rt rr;v aXriOetav minister satanse, quia audiens veritatem, ebrius
"
axouojv, f/E0UEt; --fi i.azciix. ayto; Aeovtio; liyu es impietate. S. Leontius dicit: Fratres, ne male-
"Ao£..(poi, ftjj xarapaaOE rou; auroxarapaarou;, i.Wo. dicite his, qui ex se ipsis maledicti sunt, sed be-
pallov eiiloyzize, inzi8ri o jtu>z ETrty .ypairrai
:
eu/lo- nedicite potius. Quoniam ita scriptumest: Be-
yEtr- rou; Stdr/.ovTaz v\i.at, zvkoyeiTt, xai ii.r\ xara- nedicite persequentibus vos ; benedicite et non
paaGE. O Aou^ eittev '
Aeovtis, aa rou; Oeou;, iav maledicite. Dux dixit Leonti, per Deosjuro, si
:

TrtaOrlr. p.o\ xai Ouete, o, _av (3ou).Ea0-, Trap.^co i/f/tv" obtemperetis mihi, et sacrificetis, quidquid vo- F
E(o; yap rou Trapovro; r vtayop.r\v j uf/tov, axoirwv rr;v lueritis, dabo vobis nam huc usque vos sustinui,
:

f/EraSoXriV. 'Eav ouv TrapaxouaETE roov auroxparopcov, considerans futurum, ut mutaremini. Si itaque
xai f/r; TrooaEXOovrs;, Ouar;TE rot; Oeoi;, ra f/E/.r) Uf/oiv Imperatoribus refragamini, et si non veneritis
rot; xopactv xai roi; xuatv copav TrapaOriaor, xai oii- diis sacrificaturi, membra vestra corvis et cani-
8'zv uf/a; cbcpeXr.cxei rj f/._-.raia Evaraat;. '0 ayioz 'Av- bus cibum proponam, et nihil vobis proderit stul-
rorvto; Aiyzi '
Iloiot; Osot; xeXeui; Ouaat rjfia; ; Au- ta pervicacia. S. Antonius dixit Cujusmodi diis :

aia; liyzi '

0uaarE rco Atf, xai rco ATToX/covt. '0 sacrificare nos jubes? Lysias dicit Sacriflcate :

ayto; Aeovtio; eitteV 'O 0e6; upccov, saurov acoaat f/y;

Jovi et Apollini. S. Leontius dixit Deus vester, :

duvat/svo; ,
Att6X/o)V Xsysrat rouro uf/st; f/ap- qui semetipsum servare non potest, Apollo dici-
rupsirs. tur. Id confitemini vos ipsi.
7 'Ayavaxrrjaa; ouv o Auaia;, xai ex tou Oufjtou 7 Indignatus ergo Lysias, oculis inflammatis vincuiis con-
tou; ocpOaXuou; c5taTruoou; Trotr;aa; xat rpr;aa; rou; pra. furore, ac dentibus frendens, slricli ca rce '
,
manus eorura :

ooovOa;, sxe/Euasv at8r,pv> 0/jvat aureov ra; ^stpa;, ac pedes catenis vincin jussit, et catems gravis- tur.eloranl,
zat rouc TroOac, xai xXoiot; (Sapurarot; Y.aTaayr,y/ (jiv- simis excarnificatos in carcerem compincri in
,

ra; airorsOrjvai si; ro iJsaf/corriptov si; rov Trupyov rr;; turri civitatis, qua Boream respicit. Unde etiam
-6/S'o; r/;; (3Xe7COUff>JS xara (Eopsav, zvOx xai TTrjyr] fons excurrit. fluens extra portam civitatis. Mi-
uTrsxTpsysi ,
psouaa s;co0sv rr;; Tru/y;; r/;; TroXeco;. litibus, qui eos custodiebant, Menae_eet Beleradae
Hapayysi/a; roi; (puXaaaouatv ai/rou; arpartcorat;, icl mandati dedit, dicens Videte, Menaea et Be-
:

Msv-cta zai Br /'/,p_co/;,

/ Xeycov aurot;
-
BXsTrETE, eo Me- lerade, quomodo ipsos custodiatis. Namper^Es-
vata xat B/)/i.pao>i , „£>; ai/rou; (puXarrsTS pta tov culapium, si rescivero, aut panem aut aquara eis
yap 'AaxXriTrtov, 6'rt sav f/aOto, 6'rt apro;, rl uijcop a quopiam data esse, pcena illorum vos mulctabo,
eooO_l auroi; Traoa rtvo;, -r,v sxsivcov Ttt/oroiav i/f/tv et igne simul cura illis vos perdam. Milites au-
£Trt0/iaco, xai Trupi auv szsivot; uu.a; ava/.oraco. Oi c5s tem, vincula Sanctis circumponentes, in turrira
arpartcorai ra Osapca TrsptOsvrE; rot; ayioiq, svsoaXov conjecerunt. Sancti ex uno quasi ore dicebant:

Bene-
 DIE DECIMA JULII. 39
Benedicimus Domine, regem glori»
te, qui , ei; rov rrupyov. Oi rJk "Ayioi w; i\ hb; arou.xro; e/e-
propter peccata nostra coram Pontio Pilato ad- yov euXoyouu« «, Kupie, rov /3ao-iXea rjjs JdrjrK,
stitisti judicandus. Tu enim vera es vita, qui pro rov liA riovriou ritXarou jrapao-ravra ei; xptrrjptov
nobis peccatoribus, in hostiam datus, veri Dei d\a ra; uuerepa; «uaprta? ou c
-J. f, ilr. nvf iwr„ y&p
verus patrisque tui Pontifex; ne separa
filius, ujrep fy&v r<5v «uopruXSv 8utri« oo0;t:, rou a-
nos a misericordia tua, neque ab hac fraterna Xrj8tvou Beou uid« «Xrjetvos, xai roO «5 Ttarpo? «0%«-
conjunctione ;
qui omnes nos unis tui confessio- psu;, ptrj yapfar,; fu.a; rov eXeou aov, p-re raurrjs
ne, et unius efficis voluntatis, mortem quoque ry;; *Sil%irr,ro';, hiaa; rju« s rravra; t» ovj duoXo-
nostram nec permitte ut alter ab altero in
uni, yia, y.a\ i:oi.f,aa; fp.d; bp.o$ivypv; SWov %.wv xat
,

aliquo separemur, ut videntes egregiam nostram rijv reXeiWtv, zai ptjj -KOi.r,o-r.; r]u.d; h ptncJevi ywpt-
alacritatem impii ministri exemplo nostro mo- e8f,v*i &n' aXX/jXwv, orrw; tcJdvre; j\mv rvjv v.xlfv
veantur. Ecce enim in tenebras detrusi sumus, r:poOvp.ixvoixae^il;ipykrx\h:\.vv]j:f,aova\.vrf,vy.xVr,v
esurientes ac sitientes, et animus noster in vin- r\u.wv irp«?tv. 'IcJou ykp h mcdret xare6Xrj8»)uev t:u-
Domine, patientiam nobis
culis tabescit; sed tu, vwvre; x«i cJu{/wvre;, v.ai fi ^vyf, rjptwv ev Seayol;
da, cursumque ncstrum perfice, ut nullum e no- exrrixerat •
HVa av, Kupts, ya.pto-ai rjftiv rrjv utcouo-
bis satanas capiat. vrjv zai reXeiwffov r;f/.wv rov cJpouov, i'vx ptrjrjeva el;

Jiuwv ffarava; J(eipwffrjrai.

recitantes 8 Et fiexis genibus orabant et postquam sur-
; 8 Kai xXivavre; ra yivxrx t:poar,vc\avro, zat ava-
verba psat-
morum, rexissent, consederunt, eo quod recto corpore ffravre; eza6r;ff6'//ffav, cJii ro p.f, cJuvaffSat aurou; 00-
stare non poterant (erant quippe in vinculis in- 6ou; arrivai '
rjcav yap ev rof; Siou.oi; Kaxaxau.m:6-
curvati) et una voce canebant, dicentes Expec- : uevot, v.at eijiaXXov eruf/.cpdvw; Xlyovre; Trrof/.lvwv
tans expectavi Dominum et intendit mihi, et urceuetva rov Kuptov, xai Ttpooiffysv u.oi, zat eiffyj-

exaudivit orationem meam, et eduxit me de lacu zouffe rf,; Sefaea; ptou , xai avmayiv u.i h. Xaxxou
miseri» et de luto fecis. Atque expleto psalmo, raXatTropfa; y.*l arro rrr;Xou i/Xew;. Kai TcXrjpoWavrs;
ceciderunt in faciem, et surgentes rursum ceci rov t[/aXu6v, srrsffav eiti TcpoffwTrov , xai avaffravre;
nerunt, dicentes ; Exaudi Deus orationem meam, TcaXtv etpaXXov, Xsyovrs; ' "Etffffaxouffov 6 0so: rrpoff-

cum deprecor ad te, a timore inimici eripe ani- evyf,; y.ov , ev rw SwaQai \xt rrpo; ffe , arto oo'Sou
mam meam : protexisti me a conventu malignan- iyPpov etleXou rf,v ^vyf,v uou effxercaffa; ij.i «tco ffu-
tium, a multitudine operantium iniquitatem. At- arpo(ff,; rrov/;peuouevwv, arro tt/^Sou; epya^ouevwv a-
que expleto psalmo et tertia facta oratione con y.ixv '
Kai rrXyipwffavre; rov '|a).,u.ov, zai rrot^ffavre;

sedere, alter alterius vincula osculantes, et se rptr/;v ilyf,v, haBi^ovro, aXXy-Xwv ra 8-ap'x
mutuo stringentes exultabant. Sanctus vero Xouvre;, zat moaeyovre; aXX/jXot; /jyaXXtwvro. '0 Se
Leontius hortari ipsos coepit et dicere Fratres : ayto; Aeovrto; f\p\aro itapaxaXeiv aurou; zai Xsyetv
venerandi, famulique ac servi Christi, generoso 'A&Xrpot rif/.tot zai Beparrovre; xai cJouXot rou Xpt-
animo omnia toleremus enim esacris Lit-
: nostis orou, yevvaiw;, arravra uTropieivwpiev otrJare y'*p h.

teris, quanta sustinuerit Job (sed enim vos non rwv 6et'wv ypacpwv, offa urceuetvev 'IwS, *tX* zai ro
latet finis Domini) memores estote, quod Joannes reXo; Kupiou eyvwraf Meptv/|ff8e rcavrw; ort'Iwavv/|;
Baptista capite truncatus sit, Stephanus autem uev (3aTcrtffr/;; arcezecpaXtffS/; , Iretpavo; o*e eXtSo-
lapidatus, Petrus Apostolus Romae crucifixus , 6oX»;6/i, Ilerpo; arcdo-roXw; ev 'Pwpt/j effraupw8yj,

Paulus capite minutus, Thomas spiculis confos- IlauXo; arrezecpaXiffS'/; , 0wf/.a; h.evrffirj •
6'ffot Se

sus. Quot vero sancti temporibus Maximianilm- aytot ev rot; yjpovoi; Ma^tutavou rou /3afftXew;, zai
peratoris, Decii et Adriani, aliorumque impio- Aeztou, zat 'AcJptavou zai rwv aXXwv ao-eowv |3afft-

rum imperatorum, martyrio sint affecti et glo- Xewv, efj.apropr,aav , ejctcJd?w; zai rou; aretfivov;

riose coronas consecuti, et fortunati ab omnibus a7reXaSov, zai f/azaptcjovrai -Kxpa rravrwv, zai eyvwre

prsedicentur, et nostis omnino et audistis. rravrw; zai azouere.

hortante il- 9 Quorsum autem viros pugiles commemorare 9 Kai rt cJei rcepi avcjpcov a6Xy]ffavrwv Xeyetv
los S. Leon- attinet? Ubi mulieres quoque, religione et virili or.o\>ye v.a\ yuvatze; BeoffsSef; xai avSptixi aTOSeuevat
tio exemptis
mutierum animo prsstantes, imbecillitate sexus deposita, r6 ryj; rpuffew; arovov zat aaQeve;, evioyyoav rf,v ei;

in Christo posuerunt spem, ob repositam in ccelis Xpturov eXrricJa, rJti rf,v ca:oyei.p.ivr,v h obpavol; Si-

gloriam. Dicit enim Dominus in Evangeliis: Qui \xv. '0 yxp Kupio; eirrev ev roi; euayyeXiot; '"0; av

me confitebitur corara hominibus, confitebor et optoXoyrjo-ei pte 'iutzpoa^ev av8pwTrwv, i[ioloyf,aa m-

ego eum coram Patre meo, qui in coelis est ; et rovzayw ejj.T:poaOev rou irarpd; ptou rou ev oupavoi;-

qui negaverit me coram hominibus, negabitur et xx\o;xvxT:xpvf,Or,aerai p\eep.T:poa9iv rwv av6pwrrwv,

ipse coram Angelis Dei. Itaque si mulieres, qua- arcapvy;6y;fferai zai auro; eurrpoff6ev rwv ayyeXwv rou

rum natura m
infirma est, viriliter decertarunt ; Qtov •
ei ouv yuvatxe;, wv f\ cpilfft; aaShtia, avopizw;

quanto magis nos tales ac tantos pro Christo mar- aywviaxvro, rrdffw fj.dllov dcpeiXouev yjfiet; oi roiourot

tyrio perfungi oportet? Audistis de S. Euphe- zai roffouroi imep Xpiffrou uaprupyjffai ; Azouere

mia, Capitolina et Julitta, aliisque sanctis mulie- rcepi ry;; ayta; Eurprjptta;, zai KarrirouXtV/;; zai 'Iou-

ribus, quarum nomina scripta sunt in libris cce- Xirry;;, zai rwv aXXwv ayiwv yuvatzwv, wv ra ovi-
lorum, quam strenue dimicarint, et diabolumde- uara ev (3t'SXot; rwv oupavwv eifftv avaypa7rra, tcw;

bellarint. E
quibus dilectioni vestrae recensebo Xaurrpw; yjywvtffavro, zai EVtxrjffav rov cJiaSoXov '
ev

dignura sermonem,commemorans ea quse accepi ot; Sir,yf,aopiai ryj ayarcvi u,u.wv f.iyov arjtov, pi.vr,uo-

magistro nostro, qui veniebat ex^Egypto, veuwv, a xy.fy.ox Tcaoa dvSpo; cJtcJaerzaXou fuav,
a viro, ,

eXOdvro; aTro ry;; AiyuTrrou, zai aurd; e/eyev a/.y;zoe-

et audisse se aiebat a S. Antonio asceta.
vai naoa roCi ayiou 'Avroviou rod affzy;rou.
el S. Pota- 10 Temporibus Maximiani persecutoris fuit 10 "Ort ev rol; zaipot; MaSjtpiiavou rou otwzrou
mienet, zdpyj n; iv 'AXecjavrJpeia, cJouXri rivo; uTrapyouoa rwv
puella quaedam Alexandrias, alicujus e divitibus,
eXeyero ITorautyjva. Hvay-
istic degentibus, ancilla. Nomen ipsi erat Pota- ezetffe rcXoufftwv, aury; cje

rou cJeffTrdrou ffuvxafleurjeiv aurw.

miena a. Cogebatur a suo Domino ad concubi- zaff8yj rcaoa icjiou

tum. Illa dixit Ancilla Christi sum, non scor-

:
H cje slirev
'
"Ort Xptorou etptt tJouXrj, zai 011 r.op-

tor. Dominus vero ad tempus aliquod ipsi insul- veuw. O cJe cJeffrrdry;; erpyjcjero x-Jrf,; ta; rtvo; f oe

tat. Ipsa autem non gessit morem. Is itaque si- ou/. zT.daOr, ro; f/.ev ayx ayarrwv, xu.x 06 y.x:

JXswv,
40 ACTA SS. XLV MARTYRUM.
miserans non cecidit, sed
IXeSv •& InhirH. *»* *«pe3o«ev «fefe> r$ 4p- mul diligens, siraul

cpy;aai Prafecto eara tradidit dicens : Si proposito meo

t, Xeyeov
•
'Eiv auvOyire rco oxottco juou,
ut
ittJXaoov airf.v coc Xptffriavy)». ITa- obsecundet, annuntia; sin minus, puni illam,
auroFc, ei tH "»;,
Christianam. Prsefecto itaque tradita, multisque
oarJoOecaa o*: rej> yr/ey.dvc, xal TtoW.a irap' airou xoX-
adulationibus ab ipso tentata, ut heri jussis
ob-
azeuOeraa rou Treuxflyivai rotc rou SeoTroVoi) xtXwfiacn,
«-ozotOeraa eiirev. My; yevotro rocouro Trore cStxaary;;,
temperaret, respondens dixit Ne talis umquam :

libidini do-
'
fiat judex, qui jubet ancillam obedire
S_ xeXeuet aawria thoTrdrou oW.yiv iTroraaaeoGat
mini. Cumque Praefectus timorem incuteret In :
rou cje yjyepcdvo; cpo§y;aavro; , ort ev rcjj Xegyjri ae

eucaX.M, auvxaieoOat ryj Triaay) coc Xpcarcavyjv ouaav '

lebetem te conjiciam, ut pice comburaris, cum
Christiana sis ha?c dix.t ilh Per caput impe-

M
Mwrf ue ev
Jm
ftoXi zok-r,
airco

rco ).eSr,rc
•
r>V
airdv,
xngife

,
U ***««utxpdv
«Ha
««*
aoc

,a,a
rou f3aacXe W ;,

o
^^ ^ ™yala-
Xpcard;
(
mUlt " m
simul et semel me proj.c.
;

^™ ^™ ™ f
tim demitli, ut nons quantum pat.ent.a, Chr.stus
m
e rlS "*,
)
:

lebetem sed paula-

^T
Svai. ?v« yvcoc, rrda.v ftot utropcovirv
•_• mihi donet.
r
* ^Oev 11 Ipsa itaque in lebetem injecta, simul atque vropumua
5i Ka! PMfac airyj; ev reo Xeg.rc, cb;

npt
L

rdv rpWov * irtm, MtW r*v ^v pix ad collum pervemt, spintum suum tiadidit ^^.
Videtis, quod mulier, quae erat sola et ancilla, et
«£ft 'Opa-re , 6'rc ywft F dvy, xai douXy, iTrap;_ouoa,
W qu* non habebat potestatem sm.ps.us, tam ma-
x«c
inoLn
frft
pc*

• '«
Uf
eyoua« brtfc

Troia iirepOeai;
Zovaw, oureo; ryj

earat,
«^
™" "¥"»" T *» * w, rtti ''

rou p, aTtoOaverv
S " a Pati6ntia
nos dicemus? Aut
T&mnm n/ude " t Quld er =°
^
qualis dilatio er.t non mon pro
f
Nam post
-

mortem
forep roO »pfau wtSv 'I.aoO Xpcarou ; Mera yap r^v Domino nostro Jesu Christo ?

reXefcao-tv £&» «c «b *«yal %5v «tto ayfcov 'A 7 - nostram, animse nostra? Sanctorum Angelorum
ev ryj (3aac>eca rcov oupa- satellitio stipabuntur, et in regno ccrforum coro-
veJ.cov 3opucfopo0vrac, xac
•
r« ^e ).ei|«v« na3 et honores rehquia autem nostrae
erunt h
vcov arJavoc, x«l riuiA eaoJrac ;

fefiv aer« yapac xac HU, xara Ttaaav r^v oixou- cum gaudio et honore per uniyersum orbem trans-
lAm* famtitmyni. Kai raura ecrrcov, Travrac ^rape- mittentur. H»c fatus, omn.bus ammos add.d.t,

Gappuvev, coare xai aurouc ecTiecv rou Kupiou rd 0Q*r adeo ut ipsi quoque dicerent Domim voluntas :

^yo-o mi dvro; acpopy^rou yp/ixa flat. Cum autem, quo tempore haec evemebant
Fa Si ,
yeviaOco
Sanctis aestus pr» s.ti
esset intolerab.l.s et
raura roi ? kvioic eauvepcgacvev, xai exxato^evcov au- , ,

rcov r^ Sifa, wi xo),uopcevcov rdiv oixeicov errctoac exurerentur cumque insuper interd.ctum dome-
;

Ba- sticis esset prsebere eis panem aut aquam

muher
auroic' aprov, f, Mcop, yuvyj ng OeoaeGyjc dvdpcarc ;

trtav/j, euaX yi(itdvco; IvoVcxajutevyi r^v yuvatxiov aroXyjv, quaedam pia, nomine Basiana, muhebn amictu
xat ptacpdpiov TrXarurepov rfc auvyiOeia; mptgaUo- decore induta, maforio 6 latiore, quam solebat,
ptevrj, xoOcova; udVo; TiXripet; ScaHcoaapcevri, xac coc circumdata, poculis aquae plenis cincta et tam-
erccaxe'}eco; >_apcv avuTidjrrco; itpd; airou; etoiropeao- quam visendi gratia sine suspicione ad eos pro-
ptevyi, ejrdrt5ev airou; XavOavdvrco;. fecta, clam ipsis potum dedit.

ANNOTATA.

a De hac S. Polamiena juniore actum tomo 2 Junii pag. 6.

b Vox ista significat operimentvm captis, maxime feminarum, de qua Cangius.

CAPUT III.

Sancti frustra atl cultum deorum incitantur ; in deos et Tyrannum invehitur

S. Leontius; clam a muliere potantur.

Acavuxrepeuaavre; oe ev rco axdrec yjoav i.yctlli-

Dumtabant,
vero pernoctarent, in tenebris tam exul- Dum Sancti

duevoc, co; ev -^uepa, xac -:c}/aA?.ov ou.om Ttaareq hiyov- quam in luce, cantabantque una "',!__"_
__}_£

re; "
'EEeXou p.e ex ruv e__9pcav y.ov d 0ed;, x«t ex omnes : Eripe me de inimicis, Deus meus, et ab Dux a pia-
r
rcov eiravioTaptevtav ett' epe /.urpcoaai pe puaat ue insurgentibus
° ab ! ol ''\,'''\lltLn
in me redime me libera me
"',,.
;
l

,
lUjllUlll ,

e/. rcov epya£opcevG>v ryjv avofj.iav , xac i\ avSpcov operantibus imquitatem, et de viris sanguinum tito.mone-
lur
atuarMV acoadv pte, xai ra e^y;;. Oc yap 7rAetoroi salva me, etc. Quippe plurimi illorum ab ineunte '

aircov ex veapac vi/.txia; y;aav ex-uepta0y)xdre; roi; astate psalmos perdidicerant. Nocturnis precibus
ipa/pcou;. Kac reXeffavre; rrjv vuzreptvyiv ei/_y;v, exa- absolutis sedebant, expectantes a Deo auxilium.
0y;vro exoeydp.evot ry,v rrapa rou 0eou (3ovj0eiav. '0 cle At Dux cura confectus, quonam supplicio San-
AouE ev cppovrioc yevauevo;, Troia rtUMpia xoXaaet ctos afficeret, noctem transigebat insomnis. Sed
roi; Ayiou;, auTivo; dtereXet rr,v vuxra. llEpt 8k rdv ubi sub auroram obdormivisset, adstitit ipsi sa-
opOpov acfUTtvcoaavro; airou, irapeary) aird) d aara- tanas, ac dixit : Macte animis, Lysia. Ego nam-
va; , XtVUV '
'Avopt£ou , 'j Auaia '
iyw ykp etut d que ^Esculapius sum, per quem hesterno die ju-
'Aa/.J.yiirto;, ei; ov ^Oe; cop.vue;, aXXa avaara; rc- rasti, at strato te proripe, et illos homines ple-
u.copcaov roi; avOpMTtou; rourou; "
a7iai; yap (3Xaacpyi- cte nam semel blasphemiis et injuriis usi divi-
:

uyjaavrec, xai evugpiaavre; oux eiatv ai;tot r>i; r,u.c- nitate nostra indigni sunt. Proin caede illos :

repac Oeoryiro; "

ijeffov ouv airou; oioa yap ry;v scio quippe pervicaciam ipsorum, quod nec nobis

evaraatv -airMV, drt oure Ououacv yjpiv, oury; 7tpoa- sint sacrificaturi, nec cultum delaturi : nam mul-
xuvouatv rro/Xa yap ilzyov v.a.? iu\o\/ iv ryj cpuXaxyj.
"
ta adversum me dixerunt in carcere. Mox ergo
Ei0u; ouv v.lb.aac airdiv ra dara, xauaov aira rrupi, confracta ipsorum ossa, flammis combure, et flu-
 DIE DECIMA JULII. 41

vium Lycum inquire et ibi hsec disperde. At

, v.c.i em^qmvoy rov Avv.ov TTorap.ov, v.c.i v/.ii c.vry
enim vereor, ne, si Christiani inveniant, qui aitolzaov tpoSouuat ydp p-r-w; , ia.v supwctv v.ura
domos magnas a?dificaverunt et illustres ibi- , 01 Xptffriavoi, oi/.oOop.y;cavT£; oiv.ovc y.zyy/.ov; /y'i.

dem eos defodiant, illosque reverentia et honore mpiyavzii ,

iv.zi a.vrov; iwsropultao-iv, za/.Etvou; cs-
prosequentes me pessumdent : perde itaque ipsos covr:; /ai riyovri;, hi\ zcovjv/ioovov/ '
omvSrj ovv
sine ulla mora. aTTO/SCOV C.VTOVi.
qui Sanctos,
accersi jus-
13 Dux itaque cum mane surrexisset multa 13 'Avatrrat ovv 6 AouE ™ jcpcd ptera aizovifc
sos, nua pro-
cum festinatione, visionis imagine ac militum r.o~/.'/.f,; xa\ favracia;, xal rjrjiovc oroy.rioyroy/,
missis, qua multitudine, atque egressus esset extra civitatem xa\ srs/Owv zcot rr~,c -o/ew; o>; dr.b |3r;uaT«v pv',
minis ad sa-
quasi ad spatium passuum centum et quinqua- zai eupwv to-kov u^iJ.orepoy, xaOr.ox; zr.i rou G/'-
criflcandum
urget; ginta, locumque sublimiorem invenisset, sedens IJ.ci.toz, ixilzvazv i.yOf vai t
Toiiq 'Ayiovz •
xa\ oi
in tribunali, Sanctos accersi jussit. Nec mora ;
crpaTtwrai to ra/o; iy.1xi.otic cvtovz r.a.oiarr,-

milites ejecerunt ipsos, ac vinctos stiterunt. Dux OWV ozozyivovz.. Ka! arsvica; iic c.vrov; 6 \ov; ,

autem fixo obtutu illos pererrans, sic fatur : sirtEv •

OtdarE , oTi yO'z; cetoayjvoc f,y.wj rov y'r,

Scitis pepercisse me vobis heri, ne tormentis npoaaytiv iiyXv (3aoavcu; , ei; r>ju cyjptepov \rc-
cruciaremini, et in hodiernum usque diem con- yizvocyr,/ , "vjc. rr,v ar.yzpov Ovoxvtzz toi"; Oeof;,

nivisse, ut hodie diis sacriflcantes, Imperatori- ot').ot yzvioOai t&v auroxparopwv, v.cX f,u.0y/ z.ai

bus fiatis amici, et nobis; et postquam vestrum Quca; "zv.aaroi vu.av lazy r.pb; o ypvoov; , z.ai

ad ducentos aureos acci-

quilibet sacrificaverit atcO>;ra; , z.ai aO.J.a; otapeas (3ao-t5.iz.ac idou yy.o,
piat, vestesque et dona alia imperatoria. Ecce opw rou; nlziorov; uptoiv Ge/ovra; Ovoai , iav ouv
enim, plerosque vestrum sacrificare velle video; TTEtOO^TE ptOt, EVTEuOev fflr, V/.U.ZVOC c.yOfycx TC.j-

si ergo morem mihi geratis, mox tauros huc ad- povc,, 'iva BuoTjTe roi; Oeou, v.cX yivr-ci ju.lv aot-
duci mandavi, ut diis immoletis, prandium vobis o-rov, z.ai ev Tyj zvoyyic. /\y;t|/y;cOe v.cX r'a; owoea;
paretur, et inter epulas splendida quoque accipi- ~/,cy.r.pd.c. 'Ea.v $'z p.yj Tt£tc6y;TE p.ot, c.vc.y/.r, eiri ro
atis dona sin obedire recusatis, ad aliud tormen-
; ZTZpov ziooz rwv |3ac-avo>v zViiiv. Ylyrjav.a/.oi ovv
torura genus, procedere oportet. Proin vos hor- •jp.a; p.y; CTTSpy;9>;vat rou yhixvraTOV Tyoycoc, u.r-iz

tor ne dulcissimse lucis usura privari, neu ab uxo- /toptaOyivat ywavkSyv v.cX izaioiav vcX taOitnv, c.l-

ribus, liberis et amicis separari vos patiamini ; sed la OJoai , v.y.X Oup.tao-ai /tcavov oto) (3ouAso6s
sacrificetis et, cui lubuerit deo, thus adoleatis. Ozm.

iii frustra, 14 Tunc uno quasi ex ore Sancti dixerunt : 14 Tor£ -avr:; ot "Aytot i>z iz\ ivoz, aTOfiaroc,
S. Leontio Anathema tibi, Tyranne, congruum furori tuo Eiiroy '
ava.6z[i.a o-ot, rupaws, ry;c oiv.zicc XvtraYfc
contra ieos
arguentc, cognomentum sortite jubes enim nos a Deo vi- : 'zTior/V[i.z '
xzlzvzii 'r)ud; KICOOTYJVCU c.ro 0£oj Cwi-
vente deficere, et impuris et abominandis dsemo- ro;, z.ai Gucat Saiy.oor/ axaSaCTOic v.y.i fjoz/.vv-oic '

nibus sacriflcare. Enimvero et indumentum, et f,uXv ya.p v.aX ivdvjj.a, v.cX fipoioic, v.aX r.orsic, v.cX

cibus et potus, et thesaurus, et pater, et amicus, Gy;o-aupo;, z.ai Traryjp, v.cX rpiloc , v.cX aoz't."Soc o

et frater nobis estDominus noster JesusChristus, Kupto; yjptwv 'Iyio-ou; Xptoro; eo-rtv, 6 za/iaa; r/i.y.c.
qui nos vocavit. Dux dicit Etiamnum vobis par- :
'0 Aovi liyzi "Ert Uftmv <r,ziiou.ai. v.ai vc.piC.ouz-
'

co vel injuria lacessitus nam et amicorum ferre : voc, •

dixaiov yap zotw v.yX ra ro>v tptAuv i/arro-

defectus, sequum est. Relictisque omnibus, S. p.ara (3ao-ra?£tv. Kai z.a.Ta).trrav Travra;, ).£y£t ru
Leontio dixit Pra? reliquis mysteria gentilium
:
ayiu) A^ovrto) '
'Opto c£ [lallov zvziSoTa ra roiv

probe callere te video, plane a puero iisdem in- E/?.y;vo>v ptucryip ta , -avrto; ort zv. r.ciooc zpvffir,;.

stitutum. Quid ergo? Quandoquidem Jupiter, Tt cuv; 'Errsioyi ov Soxovaiv ooi etvai G^ot Zeu; v.c.i

Apollo et yEsculapius dii tibi esse non videntur; ArcoWtysv z.ai 'Acz./\y;7rtoc, xa.0f,oarz rw ncceiow
Neptuno aut Dianae hostiam litate. S. Leontius yjrt 'ApTZuiSi. O dyioc Asovrto; /.iyzi '
Il£7:).a-

dicit : dum
Erratis, eos dicitis esse Deos. At vr,tjQz, Ozoiiz tovtovc liyo/TZi '
oTrori at tyvyaX tmv
enim immortales hominum mentes diis mortali- avOoo>rro)V a.Oavarot oucat , /psirrou; siotv ro>v Ozw
bus praestant. Etenim si e ccelo et terra deorum roiv Gvyiroiv. Ei yap ic\ oupavou zai yfi liyovoiv

vestrorum esse generationem dicunt, ccelumque zivai rr,v yv/vr,ov/ roiv Bs&v uawv, ovpavbc oz xcX 'F
-ivro>;,ort zai ri r£/.va
ac terra obnoxia sunt corruptioni elementa pror- tpOaora. oroiyzia sio-iv '

; yfi

rovc yzv/r-opy.c, iO:t'povrat z.ai auroi,

sus, quoniam genitores suos imitantur filii, cor- li.iu.ovvr ai z.ai

rumpuntur ipsi, ut genitores. Jam vero si corra o>; oi yovst; '

£i 5"t siciv tpOaproi, 7rw; 6/ou.cZo-ir y.i

ptioni obnoxii sunt, quomodo dii appellantur? Et Gsoi ; z.ai ei ai ^vycX rwv avGpoJ-wv c.r.oor.ou.z-

vai rwv cwp-arwv, ou/. sTravs^ovrat to; a&\ta-

si mentes hominura. vinculis corporeis soluta?, \>.f,

v.crclc.y-
non sustinent permanere, cum corpus non exi- ro; r.apcuv/zv/ , c.)./.a rv/c. Oziov ror.ov

^rouctv a ai
stit, at divinum quemdam locum occupant diine ; Savouciv, st Gso! yjcav sz-fvot, Si

/aipouciv Trop-
erant hi, qui quaerunt ea, quse hominum mentes tyvyal rwv av0pw7rwv (uoovaiv, z.ai

oderunt, et venereae libidinis pruritu gaudent? viat; uat xvyjcatc ; Ei ouv ro/y.i rt; eiiwfv Qri
svo; rou Kupiou yjuwv Yroov
Si quis ergo audeat dicere Deus ego sum,pra3ter : Gso; ziy.i , Tta.pii

unumDominum nostrum Jesum Christum; alium Xptcrou, Ttovr.o-n xcX ovro; srspov xotsyov, v.xi z<-

condat, dicatque Hunc ego mundum on rourov rov v.ooyo-/ syw srrotVca, v.yX rorz Iz-
mundum : rrrj

yscOw &zo;- olrocyxp rov v.vpiov /.a!(3aci/£o); f.y.w

condidi, ac tum Deus vocetur is enim Domini :

XpioTou icrtv riyyr, v.ai or,uiovpyr,u.a.

ac Regis nostri Jesu Christi ars et opificium est. 'Iy;coO

15 Kai Gsacaysvo; -o dyio; Azovrioc rov \ov/.x

ettyranmin 15 S. Leontiusiratumacperturbatumconspi-
metcpante; ducem sic infit Dux, audi sequo animo Ovy.tyjOivra xai o-Tpz&~\ovy.zvov, liyzi auro")
'
w ^ou?,
catus :

rebus gentilium initiatum, audi, dxovaov ' yxp zirz; yz yvsrr.v

zr.zi$r,
quia me dixisti dvziv/-dxty>i
Ttpcyyarav, dv.ovz rx v.xrx rwv
qus dicam contra tuos deos. Quemadmodum tu stvat rwv D,lr,vv/.o~>v

bilem move- Gso)V cou •

ov rpojrov ycp av ixv Kafcap v.).r,Ozic,
si Csesar nominareris, et Imperatori
z.ai Ttaoopyf,tja; rov fiaoilzc rtawpiat; a?to; zi. ovtm;
res, supplicio dignus fores; sicdeiquoque vestri,
oxiyovz; rolyrpx-irz; zxvrov;
daamones, deos sese nuncupare ausi, maximse xa.i oi G-oi au.wi ot
6'pa os
poBnse rei sunt. Quin imo alteram quoque rem Ozovi xahiv, svo/oi stctv yzyitjrr.c v.olxazac
'

Atari u.usf; oi zxoiv.oi rwv

incredibilem vide. Cur vos, deorum vestrorum xai iTzpov tt:xpd$oiov.
^"si"; Si oi urrsp
Gstiv u«t5v xaGE/acry)v s/\arrouo-9£
vindices. in dies deficitis? Nos contra servi pro ;

11 Xptcrou,
Tomus III Julii.
42 ACTA SS. XLV MARTYRUM.
Xptarou So-jlot dtcoxdfuvot, xai a7toGv>;axovrE; 7:5.»;- Christo persecutionem patientes, et morientes,
Biivottsv; xai roiro 7rEtaarto as, rupavvs, drt Soiiloi crescimus? Vel illud tibi persuadeat, Tyranne,
iaatv rou 0sou rou riyairr,u.ivov Kai OuucoGsi; 6 . dilecti nos Dei servos esse. Dux furore accensus

Aouc >.ivi t
'
Guaars roi; Gsofc, Ersi ua rov AaxXrj-, dicit : Diis immolate quia per .'Esculapium et so-
:

irtov xai rov "HXtov, ouy_ JTXtpii^ataOt ry;v auptov. Oi lem, non ultra crastinum vivetis. Sancti autem
ds "Aytot Travrs; co; e£ evo; ardftaTo; Et7rov
'
Husf; ex uno quasi ore dixerunt Nos Doraino Jcsu offe- :

Kuptco 'Irjaou rrpoacpspofiEV ).oytxy;v Xarpsiav, xap7rov riraus rationabile obsequium, fructum labiorum
ytO.aiv rjucov, xai laurou; dXoxXr]ppu; rcov puoptEVCOV nostrorum, qua? nos ipsos integre liberabunt a fu-
rjua"; rr;; p.sXXouar,; xpiasco; '
a£ 0£, Auaia, oifta rof; turo judicio ; te vero, Lysia, una cum diis tuis,

Osotc aov y.olat,ovra iv ytivvri Trupo; aaoiarou. ignibus gehennao addicent incxtinguibilibus.
16 Kai yolaaaz 6 Aout; ezsXeuoev 7ravra; yuftvco- 16 Dux iratus ad ligna oblonga nudari omnes <7«! nnvispoz-
nis Mosju-
Gyjvat si; £uXa ftaxpa, xai icEEoOat ovuijiv atSrtpoic, jussit et ungulis ferreis ac acutis testis radi, pra?- bet cruciari.

zai oarpazot; o^satv '

xai sxsXsuasv |3oav t6v xrjpuxa' conemque clamare : Qui diis non sacrificant ; sed
oi roi; Osof; ft>) Guovte;, alla zai EvuSpiiJovrs;, potius injuriam inferunt, hajc patiuntur. Dum
raura nxayovaiv. Ot Si aytot ^sousvot, sXsyov '
w Sancti excarnificarentur, dixerunt : tyranne,
rupavve, si s^stc tJeivdrepa y.olaarr,pta, rzpoaayayt
'
si acerbiora tibi sint tormenta, profer : haec enim
raura yap r,u.iv sartv Euzaracppdvyjra. Kai rjdr; copa; contemninus. Cum jam esset hora sexta et sol
ezt/,; zaraXacouor;; , zai ro-j rj^iou zara<pXsi;avro; accenderet omnera terram, Sancti radebantur.
rr,v y>;v Ttaaav, r,aav oi aytot ijsdftsvoi. O os Aoui; Inter haec Dux, consilii inops, jussit eos abduci
TtEivaaa;, sxs/suosv aurou; zarsvEyJJrjvat zai arrorE- et carceri mancipari, praDcipiens ne quis eos vi-
O/jvat £v r-p cpuXazyj, EvrstXaftsvo; uriSiva Gtaaat aii- seret, neu aquam praeberet. Erat quidam rei-
rou;, ftrjrs udcop aurof; a7rouoG>;vat ' y;v u£ rtc 7:0X1- publica? administrator in civitate, nomine Hero-
TEury;; iv rrj TtdXst Touvopa 'Hpcodr,; Xptortavo;, des, Christianus, sedgentilium sacra simulabat;
u7:ozpivdusvo; 0£ rov EXXr;viau6v, Ttap' co eusvsv apud quem Dux habitabat. Habebat is notarium,
Aoulj. "Eay_Ev ds voraptov <I>t'Xtvov ovouart, ouro; rjv nomine Philinum, qui a S. Leontio diligebatur.
aya7:<ofiEvo; 7:apa rou ayiov Asovriou, zai ptsraarst- Postquam illum accersivisset, S. Leontius dixit
lautvoc aurov d aytoc Asdvrto;, Xevei '
Ad£X<p£ $1- Philiue frater, vade, Herodi dic, ut, si quid
J.tvs, aTTsX0d>v eitte 'Hpoid'/), 'iva, st s'y_£i rtva si; rov apud Ducem valet, impetret, ut nos cras
Aouza 7rappr,aiav, auptov r;ua; T£/£t(dar;, /iuXa££fro morte afficiat timebat enim, ne quis Sancto-
:

yap ftrirtc rtov ayitov JrjXtaaa; a7:ayop£ua£t. O ds rum prae timore defecisset. Ille autem abiens
a-£/.Gd>v aitr,yyultv Tiav-a ro> ttoXiteuouevo). '0 tJe renuntiavit omniareipublica? administratori. Dux
Aou^ >iv xaXiaac aurov et:' aptarov, zai jtsptsttevev vero invitabat ipsum ad prandium et jam expe-
airov. 'Hpa>d>;c (Js napriTtiro liyav '
"Ort, mEtiJrj ctabat. Herodes excusabat se, dicens: Quia,post-
y_Osc ioov rwv zaraoizcov szsivtov rac 7:).supac $£0- quara heri vidi istorura reorum latera radi, male
ptsvac , atavOsic avsrpaTrriv rou arop.ayou , zat ou affecto stomacho reversus sum, et nequeo pran-
duvapat aptar>;aai '
zat Aout; £7:£pcorr;asv aurov dere. Dux interrogavit eum, dicens Quid igitur :

/Uytov '
Ti ouv /3ou/.Et 'iva 7:ot>iao) ; O c)e eitiev '
Ou^i "vis, utfaciam? Ille autem dixit Nonne hi, qui :

co; avOEar>jzdT£c rofc rcov aurozpardpcov vtanicaaaiv edictis Imperatorum obsistunt, mortedignisunt?
actoi £iatv Oavarou; Ti ouv sux a7ToGv>;azouaiv auv- Cur ergo non moriuntur propere? IUe vero pro-
r6fj.UK;; '0 ds iirtiaytro, rrp avptov 7Tupi 7tapac)ouvat misit, cras eos igni addicturum juxta Imperatoris
ajroxjc, y.ara ra St.arayy.ara roii (SaatXscoc. '
mandata.
17 Kai 'tiXtvoc ar.oiiaa: raura, dpaftcov arrrq- 17 His auditis, cucurrit Philinus, et Sanctis Potum acci-
ystXsv rofc Ayiotc cpatdpuvGsvrsc ra; J/uya;,
piunt a mu-
'
oi ds renuntiavit qui animis hilares, expectabant finem
;
liere
Etisds^ovro ro 7:£pa; ptsra zaX>;; 7:poOuptiac, zai eu- cum egregia alacritate, et omnes bene precaban-
16yr,aav navrtc, tov $tXtvov dta. r>;v -J7razo'/;v, zai tur Philino, quod gessisset morem, et Herodi,
Hpcoorrv tfta rr,v a7:oud'/;v. H dk auvrJOco; arocpEpouaa quod festinaret. At generosa ista mulier, quae
aurot; ro uocop sXsuGspa , siysv uev to udcop, co; to aquam ad Sanctos deferre consueverat, aquam
auvr.Os;, S7ti ro^dtaZcoaua zco/uGsfaa ds sias/Osiv, de more sub cinctura condebat verura ingressu ;

rjpcoraro 7:apa tcov ayicov si s)/£i iidcop. 'H ds dta prohibita, interrogabatur a Sanctis, an
,
aquara
rouc rcapsarcora; r\pvr,aa.TO zai Xsysi auro d ayto; haberet.Negavitipsapropteradstantes. S. Leon-
Aeovtio; rr\ 'App.svico cpcov>) Baatav>i Ei >)v£yxa; tius hoc dixit sermone Armeno Basianas
pty]
Si non :

aprt ro i/dcop £v raurr; r/1 avayy.-i), ort zaratpXsyd- attulisti aquam hac necessitate (nam comburi-
in
psGa zai ai zapoiat r,p.cov aoEvvuvrat, zai inoir,aai mur, et corda nostra extinguuntur) sane quod
rjufv za/6v, o>; oudsv zarscpav/) zai w; outs
, 6'Xco; tamquam nihil apparuit et
nobis fecisti bonum,
ytyoviq. Touro dk sXsysv i:porps7:d|USvo; aur>5 ev- tamquam prorsus non factum. Hoc autem dixit,
syzat ro udcop. H cJs iltlOoiiaa Trjs tcuX/;; , xai hortans eam, ut aquam afferret. Illa vero porta
Eupouaa ttixpav zai cfrevr)V Gupida , dta raur>); u- egressa, parvamque et angustam nacta fene-
Trsdcozsv aurof; ro i/dcop. Kai TTtdvrs; xai avatLu- stram, aquam eis per illam tradidit. Et postquam
t 'C > - ' . . . .
CavTs; ETcriUc-avTO aurr; rou; utou; xat utou; rcov bibissent et refocillati essent,
,
precabantur, ut
uicov aur/;; si; isp£a; yEVEaOat diauot6/iv r>;s rotau- filii ejus et filii filiorum ejus sacerdotes fierent,
rr;; GspaTCEiac.
in tanti servitii compensationem.

CAPUT IV.

Orantibus upparet Atujelus; convertuntur duo carceris custodes ; damnantur

sancti
Martyres ad iynem; aqua e rupe elicita; translatio et cultus reliquiarum.

'Ea7t£pa; ds xara/aSouar/; eij/aXXov Xsyovrs;

,
Vespere facto, cantabant dicentes Domine Deumorant; :

Kuois siaazouaov Trj; 7:poasu;/r,; ptou, zai xpauy/j

r\ exaudi orationem meam, et clamor meus ad
 DIE DECIMA JULH. 4::

te veniat, etc. Et expleto psalmo, corroboraban- y.ov rrpi; oe eXOstm, xai ri e?>5s. Kai ir3l»ip«S«(irrg«
tur in vinculis, gratias agentes Deo, orantes et rov i{«tXu.dv, jjcrav Eppyiusvot, sv roi"; $eouot$, suya-
dicentes Domine Jesu, qui portas mala omnis
: pterreuvres rd> Kupita, osdptsvot xai /syovrs; Kuois •

creaturae, nihil absconditum est coramte, qul Trioou, |3aoTa£cav rA xaza. rrio/;; r<; xrtVeeas, oi
scrutaris corda, et probas renes : tu scis, quo fla- Slv xpurrrdv rrapa, 001, d spsuvcav xap-Jfa; xxi ooxtaa-
gremus tui desiderio, cernis tormenta, animabus ?wv v;<ppou; a'v eitloTaoat rijv y)f/.erspav si; a'c ffpo-
nostris medere : nam corpora nostra tradidimus vvyiav, opd; ra; |3aaavou;, Wai f\p.mv ra; tyvY&i '

propter te : dele iniquitates nostras in corrupti- -a yap awy.cr.Ta fy.wj Sta os napzSorxayvj •
truvajra-
bili nostra vitaparva quippe haec nobis sunt, et
: Xettj/ov «jfzeav ra avouiuata ev rd> (pOaprw y^ucov 61'u
•

minime molesta, ob multam in te, Domine, cari- f/txpa yap fy.iv iortv raura, xai ivilyr-x, J«4 ry-v
tatem te desideramus, te timemus. Aspice e
: Tro).).y;v Trept oe, Asarrora, kf&mfl os rroOouu :v , a;
coelo, et nos erige tu etenim consolaris nos in j <poSouf/.sv. Kartos oiipaviOzv xai rrapaOapp'uvov ylftaV
omni tribulatione nostra, ut possimus sustinere. ou yap £i irapaza).wv yjf/a; irri rraay) rvi 0).i'|st
Nihil loci habeat satanas. Ne nos a fraterno hoc vjftwv, si; ro oS/vaoOat vipia; srrsvsyxsfv zar u'r,

amore separa omnium enim nostrum mater est

: sysrw rdrrov 6 oaTavac •
y.f, yvpfanc fydc. Tfc i.ozl-
fides in te. Et Tu, Domine, Pater noster, glori yirriroc, rauryj; y.f,Tr,p yap rravrwv riptwv f u; o\
fica nomen tuum in membris nostris, et tamquam Trtori;. Kai eru, Kupts, Ttarfp yjuwv, Silxaiv erou rd
in holocaustisarietum et taurorum et in nfyria- ovoua sv yzhatv yjptwv, xai itpoo$zy<iiir,uzv
rof;

dibus pinguium ovium admittamur. Sic fiat sa- ci>? ev ihxavTooyaatv xptcav xa! raupwv xai &i ,

crificium nostrum in conspectu tuo Domine, et iv yvptaatv aav&v Trtdvtuv. Ouro ysvsaOw f, Suoia
perficiatur coram te quia benedictus es et glo- ; fp- wv svorrtdv trou, Kupts, xal sxrs).sa5w d-toSsv
rificatus in omnia secula. Et cum omnes dixis- oou, ort su),oyyird; st xai SzSocxay.ivoc. si; rravra;
sent, amen, noctem traduxerunt insomnes. Ad rooq ateava;. Kal rravreav eirrivreav, atMjv, oWeJleerav

noctis medium, magnum psalmum sibi funebrem «uTtvot. rispi S'z ri usaovuxriov tyallov rdv y.iyav
cecinerunt. (JiaXfiov, einraepiov sauroi;.
apparel An- 19 Hunc postquam implevissent et orassent, 19 Kal «^iptacravreov airtav xal eirtjaptevtas, Woi,
gelus, eujus
ecce AngelusDomini adstitit et luce implevit ha- "Ayysloi Kupiou smora; Err)y;pwasv voTic ro otxyrua,
speetalo iu-
mine.duoeu- bitaculum, et dicit ipsis : Gaudete ;
prope adest xat liyzi avToiq •
yaipiTi •
iyybc, vu.&v f, rsJ.sttoat;,
Siodes carce- ra ovifJCTa
vester finis, et nomina vestra in libro viventium x.ai utteav sv (3t'S).ea twv t/wnav kvtypa-
ris conver-
tuntur: scripta sunt : Confidite, Dominus vobiscum. Ha?c <pr,aav '
BcpoziTt, 6 Kupto; fj.iV upteav. Kai raura
fatus discessit ab eis Angelus. Adoraverunt San- sirrwv ayyiloc airfj.Ozv arr' aiiTorj. Oi os aytot -000-

cti, et At vero milites,

gratias egerunt Deo. exuvygerav, xai r)vyapiarr,aav rw Kupt&j. Ot os c-toz-

qui custodiebant fores carceris, Meneas et Bele- TtiiTat, oi (pu)aaoovrs; ra; Supa; rijs <pu)axii;, Me-
rades spectarunt quidem lumen, et vocem Ange- vsa; xat TSr]).npa$ric tSeaeravro ftev ro zo>c, v.at t.';v

li audierunt sed vultum ejus non viderunt. Di-

;
epeaviiv rou 'Ayyilov jfxouerav, ro os jrpdoearrov aurou
cit Beleradi Meneas ^Egyptiorum lingua (erant oi " E ^ov. Kai Xsyst Msvsa; rta Br]).r;paar) r-/i rcav

quippe genere ^Egyptii): Viden' etaudin', Frater Aiyuirrfta» tpeavf, foav yap AJyurrrtot ri yevot;

Belerade, qualis regis milites sintisti ? Ego sane 'Opa? xal axoust;, «Mtpe B»iX»)paon, olou (3aat).sco;

ab initio Christianis amicus neque enim stu- fui :

£ '°"' v 5iro ' orpartcorat ;
xayca \\ aoyr.c, ajiloc rcav

dent quemquam lsdere; sedpotius attendunt sibi Xptortavcav rvyyavw • ov y'ap OTtaui&Xovoiv arYtxstv
"''/a *iX" Saurofs rrpoasxouatv v*ioreuovres, 010-
ipsis, jejunia vacantes, etDeum suum precantes, . v.ai

maxime in aurora, et nullo non tempore illum l

JVJ01 roi ° £oii «urcav, uahora ev rot"; opBpotc, xai

adorantes. Nihil injusti, iniqui nihil faciunt; ev rrao^ 34 cSpa vrpomtuvouvres otViv, prjcJev aSiltxev,

hospitales sunt, omnes diligunt. Et sicut tu prae ifirapavouov oiarrparrdftsvot, cptWts^t, rrivra; aya-

me nosti, quot solitarii in -rEgypto miracula fa- ndivrs;. Kai, ci; xai a.uro; oiSac, rrpo ifxou, rou; sv

ciunt? Curergo moramur, aut tardamus? Nunc Aiyurrra spsfxira;, ottooa Oaufiaroupyouotv. Ti ouv

certaminis tempus est. Una cum ipsis in carce- fts/Xof/-SV, r\ (3pac5uvousv ; Nuv xatpo; ay&voc. 'Ef/.oi

rem introire mihi placet, ipsosque obtestari, ut ooxst siasXOstv ouv aurof; ev ryi cpuXaxy), xai irapa-
xa).saat aurou; §H\aoBai ovv avrolc,. lot oi rt
me in suum Quid autem
accipiant consortium. fiz

tibi videtur, frater? Et Belerades dixit Si mor- :

ooxst, aos^cps; Kai 6 Bs)y]pao/j; scpy; Ei ourot oux
s<po6yi0y;oav rov Oavarov, a/X' vTtip tov Ssou aurcov
tem non timent, sed propter Deum suum mo-
illi
usra yaodc aixoBvfoy.ovciiv, xairotourovcpM; (3J.sr:c-j-
riuntur cum gaudio, et tale lumen aspiciunt,
atv, dtov xai yiysT; iosTv xary)t;«B6»)fxev rw srr' aurof;
quali nosquoque dignatus est ille, qui his appa-
tpavevrt, o*tart xai fuiic, fj.iToyot Tf,c yapdc avrav ov
ruit quippe ni gaudii ipsorum participes fiamus
;

ytvdctsOa yjOs^ov os et rt; tov Aouxa, tva fviyxa-

etiam nos ? Vellem, ut quis ducem cogeret ad ;

osv aTroOavsiv urrsp rou Ssou airou 'Aax/.y;rrtot< , fj

moriendum pro deo suo yEsculapio aut Apolline,
sed enim amat val- 'ArrdXXcavo;, xai ov zaOs^aro d).).' ixetvoej ftev cpt-
eumque apprehenderet ; ille
),o£cosf, y/uwv $1 xai ra; avvwva; a, xai ra; di.lxc
de vitam ; nostras vero annonas et alia benefi-
tvipy.atac vmreuev, avOpa; dtxatou; aitox.TVJtt
cia succidit, ac viros justos occidit. Accedamus
Ttpoailvafxtv oiiv.
itaque.
20 Kai sioooaptdvrs; Ttpoaiiriaov Toic Ayiotc,
quare omrtet 20 Et accurrentes acciderunt Sanctis dicen- ,

a Duce ad hyovTzc '

xuptot y)f*wv , xai oou^ot rou Xptorou,
ignem dain- tes: Domini nostri, et servi Christi, nos quoque
Js^aoOs xai sv rw aptS,uw uuwv srrtOTEuaa.usv
nantur, in numerum vestrum admittite: credidimusenim yjf/a";

ykp si; rdv Kuptov >if/wv Tyjaouv Xptardv, riv

nos in Dominum nostrum JesunTChristum, qui yjf/sf;

ayaivr,oavTa fu.dc • suHaaOs ouv xat rrsoi fjfiwv, tvx

dilexit nos. Orate itaque pro nobis, ne tamquam
w; (3pa<5uvavrs; IxxXetScaptev xai rravrs; df/ou
tarde venientes excludamur. Sancti omnes illos
,
fxf,

KWtnlaxivTic aurof; oi "A-/ioi xars(pi).y;oav zirojc

amplexi osculum dederunt cum laetitite. dieentes
i yio
yapdi, Xsyovrs; 'AosX^oi fuwv eors
'

ptsra
Fratres nostri estis nam Dominus noster Jesus :

t?c EvOsxaTT);
xupto; yjptwv Tiioou; Xptord; xai rou;
Christus hora undecimse operarios admisit in vi-
spyara; iSilzTO si; rdv ifj-ndti-jx •
fxf, ovv
d5pa;
neam nolite ergo timere nam Dominus, cui
: ;

r^ d^Ssvrt
c5st)taay)rs w yap srrtarsuaars k'^ ;'
),
credidistis, qui nobis apparuit, et nobiscum locu-
:

iutv xal )a)y;oavri, aurd; vu.dc

ixihorj w; a;t'ou;
tus est, ipse vos vocavit, tamquam dignos. Orta
44 ACTA SS. XLV MARTYRUM.
dvra;. npt.ua; 31 vevausvy)? , y-xouaOv; raura :u autera luce, Dux accepit, cu?todes esse prrevari-
Aouz.i, oVi zai oi cpu/a/f; Trapiov;aav, zai Eiatv auv catos, et a vinctorura partibus stare ; et deos
rof; dsaudrat; '
d Se Aoul; (3/aacpv;y.y;aa; rou; Oeou; suos conviciatus dixit, eos unum post alterum
aurou, eittev, drt sva xar vjx arrco/EaEV, fty; duva- periisse, quinon possent sibi ipsis auxiliari, sed
juevoi iaurof; /3ov;0y;aai, a).X' E/.cJe^ovTat rvjv Six reov ab liominibus poenas pati. Givitate egressus con-
avOpeorreov iz.di/.y;aiv. Kai UeXGcov rijq ttoXeco;, iza- sueto consedit loco, et misso ad Sanctos qui in
Gtasv Iv reo cruvyjSei roTreo, za! dsdeozeo; xpooSov zara via praeiret, adduci eos jussit: Exin Meneam et
reov ayccov, exeXeucrev aurou; TipoxyOf,vxi, x.at Oex- Beleradem contemplatus, cum Sanctis vinctos,
cxu-vjo; rov Mevsav, z.al B>)Xy]pao»)v, iaurou; auvcJi- subrisit et Appiano principi dicit Cernis, Ap- :

oavra; roic Ayiotc iy.EidiaaEv, z.a! Xeyct ATTTnaveo rco piane, quod vel in inferioris notas hominibus vo-
Trpiyz.iTTi b '
0Ecop-tc, AriTTtavE, ort iariv ri; /.ai iv luptas quoedam sit, perferre mortera. Ecce enim
rotc yiipocw tvcJov/j »j Oxvxzov cptpouaa idou yap ot milites mortera dilexerunt potius, qiram vitam.
crrparicorai rov Gavarov f/aXXov f,yxTrriaxv, r\ rv;v £eo- Appianus .dixit Domine, inusitato cruciatu eos
:

>;v. Arr-cavoc stTTEV, dioTrora, r.olacov aurou; \ivr, rt- plecte. Dux vero dixit Non, per deos, non cru-
;

ficopia. '0 ds Aouc; /iyst " Ou, jua rouc 0Eoi>;, ou xoXa- cio ipsos, ne cruciati, et deos confessi vivant sed ;

Ceo aicou;, y./'r:coc, z.o/.a'dy.Evoi x.ai iuo).oyf,cavTii pronuntio sententiam contra illos, ut una cum
rou; Osou; £yjcrcocriV, a//' arcocpatvoy.at z.ar' aurcov o- aliis comburantur, et, sic festinanter quod opta-
rrco; auv rofc aHoic xatoenv, o ETrEOuf/.yjaav, Xaocoaiv. runt.-accipiant.
21 ArrECpy;varo ouv z.ar' aircov, Xiycov '
Ouroe oi 21 Sententiam itaqun adversus eos tulit, di- c/ membris
truncati
EarcoTEC tito rou $f,p\xToc. u.ou ot ttevGe z.ai Tiocxpa- cens : His, qui ante tribunal meura adstant quin- comburun-
zovra r/c reov Xpiartaveov Spgoxstac Op/jOzsuovTE; que et quadraginta Christianae superstitionis cul- tur, excepto
Sisinnio;
ruvyavovrs;, z.at Trapaz.ouoavrEC. reiov auro/pardpeov toribus, Iraperatoribus Augustis reluctati, diis
(3aoiXscov, z.ai fty; Ouoavrs; roc; OeoTc, rrpdrEpov uev non immolarunt, primo quidem bipennibus am-
TriXexEOtv rsftvioQojoav /sfpa; zai Trddac, sTrstra Trupi putentur manus ac pedes, dein igni tradantur, et
TrapadoQvireoaav, xai aTTcoXeia rou Aux.ou Troraftou. Lyci fluvii undis pereant. Ministri autem Sanctos
Ot 0£ uTryrpirat Trotv;aavrE; v.xOzcOfvxi rou; ayiou; humi collocantes, sine mora membris trunca-
ETTl TOU idacpou;, Z.aTETEUVOV Z.at 6UsXl£oV EV OTTOudv) '
runt quorum alii in pyra ardente sanguinolenti
:

zai oi uev reov ayieov ev rv; rcuppa rou zauacovoc animam exhalabant: alii vero adhuc spirabant.
£caiu.xrc.)0EVT£c, aTTEiJcoz.av rac ^u^ac "
ot ds etc Ept- Inter quos Anicetus, contemplatus fractum esse
ttveovtec >;aav '
ev oic z.at o aycoc 'Avtx/iroc Osaaa- crus suum, non prorsus abscissum, sed deformi-
jj-ivcc tov ptupov aiirou z./,aa0£vra, o\j rravrt 0£ ru/;- ter tortum, corporissui mala ridens, dixit: Ade-
Givra, xlla arp£o/.coc xefuevov, z.arayEXcov rou aco- ste, fratres, videte falcem frugiferam; atque illi
ftaroc aurou, eXeyev '
Aeute, ccJete, acJtXcpoi, dp£- simul cum ipso gaudebant. At unus ex illis
~avr,v z.ap7Ttz./;v "
z.ai auroi $i aurco auvECpatdouvovro. sanctus scilicet Sisinnius, fractis organis et ma-
'0 oe aytoc Ziaivvioc xareayEt{ ra trxeuyj, zai acpodpa gno praecordia inflammatus aestu, prae siti di-
/.aracp5.£^0£ic ra iyv.x-y. \v. rjjg ii }/;;
1
xaretrupj], scruciabatur, ac volutatus in subjectam petram
xu/JiaBets -:ic ryjv UTtoxetuevJlv TiErpav ou uax.pav rcov haud procul ab aliis Sanctis, aperto ore, Domi-
a/./.ov aytcov, zai avoicac ro crrdua aurou, £c5e/,0/i num oravit, dicens :

tou Kupiou, /Eycov '

22 KuptE p.£ya?.oocop£ , o Iz rcErpac axporouou 22 Domine, donorum magnorum dator, qui qui precibus
Djjuov ftiyav, zai /\aov dnjicovra 7roriaac, o 0£i; ry;v multitudinem plebis ac populi sitientem pra^rupta nqun e rupe
elicita,
ip-jOpxv GaXaaaav rpi/Iy.ara duo , tva 6 ao; Xaoc a.Tro e rupe potasti, qui rubrum mare bifariam secui-
/Etpcov avdp.ou puaOyJ, d avotlas rouc z.arapazra? rou sti, ut populus e manibus iniqui eriperetur; qui
ouoavou, d TTpoaz.a/ouuEvoc ro udcop r/]c Oxi&o-ar,;, cataractas cceli aperuisti, qui evocasti aquas ma-
zai Exviov auro E7ri 7Tpdaco7Tov 7raa»;c r/;c yjjg, d ris, et efludisti illas in fasiem universae terras,
ivloyr,axc ra udara ev rc.) 'Iopdavv; dia rou ayiou aou qui benedixisti aquas, qua? sunt in Jordane, per
Pairrttruaros, d eittmv 'Eyw elut rd udcop ro (Jcodv, sanctum baptisma tuum, qui dixisti Ego sum :

dtavotcov ri)V jrerpav raur/v, xat iv.ytov udcop, xat aqua viva; petram hanc aperi, aquam effunde,
Trdrtadv ue f/i/.pov, xat ev touto yvcoaoftat el r,yxvrr,- pauxillum potus mihi praebe et ex hoc cogno- :

aac /,y.a;, xai ei Sijioi EO""' -'' Ta; cr>]S Jrrcz/./crf.j;, scam si nos diligas, et si digni simus, Domine, qui
AiaTrora dpa; yap ori Traaa u.ac rou acop.aroc
7r/,y
1 invocemus te. Cernis enim, et compagem corpo-
irjuuv eljsoajravjjd»], xai \i\pa\ yeyovapsv co; darpaxov ris nostri omnem consumptam et aridos nos esse
irt Oe rourou eu^ouevou ev r/j Trirpa aOpdov, Tapavyj tamquam testam. Illo h<ec orante in petra, in-
rt; yiyovEv ez. ryjs Trirpa;, xat (3df/6o; udaro; xai gens e petra murmur insonuit, et strepitus aqua-
pxyziax -irpa E^ioXua-v udeop di£tdi; te xai xaAiv,
r,
rum ruptaque petra effudit aquam lirapidam ac
;

Bltep Becopeirai ue^pi ry]s cryjuepov xat rrtcov d ayto; nitidam, quae in hodiernum usque diem specta-
itaivvto; rfAoyrpiv rdy 0eov, Xiycov 'Tuvco oe, tur. Etpostquam sanctus Sisinniusbibissetbene-
Kupi£, ort iydpraaa: •}uy;/,v Aivci a£, /3aat-
xevyjv. Deum, dicens: Benedico te, Domine, quod
dixit
/eu, xat doi;o/oyco rdv 7rpoaieoviov rE^Givra
ex r/;; animam satiasti inanem. Laudo te, Rex, et glo-
GEordzou Mapia? ort ixopiaG/v rou aou z.riauaro;,
,
rifico, qui existens ante secula, natus es e Deipa-
xa0a7TEp 7ratdiov yaJ.a ftvirpdc.
ra Maria, quia, tamquara puer per lac matris,
peropus, quod condidisti saturatus sum.
23 KaTaejtcoadv fie z.ai rou; yiytaausvou? adsX- 23 Largire mihi et Sanctis fratribus consum-
cpows /xou reXeico9yjvai ci sanctos
ryj avj /aptn z.ai i/.Ttidt mare cursum in tua gratia et spe et sicuti inter Martyres in-
,
;
zai coarcEp y)vco8>)uev ratc <Jfu/at; adtaraxrcoc, ivco- be-
nos uniti animis fuimus constanter, ita uniamur vocaluris
Oeoy.-v z.ai rot; dariot; ne precatus,
z.at reov ^pstav iyovToyv ossibus. Opis tuae indigos, teque nostro inter-
ryjs a/; (3o>)9eiac;, zai 7rapaxaXouvrcov as dt' y;ptcov ventu invoqantes, statim exaudi, Domine, inqua-
ra^sco; E7raxouaov Kvpte iv exaoryj
, , xvxyv.r, zai cumque necessitate et indigentia quamvis in
:

ypsia • z.av iv nevia rcc urrap^Et, xav ev ypiia , paupertate quisquam existat : quamvis in vidui-
xai dpcpavta, z.av iv UTrodic/p.ia, xav iv aaOivda aco- tate et orbitate quamvis
: in peregrinatione
faroc xat juyyjc, xai £v /piEatv, xai auxo^avriaic,
quamvis in infirmitate corporis etaniraae quam-
xa* ev TTtz.pa Sovhia, xav iv cpOopa
;

avOpcoTrcov /) vis in aere alieno et calumniis : quamvis in acerba

 niE DECIMA JULII. 45
servitute quamvis in hominura aut peeudum
: £<uwv, xav iv bahkaa-n vetMa?o«evos ti; eir,, x&v
contagione quamvis in mari quispiam sit nau-
: Iv itzptaTaau ttpooayOf,, ov, (iaoiXtv, 6Y
aXi.-r,
w&v
fragus: quamvis denique in aliis rerum tempo- Trapazinoiv ra/y htaxmooy', tva yvaotv Ttavrvc oi
rura, aclocorum adjunctis; tu illum, Rex, per xaT& riiv oixoufxevrjv, ort itokv mamioae, r]udc, xat
nos interpellatus statim exaudi, ut cognoscant axoueie jjftcov z.ai to iiap rouro yeveoflw eie tao-tv
omnes mundi hujus incolae, multum nos diligi h navrl 'iraOsi •
ay yap ejrixXjjo-ei lUy&piotv, z.ai
a te, et exaudiri : ac malo cuilibet fiat aqua haec xlaibv Oaupta avzy.atviaOr, eie. Oolav Harooc,
in medelam nam ad invocationem
: tui ebulliit, et y.ai Yiou , y.ai ayiov Ilvzvuaroc , i-atvov oi xal
innovatum est vetus miraculum in gloriam Patris, pvziav rwv Maprupwv aov rwv ttivrz xai rzaaapa-
memoriam
et Filii, etSpiritus sancti.inlaudem et y.ovra.
Martyrum tuorum quinque et quadraginta.
eliam citm 24 Atque hoc orante in petra, milites, qui ac- 24 Kai rourou zvy_o\j.ivov ev ryj r.irpa, oi orpa-
iisdcm in cenderant pyram in campo prope civitatem, rtwrat zauoavrs; z.autvov, iv rv"j /wpa itknaiov
ignem injlci
ignem lignis in sublime nutrientes in similitudi- rf,i jTo/ewc, zai si; fdfoc, OpS'|avrs; ;u/ot; ro Trup,
nem fornacis Babylonicae, venerunt, ut ipsos tol- z.ai TrouioavrE; dptoiav r/j; BaStXwvia;, r,/Gov Eirapat
Ierent numerum ineunt, et unus desiderabatur.
; aurouj, y.aX 'Cr,roiiat rov aptOptov, z.ai 6 v.c s/eittev.
'0 ol aytoc Itoiwtoc, i£6r,aiv liya>v 7
Sanctus autem Sisinnius clamavit, dicens Hic :
•
Q5 siut, o>oi

sum, hic sum. Venientes vero hunc quoque sus- fiptt. "EXSdvTec $1 r.ai iitapavrzc, y.ai rovrov, fr/ayov
tulerunt, et adduxerunt inignem.Et dicunt San- ettI ro irup. Kai liyovoiv oi "Aytot ouaSjvyioc Ei«
cti unanimiter In manus tuas Domine tradimus
: yftpai aov, KuptE, TtapaQr,o6n$a rac iyv/ac, Jjfiov
•

animas nostras; et: BenedictusDominus,quinon xai, euXoyrrroc. Kupto^, o; o&x eoWev xjfiae. ei? 6/jpav
dedit nos in captionem dentibus eorum et can- ;
roi"; 00OUO-tv aurwv xai i/aU.ovTic ic/.ffjr.a av £t; ro
tantes in ignem injecti sunt. Porro lictores accen- TTup. Oi 81 o\*utot zi'r,Ttrov rf;j v.xu.tvov, uvj.oJu.ivot

demntpyram, imitantes Chaldeeos. Eodem, quo rou; XaXoaiou;. Kat tsXeiw9evtg>v aurwv iv rf,

obierant die, quse est, in decima Julii. jussit Dux r)v.ipa ravrri, 'f\tic. lartv rou 'Iou).iou dexaryi, IxlXeu-

eorum ossa, ac projici in fluvium, cogno-

colligi ffcv 6 Aou£ av)./.zyf;jat aurwv ra bari, zai pt<ff;jat

mento Lycum, milliaribus sex a civitate distan- lv~T(p Troraptw, rw \iyou.iva Auz.o), rw 6'vrt aTrotTVj-

tem. Quo ubi detulissent, qusesiverunt aptum lo- fxsta '('£

rfic tto"Uw;, z.ai z.opttVavr;; E^Jjrouv tottov

cum ad perdendas sanctas reliquias. Profundus EiriniuEiov rrpo; arroj?.£tav rwv ayiorj Xeupavoiv. Et/.t";

est vortex prope pontem, in quo evacuarunt sac- Si iartv ~pbc rf, yztfvpr, [laOvc, zai zv aurw v.arzy.i-

culos. vaaav rou; p.ap(7tTTTrou; c.

Translatio ct 25 Atfluvius depositiinstarSanctorumreliqui- 25 oe Trora^uo; y.aQaitzp rrapaxaTa8»}xrjv /a£wv

cidtiis reli-
quiarum. as accipit, utque pro eo, ac debebat, salvas atque rwv ayiav ra Izvhava, zai w; ocpeiXwv, trwa zat

incolumes redderet, eas unum in locum collectas az.Epata aTrocJouvat aura avvayayav iv £vi rdrrc.) rra-

conservavit. Lictoribus vero inde digressis, viri p£(pu5.arr£v. Ava^wpJltravTWV oz rwv OJJptiwv, avopE;

religione insignes, servi Dei, et Sanctorum mori- BEOOESEi;, 5ou).ot rou 0EOu,zai o.udrpoTrot twv ayiwv,
bus consimiles, assumptis quibusdam, fiuvii pro- y.a&ovrzc, rtva; EptrrEipou; si^dra; itoXujrpayptovflffa

funda explorare peritis, integras sustulerunt, ra ^aBn rov -orauov, avrpavro olx u.zra rf]c [yr,c]
•

cum sanctificata ipsis [terra] ut impleretur Scri- ouvir/iao-fieviis aurotc, cic nlr^Jjfvat rf,v ypafr.v

ptura : Custodit Dominus omnia ossa eorum. Et yvlaaozt Kupio; jravra ra dtrra aurwv. Kat ivzy/.av-

postquam in civitatem invexissent, in oratoriis ea rs; Iv rii tto/ei aveflevro Iv roi;* luxnjpiotc otxotc,

reposuerunt, cum profunda esset pax, dante Dei ziprm; XptoTou tptiavBptaireiac,
31 (laQziac, rf,; rov

benignitate, piissimo Constantino regnante, et xai rf, fiaoiXeia reu euo-eSeoTarou Kwvcravrtvou, xai

turris ipsi sunt fidei inconcussa, stellae ratione eiotv wJpyot rije rrio-rsw; ao-sto-roi, aorepec **.o/tzot

praedita^ Christianis lucentes, flores ecclesiarum, Aaptirovrec Xptortatjois, avOr, rwv z.ara rf,v oizoupte-

quae per orbem terrarum sunt, intercessores pec- v/jv hxkrjoitbv, Trpsoosurat rwv auaprwXwv, tpuAaxe;
catorum, piorum custodes, civitatis suae et orbis twv suoeSwv, rtpooraTai rf,c rs toia; ttu).sw; zai r^;
universi praesides, benefactores eorum, qui se oixoupUvris, £usp-/srat rwv xexTyiftlvuv auroi/c sv Xpt-

possident in Christo Jesu Domino nostro, quem orw rw Kupiw --?ptwv, w Ttpijret 36'Za au.a rcjj
'Ijioou

decet gloria simul cum Patre, et S. Spiritu, nunc riarpi xat rw iavayia IIveufiaTt, viv zai «5, xai

et semper, et in secula seculorum. Amen. dq rou; atwva; rwv aiwvuv. Aftjjv.

ATs NOTATA.
T

a A**oia(« est Latinis vox annona ; hic forte sumitur pro salurio.
b Latine Princeps, de quo Caiujius in utroque Glossario.
c Vox barbara, qux liic saccus sianificat.

DE
 16 ACTA SANCTORUM.

DE S. GENEROSO ABBATE ET CONF.

ENIXIONE APUD PICTONES IN GALLIA.

J. B. S. Notitia ex Actis S. Paterni episcopi Abrincensis.

S. Paterno episcopo Abrincensi seu vulgo S. Generone, in quo ejus reliquise servan-

; u
nolns.
D
modum
Abrincatensi actum fucrat in Actis San-
ctorum Ord. Benedict. secnlo prirno, pag.
152; ibique nonnulla stabilita,
a Mabillonio melius retractata sunt in
plcmcnto seculi2, apag. 1100; postquama Cl.
qux post-
Sup-
D.
tur. Qux omnia confirmat Mabillonius in citato
Supplemento seculi 2 Benedict. ubi ad idem nomen
S. Generosi hxc annotatio apponilur
festum est, Generosum abbatem, non ad secu-
lum vii (ut alias diximus) sed ad seculum vi per-
: Hinc mani-

tVHcrouval communicatam liabuit Vitam, a Fortu- tinere. Corrigendum proinde vetus Lectionarium
nato Pictavicnsi scriptam. Prdprio dic, xvi Aprilis, Ausionense, in quo S. Generosus floruisse dici-
Acta ejus ex variis aliis Mss. etiam illustrarunt tur eo tempore quo Romanum imperium Constan-
Majores nostri, adjuncto fido socio S. Scribilione, tinus Augustus, tertius ab Heraclio gubernabat,
qui uli nec in vita, ncc in morte, sic nec in cultu a et Childebertus Theodorici regis, Dago-
filius E
S. Patcrno avelli debuil. Ex horum Sanctorum berti primi nepotis, Francorum reipublicae prae-
Vita potissimum innotescit is, de quo hic agimus, sidebat. Generosus monasticum habitum in mo-
S. Generosus (Gallice Generoux) sub cujus disci- nasterio Ausionensi sub S. Launegisilo suscepisse
plina in monasterio Enesione aliis Enestione,
, legitur.Anno mclix textor quidam apud Toar-
Enexione, Enixione, Hensione (quod nunc credi- cium oppidum, ob violatum S. Generosi festum
lur monastcrium S. Jovini de Marnis, S. Jouin de diem, membrorum stupore punitus, in ecclesia
Marnes, dicecesis Pictaviensis, de quo videndus dies S. Generosi facta pcenitentia, sanatus est. Item
primus Junii pag. 73) religiosam vilam instituerit Aimericus quidam, cognomento de Villia, Toar-
laudatus S. Paternus, postea episcopus, ut habes in cii senescallus, ob rapta ejusdem ecclesiae orna-
Actis nostris, citata die xvi Aprilis cap. 2, num. 6, menta, pcenas dedisse fertur. S. Gerterosus vi
ex quo hic subjiciam qux de sancto nostro Generoso Idus Julii colitur in monasterio Ausionensi, seu S.
prxcipue memorari possunt. Sic ibi legitur : Jovini de Marnis, et in ecclesia prioratus S. Gene-
quam cx .-/-
2 Cujus rei crescente fama, vir venerabilis ab- rosi, vulgo S. Generoux, quse una leuca distat ab
ctis S. Pn-
lerni; bas eorum Generosus, post triennium, ad requi- ipso monasterio, ejusque reliquias adservat.
rendos monachos, tam bene ad Christum fugiti- 4 Lectionarium de quo jam dictum est, num-
,
etcoliltac
vos, perrexit. Quibus inventis, agnoscit S. Pa- quam vidimus; neque alia, ad S. Generosum spe- dic x '"'''

ternum in valde arduam vitam conscendisse, ita ctanlia, reperiri potuere, cum nulla ejus Vita aut
quod praeter panem et aquam vel olera sale , Legenda scripta sciatur : certe ea nec ad Mabillo-
condita, nulla sumebat edulia. Aspectum vero nium, nec ad nos pervenit hactenus. In sacris Fastis
non solum a feminarum, sed etiam ab ami- nusquam notus est, ne quidem in magno Gallkano
corum removebat praesentia, ut ab omnibus re- Saussayi, quidemum in postrema operis appendice
motus, melius exspectaret adventus angelicos, et pag. 1251 producit excerptum e sacris Pictavien-
cresceret in divinitate, quod deesset in homine : sis ecclesiaemonumentis, nuper, post hoc opus
lectulo numquam utens Quod abbas suus ferme editum, ex Rev. Domini Episcopi mu- F
conspiciens, esse ultra propositum regulae, velut nere acceptis, mense Septembri anni mdcxxxvi.
impatientem fraeni equum, ad moderata revoca- in quo ad xvi Julii sic haberi testatur : Generosus
vit jejunia;imperans, ne reclusus esset tam ar- Romanus, cum ad occiduas partes transiens, in
due, ut virorum conspectu vel colloquio se frau- pagum Pictaviensem devenisset, monasteriique
daret. Insuper ut cellulas, quas ipse construxerat, Heulionensis celebritatem oculis percepisset, ibi-
De quo, quia de bonis
vicariis vicibus visitaret. dem a S. Lemiegisilo abbate habitum religiosum
parentibus esset, tam a Pontifice Leontiano, suscepit. Post cujus obitum Generosus (licet re-
quam civibus testificatum est. Quem in loco luctans admodum) eidem ccenobio praefectus est
commendans, B. Scubilionem revocans ad mo- migravitque deinceps ad Dominum, ut fertur'
nasterium secum, parvo intervallo ad fratrem reparatae salutis anno sexcentesimo vicesimo
redire~permisit. primo. Quanam in hisce paucis lineis corrigenda
prubaturvi- 3 Ad nomen Generosi sic observavit Hensche- sint, ex supradictis abunde patet
xisse seculu : natalis, saltem
vi, nius Fuit S. Generosus abbas Ausionensis sed
:
; festivitatis dies certo videtur esse hic
dies, non xvi
qui sequenti (adeoque seculo vn) dicitur vixisse in
Julii, quo a Castellano consignatus est
in Martyro-
veteri Lectionario, nisi sit error, quod ad x Julii logio Universali, addita epocha anni
682. Sed hxc
erit examinandum, quo die colitur in monasterio circa cultus diem dissensio et postremus error chro-
Ausionensi, et in ecclesia prioratus S. Generosi,
nologicus ex modo adductis facile etiam corriguntur.

DE
 DIE DECIMA JULII. 47

DE S. ETTONE EPISCOPO ET CONF.

L^ETIIS IN BELGIO. .i. p.

rium est, ubi sane sanctus Vir Domini Hetto vi-

delicet Scotus, divinaprovidentia dirigente, deve-
COMMENTARIUS PLEVIUS. niens, aliquantotemporeconversatusest; tandem-
que cursum suse peregrinationis finiens, migravit
ad Christum. Ad cujus meritum declarandum,
§ I. Cultus e Martyrologiis, elogia, divina pietas multa dignata est operari docu-
Lectiones. menta virtutum. Unde quidam ex religiosis viris
sancto Viro tantorum emolumenta bonorum tra-
diderunt, ut aliquot canonicos admitterent. Au-
ANNO CIRCI- Lxtia, Nerviorum Hainoen-
TER DCL Al'T
UCLXX.
Lxtix
sium oppidum haud
seu vel
ignobile in dicecesi Ca-
diatur insuper Saussayus, post hanc annuntiationem,
Fisciaci prope Avesnas Hannoniae, depositio S.
meracensi, vulgo JJessies aut Liessy, ce- Ettonis Episcopi et Confessoris, ita excurrens in
. B leberrimx abbatix Ordinis S. Bencdicti, ejus laudes qui cum S. Furseo ex Hibernia in
; E
Abbalia Ls- pluribus titulis in hoc Opere de Actis Sanctorum Galliam Belgicam profectus, magna ibi religionis
tiensis habet
vurpus S.
promovendo meritissimx, nomen indidit; qux sita incrementa edidit postqile innumera animarum
;

F.ltonis. est ad flumen Helpram, secundo lapide, n>f scribit lucra, ad superna? remunerationis perrexit gau-
Hadrianus Valesius, ab Avesnis, ejusdem Hanno- dium. Cujus praeclara merita divinae virtutis,
nix oppido; de qua plura idem Valesius in Notitia quae ad ejus tumulum in prioratu Fisciaci, abba-
Galliarum, pag. 260. Egregie hallucinatur Ferra- tise Laetiensi subjacenti micavit, documenta uber-
rius in Catalogo Sanctorum, qui in Martyrologio tim declararunt. Fallor, non nugas venditet Bu-
si

Romano non sunt, dum ad annuntiationem S. Etto-
nis, ita loquitnr in notis
Hannonias cum coenobio, quod Leuze vulgo ap-
pellari videtur, Condato et Tornaco urbi Flan-
dricse proximum, a Tornaco 3, a Valencenis 5
M. Belg. distans : vel, ut alii aliqui scribunt, est
oppidum ejusdem regionis quod Lessen vo-
cant, ad Teneram fluv. non longe a Brabantias
limitibus, a Tornaco 5, a Montibus 7, a M. S.
celinus, dum in Menologio Benedictino hxc profert
: L.etijs: oppidum est Is fS. Etto) Philtani, Hiberniae Regis filius, con-
tempta regia, humilis monachus, exmonachoEpi-
scopus, rursumque, relicto pontificatu, ex Episco-
po monachus et peregrinus, ctc. Citat quidem di-
ctus Auctor monumenta
Laetiensia, Joannem Mo-
, lanum, rerum Belgicarum scripto-
et reliquos
res, tom. 2 SS., etc. At nihil simile in monumen-
tis Lxtiensibus, huc missis nec plus speret in Molano
;

Gerardi, op. Brabantise, 4 M. Belg. recedens, aut rerum Belgicarum scriptoribus (recentiores haud
cum ccenobio Virg., a S. Lamberto dicato. Flo- dubie intelligit, qui fidem non faciunt, si aliqui ea
rentissima Lxticnsis abbatia inter alia sacra cime- asserant) tacente Batderico Auctore vitx ; uti
et

lia, qux recenset Baissius in Hierogaz-ophilacio Bel- planum fiet ex iis, qux pcr decursum hujus argu-
gico, a pag. 267, thesaurum non infimum possidct menti dicentur. Molanus in Natalibus nonnulla col-

corpus S. Ettonis, Etthonis seu Ethonis, Gallice legit,ex historia, ut ibidem notatur, Laetiis, Lova-
S. Ze. A Balderico Tornacensium et Noviomen- nii et alibi manuscripta; sed nihil producit singu-

sium Episcopo iib, 2, cap. 34, vocatur sanctus vir lare, huc referri dignum, quod aliunde a nobis non F
Domini Hetto, Datione Scotus. proferatnr. Elogium etiam sancto Attoni (evidenter
cjus annun- 2 Molanus in Addilionibus ita illum annuntiat pro S. Ettone) contexuit Ghinius, ac Veniulxus
tiationes e
hoc die : Laetiis ex Fisciaco, natale S. Ettonis, libro de propagationc fidei per Belgium per sanctos
Martyrolo-
giis; Episcopi et Confessoris ;
quem etiam habet in Na- ex Hibernia viros cap. 5.
Sanctorum Belgii. His accedit Mirxus,
talibus in '
4 Locus alter, e quo sancti Confessoris elogia peti ilem ex Lc-
Fastispag. 392 sic de S. Ettone memorans possunt, sunt proxime hic sccuturx de S. Ettone,
'

: S.
'".""'f"/
Etto sive Hetto Episcopus et Confessor, natione Episcopo, ut prxfert titulus, Yberniensi, Lectio-
Hibernus seu Scotus quiescit in Lsetiensi Hanno- nes in ejus solemnitatis Octara, excerptae ex an-
niae ccenobio. Obiit in Fisciaco, olim monasterio, tiquo Ms. codice monasterii S. Lamberti Laetien-
nunc prioratu, dependente a Laetiensi abbatia, sis, ad Bosweydum missx anno 1620 a F. Petro
juxta Avesnas, Hannonia? oppidum. Ferrarius Lorignairt, monacho ct bibIiothccarioLxtiensi,sunt-
ita ipsum refert : Laatiis in Hannonia S. Ettonis que sequentis tenoris : Lectio i. Est in confinio
Ep. Hiberni. Martyrologi Benedictini Wion, Dor- urbis Atrebatis villa qunedam Buyun-villarenun-
ganius et Menardus eum signant cum dicto titulo cupata, B. Ettoni mira quadam et praecipua ve-
Episcopi et Confessoris ;
quos sequitur Saussayus neratione ideo quam maxime devota, quod ipse
in Martyrologio Gallicano. Castellanus Sanctinostri eam divina sui corporis, adhuc vivens, dignatus
memoriam altcxuit Martyrologio Universali, ita lo- sit praesentia ; seu etiam, quod ejusdem villas ec-

quens : Fisciaci (a Fescau) in conflniis Artesia? et clesia, in memoriam nominis Viri Dei exstructa,

Picardias, S. Etto Hibernus, cujus reliquiae ex- ejus in se clarescentibus meritis, incolis loci ha-

istunt Lsetiis in Hannonia, ubi honoratur tam- beatur venerabilis. Lectio ii. Verum, quoniam
quam Episcopus. ipsa solius sacerdotis domui contigua, remotior
Etogia ex 3 Elogium breve quidcm , sed sua antiquitate est villa,visum est viro illustri Hellino, ipsius
Balderico et
villaedomino, aliam domui suas viciniorem ec-
Saussayo, venerabile, proferocx laudato Balderico, loco supra
citato : In villa etiam, inquit, Fescau monaste- elesiam intra villam construere, quo tam ipse,

quam
 18 DE S. ETTONE EPISCOPO ET CONFESSORE.
M CTORE quam omnes loci ineolas, divina celebraturi, fa- brevi legerit. Id si verum est ; utinam id legerit
J. P. Lectio Cumque, in documento fide digno, et non apocrijpho Displi-
cilius valerent conourrere. iii. !

quod meirte eonceperat, exequereturopere.jactis- cetprxterea clausula, qua probat S.Ettonem fuisse
que fundamenfis ecclesise structura ccepisset emi- Episcopum, quia in gestis ejus sacerdotem novis-
nere, apposuit etiam terram.quam B. Etthoni fi- se se ilicit appellatum. Lectiones alix, in promptu
delis quidam moriens reliquerat possidendam, ad sunt ex Ms. Breviario monasterii Lxtieusis. Verum
sumptus a?difieii vendere, aflfirmantibus nonnullis, cum illx non conlineant nisi fragmenlum vitee,

haec, quia non recte fiebant, Viro Dei displicere. qiiam hic damus, parco eas transcribere.Aliudprx-
iii quibus 5 Lectio iv. Jam parietes templi in immen- terea Ms. habemus cjusdcm farinx; circa quod ni-
, rutolapide
r priori S. sum excreverant, cum die quadam latomis lapis hil vetat novare observationem, Lectioni 8 subne-
Ettonisecck praegrandis cuilibet loco aptandus defuit, a qui- xam Hae . suprascriptas Lectiones leguntur in die
bus omni cirea regione diu quaesitus inveniri
in natalis ipsius Sancti quatuor in primo Nocturno
;

non potuit. Lectio v. Designatus est autem eis reliquiae quatuor in secundo. PerOctavam ipsius
in interiori cancello prioris ecclesiae lapis unus, nullae leguntur Lectiones, sed fit tantumcomme-

qui squera circumducta*, ita loco, cui inserendus moratio de eo in fine Laudum ac Vesperarum
quoerebatur, inventus est congruus, acsiperitis- per Antiphonam aliquam et Collectam. Unde
simi caesoris studio ad id operis esset excisus ; ad colligas, non fuissc unam eamdemque ubique loco-
quem ut illaesus muro abstraheretur, cum qui- rum Officii canonici in honorem S. Confessoris no-
dam latomus accessisset, ferrum toto nisu vibra- stri recitandi rationcm.
tum injieiens, aliquantulum caementi ejecit, in- 7 In manibus versantur Lectiones, de quibus in qim iiiitiitiu-
trorsusque feriens, plumbeum vas inter duos la- carum ecgrapho adscribitur, quod sint Lectiones 8 nc (limriim
Lcctionum,
teres ccemento signatum, produxit ; nec tamen Octavae solennitatis S. Patris Ettonis, quoe nus-
ipse, operi attentius insistens, quid egisset, de- quam reperiri dicuntur in antiquis Breviariis ;

prehendit. Puer vero parvulus prope eum stans, nonnullis autumanlibus, Abbatem Blosium easdem
visis lateribus, cum se aliquid invenisse, gratula- composuisse et immiscuisse aliqua miracula, me-
bunda voce saepius exclamasset, omnes, qui ade- ritis Sancti patrata, in 5 et 6 Lectione. Et recle

raut, sibi intentos reddidit. ibidem observatur, videri aliquibus absurdum, id

rrttra inir- Lectio vi. Amisardus quoque presbyter, quem quod legitur in 6 Lectione, quod propter equum
rnnlnr ilr
Sancto in-
nuper ab urbe Roma redeuntem B. Etto invisi- concupitum eruerit sibi oculos, et caecus Romam
rrnln fuUse bili quadam potentia a ferreis compedibus eduxe- ierit, conclusis oculis in vasculo, et quod pffstmo-
n.r redibi-
dum
.

rat, advenit; dissolutoque caemento, stupentibus naturalibus orbibus reposuerit incorruptos,

lia,
eis, sacratissimum vas aperuit. Eo igitur aperto, et viderit ; de quibus nos modo. Quare, rescissis
inventi sunt duo breves, vetustissimis litteris in- iis ; quae agunt de prxtenso hoc miraculo, subjicio
seripti ; quoque cujusdam pallii, reposi-
portio reliqua : Lectio i. Justum Fra-
et dignum est,
tum servans humanum dentem, juncturamque tre charissimi, ut congratulemur sanctissimo Pa-
quasi digiti. Lectio vn. Continentia autem unius tri nostro Ettoni, quem Dominus eductum ex
brevis, quem ipse, multis coram positis, legi, in hoc exilio, honorificavit aeternae beatitudinis prse-
quantum meminisse datur, haec fuit. In hoc loco mio. Nimirum gloriose modo fulget in ccelis, qui
clarissimus Yberniensium Episcopus Ettho man- Christum ardentissime dilexit in terris. Perve-
sionem habuit, qui propter equum. quem aliquan- nit feliciter ad beatum locum permanentis jocun-
do concupivit, oculos, per quos concupiscentia ir- ditatis, cujus amcenitati et suavitati, omne, quod
ruperat, mancipii sui officio severus vindex , oculus vidit, vel auris audivit, vel in cor hominis
eruit, et in hoc sacro vase reponens, caecus Ro- ascendit, comparari non potest. Deus opcultapul-
mam, Apostolorum suffragia petiturus, perrexit. chritudinis suae ei jam manifestans, incompre-
Peregrinatione autem feliciter peracta, ad locum hensibili consolatione eum laetificat, torrenteque
istum denuo rediit, oculosque suos propriis ma- divinae voluptatis inebriat laborem pium ejus
;

nibus suis reconsignans loculis. Deo misericor- merces subsecuta est.

lumen recepit. Lectio viii. In
diter opitulante, 8 Subditur ibidem Lectio ii. Ipse pro Dei F
alio autem brevi hoc tantummodo scriptum le- amore Hyberniam, in qua natus fuerat, relin- qnas litc
gisse me memini Hic reposuit Ettho, Ybernien-
:
quens, egressus de terra et cognatione sua, ut damus,rtfei-
litnliir.
sisEpiscopus de corpore S. Clementis Papae et peregrinus veniret Romam ad visitandum limina
Martyris. Attendat prudens lector hujus Viri beatissimorum Apostolorum et saneta peregri- ;

tam afTectuosam erga Deum devotionem, et pro natione peracta, habitaret in hac Galliarum re-
momentanea concupiseentia tam severam corre- gione, quam monstraverat illi Dominus reliquit ;

ctionem. Attendat, inquam, et miretur omnis honores, contempsit mundum, et omnia transito-
mundus Etthonis, spontanee excaecati tam per- ria arbitratus est ut stercora, ut Christum lucri-
fectam justitiam, oculosque recondentis tam sa- Verbo
faceret. vitae seminando et sanctae charita-
gacem prudentiam, Apostolos requirentis mira- operasoliciteperficiendo, aeternum
tis Regem sibi
bilem constantiam, et oculos resumentis spem
proraereri summa diligentia studuit. beatum
atque temperantiam. Absurdum est itaque prae- Virum qui pro Dei honore
! animarumque salute
sulatus honore eum negare sublimatum, quem et
fatigari, liulce habebat
hie legimusEpiscopum et in gestis ejus sacerdo- Lectio Beati gressus ejus et speciosi nedes
iii.
tem novimus appellan cum in sacra pagina no-
.
; evangelizantis pacem, annunciantis bona' qui
men sacerdotn, uon ms. solis Pontificibus soleat toties pro pietate et sincera erga proximum di-
assignan
lectione lassati fuerunt. Beatae manus ejus ! quae
illt hn 00- 6 Male credulus sit
,
ul arbtlror, qui mox sine humilibus operibus exerceri semper amaverunt-
, r rulu,
idoneo teste aut vade admUtat tamquam vera,
quee qusB Dominici corporis hostiam salutarem in odo-
narrantur lectwne 6, 7, ei 8. Enimvero prudenter
rem suavitatis Deo toties obtulerunt- qu» sine
ea omissa sunl in alio Ms., quod habemus, cetera
ira et disceptatione in oratione toties in ceelura
cum jam prolato convcnienle. Fides itaque sit penes levatae sunt quae indigentibus et infirmis tam
;

Auclorcm, qui ut sttpra dicititr, horum continentiam multiplicia beneficia benignissime praestiterunt.
asserit se legisse adjundtns deinde quidnam in alio
;
Beata labia ejus ! quaj custodiebant scientiam.

Beata
 DIE DECIMA JULII. 49
Beata lingua ejus quse judicium et misericor-
! tantse sanctitatis jubar oculos, tamquam pii lucis AICTORE
diamloquens, tam multipliciter et opportune vul- filii, et ejus exemplis instructi, in proposito vi- J. P.

neribus animarum mederi solebat. Beati oculi ip- tae spiritualis proficiamus. Postulemus devote
sius ! qui sanctissimis fletibus Deum et peccato- auxilium illius inter multiplicia hujus vitse dis-
ribus placabilem, et sibi familiarem ac suavem crimina, ut post resolutionem corporis nostri,
reddere consueverant. sanctis ejus intercessionibus acmeritis pervenia-
Lectio iv. Cordis puritatem a prima astate mus nos ad Dominum Deum nostrum qui vi-
et
;

studiosissime sectatusest. Proposuitapud seiter vit etregnat benedictus per omnia secula secu-
immaculatum tenere, prsecavens sancta animi vi- lorum. Amen. Proxime huc spectat Officium San-
gilantia, ne vel mundo vel diabolo se subjiceret. cli projrrium, de quo parafjrapho subsequente.
Viriliter egit, et Deum mente gerens, mundum
ac diabolum superavit. Ipse per arduum vitae te-

norem, per secularium curarum abjectionem, per

§ II. Officium proprium ; Sancti
spiritualium exercitiorum assiduitatem, oculos
cordis seculo mundavit, ut eos ad veram et aster- invocatio ; confraternitas.
nam lucem aperire posset. Vivifico splendori, se
menti ejusofferenti,occurrere nonneglexit. Abs-
traxit corsuum a rerum visibilium et suipsius \uanlopere S. Ettonis cultus fuerit cordi incolis Officium
amore inordinato, non cessans inhiare creatori
suo unde et suffultus vigore contemplationis,
:
Q
ter
locorum, in quibus vel
homines vixit, intelligi
hominem exuit,
datur ex apographo Ojfi- lilum, eta
vel in-
propriumuh
reatari so-

quo huc mis-

impletus est lumine deifico. Quietem ethumilita- cium, magnam partem metricum, complexo, recita-
tem eligens, etiam Angelis (quantum fragilitas ri et decantari solitum in ecclesia pagi, dicti
humanapatiebatur) conformare se studuit inpree- Buyn-Villare, quod est in Artesia, medio fere
senti exilio. Pax Dei.quae exsuperat omnem sen- inter Bapalmas et Atrebatum itinere. Officium
sum, requievit super eum ; et ipse delectatus est prxdictum, sicut et plura alia instrumenta, de qui-
in multitudine suavitatis ejus, Sabbatum Domini bus illico, ex diversis,
ut apponitur scriptis olim

delicatum agens in corde suo. a se collecta misit ad P. Bollandum R. D. Luy-

Lectio v. Sed cum nos ad conversationis ejus tens, mense Novembri anno 1637, tum temporis
excellentiam digne exponendam, nullo modo suf- Lxtiensis supprior et magister Juniorum, et postmo-
ficiamus, melius esse judicavimus, ut silendo dum laudati monasterii Abbas longe dignissimus,
eam humiliter veneremur, quam balbutiendo, de eodem anno, mense Decembri Antonio de Winghe
ea plura dicamus. Quamvis, si meritorum ejus suffectus, utdicitur in annotationibusde calcem vilx
sublimitatem lingua taceat, eam miracula, ab illo V. Ludovici Blosii, littera a ; cui Antonio, ejusdem-

per gratiam Dei edita, nequaquam permittent que religiosissimo Caztni quantum debeamus, palam
esse occulta : nam quod cuidam Jovino manum in professus est jam pridem prxdictus Bollandus in

momento sanam reddidit, quse ob temeritatem Prxfatione ad Acta Sanctorum, tomo 1 Januarii
in se patratam inaudito modo prsepedita erat, et prxfixa, et laudato Abbati dedicata; et Rosweydus
intolerabili dolore cruciabatur quid nisi singula- ;
antea ostenderat, quantx venerationi esset An- sibi

rem ejus sanctitatem loquitur ? Rursum, quod tonius de Winghe in proccmio secundx editionis ad
quemdam bonum pastorem, qui a nativitate mu- Vitas Patrum. Ne longius abeam a proposito, Offi-
tus fuerat, in agro dormientem reperiens, et ba- cium, de quo hic agimus, ita habet :

culo suo leniterexcitans, ad loquendi facultatem 11 Ad Vesperas superpsalmos Antiphonx. Anti-

revocavit ; quid nisi vitse ejus perfectionem de- phona 1 : Ave pie pater Etho, ave sancte sacer-

monstrat ? dos, avedulcisconsolator moerentium, ora patrem

Omillitur 9 Prxtermissa Lectione sexta oh rationes supra pro filiis roga Regem pro devotis tibi famulis.
;

lectio sexta,
allegatas, transilio ad alias. Lectio vii Quamdiu : Antiphona2. Justumdeduxit Dominus per viasre-
tamquam fa-
bulosa. fuit in hoc seculo, vitam sanctam et Deo placen- ctas, et ostendit illi regnum Dei, etdedit illiscien-
c tem egit, quam etiam sancta et pretiosa in con tiam SSanctorum, honestavit illum in laboribus et

pectu Domini morte consummavit nam ubi jam : complevit labores illius. Antiphona 3. Isteest,qui

ex revelatione divina cognovisset obitum suum ante Deum magnas virtutes operatus est, et om-
esse proximum, gaudens et exultans in spiritu, nis terra doctrina ejus repleta est, ipse interce-

gratias egit benignissimo Deo, quo auxiliante,
bonum certamen certaverat, fidem servaverat
unde et finitis laboribus coronamjustitia?, de ip-
sius Domini confidens pietate, exspectabat. Mu-
nivit diligenter exitum suum divinis Sacramentis,
dat pro peccatis omnium populorum Antiph. 4.
Iste cognovit justitiam et vidit mirabilia magna,
et exoravitAltissimum et inventus est in numero
sanctorum. Antiph. 5. S. Etho, tu dulcedo pau-
perum tu pius consolator miserorum ora pro
; ;

sacram Eucharistiam summa devotione susce- nobis. Capitulum. Justus cor suum tradet ad vi-
et
gilandum diluculo ad Dominum, qui fecit illum,
pit sicque adstantibus et psallentibusdiscipulis,
;

soluto carnis ergastulo, interorationesexspirans, et in conspectu Altissimi deprecabitur aperiet ;

felicissime migravit ad Dominum; cujus sacrum os suum in oratione et pro delictis suis depreca-

corpus cum ingenti luctu et piissimis lacrymis bitur, et ipse tamquam imbres mittet eloquia sa-
oratkme confitebitur Domino.
ab eisdem discipulis ac aliis fidelibus terrse com pientiae suse, et in

mendatum, exspectat in pace diem resurrectio- Deo gratias. Responsorium. S. Etho, Christi con-
fessor, audi rogantes servulos, et impetratam
nis novissjmum, perpetua tunc immortalitate ve-
stiendum. nobis ccelitus tu defer indulgentiam. Versus. S.

Lectio viii. Ecce, Fratres charissimi, habe- Etho, sidus aureum Domini gratia, servorum
mus beatissimum Patrem nostrum Ettonem uo- gemitus solita suscipe clementia. Et impetratam.
bis propositum, tamquam ductorem quem se- Gloria Patri, etc. Et impetratam.

quamur, et velut doctorem, quem audiamus. Ip- 12 Hijmnus. Prsesulis eximii meritis emicat Bymnus;
ab ille-
se nobis est protector et susceptor fidelissimus, ecce dies celebris, Qua Deus, orbis

ad quem securi confugiamus, et cui nos acnostra cebris hunc removens, sociat Superis. Etho
fiducialiter commendemus. Aperiamus ergo ad decus specimenque Patrum, terrea calcat, amau-
12 do
Tomus iii Julii.
 50 DE S. ETTONE EPISCOPO ET CONFESSORE.
avctorb do Jesum, Moribus exsuperat vitium, dum puer Prsedicat esse pium, super omifia quserere D
^" est, agit ipse virum. Traditur ergo sacris stu- Christum.
diis, scire Deum satis esse piis, Prsedicat ore fi- Vers. Mundum cum flore, divino sprevit amo-
deque magis, aut quibus est caro nexa dolis. re. Praedicat.
Etho flagrans in amore Dei, barbara regna, Lectio 5 et post hanc
;

thronumque Petri Pauper adit, sed in arce spei Resp. Etho domura, patriam, raundum cum flore

LiminasacraPetri
fixus.aniat probra cuncta pati. relinquens,
subiens, stratus humi rogat ora gemens, Ac pre- Verna bonus, Domini gremio meruit refoveri.
ce castra Dei feriens, audit acroama polo ve- Terrea cuncta terens , coeloque potenter in-
niens. Gallia pangat, ait, Domino, teque patrem haerens. Verna.
foveat gremio ; Corbrioli locus ipse tuo clareat Sequitur Lectio G, et deinde :

Etho patrocinio. Doxa Deo

imperium, cui sit et Resp. Plenus amore pio mare transiit, ac duce
jubilant siraul astra, solum, Quique perenne poli Christo,
solium det famulis Patris ob meritum. Amen. Solvit Apostolicis Romae sua vota trophseis.
Amiphona ad Magnificat. Adte Christe, fili Dei, Solvit. Gloria Patri. Solvit.

ad te clamant omnes rei, ut in hoc vitae stadio In 3 Nocturno Antiphonee :

fessos idem paracletus refoveat divinitus, Etho, Ccelitus implorant, quibus haec mortalia con-
cujus imperio ccelestem sumpsit vitam, mentem dant
jacentem visitet, consuscitet sopitam. quam Membra sub hospitiis, ossa quibus tumulis.
felix Dei donum, quod perenne confert bonum! Christus servorum miserens, ubiquisquis eorum
Collecta. Deus, qui animse famuli tui Ethonis, Jus caperet sedis, innuit a superis.'
Confessoris atque Pontificis aBternee beatitudinis Sedit ab his unus Etho, qua fonte refusus
praemia contulisti;
concede propitius, ut qui Manat Corbriolus, ccelitus exhibitus.
" peccatorum nostrorum pondere premiraur, ejus Vers. Justus ut palma florebit. k
apud teprecibus sublevemur. Per Dominum, etc. Resp. Sicut cedrus Libani multiplicabitur.
Benedicaraus Domino. Ad Completoriam, ut in psal- Sequilur lectio 7, ct mox :

terio, vel ut in die dedicationis ecclesiee, ut infra, Resp. Etho sacris precibus lacrymisque peram-
ratione Octavarum Ecclesis Atrebatensis. plius instans
Ad Matutinum Invitatorium metricum sicsonat: Mente polum penetrat,dignis affatibusadstans.
Vers. Extera transgressus, ad spiritualia raptus
Invitato- Etho Deum laudet, per quem super sethera Mente polum. Lectio 8.
rium metri- aa „A P t
cum Respon-
gauaet .
Resp. Summus apex celsi solii moderator et arvi
soria, eic. ad Nos igitur psalmis illi jubilemus et hymnis. Orantem famulum recreavit acroamate tali.
Matutinum.
yenite exultemus . Vers. Gallia laetetur, et te pastore regatur.
Sequuntur Antiphonx in 1 Nocturno. Orantem faraulum. Lectio 9.
Germine foeta sacro laatetur Hybernia, fructu Resp. Etho divinas per secla ferax medicinae
Quod tam multiplici regna superna replet. Clade piatpopulum,fugat impia, gentisasylum
Haec septem radiis tenebras illuminat orbis, Subvenit afflictis, miseris solatia prsestat.
Sideribusque novis latius emicuit. Clade. Te Deum laudamus.
Septem namqueviros,meritorum lumine claros Vers. Os justi meditabitur sapientiam.
Edidit, et claris condecoravit avis. Resp. Et lingua ejus loquetur judicium. aULaudes
Vers. Amavit eum Dominus et ornavit eum. Ad Laudes Antiphome :

Resp. Stola glorise induiteum. Felix Confessor, trinae Deitatis amator,

Lectiones tum hic, tum alibi supprimo: quia sunt Audit de ccelis semel et bis oroma * salutis. ' acroama.
fragmentum vitse. Mansio signatur primum, post tumba jubetur
Resp. i. Ad laudem Domini produxit Hybernia Quaeri, cumque dies vitae postrema vocatur,
septem Posthuma facta Patris, dando suffragia multis,
C Fratres, insignes coeli quos gloria fecit. Lucis eum sedem testantur habere perennem. F
Vers. Par spes, par animus erat illis, et Deus Vota sacerdotis acceptans, carcere vinclis
unus. Insignes. Ereptum recreat, spondensque salubria firmat.
Sequitur 2 lectio ; et post hanc Resp. 2. vEger abit sanus, moerens solamen adeptus,
Hos decoravit honor mundi, fulgens et origo, Nullus inexpertus opis est, Pater omnibus
Sed magis ingenuos dedit actio mensque beata. aptus.
Vers. Dignos laude viros, tibi, sacrum Flamen,
alumnos Dedit actio. Capitulum. Collaudabunt multi sapientiam justi,
SequiturLectio3, etpost hanc Resp. 3. et usque in seculum non delebitur non recedet ;

Horum de numero venerandus claruit Etho, memoria ejus, et nomen ejus requiretur a gene-
Cum pia progenies mores sacravit heriles. ratione in generationem. Deo Gratias. Hymnus.
Vers. Unctio sancta Dei, quae doctrix affuit illi Praesulis eximii, ul supra. Vers. Justus germina-
Mores sacravit. GloriaPatri. Mores. bit sicut flos. Resp. Et florebit in seternum ante
In 2 Nocturno Antiphonx sic sonant : ,

Dominum. Antiphona ad Benedictus. Exultemus

Voti concordes effecit gratia Fratres,
Quos spes atque fides fecerat esse pares.
Hi natale solum liquerunt, sequora, Christo
Remige sulcantes, extera regna petunt.
Fluctibus emensis nebulosi post juga montis
Sacra Petri subeuntcumprece, cumlacrymis.
Vers. Justum deduxit Dominus per vias
hodie simul, et cantemus, Patris nostri glorise
pia vota demus, qui de mundi voragine feliciter
sublevatus, gaudet cceli lumine divinitus illustra-
nullam timens jacturam. Pro nobis Deo sup-
tus,
plica, sancte Pater, et vendica tetitiam futuram.
quam felix Dei donum, quod perenne confert
rectas. bonum Canticum Benedietus. Oratio ut supra.
!

Resp. Et ostendit illi regnum Dei. Ad 2 Vesperas antiphonae de

laudibus super etadivespe-
Sequitur Lectio 4.
psalmos Capitulum. Dedit Dominus con- ras '
feriales.
Resp. Traditus Etho sacris animo vigili docu-
fessionem S. Ethoni, et excelso inverbo gloriae
mentis, de omni corde suo laudavit Dominura, et dilexit

Deum
 DIE DECIMA JULII. 51

Deum, qui fecit illum. Deo gratias. Hymnus : 15 Istud etiam, inquit laudatum Ms., maxime D
Prsesulis, ut supra.Ad Magnificat Antiplwna. Je- prodit cultum et venerationem eximiam fidelium De ejus con-
/raternitate.
su Christi bonitas, ogratia! dirige nostras semi- erga dictum Sanctum, quod in parochiali eccle-
tas ad prsemia, quse servas Fidelibus ob meri- sia loci Doni-Petri, erecta sit confraternitas sub
tum virtutis da tuis supplicibus Ethonem refu-
; patrocinio nominis illius, cui multi inscribunt no-
gium ad gaudium salutis. Oquam felixDeidonum, mina sua, estque de ejus institutione, ut primo
quod perenne confert bonum Oratio ut supra. ! in illam ingressu 12 stuferi in oblationem
ero-
13 Huc spectat, quod in Missis particularibus gentur ; ac demum
quotannis tres semisses pro
Ordinis S. Benedicti et ecclesiae S. Lamberti Lee- augustissima unius Missse hebdomadatim cele-
tiensis ex Missali Ms., impressis Montibus anno brandse actione. Quo anno dicta confraternitas fu-
1640, xvii Maii in festo commemorationis S, Et- eril erecta, ibidem non lego. Constat Confraternita-

tonis Ep. et Conf. dicatur Missa Protexisti. Epi- tem aliam in pago Bienvillers, lllustrissimo Atre-
stola : Dilectus Deo Evangelium :
et hominibus. batensi subjeclo, nondum erectam fuisse die xvi
Homo quidam peregre, ul notatum reliquit Pape- Junii anno 1630, quamvis tum temporis ordinatum
brochius, addens preete.rea, quod x Julii in die na- esset ab eodem Illustrissimo Atrebatensi, ut erige-
tali ejusdem dicatur Missa Statuit. Utrobique relur, sicut fidem facit in suis litteris Guilielmus
oratio .-Majestati tusenos, qusesumusDomine, B. Wallet, pastor dicti pagi Bienvillers ; causam di-

Ettonis Confessoris tui atque Pontificis interces- lationis esse scribens, magnam divisionem, quse
sio sancta conciliet, ut a vitiis et impedimentis est inter parochianos, (duse enim existunt eccle-
hujus seculi absoluti, te solum vere diligamus, siee ineodem pago) qualibet parte contendente,
et libero corde ad seterna festinemus. suam esse ecclesiam parochialem. Atque ex his
14 Idem Ms. a laudato Domino Abbate huc mis- manifestum est, non vulgarem S. Ettoni in parli-
sum, docet, in quorum morborum aut necessitatum bus Hannonix impendi venerationem qux preeter- ;

B remedium solcat hic Sanctus invocari, materiam ea solidissime probatur exiis, qme mox ad idem

Pro quorum hanc explanans verbis sequentibus : Sicut plerique propositum prosequemur.
maloriim sii-
Sanctorum regnantium particularem ha-
in coelo
spitatc invo-
cari solcat bent ex divini dispensatione decreti gratiam, me-
S. Etto.
ritis suis et intercessione juvandi in hoc exilii
§ III. Festivitas annua ; tumba ; mira-
carcere degentes, atque e variis morborum mo-
lestiis relevandi (si tamen debita cum invocatio- cula ; locus, ubi quievit olim corpus,
ne ex toto corde eorum patrocinia requirantur) Abbatiae Laetiensi subjectus, ac pos-
ita noster hic Sanctus obtinuit a liberali dispen- sessionibus ditatus; corpus inde ab-
satore Deo virtutem prolongandi iis vitam (si
sportari vetitum.
tamen expediat) qui in extremis agunt. Solet
etiam ad eum peregrinatio institui a Fidelibus ad
dictum Prioratus locum pro conservatione ac so-
spitate boum, vaccarum et animalium caballini dem, quod supra, Ms. prseterea quotannis, »n- Annua San-
generis, ac ereptione ab iis, quibus interdum de- I quit, redeunte solenni die Ascensionis Domi-
cli veneratio,
sotenni sup-
tinentur malis ac languoribus. Id quod videre est nicae , celebratur dedicatio capella? Prioratus, pticalione
freqiienlnta
in subjecta tabella partim ex dictis intelligenda, Missarumque solenniis peractis, fit celebris pro-
;

partim ex dicendis in vita a num. 12. ubi narratur cessio, ad quam tam ex Belgii nostri, quam vi-

Sanctus bubulco, muto a nativitate, loquelx usum cinarum provinciarum propinquis et remotis lo-
cis congregatur ingens populorum agmen, voto-
dedisse percussione baculi sui ; quod miraculum hic
expressum cernis :
rum Sancto persolvendorum gratia. Decima au-
tem Julii, qua ejus natalis recurrit, incolis loci
admodum celebris habetur. Ab omni servili opere
abstinent, tantusque tamque extensus est pro-
cessionis circuitus (sub qua lipsanotheca quadri-
ga transvehitur, plurimorumque comitatus equi-
tum subsequitur) ut facile trium leucarum spatio
producatur. Officium natalis in paroecia loci idem
prorsus est cum eo, quod canitur in monasterio
Lsetiensi, omnesque Octava? dies celebres inibi
habentur.
17 Tum nullo verborum interjectu ita disseritur in tuinbaan-
tiqua scut-
ibidem de sancti Confessoris tumba : Quomodo au-
plus exhibe-
tem et quando corpus e terra elevatum fuerit, turtamqtiam.
Hoc tamen non Episcopus
non est litteris proditum. silentio
tiiiracula
est praetereundum, quod in navi ecclesios paro- tetipto non
consignata.
chialis Doni-Petri, videre sit e regione summi
altaris antiquam tumbam lapideam, erectam in

memoriam qua visitur jacens sculptus

ejus, super
in candido lapide picto, forma pontificali cum
mitra et pedo. Et de miraculis quidem sequuntur
hxc pauca Quod spectat ad signorum et mira-
.-

culorum virtutem ; non dubitamus haetenus iu

illis officiendis eum mirabiliter excelluisse utro-

bique locorum (intelligo tam Lastiis, quam in ca-

pella Prioratus) ac etiamnum in iis continuamlis

mirabilem esse ;
quod satis patet ex frequentibus
invocationibus ac etiam crebris peregrinationibus
S. ETTO HYBERNVS EPISCOPVS. fidelium, quibus illum venerantur et ad sua devo-

cant
 DE S. ETTONE EPISCOPO ET CONFESSORE.
AIXTORE cant auxilia. Verum hactemis in neutro fuit loco dicto Guilielmo de Dono-Petri liber obituum do- D
Donalor ec-
.1. P. consuetudo, ea in scripta redigendi. mus nostrae La^tiensis ; ubi sic legi, ibidem perhi- clcsis dcDo-
Diploma.ita- 1S Nicolaus, episcopus Cameraeensis numero , betur : Pridie Nonas Octobris piae memoriae Gui- no-Petri /'«-

ctus mona-
linn a .Vkv- cujus beneficium est ecclesia chus Lxlien-
apud Sammarthanos inter islos Prxsules xlii, di- lielmus sancte obiit ;

taoBp. Ca-
meracensi, ploma edidit in favorem loci, ubi corpus Sancti no- de Dono-Petri , corpus B. Ettonis, altare de Fi-
tria pottsH-
stn olim rcquievit, tria potissimum capita comple- ciaco, altare Sclarbis, de Floresies, allodium de
mum capita
romple.vum, .riim. niinirum: donationes, a loci illius Domino ab- Florbec, totaque villa cum appendiciis suis, cum
hir exhibe- batix Lsetiensi factas; tum locum ipsum, Donum- classico et xn pauperibus. In cujus anniversario
lur;
Petri, vulgo Don-Pierre, prxdictx abbatix subje- Prior deDono-PetriConventui xx solidos procu-
ctum, cum privilegio ibidem constiluendi monachos ravit. Chronicon Lxtiense sic breviter in eodem Ms.
tot, quot ex assignatis ibidem donalionibus sustenlari Guilielmus de Dono-Petri dedit Lajtiensi coenobio
poterunt ; denique prohibitionem severam, qua in- ecclesiam Doni-Petri, corpusque B. Ettonis, si-
terdkitur, ne quis Sancti corpus alio transferre mul conferens multas possessiones. Scribitur hic
prxsumat. Habeto ipsum diploma, in quo singula Guilielmus fuisse monachus et acolythus. Obiit
tute videas expressa : In noraine Domini. Ego Ni- Octobris die, vi anno mclx. Porro ad pleniorem no-
colaus, Dei gratia Cameracensis Episcopus, ge- titiam istius Guilielmi, apponuntur inMs. ea, qux
nerationi huic, et ei, quse ventura est in perpe- Ludovicus Blosius ad prxdietum locum in Chronicis
tuum. Quia ea, quae legitime et ordine canonico Lxtiensibus observavit. Qux cum contineant seriem
ab Episcopis et Principibus, et ceteris Christi fi- genealogicam, aliquos e familia Dono-Peiri descen-
delibus, ecclesiis contraduntur, tempore, inter- dentes complexam, tacitus prxtereo, tamquam a no-
veniente longaavitate, frequenter a memoria ela- stro instituto aliena.

buntur, ea, quae a nobis pie et canonice acta 21 Pergit Ms. ad mwnificas donaliones, immu- Iteccnsentur
sunt, scripto notare et posterorum memoriae com- nitates ac privilegia, quibus ecclesia Doni-Petri cu- inslrumenta
autliciilica
mendare, utile duximus. Sciant igitur tam pra> mulatissime ornata fuit. Neque vero solum Wil- E
sentes, quam futuri, quod Willelmus de Dono- helmus de Dono-Petri ecclesiam B. Etthonis lar-

Petri ob salutem animae suae et praedecessorum giflua patrimonii sui donatione locupletavit, sed
et successorum suorum altare de Fissau cum ap- et alia? devotaa personae hanc eamdem ecclesiam
penditio suo, Dono-Petri, cum omnibus, quae studuerunt dotare et augere teraporalibus bonis
posidebat, tam in allodiis, quam in manibus fir- ad animarum suarum salutem inter quas elucet ;

mis et allodio de Florbech in servis et ancillis, in etiam Juinus de Dono-Petri, prout patet ex binis
terris censualibus, in campis, pratis, nemoribus, litteris confirmationis Petri Electi Cameracensis,
aquis et omnibus usibus, ad ipsum et ecclesiam quarum priores in hunc modum se habcnt In nomine
:

B. Ettonis jure pertinentibus duo etiam altaria

; sanctae et individuae Trinitatis. Petrus Dei gratia
Scarbes et Florsies, cum omnibus ad eam perti- Cameracensis Electus, tam praesentibus, quam
nentibus in nostras manus libere et absolute ad futuris in perpetuum. Diligenter sibi cavit in in-
opus ecclesiae de Leties resignavit. ventione litterarum humana industria nam per :

videlicet : 19 Nos vero ob nostram nostrorumque salu-
donationes
ecctesix
tem et remedium animarum, haec omnia supradi-
Lstiensi fa- cta libere et absolute eeclesiae de Leties (salvo
ctas, locuni
Doni-Petri
synodali et Episcopi, ministrorumque ejus jure)
cidem sutije- tradidimus, eo tamen tenore, et conventione, ut
cluin, corpus
S. Ettmiis
ecclesia de Laetiis in ecclesia de Dono-Petri
nufcrri nii- nachos tot, quibus supradicta ad victum et ve-
t II m.
stitum sufficere queant, collocabit. Dominus vero
Abbas ipsum locum ad honorem Dei et corporis
sacri,ibidem requiescentis in acquisitis et acqui-
rendis honorare et manu tenere, servitiumque
ibidem ordinare debebit. Quoscumque apponere
vel deponere voluerit, in ejus voluntate et dispo-
sitione erit. Illud etiam non credimus praater-
mittendum, quod sacrum S. Ettonis corpus nul-
lus abbatum, nullus monachorum, nulla omnino
persona a loco suo, ut alibi translatum remaneat,
removere debebit. Quod si totius hujus conditio-
nis pactio minus caute vel negligenter ab eccle-
sia de Laetiis vel Abbate observata fuerit, quali-
ter corrigi debeat, inDomni Episcopi et ecclesiae
earum monumenta, quaecumque in praesentia se-
cularium seu ecclesiasticorum Judicum facta vel
recognita sunt, posteritatis memoriae retinenda
traduntur. Ea propter tam praesentes quam po-
steros scire volumus, quoniam Juinus de Dono-
mo- Petri pro salute animae suae et Pradecessorum
suorum, quidquid in eadem villa omnimodis pos-
sidebat cum cespite et ramo in ecclesia S. Ettho-
nis, cujus personatus est ecclesiae Laetiensis, so-
lemniter super altare posuit, et coram omnibus
parochianis in eleemosynam eidem ecclesiaa do-
navit et concessit, uxore sua et filiis praesentibus
et ratum habentibus. Ea tamen in hac donatione
interposita est conditio, quod prsedicti Juinus et
uxor ejus et filii in vita sua ejus possessionis usura
fructum perciperent, ecclesia retinente rei domi-
nium et proprietatem.
22 Testes Helgotus Abbas
: Laetiensis, Wilel-
mus clericus de Dono-Petri, Gonterus clericus,
Bernardus et Ingobrannus presbyteri, Symon et
Emelinus milites duo villici Joannes de Condet,
;

Cameracensis consilio permanebit. Ut autem haee Joannes de Lessuel. Postmodum autem in obitum
rata et inconvulsa perpetuo perseverent, prae- filii sui Philippi saepe dictus Juinus, et filii ejus,
sentem paginam conscribi, et sigilli nostri im- quod prius fecerant, secundo recognoverunt
pressione muniri fecimus, data conservatoribus Emelino fratre ejusdem Philippi praesente et
benedictione et pace, in violatores sententiam concedente, qui priori non interfuerant dona-
excommunicationis promulgamus. Acta sunt haec tioni. Quidquid etiam citra Haiam Avesnensem
publice in conspectu ecclesiae nostrag anno Do- aut in vicinia Doni-Petri possidebant cum cespite
mini mclxii, Episcopatus nostri xxvi. S. Theo- et ramo, super altare S. Lamberti Laetiensis,
dorici Praepositi et Archidiaconi, S. Joannis Alar- nomine eleemosynae, Deo et ecclesiae obtulerunt.
di, S.Eurardi Archidiaconi, S. Hugonis Decani, Testes : ArnulphusvillicusAvesnensis, Symon et
S. Gualteri Cantoris, S. Joannis Gualteri Sa- Willelmus juvenis, totusque Conventus Laetien-
cerdotum, S. Bartholomaei Gualteri Levitarum, sis. Tertio autem Robextus filius Juini, astante
S. Roberti, Anselmi sublevitarum. patre suo jam monacho Lastiensi in praesentia
20 Huic diplomati subnectit pluries memoratum nostra apud Laetias, quod bino firmaverat con-
tum Ms., hic obiter declarandum, quid de pras- cessu,tertio complevit hissubtestibus Willelmo :

de
 DIE DECIMA JULII. .-,::

A de Dono-Petri, Rogero de Vaurin, ^Egidio de 26 Quod vero privileqia ct immunitates loci in acctoke
Contricort, Magistro Gerardo et aliis plurimis. Priorutu Doni-Petri quondam extiterint, colliqi vi- J P '
',,
,
Ut igitur hsec donatio firma permaneat, eam con- * ;
detur vel ex solo rescripto Illustrissimi Cameracen-
rnimunU
firmamus et sigillo nostro corroboramus. Actum sis, Guidonis de Laon, hac
verborum forma exa- Mes -

anno Domini mclxxii. rato: G. fidest Guiarftaa de Lauduno,

alias Guido,
' '"' ,: de 23 Posteriores lilterse Pelri Electi Cameracensis apud Sammarthanos) Dei gratia Camera-
'

'
n i
- uti est

n'iici:sstt- Ae eadem donalione Juini de Dono-Petri, facta ec- censis Episcopus, omnibus, prsesentes litteras
runi, clesiee sancti Ettonis, et de recognitione filiorum visuris, salutem in Domino. Cum ad prioratum
Juini his verbis concinnatee fuerunt : In nomine S. Etthonis de Dono-Petri, quas est domus eccle-
sanctse et individuse Tiinitatis, Patris et Filii et sise Lsetiensis, nostram visitantes dioecesim,
di-
Spiritus sancti. Amen. Ego Petrus Dei gratia vertissemus, ibidemque, nostris urgentibus ne-
Cameracensis Electus, universis ecclesise filiis, gotiis pernoctassemus
, notum esse volumus ;

tam prsesentibus, quam futuris in perpetuum. universis, quod pro aliquo jure nostro vice illa
Non parum quibuslibet in negotiis emolumenti non divertimus ibidem, nec quod per hoc nobis
confertur, dum id, quodamicitiaeopera etimpen- vel dictae domui prsejudicium generetur. Datum
sis collectum et adunatum fuerit, matris concor- anno Domini mccxlii. Feria v ante Dominicam,
dise studio et tranquillitate conservatur. Ideo ec- quse cantatur Esto mihi. Observat horum docu-
:

clesiasticis in pactionibusne discordise tenebris mentorum collector Jaudalum Antistitem operam non
obscurentur, quas luce claritatis gaudere debent, segnem attulisse cum aliis quibusdam ad institu-
omnimodis est elaborandum. Agamus igitur, quod tionem festi Venerabilis Sacramenti, revelatam
posterorum illuminationi ignorantise discussis
,
monte de Corvillon; atque
S. Cornelise, dictse de
involucris, proficiat, cui quodlibet sinistrse partis etiam corpus S. Gaugerici in ea, qua nunc re-
occurrere metuat. Notum tam praesentibus, quam quiescit, capsa collocasse anno mccxlv; quem
B eorum posteris, fieri volumus, Juinum de Dono- Sammarthani ponunt naturee debitum persolvisse in E
Petri ad animse suse salutem sibi vigilanter pro- Affligemiensi.ccznobio, Ordinis S. Benedicti in Bel-
spexisse, et quidquid in parochia villse prsedictae gio, anno mccxlvii.
omnimode possidebat cum cespite et ramo, so-
lenniter in ecclesise S. Etthonis, ad ecclesiam
Lsetiensem pertinentis, annuente uxore sua et fi-

liis, in conspectu totius ecclesise, post suum et

IV. Gorpus Sancti primo Montes Han-
filiorum suorum decessum et Uxoris suse, Deo nonise, inde Laetias translatum et ho-
obtulisse, usufructuario, dum adviverent, sibi eis- norifice reconditum.
que reservato.
in prssentia 24 Huic donationi testes adfuerunt : Domnus
es lum.
Abbas Helgotus, Guillelmus Dono- clericus de T~U raque hxc translatio asseritur in copia scripti, Episcopus
Petri, Gonterus clericus,Bernardus etlngoleran- U ab illustrissimo Domino Roberto de Croy, tomeracenr
dus presbyteri, Symon et Emelinus milites, duo Episcopo Cameracensi, super hac re exarati, cujus
villici Joannes de Cuyndet, Joannes de Lessuel. ecgraphum iiic exhibeo, a manuscriptorum collectore
Postmodum autem in obitu filii sui Philippi, aliis rebus, huc pertinentibus, insertum : Universis
quod prius fecerant, secunda recognitione allega- et singulis, prsesentes litteras inspecturis, vi-
verunt, et Emmelinus frater ipsius Philippi, qui suris, lecturis pariter et audituris, Robertus de
priori donationi abfuerat, huic secundse interfuit, Croy, Dei gratia Episcopus et Dux Cameracen-
et quidquid citra Haiam Avesnensem, aut in vi- cis, Princeps sacri imperii, Comes Camerace-
cinia villse, quse Donum-Petri vocatur, aut Fis- sii, etc. Judex et executor ad infrascripta, aucto-
ciaci omnimodis possidebant cum cespite et ra- ritate Apostolica specialiter commissus et depu-
mo superaltare S. Lamberti in ecclesia Lsetiensi, tatus, salutem in Domino, et nostris hujusmodi
Deo obtulerunt. Hujus donationis testes sunt Ar- : imo verius Apostolicis firmiter obedire mandatis.
C nulphus villicus Avesnensis, Symon Guillelmus Litteris sanctissimi in Christo Patris ac Domini p
juvenis, atqueomnis conventus Lastiensis. Tertio nostri, D. Pauli, divina providentia Papse IV in

autem Robertus, filius ipsius Juini, astante patre forma Brevis sub annulo Piscatoris, chordula
suo, jam monacho Lastiensi, in prsesentia Domni pergaminea circumdato, expeditas, sanas quidem
Petri, Cameracensis Electi, apud Lsetias, quod et integras, non vitiatas, non cancellatas, nec

bino firmaverat concessu, tertio complevit. Hu- aliqua sui parte suspectas, sed omni prorsus vi-
jus concessionis testes sunt: Willelmus de Dono- tio et suspicione carentes, nobis pro parte Reve-

Petri ; Rogerus Wauurin, Gilio de Gondricort, rendi Patris, Domini Ludovici de Blois, moderni
Magister Gerardus, et alii quam plurimi. Actum Abbatis, et Conventus monasterii Liessiensis,
anno incarnati Verbi mclxxii. Ordinis S. Benedicti, Cameracensis dicecesis,
Alia ciona- 25 Theodoricus quidam, Dominus de Wallecu- principalium in eisdem litteris principaliter no-

ria suum quoque affectum erga ecclesiam Doni- minatorum, coram notario et testibus infrascri-
Petrisxpe dictam, testatum esse voluit annua solu- ptis prsesentatas, Nos, cum ea, qua decuit, re-

tiune ; de qua exstat instrumentum sequens Univer- : verentia recepimus hujusmodi sub tenore :

sis, prsesens scriptum inspecturis, Theodoricus, 28 A tergo videlicet : Venerabili Fratri, Epi- exiiibct tit-
a
Dominus de Wallecuria, veritatem agnoscere. scopo Cameracensi intus vero in superiori mar-
;

Noveritis quod nos divina inspirante gratia

,
gine Paulus Papa IV, et deinde post. [Venera-
:

ecclesise B. Etthonis de Dompierre, ut ipsius bilis Frater, salutem et Apostolicam benedictio-

apud Christum adjuvemur meritis, duodecim Na- nem. Exponi nobis nuper fecerunt dilecti filii.Lu-
nummos. murcenses * in die beati Andrese Apostoli de dovicus de Blois, modernus Abbas et Conventus
redditu meo eidem ecclesia? vel nuntiis suis apud monasterii Liessiensis, Ordinis S. Benedicti, tu«
ha-
Wallecuriam persolvendos in perpetuum contuli- dioeceseos, quod dictum eorum monasterium
corpus S. Ettho-
mus. Utautem hoc ratum et inviolatumpermane- bet in capsa lignea reconditum
quod in oratorio seu capella
at, prsesens scriptum mei munimine dictse
sigilli nis Confessoris,
dicti monasterii regularis
seu ab eo
ecclesise tradidi. Actum anno Domini mccxxxiv. cujusdam
depen-
 :.i DE S. ETTONE EPISCOPO ET CONFESSORE.
AIXTORB dependentis loci, Prioratus nuncupati, siti in verbum, nihil penitus omisso, insererentur prse- D
J. P. pago seu villa, qui vel Donum-Petri dicitur,
quae sentibus, pro expressis habentes, quoad prse-
etiam tuffl dicecesis, ab uno monacho ejusdem missa specialiter et expresse derogamus, contra-
monasterii, de illius pro tempore existentis Ab- riis quibuscumque, aut si communiter
aliquibus
batis licentia, in dicto loco habitante, custodiri vel divisim ab Apostolica sit Sede indultum, quod
solet, etiam nunc propter bellum, eo quod pagus interdici, suspendi vel excommunicari non pos-
sive villa hujusmodi in finibus Comitatus Hanno- sint per litteras Apostolicas, non facientes ple-
niae juxta Franciam situs est, ad quamdam ipsius nanj et expressam ac de verbo ad verbura de in-

monasterii domum in oppido Montensi, similiter dulto hujusmodi mentionem. Datum Romse apud
tuae dicecesis, sitam, prout semper tempore belli S. Marcum sub annulo Piscatoris, die xxn Julii

transportari cousuevit, trausportatum existit. mdlv, pontificatus nostriannoprimo. Hieronym.

Et, sicut eadem expositio subjungebat, ipsi, ut Gadicen. V. Macharanus.]
dictum Corpus in majori habeatur veneratione, 31 Post quarum quidem litterarum Apostoli- quarumvi-
ipsisque inde major proveniat consolatio spiri- carum prsesentationem et receptionem, nobis, et Episcopus
tualis, cupiunt illud ad locum digniorem, ipsum per nos (ut prsemittitur) factas, fuimus pro parte
videlicet eorum monasterium, in quo divina Offi- eorumdem Dominorum Abbatis et Conventus
cia quotidie religiose et devote celebrantur, et principalium, in eisdem litteris principaliter no-
disciplina religionis debite et honeste servatur, minatorum, debita cum instantia requisiti, qua-
transferri seu transportari facere ; id tamen tenus ad executionem prseinsertarum litterarum
absque nostra licentia sibi licere dubitant. Apostolicarum et contentorum in eisdem proce-
u Paulo IV 29 Quare nobis humiliter supplicari fecerunt, dere, eisque corpus S. Etthonis confessoris, re-
PP.ad se
datas, quatenus eis dictum Corpus (ut preefertur) trans- conditum in quadam capsa lignea, quod in orato-
ferendi seu transportari faciendi licentiam con- rio seu capella cujusdam dicti monasterii regu-
cedere, aliasque in praemissis opportune provi- laris, seu ab eo dependentis loci, Prioratus E
dere de benignitate Apostolica dignaremur. Nos nuncupati, siti in pago seu villa, qui vel quae

igitur, qui religioni deditarum personarum votis,
per quse eorum spirituali consolationi consulitur,
quantum cum Deo possumus, libenter annuimus,
hujusmodi supplicationibus inclinati, de praemis-
siscertam notitiam non habentes, Fraternitati
Donum-Petri dicitur, nostrae Cameracensis dice-
cesis, ab uno monacho ejusdem monasterii custo-
diri solet, et quod pro nunc occasione guerrarum
proxime prseteritarum ad domum dicti monaste-
rii, sitam in oppido Montensi dictse nostrae dice-

tuae per praesentes committimus et mandamus, cesis, prout hactenus consuevit, occurrentibus
quatenus, si est ita, eisdem Ludovico Abbati et guerris transportatum reperitur, ad dictum mo-
Conventui, ut dictum corpus de Oratorio seu ca- nasterium Liessiense transferendi ac in ecclesia
pella autdomo hujusmodi, ad dictum eorum mo- dicti monasterii in aliquo loco condecenti hono-
nasterium reverenter et cum debita pompa sive rifice reponendi, licentiam concedere dignaremur
reverentia transferre seu transportari facere, ac juxta traditam seu directam per eos a Sede Apo-
in aliquo ecclesiae ipsius monasterii condecenti stolicanobis formam.
loco reponere et ibidem perpetuo retinere, cu- 32 Nos igitur Robertus Episcopus, judex et commisso
jusvis licentia super hoc minime requisita j ita executor prsefatus , attendentes requisitionem suonfusaue
tamen, quod ipsi in oratorio seu capella hujus- hujusmodi fore justam, et rationi consonam, vo- debitareiin-
rma lone
modi, aliquod os seu particulam ejusdem corpo- lentesque mandatum Apostolicum, nobis in hac i° '

ris, ad consolationem populi dicti sive villse re- parte directum, reverenter exequi, ut tenemur,
linquere seu illuc transmittere teneantur, libere quia informationi fiendae super verificatione con-
et licite valeant, licentiam auctoritate nostra con- tentorum in eisdem litteris ob nostram gravem
cedas ; contradictores quoslibet per censuras ec- infirmitatem interesse non valemus, reverendum
clesiasticas et alia opportuna juris remedia, ap- patrem, Dominum Martinum Cuperum, Episco-
pellatione postposita compescendo
, invocato , pum Chalcedonensem, Abbatem de Crispinio,
etiam ad hoc, si opus fuerit, auxilio brachii secu- suffraganeum nostrum, ac venerabilem Dominum p
laris. Magistrum GabrielemCaille, Officialemnostrum,
quibusindut- 30 Non obstantibus quibusvis Apostolicis, nec qui una cum provido viro, Adriano Loir, notario
get corpus S
Ettonis Lz- non bonse memorise Nicolai, olim Episcopi Ca- publico et audientiario nostrse curise spiritualis
lias deferri meracensis, ac in provincialibus et synodalibus Cameracensis, hujusmodi informationem, nobis
conciliis editis generalibus vel specialibus consti- postea reportandam, debite facere habeant, viva
tutionibus et ordinationibus, ipsiusque regularis voce deputandos duximus et deputavimus. Qui
loci fundatione ac monasterii et Ordinis praedicto- quidem Domini Suffraganeus et Officialis, onere
rum etiam juramento, confirmatione Apostolica, deputationis hujusmodi in se suscepto, informa-
vel quavis firmitate alia roboratis statutis et con- tionem super contentis in eisdem litteris fece-
suetudinibus, privilegiis quoque indultis ac litte- runt, ac illam nobis reportarunt. Et quia tam ex
ris Apostolicis etiam monasterio, Ordini et loco productione diversorura jurium et munimento-
praedictis sub quibuscumque tenoribus et formis, rum pro parte eorumdem Dominorum Abbatis et
ac cum quibusvis etiam derogatoriarum deroga- Conventus, coram eisdem Dominis suffraganeo
toriis clausulis, irritantibusque et aliis decretis, et Officiali facta, quam testium etiam producto-
etiam iteratis vicibus quomodolibet concessis, rum et per eos diligenter auditorum et examina-
approbatis et innovatis ; etiamsi in illis inter alia torum, dictis et depositionibus exposita, deducta
caveatur expresse, quod nullus Abbatum, nullus et narrata in prseinsertis litteris Apostolicis fore
monachorum, nullave alia persona dictum cor- vera reperimus; idcirco auctoritate Apostolica,
pus a loco suo, ut alibi translatum remaneat, nobis commissa, et qua fungimur in hac parte,
amovere possit. Quodque si id ab Abbate minus prsefatisDominis Abbati etConventui, ut dictum
caute et negligenter observetur, qualiter corrigi corpus B. Etthonis Confessoris a dicta domo ad
debeat, in Episcopi pro tempore existentis et prsefatum eorum monasterium Liessiense reve-
ecclesise Cameracensis consilio permaneat. Qui- renter et cum debita pompa sive reverentia trans-
bus omnibus tenoris illorum ac si de verbo ad ferreseu transportari facere, ac in aliquo ecclesiae

ipsius
 DIE DECIMA JULII. 65
ipsius monasterii condecenti loco reponere, et maximum pulcherrimumque os praefati Sancti, ALCTOBE
ibidem perpetuo retinere, cujusvis licentia super cum sua veteri theca lignea,
ad similitudinem J. P.
hoc minime requisita ita tamen, quod ipse Ab-
; brachii humani facta, cui erat insertura. Reposui
bas et Conventus in dicto oratorio seu capella item in eodem tecto venerandas particulas de sa-
de Dono-Petri aliquod os seu particulam corporis cro capite ejusdem Sancti anno supra memorato,
ejusdem S. Etthonis ad consolationem dicti pagi xxn die mensis Junii, praesentibus religiosis et
seu villae effectualiter transmittere teneantur, li- probis sacerdotibus Domno Paschasio Sestre-
:

bere et licite valeant, auctoritate Apostolica prae- bech, Priore Laetiensi, Domino Ursmaro Dasson-
missa, nobis in ea parte concessa, licentiam de- leuille, Procuratore Laetiensi magistro An- ,

dimus et concessimus, damusque et concedimus drea Franquart, pastore Avesnensi, et magistro

per praesentes. Remigio Jonnequen, capeUano prioratus de Do-
facultatem 33 Quae omnia omnibus et
et singula vobis no-Petri.
clat, eorpus
ad dictum singulis supradictisvestrumque cuilibet in soli- 35 Exstat aliud prxterea testimonium laudati verbis abba-
locum trans- dum intiraamus, insinuamus et notificamus, ac Abbatis de renovatione feretri in hxc verba : Sub
tis Lxtiensis
ferendi. Blosii firma-
ad vestram et cujuslibet vestrum notitiam dedu- idem tempus ipsum parvum feretrum seu capsel-
ciraus et deduci volumus per praesentes, nec de la S. Etthonis, quae multum vetusta et deformis
prsemissis aut eorura aliquo ignorantiam aliquam apparebat, denuo exterius renovata, id est
fuit
praetendere valeatis, seu etiam quomodolibet al- deaurata. In praedictarum rerum testimonium
legare. Inquorum omnium et singulorum fidem ac memoriam, ego Ludovicus de Blois, et alii
ettestimonium prsemissorum, praesentes litteras, praenominati sacerdotes huic syngraphae propria
manu nostra propria subscriptas, processum no- manu nomina nostra ascripsimus anno et die su-
strum in se continentem fieri, et per eumdem pradictis. Subsignatum erat : Ludovicusde Blois,
Adrianum Loir, notarium et audientiarium no- Abbas Laetiensis, Paschasius Destrebach, Prior
strum, supra et infrascriptum subscribi et publi- Laetiensis, Ursmarus Dassonleuille, Procurator
cari mandavimus, sigillique nostrifecimusetjus- Laetiensis, Andreas Franquart, Remigius Jan-
simus appensione communiri. Datum in eivitate nequen, capellanus in Prioratu de Dono-Petri.
nostra Cameracensi anno Domini mdlvi, die 36 Alia sacri depositi ornamenta quid comme- cui accedit
xvn mensis Julii, pontificatus ejusdera Sanctis- morem? dicente eodem collectore in Ms. ; Quae ve- ornamenlum
corporis, el
simi Domini nostri Papae anno secundo, praesen- vo Laetias translata sunt praedicti Sancti pigno- capitis a cor-
tibus ibidem discretis viris, Dominis magistro : ra, tali decentia et ornatu decorata visuntur, ut pore separa-
ti.
Guillelmo Claix, canonico ecclesiae Cameracen- quidem sacrum corpus claudatur capsa lignea
sis et Joanne Ricquier, clerico Morinensis dice- inaurata, cui superinducitur holoserica vestis,
cesis, familiari nostro, testibus ad praemissa vo- flammis stellulisque distincta. Caput vero a re-
catis atque rogatis. Paulo infra ex latere erat liquo corpore separatum Illustrissimus ac Reve-
scriptum R. de Croy. Et parura inferius sub pli- rendissimus Dominus, D. Franciscus vander
ca erant haec verba : Et ego Adrianus Loir, cle- Burch anno Domini mdcxviii sacro omnium San-
ricus, Atrebatensis dicecesis publicus Apostolica ctorum die, peractis a Conventu Missarum so-
et Imperiali auctoritatibus, et in archivio Roma- lemniis, imposuit nobili admodum thecae argen-
naecuriae descriptus notarius.juxtaCaesareae Ma- teae, similitudinem humanae Pontificis figuras

jestatis sanctionera adraissus, quia prsemissis om- referenti, quam memoriae Reverendus ad-
piae

nibus et singulis interfui, ideo hic me cum prae- modum Dominus Antonius de Winghe, Abbas
fati Reverendissimi Domini, D. Episcopi Came- Laetiensis meritissimus, manu aurificis quam ac-
racensis manus propriae subscriptione et sigilli curatissime fabrefieri invigilavit. Novam de sa-
appensione subscripsi, rogatus et requisitus, cum crarum reliquiarum communicatione notitiam, de
signo ejusdem notarii ex latere, cui subscriptum quarum ornatu jam egimus, suppeditabit paragra-
erat Fides justitiaefundamentum. Super plicam
:
phus sequens.
erat scriptum : Per Dominum Reverendissimum
et Illustrissimum Lemanguier.
Ornalus re- 34 Habesde sacris S. Ettonis exuviis, occasione
V. Reliquise; tempus mortis; Episco-
liquiarum bellorum primo Montes Hannonix, ut tutiore loco
patus; Manuscriptum, quod hic da-
essent, deinde in abbatiam Lxtiensem, majoris ve-
nerationis gratia translatis ; nunc cognosce eas, qux mus.
sxpe dictam translationem consecuU sunt reliquia-
rum decoraliones, Amplissimi Abbatis Blosii testi-
Lxtiensis, cujus memoria in ve- Jbbatia I.x-
monio authentico conplrmatas, quibus testatum facit Blosius, Abbas tiensis iiu
neratione est, quem § proxime antegresso vidi- liabuil reli-
de lipsanothecis, ad continendas dictas reliquias
deslinatis, quid actum fuerit. En tibi ejus verba : mus obtinuisse a Paulo IV, summo Pontifice, cor- quias Sancti,
antequam
Anno postquam corpus S. Etthonis in ec- pus S. Ettonis, non primus in Abbaliam suam cum corpus eo
tertio,
clesiam Laetiensem ex consensu et ordinatione eodem corpore sacro reliquias intulit, dudum anle Iranslatum

tempus eisdem gavisam, sicut testatur memo-

tam summi Pontificis quam Episcopi Cameracen- illud

hoc est, anno Domini ratus collector in Ms. cujus recito verba : Hic in-
sistranslatum fuerat, ,

mdlix, ego Ludovicus de Blois, indignus Abbas terim dicendum, quod Iicet Reverendus admo-

monasterii Laetiensis, curavi fieri et deargentari, dum Dominus Ludovicus Blosius impetrarit a
Sede Apostolica venerandum
ecclesiae Laetiensi
deaurarique ad honorem praedicti Sancti, taber-
corpus S. Ettonis, mhilominus ab aliquot ante
naculum quoddam, quatuor columnis fulcitum, ad
actis seculis gaudebat eadem quibusdam sacn
repouendum in medio ejus parvum feretrum seu
no- corporis ejus exuviis, prout auctor Chromc.no-
capsellam reliquiis ejusdem sancti Etthonis
,-,> ..._ '_ „:
simul cum ,;™
majorii m
«„timinfiiie fe-
antiquoque fe- rehquit
stri posteris scriptum reliquit hrec verba m :

bilitatam, quae
continente, dra " Agnes Avesnensis aedificavit Lastiis basilicam
retro, corpus ipsius B. Etthonis
de Dono-Petri ser- » beatae Marire in monasterio, et basilicam S.
in oratorio prioratus nostri
Joannis Euangelistae extra monasterium. Suis
In cujus etiam tabernaculi parte supe-
«
vata fuit.
etiam sumptibus jussit fabricari anno Domini
riore ac tecto reposui (antequam clauderetur)
»
 56 DE S. ETTONE EPISCOPO ET CONFESSORE.
MCTOUK mcxxvhi feretrum S. Hiltrudis, uudique te- decim mille Virginum, et alia, quae Dominus
J. P. ctum laminis argenteis temiissimis, in quo fe- Reverendus Episcopus Atrebatensis visitavit an-
retro posita? fuerunt reliquia- ejusdem virginis no nuper elapso, visitationes suas instituens in
intra cistellam eburneam inclusM. Reposit» nostra parochia.
" fuerunt etiam ibidem pulohrae reliquias S. Et 41 Utde tempore mortis, quo nostcr Sanctus ad ac tempore
mortis,
.. tonis, ad gloriam Dei omnipotentis et consola- Superos niigravil, aliquid brcviter addamus; scien- Sanctus quo
» tionem nostram. » dum nihil in hoc puncto occurrere molestix, cum sa- obiit;

quiblu rcii- 38 Quanta vero cum accuratione ct fide laudatus tis conveniat inter Auctores, vita functum medio
quiis hi
Dotw-Pelri Abbas conditioni, in pontificio diplomate cxpressx, circiter seculo scptimo, aut aliquanto serius. Eo
quam vidc supra num. 29, feceril satis, liquet ex conspirant notx chrotiologicx ab scriptore vitx con-

iis, qux subdit Ms. cujus verba profero

, cum no- , glomcratx num. 7, ubi varios enumerando Sanctos,
vam de reliquiis Sancti notitiam suggerant Nec : circa medium seculum septimum florentes, significat
hic praetereundum istud, quod cum in Bulla sum eos S Ettoni coxvos fuisse. Eadem epocha confir-
mi Reverendus admo-
Pontificis permissus fuerit tur ex vita tertia S. Aldegundis, de qua xxx Ja-
dum Dominus Ludovicus Blosius tollere et trans- nuani, mortux, ut ibidem ponitur anno circiter

ferre de oratorio villse Doni-Petri in oratorium 673 ; nam in dicta vita num. 12, monasterio, a
S. Lamberti Laetiensis corpus sanctissimi Ettho- S. Anberto, episcopo Cameracensi in honore S.
nis, sub ea tamen lege, quod teneretur in orato- Dei Genitricis et perpetua? virginis Mariae, san-
rio seu capella dicta? villae Doni-Petri relinquere ctorumque Apostolorum dedicato, refertur inter

seu illuc transmittere aliquod os seu particulam alios adfuisse S. Ettho. Acccdunt recentiores. Wion
ejusdem corporis, ad consolationem populi dicti Sanclnm nostrum signat ad annum circiter 650 ;

pagi seu villse ; ipse injuncto obediens fidelissi- Mirxus in Fastis pag. 392, anno 651 Castcllanus ;

me et promptissime os de corpore praadicto di- autem anno 652 Cointius longiuscule eum diffe-
;

miserit asservandum in eademS. Etthonis capel- rens, innectit anno 674. Unde colligas, natales
la ; insuper et feretra seu capsellas, injuria tem- ejus affigendos csse circiter seculo sexto exeunti aut
poris inveteratas, in quibus reconderentur hn- septimo inchoato, nullibi, quod sciam, certiore tra-

jusmodi reliquiae, innovarit, decorarit ac nitori dita natalium epocha, quam sequamur.
restituerit prout patet ex scriptis super hac re 42 Qui Commentarium hunc prxvium perlcge- denique de
;
ejus Episcn-
factis. rit, abunde perspcxerit Confessori nostro aptari locis patu.
jussu Blosii 39 Et primo quidem de collatis reliquiis ita plurimis titulum Episcopi, uti habcs in annuntia-
alia supcrnd-
ditte. testatur ad posteritatismemoriam hoc Brevi Do- tionibus Martyrologiorum num. 2. In lectionibus
minus Nicolaus Murgaux, Decanus Christianita- propriis num. 5 audit non Episcopus tantum, sed
tis Avesnensis, cujus verba proferuntur [Anno : iteraio vocatur Episcopns Hibernus. Quin eliam,
Domini mdlix, die xn vero Maii ad instantiam ut ibidem asseritur, absurdum est prassulatus ho-
Reverendissimi Abbatis Laetiensis Ludovici de nore eum negare sublimatum, quem et hic legi-
Blois, et ex permissione Dominorum Vicariorum mus episcopum, sacerdotem no-
et in gestis ejus
ecclesiae Cameracensis, ego Nicolaus Murgaux, vimus appellari ; cum in sacra pagina nomen sa-
Decanus Christianitatis Avesnensis, prasentibus cerdotii non nisi solis pontiflcibus soleat assigna-
infrascriptis testibus, cum honore, et majore, ri. Antiqua tumba ecclesix parochialis in Dono-
qua potui reverentia, aperui parvum feretrum Petri, S. Ettonem reprxsentat in forma Pontificis
S. Etthonis in prioratu de Dompierre, ubi inveni cum mitra et pcdo, ut habes num. 17. Qux omnia,

quoddam os dicti Sancti, et alterum os simul tametsi non ita multum urgeant, ut rem evincant,
imposui et reclusi, exhibitum a preefato Reve- Balderico, antiquissimo scriptore, Scotum ipsum
rendissimo Abbate, ad tollendam parochianorum nominante, sed titulo Episcopi abstincnte, facile pa-
et confratrum confraternitatis de Dompierre su- tiorSanctum nostrum episcopum haberi et Episco-
spicionem credentium nullam infuisse dignitatem ; pum vocari, ratus utiquid deferendum communi ap-
imoquaeinerat, sublatamaFrancis, praesentibus pellationi,quxvidetur quodammodo abiisse in tradi-
magistro Rolando Gilliart, curato de Marbaiy, tionem, quam venerar. De.mus itaque, si episcopus
magistro Remigio Jonnequen, capellano priora- fuerit, regionarium vel Apostolicum Episcopum
tus de Dompierre, presbyteris, Joanne Baligand fuisse, quales in Belgio antiquis tcmporibus plurimi
de S. Hilario, Joanne Lescohier Avesnensi, lai- extiterint, Scoti, Angli vel Hiberni ; de quibus con-
cis item Nicolao Lobbes Machoniensi, et Nico-
; sule Commentarium prxvium S. Rumoldi die l Ju-
lao de Marbaiy, clericis, testibus fide dignis, ad lii, § 7, a num. 78, ubi varia ad prxscns institu-
hoc vocatis. Subsignatum erat : Ita est, Nicolaus tutn collecta reperies.
Murgaux, curatus Ursmari de Eppe
ecclesiae S. 43 Vitam, qux hicprxlo committitur, misitD. Obsermtw
le Sauvaige, nec non Decanus Christianitatis Clirislianus le Roy Lxtiis, anno 1636, hoc titulo in vitam,
quie liic da-
Avesnensis, omnia et singula, ut prsemittitur, notatam Vita S. Ettonis, Confessoris Christi,
: tur,
esse vera, hoc mea attestor etfateor syngrapha. prxtermisso titulo Episcopi a««Pontificis. Quo Au-
De retiquiis 40 Inter alios dixcesis Atrebatensis pagos, unus ctore, quando, quo loco fuerit conscripta, non prodi-
in pago Bien
vilters,
numeralur nominc Bienvillers, cujus supcrius
, inci- tur. Parergis, priusquam perveniat Auctor ad San-
dit mentio, Atrebato meridionalis, cumque eadem cti gesta, ita immodice indulget, ut tertiam faciie
civitate et Bapalma triangulum conp.cie.ns, xquali partem iis insumat. Num. 7 Pyrenxos montes et
fere distantia utritnque remotus. Pastor istiuspagi, Alpes designat itineri Romano. Ibidem Algisus et
de quo supra num. 15, consultus de variis, qux Aldegisus dividilur in duas personas, quem Baer-
quxri possunt de S . Ettone, loci patrono, ab aliquo tius, ex institulo de ipso tractans die secunda Junii
monacho Lxtiensi, eodem fortasse supra landalo pag. 223, num. 5, unicum ubique rcperisse
Thotna Luytens, datisjivi Junii 1630, de reliquiis bit. Proinde inlerjectis auctoris verbis, distiuctio-
ejusdem Sancti ita respondet Gallice, qux sic verti nem dictam dcsignantibus, recte concludens Baer-
possunt Latine : Quaeris, num reliquias aliquas tius Ego vero, inquit, ubi de uno laboramus sa-
:

babearnus hujus Sancti Respondeo, nos habere

? tis, alterum quaerendum non existimo, ut labore-
os quoddambrachii, ut fide bona credimus, alia- mus magis praesertim cum scriptor Vitx S. Et-
;

que plura singulatim, ut puta S. Clementis, un- tonis non alia ratione ad divisionem illam motus

videa-
 DIE DECIMA JULII. 57
videatur, quam aliquali apud varios auctores non risius missus ; sanctus Clemens c Metensibus de-
antiquos reperta nominis dissimilitudine. Ita il- stinatus ; Valerius d Trevirensibus directus, et
le ; qui ibidem preeterea non multum htijus vitee Au- ipse cum plurimis discipulis etsodalibus quimi- ;

ctorideferendum censnit. Prxter hecc pauca, nihil raculis suis multos in multis locis Christo lu-
habeo, de quo lectorem moneam, rationem habitums crantes, non usquequaque potuerunt pertingere
in Annotatis eorum, qux per decursum videbuntur prsedieantes. Unde interlimitaneam Francorum
indigere modica explanalione . Itaque ipsam nunc gentem reliquerant Christo omnino incredibi-
Vitam subjicio. lem ". Post eorum vero ab hac luce discessum
(qui quamdiu vixerunt orationibus suis quodam-
modo detinuerunt regnum Francorum) refrige-
scente paulatim charitate, matre omnium virtu-
tum, abundare ccepit iniquitas multorum.
VITA
ANNOTATA,
Ex pervetusto Ms. monasterii Marchia-
nensis, collata cum duobus aliis Mss. a Intellige hoc nomen per prolepsim. Monarchix
D. Preudhomme, Canonici Camera- Francicx initia referenda snnt ad seculum quintum,
neque citius auditum in Gallia Francorum nomen.
censis, etcum Alnensi.
b Notissima de apostolatu S. Dionysii controver-
sia est ; de qua agitur in Responsionibus ad Exhi-
bitionem errorum parte 1, a pag. 230; ac plenius
agi poterit mense Octobri.
PROLOGUS AUCTORIS. c Ponitur ille apud Sammarthanos primus Me-
tensium Episcopus; de quo vide inter Prxtermissos
die 16 Maii, pag. 559 ubi notalnr de ejus venera-
;

Ecclcsia Ca- Sancta fidelium mater Ecclesia sacrosancti la- tione Ecclesiastica nihil suggeri.
tholica tnul- Christi postquam
teris dormientis in cruce d Quse ad S. Valerium spectant, habes die 29
lis dolibtts
exornata est cruore a peccatorum fecibus expiata, atque Januarii, ejus cultui sacro.
maritali jurevero jam'Moysifideiornamento sub-
arrhata, multiplici filiorum prole tanto potiora
quotidie accipit incrementa, quanto plures gene-
CAPUT I.
rare videtur, qui tanti testimonii ferre possint in-
signia et salutari baptismatis fonte, nigredine
;

peccatorum evacuata, non est jam (cuijure invi-

Qua occasione et quibuscum S. Etto in
deatur) aethiopissa, sed [ea] cujus non mediocri-
ter admiretur sapientia. Etenim cur sapientem
Franciam ex Hibernia profectus sit;
sestimare non possis, quse a finibus terrae venit iter Romanum; redihis in Galliam.
audire sapientiam Salomonis? Venit igitur Regi-
na Saba ad Salomonem, ut exquireret ab eo sa-
Venit Ecclesia dealbata super
pientiae secreta. Invalescente itaque enormitate peccaminum, Hunms in
Francorvm
nivem, non ad ^Egyptum ignorantiae tenebris ca- post Incarnationis Doniinicse ferme quadrin- ditione gras-
ligantem sed ad Jerusalem, ad videndam super-
; gentorum annorum curriculum, de latibulis suis satis,

nse visionis claritatem. Venit non ad Moysen, egressa effera gens Hunnorum a, permittente a

vicinius cum Domino loquentem; sedad Christum
divinitatis suae suis fidelibus arcana reserantem,
captivis indulgentiam praedicantem, clausis aper-
tionem. Ejus corporis et sanguinis medicamine
Domino Deo ultionum, Galliam ingressa, ad so-
lum usque deduxit regnumFrancorum. Ecclesiae
ergo dirutse, civitates sunt ad solumusque dedu-
ctaa monasterium nullumrelictum, praeterunum
;

recreata, ejus perunctione unguinis delibuta, in Mediomatricensi urbe beati Stephani oratorio-

ejus ligni est interpositione a fiuctibus seculi se- lum, quo sanguinem ejus pullulare scimus vene-
gregata, et salutiferi baptismatis diluvio super- randum. Interfectio hominum magna, Christia-

nitas est omnis abolita Mon- cujus abolitionem

vecta, novae prolis profert Christo quotidie ger- ;

mina. Invenit per Eunuchum in deserto fontem
Ecclesia, quod in deaurato non reperit templo
Synagoga in Apostolis crevit, cum in omnem
:
terram sonus eorum exivit eorum est super pe-
tano b monacho ad orbitatem usque luminum de-
flenti,visum est supernorum Spirituum expeti-
tione beatum Remigium pro Belgicae ac Gallica-
nae salute ecclesiae nasci debere. Beatus itaque
:

Remigius nominis sui officium expleturus, Regem

tram fidei firmitate fundata, cum illorum in fines
terrae dilatata sunt verba. ClodovKum c cum omni Francorum populo Chri-
signis etSan- 2 In martyribus est confirmata, cum illorum stianitatis titulavit insignibus.
ctis miriftce
in conspectu, pretiosamultipliciterest morte de- 4 Abhinc deinceps, paulatim crescente quo- ct poslea Re-
propagatUT. ge Clodovso
tidie numero Christianorum redintegratum
innumera est in
corata. Innumeris modis testificata, a S. Remigio
fide Christi regnum Francorum; donec
surrexit baptizato;
accepit signorum miracula cui contulerunt Mar-
:
dum /loret
tyres ornamenta, roseo sanguinis sui imbre*ru- Clotharius Magnus d, pater Dagoberti, amator religio Chri-
et nutritor totius regni qui postquam praefecit stiana sub
bentia; Virgines, virginitatis suae insignia can- ;
Clotario,
dorem liliorum vincentia ;
quam Doctores egre- filium suum tam Austrasiis quam Saxonibus « d
gii super verticemmontiumasdificaverunt;
quam eisdem Saxonibus contra filium suum rebellanti-
om-
Confessores egregii simul et gloriosi super alti- bus, spafca sua majorem nullum reliquit ex
et quantum tam ipse quam filius
regna
tudinem collium extulerunt; pro cujus statu con- nibus :

diversatenueruntpotentius, tantum ecclesias fi-

tra occursores usque ad mortem decertaverunt :

studue-
delium in Christianitatis titulo roborare
quales fuerunt, quosaRomamisit beatusPetrus,
numerosi
vel successores ejus, verbum fidei praedicare
runt attentius. Quorum tempore tam
famulatu claruerunt Confesso-
Francorum o gentibus, Sanctus Dionysius b, Pa- in Omnipotentis

13 res
Tomas i Julii.
 5S VITA S. ETTONIS EPISCOPI ET CONFESSORIS.
Francorum giso in loco quodara habitaverunt, ab hominibus
res Christi, ut prope nullum in regno pniin, viitqo
inveniatur ccenobium, quod non ejusdem tempo- reraoto intra Elpram ' s fluvium, et Iseram '
t in Hespre.

ris, etsi non plures, vel unum modo retineat hu-

Theracensi u pago, usquedura animabus suis lu-
"

roatuni corpore Sanctum. Quod revera felicissi- cratis Christo, excesserunt vita prasenti seculo.

mis felicius pronuntio tempus, eo quod tam plu- '

al. Teora-
tam perfectissimis floruerit patribus. censi.
ribus et
vet <it Madet- 5 Eodem igitur tempore quidam vir, nomine ANNOTATA.
Madelgarius "
f, venit in Franciam, nobilibus or-
Fr, viciam;
tus inHybernia insula g natalibus. Est autem a Mirxusin Chronico Belgico ad annum 407 agil
•
al iasMalde-
gai ius. Hybernia proxima Britannioe Insula, spatio ter- de Galliarum vastatione; quam memorans S. Hie
ronymus innumerabiles, inquit, et ferocissimoe na-
f rarum angustior, sed situ fcecundior. Haec ab
9 tiones universas Quidquid Gallias occuparunt.
Africo in Boream porrigitur cujus partes prio- ;

inter Alpes et quod Oceano etPireneum est,

res ab Hiberia et Cantabrico oceano includuntur.
Rhodanoincluditur.Quadus, Vandalus, Sarmata,
Unde jam dictus Madelgarius veniens, aceepta Alani, Gepides, Heruli, Saxones, Burgundiones.
uxore, Walberti nobilissimi filia, Waldetrude Alemanni et hostes Pannonii vastarunt. Nisi
h nomine, sub Dagoberto Rege militavit multo forte respiciat auctor vastationem ab Attila Hun-
tempore. Cognita vero beata? Waldetrudis erga n0 rum rege factam : de qua ibidem Mirxus ad
Christi servitium voluntate; dumque ab ea, ut annum 451.
Christum sequeretur instigaretur quotidie, coa- b De isto etiam in Vita S. Remigii, auctore
ctus est, se ita facturum, simulare. Relicta ergo Hincmaro, referri, observat Sirinus in notis Mss.
beata Waldetrude , reversus est Hyberniam ,
c Rex iste a S. Remigio baptizatus anno 494 :
cogitans illicaliam de quo videri potest dies vi Februarii ad vitam S.
terram scilicet nativitatis suse,
Vedasti, pag. 783, num. 7.
uxorem ducere.
d Ille ab anno 584 rex Neustrix; a 613 mo-
6 Comperto autem hoc, beata Waldetrudis
narcha ; obiit 628. De quo Henschenius in Indice
qui ab u.rorc abiit Hyberniam post virum suum, cum comiti-
Chronologico ad tres Dagobertos.
stia Halde-
bus multis, cupiens Apostoli dictum adimplere e Dagobertus rex Auslrasix creatur 621 ; factus
Irudc ad frtt-
qem reduci- exhortationibus suis Salvabitur per mulierem :
Monarcha anno 636, Chariberto Rege Aquitanix,
tur;
fidelem vir infidelis. Ubi cum pervenisset et ejusque filio mortuis, uti habes in mox dicto Indi-
multis blanditiis et hortationibus eum adorsa ce : ubi morluus ponitur 644, die 19 Januarii.
fuisset, tandem optato adepta, in Franciam cum f De illo actum tomo 1 Aprilis in annotatis pag.

eodem Madelgario, cognomento Vincentio, re- 839 ;

pluribus acturi sumus 14 hujus, ipsi sacro.
versa est gratulabunda. Eo quoque tempore non Cetera male hic mixta vide ibidem.

solum gens Britonum, sed et confines ejus (eo g Hoc verius putamus, inquil Siiinus in nolis
quod mari ambiuntur Britannico) Pictonum et 1 uan) 1 u ° d in yita 'P 8 113 S Madelgarii 14 '
*f?"us m en aba ^tore sat fabuloso compilata
-

Auglorumet Hyberniorum in Dei cultu florebant

j j
admodum. w
Nam_. r
hceti antea
i ••
j-fi i
vanis ludincarentur i
^ ,
f;
dicitur Madelgarram ex Francorum et Vascomo-
rum gente ortum esse. Sed quam parum vere id
superstitionibus daBmonum, tunctamen fervebant putet, vide die prxdicta.
in Christi fide non modicum, conversee per bea- h Agitur deista Sanctatomol Aprilisapag. 829.
tum Augustinum i jam dudum, ut vere in eis illa i Intellige potissimum hxc de Anglo-Saxonibus.
impleretur sententia, ubi abundavit peccatum, k De illo tractari poterit die 31 Octobris.
superabundaret gratia. 1 Vide de illo diem i Maii a pag. 818, ubi si-
quibuscum 7 Erant igitur tunc teraporis septem fratres, gnatur annus dclxxx.
S. Etlo et
aliisex in uno spiritu et fide in Christo concordes. licet de m Illum habes 16 Januarii a pag 35. .

Galliam per- omnibus non simus certi, utrum fuerint carnali n S. Eloquium habet Castehanus in additioni-
fecti sunl. bus ad Martyrologium Romanum die 6 Decembris.
nativitate germani Foillanus k Episcopus, et
:
k o Male S. Adelgisum et Algisum in duas dividi
fratres ejus Ultanus et Furseus m, Eloquius n
'

l m. n personas, prxvie monuimus a num. 43.

C et Algisus o, *. Hi ergo pari
Etto et Aldegisus
p Interpolator vitx S. Gerlrudis apud Mabilio-
consensu et una voluntate, scientes raro quem- nem sec. 2 Bened. pag. 466 in annotatis litteraa.,
quam in patria sua perfectum esse posse, cum agit de ejus situ; appellans
silvam Sonesiara, Ni-
jam dicto Madelgario et (beata Waldetrude, na- contiguam.
vialla?
vigio in Franciam venere, cupientes inde oratio- q Oppidum non procul Namurco situm inter
nis gratia Romae limina Apostolorum adire, Tran- Mosam, et Sabim.
scenso igitur jugo Pirenaei et Alpium altitudine, r Interpolator vitx Gertrudianx, de quo mox,
nivium semper congelata congerie, ut optave- postquam retulisset necem S. Foillani Martyris,
rant Romam meruerunt videre. Ubi Sanctorum cujus funus Gertrudis curavisse dicitur, ita narrat

ecclesiis perlustratis, eorum postulantes sibi suf- Dedit beato Viro in vicino loco, quem Fossas ap-
pellant, ubi monasterio constructo et fratribus
fragari suffragiis, ut unicuique eorum a Deo de-
prodesset, et sibi propter propinquitatem loci
legaretur locus habitationis, talium ccelitus sunt
monas terium construxit,
aftaminum solati responsis, quibus unusquisque
scre possett ,n n
«•
•
uuus.iiuis.que
Gal hara reversuns, qm sibi locus
"°n ^T^ ^t^
collegit ammas, qmbus sanctitat s v am nronosi-
tara noverat eisque germanum suum
esse debere perpetuae inhabitatioms.
DoZTm
;

Ultanum pramciens, rebus pro tempore ordinatis

Deinde Ro- 8 In Galham lgitur reversi, unusquisque abiit ad virginem remeavit. Ibat itaque frequenter ac
ma tustrata,
m Calliam ad locum destinatum ccelitus sibi. Venerabilis redibat, modo fratres, modo sponsam Christi vi-
reduces, in
vuria loca
Episcopus Foillanus cum germano suo Ultano, sitabat. Dum
ergo quadam die iter arripuisset,
usque dum consummatus est in sylva Soneffiap contigit eum per silvam Sonesiam, Nivialte
dispersi con-
sunt. martyrio *, moratusest in loco, Fossas^ nuncu- t 'g uam errare, et in impias latronum
manus in-
P pato, a beata Gertrude sibi r dato ubi et corpo- cidere a quibus cupiditate spolii cum tribus di-
:
j
'
al. abest
re humatus requiescit modo. Beatus vero Fur-
scipulis peremptus, palmam martyrii est ade-
martyrio.
ptus. Verum
heee et alia remittimus ad 31 Oclobris.
seus cum Adelgiso, locis pluribus peragratis,
s Fluvius Hannonix ad monastevium Lxliense.
verbum vitae seminando, pervenit Peronam in
tAlias Hisa, vulgo Oyse.
Vermandensi pago ubi obitu defunctus est san-
;
u Vulgo la Tierache, tractus Gallix in Picardia.
ctissimo. Sanctus autem Eloquius cum beato Al-

CAPUT II
 DIE DECIMA JULII.
59
Monte e, quem secutus ex Hybernia cum ceteris ex hs.
jam dictis fratribus fuerat, arrepta peregrina- e
tione. Ubi etiam confluebant quotidie, velut, ad
CAPUT II. alvearia apes assidute, insignes
Christianae du-
ctores militiae: beatus Amandus
f, veniens ex f
Elnoneff,sanctusUrsmarus/i,cumCoepiscoposi- tJ h
S. Etto loco solitario moliendo intentus, bi i Ermino ex monasterio Laubiacense
sanctus ; i
non impune contemnitur; familiaritas Walnulphus k * ex loco Condatense beatus j
k
Gislenus / ex monasterio Cellense; sancta Alde- aL Wasnul -
cum aliis Sanctis ; muto loquela red- \ Basanul "
gundis m ex loco Malbodiense beata Waldetru- ;
fus!
dita; virtutes; obitus.
dis a Castriloco n monte mirabilis virgo Gertru- ; '

dis o a villa Nivella venerandus Sacerdos Foil-

;
m
lanus cum Ultano fratre a monasterio Fossense, "
S. Elto toco Gloriosus vero Doraini sacerdos Etto, bonorum innuraerabilesque sancti Patres totius Franeise .
°
parando in- actuum dignus praeconio, in delegatum sibi at b
tenlus, florentes eodem tempore *, colloquentes sibi de dem tem-
locum a aDomino, coelitus advenitsuper fluvium, aniraarum utilitate * suarum. l'
orc -

nomine Corbriolum b; ubi dumis excisis, vepribus 13 Beatus sane Etto hanc frequentiam non Muto loquela
eradicatis, et superfluis quibusque ex parte jam sua^assumptioni, sed Christo conferebat, in San- reddita
extirpatis, locellum exstruere nitebatur corporis * ctis suis mirabili. Malebat enim humilia de se
post diuturnam peregrinationemrepausationis, et sentiri, quam falsis adulantium existimationibus
liberse in Dei cultum vacationis. Quo cum labori decipi. Sicut etiam mutum quemdam eo tempore
manuum insistens, diutius lassescendo defatiga- restituens sanitati, voluit omniraodis oranibus
retur, bonorum omnium invidus hoc tota inten- occultari. Sed Christus accensam lucernamnoluit
sione evertere moliebatur. Incitavit enim adver- sub modio videri tectam, verum candelabro ira-
sus Dei servum, quemdam virum, nomine Jovi- positam, ingredientibus voluit fieri perspicuam.
nura, ejusdem fundi, unde Vir Dei superflua Nam quod sanctus sacerdos Etto omnino optavit
evellebat, Dominum. Qui dictante ira, nimia ac- occultum, Dominus (ut narrabitur) ad insinuan-
census furia, crudeliora verbis Dei Homini cogi- dum beati Viri meritum , esse voluit in propa-
tabat infligere facta. Sed Domino ejus efferos tulum.
mentis conatus mitigante, qui Saulem, malo spi- 14 Dum quippe quodam die iter carperet, percusstone
ritu agitatum, spiritupropheti* induit, jam dictus nescio quaversum, quemdam bubulcum invenit, "''
vir Jovinus a beato. Ettone simpliciter non aliud in pastu gregis sui occupatum (qui mutus,
;

quam vadium c ccepit expetere. numquam cuiquam verbum dederat ullum) tunc
a Jovino, toci 10 Non licet, inquiens, homo nostris homini- forte sibi opportunum carpentem somnum. Qui
Domino, im-
peditur, ct bus ignote, silvam juris mei, me inconsulto, ex- bacello Sancti percussus, tale beato Viro verbum
contcmni- tirpare. Quapropter justum a te vadiura licet primum est locutus : Quid me Sancte caedis?
tur;
mihi suscipere. Beatus vero Etto, moras nullas Quid percussura sanctis tuis commiscetur meri-
innectens dicto, securim suam pro vadio eidem tis ? Anne aliter me nequivisti mutum a nativi-
obtulit viro. Sed Dominus, qui induravit corPha- tate sanum restituere, nisi me baculo tuo vide-
raonis, ut in eo ostenderet potentiam suse virtu- reris percutere ? felix tua peregrinatio ! Per
tis, obdurari permisit ad tempus Jovinum, ut quam loquelae mihi facta est redintegratio ! Ad
omnibus notum faceret beati Ettonis meritum. cujus vocem B. Etto ultra, quam credi potest,
Sanctum quippe virum despiciens ejus vadii ; miratus, stabat obstupefactus.
parvitatem vilipendens securim oblatam cum
,

jurgio in vepribus abjecit, cappam ejus inibi ja- Mutus ad haec coeptis instabat talia dictis :

centem contingere praesumpsit, et statim abire Quid mirando stupes? meritis quid vero per-
velle coepit quoi Dominus inultum transire non
;
horres,
sivit. Muta tuis tacitas si fudit lingua loquelas? p
liaud impu- 1 Protinus quippe ejus manui eadem cappa Num ne recordaris Dominantis, Sancte, fidelis
pune.
adhaesit. Ast ille tanti reatus pcenam pro byrro rf, Angelicis tremefacta minis quia fatur asella
d
[viro] Dei ablato, in semet retorqueri conside- Sessori per verba suo ; linguaque rudenti
rans, clamoribus nimiis indulgentiam petebat Edidit humanas animal pecuale loquelas ?

expostulans, genua manusque illius indefatigabi- Immemor es rerum, quoniam Sapientia mu-
liter exosculans. Tandem sancto Sacerdote mise- tum
rante, pristina donatus est sospitate, omni tamen Ssepius os reserare solet, puerisque disertas
tradita Ettoni, quam ibidem habebat posses- , Efficiens linguas, cogit deproinere laudes?
sione, pro hac prius fratre suo dato fidejussore, Talia fante viro. gratulans venerabilis Etto,
habendam Deo militantibus perpetuo jure.
illic Congrua pro facto referebat munia Christo.
Abhinc deinceps ccepit fama virtutum ejus exu-
''""'* uirtu-
berare, omnesque affines orationibus ejus sese 15 Inter hujuscemodi miraculorum insignia,

festinabant committere verborum Dei ex ore

:

illius reficiebantur semine; suorum reddituum

persistebat in oratione continua, quotidie existens
Sacerdos et victima in odorem suavitatis, Domiuo te
nwrlisprz- . .
a ius.
™tan-

illum suosque solabantur largiflua benedictione.
Ipse vero Vir Dei jam dictum locum non retar-
dabat exstruere sub Domni ' Petri honore, quo
etiam usque in praesens eadem Ecclesia vocitatur
Deo deorum accepta, crucinxus huic mundo, vi- scius.suosde
vens Redemptori suo, pauperum receptor, orpha- ca mnnet;
norum adjutor, viduarum susceptor, mcerentium
in tribulatione consolator, captivorum redem-

nomine. ptor , omnibus in quacumque necessitate beni-

A Sanctis 12 Circummanentes autem in hoc eum juva- gnissimus suffragator. His et aliis quamplurimis
plurilnis lia- Christi fide
bant opere, irapendentes, quibus indigebat, ex pollens virtutibus, confirmatis in
Inla ciiiii S.
quanto-
Eltone faiiii- propria possessione. Idem denique beatum Ma discipulorum cordibus, videt in visione
liaritas.
delgarium non desinebat visitare quotidie, Deo cyus properare diera sui obitus. Vocatis itaque,
apud sanctum Ansbertura servientem in Alto- quos Christo aggregaverat, fratribus, intiraavit

tempus
 60 VITA S. ETTONIS EPISCOPI ET CONFESSORIS
tempus imminere sui sanctissimi obitus. At illi c Vadium idem quod vadimonium, pigmts, fide-
jussio.
nimium turbati, nesciebant prte tristitia, quod
Vox ista signifkat quamvis vcstem tumcam
vel quale solamen tantas suorum posset cordium
<1 ,

aut chlamydem cappam.

; hic
obviare mcestitudini. Tandem benignissima beati
e Altus mons, monasterium in paqo Hainoensi
Patris consolatione relevati, petiverunt, se sal-
ad ripas Sabis quo Ansbertum Rotomnqensem
,

tem ejus largiflua benedictione Christo Domino Episcopum Pipinus Herstalltts releqavit. Vide Ha-
eommendari. Quod postquam non renuit facere, drianum Valesium in notilia Galliarum paq. 14,
coepit plus solito sanctus Etto orationi incum- Baldericum in Chron., paq, 255; Comm. prsevium
bere , in vigiliis pernox , in jejuniis assiduus, S. Ansberti die lxFebruarii paq. 342, ubi de Alto
in eleemosyna indigentibus largienda paratissi- monte aqitur; el vitse ejusdcm Sancticap. 8, ubi rf.

ejus exilio. Utrum vero sancti. Etto, Madalqarius

e.t Ansberlus una in Alto monte agere potucrint, in-
ac prxparato 16 Eadem vero nocte, qua in crastinum de
venies ad 14 Julii.
sarcaphago hac vita erat transiturus, vidit visionem pro se-
f Vide tom. i Februarii a pag. 815 ubi apponi-
Domino sibi osten-
pulcro, ubi erat tumulandus, a
;

tur annus 684.

sam coelitus. Mox autem a somno expergefactus,
* g Id est Amandopoli, vulgo saint-Amand de :

jussit quemdara compatrem suum ad curbam

quo die vi Februarii ad vitam S. Amandi.
stratam p ire quantocyus, ad alium compatrem h Actum de ipso est 18 Aprilis a pag. 557.
suum (quorum ex sacris susceperat fonti-
filios Ponitur 698 aut potius ut minimum 697 factus
bus) adferri sibi sarcophagum, quod ille alter ex a bbas; mortuus autem 713. Vide notamproxime se
sylva suis in carpento adducebat bobus, nescius quentem
(sicut ipse est postea professus) quis in eo humi i Siqebertus adannum 713: S. UrsmarusEp.et
esset tumulandus. At ille statim egressus domum, abbas Lobiensis coenobii obit eique S. Erminus ;

in curba strata sarcophagum ab alio compatre in regimine succedit qui hic per prolepsim vide-
;

tur vocari Ursmari coepiscopus: quia, ut dicitur in

(sicutVir Domini dixerat) invenit delatum quod ;

annotatis ad Ermini vitam die 25 Aprilis, S. Er-

tamen Viro Dei non distulit deferre videndum.
minum in locum 5. Ursmari subrogatum fuisse
cl sacro via- 17 Percipiens igitur Dominici corporis et san-
muni-
anno dccxii, aliqui tradunt atque, ut ibidem ob-
;
tico guinis Sacramenta, percepturus digna meritis a
tus, ad Supe- servatum litlera g, neque verosimile est prius ,

ros migrat. Domino in ccelestibus prsemia, sancta ejus, disci-

episcopum consecratum, quam abbas eligeretur ;

anima inter orationes et psal-

pulis astantibus, ergo stante hac supputatione non erat episcopus dum
modiam, ergastulo carnis est soluta. Corpus ejus viveret S. Etto, anno 660 aut 670 mortuus. Nec
a discipulis et fidelibus terrae est humatum, post porro familiaritas ipsius cum S. Ettone intelligi
hujus seculi decursum a Domino resuscitandum, potest, nisi des Erminoannoscirciter centum cnm, :

et perpetua immortalitate vestiendum ostendens ; ut in vita dicitur provectus quidem setate, et ple-
anima
assidue virtutibus in seculum, cujus meriti nus dierum in senectute bona sed anno septin- ;

sit apud Dominum. At vero anima Angelicis ma-

gentesimo et trigesimo septimo, ab Incarnatione
nibus evecta, inter consortia supernorum civium
Domini nostri Jesu Christi, septimo Kalendas
Maias, perrexerit ad Dominum. Quod fere tam in-
est collocata, exultans cum Angelis, gaudens
credibile est, quam quod S. Erminus in vita tertia
cum Prophetis , tripudians cum Apostolorum
S. Aldequndis cap. 3, narretur interfuisse dcdica-
choris, sociata Martyribus, coadunata Confesso-
tioni manasterii Malbodiensis, tamquam tum episco-
ribus, laetabunda cum sanctis Virginibus, reve- pus, sque ac alii qui ibi nominantur. Vide, quse
,

lata facie Sanctam conspiciens Trinitatem, veram ad hunc locum notata sunt ibi.
et unam, sicuti est, confitens deitatem, postu- k Castellanus eum siqnat Kal. Octobris, appo-
lans pro nostris excessibus Dominum Deum deo- sita nota chronoloqica versus annum 700.
rum, regnantem per omnia secula seculorum. 1 Gesta ejus erunt illustranda die 9 Octobris,

Amen. quo colitur. Hunc Castellanus consiqnat versus an-

num 680.
m Consuli possunt, quse de illa dicta sunt die 30
Januarii ubi notatur annus dclxxiii.
ANNOTATA. ,

n Castri locus olim, nunc Mons Hannonis di-

citur.
o Actis inserta est die 17 Martii, quo colitur ;

a Jacet non procul Avesnis, Hannonix oppido.
b Fortasse hic designatur rivus, vulgo Crinchon,
qui transiens Atrebato, Scarpse se miscet
aliquis obscuri nominis.
mortua anno 664. Atque hinc collige, pleraque
omnia, de Sanctis hic inserta, posse combinari, tam
; vel alius quoad locum, quam quoad tcmpus.
p Forte nomen alicujus vici aut pagi.

DE
 DIE DECIMA .IULII. ftl

DE S. AIALBERGA VIDIA
LOBIIS ET BINCHII IN BELGIO. J. B. S.

3. Plusculnm inleresset perspicue dignoscere, moltioriln-

f[ ex
sitne id nomen Amalberga cum eo quod modo mol- jp ne
GOMMENTARIUS PR.EVIUS. ,...„. ,

Amala
. . ,. . nodic Ama-
twri inflexione seu Amaha seu etiam Ame- tia.

lia Aicitur, in Germania freqnentius usitatum, et

ab ejus nominis Auguslissima Imperatrice, Opt.
§ I. Sanctae nomen variae inflexura ;
Mem. Josephi I Cxsaris relicta, ejusdemque Sere-
natales illustrissimi. nissima Archiduce filia augustius redditum ; quod
mihi quidem plane fit verosimile. Sic enim accidcre
existimo, ut dum in sacro Baptismate imponitur no-
obiensis seu Laubiensis ccenobii situs, vetu- men Amalbergas, patrio more id exprimatur aut per
stas, et a monachorum sanctimonia claritudo Amalberg et Amelberg, aut forte frequentius per

i^ non semel in Actis describenda fuerunt ; uti

et sacrorum corporum ex eo in Binchianum
Amel, Amal, Amale et diminutive Amaltie quod
idem in sexcentis Belgarum nominibus propriis,
;

B oppidum translatio, cujus non ita pridem memini- qux dempto fine, per apocopen frequentissime de- E
Tiil^feminis
mus in Prdetermissis secunda Julii, ubi dies nota- curtantur, observare licet : unde nova inflexione
communeno- tos invenies, quibus de singulis Sanclis eo spectan- vulgus hodie etiam Latine scientium, atque exteri,
men tibus suo tempore actum est et porro agetur. Eos forte apocopen istiusmodi ignorantes, cum inde vo-
inter octava ordine est ipsa, qua de hic loquimur, cem lalinam exprimere quemadmodum pri- volunt,
S. Amalberga vidua, virtutibus non minus quam sci, Amalberg for-
addita terminatione Latina, ex
origine illustris, accurate distinguenda ab alia syno- marunt Amalberga, sic isti ex Amale Amal et
nyma nobili virgine, qux alterius, ut perperam ali- Amel passim nunc forment Amalia seu Amelia,
qui volunt, occasione, ipso hoc die etiam colitur, adeo ut feminis omnibus, eo nomine insignilis, pa-
toto seculo vidua posterior. Ab utriusque et forte trona sit S. Amalberga, seu vidua, seu virgo, pro
etiam ab alterius cognominis abbatissse Susterensis cujusque erga alterutram convenienti studio et vene-
ad Mosam (qux xxi Novembris colitur) celeberrima ratione. Hxc dc nomine.
vitx sanctimonia, venerabile et sacrosanctum Amal- 4. Porro Sanctx natales mira genesi a Phara- Mira Sanctx
bergae, Amalabergae, Amelbergas nomen ad
seu mundo deducunt scripturienles neoterici aliqui, plu-
jwtwiim s^
posleros transmissum est, apud Beigas et Germa- rima miscentes, qux nulla prorsus veterum aucto- nealogia,
nos pervulgatum, e quorum lingua profluxisse ma- ritate fulciuntur. Haud temere fortasse dixero,
nifestum est: sive ex Amal, voce Saxonica, quam viam iis prxstravisse Petrum Divxum, dum lib. I

aliqui catlum interprelantur, et berg, qux montem Rerum Brabanticarum cap. 3. satis liberali cala-
indicat quasi quis diceret coelestem montem ; sive
, mo nonnulla expressit, qux paulo solidiori funda-
ex alia Aventini nomenclatura, qui per Amalperg mento subnixa cuperem. Ita habet pag. 7 Ejus :

seu Amelperg inielligit nutritionis montem. Utram (S. Arnulfi Metensis episcopi) tempore, Pipinus
autem etymologiam prxferas aut sequaris, mihi sus Carolomauni filius, Auslrasianorum nobilissi-
deque est. mus, in Hasbanio ac Brachbanto potenter domi-
C 2. Ast eam penitus respuendam censeo, quamin- nabatur. De Carolomanno nihilfide dignumvete-
twn ex dua- fra invenies ultimo nuniero Actorum S. Amalbergaa res prodidere, quam quod Pipinum et Amalaber- F
v./ cj: aaxo- OTrff""s Tamisiensis, ubi imperitus scriptor hanc gam liberos habuerit; quorum Amalabergam
mca pru- gemina lingua venerandi nominis
nobis fingit ex Valbertum peperisse aiunt Valberto et Bertilia ;

balbuliem Sed nunc de nobilissimo ejus nomine,

: genitas Amalabergam. Aldegondim et Valdetru-
divino quodam vaticinio eidem imposito, pauca dim. Amalabergam ex his Vitegerio viro nobili,
dicturi, finem sermonis sic faciemus. Nomen Condati et Verginiaci Domino nuptam, Emiber-
quippe sanctissima? istius virginis ex duabus lin- tum Cameracensem episcopum, Pharaildim, Er-
guis, latina videlicet atque thiudisca compositum melindam, Gudulam ac Reinildem sustulisse. Ita
esse, gemina verba declarant : prior enim pars Divxus paucis multa asserens, qux difficillimum

a. malo, posterior berga, meritum ejus felicissi- sit ad veritatis limam exigere.

mum fuisse, alterna voce proclamant. Amalberga 5. Unde tam mira acceperit, nec notat ipse, nec qus a multit
"
namque a malo custodia, sive a malo cautela ex- mihi vacat inquirere, id rectissime ad marginem
primitur ;
quod utrumque ipsius sancto proposito apponi curavit, alios aliter sentire ; addere poteral,
convenire, nemo est quiambigat. Nam quod cor- aliter omnino, si quid cerebri habeant, sentire de-
pus et animam suam perpetua Cliristo castitate 'bere. Nam Amalaberga illa, Pippini soror, mater
dicaverit a malo se custodisse dubium non est. Walberti, mihi nota non est, non magis quam Ama-
Quoniam vero daemonum insidias semper suspe- laberga altera ,
sanctorum Walberti et Berlilix

ctas habuerit, pedesque suos a laqueis iniquitatis filia, soror autem sanctarum Aldegundis et Walde-

retraxerit, malajugiter cavisse, bonaque seraper trudis, qux eadem fuerit mater S. Emeberti Came-

egisse, perspicua ratione probatur. Alioquin ut racensis episcopi et quatuor illarum sanctarum I ir-

aliter, nescioquo docendi genere, nonlen ejus ginum qux omnes Sanctx nostrx kodiemx attri-

quilibet interpretabitur,an eam aliter, quam su- buuntur. Et postrema quidem quo ex fonte hause-
pra dictum est, fecisse mentietur ? Minime vero rit, facile intelligo, quamquam ct ipsa infcnus refu-
jam dalum est medium, ut Scholx loquuntur. Sed tanda sint. Verum qui S. Amalbergara Witgeri,
parum ad rem nostram hujusmodi notitix. quem Divxus Vitigerium appellat conjugem, soro-
 62 DE S. AMALRERGA VIDUA.
UICTOM rem Aldegundis et Waldetrudis,
faciat sam-tarmn in plurimis aliis quotidie. expenmur. Verum, ut
J. B. S. quod sciam, inventus est nemo, saltem jam diximus, scriptori Vitx S. Amalbergse fides
hactenus,
qui fidcm aliquam mcrcatur. Nc liis rcfcllcndisdiu- haberi potest, quod illustri sangtiine genita et B.
tius inh.rrcam, vidcantur S. Aldcqnndis Acta xxx Pippino genere proxima fucrit si non soror, sal- :

Januarii, S. ~\Valdetrudis ix Aprilis, utriusque tem neptis ex sorore.

parcntis XI Maii ; in quibus nec. iota apparet, unde 9 Fallor vehementer ni hactenus disputatis sub- nec minut
ambigua,
quis colliqat, S. Amalbergam tanta propinquitate scribant Belgx universi; non ita forte consensnm tjiix c.d libc-

eos atliqisse, utut consanguineam aliquo in gradu extorquebo in aliis, qux supersunt, difficullatibus, rns spectant.

fuisse, inficiari non ausim. circa unicum S. Amalbergse an duplex conjugium,

6 Ceterum illustria Divxi in aliis progenitoribus ac proinde circa libcros ex uno an cx gemino viro
vestigia premere, imo altius extendere ausus est susceptos. Rem ita proponit laudatus Molanus :
JEgidiui Waulde, Binchiensis ecclesix Canonicus Sunt qui eam asserant bis fuisse maritatam ex ;

et Pastor in opere dc S. Vrsmaro e,t aliis septem posteriore conjuge Witgero suscepisse tres jam
Lobiensibiis Sanctis gallice edito 1628; ubi capite 2 (Emebcrtum, Reineldem et
dictas proles sanctas
longam S. Amalbergae genealogiam exhibct, ita Gudilam) ex priore vero marito similiter tres
; :

concinnatam, ut avosejus, abavos, tritavos ad Pha- Gengulfum martyrem, Venantium martyrem et

ramundum usque protcnsos, memoriter recitet, cum sanctam Pharaildem. Verum hujus conjugii nul-
ego, post operam non segniter positam, candide fa- lum apparet vestigium in historiis Gengulfi, Ve-
teri coqar, me verum S. Amalbergse parentis no- nantii et Amalbergae imo Binchiensis ecclesia? :

men necdum certo deprehendere potuisse. Crevit compendium posui, plane contra-
historia, cujus
sensim oratio, auctaque immensum S. Amalbergae rium habet; eam nempe. parentum orbatam so-
genealogica series, sic ut alii scriptores libellorum latio,adhuc teneram aetate, nec puellares jocos,
de vita S. Reineldis consanquineos e.i accenseant nec quselibet lubrica curasse. Hinc inimicum ca-
Duccs et Archiduces plane innumeros, Reges, sed stitatis diabolum puellaremadmiratum continen-
anonymos, plusquam septuaqinta, Imperatores Occi- tiam, ad ejus matrimonium parentes, hoc est
dcntis omnino viginti, quorum octo Franci jucrint, consanguineos, instigasse
cui renitenti maritum ;

duodecim vero ex anqustissimo sanguine Auslriaco. nominarunt Witgerum. Alii unicum agnoscunt
Vides quam brevi tcmpore immensi prope tituli cum Witgero conjugium, et ex eo sanctas pro-
Divxi elogio accesserint. les quinque Ablebertum, Reineldem, Pharai-
:

lllustrem gc- 7 At enim funium homines illi accersere viden- dem, Ermelendem et Gudilam. Sed ut de tribus
nere (uisse tur, quo S. Amalbergse gloriam inficiant potius omnes consentiunt, sic de sanctis Pharailde et
constat,
quam neque enim a majorum aut poste-
illustrent ; Ermelende a multis contradicitur, et nominatim
rorum serie emendicari ea debuit, quee a virtutum ab iis ecclesiis, in quibus hae Virgines requie-
et miraculorum fama longe splendidius coruscavit. scunt. His discutiendis serviet.
B. Pippini Landcnsis soror germana, an ex sorore
neptis fuerit,cum id vetera monumenla aut ambi-
gue explicent aut invoivant, quis audeat certo defi- § II. S. Amalbergae eonjugium, aetas
nire ? Pippini proximam fuisse consanquineam ejus-
et liberi.
que cuiw commissam, non tam scrupulose ncqave-
rim. De £elero, in variis densisque tenebris, vix
est ubi pedem figas. Obscura sunt tum ad
unum an duplex conjugium, tum ad libcros spectan-
alia,
Ouod de duplici S. Amalbergae conjugio scripsisse Bina S.
^, aliquos jam aiebat Molanus, idem ipse asse- Amatberga
conjugia
tia. Nec illud quis satis cxplicuerit, qua ralione hxc
rueral in Indiculo, ubi diserte legit, S. Amalber-
nostra S. Amalberga dici possit fuisse mater S. gam viduam, matrem fuisse S. Pharaildis, et ex
Pharaildis, qux patre Theoderico genita, ut in secundo, S. Emeberti episcopi, Reineldis, et Gu-
ejus Actis dicitur, non videtur sorores habuisse dilae virginum ; idem
in Pharailde et alibi tradide-
Sanctas virgines Reineldem et Gudilam, multo mi- rat, aliisque post ipsum in libellis gallicis de S.
nus S. Ermeiendem, quidquid, diversa confundens Reinclde, ut dicemus ad xvi Julii. Potuit fortasse
Actorum collector, id diserlissime asserat, et post hscc sola consuluisse nuperus Legendista gallicus,
ipsum Baldericus, Divxus, Cointius et alii. Sed de quousque Acta nostra ei prxluxerunt, non adeo ex-
hac re paulo uberius paragrapho sequenti. tra oleas vagatus , ubi vero ad has aliasque anqu-
scd cujus pa- 8 Ad veram Sanctz oriqinem quod attinet, seclu- slias proqressus est, audacter multa definicns. Alibi
rentes ncc-
sis hic Divsei, Wauldei et variorum libellorum ge- alia
dum certo degluliit ; hic vero rotunde admisit bina S.
noti sint nealogiis, id tnto admittendum est, illustrissimis Amalbergse conjuqia alterum qnidem cum Theodo-
:

exortam natalibus, ut testatur Legenda, quantum- rico quem gratis viduum facit, ex quo solam
Pha-
vis in multis parum accurata. Ait eadem, sororem raildem susceperit, prxterilis Gengulfo et Venantio,
fuisse Pippini. patris S. Gertrudis, a quo nempe de quorum priore jam satis dictum est ad xi
Maii,
nuptui tradita sit Witgero. Aliqui autem, inquit de postremo non minus adynata suo tempore
osten-
Molanus in Natalibus, sororis filiam asserunt, et dentur. Cum Witgero matrimonium alterum unde
utramque Amalbergam nuncupant. Sed cum, geniti sint Emebertus seu Ablebertus qui in vro-
pergit Molanus, Nordmannorum gravissima per-. vecta Mate Atrebatensis et Cameracensis episcomn
secutio multas Sanctorum scriptas historias, fuerit; Reineldis porro et Gudila
justo De. judicio deleverit mirum non est, si in 11 His alia temcre admiscet, quee cx nullis
;
Fa- a multis cer-
minutionbus discrepent, qui eas post dictam per- stisBelqicis aut Clivensibus depromere potuit tatimaiislrii-
nem- unttir,
secutionem undequaque coll.gere sunt conati. pe R. Reineldis festivitatem in Clivia celebrari-
Verum h»c latius proseqm. non est prasentis forte quod alicubi legerit, Sanctas oppidum in ea
loci satis sit ig.tur
lectorem admonmsse, ut hu-
; rcgione silum esse : ignoraverit autcm Sanctas
ubi
jusmodi benigne legat et pari humanitate, pro Reineldis virgo et martyr colitur, in nostra Hanno-
ut potent, dyudicet. Heec ille prudenter sane et
nia quxrendas esse, Hallis Deiparx proximas,
quas
sapienter, nihil fingens, quo res obscurx magis in- o S. Reinelde et sanctis martyrii sociis nomen
tra-
tricentur. Perindc ambigue loquitur Mirxus in xisse memorix proditum est : ut cetera mittam non
Faslis, nosque eadem in Actis Sanctorum Belqii et minus crude digesta, in qux, ductore destitutus, pro-

labi
 DIE DECIMA JDLII. 63
lah necesse Imbuit. Duces ipsi fuerunt aliqui in ad- sed SS. Autberto et Vindiciano successerit, ul m ai <.r<ih»

struendo duplici S. Amalbergae conjugio, sed quos Commentario de rjus gestis parugraphoA pag. [078, J.Ii. s.

scire polerat, pridera refutatos fuisse a laudato su- et in Commentario de S.

Gudila VIII Januarii pug
pra JEgidio Wauldeo operis sui cap. 8, pag. 292. 513, contra BuLdericum et alios probutum exislimo.
Eos hic sigtllatim enumerare nec vacat, nec operx Et quis, obsecro, satis intellegat,
S. Ablebertum ab
pretium est; nec prorsus curari debet longior neote- anno 630 vel cilius fuisse epitcopum,udeoque natum
ud vitam S. Reineldis, xvi Ju-
rici alicujus additio utminimum unno 600, et tamen tnulrem S. ejtt.-i

liirepudianda, in qua eliam sancti Gengulfus et Amalbergam fllium peperisse S Gudilam circa an- '.

Venuntius S. Amalbergae filii perperum nuncupan- num 650, quum S. Gertrudis lavacro salutari sus-
tur. Diceres, in id certatim studia contulisse, ut qux ceperit et in Christo divini verbi lacte enutrive-
perplexa conciliare non poterant, accitis aliunde ne- rit? Cui rei vix eo tempore upta fuerit S. Gertrudis
bulis magis involverent. Sed his, quoad poterit, illu- non ante annum 632 in lucem edita. Est ilaque
strandis modo pressius insistendum est. multo verisimilius, eumesse Hildebertum S. Amel-
scd unicum 12 Bona igitur scriptorum istorum omnium ve- bergae filium, qui et Ablebertus et Aldebertus et
admitten-
diiin esl. nia,nonvereborasscrere,virosillosbonos,quipost Emebertus dicitur, quemque non solum S. Aut-
Normannicas grassutiones Legendas Belgicorum berto sed etiam S. Vindiciano successisse oportet
Sanctorum ex superstite rudis vulgi tradilione com- circa annum 695, utpote qui sorori S. Gudilx, cir-
pilurunt, ut erant pleriquc ordinundoi^um recte tem- ca annum defunctx, teste ipso Bulderico, supervi-
porum ignari, plurima temcrasse et confudisse, qux xerit.
nobis post tot secula elucidure longe difficillimum est 15 Gruvior lapsus uuctoris Vitx, Bulderici et SS. Eweber-
aliorum est.quod contra constuntem, ut ferme aiebat u '^ einei
'
ut toties fussi sunt Molunus, Mirxus ct nos alibi
a ^m
cum Majoribus nostris. Ut rem semel dicum, censeo Molanus, propriarum ecclesiurum opfnionem, quu- Gudilam,
cum uuctore Vitx S. Reinildis ct aiiis a Molano su- tuor virgines sorores faciunt,
quarum xtates non ma-
pra citatis, sanctam Amalbergam non nisi semel gis componi possunt, quam S. Emeberti seu Able- E
maritatam fuisse, ncc alios liberos cx unico suo con- berti episcoputus Cumeracensis ante S. Antberti

juge Witgero suscepisse prxter S. Ableberlum seu tempora collocari ; qua in re id etium observatu di-
Erembertum Cumerucensem untistitem, de cujus x- gnum est, uuclorem Vitx S. Amelbergae trudere,
tate proxime agemus, et sacrns duas virgines Reinel- ipsam ub eodem S. Autbcrlo sucrum velamen susce-
dem et Gudilam, quarum illa Sanctis marlyrio co- pisse. Manifestu est, ni fallor,contrudictio insnncta
ronata fuerit. Aliter loquitur S. Amalbergae Legen- Ermelende, qux a Cointio et aliis inconsequenter
da, hic a nobis danda et discutienda, verum post rejicitur, quxque certe ex eadem cum S. Gudila

operosiorem disquisitionem deprchendissc videor, non matre gigni omnino non potuit, nisi miraculum fin-
una in re lapsum istius Vitx scriptorem, cujus pe- gamus, quod in Sara, Abrahami uxore, admittere
riocbam, omnis offensionis lapidem ,
primum subjicio nos cogit sola sacrarum Litterarum divina auctoritas.
Dedit autem Deus sobolem sanctissimam, Al-
eis De S. Ermelcnde, iisdem prope verbis meminit
debertum sanctae Cameracensis ecclesiae pasto- Molanusin Indiculo et in Natalibus Sanctorum Bel-
rem beatissimum quatuorque dicatas Deo so- gii ad diem K.\mOctobris,sic deea scribens Post :

rores, quarum una Reyneldis, altera Pharaildis, mortem vero per quadraginta octo annos a cultu
tertia Ermelendis, quarta Gudila fuit. secnli latuit, donec miraculorum gloriam eam ma-
Ex sanct&x- 13 Ad difficultates omnes utcumque enodandas gnificante, permotus DuxPippinus, pater S. Ger-
talc oslenUi- trudis, sacrum corpus levavit e tumulo.
(cum ambiguu sint ferme omniaj aliquousque e.rplo-
lur,
randa estS. Amalbergae xtas, qux indecolligiposse 16 Plura de hac re ex ipsa S. Ermelendis Vita exclusaS.
rme '" '
videlur, quod proles ejus natu minima et postrema referuntur Commenturio ad Acta B. Pippini para-
fuerit S. Gudila, de qua angeius ei prxdixerit, quod graplio 4, prxsertim nitm. 45, pag. 258, ubi dici-

paritura esset filiam Deodilectamsummaeque con- tur, quod praedictus Prineeps prasdiorum per-
tinentiae et castitatis flore perornatam, quodque maxima multitudine locum ditavit, jaciens fun-
post ipsam, alteram non conciperet filiam demum ; damenta monasterii ubi Christum recoleret plebs

quod natam filiam traderet S. Gertrudi, lavacro Dei. Vide ibidem alia,ad eamremspectantia,paulo
salutari suscipiendam, et in Christo verbi divini fusius explicata. Jam vero diem ultimum obiit bea-

lacte (ut Apostolus monet fieri debere) enutrien- tus iste Pippinus, pater B. Gertrudis, per eam ap-
dam. Notant hxc certissime tempusquo S. Gertru- positionem clarissime ab omni alio sijnonijmo distin-
dis fama jam per Bclgium vulgata eral, adeoque ctus, anno Domini 646, quo ipsotantisper, sed gra-
dum Nivellx suncliinoniulem ageret. AtquiS. Ger tisconcedam, otnnia jam relata peragi ab eo potuis-
jam annis qttadraginta sepultn fu-
trudis natu unno 632, velata est a S. Autberto 650 ,
se : si totis octo et

consequens est, eum annum nata non sit S

ut ante
Gudila. quandoquidcm eam xtatem ut minimum ut-
tigisse debuerit sancta institutrix, priusquam ad
cipiendam puellulx curam idonea fuerit. Verosimilli-
me igitur quis conjiciut, natamesse S. Gudilam circa
annum istum 050 aut paulo serius.Cum veroultima
fuerit S. Amalbergx prolcs, eadem prope vcrosimi-
litudine deducetur, malrcm ad eos circiter annos
ernt S. Ermelendis, vel in eu lujpothesi plune
admittcndum est, ipsam ut minimum vita fitnclnm
sus- anno 598. Dentur ipsi tinni vitx dumtaxat viginti,
natam oportet rursits ut minimuin anno 578. Et erit
qui nobis persuadeat, sanctnm nostram Amalbergara,
qux S. Gudilam enixa est circa annum 650, ejus-
dcm istius virginis Ermelendis genitricem fuissc,
totis ante annh ditobtts et septuaginta? Hxc qtiiap-

pervenisse, quibus concipere desinunt miilieres,quod teconciliavcrit, poterit unaflammas interei nqunm,
est dicere, ab anno xtutis quinquugesimo non procul vcntos et mnre coiicordiain induccrc.
17 Sed neque S. Phnrnildcin vidco fitissc S. <t S. Pha-
abfuisse, ut proinde nata sit seculo septimo ineunte,
seu circa annum Domini sexcentesimum. Nunc ad Amalbergae filiam, iieqitc potitit ca opinio alitimle
Anonymi biographi textum redeamus. oriri, quum ex Actis SS. Bmeberti, Gudiir, et liu-

jits Amalbergse, qtioriim crrorcscnnndarc

conainiir.
solos tres li- 14 Admitto imprimis cum Majoribus ad xv Ja-
dctcrmi-
tieros pcpe-
nuarii, S. Amalbergae filium fuissc, itidem San- S. Pharaildis certam xtntcin ncnio cst qttt
rissc
navcrit crplorarc potuit Opcris nc~
hactcnu.s, ncc id
ctum et Cumerucenscm episcopuin Aldebertum, seu
Boltandas tvJanumt ttd H. Cruaitam
Ablebertum, aut Hildebertum, vel qitocumque alio stri conditor ;

notans, bts nuptam fuisse S. Amalbergam, si 6.

simili uppelles nomine ; verum qui non Bertoaldo,
Pha-
 64 DE S. AMALBERGA VIDUA.
.UT.TOHE Pharaildis mater rxstitii; quod nobis mrflo modo ex ecclesia Laubiensi, cum aliis septem Beatis, D
J. B. S. exprimunt S. Pltaraildis
probatur. Sed tteque id quiescit sacra ejus gleba in theca argentea. Tabu-
Acla, dum pr.rlcrito matrisnomine, sohim innuunt, las non satis sinceras consuluil Sanssnyus, si aliam
patrem ei fuisse Theodoricum, intra fines Lotha- S. Amalbergae transitus festivitatem, reperit, prse-
ringiae et Gallia? imperantem, cui natorum etiam ter, eam quam hoc die signant monumenta omnia
gemina fuerit soboles, sed innominata ; quibus fe- Belgica.
minea? sortis tertia accesserit Pharaildis nomine, 20 Varia inter elogia unum subnectere liceat a Ejus clogia,
nbi rotunde sororcs excluduntur. Adde his VitamB. Constantino Ghinio satis recte conceptum, si solam
Rcineldis, ad xvi Julii illustrandam, in qua sicut epocham eximas, ut infra dicam : In Laubaco cce-
purior cxstat in nostro codice Ms. Signato >J< Ms. nobio, depositio S. Amalbergae viduae, quae illu-
50, sic leges : Ex hae ergo (S. Amalberga) dedit strissimo genere nata, patre orbata, etsi reluctans,
ei f
Witgero) Dominus sobolem sanctissimam, Witgero Lotharingia; Principi
in matrimonium
Emebertum, postea sanctae Cameracensis ecclesiae data, ex eo prolem sanctam in lucem edidit,
pastorem beatissimum duasque filias, quarum nempe Ablebertum Cameracensem episcopum, et
una Gudila, altera Reineldis vocabatur. Nihil hic Deo dicatas virgines Reyneldem martyrem et
de Ermelende aut Pharailde, quse eliam exclusx Gudilam. Postea cum viro seculum deserens, ve-
sunt in Yita S. Berlendis ad iii Februarii ; sed lamen accepit a B. Autberto Cameracensi anti-
quarum sanclitati nec hilum subtractum cupimus, stite, et se totam Deo dicavit in Malbodio. Cum-
tametsi eas aliarum sororcs fuisse, prorsus existima- que in dies magis ac magis jejuniis et precibus
re non possimus. Scd de libcris salis dictum sit, ad carnem domaret, [et] spiritum roboraret, febre
S. Amalbergae cultum et Acta procedamus. correpta, sentiens diem vocationis adesse, saepe
repetens verbailla: Domine, dilexi decorem do-
mus tuae, et locum habitationis gloriae tuae ad ;

§ III. S. Amalbergae cultus. professio eamdem gloriam vocata, quievit inDomino. Cor- E
et Acta. pus Lobium delatum.inde Binchium translatum,
miraculis illustratur. Claruit tempore Pippini,
circa annum Domini 790. Excusandus error in
Recenlior Inler varios Legendarii gallici errores, de quibus syfris 790, typographi, opinor culpa, quemadmo-
hujus quani dum
supra locuti sumus a principio paragraphi prse- Molani Indiculo diximus ; mutandusqu
de
firginis ciit-
cedenlis, et hic computandus est, quod satis confi- character primus 7 in 6 : quis enim ille Pippinus
denter enuntiet, Amalbergam Virginem hoc
S. in Brabantia, Carolo Magno jam pridem imperante ?
die recoli, occasione synonymx sanctx viduse, cujus 21 Vulgati monastici omnes Martyrologi Bene-
hic ge.sta illuslramus cum utraque Acta eumdem
;
dictini S. Amalbergam sibi certatim vendicant,
transitusdicm xqualiter signent, aliundevero plane Wion, Dorganius, Menardus, Bucelinus, quos ni-
oppositum dicendum videatur patebit enim infra, :
hilominus Mabilio minime seculus est, de ipsa nec
multis ante seculis notam fuisse in Martyrologiis in Actissuis, ne quidem inter Prsetermissos, nec in

jam dictam S. Amaibergam virginem, ut in Ros- Annalibus ullam faciens mentionem. Bucelini en-
uvydino seu Trajectensi codiceseculiy.il et pluribus comium, jam dato haud multum absimile, Actorum
; multis, inquam, anle seculis, quam hodiernam
aliis synopsis est, qualem dedit Molanus in Indiculo et in
sanctam Viduam additionibus suis ad Usuardum in- Natalibus. Wion nonmrfla perperam explicuit, quse
sereret Molanus, in Indicnlo, forte per mendum ty- superioribus paragraphis satis refutata sunt: in eo
pographicum, signans x diem Junii, unde factumest erroris socios habuit, seu potius ipse in errorem in-
ut Baronius, in suis ad Marlyrologium notalioni- duxit Dorganium el Menardum, utpote qui omncs
bus, occasione Virginis, quse sola Fastis vetusliori- S. Amalbergam abbatissam nuncnpent. Wionis
bus et in hodierno Romano locum habet, scripserit, verba sunt : Eodem die Laubaco ccenobio, depo-
aliam ejusdem nominis Amel-
fuisse praeterea et sitio S. Amalbergae viduae, et abbatissae Malbo-
bergam viduam, et ipsam sanctitate celebrem, diensis, qua? signis clara, mira veneratione fide-
cujus Acta describit Surius tomo 4 hac die : porro lium colitur. Dorganius paulo brevius Eodem die, :

festa dies ejusnon vi Idus Julii, sed Junii agitur, S. Amelbergae viduse et abbatissae, quae signis
ut testatur Molanus, de ipsa agens in Indiculo clara, magna veneratione colitur. Symmistas se-
Sanctorum Belgii. Verum hic in Natalibus optime quitur Menardus, qui sic habet: Eodem die Lau-
restituit eorum edilor Lowius, ad hunc diem omnia baco coenobio.depositiosanctaeAmalbergse viduae
reducens, quee de nostrasancta Vidua dicenda erant et abbatissae Malbodiensis. Ita ipsi, mutua placita
aut retractanda. adoptantes e,t describentes.
in recentio- 19 In dictisadUsuardumadditionibussicposue- 22 At enim tota ista S. Amalbergae abbatialis qui pcr-
ribus Fastis
rat laudatus Molanus ad hunc diem in prima edi- dignitas, tam speciose obtrusa, nulla peram ipsam
salis cctebris omnino proba- abbalissam
tione : Binchii, Amalbergae electae viduae, quae bilitate nititur, nec ulla Malbodii ejus exstat me- faciuiit
cuminpace quievisset, conditaest inLaubias.in moria. Certe abbatissa prima sancta Aldegundis,
basilica B. Ursmari ;
et signis clara, mira vene- ut xxx Januarii diclum est satis, videtur obiisse anno
ratione fidelium colitur. In posterioribus paulo ali- 675 cui successit in monasterii regimine S. Alde-
;

te.r et brevius: Eodem dieLaubaco coenobio,depo- trudis, de qua egimus xxv Februarii, qiue duode-
sitio S. Amalbergae electae, quae signis clara, etc. cim annis preefuisse dicitur. Hanc abbatissa tertia
Adjecta est Sancta recentiori manu Adoni Lobiensi subsecula est S. Madalberta, ut patebit ad diem vn
manuscriplo. Ejusdcm meminere Kalcndarium Le- Septembris
:
; heec vero usque ad annum 696 super-
odiense, Martijrologium Germanicum, alque item vixit. Non
autem verosimile, sanctam Amalber-
est
Belgicum, Galesinius, Ghinius, Ferrarius et recen- gam, qux annum 650 S. Gudilam ultimam
circa
tiores alii. Fallor ,ni Saussayus Molani dicta conci- prolem enixa est, aut tamdiu vixisse, aut sallem
liare voluerit, dum elevationem a nalali perperam fuisse tum regendo monasterio aptam. Ipse Wion
distinxit : Eodem die elevatio sanctae Amalbergae (qui forte nominis similitudine deceplus, Amalber-
viduae sanctimonialis, cujus transitus Laubiis et gam pro Madalberta abbatissam facit) illam circa
Bincbii quotannis festivatur iv Idus Junii. At annum 690 obiisse scribit salis probabili conjectura
;

Binchii praecipuo cultu pollet, ubi delata pridem nam quod nosler Andreas Boyus in Vitis sanctorum
 DIE DECIMA JIJLII.

conjugatorum, Surium liaud dubic seCUtus, scribit qua snltemin Te non tanlopere viluperanda est Surii MXTORP.
circa annuni 650 obiisse, id dici non potest, cum mutatio, dum Lotharingix Ducis nomini substituit, J.B. S.

posl S. Alderjundem deeessisse , ex Vita ipsius, Witgcro homini prapotenti conjurjem traditam
quam mox dabimus, manifeste constet. Constantini fuisse S. Amalbergam. De liberorum numero supra
(,'Iiihii, vel ejus typographi errorem jam supra ex- abunde disputavimus. Cetera, tametsi non salis hi-
cusavimus. storica, tolerari possunt. Superest, ut Majorum fi-
sulis csl. 23 Sed a proposito nostro ferme deflectimus. Ab- dem liberemus, ea eliam annectendo, quee de Wit-
sanclimonia-
batissam numquum fuisse S. Amalbergam, extra gero, S. Amalbergae, marito, et postea monacho
tciu appel-
lare. controversiam positum censemus, attamcn sanctimo- dici merentur.
nialis habitum induisse, a S. Autberto, Cameracensi
episcopo, sacro velamine amictam, et sub S. Alrle-
rjundis rdiarumquc jam dktarum abbatissarum suavi
§ IV. Witgerus S. Amalbergse maritus
guberiiatione sanclissimam vitam exerjisse, minime
dubium videtur ; nam et id anrjelus ei diserte prse- quis fuerit , et an Sanctis annume-
nuntiaverat num. 3, cum viro tuo, mutatis vesti- randus?
bus, acceptoque monachali habitu, vosmetipsos
gratas immolabitis Deo hostias, atque in sancta
conversatione ad flnem usque perdurabitis. Sic Pridem pollicitus est Joannes Bollandus in citato Qux dc mt-
rjero poilici-
porro perdurasse Sanctam, id enimvero probant non semel Commentario ad Acta B. Pippini et
Acta a num. 5. De ejus habitu hxc notata invenio alibi, acturos nos etiam hoc die de S. Amalbergs
ad eorumdem Actorum calcem, eadem manu, qua beato, ut ipse vocavit, Witgero, sanctissimx uxoris
ipsa olim descripta sunt, et a zelosissimis Operis no- conjuge ; cujus nulla seorsim Acta exstant ; nec vern
stri, necdum inchoati, promotoribus monaclds
tunc alia de ipso produci possunt przter ea quse leguntur
Leeticnsibus ad Rosweijdum transmissa. Pingitur in Vitis jam Emeberti seu Ableberti xv Ja-
datis S.

hic (Binchii opinor) sancta Amalberga moniali nuarii, S. G-udilz viii Januarii, S. Amalbergae
indumento vel soutana coloris nivei, pallio atri; quee datur hoc die, et S. Reineldis, de qua agendum

albo super caput velamine, uti Canonica et manu ; diximus hujus mensis xvi, quando patebit clarius,
sinistra novaculam gestans (dextra libruml qua aut unum eumdemque fuisse plurium Actorum scri-

opus in angustia partus divas Gudilas traditur ptorem, aut certe alia aliis preeluxisse, sic ut eorum
fuisse. Satis de cultu. genesis ferme deprehendi possit. Ne autem Bollando
Actorum 24 Acta primus, quod sciam, edidit Surius, prx- hic in nonnullis videar contradixisse , id accurnte

xo hoc tiiulo: Vita S. Amalbergae vidua?, matris nottindum, in, jam Commentario de B. Pip-
citato
ritecompila- f'

torum Mss. codicibus habetur.

S. Gudiloe virginis, ut in pino rtd xxi Februarii, circa jam dictee S. Reinel-
Stylum mutavit F. Laur. Surius. Hic Surii in dis Legendam, secutum ipsum manuseriptum paulo
omnibus ferme Lcgendis mos fuit, de quo ssepe alibi recentius, cui nomen tertiee sororis S. Pharaildis

conquesti sumus ; nos genuinam ipsius et primige- insertum reperit, quod plane abesl ab antiquiori
niamphrasim, intcgra fide, rcstituendamcensuimus, codice , a nobis supra laudato, ut ex relatis ibi

qux ad rem
notaturi hinc inde rjraviores variationes, verbis perspicuum est sed id pluribus et ex pro-
;

facere videbuntur. Auetorem suspicari quis possit, fesso, ad dictum diem xvi Julii discutietur. Heec

fuisse monachum Lobiensem, verum ipse nulluin ejus cursim observata volui, ne quis heereat, dum rliver-

rei vestigium prodidit, ut satius sit, nihil idcirco sas S. Reineldis Vitas a nobis adferri intelligit.

definire. Nec facilis est conjectura, quo primum 27 Porro qtuv ad Witgeri, seu Dttcis, seu Comi- hie rebus
stttietx l'xo-
tempore scripta fuerint, quamvis indubitutum videa- tis, certe viri prxpotentis originem, titulos ac pos-
ris subjun-
tur, pluribus post Sahctx obitiim seeulis compilata sessiones in Brabantia, seu ejus temporis Bracbanto guntur.

fuisse fcerteposi seculum x, dum tiotissimus esset m (tle cujus voeis etymo et signifkatione fusius disserui

Belgio Lotharingix ducatus) ab homiue historix in Actis S. Rumoldi, seorsim editis anno 111$)
Belgicx et elironologuc non satis perito, qui res et multa curiose et erudite disputavit laudatus Bollan-
_,

tempora male confuderit, paucissima memorans, quee dus in prxdicto Commentario de B. Pippino, para-
ad rectam gestorum seriem pertineant ; signa autem graplw 1, numeris 4 et 5, quos Iiic denuo pro ma-
jejuue etiam et brevissime complexus, hac formula : jori pttrte exhibere visum est, in eorum gratium,
Quanti cujusque meriti fuerit beatissima Christi qui, cum Februarius Actorum nostrorum mensis
famula, testantur ad tumulum ejusdem, orationi- rarissimus factus sit, iis carerent, quibus tota hxc
res paulo clarius illuslraiida est, simalque refellenda
bus ejus, diversorum signorum multiplicibus cu-
rationibus, per gratiam Dei facta miracula; ne non una Cointii assertio in sttis Franeorum ecelesia-
uno quidem aut altero e tanta copia sigillatim enar- sticis Annalibus ad annuin 053 num. 22, ubi de

Witgero, ejusque possessionibus toquens, opposita

rato.
compendia- me- Bollando sensisse visus est, pi\rsertun eirea castrum
25 E.v istiusmodi spiciminibus de Actoruin
ritt anatysis.
rito et sestimatione facile statuet hamm rerum non vurie e.vpressum Condacum, seu Condatum, quod

imperitus arbiter. En modo brevem eoruindem tina- alter pro Condato Hannonis, alter pro Condaco

lysim. Numerus primus virginibusinstituendisaptus Brabantise, medio itinere Antverpiam inter et Me-

est, ubi vi tenera aetate parentum solatio orbata ehliniam sit", vulgo Contick. accepit, quod certe tul

dicitur Sancta ; et tamen numero 2 iidem inducunttttr, Lobienses propius pertimtisse, indubitatum est. Sed
tamquam a diabolo ad matriinonium ejus instigati. Bolliintluin ipsum autlitunits.

quidem (Bollandi verba Oriijo ejus et

Dum ait scriptor, a Pippino fratre suo nuptui da- 28 Et in Braebttnto
polentia,
Gfudila, iu ejusdem
siinii Pippini sororis maritus aut gener
tam, contradicit Vitis SS. Reineldis et
</>• quibus itn to-
quibus sancta earum mater Amalberga, Majoris- Witgerus opimas habuii fortunas,
quitur Vita S. Reineldis vinjinis et martyris, xvi
Domus inclyta Pippini sorore progenita asserilur,
ut tradunt etiam alii. Quod autem de Witgero me-
Igitur beatissima virgo Ray-
Julii a nohis edeiultt :

natalibus, tJondaoensj oastro,

morut, totius Lotharmgiaa ducatus officinm ges- neldis nobilissimis

sisse, eiim num. I appellans regem prudentissi- quod super Seelt tiuvium situm est, exstitit oriun-
sanctissi-
rmim, refutatum est in Commentario prxvio ad 17- da. -Xam regnante Pippino duce, patre
moe virginis Gsrtrudis pater illius Gotnes
B. Pippini, ut dicemus paragrapho sequenti
tttiu

Tomus iii Julii.

H Wigerus
 66 DE S. AMALBEROA VIDUA.
ai cToni Wigerus nomine, totius Lotharingige ducatus professos, habes num. 4 : Placuit denique etiara
.1. B. S.
gerebat, et inter palatinos Principes
officiura patri et matri seculum deserere, quo Christo
primatum tenebat Fuit autem possessio ejus possent liberius militare. Nam Witgerus rex
supradictum castrmn, nomine Condacum, et Am- prudentissimus, sicut ab angelo prsenuntiatum
niacmn, Uginiaeumque, eum aliis praediis multis. fuerat, monasticae regulae disciplinoe se subdidit
quorum nomina non expedit hic recitari. Con- uxor vero illius Amalberga, sacro velamine sus-
junxit ergo sihi in matrimonio puellam regiam, cepto ab Autberto Cameracensi episcopo, se
supradicti Ducis sororis filiam, nomine Amel- Domino dedicavit. Expressis verbis liic non asse-
bergam Ex hac ergo dedit ei Deus sobolem ritur, Witgerum ad Lobienses se contulisse, ast ea
sanctissimam Emebertum, etc. Notat dcinde Bol- receptissima est scriptorum prope omnium opinio,
landus S. Reineldis vitam reccntiorem esse, unde pronius inde et facilius admittenda, quod ambx
nec mirum, si mendis respersa sit; quale illud, quod sanctorum paretitum sanctx he.redes Reineldis et
Witgerus Comes Lotharingiae du-
dicatur totius Gudila, potissimam bonorum suorum partem mo-
catus officium gessisse, quod idem etiam habes nachis Lobiensibus subinde obtulerint, ut e.x Vita
infra in vita S. Amalbergae ; ut facile pateat, Vi- S. Reineldis constat, et jam a Bollando satis di-
tarum istarum scriptores nonnulla affinitate conjun- ctum est.
ctos fuisse. 32 Quo primutn anno vitam monasticam ample- lice. tcmpus
29 Probat deindc BoIIandus, Lotharingix seu xus Witgerus, quamdiu in cwnobio vixerit, quo depniri
sit
nequeal :
rcgni Lothariensis nomen, non nisi annis ducentis tempore e vita exccsserit, tacentibus sanctx uxoris
etamplius post B. Pippini Witgerique obitum, cog- et liberorum Legendis, nemo, nisi temere divinave-
nitnm fuisse, quando Lothario, Lothnrii Imperato- rit ; nec milii lubct in rebus tam obscuris pro arbi-
ris filio, Ludovici Pii nepote, anno dccclxix sine trio quidquam quod
statuere, fecit Cointius, dum
liberis defuncto, ditionem ejus inter se patrui ejus annum 666 assignavit, quo cum uxore seculo renun-
Ludovicus Gcrmanicus et Carolus Calvus, ac deinde tiavcrit. Haud equidem dubitaverim , fclicissimo
hic idem Calvus, et Ludovicus, Germanici filius, exilu comparem vitam coronasse, unde eum Balde-
partiti sunt, non sine bellis. Nec in eo solum Bol- ricus sanctum virum merito appellaverit. Ceterum
lando videtur Vitx illius scriplor hallucinatus, sed exstat apud nos responsum monachi alicujus Lobien-
perperam quoque Condacum castrum super flu- sis ad Bollandi quxsita, huc missumab Operis nostri
vium Scelt collocare, ratus Condatum esse Hanno- patrono D. Thoma Luytens, Lxtiensi postmodum
nix oppidum, ad Hainx Scaldisquc confluentes : abbate, in quo articulo tiltimo sic scriptum invenio :
cum Contacum esse videatur, pagus insignis, medio Baldericus in Chronico suo Cameracensi lib. 1,
inter Mechliniam et Antverpiam spatio aliquot cap. 16, dicit,
,
S. Ablebertum parentibus siqui-
ntillibtis passmim a Scaldi. Nam cum patrimonium dem et vitaa et generis dignitate clarissimis, pa-
mum S. Reineldis, Witgeri Comitis filia, Lobiensi tre videlicetWitgero Comite, sancto viro atque
monasterio tradiderit, fatentur Lobienses, se am- Amalberga matre editum. In quibusdam tabulis
plissima bona Contaci (quocl vulgo nunc Contick Sanctus dicitur, sed nulla apud nos ejus habetur
dicitur) possedisse, el jura etiammem quxdam reti- memoria. Gazaeus in sua historia pag. 73 ponit
nere, ceteris Cardinali Granvellano venditis : Con- eum obiisse ultima Decembris, quo anno vero
dati vero negant, se. quidqnam possidere, aut memi- ignoratur. Satis ingenua confessio est, Witgerum
nisse a majoribus suis possessum. Atque hoc prxci- apud Lobienses et Binchienses numquam pro Sancto
puum est in quo Cointium a Bollando perperam re- habitum fuisse.
cessisse existimamus. 33 Vellem addidisset, quibus in tabulis Sancti nequc scitur
ui'{ eliam de 30 Iidem Lobienses Sanctas pagum veteris appetlalio ei adscribatur, quam ego hactenus non culluin us-
possessioni-
Bracbanti, ubi corpus asservatur S. Reineldis, reperi.
(/110111
Bollandus Kalendarium Sanctorum habuisse.
Citat
etiamnum tenent ex ejus donatione, licet parte ju- ditionis Leodiensis, cujus auctoritatem non
magnam
risdictionis alienata. Et in Bracbanto fuisse Wit- esse oportet, cum noster Fisen interFlores
suos, ne
geri possessiones, sive avitas sive dotales uxoris, venerabilis quidem nomen Witgero tribuere ausus
conjicere est exS. Gudilx Vita, in qua cap. 1, sit; in elogio S. Amalbergae id solum tradens,
Rum. 3 ista leguntur Beata igitur Gudila virgo
:
quod uti beatissima uxor, et ipse sanctissimam vi-
dignissimum habuit ortum in Brabantensi pago. tam
.
non minori laude, priorque de-
instituerit,
parentibus secundum seculi dignitatem excellenti functus sit; hocaulempostremum, nescio unde
liau-
uisignitis prosapia, et in admimstrationem rei- serit. Molano etiam plane prxteritus
est nec Mi
publica. adeptis honorum fastigia. Pater siquidem rxus, utut in
titulo Beatum vocet, de eo
aliud asse-
ejus exstitit Witgerus, quem in fascibus comita- rit,quam quod jam diximus ; nempe a Balderico
tus egisse accepimus. In altera ejusdem Gudilx
sanctum virum et Comitem nuncupari, qui
seculi
Vitacap. 1, num. 1 ista habentur Igitur Sio-e-
: curis valere jussis, demum factus sit monachus
berti Regis temporibus, qui fuit Dagoberti Regis
Laubiis ad Sabim fluvium. Verum hxc
nondum
quidam Comes Witgerus nomine,
filius, exstitit
demonstrant, vel incohatum aliquem cultum
in pago Brabantensi, probabilis moribus, etc. Wit-
gero umquam delatum. Id vero peremptorium
vide-
Laudatus supra Baldericus in Chronico suo Ca- tur argumentum, quo vetamur Sanctos aut
meracensi de S. Emeberto sic scribit Beatos
Hic ex : inler eum connumerare, quod in
ipso suo Lobiensi
Bracbantensi pago oriundus, parentibus siqui- cmnobio nullam prorsus venerationem
habuisse scia-
dem et vitae et generis dignitate clarissimis,
pa- tur, quo circa nos omni titulo
abstinendum censui-
tre videlicet Witgero Comite, sancto viro,
atque mus, hxc de ipso in sanctx conjugis gratiam
colle-
Amulberga matre
Bollando.
editus est. Hactenus ferme^c J£ ^ent ,'X.~ m^eT ^ntZ
que, ex Ms. Binchiensi, S. Amalbergae Legendam
De monaclm- 31, Atque hxc quidem sunt qux cum aliqua ve-
tu non diitri- subjiciamus.
lulur. risimilitudine de Witgeri prxclarissimis natatibus
et possessionibus disputari possunt. De ejus
cum S.
Amalberga conjugio iterum agitur in Vitaproxime
subneclenda; ubiet pios conjuges, mutuo consensu a
se invicem recessisse et monasticam toto
reliqua vita

VITA
 DIE DECIMA .1ULII. 67
animi, quam mortalium conjugiis copulari ; pla-
cuit denique etiam patri et matri seculum dese-
rere, quo Christo possent liberius militare. Nam
Vuitgerus rex prudentissimus, sicut ab angelo
praenuntiatura fuerat, monasticae regulae disci-
VITA plinae se subdidit;
uxor vero illius Amalberga,
sacro velaminesusceptoab Autberto Cameracensi
Episcopo, se Domino dedicavit.
5 Igitur sanctissima Amalberga, sicut ab ine- Ipsa sancti-
Qtue legitur a Laubiensibus et Binchien- unte aetatis suae tenerae
inoniatis
primaevo flore moribus facta sancle
sibus. Desumpta ex Ms. Binchiensi. bonis composita, divinis operibus attentius in re- moritur;
liquo desudare decrevit moxque ad haec totis vi-
;

ribus conversa, incredibile dictu est quantae se

abstinentiae dederit, quam assidue jejuniis et

Beata Amalberga illustrissimis exorta natali- orationibus corpus suum afflixerit. Cumque in
bus, sed moribus elegantioribus adornata, dies magis ac magis carnem domando, spiritum
Sanctas a oppidum excoluit cujus ductrix et : roboraret, disponente Deo tanto ejus labori finem
Domina usque ad assumptam religionis beatitu- imponere, febre correpta est, et incidens in gra-
dinem jure hereditario extitit. Quae parentum or- vissimam invaletudinem, id quod desiderabat
bata solatio, tenera licet aetate, familiam, quae adepta est, scilicetut Domino copiosius uniretur.
successione hereditaria sibi inhaeserat, pervigili Sentiens itaque prudentissima feminarum diem
cura, suaviterque tractabat,non quia servorum su33 vocationis adesse, quasi quae humana despi-
aut ancillarum numerosa turba, quod inter mor- ceret et ad suos jam invitaretur, usque ad exspi-
tales primum putatur, delectaretur, sed quia in- rationem animae istos versiculos susurrabat Do- :

justum esse putabat, si paternum censum avide mine, dilexi decorem domus tuae et locum habi-
retinens, fame et inedia quemlibet eorum patere- tationis gloriae tuae. Adsunt denique sanctibeato-
tur perire. Non ipsa puellaresjocos, non amato- rum spiritus, ejus animam ad ccelum usque de-
ria carmina, non ludicra quaelibet, ac frivola au- ferentes.
dire, vel videre curabat, sed quasi Maria secus 6 Tota ad funus ejus Malbodiensis turba c
pedes Domini residens, quod actura fuerat, actu convenit omnis inopum multitudo matrem et
;

et habitu praemonstrabat. nutriculam d se perdidisse clamabat. Tanta vero

IPitaero 2 At vero inimicus castitatis diabolus puella- dignitas ejus ora compleverat, ut cunctis liquido
nupttii
rem admiratus continentiam, spe tamen frauda- claresceret, quia aerumnas beatitudine, labores
traditur.
tus inani, ad ejusdem puellae matrimonium insti- requie commutaverat. Verum quia tunc tempo-
gat parentes ; denominatur renitenti maritus ,
ris Malbodii nulla spectabilium personarum se-
et tandem a fratre suo Pipino, patre sanctae pulturae tradita fuerat, sed neque beata Alde-
Gertrudis, Vuitgero, totius Lotharingiae Ducatus gundis e, quae eumdem locum a fundamento ex-
officium b gerenti marito traditur, aequali gene- truxerat, majores natu ecclesiae quid facto opus
re, nec dispari meritis. Dedit autem Deus eis so- sit consulunt, et quonam loco sanctum corpus
bolem sanctissimam Aldebertum, sanctae Came- sepulturae tradi oporteat, alternatim colloquen-
racensis ecclesiae pastorem beatissimum, cujus tes, nihil certi statuunt. Tandem salutari reperto

gesta plena miraculis atque virtutibus in eadem consilio Laubiense monasterium sepulturae corpo-
ecclesia usque in hodiernum florent ;
quatuorque ris Dei famulae constituitur, quod quia divinae
considerationis ordinatione gestum fuit, ab omni-
dicatas Deo sorores, quarum una Reyneldis,
altera Pharaildis, tertia Ermelindis, quarta Gu- bus unanimiter concreditur.
dila fuit. 7 In eodem autem tum temporis coenobio non Lobium sc-
petiendum
3 Cumque oppressione junioris, sanctae videli- minima monachorum, Deo sub jugo regulae beati
defertur.

cet Gudilae, ante paucos dies uterini partus ma- Benedicti militantium, continebatur congregatio, F
J)< ultima terno ritu angustiaretur, indictura est ei ab an- et in divini cultus profectibus sanctitatis florebat
prole angeli
gelo hujusmodi solatium : Paries filiam Deo si- religio, et quamplurima beatorum Christi Con-
vaticinium,
quidem dilectam, summaeque continentiae et ca- fessorum inibi quiescentium corpora non mini-
stitatis flore praeornatam omnibus diebus
; haec mam venerationem conferebant eidem monaste-
vitae suae Deo gratum exhibebit obsequium tu ; rio accepto itaque ab omnibus consilio, beatis-
:

vero post ipsam, alteram non concipies filiam, simum corpus condigna sui veneratione, sancti-
cum hvmnis prosequenti-
sed ex eo die in castitate manens, cum viro tuo, monialibus canticis et
bus, effertur, laudibusque delatum, quanta de-
mutatis vestibus, acceptoque monachali habitu,
vosmetipsos gratas immolabitis Deo hostias, at- buit cum devotione ab Abbate loci, fratribusque

que in sancta conversatione in finem usque per- decenter suscipitur, et in ecclesia sanctae Dei Ge-
durabitis : natam vero filiam trades sanctae Ger- beatorumque Confessorum Chri-
nitricis Mariae,

trudi, lavacro salutari suscipiendam, et in Chri- stiUrsmari et Ermini, cum ceteris plurimorum
sto verbi divini lacte (ut Apostolus monet fieri Sanctorum pignoribus sepultuwe traditur. In
debere) enutriendam. conspectu vero summse pietatis quanti cujusque
etde conju- 4 Tunc illa Gratias, inquit, ago tibi, Domine
:
meriti fuerit beatissima Christi famula, testan-

(jum oolunta- Jesu Christe, qui ad consolationem angelum tuum turad tumulum ejusdem, orationibus ejus. di-
rio secessu.
de ccelis mittere dignatus es. His et aliis vocibus versorum languorum multiplicibus curationibus,
hujusmodi ccelum pulsans, se Domino precibus per gratiam Dei facta miracula. Requievit auteni
Christi famula beata Anialberga sexto Idus
Juhi
commendabat. At vero ceterse ipsiusfiliae cum ab
infantia sua vitam castissimam ducere propo- in pace, regnante Domino nostro Jesu Christo,
suissent, multique illas regni primores (ob nobi- cui est honor, etc.

lilatem et divitias) copulari sibi in conjugio cu-

perent, placuit eis in virginitate permanentibus,
sponso coelesti niagis adhaerere toto desiderio
ANNOTATA
 68 DE S. PASCIIARIO EPISCOPO ET CONFESSORE.
Commentario satisetiam disputatum est ubi et re- :

qux hic explicationem aliquam

liqua expensa sunt,
AXXOTATA. mererentur.
c Religiosas intelligo, quse funus comitatse sint.
d Potuit inopum nutricula esse etiam sanctimo-
a Jamsupra monuimus, non hic Sanctas Clivix nialis ; ut cui a sauctis filiabus eleemosijn.r suppedi-
indicari, sed pagum, Hallis Deiparx in Hannonia tarentur, in pauperes erogdndx.
vicinum, ubi celebris est sanctx Reineldis et socio- e Hinc Bollandi et nostra, superius in Commen-
rum martyrum cultus. tario expressa, confirmatur asserlio; quod S. Amal-
b De hoc officio et de S. Anialbergae iibcris, in berga post S. Alde gundcm superstes fuerit.

DE S. PASCHARIO EPISCOPO ET CONF.

J.K. S.
APUD NANNETES IN BRITANNIA ARMORICA.

monachorum venerabile redificavit ccenobium. In

cujus largitione pra?dictus antistes Pascharius E
SYLLOGE statuit, ut post decessum ejusdem venerandi Pa-
tris Hermelandi, ex monasterio Fontanella, per
cuncta succedentia tempora sibi instituant recto-
De cultu, aetate, gestis et officio
res; veluti largitiones ejusdem loci, quae adhuc
ecclesiastico. in prsefato monasterio Fontanella servantur,
apertissime declarant. Ad qux recte observavit
Henschenius in citati capitis annotatis, S. Pasch.a-

Oui hic
nuncupatur,
Pascharius communiori appellatione
is alibi Pasquarius, Pascha-
rium Nannctensem episcopum a recentioribns statui
sub Dagoberto Francorum rcge, qui e.r connexione
sius, e t alio ferme nomine indigitatus est S. Hermelandi, cum nostro Preesule corrigendi
s*^/ a Claudio Roberto, nempe Poscarius seu sint magisque id adco patebit ex Vitse S. Her-
;

In solis Pascarius a quo tamen Sanctus vocatur, addito

; melandi scrie, ab eodem Henschenio ordinata, ad
recentiori-
bus Fastis fcsto hoc x Julii. In Episcoporum Nannetensium xxv Martii in Commcntario prxvio, num. 7, quein
nolus est. serie, multis locis haud parum implexa, eum ipse, ad totius rei illustrationem hic describendum censui .-

per nescio quam conjccturam, facit ordine vicesimum 3 De Hermelandi aliqua ex Vita cer- et s. Berme-
aetate S.
qui apud Sammarthanos cst xxn, non ante Tauri- to constant; e quibus id primo statuendum, S. lnn 'l ',cui
num et Hairconem, sed post ipsos, anteSalappium Landbertum fuisse abbatem Fontanellensem an- riumcon-
cujns postremi xtas colligenda proponitur ex eo, no dclxxiii, usque ad annum dclxxxiv, atque ab str >'^' •

quod Chaddo archidiaconus, signum ap- ejus vicc, eo fuisse S. Hermelandum

in monasterio illo sus-
posuerit concilio Cabilonensi anno 650, ut conse- ceptum, ac sacro habitu vestitum peractaque ;

quenter dicendum sit, S. Pascharium, siSalappium novitiorum probatione, ad professionem admis-

ante eum annum e vivis exccssisse
prxc.esserit, sum, et cum in virtutibus excelleret, ejus man-
quam opinionem amplexus est Castellanus, in Mar- dato sacerdotem consecratum, ac tandem ad S.
tyrologio Vniversali, obitum ejus consignans circi- Pascharium, episcopum Nannetensem, ut novo F
terannuin 677, idque breve ipsielogium apponens, monasterio erigendo prseesset, cum aliis duode-
quod universum patrimonium suum pauperibus cim monachis ablegatum. Hinc colligimus, eum
distribuerit. Antiquis omnibus prxteritus est, scd sub S. Landberto abbate, si non fere toto tem-
inter recentiores de ipso meminitSaussayus in Sup- pore, saltem pluribus annis Fontanellse vixisse.
plemento ad Martijrologium Gallicanum pag . 1144: Secundo constat, eum maturam jetatem attigisse,
Nannetis in Armorica, depositio S. Paschasii cum Fontanellam veniret, scilicet qui ante, cum
episcopi, viri apostolicis virtutibus clari; qui di- esset studiis praclare instructus, vixerat in aula
vina simul virtute et eloquentia praestans, mul- regia, et cor Regis omniumque optimatum, gra-
tos,dum in ecclesia pracdicaret, Dei amore in- tia suae venustatis, in amorem sui converterat.
flammavit, et seculo abductos, Christum sequi, Rex autem Francorum, cum S. Landbertus
crucemque post eum ferre ad consequendum ejus fieret abbas Fontanellensis, erat ChlothariusIII,
regnum edocuit. Brevius Ferrarius in Catalogo qui Chlodoveo II patri suo, anno dclxii vita
generali, his verbis : Nannete, S. Pascharii, ejus- functo subrogatus, rexit annos fere xiv, mortuus
dem urbis. Ubi satis patet, typographi vitio inter- an. dclxxv aut initiosequentis.... Clothario
suc-
cidisse titulum episcopi , et forte confessoris. cesserunt fratres Childericus , et hoc anno
:

Ejus xtutem 2 De ipso in Vita S. Ansberti Rotomagensis ar- dclxxix interempto, Theodoricus, cujus tempo-
docent Acla
S. Ansberti
chiepiscopi ad ix Februarii cap. 3,
num. 16, ita le- re constructum est monasterium Antrense.
Kolomag, ,,- gilur Sub cujus (nempe sancti Lantberti) etiam
:
4 Pcrgit Henschenius
tii episeopi defxnire lempora quibus ex quibus
regimine B. Hermelandus ex praedicto monaste- floruerit S. Hermelandus ostemli '" r >
; cumque in Vita dicatur
rio Fontanella,rogante venerabili pontifice Pa- longaevo confectus senio, sic ea ordinat, ut San-
schario Nannetensis urbis, in eamdem regionem ctum existimet vixisse ut minimumusque ad aiinum
Nannetensem ab ipso Patre Lantberto directus, 715. Porro Antrensismonastcrii initia, ejusexstru-
in quadam insula alvei Ligeris, quae vocabatur
ctionem et dotationem explicant lectioncs
Officii pro-
Ahtrum, juxta nominis ejusdem proprietatem, prii Nannetensis, in quibus res tota satis
aceurate
 DIE DECIMA JULII. 09
si temporumconfusionemexcipias,narraturhisver- qui bcatum Pascharium, urbis Nannetic® anti- Al r.TOKR
bis : Sed timens (S. Pascharius) ne ad prsedica- stitem, in confe J. B. S.
iom erae fldei mundum relin-
tionis Euangelicae munus obeundum, solus ipse quere voluisti : adesto piia Bupplicationibus no-
sufficere non posset, Lambertum abbatem mona- stris, etpraasta, ut ejus meritis et inter
sterii Fontanellensis, dioncosis Baiocensis, roga- tecum sine fine lcetemur. Per Dominum. Cetera
vit, ut quosdamesuismonachisreligiosissimoset sumuntur de communi Pontificis Confessoris, verum
doctissimos ad se transmitteret, ad erudiendum cum hnmilia in Evangelium Sint birnbi vestri :

in fide Catholica et bonis moribus populum sibi praecincti. Omnino proprix sunt
trei secundi No-
commissum. Venerabilis autem Lambertus, ut cturnilectiones,guashic]fidverbumdescribenda cen-
sancti Pontificis cognovit desiderium, Hermelan- suimus, ut magis pateant ea qux ex ipsis desumpsi-
dum monacbum summas integritatis virum, una mus. Ita habent
cum aliis quibusdam, itidem probatae vitae sociis, 7 Lectio iv. PaschariuscivisNannetensis, mi przlerqtian
'
ad eum transmisit. Quos Pascharius summo cum ris virtutibus et bonisoperibus clarus, floruit i l eclioni
^u s
honore et gaudio excepit : eisque monasterium circa annum sexcentesimum quadraggsimum, He-
erexit in loeo, qui vulgo dicitur Antrum, ad lit- raclio Imperatore, et Dagoberto primo Rege
tus fluvii Ligeris, distans ab urbe per quatuor Franeorum. Fide erat robustus, spe patiens, ca-
milliaria; quod decimis, censibus, praadiis et re- ritate fervidus, eleemosynis profluus, castitate,
ditibus, multisque ecclesiasticis ornamentis dota- abstinentia, et lenitate conspicuus ; mundum et
vit. Hactenus Officium, personas recte appellans, omnia quas illius sunt fugiens, nihil cum eo pro-
sed, ut mox patebit, tempora nimium prxcipitans, prium babere voluit. Cum autem ejus virtutes
quse ad chronologicam normam melius exigendasunt, cunctis hominibus lucerent,mortuo Nanneticae
atque ex iis refutanda quxcumque A Ibertus le Grand, urbis Episcopo, ab omnibus Dei nutu, unanimi-
in suis Brilannix Armorkx Sanctis, turbatos Le- consensu Pontificem postulatus, eligitur. Quili-
ctionum cakuIossecutus,perperamdige.ssit:decetero cet multum renitens, divinam tamen non potuit
non nisi verbosius deduccns, qux tutius ex prxfato effugere voluntatem. Ulrum hxc ex vetustiori ali-
officio infrasubjkientur. quo Nannetensi Breviario accepta sint, an
vtxisse usque 5 Ut igitur quidquam de S. Pascharii
ccrto monumentis prxterito primum seculo collecta, mihi
ad jinem xtate statualur, ea ex Actisjam editis omnino con- quidcm perspectum non est. Ceterum prxter epocham
seruli 7.
ferenda et connectenda est cum temporibus sancto- jam abunde rcfutatam, nihil magnopere habetur,
rum Lantbcrti ct Hermelandi, quxcxtra conlrover- quod non aliis sanctis Episcopis Nannetensibus ap-
siam posila sunt. Atqui lii duo floruerunt sub finem tari commode valeat : in sequentibus duabus lectioni-

seculi vil, ut citatis locis ab Henschenio demonstra- bus pluscula sunt ad peculiarem S. Pascharii histo-
tum est; neque Antrcnse monasterium ante annum riam spectantia, qux supra decerpsimus.
079 xdificari cmptum cst , ncc ante id lempus a S. 8 Lectio v. Eo tandem episcopatus munere Officii pro-
pr "
Paschario decimis, censibus, praediiset reditibus cum humilitate suScepto , ne torpescentis servi
dotari potuit itaque Sancti epocha in prima
; fallit crimine notaretur, super gregem sibi commissum
lectioneOflkii Nannetensis tam diserte expressa: vigilarecoepit, et talentum sibi creditum, Domino
Pascharius civis Nannetensis, miris virtutibus et duplicatum reportare curavit terrenas vero ;

bonisoperibusclarus.floruit circa annum sexcen- quas a Deo acceperat, facultates, pauperum inopi-
tesimum quadragesimum, Heraclio Imperatore, am, et viduarum ac pupillorum oppressiones sub-
et Dagoberto primo Rege Francorum. Aberrant levando, eidem tradenti reddebat. Constitutos
prxterea etiam omnia qux de anno obitus, a lauda- in carcerevisitabat, ac infirmos sua consolatione
tis nuper scriptoribus, determinata sunt ; ea enim recreabat. Ante sibi commissas oves, bonorum
prorsus subsistere non posse, ex Antrensis monaste- operum exemplo gradiebatur, easque verbi veri-
rii cxordiis manifestum existimo. Ut paucis dicam ,
tatis prasdicatione vocabat. Sed timens ne ad

siquid c.v supra allegatis rcctc colligendum ; id de- prasdicationis Euangelicse munus obeundum, so-
mum est circa annum sexcentesimum quadrage-
: lus ipse sufficere non posset, Lambertum abba-
simum, Heraclio Imperatore et Dagoberto I Re- tem monasterii Fontanellensis, dicecesis Baio- F
ge, Francorum, natum esse S. Pascharium, 7»/, censis, rogavit, ut quosdam e suis monachis re-
procul dubio, ad seculum usque octavum cuin S. Hcr- ligiosissimos et doetissimos ad se transmitteret,
mclando, quem singulari pietate et favore coluisse ad erudiendum in fideCatholica et bonis moribus
ccrtum cst, vitam protraxerit : unde et corrigendi om- populum sibi commissum.
nino sunt Episcoporum Nannetensium Catalogi, et 9 Lectio vi. Venerabilis autem Lambertus, ut Piannetensit.

S. Pascharius Salappio saltem et Agatheo verosi- sancti Pontificis cognovit desiderium, Hermelan-
millime postponendus, quidquid de anno, quo morta- dummonachum, summae integritatis virum, una
litatem exuit , nihil certi hactenus deprehendi po- cum aliis quibusdam, itidem probatre vitse sociis,
tuerit. ad eum transmisit; quos Pascharius summocum
Deejusgestis Non minus obscura sunt reliqua, adS. Pa- honore etgaudio excepit, eisque monasterium
inltil nlnid
superest,
scharii res gestas spectantia, frustra a nobis disquisi- erexit in loco, qui vulgo dicitur Antrum, acl lit-
ta, prxterea dumtaxat, qux /11 prxfatisecclesix Nan- tus fluvii Ligeris. distans ab urbe per quatuor
netensis lectionibus recitantur; veriora, opinor, ct milliaria; quod decimis, censibus, prsediiset re-
sinceriora, quam temporum ratio, exsanctorum Lant- ditibus, multisque ecclesiasticis ornamentis dota-
bcrti ct Hcrmclaiidi setate su/ficienter convulsa.Non vit. At vero infideles Normanni, a coede Nar.ue-

semel alius adducendx fuerunt lectiones exprxdicto tica revertentes, anno Domini octingentesimo
Nannetensi proprio, cujus editio aliquousque colli- quadragesimo tertio, illiul etiam ecenobium incen-
gitur cx appasito rcijio privilegio anni 1022, de quo deruntet vastarunt, cujus adhuc vestigia intuen-
itcrum in altero tomo dictum est, ubi de S. Felice tibus patent, His tandem et aliis bonis operibus
Domimim migravit sexto Idus Julii.
ejusurbis episcopoad vn luijiis mcusis pag. 471. Of- plenus, ad
ficium ponitur ritu duplici cum liuc oratione : Deus Atquehxc stmt quxde S. Paschario dici potuere.

DE
 70 ACTA SANCTORUM.

DE S. AMALBERGA VIRGINE
j. B.s. GANDAVI TAMISLE ET MATERN^E IN BELGIO.

curain prxmonitione quam posuit ,

libelli suiparte.2 TamisienHt
ct Sustcre-
§ 9, dim magna solicitudine sanctam viduam a dua-
nensis.
COMMENTABIUS PR.EVIUS bus synonymis virginibus distinguit, ipsam appellans
S.Amalbergam primam; nostram hanc hodiernam
S. Amalbergam secundam et tertiam demum ;

§ I. Synonymarum sanctarum Belgi- Amalbergam, quam contendit fuisse non primam ,

carum diversitas. ccenobii seu capituli Suslerenensis fundatriccm, ut-

pote cum illud a S. Willibrordo conditum exstiteril
temporibus sanctorum Gregorii et Alberici episco-
ANX'0 uam notumesl et toto prxserlim Belgioper- porum Trajectensium sed magis proprie restaura-
,
DCCLXXH.
vulgatumS.Ama.lbergcevenerabilenomen, tricem, ope parentis sui Zwenteboldi Lotliaringix
tam persuasum habeo, paucissimas essefe- regis. post vastitatem a Normannis toti fere Belgio
B minas, eo nomine insignes, qux satis nove- illatam : agendum erit ad diem
de quibus exprofesso
Dislinguen- rint, qux demum Sancta ut Patrona sibi prxfigcnda xxi Novembris, quosancta ista Amalberga Sustereni
da S. vidua a
et proponenda sit ; quin et viros non omnino indo- colitur cum tribus, ut ipsasvocatArnoldus.sororibus
ctos invcniri, quibus non satis explorata sit utriusque Benedicta, Cxcilia et Relinde, quas etiam Sanctis
Sanctx virginis a vidua distinctio. Jam superius a adscriptas volunt, sed quxhucnon
pertinent. Tanta,
pag. 61 nominis ipsius Saxonicumetymon, et hodier- inquam, cura viduam a Virginibus discriminandi
nam modificationem dicam, an Ixvigationem, insuavi- superflua videri potest ; jam enim abunde ostendimus,
orem Amalia; inflexionem, abunde,ni fallor, expo- historix Belgicx non prorsus imperitis satis notam
sui. Tum vero discutere et illustrare conatus sum esse viduam inter Binchiensem et virginem Tami-
qux de Sancta vidua ejusque veris sanctis liberis siensem distinctionem.
Emeberberto, Reinelde et Gudila, a suppositis dis- 4 Utiliorem operam posuit in tollenda ea confu- quarum am-
tinguendis, satis ambigue e.t implexe ab imperitis sione, qux paragraphi hujus, ad ceteros prxvii, ar- fuss sunt
retiquia.
Legendariis post Normannicas grassationes compi- gumentum est ; in tollenda, inquam, confusione in-
lata fuerunt. Ex iis igilur qux ibi disputata sunt, ter sanctas duas virgines, Tamisiensem nimirum et
quam manifestissime patel, non nisi a rudibus et Susterenensem, qux quod ambx virgines et syno-
rusticis hominibus ad sanctam virgincm Tamisien- nymx essent, a non paucis pro eadem habitx sunt,
sem,dequa hocloco nobis agendum est, ea transferri sic ut utriusque historix facile commisceri potuerint.
posse, qux de conjugata et vidua ibi disseruimus, ut Et id nobis pernecessarium visum cst, ne latius ser-
plane confidere audeamus, non superfuturos imposle- pat temere prxtensa identitas, qux usque adeo pri-
rum, qui nullam inter utramque Sanctam distin- dem invaluit, ut Tamisienses ipsi, apud quos ho-
ctionem inveniant, nec Virginis cultores repertum dierna sancta sepulcrum habuit, el a tot seculis reli-
iri, qui Binchii in Hannonia sacras sanctx sux Pa- giose honorata est, reliquias Sustereno acceperint,
tronx exuvius depositas esse affirmare non dubitent. quas tamquam S. Amalberga?, peculiaris Palronx
2 Atque hxc quidem historix Belgicx mediocri- sux pignora venerentur saltcmsialiasnon habeant.
;

c ter peritis satis obvia esse existimo. Ignolior pluri- prxler eas qux in ipsa approbatione Tamisix asscr- ,
ei maxime
bus est virgo alia ejusdem nominis, et ipsa Sancto- vata, explicantur; exilla enim, mihi exhibita, con-
virgines
rum honoribus donata, in finibus Geldricx el Julia- stat acceptas esse reliquias ex ecclcsia Susterenensi,
censis ditionis satis celebris, a loco ubi sepulta est et et per nostros Patres ad R. D. Pastorem Tamisien-
religiose colitur, oppido nempe Susteren , in pago sem transivisse anno 1643. Crediderim ego haud in-
Mosano, non procul Rurxmunda sito, Susterena, verisimile. exstare etiamnum Tamisix veteres San-
Sustria, Susteriensis et Susterenensis dictu; quam ctx reliquias, quas olim cxpositas fuisse, testan-
ibi
noster Barlholomxus Fiscn in historiaLcodiensi lib. tur miracula, ad calcem Legendx subjungenda,
ali-
6 num. annum 900 Amalbertam, in Flori-
2, ad asque istas, Sustereno acceptas, priscis superadditas
bus ad xxi Novembrisrectius Amalbergam appellat. esse,ne dicere cogamur, alterius Sanctx reliquias,
Hanc a Virgine Tamisiensi et vidua Lobiensi seu sanctse Amalbergae Tamisiensis exuviis suppositas,
Binchicnsi operosius distinxit F. Arnoldus Hert- adeoque religiosum cultum non satis sincere, saltem
sworm, Prior sanctx Crucis Venlonx, qui in opa- ad ipsas reliquiasdirigi. Sed utriusque AmalbergEe
scuto Belgico, non ita pridem sua manu descripto, diversitatem pauto distinctius eiucidemus.
historiam complecti voluit illustris capituli S. Sal- 5 Ex iis qux toto hoc commentario discutientur, Amalbcrgx
vatoris virginum nobilium canonkarum in prxdicto patebit clarissime, S. Amalbergam Tamisiensem
Tamisiensi
jam oppido Sustereno, idque dedicavit pcrillustri D. ullra seculum octavum vitam producere nequaquam toto seculo
seniori,
Wilhelminx Elizubethx, Baronissx de Hompesch, poluisse, floruisseque adeo ante Normannicasgrassa-
capituli istius abbatissx, dum hxcscribo (anno 1721,) tiones, a cmlesti suo sponso evocata anno!12. Con-
adhucdum exemplar naclus sum ope-
superstiti, cujus stat autem, Zwenteboldum, Arnulfi Cxsaris
filium,
ra noslriP.Ludovici Toebast, Serenissimx Ilenricx capitnli Susterenensis fundatorem, ct ibide.m
sepul-
Chrislinx, natx Principi Brunswicensi et Lune- tum, vixisse circa finem seculi ix ; sic ut ejus
filia
Ourgensi,asacrisconfessionibus, undenonnullaexcer- S. Amalberga, sive vere filia fuerit, sive, ut ulii
psi, quz hic prxvie cxaminanda veniunt. volunt, filiarum Zwenteboldi solummodo institutrix ,

. 3 Supervacanea videri potest laudali Arnoldi ad annum circiter 900 pertingere potuerit; unde.
 DIE DECIMA JULII. 71

consequens est, toto minimum seculo disjunctas esse ctio;nunc ad Virqinem Tamisiensem propius acce- AIXTORE
prxdictas duas sanctas Virgines, origine etiam, ge- damus. .1.B. S.

stis et habitatione diversissimas : ut mirum sit, mo-

nachos quoquc Blandinienses S . Petri apud Gavda-
vum Susterenum recurrisse anno, ut inquit laudatus
Vetustus Amalberga; cultus ex
§ II. S.
Arnoldus, 1688, ut et ipsi inde reliquias obtinerent,
iis subslituendas, quas hxrelicornm Calvinianorum
B. Radbodi episcopi Ultrajectini elo-
furnr fcede contaminaverat el disperserat, ut pluribus gio et Martyrolo<_ iis. r

infra demonstrabitur Equidem haud diffitebor, re-

.

liquias etiam S. Amalbcrgx Sustercnensis a multis

seculis Catholicam venerationem consecutas ; at sa- Temseca, nobis Tamisia, vultjo Temsche seu Tamisix se-
cra diversorum Sanctorum lipsana confundere veti- Temst Flandrix nostrx regione, qux Wasia pulta et
in,
GiiiHlunim
tum csse, quis itjnoral ? Ceterum ne hic diutius in- dicitur, inter Anlverpiam et Tenerxmondam, ad tran lata,
hseream, ex dictis satis liquere existimo, iliversam sinislram Scaldis fluminis sita, a Sandero in Flan-
plane esse sanctam virginem Amalbergam, qux Ta- drin sua ilhislrala describitur tom. 2 pag. 546,
misiee in Flandria colitur, ab allera Sustcrenensi, tamquam municipium elegantia et amceno pro-
cujus sanctitatis fama longe maqis restricta est; au- spectu nulli secundum. Peculium olim fuit beatae

deo dicere, aliarum duarum celebriorem cultum, Amelbergae virginis, quae illic sepulta, post ad
istius in hac Behjii parte memoriam quodammodo ccenobium Blandiniense translata est ad annum
obliterasse. dccclxx, ut in Annalibus Belgicis notavit Mi-
mo.lt adscri- 6 At enim ulriusque confusioni locum dare potuit raeus, quo etiam anno Carolus Calvus, diplomate
bunturnon
itulla, historia, mihi undequaque suspecta, quam prxdictus Compendii in palatio regio dato, donavit Blandi-
B Arnoldns scriptionis sux% 10 inseruit, deS.Amal- niensibus in pago Wasiae, ut vocat, villam quae
berga nostra Tamisiensi, tamquam confundatrice vocatur Temseca, cum ecclesia bene ornata, ad
vnobii Susterenensis, nnde et ibi cum alia cultum honorem S. Mariae et S. Petri consecrata, ubi S.
obtinuisse, frustra, ut mitissime dicam, comminisci- Amelberga, virgo gloriusa, a seculo migra\it ad
tur. Memorat ibi Arnoldus ex Tamisiensi Legenda, Christum. Lucis non parum dabit ad illustrandam
qua ratione S. Willibrordus, ad ejus parentes Chri- translationis historiam diploma ipsum inteqrum in-
stianum ct Evam deflectens, tenellam virqinem S. ferius exhibendum ; hic suffecerit Temsecam de-
Landradx commendandam curavit , ubi Carolus scripsisse, dominium olim Abbatum Blandiniensium,

Martellus vi ipsi brachium luxaverit : nam, ut infra nunc Principum Bornovilliorum, ut item Mirxus
ostendam, tola scena illa amatoria, si vera est, non accurate notavit.
ad Carolum Magnum, sed ad ejus avum Marteltum 9 Habes locum postremx habitationis et sepultu- Muterme
ctiain, loco
haud dubie referenda est, atque adeo non in villa rx S. Amalbergae virginis, a qua sacrum ejus cor- Itabilationis,
Materna, ut in Legenda traditur, sed potius Beii- pus transiit ad celeberrimum et Sanctorum reliquiis
six contigisse censenda est. Ex hoc capite scriptorcm locuplcs olim sacrarium, cwnobium Blandiniense,

non redarguo; id quxritur, quo vade, quo te.sie as- seu S. Petri juxta Gandavum, de quo, occasione
scrat, post acceptum anno 690 a sanctis Willibrordo translationis sancti Bertulfi, ad eumdem locum, jam
etLandrada velum, Belisix egisse S. Amalbergam, pridem actum est die v Februarii ; rursus ubi de

Tnmisiensem totis viginti et amplius annis; tum sancto Ausberto ix ejusdem mensis Februarii ; dis-

vero Spirilu sancto plenam, anno 714 Susterenum tinctius vero ad vitam S. Gudwali vi Junii, ut de
ab eodem S. Willibrordo evocatam, ut novellx plan- prxcipuo venerationis S. Amalbergae loco nihil ob-
tationi invigilarel non quidem ut abbatissa sed
, , servandum supersit. Hxc prxnotanda fuerunt ad
ut superior et magistra erecti istic qualiscumque cce- notitiam locorum ubiprxcipue Sancta colitur, quibus
nobii ;
quo munere fidelissime pcrfuncta sit, inde vero addendus pagus alius Materen seu Materne, in
est

in Flandriam secedens, felicem mortem obierit anno Actis villa Materna dictus, non procul Aldenarda
xtatis sux centesimo. etiam in Flandria, in cujus ecclesia, teste Sandero
7 Hxc ego tanlum non somnia appello otiosorum pag. 527, est etiamnum capellania castralis S.

cogitata po- Iwminum, quibus ad corruptam ingenii pruriginem Amelbergse, in memoriam mu- ejus habitationis
lius qiiam
imtbala. quidlibet ornare lubet, el dubiis dubia sic cumulare, nificentissime dotata, in patronatu Domini Schor-
ut nusquam pateat cxitus, nisi ipsorum figmenta, ut nacensis. Quid Mabillonium moverit, uteamHer-
Legendx ipsius naira- beccae collocaret, hactenus non perspicio; ibi colun-
vcrilates cxce amplectamur.
tionem talem qualem admiltendam supponamus; ut tur III Februarii Berlendis, Nona et Celsa ;
nt

quid ex nominum afjinitate nova comminisci, qux peculiarem ibi aliquam esse S. Amalberga? renera-
nusquam tradita sunf! Affatim profecto laboris et tionem, necdum intellexi : voluit procul dubio Tem-
molestiarum suppeditat Legenda ipsa.utcumque sal- secam scribere is qui indices composuit.

vanda, et ab enormibus parachronismis expurganda 10 De S. Amalbergae nominis origine et infle- antiquisstmo

rttitu ftie-
ut facile erit perspicereex paragragbis sequentibus. xionibus jam supra nosegissediximus ad vitamsyn- brila t'»'.

Intelligant porroistiusmodi scriptores, non argui im- onymx sanclx Vidux, ubi et verbo correptus est,

possibilitatem eorum, qux ipsi venditant nihil enim ;

qui ab istins hoc die x Julii cultu, hanc alteram ea-

implicat, quo minus S. Amalberga, utpote S. Wil dem die consignatam, perperam asseruit. Longe an-
librordi discipula, ab ipso prxponi potuerit canobio tiquiorem esse, eumque celeberrimum, saltem toto

suo Susterenensi primum condito, quin et ipsum Ul Bflgio, istius sanct.r Virtjinis cultum, clamant mo-
trajectum usque et etiam Epternacum prosequi, et, numenta omnia, hic ordine recitanda, dum interim
cum ita vis, ad centenariam xtatem pervenire ve- ;
Vidua illa seculo primum xvi .vacris Fastis a Mo-
rum quis nisi temere et ridicule itl genus commenta, tano inserta esl. El prinium qiiidem vetustissimi

nulln prxeunte, hodie procuderr tiudrat '! De fnrtis citlliis iirtjumriitiiin nobis porrigit vir sui srculi et

grstisque hic unicc quxritur, iisqttr siifficirnti fide et prosa et carmtnr rriitlitissimus, idrmque Sanctorum
utintun in ipsis S. Amal- honoresxxix Novembris promrrittts, Raibodus Epi-
auctoritate subui.vis, qit.v
"'" *''''-
bergae Actis paulo uberius cluccrcut '. Sed de Itis scopus Ultrajectensis, ordine xiv, iwl, »'

obiter; ad propositam in titulo disquisitionem satis bunt, xiii; quem Mabillonius ait amio uno ante
est demonstrata Sanctanim sijnoniimarnm distin- initium seculi x mortuum. mrlius dicturus, si eo
circitrr
 DE S. AMALBERGA VIRGINE.
ABCTORE eirciter anno sacras ittfulas consecutum asseruisiet ptores nullti Suuctx Acta vidisse prxter laudatum D
J. B. S. jiim s.
nam c.r commttniori caleulo ad seculum deeimum Radbodi panegyrim.
vilam pivlniril, non antc annum 917 vel 918 ad 14 Aliam viam iniit, aut alia secutus est vesli- twn fuit nc-
s Gudi
Superos evocatus, niuliis titulis apudBekam etHe- gia, plusculum memorans, sed et aberrans auctor -

|JJ"
dam, aliosgue scriptores Belgas laudatissimus. Usuardi Bruxellensis, gloriosum sibi, iyi/»or. du-
11 Scripsit is, non Yitam ci translationem S. cens, si sanctain suam Patronam Gudilam sangui-
Amalbergae, ut Valerius Andreas et alii perperam nis propinquitate B. Amalbergae conjungeret; quod
UUrtyectensi
episcopo tradidere, sed homiliam seu librum unum, quo pree- qua ratione fieri potuerit, nec qiucsivit ipse, ncc c.r-

clarissimarum Virginis virtutum laudes prosequitur; plicare potttit, prxsertim, ut non solnm consangui-
qui quod brevissimus sermo sit, Tomelli nomine in iieam, sed neptem diceret. Etenim utul verum ad-
codicibus Mss. nuncupari consuevit, quem verosimi- mittamus, S. Gudilam filiam fuisse allerius S.
liler pro coneione ad suos rccittivcrit ; forte, ut ali- Amalbergx vidux, neptem eam habuisse Sanctam
cubi notutuni inveni, quod S. Amalberga, cum S. hanc nostram, cum frtitcr cjus Episcopus fuerit, so-
WUlibrordo, Ullrajectensium patrono, ajfaiitatem ror aiitem Rcincldis virijinitatem seque coluerit, ut
aliquam spirilualcm contraxisse sciretur, quo titulo, suis locis ostensum est, non nisi inepte asseritur.
mque ac S. Bomfaeius, singulare encomium prome- Augesi sororumS. Gudilx numerum, iis-
ita lubet,

ritti fuerit. Idcerte inditbitatum vidclur, jam seculo que adjunge sanctas Pharaildcm et Ermclendcm ;

ipso nono, a. Virginis obitu proscimo, clarissimam neqtte sic tamen neptis ulla ci uinquam nata fucrit,
fuissc. toto Belgio S. Amalbergcc Virginis virlutiini cum hx dux intactam pudicitiam ad mortem usque
e.t

et miraculoriim famam, adeo ut sanctus Antistes, servaverint.Neque ex prxdicto S. Radbodi elogio,

modn quodam antonomastico eam Virginem para- , neque ex longiori Vita accipere usquam potuit sce-
doxam appellare non dubitaveril, nota satis voce, nas illas amatorias, a Carolo Martello perpetratas
weisque etymologia, quse hic accipitur pro stupendx quamvis si ad ullum Carolum refetri possint, ci
suncliliilis atque incredibilibus signisaDeo exornata certe longe potius, quam Corolo Magno adscribcnd.c E
qualem eam censuisseS. Radbodum, omnino sint, at infra disculiclur . Nunc Bruxelleiisis iiniiiiu-

existimandum cst. tiationem audiamus.

ni virgo i
a- 12 Hoc argttmento nixum crediderim eum, qui 15 Sic scribit : Apud Temsecam secus Scal- ut nmle tegi-
radoxa, uno ttirin Vsuar-
diu post S. Radbodi tempora Lcgendam de integro dam, depositio sanctse Christi virginis Amel-
pf-i obilum du liruxel-
scculo. compilavit, plurimis sane refcrtam S. Amalbergae bergae, neptis beatae Gudilae, nostrae Patronoe; lensi.

mirabilibus signis et prodigiis, per capita novem cujus brachii os fregit Karolus Martellus Prin-
omnino ctviginti distributis, qux utinam eadetn fide ceps, cum ipse junior esset, ut eam sibi raperet
subsisterent qua sancti Antistitis oratio! Idvero do- sponsam : quam et ipse plane cepisset, si non
lcndtim tnaxime, lot mendis et parachronismis faida- virginalis pudicitia penitus obstitisset. Hujus sa-
tam esse, ut eam eruditissimus Mabillonius dignam crae virginis reliqui* postea Gandavi in monte
non censuerit, qux in Ordinis sui Actis locum occu- Blandinio sunttranslatae. Eamdcm venam sapiunt,
parel; dc quti re pluribus infra disputabitur. Hxc eo qux habet Arnoldus Wion in Ligno vitx ad liiinc
solum dicta sunt, ut pateat, quam celebrem fuisse diem, in notis varia admiscens, qux nulla prorsus
oporteat S. Amalbergam, qux vel sub seculi noni fide nituntur. En ejus textum : In portu Gandavo,
finetn et decimi principium jam tum Virgo para- in monte Blandinium dicto, sanctissimas virginis
doxa, a tam illuslri Prxsule, vero sanctitatis ejus Christi Amelbergae; cujus brachium confregit
xstimatore, appellari mereretur. Certe satis rara Carolus Martellus Princeps, dum eam sibi spon-
sunt de Sanctis nostris Belgicis tam insignia monu- sam rapere volebat : quam plane cepisset, nisi
menta, qus ad cam xtatem pertingant ; rarx istius pudicitia virginalis, de eo triumphans, obstitis-
temporis Legendx ; rarissima tantx auctoritatis elo- set. Dorganius Principis nomen reticuit; Menar-
gia ad posteros transmissa, utpote qux rapacissimas dus paucioribus verbis rem eamdem complexus est,
grassantium Normannorum aliorumque barbarorum quam deinde more suo ampliandam susccpit Buceli-
niuinis effugere debucrint. S.
Radbodi verba hic non nus. Mitto Trithemium, Cratepolium, Galcsinium,
transcribo, cum totum ipsum opusculum infcrius ante Maurolgcum, Felicium, Ghinium et alios, eadem
Acta ipsu c.rhibcniltim sit. fere sentientes. Pro omnibus sit hodiernum Roma-
Nola in Mar 13 Vidit procul dubio sanctissimi Antistitis de num : Apud Gaudavum, sanctae Amelbergae vir-
tyrologiis a
teculoT.n,
B. Amalberga orationem is quipro ecclesia Ultra- ginis.
jectensi Martyrologium Usuardinum alicubi in ,

Anijliu auctum, el eo deportatum descripsit, et San-

ctis popularibus ampliavit circa annum 1132, ut
§ III. Recentiora S. Amalberase elojjia.
liabes in nupera prxfalione ad noslram Usuardi edi-
tionem paij. lvii, ubi codex iste Rosweydinus, a

Rosweijdi patria etprima monumentorum, ad Opus

nostrum loudiicciitium, collectione appellatur. Pri- De prisco et constanti S. Amalbergae virginis
Ecclesia cultu, atque adeo de longe antiquiori
in In Hlolaiu
clofl '°

mus ille est, quod sciam, qui sanctx Virginis nomen et celebriori, quam qui S. Amalbergx vidux dela-
Usuardo suo lioc die adjunxcrit, ttis verbis : Item tus est, ex jam dictis dubitari twn potest. Neque hic
sanctae Amalbergse virginis. Eum certatim seculi diversam facimus vetustam a recentiori religiosam
sunt Antvcrpiensis maximus, Ultrajectensis, Ley- venerationem, verum id unice ostendendum suscipi-
densis, Lovaniensis, Albergensis et Danicus,phrasi mus, singulari officio et ritu nonnullis Belgii parli-
paulo longiori -.
In portu Gandavo, monasterio bus in hodiernum usque dicm ejus festivitatem x
Blandinio, sanetae Amelbergse virginis. Quin et Julii, et aliis dicbus translationum memoriam ccle-
Centulensis, vetustus eiium eodex in Gallia scriplus, brari, prxsertim Gandavi in monte Blandinio, Ta-
ejusdem Sanctx mcminit : Coenobio Blandinio, misix et Maternx, ut jam ordine prosequemur
natale S. Amalbergae virginis. JEque simplices poslquam Moluni Mirxi et Sandcri aliaque e.v
,

sunt annuntiationes codicum Ilagenoyensis, Aqui- Mss. codicibus elogia prxmiscriiiius ; tum i/tt.r
einctmi, Matriculx Cartusix Ultrajectinx, editionis Saussayus bubet, tumctsi, dc suo errorem adjecerit,
Lubeco-Col. Grcvcni ct ipsius Molani in Additioni- dum Sanetm virginis depositionem non Temsecx aut
bus : ut ferme suspicer, primos istorum codicum scri- Gandavi, sed Laubiis collocavit, qui locus scpullurx
 DIR DECIMA JULII 73

exmona- AIXTORK
e.slsynomjmx sanclx Vidux, ut supra diximus. Sic nis S. Benedicti, in dimeesi Leodiensi,
J. B. S.
sterio Blandiniensi, uti
de virqine, loquitur Molanus in Indiculo et
in snis recte notavit Valerius

Natalibus In portu
:
Gandavo, in monte Blandi- Andreas in bibliotheca Belgarum. Srd h;ec pmtlo
Christi Amalberg». post examinanda erunt, ubi et prolixiorem aliam Vi-
nio, sanctissimaa virginis
Hajc virgo ex Arduenna, consilio S. Willibrordi,
tam Flandrice scriplam discutiemus ad hunc ar- ;

liculum modo spectal de sancta Amalberga eloqium,

Belisiam venit instruenda, ubi sanctissima Lan-
drada prseerat monasterio, quod exstruxerat. jam citatis paulo antiquius, quod nobis suggerunt

Brachii ejus os confregisse putatur Carolus Mar- citali non semel

alibi codices Adonis manuscripti

tellus Princeps, ut eam sibi raperet sponsam : cmnobii S. Laurentii apud Leodios, de cujus xtate

quam etiam plane cepissetuxorem, nisi pudicitia certo statui nil potest, et Florarium Sanctorum,
virginalis, de eo triumphans, penitus obstitisset. ilem manuscriptum, in quibus eadem exhibetur ora-
tio, prxterquam quod positionem distinctius deter-
observanda 17 Migravit ad Dominum anno septingente-
sunt aliqua
simo secundo aut circiter, sexto Idus Julii, se- minat Florarium sic annunliationem exordiens ;

pulta in Temseca, sui juris villa ad Scaldim, ubi Apud Temsecam, depositio Amelbergae virginis,

ostenditur ejus sepulcrum; sed corpus virgineum de stirpe Karolidarum, cujus corpus Gandavi
Balduinus ferreus Gandavum transtulit ad Blan- apud sanctum Petrum in monasterio Blandinio
diniense S. Petri monasterium; ubi conjunctum quiescit. Cetera plane conveniunt cum iis, qux ex
est reliquiis S. Bertulfi. Maffaeus scribit, cives jam dicto Adone Leodiensi describo, accepta ex ipsa

Gandavenses una cum Wilhelmo episcopo Tor- Legenda, sic tamen ut Caroli nomen ferme xque
nacensi diem festum sibi instituisse anno mille- ad Martellum, atque ad Magnum referri possit.

simo trecentesimo primo. Sed Blandinii frequen- Ita habet :

20 In Gandavo, sanctae Amelbergse virginis, ^ldoS.Lau-

tior est ejus memoria, unde in Martyrologio le-
gitur, sexto Kalendas Novembris: In Blandinio, quse nobihbus orta natahbus, nimio corpons de-
core omnibus erat amabilis sed vilis et despica- E
adventus corporis sanctissimae Virginis Christi ;

Amelbergaa. Kalendis Maii : In Blandinio mo- bilis humanis desiderabat apparere oculis. Quae

nasterio, translatio corporis sanctissimae Amel- cum omnes illius temporis Virgines superaret,

bergse. DecimoKalendas Junii In Blandi-

tertio :
propter honestatem corporis pene incurrit pudi-

nio translatio corporum sanctorum Gudwali,

,
citisedetrimentum. Nam cum ejus opinio ad re-
Bertulfi, cum reliquiis sanctse virginis Amelber-
gem Carolum pervenisset continuo ipsius amore ;

manu gestat pedum instar abba- captus.coepit cum illa indesinenterde nuptiis per
gae. In picturis
tissae, palmam ceu virgo. Sub pedibus piscem
vel internuntios agere. Postquam autem sensit vo-

habet, vulgo sturionem, quem alii acipenserem

luntatem suam a beata Virgine, quae se meliori
vocant. His enim piscibus navem comitantibus, sponso, id est Christo devoverat, omnimodis re-
probari quod blandimentis et potestate regia
fertur corpus ejus divino nutu, adverso flumine ;

non per insidias et quaedam latrocinia

;potuit,
vectum esse. Hactenus Molanus.
clanculo nisus est tentare. At illa contra ha;c
ifux Mirsus 18 Qnod de pisce Sanctx appicto tradit, nescio
pmleriit. unde hauserit neque enim in tola translationis hi-
;
omnia orationum clypeos obtendebat. Quadam
storia vel verbum habetur, quod comitatum illum
vero die, cum ipsa intra domum sola resideret,
orationi incumbens, puer familiaris repente per
insinuel, prxte.rquam in Legenda majori Belqica,
posticum irruit, proclamans et nuntians Re-
quam non sinceram postea ostendemus. Forte
salis

melius quis censnerit, indicari piscem alterutrum

gem cum satellitibus suis adesse pro foribus.

Tunc ipsa nihil sui oblita, oratorium. quod domui

de quibus in Legenda agitur num. 27 et num. 43.
adhsrebat, celeri cursu ingressa est ; ubi se illi-
Breviora sunt qux Mirxus subtimide tradidisse vi-
co cum gemitu et lacrymis ad orationem prostra-
detur; solerter advertens, nonnulla in his narrari,
voce obsecrans, ut eam Dominus de
connecti omnino nequeant, nisi S. Amalberga
vit, fiebili
qux
xtatem vitam produxerit; utpote qux imminenti periculo liberaret.
ad decrepitam
Landradx disciplina prima posueril reli- 21 Tum vero Rex nimium temerarius post cum Ftorn-
sub S. s s ' '

giosx vitx rudimenta, a Carolo Martello adamata

eam in oratorium instans, coepit illi multis adu- {"',, co r aat
usque ad annum 772. Sed lationibus blandiri, honoresque promittere tem- F
fuerit, vixcritque interim
porales, quo sic illam suis persuasionibus acquie-
crunt hxc alterius paraqraphi argumentum, quod
scere faceret. Verum ipsa sponsum, quem elege-
clironologicam vitx rationem, quoquo modo fteri
po-

sallemab absurdis eximere gerat, nullo modo derelinquere volens, jacebat

terit,sinon conciliare,
immobilis, et ita solodefixa, ac si quibuslibet ra-
conabimur. H.cc Mirxi verba sunt de S. Amalber-
Landrada piis moribus institu- dicibus implicita teneretur. Postquam autem Rex
ga : Belisite a S.
ac demum anno cuncta vaniloquia adhibuit, nihilque se proficere
tam fuisse tradunt. Diu vixit,
Tem- vidit, regiam auctoritatem vertit in
sa^vissimam
dcci.xxii obiit in sui juris villaTamisia seu
Scaldim dicecesi Gandensi; ubi ho- tyrannidem, arreptaque ejus manu, violenter eam
pseca ad in
foras trahere conabatur. Sed cum etiam ita nul-
dieque tumulus ejus ostenditur, et vitse historia
bra-
lus eum sequeretur effectus, tandem puell*
Ms. asservatur. Corpus virgineum Balduinus
chium fortiter excutiens, summaque vi contor-
Ferreus, Flandrire Comes, anno dccclxx ad
quens, fracto humeri ejus osse, quasi qui se vin-
Blandiniense monasterium transtulit.
suum paulo dicasset, abscessit. Tunc illa, ut erat tenerrima.
Ptura colli- 19 Ex binis jam adductis elogiis
gitSanderUi vulneris dolore gravata, coram Domino aliquan-
lonqius concinnavit laudatus etiamsupi-a Flantlrix
tulum Tamdiu autem oravit, donee Chri-
illustrator Sanderus in Hagiologio paq. 6, annum flevit.

mendo, opinor, stus, qui eam sibi desponsaverat, eam sanitare

translationis male signans 800 :

re- integra restauraret. Ex illa dienullumsecularem

typographico, cum Mirxi ipsius verba recitet ,

solius mdestis amatoris dile-

cum Sanctam diuvixisse. Sed
eo observans
passa amatorem.
ctissime quem
post
ctione flagravit, donec carne soluta,
prioribus adjungit S. Amalbergre Vitam
,
scripsis-
cumvirgini-
desiderio suspiraverat, ad Christum
se S. Radbodum Ultrajectinum episcopum
xiv,
pervenit.
tatis et sanct;e vitte remuneratione
ex regia Frisiorum et Francorum stirpe, virum
spiritu prophetico clarum. Scripsisse
item eam- 22 Superesi encomium Saussayi, cujus errorem
Laubiis sanctam no-
dem Theodoricum abbatemad S. Trudonem Ordi- jam palam fecimus, in eoquod
15 stram
Tomus iii «Tuftt.
 74 DE S. AMALBERGA VIRGINE.
ai ctohe stram Virginem collocet, uii nm ipsa sed senior syn- rum non ita periisse omnia existimabam, ut saltem I)
,1. h .0. onunia Yidua dcvosita olim fuit, nunc Bincliium prxdicti Officii exemplitmaliquod impiorum istorum

Sottwoyt cn- translata, ut suo loco ostcndimus. StC tcrsiori paulo manus non effugisset. Feliciter evcnit, ut quod ibi
comio phrasi lequitur in suo Martyrologio Gallicano acl non reperi, aliunde in maiius meas opportune inci-
liunc diem: Laubiis, sancte Amalbergae virginis, derit nempe codex Ms. in forma, ul ainnt, quarta,
;

•
lcge Beiisix qua; sanctissimse Landradae in hesilia; *
ccenobio paginarum ferme quadringenltiriim, rudi cbaractere
se ad instituendum committens, ejus disciplina, Belgico cum suis rubricis, haud dubie ex vetustiori
ad tantam castitatis et religiosre vitse gloriam aliquo descriptus, sub fincm seculi xvi, vel prin-
evasit, ut veluti totius sanctimoniae portentum a cipium seculi xvn ipsa enim illa narrat, qux in
:

cunctis suspiceretur. Tanta autem praestabat coenobii excidio anno 1578 ab impiis hxrcticis per-
pulcbritudine, ut Carolus Martellus eam sibi in pctrata fucrunt.
uxorem adsciscere cum ardentius percuperet, 25 Prxdicti codicis titulus est, Officia de San- Officia vro-
'" ''"
rapereque niteretur, reluctantis os brachii con- ctis nostris ; et paulo inferius nomen suum distincte
fregerit. Qua de re suppudefactus, pudicitise vir- exprimit is, qui totum codicem propria sua manu
ginali, Christi amore seculum aspernanti, de se descripsit, in hunc modum : Ad usum fratris An-
triumphum agere permisit. In Christi igitur fa- dreae vander Meere, monachi sancti henedicti
mulatu quiete Amalberga perstitit, magna gra- monte hlandinio. Sequi-
Ordinis, sancti Petri in
tiae fenoraaccumulans, donec tandem ccelesti suo tur Kalendarium, ex quo, primo slatim inluitu,
sponso ad optatissimum consortium invitata, perspicias qux et quot Officia propria in eo Brevia-
carnem exuens purissimum spiritum in ejus ma- rio Ms. contineantur, licet in decursu mensium or-
nus lastabunda effiavit. Obiit autem in sui juris dine disposita non sint, cum S. Amalbergas memo-
villa Tamisia ad Scaldim prope Gandavum, ubi ria primum in corpore locutn occupet : remittit ila-
hodieque in ejus nominis basilica sepulcrum ejus que ad varia folia, ubi singula officia invenienda
B ostenditur. sint.In Kaiendario prima est depositio S. Hertul- E
corrigenda 23 Errat hic denuo Saussayus, quem du-
ne.scio phi ad v Februarii. Die sequenti, vi Februarii A-
ctorem secutus ; ostenditur quidem Tamisix vacuum mandi et Vedasti ; et ejusdem mensis ix Ansberti
S. Amalbergaa sepulcrum, ubicapclla et altareipsi episcopi et confessoris. Pro Martio, ad in diem
dedicata sunt; at basilica nulla ejus nomini inscri- Winwaloei abbatis ; ad xx S. Wulframni epi-
pta; nam templum. parteciale, quod ibi unicum, scopi; ad xxxi, translatio SS. Wandregisili, Ans-
beatissimx virgini Deiparx sacrum novimus. Sa- berti et Wulframni. Mense Aprili sola habetur
tis accurata sunt, qux dcinde subjungit : Sed vir- elevatio S. Florberti ad xix. Diei Maii, Comme-
gineum corpus, amplioris venerationis affectu, moratio S. Amalbergaj virginis in utrisque Ve-
halduinus Ferreus, Flandriae comes, ad hlandi- speris tum vero ad diem xx translatio sanctorum
;

niense S. Petri ccenobium transvexit, ubi una Gudwali et Bertulphi.

cum reliquiis S. hertulphi ab incolis condigno 26 Rccte hxc omnia an perpcram ordinata sint, ordini enu-
frequentatur honore, hoc ipso die, quo jam mul- non est hujus loci disquirere; Sanctorum seriem mer antur,
tisabhinc retro seculis, sibi festa ejus exequen- prosequimur. Junii die vi Gudwali Episcopi xm ;

da a Wilelmo episcopo Tornacensi, tum dioece- octava S. Gudwali. Ad x Julii,, Amalbergas vir-
sano indici postularunt. Ex hisce suismet verbis ginis ad xvn, octava Amalbergae. Ejusdem men-
;

colligere poterat Saussayus, non Laubiis deposilam sis xxii, depositio S. Wandregisili abbatis.
No-
esse aut peculiari veneratione coli sanctam Amal- tabile est festum S. Annae, matris E. Mariae hic
bergam virginem, sed istic maxime ubi basilicam insertum, tamquam ccenobii istius proprium ; unde
ei exstructam, etsi non
mcmorat. Quodmagis
recte, colligas, prius ibi in usu fuisse xxvi Julii, quam
eliam mirere, cum verbis proxime sequentibus refe- ab universa Ecclesia celebraretur. Die xxix est Oc-
ral, elevationem sanctse Arnalbergae viduae et tava S. Wandrigisili. Mense Augusto sola habetur
sanctimonialis cujus transitus, inqv.it, Laubiis et
; commemoratio Winwaloei in utrisque vesperis,
Binchii quotannis festivatur iv Idus Junii male ; i die. Pro mense Septembri signatur adventus SS.
C iterum pro vi Idus seu x Julii. Nunc ad singula- Wandregisili, Ansberti et Wulframni die m, etoc-
F
rem ejus cultum Gandavi, Tamisix cl Malernx tava ejusdem adventus die x. Octobremomant
ele-
progredimur. vatio S.Wulframni diexv, translatio S. Amandi
xxvi, atque adventus S. Amalberga? xxvn. Mense
Norembri celebratur feslivitas Florberti abbatis,
dic iii tum vero die x octava S. Florberti. De-
;
§ IV. Peculiaris Sanctae cultus Gandavi
mum pro m Decembris adventus SS. Gudwali et
in monte Blandinio. hertulphi. Hxc sigillatim enumerare visum est,
ut brevi in schemate totius operis, hodie rarioris,
teconomia reprxsentetur.
Bremarii TVe eo hic cultu solummodo agimus, qui Blandi- 27 Habes igitur notiliam codicis, in quo, uti di-
Tis7l'"[di- ^ n ensibus monachis, post
' sacrum corpus eo trans-
latum, proprius fuit in Officiis eccclesiasticis
cebam, primo Officium de S. Amalber- Amail>c r 9Z<
loco ponitur
prssertim S.

citer reyerti : nam ga, per paginas plusquam quinquaginta sic

disposi-
qux ad ipsam translationem, et S. Amalbergae ge- tum, ut principio occurrant capitulumet
hymnusad
neraliorem apud Gandavenses venerationem spe- Vesperas; tum invitatorium, hymnus aiiaque pro
ctant, suum inferius locum opportunius invenient. singulis Nocturnis propria, cum octo Lectionibus cx
Mihi quidem dubium non fuit, quin singulari olim Vita excerptis, non servato ordine; nam tres prio-
Ofjkio gavisa fuisset hodierna Sancta in ctenobio res Legendx, infra exhibendx, ex num. 1 et 2 ac-
Blandiniensi, tametsi nullam ejus memoriam hodie ceptx sunt; quarta vero et celerx ex num. 33 et
se-
superesse intelligerem apud ccenobitas illos, causan- qucntibus profluunt ; octava vcro finem Vitx com-
les, reliquiarum omnium, et sacrorum suorum lum plectilur.Evangelium, simile est regnum ccelorum
cimeliorum, tum monumenlorum supcllectilem, irre- decem virginibus; et S. Gregorii in illud homilia,
parabili jactura, a furentibus seculo xvi Culvinianis nihil pr.cter commune continent. Ad Laudes et
per
iconomachis aut igne absumptam, aut uliter destru- horas proprix sunt Antiphonx, quxet Vesperis
con-
c tum fuisse. Id vero mihi satis perspcctum erat; ve- veniunt, de quibus plusculum infra. Scquitur
totius

Vilx
 DIR DRCIMA JIJLII. 7.-,

Vitse reliquum, in varias Lectiones inlra octavam di- mus. Ex antiphonaad Benediclus stalue de ceteris: AOCTORE
stributum totis paginis quatuor et viginti ; quibus Laudemus Dominum Deum nostrum in beatae .1.B. S.

omnibus demum subjungitur : Officium in adventu virginis Amalbergae gloriosa solennitate, quae in

S. Amalbergffi pro xxvn Octobris, ul e.r Kalenda- hac peregrinatione nuptias seculares contemnens,
rio paiuit, in quo omnia sunt sicut in officio prae- Christum sibi sponsum elegit. Alleluya. Ad Lau-
dicto, exceptis paucis, quse illic extenduntur. Le- des et ad Tertiam eadem. est oratio, quam supra de-

clioncs porro ad e.am solennitatem acceptsesunt ex hi- dimus ; ad Sextam autem hsec subjicitur : Da,
storia invenlionis sacri corporis ct translationis, qusesumus, omnipotens Deus, utquibeatseAmal-
infra a nobis paulo accuratius examinanda. Liceat bergae virginis tuse natalitia colimus, et annua
modo nonnulla cx illis specimina seligere, ex quibus solennitate lsetemur, et tantse fidei proficiamus
de ceteris facilis sit conjectura. exemplo. Tumdemum ad Nonam : Prsesta, quse-
de qim liiim- 28 Primum occurrit Vespera7'um capitulum (nam sumus, omnipotens Deus, ut beatae Amalbergae
nus ad Ve-
speras,
anliphonas easdem esse diximus, quse. sunt ad Lau- virginis tuse natalitia recensentes, meritis ipsius
des) Sapientia vincit malitiam, attingit ergo a flne protegamur et precibus. In secundis Vesperis ni-
usque ad flnem fortiter, et disponit omnia suavi- hil notandum occurrit prseter antiphonam ad Ma-

ter. Hymnus dein non satis terse digestus est in gnificat, quse precationem redolet, primse non mul-
hunc modum Agnum sponsum virgineum
: roge- tum absimilem ; oratio vero eadem cum ea, quse

mus unanimes, ut nostra roret pectora superno primo loco relata est.

spiramine, in explicandis laudibus Amalbergae 31 Et hxc quidem hactenus de proprio Oflxcio, quorum om-
virginis •• A magnis traxit regibus venam clari a monachis Blandiniensibus decantari solito, dicta nium nullus
liodie usus
sanguinis, sed clariorem reddidit virtutum insi- sufliciant, qua id ratione hodie observetur, vel inde
gnibns, quod claret in miraculo restituti brachii •• satis patet quod nec illud ipsumsese hoc tempore ha-
Phalanx fugatur dsemonum ad occursum virginis, bere, necnovisse fateantur; adeoque omnia ex com-
hoc ingens miraculum,
piscis in sicco palpitat, muni sanctarum Virginum desumenda sint ,
quem-
rorante mundo, pluvia sudo sedet aeris Hinc •• admodum de S. Rumoldo, sancta Godeleva aliisque
contemptis sponsalibus Caroli clarissimi, ipsius factum ostendimus; qnns cum variee ecclesir pro-
ob tyrannidem passa estmartyrium, quam Chri- priis Officiis olim celebrassent ea sensim in desue- ,

stus sponsus virginum fovens sanat sauciam - tudinem abierunt : sive quod Ordinarii ad normam
^Egros saluti reddidit vocis medicamine, nam Concilii Tridentini ea omnia exigenda censuerint,
caecus ad lumen redit, claudus jam rectus salit sive quod forte per grassationes Calvinianas codices
largam medelam sentiunt, qui salute indigent » ipsi consumpti sint, sive quod aliunde interruptus
Multis claram virtutibus cceli cives visitant, ut Ofliciorum islorum cursus, demum omnino negle-

Deo chara filia poli petat gaudia, quo nos tecum ctus fuerit. Qusenam preeterea apud Blandinienses
fac scandere, Virgo felicissima Gloria et honor •• olim eluxerint in S. Amalbergam pietas et fiducia,

Deo usquequo altissimo, una Patri Filioque, in- quo tunc in honore habitx reliquiz, quee miracula
clyto Paraclito, cui lausest et potestasper aeter- ipsi adscripta, nusquam scriptum aut traditnm re-

na secula. Amen. Hsec et sequentia pleraque om- peri. De generaliapud Gandavenses solennitate jam
nia non nisi ex ipsa vita satis intelligi possunt. An- verbo diximus, et porro in sequentibus plura dicen-
tiphona ad Magnificat sic habet : Euge Amalber- tur. Hanc eliam plane spectat singularis et con-

ga pulchra Christo, splendida Dei filio, Angelis stans veneratio, quse in locis Flandrise, ipsius San-

et Archangelis omnibus grata, cum quibus casti- ctse commoralione quodammodo consecratis, a mul-
tate nites, pudicitia gaudes;o imperii coelestis tis retro seculis perseverat, Tamisise prsesertim in

augusta, Agni comitatibus hserens, exaudi sup- Wasia, ut principio dicebamus, et Maternse, seu
plices tuos de ccelis, et interpella sponsum tuura Materenae, nonprocul Aldenarda; quse erit para-
pro nobis. Oratio Deus qui nos annua beatse
: graphi sequentis argumentum.
Amalbergse virginis solennitate laetificas, da ut
quam veneramur officio, pise conversationis se-
quamur exemplo. V. S. Amalbergae cultus Tamisise
I
item ad Ma- 29 Ad Matutinum, Tnvitatorium Adoremus :

et Maternae in Flandria.
tiititittiii,
Dominum regem cunctorum pie viventium, qui
c
beatam Amalbergam coronavit in ccelestibus.
Hijmnus : Claris psallendo vocibus, hymnum ca-
situ abundc dictum est sub hu-
horum locorum Cetebris pu
namus Domino
solennitate ••
; in Amalbergae beatse gaudentes
Regio alta pabulo, nobili lacte po- D _ jus
nit
.e

Commentarii
Legenda ipsa, ut,
initium, ct de utroque memi-
licet ibiplura incerta sint, mi-
teus adrer-
sus febrts.

tata, pullulans in infantia, sanctitate gloriosa ••

nime dubium videri possit, quin utriusque Domina

dilecta mundali regi, plus polorum chara regi ;

temporalis fuerit S. Amalberga, et utrobiquc tum

juste vivens feliciter, triumphat inccelo semper
••

Obenigna Amalberga, audire nostrum dignarein modicam sanctissimse vitse parlein exegerit. A primo
ut exordiamur, fama istic est ac multorum seculo-
tuo melos honore, ac pro nobis intercede Inve- ••

rum traditio, rudera qusedam, adhuc c.vstantia, non

cta choris angelicis, nostris miserere culpis, jugi
prece nos conserva, ac te colentes adjuva Glo- •• procul a celebri puteo, ruinas esse priscx domui seu
inquo Sancta habilnrerit, ubi modo speclalur
riam Patri psallamus, ejusque soli Filio, atque castri
horreum, vel eo titulo venerabile. Pnteus autem,
Spiritui sancto, nunc et omne per seculum. Amen.
medio circiler horse quadrante a Tamisiensimunici-
Tunc sequuntur sex Antiphonx pro primo Noctur-
cujusdam formam decenter
no, scd quas describere opus non est, cum eumdem pio dissitus, in sacelli
ad quem non solum incolse, scd
quem ex pnecedentibus bijm- hodie cooperlus est,
prorsus stylum sonent,
nissatis degustavimus. Ejusmodi sunt Responsoria ex tota fermc Wasia ctmcurriint populi, salubrem
post singulas lectiones, sic pergendo per totum Ofli- adversus febres aUosque morbos aquam hausturi,
sanitatis re-
7ion sine certo levamine, el tota sxpius
cium, bis quodammodo referens, qux sniis erit se-
cuperationc, ut publica istic fama contestatur.
Au-
mel in Actis percurrere.
Antiphonu, 30 Sublimiores nonsunt antiphonsequas Laudibus diamus adm. R. D. Joannem BaptisUim Buyst,
orationes,
Oratorii D. J presbijtcritm. moJermiin
Tamisien-
et Vesperis tam primis quam secundis aptatas tli.it- .
 76 DE S. AMALBERGA. VIRGINE.
XITTOKE scm pastorcm, ila ad mc scribcntcm Qusesitis de- de S. Amalberga indesinenter canendo
: : an. tono
.1. B S.
nnim superaddo, puteum exstare lapideum, qui Litaniarum, an proprio alio, parum interest. Car-
viventi Virgiui liiit in usu, et jam populo locus men ipsum seu ode panegyrica Flaudrica, in tresei
est sacer, atque in formam sacelli devotissime quinquuijinta articulos, palriaruin cautilcnaruin mo-
ornatur, ad quem turmatim quam internus quam re divisa, totam Vitx seriem cx ordine decurrit,
externus populus eximia devotione accurrit, qui Virginis laudes exLegenda ipsa potissimum excer-
aqua dieti putei seu fontis refectus, non infre- ptas, rudiori quidein minerva, scd intimo pictatis
quenter a morbis, prresertim febribus liberatur. sensu, et gramli iu sanctissimam Patronam fiducia
Sanctx pn- 33 Neque ibi sistit samctx Virginis in suos exte- exprimit, post singula cantionis segmenta recurrente
trociniwn ii

imiifinillis. rosque superua protectio; cum enim et de aliisejus metro precatorio intercalari Adjuva nos Deus :

prxsidiis favoribusquc interroqassem, diserte re- PER SANCTAM TUAM VIROINEM, ADJUVA NOS DEUS
spondet hnulatus Pastor : Peculiare omnino est PER EAM QU.E TIBI PLACUIT.
Sanctaj patrocinium, soletque in omnibus maxi- 36 Testati mihi sunt, qui supplicationi interfue- magno popu-
me naufragorum periculis, et pro felici segete runt, ad eam conflucrc. innumerabilem prope homi- concursu li

etiam invocari. Ad particularia
pctieram, an non exstaret memoria rccentiorum
miraculorum, aut saltem bcneficiorum, qux Sanctx
meritis adscriberentur ; qux vero fierent piorum ad
ipsam vota, tum in ipsa festivitate,
temporibus? Ad utrumque quxsitum
inquit, erga Virginem devotio, concursus tantus,
ut de beneficiorum seu miraculorum approbatio-
ne praedecessores nostri parum fuerint soliciti.
Verum hoec inter innumeradeclaro, me saepius a
viroamplissimo, Congregationis Oratorii Praeposi-
ffetjuentari
autem descendens num ex tota Wasia turbam, inter quos, ut itcruin solila.
habet Bmjstii cpistola, ingens nudipedum multitu-
do, quse vix numerari possit. Quod autem in hac
supplicatione stupendum, multi senes et infirmi
tum aliis anni hoc magnum horarum quatuor spatium sine ullo
: Tanta est laboreperficiunt; et pro certo hic habemus, mul-
tos, quibus iter illudprae febribus aut tibiis pedi-
busve caducis videbatur impossibile, sanos ab iti-
nere rediisse. In hac supplicatione etiam plurimi
videntur, qui, prae nimia infirmitate, curribus
circumvehuntur atque ad majorem dictae solen-
;

to, ac per xliv annos hujus parochiae rectore, ac nitatis pompam, aliquot centeni equitatim suppli-
divae Amalbergae cultore devotissimo audivisse, cationem comitantur. Hocque quam maxime mi-
ad se venisse nautas, qui, ni impedisset, juramento randum, quod ob nullam aeris injuriam, vel via-
affirmassent, se in naufragii periculo Divam in- rum difticultatem haec supplicatio umquam in-
vocasse, eodemque quo in ecclesia nostra habitu termittatur. Hisce (prosequitur) innumera pos-
imago exponitur, in navi auxiliatricem spectasse. sent addi, quaeclarius et plenius ore quam calamo
Hxc paulo distinclius litteris mandata non esse, fru- possint exponi. Ceterum jam data narratio Tami-
stra conquerimur. sicnsium ceterorumque accolarum constantem in S.
ilcm in aliii 34 Subdit Buystius miraculum aliud paulo ma- Amalbergae patrociuium fiduciam tam abunde de-
morbis et ac-
ris tempestn- gis expressum : Huic adjungatur, ait, venisse ad monstrant, ut pluribus inquirendis supersedendutn,
tibiis. praefatum Amplissimum, Patrem quemdam Ca- existimaverim. Quam vero poenam olim tulerint ob
pucinum, quondam collegii nostri Tamisiensis preedictx supplicationis neglectum, docebunt mira-
alumnum, (docent enim istic litteras humaniores cula, ex codice Tamisiensi Legendx subjuncta, ubi
Oralorislx) qui ex maligna febri morti proximus, sub ipsum principium funesta historia describitur.
Divae auxilium implorans, et aliquot sacrorum in 37 Ad cetera cultus Tamisiensis argumenla pro- Officium liu-

sacelloejusdem celebrandorum voto se obstrin- dicrnum esl

gressus, quxsiveram num ibi recitaretur Officium
de communi
gens, fatebatur, se illo habitu, utsupra, sibi, vix proprium, pertotam octavam distributum, qualiusos I irginum.
spiritum trahenti, sanetam Virginem adstantem noveram monachos Blandinienses. Reposuit Buij-
vidisse, et brevi sanitatem pristinam obtinuisse. stius Ex praedecessoribus nostris traditum habe-
:

Prsefata vota hic persolvens, praedecessori
rem candide aperuit. Quod iste
apertius explicv.it, alii tacite profitentur,
eodem Buyslio, frequentiora etiam fiuntsacra vo-
tiva, quae a personis et locis dissitis, prout nu-
per Amstelodamo, hic persolvuntur, ut debitas
gratias pro sanitate, quam divae Virginis hujus
auxilio adscribunt, referant. Alque hxc non solis
Tamisiensibus, sed etiam remotissimis
meo mus, proprium Ofticium ibidem fuisse decanta-
Pater sincerius et tum, et ad probam facit, quod et hactenus illud
nam teste Officium Ms. in archivis nostris asservetur, licet
a multo tempore Officium de communi Virginum
solum sit in usu. Quod nisi x Julii incidat in ip-
sam Dominicam, festum Virginis Amalbergse
transfertur in Dominicam subsequentem, quo ca-
su solum festum a confraternitate solenniter co-
quibusque litur, et cum octava finitur etilla ipsa Dominica
;

clientibus communia sunt

non item quod sequitur
; sunt parochiae encaenia, quia universalis est Pa-
Omnibus profecto patriae hujus incolis apprime trona. Ad sequentem quxstionem; utrum quemad-
estnotum, omni vicinarum parochiarum segete modum Blandinienses etiam Tumisienses celebrarent
grandine saapius devastata, hanc unam fuisse in- translationes, quibus diebus et quo ritu? Responsum
columem, quam incolumitatem Virginis patroci- est :
Inventionemre liquiaruum (quse Blandiniensi-
nio, quae ad fructuum terrae conservationem spe- bus adventus est) incidere in xxvn Octobris trans- ;

cialissime invocatur, indubitanter adscribunt. lationem earumdem in Dominicam ante festum

Sott nnii sup- 35 Sic deinde prosequitur Merito etiam no- S. Michaelis, utrumque ritu duplici celebrari.
plicatio feria
:

tanda devotio, quae quotannis feria iv post Pen-

Ex
iv Penteco- quibus facile intelligitur in quo cum monuchis conve-
stes tecosten divae Amalbergae ab iramemorabili tem- niant, in quibus vero, ob nescio quas rationes, de-
pore exhibetur, quae solennitas vulgo intitulatur: flexerint.
CIRCUITUS LIPSANOTIIECE RELIQUIAKUM S. AmaL- 38 Sequebatur quxstio; an S. Amalbergse reli-
berg.e. H;ec series dictae solennitatis. Inter se- reliquiarum
quias haberent, qux in templo exponerentur ? Solu-
cundam et tertiam matutinam veneratto;
sacrum, quo
fit tiofuit Reliquiashaberi, quaa festis solennioribus,
:

finito, processionaliter ad puteum praedictum et oranibus Sacris, in sanctae Virginis honorem

proceditur, ibidemque cantata
illius diei antipho- cantatis, exponi soleant. Sintne illx solummodo
phona, propter nimium concursum, se in turmas S.Amalbergae Susterenensis, «» forte adjunctx ali-
dividunt, abeuntque per totam viam, quae ad qux proprix, quasolim ibi fuisse constat, noii habeo
quatuor horarum spatium extenditur, rhvthmum unde certo explorem. Satis modica videtur particula

thecx
 DIE DECIMA JULII.
thecx argentex orbiculari inserta, et lapillis pretio- Al CTORE
sis circum exornata ;
qux in majori duplicata quo- .1. B. S.

dammodo capsa, et ipsa a/fabre facta reponi consue-

vit ; dum populi veneralioni reprxsentatur. Quanta
porro con/luentium undequaque hominum multitu-
dine, et reliquix ipsx, et locus primx sepulturx,
qui hodiedum ibi mtmstratur quolidiana ferme sup-
,

plicatione, et lontjioribus sxpe pei*egrinationibus fre-

quententur, non est qui paucis explicare valeat. Di-
ceres, Flandros orientales pro sanctx Virginis sux
gloria pia xmulatione certare, ut de sancta Godeleva,
singulari uccidentalium Patrona, alibi me indicare
memini. Sacrura in honorera ejusdem sanctre Vir-
ginis (verba iterum 'sunt D. Pastoris) perpetuum
singulis feriisquartis, magno populi concursu can-
tatur, praeter innumera votiva, quae fere indies
ibidem celebrantur.
locus senul' 39 Jam dictus veteris sepulcri locus ad dexlram
,ri et alia
intrantibus ostenditur, sub altari Sanctx dicato, in
cultiis iiuli-
cujtts summitate eminet Carolus, Virginem brachio
apprcltendens ; statua S. Willibrordi partem unam,
alia S. Landradx partem alteram eleganter conde-
corant. Ut verbo dicam, eximix erga sanctam Pa-
S. yirgo AMELBERGA Itoduit Ardenwt nata. Betuia tnsti-
tronam reverentix ubique occurrunt indiciain pictu- tuta. Temseca injurissui villa ad Seaidim anno 77-2, mor-
ris, vexillis, cathedra concionatoria, aliisqtte exte- tua et sepulta, a Robcrto Blandiniensis Wonasterii Abbate
iniicnta, ibidcmque uuspice ISatdunw Ferreo Primo Ptan-
rioribussignis, qux omnia eximiam prorsuserga S. drix Comite anno 87(1 transtata, et reliquiis S. Berlttlpbi
Amalbergam Tamisietisium clientelam apertissime eoniuncta; his vllimis turbulentis lemporibits periii. Huit
Guilieimus Rpisccinis Tornacensis anno 1331, die 9. Octob.
demonstrant. Sacellum ab ipsa olim exslructum tem- per totam Christianitalem Gandensem [estuni cum imtul-
pli partem facere censetur, unde ipso ejus fronti- geutiis 40, dierum die sua consuela indixit.
Ilic urc llic seca.
spicio Flandrica inscriptione siqniftcatur S.Amal- ,

bergam sanctissimas Dei genitrici Mariae sacellum 41 Tamisiensibus S. Amalbergae eximiis culto- Uuteiuz ce-
istud erexisse anno dcclxx. In ejus efftgie refe- ius sacellum
ribus, laudanda xntulationc proximi accedunt Ma- castrate.
renda variant pictoresel scuiptores,apud quos ferme terniani seu MaterQenses, a pago, hotlie Materen
sanctimonialis habitu exprimitur; tamenutR. sic dicto, quem in territorio Alostano Ahlenarda non
D. Paslor Merlebecanus Jacobus Eeyndricx, magnx procul situm, ex Sandero supra descripsimus. Roga-
vitx Belqicx auctor, diversam vestium rationem se tus a me modernus
loci paslor R. D. Pieraers pau-
repcrisse fateatur ; de quibus hic non lubet contcn- cis clare exposuit,tum superstites ibi de sancta sua
dere. Tamisix et per Wasiam sic passim exhibetur Patrona tradttiones, tum vero, qux maxime postu-
ut sanctimonialem quin et abhatissam fuisse existi- laveram, cultus et venerationis erga ipsam vestigia
mes, apposito grandi pisce, quem sturionem seu et monumenta. Ex ejus responsis interrogata mea
acipenserem vohtnt; de quo superius mentem satis intelligentur. Ita scribit: Est inpraadicta parochia
expressi numero 18 ;
quidquid et alia de slurioni- sacellum castrale S. Amalberga? virginis, amplum
bus Tamisiensibus circumferantur ,
qux vulgi opinio- et valde vetustum, ab illa, ut traditur, seculo
nibus facilius concesseris, qnam hic a me referenda septimo fex decursu patet, ab ipso intelligisec. viilJ
contendas. dum in Materen habitaret, sedificari jussum, ad
Imaginis 40 Imaginem, quam potuit accommodatissimam, jactum lapidis ab ecclesia parochiali, S. Martino
explicatio,
ex variis aliis contractam effuigi curavit citatus pro- dedicata in quo illa (dum viveret, ex parte ma-
;

xime Henricius, enumcrans a pag.

protottjpa sua tris parochhe domina) nunc ut Patrona, ritu et
396 ; qux e.tsi Tamisiensibns, propria non sit, neque officio primaj classis, cum festo solenni x Julii
satis omnitto constet, S. Amalbergam virginem re- colitur; quo die fit etiam solennis supplicatio,
ligioso umquam habitu indutam fuisse, qux simpli- eam omnibus circumvieinis DD. Pastoribus sua
citer in Vitanarratur velumsibi imposuisse, utvio- prsesentia honorantibus; uti quoque in dedica-
lentas proci manus ejfugeret; locutn hic tamen mc- tione ejusdem sacelli Dominica post festum Visi-
reri videtur, tum ob singularem prx ceteris elegan- tationis B. Mariae Virginis, cum summa devo-
tiam, tum quod phtra sub unum aspectum exhibeat, tione, magnoque concursu. Subjuitgtt alia de Cn-
qux sparsiindivulgaiilur; quorum pleraque ex Vila, rolo Magno Stincttim in Mntercn ad nuplias solici-
et ex jtim dietis satis obvia sunt. Notandum diinila- tante, qux fusiits in Legenda recitantur: Itic ea so-
xat stantiiieunt le.rtnm seu eribrumpiiteo appensum, litnt tradimus, qux ad cultum, a Materneiisibus c.t -

quo memorant, dicerei aliquis comminiscuiitur, Satt- hiberi solitum, pertinent.

ctam ex altero puteo, multorum inte.rvicinos litigio- 42 In Officiis ecclesiasticis nulla ratio trans-
rum causa, aquam hausisse, atque alio detulisse, lationisejus hlc habetur, sed Tamisiis prope
ubi in arido fundo aquam elicucrit, unde modo pu- Scaldim, non procul Teneraraunda haberi credo;
teus exuberet, sub S. Amalbergae notnine. sive is cura tradatur et legatur, illara ex Materen ad
sit, qui hodie Tamisix, ut censet Henricius, sive illud municipiura, cujus etiam domina erat, de-

qui Mnternx sanationum fama celebris habetur. migrasse, ibidemque anno dcclxxii obiisse, et
Ilit pie opinatur ipse, satis feliciler, sixque solide, tempore Roberti abbatis S. Petri in monte Blan-
productis nliciiiide vetttstis litbulis, probaretiir. Sub- dinio juxta Gandavum, atque Balduini Ferrei,
stratum pedibus caput, nte tncciite satis loquitur, primi Comitis Flandri», sacrum ejus eorpus.per
quisquisdemumCarolus eodenotari prxsumatur. Ex integrum fere seculum deperditum, tandem posl
ttdjecla lamclla collata cum Actis, quid anseres et multos labores, a monachis S. Petri quasi mira-
^reliqua siijitilicciit, ullni perspicies; duiii interim ad culose inventum, Tamisiis ad dictam abbatiam
alteram paragraphi partem procedimus. esse translatum. Citat in hanc rem soliim aitctorem.
 78 DE S. AMALBERGA VIRGINE.
Amalberga legerit, landatum supra translationis narrator, quasi de re obscurissima
HJ( row aueiH de S.
J. B. S. Merlebecanum Pastorem R. D. Henricium ; tum ve- acturus, satis frigide historiam suam orditur nnm.

ro remitHt ml abbaHam Blandiniensem, in qna 49. Transcursis enim post felicissimum ejus obi-
tum ille, omni-
multis dierum curriculis, loculus
plura alia particularia inveniri posse existimat. Sed
multum contu.Ul ad Sanctx vitam bus Christianis honorabilis, in quo sacrum ejus
neque Benricius
jacebat corpus, cunctis mortalibus, excepto uno
soUde elucidandam qui grandes por achronismosin-
,•

trepide deglutiit, ncque ex canobio Blandiniensivel solo eodemque ipsius beatissimae Virginis verna-

hilum licuit impetrare. Qux de sacri Sanctx corpo- culo, erat incognitus.
memorat paulo diligen- 45 Hinc illx multorum, nescio an satis recte co- contmode ex-
ris inventione et translatione ,
plicari pos-
tius a nobis cxplorabuntiir paragrnpho sequenti. Au- gitatx, et magno ambitu exaggeratx pervestigalio- sunt,

diamus modo rescripti partem alteram :

nes, nimirum monachorum Trunchiniensium et S.

<7 Ifl vnrii 43 Momimenta istius Sanctse nulla hic sunt Bavonis, quibus omnibus in Tamisiam juris omniiw
nwrois inc
prseter dictum sacellum, ab infidelibussaepiusde- niliil ; hinc perlinax silcntium illius veraaculi, vel
ileln.
vastatum, ab aliis restauratum, et modo in bouo ut alibi legitur, sacellani ipsius Virginis, acsi hic

item vestigia illius castri, fon- centenario major fuisset tum vero singuiare Blan-
;
et honesto statu ;

temque solennem, qui a S. Amalberga denomina- diniensinm studium, jejunia, preces, acdemumfacta

sunt reliquiae,quod summopere ccelitus revelatio, et furliva quodam modo sacri cor-
tur. Nullae hic
deploranduni; Tamisiis esse dicuntur, atque in poris subductio: qttx omnia non multo sensatitts dis-

prasdicta abbatia, in quam totum corpus Tami- posita sunt, quam totitts Legcndx contextus. Equi-

siis translatum dicitur. Pluries desuper locutus dem non diffitebor, potuisse occultari sacrum cor-
sum religiosis id ipsum affirmantibus. Sed dum pus metu grassantitim et sacra profanaqtie diripien-

seculo xv (patet, indicari sec. xvi) hseretici Gan- tium Normannorum ; at nulli fidelium, pr.rtcr-

davum occuparent, atque etiam ipsorum abbatiam quam prxtenso illi vernaculo, notum fuisse loculum,

arcis loco tenerent , omnes thecas argenteas, figmentum puto, poeticis non absimile, qnasi e la-

(plurima enim sancta corpora habebanl) abjectis tebris cdtici debuerit. Potuisset sane scriptor itle

reliquiis,rapuerunt, quae inter sese mixtae etcon- retn simplicius narrare ct sincerius, si dixisset, Ca-
gregatae, modo in una theca indistinctim conser- roli Calvi liberalitate Temsecam ad monachos Blan-
vantur. Invocatur Sancta in omni specie febrium, dinienses eodem ipso anno 870 transcriptam, ut do-
contusionum, aliorumque dolorum in scapulis et cebit diploma mox producendum ; unde factum sit,

brachiis, atque etiam in morbo, vulgo J)nx lon- ut illi cx villa, tunc sui juris, S. Amalbergse cor-

qcil rtifl. quem \ ol\n\um, seu morbum

latine dixeris ptts transferendum censuerint, ne barbaris fortasse
ilium alias miserere. In ipsins festo, et per to-
,
in preedam ccderet, quemadmodum tot alia Saticto-

tam octavam, aliisque anni temporibus, pro ra- rum corpora Blandinium, tamquam ad securum re-

tione voti aut praedictarum .afflictionum grassan- fttgium, circa ea tempora translata novimus, ut

tium, fit frequens peregrinatio et concursus po- SS. Winutaloci, Wulframni, Wandrigisili, Gud-
puli, cum magna devotione offerentis panem uiali, Ansberti, Bertulfi et aliorum, quorttm festi-
unum aut alterum, in protestationem beneficii, a vilates in prxdicto ccenobio annue celebrari solitas

Domino Deo, per intercessionem illius Sanctse ex vetusto Kalendario Ms. ostendimus.
prius collati, uni infirmo ad mortem, de quo vide 46 Sic rem contigisse, eqtiidem plane exislimo, r.eCaruli
Calvi diplo-
Legendam infra num. 28, undc pancs offerendi con- ad qtiam tot circuitionibus et ambagibus minime
IIHIW.
suetudinem ortttm habere existimat. Atque hxc de opus fuerit ; brevius etiam quis dixerit cum Chri-
cultu hactentis. stiano Maffxo, cttjus verba infcrius referemus, jussu
Balduini Ferrei peracta esse omnia. Caroli Calvi
donationis diploma eruit Cl. Mirxus in Donationi-
bus Bclgicis cap. 9, unde ipsum non uno loco de-
§ VI. Historia translati sacri corporis,
scripsit Sanderus. Temseca, Wasia?
Titulus est :

ejus apud Gandenses veneratio, et per villa ad Scaldim fluvium, datur monachis S. Pe-
Calvinianos interitus. tri Blandiniensis juxta Gandavum, a Carolo
Calvo Francorum Rege, anno dccclxx. En modo
diploma ipsum In nomine sanctae et individuae
:

Qux ud Solennilali isti prxcipux, de qua sttperius egimus Rex. Notum esse
Trinitatis. Carolus Dei gratia
ti-iiii.sliilio-
apud Blandinienses occasionem dedit adventus volumus omnibus sanctse Ecclesias fidelibus, ac
nem /irodigia
finguntur, sacri corporis, ex loco sepulturx Tamisia ad istud nostris, prsesentibus scilicet et futuris ;
quia ve-
cmnobium translati anno 870, imperante Flandris nerabilis vir Balduinus, abbas monasterii, quod
Balduino Fcrreo, gcnero Francorum Regis et Im- vocatur Blandinius, a S. Amando in vico Gan-
peratoris Caroli Calvi, cujns munificentia non modi- densi constructus, in honore Apostolorum SS.
cum cceiiobio acccsserat fortttnarum incrementum. Petri et Pauli consecratus, et ubi modo corpus
Translalionis historia Actis ipsis subjuncta est; B. Amelbergae virginis quiescere dignoscitur. .

non eodem, uti videtur, auctore scripta, sed qui qualiter pro remedio animse nostrae, fratribus,
xque ac alius prodigiis mirum in modum delecte- in eadem ecclesia digne Deo militantibus, ut ali-
tur ; nam tota inventio et translatio ut miraculosa quas res per auctoritatem praecepti nostri dare-
depingitur. Dixerat Legcndista num. 47, S. Amal- mus quod : et fecimus.
bergam sepultam fuisse in ecclesia, quam ipsa, 47 Ad perfectam constructionem videtur ad pun- Temsecam
ccelestis oraculi jussu, in honorem Dei Genitri- cta deesse verbum rogavit, supplicavit, vel aliud lllniiiluiieit-
sibut iin-
cis semperque Virginis construxit apud sui juris simile. Observa item, Abbatem hic vocari Baldui- dcnte;
villam Temsecam, positamque ad dexteram alta- num, qui in hisloria translationis Robertus appel-
ris,anno nimirum 772, in magno fidelium ad tam latur. Pergit prxceptum
Dedimus praefatis Deo:

celebres exequias concursu ; qui proiul dubio tam
venerabiles reliquias frequenlare non desierint, ea-
rumdemque cullum filiis suis ac nepotibus commen-
dare, ut rei gestx memoria facillime manarit ad
posteros, necdum toto seculo
ab ca remotos. Interim
servientibus, in pago Wasiae super fluvium Scal-
dae, villam quae vocatur Temseca, cum ecclesia
bene ornata, et in honore S. Mariae, et S. Petri
Apostolorum principis consecrata, ubi S. Amel-
berga virgo gloriosa migravit a seculo ad Chri-

stum...
 DIE DECIMA JIJLII. 7'i

stum Quse ut pleniorem in Dei nomine obti-

. . . 50 In transferendis S. Bertulphi reliquiis, glo-
neant vigorem, et a fidelibus sanctae Dei Eccle- riae ejus
.1. B. S
gloriam hanc Christus adjunxit, ut rie- :.' ""
alia i

siae, ac nostris verius credantur, et diligentius ut gaudii Sanctorum consors est in ccelis, ita S Bertutfc
conserventur, de annulo nostro subter jussimus etiam reliquiarum eorumdem secum transferen- tramlaUo,
sigillari. Signum Caroli gloriosissimi Regis. Ilde- darum consors fieret in terris. Cui hoc speciale
boldus Notarius, ab vicem Gosleni, recognovi. mox transferendo decus fuit, quod sacratissi-
Data Idibus Aprilis, Indictione tertia, anno tri- mamChristi virginem Amalbergarnhac sui trans-
gesimo, regnante Carolo gloriosissimo Rege latione sociam habere meruit. Quod ut factum
Actum Compendio palatio Regis, in Dei nomine sit, lectori paucis indicare non pigebit. Erat in
feliciter. Amen. Sitjnati charactere.s plane denotant orientali sanctae Blandiuiensis ecclesiae apside
annum Christi 870, quo mense islo Aprili adliuc flu- scrinium, immensa jetate in abdito repositum,
ebat annus tricesimusregni Caroli,utpotequiinNeu- quod a quibusduam Fratribus, devote eo admis-
stria regnare cceperat anno 840 a xx die Junii vel sis, est apertum, et in eo quiddam divini horro-
paulo post, ut in sua Chronologia ostendit Labbeus. ris repertum. Nam erat in eo cernere omnem
unrie et San- 48 Ex diclo diplomate, quod anno illo 870 dedit pene virginei corporis Virginis Christi Amal-
i-Oe COtpus
Carolus, quo et translalionem ipsam contigisse indu- bergae pulverem, et plures castissimorum ossium
sibi vindicu-
verint. bitatum credimus ;
perspicue, ni fallor, colligitur, ipsius particulas, una cum vestimentis ejus et
quod supra dicebamus, fingendas omnino non fuisse peplo, pera quoque et baculo, cilicio etiam, et
tot sacri corporis disquisitiones, pnesertim a mona- sacrato pretiosi operis colorisque velo ; velo, in-
chis camobiorum Trunchiniensis et S. Bavonis, qui quam, quo divinitus per B. Willibrordum san-
absque patenti injuria in aliorum opes involare non ctamque Gertrudem legitur velata, Deoque con-
poterant ; nec vero ab ipsis Blandinianis ,
qui villee secrata. Fratres ad tam sacrum spectaculura se-
Tamisiensis possessionem a Rege conseculi, pote- cretius admissi, reperto tam pretioso thesauro,
rant pro suo arbitrio, praesertim grassantibus per non parum gaudebant, eumque cum corpore
Belgium barbaris, sacrum sanctse Virginis corpus S. Bertulphi collocare dignum ducebant. Quod et
in tuliorem locum transferre in quo moram non
: factum est.

longam positam fuisse, manifestum putamus. Idi- 51 Narratur deinde insigne miraculum, quo in qun sin-
gulare mira-
bus Aprilis donationem firmavit prima
Carolus ; inundationis incommoda quibus universa regio Ia- culum.
porro inventio et translatio facta memoratur mense borabat, quxque laborantibus agricolis omnem
Octobri proxime secuto ;
quid igiturad obvium plane futuram messis spem aJemerant, subito cessave-
negotium tam mira adferuntur? Posset quispiam rint ; ita ut unura idemque esset, Fratres loculum
non improbabiliter objicere, molivum aliud Tami- aperuisse, cataractasque cceli pluvias retraxisse.
siensibus esse potuisse, sacri corporis abscondendi Plura ibi videri possunt, qux jam dictis lucemaffe-
nempe pretiosarum exuviarum retinendarum cupi- runt, nempe quod in crastino Pentecostes, quse in-
dos, ad talem occultationem recurrisse, ne a novis cidebat in xix mensis Maii placuerit Fratribus
dominis tanlo thesauro privarcntur. Sit ita, per me sacrosanctum corpus B. Bertulphi cum S. Amal-
licet ; causam adornandde id genus narra-
neque sic bergae reliquiis, de locello vetusto in novum
tionis sufficientem invenio. Miracula adinvenienda transferre. Totum reliquum caput impenditur de-
non fuere, ut subditi ad revelandum Dominis suis scribenda: insolitx istius diei solennitati, quod hic
Sanctse corpus compellerentur ; nec verosimile est, pro inserto haberi cupimus. Quod de sacro peplo
ita conspirasse omnes, ut ansam inde sumeret trans- a SS. Willibrordo et Gertrude accepto arroserat
lationis scriptor asserendi, loculum, in quo sa- Fisenus, a Bollando explicatum invenies: non quod
crum corpus jacebat, cunctis mortalibus, excepto a Sanctis vivis id ipsi datum fuerit, cum totis secu-

uno vernaculo, fuisse incognitum quod cui pru- ;

lis eetate distent ; sed ab iis jam feiici xtemitate do-
denti suaderi possit, equidem doceri cupio. natis, uti ad Vilam annotabimus. Cerlissima est
Sunctx cum 49. Ututeatamen gestasint,de reisubstantixve- etiam alia in Blandinio festivitas, eaque satis explo-
«liis /esta
liliinriinii,
ritate nemo est qui dubitet. Adi, si placet, Meyerum rata, xxvn Octobris, videlicet, Adventus Sanctae
C in Annalibus ad dictum annum 870, ubi prdeter- Amalbergse, sub ritu duplici minori, quod procul
ea notatum invenies, confirmasse Balduinum om- dubio ea anni tempestate sacrum corpus eo adve-
nia bona ac privilegia ejus ccenobii. Celebrantmr ctum fuerit, postquam monachi, prxcurso mense
in monle Blandinio, prxler dictam paragrapho ter- Aprili, Tamisiana ditione donati fuissent.
tiohoc die cum solenni octava festivitatem, primum 52 Et hdcc quidem cullus ratio hodiedum perseve- Qux festa in
Btanatnio
commemoratio S. Amalbergas I Maii in utriusque rat in eodem monasterio, ut fidem facit scheda Gan- supersint :

Vesperis, quae cur ei diei affixa sit, expositum non davo transmissa a nostro P. Francisco Cocquyt :

invenio, nisi quod ibi translationem aliquam collocet qui a merogatus, dignaretur a Blandiniensibus e.i-

Molanus in recitato supra elogia. Proprium Blan- quirere quidquid ad illuslranda Sanctx sux Acta
diniense nostrum de sola Sanctx commemoratione conducere posset: causati ipsi, ut supra dicebam.

eo die meminit. Sclieda, infra citanda, ait comme- suorum omnium sacrorum cimeliorum interitum, id

moralionem de translatione
fieri ; sed de qua aga- solutn suppeditare potuerunt, quod recepta ibi con-

tur, prorsusnon indicat. Magis patet, unde lauda- suctudine supererat; nempe tribus jatn dictis diebus
tus Molanus acceperit translationem aliam reliquia- S. AmalbergDe tn choro menwriam fieri. Datam
rum S. Amalberga? pro xm Kalendas Junii, quam notitiam ad verbum describo : S. Amalbergse festi-

e.tipse etpost eum alii annuntiant in lucc verba : In vitas x Julii celebratur a Blandiniensibus solen-

Blandinio, corporum SS. Gudwali,

translatio niter cum octava. Ejus adventus apud Blan-
Bertulphi, cum reliquiis sanctae virginis Amal- dinienses celebratur xxvn Octobris. Duplex.
bergae (tametsi in Officio solum aijatur de SS. Gud- Et prima Maii de ejus translatione fit com-
walo et Berlulfo) ; nam istam S. Amalbergas reli- memoratio. Quoad lectiones proprias, qusa per-
quiarum invenlionem, et cum Bertulfianis transla- tinet ad Officium, non habemus. JVwi recitari,
non haberi nec reperiri in eo
tionem et repositionem apertissime insinuat ipsa facile crediderim ; at

S. Bertulfi Vita adv Februarii cap. 10 num. 40 aenobio, mirum profecto videri debet; cum scriptx

pag. 686, cujus textus, ob mensis istius Actorum pnmum sint sub fincm seculi wi. posteaquam jatn

plena tranquillitas ei camobio restituta essct. ut tx

raritalem describi meretur. Sic liabet :

scriptoris
 80 DE S. AMALBERGA VIRGINE.
M i rOBE scriptoris ipsius verbis, infra recitandis, manifc- rum Sanctorum corporain templo Blandiniensi rcpo-
.1. B. S. stiim erit.Sed de iis lectionibus, quxapudnos Mss. sita olim fncrint ; lum vero qitam fa-de et sacrilegea

exsttmt, ad proposiium satis diximus. fnrcntibus icanomachis Calvinianis temerata,disper-

peenliarepn 53 Superest modo, et illud etiam narrabat Mo- Primttm docuit is qui a
sa ct forte combusta fuerint.
Gandavensi-
bus. lanus c.r Maffxo, ncmpe Gnndavcnses S. Amal- Bollando citalur in Commcntario de S. Bertulfo
bergee festum sibi instituisse. Chronographi istius, num. 11. In choro ecclesiae S. Petri ferreum ta-
anno 1540 apud Joannem Crinittim
Anlvcrpi.r bnlatum visitur post summum altare.tam affabre
cditi, verba sunt pag. 204 Ralduimis Ferreus
: efformatum, ut quasi crescere e pavimento videa-
transtulit ossa (S. Amalbergse) Blandinium Gan- tur: itaad omnem modernorum symmetriam pro-
davi; cujus cives, una cum Wilhelmo episcopo portionemque flexum, curvatum implexumque, ut
Tornacensi, diem festum ejus instituerunt sibi ferrum cerae instar, ductile fuisse videri possit.
anno mcccxxxi. Indict. xiv. Institntionis istius Ita hoc pretiosae illse capsae asservantur, quibus
instrumentiim opportune nobis suggessit, VitxFian- Divorumcorpora condita sunt, videlicet: S. Ber-
dricx scriptor, paulo post conveniendtts, cui tiluium .. S. Godewali.S. Ansberti, S. Wandregi-
tulphi.

fccit Qualiter dies S. Amelbergae solenniter ce-

:
selii, S. Wulfranni, Amelbergaeet aliorum qua-
S.

lebranda est per totam Christianitatem Ganden- tuor. De horum omnium interitu meminit Henschc-

sem, cum Indulgentiis quadraginta dierum. nius in Commenlario ad S. Ansberlum ix Fcbruarii.

Addcrc dcbucrat, ordinata omnia et concessa esse Rem omnem ex Proprio Blandiniensimn dcscribo
auctoritate prxdicti Guilirlmi Episcopi. Ita habet Quorum proh dolor ! reliquise et sacratissimorum
descriptum programma : Gloriosus Deus in San- corporum sacratissima pignora, quae Deo favente
ctis suis, et in majestate mirabilis, cujus ineffa- et propitio, nobis, non sine magno ejus beneficio

bilis prudentiae celsitudo cunctos ejus ministros fuerant concessa, eodem non immerito nobis ira-
magnificat, altis decorat honoribus, et coelestis to, fuere ab hostibus fidei violenter erepta anno

efficit beatitudinis possessores ; cujus alma ma- mdlxxviii, persequente Ecclesiam Catholicam in
ter Ecclesia, sacra sequens vestigia studiis hono- Belgio Principe Auriaco Calviniano, non sine in-
rat solicitis, ac honores laudibus efferre non de- aestimabili damno quod supra septennale exilium
sinit incessanter. Ideoque per ministros et prae- passi sumus hoc nostro monasterio, quod tunc
in
latos ipsius Ecclesiie ad jugem ac devotam San- foedis admodum ruinis horribiliter defoedatum
ctorum venerationem, in quorum veneratione fuit. Ubi advertas velim, scriptorcm istum scculi xvi

Deus ipse laudatur, monitis inducere salubribus, exitu antiquiorem esse non posse.
ac muneribus spiritualibus invitare, et animare
devotionem fidelium consuevit.
n Guiliefm 54 Haec igitur intenta meditatione pensantes,
ac cupientes clerum et populum Gandensem, op- VII. Sanctse Acta eorumque scriptores.
pidi ac decanatus Christianitatis ipsius, nostrae
Torn. dioecesis, ad venerationem debitam beatae
et gloriosae virginis Amelbergae, cujus corpus in
Jam abunde egisse videmur de. iis qux ad velustis-
Certiorest
S. Petri Gandensis coenobii monasterio venerabi- simum celeberrimum, prcpscrtim in monte cuttusquam
et

liter quiescit, piae devotionis studiis incitare, ac Blandinio, Tamisix, Matcrme et tota Gandavensi
'''
* ' " na
donis spiritualibus animare ad honorem Dei, et christianitale. S. Amalbergae virginis cultum perti-
devotionem Sanctae praedictae, pie et rationabili- ncnt, ut satis pateat meritissimaejus virttttumetmi-
ter duximus ordinandum, ut deinceps festum ip- racutorum apud populares memoria, qux omnia
sius S. Amalbergae, die sua consueta, et dictis plane subsistunt et perpetua patrum nostrorum re-
oppido et decanatu Gandensibus, a clero et po- cordatione receptissima sunt, quidquid demttm sta-
pulo ipsorum solenniter ceiebretur, ut quanto ce- tuatur de vitse ejus Legenda, non omnino accurata.
lebrius et devotius illuc confluentes, devoti clerus nec tanta ftde digna, ut non magnam in ipsa aucto-
et populus memorati, assiduis et devotisprecibus ritatcm desideremus. De auctoribus vitx, Sanderiex
C et orationibus, Salvatoris gratiam implorando ', Valerio Andrea aliisque judicium jam supra expo- F
"
lege implo-
tanto celerius delictorum suorum veniam ac gra- suimus. Censent nimirum, et S. Radbodum eam
illi

tiam in praesenti, et aeternam gloriam in futuro, a scripsisse, et Thcodoricum abbatem Trudonopolita-

bonorum omnium largitore consequi mereantur.
Ut autem ad devotumconcursum et venerationem
solennem praefatae virginis Amelbergae facilius in-
clinentur, ac devotius animentur clerus et popu-
num ; non
satis designantes, quid antbo ad rem con-
tulerint.Primus enim, ut supra ostensum est, non
Acta Sanctee, sed encomium ejus seu orationem ad
populum dixit alter, quisquis is fuerit, Legendam
;

lusmemorati: Nos, praefatusEpiscopus, omnibus adornavil tum nempe cum sola populari traditione
;

vere poenitentibus et confessis, qui in dicto festo, nonnulla mcmorarentur qttx, per varia secula trans-
,

causa devotionis, orationis, sive peregrinationis, eundo, sic a verilale dcgencraverant, ut scriptor,
dicti ccenobii monasteriumvisitaverint ; de omni- chronologix non satis peritus, et res quandoque et
potentis Dei misericordia et beatorum Petri et tempora certo confuderit,receptasatis consuetudine,
Pauli Apostolorum ejus auctoritate confisi, qua- dum Sanctorum Vitx ad xdiftcationis magis, quam
draginta dies, de injunctis sibi pcenitentiis, in ad veritatis libram exigebantur. Miror
interim,
remissionem suorum peccatorum, misericorditer nullum hactenus fuisse,qui dictam Legendam, xque
in Domino relaxamus. In cujus rei testimonium ac tot alias, Latine ederct, cum tamen toties apud
sigillumnostrum praesentibus litteris duximus varios scnptores citata inveniatur, ct sxpius aut re-
apponendum. Datum apud Gandavum mcccxxxi, futala, aut cum stomacho rejecta.
ix die mensis Octobris. 57 Sic de Vita ista locuti sunt Mabillonius, rejecta Iiac-
Uullorum 55 Quousqtte Gandavensium in S. Amalbergam Cointius, et nuperus Lcgendista Gallicus, tacinias tenus et a
SS. Sacra
lip ana ab
pietas tam solennem cullttni protraxcrit, cum illi. ex ea hinc inde recitantes, quas facile refcllerent ;
"ditn."'"'"'
luereiieit vio- quorum interest, quxrerc sttpersedeant nec mihi , easprxserlim, quae ad temporum rationem, pessime
lnta.
promptum est explorare; quod novimus, inquit Apo- a scriptore ordinatam, pertincnl ; sed ita, ut quasi '

stolus, testamur. Gratum erit, opinor, postremum dato studio, historiam ipsam, tamquam typis indi-
id intelligere, quo loco ct S. Amalbergae et tot alio- gnam, lectorum oculis subtraxerint. De ea sic lo-

quitur
 DIE DECIMA JULII. 81

quitur Mabillonius Actorum Benedict. sec. 3, parle plurium Sanctorum Legendas, qux ipsi constantissi- AKTORP
2, pag. 240: Librura de gestis S. Araalbergae me tribuuntur,quules sunt S. Bavonis,S. Rumol-
:

virginis, novem et viginti capitulis a quodam di, S. Landradx et sancti Trudonis; de quarum

Anonymo descriptam, exhibuit nobis Ms. codex singulisverum esl dicere, Theodoricum sane non
bibliothecae Bigotianae, sed eum tot fabulis re- indoctum, nec Latini sermonis impcritum ea colle-
spersum, incertisque narrationibus, ut satius vi- gisse, qux a senioribus per traditiones audiverat.
sum sit, quaodam ex eo decerpere, quam librum magis solicitumbonadicere, et qux ad xdificationem
integrum exhibere. Quauti porro a nobis fiat prx- auditorum ac lectorum confervent, quamqux ud hi-
dictus liber, jam satis insinuare cmpimus, et mani- storicam et chronolotjicam crisim expendi possent, ut
festius deinceps ostendemus. Ceterum de re incogni- jam satispatuit in Actis S. Rumoldi et S. Landra-
ta temere judicium proferre noluimus, sed ipsammet dse; putebitque porro, ubi ad i Octobris de S. Ba-
Vitam omne.m sincere proponere, ut quilibet, eam vone agendum erit, cujus Lfgendx non unum erro-
evolvendo, de nostris aliorumque argumentis statuere rem jam in Opere nostro retectum invenies. Scitum
queat. Prima modo sit in auctorem, altera vero in est, ex hujusmodi scriptis ea prudenter seligere, qux
Legendx ipsius prelium disquisitio. apud cordatos fidem reperire queant ; ea porro mo-
Scriptor Bel- 58 Non unum ejus apographumMs. reperit Lau- derate repudiare, in quibus ignorantiam suam, sive
iju Radbocto
Legendam datus supra R. D. Jacohus Hegndrix, presbyter Theodoricus, sive alius quislibet nimis manifeste
tribuit; theologix baccalaureus et pastor Merlebecanus prope prodidit.
Gandavum ( Henricium appellavimus), qui anno 61 Asscrit quidern, citato superius loco Mabillo-
1625 sanctx nostrx Virginis vitam Belgice edidit, nius, auctoris Anonymi aetatem nullo indicio col-
... ndarum
compitatorit.
volumine bene magno, ad paginas434 in forma duo- ligere licuisse, adeoque nec nomen eruere; at si
decima extenso, utpote quem innumeri observationi- omnia perpendere potuisset, qux de Theodorico et in
bus piis ac moralibus, in virginum Deo devotarum Commentario ad S. Rumoldum et hicjam diximus,
aliarumque gratiam interpolavit,ut in prxfatione sua forte non abhorruisset ab hac etiam Legenda ei tri-

candide confiletur. Qux omnia ei facilius condona- buenda,unde xtatemplane collegisset,cumvita fun-
vero, quam ea qux textui suo Flandrico inseruit a ctus dicatur anno 1107 : satismultispost S. Araal-
Latino aliena, ut edilionemjianc nostramcum ipsius bergam seculis, ut ex confusis rumoribus multa per-
Belgica conferenti ultro patebit. Agnoscit Pastorille peram connecteret. Ceterum aut ego vehementer fal-

Henricius, prxfatam Vitam Theodorico abbati Tru- lor, aut Theodoricus,sive alius Legendx istiuscom-
donensi pridem adscriptam ; addere poterat Belga- pilator, Encomium Radbodianum,prxoculis habuit;
rum prope omnium eam esse sententiam, at mavult in quo Carolidas et Carolum legens, haudquaquam
ipse auctorem fucere Dominum B. Radbodum xiv duhitaverit, quin tota illa proci S. Amalbergae hi-

Ultrajectensium episcopum, deceptus, opinor, To- storia, ad eum transferenda esset, qui in ea progenie
mello, ei Vitx subnexo , de quo superius locuti omnium celeberrimus fuit. Quo argumento semel as-

sumus. Non crediderim,opinionis sux sequacesmul- sumpto, non adeo inepte fluerent Caroli Magni amo-
tos reperisse Hcnricium : nam quicum ipso senserint, res, si supponere potuisset, ipsum ante parentisPip-
fateantur necesse est, se nec ipsam scriploris prxfa- pini mortem nuptias non contraxisse, quod ei otium
tionem vel a liminesalutasse,ubi sic plane loquitur, non ad examen revocare, nec tempora S. Willi-
fuit

utnon Bpiscopum se esse, sed monachum satisma- brordi et S. Landradx dispicere, utpote eo solum
nifeste demonstret, quod ex ejus verbis perspicue da- collimanti, ut Legendam suam redderet quam orna-
suum contexit
tur intelligi. Sic prologum tissimam.
scd sutis pa- 59 Gloria honor Dei viventis est, merita
et 62 Quidquid interim sitde vero Legendxauctore, Diinlur Acta
let motmehi codicibut
c.c
npus esse, virtutesque Sanctorum narrare, easque scriptis quem nos certo explorare non posse, ultro fatemur; Jlss.
commendare, quatenus semula virtus incitetur habemus ipsam in tribus diversis codicibus Mss.
bonorum studiis et pia imitatio proroget memo- Musei nostri; at non in omnibus adjecta est homilia
riam in aeterna secula. Quod licet perfectorum, seu Tomellus Radbodi et trnnslationis historia, qux
imo sapientissimorum sit, qui, quod mente con- omnia integre referuntur in codice notato *Ms. 50,
cipiunt, verborum significationibus explere que- qui olim fuit S. Pauli in Sonia. Jn magno More-
unt, tamen juvenes cum virginibus, senes cum ju- tiano seu Valcellensi signato P. 157 deest sola Rad-
nioribus laudare nomen Domini per Psalmistam bodi homilia; in tertio ^. Ms. 11 nonnulta con-
jubemur. Sed ego, cujus aret ingenium, accingi tractiora exhibentur. Jam dixi superius. eamdem

jubeor in vita sanctissimos virginis Christi Amel- historiam, in varias lectiones distributum. huberi in

bergae, atque aeterni sponsam Regis laudare.... Oficiis propriis cienobii Blandinicnsis. ubi nurratio
Sedquid agam 1 cogor contra torrentem niti, dum translationiscum Tomello Radbodi confundi videtur.
videor imperari posse, quodnon possum, et puer, Dubium non est quin prior noster codex cum Bigo-

qui necdum cymbam impuli, clavum onerariae tiuno ut plurimum conveniut, atque adee cum eo

navis, inter amfractus Euboici littoris regere libro de gestis S. Amalbergas virginis, quem se
compellor. Nihil ego in tali oratione invenio quod expendisse testatur Mubillonius, scd ilignum non
Episcopum scribentem supiut ; nihil quod non ap- censuisse, qui iu Onlinis sui Actis iocum inveniret.
tissime ad mouachum atiquem in Blandinio moran- Habuit vpse, cur ita senserit; alia est nostra Acto-

tem referri possit, qui inter celeros latini sermonis rum colligendorum ratio, qui nec apocrypha omitti-
paulo peritior, a superioribus suis jussus sit S. nius, prxmunitis tamen lectoribus, nc in errorem

Amalbergae, in eo cienobio tam illustris, vitam et iiiilucuntur.

qesla, prout tum temporis monachorum ore fereban- 63 His postmodum accessit Vita manuscripta catlatis cuiu
Tamisiensi
bantur, litteris mandure ; qux cur Theodorico ad- Tamisiensis, quam cum sxpius ab Henricio et nliis membraneo.
scribi non possint, hactenus non video. citatam invenissem, tumquam nionumcutum vetu-
forteTheodo- 60 Siceum depingit Valerius supra acsi exmo- state siia venerandum, ipsam demum obtinui favore
laudati supcrius Adm. Reverendi Domini Joanms
rici nbbatis
naclio Blandiniensi ftictus esset abbas ad S. Tru-
Truttonopo-
titimi donem; at varios ejus cusus melius explicatos invc- Baptistx Buyst, presbyteri Oratorii DominiJesu,
notittas, nd
nies in Comineiiturio ud Acta S. Rumoldi i Jutii ct in ipso loco Pustoris, cui plures alias
rctuli.
§ 2, a pug. 171 ; ubi etiuin ostendinius, otium ei Snnct.e cultum priecipue spectantes, acceptas
fuisse, diim in Blandinio moraretur, ud scribendas Est is codex membraneus paginarum qumquagtnta,

Tomus m Julii. 1G '"

 82 DE S. AMALBERGA VIRGINE.
.«CTont in folio minorisformx ;quarum dux ettriginta prio- Sanctac anni dumta.rat unus ct Iriginta altribuiinlur, I)
.1.B. S. I.cijcndam ct translationis historiam ejus morte anno 772 innexa.
rcs vulgatam
continent, cmlcm modo ct ordine quo ex codioibus. 66 Ut rem propositam exequamur, expendenda pluriwa ma-
omnia. Constat enim prxdicta Anonymi '" '"""' ,a
nostris descripla sunt veniunt Mabillonii adversus , se.u forte
1

Vitn capitulis illis suis riginti novcm, quam sequi- TheodoriciLegcndam argumenta. Ptwmonilionis
turprsfatio ad translalionem, et hujus descriptio, ejus exordium ex secnlo 3 Benedictino, parte 2,
atm addiliuuciila tcmporis, iu qua auctorem pluscu- pag. 240 jam dcdimus, qna nempe ait, satius sibi
Iiiiii supcrc voluisse, iwlatum infra invenies num. 56. visum, quoedam ex eo codice. decerpere, quam li-
Ea occurrit a uoslris codicibus discrepantia, quod brum integrum exhibere. Sic pergil ibi num. 2.
ubi iu his legitnr. solum vernaculum beatx Virgi- In capite 1. Anonymus agit de nativitate et in-
nis conscium fuisse sepulturx, istum codex Tami- fantia beataj Virginis, quse vitas sumpsit exordia
sicnsis vocet sacellanum ; inlellige illum, cui for- in pago Ardenna, in patrimonio, villa Rodingi
commendata fucrat.
tasse saceili aut altaris custodia mmcupato, tempore quo divse memoriae Pippinus
Quod autem mirere potissimum, abest omnino Rad- una cum fratre Carlomanno honeste agebat in
bodi Tomellus, quem prxcipuum e.t vetustissimum sceptris. Ejus pater Christianus, materveroEva
monumcnlum esse, jam satis ostendimus. nuncupati dicuntur, a sanguine magnorum re-
in qito tirlji- 64 Sequuntur in eo codice paginse alix duode- gum regnique principibus originem ducentes. Fa-
eiuntur mi-
raculu. viginti, miracula nonmdla complexa ab anno 1311 bulosa videntur ea quae refert auctor iste de con-
ad 1327, alibi nusquam reperta, quibus ad calcem sanguineis Amalbergae, quae beatissimis Gertru-
subjungitur programma Guilielmi Episcopi Torna- di, Aldegundi atque Waldetrudi, propinquitatis
censis datum anno 1331, die ix Octobris, de S. agnatione proxima fuisse, et Beggam amitam
Amalbergas festo pro Christianitate Gandensi ; cui habuisse fertur capite primo. Fuit quidem Amal-
decernendo occasionem fortasse dederint prxfata mi- berga, filia sororis Pippini Majoris-domus, cog-
racula, lanto numero, tam brevi temporis spatio pa- nomento Landinensis, consobrina beatae Gertru- E
trata. Decretum ex Henricio supra exposuimus an : dis, abbatissa? Nivialensis et sanctse Beggae, ma-
ipse inde acceperit, scire parum interest. Id maxime ter vero S. Gudike ; at Amalberga illa, quae
in miraculorum scriptore desidero, quod nullum in forsan huic fabulae dedit locum, annis centum vi-
eorum serie annorum ordinem servaverit; in quo xit ante Pippini et Carolomanni principatum. Vi-
corrigi potuisset, ni maluissem genuinum ejus tex- deri possunt ea quae nos paulo superius de ea disputa-
tum reprxsentare potius quam in eo quidpiam tran-
,
vimus. Pergit Mabillonius :

sponere. Fidelem ipsum in Sanctx beneficiis referen- 67 In capite 2 Amalberga nostra, adhuc puella, qme in his
dis fuisse existimo, eaque adeo tutius admitti posse propriis manibus oratoriolum paren-
in viridario r ^otis-merUe
f • , ., . ., . .
cxagilinitiir;
quod ita nonnumquam loqui videalur, acsi praesens tum construxisse perhibetur ,

; et capite msequenti,
interfuisset ; ut a vero minime aberraturus sit, qui puero, ob furtum contracto, sanitatem restituisse.
scripta omnia asserat circa annum 1340. Optandum Dein sanctus Willibrordus, dum Asternacum mo-
ptane esset, et aliarum gratiarum S. Amalbergaj nasterium, a se conditum, visitatum iret, per
intercessu seculis postea seculis impetratarum, tam Ardennam iter agens, ad illustris Christiani do-
accurata ratio a Tamisiensibus habita fuisset ; in- mum Amalbergam optimis monitis
divertisse, et
nnmera miracula confuse memorant, quorum nulla instruxisse memoratur capite 4 quibus accensa ;

litleris debite mandata exhibere queunl. Nunc tem- Virgo tradita est beatae Landradae, quatenus eam
pus est ea expendendi, qux contra Legendam oppo- sacris erudiret litteris,
virtutumque informaret
nuniur. exemplis. Praeerat autem Landrada ccenobio vir-
ginum quod ipsa in Beila, regio saltu, construx-
erat, in loco Belisia dicto, unde nomen coenobio
Bilisiensi,ex capite 5. Landrada virgo et abba-
VIII. Mabillonii et Cointii contra
prima et auctor ea est, cujus res
tissa Belisiensis
Legendam argumenta. gestas Theodoricus abbas Trudonianus amplifi-
cavit apud Surium. et ipsa annis amplius quin- F
quaginta Caroli aetate superior. Capitis sexti ar-
£.c Pijipino- Prxmonere hic verbo lieeat, vitium esse apud me- gumentum est, quod ab inclyto Rege Pippino, in
rumcunlii- dii xvi scriptores Belgas, ad Pippini celebrio- conjugium filio suo sit adoptata Amalberga,
sione
in
ris tempora Sanctos nonnumquam revocare, quorum ccenobio licet Belisiensi degens, quam renitentem
xtas cum aliquo Pippino connecli polerat. Sic habes Carolus ipse, assumpto secum Rodino fratre bea-
ad diem hujus mensis Julii, tomo 2 pag. 625
viii tae Virginis, inviserit, et ad conjugii copulam fru-
confusam S. Landradx xtatem, qux, teste Sandero stra pellexerit.
aliisque, Coenobium sacrarum virginum Belisiae 68 Sed ille, cum immanem bestiam in con- praserttm
construxisse dicitur temporibus Pippini et Carolo- tigua villa Gersbellia, prsetereuntibus infestam Ca ™UlUa-
""'
manni, cum intcrim ipsa multis prius annis mortua interemisset, Virginem ad consensum sui pertra-
sit, quam duo illi fratres rerum in Francia poti- here tanto molimine aggressus est, ut ea in ora-
renlur ul mirum adeo nemini videri debeat, si
: torium Dei genitricis confugerit, Carolo fores ec-
Legendx nostrx auctor, eruderandis temporum cal- clesiae confringere volente. Carolo in patris au-
culis minime assuetus, eadem male confuderit, dum lam reverso, Amalberga sibi consulere volens,
S. Amalbergse virginis ortum ad illam ipsam aeta- ccepit Andanam pergere, ad beatam Beggam,
tem retulit, cxcus ipse prxgressos cxcos secutus potius ad monasterium B. Beggae, quae falso ejus
qui nimirum rotunde S. Landradam, et hanc S. amita dicitur hic capite 10. Sed parentibus almse
Amalbergam sub iis principibus xquales fecerint. Virginis e medio factis, Hunrodus quidam, in
Hinc primum et tjravissimum offendiculum cur Ma- aula Regis inter nobilissimos primus, hoc praeno-
billonius Sanctae Acta prorsus contemnenda putave- scens, eam intercepit, et relictam orphanam.
rit, Landradam, S. Willibrordum Pip-
ut quee S. , quasi ex jure propinquitatis in substitutione pu-
pinum, Carolomannum, Carolum Magnum aliosque pillari suscipiens in sua, in domum genitricis
cum S. Amalberga conjunxerint, quos vera tempo- suae, nomine Riquerae, invitam atque reluctan-
rum ratio disparalissimos demonstrat, praesertim ubi tem traduxit, ut opportune filio Regis eam tra.

deret.
 DIE DECIMA JULII 83
deret. Pippino mortuo, Francorum principes de 72 Num. 17 prioribus fabulis alias subnecii
nuptiis Caroli eum Amalberga consilium iniisse ait, etiampost IJ ippini obilum, cum Carolus, cogno-
.!. B.g.
dicuntur capite 12. Sed ipsa a Rodino fratre sub- mento post Magnus, regno Francorum jam potire- ,.. tt i'" <".-
monita, venit ad locum, cui Achouis vocabulum tur. Quo maxime adducit Hunrodi prxdationem,
est, ubi venerabilis soror ejus tunc morabatur ;
qua orphanam Carolo adducere conatus sit, tum opti-
et velo capiti suo imposito, fugam capessivit. malum Francix consilium de S. Amalbergae cum
cum Virgine 69 Miraculis variis in itinere patratis, quse eo nuptiis, Sanctde fwjam cum fratre Rodino, po-
S. Landrads
synchrona auctor a capite '14 ad caput 21 describit, Ca- strema Caroli lentamina in villa Materna, illatum-
rolus capite insequenti, ex Aquitanico adversus que martyrium, denique inflictam Valencenis Ca-
Hunoldum prselio reversus, Tornacum castrum rolo pcenam, a qua nonnisi per Virginis-merita li-
contendisse, et Amalbergam trans mare fugere beratus fuerit. Ad qux subjicit : Totam hanc fa-
meditantem, in villa Materna pagi Bracbanten- bellam destruunt nuptiae Caroli et Himiltrudis;
sis delitescentem convenisse fertur. Verum illa celebrata sunt enim regnante Pippino, et Hirnil-
a Waldulfo presbytero, qui in ejus comitatu erat, trudis post ejusdem Pippini mortem superstes
pramonita, in loci oratorium, S. Martino ab se aliquot annos vixit. Supererat anno Christi se-
positum, confugisse, quo Carolus temere irru- ptingentesimo sexagesimo nono, cum Carolus de
perit, eique martyrium, hoc est brachii luxatio- Hunoldo Hunaldo in Aquitania triumphavit.
sive
nem, intulerit; sed mox a Domino sanatam. His Supererat et anno Christi septingentesimo se-
gestis, Carolo Valentianas castrum profecto, in ptuagesimo primo, cum idem Carolus generalem
facti pcenam inflicta febris : qui per Fulradum Franeorum conventum ad Scaldim fluvium in
abbatem, virgini in villa Tempseca degenti cum villa Valentianas peregit. Ergo Rodinus iram
muneribus missum, sanitatem impetravit. Deni- Caroli Regis haud incurrit, eo quod Amalber-
que Amalberga e vita migravit anno incarnati gam sororem ex aedibus Hunrodi clam subdu-
Verbi dcclxxii Indictione decima, vi Idus Julii, xisset.
anno setatis xxxi sepulta in ecclesia, quam ipsa
:

in honore Dei genitricis construxit, apud sui

juris villam Tempsecam, positaque ad dexteram
§ IX. Qua potissimum ratione explicari
altaris.
cupita uu- 70 Quse hactenus de Caroli cupitis cum Amal- posse videantur.
filis, etc.
berga nuptiis relata sunt, nullo scriptorum ve-
terum nituntur testimonio. Ratbodus quidem,
Trajecti ad Rhenum Episcopus, anno uno ante Agnoscenl mecum eruditi omnes, talia esse docto- Sed coaptalu
initium seculi decimi mortuus, consimilia refert noii iiiliit
rum istorum virorum argumenta, prxcedenti
temporibus,
de Amalberga, sed Regem ejus procum haud no- paragrapbo proposita, ut Legendx textui inhxrendo,
minat in homilia de hac Virgine composita, quse nullatenus dissolvi possint. Neque vero mihi animus
sic habet paucis resecatis. Sequilur apud ipsum est , scriptoris enormes lapsus et parachronismos
preedicta homilia, quam cur mutilaverit, non video omnimode excusare; id unum meditor et conor,
qux resecta sunt, relinqui poterant, tametsi ad hi- quod muneris nostri est, ut salva rei ipsius substan-
storiam non tantopere conducerent. Errorem in S. tia, auctoris imperitiam, quousque fieri polerit re-
Ratbodi xtate. Quod vero ait,
supra correximus. stituam, exclusis crassioribus falsitatibus, temporum
procum ab eo non nominari, verum esse potest de ordinem aliter distribuendo : qui si tantisper suppo-
exemplari Bigotiano nam in nostro codice nomen
; natur, possint pleraque cum historica veritate con-
Caroli diserte exprimilur, sed absque distinctivo sistere. Memorem itaque lectorem volo eorum, qux
agnomine, ut non adeo incongrue referri possit ad articuli prioris principio paucis insinuaci, et sxpku
sijnonijmum Carolum Martellum, ut mox dicemus alibi usuveniunt, nempe Belgas scriptores, post Nor-
in propositorum argumenlorum.si non solutione,sal- mannicas grassationes, superstites rerum ante ge-
tem explicatione, ubi paucis Cointium audiverimus. starum spicas colligentes, ita res et tempora confu-
71 Hic in suis ecclesiasticis Francorum Anna- disse, ut plures Pippinos, Carolos et Carolomannos
Tiiiu cogna- libus ad annum 772 a num. 12 Lucam Acherium aliquando pro uno eodemque acceperint, eorum vero
tio cumSS.
Begga, Ger- et Joannem MabiUonium citat, eorumque verba hinc consonguineos, licet gradibus multis remotos, fratres,
trudeetaliis inde nonnihil amplificat, aut prcssius vcrtit in ar- sorores. neptes aut nepotes continuo appellavcrint,
gumenta, quibus Legendam, qua de agimus, om- sicuti dc S. Amalberga vidua, Pharailde, Erme-
nino encrvet. Primum itaque impugnat proputqui- lende, Latulratla, Itisberga aliisquc ostendi potest.
tatem S. Amalbergse Virginis cum SS. Gertrude, Id autcm facilius itt sancta hac Amalberga, ac-
Aldegonde, Begga, quarum fixis
Waldctrudc et ciderit, quod alteri seniori synonyma, talibus or-

recte temporibus, xtate vero S. Amalbergae con- nata fuerit cum iis Principibus propinquitatis ti-

tracta ud annos triginta et unum, sic ut nasci non tulis ,

qui ad sanctissimam viduam votius perti-
potueri! ante annum 742 aut 743, consequentcr in- ncrcnt.
citlciitiir ali-
fert, fabulosam esse agnationem illam proximam, 74 Ne ad singula argumenta eiulcm non sine
liita exptita-
i/iuc in Vita asseritur. Rursns.obituS. Willtbrordi nausea repelantur, semel dicant, Acta Amattergia- riposs
jam dicto anno 742 inne.ro, recte ostendit, in ca hij- na, maximc in ratwtte temporum, male consutii esse
pothesi nec iiSaniio illo Amalbergam nostrtm vi- ct imperiie digestd, sic tamen ut atm aliis, xque
stitui ad B. Landrudam Belisiam de-
potuisse, nec iniilc consarcinatis, in Opere nostro, prxsertim cum
stinari. Fabulosa quoque sunt, inquit, quae de litictenus, qtwd sciam, lalinc edita non fucrint, lo-

Carolo, Pippini regis filio subjiciuntur, nempe cum habere possint; titm potissimum, si scriptoris

quod Amalbergam, camobio Belisiensi de-

licet in ignorantiam corrigcndo, aliqua liccttt rcstituerc. ai
gcntcm, Carolo filio rex Pippinus in uxorem expe- cuiii modum quem hic exposituri sumta. Dabimus,
tierit,renitentem vero Carolus ad conjugii copulam si ita necesse fuerit, I, Anonijmum. S. Amalber-
frustra conatus sit allicere. Tnteremptam deinde be- gse virginis Ulustrem originem cum alterius senioris
stiam, secessum S. Amalbergse Andaitam ad S. natalibus cohfudisse, quamquam non videamus, cur

Beggam amitam, aliaque liitjusmodi ud incrti ji- id alitcr salvari prorsus nequeat. DabimusII, Na-
gmenta amandare non dubitat. tivitatem ejtts adPippini ct Carolomaimi tempora

pcssimc
 ^t DE S. AMALBERGA VTRGINE.
u i roRi
pessime revocatam. III, Non minus errasse, dum rata miracula, quod Virqo tnm ob eximias plane
J. B. S.
atmos vitx ai «»"'» dumtaxat et triginta contraxit; virtutes, lum ob signa quibus coruscavit, a 8. Rad-

siquidem id ipsi vere imputari debeat. lVDemum, bodo, non nisi unico ab ea seculo distante, singulwri
Caroli Magni amores,ei prxteiisum cum S. Amal- prorsus titulo Paradoxa nuncupetur. Jam ad Ma-
berga conjtigium, xque fictitium esse; quamvis hu- billonii et Cointii argumenta paucis respondeo.
urgetur, quod S. Amal-
Quin ct coij-
jusmodi amatoria exempla de Belgicis virginibus ali- 78 Primum ab utroque lintio aliqna
isque saiis frequenter tradita sint. Hisce tantisper berga agnatione propinquitatis proxima exsti-

erasis, postulo, concedi milii facultatem, ut Virginis tisse dicatur beatissimis Gertrudi, Aldegondi at-
etaliorum gestn cum ejus .rtnte pauln alitcr concilicm, que Waldetrudi tum vcro confugisse Andanam,
;

sicquc et tempora et res ilistribuam, ut a veritate non ad S. Beggam amitam, qux postrema verba in ali-
adeo aberrcnt, sed, qua ratione fieri poterit. tolera- quo nostro codice melius absunt. Sed scriptoris scn-
hilia redilantur. tentix inhxreamus. Ad explanandam eam dijficulta-

tfata fuerit 75 Cum satis appareat exigua scriptoris in dige- tcmfaciunt, qux jam a nobis prxstructa sunt : spe-
Sancta adul- quousque adeo
to secnto vii,
rcndis liistoriis peritia, haud adeo mirum, si multa ctant Sanctx istx ad seculum vii, a

commiscens, quemadmodum scnioris S. Amalbergoe remotior censenda est S.' Amalberga virgo, quo ju-

prosapiam et parenlelam liuic nostrx fortasse attri- jiior fuisse supponitur quando obiit mortcm. Jam
buit, sic xtatem variarum Sanctarum cum ejus tantisper admisimus, Anonymnm forte confudisse

temporibus perpcram copulaverit ; et cum verosimil- binas Sanctas synonymas Virginem cum Vidua
lime octogenaria fuerit Sancta, divinaverit ipse qux posterior cum Pippini Landensis neptis ex so-

eam obiisse anno xtalis tricesimo primo ; si, ut su- rore fuisse supponatur, id fortasse indicare voluerit,
pra dicebam, ex ejus verbis id vcre conficiatur. Con- in similibus expendendis non satis accuratus. Ve-
cedam ipsi, quod sub Pippino et Carolomanno florue- rum quemadmodum ob Legendam S. Amalbergse
rit, vitamque protraxcril ad tempora Caroli Magni, vidux inducere oportuit Pippini sororem aliquam
demum anno, ut tam expresse definit.
mortua utpote anonymam, cujusipsa filia fuerit, quid tantumpia-
112;adquam epocham admittendam, aliam plane culi in historiam inlrudetur, si ex qualicumque
rerum Injpothesim constituere necessse crit. Sic igi- scriptoris hujus fide admittatur, patrem aut avum
tur disponatur vitx serih, ut nata dicatur sancta S. Amalbergae virginis Pippinum propinquo aii-

Virgo circa annum 680 vel puulo post, pervenerit- quo consanguinitatis gradu contigisse, unde et ipsa

que adco ad grandxvam xtatcm, qua in re nihilpa- dici possitex ea agnatione progenita, quamquam
radoxi adstruitur. Nativitas eo removenda erit in certus gradus determinari a nobis nequeat.
ea suppositione quod sanctx Landrada, cujus xtatcm 79 At S. Begga ejus amita nuncupatur, adeoque cum Pippi-
nis suvponi
certo determinare ausi non fuimus, obierit anno Christianum, Sanctx nostrx patrem, fingere opor potest.
690. tebitPippinifilium, S. Beggx fralrem, quod vete-
sic cnmmodc 76 In ea, inquam, suppositione, nam ut mini- rum nemo somniavit hactenus. Nec mihi profecto
sub Landra-
da rixeril. mum octennis fuisse dicenda est S. Amalberga, somniare id lubet ;
quamvis nemo negaverit, S.
dum sanctx illius Abbatissx institutione commitle- Beggam fratrem habere potuisse, nobis hactenus in-
retur. At quid si modo cum aliis supponamus, S. cognitum, qui Cbristiani pater fuerit, sicque com-
Lambertum Lcodiensem Episcopum, a cujus marty- mode salvaretur titulus amitae seu potius abamitae.
rii epocha cetera pendent, non ante annum 708 istud id quod Legendista non satis distinxerit ; imo, quod
subiisse polerit sane S. Landrada seculum octavum
;
facilius crediderim, amitam appellaverit, qux cog-
fuisse ingressa, et usque ad annum 704 supervi- nala dumtaxat dicenda erat. Ilac vel simili ratione
xisse, quod cur fieri non potuerit, nemo facile evin- intelligi dabitur S. Amalbergas cum tot insignibus

cct. Hoc autem posito, nihil magnopere occurrit, Christi Virginibus et viduis consanguinitas, pro qua
quod obstet, quo minus S. Amalberga nata primum mihi ce.rtare haudquaquam lubet. Actum est tomo
sit annum 690, ut proinde vix octogesimum
circa prxcedenti ad diem vm Julii de illustri S. Lan-
vilx annum attigerit, dum ad meritorum coronam a dradx origine, qux etsi accuratius explicari nequi-
sponso evocaretur, quod in virginibus tam rarum verit, certe negari non debuit, eam etiam B. Pip-
non esse quotidiana exempla demonstrant. Atque pino propinquam fuisse. Utut interim dicta omnia
hac rerum gestarum basi admissa, solventur, aut accipienda censuerisjam satisinsinuavi,neutiquam
saltem explicabuntur argumenta pleraque, qux a mihi propositum essc, Mabillonii et Cointii argu-
male ordinata chronologia potissimum repetuntur, menta adxquate dissolvere, quod fieri prorsus non
illudque imprimis, quo sub S. Landradx disciplina posse, ultro fassus sum ;sed ea dumlaxat sic expli-
institui non potuerit S. Amalberga, quoniam medio care, ut ad tolerabilem sensum Legenda reducatur.
et amplius seculo illa hanc antecesserit. 80 Chronologicos scopulos potissimum explanan- Restituuntur
et a Marlelli 11 Rursus, quid dici poterit obfuisse, quo minus dos esse, satis patet. En alterum undecumque insu- errores alii
adamari po- chronologici
lueril. cum S. Willibrordo et in domo pa-
agere potuerit, perabilem, nisi ad modos nuperrime prxscriptos
terna Rodingi-villa, quod memorat Actorum scri- accessus pateat. S. Amalberga nata dum Pippinus
ptor, et sxpius alibi ; quidni etiam in ipsa Temseca et Carolomannus honeste agebanl in sceplris (vixe-

seu Tamisia, dum Anlverpiensibus prxdicaret San- runt hi simul in summa auctoritale ab anno 14\,ad
ctus ? Demum et istud aliquatenus conciliabitur, 141) : Willibrordus Sanclx inslructor, dum Eptcr-
quod a Pippino, non quidem Brevi seu Caroli Ma- nacum pergeret, aut inde rediret, qui mortuus est
gni parente, sed a Crasso seu Heristallensi, filio anno>142: Landrada, de cujns xtate etiam egimus,
suo Carolo Martello in conjugem postulari pntuerit, pcr id tempus abbatissa Belisiensis, cui commissa
atque ab hoc petulantius incessi, procari et brachii. fuerit S. Amalberga, e vivis erepta anno 772, xta-
luxalione affici; qux estMolani aliorumque ad hunc tis sux anno tricesimo primo : totidem monstra sunt

scopulum ex hac et Landradiana Legenda evellen- in ralione temporum. At enim apertissimos lapsus
dum receptissima solutio. Ad rccurrentia identidem jam agnovimus, ad quos corrigendos, substituendus
prodigia, id reponendum est, quod [requentissime in est Pippinus Crassus, seu HeristaUensis, Caroli
Aclis nostris dicendum fuit, in eo probabilitatis et Martelli pater, qui rerum in Francia potitus est ut
verisimilitudis gradu talia consistere, quo ascendit minimum usque ad annum 714, cujus tempore na-
scriploris ipsius auctoritas, qux tametsi non maxima tam omnino supponimus S. Amalbergam, ut paulo
sit, inde ponderis multum accipiunt varia iilic nar- superius, qua potuit verisimilitudiue disputatum est.

JEtas
 die DECIMA JULII. 85
Aitas Martelli apprime concordal cum- annis San- ad Carolum; est autem tam cerlum, huic apprime
ctx, nisi quod junior fuisse videalur, ut ei aptentur quadrare, quam supra ostenderimus, impossibilem
omnia, qux de amoribus memorantur, si ea aecide- esse tol personarum connexionem. si Sancta tam ju-
rint vivente adhuc S. Landrada. Verum nxvi isti venis e vita migraverit. Carolum vero, non anno
minuliores Legendi&tse condonandi sunt, modo in- 747 (ut Labbens et alii pridem lenuere) sed anno
tacta servetur rerum suhstanlia. 742 natum esse, hodie exploratum est : rectissime
ad S. iiiiii- 81 Ad Willibrordum quod attinet, et eam
S. igitur prxdicari potest, mortuam esse S. Araalber-
lirinilinn spe
clantes. diffieultatem perviam fecimus in liac nostra hypo- gam, dum Carolus ageret rcgni annum quintum,
thesi. liem omnem non discussit Willibrordus Bos- aetatisvero ipsius trieesimum prirnum. Si id a
schaert in sua de Frisise opostotis dissertatione 141; mente scriptoris alienum dixeris, at certe non difpl-
ceterum controversum illum Sancti ad Virejinis pa- tebere, vel incogitantem, rimam aliquam reliquisse,
rentum villam accessum componere pridem conatus per quam paradoxa ejus ad congruam veritatis spe-
est.Sic loquitur pag 544: Si quaeras, quo anno
. ciem componerentur. Quxulterioriexplicatione opus
quove tempore S. Amalberga directa sit Beli- habere videbuntur, in annotalionibus observata inve-
siam ad S. Landradam ? Respondeo, hoc de- nies. Enmodo S. Radbodi Tomellum, de quo su-
buisse accidere ante annum dcxcvi, quo alii, perius ita actum est, ut hic prxterea nihil dicendum
sive ante annum dcxcviii, quo alii S. Lamber- supersit.

tum martyrizatum asserunt ; nam ante S. Lam-

bertum terras deseruisse, et per eumdem sepul-
turae traditam fuisse, affirmant omnes historiae
Landradinae. At ut quid propinquius calculemus,
juxta Molanum Landrada obiit anno circiter
TOMELLUS
dcxcii quo posito, Amalberga missa est ad eam
:

a S. Willebrordo in primo ipsius ingressu in

Austrasiam, dum vel Romam pergens, vel Roma
Seu Sermo Domini Radbodi , sanctee
rediens, apud Pippinum Austrasiae Principem
de negotiis ad Frisiorum conversionem pertinen- Trajectensis ecclesise Episcopi, de vita
tibus tractaret. Elige, quod magis placet; salis et meritis paradoxae Virginis Christi
mihi utcumque composuisse quiquid adynati
est,
Amelbergae.
occurrebat in conciliandis xtatibus Sanctorum Wil-
librordi, Landradx et nostrx Amalbergse.
Male nulem 82 Nequid intaclum maneat, supersunt cupitx a
ex Vila ar-
guitur, Pippino pro Carolo Sanctx nuptix, haud ali-
filio Ex codice Ms. S. Pauli in Sonia, collato
ter intelligendx, quam quod Pippinus jam dictus cum editione Mabillonii.
Heristallensis eas expetere potuerit, Carolus vero
Murtellus, ejus filius, ea fermc omnia perpetrare
qux Carolo Magno in Legenda perperam tribuun- Quotiescumque, dilectissimifratres, Sanctorum Ad spiritua-
lem resurre-
tur: nam S. Amalberga decrepita, parum apta fue- Dei memoriam, ad laudem et gloriam nomi- cliiinem suirt
rit, ut Principem illum ad sui amarem alliceret. peccatorum nostrorum adhorlans
nis ipsius agimus, toties a
Milto controversiam, Cointium inter et Pagium de- sepulcris resurgimus. Reviviscit enim tunc quo-
rimendam, fueritne Hilmintrudis Caroli Magni dammodo fidesnostraetredivivainnovatur dulce-
conjux an concubina nam quidquid ejus sit, satis
; dine vox nostraperofficialabiorum nostrorum a.
exploratum puto, Carolum Magnum conjugatum ac per hoc fit in nobis quod dicit Apostolus Re- :

fuisse, ante parentis Pippini obitum
remus falsum esse, in jam proposito vitx S. Amal-
bergae systemate, ut itcrum dicam, nemo sic desi-
puerit, qui Caroli Magni amoribus vetulam di-
gnam existimet. Porro xtate grandxvam fuisse
S. Amalbergam, dum in xterni sponsi complexum
evolavil, videmnt anle me Molanus, Sanderus, Fi-
senus, Bosschartius, et quotquot alii vel minimam
: quod licet da- novamini spiritu mentis vestrae, etinduite novum
hominem. Quid namque est aliud male mori in
sepulcro ac jacendo foetere, nisi peccatorum sor-
dibus inquinari ? Et quid aliud est ab hoc tumulo
resurgere, nisi per confessionem et poenitentiam
ad vitam, qui Christus est, redire ? Habemus sa-
ne hujusmodi mortis plurima in Scripturis exem-
pla, quas illos solet mortuos appellare, qui num-

operam posuere, ut qux in Legenda turbate narran- quam volunt a peccatis resipiscere ; sicut est

tur, ad aliquem chronologix ordinem rcducerentur. illud in Evangelio : Sinite mortuos sepelire mor-

Has vero crassiores macidas si absterseris, nihil tan- tuos suos. Neque enim ii quicorpora sepeliebant,
topere reliquum erit, cur a producendis B. Amal- corporaliter mortui erant ; sed cum essent scele-

bergse Actis, Mabillonii, Cointii aut aliorum aucto- rati, acpropterea mortui, sepeliebant eos, quos
ritate abslerreamur. mors corporis a vita subtraxit. Quocirca nos quo-
Sanctam 83 Id demum adducitur, tamquam Legendx to- que mortis hujus detrimenta caveamus quinimo :

obiisse annt
iikilis 31.
eversivum, quod Sancta supponalur ex Actis
tius de sepulcris vitiorum cito per gratiam Christi re-
mortua anno setatis tricesimo primo, quod equi- surgere festinemus, ut cum ipso in aeterna beati-
dem admittendum esse, si obierit anno 772
fateor, tudine vivere mereamur.
in ea adhucdum xtale, ut paulo ante a Carplo Mar 2 Itaque laudemus Dominum Deum nostrum luiidat I ir-
ginem stm-
gno tantis conatibus in conjugem postulata sit, quem- in Sanctis suis, eosdemque vieissim collaudemus etus Prxsul
admodum vita tota perpetuo inculcat. Verumta - et honoremus in ipso quandoquidem Deo et San-
;

men Anonymi verba non adeo expresse rem eon/i- vere est vivere; atque in hoc
ctis ejus servire,

ciunt, ut aliter et verius accipi non possint. Sic ha omni terapore permanere, prudenter est laqueos
bet num. 47 : Migravit autem beatissima delictorum devitare. Ecee autem occurrit nobis

cesimo primo. Postrema ea verba in rigore accepta, hac peregrinatione Deo et homimbus gratissima
tum splendore geminae pulcntudims,
non magis ad S. Amalbergam referuntur, quam exstitit,

tum
 TOMELLUS DE S. AMALBERGA VIRGINE.
tum etiam merito pudieitioe virginalis. Hsec cum rum illa sponsum, quem elegerat, nullo modo
esset primis orta natalibus, et propter nimium derelinqnere volens, jacebat immobilis et ita so-
corporis deoorem omnibus amabilis, elegit se lo defixa acsi quibuslibet radicibus implicita te-
ornare virtutum gemmis, potius quam vestibus neretur. Postquam autem Rex cuncta blandi-
pretiosis vilemque se et despicabilem statuit
; menta adhibuit, nihilque se proficere vidit, re-
* '
alias vani-
loquia
humanis ostendere oculis, quo pretiosa atque giam auctoritatem vertit in saevissimam tyran-
honestissima conspectibus appareret divinis. Non nidem, arreptaque ejus manu, violenter illam fo-
auro utebatur aut margaritis, quia sciebat Chri- ras trahere conabatur. Sed cum etiam it.a nullus
stum sponsum suum non iis fuisse usum in ter- eum sequeretur effectus, tandem puellaebrachium
ris- ; non purpuram diligebat aut byssum, quo- fortiter excutiens, summaque vi torquens, fracto
niam non ignorabat propter hujusmodi multos virginalis humeri osse, quasi qui se vindicasset,
demergi in abyssum. Non delectabaturrumuscu- abscessit.
lis frequentise popularis, quia secretum locum 6 Tunc illa, ut erat tenerrima, ob vulneris sui
'alias ami-
noverat esse opportunum * moeroris. gravissimum dolorem, coram Domino aliquantu-
nb omnige- 3 Porro autem, iis contemptis, longe aliter lum quidem flevit tamdiu autem oravit, donec
;

ucre virfit-
linii ;
factitabat. Nam
pro cognatis et amicis seculi, sponsus suus Christus adesset, eamque sanitate
diligebat pauperes Christi pro auro atque mar-
: integra restauraret. Ex illa autem die nullum
garitis, ornabatur sententiis doctriuae spiritualis : secularem passa est amplius amatorem, sed H-
pro byssinis purpureisque vestibus, cinere et ci- bere in sponsi sui Domini nostri Jesu Christi di-
licio utebatur pro frequentia populari, quam pe-
: lectione permansit. felix commercium ! o ni-
nitus respuebat, in excubiis templorum Domini, mium prudens electio ! ubi rex terrae, pro crea-
circa sacra altaria, orando et vigilando jugiter tore cceli et terrae contemnitur, ubi Deus pro
morabatur. Verum quomodo et quali ordine ad homine adamatur, ubi pro luto isto coelestes di-
tantam disciplinae coelestis pervenerit summam, vitise conquiruntur. ! beatissima Virgo, si
E
non est transeundum, propter exemplum
silentio multum tibi sublimitas generis obfuit, at multo
bonum, meritorum ejus dignum nar-
et propter magis tua spontanea dejectio, et carnis propter
ratione prseconium. Erat quippe hsec pudicissima Deum contritio profuit. Si splendor tuae pulcritu-
puella in hereditate patrum suorum temporibus dinis periculum incurrit, at contemptus regiae
Francorum Principum, quos quidem a Karolo majestatis perenni te gloria coronavit. Si ad ho-
Magno Karolidas possumus appellare, qui ob ram passio contristavit, at tibiindecontubernium
multiplices victorias, et adrairanda in Christiana Martyrum et requies sempiterna provenit. Ecce
religione studia hic solus inter ceteros vocabu- nunc omnibus, quae in hac vita desiderasti, per-
lum promeruit, ut merito magnus et optimus di- frueris, quoniam Rex regum, et Dominus domi-
ceretur. nantium concupivit speciem tuara, tuque, o au-
scd prz- 4 Horum, ut dictum est, in diebus sancta et
scrtim gustissima regina, assistis a dextris ejus in vesti-
it custodia Deo placita Virgo Amelberga, defunctis jam pa- tu deaurato circumdata varietate c.
virginitatii rentibus in possessione, quse ei secus Scaldam 7 Nunc igitur in te fides, spes, caritas ful- Illustris in
fluvium latissima ex progenitorum successione innplit ejux
gent, humilitas regnat, patientia triumphat, vir-
(jtoria,
provenerat, cum unico fratre suo religiosissime ginitas candet, pudicitia nitet, prudentia discer-
commanebat, jejuniis et orationibus serviens die nit, temperantia moderatur, fortitudo superat,
ac nocte, eleemosynasqueplurimas et largissimas justitia judicat atque ut epilogum faciamus, vir-
;

faciens cum maxima hilaritate ;habens semper tutum omnium in te et a te militia continetur.
in memoria illud Apostolicum : Hilarem datorem Quamobrem in seterna beatitudine bona ineffabi-
diligit Deus. Cumque esset speciosissima, usque
lia, non solura beatissimis oculis vides, et felicis-
adeo ut reliquas omnes sua pulcritudine supera- simis manibus tenes, verum etiam reliqui sensus
ret, propter honestissimi corporis praerogativam eadem felicitate fruuntur. Nam et beatis auribus
pene incurrit pudicitiae detrimentum. Nam cum organum
coeleste novum can-
audis, et laeto ore
ejus opinio ad regem provincise, Karolum b vi-
ticum canis, et venerandis naribus perennes mo-
delicet tunc temporis pervenisset, is ejus amore do delicias odoras. Itaque non erit ulterius quod
continuo captus, coepit cum illa indesinenter de tibi solicitudinem pariat, vel quod anxietatera
nuptiis per internuntios agere. Postquam vero importet. Habes quippe gaudium absquetristitia,
sensit, voluntatem suam a beata Virgine, qua; se
delectationem 'absque fastidio, securitatem abs-
meliori sponso, id est Christo devoverat, omni-
que formidine, pacem absque dissensione, dulce-
modis reprobari, quod blandimentis et potestate dinem absque amaritudine, satietatem absque
regia non valuit, per insidias et qusedam latroci-
defectione. Lux tibi sine tenebris lucet, munditia
nia clanculo nisus est attentare. At illa contra sine inquinamento resplendet totam habes re- :

haec omnia orationum clypeos et coelestis arma- quiem, totam possides vitam, quae nec lassitudi-
turae frameas obtendebat. nem pateris, nec morti succumbis.
repulsU Ca- 5 Quadam vero die cum beatissima puella in-
rnti blandi- 8 Quid ergo melius? Quid jucundius? Opes
tiie: ter domesticos parietes sola resideret, psalmos- terrenas aut fortunse rota subtrahit, aut conditio
que more solito caneret, puer familiaris repente mortalitatis extorquet thesauros vero coelestes
;

per posticum irruit, proclamans et nuntians Re-
geracum satellitibus suis adesse prae foribus.
Tunc ipsa, nihil sui oblita, oratorium, quod do-
mui adhaerebat, celeri cursu ingressa est, ubi se
ipsa sui perpetuitas oppido concupiscibiles facit.
Hos tu, o beatissima Virgo, cum angelis, pro-
pter caelibem tuam vitam; cum Apostolis, pro-
pter fidem Catholicam cum Martyribus, propter
;

illico cum gemitu et lacrymis ad orationem pro- passionis constantiam ; cum Confessoribus, pro-
stravit, flebili voce obsecrans, ut eam Dominus pter innocentiam sanctam ; cum Virginibus pro-
de imminenti periculo liberaret. Tum vero Rex pter specialem corporis et animae pudicitiam,
nimium temerarius, post eam in oratorium in- vere nunc, patriam tuam post limina repetens,
trans, ccepit illi multis adulationibus blandiri,
hereditario jure participas, et gloriaris insponso
honoresque promittere temporales, quo vel sic tup Jesu Christo Domino nostro per quem te :

eam suis persuasionibus adquiescere faceret. Ve- oramus ac suppliciter petirnus, ut pro nobis apud

ipsum
 DIE DECIMA JULII
ipsum intercedere non desistas, qui te in hac bitae venerationi, velutdevotus minister inservis-
mnrtalitate ita roboravit, ut regem terrenum ca- se. Quae nnnc pendulum per tabulata titubantis
stitatis gloria vinceres, et infernorum principem gressum regat, tum sensum et articulos scriben-
diabolum sanotitate praecipua superares, auxi- Deo commendet preoibus et meritis, qua-
tis, sui
liante ipso, qui cum Patre et Spiritu sancto glo- tenus officium laudis suae, quod devota mente
riatur Deus per omnia secula seculorum. Amen. gerimus, officaciter impleamus. Neque hoc dixe-
rim, quod omnia ejus gesta hic perstringere cu-
piam, quod nequaquam vel omnes valemus, eti-
ANNOTATA. amsi velimus sed sicut qui immensam totius or-
;

bis sphaeram in arcto situ depingunt, ita hic non

omnia comprehensa sed ea
ejus facta videas ,

a Qux
sequuntur usque ad proximi numeri hxc
tantum, quae fidelibus propterea contingit esse
verba, ecce autem occurrit, in editione Mabillonii
nota, quia fuere publica. Explicit prologus.
prxtermissa sunt, substitutis punclulis, quasiad rem
non spectent.
b Hic clare exprimitur nomen Caroli quod plane
aberat a codice illo quo usus est Mabillonius ; at Ordo Capitulorum in Ms.
ve.ro, quod supra dicebamus, non minus ad Martel-

lum referri potest, quam ad Carolum Magnum,

nam et ille xque ac alius fuit de slirpe Carolidarum, i De nativitate et infantia beatae Virginis.
alias Carlovingiorum, qui a B. Pippino originem ii Quod adhuc puella propriis manibus oratorium
ducunt. Neque obe.st quod dicatur Rex provinciae, in viridario parentum construxit.
nam Rex appellatus est Carolus Martellus.
et alibi
iii De puero, furtum aggresso, mirabiliter con-
Henricius Carolum Magnum in versione sua Flan-
tracto, sed meritis beatae Virginis sanato.
drica exprimit, quem ego in nullo codice latino re-
iv De B. Willibrordo et ejus admonitione divina.
perire me memini.
c Hic sistit Mabillonii editio, suppressis duobus v Ubi adccenobium, B4isia vocatum, deducitur,
sequenlibus numeris, forte, quod ad historiam nihil et famulae Dei Landradae, educanda commit-

conferre visisint ; nos nihilsubtrahendum putavimus. titur.

vi Quod ab inclyto rege Pippino in conjugium
filio suo Karolo sit adoptata.
vn Qualiter ad orationem Virginis Dei Karo-
lus stare non potuerit, sed divino nutu loco
cessit.
VITA viii Quod in oratorium Genitrieis Dei confu-
gerit, Karolo fores ecclesiae perfringere vo-
lente.
Auctore fortasse Theodorico Abbate ix Quod Karolus patrem suum Pippinum pro
Trudonopolitano. Virgine multimoda interpellaverit prece.
x De Hunrodo iter et votum beatae Virginis im-
pediente.
xi De obitu gloriosi regis Pippini, atque succes-
Ejc Ms. codice S. Pauli in Sonia, cum
sione filii ejus Karoli.
aliis, item Mss. collato. xii De consilio a Francis principibus habito su-
per desponsatione Virginis Dei.
xin De oraculo divino, per beatam Gertrudem
PR^EFATIO. Virgini revelato.
xiv Quod fugam iniens , diem festum Paschae
in pastoralibus solennizabat.

Gloria et honor Dei viventis est, merita virtu- xv De latrone a lupo suffocato.
tesque Sanctorum narrare, easque scriptis xvi Quod ad benedictionem Virginis Dei panis
commendare, quatenus aemula virtus inciteturbo- et-vini ubertas excreverit.
norum studiis, et pia imitatio proroget memo- xvn Qnod obviam turbam daemonum signo cru-
riam in aeterna secula. Quod licet perfectorum, cis conterruerit.
imo sapientissimorum sit, qui quod mente conci- xvm De pisce ab alveo fluminis egresso.
piunt, verborum significationibus explere queunt, xix De qnadam muliere Ianguente, meritis bea-
tamen juvenes cum virginibus, senes cum junio- tae Virginis sanitati reddita.
ribus laudare nomen Domini per Psalmistam ju- xx Quod inundationem imbrium a proprio sus-
bemur. Sed ego, cnjus aret ingenium, accingi penderit agro.
jubeor in vita sanctissimae virginis Christi Amel- xxi De grege avium divino nutu ijaperato.
bergse, atque aeterni sponsam Regis laudare. xxn Quod a facie Regis in oratorium confu-
Non quod ipsa humana laude egeat, cujus laus gerit, crinesque capitis sui ipsa absciderit.
ipse Christus est; quae etiam, cum adhuc homi- xxni Quod post Virginem Dei ecclesiam Ka-
nem ageret, terrena velut inania calcavit ; sed rolus temere irrupit, eique martyrium intulit,
quo vita ejus gloriosa, semper angelicae puritatis sed mox a Domino sanata et visitata fuit.
aemula, exemplum commendet pise conversatio- xxiv De illustri Rodino, fratre Virginis, san-
nis. Sed quid agam? Cogor contra torrentem ni- ctae conversationis habitum assumente.

ti, dum video imperari posse, quod non possum; xxv De Panctorum visitatione et allocutione
et puer a, qui necdum cymbam impuli, clavum et sanctissimi obitus sui revelatione.

onerarise navis, inter amfractus Euboici littoris, xxvi De Karolo rege divina animadvarsione
,

sa-
regere compellor. Et quis me tanto oneri parem percusso, sed interventu beata? Virginis
faciet? Meritum scilicet piissimse Virginis, cujus nato.
xxvn De aqua sanguinem mutata, et mira-
interest, videar, hanc tantce laudis mate-
ne tam in
riam qualibet temeritate prsesumpsisse, quam de- culo piscis, sibi divinitus collati.

XXVIII
 SS VITA S. AMALBERG.E VIRGINIS.
xxviii De cornmemoratione virtutum ejus, ipsius minibus celebris habita, ab auditoribus conje-
que laude digna. ipsam futura, cujus tam
ctari coepit, clariora per
xxix De feliei ejus in Christo dormitione. gloriosa essent principia.
3 Cernens igitur hostis humani generis quod Puer ub jur-
llllll /lllllitllS
venerabilis puellae infantia tanta adolesceret gra- elsiinilali
tia, extimuit damna suse nequitiae, sic ut Dei restUutut.

CAPUT I.
Virginem tentaret impedire. Et parans congredi,
corrupit unum, qui in comportanda ligni et lapi-
dis materia, adjutor et cooperator exstitit bea-
tissimse Virgiuis, quatenus de oblationum fructi-
S. Amalbergce illustris origo, pia infan-
bus furtum faceret. Qui impudice dexteram ad
tia , miraculis clara ; sancti Willi- altare extendit, atque de sacra oblatione aliquid
brorrii monitu ad B. Landradam Be- surripuit. Sed peracto scelere, brachium nequa-
Usiam deducta, a Pippino agnoscitur quam ad se ultra valuit retrahere; nam sicut
ipsum extendere ad iniquitatem prsesumpsit, ita
et ad fdii sui Caroli nuptias postu- stupens repente diriguit. Stabat adhuc contra-
latur. ctus pusio coram altari attonitus, et prseter so-
lurn lacrymari, ignoravit penitus quid ageret.
Ad raanum autem eum trahentes socii , sunt
A Rcgibus Gloriosa Amelberga hujus vitse
Christi virgo etiam et ipsi illacrymati, intenti oculos in solara
ducem orfg
neni,
sumpsit exordium in pago Ardenna, in pa- Dei Virginem, utpote tanti languoris medelara.
b trimonio, Rodingi-villaft nuncupato, tempore quo Sed et parentes ejusdera contracti illustrem
divse memorise Pippinus una cum fratre suo Kar- Christianum ejusque Deo devotam conjugem
,

lomanno honeste agebat in sceptris c. Hujus pa- adeuntes, preces offerunt, si quo modo, per in-
ter Christianus, mater vero Eva est nuncupata, terventum almae Virginis, obtineant fllio salutis
a sanguine magnorum regum, regumque princi- gaudiura. Invitatur proinde pia Virgo suorum
pibus originem ducentes. Quod ut clarius pro- precibus parentum, tum lacrymis omniura, pro
mam : exstitit quippe hsec sacratissima Virgo hoc signo confluentium, ut si quam in ccelo habet
agnatione proxima propinquitatis beatissimis gratiam, inde contracto eximat pietatis medelam.
Christi virginibus Gertrudi d, necnon Aldegundi Tum oratum est ; et ecce ferreus ille rigor ccepit
et Waldetrudi. Et illud quidem egregium fuit, paulatim lentescere, et pristini usus statum re-
quod tam a clarissimis quam religiosis parenti- sumere, ut videres uno eodemque momento, et
bus alti sanguinis venam traxit verum plus glo- ; precem virginis ante conspectum agni et sponsi
riosum, quod eamdem vita et virtutibus illustra- sui evolasse, et dolorem abscessisse sicque ab ;

vit. Deinde sacro ergo fonte regenerata, post- universis conclamatum Gloria Deo, gloria Chri-
.-

quam est ablactata, per singula setatis incre- sto suo; ita ut a quibus prius dolor gemitum effu-
menta virtutum germinavit augmenta. Quam
, derat, postmodum affectus lacrymas extorqueret.
parentes divino magisterio informantes, fovebant 4 Sanctus igitur Willibrordus, merito et officio S. H ' illibror-
sicut unicam, sicut Dei sponsam. Ipsa nimirum divse memoriae antistes, iis diebus sanctae eccle- di hnrlalu

divinis sic semper intenta erat, sic ecclesiarura siae Trajectensium honeste aurigabat currum ;

limina frequentans, ut Annam de Euangelio cre- qui tunc temporis construebat ccenobium, cui
deres, qusenon discedebat de templo, jejuniis et antiquum Aternacus f haesit vocabulum hoc ;

obsecrationibus assidue vacansunde conspicuum ; tunc denique visitatum adiit. Sed dum per Ar-
mortalibus dedit, quod eam jam tunc ccelestis dennara iter agit, ut ad illustris Christiani do-
sponsus elegit. mum diverteret, divino nutu accidit ; futurum
2 Pomerium e spatiosum et jucundum erat quippe erat, ut ipse meritum Virginis declararet,
adhuctenella
domui parentum beatissimse Virginis contiguum. et rumoris magnam partem ampliaret. Nam inter
oratorium
conslruit. Illic lilia vernantia rosis sanguineis decertantia, exhibita humanitatis officia interque colloquii di-
C illic cinnamomi et balsami odor aromatisans, vini suspiria, quibus sese mutuo vicaria relatione
paradisiacae suavitati contendens ; fontes irrigui reficiebant, ad Dei Virginem pervenitur, atque
amcena virentia commendabant. Tum distincta de vita et moribus ejus sermo protenditur. Tum
fiorum varietas, atque frondium proceritas invi- miraculura nuper factum, de restitutione arefacti
tabat ; ut non magis oblectareris cedris Libani, brachii infantis celebre memoratur. Tunc ait An-
aut cypressis Sion montis jucundissimi. Cumque tistes : Nos
qui portavimus pondus diei et aestus.
adhuc almse indolis puella, sub tutela parentum nil tale adhuc consecuti sumus, et tibi, beatis-
detenta, in schola virtutum proficeret, solebat sima Virgo, ad sublimandum virginalis glorise
illuc ingredi, ibique cum cosetaneis virginibus fastigium, divina pietas sic contulit gratiam san-
jam tunc superna contemplari. In quo sedificio ctitatis virginitate, qua immortali sponsi thala-
:

instar oratorioli propriis manibus constructo, at- mum ascendere meruisti, laudera et gloriam in
que honorem Domini ibidem erecto, ec-
altari in ajternis seculis peperisti. Hostis antiquus per
clesisenomen ei indidit, quod et ita sibi hsesit. puerum, amicum sibi mancipium, te illudere ge-
Deinde optima quseque fructuurapoma cum nuci- stiebat, sed fractis viribus defecit, unde et Chri-
bus, raala punica cum castaneis, thymiama cum stus sponsus honorem tibi prsestitit et splendo-
aromate supponens, sacrificium laudis cum tacita rem. Floreas igitur cum Tecla, valeas cum Agne-
prece Domino libavit. Et ut cum admiratione di- te, et cum Maria optima sit pars tua. Qui tanti
ctum sit, cum ob infantiam tenerse indolis, per- meriti elogio et virginale meritum sublimavit, et
pendere necdum posset, quid in ea setate ipsa sacri Chrismatis unctione Dei sponsam confir-
tunc egisset, taraen adimplevit officia perfecto- mavit.
rum Patrum, imo sanctissiraorum virorum, quo- 5 Beyla regius saltusest, etin eo locus Beli-
rum unum est sacris altaribus adstare, alterum sia g dictus. per id tempestatis beata Lan-
Ibi
ilain ttirigi-
votis et precibus Deum compellare. Quapropter drada, virtutum dote coruscans, coenobium con-
in ipsis annorum crepundiis, pro sui merito ho- struxit, quod sanctse Dei Genitricis honori et
 dik DECIMA ji:lii. 9»

nomini intitulavit ad quam monitis atque hortatu

; nisi ore divino prolatum. Ter et arnplius beata, kx mss.

beati Willibrordi antistitis dirigitur almae indolis ex cujus pectoris domicilio talia Spiritus sancti J^,,','
virgo Amelberga/i, quatonus eam sacris erudiret personant organa Potuit, o! inclyti mei, haec mmti,
!
,„.,/,,-

litteris, virtutumque inforniaret exemplis. Qua aetas tam tenerae indolis, talia numquam mente
suscepta, atque choro Virginum, pro vitce bra- concipere, nisi afflata divino munere. Vere ad-
vio ibidem decertantium, adunata, agnoscunt mirabilis et gloriosus neus in Sanctis suis Sic !

virgines in Virgine angelieae vitae insignia,
tam st.upent quam amant. Tenerum vero corpu-
sculum sericis adopertum vident sed lactea
membra ita cilicio attrita pavent admirantur,
quasi eam quotidie novam de virtute in virtutem
!ascendentemj cernerent, nec tamen invident.
Itaque in singulis virtutibus egregia eminebat,
quam Rex et cum Rege omnis illa curia hymnum neo
dixit et alleluya resonuit. niscedens autem, ve-
, nerabili Landradae nei Virginem commendat,
: atque alta reverentia, velut Bei sponsam colat,
et virtutum disciplinis instituat, item repetens,
monet; Rex, inquam, sapientia et pietate miri-
ficus, qui non solum in sponsa sua Beo honorem

quasi ceteras non haberet ; sed instantia oratio- dedit, verum ipsam postmodum, acsi filiam, in
num, atque frequentia Scripturarum templum sua suscepit. Posthaec palatio receptus, Bartradae
cordis sui domicilium constituit Spiritus sancti. reginae exponit sui itineris casus, itemque fit ce-
6 Interea Karlomannus i cingulo militiae de- , Iebre nomen Virginis in aula Regis. Et Regina:
nbi Pippi frater ejus Rodinus ab ipsis pri-
ii
posito, atque sanetae conversationis habitu as- Ita, inquit, et
no agnita
sumpto, monachus efficitur in rrionte Sarepti, la- mordiorum crepundiis, virtutum inolevit augmen-
tibulo scilicet sancti Silvestri. Frater autem ejus tis et nunc quidem, licet in aula administratio-
;

Pippinus, ex jure successionis, et generali Fran- nem rerum publicarum, inter primos ut nobilis-
corum conventu solenniter habito, sublimatur in simus gerat, tamen, sub obtentu militiae, devote
regno qui et bella quidem multa gloriose pere- inservit Christianae religioni. Nutriantur ergo
;

git, et in causis civilibus serenissimus exstitit. ambo, ait Rex, alta reverentia, hic in palatio, E
Qui eo tempore Beylam desertum, cum Franco- atque illa in ccenobio ; atque in omnibus famu-
rum inclytis venatum devenit. Cui cum interim landi Bomino, libero utantur arbitrio forta c sis :

memoriae occurrisset, venerabile templum nei olim ipsorum meritum nobis et regno nostro pro
Genitricis in vicino positum, praeterire noluit in- videbit patrocinium.

salutatum; atque ineo, inclinatajam die, descen-

dens, a beata Landrada ejusque sacra congrega-
tione magnifice susceptus, atque ad hospitandum
ANNOTATA.
ibidem est invitatus. Rex autem attolens oculos,
prceclarae indolis puellam in choro virginum per-
a Ex modis id gemis loquendi ostendimus sttpra,
spicit, simul elegantise praerogativam morumque
Vitam istam von a sancto Radbodo, Ultrajectensi
generositatem in ea tacite contemplans ; inter
episcopo, cujus est prsemissus Tomellus, sed ab ali-
prandendum de ea sciscitatur, cujusnam esset quo monacho , verosimillime in monte Blandinio
quibusve majoribus orta. At ubi eam claris-
filia, scriptam esse ; an a Theodorico, an ab alio non de-
simis procreatam natalibus agnovit, ad se accer- finiam.
sitam, osculis et complexibus virginis aliquamdiu b Villa Rodingi, sive vicns aut pagus olim fu-
haesit. Jam enim deliberaverat secum, eam in erit, sive forte arx aut castrum familix ; non facile
matrimonii commercio copulare suo filio Karolo. quis hodie vestigia ejus inveniet, saltem sub eo aut
satis affini nomine. Ardennce seu Arduennae silvae
illl fllll Sli 7 Unde super, hoc consilio cum Francorum
Caroti nv invenitur satis notus est tractus, modo ditioni Luxemburgensi
principibus tunc praesentibus habito ,

ptias iiin pro majori parte subjectus.

lnr: nil tam generosum in magnorum familiis regum,
c Implexa lurc temporum confusio aliquo usque.
cui non contendat nobilitas Amelbergas virginis. Commentarii
et quantum fieri potuit, explicata est
Hoc ipse Rex fatetur, idemque Regis principes preeviir§ 9, quemadmodum ad Acta S. Landradee
confitentur. Sic inquiunt Cum claritudo gene-:
ad viii Julii pollicitifueramus.
ris, elegantia corporis, tum amplitudo patrimo- d De qualicumque cognatione cum hisce Sanctis, F
nii, et cetera id genus Virginem faciant appeti- licet antiquioribus, eliam egimus in Commentario
bilem, merito, Bomine Pippine, regum vietorio- prsevio § 8.

sissime, Amelberga tui, imo nostri Karoli voca- e Tersior oratio hic exigenda non est; dum scri-

psit pomerium, voluit dicere pomarium, imo hor-

bitur sponsa. Hoc autem ad honorem Regis, ad
munimen regni, hoc ad proventum gloriae, no-
stro adoptamus Karolo. Rex autem desiderii sui
spem talibus optimatum suorum dictis erigens,
assensumque prcebens, nei Virginem de nuptiis
filii sui interpellat, quasi qui uberius pro eo pe-
teret, et regia auctoritate
Sed Virgo nomini Spiritus sancti vigore ar-
, f Hodie Epternacum
tum, non solum arboribus fructiferis, sed et floribus
varie consitum, siquidem recte quadral inflata ejus
descriptio. Aliud plane est pomivrium. ad urbium
mcenia extensum, ut vulgo notum existimo. Sed hu-
jusmodi miiiutias in talibus J.egendisobservarc,ope-
rx pretium non judico, modo constructiones satis in-
facilius impetraret. telligantur.
abbatia Treviris et Lu-
,

mata, totaque facie in ipsum Regem conversa, xemburgo non adeo procul dissita, quam sacris de-
hujusmodi responsum dedit Amo Christum : mum exuviis suis ditarit Sanctus, anno 7-11, aut

sponsum, cujus speciem intendo, cujus eastissi- 742, ut loco suo examinabitttr advn Novembris.
mis amplexibus solvi nequeo et quomodo tui ;
InterimS. Willibrordi,S. Landrad.v, rtS. Amal-
bergae nostr.r lemporn superius etiam composita
filii nuptias eligam, qui Regis aeterni filio inse-
sunt.
parabiliter hasreo? Jam ejus sponsalia suscepi,
amore g Vide Commentarium pr.rvium ad Acta pns-
jam ejus thalamum introivi et qualiter
fatxS. Landradx vm Julii num. 1 et 30.
;

hominis mortalis, excludere possum amorem Dei h Videiterumpr.rdicttmi Commentarium num. 36.
virginalispu-
viventia et sponsi immortalis? Illi
i Carolomanni et Pippini fratris cognomento .

candidse meae vir- per-

dicitias privilegium devovi, illi Brevis, postea Franci.v regis, nomina hoc loco
peratti intrusa, in Cominentttrio abunde
diximus. Si
ginitatis lilium reservavi.
pos-
8 Iis Rex auditis, o! Virgo, inquit. et virgi- cui CaroIidttriim,alias CtirleiHiujiorum.tidvribi
procacis adolesceniis comadia, ad 1
itam S.
num decus, responsum divinum, et niiniquani sit tota

17 Lan-
Tutniis iii Julii.
 0(1 VITA S. AMALBERGjE VIRGINIS.
Landradx, ex mente Mabillonii tantispir rejecta, corapesce furorem, nequando corporis mei com-
soli cam convenire necesse est, ut
Carolo Martello mercium suse libidini contingat fieri ludibrium.
jam saHs demonstrdtum putamus, Admixta subinde 11 Dixit, et oratio pura, ut auribus Domini iliiiinlcllt-
consequentia parerga, cx auctoris ingenio composita ticns ursum
insonuit, prsesentiam coolestis sponsi adesse pa- illic tjrassa-
inteUige. Non quod ea negemus alicubi accidisse,
tefecit. Nam videre erat uno eodemque articulo,
cuiii Paradoxae virgini apprime competant scd ;
et adhuc Virginem ab oratione labia non relax-
ijiioil rcrum series nuile ordinata sit. Itlcm etiam de
asse, et Dominum Jcsum caree suse beneficium
seguentibus censendum.
prsestitisse. Cum
ecce qusedam mulier, Bartina
nomine, de contigua villa Gesbellia, raiseram se
clamitans, advenit, et eursu rapido usque ad pe-
des beatse abbatissse Landradse ejulando sese
CAPUT II.
dedit et sciscitata super causa tantse querimo-
;

nise: Heu me, inquit, Domina, vix immanissi-

mum ursum b, e saltu prorumpentem, semiviva
Inutilcs Caroli conatus in prosequenda Nam
evasi. et alvearia mea comminuit, apesque
Virgine ; saniora Pippini consilia ; cum melle comedit, et jam nunc circa ipsa pecora
Hunrodi proditio ; post Pippini obi- frendendo et laniando grassatur. Et nunc mihi
eum ab instanti deterreat
liberatorem mitte, qui
tum in amorem S. Amalbergce per stws
depopulatione. Quibus auditis, Karolus juvenis
magis, sed frustra incenditur Carolus. praestantissimus, et mox victor futurus, postha-
bito ludo, atque velociter admisso equo, cum suis
festinus,quo bestiam esse sciebat, viam tende-
Igitur Karolus a, forraa et dote virtutis digna bat.Atque eo sub festinatione migrante, mari-
B regia proles, ut persensit famam beatse Vir- tus prsedictae mulieris, nomine Theudo, nam
Virginis nu ginis, anhela trahens suspiria, totum se transfu- forte adstabat, etarti scenofactoria? intentus, te-
ilitn ja LV
rolus dit in amorem Virginis, nec prius desistere cre- monem plaustri lasvigabat, post tergum juvenis
didit, quam quid robur et impetus juvenilis ani- sic clamavit : Quorsum tendis, Domine mi, quor-
mi posset, experiretur. Et primo quidem palatio sum vadis, fili Regis? Noh, quseso, tanto pignore
egressus, assumptoque secum Rodino, fratre bea- orbare regem Pippinum serenissimum nam et ;

tissimae Virginis, sub obtentu venationis, Beylam belua immanissima est, et tibi pro setate, deest
desertum advehitur ; expositisque circa venatio- robur horainis, et inerrais etiam abis?
nem militibus, perpaucis sibi junctis tironibus, 12 Qui non eduxit gladium, sed tantum sub- nire/ilv lc-
ipse cum Rodino usque in Belisiam iter protra- tus spata accinctus erat, quod tunc moris erat
mone eum
interficit.
xit, quatenus pereum sororis suse animum sibi Francigenis juvenibus. Cui Karolus, ut semper
citius inclinaret, atque optati connubii copulam erat irapatiens morarum Fac, : inquit, finem ver-
facilius obtineret. Ubi vero eo perventum est, borum, atque celerius, quem tenes, mihi porrige
Karolus eminus prospiciens, in medio virginum, temonem. Quo arrepto, cunctos pernix antevo-
ex prserogativa singularis elegantiae, ut id facjle lans, ubi ad locum perventum est, suis cedere
erat cernere Dei sponsam agnovit, ipsamque
,
prsecipit,atque singulariter congredi deliberat,
propriis manibus csementum vertentem sive , non spem et metum anceps, sed virtutis
inter
aliud quidpiam operis, pro exstruendis monaste- constantia impavidus. Sed et belua contra ru-
rii muris.cum reliquis virginibus exercentem of- giens, patulo ore frendebat, et brachiaad dila-
fendit. Mox denique ut oculos in ipsam jecit, uno niandum extendebat. At magnanimus juvenis,
obtutu haesit, acsi secum diceret Ecce, Karole, :
vibrato in altum teraone, inter gemina tempora
quae complacuit aniraae tuse. ictum dedit, ipsumque cerebrum dimidiavit. Ita-
eam blandi- 10 Et post horam ab equo descendit, et non que ursus ante pedes victoris occubuit, cujus car-
His fruslra
uellicere co- est passus quidem ultra teneras Virginis manus nes, in usus operariorum, venerabili abbatissse
nalur; asperitate ligni et lapidis attrectari [acj indignum Landradse donavit pellem quoque, ob insigne
C fore dixit, regiae nobilitatis puellam operi manu-
;

peracti triumphi, patri ad palatia transmisit.

um debere admitti et rogans Virginem continere
;
Supradicta autem mulier, velut illa de Euan"e-
dexteram Surgite, ait suis, atque hujus puellae
:
lio, extollens vocem de turba, ob gestae militise
vicem prsebentes, in caemento et lapidibus manus prseconium, iis verbis magnificavit victorem Ka-
vestras exercete. Deinde vero, inter oscula et rolum juvenis, clarissima regum proles, re-
: !

amplexus, desiderium animi sui juvenilis, cum verentiam majestatis in vultu geris, in brachiis
Virgine tunc exultantis, aperuit, atque ut sponsa fortis, egregii prsenominis titulo coronaberis, et
sua nominari, ac matriraonio sibi copulari debe- Karolus Magnus in seternis seculis cognominabe-
at, in omni prece descendit. Quam neque blan- ris. Quod agnomen ex tunc coepit,
atque ex illo
terroribus concussam flectere
ditiis illectam, vel ei tempore haesit, in quo et postmodum
magnifice
valuit, quatenus suo amori communicaret, quia claruit. Nam post Imperator augustus factus,
fundata supra murum fidei, ut turris inexpugna- non solum ante alios dilatavit gloriam et regnum
bilis mansit. Virgo autem Domini, erectis in coe- Francorum, verum pene ipsum contudit et subju-
lum luminibus, in silentio labiorum implorat suf- gavit orbem terrarum.
fragia angelorum, invitat praesentiam Apostolo- 13 Insignis ergo et clarse victorise compos I iclor rc-
rum, ipsisque mediantibus, hanc Deo gratam regius tiro, qua venerat via redibat, ut compla- diens novos
immurmurat orationis hostiam Jesu benigne, cunatits ad-
:
citi sibi connubii copulam conciliaret.
Virgo au- liibet,
unigenite Dei Patris, et unice Virginis matris, tem Domini oratorium Dei Genitricis semperque
ad tui sancti nominis invocationem, respice an- Virginis intraverat, et emunitis deintus januis,
cillae tuse contritionem. Tibi, sponso immortali tenebat interim portum postnaufragium. Arrepta
virginalia pudicitiae meae devovi, et fidei arrham autem sacrorum pignorum capsula, imponit ea-
huc usque reservavi. Auctor castitatis, conserva piti pro galea fletibus terra humectatur, preci-
;

tibi dicatum florem meae virginitatis. Descende, bus coelum pulsatur, piis questibus divinum auxi-
Domine, ad precem meam, atque hujus tyranni lium imploratur, et angelis mediantibus, Deo
 DIE DECIMA JULII.
01
oarac suae preces nuntiantur ; illa humi anhelabat 16 Pippinus igitur, justitia ac pietate rexma-
et sic auctorem suae integritatis compellebat :
gnificus,cumperannos quindecim regnum Fran- lUe vero i»t»-
Domine Rex angelorum et susceptor peccatorum, corum strenue administrasset, finito Aquitanico
ic poii mor-
iii»
annue pro honore tui nominis, ne in me praeva- bello,quod eontra Waifarium ducem susceperat,
.
,' ./

leat imperium terrenae tyrannidis. Dulcedo ani- victor Parisius rediit, et morbo
aqua; intercutis
mae mere, non transeant in me carnalis copulae viii KalendasOctobrisobiit;sepultusqueestinba-
venena. Gloria mea, non sic confundar famula silicainclyti martyris Dionysii.
PostquemFranci,
tua, ut denuder castitatis stola. Te sponsum ele- generali consensu, filiwn ejus Karolum regem
gi, pulcritudinem tuam concupivi, et nil mihi, constituentes.infula simperii illi imponunt. Porro
quod amarem praeter te reservavi. Tuis ut mater ejus Bertrada saepius
,
monita patris sui,
complaceam in nuptiis, pudicitiae annulis, et au- quibus eum adhuc vivus instruxit, quatenus ab
reae virginitatis monilibus ne spolier, deposco. insecutione Virginis Dei suspenderet animum.ad
Respice, piissime, de ccelis, et salva me ex ore memoriam revocavit; reputans, ne forte pro in-
ergo sibi Virginis oratio Christo
leonis. Dilectae justa praesumptione pcena mulctaretur divina.Et
sedit ad gratiam et non dehabuit efficaciam volens penitus morbiejusoccasioneraabscindere,
sed ii ' "'!/'- 14 Igitur clarae militiae juvenis initam fugam Desiderium Longobardorum regem adiit, et ut
ne constan- Virginis comperiens, quia persuadere non potuit,
ter rejicitur
filiam suam, Hildegardam nomine, fiiio suo Ka-
vim palam inferre non erubuit c ; et impudentius rolo in conjugium assumeret, expetiit.
contra regiam pietatem agere molitus, virginalis 17 Ergo Carolus rex iis diebus solennia Pa- Caroti amur
quidem meriti gloriam auxit, suam vero tyran schalis gaudii apud Herstallum.tunc temporis pa- incendilur
nidem palam detexit. Nam jusserat templum ab Hunrodo,
latium, celebraredisposuit. Quo solenni conventu
beatae Dei Genitricis semperque Virginis, ipsis suorum procerum habito, ubi iterum de statu re-
que venerabile angelis pollui, et januas ejus in gni, de pace gentis consulunt, ad nuptias quoque
fringi et ni Virgo Dei spontanee in thalamos
; regales sermo pertrahitur, et quae virgo resali
ipsam per vim foras trahi. Percipiens
ejus eat, thoro forte sit digna, inter alia tractatur. Ubi
hoc Landrada meritis gloriosa, et veluti quoddam vero diversarum provinciarum virgines exploran-
propugnaculum imminenti jaculo resistens, nunc tur, beata Amelberga cunctis familia clarior,
suadendo, quatenus Deo et sanctae ejus Genitrici moribus generosior, forma invenitur elegantior;
honorem tribuat, nunc supplicando ac pedes ejus ut quanto plura sunt quae virginitatem inpugnant,
deosculando, ne tanta blasphemia in ipsum au- tanto cumulatior foret gloria pro pudicitia de-
ctorem vitae impingat, vix impetum juvenilis certantis. Unde clara et una omnium sancivit
animi lacrymosa prece fregit, promittendo, se sententia, Amelbergam Regis sponsamappellari,
Virginis animum suae-cupidini reconciliari, ipsam- regnique consortem fieri. Et Rex quidein has
que assistricem sui thalami futuram fore. Hac spe principum suorum voces libenter audiebat, et
tranquillior factus juvenis, praeteriit ; et Virgo quasi pro omine accipiebat cum desiderium ;

Domini, aliquamdiu potita pace, in sponsi sui amo- suum, quod dilatione crevit, etiam senatoria di-
re quievit. gnitas fieri summopere postulasset. Sedpraefatus
Pippinus Interea ad regem Pippinum, celebri et omnium Hunrodus, cujus consilio Rex apprime incumbe-
laudat Vlr-
ore, praeconium peracti triumphi de nece ursi bat, incentor juvenilis et lubrici animi erga Vir-
ginem :

pervenit, et ab universis Francorum optimatibus ginem Dei, tura regalium

quoque nuptiarum prae
claro praenomine Karolus Magnus cognominatur. aliis magnus auctor Nam, mi Domine, in-
exstitit.
Sed et ipse ad palatium reversus ccepit apud pa- quit, inclyte victor atque semper triumphator,
trem omni prece anhelare, et per internuntios rex noster Karole, te aequum est, quod tua ma-
agere, quatenus Dei virgo Amelberga sibi assu- jestas, quod tuorum sententiaprincipura ad salu-
meretur sponsa; asserens, hanc solam esse, cu- tem reipublicae, ad honorem regni dignum fore
jus nobilitas ei competat, forma complaceat. Cui ordinaverit, summocum studio et pietate exequi.
cum pater interdicendo blandiretur, ne amplius 18 Ecce, ni fallor, non alia virgo ad fastigium F
Virginem Dei pro re hujuscemodi contristaret, regni invenieturmagis idonea, quae tecum regina qui Virgi-
atque ut ab ejus intentione animum declinaret, regnet et domina imperet atque hanc exoptat nem prodtre
;

slatucrat.
filiam Desiderii, regis Longobardorum, noraine omnium tuorum cum benevolentia consensus
Hildegardam, promisit, sibi in matrimonio copu- praecipue cum placeat oculis tuis.et ipse amplex-
landam. ibus ejus ardenter inhies. Cur utili et honestae
hxc moxAn- 15 Virgo autem Domini, temporis malitiam reimoras innectis ? Et nisi gloriosae matris tuae,
danam pro-
fugit ;
redimere volens, memor dicti Euangelici, dicen- nunc [in] Longobardia demorantis, consilium re-
tis Si vos persecuti fuerint in una civitate, fu-
: pente praevenias, forsan et quod ipsa nunc stru-
gite in aliam deliberavit locum mutare, et An-
; ere pergit, olim tibi irapedimento erit,et egregii
danam pergere ad beatam Beggam, amitam d voti tui incompotem dabit. Dixit, et regias aures
suam, sororem videlicet beatissimae Gertrudis, infiammans, juvenis animum cum vtiltu imrauta-
cujus et superius mentionem fecimus quae eo : tum reddidit, ita ut Dei Virginem, quam prius
tempore illo in loco ccenobium construxit, in quo tenere diligebat, postmodum ardenter sitiret;

et chorum virginum, ccenobiali militia agonizan- atque in amorem ejus perurgens animura, in raa-
tem, Deo adunavit. Sed Hunrodus quidam, in turandis nuptiis, praevertere iter matris constan-
aula regis inter nobilissimos primus, et conso- ter invigilat. Unde sub celeritate directis legatis.
brinus beatissiraae virginis, hoc praenoscens, iter mandavit illustri Riquerae, quatenus peractis Pa-
pariter et votum ejus, anticipando abscidit. Nam schalis solennii diebus, sibi occurrat, et conso-
parentibus almae Virginis de medio factis, prse- brinam suam Amelbergam, solenni apparatu se-
fatus Hunrodus relictara orphanam ,
quasi ex cum ducat, ut eam sibi sponsam accipiat. Succur-
jure propinquitatis, in substitutione populari in re, succurre, o bone Jesu En ob gratiaiu tui,
!

sua suscipiens ad domum genitricis sttae, no-

, tot laquei tuae obtenduntur Virgini, quain tit tibi
mine Riqueram, invitam atque reluctantem tra- eripiant, etiara ipsi daemones, ttira dsmonum sa-
duxit; sed revera, sicut demonstrabunt sequen- tellites undique imptignant. Et minim in modum,

tia. magis ut opportune eam filio Regis traderet. cttm Hunrodus, propinquus sanguis, qui et mul-

tum
 92 VITA S. AMALBERG.E VIRGINIS.
tum juvare eam prodendo persecutus est
potuit, divitiasque respuens, memor verbi Dominici, di-

nullus Virgini, ad praesidium fugae, tutus relictus centis Nisi quis renuntiaverit omnibus quaepos-
:

est locus. Sed mira Dei sapientia hujus concilii sidet, non potest meus esse discipulus posthabi- ;

machinam, velut telamaraneoe reddidit frivolam. tis omnibus hujus nuda cum cruce sua
seculi,

secuta est Christum. Famuli autem domus, ab-

sentiam ejus comperientes, eousque murmur eo-
ANNOTATA. rum increbuit, quod ad aures clarissimae Rique-
rae insonuit statimque directis ad palatium nun-
;

suo Hunrodo, utres gestaerat, mandare

tiis, filio

a Ex funthimcntoperpcrum posilo, quidsequi po- curavit. Qui aliis item destinatis legatis, ubi ne-
test nisi congeries Actorum incongrue digestorum ? potem suum Rodinum tunc esse sciebat; ubi cum
b Venam pro eo tempore poelicam sapit mactati praesentem non invenit, quod sororem suam de-
a Carolo ursi episodium. ducendo subtraheret, satis animadvertit. Unde
c Hic, opinor, luxatum fuit a Carolo Martello continuo edictum in palatio a Rege pependit, ut
S. Amalbergae brachium, quamvis secus Scaldam viarum exitus obsiderent, atque omne iter con-
seu in Tamisia id contigisse, S. Radbodus indicare
cluderent, quatenus Virgo Dei facultatem deha-
videatur.
beret ulterius progrediendi. Sed juxta illud prae-
d Dixi superius, in aliquo codice melius abesse
conium Euangelicum, oculos habentes et non vi-
amitse appellalionem; preeterquam quod S. Begga
dentesiniqui persecutores.eam invenire non vale-
jam pridem e vivis excesserat. Addidi porro, quo

ferme sensu am\t<i S. Amalbergae dicipotuerit.Re- bant, cui Christus dux et via exstiterat. Virgo
liqua ex positi principii filo deducuntur ; uti et pro- autem Dei, ut coeperat, faciem Regis declinavit,
ditio Bunrodi, custodia Riquerx, evasio Sanctee in atque in remotioribus ad tempus delituit.
capite. sequcnti narrata, etc. 21 Et jamdie festo Paschalisgaudii mediante, cl ciiiii rti-
sttcis Paschec
Rodinus iter quod inchoaverat, cum augusta cce- festivitatem
lestisagni sponsa ad perficiendum instabat at- ;
celebrat

que inter agendum, coepit Virgo Dei taedere et

R
CAPUT III.
mcesta suspirare, quia cum Dominicae resurre-
ctionis gloria esset, a sacro et immortali mysterio
longe posita eo die fuisset. Nam declinantes viam
compendii, et per loca solitudinis iter invium
Fuga Virginis cum fratre Rodino; Pa- repetentes, forte accidit, ut ecclesiae eo die occur-
schce festivitas cum pastoribus cele- rere minime potuissent. Cujus mcestitudinera
brata ; furis per lupum punitio ; panis pietas divina condescendit,' atque aestuanti ejus

et vini miraculosa ubertas; abigitur mcerori refrigerium beneficii praestitit. Cum ecce
procul levantes oculos aspiciunt per crepidinem
turba dcemonum, variaque alia pro-
montis, villae Golminas contigui, concursum et
digia perpetrantur. occursum multitudinis. Erant enim pastores
super gregis sui custodia illic excubantes, haben-
tes et ipsi eo die presbyterum suum descensis ;

Rodinus in Interea Dominus Jesus rite memor carae suae, vero equis, in montem subeunt, et Sacramentis
tbmnU u S.
pie disposuit adhuc eam pro privilegio virgi- agni Paschalis participati sunt.
Gcrttude
nalis gJoriae, altius mirificare, et sui nominis 22 Adhuc autem Virgo Domini sacra Missa- wqiiibusfitr
ttiqnis pene
sponsam, sub ala protectionis suae fovere. Etquia rum solennia solennizabat, et ecce corruptor spi- i lupo ctevo-
placuit consilio Altissimi, ut virginei pudoris glo- rituum impurusseseingerebat, si forte per iniqua
ria coronaretur palma martyrii, insigne passionis fraudis suae molimina, saltem vel leviter in eam
trophaeum taliter praecurrit procella persecutio- posset impingere. Et illaqueans unum e pueris,
nis. Rege tunc perurgente de nuptiis, ecce Deo in praecipitium suae damnationis immersit, et ut
amabilis Gertrudis, felici et ipsa nuper transitu ad furti scelera descenderet, coegit : nam fura-
migrans, velut angelus illi beato Joseph, in som- tus est scriniolum beatissimae Virginis. Sed mox
nis apparuit venerabili Rodino a, dicens : Surge, digno sua nequitia mulctatur judicio. Qui enim
et accepta gloriosa sorore tua, vade et fuge, at- furtum sub vestimento suo indutus erat, abscon-
que prajsidium cape. Praemisit enim Rex nun- dens, longius asportavit, atque clam cunctis, quasi
tios, qui eam investigent, atque ut eam sibi spon- impunitus egisset, longius ire coepit. Sed terra
sam ad se deducant. Rodinus itaque,
accipiat, nutui divino patens (nam mira dicturussum) fo-
tantae visionis oraculo monitus, moras rupit, ete veam, illic ante invisam, sub oculis omnium os-
vestigio de nocte consurgens ad locum, cui , tendit, atque immanem inde lupum evomuit, qui
Achaius vocabulum est, provehitur, ubi venera- vindex peracti sceleris existens, insiliensque in
bilissoror ejus tunc morabatur. Deinde mandat, furti reum, primo quidem vestem, quo furtum
ut per opaca silentia noctis, sibi ad colloquium occultavit, scidit, postque scriniolum manibus ex-
venire debeat. Virgo autem Domini comperto , cussit. Cumque anxiando et palpitando, locum
adventu fratris, silentio per occultos pomerii evadendi quaereret, quocumque se vertit, lupus
aditus, quod forte domui adjacens erat, ad eum ei in faciem, vastis rictibus et dentibus minaci-
descendit, auditisque sui itineris causis, oculos et bus, ne aufugeret, fronte opposita stetit, tantum
palmas ad coelum tetendit, et pro collatione tanti in carnem ejus dentem aut unguem minime ex-
beneficii, omnipotenti Deo grates rependit ; atque tendens. Pastores vero cernentes socium in vicino
in singultu et prece suam Deo pudicitiam com- mortis urgeri, in lamentis pietatem beatissimae
mendavit. Virginis inclamaverunt, ut saltem, vel sero, post
20 Et concite domum remeans, velum quod pcenarum exactionem, quod supererat de vita
«!"<;«(
'"' capiti suo ad imponendum sibi paraverat, secum lucraretur. Rodinus autem, militia clarus, velo
tantum tulit, et post cum fratre fugam iniit sic- ; citer cum suis equo admisso, feram a praeda in-
que Virgo Dei, virgo nobilis, virgo dives, et quod terdixit ; itaque reus ille, pia succursione, peri-
iis gloriosus est, constantia mentis nobilitatem cula mortis declinavit. Res nova ! lupus furem,
 DIE DECIMA JULII ':;

ne evaderet, tenuit, atque quem facile harpagare tentare non pertimuit, qnid mirum, si in mem- K* »
potuit, non laesit. bris suis, dico in Sanctis, hoc idem agere prae-
ipsaomnibus 23 Memoratus autem presbyter ceterique co- sumit?
patiem et iii-
num miru- mitum praesentiam virtutis Dei cernentes, meri- 26 Sed quid multa? Virgo autem Domini, Do- •

culose sup- tum beatissimae Virginis cognoverunt. et clare minicis non praeferens malignorum insidias, con-
petlUat.
praeconizaverunt. Virgo autem Domini atque ve- tra seductores crucis signaculum edidit qui vi- ;

nerabilis ejus frater, invitante Paschalis diei re- dentes flguram Dominici trophaei, et suaj olira
verentia, precibus postulantium locum dederunt, devictionis recordati, simul exclamantes poten-
et ad epulandum discubuerunt. Satiatis itaque, tiam Virginis, omnimodis disparuerunt sicque ,

atque sublatis fragmentorum reliquiis, agnove- tumor minarum

fallacia seductionis, et praeteriit
runt, ad benedictionem Virginis Dei, cibos inter in vanum. Evanescentes autem cura agitatio-
ora comedentium incrementum dedisse ; ita ut ex ne ipsius terrae. quara sentiendo simul etiam
quo vix bidui aut tridui victus eis haberi potue- tremere videres, ingentem sonitura dederunt,
rit, ex ipsis quae collegerunt fragmentis, altera qualis solet esse sonitus castrorum tumultuan-
die satis abundanter ederent, sicque reflcientibus tium atque exhortantium sese ad pugnam. Quam
per dies octo cibns non deficeret. Sed et vini Do- audientes in contigua villa, Tienas vocabulo,
minus novamgratiampraestitit.quod cum exhau- commorantes, non sine magna quadam admira-
riendo minui debuit, versa vice, contra naturam tione, apertis proruperunt portis, cognitisque
exuberando redundavit. Virgo dives meritis,
! mirabilibus, quae virtus divina per beatissimam
et inclyta signis, cujus sacris virtutibus illustra- Amelbergam operata est, pontem quidem ad ob-
vit etiam Dominus loca solitudinis. sequium Virginis restruxerunt, et Dominum in
Iler per II ns
24 Igitur beata Amelberga inde progrediens, magnaliis suis praedicaverunt. Quotquot autem
baniam pro-
seguentes et per Hasbaniam iter habens, vergente die ad interfuerunt, nam erat turba non modica, testes
B vesperum, devenit ad fluvium, cui Jetta b est vo- se hujus miraculi praebuerunt. Vere ter et am- E
b cabulum. Et ecce phalanx daemonum, horribili plius gloriosa Virgo, quae veluti stella matutina
quadam nigredine vultus et armorum terribiliter in dextera Domini, signis et virtutibus coruscans,
apparentium, ei obviam venit, habentes quidem sicut ubique ab inimicisnon destitit impugnari,
vultus humanos, sed nigerrimos j tum equos, cly- itaabomnipotenteDeoamplius meruit mirificari
peos, et cetera armorum furva caligine nigran- 27 Vilfordia c nomen est fundi, ubi ecclesia, c
tia, corda intuentium pavore prostrave-
facile et in ea Dei Genitricis semperque Virginis habe- ''''""•rfia
, ,T
.
rC , j?
. . immanem • •

rant. Sed et apparatus equorum et armorum tur memona, ubi Virgo Domini, adhuc mmas piscem con-
plurimus atque nigerrimus Rodino aestimationem regiae tyrannidis de:linans, unacum venerabili /''''•

induxit, Mauros homines, a Rege transmissos, ejus fratre, die sequenti hospitandi gratia diver-
ad persequendum eos. Qui celeriter socium agmen tit. Quae, quia sicut vigiliis et oratione, ita etiam
antevolat, praescire cupiens, utrum esset satis tantum panem,
jejuniis erat insignis, simplicem
tutus tam insolitus occursus. Ubi virgo Domini cum herbarum, saepiusin cibum sumere
fasciculo
primo ingenti pavore concutitur, sed post pusil- solebat. Die autem eodem, ex more continuans
lum intra placitum suae mentis statum recipitur jejunium, et advocans Abram suam, jussit, ut
et ad nota orationum auxilia confugiens, velut ex herbara, quam vulgo crisonium d vocant, circa d
quibusdam orationis et psalmodiae pharetris, di- irrigua Sennae decerperet. Tum ex offieio disces-

vina jacula contra principes iracundiae dirigit. sum est. Ubi vero ancilla, per prona alvei ad
Tuncdenique apostaticae phantasiae, non ferentes .colligendum se inclinat, ecce de profundo aqua-
vim ccelestis jaculi, confossi atque confusi, velut rum piscis immanissiraus, quasi ad devorandum
ad vulnera gementes, dederunt sine mente sonum. eam, dato salcu enatavit prope siccum. Et expa-
in turbam 25 Nam fuit audire mirum rugitum leonum, vescens exclamavit Succurrite, succurrite, in-
:

dsmonum
incidunt,
strepitum ursorum atque pardorum, ululatum vadit enim me. Percunctanti denique Cur sic :

quoque luporum, necnon varios horrescentes ser- perstreperet ? Heu me ! inquit, Domina, ni citius
pentum sibilos, ceteraque id genus vocem incog- aufugissem, paulo minus me absorbuisset. Virgo F
nitam stridentia. Atque unus seductorum. prin- autem Domini collati , sibi divinitus beneficii

ceps quidem blasphemiae, minas seductioni con- jam conscia: Vade, ait, et apprehende branchiam
temperans, in haec prorupit verba Cur, inquit, : ejus, et trahe in siccum. Quod et factum est.
Rodine, frustra contra torrentem niteris, et glo- Sed et alii ex famulis occurrentes, nam et puella

rioso regi Karolo adversaris, sibi dilectam tuam tanto oneri impar erat, pondus illud ingens pi-
sororem subtrahens? Nisi quidem sententiani scis exposuerunt in aridam. Et illud quidem no-
tuam mutatam reddideris, regiae majestatis offen- vum magis stupendum. quod
erat, atque idcirco
sam tibi creabis. Utique sapientia Dei dixit : novum piscem videre, quasi suspensum, in
est,

Omnis qui potestati resistit, damnum sibi facit ; uno eodemque fluminis loco supernatare ita ut ;

mmc autem ad salutem regni, ad gloriam gentis postquam prirao visum esset, secundo ad alvei
tuae, eam regalis triclinii perduc assistricem. torrentera non rediret, et manibus excipientium
Rodinus autem sciens, daemones semper solitos sese ultro praeberet. Pro quo Virgo sanctissima
esse farcire mendacia, non quod seductor garri- gratam Domino hymnorum hostiam immolans,
ret attendit,magis vero, ut fluvium transiret, pauperes, quos semper apprimecolebat. ejns ear-
concite ad pontem tendit. Porro idem nigerri- nibus recreabat, uec tamen suis omnibus suffi-
musmalignorum spirituum turbo.iteripsius anti- cientia victus defecit.
cipantes, ejus spem absciderunt, destruentes 2S Manebat itaque in eadem villa presbyter , / ,?,„•„,„
-
pontem. Videntes autem, germanos pro transitu quidam, Benignus gratia et nomine. Hic ad Dei JJJjJf^gJ?
anxios, rursus quidam de turba nefandorum, sub Virginem descendit, eique benedietionura eulogia /„,7.
sehemate verba falsitatis No-
veritatis, sic dedit : obtulit. Cui erat mater Christianss ridei valde

liturbari pro transitu, sponsa Regis aeterni; sed famula, sed gravi morbo ita morti jam proxima,
jam diriguissent, et per dies xi.
veni ad me, et inoffenso pede, ultra hoc flumen ut sibi articuli
nullum omnino sumens cibum, ea t.intum. quae
dextera mea deducet te. Cum ergo versutus ille
officia tractabant.
hostis ipsum in carne Dominum Deum Sabahot soli sepultur» congruebant

Ubi
 :M VITA S. AMALBERG.E VIROINIS.
Ubi ad inclementiam morbispesjamdeficere coe- ille meator campi et archos militiae Domini Jo-
pit, mulier sibi consilium invenit. Denique eos sue, soli dixit, et stetit ; haec oravit, et sol lucis
qui sese jam niigrantem tristius plangebant, ro- defectum ignoravit. In eo autem quod vastus
gat, ut de cibo. quem beatissima virgo propriis mundus inundatione pluviae maduit, sed in solo
manibus contrectat, sibi dari debeat. Cujus desi- agro nec stillicidiuni stillavit, fortissimi
illius

derii nuntium cum memoratus presbyter, qui Gedeonis virtuti communicavit, qui, rorante om-
tunc forte unus de discumbentibus erat, accepis- ni area, in solo vellere siccitatem impetravit.
set, beata? Virgini coenanti suggessit verba ma- Patet quippe, quod quibus Virgo Domini, in su-
tris Quae primo quidem in secreto
postulantia. blimitate signorum aequalis enituit, eorum nimi-
labiorum precem fudit. Deinde quod de ciborum rum spiritu plena fuit.
fragmentis occurrit, tulit, benedixit, atque aegro- 31 Residente igitur, non longo post tempore, i-t mai/nam
tanti ad lectum direxit. Nuntiatur interim, ve- sanctissima Virgine in oratorio, quod in supra- anserum
multitudl-
nisse benedictionismunus, salutis plenum, coe- dicta villa, ob orationum vigiliarumque frequen- nem
lestique medela copiosum ; et quasi quas jam le- tiam, domui suse contiguum sibi aedificaverat ; at-
vius aegrotaret mulier, velle surgere lecto, cona- que quod ei moris erat, divinis animo intenta,
mine tentavit, ut Virgini Dei in suo munere ve- puer familiaris, et ipse quoque officium procura-
nienti,"honoris et gratiae reverentiam exhiberet. toris gerens, venit ad eam dicens multa millia ;

Necdum quoque primam et exiguam ciborum avium depascere sementem agri sui. Etrursum:
partem, non tamen sine alta reverentia ori ap- Interdum, inquit, domina, territae et fugatae ce-
posuit, cum ecce repente omni morbi pestem ef- dunt, sed post horam redeunt. Fatigari quidem
fugam e dedit. Sic languor ille fortissimus, in queunt, sed nimis importunae ab iis sedibus eli-
quo plurima medicorum auxilia defecerant, dis- minari nequeunt. Et beata Amelberga Ite, ait, :

cessit, et auro fidei, atque opitulatione piissimae atque eas in custodia publica recludite. Famuli
B Virginis, mulierem memoratam dimisit. vero imperata perficere maturabant sed rursus ;

Materna tn 29 Interea rex Karolus f contra Hunoldum dissimulant, veluti qui imperata explere quidem
viliapropria
resbtens Aquitaniorum principem direxit exercitum quod ; cupiant, sed impossibilia esse videant. Quos hae-
1
quidem omnium bellorum, patri superstes primo sitantes videns quasdam monialium, nomine Ge-
suscepit, honestoque fine conclusit. Cujus pro- nevefa, et ipsa laudabilis memoriae, redarguens
fectionem audiens beatissima virgo Amelberga, eos, inquit 0! ignavi et tardi, si rem grandem
:

atque pro dato sibi pacis intervallo, congruum vobis dixisset Domina, certe faciendum erat,
tempus existimans, quo anima liberiori Domino quanto magis, quod nunc dixit ? Ite et volucres
vacare potuisset, illico suae servitutis pensum illas minate; nam femina praecedam viros, vos
Domino augere deliberavit. Itaque in sui juris autem sequimini, atque actus meos imitamini.
villa Materna g, in territorio Brabantensi sita, Et ne longius protrahant, itur in campum et ;

ecclesiam condere atque dedicare statuit. Quod- ecce late omniaalbicantpennatisvolucribus, quos
que egregio concepit desiderio, non distulit per- communi vocabulo gances i appellari solet qui- ;

fecto dare operi in quo etiam posuit memoriam

; bus etsi cum jumento Balaam communia verba
S. Martini h Confessoris. Quatempestate in prae- non erant, tamen ut animadverteres, quodam si-
dicto fundo, tempore messis, Virgo etiam de- mulacro eas humane sentire atque discernere,
scendit ad messores suos inagrum. Interim luce- depositis in terra capitibus ac submissis alis, ita
bat coelum ita serenum, ut nec parvae quidem dum eas minarent, cum mansuetudine proeibant,
nubeculae appareret vestigium. Cum subitoaeris- ut, ne una ex eis quidem moveret pennam, et
turbine, mirum in modum omnis illa tranquilli- aperiret os et ganniret unde denique erat per-
:

tas coepit involvi, nubes conglomerari, ccelum spicuum, eas peracti sceleris esse conscias atque
mugire, crebrisque coruscationibus fuhninare. confusas.
Messores autem e diverso, ut imminentem et 32 Subsequenti autem nocte, dum expletis ma- tmptno suo
jamjamque minantem declinarent imbrem, in- tutinarum hymnis Virgo Domini cata k mane do- avolare com-
pellit.
stantia qua poterant, manipulos ad aream con- mum rediret, miserata voces perstrepeutium, F
cervarematurabant. Demum autem videntes, im- jussit eis aperiri, ut, quo vellent, abirent. Sed k
pendentem pluviae necessitatem evitare non pos- Exomni illa avium multitudine puer officialis
se, dato uno omnium simul impetu, ad Virginem unam subtraxit, et in abscondito occultavit. Re-
Dei, ubi psalmodiae et orationibus vacabat, cur- liquae autem omnes jam longius de claustris exi-
ritur et ne spes totius anni, quam erat prope
; bant; cum repente, sese omnibus circumspectis,
extinctam cernere, deperiret, ipsa, cui possibile dato impetu redibant, et Virginis Dei praesen-
esset, precibus et meritis redimere imploratur. tiam requirebant. Tum praeter solitum garrien-
inundalio- 30 Tum Virgo Domini preces quidem suppli- tes, subinde se cii-eumspicientes, subinde in Vir-
nem im-
brium iib n-
cantium benigne suscepit, sed ut ad opera sua ginem Dei, ut tum forte stabat per fenestram
gro averlit; quantocius redirent, imperatum est. Quid multa ? prospiciens, uno obtutu haerentes, fuit cernere,
Ubi in motu labiorum aliquamdiu lacrymata est, eas affectum postulantium quibusdam signis et
ut tamen cum novitate stuporis dictum sit, vi- nutibus praetendisse. Virgo autem Domini, quid
deas coelum vim pati, ac aeris elementa, quasi quaererent vel quid peterent, virtute sibi Deo-
quodamjure refrenari. Itaque ab universis cceli que nota, etiam absens agnovit, captivamque
cataractis, ruente praevalida nimborum grandine, sociam educi, gregique jubet sociari. Qua rece-
coelum in parte serenum illuxit, atque solis ra- pta, ocius discedere jubens, praeceptum eis po-
dios, super agros gloriosae Virginis largius infudit. suit, ut jam amplius fines agri illius non con-
Mirum Ipsa ergo densa nimborum con-
dictu ! tingerent, et hoc in omni generatione sua num-
geries, in gyro agrum beatissimae Virginis cin- quam praeterirent. Ita grege facto, omnis illa
gens, acsi pro muro fixa pependit, ut nec vesti- avium multitudo avolavit, ut sicut ab incolis loci
gium nubis vel modicum eam coeli partem obfu- illius testatur, nulla generis earum in memorato
scare potuisset. Ecce Virgo Dei, sponsa agni, agro fertur postmodum resedisse. Hic ergo libet
quoraodo cum Elia coelum clausit, nubes abegit, exclamare 0! magni meritiVirgp.cujusin digi-
:

itemque, ubi voluit, pluviam contraxit. Inclytus to Dei, etiam circa aves virtus admirabilis fuit

ANNOTATA
 DIE DECIMA. JULII.
98
vit,taraen susceptum tale tantumque negotium,
lterum protrahendo suspendit;
et causa Virginis
ANNOTATA. Dei, usque ad Tornacum
castrum festinato pro-
vehitur. Denique arhitrabatur, si quam tunc in
agendo moram pateretur, omnem sibi spern
Non videtur hxc apparitio, adi-
a tuli occasione, loco piscend* Virginis abscindendam.
et tempore reposita, magis subsiste.rc, quam cetera, Quoniam qui-
dem hactenus apud eam de conciliandis nuptiis
quibus, saltem hic, male adaptatur, quemadmodum
in vacuum labor ejus cucurrit,
et fuga Virginis cum fratre Rodino, cujus adjuncta, et sermo incas-
respectu paradoxae Virginis, minus stupenda vide-
sum peroravit, cum acquiescere placito noluit, de
rentur, sialia ratione et modo essenl disposita. improviso eam clanculo circumvenire
tentavit.
b Vulgo Geete, Gallice Jette, qui Thenas prx Et facta inquisitione ipsius, didicit, quod
fugam,
terfluens, supraDiestemium in Demeram aquas exo- 1 uam °' im a facie ejus fugiens, inierat, usque
ad
nerat. Recte procedit iter S: Virginis per Hasba villam Maternam protraxerit, atque inibi tunc
niam Thenas versus, ubi facilior erat transitus, temporis delituerit. Rex autem existimans, be-
quam per mira ista, quibus exornandis nimium de- neficio noctis sese posse suffragari, circa ipsa
lectatur historicus.
somni primordia, iter quod ducebat ad villam
c Hodie Vilvordia, oppidum Brabanlix,' vetu-
Maternam arripit, ut si sponte consentire noluis-
stissimo castro insigne, paulo plus quam medio ili-
set, saltem renitenti atque reluctanti vi quadam
nere Mechliniam inter et Bruxellas.
matrimonii thoro communicasset ; quod ad effe-
d Vox barbara a Gallico Cresson (Latine na-
stursium) quod hicaquaticum indicatur. Ex hispor- ctum pervenire potuisset, nisi evidens Dei provi-
ro aliisque vocibus Gallicis, facilecolligitur, Vitx au- dentia tam praesens adfuisset, et salubris qus-
ctorem Gallum fuisse, vel,utmodo loquuntur, Wal- dam visio apparuisset.
lonem. 34 Habebat itaque sanctissima Virgo in comi-
e Patet quid velit scri; expulsam nempe vim tatu suo presbyterum, nomine Waldulphum, vi- an peT 'e'
a £?
morbi; ad similia passim hxrere non lubet. rum industrium, et per omnia virtutis virum, K
f Redit historia Caroli Magni, de qua satis jam cui persomnium visum fuit, quasi cuneumarma-
pridem diximus. torum praetereuntem aspiceret et sciscitans, ;

g El hanc villam, seu pagum aut parxciam alibi quinam essent, vel quid sibi vellent, responsura
descripsimus.
accepit , quod Rex Karolus,
ad deducendam
h In hodiernum usque diem S. Martino dicata
sponsam virginem Amelbergam iter ha-
Christi,
est ibi ecclesia ut vide Commentarium § 5.
;
beret. Expergefactus autem, et divinae visioni
Alias ganzae vel gantae, de qua vocc plura dis-
i

quirunt Cangius, Menagius, et apud ipsos alii, con- credens, ascenso equo, per eam descendit viam,
tendentes, non esse origine germanicam, licet etiam ubi paulo ante transire Regem in somnis sibi vi-
Belgice gans dicalur plur. gansm ; ut ex hoc solo sum fuit. Qui longiuscule progressus est; et ecce
capiteFlander Teutonicus dici non debeat auctor, strepitus equorum et armorum clarius ccepit
quem Gallum fuisse merito suspicamur. Porro an- audiri. Sustinens autem, eventumque rei con-
seres imagini in Commentario appictos exhibuimus templans, ubi causas itineris eorum didicit,
quidquid sit de hujus aliorumque prodigiorum veri- Regem cum suis de via avertit, dicens, eos de-
tate, qux in paradoxam Virginem non usque adeo via secutos, cceptoque itinere, minime posse
male quadrant. adire, quo ipsi vellent pervenire. Sed cum mili-
k Inepta pro usque mane, quasi grxce
locutio
tes maximam partem jam conficerent,
itineris
halbulire noverit scriptor, uti supra in archos.
et Ioco, quo ibant, minime appropinquarent,
animadvertentes, se ab homine illusos, et per
quaeque eremi viam rumpere, callem, quem
pridem relinquebant, rursus repetebant. Pres-
CAPUT IV.
byter vero, opportunitate loci, et beneficio no-
ctis adjutus, sensim se subtrahendo, declinavit
a turba, atque per viam compendii eos pertrans- F
Carolus Virginem denuo insequens, bra-
iit;
perveniensque domum, Virgini Dei inspera-
chium ei luxat; sed a Domino sanatur. tum Regis nuntiat adventum. Quem adhuc lo-

Secessus Rodini in montem Cassinum. quentem, e vestigio puer familiaris subsecutus,

Sanctorum visitatio Carolo restituta anhelo et ipse incessu irrupit Adest, inquit. mi :

;
Domina, rex potentissimus Karolus eum multis
sanitas; alia Virginis miracula; vir-
optimatibus, jamque primi tironiim, ut irrum-
tutes et felicissimus obitus. pant, atriadomus undique circumvallant.
35 Virgo autem Domini ad nota orationum dum firgo
confugit praasidia, atque oratorium domui viei- "^ '.''"'?!''"'

igitur tempore Rex Karolus, Hunoldo a nura intravit; sieque divinitusactum dum
Caroius itc-
Eo Aquitaniarum, Lupo quoque Vasconum Du- memoratus presbyter sacrae visioni credidit, im-
est, ut

nuoSaucU
imminens, cibus, quos bello expostulaverat, seque subjuga- minentia pericula Virgo Domini declinarit. Qu<e
tis, victor potitus Aquitania totaque Vasconia, ubi oratorium intravit, coram venerabili altari,

laureatus rediit, ac triumphales aquilas nobili expansis manibus stetit, atque hoc modo spon-
Franeiae reportavit. Interea fama ad aures Regis sum suum Christum invitavit : Jesu benignissime
promulgavit, quod beatissima virgo Amelberga, amator castitatis, et custos meae integritatis, ne
cum venerabili ejus fratre, fugam maturaret derelinquas me in die tribulationis. Te sponsum
transmarinam. Porro Rex, audito verbo, mce- elegi, te amatorem totis viribus concupivi ; et
rore dejicitur, atque ad amorem Virginis totus proeter te nil dulce uraquam habui ; quod tibi fi-

reaccenditur, perveniendique ad eam toto nisu dem servavi, regiae tyrannidis minas incuiri et :

raptatur. Et licet rogatu et precibus Adriani, ecce leo, ut me devoret, undique persequitur,
Romani Pontificis, tunc moliretur bellum contra atque ut uspiam latibulum refugii ullum profuga
Desiderium regem Longobardorumfiliumqueejus habeam, non patitur. Et nunc, Doraine, tibi

Adalgisum, quod et nobiliter postea administra- commendo pudicitiam meam, ne umquam per-
 VITA S. AMALRERG.E VIRGINIS.
bx tiss. daai virginitatis coronam. Inclina, Domine, au- vitate, magnifice ab eo susceptus, atquealiquam- o
rem tuam precibus meis, et mitte mihi auxilium diu ab eo est detentus. Evolutis autem paucis
de eoelis. Completaque oratione, arrepto ferro si- diebus, cum consilio atque consensu ipsius excel-
''
sinnos b capitis sui totondit, atque sacro vela- lentissimi Principis Karlomanni ac benedictione
mine adoperuit ; non degenerem ab inclytis Wulfarii, Remensis ecclesiae Archiprajsulis, in-
Christi tironibus, dico Martyribus, gerens ani- clytus Christi miles Rodinus Romam se contulit,
mum >
, qui ferro et igne per Decios triumpharunt ibique in monte Soracte, cingulo militise depo-
et Nerones. Praeelarum facti genus et quidem ! sito, clericatusqueassumpto, abiit in
habitu
omnia rara pra;clara quod tamen in Euaugeli-
: Samnium provinciam, ad monasterium S. Be-
cum clerum transivit a beato Petro Principe nedicti, situm in castro Cassino, ad Karloman-
Apostolorum, cujus Virgo beatissima fidem et num, fratrem regis Pippini, qui olim Tudites
actus imitata, novum et praeclarum quoddam etiam appellatus est, ob id quod diversas nationum
pro Domino ipsa egit, quod sacris virginibus in gentes, debellando etsubjugando contuderit; ibi-
exempli monumentum postmodum reliquit. que monachus effectus, cursum vitae praesentis,

36 Videns interim Rex, non aspirare secunda coenobiali tramite religiosissime consummavit.
,','(,„, ,t,i'ni votis suis, et detecta secreta consilii sui, eo quod Nam et patrimonia sua, quibus in regno Franco-
'"' proficeret
Virgjnem Dei, quam silentio domi offendere pa- rqm clarissimus atque ditissimus, utpote Regum
rabat, ad ecclesiam confugisse didicerat, usus sanguis pollebat, sacris locis per testamenti se-
est audacia pro sapientia. Denique, quod non li- riem partim prius contradidit, partim pro com-
cebat, post eam impudentius ecclesiam irrupit; mutandis pauperum refrigeriis distribuit. Haec
quia quod ardenter desideravit, modeste simu- vero de venerabili Rodino dicta sufficiant.
larenon valuit saeroque velamine eam adoper-
; 39 Igitur post visitationem, qua Dominus bea- Virqo a San-
clismsltata
tam videns, ait cum stomacho Cum nullus sa- : tam Amelbergam, dilectam sibi sponsam, imo
1 ;
eri Ordinis minister, postquain a patre meo Pip- Martyrem inclytam per semetipsum visitare, E
pino sponsa mihi nominata es, te velare prse- atque sanitati restituere dignatus est, rursus per
sumpserit, tu qualiter, sub schemate religionis, Sanctos suos ei consolationis praestare benefi-
hoc velamine uteris ? Rursumque minas contem- cium pie sibi visum est. Denique cum ex more
perans blanditiis, regalia offert patrimonia, qua- post vigiliarum orationumque prolixitatem, pau-
tenus sua eligat matrimonia. Sed constantissimae lulum quieti indulgeret fatigata membra, appa-
fideiVirgo, neque blandimentis illecta, neque ter- ruit illi in visu sanctus "VVillibrordus Antistes,
roribus concussa, clarum fecit Regi, quod om- cum beatissima virgine Christi Gertrude, hujus-
nes mortis species pro Deo devota amplectitur. cemodi oraculum
ccelitus deferentes Virgo : !

Rex autem, ut frustrari precem suam vidit, gloriosa, oVirgo beata, cujus speciem coelestis
!

dato impetu juvenilis animi, tenerum Virgi- sponsus adamavit et pretioso sui annuli sigillo
nisbrachiolum summa vi arripuit, atque deloco, subarravit, dimicasti viriliter ,
persevera con-
quo ad basim altaris jacebat prostrata, eam stanter, et accipies coronam a Domino cum ange-
per violentiam ad se trahere atque de terra le- lis. Misit nos ad te Dominus Jesus, dulcia tibi
vare conatus est verumtamen a desiderio suo
;
per nos curae suae praestans alloquia, atque glo-
fraudatus est. riosi certaminis tui repromittens praemia. Deinde
humerum 37 Itaque Virgo Domini penitus moveri non S. Gertrudis, accipiens velum beatissimae Virgi-
iJximt. potuit, quippe quam sui praesentia Spiritus san- nis, quod ipsa, ob signaculum ccelestis despon-
ctus immobilem fixit. At Rex fortissimus, bra- sationis, capiti suo imposuerat, sancto illud ob-
chiis dum adhuc secundo et tertio valide concus- tulit Willibrordo Antistiti.
sit, quia nullatenus vel ad momentum palpebrae 40 Quod sacrae benedictionis consecratione in- Tempsecam
mutari non valuit, admiratione et ipse deficere nre '"'
signitum, remisit iterum super caput beatissimae ^'
l !fl,
l

ccepit. Qui nec ita ab incepto animum compe- Virginis, dicens : Hsec signa pudoris sint tibi
scens, verum luctando eam amplius perurgens, monumenta casti amatoris, sponsique •immorta-
C sacrum velamen de capite ejus in terram ruit, lis, ut nullum prseter Dei filium amatorem ad- F
sicque aliquantulum egregie deformis apparuit. mittas. Adjectumque est : Finito triennii spatio,
Unde sublatus in ira, magnificentiam regise pie- cursum vitae praesentis consummabis, ac velut
tatis polluit crudelitate saevissimae tyrannidis. regina in vestitu deaurato, sponsi tui thalamum
Itaque totis viribus humerum contorquens, fra- introibis, sicque desiderati tui in aeternum facie
cto virginalis humeri sponsam
osse, vere Dei frueris. Cumque beatissima Virgo percunctare-
agnovit, Christique Martyrem perfecit. Verumta- tur ab eis, quod interim pii exercitii, Domino
men non prius de loco, quo incubuit Virgo Do- suo gratissimum foret insudandum, responde-
mini surrexit, donec carae suae flenti et oranti runt ut sui juris possessionem villam Tempse-
;

apparuit Dominus Jesus, et electam sibi integer-
rimae restituit sanitati. Sic denique beatissima
Virgo, angelici pudoris aemula, ex seminibus ca-
stitatis prceclarumvindemiavit fructumpassionis;
vere, inquam, ter et amplius beata, cui Domi-
cam, secus Scaldam fluvium sitam, adiret, atque
in honorem Dei genitricis semperque Virginis
Mariae ecclesiam construeret, ubi et quod reli-
quum sibi vitae praesentis superesse videretur,
expleret quod ex responso ccelestis oraculi in-
;

nus, ut duplicis bravii coronam praestaret, can- strui atque commoneri promeruit. Sanctis itaque
didae eam induit virginitatis lilio, cum rubra ad ccelestia remeantibus, VirgoDomini, protanti
martyrii palma! beneficii collatione hymnum Deo dixit atque ;

c 38Rodinus c sciens se in terro-

Iis ita gestis, allehiya jubilavit. Facto autem mane, ex condi-
reS tr ' Dun cios ineidisse, simulque metuens, ne
'
cto divini alloquii, imperatum sibi locum adit vi-
monlemcL-
sinumserc- forte Rex iram furoiis sui in eum effunderet, sitatum, atque secundum omnia, quae a Sanctis
"Pit-
p ro eo q U0(j nullus de sorore sua eum sequeretur didicit, effectui mancipavit.
effcctus, parabat imminentia sibi declinare peri- 41 Karolus, cum Dei Virginem
Rex itaque Carolus mor-
cula, atque remedia temporum quaerere. Et Amelbergam contumeliis affectam, injuriisque
,
*" oornptus,
abiens ad Karlomannum, fratrem videlicet regis maceratam reliquisset, quia a desiderio suo frau-
Karoli, qui tunc temporis morabatur Remis ci- datus est, cum indignatione regressus est, et

festinato
 DIE DECIMA JULII. 97
festinato perveniens Valentianas castrum, subita in sanguinem mutatam, expalluit, tantique stu- ex hm.
febrium vexatione, inelementius cospit perur- poris causa Virginem Dei minime latuit uni- :

geri, et circa ipsa extrema perduci. Frater au- versi etenim auditorum, novitate rei perculsi,
tem ejus rex Karlomannus atque totius regni non alienum a praesagio autumant, quod tam in-
optimates, qui eum visitatum advenerant, pro solitum accidisse perspiciunt. Virgo autem Do-
destitutione tanti monarcbi senatum mrostitia de- mini, facientem prodigia Dominum invocare at-
jiciunt, acsi ipsam curiam penitus extinctam vi- que orationum vota paululum jubet continuare,
deant : erat enim languor fortissimus ac propter- et denuo ad flumen redire. Itur, et miraculum
ea dolor confusionis mcostissimus. Stupentibus in littore conspicitur : nam piscis immanissimuse, e
siquidem cunctis atque mirantibus, unde tam re- divino munere collatus, invenitur in sicco expo-
pentinus atque dirus cruciatus, ob calumniam, situs. Intelligens autem Virgo beatissima, Chri-
quam Virgini Dei crudeliter irrogavit, flagellum stum sponsum suae necessitati compati, atque
divinae animadversionis imminere perpendunt. propriis usibus victum, famulante unda sibi pro-
Suadent proinde Regi, ut ad Virginem Dei mitti videri; hostiam jubilationis Deo Patri rependit.
debeat, quatenus siiarum injuriarum immemor, Piscis siquidem enormitas tanta fuit, ut salvo
pio interventu, flagellum divini judicii ab eo sus- respectu pauperum, omni etiam ejus familiae sa-
alius redi- pendat, atque de interitu vitam ejus reducat *. tis superque victus sufficientia esset, atque quod
mat
Rex autem salutaribus monitis assensum prae- magis stupeas, quotidie manducantibus non de-
bens, quod in salutem sui universus senatus con- esset, donec advenit tempus messis. Itaque fa-
sulit, ut quantocius fiat, et ipse flagitare ccepit. ctum est, ut cibus comedendo cresceret, atque
•
alias Folra- Falradus quidam eo tempore fuit in palatio no-
*
per dies minuendo non deficeret. Hic ergo sermo
minatissimus, vir per omnia religionis et virtu- vincitur rei magnitudine, atque minus est omne
tis, cujus Rex consiliis a secreto apprime incum- quod dicimus. Sed licet haec magna sint atque
B bebat, merito et officio abbas. stupenda, tamen quia facta sunt in digito Dei, E
inissa ad 42 Is enim salutaris nuntii bajulus, cum im- fides per omnia est adhibenda.
Sanclam le-
mensis auri atque argenti muneribus, ac varia 44 Pauca siquidem diximus de signis et vir- Insigniores
yatinne, sa- f;us l " rtuU:s >
naliir. vestium pretiosarum supellectile ad Dei Virgi- tutibus hujus gloriosissimae Virginis, quae, teste
nem tunc mittitur, quas illis diebus apud Tem- Deo, plura peregit, sed sanctitate plena, cum
psecam degens, pia conversatione bonorum ope- virtutibus proderetur , notitiam earum silentii

rum exercebat vitam angelorum. Quam, uti rei secreto adumbravit, atque laudis humanae favo-
poscebat necessitas sub celeritate adiens, ubi
, rem declinavit. Haec autem tantum ideo nota,
demum sermonis cardinem ingreditur, munera quia fuere publica. Ceterum quis in ea castitatis
offert, ac preces proinde replicat, quatenus pia privilegium egregie praedicet ? Quis solennem
intercessione Regi oegrotanti locum pcenitentise jejunii ejus morem? Vel quis dexteram ejus,
obtineat, et non pro suis malis ei vicem reddat. semper pauperibus largam, idonee explicet? quae
At Virgo benignissima, sicut erat in omni vita in tantum, ut ita dixerim, egenis solatia commo-
sua piissima, preces quidem supplicantis susci- davit, ut sani saepe pauperum inviderent refri-
piens, sed munera ofFerentis respuens neque ; geriis. Instantiam vero vigiliarum atque conti-
enim sibi integrum fore credidit, si jam juncta nuationem orationum praetereo. Libet etiam prae-
coelesti sponso, post caduca animum inclinaret terire communia, sed vere hoc fatear, itemque

Jam, inquit, gloriam et divitias hujus seculi cal- repetens dicam, quod virgo casta, virgo pudica,
cavi, atque iis impedimentis nunc necesse non in carne vere angelice vixit, quoniam quod ange-

habui. Quapropter sint Domino tuo munera sua, lus habet per naturam, ipsa obtinuit per gra-

sibi tantum hoc salutis verbum ei ex me defer, tiam. Sed quid? Etsi de fonte Ciceroniano ser-
ut in usus pauperum ea distribuat, et eleemosy- monis rivulum deducam, numquidnam universa
nis peccata sua redimat. Ego autem non tantum operum ejus insignia digne memoreni? Nequa-
pro restitutione sanitatis ejus, verum pro inco- quam. Si lacteam Titi Livii eloquentiam addam ?
lumitate status regni sui, gratis effundam oratio- Sed necdum. Postremo, ut quod satis sit con-
nem meam in conspectu Domini ipse vero suf- ; cludam, quicumque, inquam, per cuncta vitae
ipsius insignia, cupit incedere, jubeo illi linguam
fragium beatae Gertrudis virginis imploret, quae
mihi contra tela suse persecutionis semper scu- magni Hieronymi, et cor P. Augustini'; ut ore •
alias Gre-
gorii
tum inexpugnabile exsistit defensionis, atque sibi quo Christus videlicet declaratur, sponsa ejus
hoc intulit flagellum divinoe animadversionis. laudetur.
Rediit itaque nuntius, et sicut fide pia poposcit, 45 Iis ita finem datis f, gloriosum ejus trans- f
Domino suo salutem obtinuit ; atque ut Euange- itum ministerio aggrediamur articulorum. Sed feiix oMtus,

licus ille centurio, quem languentem dimisit, sa- ecce dum felicem ipsius in Christo dormitionem
num invenit. perscribere nitimur, quasi recrudescente dolore,
Tempore (a 43 Quo denique tempore dirae famis flagellum ipsi toti in funere sumus. Nam quis, rogo, nu-
mis uaria
universum opprimebat regnum. Videntes autem per nascentem rosam, aut adhuc vernans lilium
mira-
eilit
cula. famuli, Dei Virginem oblatam sibi a Rege spre- immature revulsum, nisi mcerentibus aspexerit
visse pecuniam,- nam ut querulum esse solet ser- oculis? Verumtaraen si propterea dolenduni est.
vorum genus, immurmurantes dicebant, Domi- quia quod carum habuimus, cum dolore amisi-
nain suam inconsulte egisse, quod ad redimen- mus; magis quidem gratulandum, quia ut pius
dam famis inopiam, non sibi aliquain pecuniarum Dominus filiis provideret, matrem ipsorura ad
reservasset partem. Nec destitit Virgo benignis- ccelestia prsemisit, unde non eam quasi nobis

sima piae consolationis suis monita dare, aua- ablatam lugearaus, sed potius immortali S]
dens, numquam de Dei misericordia desperare, sociatam gaudeanms. Igitur beatissima Christi
qui semper, et maxime quidem in tentationibus virgo Amelberga sanetae vocationis suaa diem im-
suorum praesens est exauditor. Die vero altera minere praevidens, apudsuijuris villam Tempse-
•
dum Beata mane, expletis Matutinorum hymnis, cam, sicut a Sanctis per visum didicit, mansit ;

domum rediret, ad hauriendam aquam puer fa- in qua et sanctaa dormitionis suae pausam g ele- g
miliaris perrexit. Sed cum domi eam refunderet git. Itaque ubi derepente mors venarum Ifontes

Tonms m Julii.
1S haurire
 98 INVENTIO CORPORIS S. AMALBERG.E VIRGINIS.
haurire ccepit, lioet eam viribus destituit, tamen d Hxc SS. Willibrordiet Gertrudis apparitio

ab oratione anhelans spiritus non defecit. Ocu- ac valicinium de mortc post triennium obeunda ,

lis ergo ac manibus in ccelum indesinenter ex- vera esse polcst in aliis circumstanliis : sic cetera
pansis impendente jam vicinius mortis arti-
,
ad Carolum Magnnm speclantia, prouthic narran-
culo, Domino dulcius cecinit Sitivit, inquiens, :
tur,cum vera historia conciliari omnino nequeunt.
Sanctam Virginem Tamisix commoratam, ibique
in te, Domine, anima mea, quam multipliciter
mortem feliciter obiisse non dubilamus ; sed tum
tibi et caro mea, ut videam virtutem tuam et
ictatisadeo provectx, ut scenis illis apta non fueril.
gloriam tuam in Sion ut facile animadverteres,
:
e Sitne hic piscis qui Virgini appingi solet, an
eam potius migrare velle, nec a Christo sponso alius isle qui prope Vilvordiam supra captus est,
diutius abesse. Quem ut vocantem audivit : Surge iioii definio : forte utcrque inimagine locum suum
amica mea, columba mea, et veni ; e vestigio di- occupat. De slurionibus vcro nusquam verbum.
vinis Sacramentis munita, animamin manus an- f Quid velit Anomjmus, haud obscure datur in-
gelorum efflavit, quorum in ejus sacro transitu, telligi; al melius scripsisset, iis ad finem perductis,
merito credi decet afTuisse frequentiam, qui in vel sallem, iis ita fine dato.

illa sibi cognatam semper venerabantur virgini- g Pausa (Gallice pause) requies, qux in Musi-
cam transiit ride glossaria.
;
tatera.
h Ex Actmim cap. 9, v. 39 satis nota est Dorcx
sepullurit 46 Deinde fidelium turba non modica ad ve-
historia, uti et alix supra ex sacro textu alleyatx et
nerandas pii funeris exequias hinc inde devota
sufjicienter explicatx.
cucurrit; nam inclyta vitae ipsius merita, tum i Refero ipsius ad Caroli, ne alias tota prorsus
ampla atque clarissima persona, excessum tantae historia evertenda sit et vero ad quem magis pro-
:

Virginis illustrabat, atque ad obsequium illud xime et proprie referri possit, non vidco ; quidquid
angelicum devota undique agmina contraxit. auctor sibi non cohxreat, ut in Commentario prxvio
Quis enim religiosorum, dico sacerdotum vel se- e.rposilum est.
culioptimatum, in translatione sacri corporis,
non se gaudebat pio oneri insudasse, aut saltem
manibus contrectasse qui etsi tantae beatae Vir-
:

ginis gloriae congaudebant , verumtamen dolo-

rem, quem dissimulare volebant, lacrymis erum-
pentibus interdum continere non poterant, ut
INVETVTIO,
inter spem et resurrectionis gloriam, fletum pie-
tas non coerceret. Erat enim et hoc speciale vi-
Elevatio et translatio sacri corporis Ta-
dere pro gloria, scilicet chorum virginum et tur-
bam pauperum ipsum sacri funeris pignus lacry- misia ad ccenobium Blandiniense juxta
mis rigasse illae utpote amissum insigne vir-
: Gandavum, tempore Balduini Ferrei.
ginitatis decus gementes, quod dolebant, pia
confusione non tacebant isti, ostendentes tuni-
:

cas et vestes, quas faciebatillis altera Dorcas /*,

pro extincto tantae matris solatio, uberius in la- Ex eodem codice Ms. cum aliis collato.
mentum descendebant. Virgo magni praeco- !

nii, cui inter gratiarum munera collatum est, ut

gloriosior,imo felicior tunc fieret pauperum la- Postquam sancta Deo amabilis Amelberga pro Narrationis
crymis, quam quisquam Principum gaudiis suis. conservando pudicitia? titulo imitabilem, si- hujusseri-
el tempus P °T
47 Migravit autem beatissima virgo Amel- fugam iniit, terreno Rege
milia passis virginibus,
migruliimis.
berga anno Verbi incarnati septingentesimo se- non solum spreto, verum etiam superato, proti-
ptuagesimo secundo, Indictione decima, sexto nus se ad Regem contulit ccelestem, qui omnia
Idus .lulii, in pontificatu sanctae Ecclesiae Ro- cum Patre et Spiritu sancto perenniter regit,
manae agente Papa Adriano, anno ejus primo, quique eam intra secretarium suae ineffabilis pie-
Karoli quoque Imperatoris anno quinto, <etatis tatis excipiens, ccelestis alimonice deliciis beni-
F
vero ipsius tricesimo primo. Sepulta est igitur
i gnissime et misericordissime deinceps enutrivit,
in ecclesia, quam ipsa coelestis oracuh jussu, in acsi filiam, quam antea clementissime sanaverat.
honorem Dei Genitricis semperque Virginis con- sauciatam. Nimirum quia illa pro conditione car-
struxitapud sui juris Villam Tempsecam, posita- nis infirma erat et timida, confugium fecit ad pe-
que est ad dexteram altaris, undique in hymnis tram quae,
est refugium herinaciis. Spiritus autem
et psalmis personantibus fidelium choris : ad lau- qui omni, ad se confugienti, petra solidissima
dem Domini nostri Jesu Christi, cui cum Deo est atque felicissima, intra se receptam tanta be-
Patre et Spiritu sancto est honor, virtus et glo- nignitate protexit, ut postea, tam visibilis quam
ria in secula seculorum. Amen. invisibilis hostis nullas pati posset insidias.
De-
nique a loco, qui more gentilitio Materna dice-
batur, in quo contumeliam fuerat passa disce-
dens, adquamdamsuijuris possessiunculam,
ANXOTATA. qusa
Tempseca vocabatur, illico festinavit ubi in :

operatione virtutum, et spiritualis contemplatio-

ne Theologiae sine cessatione persistens, postre-
a Alio spectanl admixtm hic historix et impor-
tmie inlrusie; neque de celeris plura notanda oc-
mo quam sanctum ac memorabilem vitae finem
habuerit, superius aliqualiter jamexpressum est.
cio runt.
b Intellige cincinnos vtdt dicere, sanctam Vir-
;
Verum scriptor hujus opusculi, pollutis labiis

ginem forfice sibicrines abscidisse, quo se Christo enarrare non praesumens, purioris linguae aucto-
desponsatam evidentius demonstraret, velo preeterea ri id emendatius supplicavit explicandum
a quo :

reliijioso capiti imposito. etiam et utinam de translatione sanctissimi cor-

c Qux hic de Rodino attexunlur fruslra expli- poris ejus, Christo propitiante, narratio digna
care conatus est Mabillonius : mihi non lubet in re proveniat, quam veraciter a probatissimis viris
adeo incerta lonijiorem operam ponere. compertam, tali modo certum est contigisse a. a

49
 DIE DECIMA JULII. 99
49 Transcursis enim post felicissimum ejus postulanti. Per totum igitur triduum margarita exmss.
« mriis sa-
obitum multis dierumcurriculis, loculus ille, om-
crum corpus illa pretiosissima cum ingenti humilitate multa-
qussUum nibus Christianis honorabilis, in quo sacrum ejus que supplicatione qusesita
est, sed minime reper-
testatur
jacebat corpus, cunctis mortalibus, excepto uno ta. Cumque
vernaculura sanctissimse Virginis,
solo eodemque ipsius beatissimae Virginis verna- de quo superius diximus, subinde interrogasset,
culo, erat incognitus b. Qui cum diutius ob san- ubi id, quod quaerebat, repositum esset, nequa-
ctitatis illius meritum latere non posset, solicita quam ab illo, uti hoc revelaret, aut blandimen-
satis et officiosa fidelium inquisitione repertus tis propositis, aut praeraiis pollicitis, extorquere
est.Ac primum fratres Truncinensis monasterii, valuerunt.
aliquanto quam oportebat ambitiosius, se ad hoc 52 Itaque jam super eos miserabilis ceciderat acc *Pf« re-
opus ingerentes, sedulis inquisitionibus fatigati,
aliis locum dederunt, qui id religiosius explora-
mitu et laerymis deplorabant; cum subito unus
rent. Post hossimiliter fratres de ccenobio S. Ba- de fratribus, Thietwala nomine, loeum sepulcri
vonis, multum in ejusdem inquisitionis exercitio sibi ostensum esse, mira exultans revelatione
laborantes, tandem intellexerunt, non sibi the- Ad cujus vocem cum omnes stupe-
proclamavit.
saurum illum esse ostensibilem, sed potius iis, converterentur, factus est cunctis qui ibi
facti
quos beatissima Virgo sui prsesentia veris divi- aderant, locus cum sepulcro illo venerabili per-
donatura erat. Qua in reilludnecessario con-
tiis spicuus, quem tamen antea in propatulo omnium
sideratur, quod sibi injustam reperiendi faculta- oculis expositum minime viderant. Tum vero
tem quicumque facta Sanctorum temere ir-
facit, summo repleti gaudio, et quodammodo in viros
religiosequequaererecontendit. Quanto enim quis- alios permutati, pra?celsis Deo vocibus gloriam
que indignius accedit ad coeleste officium, tanto canentes, templura illud angelicumhymniset lau-
se hoc ipsum altius extollit, ne habeat arrogans dibus compleverunt. Sed quoniam crebra pirata-
et temeraria qusesitio inveniendse rei spiritualis rum incursio regionem illam vehementissime in-
effectum, unde Apostolus: Noli altum sapere, festabat , salubri admodum consilio utentes ,

sed time. membra beatissimse Virginis pallio decenter in-

scdfnon nisl 50 Denique hinc legimus, Ozam divina animad- voluta atque in locellum posita celeriter efferen-
preces et
liost
jrjitnirt versione esse punitum, quoniam arcam Dei Is- tes, adnavim.qua illuc vecti fuerant, cum festi-
rael, non ea, qua dignum erat, humilitatis manu natione regressi sunt. Tunc illis de basilica
palpaverat. Quocirca nemo sibi aduletur, nemo egredientibus, multitudo volatilium c coeli appa-
sui immemor fiat; postremo,
quod nemo sibi, ruit, qua; pennulis applaudentia, tremulisque
non meretur, omnino prassumat, quandoquidem vocibus officio quod agebatur conjubilantia, af-
inde sequitur unumquemque tanto gravior poena fectu, quo poterant, in obsequium venerandi cor-
quanto amplior prsecesserit facta sanctae religio- poris exultabant.
ni injuria. Itaque ex hujusmodi exemplis facile 53 Robertus autem, dignse memorias abbas, mo /lu-
colligitur, non meruisse fratres supra memoratos e Ganda-
posito intra navim thesauro omnium gazarum i perdu-
invenire tam pretiosum sanctissimi corporis the- pretiosissimo.cum seseremis primusapplicuisset,
saurum, quoniam hunc et negligenter quae- commonuit fratres, ut fugae quantocius consulere
sierant, et fortasse postmodum aliter quam se non At illis jussionem patris alacriter
differrent.
devotionis ratio habeat, tracturi erant. Non lon- exequi cupientibus, senserunt sese repente, divi-
ge igitur ab iis inventus est quidam fidelis ser- no nutu, contra vim fluminis ferri ; ideoque tan-
vus et prudens, qui se ad tantum opus longealia tam Dei gratiam merituraque sanctissimae Amel-
ratione mancipavit. Is cum esset in monasterio bergae virginis admirati, laborare semet, ubi vir-
B. Apostolorum Principis, intra villam
Petri tus Christi operabatur, non oportere censentes,
Gandensem situato, proprio nomine Robertus, ad monasterium beati Petri Apostolorum Princi-
ecclesiasticis autem studiis vitaeque honestate pis, de quo supra diximus, cum incredibili velo-
omnibus notus, sapienter admodum intellexit, a citate reversi sunt. Hunc, ut credimus, Virgo
divina pietate esse quserendum, quod humanis beatissima locum elegerat, uti in eo usque hodie
argumentationibus nequaquam poterat inveniri. habitaret ad quem cum pervenisset, factus est
;

Ac primum se jejuniis multis et assidua oratione ei obvius innumerabilis populus utriusque sexus
purificans, ab Episcopo ejusdem dioecesis, ut ex- et diversae setatis ac conditionis ; cujus multitu-
quirendi licentiam mereretur, petiit commentum, do cum omnes campos omnesque saltus replesset,
qui continuo ejus precibus annuens, et benedi- dulces in laudem Christi melodias expendere au-
ctione ipsum insignivit et consilio roboravit, re- diebatur.
busque tam sacro operi convenientibus fulcivit, 54 Primus autem omniura, uti decebat, vene ibiquc at>
Epixcopo
dicens Vade in nomine Domini, et sicut fuerit
: rabilis Episcopus Reynelmus ', ingenti gaudio To"rnac
censi
voluntas in ccelo, ita fiat. affectus, adesse non distulit, adorans Dominum deposilum
u Blandi-
51 Et ille statim, secum paucis adhibitis fra- et collaudans, quoniam tunc videbat, quod mul- „e mus
niensibus |

monachis. tribus, cum summa humilitate sanctoque timore, tolies sevisurum esse ante desperaverat. Post
plenus tamen fide in spem bonam, ob divinae pie- hunc Balduinus Comes, gener Karoli, potentis-
tatis larga beneficia, sese fiducialiter erigens, ad simi regis, se praesentera cum summa devotione
locum, in quo gazas illas venerabiles repositas exhibuit, omnique populo in vigiliis et oratione
esse audierat, sine mora perrexit. Verum ubi felieitercommunicavit. Praecipue autem clerici
illuc perventum est, quantis se ibidem lacrymis monachique quamplurimi catervatim undique
perfuderit, quantaque se cordis contritione coram accurrentes, non potest dici quam devote quam-
Domino mactaverit, quis explicare sufficiet? No- que solenniter noctis illius excubias frequenta-
verat sane vir ccelestis ingenii, non sibi esse fa- verunt. Mane igitur facto, sanctissimura beatse
cile,quod aliis fuerat impossibile ; atque ideo se Virginis eorpus in locellum, cum magna Episco-

carnis maceratione vehementer angebat, quo pia pi et clericorum humilitate, atque cautela totius
Virgo, ejus moestitudini condescendens, tandem populi, in ccelum clamore sublato, qui tantum
se aporiret vel sic pulsanti. qu;e mimquam in vi- bonum nobis concessit, quo hiyusmodi exemplis,
ta sua januam raiserationis alicui clauserat pie horainura prsecipites impetus virtute eonstantix

triuin-
 100 MIRAGULA S. AMALBERG.-E VIRGINIS.
triumphemus, et dsemones superare possimus. ih sturinnibus, ut iterum dicam, allumnbique si-
Haec de translatione corporis sanctae ac Deo lentium.
amabilis Amelbergae fideliter enarrata, si quis d IIoc coinmentum supra refutavimus in Com-
male interpretatus fuerit, ipse se infidelem esse mentario pr.rvio, ad Acta S. Amalbergx Vidux.
fatebitnr. quandoquidem illum mala diligere, qui
bona credere contemnit, aperto satis indicio de-
monstratur.
55 Sed nunc de nobilissimo ejus nomine, divi-
110 quodam vaticinio eidem imposito, pauca di-
mologia.
cturi, finem sermonis sic faciemus. Nomenquippe
MIRACULA
d sanctissimse istius Virginis ex duabus Iinguis d,
Latina videlicet atque Tbiudisca compositum es-
se, gemina verba declarant. Prior enim pars a Ex codice membraneo fils. ecclesiic
malo, posterior berga, meritum ejusfelicissimum Tamisiensis.
voce proclamant. Amalberga nam-
fuisse, alterna
que, a malo custodia, sive a malo cautela expri-
mitur, quod utrumque ipsius sancto proposito
Anno Domini millesimo trecentesimo vicesimo Piscalor a
aptissime convenire, nemo est qui ambigat. Nam- tertio, feria tertia post vincula sancti Petri, Sancta cxau-
ditus.
que quia corpus et animam sua perpetua Christo quidam pauper piscator in Scaldam mittens rete
castitate dicaverat, a malo se custodisse, dubium ad capiendum rhumbos a, non post longi tempo-
non est. Quantum vero daemonum sem- insidias ris moram trahens rete suum, invenit in reti suo
per suspectas habuerit, pedesque suos a laqueis captum rhumbum magnum et attrahens in na-
;

iniquitatis retraxerit, mala jugiter cavisse bona- viculam ejus rhumbuin, gavisus est ex captione
que semper egisse, perspicua ratione probatur. piscis quod gaudium statim versum est in mce-
:

Alioquin, aut aliter, nescio quo docendi genere, rorem, quia dum rhumbus sensit siccitatem,
nomen ejus quilibet interpretabitur, an eam ali- palpitans et percutiens cum cauda navim, et pi-
ter, quam supra dictum est, fecisse mentietur? scatoris rete rumpens, per foramen retis salivit
quod tamen de tam sancta et Deo amabili virgi- in Scaldam. Invocans piscator corde mcesto bea-
ne, nefas est quempiam fari, quae in tantum pu- tam Amelbergam, ut succurreret sibi pro rhum-
dieitiae ejus thalamum sublimavit, uti nunc im- bo capiendo [promisit] ipse [quod] grossum Tu-
perii ccelestis augusta, desideratis amplexibus ronum super altare ipsius jejunus immolaret. Et,
perfruatur sponsi sui Domini nostri Jesu Chri- hoc dicto, idem rete projiciens in Scaldam, rhum-
sti, cui est honor et gloria in secula seculorum.
bus intrans rete piscatoris, tractus est pacifice
Amen. tamquam parvus pisciculus ad littus Scaldae et ;

Clausvla er- 56 In codice Tamisiensi additur clausula, quse deinceps manus piscatoris evadere numquam co-
rimen a pri-
primo translationis auctori tribuenda haud quaquam nabatur unde piscator laudans beatam Amel-
mo transla- :

tionis auctv- videtur, accepta procul dubio ex vetusta aliqua in- bergam, mane facto, sicut voverat, Turonum im-
re liic inscr-
la.
scrintione, quam amanuensis, ne periret, subjun- molavit.
(jcndam censucrit, de suo adjiciens ineplam corre- 2 Consuetum est a temporis antiquitate, fere- Ob neglectam
ctionem, qux mclius omissa fuisset. En ejus verba : trum beatae virginis Amelbergae, cum reliquiis solcnncm
Corpus paradoxae Virginis Christi Amelbergae, supplicatio-
ejus et etiam aliorum Sanctorum deferre circa ncm
ad praefatam basilicam delatum est a Balduino, metas villae b Tamisiensis quolibet anno, semper b
cognomento Ferreo, avoscilicet Arnulphimagni, in feria quarta sancfee Pentecostes et omnis ;

sexto Kalendas Novembris, anno incarnati Ver- clerus nobilesque prasdictae villae, necnon populus
bi octingentesimo septuagesimo, Indictione ter- communis ejusdem villae et circumstantium villa-
tia, sed ego dicerem Indictione quinta. Male uti- rum, cum reverentia et maxima devotione, je-
que, nam Indictio lerlia plane coincidit cum anno
juni cives Tamisiachi nudipedes, unanimiter cir-
octingentesimo septuagesimo, non item quinta ut , cumeundo villam, sanctum feretrum supportantes
correctio plane supervacanea sit. Quod vero memi-
assequuntur. Adsunt etiam ibidem mimi et alii
nerit Arnulfi mugni, ne inde quis inferat, Comitis joculatores, histriones, organistse, buccinistae,
istius tempore adjectum esse eam claumlam seu ad- tympanistae, viellatores et citharistae, et complu-
ditionem : nam licet ejus seculo componi potuerit, res alii, quorum interest, in laudem et gloriam
satis cerlum videtur, recentiorem esse translationis beatae virginis Amelbergaa, laudabiliter exercere
historiam. Malim existimare, Arnulfi memoriam multimodum genus organorum. Et eligitur qui-
illic insertam, quod ea semper in aenobio Blandi- dam locus, qui dicitur Oanc, juxta villam qnae
niensi recentior fuerit, ob innumera beneficia qui- dicitur &C 3tiCSt0tlC; et congregatur ibi populus
bus ipsum Cotnes ille locupletaverat. universus, moram faciens, milites, equites, ar-
migeri, militissae c domicellaeque nobiles, cum
curribus earumdem coopertis : et praedicatur jbi-
dem, et multa miracula beatae virginis Amel-
ANNOTATA. bergae recitantur. Et supponitur feretrum hono-
rifice curribus, donee sermo sit completus,
et ab
omnibus multifarie honoratur deinde subleva-
;

tur feretrum et refertur in basilicam beataj vir-

a Necdum mihi persuasit scriptor iste, certum
ginis Amelbergae.
esse, sic contigisse invenlionem sacri corporis, ut
ipse narrat ; sive idem sit, qui Vitam compilavit, 3 Anno Domini mcccxxii, quod praedictum fe-
sive alius purioris linguae auctor, quod satis ambi- retrum pauperrime ferebatur circa villam, non
(jue explicat. multis personis etiam minimis [comitantibus] sed
b Vide quae de operosis his circuitionibus dispu- major multitudo non curavit in hoc anno, quod
:;,,, ,nu., -.(ijini iii I ',1111111, iiiiiriu iir.rrm. consuetum fuerat ab antiquo, et sic feretrum ab
c Hic ego invenio aves, nescio quas, translalio- illis qui tunc aderant ad fanum ejus debiliter
re-
ni cvrporis S. Amalbergse applaudentes, verum portatur. Posthinc d in solennitate beatae vifei-
 I>IK DECIMA JULII. 101
nis Amelbergae tanta serenitas erat, quod quasi Amelbergae, circa horam primam parari cibaria n mw,
generaliter omnes qui dicto festo Tamisiae tunc sibi pnecepit ad prandendum, et poni mensarn. *"
interfuerunt, mirabantur super hujuscemodi festi Cui respondit uxor ejus dicens Jejunium est »iu> :

diei claritate, quse subito conversa est circa ho- beatae virginis Amelbergae. At ille responden
ram Vesperarum in tam immensam umbram et dictum uxoris suae vilipendens, beatam Virgi-
validam tempestatem tonitruum fulminum et , nem [contemnebat] et increpabat uxorem suam
grandinum, cum vento valido et densa pluvia; et totam familiam domussuae, dicens. iejunium
et quasi generaliter omnes qui videbant illam esse fatuitatisobloquensque beatae Virgini fri-
;

horribilem auram, interire crediderunt, et diem volis verbis et inhonestis, ad mensam ejus sic
Et oriebatur infra Ta-
judicii veraciter adfuisse. resedit. Et dum cibum sumere coepisset, primam
misiam, villam sanctae Virginis Amelbergae, sic- buccellam panis, quam habebat in ore, glutire nec
que fere medietas fructuura hujuscemodi villae vomere potuit; sed membris ejus, in
contractis
quassata destructa per grandines qui tunc
fuit et mutus et quasi mor-
extasi effectus est, et totus
in die ceciderunt tuus ab omnibus putabatur. Videntes autem uxor
terribili lcm- 4 Et est hoc miraculose notatum,
testate pu-
nam ultra ejus et filii filiaeque attoniti, vicinos convocantes,
nili.
limina '
parochiae sanctae Virginis se [non] nisi flexis genibus, ad terras humiliter [se] prostra-
•
lege limitcs modicum extendit, et aliquibus grandinibus, ad verunt, et voce lamentabili cceperunt invocare
modura pomorura magnis, inveniebatur, ut im- beatam virginem Amelbergam, ut ejus interces-
pressa fuisset forma turpissimae faciei, velut dae- sione sanaretur. Mater eorum et filii voverunt

monis aut alterius turpis animalis et peritis- ; impransi nudique pedes, cum ipso sanctam basi-
simi viri asserebant, illam ingentem tempestatem licam Amelbergae virginis, peregre, cum oblatio-
specialiter a Deo Tamisiensibus esse destinatara nibus eorum, in laudem Virginis visitare, omni-
in exemplar et castigamentum memoriamque
, busque diebus vitae suae sanctam Virginem sin-
praefatse tempestatis, ut beata virgo Amelberga gulis annis in profesto suo promittendo adire pe- E
a Tamisiensibus et ab omnibus Christianis dili- regrinando. Paulo post eorum pater sanatus est,
gentius iraposterum honoraretur. Praesertim in veniam petens incessanter a Vir-
et ccepit loqui,
anno Domini mcccxxiii exhibebatur [tantus cul- gine sancta, seque confessus est coram omnibus,
tus] et tanta reverentia beatae virgini Amelber- in ipsam Virginem cogitatibus et verbis graviter
gae, quod vix unus solus remansit in domo cu- deliquisse surgensque sine temporis intermis-
;

stodienda, quin ad feretrum beatae Virginis ad sione, templum beatae Amelbergae virginis devo-
supportandum omnes et singuli, senes cum juve- tissime cum oblationibus et amicis visitavit in
nibus, in honorem et laudem ipsius concurre- illa die.

runt, laudantes et exorantes sanctam Virginem, 8 Anno Domini mcccxx, quaedam matrona Puella eadu-
quatenus ad ccelestem Regem specialiter pro Ta-
laborans
misiensibus, ac etiam omnibus Christianis inter- caduco morbo feriebatur, audivit mater miracula
t
pellaret, ut ipse per suam misericordiam remo- recitari, quae fiebant Tempsecae per beatae virgi-
vere dignaretur ab omnibus Christianis commi- nis Amelbergse gloriosas interpellationes ad Je-
nationem tempestatis. sum Christum. Mater invocans sanctam Virgi-
Wulier in 5 In anno Domini mcccxi, quaedam mulier nem, promisit ei, quod si filia sanaretur, num-
partu peri-
clitans sana-
impraegnata a viro suo in villa Tamisiensi, oriun- quam ornato capite choreis aut nuptiis interes-
da et nutrita in eadem; dum tempus pariendi set, vel sponsalibus, donec sanctam eccl si; m
ejus adveniret. infans in utero mulieris illius rao- beatae virginis Amelbergae in Tempseca, cum
riebatur, et nullo modo potuit ab infante libe- oblationibus personaliter visitasset ; quae sanata
rari, sed dolens et infirmata fere per medietatem fuitab infirmitate sua. At postmodum immemo-
unius anni, ultra terminum pariendi, sic perman- res mater et filia voti facti, fere per annos tres
sit. Qua; tandem consilio quarumdam matrona- transactos ; quaedam sponsa, neptis filise mulieris
rum beatam Amelber-
freta, fideliter invocavit hujus, in quodam die festo, dum deberet ma-
gam, ut deprecaretur Dominum Jesum Christura, trimonio copulari, rogavit neptem ejus, scilicet F
quod ab infante, quem mortuum in utero sensit, filiam hujus matronoe , quod eam praecederet,
liberari posset. Ipsa quoad vitam suam singulis nuda caput, cum ceteris virginibus, sicut raos est
annis vovit, se basilicam saneta? virginis Amel- in talibus oppidis, et in aliis civitatibus et in vil-
bergas peregrinando visitaturam. Et voto facto, lis magnis.
statim infans mortuus exiit per foramen juxta 9 Mater nocte proecedente dum lavare coepe- emisso i

s """'" r
umbelicum ejus membratim. Primo caput et de- rat caput filife suoe, ut in secunda die decentius
inde caro per frusta cum cunctis ossibus infan- incederet, et ornatius inter alias puellas cum in-

tis ejiciebatur, et mater precibus et auxiliis bea- dumentis suis nuda caput appareret; porro filia,
tae virginis Amelbergse, non post longi temporis sub matre lavante, caput percussa morbo terri-
spatium, ab illius partus infirmitate reddita fuit biliter caduco, quem non senserat per tres an-
pristinas sanitati. nos, recordata est mater promissionis. quam
Susdlatur 6 Anno Domini mcccxxiii, sedens ultra Scal- nondum irapleverat beataa Amelbergae Virgini.
infans mor-
tuus. dam, in loco qui dicitur UViTt c Theutonice, Coepit iterum mater lacrymari, et altissima voee
quoedam mulier, habens in gremio suo quemdam clamare : Miserere nobis, virgo sancta Amelber-
infantulum ejus, sanum et hilarem existentem, ga, quia peccavimus tibi sana filiam meam. et
;

qui continuo pallidus effectus exspiravit. Mater quoad vitam nostram, quolibet anno cum obla-
ejulans et exclamans voce magna vicinos convo- tionibus nostris, in laudem et honorem nominis
cavit, qui incitaverunt eam invocare beatissimam tui, visitabimus in Tempseca sanctum templum ,</
,/

virginem Amelbergara super mortuo filio suo. tuum. Iis dictis, iterum filia convaluit, et laudare

Quae statim dum promisit eumdem offerre Vir- ccepit et benedicere beatam virginem Amelber-
gini, cunctis ibidem vicinis videntibus, puer ille gam. Quoe mane surgentes mater et filia, cum
quasi expergiscens, sine mora revixit. muneribus et oblationibus, in Tempseca beatse
7 Anno Domini mcccxx, quidam vir oppida- Amelberga? virginis sanctum templum visitantes,
nus in Rupelmonda, in profesto beata> virginis et qualiter eis hsec evenerunt, omnia coram sa-

cerdotibus
 MIRACULA S. AMALBERG,E VIRGINIS.
W2
fantem, sicut promiserat, in templo Virginis Ta
cer~dotibu S ibidem et omni populo verbotenus
misiae proesentavit.
enarraverunt.
14 Anno Domini mcccxviii quidam Jacobita, P.Dominica-
ilem inflatio 10 Anno Domini mcccxxiii, quidam nauta,
Ordinis sancti Dominici, nomen habens
frater "l".™"/,;/"''
pas-
qutturis. cujus guttur inflatum erat, circiter octo dies prsedica- fidem habere
Joannes de Bonestele, bonje memoriae.
sus est angustiam magnam et dum quodam die
;

tor ultra Scaldam in terra Wasiae, praedicans in

cibum sumere conaretur, in mensa solam buc-
loco, qui dicitur £rr banr, ibidem congregata
cellam panis imponere nequivit ori suo nec an- ;

intrare poterat vel exi magna multitudine populorum, et recitans plura

belitus ejus per arterias
re. Statim, eo invocante beatam Amelbergam miracula beatae virginis Amelbergae, quae repe-
sanatus erat ab inflammatione, cum oblationi rerat idem frater in Legenda beatae Virginis de
benedicens beatam spatio longi temporis in templo suo Tamisiae
bus adiens ecclesiam, [et]
scripta, sermone suo completo, rednt Antverpiam
Amelbergam
11 Anno Domini mcccxxii, quidam vir oppi- ad Fratres ejus ; eademque die sedens in cella
(uriosus,
h danus in Meehlinia ft, furiosus et amens omnium sua solus. intra se recordatus est sermoms ejus
fecti in illa die, et miraculorum beat» Amelber-
sensuum eius, Hgatus erat ferrea compede, et
g». dubitans et hassitans, ut in plunbus qua3
fere duodeeim funibus circa manus et pedes, et _

praadicaverat populis veraciter, sine m possent

a pluribus in furiositate tenebatur. Sed tandem
esse vera, loquensque ad interiorem hominem sui
inter omnes ferrum cum omnibus cordis disrupit.
[et] dicens Talia non sunt, licet ab aliquibus ibi
et in eadem hora beatam Virginem invocavit,
:

sunt annotata. Iis actis et dictis infra se, sine

dicens Adjuva me beata virgo Amelberga. Qui
:

Deo precibus Amelbergae vir- aliqua teraporis intermissione, frigus eum inva-
statira, annuente
sit acsi febricitare ccepisset, et impotens factus
quinque sensus ejus et in
ginis, recepit perfecte ;

omnium membrorum ejus, nec solum verbum

secunda die mane surgens, ferrum propriis ma- est
proferre potuit ore suo. Qui statim ingemiscens
nibus ejus, in exemplar omnium, ad templum
sanctae Virginis apportavit. Quod ab omnibus tota mentis intentione, cordeque firmissimo san-

videri potest usque ad hodiernum diera. ctam invocans Amelbergam, de commissis in ip-
puetlu con- 12 Anno Domini mcccxxiii, quaedam mulier sam, humiliter veniam postulavit; et post modi-
tracta.
vidua, in villa Taraisiensi, quamdam habuit puel- cum temporis assecutus est sanitatem,laudans et
benedicens ipsam Virginem vovitque se fideliter
lam, circiter septem annos habentem, ponens il-
;

quolibet anno in festo virginis Amelbergas praedi-

lam ad custodiendum pullos aucarumi in plateis.
Quadam die sedebat illa puella supra quamdam caturum laudem Virginis in loco qui dicitur
fossam, non procul a domo matris ejus, et ex vo- (3anr n, quoad vitam suam. Et hoc ingens mira-

luntate Dei omnia membra ejus contracta per-
manserunt in illo loco, quod moveri per se ipsara
nequivit. Mater ejus adveniens dixit Filia, surge
et mater eam tetigit et traxit manibus ejus, sed
remansit immobilis, quasi lapis. Mater vero tunc
culum immediate fratribus ejus intimavit, e*
quamdiu vixit, semper interfuit festo Virginis
:
sermocinans, et ibidem publicavit imprimis mi-
raculum suum, qualiter acciderat sibi, eum aliis
miraculis beatae Amelbergae.

contristata nimium sublevans filiam suam in

,

huraeris, in domum propriam cum corde ge-

raenti portavit. Tandem invocans beatam Amel- ANNOTATA.
bergam, in filiae suae subsidium et juvamen,
[oravitj ut ejus membra sic contracta pristinae
sanitati restauraret. Quae per aliquot dies impo-
inater confidenter oravit,
a Rhombus piscis planus est, a figura sic dictus,
tens in lecto jactiit, et
de quo etiam egimus ad Vitam S. Ottonis 2 Julii
quod per preces beatae Virginis erexit se puella
pag. 419 : Belgice vocatur tarbot seu terbot; gal-
de lecto, et cura matre et aliis vicinis ejus venit
lice turbot.
ad templum beatae Virginis hilaris et sana, re-
b Tritum hic et in Actis vocabulum, quod lexi-
linquens oblationes super altare beatae Virginis cographos exercet ; hic et superius non solum pro pago,
Anielbergfe. urbe aut oppido accipitur, sed pro tota parcccix ali-
et mulier ex 13 Anno Domini mcccxxii, quaedam mulier in cujus extensione.
liarlu afpi- Hulft coramorans, laborans in partu, peperit
/; c Vox rarior, pro nobili, opinor, femina, quem-
infentem super caput habentem massam carnis admodum Viri nobiles olim milites dicebantur. Cetera

in magnitudine fere capitis sui quod videntes quee obscrvari hic possent, satis intelliguntur
;

mater ejus et complures aliae mulieres, ultra mo- d Hxc et similia barbara, tum in verbis tum
in sensibus, quibus hxc miracuhrum historia abun-
dura contristabantur. Et mater advocari jussit
dat, vix unnotari merentur. Hinc inde uncis con-
chirurgicos et incisores vulnerum peritissimos,
clusi, quz ad claritatem juvare possunt.
quiremedium adhiberent abscindendo hoc fru- e Una circiter lcuca distat Tamisia in Occiden-
stum carnis, taliter innatum capiti iufantis il- tem, quemadmodum Rupelmonda inferius in Orien-
lius; sed nullus chirurgicorum, propter pericu- tem.
lum mortis ad hoc a parentibus ex-
pueri, licet f Ardenburgum oppidum novi in Flandria, non
hortaretur, apponere manus ejus audebat sed ; procul Slusa silum : an hoc indicetur, ncscio.
puer ita remansit. Mater vero dolens raultum, g Dum hic legis templum S. Araelbergae, ulibi
recordata est in eadem nocte miraculorum beatae ecclesiam vel basilicam,inte£%e eo sensu quo supra
Araelbergae virginis, corde lugubri jugiter invo- diximus ; eam nempe in eo templo coii, at ipsum
beatissimee Virgini Mariae dedicatum esse.
cans ipsam sanctara Virginem super filii sui sa-
nitate quod si convaluerit infans et annihilare-
h Notissima civitas, Beltjii ecclesiastici melropo-
;

lis, Tamisia in Meridiem distat leucis minimum

tur illius carnis inflatio, veniret mater, quam
quatuor.
cito surgeret a decubiis /, ut beatae virgini Amel-
i lntellige hic rursus anseres, sed forte paulo
bergae filium suum cum oblationibus imraolaret.
magis qua ratione a silvestribus distingui
cicures ;

Quae tunc inflata caro capiti penitus evanuit et
annihilabatur et precibus beatae Virginis, effe-
;
ctus est infans sanus in capite.
possunt, quos gances, seu ganzas in Vita appellatos
vidimus cap. 3. Vide annotata ad litteram i.
Et mater ejus in- k Oppidum Flandrix, satis notum, ultra Wasix

fines
 DIE DECIMA JULII. 103

fines in Septemtrionem, Batavis acatholicis modo statira cecidit ille directo dorso versus terram
subditum. surgens primo secundoque, sed tertio surgere non
] Intellige a puerperio. valuit. Jacebat impotens omnium membrorum
m
Gallicismus, ni fallor, quo vult dicere Pr<rdi- ejus, quasi exspirasset, donec vicini thalamum
catoremistum, ut vera asseruissemiracula, quxpos-
intrassent, flentes et repercussi nimiurn super
sent essc falsa.
quasi mortuo, sic jacente. Venerunt visitare
illo,
n Banc, Ter banc lotus est, de. quo nnm. 2 su-
beatam Amelbergam, ut ille precibus ejus recipe-
pra, ubi congregabalur populus, ad supplicationem
ret sanitatem. Qui statim surgens, confessus est
fcria vi Pentecostes : unde docemur, concionem ad
populum ibi etiam olim liaberi solitam. coram omnibus, voluntatem habuisse illam inter-
flciendi, diabolica suggestione, nisi beata virgo
Amelberga ipsum constrinxisset; veniam ibi po-
stulans de commisso, ipse cum amasia sua et curn
Miraculwum continuatio. aliis pluribus personis, peregre limina capell»
beatae virginis Amelbergae, in honorem ejus et
laudem visitaverunt ; et voverunt, se quousque

Anno
nno Domini mcccxii a quidam vir operarius, viverent, semel in quolibet anno visitaturos.
dum castrum de Beverne b altiorabatur, 17 Anno Domini mcccxxvii, feria quinta post Incredutw,
~
Manus con- re ~'~n cit -
pro diurnis denariis ibidem laboravit portando Purificationem beatae Mariae Virginis, vir unus
trita rcsli-
tuitur :
lapides machinatoribus, et latomis ministrans. et dua? mulieres interfuerunt miraculis quae fle-
Accepit lapidem immensum et apposuit collo suo, bantin capella beatae virginis Amelbergas, vide-
qui prae nimio onere lapidis, lapsus est ad ter- licet quod duae mulieres obsessae liberabantur :

ram; et cecidit lapis ille super manum ejus, et una earum a duobus daemonibus altera ab tri- ;

conclusit eam inter duos lapides ; et tantam rece- bus, in una hora simul et semel quod miracu- :

pit laesuram, quod nulli chirurgici manum illam lum raro visum est fieri in ecclesia aliqua. Ive- E
curare poterant, licet plures magistri ad sanan- runt a Tamisia ad ecclesiam de Rupelmonde, in-
dum eam advenissent. Unde vir ille tantum sen- venerunt ibidem congregatos scabinos, et alios
sit dolorem in illa manu, quod in fine magistri di- probos viros ipsius villae, loquentes de negotiis
cebant, manum infectam et accensam igne, et eorum. Narraverunt illis miracula facta in eccle-
nullum aliud esse remediura, nisi manum ampu- sia Tamisiensi quorum unus scabinorum, non
;

tari. Et die secunda convocati sunt amici ejus, credens, sed subridens, dixit: Haec non suntvera
qui cum magistris ibidem adessent et magistro ; quae narratis et immediate, verbis illis ab ore suo
;

uno. praeparante instrumentum ad hoc aptum, su- prolatis, remansit immobilis et mutus, et impo-
pervenit in domum illam vir quidam antiquus, tens omnium membrorum ejus. Quem amici ejus
canus multum, et loquebatur uxori hujus infir- posueruntin curru, et transvectus [estj eadem
mantis in hunc modum Manus : viri vestri sana- die usque ad atrium beatae Amelbergae et dum ;

bitur infra triduum, beatam virginem Amel-

si levaverunt eum de curru, ponentes super garras
bergam puro corde visitaveris in Temseca cum c atrii, statim auxilio beatae Amelbergae resum- e

decem peregrinis. Et extrahens quoddam viride psitibidem omnium membrorum ejus sanitatem;

folium cujusdam herbae, posuit super manum il- et accedens ad sepulcrumetaltareejus, cumami-
lius, et jussit ut non amoveretur nisi tertia die cis et aliis bonis parochianis Tamisiensibus, lau-
transacta et immediate recessit, incognitus ab
;
dans et benedicens beatam Amelbergam, reliquit
omnibus illis et dum aliqui eorum insequerentur
;
ibi oblationem ejus, et rediit domum suam hilaris

eum per plateas ad interrogandum ab ipso plura et sanus.

bona, Et uxor illius sur-

nullibi potuit inveniri. 18 Anno Domini mcccxxvii, mense Augusto, Curatttr
~
"* caT
gens die tertia summo mane, votum peregrina- in vigilia Assumptionis,quaedam domicella patie- JJ^'CM

tionis, sicut praeceperat ei ille bonus homo, fide- batur cordiacum, id est morbum cordis gravem,
literadimplevit;etcum in sero domum rediisset, ita quod amici ejus desperabant de vita ipsius.

invenit maritum ejushilarem, sanum, laudantem Inter cetera consuluit una matrona illi mulieri F
et benedicentem Dominum et beatam Amelber- infirmanti, quod ipsa invocaret sanctam Amel-
gam, quod precibus et meritis ejus omnipotens bergam et illa promisit. sanctam Amelbergam
;

Deus manum ejus ab omni loesione sanasset et ; visitare nudis pedibus, et immolare ei cor unum

sanatus absque mora similiter ipsam Virginem factum de cera, continens unam libram. Et dum
peregrinando visitavit. hoc votum fecerat intentione bona, in hac hora
lemina a pc- 16 Anno Domini mcccxxvii, quredam juven- sanabatur ab infirmitate sua ;
quae tertia die se-
riculo mortis
cula multum innocens, decepta a nobiliori viro, quente, sicut voverat, beatam Amelbergam visi-
titicratur.
concepit puerum ab illo qui dum percepisset, : tavit.

illam impraegnatam, repulit eam, improperans ei 19 Anno Domini mcccxxvii, feria secunda post febris,

saepius et imputans, alios viros secum concubuis- festum beati Laurentii, qusedam mulier febribus
se. Ex quo illa plurimum contristata ccepit invo- graviteroccupata, vovit peregrinari beataAmel-
care omni die sanctam Amelbergam imis singul- bergae et voto facto. febres deinceps evanue-
;

tibus, ut eam consolaretur in hoc magno dolore, runt, et omnino sanabaturab ipsis, precibus bea-
quoniam pura esset a consortio omnium aliorum tse Virginis. Et simili modo sanati sunt multi a

virorum. Haec tristis et mcesta manens, ob hoc febribus, et ab infirmitatibus diversis in eodem
quod eam amasius ita verbis suis diflamaverat, anno.
etenergume-
ix mensibus elapsis, peperit filium unum. Ama- 20 Anno Domini Mcccxxvn, qusedam puella
sius ejus intrans thalamum, ubi tunc in decubiis decem annorum vel circiter, obsessa a spiritibus
illajacebat, evaginato capulo accessit ad lectum immundis, introducta erat in capella beat» vir-
amasia; suae, dicens Nunc apparet quod tu cum
:
ginis Amelbergse quara sacerdos unus conjurando
:

alio concubuisti, nunc te interficiam hcc cul-

et conjurationibus magnis, et in balneo ./ ponendo
conjuravit, et fortiter tentavit. ut ab
immundis
tro manus meas non evades. Illa tunc flebilicor-
;

spiritibus liberaretur, absque eorpons

illius e
de fideliter invocavit beatam Amelbergam, ut ip-
sam ab illo furibundo et insensato liberaret. Et aliorum L-esione. Quaa in die nona, eadem nocte
sequente,
 104 MIRACULA S. AMALBERGyE VIRGINIS.
sequente, dormiens coram altari liberabatur ab mater apportans eum in ulnas suas in domum
omnibusvexationibusdaemonum; etsummomane ejus, invocans beatam Amelbergam ob salutem

confessa est coram sacerdotibus et aliis viris pro- filii sui graviter infirmantis, vovit offerre filium
ejus cum oblationibus, et peregrinis ommbus,
bis se esse omnino sanatara, precibus et meritis
beatiB viiginis Amelbergae. quos congregare posset, beatse Amelbergao in ca-
/ iolali (e, 21 Aniio Domini mcccxxvii, quaedam juven- pella ejus. Voto facto, filius ejus sanus effectus
pa-na.
cula, cujusdam viduae filia, praeparavit se ad fi- est, et peregre profecti sunt in honorem beatae
landum e in profesto Amelbergae circa horam no- Amelbergae.
25 Anno Domini mcccxxvii, mense Junii, sab- Meretrix
nam, et involvit colo suo lanam. Mater ejus ait
Sanctam i
illi
: Filia mea, desine filare, quia festum est bea- bato ante festum natalis sancti Joannis Baptistse vocans,
tae Amelbergas tu vides peregrinos transeuntes
;
quaedam juvenis mulier, quae per quatuor annos
versus villam Tamisiensem, in honorem beatae vel circiter exercuerat vitam immundam, saepius

virginis Amelbergae. Cui filia respondit : Nulla interpellavit beatam Amelbergam, ut Christum

mihi est de hoc cura ; ego lanam meam in colo pro ea deprecaretur, ut ipse per suam misericor-
meo volutam omnino filabo priusquam advespe- diam cor ipsius in melius converti g dignaretur,
rasset. Et cum haec verba protulisset, immediate et a vita meretrieali ipsam liberaret. Haec mulier

cecidit a scabello, supra quod sedebaf,, ingemi- feria quarta in diebus Pentecostes, dum feretrum
scens et clamans quasi lunatica, et graviter omnia beatae Amelbergae circa villam Tamisiensem por-
ejus membra torquebantur. Invocantes mater et tabatur, vovit beatae Amelbergae, intima cordis
vieinee mulieres beatam Amelbergam pro sanita- compunctione, se per annum se ab illis illicitis
te illius et vovit illa, quousque viveret, in quoli-
;
peccatis abstinere. Exiens villam Tamisiensem
bet aimocircuirevillamTamisiensemcum feretro sabbato praedicto versus Gandavum ire propone-
beata? Amelbergae. Statim, voto facto, cessavit bat. Venit ad puteum ex quo beata Amelberga
in ipsa infirmitas ; et in eadem die visitavit illa tempore vitae suae hausit aquas, et ingeniculavit
juvencula sanctae Amelbergae capellam, in hono- se juxta puteum coram cruce, et reliquit ibi obla-
rem et laudem ejus. tionem unam, in honorem beatse Amelbergae,
22 Anno Domini mcccxxyii, in profesto beatae quod eam defenderet a peccatis, omnibus diebus
virginis Amelbergae, quffidam mulier dives, dia- vitae suae. Et ipsa surgens, volens recedere,

bolica suggestione, furata est xxi ulnas panni omnia membra ipsius sunt contracta, quod rece-
linei optimi circa horara nonam : et dum ilia, dere nequivit ab illo loco.

cui sublatus erat pannus, percepit se perdidisse, 26 Et ipsa statim cecidit, juxta puteum ob- ejus appari-
tione ad bo-
cogitabat huc illuc, quisnam abstulisset pannum dormiens, ab hora prima usque in horam nonam nam frugem
ejus. Et haec mulier habebat quamdam juvenem cui somniando apparuit albis indumentis vestita reducitur.
ancillam pectricem f, operantem inlanificio, quae mulier quaedam, et faciens in puteo tumultum
fuit extranea sieque illa, quae perdiderat pannum,
;
magnum ; et mulier expergiscens, nil invenit. Et
et etiam maritus ejus imputabant illi pectrici, iterum surgens, recedere putabat, et non potuit
pannum abstulisse, vel per consilium ipsius esse transire metas illius loci, in quo Amelberga sole-

sublatum. Ipsa tunc pectrix contristari ccepit et bat conversari. Convocatis ad hoc miraculum
negare, quod nihil penitus inde sciret, et inculpa- omnibus presbyteris et clericis, et fere populo
bilis esset ab illo furto, flens et orans tota nocte totius villae Tamisiensis, nullus hominum eam
genibus flexibus et manibus plausis , beatam abducere valebat, sed tota nocte in illo loco per-
Araelbergani lacrymis amarissimis interpellando mansit. Manefacto,exuit se omnibus vestimentis
deprecabatur.ut ipsa Virgo-Deum cceli exoraret, Amelbergae immolavit, et sic eam
suis, etbeatae

quod ipse per suam misericordiam dignaretur capellam suam intrare et visitare permittit, et
ostendere, quisnam hoc furtum fecisset; ipsa je- divinis officiis interesse non defendit, sed in Io-
juna, nuda pedes, in Terasecam, quam cito dies- cum suum, divinis peractis, semper redit. Et si
ceret, ipsam peregre visitaret, quod et fecit. Et aliis negotiis vacare vellet, pedes et manus ita
dum bajcpectrix ad domum illam, ex qua mane sunt contracti, et sic infirmatur, quod quasi sta-
exierat, rediisset, inventa est fur illa super eam- tim moreretur.
dem fossam, in qua furtum fecit, ibidem volens
occultare pannum in aquam, sed nullo modo ma-
nus ejus potuit abstrahi ab illo per se vel per ANNOTATA.
alium, qui libenter scandalum illius mulieris oc-
cultasset.Tunc confluxerunt vicini, etiam ipse
Dominus temporalis, qui omnes unanimiter invo- a In Commentario praevio num. 64 monuimus,
caverunt beatam Amelbergam, utmisereri digna- in miraculorum ordine seriem chronologicam omnino

returillius mulieris. Oratione facta; mulier sur- desiderari, qui sine ullo rerum dispendio observari
potuisset.
rexit, dicens omnibus, quod beata Amelberga
b Distat Tamisia leucis duabus. Castrum de quo
ipsam coegisset adpannum reportandum. Et ipsa ,

ibi agitur, modo destructum est.

tunc liberata est et ob honorem beatas Amel-
;

c Quee tint isU atrii garrae, fateor me non intel-

bergae, Dominus temporalis dimisit omne factum, ligere. An fortasse quod in atrio scamna aut repo-
et eadem die tres illse mulieres cum multis aliis sitoria fuerint, qu<e scriptor garras vel gerras potius
visitaverunt ecclesiam beatae Virginis. vocet, qux vox nota est.
23 Anno Domini mcccxxiii, mulier quaedam _
d Ncque satis capio, quid hic sibi velint adhi-
in villa Tamisiensi, carens visu, ducta est in ca- bita in ecclesia Tamisiensi ad exorcismos mulierum
pellam beahe Virginis, et precibus ejusdem Vir- baluea.
ginis recepit visum. e Filare a Gallica vocc filer, pro nere:
f Ancilla pectrix, orans manibus plausis
et inlegru 24 Anno Doraini eodem, filius mulieris habens et si-
membra milia ex adjunctis intclliguntur.
contractx. annos quinque cum dimidio, positus est ad cu-
stodiendura aucas, obdormivit in platea juxta do- g Idem dicendum de hac et pluribus constructio-
nibus, hic et in decursu satis distortis.
mum matris ejus dum a somno surgere credi-
:

dit, impotens erat omnium membrorum. Ejus

Miraculorum
 DIE DECIMA JULII.
105
cerdotes illas obsessas circa horam sextam
cir- a mss
cumcinxissent, illa muta loqui coepit, et daimon
unus respondit sacerdoti. Cui sacerdos ait
Miraculorum pars tertia. .: Te
et consocios tuo3 exire
vasa haec oportet. Qui
respondit Adhuc non recedemus.
: Item interro-
gatusdaemon, dixit; quod essent tres mali in una
Obscsstc, a Quodam tempore duae mulieres in territorio de illarum, et in altera duo, et quod
Snncla acljit
circa nonam,
Brabantiajuvenes, unamaritata, altera Be- vel paulo post, exirent corpora illarum
ilhesa-
ghina, in quae dicitur Raemsdonc, tunc
villa, quia beata Amelberga eos cogeret, quod
nerni-
commorantes, distantes tribus leucis aut paulo nem laedere possent. Et dum conjurarent illas sa-
minus a villa Tamisiensi, gradiebantur et erra- cerdotes, corpora earum ita inflata erant,
quod
diabantur a in platea quadam. Una illarum, ha- colla earum grossiora capitibus videbantur. Et
bens pomum in manu sua, evaginavit cultellum sacerdos circumcinxit collum unius obsessae cum
ejus et divisit pomura
duas partes, et tradidit
in stola, et dixit daemonibus : Jam exite ab
hoc
unum frustum consociae quae sic invicem lo- ; vase. Dsemones dixerunt Via nobis est pro nunc :

quentes de vanitatibus, una tunc tres spiritus nimis stricta ad exeundum. Tunc sacerdos ab-
malignos et altera duos cum frustis pomi come- straxit stolam, et immediate unus malus exivit,
derunt, et ultra modum
ab iis spiritibus malis et semper uno exeunte alter remanens, exeun-
vexabantur unde parentes earum puellarum et
:
tem consocium suum proprio nomine nominavit,
amici nimis coeperunt contristari. Quae mulieres dicens Iste jam exivit. Et in hora nona jacue-
:

obsessae tunc transvectae sunt prope Mechliniam, runt illae creaturae quasi immobiles, ore aperto
in quadam ecclesia S. Mariae, quaa dicitur Hans- tamquam in extasi.Et omnibus spiritibus malis
wyc, ut ab adjurationibus sacerdotum a daemo- ejectis, surrexerunt ambae mulieres simul et se-
nibus liberarentur. Quae sic moram trahentes mel unahora, junctis manibus et genibus flexis, E
ibidem, sacerdotes adjurando per mensem unum, et invocare cceperunt humiliter beatam Amel-
nihil penitus in illas obsessas proficiebant, et re- bergam, quod eam tam amicabiliter precibus ,

versae sunt ad villam propriam et ad domum. Et suis, ab illis malignis spiritibus plenarie liberas-
dicit mater unius mulieris obsessae, interrogans set. Hoc ingens miraculum visum est in capella
unum daemoniacum, qui filiam ejus ita vexavit :
beatae Amelbergas Anno Domini mcccxxvii, men-
Cur, inquit, hanc innocentem creaturam sic tor- se Februarii, feria quinta post Purificationem.
ques, et cur tale vas innocuum intrasti? Daemon 30 Anno eodem, Dominica proxima sequente, Alia item
non promeruit; sed ad
ait matri : Filia tua haec
castigamentum omnium Christianorum. Cui ma-
introducta est quasdam juvenis mulier obsessa a ','"""" vi.°~
, ., , ,

daemonibus duobus, quorum unus exiens, tintm-

'

tare cogitnns ...

ter Quamdiu vexabitis ambas istas? Daemon
:
nabulum campanellae beatae Amelbergae, per me-
ait Modicum temporis una virgo ultra Scal-
: ;
dium, tamquam homo cum dentibus, sicut ho-
dam, nigra monialis, nos a corporibus iis fu- dierna die in ferro patet, in duo frusta momor-
gabit, et precibus illius illsesae permanebunt et dit, et ab alio maligno statim sit sanata. Et illa
sanabuntur. duo frusta tintinnabuli palam videri possunt
sed voli im- 28 Iis auditis, mater illa et amici ambarum in choro Tamisiensi. Ista sanata est a duobus
memores
acrius tortee,
vovebant, sine ulla dilatione templum beatae daemonibus ; et dum reverti vellet ad partes
Amelbergae, in honorem ipsius, cum viginti sex suas, transactis quadraginta diebus, intravit ca-
hominibus visitare peregrinando. Et statim, voto pellam beatae Amelbergae, adorans eam cum sa-
facto, mulieres illae obsessae, quasi nihil mali cerdotibus et aliis probis prassentibus ibidem. Et ,

sentientes, propter sanitatem quam reeeperant, dum limen prosdictae capella? transire credit, ad
per aliquos dies moram trahentes. votum pere- terras cecidit sicut lapis, et contrita sunt omnia
grinationis suae, sicut voverant, non adimpleve- membra ejus, et muta jacebat oculis clausis, acsi
runt. Quae quadam nocte cceperunt graviter in- mortua fuisset. Tandem recepta pristina corpo-
firmari, et a daamonibus vexari, quod quasi fie- ris sanitate, de consilio sacerdotum, vovit ser- p
rent amentes et tam furibundae, quod vix amici vire beatae Amelbergos quoad vitam suam, et
earum secum ausi sunt conversari. Et mane facto quod numquam transferret se extra hereditatem
iter arripientes, lacrymabili voce amici earum beato? Amelbergas, et quod ibi vellet vivere et
[perrexerunt] invocantes beatam Amelbergam mori et quod ad sepulcrum ipsius beatos Amel-
;

super has offensas. Tunc daemones in ipsis quie- bergae in capella sua resideret ad oblationes pe-
verunt, surgentesque mulieres obsessae, cum regrinorum recipiendas, et fideliter dispensan-
amicis earum, iverunt pacifice versus Tamisiam, das, juxta posse suum, omni die eum tempuspo-
peregrinando, donec fanum Amelbergos oculis stularet.
conspexerunt. Quia tunc una illarum imprope- 31 Et hoc facto, datus est dei locus in domo toties rela-
*'""'•
rare coepit aliquibus facta secreta; et altera mu- Beghinarum. Et visum est a multis, dum haec
liermuta facta erat a secunda feria usque ad fe- mulier in corde suo meditatur de repatriando b, b
riam quintam, quod non protulerat solum ver- statim ad terras cadit, et per longam moram,
bum, et per violentiam trahebatur in navim ad quasi exspirasset, jacet immobilis, et non sunt
transeundum Scaldam. Et dum ad atrium appro- viri quatuor tam fortes in Temseca, qui illam in

pinquassent, nullo modo intrare ecclesiam volue- illa hora, totis viribus eorum de terra levare va-
runt, ita quod unam sex viri fortes, alteram quin- lerent. Tale miraculum apparuit in hac muliere
que in capellam beatae Amelberga? ante altare sexagesies et ultra ; et toties quoties cogitat de
ejus cum magna vi traxerunt et ad terram po- recedendo, castigatur et punitur in omnibus ejus
suerunt. membris, et quam cito poenitet, tam cito sanatur.
Tamisiee li- 29 Quoe cum omnibus membris palpitando, Et visum est, duas noctes
quod per duos dies et
berantur.
licet fortiter tenerentur, in presbyteros ibidem capellam exire nequivit, quia cor ejus induratum
et in facies hominum stridentes et conspuentes, erat et voluntas erat recedendi. Et mater ejus
unum arripere, alterum percutere conabantur, et carnalis confessa est coram pluribus, istam fi-

terribiles clamando sonos emiserunt. Et cum sa- liam cum anima et corpore, prassentasse beatse

Tomus iii Julii. 19 Amel-

 106 MIRACULA S. AMALBERGjE VIRGINIS.
Domino Deo, honorem beatoe Amelbergse, sibi
Amelbergae, ut quaradiu viveret, beataj Amel- in
contigisse.
bergse ancilla maneret.
Sanatur ui- 32 Auno Domini mcccxxyi, die Martis post 40 Anno Domini mcccxvii, quidara sacerdos Sanatur
lor oculi,
do-

fans a morbo qu»dam mulier ex quatuor officiis c passus est in uno oculorum ejus immensum do-
Matthise,
cadttco,
habebat quemdam infautulum praeoccupatum lorem per plures dies, ita quod de nocte dormire
quae obtulit eum beatae Amelber- nequivit. Habebat quamdam neptem servientem
morbo caduco,
sanatus est a morbo. sibi, quaa sic ait Domine, quare non vovetis vi-
:
gae, et
33 Anno Domini eodem, quaedam mulier ha- sitare beatam Amelbergam ? Vos auditis, quod

bebat filium rautum septem annorum, qui pere- ab omni morbo sanantur infirmi, qui confessi
gre visitavit beatam Amelbergam cum ipsa ma- contritione cordis,' adeunt ejus sepulcrum. Sa-

tre sua: qui confessi sunt, quod postquam vo- cerdos renuens dictum et informationem neptis

tum peregrinationis fecerunt, filius ille loqui ejus, sequente nocte somniavit, se nudum caput
et pedes esse in ecclesia sanctae virginis Amelber-
ccepit.
34 Anno eodem, quidam dives homo in Ad- gae et quod ex illa nuditate nimis verecundaba-
;

lemanias d csecus factus est per raultos annos :

tur erga sacerdotes et oranem clerum. Et dum

cui in visione intimatum est, quod beatae Amel-

expergefactus est a somno, sine mora profectus

bergse duos argenteos oculos destinaret; et sic est ad sanctam Amelbergam peregre, sicut som-
visum reciperet quod ita factum est precibus
:
niaverat in illa nocte, et rediens domum, infra
triduum oculus ejus restitutus est pristinae sa-
beatae virginis Ainelbergse.
Servata do- 35 Anno eodem, quaedam vidua in Mechlinia nitati.
mus nh hi-
visitavit beatam Amelbergam, quia domum ejus 41 Anno DominiMcccxxvn, qusedam matrona et matrona
cendio. languens.
ab igne conservavit, ubi vicinae domus ab utra- Ianguens absque ullo victu fere pertriginta dies,
que parte comburebantur, et domus ejus mansit vovit peregrinationem beatae Amelbergse, quse
incombusta. Ex quo miraculo quasi tota civitas nocte sequente, post votum factum, sanabatur
mirabatur. ab illa infirmitate precibus beatae Amelbergae.

36 Anno eodem, quidam pauper in AVasia 42 Anno Domini eodem, mulier vidua peregre Ova mirabi-
lilrr olHttta,
quinquennis, abhora prima jacuit mortuus usque visitans basilicam beatae virginis Amelbergae in
jaintis ultro

ad horam vesperarura. Parentes ejus invocave- Temseca, portabat ova ad immolandum beatse apertis

runt beatam Amelbergam flentes et orantes, ut Amelbergas, et invenit capellam clausam, quia
Deum pro fllio submerso deprecaretur. Et statim totus populus erat in villa, exceptis decem vel
palpitare ccepit, et revixitprecibus ejusdem bea- undecim personis antiquis, qui in ecclesia reman-
tse Amelbergse. serant. Conquerebatur flendo, quo adaltare bea-
Curaltu 37 Anno eodera, quidam fullo, purus' laicus, foe virginis Amelbergoe appropinquare nequiret :

energume-
qui numquam didicerat solam litteram, obsessus immediate de capella januae elausse, omnibus
per quindenam, ita congrue latinebatur e, quod illis videntibus, aperiebantur : et illa intran-
vix aliqui clericorum sibi respondere valuerunt te /.-, immolavit ejus ova ad sepulcrum ejus; re-
ductus erat iu capella beatse Amelbergae ; qui versaque muliere, statim januae per se ipsas
meritis ejus ab omni clade diabolica sanabatur : claudebantur.
et numquam postea scivit latinum loqui. 43 Anno eodem, vidua qusedam videns domos ab
tloiniis

llira in lin incendio il-

38 Anno Domiui mcccxviii, quidam homicida, vicinas comburi, invocavit beatam Amelbergam :
Itlitl,

nriilui. de Brugis oriundus, captus et incarceratus in 0! Virgo, conserva domum meam illaesam ab.
villa Taraisiensi propter homicidium quod fece- igne, precibus tuis fusis ad ccelestem Re-
rat vovit feriare quamdiu viveret, beatae Amel-
f, gem; ego templum tuum, ad honorem nominis
bergae, et profestum ejus in pane et aqua quoli- tui, nuda pedes, incaraisiata peregre visitabo. Et
bet anno jejunare, et camisiatus g cum feretro post votum factum, ex utraque parte domus ejus,
circuire villam ejus, ut eum ab hoc facto precibus plures domus comburebantur. etdomusilliusmu-
suis, pro ipso ad Deum fusis, dignaretur libera- lieris inusta permansit.
re. Qui multoties eductus a carcere coram justi- 44 Anni ejusdem die Mnrtis, mense Augusto F
tia laicali ad condemnandum pro illo facto et ad post festum beati Laurentii , hoino quidam ha- puer sub-
mersus rine
decapitandum et stetit in medio scabinorum
; bens avenam, quidem ejns in campo illius
filii
reslilutus.
pluries, qr.asi traderetur in manus inimicorum avenae ludebant, quorum unus illorum cadens in
ejus. videlicet fratrum illius quem interfecit, ut fossam profundam plenam aqua, nescientibus
ipsi se de fratre eorum interfecto vindicarent. aliis qui cum eo eraut, per longam moram jaenit

Sed tandem habebat fiduciam et consolationem in unda submersus videlicet quod pater ejus
;

in beataro Amelbergam, quod numquam pro illo
facto esset moriturus, quocumque modo minaren-
tur. Et sic detentus est in carcere per integrum
annum. Et post annum sine custodia et in-
demnis liberatiis est, adjutorio beataa virginis
Amellj'1' 33,
39 Anno Domiui mcccxvii, tanta plaga erat
servata. vaccarum et boum in villa, quae dicitur Ossenes=
h se, h, quod ibidem una domicella viginti quatuor
vaccas [haberet] quae moriebantur. exceptis sex,
tanto tempore cum runcina l suavellensavenam,
gradiens et regrediens, tribus vicibus bonarium
m terrae [decurreret] priusquam memor factus
est filiorum ejus. Et festinatione currens ad fos-
sam, invenit filium ejus in fundum illius fossae
jaeentem. Extrahens eumdem, nigerrimus appa-
ruit puer ille, acsi exspirasset. Pater statim
vocans beatam Amelbergam pro vita illius sub-
mersi, vidit tres venas moventes et percutientes
in corpore illius et ingemiscere coepit, [et] Deo
;

quae tunc supervixerunt. Et intravit quidam do- adjuvante, vitam resumpsit : et immolatus est
mum illius domicellae, consuluitque ei,quod pro beatae virgini Amelbergaa, juxta sepulcrum ejus
qualibet vacca ibi vivcnte, unum denarium i Pa- in capella Tamisiensi.
risiensem beata? Amelbergae cum totidem pere-
grinis voveret immolare quo facto, vaccae post-
;

ea nullum patiebantur nocumentum. Et haec

Domicella, dum peregrinationem ejus implevit,
confessa est coram pluribus, hoc miraculum a

ANNOTATA.
 DIE DECIMA JULII. 107
estmedia pars floreni nostralis, constatque adeo assi-
bus seu stuferis decem, quales singulos pro singulis
vaccis obtulit. Alii sunt denarii, quorum duodecim
ANNOTATA. assem alii grossi Turonenses, supra num.
;
1, gui
faciunt assem medium.
k Nihil mutalum est, quandoquidem sensus satis
a errabundas ambulasse animi gratia.
Intellige intelligatur.
b Repatriare, est patriam repetere. Imlicat certo falcem messoriam,
1 cum runcina
c Flandrix regio, Wasix contermina, in quatuor potius serrx species sit ; neque avena vellitur, sed
partes, qux Belgice MtlbacljtNt dicuntur, divisa. potius abraditur.
(1 Ex partibus Germanicis. m Gallice bonnier, Flandrice bunder, jugerum.
e Latinere scu latinare, quid aliud significare
potest, quam Latine loqui? Hactenus Tamisiensis codex de miraculis non to-
f Feriare, festumdiem agere. tis viginti annis patratis; ex quo specimine eolligi-
g More painitentium vel reorum quibus mulcta tur, ingentem messem exurgere oportuisse, si pa-
honoraria imposita est ; hos noster camisiatos et in-
rem Tamisienses prxteritorum, et sequentium huc
camisiatos vocat ,ab indusio, gallice chemise. usque secnlorum rationem habuissent. Narrant qui-
h Pagus est ad Scaldim occidentalem, Zelandix dem, frequentissima esse et quotidiana in clientes
vicinus. suos sanctx et paradoxx Virginis beneficia et mira-
Denarius Parisiensis non videtur hic aliter ac-
i
cula, quemadmodum superius satis indicatum est in
cipiposse, quampro decimaparte libraeParisiensis, Commentario prxvio, sed quiea ordine enarraret,
gallice livreparisis, in Flandria usitatissimx, qux aut comprobata exhiberel, nemo repertus est.

DE S. PETRO ABBATE
IN MONTE CAPRARIO PROPE PERUSIAM IN UMBRIA
ITALLE. J- p -

rat Wiou : Perusii in monte Calvario S. Petri.

primi Abbatis ejus loci, miraculorum gloria et
GOMMENTAMJS PR.EVIUS. vita? sanctitate clarissimi. Accedunt Menardus et
Bucelinus ; cujus postremi elogiolum, ex nescio quo
Fortunat. Vincent. mutuatum, vix meretur tran-
Publicus Sancti cultus; Vita, quse hic scribi. Hoc
etiam die prxterquam quod Ferrarius

datur; aetas, qua vixit; qua occasione cum rcfert in utroque Catalogo ; in eo, qui est Snn-
ctorum Italiw., vitee nc miraculorum compendium
ad perfectiorem vitam conversus ; mo- postmodum
edidit, a Mabilione relatum inter Acta
nasterium, cui praefuit. Benediclina, Seculo vi part. 1, a pag. 71. Idem
prxstitit Italice Jacobillus. Horumexemplum visum
c noit est nobis sequi, daturis Vitain Ms., apud mo- F
ASNO MVIT. hilippus Ferrarius in Catalogo Sanctorum nachos Perusinos asservatam, e qua sua se accepisse,

S. Petrus co-
lilnr Perusii
P Italix hac dic
tes S. Petro, a
x locum tribuit, inter

loco, cui natales debet, vel

a monasterio, cuiprxfuit, Perusino nun-

cupato; tametsi in Sanctos, inquit, solenni
Cxli-

ritu,
fatetur Fcrrurius ; et Mabilio defectumistius Vitx,
qua tunc carebat, compendio supplevit, addens, se.
si ipsam Vitam posset aliquando integram obti-

nere, eam ad dieii voluminis calcem se daturum;

ab immemO' quod sciatur, relatus nonquandoquidem Of-
est :
ijitiiin deinde nactus, revera promisso loco vulgavit a
rabiti tempo- fi c io ecclesiastico ab eeclesia Perusina dudum co- pag. 761.
litur; atqueadco, tcste isto auctore, de constanti ip- 3 Qtiain hic damus Vitam, fioiiia misit die xiv I

sius cultu ac publica veneratione immemorabili e

a!> Januarii anni 1051 P. Philippus Alegambe, Bi-
wTJ*um-
tempore satis constat. Et sane in involucro Vitx bliothecx scriptorum Societatis Jcsu continuator. pta est, con-
ejusMs., huc missx adscribitur, ex Ttalico sic red- Conformitas apographi ciuii suo exemplari, equo de- (ll'",'^",','')"-'
ditum me Latine, celebrari festum ejus cum Oc-
ii
sumptum est, conftrmatur publico ac juridico testi- ridicotesti-
tava in monasterio S. Petri Perusino monacho- '"""'"•
monio Notarii, ml fiuem ejusdem adscripto, ubipa-
rum Casinensium, ac dioecesi Perusina, die x riter, tiuo i'.c loco illud prodierit, asseritur; quod
mensis Julii monachis dicti monasterii, teste Ja-
; idcirco non abs re fuerit proferre : Ego Sinibaldus
cobillo tom. 1 Vit. Sanctorum Umbrir. pag. 700, Tassius de Perusia, publicus Apostohca auctori-
Officio cum Lectionibus propriis, Clero autemPe- tate Notarius, judexque ordinarius, prsedicta om-
rusino sub ritu duplici de communi Confessoris non nia et singula, prout et sicut in nonnullis chartis
Poutificis, aiiiiuum hodie sancti Ablwtis memoriam adinstar quarti folii chartse bombaginse asserva-
venerantibus. tur in archivio venerabilis monasterii S. Petri
cujus nomen
fastis
'2 Martyrologi Benedictini nomen S. Petri fustis da Perusia, Ordinis S. Benedicti, Cong
Bene-
Uictinis ad- suis accensent. Dorganiiis sic ipsutn commemorat : tionis Cassinensis, sito in dicto monasterio : in
scriptum.
S. Petri Abbatis, miraeulorum gloria et vitsa quo quidem archivio scripturse et alia, ad di-
sanctitate clarissimi. Iisdciu pcnc verbis pr ctum monasterium spectantia, asservantur, et as-
 108 DE S. PETRO ABBATE.
servari solentsub clave, et diligenti ac fideli die xvi Septembris. Qiuv alio numcro habes de Ot-
MJCTORK
J.P. descripta inveni, ita ut sin- tone et n, Berengario et Joanne xli, vide in An-
eustodia detinentur , I

•nda fideliter de verbo ad verbum, per alium Aflirmat Mabilio ex aliis, Sanctum
notatis. obiisse

mibi fidum copianda, et exemplanda commisi ; anno 1007, regiminis quadragesimo. Hinc argue,
nil tamen addendo vel minuendo, nisi fortasse S. Petrum in lucem prodiisse circa seculum deci-

punctum vel syllabam, pererrorem tantum non ; mum aliquantulum adultum, ntpote circa annum
autem, quod in aliquo possit mutare substantiam ejusquintum supra vigesimum; quamvis de amw
et vitiare veritatem ; factaque collatione cum di- determinato nihil certi definiendum habeam.
uii el de mo-
cto originali, et cura eo concordare inventa, sal- 6 Jacobillus de Sancti ad perfectiorem vitam
do, quo ad
va mihisemper, etc, et non aliter, etc. In fide, conversionis occasionc narral aliquid singulare, de perfeetiorem
etc, mea manu propria subscripsi et publicavi quo nec apud Mabilionem, nec in utroque nostro vitam trans-
iit.
requisitus, sub anno Domini mdcl, Indictione m, Ms. f\t mentio; nimirum, S. Petrum, die quadam
lpsius pontificatus sanctissimi in Christo Patris in ecclesiam ingressum, audivisse legiex Evangelio
vcrba ista, a Christo discipulis suis dicla Tollite
et D. N. Innocentii X, divina providentia Ponti- :

ficis Maximi, dievero xxv mensis Septembris. jugum meum super vos, et discite a me, quia mi-
arca quam 4 Porro rationem reddo eorum, qux in perlu- tis sum et humilis corde eumque sic ista verba
;

obstrvania
strando isto apographoprxstiti. Expressiones vocum accepisse, quasi sibi soli dicta fuissent, motumque a
quadam pn ..

ponuntur. compendiarias, satis crebro recurrentes, seu abbre- Spiritu sancto, ac rebus omnibus nuntio remisso,
viationes, ut vocamus, integras reddidi; nonnulla sccessisscad monasterium quoddam Cluniaccnse
scriplionis menda emendavi : alia uncis inclusa, ubi monaslicum professus institutum sit at vulgata ;

e Mabilione vel ex alio nostro Ms. de quo statim, sanctitatis ejus fama, ab Honesto, Perusino Epi-
restilui. Deniquc paucula, in nostro, quod excudi- scopo, ipsi concessam fuisse ecclesiam S. Petri,
mus, Ms. prxlermissa, ex utroque hoc excmplari anno 966, ac condito abs se monasterio primum
huc transcribcnda censui, quibus narratio tota vitx, prxfuisse abbatem. Ita ille; citans ad marginem
mortis ac miraculorum absolvilur : Videns itaque Lectionarium antiquum Ms. in bibl. S. Petri
populus tale miraculum, quod liabes in fine vitx Perusini et Cath. d. civitatis, qux securius ad-
hic editx dc vento valido, arbores radicitus evcllen- initterem, si vel ab Auctore Vitx, vel ab alio anti-

te, ob non servatum annuum Sancti fcslum ; sta- quo monumcnto forent consignata.
tuerunt, ut anniversarius ejus dies (edita a Mabi- 7 Prxdicti monasterii exordia et progressum ita Monasterii,
cui Sanctus
lione addunt quolibet anno) solemniter celebrare- describit Mabilio pag. 70 : Cathedralis, inquit,
prsfuit exor-
tur, et sic usque in hodiernum diem ab omni po- olim ecclesia fuit, a primis ejusdem Antistibus ilia et pro-
gressus
pulo ejus tumulus veneratur, atque beneficia extructa, et S. Herculani Episcopi et Martyris,
spiritualia, operante gratia divina, devote po- a Gregorio Magno laudati, sacris reliquiis ditata.
scentibus ministrantur. Clausula hxc suspicionem Sed quod forte extra civitatem sita esset, Roge-
milii movct, nostrum apographum sapere majorem rius Episcopus novam in urbe Cathedralem exci-
antiquitatem, eo quod illa careat, qux posterius vi- tavit, ineunte seculo decimo: cujus successor Ho-
detur ab interpolatore fuisse adjecta. Etvero siea a nestus, veterem S. Petri eeclesiam, ne inculta
primo Auctore addita fuisset ;
poslerior, ut arbitror, maneret, Petro nostro dimisit, data ei licentia
non omisisset, ad publicam Sancli vcnerationem et monasterium construendi. Idque ipse statim ex-
gloriam hand mediocriter conducentem. Edita a secutioni mandavit. Atque heec initia fuere cele-
Mabilione, lamelsi in substantia cum utroque exem- bris monasterii S. Petri in monte Caprario, quod
plari nostro satis conveniant, videntur tamcn redo- diu a Cluniacensibus inhabitatum, Eugenius IV
lere aliquantulam expolitionem, nonnullis loco plus Pontifex, agente Johanne Andrea, Perusino Epi-
una aliquanto coiicinnius ac nitidius expressis. Pe- scopo, anno mcdxxxv Casinensibus congregatio-
riodus ibidem in fine num. 4 posita, qux pariter nis S. Justinae recenter erectse monachis attri-
le.gitur in aiio nostro Ms.,et qux proxime hanc ibi- buit; qui ibi hodieque perseverant. Non, opinor,
dem subsequuntur, indicant scriptorem miraculis, a ingratum erit intelligere, quantopere a priscis jam
Sancto patratis, qux recenset, atque adeo ipsi San- temporibus sxpe dictum illud ccenobium sub tutcla
cto si non xqualem, saltem supparem fuissc, vel Sedis Apostolicx extiterit, ab eadem contra aggres-
non magno temporis intervallo ab eodem remotum : sores fortissime defensum.
Operatus est autem per illum Dominus miraculo- 8 Duplex in hanc rem extat dipioma apud Ughel- qitod el Sedis
rum virtutes plurimas, quas, illis referentibus, lum in Appendkc ad lom. 9. Qua occasionc primum Apastolicx
patrocinio
qui ea oculis viderunt, novimus. Qux verba no- latum fuerit, sic ibidem exponit col. 918 : Conon defensum,
slruni Ms., quod tgpis snbjicimus, non habet. a Silvestro II Papa consecratus est Perusinus
Oe tempore, 5 E variis cliaracteribus clironologicis, vitx hinc Episcopus anno cmxcix, quo Concilio Romano
quo vixit
Sanctus;
inde inspersis, colligi dalur, quo tempore vixerit interfuit; aliquaque ' item Synodo Romanae, sub aliique
sanclus Abbas Ibidem num. 2 significatur
noster. eodem Silvestro congregatse adfuit anno mii, in
vixisse cum Honesto, Episcopo Perusino, qui apud qua accusatus, quod monasterio S. Petri de Pe-
Ughellum inter istos Prxsules locum obtinet vigesi- rusio molestias inferret, veniam petiit, omneque
mum; quemque refert anno cmlv eeclesiam S. ejus, quod habere pratendebat, libere Pontifici
Petri Peruske olim cathedralem, monachis Be- Maximo refutavit. Post hxc subnectit ipsum <li-
nedictinis attribuisse, novamque cathedralem a ploma, ex tabulario ejusdem monasterii, in ca-
Rogerio suo antecessore erectam consecrasse, de psula privilegiorum num. 3; quod sic habet :
qua re adisis Vilam eodem num. 2. Quo, uti habes Quaecumque lites judiciali calculo definiuntur,
num. 5 in fine, peracto, auxilio Dei, opere, et ad optimum est, ut scriptoris officio commendentur,
calcem perducta ecclesia, advocatoque Praesule ne protractu temporum oblivioni succumhant, et
dictse civitatis, xi Kal. Decembris in honorem recidivo ortu praeteritum errorem incipiant.
Dei Deique Genitricis, sub nomine Principis Apo- Praesidente itaque Domino Silvestro II, Romanai
stolorum ipsam dedicarunt circa annum Domini Sedis Pontifice, in Synodo habita in palatio sa-
cmlxix. Numero 6 ponilur S. Petrus cum prxfato crosancto Lateranensi, anno quarto ordinationis
Episcopo Romam profectus ad Joannem xm, ante suae, mense Decembris die tertia, Indictione I,
fmem utique anni 971, quo e vivis abiisse ponitur, astitit Petrus Scriniarius ejusdem sacri Palatii,

et
 DIE DECIMA JULII. 10!)

et coram universa Synodo hunc protulit sermo- huc faciunt,colligi poterunt e textu ipsius diploma- AI.XTORB
nem, dicens Domine Papa, hic Abbas tuus de
:
tis,quod integrum produco, datum, teste Ughello, J. P.
Perusia queritur adversus Cononem, Perusinum anno mxxxvi, in Iiomana Synodo pracsidente Be-
Episcopum, qui prmata manu suorum satellitum nedicto IX : quod ex fragmento eiusdem Synodi
de sub altari monasterii tui, cujus ipse regimen desumplum, asservari in tabulario ejusdem
ail

tenet, abstractus fuerit et extractus de ecclesiae
januis et fratrum claustris,
venta sunt ad utilitatem fratrum, direptioni con-
cesserint, de quibus partem habere noscitur Epi-
scopus quoniam eisdem sacrilegiis communicat
; Benedicto Papae consecratori suo monasterium
Episcopus, ejusdemque criminis nequaquam cre-
ditur alienus.
sicut runslat 9 Ad quem prasens respondit Episcopus
c dupliri di-
ptnuiutr. Paratus sum me expurgare secundum istorum
meorum fratrum judicium quoniam neque mea : atque pertinentiis eorum. Adstantes ibidem Do-
praeceptione, neque mea voluntate id factum fue-
rit ;et si Abbas de aliquo mihi proclamaret, aut
ad satisfactionem illum cogerem, aut si non pos-
sem, meam gratiam cum omni beneficio sibi de-
fenderem. Sed, omnium Pontificum
sericordiam tuam et totius Conventus praesentis
exoro, utnullum mihi hodie praejudium
mihi ecclesiam Perusinam custodiendam commi-
sisti, etut ego neque illam imminuerem, neque
imminui consentirem, me fecisti jurare. Mona-
steriura illud, quod iste Abbas tenet, ad meum
episcopatum proprie pertinet, et nulli alteri juri
subjacebit si lex inde fieret
; vester Aposto-
latus nullam specialitatera in eo haberet. Cui
Reverendus Papa suBjunxit Ego monasterium
ecclesiw tuae neque subtraxi, neque subducere
feci subjureet Dominio ecclesiae nostrae illud
: 12 Tunc venerabilis Abbas Bonizo venit ad quodhiceav-
inveni, et ita possessum usque nunc tenui. Ve-
niant privilegia nostrorum Antecessorum Papa-
rum, et his perlectis censeant fratres Coepiscopi,
quae sit aequitatis rectitudo.
monasterii, capsula privilegiorum num 51 Te-
omnia, quae ibi in- nor dicti Diplomatis est talis ; Notum sit omnibus
praesentibus ac futuris, qualiter Andreas Episco-
pus sanctae Perusinae Ecelesiae refutavit Domno
videlicet S.
Petri, quod situm foris murum su-
pradictae civitatis, et aliud
monasterium scilicet
S. Salvatoris, et monasterium S. Mariae in valle
de Ponte, nimirum cum omnibus proprietatibus
minicus Episcopus Lavicanensis, Robertus Epi-
scopus Signensis, Ugo Episcopas Assinensis, Ugo
Abbas Farfensis, Bartholomaeus Abbas Graecus,
Joannes Abbas S. Montani, Ugo Diaconus sancta
Pater, mi- Romanae Ecclesiae, Crescentius Diaconus ejusdem
Ecclesiae, Leo subdiaconus, Benedictus presbyter
fiat. Tu Cardinalis, Sergius Scriniarius ; quin etiara cun-
cta, quae superius praelibata sunt, proprio ore
per Sacramenta sanctorum Evangeliorum con- E
servare professus est, adjudicante illi sacramen-
tum Gregorio germano pra:dicti Papse. Postea
vero denominatus Episcopus se jactando atque
, injuriam faciendo in quodam archipresbytero S.
Constantii supradicti monasterii S. Petri, osten-
: dit se causare raonasterium, atque ad suum jus
intromittere.
""' s '
synodale concilium, indicavit hoc jam praelibato
Papae. Ipse vero Benedictus summus Apostolicus
sciscitavit eumdem Andream Episcopum, si ali-
quo modo causaret supradictum monasterium :

10 Prolatis ergo in medium privilegiis Joan- ipse enim nulla ratione eum causare professus
nis scilicet Papae atque Gregorii, ejus Praedeces- est atque iterum refutavit coram Domno B.
;

sorum ac coram omni Synodo perlectis, ait Epi- Papa, nec non et eorum cunctis Episcopis, atque
scopus Privilegia haec non reprobo, sed sine
: Abbatibus quorum nomina inferius adnotare
,

consensu Anfecessoris mei, cujus temporibus il- curavimus Petrus Episcopus S. Ruffinae, patro-
:

lud prius privilegiura factum est, factum fuisse nus ejusdem monasterii Teudaldus Albanensis :

dico solum viderem consensum, haberem

; si Episcopus Petrus Ostiensis Episcopus Joannes
; ;

inde aeternum silentiiiin. Cui e contra omnis Cle- Portuensis Ep. Joannes Ep. Prenestienensis
; ;

rus sanctae Romanae ecclesiae ait : Vidiraus om- Leo Ep. Belletrensis Munaldus Ariminensis ; ;

nes epistolam Antecessoris qua et consen- tui, in Petrus Castellensis Teudaldus Ep. Ogubinen- ;

sus erat, et precibus hoc fieret, ,obnixe

ut sis Adara Fosumbronensis Tedericus Orbinen-
; ;

postulat; cujus rei testes sumus, et secundum sis Arduinus Monfeltrensis

; Onestus Forumpo- ; F
canonicam sanctionem verum fuisse comproba- pulonensis Adalbertus Senensis Ugo Farensis
; ;

mus. Oblatis denique Evangeliis, et clericis ju- Ugo Asisenatensis ; Azo Centumcellensis Alber- ;

rare paratis, Episcopi hanc dederunt sententiam, tus Castrauensis ; Johannes Lucanensis ; Atto
ut aut Episcopus testimonia illa reciperet, et Florentinus; Jacobus Fesulamts; Heinricus Po-
pcenam privilegii persolveret aut monasterium ; puloniensis; Johannes Suanensis; Leo Orbiten-
illud refutaret. Episcopus autem Conon praedictus sis; Gotifredus Volaterrensis ; Wido Pistorien-
sanctae Perusinae ecclesiae, monasterium illud sis ; Wido Clusinensis ; Crescentius Rosellensis ,-

praenominatum S. Petri, non longe a Perusina Johannes Terracinensis Stephanus Seccensis ;

civitate constitutum, cum omnibus ad idem mo- Johannes Pipernensis Girardus Berolensis; ;

nasterium pertinentibus, et in praefatis privile- Landuinus Ortensis Crescentius Fillarensis ; ;

giis titulatis, Domino suo Silvestro Papae refuta- Johannes Cardinalis; Benen. Archidiaconus, cum
vit, et praefato Abbati pacis osculum attribuit, aliis equidem S. R. E. Diaconibus ; Gregorius
atque eum se adjuturum, deinceps promisit. Post Abbas S. Sabte : Titus Abbas S. Pattli ; Fran-
hase autem idem Reverendissimus Papa, hoc cum ciscus Abbas S. Laurentii ; Benedictus Abbas S.

Romanis Judicibus decrevit, ut quicumque Peru- Petri aVinculis; Crescentius S. Silvestri ; Mar-
sinae ecclesiae Episcopus hanc definitam litem tinus Abbas de Farneto, et aliorum diversorum
removere contra hunc Abbatem vel suos succes- ordinura nomina, quae perlonga sunt ad narran-
sores tentaverit, decem libras purissimi auri La- dum, etc.

teranensi Palatio componat. Haec definitio in 13 Atqur hxc quidrm. non nisi rrmotr rt obti-
oeternum valitura permaneat. que ad S. Petrum, proxnur rrvo ar dirrrtr ad mo-
iitisirviiiui pestinentia, cujus ipse primusAuctor
nr
Perusina ci- 11 Diploma aliud in favorem camobii S. Petri
rilatis Epi-
moderatov rxtitit, risuiii nobis est nou negligere hoc
scopos, in fu- Perusini, latum occasione Andrex Episcopi ejusdem
vorem mona- civitatis, producitur a laudato Ughello, a col. 920 : loco, sed typis commiltrvr, nr vrl in Ulis, m satis
sterii
rti lato,
prsdi-
Ceterum cur illud diploma sit latuni, et cetera, qux mediocri de rebus ejus gestis ad posteritatem trans-
 110 VITA S. PETRI ARBATIS.
missis momtmentis, minus recte meriti de ipso ali- et hominis sanctitate, eum accersitum rogavit,

Quilms omnibus huk Commentario ut sicut in votis habebat, preefatam studeret

cui vitleamitr.
Vitam subjicimits, ad alia ex- reaedificare ecclesiam, quibus verbis credens ni-
finem impoiiimus, et

empltiritt collntam, et notis illustratam, ut videre mioque repletus gaudio, omnipotenti Deo gra-
erit per decursum. Meminerit lector in annotatis tias retulit, et accinctus fortitudine sancti Spiri-

vocari Ms. e codice Gallenii illud nostrum apogra- tus, adjuvantibus plurimis religiosis viiis, una
plniiii. in quo ad marginem adscriptum inveni, ex cum Episcopo, in nomine Domini fundamenta je-
cod. 0. P. Gallenii (fortasse Oratorii patris Gal- cit, atque in honorem B. Petri Apostoli pnefa-
lonii) qucm Baronius aecepit a Cajetano. tam reaedificavit Ecclesiam.
3 Interea dum praefatum perficeret opus, ut Deo miracu-
lis conipro-
gratum sibique acceptum omnipotens Deus esse bante,
monstraret, multis miraculis patefecit nam cum :

quadam die artificibus pio operi incumbentibus,

panis deesset, Vir sanctus eos conquerentes allo-
VITA quitur, ut Deo fiderent; quippe qui potens est
eos consolari, ac reficere, ut multis viris sanctis
fecit. His dictis, ad Deum in oratione genua fle-
Ex archivio monasterii S. Petri de Peru-
ctens, multoe suoe niisericordiae, ac beneficentioe
sia, Ordinis S. Benedicti, congrega- se commendabat, quibus votis Deus annuens, de
tionis Casinensis : collata cura Mss. ex cibariis eis providit ; nam in oratione stanti an-
nunciatur, prae foribus adesse viros, cum equis
codice 0. P. Gallenii, nec non cum
onustis fruniento incognitos ;
quod audiens, gra-
editisapud Mabilionem in appendice tias Deo pro accepto dono retulit f.
ad partem i, Seculi \i, Act. Bened.pag. 4 Dum
vero opus protraheretur, unus ex cee- E
mentariis incaute ambulans, a cacumine parietis sibi gratum
761. ftiissc
in terram corruit; sed astante viro Dei, precibus-
que ejus suffultus, qui in sacculo confractus erat
colligendus, nullam passus est leesionem.
CAPUT I.
5 Accidit etiam, ut quadam die, dum artifices itlud opus.

unam ex columnis marmoreis miroe pulchritudi-

Natales ; ecclesiai restauratio miraealo nis, quee nimio pondere gravata, ruptis funibus,
inter fragores hinc inde machinaret, terram ni-
approbata; iter Romanum; dignitas
mio impetu peteret jamque spes salutis illius
;

abbatialis stds subditis ac popularibus columnoe omnium artificum recesserat. . At Vir

utilis. Petrus coram astans, signum Crucis ei oppo-
nens, curvatam jam erexit. Peracto itaque auxi-
lioDei opere, et ad calcem perducta ecclesia,
Petrus, ex provincia Tuscise in Castro Agello a, advocatoque Praesul, dictoe civitatis, xi Kal. De-
qui a Perusia civitate fere sex millibus distat, cembris in honorem Dei, Deique Genitricis sub
b ortus est b. Suos non ignobiles habuit parentes, nomine Principis Apostolorum ipsam dedicarunt
S. 1'rtri
natales «<
qui puerura Petrura e prima in humanis studiis annum Domini cmlxix.
circa
virtutis st instruxerunt; sed ipse sacris insistens, thesau- 6 Postea proefatus Episcoptis una cum Petro Itoniam pro-
tliiiin. fectus alibas
rum illum absconditum invenit, quapropter, ven- Romam proficiscitur ad pedes summi Pontificis staluitur, et
ditis omnibus, emit agrum, ac sese in ministerio Joannis XIII, ut ipsum Petrum in Abbatem, ac egregie, ad
Ecclesiae mancipavit, atque per gradus ad sacer- suos rever-
perpetuum Rectorem cura suis successoribus con-
iits, prxest.
dotium pervenit. Hic itaque super omnia Deo secraret. Quod ita factum est. At Petrus compos
placere desiderans, ad fortia mittens manus, sui voti Perusiam revertitur cum magna leetitia,
contra principem tenebrarum dimicandura se ac spirituali gaudio, et Abbas effectus, regimen
proeparans, armis lucis se munivit,
pervalidis hujus suscepit loci, ccepitque, sicut antea ex mor-
scilicet castitate, innocentia,longanimitate, sim- tuis lapidibus Deo construxerat ceclesiam, nunc
plicitate, ac prudentia, et super omnia orationi- vero ex vivis ac electis lapidibus aliam, ubi
,

bus, ac lachrymis insistebat. Quapropter his Spiritus sanctus inhabitat, instruere : namque
armis valuit omnia tela ignea inimici rejicere : ex illius exemplo multi seculum relinquentes,
eleemosynarum quoque ac beneficentioe non obli- sanctoe conversationis habitum susceperunt :

viscebatur, ut misericors ipse misericordiam a quos omnes caro affectu amplectens, ad super-
Deo consequeretur c. nam civitatem suis aptandos locis, verbo et
2 Erat tunc temporis extra, et prope civita- exemplo caelabat.

d tem in loco, qui dicebatur Calvarius d, vel Ca- 7 Interea dum Petrus circa ea, quoe Deo pla- De militum
grassationi-
Ecclesiam prarius, ecclesia quaedam, in honorem Principis cent, insisteret, Otho
primus Alemanniae, et lius apud l't-
tj
deslruclam
Apostolorum dicata, multum temporis in ruinis hujus nominis secundus, accitus ad Italiam, Ur- rusiain con-
i, staurart
jacens. Ilanc vir Dei nimio desiderio restaurandi bemque a Romanis, et aliis Principibus propter querens
indigne ferens, quod tam nobile aedifi-
fla 8 raba t> multa mala gravia scandala, quie a Berengario,
prfmo''aein
permissusesl cium ad honorem Sancti Dei extructum, in rui- et Joanne Pontifice XII, qui deploratse vitae fuit,
"'"""• nis jaceret. Quapropter pietate, religioneque fiebant, magno exercitu venit
venit etiam sub ;

sestuans, Episcopum, qui tunc Perusinam rege- Joanne XIII, cum suo Ottone, quo tempore
filio
e bat ecclesiam, Honestus e nomine, convenit spo- :
videt iter accepisse per Tusciam post acceptam
pondit, se omnem curam, et vigilantiam habi- coronam h, commoratusque apud Perusiam cum
turum, si jara pnefatam ecclesiam sineret repa- suo exercitu, qui civibus, et habitatoribus civita-
rari sed Episcopus concitatus malitia et invidia
;
tis multa mala faciebant, ut solet illud genus ho-
aliquorum, sibi suggerentium, qui ipse Petrus minum, habens pro lege libertatem, et neque
simulator esset, ac ejus calumniator ea propter ; Deum, neque homines vereri. Quapropter la-
noluit eum audire sed postea cognita veritate,
: chrymis viduarum, ac pauperum permotus Pe-
 DIE DECIMA JULII. 111
trus Abbas, Imperatorem adiit (quisquis ille fue-
rit sive n, sive iii, hujus nominis, hoc parum
refert i) ad cujus conspectum virili animo astans,
CAPUT II.
sic eum alloquitur
upitdOUo- 8 Rex excelsus, o Imperator, terrenum t.ibi
nem Impera-
torcm. ad regendum non destruendum commisit re- Miraculu a Sancto putruta; sanctus
gnum tu vero non gubernator, sed potius es
;

dbitus.
dissipator. miser, non vides, quanta bona dis-
sipari, et devastari facis? Nescis, quia redditu-
rus es rationem in diejudicii? Quare iram ejus cum quadam
mereberis, cum ante illum districte judicandus
Nam die juxta flumen Tiberis, Trabi, ileui

cujus unda radices montis prajfatae civitatis cum virii

veneris ; et alia similia. Insuper adjecit, distri- perficit *, esset cum aliquantis viris, molendinum npe Sniicli
ctus judex in judicio non rapientibus, sed de suo sospes ser-
constituentibus, trabs mine magnitudinis adna- vata.
nibil dantibus dicturus est : Esurivi [et non de- tans superaquas, molendino ruinam minabatur '
perluit.
:

distis mihi manduare; sitivi] et non dedistis mi- tunc vir Dei, facto signo Crucis, ab incepto eam
hibibere; hospes eram et non collegistis me; et detorsit itinere, ne aliquam inferret molestiam,
reliqua. Pro qua culpa horribilis subintonat vox, vel damnum. Pauci interfluxerunt dies, quod
dicens : Ite maledicti in ignem seternum, qui Vir Dei ad fluminis littus cum esset, et fluraen
paratus est diabolo, et Angelis ejus. Si ergo, o undis valde excresceret, quidam viri trans Tibe-
Rex, tanta poena mulctatur, qui non de suo ali- rim commorantes, ut ad sanctum Dei hominem
quid pauperibus dedit qua pena inferendus eris, ; devenire potuissent, naviculam ascenderunt sed ;

qui alienum, et maxime pauperum rapiendo quse- alta commotio fluctuum naviculam a recto itinere
ris? Quibus verbis Imperator commotus, eum a detorsit. Tunc viri illi ad Dei famulum vociferan-
se expellere fecit sed cum postea audisset ejus
; tes, ita inquiunt : Famule Dei Petre, nobis oran-
vita? sanctimoniam, eum accersiri fecit, indul- do succurre, quia perimus misere. Tunc Vir san-
gentiam ab eo petiit, quam et accepit. Erat ctus Christum invocans, virgam, quam in mar.u
enim optimus Imperator, ac catholicus, defen- tenebat, elevavit, et navicula, quse antea in
sorque strenuus sanct» Romana? Ecclesia?. k. prsecipitium mergebatur, beati Viri praecepto, ad
Quapropter cum viro Dei de multis, qua? ad optatum littus deducta, sospites et incolumes
coercendam petulantiam pravorum facerent, ser- suos deposuit viros.
monem habens, per privilegium multa ei largi- 10 Ab Episcopo etiam quodam die pyxidera, Electuarium
in puuperes
tus est, ac corroboravit et sic ad Germaniam ; electuario a plenam, ad servandum habuit, sed expettsum
tendit. Nam ad ca, qure Dei sunt, intendens ani- Vir Dei, charitatis amore repletus, debilibus, et
mum Petrus multis fulgebat miraculis. Deo ope- infirmis illud totum expenderat. Post multos
rante in servo suo; quippe qui dixit: Sine me ni- vero dies Praesul illud i'equirens, ut cognovit,
hil potestis facere ; signa autem sunt argumen- quod Vir Dei illud expenderat infirmis, iratus
tum fidei eorum, qui in eumcredunt nam ascen- : expostulat, ut comraendatum redderet electua-
surus ad Patrem ait: Signa eos, qui crediderint, rium ; sed Petrus, non habens, unde redderet,
ha?c sequentur. Pro hac igitur fide laborans Pe- confisus in Domino, et ingressus oratorium, om-
trus, merito hoec eum signa sequebantur, ut ei nipotentem rogavit Deum, quatenuselectuarium,
etiam inaniraata, et sensu carentia obedirent. quod suo pro amore afflictis erogaverat, divina
dignaretur virtute reddere, quatenus Episcopi
animum turbatum posset habere placatam.
ANNOTATA, 11 Cum post paululum, oratione completa.
-

perat.
pvxidem aperuisset, invenit illam raeliori ple-
nam, quam antea fuisset, electuario. Confestim
a MaJ/ilio habet, ex Agelione videlicet pago. igitur sanctus Vir magno repletus gaudio, Deo
b Mabilio ex nobili Vintioliorum familia. gratias referens, Episcopo illud clam per nun-
c Longior in ~\~iia- hujus exordio Mabilio et Ms. cium misit ; Episcopus vero ut illud vidit, satis
e codice Gallenii, locis Scripturse hinc inde infartis.
miratus, ad Dei veniens Virum, diligenter inve-
Quid si vel indc arguam majorem hujus, quod hic
stigat,unde prasfatum electuarium, prius expen-
damus, apographi simplicitatem, atque adeoantiqui-
sum, tunc tam reciperet perfectum. Vir autem
tatem '.'

occultare cupiens, sed minime valens, miracu-

d Ita etiam Ms. Gallenii cum Mabilione qui la- :
',
lum, ad pedes illius procidens, rogatus est
mcn antea in compendio vitx post Ferrarium posue-
rat Calario. ut nulli umquam palam faceret factum, quous-

e Nbtus ille Episcopus e Commentario preeviq, qne in hac viveret vita. Quoniam Rex, inquit,

nuni. 5. omnipotens, sicut Bonifacio b Ferentina? eccle-

fLonqior hic denuo Mabilio et Ms. Gallenianum, sia? Prresuli duodecim quondam, quos simile
re per inductiones aliquantulum amplificata. modo pauperibus expenderat, Bjzantios c, ita et

g Anno 963, quo vide Baronium. illi fecerat de electuariis.

h Coronatio 007. tlla contigit
12 Quadam autem die hospites ad monasterii Panibus, <tui
-
iApographum Gallenii cum Mabilione ponit Ot- veniTimt, et eleemosynam quaesierunt.
portas periin.s di-
tonem II;et recte: nam littjtts nominis tertius haud -
Tunc Vir Dei accersito cellerario prsecepit, di- i

vixit tempore Joannis PP. XIII, natus 974. -

cens : ^rater, hospitibus eleemosynam ne tardes

k Ncc apttd Mabilionem nec in Ms. Gallenii :
!,

dare, sed vade, tribue illis vinum, et panem, si

erat enim optimus Imperator ac Catholicus, de-
fensorque strenuus sancta matris ecclesiae. 1 habes. autem protinus fallaciter negans, di-
Ille

xit, se panes minime habere. Vir autem sanctus

per spiritum, ejus mendacium agnoscens, cella-
rium ingressus quinque tantum panes in arca in-
venit-.quos \>rx inobedientia illius canibus projici
prrecepit; quos canes, ut viderunt concurrentes,
etodorantes eos, orani modo proculquo fugien-
tes,
 112 VITA S. PETRI ABBATIS.
tes intactos reliquerunt ;
quod Vir Dei perpen- per domum ejus, feminam a passione illius libe- D
dens ,
panes collegit, frangensque pauperibus ravit supplicii.

dedit, monachumque fallentem, et inobedientem 17 Alioquoque tempore Apostolorum Petri et Romam ten-
vehementer increpavit regularique disciplina , Pauli ad liminacum pergeret, multi viri /"utrius- ^"*'™ j™^
?

flaeellavit. Confestim igitur ante coenobii fores que sexus, nimia illius sanctitatis nontangjtur.
et aetatis pro

quidam a quadam nobili femina missus, qui tri- benignitate, et hospitalitate sanctum comitaban- f
ginta panes, et alia d sancto Viro fratribusque tur Virum. Pluviarum tuno grandis immensitas,
detulit. aere innubibus collecto. eruperat; sed miro illius

DUO ra 13 Sed et aliud miraeulum, juridice referenti- nutu, qui facit magna et inenarrabilia, per totam
sttpplicio af-
bus viris, illum cognoscimus fecisse maximum, viam, unde Vir Domini cum se sequentibus ihat,
ficientH,
quod minime silendum arbitramur. Illis itaque usque ad supradicta Apostolorum limina, una
temporibus quidam Teutonicus Comes a Rege quidem pluvias gutta, quamquam ex utroque la-
fuerat missus, ut juste, et legaliter terram rege- tere procellosa valde inundatio incumberet, mi-

ret judicansque constringeret, impiosque poanis nime cecidit; sicut temporibus Gregorii Papse

affiigeret atque perimeret. Qui Regi parens, per Cerbonio Populoniensi Episcopo, et Fulgentio
omnia scelestos bene, et viriliter noverat corri- Utriculensi accidisse legimus g. Q
gere, latronesque numquam patiebatur vivere 18 Hsec et alia plura et majora Vir sanctis- Moriturus
sed deprehensos crimine, furcarum supplicio
tali simus Petrus Abbas prseclarissimus faciens mi- liorlatur
Episcopum
faciebat affligere. Die autem quadam duo depre- racula, ante duodecimum obitus sui diem vigi-
hensi sunt viri, tali facinoreiniqui, quos praefatus lia Apostolorum Petri et Pauli, febre correptus
Comes ligatos mox prosdicto praecepit damnari elanguit. Omnis autem populus una cum prae-
supplicio ; sed Vir sanctus valde pro eis Comitem fato Episcopo ad ejus concurrens obitum, hanc
interpellans, ut non eos pbsrialiter perderet, sed praedicationem ab ejus meruit audire ore: Audite
potius illis vitamconcederet, audivit hoc minime filii, ex uno Patre editi fratres dilectissimi
,

posse fieri. admonitionis verbum. In primis summum ve-

sinnmo ciun 14 Interea, oceano jam rapiente die, occasus strum raoneo sacerdotem magni utens sacer- ;

firi sancti
periculo incumbebat solis, ideo sententia illis mortis in dotii gloria, subjectorum rectitudo. TJnde
est
sequenti est prolatamane. Sanctus autem Vir ad egregiuspraedicator inquit Spesnostra, gaudium :

custodiendum illos usque mane quserit. Tunc et corona vos estis mihi ante Dominum. Debet
Comes jussit, ut secundum illius velle illi daren- itaque Sacerdos, et pastor factis implere, quae
turad custodiendum tali si quidem pacto, ut il-
;
verbis docet, sicut de Domino nostro Jesu Chri-
los si perderet, mortem, quas illis debebatur, suo sto legitur : Ccepit Jesus facere, et docere : nam si

subiret corpore. Quos Vir sanctus eo tenore sus- non facit bona, [quaa loquitur] implebitur in illo,
cipiens, suum illos ad hospitium usque duxit, sa- quod per Psalmistam dicitur. Peceatori autem di-
tisque admonens c, ut a tanta cessarent nequitia, xitDeus:Quare tu enarras justitiasmeas, et assu-
pavit, vestivit, liberosque noctu abire permisit. mis testamentum meum per os tuum ? Tu vero odi-
Mane autem facto, missum illi a praedicto Comite sti disciplinam, et projecisti sermones meospost te.

est, ut commissos reprsesentaret, ac redderet, seu 19 Vos autemsubjecti, arca eeterni testamenti, ct subditos
alias, eam dictam pcenam, quae illis debebatur, sponsa Regis superni Vos membra corporis ad virtutem.
:

ipse subiens expenderet. Omnes autem noti Viri Christi, terrorem extremi judicii ante mentis
Dei territi, atque pro tali flentes sententia, una oculos vestros locate, sicuti per sapientiara dici-
cum ilload curiam accesserunt.comitemquenimis tur: In omni opere tuo memorare novissima tua,
turbatum adversus Dei Virum invenerunt. et in aeternam non peccabis. Habete vinculum
a morte lipe- 15 Minabatur etenim mortem illi pro dimissis dilectionis, et pacis. Habete humilitatem, humi-
rnli ; (iiwd
ilj.sc evadit, latronibus ; sed cum multorum dictis comperis- liamini sub potenti manu Dei, ut vos exaltet, in
vito, quod risset, quod per illum Dominusvirttitesplurimas tempore tribulationis Habete charitatem
: conti-
patrabat,
niiraculo. egisset, ita ut inter cetera virtutum insignia, si nuam, et mutuam [inl vobismetipsis ; quia cha-
sanctce Crucis signo aliquando panem benc.diceret, ritas operit multitudinem peccatorum. Viriliter
c nullatenus canes hunc possent contingere. Quod agite, et confortetur cor vestrum, sperantes in
'«/iNsseiHon- Comes audiens, dixit, illum mortis sententia'non Domino, et in potentia virtutis ejus, ut possitis
liam.
posse evadere, nisi hoc suis oculis, se vidente, resistere adversus insidiasdiaboli, et ut
coronam
ageret ; sed cum Viro Dei hoc relatum esset, ait vestri certaminis a Deo recipere mereamini.
Ego ob hoc minime Deum tentabo quia scrip- ; 20 His dictis, oculis ac manibus sursum ere-
tum est Non tentabis Dominum Deum tuum. In
: ctis, commendabat se, et omnem populum Domi-
manibus ejus sum; qualiter illi placet, circa ser- no, et ad ultimum perceptis Dominicissacramcn-
vum suum amatores
operetur. Tunc fideles, et tis, fratribusque psallentibus, inter orationum
ViriDeicum Comite simul illo nesciente.mensam verba, sexto Idus Julii, spiritum emisit,receptus
parare fecerunt, Deique servum, ut benediceret, in aeterna paradisi requie,
corpusque ejusjuxta
rogaverunt; data autem benedictione, panes il- prsefatam honorifice reconditum fuit ecclesiam ad
lico canibus projecerunt, ut comprobarent, quan- aeterni Regis, ac Redemptoris nostri Jesu Chri-
tis virtutura meritis servum suum Dominus de- sti laudem, et gloriam : qui cum Patre, et Spiri-
coraret. Confestim igitur, ut canes projectos vi- tu sancto vivit, regnat Deus per immortalia
et
derant panes, concurrerunt, et odorantes eos, seculorum secula. Recurso autem unius anni cir-
intactos dimiserunt, longeque ululantes abierunt culo, postquam Vir sanctus obiit; cum, quanti
quod factum Comes cum vidisset, maxima dein- apud Deum meriti esset. homines lateret, Dei
ceps eum veneratus est admiratione. omnipotentis, cuncta cognoscentis, disponente
Mulicrem, 1G Accidit etiam ut die quadam causa mona- clementia, plurimis virtutibus, diversisque mira-
partu laou-
ranti m libe-
sterii, et cum per quamdam
obedientia fratrum, culis illius declarata sunt merita; nam cum et an-
rat. incederet viam, mulier quaedam juxta iter illud niversarius minirae custodiretur dies, vehemen-
pauperculo degens hospitio, partus dolore peri- tissime repente ventus venit, qui plurimas radi-
clitans, voces mittebat eximias ; sed Vir Domini citus arbores evellens, dejecit, segetemque mul-
pietate commotus, sanctee Crucis facto signo su- tam devastavit.

ANXOTATA
 DIE DECIMA JULII. 113

Maii, a paij, 371. Quod hic de ipso narratur, habes

ibidem in clogio Vitx ex lib. 1 Dial. S. Gregorii
ANNOTATA. Papx, pag. 372, num. 3.
c Byzantius est nummus aureus ab Imperatori-
bus Constanlinopolilanis cusus ; qux urbs dicta olim

a Electuariura sive elymon desumat ah electione Byzantium. Byzantios pariter lego m Ms. Galle-

rerum, e quibus componitur, sive aliunde ; composi- nii Mabilio habet aureos.
;

tum est, ut puta medicum, quod sorbitione vel co- d Mabilio alia fercula; GalleniiMs. aliaxenia.
chleari sumi potest. Consule Cangium. Mabilio le- e lta etiam GalleniiMs. ; Mabilio admonentes.
git pixidem Edriano electuario plenam. In Gal- f Id est homines utriusque sexus. In lectione no-

lenii Ms. est Adriano. stri Ms. consonant Mabilio etMs. Gallenianum.

b De S. Bonifacio, Episcopo Ferentino, actum 14 g Adi Gregoriumlib. 3 Dial. cap. 11 et 12.

DE S. CAJNUTO REGE ET MARTYRE

J. B. S.
OTTONIyE IN FIONIA DANI^E. E

Bono nepote, plane distinguendus, ut accurate prx-

stitit Bollandus ad diem vn Januarii pag. 390,
utriusque genus et proavossic explicans,ut hicplura
OOMMMTARIUS PR.EVIUS
superaddenda non censeam. Qui omnium postremus
Vitam et miracula S. Canuti martyris, Regis
I. Sancti genus, praeclara indoles, pie- Daniee vel Danemarciae, prius Italice, deinde La-
tine edidit Romx anno 1667 P. M. Andreas An-
tas, cultus, elogia in Fastis recentio-
gelettus, Romanus Carmelita, Saxoniae Provin-
ribus et in Breviario Sleswicensi, ac cialis, paginas ut minimum 60 in 4 insumpsit, ad
novissime in Romano. extotlendas peculiares prxrogativas et excellentias
regni Danix tum gratias et privilegia populorum
,

Danix ; deinde insignes triumphos oc mirabiles vir-

ytlia Danix insula, Jutiam inter et Zelan- tutes prosequitur Canuti Magni Regis Danix, S.

Luitdcs Fio-
nix in qua
F
storix
diam media, ut formae et situs amcenitate
conspicua, pluribusque aliis titulis laudatur
a Joanne Isacio Pontano in subjuncta hi-
sux Rerum Danicarum, Amstelodami 1631
editx, chorographica descriptione pag 721, ubi in .
Canuti avi. (Voluit dicere avunculi, utpote cujus
soror Suenonis, S. Canuti parentis, mater ftterit,
unde cognomentum Estrithius.) Hinc gradttm fa-
ei

cit advictorias obtentas a Duce Suenone, S. Canuti,

ut diximus, genitore. qui tandem evectus sit ad do-

martyriur/l
pusstis cst Ottonia? (vulgo Ottensehe) originem et conditorem minittm trium regnorum cujus matrimonium cum
;

saiicltts, Ca- consobrina Jutha, urgente summo Pontifice, disso-

inquirit, qux hic referre niljuverit :id ad rem no-
nutits,
in ea urbe, inaudito lutum fuerit. Sequuntur Suenonis istius Regis prx-
stram spectat potissimum, quod
c eatenus facinore, a propriis subditis propter justi- clare gesta cum Gruilielmo Episcopo, panilentia,

tiam crudeliter interemptus sit gloriosus Danixpro- obitus, etprodigiosa Episcopi cum Sueiione tumula-

quo de agimus, S. Canutus Rex, antea tio. Sed ex clictis satis explicatam habes S. Canuti
tomartyr ; is

Cnuth seu Cnutho dictus, ut alibi clarius explica- genealogiam.

a
vero ea plttribus recensenda tutgendm
vit JElnothus, Cantuariensis, divini Officii mini- 3 Neque [j^B£ £|jj
hic Commentaritts,quandoquidemJ£lnolhus,totofere ,„,„,„ /-„',<;_
strorum infimus, ut se vocat, sed prxcipuus et ve- •'"''""'.
tustissimus Actorum Sancti collector. Unttm huc capite 1 Actorum in iis occupetur. qux imtgis adpa-

etiam proprie perlinens, recte notavit Ponlantts ; rentem Suenonem quam ad S. Canutum referenda

nempe hodiernam Ottoniam templis ornari duobus sunt. Id vcro prxtercundttm non est, itttcr varios

elegantis structuroe, quorum alterum Canuto, al- Suenonis filios, naturales omnes, quorum undecim
terum Francisco sacrum est. Sitne porro tcnt- ex Meursio nominatim exprimttntitr in annotatis ad
num. 16 littera f. cumftlia unicaSijritha intcr tam
plum, quod hodie S. Canuti dicitur, idem istttd, in ;

numerasam, inquam, proletn illcgilimam longe su-

qtto sacrum ejus corpus prima sepultura donatum est,
pra alios eminuisse octavo genianii. scd ordinc sc-
olim B. V. Marix etS. Albano dicatutn, non expli-
cat; in historia lib. 5 pag. 199 diserte asserens, eundum Suenonis successorem, nostrum S. Canu-
cum anno mdlxxxii die xxn Januarii chorus, ut tum, tttm insitjni in Dcttm pietatc, in pauperes mi-
vocant, ecclesiae D. Canuti instauraretur, reper- sericordia, zelo religionis eeterisque Christianis vir-
fortitudine bellica, quam
tam esse tumbam cupream, auro obductam, gem- tutibus, titm pertetB.e.

misque atque aliis ornamentis pretiosis affabre mirifice depingit Saxo Grammaticus histori.c su.r li-

bro XI, ex rccensione Stephanit pug. mihi 212.

ut
elaboratam, in qua reconditum fuit Canuti Regis
or- qui Sembicis atque Esthonicis trophfflis i-lusfrem
ac martyris sceleton cum epitaphio, cx Olai 11

mii Fastis Danicis mox integre refcrcndo. adolescentiam egerit.novisque virium gradibus
ho- paterni roboris .'unJamenta transcanderit
qux :
CtljllS IJCIIIIS 2 Ottonix igitur et martyrio coronatus, et
vitx totius
pri- hic pluribus ex ipso describercm. nisi
iii .-lciis
dicdum depositus est sanctus Rex Canutus, ab alio
ilcin explica- subjun-
litm cst. Canulo, ilidem Sancto, et islius ex fratre Erico elegantem narrationem Actis JBlnotluanis
20 gendam
Tomus l Julii.
 114 DE S. CANUTO REGE MARTYRE.
MC.TOIIE gendam censerem, cujus principium in variisS.Ca.- toniensi, sancti Canuti regis et protomartyris D
J. B. S. nuti triumphis commemorandis unice versatur, ut Danorum, anno millesimo octuagesimo sex-
qui
infra manifcstius declarabitur. to, in basilica S. Albani martyris, manibus in

sed ma.ximc 4 Haraldi, secundo geniti, sed primi ad pater- modum crucis solo tenus expansis, orans, mor-
Cli risliana
num regnum successio, et qux eam consecuta sunt, tem pro Christo passus est a suo familiari. Pas-
pietate.
tum vero egregia virtutum S. Canuti exempla, cx si sunt eum eo Benedictus frater, et alii septem-
laudatis ^Elnotho et Saxone suis locis dabimus, liic decim.
satis est, pauca prxlibasse de Sancti gcnere, prxcla- 7 Agilur etiam S. Canuti memoria in Florario Sanc.li me-
ra indoie et pietate, qux ipsum Sanctorum honoribus Sanctorum Ms. sxpissimc in Actis nostris citato, jt<wKj recen
dignissimum rcddidere, fuso pro Christiana justitia sed ubi martyrii epocha perperam refertur adannum lioribus.

regio sanguine, ut docet citatum modo ipsius epita- 1100. Quid? quod et in Natalibus Sanctorum Bel-
phium, apud Danicos scriptores aliosque pervulga- gii locum habeat, quia, inquit cditor, Ethlam, quam
tum, quodque vel ipsis Actis, ut a Meursio edita nos Adelam dicimus, filiam Roberti Frisii, Co-
sunt, insertum habes toto capite 29 in nostris ta-
; mitis Flandrias, uxorem habuit, ex qua genuit
men merito prxtermissum, cum ad rcrum gcstarum Carolum, cognomento Danum et Bonum, Comi-
seriem nullo modo spectare videatur, quod erit an- tem et Martyrem Flandriae. Sic autem ibi non-
notatorum nostrorum ad caput 5 littera a argumen- nulta recensentur ex Breviario Roschildensi : In
lum. Est ca brevis martyrii S. Canuti et sociorum civitate Ottoniensi, sancti Kanuti Regis et pro-
cxdis narratio, quam in arca, in qua e.jns sacrum tomartyris Danorum, qui anno millesimo octua-
corpus repositum erat, inventam diximus, cum pro gesimo sexto, pro zelo Christianse religionis, a
reparanda xde, ipsi Sancto dicata, sacellum, in quo Blacco, suo familiari, in basilica S. Albani mar-
positus erat, immutaretur. Rem describo ex Fastis tyris, ante altare, manibus solo tenus expansis
Danicis Olai Wormii, Hafnix editis anno 1643, in modum crucis, in latere est lanceatus, et feria
pag. 29, ex quo corrigenda sunt, qux male, loco sexta mortem pro Christo passus. Occisi sunt E
nupcnime citato, deccrpsit laudatus Pontanus, pro cum eo septemdecim
Benedictus frater et alii
vi Idus Julii et vi feria, substituensvn Idus Junii. commilitones. Porro regina nobilissima Ethlena
Sic habet insigne monumentum : corpus deliberavit ad nativos terminos secum de-
Insigne ejui 5 Anno Incarnationis Dominicae mlxxxvi, in ducere sed ostensa indicia hoc non sinebant.
;
spitaphium,
uti et socici- civitate Otthensija gloriosus Rex et protomartyr Et haec ex Officio ecclesiae Roschildensis. Reli-
rum, Danorum Canutus, pro zelo Christianae religionis quum vero historiae apud Saxonem legatur.
et justitiae operibus, in basilica S. Albani marty- Meminit etiam S. Canuti Mirxus in Fastis, sed
ris, pereumpaulo antede Anglia in Daciam trans- die vil Januarii, quo etiam die consignatus est in
vecti, post confessionem delictorum, Sacramen- Martyrologio Romano, ex dierum haud dubie con-
to munitus Dominici corporis, ante aram, mani- fusione, ut eo die Bollandus explicuit. Porro festi-
bus solo teuus expansis in modum crucis, latere ad xix Januarii, 'quo primo loco
vitas translata est
lanceatus vi Idus Julii et vi feria, mortem pro annuntiatur, saltem in editione Ptantiniana anni
Christo passus, requievit in ipso. Occisi sunt et 1678, et sequenti anni 1701.
ibidem cum nomine et gratia
eo, scilicet ejus 8 Sancti elogium paulo fusius extenditur in Le- Lectionei
martyrii, Benedictus ac decem et septem sui ctionibus Breviarii Sleswicensis, alibi a nobis cita-
commilitones, videlicet Asmundus, Blacca, So-
: ti, excusique Parisiis anno 1512, quas ex ipso hic
nen, Aga, Thurgo, D. Bernhardus, Gudmer, subjungimus, prxmissa oratione propria, qux iis-
^Esckill, Tochik, Palai, Ati, Suna, Rostenulo, dem fere verbis refertur in Missali votivali Sue-
Radulus, Altoi, Thurgotus, Vilgrip Arni om- ; cico pag. 52, in hunc modum Deus qui ho- :

nes sicut Dei gratiacum suo Rege ac Domino dierna die beatum Kanutum fegem et mar-
socii passionum martyrii fuerunt, ita consola- tyrem, a subditis sibi plebibus injuste perem-
tionis et prsernii cum eo consortes merito erunt. ptum, glorioso martyrio coronasti praesta, quae- ;

Sequitur epitaphium aliud mctricum versuum om- sumus, ut ipsum apud te sentiamus intercesso-
nino novem, quod mutilum exhibuit Meursius, in- rem, quem credimus in coelis gratia tua gloriose F
tegrum vero, prout etiam hic a Wormio et a Pon- regnare victorem. Lectionum hic ordo est: Lect. i.
tatio reprxsenlalum est, invenies in Actis nostris Kanutus rex Danorum, acutus ingenio, specie
num. 76. decorus, armis et animo strenuus, mentisque in-
dc qiiorum 6 De sociorum S. Canuti numero ct nominibus dustria et oris facundia redolebat. Ad miseras
lamcn culti
nihit cerli disputat Meursius, in notis suis ad JEtnothum pag. personas viscera gerebat materna divinura cul- ;
litilictur. 113, et post ipsum jam dictus Wormius; verum de tum ampliabat, carnemque propriam jejuniis af-
iis hic non quxritur, et quamvis inscriplio indicare fligebat : nam solennibus ac privatis jejuniorum
videatur, et ipsos martyrium passosesse, adeoque et diebus,necnon et sextis feriis panem solummodo
praemii cum S. Canuto consortes, necdum uspiam cum sale et aqua comedebat, cum aliis ferculis
rcperi, Sanctorum honoribus eos cullos fuisse. Vt- regalibus, quaeei apponebantur, uti credebatur.
cumque sit, ex hujusmodi labula, vel ex aliis Dani- Lect. Considerans autem se Regem factum
ii.

cis historiis, verosimile est, sua accepisse in addi- propter hoc ut justitia coleretur, incepit regni
tionibus ad Usuardum recentiores Martyrologos, pravas consuetudines pro viribus exstirpare. Et
quos inter vetustior codicis Danici concinnator
: In ut populus contra ignaviam virtuosum exercitium
Dacia, civitate Otthoniensi, natale S. Canuti re- haberet, edixit ut classis pararetur pro Anglia
gis et martyris. Paulo brevius, editio Lubeco-Co- subjuganda, quae a dominio Danorum recesse-
loniensis In Dacia, beati Canuti regis et marty-
:
tunc erat per extraneos occupata. Cum-
rat, et
ris. Grevenus cum elogio : In Dacia, Kanuti re- que naves pararentur, superveniente tempore
gis et martyris, qui propter amorem justitise et autumnali, populus supplicabat Regi, ut propter
religionis sanctae, post multas persecutiones, in culturam agrorum, et occupationem rei domesti-
ecclesia S. Albani, protomartyris Anglorum, cae, suspenderet expeditionem usque ad tempus
expansis manibus orans, ab impiis interfectus vernale quod et Rex annuebat.
;

est. Hxc in priina sua edilione descripsit Molanus, 9 Lect. iii Omnibus igitur adpropriareversis, in Breviario
in ulus jmulo nilidius re.m complexus Civitate Ot-
:
ccepit edicta proponere cum comminatione vindi- Sleswicensi;

ctae
 DIE DECIMA JULII. 115
populus ecclesiis solveret, jeju-
ctae, ut deciraas 12 Neque vero uniformis semper fuit comme- AIXTORE
niaque per Ecclesiam indicta reservaret. Plura moratio ; nam prima anni 1586 le-
in Plantiniana J.B. S.

etiam alia quse secundum Deum statuenda vide- gitur In Dania, S. Canuti Regis et martyris,
:
cl in Hrrvia-
rio Komano,
bantur; at populus vesanus, vitiis et injuriis as- quem cum plebs furens occidisset, peste et fame
suetus, contra Regem, propter salubria edicta, a Deo percussa est; in sequentibus solum habetur ;
odium concepit, ac destructionem ipsius, primo In Dania, S. Canuti Regis et martyris ; inrecen-
per occulta conventicula tractare coepit ; incenti- tissimis additur festum translatum esse ad xiv Kal.

vnm habens per Olavum Regis fratrem et quos- Februarii. Interim quommque modo ea accepta aut
dam proceres, qui Olavo adhserebant. Lect. iv. intellecta sint, aperte patet, et in Martyrologio et
Est autem locus celeberrimus fere in medio Ju- in Breviario Romano agi memoriam ejus S. Canuti

tise,qui ob sui eminentiam sive ob antiquorum de quo hic potissimum sermo est ; nec alteri juniori
sacrificiorum frequentiam, vel ob idoli, quondam appticari posse decretum sacrsc Congregationis Ri-
ibi nominatissimi, quod Wyg dicebatur, memo- tuum, datum die ix Augusti 1670, et postridie a
riam, Wygbergis (veluti excelsum aut belli Sanctissimo approbatum, quod ex ipso programmate
mons, seu sacriflcationis) lingua Danica nuncu- Romano describimus ; Sacra Rituum Congregatio
patur : ubi pro causis terminandis, sive pro le- habita die ix Augusti mdclxx censuit, si Sanctis-
gum veritate vel firmitate discutienda, populus, simo visum fuerit, posse concedi, ut Officium S.
ex more, de omnibus partibus Jutiae congrega- Canuti raartyris Regis Daniae apponatur in Bre-
tur. Hunc locum nobilis Princeps adiit, ut vel viario Romano, sub ritu semiduplici ad libitum,
ibi refugium inveniret. Sed dum illic insidias pa- cum oratione et lectionibus propriis, per eamdem
ratas videret, versus Fioniam properavit. Congregationem sub dicta die approbatis quas ;

litx com- 10 Lect. v. Cumque Fioniam intrasset, ccepit satis est legere, ut quis de dictorum veritate convin-
vcndiuin
ronlinentcs. et ille populus, diabolico spiritu infiammatus, in catur. Jam succedat velus encomium, de quo dicere
B mortem pii Principis conspirare. Confluit ergo aeperamus.
malignus populus, ac de die in diem augmenta-
tur. Aderat inter eos versutissimus proditor, di-
ctus Pipirco, qui Regem adiit sub specie pacis § II. Singulare Sancti elogium scriptum,
faciendas inter populum et ipsum. Suspicitur re- uti apparet, ab aliquo qui primae sacri
verenter, et in mensa Regis honoratur. Sed cum
corporis elevationi interfuit.
Regis propositum cognovisset, rediens ad popu-
lum, omnia verba Regis pervertit, atque in ne-
cem pii Principis eorum animos malignus prodi- Antiquum hoc et notec optimx monumentum de- .4ntiqui scri-
tor concitavit. Lect. vi. Rex autem cum aliqui- scribi olim curavit strenuus Majorum nostro- ptoris exor-
(tium.
bus sibi fidelibus, ad ecclesiam sancti Albani ac- rum adjutor P. Grothusius, ex perquam vetusto

cessit pro Vesperis audiendis. Quod cum populus Ms. exemplari Cartusiz Coloniensis, sub hoc titu-

comperisset, subito eum insequitur; aliique val- lo : Passio S. Canuti Regis et martyris. Se-
vas basilicae infringere, alii ignemadmovere ten- culi sui scabritiem redolet stylus hinc inde rudior;

tabant. Interea Rex devotissimus per confessio- sed hoc el si quid prxterea vilii occurrit, vetustatis

nem et Dominici corporis communionem se mu- pretio facile compensatur. Sic orationem suam ordi-
nivit. Cumque obstinatus populusipsum et socios tur scriptor : Licet per totius orbis ecclesias con-
ejus, jaculis et saxis.per fenestras aliasque aper- veniat omni populo Christiano, festa Sanctorum
turas nimium infestaret, Rex pius coram altari, celebrare, victorias Martyrum laudare, vitamque
in modum crucis procumbens, seetsuos Domino istorum imitari : in singulis etiam Iocis propter

commendabat. Dum autem sic orando jaceret, familiaritatem cohabitantium, et propter san-
unus per fenestram immissa lancea, latus ejus ctarum prsesentiam reliquiarum, quae in sola-
transfixit, [et] Christo martyrem fecit. Satis fi- tium istis vel illis habitatoribus condonatae sunt
deliter Sancti Acta conlrahunt Lectiones ; at quando Veneratione, inquam, speciali apud cives popu-
aut a quo composita sint, non tiquet ;
paulo vetu- losve suos' digni habentur, atque honorantur.
stiora sunt, qiuv dabit sequens paragraphus. Omni ergo virtutum opifiee Spiritu sancto aspi-

De ipso 1 Porro S. Canuti gloriam non solum Dania in rante, nunc de S. Kanuti Regis et Martyris
cliam agitur
aut aliisSeptemtrionalibuspartibus,sed etiam Romse tractaturi passione, ammonemus vel obsecraraus
in Uartyro-
logio pervulgatam esse, docebit infra laudatus P. M. vos, qui haBC audituri estis, ut intento corde consi-
Andreas Angelettus ex celebri solennitate in ejus deretis.quanti sit apud Deum, justitiara ceteras-

honorcm habita anno 1641, ut est num. 35. Cete- que virtutes diligere, ac pro his atque coelestibus
rum inchoatam ibi pridem venerationem sensim ac- animarum prsemiis, hujus mundi vitam contera-
crevisse, ex eo prx ceteris patet, quod in oninibus nere, et abnegando semetipsum felicia cruce

cdilionibus Martyrologii Romani apud Planlinianos Christi sequi vestigia.

ejus nomen referalur ad diem vn Januarii, qui 14 Stirpe igitur regali, et ultra istius gentis Sanctns, ot>
vlrlttlem
cum impeditus sit octava Epipbanise, translata est naturam vel consuetudinem, in Christiana reli- ncquidqiiam
fesiivilas,postquam anno 1670 Sanctus peculiari gione praeclare editus Kanutus, et inter ipsos exosus.

Officio donatusest, ad xix Januarii ; ttbi atino 1675 pueritiaa flores paedagogis traditus, utpote ad re-
annuntiatur primo loco in hunc modum In Dania, ; gni hujus gubernacula erudiendus ; incredibile di-

S. Canuti Regis et martyris, cujus dies natalis ctu quantum subito profecerit, ni fallor, ob me-
agitur vn Idus Januarii, uti hactenus in Martyro- rita pii ac religiosi parentis et felicis memoria?
logio observatum invenies : sed in quo fateri cogi- Suenonis Regis, aut certe gratia Spiritus saneti,

mur^ factam esse verosimillime confusionem ali- quemadmodura postea comprobatur, attractus.
quam synonymos sub Canuti nomiiie,
inter Sanctos Nam crevit in eo morum prudentia cum juven-
patruttm nempe seniorem, et nepotem ex fratre Eri- tutis gratia, adeo quod ipsis principalibus qtia-

ro Bono, hoc ad diem istum vn Januarii, illo ad tuor virtutibus, ad normam illustrium yiroram

hunc x Julii spectante, ut olim demonstravit Bollan- quadratus, jam prope ruinam vitaret insanias vel
dus, atque ex hoc Commentario prxvio manifestum aut defectum contemneret ignavise. To-
stultitice,

esse, existimamus. tius ergo inventor vel auctor malitia; diabolus,

quasi
 110 DE S. CANUTO REGE ET MARTYRE.
AIT.TOKK quasi jam minc expavescens, quod ei deberet 17 0, virum omni laude prosequendum qui ! D
B. S noluit solus hic valere, aut etiam in ccelo regna-
sectgentem
.1.
multos tandem subtrahere, et hinc fraudes ac fcrocem fru-
spurcitias vel immunditias hominum atque mali- re; sed multos ad Christi palatium secum tra- stra emouire
cupiens,
gnorum spirituum eliminare aut saltem compe- here. Sciebat quippe quod diligentibus Deum, et
scere ; Kanutus, dico, supervivens ac, ut ccepit, in Deo proximum, cuncta cooperantur ac prove-
in virtutibus sedulo accrescens, non tantum corda niunt in bonum, sicut testatur et ipse Dominus
quorumdam hnjus terra? principum verum etiam ; noster Jesu Christus. His vero dispositis, cum
fratrum suorum, injusti ac mali timoris invidia?- hujus regni melioribus fide ac virtute valentiori-
quejaculis percuht in tantum, quod hinc dene-
; bus tractare ccepit, quanam rationali oecasione
garent jura super se regnandi, ne propter ipsius hanc plebeiam multitudinem honestis laboribus
probitatem judicarentur velut ignobiles aut re- erudire posset, ut tandem aliquando pia saperet,
probi. infernaliaque intelligeret, quo cautius novissima
°- uid 'g itur ? Ut fratres Jose P h expulerunt hominis provideret. Denique inventum ac cito
K," uiud hunc
] -

piegubernat, in exilinm in partes Suithorum, quera pra?- consultum ex praecepto Regis et Principum dili-
conio virtutura deberent extollere ad ccelum. gentcr divulgandum, ad Anglos transmeandum,
Ipse autem prudens, velut Jacob consilio Rebec- ut eorum generationem per militum virtutes de
ca?, id est rationabilis patientia?, utiliter et inno- gravi jugo servitutis indigna? absolverent, aut
center fratribus cessit, usque dum virtus divina saltem militum istorum animos vigiliis solicitudi-
eum in pace reduxit. Itaque Dei suffragio Rex et nibus, fame, siti, gelu vel aliis laboribus redde-
gubernator huic populo electus atque constitu- ret exercitatos et eruditos, ne, ut ad id tera-
tus, tamquam David in Domino confidens, et poris, leviter quasi ex lascivia et adipe iniqui-
suae spei anchoram in ccelestibus figens, per bo- tas eorum prodiret, et in affectum cordis trans-
na hujus labentis vita? opera ad portum salutis, irent.
K Deo gubernante, inter varias mundi procellas 18 Ast alii ha?c longe aliter et multa Regis E
lata extendebat velamina sustentabat inopes, ac
: consilia vel beneficia animadvertentes, aut ejus fratrem Ola-
vum in vin-
refovebat flebiles, quatenus summa? dignitatis et hortationi et egregise virtuti livida et serpentina cula conji-
gloria? perennis aliquam sortem perciperet, inter ccre cogitur.
mente obstantes, et idcirco multos ne irent ad
supernos locatus proceres ; Pontifices autera et Anglos irapedire cupientes, etiam fratrem ipsius
doctores vita? hujus vitaliter, Episcopos videli- Olavum adversus eum clanculum excitaverunt :

cet, et presbyteros divinitus intentos officiis, re- qui si perfecte et vere saperet atque cognosceret,
bus pra; ceteris amabat; et consolationibus auxi- quam bonura et quam jucundum habitare fratres
liisque ac donis erigebat, et quoliberius velliben- in unura, pro virtuoso germanoque principe po-
tius ad meliora proficerent, bonis eos promissis tius animam poneret. Ne aliud proferam quod
blande ac devotissime confortabat. Insuper etiam tali viro vel levi verbo umquam resisteret, aut
ecclesias vel congregationes Sanctorum frequen- sine ipso regnare hic desideraret. Rex autem
tans, sedulo corde oreque reverenti, votis mune- prudens ha?c sine mora comperiens, et non tam
ribusque pretiosis eas ditavit atque honoravit, sibimet quam fratris errori consulere intendens,
sicut Roschelde, Dalboi, Lunde apud sanctum misit eum caute in Flandriam, ne inccepti mali
Laurentium praecipue apparet, cujus ecelesia? consilii super se regnando incurreret infamiam.
constructor, pater ac cultor extitit, quatenus Spiritualisautem judicat orania, et ipse a nemine
illic et istic bonitatis ac sancta? religionis ejus judicatur, et in hoc est pra?stantior ceteris ani-
meraoria [recolaturj cum benedictione Sancto- malibus. Unde et David dicit : Homo cum in ho-
rum in secula seculorum. Amen. nore esset non intellexit, eomparatus est jumen-
Bcclesia
jura furtitci
10 Interea quoque jam prorsus perversa et tis et similis factus est illis. Pro his itaque et
propugnans inania quaeque, sicuti hostis antiqui deliramenta, hujusmodi gestis, acmaxime propter amorem ju-
despiciens, Deumque per omnia salvatorem dili- stitia? et religionis sancta? diu ab incolis terra?,
gens. gentem istam, adhuc in moribus bonis ac elatismente, perseeutionis ac regni detriraenta
Deo placitis parura eruditam, vel in sacris virtu- patienter sustinuit. F
tibus exercitatam proposuit imprimis amicabili-
;
19 Ad ultimum vero, pene omnibus contra Iu Fioniam
ter paterneque rogare, ammonere, atque per se Dominum et Christum ejus conspirantibus, a fuaiens,
etEpiscopos ac praelatos instruere, ut Deo suo- parte aquilonari, qua? appellatur Wendele,
aper-
rum bonorum primitias vel decimas, secundum ta est contradictio, manifestaque repugnatio
vi-
legem Dei, voverent necnon persolverent, Chri- detur oriri, tamquam turbo involvens. Et sic per
stianorumque religionera utilius et honestius partes Jutensium sa?viendo, et eos ad
eumdem
quam hactenus, ob salutem animarum suarum, furorem provocando, quotidie plura congregans
servarent. At cum tali moderamine exiguum pro- arma, ad civitatera, qua? vocatur Slesuine.^fre-
ficeret, ac gens insipiens, nec tartara timens, mens ac frendens sancti Regis insequitur vesti-
noc coelestia quaerens, terrenis desideriis, qua? gia. Rex ergo tunc cernens quod eos
sedare ne-
adversus animam, nimis adhaareret, aut
railitant
quisset honesta ratione, immo de
Jutensibus fu-
in deterius animum reclinaret Rex Dei zelo ; gere compulsus, ad Vionenses transivit,
in qui-
permotus, adjecit majoris ex eis regaliter ac po- bus magis auxilium speravit. Quo
tenter deterrere, atque de jure suo aliqua eis
cum pervenis-
set, hinc indeque a persecutoribus
vel Regis in-
subtrahere; interdum etiam majorum vel San-
sidiatoribus directi convenere legati,
pra?cipiendo
ctorum auctoritate compellere, ut Deo et Sanctis istis pra?cipientes, ut Regem tyrannum interfice-
obedirent, justa honestaque delectationibus trans-
rent, regionem suam incendi aut devastari
si
itoriis praeponerent nullos fideles Christianos,
:
noluissent. At illi plus homines quam
quasi advenas et peregrinos despicerent
Deum ti-
; sed mentes, vel attendentes, nec Regem, ut decuit,
tamquam cives Sanctorum et domesticos Dei. ut- honorificantes, sed feroci animo cum gladiis,
fu-
pote in Christo fratres, haberent ac sic glutine :
stibus et armis ad curiam ejus convenerunt.
caritatis coalentes, seseque invicem supportantes
De-
nique ipsius fratre Benedicto et admodum
vel adjuvantes, certius paucis
ad gloriara coelestem per- sancta? fidei et caritatis constantia confortatis,
venirent.
secum remanentibus in tam crudelibus et inopi-
 DIE DECIMA JULII. 117
natis suorum tribulationibus, Rex Kanutus valde soeret insipidorum, super sancta ejus ossa qua- AICTORR
pius, Sanctorum exemplis instructus, ad eccle- tuor vicibus ignem nimis ardentem misimus, qoS J. B. S.
siam sanctissjmse Virginis Mariae et beati Mar- in momento quasi aqua infunderetur, extinctus,
tyris Albani animum iterque direxit frequenter
: nihil molestiaj inferens, nec aliquid laedens, nus-
quidem jejuniis orationibusque sacris convenien- quam comparuit. Aliud quoque in Olavo fratre
ter ac tum praecipue intentus, sicuti cupiens jam )i\e successore in hujus regni dignitate, no-
jamque sibi prse ceteris dilecti Martyris Albani, tandum contigit : quia quando erat Regis et mar-
et per ipsum de partibus Anglorum huc revecti tyris Kanuti depositio, accidit Olavi tunc exulis
consortium, aliorumque proprio vel sacro san- ac positi in Flandria in vinculis liberatio, et hic
guine laureatorum, Christo principe martyrum ad regnum exaltatio. Et nunc, Deo disponente,
favente, promereri. dum facta est beati Kanuti martyris translatio
ibi a subdilis 20 Verumtamen adhuc volens plebem nimis exaltationis, evenit hujus Olavi depositio terre-
fcede interi-
mitur. temerariam et insipientem corrigere aut sedare, nse dignitatis.
vades et fidejussores ad omnem Justitiam subje- 23 Tertium vero In sexta feria ante Kanuti a Deo iiiit-

ctis impendendam necnon ne aliquis in-

prsebuit, translationem, omnibus apud nos bonis ora- m slrata -

nocens propter ipsum periret, jusjurandum adhi- tione et jejunio persistentibus, magna tempestas
buit. Ast vulgus ratione carens et insolens, nec pluvias fiuit, adeo etiam in nocte sequenti, quod
humani generis calamitatem attendens, tunc coe- nos multum conturbavit. Et in sabbato quoque
pit magis mente insana furere, temptans omni- tenebrae vel obscuritates magnae usque in horam
modis sacras aedes Sanctorum et ecclesiam Do- tertiam sunt factae. Sed postquam sepulcrum
mini confringere, aut saltem per fomenta ignis ejus discooperuimus , et reliquias sanctas re-
corrumpere. Quid multa? Dux et gloria Danorum perimus, statim magna luce et aeris serenitate
optans per martyrium mutuare certum ac stabile omnipotens Deus, ad laudem ipsius et meritis
Regnum, gloriam hujus mundi transitoriam flocci beati Kanuti regis et martyris, quibusdam si- E
pendens, arma secularia deponit, ne cum ipsis gnisnos laetificare, et inefiabilem misericordiam,
periret, si corpus corruptibile plus quam animam qua et indignos vocat ad poenitentiam, multis os-
diligeret, confessionem etiam pro erratis ac deli- tendit, quam ipse precibus ejus nobis prsstare
ctis iteravit, fructus pcenitentiae dignos adauxit, dignetur in perpetuum qui vivit et regnat cum
Dominici corporis Sacramentum ad aeternae sa- Filio suo in unitate Spiritus sancti Deus per om-
lutisincrementum cum reverenti devotione acce- nia secula seculorum. Amen.
pit, et sese suosque ccelorum rectori gratia bonae
spei commisit. Nec mora undique
: plebis agmina
per fenestras aliasque aperturas lapides ad Re-
III. Acta ab aliis postmodum scripta
gem projiciunt, et jacula; donec unus de sacrile-
gis religiosum Regem perfodit lancea. Nam cru- quo hic ordine recenseantur.
cis in modum manibus expansis ad altare S. Al-
bani Martyris transfixus est in latere cuspidis
mucrone. Itaque vi [Idus] mensis Julii sic occu- Primum omnium qui S. Canuti gloriosum marty- jElnothus
buit pie secus aram Christi fuso sanguine, Do- rium litteris consiqnavit, eum fuisse plane exi- ^"9 l us, prx-

, ,. , . .,,. cipuus Acto-

mino nostro, inquam Christo regnante et adju- stimo, quemjam dcdtmus Anonijmum, vcrosimillime rllm S cri-
lor >
vante, cui est honor et gloria in secula seculo- in aliqua ecclcsiastica dignitate positum, qui tamen l'

rum. Amen. breve potius encomium, seu orationem adpopulum

21 Sed quia nec in libris Ecclesiasticis legi- composuerit, quam ordinatam historiam, ut ex pro-
tur, neque vulgo refertur, quod aliquis Rex in posito contexlu satis patere existimo. Vitam et pas-
aedibus sacris et a militibus suis tam crudeliter sionem paulo post digessit, more istius seculi, longis

tamque miserabiliter interfectus sit; arbitramur, parergis historicis, moralibus, poeticis, aliisque figu-
vel experimento 'intelligimus, Deum omnipoten- ris, sxpe importune obtrusis, exornatam amplifica-
tem, ob id valde commotum aut despectum, in famgue iElnothus aliquis.sive Ailnothus, Alnothus F
cujus basilica, quasi principis summi aula, re- aut Elnothus Cantuariensis, qui se in prxfatione
fugium ac tutamen quaesivit ut decuit. Idcirco ad Nicolaum Rcgem, Cantia, non Cantico, ut legit
vindicta Dei correctionis gratia illico subsecuta, Mcursius Anglorum metropolitana urbe editum,
totam fere Daniam pluviali tempestate, ferali et DaciaB partibus quatuor quinquenniis et bis

pestilentia, fame et alimentorum inopia tamdiu fere binis annis demoratum scribit; in epilogo au-
perturbavit, donec per multas visiones ac reve- tem, sacerdotem infimum sese nominat, Anglorum
lationes pluribus est ostensum, quod ejus corpu- orbe editum et Daciae partibus annis numerosis
sculum misere dejectum et hactenus jacens de- peregrinatum. Nihil in eo auctore desidercs ptwter
spectum, deberet inde levari et amplius inter debitos nervos et moderatam brevitatem cum nar- ;

Sanctos reverenter honorari. Qnid multa? His rationis, adSanctum spectantis. limites plcrumque
mox divulgatis, Jutenses cum Episcopis et sacer- excedat, rem omnem modis potius concionatoriis,
dotibus admodum ad nos fide bona et
religiosis exclamationibus, apostrophis, invectivis, quam hi-
devotione venerunt. Consilium nobiscum ini- storico filo adaptans : eo nihilominus titulo verccom-

erunt, et in eo decreverunt, ut ossa Regis et mendandus, quod Sancto xtate proximus et prope
Martyris cum digno honore elevari debuerunt. mquatts fuerit.
22 Tum indicto triduano jejunio peractoque 25 Etenim Nicolaus Rex, cui Vitam S. Canuti Regi Nieotae
*»"«*«*«*.
cum orationibus, eleemosynis et hymnis et spi- fratris inscribit Mnothus, quintus fu.it filiorum
ritualibus canticis, corpus Regis jam sacratum de Suenonis in patcmum regnum successor obscs pri- ;

pulvere terreno esset elevatum, Deus omnipotens mum in Flandria, seu potius in vincula, Olavi fra-
et misericors tria in eo magna declarare digna- tris loco sna voluntatc conjectiis, ut sublato a perduel-
tus est miracula, quatenus hebetes istorum men- libus Canuto, tolius rebellionia in San-
subditis S.
tes ad pcenitentiam revocaret, vel ad sanctam ctum macbinatori Olavo adthronum vinni slcmeret
religionem incitaret. Nam ad suggestionem vel dcinde ct sibi, scd post Ericum, fratrem alterum,
petitionem multorum, ne mens dubitando tabe- cognomento Bonum, qui reijno non sinc laudc ad-

ministrato
 118 DE S. CANUTO REGE ET MARTYRE.
AICTORE ministrato, suscepta, cum pia conjuge Botilde, in ab ipsis non oscitanter examinatum adverlam, tam-
J. B. S. Palxstinam peregrinalione in Cypro insula diem
, quam dignum quod suo tempore typis committeretur,
cxtremum obiisse videtur anno circiter 1105; siqui- Meursiano utique prxfercndum. Nec prxproperum
dem omnia qux de fratrum successione apud Saxo- fuisse aut vanum ipsorum judicium, docuil non ita

nem Graminaticum traduntur, ad rectam aliquam pridemvir clarissimus Ericus Benzeliusanno 1715,
chronologicam seriemreduci possint. Cumvero mor- post accuratam utriusque editionis collationem a se
tis prxdicti Erici nuntius nonnisi biennio post in faclam, Upsalia ad nos scribens, multis locis prae-
Daniam pervenerit, non potuit Nicolaus regni ha- stantiorem esse editionem priorem Hafniensem,
benas, excluso S. Canuto juniore, Erici Boni filio, posteriori illa, quam dedit Joannes Meursius.
capessere anle annum 1107. Hic autem regniim Mitto plura dicere ; hxc suffecerunt, ut merito me
tenuisse dicitur annis octo supra viginti, a Slesivi- compellerent ad recensendum de integro luudatum
censibus demum occisus in vindictam cxdis S. Ca- manuscriptum, a Bollando olim tantopere xslima-
nuti junioris, a filioejus Magno proditorie interem- tum, atque exeo procurandam tertiam impressionem,
pti ; sic ut vitam suam protrahere non potuerit ultra cum Meursiana illa collatam, scd ipsa etiam multo
annum 1135. prxstantiorem.
proximus 26 Ex istiusNicolairegis xtate facile colligitur, 29 Non diffitebor equidem, exemplar nostrum adeo ul tcr-
tuit stati s. liam ex Ms.
JElnothum ante annum jam dictum 1135 VitamS. nxvis etiam suis non paucis respersum esse, sive
Canuti. adjicerecom-
Canuti asescriptam, edidisse quisi tuncannisvi- ;
auctoris ipsius, nonsatis Latine scribentis, vitio, sive pcttamur;
ginti quatuor in Dania commoratus fuerat, ut ipse amanuensium, quorum imperitiam et socordiam
testatur, in ipsa Vitanum. 76innnuens,se inlerfuisse numquam quis satis incusaverit. Auctori ipsi adscri-
sulennissimx sacri corporis S. Canuti translationi, bendi sunt longiores et detorti quandoque ac scabrosi
anno se.rto regniErici, non multis a S. Canuti mar- sensus, quos ad rectam syntaxim reducere, non sem-
tyrio annis in eas partes ipsumpervenisse necesse est; per usque adeo pervium est : Amanuensium sunt
fuitque adeo proximus Sancti xtati, potuilque a pro- omissiones vocum, earumdem transformationes, adeo-
babilibus personis utriusque sexus et ordinis, et a que durior et inconcinnior oiihographix ratio, sxpius
Te]ig\osihsibitusvmsomniaceiioetindubitatecogno- a nobis, ubi omnino opus fuit, nonnihil emendata.
posteroruramemori» apicibus reservan-
scere,<ji<,r Pro Sueno, seu Sweno semper expressum reperi
dacontraderet. Sunt igiturea Acta, quantumvis ora- Swegno, inflexum numquam, plerumquc indeclina-
torie extensa, magiide fidei, aucloritatis et ponderis, te; verum, prdemissa hacmonitione, putavi, commu-
primutn vulgata Hafnix anno, ni fallor, 1603, an- niori scribendi modo et hoc et alia forlasse nomina
nos circiter viginti octo, inquit Joannes Meursius, aptari posse. In vavias sectiones seu breviora capita
antequam ipse alteram suam editionem proferret, divisum est manuscriptum nostrum, ex quibus tri-
excusam ibidem anno 1631, ubi ad lectorem monet, ginta quinque distinxit Meursius, inxquali prorsus
priorem illatn impressionem sibi antea ignotam fuis- ralione ; cujus vitandx gratia,solitx nostrx methodo
se: Verumtamen, verba ejus sunt, dum editionem inhxrendo, ad eamdcm normam exegimus capita
illam Hafniensem, postmodum scilicet obtentam, titulos vero, numeros, et marginales notas convenien-
oculis lustro, video menda, qus in codice manu- ter addidimus.
scripto satis multa occurrebant, etiam hic repras- 30 Titulus, in manuscripto nostro prxfixus, sic quamvis ncc
sentari. Itaque persistendum mihi in incepto ar- habcbat: Passio gloriosissimi CanutiRegis. Tum: ea mevis im- munis sit.
bitratus,denuo descriptioni manum admovi, et Epistola Ailnothi ad Regem
Daniae Nicolaum, de
corrupta passim loca, inter describendum obvia, passione gloriosissimi Canuti Regis et martyris
emendavi, eaque in notis meis, quas adjicio, os sed ea rursus omniaad nostram dUponendi rationem
tendi. conlrahenda fuerunt. De cetero dubitari nequit quin
ileursii edi- 27 Quousque manuscripti sui menda exterserit hxc prima, vetustissdna et potissima sit vitx et
'to impcrfc-
cta esl,
Meursius, quot vero altera editio alteram excedat, passionis S. Canuti historia; quam utinam paulo
cum prior a Museo nostro absit, non est mihi prom- pressius digessisset scripsissetque auctor, parergis
ptum divinare ast iis refertissimum esse oportuit
; illis, de quibus diximus, inutilibus digressionibus
Meursii apographum, imo et in nonnullis partibus atqueinvectivisabstinens, qux omnia pro concionibus
mancum, defeclivum et mutilum, cum ex accurata dicenda potius, quam lcctorum oculis exponenda
collationc alteriusmanuscripti.quod apud nos Tosa- sunt : in quo mullis titulis, me quidem
prx- judice,
num vocatur, cum ejus eiitione, deprehenderim, ferenda est Saxonis Grammatici elegans, nervosa
multa ab eo perperam scripta, multa non satis per- etnumerosa narratio a Surio, qui jElnothum non
qux forte ipse in suo
fecte reddita, alia prxtermissa, noverat, advn Januarii male collocata ; utpote qux
exemplari non reperit, sed qux auctoris, in multis ad hunc x Julii referenda erat, cum dies illavn
sxpe battologi' stylum omnimode sapiunt. Maxime Januarii alteri juniori S. Canuto propria sit, ut
notabilis cst lacuna numero nostro 24, quam hic pridem rectissime monuit Boltandus, apud quem,
describere opus non est, cum inter annotationes sa- dicto loco, non pauca ad ulrumque sanctum Cunutum
tisexplicatasit. Ceteras variantes sigillatim enume- spectantiareperiuntur, hic a nobis consultoprxlerita,
rare, prxterquam quod tetricum et inutile censeam, ne frustra eadem repetantur. De Saxone Gramma-
hujus certe loci non est. Exstat jam sxpe dictaMeur- tico dicendum superest.
sii editio, quam cuilibet integrum erit cum hac no- 31 Sane prxstanlissima sunt qux Saxo, littera- Mullo niti-
slra conferrc, unde discrimina omnia colligi pote- dior est Sa-
tissimus sui temporis historicus, vere, graviter et
runt: iis vero quibus ipsa ad manum non est, licebit xonis histo-
nitide de sanctoRege Canuto tradidit libro xi ex ria.
ad jam dicta annotata noslra recurrere, in quibus quo sua acceperunt, qui deinde seculi sunt rerum
negleclanon sunt qux observatione digna videbantur Danicarum et Suecicarum scriptores, quos inter
et poslponen-
da anliqui-
28 Non placuisseohm Majoribus nostris Meursi- etiam Joannes Magnus paucis multa contrahil lib
>ri Bafnietir anam illam jElnolhi eddioncm,argumento suntnon 18, cap. 12 et 13. Fugio hic referre, quam varia
pauca ; iltudque imprimis, quod lametsi ipsa in Mu- Saxone isto Grammatico judicia, ad rem
fuerinl de
seo nostro exstaret Bollando notissima
esselque
, nostram nil facientia: id certissimum est, eam a
(nam priorem Hafniensem hactenus nobis ignotam nemineei laudemprxripi, quod stylo eleganti, flo-
exislimo)tametsi,inquam,Meursianamrecensionem rido et terso, ad seculi sui miraculum hisloriam
prx oculis haberent,attamenmunuscriptum nostrum contexuerit, eruditissimis quibusque id testantibus

apud
 DIE DECIMA JULII. 110

apud Steplwnium, qui ipsam recognovit, notis illu- suam ita subfarcinavit, ut ad centum septuaginta AICTORB
J. B. S.
stravitet edidit anno 1644, in Prolegomenis a cap. octo paginas in quarto eam extenderit ; non magno
16 pag. 24, Saxomastyges ibidem operose et egregie quoque opere pretio, quandoquidem additamenta
refellens. Quee de priscisDanix Regibus et populis ejus plcraque ad S. Canuti gesta, virtules aut glo-
collegit, hic expendcnda non sunt ; in iis certe qux riam promodicum conferant. Candide fatemur, non
ejus xtati propinqua fuerunt, nemo tanti scriptoris majorem ejus, utpote scriptoris recentissimi, quam
fidem in dubium revocaverit. Vixit autem et ftoruit aliorum rationem hic a nobis habitam esse; ne eo-
seculo y.u,mortuus verosimiliteranno 1202 aut 1204, rum quidem, qux de stabilito olim cultu pluribus
ut videapud laudatum Stephanium cap. 15. Fuisse verbiscommemorat, cum ea ipsa non aliunde, quam
Roschildensem Canonicum et Prxpositum, ibidem- ex assignatis a nobis genuinis fontibus desumenda
que sepullum, indubitata est omnium sententia. Cum fuerint. Unum est, cujus ipse testis oculatus esse
aute.m Surius sua omnia ex Saxone desumpserit, ut potuit, quodque in ipso solo reperimus, de instituta
ex utriusque collatione constat, ejus cditionem hic se- seculo proxime elapso solennitate, quam cap. suo
qui non piguit iis solum additis, qux de Olavi fa-
; 49 , pro totius operis coronide , describit in hunc
melici interitu subjungcnda putavimus, tamquam in modum :

vindictx parricidarum complcmcntum anno mdcxi.i, lestnri potnit

'
35 Fuit denique, inquit, in ec-
de sotenni-
Qute ab atiis 32 Prxter hos scriptores, fide dignissimos, quid clesia nostra S. Mariae Transpontinae, sacellum, lateliomam.
trridiintiir,
aliidc S. Canuto, siveexprofesso, siveex occasione in honorem ejusdem S. Canuti martyris, Regis
tradiderint, quxrere supersedeo ; ncque vero operx Daniae. virtute decreti S. Rituum Congregatio-
pretium me inde relaturum, satis docuit Vita B. nis, instante humiliter D. Canonico Christiano
Caroli Boni, Flandrix Comitis, quam reperi in Payngh Dano, auxilio et cura Joannis Baptistae
prsegrandi noslro manuscripto codice Theodorici Pamphilii, S. R. E. Cardinalis, et tunc tempo-
Pauli Gorcomiensis, alibi a nobis non semel citati, ris supra negotia, ad regnum Daniae spectantia,
ubi ipse historix martyrii B. Caroli brevem sancti constituti, qui postea ad pontificiam sedem as-
parentis Vitx epitomen prxmittit, ex qua satis erit sumptus, felicis record. Innocentius X vocatus
unum alterumve specimen exhibere. Inter alia sic fuit; quod decretum etiara prompte confirmatum
refert: Cumque in timore Domini (S. Canutus) fuit ab Urbano VIII felicis mem. et die vn Janu-

gubernacula regni nobilissime per aliquot annos arii ejusdem anni, juxta Mart^Tologium Roma-
rexisset, ivissetque de virtute in virtutem, Ar- num, in eademmet nostra ecclesia, prima festi-
naf, sive Arnoldus frater suus, ambitione perci- vitas pontificie celebrata fuit, assistente sacro
piendi regnum, insidiatus ei multum fuit. Audis Emin. Cardd. Collegio, cum universali applausu
hic perperam appetlari Arnaf sive Arnoldum, qui summaque urbis Romae lsetitia, quam innumera-
Olavus seu Olaus dicidebuit, cuique auctor, perin- bilis populorum frequentia, luminaria, machinae
signem calumniam,sancti ipsius Canutiparricidium, curules, et ignes artificiales per duos continuos
tamquam propria manu commissum, infra adscribit, dies, necnon plurima alia verae pietatis ac vene-

visionem S. Wenceslai Bohemici importune intru- rationis,tam glorioso Sancto debita obsequia,
dens qni Sancto nostro revelaverit, quod suo ge-
,
satissuperque comprobarunt. Debemus igitur
nere mortis deberet mori. Sed rem ordine prose- ibidem et nostras preces supplices nos effundere
quamur. votaque nostra offerre, praecipue in die festivita-

Sperneuda 33 Sic pergit : Igitur cum quadam nocte quie- tis, quae singulis annis, eadem die vn Januarii
potius quam celebratur, certissimi, nos non solum inferiores
sceret, completisdenocteorationibus.quas legere
eestimanda
sunt. consueverat, apparit ei sanctus Venzeslaus mar- antiquis Daniae populis, sed certe aequales ac su-
tyr Christi per visum, eique quod suo genere perabundantiores etiam gratias, meritis sanctis-
mortis deberetmori, revelavit; praecipiens ei.ut simi Regfs et martyris Canuti, erhcacissima in-
in honorem Wenzeslaus dicebatur.
ipsius, qui tercessione recepturos. Translatam hodie Sancti
monasterium construeret. Rex vero a sompno festivitatem, notissimum est; ad ejus fratrumque
consurgens, stupefactus de visione, convocato temporum seriem digerendam acccdamus.
clero, ccepit de S. Wenzeslao, de quo numquam
antea audierat, ab ipsis quis esset, diligenter
perquirere : et certificatus, quod esset Princeps § IV. S. Canuti et fratrum Reguru Danise
Bohemiae, et aBoislao, fratre suo martyrizatus, chronolosia.
ccepit ad honorem ejusdem Sancti in Kivallia
Cisterciensis Ordinis monasterium magnarum
possessionum exstruere. sed numquam consum- 1

Dania, ejus conversione, Regumqne genealo- Propositam

mavit. Ipse sanitate et justitia ac religione prae-

clarus, dum in sua regali capella divina audiret,
D <±ia egit olim

vitam S. Anscharii Hamburgensis

Heuschenius in Commentario ad
iii Februarii :
clironologix
Danictt par-
tem

suis, a praefato fratre suo dire marty- S. Canuti genus, proavos, filios et nepotes antea
traditus a
rizatus fuit xxv die mensis Junii. Undecumqae explicuerat , ut supra diximus, Bollandus advnJa-
hxc Theodorieus acceperit, fallunt omnia : nec a nuarii; a quibus recedere non debuerat laudatus
fratre cxsus est S. Canutus, nec Cistercienses no- Angclettus, cum ca locis istis ita eruderata sint, ut
visse umquam potuil; nec proinde subsistit talibus nec ipse solidiora proferrc potuerit, nec mihi hic
commentis innixa S. Wenccslai apparitio. Scd hu- quidquam addendum supersit. Solam eam partem
jusmodi fictiones non moramur ; reliquum cst ut illustriindam suscipio, qux patris et fratrum Sancti

Sancti nostri et decessorum aliquot successorumque nostri annos, in regni administratione exactos, pauto

tempora explorare conemur. accuratius determinet,quam hactenus factum de-

Novissimus 34 Non excidat tamcn, laudati superius P. M. prehendere potuerim. Doiendum imprimis. Saxo-
scriptor An-
Qctettus Andrcx Angeletti, Romani Carmelitte Saxonix nem Grammaticum, scriptorem hic alias diligcntis-
Provincialis, ulthni, quod sciam, itistoriee S. Ca- simum, minorcm. quam par erat. iesigmndonm
nuti CoUcctoris,verbo hic etiam mcminissc. Exdato tempnrum rationem habuisse, ut difjieilliniitm stt.
supcrius, hujus Commcntarii § 1, specimine, satis annorum seriem ex ipso dislinguere. Vnde vero lu-
patere existimo, virum prolixitati studuisse, dum cem speraveram, inde nwjores tenebr.r obortx sunt
agglomeratis undecumque parergis ,
eollectiotiem nam qui ad chronologioe calculos sua e.ugere conatus
est
 120 DE S. CANUTO REGE ET MARTYRE.
AIT.TORB est Johannes Isactus Pontanus, saiis aliunde notus expressil annum millesimum octogesimum sextum, D
J. B. S. Danix historiographus, supra etiam laudatus, is plc- qui verus annus cst quo martyrii coronam accepit S.
raque huc spectantia sic involvit, ut mirum sit, tam Canutus, ut jam dictum est, et ex inffa dicendis
inconsequenter procedere potuisse. clarius patebit.
uon uno loco 37 A
Suenonis magni obitu ordinandx omnino 40 Sola et unica observationc opus erat, ut fixis ex miibus res
invotvit hi- tota pendc-
storiogra-
'
sunt fUiorum in regnum successiones definiendaquc duabus epochis, nempe mortis Suenonis ct marlgrii ^'
pllltS cujusque administrationis tempora. Illum autem S. Canuti, hujus et Ilaraldi tempora ajitissime de-
Pontauus, pag. 191 in fine, recte in fata cessisse terminarenlur , admisso etiam nliquanto interrcgni
asserit anno 1074 Apud suos Sueno, inquit, ae-
: spatio, de sic loquitur Pon-
quo jam dicta pag. 195
tate jam propemodum confectus, levi primum tanus : Sed annorum utcumque accipiatur calcu-
valetudine tentatus, atque inde gravius gravius- lus, certum, aliquamdiu interregnum fuisse, ac
que eadem invalescente, sub annum septuagesi- disceptasse inter se, ac dubios haesisse regni pro-
mum quartum, vitam cum morte coramutavit in cefes, utrum Canutum an Haraldum ad regni
oppido Cirabricae Chersonesi, quod Slutorpium clavura essent admoturi. Demus ipsi annum, si
domestici scriptores vocant. Atque hxc indubitata ita vetit, integrum, demus plures : quo sua longius
videtur epoclia, asserta itetn a Stephanio in notis ad extenderit, eo magis necesse erit, everti penitus opi-'
Saxonem pag. 219 : In fata concessit Sueno nionem ejus, nec Haraldi biennium umquam inven-
Estritha? filius, ob res praeclare gestas, magni turi, nec S. Canuti scptennium; ut mirari liceat
cognomentum anno Christi cioi.xxiv, iv
sortitus, talem historiographum toties cespitare potuisse, in
Kal. Maii, posteaquam in pago quodam Jutise, paginis tam parum dissitis, dum fatelur JEInothum
Suttadorp dicto, lenta febre correptus, aliquam- sese prx oculis habuisse, ex quo et Saxone res
diu decubuisset. At nemo rem istam ccrtius definire paulo accuratius ordinanda erat, positis prxsertim
potuit quam /Elnolhus, xtate proximus, cujus sen- expressissimis obitus Suenonis et martyrii S. Ca-
tentiam, paulo fusius deductam, habes num. \7,ubi nuti cpochis, quarum primam diserte ipse signave- E
descriptis morbi, loci et cxequiarum adjunctis, sub- rat, in altera unico dumtaxat anno a vero calculo
dit Actum anno Incarnationis DominicEe mille-
:
dissidebat.
simo lxxiv, qui erat annus regni ejus xxvm, iv 41 Notabilis est jElnolhi aut librarii error dum In Haraldi
Kalend. Maii. num. 19 ait, anno sexto reqni patria via egres- ''""« <""''<'''
.blnollius;
Joannes Isa- 38 Audiamus modo Pontanum pag 195 .--Nunc .
.

sum Haraldum, qui pertingerent ad annum 1080 i

cius Ponla-
ad Haraldura, qui sceptrum regium post paren- vcl 1081. Cum aute.m bina fere lustra, teste Saxone,
tem Suenonem, utpote filiorum natu maximus, regnando cxegerit S. Canutus, nequaquam anno
proxime suscepit, stylum vertamus. Haraldus, 1086, sed 1090 martyrium subisse dicendus esset,
inter fratres natu inaximus, parenti suo Suenoni id quod Pontanus JSlnotho tribuit pag. 199. At
sub annum mlxxxiii, vel, ut aliis placet, octavum vero JEhwtki lapsum restituit Saxo ct post eum alii,
successor declaratus. Si recte filiorum Suenonis non nisiad biennium Haraldi regimen extendentcs,
xtatcm ordinavit Stephanius, male inter varios fra- idque chronologix aptatur longe commodius; servan-
tres, ex diversis concubinis susceptos, natu maxi- turque S. Canuto bina fere lustra administrationis
mus dicitur Haraldus, cum ipsum prxcesserit Gor-
dum initia ejus figuntur anno 1076, martyrium
mon, utpag. 193 expre.sse statuerat Pontanus ipse, autem anno 1086, quemadmodum epitaphium, pa-
errans etiam in altera filia Ingertha ceteris adjun- ragrapho 1 superius relatum, clarissime exprimit,
genda, qux non Suenone, sed S. Canuto genita est, eum characterem adjiciens, qui rem indubitatissi-
ut reliqua mittam, ibidem nonnihil ad assentandum mam nimirum sexto Idus Julii et sexta
reddit,
composita : hic temporum dumtaxat sit ratio. Jam
feria, qux eo anno 1086 aptissime coincidunt sub
dixit Pontanus, regem Haraldum vel anno
1083, littera Dominicali D, non item uliis nnnis proximis,
vel 1088 demortui parentis Suenonis successorem
ut proinde hxc in eo genere sit demonstratio chrono-
declaratum, absorpto integri novennii, vel forte an-
Nescio ubi Labbeus notatum invenerit diem
logica.
norum quatuordecim interregno. Combinemus Ha- sabbati sed is character eum consequenter deduxit
;

raldi tcmpora de cujus obitu et extremis ita loqui- ad annum 1087. Ceterum fixa nobis manet epitaphii F
turpag. 196 Regnando biennium em^nsus Ha-
:
epocha,exquaceterasnon paucas, aSte.phanio in no-
raldus defungitur, ut necesse sit, obiisse anno 1085
tis ad Saxonem recitalas pag 222, omnino
rejicien- .

vel 1090. Hxc ibi.

das censemus. Habe modo trium aubsequcntium fra-
hOfl satis ihl-
39 Verum non satis eorum memorem fuisse opor- trum seriem.
verlens ait
<-«5 epoclms, tct Pontanum.dum. ad S. Canutum progressus, pag. 42 Narrat JSlnothus num. 68, quo pacto facta exquotamen
297 de eo ita scribit
Canutus itaque postquam
:
fuerit prima sacri corporis elevatio, postquam re-
integrum fere quinquennium ordinandis dorai re- quievisset Rex Deo dilectus Canutus et martyr
bus operam impendisset, annum circiter millesi-
egregius eodem in loco annis bis quaternis et
mum octuagesimum quintum, assumptis cli- m mensibus fere ter trinis (qux paulo scrupulosius
entelam, etc, fratribus Angliam, infelicitate accepta videntur) Olavo regni ejus successore
amissam, hereditario jure repetendam existima- im-
perante : usque dum crebrescentibus virtutum
vit.__c tam prope consequentia, nec Pontanus miraculis, communi consilio et pari voto cleri
ipse, nec quisquam alius facile conciliaverit . Anno totius et populi, singulis Pontificibus
cum multi-
1083 parentis successor declaratus est Haraldus,
tudine cleri aggregatis, sacrisque ossibus igne
biennium regnando emensus; et tamen S. Canu- examinatis, ex humili mole sustollitur, et ad
ba-
tus, postquam quinquennium ordinandis domi silicam australem, insigni lapideo tabulatu
a fun-
rebus operam impendisset, anno ipso 1085
An- damentis erectam solenniter advehitur, ibi-
gliam jure hereditario repetere meditatur. JEqne
que saxeo sarcophago impositus, in crypta re-
infelix est apud hunc historiographum chronotogix
conditur. Scnsim colligimus tempora quibus regna-
dum pag. 199 ait, prasfuisse regno S. Ca-
ratio,
vit S. Canuti successor ; nam illo, ut JElnolhus
nutum circiter septennium, defunctura cura an- prosequitur, eterralevato Rex Olavus, quem
nus ageretur mlxxxvii. Cctera non minus turbata
ejus regni successorem prsediximus, quo
sunt, audetque tamen Pontanus Molanum accusare
etiam
regnante fames et pestilentia, morbus, et ho-
quod toto sexennio aberraverit, ubi hic clarissime
stium metus Daciae terminos occupaverat, aegri-

tudine
 DIE DECIMA JULII 121
tudine tactus... vita simul et regno exeessit. Si
recte scriptoris mentem percipio ; vult dicere, tam-
diu, varias inler calamitates regnasse Olavum fra-
trem, quamdiu S. Canuti corpus in prima sepullura

el citato su-
depositum fu.it.

43 In e.amdcm scnlentiam loquitur Anonymus,

HISTORIA
pra Anony-
quem dcdimus paragrapho2, num. 22. Aliud quo-
que in Olavo fratre successore in hujus regni VITjE et PASSIONIS
dignitate notandum contigit quia quando erat :

regis et martyris Kanuti depositio, accidit Olavi

Auctore ^Elnotho monacho Cantuariensi.
tunc exulis ac positi in Flandria in vinculis, li-
beratio, et hic ad regnum exaltatio. Et nunc,
Deo disponente, dum facta est beati Kanuti mar- Ex Ms. Thosano, collato eum editione
tyris translatio exaltationis, evenit hujus Olavi
Meursii.
depositio terrenae dignitatis. Sed hxc aliquam
saltem latitndinem pati necesse est, ipsam preeser-
tim in Flandria e vinculis liberationem, qux tunc
evcnire non potuit, quando erat regis et martyris
PROLOGUS.
Canuti depositio, nisi admillamus, aliam omnino
fuisse solenniorem illam depositionem, a prima sa-
Ad Nicolaum Rerjem.
cri corporis sepultura, qux furenlibus adhuc per-
duellibus, tumultuarie facla, lempus magis opportu-
num exspectarc debuerit ,'ut vera depositio dici pos-
Principum Duci praecipuo, nobilium Primicerio,
set. Rem sic componendam existimo, ut priusquam patria; Patricio a, pio, invicto, magnifico,
Olavo fratri obses Flandria successerit Nicolaus,
in Dacise provisori serenissimo,
b tam specie quam
adeoque et liberatio acciderit, et ad regnum exalta- et nominis dignitate Illustrissimo Regi Nicolao c,
tio, annns facilc intercurrerit, sic ut anno primum divini officii ministrorum infimus Ailnothus, Can-
1087 et exaltatio facta sit et sacri corporis depositio.
tia d Anglorum metropolitana urbe .\icotao
editus, jam Regi, S. Ca-
44 Ad liunc modum facilius conciliaveris, qux vero Daciee partibus quatuor quinquenniis et bis nuli Iratri
nequeunt ; nempe tot annis regnasse
aliter explicari hanc narra-
fere binis e annis demoratus, hostium vires vir-
lionem dedi-
Olavum, seu potius durasse morbos, pestilentiam, tute divina subvertere, contumacium colla po- cat auctor.
calamitates, ob immane parricidium Daniee inflictas, tentiae pede proterere, regnijura decenter dispo- d
quot anlea S. Canutus imperaverat, nempe per duo nere, pacis securitate perfrui, et post decursum
circiter lustra, ut non uno loco satis aperte memo- temporalis imperii, sempitern» felicitatis beati-
rat Saxo Grammaticus sic tamen ut etiam verum
:
tudine ditari.
maneat, quod ex JElnotho jam retulimus, requie- 2 Clementiam magnitudinis gloriae vestrse sic- Regis scveri-
visse regem Deo dilectum Canutum eodem in Ioco ut protervus quilibet tas clementia
et imprudens seu vecors
condienda.
annis dumlaxat bis quaternis et mensibus fere detestatur, sic providus quisque et probitatis ex-
ter trinis nempe novennio non integro ab Olavi
;
ecutor, tam praesentia quamet exsequentia simul
exaltalione, el paulo solenniori sacri corporis depo- moderationis dispiciendo /"discretione, non modo
sitione; sic ut Olavi obitus referendus videatur ad laudibus, verum digno venerationis afFectu ex-
nnnum 1096, quo ea omnia contigerint, quee ex lau- tollendo prosequitur. Judicem enim universorum,
datis Anonymo et ^Elnotho supra memoravimus; quem Rex propheticus et opilionum fortissimus,
quando eliam Ericus bonus, frater regnandi ordine justum eumdem etiam pa-
et fortem denuntiat,
quartus, liabcnas regni moderandas susceperit, uti tientem et longanimem esse declarat. Et cujus
narrat JElnothus num. 69 : Protinusque, totius honorem judicium diligere insinuat; ei se mise-
exercitus elevatione et populi acclamatione, prae- ricordiam cum judicio decantare manifestat. Cu-
stantissimus Ericus, Deo provehente, elementis- modum, pro mo-
jus vestra excellentia pietatis
que faventibus, ad regni jura.conscendit. dulo mortalibus concesso exequens, et justitiaa
reliquoru 45 Commentarium hunc nostrum cum JElnotho
S. Canuti
severitati mansuetudinis lenitatem prwferens,
fralrum s absolvimus, ita scribente num. 76 : Anno autem ejus ob hoc, ipso opitulante, glorise compos effi-
sexto imperii magnifici regis Erici, congregatis cieris ; cujus hic vicem tam dignitate quam et
universis Dacia? Pontificibus, cum multitudine nominis participatione exequeris. Ipse quippe
cleri, populo innumerabili, pretiosas
et terras potentes de sede dejiciens, humiles et in pra-
beati Martyris reliquias, ex saxeo sarcophago senti exaltat et in perpetuum sempiterno? beati-
exsumptas, atque ex crypta, ubi hactenus serva- tudinis honore magnificat. Ulius, ut credi potis-
bantur, erectas, solennibus laudibus universis simum est, gratia, pretiosus frater tuus germanus
comitantibus, ab eodem, sumus, quem praefati Canutus, jam indubitanter beatus cognominan-
pontifice Humbaldo, xiii Kalend. Maii, eadem, dus, ex apice temporalis imperii gloriam naetus
qua prnediximus, arca, oculis peccatores nos in- decoris perpetui, sicut inter mortales regni glo-
speximus impositas, et ad instar nivis candidas riosus excellebat potentia, sic jam beatis spiriti-
et serico decenti involutas. Heec itaque facta fue- bus associatus, gloriosior virtutum effulget raa-
rint sub initiutn seculi xn, verosimillime anno 1 102, gnifieentia.
quando Ericus, cognomcnto Bonus, ab illicitis amo- 3 Cujus ego prassumptuose gestorum simul et ; >. Canuti v-
-

ribus a Bolilde conjuge avulsus, pia oniuia et sancta certaminum insignia explicare aggressus, im- j
cripta
medilabalur, etiam pcregrinationem in Pairstinam, peritas linguoe infacundia? ignosci deposco; ut si

cuidemum immortuns esl , aiino, uti credimus, 1105, quid inane seu veritatis vacuum pondere, visus
fratre cjus Nicolao, non antc obitus iiuiitiiim, exclu- aspectantium offenderit, non superducto proti-
so Canuto juniore Erici , filio, succedente anno 1 107, nus supercilio Pharisaica condemnetur invidia,
qncmadmodum paragrapho 3 satis expendimus. At- sed sincerse discretionis artieulo exterminandis
queheec dc fratrum Regum scrie satis dicla sint nunc ; sublatis, inseranturprobabilia. Siquidem morda-
lcrlinm JEInolhiance historix edilioncm subjicimus. cis invidi» morbum, qui versus g exiguitatem

Tomus iii Julii. 21 imbe-

 122 VITA S. CANUTI REGIS ET MARTYRIS.
imbecillitatis vestrae interJum solet assurgere, Dum linguae nervos, gressusque resolvit ha- 1)

haiul moJoextinguenJum, immo expergiseenJum benas

autumo. cmn eventilatum cineribus ignem frustu- Effugat et febres, cunctos pellitque dolores :

lis appositis, fumivoma lieet fiamma obfuscante, In Sanctis quoniam Deus est mirabilis ipsis,

incendiis aptare contenJo. SeJ soricem in situla Virtutes, signa faciens post inclyta gesta,
salientem, gallus atria perlustrans, et sub tecti Ut coelo clari fiant, seclo manifesti.
culmine anhelitu raucisono aera verberans per-
transeat, et cum comparibus aJacutis calcaribus 6 Tanti igitur germani pignora, regia condi- suadetque ut

bellum certamiuis ineat. Neque enim ego Danaum gnis aJornet Jonis potentia, aedis sacrae decus '/','","",.'"
classes DarJanis exciJium inferentes eJissero : amplificet, spiritualis normae viros cultui ibidem

non acies Hectoreas, Myrmidonum armis, um- Jivino jugiter insistentes soliJanJo corroboret,
bonibus objectis, insigniter obviantes comme- ut pro temporalis suffragii adminjculo supernae
moro seJ ; quas Je gestis religiosi principis, et remunerationis in aeternum potiaris praemio.
Deo Jilecti Martyris, probabilibus personis utri- Ejus quoque intercessionis obtentu hostium tibi

usque sexus, et ordinis referentibus, agnovi ; re- vires subjiciantur, inimicorum cuneus attenue-
ligiosi habitus viris Jesu Christo ibiJem insigni- tur, regni vis consolidetur, pacis securitas con-

que triumphatori Jeservientibus obnixe suffra- firmetur, sospitatis integritas tribuatur, morbus
gantibus, posterum memoriae reservanJa, apici- ae pestilentia pellantur. commoda quaeque con-
bus contraJiJi ea pietati majestatis vestrae
:
valescant, incommoda decrescant, et desiJui n n
repraesentans, ut et Je tanti germani glorifica- longaeva imperii meta decursa, aJ superna trans-
tione plenius exhilaretur, et aj ejusJem virtutis missus, in regia glorieris seterna. Vigeat et va-
insignia aemulanda, superno provisore aspirante, leat in seternum pietas vestra, et divinae misera-
ardentius incitetur. tionis respectu regiaeque sublevationis opitula-
B 4 Meis igitur coeptis, pacis simul et patriae tione sustentetur imbecillitas nostra o. o
petit rrjia
provisor, solita pietate faveto, et qui de opina-
auctoiitate
defendl, tissimo h progenitore vestro , gloriosorumque
h germanorum tuorum temporibus, ad haec usque ANNOTATA.
praesentia magnificentiae vestrse tempora colli-
gendo perstrinxi, regio dignare confirmare de-
creto ; ut habeat dignitas regia tam proprii
,
a Deest hic titulus in editione Meursh, a qua,
quam et praacedentium exercitii monumenta po- ut in Commentario diximus,
multa alia absunt
non putavi tamen singulas minutias scrupulosius ob-
steris deferenda. Ambiguitatis vero scrupulum
servandas. Ms. nostrum Thosanum dicitur, a vctcri
de pretiositate sanctitatis hujus, de quo operis
monastcrio Doest, quod Brurjis Flandrix non procul
nostri summa est, Dei hominis a pectoris sui
situm fuit.
secreto fidelis quisque removeat, qui Dominum b Daciam pro Dania accipi vulgo notissimum
omnia posse, et antequam efficiantur praenosse est, id tamen a scriptoribus postcrioris ,rvi inductum
ac proenuntiasse, non haesitat. Qui enim Ange- teslatur Meursius, pro eo in notis varios scriptores
lum superbiae ob extollentiae contumaciam de ex- allegans, quibus enumerandis hic supcrsedeo. JEgrius
celsissimis i dejecit ipse humiles et quietos
; id ferre videtur Stcphanius in notis ad Saxonem
ejusque judicia metuentes de infimis ad superna pag. 27 : Nam
quod ad illam attinet appellatio-
perducit : et qui desilice durissima, Aaron virga nem, qua plerique scriptorum veterum,
inquit,

percutiente, laticem produxit ; ipse sibi de Rege jmprimis seculi sequioris, nos Dacos indigitent
Martyrem, de Principe terreno, regni ccelestis ea semper persisto sententia, longe fuisse
alios, quam nos Danos, et Dacorum nomen in
consortem elegit. Haee autem qui omnipotentem
media barbarie ab hominum imperitia genti Da-
peregisse dissimulat, ne et a divinae repromissio-
norum impositum. Sed de his hic nobis disputan-
nis solo exterminetur, pertimescat. Petro quippe
dum non est fuerit eadem aut diversa gens, cer-
:
attestante, in omni gente qui tirnet Deum et ope-
tum est, /Elnothum per Daciaa provisorem inlelli-
ratur justitiam, acceptus est illi : et quia potens gere Rcgem Danorum.
est Deus de lapidibus suscitare filios Abrahae, c De Nicolao aliisque S. Canuti fratribus, satis
cur ex gente licet durissima
Catholica tamen k, dictum est supra, uii et de JElnotho, horum Acto-
fide insignita, Principem religiosum, veritatis et rum scriptore
executorem, Sanctorum in supernis col-
justitiae d Sic recte legit noster, pro hodierna Canluaria,
legam non dignaretur efficere ? de qua pluribus Meursins, explicans suum Cantici,
Gratulatur 5 Sed cum universa possibilia sint credenti,
quod in suo Ms. male expressum repercrat.
Hegi fiater- e Satis mira JElnothi locutio, sed qux interpre-
nam gloriam et Deus in illo potentiae suse clementiam pere-
tatione non indiget. Vide Commentarium prxvium
gisse credatur, et patrocinio terrigenis proviso
a num. 24.
debitae venerationis obsequio ab universis magni-
f Ita omnino legendum puto, melius quam apud
ficetur : laetare ergo Rex insignissime, tanta Meursium dispicientia, discretione. Ceterx phra-
fratris adornatus glorificatione : exulta, confi- scs, satis contorlx, auctori condonandx sunt.
dens, apud Deum advocatum habere, in cujus hic g Finis non sit, si duriora quxqne Ixviganda
regni solio, eo concedente, meruisti residere. suscipiam mihi erit modo constructiones intel-
salis
;

Gratulare illum evectum, Abrahae sinu re-

ccelis ligipossint. Hicpro versus, malim legere adversus.
conditum, Angelorum socium, Martyrum conci- Habcs et illic expergiscendum active, et
in sequen-
vem effectum, Beatorum choris interesse, Dei tibus pomposiores dictiones profanis eruditiunculis
vultum praesentem cernere, gloriam majestatis non satis apte respersas.

inspicere, et hoc jam interventus l, ope divina h Ea voceuluntur medix islius xtatis scriptores,
pro inclyto aut celebri.
peragere, quod hic regia quondam functus po-
Sic plane legendum est, non excellentissimis,
i
tentia non valebat perpetrare. Visu namque or-
utMeursius, cujus plures alias variantes sigillatim
batis lucis respectum condonat, cutem Lazarica
non prosequar.
tabe putrescentern expurgat.
k Ita etiam Danos depingit Sefridus in Vita S.
Ottonis, quam dedimus die 2 Julii, pag. 419 A
Obstructas m aperit aures, et famina reddit, Nam et homines terrae illius tales sunt, ut in
:
 DIE DECIMA JULII.

rnaxima ubertate atque divitiis, generali quadam feritate et vesania transitorio sequestratus se- p.x mss.
duritia, omnes inculti videantur et agrestes. culo, Angelis collaetantibus superna adiit victu-
1 Vutt dicere, opinor, interveniens , seu sua rus perpetuo.
apud Deum interventione.
10 Aquilonales autem qui ob situm rcgionum
m Palam est, leijendnm, ut hic, obstructas, ne-
Normanni dicuntur et Isonii, qui etiam ob hie- '
(

que inteltigitur ,
quid sibi velit Meursii exemplar
mis ibidem vehementiam et longsevioris glaciei '/'

per obructas.
seriem, Glaciales tam patria quam Danica et
n,Ur T mY>
n Haud dubie pro residui. Verum, ut semel di- et .

cam, sexcenix sunt hujusmodi minutix, imposterum Nomanmca lingua nuncupantur, ritum quidera
negligends, ubi necessarium non fuerit ras expla- Christianae religionis observant, sed pro terrae
iiur,- ml rei intelligentiam. infertilitate victusqua exiguitate, eamdem fidei
E.r hujusmodi prologo facile intetliijis, quod religionem tam solennibus jejuniorum diebus,
supra dicebam, scriptorem, dijfusiori orutioni assue- quam et quadragesimali tempore illicitorum esu
tum, multis pauca dicturum. ciborum commaculant. Ab Aquilone enim, ut per
Prophetam Dominus commemorat, pandetur,
malum super faciem universae terrae. Idcirco na-
CAPUT I. tiones istae, quas commemoravimus, antiquae in-
fidelitatis obstrietae frigoribus, vix umquam ita
fervore succensae fidei stabilitate solidantur, ut
frcemittuntur varia de recepta serius a
infidelitatis nexibus penitus absolvantur dum et :

gentibus Aquilonaribus fide Christia-

fidei Sacramenta, quod mortalibus inconcessum
na , de victoriis et gestis Suenonis, est, humanis conantur rationibus perstringere,

S. Canuti varentis, et Ilaraldi fratris. legesque suas Dei justitiss praponere, et ab an-
tiquis sese ritibus, sive religiosis, sive irreligio-
sis, divini respectu timoris, pudori deputent ab- E
/Iquilo sen
Regna Aquilonis in remotis mundi partibus strahere.
fidem reei-
pit; quarel
abdita, longe diuque paganis tenebantur 11 Verum ne his diutins immorer, quidqnid Vntumseri-
>'""''*
ritibus dedita ;
quousque ea de profundo erroris seu illis sive cunctis in divinis perficiendis deest
et infidelitatis divina extraxit clementia. Nam mandatis fidelibus, exurgente Aquilone, id est
postquam omnia occidentis regna, quae Ju-
fere frigore corporis et iniquitatis effugato, veniat
lius Caius, magni quondam Pompeii gener, Au- Auster et perflet hortum Ecclesiae fidelium, ut
sonio subjecerat imperio, Christianis colla subdi- fluant aromata illius : veniat scilicet calor gra-
dere legibus ; nationes illae, quae ex adverso la- tiae spiritualis, et influat in corda credentium,
tere Francorum seu Gallorum Saxonum, qui ut verae fidei professione operumque fragrantia
Aquilonaribus consistunt partibus, Suechi videli- redundante, luceat lux nostra coram hominibus,
cet et Gothi, Normanni atque Isonii a, tanto se- id est mundi amatoribus, et non superna sed ca-
rius signa fidei suscepere, quanto illuc fidei do- duca sapientibus, et glorificent patrem nostrum
ctores, tam pro victus rerumque penuria, quam qui in ccelis est. Et ut proposita congruenter
et pro barbarorum feritate et innata duritia, ma- prosequamur, favore nos ut essemus creantis, et
gni pendebant b divertere. ut reformaremur recreantis, adjuvemur.
Diini /iriurcs 8 Dani vero, qui Gallis Saxonibusque vicinio- 12 Post multos igitur bellorum incursus cer- Sueno ma-
ceteris con-
res existere videntur, idcirco gentibus praenomi- taminumque conflictus, inter Magnum Aquilona- 'JJ'" s Re3
versi, ma- .
j.

neiu constan- natis potiores habentur solum ne- quod et ipsi lium et occidentalium et Suenonem, Magnum
; regni zmu-
tes in fide.
cessariis utilius usibus incolunt, fidemque Trini- etiamnuncupatum, orientaliumet Australium Du- '"*

tatis ante quam illi cognoverunt, istisusceperint cem, acerrimos utrosque, commissos postque ;

finesque suos Regumnobilium vi et consilio, tam memorabile initum praelium inter Heraldum Co-
Praesulibus quam et divini officii ministris, eccle- ma pulchrum et eumdem Swenonem deprincipa-
siis Dei ibidemindies circumquaque adauctis, no- tu Daciae habitum Magno quidem via universi-
;

bilitaverunt fidemque hactenus susceptam, huc

: tatis egresso, et Heraldo Daciaa terminis extur- p
usque fideliter venerando servaverunt. Ut enim bato Sueno Magnus nativi soli principatum obti-
quiddam ex antiquorumrelatu contingam, ex quo nuit : et quoad vixit tempore. nobilissime re-
venerabilis memoriae Pontifex Poppo c, candentis xit : qui veluti famosus ille Trojanorum quondam
ferri ardorem inusta deferens dextra, et ignitas heros inclytus Priamus, speciem dignam prae-
ferrilaminas incombustis pertransiens plantis, ferens imperio cum secundum divinum interpre-
;

Christum Dei filium verum, et solum Deum fore tem, sapiens corde esset et fortis robore, gentem
evidenti indicio declaravit; fidem, quam gens suam tam divinitatis auxilio, quam et robore et
Danica suscepit, in hodiernum illibatam con- prudentia consilii sui ab extranearum incursione
servare et custodire, Jesu Christo favente con- gentiura strenue protexit et pace circumquaque
;

tendit. reddita, armis eam et viribus pluribuspercircui-

Sueci in fide 9 Suechi vero et Gothi, rebus ad votum fa- tum gentibus terribilem effecit.
inconstantes
dicunlur.qui ventibus, prosperisque succedentibus Christiani- 13 Sed et quia liberalium non expers erat cultum divi-
S. EskiUum n m promo-
tatis fidem nomine tenus venerari videntur. At studiorum, et divinarum non inscius Iectionum,
ii

oeciderint.
ubi adversitatis aura, sive terrae infertilitate, religionis cultum evehere non neglexit inimo :

aut procellarum densitate, seu

aerisve siccitate, Sanctorum ecclesias, in quibus erant locis, re-
hostium incursione, vel ignis adustione inflave- gali auctoritate provexit, et in quibus hactemis
rit ; fidei religionem, quam verbotenus venerari non fuerant, erexit clerumque ac pontifices tam
:

videbantur, non modo verbis, verumrebus, Chri- adaugere quamet venerari operam duxit. Orpha-
stianorumque fidelium persecutionibus insequun- nis et viduis egenis et advenis, et mazime pau-
tur, atque suis finibus omnino expellere conan- peribus clericis, regalibus succurrebat stipen-
tur. Unde pice memoriae Eskillius d Episcopus, diis : et ex iniquo mammona hos sibi ainieos ef-
ex nobilissimo Anglorum orbe deveniens. ibique ficere satagebat, a quibus se rstonris intromit-
Euangelium fidei feris et indomitis gentibus de- tendtim tabernaculis prossumebat. Etne omnibus
nuntians, pro veritatis testimonio barbarorum immorer mitis erat parvis, atrox asperque su-
:

perbis
 124 VITA S. CANUTI REGIS ET MARTYRIS.
perbis; illos mulcebat clementia istos premebat stratione magnifici adventus interimendura in- D
potentia. Pauperibusque dapes, nudis dat tegrai- sinuarat ; hostibus circumquaquc devictis ac ini-

na vestes : hos favebat ne in via deficerent.illos micis insidiantibus solo stratis, regni felicitate

tegebat ne aut frigoris rigore aut caloris ardore, nacta, et quiete e, pacis securitate, potita, luxui
deperirent. Sed quid in humanis est omni parte illecebrosi appetitus admodum cedens, numerosse
beatum. Deus enim Dominus noster solus vere prolis sobolem f, in regni sibijura successuram
bonus vere beatus, aequalis et coaeternus
et solus emisit ; quosdamque divinne scientiae studiis ap-
Deo Patri existens, et homo in fine seculorum posuit, quosdam suis in locis singulis educando
deveniens, sicut immaculato et intemerato utero nobilibus delegavit.
exivit virgineo, ita sine molestia et gravedine 17 Ipso autem in loco qui Suddadorp *, id est
:
• Ponlanus
Slutorpium,
peccati nostri conversatus est, egressus eseculo, villa ccenosa, dicitur, via desperandi reditus
iimrlniis an-
nostro dico, per humanitatem, pro nobis, in no- egresso, regii glebam cadaveris regalibus pro- no 1074.
bis,ex nobis assumptam, egressus est seculo curantes exequiis, in insulam maritimam, quae
qui perDeitatis essentiam suis fidelibus aeternam pro eo quod mari circumcingitur, lingua Danica
promisit praesentiam. Seland nuncupatur, ad locum praecipuum, qui
Ad excusafr 14 Nos vero qui in iniquitatibus concipimur, Rooskild g, id est fons Roe, antiquitus vocaba-
da ejus pec-
et in delictis ac doloribus parturimur, quamvis tur, inferunt, ibique in ecclesia sanctoe et indivi-
cata,
salutari lavacro originali absolvamur commisso, duae Trinitatis, et sancti Lucii martyris, insigni
fragilitate corporeae infirmitatis et onere super- lapideo tabulatu, a Suenone ejusdem tunc Sedis
additae mortalitatis aggravati, in peccati cce- Pontifice constructa, debitis honorificantes exe-
num relalimur; et nisi supernus relevaret spi- quiis recondunt. Actum anno Incarnationis Do-
ritus, omnes aeternae damnationis absorberet in- minicoe millesimo lxxiv /;, qui erat annus regni
teritus. Sed qui protoplasto post mali gustum et ejusxxvm, iv Kalend. Maii regnante in perpe-
divini praecepti transgressum, morte morieris, tuum omnium dominatore Jesu Christo Domino. E
dixit, in se credentibus, ejusque jussis obtempe- 18 Inclytus ergo Sueno Magnus Rex, natio- Excluso S.
eti- Cauitto,
rantibus, vitam oeternam promittit : et qui lega- nibus circumquaque versus regni sui gentes pa-
gitur succes-
lis censurae severitatem, per praemissos intulit, cificatis Dominicisque aedibus tum proprio reli- sor llaral-
;

dus,
ipse misericordiam veniens attulit, ut legalis du- giositatis industria quamplu-in locis prascipuis
ritia Euangelica mitigaretur clementia, dum quos rimis eminenter extructis, tum ab aliis pridem
illa puniendos dijudicet, ista ad veniam quaeren- perfectis ac per semet regalibus donis decenter
dam invitet : nam cum illa ob hoc vel illud com- adornatis, et tam Pontificibus quam et religiosi
missum hunc a populis delendum, illum lapidi- cultus ministris amplificatis; ipse tandem huma-
bus obruendum, alium morti condemnandum de- nae conversationis usum deserens, atque secre-
nuntiet haec poenitentiam agentibus regnum cce-
; cretum longajvaa pausationis ingrediens, regni
lorum aperiendum declamat, et omnem reatum, sui heredibus non tam regalium opulentiam ga-
excepta Spiritus blasphemia, id est aeternae sa- zarum, quam et regnandi securitatem, pace un-
remittendum insinuat.
lutis desperatione. dique effecta, reliquit : eisque paternarura vir-
ostenditur 15 Quo enim modo reatibus absolvendus cre-
remitti om-
tutum prudentiam gnaviter imitandam, operum
nia pntter ditur, a quo ejusdem remissionis gratia despe- monumentis deseruit. Sed regiis inter se tironi-
despcratio- randocontemnitur? Et qui enormitatem scelerum bus, Haraldo scilicet et Cnutone, jam jamque
nem.
suorum divini Iateris sanguine diffidit praepon- Canuto nominando, de principatus jure dissi-
derandam, et multitudinem reatuum spiritualis dentibus ; Haraldus, quia et natu anterior et ge-
gratia remissionis non aestimat exsuperandam, stu videbatur modestior, totius gentis electione in
atque in ipsam incrudelitatis seu desperationis regnum adsciscitur, et ut felix diu vivat Daeiae
obstinatiam in finem usque perseverando defece- princeps proclamatur. Quod acerrimus Cnuto. li-
omnibus exit crimi-
rit; idcirco pietate privatus, cetmoleste ferret, fraternae tamen potius duxit
nibus implicatus et ab ea, quam desperando
; irae cedere, quam, secundum Thebanos quondam
contempserat, ac per hoc seraet indignum ipsa regios pueros, sempiterni rogi incendiis ob re-
judicaverat salute, aChristo condemnatus, aeter gnandi libidinem sese fratremque concertando
nae damnationisbarathro, sempiternis exurendus admittere. Divinitatis enim sibi affuturum in-
incendiis detruditur deputatus. Qui autem voce scius exspectabat auxilium, perquod se postmo-
Dominica audita verae remissionis gratiara petit, dum tam eminenti gloriaignorabatsublimandum.
ut accipiat commissorumque indulgentiam quae-
;
19 Ipse autem Dominus Deus noster, qui in uni milci el
rit,utinveniat; atque ad pietatis aeternaejanuam altis habitans, humilia respicit et alta a gratas popu-
longe lo tegcscon-
precibus importunis non deficiendo depulsat cognoscit, tempora exaltationis electi sui impo-
portas indeficientis clementiae, verae confessioni sterum reservabat quem non solum temporali,
:

apertas inveniet per quas ad atria curiae coele-

; verum sempiterno honorandum imperio delege-
stis devenitur, ubi Deus deorum in Sion, id est rat. Ut vero proposita persequamur, Haraldus
aeternae pacis praemissa conspicitur. patrium nactus imperium, populi votis admodum
blirnu ..<
16 Inter igitur praemissa pietatis studia, Sue- favere, eisque leges et jura, non tam quae
cotu ubinis vellent
muttoseuece no Magnus, veluti Regum quondam fortissimus, eligere, imo quaa vel quales elegissent
poste-
pit litios ut et vatum facundissimus David qui in simili- ; ris servandas regali studebat auctoritate
decerne-
tudine veri pastoris, bestiarum fauces manu forti re.Unde leges ab eo sancitas Dani usque in ho-
conterens, gregem Dominicum a voratu insidian- diernum diem ab electis et eligendis sibi Regibus
tium a Christo liberandum insinuarat; et Go- expetunt eumque, veluti pacis ac libertatis pu-
;

liath alienigena, veluti Antichristo, divinis ca- blicaeprovisorem, pro concessis ab eo legibus,
stris insultanti,atque singularis occursum certa- laude et favoribus extollunt. Sed et ipso regni
minis offerenti, seseque contra et supra Deum sui anno sexto
i patria via egresso, locus eum
extollenti, lapide angulari sive petra qui Chri- celebris, qui Vallis villa, id est Dalbui Danica
stus est, de monte sine manibus excisa, percus- lingua dicitur, futurae resurrectioni reservandum
so, ac dejecto, ac proprii mucronis acie per- exceptum terrae matri
excepit, et religiosis pro-
empto ; ipsum Antichristum divini oris et illu- secutum exequiis commendavit.

ANNOTATA.
 DIE DECIMA JULII. 125
altum pelagus tendentes, ratis nostrae rimas so- IX NM.
lerti industria obstruamus, ne qua vena insidian-
ANNOTATA. /,,. in i Uam
tis aequoris navigant.es intercipiat ; et erecto s Canuli.
Crucis Dominica; ligno, vela virtutum in altiim
resurgant, quo sirenarum cantus auribus obtusis,
hic eruditiones non satis apposite conge-
a Novas veloci Euro perflante, discurrentes, Herois no-
rit JEinothus : ad Isonios adverto potissimum, quos
strimeritis ad sinum optati portus delatis, an-
tn suo exemplari Ms. Meursius quoque reperit, ob-
choram spei nostra divinae affigamus clementiae
servans, in prima editione Hufniensi, pro Isonii
haberi Islandi qux lectio longe prxplucet. Isonios ne spiritualium mercium navim scopulorum ad-
;

non novil Saxo, ut vide in Slephanii ad ipsum notis versitas intercludat, et littorea gaudia, gazis
pag. 22 et 23. porro vectis jam sparsim unda nantibus, fletuum
b Intelligo verebantur, seu periculosum ipsis planctibus admisceat. Sed qui dixit Aperi os :

videbatur ad feras eas gentes divertere.' tuum et ego adirnplebo illud, sensus nostri labia,
c Popponis istius non uno prodigio celebris, me- et oris dirigat eloquia, ut sic militis ejus effera-
minerunt scriptores varii Danici, Suecici aliique mus prasconia, quatenus majestati illius tracte-
citati a Joanne Vastovio in.Vite Aquilonia pag. 28
mus complacita.
edilionis anni 1623, et in alteraBenzelii anni 1708
21 Gloriosi igitur Suenonis magni Regis in- Cnulo.a
pag. 21, atque etiam in annotationibus a pag. 14, Seite jposto-
clyta soboles, licet omnis paterns virtutis indu-
quorum texlus aliquos hic allegavit Meursius. Ne- lica Canutui
striam innata sibi aemularetur prudentia, insi- itirtus, imtl-
que is in Actis noslris incognitus est; de eo enim tis splendel
agitur lomo 1 Junii pag. 107 D. et rursus pag. ghissimus noster Cnuto, (quemsedes postmodum
virtutibut.
536 D, E, ubi dies obitus assignutur xiv Kal. Au- Apostolica, summo Pontifice prsesidente, quam
gusli seu 19 Julii, quando, inquit Papebrochius, plurimisque tam Praesulibus quam et religiosi or-
licebit de eo agere, saltem ut beato. Ita ipse quam- dinis viris assistentibus, seu propter sensus ca-
vis fortusse majora requiri possint cultus saltem ali- niciem vel vitse sinceritatem, seu pro hoc quod
cujus, ulcumque inchoati vestigia ; quandoquidemin eum in canone Sanctorum connumerandum de-
Breviario Sleswicensi anni 1512, cujus urbis Epi- cernebat, Canutum censeri instituit) veluti inter
scopus fuisse dicitur, nulla usquam Popponis occur-
gemmas pretiosas effulgens carbunculus , non
rat memoria. Sed hxc ibi discutientur, ubi et de
tam patria imitari studia, quam et propriis mo-
inusta, pro non usta dextera, de ignitis ferri la-
numentis gesta posteris conabatur tradere cele-
minis, et chirotheca ferrea.
bria crescebat enim in eo morum hinestorum
:
d S. Eskilli seu Eschilli Acta 12 illustrata sunt
Junii; deS. Sigfrido autem, cum quo ex Anglia prudentia cum venustas juventutis gratia. Unde
devenerat, vide 15 Februarii. Cetera parerga satis superna tandem providente clementia, in regni

patent, uti et orationes concioni magis quam histo-
rix convenientes.
e Nolat Meursius ita etiam legere editionem pri-
mam Hafniensem, sed restituisse se, et quietae pa-
cis. Nimis religiose, nam recta esl syntaxis non ita
processit fastigia. Acer quippe erat ingenio, spe-
ciedignus imperio, oculis vivacibus, armis et
animo strenuus, mentisque industria sermonis
prodebatur facundia. Et quia neque volentis, ne-
;
que currentis, sed miserentis est Dei et ab ini- ;

placent nacta et potita, verum licentius in his et

tio exorientis seculi electi mansionibus aeternis
aliis vcrsatus est JElnothus.
in regia sempiterni Patris sunt locandi ; Dominus
numerosae prolis sobolem fuisse
f Satis innuit
in eo elegantem sibi satellitem formabat, quem
illegitimam. Undecim filios numerat Meursius,
nempe: Gormonem, Haraldum, Suenonem, Omun- ex regiae dignitatis fascibuscomitem stipernorum
dum, Ubbonem, Biornonem, Benedictum, Canutum, et Martyrem faciebat.
Olaum, Ericum, Nicolaum et filiam Syritham;
,
22 Ipse vero post fratris excessum ex seculo, msertcors
in paupert
ex quibus quinque, ut in Commentario diximus, pa- divinitus sibi proviso promotus imperio, Regura sttcerdolim
tri in regnum ordine successerunt. se Domino obsequiis mancipabat fidelibus ; utejus recereus. i

sacris assi-
g DeRoskilde, ejusque a fonte denominatione protegente auxilio, tam a terrestrium quam et ttuus.
plura adducit Meursius, qux huc magnopere non ab aeriorum hostium muniretur incursibus. Fa-
spectant sufficial observasse, Roskildim eo tempore
:
melicos fovebat, et pauperes nudos vestiebat et
fuisse Zelandix melropolim et Regum sedem, Haf-
algentes, orphanis et viduis elementer succurre-
nia necdum, condita:
bat, peregrinos et egentes misericordiae stipen-
h Ex
ea epocha ferme pendel temporum ratio
Ordinis religiosi viros quosdam
diis sustentabat.
pro sequenli filiorum dominatione, ut supra osten-
dimus.
ut Dominos, quosdam ut Patres honorabat : mi-

i De Haraldo ejusque regimine aliler loquitur nisteriorumque spiritualium sacraria regalium

Saxo, ut infra patebit : neque ei sex annos, scd munerum donis adornabat. Sanctas Sanetorura
solum regni biennium concedit, quod ex aliis scri- Dei ecclesias.diurni cursussacratum ordineraau-
ptoribus confirmat Meursius. Vide etiam Stephanii diturus, assiduus frequentabat : et qua? ibi capaci
notas pag. 220 D. percepisset auditu pretiosi pectoris armario re-
condebat : ad quae eum divinus incitabat spiri-
tus, ut in seculum seculi permaneret memoria
CAPUT II. ejus.
23 Regum quamplurium, sed et ipsius Salo- v,
idela Ron-
monis devitans lasciviam, ob quam ejus quondam Irn. iHtenittt
S. Canuti prveclarai virtutes, misericor- posteri bis quinis regni partibus ablatis, vix dua- iisHtisr et ili-
lini enltiis
bus irato Domino principari a merebantur impe- :

dia in pauperes, curajustitia} et cultus fropagatto-

ratorii generis, nobilissimam sibi conjiigem. sa- ni.
divini, rigida pcenitentia, etc. Expedi- pientum consilio, elegit quam insigni honorifi
;

tio ill Angliam, fratris Olavi prodi- centiaexoccidentalibusorisadductam.secundum

tione interversa nominis ejus ajstimationem.qune Ethleta b id est
nobilis dicebatur, nobilem nobiliter excipiens. im-
pudicis concubinarum despectis amplexibus, so-
Vanscursis littoreis remigiis et adjacentium liusejus connubio, Jesu Christo tcste. Angelisq e
regionum intuitu jam satiatis obtutibus, ad ejus, contentus est. Sed et quemadmodura de
 126 VITA S. CANUTI REGIS ET MARTYRIS.
beato Job dicitur, causaa utiles, quas nesciebat, pus assuetum, non tam sustentabat, quam
delitiis

diligentissime investigabat et cum prudentibus ; et his, non ad sufficientiam sumptis, cruciabat

et religiosis saspius pertractans, qualiter fldei opera enim sua non in platearum occursibus pro-
Christianffl rcligionem inregno suo indies adau- palari, sed ab investigatore cordium desiderabat
geret, assidue revolvebat. Mulla siquidem anti- approbari ; ut nesciret sinistra quid faceret dex-
ijiiitns tradita in praesens observari sagaci indu- tra : quia non inde laudis humanae favorem, sed
stria prospiciebat, qusa magis pro divina essent Patris, in abscondito videntis, praestolabatur re-
justitia corrigenda, quam ob vulgi favorem exe- munerationem.
quenda : quaa superni arbitri inspirante gratia 27 Sed quoniam, juxta veritatis dictum, civi- Xoininisejas
cetebritas.
coercere disponebat. tas in excelso sita nequit abscondi ; et lucernae
24 Sed indomitse gentis feritas et innata du- lumen magis in edito proferri, quam in abscondi-
/>«.< improbii
fjits sttncto ritia, voluntatis ejus effectum indies differebat. to debeat occultari ; fama virtutumetconstanti»,
Et quia, ut veritas attestatur, omnis qui male prudentianobilissimi Principislatius diffunditur:
agit odit lucem, etnon vult veuire ad lucem, ut et tam apud Scottos, Orcadas, Irosque g, qui ul-
non arguantur opera ejus; hi qui magis pravis timos fere occidentis fines incolunt, quam etapud
usibus inhaerere, et voluntarie cupiebant in pec- Anglos et Gallos Saxonesque celeberrimus habe-
catis jaeere, quam injuste observata, justitiae ra- batur. Italicis vero terminis incognitusnon erat;
tione audita, relinquere ; vanitati eum insistere, et ipsius Francigenis, qui et Romani h, dicuntur,
et veluti novis et inauditis adinventionibus ope- admodum bellicosis, non tam admirandus quam
ram dare, in suis conventiculis querebantur: ac et metuendus insonabat.
ob lioc, qualiter jugum dominationis ejus ab indo- 28 Anglorum enim gens nobilissima, quae ab Kwcalus ab
/Inglis con-
mitis et hactenus inflexis duris contumaciae suae antiquis Saxonibus originem ducere i Venerabili IraGuiliel-
cervicibus excuterent, haud divini Spiritus illu- Bedae Presbytero, ejusdem gentis historiographo iiiiini Vor-

mannunt:
stratione inflammati, seb alieni spiritus sugge- describente, dignoscitur, HaraldoRege fortissimo
E
stione inflati consiliabantur c.
, Homo enim carnalis a WilhelmQ Australium Normannorum Duce,
non percipiebat. quae regio pectori omnis scientise belli insidiis interempto, ipsoque Wilhelmo ita
Spiritus infundebat. Nam d cum ipse eos a pec- demum Anglorumimperiumvi arripiente; eorum-
cati servitute eripere, et ad justitias libertatem dem, quos supra commemoravimus, Romanorum
conaretur reducere ; audiendo non intelligentes, seu Francigenarum dominatus jure diutius op-
et obc<ecati videntes, veluti antiquse pacis et quie- pressa, eo tantummodo pristinae sC restituendam
tis invasoremac pristinae libertatis eum putabant libertati incipiebat praesumere,
si insignissimum

ereptorem. Idcirco congregaverunt iniquitatem principem Canutum cum sui exercitus viribus ad
sibi, et egrediebantur foras. Foras egressi sunt, ulciscendam consanguinei necem, Haraldi scilicet
cum justitiae divinse sua statuta praeferendo, Dei quondam Regis, ab eisdem Romanis interempti,
non sunt ac per hoc a justorum
justitiae subjecti : Britannire littoribus agnovisset applicare. Siqui-
consortio sequestrati et a tei*minis eorum ejecti, dem inclytis eorum Ducibus et Comitibus, Satra-
iniquorum collegio sunt deputati, quia voluntarie pis et nobilibus diversarumque dignitatum perso-
servi peccati sunt effecti. Quapropter in laqueum, nispartim peremptis, aliis inergastulisdeputatis,
quem pedibus innocentis paraverunt, incidentes quibusdam paternarum gazarum ac dignitatum
et in foveam, quam foderunt, corruentes, Judaeo- honore simul et hereditate privatis.nonnullis na-
rum aemulatores extiterunt, quia vitia eorum in- tivo solo exterminatis, reliquis veluti publica
crepantem ferre nequiverunt. Sed relatu perdi- servitute oppressis, ferocitatemtyrannidis eorum
lionis eorum suo tempori reservato, ad virtutum non ferentes, extraneorum attrahere decernunt
nobilitatem magnifici Herois nostri explicandam, auxilia, cum reparandaeseu recuperandae liberta-
redeamus. tis ducem eis aut principem inimicorum provida
/v, i ata sua 25 Crescente ergo in servo et vere Rege (quia non reliquisset astutia.
con/iteliir,
proquc iis
Deo servire regnare et vitiis imperare domiuari 29 Unde legatis frequentius transmissis, prse-
:, :, flagella- est) divini respectu timoris ; actus et ignorantias stantissimi Principis Canuti deposcunt auxilium,
n privatim pristinas ac delicta juventutis suae solerti exami-
eurat :
magis cupientes hostibus aggressis ad Anglorum
natione discutiens, sibi cohaerentibus religiosis obtinendum decertare imperium, quam inimico-
tuncquidem regaliscuriaeCapellanisc,nunc
viris, rum tyrannidem patiendo, ferocitatis eorum ferre
autem Pontificibus venerandis, Geroldo scilicet dominium. Quorum angustiis et legationibus,
et Arnoldo, verae et sincerae confessionis hum: piissimus Heros incitatus, incommoditati- eorum
litate adaperiens, suae devotionis affectum, ita succurrendum decrevit ut et gentem nobilissi-
;

divinae subjiciebat clementiae, ut

quod quibusdam mam pristinae libertati restitueret, et Romano-
incredibile videbitur, corporalis etiam vindicta? rum seu Francigenarum insolentiam, consangui-
plagas ipsis solis, Deo teste, ejusque secretorum nei necem ulciscendo, puniret. Classem ergo
consciis, ab non renueret. Audie-
eis sibi inferri quam plurimam parari instituit, suisque ad om-
rat enim et audiens intellexerat.quia quanto ma- nia paratos esse edieto proposito demandavit.
gis caro exterior attereretur, eo amplius spiritus Sed omnia disponens et cuncta dijudicans, cujus
interior relevaretur. judicia abyssus multa, et cujus consilium
IJiuitlin-
nullus
iii
26 Et, ut qui Christi esse desiderant, carnem investigare potuit mortalium sive pro illius ad-
gt HHifl ' / ;

otnmbiu d e-
cum vitiis et concupiscentiis crucifigere non per- huc gentis correptione protelanda, seu pro Mar-
hlls ris
I ,'tl,'
horrescunt f; solenmbus etiam et privatis jeju- tyrii gloria nobilissimi Principis su:
pane et
:>:

uqua jeju- niorum d.ebus sextaque sabbati mensae regali priae genti quam extraneis reservanda iter hu-
,„s.
assidens, cum a
convivantibus vino seu melle manae voluntatis impediebat qui Danis de Prin-:

^ mixtis uti putaretur liquoribus, ministris solum cipe patronum, de Rege protomartyrem efficere
fidis cum occultorum inspectore scientibus, pura
disponebat protomartyrem dico, quia nulla an-
:

utebatur aqua regaliumque deliciarum dapibus

; tiquorum relatione didicimus, aliquem ex eorum
ori tantum appositis, delatisque partim circa se genere martyrio insignitum fuisse, nullum inter
sedentibus, partim pauperibus distributis atque eos perseverandae justitise constantia taliter
transmissis , ipse pane sicco, sale apposito, cor- occubuisse. Idcirco gloria et honore coronatus
 DIE DECIMA JULII. 127
in dextera sempiterni Regis permanet colloca-
tus. Sed haec Deo cognita.
classe eo fine 30 Classis vero in dies parabatur, et ad nobi- ANNOTATA.
parata,
lem tam frugibus quam et rerum opulentia ter-
rara, tam a nobilibus quam et a vulgo omni in-
a Quid auctor vetit, satis intelligitur
stantia festinabatur. Verumtamen rumore expe- ; dictio esl
posterioris xvi, sicut et alix plures, quibus hxc
ditionis eorum Britanniam usque velificante, at-
Acta non carent sic bis quinis, ut mperiui
; bis
que universum Anglorum orbem cursitando re-
binis, mire ipsiplacent.
plente, Willelmus arte tuitionis, utpote bellico-
b Vocatur alibi hxc S. Canuti conjux Adilia el
sus heros, non imperitus, castra et oppida mu- Aleydis, sedrccepliori usu Adela, filia Roberti Fri-
nire, muris et fossatis propugnaculisque castella sonis, Flundrix Comitis, B. Caroli nostri Boni, ex
circumcingere, urbium muros renovare, vicis vi- S. Canuto mater, de qua etiam Saxo Grammati'-
gilantiam adhibere, diversosque ad portus nauti- cus, et hic pluribus infra.
cas custodias deputare ; exercitu vero conducto c Editio Meursii habet conciliabant ; neulrum,
tam a quam ut nobis videtur, recte voluit auctor dicere, con-
Gallis et Britonibus, et a Cenoman- :

nis aggregato, ita urbium sedes replebantur,. ut silia conferebant.

d Sequentia omnia usque ad Quapropter absunt
vix suis domestici focis assidere, viderentur.
ab editione Meursii; sintne inantiquiore Hafniensi,
Cuitielmoin- 31 Anglis autem quibus non minimi desiderii
terim rebus ignoro certe a verbositate ^Elnothi aliena dici non
:

Danici exercitus adventum esse didicerat, barbas

suis prospi- possunt.
lienle. radere k, arma et exuvias adinstar Romanorum e De Capella seu
Cappella et Capellanis nonnulla
coaptare, et ad deludendum adventantium visus, Meursius, qux ad rem, hodie notissimam,
disserit
per omnia se Francigenis, quos et Romanos dici non multum conferunt. Videant curiosi etymoloqi
praetulimus, assimilare [praecepit] ;
quod per- Spelmannum in Glossario, et Cangium, capellx
pauci fecere. Sed haec ibi. Classe igitur parata, originem paulo altms, utpote a S. Martini capa re-
Danorum exercitus occidentalis portus littoribus, petentem. Quod hic obiter indicasse, sit satis.
f In scrupulo iterum laborat Meursius, dum ait
velis sinuatim distensis, advehitur, ibique regiae
in editione Hafniensi haberi perhorrescant, se au-
classis adventus in dies praestolabatur, Rex vero
tem edidisse perhorrescat. Utrumque respuo : non
in loco celeberrimo, ab ejusdem quodam loci Do-
enim ut conjunctionis vice ibi fungitur, sed adver-
mina Ethe / Ethebi nomen accepit, quod Danica
bii, sicut, quemadmodum.
lingua, interpretatum Campi villa dicitur, demo-
g Paulo melius observavit supradictus Meursius,
rabatur, cum prudentibus et sapientibus pertra- in Ms. suo etiam legi Irosque, pro qua voce editor
ctans, qualiter res ccepta ob multorum profe- Hafniensis substituerit Hibernosque. Saiis indicat
ctum, Jesu Christo auxiliante, ad decentem per- auctor se de Hibernis agere, qui etiam vulgato Bel-
veniret effectum. gico vocabulo Ieren, seulren appellantur, unde Ier-
Olavi prodi- 32 Sed quemadmodum Israeliticus quondam land, Hibernia.
tione orto in- h Non
populus, Moyse cum Deo confabulante demo- placet Meursio, quod Francigenx Roma-
ter Danos tu-
mullu, rante, ab Aaron deos sibi fieri, qui eremeticae ni umquam dicti fuerint: hinc adductis pluribus
m eis viae ducatum m prseberent, exposcunt et ob ;
Abbatis Urspergensis locis, in quibus voces diserte
confunduntur, Romani seu Francigenae, Franci-
hoc irato Deo desiderati soli tam visu quam et
genae seu Romani, existimare non veretur, Nor-
usu privantur ita et vulgus hic impatiens morae
;
manos istic intelligi, atque adeo ubique legendum
littoreae detentionis, praestolationes domeslicis
Normani, litteris leviter transpositis. Satis libere
inutiles negotiis querebatur, et aut ad propria profecto quasi non etiam alibi ita appellati sint,
;

remeandi, sive principem alium expeditionis,

eis non solum Francigenae, seu qui per connubia a
Rege aliis intento, eligendi facultatem, seu Regi Gallis orti sunt, sed Galli ipsi et Franci, unde et
nuntios, cum sua quantocius classe acceleraret, eorum lingua sortita sit nomen Romanae, ut contra-

consilio crebrius inito, transmitti vociferabatur distinctx a Latina. Quis ignorat, fumosas illas fa-

quorum strepitu frequenti diuturnisque clamori- bulosorum heroum historias inde Romans nuncu-
patas ?
bus Principes moti, Regi nuntios transmittere,
i Non est opus hic multum inhxrere explicandx
querelasque parati exercitus regiis decernunt
Anglorum origini, et Guilielmi Normanni de Ha-
auribus insinuare. Cujus legationis Olavus, ejus-
raldo victorix. qux apud Anglos hisloricos vulgatis-
dem gloriosi Regis frater germanus, haud felix
sima sunt, ut superfluas hic existimem longiores
executor effectus, Regem cum comitibus adiit, Meursii nolas.
exercitus mandata depromit, causas questuum k Operosr rtiinn liunc sensum versat et restituere
libere perorans ostendit. conatur prafatus Meursius at frustra, nisi insera-
;

islc in Flan- 33 Porro Rex perspicacis indnstrioe, negotio tur verbum praecepit, a nobis uncis inclusum patet :
druim ca/ili-
vus, exerci- diutius protracto, Rodberto occidentalium nobi- enim infinitiva hic continuata inlelligi non posse pro
lus ilomum lissimo Duci, sibi per filiam, Reginara scilicet imperfectis, cum ea Angli non ultro fecerint, sed a
dimittitnr. Guilielmo coacti, ne babitu aut barbis a Normanni*
Ethelam, propinquo, fratrem suum eumdem re-
distinguerentur.
a servandum in Flandriam transmittit n exerci- ;

tuique per internuntios quae volebat remandavit.

1 Hanc eamdem esse putat Meursius, de qua ali-

quoties meminit Sa.ro initio libri 8.

Verum autumno imminente, remissislegatis, non
m
Nimiam operam insumit Meursius, ut probet
minima instantia omnis multitudo interpellat, ut hanc vocem significare ductum, seu vix prxmon-
ob domesticorum usuum negotia, exercitum ad strutionem. Hanc cum reliquis auctori condonarepo-
propria remeare jubeat. Vernali terapore clas- terat.
sem universam, quocumque delegisset, paratam n )'ide bxc iu altera Vita, multo dislinctius a
habiturus. Quod Rege, nobilibus magnatibusque Saxone explicata.
intervenientibus, annuente, anchoras laeti sabu-
lis eripiunt, tentoria super affixa jaciunt, et mali
suprema erigentes, vela ventis admittunt, altum-
que pelagus petentes et Regi prospera imprecan-
tes, ^Equora puppe cavant, laribusque cupita re-
portant.

CAPUT III
 128 VITA S. CANCTI REGIS ET MARTYRIS.
armis irrnmpere, et tam in eo quam et in illis,

mintiiscircumquaque intermissis publicas, ut ar- ,

CAPUT III. bitrantur, injurias vindicare. Discurrunt ergo

impietatis et dementi* intercursores, et non mo-
do ad scelera promptos, verum etiam simplicium
Multa in Ecclesia bonum sancita, mi- atque innocentium incitant animos.ut complicesc
scelerum multiplicent, et veritatis ac justitiae jus
nistrorum nimius rigor, improborum
usquequaque perturbent.
seditio, sancti regis secessus, direpta
37 Pro dolor! abundans exsurgit iniquitas, Pathetica
seriptoris
ac Spoliata curia, tumultuantium va- refrigescit et tepescit caritas plebs ad omne :
exclamaiio.
ria scelera scelus incitatur, fas substernitur, et nefas extol-
litur : et veluti belua ad deglutiendum parata,
sanguine sitibunda cupit saturari regio : armis
Ciiiinlns mo- igitur ad propria reverso, religiosus lacertos.erudelitateexacuit animos. Et heu heu!
Exercitu !

riim iisci- veretur, ne tempus adVeniat sceleri.et ante suc-

Princeps, veluti hactenus, pietatis studiis
plinam, /<•-
storum, jeju- inh«rere, divini cultus reverentiam extollere, cumbat, quam omne ministerium iniquitatisj adim-
ilioriliii, lt-
cleri jura provehere, dierum pra>cipuorum legi- pleat.
berlatis, tl
hespitalitatu timorumque jejuniorum observantias vindicta
imii sancit Sed quid ad quo violentiatendit?
proposita regali edicto, quemadmodum per uni- iste furor, vel

versum Christianum orbem habentur, statuere, In Regempopulus ut consurgat furibundus !

et omnia admodum Deo contraria pro posse suo Plebsinsana, vide tibi quid superaffluet inde :

coercere, studere; servos manu missosetproprii Adveniet pestis, cedent armentaque morbis,

sudoris labore pretio acquisito redemptos, liber- Ut bos deficiat, et quod tibi vacca rainistrat.
tati publicre adjudicare ; advenasque et undecum- Rus reddet tenuem sterilis maledictaque messem
que advenientes.necalicuihactenus obnoxios, in- Seminis et fructus persolvet vix ager ullus :

colarum pares jure et aequitate decernere (Quod : Deficient silvis glandes et germina campis.
licet Danis invisum et incommodum, Deo, ut Et copiam lactis et amittes dulcia mellis ;

arbitramur, haud admodum contrarium) rebel- Occumbent pecudes, morientur gurgite pisces
lium, sive divinorum seu legalium institutorum, Dura fames homines prosternet deficientes.
obstinatiam a opprimere, et regiae aequitatis Et tu qui proprio Duci submittere colla
virga indomitas eorum cervices edomare conten- Jam dedignaris, sub averni duce jacebis.
dere.
quare nn- 35 His ergo pietatis inimicus etvirtutis atque 38 Rex igitur in locis Australibus ultra flu-
probi ihijhi-
lumadversus veritatis hostis irritatus, dum per haec numerura vium qui Lima ' dicitur regalibus negotiis exmo-
einn conci- sibi obsequentium jam jamque imminuendum per- re peractis, ad regionem maritimam, quae Wen-
imit.
timescit, diversarum insidiarum praestigiadiscur- del lingua Danica, quod convertibilis interpreta-
utque tantae religionis tempora perturbet, et
rit, tur, advehitur ; ibique in villa regia, quae a Do-
populum jam tandem, per devotiDucis solertiam, mina quondam loci ipsius Burhlina //,jam mu-
Deo quara maxime subjiciendum, suae potius ma- tata vocali Burhlanis nuncupatur, cum regio
lignitatis faucibus deglutiat, machinas astutia- satellite spatiaturus, residere decrevit, regiis

rum intendens, ut leo rugiens circuit; quem de- exactoribus de peragendis simul et inquirendis
voret, inquirit. Et jam veluti quondam Pontifices negotiisdemandans. Cujus adventu tam nobiles
ac Pharisaeos legisque magistros in ipsum veri- quam impiorum consiliorum
et vulgus incitati,

tatis auctorem veneno invidiae incitarat, perquos conventicula aggregant, et ad invicem animos
vulgi simplicitas ad condemnandum vitae opificem ad iniquitatem instigant pudori deputantes, re-
instigaretur ;natu quosque majores et praa-
sic et giis institutis cedere, et sese inferiores quam re-
eminentes facundia etiam, et audacia ad fas ne- giam potestatem existimare. Idcirco dum pote-
fasque promptiores, adversum religiosum Prin- stati insidiantur, Domino adversantur quia ;

cipeminiquitatisantiquae stimulis incitat, incitan- juxta veridicura Apostolum Qui potestati resi-:

do inflammat, 4nflammando adomne nefas pronos stit, Dei ordinationi resistit. At per hoc in ejus

et promptos inclinat: atque ut justi vin memo-
riam solo exterminent, nobiles ignobilesque in-
stigationenoninsolitaprovocando, adarmat. Unde
omnis pene terrae vulgus veneno iniquitatis ejus
infectus, et laqueis malitiae illius irretitus, ad
omne scelus praeparatur, et averso sensu vultu-
deputantur consortio, qui dum Deo subditus esse
contempsit, in profundissima inferni de excelsis-
simis coelorum dejectus cecidit sedibus.
39 Pontus ergo Cornicus dicitur,' ubi omnis quatn Cami-
multitudo iniquitatis, animo venenato et brachio lus frustra
placare co-
armato adunatur et tam nocturnis quara et
, ,

que in terram dimisso, summa inspicere devi- diurnis conciliabulis religioso principi insidiatur:
tant ne a malitia? seraitis recte avertantur, quo
; unanimes instituentes, ut aut illum finibus suis
eorum participes efficiantur, quos sapientia di- exturbent, vel (quod dictu nefas est) a regione
vina, Dominum a se recedere compellere prote- viventium exterminent. Statuto autem die Rex
statur. cum suis multitudinera conventus eorum specta-

Regii mim- 36 Verumtamen, ut proposita prosequamur, turus ingreditur, et cognita voluntatis eorum ob-
".(// eas tua regalium negotiorum executores sive exactores stinatia, rem pertractaturus ad suos revertitur :
Illjllslllill

magii exa- plus justo in cansis exaggerandisinsistere, state- sed ibidem perpaucis, quae proposuerat, ob inso-
ctrbant. rarum pondera adaugere, rerum quarumcumque lentiam insanientium dispositis, furorem aduna-
pretia vilipendere, et, ut vulgariter edisseram, tae et conspiratae multitudinis mitigare cupiens,

unciarum valentiam b, vix solidi pretio admitte- et de se suisque prospiciens secundum illud Do-
judicia, ut tradunt, pervertere, nobilesque minicum praeceptum : Si vos persecuti fuerint in
quemadmodurn et ignobiles vi et potentia oppri- civitate una, fugite in aliam ; loco cedendum in-
mere contendere. Quorum insolentia quampluri- stituit, et ne major tumultus fieret quietus abire

mi exacerbati, majores natu ira simul et invidia constituit.

accensi, omnes in regium Principem consilio et 40 Aquilonalibus igitur partibus derelictis
 DIE DECIMA JULII 120
A occidentalittm terminos insequitur, et ad locum hospitia investigantur, sed et ipsa effodiuntur ex
lniilisper se-
qui nunc usque secundum veteres Aeresburch, id atria; etquid quisque praado avarus rapiat,
cedit, conju- seu
rnlis, curia est urbs agri dicitur, obsequium turbis transmis- famelicus diglutiat, ipsrs adinvieem praedonibus
direpta, eum sis, ipse non longe cum reverendissimo Antistite altercantibus, avaritia procax decertat. Hinc
insequenti-
lnif. Henrico in villa episcopii proximaejus ibidem ignobiles quique et rafaces locupletantur,
dum et
spatiaturus cum numeroso eomite resedit. Porro nobiles ab hostili cuneo propriis privantur,
et
Regis Canuti discessu divulgato, turba diripien- alii saucio quondamlatere acquisitis exspoliantur.
tium catervarum regias curias invadere, rerum- 43 Talibus igitur furiis pertinacis obstinaciae Canul,
que provisores ibidem asdibus exturbare, omnia turba exagitata, ut omne suis jus terminis lercip6
ex-
investigantibus oculis avaris inspicere, manibtts ""
turbet insistit, et ne Principi religioso refugii
queeque proxima diripere,universa porcorum locus usquam relinquatur ac ne quemquam sua
;

more subvertere, regalium stipendiorum reli- vitia redarguentem superstitem deserat, vesaniae
quias, quas vorando deglutire nequiverant, pedi- suse simul et dementise intercursoribus circum-
bus conculcando proterere. Et quid amplius? Ut quaque, daemone comitante, -ceu ventis transvo-
in David legitur, confirmata malignitatis consilio lantibus decertat. Sed veluti pietatis. magister
universa multitudo iter aggreditur, regia vesti- Jerusalem cum filiis suis in ipsum perennis mi-
gia alii propriis, quidam cornipedum pedibus in- sericordiae fontem Pharisaeorum consilio et Scri-
sequuntur, edicto proposito statuentes, ut aut barum instinctu saepius conspirantem, ventura
religiosi Principis memoriam solo eripiant, aut denuntians, utpote futurorum insciam, deflebat;
eum a regni jure depellant. Reverendissimus ve- sicjam te, Jutia, ob insolentiam te inhabitan-
ro Pontifex, qui eo, ut prasdiximus, tempore se- tium, et Dei hominem, probitatis inimici instiga-
cum Regem gloriosum detinebat, non sperato tione, persequentium, non ullus pietatis prseco,
adventu vesanae legionis audito, seditiosos cuneos ob hanc insolentiam superventura tibi incommo-
cum prudentibus adiit et sermone placido, ut ab da, sed tuis interim visibus abscondita prospi- E
insolentiahaud sano admodum consilio ccepto ciens,non immerito defleret, cum te praasentibus
'
pru ubsti- compescant*, instigat, et ne ad infamiam universt tantum credere et non visis imo tantum adven-
;

orbis deveniant, fas nefasque proponens, facun- turis fidem quam

minirae cerneret adhibere. Qua-
dissime perorat. propter his te querelis aggredi non incongruum :

41 Sed quia quos veritatis inimicus et pietatis

hostis perturbatione inquietudinis repleverat 44 Gens inimica bonis justo cur insidiaris ? Invectica in
Spiritus divinus aufugerat, et super inquietos ac Cur furiis actus firmas cum daemone pactum? improbos, et
tumidos idem Dei spiritus requiescere non pote- maxime Ju-
Ut velut ille polo tumidus dimittitur alto
rat; ut Judasi quondam Stephanum redarguen- Sic tu de proprio deturbes commoda solo,
tem non ferentes, duris dissecabantur cordibus Ut simul et rabidus et sis pietate privatus ?
et in eum stridebant dentibus ; sic sanis Reve- Sicque tuo tantum curpellis ab orbe patronum?
rendi Antistitis consiliis infrementes, insanis cla- Et quod tentabas cum perfecisse volebas,
moribus insonant, et jam jamque in Reverendum Cur non implesti? quo te post gloriajusti
Pontificem irruere, impetu facto festinant, ha- Et crescens tereret, et dejiciendo levaret
stis sabula littorea spargunt, eethera vocibus im- Ut cum deveniens, ejus manifesta videres
petunt et ne vera peroranti ac utilia persua-
;
Signa, decus, doxam; propriam cognoscere no-
denti vulgus acquiescat, incommodis quibusque xam
propositis dissuadendo insistunt. Verum ut con- Posses, et titubans nudas admittere plantas :

firmatio sermonis maligni perficeretur, Illustris- Ingrediensque sacras contrito pectore valvas,
simi Viri spretisexhortationibus, et piis ejus per- Ponens exuvias, sumpta probitate, veternas,
suasionibus postpositis, ferocitatis complicibus Et simul exertos sursum retinere lacertos,
viatim e seditiosa legio ad omne
multiplicatis. Ora rigans lacrymis et tundeus pectora palmis;
facinus praeceps, ad urbem praenominatam, ubi Et genibus flexis veniam deposcere noxis
regalium gazarum ministri seu provisores assi- Improperans sceleri proprio, grates sed honori
debant, concite properat et, ut exinde fama in-
:
Martyris attribuens et facta facinora deflens.
solentise cceptoe in universum Jutise orbem divul- Sed quod, tu Jutia contemnis habere superba,
getur, decertat. ^Emula facta tua capit ecce Fionia clara ;

lllllltisspn- 42 Et quid immoror? Stuperes insanientium Et quamvis coeptum perfecerit illa malignum,
liatis, occis
et fugatis irruptiones intuens quidam namque nudi stra-
:
Ipsa tamen gestis signis laetaturhonestis,
tis extrahuntur, alii pro foribus suffocantur, Assidue spectans, vice conversaque frequentans
nonnulli flumine praecipitantur sed et ipsos Ma- ; Cum nunc exorat, quem expirando necarat,
gnates undecumque investigantes persequuntur Pectore concusso vultu soloque remisso,
dum et istis armis fugiendi recluditur exitus, et Et visu madido pugnis et corde retunso,
illis simul prae foribus hostis assistit et gladius. Atque genu fiexo tristis pro crimine facto,
Decertat ergo cuneus uterque, 111 i deforis fimpu- Ut fore pacattts velit illis et miseratus,
gnantes, isti deintus se suaque defendere cupien- Continuaque prece priscum sceltts abluat omne.
tes. Sed multitudine irrumpentium continuatim Aureolis aula, donis ditatur et ipsa,
accrescente, quidam ipsis etiam vestibus expo- Hicque nitent fulvi nunc ornamenta metalli
liati in arma nudi prosiliunt : alii saucii et veluti Cum serico gemmis croceo pretiosa decoris.
a beluis dilacerati procedunt. Nonnulli domibus Confluit huc populus, habet hic pia gattdia vul-
quoque diffractis effugiunt. Dehinc latebras qui- gus,
que quam proximas requirunt, quidamque navi- Exultatque sacrttm se pereepisse-Patronura.
bus admissis, furori irruentium cedunt; Rege Organa cum tibiis resonant dulcisonn pulchris,
cum suis hactenus abhis tumultibus ultra*flu- Et cytharas plectro quatiunt speciosa canendo.
vium transposito. Omnibus igitur illinc tam re- Haec tu cuncta tuis furibunda repellis ab oris :

giis ministris quam et ipsis domesticis exturbatis, Illa levatur habens, quae ttt minueris amittens.
supellex cuncta subvertitur, lectisternia subver- Ista locis, verum serventur in ordine rerttm
tuntur, singulorum mansiunculce dispiciuntur, Queis nuncomissisdenturloca, teiuporagestis.
Tomus ni Julii. 22 4:>
 130 VITA S. CANUTI REGIS ET MARTYRIS.
V\ MSS. 45 Locus igitur celeberrimus medio fere Ju-
Cnniiliis /u-
tiiens, venit ti» orbe consistit, qui seu ob sui eminentiam, si-

in ffybergli, ve obantiquorum inibisacrifioiorumfrequentiam,

CAPUT IV.

vel ob idoli ibidem quondam opinatissimi, qui

Wyg dicebatur memoriam, Wybergis g veluti

Wygi excelsum autmons, seu sacrificatio-

belli Fuga Canuti in Fioniam, Piperonis
S.
nis, lingua Danica nuncupatur ubi ex totis Ju-: aulici nefanda proditio , furcntium
tiffi partibus quam nonminima multitudo,
saepius
impetus in basilicam S. Albani, in
tam de causis communibus tractatura, quam et
de legum veritate sive firmitate discutienda, si-
qua Rex lancea perfossus pro juslitia

mul et stabiliendaconvenit; et quod ibi commu- Martyr occumbit.

ni sensu aggregatae multitudinis statutum fuerit,

non impune uspiam in Jutiae partibus irritum

Huc ergo insignissimus Heros cum Puppibus ergo non segniter instructis et neces- Itex in Ftp-
fieri valebit. " Mm f>Wen,
dum inibi magnificus Princeps Juticum
sariis advectis,
satellite superstite deveniens , , si
furorem simul et ipsam Jutiam penitus relicturus,
quempiam fidem retinentem inveniat, inquirit,
fluctivagos sinus cum domesticis satellitibus, et
non modo non invenit imo etiam ibi insidiarum
;

novo jam certamine tironibus experiendis ingre-

laqueos sibi appositos intendit. Aquilonale nam-
diens, Fioniae partibus advehitur ubi dum prse-
que vulgus, ut supra commemoravimus, furiis
:

sentis securitatem quietis requirens, noninvenit;

infernalibus actum, quod sceleris hujus auctor et
sempiterna felicitatis palma et perpetua gloriosi
exordium fuisse dignoscitur, jam vesaniae suae
triumphi memoria insigniri promeruit. Tu ete-
signa circumquaque denuntiando efflaverat, et
nim, antiquissime seductor, haec omnia, Deo si
Principi religioso .effugii locum nusquam relin-
cum vulpibus auxilii fovea pa- nente et ad potiora disponente, malitiae tuae ar-
quebat. Et (heu !)
tibus et instigatione perficiens, qui quondam
teat, et aves consertos sibi nidos requirant, Filio
decorus et magnificus, ob immensitumoris con-
hominis, id est Jesu Christo famulantes ubi ca-
tumaciam, de summo coelorum dejectus, et post-
put reclinent, non habent. Ex hinc portum flu-
minis, qui Sleh h dicitur, cum suis absque tu- modum in serpente visus, proavos nostros Dei-
tatispromissu seduxeras; haud mirum si jam
multu adiit, nautico itinere cum fesso jam per
per unius regni spatia, in hominem Dei insidia-
terras comite Fioniam profecturus.
rum machinas distendas, cum quotidie per uni-
versum orbem fidelium iter impediens, ad dam-
nationis tuae cumulum multiplicitatem complicium
sempiterno tecum igne exurendorum coacervas.
ANNOTATA. Aggredere ergo impietatis tuas ministros et in
Dei servum exacue virus, instrue animos, incita
lacertos ad arma, insidias praapara, complices
sceleris accumula : ut quanto crudelior extiterit
a Obstinatia seu -obstinacia, et hic et infra num.
insidiantium saevitia, eo gloriosior efficiatur reli-
43 pro obstinatione sumitur. Sic etiam praestigia
-
giosi Principis victoriae memoria.
pro praestigiae.
b Valentia pro prelio seu valore, satis intelligi- 47 Regis ergo adventu divulgato, ut quod di- Otlwniam se
recipit,
tur. vina disponebat providentia, non serius efficere-
c Ad explicandos, complices, multse eruditioni tur, nocturnis simul et diurnis intercursoribus
congerendx supersedere poterat Meursius, cum ea circumquaque transmissis, multitudo vulgi coad-
vox in Glossariis obvia sit. Infra .invenies compli- unata, iniquitatis aggregat consilia, et ut suis
cium pro societate sceleratorum, num. 63 quos :
etiam Principem religiosum finibus exturbent
poterant ad complicium sceleris invitabant, etc.
seu, quod dictu scelus est, vitae exortem effi-
d Meursius scripsit Burlina et Burlanis, et paulo
ciant, omni condicit instantia. Ipse autem ad lo- F
superius Wendle pro Wendel, sed neutrum locum
explicare curavit : uti nec infra ubi situs fuerit Pon-
cum praecipuum, utpote certaminis, triumphi, et

tus Cornicus, ubi Acresburch vel Ackersburg,

repausationis o suae, qui Othenswi dicitur, cum "

Villa episcopii Henrici, etc.,quee mihi modo reperi- Erico fratre suo, Rege postea gloriosissimo, et
re, non adeo promptum est. Swenone inclyto, Benedicto quoque laboris atque
e Per viam, qua Regem insequebantur, facino- certaminis consorte, curialibus secum comitanti-
rosis aliis accedentibus. bus proficiscitur, rerum ibidem eventum praesto-
f Multus iterum est Meursius in enucleandis vo- laturus, et quid suis consilii admitteret, tracta-
cibus deforis, deintus, lectisternia, pietatis ma- turus. Seditiosa vero multitudo indies adaugetur,
gister, etc, qux satis intelliguntur ; mallem ego et non tam internuntios quam et exploratores
geographicam seriem fugee S. Canuti nobis exhi-
curiae regali intermittit , regiaque uudecumque
buisset.
sciscitatur consilia, et ad eam cum suo comitatu
g Hodie Wiborg, opinor, seu Wiburgum, in
dejiciendum, omni decertat instantia. Cujus se-
Jutia septemtrionali, urbs episcopalis sub Archiepi-
scopo Lundensi; unde colligendum est, qua via in ditionis uti princeps et fraudis commentor, Pi-
Fioniam se receperit sanctus Rex. pero b dictus, inter eos insignissimus, astutus b

h Hunc ego fluvium in ea regione hodie non di-
stinguo, at satis certum est, ex iis unum
plures numero ex Viburgensi tractu in sinum Coda-
nicum aquas suas exonerant.
ingenio, facundus eloquio, Principem innocentem
fuisse, qui fraudulenter adit, et ut fidem fraudibus praebeat,
legionis insensatae furibunda non occultat edicta,
quaetamen per se quam plurima proponendo,
haud minime depromit attenuanda.
^8 Mensae igitur regali et Regi proximus as- nbi Piucro

sidens, secundum illud Davidicum Qui edebat : %',(",','{; ,',"•

panem meum, magnificavit super me supplanta- indo prodit.

tionem Regiis tandem non modo dapibus farci-

;

tus et poculo debriatus, quam et muneribus ho-

noratus,
 DIE DECIMA JULII. 131
noratus, veluti magistro veritatis, Judae proditori sitam,cum fidis solum et laboris consortibus, et zx mss.
intinctum panem porrigendo, dicenti : Quod facis, non tam certaminis quam et praemii, ut credi fas
fac citius ; religioso Duci pacis osculo, ficto et est, participibus expetit, reliquis latebras, quas
venenato corde tradito, sicut ille lucis auctorem poterant, inquirentibus et vitae praesenti consu-
et pietatis eruditorem Pharisaeis, sumptis argen- lentibus.
teis vendidit ; sic et iste 'luce derelicta, id est 52 Hostilis vero cuneus circumquaque adve- ubiperrepth
fidei probitate dejecta, infidelitatis tenebris illa- niendo occurrit, et tam aedes re^ias cmam et mcr " m V s 'c-
queatus, ut nox nocti non scientiam sed insi- atna irruendo occupat quidam quoque sacraria,
: i/natur.
pientiam indicaturus, hostilibus catervis occur- ubi Dux religiosus cum suis inerat, irrumpere
rit et quse a Rege perceperat, non pandendo, sed
: tentant alii valvas basilicas infringere, nonnulli
;

pervertendo denuntiat; et qua eum fraude cir- ignem admittere ;ceteri, ut aut vivos eompre-
cumveniant, perorat. hendere possint, vel ut occumbentibus super-
49 Et heute miserum, infrunitum, vecordem, stent, insistere. Sed igne rore supernae virtutis
mente captivum incassum impietatis aggregas
! extincto, invictissimi tirones deintus, pro foribus
exercitum, cum ad detestationis tuae adaugen- hostibus assistunt, aditum armis non segniter re-
dum opprobrium, quem cum consortibus tuis cludentes, et pro suo Principe gloriosissime di-
persequeris, latius jam per orbem efficies cele- micantes. Rex interea devotissimus Regem sem-
berrimum : cujus enim paulo ante conviva exsti- piternum, non Herodiana inquirere fallacia, sed
teras, ejus nunc proditor vitae fieri non erube- humilitate Davidica secriminibus reum.illum ve-
scebas. Cur ergo, crudelissime, tetro, et inviso, ro, verum vere confitendo Deum et non solum ;

tuis assistenti dextris inimico, Crucis

signaculum verae et sincerae confessioni insistens,
imo vitalis
non opponebas? Cur arma tuis jara humeris su- communionis sacramento se muniens, tam aureis
perimminentia non praevidebas? Et si te ab sce- quam et argenteis muneribus ditat altaria so- ;

lere nec convivii participati benignitas, nec mu- ciisetiam haec eadem perficientibus, et vicissim E
neris collati dignitas revocabat, cur perennis ne hosti aditus pateat, armis obsistentibus.
infamia et dedecus sempiternum, utpote indu- 53 Conspiratae tandem legionis multitudine iHperonts
striae sagaci c, ob ineffabile nefas, animo non undecumque accurrente, et ecclesiae parietibus s ">'ciieta
occurrebat? Distensis etenim adhuc epulo visce- circumquaque insistente monstruosus Pipero repHinter-
,

ribus, et veluti sanguinolentis obtutibus, necdum deforis pro foribus assistit, regiarum gazarum '"">'
consumpta digesseras et quibus jam convivam d ; fidelissimum hactenus provisorem, veluti ad sin-
pium persecutoribus traderes, advocabas. 0! te gulare certamen advocat, et si quid cordis vel
impudicum, p'ietate et probitate privatum, orbis virium assit, ut occurrat, interpellat. Quo haud
universi acclamatione detestandum et stygiis so- segniter deintus occurrente , duris alternatim
lum umbris ac Cerberi faucibus dignissime de- ictibus admissis sauciantur; illo deintus gloriose
putandum occumbente, isto ad evidentioris ultionis indi-
50 te infelicissimum Factus es Anna pe-
! ! cium ad modicum supervivente. Nam domi de-
jor, Caypha deterior, Pilato crudelior. Ille nam- hinc delatus et acerrimo daemone invasus, vicina
que Judaeis, ut Jesus crucifigeretur inclamanti- quaeque tam morsu quam manibus invadere,
bus, accepta aqua non tam manus a sorde
, disrumpere, conterere, ore spumas ejicere, hor-
abluere,quam simul et voce et officio ab Justi acclamare, vana et inaudita
ribiliter vociferando
sanguine immunem sese cupiebat efficere tu ; proferre, scelus fraudulentum evidenter edicere,
vero crudelitatis ferocitate actus, et veneno im- ad ultimum, lingua mordicus abscissa, vita mi-
pietatis omnis, malitiae spiritu administrante de- serabili terribiliter excedere.At vero hostis per-
briatus, non modo imperiti vulgi insolentiamnon tinax, obstinaci insolentia basilicre parietibus in-
compescebas, verum ad malignitatis cceptum ve- sistit, et cum sagittis saxa per aperta imraittit,
locius perficiendum, exacuebas. Neque enim te Duceque praecipuo tam lapidibus, ut Stephano
ad hsec Caesaris terror incitabat, sed antiqui se- tunso, quam et telis, ut Sebastiano saucio, aedes
p
ductoris suggestio provocabat, quem a scelere sacra tam ejus quam et sociorum vuineratorum
desuper residentis et ex alto cuncta prospicientis ac demum occisorum cruore perfunditur; et, ut
intuitus non e revocabat. Nam sicut quondam ita fatear, pretiositate Martyrii eorum, iterato
Domino Jesu impius Judas osculum prsebendo, consecratur.
Judaeis,quem comprehenderent, innoteseebat f; 54 Verum ut passionum Christi Rex devotus item alterius
non impari modo populorum impetum adversus
Dei hominem attrahebas. Quapropter ut ille la-
,-,.,... ,

bancto .....
veluti Dominus Jesus in ',"' " Wfl '<""
imitator efficeretur
Cruce m medio lmquorum positus, sic et iste m- aquam liasta
queo vita excessit, ita tu postmodum occupatus ter cuneum adversae multitudinis constitutus, ""rterat.

daemone, lingua mordicus abscissa, spiritu sce- aquam sibi sitienti porrigendam, inter furentium
Iestum cadaver deserente, ad inferos pene g con- tela expetiit quam cum quidam, pietate motus,
:

sortem inquisiturus, non immerito immitteris. haustam deferens, ei per fenestram porrigeret;
Furentibus 51 Seditiosa vero multitudine vesaniae susb alius hasta intromissa, et vase de manibus utro-
Rexin basi- principem jam praememoratum prosecuta, ad lo- rumque excusso, ac simul aqua effusa, Regi qui-
Hcam S. Al- cum dem
bani secedit,
regiae sedis coacervatim
conglomerata dis- sitim extinguendi otium ad modicum abstu-
currit,ad omne nefas praeceps intendit, equorum lit, illi vero pietatis proemiura non ademit. Ille
fremitus et populorum fragor ac armorum colli- autem haud longo post tempore vesania actus,
sio sethera tangit, cursus et impetus humum fonti superimminens, utpote sitim propriam ex-
concutit ;
pulvis solo exurgens et in aera altius tincturus, capite tandem in profunda demisso,
latiusque diffusus, die adhuc superstite, noctur- genibusque desuper raonstruose distensis, spiri-
nas tenebras interserit, et caligine nebulosa, vi- tuque scelesto ad infima baratri extracto, cada-
sus [atque] etiam animos obcaecatorum obvolvit. ver ibidera exanime, veluti divinse ultionis indi-
Porro vespertinali tempore imminente, devotus cium, supervenientibus inspiciendum reliquit. Et
Heros vespertinalem synaxim auditurus, et jam hic quidem hoc modo deficiens in servum Dei se
se suosque universorum opifici commendaturus, deliquisse, manifesta expertus est ultione.
in basilicam pretiosi martyris Albani, haud longe 55 Sed quid amplius? Eloquar an sileam?

sceleris
 132 VITA S. CANUTI REGIS ET MARTYRIS.
seeleris enim cospti malignitas perfecta expri- dicitur Venerunt gentes in hereditatem tuam, pol-
:
t\ MSS
S. Regisad menda incumbit, et opus sectilis detestandum ut luerunt templum sanctum tuum, effuderunt san-
martyrium depromatur, series deposc.it. Hucusque namque guinem Sanctorum in circuitu. Unde non imme-
se parantis
laudes. gloriosum Principem cum insignissimis heroibus subsequentibus habetur, facti sunt op-
rito, ut in

contra adversarios decertantem inspiciebamus, probrium vicinis suis, subsannatio et derisus in

et veHuti prope assistentibus arma pii affectus circuitu consistentium', commotioque capitis in

subministra"bamus. Nunc vero, cum omnia prae- populis.

sentia ad occasum vergant, et floribus maturatis 58 Quis enim Principem religiosum, a populo lixaageratio
crudelispar-
tempus sectionis adveniat; licet ob humanse fra- profano insidiis impetitum, et lacessitum non de- rictdii.
gilitatis compassionem dolori deputetur, tam testetur ? Quis Regem a gente propria interem-

gloriosissimi viri prsesentiam seculo sublatam ptum [fuisse] non execretur? Ut enim quoedam ex
edicere ad potioris tamen laetitise accrescit in-
;
antiquis referam : Agamemnonem durissimum
crementum, eum post laboriosi certaminis cur- bis quinis annis et amplius, Argos bello pelago-

sura, ad superna evectum, laudibus extollere. que a propriis retinentem , Grsecia sustinuit :

Sed quid de insensata plebis rabie et vesania Hannibalem ferocissimum, nobilium csedibus cru-
edisseram?'Cum enim terreno Principi adversa- entatum, Hispania pertulit: Herodem atrocissi-
tur, in ipsum virtutum Dominum furoris sui ma- mum, lucis auctorem et universorum factorem

chinas invehere non veretur. Ignem namque sa-
cris appositum osdibus, ne sanctacomburerentur,
desuper extinctum inspexerat Ducem religio-
sissimum inter arma stridentia et saxa volantia
positum, utilia quaeque ac rationabilia persuaden-
tem et pacifica pollicentem audierat sed spiritu
B malignitatis impleti, et spiritu benignitatis eva-
cuati, nec divinis moventur virtutibus, nec hu-
persequentem, crimen parricidale parvi penden-
tem, nobiles ergastulis recludentem, lactentium
: turbam innocuam, maternis uberibus abstractam,
impiejugulantera, Judseatoleravit: Neronemcru-
delissimum.materna viscera ense rimantem, fra-
; trem interimentem, Urbem inflammantem, ejus-
demque senatores urbis et Patres orbis exitialiter
exterminantem, ipsa mundi caput Roma pati du-

manae rationis mitigantur persuasionibus : su- xit I; : Principera religiosum, divinaexequentem,

h perni quippe arbitris h consilium perficiendum utilia et liberalia indicentem, a servilibus gestis
imminebat, qui hoc modo athletam suum de vulgus coercere studentem, Dacia contumax suf-
'

aerumnis proesentibus sempiternas. quieti inseren- ferre non valuit.

dum advocabat. Nam et illi perpetuae parabatur 59 superbia execranda ! o contumacia dete- Canutuspro-
gloriae memoria, istis vero perennis detestatio- standa ! o eervix rigida, quse dum in praesenti literjiisli-
tiam occisus.
nis infamia, cui veluti de Domini persecutoribus flecti contemnis, sempiternis postrriodum suppli-
dictum est: Si cognovissent, in Principem glo- ciis coercendaet flectenda reservaris ! Cum enim
riosum arma furoris sui non intulissent. tua vitia redarguentem vita praesenti extorsisti,
Perfringunt 56 Fortissimis igitur heroibus hostiles acies a temetipsara beatitudinis vitaa perpetuse exortem
luiidcm basi- ceteris immerito,
for ; DUS "basilicEe deturbantibus, ad orientem san- effecisti : et quae te gentibus
licinn conju- .. . .
'. .

raii, Canuto ctuarn, ubi Prmcipem devotissimura precibus non juridice l, sed elatione praeferebas, hujusmo-
j."™ per ~ di indiciis cunctis te infideliorem et infeliciorem,
insistentem introspexerant versi, gladiis et secu-
ribus, postibus secandis et diruendis insistunt, nec non etiam detestabiliorem demonstrabas.
capsulasque reliquiarum pretiosorum Martyrum Principis quippea Deo prsepositi dum juri subjici
Albani nec non et Osvvaldi cum cruce
scilicet, recusas; illius te ditioni, hunc dejiciendo manci-
sacra interposita, poste ad ima vergente. solo pas, de quo sacri eloquii protestatur veritas :

dejiciunt. Inter haec coelesti sponso secretorura Omne sublime videt, et ipse est rex super uni-
suorura jam proxirae conscium futurum ad seter- versos filios superbiae. Qui autem in excelsis re-
num advocante cubiculum, Rege insignissimo sidens, humilia respicit et alta a longecognoscit,
pectore simul ad aram et ore converso, quidam falli non potest ; qui etiam in Euangelio humiles
C ex impiorum caterva, lancea per fenestram in- confortans et superbis minitans, dixit : Omnis
tromissa, latus ejus perforat, et sedem sacram qui se exaltat, humiliabitur ; et qui se humiliat,
sanguine innocentis cruentat. At ipse Christi exaltabitur. Petro vero Apostolorum summo ac-
etiam post vulnus exitiabile non immemor, Be- ctamante :Deum timete, Regem honorificate qua ;

nedicto fratre suo certaminura collega, vulneri- te fronte Deum timere contendis, quae regiae po
bus admodum saucio, assistente amplexato, et testatihonorera divinitus imperatum, impendere
pacis osculo dato, brachiis in crucis modum ex- contemnis ? Sed dubio procul posito, Isaise in po-
tensis, membrisque solo antearam sacram expo- pulum antiquum exprobratio, quam Dominus Je-
sitis, sanguinis venaex vulnere lateris emanante, sus Judsis improperans opponit, de te quoque
voce adhuc superstite Jesum interpellat: ac spi- expresse manifestatur Populus hic labiis me :

ritum Creatori commendans, pretiosi glebam ca- honorat, cor autem eorum longe est a me. Sine
daveris sanguine consecratam reliquit, et secre- causa autem colunt me, docentes doctrinas et
tum misericordiae sempiternae, ab his tumultibus mandata hominum.
perpetuo pausaturus, intravit. 60 Quis autem te nesciat Christianas religionis Danorum iu
Comites ejus 57 Constantissimi vero commilitones, Duce fidem verbis et ore quam facundissime extollere, rebus fidei
slrenue se lamjuor.
defendentes
interempto, non modo non cedere, ve-
hostilibus sed divinis legibus propria tamen statuta praepo-
occumbunt. rum etiam ad invicem exhortando
i animos inci- nere ? Et cui incognitum est, ejusdem te fidei re-
tare, vires exerere, per aperta irruentibus haud ligionem, ipsiusque religionis denuntiatores non
segniter occurrere, armis arma viriliter referre, tantum vilipendere, imo dolis etversutia, fraudi-
cedentibus vicera rependere, gloriose magis oc- bus et invidia impugnare? Fides enim tua secun-
cumbere, quam tanto Principe amisso eligentes dum Jacobi attestationem, sine operibus mortua
supervivere ;
quibus, multitudine hostili caterva- est. Quia etsi facta quaedam fidei congrua non-

tim accrescente, non tam stratis quara et vicissim numquam exercere videaris, non minus pro hu-
opprimentibus adversariis suffocatis, oedes sacra manis ea favoribus, quam Patris in abscondito
cruore conspergitur,templisolum unda sanguinis videntis remuneratione, efficere probaris. Qua-
irrigatur ; et illud Propheticum adirapletur, quo propter cupito laudis humana; favore exhibito, et

temporali
 DIE DECIMA .TULII. 133

temporali mercede recepta, remuneratione pri- litteraliter impleretur : Dispersi sunt lapides
Verum his de infldelitate etinfeli-
varis aeterna. sanctuarii, in capite omnium platearum. Dehinc
citateimpiorum hactenus exaratis, ad proposita regia? sedis locum circumquaque curiose perlu-
persequenda redeamus. strantes, et ne quis regia? stirpis, utpote sceleris
ultor, superstes relinqueretur, provide prsecave-
re cupientes, Benedictumjam pretiosi tam Mar-
ANNOTATA. tyris,quam et Regis fratrem germanum, colle-
gamquecertaminum ab investigantrous adhuc su-
pervivere, et quam proximo servatum hospitio,
a Repausatio et hujvsmodi alia vix inoligent lon- cognoscunt adesse.
gioribus Meursii commentariis notulam addere po-
;
62 Quo prsecipiti catervatim cursu irruentes Benediclum
terat Othenswi, Othensiam, seu Ottoniam,
ad
etregium Juvenem inventum, vulneribus admo- Canuli ger-
vulgo Odensee Fionis metropoiim, de qua in Com- manum pe-
dum saucium, quod dictu nefas est, pedibus ex- dibus rapta-
menlario pnevio dicendum fuit.
medium impietatis suae conventicu-
trahentes in tum, truri-
b Secutus sum exemplar nostrum, in quo con- dant.
stanter Pipero appellatur Sancti proditor, qui in
lum admitlunt, ut secundum Apostoli dictum,
editione Meursii Pipo dicitur;apudSaxonem'B\a.c- spectaculum mundo mundique Principis admini-
co apud alios Blacco, Pibo et Pibus, sic forteama-
;
stratoribus efficeretur, et per eos' omne mini-
nuensium vitio varie expressus. sterium iniquitatis perflceretur. Cumque quo mo-
c Industriaa sagaci sensum non reddit ut hic , do, vel quali eum morte perderent pertractarent,
Meursium rccte correxisse censeam industri et sa- jam veluti venatoribus, de raptu dissidentibus,
gaci, ubi induster sumitur pro industrius, ut infra membratim distrahunt etiam semivivum, ut ni-
num. 55, superni arbitris pro arbitri, etc. hil crudelitatis imperfectum relinquerent. Lan-
• d Malim legere invitatorem, non conviva dici-
ceisalii nobile corpusterra? affigunt, quidam se-
tur is qui invitatus est.
curibus, nonnulli gladiis impetunt ; et ut nullus
e Contendit Meursius, particulam non hic abun-
profani sceleris expers existeret, quod quisque
dare, adeoque ejiciendam: alii mecum censebunt, et
recte, omnino servandam esse.
manu proximum arripuerat, adducunt, et mille

f De innotescere pro notum facere vel

active, vulneribus vita exemptum , ac minutatim per

indicare, jam alibi non semel egimus. membra secatum relinquunt ; atrocitatis su» in-

g Fatetur Meursius in suo Ms. et in editione famiam cumulantes, et orbi universo sese dete-
Hafniensi sic etiam legi pene, se vero restituisse stabiles perpetuo efficientes. Ut enim Rex prophe-
pcense non male quidem ; sed correctio superftua
; ticus protestatur : Corrupti sunt et abominabiles
videtur, si dicas scriplorem significare voluisse, Pi- facti sunt in studiis suis, quia non erat in eis bo-
peronem, qui Regem prodidit, non omnimode con- num faciens, vel impie agentes coercere sata-
"sortem foreJudx, qui Dominum Jesum osculo tra- sed ob immanitatem avaritise, crudelitatis
gens ;

diderat, sed fere consortem. Utrumlibet selige.

simul, et malitiae, velut sepulcrum patens erat
h Jam dixi supra ad lilteram c, arbitris hic
guttureorum : linguis quippe suis dolose agebant,
legi pro arbitri.
et venenum aspidum sub labiis eorum.
i In Ms. erat exorando, librarii, opinor, impe-
ritia, restitui exhortando, ut sensus videtur exige- 63 Et quomodo os eorum maledictione et ama- Hoea in par-
riciclas inve-
re, hic paulo perfectior, quam sit apud Meursium, ritudine plenum non erat, qui quos poterant ad ctiva.
verum etiam animos incitando exhortare. complicium sceleris sui invitabant. et ipsi pessi-
k Tota illa historiarum inductio maleconsuta est, ma quaeque et nefaria proficiebant ? Ad effunden-
neque ad Vitam S. Canuti quidquam confert. dum vero innocentem sanguinem non tara pedes
1 Meursius legit virtute; sed nihil corrigendum veloces,quamet manus exhibent procaces, Deum
putavi. Neque vero hic omnia observari possunt, quidem cognoscentes, sed nec ejus judicia me-
qux intacta relinquimus, modo sensus intelligatur
tuentes, nec euminvocarecurantes; sed quosve-
Sic vita prassenti extorsisti, etc.
nerari, illo jubente, ac metuere deberent, impise
atrocitatis ingluvie, ut escam panis devorantes.
Averterunt enim tam sensus quam et oculos, ne
viderent ccelum, et ne recordarentur judiciorum
CAPUT V.
justorum. Illic quippe trepidaverunt timore, ubi
non erat timor ;timentes namque ne quempiam

Parricidarum in Benedictum, Sancti

fratrem crudelitas ; Dania divitlitUS .
^JTdZ^^X 2t
diendo, vel subjecti manendo, reliquis per cir-
multis plagis afflicta ; Adela absterrita cuitum nationibus sequarentur, ac per hoc quasi
P ristince libertatis exortes
etfi < erentur dum nfC
ab auferendo sacro corpore, quod plu- ;

divinis institutis cedere, nec regias potestati ob-

ribus signis clarescens, solenniter ele-
vatur, et in theca venerationi expo-
nitur.
a igitur praestantissimo
Duce
athletis intra sacras sedes interempto
Parricidu
basilicatn di- demque sacrario occisorum cruore non jara vio-
ripiunt. lato, imo iterato, ut credi fas est, consecrato;
profanorum cuneus, non tam atria regalia, quam
et ipsa angulatim perscrutatur sacraria, nuper
imposita diripiens, et pridem admissa et habita,
longiusque conservata non relinquens utqua? sa-
temperare, sed ceteris potiores et prasstantiores
audacia simul et contumacia conantur gentibus
existere; Deo execrabiles, orbi detestabiles, ho-
minibus odiles, omnibus viliores et contemptibi-
les, ob peracti sceleris immanitatem efficiuntur,
cum invictissimis et ipsis summre Veritatis persecutoribusnon im-
, eo- pares adjudicantur. Idcirco contritio et infelici-
tas in viis eorum, quia a via pacis divertentes,
et divini respectus intuitum post terga, non prs
obtutibus, ponentes, inEuangelicum scandalum
inciderunt; pro eo quod vitia humanae pravitatis
potius exequi quam relinquere maluerunt.
falli posse hassitare prse-
64 Quis etenira illum
;

cris detrahebant altaribus, ornandis interse par- sumat, qui servum scientem voluntatem Domini
sui, et digna non facientem, plagis vapulandum c
tirentur muribus b, atqueillud propheticum etiam
quam-
 134 VlTA S. CANUTI REGIS ET MARTYRIS.
F\ HSS. quamplurimis denuntiat ? Ex quo namque furoris Tunc lacrymis quoque ibidem largiter profusis, et D
Uania mul- sui rabiem vesana multitudo in Principem reli gaudio moerore mixto perfusa, surrexit Regina
lis plagis, o!>
csdem inju- giosum evomuit, ager frugibus sterilis, prata at- prudentissima :

stam, ilirini-
tenuantur nerbis silva glandibus rara, unda
,

tnsaffecta.
piscibus infecunda permansit ;
pestis armenta Ac cruce sacrata pariter sacrisque verendis
consumpsit ; homines morbus
fames debilitat ,

aggravat, nobiles ac locupletes attenuans, imbe- decliva d facie genibusque saepius flexi esalu-

iiles exanimans, secundum illud Jeremiae: Defe- tatis :

cerunt in fame, in capite platearnm. Et alibi

Devastata sunt horrea, dissipatae sunt apothecae. Multa diu secum prudenti corde revolvens ;

Regionem quoque universam hostium metu occu- Atque sui cari carissima pignora linquens,
pante, sexus uterque veluti jam jamque ingruen-
tium adversariorum adventum indies suspicando, praesentia tandem, non mente recessit.
trepidabat donec pretiositas interempti signis
; 68 Requievit autem Rex Deo dilectus Canutus Sacri corpo-
ris, igne
declarata divinis emicuit, et hostis virtutum deper- et martyr egregius eodem in loco annis bis qua- priUS r.riinii-
iit ; princepsque pacificus elementis, ut fateor, ternis et mensibus fere ter trinis, Olavo regni iinli. rlrrn-
tio.
collaetantibus, simulque faventibus, in regnum ejus successore imperante : usque dum crebre-
Deo provehente, surrexit. Sed hsec suis in locis scentibus virtutum miraculis, communi consilio

plenius explicanda. et pari voto cleri totius et populi, singulis Pon-

Sancti C'««- 65 Prsmemoratis ergo sedatis tumultibus, et tificibus cum multitudine cleri aggregatis, sacris-
iugis sepuUi
impietatis executoribus a templo divino simul que ejus ossibus igne examinatis cx humi mole ,

corpus
et Deo recedentibus, clerus ibidem devotus, fi- sustollitur et ab basilicam Australem, insigni
delibus aggregatis , humanitatis officio insisten- lapideo tabulatu a fundamentis erectam, sed
tes, caesorum corpora curant, regia quidem mem- nondum penitus constructam, nunc vero postmo-
bra germanique ipsius, infra basilicam certa- dum ejus nomini eonsecratam e solenniter adve-
minis ipsorum in singulis loculis recondentes, hitur ; ibique saxeo sarcophago impositus, in
gloriosum militum cadavera in atrio ejusdem crypta reconditur.
basilicae angulo Occidentali simul et Aquilonali, 69 Illo autem e terra levato, evidentibusque Olnri finne-
lici obitus,
in diem resurrectionis reservanda, terrae matri signis eum Dei sanctum fore, declarato, Rex et Erici feli-
commendantes. Venerabilis vero Det5 dilecti Re- Olavus, quem ejus regni successorem praedixi- cioris snrces-
sio.
gis et prudentissima conjux, inter pressuras im- mus, quo etiam regnante fames f et pestilentia,
f
minentes, animi nobilitatem vultu praetendens, et morbus, et hostium metus Daciae terminos occu-
de se, situque suo admodum prospiciens, carissi- paverat, aegritudine tactus, veluti virtutum non
mi conjugis jam pretiosa membra a strepitu in- electus inspector, vita simul et regno excessit
cursantium hactenus persecutorum eripere, et '
protinusque totius exercitus electione et populi
secum ad nativos sibiterminos,Gandavos scilicet, acclamatione, praestantissimus Ericus, Deo pro-
Blandiniensiccenobio, Apostolorum Principicon- vehente, elementisque faventibus, ad regni jura
secrato, advecta honore decenti disponebat re- conscendit, et totius Dacise principatum pari
condere. omnium voluntate atque monarchiam obtinuit ;

irijinit Cun- 60 Omnibus igitur dispositis et opportunis ad moxque eo ad imperium evecto, utpote conversis
davum ul>-
sporlare co-
haec peragenda utensilibus acquisitis, basilicam, temporibus, copia frugum arridebat, rerum opu-
Wllll, in qua jam nuper humatus servabatur ; nocturna lentia exuberabat, pacis securitas, ut Salomonis
cum suis aggreditur, quae proposuerat, perficere, quondam temporibus, universos exhilarabat quia ;

ad locum, ut autumabat, eminentiorem corpus et ipse Regibus per circuitura ac potentibus pru-
nobile desiderans advehere. Liminibus itaque dentia strenuus et consilio providus apparebat.
reseratis illisque introgressis ante mediam fere 70 His ergo temporibus pacis securitate, veluti Plurimis ad
S. Cniuiti
noctis horam
lux emissa cnelitus omnes ecclesiae
; opportunitate concessa, divina ad pretiosa Mar-
COrpUS rrr-
angulos replevit, ac veluti meridiani solis splen- tyris pignora crebrescunt magnalia, et militis sui breseentibus
signis,
dore tam atrium quam et vicina quaeque claris- praeconia superni Regis indies adauget potentia.
sime perlustravit. Metus quoque non minimus Caecis namque visus redditur, surdis auditus
Reginam venerabilem, comitesque ipsius percu- restituitur mutis lingua resolvitur g
, manus ,

etne propositis insisterent accrescentis splen-

lit, arefactae restituuntur, debilium gressus repara-
doris admiratione simul ac pavore detinuit. Cun- tur, Lazarica cutis emundatur, et omnibus, opem
cta enim disponentis providentia, quae locum in nomine Jesu petentibus, sanitatis pariter et
eumdem pretiositate martyrii ejus insigniri de- ccelestis clementiae auxilia conferuntur. Fama
creverat, patrocinio illius orbari, talibus ostensis autem virtutum latius diffusa, confluit undecum-
indiciis, non sinebat. que multitudo fidelium ejus exorare suffragium :

67 Porro Regina prudentissima, sagaci indu- ut quem irritaverant persequendo, ejus patroci-
stria divina perpendens magnalia,licettanti con- niu juvarentur, sceleris commissi veniam devo-
jugis mcesta maneret dissidio tam perspicui ;
tione fideli expetendo.
tamen prodigii gratulatur indicio, jam se confi- 71 Rex vero prudentissimus, utilitati publicae Ericus Pon-
dens advocatum apud Deum habere, cujus hoc providens, legatis ad Pontificem Roraanum trans- tifici suppli-
cat pro ca-
sanctitatis signum intelligebat existere. Divinis missis gestorura facta innotescit, et ut devotioni nonizatione
itaque virtutibus cedens, et misericordiae sempi- fratris,
fidelium auctoritate Apostolica consulat, deposcit.
ternae debitas, vultu demisso grates jam cernua Qui Episcopis per circuitum consistentibus aggre-
reddens, laeta simul et anxia. gatis, religiosique ordinis viris venerandis quam-
plurimis, omnibus synodali more assidentibus, et
Conjugis ad tumulum nobilis prosternitur ipsa, quae Dei sunt tractantibus, silentio indicto, lega-
Crebris profusis perfundens fletibus humum, tis ut jussa denuntient, ac simul legationis suas
Commendans summo se precibus Doraino, signa demonstrent, demandat. Rerum igitur ge-
Et sua cuncta pium poscens disponere Chri- starum apicibus in palam prolatis atque perlectis,
stum. regiisque mandatis ab internuntiis facunde pero-
 DIE DECIMA JULII. 135

ratis, imraensas Omnipotenti grates exsolvunt, ciatum, et mente recoleret; et quem pracsentia t\

qui in diversis mundi partibus electos suos glori- non poterat, muneribus transmissis decentibus,
ficando manifestat. honoraret l. Unde ex collatis et conservatis,
,
/

i/ui iu iilbum 72 Ac demum communi consilio et pari

ita Regis imperio, et Reverendi ejusdem Sedis Pon-
SS. Ilarty-
riiin refer-
omnium decreto Regem quondam gloriosum
, tificis Humbaldi consilio simul et adminiculo,
tur; et /iro beatorum in coelis jam Martyrum adscisci decer-
Cnul Canu- Ossibus arca sacris insigni schemate facta
tus appella-
nunt collegio, cum martyrii gloria nominis etiam
tur. dignitate adaucta, ut qui pridem veluti vocabulo Conficitur, puro nitidi fulvique metallo,

imperfecto et ligamine insoluto, Cnut nuncupaba- Caeruleis, croceis, pulchre decorata lapillis,

tur, jam ob sensus caniciem et gestorum matu- Quo possent Sancti jam pignora sanctarecondi.
ritatem, ac pro eo quam maxime, quodjamin
canone Sanctorum connumerandus adjudicabatur 76 Anno autem sexto imperii magnifici Regis Solennu re-
^'" "
Canutus diceretur. Sic enim quondam Abrahae Erici, congregatis universis Daciae Pontificibus,
a "n""l'a

cum Deo fcedus ineuntis, cum divinae familiari- cum multitudine cleri et terrae populo innumera- notlu am
adaugetur edictio, ut qui
tatis participio vocabuli
bili, pretiosas beati Martyris reliquias ex saxeo i,',^',,
',"'"„.'''

hactenus Deo cognitus, fide probabilis habeba- sarcophago exsumptas, atque e crypta, ubi hac- taphium.
tur, ex hoc etiam inter homines rerum gestarum tenus servabantur, evectas, solennibus laudibus

exercitio et generis ac nominis amplificatione, et ingenti coraitantibus

laetitia ab
universis ,

gloriosior ac magnificentior haberetur. Et pul- eodem, quem sumus, Pontifice Hum-

prasfati

chre martyr pretiosus ac Deo dilectus Canutus, baldo xm Kalend. Maii, eadem qua praediximus
adinstar Abrahae, vocabuli amplificatione insi- arca, oculis peccatores m nos inspeximus impo- m
gnitur, qui ejusdem Abrahae sinu exceptus, aeter- sitas , et ad instar nivis candidas , et serico

nae quietis felicitate perfrui evidentibus signis decenti involutas, epitaphio simul iraposito, hoc

approbatur. modo composito :

Reducibus e.i 73 Legati ergo Pontificali auctoritate roborati

Irlie Knei Jam ccelo tutus summo cum Rege Canutus,
et tantorum ac tot illustrium virorura testimonio
tegutis in Martyr in aurata Rex atque reconditur arca,
Daniam, pariterconfortati, beatissimi Petri Sanctorumque
Qui pro justitiae factis occisus inique,
B patroniciis, prout desideraverant adoratis h, at-
h
Ut Christum vita, sic morte fatetur in ipsa :

que a Pontifice raandatis glorioso Regi deferendis

exceptis, Apostolica tandem benedictione condo-
nata, Ausoniae terminos laetabundi excedunt
beati jam indubitanter Canuti meritis prosequen-
tibus, ac prosperum iliis iter ubique conservan-
tibus. Desideratas autem Daciae partes
et quousque ad propria devenirent, a singulis
affectuose ubicumque suscepti, regiam majesta-
tem vultibus honorantes et ore salutantes, Apo-
stolicae Benedictionis verba intimant, mandata
Traditus a,proprio, sicut Deus ipse ministro,
Et petiens n potum telorum pertulit ictum : n
Lancea necne latus ut Christi perforat ejus.
Ejus o et ante sacram sanguis sacer effluit aram. «
Spiritibusque sacris moriens satiatur in astris.
ingressi,
Ossibus itaque sacris ejusdemque apicibus decen-
ter collocatis, ccelestis thesauri pretiosus loculus
recluditur, et omnibus ejus patrocinia requiren-
tibus mensa p vitalis convivii spectanda super- /,

denuntiant, et quae de irapositis responsa perce- ponitur : dehincque ibidem virtutum perficiuntur
perint, laetabundi perorant. Super quae magnifi- insignia, et praesentibus perspicua, et opem ex-
centissimus Heros abundantissime exhilaratus, quirendo, petentibus efficiuntur probabilia.
magnates quique laetificati, Pontifices cum clero 77 Haec ego sacerdotum infimus Ailnothus, Epitogmau-
c ''' r "-
gratulati, plebs universa, veluti novae pacis ad- Anglorum orbe editus, et Daciae partibus annis
nuntiatoribus advenientibus, summa exultatione numerosis peregrinatus, tibi, Rex praeclare et
congaudet, universorum opificem devotione extol- Martyr pretiose, tua exarando gesta dictavi,
lens assidua, qui etiam in remotis orbis partibus certaminum tuorum conflictus posterum memo-
talia suis fidelibus patrocinia divina providit cle- riae tradendo q composui, et pulchrum, ut dici- </

mentia. hominem pictor ego fcedus depinxi, monu-

tur, F
eclebrior 74 Exhinc dejecta et confusa incredulitate mentum aere perennius exegi, quod non fiuctuum
redditur S. impetus'absorbeat, non flamma vorax absumat,
Canuti cul- infidelium, et erecta atque adducta religiositate
tits, et ait fidelium , basilicae ejus dicandae martyrio con- sed ad chaos ultimum usque perraaneat, et tuae
ejus sepul- monumenta retineat.
struuntur, praediacondonantur, usibus aptasacris laudis in seculum
crum eon-
eursus. adhibentur ut quemadmodum ad neccm Princi-
: 78 Tu infelicitati meas apud Jesum precibus mtopracipue
C " ',''"'" ''

pis religiosi, pari conspiraverant consilio ; ita jam succurre, calamitatibus miserere, angustiarum fln c

communi universorum locis in singulis devotionis miserias releva, imbecillitatem sustenta, fragili-
frequentaretur obsequio. Relatu quoque virtutura tatem alleva, crassa criminum caligine circumfu-
ipsius ac Apostolieae exinde confirmationis cor- sum, virtutum tuarum splendoribus illustra, sar-
roboratione latius pervolitante, non modo e vici- cina admissorum jam jamque sub onusta deci-
nio, verum ex regionibus circumjacentibus, no- dentem, molibus peceaminum aggravatura erige,
bilium sicut et populi annuatim i innumera mul- ab Euangelicis latronibus saucio ac semivivo
titudo, devotionis suae quique signa deferentes, relicto, miserationis opem admitte, cicatricum
ejusque suffragia fideliter deposcentes. plagas antidoto intercessionis tuae infuso, obdu-
AAela Itoge- 75 Regina etiam Ethela prndentissima, ejus cito; vitiorum putredines expurga, ad stabulura
rio Ipttit.e tabernacula
hactenus, ut praetulimus, conjux nobilissima, (li\ insa reeoneiliationis inducito, ut in
nupta, ma-
nera mittil jam ultra Italise terminos Rogerii Apuliensis quantulumcumque intromissus »teraa, te eura
uil se//ul-
Ducis Illustrissimi thalami comes effecta, tantis, tuis concivibus conspieere, et ad januam regni
clirum S. Ca-
nuti, /jrioris et adeo desideratis de carissimo quondam con- vel ultimus merear assistere. Et quia de nifido
sui nitirilt.
juge rumoribus auditis, superno k bonorum au- fuscus, de mundo spurcus eloqui sum aggressus,
k ignosce,
ctori debita referens, pretiosa dilecti sui pignora, linguae proeaci indulge, labiis audacibus
ut cui hic et Verbo. per quod orania sunt condita,
cunctos
pretiosis transmissis donis adornat ;

fideles reconcilia, cujus majestatis pqtentia non

conjugii pudicis affectibus decenter inhasserat,
eum jam a seculo sequestratum, ac superis asso- desistit in secula. Illi cum Pafre et coaeterno
Pneumate
 130 VITA S. CANUTI REGIS ET MARTYRIS.
Pneumate benedictio, honor, laus, et gratiarum
actio sempiterno maneat et accrescat tempore.
Amen.
VITA ALIA
ANNOTATA.
Auctore Saxone Grammatico.

a Apud Meursium ftte inseritur capul, in ejus s Kanulus

Kanutus Suenonis filius, propitiae fortunae be- -

editione 29, quod complectitur S. Canuti et socio-

summis naturae dotibus cumulatus,
neficio, SC ens, pira-
rum, ejus causa interemptorum, seu brevem marty-
magno cum experimento aatatem animo praacu- lns domat,
rii historiam, anno 1582 in Sancti ipsius lipsano-
currit. Quippe contracta juventute, Myoparonum
theca repertam, de qua egimus in Commentario
pr.evin niim. 5. Ctrum in prima editione. Hafniensi
piratica monstra perdomuit, SembicisatqueEsto-
etiam Iwbeatur, non indicavit Meursius ; ceterum nicis illustrem trophaeis adolescentiam egit, no-
non sotis opportune Iwc loco intrusam existimo, visque virium gradibus, paterni roboris funda-
cuin narrationis ftltim plane interrumpat ; adrem, menta transcendit : quae victoria futurum ejus
plusqttam satis descriptam, parergon inutile. Satis dominium ominata Pro amplificanda tuen-
est.
hic sit, nec verbum in Ms. nostro de ea re inventum daque patria juges excubias gessit, rerumque,
fuisse. quarum ob infirmam fetatem vix spectator esse
b Crediderim voluisse dicere altarium oma- ,
potuit, auctor haberi prcesumpsit. Quin etiam •

menta blattis, tineis et muribus deputanda. Sed

juvenile corpus continuo usu ad bella impigre
auctoris Inijus stijltts severitts discutiendus non cst.
conficienda, armaque viriliter sustinenda firma-
c Active, pro verberandum, vel plagis afficien- ?
dum. bat, famaque ejus bellica vi in tantum claritatis ''

d Multa Itic alitor legit Meursius, sed qux sensu

excessit, ut redivivum magni Kanuti spiritum
ab hisce non dilferunt. Pro decliva facie, liabet de- fortunamque simul cum nominis videretur com-
clinata, utrumlibet selige. munione sortitus adeo ut nullus eum paterni re-
;

e Nott videtur alUer le.gi posse. Nihit significat gni successione potiturum ambigeret. Neque
Meursii constructio : nec vero ejus nomini conse- enim virtute jam maturus, honori intempestivus
cratam. videbatur. Sed nec liberalitatis species ejus ado-
f De fame aliisque Danix plagis sub Olavo rege,
lescentioe defuit. Cujus fratrem Haraldum natu
plura liabes in altera Vita per Saxoncm scripta, sub
majorem, obtusi admodum cordis, inter juventse
finem.
initia perpetuus inertiae sopor oppressum tenebat.
g Mntila hic denuo Meursii lectio, in qua desunt
hxcverba: surdis auditus restituitur, mutis lingua 2 Suenone autem defuncto, regiae successio- Haraldus
.

resolvitur. nis delectum anceps popularium sententia per- ''m "',"'*

h Nemo observabit, deesse hic quidquam addun- ;
tractabat. Major namque Danorum pars, memor
tur tamen in edilione Meursii hsc duo vocabula, quantis per Kanutum privatae adhuc fortuuae pe-
honoratis et exoratis. riculis objecta fuerit, graviora, si regnum indue-
i Recta, opinor, lectio; ne.c satis intelligas, quid ret, verita, maligna virtutis interpres, quod glo-
velit Meursius per annuntium occurrit multitudo.
riae ejus accrescere debuerat, iniquissima merito-
k Neque hic apttd Meursium sensus est, super rum eestimatione damnabat, elevatis virtutum
bonorum auctori.
praemiis. clarissima ejus opera repulsee turpitu-
1 Satis explicat auctor qus ad Adelam spectant.
dine rependendo. Igitur ut hunc negotiorum metu
Vide Acta B. Caroli Boni tomo 1 Martii pag. 162
et 204. perosa ita Haraldum otii cupiditate complexa,
;

m Quid sibi vttlt Meursius, dum legit oculis

audaciae hebetudinem praetulit, ignavumque sibi
peccatricibus ? Regem maluit imperare, quam fortem. Quamob-
n Multa in hoc versu variatio.
Meursius scribit : rem egregiae indolis claritate con.tempta, nega-
q
Atqufi petens polum
Olaus Wormius: Et pe-
; tum virtuti culmen vitio tribuere non erubuit, F
tierts polum: Pontanus: Et patiens potum. Pree- repulsa fortitudine, inertiam honoribus insecuta.
ferrem, si dici posset Et patiens sitim quod sal-
:
Verum hunc ingratae mentis
;
habitum fucosa ra-
tem xquivalcre -potesl Atque petens polum. Elige
:
tionis specie colorabat; Haraldum perinde ac
quod magis placet.
natu majorem, ipso naturae jure regno debitum
o Deest hic verstts in editione Meursii, qna etiam
certans. Genus affectionis inusitatum hunc virtus
Hafniensem carere asserit ; nos servandum putamus, :

cum et hic et apud Pontanum el Wormium expresse

invisum, illum vitium probabilem fecerat. Soli
repreesentetur Scanienses, justa animi inclinatione provecti,

p Corrigit pro suo arbilrio Meursius mensa, Kanuti probitate culta, Haraldi desidiam re-
quem secuti sumus ; sed forte errat, sensus enim spuebant. Porro Haraldus plerosque fraternae
extgere videtur ut pretiosus loculus mensae su- partis fautores, legum emendatione, liberiorisque
perponatur; verum tunc legendum erit spectandus. vitae jucunditate promissa, per subornatos in
q Sic denuo Meursius, licct in ejus et noslro gratiam suam solicitandos curavit. Ita a Kanuto
exemplari legeretur tradenda, quod optime referre-
vulgi animos partim spes, partim metus avertit.
tur ad gesta. Verum si rcspiciatur ad conflictus,
Ipse, deficientibus a se copiis, tribus dumtaxat
legendum esset tradondos. Sed de his et ejusmodi
rostratis navibus in angustissimas Scanici maris
mtnutiis satis dictum sit. Reliqua est ultima Mcur-
fauces elabitur, regno carere jussus, cujus ipse
sii correclio, ni fallor, dum scribit in epilogo, sar-
cina admissorum jam jamque sub onusto fasce incolumitatem protexerat, terminos auxerat. Ubi
decidentem ubi noster habet sub onusta, cxpun-
,
fraterna legatione, regni communionem spon-
cto fasce.Neuter sensus admitti potest, nisi onu- dente, reverti monitus , spretis mandatorum
stus sumatur pro gravi seu ponderoso. blanditiis, Suediam fugibundus intravit, perquam
stultum ratus, ejus se promissis in fracta fortu-
Sequatur Vita altera Saxonis Grammatici, quse na credere, cujus eadem adhuc vigente minas
tx jam dictis satis illustrata est acceperit.
3 Mox perinde atque injuriarum oblitus, in-
 DIE DECIMA JULII. 137

A tactis patriaa rebus, bellum adversumOrientales, potius sacrorum splendori, quam humanae avari-
cui mortuo vivente patre coeptum, enixe prosequitur. Inte- tije servire oportere. Egynus quoque iisdem fer-
succedit Ka-
nlltlis rim Haraldus regnando biennium eraensus, de- me temporibus, opitulante Rege, Laurentianae
fun"itur. Quo mortuo, Kanutus fraternis suffra- aedis inchoatum a se opus explicuit. Quibus Rex
giis in regni fastigium revocatus, Orientale bel- dedicari jussis, mirificam dotis nomine munifi-
lum, quod in adolescentia orsus, in exilio auspi- centiam erogavit. Nam in aede Laurentiana an-
catus fuerat, accepto solio, potius amplificandae nua cantorum stipendia, Pontificis subsidio ful-
religionis, quam explendse cupiditatis gratia, to- tus, instituit. Ipse enim partim
ex fisco suo
tis innovandum curabat, cum incremen-
viribus Regisque latifundiis, partim Antistes ex ante
tis fortunae etiam claritatis augmentura appre- collatis templo beneficiis quotidianos eorum sum-

hendere cupiens. Necante manum ab incepto re- ptus exhibuit ; tantaque inter ipsos religiosi
traxit, quam Curorum, Sembonumque ac Esto- certaminis alacritas fuit, ut uter in Deum vene-

num regna funditus delesset. Deinde, sublato rabilior fuerit, incertum extiterit. Prima itaque
hoste, nuptias circumspiciens, finitimaque con- dedicationis die Rex solenniter altaria venera-
jugia obscura ac dignitate sua minora reputans, tus, quartam regii numismatis, quartanr suae in
Praefecti Flandriae Roberti filiam Ethlam in ma- cives exactionis,quartam aestivi census portio-
trimonium advocavit, ex qua filius ei Carolus ob- nem ei, qui pro tempore loci Antistes extiterit,
'
venit. Cumque Magnatum insolentia solutos he- muneris loco perpetuo jure possidendam conces-
betatosque prisci juris nervos adspiceret, omni- sit. Nec parcius privata Clericorum jura tutatus,
bus ingenii modis ad reparandam patrii moris di- ab eis, qui sacrarii rus excolunt, universum pene
sciplinam connisus, probatioris justitiae cultum regiae pensionis jus adscriptis chori ministris
severissimis edidit institutis, contusumque et la- deferendum curavit. Ceterum detractae '
expedi- '
An non rtc-
Irectata:?
bentem tenorem in pristinum habitum
aequitatis tionis poenas, ac violatae pacis vindictam, eorum-
revocavit. Non sanguini, non necessitudini, quo que, qui propinquis vacui decessissent, heredi- E
minus juste se gereret, indulgentiam habuit tates regiidumtaxat juris esse voluit. Itaque non
nullius amicitiae aut familiaritati impunitatem minorem in edendis templorum privilegiis, quam
injurise tribuit sed omnia antiquse consuetudi-
; prsestandis beneficiis, auctorem egit. Et, ut legi-
nis momenta praecurrens, labefaetatum juris vin- bus suis seternitatem conciliaret, eas convellere
culum tenacissimo nexu adstrinxit, ac paternae conaturos Antistitum execrationi subjecit. Cujus
severitatis vestigia solicitus usurpavit,eoquestu- edicti, postmodum a raultis temere pertentati,

dio gravissimas Majorum offensas contraxit. vetus adhuc ratio perseverat.

Episcopis el 4 Sacris decus suum reddebat ; sacerdotia ge- 6 Rex vero cum in omnibus sancte se indu- Vull An-
toti Clero
pllirimum rentes gratiae nutrimentis prosequebatur ; cum- strieque gessisset, praecipue religionis caritate
repe^ereT"
favens, que ab inerti et rudi populo parum justam Pon- conspicuum prsebuit. nec umquam remotos ab
tificibus venerationem haberi conspiceret, ne ejus cultu oculos habuit. Qui cuni
exactissirao
tanti nominis potiores inter privatos relinqueret, fratrum suorum turbam juveniliter intemperan-
decreti circumspectioris industria, Principum eis tem patriae admodum onustam videret, largis

consortionem indulsit, ipsisque primum inter uberibusque stipendiis alitam, uno dumtaxat
Proceres locum, perinde ac Ducibus, assignavit, OlaVo, Slesvici partibus praesidente, in cliente-
auctoritatem honore concilians. Providit etiam, lam assumpit, ac publicum pondus privato Ieva-
ne tanti officii pondus sequo minor veneratio ca- vit impendio. Tandem Danorum nomen, armis in

peret, inque summa religionis arce positi, infima desidiam cadentibus, a paterni avunculi tempo-
cultus conditione vilescerent. Nec solum Ponti- ribus obrutum animadvertenti, novandarum re-
incrementa donavit, sed etiam
ficibus dignitatis rum cupido Utque ejus animum certius
subrepsit.
privatorum Clericorum ordinem benignissimis repraesentaret, non contentus studia sua Orien-
decretis adornare studebat. Nam quo cumulatio- talibus decorasse victoriis, Angliam infelicitate ,

rem eis honorem redderet, litteratorum contro- amissam, hereditatis duxit nomine repetendam.
versias , vulgaris fori conditione exemptas, ad Recolebat enim bellicam Majorum gloriam, cum- F
ejusdem professionis judicium relegabat. Iisdem que opibus imperii fines nullo magis, quam An-
religionis reos, objecta repellere nequeuntes, pe- glicis crevisse titulis, majoremque eis ex unius
cuniaria mulcta puniendos permisit. Quibus etiam insula?, quam totius Orientis spoliis incessisse

in omnia, quae adversum divina committerentur, splendorem. A quorum imitatione deficere, sto-

animadversionis arbitrium tradidit, cunctasque lidi atque degeneris animi esse, satiusque regno
hujusce generis actiones, Sacerdotali judicio de- carere, quam inter parvulae telluris angusrias
stinatas, a publico foro secrevit, ne honore im- inclusum majestatis usum habere. Ut ergo nego-
pares conditio aequaret. Quamobrem dignitati tiorum conformitate, Majorum fortitudini respon-
pondus adjecit, decusque privato fastigio excel- deret, operamque eorum studiis consentaneam
sius eorum respectui inesse voluit. Quo effectum ederet, atque aviti nominis gloriam lequaret,
est, ut Danorum nemini, nisi Regi aut Pontifi- omnium, quae paterna corrupisset inertia, refe-
cibus, eique, qui potissimus regni successor ad- ctionem suae commendabat industri», parentem-
vertitur, domesticis quemquam liceat actionibus que perosus, avum aemulatus est.
sed Irnlris
postulare. Idem populares, adhuc sacrorum ru- 7 Primum igitur occultum Olavo consilium
Ola
des, decimarum religioni assuefacere conabatur. prodit, eoque id ipsum hortante, rem deinde po- dia turbatur

Sed propositi irrita suasio fuit quippe maturi- :

pularibus aperit. Alacris omnium assensio fuit. expedii

Sed quem Rex IVatema caritatis vicissitu-

tatem rerum capere novelli cultus rudimenta ne- sibi

quibant. dine respondere orediderat, latenter semulumha-

atque tu ,-,
5. Ne autem Sueno Episcopus promissam tem- bebat, insidios»que ejus adumbrationis ignarus,
clesias egre
gie liberalii pli refectionem negligentius exequi videretur, affectum referri sibi.quem ipseimpenderet, »sti-
coeptam Roschildensis sacrarii fabricam ad finem mabat. Quem etsi prudentia seeus momiit, san-
re-
usque perduxit. Cujus excolendi gratia coronam, ctitas tamen malignam de fratre suspicionem
arte impensaque operosissime elaboratara, in ejus ferre prohibuit ne eonsanguineam fidem temere
:

ornamentum appendit. existiman.s, regias opes damnare, inque fraudis metu hostes ac necessa-

Tomus ia Julii,
23 rios
 138 VITA S. CANUTI REGIS ET MARTYRIS.
riosjuxta ponere videretur. Verum Olavus affe- moribus ignobilem fecerit. Post ha3c rex Olavum D
ctatione regni, pietatis erga germanum oblitus, catenis coercitum. navigioque in Flandriam re-
perfidissimi pectoris habitum summa fidei simu- legatum, carcerali custodiaa mandandum curavit.
latione tegebat,vulgatumque Regis propositum Cujus captionem conjurati parum fama aut nun-
non solum adulationibus fovit, sed etiam hortamen- tio experti, quo callidius exercitum solverent,
tis instruxit non quod potentissimum regnum
: inertem regis moram absentiamque causati, clas-
ab eo recuperari posse speraret, sed ut imperatoe sem clandestino monitu circumventam, domos
rei difficultatem in odium imperantis converte- abire jusserunt. Quam rem si quis palam exhor-
ret.Enimvero fratris animum fastidiose aesti- tatus fuisset, publicatisbonis, autin exilium agi,
mans, piissimum ejus amorem parricidali fraude aut capitali supplicioaffici lege merebatur. Quam

pensabat. Nam cum eum, quod neglectam ante ob rem defectionis incentoribus tutissimum vi-
severitatem novis legibus restituisset, civibus in- sum, ut sine ullo auctore ipse sibi populus deser-
visum animadverteret, quo odium ejus cumula- tionis Iicentiam vindicaret, ne tam privatum dis-
tius redderet, quod publice displiceret, privatim cessionis crimen quam publicum haberetur.
,

exequi stimulabat. Et ne solus insidias volveret, Tantum autem apud improvidam multitudinis te-
lecta societate clandestinas conjurationis costum meritatem insidiosa Magnatum ratio valuit, quod
instruxit. Nec frustra ingenium fuit: quippe pri- plebs non minus eorum auctoritate, quam morae
mores, quorum violentia regiis sanctionibus re- tasdio adducta, fidentissimam revertendi liberta-
tusa fuerat, parricidalis cum Olavo propositi tem acciperet.
consortium habuerunt ; Kanutus vero omnium 9 Cujus facti Rex cognitione suscepta, dolo- Hexpecunia-
animos glorias magis, quam sceleri intentos rem prius, deinde laetitiam egit. Siquidem inju- ria exaclione
desertores
existimans, imperata classe, Lymici maris oris riam in religionis habitum formavit, mulctaeque niiilctat,

advehitur, a quo brevissimus in oeeanum transi- nomine primam exigendarum decimarum occa- </"«'« mdc-
tus patet, quondam navigiis pervius, nunc vero sionem cornpuit, loetatus quod ei utihssimam lutionem
interjecta arenarummole perclusus. Hic Rex fra- propositi rationem opportunitas conciliasset, suo^
ternum diu praestolatus adventum, navigandi que dedecore sacrorum decus instruere liceret. Bl
cunctatione exercitus alacritate est excussus. Cumque Magnates Olavura, quem sibi factionis
Nam Olavus, reddita tarditatis ratione, veniendi ducem futurum speraverant, a fratre interceptum
moram in dies extraxit, commentumque cas- audissent, proposita fraude defecti, summam ejus
sandae expeditionis exagitans, alimeuta perfidiaj dissimulationem egerunt. Itaque Rex, accersita
mendaci impedimentorum simulatione quasrebat, postmodum concione, docet quantum Danicis
eo moram trahere cupiens, donec aut Regem armis militaris semper disciplina profuerit Ma- :

sine eo proficiscentem, interim ipse regno priva- jorum imperiis a minoribus semper optempera-
ret, vel tarditate suspensum, exercitu destitue- tum fuisse, Regum auctoritatem popularibus in-
ret Rexque vel desertorum impunitate despica-
; niti suffragiis Principum famam nullo magis,
:

bilis, vel poena cunctis invisus evaderet. Ita et quam militum fide crevisse eorumque nullius :

fratrem et dominum adventus sui cunctatione lu- momenti imperium esse, si non plebeiis subsistat
dificans, tam vafrae, tamque insidiosae rationis auxiliis. Sibi vero nuper ignotam Regibus contu-
commento, generosi ac fortis propositi molitio- meliam obvenisse, inusitatae defectionis auctores
nem subruere conabatur. hebetudinem audacias praetulisse, aviditate otii
MiUiturca- 8 Nec eum callida consilii ratio fefellit. Nam speciosissimae rei negotium subruisse. Adjecit
ptivusin
Ftandriam tota a Rege classis, fastidita ejus expectatione, quoque, quanta pecuniae summa ob impium de-
Olavus, rtif-
defecit. Rerum
enim, quae a fratre gerebantur, sertioniscrimen damnari meruerint, gubernato-
flvitque
ignarus, morantis adventum saepenumero man- rum singulis quadragena nummum talenta, terna
datis exegerat : cum tandem de ejus perfidia cer- remigum unicuique mulctae loco numeranda pro-
tior factus, classe prsestolari jussa, Slesvicum ponens. Nemine collationem abnuente, promissa
lectissima manu festinato contendit : ibique fra- Quo cognito, remittere se Ka-
aeris solutio est.
trem inopinatum et attonitum intercepit. Deinde nutus illam exactionem, si Sacerdotibus decimas
praductum accusatumque, nec objecta valide erogare voluissent, edixit. Tunc concio, petita
propulsantem, perinde ac convictum, impoten- consulendi licentia, paulisper a Rege delibera-
temque defensionis, compediri a militibus jubet. tura secedit, an propositis satisfieri conditionibus
Qui indebitam regio sanguini eontumeliain suis oporteret. Utraque exhibitu difficilis aestimata.
manibus administrandam negabant : cujus tanta In solvendo namque rere, complures inopia affi-
apud ipsos veneratio fuit, ut ex eo ortos, morte ciendos credebant decimarum vero, pensionem
;

quam vinculis mulctare mallent, tolerabilius rati, omni aevo celebrandam, aeternam debitoribus in-
quod communis conditioadmittit, quamquodser- ffigere servitutem. Igitur quasi in tristium
rerum
vile supplicium exigit. Sed et gentis nostrae vere-
contextu minus aspere delectum facturis, acer-
cundia summam in vinculorum pcena turpitudi- bior visa, cui comes diuturnitas affuisset.
nem reponere consuevit, hisque affici' omni fato
Nam
cum altera se tantum, altera posteros quoque
tristius ducit; ingenuas mentes probroso, quam
puniendos adverterent, praesentem inopiam per-
cruento supphcio punitiores existimans, tanto- petuo muneri praetulerunt. Itaque teraporum
que alterum altero speciosius censens, quantum asstimatione facta, quo sibi tantum, quam quo
naturas habitus a fortunae vitio distare creditur. posteris poenam crearent, culpam redimere
prae-
Mandatam militibus operam communis frater optantes, semel aere, quam semper libertate, de-
Ericus exequitur, plus justi imperii, quam iniqui maluerunt, jure elicitum, dedecore vacuum:
fici
germani respectui tribuendum, necsanguini par- persuasione extortum, probro obnoxium rati.
cendum, dum vitia puniuntur, existimans quip- :
Quin etiam annuam alienis frugem dependere,
pe quem virtus defecerit, nullam stirpis reveren- ignominiae, non religioni, attinere censebant.
tiam obtinere, animique labe foedum, omnem ge- A quibus cum Rex deteriorem conditionis par-
neris infuscasse splendorem. Igitur non tam fra- tem approbari videret, simulata pecunia? exactio-
tris nomen, quam parricidac propositum intue- ne, Septemtrionales Jutias partes ingressus,
batur. Adeo sanguinis pretium vilescit, cum se Tostonem, cognornine Peculatorera, ejusque col-

legam
 DIE DECIMA JULII. 139

legam Hortam, colligend» pensionis quaestores stantiamsuam objecit.sedpublicae sese dementiae a mss.
instituit, mulctae metu decimarum religionem auctorem adscripsit. Igitur incitatior seditionis
disserere cupiens. Iisdem defectorum res, sesti- procella, pestifera ejus concione deferbuit, gra-

matis possessionum pretiis, intactas dimittere viorque tempestatis incentorem nactis tumultus
jussum. Qui mandatum immitius, ac jussi fue- erupit. Inde reversus, pacatiorem populi animum
rant, executi, iniqua plebem exactione pulsabant. nuntiat : facile consternationis procellam acquie-
Quam rem aemuli Regis in popularium concilio scere, si Rex iram mutuo deponere, reisque poe-
deplorantes, calumniam mendaciis exaggerabant. nam remittere voluisset. Quem Rex fidum lega-
Veris quoque majora fringentes, invisos cunctis tionisministrum ratus, regalis magnificentiae
reddidere quaestores. Quippe militum opus, non convivio excipit, malignumque suae pietatis in-

Regis imperium, judicabant: nec jubentis, sed terpretem donis prosequitur. Utrobique gratia
jussi studium intuebantur. perrtdiae habita est. Nam Blacco alterna partes
liim: lurlr.e 10 Quorum instinctu multitudo Quaestores vice subiens, corrupto legationis officio, pro-me-
in exactores communem injuriam publica consterna- diatore proditorem agere ccepit, atque ex spe-
adorta,
i-l iii liri/rli)

qtii in Fin- tione cohibuit, magis, quid fieret, quam quid culatore sceleris hortator evasit sinistre Regis,
niam futjit.
fieri jussum esset, inspiciens. Nec eorum caedi- falso plebis animum interpretatus. Ita pellacis
nbi a Blacce
ne pTOditiiT. bus satiata, in Regem quoque vesana prorupit. virimendacium, legationis titulo involutum, Re-
Qui impetum ejus opportune sua ratus absentia gem pariter ac populum fefellit hunc, ne im- :

declinandum, SJesvicum concessit ibique con- : minentem vitaret; illum, ne parceret expectanti.
jugem cum filio constitutam, si res sinistre ces- 1 Eumdem die postera Rex prioribus paria Concitatus

sissent, perfugere in patriam jussit nullum inter pollicentem, ad speculanda seditionis acta dimit- £S'"*f™I
perfidos praesidium habituram. Siquidem intem- tit, communemque hostem, vulgum inter se et vlo aggredi
audet
pestivum regno heredem domesticorum arbitrio creandae pacis auctorem assumpsit. Nec solita
relinquere verebatur. Igitur Vuandali, solam si- legato perfidia defuit : cujus pestiferis monitis E
bi in armis libertatem restare credentes, fugae instincta plebs, vehementius adversum Regis ca-
ejus, perinde ac victores, insultare coeperunt. put consternationem destrinxit. Kanutus interim
Qui cum imminentibus Jutis, et vetera auxilia quotidianis sacrorum solennibus assuetus ne ,

deficere cerneret, nec nova temporis angustise quid religioni praeponeret, Albani aedem sacram,
contrahi sinerent, quo tutior secessu foret, Fio- pro se deprecaturus, accedit. Quippe precibus
niam petit, salutem insuhe praesidio quaesiturus : Deum, quam hostem armis, ne quid charitati de-

ubi nihilominus indignam religiosissimo spiritu traheret, aggredi praeoptavit : ubi dum religioni

suo violentiam expertus est. Hinc enim Jutis au- vacando officia sanctitatis exequitur, consterna-

cta saeviendi fiducia, concitatam multitudinis te- taemultitudinis corona armis sacrarium clausit.

meritatem exacuit hinc grassandi praesumpta

:
Quotquot ergo ex militibus hostem praecurrere
libertas, tristem Regi Kanuto procellam inflixit. poterant, periculiconsortiumaffectantes, Regem
Sanepopulares, pcenae metu in coeptum omittere petebant, ejus in seipsos discrimen transfundere
cumque salutem secessu consequi
veriti, perseverantiam magis sceleri exhibendam cupientes :

duxerunt. Neque enim bis laesum pcenam noxiis possent, periculum praesentia quaesierunt, mor-
teque quam fuga tuti fieri maluerunt.
remissurum credebant. Ideoque ejus exitium si- clari,

tientes, ardentissimo odio sanctissimi viri necem Quanta porro humanitate clientelam hanc abun-
petebant ac veluti veniae desperatione compul-
:
dasse credemus, quae ne infelicem domini fortu-
si, hostem tollere, quam ultorem experiri ma- nam desereret, periculo sese, quo vitare licebat,

luerunt. Nec suis eum finibus exegisse contenti, opposuit, inque magna fugiendi copia salutem
quam suam, tueri satius duxit! Benedi-
Fionia quoque propellendum decernunt. Jamque Regis,

Rex accepto trajectionis nuntio, Sialandiamemi- ctus quoque fraternitatis nexum fide imitatus, in

grare statuerat, cum Blaccoquidam, primam ip- templo cum fratre commori destinaverat Ericus ;

sius familiaritatem adeptus, sed nihilo minus- vero seorsum ab hoste conclusus, cum solus
eum occulte perosus, simulatae fidei consilio hor- multitudinem sustinere nequiret, per medios ho-
tatur, fugse parcat, Othoniensis pagi praesidia stium globos, ferro secessum molitus, erupit.
more latebram circumspi- Tunc nemine religiosae pacis domicilium violen-
expetat, nec femineo
ciat : se interim plebis acta speculaturum, blan- ter irrumpere prsesumente, primus Blacco, cun-

ditiasque irae ejusoppositurum promittit. Quod ctantibus ceteris, ferro valvas petivit, ductuque
suo eamdem cunctis licentiam tribuit. Ita se non
si plebisanimummitigarenequisset, tantoanteid
sacrilegii modo, sed etiam publici parricidii du-
Regipronunciaturum, quantum fugae occupandoe
cem auctoremque exhibuit.Quod videns plebs,
satesset. Consilioobtemperatumest. TuncBlacco,
plebem monitis palpi- concitato seditionis motu, templum aggreditur.
omissa legatione, sinistris
tans,concilianda?gratiaeloco, odium Regiimpen- eoque irruptione faeta, divinos lares ac sanctis-
sius struit. Hortatur, quam celerrime calumnife sima penetralia sacrilega tempestate foedavit.
Verum Blacco in ipso, quem irruperat, aditu
auctorem occupent, necfugacemelabi permittant
oppressionum vindices tyrannum, non Regem, trucidatus, datis parricidii piaculis, violati sa-
crarii pcenas pependit mors ejus, interfectoris
fastidire commemorat carere culpa, quod hone-
:
:

statis semulatione committitur : patriae tutores, exitu vindicata est. Itaque alterius fato scelus,

perinde ac pietatis ministros, parricidio exui :

alterius pietas causam prfebuit. Crediderim tunc
pium cruorem parricidali permixtum, separatis
privatum abesse crimen, ubi publicse libertatis
fluxisse meatibus, atque sine ulla rivulorum
com-
vindicta peragitur. Praeterea miserrimos, ccepti
munione hinc sacrum, inde scelestum sanguineni,
irritos compotes, felicissimos fore. His atque
;

liminibus
consentaneis modis solicitato in Regisnecem po- dividuis alveis incessisse. Benedictus
irruptorem excipiens, dum foribus acrius propu-
pulo, adversum immerentis caput funestos om-
nium conatus erexit, eaque actione consternatam gnat, occiditur.
vio-
amentia plebem, veluti furiali quadam face suc- 12 Rex ipse inter cruentos imminentis
strepitus, fiducia conscientiae, eumdem
cendit. Statimque impetus crevit, ubi hortatorem lentiae
mentis habitum tenuit, neque religiom parcius,
habere cce.pit. Neque enim temeritati ejus con-
quam
 140 VITA S. CANUTI RH GIS ET MARTVRIS.
periculum abesset, vacavit, ne plus ab dubietatis caliginem clara rerum luce pellebat.
>\ MSS. quam si
elprimo /™- eo timoris quam constantiae viribns indulgeretur. Nam sanctitatis ejus medela, varias imbecillita-
trim ieindi tum alTectiones, remediorum salubritate prose-
ipsum, pee- Sed ne extrema quidem ejus hora sanctitatis
cata eonfes- studio vacua fuit. Nam cum parietem undique a cuta est. Cumque obtrectantium livor crebrescen-
sum interi-
tibus signis virtuti cedere cogeretur. nec fidem
mil. popularibus perfringi, (quippe ligneus erat) ideo-
qiie propinquam sibi necem instare animadver- ulterius frustrari quivisset, in tamen de-
facti

teret, accersito Sacerdoti factorum arcana con- fensione persistens , sanctitati quidem assensit,
fessus, per summam moeroris acerbitatem prae- sedeam non tam ex prasteritae vitae meritis,
teritae vitae culpas absolvit, pra?miumque sibi quam ultimi temporis poenitentia profectam ad-
Tantum enim in
poenitentioe salubritate concivit. justam facto causam praetexuit, et
struxit. Ita et

innocentia sua fiducia? mortem reposuerat, ut vitacassum honore donavit. Siquidem digne Re-
non periculo oppressus refugere, sed metu va- gem perisse, sed pium lacrymis evasisse dicebat,
cuus appetere videretur. Quin etiam propassis intentionem ejus avaritiae, quam religioni, pro-

utrimque brachiis ante aram, fati securus occu- piorem existimans. Cujus erroris non parvas
buit. Ubi dum victima? more prostratus percus- postmodum poenas pependit. Sed et posteri, pa-
so„rem expectat, immissae per fenestram lanceoe ternam redolentes invidiam, sanctitatis ejus fa-
mortifico jactu confossus, pium mortis sacrifi- mam non moribus, sed lachrymis imputant, prae-
cium edidit, profusoque militum sauguine, suum sentique incredulitate proeterito se errori impli-

ad ultimum erogavit. Enimvero crebris undique cant, neque adduci possunt, ut ipsius beatitudi-

telis petitus, corpus immobile tenuit, nec ante nem , deposito odio , sincere sestiment. Verum
loco, quo cubabat, excessit, quam feretro man- sacra ejus oppidulo orta, toto pene terrarum
daretur extinctus. Ex cujus sanctissimis vulneri- orbe fulserunt, cultusque ipsius primum a civibus
bus plus gloriae, quam cruoris effluxit : quippe exceptus, paulatim in commune prorepsit. Cujus

praesentis vitae exitu initium melioris accepit, tam vitae, quam miraculorum virtutem privatim

hostili judicio punitus, divino servatus. Felix eo- Othoniensibus venerandam. publicaetiam religio
rum parricidium, qui quem terrestrium virtutum consecravit. Sed et coelestem ejus spiritum ad
orbe exemerant, ccelestium usibus applicabant, hoc usque tempus felix signorum fortuna prose-
caducaque et fragili potentia spoliatum, solidae quitur. Hinc est, quod Kanutus divini jam animi

atque aeternoe felicitatis compotem statuerunt. immortalitate potitus, ut terrestribus patriam pa-
Sed et clandestina ejus virtus perlucidis postmo- trociniis attollere studuit, ita coelestibus prote-

dum experimentis enituit. Haec autem audiens gere non desistit. Ideoque sanctitas ejus, gloriae
Regina.patriam cum impubere repetit, gemi-
filio et celebritatis fructu opulentissima, splendidum
nis post se relictis filiabus ex quibus Ingertha :
in Fastis locum obtinet. Quin etiam salutares ef-
Folconi Suedicoe gentis nobilissimo nupta, Bene- fectus suos quotidianis administrat indiciis, ma-
dictum Kanutumque filios habuit
, iisdemque :
litiamque patriae beneficiis pensat. Nam virtutum
mediantibus, Birgerum, qui et nunc extat, Sue- ejus insignibus omnis aetas Danica gloriabitur.
Ducem cum fratribus suis nepotem accepit.
dioe Talibus illustrationis radiis Sanctorum fatis clari-
Verum ex Caeciliae matrimonio Ericus Gottho- tas erogatur, cum ccelesti beneficio mortalis livor
rum Praefectus, Kanutum cum Carolo procrea- opponitur.
vit. Ex quibus generosissimarum imaginum nu- 14 Interfecto Kanuto, Juti iniqtiae societatis Nicolam /»•«
merosa posteritas, clara propinquitatis serie co- pertinacia singularem Olavi gratiam amplecten- Olauo fratre
eatenas in-
haerens emersit. tes, creari eum Regem alacerrimis petivere suf-
iluit, uthic
Miracuta S. 13 At populus, perempto Rege exultans, quod fragiis : hunc plurimum gratiae relaturum Canuto
sibi suc-
Kanutiimpii ccrtat.
scelus deflere debuerat, insultatione prosequi, sperantes, cui tanto regnum discrimine quaesivis-
obscurare co-
minlur. voluptatis loco reputabat. Qui cum parricidio sent; neque ejus fratribus hunc honorem eximio
pietatis causam praetexeret, idque tyrannicidii Kanuti amore suspectis erogandum duxerunt.
nomine coloraret, militem suum Deus mercede Igitur pecunia pacta, Nicolaum communem tam
fraudari non passus, arcanam sanctissimi viri in- praeteriti quam futuri Regis germanum, vadem
nocentiam manifestis publicavit indiciis, eximio- pro ejus redemptione dederunt, receptoque re-
que vitoe ejus splendori etiam clara mortis orna- gnum imponunt. Nec parvum Nicolaus fraternas
menta concessit. Sane ad coarguendam parricida- charitatis specimen edidit siquidem fraternas :

rum malitiam, puniti merita miraculosis prodidit induere catenas, suisque vinculis germano re-
argumentis, ignotamque vulgo virtutem mirifico gnum emere non dubitavit. Quod audiens Ericus.
rerum fulgore detexit. Quorum plebs admira- contumeliae memor, quam ei communis fratris
tione perculsa , virtutis invidiam egit, conspi- jussu inflixerat, ultionis metu cum conjuge Bo-
cuamque signorum experientiam diu nequidquam tilda, quae Ulvoni Gallitiano
ex filio Trugoto
infuscare tentavit. Veteris namque invidiae fre- neptis obvenerat, Suediam petivit. Dani vero,
mitu, ac pristinis odii viribus pertinacius excan- collato certatim aere pro sponsoris reditu,
pa-
descens, adduci non poterat, ut divinis honori- ctam creditori pecuniam numerarunt. Quem
bus coleret, quem ob scelus a se interfectum Flandrensi custodia liberatum, infesta parricidis
putaret ; rem coelitus declaratam, humanis argu- fortuna veluti cladem aliquam nostrorum abun-
mentis abnegare conando. Quamquam enim dam- Nam cum Dani novi
dantiae ac fertilitati injecit.
natos a se mores, ccelesti judicio comprobatos Regis applaudentes, pristinae ruinae pro-
initiis

videret, ad dissimulandam tamen occultandam- cacius insultarent, criminosis semper infensa di-
que miraculorum fidem, justam caedis causara vinitas, ne diu scelus impunitate floreret, petu-
fingebat, firmamque facti tuitionem retinens, lantiam penuria rependere voluit, communique
sententiae suae perseverantissima propugnatrix inopia, publici parricidii victa exegit piacula. Ut
existere non erubuit. Nec vita Regem spoliasse enim non in singulos modo, sed universos anim-
contenta, etiam fati laudibus exuere conabatur adverteret, summaaeris intemperantia annorum,
cujus lucem extinxerat, famam quoque sepelire quibus Kanutus regnum gesserat, numerum ad-
connisa. Sed humanis tenebris divinus splendor sequavit, ccelestique robore humana vi majorem
involvi non poterat quippe miraculorum nitor,
: edidit ultionem. Quippe verni aestivique temporis

fervore
 DIE DECIMA JULII. 141

fervore satum orane coaruit autumnale vero dis enixe raolitus, tertium Michaeli Slagosise con- mss.
A : f.x

adeo pluviura fuit, ut si quid locorum humiditate didit adeo se sanctorum penetralium singulari
:

palustrive madore alitum succrevisset, perseve- cultu flagrare monstravit. Nec doraestica sancti-

rantiimbrium inundatione decideret, quamquam tate contentus, augmentum ejus foris petere, ar-

contrarium cceli habitum humanae commoditatis repto peregrinandi labore, constituit. Cumque
opportuno solstitium hu-
ratio flagitasset. Igitur Hierosolymam proficiscens, Byzantium pervenis-
more caruit, eumdemque sine modo profusum, set, contracta varii generis ornamenta,
cum sa-
siccum amans Sextilis excepit. Tunc plane cam- crorura cinerum reliquiis in necessarios usus do-
porum facies coelestibus imbribus inundata, late mestici templi remittenda curavit. Sed cujus Grae-
patentis stagni speciem praebere conspecta est cia pietatem vidit, mortem Rhodos aspexit.
» ita quod Eestas segre genuit, autumnus oppressit : Iisdem fere temporibus absumpto Richaldo,
,

tantaque temporura intemperies extitit, ut nec Ascerus, morum generisque splendore eximius,
imber aestum leniret, nec ajstus irabris illuviem Lundensi potitur sacerdotio. Olavus cum. bis
temperaret. Quin etiam agrestes, aquis campos pene lustrum regnando' condidisset, inter conti-
tegentibus supernantia spicarum capita derae-
, nuas rei familiaris angustias, nihil regali magni-
tentes, naviculis excipiebant ac deinde putres
, dignum exequi poterat.
ficentia

aristarum reliquias fornacibus igni percalefactis 16 Sed et finitimi, facto paupertatis ejus con- Olavipieni-
""
exsiccandas mandabant : sicque eas molae subji- temptu, famelicum ferro incessere ruboris loco ',',"' "' '

cientes,quia panem prsestare non poterant, in duxerunt, rati inediam armis obrui non opor-
usum pultis vertebant. Quamobrem tanta cibo- tere, neque divinitus afflictum, humanitus premi.
rum penuria incessit, ut maxima populi pars, aut coelestium vindictam mortalium viribus ex-
alimentorum inops, inedia consumeretur. aggerari cui enim invidiosum existeret regnum,
;

summa aeris 15 Ea res locupletes inopia, pauperes morte contemptissima tot annis inopia profligatum

"t'famcs'in' mulctavit majoresque aere, minores spiritu spo-

: Cum Rex divinum Natalem celebrans, pane in E
Dania piuri- Havit. Nam divitum populus, non suppetentibus domo non suppetente, jejunos circumquaque pe-
busnntus.
alimentis, auro argentoque salutarem compara- nates aspiceret , erubescenda mensarum inopia
vit impensam pauperum vero gregem, tam cen-
:
magnopere confusus , obducto manibus capite,
sus quam dapis inopem, horrida passim faraes suffusoque lacrymis vultu, per summam animi
absumpsit. Rex ipse ad ultimam tabem adactus, aegritudinem temporis difficultatem gemitu pro-
plurima fruge latifundia permutabat, agrisque secutus est. Sane tantulam dapem tot convivis
venire jussis, aliraenta possessionum pretiis com- apponi defievit, conteraptissimam famem honora-
parabat. Nobilibus in eumdem usum ingenuitatis tissimas lucis ignominiamjudicans. Qui mihi alie-
insignia erogare, rubori Enimvero abun-
non fuit. nam specie, suam re vera deplorasse videtur ino-

de seges finitimis erat, ut privata gentis, non piam. Deinde supplicatione habita, superna con-
publica terrarum ultio videretur. Quae tam dira tuitus, auctorem omnium Deum, ut si quid irae

clades convictum populi animum, sanctitatem, adversus populus concepisset, suo, non ejus peri-
quam antea detrectaverat, fateri coegit, deque culo satiaret, oravit, infelicissimum patriee sta-
celsitudinis ejus contemptoribus veneratores ef- tum, difficillimum temporis habitum sestimans.
fecit.Sane tam evidens pcena, aliis fruge abun- Quippe tam inops epularum convivium, quo fa-
dantibus, Danis privatim ingruens, et parricida- mem instruere potius, quam pellere videretur,

rum noxam, et perempti innocentiam liquido principum oeulis subjicere erubescebat. Nec dif-
argumentata est. Hanc pestem Sueno Pontifex, ficiles numinis aures habuit; siquidem celerem

cujus summa apud Danos auctoritas erat, populo fati viam obtinuit, sibique mortem, salutem pa-

parricidii poenitere praemonito, incessuram pra3- trias (siqua modo paricidis virtus inest) pia prece

dixit. Quippe in plebem pius, in Deum venerabi- conscivit, ingenuoque vivendi pudore, maximae
lis habebatur religionemque attentiore cura
, cladis pcenam avertit. Itaque memoriae ejus spe-
conciones prsestantiore facundia celebrabat ita : ciosius deposita vita, quam gesta adscribi potest,
C favore omnium occupato, arcera in nostros aucto- qui fatum patriae finiendi spiritus causara habuit. F
ritatis atqueeloquente fastigium possidebat. Porro quantum caritatis erga suos cordi insitum

Subjectorum mores non solum dictis, sed etiam haberet, aperuit,cum et eorum mala proprio
serenissimis operum informabat exemplis nec :
commune periculum ad se
capite luere vellet, et
voce, quam mente, concinnior fuit. Idem per- solum redundare deposceret. Nempe quia suam
fecta Trinitatis aede, in exsedificando ejus ambitu pro civium salute devovit, pii animi titulo frau-
Kanutum religiosi operis socium habuit. Nec mi- dandus non est. Fortuna siquidem cum auctore
norem in exstruendis Marire sacrariis operam suo pari^funere extulit, inediamque satietate mu-
gessit. Quippe unum in urbe, alterum Ryngstia- tavit.

DE
 142 ACTA SANCTORUM.

DE S. UDALRICO CONFESSORE
ORDINIS S. BENEDICTI

IN MONASTERIO CELLENSI BRISGOI^ IN GERMANIA.

tem tamen ingentem habet, seu fontis potius

exceptorium, superstite jam multos annos aqua,
j. p. COMMENTARIUS PRJIVIUS. nec, quam oportuit, promota aut curata. Grandi
mole unico excisus lapide, ad aeternitatem duro,
amplissima peripheria, sed modice cavata, aquam
§ I. Monasterii Cellensis conspectus, excipit. Circumambiunt extimam rotunditatem
vicissitudo, primordia. quatuordecim statuae, prisco artificio, profundo
labore lapidi commissae. Harum duodecim Apo-
stolos binae ceterae
, ni fallimur, hominis Dei
,

b Aprilis, die xxvi, apag. 424, Parentisque Virginis effigies referunt. Contiguum E
CIRCA 4NHUM
nxcin.
Tomo actum
tertio

fuit de S. Trudperto Martyre, ere- xysto tempjum.nulla re pretioque nobilius, quam

mita in Brisgoia; ejusque occasione Com- divi Ulrici, Cluniacensis monachi, corpore fuit
mentarius preevius in ipso sui exordio sup- hodie sepulcro solo et viduo editur '
: quod Clu- '
videtur
Ifonaslerii peditai brevem ilescriptionem monasterii Trudpertini niacenses, cum loco cederent, sacras furati exu-
Cellensis,
non procul a quod jacet in dicta Brisgoia, inter illustres magnx vias credantur. Quidquid ita sit, et divo Udalrico
monasterio Germanisc regiones ad dexterum Rheni latus usque sit dives templum, quod alio [loco] fuerit condi-
Trudpertino
in llrisooia Hemniam seu Nigram Silvam extensa, sub Au- tus, quam ejus extaret tumba, ne direptioni tan-
siti striacorum antiquissima possessione Alsatix supe- tam per solitudinem pateret multis tamen divum
;

riori contermina, ac Constantiensis dicecesis juris- corporibus, eorum praecipue, qui Uldarico con-
dictioni subjecla. Huud proail a laudato monasterio vixere, felicem esse, nemo dubitaverit quorum ;

abest iocus, in quo ccenobium Ordinis S. Benedicti, nos etiam per absentiam modo nostram, adfectu
a S. Uldarico, suo quondam fundatore, habitatore tamen terrae tam beatae adfixi, sacra pignora ve-
ac prxside , cujus hic illustramus Acta , Cella neramur, etc.
S. Udalrici appellatum , ejusdemque , dum viveret, 4 At prxsentem loci istius statum breviter exhibet Pmsens loci
status
virtutum ac miraculorum splendoribus ; dum autem Amplissimus Georgius Geisserus, ecomobiosuo Villin-
vivere desierat, sanclimoniec odore ad ingentem no- gensiscribcns, inlitteris,de quibus in fmehujusCom-
minis celebrilatem evectum. Sive vero mutata nomi- mentarii,italoquens : Olim sanctiorem vitae porti-
eum dixeris Vuldaricum,
nis efformatione modica, onem transegit S. Uldaricus in Prioratu, nunc
Wldaricum, Ulricum; unum eumdemque sanctum ejus nomine
insignito, et duabus circiter leucis
expresseris. Friburgo Brisgoiae, qua meridionalem Herciniae
slulus reccn- 2 Franciscus Petrus, canonicus regularis Ordi- in plana subsidentis plagam spectat, abjuncto.
tior ac vicis-
titudo nis S. Augustini in recentiore opere, cui nomen Is prioratus,sub exitum fere seculi superioris a
Suevia ecclesiastica, nonnulla collegit a pag. 801, Cluniacensibus derelictus, nostro cesserat mo-
quee ad majorem loci prsdicti exptanationem protu- nasterio sed a nostris Majoribus ob magnas
: F
lisse, non abs re fuerit. Et quod ad loci situm ac vexationes et exactiones, ejus nomine monasterio
stalum vel recentiorem vel modernum attinet, memo- nostro indictas, sponte dimissus, ccenobio S. Pe-
ratus auctor graphice illos exhibet ex Bucelino, ocu- tri Herciniae Silvae, itidem nostri Ordinis unitus
latoejusdeminspectore,qui in sua Constantia Bene- est. Porro S. Udalrici sepulcrum visitur etiam-
dictina, Ms., ul vocat, tom. 3, part. I, ita loquens num et honoratur a circumjectis locis : nec pauci
inducilur Situm loci adhuc memoriae tenemus,
: salutem inde reportant.
cum ex divi Trudperti aliquando ipsa divi Udal- 5 Primordia sxpe dicti loci idem Franciscus loci prsdicli
rici ejusdem annua memoria eo peregrinaremur, Petrus altius repetens, tradit scquentia a dicta pag. primordia,
impressum. Dignum revera ccenobium majori fre- 801, qux alibi verbatim non invenio : Nuspiam
quentia, quod hodie vix unicus, summum duo ex fida divo Ulrico statio,nuspiam diuturna quam ;

divi Petri Herciniae patres incolunt, Prioratus cum tandem in Brisgovia consideret, quamvis
etiamnum titulo insigne et sanctitatis reveren- nec ibi principio esset donec mutato secundum
;

tiam prae se ferens, et vel sacrorum negligentio- loco, aptiorem reperisset. Geraldum, condito in
ribus (experti loquimur) sacrum quemdam hono- Rimsingen ccenobio, ab divo Hugone praefectum
rem '
incutiens. Verum uti in aliis rebus humanis superius dictum est ; sed negligentis sive [non]
usuvenire solet, suam vkissiludinem hoc ccenobiam curantis, et fructu nullo, excipere vices Udalricus
subivit. Etenim, ut prosequitur idcm scriptor, non destinatur. Accepit provinciam, inspectoque cu-
multis ante eum, quo inspexeramus, annis, in- ratius loco, divinis ineptum servitiis et
commo-
cendio vastatum, dignitatis gloriam perdiderat. dis monachorum necessariisque adversumdepre-
Quod eo iuquit, doluimus magis quo plura
, , hendit. Ergo bona Hessonis, qui condiderat,
ejusdem vestigia et rudera spectabamus. venia, Groningam, nobilem tum temporis vicum,
n Bucelino,
3 Sacer ambitus, brevi ambitione per quadrum concessere. Sed uberem cetera et aptum omnino
oculato leste,
clusus, ignibus superfuit, pulchellulis secto lapide locum inquies palatina et frequentia procerum
columellis ; et intercepta area, exigua licet, fon- turbavit, utdenuo adito Hessone licentiam Udal-
 DIE DECIMA JULII. 143

mutandi rogaret, et qua aptius videretur, ibidem num. -10 quo, tlrvoratas plurimas AHCMW
A ricus ;
posl.
>
immigrandi. Annuit pientissimus dynasta, perque di/jicultates e.t superatas xmulorum calumnias, ad •

se lieere, quidquid liceret, Udalrico spopondit. finem perducto, rediit Cluniacum. De altero nos

Lajtus promisit ille vicina circum obire nemora,

inslruit eadem Vita a num. 53 : cujus relatio expla-

lustrare oculis omnia, quidquid coenobio conden- nari poterit cx Francisco Pe.lro, qui primxvam
do deligeret, solicitus dispicere, quid aversaretur istius loci fundationem alicubi taliter annotam
ponderare. In montana denique penetrans haud testatur, quam cum alibi
transcribo ex ipsius fide,

procul divi Trudperti Martyris asceterio, in lo- reperire non potuerim Sub hoc (circa annum, ut
:

cum incidit, ex animi voto ac sententia opportu- signat, 1072) tempore, Hesso vir nobilis (non ille

num, densis undique silvis tutum, nullis adver- de Usinberg, qui Ottonem Habspurgicum Utten-
santium aut propius advolantium turbis inquie- hemii interfecit, quadraginta pene post annis,
tum grata tamen rivulorum inundatione fcecun-
;
quod nonnemo suspicatur neque filius ejus, cum ;

dum, ipsaque sui facie et compositione nec non nostrum improlem ex eo conjiciamus, quod pos-
situpulchrum et salutarem quo illico cum : suis sessiones suas et prasdia Cluniacensibus delega-

immigrare decrevit, immigravit. Sequentia fere rit) et per Brisgoiam potens in ditione sua et
in Vita Mabilionis et nostra. sedibus avitis loco Rimesingen, hodie Rimsingen
etslructum 6. Assensere segrius principio collegse, loci (hic enim contra^Adelbertum inclusum sentimus,

tasdio et solitudine absterriti. Evicit tandem quiprimum coenobium, loeum Groningam, cum
optimi amor qua praeederet, sunt
Patris, et secundum Anonymum, synchronon divi Udalrici,
consecuti. Constructurus autem monasterium et ab familiaribus ejus rem plenius edoctum,
cum religiosis fratribus, praelato sancta? crucis alterum designare debuisset) molitur, evocatis
signaculo, locum structuras fabrilis perlustrans, Cluniaco, qui incolerent, monachis. Neque abnuit

ac precum vota suppliciter persolvens, ipsum divus Hugo, supremus Cluniacensium dictator,
quoque ad
sanctiftcationis consecrat. Ipse viri religione et pientia illectus, tum propagandi E
B aqua
fundamentum ponendum primus terram sarculo sacri Ordinis, et disciplinae studio, quo prsecipue

aperit ; deinde exemplum magistri discipulorum sestuabat.

10 Missa monachorum colonia Geraldum aS.Vdalrico
devotio subsecuta, terram certatim egerit. Hasc
,

xrl 'l <"'"' i

idcirco commemoravimus, ut praesentes et

sub- (alium item ab illo, qui divo Ulrico huic ncstro

sequentes semper habeant in memoria, in quanta antedicto Comes in Galliam et a singulari vitae
tam laudatus prasesse jussit, qui ac-
sanctitate et religione praefati loci surrexerint pietate fuit)

primordia. Cum tandem sub magna rerum penu- cepto in potestatem loco, possessione adita, non
ria ejusdem ecclesias sedificium esset consumma- diu tamen prafuit. Ratam Hessonis donationem

tum, in honore Apostolorum Petri et Pauli con- Henricus Caesar id temporis habuit publicis litte-
stat esse dedicatum. Ex ultimis hisce verbis liquet, ris, quarum exemplar subjicit dictusauctor ex Bibl.
verum qtwd asserit laudalus Suevix eccle-
esse, id Cluniac. desumptum fol. 526, ad ejus finem apposi-

siasticx auctor, monasterium lioc, de quo loquimur, ta sequenti clausula: Signum Domini Henrici IV,

primum SS. Petri et Pauli nuncupatum, quod Regis invictissimi. Datae (litterx) Wormatise IV
hodie S. Udalrici nomine appellatur. Kalend. Augusti, anno Dominicae Incarnationis
,/110 anno 7 Prxdictam vero prioris sedis mutationem anno mlxxii, Ind. x, anno autem ordinationis Domini
t (acta: mlxxxvii illiijandam esse, discimus ex chartario Henrici IV Regis xvn, regni vero xvi*. Liquet •aiiixix,
XMI -

Cluniacensi apud Mabilionem in Observationibus, exdictisnum. 4, per monasterium, munificentia

monachis Cluniaccnsibus in Brisgoiam
vitx Sancti prxviis, sec. VI Bened. pag. 780, num. Hessonis
fundatum ac dotatum, non aliud intelligi
3, ubi refert, legi in charta, num. 716
signata, accitis,

Grunningen, acquisivisse a debere, quam istum locum, quem S. Udalrieus cum

Ulricum, Priorem de
Episcopo Basileensi, data recompensa- sociis suis priusquam Grunningense monasterium
Burcardo
Nigra, construeret, inhabitavit, confonniter ad Vitam, nu-
tione, locum, qui Cella dicitur, in Silva
in pago Brisgo- mero 52 sk narrantem Qualiter vero beatum
in comitatu Herimanni Comitis, :

montium in Virum, S. Udalricum, ad Alamannorum Bris- F

C wiae ; ubi solent nives per declivia
gaugiee videlicet partes, ad multorum salutem,
vallem, ubi situs est, delabi. Data anno mlxxxvii,
Indictione x, Nonis Junii ; appositis testibus Ber- per divinam providentiam contigerit pervenisse,
tholdo Duce, Comite Herimanno et aliis. cum omni gaudio et exultatione mentis, libet
quanta »io- 8. Ccenobium pluries memoratum non squali sem- commemorare. Et injecta mentione Hessonis num.
ila pergil Locus igitur quidara, in eadem
ama danUt sed Ma,Lr Herciuianx 53, :

Imctamu- P er " omi > lis

f '

regione situs, qui etymologiam sui nominis ex

citas, subditum, atque in ejusdem corpus adscitum fuit,

ckIu monachorum ad exiguam paucitatem diminuto.

adjacentiumcamporura silvarumquevirenti amoe-
nitate ostendens, Gruningen dicitur,
legitimo
Certe ad obscuritatem redactum fuisse locum, me-
di-
morix proditum legitur in citata Bibliotheca Clu- concambio facto cum Duce Bertholdo, cujus
qu.r idem etiam supra dictus tioni subjacebat, studio et industria clarissimi
niacensi fol. 1742,
monachorum juris efficitur: qui
Suevix ecclesiasticx auctor operi suo inseruit, qui- viri Hessonis,

bus sic inscribitur iste locus : Prioratus de Sella, quoraodo regulari custodi* aliquantulum aptior
alias S. Ulrici in Nigra Silva, dioecesis Constan- videbatur, coustructismansionibus, monachi illuc
stabi-
tiensis, ubi debent esse, Priore computato, se- sunt translati nec ibi, ut postea clarebit,
;

liter mansuri. Hesso ccrte ut prxmiserat Vitx

ptem monachi, et debent ibi celebrari quotidie
,

auclor dicto num. 53, cum habitatio,

priusab eo-
duaa Missae, et debet fieri eleemosyna bis in heb-
domada, et quotidie transeuntibus. Visum est dcm monachis Cluniacensibus assignata, monastico
aliorsura vor-
Prioratus istius ampliorem notitiam hic pertexere proposito minus idonea videretur,
mentis, comparato, ui
non tam cx merito argumenti, quam ut locus obscn- tit religiosam intentionem
vitx mona-
rior illustretur, aliunde fortasse ivl nullo modo irl vidimus, pro fundo Bumesinncnsi, alio,

Grunningensi ubt San-

slicx instilutioniaptioir, :

saltem non xquc facili illustrandus.

migravtt ad JVi-
Miacanobia 9 Prxter hoc ccenobium, a Sancto nostro condi- ctus aliquantisper moratus, deinde
combio Cellensi, ibidmase exx-
tum.alia duo constructa fuisse, docet Vita unuin ; ram silvami in
peractums.
qnidem in nwnte Rotgeri seu Lolgeri, tradilur dificato, vitx, quod habebat, reliquum

11
 1 , DE S. UDALRICO CONFESSORE ORDINIS S. BENEDICTI.

CTORE 11 Nec procul hine aliud asceterium Virsanctus 14 Laudatus Wion in Annotatis ad Martyrolo- D
11
De ejus anno
.1. P. cre.rit nou minus softcitus, ul femineo quoque sexui gium suum Benedictinum censet, S. Udalricum mortis el na-
rtcensentHr
adperfectionem religiosam adiiumpatefaceret.Quod floruisse anno mc. Mabilio in Observationibus sub- tatis

Bucelino, cum scriptoribus Germanis ejus

ita tradit Vitse auctor n iium. 61 Solicitus fuit, ut : scribit

etiam muliebrem sexum faucibus antiqui hostis mortem signanti paullo post annnmuxcn : Id enim,

subriperet; unde invilla, quae Boleswilerdicitur, inquit Mabilio, ex ejus vita et antiquis chartis
a monasterio Cellensi fere milliario uno,
ilistans Cluniaceiisibus colligi posse videtur. Etenim Udal-
non solum eas collegit, quae maritales delicias ricus anno mlxxxvii diraissa Gruninga, ubi ali-

postponerent verura etiam, quse virginali deco-

;
quot annis cum suis sociis consederat, Cellam
re candentes, coelestis Regis sponsae vocaren- monasterio pro sese suisque monachis
adiit, et ibi

tur et essent. Hae sub utraque conditione seculo exstructo, aliud pro mulieribus excitavit, ac de-

renuntiantes cum nitore castitatis accensisque

,
mum post duos csecitatis annos abiit in eoelura.
lampadibus in adventum sponsi sui sese sata- Quae sane, omnia intra sex annorum spatium vix
gebant praeparare quatenus cum eo coelestis au-
;
complere potuit. Quare mortem ejus ad annum
1» thalamumm ererentur intrare. Quam veroprx- circiterMxcm potius revocandam esse censemus.
clarc et solerter monastcriis, ase conditis S. Udalri-
Atquc nt de natali ipsius anno statuas, alligari eum
Qua posse seculo xl aliquantulum inchoato; id argutnen-
cus prxfuerit, videri potest in contextu Vitx.
re liaud mediocriter comprobalur quanta sancti ,
Hu- to est, quod in senectute bona plenusque dierum vi-
gonis, abbatis Cluniacensis, cui suberat, de ipso es- tam clauserit, uti liquet e Vita num 76 ; ubi itcr

set existimatio, quanta ejus in rebus asceticis pertra- faciens, frigoris asperitale adeo traditur obriguisse,
ctandis peritia,summo spiritus, quo flagrabat, ardorc quod vix vel vocem edere. vel labia movere po-
roborata. Adi sis num. 63 et 64. tuerit, donec senior, uiio cliente se comitante, sub-
sequitur, ac domum intrans, ab obsequentibus si-
bi juxta loci incendia collocatur ; alibi dicitur ,bien-

§11. Sancti obitus, cultus, aetas, con- nio ante tnortem cxcutiisse; isto malo virosxtate flo-
renles acviribusintegros rarius corripere consueto.
sanguinitas ;
prseclare gesta et quod-
15 Accedit eo, quod in monasterium Cluniacense nec non de
dam miraculum. secesserit, postquam annis aliquot in aula Impera-
senectute
ipsius!
toris exactis, vita et admonitione Imperatrici recte
Sanetui alio Verbis adcalcem vitx positis num. 92 mi-
kisce, : vivendi formam tribuisset id quod non cadit nisi
;

die obiitjOlio gravit autem venerabilisPater n Idus Julii, in virum, xtate et moribus maturum ;
prxsertim
a Marlijrolo-
gis refi rlut nec voluisse, nec potuisse auctorctn designare alium cum vitsc monasticx institutum non fuerit aggressus,
et cetebra-
diem, quatn xiv Julii, usilata plirasi pridie Idus nisi post abdicatam ecclesix Frisingensis prxposi-
tur;
Julii nunc dici consuetum, puto esse indubitatum. turam, institutum iter Hierosolymitanum, in pro-
Porro observat Mabilio, Sancti celebritatem agi a prio fundo nequidquam tentatam monasterii eedifica-

Cluniacensibus die x hujus, quo eum damus et nos, tionem, ac salutata sanctorttm Apostolorum limina.
e.t quo pariter illumreferuntMartyrologi Benedicti- Et sic habes plurium annorum seriem et sancti Viri
tii. Dorganius ita eum annuntiat: S. Vuldaricimo- senectutem, ut ex ea de exordio ejus vitx acpucri-
nachi, qui in confessionibus audiendis, et morbis tia aliquo usque staluas. Quin et in procemio, quod
animi curandis mirabiliter enituit. Wion verbis opusculo suo de Consuetudinibus Cluniacensibus prx-
consonans, prxmiserat in ccenobio Cluniacensi, : fixit, fatetur ipse, de se loquens, pene ad trigesi-
posl nomen Sancli, adjungcns, discipuli S. Hugonis mum setatis suac annum non nisi de rebus seculi
abbatis; addensque, tabulas Cluniacenses nec non magnopere se curasse. Imo vero a Willelmo Hir-
chronicon Ms. eodem die sancti Viri meminisse ; saugiensi, ejus sijnchrono (de quo die v hujus) in
quo Menardus quoqne ipsum signat. Adde Ferra- Prologo de Consuetiidinibus Hirsaugiensibus apud
rium, qui in Calalogo Sanctorum, in Marttjrologio Mabilionem inter vetera Analecta tom. 4, pag. 466,
Iiomanodesideratorum,brevissime scribit: Cluniaci, dicilur ; circa idem tempus Udalricus senior qui-
S. Vuldarici monachi. Apud Mabilionem in titulo dam Cluniacensis, nutu Dei pro causa monasterii
Vitx scribitur, in Nigra sylva Constantiensis dioe- in Alemanniam missus, aliquamdiu, secum man-
cesis corporaliter quiescere unde translatum vidi- : sisse, et communicasse dvos libellos de consuetudi-
mus nutn. 3. Nos in titulo, huic Commentario prxfi- nibus Cluniacensibus, a se conscriptos.
xo, cum consignavimus in monasterio Cellensi, loco 16 Obiter de S. Udalrici consanguineis insti- An Nilo ati-

pluribus litulis ipsi debito. tuendi sermonis occasionem prxbet scriptor quis fuerit
Vitx,
Episcopus
CUJIIi I Ultlli 13 Ad cultum Sancti stabiliendum facit collecta his verbis inilio cap. 2 sic loquens : Post hasc au- Frisingensts.
stabililur ex
benediciione
citin psalmis ac versiculis, quatn subnexnit Mabilio tem patruus prsecellentissimi Viri nostri, Nilo no-
aqux S ' VUx, ii ' editx cum hoc titulo: Ad aquam beati mine, qui pontificatum Frisingensis rexit eccle-
iatrici
Udalrici benedicendam. Tum subditur psalmus : siae, huncbeatum ad suse diceceseos urbeminvita-

Deus misereatur nostri; et psalmus: Domine, ne vit, ad Diaconatumeum promovens. Tomo i Metrop.

in furoretuoarguas me; et t. Adjutoriumnostrum Salisburgensis apud Hundium mihi Catalogum ,

in nomineDomini. Oremus. Deus, cujus potentia Episcoporum Frisingensium lustranti,nullus occur-

beatus Udalricus, confessor tuus, aquam bene- rit inter illos Nilo. Ponitur illic Nicerus seu Nit-

dixit, infirma segrotantismembra humiliterlavit, gerus, qui sederit annos 13 ad usque annum 1052.
et incolumcm abire permisit, bene f dicere, mu- An idem fortasse iste, qui Nilo ? Ibidem Nicerus
J- nire et
sancti f ficare dignare hanc creaturam seu Nitgerus ferlur fuisse frater Bemulfi ac Mach-
.-iijii e, et omnes ex ea loti, vel humiliter sumen- tuni, ob violatam fidem jussu Imperatoris Hen-
pulso omni morbo contagioso, infusoque rici III cruci affixorum, ipsequc, id indigne fe-
tua; benedictionis ministerio, mereantur in cor- rens, Ravennam releqatus anno mxliv; qux
p.nv. anima plenam accipere sanitatem. Per
et competant patruo S. Udalrici, malim ab alio decidi.
Dominum nostrum, Jesum Christum, etc. Bene- Certe cum eo non concordat, quod legitur in Anna-
io Dei Patris •;, et Filii f, et Spiritus San- Avenlini lib. 5, pag. 524, ubi dicti
llbus Boicis
descendat super hanc creaturam aquae. Bernulphus et Machtunus obscuris crepundiis
A men. apud Boios Occidentales Reginoburgii orti nar-

rantui
 DIE DECIMA JULII. 115

rantur, auclorc Vitx num. 5 dicente, quod Udalri- logio Benedictino, ex variis Mss., ut asserit, Trud- AIXTORR
cus ex prosapia Bavariorum Ratisponae
illustri pertinis, S. Petri, et vita ejusdem, qnam penes se J. P.
civitatis fuerit procreatus. Quid si Nilo iste ab- retineri dicit, Constantiae sux Bened. tom. 3 An-

sentis Nitgeri locum suppleverit, exercens functio- nal. etc. Longum foret elogium prxdictum hic re-

nes episcopales, qux characterem episcopalem non fcrre : suffecerit inde delibare miraculum, ah au-

rcquirunt uti hodieque usuvenire videmus in vica- ctore Vitx prxtermissum, atque adeo non abs re hic

riis Episcoporum ? Secus tamen videntur suadere proferendum, cujus fides sit pene.s scriptorem. Ita-
sequentia ibidem paulo post : Suscepit itaque Fri- que ibi memoratur Vir sanclus per dejectam vio-
SINGARUM PONTIFEX, CoEPISCOPI SUI LITTERAS lentia ventorum proceram arborem, inque verti-
Et alia : Perpendens itaque Antistes Frisingen- cem duorum ex adverso jacentium scopulorum
sis sapientia et spiritus discretione suum pollere procubuam, immensse profunditatis vallem seu
nepotemcuram illi commisitpraepositurae. Deinde voraginem cum equo, velut pontem superasse,
num 19 Patruum suum, Frisingensem
: Pontifl- ac non prius, quam superato periculo, monitus

cem, defunctum reperisse, memoralur Sanctus. advertisse, et miraculum agnovisse. Quod miror
Certe in Ms. nostro, Villinga ad nos misso, poni- ab auctore Vitx, si vere subsistat, fuisse prxter-
tur nomen Nitgeri, el supra paululum ad unam missum.
partem eadcm, nt videtur, manuponitur Nilo.
S. l Idalrici 17 Huc facit observatio Mabilionis, asserentis in
pa Ir ii us ?
altero codice Ms. habcri Notgerus Nilo ; de cujus § III. S. Udalrici scripta; auctor Vitae;
lectionis authentia genuina, tamquam e primsevo tempus, quo ea fuit conscripta; exem-
antiqux Vitx scriptoris calamo profecla, si consta-
plar Vitae, quod hic datur.
ret, tum demum aliqnid concludi posset, quod Not-
gerus et Nilo sint eadem persona, idemque Frisin- E
gensis Episcopus.
lectioni tamquam magis
At quoniam incertnm, qux cui
sincera et ab interpolatione
Non sola morum integritate
claruit Udalricus, scd cum virtute conjunqens
vitxque sanctitate
Tres libros
de antiquis
cunsueludi-
immunis sit anteponenda, an illa, qux habet Nilo sapientiam, scriptis etiam excelluit. Id probat opus nibus Clu-
nincensibus
tantum, an qux Notgerus Nilo, consequens etiam insigne. de antiquioribus consuetudinibus Cluniacen-

est, nihil certi concludi posse, sintne duo ejusdem sibus, per interrogationes et responsiones ab ipso
Antistitis nomina, nec ne. Sed fac duos per duo concinnatum, in quo, teste num. 65
Vitx scriptore,
ista nomina Episcopos significari; quid vetat, quo studium ingenium quoque sapientiamque viri
,

minus illo temporis intervallo, quod fluxit ab anno inibi manifeste poteris cognoscere. Lucas Da-

1044, quo Nitgerum modo dicebamus Ravennam cherius prxdictum opus, in tres libros distributum,
amandatum, cathedrx Frisingensi Episcopus pree- typis vulgavit tomo 4 Spicilegii a pag. 21. Quo

fueril Nilo? Et vero cum illa temporis intercape- scriplor collimet, habes ex ejus verbis in epistola
dine optime conciliari potest collata S. Udalrico, nuncupaloria, ubi illud ita dividit : Pars prima
nepoti cjus, prxpositura, cum , ut est apud Hun- est, inquit,de opere divino, et quod maxime flt
dium, non nisi anno 1053 Ellenhardus electus po- in ecclesia per annum universum. Secunda de
natur, ut dictx cathedrx prxsideret Episcopus. At eruditione novitiorum. Tertia de obedientiis,
mcmoratus Catalogus nomen Nilonis non exprimit quibus et ultima obedientia est subjuncta, qua
esto. Nomen illud diserte exprimit auctor vitx, illis quisque fratrum ab hoc seculo migraturus, vo-
temporibus proximus, optimx fidei, de cujus merito catur ad Christum. Porro qua occasione animum
videsis dicla num. 22. Enimvero quam facile no- ad scribendum appulerit, prxfatur ipse in proxmio
men aliquod in hujusmodi Catalogis potest omitli? in hxc verba pag. 31
Ad hxc, cum isti Catalogi concinnari soleant ex an- 20 Ante hos domnus Abbas
dies senior noster
tiquis Actis; quis vitio det, si stemus pi'0 Nilone, humilitatem meam
Germaniam direxit pro-
in :

tam clare ibidem nominato ? tamdiu saltem, donec pter quid, non multum interest modo referre :

aliunde lux aliqua affulgcat, qux certo suadeat in quod ad rem pertinet, per hanc occasionem di-
numero Prxsulum ibi ordinato non esse ipsum re- vertiad virum venerabilem, domnum Willel-
ponendum. Sic optime cohxrent omnia, consangui- mum abbatem, cujus monasterium situm est in
nitas proxima S. Udalrici cum Nilone, ipsius pa- pago Spirensi et in insula * cognomento Nigra.,

truo, lempus ac prxpositur/l Sancti, a patruo eodem Isdem autem pater, ut erat a puero notus et
accepta ; nec non absentia Nitgeri, Ravennam pro- amicissimus, me videns, laetabundus collegit, et

fecti; et sarta tecta servatur auctoritas antiqui scri- alter mihi Cleophas alio tendentem, tamen ali-

ptoris. quantos dies secum manere coegit. Interim erat

Prttclara 18 Sancti elogio, in Vita expresso, num. 28, ei mecum sermo assiduus, imo, quantum fieri
Sancti gesta
consonant ea.qux data snnt in Commentario prxvio potuit, pehe continuus, de consuetudinibus ec-

Vilx S. Hugonis, tom. 3 Aprilis, pag. 629, num. clesioe nostrae, de quibus nimirum sic orsus est

2, e Chronico Cluniacensi; nec non apud Wion ex loqui : Ecclesia vestra, dileetissime, per miseri-
eodem Chronico; adeo ut supervacaneum prorsus fo- cordiam Dei non parvam in nostris partibus opi-
ret, illa denuo pluribus hic transcribere. Prxclara nionem religionis obtinuit, nec aliud sestimatur
S. Udalrici gesta locis variis Annalium Benedicti- a nobis, quam quod in his locis, quoa ad nostram
norum anno 1052, nwm. 18 de
inseruit Mabilio : notitiam pertingere potuertint, non sit ei sirailis

monasticx vitx primordiis, qux Sanctus posuit in vita et disciplina regulari.

anno 1061, num. 89 de regimine Marciniacensium 21 Unde non parum facis ad votum nostrum. S. Vdalricus
ttinstripse-
sororum post Renclwncm suscepto; 1072, nuin.9, si qua, te referente. meremur audire de usibus
de prioratu Qrunningensi ; 1085, num.\03et 105 et institutis majorum vestrorum, qun? etiamsi
de scriptis ab ipso consuetudinibus Cluniacensibus non geruntur a nobis, taraen hoc ipsura ad hu-
rogatu Wilhelmi abbatis Hirsaugiensis ; ibid. num. militatem a?dificat, si nos non latet, ita vos vi-
107 dc acquisilione Cellx, nec nou de iniqua tv.ia- vere, et conversari, ut nostra infirmitas aut no
anno denique 1093,
tione, ipsi illnta; nuin. 82 de luerit aut nequiverit.Ad quod ego Paneni. in- :

ejus obilu ac miraculis. Insigni eliaiii et satis longo quam, vestrum sum comesturus, dignum est m-
elogio S. Udalricum prosequitur Buceliuus in meno- terim, ut voluntati vestrse obedire non sim lmpa-

Tomus m Julii.
24 ratus -
 146 DE S. UDALRICO CONFESSORE ORDINIS S. BENEDICTI.

kVCTORK Sed qui est in loco tali, pro diversitate 24 Quxrens, quo circiter anno vitx auctor scri- D
ratus. ae tempore,
P. pseril, hoc sibi respotisi habeat, quod etiam dederat
J. linsuae quasi barbarus, nec a pueritia nutritus, '/«» scriptif.
Mabilio scriptam fuisse vitam itlo temporis inler-
non facile fieri potest, ut ita sciat omnia, sicut ;

ille, qui est indigena, et qui ab infantia inter ta- vallo, quod a Sancti Hugonis morte ad ejus usque
ideoque non est mirum, si et ego non canoniuitionem', id est ab anno 1109 ad 1120, flu-
lia crevit ;

niultum scio de hujusmodi, qui pene ad tricesi- xit, illud quod scriptor honorifice lo-
indicio est,

mum aetatis nostrae annuni non nisi de rebus se- quens non uno de S. Hugone, semper a beati
loco

culi magnopere curavi. Tamen quantum est quod aut sancti titulo abstineat, sed felicis memoriae pa-

scio, id ipsum referam non invitus. Ergo vide, trem Hugonem, vel reverendutn patrem ac ve-
de quo volueris primum interrogare. Vidcri prx- nerabilem abbatem iiuncupet ; quod quidem a mo-
terea potcst Prologus Wilhelmi ad Consmtudines nacho Cluniacensis insliluti factum haud (uissetpost
Hirsaugienses tom. 4 Analeclorum prxdictorum edi- induitos sancto Hugoni honorcs sacros.

tus a pag. 465; qux neutiquam confundendx sunt 25 Postremo, quoad vitx exemplar, desumptum ileniillii de
t il;e e.eem-
cum Consuetudinibus Cluniacensibus, a S. Udalrico cx editis apud Mabilionem, observandum, duo eum ptari quod

elaboratis; a quibus etiam distinguendx Consuetudi- prx manibus habuisse exemplaria : unum quidem damus;
nes Cluniacenses Bernardi, istius monasterii mona- ab annis circiter cl exaratum in ipso, ut sibi videri

chi : de quibus visum est lectorem monere, ne hxc ait, moriasterio Cellensi ; alterum ad se transmis-

diversa opuscula ob argumenti similitudinem et tem- sum refert anno 1680 ab Amplissimo Georgio Geis-
porum vicinitalem, confundat. sero, abbate S. Georgii Villingx supra laudato.
Quadain ol>- 22 Ad auctorem Vitx, quam vulgamus, quod Proinde sive Vitx auctorem, sive xtatem ipsius, si-
scrvationes
spectat, pro conveniente ipsius notitia, cupio obser- ve fidem consideremus, adde etiam modum scriben-

vari sequentia. In prologo num. 4 sic edisserit : di, expressiones ac stylum, plurimum Iiabet unde
Ante nos quidem vitam beati Patris quidam ex commendetur, tamquam de sancto Udalrico optime
B discipulis ipsius pro suo ingenio scriptam edidit. meritus, conscribendo ejus gesta Vitamque, quam
Atque hanc vitam quibus adminiculis cumulatiorem subjicimus, modicis hinc inde notationibus illustra-

quam primam, ipse reddiderit, palam facit ibidem tam, ubi occasio id tulit.

his verbis Sed multas et praeclaras virtutes, quas

: 26 Hanc Vitam non omnino puram et a manu el nlio apo-

tamen historix sub- grdpho

ad
apud nos vivens egisse cognoscitur, sibi fortasse interpolatoris inlactam, salva quod cam
non notas, prasteriit, quae postea a studiosis fra- stantia, admanus editoris Mabilionis pervenisse, non contulimus.

tribus scriptee, sparsimque paginis insertae, pro- obscure colligo ex eo, quod pluribus locis sit inspersa
prio loco nequaquam sunt innexae. Sed et suo digressionibus ampiificalionibusque, in altera vita

tempore quam plurima signorum praeconia ad Ms., quacum nostram, quam damus, contulimus,
tumulum ipsius cognovimus patrata fore, quse non expressis. Atque hanc Vitam, qux collationi
nondum scribentis studio recondita sunt in sinum nostrx inservivit, judico plane eamdemessecum ea,
memoriae. Indidem discimus, eum super antiquiore ad quam pariter contulit Mabilio suam, quam tijpis
vila, tamquam basi, suam, quam composuit, super- subjecit : tum quia illam una cum o/ficiosissimis lit-
struxisse. At ego, inquit, ut jussus sum, per an- teris, ad Papebrochium anno 1687, die ix Julii,
tiquioris libri campum passim gradiens, pulcrio- quas et pluries alias dedit, misit idem Amplissimus
resque actus, quasi quosdam flores caute decer- Georgius Abbas, e Monasterio Villingano scribens
pens, minus necessaria succidere, omissa sup- tum quia id aperte indicant notx marginales ali-
plere, brevitatique quam lucidius potero, conabor qux, quas non legimus in nostro apographo, et Ma-
insistere. bilio in suo. Cetera satis c.onveniunt ambx vitx, si
deViteau- 23 Aucloris dicti nomen latet ; xtas, vitx insti- minutias quasdam excipias, vix observatione dignas.
'//''''•
'h-mite
tutum >
wculi habitationU magis in promptu sunt. Prologus vero, qui in Mabilione est, a nostro apo-
ejusxlate, JEiate supparem vixisse Sancto, de quo scribit, haud grapho abest. Interpolationes autem, qux in editione
viUe institu
obscure detegiltir ex num. 56, narratum ibidem Mabilionis et nostra non inveniunlur, distinctio-
to, fide,
opera S. Udalrici miraculum ita concludens : Hoc nis gratia uncis includemus
[ ]
; ad mar-
adjectis
miraculum praedieto ibi paulo ante fratre Warih- ginem variis lectionibus ; ut per decursum obser-
hero referente, cognovimus qui adhuc superstes vari videbis.
vivit in domo Dei, sanctae simplicitatis et inno-
centiaemonachus. Rursum num. 86, ubi de gressu
Sancti precibus infanti restituto narratur, is nunc
esse robustae vir aetatis, perpetrati in se miraculi
causa testisque existere : in quo homine pulcra VITA
manus Omnipotentis pulcrae excellentisque sta-
turae plasma confinxit. Ac demum num. 90 S. Auctore Anonymo monasterii de Cella
Udalrico posl duos cxcitatis annos, in postremam,
ex qua obiit, infirmitatem /npso, ad cantandas re-
in Sylva nigra monacho suppare.
gulares horas vir vitae venerabilis Wido est de-
putatus, qui adhuc in carne degens, ejusdem
Patris vestigia sanctis operibus sequitur. Vitx
PROLOGUS AUCTORIS.
instituto et liabitalione fuisse monachum Cellensem,
extra dubium videtur positum, attentis vel solis loci
num. 21 prolatis. Jam vero fulem
superioris verbis
Ex editis apud Mabilionem Act. Bened.
suam commcndat num. 31. Hoc autem, ait, lecto-
rem nostrum volumus cognoscere, nulla nos huic Sec. vi, part. 2, a pag. 781, ad aliud
operi inserere velle, nisi quae veritatis radice Ms. collatis.
subnixa, ejus sanctitatis praeconio specialiter sint
attribuenda. Cum enim praeclaris gestis ejus per-
sonae singulariter adscribendis abundemus, cur Qui Sanctorum gesta nudo et imperito sermo-
sanctum virum velut alienis phaleramentis exor- ne scribere praesumpserit, non solum diserti
nare attentemus ? lectoris mentem impolluta locutione oflendit, sed
 DIE DECIMA .TULII. 147
electorum Dei apud humanam opinio-
et gloriam notas, praeteriit, quae postea a studiosis fratribus
nem quodammodo imminuit. Quanto enim excel- scriptae, sparsimque paginis insertae, proprio
lentiori verborum ornatu Sanctorum merita per loco nequaquam sunt innexae. Sed et nostro
scriptorum facundiam pronuntiantur tanto si- , tempore quamplurima signorum praeconia ad tu-
quidem avidius audientiujn auditu creduntur, mulum ipsius cognovimus patrata fore, quae non-
credita venerantur, venerata, ad pise imitationis dum scribentis studio recondita sunt in sinum
usum ab auditoribus suis assumuntur. Unde ego memoriae. At ego, ut jussus sum, per antiquio-
peccator, qui sanctissimi patris nostri Udalrici ris libri campumpassim gradiens, pulcrioresque
gloriosam vitam, sancti Spiritus gratia suffra- actus quasi quosdam flores caute decerpens,
mi-
gante, posterorum memoriae styli officio signa- nus necessaria succidere, omissa supplere, bre-
tam, institui commendare fateor, multum ti-
; vitatique, quam lucidius potero, conabor in-
meo, ne pulcram materiam minus delectabilem sistere.
reddat incomptus sermo. Sicut enim homini, na-
turali pulcritudinis elegantia praefulgenti, mul-
tum decoris sui adimitur, sordidis incultisque
si
CAPUT I.
vestibus induatur; sic nimirum splendida Sancto-
rum vita magna obumbratur ealigine, si prolata
fuerit incomposita verborum rusticitate, quo pro-
fecto minus aedificationis in se gestat, cum digni- Natalibus Sancti conjuncta educatio in-
tatem illius styli humilitas attenuat. tegerrima, et vel in ipsa aula incor-
prafatur, se 2 Cum ingenii quoque mei parvitatem cum rupta.
pru rerum
gestarum tantae rei magnitudine confero, tam excellentis-
S. Udatrici simi viri actibus describendis me omnino impa-
dignitate,
B rem esse video. Talis nempe tantaeque sanctitatis Venerabilis vir Udalricus ex illustri prosapia E
illebeatissimus fuisse cognoscitur, ut etiamsi fa- Sancti nala-
Bavariorum Ratisponae civitatis procreatus, les ac eda-
cundissimus ille rhetor Cicero modo viveret, si velut lucifer inter cetera poli sidera, sic inter
vitam, mores, actusque illius novisset, in eis pro totius cognationis suae relucebat nobile stemma.
rei veritate explicandis cum tanta eloquentia sua Pater siquidem illius, Bernoldus nomine, Ratis-
vix sufficere posset. Quid ergo agemus? Penitus ponensium civium non infimus fuit in genere.
de illo silebimus? Nihilnead norraam nostrae in- Nam et Henrico tertio a, Romanorum Impera- a
stitutionis de imitabili ejus conversatione dice- tori augusto valde carus et acceptus fuerat inter ;

mus? Certe licet congrua verborum dignitate cujus regni prsepotentes divitiis, fama et gloria
almi Confessoris Christi vitam non valeamus ex- potenter eminebat. Hic itaque filium suum egre-
primere, ad nostram tamen instructionem aliqua gise indolis flore adornatum, peritis doctoribus
ex illa pro posse nostro attentabimus disserere. commendavit, litterarum studiis imbuendum; et
Taciturnitatis utique niraiaeque desidiee a nostris quia Spiritus sanctus, ubi vult, non cessat spi-
successoribus non immerito argui poterimus, si rare, bonae spei puer, ejus gratia inspirante,
multorum aedificationi profutura silentii torpore mellifluos Scripturarum flores, velut apis pru-
memoriae subtrahi siverimus. Itaque, si non, ut dentissima, in sui pectoris alveum studiose me-
volo, loquar tamen de sanctissimo Viro, prout moriterque ccepit congregare. Jam vero licet
possum et sentio. Nam ad hoc opus assumendum aetate parvus esset, studebat tamen, ut infantiles
non aliqua propria prosilio temeritate, sed vene- annos mentis senectute transcenderet, coaevulo-
rabilium virorum sancta et auctorabili ad hoc rum suorum vanitates et ludorum ineptias pru-
provocor petitione, quorum siquidem id, quod denter declinans, legendi vel dietandi studio ani-
maxime intendit postulatio , ut litteris inserta mum suum saepius occupabat, sicut subsequentis
humilem lectorem tanti Patris aedificet conver- testimonii veritas patenter demonstrat.
satio. 6 Quadam enim die Deo dicatus puer, sodali- F
C 3 Quapropter moneo curiosos hujus operis bus suis ludo operam dantibus, solus in conclavi oinmbus
iis qux ad
ipsum perti-
inspectores, ne dulces simplicium animorum da- sedebat, et arte dictandi ingenium suum intente virtuiis doli
nent, cun- pes, licet vili descriptionis testa sibi appositas, a exercebat. Quo superveniens senior quidam sa- b " s
scriliendis
palato cordis sui fastidiendo velint rejicere, ut- piens ac religiosus, viso eo, in limine substitit,
pote nullo sapore conditas. Liquet enim quod et et adstantibus sibi praesago spiritu dixit : Divinae
de parva mensa delectabilia sumuntur cibaria, pietatis providentiam magna quaedam suae volun-
et de rusticano vasculo nectarei poculi plerum- tatisopera in hoc puero completuram esse co-
que hauritur dulcedo. Sed et hoc inferimus, gnoscite, quem in puerili aevo tam maturis exer-
quod prudens lector nequaquam verborum folia citiisnon dedignatur implicare. Ex hoc actum
in descriptis sanctorum Patrum gestis perquirere ad discendum fieret promptior,
est, ut tanto ille
soleat; verum multo magis fructum salutiferae quanto ob ardorem sui studii cunctis jam ccepe-
eruditionis attendat. Ad profectum igitur omnium rat esse carior. Erat quippe ingenio disertus;
monachorum, immo cunctorum fidelium, hujus erat morum qualitate decenter compositus, erat
fidelissimi monachi vitam a primseva aetate, pro et lingua a vanis otiosisque Verbis honeste tem-
meo describens modulo, miracula quoque, quae peratus. Nullam, ut talis setas solet, carnalem
per eum superna potestas operata est, partim amplectabatur lasciviam, perpetuam B. Yirginis
intimabo. Cum certe tot sanitates, in hac vita Filio mentis et corporis sui vovens ac conservans
manens, et post mortem cum Christo vivens, pe- castimoniam. Divinoe legis praecepta, docente
tentium necessitati exhibuisse probatur ut ma-
j eum intrinsecus Spiritu sancto, intentissime le-
gnum volumen complerem, si omnes conscribe- gebat, legendo intelligebat, intelligendo conser-
rentur. vabat, conservando summa mentis alacritate,

4 Ante nos quidem vitam beati Patris quidam
ex discipulis ipsius pro suo ingenio scriptam edi-
dit, sed multas et praeclaras virtutes, quas apud
nos vivens egisse cognoscitur, sibi fortasse non
quautum in ipso fuerat, operibus adimplere sata-
gebat.
7 In templo Domini erebro aderat, ac laudes egregieor-
""
supernee Majestati pro modulo suo devote cele-

brans
 VITA S. UDALRICI CONFESSORIS ORDINIS S. BENEDICTI.
148
rum virtutum ornamentis decorare, quam corpo- D
brans, in conspectu Domini Sabaoth, velut alter mhil ,/,.,„.
ris sui marcessibilem florem immoderato pretio-
S&muSl, simplici mente ministrabat. Operabatur lidapletatt

hao in illo inelfabilis Christi bonitas, qui et lin- sarum vestium luxu foris dealbare. Cum vero, remiUcns.
ut solebat, in regio comitatu iter agebat,
psalmis
goas inlantium facit disertas, et cujus gratiae
et orationi frequenter vacabat, quoties opportu-
nulla est expers aetas. Tali morum habitudine
Clirisli tirunculus florem perdulcis suae pueritias nitas loci se ullatenus obtulit. Die noctuque ec-
limina infatigabiliter frequentavit nec
nobiliter adomabat, et jam in teneris annis fru- clesiae ;

ctum futuroa probitatis evidenter praesignabat. corporis lassitudini voluit aliquando parcere

Quis ergo ccelestis magisterii gratiam in eo non dumraodo suo Imperatori debitae servitu-
ccelesti

veneraretur? Quis, inquara, tam docilem et tam tis pensum vigilando, psallendo et orando non
bonae mentis puerum ulnis carissimi araoris non tardaret reddere. Multa praeterea in palatio con-
amplecteretur ? Crescebat itaque Uldalricus, am- sistens purae innocentiae et sanctaa simplicitatis

borum parentum lsetitia, decus et ornamentum, demonstravit exerapla, quibus cunctos tam ad
generisque sui insigne quoddam margaritum. suae venerationis amorem, quam ad melioris vit*

Decurso phi 8 Puerilibus igitur annis simpliciter et inno- provocavit instituta.

tosophis sta-
center transcursis, posteaquam divino fonte phi-
losophiae satis abunde potatus videbatur, in ter-
reno terreni Imperatoris palatio ille surami Re- ANNOTATA.
gis miles manere jubetur. Ipse vero, licet secun-
dum regiaa voluntatis arbitrium palatinis
'
homi-
nibus esset associatus, nequaquam tamen vel a Fuit is Henricus Nigcr, anno 1046 exeunte,
illic, ab illo cordis sui inhabitatore, videlicet festo natalis Domini Romee coronalus cum Annete,
Spiritu sancto, est derelictus; qui suae disciplinae uxore sua.
vernaculum , tametsi cum habitantibus Cedar b Observa hic, Agnetem istam fuisse sororem

commorantem, ab omni pollutionis fece, qua id Willelmi vii et vin, Comitum Pictaviensium et
genus hominum contaminari consuevit, miseri- Ducum Aquitanise atque ex gestis pix hujus Prin-
:

cipis satis patuisse, quantum profecerit ex monitis

corditer custodivit; quia in ipso aeternaliter habi-
S. Udalrici. Sane magnam laudem paucis isti Prin-
tare decrevit. Actus quippe sui alumni, et aspi-
cipi tribuit Bertholdus Constantiensis, continuator
rando praeveniens, et adjuvando subsequens. Agnes religio-
Hermanni Contracti, sic loquens :

gressus illius in viam salutis direxit eumque ;

sjssima Impe ratrix, jam xx annis in viduitate
infra recti itineris tramitem ambulare perdocuit Deo devotissime serviens, nec filio suo Heinnco
in aula de- 9 Nam, quod revera spirituali gubernatione ab contra Apostolicam Sedem in aliquo consentiens,
yens, sed ab
niilie illecc- illicitis actibus custodiretur per bonos mores, Roraae requievit in pace, sepulta Romae in eccle-
bris integer quos in palatio positus ostendit, facile perpendi- sia S. Petronellae.
tur. Avaritiae etenim pestis, et honoris atnbitio,
quae aulicorum mentes sus pestilentia? tabe gra-
viter solet corrumpere, illius animo propriae per-
ditionis virus nequaquam valuit infundere. Non CAPUT II.
illum congregandarum divitiarum solicitavit cu-
ra, quas perplures in magna possident penuria.
Quid mirum, si terrenarum rerum facultates non Mulierem a calumnia liberat visit loca ;

laboravit conquirere, qui per illarum largitatem

sacra; gentilium furorem evadit; Ro-
apicem conabatur ascendere?
nullius dignitatis
Mundi namque gloriam virtutis pede calcavit :
mam profieitur; monasticum ample-
sed et auram favoris humani spernens, ejus de- ctitur inslitutum.
lectamentis inflari omnimodo refugit. Nulli um-
quam se praetulit ; nullum despexit nullius pro-
;

speritati invidit : propter quod bonis omnibus Post haec autem patruus praecellentissimi Viri,
non immerito complacuit. Nilo a nomine, qui pontificatum Frisingensis ld diacona-
•
n ni promo-
dcslinaturad 10 Regia quoque sublimitas suas venerabili rexit ecclesiae, hunc Beatum ad suae diceceseos
scrvitium Viro non negabat amicitias et quoniam eum ho- ; urbem invitavit, ac in diaconatus gradum solen-
Imperalri-
c is ;
nestius ceteris conspexit vivere, sua dilectione niter eum promovens, fidelem Christo ministrura
digniorem judicavit fore. Honorabat in eo reli- constituit. Quo in loco positus, quae sapientiae
giosi habitus compositionem, et innocentis vitae suae quaeve piae miserationis ostenderit indicia,
Iaudabilem puritatem. Quid vero de gloriosae subsequens aperiet pagina. Quaedam femina Ra-
Reginae dicam devotione, quae famulum Christi tisponensium partibus oriunda, detestabili quo-
speciali dilexit affectione? Illius etenim delecta- dam crimine, licet falso, est accusata, quae dum
bilium morum conventa suavitate, suis eum ob- se de impositi facinoris noxa deberet expurgare,
sequiis voluit adhaerere, felicem se credens fie- peccatis suis impedientibus invenitur tamquam
ri, si talis personae aspectu, auditu et servitio rea in judicii probatione. Tantam igitur confu-
mereretur perfrui. Nec dubium est, nobilissi- sionem non ferens, patrios fines clam deseruit,
mam imperii consortem, videlicet Agnem b '

,
et Frisingarum partes fugae suae latibula delegit.
multum ex assidua illius familiaritate profecisse, Sed nec ibi diu latere poterat, quam fama vul-
in cujus vita admonitione recte vivendi for-
et gante, suus Ratisponensium scilicet Praesul, illic
mam poterat invenire. Nam Vir Deo carus, offi- abscondi cognoverat. Suscepit itaque Frisinga-
cio Reginae instans devotus, solitam animi sui rum Pontifex coepiscopi sui litteras, pro infamata
servabat constantiam curialis incontinentiae, et adhuc negante muliere examinanda sibi dire-
oranino fugiens et execrans lasciviam. Studebat quomodo de incognitis sibi causis pra?-
ctas, qui
magis religiosae gravitati, quam vanas curiosi- sumptuosum erat definitam proferre sententiam,
tati; plus volens humiliari, quam aliquo superbiae culpam vel innocentiam illius judicio statuit esse
vento inflari. manifestandam.
11 Curabat et amplius raentem suara sancta- 13 Rursus ergo miserabilis femina examina-

tioni
 DIE DECIMA JULII. 149

A tioni subjicitur, subjecta labitur, lapsa pallet, sepulcrum humiliter discalceatus adiit. Quse ibi w xis
mulierem trepidat et angustiatur. Verum quia propria con- lacrymarum flumina, quas preces, quae suspiria
falso accusa-
lam liberat. scientia eam excusabat, iterum negationibus per- dilectissima Deo anima ex intimo profuderit cor-
severanti animo instat. Quid enim faceret, quid- de, cujus facundia valeret edicere ? se a Num
ve consilii caperet, penitus ignorabat. Cujus dis- fletus continere posset effusione, cum loca, Chri-
cussioni cum noster Udalricus interesset, vide- sti vestigiis consecrata, signis ac virtutibus illu-
retque infelicem illam fluctuantem gravi metu strata, passione glorificata, oculis conspiceret,
anxietatis, tenerrime compatiebaturejus miseriis, pedibus calcaret, mente delectabiliter conside-
motusque est super illam, ut Salvator quondam raret?
super mulierem pro stupri reatu lapidandam, vel 16 Ibi quippe sincerissimo lacrymarum fonte ' i

"""'''""'"
ut Daniel super Susannam. Quapropter evocans maculas sure mentis satagebat abluere de prae- ;

eam seorsum a ceteris, hortatur, ut Domino pu- teritis ac prresentibus delictis veniam, de futuris
ram confessionem faciat de peccatis suis, ne qua poscens cautelam ibi, inquam, orationum suarum
;

apud eam culpa indiscussa lateat, qure ad com- aromatibus vulnera Salvatoris nostri flebiliter
probandam innocentiam ipsius obsistat. Cui con- inunxit, non dissirnili devotione sanctarum Mu-
fitentiquredam commissa, quae nondum alicui lierum ,
quarum fides, comparatis unguentis
detexerat, minister Christi, licet minime adhuc corpus Domini Jesu in sepulcro requisivit. Inde
functus presbyterii officio, remedium pcenitentiae verus noster Israelita, corpore quidem non ani-
indixit, et sic ad judicium remisit.'Illa vero se- mo deserens civitatem gloriosam, Bethleem pe-
cura intrepidaque accedens, libere se expiavit tiit, Christi nativitate dedicatam. Illic ad praese-
ac sic consilio et auxilio Viri Dei, patriam, do- pe Domini, thesauris ditissimi sui pectoris aper-
mum, maritumque laeta revisit. In hoc facto beati tis, tria Magorum mystica munera, etsi non re
illius consiliarii pietas collaudatur, meritum ex- obtulit, tamen typice, Dei filium, Regem regum,
B tollitur,fama magis ac magis augetur. verum sacerdotem, ex assumpta carne confitens E
Prupositurs 14 Perpendens itaque Antistes sapientia et mortalem, summo Patri coaeternum, per ineffa-
admolus, re-
spiritus discretionesuum pollere nepotem, curam bilem Deitatis majestatem.
c.le illo o/ficio
fungilur. illi commisit prrepositurre, ut qui se ipsum sa- 17 Deinde ad Jordanis fluenta, in quibus Sal- Jordane
pienter et honeste videbatur regere, aliis jam di- vator mundi delictorum nostrorum lavit crimina,
gne posset et sciret prreesse. Sed ille Beatus, cu- exutus vestem, purum descendit in amnem.
jus honor fuerat Christus, hujuscemodi praela- Cumque pro sui desiderio ablutus, litoris teneret
tionis regimine suscepto, tantum in se est humi- soliditatem, vixjam vestitus, videt eminus pro-
liatus, quantum super alios exaltatus. Scriptum fanam quamdam gentiliura turmam, ad se suos-
namque scivit Quanto major es, humilia te in
: que volantem, armis, vultu et clamore truculen-
omnibus. Et ut certius demonstraret, non pro- ter minitantem. Quibus super se ruentibus, ser-
prium honorem, sed commissi sibi gregis utilita- vus Christi, licet palmam martyrii desideraret
tem solicite se per omnia quaerere, canonicam in mente, fugae tamen se cum sociis credidit,
disciplinam, prout melius potuit, firmare, sa- carnis fragilitate impellente. Unus autem ex ho-
pienterque ccepit disponere. Fratribus suis ne- stibus violentiusimminens fugientibus *, Udalri- " Supple in.

cessaria vita? providebat, et sicut corporis fragi- cum nostrum magni molem lapidis in dorsum
litati carnalem, ita spiritalem cibum languori projecit, et in cujusdam fovere profunditatem,
animarum eorum, bene vivendo, et recte docen- qure forte inibi fuerat, simul cum equo praecipi-

do administrabat. Quodam etiam tempore cum, tem dedit. Quid tum Dei Athleta faceret ? Solus
acerrimfe famis incumbente periculo, multarum remanserat nullus ei ex suis comitibus aderat
;

habitatores regionum gravissime premerentur, quippe quos hostilis furor longius abegerat. Ve-
Augusto Longobardiam indeque Italiam, hoc co- rum ille totam spem suam divinae protectioni
mite proflciscente, fratres ipsius, communibus committens, illis jamjam appropinquantibus, ti-

rebus pro relevanda penuria distractis, non mo- morem passionis, quam sibi imminere non dubi-

dice tribulabantur. Quo cognito, vix post multas tavit, abjecit, [et ad toleranda mortis supplicia F
preces impetrata ab Imperatore licentia, festi- viriliter se accinxit.

nanter redit et prsediis suis in pignore positis,

; 18 In tali discrimine posito, tu, fortissime Genlitium
l'"'" r <'">
''>'"•
non solum sui gregis, sed et aliorum hecessita- Deus, mature subvenisti famulo tuo
'
tu qui Ju-
*
:

, aens.
tes prompto animo relevavit. virum benignis- dreos, ad te capiendum vementes. umus vocis
simum o patrem
! jfamilias liberalissimum ! qui terrore retro cadere fecisti, istos nunc potentia
idcirco terrenas divitias membris Christi sine •tuae fortitudinis ab amici tui perditione prohi-
cunctatione hilariter erogabat, quia retemoruni buisti.] Subito enim perterriti rediere, et tuoim-
copias thesaurorum sitienter affectabat. perio ab ejus persecutione cessavere. [Servasti
1'roficiscitur 15 Tandem aliquando, propulsa famis incle- Domine militem tuum adhuc altioris vitre gra-
Hierosoty-
inum mentia, famulus Dei, qui quotidie bonorum ope- dum ascensurum; servasti eum, legem masda-
rum gressibus ccelestis Jerusalem curiam festi- torum tuorum adhuc perfectius completurum ;

nabat intrare, collecta non modica pecunia, ter- servasti, inquam, illum ad multorum salutem.
restrem Jerusalem, Dominicre passionis trium- qui postea doctrina ejus, exemplo ejus, moribus
pho insignitam, disponebat adire. Anxietates ac ejus ad tuam fuerant convertendi servitutem.
labores, quos in eadem via pertulit, videlicet in Gentilibus igitur redeuntibus.l conviatores reve-
procellis fluminum compendiose prretereo, ne rendi Viri celerius repedantes, de fovea eum ex-
prolixitas narrationis lectori fiat fastidio. Verum traxerunt, cceptumque iter perrexerunt. Verum
hoc minime tacere debeo, quod omni die, prius- quia castus amor Sanctorum Deo satiari neseit,

quam equi dorsum sederit, Davidici carmiuis Beatus iste religiosre mentis desiderio nondum
dulcedinem ex ordine recitaverit. Confeoto igitur satisfactum existimans, Ascensionis Christi mcn-
portam attigit, tam-
itinere, ubi sanctre Civitatis tem adiit, ibique in convalle plorationis ascen-
quam sibi, velut alteri Moysi, Dominum dicen- dens, venturo Judici se totum commandayit.
tem audiret Solve calceamentum tuum; locus
: 19 Peragratis itaque quamplurirais locis. qure Inde Germa-
r, pfm
'

in quo stas, sanctus est Dominicre dormitionis

; corporalis Redemptoris nostri praesentia conse- JjJ£
craverat,
 150 VITA S. UDAI.RICI CONFESSORIS ORDINIS S. I5ENEDI0TL
craverat, ad siuv habitationis solum reraeat : quo xie inter se conferebant. Salubri tandem consilio

perveniens, patruura suum, Frisingensem Ponti- invento, in Cluniacensi ccenobio, cujus religio-
ficem, defunetum reperit, et non solum episcopali nem longe lateque praedicari audierant, sanctse
curae, verum etiam suae Prsepositurte alium conversationis schema suscipere decernebant.
De morte Episcopi, etsi secun-
praeesse cognovit. De hujus igitur mundi labyrintho persacrae Scri-
dum spiritum oontristari nollet, secundum car- pturaeducatum egressuri, primitus adeunt limina
nem tamen se imperare non potuit, quin doleret. sanctorum Apostolorum Petri et Pauli quibus ;

De munere autem diguitatis, quo absens est pri- quoniam Redemptoris nostri clementia ligandi
vatus, ideo non est conturbatus, quia quod liabi- atque solvendi tradidit potestatem, ipsorum rae-
tum non magnopere dilexit, id sibi ablatum fuis- ritis et intercessione peccatorum suorum a Domi-

se aequanimiter tulit. In raagno siquidem mentis no sibi condonari flagitabant absolutionem.

vertice stabat, qui, ut praefati sumus, sui juris 23 votum suum intentissime com-
Ipsis etiam qtwd, post-
qiiam Ronis
praedia in illorum fratrum necessitatibus dispen- mendabant, deprecantes ut arduum regularis siinclis Apo-
sando, sibimet inopiam cognoscitur induxisse; vitae tramitem, per quem ad ccelestem patriam stolis com-
vtendassept,
nec subtractam sibi Praeposituras utilitatem, vel desiderabant pervenire, eorum patronicio, beato Cliiniaci cx-
ob id maxime nisus est repetere. Quam ejus pa- fine mererentur consummare. Votiva vero ora- plenl.

tientiam superna pietas respiciens, solita benigni- tione completa, de Apostolica Sede redeunt, et
tatis sua? gratia suura fidelem consolari citius vo- ad desideratum Cluniacensis ecclesiae locum e
luit, quera in adversitate justum invenit. Nam vestigio veniunt ubi voluntatis suae secretum
;

quidam beati viri consanguineus ii\Ratisponensi ejusdem monasterii reverendissimo Abbati, vide-
ecclesia officio praepositurae functus, benigne licet domno Hugoni c, aperientes, devotissime
eum in sua suscepit, et quoad usque prasdia sua ab eo suscipiuntur ; et firmata, ut moris est,
redimeret, secum detinuit. stabilitate sua, corpori congregationis tamquam
B 20 Interea animo ejus insedit consilium, in pulcherrima membra inseruntur. quam dele-
fasultatessu- sua possessione construeremonasterium, ubi mo- ctabile erat oves Christi, exutas vellere pristinae
as pauperi-
bus dislri- nachorum ccetu adunato, divinae laudis quotidie conversationis aspicere, ultimas quidem in ordi-
buit, resonaret celebratio. Sed cum tam pium deside- ne, sed non paucis superiores in ordinata morura
rium statu temporis, necnon Episcoporum irre- qualitate ! quam imitabile virtutis exemplura
ligiositate, qui tunc ecclesiae praeerant, 'impe- viros, omni peritia imbutos, humilem Christi
'nlias ppcric. philosophiam humiliter discere, alienae voluntati
diente, ad effectum non ita apte ', ut vellet, pos-
set perducere, se ipsum cum suis decrevit Domi- se obedientissime subdere, seipsos sibi per omnia
no vovere et reddere. Considerans siquidem, fideliter abnegare ! Vereenim, quae retro fuerant,
inter fluctuantes seculi procellas vix quemquam obliviscentes, et in anteriora toto nisumentissese
vitae suae cursum ad tutae stationis sinum posse extendentes, velut bonae arbores in altum cresce-
dirigere; quodque inter varios ejus strepitus, bant, dulcesque virtutum fructus proferebant.
quantumlibet quietae mentis saepius concuteretur 24 Verum nos de prudentissimo viro Geraldo Qiixdam di-

status, a Domino pennas columbae optavit acci- tractare minime proposuimus, sed vitam beati gressiuneula
dc dictoso-
pere, cupiens advolando in solitudine requiesce- Udalrici enarrandam suscepimus. Ut tamen de cio, iiumine

re. Quapropter res suas pauperibus Christi iUo aliquid succincte loquamur Geraldo,
ccepit : sapientia, consi-
dein Ostiensi
erogare, volens euangelicum praeceptum comple lio, ac morum gravitate insigniter praepollens, Episcopo.
re, quo dicitur Si vis perfectus esse, vade, ven
: non post multos annos major Prior constituitur,
de omnia, quae habes, et da pauperibus, et veni, ac postmodum, jubente Apostolicae Sedis Praesule
sequere me. Gregorio VII d, Ostiensis ecclesiae pontificatu
ac moniales 21 In eisdem vero Ratisponensium partibus subliraatur. Cujus sedis curam cum summa rexit
rcrum indi-
i/iis svblevat.
quaedam femin» Deo consecratae sub monaste- solicitudine, creditasque sibi negotiationis talen-
rialicohabitabant disciplina, quas grandis rerum tum Domino suo cum duplicata reportans usura,
oppresserat inopia. Nam, ut, fertur utriusque pa- meruit audire Euge serve bone et fidelis, intra'
:

nis, candidi videlicet et nigri, dimidiam mensu- in gaudium Domini tui. His ita de illo summatim
ram paupertate cogente, singulae accipiebant. explicitis, qualis
patroni nostri conversatio fuerit,
Quarum miserans penuriam tam largi dispensa- adjuvante Domino pro posse nostro dicamus.
toris benignitas, tantum illis contulit arabilis
terrae, ut albi panis plenam libram sumerent, ac
insuper pro ipsius largitoris salute septem pau-
peres exinde, sicut ipse constituerat, annuatim ANNOTATA.
nutrirent. Facultatibus itaque suis partim egenis,
partim cognatis suis large distributis, partim
etiam suo desiderio commodius perficiendo re- a Consule, qux de nomine isto prxnotavimus in
Commentario praevio.
servatis ; ubi mundialium rerum impedimenta a
b Parvum elogium de illo habes die 29 Aprilis
se projecit, de hujus mundi naufragio liber eva- in Commentario prxvio Vitx S. Hugonis, parj.
sit.Sed quia totus Dei ac proximi dilectione in- 629,
num. 2 ;
quod et hic insertum infra num. 24.
tus fuerat accensus, alios secum de fluctibus se- c Agitur de illo die29 Aprilis apag. 628.
culi eripere affectabat quoniam solus ad Deum
; d Geraldum, Gerardum, Geroldum seu Giral-
venire nolebat. dum Petro Damiani in episcopalu Ostiensi succes-
Adjunclosib 22 Quapropter ejusdem civitatis scholastieum, sorem, non sub Gregorio VII, sedsub Alexandro II,
socio, slutus
monaslicide nomine Geraldum b, adiit, suam ei voluntatem ejus decessore, promotum fuisse anno 1072 disces cx
siderio fht- pandit, et ut mundi incerta secum pariter relin- Ughello tomo i Ilalix sacree col. 74 qui prster di- :

grat,
queret, monuit, suasit et obtinuit. Venerabiles gnum viro elogium signat auclores, de ipso tractan-
b
tes.Paucis multa complectitur Bertltoldus, qui supra,
ergo viri, sancti Spiritus gratia cooperante, in
ejus obitum signans anno 1077, his verbis Geral-
una eademque voluntate coadunati, crenobitarum :

dus venerabilis Ostiensis Episcopus,

P iam dudum
quidem yite socian quara raaxime ehgebant sed
quo in loco suave jugura Chnsti, et onus ejus
;
seculo vivus mundo crucifixus de
,

ergastulo liberatus est ix Idus Decembris Apud

Cus"
leve suis hurnens secunus nnponere possent, au-
Ciaconium et Uqhellum cx dicto auctore citutur vm

Idus
 DIE DECIMA .JULII. 151

Idus Decembris. Baronius corrirjendus quando ,

quid enim foris relucebat in opere, ex intima a mss.
nono Idus. Monetur lector apud laudatum cordis humilitate processit. Nam quod revera
legit
Ciaconium, a multis confundi Gerardum hunc cum apud se parvus fuerit.ex hoc quam maxime pos-
Girardo, Engolismensi Episcopo. sumus intelligere, quia inferiores etiam sibi non
dedignatus est anteferre.
28 Talibus magnificum excercitiis, sanctus Sucerdotio
CAPUT III. Abbas ad sacerdotale promoveri fecit officium ""'"<'"'.
... ... ., mediciac '
., ... .

sibique constituit capellanum et consihanum. Et patris spiri-

quia sciebat, eum virtute ac sapientia totum esse '""''•? "ffifio
Vita monastica; sacerdotium ; patientia, compositum, suo etiam gregi apud illum confes-
stimulis carnis et calumniis probata. sionis praeparavit aditum. Unde accedebant ad
eum tam senes quam juvenes, diversis passioni-
bus laborantes, tanto sincerius, quanto securius
Pitum monn- Tgitur dilectus et electus Dei famulus Udalricus, conscientias suas illi aperientes. Ipse vero cum
1 """'"'
A divinse pietatis gratia praeventus, carne mor- summa caritate omnes suscipiebat, et more sa-
catu"
tificabatur, ut spiritu vivificaretur. Christo quo- pientissimi medici, congruis quosque poanitentiae

que conresurgebat ; quae sursum sunt tota men- remediis curabat. Diligebat autem omnes, et di-

tisaviditate perquirens, ea, quae in mundo sunt, ligebatur ab omnibus. Sed maxime circa novos
funditus despiciens. Incedebat demisso vultu in- Christi milites ejus animi fervebat affectus. Hos

ter monachorum coetus, velut agnus mitissimus ; nimirum tamquam rudes et majoris consolationis
ut et habitu demonstraret, quia huic seculo fue- indigos, frequenter ad se accersitos, mira beni-

rat mortuus. Erat jam vere nomine et opere mo- gnitate docuit, monuit, et instruxit illosque :

nachus, erat in obediendo promptissimus, et in adeo in paternae caritatis sinu fovit, ut ex hoc
B Dei servitio studiosissimus. Mores ejus et vita pater et dux novitiorum specialiter appellari me- E
praebuere omnibus virtutis exempla. Habitabat ruerit. •

enim in illo Christus, velut in templo suo, di- 29 Quantae compassioniset misericordiae circa cdituerga
gnumque fuerat, ut sanctae opinionis fragrantia lapsos sanctus homo fuerit, ex subjecto exemplo f^rem"'''
redoleret ex eo. Nullum illi in bonis actibus cer- liquidius patebit. Frater quidam fuerat in eadem
neres esse superiorem, vix quisquam ejus adae- congregatione, qui, suadente veternoso inimico,
quare posset laborem. Orationibus crebro insta- jugum disciplinae per fugam conabatur abjicere :

bat, vigiliarum excubias solicite observabat, cor- qui peccato peccatum addidit, et aureum vas, in

pus suum districtis jejuniis macerabat. Prophe- quo corporis et sanguinisChristisacrosancta my-
ticae quoque admonitionis documenta vigilanter steria solebant, secum portandum
consecrari
observans, omnes vias suas diligentissime custo- furtim abstulit. Facta est ergo inquisitio de ca-
diebat, linguamque suam a loquacitate refraena- lice; quo non invento.fusisprimumad Dominum

bat. Otiosa verba omnino devitabat proferre, sed orationibus, ut, ipso revelante, tanti pretii vas
nec ab aliis curabat audire. non amitteretur claustrales etiam aditus diligen-
;

pturimarum 26 Aures suas ab audiendis detractionibus fir- ter custodiri jubentur, ne auctor furti fugae prae-
CX ~ sidio elaberetur. Sed miser quem propriae
'ereitio"'
™ssime saepiebat, quas sanae doctrinse et sermo- ille,

nibus aedificationum libentissime aperiebat nam : conscientiae reatus graviter torquebat, videns se

quia continuae contemplationis penna ad alta vo- evadere non posse, sicut desideraverat, ingenti
labat,columba etiam fuerat ad fenestras suas, metu concutitur, variisque intra se cogitationum

quando resplendebat in eo prudens et discreta fluctibus confunditur.

simplicitas. [Sed ecce dum supernae pietatis mu- 30 Confugiens itaque ad misericordissimum piecaUubt
nera, in sanctum Virum abunde collata, verbis virum Udalricum, velut ad tutissimi portus sola- '.,'

exprimere cupimus, ea pro rei veritate digne ex-
plicare nequaquam valemus :] nam quae lingua
C congrue disserere poterit, quam mansuetus, quam
pius et quietus fuerit, quamque compositus in
omni sua actione exstiterit? Cujus, inquam,
tium, culpam suam cum gemitu pandit.poeniten-
tiae medelam suscipit, ipsique jussus calicem de-
dit : quem acceptum vir misericordiae sub terra F
fossum abscondit, et in crastino petita humiliter
fa- in capitulo venia de amissa re, revelatum sibi fore

cundia eloqui valeret, qualiter in sancti Ordinis innotuit. Revera enim, ejus pietate promerente,

observatione arserit, quam studiosum, quam be- Dei nostri clementia, et damnum ecelesiae resti-
nevolum in omnibus se exbibuerit? Tanta siqui- tui, et fratriscrimen occulta poenitentia purgan-
dem solicitudine.tantoque fervore per sanctorum dum Assumptis itaque quibusdam
voluit celari.

Patrum vestigia decertabat ambulare, ut veraci-
ter ejus vitam antiquorummonachorum, sive Pa-
trum studiis posset adaequare.
eamcxornat. 27 Per hsec ethujusmodi admirabilisvitae me-
rita, velut coeleste sidus radiabat inter monacho-
rum collegia. Et licat his aliisque divince pietatis
charismatibus super omnes esset ditatus, nihil
tamen suis meritis pro his attribuebat, sed om-
nium bonorum largitorem in se glorificabat, di-
fratribus, ad locum perrexit, ac primo per indu-
striam circumquaquefodienstandemexertafossa,
sacratum vas eductum ecclesiastico thesaurored-
di fecit. Sic homo Dei pie callidus, dum humanae
naturae fragilitatem facile labi posse considerat,
proximi lapsum clementi compassione dissimulat.
31 Hocautem lectoremnostruinavolumuscog- «
noscere, nulla nos huic operi inserere velle, nisi JJJtvtt^ j£
quae veritatis subnixa, radice ejus sanctitatis prae- dem suam te-
sU "" r -

cens cum Apostolo : Gratia Dei sum id quod sum. conio specialiter sint attribuenda. [Cum enim prae-
Renitebat quippe in illoeximium decus humilita- claris gestis ejus personae singulariter adscriben-

tis, quse est summa virtus vitse monachilis ; h«c disabundemus, cur sauctum Virum, velut alie-
ei semper inseparabilis comes adhaerebat, cuncta- nisphaleramentis exornare attentemus I Namque,
que illius studia, quasi quodam salis sapore, dul- ut verum fateamur, non eget noster Udalricus,

cissime condiebat. Nihil in eo fucatum cerneres, ut vel falsis, vel extrinsecus assumptis Iaudum
nihil religioni contrarium, ut in plerisque fieri favoribusextollatur, qui suis adeo prseeellere cog-
noscitur, ut pro sui numero et excellemia, vix
solet, obumbrante sanctitatis forma, sub ipso
tectum simplici oculo deprehendereposses.Quid- vel a diserta scriptoris comprehendi possint elo-

quentia.
 152 VITA S. UDALRICI CONFESSORIS ORDINIS S. BENEMCTI.
quentia. Verum priusquam ad describenda mira- quoadusque peracto colloquio
differre deberet. D
culorum ejus insignia procedamuE,] animi ejus Qui veniens ad hominem
ipse adesse potuisset.
constantiam, tentationumque certamina, [ad sa- sanctum, amari cordis asperitatem, qua intus
lubre imitationis exemplum proferamus. Quia contra eum tumuit, foris ostendit ; illi durum ac
enim nullius virtutis manifestatio fit sine tenta- turbulentum signum, quod discerni non poterat,
tione, magna profecto legenti erit utilitas, beati cum nimia indignatione faciens. Vir autem Dei,
Viri pugnas et victorias cognovisse: nam et for- ut erat simplicis naturae, quia signum non intel-
tia Christi membra teutantur, ne in suis tenta- lexit, indutus veste sacerdotali Missam exorsus
tionibus desperent infirmiora. est celebrare, existimans videlicet, quod Abbas
rieinde nar- 32 Hoc itaque eximium Christi membrum,] aliis occupatus negotiis non p^osset interesse. Quo
ratslimulii
camii San- licet corpus suum vigiliis edomaret, et jejuniis ; viso, reversus nuntius, eum coram extraneis,
iiitm misere acriter tamen stimulari coepit exlibidinum incen- quasi paternoe jussionis contemptorem accusat,
exagittitinit
fitisst,
tivis ; in tenui et exhausto corpore contrariae de- verba multiplicat, causam nimis exaggerat, pa-
lectationis voluptas pullulabat; [quia, ut Aposto- tremque spiritalem, si possit, adgravem indigna-
lus ait, caro adversus spiritum concupiscebat. tionem commovere laborat. Sed prudens magi-
Quis miretur, si antiquo hosti hujuscemodi impu- ster discipuli innocentiam secum considerans
gnationis vento hanc pulcherrimam cedrum im- animo lenis, vultu tamquam iratus apparuit et :

pingere Dei judicio conceditur, cum et Paulus, qualiter etignotos, qui aderant, in illo sedificaret,

altissimorum montium vertex, ab angelo satanae et suis patientiae ejus exemplum proponeret, so-
colaphizatus legatur, ne magnitudine revelatio- lerter intra se tractare coepit.
num extolleretur. Vide etiam Antonium, vide 36 Veniens itaque ad subjectum suum, jam satis durc,
Hilarionem et Hilarionis laudatorem Hierony- divinis obsequiis instantem, ab altari eum repu-
mum, monastici Ordinis patres ac praevios, car- lit,ac casulam ei abstraxit; et sic Missam, quam
nis suae stimulo fuisse vexatos. Qui cum tentatio- usque ad consecrandam oblationem perduxerat, E
nibus non cessere, sed viriliter eas, favente Deo, finire coegit. At ille, quoniam signum monachi in
superavere, idcirco in exemplum infirmioribus tentationibus apparet. qualis semper fuerit in
proponuntur, ut non desperent nec cedant cum tranquillitate, palam ostendit imminente tenta-
tentantur. Poterat hic homo Dei sublimitate cce- tione nam reliquis indumentis cum tanta man-
:

lestis gratioe in se collataead modicum elevari,si suetudinis lenitate seipsum spoliavit, ut nec vul-
sese tam infirma passione non sentiret humiliari. tum quidem pro illata sibi contumelia mutaverit,
cisguc adlii- 33 Tali igitur molestia laborans,] cum arctis- [Ascensis igitur equis cceptum iter accelerant.]
buisse reme-
twn
tliitm,
sima corporis affiictione et abstinentia ardorem Tunc prudens Pater, ut demonstraret, quod tam
imitandum. carnis mitigare nonposset; irafus sibi, quodtam severa discipuli correptio non irascentis furor,
infirma tentatione diutius fatigari deberet, geni- sed amantis esset probatio, rursus eum mysteria
talibus candente ferro perforatis, et fune
locis jussit celebrare ; quod et ille cum omni mentis
immisso.vulnus vulnere sanavit, et voluptatem in explevit devotione. magnae humilitatis indi-
dolorem traxit. [An hic perfectum non vides mo- cium ! o invictas patientiae salutare documentum !

nachum, vere beati patris Benedicti sequacem et Talis tantaque tolerantia discipuli, gloriaestraa-
discipulum? llle impugnante inimico conceptum gistri, aliorum aedificatio, delatoris confusio, et
carnisstimulum, inter vepriura spinarumqueacu- ipsiusmeritprum non parva augmentatio.
leos reptans, refraanavit ; iste immane vulnus 37 Addatur et aliud patientiae ejus exemplum,
corpori infligens, uoxium calorera extinxit.] Quid [quod audienti virtutis praebeat incitamentum.]
doloris quid miseriae hoc vulnere intumescente
; Solebat Vir Deo carus dulces ac salubres littera-
pertulerit, lingua carnis pavet dicere. Nullum ta- rum suarum admonitiones notis suis tam Abba-
men hoc scire volens, animo
contra se forti se tibusquam monachis privatira dirigere religio- ;

erexit, solito more laborans, Abbatisque sui ob- sos et honestos confortans, deviantes vero ad
sequio incessanter instans. viam veritatis revocans : quam piam et caritati-
C 34 In hoc congressu cernens invidus tentator vam sancti Viri praesuraptionem praedicti ejus
Sancti viri
suam astutiam superatam fore, ad alia callidita- aemuli moleste nimis tulere, dolentes, illi am-
patientia
tis suse argumenta conversus, in amicum carita- plius, quam ipsis, aut concedi aut licere. Quibus
tis fraterna odia non cessavit excitare. Nam qui- crebra clamationum importunitate aures spiritua-
dam fratres, Abbatis obsequio inhaerentes, sim- lis Patris aliorumque seniorum ob id
pulsantibus
plicitatem et innocentis vitae puritatem, quara in monachis, [dehis gravioris culpae districtioni ad-
se non habebant, in beato Viro invidiose carpe- dicitur, et] pro lege talis correptionis in conspe-
bant; cum raagis, bono virtutum
si saperent, ctu conventus praesentatur. [Nec ibi, Domine,
ejus odore ad morum suorum condimentum dele- famulum tuum deseruisti,] cui per Sancti Spiri-
ctabiliterutideberent: [nec mirum in monachos tus gratiam, tantam aequanimitatis constantiam
quoque invidiam cadere posse, cum nec astra in subministrati, ut cunctis exemplo fuerit et admi-
conspectu Dei munda sunt.] Praeeipue tamen rationi. Sed et Abbas discretissimus,
qui magis
exarsit, et alios contra eum infiammavit mona- aliorum improbitate, quam propria voluntate ad
chus quidam, Hunaldus *
nomine, [velut ex sub- haec fuerat perductus, faeile culpam ignovit, quam
sequenti narratione liquidopossumus advertere.]
non elationi, sed caritati deputavit.
35 Venerabilis Pater Hugo, iter agens, cum
ad quamdam basilicam venisset, et hunc, quem
propter sanctitatem ac morum gravitatem in co-
mitatu suo frequenter habebat, Missarum solem-
ANNOTATA.
nia celebrare jussisset, extraneum quemdam Ab-
batem suscepit, qui collocutionis gratia ad eum
divertit; cumque mutuae confabulationi diutius a Consule, qux de Auctore prsemonuimus in
inhaererent, et horarum spatia defiuerent, reve- Commentario num. 21 et sequentibus.
rendus Pater praefatum Hunaldum ad suum sa-
cerdotem misit, quatenus celebrationem mysterii

CAPUT
 DIE DECIMA. JULII. 153

praedicto monte duobus milliaribus distantem,

sese contraxere jibique instantis Quadragesimae
CAPUT IV. dies, pane et aqua solummodo contenti, cum spi-
rituali gaudio deduxere.
41 Ibi ergo dum vellent secretius Iatitare, ut sed lalere
non valens, a
Patientia in infirmitate oculi; secessus divinae contemplationi arctius possent inhaerere,
pturibus fre-
in abdita solitudine turbam patiuntur, dum a quentatur ac
^in locum solitarium; hydropica et dce- rudes in-
multis frequentantur. Nam primo quidem paucis, struil.
moniacus sospitati , calumniator ad magis novos homines videndi admiratione, quam
frugem reductus. SU33 salutis causa ad se venientibus, beatus Udal-
ricus praedicavit verbum vitae; et exinde innu-
merabiles horainum turbae ad eos certatim con-
Oculo Sancli Curaque his, aliisque tribulationum aculeis, su- fluxere. Sed prudentissimus VirUdalricus sibi so-
guttatim
fluente,
perno Opifice ordinante, diligenter examina- lerter prospexit, Missarum solemnia, psalmos, et
tus, fidelisque fuisset inventus, coelestis agricola, hymnos ex monastica traditione constitutos, nec-
qui suos palmites, ut fructum plus afferant, pa- non psalterium ex ordine decantans. Post hsec>
terno verbere purgat, hunc electum suum pal- tamquam sibi animae suae Sponsum dicentem au-
mitem, jam virentem, jamque fructificantem ar- diret Surge, sonet vox tua in auribus meis de
: ;

tificiosius purgare disponebat.] Missus etenim ad dulcissimo quietis suae thalamo foras processit,
locum, qui dicitur Marcigniacus a, ut ibi prae- et erroneo populo, adhuc rudi, adhuc aniraali,
esset sacris Christi virginibus, quas felicis me- et solo nomine Christum confitenti, viam salutis
moriae pater Hugo in eodem coenobio sub jugum ostendit. Sic acuto praedicationis suae vomere
Domini coadunaverat per longas vigilias no-
, agrestium hominum corda scindens, ac peccato-
ctium, per scribendi laborem continuum, gravis- rum spinas, audita eorum confessione, eruens,
siraum capitis dolorem incurrebat. Ipse autem remedia pcenitentiae illis indixit ; sicque per ejus
non hoc divinitus pro sua examinatione, sed casu eruditionem plebi, eatenus in umbra mortis ha-
existimans sibi accidisse, aliquoties caput lavit bitanti, luraen veritatis oriri ccepit.
absinthio, ut a tali liberaretur incomraodo. Con- 42 Cumque ex diversis partibus, utriusque Mulier hu-
dropica
tigit itaque, ut aiunt, festucam absinthii ejus sexus et aetatis copiosa multitudo, tam pro cor-
oculo infigi, quae exinde quia nullo consilio erui porum quara et aniraarum salute recuperanda,
potuit, oculus sancti Viri per sex mensium spatia catervatim ad eos concurreret venit inter reli- ;

guttatim effiuxit. quos mulier quaedam miserabilis, a parte cinguli

miram ipse 39 Sed monachus Dei tam exeraplo fortium usque ad ima pedum inflata morbo hydropis et
preefcrt pa-
lientiam. virorum, quam etiam divinarum consolationibus commaculata leprae contagiis, quae infirmitatis
Scripturarum roboratus, ut Job vel Tobias, vir- suae miseriara servo Dei aperiens, consilium si-

tutem patientiae est assequutus. Et quia scri- mul et auxilium illius flebiliter expetiit, ita in-

ptum scivitBeatus homo, qui corripitur a Do-

: quiens : serve Dei venerande, o infirmantium
mino, non est contristatus pro exterioris luminis fidelis medice, infelici mihi, quia potes, celeriter
detrimento [quia quanto carnalis visus obscu-
: succurre. Omnia, quae habere potui, in medicos
rior, tanto mentis acies ad contemplandum su- erogavi ; amisi rerum substantiam, nec adhuc
perni luminis claritatem fuerat perspicacior.] In- evasi infirmitatis molestiam. Tu ergo calamitatis
firmitate igitur compellente, Cluniacum reverti- meae misertus, fer opem, quam exspecto quia ;

tur, et misericordiam petens a commisso sancti- desiderii mei votum per tuae sanctitatis meritum
monialium regimine absolvitur. Cui cleraentissi- impleri posse non diffido. Haec et his similia quae
mus pater Hugo quam benignus exstiterit, qua doloris acerbitas suggessit, illa cum geraitu pro-
caritate eum foverit, quam pie, quam prudenter clamante, vir Dei, misericordia motus, lacrymis
ejus infirmitatem consolatus fuerit, cujus sermo ora rigantibus, aquara benedixit, infirma aegro-
explicare poterit? Praecipuo etenim illius congre- tantis membra humiliter lavit, ac Domini cle-
gationis membro infirmante, merito corapatieba- mentiam pro illa suppliciter deprecans, a se in
tur ipse pater, qui quasi caput omnium cogno- pace dimisit. Hanc per ejus orationem, integer-
scebatur esse. rimam post paucos dies recepisse sanitatem, nar-
40 Eodem tempore praepotens quidam, no- ravit praedictus venerabilis vir Cuno, veridicus
sucio in lo-
cutn solita- mine Lutoldus, de castello, quod dicitur Rume- videlicet testis, qui eam vidit post adeptionem
rium lingen * lata quidem praediorum aliarumque
, optatae incolumitatis.
'

alias l.im-
lingen. divitiarura locupletatus possessione, sed dulci 43 Hujus igitur miraculi faraa longe lateque ac ttxmonia-
cus
filiorum carens successione, ex consensu suae se per populares aures diftundente, tanto amplius
coepit homo Dei frequentari, quo
'
praedicationis •
suppte ma-
conjugis ad Cluniacense coenobium perrexit, et
praediis suis ad altare beatorum Apostolorum ejus verba signorum splendore videbantur illu-

Petri et Pauli liberaliter traditis, Filium Virgi- strari : cum interea quidara immundo spiritu

nis pro aeterna hereditate suum he-

adipiscenda possessus adduceretur; ut pro ejus ereptione ad
redem constituit. Quo petente monachos secum januam divinae misericordiae pulsaret, Jesu Chri-
dirigi, beatus Udalricus, incolumitate jam rece- stifamulus, exoratur. Victus itaque tam suppli-
pta, et vir venerabilis, nomine Cuno, a Patre cantium prece, quam miseri hominis vexatione,
monasterii cum eo mittuntur, quatenus per eo- Salvatori nostro, vivificatricem passionis suae

rum industriam congrua monachis habitacula hostiam pro illo immolaturus, ad altare accessit;
construerentur. Postquam perventum est, consi- perceptaque sacrosancta communione, arrepti-
derato locorum situ, elegerunt Montem-Rotgeri, tium, ut et ipse salutare sacrifieium sumeret,
in quo aedificia coenobitarum mansioni idonea adduci praecepit. Sed saevissiraus inimicus, do-
perspexerunt aptius posse fieri. Sed quoniam lens se suae habitationis subsellinm sub celeritate
aiiasmli-
relictum ' fore tam variis, tamqua horrendis
'

hiemalis inclementia aedificationem impediebat, ,

clurum.
reverendi seniores, secularium hominum cohabi- vocibus non cessabat intonare, ut multarum be-
tationem declinantes, in speluncam quamdam, a stiarum greges coadunatos erederes; tantaque

Tomus m Julii. 25 forti-

 154 VITA S. UDALRICI CONFESSORIS ORDINIS S. BENEDICTI.
fortitudine, ne addaceretur, reniti co»pit, ut il- presbyter adversus eos rabido ore protulerit.
lmu tam viri Dei prsesentiam, quam sacram ho- Contigit exinde, ut idem sacerdos itcr per praa-
stiam exhorrere, patenter intelligeres. dictum montem ageret, et, diei circulo termi-

44 Jamque ductorum manu deficiente, prsefa- nante, euperveniens caligo noctis reditum ad sua
tus Guno accedens, lassis auxilium tulit, rebel- prohiberet; unde nimis anxius, quid agere pos-
lem ante altare statuit, et ore illius vi aperto. set, quia caecitas noctis tenebrosa?, vireque di-

dandi Eucharistiam locum dedit. Qua data, totis spendium reversionem ejus impediunt, animo in-
collectis viribus, quasi leo ferox concepto furore, ter spem et metum posito, ad monachos Dei,
ruptisque vinculis prosilit de cavea ; ita de mani- quibus invidiose detraxerat, coactus divertit.
bus se tenentium erupit infelix homo cum terri- Beatus vero Udalricus, cum aemuli sui adventum
bili insania, qui nisi a pramominato monacho, cognovisset, ne malum pro malo redderet, ob-
perniciter post eum currente, retineretur, de viam ei processit, hilari vultu eum suscepit, su-
ipso praerupti montis preecipitio, impulsu daenio- sceptum, ut monasticae religionis consuetudo de-
nis elidendus corruisset, utpote qui totus in prae- poscit, primum ad orationem duxit. Cum post
ceps ferebatur. In eodem loco, dum coactus sub- impensa orationis suffragia, ut filius pacis pacem
sisteret, superna gratia largiente, et beati Udal- obtulit in amplexu et osculo caritatis, dulci illum
rici oratione suflragante, iniraicus fugatur, et demulcens alloquio, omnique humanitatis refo-
sui sensus compos effectus homo sibi redditur. vens obsequio. In crastinum vero caritative di-
Hujus miraculi prasdictus Cuno exstitit relator, missus, divina compunctus inspiratione, pertra-
vir sanae theoricus, jiistitise et veritatis amator. ctare secum presbyter ccepit, quam benigne,
Nam Sanctus Domini cetera quidem vitae "suae quamque officiose ab his susceptus fuerat, quos
instituta, quae huc usque pro nostro posse di- ipse gravissimis verborum jaculis impugnare non
gessimus, quibusdam familiaribus suis roganti- timuerat.
bus, immo compellentibus, simpliciter est locutus. 48 Pro tanto igitur reatu pcenitentiam intra E
Miracula vero quce per eum Dominus operatus se agens, odium dilectione, detractiones laude, benigna iw-
est, non ipsius relatione, sed probabili discipulo- inimicitias pace commutavit. Ad propria etenim s ibi devincit
rum comperta sunt assertione ; dum enim
ejus reversus, proximo Dominicae diei festo etad [rugem
cum in
laudes hominum fugit, suorum gestorum praedi- Missarum solemnia in conventu plebis celebra-
cator esse noluit. * ret, monachos Christi, quos publica voce prius
45 Ut ergo ad unde paululum digressi su-
id, diffamaverat, magnis laudum prseconiis extolle-
mus, manum reducamus, ubi jam tristi algoris bat; sese in eorum detractione reum protestans,
asperitate discedente , laeta vernalis temporis culpaeque suae vinculum populi oratione relaxari
amoenitas blande ccepit arridere, venerandi pa- sibia Domino humiliter deprecans. Deinceps ita-
tres ad propositum opus redieruut, et officinas, que firma ac sincera dilectione, benignissirao suo
monasticae quieti competentes, pro loco ac re- susceptori, ipsiusque fratribus connexus, patien-
rum facultate , construere curarunt. Quorum tia? caritatisque eorum constantiam suis omnibus
operi perficiendo, dum prompto animo circum- commendavit ; cum parochianis suis ad
ipseque
positarum plebium devotio auxilium prasberet, Cellae opus consummandum prompto animo illis
eosque cum magno venerationis amore coleret; auxilium praebere studuit. Sic hominis Dei pie-
duo presbyteri, in vicinitate positi, sui quaestus tas, s*c patientia ejus et humilitas
meruit remu
jacturara metuentes fieri, contra famulos Dei neran, qui mimicum propter Dominura diligens,
gravissimis invidiae facibus sunt accensi. Quo- melius illum amando, quam adversando super-
rum unus dum in cujusdam diei solemnitate ad avit : cui etiam, cum oportunitas se obtulit, he-
populum sibi coramissum, sermonem faceret, nefacere non distulit.
quasi in aenigraate loquens, ait inter alia," her-
bara quaradam pestiferam in illis regionibus ger-
minare, quae suas perditionis veneno omnem il- ANNOTATA.
lam terram iufunderet, si contigisset eam fru-
ctum proferre.
pcssime S. 46 Cuncta plebs, quae aderat, his auditis, pa- a Non procul ab oppido Semuro ac Ligeri amne,
Vdatrici,
ejusque so-
vore et admiratione vehementi concutitur, et si in-epUcopatu Augustodunensi situm essc.jam pritlem
ciorum ftinix tam periculosi germinis herba ostendi vel eradi- notatur in Commentario preevio Vitx S. Hugonis,
detrahen- tom
tem,
cari posset, solicite sciscitatur. Rursus perversus - 3 Aprilis, § 3, pag. 632; ubi de fundalione
praedicator, virulenta su;e malitiae seminaria cor- hujus loci agitur, allato ejus fragmento e Bibliolheca
Cluniacensi, aliisque huc spectantibus.
dibus illorum infundens : Monachi, inquit, isti a
Cluniacensi coenobio in has partes venientes, si-
mulatione, avaritia et invidia pleni, .vestrae sa-
luti omnino sunt contrarii qui si inter vos coa-
luerint, suaeque
;
CAPUT V.
praedicationis nociva semina in
cordibus vestris crescere fecerint, quidquid boni
operis mea solicitudo in vobis plantavit, citius
Obloquia, quia satagebat Burchardum
perdetis, nec ullarum virtutum fructus proferre
poteritis. Fusis ergo ad Deum precibus, ut eos Episcopum corrigere ,•
construclum
divina bonita a vobis alienare dignetur, suppli- utriusque sexus monasterium; sana-
cate attentius,'ne eorura subdola doctrina et fi- tio puellaz a cancro.
cta sanctitas vestrum sensum decipiat, et, quod
absit, vestraa salutis statum pervertat.
adte hospilu 47 Haec et his similia cum
ijrulta cti-
dixisset, quibusdam Constructo igitur coenobio, cunctisque rite dis-
Comlructo
minus abominabiles preces pro illorura
peritis positis, sanctus Pater , relinquens cum IVa- cinintii:' 1'H-
alienatione fundentibus prudentioribus vero rem
; jam illic coadunati fuerant, swpe
tribus, qui
Yendit
tacite secum considerantibus, praacurrens fama, nominatum Cunonera, Cluniacum revertitur, ibi-
servos Dei edocuit, quae et quanta malignus que in grata mentis suaj solitudine aliquamdiu -

quie-
 DIE DECIMA JULII.
quiescens, secum commorabatur. Sed quia fluvius sibi difficilem habuit Ea nocte cum dormitum EX MSS.
iste magnus, qui jam plurimorum arentia corda esset ', vidit in somnis sanctus Abbas, rejectis alicu ij itet
irrigaverat, virtutumque fructus proferre fecerat, vestibus, totum se denudari, et, hoc superve-
intra ripam sui alvei diu non fuerat includendus, niente, nuditatem ipsius honeste cooperiri. Mane
ad alia rursus terrarum spatia infundenda est itaque facto, consiliarium suum accersiri jussit,
a emissus. Nam
Paterniacensium a monachorum illique visionem ex ordine narravit, gaudens, se
curam, jubente suo Abbate, suscepit, quos sua? per ejus prudentiae consilium, periculum eva-
eruditionis fonte perfusos, perfectseque vitae sisse, quod se incursurum non dubitabat,
si alio-
exemplo informatos, in bonis operibus florere
rum suasionibus voluisset acquiescere. Qualiter
fecit.Et quia non solum illos, sed et cunctos ho- vero beatum virum ad Alamannorum Brisgaugi»
mines, quantum in ipso erat, salvos fieri cupiebat, videlicet partes, ad multorum salutem, per divi-
Burchardum b Lausannensem praesulem, in cujus nam providentiam contigerit pervenisse, cum
dicecesi praafatus locus est situs, Salvatori suo omni gaudio et exultatione mentis Iibet comme-
laborabat lucrifacere, quem omnem viam carnis
morare.
ingressum, nec ad Jesu Christi, sed ad sua lucra
53 Degebat in Brisacensi provincia miles qui- Coruttruitur
cognovit prona mente intendere. Cujus opera dam Hesso * nomine, genere nobilis, monasterium
gloriosus,
dulci ac salubri litterarum suarum admonitione
sed nobilior fide, moribus animique devotione.
saepius conveniens, adhortabatur eum.ut religio- Hic, divina gratia inspirante, verae religionis
sae vitae instituto demonstraret, quid saluti, quid amator effectus, praedia sua sanctae Cluniacensi
officio, quidve dignitati suae congrueret cujus : ecclesiae delegavit, atque in ipsis divinae servitu-
correctioni tanto instantius imminebat, quanto tis scholam ad congregandosinibi theoricae vitae
in personarum acceptione minime judicabat.
sectatores construi postulavit. Susceptis itaque
Bmrhardum ?° Sed E P isco P us s "» saluti inimicus, admo-
.
. in sua possessione monachis, cum habitatio mo-
Eiii.voimm non attendit, auditum a veri-
nitiones pii Patris nastico proposito minus idonea videretur, alior- E
tate avertendo et s patiosas mundi vias ambu- sum vertit religiosam intentionem mentis. Locus
redaZemta- >

lando. Susceptum interea ineodem ccenobio Cle- igitur quidam, in eadem regione situs, qui ety-
B ricum quemdam Pontifici notum beatus Udalricus mologiam nominis ex adjacentium camporum
sui
convenit, eumque si suus Antistes resipiscere silvarumque virenti amcenitate ostendens Gru- ,

multa super illius aversione est

vellet, sciscitatus, ningen c dicitur, legitimo concambio facto cum
conquestus. Clericus vero pie simpliciterque lo- duce Bertholdo, cujus ditioni subjacebat, studio
quentem patienter quidem, sed non simpliciter et industria clarissimi viri Hessonis, monacho-
audivit, reversusque ad Episcopum, dulcia viri rum juris efficitur, [qui quomodo regulari custo-
Dei verba pervertens ac aspera quaeque de suis
, diae aliquantulum aptior videbatur, constructis
commentis adjiciens, graviter illum accusavit. mansionibus, monachi illuc sunt translati; nec
Dumque homini per pravam adulationem studuit ibi, ut postea clarebit, stabiliter mansuri.
placere, Deum in suo famulo, non veritus est 54 Sed fit plerumque ut sacrorum locorum cui prxfxci-
offendere. Nam
ad majorem suas iniquitatis cu- stabilitas et religio, quae in suiprimordio pau-
tur S. Vdat-
ricus.
mulum, animum Pontificis ad tam immanem lisper retardari videtur, procedente tempore, per
commovit furorem, ut milites, suos praemiorum Dei gratiam, et prudentium virorum industriam,
pollicitatione ad servi Dei accenderet persecutio- in suo statu stabilius perfectiusque solidetur.
nem qui pecuniae cupiditatem innocentiae pra3-
:
Quod manifestius probabimus, cum sequentium
ferentes, diu innocentiae justitiaaque amatori insi- rerum effeetus descripserimus.] Nam tandem post
dias moliuntur, domnum Cunonem , cujus saepe aliquot annorum curricula venerabilis pater,,

meminimus, Cluniacum pergentem comprehen- Udalricus, in omni norma ccenobialis vitae ad

derunt, hunc Episcopi sui reprehensorem existi-
mantes, in quo ob satiandam crudelem Domini
sui voluntatem, nimiam impietatis suae saevitiam
exercuere, rebusque omnibus denudatum reli-
quere.
nihit promo- 51 Ille vero, ut vir timens Deum, flagellantis
Domini judicium patienter sustinuit, ipsiusque
,
provincia? defensorem expetens *, quis sit, quid
pertulerit, quove pergere velit innotuit. Cujus
adjutorio recepit sua, suisque persecutoribus pro
sceleris sui erratu veniam postulantibus, prom-
pta affuit indulgentia. Videns itaque memorabilis
unguem edoctus, a sancto Hugone ad praefatum
locum dirigitur, quatenus per ejus studium atque
laborem vinea ccelestis Agricote inibi plantare-
tur. Qui commissi gregis curam solicite coepit F
agere, monitis et exemplis oves Christi instruens
qualiter se ab invisibilis lupi rabie possent de-
fendere.
55 Non post multos itaque -dies felicissimi Oblatam sibi
adventus ejus, bono virtutum illius odore jam se e n e gume
~
na „
per regionem diffundente, offertur ei inter filio-
rum suorum manus matrona quaedam nobilis
vexata furore saevissimi diemonis qua sub ipsis ,

pater Antistitem ad tam apertas tamque crudeles vinculorum nexibus, quibus ob immanitatem fu-
inimicitias erupisse, cessit, locumque dedit irae roris stringebatur, in conspectu viri Dei pavendo
ne injuriae, siquae sibi accessurae erant ad gloriam fremitu variisque conatibus perstrepente, ut pa-
meritorum, persecutori suo fierent ad perpetuaa tenter intelligeres inimicum ejus praesentiam
conftisionis opprobrium. Reversus etenim ad expavescere ; frater quidam, Warinherus nomi-
Cluniacensis ccenobii arcem, diversis munitam ne. de meritis sancti Patris pie praesumens, suas
virtutibus, protegente Deo, insidiatorum suorum preces adstantium votis simpliciter adjunxit ita
evasit manus. [Quid illi eo tempore ad suae san- inquiens Pater sancte, qui omnibus in affli-
:

ctitatis indicium, et Abbatis sui tutelam divinitus ctione positis auxilium orationis tuae clementi
sit concessum, breviter puto intimandum]. compassione impendis, cur super gravissima hu-
' monem ha- 52 Illis etenim diebus beatus Hugo pro mo- jus miserrimae mulieris vexatione solita pietate
bet S. //«,„,
tte saneto nasterii sui utilitate, communi fratrum decreto, non moveris ? Huic vel benedictionis tuas mumis
Udulrico.
exteras nationes decreverat expetere, quod ne largire, quatenus ab infestantis inimici liberari
Beatus iste sancto Spiritu edoctus, beato
fieret, valeat invasione.
magistro humiliter suasit; nec illum, licet alio- 56 Quibus auditis, vir humillimus veheraenter
rum votis contrarium esset ad consentiendum , obstupuit, fratremqtie quasi simpliciter locutum,

-
" quod
 150 VITA UDALRICI CONFESSORIS ORDINIS S. BENEDICTI.
quod de ipso praesumeret, gravi indigna-
talia summorum Apostolorum Petri et Pauli constat
prttammi tione coarguit, dicens; se hominem peccatorem, esse dedicatum.
modestia a s
noii curan- nullius meriti dignum esse, per quem divina mi- 59 Hujus igitur sanctissimi Patris studio at- «bi condit
monaste-
ituin rcfc-
seratio sospitatem illi dignaretur conferre. Salu- que meritis post Deum praecipue est adscriben-
riiini,
rens, Dcum
precatus ti- tem tamen illi a vero medico Jesu Christo, sed dum, quod primum in ea eremo militiae ccelestis
beravit. non in sua praesentia adipiscendam, imprecatus Regis quoddam gymnasium noscitur esse con-
abscessit : ac secreto ingresSus ecclesiam, corde structum, vel quod inibi Deo serviens fidelium
contrito, spiritu humiliato, lacrymis uberrimis pnpulus merito et numero est adauctus. Accensa
Domino pro illa supplicavit. Nec diu distulit su- etenim hac splendidissima lucerna, et bonorum
perna clementia vota supplicantis amici quem ,
operum exercitiis super candelabrum eminenter
ob suae humilitatis custodiam declinare vidit , posita, multi in tenebrarum caligine constituti
laudem favoris humani. Comitibus etenim mise- gaudebant se illius claritate illustrari. Nonnulli
randae mulieris cum mcerore eam reducentibus, etenim de magno et spatioso hoc mari cupientes
ipsa subito de manibus eorum in terram corruit, emergere, ejus sanctitatis consilium non dubita-
ac quasi per unius horae spatium, usu loquendi bant expetere.
subtracto, moribunda jacuit. Ibi itaque superbo 60 Sed vir beatus, licet ad fratrum suorum iinuiin:
Ittd vir.
hoste, per humilitatem servi Dei adhuc precibus sustentationem terrenarum rerum valde indige-
scitis.
incumbentis, devase, quod possederat, ejecto, ret supplemento, nullum tamen sibi attraxit ser-
matrona surrexit incolumis, ac reversa cum suis, mone composito. Nam magnis quoque viris, di-
gratias egit Deo, ejusque fideli famulo, per cujus vitiarum gloria fultis, gratia conversionis eum
meritum receperat gaudia optatoe sanitatis. Hoc adeuntibus , proposuit loci paupertatem distri-
miraculum, proedicto fratre Warinhero refe- ctionem Regulae, propositi laborem suadens, ut ;

rente, cognovimus, qui adhuc superstes vivit in alia expeterent monasteria, ubi non constringe-
domo Dei, sanctae simplicitatis et innocentiae rentur tam grandi rerum inopia. Quia Deum non
monachus. ficte sed veraciter quaesierunt, [sponte] se dura
.Itiiln iin I ir 57 Cum ergo in praefato loco servus Dei ali- quaeque et aspera propter spem vitae aeternae pa-
sanctos
quo tempore mansisset, anxiari ccepit, quod tienter subituros [promittentes], sub tali magi-
ovium suarum caulas nequaquam in tuta man- stro jugum Christi susceperunt. Hi non solum
sione, sed quasi in mediis luporum faucibus, vi- rebus, quas reliquerant, loci indigentiam pluri-
dit constitutas. Idem etenim locus, licet sui mum supplevere , verum etiam seipsos relin-
amconitate spectantium oculis grate arrideret, quentes, per religiosae vitoe conversationem, no-
licet ubertate fructuum labori cultoris respon- minis sui professionem ornavere. Venerandi ete-
deat, patet tamen undique accessibus viarum, nim Patris monitis instructi, moribus aedificati,
circumfunditur frequentia secularium hominum, meritis adjuti ; de peccatoribus justi, de carna-
arctatur penuria multarum rerum monastieae libus spirituales, [de terrenis ccelestes] sunt ef-
quieti necessariarum. Quae omniaVir altioris in- fecti.
genii solicite perpendens plurimum obsistere , 61 Cum itaquetotiusreligionisamatorlucran- In monaste-
rio pttetla-
spirituali professioni ; filios adoptionis, quos a dis animabus propensius invigilaret, solicitus runi asecon-
carnalium hominum vita et moribus alienos vo- fuit, ut etiam muliebrem sexum faucibus antiqui dilo
luit existere, etiam loco ab illorum visu et auditu hostis subriperet. Unde in villa, quae Boleswi-
satagebat segregare. Cujus rei cura, diversos ler *
dicitur, distans a monasterio fere milliario ' alias Bolps-
anfractus eremi Brisacensi pago adjacentis
, uno, non solum eas collegit, quae maritales deli- weiler vide-
ttir scribi.
perlustrans , tandem locum ex antiquo-
invenit cias postponerent verum etiam, quae virginali
;

rum nuncupatum, a secularium

traditione, Cella decore candentes, ccelestis Regis sponsae voca-
turbine longe remotum, nemorosa arborum den- rentur, et essent. Hae sub utraque conditione se-
sitate consertum irriguum aquarum fluentis,
, culo renuntiantes, cum nitore castitatis, accen-
florigeris amcenum pratis, et per omnia oppor- sisque lampadibus in adventum Sponsi sui sese
tunum cautelae vitae monachilis. satagebant praeparare, quatenus cum eo ccelestis
(01 iiniprio- 58 Hunc igitur omni desiderio amplexatur, aulsethalamum mererentur intrare. [Ad quas,
rent lintiils
lis secuU
ii
Burchardum Basileensem antistitem, ad cujus
rf quia secundum narrationis seriem pervenimus,
Hbus remo jus spectabat , cum nobilibus viris convenit, et miraculum quoddam, quod apud illas Vir Dei,
tinii. ii,

iiiiiim per-
sub multOFUm tostimonio probabili recompensa- dum in eadem villa consisterent, perpetravit, si-
tione facta, fratribus suis eorumque successori- lere non debemus.]
bus perpetuo jure habitandum acquisivit. Trans- 62 Quadam etenim vice spiritualis Pater eas-
forens igitur athleta Christi vineam de ^fEgypto, iiain cancro
dem filias suas, quas moreChristo genuerat,
laborantem,
et velut alter Moyses ducatum prsebens Dei po- suo exhortationis gratia visitabat. Cui una ex siinitiiti re-

pulo, introduxit eum in eamdem solitudinem, ut ancillis Dei, Vinnecha ' nomine, filiam suam vir-
-per duros et asperos labores patienter exercita- ginem sacram, quam secum de mundi naufragio
tus, intrarettandem terram lacte et melle ma- ad monasticae quietis portum adduxerat, bene-
nantem. Constructurus autem monasterium cum dicendam offerebat. Nam invaserat faciem illius
religiosis fratribus, prselato sanctee Crucis signa- cancer, morbus letalis, jamque miserando modo
culo,locum futura.' fahrieai perlustrat, ad prccum nares corroserat usque ad confinium labii supe-
vota suppliciter persolvens, ipsum aqua sancti- rioris, super cujus plagam cum ea vice, secunda-
ficationis consecrat. Ipse quoque ad fundamen- que adveniens, medicinalem Omnipotentis mise-
tum ponendmn primus sarculo terram aperit ricordiam suppliciter invocasset; ut in tertio ad-
deinde exemplum magistri discipulorum devotio ventu suo malum morbi latius crevisse conspexit.
subsecuta, terram certatim egerit. [Haec idcirco solita pietate commotus, erumpentibus lacrymis,
commemoravimus, ut praesentes et subsequentes puellae inquit : Quid est, filia, quod antiqui ho-
semper habeant in memoria, a quanta sanctitate stis invidiam adeo tibi proevalere video, ut orati-
et religione prsefati loci surrexerint primordia.] onibus servorumDei non valeas liberari de hujus
Cum tandem sub magna rerum penuria ejusdem passionis incommodo nam in virtute Jesu Chri-
:

ecclesiae aedificium esset consummatum, in honore sti confidebam, te jam incolumitati esse restitu-

tam.
 DIE DECIMA JULII. 157
tara. Haec dicens, locum vulneris ex omni parte nimodis ad hoc invigilans, ut sub ipsius magi- K\ HSS.
sanctis manibus ambiendo, apposito simul ora- sterio nullus velreligionisvelanimarum utilitatis quanto riisci-
plinam mo-
tionis antidoto contrectat, ac sic eam dimittens, subreperet defectus. Unde ipse primus ordinem nasticam
in nomine sanctae et individua? Trinitatis impe regularis disciplinje in eodem coenobio servandum sliuiio jiro-
movertt,
rat, ne amplius ex illa infirmitate ullam mole- statuit, qui ipso auctore ac doctore in augmen-
stiam sustineat. Quod Viri Dei prseceptum celer tum religionis excrescens,
hodie quoque, Dei
effeetus subsequitur. Nam eadem hora puella gratia, meritisque ipsius opitulantibus, salvus
cum naris purgatione vermem adinstar parvissi- consistit. Nam cum adhuc pauci numero essent
mae testudinis projecit, cunctisque, qui aderant, fratres, qui sub ipsius regimine Domino servie-
gaudentibus, sanata ' Dei magnalia ac beati Viri bant, tam exemplo ejus et admonitione, quara
merita non tacuit. Hoc gestum ejusdem venera- propria voluntate perfectiorisque vitae desiderio,
bilis ferninae, matris videlicet sanatae virginis, traditiones Cluniacensium Patrum Ordinisque
aliorumque testimonio ad nos constat esse per- districtionem observare satagebant in tali nam-
:

latum, quorum fides et devotio virtutis praebet que tantoque magistro sese quasi in lucidissimo
incitamentum. v
speculo considerantes, formamque, cui imprime-
rentur, ante oculos habentes, de virtute in vir-
tutem studebant proficere, ut tandem Deum deo-
ANNOTATA. rum in Sion mererentur videre. Ipse quoque se-
cundum Apostolicae institutionis regulam, prout
cuique competebat, in omni patientia et doctrina
a Situm esse in dicecesi Lausannensi liquet e ver- arguebat et obsecrabat, non pigerin solicitudine,
bis proxime sequentibus. Notat Mabilio ibidem ex ne remisso ullum in propositi fervore negligentias
decreto capituli generalis anno 1326, debuisse esse torporem posset generare.
30 monaehos. 65 Ipse primum, petente Willelmo a Hirsau-
b Percussum jam pridem anathemate a Gregorio giensis coenobii reverendissimo ahbate, Aleman- a
VII, quia contra hunc Pontificem adhserebat Hen- niae monasteriis consuetudines Cluniacensis ec- luvectis uh
ipso prioiiin/
rico Imperatori, narrat Baronius ad annum 1076 :
clesiae invexit : quas plerique monasticae religio- lll llriiuiu-
alii, teste Mabilione, ad annum prmcedentem. niniii Con-
nis amatores, tanto studio tantaque veneratione
c Germanice grilll, BeUjice fl,rocn, Latine vi- suetudibus
observant et amplectuntur, ac si opes regias se Cluniacensi-
ridis. bus.
habere gratulentur. De quibus duos libellos lu-
d Burchardus ab Hasenburg ponitur in Basilea
sacra, anno 1658, « Collegio S. J. Bruntrutano culento sermone composuit ;
quorum conscriptio
edita, inter Basileenses Antistes vigesimus nonus, tam per Alemanniae, quam et aliarum regionum
signalo anno 1072 : ubi plura. monasteria longe pervolavit quos si forte leges,
:

quasdam divinaeservitutis aliorumque ofiiciorum,

nec non obedientiae, humilitatis, fraternaeque ca-
ritatis leges conscriptas in eisreperire, studium,

CAPUT VI. ingenium quoque, sapientiamque viri inibi mani-

feste poteris cognoscere. Erat enim homo iste
doctus paterfamilias in regno ccelorum, proferens
Prceclarce Viri sancti virtutes. de thesauro suo nova et vetera, unde multos ad
scientiam erudivit : ideoque sicut stella in per-
petuas aeternitates fulgebit.
(Juum mugno
Opera; pretium esse existimo, praeconiis signo- 66 Quotiesadcircumpositonim Abbatum, sive Ejusfama ad
vurianim rir<-/ii/t/<< h<.
rirliiliiiu .))- rum illius paulisper intermissis, Iaudabilem monachorum coenobia visitationis gratia venie- monachos
nnmenlo cni- vitae ejus conversationem texere, [ut posito fun- bat, non ut hominem, sed ut re vera magni con- propagata
lneril; ausleritas
damento, miraculorum aedificationem aptiuspost- silii Angelum, cunctorum devotio cum omni eum
vilx in victu
modum videamur exigere. In primordio quidem reverentia et alacritate suscipiebat. Cujus dile-
conversationis ejus pauca de morum illius quali- ctio illorum cordibus adeo insedit, ut eum Ordi-
tateperstrinximus ; hic vero qualitersusceptohu- nis sui Patrem ac doctorem appellarent,- hodie-
jus loci regimine vixerit, qualiter docuerit, ob que nomen et sanctitatis ejus merita in benedi-
multorum utilitatem pro nostris viribus breviter ctione commemorent. Qua vero austeritate Athle-
evolvendum putamus. Nam in hujus nostrae fra- taChristi corpus suum castigaverit, ne aliis pree-
gilis, jamque ad occasum vergentis aetatis tem- dicans, ipse reprobus efficeretur, fragilitas no-
pore, deficiente jam Sancto, ut ita dicam, mira- stra vix referre valet. Primo anno quo divina
bilius est sancte et innocenter vivere, quam ex- dipositione populum Dei regendum suscepit, qua-
teriora miracula, quae cum electis, et reprobis dragesimales ipsius anni dies in panis et potus,
communia sunt, perpetrare.] Erat igitur Beatus [qui ex aquae hordei sive avenae permixtione
iste fide firmus, spe certus, gemina caritate re- confectus,] vulgo cervisia dicitur, perparco sum-
fertus, mundus corde, pius voluntate, discretus ptu exegit : sicque suam devotionem familiaque
in simplicitate. Erat etiam in consilio circumspe- Christi salutem, cui speculator positus fuerat.
ctus, in sermone disertus,
in omni actione sua summo rerum Speculatori commendavit. Alioque
compositus constans in adversis, humilis in pro-
; tempore,cum naturalis necessitas poposcisset,
speris, nec nimis in severitate rigidus, nec in hi- tam tenuiter ab eo cibus sumebatur, ut potius
laritate remissus : sed honesta gravitate tempe- cogi quam velle '
videretur. Plerumque ad prin- •
nlibi velle
relici.
ratus, justitiam dilexit, iniquitatem odio habuit, cipalem mensam sedens, circumvallante se fra-
supernique Arbitri voluntatem in omnibus secta- trum corona, praegustatis paulisper escis, refrae-
ri studu;t. Misericordiae pietatisque visceribus nans edendi appetitum, spiritualibua epulis ani-
plenus, mira mansuetudine et invicta patientia mam suam delectabiliter pascebat; psalmis orati-
prasditus, [egregiis quoque studiis floruit, velut onibusque vacans, ccelo totus intendebat.
sequentis series narrationis declarabit.] 67 Nonnumquam etiam prffl nimia Iassitudine tautiores
epulas aver-
64 Nam circa salutem fratrum, suae provi- somno superveniente correptus, communi refe-
santis; vigi-
dentiae commissorum, valde fuerat solicitus, ora- ctione completa, ab aliquo fratrum facto signo

surgere
 158 VITA S. UDALRICI CONFESSORIS ORDINIS S. BENEDICTI.
surgere est admonitus. Quid dicam? Quod num- licitudine occupari. Utriusque tamen vitae typum
quam lautiores epulas, nisi summa infirmitate rebus expressit, quia spiritualem quietem dulci-
cogente,"quaesivit.Quid? Quod nec saporem qui- ter amplectens, aetivae etiam vitae administratio-
dem, vel in simplici cibo attendit. Quod appone- nem non deseruit. Operibus enim misericordiae
batur ei non in concupiscentia, sed ad necessita- cum omni studio et hilaritate insistens, omnes
tem corporis simpticiter et cum gratiarum actio- supervenientes hospites, ut Christum suscipere,
ne sumebat ; nec dulcia avidius, nec minus sapi- illisque humanitatis * officia summa cum devo- "
alias hunii-
litatis
da gustans despectius. Vigiliae ejus, vigiliae lon- tione curabat impendere : quos non solum car-
gae et laboriosae, et quae pene ipsam naturam nalibus beneficiis fovit, verum etiam dulcissimo
debitis obsequiis viderentur defraudare. Nam exhortationis sermone veluti saluberrimis qui-
cum fessos artus respausandi gratia lectulo col- busdam ferculis, animas asque refecit.
lccasset, ubi parum somni praagustavit, 'excussis 71 Illius quoque membris, qui propter nos misericordia
crga paupe-
membris de somno, ecclesiam intravit, crebris- egenus factus est, cum dives esset, Christi vide- res mirijicu;
que suspiriis psallendo et orando seipsum holo- licet pauperibus hic pauper Christi maxima
,

caustum medullatum Domino in ara cordis ma- cura, sanctaque intentione, ut revera ipsorum
ctavit. Nonnumquam etiam in stratu suo jacens '
capiti servivit quos etiam patronos suos, suos-
:

vel residens, animam suam in conspectu Domi- que dominos appellavit. Hos ipse jejunus pavit,
ni effudit, et secundum Psalmographi senten- horum in sinum eleemosynarn abscondit his pe- ;

tiam, laborans in gemitu suo, lavansque per sin- des lavit, capillis extersit, sancto ore osculari
gulas noctes lectum suuin, lacrymis suis stratum non despexit quorum ut nuditatem contegeret,
;

suum rigavit. se plerumque non erubuit denudare, ne carnem

donum la- 68 Cumque vcro ad magnam illam ccelestis proximi sui videretur despicere. Aliquoties in iti-
crymarwn ;
Agni mensam accessisset, ut sacrosancta passio- nere constitutus, si pauperem nudum obviam ha-
nis ipsius mysteria cclebraret, mox totus lacry- buit, a via secretius divertens, lumbare indumen-
roarum undis fluebat, totus in Deum, fontem vi- tum, quo inferiora corporis tegebantur, latenter
vum, sitiebat. Tantam siquidem compunctionis eductum nudo tradidit induendum
, reputans ;

gratiam habebat, ut aliquoties cum nec vocem secum laneura vestimentum, quo utebatur pro-
,

ederet, nec labia.moveret; quasi divino examini
assistens copiosa fletuum effusionc totam faciem
rigaret. Anima quippe ejus, omniaque ejus inte-
riora nomen sanctum Domini benedicebant. Quem
cum quidam discipulorum ejus pane lacrymarum
die ac nocte pasci perpenderet, admiratus super
jngi illius afflictione, curse tam inconsolabili lu-
ctu attereret, prassumpsit inquirere.
Dei humiliter respondens Primo, inquit, deli-
ctorum meorum maculas abluere cupio. Secundo
exiliimei Berumnas etlabores defleo. Tertio, nos
qui monachi censemur, multos numero, paucos
esse raerito, lacrymando perdoleo. beatum vi-
rum o beatas lacrymas! quas et rationabilis
! inspectore pensaretur.
causa produxit, et humilitatis commendatio in
audientiam superni Arbitri
quam, felicem ! qui cum
'nHMlugen- guentibus ', divinoe consolationis exspectavit re-
"'"'^
promissionem.
arcta taci- 69 Silentii quoque tam diligens custos fuerat,
"""'"\
ut a mane usque ad signum primae horae preci-
-
pter suam asperitatem, pauperi minus esse ac-
ceptum.
72 Venit aliquando ad eum quasdam pauper- cx qua dan-
lur mulieri
tam largi-
cula, veste religionis induta, cupiens
socci ipsius
tate ipsius perfrui, quam verbo consolationis re- Sancti eos
creari. Haec ut in pedibus sancti hominis soccos petenti.
pilosos contra algoris violentiam valde commo-
Cui servus dos conspexit, dari sibi eos supplici voce rogavit.
: Nec mora, sanctus Pater exutos soccos petenti
libens tribuit, quiaChristum in paupere et atten-
dit et honoravit. Parva quidem haec et relatu in-
digna viderentur, si muneris quantitas potius,
quam caritas et affectus dantis a superno cordis
Nec illud prastereundum
est, quod fidelium oblationes ad aliorum neces-
admisit. Vere, in- sitates saepius transmisit
sublevandas, amplius
beatis in hoc seculo lan- in hoc diligens proximum quam seipsum, cujus
indigentiae magis quam suas voluit esse consul-
tum : bonorum operum exercitiis praeurrenti-
his
bus, dilectus Deo et hominibus est effectus.

73. Honorabant illum Principes diligebant , F

bus et contemplationi saepissime incumberet, et eum multi nobiles ac divites, et ut patrem cole- Omnibus
omniafa-
sic deraum oris claustra ad doctrinae aedificatio- bant illum pauperes. Quanti praegravati mole clus, mullos
nisque verba reseraret. Sed et omni tempore, peccatorum ejus prudentiae quassierunt consilium, Cliristo lu-
cralitr.
aut utiliter tacere, autffuetuoso loqui studebat; et sanctae intercessionis auxilium Quanti salutari !

sicque cum Psalmista orabat Pone, Domine, cu- : illius compuncti exhortatione, correctioris vitae
stodiam ori meo ; et ostium circumstantiae la- instituta assumentes, de tenebris
ad lucem, de
biis meis. Nam ut IVatribus quoque suis certas ad virtutes transiere Erat enim Vir iste
vitiis !

silendi vel loquendi metas poneret, mystico sa- omnibus conformis *, omnibus affabilis, nullius
croque jejunii tempore, tcrtiaj horoe laudem ho- personam despiciens secundum Apostolum, om- ;

rologio constituit significandam, ut determina- nibus omnia seipsum faciens. Haec de imitabili
tam tacitumitatis seu necessarise locutionis re- illius conversatione succincte transcurrisse suffi-
gulam observantes, sacris diebus debitam impen- ciat.
derent reverentiam. Jam vcro, ut brevi locutio-
•
aiias sum- nis cingulo ' specialia ejus comprehendam studia,
'"'"""•
orationi lectio, lectioni salutaris doctrinse admo- ANNOTATA.
nitio, admonitioni scribendi vel dictandi crebra
successit exercitatio.
contem-
vits 70 Si quidautem pro monasterii vel fratrum a De hoc WiUclmo agit Commentarius prsevius
plativscum
acliva conso-
utilitate tractandum erat, id cum nioderata gra- §§ 19 et 20.
vitate fiebat. Sa-pius tamen altius ingemiscebat,
sese ex suscepti officii cura temporalibus vitae
negotiis vel ad modicum implicari : cum Maria
potius pedes Domini incessanter cupiens exoscu-
luri, quam cum Martha exterioris ministerii so-

. CAPUT
 DIE DECIMA JULII. 150
ruminaret, et seniles artus ad igneum calorem Y.X )1SS.

exorto iiiim
refoveret flamma sursum evolans ligni fascicu-
;
.,( calefacit,
CAPUT VII. los supra ignem ad siccandum positos raptim in- incendio,
vasit, altinsque consurgens, tecti altitudinem ap-
prehendit. Hinc familias clamor attollitur, a vici-
Patrata a Sancto miracula. nis ad extingucndum ignem undique concurritur;
domus substantia certatim ejicitur jamque acrius ;

sseviente flamma, venerabilis pater domura exire

Quidmn cx "lYfnnc ad deseribenda miraculorum ejus insignia rogatus, ne ab ignis violentia laederetur; iramo-
przgrandi
gutture
1 1 sermo recurrat. In vico, qui Amparingen bilis perstitit, expansisque ad coelura manibus,
osse,
laborans, dicitur, plebeius quidam carnium utens edulio, hujusmodi precem ad Dominum fudit Domine, ;

infixo gutturi suo osse proegrandi, intolerabili ad- inquit, Jesu, Domine Jesu, adjuva nos. Quo di-
dictus est supplicio. Cumque dolor adeo vehe- cto, signum sanctoe crucis flammis opposuit, ma-
mens esset, ut sibi hujus vitae spiraculum inter- nus intra vestem reduxit, ipsamque supra fo-
cipi putaret ; remedium, quod medicinali arte cum, cui adstabat, expandit. Dum ergo orat,
consequi non potuit, per beati Udalrici orationes dum Sanctos Dei suppliciter invocat, non solum
sibi a Domino conferri posse non dubitans, ejus ignis, quem veste cooperuerat, in carbones redi-
eonsilium simul et auxilium expetiit. Cui cum ca- gitur, verum etiam flamma, totam domum jam
lamitatis suae miseriam lamentabiliter aperuis- devastans, ac si valida imbrium abundantia per-
set, vir misericordise afflictioni ejus ex intimis fusa, subito extinguitur.
visceribus compassus, dulcibus eum verbis con- 78 Ipse ab incendio nec corpore nec vesti- veslis super-
solans, monet, ut habeat patientiam, et flagel- mento kesus liberatur. [Quis, Deus seterne, om- positione
extinguit.
lum corripientis Domini peccalis suis attribuat. nipotentatus tui magnalia dignis laudum proeco-
Deinde locum doloris consignat Sanctorum reli- niis valet extollere? Ecce iterum antiqua magni-
quiis, potatque eum aqua sanctificationis. Consi- tudinis tuae miracula non dedignaris renovare :

lium quoque dedit infirmo Romanee urbis mcenia, sicut quondam tres Hcbroeos juvenes, Chaidoois
summorum Apostolorum gloriosissimo triumpho incendiis pro tui nominis confessione deputatos,
insignita, cum primum opportunitas accidisset, illaesos eripuisti ; ita nunc famulum tuum velut in
adire, ipsorumque patrocinia pro corporis et ani- aestuanti fornace stantem, teque invocantem in
mse incolumitate devote expetere. mediis flammis ita intactum conservasti, ut nec
annitente S. 75 Ctijus consilio vohintarie acquiescens, re- fimbria vestimenti ejus ulli pateret loesioni. Sicut
Udalrico li-
beratur.
dit ad propria, injunctum sibi negotium exsequi tunc medium fornacis quasi ' roris flantem, An- * uddc vcn-
cupiens prompta obedientia. Ea nocte cum sese gelo in eam descendente, fecisti ; ita nunc per luni

miserabilis homo sopori dedisset, prorumpente merita fidelis tui, voracem flammam, omne illud
sanguine, ssevissimus ille gutturis aculeus qua- aadificium destruentem, ccelesti virtute eompres-
dam vi evellitur ;
quia dolor ibi locum diu habere sisti.] His ita gestis, sanctus Pater populares,
non potuit, super quem homo Dei Sanctorum pi- qui ad extinguendum ignem convenerant, dulci
gnora, adjuncto pariter suoe orationis medica- sanctaque prasdicatione recreat ; monens, ut om-
mento, tetendit ". Ereptus igitur de faucibus nem spem suam in summo rerum Ordinatore
mortis, inopinata sua sanitate amicos et affines constituentes, sic vivere studerent, quatenus ab
suos laetificat; remeansque ad beatum Udalricum, seternis gehennoe incendiis, Deo propitio, libe-
su33 salutis patronum
gratiarum actiones pro
, rari valerent. Qui omnes Iaeti et alacres, Deum-
adepta sospitate referre non cessat. Vir autem que in mirabilibus, quae viderant, glorificantes,
Domini, ob suae humilitatis custodiam, non suis ad propriasunt reversi.
meritis, sed sanctorum Apostolorum potestati 79 Inter haec tacendum non est, quantam Ob incestuo-
sanitatem ipsius docens adscribendam fore, ad Deus tentationem famulo suo, ipsiusque discipu- sum
quorum limina eum destinabat dirigere, monet lis imraiserit, et quam mira clementia eum cum

illum solicite, ne injuncti itineris laborem negli- suis de imminenti augustia liberavcrit. Enimvero
gat assumere. cum quidam in Brisgaugiae finibus stuprum cura
Brumati fri- 76 Beatus pater egressus est aliquando pro noverca sua illicite commisisset, et scelere diffa-
gore algens,
quodam fratre viro nobili,
monasterii utilitate, mato , oculos civium suorum proe contumelia
"fl/ifisEgino. cui nomen erat Egeno ", qui ejus ductu mundum ferre non potuisset; adiit venerabilera Constan-
vicerat, quique hoec, quae subscribenda sunt, re- tiensis ecclesiee pontificem a ', ab Gebehaldum
tulit, secum pariter. comitante. Erat tunc fri- pro commisso crimine pcenitentioe accepturus
illo atias Uot>- •

liardum
goris asperitas nimia, solitoque gravius inhor- remedium. Qui misit eum ad cognitam sibi beati
ruerat hiemalis inclementia. Sanctus autem Do- Patris sanctitatem, petens, ut in numero fra-
mini psalmis et canticis spiritualibus, quoties trum, qui vulgo Barbati b dicuntur, suscipere-
erat in itinere, semper intendebat, nec umquam tur quatenus sub ejus regimine per duros obe-
:

gravitatem silentii, nisi magna urgente necessi- dientioe labores, delicti sui veniam adipisci me-
tate, solvebat. Dum ergo psalmis et orationi reretur. Suscepta legatione Pontificis, Vir Dei
more suo vacaret, intusque in amore Dei totus ad fratres detulit sed quia locus in proximo
;

flagraret, frigore foris contra se invalescente,

in erat, rem commise-
ubi idem vir tam nefandam
corpore adeo obriguit, quod vix vel vocem edere, rat, voluntati ejusminus annuendum putabant :

vel labia movere potuit. Quod videntes, qui in verentes, ne aut culpam ex loci propinquitate
eomitatu ejus aderant, illico mente consternati, iteraret, aut opprobria hominum sustinere non
qui, ne id fieret, pramdere inertes
fuerant et in- posset. Qua propter miserabilis ille, incertus,
cauti, festinato cursu quamdam villam intrabant, quo se vertere posset, invento tandem consilio,
ejusque necessitati copiosum ignem praeparabant
suis ignorantibus, Hirsaugiense coenobium expe-
quos proeeuntes, senior, uno cliente secum comi- tiit, seculo renuntiavit, correctioris vitae discipli-
tante, subsequitur, ac
domum intrans, ab obse- nam assumpsit.
quentibus sibi juxta fori incendia collocatur. 80 Hinc igitur callidus omnium bonorum ad-
'7 Cumque tacitus sedens, psalmos secum versarius , materiam saeviendi in Dei famulum

ejusque
 160 VITA S. UDALRICI CONFESSORIS ORDINIS S. BENEDICTI.
i \ uss. ejusque discipulos se invenisse gavisus, qui pro-
smuii opera
cona t us n eosdem diu frustra exercuerat,
•
j

liostes in eorura persecuhonem excitabat.

ANNOTATA.
rium iiir- novos
saugiense Tp S ; us etenim, ut putatur, instinctu, miraque
Dei permissione, hujusceraodi fama totam subito
a Gebehardus, vel, ut scribit Brusehius, Gebhar-
pervolat regionem [cunctis dicentibus,] homi-
,
dus, hujus nominis tertius, dux Zeringensis et mo-
nem illum suis oculis subtractum, ad illius loci
nachusMirsaugiensis,creatur Episcopus anno 1082
monachos conversionis gratiapervenisse, etarun- et sedem suam tenuit difjicillimis temporibus usque
dine ori ejus imposita, subterraneo specu, quasi ad annum 1116. Hxc et plura dictus Bruschius in
pro pcenitentia obrutum fuisse, arundine vero Catalogo Episcoporum Constantiensium.
casu remota, inventum post triduum mortis sub- b De fratribus Barbatis seu Conversis egimus in
isse supplicia. Hinc furor totius populi contra S. Wilhelmi Hirsaugiensis Commentario prxvio,
eos accenditur, hinc servi Dei spectaculura et clie 4 hujus, pag. 152, a num. 19.
opprobrium cunctis habentur. Erat tunc tempus
messis triticea;, quando haec infortunia Viro Dei
sociisque ipsius obviavere. Adduntur suspicioni-
CAPUT VIII.
bus suspiciones, blasphemiis blasphemiae, male-
dictiones maledictionibus. Nam ea tempestate ex
occultis terrae finibus, imbrifera nubes circa cce-
Infanti impetrat gressum; caecitate afjli-
nobium ascendens, paulatimque sese per totam
gitur; ejus obitus; apparitio et mira-
regionem spargens, pluviarum inundationes com-
provincialibus ingerebat unde nec meti nec foe- ;
cula istunc consecuta.
num colligi poterat.
B 81 Tum vero filii tenebrarum filios lucis raulto E
rxarix turbx acr i us maledictis et blasphemiis insectantes, aie- Quodam tempore contigit beatum Udalricum diers. aiias Swal- '

" '"" e lcs ad villarn, quae Waltchiretha' dicitur, deve-

'
bant Ecce quanta mala, quantas calamitates a
:
Comitem
pestiferis illis patimur! Ecce enim, ecce nubium nire, uno monachorum secum pariter comitante. suum infir-
densitas et imbrium tempestas de execrabili illo Ubi dum ob sanctaj opinionis reverentiam a quo-
consurgit loco, ubi defuncti cadaveris obruta ja- rumdam devotionein hospitium honorifice fuisset
cet corruptio. Istos non monachos, sed simulato- susceptus, monachus ejus valida infirmitate sub-
•
alias scdu res homicidas et perversores *, cur siniraus inter ito est praegravatus. Mane itaque discessurus,
elorcs.
nos vivere, quorum nefas nec ccelestis indignatio cum infirmus ejus comitatui nulla virtute posset
sustinet inultum esse? Istos de nostris flnibus adjungi, sequestratus ab aliis.cum gemitu, et la-
studeamus expellere, ut nos cum nostris salvi crymis Dominum pro fratris incolumitate preca-
possimus consistere. Inter hos turbines spiritualis batur ; acvenerandam virginem Margaretam,
Pater, super quem prsecipue totum pondus tribu- cujus in eadem villa memoriaest, inter alias sic
lationis incumbebat, oves suas, quas a luporum affatur
dentibus lacerari vidit, fortissima patientiae arma 84 Num, inquit, tibi placet, Margareta, quod
assumere monebat, dicens : Omnes in Christo monachus meus, quem ad tuae ditionis locum in-
Jesu pie volentes vivere, oportere persecutionera columem adduxi, tanta debeat infirraitate detine-
ab iniquis sustinere. ri? Redde eum, redde sospitati, quem sanum in
82 Singulos quoque nunc publice nunc pri- , tuo loco suscepisti. His dictis, ad infirmum fra-
vatira monebat, obnixius insistere orationi qua- ;
trem festinanter regreditur, sciensque omnia pos-
tenus persummi Patris consolationem, ab immi- sibilia credenti
: Surge, ait, in noraine Domini,
nentibus anxietatum fluctibus citius mererentur ut quemadmodum simul huc venimus, itapariter
liberari. Hinc ergo preces multiplicant, psalmos hinc discedamus. Nec mora, ad vocem jubentis,
cuin gemitu cordis decantant, pauperes reficiunt, monachus, acsi divinitus imperatus, nulla debili-
C Dominumque, quasi in navi dormientem, ut im- tatis vestigia in se ostendens, sanus surrexit, iter
peret ventis, et tranquillitatem faciat, excitare senis comitatur, Deus in his glorificatur.
contendunt. Cum vero inter hsec nullatenus se- 85 [Cum passim fama sancti Patris percre- uli pariter
infanti
dari posset tumultuantis populi fremitus, nec ulli buisset; Basilea quoque, civitas populosa, a mi-
monachorum liber e cella concederetur egressus, raculorum ejus gloria nequaquam exstitit aliena :]
beatus Pater legatum suum misit ad Ducem Ber- quam vice quadam ingressus, a pradivite quo-
'
<;iai tulfum', statucns, ut si ipsius judicio placeret, dam, cui nomen erat Anno,- devotissime est sus-
! ,i,/i/!."LV'r!'- monachum suum per exstructi ignis rogum, ad ceptus. Cui, posteaquam idem paterfamilias ho-
(Uiur, de /.a- comprobaiidain ipsorum innocentiam, transire spitalitatis juracum omni caritatis officio impen-
juberet. Constituitur itaque dies ; et examinis derat, filium suum egregios indolis flore adorna-
sententia adhuc suspensa, ille, pro quo tota tem- tum, benedicendum sanandumque illi offerebat.
pestatis procella fervebat, Dei nutu ex insperato Qui cum jam id aetatis esset, ut naturali pedum
supervenit, et viva adventus sui prajsentia mona- officio, firmis gressibus uti deberet, sine incessu
chos de impositi criminis opprobrio exemit. Sic tamen remanserat, omnemque spem ambulandi
omnipotens Deus, qui est adjutor in opportunita- parentibus suis abstulerat. Quod cum Pater ip-
tibus, in tribulationc, famulos suos, quos utiliter sius servo Dei mcesto sermone retulisset, nihil
adtempus probavit, probatos misericorditerlibe- diffidens demeritorum ejus dignitate, dulce pi-
ravit, et apud oranes, apud quos ditfamati fue- gnus gremio reverendi senis imponens, una cum
rant, magnifice glorificavit. [Adliuc aliqua de matre infantis affatur eum supplici voce
'"»•
miraculis beati Viri paginis sunt inserenda, quae 86 Rogamus pietatemtuam.Pater venerande, gressum
petrat;
sanctitatis ejus prajclara quaedaru sunt indicia.] quatenus pro hoc infante divinam misericordiam
digneris exorare, ut omnipotens Deus, qui nobis
eum concedere dignatus est, ipse ei naturale gra-
diendi munus largiendo, corda nostra laetificet.
Quorum precibus vir Dei commotus, ut erat mi-
sericordiae
 DIE DECIMA JULII. 161
sericordiae visceribus plenus, ad infantem adhuc vitae conclusit extrema. Cui ad cantandas regu-
in gremio suo sedentem mitissimos dirigens ob- lares horas Vir vitae venerabilis
Wido est depu-
ijtus : Almae, inquit, Mariae virginis Filius cle- tatus, qui adhuc in carne
degens, ejusdemPatris
alias ]iro- menter annuere dignetur, ut iu tuo profectu * pa- vestigia sanctis operibus sequitur,
utile vas in
cessu. rentum tuorum animus laetificetur. His dictis, domo Domini positus, consummataeque religionis
parvulum in terram statuit, statimque ille lon- monachus. Hunc aliquando Vir Dei rogaverat, ut
giuscule deambulans, post paucos dies firmis ve- cum ad extrema veniens, in agone laboraret, le-
stigiis innitendo, quo voluntas tulit, incedens, ctionem Apostolicam Sancti per fidem vicerunt
:

nullius egebatadminiculo. Isnunc robustaevirae- regna, in excessu ejus legi faceret. Laborante
tatis, perpetratiin se miraculi causatestisque exi- itaque in agone sancto Patre, vir prudentiae
to-
stit, in quo homine pulcra manus Omnipotentis tiusque religionis dote adornatus Eberhardus,
pulcra3 excellentisque staturae plasma confinxit. qui tunc super ejusdem Congregationis custodias
87 Hasc de beati Viri vita, sive gestis multis, ad eumaccessit, et an se cogno-
solicite vigilabat,
cxcitalem (quae scribi possent, brevitatis studio omissis) fi- sceret, vel audiret interrogans, taleab eorespon-
patientissi-
meferl; delium memoriae tradidimus. Hinc qualiter ad ae- sum accepit Audior*, audiris.
: *
Sic ctiani
terni Regis palatium, velut miles emeritus im- 91 Quse verba Spiritus sancti instinctu pro- alibi.Forte
Audio.
marcescibilis gloriae diademate coronandus in- lata, et amborum sanctitati testimonium redden- sancta mor-
traverit, commemoremus. Cum ergo DominusEle- tia, sapientium virorum notavit* intelligentia te coronatam
; '
alias eno-
ctum suum, post decursa hujus vitae stadia, bra- dumque se pro carnis solutione, pro aeternorum davil.
vio aeternae beatitudinis remunerare decerneret, gaudiorum perceptione, ut semper optaverat, in
ad labores et tentationes ejus labores addidit et proximo audiri [aDomino] laetabatur, et illius opera
tentationes, ut et gloriam meritorum ejus copio- summo Judici accepta esse in spiritu contempla-
siusaugeret, patientiaeque ejusexemplumposteris batur. Praefatus ergo venerabilis monachus Wido,
proponeret. Nam ademit -illi usum alterius lumi- sancto Patri per tres dies in infirmitate posito,
nis, quo solo utebatur per spatium longi tempo- custos assistens diligentissimus, quarto die
post
ris. Ipse vero viriliter agens, ac Dominum pa- Primae horae celebrationem ad eum more suo in-
tienter sustinens, cum Apostolo dicebat : Specta- travit, illumque extremum spiritum trahentem
culum sumus mundo, et Angelis, et homi-
facti reperit. Recitatur itaque super eum praefata Apo-
nibus. Tunc ergo orationi, psalmorumque decan- stoli lectio, inter cujus verba, Sanctus Dei, qui
tationi, nec non auditioni sacrarum lectionum, regnum mundi
fide vicerat, qui, dum vixit, justi-
tanto' studiosius ac liberius adhaerebat, quanto tiam est operatus, fratribus cum lacrymiset ora-
nullius alterius administrationis cura occupari tione adstantibus, ccelo spiritum reddens, aetemse
poterat, talibus studiis facile consolans damna beatitudinis repromissionem est adeptus.
ablati luminis. 92 Migravit autem venerabilis Pater n Idus
88 Taceri hic non debet, quam dilectionem, a Julii, plenus senectute, plenus et sanctitate,
S. Hugone ex quamque compassionem beatus abbas Hugo beato
commisera-
relinquens filiis suis dolorem demorte,exemplum
discipulo exhibuerit, ubi illum tali flagello a
Do- de conversatione
tiunis affectu , spem de interventione. Cele-
mino visitatum cognovit. [Quem enim sibi eadem brantes itaque ejus exsequias, peractis his, quae
sanctitatis conscientia, eodem spiritus amore in- rite pro defunctorum requie agi consueverant,
dissolubiliter conjunctum vidit, num illum non sanctissimi corporis glebam in claustri septis tu-
diligere? Num illi non compati debuit?] Prose- mulavere, incongruum ducentes, tanti Patris*
quente etenim fratrum suorum pio voto, misit membra inter aliorum fratrum cadavera colloca- atias pretii
venerabilem virum Cunonem ad eum revocandum re. Infratricesimum vero obitus sui diem domno
quatenus et misericordiam et caritatem, quam Cunoni, cujus ante meminimus, probatae conver-
apud eum sancte vivendo promeruerat, illi im- sationis monacho, Vir Dei apparuit, ipsoque re-
penderet, suamque ecclesiamtanti meriti viro, ac quirente, an quietis gaudio frueretur, respondit:
defuncti corporis pretio adornaret. Summae et inaestimabilis vitae gaudia optime pos-
89 Sed quia Dei nostri clementia, pie dispo- sedi, donante Dei clementia. Quidquid vero de
ilisiiui evo- nens omnia, idem ccenobium tali patrocinio pri- hac visione judicetur, indutum illum a Christo
cante Clu-
niacum ; id vare noluit, Vir sanctus locum, quem regendum asternae claritatis stola tam praeteritae vitae con-
quod Sanctus susceperat, quem vivens diligebat, quem et mi-
recusat. versatio, quam miracula, quae ad tumulum ejus
raculorum gloria post mortem illustraturus erat, creberrime fiunt, diffidere nequaquam patiuntur.
deserere humiliter recusavit. Reverso ad se nun- [Tuam ergo pietatem obnixe petimus, Pater bea-
tio, cum cognovisset venerabilis Abbas votum
tissime, quatenus tuis suffragantibus meritis,
suum sanctum Virum impleri non posse,
circa post terras ccelum, post exilii nostri labores et
indulgens si quid in eum, ut humana fragi-
illi,
ajrumnas, superna? patriae quietem mereamur
Mtas, deliquisset, veniam coram praefato Cunone
possidere.]
prostratus humiliteraccepit, pro se apud beatum
Udalricum accipiendam, si vel ipse eum quoquo
modo offendisset, quod et ita factum est.
90 Beatus itaque Udalricus in loci regimine ANNOTATA.
Sanclam I - succedi sibi postulans, cum
ttalrici vitam
per bina annorum
curricula et amplius, flagello caecitatis
probatus a Idest pridie Idus, seu die 14, ut prxvie mo-
fuisset, tactus est infirmitate
valida, qua et hujus nuimus tium. 10.

Tomus Julii.
i
26 DE
 102 ACTA SANCTORUM.

DE B. PACIFICO CONFESSORE
ORDINIS MEVORUM

J. B. S.
LENSII IN ARTESIA.

Gonzaga tumulatura ait in conventu Lensensi in

Belgio in saxo marmoreo Rem confirmant
COMMENTARIUS PHEVIUS.
Ferreolus Locrius in suis Chronicis Belgicis, et
Joannes Molanus in Natalibus Belgicis, qui et

De loco sepulturae, obscuriori Beati cul-

monumenti exscripserunt epitaphium hujusmodi
SUB HOC LAPIDE RECONDITA SERVANTUR OSSA
tu, memoria in Martyrologiis recen-
sacra B. Pacifici, Ordinis MlNORUM, qui IPSE
tioribus, et incerto mortis anno. PRIMUS FUIT PROVINCI.E FRANCLE MINISTER.
3 Anceps hic hxret Waddingus, unumne an ge- E
minum an potius ccnseat par- quiquid pau-
admittat Pacificum ;
ca de eo su-
uam cclebris est in omnibus PP. Franci- tem reliquiarum ex Belgio Venetiam aut Ripam persini
scanorum historiis B. Pacificus, tam cst ab translatam ; quasi ignorasset alium B. Pacificum
aliquo tempore neglectus ejus cultus, eo Ceredanensem in Insubria ex suo Ordine, de quo in
ipso loco in quo vivere desiil, nempe Len- Actis ad iv'et vi Junii. Verum quidquid sit de in-
Baalui hic sii, alias Lendii, Casteliano Elena? seu Elenis, scriptione illa
in Veneta, satis manifestum existimo,
Lensii depo-
silus Artesia Belgii provincia,dia:cesis Atrebatensis, op- eam B. Pacifico nostro, totis duobus seculis senion,
pido variis expugnationibus, imo eversionibus ac ex- aptari haudquaquam posse ; ut proinde exlra con-
cidiis, prxterito et prioribus seculis valde famoso. troversiam sit, illum qui a S. Francisco in Gal-
Situm cst in Artesix parte Flandrix finilima.Atre- iiam missus est, Lensii mortalitatem exuisse, cujus
bato et Duaco distans pari quatuor leucarum inie.r- scpulcro olim jam dicta epigraphe inscripla fuerit,
vallo,paulo majori ab urbe Insulensi, utpotc leucis ex qua pro antiquo ejus cullu certant quotquot ferme
sex indedissitum. Utantiquiorabclla non memorem, hactenus de hoc Beato locuti sunt. Id vero accurate
quibus mise.re afflictum novimus, a Francis captum notandum, non eodem loco, quo hodie visitur exstitis-
et /lammis prope absumptum est. anno 1553. Annis se olim Patrum Minoritarum Lcnsii cmnobium, sed
posl novem et viginti, scilicet 1582, a populabimdo eo, ubi circa suburbia monstratur fons, ab eo cogno-
Cameracensi prxsidio expilatum dicitur, et octo ab- minatus fons B. Pacifici, quem adversus febres
hinc diebus a principe dEspinoy, provincix gubc.r- aliaque incommoda salutarem memorant, adeo nt
nalore receptum. Rccentiora snnt qux patrum no- etiam hoc tempore apiis fidelibus frequentetur, quem-
strorum memoria gesta audivimus de Marescalli admodum me docuere lilterx nuper inde acceptx
Gassionis anno 1647 obsidione, in qualxsus, Atre- quamvis de singularibus beneficiis non tam diserte
bati extinctus est ; nti et de insigni vicloria, ibidem testentur. Modo prata sunt, ubi olim camobium fuit,
anno proxime sequenti a Gallis reportata ductore translatum prxterito seculo in oppidum : illud vero
Condxo ; a quo tempore saltem a pacc Pirenxa
, adversis casibus jactatum, memoriam loci, ubi Bea- •
F
anni 1658, ipsorum dominio subdilum remansit. tus depositus fuerit, hodic penitus amisit.
Collegiata islic dicala csl S. Vulganio, de quo age- 4 Ita equidem senlire cogor, nam rogali non se- momimentis
tur ad 11 Novembris, exslatque PP. Minorum cte- melilliuslociPatrcs, candide responderunt, deloco 2!,"',"',"?'",!'

nobium, quod primum loto Belgio e.rstructum fucrit, sepulturx B. Facinci nullam prorsus superesse no-
ab eo, quo de pgimus, B. Pacifico, sub annum, ut titiam; ut sxpe miratus fuerim,scripsisse. Gonza-
volunt, 1219. gam (cujus opus editum est
1587) corpus B. Paci-
diversm est 2 Eo loci sepultum fuissr prxfatum Beatum tc- fici in saxo marmoreo prope majus templi altare
nb atiii syn-
stantur scriptorcs omnes, tum Minoritae, tum exter- reconditum esse quod cum de hodierno templo as-
onymis, ;

ni Belgx, e.rceptis paucis, ab Arturo citatis, quine- seri nequeat, consequens est, ut verba illa intelli-
Pacificum volunt Venetiis aut
seto untle decepti,Ii. genda sint de ecclesia veteris ccenobii extra oppidum
Ripxsepultum,quod Arturus aliique refellunt. Rem cujus nec rudera modo apparere dicuntur. Petie-
propono utieam Waddingus expressit ad annum ram quoque inter alia, nibilne in ipsorum archivio
1212, num. xl, ubi prxmisso Beati elogio, sic pro- reliquum quo probari posset, factam aliquan-
esset,
sequitur Ubi autem sepultus sit, se nescire fate-
:
do fuisse legitima auctoritate sacri corporis elevatio-
tur Marianus. Monet Rodulphus, Venetiis in a?de nem aut translationem. Verum et ad hoc responsum
Minorum Conventualium superesse adhuc sarco- cst, nullam ejus rei cxstare memoriam ; ut plane in
phagum, in quo rcpositum fuit corpus ejus cum animum inducam, magna incuria servatum fuisse
subjectis verbis In iioc sepulcro depositum thcsaurum, qui Patribus
:
illis majori in pretio ha-
fuit corpus B. Pacifici, Ordinis Fratrum bendus erat. Lubens tamen fatebor, in adversos ca-
MlNORUM, ANNO DoMINI MCCCCXXXII ]>IE XXI , sus, quibus non semcl fortasse dirutum fnit vetus
Julii. Idem etiam Rodulphus in custodia Vero-
ccsnobium, ea facile refundi posse, ut recte observa-
nensi, in loco Rip» eumdem conditum fuisse as- vit laudatus Gonzaga his verbis Multa et gravissi-
:

severat, ejusque opera non longe a Fratrum cav ma damna et injurias sustinuit hic conventus ex
nobio emanare fontem aquarura. At Franciscus
bellorum incommodis, et Gallorum hostium ex-

cursionibus
 DIE DECIMA JULII.
163
hunc conventum incenderunt
cursionibus, qui bis inferius ex ipsa S. Francisci vita dabimus. Ait igi-
AOCTORB
et spoliarunt semel adhuc vivente Imperatore tur multos conventus a Beato erectos, inter
:
quos J. B.S.
Carolo V iterum anno mdlxxxii, cum per insi-
; Lensensis, Atrebatensis, cujus postremi initium
dias oppidum invaderent. Quibus incendiis fere multa virorum nobilitate fuit decoratum. Fuit
tota supellex cum omnibus litteris Pontificiis et vero inter eos nobilissimus Judocus de Maternes,
vetustatis monumentis, et reliquiis absumpta fuit. ante conversionem gubernator Montensis
, qui
Dutium fuit 5 Scio etiam, varias mutationes eo loci inductas, cognatum suum ad eumdem Ordinem trahens,
Bcalisan-
mga Q a \n s subftierint prxdkti Patres, modo
<
,„i ,
fundatorem vidit coenobii Gandensis. Obiit autem
iiumcran
posset;
1' ....
Hispams, in dwersas proindc provincias translati,
, . . , ,
.

Pacificus Lensii sive Lendii, ubi in suburbio

te-
sic ut monumenta distracta fuerint, Duacum et In- nue est sed pervetustum, atque primum harum
sulas cnmportata, qwc Itaud dubie neglecta jacuerint, regionum ccenobium Franciscanorum, in cujus
fortasse hoc temporc plane deperdita. Atque hxc ecclesia extra chorum vetustissimum cernitur
causa fuit, cur diu dubitaverim, satisne tutum esset, monumentum, cum hujusmodi inscriptione Sdb :

Pacificum, ut vere Beatum, et pro tali habitum, HOC LAPIDE RECONDITA SERVANTUR OSSA SACRA
Actis hisce noslris inserere, de cujus rebus gestis, beati Pacifici, Ordinis Minorum, QUI IPSE
obitu, elevatione, translatione et cultu tam pauca PRIMUS FUIT PROVINCLE FRANCLE MlNISTER.
litteris consignata essent, ut ad solum ferme Beati 8 Ex hac Molani observatione intelligitur, ejus item nsscr-
nomen et sepulturam, Lensii olim magis quam ho- xtate adhuc monstralum fuisse vetustissimum istud '"".' e >"'"-
'' '"""
die celebrem, res tota recideret; quidquid catalogum monumentum cum pnedicta inscriptione sepulcrali,
bene longum texuerit Arturus scriptorum, qui de non prope majus templi altare, ut aiebat Gonzaga,
ipso ut Beato mentionem fecerint. Accedebat et il- sed extra chorum, procul dubio in ambitu, vel in
lud, quo ipso in loco (Lensii) tam exigua ipsius ra- anteriori templi parte, sic ut inde conjici possit,
tio haberelur, ut vix ulla hodie exstarent Catholicx Beati corpus, saltem intcgrum, levatum non e terra
venerationis vestigia, sive in aris ibi erectis, pictu- fuisse. Colliges etiam, per id tempus adhuc exsti-
ris, reliquiis aut aliis id genus exterioris cultus de- tisse in suburbio tenue illud et pervetustum cccno-

coramentis; usque adeo, ut nec ipsa festa ejus luce bium, cujus destructio et excidium referri debeat ad
ulla in Ofjiciis ecclesiasticis fieret commemoratio, uti oppidi spoliationem, et, nisi faltar, cajnobii incen-
ingenue fassus est R. P. Felix de Sailly Lensiensis dium anno 1582. Turbati quidem ea calamitate
coenobii Guardianus, in suo ad me responso, dato xx Fratres, at monasterium non plane deseruere, sed
Decembris 1720. ad locum suum reduces, procul dubio in sepukralis
sed vicit po- 6 Verumtamen, rite perpensis omnibus, vicit vox prioris istms inscriptionis memoriam, tabulam il-
/>iiii venera-
populi et constans ejus a tot seculis in Beatum reve- lam, hodie superstitem, sibi efformari curarunt anno
renlia, quam ea regione vulgatissimam mihi testati 1591, reliqua omni supellectite, litteris Pontificiis,
sunt ii, de quorum ftde dubitare non potui. Notabi- vetustatis monumentis et reliquiis igne pridem
lis quoque visa est tabula, aliquousque scuipta et absumptis. Accessit notabilis mutatio PP. Rccolle-
Lensii servata, cui jam dicta epigraphe inscripta ctorum qui aliis successerunt, et anno 1609 con-
est; addito quidem anno 1591, sed accepla haud ventu,funditus everso, novum conventum et tem-
dubie ex multo antiquiori, quoe verosimillime monu- plum in oppido exstruxerunt ubi velustiorum om- ,

mento ipsi olim insculpta fuerit. Confirmat cullum, nium memoria facile perierit ut mirum adeo videri
;

saltem olim Beato exhibitum, dimidiata statua li- non debeat, si hoc tempore plurima, ad B. Pacifi-
gnea, Minoritam referens, cujus pectori inserta est cum spcctantia, longa ferme sesquiseculi oblivione
maxilla inferior integra, cum cahariei partibus, sepulta sint.
quse in supplicatione circumfcrri solebat, nemine 9 De cete.ro antiquior est B. Pacifici commemora- cl plurimO'
ferme dubitante, quin ea statua B. Pacificus rc- tio in Marlyrologio Germanico sub nomine Canisii, riiin scripto-
rum
prxsentaretur. Testis mihi est laudatus proxime R. siquidem ea inserta fuerit editioni anni 1562, cujus
P. Lensiensis Guardianus, fratrem laicum popula- Molanus in prsfatione meminit, sed qux nobis visa
rem ibidem supervivere, qui priusquam religiosus non est. In posterioribus annuntiatur ipsius fere
fieret, siepe a sacrarii praefccto, et ipso Lensiensi Molani verbis, ex prima ejus Usuardi editione nu-
origine, ostensa sibi viderit ossa aliqua, seu notabUcs perrime adductis. Brevior est Ferrarii annuntiatio
reliquias capitis, quibus adscripta schedula, fidem inCatalogo generali: LensiiinArtesia.beatiPacifi-
faceret, eas esse B. Pacifici sacras exuvias, quam ci, Ordinis Minorum. Mireeus in Fastis Belgicis ha-
rem paratus cst juramento firmare. Utrum veroper bet : B. Pacificus ex Ordine Minorura, ubisicper-

dictas vicissitudines et migrationes, reliquise aliqux git : Inter Belgica Franciscanorum monasteria,
non perierint, nullus modo est, qui explorare certo quae plurima sunt, ceteris antiquiora censentur
possit, uti nec a quo tempore statua illa per urbem Lendiense, Atrebatense et Valentianense, qua?
deferri, et publicae venerationi exponi desierit . Ar- constructa fuere temporibus B. Pacifici, primi
culam etiamnum exstare novi, qua pleraque
ibi ossa in Francia ministri Provincialis. Fuerat is per S.
contincntur, eademque esse existimo, de quibus fra- Franciscum mundi fluctibus extractus, et post
ter iste locutus est. praeclaram Ecclesiae et Ordini Seraphico nava-
<"'
quamvis 7 Prseter hsc pro Beati cultu stant Martyrolo- tam operam, obiit in monasterio Lendiensi in
lecens in
T iyroloijiis y ia tametsi paulo recentiora, quorum auctoritas suf-
> Artesia, ubi monumentum ejus visitur cum hac
"enwria ficiens visa est, ut suus hic Pacifico locus daretur.
:
inscriptione, etc, ut satis manifeste perspicias, istos
Molanus
abstinet quidem Beati titulo, tum in addi- non dubilasse, quin Beati titulus Pacifico in tam
ad Usuardum, tum in Natalibus Sancto-
tionibus recepto scriptorum consensu, tribuendus esset, tam-
runiBelgii; at non frustra ipsum, ex antiquioribus etsi nihil in medium adducant, quo constans ejus
monumentis acceptum, inter Sanctos collocavit. Sic cultus magnopere probetur.
habet inprima sua editione anni 1568 Galliis : 10 Interim usque adeo in Gallicana etiamFlan- •«"" unani-
oppido Lens, obiit Pacificus, primus Minister dria invaluit Beati gloria et sanctitatis ac miracu- sus;
Fratrum Minorum in Francia. In aliis editionibus. lorum fama, ut Guilielmus Gazclns in historia sua
pro Galliis legitur In Artesia, additurque, cujus
: ecclesiastica non sit veritus Pacifico adderc titutum
meminit Bonaventura. Encomium in Natalibus Sancti, cum elogio Gallico, quod infra melius ex
rem magis explicat, prxmisso compendio elogii, quod ipso fonte referemus. Ferreolus Locrius in Chronico

Belgico
 104 DE B. PACIFICO CONFESSORE.
»VCTOHE Belgico Molattum imitatus est. Liceat adjungere gnatum, quorum unus a capite ad pedes, alius a
J. B. S.
D
nostrum Balduinum Willot, in Belgico Martyrolo- manu in manum per pectus transversaliter ten-
gio Gallicc scripto, ex quo verosimiliter tratisiit in debatur. Non noverat facie servum Christi sed ;

ad Martgrologium Romanum. *
additiones Flattdricas tanto monstratum miraculo, mox agnovit. Subi-
TJt Kalendaria prxteream e.t recentiora alia, suffi- to stupefactus ad visum, incipit meliora propo-
ciatSaussayi in Gallicano suo Martyrologio breve nere tandemque verborum
: ipsius compunctus
hujusmodi elogium Item in monasterio Lendiensi
:
virtute, tamquam si esset gladio spiritus ex ore
in Artesia, pio fine decessit beatus Pacificus, procedente tranfixus, secularibus pompis omnino
priinus Provincialis minister Fratrum Minorum contemptis, beato Patri professione cohaesit.
in Francia, qui per S. Franciscum seculi flucti- Propter quod videns ipsum vir Sanctus, ab in-
bus extractus, post praeelaram Ecclesioe et Or- quietudine seculi ad Christi pacem perfecte con-
dini Seraphico navatam operam, sitiens aeterni versum, fratrem Pacificum appellavit. Hic post-
fontis pocula, Christique Regis glorise ardens modum in omni sanctitate proficiens. antequam
conspectum, votis feliciter tandem pro meritis fieret Minister in Francia (siquidem primus ibi-
potitus est. Cujus ossa in dicto coenobio, magna dem ministerii gessit officium) meruit iterato
cum sanctitatis opinione condita servantur : elo- magnum Thau in fronte Francisci videre quod :

gia vero prajclara sanctus Bonaventura celebra- colorum varietate distinctum, faciem ipsius miro
vit in historia S. Francisci, quam perscripsit. venustabat ornatu. Hoc quippe signum vir San-
Atque hxc sunt, qux pro aliquali Beati cultu adduci ctus magno venerabatur affectu, frequenti com-
potuere. mendabat eloquio, et in eis, quas dirigebat litte-
tumetsi de 1 1 De xtate, obitu, rerum ab eo geslarum serie rulis, manu propria subscribebat, tamquam si
gestis in Ilcl-
gio et obltu unt temporc, frustra quxritur. Ex ejus conversione omne studium foret signare Thau a, juxta
ipsius
niliilsciatur „
a S. Bonavenlura vitx S. Francisci cap. 4 descri- dictum propheticum, super frontes virorum ge-
B pta, id solum patet, celcbrem poetam tum mentium
fuisse, et dolentium, ad Christum Jesum vera- E
dum se Seraphico Patri socium adjunxit circa an- citer conversorum.
num 1212, aut paulo citius, in xtate procul dubio 2 El hunc quidetn articulum de B. Pacifico in- utrum altera
jam virili et forte salis provecta. Pancis annis post telligendum esse, palct quam uit iiisnm
manifestissime, at tton
missum esse in Franciam, ac deinde in Belgium, ita constat, referenda ad ipsum qux de visione alia
spccteC.

tradunt omnes, ubi primnm Ordiitis sui monaste- prxdicantur capite 6, quamvis id aliqui asserant.
rium exstruxerit Lensii anno 1219 vel 1220, an- Utut sit, et eum paragraphum hic describendum
nisquc proxime sequcntibus Atrebati et Valencenis, censui. Ita habet Et quoniam humilitatem, tam
:

adjulus a Belgis nobilibus, quorum aliqui sacrx fa- in se quam in subditis, cunctis prseferebat
hono-
mili.v ailscripti fueriitt, ut e:r Waddingo fusius
ribus, amator hominum Deus altipribus ipsum
nnrriit ]{. P. Benignus Fremaut in sua Sanctorum
judicabat fastigiis, secundum quod uni fratri,
Ordinis Legenda Belgica ad huncdiem. Quidporro
viro virtutiset devotionisprsecipuae, visio ccelitus
hxc inter gesserit B. Pacificus, quoprxcise anno ad
ostensa monstravit. Cum enim esset in comitatu
hihnrum prxmium evocatus fuerit, nusquam tradi-
viri Dei, et una cum ipso in quadam ecclesia de-
tum reperi. Quod superius more nostro apposuerim serta ferventi oraret affectu, in ecstasi factus,
annum obitus circiter 1230, id inde conjiccre visus
vidit inter multas in ccelo sedes, unam prse cete-
sum, quod paucis post sanctissimum Patrem annis
risdigniorem, pretiosis ornatam lapidibus, et
vixisse dicatur. Cutn vero is ad ccelestem gloriam omni gloria refulgentem. Miratus intra se pr;e-
evolaverit anuo 1220, alios ve.ro S. Francisci socios
celsi refulgentiam throni, anxia coepit cogitatione
itt Belgium a potentibus Bertholdis
adductos docue- perquirere, quis ad illum deberet assumi. Audi-
rim itt Corollario ad Acta S. Rumolili seorsim edi-
vit inter haec vocem dicentem sibi Sedes ista :
to, cap. 5 pag. 118, tutn verosimiliter cum jam unius de ruentibus nunc humili servatur
fuit, et
priores aliqui c vita migrassent, non videtur B. Pa- Francisco. Reversus demum frater ad se ab ora-
cificus diu ultra attttum 1230 suam produxisse.
En tionis excessu, virum beatum exterius prodeun-
modo elogia ad ipsum speclanlia :
tem solito fuit more secutus. Cumque incedentes
per viam de Deo invicem loquerentur, frater ille,
visionis suse non immemor, solerter ab eo
qua?-
sivit, quid de seipso sentiret. Ad quem
humiliter

ELOGIUM Christi servus Videor, ait, mihi maximus pec-

:

catorum. Cui cum frater diceret ex adverso,

quod non posset sana conscientia dicere, nec
-

sentire, subjunxit
Ex vila S. Francisci cap. i apud
Si quantumcumque scelera-
:

tum hominem tanta fuisset Christus misericordia

Suritiin. prosecutus, arbitror sane, quod multo, quam
ego, Deo gratior esset. Confirmatus fuit frater,
ex tam admirabilis humilitatis auditu, de veri-
Virn l',i, ifi- Crescentibus quoque virtutum meritis in par- ;
tate visionis ostensae, Euangelio sacro
ciconvei sto vnlis Christi testante
odor opinionis bonae circum-
ea visione .
cognoscens, quod ad excellentiam gloris, de
quaque diffusus, ad prasentiam S. Patris viden-
qua superbus ejicitur, vere humilis exaltetur.
dam plurimos e diversis mumli partibus attrahe-
Hxc ex vita S. Francisci, auctore, ut dizimus,
bat. Inter quos quidam secularium cantionum
S. Bonaventura.
curiosus iuventor, qui ab Imperatore fuerat
co-
ronatus, et inde rex versuum dictus, virum
Dei
contemptorem nmmlialiuiu adire proposuit. Cum-
que ad castrum sancti Sevcrini eum prsedicantem
ANNOTATA.
reperisset in monasterio quodam, facta manu
Domini super se, vidit eumdem Crucis Christi a Vide prophetam Ez-echielem, cap. 9, vers. 4 et 6
praedicatorem Franciscum , duobus transversis
ensibus, valde fulgentibus, in modum crucis si-

ALIUD
 DIE DECIMA JULII. 165
prope majus templi altare reconditum. Claruit AUCTOrS
Sanctus hic multis miraculis, et adhuc claret J.B. S.
nam ex ejus tumulo suavissimus odor procedens,
ALIUD ELOGIUM. fratres hic commorantes non raro recreat, tam-
etsinondum sitcanonizatus. Vitaautem ejus sicut
et alia hujus conventus scripta omnia perierunt.
Fons in hoc loco scaturit beati Pacifici nomine
Ex Francisco Gonaaga.
et miraculis clarus, qui a multis religionis et sa-
nitatis recuperandae causa visitur. Nam aqua
ejus epota febricitantibus praesentissimum affert
De origine Seraphicce religionis part. 3,
remedium. Fuerunt etiam olim in hoc conveniu
in provincia S. Andrece, conventu ix, litterse obedientiales ejusdem Pacifici, consigna-

pag. 1071. tae a fratre Helia, generali Ministro sed Fran-:

ciae Ministri provinciales eas hinc transtulerunt

Peronam Picardorum. Morantur communiter in
Conventus B. Francisci in suburbiis oppidi hoc conventu quindecim Fratres, e quibus prae-
Lensensis, loco peramoeno et saluberrimo, dicatores sunt quinque, lector unus, ceteri sacer-
fontibus irriguo, constructus fuit circa annum dotes, juvenes et laici. Incredibile, quantumfru-
Domini mocxx, a beato Pacifico, socio beatissimi ctus Fratres hujus domus, his temporibus peri-
Patris nostri Francisci, primi Franciae Ministri, culosissimis et pessimis, frequentissimis suis
opera et largissimis eleemosynis generosi Domi- concionibus, in pagis fere centum circumjacenti-
ni a Novavilla, equestris ordinis viri. Multa et bus in vinea Domini protulerunt ; ita ut ne unus
gravissima damna et injurias sustinuit hic con- quidem e tanto numero haeresi fuerit infectus.
ventus ex bellorum incommodis, et Gallorumho- Singulis enim Dominicis diebus et festivis, quili-
stium excursionibus, qui bis hunc conventum in- bet hujus conventus praedicator tres aut qiiatuor
cenderunt et spoliarunt : semel adhuc vivente Im- pagos visitat, et Christi fidelibus divini Verbi
peratore Carolo V ; iterum anno mdlxxxii, cum annonam fideliter distribuit ;
quamobrem ab om-
per insidias oppidum invaderent. Quibus incen- nibus honorantur et amantur, et liberaliter ex-
diis fere tota cum omnibus litteris Pon-
supellex cipiuntur, atque eleemosynas Iargas propter Dei
tificiis monumentis, et reliquiis ab-
et vetustatis amorem reportant.
sumpta fuit. Nisi quod remansit ex tam crudeli Hxc Franciscus Gonzaga, quibus quod adda-
fortuna corpus beati Pacifici, in saxo marmoreo mus, nihil superest.

DIES
 DIES UNDECIMA JELII.

SANCTI QUI V IDUS JULII COLUNTUR.

S. Pius PP. I marlyr, Romae. S. Flavius

S. Sidronius martyr Senonensis, Misse- S. Nicaon
niaci in Belgio. S. Theodotus
S. Marcianus martyr, Iconii in Cappa- S. Faustasius I

docia. S. Aurelius I

S. Cindeus presbyter martyr, Sidae in S. Gordianus I

Pamphilia. S. Cirion Martyres,

S. Slephanus S. Cyrillus / Romae.
S. Leontius S. Castricius
S. Mauricius S. Sanctus
S. Domnus S. Eutychius
S. Milito et forte
S. Acliilleus S. Majolus et
S. Danihel S. Silvius
S. Diomedes S. Eutychius martyr, Alexandrise
S. Cyricus S. Prodocia ]
Virgines
S. Antonius S. Veronica
Antiochenae.
S. Jason S. Speciosa
S. Joannes S. Marianus )
Martyres,
S. Sisinrtius S. Januarius in Africa.
S

S. Eustasius S. Januarius Martyres, Nicopoli

j

S. Octavius Martyres S. Pelagia in Armenia.

\

S. Emilianus , Romse. S. Martyrocles martyr, apud Graecos.

S. Avitetus S. Leo confessor, apud Graecos.
S. Theodotus S. Sahinus confessor in territorio Picta-
S. Cessius viensi.
S. Candidus S. Savinus Brixiae in Ralia, an
i

S. Gorgonius S. Cyprianus \ Antinaci in Gallia.

S. Archelaus S. Drostanus confessor in Scotia.
S. Cirinus S. Joannes ep. mart. Bergomi, in Italia.
S. Aphrodisus S. Hildulphus ex episcopo ahbas Mediani
S. Gogianus monasterii in Yosago Lotharingiae.
S. Clericus S. Placidus inartyr In Rhaetia
}

S. Antonius S. Sigebertus conf. ^territorioCuriensi.

S. Gagius S. Abundius martyr Cordubae in Hispa-
S. Auxentius nia.
S. Valentinus S. Ketillus confessor Wiburgi in Dania.

PR.ETERMISSI
 PR.ETERMISSI ET IN ALIOS DIES REJECTI.

seu Martiani nomen in omnibus religione servatur, et depositio celebratur die

SMarciani
codicibus Hieronymianis apud Florentinium ix Octobris ut quid igitur, postremi hujus
:

hoc die bis positum est : primum, In Syria adventum in territorium Pictaviense commentus
Marciani ; tum vero, In Mauritania , civi- est hoc die in suo Martijrologio ? Sed condonetur
tate Csesarea, Marciani. Sitne idem cum Mar- ei confusio : quxro unde nobis Sabinum illum
ciano Iconiensi, de quo hoc die agimus, mihi qui- martyrem prolruserit, omnibus
aliis ignotum,

dem compertum non est : at sive idem sive diver- etiam Claudio Castellano, Gallicorum Sanctorum
sus sit, cum nihil aliud de ipso sciatur prxter diligentissimo refossori? Hic lantisper erit Sancti
solum nomen, satis sit, ejus hic meminisse. Major istius qualiscumque memoria, donec aliunde cer-
circa alterum difficultas, cum plane videatur esse tiores notitix accesserint. Sufficiat Sabinus, sive
transformatum nomen, et pro Martiani, scriben- Senonensis sive Pictaviensis, dc quo hoc die
dum Martianse, de qua hoc die loquitur Usuar- agitur.

dus, qui ipsam ex ix Januarii huc transtulit, ut Speciosa virgo in civitate Mantuse, primum mihi
videre est utroque die in nostris Observationibus, innotuit ex codice Usuardino Reginx Sueciee qui

j^
quas juveniliter hinc inde vellicavitnuperus Usu- fuit Ursini a Rosemberg, in nullo alio Marlyro- E
ardi ad S. Germanum de Pratis editor; hoc loco logio,quod sciam, usqnam signata. Refugium ita-
Usuardinam transpositionem admittere coactus. que fuit Ferrarius in Catalogo Sanctorum Jlalix,
Ast ibi feminx est, hic viri nomen, fateor ; ast apud quem eam reperi notatam in indice, Spe-
utrobiqut eumdcm Martyrem indicari existimo. ciosa virgo Mantuse xi Julii ; verum nec loco
Quod si malis diversam pcrsonam esse, haud mul- proprio nec in appendice vel verbum occurrit,
tum refragabor ; sed hujus nudum nomen notum quod ad Speciosam Mantuanam pertincat. Reli-
erit, de altera jam actum est, et denuo agendum quum erat ut historicum Manluanum consulerem
erit in Supplcmento ad ix Januarii Hippolytum Donesmundum, cujus etiam indicem
S. Scholasticae translatio invariis codicibus Usuar- primi tomi evolventi exhibet se Speciosa virgo
dinis conjungitur cum translatione S. Benedicti Mantuana magnEe sanctitatis, quxrcnda pag.
fratris, sed qude ad ipsam spectant illustrata 62, ubi de ipsa xque altum silentium : percurri
sunt ad diem x Februarii additiones omnes marginales totius voluminis,sed
S. Benedicti translatio relata hoc die ab Usuardo nec ibi Speciosa comparet, neque in ipso Ferrarii
et tot aliis Martyrologiis, satis illustrata est in generali catalogo. Reslat igitur, ut suspicer,
Actis ad diem natalem : videri etiam potest nostra eamdem esse S. Speciosam qux Mantux colitur,
ad Usuardum observatio, ut nihil hic dicendum cum Papiensi, de qua actum est xvm Junii si :

supersit xxi Martii fallor, velim nos doceant Mantuani, qux et qualis
B. Gregorii primi Papa? translatio apud urbem sit ipsorum Speciosa, qux in citalo codice Usuar-
Suessionis celebratur in Florario Ms. Vide pro- dino coli dicitur sub ritu duplici 2 classis.

prium ejus festum xn Martii Stephanus et Leontius Romani martyres, sive soli
S. Macarii Patriarchx Antiocheni translatio plu- ipsi, sive aliis juncti in auctariis Usuardinis, ad
ribus ornatur a FlorarioMs. utpote qui populum , eam classem pertinent, de qua hoc die cx Hiero-
Gandensem ab inguinaria peste liberaverit, etc; nymianis suo loco agitur.

C sed Acta ejus pridem illustrata sunt ad x Aprilis
S. Norberti depositio hoc die inscripta est Marty-
rologio Gallicano Saussayi, qui et aliis diebus de
sancto Patriarcha Ordinis Prxmonslratensis locu-
tus est. Eamdem festivitatem,
Joannes monachus Cisterciensis, discipulus sancti F
Roberti abbatis, non minus virtutum gratia
clarus quam miraculorum gloria, inter Pios
etiam locum habet apudSaussayum, ab Henriquez
utpote in Ordine et Chalemoto longiori elogio ornatus, et quidem

celebrem, pluribus hoc die prosequitur Chryso- in Kalendario recensitus, sed absque Saneti aut
stomus vander Sterre; ast omnia ad sanclum Beati titulo, quem ei sufficienti auctoritate asser-
istum Magdeburgensem Archiepiscopum spectan- tum necdum novimus.
tia, diligenter eruderata sunt tomo 1 et 6 Junii Albericus Saviniacensis inter venerabiles hoc die
ad diem vi Junii collocatus est a Saussayo his verbis Hodie ad :

S. Theobaldus presbyter et confcssor, huc perpe- Christum migravit beatae memorias Albericus,
ram a Fiorario Ms. intrusus, is est, opinor, de primus Saviniaci in Normannia abbas, vir
quo egimus xxx Junii Charismatibus divinis ornatus, omnique testi-
S. Dathi Ravennatis episcopi meminit hoc die Ga- monio sanctitatis illustris. Plura de eodem
lesinius, ex tabulis istius ecclesix, sed quas Alberico suggerit Henriquez, in vanum laborans,
haud dubie non satis consuluit. Colitur Sanctus ut salvet titulum primi abbatis Saviniacensis ; ast
Ravennx, eo die quo xefertur in Martyrolo-
iste hxc melius a Chalemolo omissa sunt, qui solum
gio Romano, quando et nos de eo egimus in Julii Albericum novit, de quo majores nostri egerunt
S. Amalberga virgo hoc die alicubi male signata xxvi Januarii, ut die prxcedenti intcr Prxter-
est ;
de ea egimus die prxcedenti x Julii missos satis dictumest. El certe Albericum istum
Sabinum nobis hodie annuntiat Saussayus in Sup- non reperiri inter abbates Saviniacenses, docent
plemento pag. 1144, in Vasconia apud Conve- egregia monumenla , ad historiam istius coMobii
nas, ut martyrem ibi coronatum a quo alius : et vitam S. Vitalis spectanlia, qux magno nu-
&st,inquit, ille cujus sacrum corpus in sui no- mero nobis non ita pridem procuravit, Operis
mims monasterio apud montes Pyrenaeos omni nostri studiosissimus et rerum antiquarum dili-

gentissimus
168 PR.ETERMISSI.
gentissimus scrutator Stephanus Chamillart So- complevit, honestissime tumulatum anno Domini
cictatis nostrx , cui prxclarorum anccdotorum mclviii ; verum de elevatione corporis, cultu aut
thesaurum acceplum refero, cum vita S. Vitalis miraculis altum ubique silentium.
ad diem xvi Septembris illustrandum. Andream monachum monasterii Debralibanos in
Albini et Lysiae memoriam Martyrologii sui Sup- Althiopia Martyrologio suo universali inscripsit
plemcnto pag. 1144 inseruit Saussayus his ver- Castellanus, acceptum, procul dubio, ex Fastis
bis Item in Pictavensi territorio, depositio
:
sacris ecclesix jEtlriqpicx apud Ludolphum : no-
sanctorum Confessorum Albani et Lisiae, seu bis tutum non videtur cx talibus tabulis Sanctos
Lysiani , sacris Catholicse Ecclesiae tabulis adoptare, qui alibi noti non sint.
inscriptorum nempc auctariis quibusdam Usuar-
j Januarii Augustodinensis episcopi meminit Flora-
dinis, qux vidcri possunt in noslra editione, ubi rium Ms. , verum nec nomen alibi reperio, nec
non uno modo expressa sunl nomina. Codcx Aqui- sanctitalis titulum.
cinctinus legil : Et S. Albani confessoris et Jacinctus martyr ibidem signatur, sed quid iste sit,
Lisiani. Altcmpsianus trcs conjungit Item Li- : memo facile divinaverit.
sani, Savini et Cyprini Martyrum. In edilionc Bertinus martyr ; Marcialis in Syria ; Maria vir-
Lubeco-Coloniensi habes : In territorio Picta- go apud Caesaream Mauritaniae , nomina a
viensi, sanctorum Albini, Luciani et Seviani Greveno hoc die notata, vel nulla sunt, vel cor-
confessorum : In Grcveno : Luciani et Savini. rupta. Unde Bertinus profluxerit, vix divino
Molanus solius Lisiani meminit ; Codex Reginx Marcialis pro Marciano ponilur, de quo vide qux
Suecix sub nota nurn. 428, solius Albini, quem Iwc die dicuntur. Maria cst Marciana de qua
Parisius collocat. Vides sola nomina labulis istis agitur ix Januarii et etiam hoc die.
inscripla, sed et ea valde confusa. De veris Sabi- Eulogius ita hoc die a Greveno signalus est, ut
nis hoc die suo loco agitur : Albinum et Lisianum, quid velit, aut quem Eulogium indicet, prorsus
fateor mihi non magis notos, quani fuerint Castel- nescias. Ferrarius in Catalogo generali lucem
lano. Si conject.ari liccat, dicam ambo nomina alio affundere voluit scribendo : Alexandriae, S. Eu-
reducenda, quidem Albinum hic accipi debere
c,t logii monachi presbyteri , citans Petrum de
vel pro Albino Andegavensi, de quo i Martii, Nalalibus lib. 6, cap. 84. Recta est citatio, nam
vcl pro aliquo alio synonymo ; Lysiam autem seu eo loco ct Eulogium istum refert Equilinus, asse-
Lysianum ficlum nomen esse ex Luciano aliquo, ritque festnm ejus agi hoc die v Idus Julii.
forte Bellovacensi, qui vm Januarii colitur. TJtut Qtcxro, ex quibus ecclesiasticis tabulis hoc asquam
sit, sola ista tabularum tam imperfectarum in- haurire potuerit? Et. suspicari audeo, diem pro
scriptio non facict ut Sanctos istos a Saussayo arbitrio selectum, et eadem auctoritate decretos
adoptemns, donec major aliunde. notitia accesserit, Eulogio Sanctorum honores, quos nullus alius
isti
quam frustra hactenus quxsivimus. ipsi, quod sciam, tribuit hactenus : quod si ei de-
Ulrici gloriosi confessoris festivitatem refert hoc beantur, per me licet, eos habeat. Quidquid de eo
die Senonis Martyrologium Gallicanum Saus- narrari potest, jam satis Iraditum est in vita
sayi, nullo alio adjuncto ostendcns, quem Sanctum S. Antonii cap.. 7, pag. 146 et 147. Cur autem
hic insinuet. Acccpia hxc opinor ex Breviario in hac parte Equilino non fidam, facit alter Eu-
Senonensi, in quo vere hoc die ponitur Ulrici logms citato libro cap. 83 ab eodem prxmissus
confessoris memoria, scd xque obscure, cum in his verbis Eulogius cum
: aliis tribus, martyres
Kalendario ct in ipso corpore cadem dumtaxat apud Cpolim passi sunt, quorum dies triumphi
verba reperiantur. Vix dubito quin ibi indicetur recolitur v Idus Julii, ut ex Martyrologio Ado-
memoria alterutrius sancti Udalrici (gallice Ulric nis scriptum habetur. Nec verbum habet citatus
unde fluxerit Ulricus) velAugustani de quo egi- Ado, quod Eulogium hoc die redoleat. Aliquem
mus ud iv Julii, vel monachi Cluniacensis, in posuit iiiJulii de quo paucis eo die egimus, tam-
Brisgoia depositi, de quo die prscedenti. Si ter- quam patria Constantinopolitano ; qualem alterum
tium aliquem, tamquam suum, vindicare sibi ve- Xenodochum Itabes xxvn Aprilis at Equilianum :

lint Senonenses, documenta exhibeant e quibus de illum, cum tribus sociis Constantinopoli martyrem
distinctione constare possit. necdum novimus; quemadmodum nec Alexandri-
Hugo abbas Marchianonsis Ordinis S. Benedicti numinterSanctoscollocandumhactenuscensemus,
Beati titulo donatur ab Arnoldo Raissio in Au- nisi eodem jure gaudeant quicumque in Vitis
Pa-
ctario ad Natales Sanctorum Belgii, ad diem trum cum aliqua sanctitatis commendatione me-
xi Junii ex manuscripto quodam Anonymo, morantur. Siquid alibi certius occurrat, poterit de
qui exstatapud Marchianenses. Eumdem ipsum ipso agi, dic quo debitf. signatus invenietur.
Anonymum reperi inter manuscripta a Majoribus Demetriam virginem Romanam et martyrem sub
nostris collecta pro hoc die xi Julii, qui exprcs- Galieno Imperalore , nobis hoc die protulit Feli-
sissime in titulu appositus est mamt Heriberti cius,verum alia auctoritate opus est, ut Demetria
Rosweydi, tametsi sub finem disertis verbis note- illaSanctorum Fastis adscribatur.
tiir, tertio Idus Juuii de seculo migrasse ad Benedicta Tamayi,priori non mulium absimilis est,
Domiiimn. Fatendum est, id non observasse de qua ipse ex Luitprando et aliis multa congerit
Henschenium qui procul dubio de venerabili
, facilius neganda, quam ab co umquam probari
lluguuc ad cuin iliem rncminisset, saltem in elen- aut verisimilia reddi queant. Ut paucis ex
ungue
cho Praetermissorum, in quo ipsum collocanium leonem agnoscas, audi prxclarum elogium Ro- ;
hic censeo. Quamquam cnim vita a synchrono mae, natalis S. Benedictae virginis et martyris,
scripta multas easque prxclaras Ilugonis virtules quae cum e patribus Hispanis ex Caesaraugusta
enumeret, quas paucioribus complexus esl Rais- oriundis, nomen et votum Christo dedisset
sius, attamen nequeapud hunc, uequc apud
Ano- •
strenua a Nerone propter hoc comprehensa,
;

nymum ulla occummt vestigia, ex quibus confici et varie cassa, ita ut

nudo corpore per urbem
possit, aut olim aut modo Marchianenses mona- adduceretur invicta, etiamsi a nullo visa,
chos Hugonem ut Sanctum veneratos fuissc. Scri- quousque suppliciis cedens, victrix coronam,
bit Anonymus, in dextera parte tcmpli, quod quam optaverat, agonista promeruit.
ibidem ipsc incepit, et majori e.t parte vivens Turketulum abbatem Crulandensis ccenobii, de

cujus
 DIE UNDECIMA JULII.
169
cujus origine in Actis sancti Guthlaci, initio 598 ambas quoque sanctimoniales quibus hanc
seculi tertii egimus, hoc loco prseterire religio tertiam accedere cupimns, modo de
religiosa ve-
est, utpote praecipuum sui seculi ornamentuiri. neratione ei umquam exhibita,
aut hodie exhiberi
Ejus gesta descripsit Ingulfus abbas Crulan- solitaprobe edoccamur: necdum
queo conjicere,
densis, ex quo sequentia carptim delibavimus. cur hic polius quam alibi cam Arturus colloca-
Verba sunt Mabilionis scculo 5 Sanctorum Ordi- rtt,cujus Ferrarius in nentro
Catalogo memimt,
nis Benedictini pag. 502. Elogium admittimus, nec Wion ipse aut alius quisquam
certum obitus
ut viri venerabilis et seculo x celebris ; at quam- diem hactenus designavit.
diu de Catholico cultu ei legitime cxhibito non Joel et Esdras Propbetx habcntur hoc die
in Ma-
constat, locus ei inter Sanctos non competit. tricula Cartusix Ultrajectinx ; sed in
Usnardo et
Colmanus filius Cronani solo nomine \ Romano signati sunt xm j um
Gabhthena virgo referuntur a ? Basini abbatis depositio Pictavis civitate
adjecta
Lonanus de Ard-cruinn ) Sirino. est laterculo Hieronymiano Lucensi ; at
rccte ob-
Berranus patronus dicitur apud cumdem Sirinum servavit Florentinius, procul dubiolegendumesse
ecclesiae Kill-Berrain in dicecesi Laonensi et Sabini,quem a Saussayo hoc die positum existi-
Ormoma inferiori, ubi annua feriatione etvigi- mat qui nalalem recolit vn Idus Octobris ; hic
;

lia colitur, sed v Maii, ut notant tabulae ejus- autcm adventum ejus in territorinm Pictaviense.
dem dioecesis^ Cur igitur hoc die adducitur ? De S. Sabino, ut ab Usuardo positus est, paucis
Aliis catalogis ignotus est ; si res magis pateat, hodie el quantum licct agitur, remisso totius rei
facile alio die locum in Actis invenire poterit. examine ad ix Octobris. Si Basini nomen acci-
B. Olgae, principis Russiee, dictae in baptismo picndum censneris, non alius reperitur, quam qui
Helenae, memoria signatur in Menologio Russi- ut Martyr celebratur Trunchinii non procul
.
Gan-
co, in quo refertur avia fuisse S. magni princi- davo, die
XIV Julii
pis Wlademiri, et uxor Igoris, ducis totius Argius episcopus Nivernensis, intcr varias alias
Russiae, quae genere nata Pokovitico, baptiza- confusiones ponitur hoc die in FlorarioMs. ne-
ta est anno952 sud Constantino viii mortua : scio unde acceptus; verum ipsius nomen Arigius
autem anno 978 sub Basilio et Constantino vel Aridius, qui juxta Castcllanum remittcndus
tyranno. Verum cum eam nusquam alibi insacris est ad diem XVI Augusti
tabulis Grxcis aut Latinis reperiamus, hac die S. Euphemiaa, virginis et Martyris celeberrimx,
locum ipsi non damus Sanctorum, illum
in Actis sub Diocletiano Imperatore et Prisco Proconsule
daturi, si certiora proferantur documenta de ejus passx memoria hodie agitur apud Grxcos in Me-
catholico cultu. nologiis ct Synaxariis; sed cum in Martyrologio
Angelica Cademosti Veneta, Ordinis S. Dominici Romano diffcratur ad diem xvi SeptcmbrU, quo
sanctimonialis, muttis virtutibus emicuisse dicitur dieGrxci quoque eam repetunt, eam et nos differi-
in Diario Marchcsii, atque hoc die in Domino mus ad dictum diem xvi Septembris
obdormivisse anno 1541. S. Marcus cum sociis Corduboe in Hispania sub
Randisius Casinensis monachus venerabilis titulo Arabibus passus refertur primo loco in Ferrarii
donalur a Bucelino in Menologio Benedictino, ut Catalogo generali ; qui explicationis gratia, addu-

qui musica recreatus emiserit spiritum.

coilesti cit Tabidas ecclesix Cordubensis. Passi sunt, in-
Fidelis martyr in Germania \ Memorantur quit, cum Abundio, de quo hac die in Martyrolo-
Bonitius, lertiarius in Tuscia ab Arturo in gio Romano. Sed hic faltitur et fallit Fcrrarius:
J
Nicolausconfessor Bevanix in Umbrial Martyrologio S. Abundius, de quohoc die ayilnr,nnllummar-
Petrus a Carnota conf. in Lusitania) Franciscano tyrii socium habuisse legitur, ut cx S. Eulogii
Joannes Munnus in territorio Civi- \ et ultima Memoriali discere poterat. Noster Martinus de
tatensi etiam in Gy- Roa, de Martyribus Cordubensibus Habundum
Maria aJesuin territorio Cordubensi! nxceo. aliquem cum Marco et sociis conjungit, non hoc
Beatricem Atestinam Andrex Hungarix, regis vi- die : sed sub finem mensis Scptembris, ut ibi di-
duam, el postmodum Gcmrmdx apud Atestinum cetur. Itaque remittendus est S. Marcus el
socii
monasterio, diucesis Patavinx sanctimonialem o-d diem xxix vel xxx Septembris.
cum titulo beatae rcfert idem Arturus in suo Gy- Failbeus seu Failveus, fllius Conlaci de deserto,
nxceo, citans inter alios Arnoldum Wion libro 4 ut lucerna ardens et lucens celebratur hoc die
Ligni vitx cap. 14, ex quo mirum est Sanctae apud Sirinum ex jEngussio, Kalend. Cassel.
appellationem non Arturum, quam ibi
eduxisse Gormano, Maguir, et Martyrologio Dungallensi;
Wion diserte expresserat. Id magis miror, nem- at de ejus gestis nec verbum. In Menoloyio Sco-
pe Lucam Castellinum Catalogo Sanctorum ca- tico Dempstcri, synonymus reperitur 25 Janua-
nonizatorum Beatricem inseruisse, nulla alia rii, 3 Junii et 6 Octobris. Primo die in Prxter-
auctoritate adducta prxter locum Scardeonii lib. missis est ex Ferrario 13 Junii ex Dempstero, ubi
3, classe 14, de claris mulieribus Patavinis, ubi remittitur ad 9 ejusdem mensis, tamquam qui
ipsam quidem prxdicat Scardeonius ab humili- scripserit Acta S. Columbas, ast ibi de eo nihil
tate, et castitate, et sanctitate vitse, at nusquam si quid interim de eo cerli inveniatur, poterit
sanctam, nedum canonizatam scribit, non magis referri ad diem V I Octobris.
quam claras alias
feminas ibidem laudatas; ut Maturianus Galesinii non magis probatus est /i- :

merito suspicer, omnem prxtensx canonizationis ctionem non obscure fatetur in nolis ; alias, in-
ralionem exsolo Wione profluxisse : certeab om- quit, Mariani hunc probc novimus ex Hierony-
:

ni hujusmodi titulo recte abstinuit Odoricus Ray- mianis. Sed Martiniani reperimus (verba sunt
naldus Annal. eccl. tomo 13, ad annum 1235 ejusdcm Galesinii) ex lib. 1. Victoris, qui illius
num. 27, ubi de Beatricis conjugio, et secessu in et Maximae conjugis egregia pro fide Catholica
virginum cxnobium loquilur. Binas alias San- certamina perscribit. Quidest nugari.si hoc non
classynonymas, Estensis itidem sanguinis, seu est ?Et ea tamen transierunt ad Ferrarium in
Atestinas in Actis illuslrarunt Majores nostri
Catalogo gencrali. Memor csse debrbat Galesinius
alteramtomo n Januarii pag. 1136, nonnihil eorum qux scripsit xvi Oclobris ; ubi rursus no-
subtimide alteram vero x Maii, tomo
; II, pag. men corrumpit : illic Maxiraa non conjux sed
Tomus m Julii. 27 virgo
 170 DE SANCTO PIO PAPA I.

virgo est. Videalur liistoria Wandalica et Mar- str.Anglix Centuria 3. Addere poterat numerum
tyrologium Romanum, ex quo de ipsis agemus, 93, ubi scriptor ille ex Lelando nonnulla valde con-
jam dicto dic xvi Octobris. fuse colligit de sancto isto Richardo, ul ipsum

S. Quintiani cpiscopi Claromonlani translationem vocat, cujus xtatem ignorat, multo magis diem
hoc die exornal Saussayus; addere poterat quo obitus aut cultus, quem Wilsonus fingere debue-

die recolatur natalis. Est primum Ruthe-

hic qui rit. Ex adjunctis colligitur, indicari hic Richar-
nensis, post fratrem S. Amantium, deinde Cla- dummonachum in ccenobio B . Marix de -HliUUCrt

romontanus episcopns, non xiv Junii, utrecte ob- prope Groningam, de quo Molanus in Natalibus,
servavit Hcnschcnius, sed eo die signandus est, Henriquez ct Cbalemotus agunt 30 Decembris,
quo et Saussayus ipse eum posuit xiii Novembris. cum titulo beati, qui ei fortasse suo tempore da-
S. Maclovii episcopi et confessoris in Britannia bitur, si vere cultum olim habuisse satis probetur.

Armorica mcmoriam hoc die annuntiavit Greve-
venus, de qua etiam meminil Saussayus, et alii;
sed hxc omnia refcrenda sunt ad dicm quo cultus
ei exhibetur xv Novembris.
Richardi, cognomenlo sacristse, commemoralio hoc
dic adstruitur a Joanne
Martyrologio sccundx cdilionis anni 1640, tam-
Notandum vero, confusa hic nonnullaa Wilsono,
dum Anglum hunc genere et cognomento sacri-
stam appellat,cum necde patria nec de officio alii
mcmincrint. Facile crcdiderim, vel nomina ipsa a
Wilsono et aliis confusa, nam eodem die 30 De-
Wihono in Anglicano cembris alium Ricbardum refert Molanus, qui
patria Anglus, monachus fuerit Ordinis Prxmon-

quam sancti confessoris, Angli originc,monachi stratcnsis in _?U'inSlUTC|, qui libros multos sua

Ordinis Cisterciensis, qui in Frisia prope Gro- manu conscripsit, et forte. sacrista fuit. Hxc obi-

ningam magna sanctitate claruerit. Citat vero Jo- ter hic dicta sufficiant, pluribus discutienda ad
(iuiiriit Pitsevm in appendice de scriptoribus Illu- diclum diem xxx Decembris.

— -.-_-_—

DE SANCTO PIO PAPA I

J. B. S.
ROMvE.

Pudenlianx translata fuerit, uti et aliquaBononiam,

si Masinio credimus. Sed hxc de cultu satis dicta
SYLLOGE
sinl : quo ritu hodie in Ecclesia festum ejus celebre-
tur, docet Breviarium.
De cultu, n?tate et gestis. 2 Quxri potcst , an pro confessione fidei violcnta sedabsque
{''"'" "' a '~
morte sublatus, atque adeo vera et stricta martyrii
laurea donalus sil S. Pius? InAdone abest omnino

Illustrem S. Pii I Papx memoriam, mirum cst titulus Martyris ; aberat et a prima Molani editione,

... antiquioribus Fastit neglectam et prxteri- atque ab aliis Usuardinis codicibusauctis,scdinali-

tam fuisse, a solo Adonc ejusque descriptore qiribus verum recentioris notx ii
Sancto tribuitur :

c . Notkero signalam, et quidem divcrso dic sunt, quam quidquam dcduci possit,
ut ex ipsis cerli F
lb Adont iiaiii in illo ftoc xi liulietur, in isto die sequenti, nisi in veterum omnium siientio. Simplex estBelini an-
signatus tst, Romse B.
forteamanuensium negligentia ca transpositio in nuntiatio : Pii Papa3 et martyris, cuiBa-
Notkerum irrepserit. Codices Hieronymiani saltem ronius superaddidil, qui in persecutione Marci Au-
majores, jBc_.ii, Romanum parvum, Wandelbertus, relii Antonini martyrio coronatus est. De hac epo-
Rabanus el Usuardus de S. Pio altum silent ; in po- cha mox videbitur; pro martyrio certatBaroniustum

stremi nonnulla auctaria tvansiit e.r Adone, cujus in Annalibus, tum in Notis ad Martyrologium ; sed
verba hic pvimum dcscribo : Romse in Vaticano, quod cum bona Eminentissimi viri venia dictum sit,
S. Pii Papse, qui sedit in episcopatu annos oc- vetera ecclesiastica monumenta, Missales, Bre-
todecim. Sub hujus tempore Hermes librum seri- viaria et Martyrologia cuncta, qux ibi rotundius
psit, qui appellatur Pastor, quia in habitu pasto- appellat, alii ante mc frustra quxsicrunt.Jam dixi,
ris ei angelus apparuit. Accepta hsec sunt ex Pon- nullum Martyrologum Adone antiquiorem de S. Pio
tifkalis seu Catalogi Romauorum Ponlificum, sub meminisse, et cum quidem a Martyris titulo absti-
nominc Damasi, cap. 12, apud Anastasimn, Hen- nuisse. Breviaria et Missalia, quam antiquitatem
schenium et alios paulo longiori elogio, in quo vix sapiant, vulgo notum est; vellem Kalendaria aliqua
quidquam reperias, quod non pridem in controver- vetera autSacrantentariadeterminate allegasset, ex

siam vocntum sit, ut infva patcbii. Usuardi auctaria quibus certius quiddam statueremus, pro vera mar-
consulerepotest,quivoluerit; mihi non videturope- tyvii palma, quam mirum esset, ignorasse S. Ire-
r,c prctinm ca omnia hic transcribcic, uti nec lon- nxum; ut co demum recurrcndum sit, quo sxpe
gius clogium Hagenogensis codicis ; ncc illud, quod alias, nonnullos scilicct e primis summis Pontificibus
c.rplerisque non satis indubitatx fidei scriptis con- ideo martyres appellari, quod si non sanguinis effu-

cinnarunt Gulcsinius. Gliinius ct alii. In Hierony- sionem, certe alia multa passi sint sub ethnicis. Im-

miano parvo Augustano sic simpliciter legitur: Pii peratoribus, etiam piis etpacificis. Ceterumnon hoc
martyris. Sacrum corpus in Vaticano sepultum, solum dubium est, quod circa S. Pium occurrit;
ibidem remansissc videtur, cujus pars aliqua ad S. nam xtas, tempus Sedis, gesta, scripta, et quidquid
ferme
 DIE UNDECIMA JULII. 171

ferme ad ipsum spectat, jam pridem controversum Pius annis xv, mensibus iv, diebus xx. Fuit Mf.Tonr.
temporibus Antonini Pii, a consulatu Clari et .1. B. S.
est, ut sequcntibtts numeris videbitur.

3 Catalogi Romanorum Pontificum ita implexi Severi, usque duobus Augustis. Sub hujus epi-
aut potius corrupti sunt, ut ex ipsis haberi plane scopatu frater ejus Hermes librum scripsit, in
nequeat certa hujus sancti Pontificis xtas aut suc- quo mandatur contineturque quod ei praecepit ,

cessio. Irenxus, Hegisippus, et alii auctores vetu- angelus, cum venit ad eum in habitu Pastoris.
stissimi ipsttm Hygini successorem faciunt, sive Hxc vero apud Anastasium paulo fusius Pius, :

nscendendo sive descendendo cum decessoribus aut natione Italus, ex patre Rufino, frater Pastoris,
successoribus cotnponatur ut Anicetum prxcessisse
;
de civitate Aquileia, sedit annos xix, menses
debeat. Contra vero Oplatus, Augustinus, et qui quatuor, dies tres. Fuit autem temporibus Anto-
ipsos sequuntur, cum jam dictis Catalogis S. Pium nini Pii, a consulatu Clari et Severi. Sub hujus
Aniceto postponunt, ut videre est in Diatriba prx- episcopatu Hermes librum scripsit, in quo man-
Hminari Henschenii ante tomum i Aprilis, pag. datum continetur, quod ei prsecepit Angelus Do-
23; ubi nodos varios, eosque intricatissimos solvere mini, cum veniret ad eum in habitu Pastoris ; et
conatur, quos etiam expedire , seu quodammodo prsecepit sanctum Pascha die Dominico
ei, ut
scindere voluit Papebrochius, eo successu, ut can- celebraretur. Hic constituit, hsereticum venien- '

dide aavarara inter se

dicam, quo ferme solent tem ex Judseorum hasresi suscipi et baptizari et ;

connecti. Ego me fateor necdum plane perspicere, constitutum de Ecclesia fecit. Hic fecit ordina-
quo pacto ea omnia, sxpe hypothetica, cum veritate tiones quinque per mensem Decembrem, presby-
historica, tam diserte a priscis scriptoribtts asserta, teros xix, diaconos xxi, episcopos per diversa
conciliari satis queant. Recle videtur sentire Baro- loca numero xn qui etiam
sepultus est juxta
;

nius ad annum 158 num. 3, dum adductis anliquis corpus B. Petri in Vaticano v Idus Julias, et
illis scriptoribus Eusebio , Epiphanio et aliis, sic cessavit episcopatus dies xn. Hic ex rogatu B.
subdit Ut jam plane pro stultitia habeatur, iis
: Praxedis dedicavit ecclesiam Thermas Novati in E
non acquiescere, qui eodem tempore, quo iidem vico Patricii, in honorem sororis suse S. Poten-
Pontifices (Hyginus, Pius, Anicetus, elc.) in Ec- tianae, ubi et multa dona obtulit; ubi saepius sa-
clesia claruere, ut Hegisippus, Irenseus, quique crificium Domino offerens ministrabat; irao et
his proxime accedit, Tertullianus : qui omnes, ut fontem Baptismi constitui fecit, manu sua bene-
dicere cceperam , S. Pium Aniceto postponendum dixit et consecraviti et multos venientes ad fidera,
teslanlur : epuorum auctoritate fulti, erroneos puta- baptizavit in nomine Trinitatis.
mus Consulares Catalogorum calculos, quoties ab 6 In leclione Breviarii Romani S. Pio aptata, tumgesta,
his historix patribus discrepare deprehenduntur. id singulariter observatur; pcenam nempe statuisse
nec mmus 4 At quis S. Pii pontificatus annos nobis deft- in sacerdotem, cujus negligentia de sanguine Do-
incertutn
lenipus quo niet? Laudatus jam non semel Baronius, ut Pium mini aliquid stillaverit. Poenitentiam enim, in-
seclit et obiit. ad Marci Aurelii tempora perducat, faciatque adeo quit,agant quadraginta diebus, si in terram ali-
verosimilius, Sanctum martyrio coronatum fuisse, quid deciderit si super altare, tribus diebus
; si ;

anno 158, exitum vero anno

initia ejus figit prxdicto super linteum superius, quatuor; si in inferius
167, ([uo pacto non inveniuntur anni x completi, quos defluxerit, novem di^bus ; si usque ad quartum,
neque Labbeus reperit, orsus ab anno 156 ad 165, viginti diebus. Ubicuraque ceciderit, si recipi pot-
in quo ei subscribit Brietius. Ciaconius, Hensche- est, lambatur ; sin aliter, aut lavetur, aut ra-
nius, Oldoinus , Papebrocliius aliique ita discre- datur : quidquid Iotum aut rasum est, combura-
pant, ut vere hic dici possil, quot capita, lot esse ratur, et cinis in sacrarium reponatur. Atque hxc
sententias,quas omnes de intcgro discutere, seu quidcm hactenus de S. Pii geslis scripta novimus, a
cramben recoquere mihi non lubet. Post devorata in Ciaconio et Oldoino paulo ordinatius digesta, qux
vanum txdia, et horas bonas frustra insumptas, de- pluribus locis antea explicuerat Baronius, prxscrtim
mum cum Pagio ad annum 165 (Baronio 167) fa- ad annum 167, nihil quidem de sacerdotum pceniten-
teri compellor, quoto Pius Papa anno ad ccelum tia memorans, sed alia addens, qux ab eruditis non

migrarit, prorsus esse incertum. Hic vero, ut Ani- magis admittuntur, sive ex Decretalibus, sive ex F
ceti pontificatum temporibus Antonini Pii totum in- Catalogis seu Pontificalibus accepta sint. Et horum
nectat, cogitur S. Pii exordia retrahere ad annum quidem censuram habes in ipsa ad Anastasium prx-
141, obitum vero innectere anno 151, post Sedis an- fatione ; de Dccretalibus vero ante Siricii Papx tem-
nos x et menses aliquot, Catalogis contra cum Eu- pora toties disputatum est, ut ea quxstio exhausta ho-
scbiocommunius asserentibus, ad annos xv pontifi- die videatur. De S. Pii scriptis seorsim sichabet Pa-
calum protraxisse idque mihi adeo magis placet,
; gius, [oco et anno supra citatis : Pii circuraferuntur
quod ubi ductorem Eusebium nanciscor, ab eo non duae Decretales, quas viris doctis supposititia? cre-
lam facile dimovear, ut toties tcstatum feci in Tra- duntur. Neque magis, inquit Labbeus, proban-
ctatu de Patriarchis Alexandrinis ante tomum v tur duae epistolae Pii Papae ad Justum Viennen-
Junii. Male quidem
in Chronico notatur annus or- sem episcopum, quos ex archivio Viennensi de-
dmationis Aniceli cliv; sed idplane corrigendum sumptas Baronius Annalibus inseruit.
esl ex annis xv, quos ci diserte adscribit Eusebius, 7 Qni scripta illa qualiacumque distinclius nosse tum tcripta.
tum in ipsomct Chronico, tum in Historia ecclesia- cupit, adeat Labbcum ipsum tomo i Conciliorum a
stica libro 4, cap. 1 1 sic scribens : Romaa cum Pius, columna 579, ubi etiam de libro Hermetis sub no-
anno episcopatus ejus quinto decimo, vitam cum mine Pastoris, qucm examinat Baronius unno 159
morte commutasset. Chronicon non semel deprava- a num. 5; et nobis fortasse de eo rursus agendum
lum esse, jam alias sxpe monuimus. Id nobis ilaque eril ad xxvi Julii. Ceterum S. Pii meminerunt
verosimilius apparet, S. Pium in S. Petri Cathe- Acla S. Concordii die i Januarii pag. 9; ct xix
dram Hygino suffectum anno 142, eamquc tenuisse Maii Acta S. Pudentianx pag. 300, in quibus vi-
usque ad annum 157. deri possunt, qux huc pertinent. Sermo iterum re-
bubia item
5 Primorum plurium Ponlificum res gcstas in currct ad xxi hujus mensis, quando colitur S. Pra-
q UX </c
iiint,
>r>so narran- obscuro mansisse a Baronio variis locis observatum xedes, ubi et nonnulla S. Pii gesta immiscentur.
est;quod S. Pio xque ac ccteris convenit. Catalogi Certiora sunt qux tradit Eusebius, citato supcrius
ab Henschenio recensiti enumerans cum quibus pro-
hxc summatim memorant libro et capite hxreticos

cul
 172 DE S. SIDRONIO MARTYRE.
Pio consolationi credendus est egregius
iucTORB cul dubio sancto Pontifici- colluctandum fuerit ad S. fuisse

J. B. S. tucndam calholicorum dogmatum integritatem : qux- Chrislianx fidei vindex et martijr fortissimus S. Ju-
nam vero adversus cas pestes ab eo gesta aut vere stinus, de quo consule Acta ad xiii Aprilis et ad i

definita fuerint, Eusebium ignorasse oportet, nec ab Junii. Atque hic brevi Sijllogx finem imponimus,
ullo veterum scriptorum memoralum novimus. At cum nihil aliud magnopere addendum aut illustran-

enim iiUer tot pessimorum hominum machinationes dum supersit.

DE S. SIDRONIO MARTYRE
J. P. MISSENIACI IN BELGIO.

Burgundicis etiam ipsum intexuit Mirxus. Roma-

COMMENTAIUUS PMVIUS. num vero modernum annuntiat S. Sidronium hac die

XI; qux ratio vel sola suffecit, ut eum, die iii hujus
inter Prxtermissos posilum, huc transferremus. E
Cultus Sancti ; Sidronius Misseniacensis, 3 Nequeabsre erit, audire, quid de sancto Mar- cotitur S..Si-
Romam, dronitis;
tyre dicat Saussayus, palxstram passionis
ac Senonensis, idemne an diversus?
cultus autem locum, Misseniacum asserens : Ipso
Passio ad trutinam revocata; apogra- die (tertio Julii) natalis S. Sidronii Martyris, cu-
phum ejus, quod hic datur; brevis jus Romae hodie sub Aureliano Caesare laureati,

sacra ossa, Adela, Balduini Pii, Flandriae Comi-

notitia monasterii Misseniacensis.
tis uxor, ex Urbe ipsa, orbis principe, Messenas
attulit quo loco canonicorum collegio instituto, in
:

IBisseniaclin
Handria.
M 'isseniacifm,
iUf csscnf
Flandrix oppidum, Flandris
,

Sive enim ex Roberti, inquit, Frisonis rescripto

vocas villam Misenis
Marchantio Meessenam
ex Meyero Mescinas ; ex
;

ex Oliverio Mercano
Gallis Messines, lalino no-
mine non uno scriptum exhibet Sande-
rus in Flandria Illustrata, pag. 401

,
:
Benedictinarum monialium coenobio, quod condi-
dit,

cio
post mariti obitum velamen sacrum suscepit,
vitaeque religiosas egregie decursa palaestra, tan-
dem fine pio quievit. Raissius in Hierogazophyla-
Belgico pag. 353 de S. Sidronio Misseniacensi
etiam meminit, recte observans, de nullo Sidronio
Martyre agi in Martyrologio Romano , nisi de
Mesckinam, sive ul, alibi lego, Mesinas adde
, ;
Senonensi, xi Julii.

ctiam, ut in Codice Donalionum scribitur apud Mi- 4 E loco diverso annuntiationis, quo Martyr re- idemne sit,
an dlvers " s '
rxum, Mecinas ; unum eumdemque locum expres- fertur, duhites, sicut notatum die iii hujus inter

seris; quem prxplacet nobis Misseniacum appellare Prxtermissos, an duo statuendi sint Sidronii. Con-
cum Sanctologo Morinensi apud laudatum Sande- troversia hxc, ibi tacta, sed huc remissa monet, nos

rum ; ibidem paucis agenlem de loci etymo. Jacet in proprium locum incidisse, ut, quoad fieri poterit,

medio fere itincre Ipras Armcnterium, inter et hanc difficultatem explanemus. S. Sidronius Seno-
huic, quam isli civilali aliquanto proximior. Ad rem nensis, in quo apud Martyrologos classicos fundetur,

ita memorat Megerus lib. 3 Annalium Flandrix in prxter Usuardum, novi neminem : qui fortasse ex F
Bahtuino Fio mlxii Athela, Pii uxor, Mescinis
: Actis antiquioribus eum acceperit ; cum hic a suo
collegium instituit tluodecim sacerdotum, ac par- ductoreAdone destitutus sit, nullam hujus Sancti
thenonem triginta Benedictinarum virginum ; eo- memoriam facicnle. Dixi ex antiquioribus Actis :

que attulisse traditur ex urbe Roma corpus beati nam ea, qux supersunt, et qux hic dantur, nomen
Martyris Christi Sidronii. Atque hxc transialio so- tale non merenlur, saltem quoad maximam sui par-
lenni apud Misseniucenses cultui ansam prxbuit. tem ; muitis utique rebus infarta, qux videntur
2 Ceterum non eodem in Martijrologiis S. Si- prorsus a genuina veritate et sinceritate alienx, uti

dronius annuntiatur loco, acdie; anliquioribus cum pluribus ostendetur paulo post; proinde vel nullius
Romano moderno non de Misseniacensi, at de Se- velexigux auctoritatis censeri debent. Misseniacensis
nonensi mentionem facientibus. Usuardus habet hac autemnonalia,quodsciam, nititur aucloritate, quam
die : In territorio Senonico beati Sidronii Mar- quod Adela, ut modo retulimus, Balduini Pii con-
tyris. Editio Lubeco-Coloniensis illum recenset die jux, Romam profecta , dono Alexandri II PP.,
xv Maii; prout etiam facit Grevenus. Codex Vsu- ipsius corpus acccperit, illudque inBelgium redux,
ardinus Liixoriensis ipsum referl die iii hujus cum Misseniacum detuierit anno, ut signat Malbrancus
addito : In pago Senonico S. Sidronii Martyris, lib. 8, cap. 56, pag. 782, post Christum natum

fratris S. Beataj virginis, Menrora quiescentis mlxix.

vico. Quibus adde e Breviario Senonensi comme- 5 Quod si corpus istud verc fueril corpus S. Si- non )>rom-
^'""'
morationem cum orutione de communi unius Mav- dronii, et non aliud, e catacumbis desumptum sub
tyris, die eadetn tertia positum, qua eum pariter, nomine Sidronii quis slatim combinet, qiwmodo
;

non quidem Senonensem, sed Misseniacensem com- ille Martyr sub Aureliano in territorio Senonensi

menwrat Molanus, sic loquens Natalis S. Sidro- : interemptus, de.inde Romx sepultus, postea ab Alex-
nii Martyris, sub Aureliano Principe, cujus cor- andro II PP. e sepulcro erutus, Adelx dono dalus,
pus e Roma Messenas transtulit Adela, uxor atque ex Italia Misseniacum in Belgio delatus fue-
BalduiniPii, Comitis Flandrias. Fastis Bclgiciset rit'.' Slante igitur annuntiationc UsuardicumMartij-
 DIE UNDECIMA JULII. 173
ris palxstra, territorio Senonensi, ibidem expressa, bilium exhibere pium drama, quam sincera Martyris ai ctou
et admissis eo usque ejus Actis, quamquam, ut su- Acta : dc quo itaque vix aliud certo constat, quam J. P.
perius innuebam, cetera pleraque perquam suspectis, solus cultus.

dicendum videtur, e duobus Martyribus, eodem Si- 8 Apographum, quod hic damus, desumptum Quttdam no-
dronii nomine appellatis (si quidem ambo isti vere fuit e Ms. Misseniacensi, et eodem quidem, quan-
tantur de
apographo.
extiterint in rerum natura) Misseniacensem aut tum e nonnullis characteribus, utrimque inter se
non fuisse Sidronium, sub Aureliano passum, sed convenientibus, colligere licuit, quod, Misseniacum
Sidronii tanlum nomine baptizatum , ut vocant, transiens anno 1686, mense Julio, notavit Castel-
postquam e catacumbis exceptus est ; vel, si vere lanus, e.raratum fuisse e pergameno, jam tum ab
Sidronius fuerit, tunc conveniet ipsius martyrii anno 1000, conscripto ; utinam satis digno illa xtate
palxstram affigere non tcrritorio Senonensi, sed urbi ac sancti Martyris gestis ! At qualequale illud apo-
Romx, in qua mortuus, sepullus, e sepulcro erutus graphum contulimus cum alio, transcripto e Ms
ac demum in Belgium dclatus sit. Certe ad dupli- codice Trecensi et ambo deprehendimus convenire,
;

candum S. Sidronium non facile adducar ego, donec si paucula cxcipias, qux omissa aut mutata. forlasse

prxter sxpe dictam translationem, ab Adelafactam, fuerint exscribendo.

aliud aliquod monumentum videro fquod, si recte 9 Quandoquidem hoc ccenobium monialium, S. Brevis datur
suspicor, visurum me despero) e quo talis duplicatio Benedicti regulam profitentium, inler alios Flan- notilia
aliqua ratione suadeatur ; Senotiensi Sidronio, ab drix parthenones non postremum nominis celebritate
Usuardo asserto, manente in sua possessione prx locum tenet ; atque hic commode sese offert opportu-
Misseniacensi, donec melius aliquid discere licuerit. nitas, forte numquam alias xque commode offerenda,
Cerle e.t 6 Jam vero quam vel nullius vel certe perexigui de eo in Actis nostris agendi, visum est lectori exhi-
Jclis
sint valoris Acta sancti hujus Martyris, exploratum bere brevem ipsius notitiam, qua plus, quam nomine
fiet e pauculis punctis, qux subjicio ; nam omnia tenus, dignoscere queat statum florentissimx hujus
proferre, non necessarium. Itaque ne attingam au- abbatix. Ad quampersonam, et ad quod tempus re-
ctoris hallucinationem, in ipso Passionis exordio ferenda sit loci origo, dedimus num. 1, Ceterum
perperam combinantis annum Christi cclii cum im- immiinitatibus, privilegiis ac donationibus non parce
perio Aureliani, qui tantum juxta saniorem chrono- dotatum fuisse, liquet e Codice Donationum piarum.
logiam ponitur sceptro initium possuisse anno cclxx ;
apud Mirxum. Ibi etenim cap. 56 Drogo Teruanen-
parum quod habet num. 7, de
crcdibile apparet id, sisEpiscopus, anno 1065, talem dat libertatem eccle-
missis 190 militibus ab Aureliano ad S. Sidronium, six Misseniacensi, qualem Bertefridus, Episcopus
quem conspicati orare, mox cum eo simul orasse di- Ambianensis circa annum, ut ibidcm dicitur, 662
cuntur. Et num. 8 habes judices septuaginta in dederat ecclesix Corbeiensi; qux, in quo consistat,
consistorio; num. 10 repentinam militum decem ct ibidem exponitur ; nec esl hujus instituti plurikts
octo conversionem, arma projicientium, et Aurelia- describere.
no, aurum et honorespollicito, si deos colere voluis- 10 Ibidem cap. 57 Philippus, Francix Rex, parthenonit
sent, respondentium : Pecunia tua tecum sit in prxdia per Balduinum Insuianum seu Pium, eius-
perditione. Nec minus credibilc videri possit, quod que conjugem Adelam Misseniacensi monasterio
occurrit num. 13, ubi Aureliano diris tormentis altributa, anno 1066 confirmat. Denique Robertus
affici jubenti sanclum Pugilem nostrum, oggerunt Frisius, Flandrix Comes, sxpe dicti monasterii, ab
tres e consulibus Beatus fueras Aureliane si
: , , Adela matre sua conditi, possessiones, anno 1080
natus non fuisses qui talia tormenta jussisti
, confirmat; tum, inquiens, quia ossa matris meae
fieri famulo Dei. Et iratus Rex jussit eorum ca- sepeliuntur in eadem ecclesia... tum quia visis
pita amputari. Quid multis moror? Cui non displi- tot miraculorum signis in eodem loco, placere
cebit Imperator, viso Martyre a flammis illxso, evidentissime refert, sc comperisse aliquid ibidem
decidens in faciem suam a timore magno ab omnipotenti Deo. Atque hinc conficitur, locum hunc
hora prima usque ad horam nonam, sicut refertur jam tum ab ipsis incunabulis non obscura nominis
num. 15. Rursum num. 18 fabulosx sunt sagittx, fama claruisse. Quicl memorem, quod, vt legitur
quibus impetitur sanclus Martyr, suspensae a vento, apud Sanderum pag. 402, dominatus oppidi et
a dextris, et a sinistris, a quibus nec una quidem parvo circuitu terreni, donatione Adelas Comitis
corpus ejus tetigit; quarum una, ut sequitur num. spectet ad virginum Vestalium, ut ipse nuncupat,
19, exilivit, et ingressa est in oculum Aureliani, ibi Antistitem, quse ex more Iprensium et Gui-

excaecavitque eum. donis Comitis decreto, rempublicam et justitiam

perquam 7 Adde num. 20 obcxcatos milites, et fractas administrat per magnum puta Balivum (quo tum
stupectis ni-
lnl ..lului catenas; num. 21 revelationem, quam rogat San- munere fungebatur D. dAuthin, toparchus de
svlicle potesl. ad locum, in quo baptizatus fue-
ctus, ut perveniat Baillon) porti Balivum, et Scultetum perpetuos,
rat; factum fluvium, velut lapidem; num. 22, san- scabinos septem annales, archangeli Michaelis
guinem Martyris, jussu suo collectum, et ad Aure- festo recurrente solitos innovari.
lianum Imperatorem deferri jussum, qui, ut habetur 11 Laudalus eliam auclor sxpe mcmorati par- ,

num. 23, oculo ejus applicitus, ipsum sanavit a thenonis abbatissarum elenchum atlexuit, ducto ex- '

vulnere, asagitta illato, voce magna exclamantem : ordio a Frisilde, qux mortua ponitur anno 1075,
Quam magnus et gloriosus est Dominus Deus usque ad Annam d'Anthin, coilcm etiamnum anno
Christianorum, qui non deserit sperantes in se ;
1640, quo Auctor scribebat, ejusdem monasterii
sed gubernat eos inter truces persecutores, et regimini prxfectam, in quod, sicut tradit idem San-
facit voluntatem suam in his, qui custodiunt derus, virgines, nisi claris orta? natalibus, vix
mandata Clamor vero carni/icum : Sancte
ejus ! recipiuntur. Prxtereo tacitus tragicas ejus vicissi-
Sidroni, intercede pro nobis, parcendo peccatis tudines, quibus, uti in rebus humanis Ixtis tristia
nostris quoniam baptizati sumus de sanguine
; succedere solent , alternantis sortis casus varios
tuo sancto, cui non apparcbit suspectus? Quibus sensit; ut videri ibidem potest. Sed de his modo
accedit gestatio sui capitis, jam gladio amputati, ad satis. Restal, ut ad sanctum Martyrem redeuntes,
pedes unde quinquaginta. Qux omnia spirant venam nunc ipsum Passionis exemplar exhibcamus.
Metaphrastxam, vel certe allerius, quisquis ille
fucrit, magis affectanlis ex farragine rerum mira-

PASSIO
 174 PASSIO S. SIDRONII MARTYRIS.
descendens, illuxit super eum, pariterque vox
de ccelo venit, dicens ad eum :

5 Sydroni, serve Dei excelsi, invenisti gratiam

Domini tui, et ab eo diligeris, eo quod voluisti
PASSIO in mandatis ipsius permanere nam et baptizatus :

es in noraine Domini et sanctae Trinitatis, et per

te multi baptizandi erunt in nomine sanctae Tri-

Ex Ms. Misseniacensi, collato cum alio nitatis. Sanctus autem Sydronius haec audiens,
repletus gaudio magno dixit : Gloria tibi, Christe,
Trecensi.
qui cunctos convertis ignorantes, et ad viam ve-
ritatis eos adducis. Cum ergo baptizatus fuisset,
apprehendens arundinem manu, fixit eam in ter-
S. Sidronius plures ad Christum con-
ram, et hanc orationem fudit ad Dominum di-
vertit immaniter cruciatus , capite
;
cens Domine Deus, iu quem credo, fac virgam
:

truncatur ; mulier ad ejus sepulcrum istam florere, et ramos producere, foliaque pul-
illuminatur. cherrima generare, ita ut credat populi istius
multitudo per nomen sancti filii tui in te.

6 Et statim virga ipsa floruit, ramosque pro- iiuriiciilu

plurcs con-
S. Sidronii nno Dominicae Incarnationis ducentesimo duxit et folia. Multi autem videntes virgam illam
ad
verlit
saluli ani-
inarum iu-
A" quinquagesimo secundo, regnante impiis- floruisse et raraos produxisse et folia, crediderunt Cnrislum :

lcnlus. simo Aureliano a, cum esset beatissimus Sydro- in nomine Domini Jesu Christi exorante beato ,

nius in Samon b civitate natus ex patre Serenio, Sidronio et fuit numerus eorum decem et octo
:

et matre Beatia, et esset in oratione solicitus, in millia, et credentes baptizati sunt in nomine Pa-
R jejuniis promptus, in eleemosynis largus enar- ; tris, et Filii, et Spiritus sancti, de manu ipsius
raretque omni volenti gloriam quae est in flne
,
Sancti. Erat autem Aurelianus Imperator illo in
praeparata Sanctis, videlicet retributionem aeter- tempore in Vienna civitate et audiens ; ,
quod
nae mercedis exiit ejus sonus in universum or-
: magna pars populi per praedicationem sanctissi-
bem, nuntiatumque est Aureliano Imperatori mi Sydronii veniret ad fldemChristi, jussit Cris-
quod beatus Sydronius in Angelica revelatione pino Praesidi cum nonaginta militibus ad illum
perduraret, et gloriosissimis vocibus praedicaret ire, et eum vinctum ad se exhibere. At ubi vene-

populum incredulum, ut converteretur ad eum runt Hebrolavico ad S. Sydronium, invenerunt

qui habitat in ccelis ; hoc est in Dominum Jesum eum orantem videntes autem eum orantem,
;

Christum. timuerunt appropinquare ad eum.

fruslra Cliri 2 Haac audiens Imperator Aurelianus comrao- 7 Audiens denique Aurelianus Iraperator, frustra a
stianis exi-
Exeat Prsside abs-
tus in ira magna, dixit Crispino praesidi : quod nihil praevaluerunt nocere famulo Dei Sy-
linm iuiirhi terretur :

nantc Aurc- currus in furore suo, et milites veredarii per dronio, iterum misit alios centum nonaginta mi- qui misitmi-
llnno Impc- lites 190,
omnes fines diffluant, et ubi invenerint Christia- lites ad eum, et venientes ad ipsum, viderunt
ralorc, deinde San-
nos, destruant eos. Praecepitque eis dicens : Ubi- stantem et orantem eum, cura quo et ipsi orare liaiit inlrr-

non sacrificaverint rogat.

cumque eos inveneritis, et coeperunt; complens autem ipse sanctus oratio-
diis nostris, has poenas consternite super eos, nem suam, surrexit et locutus est ad eos. Cris-
qu;o sunt rotae ajreae, et uncini ferrei, et capita pinus Praeses dixit : Sydroni, numquid ejectus
amputate. Cum hanc relationem, audissent mul- es,de patria tua, ut quid in hoc loco versaris?
ti, qui se olim profitebantur fore Christianos, Respondens S. Sydronius, dixit Non sum eje- :

abierunt retro, Dominumqueabnegare cceperunt. ctus de patria mea, sed Dominum quaesivi, cujus
niartyrii cu- 3 Sanctus vero Sydronius non desperabat pa- virtutem agnovi, et gratiam inveni. Milites vero
pidus,aliope
trocinium clementi» Dei, sed jejunabat et orabat dicebant ad eum Sydroni, Dominus noster Au-
:
rriiriiinllir.
jugiter, et dabat escam, esurientibus. Tunc exiit relianus desiderat te videre. Respondit eis S. Sy-
homo, nomine Julianus, et dixit ei Sacratissime : dronius Si Dominus voluerit, ibo sin autem
: ;

Sidroni, numquid ad bellum praeparare vis ani- non venio; tamen vobiscum vadam. Commenda-
mam tuam, aut non audisti quod est Christianis vit autem Deo pelitionem suam; et ad Imperato-
praeparatum Desere hos inimicos nostros, ut in
? rem perrexit.
laudem Filii Dei, laus tua loquatur '.
Christi, 8 Cumque venisset in civitatem Viennam, in- Ducitur
Sydronius liumili corde et absoluto Jfiennain ad
Tunc beatus gressus est palatium. At ubi vidit eum Aurelia-
iiiiprriitorrni
animo, pediluis cupiditatem calcavit, et visitavit nus Imperator, quoniam magnus et Christianus Aiirclianum
regiones, multis precibus deprecans justum Do- esset, timuit et statim corruit de consistorio, ubi
minum, quatenus mereretur invenire sibi locum, sedebant septuaginta duo Judices, ad quorum
quo coronam posset suscipere martyrii. consilia recurrebat, et quorum flagitiis mala haec
Senonat vc- 4 Post paucum vero temporis, orando, jeju- perpetrabat. Et post paululum surgens, sedit pro
nit, unde
nandoque provocatus, venit Senonis civitatem, tribunali. Tum interrogavit eum Rex dicens
digretsus , :

lustravitque eam aliquamdiu ; et cogitans in Quis es, aut unde es, aut quod est nomen tuum?
corde suo, quod illic non esset congruum ha-
ei Respondit ei S. Sydronius Ego sum de civitate :

bitare, recessit inde, circuiens provinciam. Cum- Samon, ex patre Serenio genitus, et matre Bea-
que pervenisset ad vicum, qui vocatur Hebrola, tia,suaviter educatus, et ex nativitate mea Sy-
* alias Ui' super fluviohiin, qui dicitur Orbanus c', invenit dronius vocor. Ait autem Imperator ad eum :

anus.
sibi locum praparatum pretiosissimum habilera-
que. Et gratias egit Deo. Prostravitque se super
faciem terrse, et hanc orationem fudit, dicens
Fera mala, et facies turpis, non sacrifieas diis
meis in quocumque loco versaris? Respondit S.
: Sydronius Bene locutus fuisti, Aureliane, quia
:

Domine Jesu Christc, qui multa genera posuisti tu es pars mortis, et conjunx patris tui diaboli
alias lacus. in Arca Noe et constituisti eos in laqueos *
aqua- dii autem tui, quibus me sacrificare dicis, vani
rura, lavastique nunidum sordibus inquinatum : sunt : oculos habent et
vident, aureshabent,non
Da mihi servo tuo baptismi gratiam, ut abluan- et nec ipsos, qui adorant, eos ad-
non audiunt ;

tur peccata raea. Et cum orasset, nubes de ccelo juvare possunt': quoniam aurei, argenteique et

lignei
 DIE UNDECIMA .1ULII. 175

licnei sunt : dii vero, qui non fecerunt coelum et cum baec dixisset, prae magnitudine flamraae,
terram peribunt. Tu autem tamquam stultus scamnum factum est tamquam cera lique-
illud

adoras eos. Utinam audires me et adorares , scens. Veniens quippe Rex vidit S. Sydronium
in medio flammae stantem et orantem, et erat
Deum, qui fecit crelum et terram, qui habet po-
testatem liberare te de igne, et dimittere omnia facies tamquam lilium, vel sicut rosa de
ejus

peccata tua ccelo descendens. Cumque intendisset in eum

, k;us iussu 9 Ipse autem tamquam stultus Rex cogitans Imperator et vidisset eum, decidit in faciem suam
millitUT vi
intra se dicebat :Quomodo possum istum, qui a timore magno, ab hora prima usque in horam
nirccron-
inter feras nutritus est, vincere, si non inveniam nonam.
ei plus, quam arena sit maris, inexquisita tor- 1G Postquam vero surrexit, dixit ad Sanctum a tijrannu
inerepatur
menta. Tunc jussit Imperator S. Sydronium in car- Dei Mala fera, non
: tibi sufficiunt peccata ani-

cerem mitti, et decem et octo militibus custodire marura, quas errare fecisti et non permisisti ;

eum. Milites autem fecerunt, quemadraodum eis sacrificare diis meis magnis, sed et omnem popu-

imperatum fuerat. lum traxisti post te. Respondit S. Sydronius,

MUites vm 10 Et ecce, ubi viderunt S. Sydronium con- dicens Adhuc multae animae credere habent in
:

Sancti con-
stanti animo esse, venerunt ante consistorium Dominum, per meam praedicationem, et tu ipse.
Uanlia con-
versi Aureliani, et projecerunt arma sua in terram, Et blasphemavit eum tamquam stultus Impera-
dicentes: Et nos credimus in Deum S. Sydronii, tor, dicens Numquid et me in tuis maleficiis
:

et adoramus eum. Dixit vero Imperator ad eos : perducere vis? Sic mihi sufficiant dii mei, et sic

Numquid et vos mnlefici estis, quod ipsum vultis addant, si nunc est,
non crastino die, ea, quae

sequi? Venite et adorate Deos meos, et dabo vo- hora perdidero aniraam tuam, ut ad exemplum
bis aurum argentumque, et in honore magno omnium faciam te perire. Allero vero die jussit
constituam vos. eum adstare ante tribunal suum. Cumque addu-
B 11 Militesautem dicebant ad eum Pecunia : ctus fuisset ante conspectum ejus, dixit ad eum
nrlnn tua tecum sit in perditione nos enim simul ;
Jam sacrifica diis meis, et intellige verba mea, ut
baptizati sumus, et credimus in sanctam Tri- non tibi ampliora addam supplicia.
nitatem. Ipsi vero gaudentes propter gratiam 17 Respondens homo Dei Ego, inquit, tibi :

Dei, quam erant consecuti, et beati Sydronii, ma- dixi, quia non timeo tormenta nec minas tuas,

gistri eorum, compleverunt martyrium: Iratus quoniam fidem meam habeo in Christo, per quam
denique Rex dicebat in corde suo : Si non perdi- baptismatis gratiam adsecutus sum. Tunejussit
dero maleficum istum a facie terrae, in maleficiis lignum magnum exhibeiu Imperator secundum
suis totum seculum ad se trahere habet, ut omnes staturam ejus, et poni ante palatium. Et vocati
in illum credant. suut milites, praecepitque famulum Dei Sydro-
Hursum 12 Tunc jussit Rex S. Sydronium ante con- nium ibitlem ligari. Jussit etiam ternas sagittas
Martijr sisti-
spectum suum venire, et ait adeum Fera mala, :
jactare super eum, quatenus lacerato corpore
tur Iribu-
nali; facies turpis, usquequo in hac pertinacia fidei ejus, citius animam exhalaret.

perseveras, et quamdiu quivero te sustinere? 18 Dixitque Rex : Videamus si potest Deus Sagitlis im-
petitur eliam
Sacrifica diis meis. Ad hasc respondit S. Sydro- ejus hberare eum de manibus nostris. Et sagit- (ruslrn.

nius Ego te volo adducere in fide bona, ut de-

:
taverunt eum ab hora prima usque ad horam
relinquas daemonia, adoresque Christum meum, duodenam. Et putabat Imperator, quod omnes
qui in potestate habet vitam et mortem tuam. sagittae in corpore ejus figerentur. Sagittae au-

Et Rex ad eum Adhuc in hac stultitia

dixit : tem suspendebantur a vento a dextris et a sini-
stas? Respondensque S. Sydronius ait Ego non : stris, ex quibus nec una quidem corptis ejus te-

sum stultus, sed servus Domini mei Jesu Christi; tigit. Et post solis occasura jussit eura a militi-

tu autem stultus et insipiens es qui non confi- ;

bus custodiri, ne subito a Christianis nocte sol-

teris Deo meo, sed confiteris satanas patri tuo. verettir, quoniam quidem multi, expectabant'
'< cruciali-\
13 Iratus vero Imperator jussit ligari manus Christiani tollere corpus ipsius, videreque virtu-
bus iillicitnr,
ejus et pedes, et caedi eum virgis ferreis, et mitti tem Dei. Alia autem die ait Rex Eamus et vi- :

c
in caput ejus cassidem igneam. Tunc dixerunt deamus maleficum illum. Veniens autem Impera-
tres ex consulibus ad eum Beatus fueras, Aure- : tor, vocavit eum et dixit Sydroni, ubi est Deus :

liane, si natus non fuisses, qui talia tormenta tuus ? Veniat et liberet te de manibus meis et de
jussisti fieri in famulo Dei. Et iratus Rex jussit sagittis his.
eorum capita amputari : ipsi quippe propter gra- 19 Et dum hoc dixjsset Rex, statiin exilivit Dnliir custo-
diendus mi-
tiam S. Sydronii, et miserationes Christi suble- una de sagittis ipsis, et ingressa est in oculum litibus 00.

vati,ad ccelestia regna sunt perducti. ejus, excaecavitque eum. Tunc dixit ei sanctus
14 Tunc dixit S. Sydronius ad eum Si am- : Sydronius : stulte et tyranne Imperator, qui
plius mihi tormenta poteris facere, fac quia mihi ;
deseris Creatorem et adoras idola, tamen si cre-
vita sunt, et dulciora super mel et favum. Tunc dis in Deum, videbis lucem Domini. Iratus deni-
jussit Imperator fieri scamnum ferreum, et ca- qtte Rex jussit milites nonaginta, quatenus eum
minum secundum staturam ejus. Venerunt deni- incarcerem mitterent, catenisque ferreis adstrin-
que artifices, et tulerunt mensuram corporis ejus, gerent corpus ejus, et diligenter observarent, ut
et feceruntsecundum jussionem Imperatoris, et in crastinum caput illius abscinderetur. Dum
posuerunt eos in medio civitatis, et jussit ibi, S. quippe S. Sydronius ad carcerem duceretur, hanc
Sydronium ligari, et venire multa ligna, et co- orationem fudit,dicens Domine Jcsu Christe,
:

operire eum, ignemque supponi. Et jussit exhi- qui eduxisti populum tuura de mari rubro, libe-
beri quadraginta horcas d olei, et mitti super rastique eum de ergastulo Pharaonis : erue me
flammam ignis. servum tuum de compedibus istis, et ad ipsum
mterfiam-
'•'":
15 S. autem Sydronius jactavit se in medio locum fac me pervenire, quo gratiam baptismi
trium-
1'bans :
flammae dicens Haec tormenta, quae mihi infers,
: consequi merui.
non timeo sed tu in tua turpitudine, et in insi-
: 20 Dum haec orasset, obcaecati sunt milites
diis tuis consummaberis. Ego tam tibi dixi, quo- confractaeque catenae ferreae, et ocius iter car-
niam non timeo tormenta, nec iram tuam. Et pens, pervenit ad locum, qui dieitur Calosenagus
super
 170 PASSIO S. SIDRONII MARTYRIS.

super fluviura Igone c milliario octavo de He- fixa fuerat,meruitque intercessione illius lucem D
brola, quo baptismi gratiam perceperat. Audiens recipere pristinam, et exclamavit voce magna di- Aureliani
vulnus saun.
ha?c Imperator, jussit multitudinem, ut perseque- cens Quam magnus et gloriosus est Dominus
:
'"/ appn cUo
retur eum, et dixit Quocumque inveneritis ma-
: Dcus Christianorum, qui non deserit sperantes Martyris
sangiiine :

gum ipsum, decollate eum. Et exeuntes milites in se, sed gubernateosinter truces persecutores,
obviaverunt homini seni, sed non Christiano, cui et facit voluntatem suam in his, qui custodiunt
talia fantur: homo, numquid tibi aliquis Chri- mandata Audiens autem hoc miraculum
ejus !

stianorum exstitit obvius? At ille dixit ad eos : mulier quaedam, vocabulo Syria, quae septua-
Hesterno die hora quarta visus est homo Orien- ginta transactis annis sine oculis sedebat, voca-
tem versus instar ventorum currere callem. Mi- vit propinquos suos, et dixit
illis Ducite me ad :

lites autem non desistebant persequi eum. inaestimabilemiraculum gaudiumque, ubi meruit
el cum Deo 21 Sanctus itaque Sydronius cum venisset ad sacratissimus Sydronius ccelestem gratiam acqui-
annuente
pervenisset fluvium Igone, quemadmodum supra diximus, et rere. Propinqui vero illius dimiserant illam, et
ad locum, vellet transfretare illum, respexit retro et ecce noluerunt pergere dum ipsa quippe in
cum illa :

utrifueral
buptizatus, inimicorum multitudo appropinquabat ei. At S. mcerore persisteret exiit quidam parvulus de
,

Sydronius in orationem se prosternens ait Do- : genere ejus, et introivit ad eam, apprehendens-
mine Jesu Christe, quia [video] congregationem que manum illius ait Surge, ego venio tecum,
:

malignantiura, quibus enarravi virtutem tuam, et ducam te, quo desiderat cor tuum.
consurgere in mc prsesta mihi famulo tuo se-
: 24 Exierunt autem inviam, sednon sciebant, Cieca viulier
cretam revelationem, quatenus ad illum locum ubi prsedicabatur passio ipsius Sancti. At ubi ad sepul-
crum S. Si-
pervenire merear, ubi gratiam baptismatis, te venerunt ad locum, in quo S. Sydronii corpus clronii iltu-
largiente, perciperemerui. Dum hoec orasset, fa- humatum jacebat, affixi pedes eorum non vale- iiiinatn.

superam-
ctus est fluvius velut lapis, et pedibus bant longius iter carpere ;
quoniam in loco sancto
bulans venit ipse Sanctus ad locum demon- sibi pervenerant. Illa vero haec intelligens, prono
stratum. Videntes autem milites pelagum ma- humilique corde fixis genibus in eodem loco,
gnum eum transire, timuerunt et conturbati hanc orationem fudit, dicens : Domine Deus
sunt. Videns autem hsec S. Sydronius prostravit Christianorum, qui dedisti sancto tuo Sydronio
se in orationem dicens : Domine Jesu Christe, coronam pretiosam, ex lapidibus ornatam, os-
qui me gubernare dignatus es, ab adolescentia tende virtutem tuam per ejus intercessionem in
mea usque ad prasens, ostende virtutem tuam, me. Cum haec itaque orasset, eadem hora aperti
et nunc me celerius jube, quemadmodum libet, sunt oculi ejus, viditque lucem Domini et sepul-
coronari, et concede mihi servo tuo, ut quicum- crum S. Sydronii. Multus autem populus con-
que in loco, quo me ad coronara tradideris, ora- fluebat, quatenus videretvirtutem Dei. Tunc Sy-
tionera fuderit, invocaveritque nomen meum, pro ria sic locuta est ad eos : Diligamus sepulcrum
reverentia nominis tui in suis orationibus exau- beatissimi Sydronii, qui vitam non deposuit, sed
diri, et salvus esse mereatur. mutavit ; et fabricemus ibi cellulam. Acta sunt
obtruncatur, 22 Cum Iiecc orasset, levavit oculos suos, vi- haec sub Aureliano Imperatore, die quinto Nonas
et fert cuput quosdam milites
ditque citius extractis gladiis Julias, regnante Domino nostro Jesu Christo, qui
amputatum
currentes decollareeum sed timebant appro- ; vivit et regnat cum Patre et Spiritu Sancto Deus
pinquaro ad eum. Tunc beatus Sydroflius sic eos per infinita secula seculorum. Amen.
allocutus est dicens : Venite, et ut vobis est im-
peratum, facite. Colligite ergo de sanguine meo
et ligate in linteo, et portate Aureliano Impera- ANNOTATA.
tori, ut videat virtutem Dei. Cumque decollatus
fuisset, gutta? sanguinis ceciderunt super carnifi-
ces, et ipsi conversi sunt, clamaveruntque voce a Regnare coepit Aurelianus Imperator anno
magna dicentes : Sancte Sydroni, intercede pro 270, de quo Commentarius prxvius, num. 6.
nobis, parcendo peccatis nostris, quoniam bapti- b Puto hic designari Samum (qus Same vulqo
zati sumus de sanguine tuo sancto. Sydronius de- dicilur) metropolim insulee Sami vel Cephaleniee.

nique sanctus apprehendens caput suum, Christo c Quid hoc fluvii sit, vagum quserere, nisi for-

gubernante, gestavit pedes quadraginta novem.

tasse velit auctor indicare fluvium, qui Narbonem
cfeiwiOurbion.
interfluit, vulgo
Milites itaque videntes hajc mirabilia, stupefacti
d Est vas olei vel species amphorx. Plura de hac
sunt. Collegeruntque de sanguine beatissimi Sy-
voce Cangius.
dronii, etattulerunt Aureliano Imperatori.
e Alibi est Iconx. Forte mendose pro Jonna vel
23 Et misit Rex de sanguine illo, qua sagitta Yonna, vulgoYonne, alluente Senonas.

DE
 DIE UNDECIMA JULII. 177

DE & MARCIANO MARTYRE

ICONII 1N CAPPADOCIA. J. P.

Cultus ex Martyrologio Romano et Synaxariis Graecis.

Innnnlia-
liones S.
ifartyris
M
sancti
'ensea bibliolhecee Ambrosianse,

Martyris
Tr) aiiT-o r)[J.ipa 6
Chiffletii,

Chiffletii

;
Supplementum ad Meneea
excusa ex Synaxario Sirmondi et Ms.
celebrant memoriam hujus
hoc postrcmo loco sic annuntiat
ayioc Mapmavo; iJ.a-yaipy.Tzl. Ea-
Menseum ctus
ciani
Martyr, ita illum annuntians
Martyris, qui sub Perennio praeside per
multa tormenta pervenit ad palmam.

num, cujus mensis Julius ad calcem tomi primi

de.m mensis editus; quod sic verto
:

3 Prolixius elogium habet Synaxarium Basilia- cum

Iconii, S.

Latine :
Mar-

ejus-
Marcia-
etogio;

dem die undecima Julii S. Marcianus gladio mar- nus, Chfisti Martyr, e civitate Iconii extitit.
tyrium consummat ; cujus triumpho accinuntur isti Cumautemjuvenis esset, Christique fidem edo-
versiculi : ctus ac baptizatus, veram fidem praedicavit, et
idolorum falsitatem et imbecillitatem redarguit,
'Ynfipyj. QvptYl, M«pxi«ve, aoc yapvyl, atque idolatris os obturavit. A quibus compre- E
Xwpouffa t»;v fj.aya.ipav r,v v.aTzv.piBr)C. hensus, traditus Praesidi, et ad quasstionem du-
ctus, nunc quidem promissis caduci et falsi hono-
Marciane, tlieca guttur extitit ris, nunc vero minis Christum abnegare, et ido-
Tuum machaerae, qua necem punctus subis. lis Ad quod cum Praesidis
sacrificare cogebatur.
sermonibus adduci non posset, sed potius coram
in Mcnxis ct 2 Subsequitur brevis narratio martyrii in heee populo Christum confiteretur, postquam caesus
Martyrolo-
verba quam ex preefixo nomine Sirmondi colligo ex
; esset, in carcerem concluditnr. Et post haec vin-
ejus Synaxario desumptam esse : Ovtoc vioc u>v ctus, et e carcere egressus, cum ante Praesidem
'
Kpoaf)yBr\ ITspivttp) rii apyovTi iv ri) "iv.oviimv nolzi staret, et eidem confessioni inhaereret, vultum
v.aX Siy. tyjv ilc Xpicrov 6[j-oloyiav iizTai , v.ai £m ferro rasus, nervos prsecisus, cultro linguam ex-
iaya.pac irzTaipav.Top.ivr,c riSerat, v.a\ p\a%aipaic, rrfll cisus, et in foco ardente positus est. Et tandem
yl&aaav v.aTav.ivTtiTai, zai to Tzlzvraiov ty,v xe<p«- ense caput obtruncatus, martyrii cursum com-
lr\v anoTziJ.vzTai. Hic, cum juvenis esset, ad prae- plevit.
sidem Perinium ductus est in civitate Iconii, et 4 Observa obiter, hic supprimi nomen Preesidis cl observa-
ob Christi confessionem raditur, ardenti foco su- ''""'
Perennii qui idem fortassis esl, qui apud Baronium
:
marto-
perimponitur, gladiis linguam compungitur, ac ad annum 243, num 4 quo posito, habes unde de
;
Hi.
tandem capite truncatur. Hiscc consonant excerpta tempore agonis S. Ma.rcieini judicium'feras. Atque
ex Menseis biblotheca: Ambrosianx. Eadem fere ha- luec de sancto Martyre dicenda occurrunt; plura
bet Sirletus, e quo in Romanum adscitus est san- nos latent.

DE S. CINDEO PRESB. ET MARTYRE

SID^E IN PAMPHILIA.

Ex Martyrologio Romano et Graecis Synaxariis. J. P.

00 ""

A
nnua S Cindei Cindsei aut eliam Syndei Deum
tiano' A ' '
et precatus tradidit spiritum. Cujus pre-
memoria inscribitur Martyrologio Roma- tiosas reliquias Orestes quidam, Umanadensis
no,
sic ipsum annuntiante : Sidae in genere, Christi diaconus, in patriam suam trans-
Pamphilia, S. Cindei presbyteri, qui latas,per manus sacerdotum more majorum re-
sub Diodetiano Imperatore, et Stratonico Prae- ponendas curavit.
tXlaMar.
inr„i<;,i,nn s ide per multa tormenta pervenit ad palmam. 2 Sancti hujus Martyris elogium aliter concinnat Synaxarium
omanum; Prmverat Sirletus, paulo longior Eodem die (un- : Synaxarium Basilianum Martyr Christi Cin- Basi ''anum,
:

decimo Julii) Cindei presbyteri. Hic ex oppido daeus presbyter erat in ecclesia, quae est in civi-
Telmedia Sidse Pamphiliae sub Imperatore Dio- tate Sida, regnante Diocletiano. Cum autem de-
cletiano ductus ad Stratonicum praesidem, Chri- latus esset ad Stratonicum, quod Christum cole-
stum confessus est. Quamobrem ferreos calceos, ret, comprehensus, et ferreos calceos indutus,
clavis defixis munitos, indutus, ad portam cucur- acutisclavisinfixos, coactusfuit currereperviam,
nt. Postea in ignem injectus, evasit incolumis, quae ducit ad portam, quae sacra dicebatur, ver-

Tomus iii Julii. 28 beratus

 178 ACTA SANCTORUM.
AIXTORF. beratus a lictoribus. Mandato accepto, ut ipsum corpus honoraret aromatibus et linteaminibus
J. P. comburerent, lictores occurrerunt cuidam pau- mundis et quod sic ambo sanctum baptisma
:

consecuti sint. Singularis pariter est historiola,

peri,onus lignorum bajulanti, ut illa venderet,
qux ibidem sequitur 'Opiazrn $t ti$, jo yivog Oi-
et inde vitam sustentaret. Cumque vellent ea :

rapere, non persoluto pretio, et Sanctum com- pavaSwi, oiay.ovoc. zov XpioroO, ?.a§uv t« h.ityava
p-zza z-fe ayiac, atzov xsyaX>j« zov 'kyiov, y.al apOzlc
burere, pretium ipse extraxit, deditque pauperi
humeros impositis, per- xark rbv 'May.olu. Sta ulac, /jpipa? attb rijs Xiau.-
et lignis super proprios
venit ad locum martyrii. Et postquam accensa ftliaz r>.cv iv Ovu.ava$otc tig tyw iavzov mzpiSa,

esset fornax, in eamdem ingressus est cumque : x«i or>io-a; zbv aopbv, y.aziOizo za.ayta hityava Sta

inde egrederetur illsesus, sacerdotem idolorum yj-tpiiv 'Iepewv, y.aOd>g totto? iazi rou, 'kytotc,

simulcum sua uxore ad fidem Christi perduxit. Quidam vero Orestes, genere Umana-
Tandem ubi orasset, spiritum tradidit. Corpus densis, Christi diaconus, cum accepisset corpus

autem ejus honorifice sepultum fuit. cum capite ipsius Sancti, et sublatus esset, una
et Sttpplc- 3 Partim conveniunt, parlim discrepant ea, qux die, quasi Abacuc, e Pamphilia venit in
alter
mentum atl
partes Umanadensium, patriam ejus, et constru-
Slenaa Grx- refert Supplementum ad Menxa Grxca excusa ex
m impressa, Synaxario Sirmondi et Ms. Ckiffletii in quo Mar- : cto sepulcro, sepelivit corpus ipsius per manus

ttjr ponitur zb yivoc, Ovu.ava$evz, genere Umana- sacerdotum, ut decet Sanctos sepeliri. Hxc ibi;

densis : quo patronymico fortasse indigilatur oriun- quorum fides sit penes scriptorem, qui ea tradit.
dus fuissc Umana, qucm locum Cellarius Geogra- 5 lnterea non omittemus versiculos, dicti Sup- Danlur de co
versicuti
phix antiqux tom. 2, lib. 3, cap. 23, pag. 295 plementi elogio prx/ixos :
ciim nostra
collocat in Galilxa. Nisimalis designari Omanam
correctione.

(Grxce 'Ou-ava dicilur) Arabix felicis emporium Ovy. o.c\tov zl y.avazac, olac 'iytav,

Stephano et Plinio ; Arriano emporium Pcrsidis,ut ZuOck ztvpbz ziOvr,y.a.c, ovza> ~K.tv$ah.

tradit Ortelius in Thesauro geographico. Elige Nihil ustione quod foret dignum tenens,
utrumvis locum ; aut si neutrum vis, tertium, duobus Ab igne sospes, morte, Cindaee, occidis.
prioribus convenicntiorem edissere, frustra a me
quxsitum. At pergamus in dicto Supplemcnto. Ibi- In Ms. nostro scribitur y.avy_r,azoiz, mendose sine
dc.m prctium exprimilur ,a sancto Martyrc prolignis dubio, cum y.avyriatz signiftcet glorialionem ; adeo-
dalum, yolztz zptaxovza, triginta nummi; de quo- que tum senstis esset : Nihil gloriatione quod fo-
rttm valore Cangius. Adde, Marlyre ab igne illxso, ret dignum habens, etc. ,
quod sane in subjecta
aipoc, u.zza aazpanav y.al tSpovzHiV y.).ovovp.ivov materia artoay.oitov est, ne dicam azoztov ; et, si le-

aiOpiav nollriv xa\ zvSiav yzviaOat, aere turbatoper ges carminis iambici spectes, vnipu.ezpov, uti ver-
fulgura et tonitrua, magnam serenitatem et tran- sum metienti palebit, redundante una syllaba. Sub-
quillitatem factam esse. stitui itaque y.avazwz', y.avaic, enim ustionem signi-
4 Sacerdos idolorum, ct ipsius uxor, ad Chri- ficai. Et vero quam facile in exscribendo apographo
nbi quiedam stum conversi ibidem narranlur, quod aixoazztlaaav y.avyf,azaz pro y.avazac, intrudi potuit? Eidem Sup-
singularia
narrantur. TyjV OopaTraivav avzr L
c, y.rfizvaat zb zov Maprupo; Xel- plemento fere verbatim consonant ea, qux excerpta
i|;avov uvpoic, y.ai atvSoat, y.at ovztnc, 'izvyov ap.yozz- habemus ex Menxis bibliotltecx Ambrosianx, in qui-
poi zov ayiov fia.nziau.o.zoc,. Quod, inquam, mise- bus tamen nulla fit mentio de occursu pauperis, de
rint anrillam ipsius (uxoris) ut sancti Martyris quo supra.

DE SANCTIS MARTYRIBUS ROMANIS

STEPHANO, LEONTIO, MAURICIO, DOMNO, MILITONE, ACHILLEO,

DANIHELE, DIOMEDE, CYRICO, ANTONIO, JASONE, JOANNE,
SISINNIO, EUSTASIO, OCTAVIO, EMILIANO, AVITETO, THEODOTO, CESSIO,
CANDIDO, GORGONIO, ARCHELAO,
1TEM ARCHELAO, CIRINO, APHRODISIO, GOGIANO, CLERICO, ANTONIO,
GAGIO, AUXENTIO, VALENTINO, FLAVIO, NICAONE,
THEODOTO, FAUSTASIO, AURELIO, GORDIANO, CIRIONE,
CYRILLO, CASTRICIO, SANCTO, EUTYCHIO, ET FORTE MAJOLO ET SILVIO.

J. B. S. Ex Hieronymianis.

"oud

H
facile fuit, hocdie laterculum constru- Corbeicnsc in finc adjecit Majulum scu Majolum et
ere, quo Romani hodiemi Martyres re- Silvium, qui in aliis noti non sunt. Lucensiain me-
cto nutncro et ordine disponerenlur, uim diaMartyrum serie intritsam exhibent annuntiatio-
codices omnes inter se differant, atque nem adventus et exceptionis corporis S. Benedicti
excedant aut contra excedantur, aut interpolati sint. a.hba.th; Epternacensi vero inepte insutastmtaliqua,
 DIE UNDECIMA JULII. 179

qux forte antiquarius in margine perperam adscripta versitate aut varia eorum efformatione, convenit cum AUCTOIIE

Romae Stefani, Leonti, Lucensibus .1. R. S.

invenerat ; sic ibi legitur : et Corbeiensi, in quibus nomina magis
Pelagise, Maurici, Domni, Militonis. Depositio distorta sunt, et prxterea omittitur repetitio nominis

Idonei cum flliis. Augustoduni depositio Achellei, Archelai, qux per partkulam itera satis aperte in-
Danihel. Roma? Diomedis, etc. Verumvel modice dicatur.Numerum autem Martyrnm recte hic a no-
in hisce attento statim apparet, Idoneum cum filiis bissubductum, probat codex Hieronymianus parvus
hue, minime spectare, utpote de quo idem codex ex- Reginx Suecix, inquo ad iv Idus Julii sic habetur
presse egit ad diem 1 Julii ; unde eliam accepta Romse, natalis sanctorum Martyrum Stephani
verba Augustoduni depositio ; nam Aehilleus et Leontii, Mauritii cum aliis numero xxxix ut :

Daniel ad classem Romanorum certissime pertinent. proinde tota cohors constiterit pugilibus XLir, quot
2 His itaque, et male reposito Pelagiae nomine e superius enumerati sunt; pro quibus Notkerus po-
laterculo illo sublatis, exurgit textus a nobis dispo- suit . Roma3, passio Sanctorum Stephani, Leon-
situs, qui, exceptis aliquot minuliis in nominum di- tii, Mauritii et aliorum multorum.

DE SANCTO EUTYCHIO
MARTYRE ALEXANDRINO.
B
B. S. Ex Hieronymianis.

Hunc Martyrcm iisdemterminis hocdiememorant sis, quod adjiciat Eufemiae. Verum quo hxc cele-

codices Lucenses et Corbeiensis : In Alexan- berrima virgo et martyr Chalcedonensis spectetjam

dria, Eutici : differt ab aliis codicibus Eptemacen- diximus in Prxtermissis.

DE TRIBUS VIRGINIBUS ANTIOCHENIS

PRODOCIA, VERONICA ET SPECIOSA

.1. B. S. Ex Hieronymianis.

Yirgines fuisse suppono, tametsi id in codicibus beiense scribit Prodixae. Ex Hieronymiano parvo
non exprimatur . In Lucensibus lego : In An- Reginx Suecix, olim Senonensi sanctx Columbx,
tiochia, Perdicia?, Veronicae et Speciosee. Ep- confirmatur nostra lectio, tametsi ibi referantur iv
C temacense solam Prodociam exhibet, pro qua Cor- Idus Julii : forte ex mera iibrarii transpositione.

DE SANCTIS MARTYRIBUS AFRICANIS

MARIANO ET JANEARIO
B. S.
Ex Hieronymianis.

non essent ex classe hestema Martyrum

H
~i duo Martyres primo loco annuntiantur duo repetiti
in textu Florentinii : In Africa, Maria- quatuor Africanorum Januarii, Marii, Naboris et
ni et Januarii ;
quibus in Corbeiensi co- Felicis ; ceterum cum et loco aliopositi sint, et alio

adjungitur, Julianus, ab omnibus

dice ordine, et nomen alterum non conveniat, in sua ip-
aliis prxteritus. Confusior cst Epternacensis later- sos possessione relinquendos putavi; idque adeo pro-
ailus, sic incipiens : In Africa,Mariani. In Alex- nius, quod in plerisque Hieronymianis parvis, a no-
andria, Eutici, Eufemiae et in Africa Januarii
; bis lomo vi Junii editis, eadem fermc nomina, licet

quod hic adeo mirandum non est, cum et sequentia quandoque inverso ordine exprimantur.
distorta ostenderimus . Dubitaveram primum, an ii

DE
 180
ACTA SANCTORUM.

DE SANCTIS MARTYRIBUS

JANUARIO ET PELAGIA
NICOPOLI IN ARMENIA.
.1. B. S.
Notitia ex Martyrologiis.

pleverunt. Verbis, non sensu differt phrasis Raba-

e pluribus sanctisMartyribus Nicopolitanis

D actum
dubium

neque modo mihi

est die przcedenti
videretur,
non semel, cum
utrumiidemessent,
diversis diversimode annuntiabantur
salis perspectum
duo ad eamdem sociorum quadraginta quinque clas-
qui

est, an hodierni
ni, qui prxmisso seorsim aliquo Januario, in Ep-
ternacensi a socio suo Mariano divulso, sic pergit
In Armenia, civitate Nicopoli, item Januarii et

lis, eorum
non solum ungu-
Pelagiae, qui tormentis subditi,
usque
sed et testa corpora in diem rv
Iduseamdempassionemhabuerunt; quxferme co-
sem non pertineant. In observationibus ad Usuardum
Blumiani verba sunt, in hac parte ab Hierony-
notavimus, eorum nomina in aliquibus Hieronymia- dicis

nis non nihil deformataesse, quz clarius exprimun- mianorum stylo deflectentis. Neque ab his differunt,
tur in Lucensi, parvo codice Reginse Suecix,
et in quse retulit Petrus in Catalogo lib. 6 cap. 85 ne- ;

omisso Turmoris, qui, nescio unde in Epternacensi que alibi reperi, qux distinctius eorum gesta aut pas-

accesserit. In Romano parvo solus Januarius appel- sionem explicent. Inter sacras Pragenses reliquias,

lalur, sedconjuncti sunt ab Adone, cujus hxc est quorum elenchus datur tomo 1 Januariipag. 1084,
annuntiatio ab Usuardo et tota ejus progenie ado- numeratur S. Januarii martyris Armeni corpus.
ptata: Eodem die in Armenia minore, civitate Ni- Wandelbertus utrique Martyri versiculum attribuit
eopoli, natalis sanctorum martyrum Januarii et
Pelagiae, qui in equuleo, ungulisettestarum fra- Martyrio quintum sancit Januarius, atque
gmentis diebus quatuor cruciati, martyrium im- Consimili decorat Pelagia sancta nitore.

DE S. MARTYROCLE IARTYRE
Notitia ex Fastis Grsecis.
J. P.

N
-otalur hic Marlyr in Supplemento ad Me- &yu>s MxpTvpo-/.7.f,c rolzvBzU zzk. S. Martyrocles
nxa excusa ex Synaxario Sirmondi et sagittis ictus agonem consummat. Habe duo hexa-
Ms. Chiffletii, nusquam fortasse, quan- metra, quibus ibidem honoratur :

tum suspicor, alibireperiendus nisi forte :

TupoxXr;;, qucm Martyris pariter titulo insignilum '0 Maprup<r/./.y;; piaprupwv ziipe y.lioq

leqo in Menxo Chifflctii, coincidat cum nostro Mar- Maprup «pavEic apusToc, h. To\i\ju.i:jav
tyrocle, expuncta, ut satis pronum est, prima sylla- Bene Martyrocles martyrum invenit decus,
ba. In diclo itaque Supplemento ita annuntiatur Se per sagittas martyrem summumprobans.

DE S. LEONE CONFESSORE
Notitia ex tabulis Grsecis.
J. P.

Leonera nobis exhibent Menxum Chifftetii ficatum, altcrum appellativum, alterum proprium.
ac Supplementum ad Mense.a impressa ex Primo enim monasterium

S
significat quodlibet, me-
Synaxario Sirmondi ac Ms. Chiffletii, ap- taphora sumpta a caulis ovium seu caprarum, qux
posita sequenti annuntialione :
'0 ouio: Aicov mandrae appetiantur ; secundo templum S. Symeoni
bi tt, MaviJpa ev Eip>ivy) ti).. S. Leo in Mandra in Slylitx juxta Antiochiam dicatum, de quo Evagrius
pace obiit. Applauditur ipsi duobus hisce versiculis lib. 1, cap. 14, et pluribus agit Cangius in Glossa-

rio medix Atque ego hic per

et infimie Grxcitatis.

Ez yr,i arrsXOwv evrputpa TEpnvoic Aemv, Mandram monasterium seu locum, dicto
intelligo
*0v ei^ev ev yfi Tac awoppoiac 7ta^ai. tcmplo proximum aut vicinum sicut Mandram pe-
:

Terram relinquens affluit laetis Leo, culiari vocabulo appellari voluit Rogerius
SicilixRex
Quorum fluenta biberat in terris agens. archimonasterium S. Salvatoris Messanense, ut est
in illius diplomate apud Rocchum Pirrum, in Noti-
Mandra, quod hic occurrit, duplex habet signi- tia prima Archimandritatus Messanee pag. 4.

DE
 DIE UNDECIMA JULII. 181

DE S. SABINO CONFESSORE
1N TERRITORIO PICTAVIENSI IN GALLIA.

j. P. Notitia ex Martyrologio Usuardino.

uam certus et antiquus est jam inde a mul- hic fuit ex discipulis magni patris Germani
tis relro lapsis seculis hujus Sancti cultus, unde satis ostendit, iis verbis hodiernum Sabinum
tam sunt ignota omnia, qux ad ipsum indicari. E
recentioribus Martyrologis S. Sabinum
spectant. Enimvero nihil hactenus de illo commemorat Galesinius, Usuardinam annuntiatio-
Certa qui- reperire mihi apud Marlijrologos classicos licuit nem secutus.
seU sa
deiii,
preeterhxc paucula, qux subdo. Novit ipsum Usuar- 3 Obscurioribus hisce tantillum lucis addidit vir Jutissiodoro
lis obscura non nlliil
dus, ita annuntians eum hac die : In territorio in rebus Autissiodorensibus versatissimus , alibi a explieata.
Pictavensi, natale S. Sabini Confessoris. In ge- nobis laudatus, B. D. Joannes le Beuf, ecclesur.
nuini Adonis textu, aceurante nostro Rosweydo istius canonicus et succentor, ad nos
litteris suis
vulgati, nulla uspiam Sancti istius ftt mentio. Ad- datis xxv Aprilis anno 1721, in quibus S. Sabi-
ditur tamen ignota manu sequens annuntiatio, de- num, tit S. Germani discipulum, sibi, seu dimcesi K
sumpta e codice Morinorum : In territorio Picta- Autissiodorensi vindicandum existimat ,
quamvis
vensi natale S. Savini confessoris. Hic fuit ex Sanctum in agrum
fateatur se ignorare, quee causa
discipulismagni patris S. Germani Episcopi ; Pictaviensem deduxerit. Huc nimirum adducit ver-
tradunt enim hunc eumdem fuisse Savinum, ba vetusti ecclesiee istius Martyrologii, quod ex
quem Mamertinus obvium se habuisse comme- adjecta tabula Paschali scriptum censet circa an-
morat, quando cultui daemonum frequentius in- ntim 1007, cujus hxc est annuntialio : In territorio
sistebat cujus praedicatione viam veritatis
: Pictavensi, natalis S. Savini confessoris. Hic
agnoscens, relinquens iter, quod ceperat, beatis- fuit |discipulus S. Germani Autissiodorensis epi-
simum Germanum expetiit, atque ab eo, secundum scopi. Asserit prstera, in Marlyrologio Nevelonis,
quod ei S. Sabinus promiserat, non solum ani- in ccenobio Corbeiensi asservato, reperiri textum
mae, sed et corporis sospitatem percipere meruit. prorsus similem quem ex Adone Morinorum jam.
ei,

2 Inter Usuardina Auctaria codex Burdegalensis dedimus. Quinimo observat, sanctum eumdem Sa-
habet : In territorio Burdegalensi S. Sabini con- binum, non incongrue dici posse discipulum fuisse
fessoris ; ast hic haud dubie designatur Sabinus S. Amatoris Autissiodorensis episcopi, dum in
iste, cujus elogium refert Saussayus ad vn Idus Orientem profectus est, id quod negavit Papebro-
Octobris, hocadventum in territorium
die ejus chius xvi Junii pag. 21, num. 19; et successive
Pictaviense memorans, quod ad dictum diem ix S. Germani. Certe annorum septingentorum tradi-
Octobris accuratius erit examinandum, dum eum tio abunde confirmat, Autissiodorensem vel saltem ,

Sabinum Lavitanicum vocat Castellanus, ab altero S. Germani Autissiodorensis cpiscopi discipulum

ipsum non obscure distinguens. Codex Vsuardinus fuisse S. Sabinum, quidquid apud Pictones sepultus
Centulensis annuntiationi, quam ex Usuardo genuino dicatur et cultus. Utinam de gestis ejus et miraculis
supra dedimus, adjunyit cum codice Morinorum : paulo uberior exstaret memoria

DE SANCTIS MARTYRIBUS

SAVINO ET CYPRIANO
J.P.
BRIXI^ IN ITALIA, AN ANTINIACI IN GALLIA.

mus, teste Castellano in Vocabulario Hagiologko,

COMMENTARIUS PR/EVIUS. solo Cypriani nomine in civitate Pictaviensi gau-
det) uterque fratris, uterque martyris titulo dona-
tus. Illos sibi vindicant Brixienscs in Italia : quis
Cultus; Acta suspecta; an Brixiae, cui prxstet jure in prxsenti materia, pluribus discu-

an Antiniaco asserendi. tietur per decursum.

2 Nulla, quod sciam, aptul Martyrologos anti- corum nuti-
tia ex Mar-
quiores horum Sanctorum memoria quin imo quod lyrologiis
:

wexUdlii. T ^erritorium Pictaviense in Gallia fluvius mireris, ne ullum quidem apud Maurolycum ct

rum njai non ignobilis, nomine Vartimpa (la Galesinium, Martyrologos Italos, de illis exstat ve-
sancto- I
" ,,,! ""'' - Gartempe), in cuius confmio visitur locus, stigium. Sifjnatos reperio in Auctariis Usuardinis.
'•"in Anli-
"iuci in Cal-
~~^ vocari
,'
sohtus
...
Antimacum (Antigny),
/, .i- \
m Codex Aquicinctinus simplicissime illos memorat :

''"' au « coluntur SS. Sabinus et Cyvranus (quipostre- SS. Savini et Cypriani ; sequente eum codice D.
du
 1S2 DE SS. SAVINO ET CYPRIANO MARTYRIBUS.
Codex autem Lubeco-Colo- Asclepio et Valerio non diu erat quxrendnm eidem D
du Cheval, signato c. ;

niensis plusculum addit, dicens eos martyres et fra- sanctissimo Prsesulum Domino contemporaneis, ut

tres extitisse : Beatorum martyrum Sabini et aperte indicant, dum addunt, Pontificem, cui dedi-

Cypriani fratrum. Nulla hic mentio palxstrx aut cant sua Acla, Sanctos, de quibus scribere insti-

territorii, in quo colanlur. Unde mireris eos a tuunt, sua benedictione formasse, atque adco par
Roinano moderno Brixix asseri. Saussayus in Sup- esse, ut eorum certamina sua nunc iterum aucto-
plemento ila Sanctos annuntiat In finibus Picto- :
ritate vulget. Itaque si Asclepius et Valerius,

num, sanctorum martyrum Savini et

passio prxtensi Actorum auctores, Pontificis nomen igno-
Cypriani, qui apud oppidum Confluentium sub rare non poterant, quomodo illud suppresserunt ?

Maximo prseside fidem Cbristi asseverantes glo- Etenim si locususpiamaccommodatusoccurritexpri-

riosum pro ejus confessione martyrium comple- mendi nominis proprii, is certe occurrit in inscri-

verunt. Fuit alius Savinus, alias Sabinus, con- ptionibus istiusmodi, quibus alicui personx libros aut

fessor eodem in tractu, meritis gratiae eonspi- scripta dedicantur; utper se liquet. Jam vero an

honorem conditum est antiquum

cuus, in cujus Deo teste verissima scribant prxtensi auctores,

coenobium ad Garempam amnem, novem leucis seu potius fabulalor aliquis, eorum nomina menti-

ab Augustorito Pictonum, ubi colitur proprio tus, discutiamus.

natalivn Idus Octobris. Eodem die Octobris S. 5 Inilio capitis primi Amphipolim civitatem tamquam

Sabinum cxhibet laudatus Castellanus Levitanicum Italise occurrentem, studiose quxsivi apud Cosmo- iuspecta
(de Lavedan) in Bigerritanis (cn Bigorre). Item graphos ; sed non reperi urbem, hoc nomine dictam,
die secunda hujus mensis Julii habet SS. Sabinum prxterquam in Syria et Macedonia. Dicere, pro ut
ac Cyprianum martyres tribuens illos Brixiae. ; notatur in margine nostri Ms.: hasc civitas erat
Prxfatus Saussayus die xn hujus duos prxterca hic in Longobardia, sed fuit multis jam seculis

martyres Savinum et Cyprianum annuntiat his bellorum desolata ruinis ; est gratis aliquid finge-

verbis :
re : nam mirum foret, nullam usquam apud anti- E
non smc inu 3 In monasterio Casse Dei festivitas sancto- quos scriptores hujus civitatis, si quidem umquam
qnil COllfU-
rum Martyrum Savini et Cypriani, qui Brixise fuisset in rerum natura, mentionem ficri; prxsertim
sione.
nati, et in Cliristo renati, cum doctrinam ejus cum, juxta dicta sxpius Acta, debuisset exlitisse

salutarem disseminarent, a Lodicio praefecto cru- medio circiter seculo quinto, aut aliquanto citius, ut

ciati, quod abduci a Servatoris praeconio non patebit quam mox ex num. 7. Ad hxc, non pauca
possent, patria sua expulsi sunt, a qua exceden- martyrii adjuncta fidem Actorum infirmant: qualia
tes, in Gallias monente Angelo pervenerunt; ubi sunt conglobata pene supra modum, ne dicam supra
cum divinae veritatis semen spargere non cessa- fidem, tormentorum congeries, ut habes num. 14
rent, jussu Maximi Proconsulis, qui nullis tor- Laodicius proconsul, igne Sanctos torquere volens,
mentis constantiam illorum flectere potuit, capite una cum sexaginta aliis eodem igne non sine mira-

plexi coronam immarcescibilem ex tam nobili

, culo combustus, Sanctis intactis, ut dicitur num. 15
agone reportarunt. Quanta Sanctorum confu-
hic egressus e carcere ab Angelo patefactus, quo San-
sio, varie a variis asserta, de qua ex instituto di- ctis esset integrum, in Galliam proficisi, num. 22;
cemus paulo post ;
postquam prxmiserimus prius quo pe.rgunt adscitis duobus presbyteris Asclepio et

disquisitionem criticam de Actis, SS. Savinum et Valerio, Actorum, si Superis placet, conscriptori-
Cyprianum ex urbe Brixiensi accersentibus, tam- bus, de quibus supra, uti habes num. 23.
quam hxc eorum patria extiterit, tam gloriosis nata- 6 Quid ? quod nulli homini , vel tantillum perito etrebusfal-
sis iiifarta
libus condecorata. in rebus istiusmodi, verisimile, ncdum probabile ap-
Acta Suncto 4 Quam vero Acta ista male. cohxreant , narra- parere possit, quod Proconsul gentilis, nomine Ma-
r ii in Savini
tionibus fnbulosis atque ultra verosimilitudinis spe- ximus, ducentis comitatus militibus, relicta Italia,
et Cypriani
ciem vagantibus loco non uno infarla, planum, ut Martyres in Galiiam profugos, per qusecumque
puto , fie.t, si quis sequentes observationes xquo loca perquirens, ubi hospitii gratia devenere,
animo et a prxjudiciis vacuo expendere voluerit. eos persecutus est, sicut exponitur num. 27, ap-
In upograplw nostro prxmittitur sequens inscriptio : parente illis, dum unde
orarent, navi in iittore :

In antiquo Ms. coenobii S. Catharina; habetur Deo gratias referebant,

ipsamque intrepide in-
totum extensum Officium eorumdem Sanctorum, gredientes, intuentibus Italis, sine nauta et re-
quod Petrus de Monte, Episcopus Brixiensis, ex mige incolumes in alteram ripam pervenerunt.
Gallia huc existimatur attulisse ; cum exinde, Adde, quod Maximus Proconsul, et qui cum ipso
peracta apud Reges sua Apostolica lega-
illos erant, natabundi de periculo emersisse scriban-
tione, ad suam remeavit ecclesiam in qua Offi- ; tur, et Sanctos Dei velocius persequentes, appre-
cium et festum borum instituit, plaudente civi- hendisse eos super fiuvium Gartimpe, ut refertur
tate : unde hic rescripsimus tantum lectiones, in num. 29; addilo die, loco, etc. Ne singula consecter
ternis Nocturnis partitas, pra?termissis psalmis, unuin pro multis sufficiat ad elevandam dictorum
et propriis antiphonis, ne nimia et supervacanea Actorum fidem. Narrantur
num. 31 sancti Pugi-
prolixitate damnemur. Hxc ibidem prxmittuntur cursum martyrii consummasse sub Impe-
les nostri
quorum dcinde ad finem hujus Commentarii juverit ratore Martiano, qui Maximum Proconsulem di-
meminissc. In prologo dictorum Actorum significan- rexerat ad occiduas partes in Christianorum per-
lur eorum auctores esse Asclepius et Valerius secutionem qui ultione divina etiam subsequen-
:

presbyteri, salutem dicenles sanctissimo praesu- te, ut par erat, amisit vitam cum spiritu. Ubi
lum Domino, eaque. conscribentcs, quibus ad cal- adstruuntur dux apertx et absurdx falsitates. Alte-
Oera usque interfuisse se memorant, Deo teste ra, quod religiosissimum Imperatorem faciat idolo-
verissima scribentes : qua? vestrx, ut aiunt, San- latram aut gentilem, Cbristianorumque persecuto-
ctitati offerre dignum putavimus. Sed prologus rem, planc ignarus de egregiis optimi Imperatoris
iste, auctorum syndironorum, et hislorix, quam in administratione impcrii dotibus ac immortalibus
vulgant, testium oculatorum, fidem mentitus, gra- in Sedem Apostolicam universamque , qualatissime
,

vem suspicionem movet falsitatis. Fallit enim rempublicam Christianam meritis nihil satis
pate.t,
quando sanctissimo Praesulum Domino dicta Acta dignum diciposse ; ut qui a Patribus Synodi Chal- '

inscribit, non expresso ipsius nomine : illud sane ab cedonensis nuncupatus fuerit novus Constantinus
;

vide
 DIE UNDECIMA JULII. 183
vide Baronium anno 451. Proin secunda falsitas, Sanctis Vmbrix tractantium, ... dicto tractatu AUCTOM
qux de ultione divina adjungitur, sponte corruat ne- discutiuntur. Similis responsio quadrat Ferrario, .1. P.
cesse est.Atque hinc liquet, quam parum fidei ha- qui post breve, quod habet, de
Sanctis nostris com-
bendum sit Actis, tam palpabiles falsitates obtru- pendmm, asserit illud esse desumptum ex monu-
dcntibus. Martyrologium Ms. ecclesix Brixiensis, mentisecclesixS. Afrx, et Martyrologiis anliquis
quod habemus, perperam quoque Martyres passos ecclesix Brixiensis
sub Marciano Imperatore. 10 Proinde non est, quod hic Brixienses jure Brixienses
et non cred 7 Deinde, qua veri specie fit credibile, Italiam nobis succenseant cum satis clare vel ipsi Brixien-
: appellandi
bititnis
medio seculo quinto idolorum cultui subjectam fuis- palria
ses scriptores mentem hic suam indicent. Patritius
se, ut idololatras Prxfectos haberet, Brixiamque Spini Brixianus, Canonicus regularis S. Salvatoris
nec non Amphipolim, civitatem, ut volunt, quondam lib. 4 Historiae Brixiensis Italice editse,
non ausus
ei vicinam, eo superstitionis processisse, ut Baccho eos Brixise attribuere,sicfatur
Petrus de Monte, :

sacra perageret Adi num. 3, 4 e t 5. Nec difieui-

? tum temporis noster Episcopus, credens illos
tatem solvis dicendocum Ferrario in Annotatione : fuisse nostros cives, jussit eorum festum ab in-
Videndum esse, ne pro Maximiano Martiano colis nostris celebrari. Alii
nihilominus conten-
scriptum fuerit. Fac enim aliud pro alio scriplum, dunt, hosce Martyres cives nostros non fuisse.
orlo sphalmate ex similitudine vocum quxro tunc, :
Tum decisione hujus controverside in medio relicta
quo pacto Maximianus combinari queat cum S. Ger- dicit se allaturum rationcs eorum, qui
illos Brixix
mano Autissiodorensi Fpiscopo, vita funclo anno
,
abjudicant; quod sic exequiturDicunt itaque hos- :

448 aut proxime sequenti ? ad quem referuntur sancti ce Sanctos e nostra civitate oriundos non esse,
Martyres accessisse, prout habes num. 25 qui cum :
sed e castro Transalpino, dicto Bresse, haud
B. Lupo Trecassinorum Episcopo de Hibernia
, , procul a fluvio Rhodano id quod clare habetur
;

trans oceanum, mare Scotorum vel Britonum ul- etex historia eorum et ex nova tabula Francise,
teriore insula, ubi sd reprimendum Pelagiano- Tolomseo adjuncta. Quia clarum est in ipsa hi- E
rum haereticorum perfidiam a summo Romanae storia Martyrum fieri mentionem Rhodani, fluvii
Sedis Apostolico directus fuerat, eodem tempore Transalpini, aliorumque locorum, ipsi contiguo-
revertebatur. Non enimvero tempora Maximiani rum, et nullam fieri nostrorum ; tametsi in dicta
etPelagianorum satis prope conjuncta sunt, utsimul historia vocentur Brixienses : id quo porro eve-
componi possint. nire dicunt non a Brixia civitate nostra, sed a
8 Longum foret, commemorare dialogismos iden- Bresse, castro, ut dictum, Transalpino : sicut
tidem recurrentes,'prcces[ad Deum continuas, ac etiam demonstrant Tabulre supradictae. Et vero
locos Scripturx, quibus Acta infarciri et amplifica- noster iste Episcopus affirmavit hosce Martyres
ri assolent, in quibus pro primxva, sincera ac ge- fuisse cives nostros. Sed discernat prudens ju-
nuina veritate, relucet character oratorius et vena dicium vestrum, quid in tali facto debeat teneri.
Mctaphrastis. His itaque matura judicii trutinaex- Hactenus ille, satis indicans nihil certi se habere
pensis, considcrandum linquo lectori hagiophilo, an de praesenti controversia, fortassis etiam rotundius
non inepte dicant prxtensi horum Actorum scripto- suam expressurus sententiam contra Brixienses, si,
res, seu, ut verius dicam, mendax aliquis eorum salva eorum offensione, ausus fuisset.
compilator , ac nugivendulus, Asclepiumet Valerium 11 Itaque si sancti Savinus et Cyprianus non aut loc
rebus gestis, quas describunt, interfuisse, Deoque sint Brixienses patria, unde ergo Brixienses pote- lsstrs
teste vera scribere, non sine animadvertenda impu- runt nominari? Non utique quod Brixia-ipsis prae-
dentia. Restat igitur ut asseramus Scriptorem prx- buerit locum palaestrae : id quod asserere non aude-
sentixim Actorum sua, quse scripsit, aliundenon sine bunt Brixienses ipsi, reclamantibus Actis, nec non
plagio muluatum fuisse, eaque, qux convenire judi- Fayno in libro, qui inscribitur Ccelum Brixianx
cabat sanctis Martyribus, applicuisse subjectx mate- ecclesiae, ubi in Catalogo quarto, qui habetur pag.
rise vel omnia, vel pleraque saltem, adjectis fortasse 337, ponit illos quidem in S. Aphra Martyres
etiam nonnullis rerum adjunctis, prout suggerebat Brixiae, in Gallia apud Treviros ; sed id postea in
particularis affectus, hisce Sanctis Brixix asseren- additionibus ad Martyrologium Brixianum anno F
dis accommodatus Et vero quam facundus suasor
. 1665 Ferrarium in Vitis
edito correxit, corripiens
potcnsque orator sit amor patrix, ut Sanctos ad se Sanctorum Italiae, tamquam perperam Brixiae
trahat, sibi non debitos, notius est, et experientia apud S. Aphram eorum corporajacere tradat ex
magistra, compertius, quam ut probari neccsse sit. Indiculo forsan Sanctorum ad calcem Brixiani
In memoriam revoca, quot machinis et ambagibus Calendarii posito, qui postea in hac parte cor-
aclum sit in Sanctis duodecim Vmbrix asserendis, rectus est; cum apud Andrese Saussayi Marty-
de quibus in Tractatu prxliminari, mensis hujus rologium Gallicum legatur, coli apud monaste-
tomo primo prxfixo. rium Domus Dei in eodem oppido Confluento.
'"n viden-
'"»'
sancti
9 Enimvero vix adducor, ut credam, sanctos Quisnam primus Sanctos hosce Brixix adscripse-
«artyres Savinum et Cyprianum ad Brixienses pertinere, rit, non habeo inpromptu, unde detcrminem. Quid
cum nemo ex antiquis Martyrologis quod sciam, , si tota confusionis ratio orta fuerit ex cognomento
eosBrixix tribuat. Annuntiationes Martyrologiorum Bresse nuncupati, de quo supra ex Pa-
castri, vulgo
dedimus num. 1, in quibus Sancti simpliciter refe- tricio Cujns nomen cum fere coinciclat cum
Spini ?
runtur, celato loco patrix aut palxstrx. Vnde Brixia, Italix civitate, imo prorsus coincidat cum
vero Romanum modernum annuntiel eos Brixix, nomine Bresse, quo a Gallis vocari sole.t ; non mi-
non obscure, nisi fallor, colligitur e Baronii Nola- rum foret, hinc ortam fuisse primam causam san-
tionibus ad idem Romanum Martyrologium : ubi ctosMartyres trahendi ad hanc urbem, caslro, unde
cital quidem Tabulas ecclesix Brixiensis, dicenseis juxta opinionem prxdiclam dicuntur oriundi, pror-
adstipulari vetera Mss. ; verum quam sxpe, soleant sus cognominatione consimilem. Sive igitur illam
fallere Tabulae ecclesiae particularis, quam anno- confusionem primus induxerit Pctrus de Monte,
sam non raro mentiantur antiquitatem, non anti- Episcopus Brixiensis, quem Vghellus ponit vita
quwres videlicet quam uno alterove seculo, puta functum anno 1457, ab Eugenio IV PP. in Bri-
decimo quinto aut decimo
sexto, argumento erunt xiensem Episcopum adlectum anno 1442, et deinde
ea, qux contra prxtensam veiuslatem Actorum de in Gallias, leyatum de qico vide laudatum Vghel-
 ACTA SUSPECTA SS. SAVINI ET CYPRIANI MARTYRUM.
184
554 755 sive in- narrationis,apimum duximus colligere scriptis. D
MJCTORE lum tomo 4 ltalix sacrx col. et ;

J. P. ijiuim, illniii confusioncm primus induxerit prxdi- 16 Labbe tomo 2 novx Bibliolhecx manuscripto-
cum lota Mar- rum librorum pag. 665 exhibet hreve compendium
clua Episcopus, sive alius aliquis ;
Actis apocryphis Passionis ex veteribus, uti adscribil, Legendariis
ii/mm historia videatur unice nili
certi nobis relictum Lemovicensibus ; sed quam non sit optimx notx, ob-
iic fabulosis, restat, ut nihil
Brixix servat laudatus Auctor, ad calcem ita scribens At-
esse videatur prxter solum ipsorum cultum
:

iu Italia, et Antiniaci in Gallia de quo postremo :

que hinc patet, ab imperitis temporum scripto-
cx Caslellano, eos commemorante iuAd- ribus aut conficta aut saltem vitiata in plerisque
loco constat
ditionibus ad suum Martyrologium Eomanum die fuisse Martyrum Acta. Ibidem subsequitur Passio-

verba nis alterum compendium, riihilo etiam melioris no-

xiv Junii in heec :

tx, sed ejusdem fere argumenti. Observat idem Au-

12 Antiniaci (a Antigny) ad Vartimpam (Gar-
horum eliam Sanctorum meminisse chronicon
tempe) in agro Pictaviensi S. Cyvranus (S. Cy-
ctor,

abbatia- Ms. Julii Flori anno 450 his verbis Claruit eo

vran) confessor, Titularis ecelesise unius
:

Pictavii, ubi vocatur S. Cyprianus et ubi tempore Germanus, Savinus, Cyprianus fratres,
lis
Asclepius, Valerius, cum aliis, quorum nomina
honoratur tamquam martyr et tamquam frater
666 ibidcm videri possunt Hisanimadversis, nunc Acta
S. Savini. Apud Labbe locoinfra citandopag.
.

mrporis S. Cypriani ad urbem ipsa accipe.

mentio ftt translati
Pictavicnsem, [ad] quam juxta monasterium Or-
dinis S. Benedicti in honorem S. Cypriani a
Froterio Pictavorum Episcopo positum est anno
Domini cmxxxvi qui eidem monasterio donavit
:

castellum sumn, nomine Ludriacum, vulgo Lu- ACTA SUSPECTA

ray cum ecclesia in honorem S. Fercintae dicata,
viilamS. Maxentii prope Betinas, nec non alo-
dium suum, et ecclesiam S. Severini de Mille. Ex Lectionibus Mss. Officii proprii, in
Nec plura de ipsis dicenda suppetunt. Exspectavi- Catharinae Brixiae asser-
coenobio S.
mus quidem, proul dicitur in Supplemento tomi se-
vati.
oundi mensis Junii, ad diem xiv ejusdem mensis,
ut laudatus Castellanus nosdoceret, quidquid de
S. Cypriani seu Cyvrani vita, aetate ac cultu sciri
per scripturam vel traditionem posset, pollicitos
PROLOGIJS
in Supplcmento totius mensis Junii dignUm ei
locum tribuere quod cum ibidem factum non le-
:

gam, nec postea factum resciam, signum est, novas Sanctissimo Praesulum Domino Asclepius, et lectio i.

notitias non superesse : qux si exstarent, haud du-

Valerius presbyteri Salutem. Sancte Pater, Auctorum

bie submissx fuissent a diligentissimo et indefesso quae digna sunt imitari et alteri quoque seculo fidesin con-
,

Sanctorum Gallix prxserlim indagatore et refosso- prodesse , Sanctorum trophaea, stylo vel rustico horum Mar-
re, sexcentis locis a nobis laudato Claudio Castella-
qui digesserit, sibi mercedem a Deo mereri vo- '?'''""' geslis;

no. Suspicionem movimus superius, quando ageba-

lentibus , salubrem conferet medicinam. Victo-
mns de S. Sabino quem babet Usuardus, an non ex rias igitur pretiosorum Martyrum Savini, et Cy-
eorum priani, fratris sui, quibus ad calcem usque inter-
uno solo conflatus esset duplex, addito alteri

titulo Martyris : cumsit idem nomen (Sa.\'musenim fuimus, nos loqui par est ;
quia memoria dignae

et Sabinus satis coincidu.nl); idem et terrilorium sunt , plebeo nos uti calamo
licet ut vulga- ;

Verum cum Savinus

Pictaviense, in quo honorantur. ribus prosit. De pluribus pauca; sed tamen, Deo

unus colatur Pktavii lamquam Marlyr, et Sabinus teste, verissima scripsimus. Quae vestrae Sancti-
Usuardinus ibidem coli asseratur tamquam confes- tati offerre,dignum putavimus: ut qui illos ve-
SOT, neque aliquid solidi occurrat, e quo probari stra benedictione firmastis, eorum certamina ve-

confusionem hic intervenisse ; censeo relin-

possit, stra nunc iterum auctoritate vulgetis a. a
quendum tani Martyrcm quam Confessorem in sua F
possessioue, atque adeo alterum Sanctum ub altero

distinguendum esse.

Aetn Latina 13 Prxter Acla Latina, proxime subnectenda, CAPUT I.

tt Italica, et
hnhemus aliaMss., idiomate Italico expressa, non
qua eo spe-
ctant. melioris farinx, quam Latina, qux per se patet, e

prioribus esse transcripta vel ex hoc solo, quod pre- Sanctorum in fide constantia ac
ces ad Denm a Sanctis directx, et variis locis in tormenta.
Aclis Latinis infartx, ne mutato quidem idiomate
Latino, Actis Italicis inserantur. Alia nonnulla,
nux huc perlinent, jam dedimus in antecessum num. Anno Incarnationis Dominicae cccclviii Ladi- * Laodicio.
2. Ejnsdem furfuris sunl Acta Mss., qux ad nos tio *, Maximo
Amphipoli civitate Ita-
et in '" ''"',s •

misil P. Chifflet, accepta parochia S. Savini e. lise consulibus anno sexto, tumultus gentilium in
prope Dantesicn. In Thesauro novo Anecdotorum, eadem provincia in idolorum culturis repentinus
non ita pridem edito ab Edmundo Martene, tomo 1, exoritur. Nam cum pene omnes simulacris sacri-
col. 151, datur Gausberti Abbatis prxfatio ad Vi- ficarent idolorum, Amphipoli b urbe tamen in b
tam SS. Cypriani et Sabini Martyrum, e.x Ms., Dionysii simulacro immolabant, credentes, se ab
sicut notatur inmnrgine,S. Cypriani Pictaviensis ipso vitam, et adjutorium accepisse, daemoniaco
ubi nihil reperio, quod huc transcribi merealur, errore seducti. Erant igitur duo fratres, stem-
quam forte nnicum, quod dicit Auctor : Rogatu mate nobilitatis insignes, sapientia, sanctitate,
immo impulsu fratrum cocnobii laureati Martyris fide,ac pudicitia praecipui, de Brixia oriundi c, <*

Cypriani Pictavorum, propter mcenia siti, ejus- quae vicina erat Amphipoli, Savinus videlicet, et
dein agonistae praeclarissinii ac ejus ipsius germa- Cyprianus qui quotidie pro defendenda sanctae
;

ni certaminum gesta Savini ,

protensioris quasi Trinitatis fide, quam in idolis annullabant ; se

ipsos
 DIE UNDECIMA JULII. 185

ipsos murum, quamvis laieali militia cingerentur, gitare,quomodo, aut quid loquamini. Ego enim
omnibus opponebant salutarem Trinitatistrami-
;
dabo vobis os, et sapientiam, cui non poterunt
tem pradicando, dicentes Videte, et intelligite,
:
resistereomnes adversarii vestri ideoque quia :

quia non sunt dii, qui manibus fiunt: dimittite de Deo loquimur, multiloquium nostrum non ex
idolorum insanias, dEemonumque seductionem, et nobis, sed ex Deo est. Deos quos colitis, sunt

revertimini ad Deum vivum, Jesum Christum, metalla, idola daemonibus consecrata, surda, ut

Dominum nostrum, qui omnia ex nihilo cum Pa- diximus, muta, et vana. Laditius dixit Lucra- :

tre condidit, sicut Psalmista testatur, dicens : bitis vobis vitam vestram, si sacrificaveritis. S.
Quia verbo Domini cceli firmati sunt, et Spiritu Savinus respondit : Lucrum nostrum est mori in
oris ejus omnis virtus eorum. Christo. Tunc converus
Laditius ad B. Cypria-
3 Qui in fine temporum per semetipsum homi- num, Ettu, o juvenis, quare non sa-
dixitilli :

idolorum
cultiri sese
nem apprehendens, nos misericorditer redemit. crificas diis meis? ResponditS. Cyprianus Ego :

opponentes Nam idola surda, et muta, et vana sunt : quae tibi ex toto corde confiteor, quia non sacrificabo

sibiprodesse non possunt, sed cultores suos sur- diis tuis, sed adoro Deum meum, Jesum Chri-

dos, mutos ac vanos reddunt, et ad inferni clau- stum, qui sedet in ccelis ad dexteram Patris.
stra perducunt. Christus enim unigenitus et pri- 7 Dixit Laditius Suspendantur, et exungu- ad eum re-
:

sponsa ; ac
mogenitus aeterni Patris Filius consubstantialis, lentur, et vapulentur * a capite usque ad talos,
tormenla,
et coseternus, lux inaccessibilis nostras tenebras quousque denudentur eorum ossa, et sic doceant Vapulent. '

illuminat ignorantiae, et infidelitatis. Talibus er- ex se omnes non blasphemare deos, sed ut sa-
go, ettam salutiferis admonitionibus non cessa- crificetur illis humiliter. Milites vero Proconsulis
bant monere populum, tam in Brixia civitate do- Laditii, impiis parentes jussionibus, exungulant
mestica, quam in Amphipoli, quae ipsi, ut di- eos ; at illi, dum
exungularentur, referebant gra-
ximus, erat vicina Brixise. Sed populus his ad- tias Christo, clamantesvoce magna, acdicentes:

monitionibus invidus et contrarius anniversa-

, Domine Jesu cum Patre sine
Christe, qui regnas
ria jam praefati execrandi idoli d Dionysii fe- fine, emicas ubique, ostende
et radix justitiae
sta, more consueto, sacrificare studebant lauda- nobis servistuis misericordiai» tuam, etafFer to-
bantque ipsum tripudiantes, et bacchantes ante lerantiam passionis, et animi constantiam da
idolum. nobis in certamine praesenti in tuis sanctis praa-
4 Quinto autem mense ab execrabili praescripti ceptis. Hkc autem illis dicentibus, et jam pedi-
Dionysii festivitate, Proconsul venit
Laditius bus exungulatis, et graviter tortis, ita ut lictori-
Amphipolim Dionysio sacrificaturus. Sequenti bus eorum carnes fere usque ad ossa pessumda-
vero die nunciatum est illi, quod Savinus, et Cy- rentur, intereant ad hocspectaculumduo Presby-
prianus fratres, [quij venientes de civitate Bri- teri, Asclepius scilicet, et Valerius, qui immania
xia, dicunt se Christi milites fore, exturbabant, cernentes Sanctorum supplicia, non audentes pa-
et seducunt populum, afferentes novas doctrinas, lam, qui essent, ostendere, diu latuerunt.
et asserentes Christum Jesum mortuum hominem, 8 Inter hoc autem, quamquam minime vel- c. quibus
et crucifixum, esse filium Dei verum, verum ho- lent a suppliciis eessare carnifices, jussit tamen laxali

minem, et verum Deum et ob id plurimi ab ido-

; execrabilis Laditius, etiam nolentibus Sanctis,
lorum culturis exturbantur. Insuper etiam ada- eos a tormentis Post vero alacri vultu
laxari.
mantes Proconsulem deprecabantur Si hoc illis : glorificando Deum adducti sunt ante conspectum
indulseris, ut multi peragant, quod cceperunt, Laditii; quibus Laditius dixit Jam nunc sacrifi- :

Domine Proconsul, omnes credent in Christum, cate Dionysio, ut liberemini a multis tormentis.
et nostra vana reputabunt sacrificia, omnisque Dixit B. Savinus
ei stulte! Sculptile aeneum,
:

religio Dionysii nostri peribit. arte hominum

fabricatum, deum putas esse fa-
Leciio II. 5 Nimis autem accensus furoreProconsul, se- ctum,sine sensu immobile ? Patrator sceleris.non
Proeonsutis dens pro tribunali hi eminentiori loco urbis, jus- poteris nos a via veritatis avertere. Nonne jam
interrogata,
Christi sanctum
sit milites videlicet Savinum, et vides, quia immutatum est corpus meum de poe-
C Cyprianum adduci ad se, et dixit ad eos : Dicite nis tuis et non;sentimus dolores tuos durissi-
mihi: Unde estis, et quibus vocamininominibus? mos ? quippe inanis est virtus tua. Deus namque
ut vestra prius cognita generositate, facilius ma- optimus, a nemine factus, omniafecit ;deus ve-
gicse artisvestee secreta pandantur. Non solum ro tuus seneus, quem colis, ab homine factus,
enim non sacrificatis Dionysio, verum etiam, qui nihil facere potest, nec fecit. Tunc dixit Ladi-
illisacrificare volunt, seducentes illos, avertitis, tius ad B. Cyprianum tu juvenis Cypriane, :

et nescimus in qua fide, potestateve hoc facitis. quare non habes misericordiam de te ipso ? San-
S. Savinus respondit Tu expers veritatis, vir-
: ctus Cyprianus respondit Laditie, impudicis- :

tutisque divinae, cur interrogas nos, cum omnem sime hominum, quare non credis, et recognoscis
veritatem execrare contendis ? Sed compone prius deum tuum?
mentis tuse cognitionem, et recogita, quis com- 9 Audiens heec Laditius, jussit fornacem ac- frustra ad
posuit te ex anima, et corpore, et intelliges veri- cendi stuppa, et adipe, ita ut videreturflammaa- idolorum
ciillum soti-
tatem ; nam ego, et fratermeusdidicimus sacras scendere usquead cubitos sexaginta; sicut quon- cilantur.
litteras, in
quibus invenimus quia simulacra ,
dam apud Babyloniam ad comburendos Dei pue-
gentium, opera sunt manuum hominum, et nec ros, Sidrac, Misac, et Abdenago, fecere Chaldaai.
sibi prodesse possunt, necaliosadjuvare et quod ; Videns itaque Laditius validam fornacis flam-
patrocinia, quse in ipsis manere videtis, cum ip- mam.jussit Sanctos Dei ad se adduci, et dixit
sis semper vana peribunt. adB. Savinum Sacrifica Deo Dionysio. Iterum
:

ct Martyri 6 Laditius dixit Video, quia in multiloquio

: autem dixit ei : Savine, in ea ccepisti pertina-
vestro quid didicistis sed tamen mendacio fidi-
: cia mentis tuas, et duritia cordis, in ea perduras.
Cuisanctus Savinus respondit Multiloquium
tis. : Adest tibi parata poena, ut videas, et in te ipso
nostrum verum est, et ut veritatem agnoveris, experiaris, in ea magnam Dei nostri Dionysii
attentius audi, qua? dicimus. Re vera fidelibus ultionem.
suis per semetipsum Dominus promittit, dicens :

Cum veneritis ante reges et prsesides, nolite co-

Tomus in Julii. J<) ANNOTATA

 186 ACTA SUSPECTA SS. SAVINI ET CYPRIANI MARTYRUM.
scant, sciantque quia tu es, qui in aeternum vivis,
et sempiternus ubique ades ;
per Filium tuum,
ANNOTATA. Dominum nostrum Jesum Christum exterge cali-
ginis errorem, quem homines in hoc idolo patiun-
tur, et absterge.
a Quid de hoc prologo sentiamus, docet Comtnen- 13 Haec autem cum dixissent, convertentes se
tariusprxvius num. 4.
contra idolum, voce magna clamabant Infru- :

b De hoc loco nonnulla prxfati sumus num. 5

ctuose, ciece, inanis, mute, surde Dionysi, adju-
dicti Commentarii prxvii.
ramus te per magnum, et gloriosum Christi
c Quam Brixia oriundi,
debili ratione dicantur
nomen, qui in altis habitat, ubique regnans, ut
prxvie monuimus a num. Commentarii.
d Nulla veri specie asseritur, Italiam tum tem- corruas de solio, in quo constitutus appares, et
poris, puta medio secuio quinto post Chrislum na- ad terram prosternaris quatenus per hoc homi-
:

tum, idolalria infectam fuisse : de qua re videsis nes agnoscant, qualis, et quantus in te error
Commenlarium prxvium. occultus inhabitat. Statimque factus est terrae
motus, et cecidit idolum, quod erat sculptum in
honorem Liberi patris Bacchi, id est Dionysii et ;

versum est in pulverem, ita ut omnes, qui ade-

CAPUT II. rant, infideles fugerent, ac territi, quod factum
fuerat, mirarentur. Tunc dixit B. Savinus ad
Laditium Ecce idolum tuum, quod homines in
:

Idolum prostratum ; frustra tentala no- sinceritate mentis suae (qui a Deo conditi sunt)

vis tormentis Martyrum constantia. vivere naturaliter cupientes, incredulitatis errore

demergebat quia terrenum est ad terram cor-
;

B ruit.Descende nunc, et colhge pulverem ejus,

lectio iii. Deinde eonversus Proconsul dixit : Acquiesce, qui vel modo cognosces in quantis ignorantiae
o juvenis, consiliis meis, et eris secundus demersi eratis antea tenebris.
Saneli ad
idolutn dii- in regno meo. S. Cyprianus respondit Jam enim :
14 Contristatus vero Laditius propter statuam ideo in for-
cti, iiacem im-
tibi diximus, nos nullatenus diis tuis surdis, et Dionysii erutam, jussit eos in fornacem ignis ar-
miiluntur,
mutis sacriflcaturos. Si diistuis sacrificaverimus, dentis , quam paraverat , introire. Cum vero in-
animas quae nobis ex divino collatae sunt praece- gressi fuissent SS. Savinus, et Cyprianus fratres

pto, cum quibus in coelis regnare debemus, pe- caminum medio eorum visus est
ignis ardentis, in
nitus amittemus ; nam regno tuo omnimode de- tertius, cujus vultus candorem solis exsuperans,
votius carere optamus ;
quia mortale quod est, fulgore proprio fulgorem flammarum omnium
cum diis tuis pariter interibit; nam quidquid offuscabat. In medio vero fornacis quasi vernanti
aeternaliter moritur, pro certo perit, et transit. in gramine constituti, uno ore dicebant Gratias :

Sanctus vero Savinus prosecutus fratris sui ora- tibi agimus, DomineDeuspatrum nostrorum, qui
tionem, dixit ad Proconsulem Vis scire certis- : nostri reminisci dignaris, ut cognoscat Procon-
sime, Proconsul, quia, quem dicis Deum esse, sul, quia non sunt dii, qui manibus fiunt, et quia

Deus non est, sed sculptile, manu factum. Ladi- tu potens es de camino ignis ardentis nos eripe-
tius dixit Maledictum non est sculptile, et ido-
: re, sciantque, qui astant, quia tu es Deus verus
lum, quod non manu bominis, sed virtute Dei in coelis habitans, et per secula regnans.
compositum est; virtus enim, quae in isto habi- 15 Dum autem haec perorassent, statim exun- llanuiui llj-
tat, etsacrificia nostra suscipit, et duo confert: dans flarama fornacis arripuit Laditium Procon- rannuin cuin
uiis coinbu-
nam nobis adjutorium tribuit, et salvationem. sulem, eosque, qui cum eo astabant, infideles rente, ei
11 Sanctus Savinus respondit Vis ergo ut viros circiter sexaginta Marturesnon
: *, et ita penitus exussit,
tangenU.
accedamus, et sacrificemus, ut per nostrum sa- ut corpora eorum nullatenus recolligerentur, "
Aiibicen-
quoniam tuni sexa-
criflcium omnis virtus Dionysii dei tui coram ira Dei consumpserat eos. Cumque hoc ginla.
manifestetur? Laditius respondit : Volo ego, ut factum fuisset, omnes exterriti sunt per circui-
adoretis, et sacrificetis et agnoscatis magnam tum et videntes Sanctos Dei illaesos de fornace
;

ejus virtutem.Ingredientes igitur Sancti Dei exisse, in tantum, ut nec indumenta eorum odor
templum, quo erat idolum, muniti, et armati
in ignis attingeret, laudabant, magnificabantque
signo sanctse crucis, quo diabolus vincitur, dixe- Dominum in comraune, dicentes Nunc cogno- :

runt Deus omnipotens, qui omnia tenendo im-

: scimus, quia magnus est Deus, quem Sancti prae-
ples, et implendo tenes, et omnia gubernas, nec dicant Savinus, et frater suus Cyprianus qui
;

loco contineris qui diabolum atuaveritate alie-

: eripuit eos de camino ignis ardentis. Thelarius
num, in abyssurn ignis aeterni religasti, et An- vero quidam princeps, furoris ardore succensus,
gelos sanctos, timentes tuse potentiae raagnitudi- jussit eos retrudi in carcerem.
nem, ne ullo modo usquam labi possent, in 16 Post igitur dies viginti sex venit Procon- Proconsuli
perpetua tui luminis claritate solidasti
apud ; qui sul, nomine Maximus, audiensque a militibus Mn.ciinn si-
stuntur:
Babyloniam clandestinum Beli idolum per Da- Laditii, qui evaserant de flamma, qu» per ora-
nielis prudcntiam, vanitatem patefaciens, reve- tiones beatorum Virorum gesta fuerant, atque
lasti : qui somnium Regis per eumdera Danielem cognoscensperditionem Laditii Proconsulis, valde
typice propalasti ; qui obcaecatum Pharaonis fu- indignatus est. Altera die consilium cum suis egit
rorem in profundum maris demersisti qui Moy- ; militibus, ut eos perderet. Erant enim Sancti
sem servum tuum orantem exaudisti, et per vi-r- magnificantes, et glorificantes Deum intrusi in
gam, tuaeque jussionis signum, fontem aquarum carcerem. Deinde post dies tres adventus sui
de petra produxisti. accessit Maximus Proconsul ad perdendos eos,
illud incre- 12 Tu qui es, qui eras, et qui venturus ad ju- sedensque in throno judiciario in loco, qui dici-
/mnl
dicium crederis extremum, Rex aeternus, te de- tur, Forus, jussit sibi Sanctos Dei exhiberi, et
precamur. veni invoeatus in adjutorium nostrum, ait ad B. Savinum Proconsul Dic mihi, qui et :

et ostende eis lumen justiti», qui veritatem tuam aetatis tempore, et prolixior es corporis quanti-
mendacium autumant, ut veritatem tuam agno- tate, quo censeris nomine? (erat nerape B. Savi-
 DIE UNDECIMA JULII. 187

nus statura procerus, terribilis visu, venusta et minum mentes non respuis ; sed ad plenitudinem
acerrima facie, decenti corpore, et mente beni- protinus admittis ! Faciat immensa pietas tua, ut
gnissimus). per rotarum, quae perferimus, in carne suppli-
17 Sanctus Savinus respondit : Si nomen meum cia, pervenire mereamur ad animarum remedia
„ iiim inter-
rogati, """ 5 mequeipsumvoluerisagnoscere; prius[cognosce| nostrarum, sitque merces nostra ante te in ccelo
ter-
quia pater, nomine Magnus, et mater mea Tacia,
fnntra reposita.
rili

me habentes, vocaverunt Savinum, sicque ab ipsis 20 Tunc ait ad Proconsulem Festina, Pro- sed is, in ra- :

educatus crevi, nutritus sic, et ab ipsis cunabulis, consul, perduc nos per hunc semper desiderabi- biem aclus,
novis suppti-
saeris litteris, utpote carissimus filius eruditus. lem nobis martyrii triumphum ad supernorum ciis eos a!i-
dicit.
Deinde dicit Maximus adB. Cyprianum: Et tu, consortium Angelorum. Peragevoluntatem patris
quo nomine diceris? Qui respondit Cyprianus : tui diaboli : nam nobis vivere Christus est, lu-
vocor sumus
; namque fratres de uno patre, et crum vero est mori in confessione ejus. Volven-

de una matre geniti. Audiens hrec Proconsul, ait tes autem rotas carnifices, membra eorum se
Quali vos de genere dixistis esse in vita? S. Cy- dividere 'posse putabant ; sed dolores in Sancto-
prianus dixit Jam tibi
: dictum est; quia pater rum membris, ut cogitabant, minime praevalue-
noster Magnus ter consul, de sacrata, et magni- rant. Sanctus vero Savinus, in certamine adhuc

fica civitate Brixia peragens praafectoria digni- constitutus, conversusad Dominum, dixit: Omni-
tate consulatum. Mater autem nostra aeque con- potens Christe, pudicae mentis largitor, adjutor,
matre sua Logadia orta est. Ad haec
sulari de et liberator, ac Redemptor noster, gratias tibi
Maximus dixit Animadvertite enim, quia de
: agimus, et ut obstrictos in ligno, de ligno nos
insigni propagine fratres estis verumtamen si
: recipere digneris oramus. Da nobis constantiam
non adoraveritis deum Apollinem, ambo estis di- certandi contra diabolum ;
quia tu es Deus, qui
versis poenis, et cruciatibus puniendi : exhibeam mentes sanas solus agnoscis, ne praevaleat in nos
namque vos ad devorandum feralibus bestiis. mens Proconsulis impudica quoniam magnum ;

LECTIO IV.
18 Tunc dixit ei B. Savinus Non timemus : est nomen tuum timentibus te. Haec cum dixisset,

idolnm coi minas tuas. Rursum ad eos inquit Proconsul : illico solutae sunt rotae, S.mctique Dei incolumes
Quare non timuistis comminuere magnum deum pariter evaserunt.
Dionysium ? Nam simulacrum dei Dionysii com-
minuistis ; et insuper consuetudinem sacrificio-

rum evacuastis. Sanctus Savinus respondit : Nos

non idolum Dionysii comminuimus, neque ami- CAPUT III.

cum Imperatoris Proconsulem igne consumpsi-

mus neque etiam idolorum sacrificia evacuavi-
;

mus. Sed Christus suis triumphans in Sanctis, Liberatio e carcere ; profectio in Gal-
qui nos de camino ignis illsesos eripuit, per ora-
liam mortuus vitoe redditus ; caeci
;
tiones servorum suorum inimicos veritatis ad
illuminati ; plurimorumque conver-
nihilum reduxit. Iterum blanda ccepit proconsul
Savinum voce mulcere, inquiens Savine, quare : sio ; martyrium.
non adoras Apollinem, qui omnia nutrit? Ut vi-
vas, te hortor. S. Savinus respondit Et tu, o :

Maxime, quare non credis, et adoras Dominum Mirantibus autem pluribus tantae illorum pas- i.ectio v.
tuum, qui quarto die creavit solem, et lunam, et sionis tolerantiam , Christumque laudanti- Sancti Mar
'"' rs
fecit te ? Tunc Maximus inquit ad Cyprianum bus, Maximus Proconsul acerrime tristabatur,
Obliviscere vel tu stultitiam,o Juvenis, et accede, eo quod illos vincere non posset, se victum ab
ut sacrifices Deo Apollini, ne pessime crucieris, illis considerans, jussit eos recludi in carcerem.
et pereas. S. Cyprianus respondit Male enim : Post dies denique tres jussit sibi eos de carcere
excessero, si oblitus fuero benignitatis, et pro- exhiberi, praecepitque, ut ante amphitheatrum,
tectionis Dei mei, et adksesero illis, qui non sunt ubi bestiae decubabant, apponerentur. Erat auteni F
dii. Deinde dixit B. Savinus incredule, pu- : leaena mirae magnitudinis in parte amphitheatri
tasne illum idcirco seducere; quia vides in junio- clausa cubiculo, et in parte altera duo leones,
ribus annis? Ego tibi pro illo assero, quia frater qui jussi sunt per tres dies, et noctes sine pabulo
meus non adorabit dominum tuum, nisi prior custodiri, ut Sanctos Dei fame rabidi celerius
adoravero ego. Noli insanire, Maxime, et noli devorarent. Adducti autem ante anphitheatrum,
reminisci priscorum malitiam consulum. sedente Maximo pro tribunali, in porta civitatis
Tyranmn, 19 Proconsul dixit Et tu, noli confidere in
: Amphipoli coram omni populo ejusdem civitatis
"<t Fngem tuis magicis artibus, sed age more antiquorum jussi sunt, ut ingrederentur amphitheatrum, qui
ndiiccn-
llllll; prudentum, et sacrifica patienter deo Apollini. tranquilla mente, et alacri vultu summa celeri-
S. Savinus dixit Non tu potius insanis, Procon-
: tate, utpote incolumes, ultro euntes ad palmam
sul, perartem diaboli, quando illud nos adorare ingressi sunt amphitheatrum.
jubes, quod nec se movere potest, nec sentit? Ne 22 Tunc dixit Proconsul : Nonne videtis, quam /i ot>ji-

memineris ineircumcisfe mentis Laditii, perditi currunt ad mortem ciuittui; (nae

hilari vultu viri illi ? quod
peclcs Scn-
per exacerbationem suae atrocissimse mentis. etiam omnes alii, qui aderant mirabantur. Duo ctorum lam-
Attende autem ad perfectionem Dei, quam super btint
itaque venatores magistri bestiarum, facto si- ;

nos factam abunde recognoscis, et effugies pcenas lentio, ad devorandos Dei Sanctos, dimiserunt
illorum, quos perditos in igne novisti, et deinceps primo leaenam quae dimissavehementer rugiens,
;

cave, ne male puniaris, cum de hac vita exieris, nimia fame turbata, quasi praedam, quam desi-
in tormentis. Maximus rero audiens haec, in fu- derabat, captura, magno impetu e cubiculo
rore rursum invectus jussit eos super rotas egressa est, intuensque Sanctos Dei, omni amis-
,

extendi, et vinciri, ut dum rota? volverentur, sa ferocitate, cecidit ad vestigia Sanctorum et

eorum corpora dissecarentur. Sanctus autem blandimento caudae omnem se famis furorem
Savmus in rota extensus, dicebat Quam dulcis : deposuisse gaudebat. Accedensque per unam fere
est dilectio tua,
Domine, qui etiam malignas ho- horam non cessavit sudores pedum Sanctorum
per-
 188 ACTA SUSPECTA SS. SAVINI ET CYPRIANI MARTYRUM.
perlingere. Videntes autera magistri leonum, et in defuncti ora conversus , apprehensa ejus
quod nullatenus illos invadere praesumit, post manu dextera, allevavit eum, vivificaturaque uni-
leaenam dimiserunt duos similiter jejunos leones cum matri suae puerum reddidit quae statim :

per tres diesfamemaceratos.quiovibusetiam mi- cum puero baptismum consecuta, Dominum Je-
tiores prostrati solo, Sanctorum pedum sudores sum felici devotione sicut promiserat, majorique
eodem modo, sicut leama, lingere non cessabant. affectu sequebatur. Tantam enira gratiam Domi-
similitere 23 Intelligentes ergo magistri bestiarura, quod nus contulit servis suis, ut per eorum orationes
itticcrc ilin
nitus libe-
nequaquam a leama, neque a leonibus Isederen- in conspectu omnium, qui aderant, tres ibi illu-
rantur; tur, ipsos leones revocare coeperunt, utqiie intra minarentur caeci a nativitate, et duo claudi eri-
caveas suas sese reciperent hortati sunt. At illi, gerentur.
adoratis Sanctis, pariterque conquiescentes, ad 26 His ita, tribuente Domino, peractis, ne Lectio VI.

voces venatorum adhuc jejuni, cubicula sua re- diu de imperata, et annunciata Domini jussione Proficiseun-
petierunt. Quod vigilanti intuitu conspicientes per Angelum tardarent, coeptum exequentes iter, tur udS.
Germanutn,
astantium catervaj, more vulgarium insanientes, transeuntes apttd Lugdunos, tandem Burgundiae Episcopum
confusis vocibus clamabant, dicentes Si isti ma- : ulteriorem percurrentes, ad civitatem Antisiodo- Autissiodty.
rensem.
lefici, ct magi, bestiarum incantatores interfecti rum peryenerunt, adraodum beatissimum Ger-
non fuerint, non solum dii, quos orbis terrarum manum a Episcopum visere cupientes. Erat au-
colit/sed etiam omnis nostra provincia peribit. tem tunc teraporis eadem in urbe gloriosissimus
Et dicebant ad Proconsulem : Jube iterum in Antistes Germanus, qui cum
Lupo b Trecassi- B.
carcerem illos recludi, qui tamdiu ibi serventur, norum Episcopo de Ibernia trans oceanum mare
quousque fame deficiant. Itaque jussit eos rursus Scotorum, vel Britonum ulteriore insula, ubi ad
in carcerem mitti, praecipiens caementariis ut , repriraendum Pelagianorum Ha?reticorum perfi-
calce insolubili carceris ostium obserarent. Qui diam, a sumrao Romanae Sedis Apostolico diro-
jussa pereipientes, inclusis in carcere, maceria ctus fuerat, eodem tempore revertebatur. Dei
ostium obstruxerunt. Igitur cum per tres dies, igitur providentia, dum eumdem quaerebant, in
et noctes temporali pabulo jejuni, sed Spiritus itinere obviantes, retulerunt omnem sui certami-
sancti cibo refecti essent, Deum in carcere depre- nis agonem, quem a Laditio pertulerant. Qui eos
cantibus cxtemplo illis Angelus apparuit et , confortatos, ut in proposito, quod Domino pro-
exhortans eos dixit Egredimini securi de car-
: miserant, permanerent voto, beatissimum Savi-
cere, et pergite pariter in partes .Galliee, ubi num secum retinere volebat ; quem cum ad id
aeternaj quietis'gaudium, quod meruisti, a Domi- flectere non valeret, fratrem ejus exorabat Cy-
no accipietis. Moxque divisus paries in dexteram prianum, quatenus secum perseveraret.
scilicet et laevam exeuntibus aditum patefecit. 27 Sed B. Savinus potius Domini, quam solius inde Turones
il inCnlHttiii 24 Egressi sunt ergo S. Savinus, et S. Cypria- hominis parere jussionibus felicius fore reputans, versus :

pergunt nus in initio Kalcndarum Junii ad praeceptum, quemadmodum, ut in partes Gallise tenderet, a
et votum Angeli.de carcere; accersitis duobus Domino admonitus esset per' Angelum, B. Ger-
presbyteris Asclepio, veluti et Valerio, in partes mano familiarius enodavit. Tunc B. Germanus
Gallise perrexerunt. Secuti sunt eos autem prae- eorura acquiescens voluntatibus, per tria fere mil-
nominati duo presbyteri ; ut non tam longa iti- liaria cum eis est profectus, et eis sanctificatis
nera, quam etiara passiones illorum imitarentur. suis felicibus benedictionibus, regressus fuit. At
Venientes itaque ad Cisalpes Penninos, super illiundique per beatissimum Germanum solidati,
Rodanum fiuvium rnpidum, refectionis causa, benedictionibusque firmati, ac Spiritu sancto re-
more itinerantium consederunt. Tanta denique pleti, viam, quam cceperant, peragebant. Et
virtutum, et miraculorum faraa Sanctos Dei prae- transito Ligeris fluvio in partem ulteriorem pagi
cellebat, ut ex vicis, et oppidis, urbibus, etpagis Turonici pervenere.
ad requirendos, et visendos cos, undique seraper 28 Comperiens igitur infelicissimus Proconsul mde rursuiii
ingens homimum multitudo concurreret. Unde Maximus, mirabiliter illos exiisse de carcere, et nliu;
accidit, ut mulier qussdam, Emixenia nomine, quod, fama vulgante, partes Galliae expeterent, F
adhuc gentilis, cujus filius unicus
paulo ante de- nec non reminiscens diminutionera Dionysii dei
fecerat, arrepto mortuo,permixta turbis ad ripam sui, ac intrinseco dolore tactus, videlicet
pro ex-
Rodani, ubi indultu corporum Sancti consede- tinctione agnati sui Laditii Proconsulis,
per exe-
rant, convenerit et provoluta illorum pedibus,
: crabilia deorum suorum numina testatus
est , se
immensis ploratibus clamare coepit, et dicere : eos judicaturum et quod numquam Amphipoli
;
in
Scimus et vos excelsi Dei amicos fore, et precibus partes rediret, nisi prius Sancti Dei ab ipso
ca-
vestris apud ipsum multa impetrasse. Deprece- pitibus plecterentur. Cum ducentis igitur
arma-
mur, obsecro, pro totius meae spei unico meo tis viris, per quaecumque loca perquirens, ubi
filio. Si mihi ipsum precibus vestris restitueritis'; hospitii gratia devenere, eos persecutus est.
Jam
Deo vero ipsum, mequo dicabo. Prostravitque se enim prsedicti duo fratres cum duobus illisPre-
solo cetera hominum multitudo, et ut fletuum sbyteris in pagum Pictonum pervenerant,
ad lo-
mulieris misererentur, expectabant. cum videlicet, qui dicebatur Confluentum c, ubi
iihi Savinus 25 Beatissimus igitur Savinus tenerrimis , fluvius Gartimpe in fluvium defluit
tti in pre-
Chorosae *, '
Crosae,
ii
mulieris, ac turbarum fletibus motus, verbum nunc vero ipse locus nuncupatur Exuentium, qua tiirfjoCreuse.
Cttllls, ptillul
iiiih iiiii iii, :r- faciens ad populum, ut Dominum Jesum toto longa fatigatione lassi, resederant haud
Iiiiiiii, uittlri
longe
cordo perquirerent, prostratus in terra, aliquan- ab eodem confluentium fluminum loco, uno vide-
viuum resti-
luit. tisper oravit dicens Tu Deus optimus, qui coe-
:
licet tanttim milliario.
lum et terram omnipotentia tua solidasti, et sin- 29 Tertius fluvius, dictus Ingla d, influit su- d
gulariter coelum syderibus decorasti, terramque perius in Gartimpam Proconsule
ad quem ex supradicto
ad gloriam nominis tui hominibus adornasti, tuam
,

Mn.tiino m
loco, in quo quieti indulserant, venientem
vide- Gailias eos
immensam clementiam deprecor, resuscita, hunc runt Proconsulera Maximum cum ducentis satel- inseguente :
mortuum, et per hoc tuum miraculum in hac litibus Italicis sese prosequentibus e. Beatus au-
provincia tibi populus, qui per divina '
errorum tem Savinus, et Cyprianus, frater suus, suis re-
currit, cumuletur multus. Haec dicens erexit se, cognitis hostibus, per quod transire flttmina

valerent
 DIE UNDECIMA JULII. 180

valerent, ingeniti ' extemplo terrse, Dominum de- 32 Beatissimus vero Cyprianus Martyr diver- EX M5.
A Martyrium
<reni- precabantur dicentes Domine Jesu Christe, qui
:
sis pcenis, ct exquisitis cruciatibus tentus, in prae-
S. Cypriani;
libata Antiniaci villa, et vico, capitali sententia
liberasti filios Israel de manu Pharaonis, et ad- adver-
medium maris da nobis pridie Idus Julii hominem exuit; sicque victor, et mriorum
duxisti illos per sicci,
"
auxilium haec flumina transeundi, me- ut eripi Martyr ad Christum migravit, et felicem perve- P
nit ad palmam sub imperatore Martiano k, qui
reamur ab his hostibus, et ad loca, quo nos per-
venire jussisti, perveniamus. Cum haec autem hunc Proconsulem direxerat ad occiduas partes
fortius perorassent, surgentes ab oratione, nova inChristianorum persecutionem, qui ultione di-
contra illos navis in littore apparuit, unde Deo vina etiam subsequente, ut par erat, amisit vi-
gratias referebant, ipsamque intrepidi ingredien- tam cum spiritu. Cui Leo successit in regimine
tes, intuentibus Italis sine nauta et remige inco-
major, ipse vero Maximus Proconsul, etquicum-
lumes in alteram ripam pervenerunt. que cum ipso remanserant, de exercitu suo, ar-
30 Maximus vero Proconsul, et qui cum ipso repti a daemonibus, quidam fluminibus, quidam
a iini) com-
prehensi, erant, natabundi de periculo emerserunt, Sanctos lucis, ac saltubus se ipsos insanientes dederunt,
cruciantur
Dei velocius persequentes, apprehenderunt eos alii se ipsos propriis mucronibus confoderunt
Savinus ve- -
,„, iliiiii en- superfluviumGartimpe/ viii Kalend. Junii, inlo- sicque factum est, ut nec ipse Maximus, nec de
crtjinnenum
tiberat, co, vel villa, cuiprisca vetustas indiderat nomen ejus comilatu remanserit vel unus, qui in parte

f Cirescus ', ab Antiniaco villa videlicet vel vico, Hesperiae regrederetur. Loca vero, quae S. Savi-
•
Lubbe Ccr- Comprehensos vero perduxerunt nus, et frater suus Cyprianus, Domino jubente,
uno milliario g.
cheus.
in unam ipsius fluminis insulam contra prasdium, expetierunt, et quae de propriis corporibus, Do-
g
mino tribuente sacrificaverunt, creberrimis nunc E
h quod dicitur Psellis /(, ubi eos diversis affecere
B tormentis. Accidit autem dum torquerentur, ut usque ad gloriam nominis sui Dominus, per in-
quidam energumenus, quem Spiritus nequam in- tercessionem eorumdem Martyrum exornat mi-
vaserat, insaniens affuisset. Dixit ergo Maximus raculis, in quibus recipiunt cseci visum, claudi et

ad sanctum Savinum Savine, quare non operaris

:
paralytici gressum, munditiam energumeni, di-

virtutes, quas in Ausonia operabaris, ut ejicias versisque immorbati infirmitatibus, salutem ex-
in nomine tui Jesu Christi daemonem, qui hunc cipiunt. ^Egri enim corde, aegroti vero corpore

hominem inhabitat, ipsumque crudeliter sauciat? mundantur, praestante Domino nostro Jesu Chri-
Tunc S. Savinus elevatis parum oculis ad ccelum sto, qui semper suis glorificatur in Sanctis, et

dixit : In nomine Christi crucifixi, quem prae- vivit cum Patre, et Spiritu sancto per infinita
dico, et praedicavi, et quem fideliter adoro, sem- secula seculorum. Amen.
perque adoravi, quem desidero, et pro ejus no-
mine mori exopto, tibi pracipio immunde Spiri-
tus, exi ab hoc homine, qui ad similitudinem Dei
factus est, et amplius ne prsesumas invadere il-
ANNOTATA.
lum. Moxquespiritusnequamegrediens,sanumho-
minem, locum vero spurcissimum fcetore reliquit

qui statim baptisma consequens, sanus abscessit. a Obiit sanctus Autissiodorensis prxsul Germa-
comites Pro- 31 Videntes vero comites Maximi statim , nus anno 448 aut 449 de quo Martijrologium Ro-
;

consulis Mn-
promptissima devotione venerunt ad fidem, et ut manum die 31 Julii.
ximi bapti-
zanlur; ipscin nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti ba- b Agide illo poterit die 19 hujus cum Martyro-
autem S.Sa- logio Romano.
ptizarentur, B. Savinum humiliter coram omni-
nniis capite
c Confluentes vulgo Confoulens, Conflans, op-
trancatur bus flagitabant. Cum ergo B. Savinus in his ba-
una cum di- pidulum Gallix in Marchia provincia ad Vigennam
clis comiti-
ptizandis intenderetur, a Maximo Praeside quinto
fluvium in limite Pictaviensi, sive ut est apud
bus. Idus Julii capite plexus est ; ipsique, qui bapti-
Labbe tomo 2 BibHothecse Mss. pag. 665, viculus
zari deprecabantur, decem viri a suis commilito-
est prope oppidum de la Rochepozay, quod Brosx
nibus pariter decollati sunt : nec dubium, quin fluvio adjacet.
sanguine proprio baptizati sint, qui redemptio- d Vulgo TAnglin.
nis baptismum in nomine sanctse Trinitatis iide- e Non esse iwc credibile prsevie monuimus
liter exquirebant. Reliqui igitur tenentes beatum num. 6 Commentarii.
Cyprianum, et duos Presbyteros Asclepium, et f Quam iterum hxc omnia et apparitio navis
:

Valerium, perduxerunt illos trans fluvium in vi- in qua sine remige et nauta transfretant Marlyres

cum, qui dicitur Antiniacus. Sed duo Presbyteri, et proseculio Maximi eos comprehendentis, parum

nocte eadem erepti de manibus eorum, Asclepius sint verisimilia, monuimus dicto num. 6 Commen-
tarii prxvii.
videlicet et Valerius, venerunt nocte ad corpus
B. Savini Martyris, et transportaverunt illud ab
g Vartimpam scriptum habes in Commentario
prsevio, num. 11 et 12.
insula, ubi jacebat, quae erat contra villam Pro-
h Hodie Seaux, inter oppidum S. Savini et
sellis ', in montem, qui nuncupabatur ad tres Cy-
Antiniacum, ut dicitur apud Labbe.
pressos i, ubi fuerat olim ecclesia, in tempore i Tres-cypressi hodie Mont Saint-Savin, ut
,

pacis constructa, in honorem S. Vincentii mar- legitur apud Labbe, parum distat ab oppido S. Sa-
tyris ;sed jam tunc Wandalica persecutione de- vini.
serta apparebat. Ibi ergo sepelierunt gloriosissi- k Ea procul amovimus a religiosissimo Impera-
mum corpus S. Savini. tore supra num. 6 Commentarii prxvii.

DE
 190 ACTA SANCTORUM.

DE S. DROSTANO CONFESSORE
J. B. S.
IN SCOTIA.

Ex monumentis Scoticis.

Opere nativis in hoc Scotorum rex sic de morte S. Columbae doluit,

CIRCA ANNI.M
Tlwmas Dempsteriis,alibisuis coloribus depictus, de S. Drostano quod parum supervixit cui Eugenius in regno;

mcminil in Menolorjio Scotico ad diem ix successit. Hujus temporibus S. Drostanus, regis

Novembris his verbii Drostani monaehi, :

avunculus, monasticam vitam ducens, miraculis
Ex Henoto- rursus xiv Decembris: claruit. Dubium relinquit Major, fueritnc S. Dro-
regis Eagenii avunculi ; et,
giii Scollcis
In Scotia ad S. Andream, Drostani monachi, stanus Aiduni, an Eugenii avunculus, in quo su-
nulla tisquum reddita ratione, cur diversis illis perius Dempsterum cespitantem vidimus. Verum itl

diebus et diversa phrasi Sanctum ita annuntiet; clarius explicat Lesleeus pag. 152: Drostanus quo-
sitne unus, an gemini synonymi. Crediderim ego, que, Aidani regis avunculus, rebus hujus mundi
virum multarum rcrnm consarcinatorcm, haecomnia fluxisnuntium hoc tempore remittens, monaste-
jirti siw fcrme arliilrio disposuisse et ea tamen Fer- ; riise terminis inclusit, multosque suas sanctitatis E
rario digna visa sunt, quse Cataiogo gencruli iisdem exemplo ad bonam frugem traduxit. Hisce non
prope vcrbis inscrcrcitttir, quod cL alibi parcius ab inferiora e.x Heclore Boethio recitat laudatus Siri-
ipso factum optaremus, Aliter censuit Camerarius, ims , litiilum porro Breviarii Aberdonensis, jam
quam hicsequi-
ncscit) tin intijtiri fultus auctoritate, dictis lectionibus prxfixum, ex co redarguens, quod
mur, dum S. Drostanum hoc die collocavit, male S. Drostanum velit, Achaii regis ex matre avun-
e.um vocans Drastanum. Ejus verbasunt: Sanctus culus fuisse, ubi lamcn clare e.xprimit, claruisse
Drastanus, abbas et confessor de quo plerique, : Sanctum anno dlxxxvii, cum Achaius iste, ex
prassertim Leshcus lib. 4 histori», et Major Biitliaitano Scotis primum imperaverit ad annum
lib. 2 ; sed qui amstanter Drostanum seu Dron- DCCCIX.
staniim, iion Drastamim quemadmodum et
legunt ;
4 In co consentiunt scriptores Scoti jam enume- ASirinolli-
ceteri qui de. ipso loquuntur, tamquamde vero San- rati, floruisse S. Drostanum sub fincm seculi sexti,
rYtui^etquo
cto,qualemnon videtur agnovisse Wion, ipsuminter et initium septimi, Dempstero felicem ejus exitum litulo.

filios regum monachos connumeruns, quorum innectente annor>c\i; Wilsono, ut jam vidimus,
locus professiohis ignoratur, Ligni viteclibA, cap. signante annum sexcentesimum. Et hxc
rotniitliiis

26, quamvis dc cctcro in profuudcndis Sanctortim quidem Scoli unanimi plane consensu; ut principio
titulis satis muni/icus. miratus sim, cur Sirinus, de solis popularibus suis
aliisquc nw- 2 dubium ingessere, tutumne cssct, Sancto
ll.ii- agere solitus, hiijnsmodi Sanctum Hibcrnis aggre-
numentis, noii usquequaque indubitato, locum hic tribuere ,•
gasset. Facti rationem ex ipso intellige : Non est,
cultutn lnt-
buisse osten- verum cum, Sirino teste, memoria ejus habeatur inquil, hic prsetereundus (nempe S. Drostanus)
tilur iii ssepe alias citato Breviario Aberdonensi, ex quo quia ortus et educatus in Hibernia, uti et ejus
brevem historiam ipse refert, infra subnectendam soror Fedhelmia, Aidani regis mater, filia vero
Dempsterus vero in historia ecclesiastica gentis Sco- Fethelmii viri nobilis e regio Connaciensium ge-
lorum num. 375 consensum ecclesiarum Scoticarum nere descendentis, ut habetur tum in libro de
appellei . postremo cum in utraque cditione Marty- matribus regum et virorum illustrium Hiberniaj, F
rologii Anglicani, auctore Wilsono, ad hunc ipsum tuminvitaS. Cornaci abbatis, ad xxvi Martii
diem consignetur ; putavi hxc ad cultum S. Dro- videnda. Unde verosimile est, hunc Drostanum
slano iisscrentliim iilciimtiuc sullicere. Sic hubct in Hibernia potissimum degisse, et esse cui di-
Wilsonus, per Sirinum latine redditus .•
In Scotia, cata censetur parochialis ecclesia dicecesis Elfin-
commemoratio S. Drostani confessoris, qui in nensis in Cqnnacia, vocabulo Kill-Drostin, seu
eodem regno natus e regio sanguine, et Aidani cella Drostani.
regis avunculus existens, in juvenili aetate spre- 5 Non habeo nniie hcec in dubium revocem, aut Conditusdi-
vit inundi vanitates, ibidem monasterium ingres- maqis confirmem, qitamqiiam dissimnlare citurapud
sus, S. Benedicti habitum suscepit; in quo statu
aliuiule
„., . ... .. Abcrdonen-
non possun in Htbermcis, qui apud nos stint, San- se s,
,

adeo in humilitate et perfectione excelluit, ut in ctortim Catalogis, per nostros Ilcnricttm Fiti-simon
Scotia Albiensi et Hibernia eeleberrimse fam* etStephanum Vitum satis diligenter collectis, ntil-
fuerit,donec plenus sanctitatc et miraculis, diem lam S. Drostani memoriam occurrere. Valeat ta-
clausit circa annum Christi dc ubi multa fuere ; men Sirini argitmenliim, modo Scoti non recla-
antiquitus altaria et sacella in ejus honorera ment gloriettirque gens utraque S. Drostano prn
;

dicata. Miritm cst , postrema heec verba abesse in variis titulis, jam a laudalo scriptore adductis. Ne-
posteriori Wilsoni editione anni 10>40. que dc ,ctate aut rebtts gestis in tanta Aclorum pe-
ttajoru et 3 liidd Sirinus Ordinem Benediclinum kic a niiria scrupulosius quidquam investigare est animus:
Leslxi de Wilsono seculo vi t« Scotia repertum, ubi eousque id paulo acctiratius edoceri votaissem, quo loco aut
Ipso (esltm
recte ait, maxime floruisse regulam sancti Columbse qua tii ccclcsiu scpultus olim , atit peculiari venera-
llicnsis ; ct certe mit-i- BenedictinosS. Drostanum tione cultus fuerit Sanctus noster ; cum generalior
rton agnovit Mabillonius. Ceterum «</ sanctitatis ille consensus, a Dempslero asscrtus, permodicee
commendationcm ticccduitt popularium scriptortim aptid me sit auctoritatis, non magis quam recitala
te.stimonia. Ac primuni Joannis Majoris 2 de
lib. superiiisejus annuntiatio InScotiaadS. Andream.
:

gestis Scotorum cap. 7, sic loqucntis : Aidanus Rectc an perperam S. Drostanum celebret ei

Aber-
 DIR UNDECIMA JULII. 191

Aberdonensis xiv Decembris, frustra investigaveris, elapso, commissi sibi gregiscuram non deserens, AUCTOHE
A J. B. S.
id disertissime in ejus Breviario (quod sat raendo- sed summo pastori Christo committens, ad secre-
sum ait Sirinus) sub finem dicitur : Ossa vero ta eremi in partibus Scotiae se transtulit ; ubi
sanctissimi confessoris Drostani apud Aberdon in vitam eremeticam ducens, in loco, qui dicitur
tumba reconduntur lapidea j ubi multi diversis Glenu-Eske, ecclesiam construxit. Omnia pro
morborum languoribus prsegravati, ejus meritis Christo, secundum Evangelium reliquit, qui de
restituuntur sanitati. Habe modo reliqua, qux ex dignitate terrena, sive honore regio, quibus jure
prxfato Breviario descripsit Sirinus. hereditario potiri potuit, non curavit [et] terreno

,,ui brcvc
vi- 6 Beatus Drostanus, regali progenie Scoto- renuntians regno, humanum renuit principatum,
''~
lx t» in P e
re
_ rura ortus, cum ad maturam pervenisset aetatem ut ad Christi fugeret famulatum. Sacerdos qui-

viario recU audito Dominicae Incarnationis et passionis my- dam, nomine Sion, visu privatus, meritis Dro-
'«"'•
sterio, in ipsis puerilibus annis repletus Spiritu stani illuminatus est. Factus est hic spretor se-
sancto, omnipotenti Deo, toto mentis affectu, culi, assecla Christi, cultor eremi, triumphator
servire studuit. Agnoscentes ergo parentes, pue- hostis antiqui ; adversus inimici latentis insidias
rum Drostanum summo desiderio Deo deditum, divinum semper invocavit auxilium cui tamen ;

ipsum tradiderunt beato Columbae avunculo suo, ad alta tendenti callidus hostis laqueos tentatio-
in Hibernia conversanti, liberalibus studiis im- num tetendit. Durum in corpore et corde per-
"
•
ual-Con- buendum. Cumque postea apud Dal-quongale compunctionis et macerationis martyrium,
tulit
ti
allc
habitum religionis suscepisset, defuncto ejus ab- ne umquam diabolo praeberet assensum. Et quia
bate, ejusdem loci beatus Drostanus electus est per viam vitae prsesentis, seternae vitae secutus
in abbatem ubi aliquamdiu commorans, mona-
;
est preemia largientem ad vitam ingredi me-
,

chis, quibustum praefuit, exemplo vitae et doctri- ruit permanentem qui in omni sanctitate et pu-
,

nae multum prodesse studuit. Aliquanto tempore ritate, cursu consummato, migravitad Dominum.
B

DE S. JOANNE EPISCOPO IARTYRE

j.p.

BERGOMI IN ITALIA.

editis, celebrandum prxscribitur ejus festum ritu du-

plici cum hitc oratione propria Deus, qui per :

SYLLOGE HISTORKIA. beatum Joannem, Martyrem tuum atque Ponti-

ficem, multorum animas ab haeresum errore ad
catholicae fidei lumen revocasti praesta populis ;

§ I. S. Joannis cultus , elogia ; labores tuis, ut ejus suffragantibus meritis, et in eadem

apostolici. fide semper inveniantur stabiles, et in opere effi-

caces. Per Dominum. Reliqua de communi, exce-
ptis lcctionibus secundi Nocturni, qux sunt proprix.
ergomum, antiqua Italix urbs, uti jam pri- In tertio autem Nocturno homilia in Evangelium

S.

Bergomi
C

Jommes
u
B
spadana,
dem ad diem

ibidcm
tunc
loci

temporis
ix Junii dictum
ne sanctorum conjugum Lupi

Longobardorum
est, occasio-

et

cultorum, in Galliaolim Tran-

Adleidx,

Regibus
Ego sum pastor bonus, etc, de communi unius
Martyris. Lectioncs hasce proprias hic prxtermitto;
qux dandx paulo
3 Martinus Antonius
post ex manuscripto.
Guerrini, sacrx theologix
utriusque doctor, Canonicus Cathedralis ec-
Uenc meritui
itcrebus, ad
litur,
subdita, nunc Eeipublicx Ve.netx adjuncta, subje- et juris
S. Joannem
ctaque, prxter alios Sanctos complures, quorum clesix Bergomensis, de S. Joanne xque ac de nobis verlinenti-
huic nostro Operi inseritur memoria, publico cultu non sine eruditionis atque officii laudc optime meri- ints, Marli-
nusJntonius
prosequitur S. Joannem, dignissimum olim suum tus est, quando spicilegium collegit, quod huc trans- Guerrini.
episcopum , hujus ndminissecundum nec minus ; Bergomo Kal. Ja-
misit, scribens in litteris, datis
apostolicis laboribus, quam marlyrii laurea, fuso nuarii anni 1711 ad Janningum nostrum, Addere
pro tuenda fide orthodoxa contra pervicaciam Aria- se aliis documentis, ad Sanctos Bergomenses perti-
nam sanguine, spectabilem. nentibus, antiqua Acta ejusdem S. Joannis cum
<u> antiquis 2 Nomcn ejus frustra quxras apud Martyrologos sylloge auctorum, de tanto Praesule agentium,

prxterUus c ' flsstcos seu antiquos. Inter recentiores, Galesinius vel saltem honorificentissimememorantium. Pro-
tirecentiori- ipsum sic refert : Bergomi S. Joannis, Episcopi inde pleraque, qux hic damus, laudato spicilego
iniiiis!"""' e t Martyris, qui ob doctrinam et sanctitatem a tamquam prxmonstratori, in acceptis referre volen-
Regibus et Principibus, singulari honore affectus, tes, ipsius opera adjutricc non semel hic utemur,
pro flde et religione ab Arianis injuriosius tra- qui profitetur, opportunum se duxisse, hic colli-
ctatus, denique occisus, in ecclesia cathedrali a gere, quae post tot patriae clades, archiviorum
piis honorifice sepultus, divina miraculorum vir- incendia, barbarorum incursiones supersunt ve-
tute elucescit. Ferrarius ipsum intexuit Catalogo luti rudera et fragmenta et sunt de eodem san-
;

Sanctorum Italix cum compendio Vitx ac Marty- ; ctissimo isto Antistite etMartyre plurimapatria,
rotogium Romanum modernum, hac die xi ita eum et plura externa testimonia.
annuntiat Bergomi S. Joannis Episcopi, qui ob
.•
4 Non vacat laude,pia, modesta atque orthodoxa Subscribii
Siincius syn-
tuendam catholicam fidem, ab Arianis occisus sitbscriptio, qua S. Joannes ratam habuil epistolam odii
Romantt
est. In O/ficiis propriis ecclesix Bcrgomensis, typo Agathonis PP., et Romanx Synodicenlum ac qua- sub Agalho-
 192 DE SANCTO JOANNE MARTYRE.
AliCTORE tuor supra viginti Episcoporum, anno 680 convoca- area panditur in Actis S. Joannis Camilli Boni, no- D
Item ex
P. stro synchroni, de quo facta est mentio die x Janua- Jo-
J.
tm pro debita inttructione lcgatorum, in Orientem, sepho Ripa-
ad celebrandam synodum vi contra MonothcUtas
.
rii: quo etiam data fuit ejus Vita ex historia Me- montio in
hisloria tfe-
in qua Romana synodo, seu potius apparalu Con- diolancnsi Joscphi Ripamontii ; unde nonnulla de-
diotanensi
stantinopolitani Concilii iii mcumenici, loco quinqua- libo, omissis aliis, dc quibus in stiperioribus elogiis

tjcsimo quarto post prxdictum Pontificem ita sub- eyimus. Itaquc ibidem num. 3 sic habes: Joannes

scribil :Joannes, indignus Episcopus sanctae ec- erat alter Bergomensium antistes , altitudine

clesise Bergomatis in hanc suggestionem, quam animi et studio religionis incorruptae, recte cum
pro apostolica nostra fide unanimiter constru- Joannis Boni moribus et sanctitate compositus
ximus, similiter subscripsi. Hxc subscriplio ha- aeer idem ac vehemens ingenio, et quamcumque
betur Grxce Latine Actione 4, post epistolam 2
et in partem incubuisset, ad finem usque destinatis
dicti Concilii Constantinopolitani m, apud Labbe, insistens.

tom. 6, col. 700. 9 Cum hoc Joanne, quia pneclaris illius adju- ubi tle ejus
magnitudine
Elogium ex 5 Honorificum paritcr et sua antiquitale veneran- mentis ad rem gerendam animosque persanandos aniiiiiincon-
Paulo Dia- dum teslimonium prodncimus ex Paulo Diacono, indigebat, amicitiam familiaritatemque contraxit futandis IUo-
cono notlietitis
Ub. 6 de Geslis Longobardorum, cap. 8 ;
quod in Joannes Bonus. Neque partem laboris ab-
ille

Bibliotheca Patrum impressionis Coloniensis, to- nuit praebuitque se comitem ad confutanda Mo-
;

mo 187 lego sequentibus verbis Per idem

8, pag. : nothelitanorum dogmata, quae quotidie magis in-
quoque tempus Johannes, Episcopus Bergomatis valescebant. Tum num. 4 exponit miraculum de
eeelesiae, vir mirae sanctitatis extitit; qui cum calcato pedibus Abdua flumine de quo supra, num.,

Regem Cunibertum in convivio, dum sermocina- 6. Et num. 7 commemoratur Grimoaldus Rcx, san-

rentur, offendisset ; Rex ei, ad hospitium rever- cti Prtesulis opera ab Arianismo ad vcram Christi

tenti, equum ferocem etindomitum, qui immenso fidcm conversus. De quo cum alias sit dicendum, hoc
fremitu super se sedentes terrae allidere solebat, loco agere supersedeo. Plures alii auctores recentio-

praeparari fecit. Cui cnm Episcopus supersedis- res vel in commemorando vel in laudando S. Joanne
mansuetus extitit, ut eum blando incessu
set, ita operam posuere ; quos videsis apud Utjhellum tomo
usque ad domum propriam deportaret. Quod Rex 4 Ilalix. sacrie, col 590. Quibus addc laudatum
audiens, et Episcopum ex eo die honore debito Guerrinum in Synopsi rerum ac temporum ecclesis
coluit, et ei ipsum equum, quem sua sessione de- Bcrtjomensis, edila anno 1696, apag. 31 et Baro- ;

dicaverat, dono largitus est. nium in Notationibus ad Martyrologium Romanum,

et ex recen-
6 Quod si ad auctores recentiores gradum facia- uti etiam in Annaiibus ; hujus posterioris loci verba
tioribus, iinis, imii illiberalem in laudes Sancti symbolam proferemus, quando habebilur sermo de laboribus
Barllwlomao
de Pcrcgri- contulit Bartbolnnucus de Peregrinis in Vinea Ber- apostolicis S. Joannis.
nis, gomensi, anno 1553 typisexcusa; ubi partel pag. 3 10 Tamelsi vero de illis abtinde constet ex dictis, denique cx
versa sic edisserit : Post ipsos, vinex Bergomensis non tame.n supervacaneum fuerit, hecc adjungere ex diplomate
Caroti 5 Im-
Episcopos, Dominatorem Stephanum, Claudianum
, , diplomatibus (verbis Spicilcgi plurics laudali utor) peratoris.
Simplicianum, Babianum, ct Quintianum, de qui- adhuc vigentibus in membranis archivii sui capi-
bus proxime, rf/<Tat,ccaperuntpleriquelatrones, id tularis, inter quae praecipuum illud Caroli III Im-
est Ariani, hanc vineam lacerare, sed anno Christi peratoris, signatum Bergomi apud Murgulam mo-
dcliv surrexit in vinea ipsa magnus ille colonus, nogrammate caesareo, iii Kal. Augusti ab Incar-
et beatus pastor, Joannes Episcopus noster, qui natione dccclxxxiii. Idem illud diploma legitur
sanctissime hanc per annos viginti novem guber- apud VgheUum, dicto tomo 4, a col. 592, ubicum
navit, hoereticosque Arianos ejecit. Tanta nempe prxmissum fuisset, ecclesiam in honorem Alexandri
erat ejus sanctitas et doctrina, ut ei Reges et dedicatam in loco nuncupato Fara, juris Bergo-
Principes honoris gratia assurgereconsueverint. matis Episcopi fuisse a tempore Grimoaldi, Re-
Praeter cetera Faram oppidum, Ariana hasresi gisLongobardorum, qui eamdem ecclesiam cum
infectum, ad fidem convertit, sacellumque ihidem omnihus possessionibus ditioni praedicti episco-
divo Martyri Alexandro construxit; et hoc ut patus B. Alexandri stahilivit subditur : Et me- ;

memoret auspicium ilhid dicti Martyris, cum de- rito; eo quodquidam ipsiusloci episcopus, nomi-
Bergomum Mediolano fugiens,
ficientibus navigiis ne Joannes, a schismate Ariano eamdem eccle-
siccis flumen Abduae transivisset, ubi
pedibus siantad fidem catholicam quondam converterit
aliquando rem sacram peragebat Insubriam quo- ; ideoque ecclesiae suae ecclesiasticis sanctionibus
que percurrens, Arianos utroque gladio acriter deheretur.
insequebatur. 11 Non minus magnifice, quam vere de studio Quid de ta-
in V inea 7 Cujus rei auxilio, ubi res postularet, Joan- apostolico, quo
propugnanda propagandaque fide.
in
boribus apo-
Bergomensi stolicis scri-
nes Bonus, Mediolanensis Prsesil trigesimus oc- orthodoxa egregie contra luem Arianam excelluit pscril Baro-
tavus, ei militum turmas mittebat. Hic sanctissi- sanctus noster Episcopus, prsdicavit Baronius, ad nius.
mus Pastor numerum canonicorum ac proventus annum 659, num. 6 ita loquens Porro adhuc :

mirum in modum auxit, et quidquid ex victu ho- Longobardorum Reges Ariana peste affecti cum
nesto ac vestitu supererat, in ecclesiae suae bene- essent catholicis Episcopis
, haud parum negotii
ficium dabat. Una denique eademque mensacom- facessebant ; qui sese pro muro
Israel domus op-
munis omnibus, unus habitus, una regnla, atque ponebant. Inter quos praecipue enituerunt Joan-
unus ordo apostolicus in canonica divi Martyris nes, cognomento Bonus Mediolanensis, et Joan-
Alexandri jugiter servabatur. Tandem vero ab nes Bergomatis ecclesiaj Episcopi. Hi enim, ut
Arianis crudeliter occisus est anno salutis , olim Paulus et Barnabas ad fidem catholicam
,

dclxxxiii, quinto Idus Julii, et in dicta ecclesia tuendam ac propagandam, manus simul junxere
Cathedrali tlivi Alexandri tttmulatus est. Deinds verum eorum alter, Bergomensis scilicet, eo
fontes allegat, unde sua hausit, scilicet ; Pauli Dia- gloriae progressus est, ut ea pugna sibi martyrium
coni historiam, privilegia trium Intperatorum Ca- De quo
lucraretur. recurre.t mentio paragrapho se-
rolilll, Arntdft, ac Berengarii, Chronicon Bav-
quente, ubi de compendio vitee, inventione ac trans-
tholomsei de Ossa, etc.
latione corporis.
8 Non angtista prsterea in laudes S. Joannis

§n.
 DIE UNDECIMA JULII. 103

fuisse describitur : Quia, ut ait Gregorius, si se- AlCTORt)

cundum Euangelium vivere volumus , tota vita J. p.
II. Vitse compendium, virtutes ac nostra crux, et martyrium est.

martyrium. 16 De isto etiam sancto Joanne martyre, cive Equutn in do-

Pergamensi, in historia Lombarda per idem quo- niilnm man-
suefacit;
que tempus scilicet Cuniberti, regis Lombardo-
litx com- Spicilegus szpe memoratus misit huc Acta sancti rum dicitur: Joannes episcopus Pergamensis ec-
!„,!,! lll
lil
Martyris, prout ea vocal, sed qux vcrius vitx clesise, vir mirse sanctitatis extitit, qui regem
iliiamto scr
pltitn
compendium dixeris, desurapta, ex Passionali San-^ Cunibertuminconvivio, dum sermonizaretur, of-
ctorum Bergomi antiqui charaeteris, in codice in fendit. Rex vero indignatus, ei ad hospitium ,

folio Ms. in membranis, cui titulus Amalthea : revertenti, equum ferocem, et indomitum, qui
Canepariac Cathedralis Bergomi, in quo leguntur immenso fremitu supersedentes terrse allidere
ex folio 14 hic extracta ftdeliter Acta. JEtas solebat, Episcopo praeparari fecit. Cui cum Epi-
scriptoris clare liquet e notis characteristicis, in fine scopus insedisset, ita mansuetus extitit, ut cum
apposilis occasione alahaslri, martyris capiti suppo- blando incessu usque ad propriamdomum depor-
siti, et post elapsa quinque secula suavissimo odore taretur. Quod rex audiens, tantam in equo man-
fragrantis; cujus rei testes proferuntur : Dominus suetudinem exstupuit, et ex eo die Episcopum
Alexander de Clementis, Alexandriecclesia? S. honore debito, et maxima reverentia coluit, et ei
Prsepositus, ejusque canonici ac religiosi.et mul- ipsum equura, quem suae sessioni ad malum de-
ti religiosorum Prselati, et ego, qui scripsi : qux dicaverat, dono largitus est.
translatio contigit anno 1291 ut vidchiturpaulopost.
, 17 Ipse vero Joannes Episcopus habitatores
ejus cum on- 13 Ceterum ne cui dubitare contingat de apogra- cujusdam terrae infideles, quse Fara nuncupatur,
giuali conso-
phi, quod iypis mandamus, cum suo originali, unde juxta fiuvium Abduse in sui Episcopatus dicecesi
nanliajuri-
dice compro- dcsumptum est, conformitate, infrascripto lestimonio adjacentis,tempore Grimoaldiregis ab infidelita-
bala.
illud munitum reperi : Ego Quintilianus q. D. te, etAriana hoeresi ad fidem Christi convertit,
Gasparis de Cucchis, civis et V. A. notarius pu- suique Episcopatus ditioni munificentia et dono
blicus Bergomi.prassens exemplum cura prsemis- ejusdem regis per Christianse militise dignitatem
so antiquo codice, ut supra descripto, concorda- acquisivit.
tum et consonans pro fide subscripsi et tabellio- 18 Fertur etiam de eodem sancto Episcopo inuissio Mis-
sdt ex neces-
natus mei solito signo roboravi. Apponit testimo- venerabili insigne miraculum, qui devotus Missa-
sitatc divini-
nium, quod dictus Quintilianus sit notarius publicus, rum solemnia,si quando ei licitum erat, celebra- lus approba-
lur;
Petrus S. Adriani miseratione divina S. R. E. re consueverat. Quadam vero die, dum agere in
Diaconus Cardinalis Priolus, Episcopus Bergo- ecclesia beati martyris Alexandri destinasset, [et]
mensis Comes. Et additur ejus siqillum. Infra aliquibus impeditus curis, tardius solito, jam hora
subscribunt Vicarius et Cancellarius Gencrales: qux diei nona pene transacta procederet, in ipso ur-
juridica eorum testificatio anncctitur etiam duobus bis ingressu, erectis in coelum oculis, attentisque
proxime secuturis apographis, lectiones proprias, et auribus subsistit, ac sic demum suis conviatori-
translationem Martyris complectentibus. His ani- bus, dixit Revertamur, fratres, quia jam tanti
:

madversis, sequitur ipsum manuscriptum. mysterii hora prseteriit celebrandi sicque tota ;

S. Joannes
miindo nwr
14 Joannes martyr, Pergamensis Episco- et die jejuniis, et orationibus vacans, et deputans
pus, cujus nomen interpretatur in quo est Dei : quod tam tardus in Dei laudibus
suae negligentise,
gratia, recto praesagio futurse sanctitatis tali no- a tanti celebratione mysterii abstinuit.
extitisset,
mine praenotatum : quia vere fuit Spiritus sancti Tandem admirantibus suis clerieis, et adraodum
gratia proeditus, et in ipso per effectum patuit percontantibus intonuit, se in coelo voces audi-
amor divinus, qui, teste Gregorio. operatur ma- vissedicentium Angelorum Ite missa est; et re- :

gna, si est ; si autem operari desinit, amor non spondentium : Deo

infide credendum,
gratias. Et
est. Non enim propter Episcopalem dignitatem [quod] dum
hac vita mansisset, non omisit.
in
in gloriam est elatus humanam : ut in sella et 19 Commendatur ex prsedictis vita activa in F
fraeno, vel in veste propria fulgeret aurum, nec eo, quam habuit, prsedicando, et contemplativa odor lapidii
per tiiulta
sibi grandia fuere palatia, vel delicata cibaria, in hoc, quod tales voces Angelorum in ccelo au- secuta conti-
vel servorum multa copia, sed communibus, et divit. Ostensa sunt etiam nobis de ipso istis die- nuatus, su-
per quo ca-
vilibus contentus, magistrum sequebatur Chri- bus novissimis qusedam signa suse reverendse et put ejus po-
stum qui non venit ministrari, sed ministrare
; : admirabilis sanctitatis : quia in translatione de sitiim fitcrat.

nec fuit sibi locuscorpori vel inertiae deditus, sed sanctis ossibus facta, inventum est [quod] caput
in prsedicatione discursus, et semper custodiens ejus super lapide alabastri reverendissime condi-
propter alios vias duras, ut prasdicaret, ac ad tura erat, quod quidem alabastrum cum supposi-
Christum perduceret dura Paganorum corda, sua tum capiti dicti martyris per quingentosannos et
austera vita et eleganti doctrina. ultra stetisset, in nullo fcetebat, sed fragranti.et
omnes secluti 15 Quia magister suus prius facere cceperat, aromatico odore lapis ille fragrabat, et ita aro-
VOstoris par-
les implet. et postea docere quia longum iter est per verbum,
;
matico, quod infinitarum specierum compositio-
breve et efficax per exemplum. Ipse nempe pavit nem redolentissimam odorantibus prsesentabat,
populum suum verbo, exemplo, temporali subsi- ut experientia pluries, ac pluries probaverunt,
dio, et supererogationis prsesidio, suo glorioso qui testimonium perhibuerunt fide digni, Domi-
martyrio : nam talis pastor fuit iste, qui non cu- nusAlexander de Clementis ecclesise S. Alexan-
ravit tondere oves, sed bene regere, et pascere. dri Prsepositus, ejusque Canonici, ac religiosi,
Non lanam.sed animam quoerebat sibi creditam; et multi Religiosorura Prselati, et ego, qui scri-
non quserebat mulsum, sed spiritualem gratiam, psi. Omnia' enim ossa prsefati martyris tanto
animae fructum non pinguia, sed implereanimas
; tempore inhumata, inventa sunt incorrupta, sed
divina gratia procurabat. Iste mori non timuit, solida, et relucentia, veluti argento commixta: et
ut Deo lucraretur animas, cum odore fra-
quas Christus sua pas- simili praedicti lapidis alabastri
sione redemit nec etiam vivere recusavit. cujus
: grantia : etiam testimonium perhibcnt omnes
sic
vita tota non gaudium, sed potius martyrium suprascripti. Passus est autem, et eapite trunca-

Tomus iii Julii. 30 tus

 DE S. JOANNE EPISCOPO MARTYRE.
AUCTORE tus propter Cliristum beatus Joannes martyr, et sumpserunt, ubi quale sanctitatis specimen, qua-
P. lis ei religionis cumulus inerat,
cunctis ostensum
J. Episcopus Pergaraensis.
est. Ornamentum patriae, ac decus,
tam Canoni-
laliones 2Q Sed suus quoque lectionibus prupriis locusde-
proprix aepromptis, sicut ibidem prsemiititur, ex anti- cis, et praelatis, quam aliis concivibus exemplum
tur,

quo eodice archivii cathedralis Bergomensis in perpetuum ;ut illud merito de eo dici posset :

folio characteris Gotici, cooperto corio obscuro Fuit homo missus a Deo, cui nomen erat Joan-
cum filis auri in quo habentur Legendae sive
:
nes. Felix in apostolica religione principium as-
lectiones antiquorum Officiorum Sanctorum plu- secutus est, feliciori jam medio subsequenti, fe-
rimorum ecclesiae Bergomensis. Lecliones hasce licissimum denique meruit exitum obtinere. Pro-
non esse adeo antiquas, indicio est vox divus pro cedente demum tempore, gradatim sacris ordini-
sanctus vel beatus, plus semel recurrens ; id quod bus, ab Episcopo pientissime recipitur, et, quam-
in rebus ecclesiasticis olim inusitatum, et in Brevia- vis adhuc aetate juvenis, seniles tamen annis
rio Romano non legitur, nisi forte in recentissimis mores praeferebat.
lectionibus. Atque hxc prius observata volui: nunc 22 Lectio vi. Non propterea vir ille se a di- valde anti-
quo
eas subnecto. Lectio i. Beatissimus Joannes, Ber- vinis solemniis [aut] ceremoniis, quam die no-
gomensis Episcopus, et martyr sanctissimus, au- ctuve subtrahebat, quin eis (nisi arduo detinere-
ctoritate, doctrina, et sanctitate floruit, non ob- tur impedimento) semper interesset. Qua quidem
scuris parentibus natus, Is ab ineunte aetate virtutum mole, et gestorum congerie totius sa-
Jesu Christi vestigia totis praocordiis imitatus, crosanct» Bergomensis ecclesiae viri permoti, eo
viam sanctitatis tenuit, et in ipsis teneris annis quod pastore carerent, ipsum potissimum unani-
perfectionis gradum aggredi studuit ; sicque totus miter in Episcopum omnes elegerunt. Is tanto
operibus se continens, quamquam
in religionis indignum honor.e sese arbitrans, rogabat omnes
hominis naturam excedens, in ccelestem et an- excusationem suam uti honestam admittere, ad-
gelieum, vnirum in modo evadere videbatur. Quan- dens oneri tanto suos humeros haud subire posse.
tum ipsa patiebntnrxtas ct ingenium, et menio- Contra vehementius illi instabant quibus tandem :

riam mirifice excoluit adeo sedulus operam da-

: aquieseens beatus Joannes, munus illud piissime,

bat, ut brevi ab ipsa ineunte actate liberalium ac reverenter suscepit.

Ordinatur Bergomensis ecclesias ill quiluis
arliuni elegantissime doctus evaserit. Lectio vii.
qiiniul riura-
Leotio II. Nec mirum, si tantaadhuc in puero episcopus tempore Vitaliani Pontificis Maximi, tionem epi-

prsesagia coruscabant; nam cum a scholis cum quam sanctissime per annos sexdecim rexit. Vir scopatus;
sociis reverteretur, et illi, ut assolent, consocii utique ille semper eruditione, fide, conversatio-
jocis, vanisque dissensionibus intenderent, solus neque, ac moribus omnibus ornatus, cui propter
ipse ad ecclesiam martyris Alexandri furtira ra- egregias ejus virtutes etiam principes cuncti ho-
pido cursn convolabat, et sic orationi. piisque ad noris gratia assurgere consueverunt. Ea, qux hic
Deum precibus mirabiliter vacabat. Ita puerilia, sequebantur : de indomito equo, a sessore Joanne
ac lubrica spernens, veluti Spiritus sancti gratia mnnsuefacto, eique a Re.ge Chuniberto dono duto ; de
penitus aillatus, sub annis teneris Joannes san- Farra restituta, omissoque sacrificio Missx ob im-
ctus (in quo propria sui nominis interpretatio pedimentum, divinitus quasi approbato per voces An-
Dei gralia clucchnt) vitam celibem sanctamque gelorum ; salis intelliguntur ex prxcedentibus. Quare
actitabat, et quia Jesum interno susceperat do- pergo ad tectionem nonam.
micilio, maximis delectamentis honestarum pa- Lectio ix. Tandem beatus Joannes ab Arianis
scebatur voluptatum. post multos labores crudeliter interemptus est.
desumptn 21 Lectio iii. Prasterea ex parentum dili- Nam Alachis dux ex improviso fines Bergomi oc-
gentia non mediocriter eruditus ac moribus edu- cupat, manu magna invadit, aedificia incendit, et
'
ObCCEDlS. catus, non lascivis aut obsenibus '
, sed sacris execrandum consilium in religionem convertit.
litteris intentus, divinis contemplationibus inhae- Pharrense coenobium a Christiano dogmate in
rebat. Nam ut primum ex
pueris excessit divus Arianum attrahit. Sacerdotes Dei quocumque
Joannes, atque aliter artibus, quibus aetas pue- persequitur. In qua perturbatione etiam divus
rilis ad humanitatem informari solet, se ad eo- Joannes episcopus interfectus est, qui martyrii
rum studium repente contulit, qua; animi corpo- palmam accipere meruit, et in ecclesia majori
risque integritatem ab omni labe prsaservarent. diviAlexandri Bergomi a Clericis suis devote
Eo aspirans nova plantatio coelesti irrigata do- tumulatus est. Ita Lectiones: in quibus videtur
ctrina, quo ad rectam, et perfectam religionem corrigendum sphalma chronologicum quoad determi-
faciUime primum clericus, invitis pa-
tenditur, nationem durationis episcopatus, quod fiet paragra-
rentibus, (qui per eum posteritatem propagari pho proximo ; ubi prius expedita fuerint ea, qux in-
existimabant) in xde divi Alexandri est ordi- ventionem et translationem S. Joannis spectant.
natus.
e cudiccBer- Lectio iv. Quantae humilitatis, et obedientiae
gomensi, fuerit, non est facile dictu ut magnum aliquid ;

atque mirabile de eo sperandum fore, uno om- § III. Inventio ac translatio corporis;
nium ore diceretur, talemque evasurum, qualem duratio episcopatus: tempus martyrii.
post acta vita mox comprobavit. Porro in his,
quae ad Deum pertinent, puro et sincero famula-
tu, despectis calcatisque terrenis illecebris, forti Datur hie
Codex idem Bergomensis, e quo erutee sunt lectio-
animo ad desideratam div;ni amoris ubertatem nes proprix, modo datie , subministrat nobis
elevari procurabat. Erat postramo illi cura opti- prxterea lectioues proprias translationis S. Joannis,
ma, studiumque cunctis prodesse, nemini nocere nec non SS. Projectitii, Jacobi, et Heslerix. Huju
ut fidem, religionom, pietatem eamdem, vel multo argumenti pars a decessoribus nostris impressa legi-
meliorem alii quoque consequerentur, ad quam tur tomo 7 Maii, pag. 578, occasione S. Jacobi
ipse pariter properabat. martyris Bergomensis, ex ltalico Mutii translala.
Lectio v. Admirantes Canonici Bergomenses Inventio nutem prxdictorum corporum hic contigisse
de Joannis sanctitate, inter Canonicos [euml as- fertur anno 1290, translalio vero anno sequenti;

pro
 DIE UNDECIMA JULII. 195

pro quo, tomo Maii eodem et pagina citata, scribi- dine, nec non Joanne xn Abbate sancti sepulchri M I TMIII
i
de Astino, cum monachis J. P.
tur 1290, scd annum 1291 indicant notx hic sub suis, aliisque religiosis

lineni translationis signatx, nimirum dies Jovis, viris, dictas reliquias ex sacrario ad dexteram
xxvi Aprilis, Pascha tum incidente in xxn. Diem aedis praedictae alam transtuleruut ibique in al- ;

qnidem eumdem mensis expressit Mutius, sed nul- tari, ad eoruradem honorem noviter fabricato, in
lum hebdomadis. Porro multum fallor, si historia eodem et lapideo sarcophago, ubi olim divi
Alex-
pluribus visionibus adornata, fidem mox apud omnes andri corpus longo tempore quieverat, decenter,
inveniat absque ulla formidine falsitatis : quarum et cum maxima praedicationis, officiorumque so-

approbationem vel reprobationcm nos in medio re- lemnitate collocarunt, numerosa virorum, mulie-
linquentes, satis habemus hic typis subjicere, qux rumque astante caterva.
accepimus. Lectio viii. Illud denique Altare in eorum ecodUxBer-
m m, '» si
Sanctorum martyrum Sanctorum honorem consecratum est atque ita,
' -

invenlkmis Lectio i. Translatio :

'<"'""" Hesteriae, Projectitii, Jacobi, et Joannis cele- qua? longissimis temporibus corpora Bergomeis
brata fuit hoc ordine. Permanserant autem prse- incognita penitus et subterraneis occultata fue-
scriptorum martyrum corpora in Cathedrali ec- rant, nunc ad fidelium devotionem sublata, ve-
clesia sancti Alexandri Bergomi, per multos an- neranterque collocatasunt.Hismediantibus, sum-
nos minus decenter latentia, ita ut Bergomeus mus Deus aliquando potentias suaa signa ostendit.
populus Sanctos illos vix sciret, locum vero pe- Celebrata fuit hase translatio die Jovis, xxvi die
nitus ignoraret, qui tamen Canonicis illius eccle- Aprilis, anno a partu Virginis iiccxci, sedente
siae ex quadam lapidis vetusta inscriptione mani- in Romana Ecclesia Nicolao IV, summo pontifi-

festus erat. ce, et in Mediolanensi ecclesia Otlione xciv Ar-

Lectio ii. Cumque ibi longo temporis de- chiepiscopo, imperante Rodulpho, annoque a re-
cursu sine debitocultu, aut reverentia stetissent, stauratione Bergomi ccclv. De hoc Othone aqit
B anno tandem mccxc, cum multi Deum timentes, Ughellus tomo 4 Italix sacrx, a col. 282 apponens ; E
devotique homines tam nocturnis, quam diurnis einon numerum 94, sed 98, quo Mediolanensem
horis intenti essent divinis officiis in ar;de sacra cathedram rexerit.
divi Alexandri, placuit Deo devotis suis spiritua- Lectio ix. Dum in nocte ejusdem anni Para-
lem thesaurum revelare. sceve pernoctarent tres mulieres in eodem divi
24 Lectio iii. Eo itaque in loco, ubi quatuor Alexandri templo, una ex iis sopita, alise duas

Beatorum istorum corpora quiescebant, viderunt viderunt splendorem magnum circa locum, ubi
homines illi noctu splendorem magnum, ac si ce- sancta corpora fuerant antea posita; earum mu-
reorum adfuisset multitudo ardentium. Viderunt lierum altera cum ad videndum ivisset, vidit
et Sanctos illosex eo loco exire, ubi sepulta erant circa locum illum cereos multos accensos. Nocte
sua corpora, duos quidem clericali habitu, unum fortassis eadem, dum quamplures innocentes ju-

vero pontiflcali indutum, et mulierem albis vesti- venes essent in eodem templo, viderunt puero-
mentis, qui palraarum ramulos manibus tenebant, rum multitudinem, albis vestibus indutam, qui
transeuntes per confessionis locum magna cum cereis accensis sacrarium versus proficiscebantur,
reverentia. ubi deposita erant illa Sanctorum corpora, donec

Lectio iv. Cernebant insuper eos totum tem- alibi commodius transferrentur.
plum circumdantes, magno splendore fulgentes, 26 ln determinanda duralione cpiscopatus sancti Duratio epi-
Sl '"l>" l " s
qui tandem ad locum pristinum redeuntes-, ab Martgris haud convenit inter auctores recentiores :

eorum oculis se abstrahebant. Hanc visionem iionnullis eam ad plusculos aimos extendentibus ; uliis

cum homines illi saspius vidissent, iniere invi- vero contra aliquantulum contrahcnlibus. Marius
cem consilium, ut rem hanc illius sacrae aedis Mulius in Sanctis Bergomensibus pag. 166 versa
Praeposito, et Canonicis notam facerent. Ille ve- ci assignat 29 annos; totidem ei aliribuit Synopsis
ro Praspositus, Alexander nuncupatus, istud ma- ecclesix Bergomensis supra memorata ; totidem Gu-
nifestavitBergomi Episcopo Roberlo de Bongis. arnerius, prxsens argumentum ita deducens : Jo-
C Lectio v. Hic autem reverendus Episcopus annem anno dclxxxiii, v Idus Julii caesum esse, F
uliet tmns- U na cum Alexandro Prseposito simul et fratribus inter omnes scriptores convenit. Sed cum Pla-
suis Canonicis accensi omnes venerandorum
, tina Joannis V summi Pontificis Acta, Joannis
Sanctorum desiderio, volentesque summum Deum Episcopi Bergomatis dignitate honestata referat,
in Sanctis suis gloriflcari, nullo pacto passi sunt in teraporum ratione erratum esse puto nam :

Sanctorum illorum corpora in abscondito amplius Joannem V anno dclxxxv Pontificem renuntia-
morari. tum, scriptores produnt. Quare si htiic pontifica-
Lectio vi. Invocata igitur Spiritus sancti gra- tui is Episcopus decori et ornamento fuit, Epi-
tia, maxima cum reverentia et gaudio, ad inve- scopi vitam longius productam esse necesse fuit :

nienda corpora fideliter laborarunt. Reperta au- quod si opinio mea interponenda est, non eo
tem sunt quasi sub spectaculo, seu pulpito, olim anno, sed aliquanto post interfectum esse credi-
a praedicto sancto Projectitio ibi constructo, ubi derim atque eo magis, quod Alahis, a quo Cuni-
;

ordinatim erant eorum capita in alabastricis odo- pertus est pulsus, JoannesEpiscopus circumven-
riferisque vasibus posita, ossa quoque integra, tus, etAntonino, Joannis successori Fara adem-
velut argentum lucida viderunt, e quibus emana- pta et ad Arianos aversa, non anno dclxxxiii,
bat optimi odoris fragrantia. Has reliquias omni sedt dcxcii teterrimum hunc superbissimumque
cum diligentia, debitaque reverentia sublatas in dominatum orsus est.
ejusdem sacrae aediij sacrario reposuerunt, quoad 27 Lectiones proprix, supra datx, tempus epi- variaavariii
'"'
usque locus aptus construerefur, ubi honorabi- scopatus conlrahunt ad'annos dumtaxat sedecim;
lius collocari possent. contra ac faciunt lectioncs alix impressx, Romx in

25 Lectio vii. Delecto itaque loco, statutoque typographia reverendx Camerx Apostolicx anno
die transferendis Sanctorum corporibus, Episco- 1614, qux cominuniori auctorum memoratorum cal-
pus pradictus cum Praeposito, omnibusque Ber- culo conformes, eidem tribuunt annos novem supra
gomensis ecclesiae Canonicis sanctorum Alexan- viginti. Ughellus plurcs umws ipsius episcopatui
dri, et Vincentii, et aliorum clericorura multitu- toncedit; S. Joannem successisse scril>ens Quin-
 196 DE S. HILDULFO, CONFESSORE.
anno 640, qui- annum dci.xxxiii supputant in annum
alii
ctiano in cathedra Bergomensi, et ;
IICTOKE
.1. P. dem juxta veriorera teraporis calculum ; cumque dcxcii ex variis patrise memoriis. Denique Vgiiel-
idem auclor adjungat, quod et nos supra diximus, lus, citatis variis auctoribus, ita concludit : Quibus

omnibus haud una sententia est de tempore cae-

et negari non potest, eumdem Sanctum interfuisse

sub Agathone Pontifice, Romano concilio, anno dis hujus Sancti, quam alii volunt incidisse in

dci.xxx, sequituv, i/isum sedisse annis circiter ut annum dci.xxxiii , alii dcxci , alii in annum
minus quadraginta, secundum epocliam inclioati epi- dcxcii. Milii sane conjectura Coelestini arridet.

scopalus, modo ab Ughello detcrminatam ; pro qua, Consului Cwlestinum ; sed quxnam ejus sit conje-
tarnquam veriori temporis calculo, utinam aliundc ctura, hactenus haud reperi : nec vero tanti cst, ope-
solide spondere queam rosius cam indagare cum xque semper inccrln ma-
:

uti cl tempus 28 Habemus itaque cx diclis hoc unum certi, S. neant, qux conjecturis nitunlur. Adde Sigonium
martijrii.
Joannera vixisse anno 680 ;
quamdiu autem vitx libro 2, de Regnollalix, editionis Francofurtensis,
lempus ultru produxerit, vellem solide posset dcter- qui anno 683 occisum refert. Verum modica adeo

minari, auctoribus liic rursum aliis aliud tempus as- temporis differentia, ut moretur nos Jiutins,nonest
signantibus. Mutius in dicta historia anno 1610 operx prelium ; sufficiat nobis, martyrium contigisse
edita, ponit annum circiter 683 : sed idem anctor versus finem scculi septimi seu circiter 681 quo de- ;

terminate anno, discam lubens, si quis e documentis

in Hisloria sacra Bergomensi, excusa anno 1621,
pag. 209 murtyrium innectit uiiiio eirciter 091. Si fule dignis illud definierit; id quod nobis prxstare

Guerrinum audiamus, martvrium ejus incidit in ob eorum defectum non licuit.

DE S. HILDULFO COISFESSORE.
PRIMUM ARCHIEPISCOPO TREVIRENSI,
DEINDE ABBATE MEDIANI MONASTERII IN VOSAGO.

J. B. S. Item de sanclo ejus discipulo Spinulo, et duobus aliis germanis fratribus

Joanne et Benigno.

historiam inexplicabilem reddere videbantur. Va-

riorum scriptorum in hanc rem collatam operam
COMMMTABIUS PMSVIUS exponet Commentarius eruditissimi hodierni ab-
batis Mediani monasterii, cujus occasionem et
quodammodo genesim hic praemittendara censui.
Auctore reverendo admorium Patre Dom- 2 Bollandi curam ac solicitudinem non inter- pracimam
110 Ilumberto Belliommco , ejusdem misit Henschenius, rem ipsam pro argumenti sui uauche-

monasterii abbate. scopo aggressus in Diatriba de tribus Dagobertis nins

lib. 4, cap. 5 apag. 224, ibifundamentajaciens,
quse ad praecipuum nodum dissolvendum. circa
PR/EFATIO EDITORIS. S. Hildulfi setatempotissimumcollimabant, quse- F
que rursus confirmat in annotatis ad Vitam S.
Maximini xxix Maii pag. 24, et ad Vitam S.
'am ab annis ierme octoginta solicitum fu- Deodati xix Junii ; ut candide fatetur eruditis-
Difficultates
in Aclis S. isse reperio Operis nostri parentera Rollan- siraus Commentarii, quo de agimus, auctor, verba
Hildulft ag-
novit liollan-
dus, J dum, ut ea tempestive colligeret, quaj
celeberrimum Archiepiscopura Treviren-
sem, deinde Mediani raonasterii (Moyen-moutier)
ad non recitans, quee adindicata ab ipso locain
re nostro facile reperiuntur. Satis
Ope-

gitare, vigentibus sensim in reformata congrega-

pronum est co-

conditorem 8, Ilildulfum spectarent; idque adeo tione sanctorumVatonietHildulfi, OrdinisS. Be-

majori studio, quod facile advertisset, ejus Acta
seu Legendas, ex variis locis acceptas, et a se
perlustratas, tot chronologicis tricis implexas, ut
jam tum cum nostris Francisco Laherio, Joanne
Gamansio, Alexandro Wiltheraio aliisque eru-
ditis amicis suis consilia contulerit, ut ea sensim
tollerentur, quse Vitas illas, aut Sanctorumali-
orum cum ipsis connexas , suspectas fidei redde-
rent. Praestitit id non segniter laudatus Wilthe-
mius, isquejam ab anno 1648 ad Bollandum scri-
bere non dubitavit inhaec verba E.x Vita S. Deo- ;
dati facilc conccdel Rev. V. duos admittendos esse
Hildulfos Trceiicnscs mxliiepiscopos, quod ego jam
nedicti, vigentibus,inquam, in eacongregatione,
quemadmodum Mauri bonarum
et in altera S.
litterarum studiis, animum ab annis aliquot ad-
jecisse Medianenses, ut sanctissimi patroni sui
Hildulfi gesta illustrarent, ^ccurrentesque in iis
graviores difficultates dissolverent, viam com-
monstrante Mabillonio in Actis Sanctorum Ordi-
nis sui seculo 3, parte 2, a pag. 468 edito anno
1672, ubi cum Vita S. Gundeberti plures alias
compendiose commiscet, quae aliarum desiderium
non plane sustollunt.
3 Quandonam serio res agitari ccepta sit, mihi v
non constat at jam dictum Mabillonii exemplum !,V,
;

anteapro indubitato habebam. Hanc Wilthemii opi- animos addidisse, ut per abrupta et invia ad veri- ;

/
nionem non facile quis hodie admiserit, post- tatis adyta penetraretur, haud obscure nie do-
quam pleraque eruderata sunt, qux S. Ilildulfi cent nou minus officiosae quam eruditse litterse

R.
 DIE UNDECIMA JULII. 197

R. A. P. Domni Hyacinthi Alliot, Medianensis seum nostrum perhumaniter inviseret, inter ali- ALCTORE
abbatis, Belhommei deeessoris, datae ad Pape- as qusestiones mox
ad S. Hildulfum sermo dela- J. B. S.
brochium pridie Nonas Martii anno 1697, e qui- psus est, ostensisque, quse apud nos exstarent,
bus fragmenta nliquahuc spectantia non pigebit monumentis ad ipsum spectantibus, cum ea evol-
describere.Agens ibi de Vosagi monasteriis, sic veret, nihil tergiversatus*
omnia in ipsorum ob-
loquitur : Qui ad hunc usque diem illas Iractarunt sequium obtuli rogatusque, seorsim describi cu-
;

hislorias , in chronologia sanctorum Hildulfi, Deo- rarem secundam, quam vocant, Sancti Vitam,
dati, Gundebcrti putidissimos pene ubique nxvos eamdem ipsam paulo post ad R. A. P. Dom.
sparscre, quos ex Mss. Sandeodatensibus, et nostris Humbertum Belhommeum abbatem, hujus Com-
exorlos non di/fiteor. Sandeodatensis chronographus mentariiauctorem, destinare non praetermisi, ut
/qnem labente x. incipiente xi seculo scripsisse ipse sub operis sui principiura gratanter agnoscit.
cnmpertum est) S. Deodatum in Valle Galilxx 6 In amico eo congressu facile intellixi, para- auctor se-
anno dclxix, S. Ilildulfum dclxx, hoc in loco mo- tam esse dispositamque nonnibil apud Medianen- <l
u n ' is om -
>'
fi

nasteriorum fundamenta posuisse : illum anno sesmateriam illustrandis S. Hildulfi Actis oppor-
dclxxix, hnnc dccvii mortem obiisse, disertis ver- tunam, ipsumque jam laudatum abbatem.adejus
bis proftetur ; ac S. Deodatum sedente Gisbaldo, Hil- digerendie provinciam satis propendere. Non po-
dulfum Jacobo Titllensinm episcopis, in nostras us- tuinon opere maximo zelum pro sancti Patroni sui
que regiones penetrasie ; Milonique Trevirensium gloria diligentiamque laudare, utpote qui ex Ma-
episcopo successisse docet S. Hildulfi Vitx, in se- jorum nostrornm mente, nihil ardentius me de-
culo xl scriptor anonymus ; sed quam falso, noverunt siderare ssepius professus sim, quam ut commu-
qui quarlum librum Diatribx de Danober-
tribus omnes Catholicas, tum seculares tum aliae,
nitates
tis veslri, numqunm satis laudandi Henschenii deli- Sanctorum suorum tantam curam suscipiant, ut
barunt. Ille enim et erroris hujus fundamenta inibi ipsimet auxiliatrices nobis manusconferant, ultro
perspicue retexit, et viam quam tuto sequerentur, et libentissime suscepturis quidquid ad vastissi- E
qui ea de rc. post ipsum scriberent, demonstravit. mi Operis complementum producere dignati fue-
Eo ipso fundamento usus sum, ut intricatx adeo rint. Hujusmodi responsis, sincerissime expres-

momenta pleraque revolverem et ut novis

historix ; sis,exhilaratus Calmetus, rem omnem eruditis-
quibusdam argnmentis jam rccantata confirmarem, simo abbati Belhommeo significare non distulit ;

et obscura quxquc illustrarem, neque curis nequc isque tali invitatione magis etiam incitatus, ma-
impensis peperci. num continuo operi admovit, et biennio post,
prxcipue ab- 4 Pergit vir eruditus varia monumenta unde- nempe xv Octobris 1719, absolutum ase Com-
bas Hyacin-
lluis Alliot,
quaque collecta enumerare, unde enormes isti mentarium ad me direxit, qui post menses ali-
parachronismi emendandi sint, inter quse ea pla- quothuc demumpervenit. Ultimaeauctorislitterae
ne reperio, quibus diligentissime usum se satis cum paucis correctionibus ad me dataa sunt XII
ostendit Belhommeus. Deerat illi libellus Ms. de Februarii anni 1721, cum designatione majoris
successoribus S. Hildulfi in Vosago, in laudata operis, a se elaborati, de historia Mediani mona-
Diatriba ab Henschenio citatus, qui codici no- sterii, cujus partem primam constituit jam seepius
stro Paderbornensi Sancti Vitae subjungitur dictum de S. Hildulfo commentarium.
quemque adeo sumptibus suis describi, et ad se 7 Datam fidem libero, opusque totum, quale quem mte-
'"'
transmitti impensissime flagitat, pollicitus in an- mihi commissum est integerrime reddo
, et "'",'" /' :

tidorum ad nos dirigere Joannis
tipoqraphum, et quxcumque ad illustrandam
riam in manus ejus devenirent. Amicis postulatis
promptissime obsecutus est Papebrochius non
item Abbas amplissimus, a quo nihil acceptum
est. Unde non semel postea conquerentem audi-
vimus, nihil eorum, quae promissa erant, ad nos
sui de Baijon quamvis non semel protestatus sit modestissimus tradimus,
histo- auctor, sese laborem omnem arbitratui meo reli-
quisse, ut porro mutarem et corrigerem, quae
: mutatione aut correctione opus habere censerem
intacta servavi omnia, tam operose et erudite
discussa, ut nec addendum quidquam nec demen-
dum existimaverim praesertim cum monumenta
;

devenisse ut merito ex tunc suspicatus sit, Ab-

; ab Allioto collecta, omnesque auctores ipse iri F
batem ipsum Dom. Hyacinthum, de dubiis istis fonte consuluerit, quibus ego mihi utendum sta-
et intricatissimis nodis per se suosque explanan- tueram, si forte operam suam desiderari passus
dis, serio cogitasse, quod sibi gratissimum fore, fuisset. Ad lucubrationis ejus commendatiouem
non semel testatus est. Defuncto subinde Dom. accedit, quod vir jam septuagenarius et in coeno-
Allioto sucessit noster hic S. Hildulfi, strenuus bii sui historia, tum sacra tum profana, versa-
illustrator Belhommeus, in eruderanda antiqui- tissimus, rerum plurimarum, scriptorum dome-
tate decessore haudquaquam inferior, idemque sticorum, aliorumque adjunctorum compertissi-
quod ille meditans sic ut sensim apparuerit,
; mam habuerit notitiam, quae non nisi difficillime
conceptam spem Papebrochium non fefellisse. a nobis acquiri potuisset unde multa, praesertim
;

5 quamdiu mense Junio nos

Si recte conjicio, quae ad ipsum ccenobium ejusque situm, et ad
occupatos scivit Belhommeus, donec ad Julium Sancti cultum pertinent, distinctius explicata
perveniremus, nihil properandum putavit, in- sint. Non diffitebor, aliter in nonnullis sentire
tentus fortasse in occasionem, qua mentem no- auctorem, quam scripserit olim Bollandus, et
stram certius exploraret. Evocato interea ad la- notanter de S. Hildulfi patria ; ast idem ego pri-
borum praemium, uti confidimus, magistro nostro dem observaveram, et 5. Hildulfum, aeque ac
Papebrochio, in sanctorum Apostolorum Petri et fratrem S. Erardum, de quo ad vm Januarii,
Paulipervigilio anni 1714, paulo clariora rei in- Hibernis aut Scotis accensendum non esse, per-
dicia mihi perspicere licuit.
Etenim.cum triennio suasum habui.
post eruditissimus
sacrarum Litterarum inter- 8 Hsec intelligi velim de tota substantia histo tamelti h..
inde atitet
pres, Commentariis suis Gallicis, non ita pridem riae, quam etsi ut meam non adoptem, tam vero ordina
editisnotissimus R.P. Dom. Augustinus Calmet, similiter dispositam existimo, ut nihil magnopere tuisset.

ejusdem Ordinis sanctiBenedicti etjam praedictae hactenus invenerim, quod reprehendi mereatur.
congregationis sanctorum Vatoni et Hildulfi, Ant- Aliqua occurrere, quae ahter ad modum nostrum
verpiam anno 1717 ad nos excurrisset, et Mu- ordinata voluissem idque imprimis, ut sub ipsum
;

Com-
 198 DE S. HILDULFO CONFESSORE.
Al'CTOI\E Commentarii principium data fuisset lectoribus quod a Belliommeo etiam obser-
ta rejectis; id
J. B. S. loci totius, in quo ipsos tantisper divagari opor- vatum vellem, cujus annotata in Vitam primam,
tet, aliqualis deseriptio, quae hic ad paragra- textum ipsum prolixitate adaequant aut excedunt,
phum 5 dilata est ; tum vero de Sancti cultu ubi pleraque omnia ad ipsum Commentarium
antiquo et moderno actum esset, ac successive reduci commode poterant.
de nomine, patria, genere, aetate, muneribus ;
11 Id solum hic reliquum est, ut verbo insi- CurS. ma-
gistro mt-
de Vitis ipsis eorumque auctoribus secuta fuisset nuem in titulo nostro modicam a Belhommeano jinicti .iint
discussio, quae opportunius Legendis ipsis prae- occurrere diversitatem, quod 5. HHdulfo super- in tilulu lli.
scipuli.
mittitur, nisi alia quandoquccogant de ipsarum addiderim dilectum ejus alumnum S. Spinulum,
pondere et pretio disserere, quod mihi semel quem Majores nostri ex xi Maii et xi Junii huc
atque iterum alibi necesse fuit sed hic paulo ; remissum volueriint, ut saneto institutori con-
aliter ordinari poterat. Qui rebus nostris assueti jungeretur; ea potissimum, opinor, gratia, quod
sunt, forte libentius primo loco legent § 5, tum de ipso nil scriptum supersit, praster id quod
§ 6,dcinde §§1, 2, 3et qnartnm; primuinque de- S. Hikhdfi Legendis insertum legitur neque
;

nuo evolvent priusquam ad Vitas ipsas accedant. certus alius dies nobis innotuerit, quo potius
Moris etiam nobis est scriptorum testimonia non quam hoc ipso colatur, quidquid in nonnullis au-
negligere, quae hic frequentius solum indicantur, ctariis sit ad dictum xi Junii
Usuardinis relatus
in ipsis fontibus quasrenda ; verum cum auctores sub nomine Spinali, autem coli dicatur Ka-
alibi
plerique satis noti sint, hodieque eruditis qui- lendis Augusti. Eadem quoque ratio me movit,ut
busque ad manum, satius mihi visum est, operis alios binos discipulos, germanos fratres Joannem
seriem integram ex auctoris sensu exhibere uti ; et Benignum attexerem, cum ipsorum gesta, pius
ad oculum patebit, dum laudata jam Medianen- obitus etmiracula in prajdicta S. Hildulfi Legen-
sium historia, publici juris aliquando facta, in da, praesertim tertia, paulo fusius et distinctius
omnium manibus versabitur. memorentur; neque dubitem, quin et ipsi apud
(Jiiitl n nobli
9 Id non 33greBelhommeus, quod operis
feret Medianenses venerationem consecuti sint. tamet-
prastitum
tit, sui nec fidei nec auctoritati detrahere quidquam si de ipsa nihil notarit Belhommeus. Ne interim

potest; id, inquam, patienter feret, quod para- plus ipsis tribuam quam forte mereantur, a Sancti
graphos ejus, contra Operis nostri methodum, quemadmodum Mabillo-
aut Beati titulo abstinui,
nimis inacqualcs, ad aliquam uniformitatem re- nium fecisse memineram. Haac a me praenotanda
duxerim, tertium prajcipue in partes secando, fuerant qui modo subsequetur jam saepe lauda-
:

quod is prao ceteris triplo longius extensus sit. tus Commentarius, non ex nostra, sed ex sola
Addidi numerorum ordinem, qui Commentarii auctoris fide et auctoritate aestimandus est.
paragraphos omnes apud nos decurrit, quae ferme
eadem est Vitarum sectio. Notulae marginales
totius tractatus compendium paucis repraesen- § I. De triplici S. Hildulfi Vita.
taut, quas proinde non putavi negligendas. Ab
usu nostro alienum est, ut margines citationibus
onerentur, aut additamentis, sive ea textui con- npres reperiuntur S. Hiklulfi Vite. Primahacte- ANNO DCCVII.
sona sint, sive contraria; exceptis dumtaxat nus inedita, incipit ab his verbis Quicumque Trcs diverss
-.

pauculis quandoque variantibus, quae asterisco baptizati. lllius varii reperiuntur manuscripti co- S. Hitdutfi
I ilte
designantur ; alia quaa hic paulo longiora erant, dices, quorum duos tresve possident eruditissimi
suis ego locis opportune inserui. Statueram etiam Socii Bollandiaiii, et unum servant Sammaximiani
Vitaa tertiae, ceteris longe prolixioris, capita Trevirenses. Exstat insuper unus Mediano no-
in
more nostroita dividere, ut ex quatuor et viginti stro monasterio, sed in fine mutilus. Hic teste R.
ad tria aut
quatuor reducta fuissent, signato ad P. Edmundo Martene, studiosissimo antiquitatis
marginem priorum capittim numero at cum ; indatjatore, in Thesauro Anecdotorum tom. 3, annos
postmodum plerisque istis adjecta annotata per- septingentos altingit. Secunda S. Hildulfi Vita ea
spicerem, ne perturbanda essent omnia, consulto est qux habetur apud Surium ad diem xi Julii.
nihil immutatum est, quod suis quoque locis cur- Huuc non esse nisi epitomen longioris et copiosioris
sim submonui. ejusdem Sancli Vitx merito suspicatus est Jacobus
it quidttb iU 10 Ila^c igitur omnia ad normam nostram, Mosauder, qui slylum illius modice elimavit. Duos
fieri cupia-
ituis, qiii
quantum fleri potuit, exacta sunt, servatis inte- brevioris hujusce Vilx manuscriptos codices penes
exempLum rim et sensu et vcrbis auctoris, ea fide et inte-
imitari vu-
se habent prxfali Soai Bollandiani, et apographuin
gritate, qua major requiri omnino nequeat quod
luerint. ; alterius ex illis ad me humanissime transmisit R.
in omni alia id genus occasione a nobis persancte P. Joannes Baptisla du Sollier Societatis Jesu
servatum iri polliceor, modo nihil admisceatur, Theologus, iisdem Bollandianis aggregatus. Solo
quod fabulam aut exotica placita redoleat. Habe- stylo lum a se invicem tum a Suriana editione dis-
bunt hic Hagiophili exemplum patentissimum crepanl hi duo codices.
sinceri, quo fiagramus, desiderii, ut singuli reli-
2 Tertia denique S. Hildulfi Vita nihil aliud itnde potlSSIr
giosi Ordiues, abbatiaj, monasteria, capitula, est quam ipsunicl prima Vita crebris ac prolixis
iii ii in ticce-

pastores, communitates et quaevis sodalitia sjm- pttt,

aucta interpolationibus , ui attente legenti utramaue
bolam studiose conferant, quo immensa Operis perspicuum fit. Plures quoque reperiunlur httjus
nostn moles fac.lius promoven, et ipsi Sanctos terlix Vite manuscripti codices, quorum tres dum-
suos tanto c.t.us m eo contemplari possint. Id
taxat mild non sunt. Primus est Paterbornensis
mon.tos velim, qnos forte yoluntas incesset, nos
cujus apographum anno 1G97 Reverendus admodum
in hac parte juvandi, sedulo observent, in ipso
Pater Domnus Hyacinthm Alliot prxdecessor meus
Commentano preeyio discutiendas esse enodan-
dasque
a doclissimo simul el humanissimo Daniele P
omnes, quoe ad historiajSan
difiicultatcs
Papebrochio accepit. Secundus est Epternacensis,
cti substantiam attinc.it, et lectorem alicubi cujus variantes leclioncs ego ipse excepi. Tertius
remorari possent ceteris, quaj mere occasiona-
;
vero Medianensis noster, qui seculo duodecimo desi-
liter quandoque adstruuntur, variantibus item, nente, aut certe decimo lertio incipiente conscriptus
grammaticalibus, onomasticis aliisque in annota- el in plures lectiones divisus est pro Officio Matuti.
 DIE UNDECIMA JULII. 199

norum diei festi et Octavarum S. Hildulfi. Pater- 5 Atcertum Vitam illam, quam Paterbor-
est, AICTORE
Epternacensi codicibus subnectitur libcl- nensis codcx undecimo dumtaxat seculo
exhibet,
H. B.
bornensi et
ex qua pri-
lus de successoribus ejusdem Sancti in Vosago, qui conscriptam ac compositam fuisse ; idem enim est nam, qux
in nostro Medianensi desideratw. auctor illius ac subsequentis Libelli de successoribus hodie exslal.

etquales 3 Tertiam hanc Vitam, ante hac ineditam, ex S. Hildulfi in Vosago, ut constat ex ejusdem Vitx
apOgrapho nostro Paterbornensi descripsit ac publici cap. 21, ubi sic loqnitur : Restant sane quam plu-

idem laudatus R. P. Domnus Edmundus

juris fecit rima Deo dignissimi Patris nostri Hildulft suc-
Martenius in Thesauro anecdotorum Parisiis im- cessorumque ejus acta, meritis illius condita,
presso 1717 tom. 3 ; et existimavit eam esse primam qua? pro fastidio lectoris interim differenda, ac
et antiquam S. Hildulfl Vitam, a Mabillonio mul- alio opusculo judicavimus deleganda. Et in fine

tum exquisitam et desideratam, nec obtentam. ejusdem Vitx subditur : Explicit vita S. Hildulfi
Verum fallilur vir cruditissimus. Nam primo Trevirorum Archiepiscopi. Incipit lihellus alius

MabiUonium latere non potuit codex Paterbornen- de successoribus ejus in Vosago. Quod autem
sis, cujus exemptar jam indc ab anno 1697 obli- hic auctor undecimo dumtaxat seculo scripserit, in-

nuerat prxfatus R. P. Domnus Hyacinthus Alliot, de patet, quod gesta sequentium Mediani mona-
Mabillonii usque ad mortem amicissimus, et quem abbalum ad idem medium ferme seculum un-
sterii

honoris causa nominans ipse Mabillonius aitCujus :

decimum prosequatur, ut Martenius ipse observare
in nos benevolentiam et in bistoriam nostram non omisit.
studium indefessum satis pro merito commendare 6 Adhuc superesse illam S. Hildulfi Vitam,
non possumus. Secundo, eamdem omnino S. Hil- quam circa annum 964 Madianenses nostri adhibi-
dulfi Vitam Mabillonius anno 1696 (Annal. Bened. tis scholasticis, idest litteratis viris, breviare stu-
tom. 1 lib. 15, num. 15, et tom. 2 lib. 19, num. 37) duerunt, et hanc esse illam ipsam cui primum hic
cum Medianum monasterium sccunda vice inviseret, locum dedi, non tam verisimile, quam vcrum ac
jam viderat , legeratque in manuscripto illo codice certum mihi videtur. Nam primo, hxc Vita non
qui nostris olim pro Lectionario erat ; nullum enim, est compendium quoddam primxvx illius S.
nisi

si variantes lectiones perpaucas excipias , inter Hildulfi Vitx, qux in volumine non parvx molis
utrumque hunc codicem discrimen aliud intercedit, continebatur, ut constat ex ejus tum initio quod tale
nisi quod Paterbornensi adjunctus sit libellus de est : Incipiunt quaedam' de vita viri Dei Hildulfi

successoribus sancti Hildulfi in Vosago ; Medianen- Trevirensis Archiepiscopi tum etiam ex fine, qui ;

sem vero nostrum subsequatur invectio in deprava- talis est Hssc paucis dicta sunt de gestis Deo di-
:

tos seculi mores, et exhortatio ad beatissimi Palris gni antistitis, quibus admirabilis huic mundo et
sanctorum discipulorum ejus imi-
npstri Hildnlfi ac acceptabilis superno Regi exstitit, dum humanis
tationem. Codicem hunc Medianensem non tantum rebus interfuit. Ceterum ab his, quibus contigit
vidit Mnbillonius, sed etiam citavit sub nomine ejus sedulitate tunc temporis perfrui, veraci sty-
Anonymi ccenobttx Mediani monasterii et pleraque lodigestasunt ipsius actain volumine non parvae

ex illo desumpta retulit Annal. Benedict. tom. 2, quantitatis,quod prre incuria adeo vetustas con-
pag. 17. sumpsit, ut vix hsec minima, quae promisimus,
Mntiquissi- 4 Quod autem tertia hsec S. Hidulfi Vita non excerpi exinde potuerint.
>na miUatu
camobin per- sit prima illa et quam Mabillonius multum
antiqua 7 Secundo, hxc eadem prima Vita non est sim- Schotastici,
seu viri litte-
exquisivit ac desideravit, nec tamen obtinere po- plex ac nnda narratioprxcipuorumgestorumS. Hil- rati.
tuit, dux sequentes rationes aperte demonstrant. dulfi, sed opusculum a Scholasticis, hocest, utdixi,
Prima est, quod eadcm hxc tertia Vita tempore litteratis viris, quales rude et indoctum iliud secu-
posterior sil illa, quam primo loco reposuimus ; au- lum ferre potuit, diligenter elaboratnm. Terlio,
ctor emm hujus tertix Vitx primam illam non tan- quo tempore Joannes a Bayono primum breviatam
tum interpolavit, ttt supra dictum est; sed etiam fuisse asserit antiquam S. Hildulfl Vitam, eodem

emendavit, ut patet ex cap. 3; ubi

et explicavit, prorsus, hoc est sub finem seculi decimi, primam
quod prima Vita dicitur de Pipino Caroli magni
in hanc Vitam adornatam fuisse necesse est, cum ma-
genitore, intelligendum esse asserit de Pipino He- nuscriptum illius codicem habeamus, qui septingen-
ristallo Caroli Martelli genitore. Secunda est, quod tosannos altingit ac forte superat, neque tamen
MabiUonius aliam procul dubio S. Hildulfl Vitam primigcnium ejus exemplar esse videtur, quando-
non exquisivit ac desideravit, nisi primam illam et quidem aliis quibusdam Sanctorum Vitis in uno eo-
omnium antiquissimam, de qua Joannes a Bayono demque codice permistum reperitur ; &t in/ineunius
sic loquiturin prologo historix Mediani nostri Mo- paginx post absolutam S. Hieronymi vitam subjun-
naslerii : Praedictum ccenobium Medianum cui- gitur hoc modo Explicit vita beati Hieronymi
:

dam Comiti, Hillino nomine, jure beneficii tra- presbyteri. Incipiunt de vita viri Dei Hildulfi
ditur possidendum, qui Pipino abbate expulso, Trevirensis archiepiscopi.
Canonicorum ordinem inibi instituit, sub quorum 8 Ceterum dicere vix queo, quam proclive mihi chronotogiic

regimine codex Vita? beati Hildulfl, qui pro sui sit credere, illos decimi seculi Scholasticos, qui Imperili.
magnitudine proprio continebatur corpore, amit- priscum Vitx S. Hildulfl volumen breviarunt, in
titur. Post temporum autem multos decursus chronologiaRegum, Archiepiscoporum, et Episcopo-
rursus reperitur, sed quia pro sua quantitatis rum minus, quam par erat, eruditos fuisse et nihil- ,

magnitudine legentibus tajdium subministrabat, ominus, ut eruditionem utiq>iam ostenlarent, nomi-

adhibitis scholasticis breviatur, sed ob fratrum nibus communibus et appellalivis Regis, Archiepi-
negligentiam rursus a Medio ccenobio, factione scopi, et Episcopi, qux solu (quanlum conjicio) in
quorumdam elabitur ; atqui ut idem auctor postea antiquo reperiebantur cndice, nomina propria Pipi-
narrat, historix nimirum libro 2, cap. 16, 25 et ni, Milonis et Jacobi adjeeisse, ex quibus insupera-
27, Canonici ab Hillino comite in Mediano mona- bilis illa orta est difjicultas, Vitam et gesta S. Hil-
sterio constituti sunt circa 897, et amissa sub il- dulfl cum adjectis hujusmodi notis chronologkis con-
lorum regimine Vita S. Hildulfi circa annum ,
ciliandi, qux posteriores tantopere torsit auctores.

964 reperta est ; conse.qu.em igitur est, ut eadem

Vita non tantum decimo sed etiam nono jam seculo
extiterit.

§11.
 200 DE S. HILDULFO COXFESSORE.
AICTORE dcftniaiur, distinguendum est inter priscum et re- D
niietiam
H. B. cens, hoc esl mcdii xvi Noricum. Priscum sic de-
Noricorum,'
§ II. De nomine ,
genere , et patria Ptolomxus Geographix lib. 2, cap. 14: No- oslendilur
scribit
Sanctus
S. Hildulfi. ricum terminatur ab occasu ffino fluvio ad Ce-
tium montem ab ortu solis ipso monte Cetio
;

a meridie vero parte Pannonise superioris, quae

\nt muitum sub dicto est monte; quam descriplionem variis
SHildulfus, alias Hidulfus, Idulfus, Hildul-
de nomine,
sea dt gene- • phus, Idolfus, Ildolfus, et Hildolfus nomina- auctoribus confirmant ct illuslrant tum Pliilippus
i, ei patria
tur, sed in antiquioribus Vitx ejus manuscriptis Cluverius, tractatu singulari de Vindelkia et Nori-
diiceptatur.
codicibus consta/M' Hildulfus legitur; aVosagkjenis co;tum Jacobus Carolus Spe.ner in Nolitia Qer-
autem patria ac vulgari lingua vocari consuevit maniee antiqux lib . 6, cap. 1 1 , ubi ait, quod conti-
Saint Idou. Exclaro genere S. Hildulfum ortum netur hodie veteris Norici tractu magna pars
fuisse, omnes scriptorcs perhibent, vcrum quxnam Austrias et Archiepiscopatus Saltzburgicus cum
fuerit illius patria non omnes pariter conveniunt. omni Styria Recens vero
et Carinthia ducatibus.

Quidam enim illum Hibernum cum Brunnero An- seu medii xvi Noricum longius versus occasum pro-
nal. Boicor. part. i, lib. 5 ad annum Chrisli 749. tendebatur, et prxter priscum Noricum; Vindclkix
Alii Scotum, cum Velsero Rerum Boiar. lib. 5 ad sivc Rhctix partem, Lyco fluvio tenus; hoc est om-

annum Christi 743, et llundio in Metropoli Salis- ncm Boicam ad dextram Danubii sitam complecte-
burg. tom. 1 ,
fuisse tradunl ; sed levi potius conjectu- batur, ut expresse asserit Marcus Velserus Rerum
ra,quam gravi aliqua auctoritate ducti. Neque ho- Boicarum lib 3, ubi addit quod cum Boii partem
rum Ulorumve sentcntia stare potest cum manuscri- veteris Norici, recens vcro totum ad ipsum Lycum
ptis Vitx illius codkibus ; licet enim in secunda tenerent, plerique auctores Bokorum Norkorumque
Vita,utpotecompendiosiore,nulla Sancto assignetur appellationes habuere promiscuas. Vide eumdem
palria, attamcn in prima, qux amplior cst, disertis Velserum Rerum August. Vindel. lib. 3.
verbis dicilur, claro ex Nerviorum genere ortus 12 At sivc priscum sive recens Noricum atten- /Mstremis,
scu Baioariis
in tcrlia ve.ro, qux interpolatoris alicujus manu au- damus, Nervios a Norkis longe dissitos fuisse, ma-
recensendus,
cta et identidem emendata fuit, legitur quidem nifcstum est. Minime igitur confundi aul pro iisdem
claro Nerviorum genere ortus, sed mox ab eodcm habcri umquam potuerunt, qucmadmodum Noricis
inlerpolatorc subjiingitur : Circa illius temporis et Boicis seu Boiariis contigisse videmus. Quapro-
setatem Garibaldus regebat eamdem Noricorum pter si beatus Hildulfus fuit patria Nervius, md-
hoc est Baioariorum gentem ex quibus nllimis : latenus poluit patria Noricus esse aut dki. Hunc
verbis evidcnter apparet voce.m Nerviorum, primolo- nodum sanctum Hildulfum gene-
ut solvant aliqui,
co positam, ex ipsius interpolatoris menlc, non nisi re quidem, non autem patria,
et forte etiam tam
pro mendo habendam esse, ncquc Nerviorum sed genere quam patria Nervium fuisse, sed aut paren-
Noricorum Fuit igilur S. Hildulfus
le.gi de.bere. tes ejus, priusquamnasceretur, e Nerviis ad Nori-
patria vel Nervius vcl Noricus ; scd uter fuerit, cos transmigrasse', aut ipsum jam natum eo depor-
restat inquirendum, necres caret difficullale : nam tasse, seu dcportandum dedisse; aut denique ipsum-
primo cum maxima sit Norkos dis-
inter Nervios et met, adhuc puerum seu adolescentulum, eodem pro-
erepantta, cerlc non poiuit, quasi parum aut nihil feclum csse ct Ratisponx litterarum studiis operam
interessel, B. Hildulfus indiscriminatim modo Ner- dedisse, ibidemque clerkali militix adscriptum fuisse
vius modo Noricus appellari. opinantur. Verum hxc omnia gratis sibi fmgunt, cum
Ex Nervio- 10 Ncrviicx Strabone lib. 4, ct Cxsare Com- in nulla ex tribus Vitis S. Hildulfi vel minimum
ruin dcscri-
mentario Treviris junijebanlur : illorum aulem exlet vestigium transmigrationis, deportalionis aut
ptionc,
fines Cluverius Gcrmanix antiqux lib. 2, cap. 22 profcclionis hujusmodi.Dcinde quamvis in omnibus
sic describit : Terminus Nerviis a Septemtrioni- manuscriptis codkibus primx Vitxmihi notis, leqa-
bus idem qui Atvaticis a meridie ab ortu Mosa ; tur beatus Hildulfus claro ex Nerviorum genere
flumine primum a quinque illis populis, qui uno ortus, tamcn vix dubitari potcst, quinexemplar quo
nomine antea Germani, mox Tungri dicti fuere, intcrpolutor illius est, Noricorum nonVitx usus
deinde a Treviris separabantur. meridie Rhe- A Nerviorum cnim manifeste supponit
habuerit : hoc
mos attigisse inde colligo, quod Cassar Commen- mox subdcns Circa illius temporis setatem Gari-
:

tario 5 Arduennam silvam per medios fines Tre- baldus regebat eamdem Noricorum, hoc est Bai-
virorum, a fluinine Rheno ad initium Rhemorum oariorum gentem.
pertinere asseverat Commentario autem 6,
; 13 Consimilibus exemplaribus usi videntur, tum rejectis, qux
eamdemab ripis Rheni finibusque Trevirorum Rkherius Senoniensis, tum Joannes a Baijono Me iiicontra-
riiiin prol
ad Nervios pertinere ait; ab occasu ipso Scalde diancnses historiarum scriptores, quorum ille circa Scotis et IH-
ad Camaracum usque Ambianis; hinc vero ad annum 1260, hic vcro anno 1326 historiam suam bemis
ail-

ducuntur.
Scarpje confluentes ab Attrebatis dirimebantur. adornavit. Nam Rkherius lib. 1, cap. 11. Sic lo-
Continentur hodie regiones his finibus istae Na- quitur In Bavariorum Territorio,
:
: in civitate
murcensis comitatus pars inter Mosam et Sabim, qure Renesborch dicitur, duo viri fratres exstite-
deinde Hannoniee maxima pars, nec non e Picar- runt ex nobilibus illius terrae genitoribus pro-
dia Tirassiensis ducatus portio; item Camera- creati, quorum unus Erardus, alter vero Hildul-
censis agri pars. IIxc Cluverius, a quibus non fus vocabatur. Joannes vero de Bayono lib. 1
ccdit Jacobus Carolus Spener in Nolitia Germanix
cap. 18, de S. Hildulfo agere incipicns Qui claro :

anliqux lib. 7, cap. 5, Bjtro. 32 et 33, quamvis Noricorum, id est Bavariorum processit stem-
num. 34, hos Nerviorum limites seriore xvo pluri- mate. His accedunt complures graves Auctores : et
mum lurbalos atque confusos fuisse asserat, cum in imprimis Avenlinus Annal. Boiorum lib. 3, cap. 7,
maris littorc noliiia imperii Romani et passim au- ubi de S. Emcranni monasterio scribcns, testatur,
ctores Nervios nobis ostendant; Nervkum littus et divum Arionardum et S. Hildulfum fratrem ejus
Nervicanum tractumcum Armoricano conjungentes, Noricos fuisse ; Adhreiter Annal. Boicor. parle 1
atque ad oceanum poncntes.
ubro 7> nltm . 34> ubi hx
Per id temporis ,.
habet .

11 Norkos vero vclens Illirici partem occupas- D. Erardus, qui et Eberbardus vel Arionardus,
se, cerlissimum est ; sed quam el quotam, ut clare Episcopus Ratisponensis, ejusque germanus, no-
 DIE UNDECIMA JULII. 201

mine Albertus, Boicam magnis virtutibus exor- themiusin manuscriptis annalibus celeberrimi creno- AICTOIIE

narunt. Habuere tertium fratrem Hildulfum, bii ejusdem S. Maximini. tum denique Mabillonins H. B.
quem Trevirensis ecclesia coluit antistitem. Fue- in Annalibus Benedictinis tom.3, lib. 15,num. 57.
runt illi claro Boicorum sanguine, non Scotico Postquam enim Servatus Lupus elevatas a beato
aut Nervio, uti visum estrecentioribus. Et Chri- Hildulfo S. Maximini reliquias narravit, miracula
stophorus Browemts 'Annal. Trevirens. lib 7, num. deinde consecuta sic reccnset, nt temporis ordine
157, sic dicens : Fuit Hildolphus claroortus No- incedat.

ricorum seu Boiornm genere, non Scotivo vel 16 Exorsus igitur a nobili quadam Franca, Ro- S. Maximini
doara vocabulo, quee diu desideralam salutem ad S. transtatio el
Nervio, ut visum est recentioribus, fratremque
S. Othilix
habuit Erhardum, quem alii Eberhardum dicunt Maximini memoriam recupcravil , progreditur ad baplismus,
et Arionardum. Carolum principem (quod de Carolo Martello inter-
pretandum, rerum series et consequcntia demonstrat)

qui longa febrium molestia gravique cibi ac potus

fastidio, quo laborabat,ibidemsanatusest. Tumsub-
§ III. De aetate sancti Hildulfi.
dit recepta aduabusfeminis et quodamAlbone, ejus-
dem Sancti interventu beneficia. Et tandcm Regis
Expoiiitur gravissima difficultas ex pri- Pipini, magni Caroli genitoris, quemtlam clericum,
nec non ejusdem Pipini ex filia nepotem Cunibcr-
oribus Vilis S. Hildulfi et ex Vita
tum a daemone liberatos narrat. Cum igitur emviae
S. Othilice.
S. Maximini loco moto: fuerint priusquam Carolus
Martelius ope. ejusdem Sancti convalesceret, conse-
Capitalem Circa xlatem S. Hildulfi maxima est difficultas quens est, B. Hildulfum, qui illas factus jam Epi-
difficultatem scopus movit, esse regno Pipini, qui Caroli Martel-
non enim de paucis annis, sed de integro fer-
crearunt
me scculo inler Auctorcs disceptatur aliis ipsum :
li anleriorcm, fierique minime pos-
filius fuit,-longe

ejusque gesta ad septimum ; aliis ad octavum secu- eodcm Pipino jam regnante Trevirensem ca-
se, ut

lum referentihus. Utriusque sententiae fundamenta thedram adeptus fucrit.

desumuntur ex triplici ejusdem Sancti Vita ; nani 17 Confirmatur hoc argumentum ex anliquiore cx quibus
manifeste
in qualibet illarum legitur ipsum Miloni in archie- S. Maximini Vita, quam ex pcrvetusto S. Victoris
eviitcititr,
piscopatu successisse, et abdicata postmodum dignita- Parisiensis codice depromptam edidere Socii Bol-
te, locum sccessui aptam, a Jacobo Leuchorum Epi- landiani. ad xxix diem Maii; in hac quippe Vita.

scopo sibi designatum, petiisse. Certum est autem, translatio S. Maximini S. Hildulfo non tantum ad-

neque Milonem ante medium seculum octavum in- scribitur, sed etiam subsccuta miracula eodem pror-
teriisse, ac sedem Trevirensem reliquisse, neque sus ordine recensentur ab anonijmo Sammaximia-
Jacobum, ejusdem nominis unicum illorum tempo- nensi, qui ut auctor prxvii ad camdem Vitam Com-
rum Tullensem Episcopum, ante idem tempus ec- mentarii ait,Pipini Reqis setate vixisse et scripsisse

clesine Tullensi preefuisse. Preeterea tam in prima videtur, cumullra eam haud quidquamreferat, adeo-
quam in secunda S. Hildulfi Vita legitur, Pipinum que integro ferme seculo senior Lupo fuit. Similitcr
rempublicam Galliarum tunc gubernasse; cum cle- baptismus S. Othiliae non modo prxcessit obitum
rus et populus Trevirensis eumdem Sanctum in Milonis regnumque Pipini, scd ab utroque tantope-
Antistitem unanimiter postularunt. re dissitus est, ut ad seculum septimumomninoreferri

Scholastici 14 Nec quemquam morari debet, quod idem Pi- debeat. Probat id antiqua ejusdem S. Othiliee Vita.
illi Vitx pri-
pinus, qui in secunda Vita exprcsse dicitur Rex et tom. 2 , Actorum SS.
Ordinis S. Benedicti
111% e.v vclii-
stiori coiupi- pater Caroli Magni, prima Vita, omisso Regis
in edita, pag. 486, cujus auctor Anonymus diserte as-
tatores,
litulo, dicatur dumtaxat genilor CaroliMagni; sive serit, non solttm sanctam Othiliam esse filiam Illu-

enim id evenerit cum Pipinus adhuc Major-domus stris Ducis Adalrici, qui alio nomine Ethichin

cum Rex jam evasissct, parum interest,

erat, sive dicebatur, et Berehsindre uxoris ejus, quae, sicuti
cum paucorum annorum inter utrumque sit discri- assertione plurimorum didicerat , affinitate S.
men,'maxime quoad Austrasiam, in qua Pipinus Leodegarii redimita, soror beatissimre Sigrandre,
etiam tamquam Major-domus principatum non te- matris ipsius sanctissimi Leodegarii erat, verum
nuit, nisi postquam Carolomannus ejus frater rebus etiam Ducem Adalricum seu Ethichin, qui ctEttti-
secularibus nunlium remisit, hoc est post annum co et ex voce Adalricuscontracffl, Aticus dictusest;

746. Conlra vero in prxdictarum vitarum qualibet temporibus Hilderici Imperatoris seu Regis ; (quod
duo narranlnr prxclara S. Hildulfi opera, quorum de solo Childerico, Chlodovei secundi filio intelligi

alterum Archiepiscopus Trevirensis janl factus, al- potest) eidem Berehsindoe, qnx etiam Berestcinda
terum autem, dimisso jam archiepiscopatu et Vosagi dicebatur, matrimonio jam conjunctum fuisse, ex il-
soliludinem inhabitans gessit. lisque natam esse filiam, a nativitate aecam, qua:
quorum er- 15 Primum quod corpus S. Maximini, prx-
est paucos post annos bapthata visum recepit.
rores pro-
bniil sulis olim Trevirensis,a loco quo eum sanctus Pau- 18 Idem confirmat fragmentum historicum quod S. llildlllflin
11011 scculo
linus Aquitanus sepelierat, in alium transtulit. Se- Alberti Argentinen.sis chronico prxfixum, et ab An-
octavo.
cundum vero est quod Ethiconis alias Ethici seu drea Chesnio recusum est tom. 1. Scriptorum histo-
Athici Ducis filiam, a nativitate cxcam baptizavit, ris Francicx, pagina 782. Ait quippe hujus fra-
quam sanctus Erardus carne quidem beato Hil- gmenli auctor pariler anonymus, A\h\cvm seuAdal-
dulfo germanus, ordine vero coepiscopus, mente ricum, patre adhuc superstite ct Hilderico regnan-
simul et corpore illuminatam de sacro fonte exci- te, uxorem duxisse Bereswindam nomine, filiam

piens nominavit Othiliam. Atqui hxc translatio sororis S. Leodegarii, ct genuisse Othiliam, qwe
corporis S. Maximini multo ante obitum Milonis ab sancto Erardo Rulisponensi Episcopo etHildulfo
Archiepiscopi Trcvircnsis, qui Pipino regnante, Trevircnsi bttpthata, in sacro fonte visum recepit.
-
apri dente percussus inleriil, peracta est, ut ex or- Dissentitquidem, ut patet.hic anongntus u superit
dine relationisServtiti Lujii, qui res divi Maximini re circa Beresuindam Athici ducis uxorem, quam
sanctis-
anno 839 scripsitreclt collitji censuerunt, tumGo-
: ille sororem beatissimse Sigrad» matris
defridus Henschenius iti annotatis advitam S. Ma- simi Leodegarii, hic vero filiam sororisS. Leode-
garii fuissc tradit. Vemm luec dissensio in
xiiiiini die pnrsentt
xxix Maii cap. 2, tum Alexander Wil-
Tomus iii Julii. 31 8«*-
 202 DE S. HIDULFO CONFESSORE.
AUCTORE quxstionc parvi pendertda videtur, maxime cum non tium est Lotliarii Imperatoris, quo prima monaste-
II. B. amitam simul eodemque tempo-
repugnet, neptem el rii S. Stephani Argentoratensis fundatio ac donatio,
re vitam ducere. Potiorem tamen fulem anomjmo ab Adalberto Duce Athici Ducis filio facta, confir-
scriptori Vits S. Othilise, quam anonymo auctori matur augeturque. Nam in hoc diplomate, quod in-
fragmenti Untitinm habendam esse arbilralur Ma- tegrum edidit Francisais Guiltimannus in suo de
biUonius, qui in observationibus ad Vitam S. Othi- Episcopis Argentinensibns canmaitario, iilan Im-
Hx, postrcmum bunc auctorem deceptum fuisse ait, perator sic loquilnr:
loco male intellecto Vitx S. Leodegarii, in qua idcm '
22 Omnium fiilelium sanctae Dei Ecclesiae, et Lotharii im-
Sauctus Childericum rege.m arguisse perhibetur, nostrorum praesentium videlicet et futurorum peraloris.

quod Regiuam, quam hatebat conjugem, fdia sui comperiat industria, quod dilecta cognata nostra
esset avunculi, id est avunculi Childerici, quod ta- venerabilis sanctimonialis et abbatissa sancti
men auclor fragmenti de S. Leodegarii avunculo protomartyris Stephani Ruadrut majestatem no-
perperam intcrpretatus est. stram adiit, offerens obtutibus nostris auctorita-
tes et munimenta chartarum
illustris parentela?
nostrae progenitoris Ducis Adalberti, qui funda-
Urgefur res eadem ex diplomatibus vit jam dictum locum in parte suae hereditatis,
et ex tertia S. Hildulfi Vita. quae sibi pertinuit inter ruinas veteris Argento-
rati, et dotavit eum
suis large, pro re-
praediis
medio animae parentum suorum, ibidem
suae et
sed septimo Idipsum evincunt pleraque vetera diplomata. I'ri- attributis, atque Attalam sanctissimam virginem
maa imcflo- mum est ipsius Childerici II Regis, qui Valcdio Abbatissam praesidere ordinavit. Et quemadmo-
ruisse.
abbati S. Gtnjvrii Monasteriensis in Alsatia quse- dum in eisdem insertum continebatur auctoritati-
dam ad fiscum perli concessit, et confectum ca bus, eumdem locum per pragmaticam regis Chil-
de re prsceptum inscripsit Atliico Duci. Mcminit derici constitutionem prserogativa emunitatis li-

hujus diplomatis Mabillonius Annal. Bened. lib. dertate communiri impetravit. Data Idus Maii
15, num. 6, el integrum illud suo loco darc propo- anno Oiristo propitio imperii Domini Hlotarii in
suerat, sed cum id ab eo prxstitum non inveniam, Italia xxvi, et in Francia vi, Indictione viii. Ac-
idem ex veteri, el eodem fe.rme temporc quo auto- tum publice in palatioregio Argentoraco cumire-
graphum ipsum confecto exemplo, quod in archivio mus in Italiam feliciter. Amen.
ejusdem monasterii asservatur, summa fide descri- 23 Childerici nomen Chilperici loco in hoc di- et Theodo-
ptum attcxarnon gravabor, ubi lectores prxmo- rici Caten-
hic ploma irrepsisse, contendit Cointius
Annal. Eccles. sis regis
nuero, de mira veterum in' scribendis nominibus Francor. tom. 4, ad annum7 12, quod inficiari no- idem confir-
propriis varietate, deque litleris c et li quibusdam lim; at ex infra dicendis manifeslum fiet, errasse mant
vocabuiis ab eis prxter communem usum appositis, Ulricum Obrechtum qui in Prodromo rerum Alsati-
ncc non de illorum styli barbarie , vitiosa orlhoqra- carum pragmatkam constitutionem, de qua
cap. 9,
phia et litteraspermutatidi licentia ; videndum Ma- hic est mentio, ad alium quam Childericum ter-
billonium de re diplomatica lib. 2, cap. 1 et Sup- tiumrcferri deberenegat. Quartum diploma est The-
plement. capitibus 3et 12. Sic habet diploma: oderici Calensis Regis Liutfrido
Duci et Eberhardo
Viploim 20 Childericus Rex Francorum
i
vir illuster, domestico, ac venerabili in Christo Domino Bene-
ttilderi
ttegis Chadico Duce Rodeberto comete. Illud nobis ad dicto Abbati inscriptum, quo idem Rex
monasterii
stabilitate regni nostri procul dubium credimus Honaugiensis ,
recens conslrucii , regimen prsedicto
pertinere, si petitionibus sacerdotum in quo no- committit Benedicto, quem etiam Tubanum vocat.
stris fuerit auribus prolatae perducemus ad effe- Hoc diploma refertur a Jodoco Coccio in Dagoberto
ctum. Ideocognoscat magnitudo sedulitasvestra, pag. 132. Sed in eo desideratur annus quem ex
,

quia nos homines illos qui commanunt in Moni- charla sequevte facile erit colligere. His
diplomati-
fensishaim et Onenhaim quantumcumque ipsi ad bus adstipulatur charta, a Mabillonio edita,
dona-
partifisco nostro retebant, tam freda quam reli- per Liutfridum Ducem et Eberhardmn
tionis factse
quas functiones Valedio Abbate ad monasteriolo Comitem, Adalberti ducis filios, monasterio
Honau-
confluentis, hoc plena et integra voluntate visi giensi in hunc modum :

fuimusconcessisse. Quapropter jubemus, utneque 24 Sacrosancto monasterio quod dicitur Hohe- iinn charla
vos, neque jumores, seu successoresque vestris naugia, in honore sancti Michaelis super n Mabiltonio
fluv ium
idem ex hoc contrarie non existetis, nisi sicut Rhenum constructo ubi Dominus Benedictus adducta,
,

diximus quantumcumque homines qui in ipsas Abbas praeesse videtur, Liutfridus et Eberhar
dequas villas commanere videntur, totum et ad dus cogitantes pro animabus nostris vel
pro ae
integrum ipsms Valedio abbate omnes functiones ternas retributionis venia, propterea
complacuit
reddere debeant. Et ut haec praeeeptio pleuiorem nobis animus, ut de ipsa insula quas
dicitur Hohe
obtineat vicorem, manus nostras subter scriptio- naug et Rhenus circuit, de parte nostra
quan
mbus subter decrevimus roborare. Childericus tumcumque genitor noster Adalbertus Dux
nobis
Rex recognovit, Subsequitur signum variis calami moriens dereliquit, ad ipsum monasterium
con
ductibus implexum. Datum sub die quarto quod donare deberemus. Ideoque haec omnia
sunra
feot mensis Martius anno decimo tertio regni jam
nostri.
dicto monasterio vel aoentibus
vestris »V
praesenti m
vestram tradimus
,
dominationem
21 Secundum est Theoderici Regis, fratris vide- ad possidendum. Datum tertio Idus Decembris
licet et successoris prxfati Childerici, in favorem anno iii regni Domini nostri Theodorici
Ebersheimcnsis seu Novientensis monasterii datum Regis.
Signum Liutfridi
Ducis qui consensit. S. Eber-
iiiscriptumque Athico Duci et Adalberto comiti
hardus domesticus hanc epistolam testamenti
a
ceterisque fisci exactoribus. Hoc diploma referl me factam relegi et recognovi. S. Ego Eugenia
IVolgangus Lazius lib. 8 de Sucvis, sed prxler-
acsi indigna abbatissa quae consensi. Erat
hxc
missa illiusdata, quam supplevit Mabillonius Annal. Eiujaiia abbatissa neptis B. Othilise ejusque in
Bened. tom. pag. 488,
Ho-
1 e.r veteri ejusdem mona- hcmburgensi Parthawne immediata successrix.
steriiChronieo.ubi legitnr dalum mense Februario,
25 Ex quibus omnibus monumentis certum fit et
die nona anno decimo regni ipsius Theoderici.
Ter- evidens, primo, Athicum Alsatix seu
Allcmannix

ducatum
 DIE UNDECIMA JULII. 203
ducatum tenuisse Childerki II Regis tempore. Se- lib. 4, etaliipatri successisse asserunt, constans est iUCTORB
cundo, eumdem Alhicum udltuc in viuis extitisse, eorumdem omnium auctorum opinio , hunc Gari- H. B.
Adalbcrtumque comitem, B. Olhilix ejus filium ac baldum (seu primus seu sccundus fuerit) non re-
[ratrem, perfectx jam xtatis virum fuisse, cum am- gnasse ultra duodecimum seculi septimi annum, in
bobus, hoc est Athico Duci et Adalberto comiti quo ipse etiam Theodebertus Austrasiorum Rex re-
ceterisque fisci exactoribus prxceplum suum in- gnum ac vilam amisit. Consequens igitur est, ut
scripsit Rex Theodericus fraler ac successor Childeri- B. Hildulfus eodem saltem anno hoc est Christi
ci secundi anno decimo rcgni sui , id est annoChristi
'., sexcentesimo duodecimo natus sit.
683 vel 684. Tertio in Alsatix seu Allemannix 28 Secundo, narrat hic auctor ejusdem Vitx ca-
ducatu Athico successisse Adalbertum, qui monaste- pitibus 2 et 3, qualiter B. Hildulfus post expleta
riunt sancti Stephani Argenloratensis condidit, ei- litterarum studia, moribus ecclesiasticis jam as-
que prxfecit sanctissimam virginem Attalam (quam suefactus, Reginoburgi clericatus honore dona-
omnes auctores filiani cjtts, et neptem D. Olhilix tus est, actandem exemplo fidelis Abrahae, terra,
fuisse tradunt) ac insuper cumdem locum, impetrata cognatione, domoque parentum egressus, iter
a Rege Childerico pragmatica constitutione commu- arripuit Sicambriam versus, subiitque civitatem
nivit; qui profccte Rex Childericus nullatenus esse Treviricam, quam tunc incolebat copiosus mona-
potuit -Childericus III, ad cujus regnum non per- chorum numerus... quibus, spem seculi irridens,
venit prxfatus Dux Adalberlus, qui anno tertio Re- imperterritus Agonoteta Christi sociatus, mona-
gni Theoderici Calensis, hoc est anno Christi 724 sticam normam professione explevit et actibus...
jam obieral, nt ex prxallata charta pro monasterio Eratque (inquii) in illis diebus in regio palatio
Honaugiensi liqnido conslat. Unde vel Childeri- Angisus, Arnulfi filius, administrans principa-
c.um II, vel saltem Chilpericum II, ut Cointiopla- tum sub nomine Majoris-domus, cujus quoque
c.et, fuisse necesse est. setatem attigit Heraclius Romanae reipublicse Au-
26 Quarto, Adalberto Duci snccessisse Luitfri- gustus, qui revexit sanctissimae Crucis lignum a
c( tempora dum, alias Leutfredum, vel Lcudofredum, filitm Chosroae tyrannipartibus... Pipinuspost multum
conectuntur;
ejus, proculdubio natu majorem, qui ducatu jam po- temporis patri Angiso decedenti succedens, rem-
tiebatur ante prxdictitm annum 724, ut ex eadem publicam Galliarum gubernavit florentissime...
cliarta, ultimo loco a nobis relata patet : sanctam Hic et alios filios habuit, sed ex his prsecipuus
vcro Othiliam eodem nnno 724 jam vivere desiisse, Carolus extitit, qui ei in principatu successit.
ejusque locum in Hohemburgensi parthenone tunc Quod visum est pro-
idcirco fortassis plus justo
obtinuisse Etigeniam ejus, neptem, qux donationi a sequi, ne similitudofiominum decursioque tem-
Luitfrido Duce et Eberhardo comite fratribus suis porum in sequentibus injiciat scrupulum lectori
Honaugiensi monaslerio factx, anno iii regni Theo- nempe prrefatus Dux Carolus, primi ex Francis
derici Calensis subscripsit et consensit sub hac magni Imperatoris Caroli extitit avus. Tum sub-
forma : S. Ego Eugenia acsi indigna abbatissa dit : Publicis igitur utilitatibus invigilante An-
qua? consensi. Unde apparet, B. Othiliam vitx giso jam dicto, et Milone Archiepiscopo rebus
sux partem maximam seculo septimo traduxisse, et humanis exuto... tunc subito Hildulphi nomen
baptismum, e.o durante. accepisse, nec non a vero per ora omnium sonuit, quod vir esset nobilis,
longe aberrasse Guebwillerum, Cointium Annal. Ec- scientia eruditus, lingua urbanus, vita Deo ho-
cles. Franc. ad annnm Christi 690, num. 52, Pel- minibusque placita, ac moribus clero et plebi
treum in Vita S. Olhilix et alios, qui hanc San- proficuis congruisque compositus. Mox sermo in
ctam annis non minus centum tribus vixisse et anno aula Regis percrebuit, atque exiit edictum ut vir
dumtaxat 760 vel 765, sub Pipino rege e vivis ex- talis ac tantus pastorale subiret ministerium.
cessisse tradunt. Cum igitur translatio S. Maxi- Atqui tum Heraclius Imperator, tum Angisus, S.
mini et baptismus S. Othilix, qux inter prxclara Arnulfi filius, ad seculum septimum omnino perti-
S. Hildulfi, jam facti Archiepiscopi Trevirensis, nent: obiit enim Heraclius anno 641 ; floruil vero
gesta memorantur , ad septimum scculum referri Angisus potissimum sub Regibus Sigeberto et Chil-
omni.no necesse sit, conlra vero obitus Milonis Ar- derico, ncc excessit annum 687, immo necemejus
chiepiscopi Trevirensis, cui successisse B. Hildul- longe citius contigisse pleriquc arbitrantur : restat
fus dicilur, et prxsulatus Jacobi Episcopi Tullen- igitur, ut perperam huc intrusum et de.mortuo lunc

sis, a quo secretum habitatiouis locum, dimissa di- temporis Trevirensi Archiepiscopo male ajficlum fu-
gnitate, petiisse fcrlur, non nisi scculo octavo saltem erit Milonis nomen.
mediante contigerint, et nihilominus in omnibus Tertio, idem Auctor expresse asserit cap. 20
29 lion p/irni,
tticis acci-
S. Hildulfi Vitishxc et illa simul connectantur, quod emicuit ab aerumnabili incolatu hujus nostri piuiil.
mirum videri minimc debet, si circa ejusdem Sancti exilii piissimus pastor S. Hildulfus quinto Idus
xtotem auctores tantopere discrepent. Julii, cum ageretur annus ab Incarnatione Jesu
27 Verum in tertia Vita, qux ut prolixior ita Christi septingentesimus septimus consulatu Ju-
etiam explicatior est , plura insuper reperiuntur, stiniani junioris Augusti, a Leone seu Leontio,
qux B. Hildulfi ortum, prxsulatum, et secessum in contra eum rebellante , narium detruncatione
Vosagum seculo septimo adscribi debere comprobant. deformati, iterumque imperantis , quinta Indi-
Primo enim tempus illius ortus sic ejusdem Vitx ctione, anno trigesimo sexto habitationis suse in
auctor designatCirca illius temporis aetatem Ga-
: hujus terribilis eremi vastitate, quadragesimo
ribaldus regebat eamdem Noricorum hoc est vero a gloriosa Domini pontificis Maximini trans-
Baioariorum gentem. Ea quoque tempestate Au- . . latione.Errat tamen hic auctor dum subdit hanc
strasiis imperabat Theudebertus. Atqui Garibal- mortem contigisse sub Sergio venerabili Papa qui
dus, quisquis ille fuerit, sive pater Theodelindx, sex annis prius e vivis excesserat. Quarto deniquc
quem hic auctor cum nonnullis rerum Boicarum adjungit ipscmet anctor ejusdem Vitxcap. 21, quod
scriptoribus in regnum quasi poslliminio rediisse post gloriosi pontificis Hildulfi transitum, Reim-
forsitan existimavit, sive Thassilonis filius, quem bertus vir spectabilium ornamentis decenter prae-
Paulus Diaconus lib. 4, cap. 4, Velserus Re.rum ditus morum, concordi vvoto fratrum, regirainis
Bokar. Ub. 3, Brunnerus, Annal. Boicx gentis subiit quodque illius tempora et opu-
officium,
part i, Ub. 6, Adlireitter Annal. Boicor. part. i, scula sub Regibus Theoderico atque Childerico

juniore
 204 DE S. HILDULFO CONFESSORE.
AlCTOI\E juniore Pipiuoque filio Ducis Caroli sunt decursa. dum antiquorum patrum consuetudinem et insti-

H. B. inferius dicetur idem Reimbertus tutionem S. Benedicti abbatis ; sicque pariter,

Prxfuit cxnm ut
oratione fusa, salutabant se invicem cum spiri-
Mediano monaslerio non minus quinquaginta annis.
tuali gaudio, et tum demum sociateintur sibi in

Sancto illibatse pacis osculo et in reliquo caritosae

affectionis officio. Idem piissimus pater Deodatus
Aliis argumentis evincitur, in Vitis
faciebat carissimo suo Hildulfo, cui cum suis oc-
S. Hildulfi tempora confusa fuisse. currebat, Mortha flumine transito; nam quoad
vixit, cellam priorem apud S. Martini oratorio-
lum non deseruit.
33 Post obitum amicorum ul mutiis
Aeeedit VVa TariU prxterea hxc de sancti Hildulfi xtate vero sanctissimoruxn
post secutis
s. Veodali a devotissimis discipulis, pergit auctor, observa-
sententia confirmatur argumentis, aliunde pe-
tilis. Primum petitur ex Vita S. Deodali Niver- tum fuit, quod a piissimis magistris recolebant
nensis Episcopi, qxtx, cum anno 1049 ad summum traditum, videlicet ut semel in anno et isti invi-

Pontificem Leonem IX delata, et in provinciali serent cellas eorum, et illi istorum, tamquam
synodo saxxctx Romanx
Ecclesix recitala fuissel, praecipua pignora praeferendo tunicas magistro-

ab eodem Pontifxce decrctum fuit, ut in Ecclesia rum ; quibus cum tanta devotione occurrebatur,
legeretur, unde in lectiones verbotenus digesta fuit, et tanta veneratio exhibebatur, ut dulcissimi pa,-

e.tin choro ad Officium per multos annos a Canoni- tres ad filios rediisse post longa seculorum volu-
cis Sandeodatcnsibus deinceps recitala, ut constat ex mina crederentur. . . Ergo haec consuetudo tam
Legendario in illorum Archivio etiamnum servato, pia et religiosa integerrime conservata est inter
de quo vide Commentarium prxvium ineamdem Vi- haec duo ccenobia, donec sancta corpora, pluri-
tam die xix Junii. In bac quippe Vita dicilur pri- mis miraculis declarata, sublevarentur de terrae
B mo, quod beatissimus Hildulfus dignissimos sancti gremio, divina disponente gratia. Tunc, quod
Maximini artus transtulit quando ab incarnato consueverant facere in tunicis Sanctorum usque
Domino sexcentesimus sexagesimus septimus an- ad nostra tempora, conservarunt in corporibus
nus volvebatur. Secundo, quod decurrente sex- eorum cum eis invicem se visitando, aut sibi

centesimo septuagesimo primo anno, semper imi- complacito loco dulciter occurrendo, ubi inter se
tandus pater Hildulfus, archipraesulatu Treviro- pias commutando sarcinas, aliquamdiu velut pro-
rum abrenunciato semet ad commoriendum
, prios Dominos gestare amant.
Christo addicens, huic aridae eremo dulcissimus 34 Perseveravit hxc eadem consxtetudo ad me-
vicinus, etpacatissimus affinis accessit suo Deo- dixtm circiter (ut dixi) seculum xvn, convenientibus
dato. Tertio, quod cum divina miseratio emeri- hujus rei gx-atia singulo qxwque anno, feria v post
tum militera suum Hildulfum a nimio labore de- Pentecosten ex xina parte Canonicis S. Deodati, et

crevisset in aeternum requiescere, per dilectissi- ex altcra parte monacbis Mediani xnonastexii, ad sa-
mum sibi Deodatum dignatus est eidem transitus ccllum media intcr ulrumque ccenobium via erectum,
sui diem denunciare, et ut satageret ambas eo- in loco satis amceno, qxii Bellus campxts dicitxtr, et

rum cellas (sicut res poscebat) disponere. Itaque grandxvis ac prxallis fagis consitxts est; verum
fratribus suae cellae designato abbate domno anno 1635, grassaxitc. in Lolbaringia sxvissimo
Reimberto, valli autem Galileae domno Marci- bello, et capsa S. Deodali cuxxt magxta parte sacx'a-
nanno, emicuit ab hoc exilio ab Incarnatione Jesu rum ejus Reliquiarum luctxtoso concremata incendio,
Christi anno septingentesimo septimo. intcrmitti ccepit, nec deixxceps restitttta fuit, quam-
eiusgue enm 31 Secundum petitur cx multta inter B. Hildul- vis illam renovare Lotharingica pace facta, hoc est
S Ilildiilfii
et S. Deodatum in Vosago jam commorantes
.

societas,
fum post annttm 1661, Medianenses nostri noxt semel
amicitia et societate. Exinde enim neeessario con- tentaverixtt, eoque consilio ad prxdicttim sacellum,
sequitttr, B. Hildulfum fuisse S. Deodato coxvxtm die solita, invitatisque prius Sandeodatensibxis Ca-
at cerlxim est, secxdo seplimo S. Deodalxtm floruisse nonicis cxtxn capsa S. Hildulfi aliqxtoties accesserint
el monasterium Vallis Galilxx construxisse ; nec prxfati cnixn Saxxdeodatenses haxic provinciam sibi
non eamdem vallem cxxm oxnni iutcgritate a rege x-ursus ixxxponere detrcctarunt.
Cbiltlerico II, et privilegium, pro monacborum ibi- 35 Ritus in hac muttta Sanctorum pignorum de- institutis

dem cxistentiuxn quiete, a Nemoriano Archiepiscopo commutationc servari solitxts, sic describi- utrimgite
latione ct
suppltcatio-
Trevirensi impelrusse, xtt vider^e est in ejus Vita ad tur ad calcem Offxcii proprii S. Hildulphi, Tttlli nibxts,
prxdictatn diem xix Junii. Conslat autem hxc am- Leucorum anxto 1668 recusi : Feria quinta post
boruxn Sanctorum axnicilia et soeietas non solxtm ex Pentecostera. Hac die sic persolvi debet Offi-
eadem S. Deodali Vila, in qua graphice dcscribi- cium, ut hora saltem sexta mediata discedi pos-
tur, sed eliam ex ea qux ixxter illorum discipulos, sit. Dicta prius antiphona, Exurge Domine, et

Sandeodalcnscs nimirum ct Mcdiuncnses monachos reliqua de more, ut in processionali habentur,

continnavit, sneietate ac necessiludixte ; maxitne vero statim a choro per navim disceditur, cantando
ex pia, et usque ad medium circiter seculum dcci- Responsoriura de Jerusalem. Tunc quatuor Laici
xnunt septimuxn servala eonsuetudine, ad se invicem capsam S. Hildulfi, in sacello ejusdem Sancti
sinyulii quoque aiino defcrendi prixnum lunicas, prteparatara, accipiunt deferendam post RelHo-
deinde corpora sanctissimorum suorum patronorum, sos. Finito Responsorio supradicto, dicitur hym-
32 Charissimi Pontifices, inquit anongmus au- nus Veni Creator. Deinde cantantur Responsoria
ctor vitx S. Deodali cap. 3, statuerunt semel in sequentia, etc. Cum autem perventum fuerit ad
anno, dum in hac vita manserint, alter alterius crucem proximam capellae, capsa deponitur su-
cellam invisere, atque ibi sub noctem commanere, per lapidem ad id deputatum, ibique omnes re-
quam insomnes totam in sanctis colloquiis et di- manent, si necdum venerabiles Canonici S. Deo-
vinis laudibus solebant expendere, diluculo au- dati advenerint; siverojara adfuerint omnes, eis
tem ad suam redire... Et Dominus quidem Hil- statim occurrunt hoc ordine.
Primo Cantores
dulfus non procul a cella cum suis discipulis oc- intonant Responsorium Cum discipulis tum cru- ;

currebat venienti ad se Domino Deodato et suis, ces nostrae praecedunt, quas subsequuntur vicarii
quem data manu ducebat ad orationem, secun- nostri ; deinde fratres per ordinem, duorura vel
 DIE UNDECIMA JULII. 205

trium ad minus passuum inter unumquemque Regibus Tlteodorico atque Childerico juniore, Pipi- u CTORB
noque filio Ducis Caroli sunt decursa 50. Sindra- H. R.
eorum interjecto spatio. Tunc capsa ipsa sequi-
tur Religiosos, quousque a venerabilibus Cano- bertus, Regimberli successor, post vinginti et eo
nicis assumatur deferenda, quam intortiva nostra amplius annos vel potius post triginta et eo
tam in exitu quam in reditu hinc inde comitari amplius annos ut testatur Joannes de Bayono, qui
debent : post hanc vero populus incedit. posteriorem numerum legisse videtur in eo prxfati

in qiiibus
36 Cum autem tantillum progressi fuerint libelli de successoribus sancti Hildulfi codice, quo
ulivisqiie fratres, quatuor ex illis deputati paulisper a in conscribenda hisloria Medianensi usus est,quique
Sancti cor-
latere ceteros Religiosos cum modestia et gravi- hos tringinta et eo amplius annos conjici ait ex
tate bini incedentes praecedunt, capsamque S. chirographis illiustemporis,quo Sindrabertus vixit
Deodati adeunt, quam cum reverentia suis hu- hist. Median. lib. 2, cap. 10. Denlur ergo Sin-
meris imponunt ibique remanent usque dum
; drabcrto regiminis anni 32. Madaluinus, Sindra-
ceteri religiosi ad praedictam sancti Deodati ca- berti germanus et successor, rexit annis 12. Qui
psam, cum cantu deducendam, ad sacellum itidem omnes anni simul juncli efjiciunt 801.
accurrentes, ad illos pervenerint, quos subse- 40 Non equidem diffiteor, Fortunatum itlum, si ultra an-
niim 707 S.
quentur. Transeuntes autem fratres e regione qui Madaluino successit, Gradensem potius qudm
HiUlutfus
Canonicorum, capitibus nudatis, mediocri cum Hierosolijmitanum fuisse Palriarcham, neque in vixerit ;

reverentia illos salutant ubi vero perventum : Franciam venisse, aut ad Carolum Magnum acces-
fuerit ad locum, depositis utrimque capsis ante sisse ante annum Christi 803 ut ex Ughello, Ilalix.
sacellum propter nimiam sacelli angustiam
, sacrx tom. 5, Coinlio, Annal. Eccles. Franc. tom.
universo populo foris remanente, fratres post 6, et Mabillonio Annal. Bened. tom. 2 lib. 26, col-

Canonicos illud ingrediuntur, ipsius partem dex- ligitur. Quo posito, consequens est, illum non fuisse
teram occupantes, genibusque fiexis e regione prius institutum Mediani monasterii abbatcm. Sed
altaris toto Missae tempore permanent. Dicitur primo, nihil obstat quin Sindraberto qui triginta et
Missa post offertorium celebrans exhibet bra-
;
eo amplius annos vixisse dicitur, triginta tres qua-
chium sancti Hildulfi deosculandum Canonicis et tuorve regiminis annos concedamus. Secundo, facile,
nobis. Antiquior canonicorum primus deoscula- altercantibus inter sese de eligendo abbate Me-
tur (licet honestatis causa invitet antiquiorem ex dianensibus monachis, electio ad id tempus pro-
nostris), quem sequitur praefatus antiquior ex trahi potuit, inquit Mabillonius.
Canonicum alius frater pro
nostris, sicque alium 41 Quartum petitur ex eo quod opposita sentcntia
numero Canonicorum ibi existentium... Finita funditus evertit ac destruit totam sancti Huldulfi
Missa post Canonicos egredimur. Mstoriam. Nam si hic Sanctus Miloni in archiepi-
solenm rittt 37 Tum duo ex nostris intonant Responsorium scopatu Trevirensi, Pipino jam rcgnante transacto-
aitrersum
tteferrentur.
Ex locorum, ut infra illi autem quatuor fratres
; que jam medio seculo octavo successit, certe nec S.
nostri, qui capsam sancti Deodati detulerunt Maximini reliquias transtulit, nec sanctam Othi-
iterum eam accipiunt ac per eamdem viam, qua liam bapthavit, nec B. Deodato. ccenobii Vallis
venerant, in locum in quo acceperant, eam refe- Galilxx conditori, amicus fuit, nec denique Media-
runt, praecedentibus itidem Religiosis, dantque num conslruxit monasterium, in quo jam inde ab
hominibus ad id deputatis, seseque fratribus sta- initio ejusdem seculi florebat Reimbertus abbas,
tim conjungunt. Responsorium. Ex locorum vi- quem secuti sunt Sindrabertus, Madaluinus et For-
cina et antiqua notitia Deodato charissimus tunatus, qui tempore Caroli Magni eidem mona-
Hidulphus erat inclitus, alleluia. v Qui Primas Longe autem credibilius est, Aucto-
sterio prxfuit.

Trevirensium nuper intrarat Thalamum * Deo- res Vitarum sanctorum Hildulfi et Deodati, qui hxc
dato charissimus. Gloria Patri et Filio. Deodato omnia accurate recensent, exactam principum et
charissimus. Qux omnia paulo fusius hic enarrare Episcoporum chronologiam iejnorasse, quam veram
operx pretium esse duxi, quia constans et perpetua prxcipuarum rerum ab his Sanctis gcstarum histo-
hxc consuetudo statim ab obitu sanctorum Deodati riam nescivisse. Unde ex hujusmodi rebus ab eis
et Hildulfi exorta, ad xtatem scriptoris Vitx S. gestis, cerloque lempori alligatis, emendanda potius
Dcodati integerrime conservata, et ad hxc nostra venit haud satis comperta prxdictis auctoribus chro-
ferme tempora religiose continuata locupletissimum nologia, quam ex ejusdem chronologix repugnantia
mihi videtur prxbere testimoniutn de amicitia et rerum ab ijisis relatarum veritas deneganda.
coxtaneilate utriusque Sancti. 42 Quam vero ignola fuerit illorum temporum coustare sibi
Abbalum 38 Tertium petitur ex Libcllo de succcssoribus scriptoribus prxdicta chronologia, evidenter patet
potest totius
Me&ianen- vtttt kistoria,
S. Hildulfi in Vosago, hoc est in Mediano, quod exemplo interpolatoris tertix S. Hildulfi Vitx, qui
condidit monasterio ; si enim obitus ejus ad finem licet obitum ejusdem Sancti expresse assignet v Idus

seculi octavi differatur, ul differri necesse est ab Julii anni 707, et Pipinum qui in prima Vita
auctoribus oppositx sententix, non relinquetur locus Galliarum rempublicam florentissime gubernasse
qui tribus primis ejusdem Sancti successoribus tri- dicilur, non fuisse Pipinum Caroti Magni genito-
buatur. Certum quippe est, Fortunatum, qui quar- rem multis ostcndat, utlamen tanta laboravit inscitia
tus a dicto obitu Mediani monasterii exlitit abbas, chronologix Archiepiscoporum Trevirensium ctEpi-
adminislrationem suscepisse a Carolo Magno initio scoporum Tullensium, ut B. Hildulfum ct Miloni
seculi noni, dissidentibus.de eligendo abbale Media- Archiepiscopo Trevirensi successisse, et paucos post
nensibus Monachis. Contra vero cum sancti Hil- annos, relicta Trevirensi Cathedra, Jacobum Epi-
dulfi obitus ad initium seculi octavi revocatur et scopum Tullensem de secreto habitationis loco consu-
unno Christi 707 constituitur, assignati primis illis luisse asserat; sicque obitum Milonis et prxsitlulitm
cjusdem Sancti successoribus anni integrum seculum Jacobi, quos non nisi post medium seculum octavum
oclavum perficiunt, et tisque ad imperium Caroli contigissecertum est, ad meditim circilcr seculum
Magni perveniunt ut ex sequenli serie patebit. septimum necessario revocet.
*«' t«o ,:- 39 S. Hildulfus obiit anno Cltristil 07. Regim- 43 Quintum denique
i

petitur ab auctoritate gra- quam tamen

berlus alias vindicat eru-
Rcimbertus S. Hildulphi immediatus vissimorum ac doctissimorum virorum qtti qitxstione
ditorum con-
successor, prxfuit annis non minus quinquaginta, de xtate S. Hildulfi sitperiore seculo accuratissime sensits,
nt est in Vita, illiusque tempora ct opuscula sub discussa, hanc sententiam tamquam veriorem ac
 206 DE S. HILDULFO CONFESSORE.
ac prxsertim Godcfridi scoporum catalogos, in quibus non pauci desideran-
MJCTORE ccrliorem sequuti sunt, :

H. B. Francorum tur, quos aliunde constat earumdem ecclesiarum

Henschemi in sua de tribus Dagobe.rtis
4 § 5, et in annotatis ad episcopatum gessisse.
Regibus Diatriba lib.

Vitam sancti Maximini Trevirensis die xxix Maii 46 Secundo, B. Hildulfus sedem episcopalem
fecti siini
cap. 2 Caroli Cointii in Annalibus Ecclesiasticis
;
Trevirorum longe ante nwrtem dimisit e.t in Media-
Francorum ad annum Cliristi 667 num. 34, et ad no, quod condiderat, monasterio diem clausit extre-

annum 676, num. 23 ; Joannis Mabillonii in An- mum. At frequens occurrit in vcteribus Episcoporum
15, num. 58, et lib. 16, Catalogis omissio illorum, qui in sua sede defuncti
nalibus Benedictinit lib.
non sunl, nti se observasse per lilleras ad nic datas
num. 87; Francisci Riguetii insignis ecclesix colle-
testatus est, in hoc genere versatissimus R. P. D.
giatx S. Deodati prspositi, in suis memorialibus
historicis et chronologicis ad Vitam ejusdem
sancti Edmundus Martenius, qui et sequentia suppedilavit
cxempla. In veteri Archiepiscoporum Remensium
Deodati. ncc non iu suo systemate historico et chro-
Catalogo consignati non reperiuntur, nisi manu
nologko Episcoporum Tullensium cap. 15 et 17.
recentiore, quatuor Archiepiscopi, videlicet: Abel,
Quibus jure merito accensendus R. P. Alexander
Willhemius Societatis Je.su presbyter in manuscri-
Hugo Viromandensis, Gerbertus et Manasses, qui
adomatis. omncs sede sua pulsi aut sponte cedentes alio reces-
ptisAnnalibus Sammaximianis ab e.o

oppositis serunt. In nullo etiam ex antiquis Ebredunensium

Qunmvis eniin luc auctor pro conciliandis
Archiepiscoporum catalogis reperitur Chramlinus,
de xtate sancti Hililulli sententiis, duos Hildulfos
qui Theodorici regis tempore in convcntu Episcopo-
statuendos esse opinatus sit, unum scilicel qui
Nti-

meriano, alterum qui Miloni in Archiepiscopatu rum Marlaci (ut ex ejusdem regis diplomate Ma-
nihilominus late probal billonius conjicit Annal. Bencdict. tom I, lib. 16,
Trcvirensi successerit, ,

Hildulfum, Numcriani successorem pariter fuisse

11. 79) habitu destitutus fuit.
sancti Maximini translalorem, sanctx Olhilix ba-
47 Consultone an casu fieret hxc talium Episco- E
ptistam, B. Deodati amicum, et Mediani ccenobii
porum omissio, judicent eruditi antiquitatis investi- prsserlim in
omitleiulis
auctorem qnx omnia seculo se.ptimo contigisse in-
:
gatores. Crediderim , ex diptychis el nccrologiis iis, qiti se-

dubitanter affirmat.
ecclesiarum cathedralium plerumque conflalos fuisse dem clcscrue-
runl.
hic nobis potest epistola san-
catalogos Episcoporum in hisce vero diptychis et
txplosa S. 44 Opponi quidem ,

ludqeii tut
LwlijcriRixfridum TrajectensemEpiscopum,
iul
necrologiis ut plurimum inscripta non fuisse noinina
cti
Kujritluin
Episcoporum, qui sede sua vcl dejecti fuerant, vel
Surio Vitse sancti Suitberti adjuncta ad primam
e.
eplstola. ii

alia ex ratione, etiam pia, recesserant. Certe supra

diem mcnsis Martii, in qua legitur, sanctum Ste-
phanum Papam adpetitionem Christianissimi Regis nominaltisAbel Rhemorum Archiepiscopus fuit, vir
Sanctus, cleqtte ecclesia Remensi bene meritus, nec
Pipini anno 755, commisisse vices suas ad expe-
tamen in ejusdem ecclesix diptychis nomen illius
riendum actus, virtutes et gesta ac miracula
sancti Switberti, ad canonizandum ipsum san-
extabat. Nam de illo hxc habe.t Fnlcuinus abbas

ctum vice ipsius, venerabilibus patribus et Pon- LaubiensisDe Abel quoque tale quid comperi-
:

tiflcibus sancto scilicet Hildolfo Trevirorum et

mus. Remis nuper cum fuissemus et cum viro
Bonifacio Moguntinorum Archiepiscopis, etc, venerabili et illarum partium eruditissimo Adal-

verum supposililiam essc hanc sancti Lutgeri Epi- berone archiepiscopo confabularemur, inquiren-
stolam, et contentam m ea de Canonizatione sancti tibus nobis originem ejusdem urbis et in ea

Switberti narriilioiicm incriim esse fujincntum, jam Episcoporum successiones ; prolatis ejusdem ci-

pridem viri docti quamplures ostenderunt, omnium vitatis pontiflcalibus gestis, in eis inventum est,

rero eruditissime. (inquil Mabiilonius Ord. S. Be- quod in eadem civitate Abel quidam fuerit Epi-
ned. seculo3, part. i, in elogio historico sancli Suit- scopus, qui in ea plura acquisierit vel ordinave

berti) Socii Bollandiani in (

'uiniiiciitario prxvio ad rit : finis vero ejus quis fuerit scriptor gestorum
Viiam sancti Dudgeri die 26 Martii. omnino tacere voluit. Nos
ejus aut nescivit, aut
undecumque temporum numeris, hunc
collatis
eumdem Abel et nostrum fuisse et Scottum, et
De Archiepiscopatu S. rlildulfi. Episcopum facili ratione probavimus sed quia
S IV. ;

scriptori ejus incertus extitit finis, longinquitas

forte fecit itineris, et viri religiosi voluntaria
est bic quxslio de nomine sed de re, hoc est privatio amor
CatalogiEpi Nonde pontificatu et patriae ccelestis. Dixit
etiam
scoporu m Trevirensi; fueritne S. Hildul- Episcopus supra norainatus, prasdecessorum suo-
fus illo decoratus vel non. Cum enim Archiepiscopi rum ductam usque ad se consuetudinem, ut inter
imnien se.rius usurpari cicperit, prxdiclum pontifi- Missarum solennia, in ea speciali commemora-
calum nisi sub Episcopi numiiie procul dubio obtinere tione defunctorum , quaj supra diptycbia dicitur,
non potuit. Episcopis Trevirettsibus B. Hildulfum quotidie in aurem presbyteri recitante silenter
omnes auctores accensent ; sed duo sunl qux re.cen- subdiacono, omnium ipsius sedis nomina viritim
lioribus nonnullis aliquem dubitandi locum dede- recitentur Episcoporum ; satisque mirari se, quod
runt, utruin uerus nc proprius ecclesix Trevirensis in ea commemoratione iste non inveniatur. Hxe
Episcopus ftterit, nn vero Chorepiscopus lanluin, Fulcuinus in libro de gestis abbatum Lobiensium
hoc est Episcopus vicariam dumtaxat habens in ci- cap. 7, apud Dacherium Spicilegii tom. 7 (voluit
vilate vel in dicecesi Trevirensi administrationem. dicere vi, pag. 251).
Primum est quod in uno aut altero veteri Episco- 48 Tertio ex veteribus Episcoporum Catalogis quod exem-
probfr
porttm Trevirensium calalogo nulla Ilildulfi mentio nonnulli eo insuper vilio laborant, quod inscripli in l>lis

facta reperiatur. Seeundum vero est, quodabomni- illis Antistites perturbato interdum successionis or-

bus Vitx ejus aliisque posterioris xvi scriptoribus dine recenseantur. Nec certe mirum id viden de-
Miloni iit episcopatu Trevirensi subslitutus fuisse bet, quantum ad Ulos spectat Episcopos, qui amis-
dicalur ,
qttod nuUalcnus ftcri potuisseex moxdictis so dimissove episcopatu, a suis ecclesiis recesse-
liquido apparct. Vcruin lucc lanli noit sitnt momenti icunt, et extra sedem defuncti sunt. Cum enim
ut nos ab antiqua et communi de episcopatu S. Hil- post illorum obitum, qui sxpe etiam iisdem ecclesiis
dulfi sententia dimoveant. Nam primo certuin cst, ignotus erat, in diptychis mortuorum et necrolo-
plures in dtvcrsis ccclesiis reperiri imperfectos Epi- giis non inscriberentur, facile accidit, ut in Ca-

talogis
 DIE UNDECIMA JULII. 207

taloqisex hujusmodi diptychis et necrologiis forte clesix Trevirensis, Mediani monasterii omniumque MXTORF.
aliarum ecclesiarum S. Hildulfi memoriam colen- H. B.
dcpromptis omitterentur; deinde vero a posterinri-
seu correcto- tium, in quibus omnibus constantcr Trevirensis Epi-
bus illorum Catalogorum condiloribus
quidem ejusdem sedis Episcopis, scopus vel Arcbiepiscopus nominaluf.
ribus adjicerentur
sed male interdum servato successionis ordincquem 52 Restat igitur invesligandum, quo tandem or- sed non faci-
le disponitur
nesciebant.
dineac loco inter Episcopos TrevirensesB. Hildul-
ratione factum est, ut et in fus sit reponendus. Illum Modoaldi successorem,
postea ii"""-
49 Hac (ni fallor)
ioqueaddita veteriillo Trevirensium Episcoporum Catalogo, qui, Nnmeriani vero decessorem xstimavit Mabillonins.
mtiiuliii,
Mabillonio Annal. Bened. tom. 1, lib. 15 Annal. Bened. tom. 1, lib. 15, n. 58 et lib. 16,
teste
num. \Q;sedab hac ejus sententia discedere cogi-
num. 57, exstat in Bibliothcca monasterii sancti
Gisleni in Hannonia, Trevirenses pontifices illorum mur. Nam Numerianus unns est ex Episcnpis per
temporum, de quibus hic agitur, nudis nominibus quorum consilium xsanctus Sigebertus Rex privile-
(ut in diptychis fieri solebat)recenserentur hocordi-
gium concessit pro Stabulensi et Malmundariensi
Modoaldus, Numerianus, Basinus, Liutwi- monasteriis, ut constat ex Childerici II Regis, idem
ne :

nus, Milo, Wiomadus (omisso nempe S. Hiklulfo) Privilegium confirmantis, diplomate, quod integrum
etpostmodum a recentiore aliquo chronologix ac suc- exhibent Socii Bollandiani in Analectis ad Vitam
haud satis ejusdcm S. Sigeberti die Februarii. Prxerat igi-
cessionis Episcoporum Trevircnsium
i

eidem Catalogo sanctus pontifex jure qui- igitur Numcrianns Ecctesix Trevirensi jam a tem-
gnaro,
dem merito inditus, sed Miloni perperam substitu- pore S. Sigcberti regis, qui anno 656 vita defun-

tus fuerit. Inciderunt fortasse in hujuscemodi ca- ctus est. Nec obslat quod in dicto S. Sigcberli re-
gis privilegio Neraoriani loco legalur Attalenus.
talogum Sclwlastici illi, qui vitam et gesta sancti ,

Hildulfi seculo decimo breviare sluduerunt ; cumque

Quamvis enim Childericiani diplomalis perscriptor
Trevirensium chronologia seu Notarius in hoc fortc nomine erraverit, fieri ta-
in eadem Episcoporum
Sanctum hunc pontificem men minime poluit, ut Episcopis, quorum consilio K
nihilo peritiores essent,
Miloni successisse facillime crediderunt, et in bre- S. Sigebertus usus fuerat, Nemorianum annume-
quam adornabant iliius vita tradiderunt, unde raret, tiisi initia episcopatus ejusdem Numeriaui,
viore
ceteri postea scriptores in emrem inducti. xtatem sancli Sigebertv attigisse aut dalam hujusce
50 Ut ut sit, fatendum quidem est, Miloni in diplomatis quibusdam saltem annis prxcessisse con-

sede Trevirensi succedere minime potuisse B. Hil- stitisset, quod ad prxsentem quxstionem sufficit.

dulfura, qui longe ante Milonem, abdicatoque pri- 53 Pervenit proculdubio Numeriani episcopatus ordo succes-
sionis,
dem Episcopatu, obiit ; sed inde consequens non est, ad inchoatum Childerici II, regnum. Id probat pri-
ipsum nuili alii successisse, atque Episcopum Tre- vilegium ab ipso datum, prv monasterio sancti Deo-

virensem numquam exlitisse ; conlrarium enim pro- dati, quod integrum vulgavit Mabillonius in appen-
bant innumera diversi generis monumenta. Etpri- dice altera tomi primi Annalium Benedictinorum
mo quidem, illum ad episcopalem Trevirensis eccle- num. 25. Licet enim in hoc privilegio annus non

six dignitatem evectum fuisse, docet tam vetus quam cxprimalur, indultum tamen dicitur quatennus :

nova Antistitum Trevirensium historia. Secundo, monachi, qui nuncupantur, de percepta

solitarii

Lupus Servatus idipsum aperte innuit in Vita san- quiete valeant juvante Domino per tempore exul-

cti. Maximini cap. W,dumtranslationemsanctiMa- tare et sub ipsa sancta Regula viventes, beato-
ximini narrans ait : Igitur venerabiles Episcopi rumque vitam Patrum sectantes, pro statu eccle-
siae Catholicne et prodesiderabili salute Child
-
Hildulfus, Clemens atque Gotbertus convenientes
in unum, et quod evenerat diligenter examinan- rici gloriosi principis plenius Dominum valeant

tes, transferenda B. viri ossa ex memorata cry- exorare. Datum fuisse hoc Numeriani privilegium
pta et in loco, ubi nunc sunt sita, judieavere po- anno 664 putavit Riguetius.
nenda. Primus inter hos Episcopos nominatur Hil- 54 Sed si (ttt annotarunt Socii Bollandiani in variisvaria
trtient
dulfus, haud dubie quod prxcipuam in ecclesia annotationibus ad Vitam S. Deodati ab ipsis datam <j^

Trevirensi dignitatem et auctoritatem obtineret ; die xix Junii, toia ratio ipsum huic anno describendi p
nec certedecebat aut licebatad examen et judicium Riguetio fuit quod Gisloaldo Episcvpo Virdunensi,

illud proccdere absque consortio Episcopi Treviren- sicut el Childulfo Metensi et Eborino Tullensi com-
sis, ad quem maxime ea res spectabat. Tertio, san- provincialibus Episcopis inscriptum est, idem vero
ctus Petrus Damiani opusculo 19, disertis verbis Gisloaldus juxta anno 665,
Vasseburgium obiit

tcstatur, S. Hildulfum Trevirensem Archiepiscopum inde solummodo probatur, scrius quidem concessum
extitissc.PorroJnquit, Hildulfus Trevirensis Ar- non fuisse istud privilegium, sed niliil obstat, quin
chiepiscopus quantae sanctitatis quamque miri- prius concedi potuerit,cum et Childericus regnare
ficse vitse vir fuit, spatiosus occidens non ignorat. ccepcrit anno saltem 660 et tres illi comprovinciales
Pro cpisco- 51 Quarto, idem produnt omnes S. Hildulfi Vi- Episcopi jam pridem ecclesiis suis prxsiderent. At
<"ilu Treoi-
mui sunt tx, quarum prima ad illius xtatem quodammodo siveanno 664, sive aliquo priore datum sit liocce
* itte omnes, pertingit, cum circa annum 964 excerpta sit ex privileqium, certum est, Numerianum in sede Tre-
Actis veraci stylo digestis, volumine non parvae virensi non cxcessisse annum 666 siquidem anno
;

quantitatis, ab his quibus contigit ejus sedulitate 667, quoS. Maximini reliquiasB. Hildulfus trans-
tunc temporis perfrui ; ut conccptis verbis profitcn- tulit, eamdem ipse se.dem jam conscenderat, qua
tur adhibitiad hxc S. Hildulfi Acta brevianda Scho- deinde relicta anno 671 in nostram solitudinem se
lastici. Quinto, accedit antiqua S. Deodati Vita, in se recepit, ul constat tam ex tertia ejusdem Sancli
qua non tanlum asseritur, B. Hildulfum Trcviro- quam ex antiqua S. Deodati Vitis. Modoaldo ita-
rum Archiepiscopum extitisse, relictoque postea epi- que non S. Hildulfus, sed Numeriaiius. Numeria-
scopatuin Vosagum secessisse ; sedinsuper annotatur, no vero S. Hildulfus successit, cujus sententix pri-
ipsum sanctum Pontificem S. Deodato concessisse mus Auctor fuisse videtur Godefridus Henschenius,
privilegium, quod a duodecim Episcopis subscriptum in Diatriba de tribus Dagobertis Francorum regibus

fuisse dicitur. Qui vero tale privilegium concedere lib. 4, num. 5, quem secutus est Franciscus Rigue-
potuisset, si vere Trevirensis episcopus non fuisset? tius in systemate Chronologico historico Episcoporum
Sexto denique, idem confirmant omnia Kalendaria, Tullensium cap. 27, sect. 3.
Breviaria, Missalia, tam anliqua quain nova, ec- 55 Nec qucmquam morari debet, quod multo

lon-
 208 DE S. HILDULFO CONFESSORE.
AliCTOItK longiorem Numeriano Pontificatum tribuat Mase- amplam ac spatiosam fuisse portio-
perduxit. Satis
H. B. nius, in epitome Annalium Trevirensium lib. 7 ad nemillam, quam B. Hildulfus ab ecclesia Senonien-
gux utcum- impetravit, colligitur ex vulgato a Mabillonio,
que compo- annum Christi 657, ubi narralo Modoaldi exitu, sic si

uuiitur. ait Ad Nuraerianum deinde, ut sanctimonia

:
Annal. Bencd. tom.5, in appendicealteranum. 22,
excellebat, quse tunc dabat praecipuum in ele- Childerici II Regis prxcepto pro eadem Senoniensi
ctione suffragium, pontificalis cura translata est, ecclesia, in quo concessi ab eodem Rege territorii

cujus licet regendi terapora Browerus metiri se Marchix termini et confinia describuntur sed longe ;

posse neget, constat tamen anno Cliilderici Re- minorem et angustiorem esse portionem illam, quam
gis octavo, quera Christi 670 facimus, etiamnum a Monasterio Styvagiensiidem Sanctus obtinuit, inde
superfuisse ex diplomate ejusdem Stabulensibus patet, quod « ex eodem latcre locum, qui nunc san-
concesso. Unde mirari desinet, qui me ultra ' ctus Blasiusdiciturcum nemoribus, etmontcm, qui

Browerum ejus vitre tempora extendere videbit. " Fulcodi rupes appcllalur, cum multo terrx spatio
Evidens enim cst, Masenium in eo deceptum fuisse, " adjacentc Beggo, vir nobilis et locuples, B. Hil-
quod integrum non vidcrit Childerici Regis diplo- " dulfo ad monaslerium suum ampliandum contu-

ma, in quo quamvis Numeriani mentio /iat, non " lit, » ut idem Richerius expresse testatur, Cliro-

tamen ait Childericus, se per consilium Numcriani nici Senoniensis lib. 1 , cap. 12 ; et in omnibus ejus-
solummodo, B. Remaclum ab
illud concessisse, sed dem Sancti Vitis legitur.
ipso confirmationem pctiisse prxcepti quod bonx re- 59 Exstructo monasterio, quia (inquit ipsemet additis sub-
inde
cordationis patruus ejus Sigebertus, quondam Rex, Richerius) de nomine loci, qui antea nomen non cellia
aliis
pro Stabulensi et Malmundaricnsi Monasteriis, per habebat, B. Hildulfus anxius erat, considerata
consilium ponlificum ipsius tcmporis, id est Hum- ejus positione, quia ab oriente Senoniense Mo-
berti, Numeriani, Gisloaldi dederat. Ex qui- nasterium, ab occidente Styvagium, a meridie
bus verbis tantum abest ut scquatur, Numerianum Juncturas, quse nunc sanctus Deodatus vocatur,
anno Childerici Regis 8, superfuisse ,ut contrarium a septemtrione autem Bodonis monasterium ha-
potius inferendum videatur. bebat, illum suse habitationis locum Medianura
monasterium appellavit quod nomen usque ho- ;

die perdurat. autem multitudine tam

Crescente

§ V. De monasterio S. Hildulfi. Clericorum quam Laicorum ad B. Hildulfum con-

fluentium, quia tol monachi in tam arcto et angusto
loco simul habitare nequibant , diversas cellas in con-
Ih-sirilnin-
Relicto itaque episcopatu Trevirensi B. Hildulfus idem Sanctus (tesie
cessis sibi circumjacentibus locis
titr Vosagi
mimtes seccssit in Vogesum seu Vosagum monte.m, eodem Richerio ibidem) exstruxit " nempeadseptem
qui juga sua longe expandens, Lolharingiam ab Al- " abietes, ad sanctum Joannem de Hurimonte,
satia dirimit, et in occidcntali ejusdcm montis late- " apud Orbacum, apud sanctum Projectum, apud
re (quod hodie Lotharingise ditionis est) substitit, " Visivallum, ad Altam petram, qux monasterio
juxla fluviolum a rapido cursu corrupte Rabodonem •• supereminet , et ad locumin summitate montis
(Rabodeau) dictum, ad radicem asperrimi montis, •• qui Robcrti fons dicitur, denique ad Begonis
e cujus cacumine prxcelsa rupes eminet, qux, teste " cellam, qux nunc sanctus Blasius vocatur. Fra-
Joannc de Bayono olim Balma dicebatur. Exstat • tres vero, qui in prxdictis cellis sub regimine
liic locus media fere via, ab urbe Nanceiana Lotha- " S. Hildulfi habitabant, xstimantur quasi numero
riugi.c metropoli, ad urbem Colmariensem in Alsatia " trecenti. «
superiore percelebrem, inter Sandcodatense (saint 60 Quam in easdem cellas illarumque mona- qux postnw-
Diez) et Ravonensc (Ravon), eidem vix superstrata chos tum clericos, tum laicos potestatem et auctorita- dum in pit-
rwcias ere-
oppida, ab hoc quatuor, ab illo sex, a Morta (la tem B. Hildulfus vivens exercuerat, eamdem, ipso ctx sint.
Meurte) vero amnc, in queniprxdictus fluviolusRa- defuncto, retinucrunt posteriores Mediani monasterii
bodo influit, duobus dumtaxat milliaribus distans. abbates ; cumqae extricatis ct subactis silvestribus
57 IJ erpclua tunc monti Vosago superfusa erat agris, illuc villici aliique sensim accolx concessis-
silva, feris quidem abundans, sed hominibus plane sent, factum est ut monachorum cellx in parochias,
deserta. Ilanc tamcn intercidere subjectamque ter- ,
illorumque oratoria in ecclesias parochiales conver-
ram sparsim colerc in ejusdem loci confiniis jam terentur, et in illas abbatum Mediani monasterii
cceperant : tum S. Gundebertus, Senonum Episco- jurisdictio simul extenderetur. Quo pacto concretum
pus, Senoniensisque coinobii ab oriente conditor et coalitum esse crediderim, proprium
; et separatum
tum bcatus Deodatus, Nivernensis Episcopus, et mo- earumdem parochiarum districtum, in quo prxdicti
nasterii Juncturarum, alias dicti Vallis Galilxx, a abbatcs omnimodam in clerum et pbpulum jurisdi-
meridie Auctor ; tum denique primus ecclesix Stij- ctionem hactenus exercuerunt. Prxter has in Me-
vagiensis ub occasu iiistitutor, quisquis ille fuerit. diani monasterii districtu conclusas cellas, extiterunt
At sive ob nimiam convallis angustiam, sive ob cir- alix alibi, eidem monasterio postea addictx subje-
cumsistentium montium asperitatem, inculta ac de- ctxque cellx, sed ab eo successu temporis detractx.
serta e.o usque remanserat mcdia illa regio, quam inter quas primum locum obtinet Cella Bellx vallis,
B. Hildulfus, occultioris solitudinis anwre captus, qux a Gerardo Comite Vademontano, Theodorici
elegit.
Ducis Lotharingix fratre, desinente seculo xr fun-
iliiorum nie- 58 Ncque tamcn in hac latebra vir sanctus diu data, et Nanceium auctoritate Apostolica ineunte
tlinm fueril
latere potuit, sed nwx plerisque ad ejus magisterium seculo xvii translata,
id quod e.v- quibusdam factis bonorum
slruxit Sun concurrentibus discipulis, illorum piis desideriis ac
ctus,
accessionibus, initio hujus xvm seculi, inprxcipuum
deprecationibus permotus, de eedificando ibidem mo- monasterium erecta et commutata est.
et abbatialc
nasterio ccepit cogitare. Et quia congruens huic ope- 61 De primsvo monachorum Mediano-monaste- Qllfllll olll"
/'»''-
ri perficiendo spatium non habebat, eo quod, ut riensium vivendi modo nullus hic mihi videlur du- rcnulnm
/''<'"'' fessi
Richerius Chrouici Senoniensis lib. 1, cnp. 11 as- bitandi locus ; nam cum seculo septimo omnia fere Medmiieii-
serit, confinia Senoniensis Ecclesise et monasterii monasteria sub sanctorum Palrum Bencdicti et Co-
Styvagiensis ibidem jungebantur, impetrata ab lumbani regula condita et ad eam ordinata sint, ut
utraque ecclesia aliquanta terrae portione, sus- probat Mabillonius inprxfatione ad Acta Sanctorum
ceptum consilium prosecutusest, et ad optatum finem Ordinis nostri seculo i, eamdem, proculdubio, B.

Hildu-
 DIE UNDECIMA JULII. 200

a Sandeodatensibus occurrcbatur, ut superius AICTOUE

Hildulfus suseepit, et discipulis suis servandam tra- tione
H. B.
didit.Sed maximum hujus rei argumentum cst tum annotatum est. Verum cultus B. Hildulfi non diu
arctissima, qux inter eumdem Sanctum ct B. Dco- stetit amborum, quibus vivens prxfuerat, cccnobio-

datum iliorumqne discipulos semper intercessit ani- rum terminis circumscriptus, sed brevi clarescenti-

morum conjunctio, tum susceptum a sancto Hil- bus ejus miraculis, longe lateque. dijfundi coepit.

dulfo, post B. Deodati mortem, regimen monasterii Quamobrem sacrum ejus corpus ex oratorio sancti

Vallis Galilxx. Qui enim hoc regimen illi convcnire Gregorii, in quo ab initio humatum fuerat, in ma-
idem insiitulum eamdemque vivcndi re-
potuisset, si jorem Mediani monasterii basilicam, beatissimx
qulam cum sancto Deodato et Vallis Galilxx mo- semper Virgini Marix dicatam, iilatum est. Rem
non tenuisset? At ex privilegio Numeriani sic narrat terlix ejus Vitx Auctor cap. 20: Tan-
nachis
Archiepiscopi Trevirensis, pro monasterio Vallis dem officiose curato cadavere semper remini-
Galilxx, constal, hoc idem monasterium a sancto scendi Patris, humaverunt illud in basilica B.
Deodato constructum fuisse sub Regula B. Benedi- Papse Gregorii, a dextris altaris... verumtamen
cti et sancti Columbani abbatis. Eamdem iqilur cum lux meritorum B. Hildulfi crebris elaresceret

B. Hildulfus sibi suisque Medianensibus monachis miraculis, relatum ab ecclesia sepulturse suse
prxstitueral. Crescente autem deinceps Regulx san- mirabile corpus, devotione ac studio fratrum,
Benedicti existimatione etauctoritate, hanc solam
cti templo B. Marise Virginis est illatum, in quo
Mcdianenses in hodiemam usque diem retinuerunt dextrorsum eleganti curvato fornice, aliquanto
(ic professi sunt. delituit tempore.
Christi anno, quove sub abbate facta crcdilur
aimo 16M 62 Insigne semper habitum est Medianum sancti 65 Quo sit
transtatum
nnili ValO-
Hildulfi monasterinm ct in celebribus sacri Ordinis hxc sacri corporis illatio, hic non tradit tcrtix illius corjms sub
nensibus.
Benedktini cxnobiis computatum; sed inde celeber- Vitx auctor sed id ipsum in adjecto libello de san-
;
finem sei uti
viinoi
rimum evasit, quod anno 1604 sacra cum illustri cti Hildulfi successoribus non obscure indicat, cum
Vanne) Virdunensis mona- de Madaiuino, tertio post transitnm beatissimi Viri E
sancti Vitoni (vulgo S.
sterio sancita societate, Reformatx congregationi abbate hxc ait : Decedenti Sundraberto successit

sanctorum Vitoni ct Hildulfi, nomen et initium de- Germanus ejus Maldauinus, qui... arcam super
dit, ex qua deinceps congregatione, quasi ex scatu- beatos patroni nostri artus fabricari instituit,
riente solo , omnis monasteriorum Lotharingix quam etiam honorifice auri argentique metallis
Francix et Belgii Reformatio prodiit. adornavit. Nihil enim aliud, procul dubio, his

Quis sit ho- 63 Non admodum ampla, sed satis venusta et ad arce super beatos S. Hildulfi artus fabricatse
ilie monaste-
pielatem excitandam congrucnter instrucla est ec- verbis, quam quod superius elegantis curvati forni-
slalus.
idem Auctor significare voluit. Arcam
rii
clesia Mediani monasterii, qux a B. Hildulfo pri- cis vocibus

milus constructa, et sub invncatione Beatissimx Vir- autem istam Mabillonius (Annal. Bened. tom. 3,
ginis Marix dedicata, a posterioribus deinde abba- lib, 25, num. 60) interpretatur xdiculam, pro moi-e

libus auguslior cst reddita, et nunc ipsiusmet S. illius temporis, super B. Hildulfi corpus exstrnctam,

Hildulfi titulo decorata.In ea plures asservantur Peracta igitur fuit hxc sacri corporis illatio tem-
insignes Sanctorum reliquix, nempe sacrum ejus- pore Madaluini abbatis, qui cum Sandraberto fratri

dem S. Hildulfi corpus, nec non veneranda sancto- suo circa annum ab obitu S. Hildulfi octogesimum,
a Christo autem nato 787 successerit, et duodecim
rum discipulorum ejus Joannis et Benigni confesso-
rum sanctique Bonifacii Martyris ex Thebxa
,
dumtaxat annis Medianum monasterium rexcrit, nt
Legione corpora. Item corpus (capite ac paucis aliis superius ostensum est, restat, ut hxc eadem illatio

ossibus exceptisJS. Maximini Trevirensis Episcopi, extremis seculi octavi annis adscribalur.
arca seu eodem curvato fornice ct rursus
quod Sammaximianis ablatum et ad hanc ecclesiam 66 Sub eadem transposi-
translatum olim fuisse, anliqua fert ejusdem Me- sacra pignora in lapidco tumulo recondita manserunt iiim iiuiiiii

diani monasterii traditio. Prxterea S. Spinuli-con- nsque ad tempora Adelberti abbatis, qui restituta in scculo deci-
mo
fessoris S. Hildulfi discipuli, maxilla, reliquo cor- Mediano ccenobio monastica religione, de elevando
pore ad cellam Bellx vallis olim translato. Clau- et ex hoc lapideo tumulo transferendo B. Hildulfi
strum, dormitorium, officinx ceteraque Mediani corpore cogitare cccpit, transactojam medio seculo
monasterii xdificia sunt egregia et monasticis exer- tlecimo. Hujus translationis occasionem et historiam

citiis commodissima. Setecta est illius bibliotheca, sic tradit Auctor libelli de succtssoribus B. Viri in

nec tamen voluminum numero cuiquam ex qux

illis Vosago cap. 8: Posthasc oratorium gloriosoe Vir-
in Lotharingix partibus exislunl, inferior. Eidem ginis et Matris Dominse Marise, crebro fragore

monasterio ampla olim fuerunt dominia et prxdia, ruinam sui minitnns, idem abbas cupiebat di-
quorum magnam partem variis causis et modis ruere, alterumque illo augustius restaurare; sed
amisit ; sed hodicque supersunt illifacultates triginta quia conatibus ejus plurimum obviabat quod ve-
monachis juxta Regulam alendis sufficientes, illius- nerabile S. Hildulfi corpus usque ad illud tempus
que convcntus iwc anno salutis 1718, totidem con- ibidem arca saxea servabat, coacto abbatum et
stat, quibus ego, licet indignus, prxsum, utinam et vicinorum clericorum religiosorumque concilio,
prosim decrevit levare tumulo, ac apparato locare in
scrinio. Quod cum omnibus placuisset, consilii
fuit, ut si sacros'artus, ceu velle habebant, re-

§ VI. De Cultu sancti Hildulfi. condere quissent, monasterio devotionis gratia

circumferrent. At quoniam minaci nubilo pen-
dente, solis ac siderum facies denegabatur, terris
t-rescenlibi T"U cerlum est, Medianenses ac Sandeodatenscs jam mensurni imbris- vehementia resolutis, nec
«d Sancti
tumulum \J B. Hildulfi discipulos, de illius sanctitate ac valebant cum ecclesiasticis ornamentis secedere
miracuiit beatiludine numquam dubitasse, ita etiam constat, tectis, annuit abbas ut solis circumferrentur
claustris. Ubi tamen ad tumbam Sancti cum
ce-
peculiarem ab iis aliqucm cultum ei statim ab obitu
impensum reis et thimiamateriis ventum est, et operculum
Hinc summa illa vencratio tunicx
fuisse.
ejus adhibita, quam Medianenses singulo quoque illi subductum pariter quoque gravida ma-
est,
anno cum Sandeodatenses inviserent, tamquam sa- didi aeris discinditur
palla ridente sereno, et
crum pignus prxferebant, et cui cum tanta devo- terrigenis lux diu suspirata redditur continuo,

Tomus 32 quatenus
iii Julii.
 JIO DE S. HILDULFO CONFESSORE.
AICTOUE quatenus cunctis liqueret, quanta meritorurn cla- Id ex xquo asserunt, tum Joannes a Bayono, lib. D
H. B. ritate in vivorum regione fulgeret, cujus exuviis 11, cap. 50, tum Richerius, lib. 11, cap. 18; qui
arridebant in terris aera. . . quantum lachryma- lamen fallitur, cum eumdem Ilumbertum Mediani
rum gemituumque Jukiter ex intimi animi medul- rnonasterii abbatem vocat. Extant adhuc in proprio

lis prorurapentium ibi fusum sit, digne proloqui S. Hildulfi Oflicio illa responsoria, et in omnibus
carnis lingula ncquit. Tandem sacras reliquias ejusdem Sancti festivitatibus hodieque decantantur.
nitido involventes palliolo, ligneo recondidere Anno 1130, B. Hildulfus, inquit Joannes a Ba-
scrinio, quod imponentes scapulis, intulere in ijono, lib. 11, cap. 06, positus fuit in scrinio
oratorio B. Apri (partccialis est Ecclesia Media- novo ;
quod scrinium dubitari vi.t potest, quin simul
ni loci) Confessoris Christi, indeque mox effe- eodemque tempore illis fuerit contectum tabulis ar-
rentes, altera rcgressi via, invexere monasterii genteis, quibus nunc ornata conspicitur ejusdem S.
claustris septimo Idus Novembris, tanto funeri Hiidulfi theca. Sunt enim hx tabulx, teste Mabillo-
insperatum obsequium aere prrebente et post ejus nio (Annal. Bened. tom. 1, lib. 16, num. 15, e.t

collocationem non nullis diebus idem conser- tom. 3, 35, num. 14) antiqui operis,
lib. et duode-
vante. Qua de re communi cunctorum voto hunc cimi sallem seculi xtatem referunt.
diem celebtem haberi placuit annuo recursu. 70 In sunt imagines tum Alhici VctusU the-
his expressx
(cujus ine- 67 Annum hujus Iranslalionis non assiynat hic ducis fdiam suam sanctam Olltiliam B. Hildulfo csclescri l>tio,
moria agitur
VIIldus No- Anctor. In antiquo ecclesix noslrx Lcctionario, quod sistentis, tum ipsiusmet Hildulfi et Erardi Episco-
vembris) decimo quarto scculo conscriptum videtur,annus no- porum eamdem baptizantium tum amborum mutuo ;

tatuv ab Incarnato Verbo nongentesimus quin- complexu etosculo cxcipienlium, necnon quam-
sese
quagesimus quartus. Eumdem assignut Mabillo- dam ecelesiam dedicantium. Ad hxc Reyis, haud
nius (Anntil. Bened. Umio 3, lib. 45, num. 74) dubie Childerici, Hildulfo Episcopale vel abbatiale
hujus Leclionarii huud dubie fulem secutus ; ex quo pedum offerentis. Denique ejusdem Hildulfi non
paritcr hausisse videlur, translatum tunc esse sa- Erardum, ut mendose scripsit idem Mabillonius, E
crum corpus ex oratorio S. Gregorii, ubi primitus Annal. Bened. tom. 2, lib. 10, num. 35, cujus hic
humatum fuerat, in majorem B. Petri (dicere verba refero, sed Deodatum, extremo morbo decum-
voluit B. Marix) basilicam ;
quod minime verum bentem, invisentis, et funeris ipsius S. Hildulfi, vel

esse constat ex anledictis. Eamdem translationem quod mayis placet, Deodati, qux omnia, eodem teste
Richerius, lib. 2, cap. 10 etll, differt usque an- Mabillonio, Hildulfi et Erarcli, addere possum et
iimn 056. Illius vero non meminit Joannes a Bay- Deodati, liistoriam non parum confirmant. Anno
ono, nisi forte in illa historix sux parte qux exci- 1618 renovata fuit B. Hildulfi theca, et iisdem
dit, aut sallcm desideratur in nostro Ms. codice, qui rursus conlecta tabulis argenteis, sed (quod non nisi
solus, ni fallor.jam supercst. Non omisit lamcn hic xgre ferri ac dici potest) resectis, et ad novi hujus
chronoyraphus factam ab Adalberto abbate templi operis formam decurtatis, unde factum est, ut perie-
bealissimx semper Virijinis Marix inslaurationem, rint nonnullx superioribus olim adjectx imayines.
quam anno dumtaxat 064 inceptam fuisse tradit his 71 Ex Mediano monasterio ad Trevirensem ali- etSanctime-
verbis : Anno Domini cmlxiv Kalendis Aprilis, asque successive ecclesias cultum sanctiHildulfi sese moriain
Adelbertus Mediani ccenobii abbas, vir per om- paulatiyn extendissc haud dubium est. In perantiquo mrtyrtito-
nia perspicuus et venerabilis diruto oratorio , Ms. Missali, quodinS. Simeonis Trevirensis tem- 9 iis <

sancta? Marise matris Domini, alterum augustius plo asservatur, festum S. Hildulfi Episcopi Trevi-
rcdificare studuit. Quod si verum est, verisimilli- rensis notatur v Idus Julii. Idem habes consimile
mum quoque fit, non nisi vn Idus Novembris, supe- Ms. Missale monastcrii Epternacensis, quod duode-
rioris anni 063, trauslatum fuisse corpus beatissimi cimo saltem seculo conscriptum fuisse perhibent ; in
Hildulfi. hoc tamen postremo Missarum codice B. Hildulfus
mtando facla 68 Post hanc sacrorum ejus artuum ex arca non simpliciter Episcopus, sed Archiepiscopus Tre-
fuerit isiuis
saxea elevalionem, et in scrinium ligneum transla- virensisnominatur. Illius depositionismentionem fa-
lemporis
canonizatio. tiunem (quo simplici ritu Sanclorum lunc tcmporis eiunt v Idus Julii sequentia Marlyroloyia Usuardi,
canonizatio fieri solebat) certuin est, tam ejusdem Luxoviensc Depositio S. Hildulfi Archiprajsulis,
:
p
translationis qittiiu et depositionis sanclissimi Viri Mediano monasterio quiescentis, gloriosaj sancti-
festum diem singulo quoque anno celebratum fuisse. tatis viri. Lubeco-Coloniense
: Treviris B. Hildul-
Id aperte probant tum prxallalus ex iibello de suc- fiepiscopi et confessoris. Grevenianum: Hildulfi
cessoribus sancti Hildulfi locus, tum edita sub ini- Archiepiscopi Trevirensis et confessoris, fratris
tium seculi xi miracula, sive in gratiam illorum, S. Erardi episcopi Ratisponensis. Hic pondus
qui festos hgs dies irliyio.se observabanl, sive in ani- curae pastoralis, quod aegerrime ferebat, depo-
madversionem quorumdam, qui servilia in eis opera nens, in saltu Vosago eremiticam vitam duxit,
exercere prxsumcbtiut ; ut legere est in eodem sxpe conversatione pariter et miraculis prseclarus
eitato libello cap. 13, 14, 15 et 16. Circa annum multos in eodem proposito magnae sanctitatis vi-
1028, Joanne a Bayono, lib, 11, cap. 48,
teste ros imitatores habere meruit. Molaninum Tre- :

beati Hildulfi corpus Valli Galilaaae, quaa nunc viris, S. Hildulfi episcopi et confessoris egregii.
est sancti Deodati (ut moris erat) inquit, pro Adonis a Mosandro editum: Treviris, S. Hildulfi,
gravi aere illatum est; quod causa htigii fuit, ejus urbis episcopi et confessoris. Amoldi Wion
quia eadem Vallis violenter conata est reveren- monastiatm Benedictum : Treviris, S. Hildulfi epi-
dos artus sibivindicare, et ideo deinceps cura- scopi etconfessoris, cuicum gregem sibi commis-
tum est, nullatenus illas in partes illos exponere.
sum sanctitate vit» et sapientioe doctrina rexis-
60 Anno 1044, Ilumbertiis, lunc Mediuiii mo- set, tajdio hujus vitas episcopatum abdicans, in
metrica i<-
nasterii monachus, postmodum vcro rebus yestis et
sponsoria saltu Vosagi multorum pater effectus monacho-
lecalo \i cardinalitia diynitate insiynis, B. Hildulfi et quo- rum, clarus miraculis, quievit in pace. Denique
composita :
riimtltim aliorum Sanctorum laudes, qux respon- Saussayi Gallicanum: Treviris S. Hildulfi episco-
soria vocanlur, rhylhmice ac metrice composuit,
el pi et confessoris, etc. Meminerunt etiam translatio-
Brunoni, tunc Leuchorum Episcopo, musicx artis ms ejus vii Idus Novembris, tum Luxoviense, tum
perttissimo, qui postea faclus esl Leo Papa, hujus Grevenianum, tum denique Molaninum, ut videre
nominis nonus, decantanda scu modulanda obtulit. estin auctariis Martyrologii Usuardi, a Joanne

Baptista
 DIE UNDECIMA JULII. 211

Baptista Sollerio Societatis Jesu Theologo miper Milone b Archiepiscopo Trevirensium rebus hu- EX MSS.
tomo 6 mensis Junii editi. manis exuto, Trevirenses praesule indigebant. b
Grexitaque Dominipastoredestitutus, conversus ob quas ad
Cathedram
Hic jam diversx Vilx subsequantur, de quibus ad Dominum, totis precibus incumbit, et ut Ec- Trevirensem
admodum reverendns abbas H. Belhom- eveettu sit .-

supra egit clesiae suae, turbine seculi fluctuanti, rectorem

nieus § 1 Commentarii. tribuat, exposcit. Tunc subito Hildulfi nomen
per ora omnium sonuit, quod vir esset nobilis,
scientia eruditus, lingua urbanus, vita moribus-
que compositus. Mox sermo in aula Regis per-
VITA PRIMA crebuit, atque exiit edictum, ut vir talis ac tan-
tus pastorale subiret ministerium. Quo comperto,
Kx primigeniis ejus Actis circa annum vir Dei in diversa nitens, fugam parasset, nam
heremum concupierat, nisi populi devotio praeca-
Christi cmlxiv deprompta, et ex ma-
vens obstitisset. Ab Histria c igitur raptus, Gal-
nuscripto codice Mediani monasterii, liam Belgicam usque deductus est. Fit conventus
septingentis abhinc annis exarato, de- totius regni, accurrunt principescum Episcopis,
scripta, hoc principio :
ccetus clericorum monachorumque cum populo-
rum turbis una omnium acclamatio, Hildulfum
;

esse honore episcopali dignissimum, cum vir Dei

Incipiunt qucedcm cle vita viri Dei Hil- e diverso se omnino reclamaret indignum. Nam
propriae fragilitatis robustus perspector, semet-
dulfi, Trevirensis Archiepiscopi.
ipsum in se metiendo, sibi timebat: quia quae
et qualis sit ratio animarum reddenda cogitabat.
Quicumque baptizati Christum induti sunt, et Quod nunc homines perpendere vellent, dum
si

hereditatem animo suspirarunt aeternae sa- liberi et quieti vivere possunt, regimen ecclesia-

Aiclosatulis lutis, ut aliquando illam valerent consequi, usi sticum, ad quod viri Sancti vix cogebantur, ne-
proximi du- sunt lumine charitatis, per quam unicus Dei Fi- quaquam tam prompte pecuniis mercatum irent.
cto exordio.
lius, cum solus esset in regno Patris aeterni, ut Sed tandem vicit fidelis populi acclamatio, atque
coheredes haberet, homines sibi fratres adopta- communi omnium voluntate Treverorura confir-

'aliasqmbus vit, quos ' in domo patris sui mansione colloca- matur Antistes.
domo Patris
ret. Ad hanc ergo festinantes viros Dei, solos 4 Qualis vero jam fuerit, et qualem cunctis se iitn singuta-
sui niansio-
venire puduit, cum secum alios
scirent eos, qui praebuerit, quia difficile explicabitur, atteraptare ri saneUtate
nes colloea-
elucens,
ret. Sic legis-
traherent, certam manere mercedem, adeo ut veremur. Igitur beatus Vir non modo aliquo de
Sl vidctur
inlerpolator quo plures veherent, eo majori praemio cumula- boni operis proposito semel arrepto * aliquid im- '
in Us. leiji-
terlix litee tur erepto.
rentur; fisi illa attestatione, qua servus ille Euan- minuit sed velut centuplicatum augmentavit.
,
inmnnuscri-
ploquo ute- gelicus, talentum sibi creditum cum lucro refe- Enimvero, quasi puer aut adolescens, quidquid
tmtiir.
rens, gaudio Domini sui donatus est. Ad hujus ubique jacet scelerum perpetrasset, sic in pceni-
itaque gaudii ineffabilem dulcedinem illesumme tudinem conversus se contra se erexit. Videres
bonus pater-familias omnes volens introducere, hominem exesum jejuniis, vixossibus haerere, ad
missis in mundum servis suis, cunctos praecepit Sanctorum memorias indefessura jacere, inun-
invitare, et ne in via deficerent aut errarent, tri- dantia lacrymarum sedulo madere, noctes insom-
tico vitae etlampade charitatis gemina? sustenta- nes ducere. Quid enim dicemus eum pauperes,
re. Cumque hoc Omnipotentis divinitati diu agere mediocres et divites summo studio omnique dili-
*
'ntias Iritici placuisset, ut servis suis suo in tempore Gibi gentia curare? Quidquid sibi erat, omnibus com-
«/ hiibct in-
terpoiator
mensuram erogaret, ad laborem prassentis vitae, mune faciebat, divitibus et egenis mediocribus-
•
lcrtitt IVst. futurum pastorem populis Hildulfum nomine, , que" idem semper erat. His praecipiebat, non su- deest lisc
coputaiiva,
jussit prodire. perbe sapere, neque in incerto sperare divitia- sed eam te-
2 Qui claro Nerviorum genere ortus, inter rum sed in Domino, qui dat omnibus omnia gisse vidctur
;

interpvlator
scolares alas sacrae militiae alitus fuit, et mox fu- affiuenter, etut eorum abundantia pauperum ino- in iiinnii-
C turus Christianae Religionis defensor ac doctor, piam suppleret, quatenus in futuro pauperum ab- scripto quo
Sancti genus
usus esl.
studiis litterarum traditus, divina gratia coope- undantia divitum inopiae fieret supplementum.
et virtiites F
tescribuntur rante, in brevi efflcacissime claruit, atque unde Pauperiores autem rebus aramonebat, ut scirent
multi per abrupta vitiorum defiuunt, et in coeno spiritu pauperes esse et in humilitate gratias
srJperbiae devolvuntur , videlicet si de mundi Domino agere, dicente ipso Domino : Beatipau-
scientia quidpiam attigerint, inde iste, adhuc peres, etc.
bonae indolis puer, omnibus excellentior factus, 5 Perquirebat quotidie, quem Sanctorum in subditos e-
grei/ie insti-
indies proficiebat, integer ab iis vitiis, quibus aliquo bono imitari valeret. diem se perdi-Eum 'luit,
juvenilis aetas implieatur. Dum enim multi ta- disse querebatur, quo parum aliquid non profe-
lium controversiis forensibus, alii ludis multi- cisset in actibus seu mandatis Doraini. Sacrifi-
plicibus, aliqui, licet admodum rari, in investi- cium pro salute totius mundi et requie defuncto-
gandis secularium nodis disciplinarum intenti rum nullo offerre Domino praeterraittebat die,
obstupescant.hicpervigil inorationibus, assiduus sciens scilicet Deo'dicere: Benedicam Dominum * in Ms. Iia-
betur se.
lectioni erat, atque ultra vires operibus miseri- in omni tempore, semper laus ejus in corde meo; et:
* liic additur
cordiae intentus, succurrere laborantibus, opem Voluntarie sacrifieabo '
nomini tuo Domine, quo-
libi, sed
ferre egenis, miseris assistere diligebat. Talium niam bomim Quidquid igitur vir Beatus sibi mcndose.
est.
ergo virtutum incrementis quid futuruspastorEc- fieri volebat, juxta praeceptum Euangelicum, nulli
clesiae faceret praemonstrabat. Interea moribusec- negabat, sed omni petenti se libentissime tribue-
''-ii.obur-
apud urbem vulgo Regenes
clesiasticisassuefactus bat, portum scilicet laborantibus, consolaforem
buorch' dictam clericatus honore donatus est. moestis, nudis coopertorem, susceptorem vianti-
_
3 Pipinus « itaque tunc temporis, vir magnae bus. Quis eum umquam expetiit, et ejus bonita-
pietatis, genitor videlicet magni Caroli, rempu- tem expertus non est? Cotidiana illum solicitudo
blicam Galliarum florentissime gubernabat, et omniura animarum, aliquo pereunte, compellebat
gemere,
 212 VITA. PRIMA S. HILDULFI CONFESSORIS.
"emere, quamquam tanta: esset pietatis, ut, ccepit cumque prseconium sancti nominis ejus
:

quovis scandalizante, se crederet offendisse. Et fama multorum longe lateque deferret viri ,

quoniam incolam et peregrinum se hic noverat, potentes et nobiles, visitationis gratia, ad eum
ubi non habere se manentem civitatem sciebat, sa3pius confluebant. Cumque e diversis partibus

ostium suunWiatori numquam clausit, neque multi accurrerent, aliquanti ad vitse iter accensi,
buccellam suam solus comedit. Ceterum omnibus cum viro Dei manere decreverunt unde non sa- :

omnia se faciebat, ut omnes salvos faceret, et ut tis post in militia Christi accreverunt. Quod cum
bonus pastor, quidquid gregi dicebat agendura, vir Deo plenus videret a Doraino id fieri arbi-
,

operum exhibitione monstrabat. tratus est, et quoniam ipse olim professus mona-
.Tf/ post 6 Cumque plurimis virtutum generibus Epi- clium fuerat, habitationes monachis utiles ccepit
transtatum aedificare. Id vero populus cura comperisset, de-
Haximini
scopi impleret dignitatem, omnium mira coleba-
S.
corpus, se- tur veneratione. Vir enim erat nobilitate gene- votione crescens, plus solito confluebat ; nam
me- per merita Viri sancti sibique subjectorum, cseci
ditalur,
rosus, Religione proecipuus, consiliocautus, ope-
ribus famosus. Inter magnifica namque opera illuminabantur, claudi convalescebant, dssmones

quae multiplicia gessit, corpus beatissimi Maxi- fugabantur. Unde turbas confluentium ferre vix

mini ex cripta, ubi illud beatus Paulinus prassul valens, extra claustra ecclesiam S. Joannis Ba-
ptistffi aedificans dedicavit, atque domos in quibus
magni meriti, ex Aquitania revectum tumulave-
rat, in domum, qua nunc veneratur, transtulit. supervenientes reciperentur constituit.
Et post tam multiplices pro Christi grege labo- 10 At vero cum numerus fratrum ibi accre- et Sanetos
socios aggre-
res, licet in omni vita sua nil possidere voluerit, sceret, inter reliquos vitae ccelestis amatores, tres

quidquid illud erat, quod habere videbatur, re- advenerunt quorum primus Spinulus, reliqui vero
:

linquens, ut olim animo concupierat, heremum duo, qui carne et spiritu germani erant, prior
petere destinavit. Siquidem reputabat actus suos Joannes, alter Benignus vocati sunt. Qui a viro
minus posse sufficere ad salutem, cum Domi-
sibi Dei benigne suscepti, paterne instructi, ipsique
nus dixcrit Nisi quis rcnuntiaverit omnibus qnx
:
devote conversantes, ad viam vitae cotidie anhe-
possidet, non polest meus esse diseipulus. labant , et quamquam omnium virtutum negotiis

i opulo ne- 7 Quod cum primum rumor ad auresvulgi de- se vicissim prascedere vellent, humilitate taraen
qtiidouam et obedientia se alterutrum vincere festinabant.
bst !, ;//,
tulit, quasi barbaris insequentibus, omnis aetas,
omnisque sexus in urbera ruit, visoque viro Dei, Assidue in ore illorum Christus, jugiter vitae
claraor in ccolumtollitur, et quasi omni provinciae seternas prasconia resonabant, utque monachos

exitium immineret, unus omnium ferebatur lu- decet, juxta pracceptum patris omnia exercebant
ctus. Cui, Pater, gregis tibi commissi custodiam Et quoniam invidia diaboli mors introivit in or
•
legebatur derelinquis ? Quare tantarum animarum futurum
' bem terrarum, sciens athleta Dei Hildulfus, se
flereliquil
discrimen non metuis ? Putas qui erunt hujus ec- suosque quandoque Adae debitum reddituros
clesis soevissimi vastatores? naraque dilaniabunt sepulturae locum quasrere destinavit sed quia, ;

gregem tuum lupi rapaces. Talibus itaque Vir ut in convallibus solet, circa monasterium aqua-
sanetus lamentationibus commotus (ut erat pie- rum erat habundantia, minime aptum cimiterio
tate plenus) inlacrymas resolvitur; conversusque locum judicavit. Ad austrum vero collis mona-
ad plebem, hoc tantum profatur : Vos populus sterio imminet, super quem vir sanctus ecclesiam
Deest htec Dei, et oves pascuoe ejus; ipse [vos'j custodiet, construens, ex nomine sancti Gregorii Papae con-
vt x quam te
tjit aut sup- qui vobis promittit dicens Ecce ego vobiscum : secravit, atque circum hanc cimiterium bene-
plevii inter- sum omnibus diebus usqua nd consummationem se- dixit.
(ator ter-
tiX I ,/,('. cnli. Nara custodia mea hactenus nulli profuit, 11 Fama interea preconii ejus circumpositas Baptizata
terras transvolans, remotiores quoque penetra- cum
fratre
qui meipsum minus caute circumspexi si quid ;
S. Erardo
autem mihi deinceps superest temporis, sinite ut verat, curaque e diversis partibus multi ad virum OlliiliH,

expleam, quo mihi ct vobis prosit. Dei venirent, Hairardus, vita aeque sanctissimus,
d 8 Jacob rf itaque, vir conversatione moribus- carne quidem beato Hildulfo germanus, ordine
;., iim in
que amrairabilis, Leucham regebat urbem qui vero coepiscopus f, nomine hujus excitatus ac-
,

;
I

cobo TuUensi cura pro sui sanctitate in ora omnium penderet, currit. Diu itaque quaesitum cum invenisset,
episcopo
, btinct,
Regibus quoque stupendus erat; adquem cum vir labori ejus congratulans Ecce, inquit, frater,
:

Dei Hildulfus misisset, ut caritate mediante, se- desiderium cordis tui tribuit tibi Deus, et volun-
cretum illi provideret locum, libentissime colla- tate tua non te fraudavit quem enira diu concu-
;

boravit. Siquidem a prwdecessore ejus quondam pisti, locum tuas conversationis habilem invenisti.

pnntifice, Garibaldo e nomine, viro seque sanctis- Tu ergo sta viriliter in fido et confortare in Db-
sinm, Deodatus, vir summaa sanotitatis, olim Ne- mino, et in potentia virtutis ejus certus quia ;

vernensis Episcopus, renuntians seculo, in saltu qui perseveraverit usque in finem hic salvus erit.
Vosagolocum obtinuerat, ubi sanctissimeconver- Per dies igitur aliquot secum- manentes aeternae
s.Mtus, monasteria statuit, atque post diutinam in vitae vicissim monitis resonabant. Ad amborum
("liristi agone militiam, vitae senatum laureatus vero merita ostendenda, renovantur a Domino
intravit: In quo etiam saltu virorum sanctorum stupenda miracula. Heticonis enim ducis filia,
cellulse inerant, interquos Athleta DeiHildulfus, cseca nata, ad viros Dei defertur, utque ejus mi-
prsedicti viri Dei Jacob consultu amminieulante, sereantur a mestis parentibus humili prece po-
locum habitationis elegit, quem videlicet locum, scuntur j.Quamcum adhuc gentilem esse rescis-
montibusundique septum fluviolus quidam, obva- sent, more Ecclesiastico catechizaverunt, atque
lidum cursum Rapido nomine, praeterfluit, super ad orationem prostrati pro salute puellae clemen-
quem, Spiritu sancto dictante, ecclesias fundavit. tiam Domini precabantur. Monitis itaque catho-
ubi ,
stru- 9 Priinam videlicet noraini Beat» Dei Geni- licas fidei edoctam sanctus Hildulfus baptizavit,
clii c, lesiis,
tricis et semper Virginis Marias, quam et dedi-
,

eamque de sacro fonte, mente et carne illumina-

cavit, earaque Medium monasterium appellavit. tam, beatus Hairardus excepit, et dato nomine
Aliam vero ex nomine B. Petri Apostolorum Othiliam vocavit.
principis omniumque Apostolorum honore con- crescil /«)"«
12 Qua3 res in tantum valuit ut non modo el (ttcullnto
secravit. His ita statutis, Deo sibique vivere mediocres, verum etiam potentes personae virum augenliir.

Dei
 DIE UNDECIMA JULII. 213

Dei Hildulfum venerarentur ac diligerent, eique nobilium juris sui praedia prcefato loco contule- Ex lss

ad augmentum loci auxilia praeberent. Unde qui- runt.

dam vir, Bego dictus nomine, sancti viri neces- 15 Jam vero beatus Erardus, constructa Ec- DisretlenU
sitati communicans, rerum suarum aliquid usibus clesiaex nomine sancti confessoris Christi Apri, y ' -

fratrum tum sub beato viro Dei militantium, non procul a monasterio, fratri suo viro Dei Hil-
deleo-are statuit, atque locum qui hodieque Be- dulfo valedicens, et in Christi militia exhortans

gonis cella dicitur, et partem Vosagi, quae Fol-
choldi rupes appellatur, destinavit. Denique vir
Dei Hildulfus in cella
sanctas Crucis dicata, virum summae humilitatis
recesserat. Sanctus autem Hildulfus ab opere
Dei non deficiebat, sed jejuniis et laboribus fati-
jam dicta, honori scilicet gatos artus spiritui servire cogebat, fratribus
maxime Joanni et Benigno, quos
sibi subjectis et

et obedientiae Spinulum nomine, constituit; in cotidie ad meliora tendere gaudebat, pro statu
qua idem homo Dei, fideliter Deo serviens, post ecclesiarum Dei, pro pace Regum et salute po-
multiplices in Christi agone labores ac numerosa puliorare suadebat, viam vero vitae oeternae,
miraculorum insignia, vitas aeternae consecutus quam semel arripuerant, fidenter currere etbra-
est praemia, quem omnipotens Trinitas apud se vium supernae remunerationis scienter anhelare.
glorificatum in terris, gloriosum ostendere volens Aiebat enim Fidelis Deus et mentiri nescit.
:

•
Itic desunt in '
ccelis per ministerium angelicum beato Cumque jam effeto laboribus corpore, spiritu
|
]
,ln;c illa vo-
Hildulfo notificat, ut glebam Sancti ad monaste- fervientor esset, pius Dominus eum vocare voluit
ces, scd le-
iltiiittir in riitumulum revehat. Nec mora senex imperanti ad coronam justitise.
lniiit I itu.
obediens, cinere quo fatigatos artus collocaverat, 16 In vigiliis itaque constitutus, febre est febrecorre-
>""*: Sl"ic ,e
excutitur, convocatisque fratribus hominis Dei correptus, qua per dies ingravescente, fratres
nuntiat obitum ;
qui licet tanto fratris auxilio turbati, ad lectum senis accurrunt, qui namque

destituti mcererent, tamen gloriae ejus congau- utcumque poterat, semper Christum annuntia-
debant, accensisque cereis ad beati exequias bat ; qui cum moesti flerent et se desolari dole- E
properant. rent, una erat omnium vox plangentium precan-
Exorla post 13 Vis itaque ventorum plus solito inhorruerat, tiumque, ne pastor oves desereret. His querimo-
obitum S.
adeo ut non rfiodo fructices verum etiam annosas niis lacrymisque commotus, ut erat ex tertia
Spinuli lcm-
pestas quercus excelsasque abietes eradicaret. In tali parte corporis praemortuus, in extrema lectuli
ergo turbine ante Sancti glebam ardentes cerei parte resedit, et circumspectis fratribus Pax, :

usque ad locum sepulchri delati sunt. Sepultum inquit, vobis deinde manu elevata his eos ver-
;

igitur terris ut apud se vivere Deus demonstra- bis benedixit: Deus omnipotens, humilesbene-
* onussum ret, omnibus infirmantibus, ad Sancti [tumulum*] dicito clemens, praesentesque tuos conserva in
est hoc ver- secula servos. His capitolium
venientibus, voluit subvenire. Quanti ibi parali- ita finitis, cceli
btini, quod in
tertia nta tici venis redintegratis soliditati sunt, aut verbo coronandus intravit quinto Idus Julii.
letjittir.
aut scriptu non facile explicabitur. Omnis cecitas 17 Haec paucis dicta sunt de gestis Deo digni Vnde Imc ac-
cepta •""'•
clarificata lumine, diem mirata obstupuit uni- ;
Antistitis , quibus admirabilis huic mundo et
versa debilitas, ibi recuperatis usibus, robur acceptabilis superno Regi extitit, dum humanis
amissum persentit, unde turbis irruentibus re- rebus interfuit. Ceterum ab his, quibus contigit
perta est aqua salsissima. Cupiditate itaque sa- ejus sedulitate tunc temporis perfrui, veraci stylo

lutis, habilitate loci, aquarum habundantia, popu- digesta sunt ipsius acta in volumine non parvae
li confluentes forum ibi statuere temptaverunt. quantitatis, quod prae incuria adeo vetustas con-
Quam inquietudinem vir Dei Hildulfus sentiens sumpsit, ut vix haec minima, qua? praemisimus,
indoluit et, ut ei moris erat, ecclesiam B. Gre-
;
excerpi exinde potuerunt h. Verum his quisquis /,

gorii oraturus intravit. Deinde oratione expleta, pie pensaverit * ejus

conversationem mundo ; * ms. codex
Ittllwt Jiuls.i
surrexit et baculo artus regente, ad tumulum S. crucifixum pleniter animadvertere quibit, auxi-
verit, sed
Spinuli venit, atque ut erat piae mentis, ora per- liante gratia sanctae Trinitatis. Translationis ejus mendose.

fusus lacrymis : Gratias, inquit, frater Spinule, festum sexto Idus Novembris celebratur. Explicit
Deo agimus, quod te in pacis regione quiescere vita S. Hildulphi.

credimus.etapud omnipotentem Dominum posse

plurimum confidimus, nosse te etiam scimus,
quomodo et quare nos, relicto tumultu ^opulo- ANNOTATA.
rum, in hanc solitudinem devenimus.
n u, n s. 14* [Tu igitur] hic terminatur et mutilus est co-
Ihldtilfo sc- a et b De intrusis huc nominibus propriis Pipini
ilatur.
dex Mediani monasterii. Qux sequuntur desumpta
genitoris Cavoli magni, ct Miluuis Archicpiscopi
sunt ex pervcrtusto ejusdem vitee manuscripto codice
Trevirensis satis supcrquc dictum est in Commen-
qui in monasterio Sammaximiano Trevirensi asser-
tario pnevio § 1, num. 8; et § 3, pertotum.
vatur : Tu ergo in tranquilitate positus, nostri, c Godefridus Henschenius et Daniel Papebro- Uistria vel
qui in via mortis adhuc fluctuamus, miserere /*"'"*",s,n "
chius, in suis annotatis ad vilum S. Deodati 19
oramus. enim hac populorum confiuentia
Si Junii nulla verosimilitudine dici putant ab Histria
pressi fuerimus, non parum a proposito declina- raptum fuisse B. Hildulfum, qui natus in Bava-
bimus. Licet enim Domino cooperante, subsidia ria, a Ratisponensibus scholis, inquiunt imme-
nostro conferantur loco, tamen animarum time- diate Treviros transierat. De hoc transitu quamvis
mus pericula, unde concurrentium comprime nulla menlio fiat in hac prima S. Hildulfi Vita,
dubitari quidem nequit ; aiioquin quo pacto praxlanc
'
deest Iwc turbas et hilarem datorem Dominum pro "
[
illius dotes Trevirensibus perspectae fuissent, quave
[
verbum quod
« nobis implora, ut benedictionis ejus sentiamus
terlia Vi- ratione apud illos tanta existimatione /loruisset, nt
tasupptetum gratiam, quatenus, necessitatibus expulsis, im-
illum ex eequo clerus et populus in Episcopum expe-
pleamus vota nostrae professionis. Tunc ergo teret? Verum nihilobstat, quin S. Hildulfus, eom-
videres spiritum carne solutum et vita potitum perto Regis edicto, quo Trevirensium electio confir-
legitur in- obedire mortali, acsi idem " teneretur adhuc vin- mabatur, mox scse civitati subduccns, in palriam
f
"'- sed iiien-
•Ittni csl, ex culo mortis ; nam signis cessantibus, frequentia remeaveril, exploraturus num tali recessu Trevi-
l' lia
mox sibi preesu-
renses a sententia dimoveret, et ad ttlium
ll ii,,i
quoque desivit ; et precibus beati Spinuli
«ic ementia-
nempe lem deliijendum adigeret. Rem sic ytstam mdical
litm. subsecuta est benedictio Domini ; multi
inter-
 214 VITA PRIMA S. HILDULFI CONFESSORIS.
Quo (Regis
interpolattrr lerlix Vit.r cap. 3, ubi ait : constet non aperil, neque hxc sententia conciliari q
edicto) comperto, vir Dei in diversa nitens,versus potest cum iis qux superius de patria sancti Erardi

nativitatis sura solum fugam arripuit, siquidem dicta sunt in Commenlario prxvio § 2. Tpsum enim
anxiabundus suspeeto honore sublimari in pere- in Baioaria prxdicationis munus obiisse remque ,

frinis, quasi ignobilem se posse indelitescere Christianam procurasse, ac demum Reqinoburgi

suspicabatur in propriis. Et cap. 16, ubi de sancto obiisse narrant illius vitx Acta ad diem 8 Januarii

Viro sic loquilur : Honorari verens in propriis, relata a Sociis Bollandianis, cum quibus et Mabil-
commisit se peregrinis, in quibus se glorificari lonio nostro ibidem crediderim, bealim Erardum

postquam intellexit, fugae consuluit sed tandem ; non proprium alicujus sedis anlistilem sed Regiona-
insecutum gloria flentem et reluctantem violen- rium potius Episcopum extitisse, atque hoc titulo
ter sibi retinuit. Idem confirmat Cardbialis Hum- in Bavaria ipsaquc Ratisponensicivitate Episcopalia
berlus in primo Responsorio Officii proprii S. Hil- munia exercuisse.
dulfi, qnod sic habet : Praesulatum Trevirorum g Hxc de beatx Othilix baptismate ac mirabili Narratio r . (

fugiens elabitur, sed reductus.velit nolit, antistes illuminalione brevis ac simplex narratio multis ',",7!"' s "<'-

efficitur. Plebs devota fugientem ardenter inse- nominibus anteponenda videtur illi quam Anonymus piUmoS^
quitur. Sed reductus, velit nolit, etc. Cum igitur scriptor Vilx ejusdem Sanclx tradit. Etprimo qui- Othilut
in hac prima Vita dicitur, quod vir Dei in diversa dem hxc S. Hildulfi Vita antiquiores et graviores

nitens fugam parasset (nam heremum concupie- habet auclores, illos nimirum Scholaslicos qui cina
rat) nisi populi devotio praecavens obstitisset; id annum 964, illam ex anliquissimis ejusdem Sancti
intelligendum videtur de fuga in exoticas e.t longin- Aclis, ab iis quibus contigit ejus sedulitate tunc

quas regwnes, seu in vastam aliquam eremum, qux temporis perfrui veraci stylo digestis excerpse-
virum Dei Trevirensium desideriis et conatibus runt. Anomjmum autem illum Vitx sanctx Othilix
omnino subtraxisset. scriptorem ante medium quidem seculum 12, ut ob-
?uomodo ab Verum quidem
est Histriam inter exoticas et lon- servavit Mabillonius, Act. SS. Ordinis S.Ben. in
stro vel Va- ginquas Regioncs computari posse, si sumatur
illas observat. ad Vitam S. Othilix, scripsisse apparet;
nubio
pro illa Italix provincia qux Reipnblicx Venetx at quot annis prius, quovc ex fontc quxcumque hac E
B
dominio nunc sube.sl scd longe. alitcr hic sumi de-
; de re narrat, iiauserit, prorsus incertum cst. Secun-
bere, colligitur e.r prxallutis ejusdem. Interpolatoris do, nihil continet hxc eadem narratio rectx rationi

verbis ei expresse trmliturtumab Adhreile.ro Annal. non apprimc consentaneum : nam vix unius diei
Boicx gentis part. 1, lib. 7, num. 34. Tum a Mcdiano monasterio distant tum Hohem-
itinere a
Browero, Annal. Trevir. lib. 8, num. 158, qui burgum Castrum tum suppositum oppidum Ehen-
Histriam hic interpretantur Tractum Danubii, alio heim, hodie Obernhenheim, in quibus commorabalur
nomine Tster seu Hister dicti. Quamvis enim, ut Dux Athicus cum uxore sua Bereswinda. Qua
annotavit Jacobus Caroius Spener in nuper edita vicinitate mediante, religiosissimi conjuges haud
Germanix antiqux notilia, lib. 1 1 cap. 2, " prin- , dubie ex primis fuerunt ad quos pervenit fama
cipi illi fluvio antiqnum constantcr a Grxcis Ro- sanctilatis B. Hildulfi, et advenlus fratris ejus
" manisquc servatum sil nomen Danubius, quous- Erardi, viri xque sanctissimi, in eumdem locum.
« que a Germanix partibus et ultra currit; ex quo Quid igitur mirum si talem nacti occasionem, Othi-
•• vcro diversas provincias perlustrare incipit, tunc liam filiam suam,cxcam natam, ad viros Dei dcferri
« vocabulo mutalo , Isler consueverit antiquitus curaverint, ipsiquc ad eosdem simul accesserint,
••
adpellari; tamen fmes lerminique nominis ulrius- illorum opem in acerbissimo, quo versabantur mee-
>• que semper iiiniisenint inter eruditos disputabiles, vore, imploraturi ? Anonymus autem vitx S. Olliilix
" et succedente xlate, promiscuus utriusque noniinis auctor pleraque narrat omni verisimililudine. caren-
denominari " u.sus fere oblinuit. >. Pe.r Histriam igitur hic tia, et inter se pugnantia, quibus adstruendis dum
potuerit.
intelligi debet tractus Istri seu Hislri continens incumbit, non parum fide.i sux detrahit.
Bavarix partem, qux huic fluvio adjacet, ac
illiuii Talia sunt qux de Athico Duce Othilix parente pmferlur
civitatem Ratisponensem complectitur ; quem Istri tradit, quem nobis exhibet « hinc tamquam virum Actis si " s >l'
Sanctx >
tractum auctoribus hujus primse S. HiMulfi Vitx " justum in vitam religiosam ducere
laicali habitu
Histriam ab alluente Histro placuit appellare. « cupientem inspirante Dei gratia monasterium
,

d De Jacob Episcopo Tullensi hic perperam in- « xdificare satagentem ; illinc vero tamquam impium

Wuso, vide Commentarium previum § 1, num. 8;et « et crudelem patrem, qui filiam suam Othiliam,
s^ o, per lotum. " cxcam natam, occidi jubet, et post religiosissimx
e Garibaldum Ecdesix Tullensi prxfectum non " conjugis Beresieindx piissimam admonitionem, F
fuisse nisi multis post obitum S. Deodati annis late « in tam atroci proposito pertinaciter perseverat. •
probat RigueUus in systemate Chronologico-Histo- Prxterea, si liuic Anonymo credamus, idem Athi-
rieo Episcoporum Tullensium. Episcopatus ejus cus, qu&m virum Dei nominat, beatam Othiliam fi-
initium «i/ annum 707, refert R. P. Benedictus liamsuam quamnalurali cxcitate liberatam, lampe.r
Capucinus in sua historia Ecclesiastica et politica cceleste monitum quam per cerlixm nuntium,'sibi _
civitatis et dicecesis Tullensis. sancto Erardo missum acceperat, non tantum cum
Qualis epi- f Bcatum Airnriliiiii seu Erardum B. Hildulfi summo gaudio (ut par eratj comptexus
est, sed ne
scopus /uer
fratrem et in Episcopali ordine socium fuissc, otnnes videre quidem voluit, et spre.ta ejusdem S. Erardo
5. Eiurdiis
utriusque Sancti Vitx ceterique scriptwes commu- intercessione, qui illum obtestabatur ut dissensio- ,

niter Iradunt; sed in
sede neutiquam consentiunt. Illinn Reginoburgen-
sem seu Ratisponensem episcopum fuisse auctor ler-
li.e S. Hildtdfi Vilx, Rieherius et Aventinus fulen-
ter affirmant, quibus suffragantur pleraque in Actis
Sanctorum Bollandianis citata Martyrologia (in vita
S. Erardi s Januarii). Verum, ut annotavit Ma-
billonius,Annal. Bened. lom. 1, lib. 15, num. 62,
assignanda illius episcopali nem quse inter se et filiam ejus, diabolo incitante
erat, Deo opitulante disrumperet, illum paterna
domo ut prius exulare jussit.
Denique juxta hunc Anonymum, cumB. Othilia in quibus
tib invidis quibusdam Balmensis Civnobii sanctimo- multa incun
nialibus odio haberi ca-pissel, et ad fratrem scri- gruenterdi-
gesta
psisset, ut sui recordari dignaretur, ipseque patrem
/lectere frustra tentasset, nihilominus Othiliam
c.t

apud Ratisponam serius instituta fuit sedes episco- missocurru accersisset, mox
cam venientem Athi-
ut
palis, qux S. Bonifacium Moguntinum antistitem cus pater prospexit et a filio accersitamfuissc cogno-
fundatorem agnoscit. Accedil
quod, eodem teste vit, ipsummet filium suum, quem-vaJ.de, tn-jutt.dili-
Mabillonio. in Actis SS. Ordinis S. B. seculo 3, gebat, baculo, quem manu gerebat, ttnn violenter
part. 2, pag. 470, nemo veterum Erardum adnu- percussit, ut ex eodem ictu interierit.
merat Episcopis ejusdem Ecclesix. Id constat, Athicum pmnituil quidem tam immanis facinoris
inquii Browerue, lllum. Episcopatus Ardahaden- et deinceps (ait Anonymus) usque ad obitum suum
sis (Ardahg urbs Hibernise Episcopalis) onere in monasterio perseverans, Deum sibi placare nite-
sponte posito, peregrinari institisse. At unde id batur dignis pcenitentix fructibus. At qux ejus
 DIE UNDECIMA JULII. 215
i animi erga Olhiliam immutatio 1 Tiuw inqv.il idem toti pariternon fuerint, aut »d illorum inslitulum e\ mss.
Anonymus, superna disponente clementia, recor- ex xquo non pertinuerit, baptismum ab eodem San-
datus est abjectionis filiae suae, et aliquid mitius cto divx Othilix collatum, et palratum simul mira-

er CT a eam agere volens, constituit ei dare quotidie culum recensere ! Ideoque illis minus credendum
stipendium unius ancillae. Ipsa autem cum grati- sit, quod nullam exinde habuerint occasionem ejus-

arum actione hoc ipsum accipiens, in ipso mona- dem Sanctx mentionem faciendi!
sterio multo permansit tempore, nihil aliud habens Addit Cointius, privata non deesse argumenta,
quam quod una ancillarum habere consuevit. quibus opposita nobis sententia fulciatur. Primo,
refcUuntur :
Qnx omnia quam incongruenter et inepte tlican- inquit, locus ubi Othilia baptizata est, in Vita S.
tur, nemo non videt, unde mirum non est, si a Hildulft perperam dicitur fuisse Medianum mona-
Lazio, de Suevis Ruyrio Antiquit. Vosag.
lib. 8, sterium. Quare perperam? Nimirum, quia in Vita
part. 2, lib. 4, cap. 2, Mabillonio Act. SS. Or- S. Othilix et in Vita S. Erardi monaslerium, in
dinis S. Benedicti seculo 3, in notis ad Vitam san- quo baptizatur Olhilia, non Medianum vocatur sed
ctx Olliilix, et aliis viris doctiscommuniter rejician- Balma. At pctiome fides adhibenda est Anonymo
tur, nonnullis tamen ea conciliare ingrato ac vano Vitx S. Othilix scriptori, qui non nisi popularem
labore tentantibus. et male digcstam secutus videtur opinionem, quique
Tertio, huic narrationi suffragatur perpetua et tot a ratione aliena et inter se pugnantia loquitur,

conflans Mediani monasterii traditio.optimis suffulta quam veteribus illis Scholasticis qui Vitam S. Hil-
monumentis. Primum
habetur in Responsoriis ac dulfi,ex anliquissimis ejus Actis adomarunt et nihil
laudibus ab Humberto Cardinale anno 1044 compo- non recte rationi congruens tradiderunt?
sitis, de quibus actum est in Commentario prxvio Quod autem spectat ad Vitam S. Erardi, obser-
§ 6. In his enim legitur hxc Antiphona : vandum est, eam esse triplicem. Primam conscripsit
supra nominatus Paulus seu Paululus sub finem
Amborum meritis meruit proles Eticonis
seculi 11 secundam edidit Conradus a MontePuel-
;
Baptismum et lumen, genitrix quam fuderat
iarum medio circiter secnlo 14 tertiam vero ex ; ,
orbam.
±s prima contractam, suppeditavit Anonymus quidam, E
Item hoc Responsorium : Hildulfe, tuumtibiger- de cujus xtate nihil aliud determinari potest, nisi
manum associa , et catervae famulanti conferte quod paulo posterior, Conrado autem anterior fuerit.
praasidia ; huc beata, quam curastis, occurrat At neque in prima neque in secunda vita certus
Othilia. assignatur baptismi S. Olhilix locus. In prima
Secundum extat in antiquo Lectionario quo secu- namque dicitur dumtaxat i^iiorfinpartibus, Bavariae
lis prxtcritis Medianenses nostri utebantur, tam in ccelestibus intento B.Erardo revelatum est ut ad
festo S. Hildulfi quam per octavas illius : nam hoc Rheni fluminis partem repedaret, puellam bapti
Lectionarium. ut in Commentario prxvio § 1 di- zaret, ac csecam illuminaret, qui jubentis vocem
ctum est, non differt a terlia S. Hildulfi Vita qux obedientiee pede secutus ad destinata pervenit
sub initium secuii 11 adornata, in Lectiones ad loca. In secunda vero, parsillaRheni fluminis Al-
usum Chori divisa est. In hac autem tertia Vita satia quidem nominatur, sed nullus ejusdem provin-
inferius exhibenda, lota baptismatis beatx Othilix cix determinalur locus. In sola igitur tertia Vita
ejusque miraculosx illuminationis historia eodem vocabulum Palmx reperitur : quod cum Anonymus
plane modo refertur quo in hac prima. •
in Pauli Vita quam contraxit, non legerit, ex Vita
Tertium conspicitur in argenteis illis tabulis qui- S. Othilix procul dubio desumpsil.
bus, initio secuii 12, contecta fuit theca S. Hildulfi ;
Exhac tripliciS. Erardi Vita colligil Coinlius, quibusea-
inhis enim cxpressx sunt imagines tum AtlnciDucis B. Othiliam baptizatam Rhenum, clem
fuisse cis in Al-
et Bereswindix .conjugis Othiliam, filiam suam S. satia, intra fines dioecesis Argentinensis, ubi tunc,
Hildulfo sistentium, tuni ispsiusmet S. Hildulfi ct inquit, situm puellarum monasterium, cni nomen
fratris Erardi eamdem in episcopali habitu
cjus Palma. Scd hoc ulliinum illi probandum incumbebat,
baptix-antium. Fatendum tamen est, quantum ad videlicet, cxtitisse olim intra fmesdicecesis Argenli-
Bereswindam atlinet, solam illius manicam ac ma- nensis aliquod hujus nominis monasterium qitod ,
cvm
num dexteram versus S. Hildulfum in modum
, nuliatenus prxstiterit , inanis est ejus ratiocinatio.
deprecantis extensam, hodie superesse, ob decurta- Verumtamen fatendum est, Cointium ad verum
tam anno 1618, tabulam, ut in Commenlario prxvio baptismi beatx Othilix iocum, Medianum scilicet

§ 6 observatum fuit. monastcrium, proprius accessisse omnibus illis qui

C Quartum denique manifestatur in festo S. Othi- Balmense virginum monasterium dicecesis Veson-
lix, quod in Mediano nostro monasterio a pluribus tionensis eidem baptismo assignant. Medianvm
,

retro seculis celebratum est et etiamnum celebratur quippe monasterium et cis Rhenum s'tum est, a quo F
sub ritu duplici ; nulla enim alia hujus festi ratio duodecim circiter Leucis distat, et Alsatix vicinum,
reddi potest, quam putratum a sancto Hildulfo in et dicecesi Argentinensi finitimum, vi.rque dubitari
persona ejusdem Sanctx miraculum. potest, quin tunc temporis a pluribus et potissiinuni
Non dissimulandum est, hic nobis adversari cele- a popularibus Palma seu Balma vocitatum fuerit, ob
brem Annalium Ecclesiasticorum Francorum Aucto- ingentcm videlicet ipsi supereminentem rupem, qux
rem Carolum Cointium ad annum 690, a num. 52, nunc quidem Alta petra, olim vero, teste Joanne a
ad finem, qui in iis qux spectant ad baptismum S. Bayono.lib. 2, capitibvs 30, 67 et 74, Balma dice-
Othilix standum existimat ab Anonymo Vitx ejus- batur. Neque id cuiquam mirum vidcri debet, cum
dem Auctore, qui hunc baplismum B. Erardo tri- Balmx vocabulum veteri lingua Gallica editam ru-
buit, nulla S. Hildulfi facla mentione. Verum pem significet, ut observat Mabillonius agens de
prxterquam qnod non viderat vir eruditus hanc Balmensi apud Sequanos virginum monasterio, quotl
primam S. Hildulfi Vitam, mirum sane quam levi- redactum esse ait in prioratum sancti Romani I)e
bus hic ducatur argumentis. Rupe appellatum.
vtietmulta Esto enim (quod in primis observat) Paulo seu Secundo (pergil Cointius) • in Vita S. Hildulfi "«;« cona-
ttr JU '"'
'
' Paululo Vitx sancti Erardi scriptori ita visum « Othilia a nativitate cxca defertur a parentibits
mlnia <

fuerit ; tantxne auctoritatis est ille seculi undecimi " qui sanctos patres Hildulfum, et Erardvm, ut
desinentis scriptor, ut nulla sententix sux adducta '• ejus misereanlur rogant. At si filiam ambo pa-
ratione, antiquiorum et graviorum Auctorum lesti- •• rentes Athicus et Bereswinda sujjradictis Episco-
monium elevet '! » curandam obtulerunt, cur illam baptixatam
pis
inquit Cointius, stare debemus potius ab au-
A-t, • sanatam pater domum secum non reduxit ? »
et
ctore, qui totus in conscribenda sanctx Othilix Vita Recte quidem. Sed unde probatur illam non redu-
fu [t, quam ab eo qui semel tantum in S. Hildulfi xisse, nisi ex Anonymo Vitx ejusdem S. Otkilia
Vita mentionem ejusdem sanctx Othilix fecit. Quasi auctore, ejusque sequacibus Vitx B. Erardi scri-
vero Auctores Vitx S. Hildulfi in ea conscribenda ptoribus ? Quam vero fxdem meretur Anomjmus ille

Vitx
 216 VITA SECUNDA S. HILDULFI CONFESSORIS.
ViUe sanctx Othilix auctor, qui, ut ex antedictis sime claruit, de die in diem in virtute proficiens : D
bi&toriam nativitatis e.t baptismi ejusdem et integer ab his vitiis, quibus talis setas solet Ob ntagnatn
patet,
sanctitatu
Sanctx tot ridiculis commentis deturpavit, ut amti- implicari, persistens. Interea moribus ecclesia famam Bpt.
Ous fabulis quam simillima videatur. Sensit hic sticis assuefactus,apud urbem Regeneburg " cle tcnpus pusln.
tntus,
Cointius ipse difjicultatem conciliandi res oppositas
ricus ordinatus est. Tunc Milone Trevirensi Ar- Reginobur-
ac repugnantes, conjtmgunt scriptores Vitx
chiepiscopo defuncto, Trevirenses Hildulfum eo Sum alins
quas
sancti Erardi, dum eamdem narrant historiam et Ralispona.
quod vir esset nobilis, scientia eruditus, lingua
quod Athico D. Othilix palre certissime di-
illi de,
urbanus, vita et moribus compositus, in Episco-
cunt, hoc ipse de Erardo Episcopo perpcram inter-
pretari coactus est.
pum unanimiter postularunt. Mox sermo in aula

Tertio denique (ail Cointius) •> in Vita S. Hildulfi Regis Pipini ,

patris Caroli Magni ,
percrebuit,
•• Othilia dicitur qentilis, illiusque parentes mcesti atque ex ejus edicto vir tantus ac talis Archie-
* sanctos Episcopos Hildulfum et Erardum non piscopus Tunc vir Dei, qui here-
fieri definitur.
'• roqanl ul eam baptizent, sed ut ejus misereantur, mum semper concupierat, fugam paravit, sed
•• id est, ut cxcilatis misereantur qua laborat. In raptus a devoto populo Galliam Belgicam usque
" autem S. Olhilix parcntes ejus ob Christianos
vita deductus est, atque Treverorum consecratus Epi-
" mores plurimum commendantur. » Respondeo,
scopus. Igitur in honore quam sancte vixe-
tali
Olhiliam non ideo dici gentilem, quod ex parentibus
rit, non quasi enim quidquid
est facile recitare ;
geniilibus nata esset, sed qnod baptismum iioitdnm
est scelerum perpetrasset, sic pcenitentiae vitam
suscepisset; unde non simpliciter gentilis, sei adhuc
ducebat, prsedicationibus et misericordiae operi-
gentilis, hoc est nondum baptizata dicilur. Evidens
esl milcm, Cliristiaux eorumdem parentum pietati
bus insistens. Pro salute mundi et requie defun-
minime repugnare, quod sanctos Episcopos non ro- ctorum Missam celebrare nullo die praetermitte-
gant, ut filittm suam baptizent, id enim promptum bat, et ut bonus pastor quidquid gregi docebat
illis erat a quocumque. saccrdole impetrare, sed ut agendum, ipse operum exhibitione monstrabat.
ejus miscreantur, hoc est eam a ceecitate liberent, 2 Inter etiam opera magnifica quse gessit, E
quod per sanclorum Virorum merila ficri posse ani- corpus B. Maximini, ex crypta ubi illud B. Pau-
S. Maximini
r^vpns trdns-
mo speque confidebant. Quibus omnibus Cointii linus, ex Aquitannia revectum, tumulaverat, in fert ; sed re-
argumentis ita dilutis e.t eversis, cum intacta rema- licta cathe-
domum qua nunc veneratur transtulit. Postquam
dra,
veut traililu nobis in bac prima sancti Hildulfi Vita
igitur multiplices pro Christi grege labores susti-
narratio de baptismo sanctx Othilix, cerlo creden-
nuisset, quidquid habere videbatur relinquens,
dum videtur, nobilissiniam pttellam a piissimis pa-
rentibus adMedianum monasterium adductam fuisse, heremum (ut olim concupierat) petere destinavit,

ibique a sanctissimis Episcopis Hildulfo et Erardo et ad Jacobum Leuchorum Antistitem misit, ut

baptizatam et sanatam statimque
, domum ab ipsismet sibi secretum prcvideret locum. Qui Jacobus in

parentibus maximo cum gaudio reductam fuisse. An saltu Vosagi ubi Sanctorum virorum cellul*
,

ve.road Balmense virginum Monasterium postea de- inerant, siquidem Deodatus Nevernensis Episco-
ductaet ineodem educata fuerit, ut quibusdam plucct pus, quondam seculo renuncians, ibidem habita-
(Gebueiller cap. 4) non est liujus loci disquirere.
verat, viro Dei Hildulpho locum habitationis in-
Quo loco S. Unum dumtaxat hic udjiciam, nempe verisimilli- stituit. Quem montibus undique
videlicet locum,
OUiilia vero-
simillter t>a-
mum essc, sanclum Othiliamin Ecclesix beatissimx
septum, fluviolus quidam, Rapido nomine, prae-
pttxata /'«,-- Virginis Marix, quse fratrum erat oratorhtm, et
rtt. terfluit, super quem vir Dei Hildulfus, heremum
juxta imposilum sibi a S. Hildulfo nomen, mcdium
monasterium propric appellabatur, baptizatam non ingressus, ecclesias fundavit, primam videlicet
fuisse, sed inEcclesia S. Joannis Baptistx, quam in honorem Dei genitricis Mariaj, quam Medium
idem S. Pater, tnrbus coiiflnentium ferre non va- monasterium appellavit, aliam in honore B. Pe-
lcus, extra claustra monasterii ad radicem montis tri et omnium Apostolorum consecravit. Hiis igi-
Jliilm.r liodie Altx petrse, xdificaverat, et juxta
, tur statutis, soli Deo vivere ccepit. Cumque fama
qiiam domos, in quilnis supcrvenientcs reciperenlur, sancti nominis ejus longe lateque discurreret,
constitueral hincque cxortam esse singularem illam
;
viripotentes et nobiles ad eum saepius conflue-
devotioncm, qua prudcns ct grata virgo erga hunc
bant, quorum aliquanti, desiderio vitse ccelestis
sanctum Domini Prxcursorem usquc ad obitum, af-
accensi,cum eo remanebant.
fectaremunsit ; tiam ecclesiam in suo Ilohemburgensi
monaslerio
3 Cumque numerus ex diversis partibus ac- in Vosago
sub ejus invocatione construxit
, in ,

currens cresceret, Sanctus Dei, qui olim mona- multossoeios

quam oralionis qrutia frequens secedebat, cnm
el aggregat, et
inortem sibi imniincic persensit, mox ad eamdem chum professus fuerat, coepit habitationes eedifi- S. Olniliam
care monachis competentes. Tunc per merita baptizal.
pcrrexit, sacraque communione prxsumpla, ibidem
et animatn exhalavit, et corpus ejus sepulturx tradi- ejus sibique subjectorum ibidem eseci illumina-
tum esl. bantur, claudi convalescebant, dsemones fuga-
li Ex hoc ioco plurimum commendatur hxc pri- bantur, et ob hoc turbas confluentium ferre vix
ma sancti Hildulfi Vita. valens, extra claustra ecclesiam S. Joannis Ba-
ptistse aedificans, dedicavit, atque domos, in qui-
bus supervenientes reciperentur, constituit. Cum
itaque sic de remotis partibus ad virum Dei fie-
VITA SECUNDA ret concursus, Eraudus *
vita seque sanctissimns,
carne quidem beato Hildulfo germanus, ordine
coepiscopus, nomine ejus excitatus occurrit, a
Descripta ex Manuscripto Ultrajectino
quo gratanter susceptus, per aliquot dies simul
cura Heriberti Rosweydi cum titulo: manentes, aeternae vitse vicissim monitis resona-
bant. Ad amborum vero merita ostendenda de-
fertur eis Hectinonis Ducis filia, caeca nata, ut-
a Vita sancli Hildulfi Trevirensis que ejus misereantur, a mcestis parentibus hu-
Archiepiscopi. militer requiruntur quam cum adhuc gentilem
;

esse cognovissent, catechizaverunt, et prostrati

pro ipsa oraverunt. Tunc B. Hildulphus eam
ildulphus claro genere ortus, a juventute lit- quam de sacro fonte, mente et carne
baptizavit,
\\ terarum studiis traditus, in brevi efficacis- illuminatam, beatus Eraudus excepit et Odiliam
 DIE UNDECIMA JULII. 217

\ nominavit. Quae res in tantum valuit, ut poten- sunt lumine caritatis,per quam unicus Dei Filius, EX MSS.
tes personsesanctum Hildulphum maxime vene- cum solus essetin regno Patris aeterni, ut cohe- Ad apostolici
zeli imitatio-
rarentur, eique ad augmenta loci auxilia prae- redes haberet homines, fratres sibi adoptavit, nem
berent. quibus indomo Patris sui mansiones collocaret.
5 Spinuii di- 4 Unde quidam nomine Begho locum qui , Ad hanc ergo festinantes viros Dei, solos venire
" '''"'//'"/'/""
usque hodie Beghonis cella dicitur, et partem puduit, cum scirent, eos, qui secum alios trahe-
'!;',!»</«<' Vosagi, quae Falcodi rupes appellatur, Sancto rent, certam manere mercedem adeo ut quo ;

obitus.
tradidit. In qua Beghonis cella, in honore sanctae plures veherent, eo majori praemio cumularen-
Crucis dicata, virum summae humilitatis, Spinu- tur; fisi illa attestatione, qua servus ille Euan-
lum nomine, constituit, ubi idem homo Dei post gelicus , talentum cum lucro referens , gaudio
multipliees labores ac numerosa miraculorum in- Domini sui donatus est. Ad hujus itaque gaudii
signia, transivit ad requiem cujus meritum ; ineffabilem dulcedinem ille bonus Pater-familias
Deus declarare volens, per angelum nunciavit omnes volens introducere, missis in mundum ser-
B. Hildulfo, ut glebam Sancti ad monasterium vis suis, cunctos praecepit invitari, et ne in via
referret. Nec mora Sanctus cinere, quo jacebat, deficerent aut errarent, tritico vitae et lampade
excutitur et fratribus convocatis
, obitum viri , caritatis geminae sustentari.
Dei eis denunciat. Accensis itaque cereis, ad ex- 2 Cumque hoc Omnipotentis divinitati diu etcclu.i a Deo
S. Hildulfus.
equias viri Dei properant. Vis itaque ventorum agere placuisset, ut conservis suis suo in tem-
plus solito inhorruerat, adeo ut annosas quercus pore tritici mensuram erogaret, ad laborem pras-
et abietes eradicaret. In tali igitur turbine, ante sentis vitae, futurum pastorem populis, Hildul-
corpus Sancti ardentes cerei usque ad locum se- fum nomine, jussit prodire. Qui claro Nerviorum
. pulchri delati sunt. Omnes autem infirmi venien- genere ortus, inter scolares alas sacrae militiae
tes ad sepulchrum illud sanati sunt a quacumque alitus est. [* Circa illius temporis aetatem Gari- E
B infirmitate detinerentur. Unde populi concurren- baldus regebat eamdem Noricorum, id est Baio- *
[ ] llis an-
sutis clau-
tes, comperta habilitate loci, forum ibi statuere ariorum gentem, cujus nomine Teudelin- dentur qttx-
filiam,
temptaverunt. Sed beatus Hildulfus ad tumulum dam, Agilulfus Rex Longobardorum sortitus fue- cuinqite lut-
jus Vils in-
S. Spinuli accedens, dixit ei quasi viventi Fra- : rat uxorem. Hujus etiam Agilulfi, ad obsidionem terpolator
animarum pericula, concur-
ter Spinule, propter Urbis festinantis praecellentissimus Dominus adjecil ad
,
primam san-
rentium comprime turbas. Tunc signis cessanti- Papa Gregorius in Commentario Ezechielis men- cti lltldutft
bus, frequentia quoque cessavit. Tandem beatus tionem facit. Ea quoque tempestate Austrasiis Vilam.
Hildulphus plenus sanctitate , correptus febre, imperabat Theudebertus, ex Childeberto Brune-
cceli capitolium coronandus intravit quinto Idus childis filio procreatus, cujus in aula educabatur
•inlls. legi- Julii ".
beatus Arnulfus Buotgisi b illustris viri filius, ex
lur iuriu,sed
Majore-domus postmodum Mediomatricae urbi
mendose. ,_„__. . _,
ANNOTATA.
, ,

pontifex destinatus, quique ad extremum renun-

cians apici tanti pontificatus, anachoreticae vitae
sectator effectus est devotus.
a Brevis hxc sancti Hildulfi Vita non differt ab
3 Verum puer Dei ab ipso conditore praeele- adolescens in
ea quam edidit Surius ad diem xi Julii, nisi in Utteris et
terminis. Ejus abbreviator primam cjusdem Sancti
ctus misericorditer Hildulfus] mox futurus Chri-
pietale mire
stianae defensor religionis ac Doctor, studiis lit- profecit.
vitam superius traditam contraxit, non vero tertiam
mox subjiciendam. Id constat ex multis. Primum terarum traditus, divina gratia cooperante, in
est quod eosdem prorsus chronologix nxvos conlineat brevi efficacissime claruit, atque unde multi per
quam prima illa vita, et de Pipino Re.ge ac patre abrupta vitiorum defluunt et in cceno superbiae
Caroli Magni indubitantcr affirmet, quod de Pipino devolvuntur, videlicet si de mundi scientia quid-
Heristallo intelligendum esse tertia vita monet. Se- piam attigerint, inde iste adhuc bonae indolis
cundum est quod annum mortis B. Hildulfi non as- puer, omnibus excellentior factus, in dies profi-
tamen in terlia vita disertis verbis dici-
signet, qui
ciebat, integer ab his vitiis quibus juvenilis aetas
tur annus ab Incarnatione Jesu Christi septin-
implicatur. Dum enim multi talium controversiis
gentesimus septimus. Terlium denique quod ex
forensibus, alii ludis multiplicibus, aliqui, licet
multis et prolixis interpolationibus in tertia vila
contentis nullam perstringat. A quo et qua xtate
admodum rari, in investigandis secularium nodis

confecta fuerit hxc primx sancti Hildulfi vitx epi- disciplinarum intenti obstupescant, hic pervigil
tome, incertum. Verumtamcn Anonymus illius au- in orationibus, assiduus lectioni erat, atque ultra

editam aut certe vul-

ctor, quisquis ille fuerit, ante vires operibus misericordiae intentus; succurrere
gatam tertiam vitam scripsisse videtur, cum ex ea laborantibus , opem ferre egenis , miseris assi-
nihil deprompserit. stere diligebat. Talium ergo virtutum incremen-
tis quid futurus pastor Ecclesiae faceret, prae-
monstrabat.

VITA TERTIA ANNOTATA.

Ex Ms. Medianensi, cum Epternacensi

a Non extat in Medianensi codice, quem se.qui-
et Paderbornensi Mss. collato , de- mur, hxc capitum divisio, sed illam usurpamus ut
scripta. et facilior evadat ejusdem codicis cum Epternacensi
et Paderbornensi codicibus super capita divisis col-
latio, et annotatis nostris commodior ubique tribua-
CAPUT I a. tur locus. J. B. S. Hanc jam in principio dixi
causam qub minus hanc lotam Vitam ad so-
fuisse,
"
Paterbo-
nense its litam capitum nostrorum normam nori reduxerim,
n«l>el
Quicumque "
baptizati Christum induti sunt et qnx mihi magis placuisset. Notavit prxterea Bel-
Q u0 .
:

Mamqui- hereditatem animo suspirarunt seternaesalu- hommeus, in Mediancnsi codice nullum Vitx prx-
cumqu,.. tis, ut aliquando illam valerent consequi, usi mitti titulum ; in Epternacensi legi: Incipit Vita

Tomus iii Julii. 33 S. Hil-

 218 VITA TERTIA S. HILDULFI CONFESSORIS.
S. Hildulfi Archiepiscopi Trevirorum, mirae san- Vita dicilur quidem olim monachum professus ;

ctitatis viri ; In Paderlornensi vcro: Incipit pro- sed locus in quo hoc vitae genus amplexus fuerit, non
logus in Vitam, etc. ; qwc differentisc ad rei sub- notatur.
stantiam nihil magnopcre conferunt. b Hmtd dubie apnd sanctum Maximinum.
b Buotgisus qui et Boggus dictus est, vocabatur c Oiiit sanctus Hildulfus etiam juxtahnnc Vitx
alio nomine Arnoaldus seu Arnoldus. Vnde nihil ejus Interpolatorem anno 707, et plttribus dumtaxat
mirum si in Paderbornensi codice sic appcllatus re- annis post, prsesulatum Trevirensium civitatis usur-
periatur. pavilMilo. Non potuit igitur hic pseudo-Archiepi-
scopus beato Hildulfo viccs suas committere.Auctores
primx hujus Sancti Vitx bona fide secutus est hic
Anomjmus illorum interpolator, et cum in chronolo-
CAPUT II. gia Episcopo; jmTrevircnsium haud magis versa-
tus esset, in nomine anlisiitis qui B. Hildulfum in
partemsux solicitudinis attvocavit, pariter lapsusest.
apud Expungendus erat Milo et in cjus locum substituen-
Rclictis Interea moribus ecclesiasticis assuefactus,
deinde (acui- urbem, vulgo Renesborch' dictam, clericatus dus Numerianus, ut ostcnsum est in Commentario
tatibns ct prxvio § iv.
honore donatus est. [Quia vero semen reetae in-
patria,
"
ln Epler- tentionis semel jecerat omnipotens agricola in
nacensi Ms.
bono arvo pectoris illius, paulatim assurgebat in
Ictjittir Re-
ransbuorcli eo robustae operationis culmus. Attonitus nempe CAPUT III.
ln Paderbof
et avidus.nec surdus auditor existens Euangelii,
ncnsi Re-
gessburch. non remissus obauditor ardebat fieri, illud Domi-
tempore apud Gallias, Francorum
nicum sine intermissione ingerens sibi Qui reli- :
Sub hoc Pipini
re- QUO, tein/iore
//,)(-
querit domum, aut palrem, aut matrem, aut fra- gibus a solita fortitudine et scientia degene-
stttlli e uivis
tres, aut sorores, aul agros proptcr nomen meum, rantibus, hi qui Majores domus regalis esse vi- crepto,

centuplum accipiel el vitam xternampossidebit. Ta- debantur, administrare regni potentiam, et quid- E
'
ln Ptnicr- lia enimquia' videbatsibi adesse, plurimum suae quid regibus agere mos est, cceperunt; quippe
t/ornensi lls,
legttur quse
arbitrabatur perfectioni obesse. Uxorisvero filio- cum ccelitus esset dispositum, ad horum proge-
rumque causa non ejus animum stimulabat, qui- niem Francorum transvehi regnum. Eratqueillis
bus hactenus carebat. Non denique per illud in diebus in regio palatio Angisus, Arnulfl fllius,
tempus tara indiflerenter distribuebantur Ordi- de nomine Anchise, quondam Trojani, ut puta-
nes ecclesiastici, sicut cernimus hac nostra aetate tur, appellatus, administrans principatum sub
distribui, sed perpetu» professoribus castimoniae nomine Majoris-domus cujus quoque aetatem
;

aut virginitatis. Sed vir iste beatus, Spiritus attigit Heraclius Romanae reipublicae^Augustus,
sancti gratia praeventus a cunabulis illibatum , qui revexit sanctissimae Crucis lignura a Chos-
a corruptione carnis servavit pectus, in cujus la- roa? tyranni arcibus. Pipinus post multum tem-
tebris mentem suam informabat et alebat. porispatri* Angiso decedenti succedens, rempu- '
in Pader-
Iwrnensi Ms.
factut Trcvi- 5 Praemissis et aliis Euangelicoe institutionis blicam Galliarum gubernavit florentissime, vir letjitur: pra-
ris nwna-
verbis prudenter advertens, non solum Sanctis raagnae potentia? miraeque pietatis et audaciae, dicti
cltus,abEpi-
scopo in so- haoc dicta ac donata Apostolis, verum etiam cun- qui hostes suos statim aggrediendo contrivit sae-
ciitm adletji-
tttr:
ctis in unitate fldei Apostolica suggestione fun- pissime.Nam super quemdam suum adversarium
datis;tandem exemplo fldelis Abrahae, terra, co- Rhenum transgressus,'cum uno tantum satellite
gnatione domoque parentum egressus, iter arri- suo irruit, eum in suo cubiculo residentem cum
puit Sicambriam versus subiitque civitatem , suis truGidavit ; quoque multa cum Saxoni-
bella
Treverim a quam tunc copiosus incolebat popu-
; bus et maxime cum Rathbodo Fresonum rege
lus, monachorum etiam bonae opinionis odorem fortiter gessit. Hic et alios filios habuit, sed ex
circumcirca spargentium decorabat conventus his praecipuus Carolus extitit, qui ei post in prin-
quibus spem seculi irridens, imperterritus ago- cipatu successit.
notheta Christi sociatus, monasticam normam 7 Quod idcirco fortassis plus justo visum est E
professioneexplevit et actibus adeoque frixura postitlaiUe
b ; prosequi, ne similitudo nominum decursioque universo po-
monasticam perfectionem exussit
sancti zeli circa temporum in sequentibus injiciat scrupulum le- pitlo.Sancliis
cor ejus, ut terrori et exemplo minoribus, vene- ctori. Nempe praefatus Dux Carolus primi ex in Cathe-
dram sa/lia-
rationi vero et amori fuerit majoribus. Itaque Francis magni Imperatoris Caroli extitit avus. tnr
Milo Reverendi Luitwini* filius, tunc archie-
c, Publicis igitur utilitatibus invigilante Angiso
•
hi Ms. Pa- piscopus, perpendens hunc sanctum virum scien-
ticrbonensi jam dicto a\ et Milone Archiepiscopo Treviren-
legitur i.n- tia fultum discretione maturum
, conversatio- , sium rebus huraanis exuto, Trevirenses praesule
iroini.
ne angelicum, diversarumque virtutum tendere indigebant. Grex itaque Domini pastore destitu-
gradibus ad perfectionis cumulum, coenobio ab- tus, conversus ad Dominum, totis precibus in-
stractum, secum retinere voluit, atque secundam cumbit, et ut ecclesiae suae, turbine seculi flu-
a se sedem ei indulsit, quatenus vice ipsius pa- ctuanti, rectorem tribuat, exposcit. Tunc subito
storale subraiuistraret officium, sarcinam perfe- Hildulflnomen per ora omnium sonuit, quod vir
rendo creditarum ovium, sanis et debilibus
sibi esset nobilis, scientia eruditus, lingua urbanus.
consulendo, secundum quod senserat congruum. vita [Deo placita, hominibus approbata, ac mori-
Quod quam pie, quam strenue executus fuerit, bus clero et plebi proficuis congruisque composi-
sequentis series lectionis declarabit. tus.] Mox sermo in aula Regis b percrebuit.atque
exiit edictum, ut vir talis ac tantus pastorale
subiret ministerium. Quo comperto, vir Dei in
ANNOTATA. diversa nitens [versus nativitatis suae solum c fu-
gam siquidem anxiabundus, suspecto
arripuit,
a Hinc patet, beatum Hildulfura Trevirim ve- honore sublimari refugiens in peregrinis, quasi
nisse ibidemqne constitissc, ac monachum induisse ignobilem se posse delitescere suspicabatur in
pluribus annis priusquam ad pontificalem cjusdem propriis.]
civitatis cathedram eveherctur. In prima et secunda
8 Nam heremum concupierat, nisi populi de-
 DIE UNDECIMA JULII. 219
votio precavens ohstitisset. Ab Histria igitur ra- inopiae fleret supplementum. Omnino autem
lfuga in l>a- ptus.GalliamBelgicam usque deductus est [cujus pauperes rebus admonebat ut scirent spiritu ,

iriam rclrtt-
clus.
sanctum desiderium licet fuerit dilatum, non ta- pauperes esse, et in humilitate "ratias agere
men est ablatum.] Fit conventus totius regni, Deo, dicente ipso Domino Beati pauperes spiritu,
:

accurrunt Principes cum Episcopis, coetus cleri- etc. Perquirebat, quem Sanctorum
in aliquobono
corum monachorumque cum populorum turbis imitari valeret. Eum
diem se perdidisse quereba-
una omnium acclamatio, Hildulfum esse honore tur, quo parum aliquid non profecisset in actibus
episcopali dignissimum cum vir Dei e diverso
; seu mandatis Dei. Sacrificium pro salute totius
*
ln Pader- se omnuio reclamaret indignum. Nam propriae mundi et requie defunctorum nullo offerre Deo
tornensi Ms, fragilitatis robustusprospector, semetipsum in se praetermittebat die, sciens scilicet Domino di- ' tn Ms. '
lcgitur : per-
ssepe. metiendo, sibi timebat, quia quae et qualis sit cere Bcnedicam Dominum in omni tempore, sem- " abetur sec
:
-

ratio animarum reddenda cogitabat. Quod si nunc V er ^ aus eJ us *» ore meo. Et : Voluntarie sacrificabo
homines perpendere vellent, dum liberi et quieti nomini tuo, Domine, quoniam bonum est. Quidquid
vivere possunt, regimen ecclesiasticum, ad quod igitur Vir beatus *
juxta Euan-
sibi fieri volebat,
tn Pader-
•

viri sancti vix cogebantur, nequaquam tam prom- gelicum praeceptum nulli negabat, sed omni pe- bornemi Bh. t

'"
pte pecuniis mercatum irent. Sed tandem vicit tenti se libentissime tribuebat, portum scilicet Dei'
fidelis populi devota acclamatio, atque [Apostoli- laborantibus, consolatorem moestis, nudis coo-
cas per omnia conformatus post beatum
vitae, pertorem, susceptorem viatoribus.
Eucharium, Petri Apostoli discipulum tricesi- , 10 Quis eum umquam expetiit, et ejus' bonita-
mus communi omnium voluntate Tre-
tertius d] tem expertus non est? Quotidianaillum solicitudo
virorum confirmatur Antistes. Qualis vero jam omnium animarum, aliquo pereunte, compellebat
fuerit et qualem se cunctis praebuerit, quia diffi- gemere, quamquam tantae esset pietatis, ut quo-
cile explicabitur, attentare veremur. vis scandalizante, se crederet offendisse. Et quo-
niam incolam se et peregrinum hic noverat, uhi
non habere se manentem civitatem sciebat, os-
ANNOTATA. tium suum viatori numquam clausit, neque buc-
cellam suam solus comedit. [Ut dulcissimus pa-
ter, filios spirituales dulciter admonendo, quate-
a Animadverterat interpolator, prxsulatum san- nus ccelestis patriae hereditati inhiarent, non
cti Hildulfi cum regno Pipini conjungi non
posse ; desistebat. Divinae legis gratiam in pectore ge-
ideoque quod in prima ejusdem Sancti vita de prx- stabat, ex cujus sale sermonem sui oris condiebat.
dicto Pipino rege dicitur, id prxmissa ad majorem Vanitatem mundi sic horrescebat, ut crederet ac
intelligentiam ejusdem regis genealogia , expresse
profiteretur, miseros esse amatores ejus. Elee-
asserit de Angiso illius atavo; verum, relicto 'sem-
mosynis maxirae insudabat, hospitalitati largitis-
per Milone, parum aut nihil proficit interpolator,
sime, acsi hanc ipsi Christo exhiberet, insistebat.
cum inter Angisi setatem et Milonis obitum non
minor sit discrepantia, quam inter sancti Hildulfi
Quem videbat tristem et dolentem consolationis
preesulatum et Pipini regnum. verbo, et subsidio necessario exhilarabat. Discor-
b Haud dubie Childerici II. dantesad concordiam reducebat.] Ceterum omni-
c Cum hic B. Hildulfus versus nativitatis sux bus omnia se faciebat ut omnes salvos faceret,
solum fugam arripuisse, inferius vero ab Histria, et ut bonus pastor, quidquid gregi docebat agen-
id est Danubii seu Istri tractu, raptus et reductus dum, operum exhibitione monstrabat.
fuisse dicatur, consequens est, illum patria Nori-
cum, non Nervium fuisse.
d Supponit interpolator, B. Hildulfum Miloni
successisse, et hinc est quod infra cap. 4 ait, eum- CAPUT V.
dem sanctum S. Maximini successorem fuisse vige-
simum nonum. Cum itaque triceslmus tertius post
beatum Eucharium hic numeretur, restat ut ante
Maximinum plures non fuerint Episcopi Treviren- Cum hujusmodi ceterarumque virtutum eminen- p
ses quam quatuor.
tia Antistitis* congrueret, omnium mira co- Transfert et
lebatur veneratione. Vir enim erat nobilitate decentius
generosus, religione praecipuus, consilio cautus, qufasS. i/a-
operibus famosus.Inter magnifica namque opera, ?'mf"'-
CAPUT IV. quse multiplicia gessit, corpus beatissimi [atque bornensi Ifs.
gloriosissimi praesulis] Maximini [cujus ipse suc- legitur : An-
cessor habebatur jam tum vicesimus nonus a _
Quam prie-
ctaris virtit-
Igitur beatus Vir non modo de boni operis [seu ex crypta, ubi illud beatus Paulinus, praesul
tibus monastici rigoris] proposito semel arrepto magni meriti, ex Aquitania revectum tumulave-
'
Mallem aliquid* imminuit, sed velut centuplicatum au- rat, in domum, qua nunc veneratur, transtulit.
te fsere
nihil
gmentavit. Enim vero quasi puer aut adolescens [Quia enim crypta insolitas evomebat aquas, quae
quidquid ubique jacet scelerum perpetrasset, sic tribus altiores cubitis superficiem totius pavi-
m poemtudinem conversus, se contra se erexit. menti ejus occupaverant, nec tamen mausoleum
Videres hominem exesum jejuniis vix ossibus reverendorum artuum invadendi licentiam habe-
hasrere, ad Sanctorum memorias indefessum ja- bant, sed solide sicut murus hinc inde illud cin-
cere, mundantia lacrymarum sedulo madere.no- gebant, perpendens vir beatus, tam signo hoc
ctes msomnes ducere. Quid enim dicemus eum , quam pluribus aliis revelationibus, se admoneri,
pauperes, mediocres et divites summo studio om- quatenus aedificata basilica, corpus
sanctum inde
nique diligentia curare. Quidquid sibi erat, omni- transferret, omni vigilantia perficiendum id cen-
ous commune faciebat, divitibus et egenis medio- set. Ergomaximisimpendiis constructo oratorio ', •
Itt Pader-
ln Padcr-
cnbusque idem semper " erat. His praecipiebat adest clerus cunctus cum populo. Nec mora, ve-
bornensi Ms.
wrnensi Ms. Itie additur
le 9itttrsx non superbe sapere, neque sapere in incerto di-
lie nerabilis Antistes cum duobus coepiscopis suis ilantique
vitiarum, sed in Domino, qui dat omnibus om- d
Domno scilicet Clemente et Chotberto, enormis j^'u °,;| 1)er _
ma affluenter, et ut eorum abundantia divitum magnitudinis coperculo manus admovet, quod clucio.

tanta
 220 VITA TERTIA S. HILDULFI CONFESSORIS.
tanta celeritate sublatum est, ceu pondere care- tuum lupi rapaces. Talibus itaque Vir sanctus
lamentationibus praecipue piarum supra
ret. Ipsum tamen coperculum post a trecentis
dicti

viris et quadraginta boum paribus tentatum, loci ovium commotus, ut erat pietate plenus,

mansit immotum. Tandem venerandis artubus in lachrymas resolvitur, conversusque ad plebem

honorifice, ut decebat, in arca reconditis cypres- haec tandem profatur Vos populus Dei et oves
:

sina, et sic in marmorea, quarto Kalendas Junii pascuae ejus estis ; ipse vos custodiet qui vobis
oratorio intulit, quod a fundamentis inceperat. promittit dicens : Ecce ego vobiscum sum omnibus
In quo pariter imposita sunt trecentorum Marty- diebus usque ad consummationem seculi. Nam cu-
rum Thebeae legionis corpora ;
quem locum sic stodia mea hactenus nulli profuit, qui me ipsum
nobilitavit supellectile ac fundis b, replevit coe- minus circumspexi ; si quid autem deinceps mihi
nobitis, ut ex tunc nullatenus inferior videatur superest temporis, siniteut expleam, quo et mihi
episcopio ipsius urbis c.] et vobis prosim.
14 [Obfirmatus igitur adversus lugubres que- vi sotitudi-
ncm secedcre
relas gregis se prosequentis, quasi tenacioribus
statuit.
ANNOTATA. vinculis, qua? libertatem animi ejus sibi subigere
tentabant, disruptis, Weomadum a ', sibi suc-
cessorem, ovibus vero suis designans pastorem, '
ln 1'adcr-
bornensi Jto.
a Vide notam d. cap. 3. post ultimum vale, animum, oculos ac pedes cce-
tegitur Nico-
b Beatum Hildulfum erga sauctum Maximinum pto itineri, restituit, per spiritum.sanctum ele- mailuin
UUnsque. ccenobium insigniter propensum fuisse, fa- vatus scientia, assumptus vita, in indignatione
tentut Sammaximianenses ; sed fundis ab eo auctum spiritus sui amarus abiens, pennas sibi dari co-
idem ccenobiumnegant. Vide Zgllesium indefensione
lumbae gemebundus expetebat, quibus volando
ubbatiicsancti Maximini pag. 74 et!5. Edit. Colon.
requiesceret, et quibus elongando fugiens in so-
c In fine hujus capitis lam in Epternacensi quam
in Paderbornensi Mss. codicibus adduntur sequen-
litudinem maneret. Quemadmodum enim Deo
tia : Circa quem locum dum vir beatus de die in
dignus Papa Gregorius ait : Dulce est esse in
diem nimio insudasset pietatis affectu, providens rebus humanis, sed ei qui adhuc de ccelestibus
futura sagaci spiritu, veritus superfluas tyranni- gaudia nulla gustavit; at si quis jam cordis ore
des successorum, praedictum locum regio jure gustaverit, quae sit illa dulcedo coelestium prae-
nobilitati tradidit, ut habetur in prasenti. Qux miorum, huic quanto illud dulce fit quod intus
sicut et alia nonnulla inferius suo loco annotanda, videt, tanto in amaritudinem vertitur quidquid
cum non reperiantur in Ms. noslro codice Media- foris sustinet. Rixatur secum de rememoratis
ncnsi, et Trevirense sancti Maximini monasterium
iniquitatibus, reprehendit se de cogitationibus, in-
fere spectent,a posteriore aliquo inlerpolatorc, ejus-
sequitur de verbis, et punit flendo de factis. Ita-
demque moitasterii monacho adjecta esse videntur.
que nisi hoc modo Spiritus sanctus mentem viri
hujus in amaritudinem temporalium et delecta-
tionem aeternorum commovisset, terram deser-
GAPUT VI. tam et inviam tanto aestu cordis non quaesisset.

Priortsittsli post tam multiplices pro Christi grege la- ANNOTATA.

tutidesideru Et bores, licet in pontificatu positus, nihil pos-
inccnsus,
sidere voluit, quidquid tamen illud erat quod a Error dimanans cx intruso supra nomine Milonis
[occasione seu praetextu regiminis] habere [vel
praesumpsisse sibij videbatur, relinquens, ut olim
animo eonceperat , eremum petere destinavit CAPUT VII.
monastici siquidem non immemor voti, reputa-
bat actus suos sibi minus posse sufficere ad salu-
tem cum Dominus dixerit Nisi quis renuntiave- illud tempus] Jacob a vir conversatione
:
Per o
rit omnibus qucc possidet, non potest meus esse disci- moribusque admirabilis, Leucham regebat * Euiii ipsi fls-

pulus [oculati quippe coelestisque animalis circum- siqtml Jacti-

urbem, qui cum pro sui sanctitate in ora omnium
bus Tullensis
spectionem retinens, non reverteTjatur incedens, penderet, Regibus quoque stupendus erat ; ad eplscopus.
ac eorum quae retro sunt oblitus, in anteriora quem cum vir Dei Hildulfus misisset, ut caritate • Itt Pader-
" Ita Ms. Kp- biirnntst Sfs.
terntutense\
ferebatur extensus. Equidem noverat, plurimos mediante, secretum illi provideret locum, liben-
tegitur ecclc-
ex quo liic ante humana judicia interim stantes videri per tissime siquidem a praedecessore siarum
collaboravit, ur-
supplentur uem '

nonnutla
bonorum operum executionem, sed ante omni- ejus quodam Girbaldo b nomine, viro
pontifice,
ccrlm, qntc potentis Dei oculos corruisse per meliorem de- aeque sanctissimo, Deodatus vir summae sancti-
ui Ms. l/i -

dlanensi de-
liberationem, eoque ' bonum opus talium minus tatis, olim Nivernensis Episcopus, renuncians
sideranlur, Deo fore placitum, quo per mentis deliberatio- seculo, in saltu Vosagi locum obtinuerat, ubi
nem in meliori gradu inconstanter est positum. sanctissime conversatus, monasteria statuit, at-
nequidquan 13 Ne ergo postmodum frustra quereretur que post diutinam in Christi agone militiam,
reclainaittc
poputo, hujusraodi detrimentum sua? menti subrepsisse, vitae senatum laureatus intravit. [Denique Stiva-
unicam deliberationem quam sibi suspirabat gium *
jam tunc erat
, spirituali monachorum •
i„ Pader-
»•
adhuc deesse, accelerabat perficere.] Quod cum exercitio institutum. Porro Dompnus Gundelber- bornensi
legitur, S«n-
primum rumor ad aures vulgi detulit, quasi bar- tus, olim Senonum praeclarissimus Archiepisco- tjvagium.
baris insequentibus, omnis aetas omnisque sexus pus, circa terapus illud Senoniense coenobium, in
in urbem ruit, visoque viro Dei, claraor in ccelum Grandiavio a se constructum, ex relictae urbis
tollitur, et quasi orani provineiae exitium immi- vocabulo denominavit primus. Bodo etiam, jam
neret, unusomnium ferebatur luctus. Cur, Pater, dicti Jacob decessor, Leuchae bonus pastor, vir-
gregis commissi custodiam derelinquis ?
tibi gineis catervis, quibus locum, studio ad unguem
Quare tantarum animarum futurum discrimen perductum, repleverat, quemque suo de nomine
nonmetuis? Putas, qui erunthujus ecclesiae sk- nuncupatum iri censuerat, praeesse voluit Christi
vissimi vastatores? Namque dilaniabunt gregem famulam Tietbergam, quam ante pontificale de-
 DIE UNDECIMA JULII. 221

cus susceperat, ex debito conjugii, filiam.] Inter Dorapnum Leutbaldum venerabilem virum abba- ex mss.

hos ergo Athleta Christi Hildulfus, prcedicti viri tem designavit, quem divinarum et humanarum
Jacob consultu amminiculante, locum habitatio- rerum notitia haud parva praeditum intellexit,
nis elegit. quatenus fratribus pastorali vigilantia praeesset,
et adventantium sese negotiis impertiret. Qui
quam devote, quamque strenue id officii admini-
ANNOTATA.
stravit, auctoritas promoventis credulis menti-
bus satisfacit quoniam sanctus Antistes hunc ne-
;
' /» Pader-
afib Vide Annolala ad primam Vilam litteris
quaquam tantse catervse monachorum praepone- ^"gitiirlrx-
d et e. ret *, nisi prae ceteris ad hoc dignum judicasset.] moneret.

CAPUT VIII.
CAPUT X.

Vosagi ere- Enimvero est locus in Vosago, montibus undi-

mum exco-
que septus, quem fluvius quidam ob validum Interea illo, inter reliquos vitae coelestis amato- i/uos inter
tres prxci-
cursum, Rabadonomine, praeterfluit. Superquem res, tres' advenerunt, quorum primus Spinu-
Spinu- pui :

vir sanctus, Spiritu sancto dictante, ecclesias lus, reliqui vero duo, qui carneetspiritu germani
Joannes tus,

fundavit: primam videlicet nomine B. Dei Geni- erant , prior Joannes , alter Benignus vocati 'et Benignus.
In Pader-
tricis etsemper Virginis Mariae, quam et [vm sunt a qui a viro Dei benigne suscepti, paterne bornensi Ms.
;

hoc verbum
Kalendas Martii] dedicavit, eamque Medium mo- instructi, ipsique devote conversantes, ad viam
desiiteratur.
nasterium appellavit. Aliam vero ex nomine vitas anhelabant. Et quamquam omnium virtutum a
beati Petri Apostolorum Principis omniumque negotiis se vicissim praecedere vellent, humilitate E
B Apostolorum honore * [xvii Kalendas Novembris] tamen et obedientia se alterutrum vincere festi-
•
ln Ptider- nabant. Assidue in ore illorum Christus, jugiter
bornensi Ms.
consecravit. His ita statutis, Deo sibique vivere
tegitur, B. ccepit. Cumque praeconium sancti nominis ejus, vitae asternae praeconia resonabant, utque mona-
Petri princi-
fama multorum longe lateque deferret, viri po- chos decet, juxta prasceptum patris omnia exer-
pis omnium
Apostolorum tentes et nobiles visitationis gratia ad eum saepius cebant, [absque pusillanimitate, amaritudine vel
honore rancore subjecti in timore et amore Christi, je-
confluebant. . Cumque e diversis partibus multi
accurrerent, aliquanti ad vitae iter accensi, cum semet macerantes, orationibus
juniis et vigilis

viro Dei manere decreverunt. Qtftd cum vir Deo contriti. humilitatique cordis indefesse instan-
plenus videret, a Domino id fieri arbitratus est, tes, malebant quidquid usquam putatur intolera-
et quoniam ipse olim professus monachum fuerat, bile perferre, quam Christum in aliquo offende-
habitationes monachis utiles ccepit aedificare. re.] Et quoniam invidia diaboli mors introivit in
Id vero populus cum comperisset, devotione orbem terrarum, sciens Dei athleta Hildulfus, se
crescens, plus solito confluebat. Nam per merita suosque quandoque Adae debitum reddituros ,

viri Sancti sibique subjectorum, caeci ibi illumi- sepulturae locum quaerere destinavit. Sed quia,
nabantur, claudi convalescebant, daemones fuga- ut in convallibus solet, circa monasterium aqua-
bantur. Unde turtas confluentium vix ferre va- rum erat abundantia, minime aptum cimeterio
lens, extra. claustra ecclesiam sancti Joannis locum judicavit. Ad Austrum vero collis mona-
"
In Parlcr- Baptistae sedificans, dedicavit ', atque domos in sterio imminet, super quem vir sanctus ecclesiam
bornensi Ms.
cjuibus supervenientes reciperentur instituit. construens, ex nomine beati Gregorii Papae con-
ikest vcrbum
dedicavit. secravit, atquecircum hanc cimiteriumbenedixit.

CAPUT IX.
ANNOTATA.

atque ibiilem Cernens interea fidelis Dominiservushujusmo- a Hic in Epternacensi et Paderbornensi codici-
multos disci-
disolitudinispartem non minimam, adventus bus a posteriore illo Interpolalore quem Sammaxi-
pulos colli- ,

git; sui occasione, paulatim excultam, ac velut ho- mianuni esse. suspicamur adjecta sunt sequentia
,

vellis olivarum spiritualibus filiis in circuitu suo qux in Medianensi desiderantur Qui ex ecenobio :

vestitam, anima ejus, super Domini salutaris sui beati Maximini, quod praedictus pater fundave-
rat, advenisse referuntur, statueruntque penes
praesentia, delectationem concipiebat maximam.
virum Dei degere, quod ejus conversatione et
Cum vero dudum deserta et impexa eremus ale-
charitate nimium delectarentur. Horum vero mi-
ret Christi pauperes, singulorum annorum pro-
racula in subsequentibus ex multiplicibus quas-
ventibus, ne deficerent in via seculi istius, etiam
dam explanabimus, ut quanti sint meriti apud
juxta litteram compleri gaudebat, quod olim Deum fiat luce clarius. Vide notam c ad cap. v
Propheta de veteris legis mysteriis et novi po- supra, pag. prxcedenti.
puli refectione prsedixerat : Deserta in ubertatem
versa advenx comedent. Frequens quoque vulgus
virum Dei invisentium, numerosa
fidelium, sedulo CAPUT XI
construxerat habitacula circa cellas Sanctorum,
propter vicinitatem eorum vel habilitatem loco-
rum. Sed vir Dei, quoniam jam gustarat et vide-
Fama interea praeconii ejus circum positas ter- / s. Erardo
{'".'''' ""'"'
rat suavem esse Dominum, nil dulcius habebat, ras transvolans, remotiores quoque penetra-
quam vacare et videre quam ineffabiliter esse Dei verat. Cumque e diversis partibus muiti ad vi-
'
ln Pailcr-
bornensi Ns.
prascellit nostrum '. Itaque accrescente ibi nu- rum Dei venirent, Erhardus vita aeque sanctissi-
tegitur : nu- mero fratrum, Sanctus ille, ut semper circum- mus, carne quidem beato Hildulfo germanus,
merum. spectus custos sui metuens erat, cura eorum aut ordine vero coepiscopus, nomine ejus excitatus
frequentia secularium a dilecta quiete suae con- accurrit. Diu itaque quaesitum cum invenisset,
templationis quoquomodo divelli. Quapropter labori ejus congratulans, inquit Ecce, frater, :

deside-
 222 VITA TERTIA S. HILDULFI CONFESORIS.
desiderium cordis tui tribuit tibi Deus, et volun- Beatus adhuc vivens fratribus cum multa prece
tate tua non te fraudavit quera enim iliu concu-
; mandaverat.] Nec mora, senex imperanti obe-
pisti, locum tuae conversationi habilem invenisti. diens, cinerem, quo fatigatos artus collocaverat,
Tu ergo sta viriliter in fide et confortare in Do- excutit, convocatisque fratribus , hominis Dei
mino, et in potentia virtutis ejus, certus quod, nuntiat obitum. Qui licet tanto fratris auxilio
qui perseveraverit usque in finera, hic salvus destituti moererent, tamen gloriae ejus congaude-
erit. Per annos a igitur aliquos continuos secum bant, accensisque cereis ad beati Viri exequias
manentes seteroae vitae vicissim monitis resona- properant.
bant, [fratribusque congregatis utrique vitae ne-
cessaria providebant et tabernacula erigebant.
CAPUT XIV.

ANNOTATA.
ventorum plus quam mi-
Vis itaque solito inhorruerat,

a In prima et secunda Vita legitur : per dies adeo ut non modo fructices, verum etiam SS*5 8C *'
aliquos. annosas quercus excelsasque abietes eradicaret.
In tali ergo turbine ante sancti Viri glebam ar-
dentes cerei usque ad locum sepulcri delati sunt.
CAPUT XII. Sepultum igitur terris, ut apud se vivere Deus
demonstraret in ccelis, omnibus infirmantibus,
ad sancti viri tumulum venientibus, voluit sub-
cum quo S. k d amborum vero raerita ostendenda, reno- venire. Quanti ibi paralitici. venis redintegratis,
OthUuan ba-
J\^ vantur a Deo miracula stupenda [viris ete- solidati sunt, verbo aut scripto non facile expli-
rieniiiir iiln - nim Dei ibi adhuc pariter conversantibus] Etico- cabitur. Omnis caecitas clarificata lumine *, diem E
'"'•
nis Ducis Elisacii filia, eaeca nata, defertur, micata obstupuit. Universa debilitas, ibi recupe- '.
Jn Pact er ~
.

utque ejus misereantur a mcestis parentibus hu- ratis usibus, robur amissum persensit. Unde lcgilur cla-
:

mili prece poscuntur. Quam cum adhuc gentilem turbis irruentibus reperta est aqua salsissima. "hcata est
1 ^ cum luminc
esse rescissent, more ecclesiastico catechizave-
runt, atque ad orationem prostrati, pro salute
puellae cleraentiam Domini precabantur. Monitis
itaque catholicae fidei edoctam sanctus Hildulfus . CAPUT XV.
baptizavit, eamque de sacro fonte, mente et
carne illuminatam, beatus Erhardus excepit, et
" dato nomine, Othiliam vocavit a. Quae res in Cupiditate igitur salutis, habilitate loci, aqua- etquomodo
tantum non raediocres, verum etiam
valuit, ut
potentes personae virum Dei Hildulfum vene- ibi
rum abundantia
statuere tentaverunt.
populi confluentes, forum
Quam inquietudinem
freg U eu
a
^
l

rarentur ac diligerent , eique ad augmentum vir Dei Hildulfus sentiens indoluit, et baculo ar-
loci auxilia praeberent, [erat enim totius hone- tus regente, ecclesiam beati Gregorii, ut ei mo-
statisdecore compositus, aequaliter se affabilem ris erat, oraturus intravit. Deinde oratione ex-
exhibens omnibus. pleta, surrexit et ad tumulum S. Spinuli venit, at-
que ut erat piae mentis, ora perfusus lachrymis, in-
quit : Deo agimus, quod
Gratias, frater Spinule,
ANNOTATA. te in pacis regione quiescere credimus, et
apud
omnipotentem Deum posse plurimum confidimus.
Nosse te etiam scimus, quomodo et quare nos
a Hoc nova occurrit posterioris Interpola-
in loco
[scilicet desiderio liberius vacandi orationibus ac
toris Quae in sanctimoniae
additio in luec verba :

sanctitate permanens, boni rectique imitatrix deserviendi Deo] tumultu populorum relicto, in
q
non mediocriter existens, nunc jam cum Christo hanc solitudinem devenimus. Tu igitur tranquil- F
regnans dat in terris innumera signorum mira- litate potitus, nostri, qui in viamortis sumus et
cula dietim. inter ejus pericula fluctuamus, miserere oramus,
[quin etiam si fas est exigimus, illa ipsa virtute
praeclarae maximaeque
obedientiae, quae in te re-
CAPUT XIII. fulsit dum
temporaliter viveres, cujusque merito
aeternaliter, ut evidentibus et quotidianis signis
liquet, gaudes, ne popularibus negotiis religioni
In obiu. S. Quidam enim
Bego dictus nomine, sancti
vir, monasticas indicibilis periclitationis procellam su-
Spinuli $j is- Viri necessitati communicans, rerum sua- scites.]
6 '"'
Tura rum aliquid usibus fratrum ', sub beato viro Deo 24 Si enim hac populorum confluentia pressi prohibuertt
"InPaier- militantium, delegare studuit, atque locum, qui fuerimus, non parum a proposito declinabimus, S /'< w "''" s '
-

(ejtor.-ali- hodie usque Begoniscella dicitur, et partem Vo- [quoniam paulatim secularium jurgiis et causis,
' '
l" Pader-
miam usibus quae Fulchodi rupes appellatur, destinavit.
S agi, acsi nimio pulvere infecti atque foedati, omnium
Denique vir Dei Hildulfus in cella jam dicta, ho-
TegitZ:'
mundissimominimeinhaerebimuscreatori; quod- <P" m -

nori sanctae scilicet Crucis dicata, virum sum- que absit, ordo monasticus, hic jam Deo propi-
mae humilitatis et obedientiae, Spinulum nomine, tio stabilitus, pessum dabitur funditus.] Licet
constituit in qua idem homo fideliter Deo ser-
;
enim, Deo cooperante, subsidia corporum nostro
viens ,
post multiplices in Christi agone labores, conferantur loco, tamen animarum timemus pe-
ac numerosa miraculoium insignia, vit<e aeternae ricula. Unde concurrentium comprime turbas et
consecutus est praemia. Quem omnipotens Trini- hilarem [affluentemque] datorem Deum pro nobis
tas, apud se glorificatum in terris, gloriosum implora, ut benedictionis ejus sentiamus gra-
ostendere volens in ccelis, per ministerium ange- tiam quatenus [penuria necessarii victus ac ve-
;

licum beato Hildulfo notificat, ut glebam Sancti stitus expulsa, occasioneque laqueos deceptionis
ad monasterium turaulandam revehat, [licet ipse aptandi invidissimo diabolo sublata] impleamus
 DIE UNDECIMA JULII. 223

nostrae professionis vota. Tunc vero videres spi-

ritum carne solutura et vita potitum, obedire

mortali, acsi idem teneretur adhuc vinculo mor- CAPUT XVII.
tis. Nam signis cessantibus, venisque cohibitis
salinarum, frequentia quoque desinit populorum.
[ad confutandum tamen imprudentem garrulita- Dominus tandem Leuthbaldus, fi<|eliter atque scdafiUis
~
tem invidorum et incredulorum datur ibidem , prudenter administrato dispensationis sibi re ii? om
tif
usque hodie prospici evidentissima indicia trium creditae officio, ex hujus vitse subtractus lubrico,
quondam puteorum. Denique Sanctus, finitaprece artus solo, spiritum reddidit coelo, perenniter
ac querimonia, alacer ac fidens se jam consecu- inheesurum Domino, cui nihil praetulit in mundo.
tum optata, ad fratres regressus, solicitos vigi- Mox monachorum anxia turba, idonei pastoris
lesque orationi insistere hortatur, quo repressa provisione temporali destituta, ad pietatis ponti-
concursante turba, ab Omnipotente consolatio vo- ficem recursitat, et eum luctuosa fiectere "
prece '
In Pader-
eorum ne dedignaretur ovium resumere sar- bornensi Ms.
luntariae paupertatis aliunde dirigeretur.] quaeritat,
legitiir
cinam, pro quibus pastorum pastor probrosae flectere

mortis amplexus est injuriam. Verum vir doci-

CAPUT XVI. bilis Dei, cedere gnarus pietati, non autem eme-
ritae jam senectuti, haudquaquam judicavit refu-
tandum, quod animadvertebat Christum jubere
Auclis cccno- Precibus namque beati Spinuli meritisque beati de' suorum praecordiis pauperum *. Pastoralis • in Pader-
bii (acuttati-
bits,
viri mox
subsecuta est benedictio Domini. itaque gratiee onere denuo suscepto, tribus so- boniensi Ms.
[Nam nondum septem diebus decursis, Hagio lummodo annis, quibus superstes fuit in seculo, pcr.
vir illustris, qui et Hariulfus solebat cognomi- instanter porrexit fratribus virgam correptionis
nari, affuit, ac cujusdam nobilis praedii, Ber- cum sustentationis baculo. Eo siquidem ad eme- E
'
In Pader- cheim '
dicti, maximam partem contulit loco san- tiendum curriculi pauxillum, quod restabat, red-
bornensi Ms.
cti Petri ; cujus traditio solemniter acta extem- debatur alacrior, quo correpto spatio cceperat
tegitur : be-
resini, setl plo est litteris innodata praefatoque Leuthbaldo, bravio fieri vicinior.]
mentlose.
tunc temporis abbati, est credita, quibus convin-
ceretur, si aliqua quandoque hinc machinaretur

violentorum controversia.] Multi deinde nobi- CAPUT XVIII.

lium juris sui prasdia prasfato loco contulerunt.
[Nec multo post aliqua portio tillae, Hundinis-
heim nuncupatae, eidem loco cessit jure posses- Inde beatus Erhardus constructa ecclesia ex Post sancti
soris. Perpendat digne qui valet, quam profunda nomine sancti confessoris Christi Apri, [non
rat ris Erar
d d
vir iste mortificatione sui Deo vitae su;e inhae- procul a monasterio, ad lsevam scilicet jam dicti sum,
sisset. Apostolo equidem, quodque est excellen- fiuminis, fratri suo viro Dei.post exhortationem,
tius, ipsi Christo videtur crucifixus, potens di- in Creatoris militia dixit : Dominus providit tibi
cere veris animi vocibus : Mihi mundus crucifixus locum, affuturus omnibus quae egeris ; tamen mo-
est et ego muudo; et : vivo jam non ego ; vivit vero neo et peto, ut novissimorum jugiter nostrique
in me Christus. Crucifixus quippe ipsi fuerat mun- memor sis. Me sane oportet separari a te, aspe-
dus in maligno positus, qui nec adversa perti- ctu non corde, facie non mente angelus autem ;

mescebat, nec prospera appetebat ; ipse deinde Domini bonus, juxta beneplacitum ejus, comes
mundo , quem abominabatur mundus ex patre fiatmeae peregrinationis sedem propriam revise-
diabolo . cujus blandientis viscum vitavit, sse- re disponentis a. Tandem dulces in amplexus a
vientis impetum non horruit. Honorari verens ruentes ac mutuis multisque fletibus se perfun-
in propriis, commisit se peregrinis, in quibus se dentes, oratione pariter fusa, non sinemaxima
postquam intellexit, fuga consuluit
glorificari mutua visione caruere. Beatus
cordiscontritione,
sed tandem insecutum gloria fientem et relu- autem Erhardus Rheno transvadato Regens-
, ,
F
ctantem violenter sibi retinuit. borg civitatem, suam videlicet sedem, tam san-
iu loca matjis 26 Qua tamen se non multo post excutiens, cto praesule celebrem futuram, subiit, in qua non
nrduasecedit
Sanctus ; hanc heremi habitatricem fore diffidens, invias post plurima temporum curricula sexto Idus Ja-
exploravit sedes. I!luc etiam nec tunc quidem nuariide morte ad vitam transiit.] Sanctus vero
gloria ab insecutione tam laudabilis fugitivi fati- Hildulfus ab opere Dei non deficiebat, sed jeju-
gata, quasi saltem egentissimo totius opis faci- niis et laboribus fatigatos artus spiritui servire
liuspersuasura, et quod majus erat, subjectorum cogebat.
penuria, qui nequaquam movebatur sua suo : 29 Fratribus sibi subjectis, ac maxime Joanni suos ad omne
quoque non sat confisa paratu subrepere illi virtutum ge-
, et Benigno, quos quotidie ad meliora tendere nus seduto
quaesivit sub divinorum signorum amictu, qua- gaudebat, [quos etiam non solum publica exhor- hortatur.
tenus vereretur vir ille se culpatum iri, si repu- tatione, sed interdum privata ac amicabili collo-
diaret quasi divinitus procuratis interim fulciri. cutione sui memores fore monebat,] pro statu
Quis, quaeso, religiosorum hac nostra tempestate Ecclesiarum Dei, propace Regum et salutepopu-
non ambiat negotiis seculi res suas augeri, ad- lorum orare suadebat viam vero vitae, quam se-
;

ventantium concursibus extoili? Quis porro talia mel arripuerant, fideliter currere et bravio su-
sibi suppetere videns, non credat se coelitus ho- pernae remunerationis scienter anhelare, [illud
norari,enumerans sibi vel potius fingens de se Dominicum solicito corde assidue replicando :

queedam maxima, quae jam apud Deum constant Nemo mittens manum suam aratrum el respi-
acl

minima aut nulla? Verum Deicola iste, instar ciens retro, aptus est regno Dei.] Aiebat enim Fi- :

beati Abrahee, non casurus tentabatur a Domino, delis est Deus, et mentiri nescit; [bonis moribus
sciente vel quid ipse esset facturus, vel quid late- consuefieri studerent, victu ac vestitu mediocri
ret in famulo suo, quatenus obedientiam humilem
nobis aperiretur ni- contenti esse discerent ;

mium intima ejus mortificatio. Sed jam calamus mutuo sibi ac solerter exhiberent ; Christi vesti-
reddatur operi ccepto. giis ante ornnia insisterent ; institutioni beati Be-

nedicti
 224 VITA TERTIA S. IIILDULFI CONFESSORIS.

nedicti alacriter insudarent. Discretioni per om- semper Christum annunciabat. Qui cum
poterat,
nia docebat invigilare, quam saepius inculcabat mcesti flerent et se desolari dolerent,
una erat
matrem virtutum esse ; murmurationis, animosi- omnium vox plangentium precantiumque ne ,

tatis, verbositatis , detractionis , ociositatisque pastor oves desereret. His querimoniis lachry-
malum nec in plebe fidelium dicebat deprehen- misque commotus, ut erat jam ex tertia' parte
ln Padcr-
dendum, quanto minus in claustris monachorura. corporis praemortuus in extrema lectuli parte bornensi Us
,

legitur; ex-'
Sic beatus Senex per ordinem cuncta disponens, resedit, et circumspectis fratribus Pax, inquit,
:
trema.
plusque exemplo quam verbo fratres iustruens, vobis. Deindemanu elevata, his eos verbis benedi-
ad omne opus bonum promptos reddebat et ala- xit :
Deus omnipotens humiles benedicito cle-
cres. Namque manuumsuarum labore cibum suae mens, praesentesquetuos serva per secula servos.
sanctae senectuti erat conquirens, jugiterlamsibi 32 His igitur finitis, [humillimus prece humil- post salula-
quam aliis illam Apostolicam sententiam inge- lima fratres exoravit , continuatim ad altare riaadsuos
nonita san-
rens : Qui non vull operari, nec manducet. Christi in omnique divino officio memoriam reti- cte morilur,
nere sui nominis, ne contingeret, eum suosque
quos hic temporaliter rexit, almi patris Benedi-
ANNOTATA. cti abesse contuberniis. Atque supra dictis
mille-
que solatiis aliis quieti ovicularum suarum hacte-
nus impigre provisis, virtutum plenus atque die-
a Ibi ab Interpolalore Sammaximiano in Pader-
rum mundo qui jam talem habere
, , non merebatur,
bornensi el Epternacensi codicibus additur : Cui e
subtrahitur Pater venerabilis, sessurus in porta
contra frater beatus Antistes inter caetera secre-
regni cum senatoribus terrae, inter quos nobilis
torum coelestium colloquia, fratres quos Deo ve-
nerabilique patrono Maximino aggregarat, atten- habebatur* Christus vir sanctae Ecctesiae. Iste '
In Pader-
tius committit, ut eis pro posse intra et extra fi- denique vir beatus Hildulfus quoniam exemplo bornensi Ms.
legitur : ha-
delejugeque praesidium sit; quod vir Deo plenus Domimcaj parabolae, in arvo contriti et humiliati bebitur.
libentissime annuit. cordis sparserat semen rectae intentionis, quod E
ultro fructificans primum herbam tenere actionis,
dein spicam provectionis, pervenerat ad frumen-
tum perfectionis, falce divinae sententise tempo-
CAPUT XIX. rali ejus vita deserta, ut granum a palearum
re-
crementis selectum, inducitur in asternae vitae
horrea. Emicudt autem ab aerumnabili incolatu
*
Viri phma- f^umque luculentae conversationis ejus specular hujus nostri exilii piissimus pastor ac nutritor
ejtts convcr- ^ jubare veri solis
evibraret, lucem virtutum ad
trajectum, quaquaversum
arguendum noctem
noster sanctus Hildulfus quinto Idus Julii cum
Ilic dcsinit
' '

"
ageretur annus ab incarnatione Jesu Christi se- primaS.HU-
spccular
dicelialiir ln-
mortalium nonnulli secularium fallaciter sibi ar-
;
ptingentesimus septimus, consulatu Justiniani dutfi Vita.
Cetera qux
pis viri niuiin ridentem deridentes mundum, ne ipsi veracitera junioris Augusti
petlucidtts.
a Leone contra eum re- sequunturab
a ,

mundo irriderentur, post modicumfacultates suas bellante narium detruncatione deformati, quinta
Interpola-
tore adjecta
pauperibus jurique sancti Petri tradidere, atque indictione; Sergio b venerabili Papa, cujus duo sunl.
stultae sapientiae edomita cervicositate, sapien- proximiores successores nomen Joannis possede-
tem stultitiam Christi, sub beato viro militaturi runt, Romanam Ecclesiam regente, qui iuvenit
suscepere. His diebus quidam vir, nomine Theu- miram portionem Ligni salutaris in sacrario
doaldus, inter regni proceres illustris habebatur, beati Petri (hujusdiebusTheudoaldus
RexAnglo-
qui tenax glutinum mundi, molliter sed exitiabi-
rum, qui multa in sua patria bella gesserat, ad
liter pretiosas aniraas inescare quaerentis, pru- Christum conversus properavit Romam, qui per
denti declinans oculo, consensu uxoris, jam ini- Cunincpertum Regem Longobardorum veniens
tiatae sanctimonise proposito, deposito militari mirifice susceptus est.
cingulo.beati viri se subdiditmagisterio, cum suo
33 Is cum Romam pervenisset a praedicto
naturali filio nomine Abbo. Hic inter cetera col- Papa baptizatus Petrusque appellatus, adhuc in
F
cla mcestis-
lationis suae xenia, contulit etiam huic ccenobio
albis constitutus ad ccelestia regna migravit ') simis disci-
basilicam, honori perpetuae Virginis Mariae dica- quin etiam hac tempestate Dompnus pulis sepeli-
tam, in jam dicto praedio Bercheim sitam, multi-
Beda vir tur.
monasticae religionis praecipuus in doctrina •
lisc desunt
et
plicitate reddituum primam. in Mss. Pa-
arte calculatoria florebat magnificus,
et floruit dcrborncnsi
diu post obitum patrisnostri hujus. Illico
videres saltem
in
ejus exemplo
discipulorum examina hinc inde certatim
conflu- quo utimur.
xisse, piique patris et magistri funus
pio cum ge-
CAPUT XX. mitu constipasse. Qui licet pie gauderent
tam
praaclari institutoris sibi
non defore ccelitus pa-
trocinia, tamen pie
deflebant humanitatis ejus
Extrcmo se-
Huic negotio eximiuspater insistens ', necom-
niofebri cor-
consueta sibi subtracta solatia. Tandem
officiose
nino annis proprioque corpori parcens, ma-
replus, curato cadavere semper reminiscendi
'In Pader- gnopere satagebat tam praesentium quam etiam patris hu-
bornensi Mx. maverunt illud in basilica B. Papae
futurorum ibidem ccenobitarum necessitati et Gregorii a
legttur : exi- dextns altaris, adulta jam luce secundas
stcns. quieti providere, ne cujuscuraque rei indigentia feriae c
se anno trigesimo sexto habitationis suae
minus regulari in hujus
actioni posse inservire, excusa-
terribilis Eremi vastitate,
" In eodetn tionem' quantulumcuraque valerent ostendere,
quadragesimo vero a
Ms. legitur gloriosa Domini Pontiflcis Maximini
translatione,
cxcutioncm. quod maxirae desidiosis, et arctam viam remisse
quae extitit sub hoc nostro Archipraesule,
tenentibus, est familiare.] Pipino
Cumque jam laboribus d superius dicto, jam tunc Gallias gubernante.
effeto corpore, spiritu ferventior esset, pius Do-
Verumtamen cum lux meritorum beati Hildulfl
minus eum vocare voluit ad coronam justitise. In
crebris claresceret miraculis, relatum ab
vigiliis itaque constitutus, febre Eccle-
est correptus, sia sepulturae suae mirabile corpus,
qua per dies ingravescente, fratres turbati ad devotione ac
studio fratrum templo beatae Mari» Virginis
stratum senis accurrunt, qui namque, est
utcumque illatum, in quo dextrorsum eleganti
curvato for-
 DIE UNDECIMA JULII. 225

nice aliquanto delituit tempore. Cujus in preesenti runt lectulo ; quo per dies augmentum capiente, ex mss.

laudibus occupari, meritis sublevari, vestigiis in- dissolutioni corporum se senserunt propinquare
formari et in futuro gaudiis valeamus copulari, cum repente sanctus Joannes, qui et major natu
praeveniente ac subsequente efficacissima miseri- erat, unum e fratribus direxit, seiscitaturum,
cordia et misericordissima efficacia factoris re- qualiter se haberet seorsum decumbens dilectis-
fectorisque nostri potentissimi ac benignissimi simus frater. Quantocius ergo perficiens impera-
qui crucis nudae expeditos sequaces prae filiis ho- ta monachus, reperit Dei famulum, sacramentis
minum glorificat, cum eos securos non modo suo- Dominicis communitum, evasisse nexus mortali-
rum meritorum actitat, sed Judices alienorum tatis hujus. Cucurrit, "renunciavit. Beatus vero
habendos denunciat. ille quem adhuc suspectus excessus
solicitabat
junioris et dilecti fratris,si post obitum ejus con-
tigisset aliquamdiu interesse rebus humanis, au-

ANNOTATA. dito jam discessu illius, laetabundus inquit : Ma-

ximas formator hominis ac
tuae pietati, piissime
reformator, gratias rependo, quod fratrem meum
a Id est Justiniani secundi, post illatam sibi a ad regnum tuum ante me mitto, et jam securus
Leone, alias Leontio, injuriam, iterumimperantis, et gaudens hinc post eum ad te vado.
ut jam superius dictum fuit.
36 His expletis, interrogatus a fratribus, an etinUiem
b Hic fallitur Interpolator nam anno 707, Ro-
;
singillatim essent tumulandi, adjecit: Absit, Do- ',"/////'/,",'".
manam Ecclesiam regebat Joannes VII, non vero
mini mei, ut separemur ab invicem et in futuro
Scrgius, quijam ab anno 701, obierat.
et in praesenti; unius enim genitricis nos in hanc
c Anno 707, littera Dominicalis fuit B., et v
Idus Julii incidit in feriam secundam. Humatum lucem effudit uterus ; una et sub uno instructi
igitur fuisse oportet corpus S. Hildulfi eadem in die sumus monasticis actibus unus nos uni Deo
;

qua efflaverat animam, nec serius quam sub meri- commendat ab hac luce exitus unus omnimodis ;
E
diem ut constatex hisverbis: adultajam luce. Quod peto recipiat et claudat terrae matris omnium
cum difficile sit credere, suspicari mild liceat, loco nostrum sinus, quoadusque veniens nos excitet
secundse feriee, legendum esse iertiee feriee. Dominus. Tandem ubi hunc finivit sermonem,
d Pipinum Heristellum intellige.qui tamen non pariter* etiam lucem temporalem, subsecutus * forle perdi
nisi aliquot annis post translationem S. Maximini dit.
sanctum suum fratrem, ut utrique dilecti dile-
(qux anno 667 peracta hic supponitur) dignitatem
ctum praeceptorem, olim ccelestibus inhiare mo-
et auctoritatem Majoris-domus obtinuissc videtur.
nentem, nunc promissis majora exhibentem.
Verum quid multis diu hic haerebimus ? Uno de-
center reconditi mausoleo, sepulturae sunt man-
CAPUT XXI. dati in beati Gregorii oratorio. Quod sociale de-
cus adhuc nostris datur et dabitur futuris pro-
spici diebus d. d

Sancli duo
Post beatum gloriosi pontificis Hildulfi transi-
fratres Joan-
tum Reginbertus*, vir spectabilium ornamen-
nes et Beni-
ijnus tis decenter praeditus morum, concordi voto fra- ANNOTATA.
'
In Pader-
bornensi Ms. trum, Hujus tempora
regiminis subiit officium.
leijitur: et opuscula sub regibus Theoderico atque Chil- a Hinc innotescil vera S. Hildulfi stas.
Reymbertus
derico juniore, Pipinoque, filio Ducis Caroli, sunt b Ex hoc loco liquet, Interpolatorem liujus Vitz
decursa Restant sane quamplurima Deo di-
a. esse etiam auctorem libelli de successoribus S. Hil-
gnissimi patris nostri Hildulfi successorumque dulfi in Vosago.

ejus acta meritis illius condita, quae pro fastidio c Hic queedam intexuit Sammaximianus exscri-
lectoris interim differenda et alii opusculo judica- ptor seu Interpolator, qux in Epternacensi et Pa-

praeclarissimum vero invictae derbornensi codicibus mendose consignata, sic meo

vimus deleganda b :

mortem inex- quidem judicio legi debent Beatus ac semper re-

:

charitatis, in vita, in morte ac post

tinguibiliter conservatae, experimentum non
detur in praesentiarum differendum omnibus
sui dilectoribus castis dulce omnino ac proficuum.
Duo siquidem discipuli laudabilis magistri Joan-
nes et Benignus, quos prsadictum est germanos
extitisse tarne ac spiritu, quorum prior presby-
teratu, alter vero fungebatur diaconatu, vicinius
jugiter soliti assistere obsequio tanti sacerdotis,
cotidianas Domino hostias redemptionis nostrae
et mortificationis suae mactantes, laudabili initio
laudabiliorem jungentes finem, ad cceleste re-
gnum secuti dilectum institutorem, II Kal. Au-
gusti ad Christum pariter migravere videlicet ;
miniscendus magister Hildulfus ex lubrico hujus
vi-
vitae, senatum regni ingressurus, in commune
,
charissimos filios praemonens fraternitatis so-
cietatisque sanctae congregationis almi prasulis
Maximini (ut decebat) tam spiritualiter quam
corporaliter meminisse sub Christi Ecclesiaeque
testimonio, his duobus germanis se secuturos ad
ccelestia gaudia innotuit spiritu prophetico. Qui
extemplo utrique languore depressi, decubuerunt
lectulocum agno victuri.
d Hodieque sacrx amborum exuvix, in nna et
eadem theca recondits, asservantur in ecclesia Me-
diani monasterii.

post migrationem Sancti vicesimo primo die ;

quod indultum fuisse nimiae caritati trium, non CAPUT XXII.

vero extitisse fortuitum nemo refragabitur fide-
lium cum legamus fratrem iter alios, non voca-
;

tum, precibus Reverendi Anastasii obitu suo prae- Innumeris post mortalitatis hujus evasionem Sonctorum
'"
venisse ejus diem septimum. Hinc jam calamum Sanctos istos omnipotens majestas nobilitavit
""„',//,//".

dum nimium inhiat mente, minime pigeat enu- miraculis, quibus pateret quam bonus the*aurus manusari-
cleatius percurrere seriem rei gestae c. in agro cordis eorum, dum advixerunt, latuit ;

eodem iie 35 Beato atque semper reminiscendo magi- sed sufficiant pauca subjecta de plurimis. Sub eo-
"loriunlur,
stro Hildulfo mortali vitaa subtracto, praefati duo dem tempore extitit sanctimonialis qusedam, Hi-
germani, parili languore depressi, mox decubue- meldrudis nomine, tenuis quidem facultate, sed

Tomus 34 opima
i Julii.
 226 VITA TERTIA S. HILDULFI CONFESSORIS.
opima fide, quae sive peccatis exigentibus, sive tamen fratrum manum illi porrigens, secum Vi- D
ut merita horum amicorum suorum
ea mant- m sivallem usque deduxit,
*
ubi tandem homo '" Pader-
borncnsi !H,
festaret coelicavirtus, naturalis succi subductione erumpens in querimoniam , miserabiliter dete-
legitur : ad
destitutae gestabat inutile et cruciabile pondus stari infelicitatem suam his verbis ccepit Heu : locum qui
iliciturVisio-
manus aridae. Haec sedulo excubans eratin prae- pudet ac piget me miserum has attigisse partes,
vallis usque
fato oratorio, ubi advoluta tumulo eorum, subve- et adeo diffamatos adiisse patronos ac partes metlium de- !

niri sibi petebat prece, fletu, ac gemitu importu- Divulgabitur cunctis, me infelicissimum et n'e- duxit.
tocus
Hic
galtice
no. Igitur mulierculae isti, nullatenus ab inceptis quissimum mortalium esse, sicut nunc experior dicilur : Ve-
seval.
quiescenti, nocte quadam vir astitit fulgidus ha- et fateor integre. quot et quanti, parili vehe-
bitu monachili, inquiens ei : Hilmeldrudis, aderit mentiorique infortunio detenti, per Sanctos illos

tuae incommoditati medicina ccelestis, verumta- optata sunt adepti ! Nunc me unum, uti perspi-
men cave de cetero aliquibus implicari flagitiis, cuum est infeliciorem infelicissimis, redire con-
ne pereas cum eis. Et manu ejus contrectata, tingit absque effectu voti.
sanavit eam ope praastantissima. Isdem autem 40 Hasc atque hujusmodi plura animosis cum
vir asseverabat se Johannem esse, penes quem prosequeretur querelis, obtinente praetantissima
alter junior illo videbatur pulcherrimus stare, ubivis praesentia amicorum Dei, unum effecto-

qui una protestabatur velle se inde exire. rum *

cum illo et in illo, qui ubique prassens et '
fortc suum
effectum.
potens existit, in loco, ex proventu genuino Co-
riletum vocitato, detersa caligine caecitatis, se
ibi liberum ducem itineris redditum ex insperato
CAPUT XXII.
sensit; ac oblitus querelae jugis, verbis effectibus-
que mutatis, repente sic duci suo gratulabundus
inquit Video te silvasque hinc inde et in cun-
:

Aliud autem miraculum inibiostensum, ne ali-

ctis me sentio compotem viae.Totisitaque animis
onerosum, succincta nar-
cui forte videatur
ingentes gratiarum actiones divinae omnipotentiae
ratione est aggrediendum. Nonlongeamonaste-
efficacibusque Sanctorum, quos miserrimus adii,
rio quasi curriculo milliari vix dimidii, degebat
*
meritis refero, quod nunc mihi donatum agno- "
In Pader-
nomine Agnes anicula, multorum decursione an- bornensi ct
sco. Laetus ergo frater laetum dimisit ad sua, Eptcrnacen-
norum visu multata, quae gestatorio aselluli et
ipse coenobii repetens claustra , utrique laetos si Mss. legU
ductu suorum adire ecclesiam illam erat solita. tur ine
:

efficientes, monachos, ille populos, ubi nar-

hic
Die quadam igitur, de more adveniens, seque mihi.
rarunt gesta in via. His innumerisque aliis mi-
post expletionem Missae tumbae Sanctorum pro-
raculis hactenus locus idem, divinae dignationis
sternens, orationi diutius erat insistens. Extae-
opitulante munere, claruit, quae pro sui copia,
diatis tandem ejus comitibus precis prolixitate,
scriptorum quoque inopia ac lectorum socordia,
aggressi sunt a loco eam dimovere, asserentes
prior aetas aut funditus attingere etfhorruit, aut
horam regressionis praeterisse. Quae surgens pro-
vix alicujus incultae argumentationis exemplari,
fitetur, se suos praesentesque cunctos optime
notificare saltem extrema posteris valuit vel 'vo-
perspicere. Gratulantibus igitur omnibus grates-
luit.Ipse vero manus dare inobedientiae veritus,
que Deo referentibus, ipsa per se tunc et dein-
ceps repetivit sua, magis magisque sestuans
qualicumque lectione mihi comperta, latere futu-
laetificatori suo placere actione recta.
ros minime sum passus.

41 Hic desinit in Mediancnsi Ms. tertia sancti Varius codi-

Hildulfi Vita, qaam immediate consequitur sermo cum Mss.
finis.
CAPUT XXIV. seu concio quxdam Interpolatoris, in depravatos se-
culi suimores invehentis, et Medianenses monachos,
haud dubie confratres suos, ad beatissimi Patris
et miseri Tertium nihilominus secundo subnectitur mira- Hildulfi et Sanctorum illius discipulorum imitatio-
caci, Dominum cecinit gaudere
culo ,poeta quo '
nem exhortantis. In Epternacensi vero et Pader-
numero. Quaquaversum pervagante horum ju- bornensi codicibus deest illa concio et breviter ter-
storum fama, quos semper habebit aeterna memo- minatur eadem tertia sancti Hildulfi Vita his ver-
ria ex praedio sancti Stephani, Danorum opus
; bis : Si quis vero librum miraculorum super haec
*
solito vocitari, quod corrupte nunc Danubrium transcurrere studuerit, evidentissimis agnoscere
vocitant cuncti, Mortae fluvii adjacente littori, indiciis poterit,
quantus hic beatus Pater noster
quidam caecus se immiscens frequentiae populari Hildulphus extiterit qualesque viros ,• dictante
,

liuc properanti, excitus gravi incommodo sui, et Spiritu sancto, sanctae Ecclesiae educaverit. Tum
spe beneficii, affuit cum munere manuali. Nocte subditur in Eptemaccnsi Ms.: Explicit Vita sancti
igitur precibus impensa, nec sperata exhilaratus HildulfiTrevirorum Archiepiscopi. Incipit liber
medela, facto mane, obnixe satagebat revisere miraculorum ejusdem. In Paderbornensi autem
propria. Sed quid ageret miserabilis? Quibusque Ms.: Explicit Vita sancti Hildulfi Trevirorum
festinantibiis se
hajrebat
reddere propriis, hic stupidus
ahenis, ot duplici anxius modo, sive
Archiepiscopi. Incipit libellus alius de ™
ribus ejus in Vosago. Ceterum unus idemque est
quod carebat sperato beneficio, vel quod familia- liber miraculorum et libellus de successoribus ut ex
rt tugurio, vecordtum objectus ludibrio. Quidam iisdem manuscriptis liquidopatet

DE
 DIE UNDECIMA JULII. .227

DE SS. PLACIDO MARTYRE

ET SIGISBERTO CONFESSORE

IN TERRITORIO CURIENSI IN RHETIA. .1. B. S.

construxit, quem nobis exhibet Franciscus Guilli-

mannus de rebus Helvetix lib. 4, cap. 2, ubi Rhx-
SYLLOGE tix fcederatas communitates recensens, sic loquitur

pag. 425 : Prima et antiquissima est Disertini

Ex Breviario Curiensi et Ferrario. monasterii et vici, ampla et locuples, cujus pa-
rcecia? Disertinum ipsum, Tremi-
sunt quinque ;

sium (Trums) Bregallia (Brigell) Actuatium (Ta-

Martijrologis omnibus ignoti fuere Sancti vetsch) Medullum (Medels.) Sunt et vici plures,
illi duo, de quibus modo agimus, prae- utCamossum (Kemps) Summus vicus (Summitz.)
terquam Ferrario in Catalogo generali, Monasterii conditor S. Sigebertus, S. Columbani E
ad hunc diem ita scribenti In territo- : discipulus, opibus et auxilio Placidi, nobilis ea
A Ferrario rio Curiensi, Placidi martyris et S. Sigisberti regione viri, cujus sedes Tremisii, eaque tenebat
primum con-
confessoris : citat autem tabulas ecclesiae Curiensis, omnia, quse nunc Disertinae regionis nominan-
signuli sunt.
ut qux illos solenniler hoc die celebret. Tcibulae istx tur; cum interea Victor I, uti notavimus, toti
sunt ipsum Curiense Officium proprium, ex quo Le- Rhaatiaa imperaret. Is cum Disertini incrementa
ctiones olim desumpserat Colganus, a Keneto cum cerneret, illud sibi vindicare ccepit ; cui cum
Bollando communicatas, quas hic sua manu descri- Placidus, tamquam fundator obluctaretur, ab eo
ptasreliquit, Patricius vero Flemingus Commentario captus, et xi Julii, tamquam rebellis, capitis da-
ad VitamS. Columbani num. 81 inseruit. Sirinus, mnatus est, multis postea clarus miraculis. Mo-
prxdicti Commentarii editor, in sxpe a nobis lau- nasterium situm sinistra Rheni, ubi prior me-
datis Mss., qusc Lovanii in conventu PP. Minori- diusque confluunt.
tarum Hibernorum asservantur, citat veterem au- 4 Atque hxc locum abunde describunt, qui ex Pluscuta
ctorem Vitx S. Galli, in ccenobio Selegenstadiensi ipsis tabulis gcographicis haud difficulter dignoscitur, .'^'/n
'!',''
.?

ad Moinum in Germania, hxc memorantem : Co- circa Rheni scaturiginem 30 circiter p. m. Curia uiarii Cu-
riensis;
lumbanus cum beatis Gallo et Sigeberto tempore in Occidentem dissittis. Jam historiam ipsam, prout
Gregorii Papee patriam suam Scotiam propter a Flemingo edita est, paucis expendamus ; ad quam
Christum relinquens, venit in Ursariam (quas idem observandum est, quod supra diximus, de tem-
urbs est in^Helvetia, etiam Ursella et Urania pore egressus S. Columbani ex Hibernia,ut taceam
dicta) et construxit ibi ecclesiam, quse usque regem Longobardorum Arnolphum appellari, qui
hodie S. Columbani dicitur. Ibi reliquit Sigeber- alius esse non potuit quam Agilolfus, S. Gregorio
tum eremi amatorem Columbanus vero ; et Gallus magno sijnchronus. Sic habel : Tempore Arnolphi
propter prsdicationem in Sueviam veniunt, ad- regis Longobardorum, prsesidente beato Papa
junctis quibusdam sociis. Gregorio, Columbanus cum Gallo et Sigisberto,
c 2 Non videtur scriptor iste S. Columbani itinera patriam suam Scoticam propter Christum relin-
S. Sigisber-
tus (tn a S.
apposite distribuisse , neque (n reliquis satis accura- quens, venit Ursariam, et construxit ibi eccle-
Cotumbano tus ; unde recle subdit Sirinus : Quse ut plene vera siam, quae Columba? dicitur. Ibi reliquit Sigisber-
relictus
sint, accidisse oportet quando S. Columbanus, tum eremi amatorem Columbanus vero cum j

sedente S. Gregorio, istac Romam ibat, aut in Gallo, propter prasdicationem in Sueviam ivit,
Franciam redibat nam longe ante pontificatum
: Sigisbertus vero in Alpibus vastfe solitudinis,
Gregorii ex Hibernia egressus fuerat ; et sex qus3 Desertina nuncupatur, B. Virginis orato-
anni a morte S. Gregorii fluxerant, quando Lu- rium construxit ubiipsevitam eremiticam duxit,
;

xovio pulsus, Italiam petebat. Hxc ille, rectissime imitator Elia? et Joannis Baptista? ubi multi ad ;

observans profectionem S. Columbani ex Hibernia eum causa doctrinse veniebant. Monet Flemingus,
S. Gregorii pontificatum diu prxcessisse ; at nescio nonnulla hic interseri de crudelitate ac impietate
eumdem Sanctum sxpius ex Gallia Ro-
ubi legerit, cujusdam in ea provinc.ia tyranni, nomine Victoris
mam ivisse, aut inde in Franciam rediisse. Res post qux subjicit immane crudelitatis cjus exemplum,
tota commodius intelligitur, si cum communi opi- '
sancti videlicet Placidi, ipsius S. Sigisberti disci-
nione supponamus, relictum ab eo in Rhxtix parti- puli, gloriosum martyrium, in hunc modum :

bus discipuhim S. Sigisbertum, quando ex Gallia 5 Quadam die Victor Placidum fecit decollari uln de S.
Ptacidi mar-
profugus, et a S. Gallo sejunctus, in Italiam per- decollatus vero Placidus, sicut Felix et Regula, lijrio a Vi-
rexit ad locum, quem favore Agilolfi Longobardorum surgit, et suffragantibus angelis, in suis manibus ctore tijran-

regis obtinuit adextruendum celeberrimum Bobiense proprium caput accepit, et ad locum ubi Sigis-
monasterium circa annum Domini 612, ubi post bertus erat, deportavit. Tunc mulier sibi occur-
annos circiter quatuor sanctissimae vitx curricnlum rit, a qua velamen quod fuit in ejus capite, ad
,

absolvit, ut plenius dicetur in ejus Actis, ad xxi involvendum suum caput petiit. Tunc illa nimio
Novembris illuslrandis. terroreperterrita, velamen sibi projecit, et lugit.
<n vico Di-
s ertino,
qui 3 Vt ad S. Sigisbertum redeamus, non erit abs Igitur martyr Dei Placidus, glorioso sui triumphi
«escribitur. re, loci situm intelligcre ubi monasterium suum signo refulgens, ad locum destinatum, et a Deo

sibi
 228 DE SS. PLACIDO MARTYRE ET SIGISP.ERTO CONFESSORE.
AlT.TOItE sibipraeparatum, miro et inusitato gressu per- Exinde sacer ille locus tantis a Domino signo-
J. B. S. rum miraculis est illustratus, ut ipsi reges et
venit; quem servus Domini Sigisbertus admirans,
deflens gaudensque suscepit, et cum psalmis et principes summo honore eum dignum ducerent,
hymnis coflaudans mirabilem Deum in Sanctis et de longinquis regiombus clarissimi viri et ma-
suis,digno cum honore juxta oratorium S. Mar- tronae confluerent, et maximis muneribus atque
tini, quod ad latus basilicae Dei Genitricis fuerat, possessionibus ditarent. Post pauca, inquit Fle-
sepelivit assidue super eum orans ad Deum.
; mingus, subdit desolationem sacri loci ab Hungaris
Post paucos deinde dies tyrannus, non victor sed factam Post haec impia gens Hungarorum, de
:

victus, Rhenum fluvium cum transire vellet, de vagina suae crudelitatis educta, in servos Dei
alto ponte cecidit et mortuus est. Filius vero sanctos, qui habitabant in Disertina, graviter est
ejus, nomine Tollus, cum esset Curiensis episco- grassata ; nam omnes, quos in monasterio inve-
pus , tyrannidem patris arguens, exitum perti- nerunt , gladio peremeruntet ablatis rebus ;

meseens, memoriam sancti Martyris diligenter omnibus, locum prius habitabilem, desertum fe-
excoluit, et de suo patrimonio largiter hono- cernnt. Exinde post annos aliquot Francorum
ravit. exercitus transiens, et locum desertum inveniens,
cujus fitius 6 Qux de abscisso e.t manibus deportato capite incaute equos infra muros ecclesiae clausit, et in
Curiensis
episcopus hic lcguntur, valeant, quantum ex fidc auctoris va- mane mortuos invenit;. quo signo perterriti, ve-
Sanctii fave- lere possunt : pridem et sxpius cxplicuimus, quo nientes ad regem, quae passi fuerant, nuntiave-
rit
sensu exponenda sitit hujusmodi prodigia, qux dc runt, et regis animum, ad inquirendum de isto
pluribus martyribus capitc plexis commemorantur. loco, non mediocriter excitaverunt.
Felix el Regula huc adducuntur, quod in iis parti- 9 Quid porro rex ille, quicumque fuit, cgerit Sanclorum
bus notiorcs sint ut vidc apud Murerum in Hclve-
; quis eversum cmnobium postea restitucrit ; an et miracula,
lia sancta pag. 55, ubi coli dicuntur, cum Exupe- quomodo hodie substet, nusquam proditum invenio.
rantio xi Scptcmbris. Aliam difjicultatem non ita Addit Flemingus de suo, se jam descripta ex illo
facile est explanarc, nisi fateamur, in latissima Breviario accepisse ad xi Julii ;
quibus ait conso-
acceptionc intelligenda essc, qusc hic narrata vide- nare ea qux de iisdem Sanctis leguntur in quodam
mus de S. Sigisberto, quasi is S. Columbani disci- ejusdem monasterii Ms. codice. Miracula autem
pulus fuerit. Elenim si vere Victoris lijranni filius ipsorum copiose signata dicuntur in appensis ad
sit Tollus, seu Thello vel Thellus, Curiensis epi- sacrum scpulcrum tabulis ; ex quibus quanti fuerint
scopus, cutn hic apud Bruschium dicatur vixisse Sanctiilli apud Deum meriti, facile prudens lector

octavo seculo, et quidcm anno 784 e vita migrasse intclligat. Et hxc quidem gencratim et confuse
quis nohis satis pcrsuaserit, disparata adeo tempora verum distincta duo miracula disertius cxpressit
connecti posse, ut nempe S. Sigisbertus cum S. laudatus supra Murerus : alterum in caeco aliquo
Columbano Rhxtiam venerit circa annum 612,
in pauperc, nomine Paulino, bonis terrenis plane de-
jam •provecta utcumque xlate, utpote qui cum S. stituto, sed fide et virtutibus divite, qui precibus ad
Magistro viginti et amplius annis Luxovii mona- Sanctorum sepulcrum fusis, visum recuperaverit
sticen exercuerit ; is vero supervixerit usquc ad alterum vero in duobus energumenis , Fagino et
seculum octavum ad fincm vergens, quo tempore Murola, qui a malignis spiritibus diu et dure vexa-
Thellum ipsum episcopum fuisse disertissime tradit ti, eorumdem intercessione liberati sint. Huc usque
laudalus Bruscbius? nos dcduxere vulgata Rhxtise monumenta, e quibus
seit cujiis 7 Verba ejus sunt Thello
: Victoris Rhetici conjicipoterat, perstare hactetms in valle Diserlina
ternporacuni
S. Slgisberti tyranni, qui S. Placidum apud Disertinam inter- prsedictum ccenobium, atquc adeo sanctorum Placidi
xtate conne- fici fecit, filius vixit Pipini Galliarum regis
, et Sigisberti in ejus ecclesia religiosum cultum, sed
cti negueant.
temporibus. Condidit et exstruxit cathedralem qux tamen aliunde magis confirmata voluissemus.
ecclesiam Churiensem, quae ad haec nostra usque 10 Opportune succurrit remque distinctius elu- el perseve-
,

tempora mansit ac duravit. Dotavit Diser-

illaesa cidavit Joannes Petrus Giussanus nobilis presbyter rans in re-
staurato cm-
tinense monasterium obiit autem anno Chri- ; Mediolanensis in Vita S. Caroli Borromxi, ab ipso nobio cultiis.
stianae redemptionis dcclxxxiv. At enim non Italice edita anno 1615, qui lib. 6, cap. 12, descri- F
usque adeo rari sunt id genus parachronismi apud bens laboriosam Sancti istius excursionem seu mis-
imperilos Legcndistas, ad eos minime advertentes, sionem, in valles Rhxticas, vulgo Griseas, apostolice
quibus id familiare imprimis, Sanctos suos ad illu- institutam, memorat, animum ejus incessisse desi-
strissimam originem reduccre, sic ut libenter pr derium, in vallem Tisitim, ut ipse vocat, seu Di-
morum patriarcharum seu fundatorum Ordinum sent.im, ad sanctorum Placidi et Sigisberti reliquias
discipulos faciant, quod alibi me etiam observar in templo S. Martini istic frequentari solitas, pere-
memini. Ad scopubs istos vitandos ea tabula unice grinandi; quam rem laudatus Giussanus fuse expo-
restat, ut S. Sigisbertum Columbani discipulum nit, abbatis Christiani Castelbergi humanissimam
fuisse eo sensu intelligamus, quo ii accipi solcnt, invitationem, et sanctissimi Cardinalis pedestrem
qui etiam diu post Magistri obitum, ejus nomine per ardua montium juga profectionem ordine recen-
glorianlur. Vidil, opinor, nodutn etium haud facile sens. Id ad intentum nostrum pertinet ; incredibili
solubilem prxfalus Murerus, agens de hodiernis monachorum et universi populi gaudio exceptum illic
Sanctis in citata sua Helvetia sancta a pag. 175; S. Carolum, occurrente solennissima supplicalione,
vcrum ne tanporibus istis inler se conncclcndis fru- in qua sacra pignora, ppetiosis loculis inclusa,
a
stra sudarel, tolam illam controversam circumstan- monachis deferebantur, summa pietate et profusis
tiam-studio.se prxteriil, in tolo suo elogio nec verbum lacrymis a Sancto honorata, ac denuo, inter suavis-
quidem faciens de episcopo Thello, aut ejus in Si- simos psalmorum hymnorumque concentus, ad tem-
gisbertinum cirnobium munificentia. Audiamus modo plum reportata ubi die. proxime sequenti, celebrato
;

sequentia O/ficii Ctiriensis verba : Missx sacrificio, visitatae a S. Carolo fuerint sacrse
S Sigisb, rti 8 Post non multum vero temporis sanctus reliquise, earumque partes aliquse ipsi oblatx, quas
obitm et loei
confessor Domini Sigisbertus de terris ad ccelum alibi venerationi exponeret.
desolatio Ui verbo dicam, ex tota
migravit, sepultusque est in tumulo sancti Mar- Giussani relatione perspicue constat, eo loci et pldcm
tyris,ut quorum una mens fuerat in Domino, Catholicam, et sanctorum Placidi et Si°-isberti
uno amborum corpora tegerentur et loculo. cultum constanter perseverare.

DE
 DIE UNDECIMA JULII. 229

DE S. ABUNDIO MARTYRE
CORDUB^E IN HISPANIA.

Ex Martyrologiis et S. Eulogii Memoriali. J. B. S.

e sanctorum Cordubensium pngilum gloriosis Kalendas Octobris anno 853) decem mensibus in-

jHverso die
sipiatus in
D '
adversus foedos
Ghristi
jam toties in
Mahumeti
nomine certaminibus

secutionis istius hisloria, alibi sxpius explicata, hic

omnino repetenda non sit. Quot inde Martijrum
asseclas
et

hoc Opere actum est, ut per-

pro
triumphis
terjectis, quidam presbyter, Abundius nomine,
de vico Ananellos, qui est in montana Cordu-
bensi
peragens,
, exortus ,

[fertur]
ibidemque sacerdotium suum
quorumdam commento,
fraude gentilium, ad martyrium fuisse [pertra-
vel
Marlyrolo-
giis, nomina in Galliam reportaverit suoque Martyrolo- ctus.] Sed ille Dei famulus cum se quadam voca-
gio inseruerit Usuardus, jam alibi etiam locis suis tione in sacrificium verum coelitus aptari conspi-
non semel monuimus. Cur autem a vero agonis die ceret, quo nolens ducebatur, grato animo adiit.
S. Abundium ad vm Junii retraxerit, non divino; Ac sic interrogatus a judice, intrepida respon-
in observationibus ad istius diei laterculum mentem sione rationem fidei pandens, ultimo scelerosum
exposui, et ante me ibi notarat Henschenius in dogmatistem ejusque cultores veridicis assertio-
Prstermissis, signari etiam a Bellino, Maurolyco, num objectis inculcat ; ideoque sub celeri indi-
Molano et Canisio ; addere potcrat codices alios, gnatione peremptus, canibus et bestiis devorandus
quotquot pro vero Vsuardi textu ibidem adduxi exponitur v Idus Julii, Era dcccxcii qui est ;

ceterum recte subjungit, a Martino de Roa, Tamayo annus Christi 854. Atque hxc sola de S. Abundio
aliisque cum Romano Martyrologio referri hoc die. prxdicari possunt, 7ieque Tamayus hoc die plura
Alios istos puta Galesinium et Ghinium, apud quos invenit ; qiue vero de diversitate inter Habundum
Sanctus noster elogiis ornatur ; sed cum ea aliunde cum socio Marco adducit, jam nos paucis inter
desumi non potuerint quam ex S. Eulogii Memo- Prsetermissos attigimus , pluribus ea de re suo loco
riali, purius ex ipso fonte haurientur. Sic ibi legitur acturi. Neque hic controversiam altinqimus de loco
lib. 3, cap. 12. martyrii aut habitationis S. Abundii, quam nec
pru hoc die 2 Ex hoc autem tempore (nempe a martyrio S. ipse laudatus Tamayus dirimere ausus est ; ut
laudatur a
S. Eulogio. Pompx seu Pomposie, quod incidit in diem xm proinde nihil hic adjungendum supersit.

DE S. KETILLO CONFESSORE
WIBURGI IN DANIA. J. B. S.
F

Sleswici, quin et in metropolitana Lundensi ecclesia

religiosam venerationem consecutus sit, quidquid de
SYLLOGE ejus vita et gestis nullam ad posteros transmissam
historiam noverimus, preeter solas lectiones, quas
De cultu, gestis, aetate et professione. invenimus in Breviario Slesivicensi, ad Acta S. Ca-
nuti x hujus, et alibi a nobis citato, impressoque
Parisiis 1512, Cathedrse Sleswicensi prassidente

V Wiburgum
'iburgum, alias civitas regni Reverendo in Christo Patre ac Domino, D. God-
Danix episcopalis sub archiepiscopatu schalco de Alevelde, prassule dignissimo. De
Lundensi, sita est in Julia septemtrio- Lundensi etiam loquemur infra, sed hie primum de
Limicum sinum, distans 70
nali, prope sacris Fastis agendum.
n im P *"' Sipa '" se temtri °n em et
a"tend um ' P 40 Arhusia in oc- 2 Greveno in additionibus ad Usuardum accc- et recentiora
iiiri-wrium casum media ferme inter oceanum Germanicum et
, ptam referimus primam S. Ketilli memoriam, haud * r/ ."'' '°-

leswicense, Codanum sinum, quam patulo pluribus describit dubie ex aliquo Danico codice desumptam, quam ita
Joannes Isaacius Pontanus in sua Danix Choro- hoc die annuntiat : In Dacia, translatio S. Ketilli
graphia pag. 663, dkecesim ejus extendens ad duo- presbyteri et confessoris. Molanus in auctariis
decim milliaria germanica, in qua sint ecclesix suis, nulla translationis facta mentione, sic legit :

parochiales ducentx octodecim. In ea urbe fuisse Wiburgse in Dacia, sancti Ketilii confessoris ;

oportet congregationem seu capitulum canonicorum unde sua verosimiliter accepit Galesinius. Greve-
regularium Ordinis sancti Augustini in quod ad- num in suo Germanico descripsit Canisius, tfddms,
leclus S. Ketillus tanta virtutum ac sanctitatis pluribus de Sancto agendum ad xxvii Septembris,
fama excelluerit, ut non Wiburgi solum, sed et quo die ipsum obiisse recte observat laudatus Gre-
 DE S. KETILLO CONFESSORE.
AIXTORE venus,cujus hxc sunt verba, a Canisio iterum trans- sed mirandae sanctitatis gratia undique refulsit : D
J. B. S.
lata .-
In Dacia, Dormitio S. Ketilli confessoris, episcopus vero Eskillus eum, Spiritu sancto coo-
regularis Praepositi ecclesiae Wiburgensis ; quoe perante, sacerdotem consecravit. Evolutis autem
eadem eodem dic apud Molanum lcguntur. ffos
et aliquibus annis, dum in Ecclesia B. Margaretae
citat et sequitur Ferrarius in Catalogo generali horas canonicas psalleret, in eum irruentibus
Viburgiaain Dacia, S. Ketilli presbyteri. Dierum Christi inimicis, per martyrium occubuit. Tu au-
obitualium scrupulosus observator Castellanus San- tem, etc.

ctum quoquc retulit xxvn Septembris, sed in mar- 5 Si vera cssent postrema ea verba, jam non ut qtiod ex allii
ginc ix seculum, memoria lapsus, perperam adjecit. confessor solum, in hodierna acceptione, sed ut '!>°" s is
b f
Alque hsec hactenus pro cultu satis indubitata. Id martyr colendus esset S. Ketillus, a qua tamen
mirum videtur, in Vite Aquilonia Joannis Vasto- laurea ipsi tribuenda prorsus abstinui, quod in iiul-
vii, cui tot Sancti ex Dania inserti sunt, S. Ke- lis Martyrologiis eanr expressam invenerim; ut su-
tillinomen omnino prxlermissum, nec alibi de ge~ spicari liceat, mortem, si violenla fuit, certe fidei
stis ejus quidquam memoria: traditum reperiri, prx- aut virtutis causa illatam non esse; nisi quis malit,
ter lectioncs, utjam dicebam, Breviarii Sleswicensis, et martyrium et alia huc aliunde accersita : neque
quas hic describimus. enim de tali cxde vel verbum insinutttur in toto
In Steswi- 3 Lectio Beatus vir Domini Ketillus, ex
i. Officio Lundensi, quod mihi ex impresso descrihi
censi Brevia.
rio laudan- illustri prosapia ortus, cum adhuc esset in aetate curavit, alias a me laudatus R. D. Prxpositus
lnr rjli.s nr- tenera, ccepit Deo devotus existere, veraque in- (Provost) ad S. Genovefse Parisiis regularis cano-
lntes
nocentia, et simplieitate sancta Deo hominibusque nicus, accurate monens, casdem esse lectiones in
placere. Parentes autem ejus in conflnio Randui- Lundensi, quz in Sleswicensi : illi primum insertas
siensis oppidi habitantes in villa Wynghe, cum anno 1517, cum in antiquiori Missali anni 1514
essent divites, instinctu matris, quas Deum plus plane absit S. Ketillus ; Sleswicensis autem editio,
timuit et dilexit, congruum duxerunt, fllium stu- utjam patuit, pertinet ad annum 1512. Juverit et E
diis litterarum tradere, ac
genuina instructum Lundensia ista hic adnectcre, quandoquidem ct ipsa
scientia, in ministerio Domino mancipare. Tu non minus historica sint, quam prxfalx lecliones,
autem. Lectio ii. Traditus autem hujuscemodi multaque in Sancti laudcm exhibeant, qux in lectio-
studiis, non solum in liberalibus disciplinis pro- nibus non continentur. Mutua omnium collatio lucis
fecit,verum etiam, juxta Psalmistas vocem, de aliquid addet, quo Sancti xtatem aliquousque explo-
virtute in virtutem processit erat enim humili- ; rare liceat. Notabis, in Lundcnsi Breviario
Offi-
tate praeditus, castitate prasclarus, largitate con- cium ritui Romano magis aptatum, cum antiphonas
spicuus, blandus alloquio, firmus consilio, mise- novem enumeret et totidem responsoria, qux in
,

ricordia insignis, et charitate ineffabilis; qui et tria nocturna divisa existimoubi in Sleswicensi
;

amicos m Deo, et inimicos dilexit propter Deum. nndee omnino Lectiones sex consequenter referuntur.
Tu autem. Lectio iii. In his ergo virtutibus pla- Apographum reddo, prout ad me transmissum est;
cens Deo factus est dilectus, et vivens adhuc in- in quo notatur Offxcium, non hoc die, sed sequenti
ter peccatores, transferri ad meliorem vitam de- xil Julii.
sideravit, ne forte malitia mutaret intellectum 6 Ad
Vesperas, Antiphonx. I. Vir Domini pru- Breviarium
ejus, aut fictio dcciperet animam illius ; illud dens, meritorum luce refulgens, Praeclarus ge- metropotil
enim Dominicum nte Lunden-
diligebat attentius mandatum : nere morumque micans probitate, Tempore prae-
Nisi quis renuntiaverit omnibus qua? possidet, clari fertur Nicolai regis In lucem sanctus mundi
non potest meus 3sse discipulus. Quo circa non prodiisse Ketillus. II. Sic pius ac mundus ut ei
tantum sua, sed seipsum disposuit pro Domino quis in orbe secundus, Vir foret aut similis, in
relinquere, nudusque crucem pro Christo baju- commissoque fidelis Mnam meruit Domino mul-
;

lare. Tu autem.
it adscribi-
4 Lectio iv. Crebrescente igitur gloriosa ejus
lur ri uuir-
liirimii, fama sanctitatis, quae universo populo jam inno-
c tuit, ad aures venerabilis episcopi Wybergensis
Eskilli pervenit ; cujus sanctis exhortationibus,
dilectusDeo amicus, quod prius mente concepe-
rat, ad effectum citius perducere disponebat
placita enim erat Deo anima illius, propterea
properabat de medio iniquitatum illum educere,
atque inter religiosos et sanctos viros collocare.
Tn autem. Lectio v. Unde factum est ut idem ve-
nerabilis Pontifex, Spiritu sancto mediante,
lum sibi alliceret, et in ecclesia
majori fratribus
sociaret, qui ibidem sub regula B. Augustini
summa charitate congregati erant, et Regi re-
gum Domino devoti ministrabant.
Ubi priraum
magister puerorum constitutus, pueros commen-
dabiliter instruxit, et pretiosa volumina conscri-
psit. Attendens enim Apostolum dicentem
Qui
non laborat, non manducat, otiosus nequaquam
panem comedere voluit sed rairanda praeditus
;
gratia, duo simul quotidie opera implevit
pue-
ros docuit, et a scribendo interim manum non
retraxit. Tu autem. Lectio vi. In his ergo atque
ceteris operibus bonis sedulus Dei servus ac
de-
votus, postquam ministerii sacerdotalis jugum,
Spiritu sancto donante, suscepit
nis spiritualibus multiformiter
tiplicare suo. III. Vir pius ac justus, verbique lu-
cerna Ketellus, Munere multiplici meruit Domino
famulari. IV. Clarus honestate, rutilans mira bo-
nitate,Mitis, mansuetus, humilis, pius atque
modestus, Induit algentes, satiavit et esurientes.
V. felix Christi confessor, qui meruisti,
Sic de
: terrenis largiri rebus egenis, In permansura
quo
mutares peritura, Et felix fruereris eis per secla
futura. Hymnus. Alternatim sonent voces, et
dulci concordia laudum melos, Regi regum con-
cinat Ecclesia, qui Ketillum immortali coronavit
il- gloria. Cujus nutu et virtute gubernantur
om-
nia, hunc electum sibi servum ante mundi tem-
pora, praecognovit admiranda illustrandum
gra-
tia. A
diebusjuventutis pium, castum, humilem,
praesciebat largum, mitem, charitate
praeditum^
et virtute meritorum jam inaestimabilem.
Qui per
signa adhuc vivens renitebat varia, nunc
sub-
: jectus ad superna operatur plurima,
resplendens-
que cum*electis in perenni gloria. Trino Deo in
personis, uni in substantia,summus honor, sum-
; ma virtus, summa sit et gloria, cujus regnum et
potestas per aeterna saecula. Amen. Ad Magni-
ficat, Antiphona. Magnificet Dominum vocis
et
carmine laudum, Plebs laetabunda, clerus quoque
voce jocunda, Athletae Domini recolens sacra
non solum do-
;
festa Ketilli. Collccta. Omnipotens sempiterne
repleri meruit Deus, qui es Sanctorum tuorum splendor mira-

bilis
 DIE UNDECIMA JULII. 231
bilis, quique hodierna die sanctum Ketillum, preces famulorum Non recedet memoria tua,
confessorem tuum seternse beatitudinis gloria et nomen tuum requiretur a generatione in ge
sublimasti, praesta ; ut cujus merita veneramur nerationem.
in terris, intercessionis ejus auxilio, apud tuam 1 1 Ad Laudes, Antivhonx. I. Ad laudem Do- hincindecx-

misericordiam semper muniamur in ccelis. mini cantus promantur et hymni, Qui tribuit jilicantur

spctrsim ati- 7 Ad Matutinum, Invitatorium. In Sanctis Do- sancto virtutum dona Ketillo. II. Qui variis re-
qua tradit mimim trinum laudemus et unum, Qui meritis nitens donis signisque refulgens, Restituit visum
rutilum transvexit ad astra Ketillum. Hymnus. caecis, claudis quoque gressum. III. Surdos ac

Festiva dies colitur, in qua migrasse traditur mutos et lepra commaculatos, Sanos reddebat
Christi fidelis assecla Ketillus ad ccelestia. So- et opem Ergo Deum cceli
multis tribuebat. IV.
nent ergo nunc tinnuli harmoniarum moduli, et benedicite corde fideli, Atque pium servum fa-
collaudemus consona voce Dei magnalia. Qui cientem signa per illum. V. Cujus erat vita mo-
coruscantem meritis, et virtutum prodigiis, con- rum radio redimita, Ejus nunc opera lucent vir-
scivit Sanctum hunc sacro Sanctorum contuber- tute referta. Hijmnus. Refulget dies annua, quse
nio. Deo Patri, ctc. ad festa continua, quorumdam suspirantium mo-
quit/us San- 8 InprimoNocturno, Antiphome. I. Edita nobi- vet corda fidelium. Unde perdulci Domino, cana-
cti gesta
lium proles de stirpe parentum, Ut radiis sidus, mus dulci jubilo, in hac sui sanctissimi solem-
micuit virtute Ketillus. II. Simplex, innocuus, nitate famuli qui de verbi dulcedine gregem
;

patiens et corpore castus, Igne calens Superum, consuevit pascere, in collecto pauperum ccetu
spernit cum germine mundum. III. In donis collegit Dominum. Nunc Marthae vicem exe-
crescens ccelestibus hic adolescens, Cognitus est quens, cum Maria residens, per utriusque meri-
vere Domino populoque placere. Responsoria. I. tum, vitse nactus est praemium. Laus, honor,
Beatus vir Domini Ketillus ex illustri prosapia etc. Ad Benedictus, Antiphona. Exultans celebra
ortus, vitam ornavit moribus '. Disciplinam ap- melodum laude decora, Sacra patris nostri voti-
prehendens, et Domino in timore serviens. v. vaque festa Ketilli, Hinc quem sublatum, felicius
Dilexit enim Christi mandatum super aurum et et sociatum Ccetibus angelicis veneratur turba
topazium. II. Contemptis igitur parentum opi- fidelis. Ad secundas Vesperas, Antiphona ad Marjni-
bus, divitiis intendebat ccelestibus *. Ut derelin- ficat. Magni magnifice Regis bone fideque serve,
quens peritura, possideret perraansura cum San- Introgredi Christi qui gaudia promeruisti, Pro
ctis in gloria. v. Ubi nec aerugo, nec tinea de- nobis ora, quo perveniamus ad illa. Hactenus
moliuntur, et fures non effodiunt, nec furantur. Lundense Officium.
"
III. Sub jugo religionis renitens virtutum donis 12 Facile observat lector, hsec satis libere, et nolata eliam
aliquousque
sacerdos est consecratus, Christi grege sublima- hinc inde non satis metrice, pro illius temporis ar-
atate.
matus. x
v
. Accipiens benedictionem a Domino, et bitrio disposita esse, cujus rei exempla nonpauca in

misericordiam a Deo Salutari suo. • Opere nostro recurrunt; quando nimirum ecclesix
9 In sccundo Nocturno, Antiphonee. IV. Forma particulares, pro mero suo arbitrio Oflicia dispone-
gregi factus per mores atque per actus, Quos in- bant et exornabant. Oratio Sleswicensis cum Lun-
formavit, hos verbi semine pavit. V. Christum sus- densi non omnino convenit, sic enim habet : Om-
cipiens Christum per membraque pascens A
, , nipotens sempiterne Deus, qui Sanctorum
es
Christo pasci meruit dape spirituali. VI. Vir san- tuorum splendor mirabilis, quique hunc diem B.
ctus tribuit, Dominusque magis superaddit Suc- : Ketilli Confessoris tui solennitate consecrasti :

crescunt dona, succrescit et aucta corona. Respon- da Ecelesise tuae de tanta festivitate laetari, ut
soria. IV. Erat hic Dei dilectus humilitate prse- apud misericordiam tuam exemplis ejus protega-
ditus, castitate prseolarus, largitate conspicuus, tur et precibus. Ad temporum rationem e.t S. Ke-
blandus alloquio, firmus consilio, misericordia in- tilli cctatem colligcndam nonnihil confert prima ad
signis ", et charitate inaastimabilis. V. Dilexit enim Vesperas Antiphona superius recitata, in qua fertur
ex tota virtute Deum, et proximum sicut seipsum. Sanctus tempore Nicolai Regis in lucem prodi-
V. Cum orasset vir beatus per Crucis signacu- isse. Etenim Danicoru/n ejus cevi Regem, saltem
lum muniendo civitatem, repressit incendium
'
S. Canuti fratrum, quorum ultimus fuit Nicolaus,
v. Mirificavit Dominus Sanctum suum et ex- chronolggicam seriem haud invcrisimUiter ordinare
audivit clamantem ad eum. VI. Tu vitse specu- conati sumus ad x diem Julii in Commentario prse-
lum, mundi praeclara lucerna, Nos exempla sequi vio § 3, ex qua patet prxdictum Nicolaum regem
,

tua fac per dona superna \\ Ut illuminemur per

*
; Erico fratri, in Palxstinam peregrinabundo, non
eum, qui illuminat omnem hominem venientem in successisse ante annum 1100 aut 1107, circa quod
hunc mundum. tempus supponi potest, vivere ccepisse S. Ketillum,
10 In tcrtio Nocturno, Antiphonee: VII. Qui po- qui ad seculum ix cum Castellano reduci minime
pulo Christi vivendi forma fuisti, Moribus ornari potest, serius in partes istas scptemtrionales Evan-
nos et tibi fac sociari. VIII. Ad te clamantes fa- gelii luce propagata.
mulos, veniamque precantes, Alme pater Domino 13 De Sancti obitus anno ex dictis Officiis nihil Videlurol
Ketille, reconciliato. IX. Qui dono Christi virtuti- prorsus eruitur; at si recte sensum citati supra Pon- isseanno
1131,
bus emicuisti, Hanc defende tuam, pastor vene- tani expendimus, dum Rerum Danicarum liist. lib.

rande, catervam. Responsoria. VII. Servus Dei nu- 6, pag. 281, ad annttm 1188 ita scribit : Tum
dulum obviam habens leprosum refovit et induit etiam Kilianus, Praepositus olim ecclesiae Vibur
sed indutus ab ipsius conspectu evanuit.v. Bea- gensis, natus apud Cimbros Bandershusii, de-
tus qui intelligit super egenum etpauperem, in functus anno mci.i, v Kaiendas Octobris, a Cle-
die mala liberabit eumDominus. mente Romana nova apotheosi inter
VIII. Viro sancto III Pontifico
nocte quadam recitante homiliam per lumen in- Sanctos relatus est; dum Pontanus, inquam. ita
terius quod exstinctum prius erat, accendi in
"
loquitur, non videtur de alio intelligi posse, quem
ejus manu visum est Unde ea ipse acceperit, hacte
a fratribus. V. Mirabilis de nostro S.' Ketillo.
Deus in Sanctis suis, et gloriosus in operibus nus me non video tamen, fidem ei denegan-
latet ;

suis. IX. Gemma clara Confessorum, norma gre- dam, nec canonizationem illam qualemcumque ut ,

gis, forma morum '

pro salute devotorum funde ilerum dicam, alio transferri ullo pacto posse exi-

stimo,
 232 DE S. KETILLO CONFESSORE.
slimo, cum adjuncta et circumstantix omnes colloqui tremum, sive nalurali morte, ab irruentibus
sive
D
AICTOHE
J. B. S. videantur. Ex iisdem autem Pontani verbis abunde Christi inimicis per martyrium Si enim
clausit.

patet, recte scripsisse Martyrologos, qui Sancti obi- natus est regnante Nicolao, etiamsi ad primum
lum consignarunt v Kalendas Oclobris seu xxvn regni annum nativitas Sancti retrahatur, cum de-
Septembris, quos, teste laudato Prxposito, secutus functus sit mcdio seculo xn, nempe anno mcli, xta-
est Greuber Canonicus Regularis Augustanus, in quadragesimum quartum vix superavit.
tis

opere cui titulus Alimenta pietatis AugustLniana?

: 15 Paulo clarius hxcomniapatescerent, si quis qutiforteali.
cdito 1677, ubi in Litaniis Canonic. Reg. jam di- justam seriem Episcoporum Wiburgensium in lucem ,'.'/''','' ,'""'" A

ctx diei adscribit S. Ketilli natalem ; ut si recte produceret, quam frustra quxsivimus hactenus. Ex
omnia disponere velimus, dicendum sil, hac die xi ea enim haberetur Eskilli prxsulis xtas, atque inde
Julii non natalem celebrari, sed elevationem, quse de S. Ketilli temporibus et gestis securius disputa-

ab ipso Wiburgensi episcopo, consentiente Clemente retur. Hs disquirendis intenlus, incidi in Adami
PP. III facta faerit anno 1188, quxque exinde Bremensis lib. 4, cap. 44. ubi inter alia qux de
solennior evaserit, atque in Martyrologia transierit, Adalberto, mirabili in paucis antistite suo, fusius
qucmadmodum supra satis ostensum est. deducit, illud etiam notat, ordinatum ab eo fuisse
verosimiliter 14 De Sancti canonica scu regulari et religiosa primum Wiburgensem episcopum Heribertum quod ;

lanunicus paulo distinctius explicat cap. 46, ubi ait, divisa

professione dubitari posse non videtur, lectionibus,
regularis
etprstposi- tam diserte asserentibus, prope-
ut cetera taceam, Ripensi parochia in quatuor episcopatus,. dono
tits,
rasse Deum, de medio iniquitatum illum educere, Suein regis, in Wiborg Heribertum constitutum
atque inter religiosos et sanctos viros collocare ;
esse, evecta verosimiliter in Cathedralem Canoni-
et rursus, Eskillum venerabilem Wiburgensem epi- corum regularium ecclesia, haud dubie circa annum
scopum, ipsum in ecclesia majori fratribus socias- 1065 (pro quo Ponlanus scribit 1056) sexennio cir-
se, qui ibidem sub regula B. Augustini (ut in citer ante Adalberti Bremensis obilum, qui contigit

pluribus ibi ecclesiis factum existimo) summa cha- anno 1072, ut proinde Eskillus iste, sub quo vixit E
ritate congregati erant, Regi regum Domino
et S. Ketillus, non procul abfuerit a primo ejusdem
devote ministrabant. Quod autem subjungitur Wiburgensis sedis Episcopo qux utinam ab aliquo,
:

primum magistrum puerorum constitutum fuisse nobis feliciore, paulo uberius elucidentur ! forte et

per pueros recte, ni fallor, intclligil Prxpositus, accedent nonnulla, qux ad Sanctum propius perti-
ex xvi istius loquendi modo, novitios seu Ordinis neant. Ad Vitfeldium nos remittit Pontanus in ci-
tirones, quos ipse commendabiliter instruxerit. Ad tata Chorographia, verum recensio ejus vernacula
capituli istius regularis prxposituram evectum fuisse, episcopatuum Danix, necdum ad manus nostras per-
nec prxdiclx lectiones memoranl, nec totum Lun- venit. Plura suggerant qui possunt, iis utemur vel
dense Officium ; vcrum id temere a Greveno et Pon- in hujus mensis Supplemento, vel ad diem xxvn
tano assertum, quis merito suspicetur, quidquid mensis Septembris, vel quo die magis opportunum
Sanctus junior adhuc fuisse videalur dum diem ex- videbitur.

DIES
 DIES DUODECIMA JULII

SANCTI QUI IV IDUS JULII COLUNTUR.

S. Mnason Cyprius, Christi discipulus. S. Paternianus episcopus confessor idem

S. Hermagoras epi- an alius; Bononiae in Italia.
scopus (Martyres Acjuileise S. Mamas maityr Constantinopoli.
S. Fortunatus archi- in Italia.l S. Andreas miles „, ) .

Martyres
diaconus S. Faustus
a P ud Graecos
S. Menas et socii
-

S. Paulinus episcopus )

S. Severus presbyter S. Michael Malinus conf. apud Grsscos.

Martyres Lucse
S. Lucas diaconus S. Viventiolus episcopus confessor Lug-
in Etruria.
S. Theobaldus miles duni in Gallia.
cum sociis S. Menulfus episcopus in finibus Bitu-
S. Hsemorrhoissa nomine ut volunt, , ricensium in Gallia.
Veronica, Caesareae Philippi in Phoe- S. Ansbaldus confessor abbas Pru- ,

nicia. miensis.
S. Proclus seu Proculus M S. Uguzo martyr, in Valle Cavernia,
seu Hilarius
Mau> res )
.

apud Insubres.
S. Hilarion j

S. Nabor Martyres Mediolani,

) S. Joannes Gualbertus abbas confessor,
S. Felix ) et Coloniae. Ordinis Vallumbrosani fundator, Pas-
S. Divus seu Dius \ '
siniani in Etruria.
S. Cornius sive I Martyres Caesareee S. Leo confessor abbas monasterii Ca-
Corninsius i in Cappadocia. vensis in Italia.
S. Laventius B. Andreas puer a Judaeis necatus, in
S. Paternianus episcopus confessor, Fani Valle OEnana prope OEnipontum, in
Fortunce in Italia. Tyroli.

PR^TERMISSI ET IN ALIOS DIES REJECTI.

SMarcianaru seu Martianam eamdem in Usu- a Toletana ; sed levibus plane et stramineis ar-
ardinis codicibus nonnullis bis positam aut gumentis, qux vix appellari, nedum refutati me-
transpositam pridem ibi observavimus, osten- reantur; quidquid ibi nubem testium adducat,
dimusque, non ad hunc diem,sed ad ix Ja- quos in apocryphorum classem Lusitani pridem
nuarii pertinere, fatente vel ipso codicis Pratensis relegamnt, eruditos omnes prudenter secuti. Ad-
vindice.Rem involvit Baronius eamdem Marcia- •
jungitporro Acta, suo modo exornata, de Calsia,
nam semel in Mauritania Cxsariensi signando ix uxore C. Atilii, seu Catelii, ut ipsum vocant Acta
Januarii, tum vero iterum hoc die sub positione nostra ad xxm Maii, ubi de S. Quiteria, S.
Toleti; in notationibus observans, agi de eadem Martianx sorore, qux ambx cum septem aliis so-
Sancta utrobique, sed primo loco natalem, altero roribus, uno partu editx sint, a barbara matre
- translationem indicari ; idque vel ut pugnantes necari jussx, ab aliis nutricibus educatx, qux
Usuardi codices componeret, vel forte ut Toleta- demum omnes vario martyrii genere coronatx
nis benigne faveret, qui Marcianam quidem ali- sint. Acta illa jam merito rejecerunt Majores no-
quam colunt xn Julii ex antiquo Breviario Mo- stri, cum v.ulla prorsus fi.de aut auctoritate ni-
zarabico, ast eam cum Afra confundi nolunt. tantur, atque ita fabulam redoleant, ut non vi-
Insurgit igitur Tamayus hoc die in Baronium, deam, quo pacto a viris vel minimum cordatis
nervis omnibus contendens, aliam esse Africanam tolerari tamdiu potuerint. Acriter ipsa exagitat

Tomus iii Julii. 35 Nicolaus

234 PR.ETERMISSI.
Nicolaus Antonius in tomo Ms. variarum obser- coli non possit proprio natali die, S. Pauli Apo-

vationum, a se relicto, ex quo Matriti multa de- stoli festivilate Nos ipsum ad proprium
impedito.

scripsit socius noster Guillelmus Cuperus anno natalem diem signavimus xxx Junii.
1722, qux usui esse poterunt in Supplemento SS. Savini et Cypriani festivitatem hoc die recoli
Januarii. Ex brevi specimine, quo Acta Afri- in monasterio Casx Dei a Saussayo in Suppie-

cana cum Toletanis confert, menlem ejus satis mento, diximus die prxcedcnti, de quibus nihil hic
intelliges. Qui potis est , inquit, conspirasse dicendum superest. Vide xi Julii.

omnino utriusque passionis momenta, ita ut S. Pius Papa malc alicubi hoc die notatus est; vide
inter se ne tantillum differrent? Credat id Bi- pridie xi Julii.

varius, qui Dextro Julianoque omnia credit
Tamayusve, cui nusquam non Halus suus
alexiacus, in desperata quaque causa, prae-
senti auxilio opitulatur;
facit putido epigrammate, inter manus novo-
rum fabulatorum avibus infaustis nato, ut
xlvi Martyres apud Antiochiam sub Juliano Cae-
sare a praeside Alexandro capitali sententia
perempti dicuntur in codicibus Usuardinis, quos
quemadmodum hic Florentinos vocavimus, sicut legitur, inquiunt,
in gestissanctorum Martyrum Quirici et Julit-
tae. De jam actum est ad xvi Junii, ubi vide
his

praestigiis suis male cautos deciperet. Ad quid de Actis illis censendum sit Commentario
unam itaque eamdcmque Marcianam referenda prxvio §. 1, ubi non solum xlvi, sed ccccxliv
esse omnia contra Rodericum de Cunha aliosque Martyres annumerati sunt. Sed quidquid de illis
aliter sententies, prudentissime censet Antonius sit, huc certe non spectant, nec in ullo alio Mar-
idque ex ipsis etiam Toletanis Breviariis seu Ka- tyrologio hoc die consignatos invenimus.

lendariis, ad annum usque 1647 editis, in quibus S. Maximi martyris Brixix in ecclesia S. Afrx,
de patria Tolctana altum siletur, ut fusius de- qui sub Aureliano praefecto pro Christi amore
monstrabitur die, quo controversia tota de integro animam posuerit, meminit hoc die Martyrolo-
examinari poterit ix Januarii gium sanctx Brixianx ecclesix Bernardini Fay-

S. Praejecti episcopi et martyris translatio notatur ni, qui in annotatione addit, ex prisca et nobili
hoc die in Supplemento Saussayi. Tu vide qux Brixiana Ugoniorum familia ortum el anno ;

de eo ejusque sociis dicta sunt xxv Januarii. nescis SS. Faustini et Jovitx sub Adriano lm-

S. Agatham virginem Siculam, hoc die in Hiero- peratore passum, anno 122. Ita ille citans solita

nymianis, nescioqua causa, repetitam, nonaliam sua monumenta et populares scriptores, ex quo-
esse a celeberrima Catanensium Patrona, quid- rum fide aut auctoritate necdum audemus Maxi-
quid dubitatum sit hactenus a Florcnlinio et aliis, mum illum in Sanctorum album recipere. Quid
mihi satis ccrtum videtur : neque, si diversa es- de tabulis S. Afrx censeamus, jam satis alibi di-
set, plus de ipsa dici posset, quam jam disputa- ctum est.
tum sit aliis locis, maxime a Majoribus nostrfs Bertam, alias Bertradam, Pipini brevis, primi ex
ad diem natalem v Februarii. Carlovingicis Francorum Regis uxorem, Magni
S. Eleuchadium episcopum et confessorem, ut S. Caroli matrem, ut malronam illustrem, imo prx-
Apollinaris discipulum, hoc die,more suo trans- claris virtutibus prxdilam mcritis encomiis prx-
Florarium sanctorum Ms. Colitur, et de
posuit dicari probe novimus ; ad Sanctorum honores pu-
eo actum est xiv Februarii. blico aut privato saltem alicubi cultu elevatam,
S. Honesti capitis ostensio Tolosx in S. Saturnini doceri cupimus. Obiisse dicitur anno dccciii.
hoc die fieri solita tamquam solennitas singularis S. Vincentii Martyris memoriam inter auctaria
notatur hoc die a Saussayo, Sanctum facit ubi Usuardina retulit Grevenus, nullo prorsus addi-
presbyterum confessorem, cum potius Martyr to charactere dictinctivo ;
qua ratione plures con-
fuerit, de quo actum est xvi Februarii. fusiones inductas, sxpius observavimus , qux in
S. Cleti Papse hoc die meminil Grevenus, nonnulla Florario Sanctorum Ms. aliisque id genus col-
miscens qux in Auctariis ad Usuardum explicui- lectionibus non minus frequentcr occurrunt. In
mus ; sed qux ad ipsum spectant discussa jam isto hodie legihir, uti et in Germanico Canisii
sunt die xxv Aprilis. In Pompeia civitate, S. Vincentii martyris,
S. Ratberti Paschasii, alias Paschasii Ratberti qux xque quidquam significant. Accedit Molanus
elevatio et translatio , ut Corbeix in Ambianis in suis additionibus, qui sive ex Adone Ms. S.
facla celebratur a Saussayo in Supplemento pag. Laurenlii Leodii, sive aliunde, jam Flo-
citatis
1144. Verum eas qualescumque solennitates re- rarii verbis superaddidit : cujus passio habetur.
jicere solemus ad proprios nataies. De hoc igitur Quxro civitatem Pompeiam, qualis prxter Lau-
vide ad diem xxvi Aprilis. dem (vulgo Lodi in Insubribus) nulla mihi nota
S. Epiphanae, qnx apud Leontinos sub Diocletia- est; sed talem Sanctum ibi non reperit Ferra-
no Imperatore et Tertyllo praeside uberibus rius : quxro alibi Vincentium Pompeianum sed ;

meminit Mar-
praecisis reddidit spiritum hoc die pari successu :quxro passionem ; sed nulla us-
tyrologium Romanum, nulla a Baronio indicata quam exstat, qux tali marlyri Vincenlio, ut a
ratione cur ipsam hic signet. In Martyroloqio pluribusaliisdistincto, competere possit . Adquem
Siculo nostri Cajetani rcferlur, quando apud igitur S. Vincentium, inter tot, qui solo primo
Leontinos colitur 12 Maii, quo die m Actis no- semestri nostro referuntur, aut postmodum refe-
stris remissa ad 10 Maii, ubi cum Actis SS. rendi sunt, ea pertineant, fateor me ignorare hac-
Alphii, Philadeplii, Cyrini, el plurimorum alio- tenus : utrum quid lucis aliunde accessurum sit,
rum S. Epiphanx hisloria expenditur, ut
tota tempus docebit.
nihil hic dicendum supersit. Vide igitur ad di- S. Dagilam, ut matronam illustrissimam et mar-
ctam diem x Maii. tyrem sub Hunnerico rege Ariano fustibus et
S. Acti, Attonis seu Atthonis episcopi Pistoriensis flagellis crudeliter mactatam hoc die Gynxco
inventio, notataest hoc die a Wione, Menardo, suo inseruit Arturus. Plura addit in annotatis,
Ferrario,etaliis; sed de ipso, iisque omnibus
qux qux licet negare non ausim, at Sanctos sola ejus
adipsum spectant,actumestdie natalixxu Maii. auctoritate declaratos necdum admilto.
S. Theobaldus ercmita nescio cur hoc die referatur Bartholomaeus Cartusianus, Prior Rurxmunden-
in Breviario Lingonensi anni 1604 nisi quod ; sis, Colonix vita functus anno 1444, longo elogio,

sed
 DIE DUODECIMA JULII. 235
sed solo venerabilis litulo honoratur a lioc die Desiderius convcrsus Clarxvallensis, qui missus in
Rayssio, ex Chronico Cartusianorum Dorlandi Lusitaniam, ad ereclionem ccenobii Alcobacix
atque ex Cartusiana bibliotheca ; qux hic obiter summa diligentia laboraverit, et non semel rapi-
indicasse sit satis. dissimum fluvium sicco vestigio, cappa sua pro
Magdunus nescio quis, ut Christi discipulus Me- navigio utens, transierit, aliisque virtutibus et
diolanensibus hoc die adscribitur a Greveno, et miraculis claruerit, secundo loco refertur inter
ipsum sequcnte Canisio.Ast quomodocumque pri- Ordinis Beatos ab Henriquez, sequente eum
mam syllabam flectas, ctiam vocales quinque de- Chalemoto; verum et hic desiderantur certa cultus
currendo, tale nomen apud Ferrarium non inve- indicia.
nies, neque ego alibi reperire hactenus polui, nisi Abbas et monachi ccenobii Novasvallis in Suecia,
Magdunum oppidum in Sancti nomen transierit. in aquas demersi et ab hostibus Ecclesiaecrudeliter
Fortunati apud Treverim episcopi et martyris interempti, referuntur ab eodem Henriquez, a
'
annuntiatio est Florarii Sanctorum Ms. in nullo Chalemoto, saltem hoc die prxtermissi.
alio Martyrologio hactenus reperta. An ex tali Joannem Charlierum, cognomento de Gerson, theo-
fonte in Catalogum Episcoporum Trevircnsium logum suo sevo prsecipuum, Parisiensisque ec-
transierit, nescio; certe decimum sextum locum clesias, ac Universitatis Cancellarium, venera-
in Masenii elcncho occupat, sed absque ullo San- bilis memorix hoc die appellat Saussayus, longius
cti titulo, qnem nos ei ex isto solo codice asserere ei elogium texens, cum
titulo, non Sancti aut

non audemus. beati, sedDoctoris Christianissimi. Alia neces-

Hilarion martyr in Carmelo postremus notatur in saria novimus ut Sanctorum Catalogo adscribatur.
Acie bene ordinata P. Philippi Visitantini typis Vide de eoRaynaxulum in Mantissa ad Indiculum
edita; sed absque annotatione Ms., quales ferme Sanctorum Lugdunensium a pag. 448. Obiit,
aliis ; ego istum Hilarionem, ut a
Sanctis addidit teste eodem Rmjnaudo, hoc die xn Julii an-

reliquis synonymis distinctum, necdum novi. no MCDXXIX.

S. Biabailum (Gallice Balley) monachum, S. Win- Joannem abbatem Elnonensem et Blandinicnscm,
waloci discipulum apud Fagum (le Fou) dioece- S. Amandi discipulum, ut Sanctorum familia-
sis Corisopitensis in Britannia Armorica primus ritate et imitatione, et praeclaris sanctse vitae
in lucem produxit curiosus Sanctoruminvestigator testimoniis conspicuum , in Marlyrologii sui
Castellanus in Martyrologio universali; cujus au- textu collocavit Saussayus ; sed nullum vestigiam
ctoritati, seu teslimonio de culta utut plurimum adducit cultus ei umquam exhibiti, cujus dcfecla
deferamus, cum tamen in nullis aliis tabuiis Bri- inier Prxtermissos a Majoribus nostris relatus
tannicis tale Sanctinomen invenerimus, nec apud estex Sandero ad diem 7 Martii ; neque ex eo
Saussayum nec apud Alberlum le Grand, neque tempore suggestum est aliquid, quo exhibita ei
de ipso, prxter jam dicta, quidquam sciamus : umquam veneratio probaretur.
sufficere censemus, ejus memoriam hic tantisper Translatio solennissima plurimarum sacrarum reli-
collocasse , donec lucis plusculum aliunde nobis qniarum a diversissimis Sanctis Apostolis, Mar-
accesserit. tyribus, confessoribus, et Virginibus hoc die ad
Athanasius Clysmsc in JEgypio episcopus ab eodem templum Domus Professse Societatis Jesu Germx
Castellano signatus est, haud dubie ex Fastis Co- facta notatur a Bollando ;
qui octo chartee facies
pticis Jobi Ludolfi, acceptus, quibus ipse eeque ac implevit enumerandis solis Sanctorum istorum
bene meritus magister noster Papebrochius ni- nominibus et reliquiarum partibus. Ipsam illam
mium tribuisse videntur ; nobis non apparet hacte- translationem seu in undecim altaribus, ad id
nus, satis tulum cx corruptis ejusmodi fontibus hau- preeparatis depositionem insigni vcrnacula oratio-
rire, nisi Grxcorum saltem Menologiis, Menxis ne celcbravit honoravitque Iltustrissimus Paulus
aut Synaxariis conformes inveniantur. Aresius Dertonensis episcopus, quam habemus
Maria in Anglia, soror Mechtildis invenitur in ad- typis editam, quo res contigit anno 1643 ad
co
ditionibus Mss. Cartusix Bruxellensis ad Greve- totas ferme quatuor et viginti paginas extensam.

num, quibtis magna fides habcnda non est, nisi Longum istum Catalogum aut panegyrim hic at-
alia auctoritate fulciantur. Puto indicari cele- texere, non putavi operx pretium, cum orjitionis

briorcm illam Mechtildem Scoticam, de qua in argumenlum facile intelligatur, singulee vero re-
Prztermissis actum est 12 Aprilis: utrum soro- liquiae ad proprios Sanctorum festos dies opportu-
rem eahabuerit, cuimagis quam ipsi concessi sint nius referri posse videantur.
Sanctorum honores,necdum mihi compertum est; Nazarius de Lieth, qui scandit ad angelorum
certe id non evincent citatx additiones, quas modo consortium, in omni coetu celebris, ut inquit
habemus cum ipso Greveni exemplari, cui adscri- JEngussius. Gormanus legit -.
Nasan alienus a
ptx sunt. crimine. Nomina patria Hibernica sic Latine
Lambertus ut sextus abbas Cisterciensis et beatus reddita sunt, ut ex varia inflexione facile midti-
hoc die obiisse dicitur in Kalcndario Divione im- plicentnr. Hxc ex Sirini compilatione ,
qux nul-
jyresso.Elogium concinnavit Henriquez sedlon- ; lum diem vacuum rclinquit.
giori oratione ipsumomat Chalemotus. Saussayus Recurrit alter Colmanus cum addito de Brucais.
Joannem vocat sic tamen ut adjuncta probent
; Item Ultanus mundus de Corcagia.
de Lambcrto ipsum agerc voluisse, cui non alium Joannes Neapolitanus Diaconus et mar- \

apposuit titulnm, quam piae memorias, tamctsi in tyr in Syria referun-

jam dicto Kalendario intcr Beatos consignctur. Anonymus confessor Nozoreti in Se- I tur ab
Negat Hcnriqucz. sextum abbalem Cistercii fuisse, quanis lArturo,
citans vcrsiculos non salis comptos exDunensi Ms. Barnabas a Pistorio confessor Romse t cum titit-

BarthoIoma?us de Aranda confessor lo beati

J>

Septimus successit toto venerandus in orbe, Zamome I et ultima

Nomine Lambertus, redolenti plenusodore. Franciscus de Constantina Belvisii in I rursus in
territorio Placcntino Hispanise \Gijnxceo.
Utcumque ea sint, necdxim nobis videtur Sunctis Lucida virgo tertiaria, Fulgini in Um-
j

Beatisve, publico cultu donatis annumcrariposse. bria I

Matthoeus
236 PRjETERMISSI.

Matthaeus Citrarius ejusdem Ordinis sacerdos e Theodorae virginis hoc die scribit auctor Florarii

provincia Calabrix aliunde nobis suggestus est, Ms. sxpe solitus JSanctos confundere et geminare.
ut vir vilx integerrimx, qui sanus omnibus ap- Cum S. Willehado ad x hujus conjunxerat Theo-
parens, a Guardiano suo extremis Ecclesix Sa- doram electam Alexandrinam. GrevenusTheo-
cramenlis muniri poslulaverit, horam exitus sui doram religiosam feminam suggerit, qux apud
prxdicens, qua audita pie obierit anno 1300, Canisium ipsissima est Alexandrina, remittenda
hac vel sequenti die, ut nolant diversx litterx ; omnino ad diem ad quem superius Electam re-
vellem xque conslaret de religioso cultu ipsi exhi- misimus, et modo etiam hanc virginera qualem-
beri solito. cumque (donec melius doceamur) referendam
S. Silse martyris meminit hoc die Felicius, tam- censemus xi Septembris.

quam discipuli S. Pauli, aut unius e 72 : quem B. Haduigis regina, tamquam hoc die piissime de-
aliqui, inquit, in pace mortuum volunt sub functa anno 1399, refertur ab Arturo in Gynx-
Nerone, alii aliter sentiunt. Male hic Silam ceo ; nos Kalendarium et Martyrologium Roma?

collocavit Felicius, qui nempe spectat ad dicm numsequimur, in quo obdormivisse dicitur Idibus
sequentem xhi Julii. colitur autem xvn Octobris.
S. Anacletum Papam hoc dic mortuum volunt Gre- Mononis Martyris, lamquam S. Remacli episcopi et
venus et Canisii Germanicum, die vero crastina confessoris discipuli memoria agitur in soloFlo-
sepultum. Nos cum Usuardo de ipso agemus die rario Sanctorum Ms. hoc die quo verum quidem ,

sequenli xin Julii. Sanclum producil, sed pro mero suo arbitrio ibi

S. Bonaventura episcopus Cardinalis a Florario collocat; cum in pluribus auctariis Usuardinis, in

SanctorumMs. male signatur hoc die, notissimus Molani Indiculo et Castellano signetur eo die, quo
est ejus natalis, quo el de eo agemus xiv Julii. de ipso, ex ordine, agemus xvm Octobris.
Donevaldus, alias Donaldus cum novem filiabus Sponsa virgo et martyr e numero sociarum B.
ex Leslxo, Boetio et Regio Kalendario Sanctis Ursulx signatur hoc die a solo Chalemoto in coe-
hoc die adscribitur a Camerario in Menologio nobio sanctimonialium abbatix Liberx in Gallia
Scotico. Vitam, inquit, cum filiabus sanctissi- Belgica seu Picardia et diaicesi Noviomensi. At
mam transegit in solitudine Ogiloy ; ipso au- Sponsa proprium. nome.n sit sive genericum
sive
tem defuncto, Abernathi monasteriumingressae ad Virgines omnes Ursulanas spectans, de ea cum
sunt. Agit de iisdem Dempsterus ad diem 15 Ju- ceteris agetur ad earum natalem xxi Octobris
lii, at vereor ut utriusque auctoritas horum om- S. Luanus abbas, de cujus sanctitate agitur in
nium cultum Si quid
evincat. lucis accedat, plura Vita S. Malachias episcopi verba sunt Arnoldi :

dicemus ad dictum diem xv Julii. Wion in appendice ad Martyrologium monasticum

S. Euroniae virginis commemoratio in territorio Benedictinum, continente nonmdlosSanctos, quo-
Trecensi hoc die signatur ab Arturo Gynxceo, rum dies natalitii ignorantur aut nullos habent in
quam ct Aproniam vocari ait, Gallicc sainte Ecclesia natales. Hinc certatim ab Hibernis ac-
Eure, vultque hocipso die coli in Breviario Tre- ceptus est, et Martyrologio Anglico etiam insertus
censi. Quidquid ejus sit, alios potius scquemur, hoc die xn Julii, atque itema Ferrario, his solis
eamque a S. Apro fratre, Tullensi episcopo dis- auctoritatibus fulto. Obiisse dicitur circa annum
tinguemus xv Julii. 1140; at quo die nusquam proditur, ut pro mero
S. Wilgefortis Virgo et Martyr variis diebus in libitu hunc diem in Martyrologio citato et Hi-
Belgio et alibi colitur, atque in Ms. aliquo Ultra- bernicis tabulis occupet. Cultum habeat nec ne
jectino Vitx ejus qualiscumque, passa dicitur hoc hic non disputo, huc non spectare, certum est ;

die 12 mensis propter fidem Domini no-

Julii cum vero res ejus gestx ex Vita S. Malachix
stri Jesu Christi ; addens apud quosdam servari accipiendx sint, multo opportunius de ipso age-
diem 20 mensis Julii : recte , cum ea sit rece- tur eo die quo S. Malachix Acta, ex professo,
ptissima ejus festivitas, signata etiam in Martyro- illustrabantur m
Novembris.
Romano, cum qno de ea agemus xx Julii.
logio S. Vulsinum (Gallice Gouffin), aliis hactenus in-
S. Walthenum abbatem Mailrosiensem non novit cognitum , e tenebris eruit magnus Sanctorum
Camerarius in Menologio Scotico ; ast ejus vices sxpe a nobis laudatus Castel-
refossor, eo titulo
abunde supplevit Dempsterus, annunliationes ejus lanus in Martyrologio suo universali cujus cor- ;

non semel repetens. Hoc die sic de eo loquitur : pus asservari ait Cellis S. Eusitii (Saint Ysisl
Mailrosise, elevatio sanctissimi abbatis Wal- in Biturigibus. Frustra alibi memoriam ejus aut
theni, cujus liortatu S. David rex frater
mo- notitiam quxsiveris, cum vel ipsum Saussayum
nasteria fundarat, ut et frater alius Simon latuerit, xque ac Catharinum in Sanctuario Bi-
comes Albaemerlse duo monasteria Northamp- turicensi. Nomen referunt S. Eusitii Acta, apud
tonia? in Anglia erexerat, et nepos Henricus Labbeum tomo 2 Bibliolhecx Ms. a pag. 371,
Comes Huntindoniensis, ad augendum divinum ad xxvn Novembris illustranda. Cum igitur
cultum animum adjecit. Hxc ibi ; quibus denuo prxter paucula ibi relata nihil prxterea de sancto
ad 3 Augusti additur : In Mailros, Waltheni isto Vulsino proditum sit, aliunde vero necdum
abbatis elevatio : ut geminam fuisse intelligas. constet, hunc potius quam alterum diem cultui
Eumdem ante notaverat 22 Maii, q^w die inter ejus destinatum ; possint autem alicunde alia de
Prxtermissos de eo egit Henschenius, ipsum re- ipso erui, visum eum
est remittere ad diem quo
mittens ad diem iii Augusti. S. Eusitius colitur xxvn Novembris.

DE
 DIE DUODECIMA JULII. 237

DE S. MNASONE CYPRIO
ANTIQUO CHRISTI DISCIPULO. .1. B. S.

ctum diem xix Octobris jam diclis verbis adjungitnr

S. Modesti dignitas £7rta/.o7rou 'IspoaoXuutov qui ;

SYLLOGE HISTOMCO-CRITICA. iidem alibi quoque eodem die simul annuntiantur,

licet festivitatis et conjunctionis causam hactenus

ignorem, neque magis exploratum habeam, unde

Sanctis quatuor, in duos sxpc confusis ab Gneci Menxorum amplificatores Cypri episco-
Dc
isti

Henschenio et Papebrochio actum cst xxv pum fuisse S. Mnasonem uspiam repererint, aul
Junii, ubi recte distinctos existimamus cur S. Modestum, Zacharix captivi diu vicarium,
Sosipatrum a Sopatro, Jasonem a Mna- anno 634 mortuum, qui a Latinis xvi Decembris
Qim tle San- sone ; sic ut Sosipater et Jason dicendi sint discipuli colitur, eo die reponant. Utcumque id accidcrit, ad
ctorum dis- Mnasonem
et cognati S. Pauli Apostoli, Sopater vero Pyr- rem nostram satis est, ostendisse, S.
tinclione et
qualilate rhi, Beroeensis, saltem certo Mnason, discipuli Grsecis non fuisse plane incognitum. Sed hoc Tille-

Christi quidquid demum turbaverint Martyrologia,

;
montio condonandum, qui nulla, uti opinor, Grxca
Sopatrum cum Sosipatro, Jasonem cum Mnasone Menologia aut Menxa in fontc consuluit, prxter ea E
confundentia, ut pluribus jam dicto die explicatum qux superius citavii, typis publicis Venetiis aut apud

est. Quod si Tillemontius lomum quintum Junii, Canisium vulgata. Jam in Fastis Latinis S. Mna-
nbi ista habentur, vidisset, procul dubio a nonnullis sonem nostrum deformatum invesligemus, quem
abstinuisset, qux tomo 1, nota 24 in S. Paulum, nullum Martyrologium, quod sciam, recte expressit.
patj. 553 non satis accurate disseruit ;
prxterquam 4 In codicibus Hieronymianis frustra quacretur Ex corrupta
quod aliqua Henschenio tribuat, quse ab ipso dicta Mnasonis nomen neque sanctos Jasonem et Sosi- '^""L^J
;

non sunt, a quibus, propler argumenti affinitatem, patrum, S. Pauli discipulos, ibidem signatos inve-
brevem hanc syllogen inchoandam duximus. Sic ibi nies. Nam qui ita istic appellantur, Martyres sunt

loquitur : Bollandus (ita passim Bollandianos om- solo nomiiie noti, et ctassibus majoribus immixti,
Jasonem et Sosipa-
nes indigitat) asserit, Grsecos qui cum prioribus illisnullam prorsus habere pos-
trum annumerare lxx discipulis, quod ego, in- sunt affinitatem ;
qualis etiam Jason in Usuardo

quit, non reperio in Menologio Grseco Veneto, occurrit ad in diem Decembris, frater Mauri, filius
neque in Canisiano Menaea \ero eos aperte fa-
; Claudii et Hilarix, quiomnes ex Romano parvo per
ciunt discipulos Pauli, atque ex Actis Apostolo- Adonem accepti sunt. Nec magis notus est S. Mna-
rum satis patet, recte haec ibi definita esse. Citat son apud Bedam, Florum, Rabanum el Wandel-
porro ad marginem OpusnostrumxxvmAprilispag. bertum, quibus Romanum parvum videre numquam
547, ncmpe in elenclio Prxtermissorum islius diei. contigit.Quod tricis plurimis et implexis quxstio-
iib Bensche- 2 Dormitavit eo loco Tillemontius, nam qux ibi nibus olim ansam frequentissime prxbuit, satis fe-
nio asserta
ab Henschenio dicunlur, certa sunt, ut ex ejus ver- liciter explanatum credimus tota prxfatione Usuar-
bis manifestc intelliges; nec est exacta citatio , sic dina, quodque huc proprie spectat, notanter cap. 2,
enim habet SS. Jason et Sosipater Apostoli ex
: art. 4,num. 144, ubi observalum et probatum est,
lxx memorantur in Ms. Graeco Synaxario Pari- nullum Latinum Martyrologium meminisse plero-
siensi Collegii Claromontani item in Menseis ; rumque aut Christi Servatoris aut S. Pauli disci-
Cardinalis Mazarini et aliis Mss., quorum apud pulorum ante auctorem jam laudati Romuni parvi, F
nos major, quam usquam alibi copia. Satis patet a quo sua mutuatus est Ado, ab hoc Usuardus, et
orationis diversitas : frustra quxsivit TUlemontius ex iis demum universa recentiorum progenies. Quod
in Grxcis Menologiis aut Menxis excusis, qux autem ad S. Mnasonem attinet, id infeliciter acci-

Hcnschcnius in Mss. se reperisse diserte ibi pro- dit, ut vel auctor ipse (quod vix in animum induco)

nuntiat. Texlus ipsos referrem, si esset vperx pre- aut potius amanuensis aliquis nomen ejus contorse-

tium, aut res ipsa jam non satis pateret ex iis qux rit, sic ut Martyrologii istius descriptor Ado in Ms.
ipse postmodum ad jam dictum diem xxv Junii uc- suo Ravennensi pro Mnasone legerit Nasonem, at-
curatius discussit. Neque vera sunt qux sub articuli que ita annuntiatio formata fuerit : Apud Cyprum,
citati finem adjunxit idem Tillemontius, in hsec Nasonis antiqui Christi discipuli.
verba Itaque dicendum est, Graecos non hono-
: 5 Neaue id dubium cuiquam videri r potest, cuiu proMnasonis
^ , ,',.,. . ,. in Mnrturo- ,

rare nisi S. Jasonem et Latinos Mnasonem sub in omnibus Adoms, tum editis tum Mss. exempla- togiis est ffa-
falso Jasonis nomine. Poteral etiam dicere, sub ribus eadem constanter servetw lectio, ad quam nota- sonis,

falso Nasonis nomine, quod hic paulo pluribus os- vit Rosweydus,substituendum esse Jasonis vel Mna-
tensurussum at falsum est, Graecos non honorare
; sonis exActuum Verum,quod ejus venia di-
cap. 21.
nisi S. Jasonem, cum injam dictis Mss. nostris ctuiii sit, Jasonem nusquam
advertere facile potuit
etiam expressus reperiatur S. Mnason. Id primum Cyprium, nusquam antiquum discipulum appellari,
exequar, inde ad Latinos gradum facturus. utpotc qui diversus plane ab eo sit, civis Thessalo-
amlra Title- discipulus, et ut ipse scribit, cogna-
"lontium
3 In Menxis Mss. bibtiothecx Ambrosiaiur, non niccnsis, Pauli
Propugnan- quidem ad xxvm aut xxix Aprilis, neque ad xxv tus; quo rursus vide qux dicta sunt itd xxv Ju-
t/c

Junii aut ad hunc diem, sed ad xix Octobris sic le- nii. Adverlere, inquam, potuit Rosweydus,
Mna-
gitur "AB^at; sonem Cyprium cum Jasone nequaquam confun-
: to-j ayiou ifpouapTupo; Mvaaovoc
ETTiax.oirou KuTtpou ; et additur nomen Modesti xai dendtim, cum eliaracteres omnes a Romaiw parve
Mo&arou absque Mnasoni ex Act. 21 proprii sint, ut
tilulo, qui paulo distinctius expli- expressi, ita
catur in Rotunde igitur scri-
SynaxaVio Claromontano, iibi ad prxdi- nulli alteri prorsus eonveniant,

bendiini
 238 DE SS. HERMAGORA EPISCOPO ET FORTUNATO MARTYRIBUS.
AICTORE bendum erat, per Nasonein, male confxctum nomen, multa in nolis mcmorans, qux, rebns jam melius
J. B. S, Sanctum istum omnino intelligi, de quo hxc sunt explicatis, admitti omnino non possunt. Haud equi-

loco citato Actorum vcrba Venerunt autem et ex

: dem existimaverim, Baronio in hac parte prxluxisse
discipulis a Cassarea nobiscum, adducentes se- Molanum, cujus, ni fallor, solam primam editionem
cum, apud quem hospitaremur, Mnasonem quem- vidit, optimam illam et probatissimam., in qua purior

dam Cyprium, antiquum discipulum. Bxhoc loco est Usuardi textus, in posterioribus sxpe corruptus.
oxceptos esse singulos Romani parvi apices, mihi Sed alios habuit, qui eam viam sternerent, Mauro-

quidem, exdiutnrno Ubelli ietius usu, indubitatum lycum prxsertim, Felicium et Galesinium, quem
est, quod tantisper eliam indicavi in observatione postremum tamen secutus non est in adjungendo
Usuardinaad hunc diem. Neque mirandum, quod Jasoni suo Cyprio titulo Episcopi, qui nescio unde
Mnaso in Cijpro collocatus fuerit, quamvis verosi- a Galesinio acceptus sit, non magis quam unde Fe-
milius ibi mortuus non sit ; nam satis fuit hujus licio constiterit, Sanctum ipsum in Cyprio extremum
Martyrologii auctori legisse, quod Cyprius genere diem clausisse. Neqtte vero curanda hic sunt qux
fuerit, ut inde positionem eruerit; qui de cetero aiii fortasse pro suo quique ingenio repererunt, ut

plerisque Sanctis suis dies pro arbiirio adaptavit. dubia dubiis aliis et aeque incertis involverent, ubi

quod per Ja- 6 Ne hic longa serie Mariyrologia enumerem in rem nude consideranti evidens apparere debetpropo-
sonis mate sita hic a nobis, de deformato S. Mnasonis nomine
correctum quibus omnibus constantissime legitur Nasonis, suf-
fkiat semel dixisse, per Adonem, Usuardum atque assertio. Id postremum fateri cogimur, de Sancti

Notkerum in posteros omnes transfusum esse, apud gestis aut virtutibus nihil memorix proditum esse,

quos restituendum sancti- nostri Mnasonis nomen, saltem quod fide dignum sit, prxter paucula illa,
non Jasonis, ut in Romano hodierno fecit Baronius, qux ex Actibus Apostolorum jam recitata sunt.

DE S. HERMAGORA EPISCOPO
ET FORTUNATO ARCHIDIACONO MARTYRIBUS.

AQUILEIiE IN ITALIA.

dicibus nomen corruptum sit ; aliis Armigeri, aliis

COMMENTARIUS P&EVIUS. Armigiri vel Armageri legentibus, prxfixo ubique
Fortunati nomine. Romanum vetus seu parvum sic
habet : Aquileiae, Hermagorae Episcopi, discipuli
Cultus, hymnus, elogium; unusne an
S. Marci. Ado autem sic : Apud Aquileiam, nata-
duo Fortunati Aquileiae; Acta; transla- lis S. Hermagoroa, primi ejusdem civitatis Epi-
tio Martyrum. scopi, discipuli B. Marci Evangelistas. Usuardus
paulo auctior est : In Aquileia, natalis S. Herma-
gorse Episcopi, discipuli B. Marci Evangelistae,
c quileia, admare Adriaticum in provincia
SUB NERONE. qui inter miracula sanitatum et prsedicationis
Alsam et Nati-
Forojuliensi inter fluvios instantiam ac populorum conversionem, plurima

A. sonem cum Turro sita, antiqua olim Pa-

triarcharum sedes, et

nec non insigni emporio prx ceteris Italix urbibus

nominis splendore
pcenarum genera expertus
Fortunato archidiacono
, ad ultimum cum
suo, capitali supplicio
CtUtus san- perpetuum meruit triumphum.
ctorum Mar- memorabilis, alleraque Roma
tyrum Aqui-
dicta ; at varias dein- 3 Et rursum die xn Septembris agens de S.
de vastationum vicissitudines experta, tandemque ad Hermagora occasione SS. Cyri et Juventii, ait
ignobilitatem et solitudinem redacta, documento est, ipsos ad urbem Ticinensem ab eo directos, primo
quam humanis sit stabile ac
nihil sub sole e rebus illic Christi Evangelium praedicantes, et magnis
perpetuum. Urbs bxc habet quod merito accenseat
, virtutibus ac miraculis coruscantes, etiam vicinas
pristino suo splendori duorum Christi Mariyrum urbes divinis operibus illustrasse sicque in pon- ;

qloriosam mcmoriam, videlicet S. Hermagora, seu tificali honore.glorioso flnequievisse in pace. De

Hermachorae, Hermacoree, Hermacoris, Herme- qua missione agitur tomo 2 Februari, pag. 153.
chorae, Armagri, primi sui saltem post S. Marcum Prxcesserat Romanum parvum eadem die xli Se-
Episcopi, el Fortunati arebidiaconi ; ut proxime ptembris Ticini, confessoris Syri, et Eventii, di-
:

visuri sumus. scipulorum Hermagoree, Aquileiensis primi Epi-

ex anliquis 2 In antiquissimis Martyrologiis sub S. Hiero- scopi. Wandelbertus S. Hermagora accinit sequens
Martyroio-
nymi nomine vulgatis ita signantur : In Aquileia, hexametrum :
giis
SS. Fortunati et Armigeri. Quin ibidem agatur
de sanctis Martyribus nostris, tametsi S. Fortuna- Hermagoram quarto supplex Aquileia fre-
tus ponatur primo loco, et pro Hermagora scriba- quentat,
tur Armigeri, evinci puto e characterismis adjectis, Antistes precibus populum qui fulsit et urbem.
quales sunt : affinitas nominis, dies cultus, locus et
socius ;
quamvis, ut notatur in Observationibus ad Notkerus Sanctos annuntiat his verbis : Apud
Usuardum, a paucis annis editum, in omnibus co- Aquileiam nativitas S. Hermagorae, vel sicut in

antiquis
 DIE DUODECIMA JULII. 239
AUCTORE
antiquis codicibus invenitur, Hermechor8e,primi Ex feminam
cujus nutu
.1. P.
ejusdem civitatis Episcopi, discipuli S. Marci Salvasti Alexandriam :

Euangelistae ; item Fortunati, de quo Fortuna- Eo juvante populum

tus Episcopus lib. 8 mrminnm, cap. sive titulo 4, Ad coeli perduc solium.

pag. 190 editionis Browerianx : Cujus amore capite

Truncatus es, ut hodie,
Et Fortunatum fert Aquileia suum. Sublimet Aquileiam,
Urbem fovendo Austriam. Amen.
Idem Fortunatus Episcopus Pictaviensis in Vita S.
Martini lib. 4, canit in hunc modum .-
6 Quoad elogia, a Ferrario et Ughello adornata, cum fra-
gmentis act
nihil opus est ea integra hic transcribere. Ex hoc elogium spe-
Hinc Venetum saltus campestria perge per postremo excerpo id nnicum, quod Hermagorae clantibus.

arva vexillum Venetis aliquando propitium fuisse,

Sub montana quidem castella per ardua ten- ibidem narret dictus auctor ex Dandulo, ejusque
dens : felicissirais auspiciis Parentum, Polam, multaque
Aut Aquileiensem si fortasse *
accesseris ur- alia Istriae oppida sub ipsorum imperium con-
bem, cessisse ; cujus etiam Divi meritis Aquileiensis
Cantianos Domini nimium venereris amicos regio, instituto solenni pro infantibus sacrificio,
Ac Fortunati benedictam martyris urnam. quod et hodie servatur, a vexatione daemonum li-

berata creditur. Nec aliena arbitrora prxsenti insii-

Scio equidem hosce versus die xi Junii applicari S. tuto ea,qux lego in Actis Mss. S. Syri Episcopi
Fortunato martyri, fratri S. Felicis, non minus Papiensis qux habemus de quo agi poterit die ix
,
;

quam illum versum, mox a Notkero productum, Decembris Euangelium autem, quod S. Marcus
:

prxmisso alio hoe hexametro versu : rogatus a fratribus Romae confecerat, secum de-
ferens, beatum virum Hermagoram, quem ipse
Felicem meritis Vicetia laeta refundit. edocuit, et enutrivit ordine vicis suae in Italia,
'

prudentia et sanctitate reliquit insignem hujus ;

De qua re statim tractabimus, ubi quxremus unicus- auditores atque ministri venerabiles viri Syrus
ne an duplex Fortunatus Aquileix admittendus sit. fuerunt atque Iventius.
nli pariter 4 Inter Martyrologos recentiores de sanctis Mar- Ex eo, quod supra retulimus, S. Fortunatum non
7 Tillemontius
habet
ex recentio-
tyribus noslris mentionem faciunt Ferrarius cum : in Hieronymianis ubique prxponi S. Hermagorae, sujficientem
ritnis;
elogio, sicut etiam Maurolycus, Felicius, ac Gale- non videtur prxberi sufftciens ratio Tillemontio, du- rationem du-
bitandi an,
sinius, sed restrictiere ad modica verba elogio. Ro- bitandi aut scrupulum movendi, num extiterit S. fueritS.Her-
manum denique modernum ambos commemorat ver- Hermagoras primus Aquileiensinm Episcopus sal- magoras pri-
musAquileix
bis Unde corrigi
Usuardinde annuntiationi consonis. tem post S. Marcum et istius territorii Apostolus. Episcopus.
,

debet Florentinius, dum perperam notat, Martyro- Tam enim facile est mutari nominum ordinem, et
logium Romanum non nisi Hermagorae memi- quod prius ponebatur primo loco, postea poni loco
nisse. Eodem errore lapsus Tillemontius tom. 2, secundo, quam nominum orthograpbiam corrrumpi;
pag. 497.Observandum vero est ex Ferrario quod factum fuisse in nomine S. Hermagorae, su-
natalem horum sanctorum Martyrum, Aquileien- pra significavimus. me valet
Pluris certe apud
sis dioecesis patronorum, in tota Aquileiensi pro- antiquiorum Martyrologorum auctoritas, de quibus
vincia, ab omnibus Episcopis, Patriarchae Aqui- num. 2, expressissime annuntiantium S.Hermago-
leiensi subjectis celebrari ex synodali constitu- ram primum Aquileix Episcopum fuisse quam
,

tione anno Domini mcclxxxii, die xrv Decembris tantiUa Tillemontii observatio, desumpta ex ordine
subRaymundo Patriarcha. Addit corpora ipsorum nominum jam dicto. Accedit eo, quod Baronms ad
Aquileia Gradum memorari translatx ab Helia Pa- annum 46, num. 2, agcns de diversis discipulis ad
triarcha, citatque librum ejusdem de ritu sepe- diversas instituendas ecclesias a S. Petro missis,
mortuos cap. 15.
liendi Aquileiae post Marcum
Hermagoram. Ne-
tribuat
liymnus ex 5 Post hxc sequitur ibidem hymnus in laudem que rursum hic moror Tillemontium, pag. 508 di-
Breuiario
Aquileiensi Martyrum concinnatus hujus tenoris, ex Breviario, centem, non esse valde certum, quod S. Hermagoras
imdiictiis ut additur, Aquileiensi vixerit tempore Apostolorum; neque sat constare,
quod umquam Aquileix fuerit. Nam preeter illa,

JEterne Deus, solio qux jam diximus, in Commenturio prxvio S . Marci

Ccelorum sedens rutilo, die xxv Aprilis, num. 7 asseritur, S. Marcum
Nunc Hermacorae precibus duobus annis cum dimidio Aquileix fuisse. Adde,
Absolve nos sceleribus quod in Tractatu de Patriarchis Alexandrinis, qui
Fortunatique commodis prxfigitur tomo 5 Junii, in dissertatione fundamen-
Nos omnes reple monitis, non essc invermmile Marcum Aquileix
tali dicatur,

Qui Hermacora praevio fuisse. Quid ? quod Aquileiensis ille Apostolatus

Succurrit lapso populo. asseratur ex duplici codice Ms. proxime post S.

Quos vinxit tui charitas Marci Commentarium prxvium ad dictum diem, ,

Merito colit civitas :

Porro sanctissimum virum Herma-
ubi sic lego :

Queb iisdem pastoribus goram, civem Aquileiensem, ad tantam excel-

Erepta est daemonibus. lentiae perfectionem magisterii sui imbutum arte
Proinde festa gaudii [S. Marcus] perduxit quatenus dignum eum
,

Omnes vicini populi fore summi sacerdotii culmine , idque in virtute

Undique proni cursitant sancti Spiritus adepturum non dubitaret. Unde
Laetaque mente jubilant. et socium eum itineris sui, cum Romam repete-

Nunc Deo, Pastor inclyte, ret, idoneum adsciscere rectissime judicavit ;

Nosmet commenda sedule, ac deinde praesentiae beati Apostoli Petri eum
Quem praecinisti inclytum, praesentandum, non est arbitratus indignum. A
Ut diluat flagitium. quo nimirum sancto Apostolo, primo scilicet pa-
store
 240 ACTA SS. HERMAGOR.E EPISCOPI ET FORTUNATI MARTYRUM.
AICTOKE Hermagoras pontificatus
store Ecclesia?, idera B. psit Petrus Calo parte 2, fol. 218, prout votatum
J. P. virga suscepta, et summi sacerdotii indepto offi- Ms. nostri, addito ad mar-
reperi in superiore parte
cio, Aquileiensem, Domino favente, gubernandam ginem ex codice 929. Partem illam secundam hac-
suscepit ecclesiam in qua nimirum urbe mar-
; tenus fortasse ineditam csse, et consistere in solis
tyrii coronam adeptus, summi quoque sacerdotis collectaneis Mss. vidctur indicio esse, quod ex Mss.
Christi membrum effectus est. Dixi supra sanctum colleclaneis ejusdem Auctoris datur historia elevati
Hermagoram primum extitisse Aquileix episcopum corporis et miraculorum S. Zenonis tomo 2 Aprilis,
saltem post S. Marcum nam Ughellus inte.r pa-
: a pag. 74. Porro fuit dictus Petrus Ordinis Prx-

triarchas Aquileienses primo loco recensct S. Mar- dicatorum, floruitque, ut refcrtur ibidem, pag. 76,
cum, tribuens ei Hermagoram ; quod
succcssorem in annotatis littera k, circa annum 1300. Plura
bene concordat cum ejus Aclis. Et fortasse non plus Prxfatio generalis Boltandi pag. xx. Male vocatur
volunl, qui dicunt ipsum fuisse primum Aquilcien- a Possevino et Vossio Ordinis Minorum. Qux supcr
sem episcopum. eadem translatione notamus, conjicimus ad ejusdem

Duplex viilc- 8 Nimis multi ac varii in hisce sanctis Marty- finem. Tomo 1 Januariipag. 1084 intervarias reli-
tur staluen-
ribus nostris concurrunt characteres, quam ut For- quias Pragam a Carolo iv allatas habetur S. Her-
dus Fortunu-
ius Aquilei- tunatus, de quo hic, idem credi possit cum Fortu- magorae Episcopi et Martyris bracliium. Hxc prx-
eruis.
nato, S. Felicis fratre ac martyrii socio; alque fati, sanctorum Martyrum Acta exhibemus, quorum
adeo duple.r videtur statuendus hujus nominis Mar- martyrii tempus,iisdem Actisinsistendo,videtur de-
tyr. Etenim alius utrobique Imperator, alius prx- tcrminandum circa annum Christi 66; cum conti-

ses, alia Acta, alia marlyrii dies, quid aliud sua- gissepost mortem S. Pe.tri habeatur e num. 8.

dere queanl, quam alterius sancti Martyris ab altcro

diversitatem; quamvis Aquileia martyrii palxstra
diversa non sil? Unde non possum assentiri Tillc-

monlio, asserenli, satissibi esse causx, utcredat eum

Fortunatum, qui
illo, qucm liodie
colitur xi Junii,
exhibcmus :
eumdem
qnandoquidem,
esse
si
cum
S.
ACTA
Hermagorae, ut arguit, martyrium conjungi de.beat

cum martyrio Fortunati, Martyrologia Adonis

S.
Ex Ms. S. Maximini Treviris, collata
e.t Usuardi Fortunatum die XI Junii Aqui-
siijnant

lcix passum sub Diocletiano una cum S. Felice ;

cum codice Ms. 13 Regince Suecioe, et
sed hoc adeo nihil obstat, ut potius prxbeat exparte editis apud Mombritium, Tomo 2, a
fundamcntum statuendi duos diversos Fortunatos fol. 1 verso.
propter Impcratorum diversitatem, sub quo marty-
rium consummarunt. Neque etiam obslat quod For-
tunatus Pictaviensis duobus locis, quos produximus Ab auctore incerto conscripta.
mpra num. 3, loquens de S. Fortunalo Aquileien-
si, non dicat duos istius nominis Sanctos exstitisse

Aquileix. Quasivcro tot characteres positive diversi

non debeant prxponderare argumento mere ncijativo CAPUT I.
in prxsentis quxstionis decisione. Quamobrem longe
mibi verosimillimum est duos Forlunatos, Aquileix
passos, admilli dcbere. Vide etiam annotata infra A S. Ilermagora Aquileiensium Episcopo
post translationem posita, littera k ubi distinguilur
;

fides propagata ; poenarum contem-

duplex Fortunatus. •

li, (ctiseo- 9 Acta Sanctorum Martyrum traducit idem Til- ptus.

ruinque apo-
grapho,
lemontius, tamquam non habenlia ullum characte-
rem antiquitatis et auctoritatis. Ego vero hoc de Domini nostri Jesu Christi
|ost resurrectionem *'• Marcus a

pronuntio, plurcs genuinx sincerilalis notas ha- S.PelroApo-

iis omnes Apostoli miserunt sortes, quisquis
a stoloAqui-
biliirn. si abessent nomina quxdam propria, antiqui- in suam provinciam proficisceretur ad praedican- leiam mis-
tatem non redolentia sus,
; totque sermocinationes, pre- dum verbum Domini. Apud urbem vero Romam
cesque, ut nihil dicam de miraculis. Tempus vero F
profectus est beatus Petrus Apostolus, princeps
a
scriptionis et auclor nos latent. Feruntur quidem Apostolorum una cum beato Paulo Apostolo, ad-
conscripta, uti habes in notationibus ad Martyrolo- ducentes secum beatum Marcum, qui et ipse
qium Romanum, a Gregorio, cujus filia obsessa a beati Petri primus fuit discipulus, et morabatur
daemone, ab eodem Sancto fuit incolumitati re- cum eis in urbe Roma. Tunc dicit ad eum B.
stituta (apud nos a num. 15, ponitur non filia,
:
Petrus Quid hie moraris ? Ecce [tu plenissime]
:

scd filius Gregorii a dxmonio liberatus.J At qua eruditus es de omnibus, quaj fecit [Dominus no-
fide historica bxc opinio nitatur, non puto satis in- sterj Jesus Nazarenus surge [et] perge ad ur-
;

telligiposse. Ceterwm, quod ad Ms. attinet; damus bem, quae dicitur Aquileia, Austriae b provinciae
hic apographum Trevirense sancti Maximini, cum ad praedicanduni verbum Domini. Tunc accipiens
aliis excmplaribus collatum, variis lectionibus prx- beatus Marcus primam sortem et baculum pon-
cipuis in annotata rejeetis, aliisque minoris momenti tificatus, arripuit iter, et veniens pervenit apud
prxlermissis, ne modum exccdamus. Petrus de Na- prsedictam urbem, quae dicitur Aquileia c. Ve-
commemorat lib. 6, cap. 86;
talibus succinctius ea niens autem apud praedictam civitatem, invenit
meminitque Hermagorae lib. 8, cap. 29 in Actis
S. ibi juvenem, nomine Athulphum "
filium Ulfii,
, alias Ataul-
SS. Eupliemix ac Dorothex. In dictis notationibus illustris et primi civitatis, qui magna lepra deti- fum
ad Martyrologium Romanum citantur alii scripto- nebatur. Tunc interrogavit beatum Marcum de
res recentiores Vincentius, Antoninus, Sabellicus,
:
qua provincia iter faceret. Et ipse ei omnia enar-
Volaterranus, Ilier. Rubeus, e.l hisloria Aquileix. ravit, eo quod Christianus esset, et medicus ad
translatione 10 Nec tacitus prxterierim quxdam de S. Her- omnes aegritudines seu infirmitates curandas.
ac lempore
magora} translatione, apud Grevenum signata die 2 Tunc juvenis audiens hujuscemodi sermo-
marlyrii.
xii Seplembris. Typis mandamus qux de illa scri- nes, ad pedes ejus provolutus rogabat eum, ut

infir-
 DIE DUODECIMA JULII. 241

A infirmitatera ejus curaret. Tunc beatus Marcus, administraret. Qui cum ingressus fuisset civita-
sniifl/ AlluU- appreliensa manu ejus et brachio, mox lepra ab tatem, universi populi occurrentes et vociferantes
pliilepram
mntiu et eo mundata est de manu et brachio ejus. Tunc clamabant; sicut est solitum quasi indicibus i.
i,t

tirac.liio; juvenis, videns hsec mirabilia, citius cucurrit ad Alia autem die, sedente eo pro tribunali, post-
patrem suum Ulfium, et omnia ei indicavit, quae quam immundas hostias obtulerunt daemonibus
illi cum magna
beatus Marcus fecisset. Celerius sacerdotes idolorum, ei suggesserunt de beatis-
turba veniens Ulfius, inveniens beatum Marcum simo Hermagora, dicentes Subveni, Domine :

ad portam occidentalem residentem, rogare eum praeses, quoniam templa deorum destruuntur per
coepit, Fac filium meum sanum, et
et dicere : virum quemdam, qui per suam magicam artem,
omnia, quaecumque postulaveris, faciam tibi. et verborum seductionem, omnem populura a diis
Tunc dicit ad eum beatus Marcus Si credideris : iramortalibus separavit, praedicando illum, qui a
in Dominum Jesum Christum ex toto corde tuo, Judaeorum populo a Judsea "
est interfectus :

videbis filium tuum [ex integro] sanum. quem si tu ita dimiseris, omnes separat a sacri-
elposlauam 3 Ulfius exclamavit, dicens Credo Dominum : ficio deorum ; et si hoc notum fuerit Principi,
eum bapti- Jesum Christum [esse verum Domini.] Tunc bea- incipies te in magna culpa apud eum invenire.
zasset sanal
UIiiiii in toln
tus Marcus, accepta aqua, baptizavit juvenem in Haec autem audiens Seuastus praeses, fremuit
corporecum nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti; et nimis, sicut leo, et praecepit, ut plurima turba
incremento
fidelium. omnis lepra ejus mundata est. Videns Ulfius militum urbem ingrederetur, et eum cum magna
k
[haec] mirabilia, baptizatus est ipse, et omnis admiratione ad suum praesentari auditorium /,-.

familia domus ejus, et multitudo populi baptizati 7 Hoc audito, S. Hermagoras Episcopus dixit rantem.

sunt in illo die. Cumque beatus Marcus praedica- omni clero Viri fratres, ingemiscamus ad Domi-
;

ret [ibidem] per aliquot annos, emicuit in cor num, quoniam ecce appropinquat diabolus, qui,
[ejus] desiderium, vultum S. Petri videre. Vo- sicut leo, circuit, quaerens quem devoret ; ut
lens [autem] occulte dimittere populum, et ire elisus ac prostratus jaceat sub pedibus nostris.
ad urbem Romam. Tunc Dei nutu audientes po- Cumque universi orarent ad Dominum, beatissi-
puli, concurrentes diluculo, vociferabantur cla- mus Hermagoras hanc fudit orationem, ad Do-
more magno, dicentes : Quid mali egimus, quid minum, dicens : Domine Deus omnipotens, uni-
peccavimus, quia tu nos derelinquere vis? Da no- geniti Jesu Christi filii tui Pater misericors, qui
bis pastorem. Tunc Beatus edidit *
populo, ut non memoras iniquitatem populi tui ;
qui vis
eligerent sibi, quem voluissent virum christianis- pcenitentiam peccatoris, ut convertatur a via sua
simum. Turba autem populi elegerunt sibi ele- injusta, et vivat in tua voluntate ; Christe Jesu,
gantem personam [et condignam] nomine Her- qui duodecim Apostolos coronasti, et misisti eos
magoram. in seculum istud praedicare EuangeHum, te pro-
S. Hermago- 4 Tunc iter faciens cum beato Marco ad ur- visorem et salvatorem animarum nostrarum ,

rus Romam
bem Romara, [ibique] a beato Petro accipiens [te] deprecor, Patrem omnipotentem, et Filium
petit, eum S.
Marco;con- baculum pontificatus et velamen Sacramenti [cum [tuum] Jesum Christum, qui potens es animabus
secratusi/ue
episcopus,
benedictione,] factus est proton Episcopus pro- servorum tuorum, in te confidentium, opitulari;
redil Aqui- vineiae Italise, et regressus [est] ad urbem civi- libera nos a persequentibus nos, ut non dicant :

leiam;
tatis Aquileiae, fet] ecclesias suae moderationem UbiestDeus eorurn? sed da Domine Jesu Christe,
composuit; et seniores '
et levitas [inibi,] ordi- misericordiam tuam servis tuis, ut confundantur
navit. Et post haec ad civitatem Tergestinam inimici nostri, et cognoscant, quoniam tu es, qui

presbyterum et diaconum direxit; et per alias confringis cervices peccatorum. Cumque orasset
Haec agebat in urbe
civitates similiter faciebat. ad Dominum, impetum facientes inimici, com-
ex civitatibus Italiaa
civitatis Aquileia?, quse est prehenderunt sanctum Hermagoram Episcopum,
prima d. Si quis unanimitatem sanctorum Mar- et ferro vinctum perduxerunt ad Seuastum praa-
tyrum contemplatur, non solum eos pro suis sidem.
passionibus contemplatur verum etiam de fidei ; 8 Qui cum fuisset perductus, dixit ad eum Inlerrogalur
c a Prztside
infirmitate * atque immobili et inconcussa eorum Praeses Quae est tua audacia ut in injuriis
: ,

* lege lirnii- F
tate charitate, qua semper invicem servaverunt, se deorum et dearum, nescio per quam artem et
aedificat ; se etiam commendare poterit , ita seductionem verborum omnem populum a diis
quoque propter Deum convenienter custodire di- immortalibus separes, prasdicans illis * qui a ,

lectionis fidem, ut in nullo se penitus laedere ar- Pilato est crucifixus ;

propter quem et Petrus
bitretur e. similem accepit pcenam in urbe Roma? Aut ne-
ftdem prnjia 5 Crescebat [denique] quotidie fides Christia- scis, quia tale accepi praaceptum, ut, si invenero
Sat;
norum; crescebat in verbo Domini; crescebat viros ac mulieres in hac perseverare vanitate,
etiam et in charitate f; conjunctos semperque diversis eos generibus tormentorum affligam?
gubernatos, quos custodivit, ipse etiam et a pas- Quod si et tu in hac perseveraveris insania, in te
sionis gloria non separavit. Qui beatissimus Her- correctionem omnium, quos ad te aggregasti,
magoras ccepit ipse praedicare verbum Domini faciam, ut per te discant omnes veneranda nu-
nostri Jesu Christi, plenus Spiritu sancto, et per mina deorum venerari, sicut et omnes faciunt
orationem daemonia ab obsessis corporibus ejice- provinciae. Beatissimus Hermagoras Episcopus
re. infirmos sanare, et caecis, facto Christi signa- elevans oculos suos in ccelum, facto signaculo
culo, super oculoseorum, visum reddebat. Con- Christi in fronte sua, ita constanter respondit :

currebant autem ad S. Hermagoram Episcopum 9 Ego ex jussione Domini mei Jesu Christi in cni intrepide
respondet,
omnes Italise provinciae populi, videntes ejus mi- fronte sum '
Episcopus. Non
quiesco praedieare, • ulias craa-
rabilia, quia et per eum sancta multiplicabatur quae mihi praecepta sunt a Domino meo Jesu tus, alias or-
diuatus sum
fides ; paganorum autem insania confundebatur. Christo, ut omnes [a diabolo] detentos, per ver- Episcopus.
idololalris
noventibut
6 Eodem vero tempore, imperante Nerone, bum Domini ad Dei revocem agnitionem quo- :

Prssidem in urbe Roma, et prsefecturani g agente Agrippa niam Deus magnus est, qui est in ccolis; qui ju-
eontra eum,
'', qui fuit filius fratris ipsius Herodis. Tunc in bet ccelo dare pluviam; ,qui solem suum oriri facit
9 h
* alias Sclia Aquileiensem civitatem direxit Praesidem, Seua- super justos et injustos, ipsum ego praedico om-
sum. strum * nomine, ut in eadem civitate, ut diximus nibus diebus vitse meae. Seuastus Praeses dixit :

Tomus lii Julii. 36 Ut

 242 ACTA SS. HERMAGOR^ EPISCOPI ET FORTUNATI MARTYRUM.
bx uss. Ut video, certum est, quod deorum sacerdotes legere Istriae provincioe. Tametsienim a temporali
dixerunt quia per ista verba stulta populum se- potestate Archiduces Auslriacos
Patriarclix , ad
;

Ego enim non puto, quia tu haec loquaris urbs hxc transicrit transitus tamen hic nimis re-
;
ducis.
Hoc cens videtur, quam ut in antiquis Actis fundamen-
mente. S. Hermagoras Episcopus dixit :

tum possit prxbuisse jam dictx nuncupationi. Et

certum est, quod dixisti quia ego non mea lo- ;
forte illa ab interpolatore texlui interjecta est.
quor mente, sed per me Spiritus sanctus loqui-
c Quo anno id contingere poluerit, ordinatum
tur. Sic enim sancta continet Scriptura : Cum habes in Dissertatione fundumentali de traclatu Pa-
/ steteritis ante judicem /, nolite cogitare, quo- triarcharum Alexandrinorum § 2, num. 20, ante
modo aut quid loquamini; dabitur enim vobis in tomum v Junii. Vide etiam qux habet Commenta-
illa hora, quid loquamini : quia Spiritus sanctus rius prxvins num. 7.
loquitur per os in Christo credentium. Seuastus d Diruta nunc jace.t, et pene ad solitudinem re-
Praeses dixit : Ego non verbis tecum contendere dacta num. 1. Commentarii prxvii.
; ut

quaero, sed ad tuam festino salutem, ut accedas, e Si quis unanimitatem, usque ad crescebat
exclusive, videtur esse parergon. Ea non habet co-
et sacrifices diis immortalibus. Quod si nolueris
dex Reginx Suecix, nec Mombritius qui plura
nunc sacrificare , dum tecum pacifice loquor,
,

omittit , tantum pergens cum nostro exemplari ad

postea vero cum confusione incipies diis thura illa verba : Et cum ccepisset praedicare verbum
offerre. Multo enim melius est tua bona hoc fa- Domini nostri.
cere voluntate. f Addit codex Reginx Suecix et dilectione :

frustraterrU ]0 S. Hermagoras Episcopus dixit De Do- :

Domini exercentes se.orationibus. jejuniis, reli-
;

mini mei Jesu Christi misericordia fido, si qua giosisque cultibus operam dantes, semper quae
'alias volue- valueris pcenarum"
genera exercere, corpus qui- Domini erant meditabantur. Haec agebant; si-
dem meum poteris tormentis affligere, anima quidem praedicante assidue B. Hermagora ver-
autem mea a Christo excepta, ab ejus Angelis in bum Domini. Coepit interea B. Hermagoras et ;

" paradiso collocabitur m nam : diis tuis, qui sine tum pergit cum nosiro, per orationes daemonia ab
m anima sunt, sine auditu, et sine visu, sine gres-
obsessis corporibus, etc, modice tamen a nostro
discrepans.
su, numquam deditus ero. Haec audiens Seuastus
g Munus hoc a Judxo apud Romanos admini-
Praeses, jussit eum extendi, et nervis crudis
stratum quis credat ?
caedi. Cumque csederetur B. Hermagoras Epi-
h Designatur Agrippa junior, primi ftlius, ne-
scopus, aspiciens in coelum dixit : Gratias tibi
pos Herodis, regis Chalcidis.
ago, Deus altissime, paterDomini mei Jesu Chri- i Codex Reginx Suecix : sicut mos est judici-
sti, quia cum sim indignus, jubes me ad sanctam bus qux non habet Mombritius.
;

tuam deitatera pervenire et pietatem. Tunc Prae- k CodexReginx Succix habet : magno tumultu
ses jussit clamare ad eum : Accede et sacrifica S. Hermagoram, ad suam praesentiam adduci
diis nam incipies prioribus pcenis torqueri. San-
;
praecepit.
ctus Episcopus respondit Erubesce cum patre :
1 Codex Reginx Suecix habet ; ante judices et
tuo diabolo, qui ab initio confusus, a servis Dei praesides.

[semper] est superatus. Jam semel et saepius tibi

m Codex Reginx Suecix : De Domini mei Jesu
Christi misericordia fidus, quaecumque in me
dixi, quia daemonibus vestris numquam sacri-
" poenarum genera exercueris, pro Dei mei nomine
fico n.Audiens haec Seuastus praeses, palluit ex
patientissime perferam, et viriliter vincam. Cor-
* aiias furo- nimio frigore ', et dixit ad eum Per deos ma-
pus quidem meum poteris tormentis affligere,
:

gnos, quia sic te interficiam, ut nec sepulturae sed animam meam a Christo salvatam ejus an-
corpus tuum tradatur. Tunc S. Hermagoras sub- geli in paradiso gloriae collocabunt. Qux postrema
ridens ait : Verum est, quod in sancta scriptum verba ita habet Mombritius animam autem meam :

est lege : Quia inmalevolam animam non introi- Dominus meus Jesus Christus habet in potestate.
bit intellectus. Audiens haec Praeses, is jussit
eum in eculeo suspendi, et pectus ejus ungulis
[ferreis] radi.Postea praecepit laminas ferreas
C candentes ejus corpori imprimi, et lampades ar- CAPUT II.
dentes ejus lateribus applicari. Et cum haec fie-
rent, sanctus Dei Martyr, pendens in ligno,
hymnum Domino canebat, dicens Deus in adju- :
Sanctus immaniter cruciatur ; Pontia-
torium meum intende; Domine, ad adjuvandum
me festina et confundantur [omnes, qyi osten-
;
num ad fidem convertit uti et Grego-
dunt servis tuis mala, et conterantur] ab omni- rium, liberato a dcemone ejus filio;
* atias sua. potentia tua *, et virtus eorum conteratur. Vi- successor S. Fortunatus ; c&ca illumi-
dentes autem populi ejus magnam constantiam, nata; Sanctorum martyrium.
exclamaverunt, dicentes : Magnus est Deus Chri-
stianorum ; sine ulla causa tormentatur vir Dei :

non quiescit die ac nocte confortare populum suis deorum dixerunt Prae-
sanctis monitis
Tunc confusi sacerdotes j'n carcerem
; nihil inique gessit ; pro qua Vel nunc manifestissime vides, quod
sidi :
reclus0

haec patitur causa? ante diximus, quoniam per magicam artem, om-
nem seducit populum a diis immortalibus. Tunc
iratus Praeses jussit eum de eculeo submitti, et
ANNOTATA. in carcerem recludi propter populi seditionem '. * alias sedu-

clionem.
Cumque reduceretur in carcerem, orationem fun-
debat ad Dominum dicens Deus excelse et bene :

a Codex Ms. Reginx Suecix legit Postquam :

adorande, qui filium tuum, Dominum nostrum
Dominus noster Jesus Christus, hominum redem- Jesum Christum, servili forma indutum, ad ter-
ptione peracta, resurgens a mortuis ascendit in ram de coelo sancto tuo venire jussisti , ut nos
coelum. De divisione Apostolorum agetur die 15 de servitutis jugo jubeas liberari respice hunc ;

hujus. agonem, et permitte mihi perseverare usque in

b Quid sibi vult Austriae Provinciae ? Malim finem [et] pro tuo nomine consummari : quoniam
 DIE DUODECIMA JCLII. 243

in te confidens, non timebo mala, quoniam tu Gregorius respondit Cre&o Christum filium :
ex mss.

mecum es [Domine Deus meus ;] qui regnas Dei, pro quo talia ista sustines quia poteris ;

[nunc et semper] in secula seculorum. Amen. filium meum salvare.

12 Et cum orasset hanc orationem, subito lu- 16 Dicit ei S. Hermagoras Non ego sed atqueadse : ,
lumen re/ul
Dominus meus Jesus ipse faciet, secundum suam "f,f" ci lm
~
get; men nimium refulsit in carcere, et odor suavis
replebat carcerem. Quo viso, custos carceris, deitatem nam et ego peccator sum [sicut et tu. ]
:

nomine Pontianus, aperta interioris carceris ja- Et jussit infantem adduci erat enim annorum :

• alias ipso nua, ipse quoque prans ', procidit ad pedes ejus, duodecim ; et interrogavit eum B. Hermagoras,
<[uoque et provolutus depreeabatur eum, dicens Depre- : dicens : Quantum tempus ex quo haec causa est,
orantc
• alias Dei cor te per nomen tuum *, qui tantam tibi clari- ei evenit? Gregorius respondit Hodie pertrien- :

tui. tatem concessit in tenebris, ut miserearis mihi nium non est dies, neque nox, in quo poterit * *a(ia.s poiuc-

misero, et ad Dei tui agnitionem me perducas, modicum [quid a vexatione] quiescere. [Porro] "'
ut per te liberetDeus tuus animam meam perdi- multotiens eum in templa deorum attuli, et ho-

tam. Et dixit ad eum beatus Hermagoras Epi- stias pro eo obtuli , et nihil ei profuit ; sed credo
scopus Si credis ex toto corde tuo, et ex tota
: in Christum, quem tu praedicas, quia poterit eum
anima tua, omnia possibilia sunt, quae postulas. liberare. Audiens [hsec] Sanctus Dei, subridens
Pontianus vero exclamavit voce magna cum la- ait :Modo tibi Christus ostendit, quanta creden-
crymis dicens Credo ex tota voluntate, per
: eum.
tibus praestat in
ipsum, qui tibi tam mirabile direxit auxilium. 17 Tunc S. Hermagoras flexis genibus per- fusisante
vecibus.
convcrso ad 13 Tunc jussit eum'S. Hermagoras triduo je- cutiens pectus suum exclamavit ad Dominum,
Clinstnm junium Deo reddere. Mediss noctis tempore prae- coram omnibus dicens Domine Deus omnipo- :

Pontiano,
cepit S. Hermagoras venire presbyterum cum tens pater, qui in coftlis es ;
qui ante constitutio-
diacone suo, qui et baptizavit eum in nomine nem mundi es; qui, seculo in tenebris posito,
Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Postquam verbo sancto dixisti Fiat lux, et facta est lux ;
: E
vero baptizatus est Pontianus, irruit in eum Spi- qui ccelum camerasti, et terram composuisti ;
'
' nlias prae- ritus sanctus, et ccepit prseconia voce clamare qui coelum item stellis adornasti qui mare in- ;

conari.
per omnes plateas et vicos civitatis, dicens Ma- : fraenasti etterminum ei posuisti, quem non trans-
gnus est Deus, quem sanctus praedicat Herma- grediatur; qui omnia elementa propter nos pec-
goras. Venite universi cives, et cognoscite, qua- catores constituisti qui Filium tuum erranti ;

"lis estDeus Christianorum nam dii, qui colun- : populo transmisisti, et nos ad veram libertatem
tur, obdurant corda humana, lumen hominum hanc gloriae credentes in eum constituisti te de- :

tollunt nam lumen praestare non possunt sicut

: precor Patrem omnipotentem, et Filium, et Spi-
Christus sancto suo praestitit Hermagorae. Ad ritum sanctum , qui regnas in [deitatis] unitate,
hanc vocem cucurrit ad carcerem populus, et fac mirabilia,Domine Jesu Christe, propter no-
multi clarissimi viri, videntes in carcere [cum men sanctum tuum praesta in te credentibus, ut
S. Hermagora jam dictum] tale lumen, Domino liberes hujus innocentis animam ab immundo
Deo gratias egerunt. Quotidie autem confunde- spiritu quia ad tuam deitatem refugium fecerunt
;

batur paganorum insania, et sancta fides conse- ad confirmanda corda, qui in te crediderunt, et
quebatur victoriam a. credituri sunt; ut cognoscant, quia tu es Deus
et multis 14 Tunc audientes haec sacerdotes pagano- altissimus, qui regnas per cuncta infinita secula
aliis credcn seculorum. Amen.
Wnts.
rum, cum magna insania clamaverunt, dicentes
Seuasto Praesidi Quoad usque parcishuic mago?
: 18 Et cum complevisset orationem, increpuit liberal;quo
'"
Omnem subvertit populum. Ecce hic pejorem fa- daemonem dicens Tibi dico, immunde spiritus, chnsHsm
:

cit subversionem, quam [fecerit] Petrus in urbe praecepit tibi Dominus Jesus Christus, ut recedas conversus.
Roma. Qualiter Petrum nosti punitum tolle et , ab hac innocentis anima, quia ad ejus confugit
interfice [istumj magum. Nam contra te incipie- fidem. Hsec audiens daemon, omnibus videntibus,
mus relationem imperii * dirigere. Haec audiens qui ibidem aderant in carcere, exivit ab eo. Vi-
Praeses, dixit : Triduo mihi inducias date, do- dens autem Gregorius haec mirabilia, procidit ad F
nec ego recogitem, qualibus eum affligam pcenis. pedes S. Episcopi et Martyris, deprecans eum,
Hoc autem dicebat, timens populorum multitudi- ut baptismum promereretur. Media autem nocte
nem, qui per eum in Christum crediderant quia ;
occulte abiit S.Hermagoras cum clero ad domum
frequenter magnifici viri ad eum concurrebant in Gregorii et baptizavit eum cum conjuge sua, et
carcerem, quos confortabat sanctis suis monitis. duobus filiis suis, omnique familia domus ejus in

Aliquanti vero tale videntes immensum lumen nomine Patris, et Filii et Spiritus sancti. Postea
[in non recedebant ab eo, sed in car-
carcere,] vero dum reverteretur in custodiam [B. Herma-
cere commorabantur nam et omnis clerus ejus, :
goras, tunc] universi presbyteri vel diaconi, om-
ex quo Pontianus effectus est Christianus, ingre- nesque cleri seu ordines ecclesiae postulabant eum
diebatur ad eum quia et ipse Pontianus, custos
;
cum lacrymis dicentes
carceris praeparaverat se, ut pro Christi nomine 19 Tu, o Pater noster, a nobis fueris abla- si PoptttO BC-
tenti succes-
passionem pro eodem susciperet. tus, quem faciemus universo gregi tuo pastorem? ,datur
Hlium ds-
moniacum
15 Cuidam vero magnificus ipsius civitatis, Aut quem doctorem vitae inveniemus aeternae, s. fi
""•'
luna-

ipsum? Numquid possumus, ubi pastor

i

nio paire Gregorius nomine, cujus filiusadaemonibus vexa- sicut te

Crcgorio
ol/lutum
batur, cum vidisset S. Hermagoram in nulla cor- non est, pascua invenire ? Sin autem, et nos om-
poris parte laesum, qui tales coram omni susti- nes una tecum moramur*. Beatissimus autem -alias ma-
nuerat populo pcenas, mittens se ad pedes ejus, Hermagoras confortans animas eorum, jussit eos
et provolutus
deprecabatur eum dicens Mise- : ordinare nomine Fortunatum archidiaconum, di-
scipulum suum, quem ipse ab infantia cum
rere mihi, subveni Pater [quia filius meus a dae- Dei
mutiercaca
monio vexatur, sed] per ipsum te peto, quem timore enutrierat b. «**• Herma- .
.

Alexandna »»™,
prasdicas quia confido, quod per tuas orationes
; 20 Quaedam mulier viduaillustris, «&
*
Deum, audiens beatissimum ^rtanoto
possit Christus [Deus
tuus] filium meum a dae- nomine, timens
moniis salvare. Dicit ei S. Hermagoras Si cre- : Hermagoram sanctum Dei esse, et tantas car- .
aUasUe^.
m
dis in fecisse virtutes, misit secrete ad andra.
Christum, videbis filium ttium salvum. cere [positum]
Pon-
 244 TRANSLATIO SS. HERMAGOILE EPISCOPI ET FORTUNATI MARTYRUM.
Pontianum carcerarium, ut noctis silentio adeum teaminibus mundisetvalde pretiosis aromatibus,
ingrederetur erat enim oculis apertis nihil vi-
: et condientes, etc. Codex Reginx Suecix : cum

dens. Dicebat vero [apud se: ] Quia si tetigerit
oculos meos, invocato nomine Christi, salvabor.
Quae mulier perrexit nocte ad carcerem, proci-
aromatibus et linteaminibus mundis.
d Mombrilius addit et postestas. Codex autem
Reginx Suecix et postestas cura Deo Patre in
:

unitate Spiritus sancti, per orania secula seculo-

densque ad pedes S. Hermagorae Episcopi, [et]
rum. Amen.
dixit ei : Sancte Dei, fac me sanam. S. Hermago-
ras respondit : Beata est fides [tuaj quia prius-
quam verbum audisses veritatis, mentem tuam
bene fundasti. Propterea illuminabit oculos cor-
poris tui et cordis tuiDominus Jesus Christus. Et TRANSLATIO
faciens signum Crucis super oculos ejus, conti-
nuo vidit lumen et reversa est ad domum suam
;

gaudenset dans gloriam Deo; et jejunavit tribus Ex Petri Calo Ordinis Prcedicatorum
diebus. Et mittens beatissimus Hermagoras For- part. 2 fol. 218.
tunatum archidiaconum suum qui baptizavit ,

eam intra domum suam cum suis omnibus in no-

mine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Hermagorae beatissimi Translatio hoc modo llalia a va-
Conlrn httnc 21 Post aliquantos vero dies audiens Seuastus Ab Hunnorum riis devasta-
facta est. gente, Duce At-
instigatus
Prxses, Praeses de B. Alexandria, quia baptizata est a tila, devastatur Italia, et Aquilegia a, tunc Ve-
utrumque ad beato Fortunato archidiacono, jussit eum com- netise metropolis, funditus dissipatur.
mortem con- Secundo
liemnal :
prehendi, et ferro vinctum ad carcerem duci. eamdem provinciam Gothorum rabies devastavit.
Quem cum vidisset S. Hermagoras, Domino Deo b. Tertio quoque contra Longobardorum impe-
B egit gratias, quia dignatus est eum cum eodem tum videns se non posse subsistere Paulus ', E
martyrium suscipere. Per dies autem plurimos Aquilegiensis tunc temporis Patriarcha, transtu- " alias Pauli-
nus.
multa per eos mirabilia Dominus in carcere os- lit c Gradensem urbem vicinam, quorum-
se in
tendit. Concurrentes enim ad eos omnes, varias dam Sanctorum corporibus ac Thesauris ecclesiae
infirmitates habentes, curabantur ab eis in no- secum sublatis. Cui defuncto successit Probinus,
mine Jesu Christi Domini nostri. Videntes autem et Probino Helias </. Hic in ejusdem sedit, quam
sacerdotes paganorum, colligentes populum in- ipse fundavit, ecclesia ; consultuque Pelagii, Ro-
credulum, uuanimiterveneruntad SeuastumPrae- mani Pontificis, Episcoporum synodum
viginti
sidem cum fustibus et lapidibus clamantes et di- celebravit, quae eam totius Venetiae Istriaeque
centes: Civitas tota perit per te, quia facis usque caput instituit e de omnium praedictorum Episco-
nunc vivere hominem, qui per magicas artes po- porum consensu. eo quod Aquilegia funditus de-
pulum alienat, et evertit mentes eorum, ut se- structa Longobardorum impetus sustinere non
parentur a diis. Tolle magum, occide veneficum ; valeret. Post Heliam hujus institutionis aucto-
sin autem nolueris, te ipsum interficiemus. Tunc rem, sextus Gradensi sedi praefuit Cyprianus ;

Seuastus praeses, timens populum, quia per eum quo mortuo eamdem invasit Cyprianus f haereti-
crediderant in nomine Christi, misit nocte spicu- cus, qui apud Forumjulii usurpaverat sedem pon-
latorem, et in carcere decollavit beatissimum tificatus, fultus Longobardorum audacia.
Hermagorara episcopum et S. Fortunatum ar-
,
2 Hic invasit metropolim, et spoliavit, eisque ct Forlunalo
chidiaconum ejus,quorum eorpora colligens Pon- subjacentesecclesiasbaptismalesprovinciaelstrise hzretico Epi-
scopalcm se-
tianus custos carceris, et omnem cruorem sangui- ac xenodochia, et remeavit ad castrum Bleraa- dem occu-
nis eorum colligens, in unum collocavit locum. nense g in Longobardorum confinio situm, ubi pante,
qua obila <tc-
22 Audiens autem hsec Gregorius, cujus filium i.l

center sepe-
liunlur. a doemonio liberavit sanctus Dei Hermagoras, et
Alexandria, quae ab eo illuminata fuerat, vene-
runt nocte occulte cum linteaminibus mundis et
valde pretiosis, et aroraatibus condientes c cor-
pora sanctorum Martyrum, sepelierunt ea foras
murum civitatis Aquileiae in
Alexandriae in pace. Universi autem venientes
ad corpus beatissimi Episcopi et martyris Herma-
goraj primi Aquileiensiscivitatis, quacumque de-
tenti fuissent infirmitate sanitatem recipiebant in
nomine Domini nostri Jesu Christi.Martyrizatus
cathedram pestilentia? tenebat. Contra cujus ne-
quitiam et haeresim Episcopi Venetiae et Istriae
per Clericos Gradenses, id est Aquilegiensis ec-
Primogenium subdiaconum, et regiona-
clesiae,
rium Apostolicae Sedis, ad eamdem metropolim
regendam direxit /(, dans ei et Apostolicse Sedis
agello memoratas epistolam innodantem proedicti Fortunati haere-
sim, et mandantem, eum sacerdotio exui, et sua-
dentem,ut loco illius alius fideliset idoneus sub-
rogaretur, scilicet Pritnogenius memoratus, vita
et moribus, et magistratus experientia approba-
tus Gradensis Praesul consecratus devote sus-
, ,

est autem beatissimus Dei Hermagoras Episeo-

ciperetur ab eis, et ei, ut suo capiti, sinceram
pus una cum S. Fortunato archidiacono suo, obedientiam exhiberent. Nuncios postea misit
iv Idus Julii, regnante Domino nostro Jesu Chri- propere ad Regem Longobardorum.petens ut di-
sto, cui est honoret gloria d in secula seculorum. ctum Fortunatum haereticum perfidum et rebel-
Amen. lem, et res, quas abstulerat, expeteret sine mora.
3 Infulatus igitur Primogenius,etdevotesusce- suljtciliir
ptus a populo, conversatione sancta suo Prinwgenius
ANNOTATA. congrue- in Cathedra
bat officio, ideoque ejus tempore ecclesia tali
be- Gradensi, et
neficio aucta est. Nam est in somnis monetur in
admonitus, somnisde
a Codex Reginx Suecix et sancta multiplicaba-
:
ut BB. martyrum Hermagorae et Fortunati cor- translath»' 1
tur in Domino. pora de Aquilegiensi confinio Gradum transfer- reliquid-

b Codex Reginx Suecix jussit eis, ut Fortuna- ret, tumulata scilicet in agello sanctoe mulieris
tum Archidiaconum.suuradiscipulum, quem ipse Alexandriae. Tunc ille monuit populum, ut Deo
cum Dei timore ab infantia enutrierat, eligerent jejunium, precesque offerrent, ut apti essent et
sibi pastorem ordinandum. digni tantis suscipiendis muneribus. Et hoc facto,
c Mombritius :yenerunt noctu occulte cura lin- agelli planiciem invenit, et in mausoleo saxeo

ccele-
 DIR DUODECIMA JULII. 24.5

ccelestem thesaurum. Quorum corpora inde edu- dixisse, corpus B. Hermagorae non esse in al- EX ,lss

cta, non quibant movere et admirantes, arbi- ; tari sibi dedicato, sed ignoto celari loco. Die se-

trati sunt aliquid deesse de sacris reliquiis. Mox quenti ecclesias custos Monachus et Geronta',fide '«cnexGrac*
repererunt B. Hermagorae
reversi, probus, et morum v ,,yj
'
ad arcam maturitate compositus, super 'l

calciam t relictara. Qua supplente, de ejus prae- mcerore Praesulis est compassione commotus;
tiosarum reliquiarum movetur nimia celeritate quem cupiens consolari, secundo allocutus est
vehiculum. Ad ripara vero pervenientia sacra dicens, Petrum jam defunctum Venetiae
ducem,
ossa suscipiuntur scapha, decenti tegraine coo- ipsius Praesulis genitorem pretiosas sanctarum

perta. Unde locus iste susceptionis navis usque animarum exuvias occultasse, et tres tanti secreti
hodie Cessus, id est, recessus S. Hermagorae vo- socios celandi sacramento constrinxisse, quorum
catur ; qui etiam virenti semper gramine deco- superstes erat ipse. Praesul rei causam conside-
ratur ad hoc indicium. Itaque in urbe Sancti ho- rans, fidelera a jurisjurandi vinculo absolvit, et
noratissime sunt recepti. eum ducit in criptam B. Marci, locum indicans

ifiio SS. Her- 4 Anno Incarnationis Dominicse millesimo cupienti.

magoras el tertio excitata inter Veneticos seditione turbu- 8 Et cum locus amplus esset perfossatus, quaunacum
forlunatus
delatisunt; lenta, Aquilegiensis Episcopus sumpta exinde capsa una cernitur. Summota hac, secunda de- reliquiis S.
Fortunati
afenelisca- perficiendi sceleris confidentia, veternosae invi- tegitur, quae, clam vocato duce cum quibusdam inocnla sunt
olu eieitate
dioe satisfecit ; ad capiendum Gradum castra optimatibus, aperta titulum habebat Hic sunt ;

jussit pergere. Quam urbem cum firmissimus ossa vel membra sanctdrum Hermacorae
et For-
murorum ambitus muniret, adeoque hostiliter tunati dextro arcae Hermacoras, in sinistro
; in

capi nequiret, castrorum Dux pugnare destitit et Fortunatus. Caro, quam natura in pulverem
minari, cives tamen juramento securitatis et redegerat, plene dimidium receptaculi occupabat.
munificentiae vicit ; et tali conditione ingressus Cernuntur Hermacorae ossa majora ossibus alte-
Episcopo nuncia laeta misit. Quibus auditis inef- rius ; quoniam et legitur elegans fuisse persona.
fabiliter gavisus, ad mcenia male cupita venit Dissoluti artus ita compositi sunt inventi, ut nec
gavisus et festinus ; qui ingressus urbem, quasi articuli invenirentur disjecti. Sericus pluvillus
alter Antiochus est effectus. mirtinis foliis surgens amborum capita fulciebat,
eispotiata, 5 Altaria dirupit, veneranda pignora rapuit, atque his frondibus tota superficies respersa erat,
quorum tamen mediam partem trepida manus quibus etsi viriditatem vetusta abstulit integri- ,

reliquit templum thesauris omnibus spoliavit,

; tatem vetustas minime corrupit. Talia contem-
palatium omnibus vacuavit, et relictoin urbe prae- plantes proruperunt in lacrymas terramque de- ,

sidio remeavit. His apud Piranensem cohortem osculantes agunt Christo gratias.
compertis, Praesul Gradensis k urbis captae nimio 9 Tunc cantantibus Clericis, candentibus ce-
dolore consternatus , cogitatum suum in Deum reis,fumantibus thuribulis, praevio vexillo crucis,
transtulit, inquo firmam spem semper habuit. Et educitur de crypta sacer loculus, nunc gravis
ascendens navirn petiit Rivoaltum, l ubi Otto nunc levis portitoribus. Quo reclinato super tum-
frater ejus, ducatum administrabat; exceptusque bam S. Euphemiae, congregati omnes refecti sunt
ab eo honorifice, ccelitus expectabat solatium. Pastoris et intercessoris visione, magnificantes
Interea Dux ad urbem exploratores delegat, si Christum pro ejus largitione. Hostes etiam capti
forte ab eis modo aliquo capi queat. Post paucos de custodia ad spectaculum tale ducti, usque ad
dies divulgante rumore captam esse ab explora- lacrymarum stillicidia sunt compuncti, fatentes
toribus civitatem, exhilaratus cum duce Pontifex, quod vere jocundetur Venetia, unde bene gloria-
movet densissimam classem.Quibus freta sulcan- tur Aquileia. Deinde ad cryptae interiora reditur,
tibus, obviant, qui rumorem com- fefellisse eos et ibidem capsas tres reperiuntur. Secundam duo
probant ; illusi de vano gaudio, ingemuerunt fra- praecipui faciebant insignem tertiam Dionysius ;

tres, sed confortati censuerunt progrediendum, decorabat et Largus quartam cum Hermogene
;

et pervenientes civitatis ambitum circum obse- Fortunatus et erant in singulis monumenta,

;

derunt. quorum unumquemque* corpus conservaret quae ;

iein ab ho-
6 Mane diei sequentis, Euangelio, In principio ad eorum Inventionis testimonium Praesul super
slili invasio-

ne tiberata. erat Verbum, lecto a Diacono in ambone, perce- jam dictae Virginis tumbam manere voluit, eisque
ptaque a Praesule benedictione, cunctus simul diurnae magnificentiae, ethonorificentiae ministros
exercitus ter Trinitatem Dei clamosus invocat, adhibuit.
et trina invocatione munitus, bellum inchoat. Et 10 Octavi post hoc mensis labente curriculo, onito in so-
nis Episco-
excitatus est tamquam dormiens Dominus, tam- quidam Episcopus, sopito apparens Antistiti, pe-
quam potens crapulatus a vino. Nam hostes sta- tebat sibi ccelitus reliquias demonstrari. Quas
tim enervavit formido deponunt pertinaciam, , illo demonstrante conspiciens, flere videbatur,
fatentur invasionemtemerariam, supplicant Prae- quoniam quasi sedis suae latebris evulsas intue-
suli et Duci, ut donent eis recedere cum salute; batur. Postera nocte in somnis videtur Pontifici,
et ille habeat urbem suam. Quid plura ? Vellent eamdem visionem referre supradicto Monacho ac
nollent, cedunt justis victoribus, valvae patue- Gerontae, et illum sibi respondisse, S. Hermaco-
runt; compotes voti sacra limina petunt, Deo ram cuidam civium dormienti apparuisse Vade :

largitori victoriae gratias agunt. Deinde hostilis et dic Patriarchae istius loci, cur tamdiu inhu-
turba praeeipitur custodire, donec de eis quid agi mata patitur ossa nostra?Quo respondente: Ideo
oporteat diffiniatur. Congratulabantur autem ad differt eorum reconditionem, donec eis situm
m invicem Contarini m
Primates [et] erant omnes provideat habilem ; et quia praestolatur interim
penitus colketantes. aliquam virtutem vestrae ostensionis. Ait Perge, :

*« occatione
"' Miquias
7 Verum quia B. Hermagorae corpore se pu- dic illi quam cito ejus sepulturam exhibeat artu-
*• Hermago- tabant privatos, non poterant perfecte gaudere. bus inhumatis. Tunc potius nostra signa mon-
!'*
'"quisi-
tum :
Cuncta, quae praedo abstulerat, parvipendentes, strabimus.
solum de hoc margaritae dispendio condolebant. 11 Nec fuit hoc somniura vanum ; fit hoc deeorumse~
Nocte sequenti Pontifexinstratosuo ccepitanxia Cum
signis sequentibus clarum. igitur sacra ossa J!,',',''"™ -^
mente revolvere, quosdam de clero vetulos saepe reconderentur, et postquam fuerunt recondita, -

ali-
 246 DE SS. PAULINO EPISCOPO, SEVERO ET SOCIIS MARTYRIBUS.
aliquamdiu per totum templum templo contigua e Ughellus ponit hoc factum esse anno 580.
Loco Cypriani hic substitue Fortunatum
cum
suavem odorem dederunt. Nocturno quoque tem- f
annum 630; ubi plura.
Ughello, qui et adjicit
pore cum idem Aquilegiensis Antistes amissa
moenia obslderet, lumen ab urbe volans super
g Castrum Cormones super civitatem Aqui-
leiam milliario xv legitur apud Ughellum ex
fusam humi lanceam sedit quod cujusdam vigi- ;
Chronica.
lismanu properante sumere, alia se posuit in h Subrogatum fuisse in locum Fortunati anno
cuspide inde ad urbem rediens illa Dei illumi-
;
630, ut ecclesix Gradensi prxesset, tradit Baronius
natione salvari eam indicat, de qua Psalmus :
ad hune annum ; qui et Honorii PP. profert epi-
Brachium eorum non salvavit eos, sed illumina- jtolam Episcopis perVenetiam et Istriam consti-
tio vultus tui. Et quidem obsessor sanctorum tutis directam. Videri quoque potest Ughellus.
patrociniis illam tueri persentit, quando trigesi- i Calcia idem est quod tibiale seu crurum
tegmen ;-

mo obsidionis die frustra fatigatus discessit. de quo Cangius.

k Episcopus isle Vitaiis ponitur apud Ughellunv
inter patriarchas Gradenses ordine trigesimus, crea-
tusque anno 963, mortuus circa annum 1012 quo ;

ANNOTATA. etiam sub preesule Petrum Urseolum, ducem Vene-

tiarum reparasse civitatem Gradensem ct ecclesias
tradit, et in crypta S. Marci corpora Sanctorum
in quatuor incondita occultationibus cum inscri-
a Anno 452 id contigit.
ptis titulis collocasse in prima, corpora extitisse
b Ingcntes medio circiter seculo 6 a Totila Go- :

thorum Re.ge excitatas esse in Italia vaslationes, Fortunati et Felicis ; in secunda Hermacorae et

pervulgatum. Fortunati in tertia Dionysii et Largi in quarta

; ;

c Hisloriam patriarchalis sedis Gradum trans- Hermogeni et Fortunati. Iidem haud dubie San-
latx texit Ughellus tomo 5, col. 1163; dequa ctiam cti hic repetiti. Ibidem narratur, quod idem Vitalis

meminit col. 33. Joannem Ducem, prseeunte plebe et clero.inGra-

d Hunc etiam ordinem tcnet Ugliellus col. 33 du solenni pompa receperit, et ejusdem quoque
agens de palriarchis Aqnileiensibus ; at col. 1169, dexteram victrici S. Hermagorae signo condeco-.
agens de patriarchis Gradcnsibus, primo loco ponil raverit anno dccccxcvn.
Heliam, sccundo Severum, tcrtio Martianum ; et 1 Ripa alta, ut puto, designatur, vulgo Rivolta,

sic consequenter Candianum vel Candidianum pagus Italix in agro Mediolanensi.

Epiphanium, Cypriauum, Fortunatum, et Primo- m Nobilis, antiqua, et litteris armisque inclyta
gejiium Contarenorum famiiia Veneta.

DE SANCTIS MARTYMBUS

PAULINO EPISCOPO, SEVERO PRESBYTERO,

LUCA DIACONO, THEOBALDO MILITE, ET EORIM SOCIIS.

j. p. LUCJE IN ETRURIA.

In partibus Tuscias, civitate Lucana, natale S.

Paulini Episcopi primi ejusdem civitatis et con-
COMMENTARIUS PR/EYIUS. fessoris, atque Severi et Theobaldi quorum :

corpora sepulta sunt in ecclesia Cathedrali dictse

civitatis. Codici Usuardino Belini sic additur In :

§ I. Sanctorum cultus; S. Paulini patria, Tuscia, civitate Lucana, B. Paulini, ejusdem

setas, elogium; an S. Petri discipulus? civitatis primi Episcopi, qui sub Nerone in radice
montis Pisani, post multos agones martyrium
suum consummavit.
uca, urbs Etrurix antiqua apud Anserem 2 De illo etiam Sancto meminerunt Grevenus et antiquis .

Sancti l'au-
L (luvium

Paulini memoriam
et Sarcutum, inter Lunam, urbem
excisam, ac Volaterras media, propensuisi-
ms venerationis sludio

; quem
caram habet S.
suspicittamquam pri-
Maurolycus, quorum hic primus male eum pro f^lmUU
Paulino Paulum nominat. Galesinius plusculum partiminau-
auctior est, ila ipsum annuntians
truria, S. Paulini, quiviri consularis filius,
scus, Apostolorum discipulus, ad Christi fidem
: Luca3 in He- ^Yarccen-
Thu- tioribussi-
'•>"""'
rus ac Tln-i-
buldiis Lucx primitias, primum suum Antistitem, patronum ae conversus, primus illius civitatis Episcopus, in
c" fl '
sospitatorem, prout pluribus dabitur intelligi ex iis, Neronis persecutione varie acriterque cruciatus,
qux hic visum est prsefari. Atque ut a sacro ejus ac martyrii denique palmam assecutus est. Roma-
Sociorum cultu incipiamus; qnum satis certo ie illo nttm denique modernum Be.lino consonans, sic S.
constat, tam manifestiun est in antiquis Martyrolo- Paulinum commemoral : Lucae in Tuscia, S. Pau-
giis e.um non exprimi, sed ubique tamquam incog- lini,qui a S. Petro primus ejusdem civitatis
nilum tacite prxteriri. Inter Auctaria Usuardina Episcopus ordinatus, sub Nerone ad radices
textui in codicibus Florentiins adjecta, sic legilur : montis Pisani, post multos agones martyrium
 DIE DUODECIMA JULII. 247

suum cum aliis sociis consummavit. Socii S. rum intercapedinem inte.rjectam? Idem stalue de auctoke
"•
'
Paulino in superiore titulo udjuncti, Severus pres- fragmento incerti temporis, loci, auctoris, sacrisque
byter, Lucas diaconus, Theobaldus miles et socii, cantionibus et hymnis, de quibussupra; qux quidem
comrnemorantur in Actis, qux hic typis committi- omnia tantum apud me habent auctoritatis, quanlum
mus. Victe num. 6, num. 9, et rursum anum.Yl antiquitatis : defif.it hxc ; consequens est, ut et illa
ubi alii multi dicuntur decollati. Lucas Diaconus defxciat, vel certe multum vacillet, sane non tam
exprimitur infra per decursum. liquido de Sancti patria constet.

3 Sicut varia et antiqua de patria Homeri fer- 6 Alia,sed minoris eliam momenti, hic se offert **»' '" tene -
De
iii
S. Pn" u
ptdritt;
'

buit controvcrsia inter plures Grxcix civitates, ita controversia, ab eodem Florentinio proposita atque
™ re " lale

hodicdum de patria S. Paulini haud satis constat. discussa a pag .155; utrum videlicet in teneriore
Marius Florentinius, nobilis Lucensis, Francisci xtate sanclus Martyr ab Apostolorum Principe epi-
Marix filius, anno 1701 Lucx edidit opus posthu- scopus fuerit consecratus, an potius in adultiore.
mum Parentis sui, inscriptum]: Hetruseae pietatis Opinioni, qux factum hoc fuisse censet in juvenili
Origines, in quo inter aliu, qux de S. Paulino ha- xtate, occasionem prxbuerint pictores, qui, ut verbis
bet, cap. 12 de ipsius patria inquirit, ita edisserens Florentinii utar, adolescentem Paulinum, ne di-
Tuscum aliqui Paulinum constituunt ; alii Antio- cam adolescentulum pingunt, et icones omnes,
chenum ; Guilielmus Spirensis et Petrus Galesi- quotquot in ejus basilica et alibi coluntur, im-
nius non modo Hetruscum fuisse perhibent, sed berbem. At omnes etiam a decimo quinto seculo
et consularis viri filium, ut in Galesinio vidimus non antiquiores existunt nisi forte millesimum ;

supra num. 2. Ita et recenter Coccinio placuisse quingentesimum superet lignea effigies, quae a
video.Vereor tamen, ne primus, ex quo reliqui, dextro latere Paulinianae ecclesiae in absidis pe-
Paulinum cum Paulo Sergio, qui, ut alibi monui, ristylio servatur. In hac, quae ex episcopalis
Lunensibus non Lucensibus Evangelium nun- habitus more ceteris vetustior convincitur, san-
tiasse perhibetur, unius litterulae mutatione con- ctus Martyr, urbis Lucensis parvulam effigiem E
fundat ; et fortasse Galesinius ex his sancti manu gestans, non modo imberbis apparet; sed
Episcopi antiquioribus Actis Thusciae indigenam, dum crinitum adolescentem prae se fert, novus
non inquilinum extorsit, his verbis Aclorum num. superinductus faciei color aetatem ita minuit, ut
3 isthis confusionis ansam prxbentibus Per idem : pusionem minori quidera reverentia designet.
vero tempus (Neronis Lmperatoris) erat quidam Qux xtas in tabulis pictis expressa, quam parum
vir Christianissimus in eadem provincia in civi- sit veritati consona aut verosimilis, satis vel ex eo
tate Lucense, nomine Paulinus. conficitur, quod, uti recte arguit prxdictus auctor,
an Lucensis 4 Pcrgamus cum Florentinio Dum autem Acta : nullibi in ejus Actis, quorum jam praster dictas
an Antiochc
commorantem Lucae dicunt, et neque Hetruseum syngraphas alia vetusta exemplaria in privatis
neque Lucensem distinguunt, neutrum affirmant, Lucensium bibliothecis videre contigit, de Pau-
et patris consulatum nec per ambages comple- lini astate mussitatur.
ctuntur. Ita sancti Prsesulis patrem ac patriam 7 Causam prxtensx junioris xlatis ad infulas «n potius in
sepulchralis infra ponendus titulus antiquissimus evectx eam fuisse putat aliquos sane a se auditos
:
Sscmliw
omnino silet. Verum antiquus ejusdem basilicse esse asserit, qui dicerent primo quidem, quod San- luerit conse-
crat " s -
codex pluries ex Antiochia et Antiochenum ap- ctus sub forma juvenili fidelibus aliquando apparue-
pellat primumque in Actis ad ecclesiasticas
; rit ; deinde quod sacra ipsius ossa teneriorem xtatem

lectionis usum distinctis habet ab Antiochia arguant ; sed utrumque, inquit, nihilominus a
Romam ductum. Deinde a fragmento, quod citat, veritate alienum puto. Lubet totam rem breviter
censet clarius rem confici liis verbis Beatum vero : cum ipso expendere ex instrumeiito, alibi hic a
Paulinum natione Antiochenum, virum utique nobis exhibendo de Inventione corporis S. Paulini,
totius prudentise, in sermone veracem, injudicio de qua a num. 13 : Paulini adolescentiam reli-
justum, in consilio providum, in commisso fide- gioso cuidam fratri Jacobo ex divina visione re-
lem, in bonitate conspicuum, in universa morum velatam aliqui putant, quia « apparuit ei quidam
honestate praeclarum, plenum fide ac Spiritu " juvenis ; » vel, ut infra additur <• juvenis pul- F
sancto, ad hanc nostram Lucis * civitatem misit » cherrimus et decorus. » Hinc profecto Paulini
additque idem Auclor iterum repeti in hymnis aut adolescentiam timui quia sanctus Episcopus ju-
;

sacris cantionibus, quae in divi Paulini solemni venili specie Jacobo apparuerit. At prasterquam
diae praecini vel recitari consueverant, istis vide- quod nihil ibi de episcopali habitu additur, et per
Hcet Paulinus Antiochensis, Petri discipulus,
.
angelos juvenili astate mystice aliquando appa-
ipsum secutus obedivit sedulus. rentes, hujusmodi visiones immittere Deus con-
5 His itaque prxmissis, laudatus Auctor ita con- sueverit ; ea, quae sequuntur, coelestem fuisse
cludit : Igitur quemadmodum ex his constare nuntium.non Episcopum, ita Jacobum docentem,
Lucensem ecclesiam Antiochenum san-
arbitror, apposita verba convincunt ;
qux ita sonant Erit :

ctum Virum credidisse,ita omnes alios, quotquot enim vobis ostensum ostensione divina, ubi jacet
videre potui chronologos, et de S. Paulino scri- corpus Paulini Martyris gloriosi : fuit enim bea-
ptores, Antiochenum statuisse invenio tam enim : tus Paulinus charissimus et devotus gloriosa? Re-
editi quam non editi, tam exteri, Razzius, Fer- ginae ccelorum. His dictis evanuit ;
qux certe a
rarius, Bzovius, Prxsule pronuntiala esse nemo dixerit.
Coccinius, Caracciolus ;
quam diclo
nostri, Franciottus, Civitalis, Trentius, 8 Jam vero qux ab eodem Paqano afferuntur, in Pro wnerio-
Sami-
matius, Tuccius, in idem consentiunt, ita ut, j . w j . ,
restaleniliil
cum i
mtracuto, in quo cutdam a grassatorttms detento, et exa a ritio-
pp
.

sittrium ad minus seculorum traditio, non vulgi precibus a S. Paulino liberato, fertur apparuisse nibus;
rumor, ab hac sententia non esse temere rece- quidam juvenis, qui absolvit eum a vinculis, ut
dendum, et Paulinum Antiochenum omnino sta- refertur inter miracula post Acta, nttm. 2; nihil
tuendum esse.constare videatur. Majore utiqueid faciunt pro juvenili sancti Episcopi xtate. Nam, ut
constaret credibilitate per angelos, qui
, si antiquioribus monumentis recte subjungit Florentinius, haec
opinio ista niteretur.
Quid enim, amabo, trium se- sunt administratorii Spiritus, peragi eonsuevisse,
culorum traditio ad tam frequenter Iegimus, et suspicari potius liceret in
longam nascentis Ecclesix
plurium, ut puta, tredecim alio miraculo, ibidem relato, ex viris religiosis,
aut quatuordecim seculo-

qui
 248 DE SS. PAULINO EPISCOPO, SEVERO ET SOCIIS MARTYRIBUS.
UXTORE qui villico, minus religiose festivitatem D. Pau- discipuli, et ordinati episcopi, lice.t scriptorum
J.P. veneranti, apparuerunt, alterum sanctum inopia obscurum pene remanserit : aliquot ta-
lini

Episcopum fuisse, dum sic dicilur : In illa via ap- men, quos recensitos se invenisse asserit, hic

paruerunt duo religiosi cum vestimentis albis. enumerasse, inquit, voluimus; non ambigue pro-
Unus <le istis dicit ei : Noli flere. Et infra Et
: fessus, obscura, dubiaet incerta esse, quxdeprimis
ille religiosus respondit : Noli flere, Dominus hujusmodi missionibus traduntur. Vide ea, qux da-
sanabit eum. Consulimus tibi, quod tu numquam mus in annotatis ad caput 1 Actorum littera d. At,

habeas in contemptum festum gloriosum beati ubi recensitam missionem ab Apostolorum Principe

Paulini patris tui sed honora eum toto tempore

;
Nullum sane, si recte rem xsti-
invenit Baronius?

vitae tuae. Et signavit eum, et statim sanatus est; mo, monumentum antiquius proferri posse arbitror,

et disparuerunt. Ex quibus auctor infert, quod quam Martyris Acta, inventionem et inscriptionem
hic, dum religiosus dicitur, non amplius juve- e codice monastcrii Cavensis, cujus verba dabuntur
nem, sed aetate venerabilcm colligere liceat ;
sed num. 40. De Actorum antiquitate postea diccmus
collectio lixc plane incerta est et meris fulta conje- cum interim certum sit, sxpe consuevisse obtrudi
cturis, fatenle hoc ipsum Florentinio, se haec con- Acta pro antiquioribus, quam revera sint. Inventio
jectanea et incerta esse non dubitare. Hoc cer- corporis est seculi 13. Florentinius cap. 21 a pag.

tius, quod ad stabilicndum episcopalum, a S. Petro 147, expendit epocham adventus S. Paulini in
collatum Paulino nostro in teneriori xtate, ex ar- Elruriam, nimirum vivente ac mittente S. Petro.
qumento, qnod desumitur ex apparitionibus nihil At, quid speres solide historici, ubi antiqua monu-
concludi possil, quod fidem historicam mereatnr ;
menta dcficiunt? Parum quoque ftrmitatis habent,
qualem ctiam non merelur alia ratio, a sacris San- qux congerit cap. 12, apag. 162, an utique sanctus

Cti lipsanis pelita. Antistcs noster accensendussil numero septuaginia

nihilexlir 9 Enimvero debilis ista ralio est, et vix refuta- duorum discipulorum. Tota argumentationis ejus vis
pniili; (TIH/I-
citur.
tione digna. Namque, utrursus recte Florentinius, eo demum redit, non pugnare, quod ex
ut probet

B etsi ex sacrorum ossium dimensione D. Pauli- dicto discipulorum numero unus ipse extiterit ; at
num non procerae staturae virum fuisse convin- non quxritur, quid potuerit esse sed quid , sit : pro
ceretur, inde tamen adolescentiae indicium su- quo dcsidero antiqua monumenta.
mere, puerile potius, quam juvenile esset argu-
mentum, ultra vigesimum annum ossium desi-
nentibus incrementis , ut vulgus etiam novit. § II. Sancti elogium; inventio corporis;
Jam vero si Petrus Hierosolymis aut Antiochia praesens status reliquiarum.
cum Paulino solvit, anno Claudii secundo, Chri-
sti quadragesimo quarto, et sub Neronis gladio
uterque palmam martyrii est assecutus id non : 'Wlqhellus tomo 1 Italix sacrx a col. 841 Sanctum s. Paulini
ante annum sexagesimum septimum accidere \J honorifico adornat elogio hujus tenoris : S. elo itm
potuisse scimus, et jam Paulinum ad viginti et Paulinum Antiochenum Petrus Apostolorum
S.
amplius annos Italiam incoluisse dignoscimus. Princeps a se institutum eruditumque Romam
Nisi ergo Apostolorum Princeps discipulum in perduxit nostrae salutis anno xlvi, eumdemque
Episcopum Lucensibus praeficiendum puerum ad- primum Lucensem Praesulem consecravit. Quam
huc advexerit, non modo vigesimum aetatis an- civitatemcum anno eodem fuisset ingressus, ae-
num dicendum est, sed ad gloriam
excessisse muloque cum magistro pietatis studio Evange-
provectiori omnino aetate properasse patet. Quis lium disseminare statuisset, innumeram prope-
autem, orientalibus ecclesiis florentibus, ex mul- modum multitudinem convertit ad Christum
torum millium fidelium numero maturae aetatis sociisque ac adnitentibus Antonio, Valerio, Se-
viros ad episcopalia munera promovendos, Ita- vero , Luca et Theobaldo , septem aedificavit
losque prae ceteris erudiendos. Petrum non sele- ecclesias, quarum princeps S. Triadi dedicata
gisse dixerit? Alia, qux congerit idem Auctor, ex est ; nempe illa, quam postea in honorem ipsius
decreto, sicut ipse vocat, Apostolorum, canonibusque sancti Paulini, sanctique Martini honorifice con- F
Grxcorum, presbyteri voce senem signi/icante, ,
secrarunt. Paulinus igitur primus fuit, qui Lucae
quibus probat Sanclum in provectiori xtale episco- tum episcopalem sedem, tum Christianam fidem
palibus infuiis insignitum fuisse, volens prxtermitto plantavit ac mirifice excoluit, innumeris exant-
xicut etiam alias conjecturns, e sacris Martyris reli- latis laboribus atque periculis, quae iterum per
quiis, a se inspectis, pelitas, de quibus paragrapho palmam martyrii suo sanguine nobilitavit. Siqui
proximo cum hxc pro prxsenti instiluto videri
: dem post Principum Apostolorum gloriosum tri
possint esse plus quam satis. Qux superaddit de umphum, persequente Nerone, accusatus Pau-
elerkaU tonsura contra pictores, S. Paulinum cri- linus apud Etruri» praesidem Anolinum, qui
nitum efformautes, longnm esset referre, etvix operx Pisis toti Etrurise jus dicebat,
quod Lueae Christi
prctium. Lectorea invcniel apag. 160. Aliqua ad doctrinam disseminaret, ab eodem cum Severo,
majorem confirmationem pro episcopali ordinatione Luca diacono, ac Thegbaldo milite comprehendi
in adultiore xtale, a Florentinio prodtwta, habes jussus, ducitur Pisas, ubi variis sajvissimisque
!
"f™ ""'"• 21 -
tentatus tormentis, cum nihilominus constantis-
twiuti missio 10 Supercst, ut dtcamus de S. Paulini missione sime Christum confiteretur, tandem in monte,
l>er S. /'(•-
trum ad l.u-
III L trunam an videlicet illa conligcrit sub Apostolo
, qui inter Pisas Lucamque exurgit, hodieque vo-
;

censes, an ct Petro, Sancliim imtrum ad Lucmm mittente, et catur S. Juliani, ssvissime verberatus, cum Se-
iiuoiuodo pro-
quomodo illa missio probetw, Contigisse cam mit-
betur? vero presbytero palmam martyrii promeruit;
tente S. Petro aljirmant recentiores Cxsar Fran- :
quorum post obitum Lucas diaconus, milesque
ciotti, Silvanus Razzi, Ughellus; quibus e
Floren- Theobaldus truncati capite occubuerunt, die xn
tinio adde : Bzovium, Caracciolum, Codinium
cum mensis Julii anno Domini lxix.
Baronio, id evenisse asscrcnte anno Christi 46.
12 Horum sacra corpora feris devoranda jussit • Ugtoto
Verum, ut proxime prxmitlil ibidem Baronius
tyrannus insepulta relinqui sed intempesta no- ;

quinam fuerint, qui diversis temporibus ad di- cte secuta, Antoninus, Valerius, Victor, Lucia-
versas instituendas ecelesias a Petro sunt missi
nus, aliique plures illoium discipuli illa Lucam
detra-
 DIE DUODECIMA JULII. 249
detraxerunt ad sepulturam, ad id loci videlicet, ram se prostravisset, ex dextro laterefuit sibi AIXTOKE
P.
qui olim Cellula Martyrum vocabatur quod ibi,
J.
; nuntiatum et dictumCorpus B. Paulini est jux-
:

qui pro Christi fide fortiter occubuissent, condi ta humerum tuum dextrum et ibi, quia duobus ;

solerent. Ubi postea corpus B. Paulini sepelie- brachiis est propinquura, fodietis, et ibi eum in-
runt tempore Henrici, Episcopi Lucensis, anno venietis.
mcclxi; quod ex divino instinctu repererunt in 15 Frater vocera audivit, sed neminem vidit. invenlio cor-
poris S. Pau-
capsa marmorea cura hac incisa inscriptione Missa solenniter celebrata, frater omnia dicto lnii i inn iluo-
quam videsis num. 16. Tum pergit ad translatio- presbytero Pagano enarravit. Dictus vero sacer- bus sociis,

nem, de qua num. 18. Denique recensitis auctoribus dos venerabili Henrico Episcopo cum fratre Ja-
aliquot receniioribus, qui de S. Paulino tractant, oobo omnia nuntiavit et accepta licentia ab Epi
;

monet extitisse plures in Italia ejusdem nominis scopo, jejunaverunt tribus diebus cum abstinen-
Sanctos, diversarum ecclesiarum Episcopos, qua- tia et devotione, et magna oratione. Postea vero
les fuerunt : S. Paulinus Nolanus, doctrina ac foderunt secundum admonitionem sibi factam a
sanctimonia vitae longe clarissimus, quem habes Jacobo supra dicto in ecclesia S. Antonii, januis
in Aclis die xxn Junii ; Paulinus Brixianus, de clausis ; et fuerunt novem inter religiosos et lai-
quo die iv Martii ; Paulinus Senogalliensis, IV cos ad fodiendum. Et sic fodiendo erant quasi
Maii; Paulinus Aquileiensis, xi Januarii alter- : juxta Vesperas. Propter nimiam lassitudinem
que Paulinus Praasul Campanus quibus omnibus ; posuerunt se ad dormiendum. Iste frater Jaco-
hic Paulinus antiquior est, qui primus ab Aposto- bus cum magno dolore ad adorandum subter
ivit
lis haustum Lucam intulit Evangelium, ejusdem- pilam, ubi erat corpus B. Antonii, et cum maxi-
que libera? civitatis protector habetur praecipuus. ma angustia sic dicebat Domine, non invenimus :

Authmlico 13 Ab elogio S. Paulini delabimur ad corporis thesaurum promissum et desideratum et sic ;

instrumento invenlionem. Idem qni supra Franciscus Maria orando aliquantulum obdormivit. Et in illa dor-
Florenlinius in prsedicto suo opere, Sancti sepultu- mitione apparuit ei juvenis pulcherrimus et de-
ram executus pag. 198, procedit ad narrandam in- corus, et dixit ei Frater Jacobe, quare non fo-
:

ventionem sacri corporis ipsius, nec non Severi ac ditis ?

Theobaldi, sociorum ejus, ex Pagano, ecclesis SS. 16 Et ille respondit : Domine, per totam diem
Georgii et Antonii rectore, qui rem litteris consi- laboravimus, et sumus fortiter fatigati,- et nullo

gnavit : et ex ejusdem ecclesuv membranaceo codice modo possumus invenire. Et ille juvenis dixit :

historiam pertexit, impresso deinde ad calcem libri Surge et fode in nomine Jesu Christi ;
quod quae-
authentico Inventionis instrumento, omnem rei se- ritis, cito invenietis. Surrexit frater Jacobus, et
riem complectente ; quocum contulimus apographum, narravit iterum presbytero Pagano visionem. Et
quod liic typis subjicimus, ab eodem Florentinio iterum coeperunt fodere, et sic fodiendo et labo-
communicatum, quod ita habet Cum veritas oc- : rando, omnes qui erant in ecclesia, de odore
cultatur, omnino credimus Deo non placere, et suavissimo sunt refecti, et ab omni fatigatione
specialiter verum illud, propter quod possent quasi totaliter remoti et liberati. Post Vesperas
homines hujus mundi salutem consequi anima- autem fodiendo invenerunt marmoreum monu-
rum idcirco ad laudem et gloriam sanctissimae
: mentum et sic scriptum Hic est corpus B. Pau- :

Trinitatis et beatissimae Virginis gloriosae, et lini, primi Lucani Episcopi et discipuli Petri

totius ccelestis curiae de miraculis sanctissimi Apostoli, et Sanctorum Martyrum Severi pres-
Paulini, primi Lucani Episcopi, quae miracula byteri et Theobaldi militis. Et de tanta gloria eis
sunt facta post Inventionem corporis gloriosi, concessa omnes mirabiliter sunt gavisi; etjux-
volumus aliqua enarrare. Sed antequam ulterius ta monumentum tangendo odor mirabilis per to-
procedamus, dignum est, ut de ejus inventione tam portam S. Donati exivit. Currebant omnes
aliquid nuncupetur. In anno Domini mcclxi, xvii de civitate gaudentes et exultantes de tanta
Kalend. Julii erat quidam religiosus
, cujus , gloria eis concessa. Presbyter vero cum dicto
nomen frater Jacobus dicebatur, in civitate Lu- fratre et cum vicinis dictae contratae ', et cum ViCl,

cana, homo maximae sanctitatis et honestatis, omnibus nobilibus portae S. Donati ad Episco- F
magnae conversationis et vitae cui Dominus vo- : pum velociter cueurrerunt, et omnia, quae facta
luit revelare corpus Episcopi infrascripti tali erant, cum diligentia narraverunt. Episcopus
modo. vero, habito consilio cum canonicis suis et cum
itescribilur 14 Erat iste frater Jacobus homo maximae fratribus Praedicatoribus et Minoribus, persona-
abstinentiae, et ab oratione diu noctuque minime liter ipse cum Archipresbytero Alamanno, et

cessabat. Contigit ei in quadam nocte, cum in Aldibrando primicerio, Gualtrotto canonico et

oratione valde devotissime insistebat, oculos in- Paganello, et cum multis aliis de canonica S.
clinavit, et a sopore fuit mirabiliter occupatus Martini ecclesias majoris, et cum fratre Alde-
in quo somno apparuit eiquidam juvenis et dixit brandino de Cavalcantis, Priore fratrum Praedi-
ei :Frater Jacobe benedicte, surge velociter, et catorum S. Romani, et de suis fratribus, et cura
ad ecclesiam B. Antonii citius propera, quantum multis venerunt ad ecclesiam supradictam,
aliis
vales, et dicas ipsius ecclesiae sacerdoti, ut de- et cum hymnis, canticis, cereis et incenso ape-
vote et solemniter celebret unam Missam ad ho- ruerunt gloriosum monumentum et invenerunt ;

norem beatae Virginis gloriosae,

et tu esto ibi
cum magna devotione et ad illam Missam fuit
enim B. Paulinus carissimus et devotus gloriosae
Reginae coelorum. His dictis exparuit. Frater
vero Jacobus surrexit, et omnia secundum admo-
nitionem sibi factam, presbytero Pagano, capel-
lano dictae ecclesiae, nuntiavit; et ordinavit, ut
Missa celebraretur. Cum
gloriosum et odoriferum corpus B. Paulini mar-
: tyris cum sociis suis supradictis.
17 Unde valde lajtati sunt cum tota civitate ac sotenni
pompa fre-
Lucana, et laetari possunt de tanto et tali patro- quentati.
no, qui quotidie orat et supplicat Deum omnipo-
tentem pro salvatione et augmentatione filiorum
suorum, [et] ordinaverunt solemnissimam pro^
Missa a dicto presby cessionem ubi fuerunt plus quam quingenti in
;

tero Pagano diceretur,

et esset corpus Christi ter religiosos etclericos seculares; et fuerunt ibi
gloriosum elevatum, iste frater erat in choro, plusquam xl '
vexilla, et praesentialiter fuit D.
et in terram velociter
se projecit et cum in ter- ; Guala, legatus D. Papa?, et Episcopus cum omm-

Tomus m Julii. 37 bus

 250 DE SS. PAULINO EPISCOPO, SEVERO ET SOCIIS MARTYRIBUS.
tyrum devotione, venerabili loco superius nomi- D
AllCTOUE bus supradictis. In veritate dicere possumus,
J. P. quod fuerunt ibi cum D. Guiscardo de Petra- nato, celebrando nihilominus officium solemniter

sancta de Mediolano, Potestate Lucanae civita- praedictorum, proutvobis Dominus dederit, ipso-

tis. Erat enim Potestas Lucanse civitatis illis
diebus plus quam quinquagintamilliainter liomi-
nes et mulieres. Audiverant enim, sicut conti-
netur in Legenda ejus, quomodo iste venerabilis
Paulinus fuit primus pater, primus Episcopus
discipulus B.
istius civitatis,
a B. Petro Apostolo ad istam civitatem fuisse
rum natalem in vestris litaniis et Kalendariis
conscribendo. In ista enim die usque ad octavas
ad laudem et gloriam Sanctaslndividuae Trinitatis,
et ad honorem gloriosae Virginis Mariae, et B.
Paulini, Episcopi primi Lucani et Martyris, et
Petri Apostoli, et aliorum Sanctorum multorum, qui sunt in Eccle-
sia ista, Dominus Guala, Legatus Domini Papae

missum; et quomodo iste praedicavit, et fidem in Thuscia, eo existente praesente ad hoc, ut ve-

plantavit, et Lucanum populum fideliter bapti- nerarentur et visitarentur gloriosi Martyres, per
zavit ; et quomodo dulcissime istam civitatem unum annum et quadraginta dies indulgentiam
direxit *, et pro ipsa fortiter oravit, ut Dominus fecit.

populum Lucanum augeret, et in unitate sine di- 20 Henricus vero, Lucanus Episcopus, qua- ct concessis
! '", '"9«"'"s.
visione [eum conservaret, et de haeretica pra- draginta dies similiter concessit et fecit. De ista
|

eum liberaret, et civitatem de manibus gloriosa Inventione Laborator notarius de man-

vitate
inimicorum in perpetuum defenderet. Unde ve- dato Domini Henrici, Lucani Episcopi, scripturas
nerandus est iste 'talis pater et propter infinita publicas fecit, et corammultis testibus et specia-

beneficia spiritualia et temporalia, quas per ipsum liter coram praedicto Episcopo, et Domino Ala-
enim coelo continuus Lucanae manno Archipresbytero Lucano et Domino ,
habemus ; est in ,

civitatis defensor et advocatus,
de ista civitate salvantur, ipse Deo quotidie re-
praesentat, sicut fructus suae vineae, quam plan-
tavit. Miracula, qux in Ms. nostro ponuntur,
foAlor ab eodem Auclore conscripta sunt, opporlunius
de more dabuntur post Acla Martyris.
et animas, quae Paganello de Porcari canonico, et Domino Aldo-
brando primicerio, et Domino Gualtrocto, et
fratre Udebrandino de Cavalcantis, Priore Fra-
E
et ni trum Praedicatorum S. Romani, et fratre Benci-
venne, custode Fratrum Minorum Lucanae eivi-
tatis, et presbytero Pagano, rectore ipsius ec-

Posl lixc 18 His itaque tantisper intermissis, nos duce clesiae, cum omnibus convicinis suis ad laudem
Sancti cuttui et gloriam Domini nostri Jesu Christi, qui vivit
Florenlinio, ad ea, qux feslivam sacri corporis in-
vtUde auctus,
ventionem sunt consecuta, progrediamur, et quidem et regnat in secula seculorum. Amen.
ijisius verbis a pag. 201 : Quapropter Dei, Marty- 21 De preesenti statu Reliquiarum nemo melius Statuspr&
1 <?
„'"
rum merita prodigiis illustrantis imitatores, Apo- 7>os informare potest quam sxpe dictus Florentinius, J (n H J~
,

stolicae Sedis legatus, de quo supra, et Henricus oculatus earum inspector ;

qui a pag. 159 traditse-

Episcopus , celebritatem diei anniversariam ,

quentia : Venerari, inquit, mihi aliquando licuit

quantum licuit, indulgentes auxerunt ; ecclesiam sancti Prasulis [Paulini] lipsana, et in inferiore

S. Antonii hactenus nuncupatam divi Paulini no- maxilla incisorios praeeipue dentes ab omni se-
mine insigniri deinceps mandarunt festivitatem ; culorum injuria adhuc alveolis fixos aspi-
in suis

ejusdem quotannis iv Idus Julii renovandam cere contigit sed in suprema earumdem acie ita
;

statuerunt; nomen in sacris ecclesiarum dipty- multorum annorum usu detritos, ut hominis jam
chis reponendum, ac in litaniis invocandum om- ad senium vergentis exuvias esse negari non
nibus Lucensi dicecesi subjectis in posterura esse possit. Quia vero molares etiam aliquot dentes,

decreverunt. En tibi ex eodem auctore transcriptutn non ita usu levigati, utpote solidiores, observari
diploma indulgentiarum cum hoc tituloHae sunt
: possunt in aurata theca, quae ulnam sancti Prae-
indulgentiae factae per Dominum Gualam, Lega- sulis seorsim a corpore continet, gravi quidem

tum Roraanae Curiae, et Dominum Henricum Epi- aatate, atque in senium praecipiti, non tamen de-
scopum Lucanum, cujus verba sunt heec Henri- : crepita, palmam martyrii accepisse conjicio. Con-
cus miseratione divina Lucanus Episcopus
, ,
sule paragraphum 4, ubi agitur de postrema sepul-
dilectis in Christo filiis, universis ecclesiarum turee inspectione . Atque hsec quidcm hactenus. Re-
Pr«latis, exemptis et non exemptis, civitatis liquum est, ut studia religiosissimee venerationis ,
et dioecesis Lucanae, salutem et benedictionem. qua Lucenses sanctum suum Prxsulem ac Patro-
De consilio venerabilis Patris magistri G *, Le- nutn non sine summa pietatis laude persecuti sunt,
gati Apostolicae Sedis in Thuscia, et nostrorum commemoremus.
fratrum, sicutnos '
credimus, non latere, trans-
lationera ficri fecimus veuerabilium reliquiarum
sanctorum "Martyrum Paulini, Severi et Theo- Erecta a Lucensibus in honorem
§ III.
baldi apud ecclesiara, quae ab antiquo S. Antonii
Sancti ecclesia; reclusa arca; constru-
consueverat nominari, et quam hodie, antiquo
liomine commutato, S. Paulini fecimus nominari, cta nova basilica ; Sarcophagus; fama
ordinantes de praedictorum consilio et assensu, posthuma.
ut praedicti S. Paulini et sociorum festivitas iv
Idus dobeat ab omnibus nostrae civitatis et
Julii
«'»
dioecesis solemniter celebrari. Florentinium, in illustrandis rebus S. Paulini Dasiliae,

indicta p«- 19 Quare vos exemptos rogamus, ut ob Dei cumulatissime meritum, hic denuo pedetentim /,",',"/, pau-
blica soienn
iate qnotitn-
reverentiam et Martyrum prajdietorum et ahis ; subsequamur, ardentissima Lucensium in sanctum linietalto-
, rutncrcctXi
nisdiclldi, s praelatis sub excommunicationis pcena manda- Patronum suum studia hoc tnodo referentm a pag.
Julii,
mus, quatenus ex parte nostra publice in vestris 203 Invalescebat interim quotidie Lucensium
:

ecclesiis vestros populos moneatis, ut praedicto- in Apostolum suum pietas, et ecclesia, dudum
rum solemnitatem in die praedicta debeant so- Martyrum cellula, et antiquitus cathedralis, et
lemniter celebrare, visitaturi cum devotione ec- majus urbis templum, vel vetustate jam labens,
clesiam antedictara, ut participes fiant beneficio- vel populorum frequentiae incongruum videba-
rum et indulgentiarum a praedicto venerabili tur donec in ampliorem formam redactum, an-
:

Patre et nobis concessarum in prasdictorum Mar- no tandem redempti orbis mcccxli a Guilielmo
Episcopo
 DIB DUODECIMA JULII.

* Episcopo noviter cum quatuor altaribus extru- honorem constructo, et per eumdem Pontificera aictork.
"•
consecrato, pyxidem quamdam, ubi multorum •'•
ctum solemniter sacraretur. Extat et nunc in
tabulario Paulinianae Basilicae vetustum conse-
Sanctorum Reliquiae recluduntur et in quarto ;

crationis monumentum in quo cum plura san-

:
ctorum corpora et lipsana ibidem quiescentia
memorentur, sacraque omnis ceremonia descri-
altari,quod est situm in angulo versus Septem-
trionem, super quo est capsa marmorea sepultu-
Maximi Cornicularis praefecti, sub
rae corporis S.

Wur, lectoribus meis non ingrata fore censui, ejushonore constructo, tunc per eumdem Domi-
si ex autographo hic integrum
exhiberem quod j
num Praesulem consecrato, reliquias S. Victoris,
neque nos hic supprimendum putavimus : DeiMartyris gloriosi, cum sacrificio et solemniis
23 In nomine Patris, et Filii, et Spiritus san- Missarum, et aliis solemnitatibus, consuetis juxta
i pimlini
formam Ecclesiae in hujusmodi consecrandis ec-
tomine nun- c ft Amen. Ad futuram rei memoriam noverint
'"'"''* mei notarii et te-
universi, qualiter in praesentia clesiis observari.

stium subscriptorum, anno Nativitatis Domini 25 Insuper praefatus Pater Dominus Episco- cumindut-
enlm
mcccxu, Indictione ix, die Lutiae hebdomadae pus Lucanus, cum esset in Missarum solemniis, <i

sanctae secunda mensis Aprilis, reverendus in sequens Dei consilium, quod est Date, et dabi-_
:

Christo Pater et Dominus Frater Guilielmus, Dei tur vobis ; remittite et remittetur vobis ; et hu-'

et Apostolicae Sedis gratia Episcopus Lucanus, jusmodi consecrationis tanto bono cupiens etiam
ad supplicationem instantiam circumspecti
et addere bonum, ut fiat majus bonum, de miseri-
viri presbyteri Donati Rectoris, et Francisci cordia et benignitate Dei, SS. Petri et Bituli,
Vinceguerrae, civis Lucani, parochiani et opera- Apostolorum ejus, et B. Martini Patroni sui ple-
infrascriptae, pro se ipsis et dicta ec- ne confisus, omnibus Christi fidelibus, vere pce-
rii ecclesiae

clesia, nec non aliis omnibus et singulis convi- nitentibus et confessis, qui ad dictam ecclesiam

cinis etparochianis ejusdem humiliter suppli- accesserint, vel de suis bonis aliquid secundum
suam facultatem ibidem Deo obtulerint, anni u
B cantium, cumdevotione gradiens ad parochialem
ecclesiam sanctorum Antonii et Paulini, anti- unius et dierum xl in die dictae consecrationis et
quitus cathedralem, et majorem ecclesiam Luca- anniversario, ac dierum xl per Octavas eorum-
ejus antiquitatem novis dem veniam concessit, perpetuis temporibus du-
nam, noviter propter
aedificiis et altaribus necessario constructam ;
et raturam. In quorum omnium testimonium prae-
ibi pontificales vestes indutus cum diacono et fatus Pater mandavit praesens instrumentum
subdiacono, indutis sua similiter paramenta. et confici per me Joannem notarium infrascriptum.
venerabilium multitudine clericorum, assisten- Actum Lucae in dictis locis, praesentibus venera-

tium eidem et glorificantium in psalmis, laudibus bilibus virisDominis Nicolao archipresbytero,

:

et praeconiis nomen Dei juxta modum, formam Jacobo de Prato, et Joanne Martroris, Canonicis
et ordinem ecclesiae consuetum, coemeterium majoris ecclesiae Lucanae, Sinibaldo plebano ple-
bis de Piscia Lucanae dioecesis, ipsius Domini
ejusdem ecclesioe, ipsam ecclesiam, et altaria
quatuor existentia in eadem ecclesia ad honorem Episcopi Vicario, et Soffredingo canonico eccle-
sise SS. Joannis et Reparatae de Luca, etBartho--
Dei, etgloriosfeVirginisMariae,Matris ejusdem,
ac SS. Antonii et Paulini, quorum titulo ipsa lomaeo magistro scholarum ecclesiae Lucanae, et.'
ecclesiadecoratur atque beatorum Maximi prae- dictis presbytero Donato Rectore, et Francisco
;

Operariis ecclesiae supradictae, Ser Bernardo Bo-

fecti,et Annae, totiusque ccelestis curiae, bene-
dixit, sanctificavit et consecravit aquam
sale nosi, Ser Jacopo Morlani de Luca, et Ser Joanne
mistam, et aquam sale, cinere et vino mistam, Galandi, Cancellarii dicti Domini Episcopi, No-
prius consuetis tariis testibus ad haee vocatis et rogatis ; et prae-
ipsis aqua, sale, vino et cinere
sentibus nobilium cleri populique multitudine se-
sanctis orationibus benedictis et consecratis, per
loca praedicta hyssopo aspergendo, et facto de
xus utriusque adhujusmodi consecrationis officium
dicto cinere signo crucis, tenentis unumquodque congregatis.

caput ad angulum super ipsius ecclesiae pavi- 26 Ego Joannes Manni de Luca, Imperialiau- pubiicam-
""
c litteras et alia signa, ctoritate judex ordinarius publicus, consecrationi '„"/„'„"
mento cum baculo pastorali
juxta normam, quam tradunt canonicte sanctio- et omnibus singulis supradictis una cum praeno- E
murum quoque ipsius eccle- minatis testibus interfui, et de mandato ipsius
nes, superscribendo
tredecim figuris sanctorum xm Apostolorum.
siae
Domini Episcopi, et rogatu dictorum Rectoris et
Operarii subscripsi et publicavi.Ego Joannes Ber-
signum Crucis in manu tenentium, interius pi-
ctum, et eadem altaria sacro chrismate liniendo nardi de Sarzana Lucensis dioecesis publicus Im-
periali auctoritate Notarius et Jifdex ordinarius,
et faciendo in eis cum dicto chrismate, suo pol-
lice signa crucis, ac reclaudendo in eisdera alta-
ac praefati Domini Episcopi scriba, praedictis om-

ribus :
nibus et singulis factis, gestis et habitis per di-
instmmen- 24 Videlicet in altari majore sub honore B. ctum Dominum Episcopum, dum ea per ipsum
1 "'
1

Paulini, primi Episcopi Lucani consecrato, pyxi- agerentur, interfui, et ea de ipsius mandato scri-
'"clm"
dem quamdam ligneam, ubi sunt de vestimentis benda una cum praefato Joanne Notario
recepi,
et me subscripto ac signum meum apposui
con-
beatae Virginis gloriosae, ac de Reliquiis beatorum ;

suetum anno, mense, die.Indictione et coram te-

sanctorum Petri et Bartholomaei Apostolorum ;

Stephani, Theodori, Georgii, et Paulini Episcopi stibus supradictis.

27 Nec prxterierim reclusionem arcx Paulinia-
antedicti Martyrum, Antonii confessoris, et Cfe- jjgjj*^
(verbis Floren-
nie octo post annis, id est mccclxix
.

ciliae Eu-
virginis, ac de vestimentis B. Joannis
sj0

marmoreura tinii liic rursum utimur) quo Carolus IV Imperator,

angelistae, quodque sarcophagum
Paulino precibus, ut credere par est, a Deo
plenum ossibus multorum Beatorum pro Chri- id

sti nomine decollatorum, de quibus in Legen-

extorquente, Lucenses in pristinam libertatem
recluditur,
da B. Paulini episcopi praefati clarius enarra- asseruit, sanctissimi Praesulis arca
Carolo, et haec
tur quae omnia prius erant, et reperta fuerunt ipso adstante libertatis assertore
;
epigraphe
in altari veteriet in alio altari sito versus
se- sub eodem marmore hoedina relicta
:

Paulini, primi Lucaru Episco-

ptemtrionem, superquo residet in quodam scrinio Hoc est corpus S.
et prassens monu-
marmoreo Mtonii confessoris, ad ejus pi, quod noviter provisum,
corpus S.
meniam
 252 DE SS. PAULINO EPISCOPO, SEVERO ET SOCIIS MARTYRIBUS.
MJCTORE mentum apertum fuit tempore, et in prsesentia
J. P. DD. Caroli IV, Dei gra-
serenissimi Prineipis et
tia Romanorum Imperatoris et Bohemise Regis, § IV. Fama Sancti posthuma novis ac-
et venerabilis Patris Domini Guilielmi Lucani cessionibus amplificata ; Ofiicium pro-
Episeopi, et DD. Antianorum Lucani communis, prium; postrema sepulturae inspectio
et quampluriuni vicinorum dicte contrate, tem- •
anno 1680.
pore Rectoris presbyteri Lippi Johannis praedicte
ecclesioe divi Paulini sub anno Domini mccci.xix,
Indictione vn, diexx Junii. Igitur die xv Junii ejusdem anni, postquam mane lnspectio \

constructa in 28 Jam vero propensissimam Lucensium erga summus reipublicse Magistratus Senatusque
,'
'.
l " '" n ""
l l l l

Santli hono- universus in sacrario sanctissimi Vultus, Episcopi

1,-ni nova ba-
sanclum Palronum suum vohmtatem testatissimam siis

silica nniw facit erecta ejusque nomini dedicata ampla basilica, Alexandri manu sacram synaxim suscepisset
ISH. 208 Amplior idem Episcopus in Vesperis, Primoribus ex Lu-
de qua sunt ista Florentinii pag. :

deinde anteacto seculo basilica Senatus Lucensis censi Clero comitantibus, ad D. Paulini aedem ac-
pietate erigitur. Cum enim anno Christi mdxi cessitinfulatus.cupressinamarcamplumbeislarai-
Lucensis civitatis propugnacula ad recentioris nis et coccineo holoserico intus aptatam benedixit
oppugnationis modum aptanda essent, et ecclesia deinde lapideam in suprema ara urnam reserari
S. Donati tunc extra urbis mcenia Apostolicse jussit. Ea est altitudinis unius ulnae mensurse
Sedis" indulgentia foret removenda
placuit ex : Lucensis, longitudinis vero trium ulnarum cum
utraque augustum Paulino templum erigere, eo- triente. Ablato operculo tabulisque binis marmo-
demque a collegiate ecclesise S. Donati clericos reis, quibus sacra ossa propius tegebantur, re-
cum Prioris dignitate transferre. Hinc ex mar- motis, sacras inspexit reliquias. In dexteraejus-
moribus, Baccio de Monte Lupo, insigni archi- dem sarcophagi parte sanctissimi Lucensium
tecto, modulum exhibente, et operis prsefecto ex- Apostoli Paulini ossa in plumbea capsa inventa E
citari ecepit, quse nunc extat, insignis basilica, in cum hcedina, quam supra retulimus (et nos supra
cujus majori ara sacrse D. Paulini et sociorum in dedimus num. 27), epigraphe; deinde sejunctim
lapidea arca quiescentes exuvise, hic in altaris posita S. Theobaldi ac Severi MM. propriis titu-
abside signatis Htteris, coluntur : « Sanctissimi lis notata corpora ; et in sinistra parte plurimo-
- Martyris Paulini Episcopi Lucensis, et hujus rum Martyrum simul posita ossa conspiciebantur.
•• libertatis protectoris, Theobaldique , Severi Quibus omnibus de raore veneratis Alexander ,

•• atque Lucce corpora hic teguntur. ••

Episcopus sanctissimi Prsesulis tantum pignus e
Sarcophagm 29 De tumba ilerum paucis docet
sarcophuijo seu sepulcro in argentea parata vasa extraxit, et di-
Seu linnhn
marmorea eadem 208 Marmoreum in
nos Florentinius pag. : ligentius lipsana rimatus, inter cineres nimirum
credilur non quo jacent sacra corpora, sarcophagum licet ali- ossium portiones, dentes, cranii insignes partes
esse mutata,
tametsi olim qua fragmenta a fidelibus,
dum anno mcclxi in- in parata cupressina urna, auratis seneis vinculis
fracta :
venta sunt, ad varias curandas infirmitates Pa- in modum crucis undique fulta, cum clavibus et
ganus presbyter adhibita esse testetur, idem esse sigillo et sequenti hcedina inscriptione reposuit :

existimavi, in quo B. Antonius aliique prisci
christicola? sanctorum Martyrum lipsana condi-
derunt. Extat enim in eodem marmore pastoris
in humero ovem portantis imago, antiquissimi
moris symbolum quo vetustiora Martyrum se-
, Episcopi Lucensis etMartyris, propter memoriam
pulcra Romse olim signata Baronius docuit, et
novissime in subterranea Roma Aringhus exhibet.
lamn pulilica 30 Famam sancti Prxsulis posthumam illustrat
e.r eiiiiliiuin
nnn inlerrupla, at per temporis successionem conti-
ad Sanclum
recursu illn- nuata populi Luccnsis ad honorcs sacros
strata.
dos conspirans sludiorum consensio , firmissima de
c
ipsius patrocinio fiducia, ac continuus in publicis
necessitatibus ad ipsum recursus. Audiatur Floren-
tinius pag. 209 : Ad sanctissimum ergo Apostoli-
cura Prsesulem nil mirum si Lucenses in quacum-
que urbis trepidatione 'effusi preces augeant, et
expositum sacrum pignus per urbem circumdu-
cant. Ita tumultuante adversus Patricios plebe,
anno mdxxxi, die xxvi Novembris, publicis sup-
plicationibus delatum refert Franciottus. Ita no-
stro tempore, pestilentia grassante, jejuniis ac tri-
duana processione indicta anno mdcxxxi, magna
marmorea arca iterum recluditur, et sacrum cor-
pus decenter aptatum solenni ritu circumfertur.
Ordinem memorabilis pompse subtexere minu-
tius libetex autographo, tunc manu Bernardini
de Pieronis, episcopalis Cancellarii, confecto, ne
deinceps ex obsoleta memoria, mutato stylo, ali-
quid inconcinne accidat, ut in alia simili
evenisse, non sine animorum indignatione me-
mini, et omnia sine altercationibus, ut maxime
decet, imo decenter et laudabili devoti populi
tranquillitate percurrantur. Pompx solennis nur-
32 Anno a Christo nato mdcxxxi per urbem anno m\
Lucam, et ejus Dominium pestilentia grassante pubticx ve-
nerationi ex-
Alexander Guidiccionius Episcopus et Comes Im- positarum,
perialis, arca reclusa, reliquias S. Paulini, primi
anni mccclxix, sub Carolo quarto Imperatore
ibidem repertam, et rite agnitas, et in arcula cu-
pressea collocatas, tres assiduos dies per urbem
solemni ritu, Excellentissimo Senatu cum Vexil-
ei deferen- lifero justitiae pie concomitante, circumtulit et ;
deinde in hoc eodem loco, quam plurimis votis,
ad pestem depellendam profusis, sanctissime re-
posuit die xv Junii. Hactenus inscriptio. Sequitur
proxime narratio solemnis pompee; cultusque per
triduum conlinuati.
33 Sequenti vero die, nempe ejusdem mensis et per tridu-
xvi, Episcopi jussu, totius cleri secularis et regu- ii m incivi-
tale /jiciina
eadem Paulini basilica generali indicto
laris, in
conventu, Reipublicse summo Magistratu, con-
scriptisque Patribuspie comitantibus, sanctissimi
Prsesulis corpore lustratur civitas, et super aram
maximam templi D. Frigdiano dicati, quod diei
superfuit, piorum venerationi relinquitur. Exacto
noctis pervigilio,mane succedentis diei, iidem,
ut supra, conveniunt, indeque pie sublatis lipsa-
nis,iterum solemni supplicatione, per alias ur-
bis ad principem D. Martini ecelesiam
vias-,
deducuntur, ac Lucano capitulo consignata, per
pompa reliquum diei noctisque curriculum recoluntur.
Tertia vero jam illucescente die, nempe xvm Ju-
nii, eadem pompa ex majori ecclesia ad propriam
D. Paulini corpus sanctum reducitur, permensis,
qua5 supererant, urbis viis donec effusis iterum
;

rulionem pertexet paragraphus sequens. precibus, in propria sede, proxima succedente

nocte reconderetur.

34
 DIE DUODECIMA JULII. 253
34 Ne quid vero etiam villicis, contagione necem globuli ante ipsorum pedes concidissent in ALXTORE
grassante, urbem ingredi interdictis, de sancti terram. J. P.
ctr-
a mbiM Patris veneratione deesset, singulis solemnibus 37 Hoc prodigium
iimlala- sacris prius probatum in insigni mi-
(

supplicationibus per aliquam murorum partem, tabulis, Serenissimi raculn com-

nim. Senatus excitavit pietatem, probatum :

ubi congestitia humo militares firmantur viae, ef- ad testandam posteris non intermissam D. Pau-
ferebantur lipsana, et per urbis ambitum in fos- lini tutelara, et validissimum patrocinium. Quare

sse labro mcenibus adverso circumfusi agrestes,. publica inscriptione rem prseclaram comprehendi
sancti Pastoris dextero brachio per manus Epi- et incidi jussit in marmore ejusdem sancti Anti-
scopi ter benedicentis ostenso,sublatis undique stitis templi valvis superponenda. Id munus tri-
supplicantium vocibus, non mediocri solatio leva- bus nobilibus viris Leonello de Nobilibus, Petro
:

bantur. Nec minori animorum motu
que supplicationibus publicse fine, dum cives terna
ejusdem bracbii veneratione Episcopus signaret,
inter suspiria et lacrymas filiorum ad patrem
clamantium voces extollebantur. Ut experirentur
enim divi Tutelaris in brachio, quam fecit Deus,
potentiam, dextera S. Paulini ulna, quae argen-
tea theca sejunctim a corpore servatur, et quot-
annis festo die omnibus osculanda exhibetur a
canonico, ante sacri corporis urnam
pompa circumferebatur ; in cujus obversa
in cujuscum- Benassai, Francisco Mariae Florentinio patri meo
demandatum ; qui variis undique collectis
fuit
inscriptionibus,eam, quae nunc supra sacras aedis
portam insculpta legitur, partim a Jacobo Rossio,
seminarii Lucensis rectore, et eloquentiae pro-
fessore eruditissimo, et partim a Francisco Maria
Florentinio conflatam, ponendam curarunt. Fuit
quoque S. C. statutum, ut civitatis S. Donati
porta deinceps S. Paulini quoque nuncuparetur
in eadem ac duo ex candido nitidoque marmore affabre
manu facta sunt simulacra D. Paulino unum, D. Do-
:

tres integri molares dentes etiam venerandi nato alterum, supra eamdera portam ad ornatum
exhibentur, et in interiori cubiti parte hsec et custodiam locarentur.
qux ex Italico Latina facio
insculpta leguntur, : 38 Inscriptio ad valvas ecclesix S. Paulini, ita E
Hoc estbrachium Domini S. Paulini, primi Epi- sonat D. Paulinum laudent in portis opera ejus, cxarnta in
:

perpetuam
scopi Lucensis, factum tempore presbyteri Lippi, qui suae celebritatis die xn Julii anni mdclxiv rei inejiw-
dictse ecclesiae Rectoris
et Joannis Mingogi
, extra S. Donati portam frequenti populo tantum riam ad val-
vas ecclesiie
operarii dictse ecclesise >j< mcccxciv. donavit, quantum improvida de murali tormento
'
S. Pautini
Ileralus in 35 Novissime vero dum populares morbi leta- explosa grando eripere potuisset. Haec pneter- inscriptione.
morlioruin
liter Lucae, et in plurima ejus ditione grassaren- euntes percussit, vestes discidit vita spoliasset,
amtagiojie ;

anno'i(HS acl tur, anno nempe mdcxlviii, iterum ad sanctissi- nisi sanctissimus pastor, excussis in terram tor-
Sancli lipsn-
m recursus. mum Praesulem Lucana civitas in preces solvitur. mentariis globulis, omnem vetuisset vulnerandi
Joannes Baptista Episcopus inter alia, quibus licentiam. Patritia pietas non tam prodigii me-
encyclica epistola gregern monuit, generali syna- mor, quam Senatus consulto, potenti
beneficii,
xi, jejuniis, aliisque salutaribus operibus indictis, Patrono, patri amantissimo obsequentis animi
solennem cum D. Paulini corpore pompam per monumentum P. hiscriplio a Francisco Maria
urbem celebrat die xi Septembris. Tunc etiam Florentinio jam delineata ; sed alienis oculis non
eademin lapidea S. Paulini arca mihi observare exposita, hujus est tcjioris
Agnosce, quisquis ades:

licuit in sinistra parte jacere, quae supra diver- a Lucensium Apostolo paria semper officia ori-
sorum Martyrum sine nomine ossa memorantur, gini defluere. Quarto Idus Julii mdclxiv murale
quse, ut plurium corporum esse non dubito, ita tormentum male cautus incendit et
librator ;

Lucse diaconi, et aliorum, qui cum Paulino pu- multis oneratum telis in hostem, multos displosit
gnae Socii geminata victoria triumpharunt, cum in suos: Sacratum sibi diem noluit funestari Pau-
non alibi in eadem ecclesia ostendantur, sine linus, et turbis ad celebritatem effusis in porta
haesitatione esse crederem.
Pluries memoratus festivos ignes prohibuit esse ferales : periclitan-
ex Paulini apostolatu
FloreJitinius cap. 17, tradit tibus tutelaris prae foribus astitit, et erurapentes
Lucensis ecclesise consecutum decus et ejusdem , globos coercens, discindi vestes permisit ad fidem,
ecclesix Episcopi prxrogativas ;
quas hic non tran- negavit ad vulnera. Refulgens in meridiano sole
scribimus. prodigium Hetruscae primogenitse lucis Lucenses
Patens S.
Paulini pa-
36 Marius perductam ad ftuem
Florejitinius, Patres hoc voluerunt monumento clarescere
Irocinium in impressionem dicti operis posthumi Francisci Marix S. C.
lutandis
patris sui, concludit brevi appendice, Sancti ad po- 39 His qux dicta smit hactenus, de S. Paulini
lucensibus Ojficium
steros cum veneratiojie transmissum nomen novis fama posthuma et publica vencratione, adjungi potest proprium
per totam
incremejitis comprobante. Accipe ipsiusmet verba : Officium proprium, per totam dkccesim Lucanam iliwccsim
Inexhausta a tot seculis D. Paulini beneficentia, extensum ; meminit eadem appendix Lncunam
de quo sic ex-
lensuin;
novis semper miraculis comprobata, animum Marii Florentinii Addere etiam libet ad Lucen-
:

meum ad illud enarrandum, quod anno mdclxiv . sem episcopalem sedem elati Eminentissimi Car-
evenit, atque [dicti] operis calci adjiciendum dinalis Hieronymi Bonvisii precibus pro divino
allexit. Id forsan a patre meo adhuc vivente Officio in tota dicecesi recitando, S". Paulini pro-
peractum esset, si hunc libellum publici juris prias Lectiones, a sacra Rituum Congregatione
facere decrevisset. Celebrabatur
more solito et approbatas, et ad eamdem ecclesiam pariter
commemorato anno festusdies; dumque solemne electura Erainentissimum Julium Cardinalem
perficeretur in propria ipsius basilica Spinulam, humilibus Cleri Lucani petitionibus
Sacrum,
ac bombardarum explosione
tantse celebritati permotum, a Sanctissimo Innocentio XI impe-
plauderetur, accidit, ut incautus librator bellicum trasse, ut quartae lectioni, inspecta prius et per-
tormentumplumbeis glandibus fcetum, etin pro- pensa membranacei codicis, in quo exarata
ximum extra S. Donati versatilem pontem dire- erant, ideo Romam a P. Hieronymo Florentinio
ctum, fortuito exploserit,
cujus ictibus transeun- Congregationis Matris Dei presbytero, delati,
tes agricolae, et
populares a divi Tutelaris cultu integritate et vetustate, sequentia verba adjun-
redeuntes, interfecti fuissent, admirabili
nisi gerentur, nimirum hxc : Ac Virgitii Deiparas, cui
portento dilaceratis tantum
vestibus, et levissime summapietatesinceroque aflectuerat addictus, ut
contusis membris, absque
ulla noxa, parati ad ex vetusto codice habetur, apprime charus, etc.

Obiter
 254 DE SS. PAULINO EPISCOPO, SEVERO ET SOCIIS MARTYRIBUS.
UCTORE Obiter hic observandum, Acta Sancti, prout dicetur
J. P. paragrapho sequenti, adhibita fuisse pro lectionibus
propriii : vti constat e numeris arithmelicis marnini
§V. Acta; Auctor Translationis , setas

adJecUs. Leeendae.
inspectio rc- 40 Nunc, quam mihi in titulo hujus paragraplu
tiquiarum proposueram, inspectio alia forte novissima sepul-
forte novissi-
turx nos vocat ex pluries dicla appendice, in qua Vulimiis per decursum hujus Commentarii tam Acta s.p mi .
idem Marius ita loquitur : Neque silentio hic Acta Sanctorum Martijrum nostrorum, qaam ""
prastereundam duxi veterem D. Paulini et Socio- alia, qux scripto de iis ad nos.transmissa sunt, pas-

rum Martyrum monumenti structuram. quam sim antiquitalis nomine insigniri, atque adeo tam-
mihi sedulo perscrutari contigit, cum Eminen quam pura et sincera exhiberi, Verene an falso,

tissimus Cardinalis Episcopus Julius Spinula discutiamus. Videant ,

qui omnia in Aclis sincera et

anno mdclxxx , die xv Aprilis ad ipsius basili- genuina pr&dicant, quantnm eorum sinceritati dero-
cam accedens, praesentibus Flaminio Nobili, Vi- get Comes Anolinus, de quo in Annotatis ad cap.

cario Generali, et Cathedralis Canonico poeni- 2, littera d ; et narratio exotica, fabulosa, ac plane

tentiario, Jacobo Bernardinio, ecclesiae S. Paulini incredibilis, casli senei, a Nerone Imperatore fabri-
Priore aliisque sacerdotibus et nobilibus viris carijussi, quod exhibetur num. 3, his verbis : Post
Francisco Siuffarini, Carolo Parensi, Hieronymo multum vero tempore fecit (Nero) fieri ccelum
Benassai, Hippolyto de Nobilibus Francisco , aereum super columnas marmoreas numero no-
Bernardini, et me quoque Mario Florentini, naginta; coelumautem jussit minutis foraminibus
eamdem marmoream arcam reserari jussit. Pri- pertundi. Hcliqua txdct percensere , prxsertim cum
mo intuitu in conspectum venit magnae molis ibidem totus contextus consnli possit.

lapideum operculum, in angularem superne figu- 43 De hoc ccelo quid jam pridem senserint Ma- «» undequa-
qtie sincera
ram elevatum, in cujus dextera sublimiore parte, jores nostri, intelliges ex fragmento epistolx Marii
E
levi et rudi incisione sculpta cernitur regia co- Florentinii ad Janningum die secunda Januarii
rona cum his characteribus iy X, subtus exara- 1708 Non me : neque olim patrem
latebat, inquit,
tis ; in sinistris vero crux. Eo ablato, marmorea meum praeteriit, non omnino a vobis probari,
tabula duorum circiter digitorum crassitudinis, quae in Actis D. Paulini de mirabili eoeli aenei
Sanctorum ossa tegens comparuit; qua pariter structura ibi narrantur; sed expungere, et a
remota, in quatuor inrequalibus spatiis per mar- reliquis secernere noluit, ne eorumdem robur
moreos parietes distinctis, Sanclorum lipsana infringeret, et antiquam in Tuscia traditionem
condita inspiciebantur. In primo dexteri lateris nihili faceret ; sed potius, quomodo roborari
ut dicunt, a cornu Evangelii spatio, plurima S. posset, excogitabat. Sed opus, aliis studiis deten-
Severi ossa satis procera servantur. In proximo tus, imperfectum reliquit neque quidquam im- ;

vero et medio cupressina includitur arcula, bra- mutare ego ausus fui. Et rursum in aliis litteris
chii dimidium circiter longa, et paulo minus lata ad eumdem datis secunda Februari 1716 Jam :

et alta, quce cineres et ossa divi Antistitis Paulini Hetruscae pietatis Origines, parentis mei opus
sanctissime custodit. posthumum in lucem dedi ut tibi alias notum
, ,

a Mario Flo- 41 Hanc seneis auratis vinculis munitam et feci, et doctissimo aeternae memoriae Papebrochio
nilliiiiu nn-
no 1080 ocu- junioris Episcopi Guidiccionii sigillo signatam misi quo D. Paulini, primi nostri praesulis,
; in
lato tcste de- adaperiri noluit Juhus Cardinalis Spinula Epi- memorias congesserat. Verum quia illi non om-
scripta.
scopus. Tertium S. Theobaldi ossa nec multa nec nino probabantur, in lucem proferre distulit.
grandia continet. In ultimo sinistri lateris plu- 44 Nec refert, Neronem seepe miranda machi- et genuinai

rium sanctorum Martyrum D. Paulini Sociorum, natum ac paradoxa ; sicut probat exemplo plus uno
ut credere par est, ossa servata existunt. Extra- Florentinius in notis ad Acta S. Paulini, quee dicto
cta ipsa cum sanctorum Severi et Theobaldi reli- operi posthumo adjectx sunt. Suffecerit nobis itide
quiis, et in novis cupressinis arcis aptata, iterum unicum illud excerpere, quod refert ex Tacito Ann.
in pristinum marmoreum monumentum suis locis 15 de mirandis per Neronem constructis, Magistris F
recondita fuerunt, ac sericeo coopertavelo, tela- et machinatoribus Severo et Celere quibus in- :

que cera oblinita, sigillo Cardinalis Julii Spinulae genium et audacia erat, etiam quae natura dene-
obsignata, ut debitum et consuetum populorum gavisset, per artem tentare, et viribus Principis
cultum obtineant. In extrema sarcophagi facie illudere. Et paucis interjectis dicitur
Nero incre-
exsculpta visitur imago, ut a parente quoque dibilium cupitor. Quid miri itaque, dices, si Im-
meo jam praenotatum fuit, pastoris, humero perator iste, qui ambulabat in magnis et mirabiiibus
agnum gestantis, ad cujus utrimque pedes agni supra etiam qusedam tcntaverit,quee humanas
se, hic
similiter effigies cum arbusculae icone aspicitur. vires, captum ac fulem excederent ? At volve et re-
Eadem observaverat etiam ipse Genitor meus in volve totam machinam ; expende et perpende omnia
translatione illius marmoreae arcae ex vetere ad adjuncta ; fallor, si non fassurus sis purum putum
novum altareanno mdcxliii, die xxi Maii ; sed tunc esse commentum, et indignum, quod a cordatis viris
adaperta non fuit. Anterior hujus monumenti admittatur.
prospectus Serenissimae Reipublicae impensisma- 45 Florentinius pag. 217 relictis rivulis se Vnde acce-
fm
gnificeornatusest. Duo, quae jain in argenteo bra- pta:
tes rimaturum affirmat, propositisque sibi potissimum
chio asservabantur cum tribus dentibusD.Paulini duobus Mss. codicibus, assignat locum, unde pro-
ossa, in argenteam eximii opificii thecam repo- dierint Est primum magnum membranaceum
:

sita, festo ejusdem Sancti die, publicae venera- volumen, quod Passionarium dicunt, et in Ca-
tioni in ara templi maxima exponuntur. Atque thedralis Lucensis chartophylacio servatum, in
hic tandem dictx appendici finem imponit Marius quo cum aliis plurium Sanctorum
historiis D.
Florentinius ad omnipotentis Dei, mirabilis in Paulini gesta continentur. Alter in Paulinianae
Sanctis suis gloriam, et D. Paulini, Lucensium basilicae sacrario hredinus item codex existit, qui
Apostoli honorem. praeter ejusdem sancti Prassulis Acta, ad usum
psalmodiae fortasse olim digesta,
ecclesiasticae
sacri ejusdem corporis inventionera, translatio-
 DIE DUODECIMA JULII. 255

nem, miracula, et B. Antonii ejus discipuli histo- ejus Acta quoque latuerint ad illud usque tempus MXTor.e
P.
riam etiam cumulat. Dcinde de eorumdem codicum non ita affirmaturum se re fert quod tantumdem J.
;

xtate nos instruens, primum, inquit, ex forma est, atque in lenebris palpare. Paganus certe dum
characteris majorem redolet antiquitatem se- ; ejusdem anni mcclxi Translationis pomparn pro-
cundum post annum sexagesimum supra millesi- sequitur, sub barbaro Legendae nomine historiam

mum ducentesimum exaratum fuisse existima- D. Paulini non obscure designat, dum, quse pau-
rem, tum ex litterarum modulo, tum quia trans- cis ipse contrahit, ingenti fidelium multitudini in

lationem, quae circa haec tempora accidit, non ipsa Translationis solemnitate innotuisse narrat.
mutatis characteribus continet. Prioris codicis Est enim necesse vel ante Inventionem et Trans-
Acta, quamvis parum a secundo differant, pu- lationem fuisse cognita, vel eodem tempore cum
riora et sinceriora existimarem nullum enim : sacro corpore inventa fuisse. Quod est aliquid di-
continent additamentum, ut in secundo licet ani- cere, ne nihil dicat. Idque arguit e verbis sequenli-

madverfere, quo praster paucula ad marginem

in bus : Illis diebus plus quam quinquaginta millia

adjecta, aliqua etiam seorsim, ad D. Paulini hi-
storiam spectantia, nonnihil recentiori stylo con-
scripta praecedunt, et aliqua ex chronicis collecta
continent, quse ex variis conjecturis existimarem
addita circa annum mccc et xl.
inter homines et mulieres audiverant, sicut con-
tinetur in Legenda ejus, quod iste Venerabilis
Paulinus fuit Episcopus istius civitatis. Pro fide
Legendx seu historix adfert vetustum et jam de-
suetum codicem pariter membranaceum in bi-

uiw excm- 46 Multa etiam confuso ordine in eodem vo- bliotheca cathedralis Lucensis, in quo antiquus
planprual- congesta apparent cura aliis adhuc recen- ordo et sacrarum cseriraoniarum
mctioris
lumine illius ecclesiee
lero
nolst indicia tiori charactere appositis, quse potius ad sancti pro quibusque festivis diebus elenchus contine-
Martyris sacra solemnia celebranda, quam hi-
pruferente .
tur. Hinc enim patet antiquitus D. Paulini hi-

storiam texendam pertinere patet cum hymnos : storiam, ut Catholicae ecclesiae mos est, in divinis

nimirum, et, ut vocant, antiphonas complectan- Officiis publice recitari consuevisse, et in novem,
tur. Antiquiora ego tantum et ex antiquo cathe- numericis in margine notis, lectiones fuisse di-

dralis codice adducere malui, hoc nihilominus visam ,

quemadmodum in supra dicto codice
ordine, ut post eadem cum Pauliniano memorato Basilicse D. Paulini, quera Paulinianum vocari
codice differentias adjicerem, et notationes, quse libuit, adhuc conspici potest. Verum quod secu-
brevi stylo transigi possent, ibidem adderem, lum prxfert ille codex? Hic iterum hxret aqua.
reliquis, quse diffusiorem discussionem require- 49 Aclorum prxdictorum antiquitatem idem scri- quamvis Flo-
rentinius
rent, ad propria capita reservatis, ut ea tamquam ptor confirmat, quod memorantur in novse ejusdem Actorum an-
ad primam universim christianitatem spectantia, divi Tutelaris ecclesise consecratione sub anno liquitalem
coinniendet;
veluti cetera digererem. mcccxli, de qua supra, ex veteri ecclesia trans-
Eoriim xlas 47 Sed prxcipuum, quod hisce in Actis Mss. latum fuisse sarcophagum marmoreum, plenum
etauclor
latenl. prxter jam dicta, desiderari possit, videtur esse no- ossibus multorum Beatorum, pro Christi nomine
men et tempus auctoris. Utrumque se latere, fatetur decollatorum, de quibus in Legenda B. Paulini
Florentinius, dum prosequitur in hunc modum : Episcopi praefati clarius enarratur. Optat prxter-
Quo igitur auctore, quove ad amussim tempore ea, ut quas dc sancti Prxsulis gloriosa Inventione
haac D. Paulini Acta scripta fuerint, adhuc me Laborator notarius de mandato Domini Henrici,
ignorare Contingit. At quamquam post annum m Lucani Episcopi, scripturas publicas fecit, ut di-
apud nostros etiam D. Paulini memoria deper- citur supra num. 20, et quas se huc usque, tametsi
dita fuerit, non tamen ubique eamdem sortem eas scdulo perquirentem, latuisse fatetur, in lucem
subierat. Equidem membranaceo codice inscri-
in aliquando prodeant. Sane sicut in diplomate pro

pto de Vitis sanctorum Patrum, Longobardis cha- indulgentiis, translationis soiemnitati annexis, ex-
racteribus exarato, et in archivio monasterii presse de illis fit mentio , ita sine hsesitatione
Cavensis servato, de S. Leone Cavensi abbate ad dicturas,an historia vel antiquissiraum monu-
ejus vitse calcem hcec habentur : " Prsefuit Abbas mentum, unde confecta sit, inventa eodem tem-
» in prsedieto monasterio Cavensi annos xxix pore cum sacro corpore fuerit. Hic rursum hxre-
" obiit anno salutis mlxxix, quarto Idus Julii, mus in ambiguo. Adde etiam quse prsecipue in
" qui dies memorabilis est morte divi Paulini, Cathedralis magno volumine Acta extant, per-
" qui fuit primus Lucensis Episcopus, illiuc mis- antiqua esse, neminem qui inspexerit, negare
" sus a divo Petro Apostolo. •• Hxc ibidem; ausurum et ex hoc mutila saltem circa initium
;

quibus subjungit idem Florentinius, ita haberi in accepisse Baronium, dum in Notis ad Martyrolo-
ejusdem Leonis Vita, apud se authentica; sed gium ita incipere ait Multi fuerunt Reges, etc,
:

utinam valde antiqua. Sane Vitam hanc aut a re- quse verba alia subsequi patet. In noslro Ms.
centiore auctore intcrpolatam, aut saltem non adeo legitur : Plurimi Regesterrse, num. 1. Congessit

untiquam esse, evincit vox divus pro beatus vel Florenlinius pro suis Actis quidquid potuit ; utinam
sanctus, in tanlillo verborum contextu bis quidem ad plenam fidem satis! Nonne omnibus Florentinii
repetita; quod in rebus ccclesiasticis olim inusitatum argumentis fieret satis si quis diceret codicem
,

fuisse, ct non legi in Breviario Romano, nisi forte illum esse antiquitatis incertx ; et reaentiorem forte
in recentissimis Lcctionibus, alias observavi in Com- esse, quam ego velim, aut ipse probare possit, puta
mentario prxvio S. Joannis Episcopi Bergomensis seculi decimi aut undecimi.
ac Martyris, die xi hujus. 50 Porro, quemadmodum Leqendam seu histo- testimomo
tertiora confirmans
iiici 48 De tempore et auctore historix inventionis ac riam, in codice Pauliniano contentam, in lectiones undeMs.
Possunt de
tempore et translationis certius liquet; de
qua Florentinius : distributam fuisse vidimus, ita Ms.,quod hie prselo snumaccepe-
auclore in- rit.
Inventionis ac Translationis historiam a Pagano committimus, dispescitur in novem Lectiones quod ;
wtuionis ac
"unslalio. presbytero ejusdem Paulinianse basilicae rectore, indicio est, olim in Officio canonico adhibitum fuisse
acomnium oculato teste fuisse compositam circa qux sicut et ulia huc spectantia disces ex sequcnh
annum Domini mcclxi, eamdem cuique legenti testimonio, ad calrem dicti Ms. nostri manu Flo-
1'laneconstare potest. Tum illico ad Acta regre- renlii, aquo huc missum fuit, cxarato Hasc S. :

Mtur Sanctissimi Praesulislipsanaante hoc tem- Lucensis Episcopi historia extat

: Paulini, primi
pus per plura secula latuisse certum est an vero duobus hoedinis Mss. codicibus
; totidem verbis in

ecclesia3
 256 ACTA SS. PAULINI EPISCOPI SEVERI ET SOCIORUM MARTYRUM.
auctore ex quibus f.deliter a me ipso
eeclesiae Lucensis, Deum et salvatorem mundi esse negantes, ejus
J• P- excerptam iterum hie exscribi curavi ego Fran- Incarnationem, Crucis passionem et mortem,
ciscus Maria Florentinius in gratiam Domini ejusdemque resurrectionem, et in coelis ascen-
mei spectatissimi Patris Joannis Bollandi. Alter sionem subsannantes, fidem summae et individuae
ex codicibus extat in tabulario Cathedralis Lu- Trinitatis penitus annihilabant. Ex quorum im-
censis alter in basilica, ejusdem sancti Episcopi
; pio et nefando collegio, Nero Imperator tamquam
nomine nuncupata, et ubi requiescit in corpore. de pharetra satanae prodiens, variis pcenis et
In hoc per Lectiones ad usum Officii ecclesia- cruciatibus universos Dei cultores ccepit mirabi-
stici dividitur, ut in notis marginalibus indica- liter cruciare, ostendens eis diversissiraa genera
tur, et abundat supra codicem Cathedralis in his tormentorum, ut, quos praemiis et suasionibus
verbis, quae subtenta linea signantur. In hanc flectere non poterat, saltem pcenarum terroribus
cum historia Inventionis et Translationis sancti superaret.
corporis, notationes addo in opere inscripto He- : 2 Eodem igitur Nerone regnante, in partibus tempore tfe-
rnnis
truscae pietatis Origines quod propediem, si ;
Thusciae, in civitate Pisana, praecepit idem sibi

Deus lucem videbit.

faxit, templum fieri Dianae mirae magnitudinis in in-
notationibus 51 Atque hx quidem notationes subservient, ad gressum portie Latinae civitatisPisanae, in capite
',"'- Mustranda Acta. Miracula, qux differo ad calcem pontis fluminis Auseris b, et illud cura omni
tum Z"u
stroservien- Actorum, suum in decursu pandunt scriptorem per pulcritudine adornavit; et jussit, ut artifices ex
Hbus.
ista verba : Quaedam Domina de contrata S. auro mundissimo et margaritis statuam Dianae
Alexandri cujus nomen dicitur domina Geno-
,
facerent quam per singulos dies adorarent.
,

vese, sub fide sanctre Christianitatis dixit Priori Tunc facta est. statua Dianae mirae magnitudinis,
S. Alexandri , et mihi presbytero Pagano S. vultum et oculos habens quasi vivens. Quam
Paulini in illis diebus ,
quando fuit inventum jussit Imperator cum magna veneratione in vultu
B corpus S. Paulini. Per quas ultimas particulas in templi configi. E
notitiam facile venies temporis, quo dictus Auctor 3 Post multum vero temporis fecit fieri ecelum LECTIO II.

scripsit, videlicet circa medium circiter seculi

•
13,' sereum super columnas marmoreas numero nona- construitur

secundum ea, qux protulimus a num. 13, et num. ginta. Ccelum autem jussit minutis foraminibus
47 de Invenlione corporis, ab codem Pagano con- pertundi. Et erat altitudo cceli pedes centum, et
scripta; sicut. collitjitur ex eo, quod de miraculis, eflundebatur desuper aqua, ut videretur quasi
post Sancti Inventioncm patratis, acturum se polli- pluvia cadens in terram ; et tunc jussit mane
ceatur, prxmissis iis, qux in corporis Inventione lampades fieri in modum solis , et per ccelum
gesta fuerunt. Quod autem de miraculis hujusmodi trahi, ut lucerent in die ad populum, qui erat sub
'
agat, stalim planum facil ab ipso narrationis exor- ccelo aereo, et venientes ad occasum extingue-
dio, ubi ita fatur : Si de miraculis suis dicere bantur. Et iterum hora undecima sero fecerunt
volumus , unum
de mille minime scribere pote- similiter speculum subtilissimum cum gemmis
rimus ; sed aliqua dicemus ad confirmandam refulgens, clarum nimis in modum lunae. Et ante
ipsius gloriosam Inventionem. Atque hxc sunt, horam constitutam cecidit et confractum est ; ita
qux de S. Paulino prxfari visum est. Cum autem ut nec ipsa fragmenta invenirentur. Et sic nocte
nihil prxtcrea occurrat, quod utiliter yws hic more- jussit quadrigam perccelumtrahi, quasi tonans c.
tur, superest ut ejus Acla proferamus. Tunc misitDominus ventum validum, et projecit
quadrigara in flumine Auseris, et nusquam com-
paruit. Alia autem die sedens imperator pro tri-
bunali et nesciens, quod factum fuerat, dixit ad
populum Cognoscant omnes, quia magna est
:

ACTA Diana mater deorum, per quam et ego istas vir-

tutes ostendi. Et misit edictum per universas
provincias, ut quicumque Christum colerent, vel

Ex Ms. nostro, misso a Francisco Maria

eum nominarent, nisi magnae deae Dianae thura
ponerent, diversis pcenarum terroribus et cru-
Florentinio, collata cum impressis in ciatibus subjacerent.
opere ipsius posthumo, inscripto He- 4 Per idem vero tempus erat quidam vir Chri-
truscai pielatis Origines, cap. 18, a stianissimus in eadem provincia in civitate Lu- a B. Petro
Aposlolo
cense, nomine Paulinus, qui a B. Petro Apostolo
pag. 222.
fuerat Episcopus ordinatus [et ab Antiochia Ro-
mam ductus, et prout in quibusdam chronicis
reperitur, ab ipso B. Petro Apostolo in eadem
CAPUT I.
Urbe Romana cum aliis quatuor Episcopis con-
secratus, videlicetB. Apollinari, B. Martiali,
:

Labores upostolici B. Frontone et B. Maximino. Quem venerabilem

S. Paulini, a S. Petro
patrem nostrum Paulinum Episcopum gloriosus
Apostolo Lucam missi ; fustibus cce- Christi Apostolus praefatus his verbis Lucam di-
ditur cum Sociis propter Christum. rexit, dicens Pauline, serve Dei, vade Lucam,
:

et annuntia verba Dei, ut praeesses ibi omnibus

Episcopis.] d Ipse vero diebus ac noctibus, vigi-
Misericors a et miserator Dominus de summa liis et orationibus vacans, Christo quotidie sedu-
arce in uterum Virginis descendens,
cceli
lum exhibebat officium.
Gliieenle sua praesentia et gloriosa Incarnatione mundum 5 Hic despectis hujus ajrumnosse vitae nego- Lnctim tiut-
persecutione
visitare atque illuminare dignatus est. litur S. P"«-
Postmo- tiis in eadem civitate constantissime praedi-
,
linus
dum vero magnificus triumphator ab inferis re- cans, multorum animos ilustrabat, et quoscum-
surgens, in ccelum cum nostrae carnis substantia que poterat, ab idolorum cultura ad agnitionem
exaltatus est. Plurimi reges terrae et Principes summi, veri et aeterni Dei, et Domini nostri
fuerunt, qui Jesum Christum, filium Dei, verum Jesu Christi quotidie revocabat. Quid plura?

Tantam
 DIE DUODECIMA JULII. 257

Tantam gratiam Dominus contulit, ut per prae-

ei tens, pater Doraini nostri Jesu Christi, qui nos

dicationem ejus multitudo maxima virorum et ad agnitionem tui nominis venire fecisti, benedi-
mulierum Lucani populi daemonum squalloribus cimus te, Domine quia dignos nos fecisti gloria
:

irretita, Jesu Christo Domino crederet, atque in tua, ut accipiamus partem cum sanctis tuis Mar-
nomine Domini baptismum salutis perciperet. In tyribus in salvatore Christo in resurrectionem et

ipsa etiam civitatecum beatis presbyteris Severo vitam aeternam [et] animae et corporis incorru-
et Antonio [quos quidem ipse beatus Episcopus ptionem. Tu enim est verus Dominus; ideoque
sacerdotes conseeraverat,] e septem ecclesias Do- laudamus te per Dominum nostrum, Jesum Chri-
mino dedicavit, et in eisdem presbyteros et cle-. stum, dilectum filiura tuura qui vivit et regnat
;

ricos, ne grex fldelium noviter ad Christum con- in secula seculorum.

versus, coelestis verbi pane fatiscerent, sanctis-

sime ordinavit.
tKCTIO IV 6 Quod audiens Nero crudelissimus Impera- ANNOTATA.
vl>i laborilms tor, misit apparitores ad Lucensem civitatem,
jpostolicis
ut invenirent B. Paulinura Episcopum. Qui cum
intentus, posthumo legunt
venissent ad praedictam civitatem, invenerunt
a Edita a Florentinio in opere
Postquam misericors.
beatissimum Paulinum Episcopum cum commi-
b Tactus est hic (luvius num. i Commentarii
litonibus suis, scilicet B. Severo presbytero, et
prsevii.
Luca diacono atque Theobaldo milite, et multis
e Quid sentiamus de hac cceli structura, habes in
aliis in Christo credentibus, in hymnis et laudi-
Commentario pnevio.
bus insistentes in quadam cella Christianorum, d Uncis inclusa non legit Florenlinius in codice
quam idem sanctus Episcopus ad honorem san- Cathedralis ecclesiee S. Martini, qus. puto huc in-
ctffi et individuse Trinitatis, et sanctae et vivificae trusa ab interpolatore non satis gnaro, quam male
,

crucis, atque ad honorem intemeratse Virginis mereretur de hisce Actis, assuendo ea, qux de pri-
Mariae, Genitricis Dei et Domini nostri Jesu mis Episcopis Galliee, adde etiam Italice, a S. Pe-
Christi, et S. Stephani protomartyris dedicavit.
tro orditwlis circumferunlur. Consule quee dicla
,

Qui dum tenti fuissent, et ducerentur ante con-

sunt die 30 Junii de missione S. Martialis, et pri-

Paulinus mis Gallis Apostolis. De sanctis aliis, hic enume-

spectum impiissimi Caesaris, dixit B.
ratis stalui poterit, quando de illis ex professo tra-
Episcopus : Gratias tibi ago, Domine Jesu Chri-
ctabitur. Joannes Villanus in Chronicis Florenti-
ste, qui me dignatus es cum sanctis tuis marty-
nis lib. 1 cap. 49, refert a civitate Lucensi primo
,

ribus annumerare. Et ait ad suos : Fratres et

pree aliis Tuscise civitatibus acceptum fuisse S. Fri-
commilitones mei, jam vit» aeternse participes, vi-
dianum, alias Frigidianum Episcopum ; at qua ve-
minas et impiorum terrores, qui
riliter estote, et ri specie ? Apud Ughellum ponitur ordine nonus, et
ad tempus sunt, nolite expavescere sed magni- ; mortuus anno 578.
ficate Dominum mecum, et exaltemus nomen e Habentur, qux uncis inclusa sunt, in editis
ejus, invicem; inquiramus Dominum, et ex om- apud Florentinium ; qui notavit ea desidcrari in
codice Pauliniano, sed adjecta esse in margine eo-
nibus hujus mundi tribulationibus eripiet nos.
LECTIO 7 Qui cum ducti fuissent ante conspectum Ne-
dem fere charactere.
V.

deinde ad ronis Caesaris, ait ad eos Quae est ista insania :

Cssurem Ne-
et stultitia vestra, ut colatis hominem mortuum
rmiem clit-
clus, ct nb co et crucifixum? Ut invictissimorum deorum cul-
increpitus
turam evacuetis, quibus Respublica nostra quo-
CAPUT II.
frustra;
tidie augmentatur, etcrescit? Respondit sanctus
Paulinus Non est insania, sed sana doctrina
ad quas damnatur Sanctus, man-
:

Bestice,
idolismanufactis, surdis et mutis sine sensu et
visu, qui nec se nec alios adjuvare possunt, abre- suefactce; mors ab Angelo pi^cedicta, et
nuntiare, et unum Deum vivum et verum, coeli constanter obita.
et terrae factorem adorare : qui de ccelis ad ter- F
ram uterum Virginis misericorditer descen-
in
dens, ex ea verus homo natus, pro nobis flagel- Tunc impiissimus Caesar jussit beatos Martyres Gaudent paH
lari, crucifigi, ac mori dignatus est, ut sua morte in ima carceris retrudi, nec cibi aliquid, vel ^j''/,,,,,
nos ad vitam aeternam et gloriam, quse finem potus ipsis exhiberi, nisi prius idolis consenti-
non habet, perduceret. rent. Beati ergo Martyres Christi in hymnis et
idolissacrifi-
8 Iratus autem crudelissimus Imperator, ait : orationibus persistentes, gaudentes et exultantes
care recusal,
Noli mihi jam plures ambages inferre sed cito ; psallebant Domino et dicebant [ad invicem.]Pro-
sacrifica magnae Deee Dianae, ut illi, qui pro te pter hoc dilatatum est cor meum et exultavit
tuo Christo crediderunt, grata oflerant diis liba- lingua mea insuper et caro
; mea requiescet in
mina. Cui sanctus Paulinus respondit Ego non : spe. Quia non derelinquet Dominus animas no-
sacrifico dasmoni, qui te et suos cultores habet stras in inferno,.nec dabit sanctos suos videre
perdere in seternum interitum sed sacrifico me ;
corruptionem.
ipsum hostiam immaculatam Domino Deo meo, 11 Post tertium autem diem sedens Impera- lectiovii.

Jesu Christo, cui servit in spiritu anima mea, tor pro tribunali, jussit beatos Martyres Christi Damnanlur
""
qui vitam asternam in se credentibus praestat, et ante suum conspectum adstare, et dixit ad eos :

gloriam sempiternam. Quid cogitastis circa salutem vestram ? Respon-

Uctio Salus
VI.
9 Tunc crudelissimus Imperator jussit eos dit beatus Paulinus Episcopus, dicens :

•'<«>H<m,,<s tamdiu fustibus et verberibus affici, quamdiu ido- nostra Christus est, qui nos de tenebris ad lucem,
'•'"•liircni,
SOCiis :
lis consentirent, aut spiritum exhalarent. Qui de morte revocavit ad vitam quem tota mentis ;

cum diu crudelissime caederentur, defluebat san- intentione diligimus, venerari et confiteri quotidie
guis eorum in terram. Et aspicientes in ccelum noncessamus. Audienshaec crudelissimus Impera-
beati martyres Christi, Paulinus Episcopus, et tor, nimio furore repletus, dixit Per salutem
deo-
:

Severus presbyter cum Luca diacono et Theo- rum, nisi statim magnas deae Diansesacrificaveritis.
baldo milite, dixerunt Domine Deus omnipo- :
crudelissimis bestiis vos ad devorandum tradam.

Tomus iii Julii. 38 Cui

 258 ACTA SS. PAULINI EPISCOPI, SEVERI ET SOCIORUM MARTYRUM.
Cui sanctus Paulinus respondit Stultissime re- : repletus, jussit eos sine cessatione fustibus caedi.
rum, curcredis nos a cultura veri Dei et salvato- Sancti vero martyres Christi dixerunt ad Comi-
ris nostri Jesu Christi posse revocare? Jam noli in- tem : Miserrime. et sine sensu, et seductor ani-
ferre minas, quas non timemus; sed, quaecumque marum quoniam credis nos per tormenta tua
,

vis, exerce tormenta

corpus nostrum para-
: nam recedere a Dei nostri cultura Habemus enim !

tum ad omne supplicium. Tunc jussit Impe-

est Jesum Christum Filium Dei, qui praestat nobis
rator immanissimos ursos et pardos, valde fame virtutem.
cruciatos, mitti in sanctos Dei. 16 Tunc iniquissimus Comes fecitei in triplum oujusjussu
i/iix iteposita 12 Quos cum vidissent sancti Martyres Chri- augere tormenta. Tunc beatissimus martyr Chri- ernciantur
et neeanlur.
:• ritate m(-
sti, omni ferocitate et crudelitate repletos, facto sti Paulinus Episcopus dedit orationem in ipsis
tescunt.
signo Crucis, aspicientes in ccelum, dixerunt : tormentis [Christo] Domino dicens Domine :

Ne tradas bestiis, Domine, animas confitentes Deus omnipotens, creator omnium rerum visibi-
tibi, et animas pauperum tuorum ne obliviscaris lium et invisibilium, qui me ad cognitionem tuae
in finem. Et statim praedictae bestiae, omni fero- veritatis venire fecisti ; deprecor te, patersancte,
citate deposita, et factse mansuetae, sicut agni, suscipe spiritum meum modo ; quia tempus est,
venerunt, et posuerunt se ad pedes Sanctorum, ut jubeas me seculum derelinquere, et ad
istud
lingentes manus et plantas eorum. Tunc imma- tuam misericordiam pervenire. Haec cum diceret
nissimus Caesar nimio furore repletus, ait ad beatissimus Christi martyr Paulinus Episcopus
Sanctos Quae sunt istamaleficia, ut tam crude-
: simul cura beato Severo presbytero, reddiderunt
lissimae bestiaB, nescio quibus vestris carminibus spiritum Deo creatori suo. Videns hoc iniquissi-
conversae sint in agnos? Cui B. Paulinus respon- mus Comes Anolinus, dolore permotus, eadem hora
dit : Ista, quae tu vides, non sunt maleficia, sed jussit ibidem beatum martyrera Christi Theobal-
sunt beneficia Dei omnipotentis, cui si recte cre- dum militem cum aliis multis capitalem subire
dideris, et pcenitentiam de sanguine Sanctorum, sententiam et corpora eorum inhuraata relinqui. E
quem effudisti, pure ipsi obtuleris, vitam adhuc Postmodum vero idem Anolinus missus
17 Mortcm ubi
subicrint SS.
poteris consequi sempiternam. Nam venti et Mediolanum gloriosos Christi martyres Nazarium Lucas Diaco-
mare obediunt ei. Bestiae, ut vides, invocato et Celsum atque Gervasium Protasium multis nus etTheo-
et
Christi nomine, mansuefactae sunt. Quanto ma- cruciatibus affectos decollari praecepit d.Locus baldusmiles.
d
gis, Imperator, decet [te] creatorem tuum cog- autem, ubi decollati sunt gloriosi martyres Chri-
noscere, et illum solum adorare. sti Lucas Diaconus et Theobaldus miles atque
Dum ail 13 Quod audiens Imperator, nimio dolore per- alii multi non multum distat a loco, qui vocatur
morlcm cs-
sent iiiintiitt-
motus, statim prosiliit e solio suo, mittens eos ad latus Historiag leonum e. Hoc audiens gloriosus
ti, oranti S. Anolinura Comitem, dicens : Istos raaleficos et Christi Confessor et presbyter senex Antonius,
Paiilino
deorum nostrorum inimicos sine audientia facias [qui tunc in montibus, qui sunt inter Lucam et
diversis cruciatibus interire. Postquam Comes Pisas, vitam agebatsolitariam f) venit noctu cum
accepit imperiale praeceptum, jubet eos in ferali beato Valerio et Victore, Luciano et multis aliis
carcere retrudi, donec excogitaret, quali poena Christianis, et rapuerunt pretiosa corpora San-
eos afficeret. Eadem nocte beatus Paulinus Epi- ctorum, et cum hymnis et laudibus sepelierunt
scopus dedit orationem Domino, dicens : Domine ea noctu.
Deus omnipotens, qui dispersa congregas, et 18 Corpora vero Sanctorum martyrum Paulini Locus sepul-
congregata conservas, auge fidem in te creden- et Severi atque Theobaldi secrete mirifice sepul-
tium, ut Lucanus populus, qui per me tuo sancto ta sunt in sarcophagis mundis et novis in civitate
nomini credidit, augeatur, et crescat, et Eccle- Lucana in Ecclesia sanctae Trinitatis a meridie
siae, quas ad tuam laudem et gloriam dedicavi, in parteorientis. Alia vero sepulta sunt non
stabili robore et firmitate consistant ;
per te, Jesu multum longe ab eo loco, in quo decollati sunt.
Christe, Salvator mundi, qui cum patre et Spi- Sed non post multum temporis ad Ecclesiam
ritu sancto es coaeternus, et vivis et regnas in sanctae Trinitatis translata sunt, et ibidem miri-
secula seculorum. Amen a. fice sunt collocata. Martyrizati sunt gloriosissimi
LBCTIO \\. 14 Curaque hanc orationem complesset, appa- martyres Christi ad pedem montis Pisani ab
apparet an- ruit ei angelus Domini, in ipso carcere, nimio Anolino Comite sub Imperatore Nerone, quarto
gelus.et prte
lllllltltli l/»l
splendore coruscans , et ait : Pauline, dilecte IdusJulii. Translatio vero Sanctorum est die
morlem. Dei, exaudita est oratio tua. Cras [enim] per Kalendarum Aprilis. Regnante Domino nostro
martyrii palmam Regi nostro immortali animam Jesu Christo, [cui est honor, et gloria, virtus et
reddes. Corpus vero tuum in civitate Lucana in imperium in secula seculorum. Amen g.]
ecclesia sanctae Trinitatis b, quara tuis manibus
consecrasti, erit sepultum. Per te nimirum po-
pulus Lucanae civitatis augebitur c, et te ibi exi- ANNOTATA.
stente Patrono , civitas illa raanibus hostilibus
nullo tempore destruetur. Et statim discessit a In ecclesix S. Paidini codice rubris chara-
Angelus ab eo. Tunc beatissimus Paulinus Epi- cteribus, teste Florenlinio in notis hic interpolatur
scopus egit gratias omnipotenti Domino, dicens : continuanda lectio, insertis his verbis Oratio :

Gratias ago tibi Domine misericors, Jesu Chri- beati Paulini Episcopi deinde interjecta, ut addit,
;

ste, qui me per Angelum tuum visitare dignatus magna littera D variis coloribus picta, sequen-
es, et exaudire, et certum reddere glorias tuse. tis initium orationis Domine Deus omnipo-
:

Sistuntur 15 Mane autera facto jussit iniquissimus Co- tens, etc.

sanetl Vart\
mes Anolinus beatos Martyres Christi ante suum b Codex Cathedralis liabet : Corpus vero tuum
re* Comiti
Anoiino conspectum adduci et sedens pro tribunali dixit in ecclesia sanctae Trinitatis.
;

c In codice Cathedrali est : Populus illius civi-

ad eos : Sacrificate diis immortalibus, ne male
tatis augebitur.
pereatis. Responderunt sancti Martyres Christi,
d De Nazario et Celso agetur die 28 hujus ; de
dicentes : Non sunt sed daemones, qui te et
dii,
Gervasio Protasio actum 19 Junii, ubi in Com-
et
principem tuum habent perdere in aeternum in- mentario prxvio § 5, num. 43 Anolino, verosimi-
teritum. Tunc Comes, ha?c audiens nimio furore liter hic personalo, larva detrahitur.

e Codex
 DIE DUODECIMA JULII. 259

e Codex Cathedralis nonrecte legit: LatusYsto- vavit oculos cum aqua, ubi fuitmissum brachium ex m«s.
ria Leonum reclius Paulinianus Lacus Ystoriae
; : S. Paulini ; et statim sanata est. Benedictus
Leonum. Deus !

Codex Cathedralis : Senex Antonius venit

f 5 Fuit quidam homo, qui vocabatur Jacobus, pesboviifra-
noctu cum beato Valerio. In codicis Pauliniani de loco, qui dicitur Allemura. Contempta festi- Cuscura-
margine, teste ssepius laudato Florentinio, parum
vitate B. Paulini, in die S. Paulini junxit boves
dissimili charactere post verba senex Antonius ad-
suos, et ibat ad laborandum. Dum iret per viam
duntur uncis inclusa.
bonam et planam, unus illorum boum extorsit
g Jta habet codex ccclesix S. Paulini ; clausula
nncis inclusa abest a codice Canonicorum ecclesix pedem suum dexterum, et quasi fracto, suspen-
Cathedralis. dit bos pedem a terra, et nullomodo valebateum
ponere in terra. Ule rusticus, ut vidit, vociferan-
do plorabat et dicebat Deus et quare ' et : ! '
alias cl
quomodo amisit bos pedem suum ? Nescio quo-
*
1.
uan(, o ami-

MIRACULA modo. Deus mortuus sum quia nempe nihil

aliud quasi habebat. Et cucurrerunt omnes de meus
! :
aiia» bos
-

domo sua ad plangendum cum eo, et sic plan-

gendo in illa via apparuerunt duo religiosi cum
veslimentis albis. Unus de istis dixit ei : Frater,
Ex Ms. D. Francisci Marice' Florentinii, quare ploras?Et ille respondit Non videtis,
sic :

collato cum editis apud eumdem in quoniam ego amisi pedem bovis mei? Et nescio
quomodo. Et ille religiosus respondit Noli flere.
opere posthumo , inscripto Hetruscce :

Dominus sanabit eum. Consulimus tibi, quod tu

pietatis Origines.
numquam habeas in contemptum festum glorio- p
sum B. Paulini, patris tui ; sed honora eum toto
tempore vitae tuae. Et signavit eum et statim ;

lltigmi iniil-
tilitdo
Ptiiilini sti-
ope S De sumus Auctore, qui heec miracula
nonnulla in Commentario praevio, sicut
scripsit, priefati sanatus
derunt eos.
est. Et disparut :unt, et amplius non vi-

milti. etiam de tempore, quo scripta sunt. Superest igi- 6 Quaedam Domina de contrata b S. Alexan- b
!? ' ,l " s '!>"-
tur ut, qxue huc dilata sunt, subjiciamus : Si demi- dri, cuius nomen dicitur Genovese, sub fide
i • • • ,• • • • o », i •
ctts, pnmo
raculis suis (id est S. Paulini) dicere volumus, sanctae chnstiamtatis dixit Pnon S. Alexandri, stjer, deinde
vwrtuus
unum de mille minime scribere poterimus sed ; et mihi c. presbytero Pagano S. Paulini ; In illis -

aliqua dicemus ad confirmandam ipsius glorio- diebus, quando fuit inventum corpus B. Paulini,
sam inventionem, in die processionis suae, sicut ego habebam filium unicum, qui carissimus erat
ipsi retulerunt nobis, in virtute Dei plus quam mihi. Accidit, ut infirmaretur, et gravaretur ad
'
tiiitts ix. lx *
infirmi sanati sunt de diversis infirmitatibus mortem de pessima infirmitate. Custodivi eum
« erant enim positi ad balchiones a, et statim cum plus quam per unum mensem. Quadam vero no-
videbant gloriosum corpus cum processione, sa- cte ego tristis et timida exspectabam, ut expira-
nabantur. Inter quos fuit quaedam domina Maria, ret. Et ego subito inspirata a Deo ;
post matuti-
quae habebat filium paralyticum per tres annos. num in aurora diei, ita fuit mihi dictum in spiri-
fl/idspei-sc Posuit eum ad balchionem ; et statim puer ipse* tu : Accipe filium tuum, et porta illum ad corpus
sanatus surrexit. Quaedam alia, revertente pro- illudgloriosum B. Paulini; Dominus reddet eum
cessione (erat enim caeca per tres annos) lavavit tibi.Et statim accepi eum nudum, et posui illum
se de aqua, ubi erat missum brachium S. Pauli- in gremio meo eram enim ego sine sensu et : ;

ni, et statim vidit. quanti caeci, o quanti para- sine chlamide portabam eum ad ecclesiam B.
lytyci sanati sunt! Dicendo veritatem, in virtute Paulini. Cum ego fui in curia B. Alexandri, ego
Dei, in anno illo plus quam quingenta corpora vidi eum finitum, spiratum et mortuum. Et steti

sanata sunt de omnibus infirmitatibus. Accipien- aliquantulum ibi ; etvereinveni eum mortuum et
tes de marmore, ubi jacuit corpus B. Paulini, spiratum. Et dicebam infra me : Quid faciam ? p
C statim sanabantur. Et quasi sine sensu accepi eum ; et subito spira-
£ iio captivi 2 Item duo fratres erant in Lombardia in uno tum portavi eum apud ecclesiam S. Paulini.
liberati.
carcere positi, et capti recommendaverunt se B. 7 Sacerdos non erat in ecclesia in illa hora. nifitri ad cor-
pus S. Ptiuli-
Paulino cum lacrymis et devotione. Nocte ve- Erat in ecclesia unus puer et ego dixi ei Ubi in pra ejus- ; :

niente, invenerunt carcerem apertum et exie- est corpus B. Paulini ? Et ille indicavit mihi; et dem filii so
runt. Item quidam alius de Garfagnana veniebat er j •
„ t ,™ bi spitateoranti
ego accepi fihum meum nudum et mortuum. Jit
de Lombardia fuit enim captus a vespillonibus
: ; posui eum super illam pilam, ubi erat corpus B.
ligaverunt manus et pedes ejus, et quaarebant Paulini ; et dimisi eum, et projeci me cum ca-
ab eo pecuniam. Ille vero recommendavit se B. pillis extensis in terram prostratam " ; et amaris- '
nlias in ter-
ro prostrata.
Paulino cum devotione magna. Erant illi sex, sime flebam. Percutiebam pectus meumet dice-
qui custodiebanteum. Sicut placuit Deo, omnes bam Deus
: tu bene potes reddere filium !

obdormierunt. Et venit quidam juvenis, et ab- meum, si tu vis, propter amorem istius gloriosi
solvit eum a vinculis, et liberatusest. Martyris. Numquam me hinc elevabo; hic mori-
Crus infla
tiim; 3 Item quidam de plebe S. Stephani habebat ar, nisi eum mihi reddideris. Sic dicendo et flen-
crus suum fortiter inflatum. Medicus percussit do, stabam, etnon recedebam, nec filium meum
eum cum ferro in percussione illa vovit se B.
;
tangebam. Dum sic starem, ego accepieum, et
Paulino, et promisit implere omnes lampades posui in gremio meo. Et iterum erat mortuus.
ecclesiae suae de oleo suo. Medicus post percus- 8 Ego autem amarissime flebam et posui me viv

sionem fasciavit eum. Alia vero die voluit eum juxta altare ad sedendum, cum filio in gremio
iterum curare invenit eum sanum et nullum
, meo, et plorando dicebam Numquam hinc me :

signum incisionis habentem, ubi incisus erat. elevabo hic moriar, nisi reddideris mihi filium
;

>nutier lubo
ransocuii
4 Quaedam domina habebat maximam infir- meum, o gloriose Martyr. Et sic stando et
.

mitatem per multos dies in oculis suis. Venit cum plorando, vidi faciem suam, qiue pallida erat, . al
devotione magna ad ecclesiam S. Paulini, et la- rubeam venientem. Ego fortis ' exclamavi: ler.

B.-
 260 DE S. H.EMORRHOISSA EVANGELICA.

B. Pauline, redde raihi fllium raeum. Ipse sta- festum B. Paulini veniret, miraculose diotum La- D
tim aperuit oculos et revixit. Ego autem misi zarium ejus filium de carcere liberavit.
mamillam in os ejus, et accepit ; et glorificavi 10 Cura enim in carcere esset cum multis, ,
cmerc u.
Martyrem gloriosum, qui talem fecit per exportellum d exivit custodes berat "r.
Deum et ipse solus ;

d
mihi gratiam ipsa enim die ivit per contradam,
: carcerem custodientes, nullus eum vidit, nec ira-
erat enim sexta feria, ac si nullum malum ha- pedimentum praestavit. Et cum laetitia reversus
buisset. Et omnia ista pluries interrogata, sub ad civitatem Lucanam, in ecclesia B. Paulini
fide S. Trinitatis affirmavit. gratias multas cum dicta sua matre et multis ,

Jlius, voto 9 Qusedam Domini Philippa, de con-

nobilis aliis suis parentibus Deo et B. Paulino reddidit.
facto, trada S. Paulini, cura magna devotione ad praa- Et dicta Domina votum suum adiraplevit ad lau-
dictam ecclesiam venit, et presbyterum Paga- dem et gloriam Domini Jesu Christi ,
qui vivit
num, ipsius ecclesise rectorem vocavit, et dixit et regnat in secula.

ei : Promitto Deo atque beato Patrono nostro

Paulino, et votum in manibus vestris facio; quod
si Dominus meritis S. Paulini filium meum La- ANNOTATA.
zarium, qui Senis teneturin vinculis, reddiderit,
quod ego toto tempore vitas meaa festum faciam
omni anno. Primo ejus festi vigiliam jejunabo
a Balchiones, balcones sunt exedrx prominen-
' tes ; Italis balconi, Gallis balcons.
secundo diem festum celebrabo ; ac quatuor sa-
bContrata, auast conterrata, terrxtractus, vicus.
cerdotibus, eos solemniter reficiendo in ipsa fe-
c Pandi liic horum miraculorum scriptorem no-
stivitate beati Patris nostri Paulini ; et similiter
tavimus prxvie num. 50.
ardere faciamunam lampadem ante gloriosum & An per hanc vocem intelligas portellam seu
suum sepulcrum et sic cum lacrymis voto facto
:
parvam portam exteriorem anforamenmajus inmo- ;

recessit. Ille autem, qui devotiones cordium no- dum fenestrx, per quod fortasse exportabantur ea,
scit, desiderium suum adimplevit, et antequam quse captivornm usui inserviebant ?

DE S. ILEMORRHOISSA EVANGELICA
NOMINE, UT VOLUNT, VERONICA.
J. P.
CJESAREJE PHILIPPI IN PHCENICIA.

Hieronymii8.de locis Hebraiciscol. 1418 impressio-

nis Pariensis anni 1609, distinguit Dan a Paneade
«OMMENTAMUS IIISTORICl S.
Dan
his verbis : viculus est in quarto a Paneade
milliario euntibus Tyrum; qui usque hodie sic
§ I. Caesarese Philippi notitia; Sanctae
vocatur, terminus Judseaa provincise contra se- F
ptemtrionem. Qua vero occasione inditum ei fueril
cultus ac nomen; elogium ; confusio; Cxsares Philippi nomen, discimus ex Josepho lib.
statua Christo erecta. 18 Antiquit. cap. 3, pagina 618 : Philippus quo-
que Tetrarcha Paneada, sitam ad Jordanis fontes,
instruxit aedificiis, indito Cassareae nomine factum
;

Philippi, Photio Codice 271,

Cxsarea
mitd
col. innectit Labbeus anno 25 JErse Christianx. Eodem
1508, nrbs Palxstinx, videlicet in pariter Cxsarex Philippi nomine nuncupaturaPhi-
fwibus ejus versus regionem Chalcidis ad lostorgio loco citato : scd corrigitur a Gothofredo in
ortum Jordanis, ct radices montis Libani Dissertationibus pag. 282, quod novum hoc nomen
Cxsarea Sozomeno libro 5, cap. 21, urbs Phoenices, quam ab Hcrode Magno ei inditum referat , ut videsis in
Phitippi, ud
Paneadem nominant, nomen olim habuit Dan ab Supplementis Philostorgianis qui non hanc, sed
/i rdani fon- ,

us sita, iis, qui crant ex ista tribu, quae prius Lais diceba- Cxsaream Palxstinx xdificarit.
tur : sic quoque legitur Judicumcap. 18, tr 29. Hoc 2 Nomen illud non semper retinuit, sed, auctore aliis "'''"'„,
etiam observat Philostorgius Historix Ecclesiasticae Josepho libro
20, cap. 8, pag. 698, hoc tempore f^^pX-'
lib.7 Paneas inquit, antiquitus Dan vocabatur,
: : Agrippa junior Rex, Agrippx I filius, prolatis ta.
appellationem a filio Jacobi Dan, phylarcho eo- pomoeriis Caasarea», quas Philippi dicitur, mutato
rum, qui eam tunc incolebant, nacta. Dicta eliam nomine in Neronis, tum regnantis honorem, vo-
fuit Paneas sive apliquum nomen, cum gentiles
;
cavit eam Neroniada. Notat Tillemontius tomo 7,
simulacrum Panis, ut idem auctor censet, in ea pag. 363, credi haud multo post e Romanis redu-
posuissent , in Paneadis nomen transierit ; sive ctam esse in coloniam , idque deduci a variis nummis
quia jacet ad pedes Panii montis, ut loquitur Eu- Latinis citatque Spanhemium
; 913, lib. 9, pag.
sebius libro 7, cap. 17; sive, ut est apud Josephum 914 et 895 ; in quibus
Cxsarea sub appelletur
libro 1, de Bello Jud. cap. 16, pag. 746, propter Panio, aut Cxsarea Paneas. Eusebius autem ubi
Jordanis fontem, qui locus vocatur Phanium. S. supra, dicit, Phoenices Paneada norainare eam per-
 DIE DUODECIMA JULII. 261

rexisse. In Geographia sacra Caroli a S. Paulo morrhoissam hanc, leste nostro Cornelio a Lapide in
imq. 304, sub alio nomine comparet: Paneas, in- cap. 5 Marci Evangelistx, wcaJ Veronicam, occur-
Ptolomaeo, Caesarea Paniae, vulgo Belinas, su et velo, ut volunt, Christo ad montem Calvarue
nnit,
Guilielmo Tyrio et Postello testibus quam cog- ;
tendente,notissimam :dequa die iv Februarii ; item

nominationem hodieque perseverare, ex iisdem, quos xxv Martii inter Prxtermissos, et in Responsioni-
atque ex Brocardo refert Baudrand. Nonpro- bus Papebrochii parte 1, pag. 19 s ubi addubitare
citat
Apostolorum Princeps protulit illustrem se significat auctor de malronx Veronicx istius
cul hinc
confessioncin divinitatis Jesu Christi, qui eam existentia. Morbus, quo laborabat Sancta, Haamor-
illam
rhoissse ei nomen indidit, derivata radice a Grxco
clavium, etprimatus Ecclesix prxrogativa remune-
Locum hunc cum Cxsarea Palxstinx, a\p.a, sanguis et peco, fluo
, quasi dicas sangui-
ratus est. ;

Turris Stratonis olim dicta, imperite confu- fluam. Ceterum non putamus cum a Lapide verosi-
qux et

sum fuisse in Actis S. Procopii Ducis ac Martijris,

mile essc, eam fuisse Martham, sororem Magdalenx,
monuimus in Commentario ejus prxvio tomo 2 vel alterius Marix de qua controversia suo loco.
;

Julii, § 2, pag. 554, num. 18 hxc enim altero :

S. Ambrosius tomo 2 Operum, libro de Salomone,
Hierosolymm, quam illa cap. 5 tradil, Christum largum sanguinis fluxum
tanto spatio vicinior est ;

etiam siccasse in Martha non ideo tamen minus ab Hse

iacetque ad mare Syriacum, bidui circilcr aut ;

minus a sancla cadem TJrbe remola. De qua re vi- morrhoissa nostra distingui debet , quee est Syro-

desis Tillemontium Tomo 1 in notis, pag. 569. Ob-

Phwnissa, et Cxsarea Philippi oriunda , ut supra

serva dcniquemedio seculo quinto sedem episcopalem

ex tabulis Grxcorum retulimus, alque ex Eusebio

Cxsarex Phiiippi fuisse uli liquet ex Concilio,

mox referemus ; et Baronius recte observavit anno
Chalcedonensi apud Labbeum tomo 4, col 588, ubi 31, num. 74, aliam notam characteristicam indigi-
subscribitur Olympius episcopus Paneadis._ gans ; Quamobrem cum non liceret ullo pacto

Otltus Sun- 3 S. Hasmorrhoissam non scio alicubi notari in Judseis siraulacrum cujusvis quavis occasione
cix ttpud
Fastis Latinis hoc die quo apud Grxcos signatur in formare, non potest, eam fuisse Judsam
dici
Grxcos cum ;

elogui. Supplemento ex Sijnaxario Sirmondi, et Ms. Chif- feminam, Martham, Mari» et Lazari sororem.
R fletii cum nomine proprio prout sequitur : Mvyjpi ,
Ad heec, Marlha Bethanix habitabat juxta Jerusa-
rrjs ayiac, Bepovixris tfj( aip.oprj6ov, r/j{ iaQeidYii lem, non Cxsareec in Phxnicia.

r.aoa tou Xptorou. Id est : Memoria S. Veronices 5 Huc faciunt, qux ex nostro Salmerone tomo
profluvio sanguinis laborantis, quae a Christo 10 Commentariorum in Historiam Evangelicam
sanata est. Subjunguntur sequentes duo versiculi i
tractatu 33 de Nicomedo in Evangelio suo Haemor-
rhoissam vocatam fuisse Veronicam, relata sunt
*0\ov vorcrdi opaTTZTai oou vvv, A6yt, tomo 1 Februarii pag. 454 occasione S. Veronicx
"H xpaoroJou aot ptdvov 3pat,apkiiYi, matronx Hierosolymitanx ubi additur ex laudato ;

Te nunc prehendit, Christe, totum spiritu ;

Salmerone, sibi hactenus compertum non esse,
Quse prenderat tibi fimbriam solam prius. an eadem haec fuerit, qua hoc officium oblati veli
Christo pnestiterit. Eadem, ut dicta pag. 454
Elogium ibidem sic sonat : Auzri upfi/iTo ix itoliuic, habes, asseritur in Vita Ms. S. Amatoris, in Ms.
Havr]iSoQ. "Hti? napa xoxi Xpioroii iaOdaa, rov Florario, et in Chronicis sub nomine Juliani Petri,
toiJtou avtjptavra r.aliii Tiyyoupyr]aa<ja, 19VWS rrpo et Jacobi Philippi Bergomensis ,
qui citantur ibi-

tov TavTrii oiV.ou, vTth TravTcov 7rpoazuv£taSat. Ka/u; dem variis locis per decursum Commentarii Histo-
oe xat QEOtpiXw? TToXtTsuaaftev/i , to £7rtXEi7iov tVj? rici ; ubi quoque exponitur ex eadem causa credi

Zu-fe avTfiC, , ev eip>;vr) Trpo; Kuptov av£TrauaaTO. eamdem, qux a mulieribus potissimum invocatur in

Hsec e civitate Paneadis oriunda fuit. Qure post- propriis huic sexui morbis, licet per syncopen appel-
quam a Christo sanata esset, statuam ipsius belle letur S. Venica seu Venisa; qux prope Rothoma-
et affabre fieri curatam, ante domum suam po- gum pro quocumque fluxu sanguinis colilur.Tn quod
suit, ab omnibus adorandam. Reliquo autem vftse argumentumplura istic reperies cum monito, eam ;

tempore bene ac religiose traducto, m pace apud cum Veronica matronaHierosohjmitana, ne confun-
Dominum requievit. Sanctam cum nomine Bcpovtx*] das, aut cum S. Venisa, si hxc ab illa diversa sit,
hoc die etiam habetMenxum quodnomen
Chiffletii; ut arbitrantur nonnuUi, contra quos in re dubia
et Tillemontius tom. 1, pag. 20 memorat, ubi cum nihil etiam hic statuitur. JEque incertum est, quid
modica mutatione prxlerea scribitur Berenice. causx fuerit, quod Veronicam Hicrosolymitanam
Confusio 4 Observat idem Auctor, nesciiv se, unde Ma- cum Haemorrhoissa nostra confuderint. Potuit forte
cjtistlcm non
«tiitc.ipeutli- cariusMagnesius auctor seculi tertii, aut quarti illa a fluxu sanguinis similive morbo divina ope
quod dicit nempe ealn fuisse Principem
acceperit, : sanata fuisse, et ob similitudinem morbi et cura-
Edessanam neutiquam hanc esse ideam, quam
;
tionis ejus, confusionis cum Evangelica occasionem
de illa nobis dat Evangelista. Unde ilie hoc asse- prxbuisse; siquidem umquam
extiterit in rerum na-

rat, sicut non divinamus, ita asserenti auctori tam tura Veronica matrona Hierosolymitana; de
illa

antiquo non contradicimus ; nec satis perspicimus qua controversia, a Papebrochio post alios mota,
qua exparte ipsi contradicat idea Evangelistx, non nihil decidimus, non invidentes, ut cum ipso loqua-
magis quam Baronio ad annum 31, num. 74, indi- mur loco supra citato sanctae mulieri cultum suum
fjitanti eam mulierem nobilissimam fuisse seque sed gratissimum habituri, si Sedes Apostolica,
ac ditissimam ; tacite quasi insinuante Evangelista ad eximendam omnibus quatemcumque dubita-
mugna fuisse in re, quando dicit : annis duodecim tionem,nomen ejus Martyrologio Romano resti-
afflictam, et multa perpessam a compluribus me- tui curet, sanctitatemque illius suprema definiat
dicis, erogavisse omnia sua. Adde erectam ab ea auctoritate.
statuam, de qua mox. Plura de dicto Magnesio 6 Jam vero non erit alienum a prxsenti instituto Historia stu-
tua ub Ha-
Tillemontius tomo 4, a pag. 307; ubipag. 308 ex audire Eusebium, de statua Servatoris supradicta morrhoissa
ipso refert, celebrem ad ca usque tempora in Meso- sic memorantem libro 7, cap. 18 Ecclesiasticx Histo- erectae.tEu-
sebio;
potamia Veronicae seu Berenices memoriam fuisse. rix, ex versione ac recensione Henrici Valesii. Sed
Fallarne, si conjiciam inde illud nomen in Grxcos quandoquidem hujus urbis mentionem fecimus
fastos transfusum esse ? Nisi malis eidem nomini (de Paneade seu Cxsarea Philippi loquilur) non
prxluxisse pseudo-Evangelium Nicodemi,quodIIx- incongruum fuerit rem quamdam memoria in

primis
 262 DE S. H.EMORROISSA EVANGELICA.
primis dignam posteris tradere. Etenim mulie- servent et venerentur. Nam cor Zuingli com-
repertum maguo cultu ser-
rem illamt sanguinis profluvio laborantem, quam busti, inter cineres ,

ex sacris Euangeliis discimus a Servatore nostro vant ejus asseclae Zuingliani, ait Capito in vita

curatam fuisse, ex hac civitate originem traxisse Zuinglii.

ferunt ; domumque ejus ibidem conspici, et collati

ineam a Servatore nostro beneficii illustria extare
monumenta. Quippe juxta januam domus illius, § II. Alia ejus elogia; veritas statuae ab
aenea mulieris effigies stare dicitur columnae la- Haemorrhoissa erectse stabilita.'
pideae imposita, genibus flexis, protensisque ma-
nibus instar supplicantis. Ex adverso autem
effigies viri ex eodem metallo conflata, stantis, Quod si de elogiis hujus sanctx Mulieris quserir Elogiumsan-
ct& htijus
ac diploide decenter induti, manumque mulieri mus , tametsi nullus scriplorum de ea memi-
mutieris ex
porri^entis. cujus pedes in ipsa basi ignota
Ad nisset, phis unum omnibus, debet nobis esse testimq- Eivtnqetio.

quaedam nasci dicitur planta, quo3 ad fimbriara nmmvelunicum,inspirante Spiritu Sancto prolatum
usque aeneae diploidis assurgensdepellendis omnis ab Evangelista Marco cap. 5 ; ubi ad omnem retro

generis morbis praesentissimum remedium est. secuturx posteritatis memoriam el annorum conse-

Hanc statuam Jesu Christi speciem referre aie- que^itium imilalionem, qraphice et pathetice fidem
bant. Mansit porro ad nostra usque tempora ; ipsius exhibet his herbis : Et Mulier, quae erat in

nosque adeo urbem illam ingressi, ipsam conspe- profluvio sanguinis duodecim, et fuerat
annis
ximus. Nec vero mirandum est, gentiles a Serva- multa perpessa a compluribus medicis, et eroga-
tore nostro beneficiis affectos haec prsestitisse verat omnia sua nec quidquam profecerat sed
, ,

cum Apostolorum Petri et Pauli, Christique

et magis. deterius habebat cum audisset de Jesu, :

ipsius pictas imagines, ad nostram usque raemo- venit in turba retro, et tetigit vestimentum ejus.
riam servatas in tabulis viderimus. Quippe Prisci Dicebat enim, quia si vel vestimentum ejus teti-
illi absque ullo discrimine cunctos de se bene gero, salva ero. Et confestim siccatus est fons
meritos gentili quadam consuetudine tamquam sanguinis ejus, et sensit corpore, quia sanata
servatores colere hujusmodi honoribus consue- esset a plaga. Et statim Jesus insemetipso cog-
verunt. Ita ille, ac post eum Rnfinus Hbro 7 cap. , noscens virtutem, quae exierat de illo, conver-
14. Item Acta S. Artemii Martyriis apud Surium sus ad turbam, aiebat Quis tetigit vestimenta
:

xx Octobris, cap. 38. Rem gestam etiam recertset mea ?Et dicebant ei discipuli Vides turbam :

Philostorgius Hb. 7, num. 3, de quo aliquoties comprimentem te, et dicis Quis me tetigit? Et :

recurret sermo , atque Cedrenus impressionis novx circumspiciebat videre eam, quae hoc fecerat.
Parisinx Regix tomo 1, pag. 305. Porro historix Mulier vero timens et tremens, sciens, quod fa-
hujus narrationem nimis grapltice consonare iis, ctum esset in se, venit et procidit ante eum, et
qux Actorum S. Procopii
recenset auclor prxdictus dixit ei omnem veritatem. Ille autem dixit ei :

in eodem tomo, pag. 564, quam ut hic ex ipso sua Filia, fides tua te salvam fecit, vade in pace, et
non descripserit, ibidem tomo citato observavimus esto sana a plaga tua. Res gesta etiam narratur
pag. 554, num. 16. Matthxi cap. 9, et Lucx cap. 8.
eujusdgectio 7 Quid ve.ro de veneranda ista statua postea 10 Magna itaque Haemorrhoissae hujus concepta Magna cjtts
in Juliani /ides aliis
apostalx slu-
factum sit a Juliano, vel jam tum impiissimo secu- de virtute Christi fiducia nec minor ipsius fides, ,
inrtutilius
ttin punita : turorum Iconoclastarum prodromo juvat audire ex , fiducix fundamentum ! Quia vero fides, ut docet conjuncta.
Sozomeno libro 5, cap. 21, ubisic loquitur .-
Ex iis Tridentinum Sess. 6, cap. 8, est humanae salutis
porro, quas regnante Juliano acciderunt, istud initium,fundamentum et radix omnis justifica-
minime praetereundum est , quod et potentiae tionis, sine qua impossibile est placere Deo, et ad
Christi, et divinae adversus Imperatorem irae filiorum ejus consortium pervenire ; ideo ad illam
argumentum est raaximum. Nam cum Iraperator fidem, qux perfeclissime in hac Sancta excelluit, et
didicisset, Caesareae Philippi (urbs est Phoenices, super qua tamquam basi superslructa fuit ingens et
quam Paneadem nominant) insignem esse sta- heroica illa fiducia de consequenda pristina sanilate.
tuam Christi, quam mulier sanguinis profluvio, quamvis jam lot annorum spatio frustrata, tentatis
quo jara dudum laborabat, liberata, ibi dedica- omnibus humanis remediis; ideo, inquam, ad illam
vit, ea subversa, imaginem suam ejus loco posuit. tamquam ad primum principium, aliarum ipsius
Statim vero ignis summa vi e ca^lo delapsus, virtutum exercitia referenda sunt ; utpote ardentis-
pectus statuao et vicinas pectori partes discidit; simi amoris erga divinum suum sospitatorem , gru-
caputque una cum collo dejecit, et pronum humi tiarum actionis cum perpetua tanli beneficii memo-
infixit, quatenuspectoris pars dirupta erat. Atque ria, exactamandatorum observatio intima erga di- ,

ex eo tempore statua ad hunc usque diem ejus- vinum servitium affectio, etc, etc. Quibus virtutum
modi specie perseverat, fuligine fulminis obsita. ornamentis instructa, vita msuam sancte transactam
Christi vero statuam tunc quidem pagani trahen- sancto fine clauserit.
tes per urbem confregerunt. Postea vero Chri- 11 Egregie sanctx Mulieris, et erectx ab illa Egreole ea%
S.
stiani collectam in ecclesia reposuerunt ubi statux elogium contexit S. Asterius, qui vixit versus prsdical
Asteritts.
etiamnum servatur. annum cccc, fuitque Episcopus Amasex in Ponto.
quod confun- 8 Ceterum ex basi, cui imposita erat haec sta- Ita loquitur de Haemorrhoissa apudPhotium eodem
debet
clerc
tua, commemorat post Eusebium exortam fuisse Cod. 271
jEnea statua sanantem honoravit,
antiquoi m :

ilinms l,'i'lir- plantam ad omnes languores et morbos curandos hoc donum beneficio non indignum putans et ;

cltisttis.
potentissimam, cujus, ut addit, speciem nullusex statua illa per multos annos duravit ad redar-
medicis aut empiricis no\erat. Quibus omnibus, de gutionem eorum, qui Euangelistis mendacium
admirabili virtute slatuxet imaginis Servatoris no- adscribere audebant et statua ad nostra usque
;

quadrat epiphonema, conlra er-

stri expositis recle tempora servata fuisset, ut utrumque ostenderet
rores veterum ac recentiorum iconomachorum, quod et Dei miraculum, et Mulieris gratum animum ,

habet a Lapide loco cilato: Julianum imitanturno- nisi Maximinus ille, qui ante Constantinum Ro-
stri novantes, qui Sanctorum reliquias abjiciunt, manorum Imperator fuit, impiusidolorum cultor,
mergunt et comburunt , cum suorum reliquias et Christo in statua invidens, aeneam statuam

sustu-
 DIE DUODECIMA JULII. 263

sustulisset ; auferre non

etsi rei factae memoriam bis in toto isto textu repetitum, at toto fere ejusdem AIXTOKE
J. P.
potuit. Ecce igitur statua quidem non apparet, decursu ant saltcm pro magna ejus parte implicite
Euangelium vero miraculum illud ubique praedi- subintellectum, neutiquam in historix, qua de agi-
cat, et Hemorrousa ab Oriente usque ad Occi- mus, veritatis prxjudicium vergere, ei vel obesse.

dentem celebratur. Et laboravit in vanum, qui Nam quis mihi pcrsuadeat rb aiebant, et similia
materiam sensu comprehensibilem sustulit sta- : semper in rebus dubiis, numquam in certis adhiberi?
tua enim erecta, et apparens tacebat inanime quse videlicet certx quidem habeantur in substantia,
miraculi monumentum, sed fama opus cumverbo incertx autem in adjunctis seu circumstantiis ; ita ul
assumens, quotidie urbes et vicos percurrit, be- quando auctores dicunt aiebant, non statim sit si-

neficium Domini depraedicans. Ex elogiis inter se gnum, cos loqui per modum dubitantis de substantia
coltatis oriuntur quxdam difficultates, quas discutie- rei, sedtantum de ipsius circumstantiis. Idque hic
mus posthac ; ut non supervacaneum fuerit plura tocum habet in Eusebio. En textum Hinc (Paneade) :

verbatim hic transcripsisse. aiebant oriundam ; domumque ejus in civitate

Gotliofredus 12 Statux hujus veritatem arrodit Jacobus Go- ostendi ; et Salvatoris erga illam beneficentiae
statiue veri- mirabilia permanere tropaea. Facile hic admisero
thofredus in Dissertationibus Philostorgianis pag.
tatem inftr-
marc nitens 170; donec tandem ex leviuscula conjectura eam Eusebium loqui non quidem per modum dubitantis.

penitus evertat, propositis prius suis rationibus. At per to 'zkzyov, sed minus certo affirmantis non rem
quxnam illx sunt? Eusebius, omnium antiquissi- ipsam, sed congeriem adjunctorum, qux rem circum-
mus, imaginis ipsius spectator, ex vulgi tantum stant. Stare, eoravai (subaudi zlzyov) in alto lapide

ore seu traditione, at non et de narratione cer- ad fores domus ejus aeneam effigiem Mulieris, in
tus, habet ilzyov (id est, aiebant aut inquiebant.) genua inclinatam, extensis antrorsum manibus
Quomodo et Sozomenus, etsi credulus magis, et supplicanti similem. Loqui hic auctorem affirma-
ex eo Nicephorus, miraculosam hanc historiam tissime eteodem modo, ac si abesset i\zyov, hic sub-
inter eas ponit, quse solis indigenis per tradi- intellectum, planum moxfiet ; si excipias substanti-
tionem antiquam sunt cognitse. Quasi vero ea vum r/.T'J7r«fjia quatenus idem significat quod
,

tantum nitantur historica fide, qux historici scri- duAiaua, puta s/.tuttov, quod -Kpoi-ozvKov referat ;

bunt ex visu; qux autem scribunt ex auditu, et non autem quatenus significat effigiem Mulieris ut
mullo magis qux scribunt ex traditione vulgari, a sic : quam effigiem ipsum vidisse probo.
temporibus, quibus scribunt, non nimis remota, rele- 15 Narrat enim fuisse ex adverso efflgiem viri, ud anatysim
reducto.
ganda sint ad apocrypha. Futeor equidem, non raro ex eadem materia, qux manum Mulieri porrige-
obstare plurima, quo minus populares traditiones ret. Qux quomodo intelligi possunt, nisi extiterit
admittantur. Quid vero hic obstet, edisserat no- tum temporis utraque statua seu effigies? et una
bis Golhofredus. In duobus libris, inquiet, ubi de quidem ex adverso alterius, in eodem, ut videtur,
Imaginibus ugitur, quos faletur ambulare sub nomine moraliler loco ; atque adeo ab Eusebio visa, ut pa-
'Caroli M. dubitatur de illa historia duobus locis per
, tebit. Ad ejus pedes in basi ipsa ignotam quam-
illa verba bis repetita : Si tamen factum esse cre- dam plantam nasci eam ad fimbriam usque
;

datur ; sed futile hoc sophisma commiserationepotius asneae diploidis assurgentem, omnium morborum
quam responso dignum est. Quxro enim an possit medicamen existere hanc statuam Jesu Christi ;

prxvalere auctor seculi noni, seu nullius potius, quia imaginem referre aiebant. In ultimo bujusperio-
incerti, sicut auctor incertus est ipsemet, adversus di me.mbro per ri D.iyov minus afftrmate loquitur
Eusebium, S. Asterium, Philostorgium, ac Sozo- Eusebius ; et vero magis affirmate non poterat, an
menum, ut omiltam Cedrenum ac Nicephorum? At hxc esset imago, qux similitudine Christum referret.
Eusebius hoc non vidil. Quid lum ? Scribit, se au- In primo incmbro ac secundo habet rb f/.zyov supra
disse, famam ibi publicam et vulgarem traditionem qux minorc cum rei affirmatione cadere possit, ni-
increbuisse non obscure subinsinuans ;
quasi id pro- mirum supra rb ignotam, et supra adjuncta ista
ferens,quod erat in ore omni populo, et ex ore valde mirabilia omnium morborum medicatricem
omnium loquens. Addit se ipsam statuam vidisse, de de substantia enim stalux affirmatissime loquitur :

C qua hxc memorabanlur Nonne hxc . satis? Quid vis Mansit autem ad nos usque adeo ut ipsi ad eam ;

amplius ? urbem digressi ipsam conspectu deprehenderi-

setl frustra; 13 Stet itaque hxc statux veritas inconcussa tum : mus, Biki Kxpxla.Zziv . Itaque vidit etiam statuam
ex antiquissima tradilione; tum ex Eusebio ineunte mulicris : erat enim ex adverso statux Salvatoris ,

seculo quarto ; ex S. Asterio, ineunte circiter quin- adeoque et in proximo, cum manus ei porrigeret.
to, apud Pholium ; ex Philostorgio et Sozomeno Ergo nisi facias Eusebium battologum, ineptum et
eodem circiter seculo medio, ut omittam Rufinum, ridiculum, quando refert stare Mulieris effigiem,
aliosque plures, qui hisloriam istam Eusebii admi- subintellccto verbo 'ilzyov, tantumdem dicit, io-ravai

serunt, aut qui sigillatim eam allegarunt. Memine- ac si diceret absolute, etsimpliciter eam stare, alio-
rimus islius, quod narralioni hujus historix, de mi- qui dicturus in prxterito eorazivai, eam stetisse,
rabilis hujus herbx virtute, subnectit Sozomenus : etnon amplius stare si res dumtaxat accepta foret
;

Neque vero mirum mihi videtur, quod nova quae- e vulgi fama, loco nimirum ac tempore sejuncta.
dam et inusitata beneficia hominibus contigerint, Hic vero cum loquitur de re prxsenti tam quoad
postquam Deus in terras advenit : nam et alia tempus, quam quoad locum non concipio quomodo ,

plurima miracula per civitates et vicos edita, a utramque statuam non viderit. Salvaloris quidem
solis, ut verisimile est, indigenis celebrantur, expresse asserit se vidisse, Mulieris vero se vidisse
qui earum rerum notitiam a majoribus suis tra- non dicit, sed eliam non negat. Atque hxc dicta
ditam acceperunt. Idque verum esse illico osten- sint ad ostendendum verbum zlzyov, recte intelle-
dam qux describere supersedeo.
; ctum et distinctum, ne hilum quidem officcre textui
"' ostendilui
f* textu Eu-
14 At quoniam hujus hislorix, quatenus respicit Eusebiano; et aliquando has et similes expressiones
lixc determinale loca, personas et adjuncta, prxci- non magis infirmare textum auctoris, quam si non
puum [undamentum petilur ex Eusebio, operxpre- adessent.
tium fuerit quasdam ex ipso periodos ad analysin 16 Quid fide historica credibile est, si hoc non Oblradit
conjecturas
reducere, imterpretutione nostra magis stricte et Et tdmen pro sua scilicet in sacrarum imagi- fabulosasGo-
sit ?
pene ad verbum redditas ; ul pateat verbum 'ihyov, num cultum propensione, mamdt nobis nugas et thofredus.
aniles
 264 DE S. H^MORRHOISSA EVANGELICA.
AUCTORE aniles nxnias obtruderc Gothofredus. Quasi vero. stas conscriptas habuit. Quare, ut Baronii ad an-
J. P. utendum sit conjecturis inanibus, ubi antiquitas lo- num 31, «um. 75, contra dicli Joannis chronicon
iiuitur. Audi cjus ineptias : Certe si conjecturis verbis utar, cum in multis ejus scripti fides vacil-
locus, videatur potius statua haec civitatis ipsius let, et compluribus scatere mendaciis cognosca-
Paneadis simulacrum exhibuisse ; quae videlicet tur, indignum putaviraus his nostris chartis, (di-
casu quodam, vel ab Imperatore vel a
afflicta co ego nostris Actis) intexere diclum libellum sup-
Magistratu aliquo erecta fnerit. Hoc enim habitu plicem.

civitates provinciasque afflietse, mox et erectaj 18 Neutiquam piis sacrarum imaginum cultori- Locus Euse-
bus injicere debet scrupulum notatio frivola Gotho- <"' in spe-
olira reproesentatne. Tum remiltit lectorem ad ve-
ciem duriu.
teres nummos ; ad Gregorium Nazianzenum epist. perperam seiilus, i„ u
fredi; qui verba Eusebii iQvuy auvYfiela,

49 vel 40 et ad Basilium cpistola 279. Quod in ita Latine reddit, ad sirailem, prorsus, omnino vorem imagi.
;
numexjMca.
genere objicit Gothofredus dc nummis vcteribus, de- gentilium morem seu consuetudine prorsus lur.
;

roqare non potest casui huic particulari, tam solidc ethnica pro qua ultima interpretatione citat Ros-
;

per veteres auctores, ct vetercm traditionem stabili- iveydum non indicato loco, quo fxt, ut consuli facile
,

to. Gregorius autcm liic objectus in cpistola assigna- nonpossit. Sedaffeetata ista exaggeratio per adverbia

ta, Prxfectum Olympium oblestatur, ne ob quorum- omnino, prorsus non legilur in textu ; ncque enim
dam scelus civitas Diocxsariensis solo xquelur ;
aliud ilic dicit, quam more seu consuetudine gen-

inducta ad movendam in eo commiseralionem per tili ; idque mitigavil Valesius gentili quadam con-
cthopaiam et prosopopociam, ipsa civitate, tragica suetudine, quod duriuscule in speciem dixit Euse-
oratione ipsum alloquente. Sequiturne hinc : Ergo bius ; qui tamcn si legatur animo non iconomacho, be-

statua, de qua hic agimus, fabulosa esl, et alias nignius explicari possit, ita fortasse locutus, quia mos

personas fictas, non Christum at Hxmorrhoissam iile maxime gentilibus usitatus et pe.ne quotidianus,

reprxsentat? Enim vero si legit totam epistolam, qui absque ullo discrimine, de qua c/.-Kcr.pili.y.Twz,

videre ibipotuit statuas sacras apud Christianos an- voce vide Valesii notas, cunctos de sebene meritos
liquitus in usu fuisse ; de quo ipsum conveniam paulo gentili quadam consuetudinetamquamservatores

post. Basilius autem scribit ad Modeslum prxtorii colere hujusmodi honoribus consueverunt cum ;

Prxfectum, rogans, ut presbyteri et diaconi immu- apud neo-Christianos primis Ecclesix nascentis tem-
nes esse perganta iributo uut censu.velilque manum poribus id rarius contingeret vel ob metum Genli-
exporrigere auxiliatricera patriaa, ut loquitur, lium, aut Judxorum perfidorum scandalum. Judxis
nostrse in genua provolutas. Quid hic vel per um- enim Crux Christi, et Christiana sacra erant op-
bram officit, statux nostrx'.' probrium, Gentibus autcm scandalum. Cum itaque,
sicut retulimus ex Baronio, non liceret ullo pacto
Judseissimulacrum cujusvis quavis occasione for-
mare, idquc Gentilibus esset adeo usitatum, quid
§ III. Praecipua statuae adjuncta; quo sit
mirum, si dicat Eusebius id Mulierem sanclam fe-
delata ; a quo sublata. cisseex consuetudine Gentilium, cum ex more Ju-
dxorum non posset ? Hinc ergo ne inferas nullum ,

fuisse imaginum sacrarum usum in exordio Eccle-

Fabulas Impulsu fidei, reverentix el graWanimi testifica- six testanle Eusebio, ut vidimus, se Apostolorum
;

eliam vcndi- tione ab Hsemorrhoissa slatuam istam fuisse Petri et Pauli, Christique ipsius pictas imagines,
tat Ciironi-
con Malclea- erectam, satis colligitur ex Euscbio, S. Asterio ad suam usque memoriam servatas in tabulis vi-
nu iii. (I nm ut Cedrenum ct Nicepho-
Pliilostorgio, Sozomeno ; disse. Quo redarguas Gothofredum, contendentem
asscritSan-
clam faculta- rum tacitus prxteream. Quod autem ipsa ad hoc fa- verba Eusebii clare ostendere nullam talem in Ec-
tem petiisse ciendum facultatem petierit per libellum supplicem clesianon dicam adorandx imaginis legem, imo nec
erigendi sta-
tuam. seu litteras a Philippo Tetracha Trachonitidis re- figendx quidem publice adhuc morem fuisse. Quasi
gionis, prout dicitur Oratione 3 de Imaginibus, S. vero quia Eusebius id non narrat factum, in casu
Joanni. Damasceno tributa, et narratur in Chronico HaemorrhoissBe, obtenta prius facultate a Tetrar-
Joannis Malclx, puto prorsus fabulosum ; nec melio- cha, aut de more aut exemplo Ecclesix ; recte hin
ris furfuris mihi apparet epistola sive libellus sup- deducatur aliquod prxjudicium contra antiquissimum
plex, verbatim transcriptus in dictis Oratione et cultum sacrarum imaginum. Sed ne falcem mittam
Chronico, edito Oxonii 1691, a pag. 306, tacente in messem alienam, remitto ista ad scriptores contro-
Eusebio cum tota antiquitate. Neque multum nos versiarum, in quibus refulalum invenies, quidquid
debetmovere Joannes Malela de quo Henricus Va- , morum Ecclesix reforma-
spiritus novaturientes et
lesius cur eum omiserit, cum ederet Excerpta Pohj- tionem debuccinanles, veteres iconoclastas imitati,
bii, Diodori, Nicolai Damasceni, triumque aliorum, contra cultores imaginum impie el blaspheme evomere
hanc rationem Prxfatione sua apud Vos-
afferl in consueverunt.
sium de Historicis Grxcispag. 380, el in Commen- 19 Non abs requxdam pariter hic observabuntur Illustratur
tario de Scriptoribus Ecclcsiasticis hoc anno, quo de statux situ, eruta ex anctorum collatione. Euse- stalua silus
hxc scribo 1722 tribus tomis edito, tomo2, col. 415. bius hanc fuisse locatam refert juxta januam domus
Locum cum foutem ipsum vi-
ex Vossio transcribo, Hxmorrhoissx , absque
magis in in- aliis adjunctis
dere non licuerit Joannem Malelam (ne quis
: dividuo locum determinantibus.S. Asterius ac Sozo-
forte eum hic desideret) consulto missum feci eo ; menus nullam loci, in quo primum posita fuerit, men-
quod praeter tres quatuorve fabulas de Minoe, tionem faciunt. Acta S. Artemiinarrant, in insigni
Antiopa ac Bellerophonte, easque illepido ser- civitatis loco positam fuisse. Philostorgius vero lib.
mone textas, nihil bonae frugis contineret. Qui 7,num. 3, el posl eum Nicephorus, eam colloca-
Joannes non seculo sexto, aul septimo, ut nonnullis tam fuisse juxta fontem, qui est in urbe Paneadc
visum, sed secnlo deeimo afligitur in diclo
Commen- memorant. At quod tmus affirmal, alius, dum de eo
tario.Unde parum refert, eum, ut asserit ibid. pag. tacet, non negat ; sed facile omnes conciliabis, si
308, monumentura hoc invenisse in dicta urbe supponas juxta domum sanctx Mulieris fontem fuis-
Paneade, apud Bassum quemdam, qui a Judaismo se, cui apposita vel imposita fuerit ista statua :prout>
ad Christianismum transierat, qui in eodera etiam hodiedum in aliquibus locis apud Catholicos usus
libro antiquorum Judaeae Regum omnium res ge- obtinet, ut statux sacrx fontibus aut antliis publicis

specta-
 DIE DUODECIMA JULII. 265
spectabiles exponantur. Exemplo sit statua Deiparx ita jam Eusebii, arvo literas illas oblimatas fuisse ACCTORE
Virginis in foro piscario apud Antverpienses antlix putemus, ut nec in mentem cuiquam venire po- J. P.

imposita : ut necesse non sit aalirc Suidam pro sta- tuisse, num aliqua inscriptio ibi foret, crerlamus.
tuis gentilium ; aut auctorem Vitx Constanlini, di- Quid autem vetat, quo minus ita evenerit ? ut facile

versum ab Eusebio Cxsariensi, quem allerjat Go- res explanari possit non adhibito ab Eusebio mys-
thofredus pro statuis seu symbolis ad fontes erectis. tagogo.
Addit Philostorgius statuam sxpe diclam, sub dio 22 Ad translationem statux quodattinet, silel de
stetisse nudamque, pluviisque expositam, adeoque ea Eusebius ; cui dixisse satis, ad sua usque tem-
loco propatulo. Alind, neque ctiam brevi observatio- pora permansisse. Nihil Asterius. Ex Philostor-
ne indignum cst, quod Asterius, Philostorqius atque gio transportatam habemus,et positam in Diaconico
Sozomenus sotius Cliristi statum meminerint ; Euse- ecelesiae ; ita etiam Nicophorus. Acta S. Arlemii
bins contra, his duodus ultimis uno seculo, et primo, aiunt, Christianos eam accepisse, et posuisse in
paulo minus uno seculo antiquior, duas exprimit diaconico. Sozomenus lib. 4, cap. 21, detranslatis
alteram quidem seneam mulieris effigiem, genibus fragmentis agens, solius ecclesiae meminit uti pa-
flexis protensisque manibus instar.supplicantis ;
riter Cedrenus loco citato : ubi tamen inter diaconi-
ex adverso autem effigies viri, etc, quas cum pro- cumet ecclesiam, siproprie ct in rigore loqui ve.li-

priis oculis viderit, nihil est quod utraque plena. fide mus, tantum interest, quantum inter ecclesiam et
non admittatur. sacrarium, seu, ut vulgo vocatur, sacristiam ejus.

herba ci ad- 20 Nec prxtereunda sunt, qux de herba, ad pe- De quo videri potest Hierolexicon Macri verbo As-
nata;
des Salvatoris adnata, veteres iradidcre. Dicit Eu- paticon, et Gothofredus pag. 277. Slatuse transla-
sebius In ipsa basi ejus ignota quaedam nasci
: tio habet difficultatem, cur non immerito suspecta
dicitur planta, quoc ad fimbriam usque reneae di- reddatur : nam vel ante tempora Constantini facta
ploidis assurgens, depellendis omnis generis mor- est, non tamcn ultra tempora Jidiani, a
vel post,

bis prresentissimum remedium est. Addit Sozo- quo destructa narratum. Si primum unde suum :

menus herbx speciem nullum ex medicis aut em- diaconicum acceperunt alii, de quo nullum verbum
piricis novisse. Parum momenti habet auctor libri facit Eusebius, qui tamen omnibus antiquior est,

sub nominc Caroli Magni vulgati, de quo supra ; qui et omnium optime scire id potuit\ Sin vcro post
hic rursum
a Gothofredo dubitans obtruditur. Sin- Constantinum evenerit : quomodo credibile est, sta-
gulare quod de hac herba notat Pltiloslorgius,
est, tuam tempore illo oblivioni traditam fuisse, ut
dicens eam non tanlum adversus morbos omnes in tradit Philostorgius ; postquam Eusebius versus an-
genere, quodet alii prxdicant ; sed etiam proecipua num 325 scribens, annis circiter 35 ante imperium
adversus tabem efficacissimum fuisse remedium. Juliani, tam graphicam de ea memoriam ad syn-
Quid ? quod diserte adjungat Rufinus lib. 7, cap. chronos ac posteros transmiserat?
14, herbam illam nihil omnino virium gerere, si, 23 Porro digrcssiuncula Philostorgii, qua, dum cum respon-
sione ad di-
antequam aereae fimbriae summitatem crescendo dixisset statuam in diaconico ecclesiae collocasse,
gressiuncu-
contigerit, decerpatur. Idem auctor unus ex omni- competentem eicuram atque observantiam defe- lain PkUo-
storgii.
bus tion tantumsoli herbx virtulem medicatn tribuit, rentes ; addit, nequaquam tamen eam colentes et
sed aqux etiam potioni, cui priusherba hxc intincta adorantes : neque enim, ut ait, fas erat aeneam,
fuisset, dum refert morbum depulsum haustu exi- aut aliam quamlibet statuam adorare ; digressiun-
guo madefacti graminis. Verum non ea vis herbx cula, inquam, illa ne hilum qitidem movere nos de-
fuitperpetua nam, lcste Philoslorgio, post erudera-
; bet, tamquam cultui sacrarum imaginttm contraria,
tam statux inscriptionem, planta quidem ex eo cum prolata sit ab eo, qui hxrelico to.vico infectus,

tempore haud amplius visa est nec ibi, nec alibi se fnit professus Eunomii sectatorcm ; qui Sancto-
in loco. rum Reliquias explodebat ; cujusque discipuli omnes
21 Nunc etiam ipsa statux inscriptio nos vocat, recusabant intrarein basilicas Apostolorum acMar-
soli Philostorgio, atque ex ipso Nicephoro peculia- tijrtun. Vide S. Hieronynntm adversus Vigilantium ;

ris Temporis lapsu memoria exciderat, et cujus

: et S. Asterium in Auctario primo apud Combefi-
ea effigies esset, et quam ob causam fuerat collo- sium col. 195, et 208. Deinde displicet merito tji-

cata. Quippe servator sub dio stans, nudusque, sius expressio : neque enim Catholici seneam aliam-
haud exigua corporis parte obrutus fuerat, terra ve quam materiam, ut hic vertit Gothofredus, ado-
continuo ex superioribus locis, maxime vero plu- rant sed in imaginibus aut statuis xneis aliave ex
;

viarum tempore ad statuam aggesta quse litte- ;

materia faclis Christum et Sanctos, quos reprxsen-
rarum, quibus singula narrabantur notitiam obli- tant, pio et anliquo a majoribus tradito more vcne-
teraverat. Cum igitur diligens fieret inquisitio, rantur. Qttod rectc intelligi velim ab lixovojitVois
pars quidem statuae, qure lmmo obruta erat, ef- nostrorum tempontm,quo xquius de imaginibus, ea-
fossa est vero repertae sunt, quse totam
; litterae rttmque cultoribus sentiant.
rei seriem indicabant. Addit Nicephorus. hunc ce- 24 Nunc explanttnda difftcnltas est de tcmpore Quando sta-
lua lixc sub-
tcroquin locum exscribens, eos, qui ea herba cura- quo ista statua sublata aut subversa fuerit. Non vi-
Ittltt ftteril
bantur, summa diligentia causam tantae efficaci® dco, qui adstrui possit, cttm Asterio, ad sua usque
iaquisivisse, quod paraphrastice, non verbatim e tempora servandam fuisse statuam Servatoris...
Grxco rcddidit interpres. Et S. Artemii Acta ha- Maximinusille, qui anteConstantinum Roma-
nisi
bent, eam post tempus cognitam ex miraculo her- norum Imperator fuit. aeneam statuam sustulis- . .

bae, quee illic nascebatur. Nihil autem simile oc- set. Nam Eusebius, qui post Maximinum scripsit,
ctiffit itpud Eusebiutn, Asterium et Sozomenum ; non tnodo facti hiijus non meminii ; sed tnaqis diser-
exaggerante id cum affectuta emphasi Gothofredo te et expresse non posset affirmare contrariutn .

pag. 275: quasi vero hxc inscriptio si ibi fuisset, Mansit, inquit, 'io.iavj, vel ut reclc Ritfiitits lib. 7,

procul dubio mystagogo aliquo duce eam Euse-
bius lustrasset, neque suum illud 'iliyov ingemi-
nasset, ingessissetque pro omni fide, quando ex
ipsomet aereid exploratum habere satis superque
potuisse. Scd quorsum hxc objicit? qux ipsemet
conscientiaductusmox cogitur solvere
cap.14 permansit, ad nostra usque tempora, nos
que adeo urbem (Paneadis) ingressi, ipsam con
speximus. Sozomenus olarissimis verbis dicit Ju-
lianum cam subvertisse, utexipso narrammus ; et
ea subversa imaginem suam ejus loco posuisse
: Nisi,.tngtMt, non impune Chnsti vero statuam, (quam) tunc
;

Tomus m Julii. 39 quidem

 266 DE SS. PROCLO, HILARIONE SEU HILARIO MARTYRIBUS.
mjctoiib quidem pagani trahentesperurbem confregerunt; hentes confregerunt caput vero inter trahendum
;

J- P- postea vero Christiani collectam in Ecclesia re- a cervice disjunctum, nonnulli id quod fiebat,
posuerunt, ubi etiamnum servatur. Dicere, quod Eegre ferentes, clanculo abripuerunt, et, quoad
Maximinus illam antea tolli jusserit, et alicubi ab- fieri potuit, conservarunt ; idque a se visum fuis-
scoudi, ubi postea reperta fueril. ac Paneada relata, so, testatur Philostorgius ; ut est apud Photium in
est gratis aliquid fingcre. Nec fundamcntum habet, Excerptis ex Historia ejus ecclesiastica cujus tum ,

si dixeris visam ab Euscbio ante persecutionem isto- hic, tum supra interpretationem latinamut plurimum

rum temporum, et nescivisse, quid Maximinus post dedimus ex Henrico Valesio, Gotlwfredi editione
de illa fecerit, aut neglexisse potius Eusebium de ea atque interpretatione Latina mendis prope innu-
loqui, quia tum non inciderat de illa re sermo. At meris referta, sicut habet laudatus Valesius in

numquam tam belle dixeris,utpersuadcas,S. Aste- Preefatione in dicta Excerpta, aliosque auctores si-

rium conciliari posse cum Eusebio, Sozomeno, aliis- mul editos ; ut qui Grsecas litteras primoribus
que ;
juxta quos stat.ua illa visa fuerit, et publico tantum labris degustaverat nec in pervolvendis ,

hominum conspectui exposita usquc ad Juliani tem- manuscriptis exemplaribus Grascis satis erat exer-
pora ; ubi contra lique.t, Asterium credidisse post citatus. Ut rem cum Sozomeno concludamus vide- ,

tempora Maximini non amplius apparuisse. tur ei, e Palxstina oriundo ; el in Palaestina educa-
non convenit 25 Clare ilaque pugnat cum Eusebio Asterius, to plusculum deferendum, quam S. Asterio ,
quan-
inter Auflo-
clarius cum Sozomeno, atque Philostorgio ;
qui po- tumvis aliquantulum antiquiori, qui vivebat Amasex
res.
stremus remsic enarrat : Hanc igitur statuam re- in Ponto, ab urbe Csesarea Philippi multo remotio-
gnante Juliano Gentiles, qui Paneadem incole- ri, non recte fortassis instructo de statua. Herbae
bant, ad impietatem incitati, abasi sua revulsam, supradictx invidia Julianum eam ac deposuisse,
funibus ad pedes circumligatis, per mediam pla- suam posuisse, habemusex Cedreno. Atque hxc ad
team traxerunt reliquum quidem corpus distra-
: preesens argumcntum sint satis.
B

DE SS. PROCLO VEL PROCULO.

HILARIONE SEU HILARIO MARTYRIBUS.
J. P. Notitia ex Synaxariis Grsecis et Martyrologio Romano.

SUB TUAJANO. Frequentissima istorum Sanctorum Pugiium gladio caput obtruncatus est. Similia habent Me-
in Tabulis Greecis reperitur memoria, re- neea excusa. Vide etiam Galesinium, qui illos in
ferentibus eos Typico S. Sabs, Epitome Grdecia annuntiat. Supplementum prxdictum hosce
excusa Menologii, Horologio, Menseis im- pangit versiculos de S. Proclo.
Frequens ho- pressis , Maximo Cylherorum Episcopo , dictorum
rum Sancto-
rum apud Mendeorum Suppleinento e.x Stjnaxario Sirmondi et Kat yvp.vbz a>v fivtyy.lv &>s Upoxlos fizlr,,
Grsc.os, me- Ms. Chiffletii, «c Chiffletii Meneeo, Menologio de- "TLvoov yap liyi tov Qzbv TXxvoTi)dav.
mum Slavo-Russico quibus adde Menologium Sir-
; Quam bene tulisti tela -vel nudus, Procle,
leti, e quo in Martyrologium Romanum assumpti Armatus intus Numinis panoplia.
memorans Eodem diefxn Julii) pas-
sunt, sic eos :

siosanctorum Procli et Hilarionis, qui sub Tra- Sancto autem Hilario ita applaudit :

jano Imperatore, et Maximo prseside, per acerbis-

sima tormenta ad palmam martyrii pervenerunt. 'D.apto; Ka.VTiu.ov iv.T [rrfjzlc, y.apav
Elogium ex 2 Nec prxteriit illos Synaxarium Basilianum, 'AOXYiGZM^ TZa.VTl\XOV Wa.TO 0~TZ(DOq.
Synaxario cum insigni elogio agonem eorum recensens. Textum Non indecorum Hilarius abscissus caput,
Basiliano,
cum versicu- Greecum, editum ad calcem tomi primi mensis Ju- Non indecorum Martyrum sertum tulit.
lis.
lii, sic interpretor Latine : Proclus et Hilarius,

Christi Martyres, regnante Trajano, e civitate Coronidis loco addo cum Menmis impressis :

Ancyra erant. Cum autem Christiani essent,

Christum praadicabant et multos infidelium ad
ipsum convertebant. Primus itaque-Produs ab
idololatris comprehensus adstitit coram Impera-
tore interrogatusque
; et Christum impensius
AwiJey-aTy] (iilos tllt Ylpo-z.lov, £,i<poq 'D.aptdvTc.
Bis sexta Proclus cadit sagitta, et Hilarius
,

~
confessus, Maximino " Prsesidi traditus est; et 3 Nicolaus Antonius, in Mss. posthumis, offi,- SoinniaP s eu.

Amplissimo ac Reverendo admodum do-Dcx

>
suspensus, ferro rasus, ac lampadibus ignis ven- ciose nobis ab
trem et latera combustus. Ac post heec, accepta Domino, Adriano de Coninck proximo ejus consan-
sententia, ut telis trajiceretur, nudus ad locum guineo Matriti communicatis anno 1721, egregie
martyrii ducebatur et per viam occurrens Hi-
;
hic exagitat pseudo-Dextrum, martyrum, qui abs-
lario cognato suo, eumque amplexus, in causa que loco martyrii in Martyrologio Romano refe-
fuit cur etiam ipse comprehenderetur. Atque
,
runtur, Hispanis adjudicandorum male feriatum
ipse quidem suspensus in ligno, sagittis ictus, patronum. Horum certe Martyrum, ex Fa-
sacris
tradidit spiritum ; Hilarius vero, csesus et rasus, stis, ut vidimus, sub Trajano passorum memoriam
atque ad [tria] milliaria nudus raptatus, tandera innectit anno 308. Non divino an sciens prudens

jEram
 DIE DUODECIMA JULII. 267

JEram illam signarit; an suioblitus sit, duobus se- lesinio sit usus antiquiore, Tamaioque mentem il CTOM
hanc .1. P.
culis extra justx chronologix metas exerrans. In et oculos desideremus, qui stupiditatem
editione Bivarii pag. 358 ita loquitur : Serpae in furtivse exscriptionis, velut conformitatem, quae
Baitica florent sancti Martyres Proculus et Hila- observari digna sit, utriusque auctoris celebrare
rion, quos etiam Graaci celebrant ob sanctitatis videtur. Observat e.tiam pro Maximo hic M. Aure-
wloriam, qui sub Trajano imperatore, Marco lium prsesidem poni. Idemne homo est, vario no-

Aurelio praeside passi sunt. Non moror hic ridicu- mine expressus ? Minime, dicet Tamayus sed ;

litm effugium Tamayi, posl Rodericum Caro, qucm Maximus M. Aurelii fuit vicarius. Verum id non

citat, notari jubentis, eo anno non passionem, sed concordat cum Actis ab ipso concinnatis : Baeticam,
cultum adesse, quem tantum eo tempore floruisse ait , Iustrante M. Aurelio ulterioris Hispanise
scribit, Sed subductam quis non videt, inquit su- praeside, Serpam illius ditionis urbem, Maximum
pra laudatus auctor, tyranni praesentise mentio- prsefectum dimisit, qui Imperatoris edicta adver-
nem, quam cum Hispaniensi judicio male concor- sus Christianos exequeretur ad unguem. Nugx!
dare haud ignorabat is forsan, qui pseudo-Dextro Nimirum, ut subdit Nicolaus Antonius, ex Tamaii
Menologium non bona fide, interpre-
velificatus, politia praesides prsefectis tamquam vicariis aut

tatione donatum Bivario subministravit. Cum legatis utebantur. Ne quid non castigatum relin-
planissimum sit ex Romanis historiis, praesertim- quat, Serpse, inquit, nomen retinent inscripti la-
que ex Dione, Trajanum, quamvis Hispanum, toto pides, quos apud Resendium
lib. 4 Antiq. Lusi-

imperii tempore, a seculari anno centesimo us- tanarum videre praeterquam quod Anto-
potuit ;

que ad cxix, quo Selinunte Ciliciae obiit Roraam nini itinerarium meminit novitius Dexter; in qua

rediens, ad Hispaniam numquam venisse. Nec viguisse Martyrum memoriam et cultum ex cere-
juvat, commune e.ise multis Martyrum Actis, ut bro suo deprompsit, non ex vetusto aliquo rei
qux sub aliquo Imperatore a prxfectis sunt facta, monumento, aura et pluma levior Actorum nu-
coram ipso facta esse dicantur; sicut observavit Ba- perus deformator. f:

ronius in notis ad Martyrologium Romanum die 5 Porro studiosum plus xquo vindicem liorum Quid repo-
~
xxii Junii. Nam qui tot falsitatum aliunde convin- Martyrum Serpx adscribendorum se exhibet Ta- jJf^L, Qa i e

citur, id effugium hic non meretur ; semper suspe- mayus, cui, qux ipse oggerit Galesinio, regeri fere sinium in-
crepan l -

ctus, quia fallere assuetus. possint : audaciam demiror,

Petri, ait, Galesinii
f.E llss. Mco- 4 Deinde collatis utrimque verbis pseudo-Dextri qui nullo duce, eos in Grsecia passos scribit, ea
lai Antonii
nfeiiimtur. ct Galesinii, satis inter se convenientibus, sic ur- sola raptus consideratione, quod sanctorum Mar-
get Ecquis eorum transcripsit alterum ? Galesi-
: tyrum agones a Graecis in Menologio adscriptos
niusDextrum? Dextrum minime potuit sibi igno- invenerit. Ita ille ;
quee pauculis mutatis in ipsum-

tum, invisum. Restat ergo ut pseudo-Dexter Ga- met retorquere possis.

DE SS. NABORE ET FELICE

MARTYRIBUS

MEDIOLANI ET COLONI^E. J. B. S.
F

tionem apposita : Mediolani, sanctorum Martyrum

Naboris et Felicis, qui in persecutione Maximiani
COMMENTARICS PR.CTIUS. passi sunt ; idque alii tacite innuere videntur, dum
de solis hisce duobus omnia referunt, qux nos diver-
sis classibus applicamus. Sed audiantur Castellani
I. Horum Martyrum ab aliis synony-
verba, ex Gallico Latine reddita : Suntne iidem qr ;

mis diversitas et vetustissima in Mar- x recoluntur? Non est hic nisi eorum translatio,

tyrologiis memoria. juxta et Notkerum

Adonem qui duobus locis ;

eorum corpora ex Africa fuisse allata, et

asserit,
eosdem ipsos esse credit, de quibus x actum est
*NNO CCCIII ictum est supra ad diem x Julii, varios re- idque confirmari videtur ex Actis S. Victoris
V EL CCCIV.

ff»"«ii

Wrttm cnm
"Iricanis
San-
D centiores post Adonem et

Mediolanenses, et Mauros fuisse gencre

putent, et in Africa passos, indeque Mediolanum
translalos ; quod licet subobscure insinuare videatur
Notherum
passim deflectere, ut hos binos Martyres
eo
Mediolanensis, genere Mauri qui eos concives
nuncupat. Interim Acta ipsorum apud Mombri-
tium, quas consequenter composita fuisse opor-
teret, post
Laude collocant, quod
,

Notkeri tempora, eorum raartyrium

Mnfusio
Tillemontius tomo 5, a pag. 267, in notis tamen
pag. 692 potius admittit, eos Mediolani vel Laude
passos, diversosque proinde ab Africanis, cum
S. Ambrosius Martyres nostros appellet. Iu oppo-
silam partem inclinat Castellanus in suo Martijro-
logio universali, notula ad hanc Romani annuntia-
praicessisse debuit pas-
sionem S. Victoris, ex iis quse hic dicere jubetur,
mortuus anno ccciv, vin Maii. Et sane eorum
eos nomina reperiuntur aliis immixta in Mss. Hiero-
nymianis xn et xxiv Aprilis.
2 Scrupulus est, ut iterum dicam, ex nominum ab Adone
orla vUttmr,
homonymia, qux si rigidius accipi debeat, centies
 268 DE SS. NABORE ET FELICE MARTYRIBUS.
AIXTORB iiiAcHs nostris confundendi erunt Martyres, eadem Mediolanio, Naboris, Felicis. In Augustano po-
J. B. S. nuntur loco tertio : Mediolano, Naboris, Felicis,
donati appellatione. Etenim non nnus est Nabor tn
Hicroinjmianis relatus, ut celebriorem taceam cum prxcedentibus hisce verbis : In Sicilia, Agathae
Oyrino de quo ad xil Junii; Felices
et Basiliie, virginis, de qua jam salis dictum est. Labbeanum
autem prope innumeri. Hodicrnos non aanovit Hen- tertioquoque loco Mediolani, Naboris, Felicis.
:

scbcnius xiv Maii tonw3, pag. 2S4 illic enitn in : Codex Reginx Suecix mate posuit iii Idus, quod ad
Hieronymianis nusquam Nabor sed Naraor aut hunc diem spectat : Mediolano, natalis sanctorura
Nemor, aliis sociis junctus esi, nempe Victori, Fe- Namoris, Felicis. Additamentum est in Barberi-
lici, Rustico, et forte aliis, ut ibi explicatum inve- niano Mediolano, Naboris, Felicis et Primitivi.
•

nies, rejeeto itcrum Nolkero ct additamento Adonis. Hactenus manuscripta nostra tomo vi Junii edita,
Nec juvat ad die.s citatos a CaslcUano recurrere, quibus acccdunt alia in novissima collectione Bene-
aut plures alios enumerare , ubi synomjmi Marty- dictina, seu Thcsauro anecdotorum tomo 3, ubi Au-
res, sive conjuncti, sive majoribus classibus immixti tissiodorense ctMorbaccnse Labbeano plane confor-
memorantiir; cnm satis pateat, eos ab hodiernis Me- mia sunt Mediolani, Naboris, Felicis. In alio
:

diolanensibus seu LaudensibuS e.sse quam remotissi- ecclesix Turonensis prseponitur Martyribus nostris
mos, ut etiam hic ostendit Florentinius, fusiusagens Fortunatus, absque positione seu loco martyrii
ile MartyrHms, eaque refutans qux Ado et
hisce Fortunati, Naboris, Felicis.
Notkerus de prsetensa translatione attexuerant ; tum 6 Atquc hscc satis sint ad probandum, lum San- ut Mediolani
ctorum hodiernorum ex adductis Martyrologiis an- £""?*: ssKi
vero etiam corrigens Hieronymianorum exempla-
rium inversos nonnullos textns, ad rectam normam tiquissimum cultum, tum ab omnibus aliis synony-
vetustissimi Epternacensis, ut mox dicemus. Sic mis apcrtissimam diversitatem. Be ipsorum trans-
igilur habel taudatns Florentinius : lationejacta, ut fertur, anno 310, ac duplici Officio
bene refutata '
3 At Nabor et Felix in Africa coronati, iidem xviiiMaii recoli solita, cgerunt Majore nostri in
a Florentinio "
esse non possunt cum ejus nominis Martyribus, vita Savinx ad xxx Januarii pag. 1030, ct
S.
B
qui in eorumdem Actis apud Mombritium et Pe- rursus in syllabo Prxtermissorum tomo iv Maii
trum de Natalibus extra urbem Laudensem ,
pag. 136; at quale hoc O/ficium sit, ignorare mc
propefluviumCelerara, seu potius Silarum, post fateor. In proprio Mcdiolanensi nullam sanctorum
multa tormenta capite truncati ibidem sepulti , Naboris et Felicis memoriam reperio prxterquam
sunt iv Idus Julii mlhuc enim rudera pontis, et
; hac xli Julii, sub ritu duplici, cum duplici Lectione
porte veteris Laude Pompeia guttulis sanguinis propria, proxime referenda, quarum hoc initium,
illorum Martyrum, ut creditur, respersa testan- Nabor et Felix Mauri, qux posterioribus seculis
tur, et antiqua traditio, cum nova epigraphe re- excogitata oporlct, cum de sanctorum Martyrum ge-
novata, docet septima dissert. Italica de civitate nerc aut patria in ipsorum Actis nec verbum habea-
Laudensi Defendentis Lodii pag. 351, Naborem tur, conlra vero S. Ambrosius supra laudatus, satis
et Felicera milites, qui Mediolani coluntur, eos insinuet, populares fuisse ct verosimiliter ortu Me-
non esse, qui in Africa agonem perfecerunt. Me- diotanenses, apud quos. tamquam inquilinos, summo
diolani ab antiquo tempore Sanctorum eorum- semper in pretio et veneratione fuisse, jam paulo
dem corpora jacuisse docet Paulinus, in vita S. fusius a nobis demonstrandum est.

Ambrosii, et ante inventionem Gervasii et Pro-

tasii apprime nota et venerata esse testatur.
Miito reliqua, quibus Florentinius expendit verba
satis implexa Maurolyci, dubitantis utrum hodkrni
II. Antiquus Mediolani SS. Naboris
Martyres Mediolano nn Africse tribuendi sint. Certe et Felicis cultus.
a Sicilia eos excludit Martyrologus iste, cum S.
Agatha Cutanensi, quoe nescio qua causa in Hiero-
nymianis aliquibus hoc die posita reperitur.
Magnum Patrem S. Ambrosium singularem san- A S. Ambro-
ex s °
vetuslissi- 1 In Beda, Floro et Rabano nullam SS. Na- ctorum Martyrum cultorem exstitisse, clamat la res au( ( ti,ii
ino coctice
Bieronimia- boris et Felicis Mediolanensium, nec Africanovum omnis retro antiquitas Sanctos vero hosce nostros
; F
memoriam reperiri, jamsatisdiximus; tota Romani ab ipso laudari, jam ex Florcntinio patuit. Episto-
parvi progenies sistit in Africanis die x hujus men- lam cjus ad sororem Marccllinam referunt scripto-
xi\. inilUi in ijeiiniiiis Usuardi exemplaribus liodier- res varii eosque inter Surius et Puricellus de Am-
norum facta mentione .•
auctaria magno numero in brosiana basilica Verba quee ad Sanctos
pag. 2.
nostra edilionc ubnnde descripta sunt, cum elogio ex spectant, hxc sunt Formidantibus etiam clericis,
:

Actis desiimpto, unde profluxit brevior Baronii in jussi eruderari terram eo loci qui est ante can-
moderno Romano expressio. Auctaria Bedx, a Ma- sanctorum Felicis et Naboris. Paulinus in
cellos
joribus nostiis editi aeeepta sunt ex Hieronijmianis, ipsius Ambrosii vita apud Surium iv Aprilis
S.
qux modo expendere aggredimur. In codice vetu- num. 6 paulo copiosius rem memorat : Per idem
siissimo Eptemncensi seu Antverpiensi distincte le- tempus sancti Martyres Protasius et Gervasius
gitur : iv Idus Julii, Mediolano, Naboris et Fe- se sacerdoti revelaverunt erant enim in basilica
:

licis. Rom» Primitivi. Ei hanc. puto veram esse positi, in qua sunthodie corpora Naboris et Fe-
enuntiationem, qux in aliiscodicibusomninoturbata licis martyrum. Sed sancti martyres Nabor et
est. Corbeicnsis legit : In Sicilia, natalis Naboris, Felix celeberrime frequentabantur Protasii vero ;

Felicis. Primitivi, Julii. Pejus ferme Lucense : et Gervasii martyrum, ut nomina, ita etiam se-
In Sicilia, natalis Agathae virginis, Nabori et pulcra incognita erant in tantum, utsupraipso-
;

Felicis. In Mediolano, Namoris et Primitive ne- rum sepulcra ambularent omnes, qui vellent ad
;

que melior est codicis Blumiani lectio, ut plane ad- cancellos pervenire, quibus sanctorum Naboris
mitlenda sit ea quam ex vetustissimo codice dedi- martyrum ab injuria sepulcra defende-
et Felicis
mus, qusque ex contractioribus exemplaribus egre- bantur. Quid manifcstius dici potest, ut intelliga-
gie confirmutur. mus, vel S. Ambrosii xvo in summa apud fideles
cui confor- 5 Rarus est in minoribus
mes sunt cu-
islis codicibus tam veneralione fuisse sanctorum Naboris et Felicis
dices tnino- unanimis consensus iisdem quippe terminis expri-
:
pretiosas exuvias. Audi rursus Ambrosium ipsum
res, milur unnuntiatio in Rhinoviensi e.l Richenoviensi
in Lucx cap. 13, ubi de grano sinapis agens Gra- :
 DIE DUODECIMA JULII. 269

num sinapis, inquit, Martyres nostri sunt Fe- : latione trium Re.gum et SS. Naboris et Felicis AUCTORE
Nabor et Victor habebant odorem fidei sed Mediolano Coloniam; de qua infra. Unde etiam J. B. S.
lix, ;

latebat, venit persecutio, arma posuerunt, colla restituas ea in quibus hoc die aberravit Saussayus

flexerunt, contusi gladio, per totius terminos in famoso suo Martyrologio Gallicano. Verum de
mundi gratiam sui sparsere mysterii. illis hic loqui supersedeo, ne actum agam ; videatur

sensim pro 8 Similia passim memorant scriptores Mediola- Sigebertinse translationis hisloria ab Henschenio ex-
Hauns, ae- nenses, apud quos observare licet, crevisse paulatim plicata ad xn Junii pag. 514. De controversia su-
indc pro «o-
accepu insitam illam pruriginem, Sanctos quoslibel
rjenti per hodiernorum sacrorum corporum possessione in-
rigiis
sunt: ad bodiernas familias retrahendi aut reducendi, ferius disputabitur. En modo qux ad Mediolanensem
quam non semel alibi impugnare coacti fuimus. cultum proprius pertinent.
Verbo superius monui, insertam proprio Mcdiola- 11 Missale Ambrosianum, cujus exemplar per- Quzipsis
rarum apud nos exstat, ritu sua ad hunc diem sic V rom la w,t
'

nensi mentionem,, acsi sancti Nabor et Felix Mauri

nencre fuissent ;
quod ex Actis depromi certe non Sanctorum festivitatem recolit In sanctorum mar-
:

poluit, neque ex Missali Ambrosiano, ubi in eorum tyrum Naboris et Felicis, Ingressa.. Salusautem
Missee. prxfatione solummodo fnescio qua fidej insi- justorum a Domino. Super populum. Benedic,
nuatur, ex aliis terrarum finibus exules Mediolani qujesumus, Domine, plebem tuam, et beatissimo-
fuisse. Ripamontius Historix ccclesiasticx Mediol. rum martyrum tuorum Naboris et Felicis depre-
lib. 2, pag. 103, subobscure scripsit : Nabor et cationibus confidentem, (an non confidens?) pro-
Felix Mauri genus, indicans. opinor, sancto Victori tectionistusegratiam consequatur. Per, etc. Sequi-
Mauro, genere aut gente conjunctos fuisse, quod qua tur epistola ad Ephesios cap. 2 : Fratres, vos qui
ratione explicari possit, diximus supra, ubi de, sijn- aliquando eratis longe, etc. t. Vos qui aliquando
omjmis Africanis Martyribus actum est. Ceterum eratis longe, factis estisprope in sanguine Agni.
Mauri fuerint hodierni quoque Sancti, nec ne, mi- Evangelium secundum Lucam cap. 6 : In illo tem-
hi sus deque est ; at vero, quod cum bona venia di- pore, assumpsitDominus Jesus Petrum et Jaco- E
ctum sit, hoc perridiculum videtur Paulum Mori- bum et Joannem, ctc. Post Evangelium Inaesti- :

giam in Sanctuario s'uo Mediolanensi scribere au- mabilem fidem ssevitia perfidorum superare non
sum, Sanctos nostros fuisse de casa Morigi, seu potuit, quia laetus in illis Christus, qui cum tali-

ex familia sua Morigiana ; idque in Diario sacro bus servis pugnavit et vicit ;
protector fidei dat
ejusdem urbis anno 1668 speciose appositum reperio vincentibus palmas. Super sindonem. Protegat
hoc die xn Julii : SS. Nabore e Felice de Morigi. Ecclesiam tuam, Deus, oratio veneranda beatis-
Ripamonlius 9 Apage nugas. Pergit Ripamontius breve san- simorum martyrum tuorum Naboris et Felicis :

Mauros np-
pcllal; ctorum Martyrum elogium ex Actis texere ; ubi et quorum frequentia devotionem impendit, per-
enim plurcs alios, pro Christo coronatos prxmisit : petu33 poscat redemptionis effectum. Offerto-
Sequuntur, inquit,hosce(Carpophorum et Felicem) ridm : Tnterrogavi angelum dicens : Quis est iste
Nabor et Felix,Mauri genus, instituto vitae mi- qui sanctis suis dedit coronam ? et dixit mihi :

lites, nec exitu dispari. Quippe Mediolani cum Filius Dei est, quem confessi sunt in secula. *.
iisdem in castris haberentur, accusantur eodem In conspectu Agni steterunt ante thronum, et
crimine, et postquam torti graviter equuleo ce- palmae in manibus eorum clamabant voce magna
;

terisque cruciamentis, invicta perseverabant fide, dicentes : Filius Dei est. Super obiata. Adesto,
Laudem inde Pompeiam adsportantur. Ibi secu- Domine, supplicationibus nostris, et intercessio-
ris impacta collo, martyriumque est expletum. nibus beatissimorum martyrum tuorum Naboris
Sacra corpora Mediolanum retulit Savina matro- et Felicis confidenter tribue consequi, quod spe-
na nobilis, haud minus pietate in Deum, quam rare donasti. Per Dominum, etc.
generis claritudine. Sita sunt in vetere Martyrum 12 Pr.efatio. Per Christum Dominum no- in Officio

coemeterio, qua postea dicatam ipsis aedem divi strum qui ita suorum fidelium corda ignifero
:
Am bros%ano,
Francisci nomen et honos occupavit. Eadem in amore succendit, ut et mundi caducam contem-
asde condita servantur Savinoe ipsius ossa, quoe nantgloriam, et pertormenta adeant consortium
mulier obiit per id tempus insigni fine. Namque civium supernorum. Ob hoc et doctissimi milites F
tota in Martyres divinos obversa, sive pericli- Christi Nabor et Felix a summis terrarum di-
tantes invisendo, et juvando, sive jam extinctos gressi finibus, huic terra se exules tradiderunt
tumulando, cum id officium Nabori et Felici per- non ut cruento Csesaris subjacerent imperio, sed
solvisset, incubans forte die quodam ei sepulcro, ut ad aulam Regis Eetherei pergerent expediti
sublatis in ccelum manibus exspiravit. facilius. Maluerunt sub chlamide terrense milito
Ferrarius
10 Plura id genus elogia aut prolixiora colligere latere diutius, praestolantes desuper vocationem
vcro turpias
oonfundil. nil opus est, cum ex eodcm fonte, non satis limpido, ccelestis imperii. Qui et accepto constanter spei
profluxerint omnia. Recentissimum est, quod San- clypeo, sumpta fidei lorica et galea, securi ince-
ctis suisltalicis inseruit Ferrarius, citans Acta apud dunt in hostis aciem. Vincunt pcenarum tormen-
Mombritium, de quibus infra. Observari obiter me- ta ssevissima, carcerem et verbera, equuleum,
retur ejus annotutio, his scilicet verbis concepta : ignem et ungulas stridoribus catenarum colla
;

Horum corpora Coloniam Agrippinam, una cum subjiciunt; trahuntur a noxiis manibus vinculati.
corporibus trium Magorum translata fuisse circa Ad ultimum mucrone sanguine fuso, triumphali
annum salutis dcclxiv, Sigebertus in Chronico gloria decorati, adcives superos cum palma vi-
ad eum annum auctor est, et Surius loco memo- ctorias pervenerunt. Postcommunio. Pignus vitae
rato. Sigcbertum non consuluit Ferrarius dum hxc aeternse capientes, majestatem tuam supplices
scriberet, eaque gratia a Mediolanensibus merito deprecamur, omnipotens Deus, ut sanctorum
vapulat, Sigeberti chronographi ad eum annum ver- Naboris et Felicis fulti patrociniis, quod in ima-
ba sunt Chrodegangus Episcopus corpora mar-
; ginecontigimus, manifestaperceptionesumamus.
tyrum Gorgonii, Naboris et Nazarii Roma in Per Dominum, etc.
Gallias transtulit, et Gorgonium quidem in Gor- 13. Ad Romanum ritum accommodata sunt binx etposteain
""'"""o
zia, Naborem vero in Hilariaco coenobio, Naza- Lectiones, de quibus jam obiter meminimus, qiue in
num autem reposuit in coenobio Lorisham qux : hodierno Mediolanensipropriosic habent Lectio iv. :

omnia lotis seculis et nominibus distant a trans- Nabor et Felix Mauri, quo tempore Mediolani
Maxi-
 270 DE SS. NABORE ET FELICE MARTYRIBUS.
auctoke Maximianus Imperafor mansit, apud illum Chri- festivitatis excipiat, quae de beatorum martyrum r>
"*"
tianae religionis accusati, per aliquot diesin car- tuorum Naboris glorificatione proce-
Felicis et
cerem inoluduntur. Ubi cum ad idolorum cultum dit, quos eadem fides et passio vere fecit esse
nullis sunsionibus adigi possent, fustibus primum germanos, Ad Completorium, super Nunc dimit-
ambo deinde Nabor solus, spe-
simul caeduntur ; tis, ponitur hecc Antiphona : Omnipotens Deus,
otante Felice, equuleo tortus, post laminis can- qui gloriosa bella certaminis, ad immortalitatis
dentibus semiustulatus, tum ferreis est unguibus triumphum Martyribus contulisti da cordibus ;

excarnificatus. Quo omni cruciatu fortiter super- nostris dignam pro eorum commemoratione laj-
ato, is et Felix item in ignem positi, inde divi- titiam, ut quorum hic corpora pio amore com-
nitus incolumes evaserunt. Lectio v.
erepti, plectimur, eorum precibus adjuvemur.
Rursus in carcerem detrusi, inde catenis vincti 16 Ad
Mututinum, lnvitatorium. Christum Re- efiu«propria
Laudem Pompeiam ducuntur, ubi tentata iterura gem adoremus, cum sanctis, qui sub throno Dei "'"'"" '

eorum constantia, cum in fidei confessione con-
stantissime perseverarent securi percussi, prae-
clarum Christo Domino testimonium dederunt.
Eorum corpora Mediolanum a Savina matrona
Laudensi translata sunt. Libellus excusus esl Me-
diolani anno 1042, subtitulo: Lectiones propriae
et communes, a S. Sede Apostolica approbatae,
pro secundo et tertio Nocturno Sanetorum ec-
clesiae Mediolanensis, ad illorum usum, qui in ea
Romano ritu utuntur. Hactenus de cultu apud
Mediolanenses, cum quo Cohnicnsis conferendus
§ III. De cultu eorumdem Sanctorum
Coloniae Agrippinae.
clamant in albis. Lectio i. Regnante irapio Maxi-
miano Imperatore, cum ejusdem edicto gravis in
populum Christianum persecutio desarvisset,
erant in civitate Mediolanensi duo quidam viri,
in re militari clari, apud ipsum Imperatorem no-
tissimi, quorum unus dicebatur Nabor, alter Fe-
lix. Responsorium. Isti sunt duo viri misericor-
diae, ut de SS. Joanne et Paulo. Lectio ii. Hi
cura occulte in Christiana religione essent devoti,
suggestura est Imperatori Maximiano ab execu-
e.st. toribus suis, in jam dicta civitate demorantibus:
Domine, inquiunt, clementissime Imperator, Na- E
bor et Felix Christiani effecti sunt, et blasphe-
mant Deos nostros, et dicynt, eos daemonia.
Responsorium. Exultabunt Sancti in gloria, etc.,
ut in communi SS. Martijrum. Lectio iii. Tunc
Imperator jussit eos comprehendi et ad se per-
duci quibus et dixit singulatim Nabor, miles
, :

Colonimeti- Tre summa apud Colonienses semper veneratione noster, quid tibi deesse aestimasti, ut teChristia-
*• fuisse sacra Sanctorum suorum pignora, post- num faceres ? Nabor respondit Non ego nuper
pn'i!rio"° :

quam eo allala fuisse censentur seculo xn, haud Christianus effectus sum, sed ab ineunte aetate
aliunde certius evinci potest quam ex cekberrimx mea. Responsorium. Haec estvera fraternitas.ete.,
ecclesix Breviariis, quorum apud nos velusta ex- iit de sanctis supradictis Joanne et Paulo. Hactenus
stant exempla, atque unum imprimis excusum Ve- lectiones primi Noctumi.
netiis,arte Joannis Herszog Alemani, impres- 17 Ad secundum Noctumum. Lectio iv. Maxi- etlectiones ,

sorum monarchae, anno nativitatis Christi post mianus respondit Ergo, ut asseris, manifeste
:
describmlur
millesimum quaterque centesimum nonagesimo Christianuses? Nabor respondit : Ego Christia-
octavo, pridie kal. Octobris. Omantur ibi sancti
nus manifeste sum, et Christum Jesum, Dei vivi
Nabor et Felix proprio et singulari Officio eccle- filium, de Maria virgine per Spiritum sanctum
siastico, quod in aliis etiam editionibus exstat sed
; natum, adoro et corde credo, et ore non cesso
nobis hic suffeceiit ex vetustiori ea desumere, qux laudare. Responsorium. Fulgebunt justi sicut li-
eximiam Coloniensium erga istos Sanclos veneratio- lium, et sicut rosae in Hiericho florebunt ante
nem abunde testentur. Sic habenl ejusdem Officii Dominura. Cetera de Communi. Lectio v. Tunc
principia Felicis et Naboris, ad primas Vespe-
:
Maximianus Imperator, ira repletus, jussit eura
ras, supra psalmi feriales. Antiphona 1. Sancti incarcerem mitti, et accersito Felice, dixit ei :

C perfidem... Antiphona 2. Verbera carnificum...

Quid tibi videtur, Felix ? Nonne vis stulte cum F
ut in hodiemo communi. Tertia differt Certamen :
Nabore socio tuo perire? Sacrifica diis, et esto
magnum habuerunt sancti Dei ; transierunt per noster amicus nam si non sacrificaveris, diversa
:

ignem et aquam, et salvi facti sunt, et coronas tormenta te exspectant. Responsorium. lsti sunt
acceperunt a Doraino Deo. Antipbona 4. In cir- Sancti, qui sequuntur Agnum, qui vicerunt dia-
cuitu tuo, Domine, lumen est quod numquam de- bolum propter sanguinem, et verbum testimonii
ficiet, ubi constituisti lucidissimas mansiones, ibi
ejus, et non dilexerunt animas suas usque ad
requiescunt animoe Sanctorum. Antiplwna 5. mortem. Isti sunt qui venerunt, etc. Lectio vi.
Gaudent in ccelis, etc. Felix respondit Nam tormenta tua nihil sunt;
:

a mullis se- 15 Sequitur hymnus ad Vesperas in hunc mo- me eteuim scias, verum Dei filium Dominum Je-
9 "™' dum Arcis «therete decus, o Christe, distinguens
•'

tuni; sum Christum nulla ratione negare, sed magis

singulis pensum laboris, propitius nostris annue
meipsum sibi offerre in sacrificium. Maximianus
votis.Ecce purpurata sanguine turma, jam certa
Imperator iratus, jussit eum in ipsum carcerem
muneris, expers doloris, vernat perspicuo Ista
mitti, ubi beatum Naborem reclusit, dicens eis
triumpho. Hoc de collegio ignescunt coelo, vere
Certe diversis faciam vos tormenlis spiritum ex-
felicium cives virorum, Nabor atque Felix, pi- halare. Lectiones tertii Nocturni, et reliqua qux
gnora lucis. Hi per horrificas acti pressuras,
mu- superadduntur, nihil magnopere a communi defle-
tant praesentia ense, catasta arens tandem hu-
;
ctunt.
mus excipit artus. Horum fer meritis, Rex Jesu, 18 Alia religiosi cultus et constantissimx vene- Etogiumper
servis, ut pulsa supplicum labe suorum, tribuas rationis patentissima indicia sunt, quod sancli hi Erltardum
felici sede beari. Trinitati decus, honor
et virtus, marlyres Nabor et Felix cum tribus celeberrimis
Wmhtm '

inseparabili laus unitati, concors imperium

omne Magis conjuncti fuerint, ut teslalur Fr. Erhardus
per asvum. Amen. Ad Magnifical
Aniiphonfi. Winheim Cartusianus in suo Agrippinx Sacrario
Istorum est enim, elc. Collccta. Quaesumus, om-
anno 1607 Colonix cdilo, ubi pag. 28 describens au-
nipotens Deus, ut nos geminata laetitia hodiernae gustissimum sanctorum Magorum sepulcrum ; Quod
 DIE DUODECIMA JULII. 271

si tibi una cum contentis reliquiis ad vivum ad- vo, usitari etiam hodie
qux ex antiquioribus jam de- AUCTORE
umbrari cupis, inquit, scias SS. tres Magos in dimns, prxterquam quod in primo nocturno su- J. P.

inferiori tumba, cuprea quidem, sed musivo opere mantur de Scriplura occurrenle servatis tamen ,

tam artificiose et sumptuose elaborata contineri, vetustis responsoriis.

Mutatio potissima occurrit in
ut quoscumque aurifabros tam fulgens tamque secundo Nocturno, in quo Lectiones hoc ordine et
inusitata industria, instuporem non solum ra- modo describuntur. Lectio iv. Nabor et Felix,
piat, verum potius divinum quara humanum quid Mediolani rei militaris peritia celebres, apud
ibispectari, edicere cogat. Clauditur vero sarco-. Maximianum accusati sunt, quod Christum cole-
phagus hic tumba altera, in qua intermedii sancti rent, deosque detestarentur. Quos cum Impera-
Felix et Nabor, cives Mediolanenses, sub Maxi- tor, ad se adductos, ac de fide interrcatos,
miano xn Julii martyrium passi, requiescunt. Christianos esse certo cognovisset, deos venerari
Rursus pag. 38 postquam commemoravit sanctorum imperat id si recusarent, cruciatus et dira sup-
;

Magorum corpora simul cum corporibus sanctorum plicia miuitatur. Verum his illos nihil perterritos
Felicis et Naboris a Raynaldo Archiepiscopo Colo- misit in carcerem, ac dies duodecim cibi potus-
niam translata, sic subdit : Atque ut tribus Magis que penuria fatigavit decima tertia sisti sibi
;

pari numero consociarentur et Martyres, dupli- mandat, et, quid statuerint, rogat, optione data,
careturque triplex Sanctorum funiculus, opera num diis sacrificare malint et vivere, vel in sen-
Brunonis, ejus nominis primi, episcopi vero Co- tentia permanentes mori. '

loniensis xxv, divinitus contigit, ut duobus illis 22 Lectio v. At illi pari constantia, se pro atias lectio-
nes exhibet -
tertius accederet Gregorius Spoletanug. Christi fide mori paratos, affirmant. Quin etiam
ium pcr 19 JZgidius Geleniusin Colonia Supplice, edita Nabor Mors ista, quam tu nobis minaris, vita
:

/Egiiium
Gckmttm, anno 1639, prxdicta confirmat Conduntur au- : nostra est. Quare variis tormentorum generibus,
tem, inquit, plane sumptuosa hierotheca gemina: fustium, equulei, lampadum, ungularum, ignis,
cujus superius fastigium continet corpora sancto- Christi virtute superatis, imperator ad Lauden- E
rum Naboris et Gregorii Spoletani mar-
Felicis, sem civitatem catenis vinctos, ad Christianorum
tyrum, eodem tempore cum tribus Magis addu- terrorem, eos abducit. Illic rursum fustibus caesi,

ctorura ; inferior vero sarcophagus ipsos sanctos extra portam ad fiumen Schelere, quarto Idus
tres Reges, de quibus dicebam, concludit, spe- Julias, gladio cervicem subjecerunt. Lectio vi.
ctabiles per minutissimorum cancellorum textu- Quorum corpora, noctu sublata, et aromatibus
rara, ope Iuminis perpetui. Porro vir idem Cl. in conspersa, matrona Christiana, Sabina nomine,
majori suo opere TSe magnitudine Colonix Agrippi- primum in suo praedio sepelivit, deinde Medio-
nensis, lib. 3. Syntagmate I, de ecclesia metropoli- lanum deferenda curavit : ubi magnus illis honor
tana, pag. 233 adjungit, non solum SS. Magorum aliquamdiu delatus est, etiam tempore S. Am-
corpora tumbae pretiosissimae esse inclusa, sed brosii, ut in ejus vita Paulinus testatur. Tandem
etiam ipsam tumbam includi magnificae aediculae, expugnato Friderici Imperatoris armis Medio-
inscriptione tali : lano, Reinoldus Coloniensis Archiepiscopus, loco
muneris obtinuit ab Imperatore, simulque cum
Corpora sanctorum loculus tenet iste Mago- sanctorum trium Regum corporibus Mediolano
rum, transtulit Coloniam, ubi etiamnum metropolitanae
Indeque sublatum nihil est alibive locatum, basilicae magnificum sacellum ea religiose ser-
Sunt juncti Felix, Nabor, Gregorius istis. vat, sumraa populi veneratione.
23 Atque hic se apcrit spinosx controversix pa- de sacrorum
Quod secundo vcrsu asseritur nihil inde sublatum Ixstra inter binas illustres civitates, hanc nempe. ^Vltl^,.
esse, nihilalibi loeatum, id de solis sanctorum Ma- Colonieusem et Mediolanensem difficillime compo- acris contro-
gorum corporibus intelligendum versla -
esse, ex ipsomet Ge- nenda, quamdiu pars utraque inteijra amborum
lenio manifeste patet. Sanctorum corpora sibi zelosius vendical ; ubi pla-
20
Is enim postquam sanctorum Naboris et Fe- num est, fingi non posse inauditum prodigium, ut in
martyrium paucis descripsit, memorata etiam
licis ipsorum gratiam admittantur reduplicata corpora F
eorum cum sanctis Magis translalione per Reijnol- SS. Naboris et Felicis. Norunt eruditi mulliplices
dum facta, donata ait duo Felicis et Naboris bra- contentiones, qux etiam in Actis nostris discussx
chia B. Hildegundi Marensi coraitissae, et funda- sunt, circa prxsentiam hujusmodi sacrornm corpo-
trici ejusdem monasterii. Nurrata deinde historia rum, quas hic fusius commemorare operx pretium
qua S. Gregorius Spoletanus duobus istis accessit, non existimo. Rcccntior est memoria litis, huicplane

monet, horum trium martyrum Felicis et Nabo- affinis, circa corpora SS. Gervasii et Protasii, de
ris etGregorii Spoletani singulos sacros verti- quibus mentcm suam exposuerat Papebrochius ad
ces, a corporibus sejunctos, singulis argenteis xix Jttnii tom. 3, § 9, a pag. 837; postmodum
herinis includi, ut seorsim ad cullum exponanlur. vero visa et expensa Joscphi Antonii Saxii disserta-
Demum in piis hujus mensis Fastis sic ad iv Idus tione apologetica, ante obitum suum per nos retra-
annuntiat laudatus Gelenius : In metropolitana ctari votuit in tom. 6 Junii a pag. 209, qux pro
Coloniensi basilica, sanctorum martyrum Felicis Brisacensibus asscrucrat. Ego hic candide falebor,
et Naboris. Notatur prxterea ad xxm Julii Trans- arbitrum me nolle esse, nec novx hujus controversix
latio sanctorum Regum, SS. Machabaeorura, Fe- diremptorem. Utrique parti fecero satis, si argu-
licis, Naboris, Apollinaris, etc, ex Italia. Verum me.itta omnia ultro citroque colligam, ex quibns le-
an aliqua celcbritate ea recolatur, cxpressum non ctoresjudicium ferre possint. Ordior a possessionc
invenio; neque mihi satis constat, utrum alibi ex- Coloniensium per quatuor secula tam constanti, ut
positx sint Sanctorum nostrorum reliquix, prxter- etiam Mediolanenscs scriptorcs eam pro indubitata
quam in
Masinii Bononia, qux unde eo pervene- habuerint. Subjiciam deinde, quxrccentius, seu post
rmt, divinarc non invenlionem, ul perhibent, a S. Carolo Boiromxo
lubet; satis sit hicretnlissse, qua
m veneralione Colonix habeantur, ad cujus recen- factam, ab iisdem Mediolanensibus non ita pridem,
tiora Officia
et quasi postliminio opposita reperi.
i K cntitu protjredimur.
%
re vtt>r,„ 21 In novissima Proprii Coloniensis editione
anni 1718 apud Hcnricum
Roinmersktrchen obser-

§IV.
 272 DE SS. NABORE ET FELICE MARTYRIBUS.
AICTORE Protasii, Naboris et Felicis atque inde ea in ;

J. P. Germaniam transportavit. Hactenus propria vcrba

Corii, qui Mcdiolanensis eques, Mcdiolani scribens,
§ IV. Referuntur teslimonia scriptorum
orator exccllentissimus, scirc omnino debuil, qux
Mcdiolanensium pro possessione Co- esset suo tempore in palria de sacris illis corporibus
loniensi. opinio.
27 Pcrgit porro, additque In cujus rei fidem, «ItCQnnsscri.
:

ponemus hic textum scripti authentici, ad me ex ptum quod

eocataiithen-
Petsessio-
nem Coloni- De antiqua sacrorum corporum apud Mediola-
nenses prxsentia , de qua superius abunde
Germania transmissi, qui sic habet
Romanorum Imperator
Federicus licitm
primus,
Hermanii, filius
:
:

ensium
dictumest, hic non quxrimus ; totius controversix generosi Ducis Suevioe, anno Dominicae Incarna-
cardo in eo vertitur, an Ratjnohlus, seu Raynaldus tionis millesimo centesimo quinquagesimo (alibi
Coloniensis Archiepiscopus, quemadmodum sancto- addidit secundo) imperavit triginta sex annos.
rum trium Rcgum corpora, fquod apud omnes hodie Anno imperii sui decimo destruxit Mediolanum,
in confcsso esl) sic ctiam Mcdiolano Coloniam trans- in qua destructione soror unius vicecomitis, qui
tulerit corporasanctorum Naboris et Felicis, anno erat in potestate Federici, propter liberationem
1162, qno contigit Mediolanense excidium a Fride- fratris, ad Reverendum Patrem, nomine
ivit

rico JEnobarbo, vel ut alii notant 1 164, autproximo Rodulphum, Dominum Archiepiscopum Colo-
et
aliquo, dc qua dif/erentia disceptarc. nolumus ; con- niensem, et ostendit corpora trium Magorum,
tentionis caput est, ulrum co seculo. privali sint videlicet Gaspar, Melchior et Baldesar, corpora
Mediolanenses sacro hoc thesauro, quem exinde sanctorum Gervasi et Protasi et corpora sancto-
Colonienses constanter in hunc usque diem posscde- rum Naboris et Felicis, unde Prsedictus Rodul-
rint el possidere pergant , ut pluribus demonstrare phus corpora sanctorum Gervasii et Protasii in
conatus est nosler Hermannus Crombachius in histo- oppido Brisaco juxta Renum... collocavit, etc,
ria trium Regum Maqorum Evangelicorum , tomo qux huc non pertincnt, cum ad Colonicnsium inlen-
3, lib. 2, variis capitibus infra citandis. Nobis id tum sufftciat, sanctos Naborem et Felicem cum
curx erii potissimum ut breviter, succincte et qua sanctis tribus Magis ad se delatos, et ex eo tempore
fieri poteril clarilate rem totam complectamur, ulen- in sua Melropolitana ecclesia honoratos fuisse, ut
do potius argumentis ad hominem, ut aiunt, qttam tam discrte. testatur ipsius Reynoldi (Corio Rodul-
mullas externoritm auctoritates coacervando. phi) epislola inferius recitanda. Hic solos populares
agnovere 25 Fatebor equidem , scriptores Mediolanenses, Mediolanenscs historicos adducimus.
scriptores
Mediolanen- qui Sanctorum suorum Naboris et Felicis jacturam 28 Quxnam sint propria et genuina Donali Bos- lumDomttis
Bossius,
ses, candide admittunt, quique apud ipsos merita aucto- sii verba, ignorare me jam fassus sum, at cum a
ritate pollent, seculo xv vetustiores non csse, nam Puricello et Saxio adducatur et impugnetur, satis
Galvani Flammx, qui seculo xiv vixit, nullam hic patet, eum favisse possessioni Coloniensium. Nec
rationem habendam censui. Tam paucos fuisse, id Crombachius ipsum vidit, citat enim cap. 43 Mel-
adeo minus mirabitur, qui ex Trislani Calchi prx- chiorem Inchofer Bossii auctoritate nilentem : Eo-
perparce eLimperitissime memo-
fatione intelliget, dem anno translata etiam esse in Germaniam
qux ad res Mediolanenses spectabant, et
rata fuisse SS. Martyrum Naboris et Felicis corpora, quem-
Georgium Merulam Calchi magistrum, monumen- admodum idem advertit Donatus Bossius. Neque
torum penuria, totis duodecim annis non magni mo- vero plura ex ipso quxrere opus est, dum Puricellus
menli commenlarios claborasse, quos ad incudem debasilicaAmbrosianapag. 812 clarc fatetur sanctos
discipulus revocare coactus sit. Prinuts historiam Naborem et Felicem xque ac tres Reges Colonien-
patrix ante Trislanum edidisse videlur Bernardinus sibus asseri, non solum a scriptoribus exteris , sed
Corius, cui synchrouus fucrit Donalus Bossius, et popularcs suos memorat : E nostratibus, inquit,
auclor Chronici ab initio mundi et tractatus alicujus numeramus ante alios omnes, (quos quidem hac-
de Episcopis Mediplanensibus, nli testatur Vossius tenus nos legerimus) Donatum Bossium, anno
de Historicis Latinis lib. 3, pag. 620, cujus scripta millesimo centesimo sexagesimo quinto, ac Tri-
ad manum non sunt. adeoque ex aliorum ftde. citan- stanum Calehum, cujus verba jam supra recita-
da. Hos seqttititr luudntus modo Tristanus Calchus, vimus et nos hic ex ipso fonte exhibemus.
;

qui scribcre debnit vel sub fittem seculi xv, vel sub 29 Laudatus auctor sub historix sux patrix libri
sexti decimi principhtm, licet etlitio, qux apud nos i finem, pag. 24 varios sanctos Martyres
enume-
exstat, facta demum sit anno 1628. En modo scri- rans; Item, inquil, Nabor Im- et Felix , milites
plorum verba peratori notissimi, Laudem Pompeiam,
Vero- et
26 Bcrnardinus Corius historix Mcdiolanensis, nam Firmus, Bergomensis ditissimus, Mediolano
vitlijtiri sermone editx, parle ipag. prxcipuc 52, sic deducti, obtruncantur. Tumlibro suoxi,pag. 227,
narrat : Tandem infensissimus Imperator ipso loquitur Auxit temporum calamitatem rei
:

Dominicx Palmarum)
solenni die Olivte (opinor sacrse, longe omnium eminentissima? jactura
non imitando Servatorem nostrum (qui Hieroso- "
Erant trium Magorum qui Christum Deum re-
,

lvmis, diini eantaretur Benedictus qui venit in

: cens natum adoraverunt corpora in suburbana ,

nomine Domini ,
gloriose receptus fuit) eversam divi Eustorgii a;de, praegrandi sepulcro, quod et
a se civitatem, inter infinitas execrationes dese- extat, clausa. Quorum excellentiso admonitus
ruit, rediitque Papiam, secum transferendo glo- Rainaldus Praesul, ea, simul et ossa Naboris et
riosa corpora trium Magorum, quae S. Eustor- Felicis quarto Idus Junii sustulit, et in sua? dice-
gius, miles et vicarius Constantii Imperatoris, cesis metropolim transtulit, ubi adhuc summa
circa finem sui episcopatus Mediolanum adduci populorum veneratione coluntur. Non potttit Tri-
curavit ; sed pr«dictus Cassar ea
dono dede- ipsi stanusmentem suam distinctiits cxpoitere, undedum
rat anno Christi undecimo supra trecentJsimum. postremum hos Sanctos appellal lib. 13, pag. 282,
Mediolanenses metu soevissimi Imperatoris sacra xdem quidcm, eorum adhuc nominibus insignitam
ea corpora absconderant in turri templi dedicati refert, at de sacrorttm corporum prxsentia ncqua-
S. Georgio, in palatio nuncupati. Praeterea afferri quam meminit. Hoc etiam tempore, inquit, in
sibi etiam jussit corpora sanctorum Gervasii et urbem recepti sunt sectatores D. Francisci, quos

Fratres
 DIE DUODECIMA JULII. 273
Fratres Minores vocamus, eisque non procul prxdictum colonise Anlistitem. Atque hactenus scri- «bctor?
Ambrosiana, concessa aedes Naboris et Felicis. ptores ferme Mediolanenses, contra patriam suam ^
30 Non recusabunl, opinor, Mediolanenses testem pro Coloniensibus testimonium ferentes.Tot smt
Bergomen- alium satispropinquum, et gente popularem Jacobum testes exteri, ut si omnes conformes essent, de rei
Philippum Bcrgomatcm, inter alios a Crombachio veritate dubitari haud posse videretur.
Audiendi hic
citatum cap. 25, ex Supplemento Chronicorum Ub. jam sunt saltem prxcipui.
12, ad annum 1162. At dissimulandum non est,
abesse ab editione Brixiensi anni 1485, quse post-
modum inserta sunt, ethabentur in aliis editionibus § V. Alia pro eadem possessione
saltem in Parisiensi anni 1535. Et quidem lesti-
argumenta.
monium pro translatione Regum ubique apertissimum
est Mediolanum autem metropolis et regia totius
:

Cisalpinae Galliae civitas, Tioc anno post-septem Primum illud et tantum non decretorium censent Pro Cotoni-
annorum * obsidionis, a Federico Imperatore ex- Colonienses ,
quod ex ipsismet Reynoldi Epi- ensibus ma -
pugnata et capta. jam octava vice solo funditus
. . scopi sui, et pretiosissimi thesauri procuratoris litte-
sequatur. Rodulphus Coloniensis Archiepiscopus
. . ris, retum prsesentissima et recentissima scriptis,
huic eversioni prsesens assistens, et ipse trium quas in dubium revocare ausus non est Puricellus
Magorum corpora, quae S. Eustorgius Mediola- Saxius vero ita approbare visus est, ut ex iis ipsis,

nensis Episcopus ex Constantinopoli jam diu num. 61 relatis, contra Brisacensesarguat, nonesse
Mediolanum transtulerat quae diu in campanili , apud ipsos deposita sanctorum Gervasii et Protasii
S. Georgii latuerant, undecimo Julii rapuit, et corpora, cum in tota illa epistola nec verbo de iis

secum in Germaniam in civitatem suam cum Reynoldus meminerit. Qua vero ratione vim argu-
gaudio transtulit. Tertio autem anno post, Ger- menti ex disertissima expressione sanctorum Na-
mani etiam corpora sanctorum Naboris et Felicis boris et Felicis eludere conetur laudatus Saxius, E
ex Mediolano sustulerunt, et in Germaniam trans- statim patebit. Ex hac porro Reynoldi epistola in-
tulerunt. gens pondus accedere necesse est Coloniensium fir-
31 Postrema hxc verba, quse in vetustiori edi- matse a tot seculis opinioni, nisi , vulgari effugio usi
am, conlra
tione desiderari diximus, in dubium revocari possunt, Mediolanenses, Episcopum illum in eruendis san-
Novariensem
episcojmm, etiam ut aliorum scriptorum sententise non omnina ctorum Magorum corporibus perspicacem fuisse fa-
conformia : nam plerique, qui ablatos Naborem et teantur, in aliis vero, de quibus hic agimus,
omnino
Felicem scribunt, non id tertio anno post Reges, delusum contendant, qus ferme Saxii solutio est.
sed eodem tempore factum insinuant ; quamvis non Vcrum a partium studiis prorsus abstinentes, litem
desint,qui non anno 1162, totam rem geslam, sal- non dirimimus sed monumenta utrimque producta,
,

tem translationem innectant ;

quod ita intelligi pot- in medium afferre pergimus. Jam dictas Reynoldi
est , ut in Mediolanensi excidio rapta sint omnia, litteras vulgavit Crombachius tomo 3, lib. 2, cap.
sed nonnisi post bicnnmm Coloniam allata, de qua 28, et post ipsum ex antiquissimo Ms. codice Sige-
re vide disputantem Crombachium cap. 41. Verum bergensis monasterii inter Alexandri Papse III
quidquid liujus sit, satis constans apparet vetustiorum epistolas retulit noster Philippus Labbeus tomo 10
omnium scriptorum Mediolanensium opinio , de sa- Conciliorum col. 1186. Habe hic textum ex Crom-
crorum corporum certa jactura, priusquam Carolus brachio :

(antea Joannes Franciscus) a basilica Petri, Nova- 34 Reinoldus Dei gratia S. Coloniensis eccle- epistola Rey-
n l °'
riensis Episcopus in brevi sua historia ecclesise siaeElectus, et Italiae Archicancellarius, Dilectis- n
fen \^
Mediolanensis , ubi de S. Materno Episcopo agit, simis in Christo filiis et amicis, Hermanno Colo- episcopi
pag. 48, inventionem et translationem sanctorum niensis ecclesias Prsaposito, Philippo Decano,
Naboris et Felicis Mediolani anno 1571 a S. Ca- cunctisque Prioribus et universo clero, omni-
rolo Borromzo factam caspit producere, qua rela- busque beneficiatis et ministerialibus B. Petri,
tione potissimum niluntur Puricellus et Saxius. Sed ac sanctae Coloniensis ecclesiae universis quoque ;
™
heec ad § 6 remittenda sunt, ubi codem, quo hic burgensibus almae urbis Coloniae salutem et affe-
candore, Mediolanensium pro sua possessione argu- ctuosum obsequium, cum intimas dilectionis ple-
menta proponentur. nitudine. Insinuamus dilectissimae vestrae univer-
32 Ceterum ea qualiscumque prsedictorum San- sitati, quod ex voto ardentissimi nostri desiderii,

ctorum Mediolani invcntio aul translatio, Ripamon- felix jam per Dei gratiam adepti sumus initium.
tium, seculi xvn laudatissimum scriptorem, haud Benigne enim Domini nostri serenissimi Impera-
absterruit,quo minus vetustiorum patii.ee suse histo- toris (Friderici) accepta licentia, cum gratiae et
riographorum vestigiis insisteret, ut ostcndunt ejus dilectionis ejus plenitudine, ab ipso gaudenter
verba ex historiarum ecclesise Mediolanensis decade dimissi, et egregiis ac tantis donis, quorum nulla
2, quam mirum est in Museo nostro non reperiri. in terris esse potest aestimatio excellentior,
Sed et eum sibi adversum satis fatentur Puricellus sumus 'honorati : inter cetera enim liberalitatis
et Saxius. Verba refert Crombachius jam dicto cap. suae beneficia, qua? in nos affluentissime contulit,
25 Corpora, inquit, trium Magorum, itemque
: nempe tria nobis munera donavit pretiosissima,
corpora Gervasii et Protasii, Naboris et Felicis, videlicet : corpora insignia beatissimorum trium
extra communem injuriam fuere; sed ut auferret Magorum ac Regum, qui primitiae gentium, in
sibi, non ut relinqueret nobis ea subsidia barba- typum ac praesagium futurae ex Gentibus Eccle-
rus, nempe Fridericus Imperator Mediotani eversor siae, jacenti adhuc Christo in prresepi munera
Non agnovit itaque Ripamontius sufficientem identi- pretiosa obtulerunt quorum videlicet nobilissi-
;

tatem inter corpora a S. Carolo Borromaeo reperta ma corpora , omnique veneratione dignissima
et sanctorum Naboris et Felicis, ut a majorum suo- Mediolani in ecclesia B. Eustorgii confessoris
rum placitis recederet. Nec dissentire videtur Besu- atque pontificis solenniter ac gloriose fuere re-
tius, dum
in historia Pontificali Mediolanensi pag. condita.
164, non solum tres Magos a Reynaldo ablatos 35 Insuper etiam, Deo praeduce, ad vos per- sacra ea cor-
fatetur, sed et alias sanctas reliquias, eas utique, ferimus corpora sanctorum martyrum Naboris et ^^tanHs
de quibus in epistola sua mox loquentem audiemus Felicis, ut inaestimabili et incomparabili hoc the-

Tomus iii Julii,

 274 DE SS. NABORE ET FELICE MARTYRIBUS.
auctorb sauro, super aurum omnemque lapidem pretio- tem versus profectus est, directo per Burgundiam D
J. B. S. sacratissima ecclesia civitasque itinere, ad sedem suam Coloniensem facite pervene-
s(]m jiijgendo,
Coloniensis felicissimeditetur ac perpetualiter de- rit xxiv JulH, in S. Jacobi vigilia quam non ;

coretur. Nos siquidem, quia suspecta nobis est frustra tam diserte notavit Godefridus, tanto majori
via per inimicos vestros et nostros, iter nostrum fide dignus, quod Colonix scripserit, recenti adhuc-
per Burgnndiam ac Galliam usque ad vos dispo- dum rerum gestarum memoria.
suimus, prsesentemque nuntium a Vercellensi 38 Pluribus aliis scriplorum textibus referendis et plurii
civitate secundo Idus Junii prsemisimus, eo die supersedeo, cum sexcenti alii auctores, priores hosce "'"
versus Taurinum et versus Alpes montis Cinisii, secuti,nihilmagnopereauctoritatis'adjungerepossint:
cum praedictis et venerabilibus reliquiis celerri- neque vero tam numerosis moventur Medio-
testibus

me procedentes ; ideoque sincerissimam vestram lanenses, sola ferme S. Caroli Borromxi inventione
dilectionem intime rogamus, et commonemus in satis tutos sese existimantes. Ultro admittit et citat

Domino, quatenus ad condignam tantorum mu- Saxius Gothardum Hagen in Rhithm. Germanico
nerum susceptionem, ea qua nostis, et qua de de bellis Coloniensihus pro anno 1260. Facile esset
vobis confidimus, devotione ac solennitate prso- nubem aliorum testium recentiorum colligere post
paremini, Domimim Deum quoque quam . affe- Chronicon Coloniense, Gesta abbatum sancti Lau-
ctuosissime pro nobis sine interraissipne deprece- rentii, Chronicon magnum Belgicum, et manuscri-
mini, ut una cum ad gloriam et honorem
ipsis, ptos libros de Episcopis Leodiensibus apud Cromba-
nominis sui, etad perpetuam omnium vestrorum chium tomo et libro supra citalis, cap. 46 ; verum
ac totius patrise salutem, salvos, incolumes et neque hi momcnti quidquam conferrenl, utpole non
illsesos nos vobis dignetur remittere. Hactenus plus probaturi quamfontes unde sua hanscrunt.
, De
Reynoldi cpistola. lectionibus Breviarii Coloniensis, jam superius abun-
AcctiunlX,- 36 Rcijnoldo xtate proximns scriptor, qui non de etiam diclum est. Ul rem omnem in pauca con-
" reX
'vainl Mlum de tribus Magis, sed et de sanctorum Nabo- traliam ; cx iis qux duobus hisce paragraphis dedu- E
B ris et Felicis sacris corporibus Cohniam translatis cta sunt.rcclissime sese concludere censent Colonien-

expressis terminis mcminit, est jEgidius Aurexval- sanctorum Naboris et Felicis exuvias,
ses, sacras

lis monachns, qui floruit anno Domini 1230, in Ge- Mediolano cum sanctorum Magorum corporibus per
stis Pontificum Leodiensium editionis Chapeauville
, Archiepiscopum suum Rcynoldum acceptas, a seculo
rem prxsentem
cap. 45, pag. 116, ubi inter alia ad xn apud se depositas fuissc, summo semper in honore
sichabet: Postmodura anno Domini 1164, cum habitas, singulari omnium veneratione religiosissime
Fredericus Rdmanorura Imperator Mediolanen- cultas, e.t in liunc usquediem ibidem superstites, ut-
ses, sibi rebelles, subjugasset, et esset civitas in pote quas constet loco suo semotas non esse.
ejus potestate, raortuo in partibus illis, ut supra
diximus, Henrico Leodiensium Episcopo.cuilm-
perator trium Magorum corpora contulerat, Ray- § VI. Auctoritates pro possessione
naldus Coloniensis Archiepiscopus ssepe dictos Mediolanensium.
beatos Reges sibi dari petiit et obtinuit. Sustulit
etiam inde duos pretiosissimos Martyres Felicem
et Naborium, qui in eadem urbe Mediolanensi Laudatus non semel Josephus Anlonius Saxius, Arnumtnki
ubi Dissertationis sux Apologeticx num. 38 Mcdiol< m
'~< -
passi fuerant pro Christo. Perijit describere trium-
plium Coloniensium in tanti thesauri reccptione auctores nonnullos supra citatos retulit
; qui non ,

tntn institutum ab eodem Reynoldo in dicecesi Colo- solum de transvectis ab urbe Mediolanensi san-
niensi translationis festum ; item fabricatam cap- ctorum Regum exuviis tristem mentionem fece-
sam mirse pulchritudinis ex auro et gemmis pre- runt, sed novam apposuere jacturam, affirman-
qua reposita sunt corporaeorum, infe-
tiosis, in tes, una cum Mediolano Coloniam fuisse
illis

rius quidem Regum, superius supra dictorum translata etiam sanctorum Naboris et Felicis cor-
Martyrum. Demum testatur, levata hxc sacra cor- pora id falso assertum, inquil,ex translatione
:

C pora miram reddidisse fragranliam, ut merito dicere eorumdem, solenniter peracta Mediolani a san- F
possent istud Apostolicum Christi bonus odor su-
: ctissima^ memorise Carolo Borromseo Archiepi-
mus in omni loco. scopo, valide probat Puricellus ; citatque scriptoris
Konachus 37 ^Egidio synchronus fuit monachus alius ad S. hujusMonumenta basilicx Ambrosiame num. 461,
a e
,„ Ptintatconis in ipsa urbe Coloniensi, nomine Gode- undc mox dahimus, quee pro constanti et non inter-
fridus, a ccenobio suo Pantaleonita dictus, qui dili- rupta Mediolanensium possessione adducuntur, de
gentissimos annules contexuit ah anno 162, Domini 1 quorum validitate leclorum erit arbitrium. In eo po-
usquead annum 1237,^1« in collectione Freherisic tissimum rem totam fundari nuper diximus, quod
habent pag. 242, ad annum 1164: Interea Domi- primus tradidit citatus etiam supra Carolus a basi-
nus Reinoldus Coloniensis Electus, cum Impera- lica Petri Episcopus Novariensis, in brevi historia
tore in Italia degens, super omnes, qui aderant, ecclesix Mediolanensis, Novaria: edita 1615, de ea-
Principes fidelis ac devotus servivit.... impetra- dem re cursim agens in ipsius S. Caroli Borromxi
ta ab Imperatore licentia, cum integritate gra- vita lib. 3, cap. 6, pag. 182. Ut ad fontem acce-
tise ejus rediit, acceptis ab eo pretiosissimis mu- damus, prxmisso in jam dicta historia, ad titulum
neribus trium scilicet Magorum corporibus, qui S. Materni, septimi Mediolanensium Episcopi,
infantiam Domini mysticis muneribus venerati martyrii sanctorum Naboris et Felicis compendio,
sunt, duobusque martyribus Felice et Nabore, ita scriptor ille pergit pag.
48 :

qui cum prsedictis Magis apud Mediolanum vene- 40 Eorum deinde sancta corpora, a pia san- miuntur po-
rabiliter reconditi erant. Itaque cum prsefatis et ctaque matrona Savina Mediolanum paulo post
''tgriiau""'
illustrissimis donis, invigiliaB. Jacobi Coloniam asportata traduntur. Eos certe tempore S. Am-
ingressus, gloriose ac magnifice suscipitur, maxi- brosii intra cancellos quosdam sumraa celebrita-
me pro reliquiis, quas ad perpetuam Germanisa te cultos fuisse, Ambrosius ipse in epistolis, et
gloriam, Colonise intulit. Hxc cum modo relata Paulinus in ejus vita commemorat ; in basilica,
ipsius Reynoldi epistola mirifice congruunt: enim
si quaenunc Franciscana, prius autem horum Mar-
secundo Idus, seu xn Junii Vercellis Cinisium mon- tyrum nomine appellata est, in qua hodie quoque
 DIE DUODECIMA JULII. 275
asservantur. Sed non est silentio prsetereundnm, Puricellus jam dicto num.46I, pag. 817: Et haec AUCTORE
quod ea nobis ablata, ut de Gervasio et Protasio quidem, inquit, Carolus a basilica Petri suo tem- J. B. S.

dictum est, Corius noster testificatur qua in re, : pore gesta, et publicis consentanea documentis,
ut in aliis quibusdam, non satis considerate illum quae tunc confici prudentissimus Archiepiscopus
scripsisse, fateri necesse est. In additamentis jussit :
quorum mentionem facit etiam Gaspar
quoque Martyrologii Usuardi de eorumdem trans- Trissinus cap. undecimo. Qui quidem Trissinus
latione, una cum Magis facta, mentio est; sed verissime ibidem talibus Caroli verbis, a semet-
apud illum Brisaci, in his vero Coloniae positse ipso pariter e vitaS. Materni recitatis, hsec sub-
dicuntur ut vel ex hac varietate appareat, quse
: dit At vero Martyrum capita, seorsim posita,
:

fides illis habenda sit, prseterquam quod de his haud voluit in novum, quem sub ara maxima
quoque inquisivi, cum de S. Gervasio etProtasio sanctus antistes Carolus tumulum paraverat, in-
Brisaei inquisivisse me, superius commemoravi. ferri,sed thecis occlusa argenteis (hoc est duo-
Sed neque Crantzius, cum de Magis ablatis lo- bus argenteis capitibus, et antiquitatis quidem
quitur, hos nominat, neque horum festum in Ger- multum spirantibus) in larario asservari ; eaque
mania celebrari aliquis dicit. statis tantum diebus, in templo publicitus exponi
Episcopi 41 Displicent hic nonnulla, illudque imprimis, videmus. Porro Trissimum refellit Puricellus, quod
Novariensis,
quod Corium inconsiderantix accuset, quasi is solus male Genebrardum pro Sigeberto citaverit, qui non
asserentis,
ex populuribus scripseril, quod tot seculis etiam Me- SS. Naborem et Felicem in Gallias translatos di-
diolani admissum fuit, ut diximus § 4. ld vero dis- xit, sed alium S. Naborem, ut superius etiam suo

plicet maxime, quod falso eumdem Corium arguat, loco notavimus. Vapulat deinde Ferrarius in eum-
quasi dixerit, corpora SS. Naboris et Felicis Bri- dem ferme errorcm prolapsus, de quo hic plura di-
saci fuisse deposita quod ego in ipso non repe.ri, ut
;
cenda non sunt.
loco citato manifestum redditur. Crantzii silentium 44 Atque haec hactenus de inventione et transla- transtatio-

nil quidquam probat addere poterat Dodecbinum,

; , tione anni 1571. Aliud argumentum profert Puri- nem ipsam
impugnans
Neubrigenscm, Siffridum et alios de translatis san- cellus, hic a nobis subjiciendum. Verum enimvero, E
ctorum Rcgum corporibus mentionem fecisse, omissis inquit, illa (sanctorum Naboi~is et Felicis corpora)
reliquiis aliis, qnas tamen eodem lempore ablatas nec anno quidem duodecimi seculi sexagesimo
fuisse, satis evincit citatorum a nobis scriptorum quarto translata Coloniam fuisse probemus id ;

disertis verbis expressa sententia. Norunt eruditi, sane denuo quibusdam versibus, quos in eadem
quando, guo loco, et quousque se extendat vis argu- Franciscana basilica nobis offert marmorea ta-
menti negativi. Quod autem postremum ait, nemi- bula, sub organo parieti consita : in qua quidem
nem dicere, horura (SS. Naboris et Felicis) fe- Sli jussu fratris Gabrielis de Barlessina insculpti
stum in Germania celebrari; mirum sane a tali fuerunt, exaltera longe vetustiori, quae in clau-
viro asseripotuisse, cum solennis cultus Sanctis his- stralibus ejusdem basilicae foribus collocata quon-
ce, eeque ac tribus Magis, saltem Colonise deferri dam fuerat ; nec multo postquam Franciscani
solitus, a multis ante seculis vulgatissimus fuerit, in fratres hic habitare incepissent.Etenim nudis
ipsismet vetustis Breviariis clarissime relatus. Rue- etiamnura pedibus, juxta primoris diciplinae ri-
re profecto necesse esset totam hujus viri auctorita- gorem incedebant, ac ntjdipedes propterea tunc
tem, si momentis firmioribus non subsisterent, quee vocabantur, qui nunc conventuales appellantur.
apud ipsum sequuntur, his verbis : .
Hic autem habitare inceperunt anno Domini
inventa a 42 Verum, quod caput est, cum ejus basilicae mccxxxiii, sicut etiam Tristanus Chalcus in eum
S. Carolo
corjrora 1571;
(nempe Franciscanee antea SS. Naboris , et Felicis) annum Per ejusmodi vero versus simul
affirmat.
reliquias anno mdlxxi, xiv Septembris Carolus etiam ostendemus, quemadraodum, unaquaque
Archiepiscopus reconderet, horum quoque Mar- feria secunda conveniret huc ad concionem popu-
tyrum corpora recognovit, et transtulit a loco, lus frequens, posteaquam pias in sede Ambrosia-
ubi prius erat altare majus antequam ii fratres na preces fudisset, sicuti nos num. 450 memini-
chorum a gremio basilicae, in posteriorem par- mus. Tabula porro illa hunc prorsus in modum
tem reducerentadnovum altare majus quod tunc se habet, excepto quod orthographiae praecepta
constitutum est. Invenit autem ea in arca silicea nos paulo accuratius servavimus.
in terram defossa, operimento laminis ferreis ar-
caa adstricto et in ea praeter corpora invenit va-
;

sa quaedam vitrea, quaa visa sunt liquorem quem-

Versus, vetustissimis characteribus exa-
dam, tunc exsiccatum, continuisse. Inventi sunt
etiam baculi et fragmentachartasviridis foliorum rati prae foribus claustralibus ecclesiae

palmarum speciem exhibentis. Ex quibusdam Fratrum minorum de Mediolano.

baculis et charta Martyrum palmas veteres illos
effingere voluisse, dubium non est. Hactenus lau-
datus Episcopus Novaricnsis, alia addens, quee huc 45 Alma nitet, renovata piis cultoribus, aula :
ex versibus
non spectant, recte tamen supra advertens, inventio- non adeo an-
Tempore quam modico Fratres statuere minores. tiquis
nem illam et translationem, a S. Carolo Borromxo Hortus erat quondam locus iste dorausque Phil-
factam, Caput «e, quo ferme solo niti demum ippi,
queat, ea, qua de hic loquimur, corporum SS. Na- Corpora martyriumproChristopassa recondens:
boris et Felicis apud Mediolanenses possessio, quam Hortus foscundus dictis * domus unde repletur
paulo firmius constabilisset, si adscripta alicubi Fructibus immensis totus generaliter orbis.
Sanctonm nomina, eaque a S. Carolo reperta com- Barnabam huc perhibent translatum scripta ve-
memorasset ; ceterum tota gestorum relatio pridem a tusta,
nobis edita est ad xi Junii, de S. Barnabz reli- Fama refert, usti cineres et plumbea tumba.
guiispag. 454 et 455. Utrum ad evidentiam quid Hic Nabor, hic Feux, hic Fortunatus habetur,
desideretur, obscrvent alii. Et cum Materno Caius, dictusque Philippus,
tmbus atia
43 Atenim, noslrum id dumtaxat essevoluimus, Nec non Savinae sanctae venerabile corpus.
<"tjecit P U.
nceltus, utriusque partis argumenta Ambrosio Paulus ccelos hinc mente petenti,
fideliter referre. Citatis
ttaque, quse hic
ex ipso fonte retulimus, sic subdit Protasium cum Gervasio pandendo revelat.
 276 DE SS. NABORE ET FELICE MARTYRIBUS.
AIC.TORP San^uine Sanetorum totus locus iste sacratus, longiori carpi merenlur, de voce Jovis adhibita pro

J. B. S. Multipotens factus delere piacula plebis : Jupiter, id in Bodecensi Ms. locum non habeat; cutn
diserte Jupiter vocetur ab Anulino prseside, qui
Atque ununi ex pueris Sanctis, quos dira necavit
Ambitio Herodis pro Christo, continet hujus contemptim a subridentc S. Felice martyrc Jovis
quo tota haec patria gaudet.
Sacristia asdis, nuncnpatur, ut, si cetera abessent, Acta ista bre-

Quam bene nudipedes loca haec sanctissima ser- viora a genuina sinceritate non usque adeo defle-

vant, ctere.nt.

Cernere cum Moyse Josueque hierarchica digni. 48 Opponitur prseterea vox pagani, ubi SS. pturibus na
v l s r e s,Kni1
Perpetuo ritu, feria redeunte secunda, Martyres in Actis Mombritianis num. 4 diserte ai- sun t .

Plebs prius Ambrosi meritum templumque re- unt: Nos diis paganorum non iramolamus quem- ;

quirens, admodum etiam legitur in Actis sancti Victoris die

Huc venit ; et Domini verbis impleta recedens, vin Maiipag. 289 num. 3. Ad quse verbarecle
Laeta dum laudat, tantis dotata patronis. observavit Henschenius in Commenlario prsevio
,

num. 10, pag. 288, similem loquendi modum Ma-

ximiani tempore usilatum non fuisse; utpote cum
Frater Gabriel de Barlassina Provincialis Jacobus Gothofredi ad codicis Theodosiani librum

Terrse sanctse Minister fieri fecit. 16, litulo 10 De paganis. etc, antiquissimam talis
nominis mentionem, quam hactenus potuerit inve-
ad initia Valentiani et Valentis, si-
nire, referat
ANNO MILLESIMO QUADRINGENTESIMO SEXAGESIMO
ve annum Christi ccclxv nullus dubitans, quin
:

QUARTO.
ea phrasis originem liabuerit a Christianis, ita con-

el Katenda- 46 In his consistit totum alterum Puricelli pro temptim appellare Idololatras exorsis, postqvam
rio aliquo
Mcdiolancnsium possessione argumentum, utpotc eorum superstitio per Christianos Imperatores pro-
Ambrosiano.
quod co tempore quo versus compositi sunt, scripta, ex urbibus ad pagos abiit : quod ab illo eru- E
B illi

nempe anno 1464 perseveraret ibi apud Minorilas dite discussum videre lector poterit. Mihi non vide-

traditio de existentia corporum SS. Naboris et Fe- tur multis opus ad id probandum, qnod ipsum nomen
licis, co loco, quo primum condita fuerant. Addit quasi per se loquitur ; et aliis ibidem cxemplis, ad-

postremum, exstare apud se Kalendarium Ambro- versus S. Victoris Acta ostendit Hcnschenius. Ve-
sianura in pergaraena charta Ms. anno Domini rum et lurc difftcultas in Bodcccnsibus Actis evane-
mccclxxxi, in quo passim ecclesias nominantur, scit,cum dii paganorum ibi nusquam nominentur
in quibus festa Sanctorum celebrarentur, vel ut proinde paulo major dici possit liorum sinceritas

etiam ipsorum corpora tumulata conquiescerenf siquidem ita primitus scripta [ucrint.
In eo autem sub xn Julii die sic legitur : SS. 49 Scd mevos alios suggillat Tillemontius, citato necsimitibus
vacua Bode-
MARTYRUM NABORIS ET FELICIS. JaCENT AD S. superius tomo 5, pag. 681. Et primo quidem, non censia :

Franciscum. Atque his fidcm datam liberavimus, satis verosimile censet, quod etiam in Bodecensibus

de proponendis fideliter utrimque auctoritatibus, qui- habeturnum. 7, ubi postquam S. Felix Jovis cri-
bus tum Colonienses tum Mediolanenses pro deposi- mina Anulino cxprobrasset, dicitur minister ejus
tisapud se sacris corporibus decertant. Ulri potiori tunicam suam scidisse. Aliud nec ipsi nec mihi
jure non decernimus possideant uti possident co-
: ;
placet nempe longa illa oratio, qua Sanctus idem
;

lere Sanctos pergant, uti coluere ;

quod de sanctis lotam Christi vitam, non satis exacte ad Evangclii
Gervasio e.t Protasio, in pari controversia diximus sensum, coram judice enarrat, quod patienter Anu-
tomo vi Junii pag. 215, num. 136 et 137 hic pla- linum tulisse, haud satis probabileredditur, tametsi
ne locum suum Itabcat ; neque Sanctorum prsesen- multo brevior sit sancti Martyris sermo in codice
tiam probari per miracula, neque inutiles esse inter Bodecensi quam in edilione Mombrilii. Nec illud
Catholicos, piasde his rebus contentiones, quemad- facile patitur laudatus scriptor, cetera quae ad pas-
modum ibi fusius demonslratum invenies, et hic dis- sionem pertinent, satis fusc describi, summum autem
pntatis facilc applicabis. quod in ea contigisse debuit prodigium, adeo cursim
delibari, ac si res quotidiana esset et minime in-
solita : Et statim sancti Martyres in ignera pro-
jecti,incolumes permanserunt, et nullum ustionis
§ VII. Acta passionis apud Mombritium
signum habentes, iterum in carcerem missi sunt.
et in Mss. nostris non omnino confor- Vellet nempe TUlemontins, hxc, ad fxdem facien-
mia, nec satis sincera. dam, paulo distinctius et nervosius expressa, ad nor-
mam vetusliorum Actorum, in quibus id genus mi-
randa non adeo sicce et perfunctorie memorantur.

Acla marty- Hodiernorum sanctorum Martyrum Acta primus 50 Putat itaque, neque ab eo multum dissentio, ut etiatn hxc
rii apud vulgavit Mombritius, qux eadem testalur Ba- tolam illam martyrii historiam, posteriorum tempo- serius scri-
lHombritium pta sint,
ronius, se habuissc. Mss., quseque paulo longiora rum barbarie respersam, non paucis post Sanctorum
sunt, atque liinc inde verliosiora, quam ipsa repere- passionem seculis compositam esse, ut in eorum fe-
rim in schedis nostris Mss. ,' procurata olim a seepe stivitate praelegeretur, aut pro concione recitarelur,
in hoc Opere, ob egregie navatam operam, laudato dum celebriori veneratione solennitcr a fideli populo
nostro P. Joanne Gumans, descripta ex pervetusto frequcntabatur : quod non de hac solum Legcnda,
Passionali ccenobii Bodecensis Ordinis S. Augusti- sed de innumeris prope Sanctorum Martyrum pas-
ni, duecesis Paderbornensis,alias etiam sa>pe citato. sionibus admiltendum esse, nemo ignorat, qui in
Bina eorum hic exstanl Mss. apographa, in tam hisce versandis peregrinus non
ut superfluum sit,
paucis differentia, ul ex eodem codice accepla pivr- plane exislimem, pluribtis argumentis id hoc loco
sus non dubitem. Sintne porro Itsec vere antiquiora, demonstrare ex ultimo numero non obscure intelli-
:

qux postmodum ab interpolatore aliquo, ut ea habet gitur, prxconem aliquem fuisse, qui de sanctorum
Mombritius, exornala fnerint, an non potius Mom- Martyrtim nostrorum laudibtts alicubi disseruerit.
briliana quis contraxerit, non est adeo promptum De cetero gravitatem aliquam et fuci expertem sim-
deftnire : quamquam pro brevioribus slet prxsum- plicitatem in ipsis agnoscere oporlet, qux nihilomi-
ptio, eo magis fundata, quod qus in passione ista nus ad Actorum consularium elegantiam, candorem

et
 DIE DUODECIMA JULII. 277
et energiam non accedant. Ea vcro passionis histo- 303 innectendum censeat. Quod si verum esset, ad WCTORB
ria, quam ex laudato Bodecensi codice primo loco prxcedentem annum referri deberent, qux de nostrit J. B. S
dabimus, aliam longiorcm, utjam dklum est, eo ti' Martyribus memorantur. At pro eo non tantopere
tulo superare videtur, quod paucioribus nxvis ob- pugnat Henschenius facile concessurus, ut ad alte-
,

noxia sit. rum annum removeantur < dicique adeo possit, SS.

acccpta forle
51 Quxstio superesl haud facile solubilis, utrum Naborem et Felicem, si vere xn Julii passi sunt,
ix Lcaema ex retalis ad vm Maii S. Victoris ActU horum SS. et S. Victor vm Maii anno 303 coronam consecu-
,
yictoris,
S.
didcontra; Naboris et Felicis passio accepta, an poiius contra, tos, hunc sequenti 304 passionem consummasse.
Si
ex hac Legenda, Victoriana conflata sit. Alteru- forte contendas, laicorum martyria anno illo 303

trum conligisse, satis patet; nam si accurate con- rariora fuisse ; respondebo, Sanctos nostros pati po-
ferantur, manifeste apparebit, non solum exordium tuisse sub initium anni 304, vel saltem paulo ante
mutuo transumptum essc, sed in multis aliis tantam S. Victorem, hoc autem die translationcm aliquam
occurrere conformitatem, ut dubium non sit, quin recoli, quam facile admisero, modo ex Africa adve-

altera alteri magna ex parte prxluxerit. Ex paucis cti non dicantur. En modo Acta ipsa, qualia jam

spcciminibus collige cetera. Sic incipiunt Acta S. satis descripsimus, ex Codice Bodecensi et Mombri-
Victoris : Regnante impio Maximiano Impera- tio : nam contractiora alia, qux in nostro codice
tore, in civitate Mediolanensi erat persecutio in- Ms. notato littera P. 19 exstant, et in quibus me-
gens Christianorum. Erat autem ibi quidam mi- moratur facta sacrorum corporum Coloniam transla-
les, Maurus genere, nomine Victor, notissimus tio, tanti momenti non sunt, ut hic locum occupare
Imperatori. Tunc renuntiaverunt ministri Impe- mereantur.
ratori dicentes Domine clementissime. Et sic
: 54 Id lectores prxmonitos velim, magis mihi pla- et quid a Bo-
decensipas-
porro toto nume.ro 1. Sequenti autem Tunc Ma- : citura fuisse prxfala Acta Bodecensia, si numero 8 sione abesse
ximianus Imperator, ira repletus, jussit fustes desinerent ad hxc verba : et ibidem condigna ve- vellemus.
afferri, et in conspectu suoeum extendi et caedi, neratione sepelivit omissa tota ilta clausula Hi
; s E
et tres terniones transire et clamare ei : Sacri- sunt milites Christi, elc, quibus indicari videlur,
Num. 3: Tunc iratus Maximianus
fica diis, etc. totam eam passionem compilatam fuisse, ad celc-
Imperator jussit eum iterum in carcerem mitti brandai\i Sanctorum solcnnitatem, ut verbo supra
ad portam quse dicitur Romana ; et ibi custodiri insinuatnm est : nisi fortasse solus iste epilogus re-
amilitibus. Cumque ibi esset tribus diebus, jus- centior censcri debeat, a concionatore aliquo atlex-
sit eum de carcere educi, et dixit ad eum Impe- tus, qui de cetero Acta recitaverit, prout ea in anti-
rator : Victor, immola diis
quos deos esse istis, quioribus monumentis repercrat. Neque vero quis
vera divinitas comprobavit. S. Victor respondit satis intellexerit, quid sibi velint postrema fere ver-
Ego diis paganorum non immolo'. Ne hic diutius ba : Passi sunt autem sancti Martyres Christi IV
hxream, et hxc et reliqua a curiosis lectoribus con- Idus Julii sub Maximiano Imperatore sed com-
;

ferri polerunt. memoratio celebritatis eorum agitur secundo

istius vctu- 52 Prxdictx S. Victoris Legendx antiquitatem Idus Junii in Mediolanensi civitate. Vehementer
staspridcm
itwrsaesl. ex scriptoris, testem oculatum se mentientis, auctori- fallor, si hxc o Mediolanensi scripta sunt, cum ibi

tate falso creditam, pridcm evertit Henschenius, lo- quam hujus mensis, xn culti non sciantur.
alio die,

co supra citato, ut ex hujusmodi vetuslatis nota nil Forte confusum aliquod Martyrologium repererit,
quidquam momenti ipsis accedat. Porro sanclos Na- qualia ad xn Junii, occasione alterius S. Naboris
borem et Felicem ante Victorem martyrio corona- relata sunt, unde errandi ansam sumpserit. In Ac-
tos, id hujus Acta evincunt, si quid veri continent. tis Mombritiayiis est et sua conclusio, ab liac non
Quid igitur miri si illorum gesta prius compcndio parum diversa, ast ibi de cultu pro xn Junii altum
litteris mandata sint, ex quibus Legendista aliquis silcntium. Sed nunc Acta ipsa accipe.'
S. Victoris historiam concinnarit, ad unum solum
rcferens, qux istic a duobus contra eumdem Impe-
ratorem ct cumdem jucticem disputantur, aliis super-
additis ,
qux cx longa Mediolanensium traditione
S. Victori propria acceperat, aut se accepisse con- PASSIO
finxit. Utrum prxferas, nihil magnopere interest.
Notkerum S. Victoris Legendam aliquam vidisse,
salis ipse indicat at sanctorum Naboris et Felicis
;
Ex coclice Ms. ccenobii Bodecensis,
gesta ignorasse, ex discussa superius confusione ma-
nifestum existimamus. S. Victoris Actanec antiqua
nec sincera censuit Henschenius, neque ego alia iis
characteribus prxdita, ausim asscrcre , prxsertim ut CoUata cum alio apographo , in paucis
a Mombritio editasunt; tolerabiliora videbuntur, mutilo.
qux ex laudato codice Bodecensi primo loco dabimus,
ubi cle martyrii tempore pauca dixerimus.
Qo° tempore
Passisiiuss.
53 Difpcultatem patiuntur S. Victoris passionis Regnante impio Maximiano Imperatore cum Apud tlaxi-

XaTlyres Acta ex inserla ab auctore clausula seuvaticinio, de in civitate Mediolanensi esset persecutio cusati,
secutura eodcm anno Maximiani morte. Verba sunt ingens Christianorum, erant ibi quidam milites
num. 5 sub fmem Et cum duceretur S. Victor,
-. Nabor et Felix notissimi Imperatori. Tunc nun-
dixit militibus qui eum ducebant Dicite Impe- : tiaverunt ministri Imperatori dicentes : Domine
ratori Maximiano, quia hoc anno morietur; et clementissime Iraperator, ecce Nabor et Felix
cum mortuus fuerit, nulla eum capiet sepultura, Christiani effecti sunt, et blasphemant Deos no-
nisi ei tibiae frangantur : quod falsum ostendit stros, dicentes eos daemonia esse. Quibus audiiis.
Henschenius, atque ex aliis circumstantiis scripto- Imperator jussit eos sibi proesentari, etalloquens
rem a«Mo310, quo tyrannusmale
arguil, quod ipso singillatim, dixit Nabori: Nabor, miles noster,
periit, eo loco
minime fuerit, ut de pcrsequendis quid tibi deerat, ut te Christianum faceres? Nabor
Christianis multum ei cogitare luberet ; ut proinde respondit :'
Non ego nuper Christianus factus
S. Victoris martyrium. non anno 310, sed polius sum, sed pene ab ineunte aetate mea. Imperator

dixit
 278 PASSIO SS. NABORIS ET FELICIS MARTYRUM.
dixit Ergo manifeste Christianus es ? Nabor
; Felix respondit : Quoniam ista tormenta finem n
respondit Ego manifeste Christum filium Dei
: habent, illa autera quoe sacrificantibus idolis pa-
adoro, et eum de Maria Virgine per Spiritum rata sunt , finem penitus non habent. Anulinus
sanetum natum esse eredo. Imperator igitur ira dixit : Unde hoc nosti ? Felix respondit : Verus
repletus, jussit eum in carcerem mitti, et accer- Magister docuit me. Et ille : Quo, inquit, ordine
sito Felice, dixit ei ? Quid tibi videtur ? Num et docuit te ? Felix dixit : Christus Filius Dei, ut
tu desideras cum Nabore socio tuo perire ? Sacri- hominibus subveniret, hominem assumpsit, quem
fica diis et esto amicus noster. Si vero non sacri- Beata Virgo concipiens, virgo in partu, et post
ficaveris, diversis te interficiam poenis. Felix partum permansit. Hunc in cunabulis positum,
respondit Tormenta tua nihil timeo, sed cre-
: angeli descendentes de ccelo pastoribus ovium
dens verum Dei filium esse Dominum Jesum ostenderunt, qui confestim adorantes eum, quod
Christum, ipsi me sac.rificium offero. factum circa se viderant et audierant, notis suis
mtnas ac 2 Tunc jussit eum Imperator ad socium suum simpliciter indicaverunt. Deinde Magi per indi-
bianditias
spcrmint; Naborem carcerem in mitti, dicens : Ite, tractate cium stelloe clarioris acciti, ab oriente venerunt,
vobiscum, qualiter tormenta possitis evadere, et ei in suis vasis aurum, thus, et mirrham offe-

quae vos fortiter habent a dilaniare. Cum itaque rentes, suppliciter eum adoraverunt; quod ubi
duodecim diebus mansissent in carcere, ita ut Rex Herodes audivit, omnes bimolos g infantes, ,,

nec panis eis daretur nec aqua, tertia decima die qui erant in Bethleem et in omnibus finibus ejus,
jussit Imperator sibi tribunal in Hippodromo occidi praecepit , quia timuit eum sui regni suc-
circi praeparari, et adductis sanctis Dei Nabore cessorem , cujus regnum et potestas non habet
et Felice, dixiteis Quid tractastis circa salutem
: finem.
vestram, amici mei ? Nabor respondit Qui non : 6 Post haec cum per incrementa temporum de vita et

timet Deum suum habere inimicum, ille te habere crevisset Dominus et Magister noster, coepit ""™''"'is

poterit, Imperator, amicum cujus amiticise quan- ; praedicare populo Judaeorum quoniam exeuntes E
to mihi sunt amariores,tanto sunt inimicitiae dul- de corporibus animae si fuerint Idolatrae h, aut
ciores. Imperator dixit Tu Felix b quid dicis ? : sanguine humano pollutae, aeternis tradantur in-
Felix respondit : Hoc quod Nabor dixif et ego cendiis, si vero mundae fuerint, delitiis perfruan-
dico, una enim nobis vita et fides. Imperator tur aeternis. Cui talia prasdicanti dixerunt Judaei
dixit : Ergo hoc vobis placet, ut praecepta mea Unde haec probare poteris ? Et ille Deferte, in- :

contemnentes , moriamini ? Nabor respondit : quit, ad me caacos vestros. Qui statim ut adducti
Mors quam tu nobis minaris inferre, vita nostra sunt , illuminavit eos ; similiter surdis auditura,
est, et ideo non timemus iram tuam per quam claudis gressum, paralyticis sanitatem restituit;
nobis praeparatur corona sempiterna. ventis imperavit, super mare siccis pedibus am-
3 Audiens haec Imperator, praecepit Anulino bulavit, et quod his omnibus majus est, mortuos
consulari c suo, ut sequenti die diversis eos sup- suscitavit. Quamvis autem his et aliis inauditis
pliciis in secretario suo vexaret, si sacrificare virtutibus divinitatis suae potentiam ostenderet,
nollent; vero consentirent magnis eos donis
si , impia tamen Judaea non solum credere noluit in
et honoribus exaltaret. Cujus imperiis obediens eum.verum etiam crucifigentes, morti eum addi-
Anulinus, cum et blanditias et tormenta diversa xerunt. Sed ille tertia die resurrexit, et per qua-
militibus Christi multis vicibus exhibuisset, nec draginta dies praedicans eadem Discipulis , quae
eos ab intentione sua revocare posset, renuntiavit antepassionem, videntibus illis ascendit in cce-
hoc Imperatori ;
qui jussit eos iterum in carce- lum unde venturus est in fine seculi, ad judican-
;

rem mitti, juxta portam quae dicitur Romana et dum vivos et mortuos et seculumper ignem. Haec
arctius a militibus custodiri. Post quinque vero fides nostra, nec tormentis vincitur, nec fiammis
dies iterum eductos eos his alloquitur verbis : exuritur, nec gladio saevientis inimici superatur.
Immolate Diis nostris, quos vera divinitas mani- 7 Anulinus igitur patienter audiens ftaec om- Jnterftam-
festos ostendit. Ad haec sancti Martyres una voce nia, dixit : Ut video Deus meus Jupiter verus mas innoxii,

dixerunt :Nos daamoniis numquamimmolabimus, Deus est : nam Deus tuus, teipso teste, crucifixus F
nec ante hominem corruptibilem hoc quod in est ; Jupiter vero numquam omnipotentiam suam
baptismatis sanctificatione percepimus perdere , deposuit, sed potius eam in imperiis ampliavit.
incipiemus. Unde, quod facturus es, fac citius, Ad haec subridens Felix dixit : Deus tuus Jovis i i

nam ille qui pugnat pro nobis, dignam mercedem more vixit barbarico , adulter et parricida exsti-
compensabit laboribus nostris. tit, insuper et germanam suam violavit : hunc si
quibus ab 4 Imperator igitur et Anulinus consularis ejus tu Deum esse credideris, perpetuis incendiis exu-
Anutino ex- jusserunt eos extendi, et quinque terniones d
cruciantur.
reris. Tunc minister Anulini tunicam suam scin-
d cum fustibus transire super eos et dicere Sacri- : dens, clamavit et dixit Merito irascentur nobis :

ficate diis, quos Imperator adorat. Sed cum nec dii nostri, si isti non fuerint ignibus concremati
isto modo animi militura Chri-
inclinari possent et statim sancti Martyres in igne projecti, inco-
sti, jussit Anulinus Naborem in eculeo suspendi lumes permanserunt , et nullum ustionis signum
et ungulis e radi. Dixit autem Nabor ad Impera- habentes, iterum in carcerem missi sunt.
torem : Nonne tibi dixi, quoniam inimicitiae tuae 8 Post aliquantulum k vero tempus pergens k
exaltant me, et faciunt me
mei ampliorem gratiam acquirere ? Tu tantum
in conspectu Regis in civitatem Laudensem, jussit milites Christi d?,mB
V
™^
vinctos catenis ad exemplum Christianorum se- '"//.
excogita tormenta carnem laniare potes sed ; , cum duci ; ubi cum triduo mansissent, tertio die
animam pro veritate luctantem vincere non prae- praecepit sibi sessionem extra civitatem praepa-
vales. Ad haac Anulinus Quoniam, ait, video :
rari, et adductis Martyribus Christi, dixit eis :
istum, tormenta potius optare quam timere, hunc Vel adhuc artem magicam vestram relinquite, et
amovete, et collegam ejus introducite. ne sitis exemplum omnium, diis nostris libamina
S. Peticis 5 Cui statim introducto dixit Anulinus Dic , : ferte. Sancti Martyres responderunt Nos artem :
oralio
mihi, Felix, quae causa est duritiae fratris tui, magicam nescimus, sed Jesum Christum filium
quod tantis flagitiis f attrectatus, nullo modo Dei vivi adoramus et coliraus, minasque tuas
consentire vult praeceptis Imperatoris nostri ? omnino nihil pavescimus. Tunc vehementer ira-
tus
 DIE DUODECIMA JULTI. 279
a tus Imperator, jussit eos fustibus caedi , et ita quid tibi desse existimasti, ut te Christianum fa- ex nss.
demum in eodem loco decollari. Cumque decol- ceres? Nabor respondit Non ego nuper Chri- :

lati fuissent, juxta portam civitatis, et jacerent tianus effectus sum : sed pene ab ineunte aetate
/ prope fluvium, qui dicitur Hxelera l, quaedam raea. Maximianus Imperator dixit : Ergo, ut
religiosa femina mater-familias ejusdem urbis asseris, Christianus factus es? Nabor respondit
furtim sublatos et vehiculo superpositos Medio- , Ego Christianus et Christum manifeste sum,
lanum deduxit, et ibidem condigna veneratione filium Dei vivi de Maria Virgine per Spiritum
sepelivit. sanctum natum adoro et credo, et ore non cesso
m 9 Hi sunt m milites Christi qui invincibilibus laudare. Tunc Maximianus Imperator ira reple-

Smiogus. armis muniti, lorica fidei, et galea salutis induti, tus, jussit eum in carcerem mitti; et accersito
coelestiprotectione circumdati sunt nec ullis , Felice, dixit ad eum Quid tibi videtur ? An et ;

minis persequentium expugnari potuerunt. Cele- tu, stulte, desiderascumNabore socio tuo perire?
bramus itaque diem illorum, quorum meritum Sacrifica diis, et esto noster amicus. Nam si nec
per orbem terrarum sicut firmamenti splendor tu sacrificaveris , diversa tormenta vos exspe-
illuxit; et odor suavitatis in universum mundum ctant.
per indicia miraculorum emanavit. Passi sunt 2 Felix respondit : Tormenta tua nihil me minhetpro-
autem sancti Martyres Christi iv Idus Julii sub terrent, me enim scias veri Dei filiura Dominum
mm"
Maximiano Imperatore, sed commemoratio cele- Jesum Christum nulla ratione negare ; sed maxi-
britatis eorum agitur secundo Idus Junii in Me- me ipsum offerre Maximia-Deo vero saerificium.
diolanensi civitate, ad gloriam et laudem Domini nus Imperator iratus jussit eum in eumdem car-
nostriJesuChristi,regnantis in seculaseculorum. cerem mitti, ubi miserat beatum Naborem, di-
Amen. cens Certe diversis vos faciam tormentis spiritum
:

exhalare. Qui ductus est in ipsum carcerem juxta

ANNOTATA. circum euntibus ad portam Ticinensem et dili- ; E

B
genter custodire eos jussit, dicens : Ite et tra-
ctate vobiscum , qualiter possitis evadere tor-

a Hscc genus alia barbariem sonant, qux

et id
menta horrida, quae vos fortiter laniabunt, si

Actorum anliquitatem non commendat. sacrificare nolueritis. Missi itaque in carcere,

b /)( altero apographo deerant hxc verba Tu :
fecerunt dies duodecim; et jussit, utneque panis
Felix, usque ad vita et fides. neque aqua daretur eis. Tertia decima autem die
c Alias consiliario, uti etiam in ActisS. Victo- jussit sibi Maximianus Imperator tribunal ex
ris; sed melior videtur bxc Sic et hic constan-
lectio. alto in hippodromo circi praeparari et jussit ad-
ter ponitur Anulinus, alibi Anolinus. duci sanctos Naborem et Felicem, et ait ad eos :

d Terniones flagellorum reperit Cangius apud Quidtractastis, amicimei, circasalutemvestram?

Julium Africanum : sed hic indicantur lerniones
Sanctus Nabor dixit : Oportet eum tuum ami-
militum; qui Martyrcs contundant.
ftagris SS.
cum tieri, qui non timet suum Dominum habere
Terniones etiam dicuntur in Actis S. Victoris.
Vide ibi notam Henschenii.
inimicum ; nam quantum mihi amarae sunt ami-
e Male
in altero apographo, virgis radi.
citiae tuae, tantum mihi sunt inimicitiae tuae dul-

f An
non flagris ? ciores.

g Leges bimulos, seu duorum annorum , a bi- 3 Maximianus dixit Tu Felix quid dicis ? frustra len-
:

matu et infra. Felix dixit Quod Nabor dixit, et ego dico una (^f? *""""
: ;

h Vult dicere idololatrae. enim nobis vita et fides est. Maximianus dixit :

i De hac voce diximus supra § 7 Commentarii Ergo hoc vobis placet, ut praecepta mea contem-
prxvii. nentes morte moriamini? Ad quem Nabor Mors, :

k In apogvapho est aliquod.

alio quam tu nobis minaris inferre, vita nostra est;
1 Varie ab aliis exprimitur : Scilera, Silara
et ideo non timemus iram tuam, quia ex ipsa,
sed indicatur hodiernus Silaro.sew Silarus, Laudem
nostra vita perpetua et corona et palma aeter-
veterem prxtcrfluens ab aliis synonymis distin-
,

nuendus.
na. Tunc Maximianus iratus dixit Anolino con- p
m De siliario suo Cras mane in secretario tuo di-
: ,
hoc toto numero supra quoque dictum est.
versis vexentur suppliciis, si sacrificare con-
tempserint ; si vero consenserint , et tuo eos
amori copula, et meis eos amicitiis repraesenta.
Anolinus igitur consiliarius dixit Quare non :

ACTA quos Iraperator adorat, et qui-

sacrificatis diis,
bus cervicem suam flectit? At sancti Martyres
responderunt Nos praemia a vobis promissa non
:

Paulo ampliora. accipimus, nec pcenas vestras timemus, sed a

Domino nostro quotidie accipimus fortitudinem.
4 Tunc annunciavit Anolinus Maximiano Im- nec magis
""'
Ex editione Mombritii. peratori et jussit Imperator eos in carcerem
;
fJ,?,^'H
mitti ad portam quae dicitur Romana, et ibi cu-
stodiri a militibus. Cumque ibi fuissent diebus
San Mos ad
-"•mtn se T) egnante impio Maximiano Imperatore in ci- quinque reclusijussitquiuta die de carcere educi,
os
AV vitate Mediolanensi, erat persecutio Chri- et dixit ad eos Imperator Iramolate diis istis, :

tianorum. Erant autem ibi quidam milites Nabor
et Felix notissimi Imperatori.
runt ministri Imperatori dicentes
mentissime Imperator, Nabor et Felix Christiani
eflecti
sunt, et blasphemant Deos nostros et
quos vera divinitas demonstravit. Saneti Marty-
Tunc renunciave- res dixerunt Nos diis Paganorum a non immo-
: a
Domine cle-
:
lamus, et turpe est nobis, ut quod in baptisma-
tis sanctificatione percepimus, horaini corrupti-
; bili in omni necessitate constituto humiliemur :

dicunt eos esse diKmonia. Tunc indignatus Irape- non facimus fac quod facturus es, quia fortior
;

rator, jussit eos comprehendi, et ad se perduci. te est, qui pugnat pro nobis. Tunc Maxiraianus
Quibus dixit singillatim Nabor, miles noster,
: Imperator et Anoliuus consiliarius ejus jusserunt

fustes
 280 ACTA SS. NABORIS ET FELICIS MARTYRUM.
et. oxtendi eos, et quinque ternio- tiit. Post quadraginta vero dies, videntibus un-
fustes aflerri,
decim suis coelos ascendit. Quibus
nes transire. et clamare eis: Sacrificate diis quos
discipulis ,

Imperator et omnes adorant. Nabor dixit Do- : ccelum aspicientibus angeli apparuerunt dicen-
Om- Quid statis stupentes in ccelum? Hic Jesus
niinus noster Rex aeternus et verus dixit : tes :

qui a vobis sublatus est, sicut videtis eum eun-

nis qui idolis sacrifieaverit eradicabitur.
5 Anolinus dixit Appendatur eculeo. Cum- tem ad venturus est. Haec fides nostra,
ccelos, ita
ab Anulino :

utritnte seor*
que fuisset appensus beatus Nabor, et lampadi- quae est in Christo, non tormentis vincitur, non
sim ittata.
bus ureretur, et ungulis raderetur, dixit : Num non gladio superatur.
flaramis uritur,

tibi dixi, quoniam inirnicitiae tuae me exaltant, et 9 Tunc Anolinus consiliarius dixit, ut video, Intcrftam-

faciunt me gloriam ampliorem in conspectu Re-

Deus meus Jovis d, Deus verus est. Nam Deus »<as illxsi
d
gis mei acquirere? Tu interira excogita du-
tuus, quem tu ipse dixisti, crucifixus est; Jovis

riora tormenta carnem enira laniare potes, ani-

;
vero omnipotentiam suam numquam deposuit,
quin irao imperiis ampliavit. Tunc subridens Fe-
mam vero vincere non potes, in fide et veri-
certantem. Anolinus consiliarius dixit : lix, dixit : Jovis tuus more vixit barbarico :
tate
video haec rebelli anirao verbera et tor- adulter uxorum, puerorum stuprator, et parri-
Quoniam
cida extitit germanam suam uxo-
insuper etiam
menta deridere potius quam timere, amovete ;

istura. et collegam ejus introducite. Introductus

rem usurpavit. Hunc credideris, cum si Deum
Dic mihi, ipso eris perpetuis incendiis exurendus. Tunc
est itaque Felix; et Anolinus dixit :

minister consiliari tunicam suam scindens, cla-

Felix, qua: causa est duritiie fratris tui, quod
tantis verberibus et eculeo exsiccatus b et flam-
mabat Dii nobis irati erunt, si isti non fuerint
:

mis adustus, et ungulis effossus, nullo modo con- ignibus concremati. Tunc Anolinus consiliarius

sentire voluit, ut sacratissimi Imperatoris prae- jussit eos ignibus consumi. Qui cum missi fuis-

cepta eompleret? Felix dixit Quoniam istator- :

sent in ignem, incolumes permanserunt. Tunc

menta finem habent, illa autem tormenta quae iterum jussit eos mitti in carcerem.
sacrificantibus idolis parata sunt, fmein penitus 10 Qui cum post aliquos dies perrexisset in ci- decollatione
marliiriinn
non habent. vitatem Laudensem, Imperator jussit Sanctosad complent.
6 Anolinus dixit ; Unde haec nosti ? Felix exemplum Christianorum vinctos catenis secum
dixit : Christus filius Dei ut hominibus subveni- duci, et post diem tertium jussit sibi sessionem

ret, hominem assumpsit, quem Virgo concepit, parari extra civitatem. Quibus ad medium de-

virgo peperit, et virgo post partum permansit. Maximianus Imperator Jam depo-
ductis, dixit :

Hunc primo omnium natum et in cunabulis posi- nite superbiam vestram, et artem magicam re-

tum, angeli descendentes de coelo, laudantes et linquite nam vos eritis exemplum omnium. Re-
;

adorantes pastoribus ovium ostenderunt. Item sponderunt beatissimi martyres Nabor et Felix :

pastores ovium adorantes eum, quod factum circa Nos artem magicam nescimus, sed habemus Do-
se viderant et audierant, notis suis simpliciter minum Jesum Christura filium Dei vivi, in quem
indicarunt. Item magnae indi-
Magi per stellae credimus nam minas tuas non pavescimus. Tunc
;

cium acciti, ab Oriente venientes, aurum, thus iratus Maxiraianus jussit eos fustibus caedi, et

et myrrham in suis vasis offerentes, adoraverunt capitalem subire sententiam ; qui decollati sunt
eum. Haec c rex Herodes dum inter infantes juxta portam civitatis Laudensis, circa fluvium
quaereret et non inveniret, omnes bimulos infan- nomine Scileram. Et illi, licet terrae e se dede-
tes, qui erant in Bethleem civitate, fecit occidi. runt, nostratamen sinu suo suscipere et condere

Hunc pater suus, qui regnat in ccelis, ccelos ape- meruit terra reliquias et sicut olim maternus :

riens, manifestavit dicens Hic est filius meus : eos in hac luce edidit uterus, ita et nostrae terrae
dilectus, in quo mihi complacui. Hic omnia tem- venter resurrecturos perpetuam perducet ad pal-
ptamenta diaboli superans, ascendit in montera, mam f. Hos pia ac religiosa femina quaedam no-

et advocans ad se discipulos suos, ccepit beatitu- mine Savina, mater-familias Laudensium, furto
dines aeternas illis ostendere, et per quse opera sublatos urbe, et impositos suo vehiculo deduxit
possint acquiri. Mediolanum pleno religionis affectu, nostraeque

miraeula, 7 Post haec vero Judaeorum populo dicere cce- civitati donavit. Haec digna fuit consortio illius
passio, viduae sanctae Annae, cui religione et pari simili-
pit, quoniara exeuntes de corporibus animae si
idololatrae fuerint, aut sanguine humano pollutae, tudine comparatur.
aeternis tradentur incendiis ; quae vero ab his 11 Et g sicut stellae in ccelo positae humanum
criminibus vel aliis iniquis operibus mundae fue- visum latere non possunt, ita Sanctorum meri- Scriptoris
a poenis liberae, deliciis pertVuentur aeternis.
rint, tum per orbem terrarum eluxit, et odor suavita- epitoijus.

Tunc Judaei dixerunt Unde haec probare potes? :

tis Dominicae per Christi passionem in universum

Dicit eis Dominus : Deferte ad me caecos ; qui ad mundum diffusus est. Hi"sunt boni milites Chri-

eum adducti cum essent, illuminavit eos. Simi- sti, qui propriis armis muniti sunt, qui fidei lo-
liter quoquo surdis auditum reddidit, claudican- rica, et salutis galea, et scuto ccelesti atque spi-
tibus gressum paralyticis sanitatem restituit,
,
rituali Celebremus itaque diem
protecti sunt.
omnes infirmitates sanavit daemonia ab homini- ;
illorum, ut sequamur exempla vel imitationem
bus ejecit, tempestates jussu coercuit, imperavit ipsorum, quasi agni incontaminati et immaculati
ventis, super undas maris siccis pedibus ambu- Jesu Christi Domini nostri. Passi sunt Martyres
lavit. Mortuos ita excitavit, ut etiam quatridua- Nabor et Felix, quarto Iduum Juliarum sub
num foetentem in sepulchro revocaret ad vitam. Maximiano Imperatore, regnante Domino nostro
resurrectio 8 Qui cum haec faceret, et hanc etiam possibi- Jesu Christo, cui est honor et gloria in secula
it in coetum
atcensio ex-
litatem suis discipulis traderet, dicebat Judaeis: seculorum. Amen.
plicantur. Si verbis non creditis, vel virtutibus credite. Illi
autem non solum non crediderunt, verum etiam
ANNOTATA.
crucifixerunt eum, et per quadraginta dies cum
discipulis suis conveniens, cibum coram eis acce-
pit jussit etiam palpari se
;
sed et omnia quae ;
Quz ad piora Acta observata sunt, huc etiam
eis locutus fuerat ante passionem, eadem repe- referri debent.

a Jani
 DIE DUODECIMA JULII. 281

a Jam alibi notavi, num. 48 Commentarii prxvii telligi posse

videntur, quam si addas isti, nempe
luec verba : Nos diis paganorum non immolamus, terrae Laudensi.

etc. non exstare inActis Dodecensibus. f Non opinor, hxc ita intellexisse scriptorem, ul

b Hmc breviut in aliis \ sed nec satis integre, ut antr rcsurrectionem ad pnlmam perducendi non
ibi dictum est. > fuerinl SS. Martyres. Vulgo nota est hac de re
c Melius legeretur hunc. controversia.
d In Bodecensibus Jupiter. g Differt hic epilogus a Bodecensi; ast neuter
e Absunt hxc a Bodecensi codice, nec aliter in- auctoritati Actorum multum suffragatur.

m S. PRIMITIVO MARTYRE
ROM^E.

Ex Hieronymianis. J. B. S.

uxatos hoc die Hieronymianorum codicum majorum seu minorum transpositionibus, rem cfa-
B
XII JULII.

L :
jam loco non
laterculos agnoscere oportere,
nno dictum est hic de S. Primitivo mar-
tyre qweritur, in Blumiano et Lucensibus
male conjuncto Martyribus Mediolanensibus Nabori
rius
cense
scribens
vero :
distinxit

, Mediolano Naborem
:
vetustissimum

Mediolano, Naboris et Felicis.

Romse, Primitivi ;
pro
et
exemplar Eptema-
Felicem recte ad-

quoBlumianum perpe-
Tum

etFelici; pejus a Corbeiensiin Siciliam ablegatus, ram legit Privitivi. Sola purioris codicis auctoritas
cum socio aliquo Julio, qui nescio nnde ibi accesse- nomen et positionem satis vindicat ; neque ad aucta-
rint .-
In Sicilia, natalis Naboris, Felicis, Primi- ria Beds aut Usuardi recurrendum, in quibus aut
tivi, Julii. Omissis igilw variis istis codicum, seu eadem aut major invenielur totius laterculi confusio.

DE SANCTIS MARTYRIBUS

DIVO SEU DIO, CORMO SIVE CORNirSSIO, ET LAVENTIO

CtESARE^E in cappadocia.

Ex Martyrologiis.

'orum trium Martyrum nomina, in codici- diceReginx Sueci,r, m quo tamen rectc signatnr
bus Hieronymianis aliisqne Martyrologiis positio,quemadmodum in Epternacensi, Caesarea

II
teretur,
varie efformata. el diversonumero expres-
visum est refcrre, ut nullum omit-
sa, sic
quamvis non omniain singulis codicibus re-
Cappadociaa. Porro in hoc solo codice reperitur is,
qui lertio loco positus est Laventius. Hactenus ve-
tustiora e.xemplaria, in quibus constanter lego
illa
perirentur. Satis insolitx sunt annuntiationes Lu- nomen Divi, nusquam Dii, ut non facile divincs. qncni
rmxis ,•/. Corlieicnsis dum scribunl ; In Caesarea duccm liabucrit Ado (nam Beda, Florus et Roma-
sancti Divi, ferme dubiles, an Sancti non fit
ut iiuin parrum de Dio altum silmt) ut primus intcr
nomen proprium ccque ac Divi, quandoquidem san- Martyrologos seculi ix,omissosocio vel sociis,simpli-
cti «ppetlatio in Hieronymianis rariar sit. In for- citer scribcret : Apud Cssaream, sancti Dii. qucm
iimliniic secundi Martyris differunt miror a Notkero negtecrum fuisse; Usuardus certe
: nam in Lucensi
est Cornilisi, in Corbeiensi Corninsi, quo modo diserte scripsit : In Caesarea, sancti Dii. Cur in
eliam Blumianum, a quibus non magnopere
scribit Bomano locum non habeat, dixi in Observationibus
dissidenl Hieronymiana ad Usuanliim. Orcvciuis martgrii palmam S. Divo
contracta, Augustanum pei-
Cornenci et Labcunum per Corninse sic ut serva- ; seu Dio cripuit, diim ita niiiiuntiavit : Apud Ca?sa-
vervm Corninsii, cum ream, beati Dii confessoris. Nec mirum nec novum
diyunctione a Cornii, qucm
™tmet Eplernacensis: In Caesarea Cappadociae est, librariorum incuria variationes in Martyrologia
JJWi, Corni, Lavensi j sed rejecto Cornelio, «S co- induci.

Tomus rn Julii. •11 DE

 282 ACTA SANCTORUM.

DE S. PATERNIANO EPISC. ET CONF.

j. P.
FANI FORTUN^E IN ITALIA.

posita, hostem illico profligavit. Cum in ea soli-

tudine cibus sibi suisque defuisset, Senogalliensis
COMMENTARIUS PR.EVIUS. civis dives in somno admonitus camelos rebus ad
victura necessariis onustos dimisit : qui ad locum
ignotum, ubi erat Paternianus, divinitus perve-
Sancti cultus; elogium; notitia topogra-
nere. Pace autem Ecclesise data, famaque san-
phica aliquorum locorum hic occur- ctitatis Paterniani pervulgata, a Fanensibus Epi-
rentium; vita Ms., quae hic datur, cum scopus postulatur; qui, Maurontio abbate mona-
alia collata. sterio praefecto, invitus munus pastorale suscepit.
In urbis ingressu feminse religiosa? jam pridem
[visu] orbata?, signo crucis oculorum lumen re-
SECHLO IV. aria loca , Fanbwmine ab antiquis appellala, stituit. In urbe vero claudum in totius populi

Fanum,pau- accedit

scriptttm
V exhibet Cluverius, scribens de Sicilia anti-
Fanum Adriani, Fanum
qua qualia sunl
:

Fanum Veneris quibus

Dianse Facelinae ,

Fanum Fortunae, scu Fanum absque addito,

non "dmodum ampla, sed non ignobilis nec inamtena
;
conspectu sanavit, multisque pra?terea morbo in-
sanabili laborantibus incolumitatem reddidit.
Plurimos ex gentilibus, sublato inanium deorum
cultu, ad fldem perduxit, multisque exstructis
ecclesiis, plures ordinavit parochias. Senio tan-
E

Italiee civitas, prope littus Adriatici maris, Pisau- dem confectus, mortem sibi instantem prasdixit;
rum inter et Senogalliam media, non procul a Me- moxque febri correptus, cum annosxLiv ecclesiae
tauro flumine ad Flaminiee viam sita, et Ecclesia- Fanensi praefuisset, clarus miraculis vi Idus Ju-
sticde ditioni subjecta. Varia de hac civitate ex anti- liicessit e vita. Cui ob sanctitatis prsestantiam
quis collegit idem Cluverius Italiee anliquee lib. 2, multis in locis templa excitata fuere.
pag. 606. Quie de ejus origine dicuntur a Gothifre- 4 Ughellusibidem col. 704, siceum laudat, Fer- ex Ugkello.

do in Annalibus, merito tamquam fabulosa traducit rariopene consonans : S. Paternianus, Fanensium

Ughellus tomo 1 Italise sacrse col. 703 : Interim vi- primus Episcopus, floruit sub Diocletiani perse-
detur satis verosimile, nomen traxisse a fano seu cutione anno conditse salutis ccc qui Angeli ad-;

templo, quod olim dese Fortunee ibi erectum fueril. monitu, cum Avito, Maurentioque candidissimis
Antiquitas ejus commendatur a Claudiano de sexto sociis, in solitudinem quamdam non procul aFano
Consulatu Honorii, hoc versiculo secessit, eremiticam vitam, donec ejus persecu-
tionis desaeviret procella, culturus. Ibiquamplu-
Lastior hinc Fano recipit Fortuna vestusto. riraos diaboli hostiles incursus sustinuit, hosteque
devicto, quam plurimis miracuhs in ea solitudine
insignicuttu 2 Civitas heec solenni culiu veneratur S. Pater- coruscavit. Ecclesiasticis deinde cum Magni Con-
vrosequitnr n j anum e t quidem, tesle Ughello, tamquam pri-
, stantini virtute tranquilla res foret, [etj fama
nuiB. mum suum E'piscopum et insignem palronum, Mar- longe lateque divulgasset Parterniani virtutes,
tyrologis quidem antiquis incognitum, scd a recentio- Fanensibus civibus exorantibus, Silvester Pon-
C ribus aliquot celebratum. Quod primus Fanensium tifex agere Episcopum apud Fanenses Paternia-
Episcopus extiterit, haud consentit cum vita, in qua num jussit ;
paucisque interjectis de Sancti ad ca- F
num. 2 aucfor non obscure indical prcecessisse ipsi pessendas infulas tergivcrsatione, episcopale tan-
alium, quando asserit, ecclesia illa suo desolata dem onus Paternianus subivit, tantoque animi
pastore,de eremo assumplum esse S. Paternianum. ardore eam provinciara amplexatus est, ut brevi,
Agit de ipso Ferrarius die x hujus ex tabulis Fa- idololatria strenue expugnata, Christi fidem feli-
nensibus, quo tamquam Episcopus loci et patronus, cissime quaquaversum protulerit, pluraque tem-
uti etiam die xm Novembris, ibidem celebratur cum pla ad divinura numen colendum fundaverit. Ce-
Octava ; cilatque Tabulas ecctesise Foroliviensis, terum Paternianus cum in bonis clarisque operi-
Senogalliee, Ceesenatis et Cerviae ; a qua eliam ip- bus consenuisset, ibidem fertur prxcognita morte,
sum refert tamquam Episcopum suum et patronum post 42 vel 45 annorum regimen, obiisse x Julii, et
cum Octava celebrari. In Prxlermissis ad diem x esse in cathedrali sepultus, postea ejusnomini con-
Julii diximus, cur huc rejectus sit. Grevenus liac secrata. Hic princeps Fanensiura civium tutelaris
die signal Paternianum, Episcopum et confesso- est , cujus dies festus Fani quotannis solennis
rem, uti etiam die
Novembris. xm habetur.
Sancli elo- 3 Laudatus Ferrarius elogium habet ex Aclis 5 ^Egyptus, quee est in VitanumeroZ, nequem Elucidalio
eXl er ~
'

^ss., quiein ecclesia Fanensi asservantur, in hxc inducat in errorem,

"
to P a ral
ra"rio dicitur paulo post, fuisse in
verba Paternianus in Diocletiani persecutione
: Italia,haud longe ab urbe, quadegebat Sanctus,
ab Angelo monitus, cum Avito, Maurontio et aliis puta locum juxta Metaurum flumen, qui ob opaci-
discipulis in solitudinem haud procul a Fano se tatem Silvarum ^Egypti sortitus estnomen. Vin-
recepit; ubi varias diaboli, se suosque discipulos centius Nolfi in Vita S. Paterniani pag. 10, luec
conantis decipere, insidias superavit. Cum vero commentatur in hunc locum ex Italico versa : Erat
is puellae formosae specie servum Dei ad Iibidi- .<Egyptus Silva, proceris ubique ac densis arbo-
nem solicitaret, ad orationem confugiens, et ma- ribus vestita, hoc nomine appellata ob tenebras
nu igni ad libidinis ardorem exstinguendum ap- et opacitatem, quam raraiejus reddebant ; de quo

T.
 DIE DUODECIMA JULII. 283
.
f fiHum Victorem ita haberc scribit : Qui tenuit
loca, quse Majores nostri
appellarunt -lEgyptum,

silvis fusca et opaca prius. Plusculum diflicultatis

movet locus alter num. 2, ex alio Ms. hic ad mar-
VITA
qinem notatus, videlicet quaedam Juris urbs, non
Suris de qua adi annolata in caput secundum Vitx,
;

littera b cvjus calhedrx episcopali admotus narra- Ex Ms. S. Maximini Treviris

;
, collato
lur S. Paternianus. Quid hocloci est ? Ubinam ter- eum alio Ms. e tabulis ecclesice Fanen-
raruni sita urbs Juris, pro quo nomine scribit de
Hanc lego de loco prx- sis, a R. D. GaUetto, ejusdem ecclesice
Natalibus oppidum Uris ?

senti conjecluram nimirum per civitatem Juris in-

; cvnonico exaratis :

telligi urbem Fancnscm, ita nominatam quia in ea-

dcm, tamquam mclropoli Penlapolis, dc qua agit

Vita in initio capitis secundi, suprcmus judex resi- Auctore incerto conscripta.
deret ac juris administralioni vacaret. Sciendum
quippe cst prxter urbes aut regioncs, Pentapolis no-
mine appellatas, hanc appellationem inditam fuisse
CAPUT I.
illi terrse tractui,' quiAnconam ejusque
est circa ;

urbes esse: Ariminum, Pisaurum, Fanum, Auxi-

mum et Anconam.
Priemonstratus Sancto locus solitarius;
atiauorum
6 Porro voces ^Egyptus et Pentapolis, de quibus
dcemonis technce; discipulorum difp-
locorum, hic egimus, haud dubie in errorcm induxerint Mauro-
"
qui sint alii cjus duces aut sequaces, per- dentia ; Sancti in Deum fiducia mira-
"S! hjcum, et si

B pcram S. Paternianum annuntiandi in Palxstina: culo insigni comprobata.

per quem nullus alius videtur posse intelligi, quam
Paternianus noster, addito etiam titulo Episcopi.
Itaque sicubi incidas in auctorem, qui scribat S. Pa- Cum perituro mundo divina clementia dignata Diabolo con-
summi Pa- tra, Christi
ternianum fuisse Episcopum in civilate Juris in est subvenire, ita ut Unigenitus
Evangelium
Palxstina, in Pcntapoli, in JEgypto, collige quo trisad redemptionem humani generis veniens, asseclas suos
error iste sil referendus, et quo pacto corrigendus. morte resurgere, re- commovente.
pasci, pati, mori, devicta
Quid si Fano nomen Juris aut Uris, aut certe huic gnumque diaboli destruens, cum triumpho ad
afjincimpositum fueril idiomate barbaro, a Gothis Patris gloriam remearet, et poilicitum Spiritum
vel Longobardis, qui sine dubio non modicam nomi- sanctum ad corda misit fidelium, cujus accensi
num ac vocabulorum mutalionem invexerunt in ea timore, variis linguis tonantibus Apostolis, totum
loca Ilalix, in quibus grassati sunt? Ex dictis facile per orbem suum dilatatur imperium cumque :

corrigi potest Petrus de Natalibus lib. 6, cap. 79, omne humanum genus suum cognosceret crea-
Paternianum
ubi in compendio vilx rcfert sanctum torem, relictisque superstitionibus idolorum suo
extitisseabbatem in Palrestina. plasjmatori humili subderetur cervice, diabolus,
hotanlur 7 Manuscriptum hic damus monasterii S. Ma- per quem mors intravit in orbem terrarum, vi-
qintdam tte
ximini Treviris, quod conferre placuitcum alio,ipsi dens suas deficere vires, et crucis tropheum in
satis consono, de quo in titulo vitx hic dandx; nisi signo victoriae in mundo fulgere, ccepit suos sa-
quod in hoc postremo aliqtia subjungantur de fama tellites excitare, ut Christicolas ad sacrificia rana
poslhuma Sancti, de qua nobis quoque agere propo- compellerent, et niterentur lumen veritatis obfu-
situm Tertium Ms. desumptum ex legenda C
cst. scare. Ideo Judseos; paganos, hasreticos, schi-

Basilicx S. Petri; cumutroque ctiam concenit,sed smaticos nec non et tyrannos" principes contra
carct appendice de fama Sancti posthuma. Quartum sacros apices instigavit ex quibus Diocletianum
:

apographum, Vallicellense, nifallor, nihil habet re- et Maximianum imperatores, et eorum similes
latu dignum, qxwd in proxime prxgressis non ha- persecutionis fautores instigavit : quorum tem-
bcalur. Vitam Italicam, oratoriis flosculis adorna- poribus persecutio exorta, multos martyrio co-
tam potius, quam stylo historico conscriptam, vulga- ronavit. Alii vero per deserta celati sunt. Ve-
vit Vincentius Nolfius anno 1641 ; cujus narratio rumtamen ordo monachorum per atbletas Cbn-
non est cur nos moretur. Qux vero occurrunt versus sti claruerat.
finem de S. Paterniani fama posthuma, inde deli- 2 Inter quos beatissimus Paternianus, velut annal se pcr
preces et je-
bavimus. Prxccsseral Franciscus Dionysius, qui de lucifer inter astra, refulsit. Audiens autem edi- juiiia S. Pa-
S. Paterniani rebus gestis historiam Italice conscri- cta principum ubique palam contra Christianos ternianus,
psit, et anno 1591 publici juris fecit : sed ejusdem ssevire, et non statimmortem, cuiauspicio quis-
argumenti res est, aliter adornata, ul non sit operx que donaretur, in suos belligeratores signiferos
pretium similibus immorari. per hostium cuneos irrumpere, inter ceteros, se-
8 Porro non dissimuloindicare, magis mihi pro- cus suos, victorise palmam obtinere non timuit,
bandam yEgyptum, de qua supra ; si scirem eam rudibus ac tenerioribus discipulis compatiens, in
alicubi fundari certiore in auctoritate. Simile quid tristitiam incidit magnam. Quapropter Dei arbi-
cum proportione dici possit de Vita ;
qux utinum rc- trio, cui cuncta eommiserat, etiam gregis sui
ferat omnes antiquitatis Sancto tam antiquo, gualis commisit curam. Tunc in conspectu ejus proci-
in ea exhibetur, congruos characteres. De ejus qui- dens, orabat, ut ipse, qui omnium scit virtutum
demcultu eerto constat; de gestis non item quxil- : tolerantiam, tribuere, sibi, quid agere optimum
lum stabiliant, jiun dcdimus hxc prout accepimus : esset, consilium condonaret. Transacto itaque
daturi sumus. dierum atque noctium interstitio, ita erupit in
precem Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Ja-
:

cob, qui in his Patriarchis trinam invocationem

suscepisti, et confiteri voluisti, in quorum somine
omnibus Gentibus hereditatem promisisti, hoc
est, in Jesu Christo Domino nostro ; te invoco in

hac
 284 VITA S. PATERNIANI EPISCOPI ET CONFESSORIS.
hac tribulatione mea, ut mihi ostendere velis, mensas referebat gratias, et ita exorsus est, ca- D
qualiter me ipsura [tibi exhibeam] dignum, vel nens Ecce quam bonum
: est, et quam jucundum
qualiter gregem mihi commissum disponam, ut habitare fratres in unum ! Sicut unguentum in
inimicus, qui in nos soevit, nequaquam adversum capite,quod descendit in barbam, barbam Aaron. i
nos prsevaleat, et oves, quas pretioso sanguine sicut ros Hermon, qui descendit in montera Sion
[Filii tui] redemisti, intemerato auxilio custodias. quoniam his mandavit Dominus benedictionera
Per Doininum nostrum, Jesum Christum, Fi- et vitam usque in seculum. Cumque abbas et om-
lium tuum, qui tecum vivit et regrlat in virtute nes. monachi tamquam in amoenis paradisi gau-
Spiritus sancti Dei per omnia secula seculo-
,
diis delectarentur, et quasi eruerentur de im-

rum. Amen. mensis seculi fluctibus, portumque jam posside-

cm apparcns 3 Cumque in hac tristitia soporatus esset, rent quietis, et nihil aliud nisi in Creatoris sui
Angclus, in-
astitit ei angelus Domini dicens Paterniane, : laudibus immorari cogitarent, Maurentio praepo-
dicat locum
solilarium, exurge exaudivit Dominus
; orationem tuam. Si sito, cujus cura congregationis illius supererat,
quo secedat ;
vis te gregemque tuum reddere salvum, est locus noctusuper eos vigilanti, antiquus hostis appa-
haud longe ab urbe, qua degis, qui ob opacitatem ruit cui moris est in angelum lucis transferri,
:

'
.EgVpU. silvarum Egi " o sortitusestnomen. In eum con- ita ut bona promittendo semper inferat mala.

fuge, ibique salvaberis. Evigilans autem sanctus 6 Et in tali simulatione sermonem intulit ei : Transfor-
Paternianus convocavit greges suos ', nec non Maurenti, angelus missus sum a Domino meo :
mans sc dia-
bolus in an-
angelicam statim prodidit revelationem ; sicut quoniam magnum malum in Paterniano et te re- tjcliim lncis,

erat mysticis pollens eloquiis, et tamquam favum pertum quia expulistis homines de huraanis "1
1 '

:
^f^p"
ore tenens, euangelicum dogma aperto gutture habitationibus et dulci contubernio parentum seu vosito,

eructabat : Fratres et conservi mei audite me. delieiis vitae, et eos more bestiarumhabitare vul-
Haec est media nox, persecutionis tempus unde ; tis in sybis. Audiens et Maurentius, sagaci su-

praeco item in Euangelico praecepto clamitat : spectione motus, tale ei contra intulit responsum E
Ecce sponsus venit exite obviam ei. Si autem
; Scimus, quia saepe satanas transfigurat se in an-
cum prudentibus virginum choris vultis habere gelum lucis, et ideo tua annuntiatio suasionibus
portionem, surgite et vestras lampades ornate. viget, ita ut manifestius cognoscaris, quis es tu,
Ideo vestrae fidei interna discutite, ne forte ali- vel a quo Domino tuo mitti simularis ; sed sus-
quem dubietas scrupulum pariat ne aliqua sub- ; tine me, donec ipse annuntiem Abbati meo.
reptio vel fceditas nos ineptos reddat ; sed [hu- Cumque omnia, quas sibi diabolus suggesserat,
mili corde et] puro corpore constantes in Christi beatissimo Paterniano retulisset, et qualiter ei,
confessione maneamus. Hoc est lampadibus or- Apostolica admonitus voce, obviasset, immensas
natis obviam sponso exire. Arma spei et scutum ipse pater gratias obtulit Deo, qui contra omnia
fidei sumite, ut possitis hostem invisibilem sn- diabolicae fraudis tela suo nos ubique protegit au-
perare. xilio. Et statim surgens, perrexit ad fratres, et
* alias mus- 4 Cumque omnes nutarent ', adjunctis viris cum eo ipse Maurentius.
sitarent.
sequi sta-
religiosis, Avito et Urbano, Maurentius praepo- 7 Properantes autem illi, jam in loco ipsum ct nonnullo-
luunt S. Pa- situs dixit: Audite fratres, quae est vita nostra?
iernianum
Vapor ad modicum parens volumus car- sed
simulatorem militiae non invenerunt. Sed quia J^w* 1

subditi ejus; ; si innumera sunt fraudis ejus ingenia, jam ad quo- murmwra-
nem nostram in pinguedinem
vereor ne ferre, rumdam monachorum corda migraverat. Cum- '.'X's'ps-
animabus nostris exhibeat detrimentum. Sed uti- que, ut erat, vultu placido semper salutasset temianost
lius est locum dare quam per molliciem fidem ab- eos, quidam ex eis fomite diaboli instigati, in °P'""' e ""! '

negare. Tantum adhaarentes patri nostro, quod- murmurrio eruperunt conquerentes ita Num- :

cumque praeceperit, vel ubi perrexerit, pariter quid non nobis oratoria, imo basilicae ? Num-
obediaraus. Cum autem omnes uniti dicerent : quid non domus, in diversis habitaculis claustra,
Fiat, fiat Avitus et Urbanus dixerunt Gratias
; : horti, vineae, prata, agri, panum abundantia,
tibi agimus, Domine Jesu Christe, qui nos non potionum diversitas? Cur omnibus his privati,
separas a congregatione justorum. Tunc beatis- vesci cogimur pastinaca more porcorum. Tunc F
simus Paternianus coepit exponere [qualiter] ei Paternianus ita exorsus est, et primus contra
Dominus per angelum revelasset, seu qualiter eis diabolum erupit in voce : numerosa antiqui
locum in deserto prasparasset ^Egypti, et quod serpentis astutia
temeraria fraus perversi
!

ipsum protectorem huc euntes, illic commoran- inimici! De sede glorise dejectus, de coelo praeci-
tes, inde remeantes, haberent. Tunc omnes ga- pitatus, de paradiso expulsus, ab angelis sanctis
visi de Domini promissione, secesserunt in de- ligatus, aerem pro carcere meruisti, et quod est
sertum, nihil secum ferentes nisi sarculos et hor- verius, jam ab hominibus per Christi victoriam
torum semina et tres palmites vitis. conculcaris ; et adhuc innocentium animas niteris
qiw post- 5 Venientes autem illuc, invenerunt locum
quam perve-
instigationis tuae morbo fcedare ? His auditis dia-
nissent, re-
praecipuum ad habitandum, et benedictione ac- bolus ululans erubuit, et velut porcus inter eos
creanlur{ cepta pariter ltetantes et psallentes, ita dixerunt: exivit, tantamque recedens putredinem emisit,
suavi odore.
Benedixisti, Domine, terram tuam, avertisti ut vere auctorem putredinum evasisse se mona-
captivitatem Jacob remisisti iniquitatem plebis chi cognoscerent.
;
Tuncomnes stupefacti mona-
tuae ; omnia peccata eorura
operuisti mitigasti : chi,ad vestigia sui patris certatim se mittentes,
omnem iram tuam avertisti ab ira indignatio-
:
veniam postulabant, et se stulte egisse confite-
nis tuae. Converte nos Deus salutaris noster, et bantur. JJle autem, ut erat propitius, culpae pe-
averte iram tuam a nobis [et non in aeternum ira- percit, et contra
'
occultum raptorem eos esse so-
scaris nobis]. His autem laborantibus et psallen- licitos edocuit : unde et eis Domini mandata ite-
tibus, sanctoque Paterniano orante, tantas illic rum [patefecit.]
praecipuus locus producebat aromatum ubertates, 8 Clamat nobis Dominus in Euangelio, fra- adhortanle,
ut non
solura ad reficiendum sufficeret, sed etiam
tres, quia nemo potest duobus Dominis servire, nJ sp{!™i"ca-
paradisi more indita in se suavitate redoleret. id est, Deo et Mammonae. Et subdens, [a nobis] rent.
Veniens beatissimus Paternianus , gaudens et omnem solicitudinem auferebat, siveanimoe, quod
congratulans fratribus, Domino Deo nostro im- manducetis, sive corporis, quid induamini : ete-
 DIB DUODECIMA JULII. 286
nim anima plus est quam esca, et corpus plus clinantes, in ipso aurora. erepusculo a<i Dei ho-
quam vestimentum : unde et volatilia cceli, et li- mines pervenerunt. Monachi aufem in Dei per-
lia agri nobis in exemplo proposuit quoniam : severantes laudibus,hymnoque matutino expleto,
pater vester haec sine labore, illa sine vestibus signum audientes, mirati sunt et cursim fugien- ;

ornat simulque et Salomonis gloriara suis sub- tes, ad suum patrem venerunt. Ule
:
autem blande
dens : Quoniam nec ipse coopertus est sicut eos consolatus est, dicens Fratres, gaudete et ;

uiium ex Tantum, quod nobis imperat, fa-

istis. congratulamini in Domino, quia servis suis dul-
ciainus: Quaerite primum regnumDei et justitiam cedinera misit consolationis. Exeuntes autem
ejus, et omnia haec adjicientur vobis. Haecethis obviam, invenerunt homines ignotos et camelos
similia dicente beato Paterniano, monachi facie oneratos, referentes eis omnia, quae acciderant
humodefixi, nihil aliud nisi veniam flagitabant. et offerebant pro munere ea, quae attulerant
•'

Tunceis pconitentiam indidit, ut psalmum Beati : simulque narrabant, qualiter [Dominus] paeem
imraaculati, etc, memoriter meditarentur, et in- Ecclesiae reddidisset. ineffabilia divinae cle-
super eis futuram Domini pietatem praedixit : mentiae beneficia ! inaestimabilis dilectio Christi
Nolite fratres contristari, quia pius Dominus no- caritatis ! quia sicut in personis trina Deitas
his victui necessaria in proximo exhibebit. Haec subsistit in substantia unitatis, in trina tribula-
dicens, ad habitaculum immo ad locum orationis tione laborantibus ternas intulit gratias consola-
remeavit. tionis nam antiqui hostis expulit insidias, huma-
:

Ayvaret ei 9 Cui se mox diabolus in specie puellae obi- nam repnmens potestatem famis abstulit penu- ;
iiabolussub
cem obtulit; et in circuitu cellulae, diversarum riam. Vere pius, vere misericors est Dominus
forma puel-
Ue, de cujus bestiarum innumeris vocibus perstrepere ccepit. Deus noster! Tunc in commune gratias referentes
dol.is trium-

phat.
Cumque eam conspiceret vir sanctus : [et] quae- Deo, depositis oneribus destraverunt camelos, et
nam unde venerit percunctaretur, tale ab ea
vel laverunt pedes eorum, hominemque hospitio
B responsum accepit: Cogentibus patronis, ad hau- receperunt. Die vero alia, benedictionem olerum
riendam aquam egressa sum, et oberrans calle camelis superiraponentes remiserunt Domino cum
trito, huc properavi. Cum ei ille penitus dene- gratiarum actione b.

gasset introitum, ccepit illa quasi tremens sui

devorationem ei improperare quia si comedor :

a bestiis, a te me requiret Deus. Tunc ille, ut ANNOTATA.

solitus erat, pietate motus, ostendit ei procul
hospitium a cella, in quo sederet illa. Et tunc in
suum cubiculum ingressus, coepit quasi obrige- a Elncidalionem topographicam quorumdam lo-
scere mens ejus, [et caro ejus] ad libidinem in- corum in hac vita occurrentium dat Commentarius
,

przvius num. 5 et 6.
flammari. Sed ille, ut erat rationiscapax, cogno-
b Non puto tunc in Occidente monachos vixisse
vit haec diaboli esse spicula : [et] in verum judi-
in communi, quales in decursu designantur.
cium convertit, [dicens] scio plane, quia omnes,
qui fornicationis contagione fcedantur, per ignem
judicantur, etnonvideo, si valet caro mea ignem
sufferre et valebit deinceps suam voluntatem
:
CAPUT II.
implere? Et accenso igne, super eum manum te-
tendit. Tunc ignis velut fulgur exiliens, locum
in quo diabolus erat, percussit. Ille autem ulu- EpisCOpatUS; miracula ; virtlltes; mors
lans evanuit. Et oranium illa diversitas vocum prwscita et sancte obita.
conticuit.Vir autera sanctus dum erga se tanta
Dei beneficia sentiret, infirmitatemque sentiret,
in faciem procidit. Noctem vero insomnem du-
xit, et totam in Dei laudibus contulit cujus di- ;
Ab Pentapolim
tempore diffamata
illo apud regionem
a sacratissima conversatio
est
bea-
Ordinatur
Episcopus S.
Paternianus
C vino munere
suumque gregem liberatum vidit.
se tissimi Paterniani.Tunc cceperunt ad eflm undi-
Pervisionem 10 Angelus autem Domini qui se dudum , que populi concurrere, ejusque se precibus com-
diviti appa-
cus todem promiserat, eadem nocte cuidam diviti mendare, et dum ei cibos deferebant corporis, ab
rentis, Stmnn-olli^i
Senogalliae w,.. .,..,. +;
manenti, nnn....,,;. :« ..-.«..:- ..!«._._.-.
apparuit in somnis, dicens :
_: :_. —
ejus ore in suis pectoribus
: *____.
alimentum reportabant
_.? . . ,

Tu, hic in deliciispermanes, et servi Dei in deser- vita_. Cumque tam magnis moribus polleret, et
to famecruciantur? Quoviso, dissimulans.corpus opinio sanctitatis ejus usquequaque crebresceret,
ejus adinstar sanguinis in purpuram versum est fta ut non solum monachorum vocaretur Abbas,
unde exterritus convocavit omnes urbis sapien- sed universaliter totius populi pater profiteretur
tes, visionem simulque exemplum suorum mem- [et] esset ecclesia ' suo desolata pastore, ccepe- * „
alias quffi-
brorum exposuit. Cum omnes mirarentur, unus runt sacerdotes et populus clamore magno repe- damJd_ m Juris '

'"» septem? ex eis senior intulit, dicens Onera septuaginta "'

urbs.
' : tere, ut Paternianum sanctissimum episcopum
camelos ex omnibus cibis, quibus alendi usus est : habere debuissent. Ille autem se omnino negabat
et diversitate oninium potionum, signo ligato ei, esse dignum principum autem egerant potestate,
;

qm primus est. Si ex divina providentia venit flagitantes Paterniauum episcopatu esse dignissi-
haec visio, protinus consequetur effectus qui : mum, a quibus decretis aeceptis, abiit omne sa-
recto itinere gradientes,
usque ad locum in quo , cerdotum collegium simul et populi utriusque
servi Dei habitant,
properabunt. Tantummodo sexus vulgus innumerabile, et ei properinm t'a-
camelarius conviator existat. cientes ', tulerunt de eremo illttra cum letaniis et exproian-
MPPeditan-
Ul ei
1
1 Ille autem non surdus auditor, omnia, quae omnibus ecclesiasticis obsequiis, convocantes e les
™Jviclum
omnia
suggesserat senior, iraplere curavit et quanto-
«ecessaria:
; regione episcopos, ut cum illis ordinarent sacer-
cius oneratis camelis
cuncta superimposuit vi-
, dotem. Quid plttra ? A
monachi proposito uon
ctui necessaria
et compellit camelarios exire,
; recessit, sed semper vigilem ut antea, curam ,

dicens Ite, et Dei servos visitate quantocius.

;
exercuit. Maurentium praspositum eis supsmtU
Statim vultus ejus
rediit ad figuram priorem. tem reliqttit. Ordinatus autem episcopus tantum
" au tem signum sequentes et devios calles de- gaudiuiu taiuamque populoiutulit kvtitiam, ut se
 286 VITA S. PATERNIANI EPISCOPI ET CONFESSORIS.
omnes de tenebris ereptos erederent, et ad lumen respondere paratus erat, sive gentilibus, sive D
ecclesice migrasse : illiusqvte tanta eloquentia Judaeis , seu haereticis , ita ut ante eloquentiae omnibus
omnla
praedicationis omnes, qui aderant,
enituit, ut illius fluenta, cuncta contrariae oppositionis fi-

episcopi mirarentur. Deinceps vero more Apo- gmenta dissiparentur. Christianis vero atque con-
stolico disponens omnia, coepit fana destruere, versis ita paterna dilectione ineffabili, ut sive
ab errore compe-
ecclesias ornare, sehismaticos peccati flagitio obnoxiis.sive infirmitate detentis,
scere, et sacerdotum ordinem moderari omnes- , sive necessitate addictis tanta pietate condescen-
que ad veram Catholicam fidei normam reducere. debat, ut universis compati videretur. quam
Initium autem episcopatus sui hoc deditsignum. hospitalis, quam benignus, quam misericors vir
tl miratutis 13 Fuit quaedam sanctimonialis femina in urbe iste sanctus fuit ! quia omnia haec agens, nihil in
illustratur,
cxat visu
Suris' b, nomine necem Christia-
Salvia, quse ob eo superbiae, nihil jactantiae, nihil typi' repertum
reddilo; norum plorando amiserat lumen et per annos , est : tantummodo , ut monachus consueverat , in
•
alias Juris.
septem et menses duos, nihil aliunde a Domino, humilitatis culmine persistebat. Igitur patria illa
b
nisi pacem Eeclesiae cum lacrimis deposcebat, di- ab omni idolorum sorde purgata, Parochia ab
cens Etsi ocuhs digna non sum videre, ut au-
: omni hceretica pravitate mundata, ecclesia per
ribus audiam Christiani populi consolationem. sacerdotes ordinata monasteria sub orthodoxis ,

Cumque audisset praefatam ordinationem, quasi patribus vigili cura disposita, nihil aliud nisi di-
de gravi sorano evigilans, data manu puellae, vince legis et Catholicae fidei gratiam redolebant.
concito gradu licet offendens, ad Dei hominem 17 Praedictus ergo Paternianus provectae aeta- lloram
mor-
properavit. At ubi eum invenit, immensas Deo tis, imbecilla membra baculo sustentans, nulla- ti* divinitus
pranoscil,
gratias retuht, eique clamare ccepit : Sanctissime tenus a praedicationis officio sive orationis studio
Paterniane, episcopatu digne, per cujus honorem recedebat. Cumque pervigilem duceret noctem,
Deus plebem suam visitavit, manum tuam super vidit super se lucem desuper fusam, et angelum,
oculos meos impone, et signum imprime sanctae qui eum saepius alloquebatur, dicentem sibi :

crucis antequam moriar. At ille subridens, dixit Paterniane, veni ;

quia tempus est, ut laborum
ei :Credis omnia possibilia esse in Christo cre- tuorum mercedem autem attonitusrecipias. Ille
dentibus? At illa dixit Ego ab infantia Christo : intendebat, dicens modo, fiat volun-
: Domine si

credidi, et, usque dum vixero, Christum invocare tas tua sin autem, quod signum erit hora exi-
;

non cesso. Erat autem quinta feria prope Pascha, tus mei ? Cui responsum est Locus, in quo :

quando chrisma conficitur. Verumtamen ille nihil fueris, tenebrosus erit, et fulgur et lux.venientes
aliud nisi signum sanctae crucis de oleo sancto desuper, recipient te : sed triginta dies supersunt
super oculos ejus fecit, dicens Qui Tobiam illu- : tibi, ut pacem reformes Ecclesiae. Qui diluculo
minavit, et caeco [nato] oculos aperuit, ipse te surgens, omnibus presbyteris et diaconibus seu
illuminet. Et statim visum recepit et glorifica- ; diversis ordinibus clericis congregatis, sic eos
bat ipsa omnes, qui aderant] et omnes habi-
[et affatus est, dicens :

tatores urbis conclamantes dicebant Quia vere :

18 Fratres mei, et conservi mei, et comparti aliusque ad
patrem et sacerdotem suscitavit nobis Deus. cipes gratiae Christi, mementote quanta chari- virtutem
Imrlatiis,
14 Igitur dum in auribus vulgi haec fama con- smata Deus operatus est in vobis, sicut audistis eam signifi-
crebuisset, et claudus quidam in civitate esset, per me, et oculis vestris vidistis in me in his
cat; :

qui numquam ambulaverat assumpto vehiculo , estote Deus omnipotens conteret satanam sub
:

illuc cucurrit clamans Sancte Paterniane.mise-

:
pedibus vestris velociter, et Dominus ac redem-
rere mei At ille fidem percunctatur dicens
: : ptor noster Jesus Christus filius Dei vivi, qui vos
Paganus es an Christianus ? Ipse vero respondit sancto suo sanguine redemit ipse pascet et cu- ;

Ego vere Christianus sum, et Christum adoro, stodiet omnes in se credentes , et perducet ad
et laudare non cesso. Audiens sanctus Paternia- praeraia vitae aeternae. Tantummodo estote fortes
nus, astantibus monachis et sacerdotibus, ait contra omnes insidias inimici : quia Dominus jam
Licet haec nostra non sint sed sanctorum Apo- , de hac vita me vocare dignatus est. Tunc oranes
stolorum, tamen, ut nomen Domini nostri Jesu coeperunt pariter flere. Ille autem dixit ad eos :
Christi glorificetur, oremus pro eo. Et oratione Nolite flere, sed congaudete mecum : quia labo-
expleta, nihil aliud nisi de oleo sancto tetigit rum meorum consequor fructus. Protinus surre-
viscera ejus, et apprehendens ejus manum , in xit, et omnibus obsequiis *
praeparatis, ad refor- *
alias exe-
proprium statum eum erexit ; et exiliens stetit, mandam pacem Ecclesiae aggressus est. quiis.
Multi
et ambulabat, et laudabat Deum, et mirati dice- autem ex religiosis viris, ei adhaerentes, mcerore
bant ad invicem Quia vidimus mirabilia hodie.
:
perculsi sunt. Discordantibus autem pacem refor-
Fama eius 15 Tunc cccperuntad eum catervatim concur- mans, resolutionem
signis et vir-
sui corporis imminere prae-
lutibus Iwno rere populi , undique sanctitatis ejus remedia dixit. Omnis in circuitu regio illustrata
.

; tricesimo
rifica, postulantes statim suae necessitatis conseque-
,
die venit in suburbano Suris, quod dicitur vicus
bantur opem. Quid dicam, vel quae lingua enar- Thanarum.
rare valeat, quanti infirmi curati, quanti caeci 19 Advesperascente die, coepit aer in tenebras qnum sancte
ubiit.
illuminati, quanti diverso morbo aegri per eum commutari et lux et fulgur in eo loco surgere.
,

>n nomine Christi salvati sunt ? Quae et quanta Tunc corpus ejus ccepit obrigescere et jnodicis
Deus loco illi orationibus, meritis sive industriae At ille sagax et praescius futu-
febriculis agitari.
contulit ejus ; nec non quam verax hic fuit in rorum, ad consueta arma cucurrit. Oratorium
verho, fidehs in promisso, firmus in spe, prom- ingressus, corpore humi dejecto, in modum cru-
ptus in caritate, largus in eleemosynis, in sapien- cis palmas ad coelum tetendit, et in oratione
tia perfcctus, scientia plenus, prudentia tempe- usque ad horam sui exitus immobilis mansit. Hi
ratus, sanctitate praecipuus,
justitia severus, vero, qui cum eo erant, quando in hyranis laudes
humilitate mansuetus, castitate nitidus, fide Ca- pariter Deo offerebant, subito erga gallorum
tholicus, et omnibus [bonis] ita plenus, ut nihil cantus lux ccelitus emicuit, quae totam illam
aliud nisi sancti Spiritus templum aestimareturet aeris obscuritatem extinxit. Tunc is in prece
esset. persistens, coelo spiritum reddit. Tanta autera,
16 Quid dicam quam rationabiliter omnibus illo recedente, illic odoris fragrantia est resper-
 DIE DUODECIMA JULII. 287

sa, utomnes, qui aderant, inajstimabili odore clesix Fanensis ab R. D. Galletto, prxdictx eccUsue ex mss.
A
replerentur, et in diversa infirmitate laborantes, Canonico, paulo aliter expressa. Primum sic habet

qui eum secuti fuerant, ex ipsitis odoris asper- Tertio itaque Paschalis die solennitatis, cum ad
sione sanarentur. Unde cum Christianorum mul- (sancti Prasulis) basilicamEpiscopus et universus
titudine astante corpus ejus [quasi] aromatibus clerus ac omnis pene civitatis populus solito pro-

esset conditum , in vico Thanaritino sexto Idus cessionis more conflueret ; quidam claudus, om-
Julii migravit ad Dominum. Rexit autem episco- nibus pene civibus notus, inter ceteros quasi
patum Suris per annos quadraginta duos. Tamen eleemosynam accepturus advenit; et dum acci-
quia longum omnia beneficia Dei, quae per
est pere in eleemosynam venerat panem, maximam
eum operatus est, stylo percurrere, dignum est, consecutus est totius corporis sanitatem ; et qui

ut scribendo finem imponam miraculis beneficiis- quadrupes prius accessit, bipes ut ita dicam, no-
que, quae in eo exuberant per multa curricula viter factus abcessit. Sed ne posterius de hoc
annorum, praestante Domino nostro, Jesu Christo, miraculo aliqua inhaereat dubitatio, utrum ante
qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat, Missam, an post Missam, aut inter ipsa solennia
in secula seculorum. Amen. Missae claudus iste consecutus sit sanitatem
sciendum est, quia cum diacOnus Evangelium
legendi dare vellet initium, et omnium aures ad
ANNOTATA. librum essent intenta?, is, qui claudus fuerat, in
dolorem significantem vocem propter membro-
rum extensionem erupit. Quis, inquam, Fratres,
a De Pentapoliagit Commentarius prxvius num. populi laudes Deo illatas, quis exultantis populi
5et6. catervas valuit numerare? Nullus enim inerat,
b Civitas Juris illustratur ex dictis in Commen-
qui in tanto prodigio omnipotentiDeo laudesnon
tario prxvio num. 5. Perperam hic et supra scribi-
decantaret.Hoc factum est decurso Dominic.e In- E
tur Suris nam Surejacel ad Euphratem Ptolomxo
:

carnationisannomillesimoquinquagesimooctavo,
etPlinio, teste Cellario Geoqraphix antiqiue tomo 2,
lib. 3, cap. 12, paij. 265; quod non cohxret cum imperante Domino nostro Jesu Christo, qui per
Senogallia num. 5. servum Paternianum tanta operatus est , una
cum Patre et Spiritu sancto in secula seculorum.
Amen.
3 Pergamus ex dicto Ms. ad miraculum secun- Sanctiope
pn r(Uls '
dum In Fanensi suburbio, tertio videlicet a moe-
FAMA POSTHUMA
:

nibus lapide, vir quidam habitabat et ordine si-

mul et facultate mediocris. Hic itaque canonicas
Horas et ecclesiastica, cum poterat, non facile
Ex Vita Italica Vincentii Nolfii, ex tabulis
omisit officia. Consuevit per annorum jam plura
ecclesise Fanensis, a R. D. Galletto, curricula ad monasterium S. Paterniani, quod
ejusdem ecclesiae Canonico exaratis. prope muros ejusdem urbis positum est. praeci-
puis festivitatibus properare, et nocturnas illic

audire vigilias quod nimirum tam constanter

:

Commendan- 'XTincentius Nolftus, de quo in Commentario prx- [observabat] ut nec pluviarum hunc inundatio

hmoremo- » l t0
'
r ?currit mentio, Vitx S. Paterniani, Ita- ventuosa compesceret, [nec] hiemalis posset
numenlissa- lico idiomate a se editx post Franciscum Dionysium asperitas retentare. Ssepe autem maligni spiri-
(Dioniqi) subtexuit narrationem rerum nonnullarum tus eum in ipso itinere, ut terreretur, inclama-
memorabilium ; e quibus fama Sancti posthuma ad bant, et strepitum quidem dirae vocis emittebant
splendorem nominis illustrari atque ad posteros sed cujuslibet corporea? formse speciem non osten-
transmitti queat. Summa itaquererum capita deli- debant. Quadam vero nocte, dum ad praedictum
bo quarum /ides sit
: penes auctorem. Atque impri- monasterium properaret, ecce lupi simul et canes
C mis S. Paternianum maijna claruisse nominis ce- furentium animalium diversa portenta, facto ag- F
lebritate, planum facit Auctor ex locis sacris et aiis, mine insurrexere in eum. ut ululantes ttndique
ejuscultui consecratis. Et vero plures ecclesias refert et oblatrantes, rabidis eum morsibus tractarent.
ad sua usque tempora perseverasse ; unamque esse At ille vix tandem ex eorum dentibus ,
pallio
Venetiis, in qua cum religionis cultu prorsus sin- simul et pileo nudatus evasit. Necdum autem ad
ijularisancti Episcopi nostri memoria recolitur; vigilias signa sonuerunt cumque perveniens,
;

Justinianum, limina Apostolorum visentcm et san- clausas adhuc fores monasterii reperisset, ante
ctorum celebriorum in Italia, ecclesiam S. Pater- limen se protinus in oratione prostravit. Diutius
niani multis privilegiis ditasse, ejusdemque urnx autem in orationem pertractus, tandem surrexit,
appendi jussisse analhema aureum, 45 uncias pen- et quod amiserat pallium simul et pileum juxta
dens Zachariam I PP., pace cuin Luitprando,
: se jacere projectum vehementer expavit. Quod
Longobardorum rege composita, multis agris et sin- nimirum per angelos facttim sit. ac ipse trux
gularibus indultis ac privileqiis honoravisse eccle- prasdo diabolus, quod absttderat, couipulsus re-
siam S. Paterniani ubi perperam apponit auctor
; stituere ; atque confusionis [ac] ignominiae cu-
annum 560, cum constet tam dictupi Poniifxcem, mulum, ei, quem laeserat, coactus sit ministrare.
quam regem floruisse medio seculo octavo Zacharia : Alio quoque tempore idem, de quo loquimur, vir
quidem e vivis sublato anno 752; Luitprando au- ad praedictum monasterium noctumo silentio
tem anno 744. properabat. Ad rivum, qui interfluebat perve-
"'" ,s
2 Accedit niens, cui scilicet Argilla vocabulum est; qui,
''

eo, quod civitatis Fanensis Episcopus

ab immemorabili tempore comitante clero et fre- aquis tunc excrescentibus intttmuerat transva- ,

quenle populo, consueverit instituere supplicationem dare non poterat. Qui se protinus in orationem
feria tertia Paschx versus Sancti ecclesiam. trans- dedit. et oratione completa, mira res, in tilteriori
lata posl ea solennitate inDominicam Pulmarum. ripa se transpositum reperit.
Ita ille, proxime subdens duo miracula; qux etiam 4 At nunc releeta priors semita, <'</ Nol/ium re-

1 >'ijo in alio nostro Ms. lalino collecto e tabulis ec- vertamur, in quo sequuntur, ea qux summatim de-

libo,
 288 DE S. PATERNIANO EPISCOPO ET CONFESSORE.
ex iiss. libo, nimirum : civitas Fanensis Sancti patrocinio a dictse exuvix scmper mansertint cxtra muros Fa-
hostilis vastationis liberata, nenses; sed occasione tumultuum bellicorum in civi-
'
s ''"'' /"'''"'"'<> facta
neTuMicT P ra
tcctesiisPon- in grati animi memoria.ni solenni supplicatione, et tatcm Fanensem scribuntur delalie, atqne anno de-
10 '
'rcditat/"
sUlt " a """' mc"''' a /'»''''<-'* venerationi exposita ; deindc mum 1 551 publicx venerationi expositee die IX Julii
etc. ponitur ecclesia rariis gratiis ditata, et monastcrium postridie vero , id est die x ejusdem mensis ob
summis Pontificibus Adriano
bonis temporalibus ab templnm ejusdem Sancti nomini de.dicatum festivo,
IV, anno 1156; Alexandro III, anno 1178; et a solenni pompa intra muros urbis delatic, et religio-
Martino V, anno 1417. Porro ecclesia sancti Epi- sissimo cullu ,in dicti templi sacello repositie.
scopi nostri a monachis Bencdictinis post varias 5 Neque, hic stat S. Paterniani gloria ; sed Eidem San-
bellorum vicissitudines refertur transisse primo ad Fanen- cto adsoribi-
ipsius patrocinio adscribitur liberata civitas
tur tiberatio
sacerdotes seculares, deinde ad Canonicos reguiares sis a Turcis, mare Adriaticum infestantibus. Adde,
Fani;etmu-
Ordinis S. Augustini anno 1482, per annos 69 mulieri, nomini Luciee, visum restitutum post duo- lieris cxcitas
curata.
ibidcm, ut fertur, moratos ; quo tempore periclitati rum annorum cxcitatem ad Sancti sepukrum, quod
fuerunt sanctissimi depositi possessores , ne ilhid miraculum contigisse refertur die x Julii anno 1580.
amitterent, vicinx cujusdam civitatis incolis illud Postrcmo totam narrationem concludit laudatus au-
subducere tentaiitibus, sed irrito conatu ; manc re- ctor reseralione et publica expositione reliquiarum
perto corpore Sancti eodem loco, unde frustra illud anno 1636, xxiv mensis Julii, non sine frequenli
noctu amovere tentassent : quod miraculum narrat popnli concursu , facta. Atque ego pariter famam
annua fuisse memoria condecoratum. Nec vero sxpe Sancti posthumam hic absolvo.

DE S. PATERMANO EPISC. ET CONF.

ALIO AN EODEM CUM FANENSI?
J. P. BONONLE IN ITALIA.

statuit successisse in episcopatu S. Petronio Adria-

SYLLOGE HISTORICA.
num, ac deinde S. Paternianum. Incertum itaque
est, cuinam in episeopali munere successerit Sanctus
Sancti cultus ; Episcopatus ; an idem hic noster, atque adeo quo tempore illud fuerit auspi-

Sanctus cum S. Paterniano Fanensi. catus; scriptoribus, quod doceant, nihil habentibus,
prseter publicam venerationem, quam scriptis suis
inserunt, aliis, proximius ad rcs gestas Sancti per-
FOKTE ANNO tijrologium Romanum hac die Bononiae tinentibus, temporum sepultis. Quod si
oblivione
CIRCITER
S. Paterniani Episcopi memoriam con-

M" modus decidendi dubium, in

CCCCLXX. ita sit. quis relictus est
signat ; de quo Ferrarius sequens elogi- titulo propositum, utrum S. Paternianus Bononien-
um conlexuit e.x Sigonio lib. 1 de Epi- sis idem sit eum Fanensi, an diversus?
Sancti cuttus scopi Bononiensibus Paternianus, patria,
et etogium
:
ut 3 Caslellanus, dum die xn Julii notat S. Pa- Duone san
creditur, Bononiensis, S. Petronio, a clero et ternianum, in Martyrologio Romano siqnaium, an- "'• PaUZ~
c nianus
populo electus in Episcopura, circa annum sa- tiquis quidem Martyrologis mcognitum fuisse, noniensis
i

lutis ccccl, Leone I Pontifice Maximo, successit. tametsi cultum Bononiae in Italia et Fani dum ac Fanensis? ;

Is monasterium S. Michaelis nobilissimum in ita, inquam, Castellanus notat, satis aperte F

insinuat
paterno fundo exstruxisse putatur. Vixit in epi- non discriminare se duos Episcopos Paternianos,
scopatu ad annos xx circiter, quibus ecclesiam sed unum dumlaxat in duobus dictis locis fuisse ho-
Bononiensem ea pietatis laude gubernavit, ut noralum. Et vero,
ut dicam id, quod sentio, non
cum iv Idus .Tulias diem suam obiisset, ab ea- pauca sunt in utroque Sancto, quie possint movere
dem ecclesia cum aliis Divis coli hac die merue- suspicionem, ne ex uno unico conflatus sit duplex :
rit. Illi S. Tertullianus anno Domini cccclxx nam ulerque fuit Episcopus; uterque habitavit in
subrogatus est. Corpus in aede S. Felicis sepul- quidem
Italia, cl in eodem fere Ilalix tractu ; utcr-
tum est. que colilur eodem mense, quin imo eodem pene men-
sota memo- 2 In iis, qux a recentioribus auctoribus de lem- sis die. Accedit eo, quod tam adjuncta temporis,
ria tantum quo
noti
pore episcopalus S. Paterniani memorantur, plu- Bononiensis vixisse asseritur a Ferrario, anno cir-
rima vacillant ex summa antiquorum monumentorum citcr 450, quam ejusdem patria,, ut creditur,
penuria. Sigonius pag. 26 scribit, ipsum, ut vidi- civitas Bononiensis, aliaque, quae fundare possent
mus , successisse S. Petronio ; cui adslipulalur distinctionem, de qua quaerimus, destituta appareant
Baronius in Nolationibus addens inter ecclesix
,
solido aliquo antiquo monumento, ut ex iis utriusque
iilius Episcopos ordine septimum fuisse. Undeci-
Sancli discrimen probari haud possit. His tamen
mum dumtaxat ei locum tribuit Ughellus tomo
2, non obstantibus judico utrumquc Sanctum in sua
col. 10. Paulus Masini in Bononia perluslrata antiqua possessione relinquendum ; donec aliud sua-
part. 2, pag. 42, Marcelli successorem ipsum ponit.
deant certa documenta, quorum consecutionem vix
Oaspar Bombaci de Viris illustribus Bononiensibus ausim sperare.

DE
 DIE DUODECIMA JULII. 289

DE S. MAMAINTE MARTYRE
CONSTANTINOPOLI.
Cultus ex Menseis Grsecis. J. P.

"araas signatus reperilur in

Menxis im- psam, at longe elegantius restauratam a Basilio Ma-
eorumque Indice, nec non in
pressis, cedone, legere est apud Cangium

M"
lib. 4 Constantino-
Maximo Cylherorum Episcopo, adjecto polis Christianx pag. 96 ; ubi observat contra Codi-
loco culus tv r<j> Hyfj.aTi, in Sigmate num, quem, dum
: dicit referre ab
hac sedis ruina
pro quo mendose diclus Maximus habet rtipav iv tu ex terrae motu, aedem ipsam aiia\j.a vel ayjua,
aTiyiJ.ix.Ti, vitio haud dubie typothctx. Ceterum inter vulgo ante Hy/ta appellatam, addit nescire se, an
varias, Deiparx Virgini Constamtinopoli consccratas in hac re fidem omnino mereatur. In Supplemen-
ecclesias, unam exlilisse, cui nomen in Sigraate, a to ad Menxa Grxca cx Synaxario Sirmondi et Ms.
Constanlino Magno xdificalam ac postmodum , a Chiffletii habelur die proxime sequenti ; uli etiam in
Justiniano renovatam , denique terrx motu colla- Menxis bibliothccx Ambrosianx.

DE SS. 4NDREA MILITE, FAUSTO, MEIVA, ET SOCIIS

MARTYRIBUS.

Notitia ex Menaeis Grsecis. J. P.

rigunt hosce nobis MartyresMenxa im- A6/.y;acc tov kyiov 'AvSpiov, tov gtgxtujtov, Hpa-

P pressa, eorumque Index cum Maximo Cy-

therorum Episcopo.
Supplementum ad Menxa impressa
censet
Eodem

e Synaxario Sirmondi et Ms. Chifflctii, Andream et

etiam die re-
/.liov, <PavaTov, M>;va, xai
etiam die signantur in Menxis bibliothecx
sianx
sti,
Tr,c

Passio S. Andrese militis, Heraclei, Fau-

:

Menae, et Sociorum ipsorum. In Menxo Chif-

avvodiac airuv. Illo
Ambro-

Probum , reliquis rejectis in diem sequentem, xm fletiilego xnhacdie: Avopia aTp7.rr).a.Tov, v.a\ rwv
hujus, quo illos sic profert, addcns socium novum : avTov. Andreae militiae ducis, et Sociorum ejus.

DE S. MICHAELE MALINO CONFESSORE

Notitia ex Fastis Graecis.

s 'IJlUI.
anctus iste, in fastis Grxcis satis obscuri no- inter Auctaria locum ipsi dedit, ita memorans: San-

s minix, iijiwtus nobis futurits, nisi e paucis

monumentis innotuisset ,lmc die celebratur
Horologio Grxco
Me/efvou. Referturprxtereain
TypicoS.
, apposito cognomento tov
Sabxcum
in
cti

mcii
Patris Michaelis Malreni. Unde vero hoc cogno-

Laconico
lini
traxerit origincm
;
: an u Maleo, promontorio
an a Maliensibus, qui cur non etiam
noininari possint vel Maleni? Grxcc enim
Ma-
di-
cognomine Mahivov; ad quam
normam et nos ipsum Ma/t£f; seu hlxhzic; a», inqiiam, a Malien-
ciiiitur
m titulo
superiore expressimus. Menologium Rusxi- sibus, populo Thessalix ; an atitem aliundc potius
«<m, Sanctis quoque
suis ipsum annumerans, Malini Sanctus noster Malinus appeltatus fuerit, mliil in
cognomen eiindit. InEphemeridibus Grxco-Moscis promptu est, uiiilc dcfiuiam, qiiaiiuliii vila cjus nos
"nnuutiatur Michael
Malinus monaclras. Molanus latct.

Tomus n Julii. 42 DE
 290 ACTA SANCTORUM.

DE S. VIVEimOLO EPISC. ET COINF.

J. B. S. LUGDUNI IN GALLIA.

sacrae vindicandae disciplinae, sarciendaeque sin-

SYLLOGE cerae pietatis causa, congregatis nonnullis eccle-

siae Gallicanae comitiis, signanter vero synodo
Epaunensi, necnon Meldensi clarum sanctitatis
De enltu, sestis et aetate. ac sapientiae sidus interfuisset, Agaunensis coeno-
bii fundationem, quam edidit suo hortatu Sigis-

mundus Rex pientissimus, promovisset, S. Am-

I itaturpassim Beda, ut qui S. Viventioli, sub brosium, insula? Barbarae abbatem, huic regendo

lnpluribus
sncris Fastis
C
racterislicee

N tk,> r o,
tiomine Inventioli, meminerit
rum Bcda

; nbi
iste uullus est prseter suppositi-
tium seu Plantiniamtm, cujus notx sunt cha-
Adonis textui
qui tamen Viventiolum
Itoe

adje.ctus est, forte

recte
die ;

appellavit,
ve-

ex
praefecisset. gregique suo conversatione purissi-
ma et
viam indicasset
vigilanti
[et]
procuratione,

aeternae appetens, feliciter in Christo,

coelestis
complanasset; ipse quietis

ter toto vitae tramite servierat, obdormivit.

patrise

cui fideli-
Hac-
notus, '..,,. _ .
'

g eumque ivrosiniillime a Habano muluatusest ; utro- lcnus Saussayus.

bique enim eisdem verbis annuntiatiir Lugduno : 4 Stylo potius quam rebusab hoc elogio differunt, et Raynmuti
Galliae, depositio Viventioli episcopi ; alibi vero qwe de eodem Sancto memorat Raynaudus in suo E
satis ostendi, Notkerum Adonis et Rabani Marty- Sanctorum Lugdunensium Indiculo, ipsum etiam
rolotjia polissimum transcripsisse. Rabano itaque de- asserens, cum laude allegari in Concilio Melden-
beri videlur prima festivitatis notitia. qwe utrum si, atque adscriptum haberi Consilio Epaunensi,
recte ab illo an perperam posita sit, non dcfinio : sive Agaunensi, vel ut Ivo allegat, Hipponensi,
fortasse qurmadmotliim annus, sic et dies incertus hoc est Colonise equestris, non procul Bellicio.
est, cujus apud Lugduueuses nou nlia ccrtior habe- Celebratum porro est Concilium illud annitente
tur notitia quam ea quee nobis a Severtio de istius sancto Sigismundo rege anno Christi dix, ex quo
urbis Episcopis suggeritur, ex inscriptione ecclesix liquet de aevo et tempore sedis hujus S. Praesu-
Nicetiame ,in subtcrraneo ejus tumulo sculpta,quam liscujus nomen sacris tabulis Romanis ac Bedae
;

hicsub finem ex ipso,subjiciemus, qua; si anno 1308 insertum habetur xn Julii. Fuisse virumUoctis-
antiquior non est, de vero die obitus sufficieiitem fi- simum prodit Massanius, ex Agobardo affirman-
dem facere vix potest; sed vetustiorem facile suppo- te ;
quantae eruditionis fuerit S. Viventiolus,ipsa
nimus, atque ex eo tumulo ad alios pervenisse. ejus et aliorum de eo scripta testatum fecere.
ctiiiin Hiero- 2 Ceterum ad antiquos alios Martyrologos Be- Subscriptus habetur fundationi Agaunensis mo-
lectusest.
dam et Florum, Romanum parvum, Adonem aut nasterii per Sigismundum regem factae, ex quo
Usuardum quod attinet, certum est, ab iis signatum colligituc, translatum a S. Viventiolo Agaunum
non fuisse S. Viventiolum, quem mirum est tam fuisse S. Ambrosium, de quo Ado it Novembris.
multis Hieromjmianis eliam minoribns adjectum le- Utrum id recte colligatur, satis dubium video neque
;

gi, unde forlasse Rabanus ipse eum ac.ceperit, plures fundatio ipsa, cujus instrumentum profe.runt Sam-
Sanclosex eo Martyrologio in suum transferre soli- martbani, satis indubitata est. Cetera in quibus aber-
C tns. 7» Bcdx addilamentis ex Tornacensi codice pro rant Saussayus eeque ac Raynaudus ex sequentibus _
Viventioli, scribitur Vineentii, uti apud scripto- et fient manifesta.
res aSevertio citatos,ubi etiam Viventii ; melius in 5 Audiantur modo Sammarthani, qui paiitojiisius
S. Viven-
Barberiniano, servata ubique jam dala annuntiatio- tiolum numerant Lugdunensem archiepiscopum or-
e

nis formula, qnse ipsa cst suppositilii Bedae eadem- dine xxvi ab aliis nonnihil diversa : nam a
; serie
;

que ferme eliam transiit in auctaria Usuardina, Claudio Roberto positus erat xxvn, a Severtio et
Vaticani sub num. 5449, Editionis Lubeco-Colo- aliis xxix sed ea operositts examinare aut restitue-
;

niensis, Greveni et Molani, in quorum nonnullis re, hujus loci non Sic habenl
est. ipsi : S. Viven-
nomen, eeque ac superius, distortum est. Florarium tiolus Aviti Viennensis episcopi et Apollinaris
Ms., Gulesinittm, Ghinium aut recentiores alios non Valentinensis praesulis amicus fuit, cui, adhuc
enumero, cum eadem ubique sonent, breviavero Ga- presbytero, episcopatum auguratus est Avitus
lesinii et Ghiuii elogia contineant, quod fusius
niliil
ep. 17. Nam cum, ut de eo observat Sirmondus
infra dicendum non sit. Sufficiat Romani moderni in prafatis notis, Lugdunum ex Jurensi eremo
annuntiatio, non xn Junii, uterravit imperitus Le- venisset, Apollinaremque, Aviti fratrera, novum
gendista Gallicus, sed hoc die Lugduni, S. Vi- episcopum ibi aegrotantem visitasset
-.

Avitum ,

ventioli episcopi.
quoque ipsum, destinato nuntio, consolari stu-
Elogia Saus- 3 Elogia Stiussayi et Raynaudi adjungi meren- duit. Quo nomine gratias illi agit, simulque pro
tur, quibus deinde addemus quse paulo pluribus, Sam- transmissa sella, cujus vice cathedram ipsi, hoc
marthani de S. Viventiolo prosecuti sunt. Sic lo- est episcopatum imprecatur, quem postea Lug-
quitur laudatus Saussayus Eodem die Lu°-duni, :
duni sortitus est. Suasit illi eadem epistola Avi-
depositio S. Viventioli episcopi ejusdem metro- scholam Eugendi,
tus , ut rectore destitutam
politicae sedis et confessoris, qui post S. Lupici-
quod nunc monasterium est S. Claudii, in Jura
num noLili huic ecclesiae praefectus, ob doctrinae
monte capesseret, ut in secundo gradu presby-
et sanctimoniae pereminentis decora, maxima teri probatus, ad majora gubernacula, hoc est ad
pastoralis officii lumina exeruit; cumque etiam
primum gradum Episcoporum proveheretur.
6
 DIE DUODECIMA JULII. 291

\ 6 Itaque Lugdunensera episcopatum quem , implentem; qnas ubi attentius evolvi, id demum J. B. S.
jSuw""""'. ipsi auguratus fuerat, adeptus est tandem, ut consecutus sum, ut Sancti sepulturam intelligerem :
expti-
</iiwis
osterl(jit epistola Aviti lii, Viventiolo episcopo. de cetero totus est, in versandis plurimis, qux rur-
'"'"'
Hunc autem Cathedrae honorem adeptum fuisse, SU» omhibus Episcopis Sgnodi Epaonensis aliarum-

ostendunt et concilia quibus subscripsit: Epao- que, xque ac S. Viventiolo conveniunt. Atque illud

nense anno dxvii, et Lugdunense I sub Sigis- imprimis operose disquirit auctor, quo demum loco
mundo rege, quod eodem, utvidetur, anno cele- habitum sit prxdictum Epauncnse, seu Epaonense
bratum est, praeside Viventiolo, contra Stepha- concilium, cui quatuor diversas epochas adscribit,

num, qui cognatae suae nefario ausu se sociavit. cum unica sufftciat anni 517, ut in Commentario
Citatur et canone lxxxiii Concilii Meldensis ac ; prxvio adcitata S. Aviti Acta abunde demonstra-
subscriptus reperitur fundationi monasterii Agau- lum habes, ut hic actum agere non oporteat. Neque
nensis a Sigismundo factae. Sed cura ab eo invi- instituenda nova disquisitio de Epauno, seu polius
•
tatus fuisset Avitus ad Lugdunensis ecclesiae Epaone parochia, quam a Chiffletio, Severlio et
festivitatem, se excusat epistola lviii, quod Vien- aliis fruslra quxsitam, ibi verosimillime descriptam
na, propter adventum Principum abesse non invenies, quidquid de eo loco etiam recentius disce-
possit. Nam S. Justi solennitas celeberrima erat, ptatum legerim. Utcumque vero ea se habeanl, ut
.
ut innuit Sidonius lib. 5, epist. 17. Convenera- semel dicam, non minus ad celeros Episcopos hxc
mus ad S. Justi sepulcrum, processio fuerat an- speclant, quam ad S. Viventiolura, cujus utinam
telucana, solemnitas anniversaria, populus in- Acta superessent, aul certe monumenta aliqua ex
gens, quem capacissima basilica non caperet. quibus de ejusxtate, virtutibus, initio, duratione ac
Atque ut recte observat Sirmondus, in iisdem fine episcopatus, aut certo obitus anno statui aliquid

notis, ex quibus hic non pauca, solebant vicina- posset ; circa qux nihil prorsus subministravit Se-
rum sedium Episcopi ad urbium suarum celebri- vertius, nec mihi aliunde eruere quidquam licuit :

B tates invitare, cujus moris exemplum insigne est annum circiter 520 a Castellano accepi, eum satis E
apud Basilium Magnum epistola 291, ubi ad Cae- Id modo unice superest, ut
verosimiliter conjectanle.
sariensium Martyrum diem anniversarium non , ex ultimo Severlii paragraplw S. Viventioli sepul-
vicinos modo, sed totius Ponticae dioecesis Epi- tura subnectatur.
scopos invitat. 9 Post haec vero extranea, inquit, nos tandem Q"i ferme de
s" a S
Nequemajor 7 Vere hsec ex Sirmondi notis, cujus etiam sunt ad Viventiolum archipraesulem nostrum merito ra m eminit'
Saiictirioli-
se iuentia Sammarthanorum verba Quara exqui- : gradum facimus; nempe ad sepulcrum, de cujus
lin sitasautem doctrinae vir fuerit Viventiolus, ex inscriptione superius dicere coepimus, quamque hic
Agobardo discimus, in libro de Judaicis super- se eruisse testatur a typo Ms., juxta metricos

stitionibus. Viventiolus, inquit, ecclesiae Lugdu- tractatus, ea de re inchoatos sub Rustico archi-
nensis episcopus, cujus doctrinae fuerit, non so- flamine in quibus tamen rationes metricas non
;

lum ipsius, sed et aliorum de eo scripta testan- agnoscit. Post S. Rusticum et ante Priscum de-
tur. Verum nec de ipsius, nec de aliorum ad ipsum scriptos sic habebat epigraphe : Item in alio altari
spectantibus scriptis alia supersunt, prxter citatas sequenti erat tomba B. Viventioli, prout appa-
modo Aviti epistolas, quibus addi possunl officiosse rebat per versus suppositos in lapide marmoreo.
alix 32, 60 64; ex qnibus tamen nihil eruitur,
et Vir potens meritis nosterque Sacerdus ' in hoc ,
' Sacerdos
quo sancti nostri Viventioli gesta magnopere illu- jacet Viventiolus tumulo. Vox organi , praeco
strari possint. Ceterum qux ex variis hactenus col- verbi, decus fratrum Ecclesiae, et populis specu-
lecta sunt, non parum lucis accipiunt ab Actis S. lum fuit, nullum linquens Officii gradiim dirinum,
Alcimi Aviti Viennensis jam laudati, ad v Fe- quem non promeruerit, tulitque de mundo : et
bruarii ab Henschenio diligenter expensis, ubi Avi- quaedam linea quaa legi non potest. Lugduni inter
tus ipse S. Viventiolum de grege presbyterorura Sanctorum festa, sit tibi et iste festus celeberri-
Dei electum Lugdunensibus episcopum designasse musque dies. Probata duorum fratrum corpora
fertur; etpaulo posl subditur historia persecutionis, requiescunt Antestes '
summi pares meritis, co- ' Aniistiles

C quam passi sunt sancti Episcopi ob inflictam Sle- haeredesque Christi. Pater bone. omnium dia- F
phano meritam pcenitentiam , de qua videri potest dema Episcoporum, annue precibus nostris, in-
Concilium ipsum Lugdunense in Collectione Labbei vocatusque memento. Et in flne tumuli est seri-
col. 1584. Verum ea sic omnibus communia sunt, ut ptum iv Kalendas Julii, cui concordat Calendarius
nusquam de singularibus S. Viventioli Lugdunen- libri Priraae. Hic usque textus qualem refert lauda-
sisActis quidquam occurrat ; id quod a nobis hic tits Severtius, turbatum sane et luxatum, cui litteris
maxime quxritur. aliis subditExscriptum anno D. mcccviii. Nihil
:

S^Sever- 8 Speraveram rentm a S. Viventiolo qestarum amplius. Ncque nobis suppetit quod his adjungamus.
est, amptwrem nolitiam me reperturum apud Sever- Conjecturas novas de Epaone vide in Ephcmeridi-
ttum, paginas non paucas bene longas sub ejus titulo bus Trivorlianis anno 1715 a pag. 232..

DE
 292 ACTA SANCTORUM.

DE S. MENULFO EPISCOPO
J. B. S. IN FINIBUS BITURICENSIUM IN GALLIA.

nec de xtate, nec de anno aut die obitus quidquam

COMMENTARIUS PR.EYIUS. memorix traditum sit? Eam difficultatem prx oculis

habuisse videtnr Saussayus, dum in Martyrologio
suo Galiicano hodiernx festivitatis causam, non ad
De cultu, episcopatu, aetate et Actis.
diem obitus vel depositionis, sed ad inventionem
rctulit ; de qua etiam meminit Labbeus, mox nddu-
XllJULII. anctum aliquem Meinulfura , Meginulfum cendus, ad calcem Vitx, a se cditx, ubi tamenprx

S seu Megenulfum diaconum, sec.ulo potissi- dictx inventionis diem hunc e.tpresse non addidit.
mum nono cclebrem, pridcm noveram, in An id alibi repererit Saussayus, an potius suppo-
Bodecensi seu Budecensi Canonicorum re- suerit, pluribus non disqniram ; tali certe elogio

Marlyrolo- gularium Ordinis S. Augustini cccnobio dicecesis Sanctum omavit : In prresulatu Bituricensi. pago

m"/"w/«7" Paderbomensis in IVestfalia dcbitis Sanctorum ho- Maliaco, inventio S. Menulphi episcopi et confes-
prsteritus.
noribus cultum, cujus gesta ad v Octobris illustra- soris, cujus ossa ccelesti nuntio revelata, a Da-
bunlur; at non ila mihi perspecta erant, qux ad goberto archipraesule Bituricensi, tempore Adal-
hodiernum, ferme synontjmum spectant, Episcopum gasiae abbatissse, congruo honore decorata sunt,
ne.mpe, in dicece.si Bituricensium, antiquis omnibus pagoque deinde ipsi, antea perobscuro, ob prresti-
Martyrologiis prxteritum, a Greveno in addilioni- ta divina beneficia, lumen plurimum addiderunt:
bus primum signatum, de cujus xtate aut rebus indito etiam sancti ipsius Confessoris eodem loco
gestis ne scltedula quidem inter manuscripta nostra (cujus jam tutelaris colitur) venerabili vocabulo.
occurrebat. Ut igitur de cultu certior fierem, excu- Hicc pro cultu satis constanti, nunc de dignitate
tienda fuerunt monumenta Bituricensia, e quibus id quxrendum.
dcmum crui, S. Menulfi pcculiarem festivitatem 4 Episcopum fuisse tradunt omnes, at certum In Actis
non procul Souvigny, in ditione Borbonica annue videtur, cathedram Biluricensem numquam con- apudLab- beum perpe-
celebraria sanctimonialibus coenobii ab eodicti Saint scendisse. An Corisopitenscm, ut apud Castellanum rnm dicilur

Menouil (alias Menou) en Bourbonnois, cujus rei fert recepta traditio ? Neque id censeri posse vide-
primam notiliam acceptam refero Castellani Marty- tur, cumomnibus istius eccleside tabulis, xque ac
in
rologio Universali, paulo inferius citando. Sublato in Bituriccnsibus omnino exclusus sit. At Vita qua-
igitur de vero cullu omni prorsus dubio, ulterius in- liscumque, a Labbeo edita tomo 2 Bibliothecx Mss.
vestigando Labbeum consului, patriam suam illu- pag. 433, 'liaud obscure successorem declarat S.
strantem, ubi inter Vitas et elogia de S. Menulfo Corentini ,
primi Corisopitensis episcopi. Sic ibi
descripsit, qux in labulis ecclesix collegialx S Au-
. tradit Vitx scriptor anonymus num. 2 : Cum autem
stregisili, suburbii Bituricensis repererat, ut pluri- (S. Menulfus) per aliquod tempus, omnibus pla-
bus infra patebit. Hic prxmittemus, qux in recen- cens, prudenter sibi comraissum foenerat talen-
tioribus Martyrologiis tradita sunt. tum, accidit ut jam dictus antistes (S. Corenti-
a reccnliori- 2 Jam dixi, Grevcnum primum fuisse qui S. nus) obiret. Plebs autem et clerus maxima dile-
bus menwra- Menulfi memoriam in Faslos sacros retulerit, ex ctione S. Menulfum amplectens, non patiebatur
lur hoc die,
quo ferme ceteros sua, accepisse necesse est. Sic ha- eum a se sequestrari. Cumque vir Sanctus ordi-
bel ad hunc diem : In territorio Bituricensi nem episcopatus adeptus fuisset, non cessavit
sancti Menulphi episcopi et confessoris a quibus ; sancta praedicatione gregem sibi commissum fi-
parum differunt Molani verba In territorio Bitu- : deliter edocere. Verum qua fide hsc nitantur,
ricensi, beati Menulphi praesulis; et hxc prope haud difficulter colligere est ex immani confusione
eadem lequntur in Germanico Canisri. Consonat temporum, dum Rex Dagobertus conjungitur cum
Maurolycus In agro Biturico, sancti Menulphi
: S. Menulfi setate, qui S. Corentino sijnchronus
praasulis. Item Ferrarius : In territorio Bituri- vixisse supponitur eiquc in regimine Corisopitensis
censi , sancti Menulphi episcopi ; in annotatis ecclesix successisse. Audi Legendx exordium :

recte observans, nomen S. Menulfi in tabulis Epi- 5 Cum jara per orbem terrarum, caligine er- fuisse episco-
scoporum Biluricensium apud Deraocharem (addo piti Corisopi-
rorum depulsa, luceque veritatis exorta, fides
tensis posl S.
ego Chenu, Claudium Robcrtum et Sammarthanos) sanctae Ecclesiae in omni regimine Dagoberti Corentinum,
haud reperiri ; forte, inquit, quod alterius urbis Regis Francorura, pace uteretur tranquilla, san-
episcopus fuerit, imo verosimiliter nullius sedis aut cti per mundum, tamquam venales ' flores flo-
urbis, nisi tantisper admittalur tradilio mere popu- ruerunt. In insula maris Oceani, quae barbara
laris, quam primus adjecit laudatus Castellanus, ex lingua Yrilanda nuncupatur, id est ferrea terra,
quo distinctiorem aliquam Sancli notiliam elicui- vir sanctus et venerabibilis Menulfus procreatus
mus. Ejus verba sunt Apud Souvigny, in Borbo-
: est, qui divina inspiratione perraotus, relictis
nesio, S. Menulfi, sub cujus noraine istic abbatia parentibus ac cognatione sua, majorem Britan-
sanctiraonialiura exstat cum ejus reliquiis, ubi niam relinquens, navigio delatus pervenit ad
honoratur tamquam episcopus Corisopitensis post minorem in provinciam civitatis (vult dicere in
S. Corentinura. civitatem provinciae) quae ab antiquis Oxiraorum
guo inventio- 3 Ila Caslellanus, nullum tamen tempus (quod nuncupatur, cujus sanctus Chorentinus Antistes
nem relulil quodammodo proprium
Saussayus.
ipsi est) determinare ausus, erat. Hic vocavit Menulfum ad se, etc. Cespitat
quo Sanctus vixerit, de die cultus haud quaquam scriptor, geographix xque. ac chronologix imperitus
dubitans. Quxri interim cl merito polest, unde San- nam Oximorum provincia seu pagus aut tractus
cto isli, solo ferme nomine celebri, hoc potius die Oximensis non in Britannia Armorica, mullo minus
qwm alio decreti sint honores sacri, quandoquidcm in meridionali ejus parte, sed in Normannia situs
 DIE DUODECIMA JULII. 293
cst, sic vocatus ab oppido Oximo, vulgo Hiesmes, Franeorum pace uteretur tranquilla, Sancti per
distanle Sagio in Septemtrionem leucis quatuor, mundum tamquam venales ' flores floruerunt, "
forte verna-
les
inter Aquilam, Falesiam e.t Cadomum, ut notant etc. In insula maris oceani quse barbara lingua
geograplii, qua in regione S. Corentinum numquam Yrilandanuncupatur, id estferrea terra, vir san-
Episcopum fuisse, indubitaliim existimo. ctus et venerabilis Menulfus procreatus es"t, qui
cumquocon- 6 Ast alius hic animadvertendus, quemimpugna- diyina inspiratione permotus, relictis parentibus
neclnnlur mus potissimum auctoris lapsus turpissimus, dum
, ac cognatione sua, majorem Britanniam relin-
lempora Da-
golierli. seculum quartum cnm septimo incptissime connectil. quens, navigio delatus pervenit ad minorem, in
Etenim si quae ce.rta est aut saltem verosimilis S. provinciam civitatis, qu<e ab antiquis Oximorum
Corentini epocha, sive is discipulus S. Martini Tu nuncupatur: cujus sanctus Chorentinus Antistes
ronensis fuerit, sive alterius, id in confesso apud erat.Hic vocavit Menulfum ad se, et quaesivit
omnes videtur, vixisse ipsum sub finem se.culi quarti unde esset, et qua de causa illuc devenisset. Qui
et principium quinti, qiienwlmodum notant Coriso- respondens Britannica lingua, fatetur se Yrlan-
pitensis sedis Episcoporum catalogi, ad S. Coren- dum esse genere, et in Dei servitio se exercere
tini nntalem aut v Septembris aut XII Dece.mbris velle, etc.
ditiijentius examinandi. Quis aute.m tanlillum hi- 2 Ordinatus igitur et Ecclesiastico officio de- et S. Coren-
sloriie Francicx peritns ignorat, Regem Dagobertum votus, ita perfectione vigebat, ut cum deditus lino sttcces-
sor datus,
seculo vil floruisse, anno ejus xuv (alias xxxviii) Deo oblationem quotidie offerret, maceratione
e vivis sublalum ? Ut manifestum sit, disparatissima sui corporis, ipse hostia viva Deo placens fieret.
tempora ab inscito homine in ea Legenda combinari; Erat enim fide devotus, etc. Cum autem per ali-
forte quod ex aliis Vitis, in quibus florentem sanctis quod tempus omnibus placens, prudenter sibi
viris Dagoberli eetaiem iegeral, suam compilarit, commissum jam di-
foenerat talentum, accidit ut
parum solkitus de disjunctarum cpocharum con- ctus Antistes obiret. Plebs autem et clerus ma-
cordia. Et quid dcmum cx hujusmodi complexo xima dilectione S. Menulfum amplectens, non
eduxeris, ex quo de S. Menulfl episcopatu aut eetate patiebatur eum a se sequestrari. Cumque vir san-
certi aliquid staluatur, cum in tolo decursu nec mi- ctus ordinem Episcopatus adeptus fuisset, non
nimus character appareat, unde ea stabiliri possint? cessavit sancta praedicatione gregem sibi com-
Episcopum fuisse, non negaverim, at loci incerti missum fideliter edocere, etc.
seu regionarium, uti vocant, quales Hibernos, Sco- 3 Quodam tempore cum disposuisset Romam captivum
mirabiliter
tos et Anglos plures fuisse, alibi non semel demon- pergere, quidara vir nobilis regionis illius, qui
liberal :

stravimus. jam per multa tempora sub manu Britanniae

Cetera eliam 7 Quid porro de reliqua Vitee narratione censeri Principis arcta tenebatur cusfodia, audiens et
nonsuntma-
gni momen- debeal, ex ipsa facile quivis inteiliget, quam a nostro admirans sanctitatem, astitit ei in animo,
illius

Labbeo primum in lucem editam diximus, nihil in quia sub carcerali custodia non premeretur, ad
si

ejus commendationem proferente ; utpote qui satis, tanti viri praedicationem vellet in Christo renasci
opinor, perspexerit, historiam esse incompletam et et ejus affatim benedictione perfrui. Quae super-
hiulcam per clausulas, etc, quasiex longiori aliqua nae pietatis visitatio citissime viro Dei innotuit
historia pauca illa descripta essent, aut addipossent qui misit ei annulum suum, dicens, ne de mise-
loci communes, qui Sanctis omnibus conveniant. At ricordia Dei desperaret, sed potius divinae pie-
sive prolixior ea fuerit, sive contracta ad modum tati incessanter gratias ageret. Quem ille beni-
quo eam exhibet laudatus Labbeus, sic certe con- gne suscipiens, catenas, quibus obstrictus fuerat.
cepla est, satis perspicias, adornatam esse a
ut credula cordis intentione de eo tetigit, cunctis-
nescio quo, neque quo seculo, in gratiam clientum que, qui astabant, videntibus, ruptis nexibus,
S. Menulfi, qui, ut toties alibi factum novimus, libero pede ad jara dicti Pontificis mcenia prope-
Legendam Sancti sui patroni prx oculis habere vo- ravit. Mox prostratus B. viri pedibus, deconces-
luerinl -.
nam ut ex tola re clarissime conjicies, aut so munere gratias agens, renatus sacro fonte
homines non novit scriptor de quibus loquitur, aut baptismatis, et instructus allocutione divini ser-
si quos appellet, a justis rerum calculis enonniter monis, laetus ad propria remeavit.
aberrat. Sic anominandis Britannix principe, qui 4 Venerandus igitur Pontifex, votis suis ni- qui Romam
progressus.
nobilem aliquem captivum detinuerit, a S. Menulfo hil defraudans, religiosis quibusdam secum adhi-
liberalum; alque Romano Pontifice, quem is Romee bitis fratribus, iter, quod proposuerat, aggressus
convenerit, multo prudentius abstinuit. Dabimus est. Qui Romam veniens cum Domino Apostolico
igitur Acta ipsa qualiacumque, prout ea Labbeus de suo et populi comraodo locuturus, a venera-
vulgavit,cum appendice ex Breviario Bituricensi, bili Papa honorabilis Pontifex digne susceptus
ad cultum confirmandum, quem etiam cx ipsius dice- est. Sed ne fama sanetitatis illius populo Roma-
ceseos directoriis et Calherino compertum habemus. no occultaretur, ante ipsorum limina Apostolo-
rum quidam paralysis morbo per multa tempora
detentus, Dei viro obvius extitit, petens ab eo
inopiae suse aliquid necessariiadministrari. At
vir Dei, de Domini confisus misericordia, qu*-
AL 1 A renti viroterrenam substantiam, impertivit mem-
brorum sospitatem signo crucis. Quo de facto
Dominus Papa hilaris effeetus, videns sanctita-
Ex codice Ms. ecclesicu S. Austregisili temreligiosiAntistitis, coepiteum monere raultis

de Castro, apud Labbeum in Biblio- sermo » ibl »* secum am r lhls '«etur. <*>•
^
5 Qui cum fratribus suis regrediens per pa- inds rediens
theca Mss. UaUiaei am-
gum Bituricensem, in locum venit qui Malliacus cle moritur.
appellatur ; ibique prosnuntiavit fratribus immi-
nere finem vitre BUS, certumque diem et horam
Hibcnuisor'
0'ne i„ Ar- Cum jam per orbem terrarum caligine errorum praedixit obitus sui. Eo igitur die quo dissolu-
1>°ricam ae expulsa, luceque veritatis exorta, fides san- tionem sui indicaverat corporiS, IVatres et con-
latus. ctaj Ecclesioa
in omni regimine Dagoberti Regis sortes sui flentes in unum collecti, sanctitatem

ejus
 294 DE S. ANSBALDO CONFESSORE.
v\ nss. ejus exorare coepernnt, ut sicut eorura Magister
justitiae extiterat interris, ita sibi dignaretur Ex vetustissimo Breviario ecclesim
esse sua intereessione perennis patronus in coe- Bituricensis ad diem xn Julii.
lis. Qui eum ipsos ut in sancto perseverarent pro-
posito raoneret, Sacramento corporis sanguinis- 6 B. Menulphus Episcopus de Britannorum Ejus ,„,.,„„_
que Dominici semet muniens, membrorum com- genere oriundus dicitur extitisse. Hic iter arri- Jj"»»Pfiicito
page protensa, et collocata veluti obdormiret, piens Romam ad limina Apostolorum, Maliaco Ous.
quarto Idus Julii ossa linquens humo, inter ver- vico obiit : ubi se in ultimo loco ccemeterii B.
ba orationis spiritum reddidit, tam a dolore mor- Oermani, causa humilitatis, petiit sepeliri. Po-
tis illaesus, quara a contagione criminis extiterat stea vero quidam Princeps, Arcadius nomine,
alienus. Sic vir sanctus ac justus ad Dominum propter queradara suum militem, ibi per merita
suum migravit, perpetua gloria coronatus exul- Saucti a contractionis infortunio liberatum, fecit
tat in saecula saeculorum. Amen. Claudius Ro- super ipsius tumbam fabricari ecclesiam, quae
• (Snmmar- bertus in Dagoberto56. "
Bituricensi Archiepi- quam cito usque ter fuit aedificata, ter fuit ex
scopo haec habet. Prceterea in vita S. Menulphi semetipsa lapsa. Quod idem Princeps cernens, et
Episcopi dicuntur ossa ipsius revelata, praesente cur hoc fieret ignorans, superni opificis clemen-
Dagoberto Archiepiscopo Bituricensi, tempore tiam exorando, splendorem inaestimabilis clari-
Adalgasiae Abbatissae, in vico Malliaco, qui nunc lapsum vidit, super Iocum illum, in
tatis ccelitus
de ejus nomine dicitur S. Menouil en Bourbon- quo per eum erat ecclesia construenda et sacra
nois. Quod quidem Auctarium fateor nondura in ejus ossa transferenda. Quod ut agnovit, opere
meas incidisse raanus. complevit.

DE S. ANSBALDO CONFESSORE
ABBATE PRUMIENSI.
J. B. S.

Feirariensi conjunctione , ex aliquibus litterarum

SYLLOGE MSTORICA. fragmentis, eo fine ab ipso adduclis ; ex quibus el
eetas ipsa facile colligehir. Audiamus primum Fi-
seni verba Sancto Egilone abbatis dignitatem
De cultu, setate et gestis. :

abdicante, Prumiae simul et Andaini.annoChri-

stianae salutis dccclix,utramque provinciam ac-

De celebri
vel
Prumiensi ccenobio, in
Eifflis tractu triginta quinque circi-
passuum millibus a metropoli Trevi-
ter
Arduennx cipere jussus est Ansbaldus. Multa hic virtute
generis sui nobilitatem illustrarat e Luxembur-
gensibus enim comitibus esse procreatum, Pru-
:

rorum in Seplemtrionem sito. cui Pronea mienses prodiderunt. Sed docte Hancartius ad-
SolU ferme seu Prumia rivulus nomen indidissefertur, non se- vertit, dicendum esse
Martyrulo-
potius, e Guerrii toparchis
giis nwnasti-
mel antea in pr/rgressis mensibus agendum fuit, descendisse quos genus referebat Sigifridus
in
;

eis nvtns. maxime ad diem vin Marlii in Commentario de Luxemburgi primus coraes, toto seculo posterior
sancto Hunfrido, primum istic monacho , deinde Ansbaldo. Diu jam illustri asceticae disciplinae
episcopo Teruanensi, ubi inler celera, cum eo, de gloria utramque familiam adrainistrarat religio-
quo hic agendum est, S. Ansbaldo in prsedicto Pru- sus abbas, quando tristi populatione Germaniam
miensi cxnobio convixisse dicilur sub Egilone seu inferiorem vastantes Normanni anno lxxxi, ipso
Eigile abbate, quem et Lotharius Imperator, depo-
p
die Epiphaniae Prumiam ingressi, solidumque
sito fastu, raro exempU) monachum indutus, supe- commorati triduum, et adjacentem longe lateque
riorem agnoverat. Monasterii istius primordia ejus- regionem populati, ipsum postremo monasterium
que antistitum primorum seriem et res gestas pro- flammis in favillas redegerunt.
sequitur Mabilio seculo suo quarto Benedictino, cce-
3 At qui ne quidem
in ira sua continet suas peculiari en-
nobium ipsum pluribus describens parte 1 a pag. 606, misericordias, graviter afflictum tanta hac cala- com}° iauia
~

occasione venerabilis Marcwardi, ejus loci "' r '

abbatis mitate Ansbaldura eodem hoc anno consolatus
v

tertii, alterius deccssoris; ipsum consulent qui hsc , est. Vivebat in Picardia Nithardus quidam, vir
ad notitiam sufftcere non arbitrabunlur Initia .
fer- opibus.sedvirtutepraestantior; qui amplissima-
me et Normannicam devastationen vidil quintus, rum facultatum herede destitutus, sua bonorum
post ipsum Egilonem sese abdicantem, abbas S. Ans- omnium largitori reddere constituerat. Eum igi-
baldus, Marlyrologiis quidem incognitus, sed a tur multis precibus rogat, ut cuicumque loco ipsi
monasticis Wione, Dorgunio, Menardo, Bueelino, dicato placeret suas fortunas attribui, significare
cum sancti appellatione hoc die diserlissime consi- ipse dignaretur. Confectas itaque donationis ta-
gnalus, de quo etiam nostri Willolus et Fisenus, bulas sagittae incertum mittendae colligat
in
ut de Sancto egerunt ad x Martii ; sed inde melius excussamque arcu sagittam divinae providentiae
ad hunc diem a Majoribus nostris remissus est. committit, eo consilio, ut universae hereditatis
2 Fiseni elogium, ex variis Broweri locis con- possessionem is locus adipisceretur ad quem ,

tractum, plura compleclitur, quam apud monasticos emissa sagitta deferretur. Res sane mira Uno !

illos omnes liceal reperire est enim compendium

;
pene momento contortum telum ab urbe Guisiana
eorum omnium qus de S. Ansbaldi gestis scripta milliaribus plus sexaginta, S. Ansbaldo Prumiae
supersunt, ex Mabilione nonnihil triluranda, ubi de
sacris operante, in ipsam aram decidit. Tanti
Sancto istic agil citalo seculo Benedictino parte
2 prodigii testis superest in Prumiensi tabulario
o pag. 467, nonnulla adjiciens de ipsius cum
Lupo donationis schedula ; ipsa vero sagitta in sacra-
 DIE DUODECIMA JULII. 295
rio religiose asservatur. Postquara annos viginti Eumdem etiam Andaginensi S. Hucberti mona- ix mss
sex Hubertenses cum Prumiensibus rexisset, se sterio praefectum fuisse tradunt. Qux porro gesse-
nio omnique virtute venerabilis obiit Ansbaldus rit Sanctus sive in unius sive in amborum cmnolrio-
anno lxxxvii et ab Ecclesia ccplitum honores rum regimine. ab anno 860 usque ad Normannorum
consecutus est. Hactenus Fiscn ex receptis Pru- in eas partes incursiones, nec a Reginone nec ab
mix ct Treviris tradilionibus. alio de.icripla invenimus. Paulo apertiora sunt qux
in quo non- 4 Qux vero in his corrigenda sint, docebit lauda- de calamitatibus funestissima ea tempestate per im-
corn- num.2
niitla tus Mabilio, ita scribens : Ansbaldi patria manium barbarorum grassaliones a S. Ansbaldo el
gentta
atque parentes nobis latent. Scio quid de hac re Prumiensibus omnibus toleratis memoranlur, sic ut
tradunt Prumienses ; eum nempe ex Lucembur- loco cedere compulsi fuerint, non sine singulari Dei
gensibus comitibus, seu potius ex Guerrii topar- beneficio eorum cxdibus aut salte.m caplivitati erepli.
chis procreatum esse ; sed haec recentiorura fi- 7 Eam cladem paucis describit Regino ad annum Posl lotera-
gmenta sunt. Ansbaldum Prumiae monachum Dominicx Incarnationis dccclxxxii in hunc mo- tam cladem
Normanni-
fuisse ante initam abbatis dignitatem, constat ex dum Nortmanni, inquit, Arduennara percur- cam
:

Lupi abbatis epistolis 10 et 85 ad Marcwardum rentes, Prumiam monasterium ingrediuntur, ipso

abbatem Prumiensem, quibus salutat fratres Pru- die Epiphaniae Domini, ubi triduo comraorantes,
mienses, quos inter Ansboldum nominat. Ejus- omnem in circuitu regionem depopulati sunt ; in
dem Lupi ad eum exstant epistolae tres, nempe quo loco innumera multitudine peditum ex agris
69, 117 et 124, quae omnes Ansbaldo jam abba- et villis in unum agmen conglobata, eos expu-
ti scriptoe videntur, taraetsi primara et tertiam gnatum aggreditur. Sed Nortmanni cernentes
carissimo suo Ansbaldo inscribit Lupus. Fami- ignobile vulgus, non tantum innorme * quantum
modo, quemadmodum pro
liariori, opinor, scribendi militari disciplina nudatum, super eos cum cla-
Ansbaldo, solitum scribere Lupum, verso a in o, more irruunt, tantaque caede prosternunt, ut
Ansboldum, ibidem notavit Mabilio. Hxc de pa- bruta animalia non homines mactari viderentur.
tria et genere. De prodigiosa donatione a Fiseno His itaque patratis, onerati praeda ad castra red-
dicta, ex Browero accepta sunt pag. 530 col. 2, eunt. Ulis discedentibus , ignis qui in diversis
quilms ipse stipulatorem adjecerat Cxsarium abba- habitaculis accensus remanserat cum nullus ,

tem Prumiensem in libro censuum his verbis: Con- esset qui eum exstingueret, monasterium con-
stat, inquit, quondam in loco isto sanctissimos sumpsit. Atque huc referenda existimo, qux Lupus
viros mansisse. Ideo Dominus eos mirifica,vit Ferrariensis per generalem necessitatem expri-
gloria et honore, quando sagittam de Francia mere voluit, quando
epistola 123 respondet S. Ans-
cum magno allodio et optimo, miraculose super baldi qux omnes, teste Mabilione, excide-
litteris,

altare S. Salvatoris fecit transvolare. runt, Nortmannorum ulique procellam illam insi-
5 Non magis placere videtitr Mabilioni exornata nuans, qux Prumienses a propriis sedibus exturba-
ut minimum donationis historia, quam Luxembur- verat. Quo fugerint et tantisper laluerint et sanctus
gcnsis aut Guerricnsis origo, S. Ansbaldo perperam prxposilus et monachi, cum Regino tacuerit, nemo
afjkta. Sic igitur observat : Caesarius porro, quem est qni facile divinet ; certe hac jactatus tempestate
cx Browero citavimus, Prumiensibus praefuit ab S. Ansbaldus, babuit quo toleranlix virtutem in se,
anno mccxii in annos quatuor, si Bucelini tabulis misericordiam in suos paterne exerceret.
credimus postea Heisterbacensis monachus Or-
, 8 Neque de xrumnarum diuturnitate, aut cosno- ei grattitatur
dinis Cisterciensis. Ut haee narratio vera sit, bii restanratione meminit laudatus Regino ; ceterum
Lupus Fer-
certe constat id non accidisse Ansbaldo abbate : ab exilio postliminio reversis gratulatus est Lupus,
nam Nitardus Prumiae jara monachus eratvivente epist. 117 sic eos affalus: Reverentissimo Ansbaldo
Marcwardo, uti ex Lupi abbatis epistolis 55 et abbati et universis fratribus ejus, Lupus et omnis
72 ad Marcwardum scriptis intelligitur. Nisi si Ferrariensis coenobii societas in Domino salutem.
alius fuit Nitardus his in litteris memoratus, a Asperrimis difficultatibus evictis, gaudemus vos
Nithardo illo prasnobili viro qui an idem sit cum ; tandem aliquando gratia divina loco proprio re-
Nitanlo, sancti Angilberti abbatis Centulensis stitutos : nec illud non libenter accipimus, quod
filio, affirmare non ausim. Certe ut diversus fue- nostram in vos pronam voluntatem pro afiectu
rit, inclinat animus : nam anno dcccxliv, quo jucundisque sermonibus prosequimini quam- :

Nithardus Angilberti filius historiam suam scri- quam longe plura vobis praestita cuperemus.Tri-
bebat, adhuc secularis, Nithardus ille Prumiensis bulationes nostras partim dolenter audistis, par-
nionachus, de quo Lupus in epistolis suis, jam tim anxii aspexistis ; sed eas temperante vel
monachus fuisse videtur; et Nithardus, si quis penitus auferente Domino nostro, cura vestro
alius Ansbaldo abbate Prumiae monachum induit, oomraodo vobis vestrisque qui nos adierint, desi-
eo se contulit post annum dccclx, qui Ansbaldi deramus usui esse ac sincerissimaj voluptati. Ut
abbatis priinus fuit, quo anno Nithardus Centu- igitur familiaritas olim inita, uberiori proficiat
lensis jam mortuus erat. •
incremento, in occidua plaga recuperata? facul-
Dicilur
etiain
6 Vt ad Sanctum rcdeamus sic cjus successio- , tates fuerint adjumento : dum excursus et recur-
prx-
luisse cccno- ncm notavit Regino, post Faraberlum, S. Ansbaldi sus per nos, quae ntrimque gerantur, aperiet.
<"» 'tmiaqi.
nensi.
successorem, abbas septimus, vir pietate et doctrina Cupimus vos nostri benigne memores semper
clarus, qni ita scriptum
reliquit Anno Dominicas : valere feliciter. Hxc lantuin, neqite amplitts quid-
Incarnationis dccclx Egil abbatiam Prumiensem quam invenimus, quod ad S. Ansbaldum spectaret
sponte dimisit, et Anspaldus in regimine succes- propius; felicem ejus exitum sic notnrit Regino .-

sit, vir omni sanctitate et bonitate conspicuus. dccclxxxvi Ansbaldus abbas Prumiensis ccano-
tixc de suscepto Prumix abbatis munere satis cer:a bii, suramaj sanctitatis ac religionis vir, ad co;-
sunt quod autem superius tam rotunde asseruit
; lestem patriam transiit iv Idus Julii cui suocessil ;

fisenus de gemina provincia a S. Ansbaldo sus- in regiminis loco Farabertus venerabilis Pater
cepta,ncmpe in adininistratioiie ittriiisquc ctvnobii, viii Idus Augusti. An et quo Cidtu ipsum aut cjus
tum Andainensis S. Hubcrti, tum una Prumiensis, reliquias hodie vcnerentur Prumietises, neque Ma-
m quod etiiuii Egiloni decessori tribuit, non oinnino bilio triuiiilit, iiiijiw niilii prflinptiti» cst, alibi inve-
persuasum Itabere videtur Mabilio, dum ita loquitur stigarc ; Sanctis aiinumerandiiin, jant ostcndiintts.

DE
 ACTA SANCTORUM.

DE S. EGIZONE MARTYRE
IN VALLE CAVARNIA APUD INSUBRES.
J. B.S. Ex Ferrario.

bscuram htijus Sancti mcmoriam, ex anti- tractu iis qus superius retulimus, multis persuasum

qua, ui ait, traditione et multorum fide ait, visum illis, qui hac die oculos laverint aqua,
dignorum relatu, in suo Sanctorum Ita- in quam occisus, projectus traditur, in eodem
lix Calalogo suscitavil Ferrarius, hoc die statu conservari. Atquc ha:c quidem haclenus ex
A Ferraris sic scribens : Uguzo, qui et Lucius ac Luguzonus Fcrrario desumpta sunt, quibus nihil addcndum su-
lattdatus est
dicitur, pastor et casearius vallis Caverniae (locus pererat, nisi incidissem in schcdulam anno 1640
est Euganeo oppido et lacui proximus, Comensis descriptam ex fragmento historix ccclcsicc Mediola-
dicecesis) pascebat hic armenta cujusdam, a quo, nensis Caroli a Basilica Petri episcopi Novariensis,
quod ecclesias et pauperibus aliqua dedisset, prout servatur in Bibliotheca Ambrosiana, ubi paulo
expulsus, cuidam alii adhaesit inserviens; cujus aliter nonnulla narrat, qiuc hic pntermittenda non
augeri in dies, alterius vero, qui eum expulerat censuimus, ut pateat quam facile varientur traditi- E
minui mirum in modum cceperunt, quare ille ones ex solo vulgi relatu accepts. Sic ipse memorat:
invidia et odio stimulatus, virum Dei interfecit, 3 Uguzo Sanctus habetur in plebe Porletia?, et a Caroto

raoxque in loco occisionis fons ingens, instar lacum Lurium in vetusta ecclesia ipsius ° No~
ultra ,
^™f s
parvi lacus, in monte, qui ad haec usque tempora nominis quae est in monte prope vicum Caver-
,

visitur, ortus traditur, cujus aqua die et hora, niae, a quo vallis ipsa appellatur. Sepulcri locus
qua interfectus est, rubescere, et ad visus inco- vulgo ignoratur, notus tamen semper dicitur
lumitatem conferre narratur. Eo quotannis ad trib*us ex senioribus. Traditur fuisse pastor, et
diem festum, et ad ecclesiam nomini suo dica- quidem alieni peculii, cum esset admodum ege-
tam, non modo finitimi populi, sed et ex remo- nus tanta autem bonitate et studio juvandorum
;

tioribus partibus confluunt, dona, prsesertim pauperum, ut quidquid habere posset, iis daret.
caseum deferentes (illum enim casearii praeeipue Dominus autem, qui suspicabatursuaab Uguzone
colunt.) Cum incolae aut pluvia aut serenitate pauperibus dari, ita indignationis seu punitionis
egent, ad ejus ecclesiam processione euntes, modum quandoque transivit, eoque furore com-
solent, quod ex his postulant impetrare. motus est, ut eum pugione occiderit. Ibi ecclesia
in utroque 2 Notavit idem Ferrarius, S. Uguzonis nalalem memorata aedificata est, ejusque dies celebratur
Catatogo ;
hoc die duplici ritu ab ecclesia Catliedrali Laudensi xn Julii. Pingitur habitu pastoris, caseum manu
celebrari, licet alibi die sequenti recolatur. In Ca- tenens quem pauperibus dividit, invocaturque ad
talocjogenerali sic Sanclum annuntiat In valle : visum conservandum quam ad rem etiam aqua
,

Cavarnia, apud lacum Lurium, S. Uguzonis mar- memorati lacus adhibetur, et offeruntur ocirii
tyris ; notatque ibi, se illum accepisse ex tabulis cerei atque argentei. Feruntur ejus miracula,
eeelesiaeLaudensis in qua venerationem habet.
, quae etiam in ipsius ecclesia depicta sunt. Hujus
Dein, nomine varie expresso, coli asserit, in eccle- et aliorum quorumdam minus antiquorum cultus,
sia suo nomine exstructa in valle Cavarnia, quae non dubito quin archiepiscopali auctoritate sit
Euganeo lacui adjacet , a Comensi urbe , in approbatus : vel saltem tacite permissus, certe in F
cujus dicecesi est, 25 m. p. distans. Demum con- possessione, post Vrbani VIII decrelum relictus.

DE S. LITHARDO CONFESSORE
CORNUETI AD MARE TYRRHENUM IN ITALIA.

J.B. S. Ex Ferrario.

I ornuetum civitas olim episcopalis, nunc oppi- Ferrarii sententia, qui de ejus festivitate hoc die ibi

huiusnoiuia
c
colit S.

eijimus
dum tenue, Ilalis
Corneto diclum, ad oram
maritimam Patrimonii S. Petri, in ipso
ferme limine ducatus Castrensis, Patronum
Lithardum seu Lituardum, de quo paucis
.
, „ , .... *..
inter Frzlermissos ix Julti, quo die eum
recoli solita disertissime tcstatur

ferens, qwe hic ex ipso ad

;

thardus, inquit, seu Lithuardus, natione Germa-

nus, cum se totum divino servitio mancipasset,
peregrinandi et sacra visendi cupidus, relicta
ea sola de ipso re-
verbum describimus
: Li-

posuit Castellunus, huc eum remiltentes ex potiori patria, venit in Italiaia, ac praacipuis ecclesiis

devote
 DIE DUODECIMA .IULII. 297
devote visitatis , cnm apud Cornuetanam civita- Exlcrum fuisse el natione Germnnum ant Francvm M I.TOKfc

tem constitisset, ibi vitae sanctitate et miraculis ex nomine aliqualiler colliijilur, estquc receplissima J. B. S.
clarus migravit e vita iv Idus Julii. Corpus ibi inditjenarum traditio ; quibus et vicinum alivm San-
honorifice asservatum praecipue a Cornuetanis clum peregrinantem Germanum, nominc, Petrum,
colitur hoc die. Exstant insculpta de eo carmina : a Cruce dictum, Viterbii (septem circiter Lcucis
Cornueto distat) dedimus in tomo prxcedenti vi Ju-
Germaniae laribus patriis, Lithuarde, relictis, lii, ignotx et ipsum oriqinis, verum cujus diem et
Ad Corithi quis te littora chara tulit? annum obitus sitjnalos invenimus, ubi de Cornueta-
Casu, vel potius nostras dignatus ad oras no S. Lithardo, prxter constantem cultum, incerla
Pergere, sancte pater, motus amore pio es ? sunt omnia. Jam ab annis quadraginta et amplius
Non casu, vestros Deus miseratus iniquos rorjati sunt Majores noslri, sutjtjerere ditjnurentur,
Casus me ad Corithi littora chara tulit si quBe haberent ad majorem notitiam conducentia
Remotis veniens nimium peregrinus ab oris, ceterum notavit Papcbrochius responsum fuisse ,

Ut tuerer Corithi littora, prata, domos. Lietphardum quidem aliquem in Actis celebrari iv
Februarii; atjendum de Liphardo mJunii; astho-
ex eotlem
2 In annotatis suis observat Ferrarius, Acta et diernum Lithardum ab iis plane diversum, de quo
ferrario a tempus quo vixit aut obiit, desiderari, ferri tamen nihil nobis constaret, preeter ea dumtaxat qux ex
cepla.
miracula aliqua post mortem ab eo edita, sed quo- Ferrario jam retulimus : neque ex eo tempore lucis
rum nullam specialcm memoriam asscqui potuerit. quidquam, quod ad rem faciat, accessisse novimus.

DE S. JOAME GUALBERTO ABBATE

ORDIMS VALLUUBROSAM FUM)ATORE

IN MONASTERIO PASSINIANO IN HETRURIA G. C.

cius arborem genealogicam erexit, in qua maternum

nenus deducit ex Carolingico Francorum stem-
illins
COMMENTABIUS PR.EVIUS mate, ac dein per ramum illud connectit cum itlu-
stri Ubertorum familia, qnam ex angusta veterum
Romanorum tjente processisse cum Ricordano Ma-
I. Sancti patria, nomen, et stemma. laspina aliisque existimnl ; paternam vero stirpem
ex Longobardorum regibus Unde variosoriri asserit.
consanguinitalis gradus Pctrum ostendit inter S.
Sanctissimus Vallumbrosaui Ordinis institutor, Igneum ex Ortline Villumbrosano S. R. E. Cardi-
simulque acerrimus simoniacx lixreseos op- nalem, S. Bernardum Ubertnm ex eodem Ordine
pugnutor juxta communissimam historicorum episcopum Parmensem et Cardinaiem, ac denique
sentenliam natus est Florenlix celebri ltalix inter S. Gregorium VII Ponlificem et S. Joannem
C civitate. Patrcm htibuit Gualbcrtum ; matrem vero, Gualbertum ita ul hi omnes non tantum professio-
; F
S. Joannes
(mtiqiiitus
ut quidam volunt, Willnm seu Camillam. de qua ta- nis aut sanctitatis, sed etiam sanguinis vinculo fue-
aabuit Guat- men anliqui Vitx scriptores non meminerunt. No- rint conjuncti, ut fusius cxplicatur in Actis nostris
ttrli nomen
aildiium.
mini S. Joannis addidi in tilulo Gualbertum, quam- tom. 6 Maii in vita S. Gregorii VII.
vis Didacus Franchius in Vita illius Italice edita 3 Quidquid sit de tamantiqua S. Joannis Gual- s. Pelri
lib. 1

ita appellari.
pag. 9 dicat, ipsum tantummodo a
Nam antiquitus ctiam ei
modemis
Galberti sive
.. ....
berti oriqine ,

liujus arboris tjciiealogicx

quam solide probari dcsideramus, de
...
ramis alwrum scntentias
,g " et "<*'''
Itis a Baro-

nio,
Walberti nomen, quod pater illius gerebat, datum refercmus,ut xquus rcrum xstimator de tota arbore
fuisse, patelex num. 127 in Vita per B. Andream facilius possit judicare. Baronius in Annalibus Ec-
scripta,ubi Zenobius presbyter lampadem accendere clesiasticis tom. XI ad annum Christi 1063 agens
volens sit exclamal : Si vera sunt.quaede Walber- de Petro Igneo salis caute dicit, quod fuerit nobili
te Johanne propriis oculis vidiet audivi, in ipsius ortus genere ex stemmate DominorumAldobran-
nomine praecipio tibi, ut celeriter accensa, inex- dinorum, ut in Vita ejus edita nuper asseritur.
stincta permaneas. Idcm confirmatur ex capitulo Scd hxc Vita nuper edita exiguam aut iiullani ha-
celebrato anno ab Incarnatione Domini nostri Jesu bet auctoritatem, nisi profcrat vetcrum documenta,
Christi mcxxvii m quo statutum est, ut nulli liceat
; quibus adco antiquam nobilitatem Pctro vindicet.
cantare, nisi quod Majores nostri cantasse sciun- Qux cum Barouius prxtermiscrit indicare, talia
tur, scilicet quod Antiphonario Domni Joannis
in dcfuisse suspicor.Si quis tamen solida in hanc rem
Gualperti invenitur. Hxc satis de Sancti nostri pa- instrumenta assignaverit, ea ambabus,ut aiuiit, uluis
tna et nomine ; nunc de natalium splcndore paulo amplectemur.
e "imail.
fusius agendum est. 4 Historia dacconii dc Pontificibus Romanis et atiiiqv*.
ff
toctan Pe- 2 Satis constat, S. Joannem Gualbcrtum nobili S. R. E. Cardinalibusab Oldoinoiiostrocdila aucta-
1
><J"ei et stirpe
,.
yeyorii Vll progenitum esse at in exomanda dctcrminan-
; que hanc Pctri hjnci noliilitatcm ct citm S. Joanne
datpie ejus nobilitate, quidam nimium mihi soliciti Gualberto conjuiictioticm sic c.v aliorum opinione
Wngitur,
fuisse videntur. Inter alios R. D. Tiberius Petrac- refert tom. 1 col. 862: Cum in sacra Yallis Um-
Tomus iii Julii. 43 brosae
 298 DE S. JOANNE GUALBERTO ABBATE.
MJCTORE brosn eremo S. Gualbertus novi Ordinis sub S. ignoro; verutn non saiis exacla mihi vidctur. Nam D
G. C. Benedicti regula fundamenta jecisset, miraoulo- inter alia obsorvo, tum temporis contra Benediclum <?»* videtur
parum
rum ejus ac sanctitatis fama non per Etruriam antipapam non fuissc Scnis celebratum concilium, acc. K .

modo, sed per remotas dissitasque locorum regio-
nes longe lateque spargebatur. Quare multi ad
eum quotidie undequaque confluebant, ut sub
tanti patris instituto mundi pompas etseculi blan-
ditias relinquentes Deo sedulo, sinceroque corde
deservirent. Ad quem Dominicse
Incarnationis an-
multo mimts cecumenicum. Invenio quidem Senis
Pontiftcrm electum esse Nicolaum II, sed post ele-
ctiouem Senis paciftce peractam, hiibitum fuisse an-
no mlix concilium Sulrii, in quo pseuilopopa Bene-
dictus, cognomento Mincius, depositus omnique sa-
cerdotali officioprivatusest, sicuti Iradunl concilio-

no mxyiii (hunc annum poslea examinabimus) inter rum Baronium ex codice Vaticano,
collectores posl

discipulorum primos non segniter accurrit ado- qui inscribitur Liber censuum. Idem in Labbeana
lescentulus quidam Florentinus, Petrus nomine, conciliorum collectione tomo ix col. 1098 testantvr
clara, ut ferunt, Aldobrandinorum stirpe proge- vetera Romanorum Pontificum gesta, qnx collegit
nitus, ipsius sancti Patris conjunctus et affinis. Nicolaus Aragonensis Cardinalis his verbis : Cele-
rclala, ab 5 Deinde post traditam ViUe illius synopsim-sub- brata itaque in pace electione (ut dictum est) Se-
Vghello ex-
plottitur.
nectit sequentia : Romae in aula novarum aedium nis, dictus Nicolaus Pontifex cum Archidiacono
Vaticanarum Clementin*, quam vocant, aula? et Cardinalibus consilium habuit, ut pro causa
proxima B. Petrus Igneuset S. Bernardus Uber- jam dicti Velitrensis intrusi, apud Sutrium syn-
tus S. R. E. Cardinales, brevibus elogiis addi- odum celebraret. ad quam non solum episcopos
tis, coloribus expressi conspiciuntur ; eos Cle- Tuscise et Lombardise, sed et magnum Godefri-
mensVIIIpingijussit. Petrum Joannes Matthaeus dum et Guibertum cancellarium convocare debe-
Cariophilus Iconiensis Archiepiscopus hoc epi- ret. Quod absque dilatione factum est. Praedictus

grammate celebravit autem Mincius, ubi Nicolaum Papam cum perso-

nis, quas apud Sutriura convenerant, in synodo re-

B. PETRO IGNEO CARD. ALDOBRANDINO. sidere cognovit, sedem, quam invaserat, conscien-
tiaremordente, reliquit, et in domum propriam
Dixerat Elias : Hic ara, hic hostia duplex ; remeavit. Sentiat lectorde hac Senensi inscriptione,
Vincat utri absumens ccelitus ignis eat. quod placucrit. Ego liactenus solummodo octodecim
Igneus at Petrus litem non terminat aris, synodos oecumenicas agnosco, et ex iis nullam Senis
Sed rapidos ignespermeat innocuus. celebratam novi.
Zelus utrique ardens, Petri est victoria major, 8 At ne ad prxfatam Baronins
hic extra oleas saltemus,
Ignibus ille, ignes vicit at iste suos. Gregorii nobilitatcm revertamur. Prceter Bi- atiique Gre-
VII
gorium Vll
nium, Ricciolum, Labbeum aliosque, qui hunc pa- patri fabro
Ferdinandus Ughellus hanc opinionem tamqnam fa- tre fabro natum arbilrantur, Baronius egregius Ro-
orlum pu-
lant.
bulam rotunde explodit, ita scribens tom. I Italix manorum Pontificum vindex tomo XI ad annum
sacrse col. 291 Ceterum Baronius in tomo xi Ec-
: Christi 1073 ita S. Gregorii VII vitam describere
cles. Annalium deceptus aquodam moderno scri- incipit De ipso dicturi, incipiamus ab ejus nata-
:

ptore, qui hujus Sancti vitam temporibus octavi libus atque genere, quem alii Soanensem, Senen-
Clementis emisit in lucem, insinuare videtur, sem alii fuisse tradunt. Constantior est sententia
hunc Petrum Igneum e gente Aldobrandina tra- fuisse patria Soanensem e Tuscise civitate, natum
xisse originem ; itaque favorabilis fabula placuit, humili loco, parente fabro, quod ignominiae causa
utPetrus ipse Cardinalis Aldobrandinus, alioquin adversarios ipsi objecisse reperimus, cum hac ex
princeps sapientissimus, Vallumbrosanum Pe- parte magis laudandus esset, quod evidentiora
trum in nova Clementina aula cum Aldobrandinae in eo ex his elucescerent signa veri apostolatus ;

gentis insignibus, elegantique epigrammate a siquidem Apostolus dicat Videtevocationem ve-

:

Joanne Matthseo Cariophilo Archiepiscopo Ico- stram, fratres, quia non multi sapientes secun-
niensi confecto depingendum curaverit. . dum carnem, non multi potenles, non multi no-
C 6 Nunc audiamus quomodo de. allero ejusdem sti- biles. sed quae stulta sunt mundi elegit Deus, ut
Otdoinus
pitis surculo de nobililate inquam Gregorii VII au-
, confundat sapientes et infirma raundi elegit
,
probat Gre-
gorii Vll no- ctores dissenliant. Oldoinus nosler in additionibus Deus, ut confundat fortia, et ignobilia mundi, et
bilitatem ex
ad historiam Ciacconii lom. 1 col. 855. ita scribit contemptibilia elegit Deus, et ea quae non sunt,
inscriplione
Senensi, Hiltprandus natione Etruscus, patria Senensis ut ea quse sunt destrueret, ut non glorietur om-
vel melius Soanensis, quae est urbs Etruriae pro- nis caroin conspectu ejus. Hsec Apostolus; cum
pe Senas, habuit parentem Bonicium, non fa- alioquin superbe nimis respuat humanus fastus
brum lignarium, quod ignominise ergo adversa- natalis titulum illum, quo Deus Flium suum ho-
rios ipsi objecisse scimus, sed ex nobili et anti- minem factum voluit insigniri, ut fabri filius di-
qua familia Aldobrandescorum comitum Soanen- ceretur. Addunt vero ista, de fabri filio ; quod
sium, ut scribunt Platina, Sansovinus, Tomasius, cum puer luderet ad pedes patris ligna dolantis,
Maccabrunus aliique ex ejus familiae insignibus ex rejectaneis segmentis, cura nesciret litteras,
et sequenti inscriptione, quae in ecclesia Metropo- casu elementa illa formarit, ex quibus simul con-
litana Senarum habetur. junctis illud Davidicum exprimeretur oraculum :

Dominabitur a mari usque ad mare quo signifi- ;

HIC ANN. MLIX ILTPRANDO ILDE- caretur, manum pueri ductante numine, ejusfore
BRANDESCO ARCHID. CURANTE, QUI amplissimam in mundo auctoritatem.
P0STM0DUM GREG. VII, CECUMENI- 9 Scio hanc Baronii sententiam non esse tam Divcrsti scn-

CUM CONCILIUM CELEBRATUM UBI certam, quin varia ptorum "i"-

, illi oppoui possint ,
prseserlim
ANTIPAPA BENEDICTO ABROGATO, cum neminem pro ea citet. Saltem circa hujus san-
GERARDUS ALLOBROX EPISCOPUS cti Pontificis patriam plerisque adversalur Hugo
FLORENTINUS ASSUMPTUS NICO- Fiaviniacensis in Cbronico Virdunensi, quod edidit
LAUS SECUNDUS APPELLATUS. Labbeus noster tomo 1 Novz Bibliolhecx manuscri-
ptorum librorum, ubi fol. 206, anliquus ille scriptor
7 Cujns xtatis vel auctoris sil hxc inscriptio, de Gregorio VII hxc disertis verbis aflirmat JNT atus :
 DIE DUODECIMA JULII. 299

urbe Roma, parentibus civibus Ro- ultor interitus, et strages anhelabat hominum.et Al CIDKV
est igitur in
frcquentium reportabat manubias rapinarum. In- G. C.
manis, et quod maximum est, religiosis, adscri-

bendus civis curiae coelestis. Ex hac opinionum ter has igitur homicida deprehensus angustias,

arborem illam geneabgicam a impcriale decrevit adire fastiginrn si quod forte

varietate apparet, ,

tot calamitatibus posset reperire solatium. Quo

R. D. Tibcrio Pelraccio inventam, non omnino fir-
comperto, paterni sanguinis ultor insequitur,
mis radicibus nili. Et sane novnm non esset, inde-
bilos nobilitalis liiulos Sanctin affinrji, cum in Brevi-
eumque, sive ut tribunalium lege constrmgat,

ario Romano Antverpix anno mocxxxvi. apudPlan- sive ut repente gladiis opprimat, impiger comi-

linum impresso de S. Catharina Senensi legerentur tatur. In Teutonicis vero partibus tunc Imperator

sequentia Catharina virgo Senensis, ex Benin-

:
agebat.

casia una cum Burghesiafamilia ex eodem stipite 13 Cum itaque procedens modeste, quasi se- qui narrut
qiiemdam
proveniente, piis orta parentibus, beati Dominici curus incederet, subsequens autem celerius pro- patris inter-
habitum, quem sorores de Posnitentia gestant, peraret, tandem contigit, ut sibimet invicem fertori igrio-
scenlem,
impetravit. Jam autem, omissis prudenter harum propinquantes, in mutuos uterque duceretur
familiarum titulis ita legimus : Catharina virgo aspectus. Sed cum is, qui homicidii reus erat,

Senensis piis orta parentibus beati Dominici ha- vix quatuor vel quinque comitum fulciretur au-

bitum, quem sorores de Poenitentia gestant, im- xilio ; interfecti vero filius triginta ferme cinge-

petravit. retur obsequiis armatorum, quaternionem suum

10 Nolim tamen, ut quis ex his aliisque antea cohortatur, ut fugiat. Ille se conspiciens de per-
aenealogiam
S. Joannis dictis cxislimcl, me velle nobiliS. Joannis Gualberti sequentium manibus avolare non posse, anims
Gvalberti in-
certam red- aliorumque qenealogix repugnare. Nam cum in an- patrocinhim petiit, ad humilitatis umbraculum
iiii.
tiquis monumenlis nihil certi ad dirimendam hanc confugium fecit. Projectis igitur armis, brachiis
controversiam invenerim, prxdictum slemma nec etiam in modum crucis extensis, solo prosterni-
admitto ncc rejicio. Itaque, cum genus et proavi, et tur, et vel miserentium veniam, vel ictus ferien-

qux non fecimus ipsi, vix nostra dici possint, plu- tium pnestolatur. At ille jam victor ad reveren-
risque facienda sint virtutis , quam sanguinis decora, tiam crucis manum reprimendo compescuit, ultro
transeamus ad heroicam clementiam, qua S. Joan- etiam, ne ab aliquo feriretur, inhibuit. Postremo

nes Gualbertus dedit sanctiori vitx cxordium, el pacem integram faciens ad honorem sanctae vi- ,

orbi Christiano imilalionis e.remplum. vificae Crucis non modo vitam, sed et patemae

necis donavit offensam.

14 Hac igitur insigni peracta victoria, qua ter a Cruci-
fixi imagine
scilicetnon tara alterius, quam sui, et ut ita fa- tnclinato ca-
§ II. Clementia sancti erga hostem, pro- tear, non tam hostis, quam proprii cordis victor pile fuisse
saltitalum
digiosa Crucifixi inclinatio , et ejus extiterat, ad Regis curiam, quia non procul erat,

descriptio. accessit ; sed mox ut ecelesiam oraturus ingredi-

tur, resmira nimiumque stupenda Salvatoris !

imago, qua? in Cruce videbatur expressa, tribus

Quidam vo- Narrant Acta post liunc Commentarium danda. eum vicibus inclinato capite visa est salutare.
Jo-
tutit, S.
quemdam propinquum S. Joannis Gualberti quam gloriosum et insigne praeconium, ut ab
mnit Gual-
berli fra- uli aliero fuisse occisum. Cum vero Sanclus postmo- auctore misericordias mereretur reverenter acci-
Irem ; alii
dum in arcla via obvitim haberet liomicidam, quem pi, qui propter ejus reverentiam omiserat vindi-
vero cjus)ia-
Irem inis- armigeris slipalus facile inlerimere potuisset, cle- cari ; ab eo recipere salvationis honorem, pro
et
le occisum.
menter ei ob Christi cvucifi.ri amorem pepercit. Post quo contrariam postposuit ultionem Quod
sahiti !

bunc generosum virtulis actum S. Miniatis templum protinus Imperator audiens, honorilica eum et
oraturus ingreditnr, in quo dum Crucifixi effigiem affectuosa, prout decebat, affabilitate suscepit, et
sibi capul inclinare videt. sanctioris vit.v desiderium copiosa munerum liberalitate ditavit.

concipit, alque etiam, inscio purente , in eodem S. 15 Fieri potest, ut simile miraculum alteri par- sed Itic au-
CtOT mitltu
Minialis monasterio rcligiosum inslitutum amplecti- ricidium condonanti contigerit. Quod si Pclrus Da- scripsit ex
tur. Nunc qtuedam ad hanc Itistoriam observanda mianus totam suam narrationem de S. Joanne vttlgi opiuio-
ne,
occurrunt. Brcviaritim Romunum et posteriorum Gualberto intcllcctam vclit. ccrtc crrat, ut BB.
seculorum scriptores asserunt, unicum S. Joannis Attdrex et Atlonis Acta legenti mnitifcstum fiet.

fratrem, nomineUgonem, inlerfcctum fuisse, ac Neque hie unictis essei ejus error, cum tllc auctor

Joannem Gualbertum sancto Parasceves die iuter- qtiantumlibct satictus, scripserit alia. tcste Bcllar-
fcctori cjus ignovisse ;
quse utruque asscrtio forsan mino, Libro dc Scriptoribus ccclesiasticis ad annum
veteri traditione nititur. Nitm antiquissimi Vitx Christi 1060 obscrvatione prima, qux fabulis for-
scriptores neccertum occursus dicm, ncc ullum con- tasse similiora sunt . quam historias. Forsan Pe-
sanguinitatis gradum exprimunt. At Actis omnibus trus Diimianus . sicut narratioiiis iitttio iiinucrc

aperte contradicunt qui S. Joannis Gualberti

,
videtur, historiam hanc scripsit ex vulgari fama,
palrem ab hoc inimico interemptum volunt, inter qux mttltum crescit ct mutatur eundo, ut quotidiana
quos cst Ludovicus Zacconius iu compendioVitarum nos docet experienlia. Indc rcm veram uliis cir-

omnium Sunctorum. quod ex variis hagiographis cumstantiis vcstilnm tradidit.

collectum ordine alphabelko Vcnctiis unno 1612 16 Non diflilctttr ipxemet S. Pclrus Dumiaiius, ut iptemtt
falettir.
Ilalice edidit. sesequeedam in suis historiis ex aliorum qualicum-
BU postre-
""s forte
12 Fortasse huic errori occasionem prxbuit S. quc fide rcferrc. Sic lib. 1 Epistola 9 ail Ego , :

cr-
riii(ti
occa- Petrus Damianus, qui historiam in suhslanlia simi- quoque quod scripsi, procaciter non affirmo, sed
«onem ;;ra-
oii» S. ;> .
lcm, sed in circumstantiis discrepantcm sic exponit iitrum verum sit, necne legentium inquisitioni
e
' r "s
Damia- Ub. 4, epist. 17 : Unde non otiosum credimus, si relinquendum esse decerno. Ejusdem libri Epist.
nus,
his verbis inseritur, quod cclebri a nonnullis 10, itahabet : H;ec eadem gesta, qiiit scribimus,
relatione vulgatur. Virquidam, ut dicitur, po- quia in transitu audire nos contigit, utrum inof-
tentiorem se hominem interfecit, a cujus etiara fensam fidei lineam teneant, certimi per omnia
filio more seculi, non legibus Evangelii, multas non habemus. Lib. 2, Epist. 14, ad Desiderium
bellorum molestias pertulit. Paterni scilicet abbatem Casinensem, posi nairata varia miracuia.
 300 DE S. JOANNE GUALBERTO ABBATE.
MICTORE sic amcludit : Hteo omnia, venerabilis Pater, non eommwicarent. Spei mex quamprimum satisfecit
G. C. sine magno tiniore describimus, ne vel per obli- D. Angelus Maria Rivola, ejusdem Congregationis
vionem propriam vel per infidaj relationis auda- Vall/umbrosanx sacerdos, qui desideratam Crucifixi
ciam a veritatis linea quantumlibet deelinemus. translationem descripsit, et ad nos transmisit. Cum
Dmique ad ttundem Desiderium sic scribit lib. 2, autem illa translationis solemnitas prolixior sit,
Epistola 15. H;bc ego , venerabilis Pater, et alia quam ut liic commodc interseri possit, eam ad appen-
quamplurima non sine magnae formidinis angore dicem, post S. Joannis Gualberti miracula scculu-
conscribo, ne videlicet vel relatores mei merae ram, rejeci. Intcrim hic sufficiet exactam miraculosi
semitam non tenuerint, vel ipse quoque,
veritatis Crucifixi dedisse descriptioncm, quam laudatus D.
relationum in quolibet immemor, oblivione deli- Angelus Muria Rivola translationi a se descriptx
querim. Cum in tot aliis narrationibus id sibi con- prxmisit prxnotans sequentia :

tigissc fatcatur Pe.lrus Damianus, idem in hac Cru- 20 In Dei nomine. Amen. In libro manuscri- misil n. An-
tietus
cifixi historia ipsi evenisse non injuria suspicor. Ut pto Actorum congregationisVallis Umbrosaa Or- Maria
Rivola, ac si-
ut est, ego Crucifixi sese inclinantis miraculum S. dinis S. Benedicti signato ad extra littera N pag. mul
Joanni Gualberto accidisse historica fide credo, 131 et sequentibus, refertur concessio sanctissimi
atque istutl in dubium revocarc, summx pcrvicacix, Crucifixi, qui caput inclinavit sancto Patri Joanni
ne dicam dementix, esse existimo Quid etenim : Gualberto, praefatae Congregationis institutori,
historice tnnilem crrlutn erit, si omnibus historicis, facta eidem Congregationi a regia magni Etruriae
atque etiam vetustissimis, sgnchronis aut subxquali- Ducis Celsitudine ; et deinde exponitur solemnis
bus factum aliquod narrantibus , 'de eo dubitare ejusdem sanctissimi Crucifixi translatio ab eccle-
liceat? Intolerabilis sane est hxc mentis pertinacia, sia arcis S. Miniatis prope Florentiam ad eccle-
quam quidam nostri temporis Aristarchi, ac prxser- siam sanctissimae Trinitatis ejusdem urbis, ejus-
tim heterodoxi prudentiam aut constantiam vocare demque congregationis Vallis Umbrosae. Quia
B non erubescunt. vero non desideratur nisi relatio translationis,
Quidam hij-
17 Modernus quidam Lcgendarius Gallus, qui ideo ba?c tantum referetur, omissaprolixiori con-
pcrcrilicus
Gallus Crn- omnia Sanctorum Acta etiam per leves conjecturas cessionis narratione. ex qua tamen sileri non
ciftxi sese
solet vellicare, huncmiram imaginis sese inclinan-, potest conditio et qualitas praefata? sanctissimne.
inclinanlis
miraculum tis historiam intactam reliquit; nempe, quam mdla imaginis, quae ex prasfato libro pag. 136 sequen-
dissimnltil.
ratione oppugnare poterat.silentio aut certe contorla tibus verbis exprimitur. Haclenus D. Angclus
explicatione obscurare nititur. Nam ubi minuta Maria Rivola, quibus sequentem Crucifixi descri-
quxque S. Joannis Gualberti gesta enumerat, prx- ptionem ex citato Actorum Vallumbrosanorum libro
cipuum hoc miraculum hunc ferme in modum Gallice extractam ita subdit
transilit Orabat coram Crucifixo, eumque con-
: 21 Lignum in primis, quod prae antiquitate cjusdem Cru-
templans mente revolvebat incomprehensibilem cariosum ac pene corruptum timebatur, solidum, cifixi descri-
ptionem.
amorem, quem erga homines ostenderat
Christi stabile, atque in nulla parte vitiatum repertum
mortem subeundo, ut eos aeternae morti eriperet. est. Tabula illa, supra quam in tela extensa i-
Hsec morientis Dei reprassentatio ita cor ejus mago Crucifixi est picta, profunda est, seu crassa
movit, ut decreverit imposterum illi soli vivere, est dimidio octavae partiscubiti, ejus longitudo
qui pro se mori voluerat. Artificiosa sane trans- seu altitudo per directum est trium cubitorum
gressio, qua tegere conatur prodigium, quod non cum duabus tertiis partibus longitudo per trans-
;

potuit non lcgisse apud Surium, quern ad marginem versum est trium cubitorum similium cum dua-
citat, et ex quo, ni fallor, vitam S. Joannis Gual- bus octavispartibus; latitudo tabulas est duarum
berti texuit. Miror a viro Calholico adeo illustre tertiarum cubiti partium, sed a brachiis crucis
miraculum dissimulari, quod ipsc Rodolphus Hospi- usque ad genua latitudo est unius cubiti cum
nianus, infensissimus Catholicorum ac prxsertim quarta parte. In summa cruce est tabula inscri-
monachorum liostis in Opere de Monachis, alioquin ptionis in ima vero parte crux habet veluti mon-
;

erroribus et calumniis referto lib. 5, cap. 4, suppri- tem, ut solent et sculpi et pingi cruces. Supra
mere non est amus. hujusmodi tabulam extenditur tela, supra quam
atii camdcm 18 Ar oii ignoro scriptores aliquos in vitium
, depicta est in morem Graecorum Christi Jesu
historiam
conlrnnum iucurrisse,et in exornando hoc miraculo crucifixi imago ad naturalem altitudinem homi-
/alsiscircum-
stnnliis exor- nimios fuisse, inter quosjure. merito numerari potest nis, sed carnibus valde extenuatis et capillis cin-
naruul.
memoratus ante Ludovicus Zacconius, qui in Com- cinnatis, et usque ad collum protensis. Diadema
pendio omnium Sanctorum supra citato sine ullo est inauratum in eoque scripti conspiciuntur hi
veterum lestimonio colloquium inter Crucifixum et characteres LUX. Habet femoralia oblonga, qua;
S. Joannem Gualbertum ex suo, ul opinor, cerebro ab iliis ad genua protenduntur et plicaturis te-
finxit. Hxc tamen additamenta miraculi veritatem nuissimis depicta sunt. A dextris et sinistris
non negant , sed potius confirmant
quamvis per , crucis in parte illa tabulae aliquanto latiore sub-
hyperbolen maxime reprehcndendam Nos utrumque .
tus brachia depicta est Virginis Matris et sancti
scopulum decliniinles, nec augere rem, nec diminuere Joannis imago, sed in figura admodura parva.
volumus sed ea credimus, qux de hocmiraculn ciri,
; Tela vero tota, potissimum autem a pectore Cru-
lum antiquitale tum sanctitate commcndandi, poste- cifixi ad reliquam usque infimam partem est adeo
ris reliquerunt. B. Andreas abbas Strumensis, et lacera, ut vix conspiciatur pictura. Hxc fideliter
B. Atto abbas Vallumbrosanus ac postea episcopus '
et authentice ex prxfato libro descripta sunt. Decre
Pistortensis hanc miraculosam Crucifixi effigiem veram prosequi filum historix Gualbertinx, eamque
suo tempore in S. Miniatis monasterio solicite con- ordine quodam notis illustrare ; sed necessario inter-
servatam fuisse testantur. Jam vero tam pretiosum serenda hic est scriplorum notilia, ut facilius intel-
moiiumentum non ita pridem Florentiam translatum ligantur, qux in sequentibus paragraphis agitanda
esse. didici ex Mabillonio in observationibus. quas et elucidanda sunt.
vitx S. Joannis Gualberti a se edita immiscuil.
Pelilair, ex
valie linbro- 19 Quare cum hujus translalionis narratio nobis
sa Cruciftxi
tramtatio-
deessel, recurriad Vallem Umbrosam sperans.fore
nem. ut Religiosi illi pro solita sua humanilale eam mihi

§111.
 DIR DUODECIMA JULII. 301

ciare demonslrare posscmus ex ipso Andrex Janu- AI.CTOIIE

ensis ecgrapho, quod D. Franciscus Redi Majori- G. C.

bus nostris ex Ms. Ripolensi describendum humanis-
§ III.
Quinam auctores S. Joannis Gual-
sime curavit, quodque in Museo nostro etiamnum
berti vitam scripserint, et quorumnam sedulo servamus, quamvis hic non sit edendum, ne
scripta a nobis sint edenda. tam mulla sancti Joannis Gualberti Acta lectorem
txdio afficiant, et maximam hujus tomi partem oc-
cupent.

Innumcri pene scriptores de. rebus a S. Joanne 25 S. Antoninus archiepiscapus Florentinus par- S.Anloninus
piurimi vl-
tam S. Joan- Gualberto prxclare meminerunt. Didacus
(jestis te 2 Ilistoriarum tit. 15, cap. 17, Vitam S. Joan- aliiqueeam-
nis GualberU
dem vitam
Franchius ante ejusdem Sancti vitam a se Italice nis Gualbertieodem seculo compendiosius exaravit. litteris man-
conscripse-
runt, editam alphabeticum posuit catalogum manuscri- Hieronymus Radiolensis, qui teste Franchio floruit aarunt.

ptorum, quibus in contexenda sua historia usus est. anno 1480, vitam ab Andrea Januensi latine scri-
Habeo prxlerea catalogum manuscriptum in quo ptam, in linguam Italicam transtulit. Circa idem
prxter viginti et duos auctores, qui ex professo, ut tempus, aut paulo etiam ante Xantes Perusinus ab-
aiunt, vitam S. Joannis litteris mandarunt, enume- bas Marrathensis in componendis ejusdem Sancti
rantur sedecim alii, qui cx occasione camdem vitam Actis cultiore scribendi genere usus est, deditque
obiter attigerunt. Prxcipuos mihi nolos hic lemporis operam, ut sancti Patris sui vitam rhetorico stylo

ordine recensebo. B. Theuzo, S. Joannis Gualberti exornaret. Habemus hic doclissimi hujus scriptoris
discipulus, dicitur a quibusdam primus sancti Patris ecgraphum, quod acceptum referimus industrix et

sui vitam scripsisse. Sedan genuinum sit B. Theu- labori D. Aurelii Casari, qui illud propria manu
zonis scriptum dubitat D. Aurelius Casari in epi- ftdeliter descripsit. Thaddxus Adimari, Xantis Pe-
stola anno 1691, ad Papebrochium data, ita since- rusini successor, S. Joannis Gualberti vitamvulgari
ce significans : Inveni in aliquibus archivis no- lingua imprimendam curavit Venetiis anno 1510
stris vitam S. Joannis Gualberti Etrusco ser- apud Lucantonium Di Giunta Florentinum.
mone, cujus auctorem facit D. Didacus de Fran- 26 Laurentius Surius ad diem xii Julii mutalo Quis sit au-
ctorvitie a
chi B. Tlieuzonem, quod equidem haud facile stylo.eamdem vitam edidit. Verum quis illius fuerit
Surio eiitx ?
concedo. Non dubito, quin vir ille candidus et eru- auctor, nonnulla est inter eruditos controversia. An-
ditus solidas habuerit rationes ad id non facile con- tonius Possevinus noster in Apparatu sacro tom. 1,
cedendum. Cum tamen nobis hanc vitam infonte vi- ad litteram F, pag. 782, nihil hxsitans sic pronun-
dere non licuerit, de re ignota judicium non feremus. tiat: Jacobus Fornerius sive Furnius Tolosanus
alque inter 23 Alter ejusdem S. Patris discipulus est B. Ordinis Cisterciensis, qui Benedictus Xfvulgovo-
eosprxcipui:
B. Andreas,
Andreas patria Parmensis, cognominatus de Stru- catur xii) hujus nominis summus Pontifex fuit,

R. Atlo, el mis,-ab ea, quam postea gubernavit, abbatia Stru- vitam S. Joannis Gualberti, quae extat
scripsit
Benigmis
Czsenas. mensi, cujus Vitam illustrarunt Majores nostri ad apud Surium tom. 4 ad diem mensis Julii xn.
diem x Martii. Is circa finem seculi xi prxter vitam Hanc Possevini assertionem dubiam reddit Gerar-
S. Arialdi marlyris. scripsit Acta S. Joannis dus Vossius lib. 2, de Historicis Latinis cap. 57,
Gualberti, qux dudum latentia in lucem produxit ita disserens Vitam Gualberti apud Surium ha-
:

mox laudatus Aurelius Casari et ad nos transmisit bemus tom. 4 ad diem xn Julii. Sed nomen auctoris
cum humanissimis litteris, qux inventionis occasio- in Ms. desiderabatur. Quare utrum Fornerii, an
nem et characteristicas inventi thcsauri notas expii- Blasii sit, haud facile dixerim. Sed magis eo in-
cant. Proximus huic, nempe medio circiter seculo clinat animus, ut monachi Vallis-Umbros» mi-
xii, gesta S. JoannisGualberti conscripsit B.Atto, nus siverint perire vitam fundatoris sui Ordinis
ex abbate Vallumbrosano Pistoriensis episcopus, a monacho scriptam ejusce loci, quam ab abbate
cujus vitam elucidavit Papebrochius ad diem xxn Montis Frigidi. Vitx a se editx nomen auctoris
Maii. Seculo xiv ejusdem Sancti Acta a Benigno defuisse fatetur ipse Surius Actis Gualbertinis hunc
Cxsenute conscripta fuisse testatur Aurelius Casari titulum caute prxfigens : Vita S. Johannis Gual-
inprxdiclaepistola, et enumerans varia bibliothecx berti auctore (ni fallor) Blasio Milanesio Gene-
Laurentianx manuscripta, inter alia dicit, se in- rali Ordinis Vallis-Umbrosa?. Is enim scripsit
venisse vitam S. Joannis Gualberti Etrusco ser- hujus beati Viri vitam sed codex Ms. ejus no-
;

mone antecedenti simillimam (egerat de vita, qux men non habebat. Nostra parum interest cujus-
B. Tbeuzoni tribuitur) manu Beati P. N. Benigni cumque sit hxc vita, cum ctrte antiquiora Acta si-

Csesenatis, eremitas cellarum, quo in loco eam mus edituri.

scripsit die iii Januarii anno mccclxxiv exaratam, 27 Eudoxius Locatellus anno 1582 sancti Pa- Loailetlus,
Franchius,
in qua abbatum generalium Vallis - Umbrosas tris sui gesta et miracula primo operis sni libro Ita-
aliique re-
Catalogum ponit usque ad annum mccclxxiii. lice edito ad posteros transmisit. Post plurimos centiores ea-
Item An- dem Acta
24 Andreas de S. Ambrosio monachus Bene- alios, qui tum soluta tum ligata oratione S. Joan- scripserunt.
d >'eas Jami-
quem
ensis, dictinus, vulgo dictus Andreas Januensis anno 1419, nis Gualberti Acta exornarunt, omnium copiosissi-
eum U. An-
'trea
ut ipsemet in prooemio indicat, ex anliquis Actis me Didacus Franchius duodecim libris, Florentix
crasse
eanfutlit ,1/a collegit
vitam S. Joannis Gualberti. eamque, quod anno 1640 Italica lingua impressis, eamdem histo-
Mloniiis prwres Vitx scriptores prxtermiserant, quibusdam riam complexus est, ac plurimis notis illustravit.
Chronologicis notis, ac prolixioribus phrasibus auxit Denique Vincentius Simius in Calalogo Sanctorum
Hunc Andream Januensem perperam cum B. An- et virorum illustrium Congregationis Vallis-Um-
drea Strumensi abbate confudit Mabillonius in ob- brosx, anno 1693 Romx typis vulgato, ad litte-
servationibus prxviis ad vitam S. Joannis Gual- ram I pag. 157 breve vitx Gualbertinx compendium
berti seculo vi Benedictino
Parte 2, pag. 266, ita tradidit.In eo juxta communem Vallumbrosanorum
notans : IHic, nempe in Valle Umbrosa, sedem scriptorum scntentiam tcnct, sanctum Patrem suttm
suam fixit Johannes Gualbertus, cujus res gestas natum esse anno Christi 9S5, ac pervcnisse ad xta-
primus litteris mandavit Andreas Januensis, cu- lem 88 annvrum ; adeoque consequenter dixisse de-
jus scriptionem
nancisci nobis haud licuit. Cras- buisset cum receptissima opinione, eum mortuum
sus enimvero error
cum unus seculo XI, alter xv esse anno 1073 miror itaque annum 1075 ab eo
:

scnpserit. Si operx pretium foret, errorem hunc poni, nisi forte sit envr typogruphicus, quem liben-
 302 DE S. JOANNE GUALBERTO ABBATE.
UXTORK ter ignoscimus. Xam liane errandi veniampetimus- - adhuc superest, vene-
ter ceteros Teuzo, qui
G. C. damusqne vicissim. randus pater et senex. Vivebat et ille Jo- ••
i]ue ••

f/obis prx- 28 Ex enumeratis scriptoribus, quos fere omnes hannes antiquissimus frater, de quo sic: Quod ••

placenl Acta
l<cr U. jiri-
sive manuscriptos siveimpressosin Museonostro ser- ••ille adhuc superstes sic actum fuisse, et illa,
drtam scri- vamus, tanlum priares dnos, ntpole ab antiquitate h quae superius diximus, viva voce testatur; et
pta, tiux e
lalebris eriul
ma.rime commemlandos, Itic edere visum esl. Ac pri- •• non solum illa, sed etiam. qme inferius sub-
.4itrelitis Cti- mo quidem loco Acla B. Andrex abbalis Slrumen- - jungemus.Occurrunt et de aliis exempla si-
«

sis, qux nobis eo snnt cariora. quo diutius fucrunt milia, ut § Eo tempore, etc, prope finem; et
in lalebris perquisita ac tandcm diligentia D. Au- § Quod scribimus a venerabili fratre didicimus
relii Casari delcctti, ut patel e.r ejus cpislola anno Johanne et § Vere non solum, etc.
;

1691 ad Papebrochium data, cujus parlem liic prx- 31 Demnm Vitx a se exscriplx hoc annectit te- addito fuleiit
sust dcscri-]
mitto, ut de beati scriptotis aucloritale cl ecgraphi stimonium : Ego Domnus Johannes Aurelius Ca-
1'ltonis tesli-
sinceritate constet. Sic igiturposl religiosam el ami- sari hiero-monachus Ordinis et Congregationis nwnio.
cam salutatienem scribit Perdideramus nos Val-
: A^allis-Umbrosse in veritate profiteor, me supra-
lumbrosani Sanctorum nostrorum digna venera- scriptam Vitam S. P. N. Johannis Gualberti,
tione colendas memorias praecipue autem san- ;
auctore beato Andrea abbate , fideliter exscri-

ctissimi Patris nostri institutoris Johannis Gual- psisse ac desumpsisse a pretioso quodam manu-
berti Vitam, quam luculento sermone descripsit scripto pecudineo antiquissimo, quod nunc mea
beatus P. N. Andreas 'abbas Strumensis, sancti quidem industria in Archivio Vallis-Umbrosae
Patris discipulus, ex qua magna ex parte suam servatur. Liber est in octavo (vel ut anle dixerat
composuit S. P. N. Attho Pistoriensis episcopus. quarto minori) litteris bene formatis, sed in fer-
Sed Dei gratia illam ego iuter libros et Mss. rugineum colorem pras antiquitate vertentibus.
Rev. Abbatis Petracci, jam in ccelo, ut pie spe- Habet folia 48. Primum et secundum continent
ramus recepti inveni ; cujus quidem veneran- supplementum, sic et septimum et nonum, quod
di codicis antiquitatem vel ipsum erubescens vel in praesenti exscriptione his signis • obsignavi.
potius palleseens atramentum demonstrat. " Folia quaedam desiderantur ; ideo me mireris
qui codicis 29 Liber est pecudineus chirographicus in 4 •• si sic finiat. •• Quod postea retractans •• Ec-
inceuti lor-
viam antl
et minori, ab extra litteris deauratis sic inscribi- graphum Aurelii Casari more nosl.ro in numeros di-
quitalem de- tur " Sci Jo. Gualb. vita a B. And. Abb. Stru- stributum hic typis mandabimus, ct supplementum,
scribit,
" mensi consc. •• Intus autem sic incipit: « San- quod ipse signis • distinxit, nos uncis [ ]
include-
cti Johannis Gualberti Vallis-Umbrosae primi mus.
abbatis ac ejusd. Ord. Instit. vita a B. And. sci 32 Hisce B. Andrex Actis subjungimus Vitam Dein edelur
fid. de Strumis abbate composita ; cum supple- S. Joannis Gualberti a B. Altone episcopo Pisto- viia per II.
Altonemcon-
mento ex ahis auctoribus in locis. ubi aliquaprae- riensi conscriptam qvx quamvis ut plurimum cum cinnata.
;

sentis perantiqui libelli folia desiderabantur, posi- prxcedenti conveniat, tamen quia amplior est, et in
ta. » Scriptio supplementi mihi semimoderna quibusdam paulum \hanc discrepantium in
differt
videtur; vero codicis antiquissima, et ante
illa Annotatis observabimus) etiam lectoris oculis subji-
annum mcliv, vel certe paulo post ipsum, ut ciendam esse censuimus, prout enm edidil Mabillo-
multis probare possem, exscripta. Utinam et nius sec. vi Benediclino parte 2 pag. 268, relicta
lyncei oculi vestricodicem hunc, vere aureum editione Romana Thesauri Velii, qui mendosa est,
inspicere possent una mecum antiquitatem pro-
! ut jure merilo conqueritur Aurelius Casari hac ex-
baretis. Utinam talem pras manibus habuissem, clamatione : Quam manca et mutila est vita S.
quando eruditus P. Conradus Janningus (ni fal- Joannis Gualberti auctore S. Atthone, typis ex-
lor) huc ad Vallem-Umbrosam accessit, cui in cusa Roma? anno mdcxii! Ut etiam hujus beati
nostro hospitio inservisse gloriabundus etiam scriptoris auctoritas innotescat, placuit laudes ei ea
nunc exulto, verum et ipse testimonium oculatus contemporaneis datas excerpere ex litteris, qux le-
testis perhiberet Ecce vobis et nobis coeli beni-
! guntur apud Ughellum tomo 3. halix sacrx col.
gnitas favit.En praeclarum (sic vos in Actis San- 362. ubi Raynerius Canonicus inter alia sic ipsi
ctorum die x Martii et xxv Maii decoratis) opus scribit : Tuae virtus innocentiae a me laudanda fo-
beati Andreaa, quod vos iisdem diebus nuspiam ret, sed timui laudes diminuisse tuas. Romana
reperiri doletis, inventum. Hoc ergo quampri- namque et Apostolica Sedes, dum studium tene-
mum exscribam, vobisque per illustrissi-
fideliter rem Quintonio in Anglia, in tantam tuae proru-
mum et eruditissimum virum et communem ami- pitlaudem excellentiae in curia prasulis Quinto-
cum Dominum Antonium Magliabechiummittam. niensium per Dominum Matthaaum Diaconum et
tjusquc ec- 30 Promissis
stetit vir humanissimus et sequen- Cardinalem sancti Georgii InteVrogatus a me :

graphum od
nos misit, tianno vitam propria manu descriptam ad Pape- de nostrae et Romanae statu ecclesiae, dicens ;

brochium misit, quem in epislola scriptioni susc quod Romana et Apostolica sedes beata foret, si
Virum occupatissimum in-
involuta sic alloquitttr : tui duceretur moderamine gubernaculi, quod me
super occupare meo non inesset animo, ni forte ultra quam dici possit, hetificavit. Honoriftcum
quid Sanctorum honoris et gloriae praemeditarer cnimvero elogium. Si quis plura volet, legat ejus
et Paternitati V. R. gratum foret. En vobis no Vilam in Aclis nostris xxn Maii.
va occupatio, dum hisce litteris me vobis prae 33 Papebrochius quidem in illius Vita ad dictum itt citjiis

sentera exhibeo, in manibus inventum thesau scriptoris

diem illustrata suspicatus fuerat, B. Attonem putria
patria conjt-
rum tenentera, et offerentera vitam S. P. N. Jo Pecensem esse, eo quod in inslrumenlo quodam itu ctura l'"i"'-
hannis Gualberti, auctore B. Andrea abbate Stru brochii cor-
nolulum invenisset : Ego Fr. Atto Pecen. mo- rujittir.
mensi, quam fideliter descripsi, ut testimonio nachus et dictus Pistoriensis episcopus, huic
ibidem apposito evincere fas est. Hujus Beati Brevi firmando subscripsi et illud fieri rogavi
scriptoris auctoritas prae aliis aestimanda est, cum omni bona voluntate. Eruditus D. Jounnes
utpote qui beatissimum Patriarcham et B. Disci- Aurelius Casari, lecta hac Papebrochii conjectura,
pulum Teuzonem et aliquos qui in vita memo- anno 1691 ad eum scripsit in hunc modum Ex :

rantur, noverit. Ipso scribente, adhuc vivebat hac peroratione S. Attonis (loquilur de epilogo
B. Teuzo, uti testatur his verbis: • Venerat in- vilx Guulbertinx a seprimum invento, quemposlea

dabi-
 DIE DUODECIMA JULII. 303
ACCTORE
dabimus) et ipsius Memoriali jam vobis per P. D.
C. C.
Placidum Poltri transmisso, in quibus utrisque,
vir sanctus ubi hoc titulo gloriatur peccator IV. De monasterio
§ S. Miniatis, quod
monaciius, liquido apparet, verba illius instru-
S. Joannes Gualbertus ingressus est,
menti per vos ad diem xxn Maii recitata, scilicet
Ego Frater Atto Pecen. monachus, non sic Ie- et quare illud deseruerit.
genda, ut sonent Pecensis, vel ut aliis placet,
Pacensis, sed peccator, ut snpra in peroratione
et Memoriali. Sic sentio ego D. Jo. A. qui su- SJoannes Gualbertus prxdiclo Crucifixx ima- Templum S.
pra. salva tamen semper in omnibus auctoritate ginis prodigio motus, seculo nuntium remittere vinial " ab -

vestra. Cum ea legisset Papebrochius, statim vir statuit. Jtaque, prxmmis pia fraude [amulis,adS. cpiscopore-
candidissimus, et acl errores suos corrigendos semper Miniatis monasterium revertitur, et inscio patre, stu "ralum
in
fuit.
promptissimus, scripta scheda ad vitam B. Atto-
et monachorum numerum cooptatur, ut fusius narrant
nis affi.ra, opinionrm D. Joannis Aurclii Casari utraque Acla. Sed hac occasione occurrit quxstio de
tamquam probabiliorem amplexus est, et in dicla restauratione ecclesix S. Miniatis, qux, cum non
scheda prxter alia sic candide notat : Hunc sane sit ab hoc nostro inslituto omnino aliena, breviter
non exiguum fructum existimo propositi dubii, tractanda est. Didacus Franchius in vita Ilalice
etiamsi per hoc contingat, nostram quoque de edita lib. 2, contendit a S. Henrico imperatore ad
Sancti patria conjecturam ruere. Nec enim tales preces Hildebrandi episcopi Florentini templum hoc
diutius valere volumus. quam quoad aliunde re- restauratum es.se. Contra Ughellus tomo 3 Italix
fellantur, vel melius quidpiam substituatur. Hoc sacrx col. 62, adductis authenticis instrumenlis, ita
candidum Magistri nostri exemplum imitari volu- sentit : Ildebrandus autem inter cetera pietatis
mus, sicubi a vero aberrcmus. Hxc, per transennam officia, quibus inclaruit, collabentem S. Miniatis
ex et occasione dicta sunto jam ad propositum no-
; martyris basilicam restauravit, ac magnifice ex- E
strum redeamus. ornavit. Ceterum ut ejus pise munificentiae per-
Danlur el- 34 Post utramque hanc Vitam prxlo committe- ennaret memoria, illorumque jugularetur error,
iain Saiicli
iniracula
mus S. Joannis Gualberti miracula, ab Hieronymo qui ejus basilicae magnificam restaurationem in
collecla per Radiolensi collecta, et Henschenii Papebrochiique Henricum Imperatorem ac Cunigundam ejus uxo-
Hieromi-
iiiiiiu liailio-
manu descripta, de quibus in sxpe jam memorata rem, insignis pietatis feminam retulerunt, hanc
lenseiii.cii- epistola sic habet Aurelius Casari : Inveni duos antiquam scripturam hic subjiciendam curavi-
juselogium
exliilielur.
codices Mss. pecudineos vere autographos D. mus, in qua apertissime ejus sedificationis tota
Hieronymi Radiolensis, nempe miracula S. Jo- gloria in Ildebrandum redundat, qui ibi etiam a
annis Gualberti et sermones ejusdem Hieronymi, semonachorum collegium institutura a Florenti-
in quibus breviter vita S. Joannis Gualberti in- norum praesulum arbitrio dependere decrevit.
seritur, in cujus fine sic habetur : •• Iste liber Tum subdit donationis instrumentum, quod hic bre-
est mei Domni Hieronymi Prioris. •• Ut autem le- vitatis causa omitto. Ughelli opinionem sequitur
ctor hujus collectoris fidem pietatemque noverit, Mabillonius in Annalibus Benedictinis tom. 4, arf

breviter addo parlem elogii, quod Vincentius Simius annum Christi 1013; quam etiam ego ut verosimi-
in Catalogo virorum illustrium Congregationis Val- liorem amplector.
lis-Umbrosx: ad litteram H pag. 134, sic concinna- 36 Non possum, quin hic obiter corrigam erro- Mabillonii
vit : Hieronymus Radiolensis Prior abbatialis neam Mabillonii conjecturam, quam in iisdem An- error corri-
gitur.
sancti Donati in Vincla, inter scriptores Vallum- nalibus adannum Christi 1028, donationem quam-
brosanos valde celebris, scripsit in primis vitam dam Lqniberti episcopi Florentini monasterio S.
beatae Mariae Virginis, erga quam tenerrimae de- Miniatis faclam commemorans, sic proponit : His

votionis affectu erat inflammatus ; deinde mira- litteris subscribunt, ut mox dicebam, Leo abbas
cula sancti Joannis Gualberti, et opus hoc dedi- de monasterio S. Miniatis, et post eum Theuzo
cavit magnifico Laurentio Medices, cui extitit presbyter et raonachus, Ottriso presbyter et mo-
ipse singulariter acceptus; praaterea tractatus nachus, et Johannes presbyter et monachus.
edidit super gestis aliquorum beatorum, super Forte is sit Johannes Gualbertus, qui hoc ipso
tribus votis solemnibus, super gradibus humilita- tempore ad S. Miniatis monasterium se recepit.
tis etsuper virtute patientiae epistolae autem ab ; Miror, virum in antiquitatibus monasticis versa-
eo datae, et alias sacrae elucubrationes fuerunt tissimum hic ita hallucinatum esse, ut Johannem
fere innumerabiles. Ne momento quidem tempo- Gualbertum crediderit fuisse presbyterum , post-
ns visus est umquam otiari quin imo semper
;
quam in vita B. Attonem scripta legit
ipsius per
actu fuit occupatus in aliquo laudabili exercitio hecc verba : Eorum quoque magister omnes ec-
vel legendo vel scribendo vel orando. Praater clesiasticos ordines plurimum honorabat, quos
horas cononicas bis in die recitabat Officium Vir- Catholicos esse sciebat. ita ut fores ecclesiaa non
ginis Deiparae, semel in die officium defuncto- praesumeret aperire, nisi prius ordinatus aliquis
rum, Psalmos Graduales et Pcenitentiales cura aperiret. Clarius id ctiam in Sancti vita nuin. 20
Litaniis et precibus. Ultra consuetas religionis exprimit B. Andrcas his verbis : Eorum Magister
Quadragesimas et jejunia, etiam aliis superaddi- et Pater tantam circa omnes ecclesiasticos gra-
tis abstinentiis carnem macerabat, dus reverentiam seraper habuit, ut nullatenus
sicut et ci-
liciis et frequentibus flagellationibus.Deiw Sunius aliquando potuerit cogi, nec etiam Ostiarius fieri
piam dicti Hieronymi Radiolensis mortem enarrat. sed cum ecclesiam ingredi vellet, et fores essent
Hsc dicta sunt ad clariorem quxstionum secutura- clausae, eas ingredi nullo raodo praesumebat, do-
rum intelligentiam; nunc historix nostrx illustrandx nec Ostiarius, qui illas aperiret, vocaretur.
filumresumamus. 37 Nunc altcra instituenda est qu.rstio, eaque TraditurS.

, diflicilior, scilicct quam ab causam S. Joannes tt tberltude~

Gualbertus prxfatum S. Miniatis momislcrium seruisst mo-
1

deseruerit. Acta omnia qu.r mihi videre Ikuit, '^;] ,'-,"""',^

,

asserunt, quod simoniaco abbati, per Florcntinum simoniacam

episcopum promotc, noluerit subesse. Quomodo hanc m0 n imJm^~
 304 DE S. JOANNE GUALBERTO ABBATE.
AICTORE simoniacam abbatis sui promotioncm S. Joannes onibus, ut sicut simoniaca pestis sui magnitudine D
G. C. Gualbertus eognoverit, longa narratione, nescio alios morbos vincit secundum intellectum juris,

unde eruta, explicant recentiores Vilee scriptores, ita sine dilatione, mox
ut ejus signa per aliquam
atque inter ilios primus, ut opinor, Andreas Ja- personam claruerint, de ecclesia Dei debeant eli-
nuensis, qui in Ytta, quam liic manuscriptam ha- minari atque propelli.
bemus, sic narral cap. S In eodern autem mona-
: 41 Ergo cum fratres et monachi hoc cogno- fucnt ac t c.
cla
sterio erat quidam monachus, nomine Ubertus, scerent, Deo volente, atque Uberti legato cuncta -

valde subdolus et transitorii honoris maxime cu- referente, omnesque fere dolerent pariter et eru-
pidus, qui de rebus monasteriijpro dolor furtive ! bescerent, sanctus Johannes, zelo Dei succensus
quanta poterat, rapere atque cujusdam alterius et fidei calore inflammatus armisque spirituali-
Johannis custodiae, quem unanimem habebat, bus praecinctus dixit Quid ergo dicemus, fra-
:

committere disponebat nerape ut male conqui

; tres, aut quid faciemus? Qualiter hic ultra stabi-

sita prave dando, non ut custos et pastor ad re mus, aut quo ibimus? Ecce venditi suraus. Mo-
gimen, sed sicut praedo et raptor ad dominiura nasterium eraitur. Honor ecclesiasticus , qui,
abbatiae quandoque pertingere posset, quod effi- Christo instituente, gratis est dandus ac gratis
cere spiritu elationis magnopere studuit, po.st- accipiendus, pecunia eraitur, pecunia pariter ac-
quam beatus Johannes abbatiae dominium, usus quosdam ex monasti-
quiritur. Igitur, his dictis,

consilio praedictorum duorura, humilitatis spiritu hujusmodi simoniacum execrantes

cis et fratribus,

deseruit. per diversa monasteria statira collocans, cum uno

Andreas Ja- 3S Quapropter idem Ubertus Florentiam per- eorum, quem sanctiorem credebat, et ideo eum
nuensis ptti-
ribus expo- rexit, et Vicedorainis, ut se juvarent apud epi- plus ceteris diligebat, protinus ordinat, quomodo
scopum, centum solidos aureos, episcopo autem, melioris vitae legibus se posset snbmittere, ac
Attoni nomine, multam pecuniam pro dicta ab- simoniaci dominium abbatis evadere, cum ejus
batia sancti Miniatis dare promisit; et quam. tyrannidi non valeret resistere. Heec ille; quse

diabolo sugaerente, diu concupierat, eodem per- quidem quoad substantiam vera esse arbitror, quia
suadente, jam invadere satagebat. Igitur pecu- eamdem discessus causam antiquissinn vitse scripto-
niae pactione perpetrata, et abbatiae potestate ita res etiam memoriee prodiderunt. At suspicor, quas-
simoniace suscepta, idem Ubertus, id est abun- dam circumstantias ab Andrea Januensi ingeniose
dans ad omne malum, et non ad bonum, quem- esse excogitatas.

dam hominem ad monasterium praefatum ejusdem 42 Mabillonius negat , S. Joanni Gualberto Contendil
Mubiltonius
sancti Miniatis misit, atque de Johanne consan- hanc fuisse discedendi causam, et conscqucnter totam
htiic disces-

guineo Vicedominorum interrogare monuit, et Andrex Janucnsis historiam falsitatis arguit in An- sui caiisam
non pmbtiis-
qualiter abbatiam praedictam acquisisset, quidve nalibus Benedictinis tom. 4, ad annum Christi\032, sesinwniam;
pro ea daturus esset nuntiaret ideoque pecu- ; ita disputans : Florentise in Italia Lambertus piis-
niam, quam ille crediderat, illuc sibi mandaret. simus antistes, rerum humanarum pertaesus, pa-
quomodo si- 39 Ad monasterium igitur sancti Miniatis storali cura hoc anno abdicata, vitam monasticam
moniaca ab-
batis promo- praedictum Uberti legatus seu nuntius veniens, amplexus est, quo in vitae genere incomparabile
et Johannem Vicedominorum consanguineum probitatis exemplum praesentibus posterisque us-
perquirens ,Deo concedente, Johannes Gual- que ad obitum praebuit. Hoc exemplo Petrus
berti, hoc modo propter eumdem Gualbertum Damiani in sua ad Nicolaum Papam epistola ab-
patrem suum est illi nuntio deductus, qui Gual- dicationem et ipse suam comprobavit. Non ergo
bertus nihilorainus Vicedominorum Florentiae veri siraile est, Larabertum episcopum eum fuisse,
erat et consanguineus. Cui Johanni Gualberto, qui ob simoniae vitium Johanni Gualberto sece-
cum nuncius ex parte Uberti pecuniam sibi com- dendi e monasterio sancti Miniatis occasionera
modatam quoereret, et quahter ad abbatiae domi- praebuerit. Neque id tribui potest Athoni episco-
nium ipse pervenisset, exponeret, confidens quod po, Lamberti successori, qui praesul aeterna me-
illeesset, de quo Ubertus dixisset, mox Johan- moria dignus fuisse dicitur; idque probant egre-
nes beatus. simplex et rectus ac timens Deum, gia ejus facta, quae Ughellus refert, scilicet

et velut alius Job recedens a malo, crimine con- benefacta ejus tum in ecclesiam Florentinam, tum
fratris et monaclii Uberti erubuit satisque doluit, in Miniatense monasterium.
et nimis admirans dixit exemplo Salvatoris
, 43 Dcinde , alluto fragmento cujusdam instru- sed solitudi-
nis amorem,
fingens se longius ire Hoc, frater, quod quseris
: menti, quo laudatur Miniatense monaslerium, sic

Uberto deferendura, et episcopo ac Vicedominis pergit Quae omnia probant, longe aliam fuisse
:

dandum, tibi convenienter praebere non valeo, si
non id ipsum coram ceteris monachis et fratribus
dixeris, ut mihi testes possint fieri, quod, quod
quaeris,Uberto mandaverim.
40 Hoc igitur remedio contra morbum exe-
crabilem dicti Uberti beatus Johannes est usus,
more cauti medici, volens contraria contrariis
curare, ut ipse Ubertus videns uublicum, quod
credebat esse secretura, et sic nimio rubore con-
fusus dechnaret a dicto raaio et faceret bonum,
Johanni Gualberto recedendi ab illo monasterio
occasionera, scilicet majoris perfectionis ac soli-
tudinis studium, ut superius diximus. Extat ad
Obertum ejus loci abbatem Benedieti IX epi-
stola, qua omnes ejus possessiones ab Hilde-
brando, Lamberto, et Athone episcopis conces-
sas confirmat. Lamberto successit Gerardus
natione Burgundio, qui ob praeclaras animi dotes
ad Florentinum episcopatura promotus est, crea-
tus demum pontifex sub nomine Nicolai II quo ;

scilicet de eodera morbo pcenitentiam agendo ; et episcopo, celeberrimum monasterium, sancti Sal-
etiam ut monachi, qui sunt tamquam oves, vide- vii nomine insignitum, duobus ab urbe Florentia

rent quomodo caute viverent sub eodem, quia millibus, a Johanne Gualberto Vallumbrosani Or-
hic non erat pastor sed mercenarius, cujus non dinis institutore conditum est. Nullus in his lo-
sunt oves propriae, quique videns lupum venien- cus est simoniaco illi episcopo, qui Johanni sece-
tem, dimittit oves et fugit, quia mercenarius est, denti occasionem prsebuerit, qualis ab Athone in

et non pertinet ad eum de ovibus, secundum ejus Vita confingitur.

Euangelicam veritatem. Atque etiam sciebat 44 Hsec non incongrua sunt, ut probenl, nultum
prout audiverat, scriptum esse in sacris sancti- ex his nominatis episcopis simoniaca labe contami-
 DIE DUODECIMA JULII. 305

A nalimi fuisse. Al durum miki videtur propterea B. to et voluntate et opere, fratres ibi famulantes aiciohk
quod durius
quamvii ve-
leres Vite
Attoni fictionem objiccre, et, est, B.
Ma-
a secularibus curis constat fore remotiores. ' .
^, .

Andrex scriptori coeevo fidem nolle adhibere. 47 Non video quomodo hxc cum secularium ho- -
scriptores cununa
«riorem cau- lim ego credere hunc simoniacum episcopum (quU- minum frequentia in litteris Ittx abbatissx anno rnusa atte-
ifldi
diserte
quis is demum fuerit : nam beati Vitx scriptores 1039 memorata cohxreant, nisi quis dicut regula- "™«7" "
exprimatu-
nomen ejus non exprimunt) in catalogo Florcntino- rem disciplinam, forte per abbatem simoniacum et
rum prxsulum esse omissum ; aut alios non recte secularibus placere cupientem, relaxatam ac pet-
collocatos ; aut denique aliquem ex prxdictis episco- sumdatam fuisse. Ab hac sententia non abhorrel
pis, anle.a simonix reum, resipuisse, ac postea pec- Carolus Sigonius de Regno Italix lib. 8, ad annum
cati maculam munificis donationibus eluisse. Hxc Christi 1030 (chronologiam ejus non defendo) ita
ultima conjectura non omnino improbabilis est. Sic scribens : Joannes Gualbertus honesto loco Flo-
enim legimus, Petrum simoniacum, Florentinum rentias natus, cum humanis despectis rebus, mc-
episcopum, dc quo postea pluribus, ptenitentia du- nasterium nec satis monachorum, qui-
iniisset,

ctum, religiosam vitam duxisse. Sic Gregorius VII buscum vivendum erat, solutam disciplinam pro-
Rodulpho simoniaco Suevix Duci scribit Hb. 2, basset, egressus inde in jugum montis Apennini
epist. 45 Ad correctionem tuara tibi intimamus,
: se conlulit, atque in loco, qui Vallis-Umbrosa
ut quantumcumque pretii te pro disponendis in dicebatur, sedem novo monasterio collocavit, ibi-
ecclesia clericis accepisse recordaris, aut in utili- que se, sociosque suos legibus vitae severioribus
tates ejusdem ecclesise, si attinere ei videtur, aut obligavit. Inde congregatio monachorum Vallis-
in usus pauperum expendas, ut, nulla in te re- Umbrosaa profecta. Jam de prxclari hujus Ordinis
prehensibilitatis macula remanente inter ele- , institutione ac laude agendum est.
ctos regni ccelestis cives adscribi merearis.
Parum ur- 45. Minus urget, quod ad conftrmandam suam
ijel, quod ex
opinionem ex Ughello adducit Mabillonius in iisdem
lilleris Illa
V. Ordinis Vallumbrosani institutio,
ibbalisss Annalibus tom. 4, ad annum Chrisli 1038. Ex
B iisdem litteris, scilicet Iltx abbalissx sancti Hil- incrementum, privilegia ac laudes.
lari, innotescit causa, ob quam Johannes cum so-
ciis e suo monasterio recessit nempe solitudinis ;

amor et studium vitandse populi frequentiae, qui Vallumbrosa, inquit Mabilio, seu Vallimbrosa Vallis-lm-
ad sancti Miniatis monasterium conflaebat. Sic Vallis-Umbrosa ab opacis, qua? montium
et
Sf/^i',^"
enim Itta in praedictis litteris loquitur, ubi quae- dorso incumbunt, vallemque subjectam adum-
dam prasmisit de viris sanctis, qui ad pie sancte- brant, abietum silvis sic dicta, dimidii diei iti-
que vivendum omnia relinquunt ; « de quorum nere ab urbe Florentia in Alpibus Appenninis,
collegio •• inquit * quosdam viros de sancti Mi- medio Florentiam inter et Camaldulensem ere-
niatis monasterio , quos vobis bene notos esse mum intervallo, sita est, tergo montis imposita,
credimus, in eremo, quae Vallis Umbrosa voca- cujus vallem Vicanus amnis seu torrens praeter-
tur, sicut vos scitis, suscepimus in loco, qui di- fluit. In hac solitudine S. Joannes Gualbertus in-
citur Aqua Bella, in proprietatem scilicet nostri stituit religiosam Congregationem, ex quaprodierunt
monasterii, quod est in honore sancti Hillari sito multi viri tum doctrina lum sanctimonia insignes,
Alfiano; qui meliorandaa vitae gratia, coenobium, quorum D. Venantius Simius texuit catalogum,
quod multa populositate frequentabatur, relin- Romanis typis anno 1693 excusum. Primo S. Pa-
quentes, in loco solitario vitam sanctam actitare ter Joannes, more Camaldulensium separatas ex-
maluerunt. Ex quibus confirmatur id, quod su-
••
stntxit tasas, quas pluribus describit Andreas Janu-
perius diximus, Johannis causam secessus non ensis etXantcs Pcrusinus, quarumque figuram ex-
fuisse, ut simoniacos vitaret. hibet Didacus Franvhius Historix sux lib. 5, pag.
«il conftr-
ittandam
46 Verum, ul dixi, non multum hxc urgent. 101. Ex his parvis initits paulatim crevit monaste-
sitam opiuio- Nam Itta abbatissa tinam causam memorans, alte- rium, tandemque anno 1637 a R. D. abbate Ave-
uem adducil ram non lmo
SuUUenhu,
excludit. fieri potuit, ut maluerit S. rardo Nicolino magnifica exstrueta est fabrica, quam F
C
Joannes in loco solitario vitam agere, quam sub si- xii incisam videre apud Didacum Franchium
licet
moriiaco abbate, ab hominibus secularibus multum in Iinlice, Mabillonium in Annalibus tom. 4, pag.
frequentato vivere. Certe monasterium S. Miniatis 421 et in ejusdem itinere Italico tom 1, pag. 184.
decem annis ante, ab omni seculari strepitu fuisse 49 Nasccntem hunc Ordinem, prxter Conradum Varii Val-
remolum probat ex verbis Lamberti episcopi Flo- Impcratore-in atiosque, rpia liberalilate fovit Itta S. l ">"t>rosan!t

rentini ipse Mabillonius tomo citato ad annum

„ .,,.., . ,.
Hillari abbatissa, itt constat ex litteris donatwius,
. , . . Congregalw-
nis fatttores,
Christi 1028 Annus decimus quintus erat, in-
: qtias integras profert Ughellus tom. 3 Italix sa-
quit, ex quo Hildebrandus Florentinus antistes crx col. 299. Post mortem vero sancti Institutoris,
sancti Miniatis monasterium instauraverat, cum viri ac eamdem Congregationem
feininx principes
Lambertus ejus successor, non modo sui deces- plitrimis ttonis au.rerttnt , ttt videre est apttd Mabil-
soris munificentiam probavit, sed etiam novis lonitttn in observationibits ante Vitam S. Joannis
donationibus auxit, hac maxime adductus ra- Gualberti seculo yi Bciiedictino Part. 2. paa. 267,
tione,quod hic locus tanto esset salvandis ani- et apud Ughflluin tom. 3 Italix sacrx col. 280.
mabus habilior, quanto et a seculari tumultu re- Nec minori benevolentia littnc sttcram familiam pra-
motior, et sanctorum ibi quiescentium religione secuti siint sitmini Pontiflces qiiorum diplomata
,

sacratior. Adde quod. ibi lucc solitudinis observantfa passim sunt obvia. Bulln Urbani II, qux exstat
ehamnum perseveraverit anno 1032, teste Attone upud Laertium Cherubinum tomo 1 Bullarii, pag.
episcopo Florentino, cujus hxc verba
affert Mnbil- 14 et 15, eximias hitjus Ordinis laudes et singuta-
lonius in prxdicto Annalium Benedictinarum tom. res plane prgragalivas continet. Privilegia huic Qr-
4 ad annum Christi 1032 : Fiunt ibi nempe tlini concessa varii posteriorum seculorum 1'ontifi-
laudes assiduoa et obsecrationes juges et oratio- ces confirmarunt, quorttm Bullas auctores 1'itllitm-
tiones continuae pro
salute viventium, seu etiam brosani aliique diplomatum collectores plcriimque
monentium fidelium, quoe in conspectu divinoe ixhibent, ad quos citriosum lectorem rcmittimtts.
clementioe tanto acceptabilius assumuntur, quan- 50 Non possum tamen, qttin <.!' iis qitxdam nd

Tomus ni Julii. 44 htijus

 806 DE S. JOA.NNE GUALBERTO ABBATE.
UC.TORE hujus Ordinis hcmorem maxime spectanlia breviter regulam S. Benedicti observantes, de labore ma-
G. C.
D
txcerpam. Vrbanus II Bullam dilectissimis filiis nuum viventes, multis et variis laboribus inces-
intsrquos
RfmaniPon nnivsrsa Vallis-Umbrosanse Congregationis antto santer spe ccelestis vitae corpora afficientes, in ri-
Hfices Vrl>a- 1090. datam sic auspicatur Cnm universis san- : gore disciplinae severa caritate fervidi, in peregri-
titts //,
cfa Ecclesi» filiis ex Apostolicas Sedis auetori- nis et pauperibus suscipiendis benigni, in sepelien-
tate ac benevolentia debitores existamus, illis dis fratribus pii, insuper omni genere religionis
praecipue locis atque personis, quffi specialius ac duo praedicti viri fatebantur) om-
praeclari, et (ut
familiarius Romanae adhaerent Ecclesiae, quique nibus monachis, quos hactenus viderant, sanctita-
ampliori religionis gratia eminent ,
propensiori te prseferendi.Qui cum eis per aliquot temporis
nos convenit caritatis studio imminere. Quia igi- spatium demorantes, ab illis multa documenta re-
tur, divina propositum vestrum praeveniente ac cte vivendi, ut ipsi testabantur, susceperunt.
subsequente clementia, Religionis vestrae simpli- 54 Comitissa Matltildis in litteris,anno 1100 ComitUsa
citas bonae opinionis odorem in locis et prope et Florentix datis, conlra iniquas quorumdam vexa- MathMu,
longe positis aspiravit Nos vestro provectui,
: tioncs defendit eosdem monachos Vallumbrosanos, episeopus
annuente Domino, provectus adjungere cupien- quorum vitam, inqttit, nostro tempore prae cete- "'"''"'"^ii
tes ccenobium vestrum pro B. Mariae semper
, ris excellentius fulgere cognovimus, eorumque
Virginis reverentia, cui dicatum est, in Rornanae laudabilem sanctitatis famam ubique redolere non
Ecclesiae proprietatem et tutelam, atque prote- surda aure persensimus. Ansehnus episcopus Ha-
ctionem Apostolicae Sedis accipimus et Aposto- ; velbergensis lib. 1, cap. 10 Dialogorum, quos edi-
licae illud auotoritatis privilegio munientes, ab dit D. Lucas Acherius tom. 13 Spicilegii, ita lo-
omnium personarum jugo liberum permaiiere de- quitur Nec diu est, quod in alio loco, qui voca-
:

cernimus. tur Vallis-Umbrosa juxta Perusinos montes sur-

Alexander 51 Alexander IV, Franchio
teste lib. 7, pag. rexit Congregatio monachorum valde religiosa,
IV et Jutitis
11, qui httnc 198, etiam constantem Itujus Congregationis amo- a ceteris, qui vocantur monachi novo Ordine et
Ordinem va-
E
rem erga Apostolicam Sedem sic laudat : Pro spe- novo habitu differentes, et multos habent suae
riis privile-
giis et tattdi- ciali devotione, quam habetis ad Romanam Ec- formae sequaces. Habilus, de quo hic scriptor agit,
bus exor- clesiam, matrem vestram, sustinuistis in personis
narunt.
tum crat ferruginei coloris, quem R. D. Blasius de
B injurias, et in possessionibus et in aliis bonis ve- Milanesiis .Generalis circa annttm 1500 in nigrum
stris non modicum detrimentum. Dettique, ut commutavit, ut fusius ostendit Franchius lib. 7,
plurimos alios prxteream, Julius 11 antto 1507 pag. 186. Unde refelli non mcretur duplcx error
privilegia a prxdecessoribus sttis huic Ordini con- cujusdam recenlioris heterodoxi, qui imperite scri-
cessa confirmans, et nova comtnttnicans, hujus gra- colorem
bit, Valtumbrosanorum monachorum olim
tix cottferendx causam sic indicat : Nos igitur qui cxruleum (in hoc primo errore ducem habet
fuisse
Ordinem et Congregationem Vallis Umbrosae hu- Polydorum Vergilium lib. 7, de Invent. rer. cap. 2)
jusmodi, propter uberes fructus, quos in militanti ac nostro tempore esse violaceum. Hic, si umquam,
Ecclesia in divinis contemplandis et assiduis ora- cxcus iudicdt de coloribus.
tionibus ac precibus ad Deum producere noscun- 55 De habitus mutatione ita canit JEmiliusAcer- el Ferdiimn-
tur, in visceribus charitatis et dilectionis nostrae bus in panegyri S. Joannis Gualberti ''"" '"'""'" •

complectimur. Bulla hxc integra legi potest apud abbas Cister-

ciensis
Laertium Cherubinum tom. 1 Bttllarii pag. 426. Mutavit Vallis veteres Umbrosa colores :

Cum hic nobis diutius hxrere non liceat, honorifica Felix si mores, et coeli servat amores
aliorum de hoc Ordine testimonia proferamus.
Auclor vitee 52 Quantx venerationis ob vitx sanctimoniam At religiosam hanc Congregationem mores ac cceli
S. Ayberli
fuerit hujus religionis inceptor, liquet inter alia ex amores conservasse, testalur Vghelli elogium, quod
eo, quod Bonho episcopus Sutrinus, postea Placen- hic tamqttam dictorum anacephalcosin et omnium, ,

tinus, tattdemque martyr, cujus Mss. servantur in qux dici potcrant, synopsin subjicio. Sic habet tom.
Bibliotheca Cxsarea , teste Lambecio lib. 2, pag. 3 Italix sacrx col. 283 Traxit is Ordo nomen
:

790, octo sententiarum libros ex S. Augustino ex-
cerptos viventi S. Joanni Gualberto dedicaverit.
Morttto sancto Patre idem sanctitatis odor in filiis
, jectaque ab insurgentibus hinc inde asperrimis
perseveravit. Testanlur quippe anliqui scriptores,
quanta morum integritale ac pietatis laude hxc
Congregalio suo tempore ftoruerit. Juvat Itic quo-
rumdam teslimonia audire. In vita S. Ayberti, ab
auctore coxvo scripta, quam illustravit noster
sckenius tom. 1 Aprilis pag. 675, ita narratur
Qui cum Romam venissent, dictum est eis, san-
ctae memoriae Urbanum (is esl hujus nominis II,
electus anno 1088) quem petebant, esse Bene-
venti. Quod audientes Domnus Aybertus etfrater
Joannes, non ausi sunt arripere tam longum
iter, tum quia diffidebant viribus corporis,
tum
quia frater Joannes infirmabatur ideoque consi-
suum a loco, in quo primum monasterium.nimi- F
rum in subjecta valle, densiore umbra obsita, pro-
montibus excitatum est in eo loco, cui Aqua Bel-
lanomen est, quem ipsi nobilissima Itta Hilaria-
naedomus in Fesulanadioecesiabbatissa, ex Gui-
donum Comitum familia procreata, liberaliter
Hen- tradidit.
: 56 Distat tantummodo duodecim a Florentia honoriftca it
milliaribus nobilissimum hoc monasterium, quod eodem Ordi-
ne deder
postea, cum Viri sanctissimi virtus late sparge- lestimo
ret se, ac circumferret, ejusque probitate succes-
sores non desciscerent, maximis opibus, ut in eo
divini cultus gloria effloresceret,
amplificatum
est ,
atque
caput extitit nobilissimae Congre-
;
gationis Vallurabrosanae quae brevi non mo-
;

lio et benevolentia praedicti abbatis in

Umbro- do tota Hetruria, verum etiam tota Italia se
sam Vallem secesserunt, ibi eum, dum rediret diffudit, maximosque Ecclesiae fructus attulit, no-
praestolaturi.
vum D. Benedicti institutis monasticis splendo-
numacho- 53 Ubi quidem monachos mirae continentiae rem peperit, Hetruriaeque maximum decus affu-
rum Vatlum-
et exquisitae vitae .invenerunt, qui super eos
brotanorum vi- dit. Extulere enim sese ex ea familia innumeri
pietalem mi- scera pietatis effundentes ac benigne suscipien- ac scientia conspicui, quos prae-
rts taudibus
viri sanctitate
• <:• Uit.
tes, perpetuo secum retinere studuerunt
illos
clarae virtutes ad summas ecclesiasticas dignita-
Monachi euim de quibus agimus, ut multo-
isti,
tes evexere. Tument praeclaris illorum gestis hi-
rum sinceritas testatur, sunt firmiter et perfecte
storicorum monumenta, quae hic recensere su-

pervacaneum
 DIE DUODECIMA JULII. 307
pervacaneum est. Servavit hactenus is Ordo divinitus inspirati convertebantur, ab ipso secun- IIXTOKK
suum splendorem. Serenissimi principis Caroli dum diviPatris Benedicti regulaminstituendi.si- G. 0.
Medicei episcopi Cardinalis Tusculani clientelae bimet casas circa magistri tuguriolum compin-
hodie commendatus est, et ab Ascanio Tamburi- gentes, rei effectu locum ipsum deinceps Casale
no abbateGeneralimaxima laudeadministratur ;
Benedictum appellandumcensuerunt.Quitandem
quem virum cum aliis naturae
insignis doctrina adjuti ope quorumdam prineipum, ac devotorum
dotibus et ornamentis, suavitate morum, pruden- fidelium eleemosynis basilicam et universas mo-
tia singulari, conjuncta, non minus quam libri nasterii officinas, Deo auxiliante, consurnmave-
eruditissimi de abbatum abbatissarumquejureab runt. Quo Dominus Leodegarius Bituricensis
ipso typis cusi commendant. Exemere a Dicece- archiepiscopus venire dignatus, ecclesiam qui-
sani jurisdictione hanc religiosam familiam a pri- dem in honorem intemeratEe Virginis Marise Dei
mis ejus incunabulis Romanorum Pontificum amor Genitricis ac beatissimorum Apostolorum Petri
ac studium, qui postea celeberrima in eam privi- et Pauli solemniter dedicavit ; ipsum vero Reve-
legia contulere. rendum Patrem Andream in abbatem prirnum
Quomodo 57 Quomodo hic Ordo in Galliam propagatus Casalis-Benedicti confirmavit ac benedixit.
Andreas mo- sit, liquet cx Patriarcliii Bituricensis capite lxi, 60 Mirum est hunc Andream a Venantio Simio Hujus An-
machvs Val-
tumbrosaniis quod a Labbeo nostro editum est initio tomi secundi inCatalogo virorum illustrium Vallis-Umbrosde prse- drex naucis
notielogium.
Ordinem in Nova Bibliotheca Manuscriptorum librorum, ubi termissum esse ;
preesertim cum in Epistola ency-
siium in Cal-
Ikiiii Irans- traduntur sequentia : Quidam nobilissimus ac stre- clica amonachis Casalis-Benedicti post ejus mortem
laluni,
nuissimus comes ab Hierusalem reversurus in scripta,etjamn Luca Dachcrio edita tom. 2 Spi-
Franciam, unde cum ceteris Christianis illuc fue- cilegiipag. 518, egregium habeat elogium, ex quo
rat profectus, Romam ingressus, facile obtinuit hxc pauca excerpimus : Fratres carissimi pro ,

a summo Pontifice sibi donari rcliquias sancto- Domno Andrea, abbate nostro, fratre vero vestro,
rum martyrum Cornelii et Cypriani. Tum vero piissimas aures omnipotentis Dei nobiscum pul-
impetratis etiam ex florentissima monachorum sare satagite, quatenus cui devota mente servi-
Congregatione Vallis Umbrosse aliquot devotis vit, dum spiritus membra vegetavit, inhaerere
fratribus, quorum Prior vocabatur frater An- membris corporis a vita destitutis perpetualiter
dreas, vir maxima conservandse religionis con- valeat. Hic etenim beatus vir, anno ab Incarna-
stantia clarus, illustrissimus Comes voti compos, tione Domininostri Jesu Christi millesimo cente-
laetissimusque ad suos penates regressus, ampli- simo duodecimo, Indictione quinta, duodecimo
fica liberalitate praedictos religiosos viros cura- Kalendas Februarii. explevit naturas jura, mor-
vit, dansqueoptionem eligendi locum ido-
illis tis persolvens debita Primus quoque abbatiam
neum pro aedificando monasterio infra suae di- nostram, quae vocatur Casale-Benedictum con-
tionismetas concessit, statuitque tanti operis struxit, pluresque cellulas sibi suppositas, scili-
impensas de suis facultatibus accipi.Quo quidem cet : Corneliacum, Contras, Altaria, S. Benignum,
ccenobio in Aurelianensi territorio celeriter ma- Beescam, Polinas, S. Anianum, Cambonum, Sal-
gnificeque constructo, non solum illud vir admo- viniacum. Qui de hoc abbate, et eedijicatis ab eo mo-
dum nobilis sanctorummartyrum Cornelii et Cy- nasteriis, prcesentiquc eorum statu magis distinctam
priani sacris reliquiis insignivit, verum etiam de desiderat notitiam, consulat Annales Benedictinos
suis redditibus ipsum locum munificeac nobiliter tom 5, pag. 254, 297, 316, 468, 577. Nobisenim
dotavit, instituens, ut deinceps idem monaste- non licct hic singula transcribere. ne in nimiam mo-
rium appellaretur Corneliacum. lem excrescat Commentarius.
58 Jamque velut balsami fractum alabastrum 61 Si quis etiam de illustri Ordine Vallumbro- Assignantvr
auctores qui
admirabilis virorum Dei opinio mire fragans, sano, et orta ex eo post mortem sancti fundatoris re-
de ordine
brevi per totam Aquitaniae provinciam diffunde- ligiosarum feminarum familia, plura nosse cupit Vallumbro-
sano scripse-
batur; quorum exemplo plurimi cujusvis condi- adeat Eudoxium Locatellum, quiprimo Italici ope-
runt.
tionis homines attracti et illecti, contemptis ac ris sui libro vitam et miracula Gual- S. Joannis
spretis vani hujus mundi illecebris, seultrosuavi berti, secundo Generalium Vallumbrosanorum ac
Christi jugo submittentes, ad bravium supernse Beatorum gesta complexus est. Videri etiam potest
vocationis certatim contendebant. Venerabilis Didacus Franchius, qui Vitam sancti Patris sni
enim pater Andreas, in quo totius religionis for- duodecim libris Italicis vulgatarn copiosis notis illu-
ma, necnon totius moderationis gratia renitebat slravit. De eodem Ordine egerunt : Ascanius Tam-
facile inducebat singulos, qui ad se converteban- burinus ile jurc abbat. Disp. 24, qiurst. 5. num. 20;
tur, suimet notitiam recipere, psalmis et hym- Silvester Maurolycus in Oceano omnium Religionum
nis vaeare, terram sui cordis jugi cultu et exer- lib. 2, pag. 120; Paulus Morigia in Historia Reli-

indesinentibus excolere.coelibemcastamque
citiis gionum cap. 26 ; Ignatius Guiducius in Vita S. Hu-
vitam, omnibus mortalibus prsecipue desiderabi- militatis ; Gabriel-Bucelinus in Menologio Benedi-
lem, aemulari atque sectari. Quid multa? Ita ctino ; Silvanus Razuus in Vitis Sanctortim et Bea-
brevi abrenuntiantium seculo coaluit numerus, ut torum Hetruscorum ; Philippus Bonannius in Cata-
)n arido et squallenti campo videretur seges fce- logo Ordinuin religiosorum; ac post alios Anonymus
cunda, ac laeta Domini Sabaoth vinea succrevis- Gallus, qui a paucis unnis de ornnibus Ordinibus
se,jam suas propagines longelateque dilatatura. Religiosis ac Militaribus octo tonws, xneis figuris
Unde vir Domini^ndreas plura diversis in locis decoratos, Gallice vulgavit.
monachorum conventicula, quae nunc Prioratus
vocantur, instituit, et erexit precibus quorumdam
nobilium virorum, ultro ei offerentium ea, quae
ad quietam religiosorum vitam pertinent. § VI. S. Joannis Gualberti scripta
''<
Hscipulis 59 Denique silvam quamdam quercubus et et preces.
aiixerii.
lagis densissimam intra Bituricensis diceceseos
fines reperiens, facto primum ibidem tugurio,
animo ejus incessit hanc suae peregrinationis ul- scripsisse, qu.r aut pcrie-
Sanctum nostrum varia
tnnam lacere mansionem ubi sane, quicumque
; runt aut latent, colligo ex Andrea Januensi in

Vita
 308 DE S. JOANNE GUALBERTO ABBATE.
\l'CTORB rtdi cap. 18, "bi habct Collegit plurima sau-
•>"'<'
: ctas Crucis sit super me diebus ac noctibus. Ex D
c. 0, ctorum Fatrum capitula, dicta, doctrinam et ex- Breviario S. Joaunis Gualbcrli Ms
Jotmnes
hoftationes, ex quibus adversus simoniam uni-
.>;.

Gualbertus
65 Gratiastibiago, infinitamisericordia, Domi- GroHarum
varia seri- versos instruebat et armabat, quatenus illam non ne Deus omnipotens, qui me per aquam sacri Ba- actio pro dj. "'«<! bcnefi.
psisse fertttr.
solum refugere. verum etiam possent impugnare. ptismatis et renovationem saucti Spiritus ab origi-
Itiftn testatur Hieronymus Radiolcnsis libro de vita nalibus vinculis expedisti. Gratias tibi ago, qui me
solit. cap. 17,/n's verbiS: Joannes noster tum scito in te credere recte fecisti, et tuorum me fidelium
et gravi sermone, tum epistolis per amplam Ita- numero sociare dignatus es. Ex Manuali fol. 2.
liam conscriptis, schismaticos, infideles, et pe- Domine Deus omnipotens, aeterne et ineffabilis
Gunia corruptos reprehendebat et acriter damna- sine fine atque initio, quem unum in Trinitate et
bat , et pari modo domi forisque insectabatur. trinum in unitate confitemur, te solum adoro, te
Quin imo Eudoxius Locatcllus, npud Fraitchium laudo, te benedico, teque glorifico, tibique mise-
lib. "i.pag. IQbcilatus, asserit ,
gloriosum Patrcm ricors et clemens gratias refero, qui me exutum
S. Joannem divina virtute subito tantum acquisi- nocte perfidise et erroris, participem fieri tribui-

visse scientiam, ut doctissimum sanctissimumque la* sti gratise tuae. Perfice, quseso, Domine, coeptum
tinarum epistolarum librum composuerit. Nobis jam in me opus misericordise tus. Dona mihi tempus
tantum dux supersunt epistols Prima ad Heriman- .
cogitare, loqui et agere, quae placita sunttibi, et

num Yolatrensem id est Volaterranum cpiscopum, gratuita me ubique pietateoustodiens.fac me in-

qtts a B. Attone brevitatis ergo mnissa, refertur a dignum etmiserum ad tuam pervenirevisionem.
B. Andrea in Vita nnm. 74. Altera, quam S. Pa- Amen. Ex Manuali fol. 2. Gratias tibi ago om-
ter jam morti propinquus de fraterna caritate dicta- nipotens Pater, qui me dignatus es in hac nocte
vit, habeiur apnd eumdem B. Andream num. 112. custodire. Deprecor clementiam tuam, piissime
Hxc pauca de illius scriptis nunc ad ejus preccs ; Domine, ut concedas mihi diem venturum sic per-
B pergimus. agere in tuo sancto servitio , in humilitate et
Petitioni 63 Ajjho 1698 D. Germanus Ruini sacrista discretione, qualiter tibi complaceat servitus no-
yailumbro- Vallumbrosanus dedit ad Papcbrochium littcras, stra ; et praesta mihi hodie cum summa patien-
sanorum sa-
tisfacturi, quas hic pnemilto, rescissis laudibus, quibus tws tia.tibi gratum exhibere servitium. Ex Manuali
immerentes cumnlat. Itaque in earum parle, qux ad fol. 2.
rem preesentem spcctat, ita loquitur Quoniam mei :

muneris est, antiqua Sanctorum nostri Ordinis

Vallis-Umbrosae gesta inquirere, et diligenter in- ORATIONES DIVERS^l.
vestigare ad Dei laudem ejusque servorum, ope-
r« pretium duxi, accedente insuper beneplacito
Pro sensuum custodia Oratio.
Reverendissimi P. Generalis D. Venantii Simi
Tomani circa vetustissimum Manuale manu-
,

scriptum, quo usus est S. Joannes Gualbertus ab- 66 Mecum Sabaoth mane cum Oratio pro
esto [Domine]
bas institutor, ejusque beati discipuli, Paternitati surrexero ; guberna actus meos scnsuum cu
intende in me et
sloiia,
tuae admodum Reverendae aliquid sincere scribe- et verba mea et cogitationes meas. Custodi pe-
re. Hoc igitur sacrum Manuale, quod asservatur des meos, ne circumeant domum otiosi, sed stent
inter alias reliquias in sanctuario Vallis-Umbro- in oratione. Custodi manus meas ; sint purae,
sae, uti videre est, et etiam vidit R. P. Mabilio mundae et elevatae sine ira et disputatione. Cu-
monachus S. Benedicti, ut apparet exsuo Itinere stodi os meum, ne loquatur vana, ne fabuletur
Italico fol. 183, continet plures ac pias orationes secularia, nedetraham proximo meo, ne invitem
etdocumenta, quae licet sint forsan et aliorum aliosad vanum eloquium sed semper sim prom- ;

sanctorum Patrum, tamen quia historice tenemus ptus ad laudem, tardus ad iram. Custodi aures
illas recitasse S. Joannem Gualbertum et dicta meas, ne audiant detractionem, nec mendacium,
dedisse etiam documenta suis sociis.ut ex nostris nec verbum otiosum sed aperiantur quotidie ad
;

Historicis apparet, ideo haec sua eximia gesta, audiendum verbum Dei, ut tota die transeam in
ne in umbris amplius delitescant, rogamus sup- tua voluntate. Custodi oculos meos, ne videant
pliciter, ut hoc breve spirituale exercitium ora- vanitatem. Dona mihi timorem tuum, Domine,
tionum a me sincere collectum Theologi eximiae cordis compunctionem, mentis humilitatem, con-
Societatis tuae in lucem
edant ac benigne ad
istic scientiaa puritatem, utcoelum aspiciam, terram
Acta Sanctorum inserant sive in annotationibus despiciam, peccata odiam, justitiamque diligam
ad diem xn Julii de quo et gratias agemus sin-
; in secula seculorum. Amen. Ex Manualifol. 2.
gularissimas.
edimtu hic 64 Libenter humanissimi viri petitioni annui-
preces, qui- mus, et totius Ordinis, quem intime veneramur, de- Oratio ad Jesum.
bus S. Joan-
nes Gualber- siderio satisfacturi hasce preces et documenta hic
tus usus esl. subjungimus. Igitur D. Germani Ruini ecgraphum 67 Pie exaudibilis Domine Jesu Christe, exau- el pro uano
sic habet: Imitemur
sanctam Ecclesiam, cujus et di me indignissimum peccatorem per interventum homintim
statu.
membra sumus. Manuale pag. 1. Cum a somno et meritum beatae et gloriosae semper Virginis
evigilas,'Crucis signum >j< inlabiis impinge. Ma- Mariae Genitricis tu<e et omnium civium super-
nuale pag. 1. Ego te toto corde et ore confiteor norum. Eccleshe tuaj Catholii^e fidem auge. Pa-
etadoro Patrem et Filium et Spiritum sanctum cem tribue Papag N. et omni huic Congregatio-
trinum in personis et unum in substantia. fol. 1. ni, consanguineis quoque nostris et principibus
Oratio Dominicalis. Credo. fol. 1. Ego Joannes Christianis atque tua mihi charitate conjunctis
credo et confiteor fidem, quam sancti Apostoli etiam sua nobis munera largientibus, persequen-
praedicaverunt, et sancti Patres in quatuor con- tibus et calumniantibus nos, omnibus, qui pro
ciliis confirmaverunt. Ex Breviculo S. Joannis nobis implorant nomen sanctum tuum, vel qui
Gualberli Ms. Invoco Patrem et Filium et Spiri- pro se nos miseros apud tuam clementiam sup-
tum sanctum, ut sit super me siguum Crucis et plicare voluerunt ; nobis quoque peccatoribus re-
defendat me a malis operibus. Signaculum san- missionem et indulgentiam omnium tribue pec-
 DIE DUODECIMA JULII. 309

catorum. Infirmis salutem, lapsis reparationem, ego miser indignuscantavi, liberesanimam meam AIXIOI-.E
G. C.
navigantibus et iter agentibus, iter prosperum depeccato, et abstollas cor meum de malis et pra-
et salutis portum ; afflictis ct tribulatis gaudium vis et perfidis cogitationibus, et auferas corpus
oppressis relevationem captivis, vinctis et pe-
;
meum a servitute peccati, et repellas a me car-
regrinis absolutionem et ad patriam reversionem nales concupiscentias, et eripias me de omni
propitius concede. Ex Manuali fol. 12. impedimento sathanse et ministrorum ejus visi-
bilium atque invisibilium et infidelium tuorum,
Oratio. qui quserunt impedire animam meam. Ex Manu-
ali fol. 32.

Orationes C8 Universis gradibus, qui in fide sanctissimae

prodiversi Trinitatis in Ecclesia tua catholica communiter Oratio pro defunctis.
continentur, miserere, clementissime Deus. Pro-
pitiare omnibus in quibuscumque necessatibus at- Ne reputes, piissime Deus, peccata quiescen-
que miseriis constitutis, et universo populo tuo tium fratrum meorum, vel eorum, qui mihi con-
Christiano, quem pretioso sanguine redemisti. juncti tua charitate extiterunt, ut his, atque
Ex Manuali fol. 18. omnibus in tua fide defunctis digneris propitius
seternam concedere requiem. Amen. Ex Manu-
Oratio. ali fol. 20.

Reple corda nostra fide, spe et charitate, obe- ln tentatione immundorum spirituum consolatio.

dientia et humilitate atque patientia, et fac no-

strum rectorem secundum cor tuum, ut faciat vo- 71 Consolatur nos in tentationibus daemonia- Comolatio m
luntatem tuam ad salutem suam et nostram. cis egregius Praedicator dicens : Fidelis autem '

Amen. Ex Manuali fol. 30. Deus, qui non patietur vos tentari supra quam E
potestis, sed faciet cum tentatione etiam exitum,
Alia Oratio. * ut possitis sustinere. Quo circa sciendum est,
quia judicii occulti mensura est, et quando ten-
Tribue, Domine, qusesumus, omni sexui et uni- tationis procella prosiliat, et quando quiescat.
versae astati atque conditioni Ordinis Christiani manere
Certe, Euangelio attestante, diabolus nec
mandatorum tuorum custodiam et suorum om- in obsesso homine potuit, nec minus invadere
nium veniam delictorum et nobis miserere.
,
bruta animalia non jussus prsesumpsit. Quando
Amen. Ex Manuali fol. 18. ergo sua sponte nocere factis ad Dei imaginem
hominibus auderet, cui si potestas summa li-
eentiam non prseberet grassari, nec in porcos
ALIiE QUjEDAM PIM ORATIONES. valeret ire ? Nullo modo ambigendum est per-
missu aequissimi Judicis in electos ad tempus dia-
Oralio jrro conlemplatione coelestis patriz. bolum tentandi accipere potestatem, sed miseri-
corditer Judex concedit, quod crudeliter hostis
MonUum pro 69 Admonet nos B. Apostolus dicens Si con- : cuperet. Hinc est, quod fideli famulo de eodem
con-
ccelesti
lemplatione. surrexistis cum Christo, quae sursum sunt quse- Dominus dicit Non quasi crudelis suscitabo eum.
:

rite, ubi Christus est in dextera Dei sedens. Et Hinc Esaias tentationibus fatigatam fidelem ani-
iterum Nostra autem couversatio in ccelis est.
; raam blandis consolationibus refovet dicens Di- :

Lugeamus in hoc calamitoso itinere, quamdiu xit Dominus Deus tuus ad punctum in modico
;

exulamus a patria. Transcendamus contempla- dereliqui te, et in miserationibus magnis congre-

tionis pennulis cuncta, quae coeperunt ex tempore gabo te. Item ibi Abscondi faciem meam parum-
:

et cum tempore finiuntur, et ad illam totis desi- per a te, et in misericordia sempiterna misertus
deriis patriam mente volitemus, ad quam in tem- sum tui.
pore pergitur, sed sine tempore vivitur. Ad ac- 72 Cum ergo in tentationem ad tempus inci- F
cendenda igitur nostra desideria, hos quinque dimus, priusquam in delectationis aut pravi eon- *' quitiam
i , ^ . . , „. psalmt in ca
canamus spiritu et mente quotidie Psalmos : sensus labamur voraginem, clamemus medulh- recitandi,
Sicut cervus desiderat ad fontes aquarum, ita tus, clamemus valenter hos decantando Psalmos
desiderat, etc; Judica me Deus et discerne cau- Usquequo, Domine, oblivisceris me in finem.Ps.
sam, etc; Te decet hymnus, etc; Quam dilecta Deus Deus, respice in me, quare me dereliquisti.
tabernacula tua, Domine virtutum, etc; Voce Ps. Deus, in nomine tuo salvum me fac. Ps. Mi-
mea ad Dominum clamavi, etc. ExManuali fol. 4. serere mei, Deus, quoniam conculcavit me homo.
Post orationem Dominicam isti Psalmi sunt Ps. Domine Deus salutis mese. Ps. Deus, in ad-
suppliciter decantandi. Hi etiam in tribulatione jutorium meum intende. Ps. Eripe me, Domine,
mentem consolantur et sublevant : Usquequo, ab homine malo. Ex Manuali fol. 7.
Domine, oblivisceris me in finem, etc; Deus Deus
meus aspice in me, etc; Deus in nomine tuo sal- Ad S. Crucem Oratio.
vum me fac, ctc; Miserere mei Deus, quoniam
conculcavit
meum
me
intende, etc;
homo, etc.; Deus in adjutorium
Eripe me, Domine, ab ho-
_ .....
Adesto famili» tiue, clemens et misericors acoratioad
Deus, ut ln adversis et prospens preces exau-
crutem. .

mme malo, etc; Domine Deus salutis meae, etc. dias ,et nefas adversariorum per auxilium S.
Ex Manuali fol. 4. Crucis, quia in te passus est Salvator mundi,
digneris conterere, ut portum salutis valeant
Post modulationem Psalmorum Oratio. apprehendere. Per Dominum nostrum Jesiim
Christum, etc Ex Manuali fol. 47. Invoeo Pa-
Oratio posi
70 Liberator animarum et mundi redemptor trem et Filium et Spiritum sanctum, utsitsuper
imitimntiimi
Jesu Christe, Domine me
a raalis operi-
Deus aeterne, Rex immor- me signura Crucis et defeudat
talis, supplico ego peccator immensam clemen- bus; signaculum S. Crucis super me diebus
sit
tiamtuam, ut per modulationem psalmorum, quos ac noctibus. Ex Breviario Ms. S. Jounni Gual-

berti
 310 DE S. JOANNE GUALBERTO ABBATE.
UlTOKE berti prope finem. Crucem tuam adoraraus, Do- et perinde nullum libentius exaudit, quam te. jj
G 0. raino. et sanctam resurrectionem tuam laudamus Sub tuis ergo visceribus confugio. Amen. Ex
et glorificamus. Ecce enim propter crucem venit Manuali fol. 27.
gaudium in universo mundo. Ex Manuali fol. 48.
Ad S. Michaelem Archangelum.
Pro conservatione Congregationis Oratio.

Obsecro te, gloriosissime Michael princeps ex- S.mchaet

Oratto pro 73 Ne des, clementissime Deus.hanc Congre- ercitus angelorum, quem Jesus Dominus noster arcl *ange-
Congregatio-
gationem in dispersionem, sed conserva eam pro- ideo voluit mortalibus manifestum fieri, ut quos
pter nomen sanctum tuum. Ex Manuali fol. 31. ille de sub jugo dremoniacae servitutis, sangui-
nem suum fundendo eripuit, Tu eos ab illius in-
Oratio. sidiis angelica potestate protegas et virtute ora-
tionis defendas. Funde pro me quotidie preces
Exaudi me, clemens et benigne Deus, pro uni- tuas, ut donet mihi Dominus contra vulneratum
versis fidelibus tuis, qui nobis eleemosynas suas superbum humilitatis fortissima arma, quibus et
dederunt, nec aspicias, Domine, peccata mea, sed fortiter resistere valeam, et Domino nostro
illi

fidem illorum. qui nobis in fidem tui nominis lar- suppliciter obedire, et societatem Angelicae bea-
gitisunt bona temporalia; et tu, Deus, remuue- quam ille superbiendo perdidit, dignis
titudinis,
rator omnium bonorum, retribuere illis digneris ego obediendo operibus apprehendere valeam.
pro parvis magna et pro terrenis promissa sem- Amen. Ex Manuali fol. 27.
piterna, Salvator mundi, qui vivis et regnas in
secula seculorum. Amen. Ex Manuali fol. 3. Ad Sanctos Angelos custodes.

Oratio. 76 Adsit, quaaso, mihi beatorum Angelorum Angeioscu-

5t0
tuorum pia custodia et praesta, ut apud te pro
; ij,
s

tic vario lio- Miserere omnibus catholicis tam vivis quam me indignissimo Sanctorum tuorum agmina in-
minum ge-
defunctis, et aversos a via veritatis dignare ad tercedant. Ex Manuali fol. 13.
te convertere, ut te toto corde requirant. Et 83-
terna protectione omnes conserva, ut nullis ten- Alia oratio.
tationibus a te separentur. Et praesta ut mortuis
prosit haec oratio servi tui ad emundationem de- Angelum tuum sanctum nobis hic etjibique lar- etdefensom,
lictorum seu levigamentum pcenarum. Tu, Deus gire custodem et defensorem. Mutuam discordan-
magne et terribilis, misericors et amator homi- tibus charitatem, Infidelibus veram fidem, Defun-
num Tu ; scis quidquid singulis expediat, obse- ctis parentibus et omnibus in fide quiescentibus in-
cramus clementiam tuam, Domine, ut juxta vo- dulgentiamtribue delictorum. ExManualifol. 13.
luntatem tuam fiat nobis omnibus tam vivis quam
et fidelibus defunctis, Salvator mundi, qui vivis
Ad Apostolos Christique discipulos.
etregnas, etc. Ex Manualifol. 31.
Omnes Apostolicumomnibus discipulis discipu- Aposlolos
Oratio pro Gratiarum actione. labusque Domini mei Jesu Christi, orate pro me, Cnristique
discipulos,
ut abstrahat me Dominus a mundo, sicut abstraxit
Mtcra gra- 74 Gratias tibi ago, infinita misericordia, Do- vos, et donet mihi sequi vestigia sua vel in extre-
tiarumactw. ~ °
mme . .
, ,

Deus ommpotens, teque laudo et glonfico, mo agmine nostro. Amen. Ex

Manuali fol. 29.
qui me
de aeternae mortis interitu, de pcenis, et
hujus carnis cruciatibus, in quo affligi dignus Ad Confessores.
sum, hactenus liberasti. Tibi ago laudes et gra-
c tias, qui me de multis mortibus, de multis op- Obsecro vos, beatissimi confessores Christi at- el Conjesso-
probriis, calamitatibus et miseriis, de immanis- que Doctores Cypriane, Basili, Gregori, Atha-
:
res -

simis diaboli laqueis , de immundis desideriis nasi, Eusebi,Ambrosi, Augustine, Hieronyme,

exemptum disruptis vinculis, quibus tenebar ad- Leo, Germane, Ysidore, dignamini intercedere
strictus, perducere dignatus es ad servitium pro me peccatore, ut concedat mihi Dominus
tuum. Tibi ago laudes et gratias, qui me eripiens servare, quae docuistis, et in vestro me faciat
a jurgiorum procellis, das mihi servorum tuorum consortio gratulari. Ex Manuali fol. 30.
perfrui charitate. Quaeso, Domine Deus meus,
qui mihi usque ad praesentem horam, tuam mise- Ad S. Benedictum Abbatem.
ricordiam impendere dignatus es, dona mihi,
toto corde, tota anima, totis viribus meis exqui-
rere faciem tuam semper, et perduc me miseri-
77 Obsecro te, beatissime Benedicte, dilecte 0rat
^."fJ,;
me servo tuo, et omni sancta DeM
Dei, intercede pro
"
cors ad tam suavissimam visionem. Amen. Ex
hac tua Congregatione et pro universis sub tuo
Manuali fol. 2.
magisterio militantibus, simuletpro omni populo
Christiano, utpurget Dominus cor et actus a cun-
Oratio ad B. Virginem Mariam. ctis vitiis.
Tribuat mihi servare cuncta, quae prae-
cepitet custodire sanctae regulaetramitem, quem
Oratio ait 75 Te supplico, Virgo sancta Maria, mater me servaturum spopondi. Ex Manuali fol. 29.
Deiparam,
Christi immaculata, puerpera, stella maris
splen-
dida, regina ccelorum digna, aula Dei munda,
Pro benedictione cellarum monachorum
porta Christi conclusa, in mulieribus benedicta',
Orationes.
super ccelos exaltata. Genitrix Christi, apud Fi-
lium tuum Dominum pro peccatis meis interve- Benedic, Domine, quaesumus, cellulam istam, ct P roJ
:e
%.
nire digneris. Nullus est enim in creaturis di- ut qui in umbra alarum tuarum speramus, ab ";",„>
gnior te, quia ipse, qui creavit te, ex te natus est omnibus insidiis daemonum virtutis tuae potentia
 DIE DUODECIMA JULII. 311

Ex
Manualifol. 21. Huic cellulae, quae- AIXTORE
a tueamur.
<<. C.
suraus, Domine, praesens adesto, ut caterva dse- Ad accipiendum Corpus et Sanguinem
monum conterrita effugetur. Per Dominura no- Domini Oratio.
strum Jesum Christum, etc. Ex Manuali fol. 21.
Deus, quem nec spatia dilatant, nec brevitas lo- Domine sancte Pater omnipotens seterne Uem
, ante
corum angustat, hanc cellulam, qusesumus, prae- Deus, da mihi Corpus et Sanguinem Filii tui
sentiaa tuae luce perfunde.ut tenebrarura auctor Doraini nostri Jesu Christi ita sumere, ut me-
confusus abscedat. Per Dorainum nostrum Jesum rear per hoc remissionem peccatorum accipere,
Christum, etc. Ex Manuali fol. 21. et tuo sancto Spiritu repleri : quia tu es Deus, et
praeter te non est alius, cujus gloriosum nomen
Pro Silentio. permanet in secula seculorum. Amen. Ex Bre-
viario Ms. S. Joannis Gualberti fol. 1.

ei admonilio Scriptum est, affirmante Apostolo, quia vita

dositentio.
e t raors in manu linguae. Et iterum Linguam :
Post S. Communionem Oralio.
nullus hominum domare potest. Quod ergo do-
mare non potest purus homo, rogemus ut domet Domine, ago laudes et gratias. Custodi,
Tibi, ac poit com

Deus et homo. Ergo ad obtinendam virtutem Doraine, in me immaculatara fidem. Tibi inclino
discreti silentii, supplici devotione hos canamus cervicem. Tibi genua fiecto. Te Dominum meum,
Domino psalmos Verba mea auribus percipe,
:
cum sis unus in S_ Trinitate, confiteor. Erue me
Domine. Ps. Dixi custodiam vias meas, ut non de periculis. Tuere me in omnibus causis. Erige
delinquam in lingua mea. Ps. Doraine, clamavi me jacentem, et ea, quae explere non possum,
ad te, exaudi me, etc. Ex Manuali fol. 12. quasi sint postulata concede. Amen. Ex Ma-
,

B nuali Talem me perpetua defensione con-

fol. 9. E
Oratio ad Patrem. cede servare, qualem me fieri per aquam rege-
nerationis, Creator altissime, praestitisti, quia

OratioadSS. 78 Deus ineffabilis, institutor omnium rerum, tua gratia redemptus sum. Ex Manuali fol....,
Trinitatem et Domini nostri Jesu Christi Pater, qui eum- prope finem.
"'" '

dem dilectum Filium de sinu tuo misisti ad pu- 80 Post decursum vero totius diei spatium Quxnam
vjeces reci-
blicum nostrum suscipere nostram vitam, ut no- cum Tadl lectulos venimus dormitum, votis om-
L tanaz stnt
-*_ . j. __ .

bis donaret suam, essetque perfectus Deus ex te mbus rogemus Dommum cum Propheta dicen- ante som- .

'"""
Patre, et perfectus homo ex, matre, totus Deus tes Illumina oculos meos, ne umquam obdor-
:

et totus homo ; unus idemque Christus, pastor miam in morte. Neque enim melius mortuo
et ovis, temporaliter mortuus, tecum in aeternum dormit, qui a vespere usque ab mane obturato
vivens. Et nobis dixit Quodcumque petieritis
: ore in laudem Creatoris, non tam somno, quam
Patrem in nomine mco, dabit vobis. Obsecro te, lethargia depressus, resupinus stertit in lectulo.
ut des mihi cum eodera Filio tuo te in omnibus Verum quia contra naturam est, insomnem vi-
benedicere et glorificare quia quorum est una
;
v«re hominem, illum rogemus dormituri, qui non
substantia, unum et datum. Des etiam mihi per dormitavit neque dormiet, ut satisfaciamus dor-
illum et cum illo peccatorum omnium veniam, mientes non voluntati sed necessitati. Canamus
etmandatorum tuorum custodiam dilectionem ; propterea coram lectulo Psalmnm vi Domine, :

tuam et fraternum amorem contra diabolum ; ne in ira tua arguas me. Congruit enim et rei et
fortia arma, et erga fratres perfectam charita- tempori. Possunt tamen continuare, sicut placet
tem. Amen. Ex Manuali fol. 3. et non cedit pigritiae, Psalmum xn Usquequo :

Domine oblivisceris me in finem et Ps. Levavi ;

Ad Filium. oculos meos in montes. Ex Manuali fol. 20. A

facie impiorum, qusesumus Domine, sub umbra F
C
adlitium, Miserere, Domine, miserere, Christe, ut san- alarum tuarum nos protege, ut ad laudem tui
ctam voluntatem tuam doceas me, ut in charitate nominis resurrecturi, te super nos vigilante, se-
tua enutrias me. Tu misericordia mea, miserere curi dormiamus. Per Dominum nostrum Jesum
mihi, ut bene rogem te. Miserere, Domine, mise- Christum, ctc. Ex Manuali fol. 21.
rere, Christe, ut dignum me facias exaudiri. Mi-
serere, Domine, miserere, Christe, ut credam in Oratiopro patre ct matrc el omni parentela,
te. Miserere, Domine, miserere, Christe, ut cog-

noscam te, ut sperem in te, et ut diligam te, Dominator Domine, Deus omnipotens, qui mi- etoratiopn
ut anima mea vivat in te. Amen. Ex Manuali a " g!"'
rabilitercuncta condidisti et tua dispositione „°"^
fol. 34. creasti omnia quia prrecepisti dilectionem et
;

honorem circa patrem et matrem exhibere, ex-

Ad Spiritum sanctum. audi me misericors Deus clamantem ad te pro
genitore meo et genitrice mea.
""' Miserere s Piritus paraclitus, consolatio mea,
tnefum .
.
81 Optimum
r
Domino quinque Psalmorum pro- Quinam
llluminatio mea; miserere, j- -ii usatnti ca~
Domine Deus. Ex
,

pter tnbulationem de percepto gaudio sacrin- Ht,„ „ „.,-_ rf , ;

Manuali 34. cium. Ps. Exaltabo te, Doniine, quoniam suscepi- t-ulatione, et
fol.

sti me. Ps. Benedicam Doniinum in omni tempore.

{" ';) .,'„ ',.',.
k (

Oratio prxparaloria ad psalmum dicite no- Ma.

S. Domini Pascha. Ps. Jubilate Deo omnis terra,
raini ejus. Ps. Nisi quiaDominus erat in nobis, di-
7 ^ Donet la '---- Dominus Deus timorem et poe- cat nunc Israel. Ps. Confitebor tibi, Domine, in to-
WWoruTad
mei.
Pascha nitentiam, spem et amorem ; auferat a me fer- to corde meo, quoniam exaudisti verba auris
mentum malitias et nequitia., et donet mihi con- Igitur cum pius Dominus dixisset Invoca me iu :

tmue celebrare Pascha suum die tribulationis, et eripiam te;pro ipsa

ereptione
in azymis sincerita-
qua.rens anobis laudis debitum, subjunxit statim
tis et veritatis.
Ex Manuali fol. 2. :

honorificabis me. Ergo cum in tentationes

va-
Et
 312 DE S. JOANNE GUALBERTO ABBATE.
UTTOKE rias inciderimus, vel falsorum fratrum, vel sae- viam errorum scaiulalo gradien-
pacis, ut absquc
G. C. \ientinm daunonum, contra hostes illos divini tes, non omnis injustitia. Hos
dominetur nostri
verbi jacula intorquentes, cum illos defecisse et ergo canamus in ipso diei initio Psalmos Ps. :

nos convaluisse viderimus, mox pura nostri cor- Verba mea auribus percipe, Domine. Ps. Clamavi
dis intentione oculos manusque levantes ad cce- in toto cordemeo, exaudi me, Domine. Ps. Do-
ium in voce laudis et confessionis benedicamus mine, exaudi orationem raeam, auribus percipe
illi, qui misit de ccelo et liberavit nos et dedit in obsecrationemmeam, etc. Oratio Dominica. Cre-
opprobrium conculcantes nos ; dicamus illi con- do. Symbolum S. Atbanasii Quicumque : vult sal-
cordante corde et ore Ps. Exaltabo te, Domine, vus esse. Litaniae, etc. Et quidam versiculi ex
quoniam suscepisti me, etc. Ex Manuali fol. 9. Psalmis cum canticis, etc. Finit.
Instructio 82 Docent nos SS. Prophetae suis imitabilibus 83 An prxdictx preces sint sancti Joannis Quidnotan.
pio orntume
nmtiitiiui.
exemplis praevenire faciem Domini mane oratio- Gualberti aulographx, an ab co collectx ac ab alte- haTurccv
nibus nostris. Et David quidem Et mane ora- : ro descriptx, aut ab illo tantum 'usurpatx, hactenus
tio mea praeveniet te. Esaias autem sic Anima : me latet. Saltem ob antiquitalcm et sanctissimi Vi-
mea desideravit te in nocte, sed et spiritu meo ri usum nobis sunt venerandx. Si mihi Manuale is-

in praecordiis meis de mane vigilabo ad te. Cum tud videre contigisset, facile potuissem discernere,
his ergo tribus congruentissimis Psalmis vigilet an sil Sancti nostri autographum, cum characterem,
ad Dominum mane oremusque
et spiritus noster, propria ejus manu expressum, et instrumento anni
in ortu surgentis aurorae, ut a luce prima in ve- 1072 subnotalum, invcncrim apud Franchium lib.

sperum sint oculi ejus super nos, et aures ejus 12, pag. 489. Non ingratum fore arbitror, si pa-
in preces nostras, nostrosque dirigat gressus in leophilis lianc subscriptionem liic exhibeam.

P^ pbfoJbWcL m efactu jp
ecclesiasticus in tot erroribus seductus, ut ex illo

§ VII. Gesta S. Joannis contra Simo- vix quispiam existeret, qui in suo loco veraciter
niacos. reperiri posset. Nam alii cum canibus et accipi-
tribus huc illucque pervagantes, suum venationi
lubricae famulatum tradebant alii vero taberna- ;

Describunl TVWna providentia videlurS. Joannem Gualber- rii et nequam villici, alii impii usurarii existe-
C
stz"t~'su'
-^ ^um servasse luctuoso tempori, quod S. Pe bant : cuncti fere cum publicis uxoribus sive
mores S. Pc- tnts Damiani pag. 1, epistola 15, ad Alexandrum scortis suam ignominiose ducebant vitam, om-
bu* ^t"x'ico-
H Romanum Pontificemita deplorat : Totus itaque nesque, quae sua erant, non quae Christi, quae-
taus //, mundus hoc tempore nihil est aliud nisi gula, rebant. Nam, quod sine gemitu dici vel audiri
avaritia, atque libido ; et sicut olim trifariam di- nec potest nec debet, universi sic sub simoniaca
visus est orbis, ut tribus simul principibus sub- haeresi tenebantur impliciti, quatenus a minimo
jaceret, ita nunc genus humanum, heu pro dolor ! usque ad maximum nullus ordo vel gradus ha-
histribusvitiis servilia colla substernit, eorumque beri posset, nisi sic emeretur, quomodo emiturpe-
quasi totidem t^Tannorum legibus obtemperanter cus. Et quod est nequius, nemo tunc, qui tantae
obedit. De simoniaca autem peste ita testatur Ni- perversitati resisteret, apparebat; sed, cumlupi
colaus II, in decreto contra simoniacos, quodaLab- essent rapaces, veri putabantur esse pastores.
C beo nostro refertur tom. 9 Conciliorum col. 1010. 86 Inter rapaces islos lupos erat episcopns Flo- F
Quia igitur usque adeo haec venenata pernicies rentinus Petrus nomine, cujus sacrilegum simonix n 'i
9!"l'"',"„','

hactenus inolevit, ut vix quaelibet ecclesia valeat crimen sic erupisse tradit Andreas Januensis in simonia ''•
•

reperiri, quae hoc morbo non sit aliqua ex parte vita S. Joannis Gualberti cap. 62 Circa haec :
p^eS'
corrupta, eos qui usque modo gratis sunt a si- tempora contigit, ut quidam nobilis vir nomine
moniacis consecrati, non tam censura justitiae, Teuzo Mediabarba, pater videlicet Petri episcopi
quam intuitu misericordiae in acceptis ordinibus Florentini venit de Papia Florentiam causa visi-
manere permittimus nisi forte alia culpa ex vita
; tandi rlictum filium suum. Cui Florentini clam
eorum contra canones eis existat. Tanta quippe insidiantes tentando dicere cceperunt Domine :

talium multitudo est, ut dum rigorem canonici Teuzo, multum pretii pro filii tui dignitate Regi
r

rigoris super eos servare non possumus, necesse contulisti ? Quibus ille, utpote simplicissimus ho-
sit ut dispensatorie ad pie condescensionis stu- mo wepit jurejurando dicere Per corpus S. Sy- :

dium nostros animos ad prsesens inclinemus. Ita ri nec unum molendinum potest homo in domo
tamen auctoritate sanctorum Apostolorum Petri Domini mei Regis habere sine magno pretio.ne-
et Pauli omnimodis interdicimus, ne quando ali- dum talem consequi episcopatum. At illi hoc au-
quis successorum nostrorum ex hac nostra per- dientes alacres et avidi rem sciscitari rursus
missione regulam sibi vel alicui assumat, vel expostulant dicentes :Dic ergo, si placet tuae no-
praefigat quia hoc non auctoritas antiquorum
: bilitati, quantum summae pecuniae potuit haec
patrum jubendo aut concedendo promulgavit, sed res constare tibi ? At ille : Per sanctum Syrum
temporis nimia necessitas permittendum a nobis sictria millialibras, potestis bene scire, mepro-
extorsit. Exhis facile erudituslectorcolliget, qua- pter hunc episcopatum acquirendum dedisse, sic-
eosdcm de-
lia tunc fuerint temP ora -
ut unum valetis credere nummum. Iis auditis,

plorat B. 85 Eorumdem temporum calamitatem B. An- certi redditi tali testiraonio coeperunt haec ubique

viuTH^jrl ^ reas Sancti nostri discipulus in vita S. Arialdi pandere verba.

"''<- martyris ita graphice describit : Erat tunc ordo 87 Cum inter alios S. Joannes Gualbertus rem
 DIR DUODECIMA JULIL 313
A hanc cognovisset, statuit cutn suis sacrilegum epi- ris cupidus pro nihilo monita sancti Viri duce- AUCIORE
poiderit scopum omnibus viribus oppugnare et simoniacam bat,imo potius pertinaciter et armis et verbis G. C.
nc tandetn,
miomodo
hxresim ubique exstirpare. Qux quia fusius ac cer- omnibusquo modis, quibus poterat, se defendere iiblala ignis
simonuicus tins ab auctore coozvo narrantur, ejus narrationem nitebatur. Cumque idem venerabilis Abbas in- probntione.
episcopw
flortnlinus
hic inserendam esse censui. Is est Desiderius abbas cassum procedere sua verba videret, utraque
Cassinensis, postea Victor III, qui litem suo tem- parte populi advocata : Quoniara, inquit, verba
lib. 3 Dialogorum
pore agitatam sic exponit Quod non prosunt, veniamus ad signa.
:
Construatur
Dominus Euangelio dicit Pater raeus usque
in : rogus et igne supposito accendatur, per quem
modo operatur et ego operor, quotidie cernimus unus e nostris ingrediatur, ut utrum vera an falsa
adimpleri et antiqua novis temporibus miracula sint, quae de episcopo dicimus, Domino discer-
innovari. Haec itaque, quae dicturus sum, adeo nente, probetur. Placet utrique parti sententia.
clara sunt, ut non solum in Florentina dioecesi, Rogus mox duodecim pedum mensura construi-
in qua facta noscuntur, verum etiam in tota Tu- tur, intra quem parva seraita, qua unius tantura
scia ac in urbe, quae caput mundi est, Roma hominis persona transire posset, relinquitur;
constet esse notissima. Petrus quidam clericus quae etiam ex accensis lignis, ne ibi aliquis locus
est qui occulte data pecunia regio adminiculo in a flamma vacaret, consternitur. Interim autem
praedieta Florentina civitate Cathedram episco- dum haee praeparantur, praefatus abbas Joannes
patus accepit. Cum
denique a clericis et populo, Petro suodiscipulo reverendissimo videlicet viro,
ut episcopnm decebat, benigne fuisset susceptus, qui postmodum in Albanensi urbe episcopus or-
post non multum spatium temporis fama per dinatus est, quique etiam adhuc superest eamdem
ejusdem episcopatus dioecesim increbuit, quod ecclesiara regens, praecepit, ut indutus sacris ve-
simoniaeae haeresis peste foedatus, quod gratis stibus omnipotenti Deo sacrificium ofierret, et sic
Domino jubente accipere et dare statutum est, demum confisus de misericordiaDei, per accensi
pecunia mercatus fuerit'. rogi flammas indubitanter intraret. Qui jussis
a S. Joanne 88 Cumque tam horrenda et tam execranda Patris obtemperans, postquam sacrificium Deo
Gualberto,
ejusquedisci-
fama primitus ad religiosorum, dehinc ad aures obtulit, casulam se expolians, ad ignem venit et
imiii fuertt vulgi pervenisset, coeperunt se plures eb ejus magna voce Oro, inquit, Deus omnipotens, si
:

eppugmtus
communione subtrahere ; Romanoque Pontifici, Petrus, qui episcopus dicitur, simoniacaest peste
quaecumque super hac re cognoverant, divino fcedatus, ne ecclesia tua amplius polluatur, judi-
exardescente zelo studuerunt intimare qui epi- ;
cio sancti Spiritus tui ostende virtutem, illaesum
scoporum concilio congregato, eumdem episco- me per hunc ignem transire concede, Quod si
pum, ut rem diligenter agnosceret, convocavit. nos fallacia pleni, causa invidiae ducti hanc con-
Sed cum se synodo praesentasset, accusatoribus tra eum tulimus quaestionem, ardor istius ignis
undique acclamantibus, Sacramento sese purga- me tua gratia derelictum consumat.
re nitebatur. Cumque coram praesentibus res aJi- 91 Haec dicens, et sanctae Crucis se signaculo convietus et
quantulum agitata fuisset, datae induciae sunt, ut muniens, per medias flammas constanter ingres- ab episcopati
tnunere
per easdem forsitan inductus divinum expa- susest. Cum igitur undique essetflammis circum- depositus.
vescens judicium quod pertinaciter negabat,
, datus, ita ut a nemine prorsus videretur, et om-
humiliter confiteretur, quatenus ab aeterno non nes eum jam consumptum putarent, subito ex
removeretur altari, si ab hoc praesenti, cui mi- alia parte, Christi comitante gratia, egrediens
nistrare juste non poterat, se abstinuisset. Inter- prosilivit,- non modo vestimenta ejus, sed
ita ut
im populus in duas dividitur partes, quarum al- ne capillus quidem laesus ab igne in aliquo vide-
tera, quae amorem Dei muneribus praeferebat, retur. Sed, ut idem venerabilis vir postea refe-
Clericos et Religiosos monachos, qui contra epi- rebat, cum per medias fiammas graderetur,
scopum rem comprobandam susceperant altera, : mappula de manu ejus cecidit cumque jam pene ;

quae munera et favorem diligebat, episcopum est egrederetur ex igne, vidit se mappulam in mani-
secuta. bus non gestare, ac in ignem sibi eam cecidisse
C 89 Cum crebro igitur inter se altercaretur po- considerans, per medias iterum flammas rever-
«Ifrustra
tutmonitvs pulus, et altera alteri obstaret parti, in tantum titur etsecum mappulam extrahens reportavit.
exorta augebatur contentio, utinter se dimican- Tunc omnes, quiaderant, viso tam maximo, tam
tibus saepe etiam usque ad effusionem sanguinis obtupescendo miraculo, immensas Deo gratias
venirent. Cumque haec diutius agerentur, et neu- agentes, mox diversa pars una efiecta, praefatum
tra pars parti cederet, Joannes Reverendissimus episcopum de ecclesia pellunt qui postea pceni- ;

abbas Monasterii, quae Umbrosa Vallis dicitur, tentia ductus, mutata veste sub sanctas conversa-
saape ad hunc conflictum advocatus, tionis regula religiosam agere vitam visus est.
zelo Dei du-
ctus, suis cum monachis veniebat, qui exhorten- 92 Congruunt hxc cum epislola cleri ac populi Opinio P.
do, praedicando, divini
examinationem judicii in- Florentini, qux in Actis infra refertur cap. 8. Sed Lupi circa
tempus hu-
tentando, episcopum admonere scrupulum movet P. Christianus Lupus in De- jns iijnex
non cessabat, hic
quatenus ex perpetrata culpa pcenitentiam age cretis ac Canonibus synodorum Gencralium ac Pro- probutumis
let, et sacerdotio minime legaliter acquisito, vincialium part. 5, pag. 26, ubi sic secum dispu-
numihter cederet, nec sibi : Quaestio est, an ista epistola (ncmpe
suisque subjectis, tat cleri et
quibus incremento esse
debuerat, detrimento fo- populi Florentini) fuerit scripta ad Alexandrum
ret. Illud de Euangelio
ei saepe proponens, quo- secundum ? Affirmant et laudatus Atto, et ipsa
modo Dominus Jesus vendentes et ementes co epistolae inscriptio. Tum,Aclorum verbis,
allatis
:
urabasde templo projecerit, itasibi respondet: Respondeo.ipsamepistolam cla-
cathedrasque sub-
vertent, et aes
nummulariorumefluderit.videlicet mare aliud. Etenim paratura intraturo monacho
demonstrans, ut quicumque Spiritus sancti do- ignem exponit, et subjungit. His visis, clamor
••

"um, quod per columbam

significatur, ductus omnium in ccelum attolitur, Kyrie eleison fle-
avantia vel vana gloria
elatus, pretio acquirere bilissime pleno ore cantatur, Jesus Clirisrus
velvendere tentaverit, ab illo ccelesti templo et celeberrime utexsurgftt, causamque suam de-
asternoaltariseproculdubioeliminandumnoverit. fendat, oratur Maria ejus mater, ut hoc sibi
;

JO Sed ille nihilominus

praesentis vitae hono- suadeat, multum a viris, pluriminnque a femi-
Tomus m Julii.
 314 DE S. JOANNE GUALBERTO ABBATE
ArCTORE - nis supplicatur; Petri Apostoli nomen, quo cavillari velit , habeat responsum cx Suarezio nostro
G. C. - Siiuonem perdendo damnet, millies ingemina- tom. 1 , de Religione lib. 1 de Irrcligiositate cap.
,

- tur Gregorius Urbis praesul, ut ad suas ve-

;
2, ubi agens de petitione miraculorum sic loquitur :
,
- rificandum properet sanctiones ' ab omnibus Quod si aliquando Sancti hoc fecisse videntur,
-•oratur. - Hic Gregorius est omnino noster credendum est.id non fecisse sine speciali Spiri-
Gregorius septimus, et ista ejus sanctio est om tus sancti impulsu, ut de Abraham dixit D. Tho-
nino prasens decretum, quo vetuit audiri ac per- mas, et de Elia mihi videtur esse indubitatum.
cipi divina Officia palam Si-
episcopi aut clerici Et idem credo.quotieslego aliquos sanctos viros
moniaci. Quapropter haecignea probatio non sub petiisse a Deo signum aliquod publicum ad con-
Alexandro fuit facta, sed sub Gregorio septimo. fundendum aliquem hsereticum, aut veritatem fl-
Etita affirmat accuratissimus scriptor Berthol- dei conflrmandam.
dus presbyter Constantiensis ecclesiee.
refutatur 93 Dum singula heec ejus argumenta examino,
infirma admodum
esse sentio ad evertendam Flo-
rentinx epistolx inscriptionem, antiquitatis auctori- § VIII. Quid sentiendum sit de miraculo,
tate atque potissimum B. Andrcee Strumcnsis abba- quod Gregorio VII, S. Joannem Gual-
tis testimonio suffultam. Irnprimis in Bertholdo bertum reprehendere volenti, contigis-
Constantiensis ecclesix presbytero nullum hactenus
se narratur.
verbum reperire potui, quod P. Lupi opinioni fa-
veat. Dein non video tam solido fundamento niti,
quod satti rotundc pronuntiat Hic Gregorius est :
TVorfws hic occurrit plusquam Gordius, quem sol-
Prqponitur
omnino noster Gregorius septimus, et ista ejus I* vere non valeo, scindere vix audeo. Ut autem aiWcuUaa
sanctio est omnino praesens decretum. Nam pree- nodi implicationem lector clare videat, breviter eam
tervaria argumenta. quee ex S. Joannis Gualberti hic preemitto. Beatus Andreas num. 68,
B. Atto et E
obitu et Gregorii septimi electione contra hanc sen-
num. 49, narrant in Actis infra dandis, Grego-
tentiam formare possem, unde, qnacso, constat, Ore- rium VII, cum adbuc archidiaconus esset, venisse
gorium VII tunc viventem hiccompellari? Cum hic ad S. Joannem Gualbertum, ut eum jyrsemeditatis
Christi, B. Virginis ac S. Petri auxilium implo- ad injurice speciem verbis objurgaret , atque ila de
relur, nonne satis probabile est a Florentinis S.
illius experimentum caperet; verum, cum
virtute
Gregorium Magnum sanctissimum olim Vrbis
,
ad eum accessisset, omnium dicendorum ita fuisse
prxsulem, et accrrimum simonise oppugnatorem in- oblitum, ut ad ejus conspectum obmutuerit; quam
vocari, ut defendat sua contra simoniacos decreta, insolitam obmutescentiam habuit pro miraculo, quo
quse plurima edidit, ut videre est in ejus Vita ad Deus Viri sanctitatem comprobare vellet. Contra ve-
diem xn Martii in Actis nostris illustrata, et apud VII (ita hic tantisper juxta com-
ro ipse Gregorius
Baronium, Labbeum aliosque? Omitto hic alia, qus munem opinionem loquorj in epistola ad Monachos
P. Lupus congerit, ut probet hoc miraculum sub Vallumbrosanos asserit, S. Joannem Gualbertum
G-regorioVII contigisse. Inter alia operose osten- numquam
dit, Petrum Igneum non ab Alexandro, sed a Gre-
corporeis oculis a se visum fuisse. En
apertam contradictionem nodum,
mihi quidem
et ut
gorio in Cardinalium numerum fuisse adscitum,
hactenus videtur,insolubilem.Priusquam variorum,
quod nemo negat. Sed quid hoc ad rem ? Nihil enim qui hxc duo pugnanlia conciliare conatisunt, senten-
impedit, quo minus id sub Alexandro II contigerit,
tias exponam, juvat hanc epistolam hicinserere,
quia
et postea Petrus Igneus a Gregorio VII Alexandri
non parum ad Sancti nostri gloriam confert. Exhi-
successore ad Cardinalitiam dignitatem sit evectus.
bent eam Andreas Januensis in Vita apud nosmanu-
Respondetur 94 Pluribus opus esset, si hic locus postularet,
cuidam Gal- 82 Baronius in Annalibus Ecclesiasti-
scripta cap. ;

discutere hanc
igneam S. Petri probationem, quam
lo, hanc cisadannum Christi 1073 ;MabilloniusinAnnali-
gneam pro- modernus quidam hypercriticus inLegenda suaGal-
bus Benedictinis tom. 5, ad eumdem annum 1073
balionem
lica nimis audacter more suo libereque carpit, vocans
temere car- Labbeus tom. x Conciliorum col. 307, aliique, qui
penli, audax facinus, quo monachus Deum tentare au-
C
concilia et Pontificum epistolas collegerunt. F
sus est. Deinde acsi S. Joannem Gualbertum ab
97 Prsemissa consueta hac formula Gregorius : orla ex Ut-
hac culpa eximere vellet, imperite addit Nobis qux
: episcopus servus servorum Dei, clericis, Mona- leris,
sufficit Sanctum nostrum in hoc facto nullam Gregorio Vll
,
chis (apud Baronium additur ac religiosis laicis) mlscritmntiir
partem habuisse, praeter orationem, qua Deum
disciplinam sanctae recordationis Joannis Gual

V iet tt lil
nl , t
a SCaDda1
?'
qmm k* C
qU ° d
7 ^
berti abbatis irai tantibu S> salutem et Apostolicam

df n! ;•
tt 7 TT\ T
U COmndit
'
benedicti
m ° riaJ
°^m
6Umdem JoaMem
;
sic incipit : Licet venerand* me-
,„n?Z% tlT T°\ '
P atre ^ vestrum corpo-
nonne ean S. Joannes utpote

ZILtZirTr 17
l
f", abbas etPetri

^'
super-

hanctgneamprobahoitemprohibucnt.utpotiusejus-
^ Ut
reis oculis non viderimus quia tamen fldei ejis

P UritaS in Tusci * Partibus^mirabiliter resplen-

multum eum amore dileximus ad
S"«ZT« t r
f l

J- ??
^
PPe"

7™'T,^™ °° Q '
duit,
SaDCte c
tat ° reS eSSe
°— tionis studium
DOn ^bigimus, ut vigor rectitudinis
quam4
cujus
vosimi-

stua u rnZ \ ' '

e
^" SUPP,° ° aCeendatur P er
S1
™tra ad extirpandam de agro Dominico ziza-
quem unnf
'
auem n.
uniB eP nostris ingrediatur. Ac przterea : niam solicitius invidlet attentiusque ferveat,
Petrosuo discipulo... praecepit, ut... confisus
de paterna? vobis exhortationis verba impendimus.
misericordiaDei, per accensi rogi flammas
indubi- Vos itaque, dilectissimi, in quantum humana pos-
tanterint raret. An hic nil preeter preces,
quas S. sibilitas permittit, vitam illius sequentes, etvere
Joannes Gualbertus pro Ecclesia fundebat?
filios ejus heredes simili vos conversatione pro-
eleapeculia- 95 Multis Sunctorum exemplis id factum defen- bantes, viriliter agite et confortamini in Domino,
ri S. Spiritus
imputsu
di posset ;
sed cum polissimum ad Petrum Igneum
fa- et in patientia* virtutis ejus documenta sancta- •
nlias poten-
cta suppnni- spectet, fusius de eo disceptari poterit in
lur. Supple- rum Scripturarum, quibus haereticorum argu- tia
mento Februarii, ad diem 'ei sacram, ejus mensis
menta destruuntur, et fides sanctae Ecclesiae de-
vni, quoniam jam de cultu iltius sufftcienter
ex Of- fenditur , contra membra diaboli, quae diversis
ficiis propriis Florentinis constat. Interim si quis machinationibus Christianam religionem conan-
 DIE DUODECIMA .IULII. 315
tur evertere ; mens vestra quotidie meditetur, et num. 13 doluimus, praeclarum ejus opus de S. ai crorik

ea, qua solet, libertate in malorum confusione Joannis vita modonuspiam reperiri. Sicut tamen G. C.
erigatur : eos vero, qui in vobis confidunt, et S. Arialdi martyris Vita, ab eodem conscripta et
consiliumreligionisvostrae sequi disponunt, more a nobis daiida xxviu Junii, feliciter hoc seculo
praedicti Patris vestri suscipite, et de his, qnae emersit in lucem, ita speramus illam quoque ali-

ad salutem eorum pertinerevidentur, sanctis ex-
hortationibus instruite, ut non solum vestra, sed
et vos sequentium circumpositi populi conside-
rantes sancta opera, glorificent Patremvestrum,
qui in ccelis est. Nos autem ipsum amorem, quem
patri vestro et vobis olim impendimus
nostros spiritus rexerit artus, exhibere desidera-
mus, ettanto quidem deinceps majori vos carita-
te fovebimus, quanto vos in divinis negotiis fer-
cunde prodituram e tenebris, priusquam sub ma-
nus nostras veniat Julius. Iste autera Andreas,
vivente adhuc Sancto fundatore, florebat, in ex-
pugnandis Simoniacis B. Arialdi raartyris apud
Mediolanenses adjutor fidelis anno mlx. S. Atto,
, donec sicuti jam vidimus ad ejus natalem, xxn hujus
mensis Maii, mortuus anno mclv et circa mlxx
primum natus. nulla ratione potuit viventis San-
cti discipulis adnumerari sed sua accepit exillis,
;

ventiores esse probabimus.quibus non solum spi- ac nominatim ex B. Theuzone, uno ex primis,
rituale, sed et seculare, si necesse fuerit, auxilium, qui usque ad annum mxcv dicitur vitam propa-
Deo adjuvante, ministrabimus. Vos igitur omni- gasse, ac nonnulla de vita sancti Patris man-
potentem Dominum exorate.utipsevireset facul- dasse litteris.
tates Nobis tribuat, quatenus suscepti regiminis 101 Hic vero Theuzo, prout ejus verba alle- dissolvere
importabile pondus possimustolerare, et sanctam gantur ex veteri traductione Italica anni mcclx, conatur,
nondum vina
Ecclesiam in statum antiquae religionis reducere. existente in Archivio Vallumbrosano, non Hil- Vita per B.
Valete. debrandum, sed Gregorium Cardinalem nominat, Andream
scripta.
Didaeut 98 Jam referam conatus variorum, qui implexum cui res superius narrata usuvenerit pro quo si ;
Frnncltius
hunc nodum solvere voluerunt; an satis feliciter, Hildebrandum, S. Atto constituit, ratus per an- E
difjicuUatem
solvere judicet xquus lector. Didacus Franchius , hujus ticipationem vocari Gregorium, ex propria id
B contradictionis difftcultatem cernens, omnem sese in fecit conjectura, eaque minime solida, cum Gre-
partem torquet, et, ut hxc duo contraria aliquo sal- gorius Papa profiteatur, quod sanctum corporeis
tem modo conciliare videatur, ait in historia Vitx oculis non viderit umquam. Alphonsus quidem
Gualbertinx lib. u, pag. 428 el 429, praemedita- Ciacconius in Vitis Pontificum et Cardinalium,
tum objurijatorem in Sancti conspectum non venis- ejusque recognitores amplificatoresque Victorel-
se ; sed cum prxordinata verba privatim apud se re- Ius, Ughellus, Oldoinus pro anno mlxiii, in quem
coleret, eorum penitus oblitum fuisse. Prxterea gra- incidisset congressus iste cum S. Joanne, nullum
lis adstruit, Sancti conspectum et affatum postea nobis exhibent Cardinalem Gregorium. Sed cum
Hildebrando negatum fuisse, eo quod Sanctus soli- certum sit, multos ab
medio isto aevo praeter-
iis

tudinis ac Itumilitatis amans magnatum colloquia missos, quorum notitiam non fuerunt assecuti,
vitare,omniaque negotia per internuntios aut litte- quod vel sola Supplementorum identidem adjun-
ras conficeret. Asserit tamen, Hildebrandum hoc ctorum copia probat, nihil obest, quo minus co-
oblivionis prodigio motum tantam concepisse de Viri
, gitemus, sub Alexandro Papa II, inter Cardina-
sanctitate opinionem, ut maximus inter utrumque les revera fuisse Gregorium aliquem, necdum
firmatus sit amor. Ut ostendat id fieri potuisse cilat aliunde notum quod centum post annis non dis-
;

in margine ex S. Augustini epistola 105, hxc ver- cernens S. Atto, male supposuerit Hildebran-
ba Quamvis nos non videamus oculis carnis,
: dum Cardinalem, dictum in Pontificatu Grego-
animo tamen in fide Christi, in gratia Christi, rium. Quamvis hic error a B. Attone post centum
in membris Christi tenemus, amplectimur, oscu- annos facile committi potuerit, eumdem tamen B.
lamur. Andrex scriptori coxtaneo tribuere non ausim quod
;
Irustru nili-
tur. 99 Hxc quantumvis veterum testimo-
explicatio, etiam non facturum fuisse arbitror Papebrochium,
nio destituta, utcumque toleranda esset, si sola B. maximum antiquitatis xstimatorem, si prxclarum,
c Attonis verba attendamus, quibus non diserte expri- ut ipse vocat, B. Andrex opus inventum fuisset,
mitur Hildebrandum, poslea Gregorium VII, ad antequam S. Gregorii VII Vitam illustraret.
S. Gualberti conspeclum aut colloquium pervenisse. 102 Aurelius Casari monachus Vallumbrosanus, Aurelius Ca-
Sic enim habet num. 49 : Cum eum dure increpare infra sxpe laudandus, difficultatem perrumpere alia sari in expe-
dicnda ca-
disponeret, praaordinata ,
quae dicere putabat tentat via in litteris ad Papebrochium datis 27 Fe- detn diffictU-
tate taborat
oblitus est verba. Qua ipsius perfectione sic ab bruarii anno 1692. In suam proponit senten-
iis ita

eo comperta, deinceps tantus inter utrumque tiam Praevio hoc oculato scriptore (de B. Andrea
:

firmatus est amor, quantus inter amicos carissi- loquitur) haud pauca corrigenda sunt in aliis. qui
mos, et uterinos solet esse germanos.At explica- post ipsum de Vita sancti Johannis Gualberti
tionem hanc qualemcumque non dedisset Franchius, scripserunt; et proecipue opinio illa, quae mordi-
ut existimo, si Vitam a B. Andrea scriptam legis- cus tenet, Gregorium VII sanctissimum, et Pon-
set. Namjam, detecto hoclhesauro, hxc opinio ma- tificem maximum corporeis oculis sauctum P. Jo-
nifesti erroris convincitur, cumB.Andreasexpresse hannem Gualbertum non vidisse. Hunc, quaeso,
af/irmet, prxdictum objurgatorem ad S. Viri intui- intueatur auctorem. Tenebras enim suas excu-
tum mentem mutasse. Verba ejus hxc sunt num..Q8 tiet, et veritatis lumen apprehendet. Quid ad hasc
De Domno GG. VII Apostolica? Sedis PP., qui Domnus Andreas Januensis, qui primus (utputo)
cum archidiaconatus in eadem Apostolica Sede epistolam illam Apostolicam Licet venerandae:

officium gereret, ob illius patientiam coraproban- memoriae, etc. ad Monachos Vallis Umbrosae sub
,

dam, eura dure increpare curabat. Mox ad ejus nomine Gregorii Septimi vulgavit ? Non Grego-

intuitum mutavit mentera, ac praeordinata, quoe rio VII,sedpotius alicui summo Pontifici proxi-
se putabat dicere,
oblitus est verba. me subsequenti (quidni Victori III, potius Urba-
1'upcbra-
''"" noili,,,, 100 Papebrochius noster tom. vi Maii in Com- no secundo) est inscribenda; quia ex V. Ilfecilius
'"<"<Lm„ U „ menturio prxvio ad vitam
inoUo
S. Gregorii VII num. quidem efficitur septimus. In antiquis Mss. pone-
32, ita rem intricatum expediie itilitur ; Egiraus batur tantummodo initialis, uti in Decretalibus
de B. Andrea, jam nominato , die x Martii et saepissime et in calce hujus lucubratiuneulae, utj

T.
 316 DE S. .IOANNE GUALBERTO ABBATE.
Ul.t«KE T. Razzolensis, hoc est Theuzzo abbas Razzolen- H.-ec namque a venerabili viro abbato Rodulfo
G. C. sis. Ipsemet Urbanus sic notatur in quadaru sua Passinianensis ccenobii , qui tunc ibi aderat, sae-
epistola Rudolpho abbatiVallumbrosano directa: pius audivimus, atque de tali teste dubitare nihil
V Apostoltc», etc. R. VallumbrosanoM.Camal- debemus.
duleusi. V. Vrbanus R. Rustico. M. Martino
Caiualdulensi. Per simplicem ergo initialem, et
numerum Pontificum V, et II, quid mirum si se-
§ IX. De serie chronologica vitae S. Joan-
ptimum collegerat Andreasa S. Ambrosio, sicque
putarat Gregorii septimi fuisse epistolam illam nis Gualberti referuntur opiniones, et
:

Licet venerandoe memoriae ? manifesti errores refelluntur.

scd Andrea 103 Exposita hac sua opinionc sic pcrgit: Miror
Januensi ad-
scritiil Irau- Januensis calliditatem. Asserit, se sancti Patris
dem. collegisse vitani a BB. Andrea et Attone. Isti, ut Nequaquam mirum est, auctores circa chronota- Msputalur
claret.demiraculoso amore.qui firmatus me- auol annis
est, xim Vitx Gualbertinx in varias abiissc sen- S. Joannes
diante sibi ad invicem intuitu et collocutione in- tentias, cum anliquissimi vitx scriptorcs rcs ab illo Gualbertus
ter beatum Gregorium VII et B. JohannemGual- gestas chronologice non digesserint. Hinc, ut opinor, vixerit,

bertum, apertissime tractant ille vero ne ver- ; recentiores maxime sibi probabilia fabricarunt sijstc-
bum quidem. Invenerat hic (suspicor) epistolam mata, qux liic expendenda propo-
eruditis lectoribus
illam anonymam, aut saltem corroso pene nomi- nemus. Vallumbrosani moderni asserunt, S. Patrcm
ne, suoque cupiebat inserere operi j contradictio- suum ad xtatem 88 annorum pervenisse, atque adeo,
nem videndo haeret ; sed titillatione quid novi fe- cum communissimam historicorum sentciitimu
juxta
rendi ductus quid excogitat? Miraculum penitus mortuus anno 1073, natum esse anno 985. Hanc,
sit
expungit, et in apocrypham scripturam commu- opinionem oppugnal Guido Grandus in Dissertatio-
tat. Tum circa hujus miraculi titulum, in opere B. nibus Camaldulensibus Lucx anno 1707 impressis,
Andrex relatum, notat sequentia : Haud ignoret et cum Breviario Ro^nano facit S. Joannera Gual-
Eruditio Vestra verba haec « Capitulum de Dom- bertum decem annis juniorem, Dissert. 2, cnp. 4,
* no Gregorio VII Apostolicae Sedis Papa » ut num. 14 ita scribens Omitto aliud argumentum
:

in Vita infrascripta patet, rubeo esse scripta co- ex setate ipsius S. Joannis Gualberti petitum, de
lore, et hoc singulare esse unacum fere omnibus quo vetusti omnes auctores meraorise prodide-
initialibus litteris paragraphorum in toto prae- runt, quod et in Breviarii Lectionibus habetur,
dicto manuscripto et exarata eadem antiquissima anno videlicet mlxxiii, aetatis suse lxxviii, Deum
manu. adiisse. Quinam sint illi vetusti omnes auctores,
104 ATon omnino displicet mihi curiosa viri cru- nescio. Ego saltem in antiquis Vitx scriptoribus,
diti observatio : facile namque fieri potuit, utAndreas de quibus supra, determinatam sancti Senis xtatem
Januensis, non per fraudem, saltemper errorem,
si hactenns non reperi.
ex V. II, id est Vrbano II, collegerit VII, ac per 107 Idem Grandus, deducens ex co incrcdibilc ct niter vii-

consequens putarit hanc epistolam non posse esse rias senten-

,
consectarium, sic prosequilur
Frustra vero Dida- :
lias eligilur
nisi Gregorii VII, cum circa illa tempora non fue- cus Franchus in prsefatione suae Historiae con- opinio Bre-
rit alius Romanus Pontifex numero nominis sui tendit, S. Joannem Gualbertum lxxxviii annis vinrii Roina-

septimus. ldem dici potest de V. III id est Victore vixisse, ut recens unius seculi opinio invexit, et
III, ex quo Andreas Januensis, omissa unitate effe- Chronici in Archiepiscopatu Florentino servati
cerit VII, putans scriptoris negligentia, ut sxpe fit, fidem elevare nititur, ubi legitur, Monasterium
I redundare, cum tum temporis etiam nullus fuerit S. Miniatis anno mxiii sine abbate et sine ullo
Romanus Pontifex nominis sui numero octavus. monachorum collegio velut derelictum jacuisse.
Hxc non improbabiliter dicunlur ; sed utinam D. Ex quo loco optime intulerunt prisci Vallis Um-
JoannesAurelius Casari solide ostenderet, Andream brosae scriptores non nisi longe post annum
;

Januensem fuisse primum, qui hanc epistolam pro- mxiii, potuisse Joannem in dicto monasterio ad
duxerit! Quod de more scribendi nomina initialibus monasticem admitti. Dolendum est, hic ilerum non
lilteris addit, non nego at probatum cuperem, Ro-
; nominari priscos illos Vallis Umbrosx scriptores,
manos Pontifices solitos fuisse inilialibus nominis sui qui obscurx huic quxstioni magnam lucem adfer-
litteris eliam numerum addere. Hxc duo si liquido rent. Joannes Croisetus noster in Exercitiis Piela-
demonslrala viderem, majoii cum confidcntia judi- lis, nuper Lugduni editis, quibus inseruit quotidianas
cium ferrem. Sanctorum Vitas critice, ut ait in prxfatione, exa-
\oslrum dc 105 Nunc tamen, ut dicam quod sentio, arbitror minatas, assignat S. Joanni Gualberto tantum 74
ea rejudi-
lianc epistolam Licet venerandae memoriae, etc,
cium. :
vitx annos. Hanc ejus sententiam etiam alii quidam
Gregorio VII abjudicandam esse, quamvis Baronius, tuentur Galli. Nos, venerandx antiquitatis auctori-
Mabillonius, Binius, Labbeus aliique Conciliorum tate destituti, certum de hac re judicium ferre non
collectores eam ipsi adscribant. Nam forte hi omnes possumus ; sed in dubio opinioni Breviarii Romani
ex eodem fonte, id est Andrea Januensi hauserunt, adkxrere malumus.
et alii alios secuti sine maturo examine eam Gregorii 108 Recenlior Gallus anomjmm in Historia Or- Alitpu ex
VII esse bona fide crediderunt. Ad ita opinandum dinum Religiosorum et Militarium tom. 5, pag. fatso siippo-
sito nnji'-
me impellit auctorilas Beali Andrex scriptoris syn- 301, scriptores aliquot Vallumbrosanos proprio, ut mentaiUur
chroni, cujus hxc sunt diserlissima verba contra liu-
: Cap. de aiunt, mucrone jugulare conatur. Si, inquit, An- lumbrosanos
Domno GG. VII Apostolicse Sedis PP. U i cum dreas Januensis, Eudoxius Locatellus, Didacus riptori' s -

q \i

archidiaconatus in eadem Apostolica Sede offi-
cium gereret, ob illius patientiam comproban
dam ,
eum dure increpare curabat.
mtuitum mutavit mentem, ac prseordinata, quae
se putabat dicere, oblitus est verba. Qua ejus
perfectione ab eo ita comperta, tantus deinceps
mter utrumque firmatus est amor, quantus inter
canssimos atque utennos solet esse germanos.
Franchius dicant S. Joannem Gualbertum octoge-
narium obiisse, consequenter concedere debent.
Mox ad ejus eum natum esse anno 993. At fallitur bonus vir el
cum umbris a se ficlis pugnat. Auctores enim illi di-
serte asserunt, S. Joannem Gualbertum octogesi-
mum octavum xtatis annum attigisse. Nec multo me-
liusconlra Franchium argumentatur Guido Grundus
Dissert. 2, cap. 4, num. U,sic inferens Unde si :
 DIE DUODECIMA JULII. 317

anno Miri (juxta Franclii hypothesim) Joannes prxdictum Ouidonem Grandum tota dissertatione AIT.rOP.K

monachus factus esset, octennis seculum reli- secunda. Ut autem de argumentis ejus dicam, quod G. C.

quisset quod perridieulum est, quia profecto

;
senlio iis expensis mihi videtur necesse, ut Val-
;

armis idoneits et militari disciplina instructus, lumbrosani, aut Florentinorum episcoporum Calalo-
post veniam hosti ob reverentiam S. Crucis in- gum corrigant, aut Attoni simoniacam labem asper-

dultam, se religioni addixit. Attcqde, obsecro, mi gcre desinant, aut deniquc ordinem suum serius
Grandc. Id recte scquerelur, si Franchus tuam de institutum faleantur. Nam, qux rem Dida-
in hanc
xtate S. Gualberti sententiam. ndmilteret. At ille cus Franchius lib. 4, cap. 69, ad marginem ex
eam pernegal ; contenditque (an recte, non dispulo, corrupto Joannis Subdiaconi Aretini catalorjo notat,
in-i- iiil rcm S. Patrem suam 88 annis vixisse
facit) nec nominibus nec temporibus conveniunt, ut cuivis
adeoque, anno 1003, Joanncs monachus factus
si manifeslum fiet legenti Vitum S. Zenobii editam

esset, sequitur in Franchi hypothesi, eum nonocta- apud Surium die 25 Maii. Interim ego hujus litis
vo, sed decimo octavo xtatis anno seculum reliquisse, judex esse nolim.
ut cuilibet annorum ealculum subducenti patebit. 111 Aliam Gualbertinse Vitae seriem texit Joan- Chronotaxis
Mabillonii
Nunc ad alia Vilec illius lempora procedamus ncs Mabillonius in Annalibus Benedictinis tom. 4, circa vitam
Commnnem 109 Scribunt passim Vallumbrosani, S. Patrem ubiadannum Christi 1028, sic scribit Forte is sit : S. Joannis
yallumbro- Guatberli.
suum, cum esset octodccim annorum, reliyiosam Joannes Gualbertus, qui hoc ipso tempore ad S.
sanoruni
chronoto- vitam in monasterio S. Miniatis amplexum esse, ac Miniatis monasterium se recepit. Certe vix posl
giam imim- post quatuor annos inde discessisse ad eremum Ca- hoc tempus in quo nunc sumus ejus conversio
, ,
gnal Oiiiiln
Grnnitns maldulenscm, tandemque post annorum mo-
aliqttot differri potest quippe qui post annos decem
;

rum jecisse Ordinis sui fundamenta nempe circa

; abbas electus, in Vallis-Umbrosae solitudinem
annum 1015, vel ctiam 1012, ut alii volunt. Con- secessit, ubi prima sui Ordinis jecit fundamenta.
tra hoc eorum systcma fuse et acriter insurgit lau- Postea ad annum Chrisli 1038, ita narrat Paulo :

datus G-uido Crandus, monachus Camaldulensis, in ante hunc annum Joharmes Gualbertus e sancti
opere jam aliquoties citato, cx quo nonnulla hic Miniatis monasterio discessit, secessitque in Val-
carplim dabimns. Sic disputat dissertatione 2, cap. lem-Umbrosam, ubi Congregationis suae funda-
4,num. 4 Quod autem Didacus Franchus.et cum
: menta jecit. Certe illic nullamdum habebat eccle-
eo nonnulli ex Vallumbrosanis scriptoribus ne- siam hoc anno, cum Imperator Conradus una
gotium Uberti abbatis et Athonis episcopi ad cum uxore sua Gisla Augusta, et filio suo Henrico
annum mvii referant, et consequenter Joannis rege, ejusque conjuge Cunihilde Florentiam ac-
conversionem quadriennioante, nempe anno miii, cessit. Quod ubi rescivit Imperator, id sibi hono-
ejusdemque Joannis Gualberti ad Camaldulensem reservatum existimans, ut sanctis illis
ris ccelitus
eremum adventum anno mviii statuant, et in Fratribus subveniret, vacante postmortem Jacobi
Aquebellse, seu Vallisumbrosae eremum ingres- dicecesani episcopi Fesulana ecclesia, Redulfum
sum circa annum mx
omnino commentitium
; id Patherbrunnensem praesulem, quem alii Rotho-
est; aeque ac fietitius ille, nescio quis Atho pri- nem vocant, Vallumbrosam consecrandi oratorii
mus, ante illum, qui ab anno mxxxii Florentinam causa misit. Heec omnia ex litteris Ittee abbatissx
cathedram tenuit, arbitrarie positus ad ejusmodi se didicisse affirmat.
hypothesim tuendam, majoremque vetustatem 112 Circa Oratorii hujus consecrationem Guido Cuido Gran-
dtts disceptat
suae familioe initiis frustra conciliandam. Nam Grandus Dissert. 2, num. 12, observat sequentia quo tempore.
:

is alter Atho, qui anno mvii Ecclesiae Florenti-
nae prsesideret, aliunde prorsus ignotus est, atque
nullis monumentis celebratur, sed, attentis se-
quentibus monumentis, omnino expungendus esse
convincitur, totumque illud chronologicum syste-
ma vel ex eo refellitur, quod annis praedictis Mni
et mvii ne quidem ullum monachorum collegium,
nec abbas ullus apud S. Miniatis ecclesiam resi-
debat, sed anno dumtaxat mxiii cura Lamberti
(Ildebrandi voluit dicere) Florentini episcopi, re-
staurata fuit venerabilis illa basilica, et monachi,
a quibus pridem deserta fuerat, illuc revocati.
Frustra vero nonnulli Ordinis hujus Vallumbro-
sani scriptores post Didacum Franchum Hist. S.
Joan. Gual. duplicem consecrationem
lib. 5,
Oratorii distinguunt, alteram anteriorem anno
mxiii sub Henrico I Imperatore, alteram sub
Conrado II. Unde totius instrumenti Ittae sensu
corrupto, et Henricum Conrado substituunt, et
pro Gisela ejus uxore Chunegundem legunt, et
pro Rodulpho Pavivronensi episcopo, ad conse-
crationem misso, Menvercum ejus antecessorem
subrogant, tam nullo penitus fundamento, quam
casso prorsus labore Franchus enim mutila ci-
;

110 Postquam hanc suam asserlioncm variisau- tat in margine verba Ittse abbatissae, subtracto
thenticisinstritmcntis ex Ughello adductis, argu- Rudolphi nomine, hoc modo. Imperator diri- >•

mentisque inde formatis probavit, sic pcrgit num. 9 gens Pavibronensem dignum Deo prwsulem
Denique cum solo Athone illo, qui ab anno citatque instrumentum Ittse abbatissae de anno
MxxxnfloruitAivebat Ubertus simoniacus abbas, mxxxix, quod certe Rodulphum exprimit eum- ,

cui anno mxliv, Athone sedente, privilegium que a Conrado missum, non ab Henrico fatetur.
quoddam largitus est Benedictus IX Papa apud idque post Jacobi Fesulani episcopi mortem
Ughellum pag. 82, cujus initium est " Dilecto : adeoque anno mxxxvii, non mxiii; et quidem de
• filio Oberto venerabili abbati monasterii S. prima, non de secunda consecratione. Nam ad
« Miniatis Florentini suisque successoribus per- illud usque tempus sine ecclesia moratos mona-
" petuam in Domino salutem. Valde bonus vi- chos docet.
« detur, etc. « Itaque non modo episcopi Athonis, 113 Qui vero rem hanc ad Henricum referunt, et sttb quo
Imperatore
sed abbatis etiam Uberti tempus conspirat, ut ut B. Theuzo in vita S. Joannis cap. 10, Xstntes conseeratum
hanc Joannis Gualberti ad Camaldulensem ere- Perusinus in eadem vita pag. 43, et S. Atho pa- sittiratorium
rallis lm-
mum profectionem ad annum mxxvii, .imo circa riter in vita cap. 22, intelligendi non sunt de lnvsa.
mxxxvi, factam putemus. Deinde sttam senttntiam Henrico I sed dell, qui Conradiipsiusnliuscrat.
ex Ittee Abbatissx donalionc, oratorii Vallumbrosani jamque regis titulum ohtimierat, e< patrem in Ita-
consecratione ac Thcmonis eremitx ectate confirmat. liam comitatus est, utex verbisIttajsupr.Trelatis
liquet, omnesque historici consentiunt. Pnde a
Quee si omnia adferre vclim, nimium excrescet hic
Piraraphus.Quilibetcuriosusealegerepoterit,apud S. Athone loco citato rex. non I.mpeiutor di-

citur,
 318 DE S. JOANNE GUALBERTO ABBATE.
AICTOKE citur, ejusque eonjux non August.£ sed regin.e decennium Quare id alteri
contigisse velit, nescio.
G. C. titulo distinguitur. Erat vero hsec non Chune- me decarnendum ralinquo. Ughellus agens
peritiori
gundis sed Ghtjneildis regis Daniaa Chanuti fi- de Regembaldo episcopo Fesulano, qui mortwus esl
lia, quae paulo post peste consuuipta obiit. Nullus anteannum 1028, Yallumbrosanam Congregationem
auteru vetustiorum auctorum duplicem Oratorii facit antiquiorem ; et ita indeterminate loquitur
consecrationem distinxit priorem sub Henrico : tom. 3 Italiee sacrx col. 283
Hujus episcopi tem :

per Menvercum, posteriorem sub Conrado per poribus Fesulae' funditus excisae sunt, una cathe-
Rodulphum, ambos Paderbornenses episcopos ; drali excepta, anno mx. Illustravere Regembaldi
sed tantum praeter primam Oratorii consecratio- optimi prassulis pontificatum data in ipsius dioe-
nem ab eo episcopo, quem Imperator miserat cesi Ordini Vallumbrosano a Joanne Gualberto
(Rodulphum scilicet) factam, narrat S. Attho nobilissimo Florentino cive, ac religiosae sancti
cap. 22 laudato, Oratorium ampliatum, conse- Miniatis domus Benedictinae familiae monacho-
cratum rursus post aliquot annos fuisse ab Hu- rum initia. Attendat hic lector ad monastcrii S.
berto S. R. E. Cardinali S. Ruffinre ; aliam certe Miniatis cxordium, illudque cum supra dictis con-
consecrationem (si qua? ex hypothesi Didaci ferat.
Franchi praecessisset) eodem loco non praeter- 116 Ad Ughelli opinioncm proxime accedunt '1(1 indeler- :

missurus. Episcopum caiholicum ad Vallis Umbro- Onuphrius Panvinius in Chronico Ecclesiastico Jo- minatam ;
UgheUichro-
sx monasterium qui summum altare consecraret,
, annes Baptista Ricciolius in Clironologia Reformata notaximpro-
ab Henrico II missum fuisse tenet etiam Baronius tom. 3, pag. 150 ; Philippus Labbeus in Chronolo- xime acce-
dunl Paiwi-
tom. xi Annalium, ad annum Cliristi 1055. Sed ab gia Historica tom. 2, part. 2 ac Alphonsus Ciac-
; nius, Lab-
hac digressione ad Mabillonii chronotaxim rcverta- conius in Hisloria Pontificum Romanorum ac S.
bcus,atiique.

mur, nostrumque de ea judicium sincerc exponamus. R. E. Cardinaiium tom. 1, col. 771, qui omnes
Mabillonii 114 Confirmat scntcntiam suam, supramcmora- Ordinis Vallumbrosani institutioncm ad annum
opiniode
tempore in- tam, in observationibus prxviis ad Vitam S. Joan- Chrisli 1030 referunt. At non video, quomodo Ci-
stiluti Ordi- nis Gualberti seculo vi Benedictino parte 2, pag. acconii historia a Victorcllo ct Oldoino aucta satis
nis Vattum-
brosani non 166, his verbis : Quo tempore in Vallumbrosa- sibi constet. Legitur enim tom. 1, col. 1024, lixc
est certa ; nam solitudinem secesserit Joannes, colligimus asscrtio : Sub Joanne xix anno Domini mxxx,
B ex litteris Ittse, sancti Hillari abbatissae, quae lo- Congregatio tertia sancti Benedicti, quae Vallis-
,

cum, antea Bellam Aquam dictum, ipsi ad ex- Umbrosae dicitur, originem habuit. Atque ejusdem
truendum monasterium concessit anno mxxxix. tomi col. 862, dicitur ad S. Joannem Gualbertum
Ut mentem meam candide aperiam, judico omnino accurrisse Dominicse Incarnationis anno mxviii,
incerta esse, qux superius de tempore Gualbertinx inter discipulorum primos, adolescentulus qui-
conversionis, de decennali commoratione in mona- dam Florentinus, Petrus nomine, clara, ut fe-
sterio S.Miniatis; et de anno causaque discessus runt, Aldobrandinorum stirpe progenitus, ip-
tradidit. Quamvis autem ex litteris Ittx abbatissx sius sancti Patris conjunctus et affinis. Hxc duo
anno 1039 datis non improbabiliter Vallumbrosani conciliari non possunl, nisi quis dixerit, S. Joan-
Ordinis primordia colligat, tamen hxc ejus argu- nem Gualbertum mullis annis in solitudine Val-
mentatio tempus inslilutionis non salis evidenter de- lumbrosana discipulos habuisse, antequam Ordinem
terminat. Potuit namque S. Joannes Gualbertus suum institueret. Hoc si quis solide oslenderit, has
ante Ittx donationem et Oratorii sui dedicationem duas epochas non pugnare libenter falebor.
dudum Id quodammodo si-
in illa solitudine vixisse. 117 Postremo hoc loco palpabiles quorumdam Errores i/«u-
gnificare videtur B. Andreas, quando num. 16, di- rumctain
circa Ordinis instilutionem parachronismos
liujus
circaOrUinis
cit eos mansisse tempore multo, ligneum tantum- detegam, quos retulisse, refutasse erit. Legendarius Valliiinbra-
modo habentes oratorium; acdcin num. 19, agit sani insli-
Gallus, alibi hypercriticus, hic crisim suam perdi- tutionem
de monasterii loco ab Itla abbatissa tradito ; tandem- disse videtur. Nam
tom. 2, in vita S. Joannis referuntur.
que num. 28, loci consecrationem seu dedicationem Gualberti dicit,hunc Ordincm anno 1051, instilu-
memorat. Quantum autem inter ea fuerit temporis tum esse. Franciscus Longus a Coriolano in suo
intervallum, non est promptum divinare. Quapro- Breviario Chroiiologico putat, Congregationem Val-
pter mihi non est animus ex indefinilis veterum ter- lis-Umbrosx initium habuisse anno Christi 1060.
minis et incertis recenliorum conjecturis hanc inter Idem sentit Joannes Gualterius in Chronico Chro-
Vallumbrosanos , Camaldulenses alque Benedictinos nicorum tom. 1, pag. 1634, sic scribens : Vallis-
conlroversiam dirimere ; sed quisque, quod volet, sen- Umbrosae Ordo, seu, ut malunt, Vallis - Um-
tiat,donec ex certioribus monumentis, forsan hac brensium, ut quidam etiam, Vallis Ambrosii,
occasione eruendis, de rei veritate liquido constilerit. ccepit, auctoreGualberto Florentino, anno mlx,
Nunc aliorum opiniones a prxcedentibus discrcpan- sub Nicolao prope Florentiam. Utitur partim
II,
tes audiamus. cineracei, partim caerulei coloris vestibus. Hi
Baronio ver 115 Baronius tom. xi Annalium, ad annum forte secuti sunt errantem Polydoruin Vergilium, qui
est vuga et
obscura.
Christi 1051, agens de miratulo, quod occasione rerum inventoribus pag. 1, cap. 2,
in opere suo de
Leonis IX Papx, in monasterio Passiniano hospi- etiam ahnum 1060, primx hujus Ordinis inslitutio-
tantis, a S. Joanne Gualberto patratum est, vagis niassignat. Crassius errarunt Volaterranuslib. 21,
admodum et obscuris terminis sententiam
suam sic et Arnoldus Pontac.us episcopus Vasatensis in Chro-
expressit :
Ante decennium (ut ejus habent Acta) nographia, qui tenent hanc Congregationem ccepisse
lnnotescere orbi ccepit egregia sanctitate ipse anno 1070. Nec dcfuere etiamadeo historia ignari,
Joannes, dum parcens inimico veniam in nomine ut anno 1400, hunc Ordinem primo exorlum esse
Christi Crucifixi petenti , sibi oranti Crucifixi somniaverint. Sed txdet diutius his referendis in-
imaginem inclinare caput in signum gratas sibi hxrere. De morte S. Joannis Gualberti, disputare
admodum actionis aspexit. Cum tanta victus di- non Nam inter omnes ferme convenit,
est necesse.
vina clementia monasticae vitse arripuit institu- eum anno 1073. Quare nihil hic moramur
obiisse
tum; 6ed postea abbatem deserens simoniacum, paucos, qui ad unum alterumve annum ab hac com-
novi Ordinis monachorum, dictorum Vallis-Um- muni sententia recedunt.
brosae, factus est institutor et auctor, virtutibus
atque miraculis clarus. Quid ex his omnibus ante

§x.
 DIE DUODECIMA JULII. 310
sum a citatis auctoribus ac Breviario Romano doceri ADCTORE
non infxcior ; at vetustissimi Vitx scriphnes cum in- G. C.
nulli ve- ted
tactum reliquerunt, quod juverit intelligere ex ver-
§ X. An admissa Mabillonii aliorumquc lerum scri-
bis ipsiusmel Grandi Dissert. 2, cap. 8, num.
2, ptorum, ul
sententia circa seriem chronologicam fatetur ip&e
ita fatentis : Ex una parte, qu# ad asserendum ndversarius.
S. Joannis Gualberti ,
potuerit idem Romualdum post annum mxxvii adhuc supersti-
Sanctus cum S. Romualdo agere in tem superius adducta sunt, invicte non probant
intentum, cura nihil absolute et evidenter evin-
eremo Camaldulensi.
cat, Joannem GualbertuminCamaldulensi eremo
potius Romualdo viventi, quam Petro Dagnino
Priori, post Romualdi obitura auscultasse, ab
AAmissa
Dtaliillonii
Ex chronotaxi Mabillonii, Baronii,
paragrapho prxcedenti relala vidclur historice
aliorumque eoque sui Ordinis instituendi vaticinium et au-
spicium accepisse. Nam, ut cap. 4, num. 2, no-
chronuiaxi,
ru ii congres- sequi, S. Romualdnm a S. Joanne Gualberto in tavi, vetustiores ex his, qui rem gestam refe-
m S. Joan-
nis Gualliorll
ercmo Camaldulcnsi nonfnuseinventum, ulpotequi runt, ad Camaldulensis eremi Priorem, nulla
cum S. Ilu- c vivis excesserat ante annum 1027, sicuti ex au- nominis designatione distinctum, devertisse Jo-
mimhl".
thentico instrumcnto donationis, Petro Dagnino a annem Gualbertum tradunt posteriores id de ;

Theobaldo episcopo Aretino factx probat idem Ma- Romualdo diserte interpretantur, illum tunc Ca-
billonius seculo vi Benediclino parle i in observa-
, malduli degentem supponentes, non probantes ;

tionibus Romualdinx Vitx prxmissis. Neque hanc itaque in ambiguo relictares est. Ingenua sane ip-
chronotaxeos sux seqaelam dissimulat Mabillonius ; sius adversarii confessio.
scd in Annalibus Benedictinis tom. 4 ad annum 121 Hisjactis quasi fundamenlis, statum qux- Expticato
Christi 1038, sic eam aperte ponit ; Antequam stionis hic agendx breviter explico, ut quisque clare qitftstionis
slatu, dedu-
Vallumbrosam se reciperet Johannes, Camaldu- intelligal, quid intendam. Sciantigituromnes, mihi cilur conse-
lum profectus est, sanctam illic habitantium con- non esse litem cum auctoribus paulo ante citatis, quentia,

versationem exploraturus. Erat adhuc ejus loci qui Joannis Gualberti adventum in eremum
S.
E
Prior Petrus, qui sanctos illos hospites in suam Camaldulensem ante annum 1027 statuunt. Dixi
societatem adoptaretentavit. Verum cum eorum, enim paragrapho prxcedenti, hanc controversiam,
de praeferenda ccenobitica vita, propositum in- spectato prxcise veterum biographorum texlu, a me
tellexisset, eos ad illud persequendum adhorta- indecisam relinqui, donec certiora utrimque afferan-
tus est. Inde Johannes cum sociis Vallumbrosam tur monumenta, qux rem plane conficiant. Non est,
accessit, quae medio fere itinere Camaldulum in- inquam, mibi liscum iis, qui S. Joannis Gualberti
ter et Florentiam posita est. Eamdem consequen- cum S. Romualdo conversationem defendunt, et si-
tiam admittere debet Baronius, cum in Annalibus mul S. Romualdum ante annum 1027, mortuum
tom. xi, ad annum Christi 1027, S. Romualdi obi- esse concedunt ; qualis inter alios est Augustinus
tum collocet. Fortunius, qui 1 Historix Camald. cap. 34,
lib.
ifiimn lumcn 119 Scio hunc congressum S. Joannis Gualberti, Itaque B. Joannes, sanctissimi patris
ita scribit :
jilurimi rc-
centiores cum S. Romualdo a plerisque scriptoribus, tum Romualdi benedictione munitus, ex eremo Ca-
cum Brevin- Vallumbrosanis tum Camaldulensibus, mordicus te- malduli recedens in Vallis-Umbrosa? abditas ob-
rio Roniiuw
tuentur; neri, quamvis de tempore hujus facti aliqui pluri- scurasque silvas sese recepit ac deinde ejusdem ;

mum inlcr se dissentiant, sicutmox clarius intelligc- libri cap. 40, a/firmat, quod Deo plenus antistes
tur.Horum auctorum opinioni aperte favel Brevia- Theobaldus anno mxxvii, post felicem S. Romu-
rium Romanum, quod festo S. Joannis Gualberti aldi transitum primam donationem. primum-
adxn Julii, in lectionibus propriis expresse tradit, que exemptionis ac libertatis privilegium sacrae
Joannem ad Camaldulensis eremi incolam
sanc.tum eremo concesserit. Itaque tantummodo contendo,
Romualdum profectum esse, ab eoque ccelicum sui admissa sententia eorum, qui S. Joannis Gualberti
instituti Vtramque hanc au-
vaticinium accepisse. ingressum in eremum Camaldulensem ultra annum
ctoritatem proponit Guido Grandus Dissert. 2, cap. 1027 differunt, probabilissime sequi, quod S. Ro-
4, nui». 1, sententix sux fundamentum jacere inci- mualdus ab eo tum temporis ibi non potuerit vivus
piens, his verbis
Id itaque jara persuadere co-
: inveniri.
nabimur ex D. Joannis Gualberti ad Camaldu- 122 Huic consequentix manibus pedibusque ob- cui repugnat
lensem eremum adventu, qui non ante annum nititur sxpejam laudatus Guido Giandus, vitamque Guido Gran-
dus.
mxxxiv vel mxxxvi contingere certissime potuit, S. Patris sni Romualdi usque ad annum Christi
cum tamen ibi sub Romualdo vixisse Joannem 1037 protrahit; in Appendice autem post disserta-
expresse tradant scriptores probatissimi Vallis- tionem secundas duas Romualdinx Vitx e.rhibct
Umbrosse (ut de nostris Fortiinio, Ractio, Minio, tabulas cbronologicas, in quarum prima ad tuuutm
deque exteris quam plurimis sileam) Andreas Ja- : Cltristi 1036, notat sequentia : Camaldulura S.
nuensis, qui circa annum mccccxix floruifr, in vi- Pater rediens Joannem Gualbertum ad se confu-
ta S. Joannis Gualberti
cap. 9; Hieronyraus Ra- gientem per sex menses funde determinatum istud
diolensis, qui anno circiter
mcccclxxx eamdem tempus hauserit, seire aveo) eremiticse vitae prae-
vitam patrio sermone expressit Xantes Perusi-
; ceptis instruit, mox sua benedietione et vaticinio
nus, qui circa annum
un, eadem Gualberti Acta Ordinis ab illo instituendi ad Vallem-Umbrosam
collegit pag. 24 j Joannes Joannalius, qui sub sive Aquam Bellam diraittit. Hoc systema suum,
Cleraente VIII Lectiones quod inmimcris
S. Joannis Gualberti, diflicultatibus snbjectum est. variis
Breviario inserendas, composuit, ut re ipsa de- conjccturis tt contorlis c.rplicntionibiis, artificiosc ta-
mum inserta? sunt, atque a S.
R. C. approbatse ; mcn undiqitc corrasis. stabilire conatw. Singula
ac demumnovissime Ascanius Tamburinus de cjus arijiimcntti c.rcutcrc ct rcfutarc hic non vacat.
Jur. Abb. tom.
2, disp. 24, quaast. 5, num. 20; Nam hoc justx molis libnun' c.rigcrct. Quod si quis
etDklacusFranchus inejusdem S. Joannis Gual- circa hanc rcm plura desideret, consulcrc potmit
u.erti Historia lib. 4 ; nostrisque diebus Venan- scriptorcs Venetos, quos libris editis eontra ipsius
tms Simius in suo Catalogo litt. 1 nura. 9. chronolotjiam insurrc.iissc intcllijo. .Xos.omissis aliis
J20 Hunc Romitiililiniim et Gualbcrtiiuun congres- non Icvibus argumcnlis, unicuiii stistcmati cjus di-

ploma
 320 DE S. JOANNE GUALBERTO ABBATE.
Al l.IORE ploma opponemus, et omncm clfugiis aditum prxclu- temati oppositae non nisi probabiliter expedi-
,
D
G. C. dcrc conabimiir. untur, ultima proesertim ex privilegio Theodaldi
123 Diploma illud cst Tltcodahli Arctini cpt- petita, quae majus mihi semper negotium faces-
scopi, t/uod intcgrum vidcri potcst apud Augusti- sere pra? reliquis visa est, ac minus exactam,
num Fortuniitm lib. 1 Historiarum Camaldulensium quam ceterae solutionem admittere, adeo ut ver-
<vjp. 40. Quippc cum proluum sit, multaquc cou- ba, ex illo privilegio nobis opposita, quondam
thieat ad controvcrsiam nostram non spectantia, no- addititia crediderim, quasi diploma illud, vel ab
bis hic sufliciet, accuratum illitu dedissc coinpcn- aliquo interpolatum invenisset, vel ipsemet nobis
dium, e.r propriis Tluoduldi verbis hoc modo cxce- interpolatum exhibuisset Fortunius quae tamen ;

ptum : In nomine sauctae et individuae Triuitatis. suspicio nunc cessat, postquam autographum,
Theodaldus sancti Donati Vicarius; ita passim ipsius Theodaldi manu subscriptum, et sigillo
Arctini episcopi sese vocant. ut notat Mabillonius munitum in Camaldulensi Archivio, armario 1,
seculo vi Benedictino, parte 1 pag. 227. Omniuin num. 36, diligentissime lustravimus, neque sup-
fidelium Christianorum hoc dilectio noverit, quod notam ullam offen-
positionis vel interpolationis
nos ob amorem piae nieraoriae spiritalis patris dimus, sed integrum, et undequaque sincerum
nostri D. Roraualdi, clarissimi eremitae, commu- deprehendimus, ut propterea non nisi probabili
ni consilio et consensu fratrum clericorum no- interpretamento superius adducto, exemplisque
strorum donamus, et concedimus pro remedio cap. praeced. num. 14 allatis confirmato, eludi
animae nostrae oraniumque successorum nostro- ejus auctoritas possit. At ^probabile illud interpre-
rum episcoporum D. Petro venerabili eremitaj tamentum audiamus.
ad usum et sumptum confratrum, eremiticam vi- 126 Peremptoria systematis sui verba in diplo- tliud tamn
tam sub eo ducentium ,suisque successoribus mate posita sic interpretari incipit Dissertatione 2,
r^erureta-'"
eremitis, quamdam ecclesiam in mediis Alpibus, cap. 7, num. 13. Itaque difficultatem hanc elu- ''"•„

jura episcopii sancti Donati, quam nos rogatu dere utcumque tentabimus, observando clausu- E
prsefati D. Romualdi eremitae consecravimus sub lam hanc pi<e memorm, fortasse non mortuum,
honore et nomine Domini nostri Jesu Christi san- sed celebratissimum ac memorandae pietatis vi-
cti Salvatoris,
consistentem in territorio Aretino rum designare, ut memoriapro fama, celebritate,
ad radices Alpium, dividentium Thusciam et Ro- nomine, usurpetur. Ut enim hortari solemus
maniam, in loco, qui dicitur Campo Malduli per viventes, ut aliquod memoria dignum facinus
sua loca designata patrare velint, quo sui nominis immortalitati
vpponitur 124 Hunc igitur locum D. Romualdus pius
unicitm (ti- prospiciant , ita viros ipsos egregiis operibus
ploma, eremitarum pater delegit, et providit aptissimum claros, adhuc viventes immortali memoria di-
contemplativae vitae Deo servientium. Constru- gnos, vel immortalis aut gloriosae memoriae viros
ctaque inibi basilica sancti Salvatoris, quinque appellare merito possumus, et saepe consuevi-
cellulascum suis tabernaculis ibidem distinxit, mus. Preeterquam quod luec explicatio sit violenta,
atque ab invicenr separavit. Sed et singulis cel- et a communi hominum commercio abhorrens, ingeus
lulissingulos deputavit fratres eremitas, qui se- est discrimen inter expressioncs a Grando conlorte
cularibus curis et solicitudine remoti, soli divinae excogitatas, et inter usitatas diplomatis nostri phra-
contemplationi insistant. Quibus etiam Petrum ses, ut cuivis mature eas conferenti clarum fxet. Ju-
venerabilem eremitam, tamquam fidelem mini- dices hic appello quoslibet lectores, a partium studio
strum et praeceptorem dedit. Cui nos quoque cum alienos, et confidenter interrogo, an non judicave-
nostris posteris successoribus, ut cum denomi- rint, S. Romualdum mortuum, ubi primum in di-
nato sancto viro Romualdo partem in scilicet, plomate legerant, hanc donationem Petro Dagnino
aeterna vita habeamus, donamus, largimur pras- factam esse ob amorem piae meraoriae D. Romu-
taxatum locum secundum praefixos terminos ad aldi, ut Theodaldus cum denominato sancto viro,
usum et sumptum fratrum eremitarum, pro tem- Romualdo scilicet, partem in aeterna vita habe-
pore ibidem Deo famulantium, atque per paginam ret. Nisi enim Theodaldus Romualdum jam cailo
hujus nostri privilegii eum
investimus de his receptum, et semper timendo humanse fragilitatis F
omnibus, quae infra designatos terminos nos ho- periculo ereptum credidisset quomodo partem habere
,
die ad manum nostram donnicatam (id est in do- cum illo in stterna vita desiderasset Adde quod
? for-
minio nostro ) habemus et detinemus Quia mula piae memoriae in sexcentis diplomatibus mor-
ergo quod nos pro salute et remedio, animae no- tuum manifeste signifieet.
strae, nostrorumque successorum episcoporum 127 Jam examinanda sunt duo exempUi, qux ad et ad stabi-
Deo contulimus, per aeterna seculorum spatia slabiliendam suam qualemcumque interpretationem
'^lmtiter-
ratum, firmum atque inconvulsum debet perma- adferl Grandus. Primum occurritapud Ughellum pretatioiim,
nere, aDeo Patre omnipotente et Domino nostro lom. 3 Italix sacrx col.
"""'"
297, ubi Jacobus Bava-
Jesu Christo, sanctoque Spiritu interdicimus, et rus, Fesulanus episcopus, dicit, se qusedam largiri
modis omnibus inhibemus, ut nullus noster suc- concreditee sibi ecclesiee pro remedio
animx sux,
cessor, episcopus Aretinae Ecclesiae, prasdictum speque remunerationis fuiurs et pro animabus an-
,

fratrem Petrum eremitam, suosque posteros suc- tecessorum suorum preesulum, nec non pro salute
cessores eremitas de his, quae S. Salvatori con- Conradi serenissimi Imperatoris felicismemoriae,
cessimus ad usum et sumptum fratrum eremita-' suaeque conjugis Gislae Augustae, etc. Ecce, ait
rum, aut a nobis, sive ab aliis hominibus
ipsi
Grandus, Conradum Caesarem felicis memoriae
acquisiverint, devestire, molestare, inquietare,
dictum anno mxxxii, cum obierit anno mxxxix,
aut ullam diminorationem inferre praesumat
apud Trajectum. At Fesulatium anti-
die iv Junii
Datum anno mxxvii, anno pontificatus Domini stitem nihil aliud hic vellc, quam ut haec donatio
Theodaldi V, mense Augusto, Indictione x. animx Conradi,
prosit felixque sit post mortem ejus
cujus ipse- 125 Hujus diplomalis vim et auctoritatem agno- memoria, satis patet ex hac formula diplomati sub-
met vim
agwjscil scit ipsemet Grandus, cujus verba Itic lubet trarv- Actum est autem hoc, anno Dominicae
scripta :

scribere, quia in ore adversarii majus pondus solent Incarnationis mxxxii, Imperii D. Conradi Augu-
liubere. Hsc itaque fatetur Dissert. 3, cap. 8 sti anno v, Indictione xv feliciter. Quando Gran-
num. 3 : Ex alia vero parte difficultates huic sys- dus in genuino diplomate ostenderit, Tlicvdaldum

dedissc
 DIE DUODECIMA JULII. 321

dedisse ecclesiam Pctro Dagnino anno Dominicx fuissc canonizatum et catalogo dictorum Sancto- AIT.TOKE

Incarnationis mxxvii, vitx Romualdi cx, sicut in rum adscriptum per beatie recordationis sanctis- a.c.
prima tabula sua chronologica slatuil, facile ipsius simum in Christo Patrem et Dominum Dominura
explicationi acquiescemus. Quando, inquam, hoc pa- Gregorium Papam septimum, ejusdem beati Jo-
rallclum invenerit, verba Theodaldini diplomatis a hannis devotissimum, qui floruit et incepit anno
communi peregrinum scnsum detor-
significatione in Domini mi,xxiii. Tdem asserit Bernardus Del Sera
quebimns; quod facicndum non esl, nisi dum mani- in compcndio Abb. Gen. cap. 1 Quamvis, in- :

fesla cogit necessitas. quit,pro certo habeatur, S. Joannem in cata-

128 Transeo nunc ad altcrum exemplum, quod logum Sanctorum a Gregorio VII fuisse canonice
uilfcrl ««» adeo levitcr ac perfunctorie altigil Guido Grandus, cooptatum, tamen nunc per litteras Ccelestini III
plum,
ncsi malc sibi conscius timuisset,ne argumenti falla- de hac re dubitandum non est. IIxc illi. Verum
cia detegcretur. Circa annum dccclxx , inquit loco cum ille Joannes Villanus, qui hic citatur, sit re-

proxime citato, Andreas episcopus Florentinus in centior, et prioris islius canonizationis authentica

abbatissam monasterii S. Andreae ordinat Idem-
bertam apud Ughellum tom. 11 (frequens is ipsi
xxxv.ubi hsec for-
error pro 111) pag. (id cstcol.)
mula legitur Secundum illa praecepta, quae
:
•>
" Dominus (forte hic nomen quoddam deest) et
" bon.e recordationis Dominus Ludovicus Im-
••perator constituit. > Qui tamen Ludovicus
anno dccclxxv, Mediolani obiit mense Augusto.
Unde, obsecro, novil Grandus, Idembertam anno
instrumenta non proferantur, aH certiora documenta
properamus.
131 Ccelestinus III, petente D. Gregorio abbate BpUtolaGre-
Passinianensi, S.Joannem Gualbertum Sanctorum /wj-JJ^en-
Catahgo adscripsit, ut liquet ex ejusdem Abbatis Hs,
epistola, quam
hic ex Didaci Franchii lib. 12, ex-
cerpo, nt omnes canonizationis ordinem et modum,
aliaque ad eam spectantia, clare intelligant. Sic ita-
que sonat epistola Frater Gregorius, humilis ab-
:

870, abbatissam fuisse ordinatam, cum diplomali bas monasterii sancti Michaelis Archangeli de
nullus annus subscribatur? An forte id conficit ex Passiniano, dilectis in Christo fratribus et Capi- E
eo,quod post fxnitum diploma sequantur hxc Ughelli tulo de Passiniano et aliis ejusdem amicis et de-
verba Hic Andreas, Florentinus episcopus, anno
: votis salutem in Domino et gaudere. Pro magni-
dccclxx interfuit judieio quondam Lucensi ad tudine gaudii et lsetitiae, quam nostris mentibus
favorem Gerardi episcopi Lucensis anno xv Lu- infudit abunde superni gratia largitoris, in exal-
dovici II Imp. Ind. m. Sed hxc nil ad prxce- tatione nominis beati et eximii Patris nostri
dens diploma pertincnl. Eodem jure colligere po- Joannis Gualberti, a quo post almiflcum patrem
tuisset, Idembertam anno 876, post mortcm Ludovici beatissimum Benedictum, religionis et honestatis
abbatissam csse creatam, quia eidem diplomati prx- monastica? cultum recepimus, antequam narrandi
cedunt hxc Ughelli verba : Andreas successor sumamus initium, hortamur vos voce non solum
Rodingii. Ille fuit, qui, cum Carolus Calvus ab corporis, sed (quod est praestantius) aflectione
Asperto Mediolanensi archiepiscopo diademate interioris hominis, ut pro ipsius honore Patris in
regni insignetur, augustiorem speciem pompas Domino gaudeatis, geminse substantise giganti " ' ' d esl Chri-
5l0 '

facturus, interfuitanno dccclxxvi. gratias referentes, qui cum esset excisus de

///« rem mt 129 Cum itaque hxc prxcedentia Ughelli verba monte montem magnum,
sine manibus, crevit in
nime confi-
nullo modo ad cam rem spectent, ex iis diplomatis ut per ipsum, quod est ineffabile, regnum acci-
Cllllll.

annus determinari nequit. Unde miror, adeo ro- piat pusillus. Per vicarium namque suum, vide-
tunde a Grando asscri, id circa annum dccclxx, licet Dominum Papam Ccelestinum III, Dominis
datum fuisse. Quapropter possem meliorem Grandi episcopis Ostiensi et Portuensi assistentibus, et
fidem requircre in objiciendo hoc exemplo, aut certe religiosis et reliquis presbyteris et Diaconibus
majorem in eo examinando diligentiam. Interim similiter Cardinalibus in die Kalendarum Octo-
adversarius fateri debet, Andream in eodem diplo- bris, inspectis testimoniis et vita ejusdem Sancti,
mate de Rodingo prxdecessore suo bonse memorise nomen ejusdem et memoriam, jam quasi negli-
loquenlem, agcre de Rodingo jam mortuo. Idem ego gentiasuorum discipulorum sepultam, exaltavit,
C de Ludovico bonse recordationis existimo, adeoque et ubique colendam censuit.
diploma post illius mortem datum essejudico, quia 132 Cum (quibusdam enim nostris semulis quxexpticat,
nulla me movet ratio, ut communem hujus formulx facientibus) pro aliis negotiis Urbs in ferventi
significalioncm invertam. Piget his cavillationibus nos calore Julii recepisset, super quo amici nostri
diutius immorari. Potius ad sacros cwlitum honores, non modicum tristabantur, timentes nobis pro-
Sancto nostro a sumniis Pontificibus decretos, pro- pter vitse dispendium, meritis, utcredimus, beati
grcdiamur. Joannis omnia sunt cooperata in bonum. Salu-
tantes itaque devote et reverentes humiliter prae-
fatum sanctissimum Dominum Papam, postulavi-
§ XI. Canonizatio S. Joannis Gualberti. mus, ut sancti Joannis nomen canonizatione suo
tempore exaltaret. Quid plura ? Receptis litteris
testimonialibus Abbatis Vallisumbrosa?, et alio-
4 '/«« S. j„. TV"(i?Ta)i( utraque Acta,
'"'»« (iual- huic Commentario suhne- rum abbatum atque episcoporum et aliorum prae-
wrliis in I l ctenda, quomodo S. Joannis Gualberti corpus latorum, duobus elapsis mensibus post nostrum
s «naorum
post fehcem animx ex hac
""mtrumsit vita transitum inter xsti- in Urbem ingressum, prsefatus sanctissimus Apo-
vos calores ab omni
'eltilns.
per triduum immunc
fcelore stolicus diem statuit, ut eo prsesidente, Dominis
[uerit, ac dein
ma.rinw populi concursu sepulturx Cardinalibus verbum proponeremus, quod voto
traditum. Vallumbrosani
scriptores vohint, S. Pa- gerebamus inclusum. Quarto igitur Ealendas
icm suum paucispost
mortcm annis aGrcgorioVII Octobris, vocati coram eodem summo Pontifice
"'
"an
etorum numerum fuissc relalum. Sic Andreas et Dominis Cardinalibus, ih hunc modum peti-
anuensisin ejus Vita cap. 89 ait : Liquide patet tionem nostram exorsi sumus, Vitam S. Joannis
ex Chronica
Florentina, a Johanne Villani cive tenentes prse manibus :

\ °^
ntino compilata, libro iv et capitulo xvi 133 De vestri luminis plenitudine, tamquam quemodo
ejusdom Chronicse, ''''"''•
eumdem beatum Johannem de firmamento cceli nos modic» scintfll», Iucis
pnus per centum et scientioa incrementa suscipientes, Iiquido no-
quatuordecim annos vel circa

Tomus iii Julii. 46 \imus.

 322 DE S. .10ANNE GUALBERTO ABRATE.
AVCTOKK vimus. quod qui discipulos honorat Veritatis, Constantinopolitani non defuit, atque N. nuntius
G. C. ipsum magnifioat, qui eos tales fecit, ut suos regis Angliae ; et plures alii conclerici et laici,
faceret coheredes. Ecce, ut paueis utar verbis, quorum nomina ille novit, qui eos finxit.
Reverendissimi Patres et Domini, mandragora 137 Cappellani vero praenominati Domini Pa- deniquc rr
dedit odorem Beatus siquidem
in portis nostris. pn non Te Deum
defuerunt, qui nobis assistentes, tressuos ai
liaudium
et eximius Pater Joannes institutor et magister Laudamus, alta voce cantaverunt. Moxque in hortatur.
Yallunibrosanae Congregationis et Ordinis, quem ipsa celebratione, praesente eodera summo Pon-
Dominus mirabiliter ad se traxit, dum ei per tifice ipsiusP. Joannis oratio est a presbytero
crucem caput inclinavit, miraculis quoque et vitae recitata.Unde pulvere excusso vitiorum, ad lau-
splendore enituit, sicut ex ipsius gestis apertius dandum in Sancto ejus Dominum sitis praparati;
declaratur. Unde ego et fratres mei, vicini quo- et quia hactenus fievistis, tamquam veri filii, de
que episcopi et alii ecclesiarum praelati petimus morte Patris, de ipsius quasi resurrectione spi-
a Sanctitate vestra, ut sicut eum firmiter credi- ritum gaudii induatis, et cum Psalmistaveraciter
mus cum suo Rege regnare in coelis, ita ipsum decantetis Mihi autem nimis honorati sunt amici
:

in catalogo Sanctorum jubeatis ascribi in terris tui, Deus. Proesens denique gloria, quae de San-

quatenus ejus meritis et intercessionibus de statu ctorum celebratione habetur, illius glorioe et gau-
lippientis Liae ad formosae Rachelis perveniamus dii est imago, quam nullius sensus valet compre-
amplexus. hendere nec sermo quantumcumque disertus
,

tl impelrata 134 His decursis, genibus curvatis, Vitam S. explicare. Ea igitur die, qua vos contigerit Htte-
sitS.Joannis
Gualberti Joannis Domino Papae obtulimus; quam Dominus ras tanti tripudii recipere, beati Joannis, Doraini
canonixatio, Cardinalis Ostiensis ejus mandato recipiens, die- et Patris nostri, sicut in sui natalis die, nocturnis
bus tenuit aliquantis. Die igitur praedicto Kalen- et diurnis laudibus studeatis meraoriam celebra-
darum Octobris in pleno consistorio Dominus re, supernae Majestatis clementiam attentius im-
Papa, commendata plurimum vita S. Joannis plorantes, quatenus sic nos faciat per hujus vitas
praedicti laudans Congregationem suam et spe-
, stadium currere, nostro duce et patrono praeeunte
cialius domum nostram, ut de cetero ejusdem S. S. Joanne, ut per unum et in uno, qui dicit: Ego
Joannis nomen in Catalogo Sanctorum poneretur, et Pater unum sumus, perfecti cursus bravium
et festivitas ejus eodem die, quo obiit, scilicet capiamus. Valete.
duodecim mensis Julii celebraretur, consensu 138 Huic epistola: subnecto Bullam canonizatio- Dulta Ccele-

suorum fratrum Dominorum Cardinalium, quo- nisanno 1193, a Calestino IIJ editam, qux exstat stini III,

rum nomina subsequenter adnotantur, Apostolica apud D. Thesaurum Velium, S. Praxedis abbatem,
auctoritate decrevit, replicando, quod eadem pe- ante Vitam S. Joannis Gualberti, anno 1612,
titio aliis summis Pontificibus , suis praedecesso- Romx editam, apud Didacum Franchium lib. 12,
ribus, fuerat porrecta, et suis ad complendum pag. 516, et in Bullario Laertii Clicrubini tom. 1,
temporibus reservata. pag. 31. Franchius pag. 508 dicit, eam datam esse
et quinam 135 Huic Canonizationi interfuerunt hi pres- ad Abbatem et conventum Passinianensem ; alii
Cardinaies
presbyleri, byteri Cardinales, videlicet Pandulphus, natione
:
autem duo hunc habent titulum : Coelestinus epi-
Lucensis, basilicaj duodecim Apostolorum pres- scopus servus servorum Dei, dilectis filiis, Abbati

byter Card. Petrus Placentinus, S. Ceciliae presb. et Conventui Vallis-Umbrosae salutem et Aposto-
Card. Jordanus quondam Abbas Fossae novae,
, licam benedictionem. Tenor Bullie apud Laertium
S. Potentianae presb. Card. Joannes Lombardus, Cherubinum loco citato est talis : Gloriosus Deus
olim Tuscanen. episcopus, S. Clementis presb. in Sanctis suis, et in majestate mirabilis, mini-
Card. Romanus, quondam Primicerius, S. Ana- stros suos, qui sibi veraciter et sincere mini-
stasiae presb. Card. Hugucio S. Martini in monte strant, non solum immarcescibili bravio et aeter-
presb. Card. Guido S. Mariae trans Tiberim tit. no remunerat, verum etiam in praesenti vita, per
S. Gallisti presb. Card. Joannes, olim Cassinen. exhibitionem plurium miraculorum, commenda-
monachus , S. Stephani in Coelio monte presb. biles reddit, et, secundum propheticum verbum,
Card. Centius Romanus S. Laurentii in Lucina eos facit in aeterna esse memoria, et ab omnibus
presb. Card. Sofredus, olim Pistorien. Canoni- celebriter venerari. Nec enim quisquam Catho-
cus, S. Praxedis presb. Card. Bernardus olim S. licus ambigit, cum et hoc Scriptura sacra teste-
Frigdiani Canonicus, S. Petri ad vincula presb. tur, quod in Sanctis suis laudatur Dominus , et
Card. Atque Joannes, olim S. Pauli monachus, qui honorat eos, ipsum Dominum prorsus hono-
presb. Card. rat ipso attestante qui dicit
; Qui vos honorat, :

diaconi, epi- 136 Diaconi Cardinales, qui interfuerunt, hi

scopi, alix-
me honorat, et qui vos recipit, me recipit. Et
quc personx sunt Gregorius S. Mariae in Porticu Diac. Car-
:
item : Quod uni ex meis minimis fecistis, mihi
honoraliores din. Gregorius Crescentii S. Mariae in Aquiro
eidem inler-
fecistis. Et quidem rationi consentaneum esse
luerint; Diacon. Card. Romani. Lotharius SS. Sergii et probatur, ut, quandoquidem omnipotens Pater
Bacchi, natione Campanus, Diac. Card. Grego- Filii sui coheredes eo quo ipsum honore voluit
rius Carelli S. Georgii ad Velum aureum Diac. insigniri, ipso orante et dicente : Volo, Pater, ut
Card. Nicolaus S. Mariae in Cosmedin. Diac. ubi ego sum, illic sit et minister meus ; et rur-
Card. Romani. Magister ^Egidius Anagninus S. sum Si quis mihi ministraverit honorificabit
: ,

Nicolai in carcere Tulliano Diac. Cardin. Centius eum Pater meus, qui in coalis est homines, qui ;

Camerarius S. Luciae Diac. Card., atque Magister ex lutea materia sunt, ipsius memoriam celebrent
Petrus Capuanus S. Mariae inVia lata Diac. Card. et venerentur in terris, cujus nomen creditur
Praeterea interfuerunt etiam praefatae Canoniza- scriptum esse in ccelis.
tioni ex multis et diversis provinciis in dicto 139 Hac nimirum consideratione inducti.cum
buaUier""*
consistorio tanti principis, imo tantorum princi- preces dilectorum filiorum nostrorum Georgii * Sanctortnit
««-
purn, viri honorabiles: Archiepiscopus Amalphia?, Abbatis et Conventus Passinianensis monasterii, iiumero
cribi';
Episcopus Puteolanus, Episcopus Nolanus, Ari- vestrumque testimonium recepissemus et litteras, lege iir«°-
minensis tunc electus, et Electus famosi mona- ut inclitae recordationis Joannem quondam Abba-
sterii Fuldensis de Alemannia, qui eadem hora
tem, Vallis-Umbrosanae Congregationis institu-
fuerat confirmatus. Nuntius vero N. Imperatoris
torem ,
qui Creatoris sui servus prudens extitit
 DIE DUODECIMA JULII. 323

et fidelis, et familise sibi commissaj in tempore aliorumque sic corrinilur : n Non. Octob. anno 3 aictore
mensuram impendit ; et quem, quia fuit Pontificatus id prajstitit Ccelestinus Constit. 2 : G. C.
tritici

super pauca fidelis.post obitum suum super mul- Gloriosus Deus, etc. Forte, Ciacconius unum men-

ta Dominus ipse constituit, et multis miraculorum sem pro altero posuit, voluitque dicere, id factum
privilegiis insignivit, istis etiam temporibus, ut esse Kalendis Octobris, quod de edita isto die Bulla
dicitur, incessanter illustrat, Sanctorum Cata- intelligi non deberel, sed de canonizalione Romx
logo annumerare et consociare vellemus. Visum facta, uti testatur in lilteris supra allatis Gregorius

itaque est nobis, et communi consilio fratrum Passinianensis Abbas bis verbis : Die igitur prae-
inscdit, et vicinorum episcoporum et aliorum dictoKalendarum Octobris in pleno consistorio
Praslatorum Ecclesiae, deberemus de conversa- Dominus Papa... ut de cetero ejusdem S. Joan-
tione ejusdem boni Viri et miraculis testimonia nis nomen in Catalogo Sanctorum poneretur...

prajstolari. Demum vero cum Episcoporum, Ab- Apostolica auctoritate decrevit.

batum, Priorum, Arcbidiaconorum, Plebanorum, 142 Aliud prxterea quidpiam circa hanc Bul- aliasquemi-
1'
Prrepositorum, Ecclesiasticorum et Monastico- lam observavi, quod satis combinare nequeo. Fran-
"^"um-
rum Conventuum atque aliorum super ejusdem chius lib. 12 Hislorix sux pag. 508 et 516, ait, itanlias.

Ministri Jesu Christi vita et conversatione atque tres ejusdem tenoris Bullas, variatis inscriptionibus,
miraculis recepissemus testimonia et preces ; su- a Pontifice tnissas esse : primam quidem ad Epi-
per canonizando eodem, fratrum nostrorum con- scopos Tuscix, alteram ad Prxsules Longobardix,
venientia requisita et habita, referentes gratias tertiam denique ad Abbalem Passinianensem. Huie
Creatori, qui Ecclesiam suam semper nova prole ultimx, pagina 519, ad marginem dexterum sub-
tam rosarum quam liliorum flore
multiplicat, et scribit : Datum Laterani i Nonas Octobris ; ad si-

decorat, pranominatum B. Joannem canoniza- nistrum vero : Dat. Lateran. vm Idus Octobris,
vimus, et numero Confessorum Christi decrevi- Pontificatus, etc. Hxc duorum dierum differenlia
B mus adjungendum Confessorum omnium Regem
; facile explicari posset, si Franchius unum Bullx E
prece humili deposcentes ut ejusdem Confesso- , exemplar Abbati Passinianensi, alterum Abbati
ris, qui sibi propter lucidas et conspicuas placuit Vallumbrosano missum esse diceret. Verum cum
actiones, precibus et meritis recolendis, ab in- tantummodo unum proferat exemplar, illudque di-
stantibus periculis eruamur et in nostris necessi- rectum esse contendat ad Abbatem Passinianensem,
tatibus ipsius patrocinium sentiamus. quomodo hxc dierum varietas in ipsius systemate
ejusquvir- 140 Vestrae itaque devotioni per Apostolica componenda sit, discere cupio. Puto ego Bullam
udes iniiiiiii.
scr jpt a mandamus atque pracipimus, quatenus superius ex Laertio Cherubino transcriptam dirigi

de tanti Patroni suffragio, quem genuit et nutri- ad Abbalem Vallumbrosanum ; id ipse clamat con-

vit ipsa Italia, spiritualiter gratulemini , et ejus textus, in quo prxler alia, qux attente legenti occur-

memoriam certo die inter alios Confessores ve- rent,hxc de S. Joanne Gualberto dicuntur : Se-
neratione celebri recolatis, ipsius festivitatem quens Christi vestigia non solum in vestro mo-
colere studeatis, in eodivinam omnipotentiam nasterio monasticam religionem instituit, verum
exaltantes. Si enim attestante voce Dominica,
, etiam septem monasteria fabricavit, et ad ulti-
Deum diligere comprobatur, qui mandata ejus mum Passinianense monasterium reparans, in eo
observat, a fructibus pramominati sancti Viri finivit. A( hxc
prsesentem vitam laudabili decessu
cognoscitur, quod apud Deum possit et debeat verba in vestro monasterio apud Franchium et
pro peccatoribus efficaciter exaudiri qui Euan- ;
Thesaurum Velium non leguntur; qux, utrum ab
gelica? prsedicationis non surdus auditor mundi his,an ab aliis suppressa sint, nescio. Saltem, teste
gaudia, tamquam stercora reputans, dereliquit, Franchio pag. 519, Purpurati Patres anno 1595,
et sequens Christi vestigia, non solum in vestro Bullamcanonizationis omni vitio carere declararunt
raonasterio monasticam religionem instituit, ve- quod nobis su/ficit.

rum etiam septem monasteria fabricavit, et ad 143 Anno 1194 idem Cxlestinus, festum S. LitterzGx-
Joannis Gualberti solenni pompa celebrari volens, '"
ultimum Passinianense monasterium reparans, fe**"'
trttni.sepiscn-
,.
, ,. ., „,, T - ,.
,
C in eo praesentem vitam laudabili decessu finivit. has dedil litteras, quas exlubet lhesaurus \ elius pismissa
Illud tamen inter ejus miracula primum et prav ante vitam S. Joannis, et Didacus Franchius pag. F
cipuum invenitur, quod pro quodam opere mise- 520.- Coelestinus episcopus servus servorum Dei,
ricordise cuidam in se delinquenti, ante ipsum venerabilibus Fratribus Aretino, Senensi, et Pi-
in modum crucis prostrato, provide et clementer storiensi episcopis salutem et apostolicam bene-
exhibito, imago Crucifixi ei, adhuc in seculari dictionem. Saluti nostras plurimum credimus ex-
railitia existenti, caput dicitur inclinasse. Dat. pedire, si eorum in terris celebrem habeamus

Laterani, secundo Nonas Octobris Pontificatus memoriam, eorum merita solennibus reeolendo
nostri anno tertio. praeconiis, quorum in ccelis speramus interces-

<Sam'!ii
Wpautia dum
^^ irca t,iem ,mic Bullx subsignalum quam-
adverto in diversis cditionibus discrepantiam.
sionibus assiduis adjuvari. Hinc est igitur, quod,
cum dilectus filius noster Gregorius abbas mona-
Didacus Fmnchius lib. 12, pag. 519, in fine ita sterii de Passiniano ad Sedem Apostolicam acces-
u&mltio.
nem, ' subscriptum legit .
Datum Laterani, I Nonas Octo- sisset, et de sancta conversatione, vita et meritis
bris Pontificatus nostri anno tertio. Si per Iwc B. Joannis confessoris, cujus venerabile corpus
intelligat pridie Nonas Octobris, in assigiianda die plurima certa indicia
in ejus eeclesia requiescit,
sexta Octobris cum Laertio Cherubino conveniet. coram nobis et fratribus obtulisset; Nos, auditis
Tbesaurus Velius snpra citatus, o^nisso die, sub- virtutum ejus et miraculorum insigniis, et quod
scriptionem sic edidit : Datum in Lateranensi nostro inter carnales spiritualem, inter homines etiam
palatio, anno Domini 1193 anno m Pontific. conversationem angelicam habuisset, ipsum, qui
nostri. Alpltonsns Ciacconius Historix succ tom. 1, corporaliter dissolutus cum Christo jam esse me-
c °l. 1152, in assignando canoniiationis die certo ruit,ne debito ipsius honori et gloria? quodammo-
erravit itascribcns
: Eodem anno 1193 Ccelestinus do detrahere videremur, si sanctificatum a Deo
Pontifex Joannem Gualbertum Sanctorum nu- in permitteremus ulterius devotionis humanse earo-
merura retulit, Kalendis Septembris. Error bic re veneratione'; de Fratrum nostrorum consilio
eodem tomo col. 1155, in additionibus Victorelli Sanctorum Catalogo censuimus adscribendum.
144
 324 DE S. JOANNE GUALBERTO ABBATE.
AtCTORB 144 Cum igiturlacaraa ejus sic arserit hacte- brosani verba apud Franchium lib. 12, pag. 524
G. C. nus hoc mundo, quod per Dei gratiam jam non
in citata : Magna cum venerationc ct hymnis rt can-
Ilt COrpns
Sancti solen- suh modio, sed super eaudelabrum meruerit col- ticis spiritualibus Reliquias sanctissimi Joannis
niteretevent, locari, in se ardens per opera caritatis, aliis lu- ex eo loco, quo in die depositionis suoe locataj fu-
eumqite ttn-
niw fltsto
cens per exemplum ; Fraternitatem vestram mo- erant, extraxerunt, et in altari ad sinistram in-
venerentur. nemus hortamur in Domino, per Apostolica
et trantibus posito, recondiderunt in eodem Passi-
scripta mandantes, quatenus a prasdicto Abbate niani monasterio. At jam seusim sine sensu ad sa-
et fratribus ejus fueritis requisiti, ad jam dictum cras exuvias delapsus sum, de quibus sigillatim tlis-
monasterium pariter accedatis, et cum honore et seram paragrapho sequenti , postquam aliqua de
reverentia.quamin talibus adbiberi oportet, cor- Sancti cttltu prxmisero.
pus sancti Viri ab eo loco, in quo positum fue-
rat, sicut decet sanctum, solenniter erigentes,
devotionem fidelium ad venerationem ipsius salu-
briter excitetis, ipsumque festivitate solenni pro- § XII. S. Joannis Gualberti cultus
nuntietis constituto die annis singulis specialiter reliquiae et gloria posthuma.
excolendum. Datum Lateran. x Kalend. Junii,
Pontifieatus nostri anno quarto. Hxc cum edi-
tione Thesauri Yelii conveniunt, prxterquam quod uamvis Sancti nostri cultum, summorum Pon-
in fine Thesaurianx ita ponatur: Datum Romae,

apud sanctum Petrum, x Kalendas Junii, Ponti-

Q
lire
tificum decretis satis firmatum, pluribus stabi-
tion sit opus, tamen ut consuetam Majorum
S. Joannein
Gualberlum
mcmorant
anctaria
ficatus nostri anno quarto. Scio quidem hxc cum nostrorum in illustrandis Sanctontm Actis mctho- Vsttarii,

prioribus non pugnare, sed hoc discrimen, licet exi- dum sequar paucas Martyrologiorum quorumdam
,

guum, significo, utonines intelligant, nos more no- annuntiationes enumerabo. Auctaria Usuardi, non
B stro ctiam minuta quxque observare. pridem
ita illustrati, pari consensu eum celcbrant.
Cuin Cale- 145 Hoc Breve Coelestini III, nescio qua de Florentini codices in quibusdam voculis discrepantes
slini III tte-
crctum non causa.executioni mandatum non fuit ita ut Innocen- ; ita fere omnes enuntiant : In Tuscia, in territorio
(uissetexecit- tius III ejtts successor post aliquot annos novas de-
tioni maiitta-
Florentino, apud monasterium sancti Michaelis
tttm, derit litteras, quibus Episcopum Florentinum et de Pasignano Fesulanas diwcesis.transitus sancti
Fesnlanum ad celebrandam S. Joannis festivitatem Joannis abbatis fundatoris Ordinis Vallis-Um-
,

liortatur. Ex apud Franchium pag. 522, sic ha- brosa?, qui vivus in seculo se totis viribus mor-
bent Innocentius episcopus servus servorum Dei,
: tificavit proChristo. Hujus venerabilis obitus ex-
venerabilibus fratribus Florentino et Fesulano stitit anno Incarnati Verbi mlxxiii [aliisMLxxiv.j
episcopis salutem et Apostolicam benedictionem. Tamen festivitas fit in Tuscia vi Idus Octobris.
In litteris bona? memoriae Ccelestini praedecesso- Beiinus sic habet brevius : Item sancti Joannis
ris nostri perspeximus contineri, quod cum ipse Gualberti. Eodem modo Molanus, nisi quod in ejus
de beati Joannis confessoris, cujus corpus in mo- editione minoribus typis addatur : Cujusvitara edi-
nasterio de Passiniano quiescit, vita et meritis et dit Blasius Milanesius qux additio videtur esse
;

conversatione laudabili, et quod idem Sanctus Molani, qui forle aliam S. Joannis Gualberti Vi-
post obitum suummiraculis plurimis et virtutibus tam non noverat.
coruscari per oblata indicia et probata, plenam 148 Memorant eumdem Sanctum omnes Marty- el omnes
notitiamhabuisset, et eumcum Christoregnantem rologi recentiores, e quibus paucos selegisse suffece- Martijrologi
recenliores.
Christianorum deberet devotio venerari, de fra- rit.Petrus Galesinius sic refert Passiniani in fi- :

.trumsuorum consilio ipsum Sanctorum Catalogo nibus Florentinorum, sancti Joannis Gualberti
censuit adscribendum, Aretino, Senensi et Pi- confessoris, qui rerum humanarum despicientia
storiensi episcopis, datis litteris Apostolicis in et magnitudine pietatis excellens, Vallis-Umbro-
mandatis, ut cum ab Abbate et fratribus mona- sae Ordinem instituit ; cujus Viri sanctitate, qua?
sterii memorati requisiti fuissent, ad ipsum mo- et multis miraculis spectata est, et in religiose
nasterium pariter accedentes et cum reverentia pieque factis mirifice eluxit, cognita, Coelestinus
et honore, qui debet in talibus adhiberi, corpus tertius, Pontifex Maximus, illum in Sanctos re-
Confessoris praedicti ab eo loco, in quo positum tulit. Arnoldus Wion in Ligno vitx lib.
3, quarto
fuerat, sicut decet Sanctum, solenniter elevan- Idus Julii sic eum annuntiat : In monasterio Pas-
tes, devotionem fidelium ad venerationem ipsius siniano prope Florentiam, S. Joannis Gualberti
salubriter excitarent, et solennitatem ejusdem abbatis, institutoris Ordinis Vallis-UmbrosEe, san-
annis singulis suo die statuerent excolendam sed ; ctitate et miraculorum gloria clarissimi. Denique
per eos mandatum Apostolicum non fuit manci- Martyrologium Romanum xn Julii ita habet: In
P atum -
monasterio Passiniano prope Florentiam, S. Joan-
Innocentius 146 Volentes igitur, ut tanti Viri memoria, nis Gualberti abbatis institutoris Ordinis Vallis-
III ejas snc- de quo exultatio est Angelis Dei, apud homines Umbrosaa. Fusioribus eloyiis seu Vitx epitomis eum
cessor idem
efficaciter celebns habeatur, Fraternitati vestrae per Apo- exornarunt : Franciscus Harxus in Compcndio Surii,
renovavil. stobca scripta mandamus, quatenus ea, juxta Philippus Ferrarius in Calalogo Sanctorum Iialix,
quod idem praedecessor noster mandaverat, exe- Gabriel Bucelinus in Menologio Benediclino Hugo
qui procuretis tam
animo, quam devoto.
libenti Menardus Benediclus Dorganius in ejusdem Oi
et
Datum Lateran. vi Kalend. Aprilis Pontific. no- dinis Kalendario, aliique, quibus hic supersedeo.
stri anno tertiodecimo. Hanc Innocentii epistolam 149 Possem prxterea adferre quxdam publicx Locum "''-.

l,;isc!CCl"<
brevi effectumsuum consecutam esse, ita tradit Ja- venerationis indicia, utque inter alia cantilenam lena mPK;
cobus Mindria in Chronico: Anno mccx, die de- Hetruscam, jam a tribus seculis in S. Joannis Gual- carmeii £","
cima Octobris, per Joannem episcopum Floren- berti honorem concinnatam qux plus quam sexa- r;«<iw»'
,
s,
tinum et Raynerium episcopum Fesulanum,
,
ginta slrophis ejus virtutes et miraculaeomplectitur. virtuiesf
aliosque plures in dignitate constitutos, de con- miratmf
Verum cum nimis prolixa sil, el ex antiqua lingua coiiti""-
sensu DominiPapae magnacum devotione trans- Italica magno labore in Latinam conversa rhythmi
latum fuit corpus S. P. N. Joannis. Ubi autem leporem et vernaculaiu simplicitatem jierderet, facile
repositum fuerit, indicant hxc Breviarii Vallum- locum ejus supplebit hymnus Sapphicus ex Breviario

Valium-
 DIE DUODECIMA JULII. 325
quxdam Ec- AliCTOKE
A Vallumbrosano descriplus, qni est veluti decrevit, ut de. eo fiere.l commemoralio in Officio

prxdictx catitilenx synopsis. Is itaque sic habetur clcsi.r Itomanx. Deinde Clcmens X pcrmisit de eo
lli.mnni Vt>.
epad Philippum Ferrarium in Catalogo Sanctorum recitari Offtcium proprium ritu semi-duplici. Tan- etReiputiliai
Florentina
Italix die xii Julii : dem Innocentius XI jussit, ut ritu duplici legeretur
Sancti cuU
ipsius Ofticium, proul hodiedum esl in Breviario lum auxe-
runl.
Dum Crucis signum videt hic in hoste, Romano. Respublica Florentina jam ab anno 1500
Parcit, et constans odium remittit: publicum edidit decretum, quo sub mulcta pecunia-
•
lege lem- Orat in templum' caput ecce Christi ria jnbentur claudi ojficinx et tabernx die sancto
|iio. Flectit in illum. Gualberto sacra. Hoc publicx veneralionis testimo-
Postea seclum fugiens malignum, monium, in archivu Vallumbrosanis conservatum
Se suis vestes manibus Joannes hic indicasse su/ficit. Hxc
de cultu. NuncdeReli-
Induit sacras, monachusque servit quiis, aliisque monumenlisad Sanctumnostrum spe-
Relligioni. ctantibus, agamus.
Hic Dei zelo jugiter perardens, 150 Corpus S. Joannis Gualberti, paulo post Corpus San-
ctl et vartie
Utque vir fortis, vitium duorum ejus obitum, ul utraque narrant Acta, reconditum
ejusReliquilt
Praesulum pandens, populum ruentem est in monasterio Passiniano ;
quod ut majori cum honorifice in
Italia conser-
Terruit oranem. splendore conservaretur, R. D. Aurelius vulgo Fo-
vantur.
In via pergens, inopi reperto rolivicnsis anno 1580, sacellum eleganter exorna-
Unicum panem dedit, ac recepit vit, ct magna cum pompa prxsulum frequentia
ac
Ipse tunc ternos ; Deitas suprema sacra ossa recognita ac visitata marmoreo tumulo
Misit ad illum. condidit. Caput ibidem in prima translatione inclu-
Vallis-Umbrosae struit inde sacra sum fuerat peculiari thecx, quam R. D. Placidus
Tecta Vir sanctus, simul atque secum Pavanellus Patavinus circa annum 1440 multo pre-
B Edocet multos homines beatam tiosiorem reddidit. R. D. Columbinus de Alphiano
Ducere vitam. concessit ecclesix Florentinx sanctissimx Trinitatis
Dum tegit culpas monachus pudore, maxillam S. Patris Gualberti, qux anno 1586, m
Detegit illas humili Joannes sacello ejusdcm ecclesix coilocata est.Brachium dex-
Voce, ne frater pereat silendo terum bis miraculose ad Vallem- Umbrosam delatum
Propter omissa. est, uti pluribus describit Thcsaurus Velius inter
Fluctuat demens rapidis in undis : miracula post S. Joannis Vitam impressa, cap. 4,
,

Invocat Sanctum metuens aquarum 5, 6, 7, 8, 9 et 10 Franchius lib. 10, pag. 370

;

Irapetus Arni, colurais
Intus et extra.
Nubium plenus minitatur
Dum suas fratres properant aristas
Ut terant ; orat, penitus refugit
Nubibus
Dum tenet l<etus monachus malignum
Spiritum, forraam leporis gerentem
Nesciens, Sanctus metuens retexit,
Ne cadat
Carne non audent monachi, carentes
fit amens et seqq. De eadcm prodigiosa brachii translatione
videri potest Hicronymus Radiolcnsis in miraculis,
aer, hic post utramque Vitam edendis, num. 7, 8, et
seqq. In eodem Vallis Umbrosx monasterio serva-
tur crux, qua S. Joannes Gualbertus dxmones fu-
aer. gare solebat, de qua prxter Thesauram et Fran-
chiurn. agit Hieronymus Radiolensis in Miraculis
mox citatis num. 5 et 6. Franchius- lib. 10 pag.
361, hanc putat csse eamdem, quam S. Gualbertus
ille. Petro Igneo innoxie ftammas transeunti gestandam
dedit. Quidquid sit de ea re, constat, crucem illam

Pane se vesci ; prece supplicantis mirx virtutis esse contra dxmoncs, ita ut anno
.Angelus panes tulit, atque cunctis 1634, a R. D. Valentino Balduino abbate argen-
Trusit orexim. teisornamentis fuerit condecorata. Denique ibidem
Mane consurgens onerat petentes olim ostendebatur imago Crucifixi, qux S. Joanni
Pauperes multos, minuitque numquam caput inclinavit. Hanc vero nuperFlorentiam trans-
C Triticum, dum dat; gravior sed arca latam esse dixi § 2 hujus Commentarii num. 18.
Semper abundat. 151 Hxc omnia Papebrochius nostcr, tcstis ocu- Sepulcriim
S. Joannis
Jussit occidi rapidum sequentem latus confirmat in schedis post mortcm relictis, in
Gualberti.
Buculas ursum properavit ultro ,
quibus intcr alias ilineris sui Italici, anno 1660
Ursus ad mortcm patienter, aaque cum Henschenio instituti, observationeshec notavit i

Si foret agnus. Ad corpus B. Joannis Gualberti celebravimus >n

Transit illsesus monachus per ignem.
Pontifex signo removet scelestum
Praasulem viso, metuens docentem
Dogmata
Cessit e vita meditans
Corpus in lerris veneratur hujus
Spiritus laetus superam
Protinus arcem.
Ecce nunc fagus mcmor est Joannis
Flore nam cunctis folioque fagis,
Singulis annis prior, et videtur
Otnnibus
Ante sacratum tumulum Joannis
Fit salus aegris, medecina fessis,
Lumen orbatis fugiuntque monstra
Tartaris atra.
Romani
Pontifices ejusdem Santti cidtum magis ma-
gisque paulaiim promoverunt. Clemens VIII
monasterio Passiniano. Est istud in proprio sa-
cello post altare intra murum reconditum. mar-
moreoque obtectum lapide, super quem ipsius
falsa. Divi ex marmore elegans statua in cubitum in-
olympum nixa jacet, capite versus populum erecto, et ma-
; nu dextra, quae ad genu pertingit, crucem te-
petivit nens. Sub ipso lapide haec inscriptio legitur.
D. 0. M.
D. Joanni Gualberto civi Florentino, Vallumbro-
sani Ordinis Fundatori, Italias a Simonia atque
ista. haaresia miraculis liberatori. viro yifaa sanctissi-
maa ac ideo per Coelestinuralll Pont. Max. Kal.
Oct. mcxciii Canonisato, Patri Opt. Aibas hujus
monasterii Passin. humilis tilius. ut eju dem S.
Viri corpus hac inaiva. in qua illud nunc jacet,
digne eonderetur, haec momimema pietate ere-
Julii mlxxiii.
xit an. D. mih.xxx. Obiit iv {Idus}
Nam Vixit annis lxxxvii.

152
 326 DE S. JOANNE GUALBERTO ABBATE
AIXTORB 152 Dubito, on Papebrochius hxc festinanter 154 Prxtcr lucc sacra monnmcnta a Pnpebrochio
D
G. C. describens »<>» omiserit unum
annum, «t fa-
xtatis mcmorata, alix in variis Italix locis reperiuutur dlteejusitem
/ <)<! ejUS rel iQuktin
cile conlingit. Nam, «r superius dixi, recepta jam ejusdem Sancti reliquix. Franchius Hb. 12, pag,
tffigies. ''<"'''«
Italit
est apud Vallumbrosaiws scntentia, Sanctum Pa- 526 ait, dentcm aliasque ossium partes a D. Tibe- ">cts mvenU
untur.
trem suum lxxxyiii annis vixisse. Eumdcm anno- rio Corsellino Romam fuisse delatas, atque anno
rum nttmerum subscriptum invenio effigiei ejus, 1585, in ecclesia S. Praxedis collocatas ; pagina
quamjuxta exemplar Musei serenissimi magni Dit- vero sequenti scribit, partem digiti sinistrx manus
cis Etritrice hic aeri incisam exhibeo. Hanc acccptam in ecclesiam Foroliviensem S. Mercurialis anno
refcrinius D. Gcrmano Ruini. sacristx Vallumbro- 1587, fuisse translatam, ac ibidem in sacello, quod
sano, qui in epistola ad Papebrochiumdata ait, cam eidem Sancto dedicatum est, honorari. Idcm sci-i-
esse veram S. Joannis Gualberti efjigiem. Noscam ptorlib. 7, pag. 187 asserit, cucullum S. Joannis

exactissime delineari curavimus, ul omnibus illam Gualberti in monasterio S. Salvii a monachabus

cum Florentino excmplari conferentibus patebit. Vallumbrosanis conservari; hujus cuculli partem,
En ipsam : articulo digiti majorem, a P. Janningo noslro mihi
traditam, studiose conscrvo, una cum Italico testi-
monio, quo D. Bruno Tozzi Cancellarius Ordinis
antio 1700, dic iv Aprilis fidemfacit,has veras esse
S. Gualberti Reliquias. Paulus Masinius in sua
Bononia perlustrata ad dicm xn Julii, invenit in
templo Religiosarum S. Catharinx in platea majore
ejusdem Sancti reliquias,additque illicesse puteum,
jam a multo tcmporc exstructum, in quo est aqua e
fonte S. Joannis Gualberti, ad quam devote hau-
riendam multi homines concurrunt. Non dubito E
quiii etiam in alia ejusdem Ordinis monasteria dis-
pertitx sint aliqux ejusdem Sancti cxuviec. Scd hx
sunt prcecipwc ,
quas post operosam inquisitionem
in Italia invenire potui. Nuncctiamde iis agemus,
quce in alias regiones dicuntur translatx.
155 Non intra solos Italix fines sacra Joannis ManusSan
Gualberti lipsana conlinentur, sed a reqibus cxpe- ?/_ » «™"
.
sy jf- rr n trans-
tita, in Cralliam et Hispaniam fuerunt transmissa. tata,

De translatione Reliquiarum in Galliam preeler

Thesaurum Velium, Locatellum, Franchium, alios-
que Vallumbrosanos, Michael Pocciantius Ordinis
Servorum B. Marise Virginis in Catalogo scripto-
rum Florentinorum pag 30, agens de Benigno ab- .

bate Vallumbrosano, hxc scribit Hic Pater Lu- :

dovico Francorum regi brachium S. Joannis

Gualberti concessit quod postmodum Parisiis
,

delatum [etj eidem S. Viro templum dedicatum

;

est, Vallumbrosella dictum. Manum tantummodo

pio Regi conccssam fuisse tradit cum aliis Vallum-
brosanis scriptoribus Bernardus Del Sera, ita apud
Franchium lib. 12, pag. 526, ad marginem cita-
tus Ludovicus Franciae rex, accepta ab abbate
:

Effigies S. Joannis Gualberti Ab. Florcnt. Inslil. Ord. Vattisumbrosx Benigno dextri brachii fsinistri partem fuisse vult
Secundum exemplar Musei Serenis. Mag. Ducis Etrur. Hieronymus Radiolensis, teste eodem Franchio lib.
Obiit XII, Jutii MLXXIII, tetatis sux IXXXVIII Fast. SS. adscrip. F
a CceleMno III, ann. MCXCIII. 8, pag. 211) manu S. P. N. Joannis quam effla-
gitaverat, pro ea monasterio Vallis-Umbrosae
crucem unius palmi auream, pretiosissimis gem-
et varia it- 153 Reliqua sacra monumenta a se visa sic de- mis distinctam, cum particula ligni Crucis Christi
lius reliouix Papebrochius dono dedit.
XC ribere pergit Caput ibidem est in
:

herma argentea; Maxilla in monasterio S. Tri- 156 Historici Vallumbrosani cum Pocciantio mox ob quaindi-
nitatis de Florentia Brachium in Vallumbrosa
; citato narrant, S. Ludovicum, prxter vcncranda tur S. Lu-
dovicus tem-
in antiquo et eleganti 4 pedum ciborio involutum Dominicx Passionis instrumenta, ad Vallem Um- plum et mo-
pannis, ubi et cuspis Dominici clavi, in vicem brosam in grati animi signum transmissa, S. Joan- "Vi6™?!?
r, |, ,. . izuip(ax»c.
manus ex hoc brachio missae, per S. Ludovicum
.

nis (jrualberti honori templum ac monasterium Pa-

donata, pulcra in remonstrantia spectatur. Ibi- risiis xdificasse. Id inter alios Bernardus Del Se
dem crux lignea vilis, alias magnae adversus dae- ra, apud Franchium lib. 8 pag. 276 citatus, asse-
mones potestatis, argenteae grandi inclusa. Cru- rit his verbis : Rex Franciaj, accepta a B. Beni-
cifixi, qui eidem in templo S. Miniatis caput gno S. Joannis dextri brachii
manu, ad Dei et
inclinavit, imago sub eleganti marmoreo taber ipsius sancti honorem instituit Ordini magnum
naculo ibidem ante chorum visitur, sed coloribus monasterium, quod Vallumbrosella appellavit,
omnino jam exoletis. Ad pedem montis arctissi- in quo multa divitiarum ornamenta collocavit.
ma semita abscedit ad latus, ubi erectum taber- Addit Locutellus lib. 1 cap. 90 cx testimonio Hie-
naculum pictura sua locum indicat, in quo ini- ronymi Radiolensis, quosdam monachos Gallos ex
mico occurrens S. Joannes ipsum se vicit. In pa- hoc monasterio Vallumbroscllensi anno 1450 vcnisse
riete sinistrae alae Crucis insertus e.st lapis reli- ad Vallem Umbrosam, qui teslabanlur, per hanc
giose tectus, qui corpus S. Joannis Gualberti per sanctam manum in Gallia plurima el maxima pa-
300, et quod excurrit, annos texit. Imago altaris trari miracula. Quidquid sit de hujus templi ac mo-
ejus miracula repraesentat. nasterii fundatione. de qua ne vel minimam dubii

suspi,-
 DIE DUODECIMA JULII. 327
suspicitmem movere volo, saltem nulla hoc tempore impressil S. Joannis Gualberti vitam, prudenter Al (.TOllK

utriusque memoria Parisiis exstat, ut fatentur illi, novo aggere fuisse firmatam, ne paulatim decurren- G. C.

qui antiquitates Parisienses sedulo examinarunt. lium aquarum impetu eradiearetur.

Utrum autem hi monaclii Valiumbrosellenses omni- 160 Joannes Mabillonius de prodigiosa hac farjo ehamnumin
no desierint, an mulalo nomine in aliam reliijio- aliisque monumentis anno 1686 a se visis, scribit Valle Um-
brosa cerni-
sam Conijregationem transierint, iijnoro. sequentia in liinere suo Italico tom. 1, pag. 183 :

ylrliculus 157 In Hispaniam etiam ejusdem Sancli reli- Vallumbrosa situm habet maxime solitarium in
manusin quix summa cum veneratione receptee fuerunt ; qua clivo altissimi montis, qui monasterio ex parte
Hispaniam
delatus iiki- de re Chrtjsostomus Talcnlus in oratione panegyrica Orientis incumbit. Prospeetum habet versus se-
gitiim B. Altonis ita loquilur pag. 19 Vallirabrosana : ptemtrionem in subjectam vallem unius fere mil-
gtoriam attu-
respublica inclytae recordationis Philippo secun- liaris. In edito montis aggere sita est cella sancti
dojure innumeras debet gratias, quod, a sere- Joannis Gualberti et non longe inde exstat
nissimo Francisco Mediceo Etruriae magno duce fagus, sub qua per multos annos delituitS. Gu-
sanctissimi Patris nostri sinistrae manus articulo albertus, quae hactenus, novis surculis subinde
quodam obtento, gloriosum illius nomen in tota succrescentibus, ante omnes alias fagos virescit,
Hispania celeberrimum fecit. Non dubito, quin et post omnes virorem suum conservat. Sancti
per has aliasque S. Joannis Gualberti Reliquias Johannis corpus Passiniani, unum ejus brachium
multa recentiora facta sint miracula, quee ad nostram apud Vallumbrosam habetur cum ejusdem Psal-
notiliam non pervenerunt. Quis enim salutiferam terio et Manuali precum quotidianarum ; item
virtutem sacris ossibus deneijet, si aqua solo sancti acies seu acumen clavi Dorainici, in suum mona-
Viri attactu sacrata tantam liabcat vim ad pellendos sterium a sancto Ludovico Francorum rege (ut
morbos, ut adeam hauriendam febricitantes certatim perhibent) dono transmissum quod sane acumen ;

confluant , et sa-pe sanitatem, diu fruslra optatam, in clavo illo, quem ad sanctum Dionysium prope
obtineanl ? Id tcstantur fontes et putei Bononix Parisios asservamus, desideratur. In Psalterii
Florentix et alibi, S. Joannis memoria et mira- litaniis post sanctos Benedictum et Maurum san-
culis celebres, quornm efficaciam prodiqiosis quibus- ctus Placidus invocatur. Multae sunt ibidem aliae
dam exemplis probat Locatellus lib. 1 cap. 112. beatorum domesticorum reliquiae, quorum elogia
Nimis longum foret singulis hiscc gloriee posthums Hieronymus de ftaggiola ejusdem loci monachus
monumentis immorari ; sufficiet de preecipuis pau- scripsit ad Laurentium Medicem. Ueec de cultu,
ca dixisse. reliquiis et monumentis posthumis dicta sufficiant.
Fottles, San- 158 Fons est in Valle Umbrosa, in quem san- Nunc ipsa Sancti Acta ab antiquis ac beatis aucto-
cti memoria
celebres el
ctus Joannes ssepe pedes etmanus intinxisse fertur. ribus scripta ; dein miracula, ac denique solennem
miraculis Teste Hieronymo Radiolensi, abest a monasterio Crucifixi translalionem, eo, quo promissimus ordine,
clari.
quingentis passibus ; tanta autem religione olim exhibeamus.
conservabatur, ut per plura secula eodem topho et
herba, quemadmodum tempore S. Joannis erat,
cingeretur, nec vellent antiqui patres Vallumbrosa-
ni reverentiee causa illum exsculptis exornarc lapi-
dibus. Idem auctor narrat, hujus fontis aqua varios
VITA
morbos fuisse curatos ;
qua de re suo loco postea age-

mus. Didici autem ex Franchio lib. 4 pag. 79, jam

hunc fontem altari Oratorio esse cxornatum (eo-
et
AUCTORE BEATO ANDREA ABBATE
rum figuram eeri incisam in suo indice exhibet) lo-
STRUMENSI.
cumque, Sancti Reliquiis sacrum, a peregrinis et
aegrotis pietatis causa plurimum frequentari. Alter

fons est, testante Locatelto lib. 1 cap. 112, vicinus

monasterio Passiniano, eliam miraculis clarus, in Ex Ms. Vallumbrosano, quod nuper e
c quo miraculose dicunlur capti duo lucii, uti nar- latebris eruit R. D. Joannes Aurelius
ratur iti Vila per B. Andream Strumensem et B. Casari.
Attonem scripla.
Prodigiosa 159 Aliud denique prodigiosum Gualbertinee
monumentum in Valle Umbrosa cerni-
sanctitalis
CAPUT I.
tur, de quo post B. Andream num. 13 sic scribit

Andreas Junuensisln Vila cap. 11 Quoedam ar- :

bor, quse fagus dicitur, quae a loco, ubi beatus S. Joannis Gualberti natales, ingressus
Joannes morabatur parumper supereminendo
in monasterium
,
, simoniaci abbatis
sejungebatur, licet multas arbores circa se ejus-
dem generis haberet, ante omnes tamen per derelictio , et in Vallem Umbrosam
multos dies omni anno fioribus rutilabat, frondi- adventus.
bus vernabat, omnesque supergrediens, ceteris
amplius flores , frondesque conservabat. Idem
prodiijium confirmat hic versus, ex hymno Vallum- Tempore quo Siraoniaca a, et Nicolaitarum b
brosano supra relato desumptiis : haereses per Tusciam, et pene per totam S. Joannis
Ciinlberti
Italiam, diebus Henrici c Imperatoris Ecclesiam natales.
Ecce nunc fagus memor est Joannis : Catholicam in locis plerisque fcedabant, erat qui-
Flore nam cunctis folioque fagis dam nobilis, Gualbertus nomine, vir militaris,
Singulis annis prior, et videtur patria Florentinus, habens duos filios, quorum
Omnibus ista. unus Ugo, alter Johannes vocabatur. Qui secuil-
dum etymologiam sui nominis (gratia Dei d) va-
Quin imo annuum hoc miraculum tempore suu per- riisvirtutum operibus insignitus est, ut in hoc
severasse testatur
Didacus Frunchiiis lib. 4, pag. opusculo de ipsius sacra conversione, ac piis
89; additque fagum ittam anno, quo scripsii utit moribus, in sequenti clarebit Iste dum satis
 388 VITA S. JOANNIS GUALBERTI ABBATIS.

MtCTOAB carus parentibus ac vicinis, et qui euni noverant Crucem sibi flectere caput aspexit, unde suse
B. ANBREA pro honestata morum suorum vehementer existe- conversionis initium concepisset.
Ex MSS.
ret, accidit. ut quidam, maligno spiritu commo- 5 Tunc Abbas audito de Cruce, quod ei inti- religiosa

tus, quemdam propinquum ejus occiileret unde ; maverat, inauditum miraculum, et stupendum
''"''•'

iinii
inslili,.
atnple.
occursum ejus, aliorumque parentum, qui de fore g perpendens, consulit ei, mundum, ejusque Cllllll-

consanguinitate defuncti erant, prsefatus homici- gloriam per omnia derelinquere. Verumtamen
da modis omnibus devitabat. optans ejus velle plenius scire constantiam, et
Clcmcnliii 2 Sed jam propinquaverat tempus, quo gratia perseverantiam probare, ccepit ei dura et aspera
crga iiiinii-
divina misericorditer declararet in Johanne, quis prsedicere, et quod homo, corpore validus, juven-
ciiin.
futurus esset ; et qualis ac quantus in exemplum tute floridus, non posset monasticam pau-
facile

humilitatis et raisericordise fidelibus multis esse periem tolerare. Cui Johannes Non, inquit, appe-
:

deberet. Qui dum uno die, cum armigeris suis, tenda est gloria temporalis, quae cito transit, nec
Florentiam eodem itinere prse-
ire dispoueret, in corporis fortitudo, quse quotidie deficit. Cumque
fatum homicidam, qui propinquum ejus interfe- haec et his similia loquerentur, nec Abbas ad
cerat, ex improviso obvium habuit, in loco, quem plenum voluntati suse responderet, famulus quem
sic arcta semita comprimebat , ut neuter posset Florentiam miserat, Dominum suum non venire
in partem aliam declinare. Quem dum homicida considerans, domum rediit, et quse facta fuerant,

prsedictus venientem eminus conspexisset , de- de eo genitoribus retulit.

speratus vitaprotinus semetipsum equo proji-
,
6 Unde pater turbatus Florentiam venit et ,

terram vultu demisso, expansis manibus

ciens, in totam civitatem per notos inquirit, quid de filio
in modum Crucis, moribundus suum interitum suo factum esset scire desiderans per ecclesias ;

expectabat. Juvenis autem benignus, videns eum quoque discurrens, et ad Monasterium sancti Mi-
taliter ex nimio timore solo procumbentem, mi- niatis veniens idem inquirit. Quid multa? Dum
sericordia motus in eum pro sanetse Crucis re-
,
illic filium suum esse audit Gualbertus, rogat
verentia, quam brachiis et manibus signabat, Abbatem ut filium suum ad se deducat. Deridet/i.
indulgere sibi e disposuit, et, ut concite surge- nunc tamen vocetur, et veniat. Ad quem accer-
ret, nec timeret, admonuit. sendum Abbas per semetipsum accedens, eum-
fiso Crud- 3 Postquam autem inimicum in pace transire que alloquitur sic Pater tuus adest, et causa te
:

fixi sese in-

clinantis mi permisit, ac de cetero libere,quocumque vellet, videndi advenit huc. Tu autem vade, et cum eo,
raculo, abire concessit, progressus paululum, ad quam- quid agendum est age. Et ille
, Desine, Pater :

dam venit Ecclesiam ;

quam cum oraturus ingre- mi, desine si placet, quia super hoc tuis precibus
ditur, Crucem ejusdem eeclesise caput sibi flectere obsecundare non audeo, ne forte cum eum adi-
contuetur, quasi gratias eidem redderet, quia vero, vi me abstrahat de monasterio, secumque
pro reverentia ipsius suo inimico misericorditer reducat. Cumque hsec Gualbertus ille paululum
pepercisset. Et quid mirum, si Omnipotens sibi persensisset, ut mos est obstinatis animo homi-
hujusmodi reverentiam per imaginem suae Crucis nibus magna minari, cum aliquando nec possint
tunc voluit exhibere, quem suo timori subditum, facere parva, coepit magnis vocibus obstrepere,
obsequio deditum, et circa proximum visceribus terribiliter minari, ac dicere : Nisi protinus red-
caritatis undique plenum vidit? Ipse se amantes ditus fuerit filius meus, in quibus prsevaleo, for-
amat servientes remunerat, seque glorificantes
, titerhoc monasterium adversabor.
glorificat. Eadem vero Crux pro indicio tanti 7 Tunc magnanimis ille Johannes sancti Spi- frustra cona-
titr,
miraculi, in Monasterio sancti Miniatis nunc ritus igne adustus, cum patrem audisset talia
usque /"sub multa cautela servatur. Famulus au- perstrepentem, ex Fratrum vestimentis unum
tem Domini hoc videns, admiratus et nimis pavi- secum assumit, concitusque ecclesiam petivit,
dus factus, ccepit secum cogitare, quomodomelius eumque super Altare posuit, et comam capitis
posset Deo placere, credens, et in animo suo sibi semetipse totondit, apprehensoque e regione
saepe volvens, quanta foret prsemia recepturus utraque manu vestimento, se induit, et in clau-
Domino pro viribus deserviret, qui
in ccelo, si strum reversus arrepto libro legere coepit. Nihi-
tantum tamque prseclarum miraculum pro parvo lominus Abbas cum hsec, quse erant gesta, per-
obsequio , sicut ei videbatur, apparuisse cogno- pendisset , blanditer leniterque sciscitari ccepit
verat. dicens Fihus tuus non ad te venire vult; tu au-
:

4 Disposuit itaque intra semetipsum odium tem si libet, veni ad eum.Etcum ad eum venisset
mundi concipere, terrenos honores, falsasque Walbertus, et ut erat compositus, vidisset, tam
divitias ejus prorsus abjicere, ac solicite cogita- ille quam omnes, qui cum eo venerant, cceperunt
re, quanta gloria justis, quanta pcena promitta- pectus tundere, capillos vellere, vestimenta scin-
tur injustis ; et quam vanum sit, spem in caducis dere, et in terram semetipsos percutere, magnis-
rebus prius ponere, et post seternis suppliciis que vocibus ejulare, ac dicere dulcissime, :

subjacere. Dum talia, progrediens itinere quo atque amantissime, quare nobis sic fecisti, ut
tendebat, anxius cogitaret, venit juxta civitatem, clam, nobis dimissis, sic abires? Cumque hsec et
nbi suo armigero praecipiens ait Vade ad ho- :
alia,atque diu multumque replicassent, tandem
spitium ubi solemus descendere, et quse nobis et Pater ad semetipsum reversus, eum benedixit,
equis sunt necessaria, concitus prsepara. Socius et ad propria recessit.
autem, sicut eidominus imperaverat, fideliter 8 Post hsec igitur ille Deo fidelissimus Johan- Joannes ob
est executus. Recedente eo, servus Domini Jo- nes, gratia Dei undique circumfusus, permansit avbalcm
si-

hannes, afflatus divino spiritu,

moniacum
ab itinere, quod in eodem monasterio in omni obedientia, et san- monaste-
-
cceperat, divertit, et ad Monasterium sancti Mi- cta conversatione, usque ad obitum Abbatis, qui riiiin rfC'"'

?//, ('/«'
niatis absque mora pervenit. Et descendens equo, eo tempore in eodem monasterio degebat. Tunc
Monasterii Abbatem mox qusesitum humiliter itaque in eodem monasterio erat quidam callidus
postulat, audire desiderium suum, et ad effectum et ingeniosus monachus, nomine Ubertus i, qui
ex caritate Dei producere, aperiens sibi miseri- perpecuniam
gloria cupiditatis captus et illectus,
cordiam. quam pnedicto
homicidai clementer im- regimen ab episcopo Florentinse civitatis, qui illi
penderat, et qualiter ecclesiam post ingressus, monasterio prseerat accepit. Quod beatus Joan-
 DIE DUODECIMA JULII. 329

nes comperiens , cum alio sibi favente clam qui illo terapore aderat, ad sacrum Ordinem eum AtCTOBE
B. AMiREA
exinde discessit, et civitatem ingressi, ad quem- promovere volens, et ut stabilitatem daret, re- EX MSS.
dam magnum, et famosissimum senem, nomine nuit, quia ejus fervor nonnisi in ccenobitali vita

Teuzonem k, venerunt, qui venerabilis vitae tunc erat, ut beati Benedicti

Regula indicat. Imperat
intra Florentinae urbis mcenia in quamdam parva ille suumque desideriura adimplere.
discedere,
cellulajuxta monasterium Beatae Mariae semper Ferturnamque,divino revelante Spiritu.dixisse :

Vir^inis / praefatae civitatis se concluserat, de Vade, et tuum Institutum incipe. Qui inde pro-
qua cunctis salubria dabatmonita, et salutifera grediens,ad Vallis-Umbrosanum perrexit videre
nemini negabat consilia. locum. Ubi curn pervenisset, susceptus est gra-
petito Tewso- Simoniacam [haeresim] damna-
9 Hic publice tanter a duobus Fratribus ibidem morantibus, li-
msconsilio,
bat, quae totum Ecclesiasticum Ordinem tempore cet sejunctis. Cui cum placuisset locus, firmare

multo penitus invaserat. Ad quem VirDei Johan- deliberavit gressum.

nes accedens, his verbis alloquens Obsecro, ait, :

mi Pater, ut mihi in haesitatione posito non mo-

dica, sancta tua ne deneges consilia. Sub simo- ANNOTATA.
niaco Patre vivere timeo valde et qualiter id ,

declinem penitus ignoro. Cui respondit senex :

Quod dicis gratum satis habeo, sed quod consi- a Heeretici sic dicti a Simone Mago, quia res sa-

liumtibi dem, penitus ignoro. Nam utsub Simone

cras vendebanl et emebant. De qua re vide Petrum
Damiani lib. 2 Epist. 2.
Mago milites, a me nullo modo consilium acci-
b Clerici uxorati, inquit S. Petrus Damiani lib.
pies. Ad aliud si te in his partibus transferas
4, Bpist. 3, Nicolait» vocantur, quoniam a quo-
monasterium, cum te putas dentes fugere leonis, dam Nicolao, qui hanc dogmatizavit haeresim,
morsum non evades serpentis. Cui Johannes :
hujusmodi vocabulum sortiuntur.
Ne Pater omittas, quin consilium praebeas ; nam c Is verosimiliter est S. Henricus, qui anno 1002,
paratus sum pro sequenda veritate, quidquid electus est rex Germanix
anno autem 1014 coro- ;

jusseris facere. natus Imperator dccem annorum imperium

,
post

abbalcm el 10 Cernens igitur senex Viri fidem et con- obiit, ut vide in ejw Actis hoc tomo, 14 Julii.
episcopum
stantiam, gratulans dixit ad eum Perge itaque : d Alludit Auctor ad nomen hebraicum Johannis,
nira sme iri/8
quod gratiosum significat.
prriculo )iu- cum tuo sodale, et in foro publico civitatis, coram
btice simo- Abbatem' exclama esse e Sibi pro ipsi est phrasis isto seculo usitatissima,
nlaeos pro-
omnibus Episcopura et
et ssepe in his Actis recurrens, quod semel notasse
clamat. Siraoniacos, et tunc demum cede locum. Qui ejus
sufficiat.
monita complens, ad forum, die, quo sciebat
f Crux illa, teste Mabillonio seculo vi Benedictino
omnes adesse veniens Episcopum et Abbatem
, ,
Part. 2, pag. 269, nuper translata est in Floren-
appellavit Simomacos. Quod factum, magnum tinam sanctiS Trin it a tis ecclesiam, quae Vallum-
omnibus intuht pavendum errorem proclaman- ,
brosani es t Ordinis, suburbana sancti Miniatis
tibus multis : Nullatenus evadat , sed occidatur. basilica monachorum ccetu destituta. De hac cruce
Tunc quidam propinquorum illius eruentes eum, fusius egimus in Commentario pnevio a num. 19, et
clam dimiserunt. Qui ad magnum senem reversi, ejus translationem dabimus in Appendice post utra-

retulerunt, quid evenisset sibi. Et ille congratu- que Acta.

Romaniaa m partibus pergere, g Fore pro esse quem loquendi modum isto se-
lans praeeepit in ;

monasterium inquirere, ubi possent culo usitatum e-tit m alibi obsevvavimus.

et aptum
h Hic incipil textus B. Andreee, qui cum preece-
Christo servire.
dentibus aliunde suppletis non cohxret; ita ut htc
E.cliittita 11 Pergentibus itaqueper diversa monasteria
erga paupe- aliqua deesse satis appareat.
rem miseri- per aliquantos dies, quidam pauper in una die se
i Forte U Ubertus idem est, qui apud Ughellum
rortlio,
illis obvium tulit, deprecans, ut sibi misericor-
et Mabillonium vocatur Obertus, ad quem Benedi-
diam tribuerent. Tunc Vir Dei Johannes ad ctus IX scripsit epistolam, quam exhibet Vghellus
suura comitem Mitte manum, inquit, in peram,
:
tom. 3 Italix sccrx col. 82.
Frater, et panem, quem habemus, divide, me- k Qui de Teuzone distinctius instrui cupit, videat
dietatemque pauperi tribue. Renuente illo atque Baronium ad annum Chri<ti 1063, et Guidonem
dicente : Per diversa ostia hodie iste gradietur, Grandum Dissert. 2, cap. 4, ntim. 13.

et abundanter ei tribuetur nos autem, qui non ;

1 Ju.rta Mabillonium in notis ad vitam S. Joan-

nisi unum pahem habemus, unde sustentabimur? nis Gualberti seculo vi, Part. 2, fol. 270, est ce-
lebre hactenus Ordinis Benedictini ccenobium in ipsa
Et ille Ne cuncteris,
: Frater, tribuere. Accepto
urbe Florentina.
itaque pane, pauper gratias agebat; et rursum
imperat sodali, aliam medietatem tribui. Quo
m Puto hic indicari Romandiolam Florentinam
vulgo la Romagna Fiorentina, qux versus Apenni-
peracto, imperat castrum ingredi, et sumptus
nttm montem subest magno Duci Hctrttrix, estque
sibinecessarios per domos inquiri. Perlustrante pars Roinandiolx majoris, cujus urbes et terminos
itaque eo per diversas domos, ad ultimum rever- recenset Baudrand tom. 2 Geographix pag. 177.
sus En, inquit, qui panem jussisti tribuere, per
:
n Id est ad eremum Camaldulenscm, qux tri-
totum castrum circumiens non nisi tria ova ac- ginta passuum millibus distat Florentia versus
quisivi. Tunc quidam pastorum haec inspicientes, Orientem .rstivum. E.racte locus descriptus est ab
ad castrum pergentes, quaecumque viderant intro Augustino Florentino in Historia Camaldulensi lib.
nuntiaverunt. Et quidam misericordia motus, 1, cap. 30.
porrexit, necnon et
o Vallis - Umbrosa etinm antiqvitus scribitur
illis occurrens, unum panem
Vallis Imbrosa; qua <'<' re sk <c)-i!>it Xantes Peru-
quaedam femina nitenti linteo aliunde tulit, ter-
sinus in vita S. Joannis Gualberti Ab imbribus, ;

tium quoque alius eondonavit. Tunc Johannes

quos Vallis crebros gignit, sunt qui Irabrosam
En Frater, accipe quod dedisti. qui ab umbra Um-
c "matitu- vocant. Mihi magis placent ,

'«"/, dein ad 12 Peragrantes itaque diversa monasteria, brosam dictam volunt.

£""«» Vm- non admodum sibi apta inveniebant ad Camal- ;
orosam ver-
dulas n venire decrevif, ubi per multos dies de-
gens, abstinentiam et conversationem illorum
inspexit, necnon et injuriam pertulit. Tunc Prior,

Tomus iii Julii.

17 CAPUT
 330 VITA S. JOANNIS GUALBERTI ABBATIS.
u. rows curam hospitalitatis habuit, et post monasten"
B. VMIHE* Museetani y curam gressit in Abbatis officium.
EX MSS.
Petrus h quoque, qui diu procurator asinorum,
CAPUT II
post vaccarum fuit, deinde in Passiniano i Prio-
ris gessit officium , exliinc Abbas in Ficiclo k, et
in ultimo Romanae Ecclesiae Cardinalis , et Epi-
S. Joannes GmtbertUS vanos discipulos scopus Albanensis extitit. Tuuc Laetus vultu ( et

pietate iUustres sibi adsciseit, novos- nomine venit, qui fuit Abbas de PasBiniano, et

que rigide exercet , a quibtis ob exi- Rusticus m - .l ui - donec Johannes Peter vixit,
1

miam
. .

inrtutem
,,.„.•
abbatis ofpcium acce-
curam extenorem gessit, et tertius ob obitum
sancti viri Johannis, multo tempore totius Con-
ptare cogitur. gregationis curam Prior obtinuit.
17 Cernens igitur Pater Johannes tot talesque 'liiosS.Joan-
nes rigidc
viros sibi ccelitus in auxilium missos, disposuit probat,
Miraculosa
fago indica-
Quo ibi morante, et in- sancta conversatione cum eisdem beati Benedicti Regulam in omnibus
proficiente, nonDeus passus diu lucer-
est observare, ccepitque noviter venientes ea proba-
tur illius
sancttias, nam latere, quam disposueiMt ad multorum ani- tione suscipere, quam insinuat Regula. Adve-

mas illuminandas super Ecclesiae ponere cande- nientibus siquidem causa conversionis hospitibus,
labrum. Ad comprobandam namque ejus vitam non facilis dabatur receptionis responsio, illorum
venerabilem, Creator omnium rerum Deus mira- perseverantiam volens cognoscere, an videlicet
culum ibidem ab ipso sui adventus tempore, us- in ea devotione ac supplicatione persisterent
que nunc demonstrare dignatur. Nam arbor dura scilicet eis et aspera praedicendo, et secun-
quaedam, quae vulgo fagus vocatur, supra non dum Regulam eos in omnibus comprobando. Hi
longe a loco eminens, per singulos annos ante enimtales si diu recusati persisterent, seque non
omnes, flores producit, foliisque vestitur. corde ficto seculum relinquere, ac monasticam
qua moti va- 14 Nam dum ejus paulatim fama per vicinita- vitam velle profiteri ostenderent, porcorum eis
rii iitl iitm
disciputi ac-
tem diffundi coepisset, coeperunt ad eum venire primitus jungebatur cura, multa inferebantur
tcdunt. laici, et clerici gratia visitationis et conversionis. opprobria, fame et siti calore et frigore afflige-
,

Inter quos ille tunc venerabilis qualitatis, et in bantur, labore et nuditate, vilitate et extremi-
Religione ferventissimus Herizo a, qui custos tate, jejunio quoque ac silentiq. exercebantur.
Fratrum et Prior existens, supra triginta annos 18 His atque ahis modis solicite aforis com- cl in exaeta
regularnm
in eodem monte ita stabilis perseverans, ut in probati et in omnibus voluntariae patientise et obsentanlia
his nec semel [descenderit de] monte ad villas. obedientiae ac humilitatis cogniti ducebantur cxcrcet. ,

Tunc ille summae gravitatis et praecipuae discre- iterum comprobandi regulariter in interiorem
tionis venerabilis Albertus b,qui supra quadra- cellam, ubi Regula -legebatur et
multoties eis ;

ginta annos ejusdem coenobii Cellararius * fuit et sic anno completo examinati, recipiebant mona-
coquus nec umquam pro labore cellae deseruit
; sticas vestes regularem inde professionem pu-
,

officiumcoquinae, nec pro labore coquinae, curam blice facientes in manibus et praasentia ejusdem
omisit cellae. Tunc illeTeuzo c magnanimisvenit, patris Johannis. Quibus non licebat exinde ali-
qui ita usque ad senectam caritate fervens extitit, quid sumere, vel quoerere, sed a patre Priore]
ut non solum animas, sed etiam omnia vellet eis dabantur omnia, ut praecipit Regula. Habebat
mederi corpora. enim ethanc gratiam singularem Johannes Pa-
Pia abbalissa 15 Exierant de praefato ccenobio Fratres pleri- ter, ut in prima cum eo locutione et visione no-
donis juvat
monachos, que exemplo et amore Johannis et ad eum ve- , sceret, si corde veniret quilibet recto, an ficto :

qui tnjuria nientes, novam cum eo apprehenderunt conver- Et hoc ei donum a Jesu Christo collatum est, ut
nfficiuntur.
sionem. Hi Magistri exemplo et exhortatione, personam potentis vel divitis non libentius sume-
dum in sancta fervere coepissent conversione, ret, nec aliter tractaret, quam infimi et pauperis
tantorum virorum coepit fama spargi undique. et amabilius recipiebat pauperum cum mortifi-
Hoc audiens Itta, sancti Ylatis d Abbatissa, catione vera venientem, quam divitem cum tota
cujus juri locus pertinebat, gavisa nimis, misit sua substantia. Magnum aiebat, diviti esse impe-
eislibrorum et victuum quantulumcumque subsi- dimentumadcorhumiliandum, ipsam, quamdefert
dium. Sed, ut ait Apostolus Omnes, qui pie :
pecuniam ad monasterium.
volunt vivere in Christo Jesu, persecutionem 19 Videns denique Itta Abbatissa n locum
patiuntur ; tam gravem infestationem a quibus- crescere in nomine et religione, ccelitus inspirata Accepta <to-

natione "»'
dam viris iniquis, instigantibus spiritibus mali- tradidit eidem loco per scriptum diffinitas termi- abbalisste.
gnis, tunc sunt passi, de loco volentibus expellere tanta. absli-
nationes in ejus circuitu. Tradidit etiam tunc
nenlia sc
eos, ut eos etiam taederet vivere. Qui innocen- vineam Pitigianam o, quae grata tunc, et est macerat,
tiam et patientiam amplectentes, ejus verbis et nunc usibus Fratrum. Similiter in diversis locis
actibus bona pro malis reddentes, post multa diversas mansas p. Per idem tempus dum Johan-
certamina adepti sunt gratiam et victoriam. nes Christi famulus, nomen et officium gerens
\on obttante 16 Manserunt tempore multo, ligneum tan Prioris, Fratrum animas et corpora solicite pro-
pauperlate,
crescit nu-
tummodo habentes Oratorium. Indigentiam vi curaret, permaximam abstinentiam, et praevali-
merus disci- ctuum tantam perpessi sunt , ut plerumque tres dum laborem sibi imposuit. Nam quando tempus
pulorum,
per diem, unum dividerent panem. Quaecumque reficiendi erat, parvissimo cibo vel potu suae ne-
erant camerulae et vestiarii unius capacitas con cessitati subveniebat ; ita ut non videretur se
tinebat sacci e. In qua diu penuria ita erant recreare, sed utcumque periculum famis et sitis
exultantes et gaudentes, velut solent laetari ho- temperare. Cum vero ante reficiendi tempus,
raines ceteri deliciis multiplicibus ferculati, et utpote operi manuum anxie frequenter insudans,
opibus nimiis ditati. Cceperunt confluere ad eum sitiebat, in frigidamaquam manus et pedes mit-
de diversis partibus etiam longinquis clerici, et tebat, ut ex nimio aquae frigore, sitis utcumque
laici gratia conversionis. Tunc venit magnus
ille periculum effugeret. In omnibus enim, prout
Rodulfus f, [qui tempore multo in eodem loco possibilitas erat, observans Regulae mandata

nullo
 DIE DUODECIMA JULII.
J31
nullo modo oxtra constitutam horam comedere d Alibi scribilur Hillari, etsi in instrumentc >i<> 4UCT0RI
vel bibere volebat. nalionis Ittx abbutissz Hilarii lerjatur, ut est apud II. AHDUM
IX nss.
uteamor- 20 Sed debilitas corporis id ferre non valens, Urjhrllum tom. 3 Italix Sacrx col. 299.
emtra- e Sensus hic nonnihil obscurus est. Vult signifi-
innii
in illam syncopen fracto stomacho cecidit, quam
x&it. care, adeo
pertulisse legimus beatum Gregorium. Nisi enim curtam fuisse monachis supellectilem, ul
omnia, qux ad ceUam seu cubiculum et vestiarium
eum frequenter reficerent, emittere spiritum
spectabant, uni sacco possent imponi.
funditus videretur. Quam usque ad senectam,
(Rodulfus hic post mortem S. Joannis Gualberti
immo usque ad obitum pertulisse cunctis, qui Ordinis Generalis, el obiit 22 Novembris
fuit totius
eum noverunt, claret. Unde secum solebat sem- anno
"»»» 1070,
iuiw, ut hubent Tabulx
«< imuent.
'
.
,
y uuumorosanx Inter
j. uuuia: Vallumbrosanx.
Inler .

per portare, quod mevitabih necessitate cogente Beatos refertur a Martyrolorjio Benedictino et scri-
posset ssepe manducare. Quando [autem famis ptoribus Vallumbrosanis ; in Aclis nostris suo lem-
violentiam frequenter se '
deprimentis indiscrete pore locum habebit, si de cultu constiterit. Interim
superare , voluisset , aut refectionem differre co- vide ejus elogium apud Venanlium Simium in Ca-
nabatur, prse nimietate infirmitatis adeo dentes talogo pag. 258, FudoxiumLocatellum lib. 2 cap. 1,
ejus constringebantur, quod, nisi eos aliquis cul- aliosque.

tellumintromittendo divideret, et aliquem liquo- g De hujus monasterii situ et constructione vide

rem in os poneret, expirare continuo crederetur. Didacum Franchium lib. 8, pag. 234. De titulo
autem abbatiee et immunitate videri polest Augusti-
hpalien- 21 Verumtamen sic incredibili languorejugiter
am ttlirn- nus Lubinus in Brevi Nolitia Abbaliarum Italis
ir nrtiites cruciatus, nullatenus murmurabat sed , suishoc pag. 244.
peccatis deputans, continuis laudibus divinam h Hic est famosus ille S. Petrus, eognomento
justitiam commendabat. Qui priusquam infirma- Igneus, eo quod illxsus per ignem transierit; de quo
batur, tant» fortitudinis sibi etceteris,tantasque multa habes apud scriptoresVallumbrosanos, aliosque
abstinentiae fuerat, ut nisi ille, cui cantamus passim obvios.
;

Domine, inclina coelos tuos ; sub infirmitatis hu- i Passinianum monasterium situm est in diozcesi

jus occasione mentem ejus

humiliasset, valde Fesulana apud viam, qux Florentia Senasducit.di-
rarus existeret, qui posset ejus instituta servare. statque a Florentina civitale quatuordecim passuum
millibus. De ejus antiquitate et prxrogativa plura
Cognita vero et experta propria infirmitate, tan-
tae misericordite tantaeque discretionis effectus
invenies apud Lubinum citatum pag. 284.
k
Teste Lubino in Notitia abbatiarum Italiee pag.
est, ut nemo misericordior eo crederetur. Qui
151, heec abbatia vulgo vocalur de Fucecchio, quee
licet corpore foret infirmus, in omni tamen cu-
forte nomen trahit a Fucecchio, vico
ad lacum ejus-
stodia et solicitudine
mente pervigil erat. . dem nominis passuum millibus
sito, et viginli tribus
abbas eligi- 22 Quod videntes Fratres ejusdem loci, de- Florentia distante Occidentem hiemalem versus.
tur neqitid-
quam reltt-
creverunt ipsum eligere Abbatem, quem nove- 1 De hoc Lxto egerunt Majores nostri inter prx-
elans. rant sanum et infirmum, pervigilem Priorem et termissos lom. 2 Martii pag. 416, et eodem tomo
solicitum fuisse custodem. Itaque Florentini Teu- anteActa B. Torelli pag. 500.
zonis consilio, convenerunt de urbe et de castellis m Is Rusticus, qni etiam a scriptoribus Vallum-
religiosi Clerici ac fldeles Laici, sancti Hillari brosanU Beatus appellatnr, fnit tertius Ordinis Ge-
Ab-
neralis. Vitx illius compendium reperies apud Lo-
batissa id raaxime cupiente, et cum Fratribus
catellum lib. 2, cap. 2, et Simium in Cataloqo pan.
ejusdem Ioci, ipsum praedictum Patrem elegerunt
264 et seqq.
in Abbatis officium. Quem nolentem, et totis vi-
n De hujus Abbatissx donatione actum est in
ribus resistentem, de lecto traxerunt, et ipsum, Commentario prxvio num. 45 et 49.
licet invitum, in majori sede constituerunt. Qui, o In instrumento donationis, quod habet Ughellus
dum ad id violenter cogeretur, dixisse fertur tom. 3 Italix Sacrx col. 300, puto agi de hac vinea
astantibus : Quid insanitis? Si pelicano nomen Pitigiana his verbis Concedo in Pitiano mansum
:

accipitris imposueritis, numquam erit nisi peli- unum, quod detinet Gherardus et Martinus, et
canus q.
vineam unam.
p Mansa, mansus vel mansum Sirmondo est

ANNOTATA. fundus cum certo agri modo ; et scriptoribus Italix

quantitas terrae, qua? sufficit duobus bobus in anno
ad laborandum.
a Hic Herizo, Erizzo, Ericius, Ericus (varia q Franchius lib. 7, pag. 157, varios citans
hxc nominis inflcxio eamdem personam significat) ornithologos, ait, per peiicanum intelligi avem ig-
in Catalorjo Venantii Simii dicitur obiisse 9 Februa- navam et ingratam, quam Grxci
onocrolaium vo-
rii anno 1098, eumquc Loeatellus, Wion, Menar- cant, asseritque, pelicani nomen Germanii in usu
dus, Dorganius, Ferrarius, aliique Beati titulo fuisse ad signiftcandum hominem amentem et im-
exornant; sed Bollandus noster co die tomo 2 Fe- prudentem.
bruarii fol. 278, illum inter prxtermissos collocavit,
eo quod decretam
ei pitblicam ab ecclesia veneratio-
nem nondum comperisset.
b Hunc AWertum etiam Beati nomine compel-
lant Didacus
CAPUT III.
Franchius lib. 5 pag. 117, Fu-
doxius Locatcllus lib.
2 cap. 5, et Venantius Simius
"' tat alogo pag.
2; qui videri possunt, si quis 5. Joannes factus abbas exacte regulas
plura de hoc viro nosse
desitlcret. Diversus est a B.
AtbertO cjusdem Ordinis
abbate, de quoactum est 20 observari jubet;et discipulorum itti-
Man, tom. 5, pag. 254.
mero auctus varia monasteria trdi/i-
c Alius videtur
a Teuzone, de quo capite prxce-
aenti aetum est. Nam alter jam senez erat, guando cat et pia opera exercet.
*> Joannes Gualbertus eum consilii
'
causa adiit ftic .

v, ro
mortuus dicitur anno 1095, 6 Augusti, quodie
"'"iiiiiiiatur a Martyrologio Benedietino. Nos isto Itaque Vir Dei, sumpto officio, nulhim Mona- «dttachon
aie cultum ejus examinabimus. >l '' i ''"''"'.
Vitle ejus eloqium chorum permittebat ad mercata, vel ad Iooa
«purl LocateUum lib. 2 cap. 8 ct in Catalogo Simii seculario. ire, inttrmos extra nionasterium visita-
Pag- 287 et 288. re; ac sensum Regulae diligenter inspiciens, ejus

obser-
 332 VITA S. JOANNIS GUALBERTI ABBATIS.
UCTORE observatioui operam dabat. Vetuit] defuncta a nem cum ceteris Conversis communicare eis li- rj
U. ASBRE.V
ad nionasterium defereuda prohibuit accipere
; bere non erat licitum. Tales igitur probatos Con-
Capellas * ad hoc, quod aliquando a monachis versosPater ad mercatum, et ad omniaexteriora
regi deberent Canonicorum, non monachorum
; procuranda, mente mittebat secura. Si igitur
hoc esse officium dicebat. Viderat enim, sub ta- aliquis horum, postquam esset receptus, inveni-
libus occasionibus falsae obedientiao, multos mo- retur in aliqua reprehensione de supra scriptis
nachorum ire per abrupta, et
inrecuperanda ani- rebus, peracta culpa, accerrima mulctabatur pce-
marum incidere detrimenta. Nam id, quod duo na. Nam si inveniretur, a Patre non accepta
vel tres monachi quolibet loco sub occasione obe- res aliqua in aliquo, coram cunctis igne combu-
dientiae, absque prsesenti pastore morantur, dete- rebatur, et praevarieator talis peculiaritatis pu-
stabatur, et suis id facere omnino interdicebat. blice disciplinabatur duris fiagris.

24 In animarum enim fervens custodia, con- 28 Erat Joannes Pater tantae austeritatis et Ejus severi-

stituit, ut nullus monachorum [extra] limitem increpationis contra delinquentes, ut cuiirasce- l "fJ " m "- l

x. i. !_• • ij. i ^
batur, sibi lrasci terra et coelum, immoipse Deus
suetudo,
• •

Claustrae progredi praesumeret, nec etiam ad

c

ipsa olera colligenda, nisi tres una progrederen- videretur. Sed post paululum tanta benignitate,
tur, exceptis his, quibus suscipiendorum hospi- et tanta tranquillitatead increpatum et corre-
tum cura erat injuncta, et obedientia exteriorum ptum convertebatur, ut non nisi materna habere .

procuranda. Vestitos cucultis, aut scapularibus, videretur viscera. Qua de re, qui eum pure ama-
et cinctos omnes dormire praecepit; hunc esse bant, nimis metuebant et qui timebant, valde
;

rectum sensum Regulae, constanter affirmabat. amabant. Fama itaque tantae conversionis, et
Nec patiebatur esse Dormitorium nocte sine cla- tanti fervoris, ita longe lateque ccepit crebre-
ro lumine. Dicebat enim levius ferendum sine scere, ut Henricus f Rex Florentiae tunc ve-
f
lumine esse in nocte Oratorium, quam Dormito- niens, eam audiret. Cui audita sic placuerunt,
rium, si egestas id in loco fore * utroque non si- ut Episcopum Catholicum g illuc ad consecran- E
nit. Fratres vero, absque omni controversia vel dum locum dirigeret ; et Regina h etiam grata ij

contentione aliqua, prompto animo observabant, mitteret enxenia. h

quaecumque Pater praecipiebat. Nam ejus admo- 29 De virtute denique euntes in virtutera, Of- ac sacrorum
nitione, pariterque exemplo in tantum amorem ficium sacerdotale in tantam habere coeperunt Oriimm re-
observandae Regulae venerunt, ut nec manuum venerationem, ut ministrare Altari eorum nullus
opera, nec alia, quae videtur Regula praecipere, praesumeret, si forte a Simoniaco Simoniace, vel

gravia omitterent, quin cuncta laeto animo com- etiam gratis esset ordinatus. Similiter si concu-
plerent. Vilitatem et extremitatem secundum binam vel ante, vel post ordinationem habuerit,
consilium Regulae ita apprehenderunt, ut nec ip- sive in aliquo crimine post Baptismum acceptum
sas panum incisiones, cum comederent, super esset prolapsus, ministerio fungi Altaris nullo-
mantilia ponerent, licet ea coram haberent, sed modo praesumebat. Et merito : narn eorum Ma-
super mensam nudam. Cilicina vero tunc veste gister et Patertantam circa omnes Ecclesiasti-
ita uti cceperunt, ut nec ad portandum quis, eam cos gradus revertentiam semper habuit, ut nul-
ferre non valens, cogeretur, nec ac ferendum latenus aliquando potuerit cogi, nec etiam Ostia-
volens prohiberetur. rius fieri ; sed cum ecclesiam ingredi vellet, et
ac vestium 25 Procuraverant Fratres, pro sustentatione fores essent clausae, eas ingredi nullo modo pne-
simililudini
vestium, habere gregem ovium quas cum pro-
; sumebat, donec Ostiarius, qui illas aperiret, vo-
prospicit.
vidus Pater diversi coloris esse cerneret, nigre- caretur.
dinis scilicet et albedinis,timuit, ne si seorsum 30 Per idem tempus coeperunt ad tantum Pa- yarM mm .

faceret nigram, et seorsum albam, alter aliquan- trem concurrere de diversis partibus Viri nobiles sler,a *'''/"
c"
do pannum vellet nigrum, alteralbum; ethac de et fideles. Alii ei offerebant loca cum supplica-
'

causa iriter Fratres oriretur diversitas mentium, tione nimia ad aedificanda noviter coenobia ; alii
sicut exterius esset diversitas vestium qua de ; vetusta, et dissoluta offerebant monasteria, et
causa fieri praecepit pannum promiscuum d. Quod instabant precibus nimiis et importunis, ut ea F
Dei actum est providentia, ut deinceps noscere- ipse in suo sumeret regimine, et ad suam nor-
tur hujus designatione, omnia monastica perso- mam Tune sancti Salvii i
studeret corrigere. i

na, quae de tanti Patris esset schola. Licet, famosum coenobiura noviter aedificavit. Tunc in
proh dolor tempore moderno appareant qui
!
,
Musceta alterum in honore sancti Petri Aposto-
se de hac schola esse vestibus, non moribus os- lorum Principis. Tunc in Razolum k in honore k
tendant. sancti Pauli. Tunc in suo regimine vetustum su-
26 A diebus, quibus mouachi cceperant ad scepit Passinianum, et alterum in Romania sub
eum venire, Deus qui est inspector puri [cordis, nomine et honore sanctae Reparatae l. Tunc aedi- /

et cujus dilectione ejus filius curabat monachos ficavit ahud in Scalario monte m, m
constringere sub districtione Regulae, misit ei 31 DirectisitaqueFratribus.etordinatis Prae- eorumqiie
fideles laicos e diversi ordinis, tam puram con- positisper singula loca, Pater ea, cum ab infir- <'<^''""""
versionem ostendentes in omnibus modis exhor- mitate sublevaretur, visitare, et qualitatem cun-
""" '

tatione pii Patris, ut pene nihil differrent a mo- ctorum diligenter noscere studebat. Quae vero
nachis. Quibus nec proprium habere, nec car- corrigenda erant, solicite corrigebat et quae or- ;

nem comedere, nec ad mensam loqui, nec a pa- dinanda, caute et provide ordinabat. Namsi qui-
rentibus, vel amicisquidquam sumere licebat. libet de Praepositis nova super vetera condere
Et nihil omnino a monachis distabant, praeter reperisset, si tamen tunc pauperes egestas op-
quod permittebantur uti lineis vestibus in nimio primeret, duris increpationibus tenacem argue-
fervore aestatis, et praeter silentium, quodin ex- bat, et exhortabatur, ut potius in Deum, quam
terioribus occupati observare nequibant. in horreis confiderent plenis.
ad curandu 27 Nam ea probatione recipiebantur noviter 32 Quodam tempore, quibusdam monasteriis isis mirM«-
temporalia.
venientes ut eis per totum annum non daretur ad Vallimbrosam reverti. In iti-
visitatis, ccepit lvse

permanendi verbum certum, sed sequestrati co- nere vero positus, nimia stomachi infirmitate con-
medebant, et ad Capitulum, vel ad Communio- strictus, dixit conviatori suo, ut aliquid ad co-

medendum
 DIE DUODECIMA JULII. 333
medendum antequam
sibi tribueret, ex toto de- tiarum efficeretur, Cuculla decumbensetpergens AICTORE
non nisi panem B.AXDREA
fleeret. Sed cum ille diceret, ac equitans, semper utebatur. Erat enim tantse
EX MSS.
adesse, et sanctus Johannes responderet, se pa- largitatis, ut cum alicui aliquid dare deberet,

nem sine alia re convenienter edere non posse, sive hominem sive pecus, vel aliud aliquid, sem-
nimietate languoris coactus, praecepit tandem, per studebat dare melius, et tenere deterius. Erat
ut parvulum scyphum tolleret, ac in fluviolo, qui tantae religionis, ut quilibet suorum nullo modo
juxta influebat, ablueret.Cumque homo mitteret auderet die Dominico cum asinis oneratis nec de
scyphum in parvam aquam fluvioli, piscis unius domo egredi, nec domum reverti. Monachum
palmi repente supra scyphum prosilivit quem ; equitare dieDominicoomnimodo non sinebat, nisi
ille mox apprehendit, et sancto Johanni detulit, inevitabilis cogeret necessitas.
quem ipse statim coquere fecit, comedit, et dis- 37 Annuum et celebre Officium in nocte san-
cessit. Nullus certe in illo fluviolo piscem um- ct» Resurrectionis debite agendum, quis in Tu-
quam viderat, nec piscem vivere posse in tam par- sciam mutavit de die in nocte, nisi ipse? Nam
vissima aqua credi poterat. negligentia subrepente, et cogente edacitate, ad
piscei capt
33 Alio quoque tempore, cum apud Passinia- Nonam id Officium in Sabbato agebatur o, quod
jitkt- num esset, Leo Papa n cum multo comitatu su- nunc juste et digne, id Joanne Patre nostristem-
•pervenit, atque juxta monasterium cum suis re- poribus instituente et incipiente, agitur in sancta
fectionem accepturus requievit. Tunc sanctus nocte. Per idem tempus Comes Bulgar p sub Pa-
Johannes oeconomum interrogavit. si pisces in trisJohannis regimine deliberavit suum commit-
ccenobio haberentur, ut Papae suisque comitibus tere coenobium Septimense q. Quod cum post
darentur. Cognoscens vero pisces minime habe- multum laborem, post longam et obnixam pre-
ri,quibusdam Conversis in lacum quemdam.mo- cem, tandem impetrare promeruisset, valde ga-
nasterio proximum, piscatum ire prsecepit. Om- visus est.Eratenim nimis inflexibilis ad sumen-
nibus autem dicentibus, numquam in lacu illo da vetera sub suo regimine monasteria, sed ac-
pisces fuisse, jussit tamen, ut pergerent, acDo- cepta constans nimis ad retinenda erat, etiamsi
mini patrocinium sine dubitatione affuturum cre- dura acciderent adversa.
derent. Perrexerunt tandem, et cunctis admiran-
tibus duos magnos lucios invenerunt, eosque sta-
tim comprehendentes beato Johanni attulerunt, ANNOTATA.
quos ipse gaudens recepit, et Papae continuo prae-
sentari fecit.
Lartjits ergi
34 Venerat inter ceteros Teuzo, qui adhuc a Suspicor, S. Joannem noluuse, ut defuncta
paupercs,
corpora in monasterio sepelirenair, ne per pompam.
superest, venerandus pater et senex, quem Jo-
funebrem monachorum quies turbaretur, quod etiam
hannes Pater Fratribus in Razolo praefecit. Hunc
exsequentibus aliquo modo colligi videtur.
semper multuni ex corde dilexit, eo quod in ca-
b Per Capellas hic intelliguntur sacella, quibus
ritate ferventem pras ceteris, et ejus manum ad
annexa sunt publica, vel, ut vulgo nunc dicimus, pa-
porrigendum largam experimento invenit. Erat storalia officia.
enim Johannes Pater multum misericors, ita ut c Claustras pro claustri. Nam claustra feminini
pluviales, quos ecclesia Valhs Imbrosas habebat, tjeneris reperiri probat Cangivs in Glossario.
tempore egestatis venderet, et pretium paupe- d Per pannum promiscuum intelligitur pannus
ribus tribueret. Quae enim lingua, etiamsi esset ferruginei coloris, qtiem vulgo grisextm vocant; unde
ferrea, ipsius cuncta posset referre bona ? Ipso S. Antoninus Historiarum Parte 2, Tit. 15, cap.
exhortante, et magnum auxilium impendente, 23, § 2, Vallumbrosanos appellat monachos gri-
super diversas aquas firmissimi aadificati sunt seos. S. Franciscum Assisiatem eodem ferme cum
Vallumbrosanis colorc usum fuisse probat Franchius
pontes. Quas usque ad suum tempus perTusciam
lib. 7, pag. 189, ex traditione quadam, qua fertur
erant hospitalia? Quae clericorum congregatio
abbas Benignu- circa annum 1224, dedisse suum
vitam erat ducens communem ? Quis clericorum
cucullum S. Francisco Assisiati imbribus madido.
propriis et paternis rebus solummodo non stude-
De hujus coloris mutatione vide Commentarium prs-
bat ? Quin potius perrarus inveniretur, proh do-
vium num. 55.
lor! quinon esset uxoratus, vel concubinatus. e De his laicis vide Franchium lib. 7,pag. 194,
De Simoniaca quid dicam ? Omnes pene ecclesia- et seqq., et Anonymum Gallum tom. 5 De Ordini-
sticos Ordines hasc mortifera belua devoraverat, bus Militaribus et Religiosis pag. 304.
ut, qui ejus morsum evaserit, rarus inveniretur. f Judico cttm Baronio in Annalibus ad annum
35 Posita itaque a Jesu Christo omnium dis-
Christi 1055, hic agidt Henrico II Imperatore tttm
positore bonorum tam clara lucerna super Eccle- rege, qui anno 1037, cum patrc suo Conrado Impc-
ratore -Florentiam vencrat. sicut pluribtts ostendit
siae candelabrum, et verbis et exemplis lucente
coram Grandus Dissert. 2, cap. 4, num. 11.
cunctis, clerici spretis connubiis et concu-
binis. in unum g Fuil is jttxta instrumentum authentkum Ittx
cceperunt convenire, et Apostoli-
abbatissx, quod exstat apud Utjhellum Tom. 3 Ital.
cam Regulam sequentes exhinc vitam communem
Sac. col. 299, Rodulphus episcopus Padeburnen-
ducere.,Hospitalia totet tanta hujus exemplo et
sis id est Paderbornensis.
exhortatu jam videmus nunc per Tusciam h Guido Grandtts Dissert. 2, cap. 4, num. 12
aedifi-
cata, et ecclesias
vetustissimas tot renovatas, ut dicit, hanc regiiiam Hcnrki Jljam dicti uxorem,
nos cogant dicere nominatam fuissc Chuneildim, regis Danix Chnuti
Ecce transierunt vetera, et
:

facta sunt omnia filiam, qttx paulo post peste ejcstincta cst. Yallum-
nova. Indumentis sempervilissi-
mis utebaturvenerandus brosani, qui duplicem Oratorii coitsccrationcm di-
Pater; fulcrum intotet
tanta sua infirmitate stinguunt, mutant hxc nomiiia; dc qtto vidc Gran-
sibi supponi nullo modo pa-
tiebatur, etiam dum citatum in Commcntario prxvio num. 112.
plumeum capitale non ferebat sibi
poni sub capite. etll3.
fMiuliis. i Situm est S. Salvii ctciiol>iuin, test» Mabillonio
m ttuilens 36 Antequam infirmaretur inscius litterarum,
in Nolis ad Vitam a B. Attonc scriptam, prope
et quasi
idiota erat sed cum decumberet ita die
;
Florentiam, ubi etiam nunc subsistit.
noctuque sanctos coram se
faciebat libros legere, k De hac abbutia agit Lttbinus jam sxpe citattis
ut peritissimus.
divinae legis et divinarum senten- pag. 323.

IHxc
 834 VITA S. JOANNIS GUALBERTI ARBATIS.
AKCTORE 1
testc Xantc
H.rc abbatia dia-cesis Faventinae, hannem quid Fratribus dare judicaret, inquire-
\\1H,M Romandiolx, nihil admo-
B.
Perusino, cst in fancibus ret ;
jussit, ut unus ex tribus bubus, quos tunc
E\ MSS.
dum anvrnitalis habcns. Plura vide apud Franchiiim habebat, occideretur, et Fratribus edendus dare-
lib. S, pag. 239. tur. Cni oeconornus: Quid, inquit, faciemus post-
m Mons Scalnrius ju.vta Franchiumlib. 8,pag. quam istum manducaverimus? Ule vero: Uno,
237 sic dictus, quia ad cum pcr continuos montes, quo consumpto,
ait, comesto, occides alium ;

tamquam per scalas, asccndiiur.

dabis et tertium. Beatus enim Johannes nec de
n Hoc miraculum Baronius In Anmlibus ad an-
Dei largitate dubitabat, nec peccatum se incur-
num Christi 1051, aliique Leoni IX accidisse nar-
rere credebat, si Fratribus carnes daret, cum
raut.Unde AndreasJnnnensis perpcram Leoni IX,
Stephanum X subslituit. nihil aliud haberet justius credens carnibus re-
;

o Adi Francbium lib. 7, pag. 216, de hoc abusu ficere, quam fame illos interficere. CEconomus
sublato fiisius disscrcntcm. vero jussa complevit, carnes coxit, mensae su-
p De Comitis hujus donatione el faniilia vide perposuit. Fratres autem hora constituta ad
Franchium lib. 8, pag. 255. mensam perrexerunt, visisque carnibus obstu-
q De nomine hujusmonasteriisic scribit Andreas pentes, easque nullatenus tangentes, silenterpa-
Januensis Propterea dictum monasterium voca-
:
tienterque steterunt. Qui cum sic starent, quidam
tur Septimense, quia septem milliariis distat a ccepit monasterii portas pulsare. Cellararius vero
eivitate Florentina.
hoc audiens, festinato ivit, quemdam hominem
cum pulcro manutergio panibus pleno invenit,
quos laetanter accipiens, Fratribus velociter ap-
ponens, quis esset, qui eos duxisset, quisve eos
CAPUT IV.
misisset, interrogare neglexit. Sedcum ad homi-
nem.gratias et manutergium redditurus, rediret,
nequivit illum invenire, vel quis fuisset, unde ve-
Yaria miraeula, qtivz S. Joannes Gual- nisset ulterius scire ; et quoscumquede illo inter-
bertus in vita patravit. rogabat , nullum hominem eo die ibi cumpanibus

se vidisse dicebant.
41 Quando ex praecepto Comitissae Beatricisfr b

Abbati opla- Coepit praeterea ita in miraculis clarescere, ut venerunt milites, ut eum raperent, ac de Tuscia Scse abdu-
tum mortis Longobardis, sanctitatis causa, aut consentien- ctionis,
uni profecto ex antiquis Patribus possit coae-
locum, et
fratribus au- quari. Quippe Berizo a abbas votum moriendi tem, aut invitum secum perducerent ; hoc ille
ram ad ven- cum Domino
titandvm im-
habebat, nou in suo, sed in Vallimbrosano coeno- cognitio, in ecclesia intentissime
petrat. bio unde et communem Patrem Johannem saepe
: preces funderet, tanta pluviarum, tempestatum-
rogaverat, ut suis hoc impetraret precibus. Qui que diffusio, tantaquoque extiterunt tonitrua, ut
die quadam cum eum venisset invisere, praedicto praefati milites vix redire inlaesi valerent.

Patri nuntiatum est, qui referenti ter asseruit 42 Alio quoque tempore vir quidam plenus in- ct fatuum
submersio-
dicens : M,ihi moriturus venit
credito mihi
; : sania in ejusdem Patris morabatur coenobio nis periculo
credito; moriturus venit. Deinde eum praesentem quem ille medendi gratia Passinianum transmi- eriplt.

percontatus est dicens, utrum obedientiam cupe- sit qui ad fluvium, cui vocabulum est Arnus c,
;

ret adimplere ? Cui ille Juxta Dei, inquit, vo- : repertam intravit scapham, atque ab illa, ut sua
luntatemet tuara, Pater, devotissime opto. Post eum compellebat insania, se in amnem projiciens
haec verba super cubilis pulvinar caput ponens, dixit : Hic quis Johannes, et qualis ejus vita sit

gravi se corripiente languore, die tertia defunctus prorsus cunctis patebit. Quem cadentem mox
atque sepultus est. Fratres itaque conquerentes aqua suscipiens super ne mergeretur susti- se,
inter se, quod ventilare non poterant, eo quod nuit, eumquecomitatum meritis de
sancti Viri
nulla traheret aura, mox ipse cum Fratribus ac- ripa una ad alteram sanum salvumque quasi ,

cedensad aream, inmanibus accepit ventilabrum leve lignum portavit. Hic luce clarius constat,
C Statim competens ventus perfiare ccepit. quamcarum, quamque mirabilem, atque dilectum
Fralribus jn- 39 Quodam tempore, dum nimia eum indigen- Virum hunc apud se Deus habuerit, quando, ejus
melicis
tia premeret, et quid secum commorantibus da- memorato solummodo nomine, tam velociter,
* id esl cclla-
ret, praeter tres panes solummodo non haberet, tamque benigne miserum de morte eripuit.
cellarario' suo pnecepit, ut tresillos panes divi- 43 Quodam namque terapore dum idem vene- l>,iitiiml>ns
miraculose
deret, et unicuique Fratri fragmen unum appo- rabilis Pater, aliis coenobiis visitatis, de quibus succurril.
neret. Praecepit iterum, ut unum arietem macta- illi magna inerat cura, ad proprium reverteretur,
ret, et edendum Fratribus illum ministraret, at- prospexit inesse pervalidam indigentiam per
que de larga Dei misericordia in egestate securius plurimos. Dum
monasterium introiret, dis-
in
speraret Hodie, inquit, egemus, cras vero, Deo
: pensatorem familiee, nomine Giosfredum d, et
praestante, abundabimus. Quod cum dixisset, ad Rusticum e fratrem procuratorera monachum
monasterium sancti Salvii, sicut disposuerat, evocans ait : Inspiciamus nostrum horreum
coepit pergere, confidens quod suos famelicos quomodo se habeat ; reperitque tunc illu,d abun-
numquam Deus desereret. Fratres vero hora dantius repletum. Quibus ironice Hem, inquit, :

prandii ad mensam pergentes, carnem sibi appo- quam plurimi ab instanti necessitate opprimun-
sitam perexhorrentes, parvissima fragmenta pa- tur, vos autem uberius abundatis ! Praecepitque
nis cum gratiarum actione comederunt, carnem vasculum quemdam capientem quatuor, vel quin-
autem nullo modo tetigerunt. Alio vero die secun- que modios impleri, et sic per semetipsum ab ho-
dum beati Johannis prophetiam, multi
homines ra circiter tertia usque nonam, et eo amplius
venerunt cum asinis onustis, panibus, frumento, praeoccupatus, inde nullatenus progressus, uni-
farina, dicentes, quod nobiles homines Florentiae cuique, qui convenerant, cui multum, cui parum
Fratribus miserint sed qui essent, qui illos mi-
; distribuitet semper plenus extitit.
;

""'
sissent, numquam sciri potuit. 44 Qui cum in beati Salvii extra Florentinam OccuW
bti miracu vit.
tose cibum
40 Alio quoque tempore cum oeconomus om- urbem demoraretur coenobio, praefato jam viro f, f
obtinet. nes cibos consumpsisse se diceret, et beatum Jo- qui in reclusione degebat, per Azonem g, qui

postmo-
 DIE DUODECIMA JIILII. 335

postmodum beatae Reparate rexit ccenobium, ci- minutatimdiscerpens.interramcunctafrusta.pro- MJCTORI

h. Qui DeumqueetApostolum ejus invoeans dixit B. AMIRK»
borum pro benedictione transmisit exenia
jecit,
EX MSS.
munuscula detulisset, eodemque Deus Omnipotens, et Petre Apostolorum omnium
cum pra^dicta
quoddara intravit Princeps, ulciscimini me de ccenobioisto. Ethaec
rediret itinere, via digrediens
tugurium, et Fratribus, quos ibi reperit, quse et dicens, confestim discessit iratus. Quo non longe
quanta voluit verba locutus est, atque ad Patrem digresso, repentinus inibi accensus est ignis, qui

rediit. Cui per se cunctanti

Unde venis? Cum : prsedictum monasterium ex orani parte combus-
sit. Quod incendium pedissequus ejus dum cer-
respondisset, quo missus fuerat, isse ac redisse,
neret, eique nuntiaret, nec retro respexit, neque
mox ab eo audivit Ego quidem non te unde ve-
:

nis mandavi ac deinceps digressum de via, et

; ad locum rediit, sed via, qua eceperat, ad Val-
ineressum tugurii, atque verba, quae cum inven- limbrosanum coenobium festinanter perrexit.
tis habuit Fratribus
per spiritum recognoscens,
cuncta luce clarius patefecit per ordinem.
45 Eo tempore, quo simoniaca haeresis per ANNOTATA.
ftnlim /'"
Tusciam pullulaverat, cum praedictus Pater in
morto
eodem Florentino coenobio moraretur, quidam
iiiim
lilmal-
religiosus vir, ex generosa Florentinorum proge- a Berizoerat abbas S. Salvii, ut patet ex Pri-

nie ortus, cujus filius gravi languore in lecto con-

vilcgio Henrici Imperatoris anno 1055 dato, quod
refert Franchius lib. 8, pag. 294, ad marginem.
strictus decubans vicinam operiebatur mortem,
b Satis nota est piissima hsec Comitissa in An-
ad eum, ut aegrum natum sanaret ac redde-
sibi
nalibus Baronii aliisque historiis, quse S.