You are on page 1of 830

.

C
c CCC^ < cc<C
cCc vc
O c <-•
c< 1
c c
C<C< «

5CdLCL^ «
-

CO
<CC c.CCC
<Cc C
cCc
« <
l
CCc .<f.CcC' c< « g gc -
c c ,
<_

o.,
cc cc 'v

C
, c_><

C
L_
C CCC
<Cr cccc
C< c c i

9 cc_cj cc c- l
C i

c
^C
<

& CLC cc £ c o <c C_ C ccc .C2? CC


<c CC
cc
CC cc^
<C
c CL
cjC c,CC
CCCLc
0< CCZCj C<
cc
cc
CC cC ;c<r c:^
Q
<
CCC
< <T «
"<CcCc
c<:
<C
c Cc<C c <c<
cc
c
< (

<c~«
i ccvi

« v.

C C CC
<c
C
<<T
Cc C7<
cfccf
-

CCC
^ c
CcCC
(gKcc
< «CtXI
<C<
«'"«-
-

<c
<C c ,

c
<
s

!
fc<
CCCvCCCC
ccc cjc ccr
«

<-
C<CT
<_<c
CJCC:

r. cccCCZc c <t> cC .
ccccccccr c c cc
"CC<C_C ^ CC C C< <C CCC Cc <x
CCCC < c cc
a r
C. c
<CCic;«(
*<cCCtnC:
c .c c
(l
<

CC
'

CCCC
Cccccd
'<cccd
CCctC
CCCc
^TC
"


C*t\<CL C_ ,
- <
«5 <T CC
<< CC
'

CCCC <«3C
CCC^CvC^.cCT
'
<C<X
CC
,'«
cic
C«<<«Cr c<C
c c<r
l

jgC C !
f (

^ CC < C'«CT-cC •'» c<i CC < cc^ccc c (( C r


c§ C «

c C « -
r<rc C
c
CC<I cc«2
cc*cr«ccc^.
<_«/<

<-C'Cc ^CSECv
^dc^C c^j

cciv <___;•
QSTCCCC
Cco CC
CXi
CCc C<
C<<
c

'
.a
o
cccc
CccCj
cccc

~'c«cc cC C <5<cc
<c..C_C& CCa cc;
CC 'CC
cc ccc<c
(X.CC
ccc co<€c
cCCC
cce c
ci<.
cuc <C CC
«cc
CCC38
<c ccccc c c cc C c "vCC CC C
«

CC C
<<§.;< « E
c<C3
C
C
c <cccc
<Cccc
c «12
C <EC< "C
cc c
C
(
r .<

c
<j

C <C cc <
'

c: c<
C
; >

CC CT<t
.

c <cc
<CC C Cr C< < c <Z (Ci
-

C
; '
« < .

C Cc <C
<CC c Cc <c (;
<CZ cc CC <Cc
C
'
.. ' < « '

iC Cc <<C_I C Cc c ctc ,
c C Cfl c c cc cr
c < c< ccg cc C C c '
<<r CTc CC C^
"

< (C <C__"«C < <vC(. cc cc


c ccccl '

VILLANOVA COLLEGE LIBRARY "^C.c c c. cCv.


"CCc
'

c c Villanova, Pennsylvania
<
cccc,c c CC>
«ccc
,

cc
: <r c c CC CC c c c^ c «
^p
<
.

.
cs cccc: c
"c <, v a
c «cccr c ;
c <
:

C Cc <
ccc
c C
c <CCC
cccc: c C C c-ct *
<CC
C<

_cc ccc c
cccc: c This book was donated '
r<
- "C
.

c g rj
c C
<

C c<£C ccC
<CCC c C' 3-4-49 <C Cj C
<i

<< ccC" ccC C c < <"


C
(

c
<T,

c C
C'
< < . •

c
C
-

cc CCCC'. C <CCC <-(,


c <r
'

ccc Cc (<< c

C "cc CC

(
:CC..c<CC5C
c«: <>
(

'
c<c< ccc
ccc
c-vi <c

Rev....M......Sullly.an > ...Q...S Jl .A«..


'

"
C"<<
"<<
.-C ' •

«uc <_C
c
<t.
Z
C « •CCCC
C
CC <CC:«C
CC 'CC/ft CSLC C<_ c<c<
< cc cc c<c <C
<c cc ccc <5
95 c
<r cc <c
Cc
<
cc
c<
cc
<c_c<r cccccc
'CCC cccccc
<c CC <CCC<C'C <^ c c
C c Cc
cj
<<
cc cc a
c •.
CCC cc< c;cc
CCC ccc CCX
cc
cc
C' <gccOc c
^ cc
<gr
<m~ C( <r
c?-5C <C
c: d c
^
r
d cc
CC
'
<-
<d
<_t
<__

c< c c c 5 °
cc c_3<r c<i
<
«trc
CCCC
c<c
<sr
c<C
cc
CC o
cc <CC
t£ c
<g cCl
<<
.

'
<

C CCCCC ^^Ccc<- cc<_fr<r«c

ccccc c fCcr
C7<C
c<c
c<?
'

g ci.ccr c:
c
<-
cccccc
Cc
ccc< c ^CCc^
v
... < <c__it_t:',
CCC
cc
c
7 1
c. . CC ccccc
<
cp
.CCcC
<< c«c, c _5X<<cccr,
<r<<«cc~
< ccc '
c

CCC <-
c
c

c <cc< ccc
<C CC<
r<r c
r cc c < ,--c «cccr c7«'<c "
< <_^
o^C .<<c c
<

CjC <-<«
,
c
<gc c c< c c '«-c.<
_5^-
1
"•
•••
<
<^«C
cr" cr^«<-c
c_r
.
<

C" < cvc C'


i
<JC
CC
cC
1
<j
cc« CCCC '

c<«c c cc .
1C
.

cc .. cc; c ccCC" '_C


.
. ,

/CCCc cc c
<<<C
(
c ^ct ccc
£(
_C:< (Cc?
«CC?<i< < c
< ?(<- r <c<cT cc c
<<

c "
rc
«
^cc
IfC c -C <
o
TCCCCCcc
rccccccc ccc c C<C oC c
<

'C
.<


< C^Cj __
«><__:
c «
•rcc^c
<• ,

CCC
CC
rccC' c
,s t
<_?<
-<r (C^Tcc: <c 'C « <-<:
,
<<
<c

c
" <
C
<3 < <;<."

«
<_CC
>-. C C c < ,/
<<orC( CCCC cc <_cc c<
.
<

cc«C- Cc
< .

j
<CCC C
.

<TpC
<:<2 C <"
•'
C< -
Ccc
r <'
<x
« c . <rc<CC
" C
<
c
c
cC
cc C
<C c
«
C'< C
c
cc CC «
"

<«T" r(
<___..<
t .

6
,

c CLC
CC c C
C- c CC C C CCIC cr
,(((
<<-
<

r
<
c

<r ccr<r_
<_7J

c c
«Ec
c<<

CC
C C C< C<C" CCCC c
<

c; ccccc cccc c
. c cc<x "
Cc , ,

< c< ( f

C
« .

crCC? CcCC C
< .

;
CffiC c
C CC < /CccC' C^ c
CC C( <C_^<C (c c
C c<cC «<
c
. c c
(
<
< c
^__ «Cat-C/
!

cccc
: ccc
c_i. cc <r<S
cccc c«rccc crcccc
<c ^ ccc <: c<c<c
c
ck

<c c
( (

.
<
<

<
C cC <CC C<c c c, c ccc c
CcC cccccc cc C<cc c <
< C «C CC ccc cc
c"-

><
<

<
<_.c..c<;

8f
c
V!
c
,

ccc ccccr^ccrr <r c <;"'C<r>' ccot.c, <.><


<
-
C<C
ccc cr Ccc(C*rc'«" <r c CC<r<_ Cc cc cc <cc (CC
r^J
c
<

c<?<n_ccccc c C CCC^ CCCcCC C< <cc c<


cc<c
ccCccc <T c c <X ccc7 CT CC <CC
<
cc5
c r-k c ,%£
»«. vv » vVJkC <,
c i < '
c«"c
(
C" < (
^-- ,
«.

r
f
CC
'<C
<<C<
C.'(C'«
<<C<< <C' « l
c<

< ,
'
' ° c <
(
,r
•^c
c
c< « C
' csc< C? <<r r
c
W CCCC u cc
'
'
«

C<cc- >-<
c f

<C<
, rc
<

C
c
<sc "
cc cr<
<fi c c< <

'
c
<c
«c v
«,

<
<r
-c
cr
<r <r r-

C< C Cc
c
C< c <"' c •
j

C
<cc '< c rc CjTx ccc (c CC< C C< c C
<CC
(((
ccc c c c CC«
C ! < Cj «' CCc c<c< cc a rc c c <cc
ccc c c>
<TCCC C C CC «CC
<
<C:
<rc
- f .'
c

<
<cc c
<cr < SS5
<<-c
cc9^
oecrcc
c
<r c
<w
cccr
*cx
cc
c<
c

c
€& C C -
C -<c<
< < c cc« rr c: cccr <cc
' c
c
«. (

<
XM C C r
C «
ccct C CWcrc <></" ccc
<#<c c
c
.

a
cccr c ccc
c CCCC c
'

< C <C?,,C C«1C


c
<
c 'C «c
< C <Cs
c c<
r
C
c
C
SciccCf^cVr
CC
ccr-,
" «
rr
< r
r
ccrn <r<<^: cc

C Cc
<
'

«HL« CCQ
^C« CCC « c<t
ccc
( c< c
:Cr-cr < c
C<« c<< <
Cc. CIj<« <
CTc ,ccc
ccl < ( '.
<L'dC.'- ccc « ( c<r
c<rr
-(,-<
CC.
c
<£l c ccc
cc
CU."<1 CCC cc C3C' c cC
<C
<C c Vcc
cc cmx *T< <Cc
<

C r?- C(((«
Ccccitc? cc
c<:
<&Cc
<.<scc
rc
ccc
c«L
c<c c <
i < i «8L<c <
C
C
<Cc
<

r <c ^T' cc cccr ccr «


c cccc ccc ccc c
c
'

c?( C cCC C c¥ =- ( cccc cccccr^ c


Cc
<

CC CCC'CC XLC <


O TCC « CCC CSXCc C
c CCl
C((
Ccc ccc cc CCf c

<7>
CC
cc
c<i c<Cc
<^
C<XCS/ CC
& CC<
C
CC C€.
CCuCCK CCc ^
C^3^
jlCcX<<:

'
<sr c:
C^ffr
C[ ^
cc
CC
crx

<CC
clC
<CC.
CK
CCCcTc Cl

C«M<<C
<

CCXCCc <C" cr ^ C
Ccj
CC'C(Oc C ^cr c
cc c cajs c ^czc cfi
« < <ggc cc <rt
r
CC
cr
v
«c
ccr.cc
cr^ c «eicc <CT
c«c<c:
^
v
Cc <

Cr c
Ccc
c
c

<c<r cccc cacc


CCt^C
<<3Cc
jcjtrrc
:

« crrc <r ccc


CrccCC CCC
G CC
cc r<cc c .« "

c<<5 CC <:

CX CC^
< v

cc *m c ^^c^czrcTc
<^<nCc< c r C (c cc c
< c
<^rcc' ccrf cc c
,
Cd<c
<^TC3 <^c<;
CcCCCC?
<x«
«.cap: c
cc
<
cc cr
cc
< < CJccCr
<cc c atjfe: c <3C C
<WTCc cgrcr <
c<cc
ccc c

« clcfcg^c^ C C3CCC
cccrcc
c

^cc <«cc
cF cci-lclc:;^
m
Ccc<
cc
<<
c. -
(
CCT<
CCT S-
<r
<
cr
^r c«c:
C>cc!cl
f
c
<

S^S^'^
C<C§c
ccc c cc
ct<3C
cc<^ccr<c> C6
Crcl CC <g cCCf^eg^TC Cl<4'
<' cj^c ccci
^:-
cc
cc «c ccc
>:
c< 5^5^^
cccl
CC
^J^
c cccc: <&cciccccc
cccc <crCC'C C <5C
-

a^
S
'
.

^cr r ^'
f
{
-
...

C «C 'Cc
C CCCC
>
C
<C
c
C
^ccr CCCccCCC C<< jCC-< cc<

C <C Ccc
: cc
C <i' >«€('« CCrcc •
CC<
.C'^ < ccc
uCCctoC CCc
cc cc '<*3Cc<rcc
^CccC- ccCcCcc. c
<cc
^cr , c. c:
>C LcCcc ^rcdccc <gi ccC M c <m c
CcC cC^Cc C'C c< -^CCr ^ CC
^""CC. o«'cTC
:

<Tc. i
( ..
cc c cc* CC' C c

CCC c<cc £ c cm cc
C C-a CCC
cc
!
.-
Cc^ cc. <r , '

cc.cCCC' : < CCL


^C

^f
.

;
>(
"
'
CLCCCL
<C£CC< <CiCC< <
: < <S< cs: v

S% <«<CC ' <Tj c <C< c CSC c

:$
C«CC
<cccc
<TJ
0'C3 «crcc<
Cc««^ CCC C<
<

<r
<! cci

9 Ccccc ?"c. c4c


;

cc<^: cc <-
CC

^
x
ccctg:
<m:
rc <
l(
^ '
<L<SOL<T5C
<L<atSc<^<c
*£4g^<< Cc c
c ^L~^<ccc
CCCv
CCCv
<c
c<
,
'
<<z c i

<L~<<<ccc c <~&l7^ cc c CC
c<3

<r
C «5C C
<l
C<CL
:
«cc<Ci:CC <cCC
(<c
rCC
(
^

*«<'<rrcc
C<Sc.cc C
c c
ccc -:
<:<!«
«CXCCl
<3c <T~
-
<
'
c<c:
v.<c
* <c

cc«*cCc
<

ccccc
(«..<..<-.
c
cc
<"«
'< * c

<C? <Lc,c . cc CCCcucc'. -<C


.<Tc' < C' rc'cc<r<c <<^i
CC<C<c<'« ^CJ? CcCf <L
c<cc<C_C < • C -v c . < <^3<C'Ct Cc
ccc <<CCC C < C Cr<.*c.<<KjC cCCC :

<c

c cc<:
ccCC c <C<CC< c <CjC CCCC
*"
cc cc OEE CC <C: < o -(«CIc « Ccr
C«L<C?CC
vj <c c < cg >
k
Cc <C« <•
<C~ < Ccc CC
C C Cccc cc c c^ Cc<«C
&<C.CC C •
C C CCCC 9 C C < c <c
<.<c« c C c r< < <
ACTA

SANCTORUM
PAR1SII& — E-X-TYPIS V. OOOPY, VIA GARANCIER*, 5
PARISIIS 6C ROIVL-E.APVD VlCTOREM PALME. M. DCCC LXVIII
ACTA
SANCTORUM quotquot toto orbe coluntur, vel a catholicis scriptoribus celebrantur

EX LATINIS ET GR/ECIS, ALIARUMQUE GENTIUM ANTIQUIS MONUMENTIS

COLLECTA, DIGESTA, ILLUSTRATA

A Joanne Baptista SOLLERIO, Joanne PINIO, Gltlielmo GUPERO


Petro BOSGHIO
E SOCIETATE JESU PRESBYTERIS THEOLOGIS.

EDITIO NOVISSIMA, CCRANTE JOANNE CARNANDET

JULII TOMUS SEXTUS


QUO DIES VICESIMUS QUINTUS, VICESIMUS SEXTUS, VICESLMUS SEPTIMUS ET VICESLMUS OCTAVUS
CONTIflENTUK,
CUM TRACTATU l'R;ELIMINARI IIISTORICO-CHKONOLOGICO DE LITURCIA MOZARABICA, AUCTORE JOANNE PINIO.

PARISIIS ET ROMiE
apud VICTOREM PALME, bibliopolam

1868
MARM TERESI^E
REGI5! PRINCIPI HUNGARI^l, B0HEMI5! ET SERENISSIM51

ARCHIDUCI

DUCI BURGUNDLE, BRABANTIiE, LUXEMBURGI, LIMBURGI

GELDRI^E, STYRI^E, CARINTHIiE

CARNIOLI/E : COMITI FLANDRLE, NAMURCI

TYROLIS, GORITIjE ETC.

j-nter triumphos Tuos non postremus accepit , ARCHIDUX SERENISSIMA qui ab Au-

I gustissimo Parente, perpetuo nostro , dicamus Sanctorum Mascenate , Tibi destinatus est

tomus hic de Actis Sanctorum mensis Julii sextus , ut et ipsi , caelestis istius superna?que

'
curiae Principes , aulicis Viennensibus acclamationibus, suos plausus adjungant in communi
- laetitia , dum Te , annum necdum duodecimum praetergressani , de iis disserentcm disputan-

,.-,temque obstupuere procercs, quae aetatem sexumque supra , auditorum omnium animos adnii-

ratione, Augustissimos autcm Genitores incredibili voluptate affecerunt perfuderuntque Eos

equidem eruditac virgunculae Archiducis solidos triumphos appellare non dubito, ubi tenella

Princeps sapientum virorum examini sistere se non formidat, atque ad propositas quascamque

Julii Tomus VI. 1 qiKVstiones


provocet incitetquc quam in hoc toino, serenissimo Tuo nomini inscripto invenics, optima

sanctissinuo Dei Genitricis Tuaeque, et ipsa sanctissinia Mater Anna. Deus bone quae Sancta,

quani poteus, quani illustris miraculis, qnam in clientes profusa ct misericors, quantis oliin

beneliciis in Augustissiniam ipsam Domum niunifica ! Hujus palrociniuni, DEVOTISSIMA PRIN-

CEPS, duin Tibi propitium feccris, habebis sane quae Te ad perfectiora quotidie animent,

hortentur, provehant, eoque demuui perducant, quo Te tam illustria et Christianae pietalis et

doctrina? rudimenta non possunt non extollere ; diserte hic iterum eloquar : ad prima nempe

regnorum imperiorumque gubernacula, Auslriaca prudentia, justitia et integritate administranda

ut felices jam nunc fortunatosque audacter prajdiceni, qui Tuis sub auspiciis aevum acturi,

felicissimi sideris optalissimo influxu poterunt rccreari : cujus radios et Belgio nostro perenna-

turos confidimus. Ita vovent

SERENISSIMA ARCHIDUX

ARCHIDUCALIS SERENITATIS TU.E

Clientcs Devotissimi

JOAN. BAPT. SOLLERIUS


JOANNES PINIUS
GUILIELMUS CUPERUS
PETRUS BOSCHIUS

Societatis Jesu.
;, ,

SYNOPSIS
TOMI SEXTI

DE ACTIS SANCTORUM
JULII
modo grandis nostri de Actis Sanctorum vero praecipua, qua Hispanis, toliesa seadversus
Enoperistomum tertium supra trigesinum, com- Mauros propugnatis, probabilus asseritur. De
plectenlcm, praeter anonymos, sanctos pro- Erasto, Pauli discipulo, alia Graeci tradunt, alia
priis suis nominibus expressos centum et duode- Latini : quae de eo gentium Doctor scribit, et vi-
viginti,diebusnon plus quatuor, quoteo volumine rum honoratum et urbis Corinthi, non ecclesiae

continentur, nernpea xxvad xxvm ;


quos recepto Hierosolymitanae ceconomum fuisse demonstranti
more, in classes suas quatuor dispescimus, ut tum vero Philippensem potius quam Paneadis,
primam occupent Sancti ex Statu ecclesiastico ex pseudo-Dorotheo, episcopum.
alteram cx Statu monastico, tertiam exSlatu Secu- De Victoris PP. I et M. die natali, aetate. gestis

lari, postrema vero referantur Sanclae quae sunl acscriptis implexa multa : in exstirpandis utius

ex sexu femineo, servato ubique solito regionum temporis haeresibus acer ostenditur, nec minus
ordine. Ad vetus potius quam ad novum foedus constans aequusque in asserenda adversus Poly-
spectat beatissimae Virginis Dei genitricis san- cratem aliosque Asiaticos episcopos, Romana
ctissima mater Anna, de qua proinde hic extra Paschatis celebratione. Neque Victori cedit illus-

classem praecipua ad ipsam spectantia capita obi- tris Papa Innorentius, item I, cujus eximiae virtu-

ter notanda censuimus. Quae de Actisejus, patria tes et doctrinaa calumniis hic vindicataB sunt :

et parentibus tradita accepimus, non satis exac- distincta lempora, ejusque etiam praeclarissima

ta et sincera esse facile conceditur : acrior con- gesta ac scripta ; laudata constantia et fortitudo in
Romanis calamitatibus, in tuenda Chrysostomi
cerlatio pro ejus monogamia et filia unigenita,

quam sententiam vindicandam suscepimus. De- causa, in refrasnandis haereticis, demum in au-

monstratur antiquus ejus in Orieute cultus, qui ctoritate Aposlolica strenue confirmanda. His ac-

pauloserius ad nos perveneril, prodigiosatempli cedit,non tam celebritate cultus quam rebus prae-
aedificatione in Hispania auctus, inde fortasse ad clare gestis Laureutius Mediolanensis episc ab ,

Ennodio ita laudatus, ut inde toleratae a barbaris


alias regiones propagatus, innumeris certe stu-
pendisque miraculis quaquaversum diffusus. Ho- aerumnas, restaurata civitas, gesta in causa Sym-
machi PP. ornata templa aliaque potissimum
rum qiue postremo seculo in Britannia Armorica ,

eruenda fuerint. De Ecclesio praesule Ravennate


contigerunt, tam authenticis nituuturprobalisque
restimoniis, ut vel incredulum quemque et per- paucaexpendi potuere, quod Actanonsupersint.
vicacem convincere necesse sit. De superstitibus nec cultus vetustissimus sit. Vigilienses in Apulia
ejus reliquiis anceps inler varias ecclesias dis- MM. Maurus episc, Pantaleemon et Sergius no-
tiores sunt inventionibus, translationibus secu-
ceptalio paradoxon vero de corporali ejusdeui
resurrectione. tisque exinde miraculis, quam rebus gestis, quae
ex corum Officio examinantur
Gallicanos antistites binos suggerunt Trecae
EX STATU ECCLESIASTICO.
Ursumet Cameliamtm, illum solo nomine et cultu
Primus in hac classe absque controveisia Jaco- notum, hunc cum aliquo Himerio perperam cou-
bus, synonymis Jl/a/om cognomento distinctus,
a fusum; binos ilem Autissiodorum, de quorum
priore jEthvrio ignola historia at celebris cst in
primus inter Apostolos martyr, primus Hispani- ;

cas ecclesiae fundator, gentisque istius gloria Martyrologiis cultus. Conlra vero de alterius,

Geranni, ciiltu dubitatuin cst \'ita eilila hicillos-


Compostellam ex martyrii loco, hic abunde ex :

plicato. delatus, ubi pcrcgrinalionibus ex toto tratur. Non multo celebrior cst PAroninius inter

orbe Christiano, certe ex omni Europa, miracu- Metenses episcopos numerandus Neque de Desi-
lisquc et ibi et alibi ingenti nuniero patratis, dcrato Bisontinopraeter breve elogium el exaltati-

longe celeberrimus, pluribus disquisitionibus an- onis re]ationemquidquamsuperest.GB/«ctorM«p».

sam pracbuit, quae hic ex ordine eruderantur, ea copi Lascnrrensis et martjris memoriadecessoris
Juliani
APPROBATIO ORDINARII

Tonius hic sextus Julii de Actis Sanctorum, iisdem quibus priores, a nobis etiam recogniti,

auctoribus Joanne Baptista Sollerio, Joanne Pinio, Guilielmo Cupero et Petro Boschio; eadem
diligentia et accuratione elaboratus, nihil fidei aut bonis moribus oppositum continet. Quod
etiam testamur in ordine ad Joannis Pinii prsemissum Tractatum historico-chronologicum de
Bitibus Mozarabicis, varie compellari solitis ; ut proinde opus utrumque luce publica dignum
censeamus. Antverpiae xxix Martii mdccxxix.

F. G. ULLENS.
Can. Schol. Ofiic. et Lib.

Censor Antverpiae

PROTESTATIO AUCTORUM

/"Nuod idenlidem protestati sunt decessores nostri, in hoc de Actis Sanctorum Opere, se ser-
^vatas velle Urbani Papse VIII Constitutiones; neque suis, aliorumve huc relatis Commenta-
nis aliud pondus tribui, quam sit historiae, ab hominibus errori obnoxiis scripUe : idem ante
hunc sextum tomum Julii denuo proteslamur.

PRyEFATIO
PR/EFATIO

AD LECTOREM

nostriini Hispanicum pro Actis Sanctorum torum judieio tantisper proposita, eorumque cal-
Iter
anno 1721 susceptum, elaborando huic Tracta- culis probanda vel improbanda censeatur. Et erit
tui occasionem praebuit. Elenim post lustratas fortasse ex illis quispiam, qui arrepta inde occa-
a Majoribus nostris Henschenio Papebrochio, , sione, controversiam istam secundis curis exa-
Baertio ac Januingo, Italiam, Galliam ac Germa- minet, plenius tractet, meliusque ac certius ali-
niam ; ad Opus noslrum conducere, si,
visum fuit quid me doceat. Quod si fiat, applaudam et
quam nemo nostrum hactenus tentarat, excursio gratulabor. Non enim vincimur, quando nfferunlur
Hispanica a nobis institueretur eo ad rem, quam ; nobis meliora, sed inslruimur, aiebat S. Cyprianus
prae manibus habemus, operae pretio, ut dum ad Quintum.
in epislola
Toleti essemus, nonnulla ibidem reperta fuerint, Videbimus porro liturgiae antiquae Hispanicae,
quae ad liturgiam Hispanicam, sub Mozarabum anterioribus seculis circa determinatas proprias .

nomine etiamnum ibi usitatam, spectare potissi- ac singulares sui partes adeo nobis incompertae,
mum posse videbantur; tametsi minime tunc novam lucem affundi seculo vu, ex decretis om-
sufficientia, ut integer ex illis, satisque instru- nium Hispania? conciliorum celeberrimi quartiTo-
ctus, ac praelo dignus, qualem eum nunc esse letani ;
praeside S. Isidoro, Hispalensi antistite ;
qui
confidimus, Tractatus conficeretur. Jacta itaque de sacra liturgia cumulatissime meritus est, aliis

quasdam ejusdem fuere semina quibus copiosior ;


quoque post ipsum sanctis viris suam pio huic
aliundc notitiarum messis accrevit, ex variis labori symbolam conferentibus. Videbimus eam
Hispaniae conciliis, Romanorum Pontificum gestis, deinde sub barbaro Saracenorum jugo gemere,
aliisque, quae undequaque corradere potuimus, humanaeque vicissitudinis scenam subire; ad haec
documentis partim ex aliorum auctorum perves-
;
ex corruptione quorumdam exemplarium accusa-
tigatione haustis, partim cx Flispania post reditum tam, at deinde comprobatam seculo autem xi.;

in Belgium submissis. Sic itaque se habuere hujus recuperato ab Alphonso VI Tolelo, extrema pas-
Tractatus inilia et incrementa. sam, et abrogatam, non tamen penitus extinctam.
Ea vero, quae circa liturgiam istam quatuor Videbimus denique sequentibus seculis varia a
primis Christi seculis et ulterius, de singularibus regibus Hispaniae indulta Mozarabibusdiplomata ;

ejusdem partibus quaeri possunt, incerta prorsus quorum antiquum Ofilcium sacrum ne in tantam

fatemur, atque obscura esse uti videre est ex


;
desuetudinem veniret, ut ab interitu parum
illis, quae cap. 1 super hoc argumcnto deducimus;
abesse videretur, seculo tandem xvi ineunle no-
proposita eruditis lectoribus controversia, quae vuni a magno Francisco Ximenio. archiepiscopo
eo redit, an satis solide probari possit, quod co- Toletano, et S. R. E. Cardinale splendorem ac-
dex aliquis liturgicus integer, ad usum particu- cepil, ad perpetuitalem utique temporiscum Sedis

laris ecclesiae sive in Oriente, sive in Occidente, Apostolica- conseusu a Viro illo immorlalitatis
scripto exaratus exstiterit; integer, inquam, fama diguissimo fundatum ac stabilitum. Quae
atque ita digestus, auctus, eoncinnatus, ut totius omnia hic in compendio exhibita, pluribus da-
sacrae oeconomiae modum, ordinem, caeremonias buntur suis locis.
Ne vero mireris, lector, liturgiam hanc adeo
ac preces singillatim ac determinale recenseret.
Allata sunt varia tam senlentiae id negantis, varia ac multiplici nominum coacervatione a
res euim sese evolvel per
quam afiirmanlis argumcnta . scd quamquam me nobis indigitari : illa

propendere potius in illaru, quam in hanc insi- decursum nam ;


pro varia ratione temporum aliud
ex alio haac lilurgia nomen induit. Observari et-
nuem cupio tamen, ut quaestio illa eo habeatur
;
-'
iam
loco, ut non tam a ine certo decisa, quam erudi-
Julii Tomus VI.
; ;
,

iam abs cupio, Tractatum hunc, si alicui prae-


tc plcne tractavithactenus, ca videlicet plcnitudinis
ligendus erat ilc Actis Sanctorum tomo, non in- ubertate, qualem nos post illos comparare conati
congrue praefigi lonio huic Julii inensis sexto sumus nam diplomata varia, aliaque documenta
:

cum iu eo illustrentur Acta S. Jacobi Majoris, Tractatui nostro inseruimus, quaa apud laudatos
primi utiquc ecclesiae Hispanica; fundatoris, at- auctores frustra inquiras allaborantihus viris
,

que adeo primos inter riluum sacrorum ibidem illis Ilispanis, quorum, ubi res feret, veneranda
adjutores, ministros ac propagatores, designato- nobis memoria recurret.
ris, et, quanlum quidem per commorationis apud Tametsi vero non segni opera colligero conati
istani gentem tempus licuit, propagatoris glorio- simus, quiquid ad plcnam rerum liturgicarum,
sum etiam nomen meriti; justa ea, quffl tum cap. de quibus agimus, notitiam maxime conducere
1, § 1 dicemus ;tum quae de ipsius ad Hispanos putavimus, tantum tamen nobis polliceri non au-
adventu ,adeo diu multumque inter eruditos demus, ut in animum inducamus, Tractatum hunc
dispulalo, in hoc prasenti tomo in favorem eorum pari ab omnibus approbatione, pari aviditate ac
probabilius decisa reperies. gustu Iectum iri ea namque hujus argumenti,
:

Interim non dissimulamus, varia apud varios ea aliorum rituum antiquorum investigationis est
auclores circa Officiuni sacrum, de quo dicere conditio, ut, spectata illorum natura, non pauca
aggredimur, excursa reperiri; nam ut nihil dica- se offerant, quae instruant potius quam
delectent
mus de Francisco Pisa. Eugenio Roblesio, Emi- uude fiat, ut quia sunt jejuna, tetrica etiam ea
nentissimis Joanne Bona, et Joscpho Aguirrio; esse, necesse sit, atque adeo illis dumtaxat grata

item ut non memoremus Joannem Mabillonium, potissimum, qui hujusmodi rerum studio rapiun-
atque Edmundum Martenium, de quibus redibit tur; quibus conatus hosce meos non omnino
per decursum sermo Petrus Brunus in suo Gal-
; displicituros confido in quorum praesertim nu-
;

lico opere, postea a nobis memorando, non se- mero ponimus eruditos Hispanos, ad quos Trac-
gnem operam huc contulit, quaudo res gestas in tatus praesens tanquam rei avita? eis olim
,

anliqua liturgia Hispanica ac Mozarabica histori- domesticae ac propriae, nunc vero tamquam no-
co-chronologice deduxit, Ordinem Missae Moza- mine atque usu unice singularis , imprimis
,

rabicae observationibus explanavit ac cum anliqua spectat. Atque haec sunt, de quibus te, Lector,
liturgia Gallicana contulit. At nemo omnium, praemonendum censui. Tu interim, quiquid hujus
quos ego quidem viderim , illud argumentum sitTractatus, aequi bonique id consule.
, ,

TRACTATUS
HISTORICO-CHRONOLOGICUS
ad tomum vi Julii prseliminaris,

DE

LITUR&IA ANTIQDA HISPANICA , GOTHICA , ISIDORIANA, MOZARABICA, TOLETANA, MIXTA

CAPUT I.

Origo liturgise Hispanicse ;


qualis ea fuerit quatuor primis aerae
Christianse seculis.

I. Status qucestionis ; origo liturgice Hispanicw S. Petrus apostolus;


alii in hac re ipsius adjutores.

Res liturgicx uando primum , divisis toto orbe Apostolis ,


re ; atque tamquam ab illo uno veritalis magistro
ab Apottolis
jnovse legis praeconibus , terramin omnem Spiritu sancto editam omnino conspirare, eadem-
quaquaversutn
propagatx ffi_(
exire coepit doctrinae euangelicae sonus et , que omnibus vocem sonare, quod quidem ad ip-
longe lateque quaquaversum propagari praeter ;
sam rei substantiam attinet, sive ad rem oblalam,
sacrum Christianae fidei depositum quod cuilibet ,
et ad effectum sacrificii, aliaque consentanea.
ex illis seorsim atque omnibus simul sub Petro Non itaque de prima ac necessaria hujus divini
eorum principe ac praeside , concreditum erat Holocausti forma , substantia, et, ut ita loquar,
varia alia in suam quisque quo destinabatur,
,
natura hic agitur, de quibus Catholicos inter om-
provinciam secum detulit, ad nova? Ecclesiae ceco- nes convenit ; sed agitur de quibusdam partibus,
nomiam necessaria, atque ad credentium iustitu- quae prima; ejusdem institutioni postmodum acci-
tionem utilitatemque prorsus accomodata quae ;
derunt , quaeque proinde, salva rei substantia
Spiritu sancto dictante, Christo docente, ac per adesse et abesse possunt.
os Petri utroque loquente , didicerat. Id cum in 3 Hujusmodi sunt , externi quidam ritus ac ln „„1^,^
aliis pluribus, ad nascentis Ecciesias propagatio- caeremoniae, preces plures vel pauciores, earumque tu» ourem <uf-

nem, conservationem, incolumitatemque condu- compositio , dispositio item , numerus et ordo. fenmi.

centibus , tum praecipue locum habuit in litur- Adde hymnos , tractus, antiphonas , lectiones ,
gia sacra , seu in ordinata augustissimi novae psalmos, et quae sunt g eneris ejusdem etquam-
-
:

Legis Sacrificii administratione ; circa quam, qua- vis illa omnia , vel ex omnibus saltem aliqua,
tenus Hispaniam spectat, prsssentis collimat tracta- initio praedicationis euangelicae, uti ego quidem
tus praeliminarisargumentum. Non agitur autem censeo, magna cum moderatione fuerint adhibita,
hic desubstantia etessentia.ut loquunturTheologi, ut nec longa admodum essent, nec alia ab aliis
quibus illud Sacrificium intrinsece atque ex vi omnino diversa quamquam in diversis regionibus
,

primasvas suas institutionis constat et perficitur :


recitarentur;lapsu tamen temporis varias seusim
quippe cum illud sit eatenus juris divini semper ,
sine sensu ceconomia liturgica induit mutationes,
ab initio idem , semper idem deinceps, semper de- additionesque accepit , viris illorum temporum
nique unum idemque ad nostra usque temporaper- apostolicis , sive ecclesiarum particularium mo-
severavit, ac perseverareporroperget usqueadcon- deratoribus episcopis , in conciliis aut extra illa,

summationem seculi. pro .«uo quibusque in res sacras studio in illud


convemunt 2 Id quod nitide expressit Wilhelmus Linda- incumbentibus ut augustissimum hoe
, et om- ,

ubique in su dignissimum
nus, qui e Sirleti Ms. Grasco liturgiam sub nomine nium, quas fuerunt sub sole, lon-
Btantuilibus;
S. Petri , latine vertit, cdidit notis illustravit,
,
ge sacrificium et pro sua tremenda majestate rite

et apologetico defendere couatus est ; quando in et deeenter, et pro assistentium fidelium utilitate
rem nostram a pag. 70 sic enuntiat Ipsum Chri- :
et reverentia salubriter perageretur.
stiani sacrificii nucleum enim sistudio Christia- 4 Juvat itaque hic memiuisse, quidnam S. Gre- o e , lua „
nsepietalis investiges, ac sedulo quxras; agnosces gorius Magnus responderit S, Augustin i .
Au- .. n
formulam sacri/h-alem,et Romanam D.Petri,etJe- glorum apostolo, qui inter alias iuterrogationes »»•(*)•
""
rosolymitanam D. Jacobi, Byzanlinam sive CPo- apud Labbeum tom. a Conciliorum col. litfS,

litanam D.Andrcv, Ephesinam D. Joannis, Ale- ex isto sanctissimo Pontifice sic quserit : Our, cum
ocandrinam D. Marci, Mediolanensem D. Bar- una sil/ides, sunt ecclesiarum consuetudinestam
naba>, et Indianam D. Thomee prorsus consenti- diversie, etaltera consuctudo Missanm est in Ro-
mana
,; ,

TRACTATUS IIISTORICOCIIRONOLOGICUS
tnana ecclesia, atqmaltera in Qalliarum ccclesiis rum Pontificum : [ inl ] ri vioi/a r^{ z!5w
tenetur? Cum reote Gregorius Novit fraternitas : Cum.. ad occidentis terminum venisset; quse locu-
tua Romanse ecclesise consuetudinem, inquase tio tametsi diserte Hispaniam nou exprimat, con-
meminit enutritam. Secl mihi placel, ut, sive in g-rue tamen eidem aptari potest sed quocumque ;

sancta Romana, sicc in Galliarum, siveinqua- modo tam verba hsec ultima, quam superiora
libet ecclesia aliquid invenisti, quod plus omwi-
, testimonia intellexeris, parum interest : illud ma-
potcnti Dco possit placere, solicile cligas, ct in An- net, quod prima Hispanica? liturgia; vestigia ad
glorum ecclesia ,
quse adhuc in fide nova cst cathedram Romanam, atque adeo ad S. Petrum
insiitulionc prsecipua , quse de midtis ecclesiis sint referenda.
colligere potuisti, infundas. Nonenim prolocis 8 Audiatur S. Innocentius PP. I in epistola /••nmlnnh,,,,
res, scdpro bonis rebus loca nobis amanda sunt. 1, quae est ad Deccntium , episcopum Eugubi- tanUMia SS.
E.c singulis ergo quibnsque ccclesiis,quxpia,quse num, tom. 2 Concilior. apud Labbeum col. Innoccntio PP.
I, et Gregorio
religiosa,quse rccta sunt cligc,et hsec quasi in fas- 1245 ita scribens Manifestum est, in omneru :

ciculumcollectaapud Anglorum mentesinconsue- Italiam, Gallias, Hispanias, Africam atque Si-


tudinem depone Consuli etiam potestlaudatisum-
. ciliam, insulasque interjacentes, nullum insti-
mi Pontificis epistola 64 libri 7 ad Joannem , tuisse ccclesias, nisi eos, quos venerabilis aposto-
episcopum Syracusanum data , quas habetur loco lus Petrus, aut ejus successores constituerint sa-
citato a col. 1347. cerdoles. Eodem itaque spectat institutio liturgiaj
farix propo- se habuere rerum liturgicarum
5 Sic itaque Hispanicaj, quo speetat institutio ecelesiarum et
nunfur circa exordia paulatim cum tempore accreverunt
; sic plantatio Catholicoe fidei ad cathe-
in Hispania,
primigeniam ac variaverunt earum progressus quod, quemad-
liturgiam Ei-
:
dram utique Romanam S. Petri. S. Gregorius PP.
iporticam :
modum in llispania eontigerit, inspieiamus. Rem VII lib. 1 ad Alphonsum et Sancium
epistola 64
aggrediaruur a tribus punctis, quse potissimum an- Hispania? reges, qua? habetur apud Labbeum tom.
te alia omnia hic quseri possunt. 1. A quo vide- 10, col. 53, rem sic declarat; Cum beatus apo-
licet suam primo liturgiam acceperint Hispani se- stolus Paulus Hispaniam se adiisse signipcet, ac
culo asrae Christinae primo, 2. Qualis ea tunc et postea septem episcopos abitrbe Romaad instruen-
tribua sequentibusseculis fuerit. 3. An denique qua- dos Hispanise populos a Petro et Paulo apostolis
tuor primis seculis aliqua litteris exarata, et in directos fuisse, qui destructa idololatria christia-
unum collecta volumen cxstiterit. Circa primum nilatem fundaverunt, religionem plantaccrunt,
quasstionum propositarum punctum, ista colligere ordinem et officium in divinis cidtibus agcndis
potui, quoe subnecto.
ostenderunt, et sanguine suo ecclesias dedicavere,
eujus Ongofuit G Ordo autem Missse , iuquit S. lsidorus Hi-
, cestra diligentia non ignoret.
S. Pelrns spalensis episcopus
;
de ecclesiasticis Offlciis lib. De
,
9 fidei in Hispania praeconibus jam Enumerantur
istis
1, cap. 15, rel orationem, quibus oblata Deo sa-
pridem nos tractavimus ad diem xv Maii quo alti ailjulorcs ,
crificia consecrantur,
a S. Petro estin- primum inscribuntur Martyrologio Romano. Prudentius
stilutus. Quod ibidem additur, cujus celebratio-
de Sandoval in libro de Fundationibus monaste-
nem uno eodemque modo universus peragit orbis riorum S. Benedicti, Hispauice edito part. , 1,
Cardinalis Bona Eerum liturgicarum lib. 1, cap. fol. 8 verso testatur , in libro quodam Ms. Con-
7, pag\ 83, Hocde re et substantia, non dever- ciliorum, in Hispania celebratorum,
qui specta-
borum tenore ac cseremoniis intelligendum esse bat ad monasterium
, ^Emiliani, quique ad Sco-
S.
recte observat, et sequitur ex dictis. Suam
itaque rialense delatus fuerit anno 1598, haberi
liturgiam, teste S. Isidoro , Hispani ab Aposto- sequen-
tia, sub hoc titulo : De Missa Apostolica in His-
lorum Principe acceperunt; idque vel immedia-
paniam ducta, Julianus et Felix. Tum sequi-
te, siquidem in Hispania prsedicarit prout vult
, tur Tgitur cum apud
: urbem Romam beatissimi
noster Gaspar Sanctius tractatu 1 de Prsedicatione
confessores Torcatus , Tisefon, Indalecius, Se-
sanctorum Apostolorum Petri et Pauli in Hispa- cundus, Eufrasius, Cxcilius, et Isicius, a san-
nia , cap. 2 vel mediate,
quatenus alii Hispa-
;
ctis apostolisPetro
Paido sacerdotium suscepis-
el
nis circa illam tradiderunt, quod a Petro
acce- sent, et ad tradendam Hispanix
peraut. Operam quoque suam fortasse eo contu- Catholicam fi-
dem, quse adhuc gentili errore detenta,idolorum
lerit S. Paulus, sive ordinem istius liturgia;
tra- superstitione pollebat, profecti fuissent
dendo ac promovendo per se, idque in illorum divino gu-
bemaculo comitante, ad civitatem Accitanam et
sententia, qui tenent Doctorem gentium in Hi- ,
se ulnqueconverterent deinde
spania fuisse inter quos est laudatus Sanctius
non mente segre- :
;
gantes,nec fide sedpro dispensanda Dei
qui illud ex sanctis Patribus probat ibidem cap.
;
gratia
1 per diversas urbes diriduntur Torcatus
(de qua etiam re videri possunt ea, :
Acci
quse occasio- Tisefon Bergii, Esicius Carcesee,
ne pradicationis S. Jacobi Majoris dicta sunt Indalecius Ur-
in ci, SecundusAbulx,
hoc tomo ad diem xxv Julii pag. 94) sive Eufrasius Eliturgi, Csscilius
per Ehberri.
forle eliam
alios illuc mittendo quod didicerat a S. Petro.
ju -
,
10 In quibus urbibus commorantes
Vtt S. Paulut 7 Ut ut est, assertio ista commode cceperunt de in titurgia sa-
,•
.-

combinatur mitiovilseimmortalisprcedicare; sicque factum


cum verbis S. Pauli ad Rom. cap. 15, v. 21,
cra
c apnd Bis-
est, ut dumfamuli Dei
aelestia dona imperliunl punas propa-
ubi
^
sic loquitur : Cum
Hispaniam profi- in
magnum suse ecclesisc credentium fructum acqui- ganda.
cisci cwpero, spero quod preeleriens videam vos,
runt atque ita, sicutab Apostolis
et a vobis deducar Et v 28. Pervosprofi- illuc.
:
Missam, doclri-
namque acceperunt.perHispaniam ordinatis epi-
ciscar in Hispaniam. Hispanos itaque animo
com- scopis, supradictisurbibus
plectebatur Apostolus; ut mirum non sit, tradiderunt. Et sic cre-
si di- vitfides Calholica paulisper donec de
camus, quod studium suum ipsis navarit orthodoxis
in sa- et Catholicis virisfuit illustrata;
cra liturgia id est, Fulgentio
; pr<esertim
Pe- cum S. Clemens, S. Peiro, Leandro, Isidoro, Ildefonso,
tri in cathedra Romana
successor, et a S. Paulo Fructuoso,
Juhano. Ab dhs exemplum tenuerunt,
ad Philipp. cap. 4, v. 3 honorifice nominatus, et nobis
de eo rehquerunt. JEra dcccclxv; id
scribat in epistola sua est anno Christi
prima ad Corinthios 9-7. Ab ecclesia igitur Romana,
pag. 12 novissimas editionis cui prresidebat
Epistolarum Romano- S. Petrus ordinem et modum liturgicum ac-
,

cepit
; ,,

DE LITUKGIA A.N riQUA iiispAxic.v


A cepit Hispania, adjutoribus illis, ministris ac pro- cundum, nihilo fere plus lucis 86 nobi.s offeret. 8«. i, n. m.
,v
pag-atoribus, quos jam memoravi e quorum nu- ; Tuncquippe floruit S. Justinus Philosophus mar-
mero nequaquam volo excludi S. Jacobum Majo- tyr (quem dedimus tom. 2 Aprilis, a pag 1

. 104]
rem, Hispanorum Apostolum. Etenim cum is in Is itaque in Apoiogia 2, tora. 2 Bibliothecaa Pa-
Ilispania prsedicarit, juxta
illa, quae operose dis- trum anno 1618 Coloniae edita, pag-. 51, Sv.b
cussa reperies ad diem xxv hujus mensis, ubi finem precum, inquit, nos inter nos osculo salu-
intricatissimam et diu multumque agitatam de tamus deindc ei, qui preepositus est fratribv.s,
;

ejusdem in Hispaniam adventu controversiam in panis offertur, et poculum aqua et vino tempe-
favorem Hispanorum decidimus; sequitur, ut Apo- ratum, quse cum acccpit, laudemel gloriatn om-
stolus ille sacros liturgiae ritus ibidem designarit nium. parenti, Filii Spiritusque suncto nomine
imo etiam, quantum per commorationis tempus li- tribuit -.

cuit, tradiderit et confirmarit id, quod circa rem 13 Gratiasque diu agit, quodab eohisdigm
praesentem a S. Petro acceperat. sil habitus qidbus rite perfectis,precibv.s et gra-
:

tiarum actioni, populus omnis, qui adest. benedi-


cit,dicens Amen.i. Posteaquam et is quiprseest,
:

gratias egit et populus omnis , benedixit ii ;

qid apud nos diaconi dicuntur, dant unicuique


II. Obscura prorsus atque incerta eorum, qui adsunt, percipiendum panem vinum ,

et aquam, quse cum gratiarum actione con-


sunt, qua? quatuor primis Christi
secrata sunt, et ad eos, qui absunt, perferunt.
seculis, cum de aliis liturgiis tum Atque cibus hic apudnos Eitcharistia nominatv.r,
qua nemini alii participare licet, nisi ei, qui et
de Hispanica inquiruntur. vera esse cred.it, quee nos dicimus, et expiatus
est lavacro, quod in remissionem peccatorv.m
regenerationemquedaiur el ita oivit,ut Christus g ;

Uiurgix loti- T?xpedito, quantum me


primo pro
in fuit, tradidit. Neque nimirum hsec communem usita-
u aconomm
Jj/posita; quaestionis puncto, delabor ad secun- tumque panem, usitatamque potionem capimus,
x
nualts fuent ,. . . , -
«c. i,
dum, quo dispiciendum susceperam, quahs fue- sed quemadmodum per Dei Verbum homo factus
rit Hispanica liturgia quatuor primis asrae Christia- Jesus Christus coasercator noster, et carnem et
nse seculis. Quaestio enimvero perobscura et dif- sanguinem pro salute nostra habuit sed etiam .-

ficilis jSIam quibus verbis


! quo ordine , quo, cibum, qui per preces sermonis,quem ab eo acce-
principio et sine, quibus externis ritibus ac css- pimus, consecratus est, et quo sanguis carnesque
remoniis, quibus precandi formulis, (ut de mi- nostrie comjiiunionealuntur,Jesu Christi ejus.qui
nistris et duratione temporis nihil dicam) sacra homo fuctus carnem et sangvinem esse ac-
est, et

ista liturgia constiterit, quisnam edisserat? Quod cepimus ex quorum verba profert. Et
Euang-eliis,
Christus dominus benedictionem et gratiarum paulo post ita pergit Die, qui solis dicitur, om-
:

actionem adhibuerit in cousecratione et institutio- nesqui in oppidis vel agris morantw


ne sanctissimi sui Sacramenti, tradunt disertis ver- locurn conveniunt, commentariaque Apostolorum
bis Euang-elistse sed qua orandi forma usus fue-
; vel Prophetarum scripta leguntur, quamdiuhora
rit, dum benediceret et g-ratias ag-eret; hactenus patitur.
Deinde ubi is, qui legil, destitit
14 is. qui ,«„/„2,-
non didici vel ex sancti Euang-elii scriptoribus, vel ,-

ex aliis, qui Spiritu sancto inspirante locuti sunt, prxest, admonet et horlatur, ut ea, qv.se lecta
novi Testamenti auctoribus sacris. Neque satis ap- siint, bona imitemur tum surgimus omnes, ac
:

paret, quod Apostoli scripto consig'narint jam tum comprecamur. conclusisque nostais precibus, pa-
ab Ecclesiseprimordiis omnem precum formam, mo- nis,jam ut dixi, vinumque et aqua offeruntur ;

dum acnumerum; autquod omnes ordinarint exter- tumque is, qui primum locum tenet, eodem mo-
nos ritus, qui omni tempore ac loco illud divinum dopreces gratiarumque actionempro tririli mittit,
Sacrificium deberent comitari. Ecce itaque nos in popidusque benedicit dicens Amen et iis
, , .

q
quse cum gratiarum actione consecrata sunt
tenebris plus quam Cymmeriishic positos, sine luce
palpantes, atque sine duce aut viae prsemonstratore unusquisque participat, eademque adeos, qui ab- j
1

incedentes, qui obsoleta primaevas liturgisB vestigia sunt, diaconis dantur perferenda. Talem sanctis-

nobis ostendat. simus Martyr iste xVntonino Pio imperatori, nec


neccomiatex 12 Laudo. vos fratres, ait Boctor g-entium nou senatui populoque Eomano, ad quos apo-
Christianorum liturgias
dirig-itur, saerse
s. Pmto Ap. ; i. 11, y. 2, quod.. sicut tra-
ad Corinth. cap. log-ia illa
reddebat rationem, pro suo tunc iustituto sulfi-
didi vobis, prxcepta meu tenetis. Et ibidem y.
23 Ego enim accepi a Domino, quod et tradi-
:
cientem; quamquam pro nostro, non satis inin-
di robis etc. Et y. 34: Csctera, inquit, cum ve- dividuo determinatam nam inde quidem habe- ;

nero, disponam. Denique cap. 14, y 40 Om- : mus, ouod fusaa fuerint preces, laus et gloria
nia.. honeste et secundum ordinem fiant. Simi- Deo reddita, adhibitse lectiones Apostolorum cel
lem absque dubio procedendi modum in suis qui- Prophelarum etc. Sed quibus verbis, ordiue ac
que quas fuudarunt, alii tenuere Apo-
ecclesiis,
modo omnia et singula constareut, inde non dis-
cimus.
stoli sed quidquid S. Paulus tradidit, quaacumque
:

quo 15 S. Irenffius, qui S. Polycarpum. S. Jo- „«„s. i, x.


prsecepta dedit, quidquid disposuit et
annis Euang-elista; discipulum, audit, et seculo
modo; quem demum omnibus ordinem pras-
in
scripsit, litteris id exaratum ubi reliquit, ut m iueunte martyrii laurea fuit coronatus (de ,

quo ag-itur apud nos toin. v Juuii a pag\ 335)


aposteris leg-i posset? Tradidenmt itaque viva vo-

ce tam ipse quam reliqui Apostoli, quidnam in Adversus hsereses lib 4, cap. 32 agens de Eu-
,
charistia quam Noei, in-
Christus iustituit ,

celebranda divina liturg-ia observatum vellent : ,

quam
quit, Tcstamenti novam docuit obkUionem,
neque novi, aliquod indieium exstare, uudc sci-
Ecdesiaab Apostolis accipiens, in unt
ri queat, quod illud vel scripserint umquam
per
pnv-
vel scribi per alios jusserint. Quod si a pri-
se,
do offert Deo. E quibus nihil elioere datur
mo asrse Christianse seculo prog-rediamur ad se-
,

i TEACTATUS HlSTOKICO-CllRONOLOGICUS
ter ideain quamdam tndefinitam sacrosanctae hu- 18 Coucilium itaque illud, ineunte seculo iv D
jus oblationis, et ab adjuuetis iudividuis abstra- celebratum (adisis Aguirrii Cardinalis Collectio- Diuinetaejw.
dcm
Otam. Tertullianus, qui seculo item tertio ineun- nem maximam conciliorum omnium Hispanise :
notilia ex
canaiUo Elibe-
te vixit, valde etiam indeterminate scripsit in rem in qua tom. 2, dissertatione 1 alias 16 inquirit
ritano
nostram. Quippe ex ejus verbis, in libro de Coro- tempus et annum, quibus illud concilium fuerit
na militis quas habet, cap. 3 Eucharistise Sacra- :
habitum) concilium inquam illud apud lau-
, ,

mentum et in tempore victus, et omnibus man- datum Cardinalem 1om. pag. 275 statuit capitei,

datum a Domino, etiam antelucanis cwtibus, nec xxix Energumenum, qui ab erratico spiritu
:

de aliorum manu, quam preesidentium sumimus. exagitatur; hujus nomen neque ad altare cum
Oblationes pro defunctis, pro natalitiis annua die oblalione esse recitandum, neque permittendum,
facimus ; item ex iis, quae habet in Apologetico ut sua manu in ecclesia ministret. At quibus par-
cap. 39 : Oramus etiam pro imperatoribus, pro tibus cum illa oblatio, tum ministerium constite-
ministris , et potestatibus, ]>ro statu seculi, pro rint, unde extundes ? Quibus
addas caput xxviii, si

rerum quiete, pro mora finis ; nihil concludes quo sancitur Episcopum placuit ab eo, qui
:

singulare ac determinatum, ex quo tota liturgiae non communicat, munera accipere non debere.
ceconornia intelligatur. Item caput xliii: Pravam institutionem emendari
nec ex S. Epi 16 Seculo iv occurrit S. Epiphanius, qui hae- placuit juxta auctoritatem Scripturarum ut ,

pkanio *ec. £ resi 79, num.


Petrus et Andreas,
3 tradit ista : cuncti diem Pentecostes celebremus * quod qui :
' al.
post Pa-
neque scitur, Jacobus ct Joannes, Philippus et Bartholomxus, non fecerit, quasi novam hccresim induxisse note- schacclcbrc-

Thaddeeus et Jacobus Alphxi, et Judas Jacobi tur ; nihiloplus promoveris ad desig-nandam vel oe-
et Simon Cananxus, et Matthias adsupplendum conomiae liturgicse totius, multo minus sing-ularum
Duodecim su/fectus illi, inquam, omnes et ; , ejusdem partium in individuo cog-nitionem, qua-
B apostoli delecti sunt,ac toto terrarum orbe sacram lem apud Hispanos frustra hactenus investig-a-
Erangelii functionem administrarunt,cumPaulo mus.
Barnaba, et ceteris iidemque mysteriorum au- : 19 Ne cuiquam porro mirum id videatur , in non erutlur.

ctores, atque conditores fuerunt, una cum Ja- sententia prsesertim illa, quae censet, nullam li-

cobo Domini fratre,primo Hierosolymorumepi- turg-iam quatuor primis Christi seculis scripto exa-
scopo tradit inquam : ista sed ex eo, quod
, , ;
ratam ad posteros transivisse sed sola viva voce ;

Apostoli mysteriorum, id est illarum rerum, quae traditam adminiculante memoria exercitam, ac
;

mysteriorum substantiae accidunt secundum di- , non interrupto usu propag-atam, ubique gen-
cta, auctores atque conditores fuerunt ex eo, ; tium tunc perstitisse ut mirum non sit juxta
:

ut iterum hoc repetam, nobis non est perspectum, istam sententiam, adeo abstrusa esse omnia, quas
qualium rituum usum divinae liturgiae adjunxerint, de singularum sacrae liturgiae partium accidenta-
et quousque auctoritas atque conditio, ut ita di- lium notione quaeri possunt. Tametsi autem con-
cam, sese ista extenderit. Imo vero etiamsi Patres troversia illa nou sit adeo cum instituo meo con-
isti distinctius ac pressius sacros suas liturgiae ri- nexa, quin ejusdem investigatione facile super-
tus et preces definivissent, nondum tamen vel sic sedere queam visum tamen fuit opere pretium
;

innotesceret status liturgiae Hispanieae primis qua- fore , si argumenta sententiae, quae liturgiam ali-
tuor Christi seculis usitatae, de qua mihi hic ser- quam tum temporis scriptam exstitisse negat; et
mo est. Interim nullum mihi dubium est, quin oppositae, qua? id affirmat, eruditis liturgiophilis
ea ibidem tunc non solum exstiterit; sed propriis exhiberem eo , uti spero successu, ut ex ista
;

etiam quibusdam modis ac ritibus fuerit circum- mea degressione, pars aliqua laboris liturgiam
scripta. Fundatas ecctesiae, teste S. Irenaeo lib. 1, Hispanicam transitura sit.
cap. qusc in Hiberis sunt
3, ac proiu nsitata ibi- :

dem in istis ecclesiis aliqua talis liturgia.


c 17 Cardinalis Bona lib. 1, cap. 7 postquam
tiualit lune dixisset,antiquam et immemorabilem traditionem S III. An liturgia aliqua quatuor pri-
lilurgia apud
esse, quod Missae ordo a Petro apostolo traditus
Hitpanos fm:- mis Christi seculis scripto exarata
fuerit Romanse Ecclesiae, cui successores addi-
derint preces aliquot ac caeremonias, si recte sta- fuerit. Sententia negans.
tuit Ita enim fert rerum omnium conditio, ut
:

initium suum habeant, sequatur incrementum,


omnibus demum numeris perficiantur. Mea igitur -probandae, quae nunc prae manibus est, con-
Smrcntia ne
sic fert opinio, quod Hispanorum liturgia -T troversias subserviunt argumenta,
si- , quse prse- gant proliatu
cut aliae omnes, a parvis initiis paulatim cum de- missa fuere paragrapho praecedente, inde cx Aitcnlio «:
videli- '

oursu tcmporis accreverit , additis sensim sine cet desumenda, quod admodum liqnitalis,
parce ac jeju-
sensu orationibus, ritibus ac caaremoniis, et quid ne, quin imo non nisi genericis fere
terminis pri-
ni etiam aliquot Sanctorum festis, ceterisque
id
morum quatuor Christi seculorum scriptores
g-enus adminiculia externi cultus prout quos ibidem produxi , de sacris liturg-ia?
ferebant , myste-
etloeorum varietas, et ecclesiarum ratio, et ad- riis meminere : ut proinde omnes illos, quibus
juncta temporum vel locorum et cpiscoporum
mira videbitur sententia negans, quique
, adeo
denique propcnsior erga hunc potius quam erga ab ea dissentiunt, provocare ausim, ut
vel unum
illum Sanctum Martyrem collendum affectus. unicum auctoris legitimi ac fide digni, qui tunc
Sed
quid, quantum, quo modo atque ordine id vixerit, testimonium proferant, quo plane con-
con-
tig-erit in Hispania quatuor primis,
de quibus
stet, ordinem quemdam liturgicum scripto
exa-
nunc qmeritur , Christi seculis ratum et in ecclesia aliqua particulari
definire hoc , , usitatum
opus, hic labor Nullam quoque fuisse, atque ita coneinnatum,
est. satis paten- ut modum totius
tem lucis desideratse rimulam nobis mystica? ceconomiae, precesque
aperit conci- a sacerdote re-
lium Eiiberitanum, e quo citandas, et peragendo Missae
intelligitur, quod liturgia sacrificio accom-
qnidem aliqua tum temporis exstiterit modatas singillatim ac determinate
in Hispanla, recenseret
sed qualis ea fuerit, non item. lertulhanus in libro de Corona militis
cap. 3 vi-
detur
,

!)!; LirniuiiA antiqua iuspamca


detur indicare, ritus Sacramentorum, et modum ea 32, a col. 1671. Quoniam, inquiunt, ad nottram iu. i, n,ui

administrandi, suo tempore cognita fuisse ex sola cognilionempervenil,quod inArmeniorum regio


traditione non scripta Quseramus, ait, an et tra-
: nevinum tantumin sacra mensaofferunt, aqtiam
ditio non scripia non deboat recipi ?.. Denique ut illi non miscentes, qui incruentum Sacrifidum

a baptismate ingrediar, aquam adituri ibidem, peragunt, adducentes Ecclesise doetorem 8. Jo-
sed et aliquanto prius in ecclesia sub anlistilis annem Chrysostomum, hscc dicenlemin interpre-
manu conleslamur nos renuntiare diabolo et
, ,
lalione Evangelii secundum Mattltsev.m (cap 26,
pompse, et angetis ejus. Homil st al. S3J » Quamobrem non aguambi-
ex Terlixlliuno 21 Dehinc ter mergitamur amplius aliquid,
n bit, cum vinum ? improbam sane
surre.rit, sed
ium respondentes, quam Dominus in Evangelio deter- iihseresim exstirpans. Quoniam enim nonnulli
minarit. Inde suscepti lactis et mellis concordi- n aqua in mysteriis usi sunt; ostendens, quod et

am prsegustamus. Exque ea die, lavacro quotidi- iiquando mysteria tradid.it, et quando, postquam
ano per totam hebdomadam abstinemus. Tum iiresurrexisset,absquentysteriis solam ac nudam
subdit, Eucharistise sacramentum etc. quse dedi- iimensam apposuit, usus est vino. Ex genimi-
mus supra num. 15; et cap. 4sic pergit Harum et :
iine inquit, vitis vitis a.utem vinum , non
, :

aliarum hujusmodi disciplinarum, si legem ex- iiaquam generat. » Et ex eo aquee in sacro Sa-
postules scripturarum, nullam invenies. Traditio Ci//icio adjunctionem, doctorem subverlere existi-
tibi prsetendelur auctri.v, consuetudo confirma- mant; ut non ab hoc tempore in posterum igno-
trix, et fi.des observatrix. Si ergo scriptus tunc rantia teneatur Patris sententiam orthodoxe
,

exstitisset sacrse liturgia? codex, cur ad traditionem aperimus.


non scriptam recurrisset Tertullianus, etiam tum, 24 Cum enim improba Hydroparastarum, hoc tijnodo Qu
quando agebat de Eucharistia ? Signum itaque est, est, eorum qui aquam offerebant, antiqua esset tiexta

hseresis, qui loco vini sola o.qua in proprio Sacri-


B quod praeter solam traditionem non scriptam ,

nullum Tertullianus agnoverit liturgici ordinis ficio usi sunt; refellens hic Vir dirinus detesta-
instrumentum litteris exaratum, quod partes di- bilem hujusmodi hseresis doctrinam , et osten-

vino Sacrificio accidentes recenseret. Procedamus dens, quod directe Apostolicse traditioni adver-
ad seculum m. satur, id quodjam dictum est, affxrmarii Xa,,i .

«c S. Cijpria- 22 Si liturgicum aliquod exemplar characte- et suse ecclesise... aquamvino miscendam tradi-
ribus scriptis efformatum tunc exstitisset, enim- dit... et in omni etiam ecclesia... hic ordo di-
vero S. Cyprianus auctoritate istius exemplaris vinitus tradilus servatur. Nam et Jacobus
fuisset usus, ut probaret , vino calicis Euchari- Christi domini nostri secundum carnem frater,

stici consecrando admiscendam esse aquam. Tem- cui Hierosolymitanse ecclesise thronusprimum est
pore quippe S. Cypriani inventos fuisse, qui ,
creditus; et Basilius Csesareensium ecclesice ar-
vel ex ignorantia vel ex simplicitate offerebant in chiepiscopus,... mystico nobis in scriptis tradito

sacro solam aquam


calice non autem vinum Sacrificio, itaconsecrandum in divina Missaex
,

aqua mixtum, liquet ex ejus epistola 63 ad Cae- aqua vino sacrum calicem ediderunt. Et qv.i
et

cilium fratrem. Sive autem abusus iste irrepse- Carthagine (anno 397) convenerunt sancti Pa-
tres, his verbis (capitulo 24) aperte et prsecise
rit, quia in animum inducebant suum, quod es-

set indecorum, sumere vinum in antelucanis cce-


mentionem fecere : Ut in sanctis nihil plv.s quam
corpus sanguis Domini offeratur,
et Do- v.t ipse
tibus; quo spectant S. Cypriani verba ibidem po-
minus tradidit; hoc est,panis et vinum aqua mix-
sita An illa sibi aliquis contemplatione blandi-
:

tum. Si quis ergo etc.


tur,quod etsi mane aqita sola offerri videtur,
Vides hic citari liturgias, in scriptis tra- Itturgiat scri-
25
tamen cum ad cosnandum venimus, mixtum ca-
ditas, S. Jacobi ( de qua inferius num. 42 ) S. ptas citante.
licem offerimus? Sive metuerent, ne vini con-
Basilii, ac S. Joannis Chrysostomi et istorum F ;

secrati odor prodidisset eos gentilibus, tamquam


quidem duorum disertissimis verbis ; hujus ve-
jamjam reversos a sacrificio Jesu Christi quod
ro tacite quodammodo et paullo obscurius per
,

modo obtulerant; prout innuunt ibidem hsec ver-


verbum tradidit? Jam vero ut ad S. Cyprianum
ba Nisi in sacrificiis matutinis hoc quis vere-
:
non memiuit; cur
revertar; cur de liturgia scripta
tur, ne per saporem vini .redoleat sanguinem
de sola tradita meminit ? Non alia sane de cau-
Christi. Quidquidsit, quod isti abusui ansam dede-
sa quam quia Hierosolymitanam scriptam non
;
rit, parum id nostra interest; illud ad nos spectat,
noverat atque adeo verosimiliter nondum tunc
,

quod Sanctus iste Carthaginensis episcopus ibi-.


scripta erat. Neque enim tempore S. Cypriani igno-
dem moneat, ut ubique lex evangelica, et traditio
rabant Afri, quo ordine ac ritu sacro-sanctadivina?
Dominica servetur.
liturgiffimysteria Hierosolymis celebrarentur: siqut
liicsane litur-
23 Vinum fuisse in calice quem Dominus
inferius alia fortasse occasione videbitur; ac proin
,
oimn scriptam
noster consecravit atque Apostolis suis distribuit,
citassel, si ta multo minus hasc ignorare poterat ipse Sauctus,
lem novisset; clare ex Euangelio scimus; sed quod vinum il-
tam in rebus saeris egregie copioseque versatus;
nt suadelur lud aqua mixtum fuerit , ex traditione accepi-
aconlrario atque adeo citarisane ab eo non potueritliturg-ia S.
mus. Si vero tum temporis liturgia aliqua scri- Jacobi, primi ejusdem civitatis episcopi; quia non-
pto expressa exstitisset ultimum hoc punctum ,
dum tunc temporis fuerit scripta. Qua? eumita sint;
decidere Cyprianus potuisset testimo-
et stabilire
concludo, nullam verosimilius in Oriente liturgiam,
nio decretorio, ex scripta ista liturgia deprom-
scripto codice exceptam viguisse, sed sola viva voce
pto unde simul uni
; simul alteri puncto non
,
traditam.
modica confirmationis vis accessisset neque S.
26 Pro seculo iv egregie idem probat insig-uis
;
B.isilius ii

Cyprianus non potuisset istam liturgiam citare, ius Uturat.


locus S. Basilii, Csesarese Cappadocire archiepisco-
tamquam primo obvium et irrefragabile pro
libro de Spiritu sancto, cap. 27 ita loquentis :
pi,
aqua vino admiscenda , testimomum. Rem illu-
Inrocationis verba, cum conficitur panis Eu.cha-
stremus argumento a contrario. Patres concilii
poculum benedictionis, quis Sancfo-
ristix et
Quini-sexti , CPoli celebrati anno 706 prout Nec enim hts
, (
rum in scripto nobis reliquit?
notatur in editione novissima Conciliorum apud conlentisu.,iius,quxmemoratApostolusautEra,t-
Harduinum nostrum tom. 3 col. 1651 ) canone gelium
; .

TRACTATUS UISTORICO -CIIRONOLOGICUS


gelium; rerum aliaquoque et ante et postdi- rem, nisi de aliquibus consulendos non esse du- D
cimus , tamquam mv.ltum habentia momenti xisses. .

ad myslerium, quee ex traditione citra scriptum 29Pacem crgo asseris ante confecta mysteria »*» tunc
''""'0""»
"ccepimus. Consecramus autem aquam baptisma- quosdam populis imperare; vel sibi inter sacer- 'c "l am
'

tis, etoteum unctionis, precterea ipsum quibapti- dotes tradere cum post omnia, qu/n ai'eiiirenon
:

smum accipit ex quibus scriplis ? Nonne a ta-


,
debeo, necessario indicenda : per quam
pax sit

cita secretaque traditione ? Ipsam porro olei in- constet, populum ad omnia
, quee in mysteriis
unctionem, quis srrmo scripto proditus docuit ? aguntur, alque in ecclesia celebrantur, preebuis-
Jam ter immergi hominem, unde ex scriptura se consensum, ac finita esse, pacis concludentis
haustum ? Eeliqua ilem quee fiunt inbaptismo; signaculo demonstrentur. Jam vero dic, amabo,
velut renuntiare satanee, et angelis ejus, ex qua cur timore detineri potuisset S. Innocentius, ne de-
scriptura habemus Nonne ex minime publicata ? clarasset disertius ac dilucidius exposuisset arcana
et arcana hac traditione ? Nonne ex doctrina, rerum liturg-icarum ; si ea scriptis tabulis eousi-
quam Patres nostri silentio quieto, minimcque g-nata facile admodum in promptu haberi, et proin
curioso, servarunl ? Ut vero causas noveris, quse nullo negotio promiscue inspiei ac perlegi pote-
sacros rerum liturgicarum administros tunc tem- rant Et sub dict* epistolae finem summa cum
?

poris impulerunt, ut arcana earum mysteria vi- locutionis moderatione insinuat plenam sese ad ,

va potius voce traderent quam scripto publi- ,


propositas quoestiones non dare responsionem ,

earent, audi S. Basilium his verbis, ad istum ag-en- quasdam tunc dicens , quaedam postea dicenda
di modum quid Patres nostros adduxerit, graphice reservans; ac non obscure ostendens malle se ,

ibidem exponentem Pulcre quidem illi, nimirum : circa ista eum illo praesente coram, et os ad os
docti arcanorum renerationem silentio conserva- loqui quam absenti plura enucleate et defini-
,

ri. Nam quee nec intueri fas est non initiatis, qui te determinare, et scripto vulgare ea quas scri- ,

conveniebat, Iwrum doctrinam publicitus circum- pto vulganda non erant, quia ad aliorum cleri-
ferri scripto ? corum, quin imo etiam laicorum fortasse noti- E
solam amgnal 27 Et exemplo Moysis circa tem-
proposito tiam manatura. Quidquid sit; sive voluerit Pon-
tradiliunem.
plum ,ministerium sacerdotum
levitas ,adyta, ,
tifex illud prsecavere, sive divinorum mysterio-
ac Sancta sanctorum in veteri Lege ; mox appo- rum solummodo majestati consulere, plura ,
quse
site subjuKgit Ad eumdem profecto modum, et
: poterat indicare, eadem occasione silentio suppres-
qui in primordiis Ecclesiee certos ritus preescrip- sit.

serunt Apostoli et patres, in occidto silentioque 30 Nam postquam in decursu epistolse de no- emtitimin
mysteriis suam servarere dignitatem. Neque enim minibus ante preces sacerdotis non recitandis 0cciden "
cm" v '° """'
omnino mysteriumest, quod adpopulares acvid- egerat, dicens De nominibus vero recitandis,
:

gares aures effertur. Heec «st ratio, cur queedam antequam preces sacerdos faciat, atque eorum
citra scriptum tradila sunt, ne dogmatum cogni- oblationes, quorum nomina recitanda sunt, sua
tiopropter assueludinemvulgo veniret in contem- oratione commendet, quam superfluum sit, et ipse
ptum. Ilactenus Magnus Basilius cum notis no- tua prudentia recognoscis, ut, cujus hostiam nec-
stri Frontonis Ducasi, anno 1(31 S Parisiis vulga- dum Deoofleras, ejusantenomen insinues.quam-
tus cujus utinam sanctissimi Prsesulis ac sapien-
: incognitum sit nihil. Prius ergo oblatio-
vis illis
tissimi Doctoris verba audiaut, atque alte in ani- nes sunt commendandse, ac tunc eorum nomina,
mum demittant iniquitatis fllii, ruboreque (si quid quorum sunl oblationes, edicenda, ut inter sacra
etiamnum in illis superest frontis) suffundantur, mysteria nominentur, non inter alia, quse ante
quod sacratissimorum liturgiae Romano-Catholicae preemittimus, ut ipsis mysteriis, viam futuris
mysteriorum majestatem, ac linguae sacrae qua ,
precibus aperiamus postquam, inquam, de of- -.

eorum series, verba


excusa sunt, dignita- et ritus ferentium nominibus recitandis ita egerat re- ,

tem sus deque habentes, rudi ac simplici utriusque stricte admodum


enuntians de precibus sacer-
se
sexus plebeculse importune obtrudere audentquid- dotis, aliaque subdidisset de consignandis infanti-
quid in eadem nostra liturgia sacrum ac tremen- bus jejunio Sabbatino , fermento baptizatis ,
, ,
p
dum Missam nimirum, administrationemque
est, pcenitentibus , ac de ungendis oleo chrismatis;
Sacramentorum ex Latino idiomate in linguam
, super quibus S. Innocentius a Decentio fuerat
vulgarem conversa. consultus, tandem sub finem suae epistolae clare
Ex. S, /nno- 28 Sed redeamus ad propositum. Quod hacte- exprimit, sancta arcana parce, restricte et san-
'entio PP, I
nus diximus nullum quatuor primis Christi se-
, cte revelanda esse scripto ;nam reliqua, inquit,
culis scripto ordinatum liturgiae canonem, seu to- quee scribi pas non eeat, cum adfueris, interro-
tam aliquam arcanorum altaris seriem exstitisse gati poterimus edicere. Unde concludo anno ,

ne quis existimet id ad solum extendi. debere , 416, quo data notatur epistola ista, nullum litur-
Orientem; nonnulla proferam, unde confici que- giae ordinem scripto consignatum fuisse in Occi-
at , eumdem etiam sacrae liturgiae modum obti- dente.
nuisse in Occidente. Probationi subserviet epi- 31 Atque hsec, quae de liturgia sacra, quatuor
'tfque adeo nul-
Btola S. Inuocentii PP.
ad Decentium data, I, primis Christi seculis tam in Oriente, quam in
Oc- la talis lunc
de qua superius. Sanctus itaque ille Pontifex De- cidente, non scriptae traditionis conser-
vi solius
centii coiisultationibus ita moderate, parce vata, hactenus dixi, ad ipsam quoque Hispaniam '""""
ac
restricte respoudet, ut ne utique plusculum extendi debere contendo, ab illis utique, quibus
si-
bi elabatur de arcanis mysteriis, quam sit con- sententia ista ad verum propius accedere videbi-
veniens. Sic loquitur Seepe dilectionem tuam ad tur et potiore quidem ratione, sicut
:
: planum fa-
Urbem venisse, acnobiscum in ccclesia convenisse, ciam paullo post, ubi prius difflcultates varias
elu-
et quemmorem vel in consecrandis mysteriisvelin cidavero, quaj contra assertionem
toto hoc pa-
ceteris agendisarcanisteneat,cognovisse dubium ragrapho stabilitam, objici possunt
; quse totidem
non Quodsufftceread informationem ecclesiee
est. erunt argumenta pro sententia
affirmante, quod
tueevelreformationem (si}ireedecessores tui minus quatuor primis Christi seculis exstiterit
liturgia
aliquid aul aliter tenuerunt) salis certum habe- litteris consignata.

§ IV.
, ;

DE LITURGIA ANTIQUA HISPANICA.


scribit ; In symbolo fidei et nostrx spei, qued Sm >• »• >>>

tlb ApOStolis TRATHTCM, NON 6CEIBITUB IN ' IIAR-


ta kt atramento, sed in tabulis cordis earndU-
$ IV. Sententia affirmans liturgiam bus etc. Et quamvis facilitatem maximam sym-
temporis exstitisse; bolum fidei litteris expressum afferre deberet iis,
aliquam tunc
qui vel in provecta setate ad Christi fidem con-
seu difficultates sententim id ne- vertebantur, vel vacillante laborabant memoria
nihil tamen propterea vel ad latum unguem ab
gantis. antiqua symbolum fidei non scribendi consuetudine
deflectebatur.
quae percellere possit eum, qui prsece-
Difficite conci- Prima, Audiatur S. Augustinus, qui sermonem as. AuyuHtio
35
pitur, quod dentia nostra circa traditionem solam non
De symbolo ad Cathechumenos tom. 6 novse edi-
scriptam quatuor primis Christi seculis legerit;
cestantibus
tionis col. 399 incipit his verbis Accipite, ft- :

prima, inquam, difflcultas ista desumitur ex eo, lii, regulam fidei, quod symbolum dicitur . et
quod dictu difficile et vix credibile videatur, nul- cum acceperitis , ix cortje scribite , et quo-
libi gentium tunc temporis ordinem liturgicum tidie dicite apud vos
dormialis, ; ante quam
litteris expressum exstitisse. Et
quamquam asser- ante quam procedatis, restro symbolo vos mu-
tio ista, quatenus ad tria prima serse Christianse
nite. SlMBOIXM XF.MO -CRIBIT, UT MOI P05SIT ;

non adeo feriat intellectum,


secula extenditur, sed ad recensendum, ne forte deleat oblicio,
qui consideret, id accidere potuisse tum ob cau- quod tradidit diligentia; sit vobis codex vestra
sas superius allegatas, tum potissimum ob timo- memoria. Ad memoriam itaque ad codicem ,

rem non Panicum sed bene fundatum, ne tem- non scriptum ad solam ut verbo dicam tra- E
, , ,

poribus ssevientium adversus Christianos persecu- ditionem recurrit S. Augustinus in symbolo fidei;
tionum sacrosancta illa mysteria venissent in ma- ad hanc etiam solam, dicent negantis sententiae
expo-
nus gentilium, impise eorum profanationi assertores
, recurrimus et nos in regula seu or-
monente et mandante ipso Christo Matth.
nenda; dine divinse liturgise. Memoria itaque tempori-
7, j Nolite dare Sanclum canibus, neque
6 : bus istis partes agebat suas in rebus hujusmodi
mittatis margaritas vestras ante porcos ;
illa ta-
sacris non littera, non manus, non codex cha-
;

men ultima ratio non ita mox intelligitur obtinere


racteribus loquens. Et rursum ibunt ad S. Augn-
seculo Christi quarto aliquantulum adulto,
quando
stinum serm. 58 in Matth. secundum novam edi-
pace per Constantinum Magnum Ecclesise data,
tionem ( alias 42 inter Homilias 50) ubi tom.
persecutiones cessabant, atque adeo una cum illis
part. 239 tradit in rem eorum se-
i; col.
5,
tunc scripto exa-
cessabat sacrse liturgise, etiamsi quentia ln ecclesia... ad altare Dei quotidie di-
:

rata fuisset, profanandse metus. citur Dominica oralio, et audiunt illam fideles.
se
sub Constanti- 33 Accedit eo, quod, rebus Ecclesise ita Non ergo timemus, neminus diligenter eara tene-
no M. persccn habentibus, credibile non appareat, sacri altaris
atis quia et si quis vestrum non poterit tenere
:

tionibus. non
mystas frustratos fuisse maximos, ne dicam fere
perfecte, audiendo quotidietenebit... Modo enim
fuerit soripta
necessario isto subsidio, eos prsesertim, quibus symbolum, inecclesia, inpopulosym-
nisi teneatis
atiqualitwgia.
vel propter sui muneris novitatem, vel propter bolum quotidie non auditis. Cum autem tenueri-
senectutem, non satis fida et te- tis; ut non obliviscamini, quotidie
dicite... red-
ingravescentem
erat symbolumvestrum...commemoratevos ipsos,
nax rerum omnium observandarum cultos dite
decenterque sine omissione, nonpigeat repetere.
memoria, ut rite
sine additione, sine errore aut
mutatione totum 30 Bona est enim repetitio, ne subrepal obli- coiitguur.

liturg-ise ordinem
decurrerent; vel si hoc non vio. Ne dicatis Dixi heri, dixi hodie, quoti-
:

summa saltem cum facilitate et commo- diedico; teneo illud bene. Jam vero an tantatam-
vis, ut
do'rem totam expedirent. Ista quidem, fateor, que diligente solicitudine et cautione usus fuisset F
sententise neganti objici possunt,
et ita objici, Augustinus, tam graphicis ac disertis verbis incul-
prse se ferant spe- cans audiendum e memoria non delendum,
ut non parvam prima fonte
,

mentem dicendum commemorandum


ciem veritatis. Sed an ideo mutabant ideoque quotidie ,
,

negantis patroni ? Non equidem existi- ac repetendum symbolum , si symbolum tunc


sententise
mo verosimiliora quippe sunt, inquient, et proba-
:
temporis e scripto codice a quolibet litterarum
testimonia, quam non penitus ignaro legi memorise maudari ac
biliora Patrum modo allegatorum
,

extorqueri illa sinamus ob recitari identidem potuisset ? Quis nisi iniquus


ut et manibus nostris
objectas, quae assertionem rerum arbiter id in animum inducat sinum ? Ke-
rationes paullo ante
nostram conceptu quidem difficilem arguunt, sed clamat utique tantus quantus est magni Patris

falsitatis non couvincunt. Et sane


res captu diffi- textus modo productus, ne dicam verba ejus-
accommodatis testimoniis dem textus pene singula, sicut patet cuilibet, qui
ciles, verse tamen, quia
igitur
roborantur, quam ssepe sine ulla imprudentise nota studio partium vacuus illa expenderit. Sieut
symbolum fidei nobis tradiderunt Apostoli , sic ,
admittuntur?
prolata, Epiphanio superius assignato, iidem Apo-
Factutn tamen 34 Preeter testimonia Patrum superius teste S.
subnecti mysleriorum auvtores, •j.vuTttpim opjpjysntti
ita /Wsse, cx
plura, quse dictis tamquam corollarium stoli
S. Bieronymo, Dic, amabo, cur exstiterunt; itaut nihil vetet, cum aliqua aualogia
possint, superaddere poterunt.
ooneinnitas, et reliqua dicere. quod utrobique pro scriptura ordinis sa-
reg-ula, ordo, preces ,

per so- cri, fuerit traditio ordinis


sacri non soripta. Flu-
quse substantiae consecrationis accidunt,
conservata non prsesensmstitutumeollegit Petrus leBrun,
lam traditionem non scriptam ra 'circa

seculis, cum for- Oratorii presbyter in opere quod inscribitur ,


fuerint quatuor primis Christi
,

pre-
mula seu symbolum fidei per traditionem non Explicatio litteralis, historica et dog-matica
Gallice
scriptam per quatuor Christi secula conservata cum et cseremoniarum Miss», anuo 1720
edito; sed an non potius edendo
Latine tantom,
fuisse videatur? S. Hieronymus ad Pammachium
lingua utique sacra, ob sacrosanctam w) steriorum
adversus errores Joannis llierosolymitani epistola
majestatem, tum pra-scrtim quando canonem Mis-
61 iuxta novam operum ejusdem sancti Docto-
ris editionem 88, tom. 4, part. 2, col. 323
Julii Tomus VI.
TRACTATCS 1ISTORICO-CHRONOLOGICUS
1

sae exhibet, ac explicat tom. i, a pag. 411 quidqviid


; qux altribuitur S. Clementi, quse usui esse potu- D
in pnefatione operis sui a pag. xn varias congerat, erint a tempo>'ibus Apostolicis ad usque quartum
quibus suadere eonatur sui instituti seopum, ratio- circiler seculum; quscquespectariqueant tamquam
nes? Plura, inquam, ille scriptor collegit torn. 2, scaturigo omnium liturgiarum Ecdesise Grsecie
dissertatione 1, pag, 10 et pag. 30. et Latinse.
:>7 Sed longius evagamur, quam et instituti 40 Pag\ 169 pro scripta a S. Jacobo liturgia »«»'««tam
ratio, et brevitas, quae hic cordi nobis esse de- allegat auctoritatem Procli, canonisitem 32, conci-
bet, a uobis postulant. Et vero ne longius nos lii Trullani seu Quinisexti; Allatium denique et Car-

a proposito, quod in inquisitione sacrae Liturgiae dinalem Bonam addit, qui constantem eeclesiae Grae-
Hispanicae positum est, abducere pergant alise traditionem pro ista re fuisse teneant; scd quam
cae

sententiam neg'antem objicien-


difficultates circa parumillistestimoniis fisus fuerit, candide fatetur,
dae, compendio utemur, assignando potius, quam dum dicit, nolle se inferre ex omnibus istis testi-
fusius enucleaudo ea, quse auctores tradidere. moniis, certum esse, quod S. Jacobus scriptam
Eminentissimus Cardinalis Bona superius citatus, nobis liturgiam reliquerit; et minus etiam, quod
lib.i, cap. 8 rejicit quidem liturgiam illam, quae sit auctor istius, quam habemus sub ejus no-
a Lindano edita est sub nomine Petri Apostoli; mine sed id dumtaxat, quod salis sit verosi-
:

deinde dubia? fidei eas esse censet, quse Matthaeo mile, quod ille Apostolus potuerit scripto exa-
et Marco euang'elistis tribuuntur. Denique his, in- rasse (poureoit avoiii mis tau eciut) modum,
quo
quit, rcjectis, vel in qiuvstione relictis, de litur- mysleria divina celebrabantur in sua ecclesia;
giaJacobi, fratris Domini, Hierosohjmorum epi- velquod aliquis, ipso vivente, vel paidlo post
scopi, omniumceleberrimapaulofusius, ait, dis- ejusmortem, ad conservandam ejusdem apud
serendum est. Quod dum fecisset, illain S. Jaco- posteros memoriam, vel ad instruendas alias ec- E
bo isti post Leonem Allatium vendicare conatur. clesias, fecerit quasi corpus aliquod liturgicum,
Ast Ambrosius Gardebosc in Historise eccl. Syno- quod attributum isti fuerit Apostolo sequentibus
psi tom. i, dissertatione 5, a pag\ 540 de litur- seculis. Ita ille, nixus constanti, uti vult,
et uni-
g-iisquatuor, nimirum S. Petri, S. Matthaei, S. versali traditione. Pag\ 170 conjicit, satis
esse pro-
Jacobi et S. Marci, prsecipue contro versis, statuit babile, quod ista liturgia fuerit scripta
saltem ex-
sequentia. eunte seculo primo, aut ineunte secundo.
Ete-
38 Primo. Quod quamvis prsedictse quatuor nim adjectas tum temporis ad Missam ab Apo-
liturgiaeabApostolis scriptae fuisseut, tamen ante stolieis viris preces,
gratiarum actiones, multas-
quintum Ecclesias seculum fuerint prorsus igno- que caeremonias eenset ; credibile proinde
non
tse. 2. Quod nulla ex dictis liturgiis eo modo, esset, quod tamdiu exspectatum
fuerit, quo mi-
quo nunc leguntur, eum habeant auctorem, cu- nus scripto committerentur ritus, in aug-ustissimi
jus nomen praeferunt. 3. Quod nulla ab Aposto- nostri mysterii celebratione observandi. lbidem
lis scripta fuerit forma liturgiae. rem suam urgere
Proposita nobis perg-it ab uniformitate eccle-
brevitas haud patitur, ut illa pluribus siarum, et ministrorum eapacitate
deducta et non omnium
probata ex eodem auctore exhibeamus, quse semperaequali.
apud
ipsum leg-i possunt. Hisce plurimum suffragatur 41 Pag\ 171 censet e liturgia S. Jacobi extra- profanmiw.
Eusebius Renaudot in liturgiarum Orientulium cta esse, quaerefert S. Justinus in
Apologia 2, quam
collectione, tom. i, cap. 5, pag\ xxxm, supra
quamquam citavi. Quid, quod recenseat ex S. Cyril-
candide fateatur, rem in obscuro esse; lo, archiepiscopo
adeo ut Hierosolymitano caeremonias
,

quando liturgise scribi cceperint, designari certis aliquot liturgicas, ejns tempore usitatas
; ut videre
argumentis non possit rnox tamen pag\ p
; xxxiv est a pag. 172. Pag\ 181 citat S. Proclum,
et vult
suam subdens conjecturam, verosimilius esse cen- liturgiam S. Jacobo
adscriptam, scaturiginem et
set,quod liturgias Grsecas scriptas fuisse fundum esse liturg-iae S. Basilii, S. Joannis
oporteat Chry-
ante Ephesinum concilium, auno 431 sostomi, omniumque aliarum, quae
celebratum usitata? fue-
Atque hse duorum istorum auctorum runt in ecclesia Graaca. Pag-. 186 ag-ens
sententia; sa- de Missa
tis cum negante
consentiunt, quidquid dissentiant Ecclesiae Romanae, et de orig-ine
Leo Allatms, et Cardinalis Bona. ejusdem Mis^ae
nonnulla praefatus, pag\ 187 producit
circa utram- 39 Honoratus a S. Maria, Baronium
Carmelita excalcea. ad annum 102, num. 23; cujus
verba huc tran-
tus, in Observationibus super
regulis et usu criti scnbo. Tradihoest... Clementem
Romanum Pon-
ces Galhce edit.s, tom.
3, lib. 5, dissertat. 3
varia ^em, quem
acceperat a S. Petro ritumZfZ
congessit
cong-essit ad praesens
nr-espns institutum;
inst.itntnm. sed
*aA . A' ,»™/,v.'„™ Missam
di sacnficium, i^,-„„„ _'' t ' ew
quae rem in nempe ipsam, .

Romana>
longos nimiumsermones extraherent, Ecclesise scriptis
si omnia huc consignatum reliquisse. Et mox
transcriberem. Summos igitur, ut ita pro ista traditione a Baronio et ab
dicam, rerum Honorato alleg-a-
ap 1C es mde solummodo delibabo. Apag. 165 tur testimonium S. Procli
varias CPolitani.
pra.mittit observationes Quidquid
qua^nam vero sint, colli-
: sit, inqu.t Honoratus pag.
gi utcumque poterit ex conclusione,
188, de illa liturgia
quam'ex di- S. Clemenh attribula debemus consentire
;
ctis observationibus deducit pag. 167 Textum ejus oporluisseexislere aliquam Missam
scriptam in-
ita reddo Latine: Dicendum, quod si sanctum tra quinqueprima secula; sed pag.
189 ex additi-
Missse sacrificium fuerit cetebratum
_ . . ' .
~™.,* «,„
Ecclesise absque tnterruptione; si
ab initio
tuuiu -— —
ombus" Missae « iyouis
^-^u- et ipsius quidem
uuiuein canonis per Pnn
CanoniS npr Pon-
magnus nume- tifiees Romanos factis, vult
_ i__; m t> evinci i|uuu
~...-w, quod
uou ttu m
rusprecum
rus vrecum ac cvrr-mrmin™,™
nc cseremoniarum, _.. «„_,_.•_. .__/ _
-
? ad
du usum
usu '
quse eidem diver- i?..
Ecclesia.
.

Romame
scnpto expressa fuerit liturg-ia
sis temporibus adjectse sunt,
exigebant.utlitur- ante Gelasium PP., quin imo
jam inde ab exor-
giaesset scripto consignata etsiillx, dio seculi secundi. An aliqua
quse attri-
:
liturgia scripto tra-
buunturS. Pelro, S.Matth.vo, S. Marco, dita fuent seculo quinto,
S.Bar- extra nostram contro-
nabse, et xu Aposlolis, incognitse yersiam est; de quatuor Christi
fuerint et au- seculis id oua^ri-
ctontate destitutse; sequitur, ut tur;
exomnibus litur- et neque ex rationibus
Honorati, neque ex
gns, quse supponuntur compositcv primis alns argumentrs, quae protuli,
secidis videtur prorsus soli-
quxque ad nostram pervenere notitiam de everti sentent.a illa,
non sit q ufE negat, ullam litur-
nisi illa, quse prsefert nomen giam,
S. Jucobi et ilta integram videiieet, omnibusque ordina-
tam
;,

DE LITUROIA ANTIQUA H18PANICA.


tam et perfectam partibus, ita ut singularis cujus- Plantiniana») et verba Christi, Hoc faoite in rneam
dam codicis sacri formam praeferret, et in stabi- commemoralionem; eo tamenro valet solummodo,
lem sing-ularis alicujus ecclesias usum esset desti- utex S. Gregorii sensu intelligatur brevitae litur-
nata, quatuor primis asrse Christiana? seculis scripto g-ica, quae temporc Apostolorum fuerit Consuli
exaratam fuisse. Ast Honorati argnmenta discu- tamen potest Cardinalis Bona lib. i, cap. 5, nurn. 3,
tienda erunt paragrapho proximo, ne hic nimiurn ita loquens :

excrescat. 41 Hx sunt in speciem dissidenles circa brevio- <t'< Apoilolit


rem vel long-iorem liturg-iae divime duration. m ,
tiMirnt/, :

Palrum sententix ,
qux facile concitiari possunt,
si dixerimus, Apostolos utramque formulam et
brevem et prolixam diversis temporibus adhi-
§ V. Reliquce in hac materia diffi- buisse: brevem quidem cum temporis angustia,

cultates an aliqua hujusmodi li- vel persequentium metu premebantur; prolixam


;
vero, cum per tempus et occupationes licebat.
turgia quatuor primis Christi secu- Credo autem ab brevissimum fuisse litur-
initio
gise rilum, ita exigente primse Christianitatis
Us apud Hispanos. inter procellas adversantium nascentis conditio-
ne. Postea vero crescenle fidetium numero ccepe-
runt Apostoli lectiones, preces, casremonias adji-
Non probatnr QuodS. Jacobus Minor potuerit scripto exaras- cere, quibus et sacriftcii dignitas clarius elucesce-
ex tradilionc,
se modum, quo mysteria divina celebraban- major ipsi veneratio conciliaretur, pietas-
ret, et
quod aliquis
ex Apostolis tur in sua ecclesia, hic non quaeritur; sed qute- que fidelium ac fervor magis accenderentur
scripscrit U ritur an revera id fecerit , et hactenus id non pro- exemplo nimirum veteris Testamenti in quo ;

turgiam :
bat Honoratus sed nec probare id voluisse se in-
; plures a Deo casremonias institutas, sacree litteree
B sinuat, quia sub disjunctione indicat, quod sit sa- nos docent. Sed imminenspersecutorum furor, et
tis verisimile ,quod ille Apostolus potucrit scripto praesensprofanationismysteriiinter ressacrassacra-
exarasse quod aliquis, ipso vivente, vel
etc. vel tissimi, cum, si non semper, plerumque saltem pe-
paullo post ejus mortem, fecerit quasi corpus ali- riculum instaret; cumque Apostoli, ac primi eorum
quod liturgicum, quod illi postmodum attributum discipuli et administri tot aliis maxime ad salutem
fuerit. Traditionem illam constantem et universa- animarumnecessariis occupationibus distinerentur,
lem, quam adducit, an igmorassent Patres quatuor existimo eos sacram liturgiam breviter vel semper
primorum Christi seculorum, siquidem talis tunc vel pleruinque saltem expedivisse. Exe^mplum.quod
uspiam exstitisset? Imo vero quod nulla tunc lit- additur ex veteri Testamento, huc non spectat, quia
teris cousignata fuerit vel ab Apostolis , vel ab non erant illa incommoda in veteri Testamento,quae
alioquopiam liturgia sacra, suaderi potest ex pro- fuisse diximus in novo.
fundissimo totius antiquitatis silentio ,quod usque 45 Textus itaque, quem ex libello detraditio- nec tx Proclo
Chrytottomo*
ad vi Ecclesix seculum perseveravit: si enim hu- ne divinse liturgiae sub nomine Procli CPolitani et

jusmodi liturgitv etiam brevissimse exstitissent,in citat eminentissimus Bona, et habetur inter ope-

seric scripturarum sacrarum fuissent reposiLv : ra ejusdem Procli a Vincentio Riccardo Cleri- ,

saltem Origenes, et Hieronymus, exacti librorum co regulari Romae anno 1630


, edita et Com- ,

scrutatores, levem aliquam hujusmodi liturgia- mentariis illustrata pag\ 5S1 nimium probat ,

rum mentionem fecissent: concilia, quse nume- dicit enim Salvatore nostro in cxlis assumpto,
:

rum librorum sacrorum determinarunt earum- , Apostoli antequam per omnem terrarum orbem
demlitwgiarummeminissent-.DamasusRomanus dispergerentur. ad imtegruji ora.ndvii dieh
.

Pontifex, et Gelasius eas saltem inter apocrypha convertebantur.. et... fcsissime loxgoqve ver-
rejecissent: Basilius et Chrysostomus, quiprimi BORUM AMBITU MlSSAM DECAXTABANT. Qu»3 Bona
leguntur scripsisse liturgias,fassi fuissent, se eas Cardinalis ex S. Chrysostomo profert in Episto-
saltem ex parte exscripsisse ex Apostolorum li- lam ad Corinthios Homil. 27 in h;ec verba
i. :

turgiis, ut majorem conciliarent auctori-


ipsis Cum sacras illas ccenas Apostoli accipiebant
tatem. Cum ergo nihil ex prxdictis contigerit ; quid tum faciebant? Nonne in preces con-
habendum est tamquam certum, nullam ab Apo- vertebantur et hymnos ? Nonne in sanctas cigi-
stolis scriptam fuisse formam titurgiee, uti recte lias? Nonne longamillamdoctrinamet multa?
in
argumentaturGardeboscus supralaudatus pag\54S. plenam philosophias ? Nimium, inquam, ista pro-

ncquc id t 43 Quod dicebat Honoratus de numero magno bant. Ecquis enim concipiat tantum inter ar- ,

delur cx
precum ac Civremoniarum, quse eidem diversis dua tot negoiia superfuisse otii Apostolis? Et
temporibus adjectw sunt etc, nihil evincit. Nam forte sanctus ille Pater modo oratorio plus dixit,

nec quantus earum fuerit numerus, nec quales et minus volens intellig-i; prout Patribus illis, ac S.
quam long-oe illas exstiterint scimus secundum
, AugustiDO imprimis non raro usitatum esse, norunt
dicta superiora. Certe S. Greg-orius Mag-nus lib. Theolog-i.
7, epist. 63 orationem ait, Dominicam idcir-
,
4G Ad uniformitatem rei sacrre, et nou fequa- nec ex unifor

ut debito mitute rei*«-


co mox post precem dicimus quia mos Apo-
,
lem ministrorum ejus capacitatem ,

stolorum fuit ut ad ipsam solummodo oratio-


, modo quod attinet
illam perag-erent respon- , j

nem oblationis hostiam consecrarent: ubi quamvis deo quandoquidem


llonorato ex
;
dictis functio
to solummodo, non in omni rigore, quem prasfert, liturgica temporc Apostolorum nou videtur fuisse

sed accommode intelligi debcat et cum aliqua lati- adeo longa non erat vel
,
mediocris capa
tudine, juxta ante dicta ex S. Justino, tempori- ministris tunc adeo multum laboraudum vel de
bus Apostolorum admodum propinquo , et illud prompta precum recitatione vel de rituum alio-
Apostoli ad Timotheum Epistola i, cap. 2, ob- rum :uqualitate. Et fac aliquousque eos alioubi
secro fieri obsccrationes, orationes, posiutatio- laborasse certe non laborabant nisi de rebus mi-
;

nes, gratiarum actiones (quem locum ad sacri- uoris momenti ac mere adventitiis sacrificio,
,

ficium Mispa? aptissime refert Aug-ustinus tom. 2, quceque, salva ejusdem substautia poterant ali- ,

epist. 59 ad Paulinum, qusest. 5 pag-. 111 editionis cub


,

10 TRACTATUS 1IISTORICO-CHRONOLOGICUS.
Sic. i.ii.in.iv. cubi csse inoequales. Deiude fac ininistros sacri- do persuaderi negans, praeser-
sibi sinet sententia D
tim, quando tot alia, quse assignavimus, anti-
ficii. quatuor primis seculis adjutos fuisse seripto

aliquarum Missae partium minus principalium , quitatis monumenta videntur oppositum suadere?

ne menioria eos falleret ; nondum tameu video Quando autem dicit Honoratus, ea, quae refert
inde sequi, quod codex iuteger liturgiae , sensu Justinus, extracta esse e liturgia S. Jacobi; ne-
superius declarato, tunc exstiterit scripto exara- gabunt id rotunde sententias negantis patroni: at-
tus. Neque id, ut censeo, videbunt sententiae negan- que ipsi incumbet, illud idoneis argumentis pro-
tis assertores; qui reponere potuerunt, nimis clara bare. Atque his ita se habentibus, nullo modo
sibi videri testimonia Patrum, superius producta, assentiri poterunt laudato pluries Ilonorato, quod

quam utex ista objectione enerventur. liturgia S. Jacobo adscripta, fons seu origo fuerit
An S. Proctus 47 Porro S. Proclus de quo jam dixi
, , flo- liturgiarum S. Basilii, S. Joannis Chrysostomi, et
ruit seculo v ; et quoniam testimonio ejus (si ta- omnium aliarum, quoe usitatoe fuerint in ecclesia
men ipsius adeo nititur Honoratus, expen-
est) Graeca.

damus quid contra afferri possit. Dico si tamen 50 Etenim hoc si verum est ; fierine potuit, ex iraduione,

ipsius est nam ipsemet Leo Allatius ; cujus ta-


:
ut illam S. Basilius non viderit scriptam? sin ve-
metsi maxime intererat, testimonium, quod sub ro scriptam viderit, prorsus non intelligent, quo-
istius auctoris nomine promit, tamquam genui- modo ita loqui potuerit ,
quemadmodum locu-

numacvere ab eodem scriptum viudicare, ut lioc tum fuisse constat ex ejus verbisa num. 26 allatis;

pacto majorem liturgiae S. Jacobi, quam defend.it e quibus arguent, quod sanctus iste doctor neque

mZ-jtj.uxy.-ou a pag\ 176, conciliaret auctoritatem; istam neque aliam ullam liturgiam characteribus
et ubi Proclum pag. 180 pro ea citat, tamquam insignitam aut viderit aut videre potuerit suo tem-
antiquissimum, et omni exceptione majorem; ip- pore, aliis plane verbis usurus, quam usus fuit
semet, iuquam, Leo Allatius non semper sibi loco mox designato, si uspiam talem vidisset. Ad
constitit sed vaeillavit circa auctorem Tracta-
, traditionem quam ex Baronio profert Honora-
,
E
tus, de quo hic agirnus. Nam De libris et rebus tus , non difflcilis est responsio ; quippe fa-
illa

B ecclesiasticis Graecorum dissertatione i, pag. 17, cile dicitur , sed difficillime probatur habere ,

de genuino ejusdem Tractatus auctore subdubi- majus pondus ,


quam traditionis popularis ;
quae
tans, Si tamen, inquit, illius Procli Tractatus si populari major, et solidis antiquitatis documen-
ille est. Vincentius vero Riccardus supra citatus, tis suifulta quatuor primis Ecclesiae seculis exsti-
in suo ad istum Tractatum Commentario pag -
. tisset, scivissent hoc S. Basilius apud Graecos,
582 ingenue de eo fatetur sequentia Sed nec Tra- : et S. Innocentius PP. 1 apud Latinos ac proinde ;

ctatus integer est, secl potius fragmentum quod- tam hic quam ille non tam parce, caute et restri-
dam excerptum ex epistola, vel Tractatu S. Pro- cte de liturgia sacra egissent, uti egisse eos jam
cli a librario, qui liturgias exscripsit, ut tanti diximus. Ceterum quss congerit Honoratus a pag.
viri testimonio parileret elogio eascommendaret. 188 de liturgia, quse S. Clementi attributa sit,
Quocirca ea dumtaxat, quse ad rem suam face- quseque a Gelasio aucta, a Gregorio Magno post-
rent, exscripsit nam itaabrupte a sancto viroheec modum restricta, mutata, ac novis additionibus
ipsa fuisse composita,haud crediderim umquam. instructa sit,duobus utique Gelasii tomis uti ,

ampoiueru 4g At concilium Trullanum illam adscribit S. dicitpag. 189, ad unum ab eo redactis, negan-
''
Jacobo Q uid tum? Responderi enim potest, con-
- tem sententiam ferirent, si illa diceret, nullam sa-
tu'r°fram"'
cilium sub isto nomine citasse illam liturgiam, cram liturgiam litteris exceptam fuisse seculo v; sed,
non quia re ipsa credidit, aut credi voluit, ve- id essefactum quatuor primis Christi seculis, sen-
rum genuinum liturgiam hanc fuisse foetum
ac tentia ista negat.
S. Jacobi;sed quia sub isto nomine tunc cognita 51 Brunus dissertatione a pag. 131 , osten- a iii,que raiio-2,
circumferebatur. Adde ex Gardebosco pag. 5i8, dit, liturgias tam
quam in Occidente mbus dem-
in Oriente
ex auctoritate Trullani concilii id solum sequi... scripto commissas fuisse seculo v , non serius , mmtur.
post quintum Ecclesise seculum hujusmodi litur- tum ex elencho virorum vitae integrate et sapi-
gias,prxsertim liturgiam S. Jacobi, prodiisse: entise laude florentium, qui illuc studium suum
unde non mirum est ,si prsefatum concilium illam contulere , nimirum S. Basilii , S. Hilarii Mu- -u
,
C laudarerit; quod insexto Ecclesix seculo celebra- sei Massiliensis ecclesiae presbyteri, Voconii Mau-
tum fuit. Potuit igitur illud concilium laudare ritania; episcopi ; tum ex aliis rationibus prop- ,

opus, quod jam a pluribus annis Jacobo fuerat ter quas scriptae tunc fuerint liturgiae. Quid vero
falso suppositum. Ad S. Cyrillum, Hierosolymo- causas fuerit, quod liturgise Apostolis aliisque San-
rum pratsulern, superius objectum, quid reponen- ctis attributae sint,
exponit pag. 136. De Sacra-
dum sit, nunc intellige. mentario Gelasiano tractat a pag. 151; de Gre-
ittsponitiur 49 Cum floruerit S. Cyrillus seculo iv, du- goriano autem a pag. 154; quae si singillatim re-
adea,qurcon- Dmm esse non p test, quin, si pro codice aliquo censere velim , finis non erit. Ex iis qu® ha-
,

negantemuT
litur £' c ° tempora scripto, solidi aliquid
a nte ejus bet Honoratus pag. 189 quod Alexander PP. I
,

s. djriUo, afferri posset, sententia negans ullum istiusmodi


ex traditione Apostolica jusserit aquam admisceri
codicem quatuor primis Christi seculis scriptum vino in calice; quod Sixtus I instituerit hymnum
exstitisse plane corrueret. Sed ex eo
, quod , Sanctus, sanctus, sanctus; quod Damasus I vo-
Sanctus iste in sua Catechesi mystagogica quinta luerit cani in Missa symbolum Nicamum
; quod
sanctam Missam exponat, ejusdemque partes sin- Innocentius I introduxerit osculum pacis ante com-
gulatim admodum designet, notans, quaenam in munionem dandum quod Leo canoni adjecerit
;
decursu fierent non tamen transcribit verba
;
sanctum sacriftcium, immaculatam hostiam ex
quibus ista fierent, et quibus istius liturgiae toti- inquam
iis , invicte probari affirmat
,
quod ,
us ordo constaret. TJnde non video sequi ut uti supra ex ipso retulimus, ad
,
,
usum Ecclesiae"
omnes Missae idiotismi
quibus ibi agit , de Romanae exstiterit aliqua liturgia scripta ante
Ge-
scriptis characteribus exarati tunc exstiterint, ita, lasium PP., quin imo a principio seculi secundi;
ut ex integro aliquo, quod tunc Hierosolymis as-
sedquodille proseculo secundo affirmat, nosnega-
servatum sit, liturgiae sacrae corpore, fuerint de- mus.
prompti ac verbatim excepti. Id etenim quomo- 52 Jam vero si sententiae neganti aliquis obji-
ciat
,

DE LITUSGIA ANTIQIJA IIISIWNICA.


A ciat liturgiam, Constitutionibus Apostolicis, quae Sic i .i. m, r»
De liiurgiii su b nomine S. Clementis PP. exstant, insertam ;
Comiuuiioni- observo, libro 2 istarum Constitutionum, cap. 57,
hM Ap0> "' '""
a pag\
r ° 260 editionis novae Cotelerianas nullam ,
VI. Commenta qucedam liturgiea
inserla.
liturgiae formam talem, qualem hic inquirimus ,
in pseudo-Chronicis notata ; cer-
contineri ; uti liquet ex titulo dicti capitis : Descri-
ptio ecclesuv et cleri et quid facere debeat unus-
; tiora qucedam ex concilio Toleto.no
guisque clericus vel laicus in synaxi congregatus.
Lib. 7, cap. 25 habetur, Gratiarum actio Sacra- primo anni 400 liturgiw veteris
mentalis cap. 26, Gratiarum aclio super divina
;
apud Hispanos vestigia eruuntur.
Communione. Liber vero octavus continet inte-
gram liturgiam simul cum orationibus ante et post
verba consecrationis, etc. Quia vero plus hic videtur
ausus fuisse istius liturgiae scriptor, quam fuerat Innotuit jam pridem viris passim omnibus eru- Figmenta
7"« u*>-0«"1 .
ditis famosa pseudochronicorum fig-lina, e qua
ausus dicere lib. 2 consequens esse apparet, quod
;
sub personatis nominibus Plavii Lucii dextri, Mar-
serius ista seripserit quae cxarata forte fuerint sub
;
ci Maximi Juliani Petri , Luitprandi tot fal- ,
finem seculi iv, post mortem S. Basilii, quce conti-
,

sitates in orbem invectae sunt. Quamvis autem sor-


git anno 379; cum sanctus ille Doctor juxta nume-
des illse non merentur moveri placuit tamen non-
rum 26 nos docuerit, quod oratio, quas praemittitur ;

nulla circa nostrum institutum ex eis frag-menta


et postponitur verbis Christi , non scriberetur.
producere, ut vel ex parvo specimine perspicuum
Jam vero unde probabis , liturgiam istam in ali-
fiat, quam strenue partes egerint in obtrudendis
qua particulari ecclesia usitatam fuisse. Quod si
etiam liturgicis, commentis. Pseudo - Dexter in
probari non possit, quidquid ex ista liturgia objici
Chronici fragmento fol. 7 verso agens de divisione
sententiae neganti potest illam non tangit , uti
,

Apostolorum sic scribit : Quo tempore canones


g patet ex statu qusestionis sub initium § 3 proposito.
eduntur, et Apostolicx constitutiones componun- E
Quod autem liturgia ista a nulla determinateeccle-
tur,ad Sacramenlorum et totius Ecclesiee cecono-
sia adoptata et usitata fuerit ; suadetur ex S. Basi-
miam.
lio, aliisque circa arcana ista testimoniis supra ci-
56 Larvatus vero Julianus in Adversariis a pag. larmti Juliani
tatis.
102, Ego , inquit utpote archidiaconus prius,
,

SiaUbinon 53 Habes, lector, de codice aliquo integro litur-


nunc archipresbyter S. Justee, defendi libris edi-
exnueriicunc g.j c0 aa usum alicujus tam in Oriente quam in Oc-
-

scnpia. uur- tis offtcium Mozarabum, vel S. Isidori, Missale,


c j (j en t e,p ar ti cu.iaris ecclesise quatuor primis Christi
Breviarium, Manuale, et Antiphonarium, quod
seculis scripto vel non scripto, praecipua, quse cen-
primus reformavit S. Melantius episcopus Tole-
sui exponenda tuum nunc est, considerare, quee
:

tanus, vir sanctus. Perfecerunt ilhcd Olympius,


quibus momenta rationum prseponderent, et contro-
Gregorius, Asturius, Audentius, et alter Olym-
versiam hanc dirimere. Eg'o certe non video hacte-
pius, Montanics, Leander, Isidorus, Ildefonsus,
nus quidquam adeo solidum afferri, quoda senten-
Julianus, Toletani archiepiscopi et mv.ltas Mis- ;

tiae negantis patronis discedere me cogat, tamdiu


sas composuerunt sed S. Jacobi Majoris ab Dis-
:

saltem, donec melius aliquid edoceat. Sed jam in


cipulis S. Jacobi inceptam fere perfecit, ut modo
Hispaniam, unde digressa tamdiu fuit, revertatur
est, S. Melantius confessor, archiepiscopus Tole-
oratio. Si, hisce ita expositis, nulla hujusmodi li-
tanus. Et ibidem pag. 96 ita fabulatur Inter ofp,- :

turgia tunc temporis scripta exstiterit, multo mi-


cium Breriarii Gotthiciper et antiquissimum est
nus talem in Hispania exstitisse, credibiie vide-
Officium S. Jacobi, Zebedeei filii; et ideo ponitur
tur. Etenim quoniam Hispanica secundum ea
exemplo alioncm. Compositum est a discipulis
,

quae supra diximus, Komanse a S. Petro Apostolo


ejusdem Jacobi. Eursus pag. 115 Missam S. Ja- :

institutae est filia, ab eodem utique Apostolo tam-


cobi acceptam ab ejus discipulis auxit Eugenius
quam rerum liturgicarum parente ad Hispanos Euangelio Epistolaque. Pag. 110 Missa S. Ja- :

immediate vel mediate saltem propagata; quid- cobi Majoris, a discipulis ejus composita, tnci- F
C nam satis probabile afferri poterit, quod suadeat, piebat » Apostolo tuo Jacobo. » Post adjecii M.
:

codicem aliquem quatuor primis seculis ibidem Marcellus Eugenius « Hiee dicit Dominus » et
:

exstitisse, in quo ceconomia tota liturgica ad usum


orationem « Christe, cujv.s rirtus. Duas lectio-
:

vel totius Hispanise vel loci alicujus particula-


nes "Justus si morte » et - In illis diebus super-
,

ris, non viva tantum voce, usu, exemplo fuerit


venericnt » Ceteraad ftnem S.Melaniius Toletanv.s
tradita, sed expressis scripto characteribus effor- episcopus adjecit.
Luitprandi.
mata ? 57 At multo apertius et disertius se deelarat isti
tmtlto minus 54 Quid est, cur sola Ilispania in usu suorum nug-ivendulo non impar Luitprandus, quando pag.
exstitit lalis i
rituum amplius aliquid habuisse dicenda sit ,
num. 187 obtrudere conatur sequentia
Hispania. 488 ,
:

quam omnes Orientales et Occidentales ecclesise 5. Jacobus Missam, quam coram ccteris Aposto-
simul ? An quia tunc ibi gentiles non erant ? An lis constituerat.Petrus ceterique comprobarerattt
quia nulla tunc saaviebat adversus Christianos
ibi (et post litteris mandarit S. Ciemens et ob id ;

persecutio ? An denique quia nullum ibi tunc im- dicitur rulgo Missa S. Clementis) Hispanis epi-
minebat periculum profanationis mysteriorum sa- scopis tradidit ct usi sunt illaprius in 11
:

cratissimorum ? At nihil horum dici potest; ac pro- quam aliis Occidentis partibus. Posteu illam in
inde quse hactenus proponere nobis visum fuit de scriptis attulerunt etiam septem sanctt discipuli
liturgia aliarum ecclesiarum, ad Hispanicam ma- S. Jacobi, S. Torquatus et socii; el per Bosticam
xime extendenda putamus , saltem donec solidis mcridionalem. ubi nulium reliqv.erat cpiscopum,
ratiouibus contrarium probetur. Nunc commenta ztt testanturJulianus et Felix,
Toletani pontifices,
qusedam liturgica refellenda dabit proximus para- libris ea de re cditis, incimftr,,,ationcm
Mtsscv
graphus. quos vgo lcgi.et aliquando ecoln.cv.m
S. Isidori :

esscm i,t Fuldensi btbtiot/ieca. a Carolo Mag.io


capta,
12 TRACTATUS HISTORICO-CHRONOLOGICUS
301 inCommentariis ejus novis et tom. 2, pag.
aspta, muUisque libris oalde referta , bibliothe-
;

quatenushic in 03 aperit candide suum circa figmenta ista


carius. At oum bibliotheoa illa,
in male feriato sensum. Quid, quod ipsemet Joannes Tamayus,
testimonii Bubsidium advooatur ,

hujusmodi mercium oestimator


cerebro nata et iustructa sit, et tani ipsa quam
tantus alioqui
ac venditor, ad diem in Aprilis pag. 469 de
persouatus ejusdem bibliotheearius infami falsita-
,

Juliaui larvati Adversariis sic enuntiat Videmus


nota laborent, jure meritissimo ad aniles namias
:

tis
talia commenta relegamus. Vide ,
quid dictum passim in hisce Jidiani Adversariis tot glossema-
fuerit iuResponsionibus Papebrochianis part. 2, ad tum ineptias, quod potius ferrum, quam illas
deglutire, compelleremur. Sed haec plus quam sa-
art. 15 a pag\ 230; item ad art. 18, a pag\ 352;
tis, ut detracta commentitiis hisce documentis fi-
denique ad art. 21, a pag. 387, et ad art. 2S, apag\
de, nihil posthac pro liturgia veteri Hispanica ex
547.
citemus.
58 Emunctioris enimvero naris, veraeque et non
Eruditm um illis

contra cos cen-


umbratilis glorise pro gentis suae antiquitate avi- 59 Nunc indag'anda me vocant certiora antiqua: Certiora ex
concil. Tolct.
sttnr.
liturgise vestigia ex concilio primo
Hispaniose
diores fuisse, ut larvata hujusmodi suppelle-
quam l circu rcs li-

scena decipi se sinerent, insignes Hispano- Toletano, quod apud Aguirrium tom. 2 pag. 130 lurgicas vesti-
ctilis
innectitur aerae 43S id est anno Christi 400. Quse
rum eruditorum triumviros, quis ignorat, excel- ;

lentissimum videlicet D. Gasparem Ibanez ,


indieantur canone seu capitulo i de diaconibus, mi-
atque presbyterio can. 2 de
Agropolitanum primo marchiouem, comitam de- nisterio, interdicto, ;

inde de Mondexar et illustrissimum D. Nicolaum


;
clero, ostiariis, lectoribus, manuum impositione;
can. 4 et 5 de subdiacono can. 20 de chris-
Antonium ac tertium denique Hispaniae litteratoe
;
3, ;

mate hierarchiam proprie ecclesiasticam


indi-
decus, eminentissimumD. Cardinalem Aguirrium : ,

quos satis est vel nominasse ? Laudatus comes cant non liturgiam illa vero can. 2 divino...
, ;

Mondexarensis in Discursu suo historieo a para- reconciliatus altario : etcan. 5 ad ecclesiam ad


'
Apud Lubbc-
ofpcium * quotidianum non accesserit, suppo-
B grapho fi egregie impugnat pseudo-Dextrum. NI- um et Httrdui-
colaus Antonius Bibliothecae veteris Hispaniae nunt liturgiam, non indicant, quaiisea fuerit. His
tom. 2, lib. 7, cap. 8 Julianum Petri operose autem adde ex dicto can. 2. Placuit, utdepoeni-
castigat ; et cap. 9 duodeviginti ostendit locos, tente non admittatur adclerum nisi tantum, si ;

ex quibus refelli promptum sit insulsi istius necessitas aut usus exegerit, inter ostiarios de-
fabulatorisChronicon et Adversaria. Aguirrius putetur vel inter lectores et subditur ita ut
: ,

genuinis coloribus depingittam pseudo-Chrouica, Euangelia et apostolum non legat. Haotenus qua-
quam eorum architectum , occasione Melantii , tuor primis Christi seculis circa res liturgicas om-
Toletani praesulis, ut videre est tom. i, a pag. nia sunt obscurissima apud Hispanos ; ad quintum
transeamus.

GAPUT II.

Status veteris liturgiae Hispanicae seculis v et vi.

§ I. Hispania a barbaris oocupata ; summa rerum potiti Gothi; liturgia tunc


ibidem duplex; disciplinw ecclesiastica? observatio.

Inter burbartt nitium seculi quinti novam in Hispania nobis mum instituetur sermo, paullo altius eruit ; sed
ficntctflu? Htt scenam aperit de qua Idatius episcopus in
;
quae ita hic a me erui, instituti mei ratio non exigit.
mva
paniam
I Chronico, cdito a nostro Sirmondo, pag. 10 sic Dividebantur porro Gothi in Ostrogothos, id est
j
1

fatur Ala7ii, et Wandali, et Suevi Hispanias in-


:
•Orientales, et Visigothosseu Occidentales , sicut
gressi sera ccccxlvii alii quarto Kalendas , alii
; vulgo notum est.
terlio Idus Octobris memorant die, tertia feria, 61 Qualis autem per dictas provincias fuerit inva- Gothi
Honorio viii, et Theodosio Arcadii fdio iii Con- sorum istorum partitio, ita traditur apud citatum '"'""
sulibus ; id est anno 409, quo rem contigisse confir- paullo ante Idatium pag. 11. Barbari ad pacem
mat Pagius ad istum annum. Noster Joannes Ma- ineundam, domino miserante, conversi, sorte ad
rianain Historia sua De rebus Hispanise ad annum habitandum sibiprovinciarum dividunt regiones.
410 ita eam Multas gentes
describit lib. 5, cap. 1 : Gallxeiam Wandali occupant et Suevi, sitam in
feras et indomitas in His]ianiam per haec tempo- extremitate Oceani maris occidua. Alani Lusita-
ra venisse, sequens narratio declarabit, Vanda- niam, et Carthaginiensem provincias et Wan- .

los, Suevos, Alanos atque Silingos. Gotlhi in pri- dali cognomine Silingi Boeticam sortiuntur. Hi-
mis ex antiquis sedibus dilapsi, cum Orientis spani per civiiates et castella residui a plagis,
Occidentisque solis oras sui nominis terrore fa- barbarorum per provincias dominantium se sub-
maque complessent, atque victricibus armis Ita- jiciunt servituti. Gothi vero illuc quoque intro-
liam universam lustrassent ad extremum in ,
gressi, post certamina cum Romanis atque cum
Hispania constiterunt... Ex septemtrione omnes barbaris bene multa, caesis Alanis,ejectis Wandalis,
has gentes profectas sese in Romani imperii pro- Suevisque in Gallaeciam retrusis, suas in Ilispania
vincias infudisse, quxslionis non est. De regioni- fixere sedes, summa
ibidem rerum potiti. Ex quo
bus, e quibus singulse hse nationes in Hispaniam intelligitur, duaspotissimum tunc temporis
illic
commigrarint quibus moribus et ingenio essent
; liturgias usitatas fuisse, alteram quidem
antiquam
pluribus supersedeo prosequi. Laudatus historicus Hispanicam alteram vero Gothorum, qui jam inde
;
Gothorum originem, quoniam diutius in Hispania aValentis imperatoris regno pestifera
Arianismi
regnarunt, majori utique ibidem pra? reliquis nomi- lue infecti fuerant.
nis fama celebres, et de quibus hic a me potissi-
62 Quamlibet vero obscura et incomperta
mi-
hi
DE LITURGIA ANTIQUA HISPANICA. 13

A hi sit Oothorum liturg-ia, nullustamen dubito, quin ignaros docuero, qualiter barbar i (Gothi) Aria- >•« »•

qui ex Phiio- eam hauserint ex ecclesiis Orientis, secundum ea, nam hseresim amplexi sint. Quo tempore Gothi
uorgio,
q U B ^g convers i one
.
iHorum tradit Philostorgius Istum cum Valente pcr< mse-
trajicientes, foedus
apud Valesium lib. 2, num. 5, pag. 470 Cum Vale- : runt, abominandus Eudoxius, qui tum ade- itle
rianus et Gallienusimperiurnadminislrarent, in : rat, suggessit imperatori persuadendum esse ,

gens multitudo Scytharum trans Islrum decjen- Gothis, ut cum ipso communicarent nam cum :

lium, in Romanorum ditionem trajecit... Deinde diu antea dioinse cognitionis rad.iis illuslrati es-
vero cum in Asiam trajecissent, Galatiam et Cap- sent, in Apostolicadoctrina semper fuerant innu-
padociam invaserunl. Cumque plurimoshomines triti.
captivos fecissent, inter quos nonpauci erant cle- 05 Quod Eudoxii consilium cum approbasset Va- <""»'"^"£ •*•

rici, cum ingenti prseda in patriam suam reversi l' rnnlur -


lens, optimatibus Golhorum propjosuit, ut in do-
sunt. Captivi igitur ac pii homines isti, barbaris ctrina fidei cum ipso consentirent. Atilli respon-
permixti, non paucos eorum ad veram pietatem derunl nurnquam se adduci posse, ul a Majorum
traduxerunt; utque pro gentilhcm superstitione suorum doctrina discederent. Porro ea tempesta-
Chrislianam religionem amplecterentur, iis per- te, magnse
Ulfila, totius gentis erat episcopus,
suaserunt. Ex horum captivorum numero fuerunt apud illos muneribusEu-
auctoritatis; qui verbiset
etiam majores Ulfilos, natione quidem Cappado- doxii eo impulsus est, ut Gothos ad comm.unionem
ces, ortijuxta urbem Parnassum, exvico, qui Sa- imperatoris amplectendam adduceret. Id autem
dagolthina vocatur. Hic igitur Ulfila duxfuitpio- persuasit, cum diceret contentionem ex ambitio-
rum hominum, qui ex Gothia egressi sunt, pri- ne ortam esse; dogmatum vero nullam esse discre-
musque eorum episcopus fuit, constitutus hoc pantiam. Quamobrem Gothi hactenus, Patrem
modo etc. Eorum itaque tum aliis in rebus maxi- quidem Filio majorem esse dicunt Filium tamen .

mam curam gessit; tum proprias ipsis litteras creaturam dicere non sustinent, licel cum iis
excogitavit, et universos sacrse Scripturse libros communicent, qui ita dicunt. Nec tamen a Majo-
C patrio ipsorum sermone interpretatus est, exce- rum doctrina penitus discesserunt. Etenim Olfi-
ptis libris Regnorum, eo quid illi res bello gestas la, cum eis persuadere vellet, ut cum Valente et E
contineanl; gens autem illa bellis maxime deiecte- Eudoxio communicarent, nullam dogmatum d.i-
tur, et freno potius opus habeat ad bellicos im- screpantiam esse dixerat; sedex inani altercatio-
petus comprimendos, quam calcari, quo adproslia ne ortum fuisse discidium.
incitentur. 66 Qua? cum ita se habeant ut jam proposi- ; i" 1 ""*
<"">
"m
acSazommo 63 Sozomenus Historise ecclesiasticse libro
37 memorise prodidit, Gothos, praelio separatos ab
6, cap. tum mihi elucidationis litursricse in Hispania se-
r. •

culo v fihum prosequar, mtelligi datur ex dietis imec iati>


'•„-, ?.'"
Htfpamam

Hunnis, qui universam quoque eorum regionem oc- l. Quod praeter liturg-iam antiquam Catholico ri-

cuparunt, fugientes in Romanorum regionem tra- tu ibidem hactenus usitatam, alia simul cum vi-
jecisse; transmissoque fluvio legatos ad imperato- ctricibus Gothorum armis eo introducta fuerit :

rem misisse, qui se auxiliares in posterum fore quam etenim seculo iv ante imperium Valentis,
Romanus pollicerenlur, peterentque ut ipsis, ubi- duce ,
praemonstratore instructore atque ante-,

cumque degere concederetur Hujus lega-


vellent, . signano Ulfila uua cum fidei Christianae rudimen-
tionis princeps dicitur fuisse Ulphila, episcopus tis didicerant (et vero quando illa ab ipso didi-

gentis Gothorum.... Ulphila, qui tunc apud ipsos cere , didicisse et hanc ab illo , quis dubitet ?)

erat episcopus, initio quidem nulla in parte dis- hanc quoque sine dubio in Hispaniam detulere
sensit ab Ecclesia Catholica. Cumque regnante secum quando stabilem ibidem seculo v rixere
,

Constantio imprudenter ,utopinor ,unacum Eudo- sedem. Intelligimus 2. Quod, sicut cum fide Ca-
xioetAcacioConstantinopolitansesynodointerfuis- tholica prima eorum institutio sacra consentie-
,

set, cumepiscopis Nicsenorumpatrum decreta sec- bat, sic etiam liturgia sacra a Catholica dissentiens
tantibus communicareperseveravit. Sedcumvenis- tunc non fuerit ab ipsis adhibita; e tempore au-
sel CPolim et Arianse sectse antistites de religione tem, quo Ariana fulig-ine infecti fuere, id non ita
cum eo disseruissent, eique polliciti essent, se le- ausim affirmare nam dicere promptum mihi :

gationem illius adjutores esse apicd impe>-atorem t


non est, an et quo usque iisdem sordibus liturg-icae
modo idem cum ipsis sentire vellet; necessitate apud ipsos tres fuerint infectae. 3. Intelligimus, F
q compulsus, cel quod eam de dignitate sententiam vel totam eorum liturgiam , vel mag-na saltem
potiorem esse existimaret, cum Arianis commu- parte Orientalem fuisse. Quod vero de isto Ulfi-
nicasse dicitur, seque et universam gentem ab la , Gothorum catechista et episcopo , longior
Ecclesia Catholica abrupisse. et repetitis quid in vicibus institutus redierit ser-
liturgiam 0/ / 64 Gothi enim, in iis quoa ad rcligioneni perti- mo, non frustra ad sanctum est; nam ex idea ipsi-
entaiem lux qucedam accedet al-
nent, ejus magisterio eruditi, et ad mansuetio- us, hoc loco praemissa ,

rem cutlum per eum traducti, cunctis in rebus ei teri loco , quo de abrogatis in Hispania Toleta-

facile obtemperabant, pro certo habentes, nihil nis seu Gothicis characteribus , quos vidimus
eorum, quce ab illo aut dicerentur, aut fierent, ipsum ad Gothos propagasse, dicendum erit infe-
improbum esse; sed cuncta ad utilitatem eorum, rius.
qui zelo Dei ducerentur, spectare. Quin el rirtu- Gothorum sacras habuisse cordi S. Jo-
67 Res .,;&,„ fa i<
tis suse multiplex experimentum dedit. Quippe annem Chrjsostomum, liquet ex ejus epistola ad .-

qui pro Christi fide innumera subierit pericula, Olympiadem 14 in editione Latina
,
qua; est

dum barbari adhuc gentilium ritu simulacraco- operum ipsius ezcusa anuo 15SS iu Gr;e-
Parisiis :

lerent. Primusque apudeos inventor exstitit lite- ca vero Henrici Savilii est ordine 13. Itaque in
rarum, et sacros libros in patrium sermonem ea quam primo loco nominavi editioue repe-
,
,

convertil. Theodoretus lib. 4, cap. ultimo similia rio sequentia Hoc autem quod dicturus si<>n.
:

narrat compendiosius, et nonnulla superaddit, a nepradercas, verum de eoperquam ingens studi-


Philostorgio et Sozomeuo prasterita; ut ejus verba um exhibeas. Narraoerunt mihi Marsi ac Gotthi
huc etiam transcribere, supervacaneum non videa- monachi, apud quos Serapion episcopus perpetv.o
tur. Sic itaque habet ex editione Ilenrici Valesii : delitesceoat,Moduarium diaconum venisse, illud
Ego vero operx pretium facturus mihivideor, si afferentem, eximium illumatgueadmirabilem vi-
ritni
:

TRACTATUS HISTORICO-CHRONOLOGICUS.
nc v.
rum Yuilam*, quem non itapridem ejoiscopwn canonum permansisse, Romanum Ponti/icem ob- D
• Grjtcenjmtt
creavi, alque in Gotthiam misi, mullis ac ma- omnes controrersias ad eumdem, velut
servasse;
Savilium
gnis ebusgestis, diem suum extremum clausisse
i : ad supremum judicem et pastorem Ecclesise, de-
Oum',W
ac regis Gotthorum litteras attidisse, quibus, ut tutisse; hcvc epistola manifesle satis indicat. Cum
ad eos episcopus miltatur, pe/it. Quoniam igitur quanta vero et quam patheticis expressa terminis
ad subversionem eam, cujus minse nobis intentan- submissione adSedis ApostolicaBoraculum confuge-
tur depellendam
, nullum aliud adjumenlum , rint, liquet ex his eorum in initio epistolse vcrbis :

conspicio, quam cunctationem ac dilationem (ne- Nos Deum in vobis penitus adorantes, cui sine
que eninx nunc ipsi inBosphorum aut in illaspar- querela servitis, ad fidem recurrimus Apostolico
tesnavigare possunt) da operam, ut illos ob hie- ore laudatuni; inde rcsponsa quserentes, unde ni-
mem remoreris. Atque hsec, quseso, ne negligen- hilerrore, nihilprsesumptione, sed Pontificali to-
ierprsetereas. Istud enimsi perficiatur, maximi tum deliberatione prsecipilur. In fine vero episto-
momenti erit. lae sic dicunt Erit profecto vester triumphus, si
:

ComlantinojiO' 6S Duo quippe sunt, quse si contingant (quod apostolatus restri temporibus, quod S. Petri ca-
litana.
Deus procul arertat) maccime mc excruciant ,
thedra obtinel, Catholica audiat Ecclesia, si no-
nempe et quod ab isti creandus ille sit, qui tot vella zizaniorum semina fuerint exstirpata.
mala perpetravit, et quod simpliciter quispiam 71 Nos interim, quod huc spectat, discere possu- liiurgiaium
ad his creetur, a quibus creari nefas est. Omuia musex illaepistola, quod, sicut Tarraconensis pro- ' w > tumaim
v "iaur
haec ansam praebent non vanam suspicandi, quod vincia in summa
aliarum ecclesiarum devastatio- <"'»«'»-

tam episcopus ille a S. Joanne Chrysostomo crea- ne, custos leg-um et canonum fuit; sic etiam una
tus, et in Gothiam missus, quam alius in istius ista prae reliquis omnibus haud dubie excelluerit
defuncti locum ea mittendus liturgiam eo se- , in conservando aug-ustissimo saerae liturg-iae depo-
cum CPolitanam deduxerint, quodque illa ipsa sito; atque in id incumbendo enixe, ut nulla sui
fuerit, quam habebant Gothi, quando Hispaniam parte temeraretur, minueretur ejus majestas, in- E
invaserunt id quod paucis annis post mortem
,
terturbaretur oido; quamquam is, si non jam tum,
S. Joannis Chrysostomi contig-it. Quamquam enim saltem seculo vi a primaevo fuit diversus. Verum
sub imperio Valentis aliquot ante annis natio etiam alibi in Hispania divinum arduis hisce tem-
Gothica fascino Arianorum uti vidimus, sedu- , poribus fioruisse cultum, colligro ex epistola Sim-
cta fuerit ; mansisse tamen inter illos primcevas suae plicii PP. ad Zenonem Spalensem episcopum, qua
institutionis tenaces et probe Catholicos, conficitur committit illi vices Apostolicse sedis in omnibus
ex producto loco S. Chrysostomi ; atque adeo Hispaniarum ecclesiis, prout praefert ejusdem epi-
iude etiam intelligi posse videtur, repertos fu- stote synopsis; ibid. pag-. 232. Quamquam non con-
isse Catholicos , Arianis admixtos , dum irru- stat,quo determinate anno ea fuerit data; contig-is-
ptio in Hispaniam facta est;quos sua illuc secuta se tamen hoc oportet intervallo illo, quod est inter
fuerit liturgia, forteeadem cum illa, quam Go- annum 467, quo adiit pontificatum; et annum 4S3,
thi adhibebant , vel saltem non multum
Ariani quo illum una cum vita exuit. In illa itaque epistola
diversa; quse ex Orientali aliqua ad illos transie- laudatur Zeno digna honoris renumeratione cu-
rit.
mulandus.., per queminhis regionibus nvimjs
Turbulcntis 69 Quia autem turbulentis istis et Hispanias fa- crescere innotuit cultus.
liitcc trmjwri-
talibus temporibus
sacra omnia et profana sub
barbaris nationibus sus deque vertebantur, vasta-
tionibus depraadationibus , rapinis
, casdibus ,

incendiis , sacrilegiisac profanationibus eorum § II. Plurima ad res liturgicas spe-


exposita ; mirari utique non debemus seculum ,

illudobscurum adeo delitescere circa individuam ctantia proferuntur.


ac sing-ularem rerum liturgicarum communicatam
cum posteris notitiam quamquam aliunde satis
:
Seculum ajrae Christianae sextum
plurimarum Ex concii,
,
constet, quod miserrima illa ibidem rerum facies notitiarum mag-is ferax quam
quinque prse- Tw raconcntt
alia
non obstiterit, quo minus plurima circa discipli- gressa, aream bene latam pandit, ut sensim ci divinum
sine
nam ecclesiasticam sancita fuerint publica aucto-
sensu in arcana et abstrusa hactenus divinse litur of/icium ;
ritate uti videre est apud Aguirrium tom.
2, a
Viam V
:
g-iaj adyta aliquo saltem usque penetremus.
pag. 190 : ubi ag-itur de concilio Bracarensi, anno
praemonstrant Hispaniarum concilia isto sexto
circiter Christi se-
411 celebrato ; quod in adjectis ad culo celebrata ; quas memorantur apud Ag-uirri-
illudnotis tamquam genuinum censet. Concilii Hi- um tom. 2, a pag\ 235. Concilium Tarraconen-
spanici generalis, suasu S. Leonis PP. in causa se decem episcoporum , anno Christi
Priscillianistarum anno Domini 447 indicti, 516 illig-a-
regula tum, quaedam prsescribit, non ad mysteria
fidei occurrit pag. Zi)2. Epistola Pontificis litur-
prsedicti gica, sed ad mores seu disciplinam
95 alias 109 ad episcopos Galliarum et Hispauiarum
ecclesiasticam
pertinentia , quaeque ea de causa huc non tran-
de celebrando Paschalis festi die, anno 455,
habe- scribimus. Sequentia utcumque hujus
tur pag-. 223; quam pag. 225 sequitur loci esse
Epistola i censeri possint; cum sint instituta, ut
Episcoporum Tarraconensium, anno circiter 465 majore cum
ad solennitate divinum officium peragatur.
Hilarum PP. data, et iu concilio Romano anni 465 Igitur
tit. 7 sic dicitur De dicecesanis ecclesiis vel cle-
:

lecta.
ro,id placuit definiri, ut presbyteri vel
Tarraconenti 70 Conqueruntur in ea apud Pontificem de or- diaconi
provim
quiinibi constituti sunt , cum clericis sentimnnnl
ia jir*
dmatume episcop, contra regulas et canones,
eum-
cipua mstot observent id est, ut presbyter unam
:
facTatT
Ugum cl cano
nuin
ror, uti pag. 226 notatur ex Binio, Gotthorum,
spaniarum ecclesias prope omnes derastaniium
vi 9 oremecclesiastic^iptin,retxa1sTT^
raconensemtamenprovinciam custodem legumet
Hi-

S^
derus die Sabbato ad VesperamJtTnr
fnr.,K„cj;„n

'C™^^
vtsperam sit paratus -.quo

cletw
, : .

DE LITURCIA AN TIQUA HI8PANICA. 15

clero (quod est pessimurn) comperimus, in basili- stimtate, precum ordine, ac Missarwn tolei
cisnec luminaria ministrari. Si qui sane negli- Tcxtus vero ita se habet
gentix vitio hsec implere nohcerint, noverint se Pascha vero fulurum nos, si Deus rol»-., u,
70 xt.iirtur cz

secundum statuta canonum, pro modo persona- iiKalendarum Maiarum die oelebraturos esse eo-
»d Prcfau.
rum, canonicse disciplinse subdendos. gnoscile. Ordinem quoque preeum in celebritate
rumspUcopvm
oc Gerundcnsi 73 Apud eumdem Eminentissimum a png-. 241 Missarum nullo nos tempore, nutla, fesliritale si-
Itratarnutm
varia prrscti gnificamus hdbere divisum
ponitur conciliumGenmdenseseptem episcoporum, '
, sed semper eodem '
divcrium
bunlur circu
anno Christi 517 habitum, in quo notantur ista 1. : tenore oblata Deo munera consecrare. Quoties
Missam elc.

De institutione Missarum, ut quomodo in me- vero Paschalis, aul Ascensionis Domini, vel Pen-
tropolitana ecclesia fuerit, ita in Dei nomine, in tecostes el Bpiphanise, Sanctorumque Deifuerit
omni Tarraconensi provincia, tam ipsius Missse agenda festivilas, singula capilula diebus apta
ordo, quam psallendi vel minislrandi consuetudo subjungimus, quibus commemorationem sanctse
conservelur. 2. De Litania, ut expleta solennitate solennitatis, auleorum facimus, quorum natalitia
Pentecostes, sequens septimana, a quinta feria celebramus. Cetera vero ordine consueto prosequi-
usque in Sabbatum per hoc triduum, abstinen-
;
mur. Quapropler et ipsius canonicse precis tex-
tia celebretur. 3. Item secundse litaniee faciendse tum direwimus subteradjectum, quem (Deopro-
sunt Kalend. Novembris ea lamen conditione
;
pitio) ex Apostolica traditione suscepitnus. El ut

servata, ut si iisdem diebus Dominica inlercesse- charitas tua cognoscal, quibus locis aliqua festi-
rit, in alia hebdomada, secundum prioris absli-
vitatibus apta connectes, Paschalis diei preces si-

nentise observantiam, a quinta feria incipiatur, mililer adjecimus. Porro per canonicse precis tex-
et in Sabbato Vesperse Missa facta ftniantur. tum canonem, et animad-
intelligo sacrae actionis

Quibus lamen diebus a carnibus et vino absti- verto, arctum illud in istis arcanis sacrosanctis scri-
nendam decrevimus. Omnia denique, quae ibidem pto communicandis secretum , quale superius a

sancita sunt, excipiunt ista verba Ita nobis pla- :


S. Innocentio adhibitum fuisse dixi, non observa-

cuit, ut omnibus diebus, post Matutinas et Ves- tum fuisse hoc seculo sexto ea cum cautela nec ;

pertinas, oratio Dominica a sacerdote profera- porra ita observari debuisse ; quandoquidem tunc
tur. exstabant liturgiae litteris consignatae, juxta ea,
Observatio 74 Ceterum circa litanias varia ibidem notantur quassuperius dicta sunt.
Ambrosii de a pag'. 243. Breve est illud Ambrosii de Morales 77 Concilium Barciuonense , de quo Aguirrius C.mcitiuhi
Bat ciionerue
Morales circa
in Chronico generali Hispaniae lib. xi, fol. 51, ubi pag. 279 , quodque anno circiter Christi 540
litanias. <u VaUnaimm
observat, istas litanias Hispanue magis esse tmti- celebratum notatur, canonibus suis nonnulla in- wmnuUa circa
1. Ut Psalmus quinquagesimus
quas quam Romanas nam hse institutse sunt plu-
:
terserit, ac statuit

ribuspost annis a S. Gregorio PP., Romse in- ante Canticum dicatur. 2. Ut benedictio in Ma-
quam, neque enim adhuc erat usus litaniarum, tutinis, ftdelibus, sicut in Vespera, tribuatur. Va-

quem nunc habet Ecclesia tametsijam tum an- ;


lentinum anno 546 congregatum, est pag. :^ s et ,

tea eas haberent in Gallia, institutas a S. Ma- ad rem sacram aliquidstatuit: sic enim sex episcopi,
merco *, episcopo Viennensi : prout in Sidonio qui eidem interfuerunt, decernunt titulo i Anno :

Appollinare, Gregorio Turonensi, et in Martyro- xv Tlieodorici regis, sub die n Non. Decembr. m
logio Usuardi apparet. De Mamerto isto, Vita nomine Domini nostri Jesu Christi Valentise in
functo post annum 475, actum est apud nos die concilio congregati, cum de ecciesiastica ,-egtda
xi Maii, pag. 629 et seqq., ubi plura invenies. tractaremus, antiquos canones relegentes, inter
cetera, hsec * censuimus observandum, utsacro-
' lege hoc
At ne ab instituto nostro in hujusmodi rebus lon-
gius evagemur ; prius quaedam memoria repetenda sancta Euangelia ante numerum illationem vel ,

sunt, quam ulterius pergamus. Missam Catechumenorum, in ordine lectionum,


75 est supra, 1. Quod sacra liturgia a
Dictum post Apostolum legantur quatenus salutaria :

Bispanos ali S. Petro Apostolo in Hispaniam manarit. 2. Quod prsecepta Domini nostri Jesu Christi, vel sermo-
cubi deflexiss
Orientalis comitata eo fuerit Gothos hanc ve- : nem sacerdotis non solum fideles, sed etiam Ca-
a Romc t,-
adeo arrisisse Ca- techumeni acpcenitentes, et omnes, quiexdirerso
ro ultimam alicubi in Hispania,
turaia,
tholicis, suspicor, ut eam vel Ronianae immiscue- sunt, audire licition habeant. Sic enim Pontifi-
rint , vel fortasse tertiam aliquam ex utraque cum prsedicatione audita , nonnullos ad fidem
simul conflaverint. Etenim horum contigit,
si nihil adtractos evidenter scimus. Aguirrius in notis
et si manserit immutata in provincia Bracaren- monet, pro Tlieodorici sine dubio legendum esse
si Catholicorum liturgia quorsum pertinet
;
igi- Theudis seu Theuduredi. Proeterea in omnibus
tur epistola Vigilii PP. ad Profuturum episco- Hispanisr conciliis morem fuisse, ul code>

pum Bracarensem (nou ad Eutherum sive Eu- num initio legeretur, ibidem observat ( citans Acta

therium, ut in omnibus Conciliorum editionibus ipsorum ac propterea, sicut recte infert, concilia
;

scribi in titulo epistolae observat, et improbat Hispanisv semper et ubique in magna xstima-
Ag'uirrius in notis pag\ 277) quorsum inquam, ,
tione fuerunt, veluti mature celebrata ad prse-
pertinet ista epistola ad dictum episcopum data, scriptum et amussim sacrorum canonton.
cujus consultationibus Pontifex respondet, anno 7S Synodus Bracarensis quas apud Aguirrium ln Braiai^iui
,

tom. 2 pag. 292 notatur prima apud Labbeum


Hua unifar-
Christi, uti annotatur, 53S ? de quo tamen con- ;

sule Aguirrii notas eadem pag\ '277; cum Vig'i- vero tom. 5, col. S36, secunda ; et quae signa-

lius nondum tunc fuerit Pontifex rite electus tur apud Eminentissimum Aguirrium auno 561
Erustra itaque ad hunc celebrata differente illam Baronio ad annum
,
sed solus S. Sylverius.
Bracarensem metropolitam direxisset Ronianae li- 503) omnimodam urget in diviuis ofliciis uni-

turg-iae contextum Vigilius (forte per prolepsin Pa- formitatem : Nam omnes episcopi
dixertoa A -

cessarium et valde hoc utile arbitramttr, ut ea


pa vocatus) si in proviucia Bracarensi tunc, vel
quseapitd unumquemquenostrum raria el inordi-
etiam prius a Romanae. liturgia." ordine non de-
nata consuetudine retinentur, unitointernt
-

fiexissent. Neque intellig-o, quo probabilius de-


fiexerint ,
quam ad liturg-iam Orientalem , spe- Deigratiam, quoper concordiam cOebrenturoffl-
cio. Et idcirco si qvid illud cst magnum
ni par-
ctatis rerum adjunctis. Titulus itaque quintus, prae-
epistolse proefixus, sic sonat De Paschse fe-
4 vum
dictas :

Julii Tomus VI.


, .;

10 TEACTATUS HISTORICOCHRONOLOGICUS.
videmur, ad unam, si- pibus incideretur, sanguis cffluxil. Alibi appel-
vum, in quibus variari
formtdam, prsefixis rationabiliter latur velamen.
vfl dic/um est,

capitidis, revocenlur : prsecipue cum et deceteris 81 Per illa verba capituli xn, quibus dicitur, ct uliorutn
'liiorumdam
sicut ct sancti prsecipiunt canones, videtur alludi
quibusdam causis instructionem apudnos Scdis cn-ca kanc ty-

quse ad interrogationem , ad canonem lxvii qui ponitur post capitula


Apostoliece habeamus ,
•lodumanno-
, ,

venerandse memorise prsedecessoris tui ex Orientalium synodis a S. Martino episcopo taiio.


quondam
Petri Cathedra di- Bracarensi collecta, et in concilio Lucensi publi-
Profuturi, ad ipsa beatissimi
cata ; vide Ag-uirrium a pag 325. Canon vero -

recta est. Istaad Lucretium, metropolitame in Gal-


.

laecia provinciaBracarensis ecclesia? Praesulern, dum iste lxvii his verbis constat Non opportet psal- :

prarfati essent episcopi, suam deinde mentem syno- mos compositos vulgares in ecclesia dicere
et

super hac re variis capi- neque libros, qui sunt exlra canonem legere, ni-
dus ista declaravit, editis
si solos canonicos novi et veteris Teslamenti. For-
tulis in hsec verba i. Placuit omnibus communi
-.

san respexit synodus ad illud Augustini epistola


consensu, ut unus alque idem psallendi ordo in
matutinis vel vespertinis of/iciis teneatur ; et non
55, alias 119, ad Inquisitiones Januarii cap. ,

18 ubi de Donatistis dicitur , quod ebrietales


dicersse ac privatee, neque monasteriorum consue- ,

suas ad canticum psabnorum, humano ingenio


tudines cum ecclesiastica regula sint permisUe.
compositorum, quasi ad tubas exhortationis in-
n. llem placuit, utper solennium dierum vigilias
vel Missas, omnes easdem, et non diversas leetio- fiamment. Quidquid sit Patres concilii iv Toletani ;

legant. m. Item placuit, ut non can. 13 prasscripserunt postea non esse renuendos ;
nes in ecclesia
aliter episcopi, et aliter presbyteri populum, sed hymnos, a sanctis doctoribus compositos. Ratio quo-
uno modo sahdent, dicentes Dominus sit vobis- :
que hic habeatur eorum, quoe ad canonis xm supe-
cum, sicut in libro Ruth legitur et ut respondea- ;
rioris explanationem affert pag\ 297 Ag-uirrius ex
Loaisa sunt autem ista Sacerdotibus et levitis
B tur apopulo Et cum spiritu tuo sicut et ab Apo-
: :
: :

stolis traditum omnis retinet Oriens et non sicut ;


dabatur communio ante altare, clero in choro,
Priscilliana pravitas permutavit. iv. Item pla- populo extra chorum. Id constat ex concilio To-
cuit, ut eodem ordine Missa' celebrentur ab om- letano iv, cap. 18. Hinc a locorum divisione voca-
nibus, quem Profuturus quondum hujus metro- tur laica communio, et peregrina, et sacerdotalis
politanse ecclesise episcopus, ab ipsa Apostolicse 82 Quse superius dicebam de ritibus liturg-icis Lintrgia Bi-

in provincia Bracarensi ex Orientali liturgua com- spanica cx 0-


sedis aucloritate suscepit scriptum.
rttnfalf com-
i t alia nonnul- 79 Et quibusdam aliis intermixtis ,
quse non mixtis suspicor rion intra solam istam provinciam
;
mixta.
ln przscri- sunt proprie hujus loci, nimirum circa baptismum, obtinuisse sed ad alios quoque extensa fuisse
,

buntar;
episcoporum subordinationem, portiones ecclesias- Hispaniae tractus. An vero et quomodo id fiat
ticarum rerum , ac non ordinandum ab episcopo verosimile ; qua item auctoritate , occasione at-
clericumalterius,moxsubditur: ix. Itemplacuit, ut que adminiculis exsecutioni illud videatur manda-
quia in aliquantis hujus provincise ecclesiis dia- tum nunc discutiam simulque conabor expo-
, ,

cones absconsis infra tunicam utantur orariis, ita nere , quo loco fuerint res liturg-icae ex variis ,

ut nihil differre a subdiacono videantur : de cetero congruentiis qua6 subdo et quibus confirma-
, ,

superposito scapulse (sicut decet) utantur otario.. bo ea quae in privincia Bracarensi facta fuis-
,

xi. Item placuit, ut leclores in ecclesia in habitu se memorabam ; ac praeterea in reliquam Hispa-
seculari ornati nonpsallant, neque granos gentili niam tempore S. Leandri Orientales quosdam ri-
ritu dimittant. xn. Item placuit, ut extra psal- tus transivisse, suadere enitar.
mos, vel "canonicarum Scripturarum novi el vete-
ris Testamenti, nihil poetice compositum in eccle-
sia psallatur : sicut et sancti prsecipiunt canones.
xin. Item placuit, ut intra sanctuarium altaris
III. Liturgia Romano-Hispanica
<j

ingredi ad communicandum non liceat laicis, vi- ex Orientali commixta.


ris vel mulieribus nisi tanlum clericis sicut et
; :

antiquis canonibus statutum est. At ne cuiquam


injiciat moram vox granos modice explanat il- ,

Romanse primis legis Christianae Varia cx li-


lam Cardinalis Aguirrius in notis pag\ 297 Ex- :
T iturg-ise
-L/t
;
,

'teniporibus in Hispaniam introductse, hoc se- lnrgia Orien-


cusi ait gbadus , lego granos , ut est in manu- tnii in Hispa-
culo vi plurima ex liturgia Orientali immixta fuis-
scripto. Tum subdit illud Isidori lib. 19 Etymo- nicam tran-
se probabile admodum mihi videtur ex variis stitta fuisse,
logiarum cap. 23. ,

80 Nonnullse etiam gentes non solum in vesti-


congruentiis quarum prima sit, quod varii tunc
;
parva circa
modum viri ibidem floruerint qui studium et auctori-
tjus bus, sed et in corpore aliqua sibi propria, quasi ,

loquendi oh- tatem eo conferre potuerint ac voluerint nimi-


insignia vindicant; ut videmus cirros Oermano- ;
urvatio;
rum, granos et cinnabar Gotthorum. At quale il- rum Theodomirus seu Ariamirus Suevorum ,

rex Martinus Dumiensis archiepiscopus Braca-


lud Gothorum insig-ne, quod per granos hic indica- ,

rensis ; Joannes Biclarensis, ac Leander. De sin-


tur t E.rhtimat, inquit Aguirrius, D. Loaisa, esse
gulis dicam. Cardinalis Baronius ad an.
genus laicsevestis oblongse atex iis verbis S. Isi- : 563
dori potius colligere debuisset, esse cincinnum, num. 14 scribit ista Dum imperator (Justinianus):

vel capillitium, ut exponit Jo. in Oriente a Catholica fide deficiens, insequitur


Ludov. Zerda in
adversar. cap. 177 ex antiquo interprete in ver- Orthodoxos (0 mirabile divinse providentise si-
ba illa Judith Et discriminavit crinem n etc.
: <<
gnum !) in Occidente, qui erat hsereticus ad fi-
ubi exponit granos fecit. Per vocem autem san- dem conversusprinceps, collegil Catholicosepisco-
ctuarium, uti hic rursus recte ex Loaisa obser- pos per quos concilium celebrat, quo damnentur
;

vat Aguirrius, velum intelligitur, quo distingue- hsereses cum hsereticis. Hoc enim ipso anno,
qui
batur locus altaris, et tegebalur, ne omni popu- tertius Theodomiri, Suevorum regis
numeratur
lo esset conspicuus. Hoc constat ex Gregorio in diem princeps celebrari curavit concilium Bra-
epist. xxx ad Constantiam August. lib. 3. Voeatur charense, in totius Gatiicise metropoli ciritate.Por-
et brandeum, ex quo, cum a S. Leone PP. forci- roineditisibicanonibus,locoTheodomiri,Ariami-
rus
, ;,

DE LITURGIA ATsTIQUA IIIS1'A.\IC.\. U


ruspositus esl, qui ejus filius fuit. Prwfuit autem ad nostram notitiam non pervenerunt.
citur, quse
synodo Lucretius Bracharensis episcopus, qui De hoc Joanne Gerundensi diffusius tractat Hico-
successit Profuturo; prsecessil autem Marlinum. laus Antonius Bibliothecae Hiapanae veterie lib. I,

ex persona re- 84 DeTheodomiro et Ariamiro, eodem an diverso; cap. 5 ; ubi illam, quam et nos supra dedimus, le-
gis Tlieodomi- de anno item, quo concilium illud celebratura est ctionem praeferendam tenet, quae non septimo rte-
ri seu Ariami-
agitur apud Aguirrium in notis variorum pag. mum anno ; sed post decem el septem annos
296. Gregorius Turonensis De miraculis
vero in Hispanias reversum esse Joannem istum ha- ,

S. Martini lib. xi mirabilem reg-is


i , cap. bet.
prsedicti et subditorum ejus ab hseresi Ariana 87 Jam vero ut ad priora, quorum gratia paul-
conversionem narrat ubi perperam tn pleris-
j
lo fusius deduota haec sunt , retro referamus
que Mss. haberi Chararicum, observat hic Euinar- pedem ; facile ex dictis intelligitur , quod loco-
tius in novissima operum S. Gregorh Turonen- rum ac personarum, adde et temporis adjuncta,
sis editione col. 1012. Eecens ergo illa ac plane eo mirifice conspirarint, ad ritus eseremonias , ,

mirabilis conversio plurimum favebat, ne vel ex precationes ac consuetudines ecclesiae Orientalis


parte regis, vel ex parte subditorum morae quid- inserendas Ilispanicae veteri liturgise ; non im-
quam injieeretur , si ritus eorum sacros mutari portuno atque alieno tempore qusesita, nedum affe-
contingeret. Ceterum quae de Theodomiro et Sue- ctata, sed sponte oblata, ac proinde facilietper-

vis orthodoxse fidei adjunctis dicta sunt, prae- ,


commoda ad hoc tentandum favente occasione ,
clare confirmata invenies ex S. Isidoro, episco- prout ex praemissis abunde constat. Sed enim ex
parte Theodomiri seu Ariomiri , Suevorum regis,
po Hispaleusi apud nos ad diem xx Martii, quo
,

Commentarius historicus datur a pag. 86 de S. jam ad Christianam fidem ab Arianismo conversi,


erat timendum nihil quin potius tam illi quam
Martino Dumiensi, archiepiscopo Bracarensi, pau- ;

ejus subditis grata ea res debuerit accidere


cis nunc, quoad in rem praesentem conducet, il-
lustrando. imo vero id ipsum fortasse urserint apud episcopos
Marlini Da- 85 Pannoniee ortus fuit, teste Gregorio Turonen-
Gallseciae , ut liturgiae Bomanae , a Vigilio ad
iniemis,
si Historise Francorum lib. 5, cap. 38, el exinde Profuturum directae , nonnullae intersererentur
preces aut alia hujusmodi, ex Ordine liturgico
ad visitanda loca sancta in Orientem properans, ,

Orientali cui utpote Ariani videbantur ipsi


in tantum se litteris imbuit, ut nulli secundus
, , ,

assuevisse, exprompta vitato interim , , ut cre-


suis temporibus haberetur. Vixit in Gallaecia
dere par est omni excessus, defectus errorisve
annis circiter 20; obiit anno 580, sicut notatur
, ,

periculo. sane num prudenter timeri illud


Et
in citato Commentario. Exstat in ejusdem lau-
quod Aguirrius poterat ? Aderat quippe Martinus Bracarensis ar-
des carmen Venantii Fortunati ,

324 et pag-. 325


chiepiscopus ; aderat Joannes episcopus Gerun-
inseruit suo tomo 2 ,
pag\ ;

ex Orientalibus syn- densis , ambo egregiis scientiae atque virtutum


ag-itur de capitulis quae ,

dotibus praestantes, ad Orientem praefecti ambo,


odis laudatus Martinus collegit, in melius restau-
Lucensi publicavit notan-
Orientales quodammodo ambo , ut ita dicam
ravit , et in concilio ,

si natales excipias ; ex Oriente deinde ambo in


te ad nostrum circa arcana liturg-ica institutum
Hispaniam reduces , memoresque eorum om-
Loaisa apud Labbeum tom. 5 Conc, col. 902 :

nium quae cum


rebus ecclesiasticis genera-
in
Grsecus homo .. ad mores nostrorum hominum
,

tim tum in liturgicis singulatim coram usurpari


Grsecos ritus sancte et prudenter accomodavit.
,

inspexerant.
Quod vero tum hic dicit, tum paullo ante ibi pras-
88 Quid de S. Leandro, magno Gothorum apo- ac potistimum
miserat erat Grsecus ; contradicit Gregorio Turo-
,

stolo , dicam , cum g-esta Viri istius in clara adeo ex S. leondro


nensi et Fortunato, de natalibus seu patria S.
si epic?. Hispal.
luce versentur , ut supervacaneum sit , pluri-
Martini illud intelligas. Plura de eo ac scriptis ejus F
bus hic verbis in laudes ejus excurrere. Elogium
dabunt S. Isidorus jam designatus, de Viris il-
ipsius contexuit germanus ejus frater, et dignis-
lustribus cap. 35, Nicolaus Antonius Bibliothecae
simus in cathedra Hispalensi successor , S. Isi-
Hispanse veteris lib. 4, cap. Commentarius no-
3,
dorus De viris illustribus cap. 41 ;
gesta quo-
ster mox allegatus, et Mabillonius Aetorum Ordi-
que laudati Praesulis jam pridem apud nos Com-
nis Benedictini tom. i, a pag\ 257.
mentario historico illustrata sunt die xin Martii a
Joannis Birla 86 Iisdem temporibus fioruit Joannes , cum Bi-
pag'. 275, et apud Mabillonium Actorum Benedic-
rensis,
clarensis a monasterio cui prsefuit tum ab ec-
a pag. 378. Anuus mortis ab
, ,
tinorum sec. i ,

clesia, quam rexit, Gerundonsis vocatus. Elog-ium


aliis alius ponitur ; sed idem Mabiilonius ex SS.
eiusS. Isidorus inter ea, quae memorat De viris il- collatis, illam af-
Gregorio PP. et Isidoro inter se
lustribus, cap. 44 his verbis eoncinnat Joannes :

figit anno 651. Quod huc spectat, iliud est, quod


Gerundensis ecclesise episcopus, nativitate Got- arctissimam Constantinopoli cum S. Gregorio
*
Nunc dicitur thus, provincise Lusitanise Scalabi * natus. Hic de qua re ipsemet
Magno amicitiam contraxerit ;

Santarcn cum esset adolescens, Constantinopolimperrexit, Gregorius in epistola , expositioni libri Jobi prae-
ibique Grseca et Latina eruditione munitus post ,
fixa , testatur Reverendissimo et his verbis :

decem et septem annos in Hispanias reversus est, sanctissimo fratri suo Leandro coepiscopo Gre-
eodem tempore , quo , incitante Leovigildo re- gorius S. S. D. Dudum te Frater beatissime, ,

ge, Arriana fervebal insania. Hunc supradi- in Constantinopolitana urbe cognoscens, cum nu>
ctus rex, cum ad nefandse hxresis crudelitatem illic Sedis Apostolicxresponsaconstri)ige>-ent,et
compelleret, et hic omnino resisteret, exilio tru- injuncta pro caitsis fidei Wisigothorum
te illuc
sus et Barcinonem relegatus per decem an-
legalio perduxisset, omne in tuis aiiribus, quod
, ,

nos multas insidias et persecutiones ab Arrianis


mihi de me displicebat, exposui.
perpessus est. Qui postea condidit monasterium
S9 Gregorio deiude ad summi pontificatus ;ipi- mdmo amtco
quodnomineBiclarodicitur;ubicongregatamona-
cem evecto amicitia, qua ibidcm iuter utritm- S. Gr^oHiif.
,

chorumsocielate, scripsit regutam ipsimonaslerio


que hoc sanctum par iutercesserat, ultro citro-
profuturam, sed et cunctis Deumtimentibusneces-
que postmodum datis litteris conserrata atqua
sariam et mox injecta ab Isidoro mentione scri-
:
confirmata ( adi cittttum Comiuoiitaritim § 3 .

ptorum ejus, et multa alia, inquit, scribere di- pag-.


,;, ,

18 TRACTATUS IllSTORICO-CIIRONOLOGlCUS.
pag. JS79 ) sans Leaudro prsebuerit causre, ut Toletano tertio anno Christi 589 convocato, quod
,

introduceret habes apud Aguirrium a pag. 338 Inter alia


ecclesias Hispanicse
.

in sacra Offieia

varias coiisuetudines, in ecclesia CPolitana, ejus- vero quibus piissimus iste rex affatur patres con-
deinque suffraganeis usitatas eo proesertim quod ;
gregatos, uotare juvat ad nostrum propositum se-
quentia, quibus ostendit Ordinem liturgicum sibi
ipse S. Gregorius PP. satis sua sponte propeusus
fuerit, ut optima quoeque
ex sacro vel ecclesias admodum cordi fuisse.
92 Prius tamen, inquit, admoneo pariter et ex- Concilium To-
CPolitanas vel alterius Officio excerperet, et in Ro- letanum 3 sta-
manumtransferret. Idlucescit exepistolasanctissimi horlor, jejuniis vos et vigiliis atque orationibus tuit symlolum
Pontificis 63 , lib. 7 jam superius assignata , ad operam dare, ut Ordo canonicus, quem a sacerdo- CPnlitanum

Joannem episcopum Syraeusanum in qua con- ,


talibus sensibus delraxcrat longa ac dhdinaobli- in Missa reci-
tundum.
vio, quo * setas nostra se nescire fatetur, divi-
tra aliquorum murmurationem, rationem red- •forte
ditde Missx ordinatione, quasi ecclesise CPolita- no nobis rursus dono patefiant. Singulare omnino quemquc
est, quod can. 2 Pro rererentia sanctissimse fi-
nse consuetudines per omnia sequeretur. Ad quas
postquam sanctus Doctorrespondisset; In quo ergo, dei, etpropter corroborandas hominum invalidas

subdit Grsecorum consuetudines secuti sumus ,


,
mentes, considlu piissimi et gloriosissimi domi-
qui uut veteres nostras reparavimus, aut novas et ni.. Reccarediregis, sancta constituit sijnodus, ut

utiles constituimus j in quibus tamen alios com- per omnes ecclesias Hispanise vel Gall cvciss,secun-
probamur imitari ?.. De Constantinopolitana dum formam Orientalium ecclesiarum, concilii
ecclesia quod dicunt; quis eam dubitet Sedi Apo- Conslantinopolilani, hoc est centum quinquaginta
stoliCcV esse subjectam ?.. episcoporum, symbolum fidei recitetur; ut prius-
B 90 Tamen si qxdd boni vel ipsa
rel altera eccle- quam Dominica dicatur oratio,voce clara « popu-
ri tatispropen- sia habel ego et minores meos, quos ab illicitis
; lo decantetur quoetfides vera manifestum lesti-
-.

so,ul ex litnr-
prohibeo, in boxo imitari paratus sum. Stidtus est monium habeat, et ad Christi corpus et sangui-
giis oplima ex-
cerperentur ,-
enim , qui in eo se primum existimal, id bona nem prxlibandum pectora populorwu fide purifi-
cum vm ia Ki- quse viderit, discere contemnut. Quee ergo San- cata accedant. Singulare, inquam, illud omnino est,
tiones ctus viderat ac didicerat CPoli, aut alibi hau- quod hic circa symbolum statuitur :

serat liturgiei ritus puncta, quamquam nova, ta- 93 Nam Cardinalis Bona lib. 2 , cap. 8 , num. /// quod posteu
alix feccrunt
men ulilia, omnino se promptum diserte indicat, 2, morem recitandi Symbolum Hispani, inquit,
,
ccclesix.S.
ut ea in Ecclesias Romanse usum convertat. Quan- pjrimi inter Latinos receperant ubi plura de ;
L<•ander Ittur-
tum itaque erat ex parte Romani Pontificis, si a symbolo ab aliis postmodum ecclesiis Occidenta- giam (//u.sfra-

Leandro, uti credere par est, consultus sit, faci- libus recepto , addita invenies. Ceterum quid-
le is ab illo inclinari se passus fuerit, ut mutatio nam S. Leander in gratiam Officii ecclesiastici
aliqua fieret in veteri Hispanica liturgia; vel si non prasstiterit , breviter exponit S. Isidorus De viris
consultus sit, nullo negotio intelligi potest, quod iilustribus cap. 41, ita loqueus : In ecclesiasticis
Leandro novi aliquid in hoc genere meditanti non Officiis idem non /jarvo laboravit studio : in toto
obstiterit , cum in hujustnodi nova , modo si- enimpsalterio duplici editione orationes conscri-
mul ulilia Pontifex ille Romanus satis, ut dixi, psit. In sacrificio quoque, laudibus atque psal-
propenderet. Ex
autem Visigothorum ut ali-
parte mis multa dulci sono composidt. Quid autem
quid in hoc genere fieret nonne omnino conve- , quale et quantum tum pro Offieio ecclesiastico
niens et rationi cong-ruum erat ? Emergebant illi diurno quod sub nomine psalterii hic dictum
(

e barathro errorum, amplectebantur nova sacra intelligimus cum Nicolao Antonio Bibl. Hisp.
liturgioe suae, Arianatunc fortasse multis locis con- vet. lib.4.,cap. 4, proptermajoremejuspartem psal-
tagione corruptse , nuntium remittebant nonne mis insumptam) quid item
;
, qaale et quantum
itaque conducens plane erat in rem Catholicam re- pro divino Sacrificio elaborarit, in obscuro est.
gni Hispanici, recentissime ad Christum adjuncti, Porro quod nec ipse nec frater ejus S. Isidorus
,

indulgere plusculum obsecundare in loco et tem-


; auctores fuerint veteris liturgise Hispanico-Gothi-
pore, acdeferre novis conversis, et ex Orientali li- postmodum declarabitur.
C83,
turgia delibare nonnulla, ut hocpacto magisprom- Huc etiam spectat concilium Narb6nense,
94 eo- Quid circa i/-
pti,volentes ac lubentes sacra mysteria frequenta- dem quo Toletanum tertium, anno 589, et sub lam in connlio
eo-
rent? Hfficituque aut certesimilia rationum momen- dem rege Reccaredo convocatum ; cui
piissimo Ntnbonenti
ta induxisse S. Leandrum ad mutandam ftatutum sif.
liturgiam, regi et Hispania et Gallia Narbonensis tunc su-
credibile est. berat, ( de qua re consuli possunt notas variorum
asttgnenliir,
91 Postquam enim Virum hunc a sua legatione apud Aguirrium a pag. 387 ) quamquam enim in
cur ex lilur-
gia CPobitiu
CPolitana reversum Leovigildus Visigothorum rex, ejusdem concilii canonibus agatur de disciplina
r

S* Leawlir Catholicos acerbe persequi non cessans, in exsilium ecclesia; reformanda, nonnulla tamen ibidem no-
•Uigna tn Bi- una cum aliis Catholicis episcopis relegarat tata reperio , quas sunt instituti mei. Hoo itaque
ipanam tran-
intimo deinde animi sensu dolens, quod pro- que definitum est canone secundo, utinpsallen-
tlulerit.
prium filium Hermenegildum capitis damnasset di ordinibus per quemque psalmum Gloria dica-
sanctum Prasulem revocavit filium ei suum na- ;
tur omnipotenti Deo per majorcs vero psalmos, :

tu minorem Recarredum educandum commisit


prout fuerint, pjrolixi us puusationes fiant, etper
talibusque morum institutionibus informandum,
quamque pausationem Gloria Trinitatis Domino
quales perfidus ille ac ferox pater in suo Her-
decantclur. Canone autem xn dicitur Hsec maxi- :

mengildo probabat suspiciebatque. Quo factum me pro Dei timore et modo disciplinss canonicee ,
est ut Reccaredus
, regni quidem paterni suc-
,
ctegimus custodienda vel tenenda, ul, dum Missa
cessor, sed non heres paternae vesanis, acer- celebratur, nidlus presbyter aut diaconus absque
rimus exstiterit orthodoxaj doctrins propugnator, aliqua infirmitate, dum Missa perficitur, egredi
et cum subditos suos , tum episcopos Gotho- de altario audeat nec diuconus aut subdiaco-
:

Arianos exemplo et
induxerit prudentia
ut , nus, cerle vel leclor, antequam Missa consumme-
fidem Catholieatu amplecterentur. Gloriosa por- tur, alba se prsesumat exuere. Qicod
si quisquam
ro illa et plane illustris conversio summum etc. Atque hase quidem hactenus de sex pri-
accepit splendorem ex celeberrimo concilio mis Christi seculis. Inspiciamus seculum vn.
;,

DE LITURGIA ANTIQUA BI8PAMCA. 19

GAPUT III.

Acta circa res Liturgicas seculo VII.

^ I. Multiplex earum notitia ex decretis concilii Toletani IV.

QuodreligiosissimusrexReccaredus a congrega- 'fUbrafionnm


Concilinm hc sexta Paschae , seu hebdomadae sanctoe. Textus
OgieUfertat
dcrebu* Uiur tis synodi Toletanae tertioe patribus petierat, sic habet Comperimzis, quodper nonnidlas eccle-
.-

gicis opttme
admonenset exhortanseos,jejuniis et vigiliis sias in die sextsc ferieePassionis Domini, clausis
atque orationibus operam dare, ut ordo cano- basilicarum foribus, nec celebratur Officium, nec "'

nicus, quem a sacerdolalibus sensibus detraxerat Passio Domini populis preedicatur dum idem Sal- .•

longa ac diutina oblivio... divino illis rursus dono vator noster Apostolis suis prseceperit, dicens etc.
palefiant; quodque exsecutioni circa restauratio- Ideo opjortet eodem die mysterium crucis. preedi- .

nem innovationemque sacrae liturgiae sub Leandro cari, atque indulgentiam criminum clara voce
mandari coeptum vidimus, id in plenissima forma omnern populum postulare, ut pcenitentiee com-
exsecutioni mandatum vid^bimus in celeberrimo punctione mundati, venerabilem diem Dominicse
p
concilio Toletano iv ; cui apud Eminentissimum Resurrectionis, remissis iniquitatibus suscipere
Ag-uirrium tom. 2, pag\ 478 praefigitur hic titu- mereatur corporisque ejus et sanguinis Sacra-
;

lus Gesta synodalia in Toletana urbe, in con-


: mentum mundi a peccatis sumamus. Cano vm
cilio lxii episcoporum, HispaniSe et Gallise (Nar- est De non solvendo jejunio in sexta feria Paschse,
bonensis seu Gothicae) prorinciarum, edita an- exceptis tanguidis , senibus et parvidis , uti ,

no tertio regnante gloriosissimo domino nostro ex hoc canonis titulo liquet sub poena in ipso ;

principe Sisenando, dieix*Decembris,eerdnchxxi canone expressa, ut quicumque in eo jejunium..


*, id est anno Christi ^33. Etenim quae seculo ante peractas indutgentiee preces resolcerit, a
npud Labbeum v et vi ad illustrandum veteris liturgiae Hispanicas Pachali gaudto repeUatur ; nec in eo Sacra-
scdapud Hur
duin. dic no-
statum ac progressum ex obsoleta? antiquitatis cre- mentum corporis et sanguinis Domini perci-
nas
pera , ut ita loquar , luce coacervare conatus piat. Canon ix ag-it De benediccndo cereo et
* Vide nntas sum, nierce quodammodo videntur esse tenebrae, lucerna in vigiliis Paschee, ut iste ejusdem titulus
apud Labh,, si cum clarissimis comparentur novae lucis radiis, satis indicat ex ipso autem canonis textu intelli-
;

Aguirr. e,
quos laudatum illud concilium rebus liturgicis g-itur, quod hac in re fuerit defectus per Galliam
Hariiuin.
affudit adeo enim praescribit numero multa,
; Narbonensem, quando dicitur Et quia hsec ob- :

genere singularia certoque precum


, rituum ac , servatio per multarum loca terrarum, regiones-
caeremoniarum forma modo, ordine definita
, que Hispanix in ecclesiis commendatur, dignum
ut operae pretium sit atque in rem nostram appri- est, ut propter unitatem pacis, in Gallicanis ec-

me conducat, illa huc transcribere unde discat ; ctesiis conservetur.


lector statum saerae liturgiae in Hispania seculo 98 Canon x circa orationem Dominicam prae-
q"
vn. scribit sequentia Nonnidli sacerdotes per Hispa-
:
iti Do-
96 Canon itaque secundus sic sancit : Placuit, nias reperiuntur , qui Dominicam orationem... mi rt if«-

ut omnes sacerdotes...nihil ultra diversum aul non quotidie, sed tantum die Dominica dicunt. twnem
nimodam Et postquam varia protulisset canon pro quotidi-
jn
dissonum in ecctesiasticis Sacramentis agamus...
'iixquiihlaun,
Unusigitur.ordo orandi atque psallendi nobis per ana hujus orationis recitatione; concludit : Ergo
omnem Hispaniam aique Galliam conservetur sicut Christus preecepit, sicut Apostolus admo- F
unusmodusin Missarum solennitatibus unus ; in nuit, et quemadmodum Doctores ccclesiastici in-
Vespertinis Matutinisque officiis nec diversa sit : stiluerunt, quia quotidie vel cogitatione, vel ver-
ullra in nobis ecclesiastica consuetudo, qui in una bo, vel opere dclinquimus ; quotitie hanc ora-

fi.de continemur et regno hoc enimet antiquica- : tionem effunderein conspectuDei debemus. Quis-
nones decreverunt, ut unaqueeque provincia et quisergosacerdotumvelsubjacentiutnclericorum,
psallendi et ministrandi parem consuetudinem hanc orationem Dominicam quotidie, aut in pu-
contineat. dicitur de antiquis canonibus ;
Quod hic blico aut in prirato o/ficio prxterierit, /iropter
declaratur exemplis apud Aguirrium in notis va- superbiam judicatus, ordinis sui honore multe-
riorum pag\ 495. Hoc itaque praejacto ad urg-en- tur. Quod Dominica oratio in saerificio Missae publi-
co vel privato dicenda Christus docuit, au-
dam svquabilem et uniformem in omnibus ubi- sit,

Hieronymo Adversus Pelag-ianos


lib. 3
que sacerdotibus observationem eorum, quae cir- ctore S. ;

ca officium ecclesiasticum prrescribeutur funda- ,


Sic docuit, inquit, Christus Apostotos suos, ul
quaedam, quae quotidie in corporis illius Sacrificio credentes
mento perg-it synodus ad singularia
;

uniformitas audeant loqui Paler nostcr, qui es in coslis. S.


veljubet velprohibet. Can. v urgetur :

incelebrando Pascha Sotet in Hispania de solen-


:
Gregorii verba habes superius num. 43. H;ee, et

nitate rarietas existere pnrdicationis.... proinde plura ex Loaisa dat Aguirrius internotas variorum
placuit, ut ante tres menses Epiphaniorum me- pag\ 49S. Quod vero per privatum OrHcium, a pu-
tropolitani sacerdotes literisinvicem srinquiranl, blico hic disthictum intelligi debeat privata recita-

ut communi sententia edocti, diem Resurrectio- tio Horarum canonicarum (cui frequens intertexi-

nis Christi, el comprovincialibus suis insinuent, tur oratio Dominica) non autem celebratio M
apud Aguirrium invenies internot;is eitatas, eadem
et uno tempore celebrandum annuntient.
(17 Canon vn jubet celebrari Officium in fieria pagina 49S.
99 Oanon
: ,

20 TKACTATUS HISTORICO-CHKONOLOGICUS.
Sec. vn. Canon xi prohibet cani Alleluia in Quadra- et sequitur immediate Euangclium. Vide Missae
99
item noitca- o-esima, his verbis Item cognovimus, quosdam
:
Mozarabiore ideam, ac cseremoniarum ejus descri-
ni-ntlum Alle
Hispanitesacerdotes,quiin Quadragesimse diebus ptionem, infra cap. 9. Pergamus jam ad cano-
lliia in Qw- nem xm memorati quo restitui-
Alleluia decantant, prseter in ultima hebdomada ssepe concilii, in
dragetima
tur usus hymnorum restituitur inquam nam,
Paschx quod deinceps interdicimus fieri, sta-
:
; , ;

tuentes, ut in omnibus prsedictis Quadragesimee ex supra canone xxii Synodi Bracaren-


allato

tempus est non gaudii, sed mceroris, sis i, placuit ut extra psalmos vel canonica-
diebus, quia ,

Alleluia non decantelur... quousque veniat tem- rum Scripturarum novi et veteris Testamenti,
pus Resurrectionis Christi, quando oportet Alle- nihilpoetice compositum in ecclesia psallatur, si-

luia in Isetitia camre... In temporibus quoque re- cut ct sancti pnecipiunt canones, usus hymnorum
liquis,id est, Kalendis Januariis, quse propter erat sublatus. His itaque verbis concilium Tole-

errorem gentilitatis aguntur,omnino Alleluia non tauum iv circa usum hymnorum mentem suam de-
decantetur. In quibus etiamprseler piseem et olus, clarat :

sicut in aliis quadraginta diebus, a ceteris carni- 103 De hymnis etiam


canendis, et .Salvatoris utum Intiiinii
bus abstinetur, et a quibusdam nec rinum bibi- et Apostolorum habemus exemplum... El quia rum rcitiluit.

tur. Si quis igitur episcopus, aut presbyter, aut nonnulli hymni humano studio in laudem Dei,
diaconus, aut quilibet ex ordine clericorum fue atque Apostolorum et Martyrum triumphos com-
it repertus, gui arbitrium suum huic constitutio- positi essc noscuntur, sicut hi, quos beatissimi do
ni existimet pr-vferendum, ordinis sui officio ca- ctores Eilariits atqueAmbrosius ediderunt; quos
rere cogatur, et a communione ejusdem Paschse tamen quidam specialiter reprobant, pro eo quod
privetur. de scripturis sanctorum canonum vel Apostolica
3 100 S. Tsidorus Hispalensis Etymolog-iarum lib. traditione non existunt. Respuant ergo et illum
c\rca quam 6 , cap. 19 , Alleluia, ait , duum rerborum in- hymnumabhominibuscompositum,quemquotidie
vocem nonni publico privatoque Officioin fineomnium psalmo-
terpretatio est, hoc est, laus Dei et est Eebrse-
''
:

la nolanlur.
ton Ia enim unum est de decem nominibus, qui- rum dicimus: Gloria et honor Patri, et Filio, et
bus apud Eebrseos Deus vocatur. Prassentis vero Spiritui sancto in secula seculorum. Amen. Nam
cauonis constitutio confirmari potest ex eodem etillehymnus, quemnatoin carne Christo angeli
S. Isidoro lib. i. De ecclesiast. officiis cap. 13, cecinerunt « Gloria in excelsis Deo, et in terra
;

ubi Laudes, hoc est, Alleluia ca-


lifec scribit : " pax hominibus bonse voluntatis » Reliqua quse
nere, antiquam est Eebrseorum... Apud nos se- ibisequunlur,ecclesiasticidoctorescomposuerunt.
cundum antiquum Eispaniarum traditionem, Ergo nec idem in ecclesiis canendus est, quia in
prseter dies jejuniorum vel Quadragesimse, omni Scripturarum sanctarum libris non invenitur.
tempore canitur Alleluia. Plura dantur apud Componuntur ergo hymni sicut componuntur ,

Aguirrium pag. 498 de hujus vocis usu et signifi- Missse, sire preces vel orationes, sive commenda-
catione. tiones, seu manus impositiones ex quibus si nul- :

Vetat idem xn ita statuit In quibusdam quoque


101 Canon :
la dicantur in Ecclesia, vacant Officia omnia ec-
COnciflUl»,
Eispaniarum ecclesiis Laudes post Apostolum clesiastica... Sicut igitur orationes ita hymnos, ;

decantantur,priusquam Euangelium prsedicetur: in laudem Dei compositos nullus vestrum ulterius


dumcanonesprsecipiunt ,post Apostolumnon Lau- improbet ; sed pari modo Gallia Eispaniaque ce-
des sed Euangelium annuntiari... Circa omnes lebret excommunicatione plectendi, qui hymnos
;

igitur sacerdotes hic ordo deinceps retineatur: rejicere fuerint ausi. De antiquitate hymnorum
excommunicationis pcenam suscepturi, qui hunc varia cong-eruntur in notis variorum apud Aguirri-
ordinem perturbaverint. Sed canon ille, quid sibi um pag-. 499 ; ubi etiam ag-itur de eorum aucto-
velit, dilucidius intelligi poterit ex iis, quas Car- ribus.
diualis Bona curiose circa illum observat lib. 2,
cap. 6, num 4 Putat, inquit, Berna Augiensis
:

cap. i, tempore hujus concilii gradualia frequen- S II. AUob ex decretis ejusdem Conci-
tari coepisse, et Eispanos novitate rei perculsos lii Toletani iv notitice.
C restitisse ; poslea oero Romanse Ecclesise aucto-
ritate constitidum fuisse, ut Responsoria xiv sequentis est argumenti Eymnum
et Alle- Canon :
Prxscribirur
luia ante sanctum Evangelium canerentur id- : quoque trium Puerorum in quo universa ,

que ait Walfridus Strabo cap. 22, usu Romano cceli terrseque creatura Dominum collaudat Trium pueru-
commendatum, ad omnes deinde Latinorum eccle- et quem Ecclesia Catholica per totum orbem diffu- rum,e( clautu-
tapsalmorwn.
sias pervenisse. Sic omnes fere ignorantia facti sa celebrat, quidam sacerdotes in Missa Domini-
hunc nodum evadunt, sed non solvunl. Ad ritum corum dierum, et in solennitatibus Martyrum ca-
anim Mozarabicum, quotunc (nondum tamentum nere negligunt. Proinde hoc sanctum concilium
temporis sub ista nomenclatione cog-nito) Eispania instituit, ut per omnes ecclesias Eispanise vel
Gal-
utebatur, et longo post tempore ibidem viguit lise, omnium Missarum solennitate idem inpul-
in
(prout suo loco dicetur) perlinel citatus canon. pito decantetur communionem amissuri, qui et
.

ne Ijiv l: : ante 102 Quem ritum cum quidam sacerdotes per- antiquam hujus humni consuetudinem, nostram-
Euangrliam verterent , merito in illos Toletani concilii antisti- que diffinitionem excesserint. Unde pronum est in-
tes, Isidoro Eispalensi in eo prsesidente, animad- tellig-ere, quod recte Cardinalis Bona,
paullo ante
verterunt. Sunt autem Laudes, quse post Euan- assig-natus, dixerit contra Garsiam Loaisam,
Lau-
gelium prisco more Eispaniarum dicuntur non ; des non esse hymnum trium puerorum. At
quod
hymnus trium Puerorum, ut ait in nolis adprse- attinet ad istud Canticum seu hymnum;
consule
citatum canonem Garsias Loaisa sed versiculus ; dicenda inferius cap. 10, § 2. Canon xiv
cum AUeluia ei prorsus similis, qui ritu Romano
jubet, utm
fine psalmorum non, sicut a quibusdam huc usque
post Responsorium cantatur. Ipsum vero Respon- Gloria Patri sed Gloria et honor Patri
;
dica-
sorium cantabant Eispani post lectionem veteris tur...Universis igitur ecclesiasticis hanc obser-
Testamenti,qusein eorum Missali epistolse permit- vanliam damus quam quisquis prxterierit,
,

titur. Atpost epistolam chorus respondet, Amen


communionisjacturam habebit. De versu illo Glo-
;

DE UTURGIA ANTIQUA IUSPANICA.


ria Patri, et Filio etc. nonnulla ponuntur inter no- Textum, seu fragmentum ex Aguirrio sic transcri. >"• »»•

tavariorum apud Aguirrium pag. 499 ex Loaisa. De bo Divisio autem sedium Narbonensis metropoli»
:

illo item versu traetat Cardiualis Bona lib. 2, cap. heec est. Beterris leneai. de Scalath usque Barcino-
3, num. 2; qui, ipso teste, ab antiquis Patribus nam, de Macay usque Ribofora. Agathe leneat de
hymnus glorificationis dictus est. Consilio S. Hie- Rusa usqueRiberam.deGaUar usqueNurlam.Ma-
ronymi in Ecclesia Latina additum finibus Psal- galona teneat de Nurla usque Ribogar, de Castel-
morum a S. Damaso, Hieronymus in
refert ipse lo usque Sambiam [Nemauso hsec teneat de Bu- .

epistola ad istum Pontificem data. Et hic mos Ro- sa usqueAngoram,deCaslello usqueSambiam] La-
manus prxvaluit in Ecclesia; et ita non oloria et teva teneat de Sambia usque Ribanal, de Anges
HONOit, sedGloria Patri dicitur, ut legere est inter usque Montem-rufum.Carcassonateneat de Monte-
citatas modo notas apud Aguirrium. Sequitur in no- rufo usque Angeram, de Angosa usque Rosmr-
stra synodo. lam *, de Latorsa * usque Lamasam *. Hee sunt '
Rosinolam.

105Canon xvi Sunt quidam,qui in fine Respon- octo sed.esimmediale subditee archiepiscopo Nar- '
Laterosa.
item Gloriain
:
'
Lamusam.
fine Reiponto- soriorum Gloria non dicunt, propter quod inter- bonensi provincise Galliee,vel Hispanix, quee cite-
rioram,et liber dum inconvenienter consonat Sed hsec est discre- rior dicitur.Et fiunt sedes harum duarum Hispa-
Apocalypseos :
niarum ocloginta sub dominio Gotthorum, tam
tio, sequatur Gloria, in tristioribus
ut in leetis
repetatur principium. Canon xvn Apocalypsim : archiepiscopales quam episcopales, per quas nobis
librum multorum conciliorum auctoritas, et syn- ministratur verbum Dei.qui a Romano Papa acci-
odica sanctorum Prassulum Romanorum decreta, piunt communitatem Catholicse veritalis, ut in
Joannis Euangelistse esse prsescribunt, et inter fide Christi secundum traditionem et doctrinam

divinos libros recipiendum, atque in Ecclesia Dei sanclorum Patrum, animas sibi commissas va-
prsedicare contendunt. Si quis eum deinceps, aut leant gubernare. Hxc igitur nostra divisio, qua>
non receperit, aut a Pascha usque ad Pentecosten, de assensu omnium archiepiscoporum et episco-
porum dictarum sedium auctore Deo facta est,fir- v
B Missarum tempore in Ecclesia non prsedicaverit,
excommunicationis sententiam habebit. mapermaneat in eeternum.Hsec omnia suprascri-
riquxdamalia. 100 Canon xvni. Nonnulli sacerdotes post di- pta legit gloriosus rex Wamba in concilio Toleta-
ctam orationem Dominicam statim communicant, no ubi omnes archiepiscopi et episcopi Rispania-
:

et postea benedictionem in populo dant quod de- .-


rum convenerunt, Quirico Toletano archiepiscopo,
inceps interdicimus sed post orationem
.- Domini- et primatise dignitate et fide Catholica consistente.

cam, et conjunctionem panis et calicis, benedi- Ita ibi. Quos uncinis inclusi, uti variantes lectiones

ctio inpopulumsequatur, et tunc demum corpo- ad marginem notatas,desumpsiex editione Labbeana


ris et sanguinis Domini Sacramentum sumatur tom. 5, col. 883; ubi plures invenies.
109 Subdit vero laudatus et ssepius laudandus ex coiice on"'-
eo videlicet ordine, ut sacerdos et levita ante al-
;

tare communicent, in choro clerus, extra chorum Cardinalis Aguirrius; Concilii autem hujus ma- i*"**"" -

populus. Canon xxvi mandat, ut Quando presby- nuscriptum exemplar antiquissimum, simul et
teri in parochiis ordinantur, libellum officialem
aliorum Hispanix celebratorum intra primam
Chiliadem annorum Christianam desumptum
a sacerdote suo accipiant, ut ad ecclesias sibi de- ,

putatas instructi succedant ne per ignorantiam ;


fuit ex chartulario regii tenerandi monasterii S.
jEmiliani in Castella-veteri (in quo ad sacrum. in-
etiam divinis Sacramentis offendant. In notis ad
quit, D. Benedicti ordinem miseratione divina ad-
concilium iv Toletanum apud Garsiam Loaisiam a
missus fui) unde Philippus II Hispaniarum Ca-
pag. 370 circa tibellum, prout hic vocatur, officia-
tholicusrejoiltud transtulit in bibliothecamexqui-
lem, paucula ista observantur : Sacramentorum
manuale nunc, inquit, appellatur : et in eo etiam sitam S. Laurentii in Scoriali sicuti et plurima ;

alia sacra antiquitatis monumenta ex eodem aliis-


decreta Patrum de Sacramentorum usu, et riti-
que monasteriis et tabulariis ecclesiarum,ubi mul-
bus contineri apparet ex concil. Magunt. cap. 22;
tis seculis delituerant. Hactenus Aguirrius. Tide-
ubi de libro Officiorum fit mentio, et duse regulaj
sis dicta superius num. 9.
ex eo de clericis vagis adducuntur. Concilio Tole-
110 Concilium vero, supra desiguatum, esse An
tano octavo vocatur supplementum uti constat ex ;
tttadiiisio

Toletanum xi, novemdecim episcoporum, uti in 1'


c ejus canone vni.
ejus titulo prasnotatur apud Aguirrium pag. 660.
Quisnam fue- 107 Atque hsec quidem sunt, quae de libris
ril prarcipuus ac legibus circa officium sacrum a celeberrimo isto inquo sedium episcopalium divisio facta est,anno
dicti concilii
concilio tradita accepimus in quo nullus de no-
:
iv Wambani * regis, vn Idus Novembris, anno
scopus.
vo Officio aut reconomia nova liturgica concin- Redemptoris nostri dclxsv tempore Adeodati ,

nandis; nullus de novo codice aut libris inlro- PP., tenet idem Aguirrius contra Baronium, sicut
videre est inter istius conciliographi notas vario-
ducendis conficiendisve occurrit sermo sed illud :

unice concilium prse oculis babet illud urget , ,


rum pag. (J68 ; qui mox, sub Wambane, iuquit,
inculcat, prout constat ex disertissimis ipsius rege nullum aliud prxcedens concilium in Hi-
illud
spania fuisse, in quodivisio sedium fieret ,videtur
verbis can. 2; ut nulla posthac in provinciis
Gothorum per Hispaniam et Galliam Narbouen- palam constarecx prologo hujus synodi sub ini-
ac ministeriorum sacrorum sit diver- tium ; in quo testantur, et dolent Patres octode-
sem liturgise
unus ordo, unus modus, par consue- cim annos fuisse transactos sine concilio ullo, in-
sitas ; sed
deque ortam fuisse tantam discipliiuv ac morum
tudo.
aeiaxationem in clero et populo etc. Cum igitur
Termini pro- 108 Qufe autem de Gailia Narbonensi per de-
vincitr Narlm- cursum dixi, modice illustranda censeo ex Car- annus hujus concilii fuerit quartus Wambanis
tempo- (alias Wamb<v) regis plane evincitur, nec totis
dinale Aguirrio in notis ad concilium Narbouen-
nensis, ;

re Goc/torum
quatuor annis, nec aliis quatuordecim pra-
se a pag. 3S7 Porro, inquit, termini Narbo-
:
iis

sicut et aliarum intra domi- cedentibus,fuisse aliud concilium generale in His-


nensis metropoleos,
Gotthorwn, descripti inve- l„tnia, immo nec provinciale, in quo eadt
nia regum Hispanisc
niuntur tempore Wambse sive Wambanis.., in
dium divisio fieret.
111 Qu:e enimvero Aguirrii rationes rem hic
continuatione S. Ildephonsi Toletani ad Chroni-
controversam,
con S. Isidori apud Lucam epicopum Tudensem.
,; :

TRACTATUS IIISTORICO-CIIRONOLOCICUS.
Sk vii. controversam, ut mea quidem fert sententia, plene plerosque saltem circaoeconomiam Hturgicam cano- D
subregt unum ni staret, quod nes, in isto concilio prsesoriptos, et a me superius
planeque evincerent, per lioo
recensitos cui enim meliuset verosimilius canones
ad istud eoncilium dicuutur omnes archiepiscopi
" '
:

tojft
et episcopi Hispaniarum convenisse ; cui tamen attribuiJpossintP
isti

post Quirieum episcopum metropolitanum, sedecim 114 Quidquid sit ; adeo magnam rebus ibi rmtitu» e« a
u <"'" s «umo-
tantum subscribunt episcopi; ac duo deinde vicarii gestis sanetus Doctor sui apud auctores concita-
episcoporum nounulli denique abbates. Qui nodus
;
vit asstimationem circa Offlcium ecclesiasticum,

ne tricis a meo iustituto prorsus alienis me implicet; ut crediderint ac tradiderint, uovum ab illo tunc.
viderint de eo eruditi Hispani,quorum intererit. temporis conditum fuisse. Baronius ad annum
Porro breviter his videtur addeudum non abs re, 633 , quo concilium illud celebratum dixi Fuit :

quando cceperit, ac quamdiu perrexerit Gallia inquit sententia plurimorum , cui volens lu-
,

Narbonensis spectare ad dominium Visigothorum ;


bensque subscribo, in hoc concilio apatribus in-
quamdiu item deinde gemuerit snb jugo Saraceno- junctum S. Isidoro, rerum ecclesiasticarum pe-

rum. ritia et scientia ceteris excellenti, ut ex prsescri-

112 Noster Jacobus Sirmondus apud Labbeum pto sacri concilii volumina clucubraret ecclesia-
Conciliorum tom. 5, col. 1031 sic notat : Ejecti e stico^nim Officiorum,quibus tum in sacris Missis,
Gallia Gothi a Clodoveo rege, compulsique in tum in Horis psallendis canonicis nocturnis at-
Hispaniam, provincise Narbonensis oram mari- que diurnis uti deberent omnes Hispaniarum ec-
timam,quse ipsis olim a Romanis coniessa fuerat, clesice. Quod quidem ab eo quam fdicissime prse-

et Gothia postea de eorum nomine dicta est, in stitum est, ita ut et Missale a'que Breviarium ,

potestate sua retinuerunt quoad tandem Caroli ederet. Longior essem si producerem auctores
,
;

Martelli armis recepta,Francorum regno adscita Hispanos, et ex eorum verbis conficerem, quid-
B est. De Visigothis una cum suo rege Alarico debel- nam et quantum in hoc, qno de agitur, arg-u-
latis a Clodoveo, agit Coiutius ad annum 507. Rem mento tribuant S. Isidoro neque enim eodem
:

vero gestam de adjecta Francorum regno provincia modo loquuntur omnes; et sunt qui ipsi*adjun- .,,

Narbonensi a Carolo Martello , nescio unde gunt prasterea S. Leandrum; quem alii dicunt,
hauserit Sirmondus; cum nullum auctorem citet. auctorem fuisse Offlcii sacri. Quae videri poterunt
Cointius certe ex verbis, quae Anna-
profert, apud scriptores, quos assigno; videlicet nostrum
Metensis , id
listae contigisse probat auno 755, Joannem Marianam De rebus Hisp. lib. 6, cap.
sub Pippino rege; qui, uti notum est, fuit Caroli 5; Franciscum de Padilla Historise eccl. Hispan.
Martellifilius. Eumdemannum signat Pagius; licet centuria 1, cap. 10, et centuria 7, cap. 20; Va-
vetus, inquit, Chronicon, de quo mox, hsec ad saeum ad annum 717 Ambrosium Moralem lib.
;

annum dcclix referat. At nunc resumpto litur- 11, cap. 19 Alvarum Gomecium De rebus gestis
;

gicarum rerum filo, dispiciamus, quousque S. Isi- Cardinalis Ximenii lib. 2, pag. 9G9 Marchionem ;

dorus, archiepiscopus Hispalensis, de illis fuerit me- Mondexarensem fol. 136; quibus addi potest ob-
ritus. servatio ad concilia celebrata in Hispania cite-
riore apud Labbeum tom. 9, col. 1198. Verba produ-
cam inferius alia opportunitate. Nunc juverit rem
alibi expositam audire.
/7/. S. Isidorus, archiepiscopus His-
115Nicolaus Antonius in Bibliotheca Hispana ve- novam condt-
palensis, deOfficio Gothico-Hispano teri lib. 5, cap. 4, pag. 269 S. Isidori opera recen- *>>•* Utwgi-
"m '
sens, Tribuitur ei quoque, inquit, Missale et Bre-
optime meritus ; an novi fuerit con- viarium, quibus ecclesise Hispaniarum. usas .

ditor. fuere ex concilii Toletani iv decreto illo (ut


creditur ) quod canon secundus continet De .

uno ordine etc. Cum enim hseresis Arianorum


Stmclus isle

laudulissimus
Nemo sane est ,
qui dubitare possit ,
quin S. non potuisset non ordinem omnem rectum in ec-
Isidorus optime mereri potuerit de rebus li-
observandum, turbare, va-
clesiastica disciplina
turgicis, si raras sapientissimi viri dotes norit rietatemque, erroris sequelam, ubique inducere
;
pari eruditionis et sanctitatisnexu coujunctas , nihil magis curandum fuit Catholicis prsesulibus,
Acta ipsius illustrata sunt apud nos die iv Apri- quam sacrum omnem ritum, et cxremonias, tum p
lis ubi pag. 329 proferuntur excellentis ejus
:
ftdei rectse conformes,tum universis Gotthicse di-
doctrinae testimonia. Breve est illud concilii To- tionis,tamin Hispania quam in Gallia provinciis
letani vm, anno 653, post sancti obitum xvii, uniformiter observandas prsescribere.In quo vix
habiti Nostri quoque seculi doctor egregius, Ec-
:
dubitari potest, quin Leander, dum vixit, Aria-
clesise Catholicse novissimum decus, prxcedenti- nismi exturbator, muneri suo satisfecerit. Sed
bus ;rtnte postremus, doclrinse comparatione non cum Isidorianum communiter hocce audiat Missa-
infimus,et, quod majus est, in seculorum fine do- Breviarii Gotthici Officium; denegare non
lis et
ctissimus, atque cum reverentia nominandus Isi- possumus Isidoro nostro prxcipuum aliquem hu-
dorus. Puit itaque tum in aliis scientiis versatissi- jus fabricse, doctissimseque atque gravissimse, si-
mus, utiex libris ejus constat, tum in Offlciis ec- mul etpiissimse compositionis honorem el laudem.
clesiasticis instructissimus, sicut liquet ex quae
iis, Id quod laudatus auctor confirmat ex Guitmundo
et
super isto argumento erudite conscripsit. Omnia Elipando; de quibus dicam paullo post. Deinde ita
igitur in eo ita erant comparata, ut ipse, si quis
pergit
alius in toto Hispaniae regno, lucem longe maximam
116 Quamquam, ul verum
fatear, noltem ex An a qw> m-
mysteriis liturgise reconditis et arcanis affundere
concilii decreto isto...factum admittere... ne... '/"<
posset. At quod in hoc genere potuit efflcere, ef- haud exigui laboris et contentionis opus intra sic
fectum re ipsa dedit in
Toletano iv concilio breve lempus, quod a celebrato concilio
usque ad
cui quoniam tanta cum laude, tantaque cum gra- sancti Prsesulis intercessii obitum,
necessario re-
tia praesedit, minime aberravero a vero, si a tan- stringamus. Vero etenim mihisimilius
to praside, seu viva potius ejusdem concilii vo-
est, pridem
jam eum,post antiquiorem aliorum operam.incu-
ce et oraculo, profluxisse dixero, vel omnes vel
buisse
, :

DE LITURGIA AN HQUA HISPAXiCA 2:5

A isse huic rei conficiendic, cum concilium celebra- paulo post obitum publico cultu ccepii honorari. ««• '».

retur sive in usum jam lempore concilii


• hunc Ergo multo ante Isidorum hsec Missa scripta
ritum venisse Isidorianum eo autem direxisse ;
fuit. Dein/le silsidorus hujus Officii. auctor fuit,

sanctionem suam Toletanos Palres ut per uni- ,


cur nec Braulio Csesaraugustanus nec Ildefon ,

versam Ootlhici nominis ilitionem eumdem ,


sus Toletanus, viri sancti et Isidoro familiares,
Okandi ohdinem atquepsallenui; (Breviarium in- illein elogio ipsius Isidori hic in libro De v
;

dicatur) eumdem in Missarum solenmtatibub mo- toribus ecctesiaslicis, nullam operisadeo excelr
dum (Missalis significatur liber) observariprseci- lentis menlionem faciunt ?
perent. Nisi enimjam promulgalus aut in usu ,
119 His accedit, quodconciliwaiw Toletanum >» uiranuiue

aliquot hujus Officiiriluscanone \i,el sequenlibus i""'" m


esset ritus aliquis approbatus quo uti deberenl ,

sacri homines, frustra fuisset de evitanda diver- tamquam jam antea usitatos commemorat; et ter-
sitate, atque exea scandalo, legem dicere. Deinde tium item Toletanum annis xxiv ante quartum,
nonnullisinterjectis, quse difficultatem movent, quo can. 2 slatuit in singulis ecclesiis Symbolum reci-
minus confectio liic agitata S. Isidoro tamquam tari, priusquam ilicoiur oratio Dominicalis, qui

auctori conveniat,mentem suam ita praesenti quoes- mos esl peculiarisMissseMozarabiciV.Ipsequoque

tioni attemperat , ut mediam quamdam sententiae Isidorus libro De Scriptonbus ecclesiasticis, Le-
viam tenens, nec totum illud negotium ipsi arrog-et, andri fratris sui, et insede Hispalensi antecesso-
ris, scripta recensens, testatur, ipsum in ecclesi-
nec totum etiam abroget, sed partim concedat,
partim neg-et; id quod his verbis exprimit :
asticis Offlciis non parco sludlo tnborasse, etin

117 Queeomnia sane cum jualicio excogitata Sacrificii taudibus atquePsalmis multa dulcisone,
id diti possii,

quantumcumque solidam incepti et absoluti Offlcii composuisse.JoannesMariana lib.viDe rebus His-


laudem Isidoro nostro denegent Isidorianum ;
panisecap. v, uswn inquit obtimdsse,utIsidorori-
vulgo dalum iis libris, et ab ultima antiquitate tus Mozarabicus tribuatur ,nonnulla tamen Lean-
derivatum nomen, id saltem conficere apud om- drum invenisse. Quodsi Leander dumta i at inve-

B nes recta ratione utentes debet, ut inter alios huic nit,crediderim hoc Offlcium concilio iii Toletano, E
negotio deditos non ultima Isidori laus habeatur. cui Leander interfuit, antiquius esse, et seculo v
Sed prasterquam quod illud proprie non disputatur; jam in usu fuisse, ut ex MissaS. Martini modo
satis etiam insuper hoc convenit cum dictis meis ostendimus sed de primo auctore non constare ;
;

sub exordium hujus parag-raphi ubi, quid in hoc ,


ab ipso tamen Leandro illustratum, ab Isidoro
g^enere tribuendum S. Isidoro censerem, non ob- auctum,abaliis progressutemporis amplificatum,
scure exposui. At plus nonnulli exigunt scriptores, nominatim db Ildefonso, cujus operaJ ulianus To-
non illi dumtaxat qui nullam sibi ex antiquitate letanus in Appendice ad librum ejus de Scripto-
,

auctoritatem conciliare possint , sed alii prasterea ribus ecclesiasticis in quatuor partes divisit, et
satis antiqui.Guitmundus, Aversanus in Italia epi- tertiam fuisse ait Missarum, hymnorum atque
scopus, quifloruit seculo xi, et de quo Ugiiellus in- sermonum.
ter istius cathedras episcopos tom. i Italiee sacrae, 120 Ipse item Julianus, qui diem clausit extre- p^oia/i»

col. 4-88 novissimne editionis; Guitmundus, inquam, mum sera Hispanica Dccxxvm.anno scilicet Chri-
sti dcxc, scripsisse dicitur, id ineadem appendice
ille De corporis et sanguinis Christi veritate in
Felix episcopvs refert » librum Missarum de
Eucharistia lib. 3 (qui habetur in Bibliotheca Pa-
iitoto circido anni in quatuor partes divisum, m
trum editionis Coloniensis anni 1618 tom. xi) , ,

pag\ 369 hasc profatur In quodam Missali His-


:
iiquibus aliqua vetustatis incuria ritiatas ac se-
pano quod dicunt sanctum diclasse Isidorum iimiptenas emendarit, atque complevit, aliquas
, ,

in hebdomada ante Pascha, in quadam Missa sic


iivero ex toto composuit. Item librum orationum
inveni etc. Inter opera Alcuini seu Albini qui ,
de festivitatibus,quas Tolctana ecclesia per to-
ii

n tum circulum anni partim


est solita celebrare,
Caroli Magni niag-ister exstitit ac exeunte seculo ,

vm claruit, habetur epistola Elipandi Toletani epi-


n stylo sui ingenii depromptum, partim etiam

scopi ad ipsum Alcuinum data; in qua sic dicit


ii inolita antiquitateritiati>i,i,sludiosecorrectum,
C
col. 917, editionis dictorum operum Parisinoe, quse
,, inunum congessit.atque Ecctesix Dei usibus ob
anno 1617 typis excusa notatur Nam et ipsi :
i, amorem reliquit sanctse religionis »Petrusquo- y
que Ilerdensis episcopus orationes et Missas edi-
canimus in vigilia Pasch,v, beato Isidoro dicente
Induit carnem sed non exuit majestatem : no- dit elegantisermone,diversis solemnilatibus con-
,

stram substantiam expetens , sed propriam non gruentes. Et Salvus abbas Abaildensis nionaste-
rii, Missas etiam et orationes atque hymnos
com-
relinquens.
posuisseiticitui-,j)lurimamcordiscOiiipwictioiie,i>
variis rationi- 118 Audisti ,
quidnam in prassenti controver-
>ms Isidoro dici possit; nunc autem quae- legentibus et audientibus tribuentes.
gia pro S. ,

contra faciant rationes , intellig-e ex Emi- 121 Atque haec sunt, qua? iste Cardinalis, rerum n
nam
liturg-icarum scientissimus, circa praseateni con-
nentissimo Cardinale Bona lib. i, cap, xi ubi post- ;

troversiam cong-erit arg-umenta, qua? laudato Xico-


quam retulisset Baronium, nec non librorum, haec
lao Antonio tam nervosa etsolida sunt visa, ut uon
Officia continentium, insoriptionem, quae assertio-
nem Baronianam confirmat, soletque esse talis : tantum ca cum judicio excogitata candide, ut vi-
dimus, et aperte profiteatnr, sed etiam nihil oppo-
Offlcium Gothicum sive mixtum, secundum regit-
nat, quo eorum vim elidat. lliue illamsubjunxit iis
lam S. Isidori, dictum Mozarabes statim heec ;

proponit incommoda, his verbis usus Mihi aidem :


clausuhm,quo novam ab Isidoronon esse confectam
ait, nehuic sententise statim adhxream, qusedam liturg-iam tacite admittit, prout conficitur ex ejus
sunt, quee gravem, ingerunt difflcultatem nam : verbis superius productis. Ad arg-umentum vero,
primo in Missa S. Martini in oratione Post no- quod desumit Cardinalis Bona ex Addimentis, qusa
mina, h,vc verba leguntuv Hu.vc vihum, quem .eta-
:
per viros, S. Isidorum subsecutos, sacrse liturg-itv

sint adjecta, satis apte respqndet


Antonius, sic di-
TIS NOSTll.'E TEMI'OBA PKOTULErvUXT, JUBEAS AUXILIUM
nostius FEitaE texipohibus. Martinus autem obiit
cens-.Quodautempostpi-.vscriptum semel
anno Oomini cccn, et primus ox confessoribus nem sacramentorum, arandiatqvepsdUend
non ct Missaritiii, etquotidianaru,,>
p.ecum pe,-
Julii Tomus VI.
5 Horas
;

:::
TEACTATUS HISTORICO CHRONOLOGICUS
concilio sanclionem, ad- addi hic possent nonnulla de tempore, quo Missa
Horas recitandarum ex
formandis orationi- ista composita fuerit, uti et de aliis quibusdam cir-
h uc sancti doctique aniistites
cumstautiis ; sed cum alibi sese sit oblaturus de illis
bus atque Missis vacarenl,...ita interpretari pos-
rebus dicendi locus, lectorem eo remitto ; dum in-
sumus. vl id ipsum, quod nanc solet, eo tetnpore
terea temporisqusedam specimina delibo ex S.Isido-
acciderit. Romana cnim hodierna Ecclesianihil
ordinejandem ro, unde planum fiat, qualis hoc seculo septimo vi-
lurbato in substantialibus regulis
g-uerit Ordo sacrorum mysteriorum, saltem quod ad
a B. (nuno sancto) Pio V, sanciissimo Pontifice
staUlito, plures Missas Officiaque integra, aut
eorum orationes spectat et confirmetur sententia,
;

autpro uni- qusenovani liturg-ite pro Hispaniaconfectionem isti


eorumpartes, pro divcrsis ecclesiis,
postquatn appro- Sancto abjudicat.
verso fidclium ccetu, frequenter,
bata sunt, vel permittit recitare, velprsecipit. Ad
rationem itaque Eminentissirni Cardinalis ab am- IV. Orationes in sacrificio Missce
plificatoribus liturgise Llispanicse desumptum ita
respondet Antonius. sedad aliasnon item; obquas tempore S. Isidori ; nonnulla circa
mag-is ad verum mihi accedere apparet illa senten-
tia, quae novi liturg-ici Ordinis confectionem S. Isi-
liturgiam sacram ex variis Hispa-
doro abjudieat.
niw conciliis eruta.
sed non vide- 122 In eadem quoque sententia fuit Erninentissi-
tur novam li-
mus Ag-uirrius; id quod tom. 1, pag\ 143 ag'ens de
hidorut
turgiam San-
ctus iste con-
decretis concilii iv Toletani, scribit ; Ex illa orta Slsidorus De Officiis ecclesiasticis lib. i, cap. 18 S.
nraiitmet Mk-
fuisse creditur ordinatio illius antiquissimi Mis- • agit de Missa et orationibus, ac definit quot,
cmnasse.
ritum Gotthicum, quod
salis et Breviarii juxta quales, etquemin finem illsetunc adhibitse fuerint,
Isidorianum appellari solet, denominatione sum- Prima, inquit, oratio ammonitionis est erga po-
B pta a S. Isidoro, qui eidem synodo prsefuit, et pulum, ut excitetur ad impetrandum Deutn, Se-
illud ordinandum curav.it meliori forma licet cunda invocationis adest, ut clementer suscipiat
jam antea illud ipsum fere in aliis et aliis Hispa- preces fideliutn,oblationetnque eorum. Tertia au-
nise ecclesiis cum varietate aliqaa receptum et tetn effunditur pro offerentibus sive pro defunciis
vulgatum fuisset a tempore discipidorum S.Juco- fidelibus, ut per idem sacrificium veniam conse-
bi, aut circiter, ut late probat D. Marchio Motide- quantur. Quarta post h vc infertur pro oscido c

xarensis cap. xxiv ; ubi tamen fatetur, definire se pacis, ut charitate omnes reconciliati invicem,
non posse inindividuo formam,quamhabuerit ista digni Sacramento corporis et sanguinis Christi
Missa in suis principiis, deficientibus monumentis consocientur. Quia non recipit dissensionem cu-
istorum seculorum, quse illud evincant. Atque hsec jusquam, Christi indivisibile corpus. Quinta in-
quidem valde conformia sunt sententise circa obscu- sertur illatio in sanctificatione oblationis in qua ;

ritatem liturg-ise Hispaniese primis seculis a me su- etiam ad Dei laudem terrestrium creatura, vir-
perius propositse. Arg-umentum, quod supra depro- tutumque coelestium unicersitas provocatur et ,

mitur ex Elipando, parum aut nihil probat nam : Osanna in excelsis cantatur quod Salvatore de :

reponi potest, quod ita iocutussit, utmajorem, ap- genere David nascente, salus muncli usque ad
ponendo nomen S. Isidori, illis verbis auctoritatem excelsa pervenerit. Porro exhinc sexta succedit
sibi conciliaret ; sciebat enim nomen illud Alcuino, confirmatio Sacramenti utoblatio, qum Domino .-

ad quem scribebat, debere esse venerabile prse re- offeHur, sanctificata per Spiritum sanctum, cor-
liquis Patribus Toleti cum illo congregatis et ta- : pori Christi et sanguini confirmetur Harum ul- .

men in eadem illa epistola paullo ante sic prsemise- tima est oratio, quam Dominus noster orare dis-
rat Elipaudus : Iterum testimonia sanctorum Pa- cipulos suos instituitMcens Pater noster, qui es :

trum venerabilium Toleto deservientium in Mis- in coslis


sarum oraculis edita sic dicunt, etc. 125 In cujus oratiouis petitiones postquam brevi- mo lemporc
Quiddicendum 123 Hic itaque Missas tribuit Patribus Toletanis, ter esset commentatus S. Isidorus, mox ita conclu- usitatas com-
ad varim ob- illic S. Lsidoro aliquid tribuit,quod canebatur in vi- dit Hse sunt itaque septem Sacrificii orationes, menwrat;
:

jectiones
non eodem modo locutus. Sed fac
gilia Paschse, commendatse Apostolica evangelicaque doctrina :
E
c sanctum
vere ista verba tunc cantanda praescri- cujus numeri ratio instituta videtur, vel propter
psisse an inde extundes novam liturg-iam ab illo
: septenariam sanctse Ecclesise universitatem, vel
compositam fuisse ? Ad Guitmundum superius ob- propter septiformem gratise spiritum, cujus
dono
jectum respondeo; vix aliquid confici inde posse con- ea, quse offeruntur, sanctificantur. De
symbolo
tra sententiam Cardinalis Bonse : nam per -6 dicunt, Nicseno sanctus idem Hispalensis Prsesul
tractat
intelligitur quidem quod tuuc temporis fama fuerit, cap. 16 : Symbolum, inquit,
quodtempore Sacri-
quod Missale aliquod S. Isidorus dictasset; sed ne ficii populo prsedicatur, sanctorum Patrum
tre-
id, quod tunc dicebatur, reipsa antea contigerit, centorum decem et octo collatione apud synodum
videntur suadere argumenta in contrarium propo- Nicsenam est editum cujus verm fidei regida
;

sita. Adde, quod Guitmundus nimium remotus fue- tantis doctrinse mysteriis prsecellit,
ut de omni
rit a temporibus S. Isidori, quam ut per suum parte fideti loquatur, nidlaque pene sit hseresis
;
dicunt fidem certam facere possit. Videlaudatum cui per singula verba vel sententias non
respon-
comitem Mondexarensem fol. 136 verso; ubi obser- deat. Omnes enim errorum impietates,
perfidise-
vat, hactenusnonesse repertum testimonium, inva- que blasphemias calcat, et per hoc
universis
sioni Maurorum in Hispaniam prsevium,quo persua- ecclesiis pari confessione a populo
proclama-
deri secure possit communis ista opinio, quse cre- tur.
dit S. Isidorum Officii auctorem exstitisse quam 126 Capite 17 ag-it De Benedictione in populo hodtcrnus ta-
;

sententiam et ipse rejicit fol. 138. Jam vero quia sedmhilinde excerpo; quia solam mcn Miss.v
continet ana-
arg-umentum e Missa S. Martini Turonensis de- logiam benedictionis a Moyse dataj
in antiqua
promptum maxime incommodat opinioni contrarise, lege. Dwersum esse Mixtarabici Missalis
mquit Nicolaus Antonius pag-. 269 quod ,

idem
. ; : :

DE DITURGIA AN TIQUA IIISPANICA. 25

A idem vulgo cum Isidoriano creditur, Ordinem ab itaque capitulo ita ganeitur *«* v "

eo, quem libro i De eccles. Offic. cap. xv Isidorus 129 Si.. Natiritatis et Mortis incamati.. Verbi ""
r "/ u"*'"» •/-
servari tempore suo apud universum orbem pro- dies absque immutalione ila certus hdbetur, v.l
didit. Quod turn Jacobus Pamelius, indicatis lis, absque diversitate in orbe terrarumab omni r^uiui''."'•
lolo

in quibus differrent, partibus, in Lalinis suis li- concorditer Ecclesia celebretur; curnon festivi- muammam
turgiis tom. ipag. 642 ; tum Joannes Grialius in tas gloriosx matris ejus eadem observantia, una Virqinm.

notisadistud Isidori testimonium, annotaverunt simul ubique die similique habeatur honore?
,

At de Missa Mozarabica suo loco recurret sermo. Invenitur enim in multis Hispanisn partibus
Sed nunc tempus monet, ut controversise satis su- hujus sanctse Virginis festum non uno die per
perque hic ag-itatae finis imponatur, et dispiciatur, omnes annorum circulos agi... Q"" dere, quo-
quidam per decursum hujus seculi vn in re liturgi- niam die, qua invenitur angelus Virgini Verbi
ca grstura fuerit. conceptum et nuntiasse verbis, et indidisse mira-
127 In quod celebratum
concilio Toletano v culis, eadem festivitas non potest eelebrari con-
Pflria aiia ,

congeruntur notatur apud Aguirrium anno Christi 630, canone i digne, cum interdum Quadragesimx dies vel

decernitur, ut a die Iduum Decembrium Litanise


Paschale festum videtur incumbere... Ideo spe-
cialiconstitulione sancitur,ut ante octavvmdiem,
triduo usque annua successione peragantur quod :

Dominica intercesserit, in sequenti hebdo- quo natus est Dominus, Genitricis quoque ejus
si dies
dies habeatur celeberrimus etprecclarus.Erpnri
mada celebrentur. In concilio Toletano vi, quod
coactum notatur apud Aguirrium pag\ 512, anno enim honore constat, ut sicut Nativitnte,,> Filii
can 2 sancitur, ut hidies Litaniarum,
Christi 63S,
sequentiwn dierum insequitur dignitas, itafesti-
vitatem Matris tot dierum sequatur sacra solen-
qui in synodo prsemissa, sunt instituti, eodem in
nitas nam quod festum est Matris, nisi incarna-
tempore, quo jussi sunt eoccoli, annuo recursu,
:

celeberrimi. Ne tio Verbi? Cujus utique ita debel esse solenne,


£ omni observatione habeantur
sicut est et ejusdem Nativitas * Verbi. Quod ta- ' "'• Nafivita-
vero ordinem his sequentibus hujus seculi tempo-
ribus continuatum interrumpam prosequar ipsa men nec sine exemplo decedentis moris, qui per
;
E
concilia, postque illa recensebo viros hoc cevo de re-
diversas mundi
parles dignoscitur observari,
videtur institui. In midtis namque ecclesiis, a
bus liturg-icisbene meritos. In coucilio ig-iturTole-
Aguirrium nobis et spatio remotiset terris, hic mos agnosci-
tano vii, anni 646, uti sig-natur apud
tur retineri. Proinde ut de cetero quidquid est
pag\ 523 ; can. 2, Censemus, inquiunt Patres, con-
dubium, sit remotum, solennitas dominicee Ma-
venire, ut cum a sacerdotibus Missarum tempore
tris die decimo quinto Kalendarum Januarium
sancta mysteria consecrantur si segritudinis ac-
,

omnino celebretur.
cidat cujuslibet eventus.quo coeptum nequeat con-
L80 SynodusEmeritensis in Lusitania, annoChri- Synodw Eme-
secrationis expteri ministerium sit liberum epi- ;
riumvrm-
sti666, can 2 decernit, ut sicut in atiis ecclesiis
scopo vel presbytero alteri consecrationem exse-
vespertino tempore post lumen oblatum, prius psalltndomo .
qui Officii coepti... Ne tamen quod natursetanguo-
diciturVespertinum,quam Sonumin diebusfestis, d„ m;
ris causa consulitur, in preesumplionis perniciem
ita et a nobis custodiatur in ecclesiis nostris,
convertatur, nullus post cibi potusve quemlibet
inquiunt istins synodi episcopi. In concilio Toleta-
minimum sumptum, Missas facere; nullus
noxi anni 675, apud Ag-uirrium pag\ 664, capitulo
absque patenti proventu molestise, minister vel
iii habentur sequentia: Placuit huic S. concilio
sacerdos cum cceperit, imperfecta Ofpcia prsesu-
ut metropolitanas sedis auctoritate coacti unius-
mat omnino relinquere. Si quis hsec tentare prse-
cujusque prooincix Pontifices, rectoresque eccle-
sumpserit, excommunicationis sententiam substi-
sacerdotis antequam Sacrificium siarum unum eumdemque in psallendo teneant
nebit. De jejunio
notatioLoaisoe apud Aguirrium modum, quem in metropolitana sede cognoverint
offerat.inspici potest
institutum nec aliqua diversitate cujusqw ordi-
;

pag\ 526.
nisvel ofpcii a metropolitana se patiantur sede dis-
ntatum 12S Toletanum viii, anno 653 celebratum, quod
jungi...Abbatibussane indidtis Ofpciis, qusejuxta
mspani,. habetur apud synodographum ssepius jam assigna-
voluntatem sui episcopi regulariter illis implen-
^ lum, pag\ 540: In sacris Missarum solennitatibus
CraUmus dasunt, cetera Officia publica, id est, Vesperam p
concordi voce profitemur, ac dicimus :

Missam, atiter quam in priu-


Videri *, Matutinum, sive • „'. Vespe-
in unum Deum Patrem omnipotentem etc.
non Quisquis au- ™.
apud Ag-uirrium cipali ecclesia celebrare liceat.
in hoc symbolum possunt notse
vm Octavse
sic cavetur tem horum decretorum riolator exstiterit, sex
pag'. 563. Pag\ 545, can. :

quosdam divinis mensibus communione privalus, apud metropoli-


disceptationis affectu reperimus
socordia ple- tanum sub pwnitentise censura permaneat corri-
Officiis mancipatos tanta nesciente
compelen- gendus etc. Can. xiv instituitur, vt, ubi temporis
nos, ut nec in illis probentur instructi
in usus. velloci.sive cleri copia suffragatur, habeat sem-
ter ordinibus, qui quotidianos versantur canens Deo, atque sacrificans,
per quisquis ille
Proinde solicite constituitur atque decernitur, ut ut si aliquo
post se vicini solaminis adjutorem ;

mdlus cujuscumque dignitatis ecclesiasticse dein- casuille.quiofliciaimpleturusaccedit, tu


ceps percipiat gradum, qui non totum psalterium tergo semper ha-
hymnorum, sire fuerit, rel ad terram elisus, a
vel canticorum usualium, et
vicem exsequatur intrepidus.
beat, qui ejus
baptizandi perfecte noverit supplemcntum etc. Br^.rensu
131 Anno Christi 675 habitum in prsedicta
In synodo Toletana ix, habita anno Christi 655,
Lusitania fuit coneilium Bracarensej de quo ££^££
nihil invenio, qnod sit nostri instituti, quautum ex idem auctor tertium isti-
Ag-uirrius pag-. 675, ubi if iua ,. ;i ,
(
.
_

titulis eidera praefixis observare potui. Concilium


us nominis illud exstitisse memorat; alibi autem kabummmtri-
Toletanum x, anno Christi 656 celebratum, et nota- ex nota marginali A™'""-
est quartum, prout eollig-itur
tum apud Aguirrium a pag. 579, titulo i agit De Ag-uirrium. In isto coucilio capi-
apud laudatum
'
«(. Annuu- celebritate festivitatis dominicse Matris * et mox ;
erroribus circa sacrosanctam
tulo i obviam itur
ciationis Do- ca pitulo testatum faciunt Patres suum erg-a Vir-
i
Eucharistiam commissis, hoc verborum teuore
g-inem Matrem relig-ionis ac venerationis anVtum
n " mccc '

error
Relatus est i» concione nostrorumomnium
plane singfularem, qui apud piissimam g-entem ad
manifestuspariteret dircrsus... Quidam enim in
lmnc usque diem constantissime perseverat. Dicto Sacrifieiis
: .

86 TRA.CTATUS Hi^TORICO-CIIRONOLOGlCUS
Sacrificiis Domini relati sunt lac pro vino; pro dephonso, de illo profert, laudatur, quod fuerit D
vinobotrum offerre: Eucharistiam guogue vino Ecclesiasticorum Officiorum ordinibus intentus
madidam,procomplemento communioniscredunt etprovidus-. ntnit melodias sonis multas noviter
jjopulis porrigendam et, quod pejus his omni-
edidit. Orationwn quoque libellum de omnium
;

ousest, t/uidam sacerdotum in vasis Domini epu- decenter conscripsit proprielnle psalmorum.
lus sibi'apponunt.etmanducareineis prsesumunt. Et nonnullis interjectis, Formacit ergo, inquit
Quidam etiam ex sacerdotibus relati sunt, quod laudatus bibliographus, ad ecclcsiaslica Officia,
ecclesiasticse consuetudinis ordine prsetermisso, sive hymnos sive alia metrica,auljjrosicisica,mu-
Missam sine orariis audeant dicere, et quod in saqucadaptavit modulis, ut in ecclesia cancrentur:
solennilatibus Martyrum reliquias suo collo im- utramque enim et poeticam et musicam artem
ponant ad fastum etc. Quibus erroribus opponun- videtur Ildephonsus ei tribuere uti et Joanni ;

turcapitula sequentia. quorum titulos huc transcri- CcBsaraugustano de hoc dicens cap. 6 In eccle-
; ;

psisse suffecerit brevitatis causa. 2 Ut repulsis siasticis Ofpciis qusedam eleganter et sono et ora-
omnibus opinionibus sxtperstitionum, panis tan- tione composuit. Quce is ait de Conantio, cap. xi,
tum et vinum aqua permistum in Sacripcio offe- Orationum quoque libellum de omnium decenler
ratunu. Ne vasa Deo sacrnta humanis usibus conscrijjsit proprietale psalmorum, Nieolaus An-

serviant. iv. Ne sacerdos sine orario Missam au- possumus de singulis


tonius Interpretari, inquit,
deat celebrare. vi. De damnata prsesumptione ad singulos psalmos orationibus abeocompositis,
quorumdam etc. sive de orationibus ab eo adaptatis in Ofpcio ec-
Tolelnnum 132 Supersunt huic septimo, quo de sermo est, clesiastico quse prius canerentur... Nisi ora-
iis,
concUium 12 seculo concilia duo Toletana in rem nostram, vide- tiones non de eo, quod Ciiristianis sonat, intelli-
Ovnimunione»!
i'i Uiua pra licet duodecimum ac decimum septimum. Primum gamus; sed de quibuscumque compositionibus,
etpil anno 681 collectum, can. v apud Aguirrium pag. aut sermonibus, ad ecclesiastica Ofpcia sjjectan- E
B 685, agit contra sacerdotes, qui toties non commu- tibus quas multa ac prolixa sunt in libris nostris
:

nicant, quoties sacrificant. Id quod excanonis titu- aniiqui ritus Isidoriani uti loquutum nuper ob-
;

lo.pag. «81 intelligitur sic enim sonat De quo-


; :
servavimus inJoanne Csesar-augustano
rumdam consuetudine sacerdotum fcedissima, 135 Idem clarissimus scriptor inter opera S. Isi rt Eugenius i

n or c f- To
dori, de quo supra dixi, cap. 4 pag\ 267 ponit Exe- '"
'

qui oblatis Deo per se Sacrificiis non communi-


cant nam, sicut dicit textus canonis, in uno die,
;
gesin in Missse canone,ni, Parisiis editam per
si plurima per seDeo offcrant sacrificia, in onini- Carolum Guillard jidxlviii, in octavo quam vi- ;

bus se oblationibus a communicando suspendunt; clitnus, sicut addit, in bibliotheca Sapientisc Ro-

et in sola tanlum extremi sacrificii oblatione, manss. De Joanne Csesar-aug-ustano episcopo tractat
communionis sanctse gratiam sumunt. Rem illu- cap. 5, pag. 275 et modo in antecessum egi de
;

strantnotos apud Aguirriuin pag. 692. illo. Eugenius junior Toletanus episcopus uti ,

nii i
17 133 AHerum, quod modo dicebam, erat concilium videre est apud memoratum auctorem pag. 281,
agil de Missis
Toletanum xvn, anno 691 celebratum cujus canon :
scriptorum album exornans, laudatur ibidem ex
defnnctornin
non celebran- iv, prout ex titulo ejus constat, est De sacris Ildephonso studiorum bonorum vim persequens,
:

dis pro vivis: ministeriis vel omamentis ecclesiarum. Canonis cantus pessimis usibus vitiatos melodise cognitio-
ipiiil de Lila-
v titulus sic se babet : De his quis Missam defun- ne correxit Ofipciorwn omissos ordines curam-
:

ctorum pro vivis audent malevole celebrare. que discrevit. Eodem capite, pag. 282 Missam S.
Titnloautem canonis vi ag-itur De diebus Lita- H ippolyti marltj ris scripsisse etiam diciturS. Eu-
niarum per totos duodecim menses celebrandis. genius Toletanus Prassul, instante Protasio Tar-
Canones ipsos profert Aguirrius a pag. 755 lecto- ;
raconensi metropolitano ad quem data epistola
;

rem, cujus interest eos inspicere, illuc mitto. xx Maii, scra dclxxxvi, hoc est, anno dcxlviii,
Kunc quos huc distulimus viros, elucubrationibus exstare dicitur in codice Golthico Ms. S. JEmilia-
liturgicis hoc seculo septimo claros commemo- ,
ni Cucullati, qui hodie ad regiam Scorialensem p
remus quibus lux aliqua nova accedet ad ea,
;
bibliothecam pertinet.
quse hactenus ex conciliis hoc aevo habitis colli- 136 Partem quoque non ignobilem S. Ildephon-
S. Itdejihonsus
gere conatus sum. ISIam proeter notitias, oblata sus archiepiscopus Toletanus sibi jure vendicat cui prxler ali-

aliundeopportunitate, circa hujusmodi viros para- in prsesenti argumentp,- de quo Nicolaus Anto- as Missas

grapho superiore subministratas, supersunt aliae nius cap. 6, pag. 290 ex Juliano inferius laudando
nonnulla? in hoc genere, quas prustermittere non notat sequentia Partem sane tertiam Missarum
:

licet. esse voluiijiymnorum atque sermonum; subditque


doctissimus bibliothecae Hispanse auctor; Unde
in albo istorum ojjerum collocamus Missas
ali-
quot. Solenne erat tunc temporis Missas conpci
§ V. Viri illustres in amplificanda pro aliquo festodie Christi Domini, Marix Dei-
liturgia sacra adjutores parse, aut Sanctorum. Meminit quidem duarum
; unde Go-
Cixila; nam statim in ofpcio (abbaiis) clarens,
thica illa nuncupata sit. duasMissas inlaudem ipsorum Dominorum (SS.
Cosmse et Damiani martyrum, quibus monaste-
rium dedicatum) quas in festivitate ipsorum
Conanlius ep. Nicolaus Antonius, rara in exquisita inter au- psallerent, miro modulationis modo perfecil-.
Palentinus
ctores Hispanos eruditione clarissimus, iib. quas Missas infra adnotatas hubemus, ail. Ita
2 Bibliothecse sua? Hispanse veteris, scriptores secu- apud Nicolaum Antonium notatur; quibus subdit
li vn illustrans, materiem mihi sug-g-erit satis am- vir clarissiraus: ilem alterius paullo
jjost meminit
plam, dum per decursum ejusdem libri varios Missse de S. Leocadia. At praeter Missas istas, sunt
recenset viros, qui suam in res litnrg-icas operam aliae, quaa apud laudatum Antonium S. Ildepiionso
contulere. Cap. pag\ 238 occurrit Conantius, Pa-
i,
attribuuntur.
lentinus episcopus, quem sedisse ponit in ista ec-
137 Nam ideni, uti testatur celebratissimus bi-
clesia ab anno 609 aut 610, usque ad 639 aut sequen-
bliographus, paullo post cujusdam Missse de .Ma-
tem. Ibidem autem in elogio, quod, auctore S.
II-
Wi
:

DE LITURQIA ANTIQUA HISPANICA


A iiiiVibsine, sive de ejus Annuntiatione memi- credo esse compositas a ii
I) ttdephonso primum . ,
« »«
nil verba proferens gravissimi, ait, historici,
;
" ex deinde quia Cixita archiep. Tolelanus
stylo,

adquem oportet, veluti ad fontem ssepius recur- iiin Vila D. Ildephonsi ait, illum edidisse septem

rere. Superveniente vero die sanctse et semper


iiMissas d,e B. Maria. Vocant aulem Mozara-
virginis Marie ante tres dies tribus diebus lita-
iibes Missas, non l.oturn Officium, sed quxdam
n quasi preeambula, sive adhortationes ad, cele-
nias pcregit, et Missam suprascriptam forte (

subterscriplam hujus enim, ut observat idem bi-


:
brandum lale Officium. Et subscribitur Perez. «
ii :

bliographus, non prius memineral ) quse in ejus Addit Nicolaus Antonius Quee Miss* nom' :

laude decanlarelur, perfecit, quse est seplima. acceptio adjungenda est his, quas doclissimus
Hunc vero numerum habueritne in iis, quse de bea- vir Joannes Bona, S. R. E. Card. post alios colle-
ta Virgine, an in omnibus, quas de aliis solenuita- gitlib. i Rerum liturgic. cap. 2. Idern bibliogra-

tibus formavit, Missis, non satis eum explicuisse, phus inter opera istius Sancti pag. 291 ponit

observat laudatus bibliographus ; cujus notationem Hymnos ; et observat sequentia : Meminit Cixila,

parenthesi satis long-a inclusam mox citato textui, ut vidimus, Cantici, quod Ildephonsus fecerat in
ut sua eidem perspieuitas maneret, huc seorsim ab Leocadix virginis laudem forte ejus hynmi) qui ;

ipso textuconjeci. immissus fuit in Breviarium Gotthicum, vulgo


dr. ExpecinUo- 138 Sic itaque illa a Gotthis in
habet : Hic est dictum Isidorianum.
ainpiU «-
M pariHK :
x conc w Toletano institutus dies B. Marise vir- Ceterum, celeberrimus ac toties supra a
14,1

295, ut probet, quod ad


</<"

*"'" B "" ur
ginis, alias Incarnationis Verbi divini in ejus me laudatus auctor pag.
1
euntutute te-
T . . , . . .

Officium, seu ecclesiasticos Isidonani, ut vo-


sacroutero (de quo festo supra actum est a me) xv libros r , rl ,„^1^,-.
cant, ritus, Breviarium scilicet ac Missale, nonnulla ».
Kal. Januarii in tota Hispania, posl tot alios
contulerit Ildephonsus inde illud colligi posse E
Deiparse sacros dies, vel nunc celebris sub titulo ;

quod synodali, quam ud Hispa-


B Exspectationis partus, alias de nuestra Senora statuit, in epistola
niarum episcopos Francofordiensis concilii, sub
delaO, utvulgus loquitur, propter antiphonas
Carolo Magno habiti, Patres undique eo collecti
ab hoc die, quarum principium ab o littera, seu
pro damnanda hseresi Felicis Urgelitani atque
vocandi interjectione concipitur, usui prscscri-
Elipandi Toletani antistitum nuncupavere, alle-
ptas. Ilisce nos addamus, quod Officium Exspecta-
jam gatis ab eodem Elipando pro se in Libello fidei
tionis partus a sacra Rituum congregatione
suce ad Carolum eumdem Magnum directo, SS.
pridem pro omnibus regnis Hispaniarum reco-
Eugenii, Ildephonsi, atque Juliani testimoniis,
gnitum, et approbatum nunc vero ex indulto :

Belgium sic reponitur « Sequitur ineodemLibello vestro:


S. D. N. Clementis PP. XI ad totum
;

atque ab omnibus utrius- iiItemproedecessores nostri Eugenius, PAephon-


Hispanicum extensum,
qui ad Horas cano- ii sus, Julianus, Toletanse sedis antislites, in suis
que sexus Christi fidelibus,
inter •i dogmatibus ita dixerunt in Missa de Coena Do-
nicas tenentur, recitandum prsescribatur
die xvm Decembris. « mini » etc. De dogmatibus istis alio loco inferius
Offlcia nova sub ritu dupliei,
tractabitur.
Unde istius Offlcii antiquitas et propagatio perspi- 142 Yenio ad caput 7 bibliothecae Hispanie vete- s.iutiano.ep.
cue intelligitur. viri, orbique Chri- Totetam P iu-
ris, ubi celeberrimi suse aBtatis
<i(i.r inmper 139 Redeamus jam ad Nicolaum Antonium, ita """™ " " '

stiano apprime noti, Juliani Toletani praesulis scri- ea


*""* prosequentem Adjungemus... nos opportunam
pta recensentur. Acta ipsius apud nos
:
illustrata Ml!ur ,

notitiam libri Ms. ecclesisc Toletanse, qui, ut ex ubi a pag\ 785 datur
eunt ad diem vni Martii ;

ejus indice, quo utimur, apparet, plutei


xxx vice-
Sancti Vita, auctore Felice episcopo Toletano,
simus nonus Breviarii Mozarabis hic partem
Juliani successore, ex appendice ad librum S.
est.

continet, et ab ea titulum habet. In pagina autem


Isulori De scriptoribus ecclesiasticis. Pnedictae
ejus nonamoderno charactere hsec habentur, par-
igitur Vitse auctor enumerans libros ab eo conscri-
partini vulgari Hispanise sermone
B tim Latino, ptos, De Officiis, ait,dulcifluo sono
guamplurima
Eic liber continet sequentia nempe 3, i, 5, 6, 7 :

composuit, forte musico, vel saltem, prout ego


Annuntia-
Missas de B. virgine Maria. Officium quidem interpretor, ad conciunum liturgi* ordi- j,

tionis mense Decembri. Mas largo que en el


nem conducente. Utcumque hoc sit, disertissimis
Mozarabe; hoc est, longius. quam in Breoiario
idem biographus, S.
verbis postmodum testatur
Assumptione B. Marise.
Mixt-arabico. Officium in Julianum egregie ad rerum liturgicarum studium
S. Sle-
Officium in Nativitate Domini. Officium incubuisse, dum haec fatur Item librum Missarum :

otras dos
phani. Et additur No tiene principio,
: y
de totocirculo anni. inquatuor partes
divisum ;
hojas suyas estan atras enquademadas entra la
retustatis incuria vitiatas, ac
in quibus aliquas
Hoc prin-
Missa Qui non, de neustra Senora.
:
est,
semiplenas emendavit atque complevit aliqttas ;

cipium non habet, ac duo alia ejus foliapererro- vero ex tolo composuit. Partem
ego habuit Julia-
ligata fuere inter Missam
Qui non etc. de quo
rem :

nus in integro corpore Missalis Isidoriani,


Nicolaum
Deiparee Virginis. Sequitur ibidem apud supni. Item librum orationum de festivitatibus,
Antonium Officium sancti Joannis ErangelisUv. quas Toletana ecclesia per totum circulum anni
Officium Circumcisionis Domini. Officium in ca- partim stylo sui ingenii de-
solitacst celebrare,
pite anni. Officium in
Apparitionc Domini, sive partim etiani inolita antiqititate
promptum ;

Epiphania, Y del hay seis hojas, que


vitiatum, studiose correctum, in unum
en medio congessit,
Missa 2 o 3 de nuestra Seno- amorem reliquit san-
son de arriba de la
atque ecclesise Dei usibus ob
ra Hoc
est, inque ejus medio sex folta inserta
ctse religionis.
ad Missam S. Mari.v rirginis secun- quse de statu, ordi-
sunt, quie. 113 Ex omnibus hisce, £ „ uryi> Go .
dam tertiamve pertinent. ineremento veteris liturgia? Hispanica thummclmi»-
ne atque
110 Et subdit mox bibliotheca: llispanre editor :
eur ea vocaripos- rim.
deB. Virgine, eollegi; intelligi facile potest,
eidam adsc, i
Sequilur ad Latina hsec nota Joannis Bapt.
luvc,
sit Gothica nam Gothorum
:
in Hispauia tempora
'"*''
Perezii, olim Bibliothecarii, rin doctissimi ac Et quid vetat,
habemus, sub quibus illa floruit
diligeniissimi, quod ex ejus subscriptione ma- illo potissimum nomine liturg-iam apud Qothoa
nifestum redditur. » Hic liber in magno pretio usitatam nunoupare, a tempore
oonciln loletam
„ habendus nam septem Missas de B. Maria,
:
iv quando ;
; ;

TRACTATUS HISTORICO-CHRONOLOGICUS
n ; quando novos ex concinniore ordine etc. splen- se, quas in ordinem redegerat seculo v Musxus D
dor ipsi aocessit :-
annitente prsesertim atquc operam presbyter Massiliensis qui, sicut addit Mabillo-
;

commodante non vulgarem S. Isidoro Hispalensi ;


nius ex Gennadii oapite 74 De viris illustribus ;

uude eorpus illud liturgicum, Isidori quoque no- Hortatu S. Venerii episcopi sui excerpsil ex sa-
men feeit suum
prout eruitur ex supra dictis
: cris Scripturis lectiones lotius anni, festiris aptas
anuitente, ut iterum dic.im, atque operam commo- diebus responsoria etiam psalmorum, et cnpifu-
;

dante non mediocrem S. Isidoro nam in notis ad : la, temporiet lectionibus congruentia... Sed et ad

concilia eelebrata in Hispania citeriore apud Lab- personam S. Eustasii episcopi, successoris prss-
beum tom. 9 Coucil. col. 1198 nimium dicitur quan-
,
dicli hominis Dei, composuit Saciiamentouum egre-
do ita dicitur :
gium, et non parvum rolumen, per membra qui-
141 Gothicum Officium dictum est quod a ,
dempro opportunitate Officiorum et temporum,
S.Isidoro Hispalensi, Gothis adhuc in Hispania pro lectionum textu psalmorumque serie et de-
regnantibus, jussu Totetanx synodi anno dcxxxiii cantalione discretum sed supplicandi Deo et
:

compositum digestumque sit. Nimium, inquam, contestandi beneficiorum ejus, soliditate sui con-
ibi dicitur, si nova Gothici Officii eonfectio, sentaneUm. Et statim Mabillonius ubi, inquit, con-
strieti nominis sit t;ilis, quas S. Isidoro, tam- testandi rocnbulmn respicil ad pri,n:rrinit mo-
quam ejusdem auctori, attribuatur; secundum rem Gallicanum, in quo contestatio in usu erat ad
ea, quae superius circa hanc rem prsemissa sunt. signi ficandam, quam hodie vocamus, Missx seu
Sequitur, ut de statu liturgise seculo viii dicen- Canonis prxfationem.
dum esse videatur, ubi novum indutura nomen, 147 Unde infert , Musaeum ,
qui post medi- a, Mm veterem
pro veteri Hispauica, Gothiea vel Isidoriana, no- um seculum v e vivis excessit, scripsisse librum /%>«nam.
minabitur Mozarabica ; data isti nominis muta- Sacramentorum, quo veteres passim nomine sa-
tioni causa ex Arabum invasione, quas seeulo viii cr» Eucharistiw mysteria desig-narint ex Genna- E ;

ineunte universam pene brevissimo tempore ,


dio et Aug-ustiuo hauc notionem probans. Haec
,

Hispaniam inundavit; subsecutaque est sub idem sunt arg-umenta nonnulla ex pluribus aliis, qui-
tempus ineluctabilis et lamentabilis illa catastro- bus Mabillonius veteris liturg-iae Gallicanse antiqui-
phe, quas iliud reg-num, Gothorum dominio ex tatem supra eam, quam habebat vetus Hispana,
maxima parte subtractum, ab Arabibus invasum, efferrc conatur. Hsbc cum prasmittat, sistamus hic
miserrima prorsus scena in rebus publicis ac pri- tantisper, et consideremus quidnam contra res-
vatis in sacris ae. profanis, atque adeo in litur-
;
ponderi queat, ut eontroversia hic ag'itata pri-
gicis funestavit sicut proxime dicturus sum ;
: mo expendatur secundum Mabillonii placita, quaj
postquam prsemisero qusestionem quamdam, cui jam recensuimus quo facto, alia discuti etiam
;

ansam praebet Mabillonius, de autiquitate veteris poterunt, quse in rem suam ag-gdomerat, arg-u-
liturg-ise Gallicanse et Hispanicae inter se com- menta. Sic fiet, ut omnia ordinatius ac diluci-
parata. dius decurrantur.
148 Ex probaiionibus a Mabillonio hactenus Ducumniur
allatis illud eg-o unicum extendo ; quod aliqua
apud antiquos Gallos exstiterit liturgria, adeo
VI. An vetus liturgia Gallica vetusta, ut ad tempora seculi v referri possit sed ;

sit antiquior quam Hispanica. nodum hic controversum nondum ista decidunt
neque enim, etiamsi concedamus, aliquem Or-
dinem liturg-icum tum temporis concinnatum fuis-
se apud Massilienses, aut Arelatenses, inde se-
Mabdlonh Utramque banc liturg-iam insigni antiquitate
quitur, ut vetus Ordo Gallicanse eeclesiae Hispa-
anliijuant valere, satis id quidem apud hujusmodi
num praacesserit multo minus, ut veteri illi
,
rerum peritos in confesso est. Et sane de veteri
Hispano formam et exemplarprsebuerit atque adeo ;
Hispana id abunde conficitur ex primis hujus
ea lis adhuc sub judice est. Sed voluerit utique vir
Tractatus nostri paragraphis, in quibus de ipsius
eruditus suse prius liturg-ise stabilire antiquitatem,
g-enesi ac primordiis dixi. Non quseritur itaque quam ad minorem, uti vult, Hispanse vetustatem v
hic de utriusque antiquitate ut sic, sive ibi sisten-
probandam progrederetur. Audiamus itaque, quo-
do sed quseritur, utra ex ambabus
mbabus sit antiqui-
;
modo pe rg at. Sed et ante Musxum, inquit pa
or. Mabillonius De liturg'ia Galhcana Iib.i cap. ff 29
Hilarius Pictavorum sanctissimus antistes
4 quaestionem hanc li-
instituit 1
brum hymnorum et alium mysteriorum scripsit,
favorem an satis solide ac ve-
liturgise Gallicanse ;
auctore Hieronymo in libro de Scriptoribus cap.
re, dispiciamus, pedetentim ipsum talia probare
100. Hymnus
Gloria in excelsis ab eodem au-
conantem secuturi. An Gallicanus ordo, inquit
ctus consummatus dicitur in vulgato Al-
et
nuin. 4, Mozarabicum dicamus eum hie potius (
cuino. His duobus merito adnumerandus
antiquum Hispanum) prxcesserit, eique formarn esl
Sidonius Arvernorum episcopus, cujus libro
etexemplum prsebuerit, hoc loco inquirere juvat. de
Missis ab eo compiositis Gregorius Turonensis
Gallicanum esse antiquiorem, midtapersuadcnt.
prasfationem adjunxit, ex lib. 2 Historix can
Inprimis Prophelnv lectio Apostolicam prxcede- '
'

22.
bat apud Gallos tampore S. Csesarii Arelatensis
149 Et Salvianus Massiiiensis presbyler
episcopi (qui floniit seculo vi, et de quo nobis ag-en- claris-
aroumcnta
simus homilias episcopis factas multas Sacra-
dum erit ad diem xxvu Yugusti) quiin sermone ad ,•
ejxts,
mentorum vero, quantas nec recordor, ait Genna-
pojndum habito, ut ab ecclesia, donec sacra pe-
dius, composuit. Quo in loco Sacramentorum
racta essent, non recederet, ita loquitur. Et pro-
homilias intelliguntur, vel sermones de
ductis ejus verbis, iuter qua? ille memorat lectiones, mysteriis
sacris, inter Missarum solennia
sire Propheticas, sive Aposlolicas, sive Evangeli- quondam ex
more Gallico recitari solitis vel orationes
cas, concludit ilabillonius, Missam prxcessisse
,•

seu
prxfahones ad Missam Milto,quodin
ternas ejusmodi lectiones. fine libri
anli'tutorem sexti Gregorius Turonensis
llii Et mox conversa ad illarum auctorem ora- pontifex tradidit de
etreeentel Chilpemco rege, qui inter alia opuscula
tione, vero proximum esse censet, eas ipsas
es-
hymnos
scripsit
, ,,

1)1', LLTUKGIA ANTIQUA HISPAMCA 29

A scripsil sive Missas, quse nulla ratione suscipi miusesse; quod SS. Leander et Isidorus novam li- < K
possunt. Tales auclores, id est, Hilarium, Mu- turgiam non confecerint quarnquarn tanturn in illa
;

sseum Sidonium, habuisse videtur Ordo Mis-


et augenda, recensenda, excolenda et ordinandii 8,
sx Qallicanus quem a Romano diversum exe-
:
Isidorus operse ac studii conferre potuerit, ut Offl-
unte seculo vi fuisse, constal ex epislola Gregorii ciurn Gothieum vere ab ipso ordinatum dici, n.hil

M. ad Augustinum qui tertio loco Gregorium


: vetet; adeo ut, quaesupra ex titulo ejusdem Officii
interrogavit : Cur, cum una sit fides, diversse in editis, suaj sententiae favere Mabillonius cense-

sint ecclesiarum consueludines, et altera consue- bat, facile isto modo exponi queant.
tudo Missarum in Romana Ecclesia, atque alte- 152 Pro Officii Gothici Hispanici, ad anteriora nonrawjin t

tera in Galliarum ecclesiis teneatur. De quibus quam ad seculi vn tempora extendecdi, anti- tionet

verbis alia occasione a nobis dietum superius cap. quitateaddux superius Cardinalem Bonam ; at re-
i § i. Denique Hilduinus. uti adjung-it Mabillo- ponet Mabillonius pag-. 31 Elipandus Toleta- :

prxfixa existimat,
nius, in epistola Areopagiticis nus episcopus in epistola ad Albinum seu Alcui-
Missse Ordinem more Gallico ab initio receptse num, Toletanos sanclos Patres agnoscit Miss",-
fidei in his partibus oblinuisse ad Caroli M. rum Mozarabicarum auctores in his Isidoru ;

principatum. Hactenus Mabillonius coacervavit, signanter rero Eugenium, Hitdefonswn et Julia-


quidquid pro antiquitate liturgise Gallicanse vete- num exprimit libellus, quem confutant Patres
ris potuit. concilii Francofordiensis apud Alcuinum quo- ;

U 150 Cui quidem in hoc genere Hispana ve- prse rum nullus seculum vn prsecedil. Unde conficit
teri palmam defert etenim consentiunt, uti habet
:
laudatus scriptor, ad seculum v istiusmodi Officio-
bare conatw pag\ 30, Hispanici auctores, qui ejus originem rum auctores non posse revocari. Sed nec Isidorus,
ad Leandrum et Isidorum seculi vii episcopos nec ulli post illum Patres Toletani condiderunt
revocant. Deinde producit Baronium, qui ad an- Officium Hispano-Gothicum. Consule quae circa
num 633 ejusdem auctorem exstitisse Isidorum S. Isidorum ex Elipando signatum dixi eodem § 3;

agnoscat. Prseterea censet, favere huic sententise, e quo satis intelligi datur, quidam illis Patribus E

quod in titulo Officii Gothici editi dieatur a S. Isi- in hac materia tribui conveniat.

doro ordinatum. Huc addit, quod Isidorus ipse in 153 Ad textum a Cardinale Bona ex Missa S. »> coturon»
libro de Scriptoribus ecclesiasticis Leandri fratris Martini citatum, et ob quem illud Officium in W«e"*>.
sui scripta recensens, testimonium det, ipsum in usu fuisse crediderit jam tum seculo v, prout in
ecclesiasticis Officiis non parvo studio laborasse, saBpe designato isto paragrapho notatum repe-
et in Sackificii laudibus atque psalmis multa ries item ad illud, quod ibidem habes ab ipso
;

didcisone composuisse. Ex Joaune denique Ma- observatum ex concilio Toletano m, cantandum


riana De rebus Hispanicis libro quinto, cap. 5 videlicet symbolum antequam oratio Dominica
,

affert, usum obtinuisse ul Isidoro ritus Mo-


,
recitetur ; reponi post, ait Mabillonius pag. 31,
zarabicus tribueretur ; sed tamen Leandrum non- hsec verba nostile jstatis vel ex antiquiori li-
nidla invenisse. Quse si vera sunt, sequitur planis- turgia desumpta fuisse vel longius quam ad ,

sime, ut Ordo vetus liturgicus Hispanus, seculo unum secidum protrahi posse; et statutum de
demum septimo originem suam alligare debeat. sgmboli ante orationern Dominicam recitatione
Verum non ita rem se habere, conabor planum novum fuisse, ad corroboraxdas homixvh inva-
facere , revocando in memoriam ea quas circa ,
lidas mentes, ut loquuntur concilii Palris. At
hoc argurnentum jam a me prsemissa sunt. edisserat amabo, nobis vir eruditissimus quo
, ,

ainas respnn- 151 Imprimis rationes illas, quas jamjam profere- loco, quo tempore, qua ex liturg-ia voces istae
dendo aduh, & t Mabillonius, ut persuaderet, Ordinem veterem
-fo
in Hispanam veterem immigrarint ? Quo teste

liturgicum Hispanicum minoris esse antiquitatis, quibus tabulis qua auctoritate qua fide illuc
, ,

aliunde intrusas esse liqueat ? Quod si non osten-


C quam Gallicanum, tanti valent apud me, et non
pluris , quanti valet fundamentum , cui illse su- ditur ; non est, quod illse voces tamquam adven-
perstruuntur; ut, hoc ruente, illas quoque cor- titia? vel apocryphas traducantur ; imo vero ,
p
Atque ego quidem sic existi- quamdiu nihil affertur tale, quod e pristina pos-
ruere necesse sit.
sessione illas deturbet non video equidem, cur
mo, neque S. Leaudrum, neque S. Isidorum ve-
;

illa privari debeaut quidquid Mabillonio ma-


re ac proprie veteris apud Hispanos liturgise au-
,
,

jorem liturg-ise veteri Gallicanas pra3 antiqua


ctores seu conditores exstitisse; ante quorum tem-
Hispanica vetustatem afferre volenti incommo-
pora ritus quidam fuerint in Hispania, ad divina ,

cum cseremoniis mysteria cele- dent, et perspicue obsint, ne S. Isidorus vete-


convenientibus
conditor primus ha-
Officii Ilispauico-Gothici
branda accommodati quamquam in obscuro pla-
:
ris
beatur; super qua opinione Mabillonius illam
ne lateat, quale quatuor primis seroe Christianae
seeulis apud Hispanos viguerit sacri altaris Orfi-
majorem antiquitatem potissimum fundabat. Bru-
cium; ut colligere est ex dictis cap. I, § 2; nus pag-. 2S1 vocibus saspe jam alleg-atis suble-
tamen aliquod tam ibi, quam in Galliis st;e fidei notam non modo nullam inurit, sed
vig-uit
aliisque orbis terrarum regionibus, quo tunc tein- laudat Cardinalem Bonam, quod recte admodum

poris vera lidei lux illata est. Nonnulla item observarit, Missam S. Martini desig-nare tem-

antiquae apud Hispanos liturgise, quantumcum- pus antiquius, quam sit S. Isidori. Auctorem
quo obsourum sit, qualis ea tunc esset, vestig-ia certe illura, tametsi uuperum, afferre huc volui,

designavi § 6. De statu ejusdem seculis quinto, quia minime haberi potest suspectus: quod
sexto ac septimo egi cap. 2, ac 3 unde intel- :
Gallus cum sit, Hispanse veteris liturg-ias anti-
liges, quid circa SS. Leandrum et Isidorum, ex quitati plus ;equo tribuat prffl studio partium. Atque

conseusu scriptorum Hispanorum superius a Ma- hsec de primo propositionis disjunctivffl Mabillonia-

billonio productos, tamquam antiquae liturgiae nse membro.


Hispanicaj conditores , respondendum
quid sit ;
151 Alterum erat, quo dicebat, vel longiusquatn ,„,J0 , T „.

item ad Baronium; quem modo allegabatMabillo- ad unum seculum protrahi posse voces hic eon-
nius; uti et ad plura alia, quas eodem cap. 3, troversas. At paullo amplius reni expendamus.
unde contici putem vero proxi- Nomen setas tempora significat varia, i. euim
§ 3 praemisi : ,

denotat
,, ; "

30 TRACTATUS HISTOBIOO-CH RONOLOGICUS


sic. mi. denotat plurium seeulorurn complexum, uti pa- fidei, addunt Patres; tum deniquo ut fides
siout D
tet mundi. 2. Durationem unius se-
in setatibus iiera manifestum testimonium habeal etc. Ea-

L'u!i. seu annorum centum. 3. Interdum trigin- tenus, inquam, novum fuisse potest tametsi ;

ta annorum spatium. 4-. Terminum longissimum cum hoc non pugnet ut ante ista tempora in ,

vitse huniame. 5. Tenipus vit» humanre in quin- Hispania adhibitum forte sit alio modo, quam ibi
que successivos gradus distribntse respondens, et in concilio isto sanciatur, nimirum non quotidie,
quamlibet partem ejus de quibus vocis ,vlas
:
sed aliquibus dumtaxat diebus; non a populo,
significationibus consuli possunt Lexica. Jam ve- sed a sacerdotibus tantum.
ro non intelligo, quo pacto per nostris zetatis 157 Et vero apud Orientales simile quid circa /iacUnu , ,

tempora deuotari possit complexum plurium se- symbolurn contigisse, ut nimirum primo restri- videmut.
culorum. Xam, ut res elucidetur exemplo, quis- ctior, deinde amplior illius esset usus, refert
nam de S. Francisco Paulano jam a ducentis et Cardinalis Bona lib. 2 , cap. 8 lierum liturgica-
amplius annis mortuo dicere ausit Sanctum
, : rum ubi Theodori Lectoris
; librum sccundum
hunc nostras astatis tempora produxerunt ? Ete- Collectaneorum citans refert, Timotheum palri-
nim tametsi vox ,vtas, vel eetatis tempora vi pro- archam anno dx CPoli instituisse ut symbo- ,

prii sui signifieati, indifferens videatur ad extrahen- lum fidei per singulas synaxes diceretur, cum
dum vel contrahendum temporis spatium; additio ante semel tantum in anno diceretur, in magno
tamen pronominis possessivi nostrx, spatium illud die Parasceves , cum cpiscopus catechumenos
arctat et restringit; etita quidem, uti mea fert sen- instruebat. Et postmodum in eodein capite lau-
nimis laxe atque adeo minus proprie ad
tentia, ut datus Eminentissimus observat, uod hunc ritum i
;

seculi unius integri intercapedinem extendi, con- postea Hispani primi inter Latinos receperint
B tra vero magis vere ac proprie ad restrictius Hispanicas ecclesias Gallicanis ac Germanicis E
aliquod temporis intervallum, puta quinquaginta postmodum imitatis, prout ibidem prosequitur
circiter annorum, referri posse videatur alioqui : eruditissimus ille liturgiographus. Verum incer-
non erunt nostrse xtatis, sed superioris setatis tis hisce conjecturis omissis, an et quomodo re-
tempora. citatio ista symboli in Hispania obtinuerit ante
uiam 155 Sed fac istam expressionem extendi ad annos concilium Toletanum in ponamus eam tunc j

centum non ultra admodum extendere se


(certe primum ab isto concilio introductam
fuisse; an
debere, consentit jamjam citatus Brunus) jam ideo enervatur argumentum, quod inde formabat
consequens erit , ut Missa ista de S. Martino Cardinalis Bona? Non opinor nam ex facto :

exstiterit apud Hispanos sub finem seeuli cir- concilii arguo, quod aliqua ante id tempus li-
citer quinti, aut in initiis seculi sexti; quas vel turgia apud Hispanos exstiterit. Ecquis enim ita
tunc vel aliquamdiu post inserta fuerit reliquo argumentetur Versus finem seculi vi ex pras-
:

corpori liturgico veteri Hispano, quod in usu ibi scripto concilii istius, symbolum fidei liturgise
erat (qualecumque demum illud fuerit) tum for- Gothico-Hispanicae apponi jussum est ergo illa :

te, vel ali quanto eitius, quando rex Suevorum Iiturgia antea non exstabat? Tantum quippe abest,
etiamnum Arianus, ut sanaretur ejus filius a ut hoc sequatur, ut sequatur potius oppositum :

lepra, ecclesiam exstrui jussit in honorem S. nam pars tantilla, reliquo Ordini liturgico adjecta,
Martiui, et Turonibus ad se deferri curavit istius supponit potius, aliquod totum prseexstitisse, quam
Sancti reliquias, in Galteciam apportatas, quo tem- illud faciat. Ergo liturgia vetus Hispanica
nou
pore S. Martinus Bracarensis eodem advenit, cir- est nata et condita sub S. Isidoro, uti volebat
citer annum 560. Consulesis superius assignatum Mabillonius neque proin ex hoc fundamento
:

. S. Greg-orium Turonensem lib. i De miraculis S. erui posse videtur major antiquitas liturgise ve-
Martini cap. xi; et lib. 5 Historise Francorum teris Gallicanae., quam Hispanae.
cap. 38. Apud Aimoinum Histor. Eranc. lib. 3
cap. 39 beatus Martinus Galliciensis
dicitur Y
C seu Bracarensis, in basilica, quas prima apud
Hispanos in honore S. Martini dedicata est
VII. Alia qucedam ad dictam anti-
pontifex ordinatus. Plura de eo diximus supra.
quitatem pertinentia.
Duo itaque ista argumenta, quae citatis ex Missa
de S. Martino verbis opponebat Mabillonius, non
eo usque mihi faciunt satis, ut locum hunc Quod vero Romanus ritus, sicut prosequitur
Mujori anti-
antiquitati liturgia? Hispamcae veteris adeo faven- Mabillonius pag. 31, saltem in provincia aritatttoi'™
tem, extorqueri sibi patiantur Hispani. Bracarensi sub Vigilio /'" v " cmlili '""
, fuerit receptus, nib.il
hie conirover- 156 Neque vero satis commode respondet lau- favet majori antiquitati hic disputatse
: nam ta- "^ZToiaVi
"""
tam antiqnita datus scriptor ad rationem aliam , qua idem
Eminentissimus Bona probabat, quod vetus li-
metsi hujus concilii canone seu capitulo 4
ciatur
san-
Ut eodem ordine Missx celebrentur ab
:
^ 1

turgia Hispanica antecessisset tempora S. Isido- omnibus, quem Profuturus quondam hujus
me-
ri , ex. recitatione Symboli ante orationem Do- tropolitanse ecctesix episcopus, ab ipsa
Apostoli-
minicam juxta prsescriptum concilii iii Toletani. ae sedis auctoritate suscepit scriptum quibus
Nam unde probabit Mabillonius, statutum illud adde Vigilii epistolae ad Profuturum
;

verba, quaj
ita novum fuisse in Hispania, ut antea ibidem superraddit Mabillonius pag. 32 de qua epistola ;

nullo loco aut tempore Symbolum recitaretur? dixi cap. 1, § 2; nibil tamen
quidquam hinc extun-
Repono quippe, quod novum fortasse tunc fue- dere queo, quod controversiam
nostram dirimat
rit, quatenus a concilio nationali extenditur
ejus m favorem veteris ritus Gallicani. Nam respondeo
usus per totam Hispaniam, ut illud voce clara i. Quod, etsi provincia
Bracarensis tunc temporis
a populo decanlelur (sive, prout ad marginem ld est seculo sextomedio, et tempore, quod inde
notatur, prxdicelw) tum propter corroboran- excurnt, assumpsisset ritum
Romanum nihil de- •

das hominum in Hispania, tunc recentissime ab rogaretur antiquitati liturgise


veteris Hispanicse j
hseresi Ariana ad Christi fidem conversorum in- neque emm ex eo, quod provincia
Bracarensis ri-
validas mentes tum pro reverenlia sanctissimx
; tum externum admisisset seculo vi, consequens
esset
,

DE LITURCilA ANTIQUA IIISPANICA. 31


A esset,ritum Ilispanise proprium domesticum atque plum... Et quianonnulli hymni humanostudio..
internum non exstitisse seculo iv aut aut v imo : compositi esse noscuntur, sicut hi, quos bea
vero contra statuo, aliquem in Hispania ante secu- mi Doclores Hilarius atque Ambrosius edidenmt,
lum usu fuisse Ordinem sacrum, tametsi ibi-
vi in quostamen quidam specialiter reprobant pro eo ,

dem in Bracarensi provincia Romanus seculo isto quod de Scripturis sanctorum canonum vel Apo-
substitus esset, ne alioqui Hispania fuerit absque stolica traditione non existunt; sed eosdem idcirco
liturg-ia succcssive continuata, usque ad seculum a divinis Officiisnones.se excludendos, statuit cita-
vi; quod dici non potcst. tus canon.ut videre est cap. 3, § i,ubi eum dedirnus.
tttm confir 159 Quid quod in hac epistola per ista ver-
, 161 Quod suum fortasse ritum, sicut aiebat Ma- n '-
M >'>
Uonk
»10!; ba Quapropter et ipsius canonioe peecis textum
: billonius, ex Gallorum imitatione acceperint His-
direocimus aliud non sit intelligendum
, quam , pani, mera conjectura est; et rotunde negabitur ab
canon sacrae actionis; ipsomet consentiente Mabillo- iis, qui Ordinem Gallicanum ab Hispano derivant.
nio ut prorsus non assequar, quid contra totum
; Et vero eum derivarent, suadetur ex
fuisse, qui inde
veterem ritum Hispanum, nedum contra antiquita- sequentibus. Gregorius Turonensis in Vitis Pa-
S.
tem ejus conficere possit, ut in hoc genere palmam trum cap. 17, editionis Ruinartianae col. 1231 dicit:
tribuat Gailicano.Jam vero idem eruditissimus li- Lectis igitur lectionibus, quas canon sanxit anti-
turgiographus opinionem suam non confirmat quus. In quem locum ibidem notantur ista: Ex hoc
quando sic dicit At cum Toletanis conciliis tertio
: loco confutatur eorum sententia, qui asserunt,
et quarto Bracarenses episcopi interfuissent, no- Ordinem Gallicanum a Mozarabico Hispanorum
B vum ritum in eis preescriptum, Romano (ut cre- cumhic dicatur canon antiquus, prius-
prodiisse:
dere par est) praetulerunt. Quidnam a Patribus quam Mozarabicus, a S. Isidoro editus, in lucem
Toletanis in concilio istius nominis quarto circares prodiisset. Ubi vides, supponi, quod ante S. Isido-
liturgicas sit gestum, explanare conatus sum cap. rum non exstiterit antiquus canon seu Ordo litur-
3; at sive decretis hujus concilii, quod aequabilem gicus apud Hispanos; atque adeo hic militant
totius osconomise liturgicae consonantiam tanto ur- contraillud suppositum, quae supra protuli contra
sit opere, ad uniformem cum ceteris Hispaniarum Mabillonium, eodem supposito nixum. Sed ad id,
ecclesiis in sacris ordinem provincia Bracarensis quod ex Gregorio Turonensi circa canonem anti-
reducta sit ; sive non; quidnam hoc refert? Eadem quum objicitur, repone verba concilii Toletani iv
enim redeunt argumenta, quaesuperius allegabam, canone Hoc enim et antiqui canones decreve-
i:
ut ostenderem, liturgiam aliquam apud Hispanos runt, ut unaqumque provincia et psallendi et mi-
praeexstitisse temporibus S. Isidori. Adde, quod ex nistrandi parem consuetudinem contineat. Erant
facto particularis provinciae, sacro Officio Romano ergo in Hispania antiqui canones ad liturgiam
se conformantis.vel non confirmantis,nihil concludi spectantes ante concilium Toletanum iv; ac proinde
possit in hac controversia; ex verbis S. GregoriiTuronensis nihil hic evincitur.
Hti nec lnjt »- 160 Addit Mabillonius, quemadmodum hymnos Eactum Caesarii Arelatensis episcopi, de quo memi-
ex S. Hilario, sive etiam suum fortasse ritum ex nit Mabillonius pag. 32, qui per Italiaji et Hispa-
Gallorum imitatione acceperunt Hispani. At cur niam, homilias sacras distribui curavit, nihil anti-
exS. Hilario potius, quamexAmbrosiohymnossuos quitatem liturgiae Hispanae infra Gallicam deprimit,
C acceperint Hispani ? dicente S. Isidoro De ecclesia- non magis, quam commemorationes constitutionum
sticisOfficiis lib. i, cap. 6: Hilarius autem Gallus, in concilio iv Toletano factarum; de quibus agit a
episcopus Pictaviensis , eloquentia conspicuus, pag. 33.
controversam
hymnorum carmine floruit primus. Post quem 162 Hisce omnibus ita expositis atque expen-
infavorem
Ambrosius Mediolanensis episcopus... copiosus sis, quibus Mabillonius majorem liturgia; Gallica- Gullorum diri
in hujusmodi carmine claruisse cognoscitur : nae quam Hispanae antiquitatem conciliare cona- manus.
atque inde hymni ex ejus nomine Ambrosiani tus est, nihil hactenus videre me fateor satis
vocantur quia ejus tempore primum in ce-
;
firmiac solidi, quo controversia haec ab ipso agita-
clesia Mediolanensi celebrari cceperunt cujus -. ta , in favorem Gallorum potius quam Hispano-
celebritatis devotio posthac per totius Occi- rum decidatur: neque unum unicum ex illis mul-
dentis ecclesias observatur. Cur itaque ipsius tis, quibus persuaderi censebat Mabillonius , a
hymnorum celebritas ad Hispanas etiam ecclesias Gallis pro sua liturgia majorem antiquitatem
non transierit ? Sane ex utroque isto doctore hym- stare , satis me convincit , ut ipsi consentiam.
nos fortasse aliquot migrasse ad Hispanos, sua- Plura, quae huc spectant, dabuntur inferius cap.
deri mihi facile sinam ex canone 13 concilii To- 10, § 3.
letani iv; qui sic habet De hymnis etiam canendis,
:

et Salvatoris et Apostolorum habemus exem-

Julii Tomus VL CAPUT


,, ,

33 TRACTATUS HISTOBICO-CHllONOLOGICUS.

CAPUT IV.

Christiani eorumque liturgia sub Saracenis seculo vm.

Hispanice ab Saracenis subjugata? notitia generica : rerum litur.gicarum


singularis ; quo tempore tragica illa catastrophe acciderit.

Deteription\
tptioni i
ggredimur
|
fatale atque infelicissimum His- 3; ubi pag
-
. quod auctorem hunc
329 affirmat,
hujus
panise nostree octavum seculum, quo vix non minus propriaet innata, quam ab exscripto-
eunte ira divini Numinis ad vindictam ribus inflicta vulnera miserrime debilitaverint.
sui , atque erratorum Gotthico-Hispanse gentis Plura de Isidoro dabit idem Bibliothecae auctor.
punitionem, quse ab antiqua illa morum doctri- Continuatores ejus Sebastianus Salmanticensis
J3 nseque integritate, tot conciliis ac legibus confir- Sampinus Asturicensis, et Pelag-ius Ovetensis, ex
tnata, sub Witiza el Roderico, iniquissimis regi- Mss. codicibus omnes cum illo conjunctira a Sando-
bus, misserrime prsecipitaverat, e vicina Africa valio editi sunt Pampilone, anno 1615. Quod soli
accitos Mauros, seu Arabes, Machometi asseclas, Hispanici historici istos admittant tamquam ge- E
nobis iniulit, hostes teterrimos; vultumque omnem nuinos; alii vero ab Hispanis omnes, istos Isidori
felicissimi regni, atque Gotlhiei sic ad eum diem continuatores, imo et Isidorum Pacensem sup-
florentis imperii, ad exterminationem usque la- positionis arguant, tradit auctor nuperus hetero-
crymabiliter defxdavit. Quod hostium Christianse doxus in Commentario De Scriptoribus ecclesiasti-
fidei jugum octavoistocervicibus suis impositum, cis, tom. i, col. 1794; citans Aubertum Miraeum in

multis deinde secidis Hispania tidit, vixque tan- Bibliotheca eccles. ad cap. 8 cujusdam anonymi De
dem decimo quarto excussit. Nec miraberis , duodecim scriptoribus ecclesiasticis.pag-. 105; aquo
lector, magnse hujus calamitatis defuisse tempore hxc, inquit, accepimus. Censuram certe a Miraeo
viros illos doctrina olim internos, ac toto terra- non accepit; apud quem nihil lego de Isidoro; ejus-
rum orbe inclytos, quorum nomina huic albo que continuatoribus, praater brevem eorum notitiam,
inseremus. Raras igitur scriptorum spicas , seclusa omni de illis censura. Eg'o sane Isidorum
quibus magnum ab Austro et Oriente veniens Pacensem (de illo quippe hic potissimum agimus)
pepercit sidus , ac tritura Sarracenorum non ad auctores apocryphos amandare non ausim. Sic
decussit, legere nunc erit nobis opus, ac veluti ergrtis loquiturpag 12, a me tamen hicillic corre-
-
.

disciplinse ignis fere exstincti stricturas quas- ctus, et alicui saltemintelligibiliori sensui restitu-
dam historiee hujus gremio, ne pereant, confo- tUS. calamitaa Hi-
vere. 166 In sera dcclxix... dum
a supranominatis sP an '*/

a Nicoiao An- 164 Iisdem sane his verbis , quibus Nieolaus Hispania vastaretur, et nimium non solum hosti-
tonio noiau, Antonius auspicatur suum librum Bibliothecje li, veruin etiam intestino furore confligeretur,
Hispaniae veteris sextum , scriptores seculorum
Muza et ipse... penetrat; atque Toletano urbem
octavi, noni ac decimi complexum videor ego ,
regiam usque inrumpendo, adjacentes regiones
non abs re auspicari posse seculum liturg-iae Hispa-
pace fraudifica male diverberans; nonnultos se- p
q nicaeantiqu» Gofhieae, seu Isidorianae, ut vocant, niores nobiles viros,quicumqueremanserant,per
octavum, applicando illa verba, quae ipse usurpat
Oppam, filium Egicse regis, a Toleto fugam arri-
occasione scriptorum Hispanorum, ad res liturgi-
pieniem gladio patibuli jugulat, et per ejus occa-
cas, certa quadam cum proportione in istius aucto- sionem, cunctos ense detruncat; sicque non solum
sis prseambulo, quod protuli, adumbratas. In fune- ulteriorem Hispaniam sed etiam citeriorem,
stissimae itaque hujus trag-oediae conspectum nos usque ultra Ceesaraugustam, antiquissimam et
duxit instituti, quod prae oculis habemus, ratio;
florentissimamcivitatem... depopulatur: civitates
cujus lamentabilis catastrophes arg-umentum brevi
decoras igne concremando prsecipitat etc. Cor-
ex antiquioribus scriptoribus repraesentare compen-
doba in sede dudum patritia [qu3e~\ semper exsti-
dio juvat, ut, praemissa rerum tum temporis gesta-
tit [et] prx ceteris adjacentibus civitatibus opu-
rum generica quadam idea, ad ea, quaa in rem no- lentissima; et [quae] regnoVuisse Gothorum pri-
stram apte conducunt, clarius, distinctius ordina- milivas inferebat delicias, regnum efferum collo-
tiusque progrediamur. Auctores hic potissimum cant. Quis enim enarrare queat tanta pericula ? '
fone reno-
sectabimur Isidorum, Pacensem episcopum, rebus, ...Sed utin brevi cuncta legenti renotem * vcra
quas scribit, tempore proximum, utpote qui medio fla-
gella,... quidquid historialiter capta Troia per-
seculo octavo sua monumenta
mandarit. Al-
litteris iulit, quidquid Hierosolyma, prsedicta per Pro-
tererit Roderieus Ximenius, archiepiscopus Toleta-
phetarum eloquia bajulaviteto. Omnia et tot [wwa]
nus, qui fioruit seculo xm.
Hispania... tam in honore, quam etiamin
l 65 Dolendum maxime dede-
tubj-Maitur ei ,
quod laudati istius core experta est. Ex his discimus calami tates
/«HorePocaiii Isidori Chronicon adeo barbarum, ac mendosum
Hispa-
nia;^eneratim.
ad posteros pervenerit , ut incidas in locos ubi ,,„««„
167 Quo autem loco tunc ibidem «"kiep.Tolet.
vix caput vel pedem invenias. Consule Joannem fuerit cum
divino cultu liturgia sacra
, faciie ex intelliges
Vasaeum in Chronico rerum Hispanicarum cap. Eodenco, archiep. Toletano,
Prudentium de graphice pathe- et
4; Sandoval , Pampilonensem tice divinarum rerum statum
antistitem, ac Chronici Isidoriani editorem, pag-.
trag-icum exponente,
lib. i I)e rebus Hispaniae
cap. 22: Conticuit reliqio
26; iMicolaum denique Antonium lib. cap.
6, sacerdotum, cessavit frequentia
ministrorum
abscessit
; ,

DE LITURGIA ANTIQUA HISPANICA. 38

abscessit diligentia preelatorum, periil doctrina tractum ex libro Kalend« antiquse, oathedralis •«* ">
fidei, et Sanctorum unio, pater solvitur Orthodo- Burgensis, apud laudatum Berganzarn pag. 501 ;

xorum sanctuaria destruuntur ecclesise di-


. , ubi habentur ista JEra, dcoxlix intraverunt
;

ruuntur; et quve laudabant in cymbalis provo- ,


Hispaniam Sarraceni tempore Roderici, regis
cant in blasphemiis.. solemnia penitus cessave- Toletani; quae oera respondet anno Christi 711. An-
runt, et ecclesix organa in blasphemiam transi- nales Compostellani , qui extracti notantur ex
verunt non est, quijubiletin ecclesiis... defcedat
: una copia , asservata jn bibliotheca monasterii
abusio ornamenta... adeo enim pestis invaluit, S. Martini Matriti, loco citato, pag\ 562 eidem
quod in tota Hispania non remansit civitas cathe- consonant, quando ita dicunt : JEro, dccxlviiii in-
dralis, quse non fuerit aut incensa aut diruta. traverunt Hispianiam Sarraceni tempore Roderi-
Arabes. enim quse vi non poterant subjugare ,
ci, regis Toletani.
falso fcedere deceperunt, Oppa filio Egicse Hispa- 171 Annales Complutenses ex variis, ut eo- nrmconvmu
,

**** awtarn -
lensi episcopo suadente, ut subjecti Arabibus vi- rum textui preenotatur , copiis desumpti ibid. ,

verent sub tributo ; et si forte Dominus patriam pag. 565 in anno congruunt cum Chronico ^Lnai-
visilaret, fierent subvenientibus in succursum. lianensi jam citato, prout ex eorum verbis con-
Et fraudibus circumventi reddiderunt oppida
sic stat In xra dcclii venerunt Sarraceni in Hispa-
:

et Et isti dicti sunt Mixtia-


prsesidia civitatum. niam tempore Roderici regis, et prxoccupave-
rabes, eo quod mixti Arabibus convivebant quo- ;
runt eam ; sed non totam. Sed cum pleraque mox
rum hodie apud nos nomen perseverat et genus. producta instrumenta in signando anno, hic con-
circa res «i- 168 Quod hic dicitur de etymologia Hispanorum troverso, pugnent inter se, neque de eorum meri-
crat magis to satis mihi constet; neque operse pretium sit,
sub tributo inter Arabes habitantium , suo loco
deierminalu illud quanti sit valoris, Chronica ista singula-
discutietur, ubere admodum inde submimstranda
materia explanandi statum liturgiae sacras sub
,
tim excutiendo determinare ; frustra volueris
, E
dominio Saracenorum seu Arabum simulque ,
quidquam inde certi extundere. Sunt , qui fata-
inquirendi, unde Mozarabes nomen traxerint. In- lem illam Hispaniae cladem serius accidisse me-
terea pergit Eodericus Et tali fraude Arabes :
morent; quos inter numerandus Pranciscus Ta-
fere omnia occuparunt et omnibus occupatis ;
rapha canonicus Barcinonensis , De origine ac
,

rupto fcedere, thesauros ecclesiarum et divitias rebus gestis regum Hispanias; ubi ad an. 710,
incolarum pariter exhauserunt. Idem Praesul eam affigit anno Christi 717. Singularis est Si-
Toletanus cap. 17 prsemiserat causas dissensio- gebertus in Chronico apud quem illa catastro-
,

nis, propter quas miserandae adeo vastationi His-


phe notatur ad annum 720. Pagius denique in
Critica historico-chronologica Baroniana adhaeret
pania f uit involuta ; de quibus videri potest Baro-
niusad annum Christi 713; quasque noster Britius anno 711.
in compendium ex eo contraxit. Quaeri hic prasterea 172 Proposui hactenus quam varia apud va- Secieriau
,

rios in figendo presso famosi Hispaniarum inte- «mpK»


-

potest, quo determinate anno lamentabilis illa ca-


ritus anno sit ratio. Sed absit, ut tantilla pau-
tastrophe aociderit.
Quo detcrn 169 Auctores cum exteri tum Hispani in hoc culorum annorum discrepantia ullam injiciat no-
nnto anno stro instituto circa res liturgicas prosequendo mo-
anno presse figendo ac definiendo non consen-
tiunt; sed lis ista non magni sane est momen-
ram ; cum nihil nostra intersit, aliquotne annis
serius aut citius catastrophe ista acciderit. Quas
ti cum tota quaestio ventiletur non circa ingens
;

aliquod temporis discrimen, sed circa paucos so-


cum ita sint, aliud nihil faciendum censeo, quam
lectori assignare neotericum aliquem auctorem
lummodo aunos ; quo fit, ut alii praecisum annum
diutius differant. Constat inte- qui praesentem controversiam diligentissime propo-
anticipent , alii
suit, explanavit, illustravitque. Est is V. Cl. Jose-
rim, rem gestam esse ineunte seculo vm. Pri-
phus Perezius, Benedictinus; qui Dissertationibus
mo ponam in medio sententias auctorum, qui
suis ecclesiasticis, anno 16S8 Salmanticse editis, ad- p
de illa epocha invasionis Hispanicae tractarunt.
jecit Appendicem secundam a pag. 319 quas est
;
Deinde breviter dispiciam qusenam opinio vero ,
;

Dissertatio chronologica de supremas cladis Hispa-


proximior cecseri posse videatur. Baronius itaque
nias a Saracenis illatae anno.
illud factum illigat anno 713, cumLabbeo; anno
173 Postquam itaque Yir apprime eruditus, preue istam.
autem 714 Joannes Vasaeus,Mariana,Aguirrius tom.
commemorem ; qui propterea ex aliis cum antiquioribus tum recentioribus be- «"»«« fa"*
3, pag\ 67, neplures «"""'"•
ne multa praemisisset, quae ad extricandam hanc
quod non sint antiqui, numerum facere dumtaxat
difficultatem conductura sperabat; suam deinde
possunt, non fidem testant excellentissimo comite
;

Mondexarensi in Historiis eccl. parte 1, pag\ 30,


mentem a pag. 335 exponit, re tota majoris per-
spicuitatis ergo in varias distributa assertiones :

ruinam Ilispanius ab historicis Hispanis passim af-


quarum prima dicit, nec ante annum 711, nec
fig-i anno 7H praedicto; recte addens, eos supponere
post 715 illam cladem contigisse. 2. Non esse
potius quam examinare, eo anno Saracenos in il-
improbabile, quod ea in annum 711 inciderit.
lam ingressos esse.
3. Minus esse probabile, quod anno 713 accide-
illa conliger, 170 Franciscus de Berganza Antiquitates His-
rit. 4. Improbabile prorsus, quod in annum Chri-
panise propugnatas anno 1719 in lucem dedit;
ex refertur sti 714 ineurrerit. 5. Ex dictis concludit , His-
in quarum appendice pag\ 555 sic
paniam anno Saracenorum pote-
Christi 712 in
Chronico iEmilianensi Rodericus regnat annis
:

statem omnia pluribus apud


venisse. Quae
tribus. Istius tempore sera dcclii (anno Christi
laudatum chronographum deducta reperies ne ,

714) Sarraceni.. Spanias occupant. At vero quod


prostermisso quidem individuo mensis et hebdo-
illud Chronicon diu post istum annum litteris
mandatum sit, argumento sunt sequentia Re- :
madis die, de quibus agit pag. 343, dicens quo
et cur iu hoc quam iu illud potius. propemleat.
*quod gnum Gothorum capiunt quem * adhuc usque ;

exparte possident et cum eis Christiani die no-


,•
Qufe postrema utcumque se habeant ; ex anteriori-
mcutit ctuque bella iniunt * et quotidie confligunt ,
bus certe talem se Perezius apprime comprobat,
ut in profunda et abstrusa abysso
intimos ejus-
'
Sponiain sed eis ex toto Spania * auferre non possunt.
Dissentit ab isto Chronico aliud Chronicon , ex- dem scrutatus angulos videatur. Qmv tameu ex
laudato
,

31 TRACTATUS HiSTORICO-CimONOLOGICUS.
laudato auctore recitavi, ita accipi volo, ut, etiamsi Arabes quseque desidcrabiliainvasisse.. Asturiis D
ulterius omuium exameu chronophilis discutien- se donavit, ut sallem inAsturiarumangustiis pos-

dum, et ad reg'ulas temporis exigenduin relinquam; set Christiani nominis aliquam scintillam conser-

credam tamen, Perezium propius ad verum acce- vare. Sarraceni enim totam Hispaniam occupave-
dere. Nunc alia me voeaut, qua meo de rebus litur- rant, gentis Gothicsc fortitudine jam contrita,nec
gicis sub Saracenorum tyraunide instituto mag'is alicubi resistente, exceptis paucis reliquiis, quse

sunt accommodata. in montanis Asturiarum, et Biscagise, Alavse,


Guipuscuse, Ruchonise, etAragoniseremanserunt:
quas ideo Dominus reservavit, ne lucema San-
ctorum in Hispaniis coram Domino extingueretur.
§ II. Mozarabes, eorumque Officium
Ceterum de Pelagio, qui instar Atlantis res Chri-
sacrum ; qua lege, et ubi illud exer- stianorum suis humeris sustentavit, hostesque mi-
rabili victoria fudtt non in gladio sed in nomi- ,

ceri permissum; nominis etymon. ne Domini, Dei manu ut verbis Roderici


, utar,
pro suis... misericorditer dimicante, agit idem
T-\xhibui superius ideam quamdam genericam de scriptor iu citato capite, uti et cap. 2 et 4. Chri-
Chrittiani jul
Kibmo vivam X^extremis Christianorum in Hispania sub tyran- stianis itaque spectabili adeo Domini exercituum
inter Arabes. n ica Saracenorum captivitate gementiurn calamita- protectione triumphantibus erecta spes, revocati
Quasdam subjicienda nunc sunt, quoe eorum
tibus. animi ; utsuspicari merito liceat, novum quemdam,

atque adeo rerum sacrarum ac liturgicarum statum tametsi pro ratione temporis ab anteriore plurimis
magis in particulari explicent. Quoe supra tang-ebat gradibus minorem, rebus liturgicis usum accessis-
^ Rodericus de tributo, aChristianis, tuncmixtim in- se in Asturiis. E
ter Arabes viventibus, persoluto, pressius hic ex- 177 Quin imo in mediis barbarae captivitatis r/uidus quid
Toleli,
ponenda videutur. Isidorus Pacensis ita refert : augustiis, et in ipsa quondam regiae civitatis sede,
JEra dccliii (qua? si vere in auctore prorsus men- quisnam favor ab hostibus indultus fuerit Chri-
doso sic signari debet, respondet anno Christi 715) stianis, et sacris eorum Offlciis, accipe ex mox al-
Abdellaziz omnem Hispaniam per annos iii sub legato cap. 3 ; e qiio delibo ista : Postquam ve-
censurario jugo pacificans etc. Tributum vero ro urbs regia fuit non irruptione, sed fcedere ab
nunc increvisse, nunc decrevisse, docet idem Isi- Arabibus occupala, quod tamen foedus Sarrace-
dorus his verbis In sera dcclix.... Ambiza vecti-
: ni postea irruperunt, clerus et Christiani ejecti
galia Christianis duplicata exagitans, fascibus cumaliis, qui in Hispaniis servituti barbaricse
honorum apud Hispanias valde triumphat. Qui- mancipaii elegerunt degere sub tribitto, permissi
bus succedunt mitiora; nam ^m.inquitjDCCLXin... in lege et ecclesiasticis institutis, et habere ponti-
Sarracenus Jahic nomine... acri ingenio Hispa- fices ,et euangelicos sacerdotes apud quos ;

nise Sarracenos et Maures pro pacificis rebus viguit Officium Isidori et Leandri, et viget ho-
olim ablatis exagitat aique Christianis plura , die (seculo nimirum decimo tertio quo Rode- ,

restaurat. Hasc de tributis, quoe ingentis luctus ricus floruit) in sex parochiis Tolelanis. Igitur
exigua Christianis eorumque rebus faetis exstitere qui sic inter Arabes Toleti mansere, inquit Bla-
solatia. sius Ortizius in summi templi Toletani Descriptio-
C 175 Nec vero exiguo rebus solatio fue- afflictis ne fol. xcvi verso, iis sex urbis ecclesise, ubi rem
Viii prxclar rint viri proeclari, qui tunc in Hispania vivebant, divinam facerent, a barbaris permissx sunt, di-
oui lunc vix teste Isidoro ; quos inter ea quas scribit sub , vorum Marci Lucse Sebastiani
, , Torquati, ,

runt;
oera dcclvii commemorat : Per idem tempus Eulalise,Justsenominibus dedicatse, in quibus ri-
• al. Fiodoa Fredericus ''
Accitanse sedis episcopus, Urba- tum ilium Isidorianum, qui incolumi fiorenlique
vius nus Toletanse sedis urbis regise cathedralis
, , cwitate in templis omnibus canebatur, captiva
veteranus melodicus, atque ejusdem sedis Euan- etiam quadringenlos ferme annos Mixtarabes illi
»1. Ouamius cius * archidiaconus nimirum doctrina et sapien- conservarunt. Quo factum est, ut Toletanumjam
p
tia sanclitate quoque , et in omni secundum
, Officium appellaretur. Sed de isto cognomento
Scripturas spe fide et charitate , ad confor-
, plura dabo ad finem hujus paragraphi. Eugenius de
tandam Ecclesiam Dei, clari habentur. De epi- Robles pastor S. Marci et sacellanus in sacello
, ,

stola Evantii, archidiaconi Toletani , contra eos Mozarabum sanctae ecclesise Toletauoe, auno 1604
qui sanguinem animalium immundum esse ju- Compendium edidit de Vita et gestis Cardinalis
dicant, et carnem mundam esse dicunt, anno Francisci Ximenez de Cisneros, in quo et de Officio
circiter 730, agit Aguirrius tom. 3 pag\ 86, ubi ac Missa Mozarabicis; ubi cap. 21, a pag. 212 tra-
hanc epistolam ipsi veudicat. Porro locum hunc ctat de ecclesiis Mozarabicis, quse Toleti conservatae
Isidori Pacensis expendit Nicolaus Antonias lib. fuerunt, in destructione Hispanise, et dc earum re-
6,
pag\ 354. Ex his iutelligitur, res sacras et liturgicas bus, quas notatu dignas censuit.
calamitosissimis temporibus miserrimum in
illis 178 Franciscus Didacus de Aynsa in opere De
« ln civilale i't
modum obscuratas atque afflictas, non tamen om- rebus raemorabilibus etc. civitatis Oscensis lib. 1 (hcensi indu -

nino exstinctas fuisse ; quandoquidem Christiani cap. 7, pag. 26 singularem locum Christianis "'""»'
sub tributi pensione inter
Arabes vivere permissi, ibidem degentibus indultum fuisse ab Arabibus
ritus quoque sacros, quam minima poterant novo- memorat. Textum ejus ex Hispanico sic reddo :
rum suorum dominorum ofFensione, alicubi exer- Providentia divina... elegit.. ad suorum tute-
cuerunt. ld quod magis fiet perspicuum ex iis, quas lam in antiquum templum S. Pe-
civitale Oscensi
subdo. quod hodiedum durat in quo congre-
tri veteris, ;

Peiagmifv.it 176 Rodericus lib.


Hispaniae cap.4 De rebus gabanlur fideles, ibidem degentes, ut divinis
Offi-
Aii» Chmii. 1, Deus omnipotens, ait, in ira sua misericordice ciis interessent, et ccelestem cibum comederent
"""""" :
non oblitus , Pelagium quasi scintillam modi- persolvendo tamen Maurisprohac re certo tributo,
cam in suo conspectu voluit consercare. Hic Pe- sicut faciebant Csesaraugustse.lstiChristianiMo-
lagius...fugiens a facie Vitizse, qui eum volue- zarabesOscenses vixerunt intra limiles parochise,
rat excsecare, apud Cantabriam se recepit ; sed
quse hodie est S. Petri, toto tempore, quo ista civi-
audiens succubuisse exercitum Christianum, et
tas
: ) : '

DE LITURGIA AN TIQUA HISIWNICA. 36

las subfuit poteslali Maurorum ita ut numquam » tas fuere, ab historiographis


:
Africanis, Arabi •" Vl "

'""""
in illa civitate defecerint Christiani ; et ecclesia » Akaba, hoc est Aiiabes Akabici vocitari solent.
'
i>Ur. i<>

S.Petri nullo tempore destructa fuit, necoccu- ii Qui ab Ismaele genus duxisse dicunlur, Arabi enlU (/
, oul

pata a Mauris, sedificU, quod hodie videtur, inte- ii Mustaraba , id est, Arabes ( ut ita loquar
gritatc semper conservata. Quse omnia auctor iste ii vel Arabes per accidens nominan-
inarabati,
fecisset multo ex fide alioujus antiqui
credibiliora, si
ii quod non sint Arabes nativi. » Idettt
lur, eo

scriptoris ea retulisset. Fateor interim, non esse repetit Ludovicus del Marmol Historise Africse
lib. i, cap. 18, cum testimonio Ibni Mraquiq,
mihi satis causae, ut negem, alibi fortasse locorum
in Hispania, aliguid in hoc g-enere fuisse indultum per cujus auctoritatem affirmat, quod « Africani
Christianis, inter Arabes deg-entibus, quos Mozara- vocent Arabicos tribus modis. Eos, qui propa-
ii

bes ssepenumero jam vidisti a me per decursum garunt in Arabia ante Ismaelem, vocant Arab
ii

hujus tractatus vocitari ; et quorum etymolog-ia; ii Arub, quia sunt descendentes Arub ; et istos
origr» nunc discutienda est.
ii dicunt esse nativos Arabes. lllos , qui sunt
179 Porro sicut quaeatio ista apud scriptores
ii Ismaelis, vocant Arab Mistaraba, quod
llude dlcli rint
Moznraba, vult dicere Arabes Arabicos quia istos in-
notissima atque ag-itatissima est, ita alia ab aliis
ii :

ii quiunt non esse natos Arabes, sed quod sum-


initur via, ut ad veram ac geuuinam istius no-
perveniant. Exoellentissi- » pserint linguam Arabicam. Et eos, qui tran-
menclationis originem
suo opere, quod
ii sierunt propagaturi in Africa, cocant Arab
mus comes Mondexarensis in
inscribitur Prsedicatio S. Jacobi in Hispania, cap.
» Mastegeme, quod vult dicere Arabes Bar-
n bariscos. «
24 tractans de origine ac progressu Officii Moza-
182 Eamdemitaque ob rationem Christianis, undedietum
rabici, erudite proesentis quaestionis arg-umentum t "i mm v">
quia ejusdem clarissimi qui manserunt, ut viverent in Hispania inter
explanat a fol. 135 ; et
scriptoris contextus e variis aliis auctoribus, quo-
Mauros, dum eos obligassent ad lingua sua lo-
quendum, sequendos mores suos, ac leges politi-
rum loca distincte alleg-at ad marginem, deprom-
cas, ipsimet Mauri,
nomen dedere Mustarabum
B ptus est, videtur mihi operae pretium, totum hic E
qui in ipsos dominabantur, ad significandum,
lectoris oculis textum subjicere, ex Hispanico,
quod non essent Arabes natura, tametsi acciden-
quo auctor iste scripsit, a me versum ut plane ;

taliter arabizarent ; id est, loquerentur, mores,


quid tenuerint alii, qui ante ip-
intellig-i possit,
leges, et indumenta Arabum sectarentur. Unde
sum scripserunt, et quid ipse tenendum censeat.
modica cum variatione nomen Mozarabum, quo
Incipit ab his Roderici verbis, superius a me
de loquimur, corruptum est. Et post paucula, quae
productis, Isti dicti sunt Mixti arabes, eo quod
his addit Mondexarensis ex aliis auctoribus, inter
mixti Arabibus convivebant, quorum hodie apud
quos est Alfonsus Ortizius, citatisque ex dicti Mis-
nosnomenperseverat, et genus et mox perg-ens, ;

salis dedicatoria his ejus verbis, Ut opinor, dicti


Cujus, inquit, deductio Latina est communis in
sunt Mozarabes, hoc est inter Arabes degentes ;

omnibus nostris scriptoribus, exceptis Stephano


laudatus Mondexarensis concludit Atque illudest :

de Garibay lib. 8, cap. 49, et Petro de Alcozer


verum mea sententia nomen, propter quod Moza-
Historise cap. 44, qui dixerunt, eos illud nomen
rabicum dictum Officium Gothicum, quo ute-
sit
accepisse in memoriam Muzse Arabis, celebns
bantur Christiani nostri, qui vivebant dominio
Maurorum ducis, quando subjugata fuit Hispa-
Arabum subjecti.
nia. Sed tutiorem originem nobis offert ipsamet ™« suffi^-
183 Sententiam hanc expouit et amplectitur Pa-
lingua Arabica, unde procedit ; secundum id,
•"
'•» P°J"«
g-iusadannum 714, num. 7, pag-181, quando cita-
quod in ilta magis versati sentiunt, sicut demon- subdit ista Eduardus
tis a se Boderici verbis :

strabimus. Pocockius Anglus, linguarum Orientalium,prm-


disserit excel- 180 Arabes enim distinguunt primos suse pro- sertimque Arabicse peritissimus, oestigiis Abul-
tonftmmiu co- vincise habitalores, quos vocant Arabes Arabicos ;
pliaragii inhivrendo, docet nos inSpecimine histo-
me$ Mondexa~
quod tantumdem acprimitivos aut ge-
est dicere, genus du-
remit, rise Arabum, Arabas, qui ab Ismaele
c nuinos, consonatque iis, quos aboiugines Latini, Most Arabas seu insititios, eo
cunt, dictosfuisse,
autochthonas Grseci dixere, respectu iilorum, qui quodnonessent exprimis Arabise incolis oriundi, ¥
posteaper accidens in illapropagarunt, quos no- nec genuini Arabes. Hoc modo omnes extemm
minant Arabes Arabizantes, et in lingua sua pro- stirpis, gentis, el religionis interArabas
virentes,
pria Mustarabe quodenotant, eos origine Arabes
:

vocati sunt ab ipsis Mostarabes. Verum Hispani


non fuisse et natura prout observant, quotquot
; UtteraniTde hac coce tollentes, Hispano-Arabes
moderni scse linguarum Orientalium studio de- appellarunt Mos Arabes. Pari modo urbs a Mau-
dicarunt, et inter alios Jacobus Golius, Eduar- ris vocata Astigia vel Eslija, efferunt
Hispatu
dus Pocockius, Abraham Echeliensis, Joannes Ecija;Saragosta,Sarragocapronuntiant,ctiHul-
Henricus Hotingerus, et Samuel Bocart cujus ;
tas Arabum voces, quas lingux
intruserunt, cor-
verba, quia breviora, sufficiet repetere. Di- rupere.At nonnulli eruditi qpinati sunt, Rodert-
in Phaleg-.
cunt ergo, inquit, citans Borcartum cum, scuet Hispanos eodem prxsule cetustiores,
lib. 2, cap. 30 Porro soliJactanis posteri pro Arab cum linguam Arabicam ignorarent, sylhibam
Akabe, idest, genuinis, Arabibus haberi volunt ;
Mos a voce Latina mixtos corruptam existimasse.
alios Arab Mustarabe, id est, Arabes factos Verum hanc conjecturam lingiuv Arabicx perili
esse pertendunt. Istam eamdem distinctionem eam admiserit Mariana Ub. 6. De
sugillant, licet
eorum scriptores conservarunt manifestam, rebus Hispanuv cap. uUimo.
etiam postquam subjugarunt Africam, secundum 184 Et vero etvmon Mozarabum,
ab illa on- kh>c tli* qit-

id, quod affirmal Joannes Leo in Descriptione g-ine deductum, mihi videtur
niag-is ad verum *""-
* Elzcviriana
Africeepag. 42, ex edit. Elcevidiana *, versatis- Rodencus
accedere, quam illud, quod
trad.t
hcmd dubie. Mar-
simus in illius regionis notitiis, ubi educatus est, nam, notat iUustrissimua Petrus de
uti recte
Dicti.
errorem popularium suorum sequens, donec ca Maroa Hispauica libro 3, cap.
iii
i.

essent misti
baptismus ipsum captivum ab eodem liberavit :
ChrisHaniMuzarabes, noneo, quod
Toletanus obserravit.
et sic dicit Arabibus, ut Rodericus
181 » Veteres illi Arabes, qui ante Ismacli- Sl
J ue
.

36 TRACTATUS HISTORICO-CHRONOLOGICUS.
posterisque persuasit nam huic originationi ;
riano, ut vocant, varia subinde a variis episcopis D
ipsa scriplurx constans ratio refragatur, quse sacras liturgise studiosis intermixta adjectaque
Muzarabes illos perpetuo vocat, non autem Mi- sunt, ideo a memorato Cardinale Ximenio editum
starabes. Perperam item ad indngandum Mozara- fuerit hoc titulo : Missale mixtum secundum regu-
bum etymon recurri videtur ad Muzam Arabem. lam B. Isidori ; cui Missali ita pie mixto, hoc se-
Nonnullos eo recurrere, dicebat superius comes culo octavo errores ab haeretieis bene multos alicubi
Mondexarensis ; quibus adde laudatum illustrissi- impie admixtos fuisse, mox intelliges.
mum de Marca, ibidem sic prosequentem Muzse :

Arabis beneficio hanc libertatem consecuti, ejus


senominispatrocinio contra sequentium princi-
pum impotentiam tuebantur, ac deditionis suee
III. An et quousque liturgice Mo-
conditiones ea nvmcnclatura explicabant. Sed re- zarabicce exemplaria, Felicis Ur~
spondet Pagius loco citato, num. 8 Hsec etymolo- :

gia ob eamdem, qua prsecedens, rationem rejici- gelitani et Elipandi Toletani erro-
enda. Blasius Ortizius in Descriptione summi
com- ribus corrupta.
templi Toletani fol. xcvi verso, fabulam et

mentum vocat Mozarabum appellationem a Muza


petitam : inquam
commentum quod utique , ;

nullo quidem, uti addit, testimonio dumtaxat ido- Quemadmodum Mozarabicum sub pelix el Eu _
Offieium

neo nititur.
initia, sicut dictum
hujus octavi seculi vandmexde-
est,

vtdentur n i 185 tamen etymologiae radix tamquam


Hre.c maximam fecit jacturam, usu pene funditus ab- »»•"««''» Afo-
* ar " ""
olito rcrum sacrarum r per invasionem pg-entis bar- !
subsistere.
probabilior adoptatur apud Labbeuin tom. 9 Con- CH lOClS
ciliorum, col. 1198 sed nulla quae majorem
;
bara sic etiam ld pnmasvo suo splendore et anti-
;
,

hac in re probabilitatem suadeat, ratio additur. qua integritate multa damna tulit, exeunte eodem
B Quid memorem aliam quamdam singularem ssepe isto seculo , inter medias exterorum hostium E
dictae nomenclationis rationem apud Franciscum
procellas, a duobus Hispaniae episcopis, hlipan-
Didacum de Aynsa De rebus Oscensibus lib. i, do videlicet et Felice , quorum hic Urg-elitanse ;

cap. 7, ubi haec scribit Ut dicit Blancas in suis:


ille Toletanae cathedrae praesidebat. Quamquam
Commentariis, Muza in Arabico vult dicere Chri- enim Missale Mozarabicum a viris sanctis et do-

stianum sicque dicunt Muzarabes aut Mozara- ctis erat concinue ordinatum, recognitum et ap-
;

bes tamquam si dicamus, Christiani mixti Ara-


;
probatum, inventi tamen sub finem seouli octavi
bibus voluerit , ni fallor
; dicere Christiano- ,
in aliquibus ejusdem exemplaribus fuere errores ;

Arabes. Sed de vocis Muza signifieatione, quas sive illi per inadvertentiam eo irrepserint, sive

Christianum velit dicere, ipsi viderint. Hoc sa- per fraudulentiam et malitiam quorumdam epi-
ne si verum sit, mirari equidem non satis possum, scoporum Hispanias, qui tuebantur haeresim adopti-
varios viros, quos modo dedi, linguae Arabicae vse filiationis Jesu Christi, eodem fuerint intrusi.

periti apprime instructos, adeo fuisse bebetes et Cardinalis Bona libro i, cap. xi, num. 2. Quam-
linguae peregrinos, ut non adhibuerint istam vo- vis, inquit, hoc Officium a viris sanctis et ortho-
cem, quae facili negotio radicem, de qua quae- doxis compositum fuerit, Hispania tamen ab
ritur, e tenebris eruere potuisset. At nunc de infidelibus devastata,
erroribus refertum ita
etymo Mozarabici Officii satis superque dixi. Sub- est, ut Elipandus, Toletanus episcopus, ex ipsis

dere juverit cur illud vocetur Toletanum, et


,
Officiis depravatis plura acceperit testimonia

mixtum ad suam hseresim adstruendam ; ut constat ex


Unde of/iciu n 18G Sive autem Toleianum dixeris illud Of- Albino Flacco, libro adversus eumdem Elipan-
Mozarabin m ficium, quia in celeberrimo illo concilio Toleta- dum. Novae itaque hujus seetse primipili Felix
vocatum
$it
no iv magnum adeo splendorem acceperit ex iis, et Elipandus, pluribus Patrum textibus foede cor-
Tolelimum
qua? ibi sancita sunt ut Toletanum nomen inde
,
sensum detortis abuteban-
ruptis, et in sui erroris
mixtum.
quia illud Officium in Toleta- tur. Porro de hasresi Eelicis et Elipandi,
n feceritsuum; sive Chri-
nae urbis ecclesiis ex indulto Arabum Christianis stum Dei Filium adoptivum blaspheme appellan-
concesso frequentatum fuerit per quatuor fere se- tibus, plura congerit Nicolaus Antonius lib.
G.
v
cula, quibus sub eorum dominio ibidem perse- cap. 2, post Baronium ad annum 783 792 et
veravit , sive quia per dictum concilium in toto 794.

Hispaniae regno ad uniformitatem revocatum fuit; 188 Huc spectat, quod ad tuendum suum er-
su()ierrom
sive, inquam, ex
causis hisce simul omnibus rorem allegaverint orationes ex Missali Hispani- tueriuuagu*':
,

applican- «^™» ™'-


co, in quo voces adoptivus et adoptio
sive ex earum singulis hoc etymon derivaris ni- ;

tur Jesu Christo adduntque, orationes illas di- """""'


hil magnopere refragabor. Consuli interim potest ;

Garibayus lib. xi Compend. histor. Hisp., et ctas atque adeo approbatas fuisse a S. Eugenio,
notatio apud Labbeum paullo ante citatum. Ori- S. Ildephonso et S. Juliano
, qui omnes tres ,

go autem, cur illud Officium nominetur mixtum, Toletanae sedis antistites exstiterant. Ilajresim
hanc
videtur referenda ad posteriora tempora teste
anno 794 condemnavit concilium Francofordien-
,

Cardinale Bona lib. i cap. xi in fine, ubi haec se, ejusdemque episcopi in epistola synodica ad
scribit Confessionem more Romano, et alias ora- Hispaniae praesules missa, ut illos ab errore
:
suo
tiones ante lntroilum, sicut et Antiphonam Sal- revocarent, objectionem e Missali isto
deprom-
ve Regina in fine addidit Officio Gothico Franci- ptam, his verbis referunt apud Labbeum
tom. 7
scus Ximenius, Cardinalis et ecclesiae Toletanae ar- col. 1034; apud Aguirrium vero tom. 3, pag'.
chiepiscopus , suo post loco laudandus. Addidit 105 Sequilur in eodem libello vestro
:
Itemprse- :

etiam Officia qusedam Sanctorum, decessores nostri Eugenius, Hildephonsus


et alia festa Julia-
recentioris sevi atque adeo propter hsec quie ad- nus, Toletanse sedis antistites, in suis
;
dogmati-
jecit, Missale mixtuni nuncupavit. Non video bus ila dixerunt in Missa de Ccena
domini •
Qui
tamen, cur illud cognomentum ad anteriora secula PER ADOFTIVI HOMINIS F A S S I ON E M DUM
reduci non queat, ac dici, quod quia Missali Isido- suo non indulsit corpow. Item in
Missa de A-
scensione
:

DE LITURGIA ANTLQUA 1ILSFANICA. 87

A scensione Domini IIomb Salvatok nosteu post


: adsumpsisti. Dicis, in Corna Domini hujusmodi •«<• »•»•

ADOPTIONEM CAKNIS, SEDEM BEPETIVIT DEITATIS. El Ce- haberiorationemineorum Sacramenlis Quiper -.

tera, quse ex parentum vestrorum dictis posuis- adoptivi hominis passionem, dum suo non indut-
tis. ConciliiPatros huic objectioni opponunt tcxtus get corjiori nostro dernum, id est iterum, non pe-
Euangelii et S. Fauli apostoli, ubi Jesus Christus percit. Cujus pjetitionis verba sibiomnino non co-
appellatur verus ac proprius Filius Dei Patris. Et hserent; el videtur a quibusdam corruptoribus pro
mox subdunt ista -.
adsumpti hominis, adoptivi positum esse; quodque
„ contiiio 189 Melius cst testimonio Dei Patris credere sequitur Nostro demum, id est, iterum, non pe-
:

Francafordi- ^e su0 jPjjr/o, quam Hildephonsi vestri, qui tales percit; sensu videlicet caret, nec satis lucet, quid
vobis composuit preces in Missarum solemniis, his verbis significari voluit, qui hsec verba ad de-
quales universalis et sancta Dei non habet Eccle- precandum Deum composuit.... In Prsefatione
sia; nec vos illis exaudiri putamus. Et si Hilde- vero ubidicis Et Jesu Christo Filio tuo, domino
:

phonsus vester in orationibus suis Christurn ado- nostro, quipietati tuse per adoptivi hominis po.s-
ptivum nominavit, noster vero Gregorius Pontifex sionem et forte ibi in antiquioribus exeraplariis
:

Romanse sedis, et clarissimus toto orbe doctor, in adsumpti hominis, positum fuit; sed corruplum
suisorationibus semper eum unigenitumnominare postea. Eamdemque, quam urget, perurgere ita

non dubitavit; in oratione enim etc. corruptionem perg^it


Alminus ar- 190 Alcuinus lib. 7 contra Felicem Urg-eLitanum 193 Quid est vero, quod sequitur Cumnon taaibuthtn-
:

Feiicts
av.it
episcopum col. 895 editionis supra designatae ita lo- exierit e coelo, exhibuerit e triumpho? Obscure
""J"™"
veninaciam, quitur Post testimonia igilur sanctorum Patrum,
:
dictum est : si tamen sensus in his cerbis dignus
quse mulla quidem etqusedam etiam vere posuis-
,
inveniri poterit.... Quodais in Missa S. Spera-
B ti, sed omnimodis Catholicis, non hsereticis faven- ti martyris, adoptivi, inquit, hominis non hor-

tia, prsesules quoque Hispaniarum inducis quos : ruisti vestimentum 'sumere carnis; inconveniens
tu orthodoxos dicis, in his, quse posuisti, oratio- dictio est, adoptivi hominis vestimentura carnis.
nibus indubitanter hseretici esse dignoscuntur. Et mox circa Patres ista regerit Insupier et vestros g
:

Nisi forte et eorum dicta (sicut et in ceteris sole- Patres etprogenitores in Christo, quos ad vestra
bas) depravares; scilicet, ut quod illi bene dixe- usque tempora Ecclesia Dei recepit hsereticos,

runt, tu in adjumentum erroris tui mutare, et efficere studetis. Quod quam impium sit et inho-
alterum pro altero mittere ausus sis. Adserunt nestum, nemo pene doctus vel indoctus igaorat :

enim quidam ex illis Patribus, ubi tu dixisti vel quorura plurima adnos pervenerunt scripta, Ca-
adoptionem, vel adoptivi hominis eos dixisse pro tholica fide veneranda, et summis Doctoribus san-
adsumptionem, et pro adoptivi adsumpti et in hoc : ctse Dei Ecclesise convenientia. Quiescite, viri
quoque tuamalivola arguitur pertinacia. Si enim fratres, quiescite,etnolitevestriblasphemiam er-
in tua senlentia, quasi in veritate confideres, ne- roris Patribus imputare vestris... Beati itaqv.e
quaquamea, quse ab aliis bene dicta sunt, in pra- Isidori clarissimi Doctoris non solum Hispanise,
vum sensum mutares. Veritas enim ubicumque verum etiam cunctarum Latinse eloquentise eccle-
est, semetipsam defendit. siarum perplurima legebamus opuscula, et in ma-
a veriiaitm i9i Et sic concludit Sed sive mutata, sive,
: gna habemus veneratione; in quibus nusquam de
onhodoxam
ui aQ e ^ s $un ^ ^icta, ]lsec ea d em testimonia a te Redemptoris nostri humanitate adoptionis nomen
connrmal. , T
, ,
sint posita, non magnopere curandum est. I\os exaratum invenimus. Sed et Juvenci presbyteri
enim Romana plus auctoritate, quam Hispana atque optimi scholastici.. carmina euangelicse hi-
veritate adsertionis et fidei nostrse fulciri deside- storise prospeximus... Juliani quoque Pomerii
ramus, licet nec illa reprobemus. In his tamen, Prognostica... considerarimus; nec ibialiquid hu-
quse Catholice dicuntur, unusquisque in hoc se jus cestrse invenimus sectse depictum. Venerabi-
refutandum sciat, in quo ab universali dissentit liumque Patrum in Toleto synodales ad nos per-
Ecclesia. Romana igitur Ecclesia, qusc a Catho- veneruntsanctiones, in quorum litteris aib.il aovi.
licis et recte credentibus sequenda esseprobatur, vel antiquis contrarium Patribus; sed omnia

per verum Filium Dei et in Missarum solen-


se Catholico stylo perscripta agnovimus.
niis, et in ceteris quoque omnibus scriptis suis,
191 Denique pessimam adversariorum suorum fi- , a „,,„am nr

C vel in epistolis fateri solet eum, quipro nostrasa- dem incusans, depravationem sacra etiam liturg'iae rupu, malt
homo fieri dignatus est, et crucis subire tor- credibilem et verosimilem reddit ex eo, quod alias "fm'^a
lute
notasse se indicat Aleuinus, Doctorum catholico-
mentum, etc. Hsec Alcuinus contra impium dog-ma
pro Patrum orthodoxia, etsacrorum codieum litur- rum sententias perverse detortas, vel perfide im-
g-icorum catholica integ-ritate; fortius haud dubie
mutatas fuisse- a novse istius haereseos sectatori-
bus. Ita quippe subjung-it.- Ideo magis mstiman-
locuturus et affirmatius, omissis forte, etsive muta-
ta e]tc., nec non adserunt quidam etc, si codices
dum estjuniores quoslibet hujus novx in fidcli-
tatis catenis conligatos, ad perditionem sv.i ipso-
ipsos inspicere per se potuisset; de qua re mox plura
namdum Pag-ius ad annum 7S3, num. 9 di- rum, dicta sanctorum corrumpere Doctorum...
dicam :

sententias
Felix hauserunt et omnibus acceptabilium catholicas
cit: Hanc hxresim Elipandus et
vel perverso iaterpretari seasu, vet perfida cus
ex male intellectis Misssc S. Isidori orationibus :

immutare temeritate agnovimus, veluti in ali-


adeo non faciunt satis, ut nec nihil ibi dieat, nec
quibus probavimus etc Hactenus Alcuinus
locis ;

omnia. Sedjam ad Elipandum redeamus. vale-


qui ingeniosis atque maturis observationibus
EUpandumop- 192 Alcuinus anno Christi 800 ; teste Pagio ad
pagnat,- et
i s tum annum num. 18, opus suum, quatuor in li- batplurimum, ut ex Missali Hispanodissiparetob-
nubes,
dd ''
Dros divisum, adversus Elipandum absolvit; cujus ductas atra perversissimi dogmatis calig-ine
™eZ2.7*
exemplaria
expressiones, inquam, omnes, qua? favere poterant
ad objectionem e Missali Hispano obtrusam digres-
errori, Christum Dei Filium adoptivum
blaspheme
sus a col. 953, Dum tuse, inquit, infidelitati, o vene-
deblaterauti.
rande fratar, ex aliis ecclesiarum Christi Docto-
195 ad annum supra eitatum 791 RefcnMtm- «
Baronius
ribus testes defecerunt, subito Toletanos, ut ais, "'<"""'- *™
postquam egisset de couatu Elipandi , quo
stu- ,

venerabiles Palres protulisti, et illorum in Mis-


et de subdohs
sarum solemniis orationcs inauxitium tiuc sectse duit suam hasresim propagare, uti
ejus
, : ,

TRACTATU8 HISTORICO-CHRONOLOGICUS.
ejus artibus aa fraudibus, ostendit , quod suos terum quod ad ab irapio isto jactatos, sa-
errores,
deeessores calumniose tradat erroris fuisse consor- crseque liturg'i:c imputatos spectat , statuenda :

tes, ac S. lldephonsum injuste proscindat. Verba videntur circa illos sequentia. i. Plane inducor,
Eniinentissimi viri, quoniani ad rem prsesentem ma- ut credam, novse istius sectse asseclas, obviaquae-
\ime faciuut, huc transcribenda censeo. Sic itaque que in suse pestiferse doctrime defensionem arri-
se habent : Ut autem ipsa vcrilas clarius eluce- pientes, in Missale Mozarabicum sacrileg'e g-rassa-
scal,hictibircddendapulamus, qusc idem perfi- tos fuisse, atque ex sacrse liturguse a se facta de-
dus Elipandus in suo libello in Gallias misso de pravatione subsidiura sibi qusesivisse quo factum :

iisdem est mentilus prsedecessoribus. Reperiun- sit, ut sensim sine sensu varii textus sacri ejus-

tur cnim ista repetila inlittcrisa Patribus ex dem liturg-ise subdole coacti sint aliud enuntia-
synodo ad eum redditis, his verbis Sequitur in ; re, quam et enuntiare debebant, et antea enun-
eodem libello vestro; de quibus supra. Hsec suo tiarant; idque referri posse videtur ad tempora
inseruit Elipandus libello ftdei, non quod ista ac- subsecuta annum circiter 736, quo Theodiscus, na-
ceperit ex eorum, quos nominat, scriptis ; sed tione Grascus, homo impostor, successorque S. Isi-

quod scripta ea in Missali Tolelanse ecclesise (ut dori pseudo-episcopus hsereticus (qui et de positus
ait) in sacris oblationibus recitari solerent; sed transiit in Mahometanam impietatem) primus in
an fraudulenter, quod
fideliter, vel, ut in aliis, Hispania asseruit, Christum Dei Eilium esse adop-
no,i adessetpree manibus, quiessel codexinspi- tivum Dei Patris omnipotentis, sicut Baronius ad
ciendus, ex quo (ut in aliis) idem Elipandus im- dietum anuum 794 refert.
posturse convinciposset, Patres hsec lunc respon- 197 Secundo. Neutiquam per. uadeo mihi hae- cujus exempla- ,

dere -.
reticorum licentiam eo usque in libros liturg-icos ria alicubi
corrupta, led
pro mlegritati 196 Heec ex parentum vestrorum dictis protu- grassatam fuisse, ut pleraque nedum omnia pro- po*tmodum
lilurgix
listis, ut manifestum sit, quales habeatis paren- miscue exemplaria depravarint. 3. Proin suspicor, abolitavel cor-
Mozarabicx ;
tes, ut notum sit omnibus, unde vos traditi sitis nonnullos dumtaxat codices in tractibus Hispa- recta sint.
in manus infidelium. Quia hominem Christum nise magis ab hseretica lue infectis, sortem illam
verum Dei Patris Filium esse negastis, vobis de- subivisse. i. Pono denique tamquam indubita-
fensor est noluit, sed tradidit vos in manus ini- tum, illos codices sacros , qui jam fuerant cor-
micorum suorum, qui dominentur vestri, qui eum rupti ,
postmodum vel abolitos , vel correctos
recipere noluerunt. Deinde recitatis iis, quae su- ac primsevse integritati simul at-
restitutos fuisse,
perius Ildephonsum dicta produximus,
contra S. que ssepe dicta hseresis ita desiit, ut vel nullos
subdit Baronius Hsec Patres, quod scilicet, ut
: amplius habuerit sectatores; vel forte paucissimos,
ille perfidus asserebat, putarent, ea lldefonso au- eosque occultos; pro qua re Brunus pag\ 292 alleg-at
ctore in sacris Missalibus vere legi. Sed sanctum factum anno 918 Ordonii, reg-is Legionis, et Sise-
hunc Doctorem a calumnia vindicat Baronius nandi, episcopi Compostellani; de quo postmodum
testimoniis ejus adversus errores Elipandi prola- loquar, nunc, relicto octavo seculo, ad nonum per-
tis ,
prout ad dictum annum videri potest. Ce- recturus.

GAPUT V.

Monumenta qusedam circa ritum Mozarabicum seculis ix et x ad po steros


transmissa.

§ I. Quid actum sit de Mozarabibus in urbe Cordubensi.

VsUS lllui
Christiix, quodpras
ijt.i

Seculum manibus habemus, imo vero in Hispania perseverasse, non obscure


Mozarabicx
perteveiavit
rerum liturgicarum pandit myricam,
sterilem perspicimus; idque ulterius confirmabitur ex se-
i

Hispania tu
ubi videlicet vix invenias, quod lectorem pa- quentibus.
Toteti, scas. Apud Cardinalem Bona lib. i, cap. 12, num.
199 Ambrosius Morales Hispaniseillustratse, seu
5 occurrit epistola Caroli Calvi imperatoris ad Cle- tum Cordubx
in corpore Hispanorum scriptorum tomo 4, Vitae prxseriim.
rum Ravennatem, e qua producitur sequens frag - -
S. Eulogii presbyteri et martyris Cordubensis
an-
mentum : Usque ad tempora abavi nostri Pipini, no 859, a se editse et illustratse, notitias varias prse-
Gallicanse ecctesise aliter, quam Romana vel Me- mittit pag\ 220 hoc titulo : Qui status Christia-
diolanensis ecclesia, divina celebrabant nse religionis Cordubse sub
Officia, Arabum imperio D.
sicut vidimus
audivimus ab eis, qui ex parti-
et Eulogii tempore fuerit. Ex illis itaque notitiis ju-
bus Toletanse ecclesise ad nos venientes secundum verit eas deligere, quse prodesse possintetad
sup-
m.orem ipsius ecclesise, coram nobis sacra Officia plendam hujus seculi penuriam litterariam, et ad
celebrarunt. Celebrata etiam sunt coram nobis explanandas res Mozarabum Cordubensium, quando
Missarum more Hierosolymitano... etmo-
Officia de Toletanis supra dictum est satis. Hsec
igitur inde
re Constantinopolitano..; sed nos sequendum du- delibo Occupata ab Sarracenis Hispania, mid-
:

cimus Romanam
Ecclesiam in Missarum cele- tis de causis barbari victores
Christianis peper-
bratione. Unde
colligitur, jussu Caroli Calvi impe- cerunt. Illudque eos in primis commovit,
ratoris accersitos fuisse sacerdotes, qui eoram se ri- quod
magnas lateque diffusas Hispaniw provincias ac-
tu Mozarabico rem divinam peragerent; adeoque cohsipsi implere non poterant. Utigitur
essent,
istam liturg-iam seculo ix, non ita temporeAra- qui agros colerent, consueta
bum afflictam ab Elipandi
mercimonia exerce-
, hseresi corruptam rent, et iributa principi
ut quasi prorsus exstincta vel intermortua
,
persolverent Christianos ,•

fuerit nos in Hispania quoscumque potuerunt


, con-
servavere.
:

DE LITUROLY AXTIQUA HISPANICA


A servavere. Relictus iis fuit religionis cultus, tem- festa. Neqice sinepretio lamen, et recentibus sem-
pla multis intacta permanserunl libereque per- ; pcr eooactiohibus, ut idemsanctus Martyr, etalii
missum, ut Cliristia.no ritu eadem frequentarent. Iradunt, concessa fuerunt. Unum illud tantv.m-
Cordubse vero major Christianorum numerus re- modo mortis etiam interminatione fuerat Chri-
lictus, majorem etiam religionis cultum retinuit. stianisvetilum, ne pseudoprophetam eorum Ma-
mto sutnma 200 In universum namque ea civitas multis mo- hometum maledictis incesserent, aut legi suse cum
rei Cliristianx probro d^traherent. Hoc uno fideles Vhrisli absti-
disab Mauris jam ind.e fuit nobilitala. Sedesregni
fuit ab Arabi-
totius, quse Hispali paucis annis constiterat (refe- nerent, Arabicm templa non intrarent, tributa
bus revocata
cetebratis ibi- rentibus, inquit, Rasi et Ruderico Toletano antis- persolverent; tuti, et pene liberi poterant perma-
dem 2 conci- tite in Arabum Historia) per Abdalazim, Mucse nere. Nam et comitum dignitas semper Cordubse
in Hispanise administrationesuccessorem, eo fuit inter MoQarabes perseverabat; ut ex Samsone ab-
translata.... Et quoniam Cordubamcum imperii bate, et Cypriani Cordubensis Epigrammatibus,
Arabici domicilio et sede ibidem constituta, sum- per hsec ipsa temjmra, scri/dis, conslat et quod :

ma omnia Hispanise jura. tam sacra quam profa- in divo Eiclogio legimus, publico exceptorum mu-
na immigrarunt; Christia.nse religionis dignitas nere iidem fungebantur Christiani, atque inter
atque potestas, qusecumqice fuerunt, eo etiam ex tirones regios, de quibus suo loco dicemus, regiis
tota provincia sese transtulerunt Non quod To- . annonis, ut ipsis sancti Martyris verbis utar, ve-
nunc quoque est,
letana ecclesia, ut fuit olim, et scebantur. Et Samson abbas, cum de Serrando
eo tempore totius Hispaniss primas esse desierit.. comite initio libri secundiagit, aperte comitatum
Non quod Metropolitanum suum Hispalensem Cordubensem nominat; ut intelligere debeamus,
Cordubensis ecclesia non agnosceret; sed quia ty- Gothorum more Comitem Cordubse Mogarabibus
ranni, cum omnia possent, et ad sese omnia revo- Christianis datum, qui eis prseesset, jus inter eos
diceret, et controversias aliquas leviores, neque
g carent, eo convenire ad concilium reliquos antis-
tites cogebant, ibique de quibuscumque cuperent, ad publicam regis majeslatem, fiscumve regium E
rebus et consultare, et statuere volebant. Indicio pertinentes, decideret.
suo * duo concilia Cordubse per illa tempora con- 203 Et vero hierarchiae etiam ecclesiasticse mune- Permista Uem
CorduftM Uie-
gregata. Alterum, cujus D. Euloghcs meminit, ra tum in usu fuisse, habemus e laudato scriptore,
rarcltiz eccle-
ab omnibus Hispanise metropolitanis cum subdi- dum Inter sacerdotes etiam prseter
hsec subdit :
aiatticM digni-

tis episcopis celebratum. Alterum, cujusin Sam- abbates, qui... templis prseerant , archidiaconi tas, uti et irnu

psonis abbatis Cordubensis, de quo suo loco dice- atque archipresbyteri nomen et dignitas perdu- librorum :

mus, Apologetico mentio fit. rabat. Cyprianus enim in illorum suorum Epi-
Templa ib idem 201 Templorum deinde Morales, quse exsti- grammatum titulis archiepresbyterum sedis Cor-
ac monasteria.
terint tam intra quam extra urbem, catalogum dubensis se appellat... Illud etiam scitudignum,
contexit, uti et quorumdam monasteriorum ; in- in templis etiam nostrorum publicas Cordubee bi-
ter quse pag. 221 ponit Tabanense ccenobium, ip- Miothecas fuisse... Hnamscriniis etiam insignem,
so D. Eulogii tempore constructum in urbi vici- qicam in S. Aciscli templo Adulphus comesrepo-
nis montibus. Item Pilemellariense monasterium suerit, idem Cyprianics archipresbyter longo epi-

sancti Salvatoris : et ipsum etiam eodem tempo- grammate celebravit. Alterhcs etiam meminit,
re, iisdem in montibus conditum, cujus etiam quam ipse Saturninoarchidiacono magna expar-
hodie ruinss visuntur. Exhibito itaque templorum te perscripsit Sed in prosperis adeo ac praeter ca-
.

catalogo, alia recenset Morales, e quibus de floren- ptivitatisbarbaraeconditionem feliciter succedenti-


te miserrimis ististemporibus rerum sacrarum for- buseventibus, qusedam intermixta fuere, quse Chri-
tunaedocemur, quseque ideam suggerunt, quidnam stianos fortunss suse memores redderent, etquamdu-

circa liturgiam Cordubensibus Christianis fuerit ram barbaris dominis servirent servitutem.
vel a barbaris dominis indultum. In his, inquit, 204 Sedenim, iaquit Morales, cum hsec ilasint,
rebu* adeoflo*
atque aliis multis templis, quse nominare D. Eu- Christianoritm tamen contactum, referente divo
rennbiu
logius non potuit, prseterquam quod sacra fie- Eiclogio, tamquam in ipso contaminarentur ,Sar-

rent, docendi quoque cicra et erudiendi quam raceni prorsus devitabant; et ab illorum pueris
pturimos, consueticdoperseverabat. Id docet mul- nostri indigna multa in publico patiebantur.
tis locis D. Eiclogius, et in ejusdem Vita Alva- Tributa vero gravissima ficisse , idem sanctus
rus ubi etiam apparet, non viclgarem illum do-
:
Martyr ingemiscit, et illud in primis.quod sin-
gulis mensibus solvebaticr. Novis etiam tributis
ctrinse cultum, sed supra captivitatis et miseria-
rum, tempora prsecel-
in quibics degebant fidelcs, Christiani Mocarabes onerabantur adeo ut de :

lentem. Jam vero quod non solum divinse liturgise oblationibics omnium ecclesiarum partem solve-
re, novo tribicto excogitato cogerentur. Quod
exercitium, idque satisliberum Mozarabibus indul- ,

Samson deServando Christianorum Cordubse Co-


tum barbari voluerint, sed veterem quoque ejusdem
mite, sed nefario homine loquens, his verbis de-
consuetudinem ordinem
,
ritum ac cseremonias
,

ploratetc; hoc inde malo consecuto, ut renale sa-


summa cum conniventia tolerarint , argumento
cerdotium sustinentes ipsse basilicse, non more
sunt plurima alia externa indulta, quse Christia-
solito dignos recipere, et indignos qiceant sacer-
nis tum temporis licuit habere. Quse omnia de-
duci possunt ex doctissimo Ambrosio Morale, qui dotes repeltere etc. Hsec autem, sicut subdit Mora-
pergit les,sexoctove annispost divi Eulogii martyrium
sic
202 Ipsa templa etiam intra urbem suas ticrres, facta fuisse, sico loco, plenhcs de Samsone agen-
plura alta
tes demonstrabimus. In Chronologica autem
ratio-
Chriaianis in- senea sica cymbala habuere, qicibus Dei plebem
apud laudatum saspiusauctorem inve-
dul ' a -
assidue convocabant. Et durat adhicc Cordicbse ne pag. 371
exiguum unum, ab illis usque temporibus, utsuo niesChristianorum Cordubensium post regnum Or-
donii primi, et Alfonsi cognomento Magni (quorum
loco referemics, conservatum. Sacerdotes, mona-
hic illius filius, anno Domini 862 regnare ooepisso,
chi, sacrse virgines pecicliari reste, legitimoque
ibidem signatur; vero pag. 370 ponitur tunc
iste
cultu amicti, detonsi etiam in publico conspicie-
pluribus descriptam dispersionem ac lugu-
bantur. Quse omnia ex divo Eulogio, atque aliis obiisse)

duobus ejusdem seculi scriptoribus sicnt mani- brem ruinam.


7 203 Non
Julii Tomus VI.
, ;;

10 TBACTATUS HISTOBICO-CHB0N0LOGTCU8.
205 Non tanla tamei\ fuit ecclesife Cordubensis instrumentum maxime conducit ad propositum D
pormiDDl* f»
rint caliiHntt
hoc tempore dispcrsio,quin integra, templisque meum, nonnulla in eo continentur, quse materiem
et
et viris optime constitula perduraret, ut ibidem sug-g-erunt ulterioris observationis, proxime expo-
dieiturpag\ 372 ; pro qua re affertur in primis con- nam omnia, quibus hoc instrumentum dilucidari
cilium multorum episcoporum Cordubse paulo posse censeo.
post dirum Eidogium occisum, congregatum 208 Temporis rmprimis ,
quo res isto docu- cujvrtuio
circa annum nimirum Domini octingentesimum mento contenta acciderit habenda ratio est. '«"pow ,

sexagesimum tertium, cujus Samsonis abba-


in jEra cmlxii eidem prtenotata
, concurrit cum ,

tis Cordubensis libro Apologetico secundo fit men- anno Christi 924- pro qua nisi scribi debeat
;

tio. Docent hoc ipsum prseterea alia multa, quee aera cmlvi ut respondeat anno Christi 918
,

idcm auctor eo opere commemorat... Sed enim vel ad summum sera cmlviii, ut consonet anno
multum diuquc etiam post divum Eulogium Cor- aerae vulg-aris 920 non cohaerebit ratio tempo-
;

dubcV templa, sacrse Deovirgines, etmagnusre- ris cum iis quse mox ex Ambrosio Morale
, ac ,

Jigionis cultus vigebat. In templo namque divi Baronio referam. Ag-uirrius saue vel non satis ad-
Andrese (quod semper ab sequentium temporum vertit ad asram cmlxii quam dicto instrumen- ,

Christianis Mocarabibus retentum fuisse con- to praemittit vel non satis curavit combinatio-
;

stat) introrsum in septemlrionali pariete lapis est nem ejus cum tempore, quo respexit, dum pro-
centum riginti ferme post D. Eulogium annis, tulit documentum illud : nam collocat illud post
sacrse virginis et Deo dicatse tumulo impositus ; testamentum, quod anno Christi 915 illig-at et ;

uti ex litteris ibidem inscriptis exhibet Morales in ante privilegium, quod innectit anno 919 un- :

suaChronologia, eadem pag\ 372, cujus ego verbis de consequens est, ut non voluerit in medio isto
hic usus sum additque sequentia
; Lapis autem : inter annum 915 et 919 instrumento respicere
extrorsum in cimeterio cidem pariete insertus, ad annum 924, per aeram cmlxii designatum g ,

satis aperte docet, idem templum ducentis post sed ad annum priorem forte 918 cum Baro- , ,

has virgines annis, Christianorum sub Arabibus nio. iEram certe cmlii dictas legationi proefixam
semper fuisse, ex epitaphio, quod transcribit idem non invenio apud Moralem lib. 12, cap. 19 ( de
chronologus. Videri etiam possunt, quae de hoc ip- quo loco statim plura dicentur) ut ab aliquo for-
so tumulo ibidem observat. Quas omnia abunde tasse postmodum imperite adjecta fuerit, vel cor-
indicant, quo Ioco fuerint hoc seculo nono res Mo- rupta.
zarabum in civitate Cordubensi. De decimo ista ac- 209 Nam ut nihil dicam de
Ordonio II cu- ; expenditw |

cipe. jus mortem tametsi


Morales lib. 15 fol. 208 ,

verso, innectit anno 924 j fatetur tamen exactam


de anno mortis certitudinem non exstare rem ,

aliunde conficiendam censens ut videre est lo-


II. Officii Mozarabici integritas se-
;

co citato et fol. 210; Mariana autem De re-


,

culo x comprobata. bus Hispaniaj lib. S cap. 2 illam affigit anno ,

923 Pagius denique eamdem refert anno 924


;

sed addit, quot annis ipse et duo proximiores


Pro inlegritafe
titurgix Moza- Adpercomprobandam
Hispaniam hoc decimo
sacrse liturgias Mozarabicfe
seculo usitatas inte-
regnarint, in tantis historise Hispanicse tenebris
ab hoc anno usque ad annuni cml, quo Ordonius
rabic*
gritatem, exstat apud Cardinalem Aguirrium tom. Illregnum iniit, detegi non posse ut nihil, in- :

3, pag\ 174 documentum sequens sub hoc titulo : quam, dicam de anno mortis Ordonii II; asra enim-
Era cmlxii. De offtcio Hispanx ecclesiae, Romse vero 962 componi nequit cum morte Sisenandi,
laudatoet confirmato. Ex Ms. ecclesiee Toletanse. Iriensis episcopi, secundum ea, quae ex Baronio
Documentum autem ipsum his verbis constat Re- : paullo post circa illam narrabuntur qua? ut subsis-
:

gnante Carolo Francorum rege, ac patritio Ro- tant, ad aliam seram recurrendum erit. Qua emen-
mse, et Ordonio rege in Legione civitate, Joannes datione temporis adhibita, relucentes in producto
Pttpa Romanam et Apostolicam sedem tenebat. legationis documento alii characteres chronologici
Sisenandus vero Iliensi * sedi, retinenti corpus B. apte inter se cohterere dignoscuntur.
Jacobi Apostoli, prsesidebat; quo tempore Zanel- v
210 Vivebant quippe tunc Carolus Simplex
, f , a <;« eidem
luspresbyter reverentissimus et prudentissimus Francorum rex Ordonius item secundus ; Le- labuitwmia ,
a prsefato Papa Joanne ad Hispanias est missus, gionis rex ; denique Joannes PP. X probatvr,
ac , Sise-
ul statum ecclesise religionis, ejusdem regionis
nandus secundus, Iriensis episcopus. Ambrosius
perquirerel, et quorilu ministeria Missarum ce-
Morales Chronici generalis Hispania» lib.
lebrarent, diligenter perquireret, et comperta 12,
fi- cap. 19 dictum instrumentum producit Hispani-
deliter Apostolicse sedi referret. Quod injunctum
ce redditum, ex isto libro antiquo conciliorum
sibi offtcium prsefatus Zanellus presbyter soler- ,
qui e monasterio S. jfimiliani ad Scorialense tran-
ler complevit; et Hispanias veniens, omnem Or- siit; et de quo superius mentio facta
dinem ecclesiastici Officii, etregulam consecra- est sed :

idem auctor homonymia personarum deceptus, mi-


lionis corporis et sanguinis Domini nostri Jesu
serrime impegit in errores temporum ; nam
Chrisli perspicaciter perscrutatus requisivit. per-
sonas nominibus istis designatas, videlicet Sise-
effertur tetti- 207 Canones et omnes libros Sacramentorum
nandum , Ordonium , Carolum , Joannem PP.
perlegit. Quse c.uncta Catholica fide munita
inve- illigat seculo nono quo utique
niens, cxultavit, et domino Papse Joanni, ; iste Sisenandus
et omni I Ordonius I Carolus Calvus
conventui Romanse Ecclesise, ut invenerat, retu-
, , , etJoannes
PP. VIII vixerint, Sed libro 15 cap. 47
lil. OfftciumHispaniseecdesise
.
f l. ,
laudaverunt et ro- 198 inter alia quse narrat ad annum 920,
boraverunt. Et hoc solum placuit addere, ,
com-
utmo- missum errorem recte emendat, postea re
re Ajiostolicse Ecclesise celebrarent secreta consi-
Mis- derata, clare intellexisse se significans,
sse. Ergo hac auctoritate mansit ratum quod il-
et lauda- la acciderint tempore Ordonii II,
bile Officium Hispanse ecclesise, usque et Sisenandi
ad tempus I, nec non Joannis Papaj X
domini Alexaudri secundi Papse de quo et sic cum dicto:

; infe- liistrumento tum personis in eo memoratis ac-


rius dicetur loco suo. Quandoquidem
vero illud
commodatur
:, : ,

DE LITURGIA ANTIQUA IIISPAXICA. II

commodatur et restituitur ratio temporis, de qua hic totus intentus,eos invenissel in multisplanediver- •«* *•

quseritur adeo ut niliil incommodare videam


; sos ab iis, qui in eodem codice continerentur, ex il-
rationem chronologlcam isti exemplari quo mi- ,
lis hos emendandi in iis, qai gravioris viderentw
nus eidem fldes et haberi possit et debeat. esse momenti, ab eodem Pontifice facuitatem ac-
suf[ragante 211 Baronius ad annum 918 et rem gestam , cepit
Boronio cx de qua hic ag-imus, illigat, et eam paullo aliter 213 Cujus etiam explendi muneris gratia idem expttnnua
Ambrosio Mo-
in quibusdam, quae eidem acciderint , narrat ex eodem Papa decerni-
Apostoiicee sedis tegatus db
rale ;
Ambrosii Morali.s Chron. Hisp. lib. 15 , cap. 17 lur. Qui midtos ab Vrbe receptos secum deferens
jam a me designatis. Annus , inquit , Redem- libros, rediit in Hispaniam, et simul conferens,
ptoris cmxviii.. inchoalur, quo legatio rnissa est a quamvis mulla ritu diverso, in nullo tamen ea
sancto episcopo Sisenando, et ab Ordonio rege Le- discrepare invenit a Catholica veritate: Quamob-
gionensi ad Joannem X
Romanum Pontificem rem ad eumdem Pontificem rediens, visa ac co-
qui ea functus esl legatione Joannes, aliter Jo- gnita retulit in synodo, tunc coram eodem Ponti-
annellus appellatus reperitur. Heec omniaex vete- fice congregata. Cui visum est, omissis reliquis
ri historia Composlellanorum episcoporum,inqua ut levioris momenti, ut Roma.no ritu sacraliora
licetcertus annus legationis hujus non habeatur illa potissimuia, verbn, quibus ipsum divinitus

eocpressus ; tamen ex eo quod ibi asseritur, eum- institulum Sacrificium incruentum perficitur
dem legatum annum integrum Romse fuisse de- proferrentur, quee aliquibus additis vel mutatis,
tentum, et paullo post ipsum Sisenandum ex hac ita in dicto Missali scripta essent, videlicet: Hoc
vita migrasse confeclum senio, anno Redemptoris EST CORPUS MEUM QUJOD PRO VOBIS TEADETUR
,
:

cmxx ; idique hoc anno potius quam alio aliquo et HlO EST CALIX NOVI TEsTAMENTI IX HEO
:

eam contigisse legationem possumus opinari,


,
SANGDTNE, QUI PKO VOBIS ET PRO MULTIS EFFUX-
Qusenam vero res isti ansam dederit, ibi-
legationi DETUR IN REMISSIONEM PECCATORUM. Sic igitUT
dem sic prosequitur laudatus Annalium ecclesiasti- tunc ea controversia definita quee tamen multos ; E
corum conditor : post annos (ut suo loco dicetur) repetita suo item ;

Baronio.item 212 Quod autem ad legationem a Sisenando apud nos loco commemoranda.
dicli testimon
missam pertinet, eam prsecessisse occasionem, 214 Atque htec quidem etiamsi ambitu satis, Hoesec. 10
texCum
long-o narrata a Baronio integre huc transcri- Sahiu abb.
eadem Compostellana Acta docent, quod Joannes ,

Alvetdensis
PP., ut qui ex pluribus delictis conscientia sau- benda judicavi nec judicii factive pcenitet cum
; ;
qttadam titur-
ciatus, animi dolore languesceret, interalia salu- mirifice illustrent instrumentum supra ex Aguir- gica scrtptii.
rio prolatum quod breve quidem, sed obscu-
tis suee remedia, illud excogitavit, ut nomine suo ,

legatum' mitteret Compostellam ad venerandum rum est, eo saltem, quod plura rerum adjuncta
corpus Jacobi apostoli. Cum et litteras dedit ad vel involvat vel omittat, quae ex narratione Ba-
dictum ejusdem loci episcopum S. Sisenandum, ronii dilucide intelliguntur. Quibus demum co-
quod hoc seculo deci-
addi potest
ut jugespreces pro se funderet apudeumdem san- rollarii loco ,

mo (quemadmodum ab aliis factitatum


antea
ctum Apostolum, ut propitius sibi esset in hac vi-
Salvus abbas Albeldensis ad rem litur-
ta, et in hora obitus sui. Qua preevia occasione, vidimus)
g-ieam amplificandam animum appulerit, teste
idem episcojms ad Joannem Pontificem, eumdem,
quem diximus Joanncm presbyterum tegavit
, Nicolao Antonio saopius citato, Bibl. veteris Hisp.
cuietOrdonius rex cum pretiosis muneribus apud tom. i, pag. 381, num. 35i ; ubi de operi-
ipsum Papam litteras dedit. Legatus ubi Romam bus istius Salvi agens, hymni, orationes, ver-
pervenit, digne exceptus est ab eodem Pontifice, sus el Missec inquit sequuntur hiagna sty-
,
, ,

li dulcedine et efficacia ad concitandos ad com-


atque honorifice habitus, retentusque (ut dictum
est) anno integro Romee, sed non otiose.
Siquidem punctionem legentium animos ; quorum nihil ad
occasione Missalis Mozarabici, quod tunc erat nos, uti addit, pervenit. Sed nunc inspieiendum

usui in pluribus Hispaniarum ecclesiis, magna exhibeo seculum xi.

! oborta est controversia nam cum Sisenandus in


:

pervestigandis Romanee Ecclesiee sacris ritibus

CAPUT VI.

Varise Officii Mozarabici vicissitudines seculo xi.

in nonnullislociscirca illudsit acturh;


decreta abrogatio in Arogonia;
§ I. Quid
approbatio ejusdem ab Alexandro PP. II facta.

hoc undecimum exordior a conventu decursu concessum legitur fuisse privilegiumisti Prk-iiegiui

Seculum monasterio in materia liturgioa de quo notantur ™™^°.


episcoporum apud monasterium Rivi-pullense,
:

apud eumdem auctorem pag\ 202 Conce-


in quo basilica ejusdem monasterii quarto dedi-
:
ista malcria lilur-

dimus qaoque et firnwnus prxdicto monasterio, conctt-


cata est, ut videre est apud Aguirrium pag-. 201.
Actorum praedicta? dedicationis instrumentum his juxta conslitutionem Domni Papx Bencdictt. si-
signis chronolog-icis prienotatur Anno ab incar- :
cut ipse eidem ccenobio per auctoritatem beati Pe-
mxxxii, era tri Apostoli et suam firmavit, ut si fcs/intas H>j-
natione Domini noslri Jesu Christi
Ma-
papanti Domini. qaora Purificationem S.
millesima lxx, indictione xv, xvm Kalendarum evenerit, habe-
riee dicimus, post Septuagesimam
Februarium In ejusdem deinde instrumentl ant
, . ;

42 IBACTAT U S 1 1 1ST01UCO- CHBON OLOG IC US

pcpetuum licentittm lntbilatores ipsius cce- (juxta alios autem 1060) tempore nimirum Ra-
ant in
Deo solen- miri I Aragonise regis et Sanctii filii ejus
nobii, Alleluia et Gloria in Excelsis
, ,
, ;

Benedictus PP., qui hic inde- uti liquet ex donationis instrumento quod ibi-
niter decantare.
,

terminate nominatur, fuit hujus nominis octa- dem profertur, et sic inscipit : Sub Gliristi nomi-
ne.. Ranimirus rex gloriosus, et Sanctius, filius
vus, secundum id , quod eadem pag. 201 expri-
ejus, omnibus divinee legisac Chrislianse religio-
mitur.
Conrilmi» 21 6 Concilium Coyacense in dioecesi Ove- nis etc. In fine autem notatur facta charta dona-
,

Coijacense regis tionis anno millesimo sexagesimo tertio, Domini-


tensi celebratum tempore Ferdinandi I
, ,

Magni anno Christi cse Nativitatis, era millesima centesima prima,


Castella; , cognomento ,

apud Aguirrium (cui praei- indictione decim.a tertia. Quod vero iu pradicto
1050, sicut habetur
concilio aliquid actum fuerit circa res ecclesiasti-
verat Baronius, ad istum annum) varia prseseri-
apparatui consulitur. cas, ex isto instrumento plane constat ; an vero cir-
bit, quibus liturgici Officii
ca Ordinem liturgicum aliquid sit decretum, de-
Suntautem ista : Tertio autemtilido statuimus,..
non cum terminate et in individuo, ex ejusdem instrumen-
ut ecclesise... sint integrx , et divisse ,

cum totius anni cir- ti verbis confici haud potest : sic enim in illo habe-
presbyteris et diaconis, et
cum ornamentis ecclesiaslicis ita ut tur :

culi libris, ;

219 Volutnus notuvt, fieri dilectioni vestrse, quo- tdiqnid contra


non sacrificent cum calice ligneo vel fictili. Vestes
niam ob restaurandum sanctse malris Ecclesise rifim Moza-
autem presbyteri sint in sacrificio amitus *, alba, rabicum
cingulum, stola, casula, manipulus. Vestes dia- statum nostris in partibus, nostra majorumque sit

slatutum*
coni amitus alba cingulum stola dalmati- , ,
nostrorurn, negligentia pene corruptum, synodum
, ,


m m. ca manipulus
,
*. Altaris vero ara tota sit lapi- norem episcoporum congregari fecimus, in loco,
amictura, al-
dea, et ab episcopis consecrata. Hostia sit ex fru- a priscis olim Jacca nominato ; in quo synodali
bam, stolam, conventu, prsesentibus atque consentientibus cun-
dalmaticam
mento *, sana et integra. Vinum sit mundum,
ctis nostri principalus primatibus atque magna-
manipulum. et aqua munda, ita ut inter vinum hostiam, ,

tibus, pleraque sanctorum canonum instituta epi-


et aquam Trinitas sit significata. Altare sit hone-
* Ms. Tol.
cx frum. clc
sle indutum et desuper lineum indumentum
,
scoporum judicio restituimus et confirmamus.
cto
Nec plus discimus ex vocibus Aragonum, qui post
g mundum. Subtus calicem et desuper, corporale
lineum mundum, et integrum... Quinto autcm ejusdem iostrumenti subscriptiones, a rcge, filio
titido decrevimus, ut archidiaconi tales clericos ejus, aliisque factas, sic inducuntur locuti Gratias :

constitutis quatuor temporibus ad ordines ducant, Christo ccelesti, ac benignissimo ac serenissimo


qui perfecte totum psalteriunn, hymnos, et can- Ranimiro principi, qui curam adhibuit ad re-
tica, epistolas orationes et Evangelia sciant.
, ,
staurationem sanctse matris Ecclesise. Status ita-
Haec apud Aguirriuin, a quo et varias lectiones mu- que ecclesiasticus ibi fuit restauratus id quod val- ;

tuatus sum. de vagum est, et nimis late patens, quam ut inde


ac Compostel- 217 In concilio Compostellano sub Ferdinando elicias, liturgiam Mozarabicam ibi tunc abrogatam
lanum consu-
rege Legionis et GallaBcia? anno Christi 1056 fuisse.
lunt decoro
Officii dwini. ( non autem 1031 ut contra Tamayum Aguir-,
220 Surita Annalium Aragonensium lib. 1 , Id quidcm

rius pag. 218 evincit) nonnulla lego ad de- ,


cap. 18 , ex litteris Apostolicis Gregorii Papoe ccmet Surita;

corum sacrae liturgiae ordinem perquam accom- VII ad regem fiamirum datis, colligit (quantum
modata. Sic itaque statuitur canone i Sacrifi- :
quidem ait se intelligere posse) quod admiserit re-
cia ipsi episcopi, etomnes presbyteri omni die of- gidas et institutiones canonicas, quse antiquitus
ferant Deo... et qui non potuerit per se offerre... introductse erant a sancta matre Ecclesia, in cele-
omnibus diebus audiat. Psalmos qui potuerit plus bratione Officiorum divinorum, et reliquerit Bre-
recitare, recitet ; quinonplus, quinquaginla die viarium Gothicum ejusque cseremonias, quse ob-
,

omni persolvat, et omnibus Horis, prima, ter- servatse eranl in Hispania jam inde a tempore
tia, sexta, Vespertinis et Completoriis, medium Gothorum. Ex quibus verbis conficio, in celebra-
noctis Nocturnis et Malutinis omni die persolvat. tione Missarum admissum quidem esse Romanum
Ita etiam et ad omnes Missas, dum dixerit dia- morem sed usum Breviarii
; Gothici relictum
C conus Inter vos pacem tradite ; omnibus in-
:
quem tamen etiam abrogatum indicat alibi. Idem
tra ecclesiam stantibus pacis osculum sibi invi- quippe auctor in Indicibus rerum ab Aragoniae re-
cem tribuatur, et per omnes communiones majo- gibus gestarum, ad annum 1060, ita scnbit Data :

res Nativitatis Domini, Paschse, et Pentecostes, sacerdotibus lex, ne quo alio more, quam Roma-
quisquis de quo Itabuerit, munera offerat. Et can. no precarentur neque Gothica, utpote pere-
:

2 Subdiaconus annos xviii habeat, diaconus xxv,


:
grina piacida, exsolverentur. De qua re consuli
presbyter xxx et ipsi qui totum Psalterium, can-
;
etiam possunt Baronius ad annum 1060 , Lab-
tica, et hymnos , salisparsionem, baptisterium, beus Conciliorum tom. 9 col. 1112 , et Pagius ,

insuffiationem , et commendationem, et Horas, ad eumdem annum, num. 2.


et ipsum cantare de festis unius justi, unius con- 221 An autem revera
sub isto rege in dicto
sed cx anti-
fessoris, unius virginis ; de virginibus, de defun- concilio latum
decretum de abroganda ve-
fuerit r/uioribus mo-
ctis, et omnia Responsoria perfecte sciant. teri lege liturgica Gothica seu Mozarabica numentis id

Uo 218 Yarias hactenus ritus Mozarabici a secu- ejusque loco sub.stituenda fiomana et si latum, non constat.
;

lo prsesertim octavo vicissitudines vidimus ; sed an tunc continuo exsecutioni mandatum, ex an-
hoc seculo undecimo longe omnium praeterita- tiquioribus monumentis id certo nondum com-
rum maxima qua ejusdem Officii abro
superest, peri. Et vero sunt nounulla , qua; contra subi-
g-atio primo in Aragonia tentata, deinde per va tam adeo abrogationem faciunt videlicet inna- :

rias successive Hispaniarum provincias exsecutio- ta 1 U8e dam hominibus tenacitas animorum
a3"-er-
ni mandata fuit. fies gesta quomodo contige- rime avel li se sinentium ab ritibus sacris
,
quos
rit, quibus ad hoc exsequendum machinis opus a tener is imbiberunt. Neque scio quod' tunc ,

fuerit, quanto labore, ordine jam expediam


et .
' iutervenerit Romani Pontificis
, aut mandatum
Concilium Jaccense in Aragonia celebratum signa- 1 UOli missu s hac de causa tunc fuerit ipsius Tega-
tnm apud Aguirrium pag. 228, anno Christi 1063 tus Quidquid sit
- si non jam nunc , certe pau-
,

cis
, ,

DE IATUBGIA ANTIQUA HI8PANICA.


cis saltem jiost aunis mutationem illam apud ctor nihil aliud forte lignifioare voluit, quam qpod
Aragones inductam fuisse, conficitur ex iis, quffl Roma? aliqua arl examinandos ritus Hispanorum,
inferius suo tempore de monaehis Pinnatensibus deputata fuerit Cardinalium congregatio. 5. Ne
docebo. Dispiciendum interea, quidnam in aliis porro Toletanum illud exeraplar, quia non eodern
Hispaniarumprovinciiscircaliturgiam sacram fue- tempore omnia, quee in eo continentur, scripta vi-
rit actum. deantur, suspecfae sit fidei Chronici general. His-;

lilurgia Mo:a 222 Manuscriptum Toletanum, cujus fragmen- pan lib. 12, fol. 121 verso ita de eo disserit Am-

tum produximus num. 206, sic pergit : Quo brosius Morales ; cujus textum ex Hispanico Latine
Alexandro PP. sedem Apostolicam sera tlxiii sic reddoDubitare aliquis poterit, cum elapsc
:

obtinente, etdomino Ferdinando regc Hispanise sint sexaginta anni et ampilius, ex quo scriptwn

regione imperante qui Cardinalis, Hugo Can- fuerit illud originale conciliorum fde quo supra
,

dixi) unde ego, inquit, ista eodraxi; quomodo ibi


didus vocatus, a prsefalo Papa Alexandro missus
Hispaniam venit, Offlcium ecclesise ejus a supra habeatur memoria illius rei, quse contigit teni-
nominato Joanne PP. laudatum vel roboratum pore regis Ferdinandi I, et anni millesimi quin-
evertere voluit sed Apostolica auctoritate muni-
;
quagesimi noni. Facile respondetur ad illud
tum confirmatum inveniens, intactum, ut in-
ei
quod , scripta prima memoria, quando totus
venit, reliquit. Cui Cardinati succedentes quidam
liber scriptus 'fuit postmodum reliquum eidem
;

Cardinales alii, hoc idem facere laboraverunt :


memorise adjectum sit, quando contigit; ut tottem,
sed nullo modo facere potuerunt. Pro qua re Hi- quod eo attinebat, ibidem conjunctum exstaret.
spaniarum episcopi rehementer irati, consilio ini- Jam vero quee dicebam paullo ante de concilio Man-
Romam miserunt, scilicet Mu- tuano, et Hispanis prsesulibus eo profectis, magis
to, tres episcopos
lucescent ex proximo paragrapho in quo rei g-estse
nionem Calagurritanum, et Eximinum Aucen- ;

sem, et Fortunium Alavensem. Hi ergo cum seriem exponam.

B libris Officiorum Hispaniarum ecclesiarum se


Domino PP. Alexandro in generali concilio prse-
sentaverunt obtulerunt, idest, librum Ordinum,
.-
II. Ritus Gothicus seu Mozara-
et librum Missarum, et librum Orationum, et
bicus a concilio Mantuano pro-
librum Antiphonarum.
ta« ab Ale- 223 Quos libros Dominus Papa, et omne con- batus; acta contra eum in con-
xandro PP. cilium suscipiens, diligenter perscrutantes et sa- ,

examinatur
gaci studio perquirentes, bene Catholicos, et omni ventu Barcinonensi et in Ara-
et approbalur;
hseretica pravitate mundos invenerunt et ne ;
gonia.
quis amplius Offlcium Hispanse ecclesise inquie-

tare vel damnare vel midare prsesumeret, Apo- nno Christi 106i concilium Mantuae cele- Lihri rtluaUs
stolica auctoritate prohibuerunt, etetiam interdi- a;-lebratum occasione schismatis Honorii II, Gnthici incon-
Mantuano
xerunt et data benedictione super prsefatos epi-
:
uti nominabat, adversus Alexandrum PP. II,
se
clio

scopos, cum laetitia ad propria redierunt. Ex U-


probantur.
apud Labbeum tom. 9, col. 1179 signatur ad :

quos porlaverunt ad Romam, unus fuit Or- Venerunt quo-


bris, quem annum Baronius scribit ista :

dinum majoris, Albaitdensis ccenobii, ubi con- que Mantuam ad dicturn concilium episcopi tres,
tinentur baptismus et sepultura, tenu.it Papa pro reliquis legatione fungentes. Fuerunt hi Mr<-
Alexandrus, et fuit benelaudatum. Alium librum nio * Calaguritanus. Exumius * Aucensis, et ' Munio
Orationum de monasterio Iraze et tenuit abbas :
Fortunius Alavensis, deserentes libros Gothicos
• at. Eximi-

S. Renedicti, et fuit bene laudatum.


Et librum
Ritualis ipsi Alexand.ro Pontifici ac universo con-
Missale fuit de S. Gemma, et librum Antiphona- cilioa quibus cogniti, inventi sunt orthodoxi.
:

rum de Iraze ita diviserunt, decem et novem Unde suspicio formari potest, aliquid istis tem-
diebus tenuerunt, et cuncti laudaverunt. Hacte- poribus contra Gothicos ritus vel motum fuisse
nus documentum Toletanum, graphice ac distin- vel movendum ; nisi forte ad sistendos dicto con-
cte omnia et singula describens; quibus
lectis et
cilio sacros codices rituales Hispanis stimulus fue-
expensis, quin in animum non induxerit Oflicium
C ritrecens in Aragonia adoptats Eomanse liturgio?
ad
Ecclesiae Catholicae auctoritate
illud a suprema exemplum (si vere juxta dicta, jam nuuc ea
,

perpetuitatem temporis approbatum roboratum


de re lex lata, et exsecutioni mandata fuerat) ut
,

ac stabilitum deinde semper permansisse ? Sed


lon-
mature se praemunirent, ne talis alibi casus con-
ge aliter res evenit; quod priusquam ostendam,
trasuam liturgiam incideret. Incidit is enimve-
elucidanda sunt paucula, quae in allato documento ro, et hoc ipso eodem anno lOtH, saltem se-
occurrunt. cundum Eminentissimos Baronium et Agnirrium,
«84 Primo, era ibi sumitur non pro Hispanica, Barcinonensi
concilio seu potius comitiis
cuju.rHg^ in ,

imtrummium sed pro Christiana vulgari atque hinc saltem :


teste Baronio ad istum annum, qui rem esponit
contendit,
eiucirtnur.
Aguirrius a pag-. 232, contra Cossartium his verbis :

exem-
226 Episcopi Hispani, qui Mantuano
et sine
jeram itasumptam, non esse novam, conci- An Barcino-

autem ista t numerum denotat mille- reversuri in Hispanias, duxe-


plo. Littera lio interfuerunt,
simum. super hac re exempla deside-
Si quis alia runt secum ab Alexandro PP. decretum legatum
apud Agnimum cujus auctoritate
ret, inveniet illa in instrumentis a latere Hugonem Cardinalem ;

sub finem est in quo le-


pag. 19G, et 215; item apud Moralem Barcinone concitium congregatum :

tomi 3 Chron. general- Hisp., fol. 330 verso. 2. utebantur, pe-


ges Gothicas, quibus Catalauni
Alexander PP. II ab anno 1001, usque ad 1073 an- nitus idem legatus Apostolicus abrogavit, uocas-
episcopos populus utitur. It
num Chrlsti sedit. 3. Satis cohseret, hosce que sanxit, qttibus hactenus
Hispanos Mantuam profectos, etiam Romse fuisse.
autem et Gothici ritus, adhiberi in
sacris soltti,
et appro-
abrogarentur, ab UUs obtinere non
Scimus ritualia Gothica examinata poi
4. ,

bata fuisse in concilioMantuano a Bomano autem :

coqere roluit, cum iidem in conciho X


id factum, nesoimusj perquod istius documenti au- coqnilt fuissent esse Catholici.
Eadem es Baromo
J deprompta
;

II TEACTATUS IIISTORICO-CIIHONOLOCKTS.
deprompta Conciliis suis inseruit Aguirrius pag\ ex albo eonciliorum, sed dumtaxat removetur ab D
232 :
modo narrat Mariana De rebus
qua? alio anno 1064 , ad 1068 ; ubi dicitur Carbonel- :

Hispania3 lib. 9, cap. K in fine Per hsec tempora, : lus in Chronico, et Martinezius in Historia S.
inquit ad annum 10GO (nam de anno scriptores Joannis, aliique anno id tribuunt mlxxi, wixi
variant, nee eerti quid constitui potest) Hugo a antiquis illorum temporum monumentis, quce con-
Ponlifice Romano
Hispaniam legalus, Barci-
in signata sunt rel anno mlxxi cum intravit lex
nonc in episcoporum et procerum conventu Ray- Romana in S. Joannem xi Kal. Aprilis, se-
mundi Barcinonensis comitisvoluntate, Gotlhivas cunda septimana Quadragesimee feria tertia :

leges, quibus anlea utebantur Catalauni abroga- vel sera mcix (quse concurrit cum anno Chri-
vit... Hvnc esse Hugonem illum Cardinalem pu- 1071) anno nono regni Sanctii Ranimirez,
sti

to, cognomento Candidum qui anno hujus seculi ,


primo vero ingressionis Romani Officii in S. Jo-
se.iiigesimo quarto adprincipes Hispaniw est Ro- anne. Et illa concilianda satis verosimiliter ibid.
ma legatus, cum duo summum pontificatum gere- col. 1198 ita proponuntur :

rent. Alexander et Honorius qui legatusomnem : 229 Ut in Hispaniam Hugo Candidus anno »<»«•« (iturjfa

ad abrogandas Gothicas preeationes conatum ad- mlxviii venerit, in Aragonia finitimisque regio- abr °9<ua »ue-

hibuit, sed nullo successu nam missi contra Man-


: nibus de mutandis sacrorum cwremonii habuerit
tuam... episcopi tres (de quibus suyra) Gotthicos
' concilia sed res, quamvis eodem anno decreta,
;

libros,quos secum detulere, Pontifici et Patri- perfecta tamen nisi anno mlxxi non fuerit, pro-
bus probarunt quasi orthodoxos, nullaque vitiosos pterpopuli antiquis suis ritibus addicti pertinaci-
am quem in ea re cogere invitum sacri magistra-
;

Eitgone Cadi- 227 Morales lib. 1-2, cap. 19, Roblesius Vitffi tus noluerunt, sed sensim persuadere JJnde et fa-
* 0,r*" 8to
'
Cardinalis Ximenii cap. 23, pag. 264, et noster ctum, ut irritum tamdiu fuerit eadem de re de-
Boranonmti, Oldoinus in nova additione ad gesta Alexandri cretum concilii Jaccensis, anni mlx. Eadem cau-
B PP. II, apud Ciaconium tom. i, col. 835 circa sa fuit, cur sacros ritus ut mutarant Castellani,
nomen et cognomen Hug'onis Candidi inter se vix adduci, ac nisi vi quadam potuerint (sicut e
consentiunt; qui in concilio Auscensi, anno 1068, perspicuum fiet, ubi ad ista tempora pervenerimus.)
vocatur etiam Albus, ut videre est apud Har- Quod vero ibidem subjungitur Ad eos... Hugo non :

duinum nostrum, Conciliorum tom. 6, part. i, mandatum illi non fuerat, sive
penetravit, sive id
col. 1157. Ad illud eoncilium Barcinonense quod tempestivum nondum esse duxit, omnino pugnat
attinet; apud Labbeum tom. 9, col. 1197 agi- cum Ms. Toletano, cujus verba recitavi paragrapho
tur de oonciliis celebratis in Hispania citeriore : prsecedente; juxta quod adventus alter Hugonis
ad aunum, prout ibidem notatur 1068 (quo Go- Caudidi Hispaniam ponendus est
Cardinalis in
thicos sacrorum ritus abrogatos, tamquam pro- anno 1063; qui non excludit alterum anno apud
babilius ibidem videri dicitur) Barcinonense con- Labbeum 106*.
cilium scribitur eelebratum primo quia Hugo : 230 Pagius isti adventui ultimo suffrag-atur, et quo o»no
idem, de quo jamjam loquebar, isto anno eonci- ad eumdem annum 1068 dicens, quod anno 1064
lium Tolosauum et Auscense, in vicinis utique de Hugonis Candidi presbyteri- Cardinalis in Hi-
Hispaniae locis, celebrarit. Deinde quia Sanctius spaniam ab Alexandro II delegati retulerat adven-
Ranimirus Aragonum rex, in privilegio abbatise tu, tum ob alia, tum ut divinorum Officiorum
Leirensis apud Sandovalium in episcoporum Pam- ritus ex Romana formula constitueret ; id anno
pilonensium notitia dicit fol. 41 verso, sexto re- 1068 factum fuisse; perperamque ad annum 1064
gni mei anno... xiv Kal. Madii concilium in retrahi, ostendi ait ex concilio Auscensi in
No-
Legerensi ecclesia celebravi... Contigit autem... vempopulania celebrati, prajside eodem Hug-o-
Hugonem... Candidum Cardinalem presbylerum ne Candido Cardinale legato. Auctor itaque ille,
illi inieresse. quse ad annum 1064 do concilio Barcinone ab
annorcgisRa- 228 Sed ego annum sextum regni Sanctii Ra- istolegato indicto (cui interfuerint episcopi et
ntairiieoio,- nimiri presse sumptum combino cum anno aerBe abbates principatus Barcinonensis, et in quo,
C vulgaris 1069 nam, ut ostendit Pagius ad an-
:
prout ex Diago refert, communi consensu Offi-
num 1063 ex quam ex nostro Mo-
inscriptione, cium Gothicum repudiarint) constituerat facta , -a
reto profert, auno 1093 obiit viii Idus Maii Ra- esse neutiquam negat. sed annum 1068
differt;
nimirus seu Ramirus pater ejus, cui Sanctius suc- contra ac facit illustrissimus vir Petrus de
Mar-
cessit; qui cum dicat, illud se concilium celebras- ca, qui lib. 4 Marcae Hispanicae, col.
457 expun-
ae xiv Kal. Madii id est mense Aprili; non
,
gendum illud concilium in tomis conciliorum
invenio hanc rem contigisse anno 1068, cum regni censet; et vero praemiserat, errare eos
vehemen-
ejus sextus tantum currere coeperit mense Maio pro- ter, qui Gothicarum legum abrogationem
xime frequente; , seu
nisi forte ita
locutus fuerit Sanctius potius additionem, ut vocat, ad veterem legis
per anticipationem, ut, quia proxime aberat an- codicem decretam putant in concilio eeclesiastico
nus regni sui sextus, propediem inchoandum pro cum nulla illic ecclesiastica? auctoritatis fiat men-
inchoato posuerit. Mea h*c
temporis ratio con- tio. Scriptores rerum Hispanicarum et alios quos-
firmari potest ex nota chronologica douationi , dam, tradentes huic conventui prafuisse
Sanctii, episcopi Jaccensis, inserta
Hugonem
: de qua di- Candidum Cardinalem, sedis Apostolicaj
tunc in
cam inferius. Verum tam parvi momenti res obi- lstisregionibus legatum, eumque penitus
abro-
ter hic sit tacta. Addo tamen, me solius privilegii gasse leges Gothicas, novasque
sancivisse, insi-
Leirensis chronologicis notis neutiquam fidere : gnis falsitatis arguit; factum id dicens
sola prin-
de qua re consuli potest citatus modo Sandova- cipum auctoritate, cum consilio tamen magnatum
lius fol. 38 verso; et Brizius Martinesius paulo etjudicum provincise.
post citandus, lib. 3, cap. 19 illud privilegium 231 Jam
vero sive illud concilium
Sanctio fiamirezio abjudicat; et inveutionem an- Barcino- ,, , r
nense cum
Baronio innectas anno 1064;
tiquorum tempoium esse contendit. Ad concili- observatione apud Labbeum
sive ex talttT'
differas ad anuum
um seu comitia Barcinonen.sia redeamus. Loco 1068; in quo etiam consentit
Franciscus Diago
itaque citato apud Labbeum non expungitur illud llistonaj comitum
Barcinonensium lib. 2, cap.
59;
. .

DE LITURGIA ANTIQUA IIISPANICA 45


59 : etiam tradit
(ubi quod Cardinalis , qui
, in monumentis Hispanicis seepe occurrunt Lega- •»« .
»'

erat Bareinone, quando ibidem facta est mutatio tus itaque concilium Barcinone indixit. cui inter-
legum , fuerit Hugo Candidus omnes afflrmare , fuere episcopi el abbates principatus Barcinonm-
scriptores sive denique cum solo et unico illu-
) in quo, ut referl Diagus laudaim commu-
sis, et ,

strissimo de Marca contra omnes quos citavi , ni consensu Offtcium Gothicum repudiarunt...
auctores , ex sua possessione deturbes , atque e Sed concilium illud, utijam insinuavimus anno ,'

conciliorum albo expungas (sed ut non expun- mlxviii celebratum


gas, conductura sunt illa, quse dabuntur sub fi- 235 Antequam ei finis imponeretur , sv.bdit inameUlc
nem praesentis paragraphi) verisimileadmodum ali- Diagus cap. 58, Raymundus comes conventum ff'-"-"**»""'
unde mihi apparet, aliquid circiter ista tempora in procerum... convocavit, utin eo delegibus Gothi-
favorem Officii Romani contra Gothicum fuisse acti- cis, quod jam factum fuerat de legibus ecclesiasti-
tatum in comitatu Barcinonensi, Aragoniae conter- cis in concilio, fieret. Huic adfuere Hugo le-
mino in quo id tunc accidisse in comperto est, prout
:
gattis, et magnates numero xxi, quorum consilio
ex dictis constat, et ex dicendis confirmabitur, Hu- et assensu codex legum, vulgo vocatus, Usatici
gone Candido Cardinale ob istum finem illuc dele- Barcinonenses quo etiamnum iduntur Catabnn,
,

gato. a principe conditus est; ut liquet etiam ex ejus


Officium Ro- 232 In historia fundationis et antiquitatum S. prxfatione, in qua legitur » Heec sunt Usaria,
manum Joannis Pinnatensis, quinque libris vulgata ab istius » de curiatibus usibus, quos constituerunt tenere
monasterii abbate Joanne Briz Martinez, lib. 3, cap. in eorum patria omni tempore domnus Ray-
ii

15 profertur bulla Alexandri PP. II, ad Aquilinum » mundus Barchinonensis vetus cornes, et Adel-

ejusdem monasterii abbatem, ejusque successores " modis ejus conjux, assensione et exclamatione

directa; inqua haec dicuntur: Accepimus in par- » illorum terrse magnatum, videlicet Pontii,vice-
iibus Hispaniee, Catholicw fidei unitatem a sua » comitis Gerundee » aliorumque ibidem nomina-
plenitudine declinasse, et pene omnes ab ecclesia- torum. E
'
forte myste stica disciplina, etdivinorum cultu interiorum * 236 Inter quos cum nullus episcopus coiiipa- "^cgari ju»-
riorum um,t <Goibi-
aberrasse. Itaque. ad correctionem ecclesiarum
. reat , Baluzius lib. 4 Marcee Hisp. ad annum '
Dei, filium nosirum Hugonem Candidum, et Car- mlxviii, recte concludit, Gothicarum legum abro-
dinalem presbylerum, in partes illas misimus, gationem, seu potius additionem ad veterem legis
qui... Clwistianas fidei robur et integritatem ibi codicem, factam non esse in concilio ecclesiastico;
restauravit... et confusos ritus divinorum obse- deceptumque Baronium, aliosque qui eam attri-
quiorum, ad regulam canonicam et ordinem re- buunt Hugoni legato, cum id facturn fuerit prin-
formavit. In fine signatur, Datum Laterani xvKa- cipis aitctoritate. Fallitur tamen vir doctissimus
lendas Novembris... anno undecimo pontificatus in eo, quod ait, concilium Barcinonense ex Con-
Domini Alexandri II Papse, anno scilicet Domi- ciliorum collectione delendum esse; cum, teste
niceeincarnationismillesimoseptuagesimoprimo, Diago laudato, omnes scriptores Catalani ejus
indictione nona. mentionein fecerint.
Gothico in 233 Laudatus abbas ibidem eap. 16 adventum
Aragonia suf-
istius legati, atque adeo legum Gothicarum mu-
fectum
tationem anno 1071 affigens, dicit, quod se fundet § III. S. Gregorius PP. VII ritum
in duobus domus suas privilegiis, quas expressis
verbis illud dicant, praeterquam quod in antiqua Mozarabicum abolere conatur in
illius historia id clare admodum haberi scribat.
regnis Castellw ac Legionis, aliisque
Verba autem quae profert, sunt ista : Et tunc intra-
vit lex Romana in S Joannem de la Penya, un- Hispanice locis.
decimo Calendas Aprilis secunda septimana
,

Quadragesimw, feria tertia, anno Domini mille- quem sedulo curasse


Alexandro PP. II, vi- s.Gregorius
simo septuagesimo primo, et deinde fuit servata Gothicae in provincia pp Vll iaiik
dimus , ut liturg-iae
lex Romana. In altero autem privilegio ponitur
Arag-onica, nec non iu ducatu Barcinonensi abo-
™rdl Ao6u"
b '
^ - .. ahrigalionem
Facta clonationis et confirmationis pagina, eera mc litae,substitueretur Romana, vita functo suecessit -„. a _
/[lil}l(l
nona, annonono regni ejusdem gloriosi principis
S Gregorius VII, antea dictus Ildebrandus, anno (,„,,
Sanclii Ranimirez; primo vero ingressionis Ro-
Christi 1073; cujus Acta die xxv Maii apud nos il-
mani Officii in S.Joanne. Amboautem privilegia lustratasunt. Is, vestigiis decessoris sui presse in-
esse episcopi D. Sanctii Jaccensis, indicat citatus au-
sistens, rem eamdem unice cordi hahuit in regnis
ctor, et observat, annum nonum regni Sanctii, Ara- quanta poterat
Castelte ac Legionis, diligentia ,

goniae regis, respondere anno isti 1071; ut qui post quod ardeutissimis
maxima, obnixe intentus, ut,
mortem patris coeperit ab octavo die Maii, anni 63 perduceret.
desiderabat votis, ad optatum finem
regnare. Studium illud suum, promovendi illud ne-
ulterius
An r et quotno- 234 Cum itaque de Romani Officii apud Ara- gotium, non obscure subindicat, quando non igna-
gones propagatione tam certis ex documentis con- rus, quam feliciter illud in Aragonia antea succes-
stet, persuaderi mihi non segre patior, aliquid hujus- regem sic
sisset, inter alia ad Sancium Aragoniae
modi in comitatu Barcinonensi sub ista tempora ef- scribit in epistoladata Romx xiii Kal. Aprilis, in-
fectum fuisse. De qua re audirejuvat Pagium in dictione xn (id est, anno Christi 1074) qu;e habetur
Critica Baroniana ad annum 1064, a numero 7, ubi
apud Labbeum Conciliorum tom. 10, col. 5-?. et
sic loquitur : Videns legatus (Romanus llugo Car- apud Aguirrium tom. 3, pag. 247 In hoc autem :

dinalis) hunc principem (Raymundum Bereng-arii) quod sub dilione taa Romani ordinis Officiiint fie-
ad ea, quee Alexander II optabat, valdepropen- ristudioetjussionibns tuis asseris, Romame Ec-
sum, de Orficio Gothico, in eo principatu abro- clesi.v te filium, cam concordiam et eamdem
ac
gando cogitavit. Ejusconatum promovit Adalrno- amicitiam te nobiscum habere, quam olim reges
dis, Raymundiuxor, in Francia nata (ubi Offici- habcbant
Hispante tntm Romanis Pontificibus
um Romanum, Gallicanum diclum, in usu erat) cognosceris. Esto itague constans,
ei / Clllill

feminaingentis animi.etcujus res prseclare gestx I" ,iam


:

TRACTATUS IIISTORICO-CIIRONOLOGICUS.
firmam habeas, et quod cocpisti perficias quia : Decembris, annoin quo fraudulenter lancrn pcr-
in domino Jesu Chrislo confidimus, quia beatus cussus a quodani milile Sanccius rex Caslellano-
Pctrns Apostolus, quem dominus Jesus Christas, rum occubuit; anno utique 1072. Et fol. 37 mentio
rex gloriie, p>-incipem super regna mundi consti- fit chartae in qua Alphonsus rex indulg'et favo-
,

tuit, qui te fidelem exhibes, te ad honorem deside-


rem Lezenio' cuidara etc. et eidem apponitur ,

rii tui adducet, ipse te victorem de adversariis Factacarta apud Legionem anno tertio, in quar-
tuis efficiet. to mense posl obitum Sanccii regis in Zamora, et

2:tS Ita scribebat sanctissimus ille Pontifex in Castro major fuit tradita ad roborandum sub
«n/MT </uo nr- ,

gumento sui propositi tenacissimus, ut quae decessores ejus era mcxiii, regnante Adefonso jam dicto impe-
recte coeperant, illuc ipse in aliis quoque Hispanias ratore in Castella; et sic reperisse se ait Sandova-
lius loco citato, istius anni privilegia a Januario
reguis perticeret, nihil vigilantise pastoralis in se
desiderari passus, quod eo conducere possejudica- usque ad Ocfobrem; e quibus constet, quod vive-
ret. Quid enim, et quantum, et quo studio non egit ? ret et regnaret Sancius; et eodem anno ac mense

Testisest epistola illa, quse legitur apud Baronium Novembri et Becembri, invenisse se scribit regrem
ad annum Labbeum tom. ]0,col. 53; etAguir-
1074, in Castella et Legione Alphonsum. Unde probatur,

rium tom. 3, pag. 248, hoc titulo priEnotata Gre- : anno 1072 e vitaexcessisseSancium,atque adeoGre-
gorius episcopus, servus servorum Dei, Alphonso gorium VII anno 1074 ad illum scribere non po-
et Sancio regibus Hispanise a paribus, et episco- tuisse.

pis in ditione sua constitutis, salutem et Apostoli- 241 Sandovalius fol. 30, dum censet hanc
cam benedictionem. Sequitur ista epistola Cum :
epistolam directam ad duos istos re-
fuisse

beatus aposlolus Pauhcs Hispaniamseadiissesi- ges et quidem , uti ex


, voce a paribus con-
gnificet, ac postea septem episcopos ab urbe Ro- fici censet simul regnantes , variis se intricat
,

ma ad instruendos Hispanise populos a Petro et conjecturis sed nullo successu ; quandoquidem


;

Paulo apostotis directos fuisse, qui destructa ido- inscriptio epistolse ita intellecta, chrouologice com-

lolalria chrislianitatem fundaverunt religio- ,


poni non
potest. Quasrendus igitur est Sancius

nem plantaverunt etc. (ut retulimus cap. i § i) alius. An


Sancius rex Aragoniae, qui tunc vive-
quantam concordiam cum Romana urbe Hispa- bat, et qui ab epistolarum Gregorianarum compi-

niam in religione et ordine divini Officii liabuisse latore seu collectore, aut alio nescio quo expres-

satispatet sednostquam vesania Priscillianista-


:
sus legitur apud Labbeum, Harduinum , Aguir-
rum diu pollutum, et perfidia Arianorum depra- rium? At quo pacto id suaderi queat, plane non
vatum, et a Romano ritu separatum, irruentibus concipio : nam cum jam ostenderim ex epistola
prius Gothis, ac demum invadentibus Sarrace- ejusdem S. Gregorii PP. VII , eodem anno , et

uis, regnum Hispanix fuit non solum religio est


,
pridie istius diei notata, quo notatur alia ad duos
minuta, verum etiam mundanoe sunt opes labefa- istos reges Hispaniarum, significate illum Ponti-
ctatse. ficem, quod ritus Romanus jam admissus esset in
titulur tpittola 239 Quapropter ut filios carissimos vos adhor- Aragonia quomodo concipi potest ut ad eum-
; ,

ejui : ad
Al-
lor moneo, ut vos sicut bonse soboles; etsi post
et dem Aragonias regem, eodem anno, eodem fere
phoiuum a *
diuturnas scissuras, demum tarnen ut matrem die ,de eodem ritu admittendo literas dederit ?
revera vestram Romanam Ecclesiam recognosca- Quomodo hortari potuit Sancium Aragonise re-
tis, in qua et nos fratres reperiatis, Romanse Ec- gem, ut reciperet in ecclesiastico ordine divinum
clesicV Ordinem
et Officium recipiatis, non Toleta- Officium; qui in epistola responsoria, a Gregorio ad
nx, vel cujuslibet ali<v, sed istius, quse a Pelro et se missa laudatur, quod jam hoc fieri jussisset, etad
Paulo supra firmam petram per Christum fun- constantiam excitatur. Sed nodum circa regem San-
data est, et sanguine consecrata; cui portse infe- cium, hactenus implexe involutum, solvit Pagius ad
ri, id est linguiehsereticorum, numquam prseca- annum 1074,num. 10, ubi deregibus in inscriptione
re potuerunt, sicut cetera regna Occidentis et epistolee Gregorianse nominatis disserens, sic con-
Septemtrionis teneatis. Unde enim non dubita-
, cludit :

tis, vos suscepisse religionis exordium, restat et- 242 Hi ergo, inquit, reges alii non sunt, quam
iam, ut inde recipialis in ecclesiastico Ordinedi- Alplionsus VI, Castellie et Legionis rex, et San- stidu illa dt-

vinum Officium quod Innocentii Papse ad Eu-


: ctiusIV, Navarrxet Naiarse rex, Garzeis et de nctafv.it, in

gubinum direcla episcopum vos docet epistola, Penalen cognominatus; Sandovalium incusans, qui
quod Hormisdse ad Hispalensem missa decreta in Vita Sanctii Samoras, ob hsec verba a taribus,
insinuant, quod Toletanum et Bracarense demon- duos fratres intelligit, Sanctium nempe Samoram
strant concilia; quod etiam episcopn vestri ad nos etAlphonsum VI; recteque addit Pag-ius, quodhaec
nuper venientes juxta constitutionem conciliiper difficultas virum in Historia Hispanica adeo exerci-
scripta sua facere promiserunt, et in manu nostra tatum irretire non debuerit; si enim, uti bene obser-
firmaverunt... Data Romse\iv Kalendas Aprilis, vat, ibi sermo esset de duobus fratribus; Gregorius
indictione duodecima; id est die xvim Martii, auno VII Sancium, utpote majorem natu, primo loco
1074. nominasset non vero Alphonsum. Hiec itaqueepi-
Oui, >( 240 Dirigitur dictaS. Gregorii epistola ad Alphon- stolamale ad Sanctium Alphonsi fratremjam a
sum, lstius nominis sextum, Ferdinandi Magni fi- biennio demortuum a Sandovallio refertur. Videri
lium, Leg'ionis et Castelhe reg-em, pluribus postea a etiampotestlaudatusPagiusibid. num. 12, ubi agit
nobis memorandum. At vero difficultas est in isto de tribusllispaniaeregibus, nomine Sanctiis, inter
Sancio. Baronins ad dictum annum vult, Sancium se non confundcndis, dicitque, Sanctium istum,
ad
hunc fuisse Alphonsi fratrem. Sed contra est, quod quem scripserit Gregorius,
regno Navarra; prasfu-
ex documentisapud Pagium, ad annum 1072, obitus isse usque ad annum
1076. Porro scribere a paribus
ejusinnectenduseidem isti anno 1072 comprobetur apud inferioris seculi scriptores significat
:
epistolas
quibus addas sequentia ex Sandovalii historia
licet generales, quae uno exemplo, paucis
mutatis, ad
regum Castellae ac Leg-ionis fol. 34 verso; ubi
in diversos mittuntur; teste Cangio,
qui plura dabit
charta donationis, quam fecit Ximenus, nobilis Na- m Glossario mediae et infimas
latinitatis ad vocem
varrus, dicitur, Facta carta era mcx, ix Kalend. Appar.
213Quod
,,, ,,

DE LITURGIA ANTIQUA BISPANICA. 17

248 Quod autom S. Greg-orius "VI f effectum exprimet ibidem annum 1078 et fol. 45 transla- ;

Alia ejusdem videre desiderabat in Castella , Leg-ione et Na- tionem istam anno 1095 confirmatam faiese 80 L'r-
Ponti/icis epi-
varra , omni deinde conatu ursit in aliis Hispa- bano II immcdiatam autem sedi Apostolicae sub-
;
slola
niarum tractibus , uti perspicuum est ex patheti- jectionem anno 1097 ab eodem Pontificc factam me-
ca et ardore Apostolico plena ejus epistola , ad morat. At nunc ad anteriores annos redire ne-
Siameonem Hispanorum episcopum data Romse cesse, ut inspicianturreliqua, quae patravit S. Gre-
mense Maii, indictione decimaquarta anno vide- , g-oriusPP. VII, utabolito veteri Offieio Hispanico
licet Christi 107(1 sic enim scribit His itaque: : Romanum substitueret.
sulta prsesidiis Romana
cupit scire Ecclesia te
quod filios, quos Chrislo nutrit, non diversis ube-
ribus, nec diverso cupit alere lacte, ut secundum $ IV. S. Gregorii PP. VII , concilii
Aposloium unum, ct non sint in eis schisma-
sint
Burgensis, et Alphonsi VI gestapro
ta aiioquin non mater, sed scissio vocaretur.
:

Quapropter notum sittibi, cunctisque Christi fide- abrogatione Officii Mozarabici ; res
libus,super quibus consuluisti, quoddecreta, quse
a nobis imo a Romana conslat Ecclesia protata duello commissa non dirempta fer-
sive conflrm.ata, in peragendis a vobis ejusdem
tur.
EcclesicV Officiis, inconcussa, volumuspermanere,
nec eis acquiescere, qui luporum, morsibus et ve-
neficiorum molimine vos inficere desiderant. Nec Quantum sanctissimus Pontifex cordi habuerit Slrenuitsime

dubitamus quod secundum Apostolum ,introeant


,
ut liturgias Romanse Ordo per Hispaniam laboratse S.
,

in vos lupi graves, lupi rapaces, non parcentes ; propag-aretur , constat ex iis ,
quse aliis suis epi- Gregor.PP. VI
firo Ordine
qidbus resistendum sortiter est in fide. stolis inserere super hac re voluit nam ad Al- Romano apud :

ad Sitneonem 244 Ideoque, dilectissime frater, certa, et usque phonsum Castellae regem , prout videre est apud Bispanot, ex
Bispaniarum ad sanguinis effusionem, si opportunum fuerit Labbeum tom. 10 , col. 230 et apud Aguirri- rpniolit ad At-
,

/biuum-
episcopum ;
desuda. lndignum enim etpro rediculo potest ha- um tom. 3 , a pag\ 235 , ita scribit : Excellen-
B E
beri, quod seculares homines, peo tam vili pretio, tiam vestram paterna charitate monemus, utquod
tamque Deo odibili commercio seipsos periculo ,
a legatis nostris de religione fidei et ecciesiastici
ultroneos exhibeant etfidelis quisque irruentibus ,
Ordinis accepistis, et adhuc, Deo auctore, acce-
cedat hostibus terga. Non enim ab eis poterit ac- pturi estis, firmiter teneatis... Et quidem de vobis
quiri virtus qui facile corruunt, quo trahuntur. bene speramus quoniam relatione dilecti filii no-
:

Quod autem filii mortis dicvnt, se a nobis litteras stri Richardi Cardinalis presbyteri sanctee Roma-

accepisse, sciatis per omnia falsum esse. Procu- nee EcclesicV, quem nunc secundo advos mittim us,
ra ergo, ut Romanus Ordo per totam Hispaniam bonam volimtalem vos habere intelleximus . . .

et Gatliciam et ubicumque poteris, in omnibus


,
Commendamus vobis hunc dilectum filium no-
rectius teneatur. Data etc, sicut supra proemi- strum, quem, sicut supradiximus, nunc secundo
simus. Simeon vero ille ad quem dirigitur haec ,
ad vos mittimas, ut eum sicut nos audiutis, et in
epistola quisnam sit
, non ex eadem facile in- ,
omnibus sibi favorem exhibeatis, quatenus non
telligl potest scimus quidem ex inscriptione epi-
;
fiat inanis cursus et labor illius apud vbs, sedpro
stolae, mitti eam Simeoni Hispanorum episco- commissa sibi legatione, ea quse de ecclesiasticis
po ; sed quo pacto inde characteres individuos causis tractanda inrenerit, efficaciter exsequi..
extundes ? valeat... Data Romx decimo octavo Kalendas No-
detjitononnul 245 Hunc tamen Simeonem indicari a S. Gregorio vembris, indictione tertia.
plane suspicor de quo scribit Pagius ad annum
,
247 ln alia item ad eumdem Alpbonsum Castellae CtittetLr regem

1974 in haec verba Ocensis episcopus hoc tem- :


regem epistola apud Labbeum col. 276 apud , djttisprebuiur*

pore erat Scemeno, dictus etiam Simeon, cujus \o-uirrium vero pag\ 256 S. Gregorius sic fatur :

varia Acta exhibet Sandovallius in Regibus Ca- Noverit excellentia tua, dilectissime ilhtd , unum
admodum nobis, imo clementias divinse placere
stetleeet Leonis. Cum autem civitas Oca appella-
,

auod in ecclesiis regni tui, matris omnium san-


ta a Saracenis seculo viii eversa fitisset, ejusque
,

ctse Romanse Ecciesise Ordinem recipi, el ex anti-


episcopus certam sedemnon haberet, seepiscopum
quandoque appellabat, quo nomine Sce- quo more celebrari effeceris. Denique in illo
Castellse
meno subscriptus reperitur in Testamento Pela- quem hactenus tenuisse videmini, sicut suggeren-
gii,cpiscopi Legionensis. Urraca et Elvira Fer- tibus religiosis viris didicimus, qusedam contra
dinandi M. FiUxquandum ecclesiamcivitatiBur- Catholicam fidem inserta esse patulo convinctm-
tur. In fine hujus epistote non
appouitur nota tem-
gensi vicinam Scemenoni episcopo dedere, aj in-
norandamsedem episcopalem,qUcVpriusapud Au- poris apud Labbeum vero, Aguirrium et Hardui-
;

censem urbem noscitur fttisse constructa, et a Sa- nura illigatur anno 1080; sed observa, ad librum no-
racenis destructa, era mcxii , currenti scilicet num Eegustri Greg-orii PP. VII ( ubi ista epistola
ponitur secundo loco cum desint indictiones vix
Christi anno. Occam, Aucam ctiam dictam, vidc-
) ,

certo posse annum designari. De depravatione


re est tom. 5 Conciliorum editionis Labbeanse,
ac erroribus Officio Gothico imputatis
tractavi-
pag. 892 ; ubi uterque episcopatus in notis Gar-
mus superius cap. 4, § 3 de comprobata ejus-
cuv LoyascV egregie explicalur Alphonsus VI
;

dem integritate cap. 5, § 1 et oap. § i et


anno sequenti Aucensem episcopatum in urbem : ,

Burgensem translutit, sanxitque, ut in Castella 2 quo lectorcm mittimus


:
ut mirum prorsus ;

videri debeat, in prredicta epistola a sanctissimo


omnibus aiiis honorabiiior cssct el Urbanus II ;

eum exemit a jurisdictione metropolit<v Tarraco- Pontifice objici Alphonso; contra Gatho- qusdam
nensis, et immcdiate sedi Romamv subjecit. Ita Pa- licamfidem isti Officio inserta essc, patulocon-
gfius. Translatio porro illa episcopatus Aucensis seu vincuntur. Durum prima fronte, fateor, de liturg'ia
Oscensis, teste Sandovalio eitato, fol. 44 verso llispanica judicium.
pos-
anno quidem sequente non tamen juxta ip- ,
218 Illud taiucn sequentibus modis mitig-ari Vln locnx u/i-

censeo Loqui sese ostendit diserte Pon- quismutgatur.


sum anno proxime sequente contiglt ; quia *e i

8 tifex
Julii Tomus VI.
; ,; ,

4S TRACTATUS IIISTORICO-CHRONOLOGICUS
tifex non ex propria scieutia sed ex aliorura re- ,
quadehicagitur, sacrorum mutationem inslilu- D
latione, dicens, sicut suggerentibus religiosis vi- at ex quo apparet, non ante annum illum mlxxix
:

ris didicimus. 2. Viri illi religiosi forte inspexerunt Burgense hac de re concilium a Ricardo habitum
codicem aliquem antea depravatum et nondum esse. Quando igitur celebratum divemus ? Si Pe-

correctum , e quo S. Gregorium informarint. 3. lagium Ovetensem considimus, angetur difficul-


Fieri etiam fortasse potuit ut viri illi sola fa- ,
tas. JEram enim ille mcxxiii assignat, quee cum
ma acceperint nounullos contra ,fidem errores anno Chrisli mlxxxv congruit. At serius profecto;
contineri in istis codicibus certum namque ex ;
cumanno mlxxx scribat Gregorius epistolam ter-
dictis videtur ,
quod Pontifex non inspexerit tiam libri octavi ; cujus ipse initio significat
incertum, an ipsimet accusatores inspexerint co- id perfectum esse (
quandoquidem Gregorius re-
dices Officii Gothici, cum nullus determinate de- gis Alphonsi obedientiam ibi laudat ex relatione
signetur error qui in illis contineatur. 4. Si Richardi.) Anno igitur mlxxx habitam hanc sy-
,

exemplaribus liturgiae Gothicse queedam contra nodum crediderim alque apud Pelagium Ove- ,

Catholicam fidem inserta fuisse, et patulo qui- tensem, errorem in numeros, librarii vitio, ir-
dem convinci vis; qui factum est, ut nullahu- repsisse scriptum nimirum mcxxiii, pro mcxviii;
:

jusmodi errorum mentio ad nos transmissa fuerit qui annus ecrce Hispanivw respondet anno Chri-
sti jilxxx. Mariana vero, qui annum Christi as-
a concilio Burgensi, quod prseside Richardo pres-
bytero Cardinale, ac Gregorii VII in Hispania le- signat mlxxvi, legabat sine dubio, eera mcxiv. Hsec
gato, pro Officio Romano contra Gothicos ritus Cossartius ; qure sufficiunt ad instructionem le-
convoeatum scribitur ,
quodque eos in regno Ca- ctoris circa annum, quo synodus Burgensis cele-

stellse sua auctoritate abrogari fecit , ac Eoma- brata sit.

num ipsis Ordincm substitui ? Porro deconcilio isto 252 Quod vero Gregorius VII et Alphonsus Atpiioims vi,

subdo sequentia. mutuam operam navarint, ut Officio Gothico- E


B 249 Sandovalius inter historicos Hispaniee, quos Hispanico Romanum subrogaretur abunde intel- ,

Conciliun collegit et edidit habet breve Compendium seu


,
ligitur ex legatis, teste hac Pelagio Ovetensi ,

Burgense
Pelagii Ovelensis episcopi Historiam ex codice super re Romam ab Alphonso missis, sicutjam
Gotlhico qui Oveti servalur et ab ipso Pela- ,
diximus cujus autem hortatu id factum fuerit,
:
,

gio creditur descripta, uti fert titulus eidem Com- discimus ex Roderico Toletano De rebus Hispanise
pendio apud ipsum prsenotatus. In dicta itaque col- iib. G, cap. 25 , ubi hsec narrat : Et quia adhuc
Tunc Adeplion-
lectione pag. 76 Pelagius sic fatur :
littera Gotthica et translatio Psaiterii, et Offi-
,

sus rexvelociter Romam nuntios misit ad Papam cium Missx institutum ab Isidoro et Leandro
Aldebrandum [ qui erat ] cognomento septimus pontificibus quod cum translatione et litlera
,

Gregorius. Ideo hoc fecit, quia Romanum mgste- dicitur Toletanum per totam Hispaniam ser- ,

rium habere voluit in omni regno. Memoralus vabantur, ad insiantiam uxoris suee reginee Con-

Bichardum itaque Papa Cardinalem suum Richaredum*, ab- stantiee , quee erat de partibus Galliarum, misit
batera Massiliensem in Hispauia transmisit, qui Romam ad Gregorium Papam VII , ut in Hispa-
apud Burgensem urbem voncilium celebravit. Con- niis, omisso Toletano , Romanum seu Gallicanum
firmavit itaque Romanum mysterium in omne re- Officium servaretur. Cojnstantiam hanc Burgundi-
gnum regis Adefonsi eera mcxxiii, quse respondet cam fuisse, Roberti 1 ducis Burgundise tiliam, anno
anno Christi 1085, Atque hsec quidem habemus ex 1084 Alphonso, Castellas ac Legionis regi nuptam,
Pelagio, qui tunc vivebat. lego apud Andream Chesnium lib. 3 Historiae re-
jmarnio 2S0 Mariana De rebus Hispanise lib. 9 cap. xi ,
gum ducum , et comitum Burgundise, Gallice con-
legationem istam uti et concilium memorat quod ;
scripta, pag. 272.
anno 1070 agitatum esse refert. Sed ratio ista 253 Idem
Alphonsus rex Toletum Saracenis
Tulelo capto :
temporis non cohreret cum sera, quam ex editione eripuit die xxv Maii, anno 10S5 prout videre ,

Pelagii apud Sandovalium produxi neque etiam :


est apud Pagium ad annum Christi 10S8, num. 5,
;

consentit cum editione Labbeana Conciliorum; ubi ubi et diem et annum praedictos isti expeditioni
C tom. 10 in Appendice col. 1815 textus Marianse, vendicat; iu quos incidit S. Gregorii PP. VII
mox a me designatus , circa hoc concilium est obitus; quem sanctissimum Pontificem strenuissi-
transcriptus; sed in figendo anno , quo celebra- me laborasse jam vidimus pro liturgia Romana
tum ab ipso disceditur
sit , nam ibidem res :
per Hispaniam extcndenda contra Gothicam
gesta innectitur anno 1080 ; contra quam ex edi- auctoritatem suam interponente Alphonso rege
tione Pelagii vidimus, quse serius
rem differebat. qui negotium illud fortissimis auimis promovere
Videmus itaque quod annus apud Labbeum nec
,
perrexit , et extrema, donec ad optatissimum
cum Pelagio Ovetensi, nec cum Mariana conve- sibifinem perduceretur, tentare non destitit. Hajc
niat. Cur autem iste substitutus sit ibi annus autem quo modo illis temporibus gesta sint,
ab
utroque alio diversus, rationem dat noster Gabriel mox intelliges. Capta ab Alphonso Toletana ur-
Cossartius in notis, a dieta col. 1S15, ubi observat be, suas eo curas convertit ut religio Christia- ,

sequentia Richardus monachus S. Victoris Mas-


:
na ibidem restitueretur ; de cujus restauratione
siliensis, presbyter Cardinalis ab Alexandro II agit Pagius ad annum 1088 , num. fi
ubi ex ;

creatus, a Gregorio
VII in Hispaniam legatus Koderici lib. 6, cap. 24, quas mense Decembri
mittitur anno mlxxviii ut scribit Gregorius ipse , post expugnationem Toleti ad restituendam religio-
epist. 2), Ub. 5. Abbas Massiliensis constituitur nem Christianam, ab Alphonso rege gesta sint re-
anno mlxxi\ in locum Dernardi fratms Cardina- censet.
lis ut ex ejusdem epist. 7
; lib. 7 discimus. Qui 254 Concilium item Toletanum
,
seu comitia .

Stare igitur potest, quod ait Mariana, missum in potius, m


quibus rex Alphonsus ecclesiam rcs Chriiiiatuu
Tole- Milem scduli'
Hispaniama Pontifice Ricardum, abbatem Mas- tanam a Saracenorum tyrannide iiberatam
am-
nliensem anno mlxxvi ? phssime dotavit et Bernardus abbas
,

S. Facundi
,

celeliraium. 251 Altera in Hispaniaat legatione functum m novum prajsulem electus est, exhibet
Aguir-
eumdem esse anno mlnxix dovet epistola G lib. 7 • rius pag. 2S7 ex Mariana
De rebus Hispa-
qua hortatur Alfonsum regem Gregorius, utitlam nia3 hb. 9 cap. 17. Bertoldus
,
Constantiensis
qui
,, ,,
) )

DE LITURGIA ANTIQUA HISP.WICA. 49


qui Hermanni Contraeti Chronicon continuavit regis Francorum (id est 1091) n appendicf ad Mar-
i *«. m.
atque temporibus vixit, ad annum 1090
hisce cam Hispanicam col. 11S9 notatis, non amplius
regis Alphonsi in restaurandis rebus Christianis gavisus fuerit isto tituloj cum ibidero paullo ante
studium sic obiter attingit Dominus Papa Ur- :
col. 1192 vocetur Ricardus Cardinalis,
qui est ab-
banus generalem synodum... in Tolosana civita- ba S. Victoris Massiliensis, omisso utique legati
te.. collegit... In qua synodo... legatio pro re- titulo.Mariana lib. 9, cap. 18 de decretorio isto
stauranda Cliristianitate, in Toletana civilate, conflictu agens, militem victorem appelat
Joan-
rege Hispanorum supplicanle, destinatur. Porro nem Ruizium. Non moror hic personatum Julia-
de rebus, quae a memorato superius Bernardo, qui, num, qui in Chronico a pag. 126 ineptias more suo
teste Roderico Toletano, isti concilio interfuit, ge- venditat, pugnatum esse somnians sub judicibus
stse sunt, consule eumdem Rodericum De rebus Pelro Gomesano Barroso, Petro Alvaro Munio-
Hispanise lib. 6, cap. 26 : quas Pagius innectit anno sio Adefonsi, Petro Juliani de domo Toletano-
Christi 1090. rum equitum Muzarabum.. Vicit Joannes Rode-
ac iiiulationcii< 255 Ibidem vero mirabiles duas pro Offlcio Ro- rici qnem ego Julianus peccator archipresbyter
antiijui
(l//ieii
mano in Hispaniam introducendo probationes ex obviis ulnis et lachrymabundis excepi, acclaman-
Hispanici du-
ello commitllt,
Roderico narrat. Eodem itaque cap. 26 sequentia tibus universisMuzarabibus Vicit Christus, et
habet Rodericus Ante revocationem ( Richardi
: saerum Offtcium Isidorianum. Adjuvat Christus
quem legatione privatum, et ab Urbano Pontifice precibus SS. Muzarabv,,*.
revocatum dixerat) clerus et populus totius Hispa- 258 Regis Alphonsi conjux nomine Constan- a^anen, ,

niee turbatur, eo quod Gallicanum Officium su- tia auctore Roderico


, anno Christi 1090 ad , ,

scipere a legato et principe cogebantur, et statu- quem praesens factum referri dixi a Pagio con- ,

todie, rege, primate, legato, cleri et populi ma- cinne convenit : nam apud Berganzam in Appen-
xima multitudine congregatis, fuit diutius al- dice sectione 1 ,
pag. 450 profertur donatio ab
tercatum, clero, militia et populo firmiter resi- Alphonso VI facta; cui inseritur nota temporis,
stentibus, ne Ofpcium mutaretur, rege a regina videlicet era millesima centesima vigesima octa- E
sitaso conlrarium minis et terroribus intonante. va (id est anno Christi 1090) regnante rex * Alde- •
rC gc
Ad hoc ultimo res pervenit, militari pertinacia fonso in Tolelo etc. post quem isti instrumento
;

dccernenle, ut haec dissensio duelli certamine se- Constantia quoqv.e adscribitur, divina gratia re-
daretur. Cumque duo milites fuissent electi, xtnus gina, quse hanc, inquit, cartam fteri prsecepi,
arege,quipro Offtcio Gallicano; alter a militia legendo audivi, manu mea roboravi. Burgundi-
et populis, qui pro Toletano pariler decertarent, cam fuisse, jam dictum est qualem quoque il- :

milis regis illico victusfuit, populis exultantibus lam indicat Frag-mentum ex veteri exemplari Flo-
quod victor erat miles Offcii Toletani. Sed rex riacensi apud Franciscum Chesnium inter Histo-
adeo fuit a regina Constantia stimulatus, quod a riae Francorum Scriptores tom. 4, pag\ 89, ubi

proposito non discessit, duellum indicansjus non sic habetur Hic de Alphonso Tl sermo est
: (

esse. Miles autem qui pugnaverat pro Officio To- filiam Roberti ducis Burgundionum duxitin xt.ro-
letano, fuit de domo Matantise prope Pisoricam, rem, nomine Constantiam. Fragmentum hoc con-
cujus hodie genus extat. Hasc Rodericus de proba- scriptum fuisse ab auctore hujus temporis , quo
tione Offlcii Gallicani seu Romani ac Gothici per de agimus, id indicio est, quod sistat in anno
monomachiam sumpta. 1110. De ista Constantia agut laudatus superius
256 Praecesserat Chronicon S. Maxentii, vulgo Andreas Chesnius in Historia genealogica Du-
dictum Malleacense, apud Labbeum tom. 2. Biblio- eum Burgundiae Gallice edita pag\ 13; nec non
thecae Mss. libr.orum a pag\ 190 editum, cujus col- inter probationes ad eamdem Historiam pag\ 1S.
tamen unus dumtaxat
lector, si fuit, centum ante Auctor Chronici Malleacensis nec exprimit no-
Rodericum circiter annis fioruit , cum Chronicon men Constantiae nec eamdem orginem deno-
,

suum perduxerit ad annum 1134; praecesserat, in- tat, quam signant scriptores. De uxoribus
citati

quam, chronographus ille; nam postquam egisset dicti regisAlphonsi tractant Pelagius Ovetensis
de monasteriis anno 10G9 exstrui coeptis, subnectit pag. 77; Baronius ad annum 10SO et Sando- ,

sequentia His diebits Hildefonsus, rex Hispa-


:
valius in Historia regum Castellae et Legionis a
niarum, duxerat ftliam Guidonis comitis, ducis fol. 105.
Aquitanorum, quam habuit de Mateode uxore 259 Dicebam superius de Roderico Toletano , uauefonu
supradicta (de qua egerat ad annum 1058) pro qui s;epe dictam monomachiam recenset , si "-
qua re exstitit causa et contentio de lege Roma- vera is narrat ; nam sunt viri eruditi, quibus F
na. Quam legem Romanam roluit introducere in veritas hujus rei non probatur. Eminentissimus
Hispaniam, et Toletanam mutare. Et ideo fuit certe Cardinalis Bona lib. 1, cap. xi. Utrum-
factum bellum inter duos milites, et falsitale fuit que, inquit, ecentum pugtue et ignis ;de even-
victus milesex parte Francorum. Emiuentissi- tu ignis mox agetur) Rodericus archiep. Tole-
mus Bona ac Brunus non viderint sine dubio
,
tanus refert lib. vi De ,-ebus Hisp. cap. xwi,
hoc testimonium; cum Rodericum tamquam uni- testis itnicus ct singularis qui illi non interfv.il,
;

cum hujus rei testem citent. Res porro haec gie- nec poluit interesse... Alii recentiores ipswm Ro-
sta qua- a duobus istis scriptoribus narratur deric.um sequuti sunt, penes quem hujus /abulie
,

observationibus nonnullis elucidari debet , qui- rel historiee ftdes sit. Brunus item pag\ 396 de

bus utriusque textus difflcultates expendantur utraque pugnae et ignis qrobatione ayeus, satis iu-
et paullo attentius inspectae ad ffiquam judicii tru- dicat, debilem sese hisce rebus habere fidem, qnan-
tinam exigantur. Et circa textnm quidem Roderlci do subjungit, hujusmrdi pronationes duin ab ,

hsec subjicio. auctore coutemporaneo ac flde digno referentur,


i'Ca hiijm 257 Si vera is narrat, res illa contigerit non molestiam creare posse; sed istas non inveniri
anno 1091 nam nisi in Roderico Toletano qui audita dumtasat
serius : sig'nificat probationi per ,

ignem de quo dicam mox


factae post duellum (
referat, nullo citato auctore. Ego interea, quan-

interfuisse legatum superius mcmoratum qui die :


doquideui rem satis aliunde miram, duobus ta-
iii Nonas Octobris, anno xxxm regni Philippi men i.stis Roderiei et Malleacensis chronographi
testimouiis
, ,,
;

50 TRACTAT JS HISTORICO-CHRONOLOGICUS.
testimoniis foloiri video neque arg-umenta in videntibus cunctis cioibus tam nobilibus quam 1)

eontrarium afferre possum satis urg-entia, ut om- ignobilibus,una cum episcopis, videlicet Pelagius
nem satis solide huic facto tidem dctraham hi- ;
Ovetensis et hoc fuit factum tribus diebus
. . ,

storiam hanc in medio rclinquo ct eruditorum ,


quos designat. In quarto autem die, qui erat Do-
judicio permitto; qui eam tamquam historice ve- minica instituta solenni supplicatione ex ecclesia
,

ram admittere poterunt, si duobus istis auctori- S. Marise ad altare S. Isidori, et dein peracto ser-
bus standum esse censuerint. At vero mirum mone ab Episcopo Ovetensi et peracta Missa ,

prorsus mihi apparet, quod Pelagius Ovetensis, au- accesserunt Episcopi ad locum, ubi erat aqua, et
duello vere ipsi episcopi biberunt ex ea, et multi alii homi-
ctor adeo synchrouus , ut dicto , si

vel saltem interesse nes. Sic ille totus est in describendo isto miraculo et
contig-it , vel interfuerit ,

potuerit neutiquam de illo memiuerit


,
quod ,
adjunctis ejus. Quomodo erg-o praeterire voluit

quod arg-umentum tametsi negativum, ma- aut potuit aliud miraculum adeo inusitatuui, de
sciam ;

quo hic ag-imus? Cujus etiam ne vel verbo qui-


xime etiam officit historise, quse vult Officium ,

dem meminisse novi Lucam Tudensem, Roderico


Mozarabicum per ig-nem fuisse approbatum de qua :

synchronum.
re mox dicam. Quo autem loeo habenda sit mono-
262 Hrec sunt fateor quse foraidineni mi- uc proxn non
machia ad sedanda jurgia, disces ex Baronio, ad
, ,
rarcl aliqua
hi ne vel non contigerit illud factum,
iujiciunt,
annum 659. ftirinidinede
vel non ita saltem contig-erit prout Rodericus ubleua ,
fite.
illud coutigisse refert. Eruntque haud dubie ex
illis ,
qui hasc leg'erint ,
qui pro securiore rei
adeo paradoxa assensu momenta credibilitatis
V. Officium Mozarabicum igne pro- majora requirant, quam solam unius Roderici
j j auctoritatem satis alioqui etiam remoti a tem-
7

m
i , • , • . ,

batum : demde abohtum regno pore ,


quo eventus iiie accidere debuerit. Du-
Castellce, Leqionis etc; in locis qui- rum interim est< auctori adeo de historia IIispa "
a nica bene merito, quoque naevis quamquam suis
blisdam particularibllS retentum. non careat, notam hic inure-
apertam falsitatis
re, quasi ex suo ipse cerebro novum quoddam

efflnxisset ac produxisset commentum. At sive


historiam istam ex praevio alio scriptore hause-
Liturgia Mo- Haud dubium est , quin felix monomachiae rit, sive ex sola apud posteros didita fama audierit
zarubica, lctlc suoeessus, prout is saltem refertur, a sum- non est mihi promptum plus pro illa dicere ,

Rodcriro, ycr
mis et infimis inter Hispanos, pro divino
nutu quam nunc dictum est, nihil habenti, quo eam
igncm proba-
et signo evidenti approbationis veterum rituum ex monumentis, satis ad rem antiquis et accom-
faustis acclamationibus exceptus, et pro manifesto modatis , confirmare vel infirmare possim. To-
ostento habitus fuerit, atque ad obstinatis-
cseli tum itaque quantum quantum est hoc prodi-
,
,

simam antiquis moribus mordicus adhasrendi, no- gium stat et cadit sola et unica auctoritate Ro-
vosque neutiquam admittendi voluntatem, ut sa- derici Toletani. Nicolaus Autonius pluries jam a
tis res ipsa loquitur, instig-arit. Perg-ebat inte- me laudatus, adeo de istius rei g-estse veritate
rim obniti Alphonsus; certus ab incepto non de- bene existimavit,ut operose eam defendendam sus-
sistere, donec quod suasu et annisu uxoris sua; ceperit qua autem id opportunitate contig-erit,
:

instantissime quidem, sed frustra tamen pertenta- mox intellig-es.


rat, satis etiam fortasse sponte sua eo propensus, 263 Quod Eminentissimus Cardinalis Bona de- Nicolaus An
ad fiuem perduceret. "Visum itaque ipsi fuit, alia bilem huic facto fidem adhibuerit, liquet ex ejus tonius

extrema adhibere et rem committere probationi ; verbis, quae dedi paragrapho proxime antegresso.
ignis, priscis istis seculis adeo usitata? ; quo tandem Contra quem pro veritate rei, prout narratur a
ultimo ac decretorio tentamine vel contra vel se- Roderico, stetit V. Cl. Nicolaus Antonius, uti li-
cundum antiquam liturgiam lis tota decideretur. quet ex ejus epistola, hoc super arg-umeuto ad
Antiquissimus, imo inter antiquos unicus, quod sapientissimum Joannem Bonam tunc temporis ,

sciam, qui rem gestam narret, est Rodericus ar- sacro purpuratorum Ecclesisc Principum collegio
C chiepiscopus Toletanus, qui post duellum haec sub- nondum adlectum, data cujus apographum de- ;

dit : Cumque super hoc magna sedilio in popido bemus amplissimo viro ac reverendo admodum do-
oriretur, demumplaciut, ut liber Officii Toletani, mino Adriano de Coniuck, propinquo Nicolai Anto-
et liber Ofpcii Gallicani in magna ignis congerie nii consang-uineo; qui
istam epistolam Ms. una cum
ponerentur. Et indicto omnibusjejunio a prima- pluribus ejusdem auctoris schedis ineditis, Ma-
aliis
te et legato, et clero, et oratione ab omnibus de- triti nobiscum communicavit humanissime. Illam
vote peracta, igne consumitur liber Offtcii Gal- itaque subdo :

licani ; et prosilit super omnes flammas incendii, 264 Non ita est, iti excidit heri ei nudiuster- •lulaad Joan~
cunctis citlentibus et Dominum laudantibus, li- tius tibi,pater reverendissime fidei iubricue id ucm Bonum ;
ber Officii Toletani illxsus omnino [et~\ a com- estte, quod tempore ritus Romani a nobis accipien-
buslione incendii alienus. Ita ille paucis et gra- di, et jnx Isidoriano habendi, contigisse in me-
phice an tam vere ?
;
moriam ego tecum de re ipsa conferens revocavi.
„,„ 261 Mirum accidit, rem in paucis adeo me- Perductam quipperegisAlphonsi VICastdLv,seu
>»-morabilem a solo quod sciam Roderico tra- , , poiius Constantiee regime, quoe in Galliis nata,
Vdaij "m
!
di neque invenire me quidquam apud Pelagium
;
communijam apud suos Romano Officio favebat,
Ovetenscm qui tum vivebat quando contro-
,
, cum tolo fere regno controversiam fuisse ad non
versia ista ferbuit et tum Toleti affuit
, forte •
unum examinis discrimen, quod illus eetatis
adesse certe potui I hstonam ille suam cum
.
ferebat, Rodericus Toletanus priesul, Hispanica-
morte Alfonsi concludit mdicat sepultur* ipsius rum rerum historicus eximius,
;
sesqui seculo ian-
sc mtcrfu.sse; uti et m.raculo, octo dies ante Al- lum eo lempore, quo resgesta narratur, inferior,
paonsi mortem in urbe Legionensi in ecclesia veluti remnotissimam in commentario retulit.Ge-
S. Isidori, manantibus aqua lapidibus, patrato;
ebati
, ;

DE LITUKGIA ANTIQUA I1IS1'AMC.V. 5]

A rebatur nempe lisec res circa annum mlxxxv re- el libro delO/ficio Toteila.no finio en la foguera •« »'•

dempti orbis, floricitque Rodericus sub Ferdinan- sin todo da.no, iie guisa, que en ninguna cosa non
do rege 111 Sancto, circa annum Mccxxill, quo le lanxo el fuego, nin le fizo mal ninguno. Mani-
Mstoriam suam absolvit. Perduclum inquam, , festissime ante oculos auctoris fuit, cum hsec scri-
negotium fuit in duelli periculum ante alia, ex beret, Roderici Toletani Chronicon nihil ex il- :

Roderici oerbis Ad hoc ultimo respervenit, etc,


: lius verbis relationeque prsetermiiil. At manife-
quaj habcs superius. stissime eliam texium Rodericianse orationis aut
2G5 Sed neque id examen raluit, uti subjungit corruiuptum aui maie inlerpicnctum is offendit,
Nicolaus Antonius, ut ab incepto suo rex desiste- aut nimis indiligenter expensum, eo modo, quo
ret magnaque seditionc in militia el populo or-
; minus debuit, interpretalics est. Exlra flammas
la , regis percicacise obnitentibis ; demum pla- saltum illsesi omnino libri Rodericus Toletano non
cuit, ut tiber Officii Toletani, etc. qusE ex Koderico obscure tribuit siquidem Gallicanum igne con-
;

item jam prscmissa sunt. Hsec tam perspicue, in- sumptum diserte irrsemiserat. Neque alleri prius
quit, dicta snnt pro Toletuno Officio, ut nulla ter- debebantur adslanlium conceplse erga Deum lau-
giversatione peroiceris, atiter gestam rem esse, des, quam miraculo intemerati ab igne, cum rc-
nisi omnem historico fidem abrogaveris. Nec mansisset in medio igne, codicis.
temere venit hsec lectio in typorum lucem. San- 268 Qici enirn asbestinum linum, quod, ict Pli- /"-oWioiur»

cius Nebricensis, Antonii Grammatici celeberri- nius dicere arnal lib. 9 (imo 19j cap. i assicescit
mi filius, ita edidit primics Granatse anno mdxlv vivere urdendo, inte/oenisse hic sanus dixeris ?
ex manuscriptis , ut par est credere, bonsenotse. Vulgarem ritus codicem sede saera aliqua peti-
Hisque omnimo co?iformant duo alii hujus
[se~\ tum, non medicamine icllo indumentoce nui.u-
historise codices, qui assercantur manu exara- tum e.rperimento expositum fuisse cum rei
, ,

ti in bibliothecis Toletanis cathedralis ecclesise, ipsius gravitas, tum seoi illiics hominum sinceri-
B ac monasterii Franciscanorum S. Joannis, Re- ias persuadet. Saltare autem rem igni supposi- E
gum nuncupati; simillimaque rei narratio ex- tam, humiditate, quse intus latet, ne calori cedat,
stat in veteriexemplo Historise, quam genera- expellente, quotidiana fere res est, admirationis-
lem nostrates homines vulgo appellant, Alphonsi que prorsics indigna. El animad.vertis tu ipsejam,
sapientis, Cast&lse regis Xjussu et auspiciis for- ac perinde rides stupidam horum Roderici verbo-
matse. Hunc librum
Matriti vidimus apud D. rum interpretationeiii : Igne consumitur liber
Gas/jarem Ibanez de Segooia Acropolitanum , officii Gallicani. Qusc ille sic reddidit -.
E el libro
marchionem, eruditionis et igenii admodum lo- Frances quexabase con el fuego, que se queria
cupletem qui quidem veteri forma scriptus
,
pegar a el id est Liber Gallicus stridebat ab
; :

quamvis acephalus,eamdem ipsam historiam con- iiisinuanle se ad cicm igne. Quasi non quidem
tinet. paucis demptis, quse sub nomine Ristorise flammis devoratse, atque in faoillas et cineres
generalis, utijam diximus, Floriani Decampii, abeuntis, sed incendium adhuc timentis, strido-
regii chronographi diligentia ante centum annos reque id ipsum testantis, rei consumptionem La-
in lucem primum edita est. tine significatam iis verbis crediderit. Et tamen
hanc pa ig- 2GG Ruditatem excusabis sevi illius, quo barba- quia vulgaris et cernacicla hsec fuit Historia, in-
nem suo posteriores' alias. Chroni-
ris quam barbariei exstirpandse studebant magis ficere valuit citio

Majoresnostri. Transcribit Historise auctor aper- con apud nos crediticm Joannis Emmanuelis,D
tissime Rodericum episcopum his oerbis que- : E Ferdinandi Sancti, ut credo, nepotis, quodadkue
it per mamcs curiosorum ineditum, et quasi epi-
mose y el libro Frances, e finio y el Toledano
sano. Hoc est : Exustus ibi fuit liber Galli- tome Histonx, ita habet E
est generalis illius -.

cus,remansitque ibi Toletanus ULvsus. Nec dicbi- salto eldel Officio Frunccs fuera del fuego, e finio
tare nos sinunt de Roderici mente, ea quse se- el del Officio Toledano muy quedo, que non llego

quuntur : » Sed cum rex esset magnanimus, et el ficego a el.

" suse voluhtalis pertinax exsecutor, nec miracic- 269 Simillime conceptx sicnt novioricm, quires reoeraemii-
"""" ,r
» lo terrilus, ncc supplicatione suasics, voluit in- nostras illustraverunt, monumenta Joannis Ma- »*£ ;
'"""'"
direpl ionem « clinari ;
diremptionem *
sed mortis supplicia et riaiuvlib. ix, cajj. xvui; Prudentii Sandooalis in
q » minitans resislentibus, pr,vcepit,ut Gallicanum Vita Alphonsi regis VI; Gicndisalvi Argote de
Moliua Nobilitatis Bceticse cap. xxxvi
ii
Offichcm in omnibus regni sici finibus servare- lib. 2

tur.
•i Miracidum" igitur si qicod contigit, vete- Petri de Alcozer Historix icrbis Toletanx lib.
rem Hispanomun ritwn quem ignis non qffendit, ;
l, cap. Lxvni. Quorum utroque librorum inco-
qui ignis Gallicanum , hoc est Romanum con- lumi remanenle, persuasum populo Hispano
sumpserat, haud temere abrogari debere, satis fuisse (ait Mariana) utrumque precandi ratio-
indicavit. Quod cum nb archiepisco- ita scriptum. nem Superis plaeere atque eo temperamento ,

po, eoque unico rei gesLv auctore sic idoneo et rem composilam, itt in autiquis Toletanx urbis,
gravi, sequentes legerint, quid in mentem iis ce- icbicuria tunc regia fuit, ecclesiis ceteri precan-
nerit, nondum oideo, ut factum aliter totoque cce- di forma retenta, in aliis ex Romano nlu res di-
lo, ut dicisolet, dicersum referreut. ciua procururetur. ILrc hubui ud manum, de

Mu. 2G7 Historiu scilicet generalis Alphonsi regis quibus Te vir eruditissime , tamquam de dome-
,

sticis admonerem. Scisenim in talibus testimonio


X tempore scripta, de qica nuper meminimus, in

utroque libro rem contigisse miram, alio tamcn etiam corum, qici alias flde indigni sunt, adhiberi
et alio modo diserle docet. Hispana verha interse- fidem.
.. Expende Tu, ct mei esto memor, cicm
.

renda sunt, quse factum conlinent Aquellos dos :


exmunere ud Deum preces effaderis. Vale. E.v . .

librosfueron puestos en la foguera, y el libro del hoc palatio Excellentissimorum Hispanuv legato-
rumdomonuiichabitutionisnost)\v,dic\vFcbrua-
OfficioFrances quexabase con cl fuego, que se
queria apegar a el, ydio entonzes un salto sobre Wjmdciavi. ItaVireruditissimus probationem OjH-
todas las llamas, y saliose de la foguera, veyen- cii Gothici ac Romani, satis alioqui ineredibilem

dole todos e alabaron u Dios por aquel mi


,
el paradoxam, stabiliendam atqae explanan-
dam oensmtj sed qusa affert, rem bio oontro-
lagro lan grande que ay quisiera mostrar a ,
:

veream
;:

TRACTATUS HISTORICO-CIIRONOLOGICUS.
non in sola Roderiei bensem quippe in ea sanclus Doctor de omnibus
versam fortius evincerent, si ;

etsingulis Offteiis ecclesiasticis agit, etproprias


auotoritate fundarentur.
270 Sic itaqne juxta istum auctorem tandem ali-
uniuscujusque functiones exponit. Quarum disci-
plina et exsecutio cum jam oblitcrata essct aut,
quando post tot ac tantos conatus successit Roma-
ritas fundatui neglecta atiquibus retro seculis in Hispania,
m sttlo Roden nus procandi ritua in locum Gothici, per Castellffi
ac Leginnis regna, ac ceteras, qua; Alphonso VI propter irruptionem Sarracenorum, et belta assi
co Toletauo.
parebant, ditiones; atque ita anno circiter 1091 dua cum iis, in hoc concilio instaurata fuit. Quse
secundum dicta superiora, res tota finem habuit, postquam laudatus Cardinalis exposuisset circa ea,
Et tunc cunclis flen- quse in ista synodo de divinis Officiis statuta sunt
dicente eodem Roderico :

tibus et dolentibus inolevit proverbium Quo :


mox de mutatione litterarum ista subjicit Pr&te- :

rea quod in eo decretum dicitur, id scriptores de


volunt reges vadunt leges. Et ex tunc
,
Galli-
cetero Gallicam litteram scriberent; et prsetermit-
canum Officium tam in psalterio quam in aliis
terent Toietanam in Offtciis ecdesiaslicis ; ut lo-
numquam antc susceptum, fuit in Hispaniis ob-
quitur Lucas Tudensis, non ita accipiendum exi-
servatum : Licet, inquit, in aliquibus monasteriis
nomino aut re litterse Toletanse in-
stimo, quasi
fuerit aliquanto tempore custoditum : et etiam
divinum Gotthicum, etperlit-
telligatur Officium
translatio psalterii inplurimis ecclesiis cathedra-
teram Gallicam significetur Officium divinum
libus et monasteriis, adhuc hodie recilatur. Ita-
que in ecclesiis cathedralibus et monastenis istis, Romanum, quo Galli utebantur.
273 Quippe ea commutatio divini OfficiiGolthici
ut colligo ex Roderici verbis, non Missa antiqua
in Romanum jam fuerat decreta in concilio Bur-
Gothica tempore Roderici recitabatur j nam de
gensi anni mlxxxv, vel, ut aliis placet, mlxxx, et
hac silet, et loquitur de solo psalterio. Et re
exsecutioni mandata in regnis Castellse ac Le-
vera eo deventum fuit hoc seculo xi, ut vel ipse
B antiquus Gothicorum characterum usus fuerit abo- gionis. Mutatio itaque primum statuta in hoc
quo nunc agendum. concilio Legionensi non fuit. penes Officium divi- B
litus; ile
num sed solum quod litteras sive characteres,
;

qui eousque era.nt Toletani, sive proprii Moz-ara-


bum. Yerum ab hoc tempore derelicti fuerunt in
concilio Legionensi Ofpciis ecclesiasticis et mutati in Gttllicanos, com-
^ VI. Aboliti in
munes fere tunc in Ecclesia. Hoc enim indicat
characteres Gothici ; indultum ab Tudensis ipse postremis illis verbis Ut nulla es- :

set divisio inter minislros Ecclesise Dei. Hsec


Alfonso VI Mozarabibus in abro- enim causalis omnino exlra rem essel, nisi eous-
lemperamentum. que in aliis regionibus libri Officiorum divinorum
gatione sui Officii
in choris ecclesiarum usitati, et Missalia, quselibet
ac breviaria scripla essent Gotthicis* literis; quo- •
ie ge Gallicis

rum exemplaria aliquot Bernardum ex concilio


In Itot! ronctlto Concilium illud Legionense, prseside Renerio Tolosano paulo ante celebrato, in Hispaniam at-
prtter ubro- S. R. E. Cardinale, et per Hispanias legato, tulisse,videtur valde probabile.
gationem Go-
thicarum litle-
una cum Bernardo Toletano primate, anno Adel- 274 Conjecturam, ait, nostram ftrmat eruditis- nnde inteltigi-
rarum, fonsi regis xxvin, sera Hispanica mcxxix, Christi simus vir Joannes Mabillon in tractatu aureo De tttr solos, in
mxci, signacurin Labbeana collectione Conciliorum re diplomatica lib. v, ad tabellam xlv, ubi sic ait eodem abroga-
los Golhicos
tom. 10, col 482; quod Rodericus Toletanus De re- Per id tempus (nempe Alphonsi IX, anno mclvi) characteres.
bus Hispanicis lib. 6, cap. 30 aperuit his ver- Europsei fere omnes Gallicanse scripturse genus,
bis Inlerfuil etiam Renerius legatus
: et Ro- ,
propria abjecta, susceperant nempe Angli per ;

manse Ecclesise Cardinalis ibidemque in Le- , [ Wiltelmum Conqusestorem loco Saxonicse: Italiet
gionensi videlicet civitate Hispaniae antiquissima) Germani per imperatores stirpis Carolinse pro
celebrato concilio cum Bernardo Toletano pri- Longobardica et Teutonica Hispani pro Gotthi-
:

mate , multa de Officiis eeclesise statuerunt, et ca per Bernardum Toletanum episcopum ex mo-
'
uictjam etiam * de cetero omnes scriptores, omissa litte- nacho Gallo ccenobii Cluniacensis. Nam habito
C ra Toletana, quam Gulfilas Gotthorum episcopus apud Legionem concilio per Renerium S. R. E.
adinvenil, Gallicis litteris uterentur. ita Roderi- Cardinalem, ac legatum etc. Paucula quoe circa
cus brevissime ; cujus synchronus Lucas Tudensis mutationem litterarum adduntur apud Aguirrium
diaconus iuChronico mundi (quod tomo 4 Hispaniae ac Mabillonium, quseque ex Roderici Toletani lib.
illustratse editum est) pag\ 101 paullo pluribus 6,cap.30 desumpta sunt; ex ejusdem scriptoris textu
de isto concilio tractat, ita memorans In prse- :
superius citato facile intelligi possunt; ut non sit
dicta vero synodo almi sacerdotes de fide Catho- opus ea denuo hic transcribere. Fuit itaque decre-
lica colloquentes statuerunt, ut secundum regu- tum, uti recte observat Ag-uirrius , in concilio Le-
lam B. Isidori, Hispalensis archiepiscopi, eccle- g-ionensi non de ritu aut Officio ecclesiastico Moza-
siasticu Officia in Hispania regerentur. Statue- rabico abrog-ando, sed de abroganda Mozarabica seu
runt etiam ut scriptores de cetero Gallicam litte- Gothica scriptura, qua Officia ecclesiastica exprimi
ram scriberent, et prsetermitterent Toletanam in a tot jam seculis consueverant in Hispania ; re eous-
Officiis ecclesiasticis, ut nulla esset divisio inter que perducta sub hac synodo, ut, sicut in ipsa li-
ministros Ecclesise Dei. turgiaesubstantiajam Hispanise conformarant Gal-
aiiquuaiiage- 272 Kamdem quoque synodum anno prasdicto lis seu Romanis ita vel circa ipsos scriptos litur°-ia3
;
ua referumur 109] Mariana lib. 9, cap. 18, cum muta-
illigat apices ab illis, uti et a reliquis Europa; nationibus
tionibus litterarum Gothicarum uti et Aguirrius ; pene onmibus amplius non dissiderent. Porro
de
tomo &, pag. 29S; qui in suis notis Regulam, characteribus antiquitus in Hispania usitatis
non-
inquit , S. Isidori de Officiis ecclesiasticis, ad nulla congerit laudatus Mabillonius
loco citato,
cujus preescriptum ea administrari caidum fuit quo lectorem cunosum mittimus. De Ulfila
paulo
in hoc concilio , non aliam censemus , quam ante memorato satis dixi in antecessum
cap. 2,
e\ istolam illam celebrem ejusdem S. Isidori
§ i, ut supervacaneum foret , plura superad-
Hispalensis ad Laudefredum episcopum Cordu- dere.

275 Causa
. ,

DE LITURGIA AN TIQUA IIISPANK A. 58

A 275 Causa itaque liturgica cum regio imperio nee Adephonsi imperaloris ; cui cum assideret, <"•

QuKnam Mo- tum decretis ecclesiasticis ita in favorem Gallicanse ait, in humero dextro, pa-
vestito reste Venetica,
tarabibus sint
seu Romause decisa quis fuerit Mozarabica; status,
;
lumba Pa-
alba, dicius est Palum.banus, vulgo
tndulta,
et quidnam ex illa postmodum permanserit reli- lomeque, qui fuit caput iiiuslrissimse gentis. Ab-
quum, quod abrogatum non fuerit, sed ad sequen- eunlibus illis Romam, intervenlione Joannis Car-
tiausque tempora propagatum, docet nominatus dinalis factum est, ut Pap/ censuerat, ut rema-
supra Ortizius fol. cxix verso his verbis Porro :
nerel Missale Muzarabum vel (iothicum... in
cum inurbe (Toletana) nuper recepta inter varias septem ecclesiis Toleti, in aliis Romanum... Et
basilicarum, fanorum, xdiumque sacrarum de- rexdificatse sunt ibidem eedes ecclesise, quee erant
dicationes, parochiales imprimis (quas dicunt) tempore Gothorum. Sex porro Toleti Muzarabum
ecclesioe regionatim constituerentur ad quas po- ,
ecclesias perseverasse , ex certioribus habernus
pulus rei divinx causa potissimum conveniret, documentis ,
quam sint fabulae istius personati
suique cuivis limites per vicos domosque circum- ehronographi ; nimirum ex Roderico Toletano
quaque preefinirentur solis illis sex ecclesiis (de
;
qui lib. 4, cap. i testatur , Officium Mozarabi-

quibus superius dictum est) fines quidem nulli cum viguisse suo tempore in sex parochiis Tole-

prxstituti sunt sed sui cuique Mozarabes, illo-


;
tanis de qua re alias dixi cap. 4, § 2. Itaque
;

rumque posteri, ubiubi illos intra extrave urbem sive Alphonsus VI ita in suis regnis exstinguere
voluerit veterem ritum Gothicum seu Mozarabi-
in agro Toletano morari contingeret, pro paro-
chianis assignati. Quibus etiam immunitates da- cum et subrogate ipsi Romanum ut inter-
, , ,

posito quodam temperamento, exacerbatos haud


tee, privilegiaque irrogata minime vulgaria. Hi

igitur primum, horumque deinde posteri suam dubie suorum subditorum praesertim Toletanorum
quisque ecclesiam, sacraque gentilitia frequenta- animos, antiquorum utique rituum tenacissimos,
nonnihil mitigaret; sive ut venerandae Oflicii Mo-
bant et interim quidem dum frequens posteritas
:

illa fuit, sacraperinde ipsa in ecclesiis illis assi- zarabici antiquitati aliquo etiamnum usque defe-
rendum censeret; sacerdotes certe Mozarabes E
B dua celebriaque fuere.
276 Sublestse prorsus fidei sunt quae obtru- Moleti tum sub isto Alphonso rege tum sub ,
rejeetis circa ,

ea figmentis dit pseudo-Julianus in Chronico pag. 128, dum, aliis ejusdem successoribus perseverasse, discimus

referuntur. sub Gelasio PP. II, qui sedere coepit anno 1099, ex variis instrumentis quae huic rei ridem conci-
;

electos fuisse somniat, qui irent Romam, Petrum lient.

Alvariet Didacum Sanectii, filios Sanctii pincer-

CAPUT VII.

Privilegia Mozarabibus indulta seculis xn, xm, xiv, xv ;


Eugenii PP. III

contra eos epistola.

Diploma Alphonsi VI, regis Castella; ac Legionis ; jubentur ab Euge-


§ I.

nio PP. Illobedire archiepiscopo Toletano, et ritui Romano se conformare;

alia privilegia illis concessa

inclinatus facio hanc infjimrmiIu _


eorum principalius
VI diploma, in favorem Mozara-
xstat Alphonsi gata, et
c cartam firmitatis ad Moszarabos de :ara um
totos ipsos
\lphonsus VI bum latum; quod sic sonat Ego Ildefonsus
:
_

Toleto cavalleros, etpedones, ut firmilatem hanc


candit hoc di- Ei
^jDei gratia, Toleti imperii rex, et sub Christi
semper, quantas cortes et hxreditates, sice rine-
ptoma
nomine magnificus triumphator, unajugiter cum F
dilectissima uxoremea Elisabeth regina A todos : as ac terras hodie in suojure retinent, et pro nul-
la exquisitione nonpodant
* inde quidquam. nec
Mozarabes de Toledo, tam cavalleros *, quam
.
*
an po55Mil
equites
* pedones *, pacem in Christo, atque perpetuai» pro nidlo rege subsequente, sive cabet medina, fl,jp. P uedan?
pedltes
*
a». pcrqui salutem. Cum preeteritis temporibus fuerint fa- aut comite velprincipe militiee, dequanto hodie
multas prxsquisitiones * super cor- pertinel, dare; et pro meo judicum vendieave-
siliones ? ctasinToleto
hxreditates; sic de pressuria * quo modo, runt, atque in sempiternum el do eis liberta- ;

'
villas etc. tes*, et * volue-
cum inde ad illos, qui tem, ut quod fuerit inter eos peJes, ei .^ £%
molestia et de compacto. Et tollerent
quod nihil
ad eos, rit, posse habuerit, ut militet, et vendendi,
et
magis habebant, et darent,
nunc ego dandi vetpossidenJi, seu Je possessione sua.quo-
habebant, aut quod paucum habebant ;

causam, ties voluerit, faciendi, liberam in Dei nomine


jam queero imponere finem ad istam et

Ueo autem in mense Murtio habeat potestatem :ct si inler eos fuerit ortum aU-
'nolo, ut amplius fiat.
quod negotium de aliquo indicio *,secunJum sen- .
JuJicio
manJavi a domino Joanne Alcadi, qui prxposi- tentiaminlibrojuJicumantiquitusconstitutusJis-
tus imperii civitatis, et juridicus judex erat, ut quan-
cutiata, et de quanta calumnia fecerint,
cum atguacil don Petro. et aliis deceim e.v melio- * sicut in carta Ca-
tum solummodo persolrant, .
{ttUlam
ribus civitatis, inter Moszarabos et Castellanos, mor-
stellanorum resonat excepto de furto. et de
ipsemet cum eis exquireret et ivquaret; et cortes
;

* illos, et ut te Judcei, vel Mauri, et de


omni calumnia, ta-
et expositas hxreditates inter totos
lem eis mando habere eonsuetudinem, qualem et
quod ipse faeeret, inconcussum semper et stabile si rotiu-
Castellanis in Toleto commorantibus et
permanent *, quod secundum meum imperium
.

plantare, aui re-


rint vineas, aut atias arborcs
confactum fuit atque completum. decxmam inde
staurare, illi qui fuerinl pedites.
278 Tunc egoasupradictis pr.vsquisitoribusju- porttonem
;. :

54. TBACTATUS IISTORICO-CIIROXOLOGICUS


portionem solummodo adregeUe palatiumpersol- causa hoc et sequentia diplomata referuntur ex
vant. superabundanti, ut ita loquar ac proin satis fue-
;

pro remedio Boc nutem facio pro remedio anim.r mese,


279 rit lectori, g-enericam saltem cx istis instrumen-
animx su.v
purentum meorum ct ut ros omnes, quos in tis sibi ideam formnre cirea ea quse Mozarabi-
ct . ,

ctc. ;
hac urbe semper amavi, et dilexi, scu de alienis bus olim indulta fuere a reg-ibus Hispania?. Per-
terris adplantandum addu.ri, semper habeam fi- g-amus itaque ad alia, quas hoc seculo xn gesta
deles et oratores ideoque absolro vos ab omni fe-
;
sunt.
ste* prislinee subreptionis et pr,rscript,r libertati ,
282 Concilium Fusselense, celebratum pro- Eagenwu Pf
Illjubet. ui
trado, ut ab hodierno die et deinceps, nec vos nec pe Palentiam apud oppidum Husillos dictum, Mnzarabe»
o

filii, aut hseredes vestri ab hac prsescripta regula circa annum Christi 1104, notatur apud Ag-uir-

receditis *, et in isto foro semper permaneatis rium pag- 317,-


. ubi inter alia, quas ex San-
sero perempni, et pcr ScVcula cuncta. Amen. Si dovalio producit , qusedam circa Officium divi-

quis tamen, quod fieri minime credo, aut ego, aut numtractata, refert; an vero illa Officium Mo-
aliquis homo de propinquis meis, vel extraneis, zarabicum spectent, nescio. Ad rem nostram cer-
contra hoc meum factum ad irrumpendirenerit tissime facit epistola Eng-enii PP. III, qui sedit
quisquis ille fuerit, qui talia commiserit, sit ex- ab anno Christi 1115 ad 1153, Ieg'enda apud
communicalum, et Chrislianse fidei libertate se- Labbeum tom. 10, col. 1099 directa ad cle-
,

paratum, et cum Datan et Abiron, qicos terra rum et populum Toletanum, uti ibi inscribitur,
rivos absorbit, quia mandatis Dei rebelles extite- hoc titulo, ut Muzarabes Toletano archiepiscopo
runt, et cum Juda, Dci traditore, qui laqueo se pareant, et in ceremoniis ab eo non dissentiant
suspendit, et sic vitam cum risceribus fudit in quam epistolam etiam exhibet Ag-uirrius pag\ 362,
profundo inferni seternas pamas lucraturus, de- et sic habet lnobedientur crimen quam grave,
:

mergantur et hoc meum factum in cunctis ple-


:
quantaque animadversione plectendum, creator
nam obtineat ftrmitatem. Facta autem hsec stabi- omnium Dominus primi hominis inobedienliam
litatis cartasub hera millesima centesima trigesi- puniendo monstravit et genus hominum in valle
;

manona ,etnatodiedecimoterlioKalendas Aprilis lacrymarum positum e.rperitur. Significatum


cui tpse cum 280 Hac autem non volo prsetimitere *, quan- bene est, quod quidam, qui Muzarabes nuncupan-
sua uxore^ at tur, renerabili frotrinostro archiepiscopo Toleta-
do mando, ut planlor vendat ad plantorem, et
que ahis ml
tcribit. vicinus ad vicinum ; sed non qusero ut aliquis de no obedientiam denegantes, ecclesias de manu lai-
* praetermit- ipsos plantores vendant cortes, aut hsereditates a corum recipiant et in sacramentis Missarum, et
:

tere nullo comite rel potestate. Ego Ildefonsus Dei aliis divinis Officiis, tonsura quoque clericali el

gratia, totius Hispanice imperator, quod feci vestimentis, suam antiquam consuetudinem sub-
conf. Elisabeth regina, quod domino meo fieri
sequentes, ab Ajjostolica sede diversa sentire pnv-
placuit, conf. Raymundus , totius Galicise comes, sumant
regisque ger. conf. Urraca, imperatoris filia, 283 Quia igitur Apostolicx sedi lanla est a Do-
Raymundique comes uxor, conf. Henricus Por- mino collata ptotestas, ut quam * pro sanis dog-
tugallensis et Colibriensis provincise comes, conf. matibus, fidelium moribus, dominico tempore
Terasia, regis filia, et Henrici comitis uxor, conf. scripsit *, hodie teneatur acceptum et quam :

Hernandus, Toletanse sedis archiepiscopus, conf. * illa repidit, hactenus inefficax habealur quan- .- '
(juod
#
Joannes Toletanor, principatis judex atqueprse- to magis qum ob reverenliam Catholicr fidei in sa- prrescripsit
'
quort
posilus, conf. Pelrus Aluariz et medic' conf. Mi- cramentis Missarum, et aliis divinis Officlis in-
chael Adiz princeps Toletanee militise, conf. Pe- stituisse dignoscitur, omni debent honore prse-
trus Ansuriz, comes, conf. Fernandus Munoz, ferri, et ab omnibus prorsus reverenler assumi?
majordoinus regis, conf. GarciAlvariz, armiger Universitati vestrse per preesentia scripta man-
regis, conf. Gomez Martinez, conf. Gutier Ber-
itamus, quatenus eos districtius moneatis, ut in
niudez, conf. Joannes Ramirez conf. Goncalo Ste- sacramentis Missarum, et aliis divinis Officiis, a
phanus conf. Didago Alvariz, cont. Pelagio
,
Catholica Ecclesia dissentire dc cetero non pree-
Petriz, conf. Rodrigo Pelriz, conf. Gutier Fer- sumant; et memorato fratri nostro obedientiam
.: nandez, conf. Garci Ximenez, conf. Garci Ber- debitam exhibentes, si in ipsius provincia rema-
mudez conf. Gonzalo Ansuriz conf. Petrus
, ,
nere voluerint,ejus monita et pncceptareverenter
Suariz, conf. Rodericus Ordonez, conf. Sancio suscipiantet observent. Dies et annus, quibusdata
Aznariz conf. Johane Didacus fuit haec epistola, desiderantur. Interim ex ea liquet,
, conf. Petro ,

Didacus, conf. Pelagio Guidesteiz conf. Pelagius Romanam sedem hoc etiam seculo xn, prout ante-
Erigis cognomento Bolanarius quod notavi,
,
riore eam fecisse vidirr.us, operam dedisse, ut litur-
,

conf. g-iaa Mozarabicas ministri, quos in sex Toletanis


ec-
Illud hic Cll
281 Vides lector iu contextu clesiis remansisse diximus, suo quosque antiquo Offl-
, , hujus regii
non explai cio ecolesiastico vacantes,
s
;
diplomatis multos contineri Ijarbarismos ; ut de Romanis sese ritibus con-
Hispanicismis liic illic intermixtis nihil dicam formarent, non secusatque aliae ecclesiae per Castel-
:

unde nou vitiosa dumtaxat, sed obscura


ut lae, Legionis, aliasqu e Hispaniarum ditiones
fit, extensse.
prorsus reddatur oratio. Ceterum ruditatem ex- 281 Ad prsesens seculum xn spectat privilegium, Privileglum

Mozarabibus concessum; quod ita sonat Mtizurabibui


cusabis sevi illius, quo barbaris, quam barbari- Quo- :

ci exstirpand;e studebant magis majores nostri niam ea, qum a regibus et terrarum principibus
inquit iu sua epistola jam a me prolata Nicolaus
instituuntur, semper firmantur, nec * temporuni
Antonius Hispanus quod hic valeat in lingua
; id dhdurnitate oblivioni tradantur Idcirco eqo ;

Latina, quamquam alia de causa id supra usurpa- Ildefonsus Dei gratia, rex CastelLv et Toleti, una
rit iste auctor. Omnem textus barbariem non cum uxore mea Alienor regina, quia vos prom-
emendo; paucula ad marginem annntas.se conten- ptissimos, et fideles in servitiis meis inveni,
facio
tus :de aliis viderint illi, ad quos omnium vo- cartam libertatis, absotutionis el stabilitati.s vo-
cum in isto diplomate contentarum explanatio bis, toti Toletano concilio,
prsesenli et futuro, in
propius pertinere videbitur. Illarum sane illustra- perpetv.um valituram. Dono et concedo
omnibus
tio nihil facit ad statum ritus Mozarabici Toleh mihtibus ex totius termini, sive prxsen
cujus ; tibus
et
;;
, !

DE LITURGIA AN TIQUA HISP.yNICA. 55

et fuluris, quod de omnibus hsereditatibus quas ,

habent in Toleto, aut in aliqitaparte terminisui,


vel de cetero habuerit *, nullam decimam, nec
II. Alia qucedam ab regibus Al-
forum aliquod regi, rel domino terrse, nec alicui
alii umquam persolvant et quicumque de mani- :
phonso Castellano, et S. Ferdinan-
bus eorum hsereditat.es ipsorum excolunt, de fru-
clibus inde perceptis mdlam decimam tribuant do indulta Mozarabibus privilegia.
sed prsedicti milites cum omnibus hsereditatibus
suis liberi, et immunes ab omni regaii, alioque
gravamine, etexactione per secula cuncln per- i

et fuluris nolum sit ac manife-


Preesentibus Otart i rfon''-
maneant ; et cetera de ornamento privilegii- De- stum, quod ego Aldefonsus Dei gralia, rex Ca- 'i.'iu Aiphonti
sideratur nota temporis. stellcT. et Toleli, una cum uxore mea Alienor ,-e-
Gn(rll'im in
favortm Mo-
aU Alphcmso 285 Verum ad quae circiter tempora illud instru-
gina, et cum filio meo Ferrando, libero animo, et zarabum,
CatteUano mentum pertineat, colligere licet ex aliis Alphonsi voluntate spontanea facio cartam donulionis,
et uxoris ejus Alienoris nomine notatis, ab anno concessionis et stabilitatis, vobis universo]concilio
1173, usque ad 1213, prout videre est apud Berg-an- Toletano pricsenti et futuro, perenniter duratu-
zamin Appendice sect. i, a pag\ 461. In Chronolo- ram. Dono itaque robis, et concedo illuni meso-
g-iaS Ferdinaudi, reg-is Castellse et Leglonis, quoe nem* in Toleto, ubi venditur tritieum, ut eum ' «Jomas cU
per annos dominicse Incarnationis extenditur apud habeatis inperpetuum, et accipiatis semperomnes vel t .! ' i
u .i

nos tom. vn Maii, a pag\ 294, ita dicitur mclxx :


mediduras *, atque directuras *, quse in eodem
Alfonsus Castellanus annos xvnatus uxorem du- mesone evenerint, de omni tritico, quod ibidern an. jura,

cit Alienoram, flliam Henrici II, regis Angliee et venderetur, ita quod quantum accipiatis de illis
Btsp. dere-
chos?
Alienorse, ex Guilielmo ullimo Aquilanise duce mediduris expendatis in illis, quse
et directuris,
natse. Porro per dictum privileg-ium videtur tolli necessaria fuerint cura * commune utilitate to-
solvendae decimse partis, in superiore et quod inde superfuerit
B onus illud tius concilii Toletani :

Alphonsi VI diplomate Mozarabibus impositum demediduris illis, etdirecturis, deductis pmcdi-


his verbis Talem eis mando habere consuetudi-
:
ctis expensis, detis et expendatis in opere muro-
nem etc; atque adeo videtur hoc privilegium ex- rum de Toleto. Ideo tamen hoc duximus robis
tendi ad Mozarabes. Certe illud inter alia eis indul- concedendum, quod dominus archiepnscopus, et

ta continetur atque ideo et illud eg-o hic produxi


:
canonici ecclesice Toletanse sedis percipiant sem-
post quod sequitur aliud privileglum hujus teno-' per decimam de omnibus illis mediduris, et di-

ris : recluris, quse evenerint in illo prsedicto mesone :

um cumalio 286 Notum sit tam prsesentibus quam futuris et cetera deornamentis.
quod ab eodcm.
g UOCi e g Udefonsus Dei gratia, rex Castellse et 289 Per prsesens scriptum notum sit omnibus ct arihi^ftueo^
regtlatum
-j leli, ridi privilegium illud, quod rex Ildefon- tam prsesentibus quam futuris, quod ego Alde-
sus proavus meus felicis memorise, olim Toletanis fonsus Deigratia, rex Castellse et Toleti, una cum
civibus fecerat, in quo continebatur quod qui- , uxore mea Alienore regina. et cum fiUis meis
cumque morarentur in Toleto, ibidem in civitate Ferrando et Henrico, concedo et confirmo concilio
et militiafaciendo secundum forum Toleti, essenl Toletano (sic proavus meus re.v Aldefonsus bonse

soluiiom- excusati ab omni alio pecto *, et facen-
et absoluti memoruv) quod omnes villse, quse sunt in ter
dera in toto regno suo. Ego itaque praedictus rex Toleti, et aldea, sive sint mcse, sive de apotheea
Aldephonsus, volens prxdecessorum meorumfa- mea, sive domini archiepiscopi Toletani, sive
cta rataesse, etfirma, una cum uxore mea Alie- ecclesicv sanctse Marix, sive Salvse-Terrse. sive
nor, regina, et cum filio meo Ferrando, facio car- hospitalis, sive ordinis de villis *, sive militis,

tiirn libertatis, et absolutionis


vobis, toti concilio sive cujusque hominis ,
facenderam faciant in
Toletano.prsesenti et futuro, mandans firmiter civitate Toleli ; sic faciant cives hujus cwitatis.
acprcvdpiens,quod quicumquein Toleto morati Tamen excipimus ab hac generalitate Illescas,
fuerint, ibidemque in ciritate et militia secundum qusefuit propria hsereditas imperatoris.
et Ul-
F
forum Toleti fecerint de hsereditatibus suis, quas mos, et Ocaniam, et Moltabam *, cum suo termi- * l/j. MoKjIi
r
in toto regno meo habuerint, nullam faciant po- no, qui numquam hoc fecit ille ,-v.ptam deviUis uam

stam, rel facenderam, seu pectum aliquod, scili- domini archiepiscopi, et aldeis ecclesise sanctse

cetpro vicinitateel facenda.atque militia Toleti, Marise. Mandamus quod postum etfacen-
igitur,

sint excusati in omnibus aliis villis regni mei et :


deram (quam supra diximus) illos debere facere

reliqua de ornamenlo. cum civibus Toletanis, faciant eam non per ma-
Favorcs « re 287 Interseratur collectioni istorum diplomatum num eorum, sedper manum iiomuiis dominiar-
gc Marocann dig-ressio parva intercalaris, quas ad praesens
secu- chiepiscopi, qui colligat, et dct eam alcaldibus
Mozarahibu
lum xn spectat, et habetur apud Honoratum a S.
Toleti.
tonve tsi.
Maria, Carmelitam excalceatum, operis Gallici
290 Non enim volumus, quod alcades rel ci-

supra citati de regulis et usu critices tom. 3,


lib. 5,
ves Toletani habeant
aliquam potestatem vel ali-
dissertat. 3, pag\ 201 ubi refert, quod versus an-
;
quam prseeminentiam supcr homines archiepi-
num 1170 Jacob Almansor ; rex Marocanus,
duxerit
scopi, et ecclesise sanctx
Marise el cum istape- :

Mozarabes ex Hispania, ut suse personaj custo- cta, quam facient


ciribus Toletunis, sinl liberi el
dienda? prasessent quod ecclesiam eis ledificari
, et immunesab
omnipecta, cl facendera regis. Et
jusserit ; quod vivere eis permiserit in sua religione; si ego rcl meus, aut atiijuis de genere meo
filius
Missasque et Offlcio divino interesse more suo. voluerit aliampectam, vel aliam
facenderam ha-
Qu;e ex laudati scriptoris fide hic damus; cum nul- bere de hominibus supradictis
domini archiepi-
lum citet auctorem. Nunc iterum diplomata resu-
scopi etecclesim sanctse Marue, non teneantur
mamus. aliquam pcctam , vel facenderam facere
et ceiera spectantta adoma-
ciribus Tolelanis:
mentumpririlegii.
^ gg]
Julii Tomus VI.
56 TRACTATUS HISTORICO-CIIRONOLOGICUS.
291 Per piwsens scriplum sit notum omnibus Mostarabes, Francos propter fidelitatem et sequa- I)

Aliwl i»ivite-
tamprsesentibus quam fu/uris, quod ego Aldefon- litatem illorum, et illos privilegios, quos dederal
sus Dei gratia rex Castellse et Toleti, una cum illis avus suus Adefonsus rex (det illi Deus opti-
uxore meaAlienoreregina, et cumfiliis meis Fer- mam requiem) melioravit et confirmavit per amo-
rando, et Henrico, attendens damnum cicitatis rem Dei, et remissionem omnium peccatorum
Totetanse, et detrimentum, quodquod inde eoenie- saorum.
bat terrse, statui cum bonis hominibus de Toleto, 294 Sic vero et omnia judicia eorum, secun-
quod nulius homo de Toleto, sioe vir sive mulier dum librumjudicum, sint judicata coram decem
possitdare vel rendere hsereditalem suam alicui ex nobilissimis et sapientissimis eorum, qui sede-
ordini, excepto, si voluerit eam dare vel vendere ant semper cum judice civitatis ad examinanda
sanctx Marise de Toleto, quia est sedes civitatis; judicia populorum, et ut prsecedant omnes in te-
sed de suo mobili det quantum voluerit, secun- stimoniis, in universo regno illius. Similiter el
'
legrm vel
dum suum forum*>et ordo, qui eam acceperit omnes clerici, quinocte et die pro se, et omnibus
-•onsueludi-
datam vel oendilam, amittat eam; et qui eam Christianis omnipotentem Deum exorant,habeanl
vendiderit, amittat morbidos, et habeant eos con- absolutas suas hsereditates in rcddendis decimis.
sangiunei sui propinquiores Ego tamen cum Sic rero dedit libertatem jnilitibus a portatico de
concilio condonavi domino Gunsalvo Perez de cavallis et mulis in cioitate Toleto. Et si quis ca-
Turrecremata, et suis cognatis Petro Armillez de ptivus Christianus exierit in captioo Mauro, non
Portugal, et Sanchac Perez de Fonte Almerir, det portaticum, et quantum dederit rex militi-
quod hsereditatem suam, et mobile conferant cui bus Toleti de muneribus, sioe p>-oficicis, sit divi-

suse sederit voluntati illud scilicet quod hodie


: sum inter illos, scilicet Castellanos et Gallecos et
habent; condonavi, inquam, istud eis, et filiis Mogaranes, quomodo fuerintinuno uni ab aliis,
suis, et suis nepotibus. et quod ideo sint pignorati tam milites, quam ce- E
B 292 Concedimus etiam quod illud, quod dona teri cives Toletani in universo regno illius quod :

tamconfi, """
Luna ante istam institutionem concessit Burgen- si aliqids ausus fuerit unum ex illis in omnibus
Iimnjlljll
si monasterio sanctse Marise Legalis, cum suis regionibus suis pignorare, duplet pignora illa, et
icWpiorum
s. FerJinando aulem de alia parte, qui
directuris, valeat. Miles solvat regi sexaginta soldos adhuc autem et mi- :

facta. heereditatem habeat in Totcto, vel habuerit, fa- lites illorum non faciant annubdam, nisi uno fos-
ciat ibi in civitate cum suis vicinis ; alioquin sato in anno et qui remanserit ab illo fossato sine
:

amittat illam, et conferat illam rex cuicumque veridica excusatione , solvat regi decem soldos:
voluerit, qui pro ea faciat in civitate et cetera : et qui ex illis obierit, et equum aut loricam, aut
de ornamento privilegii. Suprascripta igitur pri- aliquas armas regis tenuerit, hsereditant omnia
vilegia, etomnia, qusc in eisdem continentur, ego propinqui, et remaneant
filii sui, sioe sui cum
rex Ferrandus, superius nominatus, vobis conce- matre sua honorati etliberi in honore patris illo-
do, corroboro, et confirmo nec non staiuo obser-
; rum, donec valeant equitare.
vari irrevocabiliter in seoum. Si quis vero hanc 295 Nam etsi solam uxorem relinqueret, sit ho- eoneeua ;

mese concessionis paginam infringere, seu in ali- norata in honore mariti sui, Sic quoque et qui
quo diminuere prsesumpserit, iram Dei omnipo- inter civitatis, aut foras in villis in solaribus suis
tentis plenarie incurrat, et cum Juda Domini commoraverit, et contentiones etjurgia inter illos
proditore pcenas sustineat infernales, et regipar- ceciderit omnes calumnuv ipsorum sint suorum:
;

ti mille auros in choto * persolvat quodque prse- si quis vero ex illis in Francia aul in Castella,
;

sumpserit, effectu careat, et damnum quod vo- sive ad Gallitiam, seu quacumque terra ire vo-
bis superhoc intulerit, restituat
duplicatum. Fa- luerit, relinquat cavallerum in domo sua, qui pro
cta carta apud Matritum vigesimo primo die Ja- eo sewiat infra tantum, et vadat cum Dei bene-
nuarii, era millesima, ducentesima sexagesima, dictione. Et quicumque cum uxore sua ad suas
anno regis quinto. Et ego rex Ferrandus supra- hsereditates ultra Serram ire voluerit, relinquat
dictus hanc cartam, quam fierijussi, manu ipsa cavallerum in domo sua, vadat in Octobrio, et
et
roboro et confirmo. veniat in primo Madio. Sed
si ad hoc tamen non ¥
293 Ego Ferdinandus Dei gratia, rex CastelLv venerit et veridicam excusationem non habuerit,
Idem sanctus et Toleti, cupiens progenitorum meorum vesti- solvat regi sexaginta soldos. Si vero uxorem non
rex confirma giis inhserere, et eos in meis aclibus, proutpote- tevacerit, non relinquat cum ea caoallerum. Ta-
firivilegia
ro, imitari; volensque libertates, et laudabiles men ad hoc placitum veniat similiter et agricolse
:

consuetudines confirmare,quas ipsi suis fideiibus et vinearum cullores reddant de tritico, et ordeo,
contulere, una cum uxore mea dona Bealrice re- ac vinearum partibus decimam partem regi, non
gina, el cum filio meo Alfonso, ex assensu et be- plus et sint electi ad scribendam decimam hanc
;

neplacito dominve Berengarise reginse, genitricis homines Dominique amicos mercedem re-
fideles,
mese, facio cartam concessionis roborationis, , gis accipientes, et
quod sint adducti in tempore
confirmationis et stabilitatis vobis concilio Tole- triturarum mensium ad horrea regis, et in tem-
tano, militibus, civibus tam Mostarabis, quam pore vindemiarum, ad torcularia ejus, et accepta
Castellanis, seu Francis, prsesentibus et futuris de eis cum veridica et sequali mensura videnlibus
j/crpeluo valiluram. Concedo itaque vobis etcon- duobus vel tribus de filibus * cicitatis et ii, qui
firmo totum quantum inislis subscriptis privile- hanc decimam regi solvunt non sit super eos
.-
.
m tMibm
,

giis, quse a nostris progenitoribus vestri prsede- aliquod servitium, ad faciendum super bestias
cessores impelrarunt de vestra libertate, et quo illorum.
modo tenorem quarum transcribi
continetur-. 296 Non sernant* nec fusatoria, nec vigilia in autkie
feci verbo adverbum sub unapagina in hunc rno- cioitale, nec in castello ; sed sint honorati
et libe-
'
forle '*fvcnt
dum: Sub imperio almseet individuse Trinilatis, ri, et ab omnibus saceribus imperati: et
Patris videlicet, et Filii, et Spiritus sancti, unius quisquis
exilhs equitam * voluerit in quibusdam
quidem omnipotentis Dei, Itoc pactum, renova- lempo- •
ji/, enui.are
ribus, equitet, el intret in mores
militum nam et :

tum, et fcedus firmississum jussit renovare et quicumque habuerit hsereditalem juxta


eonfirmare venerabilis rex Adelfonsus, Raimun- flumen
de flummibus Toleti , et in ipso
di filius, flumine mo-
ad omnes cives Toletanos, Castellanos,
lendinum,
. -

LITUBGIA ANTIQUA HI8PANICA.


])!•;
57
A lendinum, aut raceat, sive pisqueram sedificare sive Mauri et jussit -.
ut nulla persona habeat
,
*utm.
qusesierat, faciel sine ullo timore necnonet ha- : hsereditatem in Toleto,nisi qui moracit in ea cum
beant ipsi, et filii sui, et hceredes eorum omnes fitiis suis, et uxore sua, et fdbricatis muris con-
hsereditates suas fixas et stabiles in perpetuum : stetsemper de commodis et utilitatibusToleti.Sic
et quod vendant et emant unumab alteris, etdo- antea erat in tempore avi sui Adefonsi regis (sil
nent ad quem qusesierint, et unusque faciant in ei beata requies.) Si aliquis Castellanus ad suum
sua hsereditate secundum suam voluntatem. Sic forum ire voluerit, vadat. Insuper hoc totum ex-
vero avus suus (det illi Deus requiem) abslulit ali- altet Dominus imperium suum : dimisit illis om-
quam hseredilatem uni eorum per iram aut per nia peccata,quse accidere de occisione Judxorum,
injustitiam, absque culpa palatina, quod in ea et de rebus illorum, et de totis pesquisitionibus *, '« Ut. '

sit reversus-.et item qui hsereditatcs in quacumque tam majoribus, quam minoribus et cetera, quse pfq"'5 '"»»' :

terra imperii illius habuerit, jussit, ut saiones spectantad ornamenla privilegii.


non intrent in eas, necmajorinos, sed sint inpa-
ce per amorem populationis illius in Toleto : nam
et cum Dei adjutorio de quanlis civitatibus Mau-
rorum, ut habeant fiduciam accipere, ut et illi,
III. Diplomata Alphonsi Sapientis.
qui de ipsis civitatibus fuerint, ibunt recuperare
hsereditates suas, et quod vendicent eas de Toleto
Inter privilegia Mozarabibus concessa referun- Duo&ptomai*
cum moratoribus quoque et illi, qui
Toleli : sic
tur variae alise immunitates, seu indultorum a
ultra Serram sunt, si aliquod judicium habue-
variis hactenun Hisiiariueregibusobteutorum con-
rint, cum aliquo Toletano, quod veniant ad me-
firmationes quae ex lingua Hispanica sic sonant
dianetum in Calatalifa,ibi se judicent sanctorum ; :

patrumobedire, et implere prsscepta. Notum sit omnibus hominibus, qui chartam hanc
viderint, quomodo ego D. Alfonsus, Dei gratia E
B 297 Jussit (amplificet Deus regnum ipsius) ut
$ingutatim nullus Judseus, nullus nuper renatus habet man-
rex Casteltse, Toleti, Legionis, Galeciee, Hispa-
lis,Cordubte, Murcise, et Giennse, quand.o veni
damentum super ullum Christianum inToleto,nec
Toletum, ut facerem ibimeas cortes, venerunt ad
in suo tritorio. De ceterovero sialiquis homo ac-
ciderit in homicidium, aut in aliquem laborem
me equites, et boni homines concilii Tolelani, et
monstrarunt mihi sua privilegia bonorum foro-
absque sua voluntate, et probatum fueritper ve-
ridicas testimonias ,si fideijussorem non habuerit,
rum, et favorum et immunitatum, quse ipsis rex
D. Alfonsus, ei rex D. Alfonsus Raymundus, ac
non feratur alicubi extra Toletum, sed tantum in
Toletano carcere trudatur S. de Alfada, et non rex D. Alfonsus meus proavus fecere, et confir-
sohmt nisi quintam partem calumnise, nonplus.
mata sunt a rege Ferdinando meo patre ac pe- ;

tierunt a me favorem, ut ego illo ipsis concede-


Quod si aliquis aliquem hominem occiderit intra
Toletum aut foras, infra quinque milliarios in
rem ac confirmarem et privilegiaerant factahoc
:

circuitu ejus, morte turpissima lapidibus moria-


modo Ut facta regum ac principum memoria,
:

quse digna sunt, assequantur. Vacat. Et sequitur :

tur. Qui vero de occisione Christiani, vel Mauri,


Ego Ferdinandus Dei gratia, rex Castetlseet To-
sive Judsei per suspicionem accusalus fuerit, nec
teti, cupiens progenitorum meorum vestigiis in-
fuerint super eum veridicas fidelesque testimo-
heerere, et eos in meis actibus, proutpolero, i">i-
nias, judicet eum per librum judicum Si quis
tari, etc, quae proxime jam dedimus. Tum seque-
.

Ms. turto ergo cum aliquo fruto * probatus fuerit, totam


batur aliud privileg-ium hoc exordio Quoniavn ea :

calumniam secundum librum judicum sotrat- Sic


qusp a regibus, et terrarum principibus insti-
vero et si peccato impediente aliquis homo cogita-
tuuntur, etc. Tumillud Notum sit tam prsesenti- :

verit aliquam traditionem in civitate aut in cas-


bus quam futuris, quod ego Ildefonsus, etc. Item:
tello, et discoopertum fuerit per fidelissimas te-
Prsesentibus et futuris notum sit ac manifestum.
stimonias, ipse solus pateat malum, aut exilium :

Et aliud Per prsesens scriptum notum sit omni-


:

sivero fugerit, et inventus non fuerit, portionem


bus, ete. Illud denique, cujus initium est Per :

suam de suo habere regi accipiant, etrema-


toto
notum omnibus, etc. quse
prxsens scriptum sit
neat uxor sua cum filiis suis in portione sua in-
ordine temporis nos supra plenius produximus. p
tra civitatis, etforas, sine ullo imped.imento ac ab Aiphmuo
800 Quibus privileg-iis omnibus ita exhibitis
G 298 Hoc judicium dedit nobilissimus rexAlfon- qua? ex Hispanico Sa/>.*n/e iua
recensitis, subduntur sequentia,
mu.mera.ntur'. sus Raymundi, die, qua hoc privilegium confir-
ita Et ego supradictus rex Alfonsus re-
sonant :

mavit, et jussit,ut nullus pausaterus descendat


gnans una cum regina D. Violante, meauxore, et
in una ex domibus Toletanorum intus civitatis,
cum mea infante D. Berengaria, in Castella,
filia
nec in villis suis. Et simulierex mulieribus eo-
in Toleto, in Legione, in Gallecia, in Hispali, in
rwn vid.ua fuerit, an virgo non sit data ad mari-
;
Corduba, in Murcia, in Gienna, in Biatia, in Val-
tuminvitusmecper se ,nequeper aliquampotentem
lisoleto,et in Algarbia; Propter affinitatem.quara
personam. Similiter et nullus erit ausus rapere
mecum habent Toletani, majorem quam omnes
mulierem de mxdieribus corum,mata si fuerit,aut
homines alii meorum regnorum,et quia sapientis
bona, nec in civitate, nec in via, nec in villa. Et
est, illis benefacere, et faverc, atque illos promo-
quiunam ex illis rapuerit, morte moriatur in lo-
vere concedo privilegia supra dicta et confirmo,
;

co. Sic etiam honorcm Christianorum confirma-


et mando, ut nemo audeat contraire isti meo pri-
vit, ut Maurus et Judseus, si habuerit judicium
vilegio in ulla re e.t qui hoc fecerit, iram Dei in-
:

cum Christiano, quod ad judicem Christianorum


currat, ei cum .luda traditore descendat iu fun-
veniat ad judicium,quod nidla arma nec ul-
et ,

dum infemi, atque insuper solvant mihi quotam


lum cavallum de sella exeant de Toleto ad trans supradivtam, et illis totum damnum dujilicatitm.
Maurorum. Et plavuit ei, ut civitas Toleti non Facta charla inToleto.per mandatum regis, duo-
esset prsestamo, nec sit in ea dominator prseier millesima
btts diebus elapsis mensis Martii, <vra
,

eum, neque vir, neque femina,et in lempore xta- ducentesima nouagesima prima (qusB conourrit
tis succurrat Toletum defendere ab hominibus Alphonsus de Mo-
cum rerre vulgaris anno 1858) D.
volentibus eam opprimere, sive sint Christiani, lina
; -
,

5S TRACTATUS HISTOBICO-CHRON< )LOGICUS.


*'»• lina conf. D. Fedcricus conf.D. Gutierre conf. etsadiferi nobiles, omnesque qui ex illis desceu-
D. Manmlconf. D. Philippus electus Hispalensis derint, qui sunt, et qui fuerint habitatores in no-
conf. D. Lancius electus Toletanus conf. D. Joan- bili civitate Totetana,sint liberi a monetainper-
nes archiepiscopus S. Jacobi conf. D. Albaddillo petuum; ut eam non dent. Atque etiamitlisda-
Abeunazar rex Granatse, rassallus regis, conf.D. mus, concedimus, ut hereditales, quas ha-
et illis
Mahomat Abenmahomat rex Murcix, regis vas- bent vel habuerint in Toleto, aut in ejus termino,
sallus, conf, ita inquantitate pensionis tributariseannotentur,
301 Et sequuntur plura nomina eorum qui di- ,
sicut annotanlur hereditates,quas equites nobiles
ctam chartam confirmarunt, et additnr iu fine Al- : habent in Castella.
bar Garcia de Fromesta eam scripsit anno secun- 304 Et proliibemus,ul nemo audeat illas capere trftnilata
*
do, quo rex D. Alfonsus regnavit. Alphonsus in illa consuetudine * per vim neque injuriam ita Rispani-
;
cum conducho
utique cog-nomento Sapiens, S. Terdinandi reg'is aut malum inferat. Et si aliquis hoc fecerit; vcrtendum
Castellce et Legionis filius, qui anno 1255 mortuo mandamus, ut illud solvat, sicut illud solvunt
anno
patri successit; vita functus 12S-1, secundum equilibus nobilibus in Castella.Et similiter,utfiat
Chronologiam Ferdinandeam loco citato, pag\ 296 favor et gratia equitibus Mozarabibus Toletanis,
ubi etiam notantur haec mccxlv Alfonsus Sancti
: qui directe descendunl a Mozarabum genere
primogenitus,uxorem ducit Violantem filiam ,
quod gladio cinxerunt illi,qui exgenere meosunt,
Jacobi Aragonii Vallisoleti mense Novembri.
, vel diviteseorum viri honorati, quipro tempore
Schema g-enealog-icum reguni Castelloe ac Leg-ionis, fuerunt aut similiter nos vel nostri viri divites
;

quatenus ad Ferdinandi historiam,atque adeo ad


S. faceremus aut fecerimus; vel quos nostri gene-
reges supenus in diplomate Alphonsi Sapientis de- ris reges, qui venerint, ipsi post nos, aut viri
apud nos die xxx Maii pag.
sig-natos pertinet.habes eorum divites imposterum fecerint illis, qui kac ;

Wi.Prsedictavero privilegia, sicut subjungitur ad linea directe descenderint, concedimus ut ha- ,

B calcem diplomatis Alphonsi Sapientis, quod ultimo beant eamdem istam liberationem a moneta,quam
laiinitcr
] oco mox recitavi, latini * scripta, desumpta fue- concedimus istis aliis equitibus supradictis. Et
runt ex veris originalibus , mihi nolario infra- mandamus ac prohibemus firmiter ut nemo au- ,

scripto traditis et consignalis perdominum Alfon- deat contraire noslro pjrivilegio istius no-
isti
sum Fernandez a Castro, scribam regalem,locum sti\v donationis, neque illud infringat, neque di-
scribse majoris concilii Toletani lenentem,
anno minuat in ulla re. Et quisquis illud fecerit, in-
analivitateDomini millesimo quingentcsiruo no- curret nostram iram, et solvere debebit in quan-
nagesimo octavo, die vero decima nona mensis titate decem mille Maravedisos et illis totum ,

Aprilis. damnum duplicatum. Atque utistaliberatio,et


302 Sunlque vero realiler et fideliter transcri- ista gratia supradicta sit firma stabilis in perpe-
pta, et per me correcta, ut inoriginalibus reperi; tuum, mandamus muneri istud nostrum privile-
et Itoc Toleti, anno, mense, et die, quibus supra
;
gium sigillo nostro aureo. Facta charta in Toleto,
prsesentibus ad eorum correctionem dominis do- de mandalo regis, die dominica vigesima sexta
ctoribus Ildefonso a Narbona, et Eugenio a Nar- die elapsa mensisJanuarii, sera millesima ducen-
bona, clerico presbijtero, Toletanis testibus ad tesima nonagesima septima (id est, anno aeroe vul-
prsemissa vocatis specialiter atque rogatis. Et ,
garis 1259.)
quia ego LudovicusTrevinus, presbyter, notarius 305 Et Nos rex supradictus D. Alfonsus, una
Apostolicus Toletanus, in archwo Romanse curise regnans cum regina D. Violante, mea uxore, et
descriptus,sanctique Officii Inquisitionis negotiis cum nostro filio infante D. Ferdinandoprimo, et
assignatus, prsemissis interfui ; ideo hoc trans- herede ; et cum nostro filio
infante D. Sancio, in
sumptum, propria et aliena manu descriptum, Castella, in Toleto, in Legione, in Galecia, in
transcripli,desumiquefeci,rogatus et requisitus, Hispali, in Corduba, in Murcia, in Gienna, etc.
in leslimonium veritatis. Ludovicus Trevinus istud privilegium illis concedimus el illis confir-
notarius Apostolicus. Post haec mox sequitur aliud mamus. D. Sancius, electus Toletanus, concella-
laudati Alphonsi Sapientis diploma, ex Hispanico rius major regis, conf. D. Alphonsus de Molina,
idiomate Latine translatum : conf. Etsequebaturcatalog-usbenelong-us aliarum
C 303 Sicut reges tenentur facere justitiam, et personarum, quse prsedietam chartam confirmarunt.
Hispanko debent dare malum illis, qui illud fecerint, etip- Quam Garcias Martinez de Segovia se scripsisse
sispropter illud inferre pomarn, secundum me- .testatur annoseptimo, quorexD.Alfonsus regna-
ritum sic tenentur dare bonam compensalionem
;

bonis, qui legitime sibi servierunt. Et ideo Nos


D. Alphonsus Dei gratiarexCastelhe, Toleti, Le-
gionis, Gaieciie, Hispalis, Cordubse, Murcise,
et
Giennse, una cum regina D.Violante, uxore mea, % V. Aliorum regum Hispanice diplo-
et cum nostro filio infante D. Ferdinando
primo mata seculi xiv et xv, quibus Mo-
et herede, et cum
noslro filioinfante D. Sancio,
cognoscendo quomodo equites, ac nobiles nobilis zarabum privilegia confirmantur.
civitutis Totetanse, servierint semper
illis, qui
sunt ex genere nostro, in propagandoet cuslo-
diendo illis Toletum; etjussis parendo et obedien- T)etrus cognomento Crudelis anno 1350 Al
do in rebus omnibus.ac Nobis,et antequam regna- T phonsum XI patrem in reg-nis Castella; ac
Le-
,
PetruB Cru-
delis
remus, et postquam regnamus gionis subsecutus diploma quoque in iavorem
el fecerunt id, ;
,

quod Nos mandavimus et wqui bonique consului- Mozarabum condidit quod ex lli.spanico Lati-
;

mus . elpropternaturseindolem, quam eos potis- num facio Sciant omnes, qui hanc chartam
:

vi-
simum habere cognosco quia natisumus in To- dennl quomodo Ego D.Petrus, Dei gratia
;
rex
lelo ut illis favorem faciam
et gratiam CastelLv Toleli, Legionis,
:
propter -. , Gallecise, Hispalis
omnes istas causas supradictas darnus et conce- Cordubse Murcise, Giennse, Algarbise
Alqezi' ,

dimusinperpetuum,utornnes equites.el dominee, ^' et dominu * Molinae, mdiunumprivilegium


regis
,

])E LITURGIA ANTIQUA I1IS['ANICA.

A regis D. Alfonsi, qui vicit Toletum, litiera Gothi- 310 Sciatis, quod clerici, pastores et beneficiati " «•»«> "•
'"">'" "'
ca scriptum in pergameno coriaceo, factum hoc ecclesiarum Mozarabum dictse civitatis Tolelanse,
modo: nEgo lldefonsus Dei gratia, Toletiimperii nobis fecerinl relationem per suam petitionem,
nrex, et sub Chrislinominemagnificus triumpha- diccndo: Quod iltustres reges gloriosse memorise,
ntor, una jugiter cum delectissima uxore mea nostri antecessores, ex valde magna devotione,
nElisabeth regina: A lodos Mozarabes de Toleto, quam habuerunt erga dictas ecclesias, et Officium
ntam cavalleros quam pedonesn etc. Et nunc
,
Mozarabicum,illas decoraverint et honoraverint,
equites ac nobiies, et homines boni, communita- uti et pastores ac beneficiatos atque parochianos
tis Toletanse, miserunt, qui a me peterent gra- earum, valde magnis privilegiis, libertatibus et
tiam, ut ssqui bonique consulerem,illis confirmare exemptionibus; quas huc usque dicunt, sibi fuisse
istud privilegium,el perniisi,ut mandaretur con- conservatas; et specialiler, quod nemo eorum, qui
servari. Et Ego supradictus rex D. Petrus, ad erant, et sunt parochiani dictarum ecclesiarum
faciendum ipsis favorem et gratiam; et quia est Mozarabicarum, aut quarumcumque e.r illis, sot-
mea voluntas, ut [subsistant] favores et gratise, veret exactiones,vel monetas; neque immatriculati
quas ipsis fecerunt reges, e quibus ego provenio, essent in ulla ex civitatibus,villis,aut locis istorum
permisi,ut iltse conservarentur,eipromoverentur, noslrorum regnorum et dominiorum, ubicumque
propter multa servitia, et bona, quse illi semper vixerint et habitaverint, ita ut omnes decimse ho-
fecerunt supradictis regibus,t;t mihi; quseque mi- rurn parochianorum talium (posilo quod vicerent
hi faciunt quotidie. in dicta civitate Toletana) dispersse et diffusse pr,-
Alphonsi VI 307 Ratum habeo, et confirmo illis dictumpri- quamlibet parochiarum Castellanarum,aut ea tra
diploma eon- vilegium, et modo, ut illis valeat, et illis observe- illam, redirent et redeant ad ecclesias aut eccle-
firmut
tur in omni bono, et complete in perpetuum, se- siam Mozarabicam, cujus fuerit iste ialisparo-
B
cundum quod in illo continetur. Et prohibeo fir- chianus. E
miter, ne aliquis aut aliqui audeant contraire 311 Etdicunt,quod nunc inaliquibus dictarum """j»«

illis,aut eo contra illud progredi, id illud infrin- villarum aut locorum,istorum nostrorum regno-
gctnt, aut diminuant in aliqua re ex illis, quse in rum, malitiose et indebite, atque ut inferatur eis
illo continentur idlo modo. Et quiscumque vel omnemalum et damnum, patiantur molestiam,et
qualescumque qui id fecerint, incurrent meam
, immatriculati sint;quodque dictarum exactionum
iram, etprseterea mihi solvent, dabuntque in pce- et monetarum [prsefecti] petantadictisparochia-
nam mille maravedisos istius monetse, quse nunc nis; ut sibi solvant dictas exactiones et monetus :

est in usu atque Toletanis supradictis, aid qui


; ac similiter dicunt, quod justitise administri di-
eorum vocem habuerit, omnia damna et prseju- ctarum villarum et locorum, eos ad illud cogant -•

dicia, quse inde receperint, duplicata; et prseter- quod esse dicunt, contra tenorem ac formam
ea illos aut illum, qui fuerint, conveniam prop- ctorumprivilegioruni; [et] cx quo dicunt resultare
terillud. Atque ut istud sit firmum et stabile,man- magnum detrimentum divini cultus, et sercitii
davi illis inde dari istam chartam, sigillatam no- sui; dictumque Offlcium Mozarabicum magnam
stro sigillo plumbeo. Data in cortibus Vallisole- pati diminutionem quia dicunt, quod servi,et
:

tanis, die vigesima quinta Octobris ,sera millesima administratores adimendo, sibi decimas, quibus

trecentesima octogesima nona (anno Christi 1351) se sustentant.essent compulsi ad illud relinquen-
Ego Joannes Goncalez illam scribi curavi. De clum. Et dicunt, quod, quia dictos parochianos
mandato Regis, Ruy Fernandez Vargas. Joannes jubent solcere dictas exactionesetmonetas, eosque
Goncalez. ideo fatitjant viis dirersis; dicti parochiani desi-
tttt et faciunt 30S Henricus II antecessorum reg'um vestigiis nant dare decimas clictis ecelesiis Mozarabibus; et
nlii reijes ; inhserens , dicta Mozarabum privilegia confir- dent illas aliis parochiis terriloriorunt, ubi ci-
mat : nam Joannes I, ejus filius, testatur, se vunt: in quo dicunt, si hoc ita transiret,quod ipsi
vidisse privilegium, a suo patre Henrico datum; afftcercnlur magno gravamine, et damno.
qui ubi protulisset privilegium Alphonsi VI (in 312 Hinc nobis supplicabant , et petebant pro uresse

C quo tamen hic ,


pro decimo terlio Kalendas gratia circa illud, cumremedio justitise, ut man-
Aprilis, notatur decimo tertio Idus Aprilis) sa> dassemus ipsis provideri, mandando ipsis dari
pius jam supra memoratum, habuit illud ratum nostram charlttm, ut in omnibus dictaprivilegia F
ac confirmavit per chartam, qua? signatur Data ita data et concessa in dictis ecclesiis Mozarabicis
in curlibus Toletanis, die xx Septembris, asra jier dictos recjes, noslros anlecessores, sibi essent
millesima quadringenlesima nona. Quae omnia conservata et adimpleta; et quemadmodum fuisset
pnedietus rex Joannes refert et confirmat similiter nostra grcttia. Et Nosratum illudhabuimus: quia
in sua charta Dala in ralde nobili cicitate Bur-
, cobis omnibus, et singulis mandamus, ut videntes
gensi,die xxx Septembris,sera millesima quadrin- dicta privilegia (de quibtts supra fit mentioj ct

gentesima decima septima, anno Christi 1370; at- obsercetis, et adimpleatis; et fadatis abservari et
que inserta sunt collectioni privilegiorum Mozara- adimpleri in toto etper totum, secundum quod in

bum, de qua dicam inferius illisdontinetur, sic. et secundum quod huc usqite
Elisabeth reg-ia sua aucto- ipsis fuerunt usitata et observata : nequc
ijitns tnli r 309 Ferdinandus et ,

terdinundu 1
ritate nominata Mozarabum privilegia am-
ssepe contra eorum tenorem et formctm eatis aut .

« Elisubeth
transeatis, neque consentiatis iri aut transiri in
plissimo diplumate eorroborare et promovere et-
iam voluere e quo oraissis Regis ac Seginoe
; ,
ullo tempore, autullo modo neque [vos] faciatis
:

neque faciant dcincejis [ttliquid] idlo


titulis, qui privilegium coudunt, atque nominibus ctlii

modo sub pana nostiw grati.r c/ decem


ministrorum justitise, ad quos illud inspiciendum , ,

millium Maravedisorum pro 7iost>-a cmnerc


ibidem exprimuntur, prretermissis,
dirigitur, et qui
excerpo sequentia, quw immunitates Mozarabum unicuique vestrum, qui contrarium fecerit; et
magis determinate, distincte atque in individuo pneterea mandamus itlt, quivobisistamchartam
commemorant. Sic itaque illud privilegium ex Ili- monstracent, ut vos citet, ut compareatis ante
7ios in nostra aula, ubicumque nos
fuerimus, a
spanieo Latine reddo: D.Ferdinandus et D. Elisa-
dic quo ros citaverit usque ad
quindecim
beth, Dei gratia rex et regiua CastelLv, Legionis
etc. conciliis etc. Salus etgratia.
primos sequentes, sub dicta poena sub qua man- ;

t/amus
,

fiO TRACTATUS lllSTORICO-CHRONOLOOICUS.


sic. xiv it w. damus cuilibet notario publico, qui ad hoc voca- cerdotes ac reliqui ad ejusdem continuationem D
illi, quivobis eam monslra-
tus fuerit, ut inde dct deputati, nisi efficacissimis remediis isti rei pro-
verit, testimonium suo signo munitum, ut nos spectum fuisset exeunte decimo quinto seculo,
sciamus, quomodo adimplcatur nostrum manda- et ineunte audiamus Blasium Or-
decimo sexto :

tum. tizium fol. centesimo ita loquentem Poslea ve- :

insijiunf. 313 Data in nobili civitate Toletana die tertia ro quam hominum illorum soboles (ut res morta-
mensis Augusti, anno natiritatis Domini nostri lium sunt) imminui indies atque deficere ccepis-
Jesu Christi millesimo quadringentesimo octoge- simul et eorum ritus ecclesiasticus sensim la-
set;
simo. Ego Rex.EgoRegina. Ego Didacusde San- bi,concidereque apparebat, ac vulgaris sacrorum
tander, secretarius Regis, et Reginx, domino- consuetudo in eorum etiam ecclesias paulatim ir-
rwn nostrorum, illamfeci scribi de suo mandato. repere, adeo quidem ut memoria nostra non nisi
Alia, quae ad Mozarabum privilegia attinent, suis paucis quibusdam statis festisque diebus, eo ritu
quasque temporibus innexa postmodum designabun- in illis sacrificaretur: ita cum ritus totus in occa-
tur. Ex instrumeutis interea tot jam prolatis, ac sum jam proclivis, propediemque interiturus vi-
toties repetitis liquidissime conficitur, plures Ca- derelur, Franciscus Ximencz archiepiscopus (To-
tholicos Hispaniarum reges in id semper solicite letanus) ut erat vir ille fervens admodum religio-
incubuisse, ut liturgise Mozarabicae cultus ac propa- nis cidtor ,priscarumque ceremoniarumstudiosis-
gatio sarta tecta conservaretur, indulgendo gratio- simus, illius instaurandi curam.cogitationemque
sissime singularia prorsus privilegia, exemptiones suscepit.
atque immuuitates ejusdem liturgise clericis, bene- 315 Celebratissimus itaque Praj sul iste,Hispanici, mtawavit
ficiatis, administrisque sacellanis; necnoniisom-
JEimcniut.
nibus, qui sunt e communitatis Mozarabicae gre- decus, omnique virtutum genere excultissimus, et
mio; omnibus hisce regiis favoribus ac gratiis in quo majorem vix vidit umquam Hispania, quoesitura
g eum finem directis, ut ne antiquissima ista liturgia, fortasse diu huic parem ; collapsam Mozarabicam
ejusdemque cultores tam sacri quam profani,aliquid liturgiam, non secus atque sepultum jam sub cine-
dispendii, aut damni paterentur. Atque id distin- ribusPhoenicem, novse vitse redonavit, erexit, orna-
ctissime et patentissime liquet ex postremo isto vitque, non Hispanise dumtaxat universse, sed exte-
Ferdinandi atque Elisabethae privilegio, prout illud ris quoque nationibus ob insignes, quos eidem affu-

expendenti ad oculum patebit. dit, splendores, longe spectatissimam. Nihil porro


Mozarabet 314 Verum quemadmodum humana quajque huc attinet, longiora tanti Viri elogia coacervare.
jiem tolluptos
e^ sacra et profana, in primis suis exordiis san- Hoc unum facit ad propositum meum, siostendero,
ctissime instituta, atque ad perpetuitatem tempo- quot, quantisque meritorum titulis Mozarabicum
ris legibus firmissimis temperata, ordinata et sta- Officium, et administros ejus reddiderit sihi obstri-
bilita, lapsu aetatis paulatim languere solent, et ctos. Quse,quemadmodum gesta sint, dabo capite
tandem penitus deficere et interire, eamdem for- proximo; statum rerum Mozarabicarum seculi xvi
tasse sortem subiisset dicta liturgia, nec non sa- ac xvii nobis exhibituro.

GAPUT VIII.

Officium Mozarabicum ineunte seculo xvi mirifice illustratum; confirmatio


privilegiorum seculo xvn; status rerum Mozarabicarum hodiernus.

§ I. Eminentissimus Franciscus Ximenius Cisnerius ejusdem restaurator;


Breviarium ac Missale excusa; fundationes, sacellum.

Ximenius an- lvarus Gomecius sub finem libri secundi , bant,ejus reiperitis,primum libros omnes,quibus
tiquos Hispu-
qui
: est in laudatissimis ejus lucubrationi- sacra
norum rUut
reitaurat.
4
i _l.bus De rebus gestis memorati jam , ac
illa continerentur, Gotthicis characteribus
conscriptos, in vulgaris litteraturx formam redi-
ssepius deinceps memorandi Francisci Ximenii gendos, impressoriisque formis excudendos cu-
occasione eorum voluminum.antiquam illam orandi ravit.
rationem continentium, ita loquitur; rebus utique 317 Quibus non sine magna impensa in exem-
ic Mozarabes
Ximenio gestis.de quibus scribit, satis vicinusjcum pla innumera vulgatis,ad extremam templi (Tole- lodalen inlti-
floruerit medio seculo decimo sexto , anno 1580 tani metropolitani) partem, Occidenlem versus, in
e vita ereptus. Igitur, inquit, cum ad ea volu- aedicula, queeCorporis Chrisli dicebalur,sacellum
mina Ximenius venissel deretota.. edoctus, in-
; eleganli structura cvdificavit: in quo tredecim sa-
dignum esse et gravejudicavit, sanctissimas pri- cerdotum colleghtm, adjunctis tribus ministris
scorum Hispanorum cseremonias, a viris prsecla- quos
instituit , Mozarabes sodales appellavit.
ris institutas, miraculorum testimoniis com-
et Hoc collegium idoneis proventibus annuis in-
probatas,in tanlam desitetudinem venisse,utjam- structum sub capituli Toletani patrocinio
jam interituree esse viderentur; ccepit rem altius consti-
tuit. Ipsis porro sacerdotibus
considerare.et,ut erat priscarum cseremoniarum
perpetuis horum
sacrorum curationem demandavit, ut eo ritu sin-
studiosissimus,Mozarabum ritus instaurandi cu- gulis diebus sacrificare,horariasque
ram preces conci-
suscepit : adhibitisque viris, quotque exsta-
nere,
; ' ;

DE LITURGIA ANTIQUA HI8PAN1CA >;i

nere, solenne esset. Ad quos et sex Mozarabum ruptione cunclis absorptis simut cum Christia- «c vn.
ecclesiarum sacerdotia pertinere voluit quse quo- : nis, ceu captim superfuerant, nostra setate pro-
lies vacua esse contingeret, ipsi optare possent priis sumptibus restaurare ac in lucem pro-
sacerdotes, quibus illa archiepiscopus conferret mere decreveras.
aliasque leges addidit... Sic ergo sacra illa per 321 Ac non immerito quidem ne tam illustria "<tminu(r«
Ximenium restituta, et ab interitu vindicata mysteria abdita jam penitus interi-
fidei nostrse " ,r

sunt in cujus restitutionis memoriam, cenota-


: rent, quseque adeo situ et vetustate fuerant exesa,
phium reparatori in medio sacello honorifi.ee ere- et errorum caligine respersa, utvixcallidus lector
ctum cernitur, impendente desuper coccineo ga- congruas sententias multorum librorum indagine
lero, Cardinalitii honoris insigni. rimaripotuerit. Quam profecto durissimam pro-
Itbri eorum 318 Ita ibi fere curn Blasio Ortizio cap. 41, lauda- vinciam mihi servorum tuorum minimo mandare
liturgici »um -
tus Alvarus Gomecius, qui excusus leg-itur in Hi- non dubitasti, quatenus summa cum diligentia
moin pretio
spania illustrata, typis Erancofurtensibus anno Missa.rum imprimis solemnia recenserem, a< <-,.
habiti ;
1603, tom. i, a pag-. 927 ; ac pag\ 979 sic per-
lib. 3, gili lucubralione, quseavero characterum dimis-
git : Officii Mozarabum libri tunc per illum in sajam diu fuerant, styti non mutato ductu refice-
publicum dati, ut res omnes usu consumuntur, rem, servataque verborum dignitate antiquorum
nunc ita ferme jam exliausti sunt, ut volumen, majestatem custodirem nam quse prse se anti- :

quod Missale vocant, me, inquit, vidente, triginta quitaiem ferebant, intacta essejusseras. Et tan-
aureis Toleti constiterit (nam ab omnibus doctis: dem sic actum est : nam dispersis in ordinem
etpiis hominibus, quibus hujus Officii notitia est, redactis, ritiis abrasis, dubiisque enucleata ve-
B tam Missale quam Breviarium certatim expeti- ritate lustratis, et ceu abolita multa resarciens,
tur ) ipseque adeo Paulus III, Pontifex Maxi-
;
tuojussu, ut valui, omnia illustravi.
mus, missis Toletum legatis ab ecclesia (Toletana) 322 Unde conflatus liber iste fuit, prsebentibus '"«« '«'«

Officium hoc petierit, et Gotthicse pictatis monu- ad id opem mihi venerabilibus presbyteris, ejus- E
mentuni in bibliotheca Vaticana asservari jusse- dem Officii peritioribus, Antonio Roderico, Al-
rit. Opus profecto idrumque, sive rerum gesta- fonso Martino, ac Hieronymo Gulerio, beatarum
rum per antiquos patres et Martyres, non rulga- Justse, et Eulalise, ac B. Lucse Euangelistse eccle-
res historias quispiam consideret, magno inpre- siarum rectoribus quorum basilicse inter pres-
;

tio et reneratione habendum. Utinam aliquis suras Christianorum Toleti fluctuaverant cum ,

exoriatur, actorum Ximenii asmutus, qui sacra Hispania pene omnis Arabum inunda.tioneta.be-
hsec Mozarabum volumina evulget rursus ! sceret. Quo fit, ut habitantibus Christianos Toleti
de quibus 319 Enimvero quod summo hodieque in pre- inter Arabes, ejus urbis imperio potitos, nomen
proin
tio sunt Toleti, illud arg-umento est quod, dum ,
Mozarabes inductmn huc usque permanserit, ut
ibidem anno 1722 essemus dicta volumina ; opinor dicti sunt Mozarabes hoc est inter Ara- ;

inspiciendi copia tandem nobis facta est ex savore bes degentes. Ut autem ecclesiastica eorum Officia
et gratia R. A. D. Manuelis Alfonsi Vinader, in memoratu digna neminem de cetero laterent,
jure canonico licentiati ae pastoris ecclesiae ,
litteris Latinis, explosis Gothicis, imprimenda

SS. Justae et Ruffinae Toleti nec non sacelli ,


nobili viro Melchiori Gorricio Novariensi tri-
Mozarabum Corporis Christi sacellani; qui dictos buisti ; cujus opera et impensis ars impressoria
libros humanissime nobis ad tempus commodavit. in ea urbe valde illuslrata est. Tum conversa
Cum itaque exemplaria ista ob sing-ularem pe- ad lectorem et Ximenium oratione, dicti Missalis
nuriam ac raritatem non ab omnibus perinde praefationem concludit : quod fuit impressum in

palseophilis, quibus monumenta hujusmodi sunt regali civitate Toleti,jussu laudati archiepiscopi,
in pretio , inspici possint ; non abs re fuerit, impensis nobilis Melchioris Gorricii Novariensis,
aliquam de illis notitiam suppeditare. Missale in per magistrum Petrum Bagenbach Alemannn,,
folio excusum, et satis crassum hoc titulo notatur :
anno salutis nostrse md die vero ix mensts ;

C Missalc mixtum secundum regula B. Isidori, Januarii.


dictum Mozarabes. Prsemittitur huic titulo in 323 Breviarium autem in folio perg-ameno ex- „0,,,^

eadem pagina imago Deiparae excusa, sanctum cusum fuit ad cujus calcem notatur perfectum
;
j"

Ildefonsum ante pedes suos prostratum casula et emendatum per eumdem Alfonsum Ortizium ;

induentis obitque circum ista inscriptio Inditam


; :
ac Toleti impressum jussu, impensis nec non (

eum vestimento salutis. Sacerdotes ejus induam opera concurrentibus eorumdem , qui supra uo-
salutari. Superne eminet crux, metropoliticum tantur in Missali anno 1502, die xxv mensis
)

insigne, cum g'alero Cardinalitio, floccis utrim- Octobris. Prsefatiuncula, quas illi prasfig-itur, et

que seu nodis pendentibus. Porro per dictam ad eumdem Ximenium ab Alfonso Ortizio diri-

imaginemexprimuntur, utaudivi, insig-nia ecclesia? gitur, pandit res in eo contentas, et earum or-
Toletanse. diuem. Nam imprimis Dominicalia atque Qua-
320 In pagina versa sequitur in litteris rubris Ad dragesimalia Officia ordine priora se offerunt
reverendissimum in Christo patrem, ac Domi- subsequentur psalterium cum Defunctorum cele-
num, D.prsestantissimumFranciscumXimenem, bri officio, atque Commune postremoque San- .-

ctorum Legendee occurrentes prout ibidem dici-


archiepiscopum Toletanum, Alfonsi Ortiz, divi- ;

ni et humani juris doctoris et canonici Toletani tur. Eugenius de Eobles in Compendio VitsB et

prsefatio, his verbis expressa : Immortales tibi, g-estorum Cardinalis Francisci Ximenii Cisnerii etc.

Antisles ccleberrime, referanl gratias secidi no- cap. 22 agens de fundatione uniei et sing-ularis
stri homines oportet, cum vetera, et quasi obsoleta sacelli Corporis Christi varia cong-erit a pag\,

nostrse religionis arcana tanto studio renorare 236, quibus eo spectantia mag-is distincte et in

institueris, ut incipiant nostrates majorum suo- individuo illustrari possiut. Xam ubi de impressio-
rum monumenta incultis characteribics hactenus ne Missalis et Breviarii dixisset, Alfonsum Ortiai-
obstrusa, ingenii lui igniculo respicere ac pro- urn, uti mox vidimus, iu hac re adjutum fuisse a
pius intueri. Beatissimi Isidori nostri ccdesia- tribus pastoribus propriis Mozarabibus, videlicet

sticaOfficia, quse in urbe regia Toletana, cui Tu Antouio Eodrig-uez, pastore S. Justa», Alphonso
quondam Maurorum Maitinez de Yepes, pastore S. Eulaliliffl, et Hie-
prsees archiepiscopus, ir-
ronvmo
; ;

C2 TRACTATUS IIISTORICO-CIIRONOLOGICUS.
ronymo Gnitierrez, pastore S. Lucte ; quos instru- binse. presbyter Cardinalis, HispanLv vulgariter D
nuncupatus, sancLvque Toletame ecclesLv archie- Emiiwniiui-
ctos in cferemoniis et antiquo modo reeitandi et
can-
niui ilU ex
secundnm istum ordinem Mozarabicum, piscopus, Hispaniarum primas ac regnorum Ca- ,
af~
tandi, fectu crga di-

memorat stellse major cancellarius etc. Universis et singu- vinum Ctthum


fuisse
32-1 237 agit de rcditibus
Pag'. qui tum fa- lis pr,vsentes litteras, publicum in-
sive prsesens
,

cultate Apostolica applicati sunt ex beneficiis,


strumentum insvecturis illis prscsoiim quorum
; ,

ad sustentationem sacellanorum interest, intereru, aut interesse [poterit ] quosque


quffi vacabant ,

Mozarabum, quse ibidem nominatim exprimit infrascripfum tangit negotium, seu tangere pote-
quasque ob mutationem temporum dici nequeant,
ritquomodolibet in futurum,salutem et sinceram
in Domino caritaicm. Cura * ecclesiarum et pio-
suflicere ad congruam sustentationem eorum, qui
capellaniis inserviunt curtorum adeo redituum ;
rum locorum statum salubriter dirigendum,
mortem prasmaturam laudati cultumque divinum ad laudem et gloriam omni-
eausam refuudens in

Cardinalis fundatoris ; nam attentis principiis, et augendum, juxta pastoralis officii


potentis Dei
ex prasbeudis nostri debito.m c.onsiderationem,
extendentes-
animo, quem gerebar, fuissent illse

quam inveniantur dotatae in totaHi- intuitum, in his eis libenier assistimus, per quas
melius dotatis,
spania, uti Koblesius censet qui circa sacdlum :
animarum occurritur periculis et personarwn
unde liquido eonstet, Emi- cornmoditatibusproridetur; qucmadmodwn eccle-
sequentia prosequitur,
pepercisse siarum ipsarum piorumque locorum necessitas
nentissimum istum fundatorum nullis
novum Moza- suadent rationabiles, catholici po-
exigit, causse
sumptibus, ut suis circa locum sacelli

rabibus prospiceret.
incrementum exposcat * quatenus
puli derolio et ;

* (a«;/» Mi- nitio sacellani, teste Koble-


lucepenmt in initio ecclesiarum earum et piorwn locorum statiis non
325
tnrabum _; _ „ao ,.„„;,,„ n\ n n nffifinm
23S, recitare illud Officium in
in snrv>lln_
sacello, mutetur scu in melius reformetur, ei devolioni et '
sio pag.
claustrum ecclesia? Toletanaj juxta salutidivinoque cullui consulatur prout rerum ,

quod est intra ,

et temporum et locorum circumstantiis pensatis,


illud, quod fundavit archiepiscopus D. Petrus Te-
id noverimus in Domino salubriter expedire. E
norio nnde postea transierunt ad sacellum, ubi in
;

328 Cum itaque nos antiquissimum et magnse et Officm


prssentia resident, vocatum antiquitus Corpus
in quod dewtionis quoddam divinum Officium, Mozarave '/UDii BlliH
Christi. Erat intra illud, sacellum aliud ;

canonici convocabant suas nuncupatum, quod in aliquibus ecclesiis Toletanee


ecclesiae Toletanse
capitula sed laudatus Moza- civitaiis a,bantiquo celebrabatur ; eljam tempo-
cougreg-ationes seu ;

rum longitudine, et hominum negligentia atque


rabum fundator ex duobus istis sacellis unum
malilia diminutum, et prope oblivioni traditum
fecit, cum antiquo titulo Corporis Christi, datis
pristinum statum ad glo-
erat, cupientes illud in
capitulo dictse ecclesise quatuor millibus fioreno-
compensationem quod riam laudem omnipotentis Dei redigere et re-
et
rum aureorum , iu loci :

istius unici ac sing-ularis operis patro-


formare, futurisque tcmporibus propter popidi
capitulum
devotionem perpetuum facere in quadam. ca-
num reliquit, imposito ei onere reparandi aedifi- ;

pella in claustro nostrse prsedictsc ecclesisc Tole-


cium, necessaria subministrandi ornamenta, alia-
tanse sita, tredecim amovibiles ad nutum archie-
que ad usum sacelli accommodata uti ex Ko- ;

piscopi Toletani, pro tempore existentis, capel-


blesio discimus. Quibus adjungi ex ipso potest a
lanos auctoritatenostra ordinaria instituerinms,
pag\ 240, quod saepe memoratus fundator alia
qui dictum Officium juxta antiquam ordinatio-
quatuor millia fioreuorum aureorum dederit, ad
nem debite cetebrarent, ac unum eorum capella-
redimenda quindenia ( ut loquar cum Roblesio,
num majorem seu abbalem deputaverimus, qui
qui voce qidndentos utitur ) quse ad suam San-
aliis prseesset, dictamque capellam regeret et
ctitatem singulis quindenis annis pertinebant ex
gubernaret ac de bonis, a Deo nobis collatis,
:
beneficiis quse applicata sunt ad congruam su-
;
quosdam annuos redditus eidem capelLv ejusque
stentationem miuistrorum ac sacellanorum saspe
capellanis donaverinnts, appiicaverimus et ap-
dicti sacelli cujus pavtem exteriorem et interio-
;

propriaverimus, ut in institutione dictse capelLv,


rem, altare etc. pluribus singillatim repraesentat
et inslrumento desuper confecto plenius conti-
Roblesius a pag\ 241.
netur .-

32(5 Quo autem fundationes , ab Eminentis- V


329 Nunc vero attendens * ad dictorum capella- editui m1 sii-
simo Ximeuio in gratiam Officii Mozarabici, ejus-
i

norum sustentationem plures redditus esse neces- atentallonem


que sacellanos ac ministros factaa, magis con- mintslronitn
juverit producere publicum
sarios, eorumque necessitatibus providendum et
firmeutur , super ej„s nuget
consulendum esse considerantes cumque posses- ,
hac re ejusdem Cardiualis instrumentum, ex ar- '
attendentes
siones et deeimas quasdam territorii de Alamin,
chivo Mozarabnm nobiscum Toleti communica-
videlicet terras de Alamin, quse dicuntur de Pttla-
tum, juxta copiam authentica fide munitam per
tio,et mediam decimam, quse vulgo dicitur del
Franciscum Tellez,. notarium publicum. Quasnam
Ganado estrangero de Alamin, y de la De Hesa
autem in prsedicto instrumento transacta siut, in-
Barcienca, nostrse mensse archiepiscopali perti-
tellig-e.
nentes, diu etper multum temporis a quibusdam
dominis secularibus detentas et usurpatas, nunc
de novo ex potestate illorum eduxerimus, dictse-
II . Authenticum instrumentum Car que nostrse mensse restituerimus; utile et opportu-
.. .
num videbatur,siprsedictas terras etpossessio-
dinallS Aimenil, et Lapitull lole- nes ac decimasde Alamin, et de Palalio, et de
Barcienga, sicut prsemittitur, eductas, et restitu-
tani, circa bona Mozarabum fun- tas, aut alienatas, ne in alienam interim dereni-

dationi annectenda. rent polestatem et dominium, eidem capelLv et


capellanis Mozarares concederemus, donaremus,
etappiicaremus. Nos igitur dictse capelLv Moza-
raves et capellanorumejusdem necessitatibus divi-
\rater Fran ciscus Ximenez miseratione divina ,
nique Officii Mozaraves ministerio providere oo-
sacrosanctse Romanse Ecclesise, tituli S. Bal-
1

lentes, ne redituum penuria et necessariorum ino-


pia
DE LITURGIA ANTIQUA IIISPAMCA. 63
piadiminueretur, et detrimentum aliquod pate- 332 Et, si necesseesl, ex nunc etiam nomina- llt »»i.
retur; de consensu speciali et expresso capitidi no- mus deputamus personam se u personat, quam
et llt M "/.' .,.

strse prsefatse sanctae ecclesiic Toletanse,utinin- i«'um/Wm f


etquasdiclusreverendissimus domiuu cji,-,!,,,,,.
strumento desuper confecto, et nobis prsestito co- lis duxerit nomina.ndum d
deputamlu,,, ujl /,,„
ram notario, et teslibus plenius continetur cujus , ut tam dicti reverendissimi domini Cardinali
consensus tenor sequitur el esl talis quam nostri et successorum nostrorum prsedicto
cum connnw 330 In Dei nomine. Amen. Universis et sin- rum nomine, possint supplicare sanctissimo Do-
capitali ToXe-
gulis, prsesentes litteras siiie prsesens publicum mino nostro Papse pro approbatione et confvrma-
instrumentum inspecturis, visuris, lecturis pari- tionenostrarumprsedictarumcessionumetrenun-
ter el audituris notum esse volumusper proesentes, tiationum; et proiuillimus,et nos obligamus pc-
quod nos Decanus et capitulum almse ecclesise To- nos et prsedictos successores, nullo umquam tem-
letanse, videlicet Alphonsus Yanes cantor, Caro- pore, quavis occasione vel causa, contraprsemissa
lus de Mendoza abbas sanctse Leocadise, Joan- seu aliquid ex eis fore umquam venluros, sub hy-
nes de Tamayo vicarius, Joannes Alvarez, Ni- potheca et obligatione omnium bonorum nostree
colaus Ortiz, Petrus Fernandez de Yepes, Ludo- menssc capitidaris mobilium et immobilium,sj,iri-
vicus de Leon, JHgidius de Rojas, Alphonsus de tualium et temporalium, preesentium et futuro-
Toro , Joannes Lopes de Leon , Rodericus rum et insuper potiori pro cautela, nostro et ip-
:

Tenorio, Joannes Sanchez de Castro, Blasius Ca- sorum successorum nostrorum nomine juramus
vallcro^ Joannes Nunez de Herrera Lucas de , ad sacros ordines, quos recepimus, et ad sancta
las Penas ac Joannes Ruiz bachalarius, omnes Dei Evangelia,nos ratam, gratam, atque firmam
canonici prsebendati, capitulariter congregati, et perpetuo habituros dictam nostram cessionem et
ad infrascriptum negotium per scedulam ante renuntiationern -.

diem v.t moris est, evocati dicimus quod cum re-


,
;
333 Et quod hujusmodi nostri solemnis jura-
verendissimus in Christo pater et dominus frater menti nullo umquam tempiore relaxationem pete- Untate sit obtt\
oant,
Franciscus Ximenes, miseratione divina sacro- mus aprsefato sanctissimo Domino nostro Papa,
sanctse Romanae Ecclesisepresbyter CardinalisHi- seu aquor-is alio prselato celjudice,ad id potesta-
,
E
spanise, archiepiscopus Toletanus, dominus et tem habente et casu quo, motu proprio nobis vel
:

prsetatus noster dAgnissimus,provide considerans, successoribus ipsis a supradictis dominis conce-


quod officium Mozarave, quod ex antiquissima datur, illo mdlatenusutemur. In quorum omnium
prscdecessorum suorum inslitutione id certis pa- el singidorum fidem et testimonium prsemissorum
rochialibus ecclesiis istius civitatis solitum erat prsesentes litteras sire prsesens publicum instru-
decantari, indies in prseceps iret, capellam quam- mentum manudictorum nostrorum subscriptos seu
dam in hac alma ecclesia Toletana, in qua certi subscriptum exinde fieri et per secretarium no-
capellani singidis diebus omnes Horas canonicas strumnotarium publicum infrascriptum subscri
lam diurnas quam nocturnasjuxta ritum et con- biet registrari mandavimus,sigilloque nostro ca-
suetudinem diclorum Mozarabum, prout adprse- pitulari a tergo jussimus et fecimus communiri.
sens dicitur, quotidie decantarent, instituerit; cu- 334 Data et acta fuerunt hsec Toleti intra al- ai m ai,

jus quidem capeltse et capellaniarum administra- mam ecclesiam Toletanum in nostro capituio, sub «'««»••

tionem post obilum dicti reverendissimi domini anno a nativitate Domini millesimo quingenlesi-
Cardinalis, ut accepimus, nobis et successoribus mo octaoo, die septima mensis Aprilis, ponlifica-
nostris, perpetuis futuris temporibus relinquere tics sanctissimi in Christopatris et domini nostri

intendit. domini Julii divina providentia Papse secundi


qaod, certis 331 Etquia nobis dictis Decano et capitulo per- anno quinto ; prsesentibus ibidem venerabilibus
lamcn sub viris Dominis Francisco Fernandez portionario
tinet et spectal, ratione uostrorum vestuariorum
condiiionibus
certa pars decimarum de Alamin, quod
territorii Toletano, et Petro Barrio Nuevo, et Alvaro Calde-
est in districtu archipresbyteratus Descalona ron civibus Toletanis, testibus ad piwmissa voca-
istius dicecesis Toletanse et nostrse intentionis
, iis, specialiter atque rogatis. R. Tenorio. L. De
existit, illam pro capellanis dictse capellse Moza- Leon canonicus. Et ego Ferdinandus Alphonsus,
:
rabum donare, dum tamen illius administratio publicus apostolica auctoritate notaritts, almse ec- „
supradicta nobis et successoribus noslris prsedi- clesise Toletanse secretarius, prsemissis omnibus
ctisperpetuo relinquatur Idcirco nos dicti Deca-
: et singulis una cum prsenominatis testibus inler-
nus et capitulum tenore prsesentium pro nobis el fui,etsignum nomenque meum solita et consueta
successoribus ipsis, prscvia inter nos capitulari in ftde.m et teslimonium omnium et singuloru.m
consideratione prsehabita, idque in Dei omnipo- prsemissorum hic apposui, rogatus et requisitus.
tentis servitium, et hujus cdmse ecclesise decorem Ferdinandus Alphonsus Apostolicus notarius.
cedere comjjerto, omnibus melioribus modo, via, 335 Prsedictas terras elpossessio7ies oc decimas in» ii»qat
'"' n%
jure, causa et forma, quibus melius dejurepotui- videlicet de Alamin et de Palacio, et de Barcienca
mus, et debuimus, ac possumus et debemus, dictse nostrse Toletanx dicecesis, nostiw mensse arclne-
parti decimarum de Atamin, nobis, id prsemitli- piscopali, ut prsemittitur, pertinentes cuni om-
tur ,ratione nostrorum vestuariorum pertinenti et nibusjuribuset pertincntiissuisapiwdieta nostra
favorem dictse capeltsc Mozarabum et
spectanti,in mensa archiepiscopali auctoritate nostra ordina-
capellanarum ejusdem, qui nunc sunt, et pro ria, vel, ut melius potuimus et debuimu.s dicisi-
;

tempore erunt, pure, libere ct simpliciter ceden- mus, dimembravimus.etseparavimus, ac exnunc


dum duximus, et renuntiandum, prout ex nunc prout ex tunc, et ex tunc prout exnunc tenore
etiam cedimus et renuntiamus, ad hoc videlicet ut prsssentium dividimus, dimembramus, et sepa-
perpeluo uniatur, anneclalur et incorporetnr di- ramus .easdemque possessiones et decimas de Alu-
' <m. hae ta- ctse capeihv et capellanis prsedictis ; ac tum * le- min, et de Palacio et de Barcienca, per nos. ut
men? ge quod dictus reverendissimus do-
et conditione, prsemittitar. dirisas, dimembratas ct separa-
minus Cardinaiis statuat, quod post obitum suum tas, de consensu et volunlate spontanea dicti no-
dictorum capellse et capellanorum administratio stri capituli Totetaui,p>\rfatir capelUeet capetta-
et omnimoda dispositio nobis et successoribus nis Mozaraves, sicutprsedictmnostraemensasper-
nostris prsedictis plenarie relinquatur. tinebant, et pertinent,et pertinere possunt, dona-
Julii Tomus VI. 10 cimus.
; ,

64 TRACTATUS IIISTORICO-CllRONOLOGICUS.
oilnus, concessimus, applicarimus. perpetuoque quam ordinationem debite celebrare tenerenlur, D
appropriavimus, ac ex nunc prout ex tunc et , et unus eorum capellanus major, seu abbas nun-
MDtunc prout exnunc donamus, concedimus, ap- cuparetur et aliisprseessel, et dictam capellam re-
pKcamtts, perpeluoque appropriamus per prse- geret et gubernaret, deputavit, ac debonisa Deo
sentes. sibi collalis eiitem capellee pro sustentatione di-
dictus eminen- 336 Itaque liceal prsefato capellano majori, ce- ctorum capellanorumann uos edditus trecentorum
Ijfrimui i»
terisquecapeUanisdictsecapellse Mozaraves dicta- ducatorum auri de camera, ac etiam nonnullas
perperam Mo~
zarabibus ap-
rum terraru m possessionum etdecimarumde Ala- decimas, exceptis possessionibus et prsediis, del
plicai. de Palacio ct Barcienca corporalem pos-
miii, et Palatio nuneupatis, in territorio del Alamin con-
sessionem per se snunwe procuratorem apprehen- sistentibus, provenientes, ad mensam suam ar-
dere, earumque fructus et redditus et proventus chiepiseopalempertinentibus,etquscolimpernon-
percipere, ct in suum dictseque capellse usum et nidlos temporales dominos occupatse fuerant, el
utilitatempropria auctoritate libere liciteque con- illas dietus Franciscus Cardinalisrecuperaverat,
rertere, nullius allerius superioris super hocli- ei quas ab eadem mensa de consensu dictorum
fi-
centia minime requisita ; contradictores quoslibet liorum Decani et eapitidi dictse ecclesise, ab illis
per censuram ecclesiasticam compescens. In quo- separaverat, de simili consensu, auctoritate or-
rimi fii/em prscsentes litteras manu nostra sub- dinaria concessit, et donavit, ac perpetuo appli-
scriptas, et nostro sigillo munitas coram notario cavit, et appropriavit,prout in litteris dicti Fran-
publico Apostolico noslro secretario,etteslibusin- cisci Cardinalis desuper eonfectis dicitur plenjus
frascriptis concessimus, fieriquejussimus, et pu- contineri.
blicare datas Toleti anno Domini millesimo quin- 339 Quare proparte dicti Francisci Cardina- """>na eiab
gentesimo octavo,mensis Octobrisdieprimo.Fran- lis nobis fuit humililer supplicatum, ut mstitidio- ^""" e """'»">
B ciscus Cardinalis S. B. * Mandato reverendissimi ,
'
. / Ctsnertoappli-
m, depidahoni , separationi, divisioni dona-
, eentw,
" id ttt sancln; domini mei Cardinalis, Georgius Varacaldo secre-
Balbinx
tioni, concessioni, applieationi et appropriationi E
tarius. u^Didacus de Banares. Suum illis accessit prscdictis, pro eorum subsistentia firmiori, robur
robur et plena firrtritas ex consensu et approbatione Apostolicse confirmationis adjicere, aliasque de-
Sedis Apostoiica;; cujus ecce diploma. super opportune providere de benignitate Aposto-
lica dignaremur. Nos igitur, qui ex debito pa-
storalis O/plcii divini eultus augmentum sinceris
exoptamus hujusmodisupplicationibus
affectibus,
III. Consensus Sedis Apostolicce
inelinati, deputationem, separationem, divisio-
circa bona prwdicta, Mozarabum nem donationetn concessionem, applicationem,
, ,

et appropriationem prxdietas, et, prout illas


con-
fundationi annectenda. Alia ejus- cernunt, omnia et singula in dietis litteris con-
tenta, auctoritate Apostolica tenore prsesentium
dem Sedis bulla, unde , a quo ,
approbamus et confirmamus, omnesque et singu-
qua fide transcripta. los tamjuris quamfacti defectus, si quiforsitan
intervenerint, in eisdem supplemus. Et nihilomi-
nus venerabili fratri nostro archiepiscopo Hispa-
Jidius episcopus servus servorum Dei ad perpe- lensi, etdilectisfiliis abbati monasteriisancti Ber-
tuam rei memoriam. Admonet nos cura pasto- nardi extra muros Toletanos, ac Officiali Toleta-
ralis Officii, nobis licet immeritis ab alio com- no per Apostoliea scripta mandamus, quatenus
missi, ut ad nostrse considerationis aciem
illa ipsi vel duo aut unus eorum in prsemissis
effica-
converlamus, per quse in singidis ecclesiis et locis cis defensionis preesidio assistentes
faciant per se
cultus divinus ad laudem et gloriam omnipoten- vel alium seu alios pro tempore existeniem recto-
tis Dei nugeripossit et his, quse propterea pro-
;
rem et capellanos prsedictos institidione deputa- ,
vide processisse noscuntur, ut ftrma, perpetua, tione, concessione, donatione, separatione, appli-
et illibata persisUnit, cum a nobis petilur Aposto- catione et appropriatione prscdictis pacifice
frui
lici muniminis prsesidium, propensius imparti-
etgaudere,nonpermittenles,illos desuper indebite
mur. Sane pro parle dilecti filii nostri Francisci, molestari, contradictores per censuram ecclesia- V
tituli S.Balbinse presbyteri Cardinalis, quieccle- stieam, appellatione postposita, compescendo.
sise Toletanse ex concessionse el dispensatione
340 Non obstantibus constitutionibus "PProbai .
et ordi-
Apostoliea pneesse dignoscitur, nobis nuper ex-
nationibus Apostolicis ac dictse ecclesisejuramen-
hibita peiitio continebat, quod alis ipse de pro- to, confirmatione Apostolica, vel
quavis firmitate
pria sahde recogitans, et cupiens terrena in coe- alia roboratis et statutis et consuetudinibus
lestia, et transitoria in seterna felice commercio
con-
trariis quibuscumque. Aut si aliquibus commu-
commutare provide considerans, quod Officium niter veldivisim ab
;
eadem sit Sede indultum,quod
divinum Mozarabe nuncupatum, quod in aliqui-
interdiei,suspendivelexcommunicarinonj)ossint
bus ecclesiis et locis civitatis et diceeesis Tnletame per UUeras Apostolicas non facientes plenam et
celebrabatur, antiqmssimum et magnse devotio-
expressam ac de rerbo ad verbum de indulto hu-
niserat, crescente hominum malitia, plurimum
jusmodi mentionem.et qualibetalia dictse Sedisin-
fuerat dimimdum
dulgentia generali vel speeiali cujuscumque teno-
J»> )lo:ara- 33S Fervore devotionis accensus,
Offtcium prse- per q uam p> seseniibus non expressa
ris existat,
bum [undalio- dictum in certis ecelesiis
dic(;e civitatis,in quibus
m
ni ciiiecun- vel lotaliter non insertam effectus earum impediri
celebrnbatur, auctoritate ordinaria confirmavit
dam. valeal quomodolibet cel diffcrri,et de
et in statim pristinum restituit, nec nonpro
qua cujusque
ma- toto tenore habenda sit in nostris
litteris mentio
jori divini <idtus augmento et populi devotione speaalis. Nulli ergo omnino hominum
Offlcium prsedielum in quadam capella, sita in liceat hanc
pagmam nostrse approbationis,
confirmationis
claustro eeclesise Tolelaiuv,dicta aucloritate insti-
supplehonis et mandati infringere,
tuit,ac tredecim perpetuos seu amovibiles ad nu- vel ei ausu te-
merano contraire.Siquisautem hoc atten tareprse
lumArchiepiscopiTotelnni et pro tempore existen-
tis capellanos, qui dictum
sumpsent,mdignationemomnipotentisDeiacbea-
Offlcium juasta anti- torum Petriet Pauli Apostolorum ejns se noverit
incursurum
;

DK LITURGIA ANTIQUA HISPANICA. 65

A incursurum.Daium Romseapud S. Petrum anno liqua in de Yebra et alio seu alia in de Venlu-
;
varta btntflnl*
Incarnationis Dominicse millesimo quingentesi- rada, necnon reliquo seu reliqv/j. in de 8irvela,
wteiiattica.
mo octavo, duodecimo Katendas Octobris, Ponti- qua.s seu qwe quondam Petrus Ardones necnon ;

ficatus nostri anno quinto. Franciscus De Vega. alio seu alia in sancli Romani, oppidorum Tole-
a c proinde re 341 Instrumentum illud ex archivo capellse tanse dicecesis parochiaiibus ecclesiis, prselimo-
itaurationcm Mozarabum Toleti acceptum ac transcriptum jux- niis seu prsestimoniaiibus portionibus aul simpli-
Hozarabum manu
Franscisci Tellez, notarii publici cibus beneficiis, quod seu quam quondam Alfon-
ta copiam,
confirmal.
autbentice munitam, perspieue declarat, quod san- sus de Villasecha Clerici, illius seu illarum uUimi
cta Sedes Apostolica conflrmando supradictam Mo- possessores, dum viverent, respective obtinebant
zarabum fundationem , eamque uti et ejusdem per Pelri, qui apud Sedem prsedictam, opud Se-
auctorem laudando, plenissime consenserit, et effi- dem eamdem et Alfonsi prsedictorum, qui cxtra
caciter voluerit, ut antiquus ille Mozarabum ritus Romanam Curiam dies clauserunt extremos, ,e-

tam in capella intra ecclesiam Toletanam, spectirc obilus cacantibus


Toleti ;

qujt a Car&i-
quam in aliis quibusdam ejusdem urbis extra di- • '•15 Nos de Orgaz,de Palomeros, ac de
et
nute Ximewo
locis sacris restauraretur, continua-
Yebra, necnon et de Venturada, ac de Sircela
ctam capellam
retur ac fundaretur. Quseadeo diserta atque expressa
Didaco de Briones sub quarto Idus Januarii pon-
Apostolicse Sedis aprobatio obstruere debet omniuni
tifi.calus nostri anno nono de sancti Romani ve-
;

ro prsestimoniis seu prsestimonicdibus porlioni-


ora, ut nemo post illam, contra restauratum Officii
bus aut beneficiis prsedictis,prsefertur;respective
Mozarabici usum, ejusque ministrorum fundatio-
vacantibus, et antea dispositioni reserralis Apo-
nem vel hiscere valeat.
aliam dabo Sedis Apostolicse bul- stolicse, Joanni Arari, clericis Calagur,itanse et
AUcrmt di. 342 Mox tibi
ubi testimonium , quod de ejus authenti- Astoricensis diceces. dilectis filiis, sub quarto de-
plomulis Apo lam :

cimo Caiend. Februar. dat. ejusdem Pontificatus


siolki autlien-
ca ac fideli transcriptione , ad calcem ejusdem,
nostri anno decimo provideri concessum *.
idiomate Hispanico apponitur, prius hic prsemi-
sero. Sic sonat : Ego D. Petrus Caminus Velas- 346 Cum autem Didacus, , qui, ut asseritur ,

dilectifilii nostri Francisci, tituli sanctse Balbinse E


cus, commissarius saneti Officii Inquisitionis,be-
B presbyteri Cardinatis familiaris communis com-
neficiatus proprius ecclesi<v parochialis Mozara-
mensalis existit, et Johannes prsefati, concessio-
bicseD. sancti Sebastiani, hujus civitatisToietanse,
commissione illustrissimorum Do- nibus gratiarum hujusmodi, litteris Apostolicis
de mandato et
super eis non confectis, hodie in manibus nostris
minorum Decani ac capituli sanctse ecciesiee Pri-
Sponte et libere cesserint, nosque cessiones ipsas
matiatis Hispaniarum, extraxi istam bullam ex
duxerimus admittendas ac prsedicta adhuc, ut
originali, quse asservatur in archivo capellse Mo-
;

proefertur, necnon aliud seu alia prsesimoniaseu


zarabicse, quse mihi tradita est a dominis ejusdem
decima octava Jidii, hujus anni, prestimoniales portiones aut simplicia in paro-
capellanis, die
chiali ecclesia sanctse Leocadise Toletanse per libe-
scriptaque habetur in pergameno, sigillata si-
ram resignationem dilecti filii Johannis de Frias
gillo plumbeo, peadente e duobus funicidis, sicut
eadem, clerici, de illo seu illa, quod seu quam tunc obti-
est stylus Curise Romanse cujus data est :

quod nebat, prsedilectum filium Alfonsum Garsise de


quse in ista copia ac transumpto refertur ;

atque in omnibus Rincon, abbatem de Compludo, in ecclesia Astori-


bene ac fideliter extraclum est,
censi procuratorem suitm ad hoc specialiter ab eo
correspondet cum suo originali quod reddidi re- ;

ubi constitidum, in eisdem manibus sponte factam el


lato archivo. De quibus omnibus ut constet,
testor et subscribo Toleti,
per nos admissam, apud Sedemprsedictam vacare
etquomodo convenerit,
mdccxxiv. Petrus Caminus noscantur adprsesens, nullusque de illis prseter
die xxi mensis Julii
nos hac vice disponere potuerit sire possit, reser-
Velascus.
vatione et decreto obsistentibus supradictis
.-

347 Et sicut prsefatus Franciscus Cardinalis


nobis nuper exponi fecit, ipse dudum antea cu-
IV. Alia ista Sedis Apostolicce bulla piens decorum et venustatemcapellanix de ios Mu-
zarabes in ecclesia Toletana, in eaque divinum
hic datur.
cultum augeri, pro illius uberiori dote ac orna-
mentorum reparatione et manutentione, necnon
capetlanorum decenti sustentatione, prsesli-
illius
julius episcopus serrus servorum Dei ad perpe-
tuamreimemoriam. Ex injuncto nobis desuper monia seu prsestimoniales portiones aut beneficia
J hujusmodi ordinaria auctorilate perpeluo unicit,
Apostoiicse serritutis Officio ad ea libenter inten-
ayxnexu.it, et incorporavit : ita quod, ccdentibus
dimus, per quse beneficiorum ecclesiasticorum illas seu obtinentibus,
re! tlecedentibus tunc
illa
omnium, prsesertim metropolitanorum, ecclesia-
iUarum cor-
Uceret eisdemcapellanis ittorumseu
rum acpersonarum:iiiaprotemporeobtinentium, possessionem per semel * alium seu alios
poralem
commoditatibus consulatur; et iis, quse propterea
perpetuoetiilibata propria auctoritttle libere apprehendere, et pcr-
facta fuissedicuntur,ut firma
petuu retinere, illorumque seu illarum fiructus,
persistant, libenter, cum a nobis petitur, Aposto-
cappellanise
(, Iditus et proventus in suos ae dictse
lici muniminis adjicimus fimiitatem.
Dudum si- ,

cappe/lttnorwn sustentationem
prsestimoniales por- wsus ttc dictorum
quidem omnia prsestimonia, reparationem convertere cu-
et ornamentorum ;

tiones, aut simplicia ccteraque beneficia ecclesia- minime requisita, prout in


jusris licentia desuper
stica quorumcumque nostrorum et Apostolicss
Francisci Cardinalis suo
quibusdam litteris dicti
Sedis notariorum, et aputl Sedemprwttictam twtic
sigillo munitis, desuper confectis, diciturptenius
vacantia, et in antea vacatura, collationi et dis-
ex contineri
positioni nostrse resercarimus tlecernentes ,
,

548 de juribus imionis, tmne.no-


Cum autem f„erant appli-
tuncirritum, inane, sisecus super illisaquo-
et
a nonnuttts
nis ct incorporationis prsedictarum cnla ,

quam qutiris auctoritate scienter vel ignoranler Franciscus Cardinalis nobis


hiBsitetur, prsefatus
eontingeret attemptari.
humiUlcr supplicari fecit, ut unioni, annextont,
344 Et deinde uno seu una in de Orgaz, et
incorporationiprxdictis.pro ittarum subststcn-
alio seu alia in de Patomeros, ac reliquo seu re-
ct
; ; ;
, '

66 TRACTATUS HISTOIUCO-CHIIOXOLOGICUS.
ad- tionibus aut hujusmodi vel aliis beneficiis eccle- D
tiafirmiori, robur Apostolicee confirmationis "°"
siasticis in illis parlibus speciales vel generales
fuvre ,ac propotiori cautelaprsestimoniaseuprse-
hujusmodi ei- dictse Sedis vel legatorum ejus litteras impetra-
st i moniales portiones aut beneficia
demcapellanise denovo perpetuounire,annectere, rinl, etiamsi ad inhibitionem, reservationem et

et incorporare, aliasque inprsemissis


opportune decretum, vel alius quomodolibet sit processum :

proridere de benignitate Apostolica dignaremur. quas quidem litteras et processus habitosper eas-
24-9 Nos igitur, qui dudum inter alia voluimus, dem. et inde secuda queecumque ad preestimonia
quodpetentes beneficia ecclesiasticaaliisunire,te- seu prsEstimoniaies porliones aid beneficia hujus-
nerenlur cxprimere verum annuum vatorem se- raodi volumus non extendi
* testimatio- cundum communem extimationem* etiambenefi- 253 Sed nullum per hoc eis quoad assecutionem jui&

nem ve/existi
cii, cui aliud uniri peteretur, alioquin
unio non preestimonioj^wnseupreestimonialiumportionum
mationem aid beneficiorum aliorum prsejudiciiim generari,
valeret, et semper in unionibus commissio fieret
ad partes vocatis, quorum idem in interesset ; et et qidbuslibet aliis privilegiis, indulgentiis et lit-
-
confirmationibus unionumjam factarum obser teris Apostolicis generalibus vel specialibus, quo-

vari voluimus, ac dictee cappellanise fructuum, rumcumque tenorum existant, per quse preesenti-

redituum, ac proventuum verum annuum valo- bus non expressa vel totaliter non inserta effectus
rem, prsesentibus pro expresso habentes, hujus- earum impediri valeat quodomoiibet vel differri, .

modi supplicationibus inclinati, unionem, anne- etde quibus quorumque totis terroribus deverbo
xionem et incorporationem preedictas, ac prout adverbum habenda sid mentio specialis in nostris
illasconcernunt omnia et singula, in dictislitteris litteris. Prociso quod propter unionem et annexi-
contenta, auctoritate Apostolica tenore prsesenti- onem prsedictas, prsestimanio seuprsestimoniaies
um approbamus et confirmamus. portiones aut beneficia hujusmodi debitis propte-
Jpoilolicu 300 Et nihilominus pro potiori cautela prsesti- reanon fraudentur obsequiis. sed eorum vel ea-
B monia seu prseslimoniales portiones aut beneficia rum congrue supportentur onera consueta. Et
hujusmodi, quorum seu quarum insimul fructus, insuper, prout est, irritum decernimus et inane,
redditus, et proventus centum ducatorum auri si secus super iis a quoquo quavis auctoritate sci-
de camera secundum communem extimationem, entur vel ignoranter attemptaium forsan est ha- e
valorem annuum, ut dictus Franciscus Cadina- tenus, vel inposterum contigerit atlemptari.
lis asserit,non excedunt,sive prsemissis suis aliis 354 Nulli ergo omnino hominum liceat hanc eiirriiade-

quibusvis modis, aut ex aliorum quorumcumque paginam nostrse approbationis, confirmationis


claratis, qa
contra fe-
personis seu sanctee Leocadise per similem Johan- unionis, annexionis, incorporationis, voluntatis,
nis de Frias, ac de Orgaz et de Palomeros ac de et constitutionis infringere, vel ausu temerario
Jebra, et deVenturada, necnon de Sirvelaper Pe- contraire. Si qids autem hoc attemptare prsesum-
tri; sancti Romanipreestimoniaseujjreestimonia- pserit ; indignationem omnipotentis Dei, ac beato-
les portiones aut beneficia hujusmodi per Atfonsi rum Petriet Pauli, Apostotorum ejus, se nove-
preedictorum vel quorumvis aliorum liberas re- rit incursurum. Dat. Romse apud sanctum Pe-
signationes, de iltis in dicta Curia vel extra eam trum anno Incarnationis Dominicee millesimo
etiam coram notario publico et testibus sponte quingentesimo duodecimo, deodecimo\Kalend, Fe-
factas, vacent, etiamsi tanto tempore vacaverint, bruar.,pontificatus nostri anno dicimo. C.P. Du-
quod eorum vel earum coltatio, juxta Lateranen- lius. P.Lambertus. C. Balbus. Hactenus prsedicta
sis statuta concilii, ad Sedem prsedictam legitime Julii PP.II bulla; cujus apograplium huctransmisit
devoluta, ac preestimonia seu preestimoniales por- Matrito P. Josephus Cassani , nostras Societatis
tiones aut beneficia hujusmodi dispositioni Apo- dam de
sacerdos , nohis ,
quam de
opere nostro
stolicee specialiler vel alias generaliter reservatee
de Actis Sanctorum pluribus titulis longe meti-
seu reservata existant :
tissimus.
351 Et super eisinter. cujus statum pree-
sentibus habere voluimus pro expresso, pendeat
indecisa;dummodum eorum vel earum dispositio
ad nos hac vicepertineat, cum omnibus juribus et
V. Fundationes in favorem ritusMo-
C pertinentiis suis,preefatee capellaniee dote, ac ca-
pellanorum sustentatione, necnon ornamentorum zarabici Salmanticaz et Vallisoleti ;
reparatione hujusmodi, auctoritate Apostolica te-
nore preesentium de novo perpetuo unimus, anne- privilegia ab Hispaniarum regibus
ctimus et incorporamus ita quodliceat preefatis
:

capellanis per se vel alium scu alios preestimonio-


et tandem a Carolo II conprmata
rum seu preestimonialium porlionum aut benefi- status rerum Mozarabicarum Toleti
ciorum, juriumque et pertinentiarum preedicto-
rum corporalem possessionem continuare, seu hodiernus.
illam de novo propria auctoritate libere apprehen-
dere et perpeluo retinere ; illorumque seu iltarum
fructus, redditus etproventus in suos ac capellee Ardentissimum Ximenii in promovendis li- Saimantic*
et preestimoniorum seu preestimonialium portio- rebus Mozarabicis studium
turgicis aliis ,
f"" dalime
num aut beneficiorum preedictorum usus et utili- quoque incitamento fuit , ut suam etiam qua """'"'
,
tatum, ac dictorum ornamentorum reparationem propag-arentur, symbolam oonferrent. Quid ete-
convertere, cujusvis licentia superhoc minime re- nim circa prasens arg-umentnm Salmantica? sit
quisita non obstantibus priori voluntate nostra
: gestum, discimus ex apograpbo Hispanico, quod
preedicta ac felicis recordationis Bonifacii Papee laudatus P. Josephus Cassani Matrito ad me Csesar-
VIII, prsedecessoris nostri. et aliis constitidioni- augustse degentem direxit die xvi Aprilis anno
bus et ordinalionibus Apostolicis contrariis qui- 1722 ; inde enim habemus quod xi Septem-
,

buscumque bris auno 1517 raverendus Dominus Petrus Ym-


352 Aut si aliqui super provisionibus sibifaci- perial , Canonicus Salmanticensis
,
privisor , et
endis de preestimoniis seu preestimonialibus por-
ofEcialis,
: ; ,

DE LITUR6IA ANTIQUA BI8PAN1CA. 67

i\ offlcialis, ac vicarius g-eneralis istius episcopatus zarabica. Ilem in quanlum, Offlcium Mozara-
pro admodum mag-nifico domino D. Francisco de bicum fuit antiquitus multse devotionis el usus
Bobadilla, episcopo Salmanticensi confirmave- in Hispania, et tempore tantse perseculionis infi-
ritfundationem, quam egregius et nobilis domi- ilelium recitabalurque quando Christiani erant
;

nus doctor Eodericus Maldonado de Talavera, Deo Domino noslro rnise-


in afflictione, petentes a
incola dictte civitatis, et consiliarius suarum Cel- ricordiam.et Christianse relirjionis restauratio-
situdinum, dominus villarum de Babilafuente et nem et quia non est sequum, ut Officium adeo de-
:

Avedillo, fecit in sua capella sancti Salvatoris votum in Hispania per desuetudinem oblicioni de-
quoque inter alia capitula dictas fundationis ha- tur. (Unde reverendissimus dorainus Cardiaalis

beatur unum fol. 336 de Gfflcio et Missa Moza- D. Fr. Franciscus Ximenez,archiepiscopus Tole-
rabica ; ubi leguntur sequentia qua? ex Hispa- tanus bonsc memorise, mandacit,ut in suo sacello,
;

nico sic reddo quod fundavit, et fecit in ecclesia metropolitana


por ,n- 356 Itern.. ego habeo devotionem, ut in dicto Tolelana, diceretur in perpetuum quotidie Missa
v lurts
i

num Missx meo sacello, quolibet mense,et in aliis festis (pro- istius Officii ;)
Hozarabioi 359 Idcirco ordinamus, et niandamus, atque s'ptui per an-
ut per me, et per dicti sacelli patronum fuerit or-
nuift facienda.
dinatum) dicatur una Missa Officii Mozarabi- voluntas nostra esl, ut in perpetuum in duabus
ci, quod dicitur in sancta ecclesia civitatis Tole-
feriis sextis cujusque mensis dicatur in qualibet,
tanse, in capella, quam reverendissirnus dominus una Missa dicti Officii Mozarabici in dicto no-
Cardinalis D. Fr. Franciscus de Ximenez de stro sacello, per dictos saceltanos tredecim, ia
Zisneros, archiepiscopus Toletanus instituit, at- tono, secundum
et quo modo dicitur in dicto sa-
cello dicti domini Cardinalis utque ab una Mis-
que ordinavil ac dotavit; mandavitque, ut di- ;

cta Missa Mozarabica et alia Officia in dicta ca- sa ad aliam interjiciantur dies quindecim,
pella mea dicantur, utque illa sit auctioris slipen- non occurrente tali feria sexta festo deprsecepto,
dii quam alisc Missse et Officia, quse debent quod impediat. Et in tali casu permittimus, ut
,

dici; secundum quod in ista institutione contine- anteponatur aul postponatur in aliam,in qua non
sit festum de prsecepto excepto. si contigerit in
tur. Et patronus et capellanus major ordinent, :

B quomodo dicatur, et quomodo factum sit satis ca- feriam sextam incidere aliquem ex diebus,in qui-
pellanis, qui illam dixerint, ex reditu annuo di-
bus dicenda sunt anniversaria pro Majestatibus
unde adimpleri debent D. Caroli, ac regis Philippi dominorum noslro-
cti sacelli, et fabricse :

aliee res, ad dictum saceituni attinentes. Concor-


rum ; aut aliquod exfestis, in quo supra a nobis
ordinatum est,ut dicatur Matutinum qui in tali
dare haec cum clausula originali fundationis, quae ;

casu volumus, ut cesset pro ista hebdomade dicta


asservatur in archivo istius ecclesiae, fidem facit
infrascriptus; et addit ad ejus complementum di-
Missa Mozarabica. Horum, quse ex Hispanico
transtuli, veritas confirmatur hoc testimonio, quod
ci singulis mensibus in sacello doctoris Talavera
de quibus disponit
Mozarabici ex Hispanieo item verto Tota relatio constat ex
:
Missas Officii ,

per aliquem dicto libro, ad quem me remitto atque ut etiara :


et in aliquibus festivitatibus anni ,

constet, ubi convenit, do prsesens scriptum, quod


ex capellanis, cui commendatae sunt qui jam est :

signo ac firmo Vallisoleti die 2 mensis Aprilis


D. Joannes Antonius Eler. De quibus ut constet,
anni mdccxxii. In testimonium cerilatis. Fran-
haec sig-nat in civitate Salmanticensi, die viii men-
ciscus de Zuabano.
sis Aprilis, anno 1722 D. Petrusde la Puente, archi-
360 Ex dictis circa Ioca ritui Mozarabico designata Locam umcum
vista. i ilni non -Uo-
in urbe Toletana, Salmanticensi ac Vallisoletana,
357 Ex iis porro ,
quas in Hispania de litur- zurabico non
liquet quod nimium arctarit eum Mabillonius
g-ia Mozarabiea didiceram , cupido me incessit , , recle assignut

argumentum Vallisoleti nec


dum Liturgiae Gallieana? lib. 1, cap. 2, pag\ 13 MabUloniut,
inquirendi in illud :

unico illum includens loco, affirmat, Mozarabi-


vano successu. Nam P. Josephus Cassani Csesar-
cum hunc ritum is unica Toletanse ecclesise sedi-
augustam die xxv Aprilis anni 1722 misit mihi
cida sacra nunc obsercari. Sed postea pag. 302
humanissimas et offlciosissimaslitterasnostri patris
meliora doctus, ex Cardinale Bona libro 2 De divina
Lupi de Figueroa; quibus significavit die xv
psalmodia, cap 1S refert, hoc Officiura adhuc oir
ejusdem mensis et anni, se, post conatus omnes
gere ac servari Toleti in quinque (imo in sex)pa-
non seg-niter impensos, nihil quidquam ad pras-
rceciis et in sacello Francisci Ximenez Cardina-
sens propositum nancisci potuisse, quam instru-
lis ; itemque Salmanticse in sacello doctoris Tala-
C mentum unicum, ad me tunc ab ipso directum';
bricensis, quocl est in claustro majoris ecclesise.
in quo Franciscus de Zurbano ibidem notarius ,
Interea ex his omnibus omnino perspicuum fit, res
pubicus et apostolicus fidem facit, a D. Emma-
Mozarabicas a temporibus Eminentissimi Ximenii,
nuele Martinez ni fallor , de Zamora pre-
resuscitatoris, fundatoris ac patroni earum plane
, ,

sbytero sacellano majore sacelli majoris parascise


singularis, novam induisse quodammodo majesta-
S. Mariae Magdalense, dictas civitatis, coram se
tem, atque ad mirificum splendorem Toleti prsser-
exhibitum esse librum, certas constitutiones con-
tim fuisse evectas.
tinentem, quse pertinent ad dictam ecclesiam et 361 Qui postpuam anno 1517 e vita migras-
/ViiiiVGiu Mo-

sacellum majus, fundatum ab illustrissimo ac re- :arabuin a rt-


set, eo in statu suos sacellanos Mozarabes reli- im Juannt.
verendissimo domino Petro Gasca episcopo Se- i

quit, ut Serenissimi Hispauiarum reg-es in suam Ovolo V,


,

g-untino, in dicta civitate, die vn Novembris


anno 1564
eorum negotia, privileg-ia iuquam, veluti clieute-
anni 1567 vi bullse Pii IV, Romae
,
lam admisisse videantur. Etenim reg'ina Joauna,
datse, die xiv Octobris, pontificatus sui anno
et Carolus V, filius ejus,, regum antecessorum
quinto :
privilegua eisdem eoncessa benij:ne
Missa
suorum , ,
talis
3o8 In qua instituit sacellanos tredecim, et
confirmarunt, uti constat ex charta , super hao
[undatur. ad
unum quidem cum titulo sacellani majoris,
re confecta, ac privilegiorum Mozarabum colle-
celebranda divina Offlcia Horarum canonicarum Bar- civitate
ctioni inserta, quae notatur datoin
et ^lissarum. Inter quas constitutiones fol. 20 anno aatici-
cinonensi dic xxiv mensis Martii.
verso et 21 habetur capitulum tenoris sequen- mpxix. Pri-
,
talis nostris Salvatoris Jesu Chrisli
tis : Capituhtm decimum nonum de Missa Mo- vilegia
6s TEACTATUS HISTORICO-CHRONOLOGICUS.
vileg-ia geueratini omuia etc. ab Henrico II in gra- duo beneficiati; in S Luca; pastor, et duo be- D
tiam civitatis Toletante confirmata
atque antea , ueficiati; in S. Sebastiani pastor item et duo be-
a regibus ejus antecessoribus impetrata ae post- ; neficiati ; in S. Torquati, pastor et unus bene-
modum denuo a Joanne II roborata, Philippus ficiatus. In dictis paroeciis Officium Mozarabi-
II etiam confirmavit: uti liabemus ex ejusdem re- eum dumtaxat dicitur die titularis Sancti ; assisten-
gis charta, dicta; privilegiorum colleetioni inser- tibus omnibus Et quamvis historici
titularibus.
ta, et Malriti die ix mensis Angusti, anni
data dicant, fuisse septem ecclesias tempore captivi-
mdlxiv. Altera item Philippi II confirmationis tatis, addentes aliam, quas vocata fuerit 5. Ma-

charta ibidem intexitur, data in urbe Matriten- ria Al/icen ; ista hodiedum non subsistit ; ac fertur,
si die xxv mensis Januarii, anno natirilatis Do- esse una ex sacellis 'conventus Carmelitarum cal-
mini nostri Jesu Christi mdlxvi, regni ejus un- ceatorum.
decimo. 365 Sacellani autem sacelli Corporis Christi , circauaivm,
ac Carolo II 362 Denique Carolus II privilegia omnia et diebus singulis recitant totum Officium Mozara- Mowabum
'" Krnwm
confirtnanlur exemptioues quibus gaudent Mozarabes
,
quae- , bicum mane Primam, Tertiam, Sextam et No-
:
-

que a regibus antecessoribus concessa eis sunt, nam, nec non Missam post meridiem Vesperas, ;

atque collectioni privilegiorum inclusa, ad suppli- Completorium et postea dicuntur Matutinum et


:

cationem eorum sacellani majoris et aliorum sa- Laudes. Ad haec, laudatus D. Eiigenius in citato
cellauorum sacelli Corporis Christi', valere vo- scripto tradit, beneficiis curati ac ministeriali-
;

luit et observari in omnibus et per omnia, sicut bus paroeciarum Mozarabicarum providere dictos
in illis et eorum singulis continetur; ita quidem curatos et beneficiatos eorumque collationem ,

et tam complete, prout valuerunt ipsis et obser- dari ab Ordinatio et dicta provisio, quam fa-
:

vata fuerunt tempore Philippi III et IV, ae tem- ciunt dicti curati ac beneficiati, adeo antiqua ip-
pore etiam suo huc usque ; non obstante, quod si est, ut ad tempus captivitatis illam referat. Et
non fuerint confirmata per istos reges; quem de- quamquam in aliquibus occasionibus controversa e
fectum dicit se supplere; districte prohibens, ne fuerit, opponente se Ordinario; semper manu
quis dictis chartis privilegiorum et confirmatio- tenuisse illos istam possessionem, memorat et ;

num, vel suse chartae privilegii aut confirmatio- postremo litem a dignitate archiepiecopali motam
nis contraveniat,sub poenis in eadem charta con- fuisse atque pependisse Romae apud Rotam ac ;

tentis; Data in urbe Matritensi,


quae signatur per tres decisiones conformes expeditas fuisse exse-
die xv mensis Januarii, anno nativitatis Domini cutoriales in favorem' dictorum pastorum et bene-
nostri Jesu Christri mdcxcix, et trigesimo quarto ficiatorum declarando, pertinere ad ipsos pro-
;

regni ejus. visionem relatorum beneficiorum. Et hase quidem


Vnde ea j
363 Sed quandoquidem favores, privilegia atque de hodierno Mozarabum statu hactenus quas re- ;
vitegia tin immunitates a tot et atam variis Hispaniarum mo- tuli ex laudati D. Eugenii de las lnfantas instru-
exlracla.
narchis, incipiendo ab Alphonso "VI, in gratiam ctione Hispanica, scrip-o mihi tradita in biblio-
Mozarabum concessa adeo frequenter nunc memo- theca ecclesiffi metropolitan» Toletanae, die xxiv
ravi ; locusprsesens jam exigit, utfidem meam circa mensis Januarii anno 1722; in cujus fide haec dicta
dicta privilegia liberem, assig-nando, unde illa ex- sunto.
traxerim. Anno Domini 1700 Toleti typis datus est
liber hoctitulo, qui ex Hispanico sic sonat
Con- :

/irmatio privilegiorum et eocemptionum, quibus APPENDIX PRIMA.


gaudent equitrs Mozarabes nobilis admodunt ci-
vitatis Totetanse, per majestatem regis, domini
Personce illustres, quce Missam Mo-
noslri,D. Carolill, ad instantiam sacellanima-
joris, et sacellanorum sacelli Muzarabici, Corpo- zarabicam Toleti sua prcesentia
ris Christi dictse civitatis, Matriti xv Januarii
mdcxcix. In isto itaque libro continentur, et in- honorarunt usque ad annum
didem a me variis locis superius desumpta sunt
MDCCXXIII. -
privilegia illa Mozarabum ;
quae alio tamem ordine
dantur in dicto libro, seu privilegiorum collectione,
quam a me data sunt. Librum porro hunc in Eugenius Roblesius supra citatus exhibet cap. Piroi
sacrario sacelli Mozarabum die xxvi Januarii, 36 praesules principes ac reges, qui Officium
anno 1722 Toleti mihi perhumaniter dedit R. A. D. Mozarabicum, asdemque ei sacram sua prsesentia
Eugenius de las Infantas, pastor ecclesiae parochia- honorarunt; qua; ex ipso mutuata apud Cardina-
lis Mozarabum S. Marci, et sacellanus sacelli Mo- lem Aguirrium Latiue dantur tomo 3, pag. 270.
zarabici, quod dicitur Corpus Christi, ssepius nunc Ego exemplum utriusque secuturus, viros etiam
memorati. illoshinc non excludam, textum apud Aguirrium
Varia profe 364 Hisce coronidis loco attexenda censeo transcribens Canitur in hac a>dicula Missa sin-
':

runtur paucula, quse hodiernum cappellanorum, sex To- gulis diebus Dominicis in sej-vero ecclesiis Mo- :

letanis ecclesiis iuservientium numerum spectant. zardbibus,quee iltsesse in eversione Hispanise per-
lgitui juxta ea, qua: laudatus dominus Eugenius durarunt, canitur Missa die advocationis Sancto-
de las Infantas scripto mihi tradidit, atque in cu- rum,quibus dicatse fuerunt.Canituf etiam Missa,
jus fide ea refero; paroecias, quas hodie ibidem quoliesprinceps aliquis aut potens acceditadltanc
existunt, sunt sex Mozarabicae; sedem illse, qure sediculam ,illius audiendx gratia.Prseierea
nemo
antiquis temporibus exstitere nimirum S. Mar- : cujusque sit conditionis, Toletum appellit,
quin
ci, S. Eulalia;,
SS. Justa: ac Ruffinas, S. Luca;, ad eam audiendam accedat, quasi ad rem
insoli-
S. Sebastiani et S. Torquati. In dictis sex paroe- tam, quse plerumque pietalem et
admirationem
ciis sunt quatuordecim titulares; nimirum sex ihgenerat auditorum.
pastores, et octo beneficiati : hoc modo et for- 367 Auctoritatem autem non modicam
adje- ;««(«.
ma :
in S. Marci pastor ac beneficiatus ; in S.
cerunt huic Officio accedentes ad lianc
capellam Uf >">
Eulalise pastor; in SS. Justa? ac Ruffinaj pastor et adSacrum audiendum, pene omnes Prsesules To-
letani,
, ;;

DB LITURGIA ANTLQUA HISPANICA. 69

honorarunl suispersonissaccU.um Mozara- SM "'


A letani, prsecipuevero archiepiscopus Alfonsus a lc.tani

Fonsecaet Azevedo, illuslrissimi Cardinates Jo- bicum, et auctoritatem conciliaverunt Officio Go-
annes Tavera, et Martinus Siliceus; quos imita- thico, audiendocjus Missam semper quam volue- ;

tus est hac in re reverendissimus Barlliolomseus a runt sibi celebrari in sacello sui palatii archicjii-
Carranca et Miranda, Ordinis S. Dominici nec ; scopalis Toletani, imitandodevotionem, quam er-

non illustrissimis Cardinalis Gaspar a Quiro- gaistud Officiumsanctum habuere decessores sv.i.
ga. Etquamvis illustrissimus Dominus archidux Etiam honoravit istud sacellum suu prsesentia
et Cardinalis Albertus Auslriacus, dum Toleti
Excellentissimus Dominus archiepiseopus Tole-
esset archiepiscopus, et reverendissimus Garsias lanus D. Didacus de Aslorgaet Cespedes; qui hodie
a Loaisa suos antecessores non sint imitati (hic tenet Primaliatem istam sedem: et non ita pridem
quidem ob mortem immaturam; ille vero quod se sacro purpuratorum Patrum numero adlectus est.

371 Regesel Principcs. Reges Catholici Hispa- "9'-


abdicaril archiepiscopalu qua decausanemo se-
:

dentem prsesulum hic vidit) illustrissimus tamen nise dederunt semper exempla religionis ac pieta-

Cardinalis Alberlus, parum adhuc provecta seta- tis, eorumque specimina manifestarunterga istud
le, Officio huic interfuit; ssepissime vero archie- sanctum Officium Mozarabicum, quod in singu-
piscopus Garsias, dum canonicus esset, Sacrifi- lari sestimatione et pretio habuerunl; nunc suam
ibi sislendo personam, ad ridendos ritus ejus ac
cium istud frequentavit imo omnino persuasum
:

habeo, eum insignis hujus capellse disquisitorem cseremonias; vel nunc mandando, ut in suis re-
tandemde numero episcoporum, qui in- giis sacellis sibi celebrarelur omni cum solennita-
fuisse. Is
signe istud Officium prsesentia decorarunt, fuit te sacrosanctum Missse sacrificium. Ita id exse-
illustrissimus Dominus Bernardus de Sandoval cuii fuere imperator Carolus V; filius ejus Phi-

et Rojas.archiejjiscopus Toletanus, et Cardinalis


lippus II, duabus vicibus, quibus fuit in isto sa-
quinuncsedem Toletanam obtinet; cello, et una cum sua conjuge regina D. Anna Au-
S. Anastasise,
cujusque tuitionem capellani, curiones, et ad be- striaca; ac Philippus III, nepos ejus cumsua con-
juge, regina D. Margarita; et Philippus IV, qui E
B neficia ecclesiastica hujus Officii promoti, sibi
pollicentur. (etiamsi in libris de Acuerdos, ut vocantj et ar-
ncmiei A- 368 Prseterea prsesentia sua hanc sacram sedi- chivo istius sacelli non invenialurnotitia de ipsius
guirrim,-
culam, Officiumque Muzarabicum illustrarunt ad eam adventu; sine dubio auctoritatem conci-
antiquorum Hispanise regum secuti, Ca- liavit isti Officio, honoravitque regia sua prsesen-
vestigia
rolus V imperalor, ejusque filius Philippus II, et tia sacellum Mozarabicum aliquibus, expluribus

cum his illustrissima regina Anna; quorum duo vicibus, quibus tam publice quam privatim venit

quidem parentes fiiere Phitippi III, nunc Hispa- visitatum Dominam nostram de Sacrario. Porro
niarum regis; tertius vero avus ejics fuit. Hic devotionem istorum Catholicorum regum imitati
vero cum consortethoriillustrissima regina Mar- quoquesunt sequentes quos interex Actis capitu-
:

gareta Officio huic auctoritatemaddidit ,decusque laribus sacelli Mozarabum fol. 88 de Maria Anna sic
prsebuil, audito Missse sacrificiojuxta huncritum dicitur :

in regia capella palatii Toletani. Atque illas qui- 372 D. Maria Anna Austriaca regina gu- ,
acprincipo,

dem personas dignitate spectabiles recensuit Aguir- bernatrix Hispanise Philippi


,
IV conjux et ,

postquam abdicasset hujus mo-


rius ex Robiesio usque ad annum 1604, quo ejus li- Caroli II mater,
narchise gubernationem, et Toletwn secessisset
ber typis editus in lucem prodiit. Neque porro ac- ;

quievi in isto catalogo ad illum usque annum pro- Officio isti sancto Mozarahico auctoritatem im-
pertiit, audiendo wiam Missam cantatam. quse
ducto; sed in posteriora tempora eumdem pertexere
cupiens, nihil habui antiquius, quam ut denuo re- die sexta JuUianni mdclxxviii dicebatur in suo
Josephum Cassani, regio sacetlo (palatii, quod vocatur ) Alcassar ;
currerem ad offlciosissimum P.
possem et ministrarunt duse communitates pastorum et
atqne interposita ipsius opera , nancisci
qui posteas, quas exhibue- beneficiatorum ac capellani Mozarabes
,
quos ;
alias personas illustres,
sacel- honoravit ista die, mittendo regium suum comi-
rat Anuirrius, sua praesentia cohonestarunt
et Offlcium Mozarabicum.
tatum etrhedas, ut conducerentur ad suum pala-
lum
369 Voto meo respondit eventus nam prae- :
tium. F
c curavit, 373 D. CarolusII, Hispanix rc.r, et conjttx ejus
,, ,• j dictus Pater rem illam adeo diligenter Jld

prosecutionem regitia D. Maria Anna Neoburgica honorarunt


suppientvr. ut ad continuandam istius catalogi
amplissi- sua regia prsesentia sacellum istud <Ue primaNo-
induxerit admodum reverendum atque
rembris, anno mdcxcvii; et diesequcnte ipsiscan-
mum virum D. Petrum Caminum Velascum ,

lata fuil Missa Mozurabica in regio sacello sui


commisjarium sancti Officii etc. supra memora-
palatii; ex dietis Actis fol. 115; adjucante per se
tum, atque catalog-um istum ad me direxerit
anno dicloD. Rcge sacerdotem.vestes induenlem qua .

quem accepi Matrito die xiv Februarii


, ,

quidem Caminus superavit ex- re manifestavit religionem suamacpietatem; nee


1725. Et laudatus
plus prsestando , quam ego nonpostmodum suamregiam magnificentiam, in
spectatiouem meam,
quippe catalogo subtexuit sacellanum honorarium assumendo capellanum;
desideraveram; petito
ac littens quicantacit Missam, atque confirmando privi-
alterum virorum illustrium virtute ,

ac beneficiato- tegia, et immunitates, pareecianis Mozarabibus


quos habuit congregatio pastorum
sacellum Corpons Chnsti concessa a rege D. Alfonso VI, et amplificata ab
rum Muzarabuin et ,

regibus ejussucccssoribus etc.


utriusque finem, unde ex-
subditque ad catalogi
mtra suo loco. 371 Nostri Catholici reges, uti pergit Caminus, ,,,,,,„,,»„„,„
tracta sint, quee refert, ut dicam
dignati sunt, Domini Philippus D. Elisabeth Famesia
V, et
Mozarabicos igitur ritus sua prajsentia
(huc misso ex quo lsta etiam honorarunt,etauctoritateroboraruntregia
teste syllabo Hispanico ;

suaprwsentia istud sacellttm et Offlcium Mosara-


subdo
bicum; quoniam die xvm Maii , anni e
:
)
Baltnasar
»70 Cardinalcs, et archiepiscopi. D.
SumiuCardi MDccwm, qno oenerunt, ut oiserent Dominam
»ole, et arohi- de Moscoso Sandoval. D. Paschahs de Arago-
et et in
nostram de Sacrario, fueririt in isto saeeUo,
nia.D. Ludovicus Emmanuel Portocarrerg.
>yUcopi, Istt
illo audierunt Missam canlatam .
cut mtm-
eminentissimi Cardinales archiepiscopi To-
tres strarunt
.

;,. TRACTATUS IIISTORICO-CHRONOLOGICUS.


sec. xvi. strarunt an>bas Mitiarabum communitates Ad . eminentissimus renerabilis Cardinalis Cisnerius D
marg-inem vero, In hac Missa, quee coram Regi- illum nominaverit primum sacetlanum majorem
bus, Principibusque nostris celebrata est, ego, sui sacelli Muzarabici; ac de mandato ejus adju-
inquit auctor, jussu congregationis meas, munus verit canonicum Alfonsum Ortizium, ut ex lit-
subdiaconi e.vercui. tera Gothica in Latinam traduceret Missale et
tommerantur 375 Interfuerunt quoque isto die dictas Missas Breviarium Mozarabicxcm; qua de re dixi superius
Serenissimi Prmcvpes Asturiarum, Domini no- ex Prsefatione Ortizii , in Missale Mozarabicum ;

stri, D. Ludovicus Borbonius, et conjux D. Ludo- quamque auctor noster ad marg-inem sui catalogi
rictt Aurelianensis, hodiedum Reges Hispania- hujnscitat.

rum Catholici; (sed ille vix heu rex Hispanieis !


378 Secicndo. Antonius Rodriguez, pastor ec- Antonu n .

terris ostensus, et pnBmatura morte fuit sublatus) clesise parcecialis Mozarabicas SS. Justiv et Rxcffi- ""J»"»
nas, in ritibus ac cwremoniis Officii Gothiciversa-
el vum illis magna pars magnatum. Fuit nam-
que actus iste unus exqui majorem habuere
illis, tus quam ob causam nominavit illum eminen-
:

plausum ob majeslatem gravitatem, quas plu-


et iissimus Cardinalis Cisnerius, ut adessetet auxi-
ribus seculis Toletum vidit; et de qua re fit de- lium prseberet canonico Ortizio etc; prout videre
scriptio accurata in narratione, quas in lucem est in citata molo Prsefatione.
publicam data est, defeslivis gaudiis, quibus im- 379 Tertio. Hieronymus Gictierrez, pastor ee- Bteronymi
""""•"•
perialis ista civitas Toletana suas Majestates et clesias parcecialisMozarabicse S. Lucas propter ,

Celsitudines excepit. Qua


re syllabo huic finem suam in Officio Gothico intelligentiam etiam no-
imjiotio, ontittens enumerare multosprincipes, et minatnsadidem opus traductionis et additionum.
dominos Hisp>anos atque alienigenas; qui devo- Tres isti insignes viri fquorum patriam rescire
tioneaut desiderio ridentli et admirandi taman- non potui, tametsi omnem eodiligentiam adhibui)
tiquas et venerabiles ca<remonias; impuisi, vene- floruerunt rersus annum Christi mcii, etjacent
B runt, et veniunt quotidie ad famosam istam toto sepulti in parceciis, quarum fuerunt pastores De B .

orbe capellam Mozarabicam quia neque Roble- -. illis mentionem facit doctor Pisa (Historise Tole-

sius neque Eminentissimus Aguirrius illudetiam tanse part. Z) atque ista hic eis debetur memoria,
L

in suis syllabis exsequuntur. propterea quod illustrarunt Officium sanctumMo-


zarabicum traductione et additionibus, quse fe-
cerunt.
380 Quarto. Gaspar Manso,pastor ecclesiaspa- Gtup&riiMa
'"•
APPENDIX ALTERA. rcecialis S. Lucse, vir pefspectse virtutis (Robles.
Tract. de Offic. Gothic. cap. xxi, pag. 215 et 216J
etdevotissimus miraculosseimagini Marise san-
ctissimas; quas cum titulo Spei colitur in dicta ec-
Viri virtute ac litteris illustres, quos clesia, a temporibus S. Ildefonsi. Sancta ista sin-
COngreeatio paStOrum aC benefi- gularem ejus affectum prasmavit, concedendo,ut
fuerit oculatus testis prodigii, quo in humana
Ciatorum
...
IVlOZaraDUm
,
tlOletana
1 *
formadescenderintquatuorangeticispiritus,ad
canlandum illi, tamquam regineesuee, Salve; quod
linVmit
contigit versus annum Christi mcdxc et paulo :

postevita excessit venerabilis iste pastor, quija-

I. Eorum CataloqilS USque


L
ad initia
ceiseP ult ™ in dicta ecclesia. Adseribitad marg-i-

.
nem prtesentis eatalog-i auctor D. Caminus : Exstat
Seculi XVU preeterea in eadem ecclesia S. Lucee tabula quse-
dam antiqua, inquahujus miraculihistoria.de-
picta est, et in ea visitur prasfati rectoris ad vi-
Danlnr rlocjiu audatus
Laudatus Fetrus Caminus, hujus itidem
supra Petrus VU m expressa imago. Perg-amuscum eo.
/catalogi auctor. ex HisDanico
cataloa-i auctor, Hispanico Latine redditus,
redditus. 381 Quinto. Didacus de la Salve, natus Toleti, du>,h ,i f i„

inhane sententiam prafatur Si sola prassentia


: ejusdem eeclesia? S. Lucas beneficiatus, probatx Sa,ve -
unius aut plurium horarum, qicibus Prassules, vitas sacerdos. Proprium ejus cognomenerat Her- ^
Reges ac Principes sancto isti Officio Gothico in- nandez. Assumpsit cognomen de la Salve propter
terfuere, auctoritatem ei conciliare potuerit ; patrem suum; qui itasevocari voluil; quia fuit
atque ea de causa petuntur nomina eorum, ut lo- primus, qui meruit videre spiritus angelicos; et
cum habeant in historia; quanto magis ratiom qui instituit, utsingidis Sabbatis descenderet mu-
congruum est, ut petpetuitate in illa commen- sica istius primatialis ecclesise, illud Salve Domi-
denlur nomina viroram, qui jam virtute acdo- nse nosirse cantatura; quod hodiedum obserratur
clrina insignes, illucl sanctum Officium. ei sacel- im memoriam prodigii, quod retulimus num. 4;
luiii Mozarabicum illustrarunt, suos exercendo cujus devotionem hereditavit qui istius mi-
filius,
ritus et csetemonias per multos annos, tamquam raculosse imaginisamator devolissimus, vitamsu-
individui ambarum communitatum sodales, quas am impendittotam, ut illi serviret, nolens transi-
hodieque nominum eorum memoria gloriantur ? re ad beneficium Mozarabicum majoris reditus
Idcirco itaque sequum mihe apparuit, ad conti- annui, id ne sejungeret se a visu Dominse islius,
nuandum sijllabum antecedentem, ponere brevem quse singulari cum prodigio manifestavit, qicod
catalogum illorum; quem in finem utar auctori- gratus sibifuisselaffectushujusvenerabilis sacer-
bus el chartis, atl marginem a me citatis. Ita- dotis.Postquamigiturversus annum mcdxcix obi-
que sit, ex Eugenio Robles. Tract. de Offlc. Gothic. testamentarii ejus emissent duodecim
isset, et
fa-
pag. 261. ces, ad ejus sepulturam, honores,
nec non Offi-
377 Primo, Ildefonsus fapud Roblesium vocatur cium eccl esise, quod anno a defuncti morte elapso
3faria Alfonsus) Martinez, pastor ecclesise parcecialis illasque incensas usui fuissenl in
fit; hoc, atque in
MozarabicwS. Eulalisc Toleti,sdcellanus honora- tribus Missis canlatis; qicas, ut
moris est, pro
rius regum CatholicorumElisabeth acFerdinandi, ejus anima celebravit capilichcm pastorum
ac be-
vir rere pius, tamque doctus inritu Gothico, ut
neficiatorum
: ,

DE LITURGIA AN TIQUA HISPANICA 1

71
neficiatorum Mozarabum et Latinomm hujusce de Ah-ozer. Summarium csrremoniarum et favo-
civitatis ; compertum fuil, qitod duodecim dictse rum spirilualium. Bed Nieolaua Antoniua in lii-
faces idem habuerint pondus,quod habebant,dum bliotheca Seriptorum Ilispaniae, qui post annum
ex officina ceraria extracUc fuerunt. Sepeliri se- 1600 fioruere, pag-. 351, refert, qnoi postertorem
jussit in sua ecclesiaS .Lucse ubi jacet ,cxspectans
; Histori» Toletanae partem ecclesiasticis
, rebus
universalem resurrectionem. destinatam, occupatus aliis, non perfeceril. Sub-
Hfancii de Vd- 382 Sexlo .D .Mancius de Villafane.natus Toleti, jung-it Caminus
tafanc, pastor ecclesise parcecialis S. Marci cujus am- ; 385 Ista sunt opera, quse scripsit ille insignis re. nfeniur .

plissimo beneficio renuntiavit sponle. Fuit capel- vir, fulgor etsplendor patrise suse Toletanx.qv^e
lanus major capellse Mozarabicse sanguine ac ; illum venerala est ul sapientise oraculv.m admi- ;

pictate illuslris ;prout publicum illud faciunt co- rataque est iamquam. perfectum exemplar maxi-
piosa monumenta atque operapia, quse dotata re- me sequabilis, et religiosse vitsc, quam duxit in
liquit in dicto sacello : cujus sacellani in memorem ista cirilale spalio annorum octoginta trium,sine
grali animi tesseram munificentise ejus,posuerunt alicujus reprehensione, et cum exemplo omnium
ipsius effigicm in ejusdem sacrario. Dedit quoque suorum civium quorum humeris delatus fuit die
;

pastorum ac beneficiatorum Latinorum et Moza- transitus sui ad sepulcrum quod, memoriam :

rabum istius civitatis capitulo ditissimam crucem ejus honorans et merita, decreto suo singulari il-
argentam auro obductam, quse gravitatcm habet lustrissimumcajritulumistiussanctseecclesisePri-
qaingentorum ducatus nummorum argenteorum, matialis ipsi designavit ubi jacet ad ingressum
:

et pro vexillo servit in omnibus eorum functioni- capellse Mozarabicse , hac cum inscriptione :

bus publicis. Ad instantiam ejus confirmavit Phi- Jacet Fbanciscus Pisa, S. tlieolooij;, et libk-
Ilic
lippus 111, Hispaniserex, privilegia, (id quod eg-o KALIUM ARTIUM IN ACADEMIA ToLETAXA DECAXUS ,
non satis combino cum dictis num. 362) quse D. Al- 0utus pontificii doctok, i.t Muzarabum SACELLANUS
fonsus VI rex, ejusque successores concesserunt majok. Obiit die iii Decembkis ANNO .ETATIS SC.E E
Mozarabibus parcecianis sex parwciarum Moza- LXXXIII, DOMINI VEItO JIDCXVI. Qui LEOIS, SI SAPIS,
rabicarum istius civitatis. (Notat Caminusadmar- VIVE SIOTT ISTE, MORITUKUS.
g'inem, exstare hanc privilegiorum confirmatio- 380 Octavo. Alfonsus de Villegas natus To- ,
ufi et Alphanti
de Villegai.
nem in archiv. capel. Muzarab.) Jacet sepultus in leti, magister in sacra theologiaet Scriptura, be-

claustro prsecipuo sanctse ecclesise Primatialis ; neficiatus proprius ecclesise parochialis Muzara-
et in lapide ejus legitur hsec brevis inscriptio : bicse S.Marci, et sacellanus istius sacelli, bene
PoST TENEBKAS SPERO LUCEM. cognitus ob suam doctrinam. Scripsit ac compo-
LlCENTIATls MANCIUS DE VlLLAFANE suit magnum et doctum opus,Florem Sanctorum,
MuZABAB. SaCELLANUS MAJOR, ET aut Vitas Sanctorum veteris et novi Teslamenti,
Rector ECCLESLE saxcti Marci. quod circumfertur excusum lomis sex. (Citatur
OBIIT ad marg-inem, ejus Introductio ad Vitam S.Roma-
DlE i JUNII AXXO DoM. MDCXV. ni, et Vita S. Isidori archiep. Hispal. ) Jacet se-
pultus in ecclesia parceciali S. Romani ubi fuit ,•

383 Septimo. Franciscus de Pisa, natus Toleti, baptizatus die xxix Octobris, anni mdxxxiii, et
Facultatum theologise ac philosophise in liujus canlavit primam Missam. Humari se jussi,
opera
civitatis universitate decanus,juris utriusque do- in sepulcro parentum suorum, quod in dicta ec-
ctor, ecclcsise paroecialis S Lucse pastor (antea
. clesiaproprium habent; relictosuis testamenlariis
fuerat beneficialus S. Sebastiani) et sacetlanus mandato. ut ne supernotassent illi inscriptionem
major Mozarabici
sacelli rir ad omnes lucis
; idlam ; prout factum est. Fuit nomen ejus (eslque
splendores venerabilis etdoctissimum hujusveri-
; hodiedum) in veneratione Toleti ob notam ejus
tatis testimonium sunt opera ejus; quse quia co- virtutem et charitatem, quaresptenduit mirifice,
piosa sunt et docta, cetebrem illum reddidere in exercendo illam in omni piorum operum genere,
orbe terrarum universo. Illorum mihi visum esl septuagintaduorumannorum spatio; et famosum
instituere narrationem exactam atque hunc in fi- : in omni Europa doctis et piis ejus scriptis, quse
nem illa dividam in quinqueclasses...Theologica. cum applausu magni fiunt a nationibus omnibus, F
In 1 et 111 partem D. Thomse. In Magistrum et auctoribus cxternis, qui eum citant singulari
Sententiarum. Quotlibeta theologica. Notationes cu.m ccstimatione doctrinse ejus. Lucubrationibus
in Cantic. Cantic.Inlsaiam. In Epistol. D.Pauti ipsius jam dictis alise nonnullze superaddi possunt
ad Methodus intelligendi dirinas Scriptu-
Galat. ex Nicolao Antonio paullo superius desig-nato
ras.Assertio de immaculata Conceptione Virginis pag-. 43.
Marise.
384 Canonica.Summa casuum conscientise .Epi-
tome summse casuum tribus tomis divisa. Philo- § II. Reliquorum virorum illustrium
sophica. Commentarii in libros Aristotelis de
anima. In librosde ccelo et mundo. Ethica et Me-
series pertexta usque ad annum
taphysica. De locis Dialecticis. Qusestiones in ca- MDCCVI.
put yiii Perihermeniarum.Ecclesiastica.Manua-
le ad Sacramenta Ecclesise minislranda. De sa-
cris ritibus et cseremoniis. Tabulsc de Officio Go- Nono. Josephus de Valdiviesso, natus Toleli-
rurn habenl Jn
thicoMuzarabico; Hispanice; uti et sequentes :
magister in philosophia, pastor ecclesisc pa- itpkut de Vnl-

Duo tomi Sermonum super Evangelia totius anni. rcecialis S. Torquati, saceltanus honorotus scrc-

Duo tomi de instructione ad vilam spiritualem. nissimi lnfantis Cardinalis, et sacelli Mozara-
bici; insignis poeta Hispanus cujus abundans
Summa excrcitiorum spiritualium Exercitia sc- .
;

ptimanss sanct.r. Historica. Historia Toletana, cestrum sese semper occuparit cum admiratiotu
Hispanise, in argumenlis sacris et inparticu-
duobus tomis.Historia tertii Ordinis S.Francisci. ;

lari, in dulcissimo poematc.quod inoctoro rhyth-


Hisloria vitse, martyrii, et translationum S. Leo-
mo composuit, de vita et morte gloriosi patriar-
cadise. Additiones ad Hisloriam Toletanam Petri
1 1 cluv
Julii Tomus VI.
K TRACTATUS 11IST0RIC0-CL1R0N0L0GICUS.
cluv S. Josephi ; quod adco cvstimatum est inter nuel de Messa, natus Toleti, pastor ecclesiie pa- D
rxcialis Mozarabicx S.Eulalix (quemego, inquit, li "' m <muei ^
doctos ;
prout palam faciunt repetitx impressio-
"""'
nes, qtt.v de factx sunt.Floruit versus annum
illo novi./Fuit sacerdos compositx vit,v, quam impen-
Christi mdcxxxii. Jacet in urbe Matritensi. Ex Ni,- dit semper in operibus pietatis, et specialiter in
colno Antonio, paulo ante allegato, pag. 626' ex- augmento cultus divini qux in re omnes suos ;

plico illud octaro rhythmo (quod ex Hispanico reditus annuos consumpsit. Illis rexdificavit
exemplari, ubi est octava rithma, sic reddidi) suam ecclesiam S. Eulalix ,qux a raullis jam an-
hoc est, eo carminis modido, quem a singulis nis ruinam minitabatur eamque adornavit su- ;

octo versibus invicem respondenlibus octavas, .


pellectile et ornamentis tanta cum liberalitate,ut
sive octava rima tam nostri, quam Itali vocare hodiedum sit una ex instructioribus parasciis
amant, inquit laudatus Nicolaus Antonius; e Mozarabibus ac Latinis hujus civitatis.Cum id-
quo varia quaedam nlia, quas memoratus Josephus circo, tum quia fuit fundator venerabilis confra-
conscripserit, intelligi possunt. ternitatis saccrdotwn, cujus lilidum est magister

EHtjeniH i, 388 Decimo. Eugenius de Robles, natus To- noster Jesus Christus,qui in sua miracidosa ima^
Koblet, leti, magister in philosophia, et capellanus Mo- gine Nazareni venerationem habet in istaecclesia
zarabicus, virsatis doctus, scripsit Epitomen Vi- S. Eidalix, dignus est venerabilis isle pastor me-

tx eminentissimi vencrabilis Cardinalis Cisnerii, moria hac. Obiitanno mdccvi; et se humari man-
et Tractatum de Officio Gothico Mozarabico, quee davit in sua ecclesia : ubijacet usque ad univer-
excusa sunt Toleti, anno mdciv. E.r libris preesen- salem resurrectionem.
liarum capelLv Mozarabicx obiisse videtur an- 390 Addit sub finem V. Cl. Caminus Velas-
no sequente mdcv cum in isto anno non inveni-
:
cus, relata tam in syllabo antecedente, quam
antur ejits subscripliones, inter illos; quse reli- in hoc catalogo desumpta esse ex auctoribus, qui
quorum sunt cappellanorum Sed hoc inde non citantur (citabantur certe in Ms ad nos misso)
sequitur, vera sunt, quce de ipso refert Nico-
si ad marginem atque ex instrurnentis et chartis
:

laus Antonius pag. 270 nam tandem, inquit, i«'0- ;


archivi capellae Corporis Christi Mozarabica? ;
fessus fuil religiosx vitx institutum inter Clericos quae de mandato Illustrissimi Capituli sanctas ec-
regulares minorcs ; ibidem etiam prasmittens, quod clesiae Primatialis, patroni dictae capellae, sibi pa- g
B ttd S. Marcum parochus etiam fuerit. Sequamur tuisse refert ad istum finem, die xx mensis Junii
iterum Caminum. 1724-.

389 Undecimo denique ac postremo. D. Emma-

CAPUT IX.

Officii Mozarabici, ac singularum ejus partium notitia.

§ I. Qucedam generatim pramotata; Horce Canonicw.

Ex BiBpanicn •is itahactenus de origine, progressu, variisque sumautem Deo gratias. Quod congruit cum
est :

RoWmii, qpucj
Mozarabicae vicissitudinibus histori-
liturgiffi his Latini Officii verbis Benedicamus Domino.
:
Aguirrium
Latine edito,
H: co-chronologice deductis.nunc ad ea veniamus, Illic etiam dicitur Per omnia semper secula
;

quas ad ipsius argumentum, ordinem, modum ac secuiorum et Dominus sit semper vobiscum, et
t
c ;

caerernonias potissimum spectant, dando specialem Gloria ethonor Patri, et Filio etc, ubicumquein
totius dictae liturgise notitiam, partesque ejusdem Romano Offwio se profert occasio dicendi, Gloria
singulas explanando atque illustrando. Quasdam Patri, et Filio.
itaque prius generatim prasnotemus. Inseruit ea Nec secius Responsa titulorum Prophetiis vel
Eminentissimus Aguirrius tomo 3 Collectionis ma- Epistolis inscriptorum, prxferunt Deo gratias, j'
ximoe Conciliorum omnium Hispaniaa et novi Orbis, pariterque dicitur Amen in fine; sicut etiam res-
apag. 261, excerpta et in Latinum sermonem con- pondetur Amen sub finem cujuslibet orationis to-
versa ex Hispanica libro de Vita et gestis Francisci quomodocumque illa desinat. Neque
tius Officii;
Ximenii S. R. E. Cardinalis, auctore Eugenio Ro- tamen auditur aut legitur Oremus,ante ullam ora-
blesio superius laudato. tionem.
Jtforarui. 392 Interalia nolatu digna, elab Ofjicio Latino 393 Horis autem absolutis adjicitur Pater no- d? omtione
frtnripii discrepantia habet islud pfficium Mozarabicum ster alta voce singulisque postulatis additur, Domtmca.
;

vel Isidorianumvel Gotthicum, qiuvdam, quorum Amen : nisi cum profertur hxc petitio Panem :

usus yeneralis est inomnibus tum majoribus tum nostrum quotidianum da nobis Iwdie.Respondetur
minoribus Horis, sicuti sunt initia, in quibus enim huic Quia Deuses; ct ultimx, qua dici-
:

semper habetur Kyrie eleison, Christe eleison, tur, sed libera nos a malo moxque eodem tenores
:

Kyrie eteison Pater noster,et AvcMaria secrelo


:
; consequenter /uvc pia verba proferuntur Libe- .

el prolinus In nomine Domini nostri Jesu Chrisli


;
rati a malo, confirmati semper in bono etc.
Qui-
lumen cum pace. Rcspondetur autem Deo gra- : bus Deo necessitates fidelium peculiariter
com-
tias. Quod quidem convenit cuui eo,quod dicitur : mendantur: pronuntiaturque islud itidem in Ve-
Deus in adjutorivm meumintende, in Latina vel spertinis precibus, Laudibus, et Missa in
ceteris :
Gregoriano Offtcio excepto Completorio, quod,
autem precibus suo loco dicilur A malo nos libe- :

aliter incipit utsuoloco ridebimus. In fine vero


:
ra, et in tuo timorc, et opere bono
nos confirma
p, -ccn, ,i sem/ier apponitur In nomine Doiuini :
etc.
noslri Jesu Chrisli per/iciamus cttm pace.Respon-
His
:,

DE LITUIUUA. ANTIQUA IIISPANICA. 73


A His peractis, qui sacra peragit, vel Diaconus, tutinis et Laudibus, Dominus sit semper vobis- El «""<* w»
De Benedieiw- jubet his qui adsunt, ut humililatem exhibeant cum. In Vesperis autem dicitur oratio sinepree- AMUMnm -

•" cum his verbis Humiliate vos benedictioni Do-


; ; viis hisce verbis Dotninus sit
semper vobiscum.
;

minussitsempervobiscum.Confestimverosacer- 397 Completorium autem inchoatur a psalmo D * Cbmrleio- ':

dos benediclionem impertit, atque pronunliat tres Signatum esl super nos lumen vultus tui Domine ^ '

petitiones continenter ; quarum cuilibet responde- etc. ; moxque dicuntur anni tria Alleluia singutis
tur Amen. Eo modo, et cum iiac benedictione temporibus excepta Quadragesima : aubslituitur
,

preces omnes absolvuntur, exceptis Matutinis, enim ineorum locum Laus tibi,LaustibiD< me, :

quse uno spiritu cum Laudibus dicuntur, imo Rex seternse Confestim sequitur alius
glorise.
commiscentur, et prouna eademque re censentur. psalmus, iteralurque ter Atleluia. Deinde dicitur
394 Distribuuntur Officia in Dominica, qux alius cum Hymno et Versu consequenterqi»- <h- ;
Divisio Offie<
vocantur ab Officio Latino Dominicx, et in fe- citur psalmus Qui habitat in adjutorio Altissimi
:

rias, et festa horum autem postremorum qux-


: etc. Huic succedil et alius psalmus, elalterHym-
damnomen suscipiunt solennitatissex trabearum nus, ita ut quinque illic psalrni dicantur, inter-
vel pluvialium eaque sunt quasi duplicia alia
, : seranturque duo Hymni hinc dicitur Versus, ;

vocantur quatuor pluvialium, suntque velut se- Supplicalio, Capitidum, Pater noster, et Bene-
miduplicia alia duorum pluvialium, novem le-
: dictio sicque Completorium absolvitur. Post hsec
:

ctionum suntque quasi simplicia. Etjuxta Bre-


: dicitur Versus et oratio pro commemoratione
;

viarii canonem, cum decantatur Officium Sancti exceptis sollennitatibus sex aut quatuor trabea-
cujuspiam, nulla fit in Sacro vel precibus Vespe- rum,aut Octavis ut jam monuimus, agentes de ;

tinis commemoratio alterius cujus festum vel : precibus Vespertinis. Sub finem autem Completo-
celebratum antea fuerit, vel sit postea celcbran- rii attexitur Salve, Versus, et oratio ad Virginem
dum. Notandum tamen est in precibus Vesperti- Deiparam, quse incipit, Virgo Israel etc. ln Sab-
nis, quod, si contingat debere dici quidpiam de batis, prsecipuisque diebus festis, et Quadragesi-
Sancto, cujus commemoratio minus sit solennis ma qusedam peculiaria dicuntur in Completorio,
h,
alia, quse prxcedenti die facta est, dicuntur Ve- ut in Breviario videre est.

spertinx preces de insigniori, cum oratione et 398 Matutinse preees hujus Offtcii breves sunt DeitreciUtu
Laude unica minus solennis illud autem veluti :
admodum, et exordium sumunt ab oratione Do- Uaiuiina.
commemoratio qusedam est. minica, et Angclica salutatione quibus add.itur •'

De Vcsperiinis 395 Nunc ad sing-ularia magis descendamus Antiphona Ave Regina coelorum, cum ejus Ver-
;

precibus. Quid quse habentur apud laudatum Aguirrium, ex Eo- su, et oratione beatse Virginis ; qua absoluta sa-
Laus, et So- In nomine Domini nostri Jesu
blesio Latine reddita, sub hoc titulo : De Horis cerdos ait :

tum majoribus tum minoribus Itujus sanctiOfftcii; Christi lumen cum pace, utjamscripsimus. De-
et sic sonant Officium Mozarabicum cujuscum-
:
inde attexitur Antiphona, et psalmus Miserere :
que Dominicse, ferise vel festi, incipit a precibus hinc tres apponuntur Antiphonse cum Responso
Vespertinis, in quibus numquam dicitur ullus uno : quamlibet autem sua comitatur oratio.
psalmus : suntque hse preces totius hujus Officii
Monendus est autem lector, dici post singulas
brevissimse, diciturque in communiter Laus, iis orationesMatulinari',,/ /j, ecum et Vespertinarum,
Sonus Antiphona hinc alia Laus. Postremx
, ;
itid.emque Laudum, et sancti Missx sacrificii ;

vero dusa dicuntur cum Gloria et honor Patri dici, inquam Per misericordiam tuam Dcus,
:

sub ftnem autem cujuslibet dicitur Dominus sit . qui es benedictus, et vivis et omnia regis in secula
semper vobiscum excepta idtima quia e vesti- ; ;
scculorum. Quibus respondelur. Amen. Et ista
gio sequiiur Htjmnus. Laudes, Soni, et Antipho- ccnvettiunt cum his, qux posita sunt ad calcem
nse hoc in Offtcio conveniunt cum Responsis Offi- orationum Officii Romani, scilicet Per Dominum :

cii Romani. nostrum, Jesum Christum, Filium tuum. Tan-


Quid Supplica. Deinde profertur Hymnus, et eo absoluto Sup- dem Matutinse preces communiter absolvuntur
plicatio : quam parsenesis sa-
qusenihil aliudest, cum ultimo Responso, sice sit post illud oratio,
cerdotis ad popidum, qua ewn adhortatur, ut a sive non sit.

Deo petat, quod expedit, ut eum colat. Huic au- Verumtamen in Dominicis per annum Domi- p ;

tem respondetur Prsesta omnipotens eeterne : ,


nicis item Adventus, et Quadragesimx incipiunt
Deus. Mox dicitur oratio, quse a tribus Kyrie Matutinse preces ab Hymno -.JEterne rerv.m con-
cleison inchoatur, absolviturque cum tribusora- ditor, ioco primse Antiphonce statimque sequitur ;

tionibus Dominicis, et Benedictione, utjam gene- oratio: posl quam dicuntur tres psalmi, singuli
ratim perstrinximus. cum suis Antiphonis Itisque tres Antiphonx suc- ;

Laus loco Ma- 396 Succedit superioribus Laus una, quse eum- cedunt cum Resjjonso et orationibus, uti a nobis
gnifical. dem locum obtinet, quem in Officio Latino possi- ante diclum ftiit.
det Magniftcat : dumque ille cantatur, thuribu- 399 Dominicis autem diebus, qui inter Chri- De Dominici,
loaccepto sacerdos templum odore perfundit ea : ti Resurrectionem, et Pentecosten habentur, se- p<,,tp<ucha.

vero decantata, dicitur oratio, cum Vespertinis quuntur Muzarabes commune Offtcium festivita-
precibus finis imponitur. tum totius anni eo tamen excepto, quod loco :

His absolutis, suffragiorum communium loco, Miserere, dicitur psalmus : Domine, quid mul-
quibus utitur Officium Romanum, dicitur alia tiplicati situt. qui tribulani mc. Idemque in fe->

Laus, aliaque oratio. Verum hsec commemoratio stis Inrcntionis, Exaltationis, et Triumphi san-

non ftt in festissex aut quatuor trabearum, neque ctxCrucis, Ascensionisque, et aliis solennioribus
in Oclaris. observa/ 1'.'\

QucedamfestivUatespeculiaresetDominicxplc- 400 His peractis sequuntur Laudes cum Anti- oe U*dib%».

rumque in Vespertinis precibus plures prxdictis phona, quam prxced.it Dominus sii semper robis- ;

Laudes habent, orationes ; ut suis locis videbi-


et cum;eamquesequiturCanticumquodi
tur. Notandum vero esl, orationes tantumet Lau- aut novi Testamenti. Die vero D. Magdalenm duo
des in precibus Vespertinis, Matulinis, et laudibus cantica dicuntur. Peculiare » utem admodum est,
rewriri-dicique ante quamlibet orationem inMa- quod in Officio Muz-arabico, totius anm decursu
1 '

nullibi
71 TRACTATUS 11IST0RIC0-CHR0X0L0GICUS.
KjL IDITIs duo Caulica, Magnificat,et
nullibi auiliuu/ur h.vc Celebratur etiam solenne jejunium tribus die- D
Al'.l'IMII V.
Benediclus Dominus Deus Israel nisi hoc in loco. ; bus ante festum Epiphanisejuxta islud Officium :

imo « A/arli.
Dicilur autem Magni/icat insolis beatse Virginis iis vera diebus plurimum differunt Terlia, Sexla,

Officiis, et nocte Xulivitatis Domini nostri. Be- et Nona quia peculiares Prophetice, Anlipho-
:

nediclus autem solummodo in festo S. Joannis ii.v, jisalmi, Orationes, precesque dicuntur, et
Baptishv. alia sjjecialiler hisce diebus aptata, ut in Brevia-
Absoluto Cantico recitalaque Antiphona et
, ,
riopatet. Celebratur item solennejej unium cum
dicto Dominus semper vobiscum, dicitur alia
sit Officio divino particulari, mense Sejdembris, tri-

Antiphona ante psalmum, Benedictus es Domine bus ante D. Cypriani festum diebus, pariterque
Deus Palrum nostrorum qui quidera strictim ;
mense Novembris tribus ante D. Marlini solen-
summatimque comjjleclitur psalmum Benedicite ;
nia diebus, uti ridere est in Breriario post Domi-
omnia opera Domini Domino, idemque sonat, si nicas Pentecostes.
sensum penitus intuemur. Ad hsec dicitur Sonus, 404 De quibusdam notatu dignis, qu;e jiecu-
et alia Antiphona anle psalmum Laudate Domi-
liaria sunt Officio Muz arabico, subduutur apud

num de cselis quo decantato legilur propheiia Ag-uirrium pag'. 264sequentia Notandum gene-
:
;

queedam, quam sequitur Hymnus, Supplicatio, raliter est, celebrari in hoc Officio Gotlhico Mu-
Capitulum, Pater noster, Laus, et Benedictio : zarabico sex dies Dominicos Advenlus Domini
sicque finis Laudibus imponitur. Succedit his nostri, cum in Officio Latino quatuor tantummo-

Laus qiuvdam. oratio loco suffragiorum, ut in


et do celebrentur.
Vesjiertinis precibus, et Completorio idque tan- :
Ante Quadragesimam nulla fit mentio Septua- De Dominica
anle Quadra-
tumfieri solet in fcstis duorum pluvialium, aut gesimss, Sexagesimse, velQuinquagesimse quam- ;
gcsiman.
novem leclionum quse simplicium appellationem
:
vis illic habeatur peculiare Officium Dominicse,
sortiunlur. qusa prsecedit Qnadragesimam. In eo auiem id
401 O/ficium istud Muzarabicum superat Ro- animadversione dignum occurrit, quod legitur
manum unaprecum specie, qu;e vocatur Aurora. E vangelium Divitis avari, et mendici Lazari, ad
Illse autem preces dicuntur ante Primam, et in damnandum vulgi morem, quod eo tempore quasi
aliis anni feriis, adeoque paucse sunt, cum sin- altissimus gurges, voracissime sese explet, adeo
guli Sanctis quibusdam addicantur, ut, ex-
ilies ut ventri, non aliis rebus natus esse videatur.Ap-
cepta Vigilia Nativitatis Dominicee, et Regum, posite autem inseritur Breviario Sermo S. Isido-
dieque Cinerum, raro per annum iis Muzarabes ri, qui hoc Officium amjjliavit, pro Bacchanalium,

utantur. seu Martis die, cui dies Cinerum immediate suc-


Hie vero preces habent cum Antiphonaquatuor cedit. Demum hoc in Officio una Adventus Domi-
psalmos, Laudem unam, Hymnura unum, Ver- nica memoria S. Joannis Baj>tistse celebratur.
sumque uaum /iniunlur autem oratione Domi-
: Ea autem est, quse festum Nativitatis ejus ante- De S. Joam

nica absque Capitulo, et cum precibus quibusdam. ceditmirumque profecto et notatu dignum est,
:
Baptisla.

402 Initio Prim.se dicitur Antiphona, et Do- neminem e Beatorum choro (Christum excipio)
minus sit semper vobiscum : statimque dicuntur ne ipsam quidera Virginem Deiparam, Adveatu
sejjtem psalmi, iteraturque Anliphona, quara se- gaudere, prseter S. Joannem Baptistam. Et heec
quitur Rcsponsum unum cum Prophetia, una- sufficiant quoad Officium, et Breviariura Muz-
que Epistola, el Laude, quam comitatur Hymnus arabicum. Sequuntur apud Aguirrium idea Missas
cuin sno Versu moxque dicitur Te Deum lau-
: : Mozarabicse , ejusque caeremoniae ; at de istis re-
damiis, Gloria, et Credo. bus nos inferius agemus. Haec interea nunc prae-
Id autem observatur, quod diebus Dominicis mittimus.
Adventus, et Quadragesimse, quotiesque non di-
citur in Sacro Oloria, non recitatur in Prima Te
Deum laudamus, aut, Oloria, diciturque tan- II. Misssce Dominicarum Quadrage-
tum symbolum Apostotorum ; cui succedunt Sup-
plicatio, Pater noster, et benedictio, cum quibus simce, feriarum Quadragesimce,Vi-
C absolritur Prima. Prima autem eo modo sc habet
giliarum totius anni, acpro Defun-
totius anni decursu. Nolandum tamen est, Re-
sponsa mutari, ut exigit festum, quod colitur, ctis. Qucedam speciatim notatu
aut Sanctus, cujus memoria celebratur. Sunt et
alise festivilates ,quse in minoribus precibus Hym- digna circa Missam Mozarabicam.
nos habere proprios consueverunt, sicuti Resur-
Orationes pro Eminentissimo Moza-
rectio, quse in Prima Responsum, et Hymnum
proprium deinde dies festi, Dominici, et ferise
:
rabum Fundatore. Sancti.
sua specialia Capitula, peculiaresque suas bene-
dictiones habentes.
403 Tertia incipit, ul Prima, cum Ahtiphona, Ag-uirrius a pag. 267 ex Roblesii Hispanieo
,
Inclpit 3lis<a
habetque quatuor psalmos, variaque Responsa, a pag\ 296, de Dominicis Quadragesimse im- ii prophelia.
ut inprima diximus. His adililur Prophetia,una primis ita fatur Sacrificia Dominicarum Quadra-
:

Epistola, Laus una, et unus Hymnus, quem se- gesimse immediate incipiunt posl absolutam con-
quuntur clamores, quibus petitur a Deo, ut non fessionem generalem a prophetia illicque pene ;

juxta scelera pienas infiigat ; illicoque dicitur semper legunlur duo valicinia, vel jdura; eaque
Suppticatio, Cajntulum, Pater noster et Benedi- sequitur Psallendum. Deinde immediate sacerdos
ctio. Sicque regidariler Terlix finis imponitur. genu flexo supra gradus altaris recitat quasdam
Sexta et Nonu eodem modo, quo Tertia, recitan- preces, calicem pras manibus habens cum vino,
tur, solumque in eo di/ferunt, quod aliipsaimi, et et aqua, et hostia supra patenam collocala. De-
Hymni capitula hic habentur. Verum
aliaque indeabsolutisprecibusrecitatsacerdosoralionem,
quoad jjsalmorum orilinem et numerum, semper cujus initium est: Exaudi orationem nostram Do-
idem, quodin Terlia diximus observatur. , mine etc. Recitatis superioribus, dicilur Epistola
et
,

DE LITURGIA ANTIQUA HI8PANICA. 75

et Evangelinm cum Laucle. Hinc nnle sacrificium ricordiam Bei sine fine requiescanl in pa X ClHfM XH.lt

et abhitionem, sacerdos genu /lexo ad altare, re- spondeturque Beo gratias.


:
Ai.i.nnt».
Muiar peculiu-
citat alias preces, qux incipiunt Pcenitentes ora-
: Sunt in hoc Officio Missse pecculiares pro de-
le.Qiiibus dictis, pcragiiur Sacrificium, et con- functis, juxta gradvm, quem hacin rita possede-
tinuatur Missa... Antiphona ad confractionem runt, veluti pro episcopo, sacerdoie , diacono,
panis, responsum seu exhortatio, quse vocatur
et subdiacono vel seculari. Est etiam Missa pro in-
Ad accedentes, in his Quadragesimse Missis va- fantibus baptismo regeneratis, qixi ex hac vita
rielatem patiunlttr. cum innocentia baptismatis excesserv.nl inscri- ,

loco Ucnnli- Sic loco Benedicamus Bomino, quod dicitur in biturque Missa parvulorum defunctorum. In
,

cumtu Dnnii Missis Quadragcsimalibus Officii Grccjoriani, ef- eorum autem memoriam offertur Sacrificium
fertur in Muz-arabico In nomine Bomini nostri
: quo petilur a Beo in peculiaribus hujus Missse
Jesu Christi perficiamits cumpace. oralionibus, ut ,
quemadmodum pueri isti per
Primn Domi- 406 Ab hac regula generali Bominicarum Qua- ejus ingentem misericordiam, innocentium pue-
nica Qititdri'-
dragesimse excijtilur prima Bominica, in qua di- rorum Bethlehem consorlio gaudent : ita nos frui
citur, Introibo, et Gloria cum oratione, sicut in possimusincseloconsortioutrorumquepuerorum,
ceteris festivitalibus totius anni. Nec dicuntur peccatorum nostrorum in hac vita veniam obti-
preces Pcenitenles orate. In reliquis vero obser-
:
nendo. Sic etiam petitur venia pro fidelibus de-
vatur orclo pncfatus ceterarum Quadragesimse functis adultis.
Bominicarurn. 409 Ecce hic tibi tamquam intercalare inter- oncfi-
Derun-
Fernv Quadragesimse eumdem modum Offtcii sero perpetuum Mozarabum sacellanorum Tole-
refer. .

servant, quem Bominicse, excepto, quod absolu- tanorum mnemosynon, debitaeque erga Eminen-
tis vaticiniis, loco precum et Psallendi, dicitur tissimum fundatorem ac restauratorem suum Fran- ratio M-jzarn
Tractus, efformatus od similitudinem eorum, quse ciscum Ximenium, supra quam dici possit, de bum fundaio
in Offtcio Romano post Epistolam dicuntur-. de- se meritum, memoris ac grati animi monumen-
sumiturque pene semper ex aliquo vaticinio Hie- tum ;
quo teste Eoblesio pag-. 344, peracta Missa
remiae, vel alicujus alterius prophetse. Beinde se- diebus singulis (excipe Dominicos, ac festos obser-
quititr Epistolse cum reliquis, ut dictum est in vari praeceptos) recitatur pro ipsiusanimas refrig-e-

Bominicis Quadragesimse. rio secundum.ordinem Officii Mozarabici, seqr.ens


Vigilb
Jam vero de Vig-iliis totius anni praescribuntur Eesponsorium. Scio, Bomine, quia nihil in terra
sequentia-. Bifferunt lantum Vigiliarura Misssea sine causa. P. quia homo nascitur ad laborem,
ceteris totius anni Sacris in eo, quod introitu ca- et avis advolandum. y. Ego vero deprecabor Bo-

rent, primaque oratione et Gloria initiumque ;


minum, et ad eum ponam eloquium meum. P.
sumunt a prophetia. In ceteris vero communem Qitia homo nascitur ad laborem, et ctvis ad vo-

totius anni Ordinem sequuntur ut notavimus. ,


landum. Oremus: Pium et exaudibilem Bomi-
I ntvoitns Miss.1 407 Misssepro defunctis ista sunt propria Abso- :
num nostrum Jesum Christum cum omni sup-
pro defunclis. plicatione rogemus ut spiritum et animam
luta confessione in Missa, quse pro defunctis ce- ,

lebratur, constitutus sacerdos in medio altaris famuli sui ( Francisci Cardinalis Pontificis)
in locum lucis inter agmina Beatorum propi-
ait: Erigile vos. Bominus sit semper vobiscum;
tius collocare dignetur. Resp. Prsesta seterne Oni-
statimque consequenter dicit Offtcium vellntroi-
nipotens Beus. Kyrie. Christe eleison, Kyrie elei-
tum, incipiensab his verbis Tu es portio mea,:

son. Pater noster toturn secreto. Oratio Tibi


Alleluia, in terra viventium, Alleluia. Tempore
: ,

Quadragesimie dicitur aliud Officium, vel alius Bomine, commendamus animam etc. ut in Offi-
cio Eomano (uisi quod ibi leg-atur humanse, hic
Introitus, carens Alleluia.
pro Befunctis, Ha- autem mundanse conversationis.) Resp. Amen.
Non dicitur Notate, non dici in Missa
Bominus sit scmper vobiscum. Resp. Et cum etc.
gios, Hagios, ad dicendam orationem, quam vo-
Hagios.

In nomine Bom ini nostri Jesu Christi anima ejus,


cant Aliam; verum sacerdotem, dicentem Ore-
et omnes animse fidelium defunctorum per mise-
mus, recitare Supplicationem, Ecclesiam Catho-
ricordiam Bei, sine .fine requiescant in pace.
licam etc.
priusquam dicalur prima oratio, Resp. Amen.
Kt/rie cicti Hocin Officio
410 Proximum ut revertamur eo, unde tan- Mar/tjrt$ Hi~
vocata Missa, et Bominus sil semper vobiscum,
,

tisper digressi sumus, ex Eoblesio apud Aguirrium rpani.


quod eam prsecedit, dici Kyrie eleison, Christe
pag'. 269 occupant locum qusedam sing-ulatim no- ¥
eleison, Kyrie eleison.
tanda in ssepe dicta Missa Mozarabica, qua? huc
UUitio vel Ante Praefationem rellllationem non dicitur in
etiam transcribenda censemus In hoc Officio ha-
:
Prtfaiio.
hoc Offtcio defunctorum invoodtio sanctissimx
bentur Missse festorum Sanctorumgue peculiari-
Trinitatis, incipiens: Gratia BeiPatris omnipo-
Introibo ad altarc um valdeprolixse,cujus generissunt omnesDomi-
tentis etc. Nec etiam dicitur .

nicse,nominatimquefestaquorumdamMartyrum,
Bei mei. Bumque absolcuntur lucc verbct Quia tu :

reluti B. Laurentii, S. Vinccntii, et divarum Eu-


esverapaxnostra, cum quibus finis quartee ora-
laliee, Just.r etRufpnse,MispanueMartyrum, alio-
tioni, quam Adpacem vocamus, imponitur, con-
rumque plurimorum. Ejusreiratioest, quiacum
sequenter dicitur Aures ad Bominum. Et cum
:

sit istud Officiiim mere Hispanum, nec non ejus


hoc versu Prsefatio vel Illatio inchoatur. Ad con- expurgator ct auctor (Adi supra caput 3, § 3) divus
fractionem panis dici solet hoc responsum Re- :

Isidorus, Archiepiscopus Hispalensis, Hispanus


quiem setemam det eis Bominus, lux perpetua
fuerit ; jure quiclem IUatio, hymni Offtcii, etquse-
luceat tibi, et repleatur splendoribus anima tua,
c/am orutiones Missse ecchibent gcsla Martyrum,
et ossatua reviviscant de locostto. Variatu,- au-
triumphosque ab iis de tyrannis ssevissimis re-
tem tam hoc responsuin,quam aliud,quod vocatur.
portatos. Cumque sanctitate micantes fuerint, et
Ad accedentes, in quidusdam Missis, quse pro cle-
pares paucos in perfcrcndis exquisitioribus tor-
functis dicuntur, ul patet iit Missali.
mentis habucrint : non immerito B. Tsid
408 Neque vero dicilur Requiescffnt in pace,
Hequicscanl vitas recensuit, majusstudium inenarranda
,11,,,
in his Missis, sed in ejus locum, Anima ejus, et
pate.
B. Vincenlii fortilwlinc adliibens. Quod quidem
animse omnium fidelium defunctorum per mise-
, ,;

76 PEACTATUS IIISTORICO-CriRONOLOGICUS.
Ex ediiis am> patet ex quod sola Missse Prsefatio septem
eo, fuisse testatur Hymnos, illosque rhythmicos,quos
AsmiMoii.
Missalis columnas impleat. singuli privato quisque in secessu, et simid suis
411 Notandum vero impressione, quam
est in in ccetibus, alternis choris concinerent. Verba
Sancu
fieri fussit lllus/rissimus Cardinalis Franciscus
autem, quibus Philonem loquentem inducit, sic so-
Ximenes de Cisneros, Archiepiscopvs Toletanus, nant Nonsolum vontemplationivacant sedeliam
; ,

et in translatione Gotthici textus in Latinum, eum


Cantica et Hymnos in Dei laudem componunt
addidisse plcrosque e SanctisOfficii Tolctanivete- vario metrorum, carminumque genere, rhythmis
ris, el Sanvtis Golthicis Muz-arabicis miscuisse. concinnatos. At quorsum ad Philonem recurrere
Apposuit autem Missse confessionem gencralem opus est? Audiatur Doctor g-entium, qui ad Colos-
cum oratione adorationis crucis, ceterisque ora- senses cap. 3, V 16 sic scribit Psalmis, Hymnis, et .-

tionibus, quse ante Introitum dicuntur, et Salve canticis spiritualibus, in gratiacantantesincor-


in fine Missee. Et qui heec, et pleraque alia adje- dibus vestris Deo.
cit, ideo Missale inscriptionem hanc habel Mis- :
415 Jam vero pium hoc excercitationis {renus Bhpa-

sale mistum, secundum regulam B. Isidori di- primis Ecclesise temporibus jam adultis clarescere
ctum Muz-arabe. Vide, quse num. 186 notavimus. quoque perrexisse, quis dubitet? In memoriam
<"*»'•>
412 Sanctis additi fuere quidam sancti Confes- revocemus verba concilii Toletani iv occasione ,

sores, aliique Martyres, qui ab inslilutione et usus Hymnorum quem restituit ita enuntian-
,
,

composilione Officii Gotthici vixerunt. Et quam- tis superius cap. 3, § 1, num. 103: De Hymnis
vis verum sit, quosdamsanctos Confessorps
fuisse etiam canendis et Salvatoris et Apostolorum
,

ante Officium Gotthicum non tamen decantatum


; habemus exemplum.. Et quia nonnulli Hymni hu-
est illis temporibus Offivium eorum nomine, quia mano studio in laudem Dei, atque Apostolorum
hic honos Martyribus solis tunc tribuebatur. etMartyrum triumphos compositi esse noscuntur;
Quod si sit Confessor quispiam, in cujus honorem sicut hi, quos beatissimi doctores Hilarius atque
dicatur Officium is profeclo censeri debet e nu-
;
Ambrosius ediderunt etc. Ineunte seculo v occur-
mero eorum, qui a vetere concilio Toletano additi rit Aurelius Prudentius, natione Hispanus qui ,

B fuerunt. inter alia, quse scripsit, pangendis variis in lau-


Certum aidem et indubitatum adeo istud est, dem Sanctorum Hymnis piam pariter atque ele-
ut si forte datum sit solum nomen Confessoris g-antem operam insumpsit prout liquet ex tra- ;

quibusdam sanvtis Muz-arabivis, ut divo Geron- ctatu, qui inscribitur IT;pi orEtpavwv ex cujus cala- ;

tio, divse Leucadise virgini Toletanee, B. Crispi- mo Hymnus S. Eulaliae totus et integer profluxit,

no aliisque id genus, constat ex Itymnis festivita- atque in Breviarium Hispano-Gothicum seu Moza-
lum (quos habent proprios) fuisse etiam Marty- rabicum transiit (tametsi mendose admodum in

res, ideoque anliquis temporibus pecutiare Offi- Breviario isto excusus ) seu excipias brevissimam
cium illis fuisse tributum. Hinc videre licetpene clausulam, quam ibidem, non vero apud ipsum
omnes Sanctos, Missam et Officium peculiariter leg^o.

adeptos, Gott/iicos veteres esse, quia pauca sunt 416 Hymnorum porro propriorum, qui in Bre- (jtiorum ex

viario Mozarabico Ximeniano notantur, pars ma- Breviario Mo-


festa addita, quse gaudeant Officio peculiari.
zarabico
ttnuinam 413 Hinc sequitur, plerosque Sanctos, aut ma- xima transcripta fuit , dum deg^eremus
Toleti
jorem eorum partem, dequibus dicitur commune non quidem anni totius, sed postremi dumtaxat
Sanctorum, additos fuisse et immistos a Cardi-. sacri semestris; relictis aliis semestris anterioris;
nale Francisco Ximenez in translatione textus quia Sanctos canunt, qui jam apud nos dati sunt,
Golthici in Latinum sermonem. Non ideo tamen atque adeo ex Hymnorum sibi convenientium
nego, mullos fuisse Martyres antiquos, qui pro- transcriptione amplius illustrari non debent. Cete-
prio Officio rninime gaudent, ut sunt divus Mar- rum nonnulli sunt in isto semestri postremo Sancti
cus Evangelista, divus Pantateon martyr, et bea- qui gemino, eoque proprio alii sunt plu- Hymno ;

ta Juliana V. et M. pluresque, quorum gratia


;
rimi, qui unico tantum
denique qui nullo ; alii
compacta sunt Officia, qux communia vocantur. proprio celebrantur. Sed Hymnorum contextus
Disposita etiam ea fuere pro illis; qui mandato plurimis mendis admodum misere deformis est.
summi Pontifivis poterant addi, ut singulis die- Causam fugio quserere. Diversis autem illi modulis
bus adduntur. Itaquidem dicitur apud Eminentis- constant : nam invenias inter eos, qui diverso
simum Aguirrium quibus major lux aceedet ex
; metri g-enere illig'antur ; alios videas rhythmi
dicendis circa fragmentum antiqui Kalendarii Go- syllabas ac formam Rem declaro ex
prasferre.
thico-Hispauici inferius paragrapho 5 producendi subjecto specimine, quod exhibeo ex apographo
C atque explanandi post quod exhibebitur Ka-
; nostro, ex impresso exemplari fidelissime descripto
lendarium Sanctorum Missalis Mozarabici typis proutjacet, nulla prorsus adhibita correctione men-
excusi. dorum, quorum tamen adeo frequens est copia ; qus
et ego hic intacta relinquo.
417 Hymnus S. Jacobi Majoris ad Laudes
spetumen pro
III. Liturgia Mozarabicce Hymni cum metro Sapphico incipit, et sic habet: Gau- /ertur de S.
deat cuncta pia plebs alumna resullet voce simul Jacobo Major
elcruore-. pacis fenore semper Christum roget
Bymnorum Noster Martinus Claire in Dissertatione sua laudis honore. Veritas, vita, spes semper tranqidl-
usu« antiquis opusculo de Hymnis ecclesiasticis novo cul- lain tui almi jacobique sancli jam cruciamur .-

limue tam alt-


tu adornatis prsefixa, Si illorum, inquit, ortum a ignibus cremamur cathenis magnis. Magnushic
bi.
fonte repetere placet, idcm erit in Chrislianse re- ait dominusque noster dira resolve ignea cathena
ligionis, et Hymnorum, hujusmodi principium ; nihilnocenle: mihi nuncaffertemagnum iniquum.
cujus rei locuples testis est, idemque spectator etc. Iu festo S. Annae eanunturista lucis hujus fe- :

IJ hilo Judseus, vir ulique primis Ecclesise lempo- sta collat plebs honesta-. domino celorum dignis
ribus xqualis. Is enim scribcns de sanclissimis confrequentelhymnis.MatermalrisChristiexhoc
primorum Christianorum moribus, ritibusque mundo tristi migrans fide bona sua vice donavi- :

(hos autem Essenorum nomine ab eo designari, tse dona. Annam sic expressa
fudit radix Jesse.-
tradunt Hieronymus, aliique Patres) suos illis
ut
LE LITURGIA ANTIQUA 1IISPAN1CA. 77
ut mater matris nati Deipatris. Exhincplan-
sit quo non aulem in
Officio Missa, sicuti D. Elisa-
ta surgit virgo sancta ex hoc fluit fonta lapis ce-
: beth, Hungariie Regina, D. Saturninus martyr,
sus monte. Caato tam sublata mulier beata-.suonos D. Anna, D. Ctemens, et quadraginta Martyres,
precatu purget a reatu. D. Gabriel Archangelus, Apparitio S. Michaelis,
de S. Felice 418 Mense Augusto occurrit S. Felix martyr D. Sperati et sociorum. Id aulem adeo raro ac-
cum hoc hymno Trochaico rhythmieo Fons -deus :
cidit, ut pene notari non possit. Videantur
ista
vite perhennislux origo luminis aspice plebem ca- suis locis. Sunt etiam Sancti quidam quipro-
,

nentem fesla summi martyris excipevota precan-


: prios tantum habent hymnos vesperlinarum pre-
tum surne laudum carmina. En tui felicis almi
: cum, sicuti D. Euphemia, D. Augustinus, D. Hie-
pangimus insignia : tu resolve vincula lingue ronymus, D. Vincentius, Sabina, et Christeta, D.
dans sonora cantica ut tua rite quamus prome- : Marcellus Martyr, D. Catharina, S. JEmilianus
remagnalia. Iste eamque cesaree urbis maurita- Abbas.
'

niee mundialis discipline dum studeret litteris : 421 CupiotandempercenserequsedamcircaSa- O/jicia pro-

pria,
arliumfamosa vabra te sequendo deserit etc. Idem craet Oflcia propria, quibusdam festis, at San-
modulus adhibetur in hymno SS. Justi et Pastoris : ctis particularibus aptata, ultra Offtcia at Mis-

Dei perhenne verbum patris ore proditum : sasdecommuni, quse Sanctorum causa habentur,
organum qui imbecille admorens infanlium das :
qui propriis Officiis carent. Habent Officium Sa-
eis spirare flatum vocis ut promanl sonum. Tu
:
crumqueproprium sex DominiacAdxentusDomi-
pius adesto nobis solve fibras gutturis ora in- :
ni nostri; item Dominica Adventus D. Joannis
slrue loquellis corda reple lachrymis ut sacro-
: : Baptistee, aliaque Dominica ante Epiphaniam
rumfesta dignis preeinamus canticis Eccejustus: .
cum octo aliis post Epiphaniam deinde Domini- ;

ecce pastor : ambo juncli sanguine quospia fra- :


ca, quee diem Cinerum praecedit dies ipse Cine- ;

ternitatis junxerat germanitas invexit equalis :


rum cum omnibus Quudragesimee feriis ; cujus
sacrate passionis unitas. Hii tamen scolis retenti Dominicee complectendo Dominicam Ramorum,
tluminstruunturlitteris-.audientesquodtyrannus sunt sex. Item dies Ccense Dominicee, dies Para-
etc. Metro Asclepiadeo constat hymnus de S. Hip- Sabbatum sanctum solaque dies Para-
sceves, et :

polyto Adsunt o populi festa celebria que felix


:
sceves dicitur Passio.Habent pariter Officiurn,
reveit temporis orbita in sese rediens axe volubili sacrumque proprium Dominica Resurrectionis
laudem sidereoredditeprincipi. Hic namqueypo- cum feriis usque ad sequentem diem Sabbati. Si-
litus tempore terream despectus nivea scandit ad militer et sex Dominicse, quaspost Pascha voca-
ethera cum solcens anima corpore vividam ce-
:
mus Dominica' post Ascensionem, et octo Domi-
:

lestem meruit sumere lauream. Dumdux bellige- nicee post Pentecosten. Ultima autem Dominica

rus esset hicagminis etc. eaest, quee vocatur Dominica ante jejunium Ka-

ae SS. Pausto, 419 Mense Septembri earmine Jambico bimetro lendarum Novembrium.
Januario, et honorantur SS. Faustus, Januarius et Martialis 422 Observanda etiam veniunt festa preeci-
Martiale MM. pua, quae Sacro proprio et Officio g'audent, qus fetta,
MM. Gaudet caterva nobilis Dei repleta gratia :

trium sacrorum martyrum preclara est solem- ab eodem auctore notantur hoc ordine pag\ 270 :

nitas. Templum beata trinitas perenne eondidit Primo Nativitas Domini nostri ; eaque die non
sibi ex quo novum dapromitur dulcissimumque
:
dicuntur tres Missx, ut in Officio Latino; imo
canlicum etc. Jambico trimetio ceiebratur mense tantum una deinde Circumcisio , Epiphania ,
:

Novembri S. Eomanus M. Romane Christi for- festum corporis Christi, Paschatis dies, Ascen-
tis assertor Dei elinguis oris organum fautor
: sionis et Pentecostes, uti dictum fuit Xativitas .-

mova largire comptum carmen fausissimum


:
.- beatee Virginis, ejus Concaptio, Annuntiotio, ro-

fac ut tuarum mira laudum concinam. Qui cum cata D\Maria da 0, Purificatio et Assumptio.
scisset ipse posse facere mutos eloqui plectrum :
Quecdam de his festis desumpita sunt exantiquo
palati et faucium serus tibi tortor refregit nec : Officio Toletano. Est etiam commune beatee Vir-
tamen silentium induxit ori quo fatebaris Deum :
ginis pro Sabbatis, cum dicitur de ea, etpro ejus
extingui nequit vel si recisis
ro.f reritatis testis :
festis, quee Officium proprium non habent. Item

palpitet meatibus Christunt loquendi lingua


:
dies Sanctorian,S.MichaelArchangelus, D.Joan-

numquam defuit. cum predicatur ipseverborum nes Baptista, ejus nativitas et decollatio DD. Pe- ;

dator.etc. Atque hascplus quam satis pro specimine. trus et Paulus, Cathedra D. Petri, et S. Jacobus
Possem his subjicere, quinam Sancti apud Mozara- Major.D. Joannes Erangalista, D. Andreas, D.
bes hymnis celebrentur; sed cum de iestis apud Jacobus Minor,fratar Doniini dictus: D. Thomas.
ipsos prwcipuis proxime occusura quredam sint D. Mathias omnas denique Apostoli Incentio
-.
:

sanctee crucis, S. Maria Magdalena, D. Stapha-


ex Eoblesio apud Aguirrium, reliquis omissis, eo
nus protomartyr, Saucti Innocentes. D. Lauren-
nunc peryendum esse duxi.
tius Hispanus, D. Torquatus cum sociis EpisCQ-
pis, D. Vincantius Hispanus, sancteeJusta cl Ruf-
fina Virgincs Hispalenses D. Gcnesius, D. Ce-
,

IV. Qucedam peeuliara Officio brianus Episcopus, D. Cltristophorus cum sociis,


Mozarabicis re- D. Julianus cum Basilissa. D. Adrianus et Xata-
Missce ac festis
lia, S. Martiniana rirgo, DD. Cosmas et Damia-

feruntur. nusmedici, DD. Faustus, Januarius. Martialis,


Servandus, Germanus, Romanus Euhtlia rirgo, ;

D. Leocadia ciris, etpatronu Toleti, omnes Mar-


rursum Aguirrius a pajr. 269 apud tyres.
Peculiari,
i/usdam
Dequem his
Roblesii Hispanicum Latine transcribi-
;

423 Sancti, qui proprio gaudent Officio ab .


,

Sunctoi, tur Solenteliam Muzarabes, cum Sanctusquis- orationa, queeMissa dieitur, Iti sunl DD. Fabiu- : .

piamgaudetpeculiariMissa,vel aliquaejusparte, nus , Sebastianus, Lucianus presbyter, Justus


proprium aliquid apponera Brcviario att comme- et Paslor Hispani Complutenses Speratus :

morationem, utsuistocis videri potest Pvxlerea . cum sociis , Acisclus , Emeterius , Celedonius,

liabenl Sancti quidatn uliquid particularc in reli-


Fructuosus .
;

TRACTATUS IIISTORICO-C1IRONOU)GICUS.
> \ EDITIS '.iii,
Fructuosus Anguriits, Eulogius cum sociis, , iii.t. Non. ScLv Cotumb.v virg. Senonas.
MVIMIUII ui Jejunium observantur tribus diebus.
T/n/rsus et Felix, Babi/las Episcopus, et tres
Pueri.omnes Martijres. DD.Martinus Episcopus, u.
Barthotomseus, Simon, Judas et Matluvus Evan- Nonis
qelista , Apostoli Divse Agnes, Agatha, Dorothea,
. viu Idus. Apparitio, quod esl Epiph.
Christina, Eugenia, Cotumba, omnes Virgines vw. S. Juliani vel Comitum mar. Ardiocia.
et Martt/res, simul cum D. Eulalia V. et M. vj. Scti Luciani presb. mar. Eliopoli.

Barcinonensi. Demum ma.rime differunt Officia v. Sanctorum xl mar. Constantina.

Latina a Muzarabicis quoad Evangelia quia : iiij. Sanctse Serenevirg. mar.

solet solum Euangetium Offtcii Muz-arabici con- 113.

tinereea, quse dici solent induabus vel tribusfe- 1.7.

stibus Officii Latini. V. G. die Epiphanisc dicitur Idus


Erangelium diei Innocentium, et vigilias Regum; xvin.i. Kal. Febr. Sancti Feticis Nota.
sicque coagmentatur hoc Evangelium e tribus. XVIIJ.

Die sanctorum Innocentium dicitur aliud Evan- XVI.I.

gelium, desumptum e capite D. Matthsei


18 xvj. Policarpi et Antonii.
quo ulitur Ofjicium Latinum diebus festis An- xv.
gelorum. xiiij. S. Sebastiani et comilum. Roma.
sanetorum 184 In ofpcio Muz-arabico in qualibet festivi- xiij. Sanctarum Agnetis et Emerentianse.Roma.
Virginwn. oc
late Virginis legititr etiam Evangelium D. Mag- xu. Sctorum Fructuosi Epi, et Eulogii diacono-
Qaadrage$i-
datenie non vero prudentium Virginum, sicut in rum. Tarracona. mar.
Offtcio Latino. Itludvero Evangeliumdicitur in xj. S. Vincentii Levitse mar. Valentia.
communi pturimarum Virginum, hoc in Ofpcio. x. Obilum Dni Ildefonsi Epi. Toleto.
Quadragesimse tempore permutantur omnino vm.i S. Babitse Epc. et trium puerorum. An-
Evangelia. Prima quippe Dominica, cum in iiocia.
Ofpcio Latino legitur Evangelium tentationis, viij.

in Muz-arabico legitur Euangelium Samaritanse. vu. Caput Februarii apud Egiptios.


Dierero Cinerum legitur Evangeliumtentationis; vj.

secunda vero Quadragesimse Dominica non legi- v. Scti Tirsi vel comitum mar. Grecia.
tur Evangelium Transfiguralionis, sicut in Offt- iiij.

cio Romano, sedcseci anativilate.' Sunt pleraque


alia notatu digna, et discrepantia, sed mihi suf-
ficit monere tectorem, ut loca ipsa consulat. Mensis Februarius dies xxvm. iiu dies habet
horas xj. nox xin.
Kalen.
iiu. Nons.
V. Kalendarii antiqui ad alia

expensi fragmentum ; antiquitas


Nons Sanctse Agatse. virg. mar. Catania.
ejus. viu. Idus.
vij. Sanctse Dorotese. vel comitum mar. Cappa-
docia.
Antiqui Ka- Kalendarii inter pretiosos priscas an-
lendarii
Hujus ,
vj. Sancti Marci . : . Evange. mar.
tiquitatis thesauros merito reponendi frag--
mentura typis prodiitToleti anno 1533, opera Fran- iiij.
cisci de Pisa, quem supra landavi, editum, at-
nj.
que post Tabulam de Officio divino Gothico aut Mo-
13.Sanctse Eulalise virg. mar. Barcinona.
zarabico; deque antiquitate et auctoritate ejus,
Idus.
ac ordine generali, illud recitandi (quam Tabu- xvj. Kdlend.
lam ipse idiomate Hispano vulgavit) exhibitum :
xv.
quod ibidem testatur se invenisse scriptum li-
,
XIIIJ.
tera Gothica in uno libro, qui videbatur majo- XIU.
rem habere antiquitatem quam sexcentorum an- , xij. Sancti Pantaleonis
norum. Dig'nnm sic satis, si Pisse credimus, anti- xj.
quitatis scriptas monumentum, ut curiosis palaeo-
philorum oculis exhibeatur. Sed delendum, exi-
guum solummodo ejusdem Ivalendarii fragrnen- viu. Catedra S. Petri Apostoli.
tum typis commissum fuisse ; sive plura non in- 13.
venerit , sive , si plura invenit, paucula istasuffi- vj 5. Jutianse virg. et mar.
cere putaverit pro specimine quodam, ut ex il-
lo,tamquam ex ungue leonem cog'noscere ut- ,

cumque Sanctos, qui antiquis temporibus apud


Mozarabes celebrabantur, liceret. Quidquid sit,

quia non ex quo individuo codice Pisa il-


seio,
426 Habet hic lector laudati Kalendarii frag - 1

lud extraxerit neque spes mihi ulla affulget fo-


;
mentum de cujus antiquitate placet qusedam in
;

re, ut reiiquos dicti fragmcnti menses continuare


medium producere , iilud expendendo ad aiia
queam illud ipsum subjungo, prout a me To- quajdam valde
;
antiqua Kalendaria, apud varios
letitranscriptum est ex impresso exemplari. Sic
edila.Omnium, quod sciam, antiquissimum il-
ergo habet :
lud habetur, quod primus vulg-avil noster yEg-i-
Mensis Januarius dies xxxi. I dies habet horas dius Bucherius ; quodquc a nobis editum est tom.
fragmtnu x nox xiiii.
prodiwitu
,
vn Junii, pag-. 185 ex Cuspiniani codice Ms.
Kalen. Circumcisio Dni nostri Jesu Xpr.
Carthaginense
;
,;

DE LITUBGIA AN riQUA HISPANK5A. V.<

A Carthaginense ex codice Cluniacensi publici ju- rianum vero habct Quarto Nonas (PebruanrK) Pu-
; D
ris fecit Mabillonius tom. 3 Analectorum a pag. rificalio sanctee Marise virg. (Genitricis) Christi.
398; at in nova editione est a pag\ 163. Roma- Comes seu Leetionarius etiam signat In Pv.rifi- :

num ex Ms. codice monasterii S. Genovefae Pa- catione S. Marise. Martenianum ita notat Die :

risiis, aureis litteris scripto, edidit Joannes Fronto, sccundo, mense Februa.rio Hypapanli una cum ;

canonicus regularis. Aliud suppeditat Spicilegium Euang-. Lucag 3 : Postquam impleti sunt etc. Id
Archerianum tom. 10, a pag. 130; quod anno quod suspicionem non levem mibi injicit, minoris
826 collectum esse conficio ex isto anno , No-
, illud Kalendarium antiquitatis esse, quam claris-
nis Decembris ibidem adscripto et primo qui- , simus ejusdem editor putaverit; et e contrario, non
dem loco; aliis deinceps ordine subsequentibus contemuendum inde videor formare posse judi-
usque ad 854 inclusive. Adde librum Comitis cium, specimen ex pro-
nostri Kalendarii, cujus
ut vocatur, seu Lectionarium, a nonnullis S, Hie- ducto frag-mento dedi, antiquitatem maxime com-
ronymo adscriptum ,
quemque Pamelius ei vin- mendari. Diu certe ante S. Ildephonsi, mortui an-
dicare couatur Prolegomeno 1 , tom. 2 Rerum no 667, tempora illud concinnatum fuisse, argmo
liturgicarum ; ubi illum profert a pag-. 1. Eum- ex eo, quod dictum Hypapantes festum in eo non
dem postea edidit Baluzius post Capitularia Re- signetur; quod tamen verosimilitersignatum fuis-
gtim Francorum a col. 1309 verum tot additio- ; set, si diu ante ejusdem S. Ildefonsi tempora ,

nibus infurtus est, ut cum vetustissimis istiusmo- conditum non fuisset illud Kalendarium; cum,
di monumentis comparari non possit primseva ,
ipso vivente et scribente, illud festum in Hispania
utique simplicitate destitutus. Denique Romanum magna cum celebritate perageretur ;
prout intel-
Kalendarium typis non ita pridem subjecit Ed- ligi datur ex ipsius S. Ildephonsi verbis sermone
mundus Martene tom. 5 Analectorum a col. 63, primo de Purificatione, ubi dicit Hod.ierna die in :

ex duobus Mss. codicibus altero quidem mo- ; konore sanctx Dei Genitricis et perpetux virgi-
B nasterii S. Andreas prope Avenionem annorum , nis Mariee non solum clerus, sed et omnis popu-
minimum, prout ipse censet, septingentorum al- lus loca cum cereis et diversis hymnis luslranti-
;
^
tero autem monasterii Grassensis in Septimania bus circumeunt.
tantae antiquitatis; ut, si forte, inquit, Bucheria- 429 Ut de festis Quadragesimse tempore oc- , ,

num excipias,quod mediante seculo quarto in usu currentibus aliquid addam in Bucheriano nullum.;

fuit , omnibus antiquitate prsestet ; ulpote quod mense Aprili reperio Sanctum ; nulluni in Car-
seculo quarto conditum, existimare se dicit, aut thaginensi mense Martio et Aprili cum parte Fe-
saltem initio seculi quinti. bruarii plures autem occurrunt in Acheriano
;

427 Jamvero assignari possutit varii characte- tribus istis mensibus, paucissimi in Frontoniano,
res , e quibus major antiquitas Kalendariorum uti et in nostro, mense Februario. In Martenia-
dig'noscatur nimirum annuntiationum paucitas;
: no a die v Februarii, ad diem iv Aprilis, utro-
simplicitas, nuda absque elogiis ac sola fere Mar- bique exclusive vacant festa Sanctorum. Unde
,

tyrum nomina exprimens nulla aut certe paucis-


; rursus corrigas illius editorem , bujus paralle-
sima Deiparas festa siguata Quadragesima nomi- ; lum cum Bucheriano instituentem Qua in re ;

nibus Sanctorum vacua; non plurium coacerva- concinit cum Calendario Bucheriano et cum

tio, sed unius tantum aut alterius Sancti nomen, Africano (seu Carthaginensi) in quibus mdlum
et prasterinisso quidem titulo Sancti aut Beati ; nul- tempore Quadragesinice festuin assignatur Ete-
la3 deniquc vel saltem paucissimas per anni decur- nim in Bucheriano quidem ponitur Octavo Kalen-
sum vigilise in Kalendariis notatas ; omnia haec et das Martii, natale Petri de Cathedra. Et, Nonis
singula sacrorum Fastorum antiquitatem commeu- Martii, Perpetuse et Felicitatis Africie; in Car-
dant et confirmant. Qus si ad fragmentum Kalen- thaginensi autem xiv Kalendas Mart. sancto-
:

darii, quo de hic ago, referantur quam paucae im- ; rum martyrum Macrobi, et Lueilla?, Nundirutri,
primis in eo annuntiationes occurrant, abunde Caecilianae, et Petrensium. Quorum singula pro y
iiquet, cum media plus sui parte Sanctis vacet. ratione temporis eum Quadragesima concurrunt.
C Multum quidem, fateor, cedit in illa nota characte- Quousque vero hac in parte Sanctorum festa
risticaKalendario Bucheriano a quo etiam longis- ; excluserit Kalendarium nostrum Gothicum seu
sime superantur Kalendaria superius nominata. Mozarabicum, vel inclusent, e duorum mensium,
Aliquantulum etiam cedit Carthaginensi, Fronto- quos habemus, fragmento eruere quis satis tuto
niano ac Murteniano, quse paulo rarioribus annun- valeat? Si reliqui in promptu forent multum ,

tiationibus constant; sed Aeherianum longe supe- fallor , si non perpauci , forte etiam nulli tunc
rat in hoc genere. Si simplicitatem ejusdem spectes; temporis sese offerrent, secundum antiquam Hi-
nulli postponendnm e»t, cum sola passim, eaque spania? consuetudinem ; quae diu ante synodum
Martyrum, nomina referat, sine ullis elogiis. De x Toletanam observata fuit. Celebrata est illa syno-
more autem antiquissimo solos Martyres adscriben- dus auno 656, et capitulo 1 sic proescribit In :

di Kalendariis, agit Fronto in Praenotatis ad suum quibus ( Quadragesimse diebus , vel Paschali

Kalendarium pag\ 66. In nostro unus solummodo festo) nihil de Sanctorum solennitatibus sicut ,

annuntiatur, de quo constet, Martyrem non fuisse, ex antiqua KEGULAitiTATE cautum est convenit ,

nimirum S. Ildephonsus episcopus Toletanus , cclebrari.


quem puto postmodum aliis adjectum fuisse 4oU De certis
aliis, antiquitatis Kalenda-
ac ..< ..(, mri-

cum tot alioqui in nostro fragmento occurrant riorum notis quid dicam; quarum alteram refe-
notas, quae, quantum apparet, anteriora tempora rebam csse annuntationes Martyrum absque ti-
redoleant. tulo Sancti vel Beati ; aiteram, vigiliarum omls-
eon vkleti
428 At prsecipuus mea quidem sententia idio- sionem? Meminerimuseorum, qtue in Pr»fatione ad
W-xfem Usuardum, ab annis aliquot a nobis editum etillu-
tismus se prodit in Kalendario nostro, quod Hy-
papante seu Purificatio Deipara in co non signe- stratum, recte circa prsesens argumentum prouuu-
tur in quo convenit cum Bucheriano et Cartha-
: tiata sunt pag. xxxvi, num. 133 Prima anliqui- :

ginensi. Frontonianum hujus feati nomen quidem tatis nota propria, et ab Adoniana methodo di-
non exprimit, sed ejusdem Euangelium Aclie- ; rersa inde
, in Romano parro desumilur, quod
Tomus VI.
\-: ubi
Julii
; ,,

80 TRACTATUS HISTORICO-CHRONOLOGICUS.
ubi Ado et ceteri noni seculi Martyrologi, reli- cum,dicere non queo ex tautillo meusium dumtaxat
giose semper saxcti aut Beati nomen Marlijri- duorum specimine; in quo nullae Vigilias notantur.
buset Confessoribus prsefigunt; aucior illiusMar- Suspicor tamcn, vel nullas omnino, vel paucas ad-
tyrologii, licetapponal aliquando, attamen sse- modum habuisse quia non siguat vigilara Epipha-
;

pius omittere soleat, (prout ibidem exeropli osten- niae seu Theophaniae ; quam tamen ponit liber

ditur) Hanc rero certam esse anliquitatis nolam, Comitis, et Kalendarium Martenianum quod ad- ;

ex eo conflce, quod codices Hicronymiani, tum dit alias iusuper sex : ut vel id maxirao etiam
majores a Florentinio editi, tum minores.. raro indicio illud distare plurimum ab antiqui-
sit,

id gcnus titidos prsemittant, atque adeo tanto ra- tate tanta quantam habuit in opinione editoris
,

rius, quanto antiquiores fuerint quod mirifice :


sui. Erunt haud dubie, quibus festum Assumptio-

elucet in apographo Epternacensi in quo vix no- ;


nis S. Marisc, qupd in eodem signatur die xv Au-
ta est Saxcti aut Beati nomenclatio et ubi-
, ,
g'usti, videatur non prorsus antiqua, sed recentiora
cumque apponitur, forte tamquam adjectitia ex- tempora redolere. Consule, quas
seculi circiter noni
pungi merctur. Character vero iste antiquitatis dicta sunt in Observatione, ad diem xv Augusti,
maxime stabilitur ex Kalendario Bucberiano ;
Usuardi a nobis editi.
in quo sive in depositione episcoporum, sive in 433 His itaque in nostro fragmento vetustatis videtur hoc
notis elucentibus ; quasri nunc potest wsfrum frag-
depositione Martyrum, ne quidem unus unicus es an vel ,

mentumcedere
omnibus ibidem memoratis, Sancti aut Beati ti- uni ex allatis Kalendariis (Bucheriano , cui prae
rfebere;
tulo notatur. omnibus palmam do excepto nostrum illud , )

maxwic com- 431 In Carthaginensi illis apponitur ubique, quoad saltem ex tantillo specimine conjectare
mcnilari pos-
si perpaucos exceperis idem contingit in Fronto-
;
licet antiquitate cedere
, debeat. Equidem non
niano. In Acberiano autem adeo is est perpe- existimo. Neque reformido suspicari conditum ,

tuus', ut, dum omittitur, ob raritatem vix con- illud fuisse sub finem circiter seculi quinti. At-
siderari mereatur. Idem statue de Comite seu Le- que ex hoc antiquissimo monumento non medio-
ctionario, ac de Kalendario
Marteniano quod :
criter illustratur ritus Gothicus apud Hispanos,
quia isto antiquitatis genuino idiotismo caret et Sancti ipsi relucent, qui tum temporis ibidem
suspicionem ingerit, quod sit minoris astatis, quam cultum publicum habuerint ; de quibus.uti et de fe-
vult ejus editor Omissio tamen ista omnimoda stis in eodem nostro frag-mento exhibitis, observo

non certum sig-num quod Kalendaria


est quae
,
sequentia, ut perbrevis ipsius contextus non leg'i
,

titulum bunc apponunt, sint medio seculo v re- dumtaxat, sed etiam intelligi possit. Primo itaque
centiora nam in mox laudando Polemei Silvii
: loco ponitur :

Kalendario signantur Natalis S. Vincentii marty- 431 Kalen. Cireumcisio etc. hic a Bucheriano
ris. Natalis S. Laurenlii mart. Natalis S. Stepha- uti et Mabilloniano praeterita, quse annuntiatur sic
ni mart. Et in Natalibus aliquot Sanctorum e Fa- in Frontoniano In Octabas Domini. In Acheria-
:

stis consularibus exceptis , apud nos tomo vn no , Octabas Domini ; in Marteniano autem
Junii , a pag. 186 , e cod. ,
Ms.
qui desinit sub In Octaba Domini. Sancti porro, qui in nostro
an. vulgaris reras 193, pag\ 187 signatur passus exemplari memorantur, et Martyres sunt ac ,

S. Laurentius iii Idus Augusti. S. Euphemia selecti quidem cum ad tria fere prima 83rae
;

xvi Kal Ociobr.; nisi forte illi tituli aliunde post- Christiana? secula spectent (de S. Ildephonso nunc
modum adjecti fuerint istis aetiquis monumentis. monui : ) sig-naturquippe mense Januario iv Non.
Idiotismus itaque ille non adeo videtur certo de- S. Columbee virg. Senonas : in vetustissimis Mar-
rogare autiquitati nostri fragmenti, ut eam obcau- tyrolog-iis uotissimaj xxxi Decembris, et sub die
sam necessario illud removeri debeat post seculum Aureliano passa? ; quo die etiam refertur in Marty-
v. Quae de prastermissione Vigiliarum memineram, rolog-io Mozarabum hodierno, nec non Ofiicio pro-
conjicio in paragraphum sequentem. prio et hymno apud ipsos honoratur. Agit de illa
Baroniusadannum275. Sequitur innostro fragmen-
to iij. (Nonas),;'e/w.mw.m observantur tribus die-
bus quod puto esse pure Gothicum et antiquissi-
.

iii83 institutionis unde stabiliuntur ea, quss dicta


§ VI. Alius quidam prcedicti Kalenda-
:

sunt superius, ubi de majoribus Horis ; et, nisi fal-


rii antiquitatis idiotismus; Sancti duo jejuuiorum tempora, ibi-
lor, stabilirentur alia
dem indicata, si Kalendarium haberemus inte-
in eodem signati. grum. Interim antiquissimam pariter redolet con-
suetudinem vm Idus Apparitio quod esl Epi- ,

phania. Caret quidem illo festo Kalendarium Bu-


cherianum sed in aliis maxima; antiquitatis nota-
;

Ecce jam indicium magnae Kalendario-


aliud
tur, nimirum in illo, quod sub nomine Polemei
rum antiquitatis ; quod in eo ponitur ut ,
Silvii, anno cccciil conscriptum dicitur apud
r/uii, Buche-
quanto pauciores vel plures in eis notantur Vigi- nos
tom. vii Junii, a pag. 176 ubi et editum legitur ;
lise, tanto amplius crescat vel decrescat
g-enui- ex codice Ms. Musei nostri ; signatur item in Ma-
uus ac primigenius antiquitatis character. Buche-
billoniano, Frontoniano, Acheriano Marteniano, ,
rianum imprimis nullas habet ; nullas item Car- ne Comitem seu Lectionarium commemorem. Vi-
thaginense Frontonianum solummodo habet qua-
:
desis notationes Baronii do hoc festo, et Acta
tuor, Acherianum quinque; liber Comitis nostra
no- isto die.
vem; quem vel 'ideo a S. Hieronymi ajtate re- 435 Prosequitur nostrum fragmentum
motissimum judicio quidquid
vn :
:
Cardinalis Bona Idus S. Juliani vel Comitum
Rer. liturg. lib.
(
) mar. Particula
2, cap. 6, num. 2 eum isti au-
disjunctiva vel pro conjunctiva et,
ctori asserat.Plura huc non congero de quibus singulare quid
:
sonat, et mea opinione idiotismum Oflaoio Go-
agit bibliographus recentior heterodoxus in
Com- thico proprium : in tantillo quippe fragmento
mentario Scriptorum eccles. tomo 1 , col. 851 eadem bis occurrit infra; et sa^pius repetitur in
An vero omnibus, aut quibus Vigiharuni positio- Breviario Mozarabico hodierno
nibus vacuum fuerit Kalendarium istud ; ut mense Julio :
Gothi-
In
;,;

DE LITURGIA AN TIQUA HISPANICA 81


A ln festo S. Christophori vel comitum ejus. No- conoram; legendum diaconi, vel potius ex-
vcl D
vembri ; £. Aciscli vel comitum ejus. Decem- nomen Augurius, qui apponi-
cidit alteriusdiaconi
bri Eugenice virginis vel c.omitum ejus marly-
: turin Kalendario Mozarabico moderno; et apud nos
rum. Purticula, inquam, ista hic pure Gothica, dein dicto die xxi Januarii.
Mozarabica mihi videtur quam utique nusquam : 441 In sig-nando S. Vincentio M., celebra- at»ueadaUm
alibi in dictis Kalendariis signatam reperio. No- tissima Hispaniarum g-loria, consentit saepe cita-
tatur eodem isto die in Romano parvo S. Julia- tum fragmentum nostrum cum antiquissimis Ka-
ni marlyris Antiocheni, et in moderno; ubi lendariis , nimirum Polemei Silvii , Mabillonia-
omittitur Antiocheni ; at omissis utrobique sociis. no, Frontoniano, Acheriano. Acta ejus vide ad
Baronius in Notationibus, quando.. vel ubi pas- diem xxn Januarii. Singularis plane S II-
est haec
sus sit, dicit lalere; neque certo mihi liquet. dephonsi annuntiatio; quae in fragmento notatur :

idemne sit ab illis Sanctus notatus, qui in frag- Obitum Dni lldefonsi etc. De illa jam dixi di- ;

mento annuntiatur; apparet autem verosimile, ctis addo quod non mirum esset, si ea eruta
,

eumdem esse; quia convenit dies quo tametsi in : fuisset ex libro aliquo obituali ecclesiae Toletanae
aliis supra dictis Martyrologiis memoriam ejus non vel alterius eo tempore, quo nondum ut San-
,

invenio; videtur tamen magnum antiquitatis prae- ctus universaliter per totam Hispaniam celebraba-
beri fundamentum, quod referatur in Romano tur, atque adeo non diu post obitum ejus. Mox
parvo , hoc fragmento nostro. Neque re-
et in sequitur S. Babylx ep., et trium puerorum,
:

frag-atus fuero, &\ quis eum ad tria prima circiter Acta dantur eodera, quo hic ponuntur, die. Sin-
Christi secula pertinere censeat. De S. Juliano mar- g-ulare est quod occurrit die sequenti
,
Capid :

tyre actum est apud nos die vn Januarii ; ubi leges Februarii apud JEgyptios etenim quid Gothico -.

quid pseudo Dexter de illo referat, nullam utique Kalendario cum .lEgyptiis? Hac phrasi designa-
fidem meritus. tur initium ipsorum mensis Amschir, quod con-
Sanciomm 439 Subdit nostrum fragmentum vi (Idus) ; currit cumxxvi nostri Januarii; ut videre est in
H S. Luciani presbyteri mar. Eliopoli. Celeberrima parellelo Kalendarii /Egyptio-Romani ante tomum
ipsius memoria est die vn in Martyrologiis. Sus- v Junii, uti etiam in Fastis ecclesiae .Ethiopicse ™
picor in textu nostro scribendum Helenopoli; apud Jobum Ludolfum in Historia .Ethiopica pag\
cum Hieronymus de Scriptoribus ecclesiasticis
S. 407. In Comite seu Lectionario pluries designa-
cap. 77, in ipsius elogio dicat Passus est Nico- : to similis occurrit expressio : Feria iv in capite

medix ob confessionem Christi, sub persecutione jejunii. Ultima annuntiatio hujus mensis Januarii
Maximini , sepultusque Helenopoli Bithynise. in frag-mento exhibita, est Scti Tirsi vel comitum
Plura de isto Martyre dabunt Acla nostra dicto die mar. etc.j de quibus consule Acta nostra ad diem
vn Januarii, Tillemontius Monum. eccles. tom. 5, xxviii Januarii.
a pag'. 474.; Ruinartius a pag\ 503 editionis se- 442 Superest nunc frag-menti Februarius se- , a.i^ua
cundae; Usuardus noster illustratus pag. 16. Nunc ptem dumtaxat signans annuntiationes; et aliorum
denuo nostrum fragmentum revisamus. Sancto- veterum Kalendariorum more paucos admodum
rum. xi. Martyrum. De Sebastenis sub Licinio, Sanctos, ob concursum, uti opinor, Quadragesi-
actum x Martii; de Romanis vero sub Gallieno, mas exprimens, de qua re supra monui. S. Aga-
xiii Januarii. An ab utraque ista classe, haec, quae th.se nomen, ubique notissimum, in?cribitur Ma-

habetur in fragmento, diversa sit, et forte Hispa- billonia, Frontoniano, et Acheriano quam inve- :

nica, non habeo, unde decidam. Constantinam nies apud nos ad diem v Februarii. S. Marcum
quam porrigit sine titulo virginis aut martyris, evangelistam, quem superius fragmentum annun-
aut loco quorsum spectet , incertum
palaestrae, : tiat die viiimensis Februarii, in ecclesia Latina coli
neque lubet meri circa illam Sauctam indulgere die xxv Aprilis, nemo non novit. Qui plura deside-
eonjecturis. Neque S. Serenevirg. mar., quas se- rat de istius sancti Euangelistfe cultu, adeat Com-
quitur, nota mihi est, qualis sit. Aliud statue de mentarii prsevii ad ejus gesta paragraphum pri-
eo, qui proxime ibidem occurrit , estque Felix mum, dicto mox die xxv Aprilis; nec non Observa-
Nolanus , ubiquequi eodem etiam
notissimus, tionem ad Usuardum nostrum eodem die xxv; in
C die inscribitur Mabilloniano. Acta habes die xiv Ja- qua inveniet, S. Marcum euangelistam, non illa die, y
nuarii. In modcrno Kalendario Mozarabico est, Fe- sed xxiii Septembris consignari iu apographis
licis impinsis cfes. et mart. In Prontoniano Fe- :
Hieronymianis, uti apud Florentinium videre est ad
licis in Pincis vide ejus notam pag\
: 10. In Ache- istum diem.
443 S. Eulalia virg. et mart. Barcinonensis Kain.din»
riano S. Felicis mart:
in eodem iig- 440 Qui proxime exhibentur in eodem nostro illustrata est a nobis die xn Fcbruarii S. Panta-
fragmento Polycarpus et Antonius characte-
, ,
leon, qui subditur in nostro fragmento, sine ti-
ribus omnibus individuis destituti sunt; forte cum tulo martyris, aut loco palsestra, si idem sit cum
synonymis non confundendi jac pure Gothi- celeberrimo Martyre synonymo Nicomediensi ,
aliis
ci. Sequitur annuntiatio Sebastiani et comitum; spectat ad xxvn diem mensis Julii, quo eum de-

in Mahilloniano, Frontoniano et Marteniano po- dimus cum Martyrologio Romano. Cathedra S.


nitur sine Sociis iste Martyr; cui adjung-itur Fa- Petri Apostoli dum aliisomnibusannuutiationibus
bianus in Acheriano. S. Agnes, quas hic ponitur isto die exclusis refertur in fragmento nostro ,

die xx Januarii forte eo remittitur propter S.


;
magnam prodit antiquitatem, conformiter ad cita-
Fructuosum martyrem Tarraconensem in Hispa- tum antiquissimum Bueherianum ;
ubi illa sic no-

nia, postridie occurrentem; quod ipsa datur in tatur Octaro Kalendas Martii, natale Petri de
:

Bucheriano , Mabilloniano , Frontoniano, Ache- Catedra. Notatur item hoc festum in Acheriano,
Usuardum illustratum. S. Emeren- et Comite; non autem hic in Mabilloniano et
riano. Adisis
tianam, ejusdem Sanctse collactaneam invenies Frontoniano; ad quod ultimum pag. -28 observantur
in Actis nostris ad diem xxiii
mensis praedicti sequentia :

ubi S. Fructuosum ac socios dedimus ad diem 444 Hic non inscribitur Cathedra S. Pctri An- «wtimrafb,

xxi, quo et in frag-mento iste Sanctus annuntia-


tiochix, et hoc ralde notandum propter ea, qiur

tur; sed quando in illo dicitur, et Eulogii dia- adnotarit Hugo Menardus adhunc diem festum,
qui
82 TRACTATUS HISTOKLCO-CHRONOLOGICUS.
A qui incidil in xxii Februarii tum quia objectant
.•
fragmentum, supra a nobis exhibitum, observanda D
h.vretici, Cathedram S. Petri, qua sedit Antio- habui cujus annuntiationes, dies vacuos, et re-
;
videnlur re _
dofeje/fnen,
chi,v,solamfuisse antiquitus celebrem,non aliam. liquos id g-enus idiotismos ea g-ratia ad alia anti-
•«. S, vel ,'„;.
Nam re vera olim neutra harum speciali festiri- qua Kalendaria expendere visum fuit, ut ex istorum Iium circiter
tii/c colebalur. Deinde cwpit hsec i-ecoli, sed sine cum hoc nostro collatione aliquousque de ejus astate sec. 6
hoc, quod adderetur Anliochi,v, vel Romx. Vide lectorem instruerem. Enimvero si ex modico duo-
Menardum et Pamelium, apud quos scribilur tan- rum dumtaxat mensium specimine conjectandi fa-
tum, Cathedra S. Petri et sic etiam in Kalcnd.
; cultas mihiconcedatur, eam apud me vetustatis
Ms. S. Genofev cv Paris., et in Evangeliario Ms. commendationem relucentes ejusdem characteres
S. Joannis de Jardo, At nisi illud olim ad niaxi- mereri videntur, ut prse se ferant indicia non im-
mam antiquitatem extendatur, non video, quo probabilia, seculi quinti exeuntis, aut ineuntis cir-
paoto vere dici possit, cum adeo sit diserta spe- citer sexti temporibus Kalendarii istius fragmen-
ciaii hujus festi in vetustissimo Bueheriano, ut tum aptari posse. Hoc autem , et Kalendarium
de aliis non loquar, annuntiatio. S. Juliana virg. Missalis Mozarabiei typis editi, juxta se posita,
et mar., quae in -fragmento nostro ponitur, si quautum differant; et quam diversos hoc ab' illo
sit Nicomediensis, ad diem xvi Februarii a nobis characteres prodat accessionibus variis Sanctorum
est illustrata. festorumque, quibus accrevit, planum fiet ex ejus-
415 Atque hsec quidem ad Kalendarii Gothici dem contextu.

§ VII. Kalendarii Mozarabici hodierni primum semestre.

B Kalendarium hoc excusum est in Missali Mozarabico, de quo supra egimus. Unde fideliter tran-
Praiiifluntur scripta fuerunt ea, quse ectypon reprajsentabat, quaeque nos hic praelo committimus, quam-
paucula obser-
qnam variis locis mendosa. Plurima ibidem erant exarata characteribus nigris ; alia rubris. Sed
nos hic omnia exhibemus litteris currentibus. Festa vero quaedam prascipua Christi Domini, Deipa-
rae,Apostolorum, ae nonnulla alia ibidem rubricis etiam notata, quas in decursu Kalendarii sunt,
et ordine quasque suo per anni circulum recensentur, exprimi hic curavimus litteris majusculis.
PauculaSanctorum nomina calamo posteaadjecta leguntur in prassenti Kalendario, quas nos uncis
[ Jincludendaputavimus, utab impressis secerni queant. Porroutviteturnimislong-aaccontinuata
moles, placuit totum contextum dispescere in duas partes ; et primum quidem ipsius semestre prae-
mittere, ac deindesubnectere postremum. Utrumqueveroexcipient observationesquaedam, quibus
tota res plusculum illustretur. Nunc ecce tibi ipsum Kalendarium, mendose, ut monebam, hic
nunc recusum, sicut olim mendose excusum prodiit.
Jam prima dies estis
et septima fine minetur.
:

Aureus x
Januarius habet dies xxxi. Luna xxx.
TV'' Nox habet
numerusX\^X^ horas xvi. Dies vero vim.
III A Januai DlRCUMClSIO DOMINI VI capparum.
bIIII Octava Sancti Stephani IIII capparum.
XI c III Octava sancti Johannis IIII capparum.
dII Octava innocentum IIII capparum.
XIX e Nonas vigilia
Yill fVIII Epiphania domini VI capparum.
gVII martyrum
Juliani et basilisse IIII capparum.
XVI A VI Sanctorum quadraginta martyrum IX. LC.
V B V Pauli primi heremite IX. LC.
cIIII
XIII nlll Juliani presbyteri XI. LC.
11 eII
p Idus. S.Hilarii ep. ix. lc Oct. epi. IIII capparum.
X G XIX. KLS Februarii, Felicis impincis cfes. et mart IX. LC.
Axvm Mauri abbal. ix. l. post. x. luna dnica fac septuagesima
XVIII b XVII Marcellipape et martyris IX. L.
VII cXVI Spensipi Elesipimartt. ix. l. Antonii monachi.
1111 capparum.
dXV Prisce virginis
IX. L.
XV E XIIII Juliani episcopi et confessoris IX. LC.
IIII p XIII Fabiani et Sebastiani martyrum VI capparum.san-
cti Luciani presbyleri et martyris.
IX. L.
gXII Agnet. virginis VI capparum.
VII AXI Vincentii martyris
IIII capparum.
I bX Illkponsi confessoris
VI capparum.
cIX Babile episcopi et trium puerorum IX. LC. Thimothei
episcopi discipuli Pauli ix. lc S.Mariedepace
VI capparum.
IX D VIII conversio S.Pauli\l capparum. Projecti martyris
IX. L.
Tyrsi martyris ix. l.
bVII Policarpi episcopi et martyris
IX. L.
XVII fVI Johannis grisostomi episcopi.
IX. LC.
VI «V Johannis presbyteri et confes. IX. LC. Agnet. II. IX. LC.
AIIII Valerii episcopi
IX. LC.
XIIII b III S.Batildis regineix. lc. Oct. S.Illefonsi
III I capparum.
IIIc
I '

DE LITURUIA ANTIQUA IIISPANICA H


III o II sanclorum Ciri
Jbhannis martt. et IV U • I Umiu
Ast februarii quarta est prsecedat lertia finem
: MozitAt . III-

Aureus T7~ T Februarius habvt dies xxvm. luna xxvn.


numerus S\.l—' No.r habet horas xim. dies vero x
j> februarius. Ignatii episcopifil martyris IX. LC Brigide virg. IX. LC.
XI E 1 1 II PuillHCATlO SANCTB MARIE VI capparum.
XIX 1 III Blasii episcopi et mart. ver inicium VI aapparum.
VIII oll Giliberti confessoris IX. LC. dr
A nonas Agale virginis et martyris VI capparum.
XVI bVIM Vedasti et Amandi episcoporum IX. LC.
V cVIl Dorothee virginis et martyris IX. LC.
dVI
XIII eV Apolonise virginis et martyris IX. LC.
II fIIII Scolastice virginis VI capparum.
olll
X AII Eulalie virginis barchinonensis IX. LC.
nldus Fructuosi Augurii et Eulogii et ejus comitum IX. LC.
XVIII c XVI KLS martii ralentini martyris IX. LC.
VII dXV sol in piscibtcs
eXIUI Juliane virginis et martyris IX. LC.
XV >XIII Pantaleonis martyris et sociorum ejus VI capparum.
1 II oXII
AXI
XII bX Columbani abbatis IX. LC.
I cIX
dVIH cathedea sancti Petei VI capparum.
IX eVII vigilia
fVI Mathie apostoli. VI capparum. Locus bisexli in anno
XVII gV bisexti quacumque die evenerit festum sancti Mathie
VI AIIU in talijejunelur vigilia ejus et in sequenti die celebretur .

bIII et servetur festum : et si sabbato evenerit ipso sabbato celebretur et


xmi cii ieiunetur vigilia ejus et semetur in sequenti die do minico
Aureus
numerus
III
KL Marlius habes dies xxxi. Luna xxx
Nos habet horas xn,
d Marcius. Adriani martyris
dies vero xn
IX. LC.
eVI Donati martyris IC. LC.
XI F V Emeterii et Celodonii martyrum IIII capparum.
G Uli
XIX AIII
VIII bII
o Nonas Thome de Aquino. VI capparum Perpetue
.

et Felicilatis IX. LC.


XVI dVIII Juliani episcopi et confessoris VI capparum.
V E VII
i-VI Apotonie virg. ix. lc. Facundiet Primitive martt. IX. LC
XIII o V
II AIIII Gregorii pape et confessoris VI capparum.
B III Leandri episcopi et confessoris IIII capparum.

X cll Leonis pape IX. LC.


d Idus
XVIII e XVII KLSAprilis
VII f XVI Patricii episcopi IX. LC.
gXV Gabrielis archangeli VI capparum. Eduardi regis et mart. IX. LC.
XV AXIIII sancti Joseph confessoris VI capparum.
1111 bXIII Cuthberti episcopi et confessoris LX. LC.
oXII Benedicti abbatis et confessoris VI capparum.
XII d XI Pauli episcopi et confessoris IX. LC.
I eX
fIX
IX oVIII Anndnciatio sanctb Mame VI capparum.
AVII
XVII i.VI
cV Marcelli pape IX. LC.
VI
i) IIII

XIIIl E III

III T II

Aureus TV" T Aprilis habet dies xxx. Luna xxix


numerus J^J— Nox habet horas x. dies vero xim
o aprilis
XI A IIII
Theudosie martyris novem lectiomon
H III
\I\ c
1 1

84 TRACTATUS HISTORICOCIIKONOLOGICUS.
XIX cll Ambrosii episcopi Vlcapparum. Isidori confes VI capparum. .

51.. ...»

PRESSO.
VIH d Nonas
XVI eVIII
V fVH
gVI
XIII AV Fructuosi epis. bracarensis ix. lc. Toribii confes. IV LC.
II ,1111 Eleuterii episcopi et martyris IX. LC.
c III

X dII Victoris bracarensis martyris IX. LC.


nldus Eufemie virginis et martyris IX. LC.
XVIII : f xvm KLS madii Tiburtii etValeriani martyrum IX. LC.
VII G XVII
AXVI
XV bXV
[III cXIIII
D XIII
XII i: XII
1 rXI Vitalis marlyris norem lectionum.
gX [ Prudencii episcopi et confessoris ix. lc. ]
IX AIX Georgii mart. 1 1 1 capparum. Felicis et Fortunati martt. IX. LC.
b VIH sancti Proficii martyris novem lectionum.
XVII c VII Marci euaxgeliste. VI capparum.
VI D VI cleli mart. ix. lc Marcelli et Petri IX. LC.
eV sancti Georgii martyris novem lectionum.
XIIII i illl Vilalis martyris novem lectionum.
III G III Petri martyris ordinis prxdicatorum VI capparum.
AII Eutropii episcopi et martyris duarum capparum.
Aureus T7~ T Madius habet dies xxxi. luna xxx. .
numerus Ja_ J_ Nox habet horas vm. dies vero
'
xvi.
XI b Madii Aplorum Phili. et Jaco. VI capparum. Torcati et
comitum ejus episcoporum IX. LC.
c VI Athanasii episcopi et confessoris. VI capparum.
XIX dV Inrentio sanctse crucis\[ capparum. Alexandri Eventii martt.YK. LC.
VIII eIIII Quiriaci episcopi et martyris IX. LC.
fIII [ Conversio sancti Augustini IX. LC. 1
XVI g II JOANNIS ANTE PORTAM LATINAM. VI canparum
V A Nonas Inventio clavorum dominicorum VI capparum. sancte
Trepete virginis ix. lc. Domicile virginis. IX. LC.
B VIII Revelatio michaelis VI capparum. Isidori militis IX. L.
XIII c VII Gregorii nazanzeni ix. lc. eodem die translatio S. Nicho. VI cap.
II dVI Gordianiet Epima. martyrum LY. LC.
eV Pontii martyris IIII capparum.
X F 1111 Nerei etAchilei atque Pancracii martyris IX. LC.
c. 111

xvni All Victoris et Corone martyrum ix. lc. Bonifacii martyris IX. LC.
VII b Idus
cXVH KLS Junii
XV dXVI
1 1 1 eXV
f XIHI Polentiane virginis ix. LO
XII gXIII
I AXII
bXI
IX cX
dLX Translatio sancti Dominici IX. LC.
XVI] L e VIII Urbanipape et martyris ix lc. Translatio S. Francisci. IX LC
VI i VII Augustini anglorum episcopi i\. LC.
g VI
Xllll AV Germani episcopiet confessoris L\. LC
III bIIII
clll
XI »11 Petronille virginis
i\ jx
Aureus Tf t Junius habet dies xxx. luna xxix.
numerus J\- J. Nox habet horas vi. dies vero xvm
e Junius Nicomedis martyris i\ lq
XIV F IIII Marcellini et Petri marlyrum l\ LC
VII Glll
XVI AII
V b Nonas
c VIII
XIII L dVII
.

UE LLTURGIA ANTIQUA HISPANICA. 85


11 E VI Medardi et Geraldi episcoporum IX. LC. EX >ll SALI
MOZAIAI.
p V Primi el Feliciani martyrum. IX. LC.
PiL5W.
IM

X G 111
Alll liAKNAn.i; apostoli. VI capparum. Enofriconfes. IX. LC.
XVlll Bll Basilidis, cirini naboris martyrum IX. LC.
Vll c Idus Anlonii de padua confessoris. IX. LC.
D XVlll KLS Julii Basilii episcopi. IX. LC.
XV eXVII Viti et Modesti martyrum. IX. LC.
1111 fXVI Cirici et Julite martyrum. IX. LC.
gXV Adriani atque Natalie martyrum. IX. LC.
Xll A Xllll Marci et Marcelliani martyrum. IX. LC.
1 b Xlll Gervasii etProthasii martyrum. IX. LC.
cXll Florienlie virginis ix. lc Silvestri pape et martyris IX. LC.
IX dXI
eX Consortie virginis. cum xi millium martyrum IX. LC.
XVII fIX vigilia.
VI gVIH Nativttas sancti Joiiannis baptiste. VI capparum.
AVll Translatio sancti Eligii episcopi et confessoris IX. LC.
Xllll B VI Johannis et Pauli martyrum IX. LC.
111 c V [ Zoyle atque Felicis martyrum IX. LC. ]
D 1111 Leonis papse et confes. ix. lc Vigilia.
XI E 111 Apostolorum Petri et Pauli VI capparum.
p 11 Commemoratio sancti Pauli VI capparum.

§ VIII. Kalendarii Mozarabici hodierni semestre alterum.

Julius habet dies xxxi. luna xxx.


Aureus
numerus
XIX
KL
g Julii
Nox habet horas vin dies vero xvi.
Octava sancti Johannis bap. VI capparum
Vlll A VI Processi et Martiniani martyrum. IX. L. Visitacio
sancte Marie VI capparum.
b V
XVI c 1111
V D 111

e 11 Octava apostolorum Petri et Pauli. 1111 capparum.


Xlll f Nonas Marcialis episcopi IX. LC.
11 g Vlll
A Vll Octava visitationis virginis Marie. 1111 capparum.
b VI septem fratrum martyrum. IX. LC.

c V Translatio sancti Benedicti. VI capparum.


XVIII d 1111 sancte Marciane virginis. IX. LC.

Vll E 111 'hJnynnrifp rirninis.


Margarite virginis.
F 11
IX. LC.
XV g Idus Quirici martyris
1111 A XVII KLS augusti. sancti Alexi conf. IX. LC. Triumphum crucis VI cap.

b XVI Juste et Rufine virg. et martyris 1111 capparum.


Marine virginis et martyris IX. LC.
\1! c XV
1 D Xlll
IX. LC.
e Xllll Margarite virginis et martyris
Xll Praxedis virginis VI capparum. \In festo sancte esperate
IX f
g XI Makie machai.ene VI capparum. vel comitum ejus. IX. L.]
IX. LC.
XVII A X Apolinaris episcopi et martyris.
IX. LC. Vigilia.
V b IX Christine virginis martyris
Jacobi apostoli VI capparum, Christofori. et Cucufati
c Vlll
el comilumejus MM. IX. L.
V1 capparum.
Xllll d Vll Anne matris ma.
lx Lt"
111 E VI septem dormienlum -

Pantaleonis MM. IX. LC. [Sex capparum.]


F V Nazarii celsi et
Beatncis
Felicis episcopi ix. lc simplici : Faustini : et
\1 G 1111
VI capparum.
martyrum ix l. Marthe virginis.

XIX A 111 Abdon et Sennen martyrum ^- LC


IX. LC. Octara Jacobi
B 11 Germani episcopi et confessoris [ ]

Aureus TV' T Auguslus habet dies xxxi. luna xxx.


numerus r±i-u No.r habet horasx.dies vero xmi.
Vlll c Augusti. Vinctla Petiu. VI
capparum. Macabeorum MM. IX. IX.

XVI d 1111 Stephani pape et marlyris K. LC.


L\. LC.
V e 111 Invcntio sancti Slephani martyris.
,.•11 Petriepiscopiexomensis IU1 cappanon.
ca. sancte ma. d. mnbus. VI."-
Xlll s Nonas Dominici conf. d. or. predi. VI ^^
1

TEACTATUS HISTORICO-CHRONOLOGICUS.
K\ HlSSAU II A VIII Transfi. d. VI ca. Justi et Pasloris. Sixtipa. Felicissimi
MoZARAB, INI
etAgapiti martyrum IX LC. .

B VII Donati epis. Mart. Mammetis mart. IX LC. ,

X c VI Ciriaci. largi sociorumque ejus. IX. L.


D V Vigilia
XVIII E II SANCTI LaURENTII MARTYRIS VI capparum.
VII F III Tiburti martyris IX. LC.
G 11 Clare tirginis de ordine minorum. IX. LC.
XV A Idus Ipoliti et sociorumque ejus [III capparum.
IIII B XIX KLS Septembris. Eusebii presbyteri et confes. IX. LC. Vigilise
c XVIII ASSUMPTIO SANCTE MARIE VI capparum.
XII D XVII
I E XVI Octava sancti Laurentii.
F XV Agapiti martyris. IX LC.
IX •G Xllll
A XIII Bernardi abbatis. VI capparum.
XVII B XII
VI c XI Octava sancte marie. VI capparum. Timothei et Symphoriani
martyrum. jx. LC.
D X Vigilia.
XIIII E IX Baktholomei apostoli. vi capparum.
III F VIII Genesii martyris. ]x. LC.
G VII Gerontii episcopi et confessoris.. IX. LC.
B XI A VI Rufi martyris IX. LC. Victoris episcopi IX. LC.
XIX B V Augustini episcopi et confessoris. VI capparum.
c 1 1 1 Becollatio Johanms bbe. VI capp. Sabine virg. IX. LC.
VIII D III Felicis et audacti martyrum. IX. LC.
E II
Aureus -rr -r September habet dies xxx. Luna xxrx.
numerusjS^l Nox habet horas xn. dies vero xn.
XVI f Septembris Egidii abbatis et confessoris II
Septe ca. Vincenti et Leti MM. IX. LC
V G IIII Antonini martyris VI capparum.
A III
XIII B 11 Marcelli martyris novem lectionum.
II c Nonas
Nont Obdidie virginis Ylcapparum.
D VIII
X E VII
F VI Nativitas beate marie virginis. VI capparum.
XVIII g V Gorgonii martyris novem lectionum.
VII A IIII
B III Proti et Iacincti martyrum novem lectionum.
XV c II
IIII x> Idus
e XVIII KALS Octobris. Exaltatio sancte crucisNl cap. Cornelii et Cipriani IX. LC]
[ et Valeriani.
XII XVII Octava sancte marie. IIII capparum. Nichomedis martyris. IX. LC.
sancti Vincentii novem lectionum.
G XVI Eufemie virginis martyris novem lectionum.
A XV Lamberti episcopi et martyris. novem lectionum.
i\ b XIIII [ Lune et geminiani martyrum novem lectionum.]
c XIII
XVII d XII vigilia
VI e XI JlvmiEi apo.-toli. VI capparum.
F X Mauritii et sociorumque ejus. II capparum.
XIIU G IX Clete vii-ginis. novem lectionum.
III A VIII
B VII
XI c VI Fortunati episcopi et confessoris. novem LC.
XIX D IIII Cosme et Damiani martyrum. novem LC.
E [II! Fausti et januarii et martiatis martyrum IX. LC.
VIII F III Michaelis archangeu. VI capparum.
G II Hieronymi presbxjteri et confessoris. VI capparum.
Aureus October habet dies xxxi. Luna xxx.
numerus >KL
Nox habet horas xim. dies vero x.
XVI A Octobris. Verissimi maximi et ejus comitum IX. LC.
V b VI Leodegarii episcopi et martyris. IX. LC.
XIII c V
II D IIU Fkakcisci confessoris
VI capparum.
E III
F II

c.Nonas Marlii episcopi et conf. ix. lc. Sergi Bachi martyrum IX LC.
Murcelli
DE LITURGIAANTIQUA IILSPAXICA. 87
Marcelli marlyris. IX. LC F.Y MlMAll

XVIII A VIII Mouui. i«-


MIMO.
VII B VII Dionisii Sociorumque ejus marlyrum. II capparum.
c VI
XV D V
IIII £ IIII
F III Oeraldi confessoris. IX. LC.
XII o II Calixti pape et martyris. IX. LC.
I A Idus Unfrani episcopi IX. LC.
B XVII KALS Novembris. Sancti Michalis IX. LC.
IX c XVI Victoris martyris ix. lc. Lupi episcopi et confes. IX. LC.
dXV LUCE EUANGELISTE VI capparum.
XVII E XIIII
VI F XIII Erene virginis et mart. ix. lc. Caprasii martyris IX. LC.
G XII Ursule et undecim millium virginwn II capparum.
XIIII A XI [Nunilonis et Alodise virginum. IX. LC.]
III b X Servandi et Germani martyrum IX. LC.
c IX Fructi confessoris LX. LC.
XI d VIII Crispini et Crispiniani martyrum. IX. LC.
XIX E VII Vedasti et Amandi episcoporum. IX. LC.
p VI Vincentii et Sabine et Chrislete MM. VI capparum. Vigilia.
VIII G V Apostolorum symonis et Jude. VI capparum.
A IIII Eustachi Sociorumque ejus martyrum IX. LC.
XVI B III Bellum de Benamarim. VI ca. Claudi et Sociorumque ejus
martyrum. IX. L.
V c II Quintini M. IX. LC. Vigilia.
November habet Luna
Aureus
numerus
d
KL
Novembris.
Nox
Festivitas omnium
dies xxx.
diesvero xmi.
habet horas
sanctokum.
x.
xxix.

VI capparum.
XIII E IIII Commemoratio omnium fidelium defunctorum.
II F III
G II
A Nonas
B VIII
XVIII c VII
VII D VI Octava omnium Sanctorum IIII cap. quatuor Coronatorum
martyrum IX. LC.
E V Theodorici martyris IX. LC.
XV P IIII Menne martyris IX. LC.
IIII G IIII Martini episcopi et confessoris. VI capparum.
A II Emiliani abbatis IX. LC.
XII b Idus Britii episcopi et confessoris IX. LC.
I c XVIII KLS Deeembris. Ctementini et Theodoreni MM. IX. L.
dXVII Eugenii akchiepiscopi Toletani martyris. VI capparum.
IX E XVI Sancti Seperati vel comitum ejus martyrum IX. LC.
p XV Aciscli el Victorie martyrum IX. LC.
XVII G XlIIl Oc. S. Martini. IIII cap. Romani monachi M. IIII cap.

VI A XIII Elisabethde Ungaria VI capparum.


,b XII Obdonis abbatis. ix. lc. Presentationis virgini marie. VI capparum.
XIIII c XI
III d X martyris VI cap. Octa. S. Eugenii IIII capparum.
Cecilce virginis et
e IX Clementis pape et marlyris VI capparum.
Grisogoni martyris IX. LC.
XI F VIII
Katherine virginis et martyris. VI. capparum.
XIX o VII
A VI
V Vitalis et agricole. Facundi et Primitive martyrum. IX. LC.
VIII B
c IIII
Saturnini martyris. VI cap. Vigilia.
XVI D III
Sancti Andkee apostoli VI capparum.
V E II
December habet dies xxxi. Luna xxx.
Aureus
numerus
XIII
KL
Nox habet horas xvm. diesvi
> Decembris. Sancti
Etigii episcopi et confessoris IX. LC.

Sancte Anastasie vtrguus IX. LC.


II G 1111
III

Barbare virginis et martyris VI capparum.


11

Nonas
VIII NlCHOLAI EPISCOPI ET CONVESSORIS. VI capparitm.
XVIII
VII Octava sancti Andree 1111 capparum.
VII
VI Conceptio virginis Marie VI capparum.
VI cnpparum.
XV V Leocadie virginis
EULAI.IF. VIRGINIS ET MARTYRIS. IX LC.
1111 IIII
13 III
Julii Tomas VI.
: . .

88 TRACTATUS 11ISTORICO-C11RONOLOGICUS
l'\ MlSSiLI B III Damasi pape IX. LC. I)

Motuu. \ll c II Eugenie virginis IX. LC.


I d Idus Lucie virginis et martyris VI capparum.
B XIX KLS Januarii. Abundi martyrwn.
[Jusli et IX. LC.]
l\ F XVI 11 Octava conceptionis sancte Marie 1 II I capparum.
G XVII Oclava sancte Leocadie 1 11 1 capparum.
XVII A XVI
VI ii XV Anunciatio sancte mauie de la VI capparum
XIIII D XIII [Dominici abbatis.] Vigilia. 1111capparum.
III E XII Thome afostoli VI capparum.
XI F XI [ Translatio sancli Yssidori 1 1 1 1 cap.]
G X
XIX A IX vigilia
H VIII Nativitas domini nostiu Jesu Chbisti. VI capparum
XIIII c VII Stephani MAim-ius capparum.
VI
D VI Johannis apostoli et euangeliste VI capparum.
XVI E V Santorum innocentum VI capparum.
V F IIII Thome archiepiscopi et martyris IIII capparum.

B III Translatio sancti Jacobi apostoli VI capparum.


XIII A 11 Silvestri pa. et conf. IIII cap. Columbevirg. IX. LC.
Ilactenus Kalendariurn hodiernum, immane quantum genuinis antiquitatis eharacteribus dis-
crepans ab alio.cujus specimen dedimus. Quomodo autem,quibus in locis.quibus Sauctis,et cujus
auctoritate, progressu temporis accreverit illud antiquissimum, non est promptum derinire. Nullus
interea dubito, quin cum incremento tcmporis, paulatim ac gradatim incrementum aliorum atque
aliorum ei accesserit Sanctorum prout in aliis Martyrologiis usuvenisse, notissimum est. Quibus
;
E
demum Sanctis uovi rursum seculo decimo quarto vel decimo quinto forte adscripti sint ; unde mo-
dernis Missalis excusi tabulis adjecti typis fuerint. Res declaretur exemplis. Die vn
postmodum
Martii signatur S. Thoma de Aquino. Die
xxix Aprilis, S. Petrus Martyr Ordinis Preedicato-
rum. Die xiii Junii S. Antonius de Padua. v Augusti Dominici confes. de Ordine Preedicato-
riim. \ii ejusdem, Clarec Virginis de Ordine Minorum. vm
Octobris Francisci Confessoris.
Atque haec pauculapro re sint satis.

f. Quanli mercenarii in domo Patris mei dbun-


dant panibus ego autem hic famepereo-. sur-
:

gam et ibo ad Patrem meum, el dicam ei. P. Fac


IX. Prceparatio proxima sacerdotis me sicut. Kyrie eleison Chrisle eleison, Kyrie
,

eleison. f. Ab occultis meis munda me, Domine.


ante Missam ; ejusdem idea, ac cai- Et ab alienis parce servo tuo. t. Domine, ex-
$).

audi orationem. S). Et clamor meus. Oremus.


remoniarum descriptio.
Deus, qui de indignis dignos, de peccatoribus jus-
tos, et de immundis facis mundos ; munda cor
meum et corpus meum ab omni sorde, et cogita-
Quilnam ob- rit sinedubio non ingratum lectoribus, si dica- tione peccati, et fac me d.ignum ac strenuum san-
servet tacerdt
-E tur, quaenam proeparatio proxima prasscribatur ctis altaribus tuis ministrum, etpreesta, ut in hoc
sacerdoti ante Missam. Edmundus Martene lib. 1 altari, ad quod indignus accedere prscsumo, ac-
De antiquis Ecclesise ritibus, cap. 4, art. 12, post- ceptabiles tibi hostias offeram pro peccatis et
quam ex Missali Mozarabum Ximeniano protulisset ofjensionibus, et innumeris quotidianis meis ex-
Missam in Dominica prima Adventus, ex eodem Mis- cessibus, et pro peccatis omnium viventium et
sali ista in rem nostram subjungit Quando prse- :
defunctorum fidelium et eorum
, qui se meis ,
paratus sit sacerdos ad Missam celebrandam, in- commendaverunt orationibus et per eum tibi :

gressus adsacrarium lavet manus, dicendo : Ore- meicm sit acceptabite votum, qai se libi Deo Patri
C nivs. Largire sensibus nostris quxsumus, Domi- pro nobis obtulit in sacrificium, qui est omnium ^
ne, omnipotens Pater, ut sicut exterius inquina- opifex, et solus sinepeccati macula pontifex Jesus
menta manuum abluunlur , sic per te mentium Christus, Filius tuus, Dominus noster, qui tecum
sordes misericorditer emundentur, et crescat in vivit. Hsec apud Martenium de praeparatione pro-
nobis augmentum sanctarum virlutum. Per Chri- xima sacerdotis ante Missam ; nuuc compendiosam
stum Dominum. Deinde ibidem sequuntur ista ipsius Missse ac cseremoniarum ejus descriptionem
Postea flectat genua coram veslibus et dicat , subjicio.
quater Ave Maria, et de intimo corde commendet 149 Apud Aguirrium loco citato a pag. 264 rur- Confmio <je-

se gloriosx virgini MarLv, ut offeral iituni accep- sum ex Roblesii Hispanico notantursequentia Sa- neral ">
:

tabile mysterium Deo Palri, et Filio, et Spirilui crum Muz arabicum pietate refertum est, exi-
sancto, el ut ipsam inhoc Sacrificio mediatricem mioque ordine conslitulum, nec, ut vulgus opi-
et adjutricem habeat. Deinde muniat se signo
natur, inverso atque priepostere celebratur. Ini-
crucis, et super quamlibet vestem dicat In no- : tio dicitur confessio generalis, cumpsalmo Judi-
mine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Amen. ca me Deus. Reliqua vero usque ad introitum con-
Orationes, quas recitat saeerdos ad singulas vestes veniunt cum Officio Toletano antiquo, cujus usus
sacras (videlicet amictum, albam, cingulum, mani- frequens erat et reccptus cum typis mandata ,

pulum, stolam atque casulam) quando eas induit, fuere Missalia, opera Illuslrissimi Cardinalis et
fere coincidunt cum nostris. Archiepiscopi Toleiani Francisci Ximenis Cisne-
tt r/uunr/ojam 448 Sacerdoti autem vestibus jam induto prae- rii, conservatoris hujus sancli Officii Gotthici.
ett veiliiuK
acribunturista i^. Pater peccavi in ceelum etco-
:
Confessione vero et adoratione crucis peracla, et
ram te, fac me sicut unum de mercenariis tuis. aperlis sacris pulvinaribus (pro quibus singulis
propriee
DE LLTURGIA A3J riQUA IIISPANICA.
proprise habentur orationes juxta Officium Tole- nondeneget, linguamque liberam, et cor purum
tanum) dicit sacerdos Adjutorium nostrum in
i ad cctebrandum Sacrificium largiatur. Quae de-
nomine Domini etc. Et, Sit nomen Domini bene- incepsfiunt, magis huic Sacrificio propriacen-
dictum; dicilque consequenter Missee introitum sentur; quorl ab hoc loco cum quibusdam
m atia-
ad imitationem Officii Romani. nibus inchoatur; quarum prima nomen Missse
Introitm, 450 Inlroitus autem iste bis profertur; semel sortitur eam vero prsecedit, Dominus sit semper
:

Psalkndii quidem anle Gloria et honor Patri; deinde post vobiscum,qua> quidem verba viam quasiparant,
EpUtola,
heec verba prolata. Die Dominica Adventus S. etmuniunt tum ad hanc oralionem, tumad sub-
Joannis Baptistse, non dicitur Gloria in Missa; sequentes.Secunda vocatur Alia oratio. Tertia
verum ejus loco subit Canticum Benedictus Domi- Postnom.ina. Quarta adpacem. Quinta Post San-
nus Dens Israel etc. sed alii diebus post dictum
; ctus. Sexta Post pridie; distribidxque sunt ordi-
Gloria, recitalur oratio absque prsevio Oremus ne sequenli.
cui respondetur, Amen; idemque fit in reliquis Post primam orationem, quev Missa vocatur, Oratn \,qux
orationibus, ut dictum est. Hac oratione recitata sacerdos Supplicationem pronuntiat, cujus initi- Missa voca~
sacerdos dicens, Per misericordiam tuam etc, um est Oremus sanctam Ecciesiam Catholicam.
:
(ur :

ad medium altaris progreditur, illicque constilu- Ad luvc populus Deo laudes occinit, dicens Ha- :

tus ait Dominus sit semper vobiscum; legitque


: gios, Hagios, Hagios. In ea vero Supplicatione
Prophcliam, respondeturque inscriptioni quse , sacerdos populum monet, ut Deo necessitates Ec-
prsclegitur, Deo gralias; et sub finem, Amen; pro- clesicV commendet, nec non inflrmos, captivos in
nuntiaturque vaticiniutn in quocumque Sacro, carcere detentos, peregrinos, respondetque 'i>o-
quamvis admodum solenni, nullo penitus exce- rus Privsta cVterne, omnipolens Deus. Conse-
.
oraiio 2. uu
pto. Postea, iterato Dominus sit semper vobis- quenter dicitur oratio secunda; quse Alia appella- Alia .-

cum, canilur, aut profertur, Psallendum; quod tur in qua a Deo enixe petitur, ut preces Chri-
:

idem pene est atque Responsum, non dispar Gra- stianorum fidelium admittat desinitque heec ora- :

duali Officii Latini. Eo rero absoluto, sacerdos tio in hsec verba Per misericordiam tuam, Deus
:

aut diaconus petit ab adstantibus, ut attentos sese noster, in cujus conspectu sanctorum Apostolorum
prscbeant, his verbis Silentium facite. Hoc in
: et Martijrum etc.;
loco diaconus Epistolam legit, quse in Missa Mu- 45:) Statimque adjicitur: Offerunt Deo Domino

zarabica sic incipit Sequentia Epistolse Pauli


: oblationem sacerdotes nostri, Papa Romensis, etc.
rum, ac De-
Apostoli ad Romanos. Respondeturque Deo gra- : Hinc immediate profert sacerdos Facientes com- :
functorum fi-
/ias. Et ad calcem; Amen, ut jam a nobis dictum memorationem beatissimorum etc. illicque fit ;
d-Ainm :
cst. mentio sacratissim tv Virginis, et Apostolorum, et
451 Perlecta Epistola, petit sacerdos submisse Martyrum, nomina quorumdam recensentur,
et
Ordinarium benedictionem ordinariam ad Erangelium reci- Romano in Canone Missse. Notan-
sicid in Officio
Mhsx, ublnik
tandum, interimque Missale transfertur ad latus dum vero est, in Officio Romano Sanctorum no-
Evangelii, incipitque \cum his rerbis Lectio S. .-
mina submissa voce profer-ri; secus vero in Mu-
Evangelii secmtdum Joannem rel Marcum etc. zarabico; et cum Missa canitur, omnia cantantur.
In fine vero respondetur, Amen. Post Evange- Post prsefatam Martyrum mentionem, fit com-
lium sacerdos ait, Dominus sit semper robiscum, memoratio Dcfunctorum, qui seterna pace fruun-
citin Laudeet Alleluia post Graduate aut Evan- tur, in his verbis Item pro spiritibus pausan- :

getium, sicut in Officio Muz-arabico post illud tium. Et quamvis id non sil memento Defuncto-
hoc in loco proferlur. Quo vero tempore legitur rum, quia fit multopost tempore; convenit tamen
Evaugelium, apponitur lateri Epistolse libellus aliquatenus cum Memento Officii Latini, prseci-

continens parlem Missalis, inscribiturque, Omni- pueque circa Et dormiunt in somno


hsec verba :

um offerentium, complectiturque omnes orationes, pacis. Hac in commemoratione nominatim fit


et reliqua, quse communiter dicuntur in omnibus mentio quorumdam Archiepiscoporum, primo-
Sacris; idque censeri debet ejusdem rationis, ac rum scilicet, qui prsefuere Ecclesise Tolelanse,
in Officio Latino, Ordinarium Missse. Hocsuppo- postquam e manibus Afrorum erepta est civitas

sito, dictoque Alleluia, offcrt Sacerdos Hostiam, Toletana, ut sunt Bernardus, Regmundus *, Jo- '
Keymtindas,

dicens orationem, imponitque sacro pulvinaripa- annes, Cerebrunus, Gundisalvus etc. Hn\ mundus,

tenam cum Hostia. Numquam vero integrse Mis- 454 Hinc oratio tertia sequitur, quam Post no- F
sncspatio collocatur Hostia (nec ante, nec post con- minavocamus, qttapetitur a Deo, ut pacem De-
secrationem) supra pulvinar, imo semper su/ira functis fidelibus impertiat, desinitque in haec ver-
di-itnr, item
palenam. Oblata Hostia sacerdos signo crucis ca- ba : Quia tu es vita vivorum, sanitas inflrmorum,
licem munit, ct cum alia oratione illam offert; ac requies omnium fidelium Defunctorum. Sequi-
deinde cum alia oratione imponit ei amiculum, turoratio quarta, quse Ad paeemappellatur, qua
statimque inclinato capite, profert hanc oratio- petitur a Deo pax et charitas pro fidelibus omni-
nem, ln spiritu humilitatis etc. Qua recitata di- bus Cliristianis, specialiter vero pro iis, qttt /unc
cit Adjuvate me, fratres, in orationibus eestris,
:
temporis Sacrificio intersunt. Et quoniam fuletes
ct orate pro me ad Deum. Quod quidem respon- omnes antiquitus cum sacerdote communicabant,
det his verbis, Orate fratres, in Officio Latino di- utique recordetur quilibet tlivini prxcepti, qtto
cisolitis. Protinus immediate dicit sacerdos ver- jubcmur reconciliari fratribus nostris, imo eam
ba Sacrificii. quse etiam canuntur in choro, idque ob causam. dimitterc munus adaltare, ttt Evange-
conferri potest cumoblatione Officii Latini. Huc lium monet ideo antequam fiat elevatio, paxda-
.

usque antiquitusvocatur Missa Catechumenorum, turin Offlcio Muz-arabico. Hac oratione recitata,
ijtti non prohibebantur adesse, donec fieret obla- cum his ad finem verqis Quia ttt es vera pax >to- :

tio; abesse vero, dum reliqua fierent Jubebantur. stra;etcharitas indisrupta etc, sacerdos dxvinum
profrix Savri- 452 Exactis iis qiuv prcvcensuimus
,
manus ,
sanctissimse Trinitatis auxilittm invocans, his
ficlo Mozara- tibluil, dicens psalmum Lavabo inter innocen-
: verbis Gratia Dei Patris omnipotentis etc, pa-
:

bieo orationet,
les, manus meus. Quo absoluto, signum crucis ob- cem impertit, inquiens: Quimodo astatis, pacem
earumquedt-
Et cum datttr osculttnt, ait Habete osctt-
lato calici superindit , ct inclinans sese, oralio- :
facite.
•frftuffo.
pronuntial, qua Deum rogat, ut ei spirilum
liiiii
nem
; , ,

90 TRACTATUS HISTORICO-CHKONOLOGICUS.
Hostiam postremam elevat, non elevato tamen D
i\ «.m.^ , um dilcctionis, etpacis, ul aptisitis sacrosanctis
ecclesise usum.
calice, juxta antiquum Toletanse
mysteriis Dei. Ob prsefatas autem rationes pax Symbolum
458 In festis duplicibus annique Dominicis fi.
pnrbetur in Officio Muzarabico ante consecra-
,
dei, confraclio
sacerdos loco Anliphonse ad confractionempanis,
tionem, elevationem. In eoque non parumdif
et Hottit i n no .

fert Officium Muzarabicum a Latino; dumque


ait Dominus sit semper vobiscum; statimque
: vempariicu.

Paxpopulo osculanda porrigitur, canit chorus subdit Fidem, quam corde credimus, ore autem
:

Pacem meam do vobis; pacem relinquo vobis etc. dicamus. Tunc Sacramentum prse manibus ha-
Novum mandatum do vobis. bens supra calicem saserdos, quem chorus hac in
Prrfalio 455 Deinde dicitur Prsefatio, quam Inlationem partecomitatur, recitat Symbolum Apostolorum*:
Conslautino-
Illatio
vocant,eaque prsecedit prsecipuam Missse Sacri- Credimus in unum Deum, Patrem omnipotentem politanum :

etc. Et quia multi sim.ul Symbolum recitant, ideo


ficii partem; nimirumeam, quse ad consecratio-
nem pertinet, estque veluti Canon hujus Missse dicunt, Credimus, non Credo; sicut in Officio Ro-

Muz-arabicse. Inea vero Prsefatione populusmo- mano observatur. Est aulem locus hic admodum
proprius ad fidem profitendam, cum adoratione
netur circa mysterium, de quo Missa celebratur,
veri corporis Domini nostri. Symbolo Apostolo-
vel, ut Sancti vesligiis, cujus fit commemoratio,
diligenter insistat. Illic vero circa principium rum recitato; vel dum in choro illud absolvitur,

versus quidam sunt, Prsefationi Latinse Missse frangit Hostiam sacerdos, et patense imponit; ne-
aliquatenus respondentes. Primodicitur lntroibo :
que tantum in tres parles eam dividit, ut mos est
ad altare Dei mei; confestimque expansis mani- Officii Latini; verum in novem eam discepit, se-

bus, tametsi junctis, sicuti eas componit sacer- cundum prsecipua novem Fidei nostrse mysteria,
dos in Offtcio Romano, cum dicit Hanc igiturob- :
in Symbolo, quod absolvitur, contenta dum- :

lationem; Muz arabicus sacerdos ait; Aures ad que singulas partes frangit, ad earum cpcamli-

Dominum. Cui respondetur Habemus adDomi- : bet mysterii plena qusedam verba profert, illas-
B num; moxque dicit Sursum corda; respondetur-
:
que eo, quem dicturi sumus, ordine, in patena
que Levemus ad Dominum.
: Tum loco verborum :
disponit.
Gratias agamus Domino Deo nostro; quse haben-
tur in Officio Latino, dicitur DeO ac Domino no- .-

stro Jesu Chrislo, Filio Dei, qui est in ccelis, di-


gnas laudes, dignasque gratias referamus. Re-
spondelurque ; Dignum et justum est.
oraiio i, post 456 Tandem concludilur hxc Illatio cum his
Sanctns Oiiioti
i au dibus angelicis : Sanctus, Sanctus, Sanctus;
i-niltecrulw , . . , , TT rr . . •

absolviturque curn his verbis Hagios, Hagios, :

Kyrie, o Theos. Sequitur deinceps quarta oratio


vocata Post sanctus; cujus initium solet esse ve- :

re sanctus, vere benedictus, Osanna inexcelsis;


finisautem Redemptor seterne. Huic orationi
,

non respondetur, Amen; quia continuatur cum


sacro Canone Missx, et in festis sex aut quatuor
trabearum et in Dominicis et Octavis dicilur hsec
,

Post pridie, voce


oratio, et se.xta, quse inscribitur
submissa, contra vero in ceteris. Illico sacerdos
inchoat sacrum Canonem ,cum his verbis-.Adesto,
comitiemoratio
adeslo, Jesu bone, pontifex in medio nostri; sta- 459 Notandum.verbum hoc Corporationis, non
vivorwn, ora-
et quamvis verum sit, potuisse
timque consecrat; differreab Incarnatione; Apparitionem idem esse lio Dominica.
sacerdotes Muzarabes sese addicere verbis, quce cum Epiphania; reliqua vero explicatione non in-
E
apud vangelistas habenlur, et cum iis consecra- digent. Fracta Hostia, sacerdos Sacramentum
re quia sunt propria Officii Gotthici verba
, ,
meminit viventium et in eo Memento,
respiciens, ,

quamvis aliqua ex parte ab iis, quibus utitur ec- quod profert, omnes fideles Christianos Christo
Romana, differant; tamen id idem recidunt,
clesia commendat; nominatim vero eos, qui Sacro tunc
eumdemque sensum habent. Verum hodierna die intersunt. Commemoratione peracta, dicit sacer-
q attexitur margini Missalis cliarta agglutinata, dos Oremus, cum oratione una, quse proprie
:

in qua verba Officii Romani, quibus nunc Muz- Capitulum dici potest; estque quasi prsefatio quse-
arabes semper uti solenl, continentur. dam, etvia ad Dominicam orationem, non discre-
etcvnlio orm 457 Dum consecrat sacerdos, populo Hostiam, pans ab ea, quse in Officio Romano incipit Ore- :

fpxiu deinde calicem exhibet coopertum amicido juxta mus, Prseceptis salutaribus moniti etc. Prxfatio
Posl pridie vero hsec orationi Dominicse connectitur, et sub
usum antiquum Toleti, dicens. Quotiescumque
manducaveritis, dum exhibetur Hostia; dum ve- eorum finem respondetur. Amen, ut superius di-
rn calix : biberitis; hoc fncile in meam comme- ctum est Liberatiamaloet confirmati semper in
:

morationem, Hisque respondetur Amenaltavo- : bono etc. Cum vero ait sacerdos Pone, Domine,:

ce, si feslum minus solemne fueril; sin magis, finem peccatis nostris; pectus semel perculit Re- .

submissa. Dum fit elevatio, dicitur oratio sexta, spondent autem hiec verba iis, quse in Officio Gre-
vocala Post pridie, qux desinil in heec verba Te : goriano habentur, Nobis quoquepeccateribus.
prseslantissiine * sancte Domine, qui * hxc ,
460 His dictis, sacerdos ultimam partium pate- Singnlure ali-

omnia nobis indignis servis tuis valde bona creas nse imposilarum, Regnum appellatam accipil ijnid tempore
etc.; Quse non mediocriter referunt hsec in Officio ordine et modo prsedietis, dicensque hsec verba .'
Paschati ; pr*-
paralio ad de-
Gregoriano contenta; Per quein hsec omnia, Do- Sancta sanctis; et conjunctio corporis, et sanqui- nedirlionein
mine, seinper bona creas etc. Deinde sacerdos di- nisktc, calici injicit, eaque sanguini iunc com- sacerdotii,
vidil calicein suo amiculo, huicque imponit san- miscetur. Res autem notatu dignissima istic
obser-
ctissimum Sacramentum, nec omittitur ab eo an- vatur, quod scilicet a Paschate ad Pentecosten,
tiphona,qux Adconfractionempanisdicituv.hinc et in festo
Corporis Christi, sacerdos in manibus
habens, tenensque supra calicemprsefatamparti-
culans
,;

DE LITURGIA ANTIQUA 1IISPANICA. 9]

culam Regnum; ter alla voce effert, quasi canens Missa acta est in nomine Domini nostri Jesu Chri-
/uvc verba, quoe Christo, quasi mortis victori ce- sti perficiamus cum pace. Respondeturque, Deo
;
UtHMfl -

leberrimo gratulari videntur Vicit leo, de tribu


: gratias. Absoluta Missa sacerdos genibus flexis
Juda, radix David quibus respondetur singulis
; juxla allare recitat Salve Regina cum oratione
vicibus Qui sedes super Cherubim, rex David,
: suajuxta ritumveterem Toletanum. Deinde deos-
Alleluia. Stalim vero sacerdos aut diaconus po- culato altari convertit se adpopuium; notatuque
pulum hortatur, ut humilitatem exhibeal in bene- dignum est, numquam tempore Sacrificii sacer-
dictione suscipienda, his verbis Humiliate vos : dotem ad populum sese convertere, nisi ea hora
benedictioni. Sacerdos vero eam impertit cum et vice.Conversus autem sacerdos ad popvlum,
tribus ordinariis petitionibus, quarum cuilibet largitur ei benedictionem his verbis In unitate :

repondetur, Amen, ut in majoribus Horis dictum sancti Spiritus benedicat vos Pater, et Filius,
est. Vide, quse de hac benedictione superius cap. 3, Amen. Tunc omnino cessans, nec amplius ver-
§ 2, num. 106, ex canone 18 concilii Toletani iv bum ullumefferens, slatim pergit adadytum, ubi
prasmissasuDt. ornamenla deponit.
atque tid rom- 461 Absolula benediclione, sacerdos ait Do- -.

munionetn /!-
minus sit semper vobiscum subitoque canitur in
;
delium.
choro Responsum, quod vocatur, Ad accedentes. % X. Missale Offerentium usque ad
In eo vero monentur fideles, qui sunt communi-
caturi, utaccuratissimeperpendant, quem cibum orationem Post nomina.
suscepturi sint. Id autem fit his verbis Gustate :

et videte, quam suavis est Dominus, Alleluia,


Alleluia. Quse quidem rerba decerpta sunt ex Missas Mozarabicse idese , ac caeremoniarum Przmutis cu

ejus descriptioni subuectantur nunc oratio- ca lextum hu


psalmo, Benedicam Domino in omne tempore. dandum
nes ac reliqua, in ejusdem Missse decursu adhi-
Notandum vero est, quod loco Responsi, vocati E
beri consueta ; quae Ordinarium istius sacrae litur-
B Ad accedentes (quod quidem nihil aliud est, quam
exhortatio ad communionemj in Sacris, quee pro giae vocari possunt , continentque '
eam Missalis

Defunctiset, Quadragesimx temporecetebrantur,


partem, quae Omnium offerentium dicitur ; de qua
dicitur aliud, cujus initium est Qui venit ad me, -.
re superius num. 451 ; et in annotatis, huic pa-
non esuriet etc. ragrapho proxime subnexis lit. I. Postquam ali-
Communio 462 Responso prolato sacerdos inquit Panem
, :
quod prasdicti arjjumenti exemplar mense Janua-
rio anni 1722 Toleti transcripsissem accessus
sacerdotis etc.
cceleslem de mensa Domini accipiam. Tum pe- ,

nultimam particulam, cui nomen Gloria, acci- mihi eodem mense patuit ad duos Mozarabes sa-

piens quam ea de causa sacerdos majorem ceteris cerdotes, nimirum reverendos admodum DD. Eu-
;

relinquit, eamque tenens supra caticem, men-


g-enium de las Infantas. superius laudatum, et

tionem facit defunctorum; quo peracto, effert Eranciscum Eernandez Vela, sacellanum et ar-

orationemparticularempro susceptione Dominici chivistam sacelli Corporis Christi; qui accessus ad


hisque piis sermonibus hoc mihi profuit, ut nonnullas circa rem prresen-
corporis, et sanguinis ; .

prolatis, Ave in aevum sanctissima caro Christi,


tem instruetiunculas acciperem et annotarem ,

postmodum in decursu usui mihi futuras, atque


in perpetuum summa dulcedo,ter pectus percutit
textui libri Missalis Offerentium interserendas hoc
juxta ritum veteris Officii Toletani, dicens Do- :

et sequente §.
mine non sum dignns. His dictis, particulam, iionnulUs ob~
465 Locus etiam dabitur aliis annotatis, se-
quam pree manibus habet, suscipit, ceterasque servatiuncH-
orsim textui subjuug-endis; quas partim desumen-
suo ordine, primo sumens eas, qusepostremse fue-
tur ex Tabula Toleti per Patrum Rodriguez
runt in patena, statimque popido communionem
,

anno 1593 cum approbationibus impressa et


largitur. Consumptis ordine particulis, dicendo,
,

a Laudato Erancisco de Pisa Hispanice in lucem


Ave in sevum ccelestis polus, qui mihi ante omnia,
edita in qua praecipuarum partium ac caeremonia-
super omnia dulcis es, sangidnem suscipit, ali-
;
et
amque dicens orafionem, lavat. Postea canitur rum Missas Mozarabicae seu Gothiea? ratio datur.
aut recitatur antiphona, Refecti Christi corpore Quia vero nullum exemplar in promptu erat
quod nobiscum asportare liceret in Belgium pro
et sanguinc, le laudamus Domine, Alleluia, Alle-
;

aliquo ejusdem transumpto seu apogTapho suppli-


luia, Alleluia. In cujus locum Quadragesimx tem-
pore, etin Missis, quse prodefunctis celebrantur,
catum fuit apud amplissimum ac colendissimum
nobis virum ac dominum D. Bernardum Os-
substiluitur ista Replelum est gaudio osnostrum,
,
:

sorio de Velaseo, ecclesi* metropolitanas Toleta-


et lingua nostra cxultatione. Quse quidem cerba
nse canonicum qui cumulatissimis officiis, et
prse se ferunt quamdam gratiarum actionem ob
:

propensissimae erga nos voluntatis affectui, in no-


susceptum Dominicum corpus.
stra eommoratione Toletana nobis exhibitis, hoc
463 Deinde aufertur libellus Omnium offeren-
Subdunlur
retiqua usque
etiam beneficium pro sua singulari lmmanitate su-
adfincm. tium, pars nimirum Missx, de qua supra verba
peraddendum censuit, ut noluerit laborem illum
fccim us, transferturque Missate ad latus Episto-
alteri imperare sed ipsemet nostra eum g-ratia
te, post populi communionem. Tunc sacerdos re-
;

suscipere, totamque istam Tabulam sua ipse ma-


citat postrcmam orationem, quxpost communio-
nu transcribere non sit gravatus. Partim, inquain,
' Postcoininu- nem * vocalur in Officio Rumano. Finis vero hu-
anuotata nostra inde partim etiam aliunde desu
jus oralionis est Per misericordiam tuam etc
:
;

mentur.
Hinc constihdus sacerdos iit medio altaris, ait :

466 Ritus autem ac caeretnonia? Missaj Moza pro wwiruc.i-


Dominus sit semper cobiscum loco rero Itorum :
one lectoris,
rabica? videntur Francisco Piso? in Tabula paullo
verborum Ita Missa cst, qu,r proferuntur in
: ie- ipsa pro-
ante citata, generatim loquendo, orig-iuem ac
Officio Romano, dicitur in Officio Muz-arabico,
ertur.

quando duplicia festa solenniora contingunt, prinripium accepisse a Missa, quam Apostolus Ja-

Sotennia completasunt in nomine Domini nostri cobus, cognomento Justus, ordinavit pro sua ec-
Hierosolymitan.i in qua Miss;i diaconna
Jesu Christi; votum nostrum sit acceptum cum clesia ;

Oseulamini invicem in oscttlo sancto. Et


pace, In festis autem minus solennibus dicitur; dicebut :

sacerdos
;

92 TRaCTATUS HISTOIUCO-CIIROXOLOGICUS.
o sacerdos orationem Sancta sanctis nee non ex-
: ; dos crucem snper aram dicens : In nomine paf-
hortationein ad qui erant communicaturi
illos, : tris, et Filii, H
Sqiritus sancti. Amen. Quando
Gustate, et videte etc.; citatque Pisa Baronium oseulatur aram, dicit Salve crux pretiosa, quse :

Annal. ecel. tom. i, ad annum Christi fi3 ; vo- in corpore Christi dedicala es, et ex membris
lens. has res, aliasque perseverasse in isto Offi- ejus tamquam margaritis ornata. Salva prsesen-
cio. Et in his ipsis, et aliis multis Missam Go- tem catervam, in tuis laudibus jugiler congrega-
thicam similem esse addit liturgiae Graecae S. Ba- tam. Adoramus te, Christe, et benedicimus
y.

siliiac S. Joannis Chrysostomi. Verum cap. i, tibi. Quia per sanctam crucem tuam redemisti
Sj.

§ i hujus Tractatus, orig-o Missse veteris Hispa-


mundum. Oremus Exaudi nos Deus, salularis :

nic;e relata fuit ad S. Petrum Apostolum uhi ,


noster, et per triumphum sanctve Crucis a cunctis
et de aliis ipsius in hac re adjutoribus actum. nos defende periculis. Per Christum, Dominum
Porro obscura adeo atque incerta sunt (juxta dicta nostrum. Amen.
§ 2 et seqq.) qute quatuor primis Christi secu-
469 Ad extendendum eorporalia dicit sacer- , oralio inex-

lis, cum de aliis liturg-iis, tum de Hispanica in-


nos sequentem orationem In tuo conspectu, : temione eor-

quiruntur, ut nihil ex illis elici posse videatur quxsumus Domine, hsec noslro munera, placita poralinm,
mundalionc
adeo sincerum ,
purum ac g-enuinum ,
quod in sint, ut nos tibi placere valeamus. Attollite por- caltci»,
qualitate ac quautitate rituum Sacrificio eucha- tas, Principes, vestras, et elevamini portee seter-

ristico accidentium faciat satis. Quod ad liturg-ias nales, et introibit Rex glorise. Quis est iste Rex

Groecas attinet; vide an tibi probentur, quas eo- glorise? Dominus fortis et potens in prselio Do- :

dem capite praeniisimus a § 8. Interim cum jux- minus virtutum ipse Rex glorise. Mundando ca-
ta capitis 2 , § 3 , liturg'ia Romano-Hispanica licem dicit Dignare, Domine, mundare vas
:

ex Orientali commixta fuisse videatur; credibile istud, in quo sumere pretiosum sanctum corpus

cst, varios ex Orientali in Hispanicam ritus tuum valeam. Qui cum Patre, et Spiritu sancto
his praemonito, vivis et regnas Deus per omnia secuta seculorum. E
B quondam immigrasse. Lectore de
ipsum minc Ordinarium Missse Mozarabica? exem- 470 Quando ponit vinum, dicit orationem infutione vni :

o^n*', ac
plar subdo. Misce, qusesumus, Domine, in calice isto, quod tt

postiione ffo-
467 Quando sacerdos accedit ad altare ad ee- manavit ex latere tuo, ut ftat in remissionem sit.r m jmfenu
Dittnda i

ttcctttu, lebrandum Missam, Ave Maria. In no-dicit :


peccatorum nostrorum. Amen.Ad benedictionem
mine Domini nostri Jesn Christi. Amen. Sancti aquse dicat minister : Jube Domne benedicere. Sa-
Spiritus adsit nobis gratia. ?. lntroibo ad altare cerdos dicit : Ab
benedicatur, cujus Spiritus
illo

Dei$. Ad Deum, qui Isetificat juventutem meam. super aquas ferebatur. In nomine Patris, et Fi-
Posteat dicit totum psalmum, Judica me Deus, lii f, etSpiritus sancti. Amen. Oratio Ex la- :

cum Gloria Patri. Et iterum dicit Et introibo : tere Domini


nostri Jesu Christi sanguis et aqua
ad altare Dei. y. Dignare, Domine, die isto. S). exisse perhibentur Hsec ideo nos pariier commi-
.

Sine peccato nos custodire. y. Confitemini Do- scemus, id misericors Deus utrumque ac mede-
mino, quoniam bonus. S>. Quonium in seculum lam animarum nostrarum sanctificare dignetur.
misericordia ejus. y. Ora pro nobis sancta Dei Pereumdem CliristumDoniinum nostrum. Amen.
Genitrix. 8). Ul digni efficiamur promissionibus Quando ponit Hostiam in patena, dicat sacerdos :

Christi. Benedictio Dei Patris t omnipotenlis, et Filii,


Confiteor omnipotenti Deo, et bea-
Confessio. et Spiritus sancti descendat super hanc Hostiam,

te Marise Virgini, et sanctis Apostolis Petro et tibi, Deo Patri ,infferendam. Amen. Postea sa-

Paulo, et omnibus Sanctis, et vobis, fratres, ma- cerdos accendens ad cornu Epistolas, et benedicens
nifesto, me graviter peccasse per superbiam in se, dicitAdjutorium nostrum in nomine Domi-
:

lege Dei mei, cogitatione, locutione, ope et omis- ni. Qui feeit cselum et terram. v. Sit nomen
S).

sione, mea culpa, mea culpa, gravissima mea Domini benedictum. Ex hoc nunc et usque in fi).

culpa. Ideo precor beatissimam Virginem Ma- seculum a.


riam, et omnes Sanctos, et Sanctas, et vos, fra- 471 Sequitur Introitus , estque proprius vel
tres, orare pro me. communis , Officium b habeturque dictus ,

Absolutio Misereatur vestri omnipotens Deus,


-.
in Missali. Quo finito dicit sacerdos, quod se-
et dimissis omnibus peccatis vestris, perducat vos quitur Per omnia semper secida seculorum. Et
:

advitam seternam. Amen. Indulgentiam, abso- prosequitcr, dicens Gloria in excelsis Deo et : ;

C lutionem, et remissionem omnium peccatorum in terra pax hominibus bonrn voluntatis : Lau-
vestrorum cum emendatione morum et vitse, per damus te Benedicimus te. Adoramus te. Glorifi-
gratiam sancti Spiritus, tribuat vobis misericors camus Gratias agimus tibi propter magnam
te.

Dominus. Amen. t. Deus, tu conversus vivifica- gtoriam tuam. Domine Deus, Rex ccelestis, Deus
bis nos. Et plebs tua Isetabitur in te. y. Osten-
fij. Pater omnipotens, Domine, Fili unigenite Jesu
de nobis, Domine, misericordiam tuam Et fij. Christe. Domine Deus, agnus Dei, Filius Pa-
salutare tuum da nobis i. Sacerdotes tui induant tris qui lollis peccata rnundi, miserere nobis
;

justitiam. i^. Et sancti Domine tui exultent. y. qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem
exaudi orationem meam. ^. El clamor meus ad nostram qui sedes ad dexteram Patris, misere-
;

te veniat. y Dominus vobiscum. Sj. Et cum spiritu re nobis. Quoniam


tu solus sanctus, tu solus Do-
tuo.Oremus. Aufer a nobis, quscsumus Domine, minus ; Christe, cum
tu solus altissimus, Jesu
cunctas iniquitates nostras, et spiritum superbiie, sancto Spiritu, in gloria Dei Patris. Amen d.
et elationis, cui resistis ; et reple nos spiritu timo- Et iterum dicit sacerdos Per omnia [semper] :

da nobis cor contritum et humiliatum, quod


ris, et secula seculorum. Deinde subnectitur oratio e
non spernis, ut ad sancta sanctorum puris merea- ex Missali, propria vel commuuis. Qua finita di-
mur mentibus introire. Per Dominum nostrum, cat sacerdos in medio altaris Per misericordiam :

Jesum Christum, Filium tuum qui tecum vivil et : tuam Deus noster, qui es benedictus, et vivis,
regnat in unitate ejusdem Spiritus sancti Deus, et omnia regis in secula secidorum, Amen. ii).

per omnia secuta seculorum. Amen. Postea dicit Dominus sit semper vobiscum. U). Et
:

468 Et statim accedit ad altare, et facit sacer- cum spiritu tuo. Sequitur Prophetia ex Missali, pro-
pria
: , ; :

DE IATUKG1A AXTIQUA H18PANICA. 1)3

pria vel coramunis. que matcriem subministret (hic formetur crux ;


« Toumo
Prophelta, Qua finita dicat sacerdos Dominus sit semper
: communis lingua mea , quse proximorum
) ut """"•""•
tpittola.
vobiscum. ly*. Et cum spiritu tuo. Tura subditur utilitali per charilatem servit, nec erroris insonet
Psalendum f, proprium vel commune exMissali. casum, sed veritalis resultet sine fineprzeconium.
Quo finito, dicat Diaconus , vel sacerdos, si .~it Per te, Deus meus ; Qui vivis et regnas in secula
Missa privata ete. •.
Silentium facite g. Epistola cx seculorum. Amen.
475 Postea •"
Missali. presbyter tenens manus expansas
Evumgeltum 472 Postquam dicta fuerit epistola , celebraus super altare, dicit : Dominus sit semper vobiscum.
oblalio hoslt. accedit ad medium altaris, ibique dicit
Confor- : Dein subditur Missa q, estque oratio pblima, uti ''

n calicit
ta me Rex Sanctorum, summum tenens principa- num. <i52 dictum est quae vocatur Ad Missam, ;

tum, da sermonem reclum et bene sonantem in os propria vel coramunis ex Missali qua finita di- ;

meum, ut placeam libi, et omnibus circumstan- citur in medio altaris Per misericordiam tuara, ;

tibus medium altaris, dicens Jube


Incliuet se in :
Deus noster, qui es benedictus, et vivis et omnia
Domine Dominus sit in corde meo,
benedicere. regis in secula seculorum. v}. Amen. Dicat sacer-
et in ore tneo, et in labiis meis ad pronuntian- dos elevando manus Oremus. Chorus respondet :

dum sanctum Evangelium divinum. Legitur Agyos, Agyos, Agyos r, Domine Deus, Rex eeter-
Evang-elium ex Missali b. Quo lecto, quando pre- ne, tibi laudes et gratias. Presbyter dicit : Eccle-
sbyter osculatur librum, dicat Ave verbum di- : siam sanctam Catholicam, in orationibus in
vinum, reformatio virtutum, restitutio sanita- mente habeamus, ut eam Dominus fide, et spe,
tum. Postea dicit sacerdos in medio altaris : Do- et charitate propilius ampliare dignetur. Omnes
minus semper vobiscum R\ Et cum spirilu tuo.
sit lapsos captivos, infirmos atque peregrinos
, m
Deinde Alleluia cum una Laude vel propria vel i mente habeamus, ut eos Dominus propitius re-
communi ex Missali. Dicto Alleluia sacerdos , spicere, redimere, sanare, et confortare f digne- »

offert Hostiam superpositam patenas dicens , : tur. Eespondet chorus Prsesta asterne omnipo- :

Acceptabilis sit Majestati tuse, omnipotens seter- tens Deus. E


B ne Deus, hsec oblatio, guam tibi offerimus pro 476 Alia oratio t ex Missali, propria vel com- Al>a oratto.
',hlatio. com
reatibus et facinoribus nostris, et pro stabilitate munis. Per misericordiam tuam, Deus noster,
memoratio
sanctse, Catholicee et Apostolicas fldei cidloribus. in cujus conspectu sanctorum Apostolorum et Sanrtorvm.
Per Christum, Dominum nostrum. In nomine Martyrum, Confessorum atqueVirginum nomina
Patris t, et Filii, et Spirilus sancti. Amen. Et recitantur. Amen. Offerunt Deo Domino oblatio-
dimittit patenam super corporalia et deinde ac- ; nem sacerdotes nostri, Papa Romensis, et reliqui

cipiat calicem benedicendo sic hi nomine Paf- : pro se pro omni clero et plebibus Ecclesiee, si-
; et

tris, et Spiritus sancti. Amen. Offeri-


Filii, et bimet consignatis vel pro universa fraternitate.
,

mus tibi , Domine


calicem ad benedicendum , Item offerunt universi presbyteri, diaconi, cle-
sanguinem Christi Filii tui, deprecamurgue cle- rici ac, populi circumstantes, in honorem San-
mentiam tuam, ut ante conspectum divinee Ma- ctorumpro se et suis. Eespondet ehorus Offerunt :

cum odore suaoitatis ascendat. Per


jestatis tuee pro se, et universa fraternitate. Dicat sacerdos :

eumdem Christum Dominum nostrum. Amen. Facientes commemorationem beatissimorumApo-


oo/fc- 473 Ponat calicem super aram, et accipiat fl-
stolorum et Martyrum, gtoriosae sanctas Marise
liolam k sine sauctificatione , et cooperiat cali- virginis, Zacharias, Joannis, Infantium; Petri,
cem, dicens sequentem orationem Hanc obla- : Pauli, Joannis, Jacobi, Andreee, Pliilippi, Tho-
tionem, qusesumus domine, placatus admitte, et mse; Bartholomxi, Mathsei-, Jacobi, Symonis et
omnium offerenlium eorum m pro guibus ti- 1 ;
Judse, Matthisc, Marciet Lucse u. Eespondet cbo-
bi offertur, peccata indulge. Per Christum, Do- rus. Et omnium Martyrum. Dicit Sacerdos Item :

minum nostrum. Amen. Hic dicat presbyter iu- pro spiritibus pausantium : Tllarii *, Antanasii, • ttt. Hilarii

Atbanasii
clinando se, et junctis manibus : In spiritu hu- Martini, Ambrosii, Augv.stini, Fulgentii. Lean-
militatis, et in animo contrito suscipiamur, Do- dri, Isidori, David, Juliani item Juliani x, Petri; ;

mine, a te et sic flat Sacrificium nostrum, ut a


;
item Petri Joannis servi Dei, Visitani, Vicenti,
,

te suscipiamur hodie, ut placeat tibi, Domine Feliei*, Cipriani *, Vincentii, Gerontii, Zacha- al. Feliris

Cypriani
rise, Cenapoli, Dominici, Justi, Saturnini, Sal-
ttt.
Deus. Veni sancte Spirilus sanclificator ,

<; hoc Socrifium de manibus meis tibi prseparatum. vati item Salvati, Bernardi, Reymundi, Joan-
;

Adjuvate me, fratres, in orationibus vestris, et nis, Celebruni y, Gundisalvi, Martini, Roderici,
orate pro me ad Deum. Respondetur Adjuvet te : Joannis, Guterii, Sautii item Santii *, Domi- ;

Pater, et Filius, et Spiritus sanctus n. nici, Juliani ; item Juliani, Philippi, Slephani,
tnn Sancii.
474 Sacrificium o vel propnum vel commuue Joannis, itemJoannis, Felicis. Respondet chorus :

'0"fi- ex Missali. Ilic accipiat aquam in manibus, di- Et omnium pausantium z.

cens Lavabo, ut in Bomano et, accepta aqua,


: ;

dicat secretesuper oblationem cum tribus di-


AXXOTATA.
gitis In nomine Patris t, et Filii, et Spiritus
:

sancti. Regnas Deus in secula seculorum r\


Amen p. a Ordo dicendi confessionem g-eneralem in priu-
Inclinet se sacerdos ante altare , et dicat se- cipio Missae, cum suo psalmo, ac versibus ad-
creto istara orationem : Accedam ad te, in humi- junctis nou est Mozarabicus
, sed desumptus ,

litate spiritus mei loguar ad te : guia multam ex Offieio Toletano antiquo , uti observat Pisa
spem in fortitudine dedisli mihi. Tu ergo, Fili in Tabula jam citata ;
quod Officium recitabatur
David, qui recelalo mysterio ad nos in carnem tempore Cardinalis Ximenii. Idera dicit de in-

venisti, clavc crucis tuse secreta cordis mei ada- troitu sacerdotis ad altare , salutando crucem :

peri, mitlens unum de Seraphim, qui candenti Salve crux pretiosa ; ac dicendo certos versus, et
carbone illo, qui de altari tuo sublatus est sor- ; orationes in aperieudis atque extendeudis corpo-
et oalice
dentia (fiat crux in labiis) labia mea emundet ralibus nec non iu praeparanda Hostia
;
;

mentem (flat erux in fronte) enubilet , docendi- item Adjulorium nostrum in nomine Dommi ete.
antequam
,: , ,

11 i TRACTATUS IUSTORICO-CHROXOLOGICUS
A antequam iucipiat Offieiurn Missae. Totuin illud vertit memoratus auctor, praescribit, ut dicatur D
conforme usui Missalis Toletani. Vide
esse dicit Gloria, in excelsis, simulque ea ostendit, quod
etiam quae num. 449 ex editis apud Aguirrium Gloria in excelsis dicatur ista primaDominica Qua-
praemissa sunt. drag-esimse qua conservatus fuit usus Alleluia-
,

b Introitus Missae vocatur apud Mozarabes Ad rum, ut ita loquar quodque jejunium non in- ;

Missam Offtcium notante Bruno pag\ 309 In- , , ciperet juxta ritum Mozarabicum, nisi die Lunae;
troitum eodem etiam modoappellari in Missalibus sicutMediolani.
Cartusianorum Carmelitarum ac Dominieano-
, ,
d Hymnum hunc qui est in Ordine Missse , ,

rum. De Introitu supra num. 450 cujus speci- ; extractum esse ex Missali Toletano, notat Brunus
men accipe ex Bruno a pag\ 309 citata Domi- : pag\ 310; et proinde totus cum nostro inquit, ,

iiica prima Adventus. Ad Missam Offtcium. Ec- coincidit sed addit in Breviario Mozarabico
; ,

ce super montes pedes evangelisantis pacem aliquot vocibus auctiorem inveniri, quam in Bo-
Alleluia, et annuntiantis bona, Alleluia. Celebra mano inter Glorificamus te, et Gratias aQimus,
;

Juda festivitates tuas, Alleluia,et redde Domi- interponi, Hymnuni dicimus tibi etpost unige- ;

no vota lua, Alleluia f. Dominus verbumdabit nite Jesu Christe, addi Altissime denique loco ;

evangetisantibus in virtute mulla. Ps. Et red- magnam gloriam tuam, dici Gloriam tuam mag-
de. f. Gloria, et honor Patri, et Filio , et Spi- nam, pout Cartusienses id etiamnum hodiedum
ritui sancto in ssec. ssec. Amen Ps. Et redde. dicere, affirmat.

Et mox pag-. 310 subditur hoc aliud specimen e Haec prima Missae ( Cateclmmenorum ,
jux-
Dominico primo Quadragesima. Ecce nunc in ta dicenda infra q) Col-
lit. oratio est, et quasi

lempits occeplabile, Alleluia. Ps. Ecce nunc dies lecta; ad quam non dicitur, Dominus sit semper
salutis, Alleluia f. Dominus regnavit decorem
. , vobiscum, nec Oremus quia Dominus sit sem- .-

induit , Dominus
fortitudinem,
induit et prse- per vobiscum mag-is repetitur
et usitatur pro prae-
cinxit se. Ps. Ecce nunc. f. Gloria et honor... paratione illarum rerum, quae in choro canun-
B seculorum. $. Amen. De non canendo Aleluia tur; quales sunt Prophetia, Psallendum et Al- E
in Quadragesima , dixi superius num. 99 ex , leluia, et multae aliae ;
quam pro illis, quas sa-
canone xi concilii Toletani iv ; ac proin juxta il- cerdos debet cantare ;
prout ex Pisa habemus ;

lud decretum debebat Alleluia pro


, hic finiri et addit , Dominus sit semper vobiscum dici in
Missa additque Brunus ex Mozarabico Brevia-
;
principio sex orationum Sacrificii ; Oremus au-
rio, quod soleret etiamnum dici ad Vcsperas , tem duobus Missae locis adhiberi
in solis ne- ;

quodque non omitteretur, nisi ad Matutinum di- que sacerdotem convertere vultum ad populum
ei Lunee ; atque adeo, quod tunc initium esset in isto loco, neque in tota Missa. Hoc tamen vi-
Quadragesimae nam Isidorus supra num. 100
: detur intelligendum accommode , si cupis illud
dicebat Apud nos secunduni antiquam Hispa-
: conciliare cum dicendis infra in fine paragraphi
niarum traditionem, prseter diesjejuniorum vel xi et ibi a me additis juxta instructionem, quam
,

QuadragesinicV, omni tempore canitur Alleluia. acceperam Non facit circulum, neque se inver-
:

c Legitur, teste Bruno a pag\ 310, in Ordine tit ad populum toto tempore Missse, nisi quando

Missae, Gloria in excelsis Deo, ac prosequen- dat Benedictionem. Quas consentiunt cum dictis
dus a Choro, hymnus iste in eodem prajscribitur supra num. 463 ex editis apud Aguirrium Deinde :

usque in finem per totum annum, preeter in Ad- deosculato altari convertit se ad populum no- ;

ventum Domini in Quadragesima et in diebus , , tatuque dignum est, numquam tempore sacrifi-
feriis. Porro consuetudinem recitandi in Missa ciisacerdotem ad populum sese convertere, nisi
Gtoria in excelsis, perantiquam esse in Hispania, ea hora et vice. Conversus autem sacerdos ad po-
liquet ex Etherto ac Beaio, qui adversus Elipan- pulum, largitur ei benedictionem etc.
dum scripsere. atque
Bibliotheca editi sunt in f Notio ejus supra datur num. 450 sed ob- ;

Patrum , anni 1618 ,


impressionis Coloniensis, servat Pisa, illud cantari a Choro, dum dicitur
tom. 8 ubi pag\ 353 ita dicunt
; Sic in Missa : Prophetia.
non solum Dominicis diebus, sed etiam quibus- g Conforme hoc est S. Isidoro Hispalensi , y
C cumque festivitatibus Gloria in excelsis Deo, et : qui De eccles. Offic. lib. i, cap. 10 sic habet :

in terra pax hominibus conclamamus. Verum in- Est... lectionon parva audientium sedificatio.
de nihil habetur pro dicta mox exceptione quae, ; Unde oportet,ut,quandopsaltitur, ab omnibus
prout observat Brunus pag. 311, expressius no- psallatur cum oratur, oretur ab omnibus
.-
.

tatur in Dominica prima Adventus hisce terminis : quando lectio legitur, facto silentio, seque au-
ln Adventu Domini non dicimus Gloria in excel- dialur « cunctis.
sis, Dominicis diebus et feriis additque idem ; h Concilium Valentinum in Hispania quod ,

auctor, istas rubricas ad verbnm quidem depromp- exstat apud Labbeum tom. i, a col. 1617, et
tas esse ex Missali Toletano : sed ritui Mozarabi- innectitur anno Domini 524, capitulo i prse-
co esse oppositas secundum quem dicatur Gloria
; scribit, ut sacrosancta Evangelia ante munerum
in excelsis te mpore Advenlus; id qucdprobat ex illationem, vel Missam * catechumenorum, in •
i„
oratione in Dominica prima Adventus, qua? post ordine lectionum, post Apostolum legantur. Porro
istam rubricam relicta est, videlicet Deus, qui : quid lectioni Epistolse uti et Euang-elii praemitta-
per angelicos choros Adventum Filii iui.. annun- tur quid adfinem respondeatur habes supra
, ,

tiare voluisti qui per angelorumprseconia Gloria num. 451. Observat Brunus pag\
; 315, quod post-
in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonee quam sacerdos dixit, Lectio S. Evangelii secun-
voluntatis, adclamantibus demonstrasti ; concede dum N., Chorus respondeat, Gloria tibi Domi-
etc. Verum an illud, ut volebat Brunus, pu- ne. Ratio hic est habenda eorum, quas
Etherius
g-net cum rubrica, decidendum Mozarabibus re- ac Beatus memorant loco supra citato Cum
Evan- :

linquo nani aliud est, memoriam facere in


; gelium a Levita super altare levatur, a Levita
oratione aliqua de istius hymni initio ; aliud primum dicitur Laus tibi , et ab omnibus re-
-.

eumdem hymnum Rubrica de- integre recitare. spondetur Laus tibi Domine Jesu
.•

Christe, rex
nique primae Dominicae Quadrag-esimas, prout ad- seternse glorise.PrsecedenteEvangelium
cereorum
lumine.
, ,

DE LITURGIA ANTIQU.V HISPANICA. 96

A quod lale
lumine, in signo gaudii ct Isetitiw, eo laudes Domino dectamantes jubilamus, in itlo ,
D
nuntium diaconus, idest Euangelium Dominino- scilicet vero Sacrificio, cujus sanguine salvatus
stri Jesu Christi, clara vocepopulo habet intona- est mundus.
re. Tunc silentium omnibus imperat, et dicit: Le- p Qusehic superoblationemdicendanotantur.nec
ctio sancli Euangelii secundum Mattheeum ; aut lego expressa superius num. 452, nec apud Brunum
quemlibet ex tribus. Respondetur ab omni popu- pag\ 317 ; sed habentur in Missa S. Jacobi apud \\<>-
lo Gloria libi Domine.
:
blesium pag. 328.
i Loous iste illustratur ex dictis superius pag\ 20, q Incipit sacerdos id quod Missse ac Sacrificio
anura.lOL , maxime proprium est , cum certis orationibus

k Hispanice la hijuela vocatur apud Roblesium praecipuis, eo directis, ut petantur a Deo istae

pag\ 270 num. 451 in editis apud


; et superius res, quse sunt necessarise ad celebrandam Missam.
Aguirrium amiculi nomenhabet; apud Brunum Primee i.starum orationum habet nomen Missee ,
veropag-. 316 dicitur le corporal, id est corpora- quia ab ea videtur inchoari ac proin omnia huc ;

le : circa quam expressionem non volo instituere usqne praegressa, sunt Missa Catechumenorum, ac
quaestionem de nomine. pertinent ad divinas laudes, atque ad doctrinam
Hincoriginem ducit etymon Libri Offerentium,
I propheticam , apostolicam et euangelicam ; quse
teste Pisa in Tabula superius designata e qua in- ; observavit Pisa. Tametsi autem hsec oratio voce-
telligimus sequentia. Mox ut transfertur Missale tur simpliciter Missa non vero Prxfatio seu ;

ad latus Euang-elii, ponit minister ad latus Epi- Admonitio monitionem tamen eidem subfuisse,
;

stolae parvum librum , vulgo vocatum, Omnium conficitur ex Etherio ac Beato pag. 354 post , ,

offerentium, qui habet istud nomen ex dictione. Isidorum De eccl. Offic. lib. i, cap 15 supe- ,

quffi dicitur in una oratione ex communibus, ad rius num. 124 citatum, ita loquentes Prima :

offerendam Hostiam et calicem Et omnium offe- : oratio ejusdem Missx ammonitionis erga popu-
B rentium et eorum , pro quibus tibi offertur
,
lum est ; ut omnes excilentur ad exorandum ,

peccata indulge. Liber iste continet orationes , Deum. E


quse comniuniter dicuntur in omnibus Missis. Et r ApudRoblesium pag. 329, et apud num.pag.
quamquam unse atque aliae habeantur in libro Mis- 319 non recte scribitur Agios etc. hic vero minus ;

sali, idque posset sufficere conveniens tamen fuit, ; recte Agyos scribendum enim Hagios uti scri-
: ,

ad alnid latus ponere istum librum, ut sacerdoti non bitur supra in editis apud Aguirrium num. 152 ;

sit necessarium folia ab uno extremo


,
ad aliud Grsece enim est S.yioc, sanctus.

importune invertere. Et sic stans in medio alta- s Ita etiam scribitur apud Roblesium in Missa

ris vertit vultum ad librum Missalem


,
qui est ,
S. Jacobi pag\ 329 ; sed apud Brunum legitur con-

ad latus Euangelii , ad recitandas orationes pro- servare.


cujuscumque Officii et pro commnmbus, quse t Oratio haec est secunda ; vide supra num. 452.
prias ;

interatque aliam inseruntur, convertit oculos Post Isidorum citato cap. 15 inquiunt Etherius
unam
ac Beatus Secunda invocationis ad Deum est
ad Offerentium.
Etiam leg-it Brunus pag\ 319 eorum pro qui- ut clementer suscipiat preces fidelium
m obla- ,

Pisam vero loco jamjam citato scribentem in tionemque eorum. Post orationem, quae estin Mis-
bus ;

apographo nostro vidimus, et eorum, pro quibus. apud Roblesium, Resp. Amen. Et mox
sa S. Jacobi
sequitur Per misericordiam tuam etc. in qua?
Apud Roblesium vero in Missa S. Jacobi, quae edi- ; ;

tamen verba desinere orationem Aliam seu secun-


ta simul ab ipso est cum Compendio
Vitse Car-

Ximenii, pag\ 327 ponitur eorumque pro dam, habes ex editis apud Aguirrium supra num.
dinalis
eodem 452 quibus eam concludi
;
refert etiam ,
quibus.
n Solse hic sunt viees , uti Brunus pag\ 317 Pisa.

observat, quibus sacerdos se convertit ad popu- u De nominibus Sanctorum in Officio Mozarabi-

juxta dicta superius in an- co non submissa proferendis voce sicut fit in
lum; sed non
,
recte ,

littera, e. Conversionem quidem hoc loco Romano , vide superius num. 453 addente ; Pisa,
notatis
colligo ex Pisa, qui solum reputari pro Canone id quod spectat
non pugnare cum rubricis ,
,

quando dicit, Adjuvate me ad consecrationem Corporis et Sanguinis Jesu


dicit ,
quod sacerdos ,

non soleat se Christi , incipiendo ab illis verbis Adesto , :

fratre in orationibus vestris ,

Mis- adesto.
vertere ; tametsi hic sing-illatim id permittat p
Jidiani item Juliani etiam leg-o apud Ro-
,r ,

Sa- blesium pag\ 330 ; quod pag\ 331 tam apud ipsum
o Cantatur, inquit Pisa hic, unus versus,
etdicitesse sicut Offertorium iterum recurrit , quam hic paullo post; ut rairum
crificium vocatus;
mihi videatur, item Juliani utrobique ibi expres-
Romanum. Lavat sacerdos manus. Quse conve-
niunt cum dictis supra num. 452 ; sed non
pror- sum, non haberi apud Brunum pag\ 320.
sus accurate videtur eumdem ordinem exprimere y Apud Roblesiuiu pag\ 3:11 in Missa S. Jaeobi
Sacerdos scribitur Cenebruni. In editis autem ex ipso apud
Brunus, quando pag\ 316 dicit , quod
Hostioe et calicis et accipiat Aguirrium superins num. 453 pouitur Cerebru-
faciat oblationem ,

et quod tunc Chorus canat nus, cum tainen in Ilispanico ejusdem Roblesii
oblationem fidelium ;

quod vocatur Sacrificium. Itaque pag\ 284 sit Cenebruno. In Catalogo Toletnnorum
Offertorium ,

Praesulum a tempore irruptionis Saracenorum in


non tunc sed paulo serius nimirum post voces
, ,

apud Mo- Hispaniam, qui estapud Aguirrium tomo 3 pag. 67


illas, Adjuvet te Pater etc. Sacrificii
scribitur etiam Cerebmnus.
zarabes locus occurrit. Isidorus De eccles. Offic.
lib. i, cap. 14, Offertoria inquit, qux in Sa- ,
Locum istum sic expono, Tisam secutus. Post-
z

crificiorum honore canuntur Ecclesiasticus ,


quam facta fuit memoria sanctorum Martyrum ,

cantare solitos qui regnant eum Christo in eablo consequen- ,


Hber indicium est , veteres ,

immolabantur ex Ecclesiasti- ter habetur memoria fidelium Pefunctorum, oran-


quando victimse ,

do pro Deum et nominando aliquot pra?-


ci capite 50 ; ac deinde pergit Non aliter et :
illis ,

tubse id est vocis pra?dicatio- cipuos Defunctos sing-illatim. Item pro spiritibus
nunc in sono , ,

pausantium; quod significavit Rogamus Deum


cantus accendimur, simulque corde
:

ne ct opere
14 pro
Jidii Tomus VI.
1 : , :

ee TRACTATUS HISTORICO-CHRONOLOGICUS.
kjt ToLSTANO pro animabuspausantiiim; illorum utiquo, quidor- Agyos, Kyrie, o Theos. D
miunl in somno pacis, sieut dicitur in Romano. At- 479 Oratio Post sanctus d ex Missali propria vel Oialio post
Sanclus,
que intoralios Defunetos nominantur signate non- communis Vere sanctus etc. e. Deinde sacer-
:

Canon, coine-
nulliex arehiepiscopis Toletanis, qui fuerunt pri- dos positus in medio altaris, ibique iuclinatus, cratio
mi post recuperatam ex dominio Maurorum civi- junctis manibus, iu silentio dicit scquentem ora-
tatem Bemardus Raimundus Joannes etc.
,-
, , tionem. Adesto, adesto Jesu bone pontifex , in
De quibus in citato mox catalogo apud Aguir- medio nostri medio discipulo- , sicut fuisti in
rium notantur sequentia Bernardus insignis :
rum tuorum hanc oblationem t,
, et sanctififca
prsesul, restauralor ecclcsise Toletanx mlxxxv. ut sanclificata f sumamus per manus sancti
De quo item supra num. 254 mentio facta. Ray- Angeli tui sancte Domine ac redemptor seter-
,

mundus ex monacho S. Facun/U mcxxviii. Jo- nei Dominus noster Jesus Christus inqua nocte
:

annes I alias IV. mcl. Cerebrunus mclxvi. Pe- tradebatur accepit panem, et gratias agens be-
,

trus Ulalias VI de Cardona mclxxxi. D. Gundi- nefdixit, ac fregit, deditque discipulis suis, di-
salvus I Perez mclxxxi. Marlinus Lopez de Pi- cens : et manducate
Accipile Hoc est corpus , :

suerga mcxci. D. Rodericus Ximenez de Rada, nieum quod pro robis tradetur. Hic elevat cor-
,

scriptor cetebris mccviii. D. Joannes II, alias V pus, dicens: Quotiescumque manducaveritis, hoc
de Medina mccxlvii. D. Guterius I, mccxlviii. facite in meam conunemoirationem. Resp. Amen.
Sequitur ibidem in dicto catalogo D. Paschasius; Similiter et calicem postquam ccenavit, dicens.
bic non memoratus. D. Sanctius Tum , fdius S. Hic sacerdos pronuntiat verba consecrationis su-
Fernandi regis mcclxii. D. Sanclius II, filius Ja- per calicem Hic est calix novi Testamenti in
:

cobi , Aragonum regis mcclxvi. meo sanguine, qui pro vobis et pro multis effun-
detur in remissionem peccatorum g. Hic elevat
calicem coopertum cum filiola g-enuflectit et ,
,

dicit Quotiescumque biberitis hoc facite in


: ,

XI. Reliqua Missalis Offerentium meam commefmorationem. Resp. Amen. Subjun-


usqueadfinem. git sacerdos Quotiescumque manducaveritis pa-
:

nem hunc et calicem istum biberitis, mortem


,

Domini annuntiabitis, donec veniat in claritatem


Oralio Post
Post jiomina a oratio propria vel communis ex t de ccelis. Resp. Anien.
A<l
paccra;
11 1 1 :i_ et
Missali. Tum subjungitur : Quia tu es vita 480 Oratio post pridie h propria vel communis Oratio Post
vivorum , sanitas infirmorum ac requies om- ,
ex Missali. Quam exeipit oratio sequens.- Tepree- pridie,
ii/iini 1'iih'lium Defunclorum, in scterna secula se- stante sancte Domine quia tu hsec omnia nobis ;

culorum. Resp. Amen. Sequitur Adpacem b ora- indignis serris tuis valde bona creas sancti- ,

tio vel propria , vel communis ex Missali. Dein- fficas, vivificas t, bene\dicis, t ac preestas nobis:
de Quia tu es vera
: pax nostra et charitas ,
ut sit benedicta a te Deo nostro in secula se-
indisrupta vivis tecum regnas cum Spiritu san-
et cuiorum.
cto unus Deus in secula seculorum. Resp. Arnen. Resp. Amen. Et tum presbyter accipit corpus
Dicat sacerdoselevando raanus Gratia Dei Patris : Domini de pateua et ponit super calicem dis- ,

omnipotentis, paxac dilectio Domini nostri Jesu- coopertum et dicit alta voce omnibus diebus
,

communicalio Spiritus sancti sit sem


Christi, et festivis videlicet et Dominicis praeterquam in ,

per cum omnibus nobis. Respondet chorus Et : locis, in quibus erit antiphona propria, ad con-
cum hominibus bonse voluntatis. Deinde dicitpres- fractionem panis Dominus sit semper vobiscum. :

byter Quoraodo astatis pacem facite. Resp. cho-


:
Resp. chorus Et cum spirilu tuo. :

rus Pacem meam do vobis, pacem meam com-


:
481 Dicat presbyter Fidem quam corde cre- :
,
reeitalio lyin-
mendo vobis non sicut mundus datpacem, do
;
dimus, ore autem dicamus. Et elevat sacerdos boli fidci
vobis ?. Novum mandatum do vobis ut diligatis corpus Christi ut videatur a populo
,
et dicat
, ;

invicem. Reiteretur Pacem meam do vobis etc. ?.:


chorus Symbolum bini ac bini videlicet Cre- , :

Gloria et honor Palri etc. Denuo reiteretur Pa- : dimus in unum Deum, Patrem omnipotentem, fa-
cem meam etc. Et dum dicitur a choro , sacer- ctorem cceli et terrse : visibilium omnium et in-
dos accipit Pacem de patena, dicendo sio : Ha- visibilium conditorem.Et in unum Dominum no-
bete osculum dilectionis et pacis, ut apti sitis strum Jesum Christum, Filium Dei unigenitum,
sacrosnnctis mysleriis Dei. Bt statim det pacem et ex Patre natum ante otnnia secula. Deum ex
diacono vel puero, et puer populo. Deo, lumen ex lumine. Deum verum ex Deo vero,
nonnulla Illa-
478 Postea inclinet se sacerdos et junctis ma- natum non factum, omousiom * Patri, hoc est,
lioni icu Prx.
fationi prx- nibus dicat : Introibo ad allare Dei mei. Resp. Ad ejusdem cum Patre substantise Per quem omnia :

Deum, qai Isetificat juventutem meam. Ponat facla sunt, quse in ccelo, quse in terra
quipro- et :

sacerdos manus super calicem dicens Aures ad :


pter nos homines, et propter nostram salutem de-
Dominum. Resp. chorus Habemus ad Domi- :
scendit de coelis. Et incarnatus est de Spiritu san-
num. Dicat sacerdos Sursum corda. Chorus ;
cto, ex Maria Virgine. Et homo factus est. Passus
resp. Levemus ad Dominum Sacerdos inclina-
: :
sub Pontio Pilato. Sepultus, tertia die resurrexit.
tus, junctis mauibus, dicit Deo ac Domino no- .-

Ascendit ad ccelos, sedet ad dexteram Dei Patris


stro Jesu Christo Filio Dei qui est in ccelis
, , omnipotentis. Inde venturus estjudicare vivos el
dignas laudes dignasque gratias referamus. Et
mortuos cujus regni non erit finis. Et in Spi-
.-

diccndo, gratias referamus, elevetsacerdos manus ritum sanclum Dominum vivificatorem et ex ,


in altum , et chorus respondeat Dignum et ju- :
Patre Filio [que] * procedentem cum Patre et ;
stum est Filio adorandum et conglorificandum qui locutus
;
Pustca dicitur a sacerdote Inlatio c propria vel est per Prophetas. Et unamsanctam,
lllalio ten Catholicam,
communis ex Missali. Qua fiuita dicit chorus et Apostolicam Ecclesiam.
Confiteor * unum ba-
' confitcmiir
Prtfatio:
Sanctus, sanctus, sanclus Dominus Deus sabaoth. ptisma in remissionem peccatorum. Expectamus quando diea-

Ptenisunt cceli et terra gloriaMajestutisluse. Ho- resurrectionem morluorum, et vitam venturi se-
saiuia Ftlio David. Benedictus, qui venit innomi- culi. Amen i.
Hagios etc. ne Domini, Hosanna in excelsis. Agyos, Agyos
,
482 Dicitur
:

DE LITURGIA ANTIQUA HISPANICA. '..7

A 182 Dicitur Symbolum diebus Dominicis, in cam Dominum in omni et. tempore. Semper laut ' I ToitT.SO

ejus in ore meo. AUeluia, AUeluia, AUeluia. >. aanui.


jnoniio dim. festis sex vel quatuor capparum. At in festis dua- «(. rHin<|iiri
»"• •'
rum capparum vel in ferialibus dicitur una anti- Redimet Dominus animas servorum suorum et :

phona pro tempore ex sequentibus. Per annum an- non derelinquei * omnes, qui sperant in eum. Ai-
tiphona Terra dedit fructum suum. Benedicat
:
leluia Alleluia
, Alleluia. t- Gloria et honor
, ,

Patri, et Filio, Spiritui sancto, in secula se-


nos Deus, Deus noster, benedicat nos Deus. Al- el

leluia. Tempore Quadrag-esirme antiphona Fial :


culorum. Amen. Alleluia, Alleluia, AUeluia n.
misericordia tua, Domine, super nos, sicut spe- Tempore Quadrag-esimse Qui venit ad me, non :

ravimus in Tempore Traditionis id est, Pas-


te. ,
esuriel qui credil in me, non sitiet umquam. }.
;

sionis antipliona Tu Domine da escam nobis in


:
Ego sum lux mundi, et qui sequilur me, non
tempore opportuno. Aperi manum tuam, et im- ambulabil in tenebris, et habebit lumen vitse. P.
ple omnem animam benediclione. Et haec etiam Qui venit elc. t. Qui manducat meam carnern,
dicitur in Octava Corporis Christi. et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego

confractioHo- 483 Post hsec frangit presbyter Eucharistiam in in illo. P. Qui. V. Gloria et honor Patri, et Fi-
et Spirilui sancto in secida seculorum.
siix, ui me dium, et ponit mediam partem in patena, et de
orati- lio, ,

onem Dom"""""
alia parte facit quinque particulas, et ponit iu pa- Amen. P. Qui vivit et credit in me, non morietur
cam etc in selernum. Dicitur etiam Qui venit ad meelc. in
tena et postea accipit aliam partem, et facit qua-
:

tuor particulas, et ponit in patena similiter per Missis pro defunctis. Tempore autem Re.surrectio-

ordinem : et statum purget bene digitos, et coo- nis Gaudete populi et Isetamini. Angelus sedit
:

perto calice, faciat Memento pro vivis uti graphice


;
super lapidem Domini ipse vobis evangeliza rit : .

recenset Porro confractionis


Eoblesius pag-. 337. Christus surrexit a morluis salvator mundi, et
schema jam exhibui num. 458. Deinde sacerdos di- repleoit omnia suavitate. Gaudete populi, et lasta-

cit Oremus, cum oratione una seu capitulo quod


mini. 1. Erat aulem aspectus ejus sicut fulgur, et
B ;

vestimenta ejus sicut nix, et dixit P. Christus


sit quasi preefatio qiuedam Adobationem Domini-
:

cam, juxta dicta num. 459 estque propria vel com- ;


surrexit etc. y. El exierunt mulieres cito de mo-
munis ex Missali. Et postea prosequitur hoc modo : numento cum timore et gaudio magno currentes
Paternoster qui es in ccelis. Resp. Amen. Sancti- nunciare discipulis ejus, quia resurrexit. P. Chri-
fwetur nomen tuum. Resp. Amen. Adveniat re- stus etc. }. Gloria, et honor Patri, et Filio, et
gnum tuum. Resp. Amen. Fiat voluntas tua, si- Spiritui sancto in secula seculorum. Amen. P.
cut in ccelo, et in terra. Resp. Amen. Panem Gaudete populi et leelamini.
nostrum quotidianum da nobis hodie. Resp. Quia 487 Tempore Quadragesimse vel in Missis pro commemoratto
pro defunctit
Deus es. Et dimitte nobis debita nostra, sicut et defunctis Replelum est gaudium nostrum o, et
:

nos dimittimus debitoribus nostris. Resp. Amen. lingua nostra in exultatione. Per annum vero di-
citur Refecti Christi corpore et sanguine, te lau-
Et ne nos inducas in tentationem. Resp. Sed li- :

bera nos a malo k. damus, Domine AUeluia Alleluia Alleluia.


, , ,

Antequam sacerdos dicat Refecti Christi vel


ullimx peli- 484 Dicat sacerdos Liberati ii malo, confir-
:
: ,

Replelum est, aceipit de patena particulam Gloria,


tionis para- mati semper in bono, tibi servire mereamur Deo
phrasis qux- Pone, Domine, ftfnem (hic et ponit eam super calicem, dicens secrete istam
ac Domino nostro.
dam.
sacerdos percutit pectus) peccatis nostris da gau- ;
orationem : Panem ccelestem de mensa Domini
dium redemptionem captivis,
tribulatis, prsebe accipiam, et nomen Domini invocabo. Et faciat

sanitatem infirmis, requiem defunctis concede :


Memento pro defunctis. Quo peracto, dicat sequen-

pacem et securitatem in omnibus diebits nostris : tem orationem Domine Deus meus, da mihi cor-
:

nostrorum, et ex- pius et sanguinem Filii tui, Domini nostri Jesu


frange audaciam inimicorum
servorum timrum om- Christi ita sumere, itt per illud remissionem
audi, Deus, orationem
. nium ftdelium Christianorum, in hac die, et in omnium peccatorum merear accipere, et tuo
omni tempore. Per Dominum nostrum, Jesum sancto spirilu repleri, Deus noster -. qui vivis et

Christum, Filium tuum; qui tecum vivit et ,


regnas in secula seculorum. Amen.
regnat in unitate Spiritus sancti Deus. Per omnia 488 Et-deinde sequitur haee oratio Ave in sevum :
itimunis «a-
sanctissima caro Christi, in perpetuum summa
semper secula seculorum. Resp. Amen. rdolis.

4S5 Sacerdos accipit particulam Regnum, et po- dulcedo p. Deiude sumat calicem, dicendo Ave in :

C
Parlicula nit eam super calicem, dicens orationem Sancta eevum ca-lesti potus, qui mihi ante omnia, et sit-
Regnum, 6e- sanctis, ut infra. Sed tempore Paschali, et per per omnia dulcis es. Alia oratio Corpus et san- :

nedictio :
Octavam Corporis Christi, tenens partieulam super guis Domini nostri Jesu Christi custodiat corpus
calicem, dicit Vicit Leo de tribu Juda, Radix
:
et animam meam, in vitam scternam. Amen. Hic
accipit sang-uinem, et immediate dicit sequentem
David Alleluia. Iloc vero dicit tribus vicibus et :

chorus qualibet viee respondet : Qui sedes super orationem Domine Deus meus, Pater, et Filivs,
:

et Spiritus sanctus, fac me te semper quserere,


cherubim Radix David Alleluia. Postca dicat
n te per hanc sanctam communia-
sacerdos sequentem orationem submissa voce et diligere, et
:

Sancta sanctis, et conjunctio corporis Domini nem, quam sumpsi, numquam reeedere quia tu :

es Deus, et prseter te non erit alius in secula se-


noslri Jesu Christi sit sumentibus et potantibus
nobis ad veniam, et defunctis fidelibus prsestetur
culorum. Amen.
489 Postea dieit sacerdos Refecti Christi cor-
ad requiem. Et mittat partieulam in calicem, et
:
et reiiqua us-

diaconus ibi pore, vel Replelum est, secundum temporis qua- tjtte ad finem.
eum cooperiat, et dicat alta voce, si

Humiliate vos benedictioni Domi- litatem, ut dietum est supra. Hic tollitur libel-
non fuerit :
1.

lus Offerentium, et Missale transfertur ad comu


,

nus semper vobiscum. Resp. Et cum spiritu


sit
Epistolse, ex num. 4(53; et dicitur oratio ulti-
tuo. Benedictio propria vel communis e\
Missali.
Dominus sit semper ma propria vel communis. Cui subnectitur a s;i-
Post quam dieit sacerdos :

vobiscum. Resp. Et cum spiritu tuo. Quo dicto, cerdote in medio altaris Per misericordiam :
tu-

cantet chorus per annum :


am Deus noster; qui es benedictus , et vivis.
,

Kesp. Amen.
et omnia regis in secida seculorum.
480 Gustate m et videte, quam suavis esi Do-
Alleluia, AUeluia. Benedi- Dominussit semper vobiscum. Resp. Etcum spi-
Xetponsorwm: minus. Alleluia ,

ritu
,,

N TRACTATUS HISTORICO-CHRONOLOGICUS.
IX Tttl&TlNO ritu tuo. Dicat sacerdos vcl diaoonus : Solemnia nus pag. 323 ex ca, quoe est in Natali Domini : D
completa sunt in nomineDomini noslriJesu Chri- Vere sanctus, vere benedictus Dominus nosterJe-
sti. Votum nostrum sil acceplum cum pace. Ita di- sus Chrislus Filius tuus, qui venit e carlis, ut con-
citur Dominicis diebus, et in festis sex aut qua- versarelur in terris Caro factus est, ut habita-
:

tuor capparum. Quia in festo novem lectiomim ret in nobis Christus Dominus, ac Redemptor
aut duarum capparum, et in ferialibus dicitur : selernus.
Missa acta esi in nomine Domini nostri Jesu Chri- /"Videtur hic quoedam esse mutatio vel defectus
sti. Perficiamus cum pace. Et Resp. Deo gratias. aliquis et haud dubie verba quoedam olim ibi
;

Postea saeerdos in medio altaris, positis manibus, habita fueriut quoe nunc disparuerunt
, uam :

dicit Antiphonam Salve Regina'ete. In cujus fine, ut mittam dicere, quod non sit naturalis loquendi
quod cum Romana liturgia Roblesius pag\ 343 le- modus, ad Christum recurrere, eumque orare, ut
git, dulcis Virgo Maria, apog-raphum meum se sistat preesentem, et subito mutare constructio-

habet, dulcis Virgo scmper Maria. f. Ora pro nem, dicendo Dominus noster Jesus Chrislus etc.
:

nobis etc. Resp. VI digni efliciamur etc. Cujus sine ulla transitione; constat enimvero, quod voces
loco in dicto apogrnpho ponitur Postpartum Vir- : illae Quipridie, vel pridie saltem, ecclesiarum Hi-

go etc. Resp. Dei Geniirix intercede etc. f. A subi- spanicarum liturgioe olim insertee fuerint. Etenim
tanea et improvisa morte. s?. Libera nos Do- si hoc negas, qui sit, ut oratio Post pridie sing-ula-

mine. i. Dominus sit semper vobiscum. $. Et rem ac constantem in illa locum acceperit ? At suus
cum etc. Oremus Conccdc nos famulos etc. Po-
: paullo inferius de illa oratione recurret dicendi
stea sacerdos surgit, et versus ad populum, eum locus.
benedicit his verbis In unitate sancti Spiritus
: g Verbaconsecrationis in meo exemplari Mis-
beneidicat ros Paler et Filius. Resp. Amen. Non salis Offerentium erant expressa more Romano;
facit circulum neque se invertit ad populum toto de quibus ita exprimendis seculo x sub Joaune
tempore Missoe, nisi quando dat benedictionem; PP. X, dixi supra num. 213. Videri etiam pos-
quoe in Missis pro defunctis non datur; quae verba sunt ea, qua? num. 456 ex editis apud Ag-uirrium E
apographo meo Toletauo adscripsi, aliunde instru- preemisi. Apud Roblesium vero
Missa S. Jaco- in
ctus. bi pag\ 335 inveuies hoec verba ad marg-inem ,

antiquae apud Mozarabes consecrandi formae ap-


ANNOTATA. posita Forma ista consecrationis ponitur, ne an-
:

tiquitas ignoretur; sed hodie servatur Ecclesiae


a Tertia ex supra dictis num. 152 hsec est ora- traditio. Porro verba consecrationis utriusque li-
tio. S. Isidorus superius a me num. 124 citatus; turgiee in substantia et sig^nificatione coincidere,
Tertia, inquit, effunditur pro oflerentibus sive pro obiter hic dictum sit.
defunctis fidelibus, utper idem Sacrificium veni- h Oratio itaque Post pridie in Missali Mozara-
am consequantur. Et vero oratio ista concluditur bico proprium locum nomen, et usum habet ,

his verbis : Quia lu es vita


sanitas vivorum , et sexta est, juxta num. 452; atque adeo ne ,

infirmorum ac requies omnium fideliumdefuncto- oratio illa supponat nomen , quod ibi numquam
rura etc. Verum inter istos Pausantes nominari fuit, -b pridie aliquando eam praecesserit, opor-
vidimus aliquot sanctos Confessores ac Doctores, tet; ac proin cum illa expressio ibi jam non le-
nimirum Hilarium, Athanasium, Martinum, Am- gatur; consequens est, ut mutatio quaedam vel
brosium, Auguslinum, Fulgentium, Leandrum, omissio facta sit.
Isidorum; quonam ergo modo Missae Sacrificium i Symbolum hoc est Constantinopolitanum,
proillis offerri potest? Respondeo cum Pisa, fieri id sicut indicabam num. 458. Mirum, quod S. Isi-
posse pro illis, ad eorum gloriam et g-audium acci- dorus, supra num. 125 citatus, sic dicat Sym- :

dentale ;
prout Eeclesia Romana id facit in illa ora- bolum, quod tempore Sacrificii populo prsedica-
tione secreta Missae de communi unius confe.ssoris tur, sanctorum Patrum trecentorum decem et
Pontificis Ut per hsec piee placationis officia, et
: octo collalione apud synodum Nicscnam est edi-
illum beata retributio comiretur etc. Notum etiam tum cujus verse fidei regida etc. et per hoc uni-
; ;

est illud ex Ordine Missae Romanae, ut illis proficiat versis ecclesiis pari confessione a populo procla-
ad honorem etc. matur. Mirum, inquam, quod sic loquaiur sanctus
p
b S. Isidorus loco citato, Quarta, ait, post hsec iste Doctor nam jam inde a concilii Toletani
:
m
inferlur pro osculo pacis, ut charitate omnes re- tempore, secundum dicta mim. 92, praescriptum
conciliati inoicem, digni Sacramenlo corporis erat, ut per omnes ecclesias Hispanix vel Gallse-
etsanguinis Christi consocientur. cise, secundum formam Orientalium ecclesiarum,
c Ita vocatur Preefatio, sic dicta, uti notat Bru- concilii CPolilani, hoc est, centum quinquagin-
nus pag-. 323 quia exprimit elevationem vocis et ta episcoporum, Symbolum fidei recitelur. Cete-
cordium. Isidorum audiamus Ioco citato Quinta : rumibideminvenies.statutum fuitse, ut,priusquam
inferlur Illatio in sanctificatione Oblationis, in Dominica dicatur oratio, voce clara a populo de-
qua etiam ad Dei laud.em, terrestrium creatura, cantetur.
virtutumque coslestium universitas provocatur, et k Sex Mozarabica esse orationes pe-
in liturgia
Osanna in excelsis cantatur etc. ln Illatione au- culiares, nomine, numero atque oificio distinctas,
tem, prout observat Pisa, ordinarie sit exhortatio habes ex num. 452 quibussi cum S. Isidoro, num.
;

ad populum circa mysterium aut vitam Sancti, de 124 citato, addas orationem Dominicam; jam erunt
quo celebratur. orationes septem hujusmodi.
d Oratiouem Post Sanctus dicit Pisa, esse quin- I Concilium Toletanum iv adversus sacerdotes,
tam in ordine proecipuarum orationum; qnem ut qui communicabant, antequam erat in populo data
cum S: Isidoro mox citato concilies, dic eam cum benedictio, can. 18 jubet, ut postorationem Do-
Illationestatuereunum complexum. minicam, conjunctionem panis et calicis, bene-
et
e Solet sic inchoari oratio Post Sanctus finiri ; dictio in populum sequatur; et tunc demum cor-
autem, Redemptor seterne uti num. 456 ex im- ;
poris et sanguinis Domini Sacramentum suma-
pressis apud Aguirrium habes. Specimen dat Bru- tur; uti dictum num. 106.
m Habemus
, ; , ,

DK LITURGIA ANTIQUA IILSPANICA. m


A m Habemus hic Responsum, quod vocalur Ad ve circa descriptionem caeremoniarum Missae, sive
accedentes, ex num.4Gl; ubi plura. Ordinarium ejus, adde etiam Vesperas, compendio
n In hoc Responso Guslate el videte, numerus usurus sum, dum interim brevitatis causa remitto
ubique occurrit ternarius : nam i. Constat tribus lectorem ad superiora, quae hic pro inscrtis haberi
versibus, nimirum Guslale, Benedicam, et Redi- possunt. Sic itaqueexemplar suum auspicanturlau-
met. 2. Terdicitur Alleluia postversus istos singu- dati auctores
los. 3. Subditur illis Doxologia Gloria et honor, in 491 In festo S. Jacobi Apostoli, fratris S. Jo- ex Ve$perit S.
Jaeobi Mojorif,
qua nominatim exprimuntur tres Personse divinae. annis Apostoli et Evangelistse ad Vesperum. Ky-
4. Doxologise isti subjungitur ter Alleluia. In Ex- In nomine Domini nostri etc. Lau-
rie eleison ete.
positione brevi antiquseliturgiae Gallicanas, quaeex da. Exortumestin tenebris lumen rectiscorde.
Ms. codice S. Martini Augustodunensis apud Mar- d<. Misericors , et miserator et justus Domi- ,

tenium edita est in Thesauro novo Anecdotorum, nus. f. Directam fecil viam justorum et prae- ,

tom. 5, et quam in Admonitione prssvia existimat, paravit iter Sanctorum. Presb. Misericors etc.
aut esse foetum Germani episcopi Parisiensis, aut Dominus sit semper etc. Resp. Et cum etc. So-

prolixioris ejus operis epitomen, ab aliquo ejus di- nus Juslorum animse in manu Dei sunt , et
.-

scipulo conscriptam ; ibi, inquam, postquam men- non tanget illos tormenlum mortis. Alleluia. f.
de sacra Communione, a col. 96 di-
tio facta esset Visi sunt oculis insipientium mori, et xstimata
cuntur sequentia Trecanum vero, quod psalle-
:
est malitia exitus illorum, autem sunt in pa- illi

tur, signum est Catholicx fidei de Trinitatis cre- ce. Resp. Alleluia. Dominussit semper etc. Resp.

ns dulitate procedere *. Sic enim prima in secunda, Et cum etc. ANTirnoNA Dabo Sanctis meis :

secnnda in tertia, et rursum tertia in secunda, regnum in Hierusalem lignum enim vitse in odo-
.-

et secunda rotatur inprima Ita Pater in Filio, rem unguenti. Presb. Et non laborabunt, neque
nplc- mysterium Trinitatis complectet*. Palerin Fi- fatigabuntur. }. Qui confidunt in Domino, sicu-
ti mons Syon, non commovebitur in eeternum
lio, Filius in Spiritu sancto , Spiritus sanctus
" in Filio, et Filius rursum inPatre. De S. Germa- qui habitat in Hierusalem. Presb. Et non labora-
no, episcopo Parisiensi, qui sec. vn claruit, actum bunt, neque fatigabuntur. Gloria et honor Pa- >-.

apud nos ad diem 28 Maii. Porro illud Trecanum, tri, et Filio, et Spiritui sancto. Presb. In seculfi

quod a ternario cantu sic vocatum censeo, magnam secidorum. Et non laborabunt, neque fatigabun-
habet afflnitatem cum Responso prsedicto ita ut ;
tur. Dominus sit semper etc. Resp. Et cum etc.
liturgia Gallicana vetus cum Hispana hic etiam, Latjda Sangidnem Sanctorum requiram, dicit
:

uti et alibi saepius, commune aliquid habuisse vi-


Dominus. Presb. Et habitabo cum eis in regno
deatur.
meo. Allehua, Alleluia. y. Fidelis Dominus in
verbis suis. Et sanctus in omnibus operibus suis.
o Hic habes illa, quae sub nomine Antiphonaeprae-
Presb. Et habitabo y. Gloria et honoretc. Presb.
missasunt num. 402 ex editis apud Aguirrium.
Et habitabo. Videri polest apud Tamayum ad xxv
p Sequebatur in meo exemplari Toletano Hic :

Julii, qui subditur.


facit signum cum parlicula, qicam in manu ha-
192 Hymms : Dei Verbum, Patris oreprodi- Bym-
bet, et cooperit calicem, et consumit particulas
,

tum,
de patena per ordinem, quo eas in ea posuit.
Rerum creator, etverumprincipium,
Deinde purget patenam, dbstergens cumpollice,
Auctor perennis, lux, origo luminis,
dicens hanc orationem Ave in eevum etc. De
:

invenio supra num. 462, nec apud Enixus alvo gloriosx Virginis,
signo isto nihil
Christe tu noster revela Emmanuel
Pisam. At nihil hic dicitur de verbis terna cum per-
Rex et sacerdos, cui sacri lapides,
cussione pectoris proferendis; de quibus ibidemagi-
En ter quaterni, onychinus, achates;
tur. Jam vero quo ordine particute a saeerdote sint
Nilens berillus, sapphirus, carbimculus,
sumendse, ibidem dictum fuit; eo videlicet ordine,
Vel amethystus, sardius, topazius,
qui, prout diserte exPisa habemus, est contrarius
Smaragdus, Iaspis, et nitens chrysolitus,
C ordini, quo fuerunt positx inpatena.
Riteque gemmis sol, dies duodenis
Enitens horis, margaritis optimis,
Gliscensque mundojam fugatis lenebris,
Et candelabro tibi superposito,
% XII. Horce ac Missa Mozarabica Micans lucernis bis scnis Aposlolis.
Petrusque Romam, frater ejus Achaiam,
illustrantur exemplo.
Indiam Thomas, Levi Macedoniam,
Jacobus Jebus, et JEgyption Zelotes,
Quo magis clarescant, quse de Horis ac Missa
Bartho/omxus Licaon, Judu.s Edessam,
Mozarabica superius operose deducta sunt
Matlnas jvdxam, ct Philippus Gallias.
493 Magnideinde
filii Tonitrui qui hic datur
Uor * videtur a nostro instituto haud alienum rem in ,

Adepti fulgent prece matris inclytx


exemplo seu schemate depingere; quo lectori
Utrique vitx culminis insignia :

melius innotescant partes qusedam non satis ob-


Rcgens Joannes dextra sohon Asiam,
viae quales sunt Laudes , Soni , Benedictiones ,

Et Ixva frater politus Hispaniam.


;

Supplicationes Capitula , et alia qusdam sin-


,

Clari magistri creatoris innoxii


gularia, quorum supra mentio facta est. Ducto-
quorum Adsislil dextram pacis unus foedera
res scquor Roblesium et Aguirrium ;
ta-
Tractus sinislram alter in sententia.
men vestigiis ita insistam, ut in aliquibus ab eo-
:

Varieque regno : bis electa pignoro


ru:n tramite defiexurus sim. Nam quas apud illos
Mitridcpoli properam ad gloriam.
interseruntur ex Missali Offerentium seu Ordina-
Adductus, inqtiam, gloriosus /jnvmio .

rio Missaj, ea huc prolixe non trauscribam ; cum


Electus isthinc habitus marlyrio,
satis jam de illis rebus a me actum sit; sed ea, quse
Christi vocatur ZebcLri Jacobus :

hic peculiaria occurrunt, et prius diota non sunt,


Apostolatus vitatm implens debile,
excerpam; in iisautem, quaejam dicenda essent si- Victorgtte
100 TRACTATUS HISTORICO-CHRONOLOGICUS
•x mitis. Victorque rapit passionum stigmata virtus atque potentia tantum in Apostolo tuo Jaco- I)

Divino quippe obsitus suffragio, bo emicuit, vt in nomine tuo, emissis a se dsemo-


Idem magorum sontes iras, da?monvm niorum catervis, potentialiter meruit imperare,
Coereens virus, jntnit semidantivm tu Ecclesiam tuam ab adversantium impvgnatio-
Minasque dsemonvm instolis oracidis ; ne defende, ut virtute spiritus exsupcrando ait-
Enodatur pcenitens cor credulum. versa, illius doctrinam opere compleat, cujus ho-
Pei-plexvs olim voti compos commoda, dieexemplum pise passionis honorat. Resp. Amen,
Ruina petenti segro adminicula, .- Per misericordiam titam Deus noster, qui es be-
Optando pandit fidei charismata : nedictus, et vivis et omnia regis in secula seculo-
Vexillo pacis ad salutis copiam, rum.Amen. Dominus sit semper etc. Resp. Et cum
Enseque functus se communit gloria. etc. In nomine Domini nostri Jesu Christi,
perfi-
vere digne sanctior Apostole, ciamus cum pace. Resp. Deo gratias.
Caput refulgens * Hispanias : 496 Ad Missam Officium. Facta confessione, in- E **">plo elu-

Tutorque nobis, et patronits vernulus, troitus Adjutorium nostrum etc. Resp. Qui fecit
:
cidalurM'"n

Vitando pestem esto salus ccelitus :


etc. Sitnomen Domini etc. Eesp. Exhocnunc etc.
Omnino petle morbum, ulcus, facinusque. Hasc dicil Dominus : Ego tuli le, et sui tecum. Al-
Adeslo farens gregi, pius creditor, leluia, el interfeci omnes inimicos tuos, Alleluia.
Mitisque pastor gregi, clero, populo Fecique tibi nomen grande. Allr/uia, Allelvia. i.
Ope svperna vt fruamur gaudio, Beatus vir, qui timet Dominvm mandatis : m
Regno potiti vestiamur gloria ejus cupit nimis. Presb. Fecique tibi nomen
jEtema, per te evadamus lartarum. grande. Alleluia, Alleluia, Alleluia. h Gloria et
Prsesta, qusesumus, unica polentia, honor Patri, et Filio, et Spiritui sancto, in secu-
B Replensque gloria cuncla, solus machinam la seculorum. Amen. Presb, Fecique tibi nomen
Virtute firma ingens adesto gloria,
: grande, Alleluia, Alleluia,per omniasemper se- E
JEtemia cujits laus atque clementia, cula seculorum Eesp. Amen. .

Et honor jugis affatim per secula. Amen. Gloria in excelsis Deo etc. Dicatur iterum Per :

Suppiicutimie. 4,94 Oremus. Redemptorem mun-


Supplicatio : omniasemperseculaseculorum. Oratio Christe, :

di dominvm nostrum Jesum Christum cum omni cujus virtusatque potentia tantumin Apostolo tuo
supplicatione rogemus,utper gratiam ipsiits, et Jacobo Eesp. Amen. Dicat Presbyter in medium
etc.
per intercessionem S. Marise Virginis et Ge- , altaris : Per misericordiam tuam Deus noster etc.
nitricis svse, et per intercessionem sancti Marty- Eesp. Amen. Dominus sit semper etc. Eesp. Etcum
ris sui Jacobi Apostoli, nobis remissionem pecca- ete. f. Lectio libri Sapientias Salomonis, Resp.
torum, etpacem propitius donare dignetur Resp. . Deo gratias. Justus morte preeoccupatits fuerit
si
Capituiu. Prassta etc. Kyrie etc. Resp. Christe etc. Capitu- etc. Et clauditur his verbis Et respectus in electo :

la Subjuga, clementissime Deus nostrastuo jugo


: , ipsius. Resp. Amen. Iterum dicatur Dominussit :

cervices, ul onus tuum, quod amantibus leve esl, semperetc. Resp. Etcum etc.
ita optabili devotione feramus, sicut Jacobus Apo- 497 Tunc canitur Psallendo Posuisti Domine Pmltendum, :

' prainnexo stolus tuus, pro innexa * collo suo fune ad passio- super caput ejus coronam de lapide pretioso. y. eputoh,Bvtm-
nem tractus est lastabundus atque hoc miraculo
: Super salulare tuvm Domine exultabit vehemen- gelium.
cor illudenlis sibi ita compunxit, ut eum sacra- ter. Desiderium animee ejvs tribuisti ei, et volun-
menlis instructum fidei, faceret ad gloriam per- tate labiorum ejus non fraudasti eum. Presb.
Co-
venire marlyrii sicque post ipse in confessione
,• ronam de lapide pretioso. Dicat sacerdos vel dia-
Filii tui,capitedejecto, interemptus occubvit, per- comis Silentium etc. Lectio Actuum Aposto/o-
:

veniens ad eum in pace pro quo hanc sustinuit


;
rum. Resp. Deo gratias. In illis autem diebus su-
passionem. Ipse estenim unigenitus tuusFilius, pervenerunt ab Hierosolymis Prophetaip.ic. usque
qui dedit animam suam redemptionem pro mul- ad hsec verba inclusive volens post pascha produ- V
:

tis;per quem nostris tu Deus Pater jubeas par- cere eum populo. Resp. Amen. Accepta benedictio-
cere delictis. Pater noster qui es in ccelis. Resp. ne, dicat presbvter Dominussit semjwr etc.
:
Resp.
C Amcn. Et nenos etc. Resp. Sed libera etc. Di-
etc. Et cum Lectio sancti Evangelii secundum Mar-
etc.
cat Presb. Liberatia mato etc. Pone Domine cum. In illisdiebus, assumens iterum Jesus Duo-
finem
peccalis nostris etc. Resp. Amen. DicatPresb. Hu- decim, cwpit illis dicere, quse essent ventura etc.
miliate vos benedictioni. Dominus sit semper vo- usque ad Dare animam suam redemptionem
pro
biscum. Resp.i^ cum etc. multis.Dominussit semper etc. Lauda Alleluia. .-

Benedktione. 495 Benedictio Christus Deus, Dei Patris


: i. Ecce servus meus, suscipiam eum electus
fi- .

lius, quem Jacobus relicto palre in navi, tota se- meus, complacuit sibi in illo anima mea, Allel
cutus est inientione cordis, indesinenter vos Ponitur Missale Offerentium in cornu'
fa- Epistol* ., , nfr
ciat suis inhserere vestigiis. Resp.
Amen. Quique etc: fit oblatio, juxta supra dicta
Oratio Accepta- :
TnTm
per hunc Apostolum cullores dsemonvm convertit bihs sil etc. ex Missali Offerentium, seu Ordinario
ad fidem, concedat nobis vana seculi respuendo, Missae. Sanctificatio In nomine Paftris,
calicis :

se in reritale diligere. Uesp. Ut ejvs remunere- etc. Oratio ; Offerimvs


Ponat calicem su- tibi etc.
minipreesidiis, cujus hodie triumphum excolilis per aram, et cooperiat, dicens Hanc oblationem :

passionis. Resp. Amen. Per misericordiam ipsius etc. In spiritu humilitatis etc. Adjuvate
me fra-
Dei nostri, qui est benedictus, et vivit, et omnia tres etc. Resp. Adjuvet te Pater etc. ut supra.
Sa-
regit in secula seculorum. Eesp. Amen. Dominus ciiificium Fulgebitjustus, sicut splendor firma-
:

sitsemper etc. Resp. Et cum etc. Lauda Gaudium .- menti, et sicut stellse coeli dantes claritatem
lucis:
sempiternum super caputSanctorum.Vresh.Laus itaetjustus splendebit. y. Inperpetvaxternitate.
etjucunditas apprehendet eos. Alleluia Alle- ,
Et reliqua ex Ordinario Missae.
luia. y. Beati, qui custodiunt justitiam, et faci- 498 Incipit Missa Dominus sit semper
unt judicium in omni tempore. Presb. Laus et Resp. Et cum etc. Oratio
:
etc. AiWmm
Christe, cujvs .-
vir- w£?ju*
jucundilas. y. Gloria et honor Patri etc. Presb. tus etc. Resp. Amen. Per misericordiam tua.m orutioeu.
Laus et jvcvndi/as e/c. Ohatio Christe, cujus : Deus noster etc.Resp. Amcn. Elevatio manuum :

Oremvs
, ,

DE LITURGIA ANTIQUA HISPANICA. 101


tx eom^.
l Oremus. Resp. Hagios etc. Preesta selerne etc. Alia stolo tuo Jacobo Domine, edocente preemone- Ad ratvm*it\
,
<t

oratio Vocantem nos ad se Jesum, fratres dile-


:
mur, ut si quis nostrum indiget sapientia, poslu- tjftminictim.
ctissimi, agnoscentes, qui beatissimum Jacobum let a te, qui das omnibus affluenter et non impro-

Apostolum suum retia componentem in navi ad peras. Sed quia ad te pervenire cupimus per
se vocans, ejusdem nos poslea spiritualibus do- Christum, qui est virtus tua, et sapientia, id
ctrinis admonet alque docet, ut postulantes in fide agere prseoptamus, poscentes clementiam tuam,
nihil heesitemus omni mentis devotione cum la-
;
ut per eum, qui apud te advocatus factus est no-
crymis eumdem Dominum flagitemus, ut postu- ster, et pervenire nos ad te facias, et oroiionem,

latio nostra apud eum a nobis obtineat adimplere, quam ipso Domino instruente didicimus, ad te
quee in ipso Apostolo docente cognovimus. Resp. introire permittas,proclamantes a terris Pater :

Amen. Deinde Per misericordiam tuam Deus no- noster etc. Liberati a malo etc. Sancta sanctis
ster, in cujus conspectu etc. ex Ordinario. Item in- etc. Humiliate vos benedictioni etc. Resp. Et cum

didem Offerunt Deo etc. Facientes commemora-


:
etc.

tionem etc. Itempro spiritibus pausantium etc. Benedictio Christus Deus, Dei Patris filius,
: Bemdictio,

M-atio Posl l '-


Oratio Post nomina Vivant in nobis, Jesu Do- :
quem Jacobus palre in navi, tota secutus
relicto
mina,
mine, Apostoli tui Jacobi preedicamenta doctri- est intenlione cordis, indesinenter vos faciat suis

nse quibus docemur illum beatum esse qui ,


inhaerere vestigiis. Amen. Quique per hunc Apo-
,

illatus tentalionis voluerit eequanimiter suppor- stolum suum cultores dasmonum convertit ad
,

tare quo dum prsesentia mala patientissime to- fidem, concedat vobis vana hujus secidi respuen-
;

leravimus, in pace et charitate nunc et in aeter- do, se in veritate diligere. Resp. Amen. Ut
num tecum sine fine vivamus. Resp. Amen. Quia ejus remuneremini prsesidiis , cujus hodie trium-
tu es vita vivorum etc. ex Ordinario. Resp. Amen. phum excolitis passionis. Resp. Amen. Quod ipse

Ai pacem 499 Ad pacem oratio Suscipe, Jesu bone, in :


prsestare dignetur per misericordiam tuam
hoc natali Jacobi Apostoli tui offerentium vo- Deus noster, qui es benedictus, et vivis, et omnia
ta . et refrigerium prsesta spiritibus defuncto- regis a in secida seculorum. Resp. Arnen. *

B rum, ut eo apud te intercedente, et viventibus et 502Dominus sit semper etc. Resp. Et cum
elc. usque
defunctis, tuee pietatis gratia impendatur, cu- etc. Ad Accedentes Gustate et : videte etc. Be-
finem.
nedicamus Dominum etc. y. Redimet Dominus
jus doctrina duodecim tribuum commemoran- E
tium edocetur. Resp. Amen. Quia tu es vera pax etc. i. Gloria et honor Patri etc. Accipit parti-
nostra etc. ex Ordinario usque ad Illationem quse culam Gloria etc, dicens Panem ccelestem etc.
:

Memoria pro mortuis etc Postea Domine Deus ,


est haee :

meus etc. Ave in eevum sanctissima caro etc Do-


Dignum etjustum est; nos tibi semper gratias
agere, Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne mine non sum dignus etc Sumit dictam particu-
lam, et alias; deinde calicem dicendo Ave in :

Deus, per Jesum Christum Filium tuum, Domi-


eevum ccelestis potus etc Corpus et sanguis etc
num nostrum; in cujus nomine electus Jacobus,
cum ad passionem traheretur, paralyticum ad se Ad ablutionem Dumine Deus meus
: etc Refecti
Christi corpore etsanguine etc De Missalibus hic
clamantem curavit atque hoc miraculo cor illu-
,

observatur, quod alibi supra dictum. Oratio Cor- .-

dentis sibi ita compunxit, ut eum Sacramentis


pus Domini nostri Jesu Christi, quod accepimus,
institutum, instinctu fidei faceret ad gtoriam per-
et sanctus sanguis ejus, quem potavimus, adhee-
venire martyrii. Sic ipse post, in confessionem
reat visceribus nostris, eeterne omnipotens Deus,
Filii tui capite dejecto interemptus occubuit,
,

ut non veniat nobis ad judicium, nec ad conde-


perveniens ad eum in pace, pro quo hanc susti-
mnationem sed proficiat ad salutem, et reme-
;
nuit passionem. Ipse est enim unigenitus Filius,
dium animarum nostrarum in vitam eeternam.
qui dedit animam suam redemptionem pro mul-
Resp. Amen. Per misericordiam etc Dominussit
tis, per quem nostris tu, Deus Pater, jubeas par-
semper etc Resp. Et cum spiritu etc Solemnia
cerejam delictis, cui nierito exercitus militiae cce-
Respon- completa etc Resp. Deo gratias. Antiphona Sal- :

lestis non cessant clamare, ita dicentes :

ve Regina etc cum Verss. et Respp. etc, et oratio-


Sanctus, sanctus, sanctus etc.
det chorus :

ne, Concede nos famulos. Benedictio In unitate :

500 Dicat Presb. Post Sanctus Vere sanctus, :

us
Sequentia, quse adduntur, confirmant ea, quae
etc
C vere benedictus Dominus noster Jesus Christus,
dicebam, quod
superius in annotatis ad § 10 lit. e
Filius tuus , quem Jacobus , relicto Zebedseo populum, quando ei bene-
sacerdos se convertat ad
patre ita secutus est ut eum obnixe diligen- ,
Ad hanc benedi-
dicit.Adduntur autem ista :

do, fieret electus in vita, mundus in conscien- ad populum, et be-


ctionem vertit se sacerdos
tia, probabilis in doctrina postremo ita scien- :

nedicit illum ; et nihil aliud agens vadit ad


tiam commendans ex operc, ut pro eo truncato
sacristiam.
interierit capite quem pro se vel pro omnibus
;
503 Si quis aliud liturffise exemplum videre .hsigntUar
noverat animam posuisse Christum Dominum : inveniet illud apud Edmundum Mar- itliud UturgiM
desiderat,
cui est honor et gloria, inseculaseculorum.Amen. ihzarabico
in opere, quod inscripsit, De antiquis
Ec-
tenium ccemplum.
canon, conse Sequitur Canon Adesto, adesto etc. consecratio,
:
absolvit, parte
clesise ritibus, ac libris quatuor
cratio etc.ora- elevatio Hostise, et calicis etc. Oratio Post pridie H,
pag\ 457; ubi e\
l, lib. i, cap. i, art.
tio Post pridie
ita habet : Subjuga , Deus nostras tuo jugo ,
Missali Mozarabum jussu Francisci Ximenii, ar-
cervices, ut onus tuum quod amantibus leve ,
ediio exhibet Missam de
chiepiscopi Toletani ,

est, ita oplabili devotione feramus , sicut Ja- Adventus; quam lectori nostro
Dominica prima
cobus Apostolus tuus, innexo suo fune,
collo
desig-nasse sufficiat. Quamquam
vero proxime ali-
ad passionem tractus est Isetabundus ut san-,

prsegressis paragraphis circa Missale illud ac


quot°
ctificans hsec, quas tibi offerimus nos ipsos ca-
Breviarium, nec non circa Missam Horasque
,

benedicas perceptione Hostise hujus. Resp. Amen. Mozarabes usitata* varia observata
nonicas apud
Te prsestante, sancte Domine etc. Vide Ordina- fuerint, atque hic illic sparsim
variis infarta lo-
rium Missae. Credimus etc; partitio Hostiae, me- eluci-
cis nou modice faciunt ad eorum arcana
moria pro vivis. hisce superaddi
danda; bene multa tamen alia
501 Ad orationem Dominicam. Oremus : Apo- merentur,
; 9

102 TRACTATUS HISTORICO-CHRONOLOGICUS.


A inerentur, proximi erunt argumen-
quae oapitis
ANNOTATA.
tum; prsesertim quatenus Missale Ximenianum,
ritus Mozarabici primigeniam integritatein, ejus- a Editio Roblesiana habet : Per misericordiam
demque cum antiquo Gallicano comparati antiqui- ipsius Dei nostri, qui est bencdictus, el vivit, et
tatem spectant. omnia regit.

CAPUT X.

Varise circa Missale jussu Ximenii archiepiscopi Toletani editum, ritum-


que Mozarabicum cum Gallicano collatum observationes.

§ I. In Missali Mozarabico typis edito plura sunt non pure Mozarabica; quce
videntur accepta non ex Missali Romano, sed ex Gallico, seculo xi.

ftti$$<tli Noza- allitur,


f quisquis in animum induxerit , Mis- ut utraque inter se, atque adeo nova ab anti-
ralnco antiquo Mozarabicum ita primig-eninm
sale purum quis indicio aliquo secerni ubique possent. Certe,
B
F atque immutatum jam inde a temporibus SS.
:

Leandri et Isidori ad aetatem Eminentissimi Xi-


,

prout observat Brunus pag\ 301 Missale Moza-


rabicum jussu Ximenii excusum plures personas
,

menii perrarisse, ut plurima tunc, quando ab il- in errorem induxit, quae extracta inde dederunt,
lo escusum fuit, addita non sint, quae vere Mo- aut citarunt inde loca tamquam vere Mozarabica,
zarabica dici nequeant. Conflcitnr illud ex capi- quae certe talia non sunt. Quod ne fiat amplius,
tis 9 paragrapho quinto, ratione eorum, quas de observandum monet quod Cardinalis ille inse-
,

fragmento antiquissimi Kalendarii Gothici a nobis ruerit Missali suo Mozarabico ( nulla adjecta
ibi disputata sunt; quod praeterea intellig-i datur nota )
plures rubricas
et plures prationes ex
,

ex citati capitis paragrapho 8 sub finem; ubi de Missali, quod


usu erat ejus tempore in ec-
in
Sanctis recentioribus Missali isti adjectis actum clesia cathedrali Toletana unde facile judicari;

fuit, eonfirmata ab exemplis. Memores insu-


re possit, quod contiueat multas res recentes ac ,

per simus textus ibidem § 9 ex Roblesio citati in proin posteriores admodum S. Leandro, ac S. Isi-
haec verba : Initio dicitur confessio generalis cv.m doro.
psalmo Judica me
Deus. Reliqua vero usque ad 506 Inter probationes, quas superaddit idem Bru
introitum eonreniimt cum Officio Toletano anti- nus, unam pro hac re format a pa^ 302 ex cor- <"'">'«''«> 110 -

* probclnr,
quo ; cujus usus frequens erat et receptus, cum poris Christi ac consecrati calicis elevatione. Verba
typis mandala fuere Missalia opera Illustrissimi consecrationis vere Mozarabica , in antiquis uti-
Cardinalis et archiepiscopi Toletani Francisci que istius ritus codicibus expressa sed jussu ,

Ximenis Cisnerii. Roblesio adde Cardinalem Bo- Joannis PP. X proferri curata Romano ritu, de-
nam, qui Rerum liturgicaruin lib. ), cap. xi in fine dimus superius cap. 5, § 2. Brunus, quia verbis
istaatque alia nonnulla recenset, quse Mozarabica consecrationis panis additur hic elevetur corpus
non sint, sed a laudato Ximenio adjecta Confes- : et verbis consecrationis vini hic elevetur calix
,

sionem, ait, more Romano, et alias orationes coopertus cum filiola, seu amiculo; quaerit, an
anle introitum, sicut et antiphonam Salve Re- non omuino locus detur credendi , quod secun-
q gina in fine addidit Officio Gothico Franciscus dum vetus Missale Gothicum SS. Leandri ct Isi-
Ximenius. Addidit etiam Officia qusedam San- dori perag-eretur elevatio Hostiae et calicis, ma-
ctorum, et alia fesla rccentioris eevi
atque ideo xime quando
; leg-itur illa nota ad marginem im-
propter hsec, quoe adjecit,
Missale mixtum nun- pressa Forma ista consecrationis ponitur,
:
ne
cupavit. Vide etiam annotata nostra ad capitis antiquitas ignoretur, sed hodie servatur traditio
9 paragraphum 10 lit. a.
.EVcZes^.Nihilominustamen, uti vult Brunus, usus
,
505 Locum enimvero hie nbtinet illud, quod ad ita elevandi calicem erat omnino recens
in Ilispa-
udjni.i aiiun- diem xxvi Junii pag. 215, occasione S. Pelagii nia tempore Cardinalis Ximenii. Id quod probare
mart :V ris Cordubensis, apud nos indicatum fuit conatur ex Ordinario Dominicanorum reviso, cor-
?Mc°","7','r
llis verbis. TJti nihil est in rebus humanis perpe-
cmUora. :
recto et aucto pluribus notis, ac per Generalem
tuunx, ipseque Romanus Ordo varias s;epe mu- Ordinis confirmato Salmantiese anno 1576. Et
tationes accepit; ila etiam anliquus ille (iothicee
mox afiFert P. Joannem de Palencia, (qui dederit
liturgieemodus, quihodiedum Toleti ab aliquibus
illam notarum collectionem e capitulis g-enerali-
servatur, facile deprehenderetur per tot secula
bus extractarum ab anno 1500) de elevatione calicis
nonnihil alteratus, si adesset veterum atque re-
ita loquentem :

centium exemplarium copia, per ques liceret Isi-


507 In septima parte nota , quod calix non
doriana tempora cum hodierno usu conferre. Ita elevatur in verbis rubricse stando ; sed statim
tuno ibi satis moderate pronuntiatum fuit de alte- post
consecrationem deponilm et cooperitur corporale:
ratione ritus Mnzarabici re tota necdum operose ac
;
sed tamenjam usus habet, quod elevetur,
rnature examinata. Utinam autem sed dis-
quse recentio- coopertus, sicutetiammodo cleridomnesfaciunt,
ra sunt et non purc Mozarabica ita immixta fuissent
quolquot recitant secundum Ordinarium novum
iis, quae vere antiqua et pure Mozarabica sunt Romanum elevare aulem calicem cum
filiola,
,

DE LITURGIA ANTIQUA HISPANICA 103


A filiola, sicut
faciebant clerici et aliqui regulares, scnptor, hsec exillis esse spectaculis, versus annum
novares estin Ecclesia. Unde demum concludit
D
millesimum in
Donnullas Galli* ecclesias introdu-
Brunus , eum iu errore futurum, qui hanc con- ctis;quseque tum temporis non inveniebantur vel
suetudiuem bene antiquam orederet. Verum cir- iu Missali liomano, vel in Mozarabico.
ca consequeutiam illam ex prasmissis hujusmodi 510 At exceptis hujusmodi rubricis et usibus, «onexHma-
deductam, inter illum ac me non satis convenit. illud deberi fatetur Cardinali Ximenio, quod in »«'•««» «•-
In nota quippe ad marginem Missalis Mozarabici suo Missali Mozarabico eonservarit maximum nu- ' aUaca^"a
'

Ximeniani impressa ag-itur de forma consecratio- merum Officiorum Missse, una cnm infinita ora-
nis, seu de verbis, prout ego interpretor, quibus tionum congerie, quee ex Mwsali Gothorum pro-
ipsa consecratio constat ac perfieitur ;
quae certe veniant, quasque per suam antiquitatem summa
forma antiquitatem habet magnam, mutari uti- veneratione sint dignae, atque Ecclesise atilissi-
que juxta tenorem formae Ecclesiae Komanae pri- mae. Tale judicium tulit Brunus. Jure itaque me-
mo demum jussa sub imtium seculi x, tempore ritissimo Alfonsus Ortizius, quo accurante Missale
Joannis PP. X, uti mox indicavimus. Elevatio illud editum est, in sua ad Eminentissimum Xime-
autem calicis nudi vel cooperti nihil minus est nium prsefatione, uti superius vidimus, pronuntia-
quam forma consecrationis ; eidem ita accidens, vit, Im mortales Tibi, antistes celeberrime, refe-
ut abesse vel adesse possit, salva prorsus conse- rant gratias seculi nostri homines oportet, cum
crationis substantia. Quomodo itaque Bmnus an- vetera, et quasi obsoleta nostree religionis arcana
tiquitatem formae consecrationis in margine Mis- tanto studio revocare institueris etc. Jam vero ut
salisMozarabici expressam videns, inde mox trans- de primigenia additionum origine magis individuam
eat ad elevationem calicis cooperti comprobandam hauriamus notitiam, animadvertere oportet, in quo
tamquam novam, non satis intelligo. Missalia ab ecclesiis Hispaniarum adoptata sub
B 508 Deinde quaero ex Bruno,
an Ordinarium Alfonso VI versus annum 1091, ( de qua re plura v
a Cardinale illud, quod Joannes de Palencia vel per
afferebat, et praemisimus cap. G ) differant a pure Eomano ; et
Ximenio riti-
umbram agaut de Mozarabibus, quorum ritum for- in quo conveniant cum Missalibus ecclesiae Galli-
but Mozara-
bkii imirtuvi
tasse ne auditu quidem norant. Textus enimvero canae istius temporis.
fumc ; paullo ante productus nihil tale indicat et esto ; 511 Quanto conatu regina Constantia apud utiexcompa-
illud iudicaret, tunc Joannes de Palencia diceret, Alfonsum VI, conjugem suum institerit pro ri- ruimt ,

quod talis elevatio nova res sit in Ecclesia etiam tu Somano-Gallicauo contra Mozarabicum ex ,

Mozarabica ; diceret, inquam, sed noudum id pro- dicto capite satis liquet. Credibile est, Missale
baret. Abundet itaque in suo judicio Brunus ego : illud ab eleemosynanis ejusdem reginae vel sa-
certe ipsi non sufiragor, quod elevatio ssepe dicta, cellanis, ipsam comitantibus in Hispaniam, e Gal-
res adeo nova sit apud Mozarabes, ut ad tempora lia Toletum fuisse delatum nisi malis dictam ; ,

Ximenii pertineat, rituive Mozarabico inserta ab reginam rituum sacrorum , quibus non assueve-
donec id melius aliunde probetur. Nec plu-
illo sit, rat , novitate perculsam Missale patrium accer-
,

ribus opus est verbis nam utcumque res illa se: si jussisse, tunc praesertim, quando abrogationem

habeat, parum refert ; cum


aliunde satis constet, Mozarabici Officii S. Gregorio PP. VII,
urgente
plurima Missali Mozarabico adjecta fuisse, quae eique obsdecundante Alfonso rege, spem affulge-
vere Mozarabioa non sunt. Audiamus Brunum pag. re conspiciebat , extremam suo annisu manum
303 : Est evidens, iuquit, omnes fere rubricas admoveudi dictse abrogationi. Quomodocumque
Dominicse Palmarum, diei Jovis sancti, ac diei id contigerit, parum facit in rem nostram. Dispi-

Veneris sancti extractas esse e Missali, qui in ciendum qnippe nobis est, in quo Missalia Hi-

usu erat in cathedrali Toletana tempore istius spaniae seculi xi diserepent a pure Komano; et

Cardinalis : omnes enim fere leguntur ver- contra in quo illa conveuiant cum Missalibus Gal-
bum de verbo in Missali ejusdem ecclesise Tole- eodem seculo xi usitatis. Factum probat
licauis

tanse, anno mdl impressi neque minus, inquit, ; Brunus a pag. 305 ex comparatione Missalium in
constat majorem
, istarum rubricarum partem Hispania usitatorum cum Gallicis, S. Pio V an-

omnino recentem fuisse tempore Ximenii. terioribus; vidisse se dicens ex Missalibus illis

50'.) ldem liturgiographus postquam produxis- Hispanicis Mss. in dicecesi Gerundensi usitatis; j.

plurima ali- set Missam Mozarabicani cum observationibus, et a duce Noaillio sibi communicatis ubi sup- :

unde,-
quas intermiscuit, monet pag. 333, consequens peditari affirmat plurimas assertionis suae proba-

esse ut concludatur
,
quod citari non possit
,
tiones, et Missale ecelesiae Toletanas, quod Lug-

tamquam ex Mozarabico oriundum quidquid ,


duni anno 1550 recusum est, et in quo omnia
magis singulatim notantur clarissime id mani-
uounulli auctores extraxerunt ex Ordiae Missse ,

istius Missalis; uti nec ex Ordine feriae quartse festare.


512 Et mox plurima ex isto Missali congerit MiuaUum
Cinerum Domiuicse Palmarum
, diei Jovis san- ,

diei Veneris sancti , et diei Sabbati sancti, loca, quaa sint et a Komano Missali diversa , et
cti
Martene inseruit volumini De antiqua Ec- antiquis Missalibus Gallias conformia. Ea vero sic
quaa P.
clesise disciplina : nam , uti addit, omnes fere commemorat i. In Officio Nativitatis Euan-
: ,

rubricse, illisdiebus notatse, evidenter extraetas gelium Liber generationis ante Te Deum. 2.
Missali Toletano, quod tempore Cardi- Prophetia ante Epistolam in quatuor Missis Na-
sunt ex
tivitatis. 3. In Ordine Missse, Confitemini
Domi-
nalis Ximenii jure merito vocatum erat Missale
ante Confiteor. i. Oseu-
mixtum. Dicamus itaque, illud nec Eomanum no, quoniam bonus etc.
ascensu ad altare et antiphona
fuisse, nec pure Gothicum nec pure antiquum ,
lum crucis in ,

Gallicum. Tametsi plurimis infartum fuisse usi- Salve crux etc. cum oratione. 5. Oratio In con-
spectu tuo Domine in extendeudo corporali;
,
ex ecclesiis Galli-
bus, qui originem trahebant
csere- sicut in antiquis Missalibus Narboneusi, Xemau-
canis, observat Brunus ; cujusmodi esse ait
sensi, et plurium aliarum Galliae ecclesiarum,
moniam claudendi ecclesiam in supplicatione Pal-
uti notat Brunus. 6. Praeparatio aquae ac viui m
marum, et non prius aperiendi quam sacerdos ,
Carmeh-
prout faciuut
calice ante Euaugelium ;
pluribus vicibus cruce pulsasset portam ; quam ante an-
ta et et sicut fiebat Parisiis
Dominicani
petierat aperiri Hegi gloriae ; additque laudatus
;

15 num
Julii Tomus VI.
,

104 TRACTATUS HISTORICO-CHRONOLOGICUS


A num 1615, teste Bruuo. 7. Oblatio fidelium et , 516 Secundo. Duse habentur ante Euangelium
benedictio panis , quem prsesentant , facta post lectiones; quarum prima ex antiquo secunda ex ;

oblationejn Hostiae et calicis in altari. 8. Veni novo Testamento eruta est excepto tempore Pa- :

sancte Spiritus sanctificator etc. dictum super schali quando secundum utium et alterum ritum
:

oblata; sicut iu Missalibus Gallicanis seculi xi, se- more ordinario legebantur duse lectiones novi Te-
cuudum observatiouem, ait, Microlugi versus an- stamenti, et uua quidem ex Apocalypsi, altera ve-
num 1090 ; et oratio, Descendat hic angelus bene- ro ex Actibus Apostolorum. Festis Sanctorum le-
t dictionis, et consecrationis super hoc munus ;
gebatur etiam aliquid ex eorum Actis; id quod
quam logi etiam addit Brunus in pluribus Gallise clare perspicitur ex prtefatione Vitse S. J5miliani,
Missalibusantiquis. auctore Brauiione episcopo Caesaraugustano ; ut
513 Nono. Osculum Hostise datum a sacerdo- videre est apud Mabillonium in liturgia Gallicana
te, ut prius inde accipiat pacem, quom eam det pag. 21 ; interea, sicut observat Brunus, Missale
10. In Danda pace, Habete osculum dilectionis Cardinalis boc non exprimit. 3. Canticum trium
etpacis, ut apti sitis sacrosanctis mysteriis Dei. Puerorum dicifur ante Euangelium et mox addit ;

Pax Christi etc. n Antequam sumat corpus Do- idem auctor, revera non conspiei illud Canticum in
mini nostri, Ave in sevutn sanclissima caro Chri- Missali Mozarabico, nisi in Ordine Missse, sub titu-
sti etc. 12. Antequam sumat sanguinem, Ave in lo Omnium offerentium, qui totam, uti addit, S.
sevum potus etc. 13. Nunc dimittis mox
ceelestis Jacobi Missam comprehendit ; et in prima Dominica
post ablutionem. Atque hsec quidcm sunt, quse Quadragesirnse ; itaut locum esse credendi censeat,
rerum liturgicarum scrutator et eruderator ille non dici in aliisDominicis.
notanda censuit qui rem concludens monet, om-
: 517 Sed coucilium iv Toletanum nos docet
nes usus non fui6se Missalis Romani sed
illos , canone xiv de qua re Brunus egerat pag. 312 ;
(

origiuem duxisse partim ex Missalibus, quse Gal- nos vero superius diximus eap. 3, § 2 ) quod
B liarum eeclesise habuerant usque ad tempus Caro- juxta antiquam consuetudinem illud Canticum dici
li Magni ; partim ex additionibus , seculo nono deberet in Missa omnium Dominicorum dierum,
adjectis. et in omnibus solenuitatibus Martyrum et qui- ,

514 Jam vero quoe addit de Missali Gallicano dem sub pcena non communicandi. Si, uti per-
ante tempus Caroli Magni, nec non de additio- git Brunus, ab aliquot seculis illud Canticum
nibus seculo ix eidem adjectis; oppido videntur non sit dictum omnibus diebus festis et Domini-
cohserere partim cum facto ejusdem Caroli Ma- cis in liturgia Mozarubica valde verosimile judi-
;

gni , qui ritus Gallicanos veteres cum Romanis cat, quod idem factum fuerit a mille annis aut
commutavit, partim cum facto reginse Constan- circiter, in sliquibus ecclesiis Gallise quia lectio-
;

tiss : ut proinde Missale Gallicanum seculi ix, et narium Luxoviense non notet illud Canticum ni-
seculj xi, quod ex Gallia venerat, ac Toletano si in Missa Natalis Domini, et in Sabbato sancto.
substitutum fuit, unum idemque censeri posse Indicat mox Brunus, circa rem illam ecclesias Hi-
videantur. Porro de liturgia Romana iu ecclesias spaniosinter etGallise disparitatem fuisse aliquam
;
Gallicanas a Carolo Magno invecta, tractat Mabil- illis utique Canticum istud dicentibus post lectio-
lonius in opere De liturgia Gallicana lib. i, cap. nem veteris Testamenti ; his vero illud non reci-
8, post Cardinalem Bonam Rerum Liturgicarum tantibus nisi post novi lectionem citans auetorita- ;

lib. i, cap. autem liturgia ibidem


12. Qualis tem S. Germani. Adi meam notam
{ pag. 99 lit. n. )
usitata fuerit ante Carolum Magnum, nostri in- Sed locus, inquit, Natalis
Domini ex Lectionario
stituti non est operose disquirere; a quo tamen Luxoviensi mox citatusclare manifestat, quod con-
non adeo apparet alienum, ostendere ulteriorem suetudo dioendi iilud cantieum post Lectionem novi
liturgiae Mozarabicse cum veteri Gallicana confor- Testamenti, non esset generalis in ecclesiis Galliae,
mitatem, juxta ea, quse jamjam dixi de ritu seu Lectionario isto illud notante post leetionem
de Missalibus Gallicanis, tempore Alfonsi "VI To- antiqui Testamenti. Plures igitur eoclesias Gallias
letum introductis. convenire poterant cum ecclesiis Hispaniaa circa
locum hujus Cantici,id est, ut recitaretur inter anti-
qui et noviTestamenti lectionem.
518 Quarto. Imponitur silentium ante lectio-
II. Liturgice Mozarabicce cum Galli- nes. 5. Canitur Alleluia Euangelium; cum post
,

Cana antiqua consensus


cana COnsenSUS ac
aC d hoe tamen discrimine, quod secundum Missale '

dissen-
Mozarabicum canatur Alleluia immediate post
sus ab enumeratione partium. Euangelium; ubi secunduiti S. Germanum (vide
Brunum pag. 216) canitur post oblationem. San-
ctus vel Agios (prseter illud quod prsecedit cano-
Ex dictisparagrapho proxime prsgresso intelli-
quod liturgia Mozarabica, prout nunc
gitur,
nem ) pluribus etiam vicibus canitur tempore Mis-
sse, in una atque
altera liturgia , sed non eodem
edita exstat in Missali Ximeniano, in multis sit loco. 6. Pro utriusque demum liturgise consonan-
conformis ritui Toletano qui Mozarabico, jussu
, tia adjungi post ex Bruno consuetudo orandi
ge-
regis Alfonsi VI, seculo xi substitutus, deinceps,
neratim versus tempus oblationis quamquam ;

uti opinor, ibidem loei adhiberi perrexit. Sed nunc


prout in.sinuat, in iiturgia Gallicana fierent istse
alias utriusque liturgise consentientes partes enu- preces ante oblationem, atque adeo ante prin-
meremus, prseeunte Bruno a pag. 334 cujus ciroa cipium Missse Fidelium
;
et e contrario non fiant
;
prsesens argumentum
observationes hic trauscri- secundum Missale Mozarabicum, nisi post oblatio-
bimus, examinaturi deinde conseetaria, quse ex ista nem. 7. Missa Fidelium secundum ambas liturgi-
consensione dictus auctor deducere eonatur. Inter- as inchoatur ab oratione, quam prascedit
ea utriusque Missalis conformitatem ita ostendit semper
: prsefatioqusedam vel monitio et omnes fere Mis- :

i. Secundum ambas hasce liturgias sacerdos salutat sse habent proprias. 8. Post oblationem fit me-
congregationem , dicens '.
Dominus sit semper moria vivorum ac mortuorum; atque enim in
fi-
vobiscum. nem dicitur oratio, cui titulus Collectio post
nomi-
na
;; ,,

DE LITURGIA ANTIQUA IIISPANICA 105

A na ; et quselibet Missa habet propriam. 9. Dein- tur ,


quam ostendere conformitatem ambarum D
de datur osculum pacis, et sacerdos dicit oratio- istarum liturgiarum in eo, quod ordinarie dicitur
nem, qura vocatur Collectio adpacem : hsec quoque in Missa non autem in eo, quod certis festifl aut
;

oratio propria est singulis Missis. diebus dicitur. Adjungit, adeo persuasam fuisse
abenumera 510 Decimo. Pars illa Missse, quam nos ap- seculo ix conformitatem ritus ecclesiarum Ilispa-
tione
pellamus praefationem juxta usum Ecclesiae Ro- nise cum ritu ecclesiarum Erancise usque ad tem-
manse, in neutra harum duarum liturgiarum no- pora Pipini Magni, ut Carolus Calvus
et Caroli

men istud habet sed appellatur Conteslatio vel


: crediderit, antiquum ritum Gal-
se videre istum
Imtnolatio ln liturgia Gallicana, et Inlalio in Mis- licanum quando jussit coram se celebrari Mis-
,

sali Mozarabico. Ordinarie longior est, quam illa, sam juxta ritum Toletanse ecclesise ex epistola ;

quee est secundum ritum Romanum ; et quoe- ipsius ad clerum Ravennatem de que redibit ser- :

libet Missa habet sibi propriam. n. Loco illius, mo. Dictus scriptor refert, se quoque non re-
quod Canon vocatur in Missali Romano, oratio censuisse plurima puncta, in quibus ambse istae
est, cui titulus Post sanctus quae continet actus
;
liturgise conveniunt inter se cum ecclesia Roma-
gratiarum actionum ac laudum qui sint tamquam ;
na quia non alia de causa istarum duarum li-
;

prseludiurn verborum saeramentalium Qui pridie, turgiarum conformitatem esse expositam fatetur,
et qui relationem habent cum Sanctus. Voces hae quam ut ostendatur, quod Mozarabica proveniat a
Qui pridie, vel Ipse enim pridie, sunt ad finem Gallicana.
orationis Post sanctus in Missalibus Gallicanis et ;
523 Monitiones, orationes ac praefationes, am- tpectant.

conspici posse satis clare, indicat Brunus, quod illse barum liturgiarum non admodum differunt , nisi

ipsse orationes Missarum Missalis Mozarabici fini- secundum terminos quin imo in terminis ;
ipsis

antur modo quodam, qui conducit ad easdem voces nonnumquam eas convenire observat in notatiun-
Qui pridie etc. Consule, quae dixi superius in an- cula pag\ 339 adducto exemplo. Denique suam
,

notatis ad § xi de origine liturgiae Mozarabicae a Gallicana sen- £


g lit. /.
.,•„,„, 520 Duodecimo. Verba sacramentalia sequi- tentiam visus aliunde mitigare velle laudatus au-
tur oratio aut formula etiam valde brevis, et quae ctor, Si inquit, liturgia Gallicana merito isto
,

in majori parte Missarum diversa est. Oratio hasc gaudeat, quod formam seu exemplar Missali Go-
vel formula dicitur Post mysterium aut Post secre- thico Mozarabico praebuerit fateudum esse pro- ;

ta in Missalibus Gallicanis, et Post pridie in Mis- nuntiat quod Missalia Gallicana eidem cedere
,

aali Mozarabico sed hoc eodem redit


: illaeque :
debeant propter varietatem et copiam orationum
denominationes probant sequaliter, quod hsec ora- suarum non posse non esse mirabilem S. Lean-
;

tio seu formula diceretur post verba sacramen- dri S. Isidori , aliorumque Doctorum anterio-
,

talia quia illis semper prsemittitur historia insti-


;
rum vel posteriorum , qui isti rei allaborarunt

tutionis Eucharistise. 13. Canitur Antiphona inter foecundidatem magnam ordinarie in orationibus
;

fractionem Hostise. 14. Prsefatio orationis Domi- esse analogiam cum Euangelio diei, semperque
Hicae in omnibus pene Missis est diversa. 15. Pro- multum gustus atque accurationis ; adeo ut suspi-
secutio seu explicatio ultimae petitionis , oratio- ci possit missaleMozarabicum tamquam foecunda
nis Dominicse etiam diversa est fere in omnibus instructionum ac precum scaturigo. Verum prius-
Missis. 16. Datur benedictio solenuis inter oratio- quam conveniamus Brunum super ista assertione,
nem Dominicam et communionem et benedictio :
qua censet quod ceconomiae sacrae Mozarabicae
,

ista in qualibet Missa est diversa : sed secundum formam seu exemplar subministrarit iiturgia Gal-

Missale Mozarabicum sacerdotes eam dant sicut licana dispiciamus, in quibus altera ab altera dis-
;

sentiat, ex fide llonorati a S. Maria, alias citati,


episcopi ; juxta ritum autem Gallicanum benedietio
illa solennis a solis episcopis dabatur : verum qui- tom. 3, pag. 202.
dem quod secundum hunc ritum sacerdotes
est,
524 Utramque igitur dicit differre admodum imusqut n-
liturgiam. i. Collectae , quse ibidem recitantur, turgiz ditcre-
etiam darent benedictionem in hoc Missse loco sed ;

id fiebatmodo minus solenni illam namque dabant :


nihilhabent simile. 2. Lectiones tam antiqui quam ,,
^" ^ a
/
recenliore f,°

novi Testamenti non concordant. 3. Canon


formula multo breviore; et formula ista erat sem- clore.

pluribus Missis non est idem. At mihi Canon Mo-


per eadem.
zarabicus est (iutelligo Canonem proprie ac stricte
C 521 Pergens ulterius ille liturgiographus no-
dictum qui sic iucipit : Adesto , Adesto etc.
riWmtbene tat 17., omnem credendi ansam suggeri, quod )

secundum dicta num.456 , et in annotatis ad


,itit reimi- liturg-ia Gallicana consonaret etiam cum liturgia
§. 10 lit. u. 4. Dicebatur Symbolum Apostolorum
Mozarabica in cantando Gustate et videte paulo
ante orationem Dominicam , quod proprium est
ante communionem Fidelium ubi addit, ex Tre- :

ritus Mozarabici. Denique modus, quo sacerdo-


cano (de quo nos supra in annotatis ad § xi lit. n)
tes Mozarabes partiuntur Hostiam , numquam in
immediate post benedictiouem collocato, satis in-
usu fuit in aliqua alia liturgia, quantum quidem
dicari, quod c&ntaretur in eodem plane loco, quo
laudatus Honoratus se seire dicit. Porro de ista
canitur Gustate et videte in Missali Mozarabico
divisione actum est superius. Au autem idem fue-
et ex iis quse superius de Gustate et videte dixisse
omnino rit Galliae et Hispanise mos in divinis Oflieiis
se indicat ostensum esse siguificat
, ,

Trecanum S. Ger- videri potest apud Cardiualem Bonam Rer. Li-


verosimile esse, quod ibi esset
turg. lib. cap. 12 de patribus item utriusque
ut videsis apud Brunum pag. 330. De au-
i, ;
mani ;

liturgise agit Mabillonius Liturgiae Gallicause lib.


ctore hujus Trecani consule annotata, quse jam-
1 , cap. 5. Sed quseri potest circa duos
istos li-
jam citavi.
turgiographos, an in argumeuto prsesenti commis-
iaiOrdim- 522 Pluribus, quse liturgiae Gallicanse ac Mo-
unhiuM! communia sunt, referendis superseden- sa ab eis non fuerit hallucinatio, quse inde ori-
zarabicse
ginem' traxerit, quod antiquos illos libros Missa-
dum sibi censet memoratus auctor; prout videri
les, de quibus agebant, non satis distinguerent,
posse asserit couferendo quatuor Missalia Gallica-
sed confunderent potius. Controversia ista admo-
na, et Lectionarium Luxoviense cum Missali Mo-
dum connexa est cum alia, superius a me agita-
zarabico supersedendum inquam sibi censet
; , ,

alium sibi prsefixum fuisse scopum fate- ta cap. 3, § ; num videlicet Ordo sacer Gothi-
quia non eo-Hispanicus
,

106 TRACTATUS 1IISTORICO-CHRONOLOGICUS


co-Hispanicus atque adeo Mozarabicus liturgicam et quantum potest, probat, Hispanum fuisse Ro- D
suam formam debeat acceptam referre ritui antiquo mauum ; idque tanta cum extensione temporis, ut
Gallicano.; quse controversia ea de causa apposite pag. 273 rotunde fateatur, verum esse, quod nihil
hic discutietur, ubi prsernisero examen rationum, videatur durantibus quatuor primis seculis quod ,

quibus Brunus inducitur, ut statuat. exemplarem designet in Hispania alios usus liturgicos, quam
Mozarabicae liturgiae formam in Gallicano Ordine Romanos.
sacro constituendam esse ; id quod neutiquam mihi 527Et postquam nonnulla subjunxisset , qui- non

probatur : a quo autem, an ab ipso, an a me stet bus hoc conflrmat, Ecce igitur, ait, usque tunc
potior ratio, discutiatur. vestigia liturgiee Romanee. Si ergo quatuor pri-
mis seculis nihil videatur, quod, ipsomet Bruno fa-
tente, designet in Hispania alios ritus quam Ro-
manos ; et si ad illud usque tempus ejusdem ritus
vestigia deprehendantur ; ergo vetus Ordo Gal-
III. An ex consensu antiquce litur- licanus per totum istorum quatuor seculorum de-
cursum non extitit forma et exemplar ritibus an-
gice Gallicance cum Mozarabica con- tiquis Hispanicis ; cum hi,
ipsomet fatente, quatuor
cludi possit, hanc ab illa examplar primis seculis Romani fuerint; ille vero, juxta id,
quod ex ipso mox retuli, diversus a Romano di-
seu formam accepisse. cendus sit. Cap. 1 , § 1 egi de liturgiae Hispa-
nicae quatuor primis Christi seculis origine ac pro-
pagatione. Consule praeterea ejusdem capitis para-
graphum sub finem quamquam, ut ibi monui, ;

Ea consensu nego ego , afflrmat Brunus. Rem expenda- obscura admodum et ignota sunt, quee circa sacra
liturgix Gal- Idmus. ExEj tam consona utriusque liturgiae ana-
luaw apud Hispanos istis seculis mysteria imo etiam ,

x> logia, proxime praegresso paragrapho ex Bruno ex- seculo v, ad posteros pervenerunt. Itaque fatea-
hibita per enumerationem partium, eo ducimur, mur, necesse est, quod in principiis Bruni contro- E
ut clarissime perspiciamus quorsum tot tam , , versa hic antiquae liturgiae Hispanicae origo impu-
multa tamque singularia puncta adeo studiose
,
tari nequeat antiquae Gallicanee, quatuor primis
corraserit nimirum ut ex comparatione singula-
; Christi seculis.
rum quoad potuit, partium comprobaret, Hi-
, 428 Eoque magis hsec elucescit assertio quod ;
«'«p

spanam liturgiam descendere a Gallicana. Et ve- idem scriptor pag. 232 censet antiquum Htur- ,

ro quod multo amplius alibi velit, quam in illis, giae Gallicanse Ordinem ab ecclesiis Orientali-
quae paragrapho primo hujus capitis decimi, ex bus esse profectum. i. Ob istius cum liturgiis
ipso recensui , manifestum est nam toto suo ar- :
Orientalibus conformitatem. 2. Quia, ut ait, pri-
ticulo quarto a pag. 334, unde relata § 2 pro- mi Galliarum omnes fuerunt Orien-
episcopi pene
ximo excerpsi , solam demonstrat utriusque ritus tales. Et sit noc prout vult Brunus sic hoc pacto ;

conformitatem ,
prout ex dictis liquet ; contro- rursus cohaeret in principiis ejus, quod Ordo iste
versam vero hic originein aliunde non probat ibi, sacer Gallicanus qui erat Orientalis origine
,

quam ex eadem illa conformitate. Et sane aliun- formam et exemplar tunc non suppeditarit Hispa-
de , meo quidem judicio videtur probanda fu- , nico , qui Romanus erat : etsi candide fatear
isse orig-o ista neque enim sequitur ex eo, quod
: me non assequi neque satis intelligere ; ,
quid-
dua? liturgise in multis sint conformes, unam e nam determinati circa conformitatem vel diffor-
duabus ab altera derivari ; sed nisi derivatio illa mitatem partium accidentalium, in magno saltem
aliunde probetur , ecquis ex sola tali similitudi- numero, hujus vel istius liturgise respectu alterius
ne satis prudenter illam deducat? Itaque dum statui possit primis aerse Christianse seculis, ob ra-
aliam ibi probationem haud reperirem, consulen- tiones, capite primo §2 hujus Tractatus alle-
,

dam duxi Dissertationem Bruni quartam , quse gatas.


habetur in eodem tomo secundo, a pag\ 228, et in 529 Quod si ab iis, quse de^quatuor primis aere recentiorU cu-
qua tractat de antiqua liturgia ecclesiarum Gallica- Christianae potissimum dixi
saeeulis ibi perge- ,
jitsdam litur-

narum. re lubet ad seculum v quo barbarse gentes in


giographi,
,

cnm veteri 526 Articulo 1 , pag. 230 sermonem habet Hispaniam irruperunt invenies ibi tunc tempo- P
;
Bitpana eic
de ejus antiquitate, quam post Mabillonium sse- ris duplicem exstitisse liturgiam, videlicet nati-
pius citatum lib. 1 , cap. 4 , summam ipsi ven- vam antiquam Hispanicam et adventitiam Go- ,

dicat. Hanc equidem non negaverim ; sed tota thicam ; etiam juxta principia Bruni a pag. 273;
quaestio in eo vertitur,an liturgia Gallicana ta- quae liturgia Gothica ex Oriente eruta sit, pag.
lem habeat excessum pras Hispana antiquitatis 274; quamque habuerint Gothi in Hispaniam
veteri, ut huic tamquam idea, forma atque ex- venientes pag.
275. Consule quae superius de-
,

emplar illa praeluxerit. Quse contra excessum duxi cap. Turbulentis itaque hisce temporibus
2.
illum a Mabiilonio assertum responderim, inve- , quis credat , liturgiam Gallicam , quatenus uti-
nies supra cap. 3, § 6 et 7 ; et quoniam praero- que a Gallicano-Gothica Narbonensi erat diversa,
gativa illa ritus Gallicani contra Hispanum mihi ita migrasse ad Hispanos, ut suam inde liturgiam
non satisibi suadetur;non satis etiam mihi sua- (pristina quam habuerant repudiata , vel omni-
,

detur origo, de qua nunc disputatur. .Eque quid- no immutata tamquam ex quodam prototypo
)

quam ex ordine temporis aut qualitate Officii , efformarint ? Quis , inquam id credat nisi
, ,
Gallicani, veljuxta ipsiusmet Bruni principia seu probatum alicunde hoc videat ? Iliud interim con-
placita, circa hanc in Gallorum favorem dirimen- ficio ex seculo v, quod invecta tunc una cum
dam controversiam statuere satis secure possum. Gothis in Hispaniam liturgia Orientalis Gothis ,

Nam nec vult , nec potest hic agere de ritu His- seculo vi ad catholicam lidem conversis, immixta
panico quatuor primorum seculorum etenim ; fuerit veteri liturgiae Hispanicae, conformiter ad
tomo secundo citato pag\ 232 dicit quod Or- illa , qua3 tradidi cap. 2
,
; quaeque dicit Brunus
do ritus Gallicani (de antiquo est. sermo ) non a pag. 278 ; addens , S. Leandrum ordinandp
sit Romanus : at vero pag. 272 diserte affirmat, hujusmodi
;, ,

DE LITURGIA ANTIQUA HISPANICA 107


hujusmodi Offlcio valde aptum
a quo quid fuisse ; quid superaddiderit Oallica Narbonensis, quae si- D
seculo sexto j quid item seculo septimo ab ejus mul cum Hispania unum constituebat corpus et
fratre S. Isidoro in materia liturgica praestitum sit, dominio Gothorum aeque ac illa suberat, atque una
expendi superius capp. 2 et 3. cum illa ad totius ditionis Hispanicse nationale
exami-
^ux- 530 Hactenus itaque non video, qua veri specie concilium Toletanum quartum convenit. Quidquid
nantur
asserat Brunus, quod liturgia Gallicana vetus for- sit, omnibus ita consideratis, nondum inducor, ut
mam et exemplar prsebuerit Actioni sacrse Hispano- credam.liturgiam autiquam Gallicanam usque adeo
Gothicas, et ita proebuerit, quasi haec ex illa origi- praeluxisse veteri Hispanica?, ut ejusdem veluti
nem traxerit. Adeo certe infirma sunt et debi- parens.magistra et altrix formam rituum sacrorum
lia, quae alia occasione ille auctor habet a pag\ atque exemplar eidem sugge.sserit. Atque ha:c, quae
279 ; ut videantur fundari in unico incerto et dixi circa originem hic controversam, ita accipi
conjecturali adverbio peut etre , forte. Textum cupio, ut non pluris valeant, quam simpliees fere,
itaque ipsius sic e Gallicoreddo : Hic tempus adde tamen non improbabiles, conjecturae, ultra
est, quo S. Leander, archiepiscopus Hispalen- quas in rebus adeo obsoletis et obscuris vix
sis , laborare debuerit ad ordinandam totam datur, quo progrediaris sed tametsiorem certo ;

liturgiam. Non esset rationi consonum, dicere, non evincant, argumenta tamen ad hominem, eo
quod fecerit unam, ab illa, quse antea (apud Hi- saltem valent , ut perspicuum reddatur , Bru-
spanos) habebatur, omnino diversam : sed cogi- num in praesenti nostra controversia ita se ges-
tandi locus dalur, quod conservando bene ma- sisse, ut plus probandum susceperit quam ,

gnam partem antiquorum usuum ecclesiee eorum, probare atque persuadere potuerit , manendo
multi ab Orientalibus mutuati fuerinl, et forte etiam intra limites probabilis conjecturae. Nunc
etiamnum plures a ritu Gallicano, ad componen- dispiciendum est, an alia afferri possint ex Mis-
dum Officium, cui episcopi Galliee Narbonensis, salibus antiquis Gallicanis argumenta, qus con-
qui istum jam tum ritum habebant, aptare se tra me faciant, et opinioni istius liturgiographi
y
possent. Unde intelligitur, quod incerta prorsus patrocinentur.
sit origo Brunum inter ac me controversa, neque
ulla sex primis Christi seculis satis probabilia lu-
cescant indicia, e quibus assertio ejus satis solide
stabiliri queat. § IV. An ex Missalibus, quce sub no-
531 Jam si gTadum faciamus ad seculum vn
mine liturgice Gallicance excusa
tantumdem habebimus, etiam in principiis Bru-
ni : etenim decursis a pag. 280 canonibus concilii sunt, controversia ista in favorem
Toletani iv, ad usuum ecclesiarum Hispanise ac
GalliaeNarbonensis uniformitatem spectantibus;
liturgice ejusdem decidi possit ?

pag\ 283 fatetur, sermonem ibi non haberi de


novo Ordine aut novis libris conficiendis sed ;

hoc unice agi, ut omnes istse sub dominio Go-


thorum provincias, eisdem uniformiter sese accom-
Eatiarenon reformidem,nihil
istorum librorum
est conditio
exinde
, ut pronun-
lueis in favo-
modent. Quae plane consentiunt opinioni meas, qua rem liturgias antiquas Gallicana; contra Hi«panicam
nova3 liturgias confectionem S. Isidoro adjudicavi sperari posse. Brunus tomo citato, articulo 2, pag.
cap. 3, § 3; ac concilii Toletani scopum exposui 234 monumenta sex liturgia? Gallicanas enumerat,
ibid. § 2, num. 107. Transi nunc, si lubet, ad Missalia videlicet quatuor seu Sacramentaria
seculum vin quibus errores Missali Mo-
et ix ,
Lectionarium unum, et unam Missas Expositionem.
zarabico imputati sunt; inde porro ad seculum Ad Missalia quod spectat (de quibus solis agimus)

x, quo integritas Officii istius comprobata ad ; duo ex illis indicarat Bona Berum
Cardinalis
undecimum denique, quo abrogatum illud dixi liturgicarum lib. 1, cap. 12, num. 6 Dum, ;

in meam
sane intelligentiam non cadit , quo inquit , vetustos codices ad propositum mild
loco, quo tempore, quibusve rerum ac persona- scopum pertinentes celebrioribus bibliothecis
in
rum ssepe nominata
adjunctis hasc origo conti- perquiro, factum est Dei nutu, ut duos antiquis-
g-erit; quoniam asseritur a Bruno, alicunde
qua3 simos repererim, quorum seriem, stylum, chara-
comprobanda foret ex solidiore aliquo argunien- cterem, singulasque Missas in eis contentas se-
to; quale mihi non apparet consimilis in plu- dulo consideranti venit protinus in mentem,
rimis partibus utriusque liturgia; consensio ; quo utrumque esse vetas Missale Qallicanum ; quia
ut redeam, considerauda propono sequentia, co- et illis adamussim conveniunt, quse Hilduinus
Missalibus a se visis et priscis
naturus probabiliter exponere quo pacto ambffi ,
tribuit Gallicis ;

ista3 liturgias adeo inter se sint consimiles, ita ritibus consonant ecdesiee Toletanse, ex qua Ca-
tamen, ut idcirco altera alterius filia dicenda rolus Calvus sacerdotes adscivit, ut antiquum
non sit.
Gallise morem ab ipsis celebrantibus disceret. Ut-

(ainouam n 532 Liturgia quippe antiqua Gallicana ex Bru- rumque autem cum ipso Gothico seu Mozarabico
"uis eohnr
ni, sicut dicebam, sententia , ab ecclesiis
Ori- a CardinaliXimenio edito conferens.inveniordi-
entalibus profecta est; ex Oriente item saltem nem elmethodum. Missae eumdem esse.orationes
ex parte profecta est Hispano-Gothica ; quia post vero diversas. De facto Caroli Calvi, et ejus epi-
Gothorum Hispaniam adventum ex ritibus Ori-
iu stola ad clerum Bavennat, meminit Mabillonius in

entalibus commixta; ergo non adeo mirum est,- Prasfatioue ad Liturgiam Gallicauam.

partes quasdam in utraque liturgia consonare : 531 Brunus , facta horum duorum Missalium ,.,

mentione, tertii insuper meminit, reperti a Tho-


<"
ergo nihil cogit in Galliam abire, ut analogiam
illam iude in Hispaniam accersamus ergo deni- :
masio; qui omnes tres Roni* anno 16S0 excudi
que osconomias sacras Hispanicae forma a priore euravit uno in volumine simul cum Sacramen-
tario S. Gelasii ; ac Mabillonius reeudit Pari-
diversa sub Gothis indita est, quia mixta ex
anno 1085, suo libro Pe liturgia Gallicana
eorum usibus sacris, prout ante dictum fuit. siis
insertos. Unus inqiiit Bona, e.v his codicibus
etiam veteris liturgias flispanicae ritibus ali- ,

Forte
,

108 TEACTATUS HISTOBICO-CHRONOLOGICUS


A (duobus nimirum, de quibu8 egerat) extat in bi~ Missales Gelasiani xix. Juxta hunc itaque textum
bliotheca serenissimae Suecorum Reginas ante Missatunc celebrabatur in Gailia ritibus tribus di-
annos nongentos scriptus, ut periti censent, lit- versia : Romano videlicet, qui eo erat introductus
teris quadratis et majusculis ete. (Nunc vero, tempore Caroli Magni ; atnecdum adeo generaliter

sieut refert Bruuus eadem pag. 234, est in biblio- stabilitus, antiquus ritus Gelasianus ibidem
ut
theca Cardinalis Ottoboni.) Initio prasfixus hic esset abolitus. Itaque spectatis dicti instrumeuti
titulus est manu recentiori, teste laudato Cardi- terminis Ordo Gelasianus tunc temporis ibidem
,

nale, Missale Gothicum. Thomasius Gothicum adhuc obtinuerit, solusque cognitus debuerit esse,
sive Gallicanum vetus
illud nuncupavit; Gothi- autequam Caroius Magnus in Gallia et Germania
cum Gothico-Gallicanum Mabillonius quo
seu ;
receperit Romanum ; cum in isto monasterio es-
videlicet usi fuerint Galli Visigothorum imperio sent novemdecim Missalia Gelasiaua, non obso-
subjeeti et vero Gothico Gallicanum esse notat
: leti, non abrogati, sed usitati tunc moris; cum
Brunus ex Sanctis Gallicanis eideni iescriptis; quos de iis ratio habeatur tamquam De libris sa- ,

ibidem enumerat; non autem Hispanicum, propter crarii , qui ministerio altaris deserviunt. Ce-
tres dies Rogationum ante Ascensionem quos se- ;
terum ea, quae hic ex laudato Honorato in com-
rius in Hispania dieitreceptos, et post Asceusionem pendium deducta apud eum
contraxi, diffusius
locatos. consuli Et vero non ritum in Gallia
possunt.
533 Missale alterum Thomasius inscripsit Mis- exstitisse ante tempora Caroli Magni, quam Ge-
sale Francorum; circa quod Brunus pag. 236 no- lasianum, suadere prosequitur Ikmoratus a pag.
tat ex ejus signis, Gallicanum qnidem illud exsti- 196.
tisse ; sed Romanum etiamnum potius quam Galli- 538 Ex hisce autem Cardinalis Bonae verbis
canum dici posse indicat; cujus ajtatem cogitat Rer. liturg. lib. Deducitur,
l,cap. 12, art. 5 ,

usque post seculum vm medium differendam. Aliud veterem Missam Gallicanam similem fuisse, ei
B denique Missale indicatur apud Cardinalem Bonam quas Toleti et per universam Hispaniam, atque
cap. supra citato quod a Thomasio Gallicanum ve-
; etiam in Gallia Narbonensi, colligit Honoratus
tus, a Mabillonio Gallicanum dicitur et de quo : pag. 198, sapientem hunc Cardinalem certo aber-
pluribus tractat Brunus pagg. 237 et 238 ; notatis rasse : nam, sicut subdit, liturgia Gallicana, quse
quibusdam ritus Gallicani, uti dicit, eharacteribus. similis est Hispanicas ,non est antiqua Gallicana;
Atque hasc quidem ita hactenus exposui, ut perve- sed Gothica Gallicana, quse ita vocalur, quia
nire queam
ad statum praeseutis quastionis; vi- usitata erat in provinciis Galliarum, quae domi-
delicet an ex libris istis liturgicis prsesidii quid- nio Gothorum suberant Missa autem Gallicana t

quam sperandum sit, nt probetur liturgiam Gal- antiqua erat communis reliquae Franciae. Sic
licanam tamquam exemplar ac formam praeluxisse Missa Gallicana, quas similis est vel eadem, quas
veteri Hispanica;. Ex iis, quae mox subjiciemus, Hispanorum non est antiqua Gallicana aut
, ,

eo, ni fallor, loci controversia haec deducetur, Gelasiana, sed Gothica Gallicana; quee conlinuo
ut ex citatis Missalibus nihil verosimile, nedum appellata fuit Gothica, quia Gothi dominabantur
probabile conficias, quod faeere utcumque possit in Hispania; nominata quoque Gallicana, quia
satis. populi istipossidebant Galliam Narbonensem.At
536 Honoratus a S. Mariasupra laudatus tom. 3. quando Gothi ex Hispania a Mauris fuerunt eje-
Dissertatione 3, § 2 de antiqua
3, lib. 5, art. cti, liturgia ista non fuit amplius appellata Go-
Missa Gallicnna tractans, ostendit propendere sese thica, aut Gothica Gallicana, sed Mozarabica
in illam opiuionem, quae censeat, quod antiqua vel Muzarabica. P. Thomasius et P. Mabilloni-
Missa Gallicana forte eadem sit cum Gelasiana. us ut hanc a Gatlicana distinguerent nominant ;

Materiam hanc pluribus ibidem prosequitur idem Gallicanam veterem illam vero Gothico-Gallica-
;

auctor. Circa tria Missalia a Thomasio et Mabil- NAM.


lonio producta, nimirum Gothicum, Francorum, 539 In memoviam quoque revocat Honoratus
ut oriijo tilur-
ac Gallicanum vetus, quse appellantur, nulla ab pag. 198, quod Thomasius crediderit Missale, quod gix Hispanx
eis facta meutione de Gelasiano; circa tria, in- Gohicum appellat, usitatum fuisse in Prancia, an- o. Gallicamt
quam ita Missalia observat, duobus istis scripto- tequam ritus Romani ibidem fuerint admissi, qui
ribus, uti et Cardinali Bonse adeo parum consti- admodum, ipso judice, erant diversi ab his, qui
tisse de distiuctione, quam illa inter Missalia spectantur Missali Gothieo. Sane, inquit
in isto

q ponunt , ut ea confundant inter se , aliis , ut Thomasius in praefatione ad librum suum (quem


ibidem dicitur , alio nomine uteutibus : qua de inscribit Codices Sacramentorum) Gallicanoe ec-
re postquam llonoratus latius disseruisset con- , vetus hoc esse Missale, antequam Romanos
clesias
cludit pag-. 195, quod illud sit totum fundamentum ritus ab eo longe diversos admitteret, mihipene
istorum auctorum, nomina adeo diversa dandi uni (non plene, sicut legitur apud Honoratum) explo-
eidemque Missali, atque ex uno solo Gelasiano fa- ratum habetur. Jam vero, ut pergamus cum Ho-
ciendi tria neque vero induci se posse, addit, ut
j norato, certum esse dicit,quod Missale apudEraneos
credat, quod isti scriptores dare queant vadem ali- usitatum ante Caroli Magni tempus non fuerit ,

quem, seculo ultimo anteriorem, qui liturgiam jam illud, quod auctor ille appellat Gothicum, sed
inde a seculo v iu Gallia usitatam aliquo ex jam di- illud, quod alibi appellat Gallicanum vetus;
ctis nominibus nuncupaiit. Contra vero, quod libri quia hoc sit, quod animadverto, inquit, ad Ro-
Missales apud Gallos usitati, initio seculi ix dice- manos ritus proprius... accedere. Ac Mabillo-
rentur Gelasiaui, ex testimonio irrefragabili confi- nius Liturgiae Gallicanse lib. 3 in Prsefatione
citur. etiam consentit, quod in Gallicano veteri Ordo
auciorct ita 537 Nam in descriptione seu recensione bonorum ex Romano et Gallicano mixtus exhibetur : id
ditcordare c\ Centulensis monasterii anno Christi 831 facta , quod de Missali Gothico, quod ab ordine Romano
caea atque impressa apud Dacherium tom. 4. Spicilegii, admodum sit diversum, intelligi haud posse, obser-
libro 3, capite 3 leguntur ista De libris sacrarii, : vat Honoratus.
qui ministerio altaris deserviunt : Missales Gre- 540 Perspicis , lector benevole quam varise
,
intle protia
goriani tres Missalis Gregorianus, et Gelasia-
; discrepantesque inter viros illos eruditos inveni- ponit.
nus modernis temporibus ab Albino ordinatus i. aritur
, ,,

DE LITUBGIA ANTIQUA HISPANIA 10»


A antur circa libros sacrae liturgiae usui destinatos satis probari,quod oeconomia veteris liturgiaj Hi-
sententicB; quamque iroplexis omnia sint tricis spanic83 originem trahat ex antiqua Gallicana; quid-
involuta ,
quae tamquam prineipia assumuntur quid Brunus ex. utriusque analogia conficere illud
quibus cum aliqua si non probabilitate, saltem voluerit neque ex intricatis, iocertis ac controver-
;

verisimilitudine perveniri queat ad determinan- sisadeo principiis, quae ab antiquis Missalibus assu-
dam veteris liturgiae Hispanicffi a Gallicana an- muntur, quidquam superaddi tanti momenti, ut in
tiqua originem. autem ex Honorato ea, Betuli aliam nos inclinet opinionem.
quae in rem meam dixit, unice securus an om- , 541 Nunc extremum hunc, lector benevole, mihi
nia et singula secundum exactas justae critices le- permittc laborem quo notitiam tibi suggeram
,
Mozarabico-
ges debuerint, prout ea dicit; neque enim
dici tomorum manuscriptorum Mazarabicorum, qui as- rum mox Itit
mei est instituti, examinare nedum dirimere istas servantur in bibliotheca capitulari metropolitanae danda.
controversias , quae longe nimium abducunt a ecclesiae Toletanse; ex eorum descriptione, cui se-
prtefixo mihi scopo, et dirimi forte neutiquam quens et ultimum praesentis hujusTractatus preeli-
satis tuto possunt. Satis quippe mihi est, vel re-
minaris subserviet caput. Observationes porro, no-
tulisse ex iis, qui tricis hisce operam navarunt, titiae isti interspersae, eo etiam conducere poterunt,
incommoda ac difficultates ; quibus fiat , ut nec ut occasionem tibi praebeant memoriam refri-
ipsi inter se concordent, nec facile suaderi pos- candi aliquarum rerum ,
quas in decursu superius
sit, a qua parte stet potior pro veritate ratio. Ma- tractavi.
neat itaque fixa illa ex ante dictis conclusio, non

GAPUT XI.

Notitia Tomorum Mss. Mozarabicorum, qui Toleti asservantur.

§ I. Eorum descriptio : una cum variis observationibus.

I„ flde D escriptionem hanc volens lubensque cum gra- et Hymn. Num. 7.


Pelri Cun,
ta, ut debeo, memoris animi testificatione, ac- Octavi : Breviar. Muzarab. Pars altera Gothic. GoU,ia

D: ceptam refero Viro longe mihi colendissimo, Quadragesim. Num. 8.


ptnUk
ac superius laudato , D. Petro Camino Velasco , 544 Vides omnibus et singulis horum librorum
S. Inquisitionis Toletanaa Commitsario, nec non Mss. partibus nomen Gothicum apponi quod si
ecclesise parochialis S. Sebastiani Mozarabum in ideo apponatur quia Gothico omnes et singuli
,

eadem urbe Bectori; qui eam et suapte manu de- charactere sint conscripti; ut res illa combinetur
scripsit, et huc direxit. Ex Hispanico itaque me- cum iis, quse eap. 6, § 6 de abolitis seculo xi in
morati Viri exemplari prsecipua delibabo atque , concilio Legionensi characteribus Gothicis stabi-
ea in ejus fide referam , non invito , uti confi- litasunt; oportet, ut omnes et singuli isti codices
do lectore ; delibabo
, inquam, inde prseci- ,
ante illam abrogationem conscripti fuerint neque :

pua , quas convenire potissimum judicabo, le- enim in animum induco, litteris illis operam esse
ctor ut noverit nam individua omnia etiam : , datam quando jam erant
, abolitse. In qua tamen
minutissima istorum codicum adjuncta quse ac- ,
re videtur aliqua esse difficultas, ex dicendis <Le

curatissime ac dilig entissime notanda sibi censuit -


codice octavo. Verum utcumque se hoc habeat
laudatas Caminus, huc diffuse transcribere super- nos exemplar nostrum secuti sumus nolentes ,

sedeo ; ne plus excrescat sermo , quam res ipsa quidquam detrahere venerabili dictorum Tomorum
postulat. antiquitati.

q 543 Manuscripta ista membranacea sunt, at- 545 Dictas codicum partitioni subdit harum cum bi

ocia tu- que in Tomos oeto seu corpora dividuntur; quae notitiarum scriptor observationes suas ,
quibus 'i°nftu«

iJi/ss. laudatus Caminus ex eorum inscriptioiiibus La- eos elucidat.Ac super Ms. quidem quod numero ^
tinis, quas subdit, nosque ex ipso ita dispesci- primo signatur, dicit i. Quod inter cooperculum
mus. Itaque hisce verbis ab ipso datur descri- ejus ac folium primum collocatus sit Tractatus
ptio Tomi primi Missal. Muzarab. Pars i. Go- :
Missas et Officii Gothici, ubi referantur ejus in-
thic. continens Missas a Paschate, usqiie ad Pen- stitutio , ritus , ac caeremoniaj , auctore Fran-
tecost. Num. 1. cisco de Pisa ,
qui constanter affirmet , et evi-
Secundi Missal. Muzarab. Pars altera Go-
:
denter probet, uti censet Caminus, quod Mis-
thica, conlinens Missas de Tempore et Sanct. sa, et Officiumsanctum Gothicum Isidoriauum ,

Num. 2. aut Mozarabicum manarit immediate ab Aposto-


Tertii : Missal. Muzarab. Pars altera Gothic. lis; quodque celebrationis ejus formam , a mul-
contin. varias Missas Sanctor. et Quotidianas. tis deinde nationis Gothicae Sanctis illustratam
Num. 3. quales fuere S. Leander S. Isidorus , S. Ful- ,

Quarti Missal. Muzarab. Pars altera Gothic.


: gentius S. Ildephonsus etc. ; quod ,
, inquam,
conlinens Missas Sanctorum et Officia. Num. 4. celebrationis ejus formam invexerint in Hispa-
Quinti Missal. Muzarab. Pars altera Gothic.
: niam S. Torquatus, ac socii ejus; quodque haee
contin. Missas B. Matnae V. a Sancto Ildephonso eadem sit , quo usi fuere Patres isti et quo ho- ,

compositas. Num. 5. diedum utuntur Mozarabes. At tu vide, lector,


Sexti Breviar. Muzarab. Pars i. Gothic. con-
: quae de obscuritate liturgiarum primis quatuor
tin. part. Psalter. Cantic. et Hymn. Num. 6. aerae Christianse seculis dicta sunt cap. 1 ; ubi et
Septimi Breviar. Muzarab. Pars altera Go-
•'
de S. Torquato ac Sociis ejus dixi ; iteni qua?
thic. contin. part. Psalter. Offic. prop. Sanctor. cap. 9, § 10.
546 Laudatus
;
,,
, ,

110 TRACTATUS HISTORICO CHRONOLOGICUS


A 510 Laudatus auetor affirruat Z. Quod , si vi- tis Mauuscripti istifcs ; etiamsi mag-nam esse addit,

tupercodicr disset istum Traetatum Baronius, quando Anna- prout ex istis, atque ex characteribus orationis,
pnmo, j eg sc r ibebat ecelesiasticos, dubium non sit, quin
.
Deus qui mirabilis es etc. confici censet.
omnem istam autiquitatem tribuisset Offlcio Go- 549 In Ms. autem, quod numero 5 notatur, Codtx nutner f
,

5 eignatug
thico , ret-aetassetque opinionem suam ,
quod ubi habentur Missse, secundum ante dicta, a S.
ejusdem auetor fuerit S. lsidorus. Consulesis Ildephonso compositae ad honorem et gloriam
quse praemisi cap. o , § 3. Diligens noster codi- beatissinise Virginis Marise inveniri refert no- ;

cum illustrator censet 3. Eminentissimo Cardi- tam ; Joannis Baptistae Peresii primo Canonici ,

nali Bonae haud futurum fuisse satis, afflrmando Toletani deinde vero episcopi
; Segorbiensis ma-
ex clarissimo testimouio verborum orationis Post nu adscriptam Hic liber in magno pretio ha-
:

nomina iu Missa Gothica S. Martini , episcopi bendus eto.j de quo testimonio dictum est supra
Turoneusis, quod istud Officium jam esset usita- num. 140. Yitaru quidem S. Ildcphonsi a Ci- ;

tum anno Christi 102. De hoc testimonio supra xila, prout fert illud testimonium, compositam,
aetum est capite 3 , § 3 jamjam designatis
,
fatetur Caminus, se non vidisse; at vero signifi-

quod item postea a nobis dabitur antiquis cha- cat, posse se affirmare res duas, ad majus istius
racturibus expressum. testiraonii robur accomodatas quarum una sit ;

unmdo, 517 Progressus Caminus ad manuscriptum nu- quod Missss de Annuntiatione Nativitate et , ,

mero 2 notatum, in quo exstant Missa de Tem- Assumptione Dominae nostrae, quae inveniuntur
pore et Sanctis, dicit, in eo haberi Missam de in illo eodice, ordinatse ac compositae sint om-
Cathedra S. Petri Antiochise ( quod festum esse ,
nes ex sententiis ac clausulis integris libri De
unum ex antiquioribus ab Ecclesia celebratis ob- illibata virgiuitate sanetse ac gloriosse Dei Geni-
servat. Vide tamen ea quse, occasione mihi ob-;
tricis Marise, quem scripsit S. Ildephonsus, et
lata ex fragmento antiqui Kalendarii Gothici, jam qui tomo 9 Bibliothecae veterum Pa-
reperitur
praemisi cap. 9, § 6 versus flnem) et in ejus- trum, a Margarino de la Bigne, doctore Pari-
B dem Missse oratione prima, quae vocatur Missa, siensi, in lucem editae. Videatur, inquit Caminus,
atque incipit Diem in quo beatissimo Petro etc;
: conferautur praadictse Missse; qua3,tam-
iste liber ac
litteram lstam initialem d inter omnes tam hujus etsi non eo ordine ac forma sicut in codice Gothi-
quam reliquorum Manuscriptorum adeo singula- co, inveniuntur iusertse Missali Mozarabico; brevio-
rem esse observat; ut ad
graphieam illius expres- res quidem, at plense tamen torrentis synonymo-
sionem sese fateatur adduci; id quod fidelissime rum, quse dulci et devoto calamo S. Ildephonsus
exsecuturum se addit, exprimendo ejus formam, effudit.
magnitudineru lineas, characteres ac colores
, 550 Res alia est, quod codex iste littera ac fitttditfur prx

prout exhibentur in origiuali quamque nos hic li- forma adeo a reliquis sit diversus, ut sine majore
; liquHatc.
gnoincidi curavimus. probatione duplieatam prae illis autiquitatem ha-
in guo habetu 548 Eu itaque eam ,
quam in hocce ectypo bere eum censeat. Characteres etenim sunt majo-
litteru; lucin
ad imitationem exemplaris huc missi, expressam res, atque adeo rudi modo formati, ut sine ma-
lignummcisa
cernis. gno labore ac vigilautia legi haud possiut. Scriptu-
ra ductu continuc constat, siue ulla separatione,
prseter illam, quse datur ab una linea ad aliam.
Neque occurrunt lusus quidam calami
in eo
etiamsi rudes, qui occurrunt in aliis codicibus :

(nam, uti in exemplari notitiarum prasniittit Cami-


nus, in oris ad mauum siuistram, ubi iucipit Mis-
sa, Officium, Psalmus, Hymnus etc, apparent va-
rise aves, pisces, animalia, flores, et quaedam etiam
figurse hominum, monachali habitu vestitorum etc)
Omnia denique folia adeo denigruta sunt ac male
habita, ut manu tractari non possint sine attentio-
ne Heec tamen, quse ex Camino pro anti-
et cura.
quitate istius Ms. collegi, non usque adeo ipsi fa-
ciunt satis, ut asserat, illud esse idem, quod S. Ilde-
phonsus conscripsit ; imo vero quamquam prsedicta
antiquitas indicium prasbeat, neque inveniatur me-
moria in istius bibliothecse indicibus aut registris,
a quo, et quando hoc in illa collocatum sit totum ;

hoc nondum sufficere fatetur ad formandam con-


Id quod in littera illa est singulare , exhibetur jecturani, quod S. Ildephonsus illud manu sua exa-
in ejus inscriptione , quae eamdem obit in cir-
rarit dicique dumtaxat posse, quod sit copia seu
;

culo superiore , Gothicis , inquit , characteribus exemplar transcriptum ipsis immediate gloriosi San-
expressa, qui ad Latinos translati sic dicunt , :
ctitemporibus.
ElENUS ABBAS ETSI INDIGNUS SCMPSIT. Qu83 et ex octo
, ,
551 Ms. numero signatum octavo , Minorisan-
epigraphe si talem notitiam dedisset anni quo ,
ultimo minoris esse antiquitatis profitetur Ca-
,
liquiimis eit.

scripta est qualem dat scriptoris


, qui eam ,
minus ex perfectione characteris
, colori nigri ,
Ms, 8 ;
7ttHH/.r

manu exaravit indicat auctor noster quod po- vero, nescitur.


,
,
ac rubri quibus solis conscriptum est , clari-
,

tuisset supersedere labore revolvendi multos e co-


tate ac foliorum membrana nitida
, recteque ,

dicibus Mss. istius bibliothecae at vero neque ;


tractata. Hsec porro nota , charactere rubro ex-
in illis, neque in subscriptionibus, quae de ab-
pressa, ei apponitur Finit hic liber, Deo gra-
:

batibus Hispanis leguntur in collectionibus con-


TIAS , B.EGNANTE DoMINO ADEPHONSO PER MANUS ,

ciliorum Hispanorum apud lllustrissimum Loai- PEREANDI JOANIZ , PRESBYTEIU ECCLESI.E


sam et Eminentissiraum Aguirrium, oecurre-
,
SANCTAR. JuSTiE ET RufINjE CIVITATIS To-
re fatetur notitiam de isto Eleno abbate atque leti in mense Aprilis. Non appouitur annus.
;

adeo non posse se dare punctum fixum antiquita-


§11.
r . : : : /

PE LITURGIA ANTIQUA IIISPANICA 111

g. IIAntiquitas Missalis Ms. Gothici seu Mozarabici inschemate exhibita.


.

Oratio (qux dicilur post nomina) desumpta ex Missa S. Martini Episcopi Turonens., qux habelur in Missali Gothico
Mauuscriptonum. 2. scrin. 30 bibliotheae Capitularis S Eccles. Tolet. Hispaniar. Primat, exeodem Manusc. fideliter tran-
.

scripta,et iisdem characteribus expressa. Titulus ipsissimis characteribus coloribusque, quos habet Codex Gothicus, inquit
Caminus; e cujus apographo sequens ectypondamus.

ffi>MTOMKU'NI \
«™™™°*™°-™™>
JP057N00C{N\ POSTXOMINA

o qUHTurUduircC Inrcfr ccuir. culur;:: .:.'..: : Deusquimirabiiis eS in sancustms. cuju»

culccui aCpu QDi cdj/ Quicc)UidiU77U.': .':::: :.".::: '.'.


cuiuu deputatur quicquid ami-

c\ rcodirsoncrfir \ rrpcYio i ccuV mccCXi: : : ; : : :


«•« tuis honorisimpenduurintenta

c^ccronc" ccCporccirnur. uccJ/iic aiC : :::.:: oratione teposdmus. ut hunc diem

(fm rCl & )nCOrrrM/ftA)llir UlVl mWfXXl'. '. '. .'


.'

4 uem sancti et mconparabilis mrimarti-

nunlur ccfttcx Cyccrrur. prorpcf^/V nofc:;:::::: «» Mustrat excessusprosperumnous

ccvorcocfir lti/Cd um aoa o vax .ryforn cci: :


.

'
et f»*" in rebus nationum.propm-

u bcur inaulc, ccur; w) buu qiioc cuLur;. ;;;. at™ induigeas . tnbuasqueut eujus

U (UOfUC&y/Cr rUTTT. m JOCHIOCOVcT CJU C1 I


.'
'.

'.
'.'.' ."
veneratores sumus. imitatores efflci

TTl G/tU.Tflli?/'. cL U C CfcnUm Ul/tnn Cira CCI 1


.'
."
'

:
'.
.' mereamur. huncetiam virum quem celi-

CO [ ir UCj/fTU m tVuriOU rClUAfotyfW Uh<^JCUCDX'.\ '. colisadnumerandummarlyribusadgregatum

(l-CGUOani^C CfJCTTpOrYjt. ]>fOCCULC^UOC- LutJC* ." .'

:
xtatis nostre tenporaprotulenmt. Jube-

V. T U W/TjJ&Y& OCCVlpOfH b.' _D ublVCtY:


.'

{\W)C\ [ 1 '.
."
aa auxUium noslrisferre teaporibus duhium enim

X\0m &£C CjUOp rtCC maVtcjrm CCIO qUt|U1CC COTI .'

non eslquodsit martyrinceloquifuU con-


"tcr rot* [nrcro/quuraucai^nomt^/cqriO.':;: /'ess(> r i secul ° •
2«mot «»«*»• »o»mar*y»o

TTraj^Cfri U . f &l mU^CCfV^O \dJL\WrCir\Wft&x{\ '. '. .' .'


:
martyrium. sed martyriodefuisscmartynum.

O-fLir^OCCtinC' UOCqUI OOUriOCU pOCCUlOCCCUir;; ;


0mwws tedomineutguitantumpotuittuis

CnUWC UWbcUCClkuK UOCUIOCU TTTOJtCUjn^Oi::; equarevirtutibus. ut vitam mortuisred.

aCvrtOC aiqnCccuVSflCiUTri qvlcogjrpr; ; ; ; : : : :


: foret .- «%»e*wr e^am defunctorumsjnntus

COrOlWtC.&CL LiCUlUCr.OOCV fn CX/jfcllLZ/ ;.';.' ::".'. consolap.ethucviventesin trOftda.

oaonTOC^cjcVc-quipocDcrirTuicc.: '.".
;
.' .' .'
.'

tionc *&*»* ?««>'«« w <

: .

Tn o/bcuo/ ru ra ccuVt : cVn . :


'.'."/.: : : ; ". : : : monuos susdtare amm. .•

Julii Totnus VI.


,

112 TRACTATUS HISTORICO-CHRONOLOGICUS


553 Idem soepius laudatus Vir, qui codicum ex Missa S. Martini, episcopi Turonensis , ora-
Oraiio rfe s. Mozarabicorum ideam nobis sug-gerit, mox pro- tionem , folio primo ejusdem suae descriptionis
.Vartfno ductam, et ex antiquo exemplari a se delineatam reprsesentatam, aceuratissime ac fidelissime a se
orationem, aliunde illam nobis exhibet ;
prout expressam fuisse secundum verum, genuinum ac
constat ex hac inscriptione, quam eidem prsemittit: primigenium Missalis antiqui Mozarabum exem-
Oratio eadem ex Missali editionis Latinas venera- plar, constare voluit; prout ex testi-
conficitur
bilis et Eminentissimi DD. Francisci Ximenez de monio ejus infrascripto. Famosam
orationem ;
dixi
Cisneros, S. R. E. Cardinalis, archiep. Toleta- quse utpote eruditis apprime sit cognita liturgio-
ni,Hispaniarum Primatis, qua ad celebrandum graphis, Cardinali Bonae, Mabillonio , ac Bru-
Ofpcium sanctum Gothicum utimur Presbyteri no; quibus addi potest P. Honoratus a S. Maria
Muzarabes Toletani; quae subditur his verbis :
in Observatiouibus super regulis et usu critices
tom. 3 , pag\ 200. Iuterea dum eg-o , lector
hic te mitto ad superius caput 3, § 3 ac 6, sub-
Post nomina. Oratio. jicio testimonium Latinum , quod huic codicum
jam datas descriptioni adjecit eorumdem descriptor
et MisaliMoza- Deus qui mirabilises insanctis cujus cultui tuis :

Velascus.
rabico deputatur quicquid amicis tuis honoris impendi-
55G Ego infrascriptus S. Inquisitionis Toleta- harum notitl-
tur. Intenta oratione te poscimus ut hunc diem :
armn detcrip-
nae Commissarius , et ecclesise parochialis S. Se-
quem sancti et incomparabilis viri martini inlu-
bastianiMozarabum in eadem Urbe Rector indi-
stravit excessus prosperum nobis et posteris in
:

gnus, Fidem facio, RR. PP. Johanni Pinio, et



ai. aciiomim rebus nationum * propiciatus indulgeas. Tri-
Guilielmo Cupero, Societatis Jesu, magni Operis
buasque ut cujus veneratores sumus imitatores :

Bollandi et Papebrochii meritissimis continuato-


q effici mereamur. Hunc etiam virum quem celico- ribus, omnibusque haecvisuris; Quod Oratio cha-
lis ammirandum martyribus adgregatum etatis
racteribus Gothicis supra fol. i expressa, et inci-
nostre tempora protulerunt jubeas auxilium :

pit Deus qui mirabilis es etc., fuit per me eis-


:
nostris ferre temporibus. Dubium enim non est :

dem verbis, characteribus , lineis et coloribus,


Quod sit martyr in celo qui fuit confessor in secu- fi-
deliter transcripta, et delineala ex Missa S. Mar-
lo. Cum sciatur non martyno martyrium sed :

tini episcopiTuronensis, quse exstat in Missali


marlyrio defuisse martynum. Oramus domine
Gothico membranaceo Manuscripto num. 2. Qui
ut qui tantum potuit tuis se equari virtulibus ut :
quidem Manuscriptus, 'cum reliquis septem etiam
vitam mortuis redderet dignetur etiam defun- :

membraneis scriptis, et totum Divinum Officium


ctorum spiritus consolari ac viventes in tribula- :
Gothicum continentibus servatur in scrinio num.
,
tione defendere qui polens fuit mortuos suscita-
:

30 bibliothecas Capitularis, hujus S. Ecclesiae To-


re. Amen.
letanas, Hispaniarum Primatialis, et mihi cum
typii iHio. 554 Etmox subdit sedulus hujus nostri Tracta-
septemprasdictis exhibitus, et traditus fuitjussu
tus prseliminaris allaborator Habetur hsec oratio :

Illustrissimorum ac ReverendissimorumDD. De-


pagin. 402 403 ejusdem Missalis. Variantes
et
cani et Capituli, ejusdem S. Ecclesiee, per manus
utriusque textus lectiones notare supersedeo; quas
D. Johannis Rico bibliothecarii, ad effectum, non
quilibet per se satis observare poterit, unam cum
solum praefatae delineationis, sed et omnium Co-
alia conferendo. Illa vero, quam admarginem adje-
dicum descriptionis, quam per me pari diligen-
ci, desumpta est ex Bminentissimo Cardinale Bona
tia. fidelitateque factam fuisse testor, affirmo, et
lib. i, cap. 12 Rer. liturg.; ubi istam quoque oratio-
meo nomine subscribo. Toleti ex bibliotheca S.
nem excusam reperies.
Ecclesias, Hispaniarum Primatialis vii Idus
Auuigraphum ^55 Atque hsec quidem sunt prsecipua, de qui- ,

Martii, anno Domini mdccxxvii.


bus circa descriptionem antiquorum codicum
Mozarabicorum , in bibliotheca capitulari eccle-
sise Hispaniarum Pri-
metropolitanse Toletanse ,

Petrus Camino Velasco


q matialis asservatorum instruendum me censuit
,

S. I. T. C.
V. Cl. Petrus Caminus Velascus qui famosam ;

Not. Vide notiim inJ. in VII tom. Julii pag. 86!) acl. 889.
.

INDEX
CAPITUM ET PARAGRAPHORUM
Caput i. Origo liturgiae Hispanicae; qua- PP. VII, concilii Burgensis, et Alphonsi VI ge-
ea fuerit quatuor primis aerae Christia-
lis sta pro abrogatione Officii Mozarabici res duel- ;

nae seculis, pag. i. § 1 Slatus qtiaestionis; ori- 10 commissa, non dirempta fertur, 47, § 5. Offi-
go liturgiae Hispanicae S. Petrus apostolns; alii cium Mozarabicum igne probatum deinde abo- ;

in hac re ipsius adjutores. § 2. Obscura prorsus litum in regno Castellae, Legionis etc. in locis ;

atque inceria sunt, quae quatuor primis Christi quibusdam particularibus retentum, 50. §6. Ab-
seculis, cum de aliis liturgiis lum de Hispanica oliti in concilio Legionensi characteres Gothici;

inquiruntur, 3. An liturgia aliqua quatuor pri- indultum ab Alphonso VI Mozarabibus in abro-


mis Chrisli seculis scripto exarata fuerit. Senten- gatione sui Officii temperamentum, 52.
tia negans, 4. § 4. Sententia affirmans liturgiam Caput vh. Privilegia Mozarabibus indulta se-
aliquam tunc temporis exstitisse seu difficultates ; culis xn, xni, xiv, xv Eugenii PP. III con- ;

sententiae id negantis, 7. § 5. Reliquae in hac tra eos epislola, 53. § i. Diploma Alphonsi VI,
materia difficultates. An aliqua hujusmodi litur- regis Castellae ac Legionis ;jubenlur ab Eugenio
gia quatuor primis Christi seculis apud Hispanos, PP. obedire archiepiscopo Toletano, et ri-
III

9. § 6. Commenta quaedam lilurgica in pseudo- tui Romano se conformare; alia privilegia illis
Chronicis notata; certiora quaedam ex concilio concessa. § 2. Alia quaedam ab regibus Alphon-
Toletano primo anni 400 liturgiae veteris apud so Castellano, et S. Ferdinando indulta Moza-
Hispanos vestigia eruuntur, n. rabibus privilegia, 55. § 3. Diploma Alphonsi
Caput n. Slatus veteris Iiturgiae Hispanicae Sapienlis, 57. § 4. Aliorum Regum Hispaniae
seculis v et vi, 12. § Hispania a barbaris oc-
i. diplomata seculi xiv et xv quibus Mozarabum ;

cupata; summa rerum potiti Gothi; liturgia tunc privilegia confirmantur, 58.
ibidem duplex; disciplinae ecclesiaslicae observa-, Caput viii. Officium Mozarabicum ineunte
tio. § 2, Plurima ad res liturgicas spectantia pro- seculo xvi mirifice illustratum confirmatio pri- ;

feruntur, 14. § 3. Liturgia Romano-Hispanica vilegiorum geculo xvn; status rerum Mozarabi-
ex Orientali commixta, 16. carum hodiernus, 60. §i. Eminentissimus Fran-
Cafut iu. Acta circa res liturgicas seculo ciscus Ximenius Cisnerius ejusdem restaurator;
vu, 19. § i. Multiplex earum notitia ex decre- Breviarium ac Missale excusa fundationes, sa- ;

lis concilii Toletani iv. § 2. Aliae ex decretis e- cellum § 2. Authenticum instrumentum Cardi-
jusdem concilii Tolelani iv notitiae, 20. § 3. S. nalis Ximenii, et Capituli Toletani, circa bona
Isidorus, archiepiscopus Hispalensis, de Officio Mozarabum fundalioni annectenda, 62. § 3.
Gothico-Hispano oplime meritus; an novi fue- Consensus Sedis Aposlolicae circa bona praedicta,
rit conditor, 22. § 4. Orationes in Sacrificio Mozarabtim fundationi annectenda. Alia ejusdem
Missae,tempore S. Isidori; nonnulla circa litur- Sedis bulla, unde, a quo, qua fide transcri-
giam sacram ex variis Hispaniae conciliis eruta, pta, 64. § 4. Alia ista Sedis Apostolicae bulla
24. § 5. Viri illustres in amplificanda Iilurgiasa- hic dalur, 65. §5. Fundationes in favorem ri-
cri adjutores unde Gothica illa nuncupata sit,
;
tu Mozarabici Salmanticae et Vallisoleti privi- ;

26. § 6. An vetus liturgia Gallica sit antiquior legia ab Hispaniarum regibus et tandem a Carolo
quam Hispanica, 28. § 7. Alia quaedam ad di- 11 confirmata status rerum Mozarabicarum To-
;

ctam antiquitatem pertinenlia, 30. leti hodiernus, 66.

Caput iv. Christiani eorumque liturgia sub Appendix i. Personae illtistres, quae Missam
Saracenis seculo vm, 32. § i. Hispaniae ab Sa- Mozarabicam Toleti sua praesentia honorarunt us-
racenis subjugalae notitia generica; rerum litur- que ad annum mdccxxui, 68.
gicarum singularis quo tempore tragica illa ca- appendix Viri virtute ac litteris il-
autera.
;

taslrophe acciderit. § 2. Mozarabes, eorumque lustres, quos congregatio pastorum ac beneficia-


Officium sacrum; qua lege, et ubi illud exerce- torum Mozarabum Tolelana habuil, 70. § i.
ri permissum nominis etymon, 34. § 3. An et
;
Eorum Catalogus usque ad initia seculi xvn.

quousque Mozarabicae exemplaria, Fe-


Iilurgiae § 2. Reliquorum virorum illustrium series perlex-

licis Urgelitani et Elipandi Toletani erroribus cor- ta usque ad aunum mdccvi, 71


rupta, 36. Caput i.x. Officii Mozarabici ac singularum
Caput v. Monumenta quaedam circa ritum ejus partium notitia, 72. § Quasdam genera-
i.

Mozarabicum seculis ix et x ad posteros transmis- liin praenolala ; Horae Canonicae. § 2. Missae Do-

sa, 38. § l Quid actum sit de Mozarabibus in minicarum Quadragesimae, feriarum Quadragesi-
urbe Cordubensi. § 2. Officii Mozarabici inle- mae. Vigiliarum totius anni, ac pro Defunctis.
x comprobata, 40.
gritas seculo Quaedam speciatim notatu digna circa Missam
Caput vi. Variae Officii Mozarabici vicissitu- Mozarabicam Orationes pro Eminentissimo Mo-
Quid nonnullis lo- zarabum fundatore. Sancti, 74. § 3. Liturgiae
dines seculo xi, 41. § i. in

cis circa illud sit actum; decreta abrogatio in A- Mozarabicae Hymni, 76. § 4. Quaedam pecu-
ragonia, approbalio ejusdem ab AlexandroPP. liaria Officio Missae ac festis Mozarabicis releruii-
II facta. § 2. Ritus Gothicus seu Mozarabicus a tur, 77. §5. Kalendarii anliqtii ad alia expensi
antiquitas ejus, 78. Alius
concilio Mantuano probatus; acta contra eum fraginenttiin ; § 6.

in conventu Barcinonensi, et in Aragonia, 43. quidam praedicti Kalendarii antiquiiaiis idiolis-


mus; Sancti in eodem signali, 80. §7. Kaleu-
§ 3. S. Gregorius PP. VII ritum Mozarabicum
darii Mozarabici hodierni semeslre, 82. primum
abolere conalur in regnis Castellae ac Legionis,
Kalendarii Mozarabici hodierni semeslre al-
aliisque Hispaniae locis, 45. § 4. S. Gregorii § 8.
terum,
terum, 83. § 9. Praeparatio proxiraa sacerdotis cana antiqua consensus ac dissensus ab enumera-
ante Missarn cjusdem idea, ac caercmoniarum
; tione partium, 104. § 3. An ex consensu anti-
descriplio, 88. § 10. Missale Offerenlium usque quae liturgiac Gallicanae cum Mozarabica conclu-
ad orationcm Post nomina, 91. § h. Reliqua di possit, hanc ab illa exemplar seu formam ac-
Missalis Offerentium usque ad finem, 96. § 12. cepisse, 106. § 4. An ex Missalibus, quae sub
Hor.T ac Missa Mozarabica illustrantur exemplo, nomine liturgiae Gallicanae excusa sunt, contro-
99. versia ista in favorem lilurgiae ejusdem decidi
Capii x. Variae circa Missale jussu Ximcnii possit, 107.
archiepiscopi Toletani editum, ritumque Moza- Cahit xi. Notilia Tomorum Mss. Mozara-
rabicum cum Gallicano collatum observationes, bicorum, qui Toleti asservantur, 109. § i Eo-
102. §i. In Missali Mozarabico typis edito plu- rum descriptio una cum variis observationibus.
;

ra sunt non pure Mozarabica quae videntur ac-


;
§ 2. Antiquilas Missalis Ms. Gothici seu Mozara-
cepta non ex Missali Romano, sed ex Gallico, biciin schemate exhibita, ni.
seculo xi. § 2. Liturgiae Mozarabicae cum Galli-

Q^>
;

IN D EX
SANCTORUM
AD TOMUM VI JULII.

28 i catiusmartyrMiletiinCaria. Cullusexmar- In morbis et infortuniis adjuti 286. Alia


aliis
tyrologio Romano ac Fastis Graecis ; elo- miracilaex variis auctoribus collecta. Cap. 1.
Lgia 547 Miracula quae apud Marcoduranas S. Annae
25 Aconlius et Nonnus. Ex Hieron. 1 66 reliquias contigerunt, ex idiomate Hispanico
27 .(Etherius episc. conf. Autissiodori in Gal- Latine reddita 288. Cap. 2. Beneficia quae Ven.
lia. 446 Innocentius a Clusa invocatione S. Annae im-
26 Anna mater Deiparae Comm. bist. § i An- petravit 290. Cap. 3. Recentiora miracula quae
tiquiora sanctae Acta eorumque scriptores 233. in Sicilia contigerunt, es Italico in compendium
§ 2. Recentiorum opiniones de parentibus, pa- redacta 292. Cap. 4. Spicilegiura miraculorum
tria et Actis S. Annae 235. § 3 Utrum S. Anna ex diversis libris Latinis 295
fuerit monogama, et Deipara illius unigenita 27 Anthusa Virgo Cpoli. Comm. Cultus, elogia,
237. § 4. Respondetur difficultatibus quae con- locus in quo vixit 447. Eloghjm, auctore ano-
tra monogamiam S. Annae proponuntur 239. nymo, ex Ms. Synaxario P. Sirmondi, et Ms.
§ 5. Sanctae cultus in Oriente 242. § 6. Cul- Chiffletii, cum alio breviore bibliothecae Ambro-
tus Sanclas in Occidente, et prodigiosa templi sianae collatum 448
aedificatio in Hispania ad illius honorem 244. 28 Auspicius ep. conf. Tulli Leucorum. Stll.

§ 7. Cultus Sanclae in variis Europae regionibus de cultu et aetale 561


247. § 8. Antiquus S. Annae cultus in Rritan-
nia Armorica quomodo restauratus 249. § 9. B
Inventio corporis S. Annae in ecclesia Aptensi,
et aliquee contra eam difficullates 252. § 10. 26~Denignus et Charus eremitae, Malsesini pro-
Caput S. Annae variis locis honoratum 255. § -Dpe Veronam in Italia 316
14. Aliae reliquiae, et paradoxum de corpo- 27 Bertholdus Abbas Garstensis in Austria su-
rali ejusdem Sanclae resurrectione 257. § 12. periore. Comm. § Beati cultus ex variis mo-
I .

Miracula S. Annae ac de iis judicium 259.


, numenlis 469. § 2. Genealogia, Acta et mi-
Mirac. collecta a Petro Dorlando
antiqmora racula, eorumque scriplores 471. § 3. Beali
Cartusiano. Ex
Ms. Cartusix Coloniensis. Pro- reliquiae et gloria posthuma 474. Vita auctore
logus. Cap. 1 Adolescens Hungarus a S. Anna
. auonymo subaequali, forte monacho Garsteosi.
variis periculis ereptus et multis favoribus Ex editione Salisburgensi cum aliis collala. Pro-
cumulatus 261. Cap. 2. Alter juvenis Hun- logus 475. Cap. 1. Garstensis ccenobii initium,
garus a S. Anna plurimis beneficiis affectus mutatio, B. Bertholdi in eo praefectura et guber-
264. Cap. 3. Cultus S. Annae commendatus, natio 476. Cap. 2. Miraculosa piscium multipli-
ejus injuria punita et invocatio compensata
, catio Reati mortificatio; liberalitas erga pau-
:

265. Cap. 4. Benevolentia S. Annae erga suos peres, et zelus in procuranda salute proximi 478.
clientes duabus Sanctis ostensa veneratio il- ; Cap. 3. Zelus in administrando Sacramenlo pce-
lius a Deipara et angelo commendata, et quae- nitentiae, piaedicliones, oralionis efficacia, et
dam beneficia eam invocanlibus praestita 267. prodigiosa piscium impctratio 480. § 4. Ener-
Cap. 5. Infidelis miraculo S. Annae ad fidem gumenorum liberatio, mira pueri obedientia,
conversus, mulieri sterili fcecunditas impctrata, dasmonis fuga el praevisa Beati in caclis gloria
Vidua manibus raptorum erepta, et alia femina 481. Cap. 5. Inexspeclata panis invenlio; for-
ab injusla mortis senteutia prodigiose liberata nicationis impeditio aquae in vinum conversio;
;

270. Cap. 6. Miri favores duobus conjugibus daemonis expulsio munificentia erga fratres
;

a S. Anna eremila patrocinio ejus


exhibiti, et et pauperes 484 Cap. 6. Energumenae libe-
ad vitam revocatus 274. Cap. 7. Vidua per in- ratio, claudi sanatio, iterata aquae in viuum
tercessionem S. Annae vinculis saepe soluta transmutatio, prophetia, morbus et pius obi-
alter extremo supplicio mirabiliter ereptus, ac tus 4S5. Cap. 7. Beati apparitio, et varia
ad sepulcrum ejus patrata miracula 487. Cap.
alii praedonum manibus et gravi morbo libe-
rati 276. Mirac. autiientica quas in Brilannia 8. Diversa beneficia opem Beali imploranlibus
minori contigerunt. Excerpta sunt ex libello collata 489. Alia miraclla ab anonymis yariis
Gallico, quem anonymus S. J. sacerdos anno paulatim priori lucubrationi addita ex editione ;

1664 edidit et a nobis jam Laline reddila.


: Salisburgensi ac Lipsiensi desumpta 490
28 Botuidus martyr in Suecia. Comm. Sancli
Cap. 1. Claudi et muti sanati 279. Cap. 2. Mor-
Passionah
tui ad vitam revocati 282. Cap. 3. Paralysi, cultus et Acta 695. Acta prioiu ex
Ms.
caecitate, et morbo caduco liberati 284. Cap. 4.
:;

INDEX SANCTORUM
Ms. cacnobii Bodeccnsis 636. Acta ai.tera cx editis
a Joanne Vastovis in Yitc Aquiloma 637

25TjM)iulfus abbas, Bellovaci in Gallia, Comm.


J—'Sancti cultus, aetas, abbatia et Acta 192.
28 /'^aiuelianus cpisc. conf. Trecis in Campania
Vita, auclore anonymo. Ex Ms. Bellov. cath.
ecclesim, cum edilione Mabillonii collalo 194. Muu-
^-'Galliae Sm. decultu, nomine, aetate, ges-
tis et reliquiis 566
cula, auclore anonymo recentiore. Ex Ms. Bcllo-
vacensis ecclesice 1 96
27 Caecus S. Pantaleonis; item Hermolaus, 27 Bcclesiua episc. conf. Ravennae in Italia.
Hermippus et Hermocrates Comm. 426. Acta sitiua Stll. hist. De cultu aetate et geslis 444
S. Hermolai presb. et martyris 427
26 ErastusdiscipulusPauliapostoli. Syll. uist.
26 Christiana Virg. Teneraemondae in Flan- Ex sacra Scriptura, aliisque antiquis monumen-
dria. Comm Sanctae reliquiae earumque translatio
tis 297
et cultus; itern Acta minus antiqua 311. Vita
26 Euangelista
et Peregrinus Augustiniani
auctore Joanne Gilemano, ex Ms. ccenobii Rubece
Veronae in Comm. § I. Beali utriusque
Italia.
Vallis. Prologus 314. Historia 315
cultus modernus et antiquus ac distinctio beati
;
25 Christophorus martyr, forte in Lycia. Com-
Euangelisloc a B. Alberlo seu Albertino Vero-
ment. § 1 Cultus ex Fastis sacris, Missalibus
.

nensi 342. § 2. Num admittenda sitjam dicla


ac Breviariis; singularis in Hispania veneratio;
distinclio; an obsit demonslralioni legitimi cultus
aedes ibidem sacrac 125. § 2. Alia loca ipsi
B. Euangclislae ;quid de Beatoruni Vita sen-
sacra in Occidente; uti et in Oriente; reliquiae
tiendum 344. Vita, auctore Franscisco Pona
in Iialia et Hispania 127. § 3. Sacrae exuviae
medico, inlerprete Cornelio Curtio ex Ordine
apud Gallos, Germanos ac Belgas; item CPoli;
eremitarum S. Auguslini. Cai\ i. BB. Euan-
patrocinium, sodalitia 120. § 4. Apparitiones
gelistre et Peregrini aetas, patria, indoles, stu-
prolrilae haereticoruni contra S. Christophori
dia, vocatio ad religionem, exercitia pietalis,
existentiam blasphemiae 131. § 5. Sancti exi-
favores caelestes, omnia communia et conjuncla
stentiae nihil officit stalura gigantea; an et qua-
346. Cap. 2. Felicissimus utriusque obitus;
lis illa fuerit 1 33, § 6. lmaginum Sancti abusus,
commune sepulcrum, translalio, honores et mi-
usus et significalio 135. § 7. Serpens Sancli
racula •
347
ope necatur; annua cxinde illius facti memoria;
28 Eustathius mart. Ancyrae in Galatia. Cul-
hymni, elogia, ac patria 137. § 8. Sancti genus,
tus ex Fastis Graecis ac Marlio Romano, elo-
nomen ante baptismum; ubi et a quo baptiza-
Sia 546
tus; sub quo et quando passus 139. § 9. Infi-
deles ad Chrisli fidem conversi; tormenta Sancto
inflicla, mors ejusque adjuncla 141. §'10. Vario-
rum exemplarium et Actorum notitia 42. §11. I
25T7^elix, Furconii in Vestinis Ilaliae 167
Ulteriorexemplarium et Actorum notilia; alio- 27-L Felix Nolanus. Ex Hieron. coll. cum Ro-
rum ac noslrum de hisce judicium 144. Passio, mano 434
ex Ms. noslro membranaceo Fuldensi satis antiquo,
25 Florentius, furconii in Vestinis Ilaliae 167
auctore anpnymo conscripta Cap. 1 . Sanclus ad
multorum conversionem mittitur; regi Dagno
sistitur; Aquilinam convertit 146.
Nicaeani et
Cap. 2. Ambarum martyrium; Sancti crucia- 27 /"^alactorius episc. Lascurrensis et martyr,
tus ac mors; tyrannus caecitate punitus, et ab ^Jin Benearnia Galliae qua occasione de S.
:

eadem liberatus; ejusdem edictum pro Christia- Juliano ejus decessore agitur
nis
434
1 48 27 Georgius diaconus, Aurelius, Felix, Nata-
25 Clemens, Slercorius et Julianus. Ex Hie- lia seu Sabigotho et Liliosa MM.
Cordubenses.
ron i 66 Comm. Sanctorum ordo, dies obitus, cultus,
Acta
25 Cucufas martyr, apud Barcinonem in Hi- et translatio SS. Georgii et Aurelii 450. Histo-
spania. Comm. § 1. Sancti cultus antiquus; no- ria vilae singulorum ac passionis, ex
S. Eulogii
men el natalis varie signata 149. § 2. Acta Memoriali Sanctorum lib. 2, cap. 10. Cap.
1
antiqua varia de illis judicia quo usque admit-
; S. Aurelius a puero virtutibus praecellens^
tenda 151. § 3. Locus martyrii et sepulturae S. Sabigothoni matrimonio junctus,
translalio corporis totius in Vosagum primo,
exemplis
Martyrum mire accenditur, ab eaque,
ultro
deinde Dionysiopolim prope Parisios 154 § 4.- consentiente, thoro separatur 451 Cap. 2. A ,
Monasterium S. Cucufatis Octavianense; cor- S. Eulogio probe edocti ambo
ad omniinodam
poris ejusdem Martyris in eo facta agnitio anno perfectionem conlendunt, et sancla conjuge
vi-
1079; argumenta Octavianensium pro sua pos- sione recreata, abdicatis omnibus nihil nisi ,

sessione 156 § 5. Aliae reliquiarum ejus tran- martyrium spirant, relicta aliis filiarum duarum
slationes. Item an alius praeter hunc nostrum cura 453. Cap. 3. Ad certainen pro fide
sit S.Cucufas admittendus 159. Acla ex Bonino ani-
matis paratisque socius et dux accedit S. Geor-
Mombritio et Mss. Q\ i\
gius monachus Sabaita, egregiis et ipse virtu-
tibus pracditus 455. Cap. 4. Breviarium
martyrii
D ab ipso S. Georgio descriptum cui obtentam :

palmam sepulturam adjungit lotius


et
hisloriae
sanctus enarrator 456. Translatio SS
27T~\esidera(us episc. Bisont. Ledone Salnerio MM Geor-
-L-'in Sequanis. gii, Aurelii etNataliaeCordubaParisios,
Breve elogium ex Chiffletii Ve- aucto-
re Aimoino monacho Germani
sontiotie 432. Sacri corporis exaltatio 432
S. a Pralis Ex
cod. pervetusto Pratensi. Mabillonii observati-
ones
;

IN SEXTUM TOMUM JULII.


ones praeviae. Praefatio 459. Historiac Lib. i, Austriacorum cdidit, et cum tribus aliis apo-
Cap. Spe obtinendi corpus S. Vinccntii
i. graphis contulit 339
frustrati Usuardus ct Odilardus, uiodum in-
veniunt quo Cordubam tuto perducantur 460.
II
Cap. 2. Cordubae ab epscopo Saiile benigne
excepti, impetrant corpora SS. Georgii et Au- 27TTcrmolaus Hermippus et Hermocrates.
relii eaque in Galliam felicitcr deporlant
,
dComi. 426. Acta s Hermolai
461. Liber ii. Qui csl primus de miraculis presb. et marl ex Ms.
cod. S. eremi Camal-
SS. Martyrum quae Riterris ad Autissiodo- dulensis folio 00
, 1
427
rensem pagum usquc contigerunt 463. Liber 25 Hierusalem martyr. ExFastisGrcecorum 1 67
m niST. Thansl. qui est secundus miracu- 27 Hugo puer martyra Judaeis crudeliterexcar-
lorum. Pars i. Continuata Autissiodori et nificatus Lincolniae Anglia. Acta
in marlyrii
alibi donec Acmantum
miracula quo Pra-
,
, ex Capgravio 404
tenses monachi ob Normannorum infestaliones 26 Hyacinlhus murlyr, Romae in Porlu 303
confugerant , sacrae exuviae allatae sunt 464.
Paiis u. Pergit Aiuioinus miraculorum prae-
1
conia sigillatim deducere 466. Pars iii. Hinc
celebres rcdditae reliquiae de quarum veritate , 26Tgnatius Sleironila. Cultus ex Fastis Graecis
certior fit Carolus Calvus et portio aliqua ; J- 307
Eddoni comiti conceditur 468 25 Jacobus major Apostolus el martyr, Compo-
28 Gerannus episc. conf. Autissiodori in Gallia. stellae in Hispania. Cohm. hist. Pars i. San-
Comm. Cultus ejus ; reliquiae ; Actatempus , cti distinctio ,
cultus , Acta , martyrii palae-
episcopatus et mortis 593. Vita auclore ano- stra et tempus; reliquiae gloria poslhuma, pa-
nymo , excusa apud Labbeum in Bibliotheca trocinium et miracula. § i. Hujus S. Jacobi
Mss. etc. Cap. quibus ante
i. Beati virtutes ,
ab aliis homonymis distinctio, cultus ex variis
episcopatum 596. Cap.
enituit
2. Quid in monumentis 5. § hujus Apostoh
; 2. Sancti
ipso cpiscopatu pro grege sibi credito fit pas- parentes palria, vitae institutum, aliaque acta
,

sus et egerit usque ad felicem obitum 598 ante martynum 7. § 3. Martyrium ejusque lem-
26 Glisens seu Glisentus conf. in territorio Bri- pus ac locus 9, § 4. Translatio sacri corporis
xiano. Syuoge de aliquali cultu et mirabili in Hispaniam 12. § 5. Revelatio et praesen-
Vita 318 tia corporis S. Jacobi in Hispania 15, § 6. Cor-
25 Glodesindis virgo Metis Belgica i. Comm. in pus S. Jacobi variis ecclesiis falso attributum
§ l. Sanctae cultus et reliquiae 198. § 2. Ejus- 19. § 7. Multiplex contentio de ejus capite,
dem Acta genuina tempora nativitatis et beati ; quod diversae ecclesiae sibi vindicanl 22. § 8.
obitus 200. Vita ANTiQuioR auctore mo- Pars sacri capitis ;
quam Pislorienses in Italia
nacho quodam anonymo ex , quatuor codd. possident 25. § 9. Aliae ilhus reliquiae multis
Mss. inter se collatis. Prologus aucloris. Cap. focis honoratae 28. § 10. Peregrinaliones ad
i. S.Glodesindis natales nuptiae virginitas , ; Composlellanas S. Jacobi reliquias antiquitus
angelico ministerio asserla fundatio partlieno- ; inslitulae 32. §11. Patrocinium S. Jacobi in bel-
nis beatus obitus 202. Cap. 2. Sanctae se-
, lis Chrislianorum contra infideles 36 g 12.
pultura prima translatio
;
incorruptio mi- ; , Examen stupendae cujusdam vicloria?, quae in-
ratula quaedam 205. Cap. 3. Allera translatio, vocalione Deiparae ac S. Jacobi in Lusitania de
et varia illam consecula miracula 206. Cap. i. Mauris relata fuisse dicitur 40. § 13. Auctor
Prosecutio miraculorum 207. Cap. 5. Cetera miraculorum eorumque diversa narralio 43.
,

miracula 208. Vita alteiia auctore Joanne Miracula auctore , ut volunt Calixto II Papa ,

abbate S Arnulfi Metis ex Miss. codd. vet. , ex Ms. monasterii Marchianensis quod cw» ,

Spinalensi et Bodecensi inter se et cum editione altero Ms. hasilicai S. Petri contulimus. Pro-
Lubbeana collatis. Prologus auctoris Textus logus. Cap. i. S. Jacobus captivos liberat, pec-
narrationis translationum
210. S. Historia catum in chirographo scriptum mirabiliter delet,
Glodesindis, eodem auctore atque exiisdem ,
mulieri sterili filium impetrat eumdemque a ,

Mss alque impressi instrumeiitis. Aucloris prae- mortuis resuscilat 47. Cap. 2. Apostolus ob-
fatio 213. Cap. i. Translatio i sacri corporis sequium peregrino suo exhibitum remunera-
ejus ad ecclesiam Deiparae Virginis 2l4. Cap. tur ,
juveneni injuste suspensuin miro modo
2. Narratio de secunda translalione ejusdem in vita conservat, et alteri homini in angustiis
B. V. Glodesindis 215. Cap. 3. Miracula trans- succurrit 49. Cap. 3. Auxilium a S. Aposto-
lalionem secundam consecuta sub Drogone ,
lo praestitum periclitantibus in mari aliisque ,

et Adventio episcopis Metensibus 217. Cap. clientibus qui opem ejus iniploraverant 51.
,

4. Continualio miraculorum usque ad tempora Cap. 4. Prodigiosa mercatoris captivi, mililis-


Walonis episc. Metensis 218. Cap. 5. Miracu- que in certamine periclitanlis liberatio, et ob-
lum fluentis olei ex sepulcro Sanctae, sub Wa- sequii pauperibus peregriuis exhihiti digna
,

lone Metensi 220. Cap. 6. Miracula fa-


ep. remuneratio 53. Cap. 5. Mira resuscilalio ho-
cta tempore Ruotpcrti ep. Metensis 221. Cap. minis qui fraudulenta daemonis persuasione
,

7. Instauratio monasterii S. Glodesindis, el bre- se ipsum interfecerat 54. Cap. 6. Ultronea sa-
vis interea translatio reliquiarum ejus ad vici- celli apertio victoriae contra Saraccnos praedi
,

nam domum, ibique tunc patrata miracula 223 ctio ,et hominis ad mortem condemnali libe-
26 Gothalmusconf. in Mellicensi Austriae infe- ratio 56. ^Egri sanalio multiplex
Cap. 7. ,

rioris monasterio. Comm. Cultus aetas mi- , , captivi paupertatis levamen, et pu-
liberatio,
raculum scriptor , Aclorum et varia ,
corum nilio quorumdain qm festum S. Jacobi cele- ,

exemplaria 337. Acta Bernardo Da- auctore brare neglexerunt 57. Alia miracixa quae in
pifero ccenobita Mellieensi. Ex Ms. anlographo llalia contigerunt , auctorc Cootarino, clerico
quod Hieronymus Pezius loino Scriptorum i svnchrono , ct tosle in mullis oculato. Ex
Ms
,

INDEX SANCTORUM
Ms. Pistorumsi
cod. cujus autlienlicum apo- , 25 Joannes Agnus Traject. episcopus conf. Hoyi
grap/ium onno 1727 accepimus. PrologUS. Ex- in Belgio , Stlloge hist. de cultu aetale et
ponitur, qua occasione civilas Pistoriensis sacras geslis 225
S. Jacobi reliquias Compostella occeperit 59 26 Jorius episcopus Bethuniae in Belgio 340
Cap. i. Miracula patrata in ipsa reliquiarum 26 Jovianus cum viu sociis Laodicenis marty-
translatione , et alia quaedam paiilo post eam- ribus. Ex Hieron. 304
dem secuta f>0. Cap. 2. Medici dubitatio do 28 lrene Hegumena CPoli in Chrysobalanto.
miraculis sublata, paralyticis ct contractis sani- CoMM. i. Cultus ex Fastis Graecis locus ,

tas restiluta mira historia de quadam co-


ac,
vitae 600. § 2. yEtas, vitae chronotaxis, Acta
lumba 62. 3. Multi a variis morbis et
CAr. 601 . Vita auclore anonymo
, ex bibliolhe- ,

infortuniis liberati 64. Caf. i. Duo magnis ca Florentina S. Laurcntii interprete Joanne ,

periculis erepti et alius extremo supplicio


,
Pinio. Cap. i. Exstincta iconomachia The- ,

prodigiosc subductus 66. Pabs ii Comm. hist. odora imperatrix de salule Theophili mariti
De praedicatione S. Jacobi in Hispania § l. fit certior ; S. Irene filio ejus Michaeli desti-
Quibus populis S. Jacobus praedicasse dica- natur sponsa at fit sponsa Christi in Chryso-
;

tur 69. § 2. Qua occasione et quomodo de balanto 602. Cap. 2. Variae ac mirabiles vir-
adventu S. Jacobi in Hispaniam dubitari ccepe- tules artes daemonis, monasterii praefectura
;

rit 71 § . Jacobi in Hispania


3. Praedicalio S. 606. Cap. 3. Varia sibi suisque dat ad virlu-
potissimum traditione nititur 73. § 4. Tradi- tem documenta ct incitamenta accipit per- ,

tio illa quibusdam ralionibus et vcterum lesti- spicientiam arcanornm 610. Cap. 4. Studium
moniis stabilitur 76. § 5. S. Hieronymus prae- promovendi proximum in virtute vexationes ;

dicationem S. Jacobi in Hispania tradit 72. § 6. daemonis spiritus prophetiae 613. Cap. 5.
;

Eadem traditio in vetustissimo Hispaniae Officio Sanctae discipula a praestigiis mirabiliter liberata
ab immemorabili tempore legitur 81. § 7. S. 617. Cap. 6. Donum lacrymarum daemo- ;

Isidorus Hispalensis
traditionem con- eamdem niacus liberatus ; diuturnas precum stationes
firmat suo leslimonio quod ipsi vindicatur 83. 620. Cap. 7. Preces miraculis honoratae po- ;

§ 8. Eadem tradilio a S. Juliano qui seculo ,


ma caelitus missa visio angelica 624. Cap 8. ;

vu ecclesiam Toletanam rexit confirmatur , Sanclae consanguineus mirabiliter ab injusta


86. § 9. Hispanica S. Jacohi praedicatio ex an- morle liberatur 627. Cap. 9. Praedictio pro-
tiquissimo Martyrologio Autissiodorensi, et cer- priae ac aliorum mortis ;
pomi miraculosi effe-
tis seculi octavi testimoniis corroboratur 88. tus; mors, tempus vitae, mirabilia mortem sub-
§ 10. Ex sequentium seculorum
auctoribus secuta 631
eadem tradilio probalur 90. § n. Respondetur 27 Julia, Jucunda et Januaria MM. Nicomed.
argumentis adversariorum a tempore et loco Ex Hieron. 431
desumptis 92. Explicalur difficultas ex
§ 12. 27 Juliana et Sempronia, in territorio Barcino-
epislola Pauli apostoli contra adventum S. Ja- nensi 430
cobi in Hispaniam objecla 94. § 13. Solvilur 27 Julianus episc. Lascurrensis cum Galactorio
objeclio quae ex epistola Innocentii I Papae 434
formatur 97. § 14. Respondetur difficullati 25 Julianus, Stercorius et Clemens. Ex Hie-
quam adversarii ex epistola Gregorii VII Papae ron. 166
objiciunt 100. § 15. Proponitur lis, cujus oc-
L
casione Rodericus archiepiscopus Toletanus
praedicationem S. Jacobi in Hispania negasse 27T aurentius archiep. conf. Mediolani in In-
dicitur 102. § 16. Narratio ejusdem lilis in- J-^subria. Comm. hist. § i. Cultus ejus hoc
epta et falsa esse ostemlitur 105. § 17 Ex die ex Puricello primum notus et probalus
variis instrumentis probatur Rodericum To- ,
licet aliocenseatur 435. § 2. Prae-
obiisse
letanum non interfuisse concilio Lateranensi mittitur diclio Ennodii ex qua Vitae series S. ,

107. § 18. Novum argumenlum contra prae- deduceuda est 436. § 3. Vilae S. Laurentii ali-
dicationem S. Jacobi in Hispania objicitur, ac qualis series 438. § 4. Vitae S. Laurenlii pars
dissolvitur 110. Appendix de Caesar-augustana altera 439. § 5. Templa S. a Laurentio Medi-
Dfeiparae imagine quam S. Jacobus ercxisse olani condita et restaurala 44i
,

traditur. § t. Qualis sitAragonum tra-


ea
dilio 114. § 2. Fundamenla Aragonum pro M
sua traditione 116. § 3. Juridica archiepisco- 25TyTagnericus conf. archiep. Trevirensis
pi Caesar-augustani senlentia qua praecedens -*- J-Comm. Cultus
, § i. , elogia ; Officium
miraculum confirmatur 118. § 4. Difficullales proprium natales, vitae professio,
; aetas. 168.
contra traditionem motos quibus Aragones res-
§ 2. Viri dignitate et \itae integritale specta-
pondent 121. § 5. Officium proprium ab Ara- biles Sancto synchroni 170. § 3. S. Magnerici
gonibus pro sua traditione Romae impelratum, in archiepiscopatu decessor ac successor loca ;
et publica de illo laetitia 4 23 sacra ab ipso condita vel restaurata 171. § 4.
28 lnnocenlius I PP. Svi.i.. hist. § i. Sancli Ulterior locorum istorum elucidalio mona- ;

cultus elogia calumnia> ipsi perperam im-


, ,
sterii S.Martini Trevirensis vicissitudines 173.
paclae, et praecipuae ejus virtutes 548.
§ 2 Vitae 5. Idem monasterium ad meliorem fortunam
professio, patria, pontificatus initium, et un- redaclum diploma Benedicti PP. VII in ejus
;

animis ad eumdem Gesta evectio 551. § 3. favorem conccssum nova adversus monachos ;

et scripta primis ponlificatus sui annis 553. Martinianos tempestas 176. § 6. Dies quo S.
§ 4. Scripta et gesta usquc ad direptionem ur- Magnaricus obiit, sepulcrum, translalio, chro-
bis Romanae per Alaricum Golhorum regem nolaxis Vitas auclor 177. § 7. Reliqurc circa
,

555. § 5. Reliqui labores cjus pro Ecclesia biographum nolitiae ; Vita Ms. quae hic da-
usque ad mortcm 557. § 6. Mortis annus et tur res nonnulhe
; in eadem occurrentes con-
dies, locus sepulturae, ac rcliquiae 559 firmanlur aliunde et illustrantur 179. § 8. Alia
quaedam puncla historica, a biographo rclata,
ali-
;
, 7

IN SEXTUM TOMUM JULII.


aliunde 181. Vita ex Ms. ve-
explanantur Vercellensis 516. § 9. Corpus et S. Celsi trans-
lustissimo Martini Treviris
monastcrii au- S. , latum sec. inventum ac repositum sec. xvi
x; :

ctore Eberwino cjusdem monastcrii abbate


, S. Nazarii invcntum, inspcctum ac translalura
curn Ms. S. Maximini Trevirensis collata. Cap. solenni pompa a S. Carolo Borromaeo sec. item
1. Magnericus fidus S. Nicetii discipulus,
S. xvi, 518. § 18. Gloria posthuma ex S. En-
ac dignus in cathedra Trevirensi successor nodio; serraone intcr opera S Ambrosii edi-
183. Cap. 2. Sanctus apud reges gratiosus to; hymno Ms. apud Prumienses, aliisque im-
levat de sacro fonte Theodebertum S. Gau- ; pressis ac Missali Ambrosiano 520. § 11 Na-
gcricum instruit et diaconum ordinat; miseri- tales; parentum ac S. Nazarii baptismus; sub
as Theodori Massiliensis episcopi sublevare quos is passus, et ubi schema peregrinationum
;

conatur 185. Cap. cathe- 3. Restitutus suae 522. § 12. Alia ad Sancti pcregrinalioncs spe-
drae Theodorus navis ab inlerilu servata
; ctantia, et earum historia ad examen revocata
;

Guntramnus Bozo cur non liberatus 187. Cap. 524. § 13. Nostrum de reliquis peregrina-
4. Viri sanctitate insignes Sanclo synchroni lionibus Sanclo imputatis, earumque adjunctis
;

5. Wolfilaici virtutes ac vita supra columnam judicium 525. § 14. An S. Nazarius fuerit
188. Cap. 5. Sancti suasu columnam relin- synchronus SS. Gervasio ac Prolasio 527. §
quit S. Wolfilaicus ejusdem mors, translatio ; 15. Scriptores Aclorum eorum qua? sunt ;

et miracula 189. Cap. 6. Sancti elogium ex apud Mombritium cxamen 530. § 16. Alia
Fortunato construclae in honorem S. Martini
; Actorum exemplaria castigata; quodnam et cur
ecclesiae mors, sepultura
j allare post ejus ; ex iis potissimum a nobis hic detur 532. Mar-
apparitiones erectum monasterii Trevircnsis ; TYRwaexMs. UUrajectino S Martini 533
.

vicissitudines ejusdem redilus ad monachos,


; 27 Nevolonus confessor, Favenliae in .Emilia
hujus Vitae scriptor 190 Italiae. Comm. Cullus monumenla in palria, et
28 Martyres ThebaTdos in ^gypto. Ex Marlio Actorum candida simplicilas 495. Vita auctore
Romano et Hieronymo. 544 anonymo. Ex veteribus Faventinis monumentis
27 Maurus, Pantaleemon et Sergius, Vigi- collecta. Cap. 1. A prava adolescenlia ope S.
liis in Apulia.
§ Comm.Vigi- 1 . Cultus apud Jacobi conversus, operibus caritatis aliisque
lienses, ejusque antiquitas 352. § 2. Acta mar- virtutibus eluccl 497. Cap. 2. Post repetitas
tyrii quatenus supersint; lectiones de iis pro- ad S. Jacobi Compostellam peregrinationes,
pria?, bis Romee approbataa, earumque discussio piissimum obitum companae ultro sonantes
354. § 3. Historiae inventionis prima? ac secun- annuntiant 498. CAr. 3. Varia ejus miracula
dap, earumque auctores et supplementum 357. recensentur. 499
IIisroiuA primae
inventionis auclore Amando ,
25 Nonnus et Acontius. Ex Hieron. 166
episcopo Vigiliensi, ex antiquo Officio ecclesice
Vigiliensis impresso. Prologus auctoris 359. Cap.
1. Inventio corporum sacrorum, et translatio ex
ecclesia S. Joannis Euang. ad S. Forlunati, non
sine multis miraculis, 301. Cai\ 2. Translatio 26/^raeozeIa martyr Cpoli. Sru. critica. Cul-
Sanctorum ad S. Bartholomaei miracula varia, :
^'tus, elogium et ejusdem auctor. 305
reliquiarum aliquot aliae parlicula? reperla? 363. 27. Pantaleon marlyr Nicomedia? in Bilhynia.
Cap. 5 Proseculio miraculorum, apparitiones Comm. § .1 Ciillus ejus solemnilas el anliqui-
variae; sacellum Sanctis aedificalum 3GS. Cap. tas in ecelesia Orientali 397. § 2. Cultus ejus
4. Translatio SS. Martyrum ad oratorium pro- in Occidenle, item Acta ct miracula 399. § 3.
prium, et crebra miracula auctoris ad eos pia ;
Reliquiae, quae hujus Martyris pulanlur esse,
apostrophe; inventionis et translalionis tempus plurimae et clara?. miraculis, tam in Oriente
368. Historia invenlionis secunda?, auctore Da- quam in Occidenle 401. § 4. Translationes
niele Francino. Ex antiquo Officio proprio ejusdem varia? reliquiarum cjus, a seculo nono, usque
ecclcsice. 372 ad decimum tertium facta? 404. § 5. Diffi-
26 Mutiana et Laudasia. Ex Hieron. 305 cullas circa reliquias Colonienses transla •

tiones alia? sec. xiv ac xv 407. § 6. Gemina


N corporis S. Pantaleonis inventio 409. Vita
et MATtTYiuiiM juxla interpretationem Aloy-
28"M"azarius et MM. Mediolanenses
Celsus ,
sii Lipomani, ad lextutn Simeonis Melaphrasta?
J-N et synonymi Ebredunenses, forte alii. Graecum denuo exactam. Cap. 1. S. Pantale-
Comm. § 1 . Cultus Mediolanensium Martyrum onis nalales ; conditio, conversio tam ejus ,

apud Latinos et Grascos; elogia 503. § 2. quam patris sui, et ca?ci quem sanaverat 412.
Invenlio ac translalio a quo scripta? quo anno, ;
Cap. 2. Caeci sanali marlyrium ; conslanlia S.
die ac mense faclae 504. § 3. Respondetur ad Pantaleonis adversus idololatriam et tormenta ;

varias alias quaestiones circa translationem frequens Christi apparitio sub specie Hermolai
corporum propositas 507. § 4. Loca sepul- 415. Cap. 3. Alia? Marlyris nostri victoriae,
turae ac translalionis; duo, uti volunt, mira- SS. Hermolai et sociorum primum, deinde
cula 508. § 5. Ecclesiae apud Mecliolanenses etiam suo condecorata? mrlyrio 418. Appendix,
Sanctis sacrae 510. § G Veneratio publica et de conversione ct martyrio militum, qui S. Pan-
antiqua in Oriente ac Mediolani, nec non in talconcm extrcmo supplicio affecerunt ex Ms. ;

aliis Italia? locis, ex aedibus sacris ac reliquiis S. Salvatoris Ultrajcct. etc. 420. Muuai.A. au-
512. § 7. Sancti in aliis per Occidentem locis, ctore anonymo monacho S. Pantalconis ea> ;

pra?sertim in Gallia celcbres ct reliquiis et aedi- antiquo ejusdem cccnobii Ms. Cat. Sanguis I .

bus sacris 514. § 8. Sancti alibi in Gallia ho- ejus prodigiosus Cpoli apparitiones et bene-
;

norati; Ebredunenses synonymi probabilius ab ficia varia 421. Cap. 2. Aliffl ejusdem appa-
hodiernis distincti miraculum reliquia? in-
: : ritiones et beneficia, itemque poenae ejus cul-
fra Nannetas in Britannia minore S. Nazarii tum ne^ligentium. **"
incerti punitus earum contemplor
;
Nazarius ; 2G Pastor abbas in Sccli. Ex Cat. Peiri dc Na-
1 talibus
Julii Tonius VI.
,

INDEX SANCTORUM
tnlibus 307. Elobiom ex Yitis Patrum 308 branti assistunt : in Armoricam properans, mi-
20 Pastor presbyter Ronia? 299 raculis multos suis paganos prius ad fidem
25 Paulus cumThea et Valentina Ceesareae Pa- convertit 583. Cap. Pluribus prodigiis apud
6.
lasstin.T Comm. Cultus, elogia, palacstra martyrii ;
Gallos inclarescit; Judualem a rege Childeber-
(jiiis hic Paultis? Acta, annus ac dies mortis ;
to impetrat atque item monasterium , post ,

reliquiae S. Theae, an nostrae ? 103 Marty- serpentem in mare praecipitatum Piissimus S.


rium, auctore Eusebio Caesareae Palaestina; epi- Samsonis obitus 585, Prcemonitio ad librum
scopo, ab Henrico Valesio Latine redditum 05 1 sequenlem. Libeh n, 587. Interseruntur ora-
28 Peregrinus presbyler Lugduni in Gallia 543 tiones et praefalio ex Sacramentario Ralaldi.
27 Phronimus episcopus Metensis 430 Appendix De r. Samsonis reliquiis earumque
translationibus 591
R 27 Septem Dormientes, Maximianus etc,
Ephesi in Asia minore. Comm. § 1 Horum San- .

28"D ayniundus Palmarius conf. Placentia? in clorum distinctio ab aliis, numerus et diversa
-Lvitalia. Comm. § 1. Sancti nomen, cultus nomina 375 § 2. Cultus ex ecclesiasticis vario-
apud Placentinos, probatus Romac, cx|iressa rum populorum monumenlis 376. § 3. Posthuma
canonizatio controversa 638. § 2. Ejusdem horum Martyrum gloria mira de iis visio, ;

sepulcrum , reliquiae , harumque translatio ;


et miraculum patrocinio corum patratum 378.
xenodochium 640. § 3. Ejusdem Acta Latina, & 4. Varia Actorum compendia exhibentur 380.
eorumque versio Italica ; appendix gemina mi- § 6. Diversae Actorum circumstantiae referun-
raculorum ; epistola interpretis
Vi- Itali 042. tur 383. § 6. Mss. et impressa longiorum Acto-
ia auctore Rufino Latine scripta, ab anonymo rum exemplaria recensentur 384. § 7. Con-
Italice versa et nunc denuo Lalinilati, ex Ita-
; troversia de Actorum veritate proponitur 386.
lico Ms. archivi monialium S. Raymundi Pla- Acta ANTiQuieiu auctore Jacobo Sarugensi.
centiae fideliter restituta. Praefatio auctoris et Ex Syriaco Nitriensis monaslerii cod. xm ,

operis dedicatio 645. Cap. 1 . S. Raymundi fol.79, interprete Petro Benedetto S. J. 387.
patria, parentes, conditio ;
patris obitus ; pe- Acta alia auctore Gregorio Turonensi. Ex
regrinatio cum matre vidua ad Terram san- Ms. ecclesice S. Audomari, quod oontulimus cum
ctam et 646. Cap. 2. Matris obitus,
reditus editione Mombriliana, ad quam proxime accedit
Saucti conjugium, studium doctrinae Chrislia- 389. Acta longioiu , auctore forsan Sime-
nae ; mors quinque filiorum ejus ; amor con- one Metaphraste. Ex editione Surii, quae cum
tinentiae ; ultinii filioli susceptio et oblatio ; obi- Ms Graeco, et variis apographis Latinis collala
tus uxoris 0-&8. Cap. 3. Reliclis omnibus est. Cap. 1 Persecutio Decii. septem Martyrum ;

sacr.t suscipit ltinera donec redirc jussus a Chri- fuga ad speluncam et diuturna
constanlia in fide ;

sto, operibus misericordiae, juxta praescriptum dormitio 392. Cap. 2. Prodigiosa septem Dor-
ab eo modum, se totum impendit 650. in patria mientium resurrectio agnitio ac veneratio. 394
Cap. 4. crga viduas et pupillos
Caritas ejus 28 Septimia et Augusta virgo. Ex Hieron. 546
erga discordes erga captivos et infantes , , 25 Stercorius, Clemens et Julianus. Ex Hie-
aegrosque destitutos item sanctissimus obitus : ron. 166
652 Cap. 5. Defuncti corporis honores et 26 Simeon monachus et eremila, in monaste-
exsequire Gerardi conversio ;concursus ad ; rio de Padolirona prope Manluam in Italia. Comm.
sepulcrum; miracula creberrima 655. Appen- hist. § 1 . Sancti canonizatio, cullus, reliquiae
dix et 2 miraculorum
I S. Raymundi. Ex 319. § 2. Acta ejusdem ; epislolae duae Arsenii
Ms. archivi monialium ejusdem Sancti Placentice, patriarchae Hierosolymitani, lempus quo San-
a pag. 657. ctus ex Orienle Romam
advenit 322. Vita auclore
monacho Padolironensi anonymo et coaevo ex :

cod. Ms. Inrjohtadiensi collato cum alio Ms. et edi- ,

tis. Prologus auctoris 324. Cap 1. n. Simeonis


28Qamson episc. conf. Dolae in Britannia Ar- palria; natales nobiles, educatio; nupliarum fu-
Omorica. Comm. § 1. S. Samsonis patria, ga, vita monastica et eremitica 325. Cap. 2. Mors
genus, aetas, § 2. Sancti cul- professio 568. repentina fratris ejusque ad vilam revocati nar-
tus et dignitas 569. § 3. Sancti Acta a variis ratio iter sancti Hierosolymitanum ac Roma-
;

scripta 571. Vita, auctore anonymo subaequa- num miracula in utroque patrata calumniarum
; ;

li, ex lom. 1 de Actis Benedict. cum Mss. no- tolerantia et compensatio 386. Cap. 3. Ejusdem
stris collata et emendata. Praefatio ad Tigerino- benignitas erga male meritos varia per Ilaliam ;

malum episcopum 573. Lib. 1. Cap. 1. Pre- itinera, ct crebra in illis miracula; conversio
cibus a Deo impetratus S. Samson pie educa- Judaeorum 328. Cap. 4. Prosccutio itinerum cjus
tur, et quinquennis S. Iltuto erudiendus com- et prodigiorum per Italiam 329. Cap. 5. Pere-
mittitur 574. Cap. 2. Diaconus ac presb. non grinatio ejus in Gallaeciam Britanniam, Galliam
sine mirabilibus signis ordinatus aicliorem , , redilus inltaliam, vilaaustera apud monasterium
indies virtutisviam ingreditur, invidorum ma- Padolironense misericordia in paupercs et quae-
;

chinationes patienter lolerat, ex S. Iltuti cce- dam miracula 331. Cap. 6. Alia prodigia, spirilus
nobio ad Pironem transit 577. Cap. 3. A pa- prophelicus felicissima mors 333. Ue miraculis
;

tre aegrotante vocatus, non nisi jubente Pirone posl ejus obitum. Praefatiuncula ejusdem aucto-
ad ciim pergit ; mirus iheomacha? in via occur- ris. Cap. 1 Miracula ad S. Simeonis tumulum
.

sus totam familiam Deo lucratur,


; atque in patrata 335. Cap. 2. Conlinualio eorumdem mira-
reditu serpentem necat 579. Cap. 4. Abbas culorum. 3;j(i
Pironi suffectus, in Hiberniam proficiscitur, 20 Simeon Slylita tertius.
reversusque cura patre et aliis in solitudincm se- 02 Symphronius, Olimpius, Exsuperia et Theo-
cedit ac nequidquam fugiens
, alleri
, mo- , dolus martyres Romani. Ex ActisS. Stephani Pa-
nasterio praeesse cogilur 581. Cap. 5. Miracu- pce el M. 302
losa ordinatio episcopalis angeli Missam cele- ;
IN SEXTUM TOMUM JULII
laestinae Comm. Cultus, elogja, palaestra marlvrii
etc.
j 63
25 '"phea cum Valenlina et Paulo, Caesareae 27 Victor Papa et martyr Romae. Comm. chko-
J- Palaestinas. Comm. Cultus, elogia, palae- nologico-hist. § 1 . S. Victoris dies cultus, aelas
stinae martyrii Quis hic Paulus
Acta, annus ;
seu Sedis duratio 534. § 2. Varia S. Victoris
;

ac dies mortis; reliquiae S. Theae, an nostrae? gesta et scripta 536. § 3. V. C. Emmanuelis


163. Martyrium auctore Eusebio etc. 165 Schelstratii elucidatio contentionis Polycratis
25 Theodemirus monachus M. Cordubae in adversus S. Victorem de observatione Paschatis.
Hispania. Ex memoriali S. Eulogii. 227 Ex antiquit. illustrata parte 2, dissert. 1, cap. 3.

28 Theophilus et octo socii Martyres Laodi- Pars 1. 538. Pars altera 541
ceae in Phrygia. Ex Hieron. 546 28 Ursus et Leobatius abbates conff. in agro
Turonensi. Comm. Cultus ulriusque, aetas, pro-
fessio 563. S. Gregorii Turonensis de SS. Urso
et Leobatio. Ex Vilis Patrum cap. 18 564
26 Valens seu Valentius ep. Veronensis in 25 Ursus ep. conf. Trecis in Gallia. Ex Marl-
Italia 308 liis 1 67
25 Valentina cum Thea et Paulo Ceesareae Pa-

INDEX
CHRONOLOGICUS
ANTE CHRISTUM NATUM. 409 pro Urbe obsessa ad Honorium legatione
fungitur 556
nna beatissimae Virginis Mariae mater 233 417 ad Deum migravit 559

A SECULO
Anno 43 vel 44 Hierosolymis martyrio co-
I. 425 an 436 obierit S. Camelianus Trecensis
episc?
437 post somnum 1 87 annorum redivivi appa-
566

ronatur S. Jacobus 10 rent SS. septem Dormientes 384


Sec. floruit Erastus S. Pauli Ap. discipulus 279
1
478 circ. ad Superos transiitS. Auspiciusepisc.
Tullensis 562
SECULO II 489 cathedram Mediolanensem conscendit S.
Laurentius 438
An occultatum Aptae in Provincia S. Annae cor-
490 natus videtur S. Samson episc. conf. 568
pus ? 252
Sec 2 medio floruit S.
Pastor presbyter 302 SECULOVI.
An. 186. Sedere ccepit S. Victor Papa 535
197 Ejusobitus. 535 Hujus seculi initio celebres fuere SS. Ursus et
Leobatius abbates in Gallia 563
SECULO III. Eod. floruitS. vEtheriusAutissiodor. episc.446
Priores duos secutusest Simeon Stylita tertius
Ejus initio floruit S. Peregrinis presbyter Lug- 310
duni 543
Flornit item S. Ebrulfus abbas, qui Bellovaci
Eodem, subDeciopassusS. Christophorus141 colitur 1 92
An 250 Martyres multi in Thebalde 544
An. 501 concilio Romano praesedit S. Lauren-
Eodem passi seu reclusi sunt SS. septem Dor- tius ep. Mediol 440
mientes 384
507 a Visigothis trucidatus esl S. Galactorius
256circiter,martyrcoronatusRomaeSymphro- episc. Lascurrensis 434
nius cum sociis 302 812 laborum metam attigit S. Laurentius Me-
diolanensis episcopus 443
SECULO IV.
520 natus videturS. Magnericus episc. Trevi-
Sub Licinio passus est S. Acatius Mileti in Ca- rensis, cujusVitaechronotaxim habes 178
ria 547 521 episcopus consecratus fuerit S. Samson 569
Eod. floruisse diciturS. Desideratus episc. Bi- 531 mortuusS. Valensseu ValentinusE. V. 30S
suntinus 432 534 obiit S. Ecclesius Ravennen. episc. 445
An. 303 martyrii lauream apud Barcinonem 557 synodo Parisiensi interfuit S. Samson 569
consecutus S. Cucufas 1 53 565 circ, non 607, aut 615 ad vitae terminum
304 circ. passum oportet S. Pantaleonem 397 pervenit S. Samson 569
308 martyrium passae sunt S. Thea, Valentina 573 S. Ruslico succeditS.Magnericusinepisco-
etPaulus 164 patuTrevirensi 172
578 circ nala est S. Glodesindis 202
SECULO V. 585 Theodorum episc Massiliensem exsulem
sedi S. Magnericus restituit 178
An. 401 ordinatus Romanus Pontifex S. Inno- 587 S. Magncricuse sacro fonte Icvat Theode-
centius I. 552 bertum Childeberti rcgis filium 1S6
404 adVictricium Rothomag. scripsit 553 596 vel circiter, mortuusestS. Magnericus 172
SECULO
5'

INDEX CHRONOLOGICUS

SECULO VII. SECULO XI.

vivere desiit S. Glodesindis 202 An. 1007 celebre monasterium in honorem S.


An. 608 circ
Christophori institutum 131
646 obiit S. Joannes Agnus episc. Trajcctensis
226 1016 vivendi finem fecit S. Simeon Padoliro-

Julianus episcopus Toletanus 87 nensis 324


690 obiit S.
4020 vel paulo ante obiit S. Gothalmus in Au-
stria 337
SECULO VIII.
1024 vel paulo citiusSanctis adscriptus S. Si-
mcon Padolironensis 320
Iuventum dicitur Aptae in Provincia corpus S. 1 033 obiit Bethuniae in Bclgio S. Jorius epi-
Annac 252
. scopus 340
Celebris Cpoli Anthusa virgo **
ftiit
1040 Ebervvinus abbas S. Martini
circiter obiit
S. Christiana virgo 311
Atque iu Flandria Treviris scriptor Vitae S. Magnerici 1 78

An. 777 an serius translalae S. Cucufatis reli-


Eod. insignem de Saracenis ope S. Jacobi vi-
quicT Barcinone in Vosagum Galliae? <55 38
ctoriam referunt Hispani
105G S. Jacobibrachium Compostella Leodium
SECULO IX. allatuui memoratur 29
1079 an inventum corpus S. Cucufatis in mo-
Utrum eo seculo reportata sit stupendissima de nasterio ejus nominis Octavianensi? 156
Mauris victoria ope S. Jacobi ad Montem majo- 1082 fundatum Garstense monasterium ab Ot-
rem veterem in Lusitania? 42 tocharo marchione Slirensi
I 477
An subsistal victoria ClavigiensisS. Jacobi pa- 4100 Botuidus martyr in Suecia 635
trocioio de Mauris obtenta 37
Videlur eremuni incoluisse S. Glisentus 318
Sub initium floruerunt SS. Benignus et Carus SECULO XII.
apud Veronam in Italia 316
Ab Alfonso magno templum S. Jacobo Compo- Ordo equestris
Instilutus in Hispania cclebris
stellae erigitur 107 S. Jacobi 36
Eod. alia privilegia Toletano concedunlur 106 Ecclesia S. Jacobi Composlellana evehitur ad
Sec. ix aut x in Chrysobalanlo Cpoli hegume- melropolilanam 107
na fuit S. Irene virgo 601 An. 4101 et sequenlibus varia referuntur pro-
An. 806 S. Pantaleonis reliquiae ex Africa digiosa S. Jacobi miracula 53 et seqq.
in Europam translatae; quarum plures notantur 1140 nalus Placenliae S. Raymundus Palmari-
404 us 647
81 4 aut circiter inventum in Hispania S. Ja- 1142 notatur obitus B. Bertholdi abbatis Gar-
cobi corpus 1 stensis in Austria 474
830 elevatum et venerationi exponi cceptum 1 1 45 eligitur a Pistoriensibus in Tuscia S. Ja-
sacrum corpus S. Glodesindis 198 cobus in patronum suae civitatis 2o
835 ex Vosago ad S. Dionysii translatae S. Cu- 1 1 67 Vigiliis in Apulia inventa corpora Mau- S.
cufatis reliquiae 1 55 ri et socc. 353
851 martyrium Cordubae patitur S. Theodemi- 4174 facta divisio capitis S. Jacobi inter Cano-
rus monachus 227 nicos Arienses et monachos Atrebatenses 24
852 Georgius, Aurelius et socc. martyres Cor- 1178 institutum Placentiae celebre xenodo-
dubaa gloriose certarunt 450 chium a S. Raymundo Palmario 654
858 facta in Galliam translatio sacrorum cor- 1200 ad operum caritatis coronam Placentiae
porum SS. Georgii et Aurelii MM. Corduben- evocatur jam dictus S. Raymundus 638
sium 460
874 crucem auream S. Jacobo obtulit Alfonsus
III Castellae Rex 33 SECULO XIII.
876 an solenni caeremonia sacratum templum
S. Jacobi Compostellanum? 33
Sec. xiucirc. Veronam illustrarunt BB. Euan-
SECULO X. gelisla et Peregrinus eremitae Augustiniani 342
An. 1201 Contarenus Pistoriensis multa prodi-
An. 914 non sequenti incidit obitus S. Geranni gia scripsit ope S. Jacobi ibidem patrala 66
cp. Autissiodor. 596 1215 quo modo Moguntiam allatum caput S.
921 velcirc. obiit Reginoabb. S. Martini Tre- Annae, inde Marcodurum, quod tamen in tot
viris 175 exstare dicitur
aliis ecclesiis "256
941 translatum ct nobiliori loco depositum cor- 124 2 ulrum in concilio Lateranensi actum de
pusS. Magnerici episc. Trevirensis 177 primatu ecclesiarum Hispaniae 72
951 Golescalctis Aniciensis ep. orationis gratia 4 24 7 Frisones post aditum S. Jacobi Compo-

in Hispaniam ad S. Jacobi profectus est 33 stellae sepulcrum memorabilem de Saracenis in


9o1 nova Metis S. Glodesindi ecclcsia erigi- Lusitania vicloriam referunt 35
tur 199 1218 Cardinalis Sabellus, non Rodericus To-
975 ad monachos rediit caenobium S. Martini letanus in Hispania legati munere fungitur 105
Treviris 175 4 230 ope S. Jacobi Adefondus rex Saracenos
983 ex Oriente Romam venit S. Simeon Pado- ingenti clade alTicit et rursus eodem
; ferme
lironensis 324 tempore 38
997 fundatum Mediolani S. Celsi monasterium 4 236 Corduba Mauris erepta 409
511 4 238 grande miraculum operatus est S. Jaco-
bus
1N SEXTUM TOMUM JULIl
bus apud Pratense castrum dioecesis Pistorien- 1521 ultimo repositum corpus S. Cclsi Medi-
sis 68 olani 5|g
1255 Hugo pur Lincolniae an Anglia crudeliter 1 579 translatura a S. Car. Borroma30 corpus
excarnificalus est 494 S. Nazarii 5^9
1280 Faventiae in Italia spiritura extremum 1600 Restauralum Venetiis vetustura templurn
reddidit B. Nevolonus futor 496 S. Jacobo dicatum -\

SECULO XIV.
SECULO XVII.

An. 1386 in Arleberg sub patrocinio S. Chri-


An. 1624 memorabili apparitione, exhibituni
stophori instituta pia sodalitas renovataque ,

sibiolim in Britannia Armorica cullum reslaurat


1627 130
S. Anna 249
1 iOO intermissus Placentiae S. Raymundi Pal-
641 1635 ab Urbano VIII restituta in Breviario
marii cultus instauratur
Romaao clausula de absoluta S. Jacobi in Hispa-
nia praeJicatione 73
SECULO XV. 1640 Caesaraugustae in ecclesia S. Mariae de
Columna contigit stupendum miraculum de crure
abscisso, juveni restiluto -117
An. 1410 translatae Barcinonem S. Cucufatis
reliquiae 1 59
1646 et seqq. narrantur stupenda miracula ope
S. Annae patrata in Britannia Armorica 279
1412 S. Vincentius Ferrerius synagogam Ju-
1 672 Congregatio S. Jacobi instituta Antverpiae
daeorum Valentiae mutati curat in ecclesiam S.
Christophori 1 28
36

SECULO XVI. SECULO XVIII

An. 1 508 Julius II instauratiouem Officii Mo- 1723 concessum Aragonensibus proprium Offi-
zarabici approbavit 82 cium de traditione S. Mariae in Columna I2i

MONITIO

Girca Acta S. Jacobi Majoris.

"postquam Acta S. Jacobi Majoris typis excusa essent, Excellentissimus dominus Didacus dc

MendocaCorte Real ex Hollandia, ubi cum summa prudentiae fama ac laude legationem pro
potentissimo Lusitaniae regc obierat, Ulyssiponem rediturus, Museum uostrum Antverpiense

praesentia sua honoravit. Cum de re litteraria, in qua vastam ejus eruditionem admirati

sumus, colloqueremur, incidit sermo de praedicatione S. Jacobi in Hispania, quam ut proba-

At Excellentissimus dominus quaesivit, an sciremus,


biliorem defendendam susceperamus.

Michaele de S. Maria e* Ordine S. Augustini libro Latine


praedicationem illam a R. P.

scripto et non ita pridem in Lusitania edilo impugnari. Addidit, alios Lusitanice opimonem

Ingenie suraus, hanc novam inter ipsos Lusitanos conlrover-


R. P. Michaelis refutasse. fassi

qua ab aliquot anuis statum


siam nobis hactenus ignotam esse, eo quod epistohe nostrae,
celeberrinKV
celeberrimre academiae Lusitanicae et nolitiam lucubrationum cjus expetieramus, nihil respon-

sum fuisset. Instanter itaque Excellentissimum dominum rogavimus, ut ipse ea opuscula, tum

Latina tum Lusitanica, ad nos mitti curaret, cum sat tcmporis superesset, ut sententiam muta-

remus, vel argumenta R. P. Michaelis refellercmus, antequam tomus sextus Julii nostri in

lucem prodiret. Vir Excellentissimus petitioni nostra? benigne annuit, ac promissis stetit, ut

inlelligo ex litteris eruditissimi domini Emmanuclis Pereira de Sylva Leal, quas die 25 No-

vembris anno 1728 ad nos dedit, sed quse (nescimus quo casu) post elapsum fere trimestre

dumtaxat nobis redditae fuerunt : is enim dignissimus laudatae academiae Lusitanicae socius

in suis humanissimis litteris significat, memoratam R. P. Michaelis dissertationem, aliaque

opuscula, simul cum quibusdam suis lucubrationibus, jam a se ad nos missa fuisse. Sed

hactenus nihil eorum vidimus, et utrum ea in mari perierint, an etiamnum alicubi haereant

ignoramus. Cum itaque editionem hujus tomi diulius differre non liceat, de his lectorem

praemonendum esse censuimus.

NOTITIA FIGURARUM

Ornantium hunc Tomum.

praefigitur solitum operis frontispicium.

ltem effigies serenissimae Archiducis Mariae Teresiae cui tomus ipse inscribitur.

Repraesentatio capitis S. Annae, ex imagine Sicula 256


Item hermae Graeca inscriptio ibid.

Urnae S. Pantaleonis Lucae in Etruria 410


Gloria B. Bertholdi primi abbatis Garstensis in folio 475
In Tractatu praeliminari Mozarabico
Divisio Hostiae in isto ritu 90
Majuscula Httera singularis ex Ms. Toletano 110
Schema orationis antiquae de S. Martino Turon, 111

ACTA
, ,

A .

ACTA S ANCTORUM
JULII
TOMUS SEXTUS

VIGESIMA QUINTA DIES


SANCTI QUI VIII KAL. AUGUSTI COLUNTUK.

Jacobus major, Apostolus, S. Hierusalem Martyr apud


s s,
Martyr, Coinpostellae in Graecos.
S. Ursus episcopus conf., Tre-
Hispania.
ChristophorusMartyr, forte cis in Gallia.

in Lycia. S. Magnericus conf. archiepi-


s. Cucufas Martyr, apud Bar- scopus Trevirensis, ibidem
cinonem in Hispania. in monasterio S. Martini.
s. Thea Martyres S. Ebrulfus abbas, Bellovaci
s. Valentina Csesarese in Gallia.
j

s. Paulus Palsestinse. S. Glodesindis virgo, Metis in


s. Acontius / Martyres Belgica prima.
s. Nonnus Romae. S. Joannes AgnusTrajectensis
\

s. Stercorius episcopus conf., Hoyi in


s. Clemens Martyres. Belgioo
s. Julianus S. Theodemirus monachus
)Martyres Forco-
..
Martyr, Corduba3 in Hispa-
tp,,
S. f lorentmsf .. / .. .
nia.
?nu 111 %T
Vestmis
S. Felix
I Italise.

PR^ETERMISSI ET IN ALIOS DIES REIECTI


r« Cenomanensis episcopi translatio in-
Juliani ejus cultu et miraculis (nam gesta penitus in-
in auctariis Usuardinis de ipso tercidisse videntur) impetrari poterunt
^^ dicalur :

viFebruarii.
\^. actum xxvn Januarii.
SS. Winamanus, Unamanus et Sunamanus ut
S. Yxtam virginem nescio undeaut qua verisimili
causa ad hanc diem transtulerit Castellanus in martyres hoc die referuntur in Marlyrologio
suo Martyrologio universali, ut cui ecclesia di- Anglico Wilsoni utriusque editionis opinor, ,

cata sitiu Yesteileu. (voluit dicere Jestetten) dioe- pro mero arbitrio , cum apud Joannem Ma-
gnum 17 cap. 20 eorum martyrium de-
cesis Constantiensis. Nomen etiam ipsum male
lib. ,

disquisitionis occasio scribentcm, nec cerbo indicetur qito die illud


efformatum longioris
non aliam Sanctam subierint. Rectius majores nostri eos eum S.
fuit at tandem
: patuit ,

designasse preeter S. Hyxtam, de qua, sub no- Sigfrido patruo vel avunculo conjunxeruut die
quo is colitur. xv Februarii.
mine Hixtae cum Notburga matre paucis actum
est xxvu Januarii. Recursu habito ad ipsum S. Lucas abbatis translatio Agyrx signatur m
locum opei •« P. Jacbbi Bisselii Societatis nostrse Martyroloyio Siculo uosiriOctacii Cajetani; ast
provincix Germanix superioris procuratoris ejus Actapridem illustrata sunt uidendaque ad
obtenla cst epistola R. D. Beati Wickaert curati diem u Martii.

Eupraxia, rel Euphrasia, rirgo in Thcbaide


in Jestetlcn prope Rhinoviam, ad nostrum ilcm S.

P. Leonardum Seiz xxiii Novembris mdccxxvi hodie memoratur apud Grxcos et in Molano ,

cum Olympiade conjuncta est Vita ipsius


data, qua docuit, neque hoc die S. Hyxtam ibi-
\

dem coli , sed vi Februarii ad quem proinde


: illustrata fuit xm Martii, quo a Latinis
colitur. Vide itague eumdetn diem xm Martii.
diemin Supplemento remitlcnda sunt quse de ,
ss Philippi
;
,

PE.ETEEMISSI
A SS. Philippi presbyteri , Eusebii monachi et Phi- SS. Eusticus et Florentius male hoc die combinan-
lippi diaooni facta est hoc die in Sicilia trans- tur a Greveno : voluerit haud dubie signare
latio cv.m alia S. Liuw obbatis de qua jam , Felicem et Florentium marlyres Forconienses
egimus. At quse de ea et Sanctorum ipsorum de quibus hoc die agimus. Felix in Matricula
gestis dicenda erant habes ad diem natalem , Cartus. Ultraject. seorsim hoc die notatus
xn Maii. eodem reducendus est , aut ad hunc diem non
S. Gemiani Porisiensis episcopi translatio ad mo- perlinet.
nasterium S. Vincentii notalur el describitur Sanctorum Patrum clxv, qui ad quintam Synodum
in Actis Sanctorum Ordinis S. Benedicti sec. 3, adversus Origenis dogmata convenerunt, memo-
parte 2, a pag. 92 quse vel in ipso Usuardo
;
riam hodie faciunt Mensea magna Grsecorum
onnunliatur: verum quse eo spectant, adpro- excusa (sequente, ut solet Maximo Cythero-
,

pria Sanctorum natalitia reducere solemus, ut rum episcopo) cum versiculis et elogio. Marty-
videsis xsviii Maii. rologium Arabico-JEgyptium a Gratia Simonio
S. Blandina ab equis distracta martyrium consum- Maronita Latine redditum Patres dumtaxat
masse notatur in Synaxario collegii nostri Di- legit cl.
vionensis seuPetri Francisci Chiffletii cum duo- Gandavi Livini archiepiscopi tvanslatio Dempsteri
bus versiculis ,
post memoriam,
ecgrapho uti mera hallucinatio est.Referimus hoc die trans-
nostro adscripsit Papebrochius, sanctorum Mar- lationem S. Lebuini ast is cum S. Livino
;

tyrum Lugdunensium quos raro plerumque ;


martyre confundendus non fuit.
apud Grsecos exemplo iterum exhibet apogra- S. Marcelli episcopi Parisiensis translatio reperi-
phum nostrum ex Menseis Mediolanensibus tur in codice Usuardino Bigoliano : ast alii
B bibliolhccsc Ambrosianse littera n. 148 cum codices eam melius referunt die sequenti , ta-
elogio ; proxime sequenti ubi Blandi-
at die : metsi hoc die factam testetur Saussayus in Sup-
na (non BaXavdiW, ut mendose in textu dicti plemento.
elogii apographi nostri scribitur) ab equis di- S. Apersire memoria notatur in dicto Martyrologio
stracta, Deo spiritum tradidisse etiam narra- Arabico-jEgyptio, a Gratia Simonio Maronita
tur. Eodem die notaturin Synaxario Basiliano Latine reddito plura nos latent.
:

Sanctus cum sociis addito elogio quod Grse-


, ,
Saladini Asculani primam memoriam Majoribus
ce excusum legitur ad calcem tomi primi Ju- nostris suggessit Ughellus tomo 1, col. 487,
lii ubi vitiose scribuntur fuisse ex Eavenna
: dum inter viginti altaria ecclesise Asculanse
civitate reg'ionis Gallise ,
pro Vienna. Chifjie- aiiquod numerat quod olim exstabat beato Sala-
tiahum prseier Blandinam tres alios ex illis dino dicatum, cujus pulveres ibi recludi docent
refert , videlicet Maturum et At-
Sanctum , antiqua ecclesiaemonumenta. Ferit nonnihil sub
talum. De laureatissimo horum Mariyrum istiusmodi nomine Beatus, quem non novissent
xlviii manipido egimus die 2 Junii cum Mar- Ferrarius, aut alicV Sanctorum tabuise cujus- ;

tyrologio Romano inter quos herois ista invi-


: que ignotus esset dies obitus. Ad qusestionem
ctissima, et fortitudine animi sexum super- igitur idcirco Asculanis propositam invenio ,

gressa, non ab equis dislracia , sed capite responsum hujusmodi scque ac cetera obscu-
,

truncata martyrium consummasse scribiturin rum. Fuit ejus corpus diexv mensis Aprilishujus
longe sestimatissimis eojwn Actis ; de quorum anni mdcxlix intus capsam lig-neam in altari la-
merito dictum est in observatione ad Vsuardum pideo sub titulo Sanetorum Michaelis et Mauri in
a nobis illuslratum ad diem 2 Junii. Absit
, cathedrali ecclesia repertum, cum lamina plum-
ergo ut Iiic Blandinam vel ejus mariyrium bea in ejus manibus, ubi beec verba reperiuntur
duplicemus ob tantillam mortis differentiam; insculpta Anno incarnationis Christi mccxli in-
:

in qua Grseci facile potuerunt vel errare vel , dictione xiv , die Jovis intrante Apostoli frater ,

aliquid de suo addere et mutare. Quamob- Salladinus vespere migravit , et sequenti die Ve-
rem omnia remittimus ad diem prscdictum neris a crypta S. Angeli, ubi xxvn annis poeni-
11 Junii. tentiam egerat, huc delatum fuit tempore Greg-o-
S. Adalhertus Magdeburgensis episcopus in indi- rii PP., residente Theodolino episcopo Asculano

Sanctorum, quem Grollum appellamus hoc


ce , anno iii, cujus corporis reliquiae, de mandato et
dieperperamsignatur:deeojamactumest\TJ\xu. ordine Emin. ac Eeverend. D. Cardinalis Gabrie-
S. Eurosiam huc traxit Ferrarius in Catalogo ge- lis episcopi, fuerunt privatim translatae in capel-
nerali pro mero
,
opinor arbitrio , quod , , lam S. Marias Lauretanse, sitam in eadem Cathe-
diem cultus ignoraverit. Tu vide qtise dicta drali ecclesia, ubi usque ad praesens asservantur
sunt xxv Juuii. in quadam capsalig-nea introclusse. Vulgo fertur,
S. Landradam Belisiensem abbatissam, nescio cur bunc B. Salladinum fuisse ex nobiii familia de
hoc die laterculo suo inseruerit auctor Florarii Salladinis hujus civitatis. Idnostra interest mi-
Sanctorum Ms. speclal ad diem qua de ipsa
; nime : doceant nos Asculani 1. An Saladinus
egimus vm Julii. iste,quisquis fuerit, vere colatur 2, quo die :

S. Eeticius seu Eheticius episcopus JEduensis seu ut debitus ei inter Sanctos locus in opere nostro
Auguslodunensis in auclariis Usuardinis hoc concedi possit ; nam intrante Apostoli , non
die annuntiatur, a Castellano xv Maii nos cum ; magis ad S. Jacobum quam ad alios referri
de ipso egimus
aliis xix Julii. potest.
Sancti martyris Hermogenis certamen nolatur in S. Abranus vel Abramus confessor in Campania
ulroque Ms. Taurinensi; ejusdem, id putamus, Gallise celebris. Fuit S. Gibriani frater; sunt
quem heri dedimus inter Prsetermissos verba Camerarii, Sanctum alibi ignotum pro-
xxiv Julii. ducentis. Egerunl Majores nostri de Gibriano
Josiam scribam hoc die retulit Editio Lubeco- ad diem vm Maii, ibidemque notarunt, nec-
Col. inter Usuardi auctaria Felicius eum elo- ; dum leg-isse se an et quo die Abranus coleretur
gio ornavit. Mirali sunt Majoresnoslri, eum a non magis quam Petranus, licet hosce cum aliis
variis xxv Marlii signatum. Sive sub isto, sive S. Gibriani sociis eo die annuntiet Sassayus.
sub alio nomine, nolus esse non potest, nisi ex Obolium
Aclis S. Jacobi Aposloli.
,,
,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII.


Obolium nobis hoc die laudat Castellanus ut , elogium concinnare non dubitarerit ad hunc D
martyrem cum sociis sexagintasupra ducentos, diem : B. Joannes Soretus, natione Gallus,
de quibus in Fastis Latinis aut Greecis nec Carmelitani greg-is pastor summus et reforrna-
verbum reperi hactenus. Exstal eorum memo- tor magnificus, Andeg-avi obiit ut martyr anno
ria in Kalendario Coplorum a Ludolfo edito : mcdlxxi, miraculis ante et post mortem elaris-
ast hujusmodi Sanctos equidem non admittam, simus, ideoque ab immemorabili tempore Be;itus
nisi de eorum vero et legitimo cultu aliunde colitur et invocatur. In Hannonia et Leodio
constet; utjarn non semel protestatus sum. praeter alia, etiam tertium Carmeli Ordinem
Mors beatissimi P. N. Macarii Scholtowodici Thnii- restituit. ut alio in loco referimus. Beatus Ko-
maturgi notatur in Menologio Slavo-Russico mas et ubique' vocalur. insignia Vi- Equidem
Sparwenfeldiano: sed sola istius Menologii au- ri merila ultro et lubens agnosco, cupioque
cloritas nobis non sufficit, ut ipsumpro Sanclo supremos honores debita auctoritate ipsi om-
habeamus, donec de debito cidtit legitime nobis nino decerni hactenus vero , nec in ipsa
:

aliunde constiterit. Gallia verum cultum ecclesiasticum umquam


Sanciae Alfonsi, regise virginis, commendatricis obstinuisse , vel ex solo Saussayi silentio ,

Ordinis militaris S. Jacobi, filix Alfonsi IX qui nec quidem ipsum hoc die
inler pios
regis Legionensis, S. Ferdinandi III sororis collocat, satis intelligitur neque ipsius uspiam :

etc. Vitam Hispanicam habemus editam Ma- meminit magnus Sanctorum refossor Castel-
driti anno 1G51 in qua gloriosa?
, ac tan- , lanus ; neque alibi sufficientia ulla legitimse ve-
tum non Sanctse titulo decoratur omni elo- , nerationis indicia occurrunt. Quanto in hono-
giorum genere e.rornata. Ejus corpus ex regio re fuerit apud Leodienses, narrat^ Fisenus in
monasterio S. Euphemise de Corobiis, Ordinis ejus ecclesise Floribus.
g
S. Jacobi, Valentinensis dicecesis, ubi ab an- Thomas Kempensis seu a Kempis , loco nempe
no 1270 jacuisse dicitur, Pliiiippus III anno natalio (oppido dicecesis Coloniensis) dictus,
1608 adferri voluit Toletum ad S. Fideipar- Ordinis Canonicorum regularium vir sane ,

thenonem, ubi magna in veneratione habetur. venerabilis et toto orbe notissimus, hoc die ti,i -

Ad prxdictee Vitx calcem argumenta subjiciun- no 1171 xtatis 92 ad insignium rirtutum


,

tur rirtutum sanclitatis et miraculorum


,
, meritorumque coronam evolavit sacrae lectio- ;

qux inde erui possunt in ordine ad beatificatio -


nis cellaeque suee ita amans ut hoc symbo- ,

nem et canonizationem, qux ut ut urgentia lum ssepius ore proferret librisque suis in- ,

fatcamur, nostrum non est, Sedis Aposlolicx scriberet; In omnibus reqniem qua?sivi sed ,

judicium prsevenire. Neque vero in ista Vita non inveni nisi in aug-ulis et libellis Verba
diesobilus exprimitur, quamquam aliundehac sunt Miraei, ita elogium prosequentis Scri- :

xxv Julii ad cxlos evolasse supponatur. Haud psit varia unum in corpus ab Henrico Som-
,

dubie, ob concursum solennitatis S. Jacobi , malio dig^esta; inter quaa eminet vere aureus,
alius dies ejus festivitati d.estinabiiur , si ad De imitatione Christi libellus ,
quem sanrti-
Sanctorum honores evehatur; ut proinde Actis simi viri Borromaeus , Ignatius Loyola
Car.
ejus suo tempore illustrandis locus defuturus Philipp. Nerius, Robertus Bellarminus et alii
non sit. Satis mirum esl, de ea non meminisse quotidie lectitare sunt soliti. Vitam illius scri-
Tamayum in Martyrologio Hispanico. psere Judocus Badius, Franciscus Tolensis, et
Hieronymus Vaglegho Ordinis S. Dominici in Henribertus Kosweydus Soc. Jesu presbyter

Marchesii Diario hoc die insigni decoratur elo- qui et Chronicon Montis S. Agnetis , a Tho-

gio, extracto ex ptrocessibus svper ejus rirttt- ma Kempensi scriptum nuper edendum cu- ,

tibus et miraculis pridem formatis Madrili ravit. Corporis ejus inventio, jussu Etectoris

et Vallisoleti quousque res perducta sit in or-


: Colonionsis procurata xm Augusti 1672 in ,

ttine ad beatificalionem fatemur nos ignorare.


,
Swoitense oratorium translatio, et in capsam
Gerckinus Ordinis Cisterciensis Alvastrse in Sue- depositio x Julii 1674, gratixque eo tempore
cia conversus, multis nominibus laudatissimus obtenta', alibi tlescripta sunt, usui certissime y
est, ut qui intra annos quadraginta numquam fulura , siquando Sanctorum
honores viro
e monasterio egTessus sit: qui novem ang-elorum piissimo legitiute decernantur. Videri possunt
choros inter orandum quasi continenter viderit : quee pridem notata sunt in Paralipomenis ad
ab ipsaDei Parente visitari meruerit, pluribus Conalum in CatalogosPontificumpag. 108.
etiam aliis graliis ornatus, et in Kalendario Balthnzar Alvarez e Societatc Jesu hoc die san-
cum titulo beati relatus, de quoplura in Vita S. ctissime obiit anno 1580. Qualis quantiisque
BirgittcV referri dicitntur ab Henriquez, Cha- vir fuer/t, fuse describit in ejus Vita Ludo-
lemoto, Bucelino atque etiam in Vite Aquilonia. vicus de Ponte. Hoc ex illo dixisse sufftciat,
Caslellanus ipsi locum dedil inter Venerabiles, S. Teresiam cognovisse divinitus, pro ut re-

quo et nos hic eum reponimus, donec de cultu fertur in memorata Vila cap. u, § 2, nullum
interrisexstitisse eo tempore in tamexcelsoquam
constct.
Joannes Soreth seu Soretus celeberrimus etprx- ipsum perfectionis fastigio, cum tamen viverent

clarissimus RR. PP. Carmelitarum Pr/or ge- tum etiam eximioe sanctitatis non pauci et ,

neralis, totiusque Ordinis reformator, hoc die compluresqui FastisSanctorum et Beatoruni sunt
Andegaris, ubi depositum corpus, ferme tam- abEcelesia postmodum adscripti. Ex Bibliotheca

quam martyr sublatus est anno 1471, non Scriplorum. S. J.


paucis miraculis posl mortem clarus cujus ;
Philippus anachoretha in eremo Judiae venerabi-
anno 1478 manu scrip/a apud nos lis titulo ornatur ab Octario Cajetano in
Mar-
Vita ,

exstat, uti et alia paulo fusior ac e/egnntior tyrologio Siculo.


Parisiis edita tutno 1625 cu/n titido beati, qui Philippa virgo, reg-io sanguine Lusitanorum nata
ab Ordinis scriptoribus passi/t/ ei tribuitur, Ordinis Cisterciensis fuit, ct comobium sancti
usque adeo ut P/tilippus Visitai/tinus, in Acie Dionysii de Odiuelas multiplici seientia et ad-
miranda sanctitate illustr.ivit, teste Bmriques
bene ordinata, siepius a nobis citata, hoc ei
1S ct
Jttlii Toin us VI.
4 PR.ETERMISSI
A et aliis; verum neque hsec altaribus hactenus ad- scriberet. S. Gaug-ericum voluit dicere , non D
mota scilur. Trevirensem sed Cameracensem episcopum, de
Petram Molleanuru ex Ordine Minorum anno,non quo magis apposita mcmorat Saussayus in
1489 sed 1490, dum fratres in choro Te Deum Supplemento ad hanc diem. De sancto agetur
canerent, Camerini in Umbria vita functum, die quo colitur xi Augusti.
ibique ob varias virhdes et miracula in honore Ursicium episcopum et confessorem, qid hoc die lo-
habitum, beati appellatione exornut Gonzaga cum occupat in Florario Sanctorum Ms. el in
pag. 206, ac post eum Arturus et alii; a quo non Editione Lubeco-Col.nonnovi si de martyre :

multum abhorrere visus est Papebrochius in sermo sit, refertur is in Martyrologio Romano
annotalis ad Vitam B. BapUstw. Varanse tom. xvi Aug'usti.
vn Maii pag. 4S9. Est etiam penes nos expan- S. Nemesium martyrem Romanum hoc die si-
sum folium thesium exjurc Pontificio et Csesa- gnantvarii Martyrologi nos alium esse non
;

reo. quibus prsefigitur anno 1652 imagoB. Pe- putamus ab eo qui in Romano Martyrologio ce-
tri Corradini Moleanensis. At necdum videmus lebratur cum Lucilla (hoc ipso die a Ferrario
tales honores ipsi legitime decretos a quibus
; relata) xxxi Octobris.
proinde melius abstinuit Waddingus in SS. Athanasius Theodorus, ut comites S. Ja-
et
Annalibus et non ita pridem Fortunatus
, cobi , in Hispania relicti, juxta Magistri se-
Hueberus in Menologio Frcmciscano, qui lau- pulcrum apud Compostellam tumulati, ex Mau-
datissimum virum meritis quidem ornant rolyco, Felicio, Galesinio et Ferrario huc re-
elogiis, verum absque omni sancti aut beati missi sunt xv Maii, tomo m, pag. 443: atque
tilulo, iterum in Preetermissis xxv Junii. De iisdem
Rodulfus Delfius, Mechlinise in Bra- etiam et aliis S. Jacobi Apostoli in Hispania
bantia sociis, autab eo ordinatis episcopis actum in
B Jacobus a Falerone, Midiani in Pi- Commentario ad Acta S. Ceecilii episc. Eli- E
ceno berilani ad diem i Februarii. Recurrit item
\Cum titulo
Petrus a Caderola, Camerini in Um- sermo de Athanasio tom. in Aprilispag. 1001
Ibeati refe-
bria et alibi. Quid de idroque aut alterutro hoc die
jruntur ab
Vaseus Correa.i» lerritorioUiyssipo-l
Arturo in
dici possit equidem non invenio neque ;

nensi enim in Actis S. Jacobi memorantur. Si-


Baptista Canianus apud Theatem^Martyrolo-
,
qua Tamayo fides est, fuerit Athanasius iste
Marrocinorum igioFranci-
Csesaraugustanus episcopus, quem referre ipsi
Anastas\us,AlbuquerquiiinCastella scano , et
lubuiti Novembris, ad quem proinde diem rem
Ambrosius Itinerarius,Zw.tefe Pari- poslrema
totam ex Sampiro aliisque examinandam re-
siorum etiam in
mittimus i Novembris.
StephanusFula-inas, in Umbria Gynseceo.
S. Lebuini translatio est in Monasticis Wione,
Dominicus Surianus) „ ,

t, -^ (Fulginn. Dorganio, Menardo et Bucelino. Melius ab


Pacmcus Clemenus\
aliis refertur xxv Junii, ut ibi in Prsetermissis
Guiomares a S. Antonio virgo, in ter-
observatum quo ipso die colitur Sanctus in
est,
ritorio Braccarensi
Hieronymu.s ab Asculo additur a Fortunato Hue-
dioscesi Antverpiensi. Verum et inde et hinc
bero, qui in eo seque ac in superioribus, Arturo
remittenda omnia suntad diem natalem
prudenlior, ab omni sanctitatis titulo abstinet. xn Novembris.
S. Pastorem presbyterum et abbatem
Jacobusintercisuswotoiwr hoc die in Kalendario
, apud Sce-
tim in ^Eg-ypto ex Petri Catalogo hoc die in suum
Syriaco seu Chaldaico, Romw edito anno 1624,
retulit Ferrarius, male citans lib. 6, cap. 113,
quod Latine dictavit Majoribus nostris D. Jo-
pro 141. Dicitur autem ibiobiissevwKalend. sephus collegii Maronitici 1661. Sed Sanctus
iste dari poterit cum Martyrologio Romano
Augusti, ut proinde ad sequentem spectet, quo p
de ipso videbitur xxvii Novembris.
xxvi Julii.
S. Eutychianus Papa et marlyr ponitur hoc die
S. Yalens non magis apte a Ferrario hoc etiam die
in Usuardis Altempsiano et Ftorentino ; quin
ponitur in Catalogo generali, melius in altero
et in Rabano, Notkero et aliis; verum ibi pri-
collocatus est die sequenti xxvi Julii.
Malinbseum ex male intellecto Menologio Scotico, dem notavimus, eum in Romano coli
hoc die signavit Ferrariusin Catalogo generaii. vm Deeembris.
Martyres anonymi in Actis Sanctorum Carpopho-
an verecolendus sit, videbitur die sequenti
ri et Abundii, editis a Mombritio tomo i, fol. 4,
xxvi Julii.
S. Hyacinthus ad hunc diem non spectat, uti ali- dicuntur capite plexi hac die xxv Julii verum :

tanti non sunt ea Acta ut hic de istis seorsim


cubi nolatus est, sed ad sequentem xxvi Julii.
S. Anna, DeiparaeVirg-inismater,/iodz'e colitur apud
agendum putemus. Cujus porro pretii sinl,
Grsecos, a quibus eam accepit Castellanus, sed invenies in Tractatu preeliminari ad totum i
Julii. Si quid forte prseter ibi dicla deinceps
de qua Martyrologium Romanum et nos die
occurrat, examinari id poterit ad diem quo de
xxvi Julii.
S. Laurentium Mediolanensem episcopum hoc die SS. Carpophoro el Abundio, una cum socris
referl Castellanus; forte quod in Papebrochia- istis ex Martyrologio Romano agetur

na Exegesi de episcopis Mediol. legerit vm Kal. x Decembris.


Augusti fuisse depositum verum cum alibi si- S. Judoci translatio aut inventio refertur in pluri-
:

gnetur xxvn Julii, jamque pollicitus sit Pape- bus ad Usuardum auctariis,atque in Aclis San-
brochius nos de ipso eo die ut de Sancto
,
ctorum Ordinis S. Benedicti sec. 5 apag. 545;
,

acturos, omnia ad eum diem remittimus nos more nostro eam cum Sanctis Actis illu-
strabimus XIII Decembris.
xxvnJulii.
SS. Maximini etsociorum inventio in monasterio
S. Gangricum episcopum Trevirensem discipu-
,
Miciacensi prope Aurelianos hoc die exhibe-
lum S. Magnerici hoc die Romandissias nobis
tur in Actis Sanctorum Ord. S. Benedicti sec.
assignavit Ferrarius, nesciens, opinor, quid
6, part. 2 pag. 252 ut facta circa annum
,

1025:
,,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII.


A 1025 verum de ea reliquisque ad Sanctum praxw conjuncla. Molanus secundx edilioni D
:

Maximinum spectantibus agendum crit die quo suse eam adjecit. Ferrarius in Catalogo San-
annita ejus festivitas recolitur xv Decembris. ctorum, qui in Romano non sunt, ac CasteUanus

S. Olympias vidua et S. Joanni Chrysosto-
virg-o, in Martyrologio suo universali inter adjectos
mo devota , hodie celebratur apud Grxcos illam ponunt qux in Romano notatur die
,

cum elogio , in quibusdam eorum fastis S. Eu- quo de ipsa agendum erit xvn Decembris.

DE S. JACOBO MAJORE,
APOSTOLO ET MABTYRE,

COMPOSTELL^E IN HISPANIA
COMMErV T ABIUS HISTORICUS
PARS PRIMA

Sancti distinctio, cultus, Acta, martyrii paloestra et tempus ; reliquice, gloria

posthuma, patrocinium, et miracula.

$ I. Hujus sancti Jacobi ab aliis homonymis distinctio, et cultus

ex variis monumentis.

Jenchenius noster cum Combefisio, Florenti- Patribus , tum traditiones ecclesiarum testantur,
nio, aliisque scriptoribus tres Christi disci- Jacobum Alphsei lumine Euangelii aliquam Hi-

Aliqi Hl pulos, Jacobi


Primus juxta
nomine
ipsius opinionem est Jacobus filius
insignitos, distinguit. spaniarum partem illustrasse. Hunc itaque ex
Hispaniis reducem comprehendit Herodes, et grla-
'.

nltJa-
, Zebedxi et frater Joannis Evangelistx, qui ab He- diopercussit. At anbonus vir nonlegerat Acl. cap.
rode Agrippa gladio occisus est. Alter cst Jacobus, 12 sequentia ? Eodem autem tempore misit Hero-
Alphxi filius, qui post annuntiatam pluribus lo- des rex manus ut affligeret quosdam de eccle-
,

cis Christidoctrinam tandem cruci affixus Ostra- sia :occidit autem Jacobum fkatrem Joanwis
cinxmartyr occubuit. Tertius vero est filius Cleo- gladio. An non sciebat, Hispanos sibi apostolum
phde et Marise vulgo frater Domini dictus
, et , rindicare Jacobum Majorem, Zebcdsei filium?
primus Hierosolymorum episcopus ordinalus ,
An denique non meminerai, se ad eumdem an-
quipost diuturnam ecclesix Hierosolymitanx gu- numpaulo supra de Herodis Agrippas persecutio-
bernationem e pinna templi prxcipilatus ac ful- ne sic scripsisse Erat Jacobus, non quidem ille
:

lonis fuste percussus martyrium complevit. Duo- Alphsei, qui dictus frater Domini
, Hierosolymo- ,

rum posteriorum Acta ad diem primam Maii rum fuit episcopus , sed frater Joannis , filius

ab Henschenio illustrata sunt. Primus autem hac Zebedsei , vitas sanctitate , rerum g-estarum glo-

die colitur de quo tam multa tamque varia


,
ria et propagatione fidei cum in Palsestina tum
examinanda occurrunt, id hunc Commentarium alibi locorum longe clarissimus. Videtur itaque y
inplures partes dividere coaclus fuerim, ne re- hic dormitasse Bzovius, quem Joannes Georgius
rum dicendarum copia et diversitas confusionem Herwartus, Bavarise cancellarius , in Mantissa
q aut obscuritatem parerent. ob crassos hujusmodi errores acriter exagitavit
,(,„,
2 Baronius quidem in Annalibus Ecclesiasticis Nos ad antiquum Sancti nostri cultum demon-
Bzovius duoi ad annum Christi 44 num. 36 tantum duos agno- strandum pergimus.
itnpcrilc con
scit Jacobos, et Jacobum Hierosolymx episcopum 3 In sacris omnium pene gentium fastis Apo- interqmtS.
fndil, •'"«';«' Jfojor
cum Jacobo, Alphxi filio, eumdem esse existi- stolus iste celebratur. Grxci plerique ad diem xxx
x "
Aprilis eum referunt quando in Typico S.
'

mavit qttam sententiam etiam alii defende-


,
,
''

runt. Sed non capio quomodo R. P. Abraha- ,


Sabx ila legilur .- T&G ifi.au amoarakau 'Iau|3ou
'ladvvou tsj S^oAdyou. /(/ est
mus Bzovius ex Ordine Prsedicatorum , sacrse aiJ;5,cfou roi aviou :

theologix doctor Jacobum Hierosolymitanum


, Sancti apostoli Jacobi, fratris sancti Joannis theo-
episcopum cum Jacobo filio Zcbedxi confundere logi. Tumibidem assignatur Officium quod ,

potuerit, dum in sua Historia ecclesiastica, ex eo die recitandum est. Menxa impressa prxter
Baronii Annalibus aliisque monumentis contra- Officium proprium, in quo sancti Aposloli lau-
cta, ad annum Christi 41 num. i ita imperite des fuse decantantur. eodem die habent sequentcs
scripsit Verosimile est , quod Jacobus
: quam- ,
versicidos :

quam Ilici-osolvmnrum episcopus , tunc Hispa- 'Qc «ui/i; "I«Xu(3os a/_r:i; njt^iyr,.
nias adierit , fidei mysteria docuerit eccle- , Tvk Ewrefleias jMH]puxi£b>v rourou Ao'you;.
siamque aliquam Coesar-Aug-ustae Virg-inis Matris K:£i"»s payaipa <po>ou I"axa>|3ov iv Tpiaxoarn.

nomine ejus monitu


indidem condiderit nam : Utagnus, ensi sponte cervicem dedit

et Petrus quamquam Antiochenus tunc episco-


,
Jaeobus, atque ruminaus verbum Dei,
pus pertransibat universos et tum multi ex , Occisus est trigesima Aprilis die.
,

NiMl
,

G DE S. JACOBO MAJORE
Nihil in his notatu dignum est, nisi quod in im- lendario, quod Mabillonius inler vetera analecla D
pressis legatur verbum •xYipvxit,wi cujus signi- , lom. 3 a pag. 398 edidit , vi Kal. Jan. coli- -*""»«<« U.
ficationem in nullis le.vicis reperire polui. Igitur tur festum Jacobi apostoli quem Eerodes oc- "v,oru"' «w- ,

eidit. Tf
n\Ait .'yologlit,
sttspicatus sum, hic irrepsisse mendum typogra- r>
Tamen Romanum parvum et
, ,
pleraque alia
..

phicum (
id in istis Ubris rarumnonesse expe- Latinorum Martyrologia hunc Apostolum die
rienlia didici) et /ranspositis duabus lillcris sub- xxv Julii commemorant. Sic Martyrologium ,

stitui ui\jpY.i'Can,quod jorojDreeruminanteiD significat. quod Edmundus Marlene ex Ms. monasterii


Prseterea tertium carmen, quod est hexametrum, S. Germani Autissiodorensis Thesauro novo
a Papebrochio translatum fuit in Ephemerides anecdotorum toni. 3 a col. 1547 inseruit, quod-
GrascoMoscas, tomo primo Maiiprsefixas, ubi in que ab annis circiter mille sub nomine S. Hie-
Aprili Grascorum mctrico )tic versus Grxcus eo- ronymi compactum fuisse asserit, in Breviario
dem metri genere ita Latine redditur. Aposlolorum vm Kalendas Augusti de S. Jacobo
Jacobum g-ladio trigesima maotat iniquo. meminit his verbis Jacob, qui interpretatur sup-
.-

«I elogio dcca-
4 In Menasis jam citatis posl istos versicidos plantator, filius Zebedfei , frater Joannis. Hic
raiur a Gmci
sequitur elogium, quod ita e Grasco Latinum fa- Spanife et occidentalia
pradicnt et sub loca ,

cio Hic erat filius Zebedasi , et frater Joan-


: Herode gladio csesus occubuit , sepultusque est
nis theolog-i qui post Andrere et Petri vocatio-
, in Acaia Marmarica vni Kalendas Aug-usti. Huic
nem ab ipso Salvatore ad discipulatum cum fra- consonat Martyrologium Gellonense quod Lu- ,

tre vocatus est. Illi statim patrem , navim et , cas Dacherius in nova Spicilegii editione tomo
simpliciter omnia reliuquentes secuti sunt Domi- ~ pag. 25 ineunte seculo ix exaralum fuisse
,

num, qui eos adeo dilexit, ut uni concesserit affirmat et in quo ibidem leguntur sequenlia:
,

gratiam reeumbendi supra pectus ipsius, et al- Jacobus, qui interpretatur supplantator filius ,

teri hibendi calicem quem ipse bibit. lsti au- , Zebedasi, frater Johannis hic Spaniasct occidenta-
:

B tem tantum zelum erg-a ipsum ostenderunt, ut lia loca praedicator, etsub Herode gladio eresus, se- E

ig-ncm e caslo accersere et incredulos perdere , pultusque est in Achaia marmarica vni Kalendas
voluerint. Et sane fecissent , nisi Christi boni- Augustas. Eadem fere habet codex Blumianus
tas eos inhibuisset. Propterea ig-itur Christus hos seculo viii scriptus, et a Florentinio post Mar-
et principem Apostolorum Petrum ad orationes et tyrologia Hieronymianu editus cujus verba ,

alia neg-otiaassumpsit, sublimioribus et maxime poslmodum dabimus. De loco sepulturas, quas hic
arcanis dogmatibus eos imbuens. Herodes vero Acaia vel Achaia marmarica appellatur , postea
post passionem et ascensionem Domini nostri pluribus disseremus.
Adoni
Jesu non ferens hunc Jacobum et li-
Christi , Ado in libello defestivitatibus Apostolorum ad
7
ardo
bere loquentem ac salutare Euang'elium prsedi- eumdem diem habet sequentia Natalis beati :

cantem comprehendens gladio sustulit,et secundum Jacobi apostoli, fratris Joannis Euangelistas, qui
a Stephano martyrem ad Christum Dominum trans- decollatus est ab Herode reg-e Jerosolymis ut ,

misit. Eaclem legunturin novo Anthologio Grasco- liber Actuum Apostolorum docet. IIujus beatis-
rum.Multum tamen abhis diff'eruntea,quashaben- simi Apostoli sacra ossa ad Hispanias translata,
tur in Ms. Basilii Imperatoris Menologio, ex quo et in ultimis earum finibus, videlicet contra mare
postmodum alia occasione elogium ejusdem Apo- Britannicum condita, celeberriina illarum gentium
stoli e.vhibebimus. veneratione excoluntur. Usuardus in suo Mar-
5 signanda cullus die Grascos imitan-
Mosci in tyrologio Adonem^ contraxit ut satis patet ex ,

tur nam: xxx Aprilis in Menologio Slavo Rus- his ejus cerbis ; Natalis beati Jacobi apostoli ,

sico, quod nobilissimus Baro de Sparwenfeld no- fratris Joannis Euang-elistae


qui ab Herode re- ,

bis Latine vertit, ita annuntiatur Sancti aposto- .


ge decollatus est. Hujus sacratissima ossa ab Hie-
li Jacobi fratris sancti Joannis theologi, qui
, rosolymis ad Hispanias trauslata et in ultimis ,

jugulatus [est] ab Herode Hierosolymis anno qua- earum finibus condita


celeberrima illarum g-en-
,

dragesimo quarto sub Claudio, alter post sanctum tium veneratione excoluntur. Haud dubie utrum-
Stephanum martyr. Rutheni in suo Sobornik id que hunc Martyroiogum prie ocidis habuit auctor F
est synaxario , quod interprete P. Georgio Martyrologii Romani, in quo hodiedum ita le-
David , Societatis nostras missionario , circa gimus Sancti Jacobi apostoli, fratris beati Joan-
:

annum 168S Moscua accepimus , eumdem Apo- nis Euangelistae qui prope festum Paschse ab
,

stolum referunt Sancti apostoli Jacobi, fra-


ita : Herode Agrippa decollatus est. Ejns sacra ossa
tris Joannis theologi qui ab Herode reg-e Hie- , ab Hierosolymis ad Hispanias hoc die translata,
rosolymis decapitatus [est.] Martyrologium Ara- et in ultimis earum fiuibus apud Gallieciain re-
bico-jEgyptium, quod Gratia Simonius Romas , condita , celeberrima illarum g-entium venera-
Maronitici collegii alumnus ac postea Tripoli- , tione , et frequenti Christianorum concursu re- ,

tanus in Syria archiepiscopus, interpretalus est, lig-ionis et voti causa illuc adeuntium , pie co-
eadem die xxx Aprilis sic habet : Certamensan- luntur. Superfluum judico hic alios Marlyro-
ctiJacobi Apostoli filii Zebedeei quem Christus ,
, logiorum textus accumulare.
cum suo fratre Joanne vocavit ad apostolatum. 8 Post diem natalem Christi et festum S. Ste- aUi, <i m
JElhiopes et Coptitas in Fastis sacris , a phani protomartyris liic Apostolus una curri fra- '"""."/

Jobo Ludolfo editis, de eodem ad diem v Maii tresuoJoannecoliturinMissaliGothico,quod Tho-


sic brevissime meminerunt Jacobus filius Ze- : massius et Mabillonius ex vetuslis codicibus Mss.
bedaei. In alio Menologio Coptico, quod Selde- ediderunt At die xxv Julii solenniter ejus feslici-
:

nus in Synedriis veterum Hebreeorum cap. 15 tas celebralur in Missali et Breviario Muzarabum
typis vulgavit pag. J397 idem sanctus Aposto-
, (de horum librorum auctoritate et antiquitate
lus die xu Aprilis refertur. Iiasc de Grascorum, videri potest tractatus huic tomo preeftxus ) ex
aliorumque orientalium populorum cultu dicla quibus pleraque ad S. Jacobum spectantia to-
sufficiant. Jam aliqua Lalinorum Martyrologia mo v Junii a pag. 215 alia occasione exhibui-
et ecclesiastica Officia proferamus. mus. Idem Officium iterum typis subjecit Car-
6 In antiquissimo Carthaginensis ecciesiie Ka- dinalis de Aguirre tom. 3 Conciliorum Hispaniae
DIE VIGF.SIMA QULNTA JULII. 7

A a pag. 271. Prxdicalio hujus sancli Apostoli in 11 Imprimis quis fueril sancti h.ujus Aposloli
G C
Hispania indicatur in isto Offtcio Muzarabiro, paler, clare indicat Malthxus cap. 1,»'. 21 his
/uu< s .
*""
ex quopostmodum dliqua r.rcerpemus. oerbis Et procedens indc (nempe Jesus) vidit alios
:
',",'j'"
al , r

idemSancim Quanta cirm solennilate feslurn S. Jacobi duos fratres, Jacobum Zebedaei et Joannem fratrem
rimm fniorl- Cxsarauguslx celebretur, patet ex statuo istius ejus in navi cum Zedebao patre eorum reficientea
/""•"•'"•
ecclesix metropolilanx, quod anno 1471 conce- retia sua : Huic Evangelico textui
et vocavit eos.

ptum est hisverbis Considcrnntes, quodprimam


:
novam, si superis placet notitiam superaddit ,

hujus civitatis eeclesiam ipse (nempe S. Jacobus, Pseudo-Julianus, dum in Adversariis nurn. 60
de quo agitur) fundaverit,et suaprsesentiaDei ver- de thesauro suo neo-anliquo profert sequenlia :

bum in nostra hac praedioaverit urbe, ejusdem g-lo- Consecratus est primus Britanniae episcopus Ari-
riosissimi Apostolinatalitiumdiemvig-esimum quin- stobulus, qui et Zebedaeus, pater Joannis et Ja-
tum Julii ordinamus et statuimuis subsolennitate cobi Apostolorum ; qui etiam frater Cleophae et
sex Capparum (is etiam festivitatum celebranda- Josephi, Genitricis Dei sponsi, socerque Petri et
rum modus apudMuzarabes solennissimus estjin Andicns. Post secutus est Petrum Eomam ,
post
metropolitana ecclesia Caesaraugustana perpetuis mortem Jacobi quem ad Hispanias secu- filii ,

temporibus celebrandum. Et licetin ceteris Octavis tus est. Inde secutus Petrum Eomam, et in
Virginis Offlcium propter solennitatem aug'endam Gallias missus est; et anno i.x cum Josepho ab

communiter omittitur.in iis tamen ob memoriam ap- Arimathia patruele in Britanniam pro- et aliis

paritionis, qua adhuc vivens hac in civitateeidem fectus, relicto Barnaba in Cypro,
fratre suo
Apostolo Virg-o gloriosissima apparuit, non duxi- egregie prsedieans Euangelium Christi prius cum
mus omittendum. Horum in appendice meminisse filio in Hibernia, pontificales infulas martyrii gdo-

juvabit.
ria decoravit. Non abutar hic eruditi lectoris pa-
tientia refellendo hanc fabulam. Si cui' lubeat
hanc rem discutere, videat ea, qux in Actis no- g
stris ad diem xv Martii de Aristobulo Britannise
% II. Sancti hujus Apostoli parentes, apostolo dicta sunt. Ego autem firmiter de-
crevi in toto hoc Commenlario non amplius si-
patria, vitse institutum , aliaque
milibus commentis referendis chartam contami-
Acta ante martyrium. nare, multo minus iisdem refutandis tempusper-
dere.
Quamvis sacra Scriptura non diserte expri-
12 maleri
mat, quxnam fuerit mater S. Jacobi, tamen Ori-

> Psen- Q ' Pseudo-Juliano credere lubeat detexit ille ,

genes recie nomen ejus colligit, ita scribens in


do-Juliiini fa- ^rarum thesaurum, nempe authenticam S. Ja-
6«K«, cobi Vitam ab ipsomet Apostolo descriptam : Matthxum tractatu 35 circa finem : Si autem
,

dicere etiam nomen matris


postquam enim inAdversariis suis integrum men- oportet opinari, et fi-

daciorum plaustrum in Hispaniam invexit, hxc liorum Zebedsei, dico quoniam haec ipsa fuerat Sa-

num. 47 addere non veretur Hsecetalia collecta


:
lome pacifica appellata. Deinde opinionis sux ra-
sunt etiamex Actis sinceris sanctiJaeobi,quaeS.Apo- tionem reddit Opinatus sum autem hoc, inquit,
:

videns apud Matthaeum et Marcum tres prascipuas


stolus, Zebedsei fllius, de seipso scripsit. Imo,ut ma-
mulieres nominatas, de quibus prasens sermo ha-
jorem commentis suis fidem conciliet, num. 407
Eg-o transtuli de lingua LatinaVitam S.
betur; et duas quidem esse, prsesens (nempe Mat-
ita scribit :

Jacobi Majoris in Hispanam, qui multa fecit mira- thxus, in quem traclatussuos scribit) Euang-elista
quodam auctore gravi scribi- exponit, Mariam Magrdalenam et Mariam Jacobi;
cula, etGadibus, ut a
evertit templum Herculis Gaditani. infelix tertiam autem dici matrem filiorum Zebedsei. Apud
tur,
necLatinum hujusVitx exemplar,
posterilasfiui
Marcumautem tertiailla Salome appellatur et se- ;

nec Hispanicam versionem contigit ! Nonne ama-


cuudum Marcum, quae secutce fuerant Jesum a Ga-
lilaea, eumChristo ascenderunt in Hierusalem. Mi-
nuensiumlabore millenahujus tam pretiosi opu-
ror igitur, quodeadema Nicepfwro Callisto lib.
C sculi ecgrapha in totum terrarum orbem disper-
Hist. Eccles. cap. 33 appelletur Joanna, tilio-
gere oportuit? Nonne omnium Christianorum i,

rum Zebedsei Jacobi et Joannis mater. Nihil


intererat prxclara tanti Apostoli gesta cognosce-
,

re? At quid ego Acta, tantum inPseudo Juliani etiam hic moror quosdam Grxcos, qui dicunt,
eam fttisse filiam S. Josephi, itt nempe Jacobum
cerebro heri nata, in bibliothecis reperiri rolo ?
et Joannem faciant Christi consanguineos. Nisi
Cur antiquum recentioris fabelLr e.remplar fru-
propositi inei memor essem afferem hic ea,
stra requiro?Jam eruditis Hispanis etceterisno-
,

tumestPseudo-Julianisimiliumquefabullatoi >>„, quse Pseudo Jtdianus in Adversariis num,


-

61 et 408 de hac Sancti nostri matre fabtda-


ingenium, ad quxlibet fingenda promptum. Quis
enim credat, Gaditanum Herculis temptum a S. tur.
13 Adrichomius in Theatro Terrx sanctx ,
Jacobo eversum esse, quoddiupost ejus marty- ju )ii:

citans recenliores quosdam auctores patriam


rium e.rslitit, et impio idolotrarum cultu famo-
,

Geographix SS. Jacobi et Joaums in tribu Zabtdoit num.


sum fuit, ut Pomponius Mela lib. 3
83 ita collocat : Saffa vel Saftra civitas in mon-
cap: C, Philostratus inVita Apollonii lib 5, Si- .

te sita a Nazareth tribus distans milliaribus ,


lius Italicus lib. 3, aliique reteres scriptores de
,

patria Zebedsei, Alphsei, et Jacobi atque Joan-


suo tempore testantur. Videri etiam de hac re po-
nis Apostolorum, in quorum nativitatis loco pul-
testJoanues Baptista Suarez de Salazar in Aitti-
quitatibus Gaditanis lib. 5, cwp. 1, quas anno cra visitur ecclesia. Quaresmius in Elucidatio-

1610 Gadibus Hispanice edidit. Uttro fateor, me ne Terrx sanctse tom. %, lib. l,peregri,wt. \,cap.
genuina et antiqui S. Jaoobi Acta (namjquas sub 1 de eodem loco ita scribit A Nazareth ascen- :

dendo per montes inter meridiem et occiden-


nomine Abdise primi Bdbyloniee episcopiprodie-
tem, absoluto trium milliarium itineiv. inveni-
runt, nihil fo.cienda sunt) hactenus nondum fi- Deik,
tur viculus Sjffa appellatus, Arabice
disse. Quare de illius gestis hic ea tantum colli- venerabi-
Celebris et
id est monasterium
gam et exantinabo ,qux apud auctores fidedignos
lis est hic locus. quod credatur patria /ebedsei,
invenero. patris
, , ::

8 DE S. JACOBO MAJOKE
pat--y sanctOTum Apostolorura Jacobi et Joannis. cti vigiliis, fiuctibus maneipati, negati honori-
Dei \post citata Adrichomii verba sic prosequi- bus, injnriis dati ,
praesidip retis, solo piscium
tur lAdverte, Adrichomium longius a Nazareth eaptu, victum
vestitumque conquirentes. Hsec
desl tiare Saffam quia non ut nos distantia
, , profecto non magnam generis nobilitatem so-
trium Italicorum milliarium sed quse una hora ,
nant.
confieinntur , et ita novem Italieis Eeelesiam 16 Origenes mediam viam eligit, et internau- juxta proliabi-
liorem scnlen-
de qua ipse, non vidi fortasse demolita et in : ,
tas ac piscalores distinguit nam. lib. 1 contra :
tiam inveui.
summitate illius fuit aedificata. Traditio illanon Celsum eo titulo Jacobum et Joannem supra Pe- gantur.
videtur satis probabilis, cum Saffa in mappis tri et Andrese conditionem ila elevat Manifes- -.

geographicis a mari Gaiilsese seu lacu Geneza- tum est versantibus Euangelia, quse Celsus ne le-

relh nimium distet, et verosimile non sit, nautas g-issequidem videtur, duodecim Apostolos a Jesu
vel piscatores tam longe a mari habitasse. Cer- electos,publicanum quidem Matthaeum quos ve- ;

tum autem est ex sacris Litteris, quod Jesus am- ro confuse nautas vocat, fortasse Jacobum et Jo-
bulans juxta mare Galilsese Petrum et Andream annem quia relicta nave, et patre suo Zebe-
dicit,

piscantes vocaverit, et precedens inde pusillum Jesum nam Petrum ejusque fra-
dceo secuti sunt :

viderit Jacobum et Joannem in navi cum Zebe- trem Andream retibus necessarium victum sibi
,

dseo patre eorum reficientes relia sua. Quare po- quaerentes, non inter nautas, sed ut Scriptura tra-

tius assentior Theodoreto, quaein GrsecoLatina dit, inter piscatores censere debemus. At frivola
Sirmondi nostri editione tom.l, pag. 659 inter- videtur hsec distinctio ; Evangelia enim innuunt,
pretans psalmum lxvii, patriam eorum sic brevi- etiam Jacobum et Joannem fuisse piscatores ,

ter et clare exprimit Petrus autem et Andreas, et : cum retia sua reficerent. Admittam quidem, ut
Jacobus et Joaunes et Philippus ex vico Betsaida Nicephorus Callistus lib. 2 Hist. Eccles. cap. 3
fuerunt. loquitur, quod eorum paler Zebedseus fuerit iSw-

B 14 Ex dictis vix videtur dubitari posse de vai/yJ,r,poi id est proprias navis rector seu nauta

vittt eondili obscura .lacobi stirpe, et ignobili vitse professio- qui propriam navem habebat, quia illud aliquo
quam alion
ne, quam ante apostolatum exercuit. Attamen modo eruilur ex Evangelio Marci i f 20, ubi in
extollunt.
hic scrupulum movet S. Hieronymus , qui in Zebedsei navigio dicuntur fuisse servi mercede
epistola 96 alias ad Principiam virginem
16 conducti. Hoc tamen conditionis diversitatem,ab
de Jacobi noslri fratre ita scribit Unde et Jesus : Origene excogitatam, nondum inducit Petrus :

Johannem Evangelistam amabat plurimum ;


quippe videtur etiamnavim propriam habuisse,
qui propter generis nobilitatem erat notus pon- cum Lucse 5 f. 3 dicatur Christus ascendisse in
tifici , et Judseorum insidias non timebat : in unam navim, qua? erat Simonis. Denique in eodem
tantum, ut Petrum introduceret in atrium, et Lucse capite v. 10 Jacobus et Joannes vocantur
staret Apostolorum ante crucem, matrem-
solus socii Simonis Grsccewjwjw ni Iiu.o>'ji,quasi in cap-

que Salvatoris in sua reciperet.- Nicephorus Cal- tura piscium communem cum Simone societatem
tistus lib. 2 Hisl. Eccles. cap. 3 aliam hujusno- habentes. Interpretationem nostram confirmat
titise causam reddit afftrmat enim, Joannem : S. Epiphanius hseresi 31 alias 51 in editione Pe-
fuisse notum pontifici, quia Caiphse (lib .1 cap.ZS , tavii nostri tom. 1, pag 438, ubi sicloquitur :

vocat Annam) hereditalem sibi a patre Zebedseo Quorum unus erat Andreas, alterum vero unum e
relictum vendiderat.Secl nos juniori isliGrseculo, Zebedaei liberis fuisse, propterartis societatem ac
qui hislorise suse multa apocrypha inseruit, non communionem rectissima conjectura suspicati su-
tam facile credimus. Imo Jansenius Gandensis mus. Grsece Sic/. to avvipyi/v, y.ai yizoyov v.c/.i y.oivavc/.ov.

in Commentariis suis ad coneordiam evangeli- Hsec autem atque alia non obscure indicant,
cam cap.129, non improbabiles
ob affert rationes, Jacobum reliquis apostolis ignobili sorte parem
quas suspicari licet,illumdiscipulum,notumpon- fuisse Omnibus itaque mature expensis, Basi-
non fuisse Joannem. Sed ad rem nostram
tiftci, lio Magno, Hilario, Petro Clirysologo aliisque
redeamus. adhsereo, et ab Hieronymo cum reverentia rece-
C 15 Plerique Palres nullam in his fratribus ge- do.
uliideprimvnt, ner is nobilitatem agnoscunt nam Basilius Ma- : 17 In codicibus nostris Mss. multa de Ja-
gnus in Regulis fusius dispulalis cap. S indicat, cobi Actis narranlur ac preesertim ea quse
,
,
incertis fjtti-

omnes eorum opes in unica navi positas fuisse : contra Hermogenem magum (alii hsereticum ap- busdam nar-
rationibus.
Quomodo sane ut faceremus, ait exemplo suo , pellant) sanctus Apostolus gessit. Verum cum
admonuerunt nos sancti Domini diseipuli, Jacobus illa ex Pseudo-Abdise Habylonii officina prode-
quidem et Joannes relicto patre suo Zebe- , ant, nobis non parum de fictione suspecta sunt
daeo ipsoque, , de quo tota illorum victus ra- homini quippe mendaci, ut vulgaris habet pa-
tio pendebat navig'io. Sanctus Hilarius lib. 2
, rcemia, etiam verum dicenti credere non sole-
de Trinitate num. 13 Joannem, tamquam infimse mus. Joachimus Perionius, monachus Henedi-
sortis hominem, describit hoc modo : Consistit ctinus, gesta S. Jacobi stylo satis eleganti con-
enim mecum, in patrocinium
editarum superius scripsit ; sed partem historise suse ex infecto aut

difricultatum, piscator egeus, ignotus iudoctus, , saltem suspecto fonte hausisse videtur. Ne igitur
manibus lino oecupatus, veste uvida, pedibus limo narrationes parum certas, aut forte etiam fabu-
oblitus, totus e navi :.... ait enim, In piuncimo las hisce Aciis immisceamus, prsecipua S. Jacobi
erat veiibcm , etc. Sanclus Petrus Chrysologus gesta, ex sacra Scriplura aliisque monumentis
serm. 28 simili modo loquitur .-Estergo, inquit, vetustis collecta, hic in compendium redige-
virtutibus cognata paupertas et si paupertas , mus.
virtutum parens virtutum socia sic habetur,
, 18 Imprimis sanctus Marcus cap. 1 a f. 19 •ipua San-
sapere convenit, quare Christus ad virtutis ofii- vocationem illius ad apostolatum ita explicat
cium pauperes sic elegit. Petrus et Andreas Et progressus inde pusillum (scilicet Jesus) vi-
Jacobus et Joannes, germanitas combinata, imo dit Jacobum Zebedaei , et Joannem fratrem ejus,
cong;eminata paupertas in Apostolorum princi- , et ipsos componentes retia in navi : et sta-
pes eliguntur; pauperes censu, loco humiles, vi- tim vocavit illos : et relicto patre suo Zebe-
les arte , obscuri vita, labore communes , addi- daeo
, ,,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII.


A daeo in navi cum mercenariis, secuti sunt eum. aliique Ecclesise Palres eleganter de hac Aposto- «t«o««
Mallhxus autem cap. 4, % 22 promptam ejus lorum imperfectione disserunt. cc
obcdientiam sic clarius exprimit Illi autem sta- : 20 Non etiam sine mysterio Christus nomina eoWpmim;
tim relictis retibus et patre, secuti sunt eum,
,
horum fratrum mutavit, ut Marci 3 1. 17 le-
De vocationis hujus tempore et ordine videri hic gimus, vocavilque eos boanerges id est filios to-
possunt passim obvii sacree Scripturse interpre- nitrui quia illos destinaverat ad illustrem
,

tes, ac prsesertim S. Epiphanius, qui in editione Evangelii sui propagationem, ut prsedicalionis


Pelaviana tom. i, lib. 2 hser. 31, alias 51, a num. fragore essent quasi tonitrua, quse hominum in-
14 de hoc textu curiose disserit. Idem sanctus fidelium ac barbarorum menles commoverent, et
scriptor hasresi 38, alias 58, in editione jam ci- ad pcenilentiam vitamque sanctam traducerent.
tatapag. 491 ef&lasserit, S. Jacobum nostrum Quantus porro fuerit eorum zelus vel ex eo ,

perpetuam virginitatem servasse. Prsetereahse- colligi polest, quod Samaritanos, Christum ho-
resi 58, alias 78, pag. 1045 de altero Jacobo, spitio excipere nolenles, fulmine consumere vo-
Hierosolymorum episcopo, heec habet Qui : qui- luerint, uti S. Lucas cap. 9 a f. 54 refert kis
dem nonag-inta sex annos natus ex hac vita dis- verbis Cum vidissent autem ( inhumanitatem
:

cessit , cum perpetuam virg-initatem servasset :


Samaritanorum ) discipuli ejus Jacobus et Jo-
cujus caput numquam ferro detonsum est ne- :
annes, dixerunt Domine, vis dicimus, ut ig-nis
:

que is neque animatum quid-


balneis usus est, descendat de caelo, et consumat illos ? Et con-
quam ad cibum adhibuit neque tunicam alte- ,
versus increpavit illos dicens Neseitis cujus, :

ram induit sed lineo palliolo dumtaxat usus est.


;
spiritus sitis. non venit animas
Filius hominis
Deinde ad rem noslram hsec subdit Joannes et :
perdere, sed salvare. Quamvis nimius ilte fer-
Jacobus una cum Jacobo nostro idem illudvi- vor reprehensione dignus esset, tamen ex eo pa-
tet, quis fuerit horum discipulorum sensus ob
B te institutum amplexi sunt quorum duo prio- ;

res Zebedeei filii. Hsec Epiphanius cui in ea ,


injuriam Magistro suo illatam. Manifestum quo- E
re prudenter fidem adhibemus, cum hic a com- que peculiaris favoris indicium fuit, quodJesus
muni Ecclesise aut sanctorum Patrum sensu non Jacobum cum aliis duobus, qui in monle Tha-
discedat. bor glorioScV transfigurationis testesfuerant, ago-
1 Salvator noster S. Jacobum tanto amore
<J
nise suse in horto Gethsemani interesse voluerit.
ex mcri» Lii-
teris prosecutus fuit, ut eum pluribus miraculis et Atque hsec sunt prsecipua quse de S. Jacobi ,

arcanis tnysteriis prsesentem esse voluerit Hinc .


Actis ante martyrium occurrerunt. Si quas le-
Christo adfuit, quando socrum Petri, magnis vioris momenti gesta hic omissa sint, ea studio-

febribus oppressam subito sanavit et fitiam , ,


sus sacrse Scripturee lector facile inveniel. Deni-
Jairi archisynagogi a morte suscitavit. Testis que multi auctores, quos in altera hujus Com-
etiani fuit prodigiosse transfigurationis, quando mentarii parte proferemus, asserunt, S. Jacobum
Jesus in monte Thabor Petro, ipsique, ac Joan- post divisionem Apostolorum in Hispaniam pro-
ni gloriam suam ma,nifestavit. Forte hsec singu- fectum esse, indeque Hierosolymam rediisse, ac
laris Christi benevolentia Jacobo ejusque fratri ibidem consummasse martyrium, de quo nunc
animos addidit, ut primas in regno ejus sedes pe- agendum est.
terent quod S. Marcus cap. ]
;
a f. 35 ita
narrat : Et accedunt ad eum Jacobus et Joan-
nes filii Zebedaei dicentes : Mag-ister , volumus % . III Martyrium, ejusque tempus,
ut quodcumque petierimus , facias nobis. At
ac locus.
ille dicit eis : Quid vultis , ut faciam vobis ?

Et dixerunt nobis ut unus ad dexteram


: Da ,

ad sinistram tuam sedeamus in Spiritus sanctus nos voluit certos reddere de g. jacobui
tuam , et alius
Apostoli nostri martyrio, quod Act. \i v. i moriyrw «fli-
(j gloria tua. Matthseus autem cap. 20 a 1. 20
et 2 sic breviter narratur Eodem tempore mi- "*"><>
affirmat, matrem Jacobi et Joannis hanc prse-
-.

sit Herodes rex manus ut afflig-eret quosdam *


rogativam filiis suis petiisse. Quidam sacrse ,

de Ecclesia. Occidit autem Jacobum fratrem


Scripturse interpretes hanc dieersam Evangeli-
Joannis gladio. Notabilem hujus mariyrii cir-
starum narrationem facile conciliant, dicuntque
cumstantiam memorise prodidit antiquissimus
matris petitionem ex filiorum petitione processis-
auctor, ex quo Eusebius in editione Yalesiana
se : non auderent, inquiunt, pri-
cum enim ipsi
lib. 2 Hist. Eccles. cap. 9 eam ita referl Eodem :

mas hasdignitatesa Christo petere, subornarunt


tempore Claudii scilicet Aug-usti principatu
matrem, ut illa id postularet. Quare filii sunt
,

Herodes rex ag^yressus est affligere quosdam ex


locutiper os matris, vel forte ejus pelitioni suam
Ecclesia et Jacobum Joannis fratrem g-ladio
,

quoque adjunxerunt. Alii aliter hsec explicant.


Christus illis , tamquam prsecipuis
interfecit.De hoc Jacoho rem prorsus memo-
Ut ut est ,

ambilioscvpetitionisauctoribus, respondit, etpas- ria dignam refert Clemens in septimo Institu-


tionum libro, prout eam a majoribus aeceperat
sionis calicemproposv.it, docuitque in regno suo
Ait enim eum qui Jacobum judicio obtule-
majorem esse eum, qui cupit esse minor. Am-
, ,

rat cum illum vidisset Christi fidem libere


bo hanc Magistrisui doctrinam tam alte animo
,

eoufitentem, commotum Viri constantia, se quo-


insculpserunt, ut postea omnem ambitionis spe-
que Christianum esse afflrmasse. Ambo ig'itur
ciem fugerint, sicut testatur antiquissimus scri-
inquit simul ad supplicrum ducti sunt. Cum-
ptor, quem Eusebius lib. 2 Hist. Eccles. cap.
,

que inter eumdem rogasset Jaeobum comes, ut


i citat hoc modo Clemens certe in sexto In- :

sibi veniam daret, paulisper moratus Jacobus :

stitutionum libro ita tradit Ait enim post Ser- :

Pax tibi, inquit, statimque illum osculatus est.


vatoris ascensum Petrum, Jacobum, et Joannem,
Ita simul ambo capite truncati interiere. Suidas
quamvis Dominus ipsos ceteris praetulisset non ,

tom. i sui Lexici pag. 1201 ad vocem \Uu$r,c.


idcirco de primo honoris g radu inter se con-
-

eadem fere narrat; sed is. qui cian Jacobo ca-


tendisse; sed Jacobum, cognomine justum, Hie-
pite truncatus est, vocatur illic i y.xTr,yo-t oi ^rcC.
rosolymorum episcopum eleg-isse. Chrysostomus,
id
, :
;

10 DE S. JACOBO MAJORE
idesl acous&toripsius. At sire illumjtidicio obtu- post annum 44 differunt, ut patebit ex sequenti D
lcrit. i't vertit Valesius, sivc accusarit, parum in- controversia, inqua tantuindisputamus, utrum
terest, et hoc discrimen videtur facile posse con- S. Jacobus anno 43 an *4 ab Herode Agrippaocci-
ri/iari. Pscudo-Abdias lib. i Apostolicce historioe susfuerit. Communi historicorum consensu con-
mullis /toc martyrium ornat episodiis, quse hic stat, mense Martio anni 37 imperatori Tiberio
t.vdcl referre, quia in hoc fabuloso scriptore ve- successisse Cajum Cal.igulam,qui Herodem Agrip-
ra a falsis discernere non possumus. Nunc opor- pam, Aristobuli ftlium, e carcere ad regnum eve-
tet hujus csedis annum indagare. xit.Cum autem hic imperator ix Kalendas Fe-
jti.ria ehn 22 At prxmonendus est lector, hujus martyrii bruarii anno k 1 a conjuratis interfectus esset, ei
logiam «o-
disquisitionem procederejuxta systema de morte subrogatus est Claudius, qui ejusdem Herodis
Christi sub duobus Geminis consulibus anno vul- regnum amplificavit, addita Samaria et Judeea.
garis seras vigesimo nono, quod Henschenius et Flavius Josephus lib. 19 Antiquitatum Judai-
Janningus in Diatriba prxliminari ante tomum carum cap. 7 de Herodis morte sicloquitur Cru- -.

primum Aprilis, el tomo quinto Junii in Commen- ciatu deinde per continuos quinque dies nihil
tario prasrio od Acta SS. Petri et Pauli die xxix se remittente confectus vitam flniit, aunum ,

islius mensis § 2 et 'iac alibiiam solidis rationi- natus quartum supra quinquag-esimum, postquam
busprobarunt, utPapebrochius iis convictus prio- reg-nasset per septennium quatuor enim annos :

rem opinionem suam deseruerit, ct paragrapho sub Cajo caesare obtinuit reg-num primum in ;

pro.rime citatoin Anamnesinum. 21 ita candide Philippi tetrarchia per triennium cui quarto ,

scripserit Interirn fateor ego, in Henschenii rna-


: demum acno accessit et Herodis tetrarchia tri- :

gistri ruei sententia non vacillaturum me fuisse, si bns deinde annis sub Claudio csesare praeter
magnam illam solis obscurationem, a Phleg-onteno- jam dictam ditionem in Judasa quoque reg-navit
tatam, ad anuum xxix reduci posse tunc credidis- et Samaria simulque Csesarea. Grsece autem
, E
sem. Norisius, Pagius, Schelstratius,aliiqueviri legitur &yav... Iroz... -•;,; [Sao-t/.na;... 'ifiooy.o-j ,

d,octissimi eumdem annum mortis Christi tuen- id est , ag-ens annum reg-ni septimum. Quo lo-
tur, et non ita pridem R. P. Honoratus a sancta qiiendi modo indicat annum regni septimum ,

Maria in Beflexionibus Gallicis ad regulas et necdum fuisse elapsum.


At idem Josephus, mor-
usum crilicce tomo 3, lib. 5, dissert. i pluribus ar- tem Herodis narraturus, paido antea dixerat
gumentis hanc epocham confirmavit. Boschius Jamque tertium Judaeag totius reg-ni annum exe-
meus non sine maturo examine vestigiis
collega g-erat , cum pervenit in urbem Csesaream quoe ,

horum virorum institit, et nuper in Tractatu de prius Stratonis turris dicta est. Grsece, rpi-ov Sl .

PatriarchisAntiochenis,quem tomo iv Julii prse- Ito; auro-j [izo-ite-oovri rr,c, oi.rr, 'IouiJkik; r.zirly,pu>-

fiximus, eachronologia sic usus est, ut illam sta- ro hoc est, tertius annus
, ipso reg-nante per ,

biliverit polius, quamabaliis precario acceptam universam Judasam, completus est. Sed hsec fa-
adhibuerit. cile conciliari possunt, cum ignoremus delermi-
ijuam nupeius 23 Atfamcn heterodoxus quidam criticus, qui natum diem aut mensem, quo Herodes Agrijjpa
quidam criu- hunc Tractatum in compendium redegit, et hinc regnum, sibi a Cajo Caligula datum, auspicatus
cus iucplc suif-
inde censoria virgula notavit, in Actis erudito- sit, ut mox videbimus.
flilhil.
rum Lipsise publicatis anno 1726, mense Maio, 25 Ex hac chronotaxi inter se comparata sic '»»"> «*
pag. 199 Boschium reliquos hvjus sententisepa-
et argumentor Herodes, testes Josepho, absolverat
: w™ a
tronOs inftcele suggillat his verbis : Nempe ita sibi lertium annum regni Judaici quod anno 41 ,

indulgent in chronolog-ia praesulura, utannos inte- post diem 24 Januarii a Claudio acceperat, at-
gros et lustra degdutiant, absorbeantque, modo Pe- que adeo mors ejus ultra mensem Januarium an-
trus ubique regnet, quemadmodum Hispani insuo ni 44 differenda est. Attamen non diu post il-
Jacobo faciunt, omnes rationes chro-
cvijns gratia lud tempjus differri potest, cum Josephus tesletur,
nologicas subvertunt. Insulsum enimvero et fal- eum mortuum esse, quando agebat annum septi-
sum epiphonema ! Quid, obsecro, hic anni integri mum prioris regni, quod anno 37 circa finem
et lustra ad catholicam et pontificiam Petri gu- Martii vel initium Aprilis a Cajo Caligula ac- p
bernationem pertinent? An non regnaret ubique cepit non enim videtur novus ille imperator,
:

Petrus, licet duobus dumtaxat annis Antiochiie qui mense Martio anni 37 electus est, diu ex-
sedisset? An non regnat ubique Petrus apud illos spectasse, ut Herodi regnum conferret, cum Jo-
scriptores catholicos, qui chronologiam nostram sephus lib. 1S Antiquitatum Judaicarum cap.
non sequunlur? Sane miramur, censorem Lipsi- 8 de hac re ita scribat Ceterum Cajus Ro- :

ensem ad lales ineptias evagari, et prseter soda- mam reversus , Tiberii siraul corpus referens
lium suorum morem tam procaciter explodere more solenni funus celebravit sumptuosissime
sententiam, a viris eruditissimis haclenus defen- et cum vellet Agrippam eadem die solutum di-
sam. Ne quid in hominem dicam inclementius, mittere, monitu Antoniffi supersedit non quod :

tantummodo illum rogo, ut seposito paulisper ea male vellet homini sed negvibat decoram ,

suo in Pontifi.ces Romanos odio,chronologiseno- hanc festinationem ne videretur hoc odio Ti-
,

strsefundamenta examinet, et veterum testimo- berii facere, solveret , quem ille


si confestim
nia, apud citatos illius defensores allata, altente vinxcrat. Elapsis tamen non multis diebus , ac-
expendat. Haud
dubie videbit, ea prsevalere suis cersitum ad se domum tonderi, vestemque mu-
cavillationibus et conjecturis, quibus Boschium tare
,
praecepit. Imposito deinde in ejus caput
impugnat, et quas quidem refellere nullius est diademate tetrarchise,
, quae Philippi fuerat, re-
negotii, sed non hujus loci, ut forsan alia occa-
gem constituit, adjecta Lysaniae quoque tetrar-
sione ostendi poterit. chia, et pro ferrea catena dedit auream pari
ul ex Fkvii 2i Itaque ab liac digressione redeamus in viam, pondere. Si igitur usque
Joicpho crw
ad obitum Herodis
et inquiramus Jacobese csedis annum, de quo no- computemus annum regni septimum currentem,
ster Cornelius a Lapide in commentariis ad Acta vel ejusdem regni a Claudio aucti
lertium com-
Apostolorum cap. 12 diversas plurium auctorum pletum, mors illius mense Februario vel Mar-
refert sententias. Nos rejicimus omnes eas, quse tio anni 44 verosimillime collocanda est. Quo
S. Jacobi mortem aut ante annum 43 collocant aut posilo, csedes Jacobi et captiritas Petri ad an-
num
, ,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. II

A num. 43 relrahendee forent, cum utraque paulo Menologium, jussu Basilii imperatoris seculo x «"«•«
ante Pascha Judeeorum contigerit, ut ex Actibus coltectum habet die xv Novembris sequeatia ,
,
ct
Apostolorum cap. 12 manifesle colligitur. quee ex Ms. nostro Grseco sic Latina facio : Ja-
vtiii, Sed si martyrium Jacobi et caplivitalem
26 cobus apoatolus fuit quidem unus ex duodecim
Petri anno 43 afflgamus, alia oritur difflcultas, Apostolis; erat autem frater sancti Jo;innis Theo-
etvidetur inter injuriam hisce Apostolis illalam, logi , filius Zebedaei Galilsei , quos videns Do-
ac Herodis Agrippee mortem nimium temporis minus cum Zcbcdaeo patre eorum juxta stagnum
spatium relinqui : Eusebius enim lib. 2 Hist. ec- Gennesaret resarcientes retia sua , tamquam pi-
cles.cap. 10mortem Herodis ita narrat Regis : scatores, vocavit. autem statim relinquentes
J 1 1 i

vero ob commotam adversus Apostolos persecutio- omnia et patrem suum, secuti sunt eum, et fue-
nem haudquaquam diu dilata vindicta est sed : runt ab ipso instructi , ut discipuli. Verum post
continuo divinas justitise minister aug-elus ab eo ascensionem Domini et dormitionem sanctae Dei
poenas expetiit. Cum enim statim post commis- Genitricis Joannes quidem accepit Ephesum et ,

sum in Apostolos facinus , ut traditur in Acti- ibidem docuit. Jacobus vero relictus ilieroso-
bus Apostolorum Csesaream profectus esset,
,
lyrase et duodecim tribus Israel peragrans, com-
repente illum ab angelo Dei percussum esse sa- prehensus est ab Herode tetrarcha Caesareae Pa-
crse Litterse testantur et a vermibus cousum- , lsestinse et ab eo juf^ulatus gladio
, migravit ,

ptum interiisse. Huic opinioni consentiunt pluri- ad csslum regnans oum Domino et Mag-istro
mi sacree Scripturee interpretes. Alii tamen exi- Christo, benig-nissimo Deo nostro. Ughellus tom.
-B stimant, inter marlyrium Jacobi et Herodis mor- 6 Italiee sacree posteriorem hujus Meuoiogii par-
tem, longius temporis inlervallwm inlercessisse, tem dedit, et col. 1135 ac 1136 idem S. Jacobi elo-
de qitibus vide nostrum Cornelium a Lapide in gium paulo aliter vertit. Volui ego verbitm ver-
Acta Aposiolorum cap. 12. Forteetiam Josephus, bo fideliter reddere, quia texlus aliquo modo ,-,

dum dicit Herodem, elapsis non multis diebus a ambiguus est, et dubitari potest, an ta.m jugulatio
Cajo regera conslitutum esse, intellexit non lon- quam comprehensio ad Ceesaream Paleestinee re-
gam temporis moram, qttee ad unum alterumve ferenda sit.
mensem non improbabiliter extendi potest nam : 28 Franciscus Maria Florentinius in Marty- ..

ob rationessupra dictas aliasque nobis inco- rologio Hieronymiano pag. 121 citans hoc , ex , s i, man t,
gnitas facile potuit Cajus a mense Marlio, quo vpsvm Basilii Menologium existimat, compre- ,

mortuus est Tiberius, exspectare usque ad Ma- hensionem S. Jacobi ejusque ceedem ad Ceesaream
jum, antequam Herodem publico regis titulo or- referri nampost exhibitum idem clogium sic lo-
:

naret.Quod si Herodem exeunle Aprili vel ineun- quitur pagina sequenti Tria hic notatione di- •'

te Maio anni 44 obiisse dicamus, potuit eodem gna videutur. Primum quod Jacobi Zebedaei ,

anno ante Pascha Jacobus occidi, et Petrus car- martyrium post Deiparse obdorniitionem conti-
ceri mancipari sicque omnia ex Josepho et
;
gerit ; Hierosolymitanam eccle-
deinde ,
quod
Eusebio allata conciliabuntur ut consideranti ,
siam ipse regendam susceperit. Tertium, quod
patebit. Quidquid sit a vera ehronologia ab- ,
Csesarese Palsestinae agonem eonsummarit. Quid

errare existimo eos, qui Jacobi martyrium ex- de tribus hisce opinionibus ipse censeat, videri
tra hos duos annos consignarunt. Quare initio potest. Nos interea de gloriosi certaminis loco

hujus Commentarii ad marginem notavi annum metitem nostram explicabimus. Si Menologivm


xlih vel xliv id est post Christi mortem 14 vel 15 Basilianum significare velit, S. Jacobum Cxsa-
juxla systemq nostrum, in quo manifesle proba- reee passum esse, opponimus illirationes numero
mus Christum cruci afftxum esse sub duobits
,
preecedente indicatas, el immeinorabilem Hiero-
Geminis consulibus, anno 29 vulgaris aerse. Jam solymitanorum traditionem de qua Adricho- ,

mius, (describit inter alia celebriora urbis Hie-


de gloriosa Jacobei certaminis paleestra nonnihil
rosolymitanee loca forum rcrum veualiuni, quod
C disseramus.
27 Vix referri multo minus refulari me- in superiori inferioris civitatis parte situm est
SmettuApo- , ,

«roi.is, non
retur erronea opinio Jacobi Charron qui in ,
ubi pisces ac variie merces vendebautui) in
*'
C*wre*mPa Thealro Terree sanctee pag. 151 sic loqnitur Hoc
jn s ior i a Gallorum cap. 6$, pag. 481 scribit :

Jacobum Majorem in Hispania martyrio affe- in foro S. Jacobus Major , frater Joanuis cum

ctum fuisse, sicuti testatur Marchio Mondejaren- suo spiculatore qui eum ad martyiium duce-
,

sis in opusculo Hispanice edito de prevdicalione bat primus


,
Apostolorum ab Herode AgTippa
S. Jacobi cap. 5 pag. 18. Crassa enimcero
, ,
capite truncatus cum sanguine vitam profudit :

vt historico Gallo indigna hallucinatio! Vixob- in cujus honorem sibi (forte legendum est ibi)
servatione diguum esl, quod Aloysius Lipomanus postea insigne erectum cst templum, quud nunc
in Vilis Sanctorum tom. 2 fol. 75 de Jacobei ,
Jacobitse Armeni inhabitant atque in eo Chri- ,

martyrii loco ex corruptis lsidori codicibus sic stum suo more colunt. De eodem loco illuslris-
edidit Hic in Marinarica Achaise ab Ilcrode
:
simus princeps Radzirilius in sua Jerosolymila-
tetraroha gladio csesus occulmit ibidemque se- ,
na peregrinatione, typis Plantinianis anno 1614
pultus. De variis hujus textus corruptionibus Anlverpix impressa, sic tesiatur pag. oS In :

postea agemus. Greeci quidam volunt, eum mar primis vidimus mag'aam Armenorum ecclesiam ,

eo in loco fabricatam in quo llerodes decol-


tyrii laurea coronatum fuisse Ceesareee, quamvis ,

ex Actibus Aposlolorum cap. 12 satis manifestum lari jussit S. Jacobum Majorem Act. 12. In
sit, Pelrum non fuisse carceri mancipatum Cee- ingressu templi ad lsevam, circa medium ipsius,
sareee, quo Herodes post angelicam illius libera- prope murum est altare martyrii hujus gdoriosi
tionem tetendit sed Hierosolyinis
, ubi etiam ,
Christi discipuli. Habet septem annos de iu-

erat Jacobus Minor et domus Marise matris ,


dulg entiis , et totidem quadragenas. Bernardus
-

Joannis qui cognominalus est Marcus. Quod


,
Breydenbachius in sua Percgrinationc trausma-
si Petrus Hierosolymis captus fuerit, dubitari rina addiem xn Julii afflrmat, se eamdem eccle-
vixpotest, quin Jacobus noster paido anlea ibi- siam Hierosolymis vidisse.
dem ab Herode imterfectus fuerit. Nihilominus 29 Franciscus Quaresmius in Elucitlatione
19 Terree
Julii Tomite VI.
.

1-2 DE S. JACOBO MAJORH.


mcioiii. Terree sanctse tom. 2, lib. 4, Peregrinatione 2,
c '
cap. 17 de sacro illo loco sic copiose disserit Ex ;

tfd poti
ro$ohjm ecclesia sancti Thomse revertendo ad viam a ,
IV. Translatio sacri corporis in
qua declinatum fuit , et recta progrediendo oc-
currit statim monasterium et ecclesia divo Jaco- Hispaniam.
bo apostolo , fratri sancti Joannis , alio nomine
Majori , dicata , a quo et nomen accepit. Cau- Joannes a Bosco monachus Ccelestinus in, ,
Tiamlalio S.
Jacobi in Bi-
sa exsedificationis et dedieationis hujus ecclesio? Bibliotheca Floriacensi edidit longam liujus
s/iatiiam-
q ux
esse perhibetur , quod in illius loco idem Chri- translationis hisloriam quam circa annum , variis librit
sti Discipulus glorioso martyrio feliciter cursum Christi millesimum exaratam fuisse suspicatur. imprettii

apostolatus sui eonsummaverit et prsesentem , Laurentius Surius in Vitis Sanctorum die xxv
mortalem vitam cum immortali commutaverit . .
Julii eamdem post ipsum typis vulgavit. Deni-
Locum autem particularem decollationis que Cardinalis de Aguirre conciliis Hispaniee
illum esse, ubi memorata fuit constructa eccle- tom. 3 a pag. 120 istam inseruit. Quantam
sia, de quo in prassentia loquimur, neminem vi- vero Boscus hac prima editione ab Hispanis gra-
di Deinde citat verba Adrichomii,
refragari. tiam inierit, videri potest apud nostrum Gaspa-
quee nos supra produximus, quibus tunc heec sub- rem Sanctium in disputatione de S. Jacobi pree-
dit Quod forum rerum venalium fuerit in su-
: dicatione in Hispania tract. 3 cap. 19 20 et , ,

periori inferioris civitatis parte , ut dicit Adri- sequentibus, ubi ostendit, multa falsa, absurda
chomius , non disputo ; sed quod in eadem et fabulosa in ea narratione contineri. Nos
fuerit Jacobus non credo
decollatus omnes , : hic omiltimus tetricam illam historiam, quee in
enim in his partibus credunt , locum hunc per- editionibus jam ne inutili mo-
citatis legi potesl,
tinere ad civitatem superiorem et ad montem le hunc commentarium augeamus. Ne tamen
B Sion. Forte dixit ille , esse in civitate infe- conqueratur curiosus quispiam, cui isti libri non
riori ,
quia in ejus superiori confinio. Praeter sunt ad manum, breviOrem ejusdem translatio-
eam ecclesiam magnum etiam et pulcrum ibi-
, nis narrationem substituimus, quee longiori ad-
dem exstructum est monasterium quod Arme- ,
modum similis est, si pauca de reliquiarum ba-
norum episcopus cum suis religiosis mouachis julis aliisque adjunctis excipias. Eeperitur
inhabitat (ad hos enim modo non ad Jaco- , ea in vetusto codice manuscripto coenobii Mar-
bitas pertinet) et in eodem hospitantur Armeni chianensis (sic habet titulus) cujus ecgraphum
peregrini. in Museo nostro servatur t Ms. 103 fol. ,

mmtyri <» 30 Postea profert verba Bonifacii Minoritee, 61 quod sic sonat
, Jacobus frater Joan- : ,

tubiiste xie ~
qui in Opere de perenni cidtu Terree sanctee lib nis Euangelistse traditur in Hispania prosdi-
,

2 memorans locum, martyrio S. Jacobi sacrum, casse, de qua cum reverteretur circa diem Pa-
preeter alia heec scribit Ista enim ecclesia ma- •' schalem Hierusalem visitare ecclesiam invenit ,

gna est et valde pulchra , hospitium juxta se eam a duobus magis Hermog-ene et Phileto gra-
habens quod Hispani simul cum ecclesia fa-
,
quorum fallaciam sigrnis et prse-
viter infestari :

bricarunt , in quo peregrini Hispani , qui ye- et gregem Domini a lupis


dicationibus detexit ,

niebant Terram sanctam visitare hospitebantur. ,


invasum ad verum Pastorem reduxit; insuper et
Hactenus invenire non potui, quo tempore Hi- ipsos magos, magistros erroris, cum multis aliis ad
spani istud xenodochium et templum Hierosoly- veram fidem convertit, et nobiles doctores Ecclesiae
mis exstruxerint Denique Quaresmius ulterio- .
fecit.

rem hujus eedificii notitiam suggerit hoc modo : 32 Unde Judsei zelo accensi seditionem con-
, , el manuicn-
pto eodici
His jam ego addo ecclesiam istam
, exceptis ,
citant, Jacobum furibundi rapiunt, ad prarftorium
ecclesiis sanctissimi sepulcri Domini nostri et san- Herodis filii Aristobuli ducunt , dataque ab Ile-
ctae Marise in Bethleem , ceteris omnibus in rode sententia damuationis, ad locum , quo de-
his partibus a Christianis inhabitatis illustriorem collandus erat, protrahunt; qui in itinere paraly-
C et pulchriorem esse. Desuper ex arcu conca- ticum sanavit, et scribam , eum cum fune ad
merato qui adinstar ,
illius in templo sanctissi- martyrium traheutem , convertit is enim qui : ,

mi sepulcri apertus est , lumen recipit. Ab ejus obtulerat eum ad martyrium Jacobum scilicet, ,

latere dextro et fere in medio est parvum


, motus poenitentia etam ipse confessus est se ,

sacellum cum altari et subtus ipsum est locus , esse Christianum. Quamobrem missa relatione
marmore rubro opertus in quo sanctus ille , ad Herodem ducti , ;
sunt ambo ad supplicium
Apostolus , doctor et virg-o etiam , ut in Pana- et cum ducerentur in via, rog-avit Jacobum da-
rio hseresi lviii docet S. Epipbanius , abscisso re sibi remissionem. At ille parumper delibe-
capite Magistrum suum secutus est , quem in rans Pax tibi, inquit, et osculatus est eum. De-
:

terra positum toto corde et pura mente dilexit. inde rogavit sibi afferri aquam , et baptizavit
Supra est tabula , ubi Deo incruentum altaris eum, simul cum eo capite plexus est cu-
et ita :

Sacrificium offertur. Ante templum illud est , jus corpus ab Hermogene et Phileto aliisque di-
hypsethrium quoddam sive atrium ubi hodie , ,
scipulis suis rapitur, navi imponitur ut aliquo ,

velut et olim frequenter merces qusedam ve-


, loco abscondatur, donec larg-iente Domino condi-
num exponuntur quemadmodum extra in via , gne sepeliatur; in navim ingressi obdormierunt,
publica. Monasterium maximum pluribus habi- et in crastinum evig-ilantes, invenerunt se in Hi-
tationibus abundat eminens est et ex solario , , spania, ubi primum praedicaverat. Corpus itaque ef-
templi, quod ceteris locis altius est, tota civitas ferentes super lapidem ponunt, quod mox in eum-
cernitur; imo castello ipsi dominatur : spatiosum dem lapidem mergi conspiciunt, velut liquidem ele-
ei inhseret viridarium. Et breviter , situs iste et mentum.
locus fecundior et melior eeteris Hiersolymitanis 33 Erat eo tempore in illis partibus prsepo- Miirchlanensts
monasterii.
censetur. Tandem post hxc
narrat, quomodo cor- tens femina et nomine et actione Lupa , to-
,

pus sancti istius Apostoli Hierosolyrnis in Hispa- tius provinciaB primatum tenens. Quibusdam ig-i-
niam translalum sit, de qua translationejam no- tur cum corpore relictis alii ad banc domi-
,

bis etiam agendum est. nam pergunt rogantes , ut sibi locus sepulturse
traderetur
;, ;

DIE VIGESIMA QUIXTA JULII. ]-;

A traderetur , ut cujus vivi doctrinara suscipere zare prascepit dicens : Ite in universum mundum, »wro«
prsedicateEuangelium omni creaturse etc. Aliis ita c' c
recusaverat , saltem mortui corpus , sibi a Deo
missum , reciperet. Tunc illa comprehensos ho- que Apostolis ex prseoepto Domini ad diversas pro-
mines misit crudelissimo regi puniendos. Bex vincias et ad diversas civitates Euangelicse praedica-
vero jussit eos in ima carceris recipi, -donec co- tionis studio commigrantibus, beatus Jacobns san-
gitaret, qua raorte interflcerentur. Post hsec, cti Joannis apostoli et euangelistas frater (posterior

rege a couvivium discumbente , ab angelo de amanuensis hic uni exemplari inseruit Ilispaniae
carcere producuntur et populo inspectante ,
,
qua ab Herode etc.
ct llierosolymis prsedicavit, in

civitatem egrediuntur. Sublata autem mensa qua videant Compostellani in suo autogra-
fide,
rex ad carcerem ministros misit , et inclusos pho) Hierosolymis remansit, verbum Dei prsedicatu-
produci jussit ; ministri vero carcerem aperien- rus, ibique ab Herode ob Christi confessionem et
tes neminem invenerunt Cumque jussu regis catholicae fidei assertionem decollatus primus ,

ubique perquirerentur , et aliqui dicerent, se oranium Apostolorum subiit martyrium. Unde


peregrinos vidisse per civitatem transire , mit- beatus Lucas .euangelista in Actibus Apostolorum
tuntur velociter, qui eos insequantur; sed ru- ait Misit Herodes rex manus, ut affligeret quos-
:

pto ponte , quem transibant , gurgiti immer- dam de Ecclesia occidit autem Jacobum, fratrem
:

guntur. Unde rex et sui pavore perterriti vi- ,


Joannis, gladio.
ros cum honore revocant , fidem Christi et ba- 36 Cujus quidem beatissimi Apostoli corpus m r/ua muito
ptisma suscipiunt. In Ms. Floriacensis biblio- venerandum Judsei malevolentia et invidia ducti '""p'<""' vt-
""'"" ""T"
thecee dicitur rex cum omnibus suis, crypta cor- nec sepelire
1
voluerunt ,' nec a Christianis ', qui
* leferlur.,
ruente, oppressus esse. Sed nostra parum in- tunc temporis Hierosolymis conversabantur , se-
terest, uter hic verosimiliora finxerit. Reliqua peliri permiserunt sed sicut Leo Papa in
; ,

B tantummodo audiamus. epistola, quam


de ejus passione et ipsius corporis E
ad- 84 Deinde ad Lupam reversi 'petunt sibi dari in Ilispaninm translatione ad Hispanos destinavit,
non sini;

mixiis fabulit locum sepulturse ; illa vero dolens , eos non affirmat, integrum corpus cum capite extra ci-
imeria est,
so lum evasisse ssevitiam regis, sed et ipsum re- vitatem projicientes, canibus , avibus atque fe-
gem cum omnibus suis Christo adquisisse ten- ,
ris devorandum consumendumque exposuerunt :

tat eos ingenio perdere. Habebat illa


aliquo sed illius discipuli ab illo vivente prsmoniti,
,

tunc ingentes boves silvestres nimis feroces at- quatenus corpus suum in Hispaniam regionem
que indomitos prsecepit itaque
: ut hos boves ,
transferrent tumulandum totum corpus cum ,

sub jugo mitterent, et corpus Magistri plaustro capite teste Leone Papa
,
nocturno tempore ,

impositum veherent, cogitans, quod a bobus accipientes, littus ad usque maris citato calle
discerperentur. Ipsi autem , facto signo crucis, pervenerunt. Cumque ibi de navigio, quo in

boves ut agnos jungunt , corpus Magistri plau- Hispaniam transmearent , soliciti essent navim ,

stro imponunt; boves autem indomiti corpus sibi divinitus apparatam in littore maris invene-
Apostoli recto itinere duxerunt in palatium Lupas runt, quam , Deo gratias unanimiter referentes,
longe inde positum quod illa videns, Christo
:
sacratissimo corpore imposito , ovanter conscen-
credidit, palatium suum in ecclesiam eonsecrari derunt, et Scylla cum Charybdi atque periculo-

fecit , qua sanctum Apostolum sepelivit cui


in ,
sis syrtibus, manu Domini gubernante , devita-

etiam multas possessiones et alia ornamenta con- tis ,


primum ad Iriensem portum felici navigio
tulit. Ibi miracula multa facta sunt et multi ,
pervenerunt. Deiude venerabile corpus ad lo-
ad fidem conversi. Passus vero est idem Apo- cum , qui tunc Liberum Donum vocabatur ,

stolus sub Herode Agrippa tempore Paschali nunc autem Compostella dicitur, deferentes, ipsum
sed ejus memoria solennizatur vm Kalendas Au- corpus sub marmoreis arcubus ecclesiastico more
ibidem sepelierunt. Postea idem auctor narrat,
g usti, quando translatus est et sepultus, csele-
-

placent hic rnul-


stibus sig'nis glorificatus. Non quomodo sepulcrumsancti Apostoli, ob frequentes
rex eo tem-
tiplicata sine necessitate miracula, persecutiones occultatum, tandem post diutur-
C
pore in Hispania, aliaque non pauca, quee pru- nam oblivionem revelatum fuerit, de qua revela-
tione nos paragrapho sequenti agemus. lnterim
dens lector facile observabit. Ex his non ob-
' scure collitjitur, in quo pretio habendus sit au- adverte, in hac narratione nullam de Lupa aut

ctor Floriacensis, a quo ad majorem dramatis rege Hispaniee menlionem fieri, neque tam cre-
ornatum inducitur in scenam immanissimus dra- bra tamque portentosa miracida referri.
co (verba tllius sunt) qui omnes circum se positos 87 Nunc satisfaciendum est quibusdam difji- '• jrmimn
•"uummtit
pagos horrendo et horribili flatus sui anhelitu exi- cultatibus, quas Tillemontius tom. i Monument.

naniverat, omnes exstinxerat, animantia deg'lutie- eccles. pag. 597 nota 7 contra hanc transla-

rat, et reliqua omnia protriverat. Verum ad magis tionem proponit. Primo dicit, totam lianc hi-
seria convertamur. storiam niti epistola quadam Leonis III Pap.r,
quse a Baronio quidem laudatur, sed non produ-
tiatur ex Ms. 35 Multo simplicius verosimiliusque eadem
Historia Cmn- translaiio narratur in Ms. historia Compostella- citur imo quse in editione conciliorv.m inter
;

rontiiana.
W(X> auee an ( e m edium seculi xn a diversis au- alias Pontificum litteras locum non habet. Fa-
ctoribus collecta est, et adhuc in archivo Com- teor, epislolam hactenus collectionibus con-
eam
postellano servatur, ut Ambrosius Morales alii- ciliorum nonfuisseinsertam. Sedan indeconclu-
que scriptores Hispani passim testantur. Vidi det Tillemonlius, eam numquam exstitisse aut et-

anno 1721 Matriti in regia bibliotheca duo iamnum non exstare, dum quotidie in lucempro-

ejusdem Historiee Compostellame ecgrapha, ex trahuntur plurimse PantificumepistoUe, qwedu-


quibus ad rem noslram descripsi sequentia Si- -. dum in tenebris latuerunt? An forte ro/uit, ut

cut igitur ex veritate Euangelica didicimus, Uomi- ipsum Leonis autographum sibi assignaretur aut
nus ac redemptor noster quadrag'esima resurre- exscriberetur? At cum Historia ComposteUana
ctionis suse die in cselum ascensurus discipulis aliaque antiqua monumenta de ea epistoli' >ne-
suis Euaugelium per universum orbem terrarum minerint, potius concludere debuisset, ittud au-
pnedicare et gentes ad veram fidem conversas tographum aut periisse, aut alicubi adhuc cum
in nomine sanctse in individute Trinitatis bapti- blattis et tineis luctari. Certe Joannes Qrimal-
das,
, ,,
:

14 DE S. JACOBO MAJORE
APCTORK dus, archivi Valicani prsefeclus, teste Franci- tium, qui tomo supra citalo pag. 595 contendit,
e.c.
sco Macedo in Diatriba de adventu S. Jacobi S. Jacobum non Cesarese, sed Hierosohjmis, mor-
»« Hispaniam cap. xi, § 1, libro suo de selectis tuum esse. Sed ne de verbo titigemus, gratis con-
Pontificum rebus hanc Leonis Illepistolam inse- cedamus, Anonymum voluisse significare sepul-
ruit. Verum cum is Grimaldi liber nobis ad ma- turam in urbe Marmaricse. Quam fidem meretur
num non sit, illas Papse Leonis litteras in gra- hic auctor, qui de Joanne sic scribil eodem. loco :
tiam Ttllemontii aliunde transcribemus. S-a^rrrai dk iv e'n £w, hoc est, Sepelitur
'E(f£a'.)
exhibetur epi- 3S Breviarium Eborense, quod Olissippone an- autem Ephesi adhuc vivens. Prxterea forte
stola Leonis
no 1548 impressum est, in festo translationis S. Grsecus ille, rerum terrarumque occidentalium
111 de transla-
tione S. Jacobi
Jacobi ad diem xxx Decembris ex epistola beati ignarus, legerit in aliquo corrupto Latinorum
m Bifpaniam. Leonis Papse (sic sonat titulus Offlcii ecclesiastici) codice S. Jacobum requiescere in Marmarica,
quatuor lectiones recitandas proponit hoc modo : atque inde fecerit urbem Marmaricse. Sic Fre-
Lectio i. Nosoat vestra fraternitas dilectissimi, , culphus episcopus Lexoviensis tom. 2 chronici,
qualiter in Hispaniam integrum corpus beatissimi cap. 4, scribit, quod fuerit sepultus intra
lib. 2,
apostoli Jacobi translatum est. Post ascensionem marmoricam. Isidoriani codices circa hanc le-
enim Domini adventumque Spiritus sancti ab ipsa ctionem passim inter se differunt nam in qui- :

passione Christi anni revolutione tempore azymo- busdam legitur Carmarica, in aliis Marmarica, et
rum, beatissimus Jacobus apostohis, perlustratis in antiquo codice nostro Ms. t 117 circa ftnem
Judaeorum synag-ogis Hierosolymis captus sub
, dicitur sepultus in arce marmaria. Ambrosius
Abiathar pontifiee, et simul cum Josia discipnlo Morales et noster Joannes Mariana censent, utro-
suo, jussu Herodis, eapite plexus est. Lectio ii. bique legendum esse in arca marraorea, de qua
Sublatum est autem corpus illiusa discipulis nocte regum diplomata aliaque Hispanorum monu-
,

pra? timore Judseorum qui, angelo Domini comi-


: menta expresse meminerunt.
tante, pervenerunt in Joppen ad littus maris. Ibi 40 Mariana in Disputatione de adventu S. Ja-
vero haesitantes, quid agere debereni, nutu Dei ad- cobi in Hispaniam cap. 7 de hac re sic loquitur :

fuit parata navis. Ascendunt g-audentes cum Salva- Quod attinet ad posteriorera, codices variant. Pari- ptx nlictijus
toris Alumno, et sublatis velis prospero vento siensiseditio Camiarica habet; Madriti facta Mar- vocis explicatio
magnaque tranquillitate navigantes, Iriae. Gallaeciae marica. Ego utramque lectionem corruptam statuo, proponitur)

portui applicuerunt. Lectio iii. Egressi de navi etcastigandam ex Breviario Toletano, ubi in festo
posuerunt corpus in quodam prsediolo , vocita- S. Jacobi lectione sexta habes Sepultus est :

to Liberum Douum, distante a praefata urbe fe- in arca marmorica ( seu marmorea ) cujus le-
re decem et octo passuum millibus ubi nunc , ctionis vestigia in antiquis exstant codicibus
veneratur. Invenerunt autem in loeo idolum a cum quidam archis
marmoric^e , alius
legfat
paganis coustructum ct cryptam in qua erant , achi-marmarica, [ut] auctor qui eum librum ,

ferrea instrtimenta ad lapides elaborandos. Gau- nuper castigavit. At potius ex marmoris arca
dentes igitur idolum diruerunt minutatim et , (quod araicus monuitj marmarica facta vitiose
reclusa tellure in sepulcro lapideo
, quod ex- , est. Inde vero natam arbitror vulgi opinionem
scalpserant , corpus Apostoli recondiderunt , fa- navi marmorea vectum sacrum corpus in Hispa-
cta super domuneula cum altari. Lectio iv. niam reique g-estae monimentum in littore ad
;

Post aliquod autem temporis intervallum duo- , Iriam Flaviam saxuni ostenditur in cymba? mo-
bus ibi remanentibils , Theodoro scilicet et dum conformatum. Nimirum, ut ego interpre-
Athanasio alii eodem ,
, quo venerant , navigio tor, corpus, quod, ut historia Compostellana ait,
ad propria sunt reversi. Qui remanserunt, in- Judsei sepultura prohibuerunt discipuli clam
,

desinenter ibi vigilantes tandem obierunt, et se- ablatum, atque marmoreo sepulcro inelusum na-
pulti jussu ipsorum (alter ad dextram, alter ad vique impositum in Ilispaniam detulerunt. Vulgus,
sinistram Magistri) a populis quos Deo lucri- viso sepulcro, existimavit, eo vectum
, fi.isse per
fecerant tunc fuere. Tunc Lectione v sic
, aquas , ut solet levi occasione popularis fama
pergit auctor Breviarii Ex beati Leonis episto-
:
crescere. Maurus Castellus Ferrerius in hislo-
la cognovimus sanctissimi Jacobi corpus etc. Ea- ria Hispanica S. Jaeobi lib. 2, cap. 5, fol. 135 con-
dem epistola paulo fusius refertur a nostro Joan- tendit, potius
substiluendum esse vocabidum Ta-
ne Mariana in Disputalione de adventu S. Jacobi marica, quia olim in Gatlsecia populi quidam a
in Hispaniam cap. 12, et in Ms. opusculo, quod Tamari vocabantur Tamarici, ac inde
fluvio
Papse Callisti II nomine insignilum est, cujus terra Tamarica, uti testatur Pomponius Mela
aucloritatem postea examinabimus. Utra ex lib. 3 Geographise cap. i. Petrus Mantuanus il-
his sit genuina Leonis epistota, eruditis Hispa- lam opinionem fusius defendit in observationibus
nis discutiendum relinquo. Ego saltem Tillemon- ad hisloriam Marianse pag. 117 et sequentibus.
tio, epistolarn Leonis Papse videre cupienti, sa-
Placet eadem opinio Gaspari Sanctio noslro in
tisfacere conatus sum. Disputatione de prsedicatione S. Jacobi in llispa-
et respoitdtlttr 39 Tillemontius alterum dubium huic transla- nia tract. 3, cap. 14, ubi in flne ita concludit .
qaibusdam il- tioni opponit ex Grseco scriptore anonymo, operi-
tius tcritpults.
A Tamarica autem ad Carmaricam seu Marma-
bus (Ecumenii prseflxo qui juxta TMemonlii , .

ricam non magna est aut insolens mutatio. Sed


interpretationem asseril, corpus S. Jacobi esse iv Thomas Tamayo de Vargas, hisloriam Marianse
•rcoAei r/j; Map(*apix>55, id est in urbe Marmari- defendens a pag. 149, conjecturam Mantuani plu-
cae. At cur Tillemontius Grsecum anonymi tex-
ribus argumentis impugnat.
tum truncavit? Cur non addidit verbum h.m- 41 Tertium argumentum desumit Tillemontius quo» ex Ve-
Ij.y.zr, obdormivit? Sic enim totus sensus expri- ex Venantio Fortunato, quem ita interpretatur, nantio Tortu-
mitur : h.wj.r^r, $k iv Trohi r/j? Mapfxapixjjs, ob- acsi indicaret, corpus S. Jacobi sua
setate id ,
dormivit autem in urbe Marmarica;. Quod si adhuc in Palsestina fuisse. Sedau-
est seculo vi,
S.Jacobns obdormierit, hoc esl obierit, in urbe diamus ipsum Fortunatum, qui in edilione no-
Marmaricse, anonymo oppono ipsum Titlemon- stri Broweri lib. 8 Carminum cap. 4 sic
habet
Praecipuum
, ,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII 15


L Proecipuum meritis Ephesus veneranda Joan- Palsestina, vel fuerunt ibi notse vel ignotse. Si
nem. fuerint notse, mirum est, Eusebium, Hierony-
Dirigit, etJacobos terra beata sacro3. mum, aliosque scriptores, dum de hoc S. Jacobo
Doceri rupio, cur hic Forlunatus de loco sepul- loquuntur, numquam de iis meminisse, prseser-
turee explicari debeat. Quid velat, eum hic loqui tim cum aliorum Sanctorum reliquias et se/nd-
de martyrii palsestra, quee utrique Jacobo in Ter- cra in Terra sancla non raro assignent. Si vero
ra sancta obtigil ? Nonne etiam dicit Nobilis : fuerint ignolse, quomodo Saracenorum persecu-
Andream mittit Achaia suum cum tamen jam ; tioni subduci et in Hispaniam seculo vn trans-
seculo iv corpus S. Andrese ex Achaia Constan- ferri potuerunt ? Facilius itaque intelligitur
tinopolim translatum esset ? Quis autem facile quomodo per plura secula in Gallsecia ignolum
credat istam translationem , quse cum tanta
, sacrum corpus, quod primi Chri-
fuerit illud
pompa anno 357 contigit, totque miraculis el scri- stiani ex Palsestina detulerant, quodque postea
ptorum calamis illustrata esl, Forlunato igno- propter crebras ethnicorum persecutiones db-
tam fuisse. Hinc non improbabiliter conjicio , sconditum delituit, etnon nisi post plura secula
tantummodo a sacro Poeta significari regionem, inventum est. De hac inveniione pnragrapho
id qua Andreas et ulerque Jacobus martyrii pal- sequenti disseram, et Tillemontium iterum con-
mam oblinuerunt. Si quis tamen hac responsione veniam.
mea non acquiescat , putetque cum Baronio in
Annalibus ad annum Christi 816, num. 71, hic
agi de cultus aut sepultune loco, dabo aliud re- S V. Revelatio et prsesentia corpo-
jj sponsum, quod ipse Tillentonlius suggerit. Hoc ris S. Jacobi in Hispania.
igitur posito, rotunde edico, Fortunatum nesci-
visse, quod corpus S. Jacobi seculo primo in Gal-
Iseciam translatum fuerit,cumignoraverit trans- Non convenitthesaurus
inter
tiosus ille
anno pre-
scriptores, quo
Hispania detectus
in
Elti
fiot
non potsit
annus, qno
lationem S. Andrese seculo iv factam, quam
i-orpus S.
tamen, utpote solenniorem et tempori suo propio- fuerit Vasseus enim in Chronico Hispanise in-
. Ja-
cobi in Hupa-
rem, facilius novisse poterat. ventionem islius sacri corporis anno 79S refert. nia; inventum
a tilentio L i- 42 Infelicius cavillatur ex falsa persuasione, Alii autem illam anno Sl(i sive 825 vel S35 consi- esi,

gnant, uli testatur Joannes de Ferreras in Histo-


tie Tudensis
qua pulal Lucam Tudensem de translatione
,

ria Hispanise part. 4, pag, 140, ubi felicem illam


S. Jacobi in Hispaniam nusquam meminisse. Sic
sortem circa annum Christi 808 Hispanise obti-
tomo i Monument. eccles. nota 8, pag. 599 de hoc
gisse cxislimat. Ambrosius Morales in Chronico
silenlio loquitur Lucas diaconus et postea episco-
:

generati Hispaniselib. 13, cap. 43, sot. 71 verso


pus Tudensis (hsec est urbs Gallseciae satis vicina
scribit, reliquias S. Jacobi primum anno 835 ibi
Compostellse) nihil nos docet, quod sciam, de prae-
repertas esse, quia in diplomate Alfonsus Casti,
dication? Jacobi in llispania, nec de ejus transla-
S.
quod lib. 9 ejusdem operis cap. 7, fol. 235 exhi-
tione aut reliquiarum revelatione. Tantummodo
buerat, signalur sera 873, quse anno Christi 835
dicit, quod Alfonsus destruserit civitatem Irien-
respondet. At eidem diplomati apud alios relato
sem quodque sancti Jacobi apostoli ecclesiam
,
subscribitur sera 863 id est annus Christi 825,
quam ipse construxerat, reverendi patris Leonis
ut notat laudatus Joannes de Ferreras part. 4
tertii Romani Pontificis assensu, metropolitano su-
Hist. Hisp. pag. 160. Prseterea ex hoc diplomate
blimaverit honore Non possum, quin hic novam
colligitur,sacras illas reliquias aliquot annis
Tiltemontio subministrem notitiam, quam itle in
antea inventas fuisse, cum Alfonsi ibi asserat,
hoc scriplore seculi xin non videtur invenisse.
quod in honorem S. Jacobi ecclesiam construi
Simidatque igilur inspicio Chronicon Lucse Tu-
jusserit ,Iriensem sedem cum eodem loco
et
densis, tomo 4 Hispanix illustratse editum (eam-
sancto conjunxeril quam sedis conjunctionem
dem
editionem citat adversarius) statim in ipsa ;

hislorici passim factam scribunt sub Leone III


prsefatione pag. Zmihi occurrerunt hsecejus ver-
Papa, qui anno 816 vila functus est. Etiamsi ex
C ba Exceptis omnibus his temporahbus bonis omni-
:
hactenus dictis certum revelationis seu inven-
potens Deus in tantum Hispaniam cselestibus ditavit
tionis istius annum figere non possim tamen ,

bonis, ut protomartyris Apostolorum Jacobi corpus


probabiiius judico, illam contigisse ante annum
sibi transmitteretperpetuo in carne amplectendum.
814 quo Carolus Magnus obiit quia auctores ;
An nos docet de S. Jacobi translatione in
niliil
Ms. Historise Compostellanse affirmanl, qv.od ex
Hispaniam, qui eam tamquam certam et omni-
majorum traditione acceperint, zrftempore Caroli
bus notam paucis verbis afftrmat ? Imo etsi Lucas
Magni faetum fuisse.
Tudensis nullum de illa translatione umquam Monument.
45 Quamvis Tdlemontius tomo 1 fiuslra lamen
verbum fecisset, an de ea dubitandum eral Tille- eccles. pag. 599, nota 8 prsemoneat, se nolle de Tiltemonlius
montio, quando eam diserle exprim unt antiquiora litigare, tamen in decursu illam
tentputos riio-
hac inrentionc
monumenla, qtteejam protulimus ? cavillalionibus vellicat, ut tandem de vera
091 contra it-
tot ttin inventio-
contra illam 43 Tandem Titlemontius post omnia dubia sua
existentia istius sacri corporis in Hispania dubi-
transltiiionein
concludit, corpus S. Jacobi probabiliter seculo
movel. tare videatur. Imprimis conqueritur, quod Baro-
vn Ilierosolymis in Hispaniam translalum fuis- nius in Annalibus ad annum Christi 816 omnes
se, ut Saracenorum, lunc Palsestinam derastan-
rerum Hispanicarum scriptores pro hvjv.s inven-
tiitm fttrori subduceretur. Deinde addit, easdem
tionis historia generaliter citet, et siugulos non
,

reliquias, Mauris ineunte secido vin in Hispa-


recenseat , quodque ex auctoribus synchronis
niam irruenlibus, fortasse absconditas fuisse, et universas hujus revelationis circumstantias non
usque ad seculum ix incognitas mansisse. quando
confirmet. At eminentissimus vir, tanta rervm
sub Alfonso Casto dicuntur inventse. At ego novo
scribendarum copia et varietate obrutus non ,

TiUemontii syslemati unicum oppono dilemma,


existimabat necessarium, ut peculiaris hisloria
quod ab ejus sectatoribus solvi cupio. Si reliquse
communiter ab omnibus recepta et apud alws
S. Jacobi Majoris usque ad seculum vn fuerint in idoneis testi-
rerum Hispanicarum scriptores
bits
;,

18 DE S. JACOBO MAJORE
sideratione tantae ultionis periculo suos acrius mentum epistolse, quamrex Alfonsus III scripsit
concuti conspiceret ,
quisnara esset ille , cujus ad canonicos Turonenses anno Christi 906, ut in Mfomo III

aula eorura iinpetu jam fere destructa esset, sui ipso textu exprimitur. Equidem faleor, eo tem-

itineris ductores fertur consuluisse quorum ni- :


pore in Hispania non fuisse moris, ut anni ab
niiriim responsione Jacobum scilicet, unum ex Incaruatione Christi computarentur sed forte ;

discipulis filii Marise virglnis (cujus nomen apud posterior quidam amanuensis usum sui temporis
eos ebni Mariae nuncupatur) ibidem certissime secutus est, et annos Chrisli ad seram Hispani-
tumulari comperiens, ac tantae audacise poenitu- cam aplavit siciUi ibidem Sisenandum apostoli-
,

dinem g-erens , fugam obstinate iniit, et in fu- cae Jacobi sedis archiepiseopum appellat, licet me-

giendo repentino lang-uore percussus apud Me- ,


tropolitana dignitas diu post Alfonsi istius mor-
tinam Celim ubi sepultus est, animam suam
,
tem ecclesise Compostellanse collala fuerit. De ea
sinui Mahometino infeliciter commendavit. Vides, interpolatione consulcndum essel ipsum diploma,
hic Jacobum Composlellsc certissime dici se-
S.
quod Baluzius in Turonensi S. Marlini archivo
vidit, ut lib. 7 Misceltaneorum pag. 61 testatur.
pidtion et non solum id ita vulgo credi. Vi-
,

Nostra non multum interest, cujuscumque aucto-


des, id de S. Jacobo aposlolo affirmari. Frustra
ritatis sit istud diploma, cum ad stabiliendam
igitur TiHemontius interrogat, an non potuerit
Compostellse fuisse aliquis S. Jacobus, qui cum opinionem nostram aliunde suppetant argumen-
/wmonynw Apostoto confusus sit. ta, quse supra dedimus. Saltem Andreas Querce-

53 Si quis forte antiquis istius rei testimonium tanus in notis ad Bibliolhecam Cluniacensem col.
SampiroAitu-
desideret, audiat Sampirum As/uricensem epi- 50 in/egram illam epistolam edidit, sicut a Joanne
ricenti

scopum , x scriptorem qui in editione


seculi ,
Massono acceperat, ex qna dumtaxat excerpam
Sandovalliana pag. 70 eamdem, ni fallor, Ara- ea, quse ad propositum nostrum pertinent Sicin- .

bum punitionem ita refert Interim rex Alco- :


cipit ln Dei nomine Adefonsus pro Christi nutu
:

rexi cum multis agminibus Agarenorum per Por- atque potentia llispaniae rex Christianissimo greg-i
tug-alensem terram intravit Galleciam et Com- ,
et cultoribustumuli beati confessoris Christi Mar-
postellam venit, et totam ipsam terram depopu- tiniTuronensis ecclesiae in Christo et per Christum
lavit. Ad ecclcsiam erg-o sive et * sepulcrum seternam salutem.
beati Jacobi cum magna audacia accedere vo- 56 Demum
post alia negolia, quse ad nos non rege Hhpan
oatenditur.
luit; Deo annucnte territus rediit. Sed Rex
sed spectant, ita concludit De cetero quod eonqureri- :

noster cselestis non est oblitus Christianam ple- tis, cujus Apostoli tunmlns hic penes nos habptur,

bem ; misit in Agarenis infirmitatem ventris, et certissime pernoscite. Jncobi apostoli , [filii] Ze-
nemo ex eis unus remansit, qui rediret in pa- bedei Bonargis, qui ab Herode decollatus est
,

triam unde venerat. Puto hic eamdem Ara- ,


sepulcrum habemus in archis Marmaricis * [in] '
id ett urcis

bum punitionem indicari, quamvis dux eorum provincia Galabcia? manu enim Domini g-uber- :
marmoricis
vet marmorcis
vocetur Alcorexi, qui alibi Almanzor rel Ahnezor nante ut multae veridicae continent historias
,

appellatur narn potuit Arabs ille binominis


:
usque ibidem per ratem corpus ejus perlatum
esse, quod inter illos rarum non est, vel forte est atque sepultum. Cujus sepulcrum multis
nomen ab amanuensibus corruptum est uti ,
claret hactenus mirabilibus (lancinantur dsemo-
plura alia in hac Sampiri /listoria leguntur. nes , cascis redditur lumen , claudis p-ressus
TJtut est, hic seculi x scriptor sepulcrum S. Ja- surdis auditus , mutis eloquium
multisque et )

cobi Compostellse clare asserit. Qiwd aulem de S. aliis mirabilibus quae cognovimus et vidimus,
,

Jacobo aposlolo id intelligat, liquet, ex initio et pontifices et cleri ipsius narraverunt nobis.
ipsius historise, ubi apud eumdem Sandovallium Nam quomodo in Jerosolima ab Herode decol-
pag. 57 ita diserte loquitur Tunc ecclesiam in : latus est, et huc sportatus * atque sepultus vel
Compostella prosequitur, ubi corpus beati Jacobi quo tempore vel quomodo , evidenter manife-
apostoli Joannes Vasseus in Chronico
quiescit. stum [est] omnibus et veridicae nostrorum ar- ,

Hispanise ad annum Domini


003 et 975 idem chiepiscoporum epistolae , et patrum hi=torias, et
prodigium ex historia Composlellana elegan- multorum testantur eloquia. Quod si ad singula
tius narrat, et ad annum 981 circa hanc nar- modo voluerimus in longiusea vobis narrare ,

rationem aliqua nolalu digna adjungit, quse cu- vexetur * stilus , quo modum excedemus episto- '
fnrie verlc-
riosus lector inter se conferre poterit. las juxta *, imo festinationem gerulorum, qui
54 Joannes X
Pontifex eodem seculo corpo- noluerunt remorari. Sed opitulante Deo , dum '
an justx ?

ream S Jacobi prscsentiam in Hispania sibi flr- vestri ad nos devenerint clerici, omnia liquidius
miter persuasit : nam Buronius in Annalibus ad et enocleata * nullaque lucubratioue retenta
, '
forte cnuclc-
annum Christi 018 num. 2 de illo ita scribit : Ea- sed quod a sanctis patribus accepimus et tene-
dem Compostellana Acta docent, quod Joannes Fa- mus in scripta * vobis dirigere non denegamus.
pa, ut qui ex pluribus delictis conscientia saucia- Deo annuente, et amota omni hsesitatione, cer-
tus, animi dolore languesceret, inter alia salutis te credatis quod rectum et jusUim tenemus.
,

suae remedia illud excog-itavit, ut nomine suo Quod autem exquisistis, quantum ab oceano
legatum mitteret Compo.stellam ad venerandum mari eminus distat ejus .tumulus pernoscite. ,

corpus Jacobi apostoli Cuin et literas dedit ad Usque ad locum ubi Domino g-ubernante, (sub-
,

dictum ejusdem loci episcopum sanctum Sisenan- intellige appulit [inter] duos fluvios, quos anti-
)

dum, ut jugcs preces pro se funderet apud eumdem qua vetustas nominavit Voliam et Sarem in lo- ,

sanctum Apostolum, ut propitias sibi esset in hac cum, qui dicitur Bifria, vestrae * sedis Irriensis
vita, et in liora obitus sui. Eamdem Joannis X le- eeelesiae sanctae l'olalise habentur millia x et exin-
gationem ex vetuslissima Compostellanorum epi- de usque ad gloriosum ejus sepulcrum habentur
scoporum historia narrat Hispanice Ambrosius millia xii. Quidquid sit de hac epistola, quam
Morales lib. 15 chronici generalis cap. 47. Cete- Baluzius contra prsedicationem S. Jacobi in Ili-
rum huc etiam contra Tittemontium referri pos- spania allegat, ut postmodum diCetur, opinor,
sunt ea, qusc infra § 10 de Coinpostellanis pere- me hoc paragrapho plerosque scrupulos Tiltemon-
grinationibus dicemus. tio exemisse, ita ut inventionem S. Jacobi apo-
55 His testimoniis ex abundanli addo frag- stoli
DIE VIGESIMA QUINTA JULII 19

sioli inHispania, et corporaiem ejus prsesenliam vinuin offlcium quasj angelice celebwturn, ubi epi-
non nisi temere in dubium revocare possil. Jam seoporum, arciiiepiscoporum, principum et militum
alias difpcultales de hoc sacro corpore molas,
, regni et Tholosae erat grandis copia tamque ex :

expediam. domo reg-ia, quam Tholosse inter quos


et Arvernite ;

vicecomes de Polinhaco, dominus de la Voulte co-


mcs Armenhaei, et alii innumerabiles.Divinus crgo
§ VI. Corpus S. Jacobi variis eccle- ille Jacobus pluribus miraculis ostendit, in Tho-

losa corpus suum esse, et illam plurimum di-


siis falso attributum. lcxisse.
59 Tunc subdit miraculum, quod nos post-
Chrisiianm /~\uis umquam credidisset, post tot testimonia, modum referemus, de adolescente injuste suspen-
vrrperam Iri-
jtfaiMus, \£quie pro Compostellanis S. Jacobi reliquiis so, qui intercessione S. Jacobi diu in patibulo tiuunt ToIomu-

supra adduximus, et qualia inferius recurrent, vivuspermansit, ac prodigiose liberatus est. De- liCvt,

corpus illius aliis locis altribui potuisse? Nihilo- nique conciudit his verbis Honoremus ergo il- .-•

minus Christianus Massxus, e congregatione S. ium Cliristi charum Consobrinum qui urbem ,

Hicronymipresbyter, inChronicis mundi lib. 8, Tholosanam sacro corpore et pluribus radian-


pag. 101 ita rolunde pronuntiat Anno xliv : tibus miraculis illustravit. Tholosa? beatus quo-
rex Agrippa occidit sanctum Jacobum, fratrem que Jacobus plures mortuos suscitavit, creden-
Joannis gladio. Hic juxta carnem filius Zebe- tibus eorum parentibus, quod corpus ejus sa-
juxta spiritum filius tonitrui, cum in Ju-
daei, crum in Tholosa erat : caecos illuminavit, pa-

da?a prsedicando intonuisset, abiit in Hispa-


diu ralyticos sanavit, et diversis infirmitatibus irre-

niam quorum duritiam ad fidem ut satis ex-


:
titos pristinse sanitati restituit. Tandem Bertran-
pertus est , rediit in Judaeam, ubi passus est dus Toiosanorum opinionem auctoritate Calixti
II Pontificis ita confirmat Calixtus ipse Galicios,
H viii Kal. Augusti. Post multa tempora Carolus
-.

Magnus ipsum inde transtulit Tolosam, ubi nunc ubi sepultura prima divi Jacobi fuit, atque Tho-
usque permanet, nec illius quidquam relictum losanos, ubi sanctum cadaver exstitit delatum,
est Compostellae, nisi forte paueae reliquice, quas orat et monet, ut et grandem Jar-obum, Chri-

sub altari conditas autumant. Placet autem Apo- sti g-ermanum, honoribus extollant et magnifi-
stolo magis illum bonore locum miraculis, ubi cent. Nihil hic dico de inusitato cognomine,

sepultus fuit, quam ubi nunc situs est. At nos quo Bertrandus vei Calixtus Jacobum Majorem
Massaso id asserenti non tam cito credimus. appellavit Christi germanum nam scio, quod :

Ubi translationis illius testes ubi tabulee ? ,


in sermonibus de S. Jacobo, qui Coloniense Pa-

Evidenti eniin testimonio opus est, ut Hispani trum BibliotheccV sub Caiixti nomine inserti sunt,
priventur ab illius sacri corporis possessione, ibidem tomo xv in supplemento pag. 32S heec le-
quam aliquando habuisse fatetur. Quo,
eos gantur Quisquis erg^o aut Jacobum Zebedasi
.-

obsecro, tempore hivc translatio e Gallsecia in aut Jacobum Alphaei frathe m Domiki appel-
lat,- verum dicit. At etiam scio, in iisdem ser-
Galliam facta est ? Tempore Caroii Magni,
inquit, qui ipsum Tolosam transtulit. Sed in monibus, qui Calixto II Pontifici communiter
authenticis Caroli Magni Actis, quse accura-
tribuuntur, semper sepulcrum S. Jacobi in Gal-
tissime conscripla sunt nihil simile invenio ;
,
leecia assignari, et nusquam de Tolosa men-
imo non est certum, ut supra vidimus, an cor- tionem fieri. Bertrando igitur aut ejas defenso-
pus S. Jacobi, vivente Carolo Magno, reper- ribus incumbit ostendere, in quibus scriptis Ca-
lixtus Papa Tolosanos monuerit, ut S. Jacobum
tum fuerit. Massivus itaque sine matura exa-
Majorem in sua urbe honoribus extollant et ma-
mine hoc scripserit, quia fortasse legerat,id tam
gnificent. Curn autem Bertrandus confldenter
confidenler asseri a Toiosatibus, quos jam audie-
asserat, corpus S. Jacobi e Gallcvcia Tolosam
mus.
translafum esse.ab ipso rel a Tolosatibus peto,
q 58 Nicotaus Bertrandus qui Gesta Tolosa- ,

vulgavit tamquam qua occasione, quo tempore tantus thesaurus in


etNicoiam norum anno 1515 typus ,

Galliam advectus fuerit. Requiro fideles hujus


Bonundut certam supponit corporalem S. J&cobi pr&sentiaxi
ToloscV, quando illic fol. 5 verso corpora Sancto- translationis testes actabulas cum enim Hispani :

rum, quiV in Tolosana S. Salumini ecclesia qui- priorcs sint tempore, ut Tolosates fateri cogun-
tur, etiam potiores sunt jure, quod illis erijii »e-
escunt, ita enumerari incipit. Primo jacet et
quit, nisi producantur manifesta translationis
aperte monstratur corpus et caput sancti Jacobi
illius teslimonia.
Majoris, filii Zebedasi. Deinde de corporis ejus
visitatione ita fol. 49 verso loquitur : Circa an- 60 Neque Tolosatibus prodesse potest inepta ,/.,-

mccclxxxv Dominus glori- recenlioris rrvi narratiuncula, qux ad diem in vel fiitcll...

num Domini voiuit Actit S. Belir,

Apostoli et sacrati corporis beati JuliiActisS. Heliodori episcopi Altinensis tomo


am et laudem dori micrta,

Majoris, cujus sacrum cadaver Tholosae i istius mensis /iag 649 inserta est his verbis :
Jacobi
In tempore autem illo pervenerunt episcopi de
jacebat, magnificare. Postea narrat , quomodo
Gallia; confinibus ad Theodosium imperatorem,
Joannes dux Bituricensis veniens Tolosam cum ,

et petierunt ab eo corpus bcatissimi Jacobi apo-


magno principum comitatu, reliquias S. Jacobi
stoli Zobedsei, fratris Joannis, quod in Judaea
veneratus sit, et trecentos aureos aiiaque mune-
collocatum erat, dicentes Noster fuit prtedi-
:

ra obtiderit, ut corpus Apostoli in pretiosiori


cator, nobis concede corpus, piissime impera-
lipsanotheca cotlocaretur quod et factum esse ;

M< . audito, venerabilis Augustus misit Hie-


tradit hoc modo Insuper et ipse dux cum pa-
:
tor.

rosolymam, et jussit reddi corpus beati Jacobi


triarcha et episcopis pluribus vasa super altare
portarunt benedicensque patriarcha arg'enteum
:
Gallis civibus. Cum autem redditum esse cor-

etiam capsulum cupressi, ossa pus, beatusHeliodorus, nequaquam hujus rei


sarcophagum et
sermoni-
grandi
cum honore in eadem capsula ;nscius, venit ad Galligenas et blandis
Apostoli sacrosancto
alloquebatur, ut de ejus
reposuit, clausaque diligenter per universam ec- bus eos
sibi concessissent. At ilii
ejus scrmoni-
et inde corpore
clesiam processionaliter portata fuit : di- ^
20 bus
Julii Tomus VI.
20 DE S. JACOBO MAJORE.
tms placati dederunt ei brachium dextrum,
et ad statur : Hocetnos facere solcmus : nam communi-
propria cum magna lastitia repedaverunt. Sanotus bus nominibus etiam partein appellamus. In san-
Dei Heliodorus, expleta Hierosolymitica devotione ctorum enim Apostolornm vel Prophetarum aut
et accepta licentin a sancto Hieronymo, regressus Martyrum asdes sacras ingressiinterrogamus Quis :

estin patriam, et gratuita pietate eam beavit : nam situs est in arca ? Qui autem verum norunt, respon-
beati Jacobi reliquias secum devexit, quas et hono- dentes, aut Thomam forte apostolum dicunt, aut
rabiliter condiditin oratorio sancti Andreas apostoli: Joannem Baptistam , aut Stephamim Martyrum
quapropter ingens gaudium exortum est civibus. antesignanum , aut alium quempiam ex Sanctis
Quidquid sit de brachio S. Jacobi, quod apud nominantes, tametsi perexiguae intcrdum reliquise
Ughellum tom. 5 Italise sacrse col. 1430 jam conditae sint. Si etiam hoc modo loquantur Tolosa-
Torcelli in ditione Veneta asservari dicitur; hsec tes,non altercabimur, sed libenter ipsis aliquam
narratio repugnat ipsi tradilioni Tolosatium, sacrarum reliquiarum partem concedemus, ea
qui sese corpus S. Jacobi ex Gatlsecia accepisse lamen condilione, utfide digna de illis teslimonia
arbitrantur. Prseterea nemo ex eruditioribus proferant.
Gallis affirmat, S. Jacobum in Gallia prsedicasse, 63 Nicolaus Chorier in generali hisloria Del-
quod tamen in hac historia asseritur. Denique phinatus tom. 2, lib. i, sect. 8, pag. 15 ineptius De >«'" 'i>'l

incerta et ab auctore anonymo male digestaS. He- commentum contra Hispanos excogitavit, quod 'nuZ'n o7uind
liodori Acta vix ullam fidem merentur, ut ibidem etiam Dictionario Moreriano insertum vidi. commentum.
in Commentano
prsevio et annotatis ad Vitam Poslquam ibi narraverat, Guigonem VII, cogno-
illius dictum est. mento Crassum, comitem Albonensem.post varias
61 Henricus Spondanus, Apamiensis in Gal- injurias, sancto Hugoni Gratianopolitano episco-

miiigal Spon-
lia episcopus, satis indicat, quid Tolosates ve- po illatas, anno 1107 pcenitentix causa in Gal-
danus lint, dum corpus S. Jacobi Majoris a se possideri leeciam ad S. Jacobum discessisse, tuncque pri-
gloriantur sic enim illustrissimus prsesul in
: mwn sacras illas peregrinationes inchoatas esse,
Epilome Annalium Baronii ad annum ChristiH loco proxime citato subjungit sequeniia Jacobus :

num. 4 de iisdem reliquiis scribit Quod vero : quidam, vir nota? sanctitatis diversus tamen ab
(

pertinet ad corpus Apostoli ;


gloriatur et Tolo- istius nominis Apostolo , quem omnia antiqua
sa nostrn de possessione illius, aut certe magnas Martyrologia in Asia mortuum esse dicunt ) ante g
partis. Nec quae adversus hanc assertionem pro- ecclesiam vulgo dietam d'Echerolles, una leuca
tulit unus ex recentioribus historicis Hispanis Gratianopoli distantem, sepultus fuerat, ac ibi-
( nempe Maurus Castel Ferrer in Historia S. Ja- dem honorabatur; sed illius caput in Gallaeciam
cobi lib.3) ejusmodi sunt, ut id negent. Ajunt delatum fuerat, quod Hispani tamquam caput ,

illa quidem, esse Compostellse corpus S. Jacobi, S. Jacobi apostoli, cultui exponere non dubitarunt,
sed non dicunt, esse integrum. Ut autem ali- ut ei majorem venerationem, et patrise suae illu-
qua ecclesia dici possit habere corpus alicujus striorem gloriam acquirerent. Quo jure Hispani
Sancti, et ut i.s iocus eo nomine venerationi sit tam leviter ac confidenter turpissimse fraudis
omuibus, satis esse, si vel ejus particulam pos- insimulantur ? Ubinam incorrupta gravissimse
sideat, demonstrabitur inferius anno lv num. istius accusationis lestimonia inveniuntur ? Ubi
ni, iv. Nec tamen hasc dixerim animo convel- terrarum usus obtinuit, ut accusasse sufficiat?
lendi opinionem de corpore S. Jacobi existente Quare fidem Hispanorum in hac re paucis vin-
Compostellce; sed potius ut moneam, non minori dico, tametsi totam narrationem sola negatione
eam eeclesiam venerationi esse debere, etiamsi possem refellere. Imprimis falsum est, Compo-
non integrum possideat. Non inficior, ecclesiam, slellanas peregrinaliones ad S. Jacobum eo tem-
parte dumtaxat sacri corporis ditatam. vene- pore primum ccepisse, cum infra § 10 osten-
rationi esse debere, ac tenues Martyrum reli- damus, Golcscalcum episcopum Aniciensem, me-
quias integro corpori parem habere virtutem, dio seculo x, aliosque diu ante Guigonem Cras-
Ut alia occasione eos Theodoreto referam, et ex sum in Gallseciam ad S. Jacobum perrexisse.
Gregorio 'Nazianzeno aliisque Patribus probari Prseterea quis fuit itle sanctus Jacobus, prope
polest. Gratianopolim sepultus, de quoSaussayus, Caslel- -p
62 Interim ex his illustrissimi Viri verbis col- lanus, aliique Martyrologi Galli altum silent ?
ut tx alits eo- ligo,quo sensu supra laudatus Nicolaus Ber- Denique Chorierius inepte asserit, quod omnia
7'«m relitnius
trandus in Gestis Tolosanorum fol. 5 verso ita antiqua Martyrologia S. Jacobum in Asia mor-
coUlgitur.
hyperbolice scripserit Primo jacet etapertemon-:
tuum dicant. Quis id neget aut negare audeat,
stratur corpus et caput sancti Jacobi Majoris, cum sacra Scriplura affirmet, illum ab Herode,
filii Zebedsei. Item corpora beatorum apostolo- verosimillime Hierosolymis, gladio occisum esse? '

rum Philippi et Jacobi Miuoris, prseter caput At forte Chorierius intelligi voluil, etiam S. Ja-
ejusdem,. quod inde translatum fuit in Compo- cobum in Oriente sepidtum fuisse. Esto sed ;

stellam civitatem Galicise ( de Compostellano S.


qusenam antiqua Martyrologia Orientalcm S. Ja-
Jacobi Minoris capite infra agetur pro solatio et
) cobi sepulturam posteritati prodidcrunt ? Curpo-
devotione peregrinorum illic affluentium. ltem
tiusnon cred.it anliquissimis marlyrologis, Ado-
sacra corpora sanctorum Simonis et Judse Chri- ni, Usuardo, aliisque seculi ix scriptoribus, qui
sti apcstolorum. Item corpus et caput beati Barna- testantur, corpus S. Jacobi Majoris in Hispa-
bse apostoli Jesu Christi. Deinde recenset multa
niam translatum esse? Hsec obiter ad temera-
atia Sanctorum corpora, pro quibus ego partes riam istius historici assertionem retundendam
intelligo. Quis enim credat, in unica Tolosa- dicla sunto.
na ecclesia lot integra Apostolorum aliorum- 64 Rideri magis quam refutari meretur, quod cuim occasio-
cujus
que Martyrum corpora quiescere ? Nec novum in Menagianis, anno 1693 Amstelodami recusis, ne /radilio
est, in enumerandis Sanctorum reliquiis totum pag. 14 de corpore Jacobi legitur Ande»-avi in qwrdam Au-
S.
pro parleponi: nam idipsum Theodoretus in ecclesia S. Maurilii , inquit Menagius
tlrgavensis ex-
dicitur pludilur.
dialogo 3, cui titutum fecit lmpatibilis, et qui corpus S. Jacobi quiescere Cumque idcirco Me-
in Grseco-Latma Strmondi nostri editione tomo nardus. in historia sua Audegavcnsi scripsisset
ilegttur, ibidem pag. 138 de suo tempore ita te- corpus illud, si non sit Jacobi Majoris, saltem
Minoris
, , ,
,

DIE VTGESIMA QUINTA JUUI. 2!


A Minoris esse, posita est ad marg-inem haec ju- ministros inibi in divini.s perpetuo deservituros ">"<•«
ris Semper in
regula : obscukis, qtjod hi- proposueritis deputare; et pro parte vestra no- ° ,;

NIMUM EST, SEQUIMUR. PulO , Itic CL Me- bis fuerit humiliter supplicatum ut vobis pras- ,

nagio indicari manuseriplam Menardi historiam, missa faciendi et jus patronatus ip.sius ecclesiee
de qua Jacobus le Long in Bibliotheca Galiise ac praesentandi rectores et adroinistratoic.s
ad
pag. 767, num. 14961 meminit his verbis: Ms. eam concedere de benig-nitate apostolica dig-na-
historia Andegavensis auctore Claudio Menard , remur nos vestrum in hac parte laudabile
:
"pro-
procuratore Andeg-avensi. Sed qusecumque de- positum in Domino commendantes ac volentes ,

mum sit ea historia, ex hac inepla et ridicula vos specialis prosequi praerog-ativa favoris
hu- ,

juridicse regulse applicatione satis patet, illam jusmodi vestris in hac parte supplicatioriibus
popidarem opinionem ab ipsis eruditioribus Gal- incliuati vobis praemissa faciendi auctoritate
,

lis explodi. apostolica, tenore prsesentium, liceniiam elargi-


ltaii iiicuni, se 65 Non solumGalli sed eliam Itali , de , mur etc. Imo id tanlummodo de quadam re-
imbere corpxn corpore Jacobi apostoli cum Hispanis conten-
S. liquiarum parte intelligendum esse,ultro fatentur
aco a
s. •

tora »1 nwnie
tf un f nam antiqua
,

* monumenla ecclesise Vero- monumentorum Veronensium collectores fol. 35


Grigiino, nensis, a Raphaele Bagata et Baptista Peretto his verbis : Sciendum, quod per piam extensionem
collecta, etpartim ab illustrissimo Augustino Va- dici solet, alicubi alicujns Sancti corpus haberi,
Veronensi episcopo in ordincm digesta, sic
lerio quia ejus bona pars ibi habetur. Unde nec repre-
habent pag 81 In ecclesia saucti Jacobi in Monte hendendum nec redarg-uendum quod
. :
est, in mo-
Grig-iano extra urbem seu monasterio recon- , , numentis prasdictis dictum
etiam corpus S. Ja- sit,
ditum est corpus S. Jacobi Majoris apostoli , et cobi Majoris apostoli in Monte Grigiano requiesce-
asservatur vas vitreum cineribus plenum, qui, re, cum in Compostellam traDslatum dicatur.
E
B ut nobis relatum fuit, habentur pro reliquiis Nunc aliud.ejusd.em Apostoli corpus seculo iv, si
S. Philippi apostoli. Asservatur etiam quaedam Superis placet, in Italiam translalum examine-
arca lig'nea ossibus plena quse pro sanctis re- , rnus.
liquiis habentur nam dum a Timotheo Leo- : 67 Paidus Morigius in Sanctuario urbis ac ainpagoZi-
niceno monacho anno mdxxxvii dilataretur ca- dicecesis Mediolanensis quod anno 1641 Me- '"" *«>«•*
,

pella, in qua collocatum erat corpus S. Jacobi, diolani Italice impressum est, pag. 231 scribit, Medw 'Gn ""''
ossa illa inventa fuernnt in eadem arca lig'nea in in pago Zibiti, octo milliaribus Mediolano Pa-
^ltlTll'''™
muro subter super quo reposita fuerat
lapide , piam versus distante, honorari corpus S. Jaco- corpat, exa-
arca ferrea continens corpus sancti Jacobi. Por- Joannis Euangelistx quod
bi Majoris, fratris S. ,
i"« h™M»,
ro corporis istius inventio,miracula, lemplisedi- a S. Eustorgio Mediolanensi episcopo circa an-
ficatio, hanc rem Bonifacii IX Pontifi-
et in num. 312 Constantinopoli illuc translatum fueril.
cis epistola in iisdem monumentis a fol. 24 fase Est autem ibi ecclesia sancto Jacobo dicata ,

referuntur. Attamen hic dico idem, quod Ferra- quamjam Carmelitas r,,ngregaiionis Mantuanse
rius in Catalogo Sanctorum Italiee ad diem xxv religiosissime administrant in qua memoratum ,

Julii in annotatione pag. 458 respondit in hunc corpus summa cum veneratione et frequenti po-
modum Veronenses se corpus divi Jacobi Majoris
: puii concursu colilur. Nec desunt miracula
in Monte Grigiano inventum anno mccclxxxxv qux intercessione islius sancti Jacobi fieri perhi-
die xxu Maii ut mouumenta ecclesiae ipsorum
, bentur. Inter alia mirandum est , quod neque
testantur habere dietitant
, cujus inventionis : Zibitensis pagus, neque affines agri ( uti fama
in Bonifacii IX, ecclesiam dicti Montis Veronen- est) umquam grandinis detrimentitm patiantur.
sibus concedentis, diplomate fit mentio. Verum Ob luvc aliaque, qitcV infra dicentur, facile mi-
cum corpus hujus sancti Apostoli Compostellse in liipersuaderi sinam, illic alicujus sancti Jacobi
Hispania asservari adeo manifestum sit, ut de re corpus requiescere sed nullo modo credam, illud
;

hac dubitare non liceat, vel ipsi in errore versan- esse corpus S. Jacobi Majoris, quod primo circa
tur, vel partem aliquam ejus corporis dumtaxat seculum ix in GalLvcia inventum fuisse, supraex y
C habent. antiquis instrumentisostendimus. Quonwdo enim
ubiforteaii- 66 Ut ni/iil dicam de prima hujus propositio- corpus S. Jacobi Majoris Constantinopoli ubi ,

quaejiuoita
n { s disjunctirse parte, quse facillime vera esse mumquam fuisse legitur, in Italiam transferri
pomi eni, potuit? Fuit aliquando Constantinopoti corpus S.
potest saltem
, secundam negare non possunt Ve-
ronenses, cum Bonifacius IX in epistola sua Jacobi Minoris at propterea affirmare non au-
;

non de corpore, sed de ossibus S. Jacobi loqua- sim, illud in Italiam translatum fuisse. Potius
tur hoc modo : Cum itaque , sicut exhibita no- suspicor, sacrum istud corpus (cujuscumque de-
bis pro parte vestra petitio continebat, ab olim mum sancti Jacobi fucrit) populari traditione,
in loco de Monte Griglano nuncupato Vero- qux tempore non parum crescit ac mutalur, S.
nensis diceeesis ,
quajdam ecclesia in honore et Jacobo MajoTiperperam fuisse attributum p,-cV- :

sub vocabulo S. Jaeobi fundamenta de- ,


prout sertlm cum Morigius fateatur. omnic incolarum
monstrant, fundata et constructa fuerit, ad quam, traditione niti, seque nihil de hac re scriptum

ex eo quod in ea ossa beati Jacobi Majoris invenisse. Neque Itic locum habere potest solutio,
ut dicitur ,
noviter inventa fuerint, et Altissi- quam numero superiore dedimus. accipiendo vi-
.
mus intercessionibus et meritis ipsius beati Ja- delicet partem pro toto, cum Petrus Ptttdus Bos-
cobi , ut pie creditur multa miracnla opera- , ca in Martyrologio Mediolanensis ecclesise ad
tus est et in dies operatur , magna ex devo-
,
diem xxv Jitliipag. 216 hodiernum S. Jacobi Zi-
tione confluit populi multitudo, vosque zelo de- bitensis slatum ita depingat Ulius corpus in arca :

votiouis accensi cupientes terrena in cselestia, et marmorea custoditur; cujus operculum cum aunis
commercio commuta- elapsis immutaretur repertum est corpus fere
transitoria in oeterna felici
,

re , de bonis a Deo vobis collatis pro ani- ,


integrum, altero tantum brachio carens, peregxi-
marum vestrarum salute et ut divinus cultus ,
nantishominis amictu indutum. Crates ferrea teg-il
corpus eaque vclata est Attalica veste auro in-
inibi augeatur, ipsam ecclesiam honorifice reas- ,

sufficienter dotare ac rectores et texta.


dificare et ,

68 Moriguts
: ,

DE S. JACOBO MAJORE.
CS Morigius pag. 288 affirmat renerabile " ciando ipsum una cum suis scutiferis et sacerdoti- D
G.C.
illud corpus a S. Carolo Borromseo inspectum ii bus vidi quemdam militem Lumbardum sive Ita-
de quo lamen licum, honorabiliter associatum, et in magno
fliisse, c/, dum in honoraliorem locum transfer- "
S. Carolm
retur, tonitrua audita esse, ac fulgura emicuis- " statu peteutem dictam ecclesiam saucti Jacobi in
Boiiom.rus i

sed etiam vicinos clau.stro [cum] dicto domino oancellario, et defe-


se, qusenon tantum prsesentes,
ii
visilullone ju~
dicium fet n popidos terrcbant. Addit prseterea, corpus islud " rentem unum magTium instrumentum diversis
iwluil.
in translalione adeo suavem spirasse odorem, ut » sigillis et iu magna copia sigillatum.
omnia mundi aromala superaret. Sed Petrus 70 " Et venerat is miles Romipeta de illis <n i

Paulus Bosca post diligentem indagationem nihil " partibus dicendo dicto domino cancellario, prope
de his prodigiis aut translatione rcscire potuit : " dictum pilare existenti, haec verba Latinis ver-
etenim loco proxime citato sic testatur Verum .- " bis : Domine reverende magister quamplurimi ,

nihil de liac translatione accepi, quamquam in- " errant et errarunt euntes ad caput beatissimi Ja-
terrogaverim per litteras Carmelitam eruditissi- " cobi Majoris ad partes Galiciae nam hic est cer- :

mum Alexandruin Mariam Briantum qui ta- ,


" tissime. Et quod hoc esset verum, ostendit dicto

bulas omnes ccenobii Zibitensis periisse afflrma- " domino cancellario ipsum instrumentum, et ipso
vit, cum superioribus annis Papia a Gallisfuisset » viso per ipsum dominum Aycardum, et oratione

obsessa. Unam ille ait superesse traditionem de " facta genibus flexis ante pilare, pluribus prassen-
divo Carolo : cum cnim lustraret dioecesim, ac " tibus dictusdominus cancellarius in ipsorum prae-
Zibiti consistens noctem ibi traduxisset insomnem, " sentiacum manu sua fortiter traxit mei /Eg-idii
pernoctans iu oratione Dei (fortasse ut divino " dexteram dicendo Becorderis de his dictis et
: E
spiritu afflatusveritatem de corpore S. Jacobi >/ostensis. Etdictus miles pransus fuit secum illa

assequi posset) ab ara ejusdem Saneti discedens, " die, et post prandium et per multum tem-
,

conversus ad Carmelitas coenobii incolas inquit " pus insimul fuerunt locuti. Ignoro tamen
Lasciamo i corpi de i Santi , ove sono ; Patri « si dictus dominus cancellarius retineri fecit
tenetene conto. (id esl: Eelinquamus corpora " copiam seu vidimus dicti instrumenti de prae-
Sanctorum, ubi sunt; vos, Patres, eorum ratio- /<missis confecti. « Hoc ignoti militis instrumen-
nem habetote.) Certum ergo est, ibi servari corpus tum non ridetur esse antiquum, adeoque non ma-
divi Jacobi; cujusautem Jacobi sit, cum S. Carolus gni faciendum. Parum etiam refert, illud nobis
Borromaeus sigrjifieare noluerit, nec ego quidquam ad examinandum non exhiberi, cum Berlran-
certi de eodem tradere possum. Nos etiam S. Jaco- dus statim subjungat sequentia Notandum :

bo Zibilensi, quem a Jacobo Majore longe diver- tamen est, quod cum eodem instrumento pars
sum censemus, venerationem suam relinquimus.. capitis gloriosi Jacobi inventa fuit a quindecim
Ceterum ab omnibus sacri corporis Compostellani annis citra. Ecce caput S. Jacobi Majoris, de
competitoribus exigimus talia documenla, qualia quo supra fit mentio, in partem capitis mitta-
pro se allegant Hispani quse quamdiu ostensa
;
tum est. Quod si Tolosates tantummodo partem
non fuerint, antiquam Hispanorum possessio- capitis sibi vindicent, eam facile concedemus,
nem iia-bimur. ubi legitime probaverint, sese illam ab Hispanis
accepisse.
71 Eliam apud Venelos duse ecclesiee de ca- « apud Vem
% VII. Multiplex COntentlO de ejUS piteS. Jacobi Majoris inter se litigant, ut col- t0$
ligo ex quodam Ms. reginse Suecise, in quo
capite, quod diversae ecclesise sibi agitur de Sanctis, quorum reliquise in monasterio F
«S. Georgii Venetiis requiescunt. Opinor, liic in-
vindicant.
telligendum esse monasterium S. Georgii, quod
in insula Venetiis adjacet, et cujus fundalionem
Non mmor est de capite S. Jacobi,
'on minor Jacobi , quam Mabillonius in Annalibus Benedivtinis ad an-
de corpore
corvore controversia,
controversia. variis ecclesiis
ecclesiix il-
il. num 982 refert. Ulut est, apographi nostri hic
lud sibi vindicantibus Tolosates, quos supra de
.
est titulus De venerando beati apostoli Jaco-
:

corpore sancti Apostoli cum Hispanis contenden- bi jam olim iu hoc nostro ccenobio, ut etiam
tesvidimus, firmiter sibi persuadent, sese ejus- nunc, existente capite. Tunc monachus anony-
dem caput possidere. Nicolaus Bertrandus in mus sic scribit : Ex saciis constat historiis, fra-
opere jam citato de Gestis Tolosan orum prseter beatam Annam tres peperisse fi-
tres carissimi,
illa, quw paragrapho prsecedenti ex eo retuli- lias, quarum quaelibet Maria vocata est. Ha-
mus, fol. 49 de hac possessione sic scribit Et : rum prima fuit beatissima virg-o Maria mater ,

primo de fundatione dictae ecclesise primitus est Domini ac Salvatoris nostri tecunda, quas con- '

notandum, quod sedes episcopalis Tholosana erat jug-iocopulata Alphseo genuit Jacobum Mino-
in ecclesia beati
Jacobi, ut continetur in multis rem, qui Justus dictus est, ac Domini frater,
antiquis instrumentis qoae fuit ecclesia prima
:
nec non et Simonem Chaminaeum, et Judam,
fundata ct erecta in'civitate Tholosas et etiam in qui et Thaddseus vocatus est. Tertia, quse et
honorcm beati Jacobi, cujus caput erat subtus Maria Salome dicta est , Zebedteo conjuncta,
pilare, quod est prope altare sanctse Quiterite;
peperit Jacobum Majorem ac Joannem Euange-
ubi est vel debet esse circulus ferri magnus, nisi listam : hujus nos apostoli Jacobi pretioso ca-
fuerit subtractus depictumque caput beatissimi
,
pite Dei benignitate donati sumus, quod testa-
Jacobi in summitatc pilaris rotundi de una petia
tur ejus imago, in palladio altaris sui depicta,
lapidis. Et dicit quidam historicus, dictse ecclesiae sed et solennitas, quam Julii tempore ad di-
canonicus, in hunc modum « Yidi ego continere*
:
ctum altare ejus nomine annis singulis honori-
" in multis instrumentis de capite sancti Jacobi,
fice celebramus. Peregrini quoque ex Compo-
« egoquc constitutus in sttate octodecim annorum,
stella, Galliti* urbe, ubi sanctissimum ejus cor-
« existens canouicus dictas ecclesiae, et in domo et pus quiescit, reversi testantur, hanc ipsius ca-
" sub feiula recolendas memorias B. P. domiui pitis partem ibi deesse.
Quod hic asserilur de
" Aycardi de Quinballo, decretorum eximii pro-
tribus
fessoris, canonici et canceliarii Tholosani, asso-
, ,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII.


tribus S. Annee /iliabus, falsum esse ostendemus tene in Thesauro Novo anecdotorum tom. <;,i i

ad diem sequentem, ipsi sacrum. 1042. Nescio an Saussayus in Supplemento,

72 Deinde idem scriptor contra alteram eccle- Marlyrologii Gallicani ad Kalendas Maii vo-
siam reliquias suas ita tueri conatur Cum au- .-
luerit indicare idem caput, de guoparte 2 paa
tem monasterium sanctorum Philippi et Jacobi, 1118 ita loquitur Apud Compendium in~sacr,-
:

olim meinbrum sancti Felicis de Aimanis, et nunc no monasterii sanctorum Cornelii et Cypriani ,
ecclesise sancti Marci copulatum, asserat, se ha- veneratio pretiosi capitis sancti Jacobi Minoris
bere simiiiter caput sancti apostoli Jacobi, tenen- apostoli, in quo magnifice condito ictus ad-
dum est caput illud esse sancti Jacobi Alphaei
, huc apparet, quo a fullone percussus est. Pree-
suprascripti Minor dictus est
, qui et nam et :
terea Compostellani gloriantur, sese quoque ejus-
ejus festum celebrant die prima Maii cujus , dem Jacobi Minoris caput in sua ecclesia habere,
nomini monasterium ipsum dedicatum est. Deo qicod etiam signum ictus , fuste fullonis indi-
ig-itur debitas gratias [ agamus , ] qui nos tan- lum gerit ut postea videbimus. His adde
, ,
,
ti muneris g-loria decoravit caput enim princi- : quod ad diem i Maii in Commentario prxvio
pale ac praecipuum est totius corporis membrum ;
ad Acta SS. Jacoborum Alpheei et Cleophee
'
lege ipftum nam omnes ipse * continet sensus qui eeteris , § v et vi idem caput in varias partes diviseri-
in membris singuli in singulis tantummodo in- mus.
sunt ; ob quod interdum caput etiam pro toto 75 Ex his eruditus lector statuat, quid sen- inter « (

corpore ponitur. Devotis itaque ipsum ac con- tiendum sit, de capite S. Jacobi, quod Ughel- tenduni
tinuis oratiouibus , tamquam patronum praei- lus tomo 7 ltaliee sacree col. 287 prope urbem
puum , excolamus ,
quem videmus cum tanto Amalphitanam in regnoNeapolitano ita collocat .

quotidie longissimi Compostellani itineris labore Ceterum hoc ccenobium saneti Petri de cano-
et impensarum incommodo tam devote tam ala- nica magnas fuit existimationis apud Amalphi-
criter a peregrinis ex diversis regionibus visita- tanos ob eximiam Cisterciensium monachorum
ri.Mallem, ut auctor pro his logis, nil ad rem relig-iouem et Petri Cardinalis memoriam
facientibus protidisset fide digna testimonia
, ,
Ecclesiam hujus abbatise ( translato titulo ) nu-
quibus probaret, quando et unde monasterium dam octuaginta abhinc annis Capuccinis fra-
suum has sacras reliquias acceperit. Donec ea tribus incolendam tradiderunt , prope quam
afferantur, neutri ecclesioe causam adjudicabo, ex ruinis veteris monasterii novum ad eorum
cum neutra legitimum juris sui titidum alleget. usum ex Amalphitanorum eleemosynis septum
alixque Itali: 7.'5 Carolus Bartholomeeus Piazza in Hemero- excitarunt. Asservantur in hac ecclesia
plures
urbes.
logio sacro urbis Romanee ad diem xxv Julii Sanctorum reliquise , a Petro Cardinale vasculis
part. 2, pag. 81 , prseter alias S. Jacobi Ma- inclusse , et a Coustantmopoli delatae , caput
joris reliquias, nobis Romee in ecclesia duodecim nempe sancti Jacobi Majoms apostoli , sancti
Apostolorum, quam modo PP. Franciscani Con- Diomedis martyris etc. At Ughellus eodem tomo
ventuales possident, sacrum ejusdem Aposloli ca- col. 213 de eadem ecclesia jam dixerat Hic -.

put assignat. Cum hoc legissem, pervolvi aucto- asservatur caput Mikoms aposto-
sancti Jacobi
res quosdam, qui de basilicis ct reliquiis Roma- li, sancti Diomedis martyris etc. Idem error in
nis scripserunt alque indagavi
, an aliqua ,
novissima editione Veneta ltaliee sacree tom. ".
anliqua pro hoc capite testimonia inventurus col. 188 et 215 relictus est. Doceant nos igitur
fuissem. At oleum et operam perdidi nam nus- : Amalphitani, cujus Jacobi apostoli caput ve-
quam apud ipsos hunc thesaurum detexi. Imo nerentur sed meminerint, pro aUerutro addu-
;

R. P. Bonaventura Malvasia Minorita Con- ,


cenda esse testimonia, qu;v aliorum possessionem
ventualis, qui anno 1665 de hac basilica duode- evertant, qualia ab ipsis difftcidter afferenda ex-
cim Apostolorum Compendium hisloricum Ita- istimo.
lice edidit et cap. 15 sacra illius ecclesiee lipsa- 76 Belgee opinantur, sese jam a pluribus se- ;rd Btlax sa

na enumerat, nullam de S. Jacobi capite facit cidis venerabile S. Jacobi Majoris caput, aut sal- rum islud c

mentionem, cum tamen ibidem pag. 195 de pro- tem magnam partem ejxsdem sacri capitis
digioso istius Apostoli sanguine ita loquatur . habuisse atque etiamnum possidere. Neque id
,

In ampulla conservatur sang'uis S. Jacobi Ma- profecto levibus aul recentioribus argumentis in-
joris ,
qui ita liquidus et rubicundus apparet ducti sibi persuadent nam Vuimannus mona- :

acsi recenter ex venis gloriosi istius Apostoli chus Vedastinus el S- Bernardo coaslananis, ut
eductus esset. Nescio igitur ubi Piazza in- ,
asserit Rayssius in Hierogazophylacio Belgico
venerit istum thesaurum, qui Malcasiam alios- pag. 525, de hac re ita scribit Prancorum reges :

que scriptores latebat. hoc monasterium sancti Vedasti successiva devo-


tb: capitr S. 74, Ferrarius in Catalogo Sanctorum Italise in tione sernper amplexati sunt, et multorum San-
Jasobi majoris
annotatione ad diem xxv Julii testatur, Valen- ctorum collectis reliquiis sublimarunt. Hoc ni-
tiee juxta Podum fluvium in diwceci Ticinensi hilominus super aurum et topazion nobile et
asservari capul, quod incolee S. Jacobi Majoris pretiosum ecclesiss nostrae de suis thesauris do-
esse uffirmant, quodque populo hac die cum ma- narium addiderunt , caput videlicet sancti Jaco-
gna celebritate ostenditur, capillis et carne sic bi apostoli , fratris sancti Joannis Euangelistre.

constans, acsi recens fuisset abscissum. Lauda- Quamvis Vuimannus non exprimat nomen regis,

lus vero Bosca in Martyrologio Meiliolanensi ad a quo Atrebatense S. Vedasli monas/eriu,,


eumdem diem notat, juxta Ticinensia visitatio- pretioso thesauro ditatum esl,. ex aliis tamen mo-
num episcopalium acta hoc esse caput S. Jacobi numentis antiquioribus hujusce coenobii, inquit
Minoris. Sed neque Boscee neque hic actis Ti- Rayssius , clarissime convincitur, Carolum Cal-

cinensibus secure assenliri audeo,cum Balduinus vum Francise reg-em caput S. Jaeobi ipsis do-
imperator Constantinopolitanus capvt S. Jacobi nasse ut diserte narrat Martinus hujus mona-
,

Minoris sive fratris Domini miserit ad comi- stcrii abbas Vuimanno eoa;vus ,
in quadam ,

tem Artesise, ut conslat ex ejus epislola, anno epistola; additque Philippum Flandria comitem,
1240 die ix Juiiii scripta,quam Gallica istius qui furtive ipsis proelatum pignus sancti Jacobi,
lemporis linguacontextamedidit Edmundus Mar- Hispaniarum tutelaris, surripuerat, profectum fuisse
Compostellam,
; :
,

24 DE S. JACOBO MA.IOEE.
Compostellam ut eertior fieret , an vere esset
. posteriorem ejusdem capitis partem adsuum mo-
caput S. Jacobi Hispauiarum tutelaris tandem : nasterium retulerunt. et Martinus abbas pretio-
magna ac feria iudag-iue adhibita , cog-novit , a sum vas jussit fabricari, in quo Petrus, titulo
mnltis retro annis sacrum illud caput iu Flan- S Chrysogoni presbyter Cardinalis, Alexandri
driam fuisse delatum. Hoc Compostellanwn co- Papse in Galliis a latere legatus, anno 1175, die
mitis itor etiam affirmant antiqua Ariensium mo- xxx Aprilis illas reliquias reposuit, ut ex auctore
nwnenta. synchrono diximus tomo i Januarii pag 160, ubi .

de quo inter 77 Cum


Philippus has reliquias Vedastinis vio- etiam pagina prsecedenti ex eodem scriptore de-
comitem Flm dimus miracula, quse in ista sacrarum reliquia-
lenter eripuisset et in Ariensi S. Petri eccle-
,
drir
sia sexennio retinuisset, interim querelse delatse rum relatione contigerunt.
sunt ad summum Pontificem, Alexandrum III, 79Ne quis fortasse dicat has esse alterius , jmliori jurr

t/i'i ad Henricum archie}tiscopumRemensemduas S. Jacobi reliquias, audi testimonium prsedicli sibl vindicftnr.

dedit epislolas quarum prima novissimse Ed- ,


ascetse Vedastini qui translationi verosimiliter ,
,

mundi Martene colleclioni inserta tom. 2, col. interfuit, et post miracula, suo tempore facta,

747, moneri jubet comitem Flandrise, ul reli- sic scribit Eodem quoque anno quo praedi-
:
,

quias ablatas monasterio S. Vedasti restituat ctus uobilis comes Flandriarum ipsum venera-

allera cero, quse apud tomo Edmundum Martene bile caput B. Jacobi restituit, ad Hispanias
citato cot. 81 1 eidem archiepiscopo
legitur, prse- orationis g-ratia , et ipsius capitis veritatem in-
cipit, ut canonicos Arienses caput S. Jacobi co- quirendi desiderio accensus S. Jacobum adi- ,

gat reddere. Posterior epistola concipitur his ver- vit : qui eo adveniens coepit pius explorator
bis : Perlatum est ad audientiam nostram, quod curiosius inquirere, ansacratissimum ejus- E
ibi

nobilis vir Philippus comes Flandrensis caput dem caput haberetur quatenus , an apud nos,
;

beati Jacobi ab ecclesia sancti Vedasti per vio- an illic verissime haberetur , certior redderetur.
leutiam asportaverit , et illud in Ariensi eccle- Facta inquisiiione, quoddam [vas] arg-enteum ei
sia dicitur posuisse. Uude, quoniam jam dictam allatum est, in quo a quibusdam esse dicebatur
ecclesiam sancti Vedasti, quae nullum episco- caput , non ipsius Jacobi fratris Joannis , sed
pum praeter Eomanum Pontificem habet , reli- Jacobi Minoris ibi repositum ferebatur. Verum
quiis, ut aliis bonis suis, nolumus sine ratio- cum Comes illud sibi aperiri summopere postu-
nabili causa privari, per apostolica scripta fra- lasset , nec ullo modo impetrare potuisset; a se-
ternitati tuaemandamus, quatinus praspositum et nioribus quibusdam omnino illic non haberi ,
canonicos prsefatse Ariensis ecclesise instanter mo- sed olim in Plandrias translatum fuisse, ipsi in-
neas , et districte compellas , ut praescriptum timatum est. Quod audiens cum g-audio repa-
caput cum aliis reliquiis prastaxata? ecclesia? san- triavit , et in ipsa nocte festivitatis B. Jacobi
cti Vedasti, omni occasione et appellatione ces- Attrebatum veniens, nos super his certiores et
sante ,
restituant. Quod si juxta commonitio- alacriores Nolim reddidit.
ut quis existimet ,
,

nem tuam prafatum caput cum reliquiis red- ex a/more erga Belgium nostrwn nos illam opi-
dere forte noluerint ,
proelibatam Ariensem ec- nionem tueri nam nobis amica quidem est pa-
: :

clesiam, dilatione et appellatione remota, subjicias tria, sed magis amica veritas. Quare si forte fal-

interdicto, et in alia, ad quamcumque praetaxatae limur, proferant Hispani Apostoli sui caput, di-
reliquias delatae fuerint, quamdiu preesentes extite- stinctum a capite S. Jacobi Minoris, de quo nunc
rint, divina prohibeas officia eelebrari. Data Bene- etiam ex occasione agendum est.
venti septimo Kalendas Juuii. 80 Historia Composlellana Ms. circa finem
et monachos
Atrebalenses
78 Tandem comes Flandrise , Pontificis Ro- libri i fuse explicat quomodo Mauritius Bur- ,
n,,„„,- *
diuturua H* mani archiepiscopi Rhemensis monitionibus
el dinus, Conimbricensis episcopus (is communiter v" rc >
fuil, motiis, de Utc componenda cogitavit, et per Hu- tiiide nudit, et anno 1118 contra Gelasium II
gonem , S. Amandi abbatem , monachis Veda- fuit anttpapa, etsi Baluzius 3 Miscellaneo- lib.

stinis prcedia, el possessiones obtidit,utreliquias rum apag. 471


contra iorrentem P famam illius

sibi relinquerent. Verum Martinus, S. Vedasti historiographorum post plura secula vindicare
abbas, illisconditionibusnon acquierit,sedsacruiii nitatur) ex oratorio quodam prope Hierosolymam
thesaurum, monasterio suo injuste ereplum, re- furtim abstulerit caput S. Jacobi, et in Hispa-
ex ipsius litteris, ad
stitui roluit, ut salis patet niam asportaverit, quod postea Didacus archi-
Philippum quas exhibent Ferreolus Lo-
datis, episcopus Composteltanus, sibi a regina Urraca
crius in chronico Belgico ad annum Chrisli 1174, donalum, in ecclesia S. Jacobi collocavit. Post-
et nosier Jacobus Malbrancq lib. 10 de Morinis quam vero historia illa exposuit, quomodo hic
cap. 26. Comes denique visa abbatis Veda- , sacer thesaurus ad notitiam Mauriiii pervene-
stini constantia aliud consilium de dividen-
, rit, et qualia ille ad eum auferendum machi-
do sacro pignore iniit cum arbitris, qui jam natus fuerit, hsec ad propositum nostrum addit
tot annis in conciliandis partibus desudarant. Quadam denique nocte tempestiva, ceteris ab-
Consilium probavere arbilri, si monachi Vedasti- sentibus , clauso ecclesiss ostio , aggrediuntur
ni assenlirentur. Hi autem huic condilioni as- altare ligxmibus ,
quos secum furtim attulerant
sensum prsebuere, rati satius esse parte potiri, et fodientes in altum sub altari sicut audive- ,

quam toto carere. Atque ita finita esl ea con- rant , inveniunt quoddam vas eburneum , et
lentio, ul Vedastinis occipid, Ariensibus sinci- intus aliud argenteum plenum reliquiis : quod
put concederetur Itaque Arienses canonici ma- . accipientes , disceduut cum episcopo noctu, et
gna cum t-xtitia anteriorem capitis partem ac- adeunt civitatem sanctam Hierosolymam fua-ien-
ceperunt quam postea anno 1272 Joannes
, tes. Quos cum vidisset summo diluculo in via
Aleranus decimus hujus ecclesix prsepositus
,
,
praetereuutes quidam eremita, vocavit eos ad
tlieca argentea ornari curavit, quamque hactenus se et ait illis Scio equidem,
:
fratres carissimi,
fideles devote venerantur quibus Nicolaus IV , quid feratis, et quam pretiosum thesaurum fu-
Papa indulgentias concessit, ut tradit Rayssius rati fueritis. Ite, gratia Dei comitetur vos :

in Hierogazophylacio pag. 404. Ascetse autem oportet enim, ut ubi est hujus Apostoli cor-
Vedastini magna cum pompa et populi frequentia pus, ibi sit et caput ejus. Hscc postrema verba
quosdam
,

DIE VIQESIMA QUINTA JULII.


quosdam scriptores Hispanos induxerunt, ut cre- anhquo codice Ms. conserr.tui didiceram. Sum-
derent, tunc primo caput S. Jacobi Majoris in Hi- ma cura ac diligentia R. P. R ec lor exsecutioni
spaniam allatum. esse. mandavit ea, quse rogaveram imo ultro addi ;
caput S.
ijiio
81Franciscus Berganza Benedictinus, in An- jussit alia monumenta
ad sacras S. Jacobi re-
Jacobi Majo- ,

Mino-
tiquitatibus Hispanise novissime Matriti editis, liquias spectantia, atque illa omnia per
ris vet notarium
parle 2 pag. 34 conlra Maurum Castellum
, publicum et episcopalis curise cancellarium legi-
Ferrerium perperam conlendit, caput a Mau- time exscribicuravit, ut latius patet
emsequenti
ritio allatum ad S. Jacobum Hispanise Apo-
, , ejusdem notarii instrumento.
stolum, pertinere, et ad opinionem suam sta- 84 In nomine Domini. Amen. Anno a Xativi- ut palet ex
biliendam jam a nobis citata Historise Compo- tate Domini millesimo septing-entesimo
vigesimo autlientico no-

stellanse verba allegat. Sed vir ille qui hi- , septimo, indictione quinta, die vero septima men- larii inttru-

storise Ilispanicse vult peritus videri, advertere menco,


sis Januarii stylo Pistoriensi Benedicto XIII ,

debuisset, eamdem Historiam Composlellanam, summo Pontifice, serenissimo Joanne Gastone


a nobis transcriptam asserere quod il-
§ iv ,
,
primo Etruria? duce VII reg-nante. Universis et
lius ab illo vivente praemoniti qua-
discipuli ,
, singulis praesentes transumpti pag-inas visuris,
tenus corpus suum in Hispaniam regionem trans- lecturis , et audituris fidem indubiam facio,
ferrent tumulandum totum conros ctjm ca-
, et attestor eg-o infrascriptus curia? episcopalis
pite teste Leone Papa
, nocturno tempore ac- , Pistoriensis cancellarius generalis, qualiter co-
cipientes, littus ad usque maris citato calle per- ram illustrissimo domino Joanne Jacobo de Scar-
venerunt. In dubium revocare debuisset Leonis fantonis J. C. patricio Pistoriensi, protonotario
Papse epistolam, eodem paragrapho allatam, quse apostolico, equite religionis D. Stephani ca- ,

sic incipit Noscat vestra fraternitas, dilectissimi,


: thedralis ecclesiae Pistoriensis prseposito, et il-
qualiter in Hispaniam integrum corpus beatissimi lustrissimi ac reverendissimi domini D. Colum-
apostoli Jacobi translatum est. bini de Bassis, Dei et apostolicas Sedis gratia epi-
tn Eispaniam
82Denique Berganza debuisset elevare fidem scopi Pistoriensis et Pratensis, in spiritualibus et
translatumest.
cujusdam historise quam Maurus Castellus
, temporalibus vicario et L. J. generali, persona-
Ferrerius lib. 3, cap. 2 Hispanice, et ex illo Jo- liter comparuit B. P. Dominicus Sardi, colleg-ii
annes Tamayus Salazar in Martyrologio Hispa- Societatis Jesu in hac civitate Pistorii rector,
nico ad diem i Maii Latine sic narrat Cum -. et rem simul aequissimam ac Pistoriensi civitati
dominus Joannes a sancto iEmiliano Tudensis ,
gratissimam ab eodem illustrissimo domino vica-
episcopus, forte devotionis intuitu circa annum rio generali postulavit, dum litteris. E. P. Gui-

Domini mdl apostolicam basilicam visitaret, et illi lielmi Cuperi ejusdem Societatis, datis Antver-
minister, ad hoc deputatus, in ecclesiae sacrario pise xvi Kalendas Novembris mdccxxvi, sibi red-
sacras reliquias episcopo demonstraret ; cum vir- ditis Pistorii exposuit , in archivio Opera? S.
gula caput S. Jacobi Minoris ostenderet, antistes Jacobi apostoli ,
patroni populi Pistoriensis , re-
de ejus veritate tenaciter dubitavit, dicens Quod :
periri librum perantiquo exaratum charactere
illud, sifuisset S. Jacobi Minoris caput, necessario in quo Contarinus quidam clericus, cancellarius
signum ictus fustis fullonis in cerebro deberet ba- Pisarum cetera inter plura recensuit, quas ad
'
id ett cistam bere. Tunc minister crustam * ex altare descen- sacrum divi Jacobi corpus, ecclesiamque Com-
exaltaride-
dens ab eaque caput extrahens, episcopo du-
*, postellae, in qua illud asservatur religiosissime,
mmens
bitanti cerebrum totum contusum et quassatum pertinebant; nec non ea posterorum memorias
ictu fustis indigitavit. Qua evidentia praesul mandavit , quae tanti Patroni et •
meritis et
compunctus, effuso lackrymarum imbre, supplex a intercessione prseter omnem naturae ordinem
Domino a sancto Apostolo veniam deprecabatur.
et viresque Pistoriensibus ad ejus opem confu-
Eligant ergo Hispani, utri assertioni Historise gientibus, vel alias utcumque mirifice conti-
Compostellanse malint fidem adhibere. Videant, gerunt.
utrum Mauritii auctoritas, qua tota hsec nar- 85 Exposuit etiam, ejusmodi miracula exstare orocuravit

ratio nititur, epistolse Leonis Papse prseferenda inpervetere quoque volumine, vulgo Lectionarium plennm noliti-

sit.
nuncupato, quod asservatur in cimeliis cappellas am de Pisto-
t-iensibus S.
in ecclesia cathedrali Pistoriensi Apostolo patrono Jacobi miracu-
dieatae quo quidem volumine prsecipuo sibi ( ut tis.et
: reliquiit,

habebant sua praecipua aliarum cathedrales civi- ¥


$ VIII. Pars sacri capitis, quam tatum ) more veteri et instituto utebatur clerus
Pistorienses in Italia possident. Pisloriensis , cum divina recitabat officia ante
Bomani reformationem Breviarii, S. Pii V jussu
anno mdlxviii et singulis quibusque
editam ,

K. P. Domini Pistorienses Jacobum Majorem


in Tuscia S. annis, dum Patrono suo vigilias per
eelebrabat
cui Sardi So- elegeruntcivitatis susepatronum post acccptas octo praecedentes dies ac festum diem cum sub-
cielatisnos'rx-
capitis ejus reliquias, quas S. Atto, eorum epi- sequenti Octava, ejus miracula inter horas cano-
scopus, anno 1145 a Didaco archiepiscopo Com- nicas ex eo volumine Lectionum loco petebat.
postellano impetraverat cathedrali
, et in ecclesia Quibus omnibus in hunc modum expositis, enixe
honorifice collocaverat, exstructo etiam in sancti petiit ab ipso illustrissimo domino vicario gene-

Apostoli honorem sacello, ubi per illius interces- rali,uni ex hujus curise episcopalis cancellariis
sionem plura miracula contigisse referuntur. committi, ut se ad dicta loco transferat , et ,

Cum hsec et similia tomo v Maii nostri in Com- quas ad hanc rem videbuntur pertinere , tran-
mentario historico de Actis S. Attonis cap. 2 le- scribat. Quia vero juxta petentibus non est de-
gissem, et scrinia Musei nostri excutiens depre- negandus assensus, et plura sunt B. P. Domi-
hendissem, illuc dudum promissa S. Jacobi prodi- nici Sardi in hanc civitatem merita, et uiliil

gia hactenus a nobis frustra erspectari, scripsi esse magis cordi potest, quam ut Dei Saneto-

ad R. P- Dominicum Sardi, collegii nostri Pi- rumque ejus, ac potissimum Patroni sanctissimi
storiensis rectorem, ut mihi dignaretur mittere gloria incalescat, praefatus iHustrissimus D. Vi-
carius
ecgraphum istorum miraculorxtm,qusePistoriiin
, ,

DE S. JACOBO MA.IORE.
oarius ireaeralispetitioni praedictaelibenter annuit, deducit ; aperto monachorum carcere , suminum D
et proinde mihi eaneellario infraseripto super pastorem super ecclesise candehibrum immobili-
praemissis ejus mandata dedit ego vero eadern : ter statuit. De Joanne dictum est : Non erat
mandata exsecuturus ad loca praedicta, ut innuit ille lux. De te et Apostolis, quorum vices g-e-

idelD P. Dominieus Sardi, aecessi, signauterque ad ris,scriptum est : Vos estis lux rnundi. Supe-
archivium Oporse supradictae et ex libro su- , ras etiam beatum Ambrosium in inventione et

pra enuntiato omnia et singula, quse sequunfur, acquisitione sacrorum corporum : ille enim tan-
data mihi opportnna facultate ab illustrissimis do- tum martyres exposuit suis civibus ; tu vero tuis,
miuis Operariis etiam dictse Operse, omni fidelitate admirande pater , dabis martyrem et Aposto-
et diligentia ac de verbo ad vcrbum, prout in lum. Non hoc dico , ut sanctis detraham Pa-
ipso libro deseripta sunt, transcripsi ; videlicet. tribus, sed ut Deus in te ex parte nostris gdo-
Tunc sequuntur epistolx aliaque antiqua de rificetur temporibus ,
gloriosissimis tuis meritis ,

venerandis S. Jacobi reliquiis testimonia, quse


divina tamen prseveniente et subsequente gratia,
hic juxla rei geslee ac temporis ordinem ex meoque non modico labore et sudore , et an-
Ms. Pistoriensi subjungo et ad marginem ,
g-ustissima difficultate non minimam reliquiarum
addo variantes alicujus momenli lectiones, quas de capite beatissimi apostoli Jacobi, fratris Jo-
in novissima editione Ughelliana tom. 3 Italise annis Euangelistse omnibus pro me apnd do- ,

sacrse a col. :2 n 6 inreni. minum archiepiscopum Compostellanse sedis, qui


S6 Cum
sanctus Atto Raynerium, scientia ce- dedit, intervenientibus personis atque ejusdem ,

lebrem, qui Pistoriensi clero adscriptus fuerat, ecclesiae canonicis, et in locello in quo sunt, ,

atque ex Italia in Angliam et inde Compostel- propriis locavit manibus, obtinui partem, quam
lam docendi causa transierat, ad ecclesiam suam non promitto , sed fideliter atque filialiter et

revocare studuisset, Raynerius illum de obtentis devote per Medium Villanum ,


prudentissimum E
a sepro ecclesia Pistoriensi S. Jaeobi reliquiis cer- virum , et vestrum Iegatum , et per Tebaldum
tiorem facit, eique respondet in hunc modum : avunculum ejus vobis et sanctse matri ecclesise
Suo dilectissimo patri A. (id est Attoni, quod se- Pistoriensi ad praesens mitto.
mel de his initialibus litteris monuisse sufficiat) 89 Suppliciteratque obnixe vestram igutur trantmittit

ecclesiae pontifici reve- imploramus sanctitatem atque pietatem, ut ea re- f« erun '<
Dei gratiu Pistoriensis
Ughel. ct
rendissimo R. (nempe Raynerius ) eadem gra- verentia, eo * honore quo tantum decet Apo- ,

tia ejusdemque sedis omnium levitarum minimus, stolum et nostram matrem ecclesiam vestram- ,

quod semper debetur. Tuis desiderubilibus per- que personam exeundo obviam cum clero et
,

lectis cartulis salutatione , fideli oratione Do- , populo, si vestrse complacet majestati, facta ex
minicae benedictionis promissione ,
gratiarum ordine processione , supradicta patrocinia susci-
actione , mira exhortatione , salutari doctrina piatis, et ad vestram et nostram rnatrem eccle-
• Utjhtl. milli-
honesto et utili imperio usquequaque refecti su- siam , cui delegamus deducatis et honeste , ,

ruus. Quocirca non inhians * et immobilis, sed tractetis, et in honorem supradicti Apostoli in
vivus et advolans, cupio tieri lapis exemplo il- basilica nostrae matris Pistoriensis ecclesise altare

I7j/ie(. infro lius ,
quem reprobaverunt sedifieantes ,
qui fa- larg-a benedictione consecrare, sicut mihi litte-

• Ughellm in-
ctus est in caput anguli, juxta * quem remanere ris signifieastis ,
quanto citius studeatis. Si fe-

lerterit aliquid nonesttutum, ultra ipsum * quaerere est stultum, ceritis , erit, qui domino arehiepiscopo et mi-
vitse docendo viam, prius tamen incedendo per hi dicat. Salutat per me dominus Compo-
vos

Pittorientem
eam. stellanae sedis archiepiscopus, et omnes vestros
epitcopum, 87Acceptis prius a te gratiarum laudibus, canonicos, quem ex vestra salutavi parte, qui
'

1
Ughel utiquc summas itaque * tuse grates et laudes refero san- gavisus est valde , et amplectitur vos summo
Ughel. noil
ctitati nou enim valescit * planta, care pater,
: amore prse solicitudine et dilectioue erga me,
convalescit
quse saepe transfertur. Nihil tam utile est, ut in quam revolvens il-
in vestris perpendit litteris

c ,

transitu prosit. Ad te igitur, promissor fidelissime, lud ssepius Non


miretur fraternitas tua,
: valde
et ad sacratissimam meam Pistoriensem ecclesiam quod ig'noti ignoto scribemus. Salutant vos omnes
matrem divina comitante clementia , cum de-
, beati Jacobi apostoli canonici. Salutate omnes
buero et potero , redibo ; et te , et eam pvo sanctse matris ecclesise Pistoriensis canonicos.
K
viribus honorare non immerito
[et] juvare sta- Ad praesens, o paterna duleedo, me bene habe-
tui. Tuse virtus innocentiae a me laudanda fo- re , Deo gratias , existimo , et vobiscum sum
ret, sed timui laudes diminuisse tuas. Romana corde animo. Saluto domnum Anselmum
et
namque et Apostolica sedes dum studium te- ,
sanctissimum monachum monasterii S. Michaelis
nerem Quintoniae in Anglia, in tantam tuse pro- de Furcule, et omnes ejusdem loci et congrega-
rupit laudcm excellentiae in euria praesulis Quin- tionis fratres. Non videtur Raynerius ille ad
toniensium per dominum Matthaeum diaconum ecclesiam Pistoriensem rediisse, quia in titulo
et cardinalem S. Georgii [qui] interrogatus a , epistolse, qUam auctor synchronus ei preefixit,
me de nostrse et Romanse ecclesise statu di- , et ab Hieronyiuo Valhtmbrosano vocatur car-

forle dixit cens * quod Romana et Apostolica sedes bea-
, dinalis, id est canonicus Composlellanus sic :

ta foret si tui duceretur moderamine g-uber-


,
enim iti appellarenlur canonici Composlellani,
naculi, quod me ultra , quam dici possit, lse- Paschalis IlPapa concesserat.HincPapebrochius
tifieavit. noster tomo v Maii in Commenlario hislorico de
88 Leg-imus de beato Joanne Baptista, quod Vita S. Attonis num. 15 existimat, Raynerium,
r.e arbe Cu
potfellana in deserto verbum prsedicaverit vitse, et testi- qui tunc quidem, cum hsec scriberet, necdum ta-
monium prsebuerit Filio Dei, et negaverit, se lis erat, postea vinculo isto obstrictum ct Com-
Christum esse eo tempore, quo ei satis crede- postellawe ecctesisc /«meincardinatum, ul ibidem
retur, si diceret, et numquam Salvator eum in- loquilur. Sed heec aliaque quse in his lilteris ,

de abstraxit, carcerem tradi et


sed capi et in obsermri jwssent, ad rem nostram nihil faciunt.
ab Herode capite minui permisit. Te vero ab Quare in referendis veteribus instnanentis per-
eremi solitudine abstrahens ad cseli forum usque gamus.
00 Didacus
,:,, ,

DIE VIGESIMA QUINTA JTJLIT. 27


90 Didacus Gelmirez, qui Compostellanam ec- tionum participem el benefioiorum con orteirj dein-

clesiam diutissime gubernavit, veritatem ac sin- ceps facere digncmini, quod nos pro vol
cerilai tee'i- ceritatem reliquiarum, quas Raynerius in suis et nunc oonfirmamus in omnibus nostras ecclesife
monio arch
litteris expresserat. teslimoniO suo sic confirmat beneficiis. Rog-amus praeterea, ut vestris litteris noa
piscopi Cou
postellani. Didncus Dei gratia Compostellanse sedis arehie- visitare dig-nemini, ct supradictae * congrc^ .,

piscopus, totiusque ejusdern ecolesise canonico- similiter litteras nobis acquirere dignemini : ncm- trrti nl«|ilc-

saoctiMnnai
rum conventus Attoni Pistoricnsis ecelesise re- pe vere es, quod diceris, arohimandrita pius, et „./

verendissimo prsesuli, omnibus ejusdem ecclesise sobrius * episcopus *. Salutant vos omnes oano- ''' et ju-,tiis

canonicis, et prsedictae urbis consulibus et uni- nici ecclesise nostras. Salutamus etiam vestros cano- •
Vglul.
r-ill
verso populo salutem et benedictionem in Chri- nicos. Val. |.i

sto. Sciatis pro certo , et in nullo dubitetis, 9:1 Dtmique Eugenius III Pontifex , motus itc Bagmn III

magistrum Raynerium, nobis familiarissimum et crebris miraculis, qux inlercessiow s Jacobi iu


.

omnimode charissimum, ut scripsistis, domnum, ecclesia Pistoriensi fieri ex Attone intellexerat,


vestrasque ecclesise filium, verum dicere de reli- ul devotionem erga has sancti Apostoli reli
quiis corporis beatissimi Jacobi apostoli ,
quas promoveret, ad ricinos episcopos direxit sequens
recepit a nobis cum summa difficultate , beni- diploma Eugeuius episcopus, servus servorum
:

Ughel. scili* gna tamen charitate, vobisque misit, sed * quod Dei, VenerabiUbus fratribus reverendis, R. Senensi,
audiverit a prudentissimis et senioribus viris ,
O. Vulterrano, N. Florentino* O. Lucano *, ct G. Ughelhu
ln.nc omitit
beati Jacobi apostoli ecclesise canonicis, et in Lunensi episcopis salutem et apostolicam bcnedi-
I nl.rl

rei veritate nobis, illud [esse] caput beatissimi ctionem. Ad vestram notitiam pervenisse crcdimus,
Jacobi apostoli , fratris Joaunis Euangelistse quae et quanta miraculorum insignia omnipotens
unde cuin summa reverentia a nobis sumpta Domiuus per beati apostoli Jacobi merita ad sa-
sunt et ita apud nos creditur
:
csse, dicitur, et orum altare suum in Pistoriensi ecclesia praesenti
pro certo tenetur. Proinde obsecramus vos, quate- tempore voluit demonstrare unde fideles populi :

nus honoririce , prout oportet, suprascriptas reli- de diversis et remotis terrarum partibus clevo-
quias prasdicd Apostoli suscipiatis et honestissime tionis intuitu ad eumdcm venerabilem locum
tractetis. Vale. cceperunt concurrere, et salutis suae remedia
91 Deinde archiepiscQpus Compostellanus scire postulare. Expedit ergo fidelibus Christiauis et
episiotit

cupiens, quo in honore Pistorii sacrse S. Jacobi maxime convicinis ,


pro tanto collato beneficio ,

reliquiic haberentur, hoc inquirijussit per nicmo- Redemptori nostro gratias agere et beato Ja- ,

ralum Raynerium, qui S. Attoni scripsit in hunc cobo apostolo ejus


, debita devotionis obsequia ,

modum : Attoni Dei gratia Pistoriensi venerabili fidcliter exhibere. Tdeoque per apostolioa vobis

episcopo Raynerius Pistoriensis ecclesise filius, le- scripta prsecipiendo mandamus quatenus popu- ,

vitaque humilis, quod sernper debetur Injunxit . lum paroohianos vestros districte commonea-
et

mihi, p:iter sanctissime, dominus Compostellanse tis quod viros et mulieres , undecumque fue-
,

sedis arcliiepiscopus, per omnia fidelissimus ami- rint ad tam saerum oratorium devotionis et
,

cus, ut mitterem vobis quatenus significaretis ,


orationis causa proficiscentes nulla occasione ,

ei vestris litteris per peregrinos venientcs ad praepediant, nec eis aliquam molestiam scu per-
limina beati Jacobi apostoli usque ad proximum turbationem inferre prsesumant. Quod si ficere

Pascha vel usque ad Ascensionem quo honore . praesumpserint, eos tamquam sacrilegos et tregua-

sint apud vos habita beati Jae.obi apostoli pa- Dei violatores excommunicatos publice den.untie-
trocinia , et quam houorifice locata ,
quae mihi tis et eamdem excommunicationis sententiam,
,

valde pro hoc fatigato , benigne tribuit,. et ve- quousque satisfecerint, per parochias vestras * ob-

strtB sauctitati misi. Suppliciter igitur postulo, servari firmiter faciatis. Datum Viterbii x Ivalendas

ut rescribere illi non differatis. Val. Dixit nam- Decembris.


quc mihi prsedictus arcbiepiscopus ,
quod num- 94 Idem Pontifex omnibus Christi fidelibus
cmnprobatttr
quam hujusmodi tantum ct tale quid fecit hactenus qui Pistoriense S. Jacobi altare trisitaverint ,

K
pro aliquo. concessit indulgentias altero diplomute ciij>'S ,

Uaud dubie S. Atto de honorifica ista-


92 in Ms. nostro hic est tenor Eugenius episco- :

servus servorum [Dei,] universis Dei fidelibus,


rum reliquiarum collocatione rationem reddidit, pus,
oratorium beati Jacobi apostoli quod in Pisto-
et justx Raynerii petitioni abunde satisfecit
.-
,

nam prxsul Compostellanus ei ita respond.it Di- : riensi ecclesia situm est, devote visitantibus sa-

dacus Dei gratia Compostellance sedis archiepi- lutem et apostolicam benedictionem. Ineftabi -
clementias magnitudo qua' vult om-
scopus Attoni reverendissimo Pistoriensi episcopo lis divinae ,

beatissimi Jacobi apostoli benedi- nes homines salvos ad Bgnitionem ve- fieri et
salutem et ,

ritatis venire plurima clara diversorum mira-


ctionem. Vestra, quas saepius vidimus, et aodi- ,

genera beati Jacobi apostoli meritis ad


vimus, salutationes et litteraa, quas cuidam no- culorum
beati Jacobi scholarum sacratissimum altare siuim ad compunctionem
stro filio et ecelesise
fidelium in Pistoriensi ecclesia demonstravit. Xam
magistro, prudenti viro, videlicet domno Rayuc-
rio, in quibus nos a vobis per ipsum salutatos sicut venerabili fratre nostro Attone ejusdem ,

civitatis religioso episcopo, et aliis pluribus re-


cognovimus unde vobis gratias ag'imus
:
ct ,

apostoli ca- ferentibus agnovimus, cxci claudi , contra-


quia pretiosissima beatissimi Jacobi , .

cti, et aliis * diversis languoribus debiles in eo-


pitis honorifice atque sanctissimc tractastis pa-
dem per beati ut di.vimus .lacobi pre-
trocinia, quse nos supradicto dedimus Rayne loco , ,

ces et merita optata salutis remedia percepe-


rio laudes immensas Deo et vestae referimus
,
,

namqne teneatis quod runt. itaque pro tanta diviua? gratite osten-
Nos
sanctitati. Pro certo ,

mag-is quod est nobis impossibile sione omnipotenti Domino gratias referentes,
si aliquid ,

diguum duximus, ut fideles Christiani. qui pne-


haberemus , vestro amore et magistri Raynerii
vobis diligentissime transmitteremus. Quocirca fatum venerabilem locum pietatis intuitu devo-
me te visitavcrint peocatorum suorum per nos re-
vestram imploramus clementiam, ut vestra- ,

levationem aliquam mereatur, ideoquc de bea-


rum omniumque Vallisumbros;e
,
fratrum ora-
21 tortim
Julii Tomus VI-
: ,, ,,

28 DE S. JACOBO MAJORE
torum Petri et Pauli et ejusdem Jacobi aposto- dem perlecto eorum pleraque
quam dilig^enter ,

lorum Christi meritis confisi, apostolica auetori- miraculorum quse sup»rius memoranlur,
,
reperi

tate statuimus, ut quotquot praefatum venerabi- recenseri eaque una cum supra descriptis Eu-
,

le oratorium causa devotionis et orationis visi- g-enii PP. III litteris ibideni insertis, distribu-

taverint, de injuncta poenitentia septem dierum tim per dies nimirum singulos divinis in Officiis
indulgvntinm se accepisse cong-audeant. Datum in vig-iliis hoc est diebus octo festum Patroni
,

Viterbii x Decembris. Cum igitur jux-


Kalend civitatis proecedentibus die ejusdem festo nec , ,

ta hactenus relata testimoniaPistorienses aliquam non octo subsequentibus , lectionum loco reci-
saeri capitis portionem possideant, et Belgse ma- tari. His addere illud arbitror operse pretium

gnam ejusdem partem jam olim acceperint, ut nonnulla ex iis miraculis quae mandata fue- ,

paragrapho prwcedenti probatum est, verosim.ili- runt litteris , cerni etiam expressa perantiquo
ter concludo, hoc tempore parum de capite S. Ja- penicillo in parietibus cimeliorum, ubi haec ser-

cobi Majoris Compostellse superesse. vantur vetustissima monumenta. In quorum om-


Mira, »/o, 95 Veteribus hisce instrumentis subduntur stu- nium et singulorum fidem et testimonium ego
quorum p/e-
penda beneficxa, Pisloriensibus aliisque patroci- Ig^natius Nieolaus Bracali , quondam D. Caroli
raque aucloi
nium S. Jaeobi implorantibus collata, quse colle- filius, J. U. D. civis et notarius publicus Pisto-
si/nchronus
••otteqil, git clericus quidam, nomine Contarinus, scriptor riensis nec non episcopalis curiae Pistoriensis
,

synchronus, et testis omni exceptione major, ut cancellarius g-eneralis manu propria subscripsi ad
exipsa miraculorum lectione apparebit. Attamen laudem Dei, et beatae virginis Mariae, ac divi Jaco-

non arbitror, db isto Contarino conscripta fuis- bi apostoli.


se omnia miracula, quse in illo codice Ms. nar- 97 Demum
de more legitima hujus notarii seu cujut /ides »li,

lcslimonio
rantur. Imprimis id conjicio ex fine capitis cancellarii auctorilas altero teslimonio sic con-
c<'nfirmatur.
tertii juxta noslram capilum divisionem, in quo firmatur Joannes Jacobus Scarfantom J. C.
:

legitur hscc clausula, quse quidem continua serie patricius Pistoriensis ,


protonotarius apostolicus
scribitur, sed ad hunc rhylhmum videtur redu- eques relig-ionis D. Stephani , cathedralis eccle-
cenda siae Pistoriensis prsepositus, et illustrissimi ac
Annus Domini millenus, reverendissimi DD. Columbini Bassi , omnipoten-
Tumque primus bis centenus, tis Dei et S. Sedis apostolicas gratia episcopi
Nec non decimo Kalendas Pistoriensis et Prsetensis, in spiritualibus et tem-
Fert Aprilis recolendas poralibus vicarius et L. J. g-eneralis. Univer-
,

Actor hujus et relator sis et sing-ulis fidem facimus et attestamur, su-


Rei gvstae exarator. pradictum dominum juris utriusque doctorem
Ex his verbis conjicio , Contarinum decimo Ka- Ig-natium Nicolaum Bracali hujus episcopalis
lendas Aprilis anno 1201 scriptioni suse fmem curias Pistoriensis caneellarium g-eneralem fuisse
imposuisse. Hsec conjectura mea confirmatur ex et esse notarium publicum Pistoriensem lega- ,

ullimo miraculo, quod diserte dicilur dominicae lem . fide dignum , et in antiquis perlegendis
Nativitatis anno mccxxxviii patratum esse. Cum characteribus non modice versatum , ac talem
autem Contarinus dical, sese qusedam miracula qualem se supra fecit , ejusque scripturis tam
<:r i-elalione S. Attonis scripsisse , et S. Atlo publicis quam privatis semper in judicio et extra
obierit anno 115? vel 1155, ut alii volunt indubiam adhibitam fuisse et adhiberi fidem, prout
quomodo post ocloginta etplures annos idem Con- nos etiam adhibemus. In quorum etc. Datum Pisto-
tarinus hoc postremum miracidum conscripsil rii in palatio episcopali die decima sexta Januarii

nisi ipsum cenlenario majorem facias, quod sine mdccxxvi a Nativitate. Joannes Jacobus Scarfan-
evidenti teslimonio non est temere affirmandum. toni vicarius g-eneralis. Apographum sigillo episco-
Ilaque suspicor, miracula capitis quarli ab aliis pi Pistoriensis in cera rubra munitum erat, et
successive addita fuisse. Neqite hsec suspicio mea inferius ctiam subscripserat Carolu^ Blasius Spi-
pretium eorum diminuit nam videntur a testi- -.
nelli J U. D. cancellarius episcopalis. Ex his au-
bus co,vvis notata fuisse eo tempore, qui contige- thenticis instrumentis patet, quanti faciendum sit
runt. Sic cap. 4, num. 291 scriptor quiscumque insignc istud anecdoton, quod nos post decimum
hsec habet Cuneta vero praemissa intellexi ab eo
.
tertium hujus partis paragraphum aliis miracu-
plenius etaudivi, qui periculum memoratum incur- lis seorsim subnectemus, ut supra promisimus,
rerat. prsefixis antiquis tilulis, quos more nostro adpau-
96 Nos hoc pretiosum antiquilatis monumen- ciora capita reducemus.
tmcrlptat tum,pro cujus sola exscriptione octodecim scu-
a nolario
ta Romana, seu ultra quinquaginta fiorenos no-
Piflorient
slrates persolvimus, ut fine hujus partis post alia % IX. Alise illius reliquise multis
miracula ad majorem sancti Apostoli gloriam
locis honoratse.
nunc primum typis vulgabimus. Porro quanta
accuratione notarius Pistoriensis hasc vetusta
instrumenta
Andreas Saussayus in Martyrologio Galli- Pro aliquibus
exscripserit post apographum , cano ad diem xxv Julii festum sancti Apo- qus
reliquiit,
suum testalur liis verbis Quae omnia et sing-ula stoli more suo ita magnifice annuntiat sub nominc S.
Ce- .

supradieta cum de verbo ad verbum eg-o cancella- Jacoln Majoris


lebritas sancti Jacobi apostoli , Zebedaei filii
, ii. Gultia,
rius infrascriptus exscriberem prout rei gravi-
, fratris vero sancti Joannis Euang-elistas , Hiero-
tas postulat nec diligentise defui nec fidei
, ut , solymis Octavo Kalendas Aprilis ab Ilerode decol-
jota unum vel apicem non praeterierim quo lati, cujus sacratissimis pig-noribus suffulta Gal-
,

haberi iis omni procul dubio fides possit qui- lia Atrebati caput , Trec:s alterum brachium
, ,
,
bus etiam validius confirmandis mei vis adjun- Tolosas partem pretiosissimi corporis non mo-
g-itur sacramenti. Hoc perfunctus demum mune- dicam digna honorificentia asservatam aliaque ,
re ad cimelia me contuli cappellse beati Jacobi alibi sacra spolia devote veneratur. De Atreba-
apostoli ,
in quibus , quemadmodum R. P. Do- tensibus et Tolosanis reliquiis satis superque su-
minicus Sardi commonuerat, volumen illud re- pra § 7 egimus. Jam de Trecensi brachio etiam
peri nuncupatum Lectionarium quo qui - ; pauca dicamus. Nicolaus Des-Guerrois in Gal-
lica
,

DIE VTGESIMA QUINTA JULII.


lica dicecesis Trecensis historia fol. 85 putat.bra- briel Bucelinus in sacrario Benedictino, quod suo
chium S. Jncobi Majoris circa annurn 1209 Con- Menologio subjunxit, magnam
brachii partem
stantinopoli Trecas allatum esse, ubi hactenusin cum tribus ossibus in Andecensi Bavarise mona-
monasterio S. Martini de Areis conservatur in sterio collocat. Sed pro
omnibus reliquiis et-
his
argentca lipsanotheca, cui incisi sunt sequentes iam firmiora testimonia requirimus, uli et pro
versiculi •' brachio dextro, quod Torcelli in Ducatu Veneto
Constantine tua translatus ab urbe, laoertus servari fertur, utsupranum. 60 diximus.
Majoris Jacobi latethicreverenter opertus. 102 Leodienses in Belgio antiquiora et solidiora
proferunt documenta pro brachio ejusdem sancti majori
Suspicor ego, has reliquias potius spectare ad S. 'tr.ebi

elir[uiz
Jacobum Minorem, cum dicanlur allatie ex urbe Apostoli ,quod anno 1056 Compostelia acceperunt:
Constantinopolitana, in qua ejus ossa aliquando nam Albertus, secundus monasterii S. Jacobi
quieverunt, ut diclum est tomo i Maiipag. 27. abbas et oculatus testis, d,e hisce reliquiis a. se
99 Cqjetanus nosler in Martyrologio Siculo ad in quodam altari repositis, hsec in pervetusto co-
diem xxv Julii alterum ejusdem Aposloli bra- dice memorise posterorum scripta reliquit : Qua 1

chium nobis in Sicilia assignat his verbis In : propitia divinitatehuic loco contig-erunt suffra-
Monte Begali translatio brachii S. Jacobi apostoli. gia provisionis meae tempore ego Albertus ab- ,

Cilat ille quidem in margine tabidas ecclesise bas indignus huic indidi scedulse, ut, si forte
Montis Regalis sed ampliorem harum reliquia-
;
mutatum fuerit altare, qualiter haec pig-nora San-
rum explicationem ac probationem desidero. ctorum recondita sint , neminem queat latere.

Idem fere judicium ferendum est de digito S. Ja- Anno dominicse Incarnationis millesimo quin-
cobi, qui Messanse in templo majore servatur, ut quagesimo sexto , indictione imperante
nona-,
lego in quodam opusculo de reliquiis, quod Mar- Henrico tertio, prsesidente huic Leodicensi ecelesiae
tyrologio Maurolyci subjungitur, et anno 1568 Tietwino pontifice, quidam e nostris fratribus,

Veneliis impressum est : nam in editione minoris nomine Eotbertus, cum aliquibus Deum timen-
formse fol. 151 inter reliquias seculo xv ad Mes- tibus, nostra et omnium fratrum licentia et be-

sanensem ecclesiamlranslatas numeralur dig-itus nedictione, Galetiam causa orationis adiit, gloiiosis-
&. Ob hanc expressionem merito
Jacobi apostoli. simi Jacobi apostoli reliquias huic loco transmitti a
dubitari posset, an S. Jacobi Minoris an Majoris ,
regeetpontifice petiit, et Dei gratia impetravit. Di-
digilus ibi honoretur. At idem opusculum ibidem rectassunt sanctorum apostolorum Jacobi, Bartho-

eodem anno inmajori formaeditum, et Martyro- lomaei, sanctorumque martyrum Paucratii et Seba-

logio Maurolyci subnexum, nescio qua auctorita- stiani de corporibus suis particulae,ac jussu episcopi

te, reliquias illas fol. 117 ita Sancto nostro tri- totius urbis exultatione ac veneratione templo isti

buit Digitus S. Jacobi Majoris apostoli. Quid sit


:
prasentatae.

de hac re quse fuerit mutandse edilionis


, et 103 Lambertus, cognomento Parvus, ejus-

ratio, discutere poterunt Messanenses. Nescio, dem abbatise religiosus in chronico Ms., quod
an in alio Sicilise oppido, quod vocatur Calata usque ad annum 1194 deduxit, eamdem reli-

Jeronis, vulgo Calatag-irone, serventur rctiquise quiarum translationem itaconfirmat Anno ab .-

S. Jacobi noslri ; sed scio, illum ibi, tamquam


Incarnatione Domini mlvi, mdictione ix ad-
prsecipuum patronum , coli ac miraculis cla- ,
ventus reliquiarum S. Jacobi apostoli, fratris S.
rum esse, qusetamen numquam admanus nostras Joannis Euang^elistae et Bartholomaei apostoli
pervenerunt quamvis nobis jam dudum pro-
,
(alibi aditicr et sanctorum Sebastiani atque Pau-

missa fuerint ut dictum est in Annotatis ad


,
cratii martyrum ) a Compostella vico Galiciae ;

miracula B. Gerlandi tomo iii Junii pag. 658 quas nobilissimus rex Garsea misit Dietwino epi-
et 659. scopo per Eobertum monachum postea abba- ,

100 Insula regni Neapolitani, in mari Tyr- tem ejusdem ecclesiae S. Jacobi Hae cum tau-
regnoNeopo'
to honore et totius populi jucunditate miracu-
tilano. rheno sita, quse ab urbe episcopali, vulgo Capri ,

!
dicta, nomen Caprese accepit, etiam gloriatur, lisque ad ecclesiam Apostoli de-
coruscantibus

se reliquias S. Jacobi Majoris habere, de quibus portatae suut, ut majorum nostrorum aetas laetio-

Ughellus lomo 7 Italise sacrse col. 353 ita scri- rem diem prius nec postea meminerit se vidisse.
bit Tria in ea insula recensentur Eelig-iosorum
:
Chronicon Gemblacense, Tungrense aliaque de
ccenobia quorum pulcherrimum et opulentum his reliqidis ex Galtsecia allatis meminerunt, et
,

Cartusianorum ubi templum divi Jacobi cul-


, ,
Gesta abbalum sancli Laurentii easdera distin-
munitum a Jacobo Ar- ctius exprimunt his verbis : Theoduini tempore
tu nobile pulcra turri ,
,

cucio insulae domino


,
conditum qui cceno- , ,
eeclesia S. Jacobi Leodiensis brachio sancti Jacobi

bio octing-entos aureos singulis annis legavit, in Majoris, cum reliquiis sancti Bartholomsei apostoli,
Joannis Euang-elistae fratris Sebastiani et Pancratii martyrum meruit ditari,
quo divi Jaoobi ,

misso ad Galetiam fratre Eoberto ejusdem monaste-


brachium visitur; ideoque divo Jacobo dicatum,
defunctus monacho.
ubi humatus leg'itur ipse fundator ,
rii

ea re 103 JEgidiusAure.r Vallis monachus , qui


anno mccclxxxvi. At quantum fidei in ,i /;,/,• rfigM

Ughello tribuendum sit, facile coltigitur ex § 7 ante medium seculi xin gesta episcoporum Leo- nioiiumenin.

num. 75, ubi de Amalphitano S. Jacobi capite diensium ex antiquioribus mommienlis cotlegit,
egimus. apud Joannem Chapeavillum in opere de Pon-
101 Jacobus Gualla in catalogo reliquiarum, tiftcibus Leodiensibus tom. 2 a pag 1S usque od
«I alibi in lia-
lia monsirari quem suo Sanctuario Ticinensi prsefixit, enume- 26 hanc historiam, omnibus suis adjunctis ve-

stilam, fuse narrat. Quod autem eam ex ve-


major
rat sacras Sanctorum exuvias, quoe anno 1499
solent,

certitudo re- tustioribus instrumentis descripserit indicat


ex arce Papiae in aedem ejus majorem translatse
,

quiritur.
jEgidiushac prsefatione Qualiter vero brachium
fuere. Inter illas autem recenset branchium
dex- :

beati Jacobi apostoli , fratris B. JoannL-


Euan-
trum sancti Jacobi Majoris apostoli. Onuphrius BarthoIomsB)
gelistae de Galetia cum reliquiis SS.
Panvinius, M. Attilius Serranus, aliique, qui sanctique Pau-
apostoli , et Sebastiani martyris
septemUrbis ecclesias descripserunl ,mihi quoque
exlra muros Romanos bra- cratii temporibns ipsius Theoduini in civitatem
in templo S. Pauli
,

Leodiensem translatum et in eoenobio sancti Ja-


S. Jacobi Majoris assignant. Denique Ga
chium cobi
,

30 DE 8. JACOBO MAJOEE
cobi iu insula prosfatse urbis honorifice sit recondi- inhseret circa quasdam Gcrmanise reliquias,qua-
tum, sicut in quodam libro prsefatse eeclesiee legi- les JEgidius Gelenius lib. 4 de Colonise Agrip-
raus a<l honoreni Dei et totius patriae huic operidi- pinensis magniludine pag. 708 in sacris et piis
gnum duxiraus annectendum. Mox iclem auctor Faslis assignat hoc modo Octavo Kal. Augusti,
:

prolixam totius rei narratiottcm inslituit, guam S. Jacobi Majoris apostoli.eujus mandibula Colonias

hic prsetermiltimus ne Commentarius noster , iuS. Panthaleonis, et aliae reliquioe in aliis ecclesiis
itimiuiti excrescat. Cum tamen recentior rerum honorantur.
Leodiensium scriptor hanc historiam in compen- Nescio, quales quanteeque fuerint S. Ja- t)misti<
108 VUi
duidom
dium accurate redegerit, eam hic subjicio in gra- cobi Majoris rctiquia, de quibus auctor anony- in<w..
"' qianlitalii
tiam lectons, cui forte cilatum Chapearilli opus mus, quem Joannes Boscus seculo x scripsisse
ad manum non est. existimat in Commentario de translatione S.
,

mdeniM- 105 Bariholomseus Fisenus noster in Historia Jacobi, in Bibliolheca Floriapensi echto, parte
ecclesias Leodiensis lib. 8, num. 27, pag. 304 2, pag. 195 meminit his rerbis Est namque :

rem totam ita contraltil : Felici religionis iu- in Neustriajpartibus ecclesia, sancta ejus memorias
cremento gaza Leodium e\ Hispaniis
,
pretiosa sacrata.in qua ipsius gloriosissimas veneranturreli-
advecta ,
monasterium locupletavit.
sancti Jacobi quise, Floriacensi sancti Benedicti subdita basilicae,
Ex eo monachus uomine Eobertus quartus ,
(
ubi tanta fieri quotidiaua operatione novimus mi-
is postea fuit abbas ) Compostellam pie affecto racula, quanta decent tantum operari Apostolorum,
erga Numeu animo profectus eum aliis etiam , quse etiam alias in plurimis pretiosorum sufficerent
e nobilitate nonnullis; exeeptus est iusigni liu- banlicis Sanctorum.
manitate a rege Garsea; qui cum nuptias cum >c qniililittit
109 Rogerus Hovedenus , scriptor Anglus ,
rxnviil,
lienriei imperatoris sorore ambiret, hos ejus qui ineunle seculo xiii /foruit, in parte priori
clientesomni offieio demerendos putavit. Audi- Annalhtm ad annum Christi 1116 narral, quod
toqne, monasterium S. Jacobo Leodii recens esse Mathildis, Henrici imperatoris vidua , ad pa-
conditum, Roberto monacho roganti concessit li- trem suum Henricum Anglorum regem redierit,
beraliter sancti Apostoli brachium insignem f
alluia secum manu S. Jacobi apostoli Impe- :

ejus portionem interpretor nec aliud hodie su- , ratrix vero, inquit sumptis secum manu beati
,

perest ) addiditque alias S. Bartholomaei apostoli, Jacobi aposloli ineorrupta et corona imperali ,

sanctorum martyrum Sebastiani et Pancratii reli- ad regem Henricum patrem suum rediit
quias. Nobili hoc ditatus thesauro Robertus Rex vero Anglorum Henricus pras gaudio manus
Leodium rediit , ipso sancti Servatii festo die beatiJacobi apo.stoli fundavit nobilem abbatiam
anni (millesimi) quinquagesimi sexti. Excepit de Reddinges, ct eam bonis multis ditavit, et
effusaobviam civitas, insigni pioque apparatu. iu eam manum beati Jacobi apostoli posuit; co-
Sanctum suum Apostolum Deus prodigiis post- ronam autem imperialem in thesuaro suo recon-
modum illustrasse fertur. Sane qui velum, quo didit. Sed eum Hocedenus non exprimat cu- ,

delata fuerant sacra lipsana ,


profauos in usus jus sancti Jacobi apostoli manus ista fuerit, nec
abjecerat uegotiator, rem istam omnern pessum ego quidquam determinabo. Prsetermitto hicalias
ire sensit, donec Leodium ad S. Jacobi rela- hujus sancti Aposloli reliquias, per totam Euro-
tum cousecrari voluit, et tum brevi mag-nas opes pam sparsas, quia vel minoris momenti sunt, vel
felici negotiatione collegit. Ait .Egidius, vexil- antiquis et aulhenticis testimoniis carent. Nolo
la bina, ex velo illo facta, in eodem templo ad hicetiamcuriosius e.raminare viatorium S. Jacobi
suum usque tempus esse servata. Ex taiibus baculum aiiaque posthuma ejusdem Apostoli
,

monumenlis videor secure posse concludere monumenta, quxa peregrinis Compostellanis pie
veras S. Jacobi Majoris rcliquias a Leodiensi- visitari velalibi in Hipania passim monstrari so-
bus honorari. lent,de quibus videri possunt Maurus Casiellus
u(i Mian 106 Ex iis, qusediximus de di- supra § 7 Ferrerius lib. 3, cap. l, Ambrosius Moraleslib. 9,
Capelbr viso S. Jacobi capite inter monachos Vedaslinos cap. 7, aliique scriptores Hispani.
et canonicos Arienses, facile colligitur, etiam 110 Merentur lamen hic notari insignes ejus- 7'ccensenlur
genumas esse reliquias, de quibus Malbrancus dem sacri corporis partes, quse magna cum ve- ScorialenKS
noster lomo 2 de Morinis lib. 10 cap. 26 , , neralione conservantur in Scorialensi S Lauren- ejiiidem sancti

pag. 206 ita scribit Cum secaretur caput , os- :


tii monasterio, quod Philippus II, Hispaniarum
Apusloli reli-

siculum quoddam ad mag-nitudinem Turoneusis iv.r, plane regia munificentia construxit, etpre-
regalis , ait scriptor , eflYactum excidit in alta- tioso pluriinarum reliquiarum thesauro ditavit.
re ;
quod statim arripuit comes sibi adservans.: In manuscriplo istius ccenobii Lipsanoloijio,quod
atquc uti Petrense templum jam recens instau- summo studio et nitore exaratum est, quatuor
ratum sincipitis munere exornabat ita censuit , majora et tluo minora sancli Apostoli ossa exacte
consemaneum capellam iu Broco seu aedem Ca- recensentur, quibus Lipsanologii scriplor hsec
pelbroukanam, a se pariter superioribus annis subjungil Hispanice Aliqui mirantur, sacras hu-
:

conditam , illa particula donare ; quandoqui- jus sancti Apostoli exuvias inveniri extra Com-
dem is pagus attributus esset canonicis illis postellam, cum corpus ejus jam omnibus omni-
Ariensibus, quos anno mclxix sedecim sacerdo- no sit clausum. Sed non advertunt, prsesulem
tiis, inde prffisertim petitis, instruxerat : et sic istius ecclesiae id postea
ita fecisse , ne tandem
interior magis Flandria mag-ni Apostoli cultu et peregriuorum devotionc tolum corpus paulatim
prsesidio frueretur et re ipsa, ait scriptor idem,
;
auferretur. Satis facile intelligo , quomodo Ca-
in ea populus infinitus usque hodie per
villa tholici reges aliique principes, antequam ob di-
octo dies ante Augustum ad ipsum os congre- ctam rationem tumulus S. Jacobi
Compostellse
gatur. clauderetur, quasdam hujus Apostoli reliquiasob-
107 Hsec cidcntur salis certa; sed nolo idem tinere potuerint, adeoque vera sint S. Jacobi Ma-
judicium ferre de variis reliquiis, quse in Bel- joris ossa, quse in Scorialensi monasterio hono-
gio sub nomine S. Jacobi Majoris ostendunlur, rantur At alia sese mihi dum
offerl difficultas,
quasque Rayssius in suo Rierogazophtjlacio Bel- lego htteras donationis, huic Lipsanologio inser-
gico passim commemorat. Idem scrupidus mihi tas,quibus Helena Dunckers, Ordinis S Benedicti .
t ,

DIE VIOESIMA QUINTA JULII. 31

A in Oermania priorissa, Joanni Bapiistx Massia Donatu.s cum congregationc tota eum lionorifice ...,iu«.

,iC
ex Ordino sanctissimx Trinitatis anno 1595 con- susccpit venitenim cutn m::jrno thesauro
:

ceditos mag-num brachii S.JacobiZebedaei apostoli, Eodem tempore strenuissimus rrac Carolus super
utinaliquo inonasterio s-;i velalteriusOrdinis, sive gentem Francorum regnabat (non potest hic alius
alterius ecclesiffl in Ilispaniarum partibus reportet signifwari, quam Carolus Martellus, nisi quis
etreponat. Circa magnumillud os, quod una cum velit setateniepiscopi Beniii portentose extenderej
reliquiis S. Laurentii postea ad Scorialense Hie- ad quem misit me domnus Donatus
ronymianorum coinobium pervenit,jam dubila- Erg-o post regressum meum a Francia sanctus

tionem meampropono. episcopus Bentius adhuc vivebat, et ordinavit


rirca guat \\\ Priorisstt prxdicta in litteris donationis, diem, ut dedicaret nova altaria, in quibus ^an-
aliqwtiffi-
a b Mustrissimo archiepiscopo Colonisnsi appro- ctissimas reconderet reliquias de corpore
cuUuipropo sancti Andrese, et san-
oa tis, persuadere nititur, hasc csse genuinu SS. sancti Pauli apostoli, et
Laurentii et Jacobi Majoris ossa, atque in hunc CTI JACOBI ,
FRATIUS SAXCTI JoANNIS ElIANGE-
m His erg-o rebus venerabiliter
finem ita loquitur Quas Sanctorum reliquias Lau-
:
lis

rentii et Jacobi apostoli pro certo credimus illases- completis , convocatis episcopis totius pro-

se, licet,ex eorum vetustissimis scriptis [non] colli- vinciae, ordinavit diem dedicationis ecclesiae

gitur, tamen a tempore immemorabili, nullaque ho- et fuit dedicata cum mag-na honorificentia.

minum recordatione protalibus habentur, et in ea- Huic dedicationi interfuerunt septem episco-
dem ecclesia venerantur. Est quidam lapis in eodem pi et eg'o peccator Belascutus : et juro
monasterio, ubi Benedictus abbas fatetur et testa- yobis 'fratribus meis dilectissimis per diem tre-

B tur, [se] has easdem et multas alias a Greg-orio Pa- mendii judicii, quod hoc, quod vobis exposui , in

pa primo et Magno impetrasse Sanctorum reliqui- veritate dixi ;


quia oculis meis vidi, et aliqua, quse
as. At nunc quaero, qua verisimilitudinis specie non vidi, de ore fidelium audivi. Horum post
g
dicatur Gregorius Magnus qui ineunte secu- ,
modum meminisse j urerit. Quod autem ad prx-
to vii obiit, dedisse Benediclo abbati has S. Ja- sentem reliquiarum diffcultatem attinet, ea mihi
cobi Majoris reliquias prxsertim cum Hispa- ,
cidctur solvenda, sicuti prxcedens nisi quis ;

ni veliut, sacras omnes sancti Patroni suiexu- malit dicere, primis Ecctesix seculis sacras S.Ja-
vias seculo i in Hispaniam delatas ibidemque ,
cobi Majoris exuvias divisas fuisse. Quodsineu-

usque ad initium seculi ix occultas et ignotas ter is modus placeat, ipsi Hispani alium sugge-

fuisse? Scio equidem.quoddam hic effugium pos- rant.


primo eccle- 114 Nemo xgre ferat, hactenus tam rigidum u>m>c*us ea-
se excogitari, ac responderi, quocl
'A»*w"«
six seculo potuerint Romanis Pontificibus dari reliauiarum cxamen a nobis institutum esse :

aliqua S. Apostoli ossa, qux postea ad Grego- nam facimus,utobturemusorahxreticorum,


id
'

mr
rium Magnum pervenerint. Sed illudresponsum qui calumniantur Catholicos, acsi sine idlo dele-
sine probabili ratione et legitimo testimonio non ctu obvia quxlibct ossa superstitiose thecis inclu-

videtur admUtendum. Malim igiturcredere, ma- dant, ac publicx venerationi exponant. Sacrilegi
isti scire possunt, prudcntissima a Concilio Tri-
gnum hoc os ad Jacobum Minorem aut alium
homomjmumSanctum pertinere.quod simptex pi- dentino edita esse decreta, ne quis dolus in sacra
arummoniaUumlraditio$.l&co\>oW&)onatlribue- lipsana irrepat, videntque, quam severe ab ijisis
rit.
Catholicis ea discidiantur , et quam certa sancti-
tatis testimonia exigantnr. Necimpudentissimo
tieuieiiam H~ Non minorcm difficultatem patiuntur reli-
are<%eat,q«* qidx Jacobi Majoris, quse ante medium seculi
S.
horum hagiomachorum mendacio farel error
antemedium
yjJJ in moms t e rio S. Petri de Taberna (situm est
quarumdam ecclesiarum, qux cxisl.imant, se ha-
'""''° c '""' bere alicujus Sancti reliquias, quas alia ecclesia
Ulud in Ripacurtiensi regioneet hodiedum post
revero possidet.Sic Brisacenses in Germania(plu- y
varias ruinas, sub titido Prioratus, abbatise san-
ra hujusmodi exempla in Actis nostris passim oc-
C cti Victoriani annexum, uttradit Historiamona-
currunt) pie venerantur corpora SS.Gercasii et
slerii Pinnatensis, ab ainplissimo D.Joanne Briz
Protasii, et eorum jiatrocinio prodigiosabenefi-
Martinez abbate Hispanicc edita lib. 2 cap. 20)
ciaimpetrant, quamvis eo probabilius Mediolani
repositx fuerunt, sicuti narratur in pcrcetusto ap-
in Italia quiescant.idi Papebrochius nosterin
ccenobii Pinuatensis codice, ex quo Hieronymus
pendice ad diem\i\Juniitomo\-iistiusmensis
Blancas in Commenlariis rerum Aragonensium
part. i apag. 209 post revocatam priorem suam
fragmentum qyoddam edidit, cujus hicpartem,
sententiam ingenue fatetur.
postea usui futuram, exhibemus. iu j«o '»••»»
115 Sic benignissimus Deus pluribus locis,
htnumaeieria 113 Igilur in hoc fragmento, quodinter Com-
quibus unius ejusdemqueSancti corpus csse puta- *",£££*
s.Pei,-i,i e
mentarios Hieronymi Blancas tom. 3 Hisp. il- Sancti reli-
Tabernaquie- tur, ob exiguas qualescumque istius
^^ pag. 580 impressum est, Belascidus mona-
.

quiits, aut fortasse proptcr iwrila


ignoti cujus-
, ,

chus synchronus testatur scquentia Furorperse- :


ibi quiescunt,
tlain Martyris, cujus sacra ossa
cutionis invaluit quo tempore Kudericus rex
manifesta patrat miracida, ut S. Gregorius Ma-
,

praeerat Ilispanise, et Sarraceni Hispanias sunt


Hac persecutione comperta, san- gnus lib. 2 Diatogorum cap. 3S Petro, de simi-
ingressi respondet
liuiti miraculorum causa interroganti,
ctus episcopus Bentius (nempe Cxsaraugustanus,
/tis cerbis Ubi in suiscorporibus sancti Martyres
discipulos suos in uuum
:

ut ex sequentibus patet) multa vale-


jacent, dubium, Petre, non est, quod
congreg-avit , et cum lachrymis ait i

pura
ant sig-na demonstrare, sicut et faciunt, et
Nunc erg-o acquiescite consiliis patris vestri,
filii
osteu-
vestris, et cum brachio san-
mente quierentibus innumera miracula
et cum codicibus
Sanctorum dunt. Sedquia ab infirmis potest mentibus dubita-
cti Petri apostoli , et cum aliis reli-
pr»sentes sint, ubi
aut ad montes ri, utrumnead exaudiendum ibi
quiis aut Komam perg-amus , ,

suis corporibus non sint. ibi


oonstat, quia in
ubi nos Sarraceni invenire non possint, fugia- ostendere, ubi
uecesse est, eos majora sig-na
mus Cum paucis de suis occulte de ci-
potest mcns inflrma dubi-
de eorum prasentia
vitate fu"'it ,
ad monastemim nostrum Peo fixa est, tan-
tare. Quorum vero mens in
venit et , ut decebat, abbas noster domnus
,:

32 DE S. .IACOBO MAJOEB
to majus habet fideimeritum, quanto illiceosnovit synchroni suppares auctores, qui res a Ca-
et

et non jacere corpore.et tamen non deesse ab exau- rolo Magno gestas copiose et exacte scripserunt,
ditione. hujus peregrinationis non meminerint,vereor, ne
nihil hstrclu 116 Denique concludo cum Saxio, qui in apolo- Lucas Tudcnsis deceptus fuerit a PseudoTurpi-
favet gia pro corportbus SS. Gervasii et Protasii cap. no, qui in Historia Caroli Magni cap. 19 in-
8, num. 24, de eadem controversia sic scribit ter alias fabulas, Amadisianis non absimiles ,

Itaque nullus prudens erroris timor etiam sa- sic narrat Tunc dimissis majoribus exercitibus,
:

crarum reliquiarum recepto eommuniter con- Carolus Hispania beati Jacobi limina adiit,
in
stantique cultui subesse potest nihilominus im- : et quos in illa patria habitantes reperitChristia-
perscrutabilia judicia et investigabilcs viae Do- nos amplificavit; illos vero, qui ad perfidiam
mini , illsesa semper puritate religionis nostra. Saracenorum reversi fuerant, aut gladio peremit,
permittunt, aliqua omnino in obscuro esse ali- , aut in Galliam exules misit. Tunc constituitper
qua in dubio loci neque hoc offendiculum ant
:
civitates antistites et presbyteros, et adunato in

scandalum Catholica. fidei dici potest cum enim :


urhe Compostella episcoporum et principum con-
silio, instituit a majore beati Jacobi, quod cuncti
unus sit Deus, quem primo colimus in Sanctis
suis ; Sanctos vero ipsos felicissima a.tern__ vitae pra_sules et principes et reges Christiani, His-

societas ita nectat, ut nulla invidise aut a.mula- pani scilicet et Galliciani, prsesentes et futuri

tionis pateat rima quid mali ;


si ignoto vel ,
episcopo sancti Jacohi obedirent. Apud Iriam
sub alieno nomine affundamus obsequium no- praesulem minime instituit, quia iliam pro urhe
strum cselestibus animis dummodo quae pros-
, ,
non reputavit, sed villam subjec"am sedi Com-
sentia colimus deposita. mortalitatis spolia, vere postellensi esse praecepit. Tunc in eodem con-
sint alicujus Sancti ? Etenim nec vocihus nec cilioego Turpinus Ehemensis arehiepiscopus be-
syllabis affigimus superstitiosum cultum, neque ati basilicam et altare cum quadraginta
Jacobi
intra venerabiles lipsanothecas concludimus sisti- episcopis Caroli rogatu Kalendis Junii honorifice

musque preces ac vota, ut falso blaterant no- dedicavi.

strse fidei sed mente animoque pervola-


host.es, 119 Tsedet referre aliasnugasp>ersonatihujus quod iler Lu-
ras Tudemis
mus ad cselum, opemque et patrocinium implo- fabulatoris, de quo Possevinus noster in Appa-
axseruit forte
ramus adstantium divino throno Sanctorum, ejus- ratu sacro ad vocem Tilpinus tom. 2 pag. 498 .x pteudoTur-

demque regni iudissolubili consortio congauden- ita pronuntiat Libelli autem fabulosi, qui Til-
: piono fabu.
latore.
tium. pino sive Turpino affingitur nec ipse Frodoar- ,

autfideino- 117 Nihil igitur aut eorum gloriam aut religio- dus in Tilpino, neque Hincmarus, neque Lu-
slrx •fficit.
nem nostram la_dit innocens nominis lapsus. lmo si pus neque Vitaldus
, neque Adelmus et Theo-
,

intime rem spectemus, tum Sanctorum cultus, tum dulphus temporum illorum gravissimi (ut et Pa-
pietas populorum ex his opinionum conflictibus pirius Massonus in suis Gallioe Annalihus testa-
quoddam recipit incrementum dum enim plures : tur) scriptores usquam meminere ab homine :

de eodem corpore ecclesia. disputant, unaquasque imperito ac mendaci scriptum multa arguunt.
interim vires omnes impendit, ut eximiis religio- De morte quidem Caroli Magni capite trecen-
nis officiis testari studeat venerationem suam erga tesimo secundo mentionem facit, cum tamen con-
Sanctos, quorum sa?ras exuvias custodire se existi- stet, Tilpino mortuo successorum Vulfarium ab

mat, atque in hoc uno concors discordia est, quod eodem Carolo Rhemensibus datum archiepisco-
sanctaa.mulatione omnessuccensa?,multiplicata ve- pum, et ex synodo habita Rhemis anno octingen-
luti obsequii materie, ad gloriam ipsorum ampli- tesimo decimo tertio liqueat, coactam a Carolo
ficandam, augendamque in nobis fiduciam ac Magno ,
postulante Vulfario Rhemorum archie-
virtutum imitationem conspirant , ut passim ex- piscopo. Igitur libellus ille Masso- (ut recte ait
perientia notum est. Tunc subjungit exemplum nus) ab homine otioso in gratiam juventutis
Polonorum ac Bohemorum, qui de S. Adalberti scriptus videtur, non multo post Caroli Calvi im-
corpore acriter contendunt, et in utroque regno perium ejusdemque versio in hibliotheca regia
:

feslum ejus cum Octava solenniter celebrant, ut servatur in Gallia, antiqua ac pene obsoleta Gal-
Papebrochius noster tomo iii Aprilis pag. 177 lorum lingua, vetustissimisque characteribus. Ba-
!
ostendit. ronius in Annalibus ecclesiasticis circa finem an-
ni 812 ostendit, Lucam Tudensem, Rodericum
Toletanum, aliosque scriptores Hispanos ab hoc
X. PeregrinationeS ad CompOStel- pseudoscriptore in errorem inductos fuisse,et
, o t __• t , • ibidem aliam ejusdem ficti Turpini fabulam ex-
lanas b. Jacobi reliquias antiqui- piodit.
IZONon dubito tamen,quin seculo Tx.,cujusinitio tnmen secutti
tus institutse.
sacrsc S. Jacobi reliquise in Gallxcia primum de- prjtter aliiis

tectse fuerant, plurimi fideles ad hunc locum con-


Lucas Tudensis in chronico mundi, quod to- fiuxerint nam Walafridus Strabo, qui anno 849
:

Elli Carolui mo
4 Hispaniee illusiratse editum est pag. , sepulcrum ejus suo tempore miraculis cla-
obiit,
Magnus sepul- 75 scribit, quod Carolus Magnus Gallise rex se-
ramfuisse innuit his versibusapudCanisium tom.
crum S.Jaco pulcrum S. Jacobi adierit. Limina etiam beati
biverosimili-
SAnliq. Lect.pag. (ifil :

Jacobi, inqv.it, cum per devia Alava. veniens Chri-


ter non adic- Hic quoque Jacobus, cretus genitore vetusto,
rU, stianissimus Carolus gratia visitaret orandi, sa- Delubrumsancto defendittegminecelsum;
niori ejus consilio rex Adefonsus Iriam civitatem Qui, clamante pio ponti de margine Christo,
destruxit et sancti Jacobi
apostoli ecclesiam
,
, Linquehat proprium panda cum puppe paren-
quam ipse construxerat reverendi patris Leonis
,
tem;
tertii Romani Pontificis assensu metropolitano su- PrimitusHispanas convertit dogmate gentes,
blimavit honore. Ut nihil hic dicam de metro- Barbara divinis convertens agmina dictis,
politano honore, qui diu post illa tempora pri- Quipriscosdudum ritus et luridafana
mum prsesuli Compostellano concessus est, cum Dajmonis horrendi decepta fraude colebant.
Plurima
,,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. 38


Plurima hic Praesul patravit. sig-na stupenda, HOCSIGNO VINCITtJR INIMICUS .' 4LCTOM
Quaj nunc in chartis scribuntur rite quadra- IIOC SKSNO TUKTUR IMl;s. fi - C -

tis. OB HONOREM SA.VTI JaCOBI AI-OSTOLI


llunc trux Herodes reg ni tetrarcha tyraunus
-
OHTEKUNTKAMULl DbI AdE]
Pereussum macheracrudeli morte necavit, piuncei-s cum conjuc;eScemkna
Quem Pater excelsus, qui Sancios jure trium- HKCilNA. 1<JC OIT.S PEK.FECTUM E3T
1

phat, IN ERA DCCCC DUODECIMA,


Vexit adaethereas meritis fulg-entibus arces. 123 Haud dubie seculo x, sparsa per orbem
au Compaui-
Quidam hoc carmen Alcuino seu Albino tribuunt, miraculorum fama, sepulcrum S. Jacobi magno u""" 8. /«- lt

inter cujus poemata eliam impressum est; sed etiam exterorum concursu frequentatum est, et- cM "i ""ilum
ct'iii is obierit anno Christi 804, quando forte non- iamsi omnes illse peregrinationes ad notitiam no- '""'" d""M
dum invenlum, aut saltem non tam celebre erat stram non peroenerint. Conjicio id ex itinere,
corpus S. Jacobi,/)olzus cum aliis censeo,illud ad- quod Golescalcus, episcopus Aniciensis, circa
scribendum esse Walafrido Straboni, qui indi- medium hujus seculi ad S. Jacobum instituit.
cat, isti Apostolo delubrum ereclum esse, et ejus Dionysius Sammarthanus in Gallia Christiana
signa stupenda in chartis suo tempore annotari. nuper edita tom. 2, col. 691 ex antiquis inslru-
Idem liquet exAdone et Usuardo,quieodem secido menlis de eo sic scribit Gotescalcus orationis
:

de celebri illarum reliquiarum veneratione scri- gratia in Hispaniam profeotus est, et ad extre-
pserunt, ut supra num. 7 diximus. mos Galicise fines pervenit, S. Jacobi suffrag-ia
Atfonsus III 121 Eodem seculo ix Alfonsus III Hispanise imploraturus. hac autem peregrinatione ad
In
Hispanix rex
rex cum regia familia multisque nobilibus sepul- Hildense monasterium in finibus Pampeloniae di-
itlnd visitavit. g
crum S. Jacobi veneratus est postquam illius lem- vertit, rog-avitque pium hnjus abbatem, Go-
loci
B ,

plum, ab Alfonso Casto magna cum feslinatione mesanum nomine , ut sibi conscriberet librum
ac rudi opere xdificatum, magnifice instaurari S. Hildefonsi de perpetua B. Marise virg-initate,
jusserat, ut ipsemet testatur in diplomate, quod quem secum tulit, ut tanto thesauro ecciesiam
Maurus Castellus Ferrerius in HistoriaS.Jacobi suam, sanctas Mariae patrocinio nobilem, dita-
lib. 4, cap. 19 integrum profert, ubi inter alia ret. Id factum mense .lanuario currente feliciter
pius rex hsec dicit Ig-itur anno secundo, men-
: sera dcccclxxxix, hoc est anno Christi dccccli,
se decimo, postquam Deo auxiliante et merito ut Ieg-itur in praefatione Gomesani, quam damus.
Apostoli oedificatum est et completum (nempe Suspicor Gotescalcum aliorum exemplo hanc
,

templum Compostellanum) venimus in sanctum peregrinationem arripuisse, aliosque etiam eo-


locum cum prole nostra, et de sede unaquaque dera seculo ipsius pietatem imitatos fuisse. Sed
episcopi, et de reg-no nostro omnes magnates non vacat hsec singula operosius inquirere. Nolo
cum plebe catholica , ubi facta est turba non quoque commemorare constantem principum Hi-
modica etc. spanorum erga S. Jacobum muniftcentiam et
ijuamvis ejc 122 Porro in sera hujus diplomatis tanta est devotionem, de quibus videri potest Ambrosius
/" s diplomatt obscuritas ac diversitas, ut non possit stalui cer- Morales in Historia Generali Hispanix tom. i,
vertus i&tiits
tus annus, quo hoc novum templum coram Al- lib. 9, cap. 7.
visilationis an
nns figi non fonso rege ab episcopis consecralum est. Ambro- 124 Quam
frequens fuerit seculo xi exterorum etundmmo,
possii. sius Morales lib. 9 Hist. Gen. Hisp. cap. 7, fol. concursus ad Compostellanas S. Jacobi reliquias.
239 scripserat, hoc contigisse anno 873,- sed patet ex Actis duorum Sanctarum, qui illo secu-
postea lib. 15, cap. 25 putat, id anno 900 fa- lo benevolentia et hospitalitate erga peregrinos,

ctum esse. Iltustrissimus Sandovalius post scri- sepulcriihi S. .lacobi risitantes, excelluerunt Pri- .

ptores a se editospag. 245 hanc consecrationem mus est S. Adelelmus, cujus corpus, magnificse
anno 876 illigat. Mariana noster lib. 7 Hist. tumbse inclusunt, aliquando Burgis veneratus
Hisp. cap. 18 posl allatum Joannis VIII Ponti- sum.In illius Vita, quam dedimus ad dietn xxx
ftcisdiploma, pro eodem anno sic concludit Tem- : Januarii, cap. 4, num. 20 leguntur sequentia •
plum erg-o Compostellanum iis episcopis pro- , Rati deinde (nempe rex et regina Hispanix) haud F
curantibus, solenni ceremonia sacratum Nonis satis decere, ut tanti vir nominis et sanctimoniae
Maii, die lunae, luna undecima, tertio aureo aulam perpetuo sequeretur secedere id rog-an- ,

numero, ut Sampyrus Asturicensis est auctor, tem permiserunt, transcripta illi ad habitationem
hoc est anno octing-entesimo septuagesimo sexto, cappella aut domo sancti Joannis Euangelistas,
in quem
eae notae omnes certa ratione conve- quam ad muros urbis Burg-ensis rex construxerat
Baronius in Annalibus ecclesiasticis ad
niunt. suscipiendis juvandisque eleemosyna pereg-rinis
annum Christi 8S2 eamdem Joannis VIII episto- Compostellam ad S. Jacobi sepulcrum tendenti-
lam exhibet, ac in ftne num. 6 h;ec addit : bus Ut traditam sibi habitationem Adelelmus
Porro occasione ingruentium bellorum tum ci- adiit, Deo isthic coepit relig-iosissime famnlari, pe-

vilium tum externorum ipsa dedicatio ecciesise regrinissedulo ministrare, tecto recipere, cibo re-
Compostellanas dilata aliquamdiu fuit Videri etiam creare, morbis liberare.

polest Pagius, qui in Critica hislorico-chrono- 125 Alter est S. Dominicus Calceatcnsis, ab vlcT , M
logica Baronii ad annum 882 a num 5 de hac .
Hispanis vutgo dictussan Domingo de la Calza- ynanmdum
Pontiftcis epistola disserit, et Sandovalii senten- da, quoniam viis muniendis atque complanan-
colligit
tiam amplectitur.variasque difftcidtates explicat. dis, inquit Mariana lib. 10, cap. qua Com-
1,

Alii vero eamdem ad annum 899 referunt. Legi postellam ibatur, diligentem operam dabat
polest Sampirus episcopus Astoricensis qui apud ,
Calzadii Hispanorum ling-ua cogno-
vernacula
Sandovalium a pag. 57 hanc historiam fusius mentum Hujus viri industria reg'em usum
invenit.

narrat. Nobis sufftcit, illam eodem, quo cor- arbitror pontibus exstruendis quos Lugrunio ,

pus S. Jacobi inventum esl, seculo retulisse. Cer- Compostellam usque constituendos curavit. Vi-
tior estannus 874, quo idem rex obtulit S. Ja- deri possunt illius Acta. quas Henschenius >to-
cobo crucem auream nam teste Ambrosio Mo-
; ster ad diem \u Maiitom.m ejusdem mctsts
239 verso, ei inscripta sunt a pag. 167 illustravit. Addi his possent duo
rale lib. 9, cap. 7 fol.
peregrini, sanctitate illvstres, qui eodem sectdo
verba sequentia :

Composlellanum
:. .

DB s. JACOBO MAJOUE
Compostellanwn S. Jacobi sepitlcrum atlierunt '
dicitur : Relicta patria, una contentus chlamyde» D
Primusest S Symeon eremita, cujus Acta, Deo nudis etiam pedibus ad B. Jacobi aliorumque
favente, ad diem xxvi Julii illustrabimus. Alter Sanctorum saera visendum limina impiger est iter
est S.Theobaldus etiam eremita, de quojam die ag-gressus.
xxx Junii egimus. 128 Hiscenon incongrue adjungi /tolest piissi- "c i'<<> Uoit w .

„„ 126 Seculo xn duorum prsecedentium Sancto- ma Hollandiec comitissa, qiuv eodem secvlo invisit '
'' """' , ">

rum caritatem ergaperegrinos imitatus est S.Jo- sepulcrum invia prodigiosam illius
S. .lacobi, et pcr, g 'rma"',,
annes eremita Hispanus, in cujus Actis tomo opem Joannes de Beka in chro-
eayperta est, ul "«.
1 Junii nostri editus h,vc habentur pag. 262 nico Vltrajectino, cum notis Buchelii edito. pag.
Cumque consummata esset ecclesia, aedificavit 53 narrat his verbis Sophia vero veneranda :

et juxta eam asylum, in quo peregrini habe- comit.issa in orationibus, eleemosynis et jejuniis
rent refugium, quibus ipse pro posse necessa- indefessa veraciter suit sancta, per quam Deus
ria ministrabat In fluvio, qui dicitur lbe- operatus est miracula etiara in ipsius vita : nam
rus, aquo tota Hispania alio nomine vocatur et hsec divina matrona viam peregrinationis ad
Iberia pontem firmavit in vico
,
qui dicitur , sanctum Jacobum semel arripuit, et per casum
Lucronium in quo partem non modicam sub-
, infortunii clam latrones incidit qui eamdem ,

stantise sibi a Deo commissse expendisse digno- tota vi nitebantur occidere , et clenodia sua
scitur. Similiter in urbe Naxara de novo pon- violenter abstrahere.. Sed hi pnvlones , Deo
tem fabricavit, qui impetu aquse multoties cor- judicante, meritis beati Jacobi stabant immo-
ruptus ab eo multoties est restitutus. Juxta
, biles, nihil adversitatis sibi quom .lolibct infcrre
vicum B. Dominici pontem ligneum fecit, su- valentes, ac eamdem virtute diviua munitam
per torrentem de montibus Cuculsse descenden- attingere formidantes : quo Viso miraculo, prae-
d tem cujus longitudo quingontoruni passuum spa- dicti nequam demum gementes, postulaverunt ab E
tio distenditur. lnter locurn etiam babitationis ea veniam. Pro quorum absohttione benedicta
suse, et villam Octaporcam nomiue manibus , matrona exoravit omnipotentis Dei misericor-
propriis stratam posuit in locis humentibus et diam. Hsec Deo dilecta femina jam tertio Je-
aquosis, ut Jacobipetse, longo fessi labore, fa- rosolymas profecta est, quse ibidem vi Kalendas
cilem transitum haberent. Suppetunt eodem se- Octobris ( scilicet anno 1176 J in Domino fe-
culo plurima sanctorum virorum exempla, qui liciter obdormiens ad hospitale Teutonicorum in
ad Compostellanum S. Jacobi sepulcrum peregri- Jerosolyma tumulata est. Ne aulem Batavi he-
nati sunt. Occurrunl ex iis quidam in primo terodoxi cum Buchelio obstrepant huic miracu-
Operisnostri semestri, quoshic tomorum ortline lo, legant reteres patrise su;r historicos, qui ple-
paucis recensebo. rumque idem miraculum referunt, atque inter
j
127 Primo offertur tlie vn Januarii B. Albertus alios Wilhelmum monachum Egmondanum, qui
eremita, qui, id Acta loquuntur tom i istius men- .
in Chronico apud Antonium Mattliseum tomo 4.
sis pag. 402, nullum subterfugiens aut itineris Analectorumposleantdem historiam graphicede-
laborem aut incommodum corporis, duce, quo pictam hsevpag. 45 addit lloc ex ejus relatio- :

agebatur, Dei spiritu in Gallaeciam abit, ad ne dictum et certificatum sit, qui ejus pere-
S. Jacobi sepulcrum. Uic cum moraretur, sse- grinationi interfuit, et ideo mortis perieulum ti-
pius conspecta est in dexterum ejus humerum muit, postea monachus noster. Hcvc pro seculo
advoiare columba, rostrumque in aurem ejus in- xn collegisse sufftciat.
serere, et quasi ei quidpiam insusurrare. Die x 129 Quantus fuerit peregrinorum confuxus qurieeutk
Februarii Henschenio varise tricse expediendee inilio seculi sequentis, abunde colligitur ex litte- sequeniibv*
fuerunt circa S. Guilielmum eremitam. in qui- ris Innocenti III Pontiftcis (leguntur eoe in edi- ™n"'»""*
bus fd mentio alterius Guilielmi, de quo ibidem tione Baluziana tom. 2 epistolarum lib, 10, pag.
""''

tom. 2. pag. 4,10 e.r Oderico Vitali hivc refe- 43j qui Composlellano archiepiscopo respondet in u-

runtur Anno mcxxxvii, tertia septimana Mar-


.-

hunc modum .-
Proposuisti nobis in no.stra pras-
C tii, Stephauus rex in Normanniam venit sen tia constitutus, quod venientibus ad eccle
Eodem tempore Gnillelmus, Pictavensium dux, siam beati Jacobi ex diversis regionibus pere-
memor malorum qua; nuper in Normannia
, grinis, et volentibus aliis ab alteris per con-
operatus est, poenitentia motus ad S. Jacobum lentiones et rixas altaris de nocte custodiam
peregie profectus cst. Deinde feiia vi parasce- vendicare homicidia contingumt intcrdum , et
,

ve, v Idus Aprilis, sacra commuuione munitus aliquando vulnera inferuntur. Propter quod liu-
est, et ante altare beati Apostoli venerabiliter militer postulasti, nt alio modo quam per re-
defunctus est. Postea pag. 462 in Actis S. Gui- consecrationis beneficium dignaremur ipsi eccle-
lielmi eremitse dicitur Venit in Hispaniam, et
-.
siae providere. Manente igitnr ecclesia et alta-
ingressus Compostellanensium civitatem cum omni ri, fraternitati tuse insinuatione praesentium in-
devotione tanti Apostoli visitavit ecclesiam, et notescat, quod ipsa reconciliari poterit per aquam
effudit sicut aquam cor suum ante conspectum cum vino et ciuere benedictam. Datum Viterbii
Apostoli. Tomo vn Maii a pag.
144 iltustran- xii. Kal. Julii, anno decimo. Annus decimus
tur Acta S. Borne Virginis Pisan.v, ab auctore Pontificatus qui hic procul dubio notatur, in-
,

suppari svripta, in quibus pag. 150 refertur cidit in annum Christi 1207. Habemus seculo
pia Sanvta: istius peregrinalio ad S. Jacobum, xiv mulierem sanctilate illustrem, ad S. Jacobi
et ibidem av paginis seqtienlibus deseribuntur sepulcrum peregrinantem, videlicet S. Elisa-
familiares ac prodigiosi favores, quos eadem belham Lusitanise reginam, cujus Acta Jan-
Saneta a bealo Apostolo aevcpit Tomo i Junii ningus noster, jam viribus exhaustus (fuit po-
occurrit S. Morandus monachus Cluniavensis, slrema ejus lucubratio) utcumque elucidare co-
qui, id ibi pag. 849 narralur, ad memoriam natus est ad diem iv Julii, tom. 2 a paq. 160.
S. Jacobi perrexit cum
ejusdem vise pluribua Sed hanc posterioresque peregrinationes omitto,
sponsoribus. Denique lomo v
ejusdem mensis lum qitod passim notie sint, tum quod parum fa-
dantur Acta S. Guiliclmi abbatis vl fundatoHs ciant ad intentum meum, qvo tantum volui osten-
eremitarum Monlis Virginis, de quo pag. 115 dere conlinuam Compostetlanarum reliquiarum
venerationem
:

DIE VIGESIM A QUINTA JULII. 35


venerationem ab eo tempore, quo pirimum inven- stinare dignatus est de caelo. Ilaec mihi relata sunt mwwm
tsefuerunt. ab his, qui oertamini interfuerunt, et ex ore Sarace- G c
Hxponitttr de- 180 Nescio, ad quod seculum pertineant pise norum, quae dicta sunt, sndterunt. Ita iUe. Videri
votio Frim- Frisonum peregrinationes, de quibus Martinus etiampotest noster Antonius Macedo in Divis lu-
„um eraa S.
Hamconius in sua Frisia fol. 68 sic canit : telaribus orbis Christiani a pag. 429, ubi eamdem
Jacobum,
Magna PetriPaulique fuit veneratio Romae, hisloriam elegantius narrat.
Matris AgrisgTani Mariae veneratio magna r 132 Plurimi alii scriptores tum Hispani lum pwfw<
Sed Frisonum major nusquam devotio, divi exteri, quos cilat Joannes d.e Ferreras in sua «"•»»*"<
Quam Compostellae venerantum busta Jaeobi. Historia Hispanica part. 6 ad annum Christi '"**"* "
Hujus Evermarus sacram Friso nobilis urnam 1217, eamdem memorant victoriam at aliqui m-opterea
,

Visens, ante octo est jugulatus secula Ruthis. ex referunl, prius Frisios Compostellanum S.
iis mtperttilionit

lluicpagi et portas, sunt huic insignia quaadam Jacobi sepulcrum venerationis causa adiisse, id- riufewfai vb-

Frisiadum ; sunt huic eompluria templa dicata 'jio Emmim,


que non dissimulat heterodoxus Frisias scriptor
IIujus ope et precibus Saracenos Frisica pubes Ubbo Emmius, qui in Historia rerum Frisica-
urbem prope fudit Ulyssis.
In Syriam tendens, rum lib. 8, pag. 119 ita de hac re scribit Rur- :

Non quomodo S. Evermarus, de quo


intelligo, sum velis vento datis, aspirante aquilone, septima
egimus tomo i Maii a pag. 120, potuerit in- luce ad Galliciae oppidum Pharium, praecelsa
visere seculo vn ignotas S. Jacobi reliquias. Le- turre conspicuum, haud procul Compostella ap-
gitur quidem in illius Actis Ingreditur itaque
: pulere, ex quo oppido Compostellam superstitio-
vir Dei viam, quas Galaeciam tendit ad S. Jaco- nis causa (ita more hseretico venerationem San-
bum, ingressusque ecclesiam S. Jacobi, et ex- ctorum sacrilege appellat) cum contendissent iti-
petitis ejus suffragiis, regreditur ad partes Gal- nere pedestri fere omnes, qui in classe erant, atque E
liae inferiores. Sed ibidem dicilur natus regnan- ad classem redissent, in Phario portu in nonum
te mediano Pippino, ex S. Begga Ansigisi du- usque diem, quod venti essent adversi, commo-
Regnavit autem Pijjjnnus iste ab anno
cis filio. rati sunt. Deinde narrat, quomodo Ulyssipponem
687 usque ad 714. Quomodo igitur S. Ever- advenerint, ac postea Saracenos clade affecerint,
marus potuit adire Compostellanum S. Jacobi se- in qua primas partes Frisiis suis tribuit. Nobis
pulcrum, quod initio seculi ix tantummodo in- satis est habere hsereticum testem catholici cul-
ventum fuit ? Scriptor itaque Actorum vel va- tus, quem sui populares ac majores olim S. Jaco-
rios Pippinos confudit, quod non raro flt in bo impendebant. Mitto alias nationes, quse a m ul-
historia Belgica, vel Compostellanam S. Jacobi tis seculis usque ad nostra tempora exomni orbis
peregrinationem, suo tempore celebrem, ad orna- parte ad sacras reliquias confiuunt. Attamen
tum addidit, quia forte legerat vel audierat, notatu dignum est, qudd Molina in descripiione
S. Erermarum ad dirersas Sanctorum memorias ipsum Ferdinandus
Gallsecise fol. 3 verso, et post
peregrinatum fuisse. Oxea Dominicanus scribunt de Sclavis seic Illyri-
Facilius intelliguntur ea, quee quatuor
131 cis; nempe in Sclavonia statutum esse, ut a vecti-
postremis versiculis continentur, nempe quod in galibus aliisque tributis liberi sint, quicumque
honorem Jacobi rarise ecclesias in Frisia dedi-
S. ter Compostellanum S. Jaeobi sepidcrum visi-

catse fuerint, quodque Frisones, implorata S. Ja- taverint


cobi ope, insignem de Saracenis retulerint victo- 133 Porro Lulherani, Calvinistse aliique hse- , i" altis

cut-
retici, qui cum Ubbone Emmio pias hujusmodi
'"' !,

riam, quam Csesarius Heisterbachensis, scriptor Saneto-


coeevus inopere illustrium miraculorum et liisto- peregrinationes arguunt superstitionis, etsacra- ;ii eiploden-

riarum memorabiliwn Ub. 8, cap. CG ita narrat rum reliquiarum venerationem explodunt, ca- <,<,

Anno gratias millesimo ducentesimo decimo septi- lumnias suas refutatas videant apud Gretserum
mo, cruce signati ex tota Alemania ac Frisia cum nostrum in Opere de sacriset religiosis peregri-
trecentis fere navibus circa Idus Julii intraverunt nationibus lib. 2, cap. 16. Quod si forte illis non
' portum Ulixibone *; in quo dum per aliquot placeat recentior isle errorum suorum castiga-
id esi Ulys
ponis dies morarentur, plures naves illic exspectan- tor, saltem audiant antiquiorem, nempe Theodo-

tes, ad petitionem Severi episcopi jam dictae retum, Cyriejnscopum, qui in Grseco latina Ope-
civitatis, et episcopi Eboreusis, nec non et Tem- rum editione, tomo 4, serm. 8 de Martyribus, K
plariorum atque llospitalariorum, castrum Sara- pagina 593 contra gentiles Grmvos disputans,
cenoruru, nomine Alkaser, id est omnium car- ridetur ipsos temporis nostri heterodoxos impu-
cer, obsederunt. Sexta vero feria post nativi- rjnare, dum post enumeratos Apostolorum ac
tatem beatse Dei Genitricis Mariae congregati Martyrum cruciatus de eorum gloria sicscribit:
sunt contra eos quatuor Saracenorum reg'es, ha- Qua de causa et immortalem illis g-Ioriam contulit
bentes in exercitu suo ad centum millia pugna- certaminis Praeses, memoriamque uulio tempore
torum quibus Christiani, numero minores, sed
:
finiendam. Nam oum cetera omnia corrumpere
fide majores, sanetum Jacobum beatumque Vin- tempus soleat, horum tamen g-loriam incorruptam
centium regionis illius patronum, et alios, si quos servavit. Ac generosas quidem aniinae triumpha-

poterant, Sanctos invocantes, hostibus occurre- torum caelum nunc obambulant et angelorum cho-
runt. In primo vero congressu unus regum ce- ris intersunt eorum vero corpora non singula
:

cidit interfectorum vero non erat numerus


; : cujusoue condunt mouumenta, sed urbes et vici

plurimi captivati sunt qui cum per exercitum


:
hajc inter se partiti, animarum illos servatores

ducerentur a Christianis quaerebant signa vi-


,
corporumque medicos appellant, veneranturque
ctorum, asserentes candidissimam aciem cru- ,
tamquam urbium piwsides atque custodes, et
ces rubeas in pectore g-erentem, suorum mul- horum apud Deum universorum interventu di-
titudinem in fugam convertisse. Insuper galeae vina per cos munera consequuntur. Sectis eo-

*, quas per mare contra Christianos conduxe- rum corporibus integra et indivisa gratia perse-
iute-
rant, caelestis illius visionis terrore sunt fuga- verat, et tenues illae ac tantilhv reliquia?
gro nullasque partes diffecto Martyri p.uem
tae. Quod peregrini audientes gratias egerunt
habent virtutem qua enim adstat gratia, dona
Christo, qui Martyrum suorum auxilia eis de- :

:?? distribuit
Julii Tonnis VI.
;, ,

86 DE S. JACOBO MAJORE.
distribuit et fide supplicantium liberalitatern meti- troni. Eleg-anterchorus, altare majuset odeum exor-
tur. Vos autem ne haec quidem adducunt, uthorum nata fuerunt vexillisquadraginta, circumcirca cho-
Deum laudetis; sed deridetis ac ludibrio habetis ho- rum, altare majus, etodeum pendentibus. Ad cornu
norem, qui his passim ab omnibus defertur, et abo- Euang-elii erectus fuit thronus reg'ius, in quo posita
minandum scelus ducitis ad eorum busta propius erat sedes reg-ia et pictura repraesentans reg-em no-
aecedere. strum Carolum II. In columna ad cornu Epistolas
ex Theodoreto 134 Deinde circa finem ejusdem sermonis in pendebatpicturaelegantercircumornataexprimens
redarguitur.
editioneproxime citata pag. 605 ita pergit : comitem de Monterey, gubernatorem Belgni. In
Victurum vero Martyrum templa clara et con- duabus columnis juxta sedilia canonicorum pende-
spicua cernuntur , magnitudineque praestantia bant ab utraque parte chori carmina dedicata prae-
et omni ornatus g-enere illustria, et pulcritudi- fato comiti.
nis splendorem late fundentia. Neque ad haec 136 In altari majori fuit erecta pictura re- Antverpixere
eta est coh-
nos semel bisve aut quinquies quotannis acce- prassentans divum Jacobum equo vectum, trium-
gregatio,
dimus sed frequentes conventus celebramus
,
phantem de Saracenis, multis vexillis circum-
sarne etiam diebus singulis horum Domino lau- cincta. In odeo posita fuit pictura divi Jacobi
des decantamus, et qui integra sunt valetudi- vibrantis ex qua circumcirca pende-
g-ladium ,

ne hanc sibi conservari


, ;
qui autem morbo bant consulum
insig-nia hujus urbis, qui prse-
quopiam conflictantur, hunc depelli petunt. Pe- sunt vel praefuerunt camerse excubiarum, quam
tunt et liberos, qui his carent, et quae steri- ciugebant vexilla plurima eleganter deposita. In
les sunt, rog-ant, ut matres fiant : qui donum parte odei dextra erant insig-nia praefati comitis,
adeptisunt, salvum id sibi servari postulant. in parte reverendissimi domini epis.copi
sinistra
Qui peregrinationem aliquam auspicantur ab , nostri Ambrosii Capello. Hac die ad medium
his petunt, ut viae sibi comites sint, ducesque duodecimoe solenniter celebrata fuit Missa per
itineris qui sospites redierunt, gratias referunt,
: amplissimum dominum prselatum S. Michaelis
non illos adeuntes, ut deos, sed tamquam divi- Macarium Simeomo, prassente episcopo nostro
nos homines eos orantes, intercessoresque sibi ut praefato. Adfuerunt g-ubernator castri Antver-
esse velint postulantes. Quod vero votorum com- piensis, totus magistratus, magistri excubiarum,
potes fiant, qui fideliter petunt, palam testantur omnes capitanei, vexilliferi etc. Deinde in eo-
illorum donaria curationem indicantia alii enim : dem libro Ms. refertur, quomodo annua hujus
oculorum, alii pedum, alii manuum simulacra institutionis solennitas in festo S. Jacobi celebre-
suspendunt, ex argento aurove confecta : acci- tur, cui capitanei aliique interesse tenentur. De-
pit enim horum Dominus etiam parva pretiique nique sequuntur statida ejusdem congregationis,
exig-ui, pro ferentis facultate donum metiens. forma benedicendi vexillis, aliaque, quse ad in-
Hoec autem morborum depulsionem indicant, cui stitutum nostrum non pertinent. Nunc admajora
testandae ab iis posita sunt, qui sanitatem rece- et antiquiora Hispanicse pietatis monumenta pro-
perunt : eadem ibi sepultorum virtutem praedi- grediamur.
cant; horum porro virtus, horum Deus verum 137 Hispani seculo xn in honorem S. Jaco- et abbinc plu-
esse Deum declarat. Nonne hic Theodoretus, seculi bi instituerunt Ordinem equestrem sine milita- ribus seculis
inslitutusest
v scriptor, graphice depingit antiquam Christia- rem, quem vulgo de la espada appellant. Scio Mau-
in Bispania
norum consuetudinem, hactenus a Catholicis usi- rum Castellum Ferrerium tib. 4, cap. 1, alios- Ordo imlilaris
tatam, dum Sanclos invocant, et ad eorum alta- que scriptores altius hitjus Ordinis primordia re- in iionorem S.
ria aut sepulcra anathemata suspendunt ? Nonne petere sed illustrissimus Sandovalius in notis ad
,-
Jaeobi,

hic aperte confundit novos hsereticos, qui contra antiquos auctores a se primum editos a pag. 230
Sanctorum cultum et sacrarum reliquiarum ve- eorum argumentis respondit. Cum aliis itaque
nerationem contumeliose debacchantur ? eruditis scriptoribus existimo, hanc originem
ultra medium secidi xn differendam esse. No-
strum non est hic singula in eam rem argumenta
XI. Patrocinium S. Jacobi in producere vet diluere. Quare si quis opinione no-
stra nolit acquiescere, habeat responsum verbis
bellis Christianorum contra in- Marianse qui lib. 2 Rerum Hisp. cap. 13
,

fideles. post alia de hoc Ordine dicta sic concludit Haec :

habebamus, quae de initiis ejus Ordinis litteris


mandarentur, pauca pro dignitate, pro suscepti
Temporc do- Magna fuit semper Hispanorum erga S. Ja- operis modo nimis multa. Neque ignoramus,
tninii Eitpu- cobum pietas quam inter Belgas , sibi
,
quosdam vetustiorem originem desig-nare; alios
olim subditos, non parum pr^omoverunt. Hinc ab Alfonso Casto a Eamiri aetate alios. Ni-
;

prseter alia hujus pietatis vesligia, quse in Bel- mirum utrosque decepit ejus militiae illustrandae
gio reliquerunt, Antverpise in insigni collegiata studium nam diploma, quod ante centum am-
:

ecclesia, quse S. Jacobum patronum hdbet, in- plius annos virginibus sacris, quas Salmanticae
stitutaest inhonorem ejusdem Sancti congrega- a sancto Spiritu nomen habent, concessum pro-
tio, cujus notitiam mihi suggessit R. admodum fertur, falsi ab eruditioribus accusatur quibus :

D. Mgidius Jacobus de Planchen, ejusdem eccle- argumentis, explicare non attinet res ipsa se :

sise collegiatse canonicus et hodiernus prsedictse prodit sive stylum expendenti, ab eorum tem-
congregationis prseposilus, qui etiam perhuma- porum ruditate abhorrentem, sive annos nume-
niter mihi communicavit librum manu scriptum, randi ab ortu Christi rationem consideranti
in quo istius erectionis initium et ornatus ita nondum per haec tempora in Hispania susce-
describuntur Anno mdclxxii, die
: xvm Apri- ptam. Verumhoecmissafacimus. Ceterum quihujus
feria secunda Paschatis, celebrata
lis, fuit in eccle- Ordinis,professionem, propagationem,privilegia
sia collegiata insigni divi
Jacobi apostoli solen- variosquesuccessus nosse cupit, legal Hippolytum
nis capitaneorum Ant-
institutio congregatiouis Helyotum tom. % Ordinum religiosorum et milita-
verpiensium sub protectione S. Jaeobi, ut pa- rium
. ,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII :;7

A rium. capp. 39 et 40, ubi multa ex variis au. vigium , qui


prope abest praelio confuderit. '««<»
,

ctoribus de Ordine S.Jacobi collegit. Neque autem verosimile est, duo intra tam bre-
G C '

uidiciiur ap- 138 Hujus Ordinis institutionem haudd ubie va~ vem periodum temporis adeo insignia praelia
parumempu. r iaprxcesserantbeneficia,quseHispani
' a prole- '\ ibidem loci commissa fuisse. Hsec Perezii argu-
qna Ctavigien- . . ' . f .
-'

. ctore suo S.Jacobozn oellis siot prodtgiose eonferrt menta, quamvis non contemnenda, rem plane
sentiebant. Inter eaprimo loco numeratur famo- non conficiunt neque antiquam Hispanorum
,

savictoria Clavigiensis, quamMariananosterlib. traditionem evertunt ;prsesertim cum Sebastia-


7, cap. 13 eleganter narrat. Sed nos more noslro nus Salmanticensis episcopus de Ramiro I di-
malumus audire primum narrationis illius au- serle asserat Adversus Sarracenos bis praeliavit,
•'

ctorem Rodericurn Toletanum , qui lib. 4. Re- et victor exstitit. Scio, Perezium hoc d.e minoris
rum Hisp. cap. 13 eam ita exponit Post hsec : momenti prgeliis et quasi velitationibus intelli-
autem rex Eanimirus nolens otiosus a Dei servitio gere. Sed haec illius explicatio tam facile rejici-
inveniri, aggressus est loca Arabum, et tam in tur, quamaffertur. Praeterea Franciscus de Ber-
villis, quam in agris cuncta, quae reperit, etiam ganza in Antiquitatibus Hispanise parte 2 edidit
Anagarum, incendio concremavit. Tunc Sarraceni vetus Chronicon ex monasterio S. Petride Car-
cum maxima multitudine occurrerunt exercitus : dena, ubi pa.g. 583 victoria Clavigiensis Ramiro
autem regis Eanimii !, visa multitudine, in locum, -
I clare adscribitur.
qui Clavigium dicitur, se recepit. Cumque in nocte 140 Angelus Ma.urique tomo 3 Annalium Ci- ?«•»«• no»-
dum a " m ''-
de certamine dubitaret, apparuit ei beatus Jacobus sterciensium pag. 112 eadem popularium suo-
oonfortans eum, ut certus de victoria, sequenti die rum traditionem ita confirmare nilitur Vesti- .-

B bellum Arabibus instauraret. Cumque diluculo gia belli hodie etiam invisi apud Clavigium Ma-
surrexisset visionem episcopis et magnatibus
, riana testatur, effossis passim stragibus armorum E
revelavit qui
pro visione gratias exsolventes,
: per ruricolas, oppidanos illius loci. Nos sacra-
ad pugnam omnes se communiter paraverunt, tiora adnotabimus vestigia , sancti Jacobi insi-

Apostoli oraculo roborati. Sed ex alia parte gne referentia; vulgaria incolis, sed forte ideo
Sarraceni de multitudine confldentes ad prse- minus observata, quia vulgaria. Vix ullas lapis
lium processerunt. Hinc inde itaque conserto in loco reperitur qui non conchulae formam ,

prselio, Sarraceni confusione turbati, Christiano- prae se vernacula lingua Hispa-


ferat; veneras
•lejegladns * terga dederunt ita quod ex eis
rum g- a ]iji s ni dicimus. Et quod mereris, si in partes com-
fere septuaginta millia ceciderunt; in quo bello minuatur, tot conchulas formabit, quot partes
beatus Jacobus in equo albo vexillum manu feceris. Naturae loci, an perpetuo miraculo tri-
bajulans fertur apparuisse.Tunc rex Eanimirus buere aliorum sit. Nos rem compertam, et no-
,

cepit Albaidam
Clavigium Calagurram et
, , , tam tantum scribimus. Verum hxc S. Jacobi
multa alia quae regno adjecit. Ex tunc, [ut]
, insignia controversiam non dirimunt , et po-
fertur hsec invocatio
, inolevit Deus adjuva : tius naturse loci, quam perpetuo miraculo attri-
et sancte Jacobe. Tunc etiam vota et do- buenda videntur : nam Maurus Castellus Fer-
naria beato Jacobo persolverunt , et in ali- rerius lib. i, cap. 21 fatetur, similia S. Jacobi
quibus locis non ex tristitia aut necessitate insignia non procul ab oppido S. Sebastiani in
sed devotione adhuc solvunt. Lucasvoluntaria Cantabria inveniri , ubi tamen non dicuntur
Tudensis, Roderico Toletano synchronus, pau- Mauri a S. Jacobo in prselio ceesi. Auctor ille
cis mutatis , eamdem refert historiam ,
quse quidem.afprmat, hsec ibi crescere, quia eo loco
legi potest in Hispania illustrata tom. 4 sanctus Apostolus fuit, quando ftdem in Hispa-
pag. 76. Ex his Baronius aliique recentiores nia prsedicabat. At illustrissimus Sandovalius in
sua hauserunt. notis supra citatis prg. 190 hanc rationem explo-
dequaaiiqui 139 Eruditi quidam Hispani hanc victoriam dit, et pagina sequenti addil, non procid Victo- F
Hnpanidubi-
jn tfubium revocant, eamque cum altera confu- ria, primaria Alavse civitate, in spatioso agro
, sam esse existimant. Audi ex iis Josephum Pe- innumerabiles erui lapiies, qui corda et rotas
f
rezium Benedictinum in suis Dissertationibus reprsesentant. Quamris autem hsec sint insignia

ecclesiasticis pag. 203 ita loquentem .-


In primis S. Augustini et tamen inde
S. Catharinse, quis

itaque illud magnopere contra ipsum facit, quod concludet, eos in provincia umquam fuisse ?
illa

nemo ex antiquioribus praelii adeo celebris, in- Sed licet hsec Clavigianam victoriam non pro-
sigDisque mentionem facit. Non Se-
victorise_ bent, nihilominus ob argumenta superius allata

bastianus non Sampirus , non denique Ove- ,


communi Hispanorum traditioni adhsereo, donec
tensis Pelagius. Primus quod quidem constet, ,
validior ratio vel auctoritas me ab ea cogat re-
Eodericus Toletanus ejus meminit. Sed enim cedere.
quamvis gravis alioqui auctoris testimo-
"
141 Ad eamdem comprobandam "" <**«»"•«
victoriarn
ejus, ,

majoris ponderis quam circumfertur etiam quoddam


*
Ramiri Idiploma, de ?'•>'" '"•<•

nium hic nihilo est , _ hom vtaeaiur . .,

hodierni scriptoris ,
qui id memoriae , nullo quod eruditissimus Perezius Disserlatwmbus gmuilmm _

sed rumusculos secutus, pro- ecclesiasticisa pag. 287 totum inseruit. Al tvra
antiquiore fretus,
quo id prselium com- ipse, tum Sandovalius, in eo tot characterisHcas
deret : cum a tempore ,

falsitatis notas detexerunt, id ab imperito ho-


missum fertur, ad Eoderici sevum quadringenti,
et eo amplius , anni fluxerint. Deinde pag. mine 'confictum aut saltem genuino diploma-
,

ti, quod forte inlercidit, postea substitutum fuis-


297 de eadem re sic disserit : Quod vero vi-
quo praslium commissum se omnino appareat..Ne quis aitlem ex dictis
ciniae ejus tractus, in
dicitur, traditio obtenditur, haud pluris debet malam fonnet conclusionem, subjungo hic illa
Constat utique ex Sebastiani locuplete te- verba, quse Perezius eidem controversise preemi~
fieri.
sit pag. 2S6 Profiteor, mei animi mentisque non
stimonio Ordonium I Eamiri filium
, ,
ingen- :

esse, ut per ea, quse hic dicentur, aliquid pras-


tem ad Albeldam montemque Asturcem , vulgo
juri antiquo
judicii Compostellanse ecclesia;
Laturcem, cladem Sarracenis intulisse. Ea res
enim inconoussum manere volu-
afferatnr id
huic traditioni ansam dederit , quam posteritas
:

mus; quippe quod non hocce tantum diplo-


incuriosa et temporum negligens mox corrupe- credi-
ad Calavicium vulgo Cla- mate niti, sed immemorabili possessioue
rit, et cum celebri
mus,
, :

3S DE S. JACOBO MAJORE.
tccion. non a Ramiro I, certe ab ejus no- loquens Heri , inquit
ait pia vota precan-
mus, ac, si , : ,

G C
'
'
minis II aut ab aliis principibus, quorum privi- tium deridens, credebas me strenuissimum mi-
legia a?vi diuturnioris injuria perierint, eam con- litem numquam fuisse Et hsec dicens, allatus
.

cessionem perhonorificam justa ac utilem ma- est mag-nse staturse equus splendidissimus ante
nasse certum habeamus : non enim veri est si- fores ecclesise, cujus nivea claritas totam, apertis
mile, aut religiosissimam ecclesiam rera sibi non portis , perlustrabat ecclesiain quem Apostolus :

debitaraa Christianis populis per fraudem exigere ascendens , ostensis clavibus ,


peregrino inno-
voluisse; aut plebem credulam in re, quae sua tuit , Conimbriam civitatem Eernando regi
tantopere intererat, sibi fucum fieri gratis pas- in crastinum circa tertiam diei horam se datu-

sam esse. Quare jus illi suum illibatum maueat,


quidquid adversus istud diploma eruditi dispu- 145 Interea labentibus astris, cum die do-

tent. Hsec verba, tamquam nostra, accipi vo- minicasol primo clarus patefecerat orbera, Graecus
lumus. tanta visione attonitus omnes clericos et omnes
B5 i terdinan- 142 Non tantam dubitandi materiam submi- villse primores in unum convehat *, atque hujus
J '"
nistrat victoria, quam rex Ferdinandus circa nominis et expeditionis ignarus, eis ordine rem
medium seculi xi intercessione S. Jacobi de Mau- pandendo, Fernandum regem hodie Conimbriam
ris reportavit. Monachus Siliensis, illi eetati pro- ingressum dicit qui, denotato die, legatos cum
:

ximus, et mnrper primum a Francisco de Bergan festinatione ad castra invictissimi regis dirig-unt
za in lucem datus, part. 2 Antiq. Hisp. pag. 543 qui solerter iter agentes percipiant, utrum ex Deo
eam sic refert Quibus triumphatis, ut Couirabria
: hsec visio procederet, ut ad laudem nominis sui
illarum partium maxima civitas, quse istis prae- ministri * debuisset huic mundo. At legati post-
' /ortc mani-
1'estari
fuerat, in cultum Christianitatis redigeretur, li- quam maturantes in Coninbriam pervenerunt, ipso
E
minabeati Jacobi apostoli, cujus corpus per divi- die, quem Apostolus Compostellse sig-nificaverat,

nam nostri Redemptoris visitationem ad Hispaniam regem ag-gressum hora tertia cwitatem invene-
delatum dicitur, rex flagitando petiit, ibique sup- runt. Siquidem cum per aliquot temporis spatia
plicatione per triduum facta, ut id bellum prosperos Conimbricenses infra mosnia inclusos teneret,
ac felices haberet eventus, Apostolum ad divinam positis in gyro arietibus, murum civitas in parte
Majestatem pro eo intercessorum postulabat. Do- fregerat quod videntes barbari legatos cum
:

suppliciis * ad regem miserunt ,


1
id est dorato nato * itaque venerando loco, Eernandus rex, di- qui sibi libe- *
id ett sup\t\i-
teu donis au-
vino fretus munimine , Conimbriam audacter risque vitam tantummodo postulantes et urbem cationibus

accelerat, [et] castris supra eam positis, con- etomnem substantiam, prseter viaticum perpau-
sedit. cum stipendium, regi tradiderunt. Rodericus
143 Ceterum ut devotissima ejus oratio, qua- Toletanus lib. 6, cap 11, Lucse Tudensis tom. 4
ifauri
liter Deo accepta fuerit, omnibus clareat, expri- Hisp. illust. pag. 93, et Baronius ad annum
puil,
mere dignum duxi. Completa namque exsti- Christi 1040 num. 2 eamdem historiam referunt.
tit in devotione Fernandi regis rata sententia Nos eam ex scriptore coeevo aut saltem suppari
nostri Salvatoris ; Amen , inquiens , dico vo- dare voluimus.
bis ,
quodcumque petieritis Patrem in nomine 146 Christiani ante medium seculi xin auxilio Hispan

meo , dabit vobis. In hoc enim quod civita-


, S. Jacobi oblinuerunt victoriam, quam Lucas Tu-
tem illam a ritibus paganorum erui, et ad fi- densis, qui eo tempore vixit, tomo 4 Hisp. illust.
dem Christianorum reverti fiagitabat ;
profecto pag. 114 desc?nbit hoc modo : Sequenti vero anno
in nomine Jesu ,
quod Salvator interpretatur est Christi 1230, ut notant Odoricus Raynal-
Deum Patrem pro ejus salute rogabat. Sed quo- dus et Joannes de Ferreras) Adefonsus rex Legio-
niam adhuc Pernandus, in corruptibili carne nensis obsedit civitatem Emeritam, et cepit eam.
positus, familiarem se divinse gTatise esse per me- Erat tunc temporis quidam barbarus insignis,
ritum vitse nesciebat, Apostoli suffragia postulat, nomine Abenfuth, qui expulit Almophades
quateuus ad intercedendum, dum * piissimi Ma- ab Hispania et factus est rex barbarorum.
,

gistri familiarem notitiam accedat. Pugnat ita- Hic a suis vocabatur rex virtutis et con- ,

que Fernandus rex apud Conimbriam materia- g-regato Maurorum innumerabili ve-
exercitu ,

*
deett arte li * , pro cujus victoria capessenda Jacobus nit pugnaturus cum Adefonso rege Legionensi,
vet machina
Christi miles Magistrum apud intercedere non qui erat Eraeritas cum paucis. Sed rex Ade-
cessat. fonsus, ut erat fortis et animosus , fecit exer-
sicut S. Jaeo- 144 Deinde auctor explicat, quomodo populo citum suum de nocte
Sarracenos fiumeneontra
Ims Grzco innotuerit, hanc victoriam ope Jacobi rela-
S. Guadianam transire. Pixerant Sarraceni tentoria
cuidam appa-
tam fuisse Tandem Fernando serenissimo
: regi juxta castrum Alhange, et viderunt primo ma-
caelitus concessum triumphum hoc modo bea- ne nostrorum acies paratas ad bellum, et ipsi
tus Apostolus Compostellaj innotuit *. Vene- ordinaverunt acies suas ad praslium properantes.
rat a Hierosolymis peregrinus quidam, Graecu- Fuit Dominus cum rege Adefonso et populo
lus, ut credo , et spiritu et operibus pauper, Christiano, et in congressione ipsius belli tan-
qui in porticu ecclesiae beati Jacobi diu perma- ta Sarracenorum millia prostrata sunt , quod
nens , die noctuque vigiliis et orationibus in- multa barbarorum oppida remanserunt vacua,
stabat. Cum nostra loquela jam paulisper ute- habitatoribus eorum exstinctis in ipso bello. Aben-
retur, audit indigenas, templum sanctum pro futh autem rex barbarorum fugit graviter vul-
necessitatibus suis crebro intrantes, aures Apo- neratus. Tunc rex Adefonsus a victoria rever-
stoli, bonum militem norainando , interpellan- sus obsedit Badajozum, et post paucos dies ce-
tes. Ipse vero apud semetipsum non solum , pit ipsum. Dimiserant Sarraceni Elves et castra
equitem non fuisse, imo etiam nec usquam alia plura, fugse committentes, quae Christia-
ascendisse asserens. Supereminente nocte, clau- ni populaverunt , cum vacua reperissent. Ee-
ditur dies. Tunc ex more cum peregrinns in versus est rex Adefonsus cum multis spoliis et
oratione pernoctaret, subito in ecstasi raptus, victoria magna, laudaus Deum et beatum Ja-
ei aspostolus Jacobus, velut quasdam claves in cobum, qui sibi de inimicis dedit tam nobili-
manu tenens, apparuit, eumque alacri vultu al- ter
; ,

DIK VIGESIMA QUINTA JULII. 39


ter triumphare siquidem in ipso bello visibiliter Cui parent terrae, cui
:
parent 8>,quoris undae,
apparuit beatus Jaeobus cum multitudine militum Jacob in petra voluit tuncsculpere
metra.
albatorum, qui Sarracenos in manu valida proster- Qui hanc obscuram inscriptionem utcumque in-
nebant. Hactenus ille. telligere cupit legat citato loco Josephum de Ma-
,

mvorata S. 147 Circa idem ternpus Alfonsus, 8. Ferdinan- gistris, qui memoratse ecclesise,
Neapoli a Pisw-
Jacnbi ope, di regis frater, manifesto auxilio S. Jacobi pro- nis in honorem S. Jacobi eedificalse slatum ab ,

pe Xerez ingentem Mauris cladem intulit, quse initio usque adsua tempora explicat. Ceesar
En-
describitur in Vita S. Ferdinandi quam tomo , genius Caracciolus in Neapoli sacra, anno 1623
vii Maii illustravimus ubi pag. 323 post nar- , Italice edita, ortum et progressum ejusdem templi
ratam Christianorum victoriam leguntur sequen- a pag. 469 describere incipit, ubi etiam pagina
tia : Grande eo die miraculum favorem Christia-
in sequenti preedictos versiculos adducit.
norum creditur operatus fuisseDeus misso ad , 150 Addo hic epimetri loco insignem Lusitano-
eos in praelio juvandos sancto apostolo Jacobo, rum vicloriam, intercessione S. Jacobi in Oriente Lutitani in
India Orien-
idque duabus de causis sustineri potest. Primum, partam, quando Alfonsus Albuquercius anno 1510
(ali,
quia impossibile erat Christianos tam paucos , Goam recuperavit. Maffeius noster in historiis
de Mauris decuplo pluribus reportare victoriam Indicis circa finem libri 4 rem totam narrat,
istiusmodi absque simili auxilio. Deinde quia et post multa quee hic longum esset transcri-
,

plurimi ipsorummet Maurum dixerunt se vi- , bere heec ad propositum nostrum subdit : Ne-
,

disse equitem equo albo invectum cum vexillo , que huic tantum signo ( nempe Crucifixi ima-
i albo in manu una gladio evaginato in al- ,
gini , quam
domus cujusdam parietinis in-
in
tera ,
quem alii muiti equites albi sequebantur venerant) acceptam eam victoriam Lusitani fe-
vidisse etiam per aerem discurrentes angelos : rebant quod ejus ope quodammodo introducti
;

quodque equites isti multo plus damni infere- in urbem fuisse viderentur; sed etiam divi Ja-
bant Mauris quam ipsimet Christiani quorum
, , cobi apostoli, Hispaniarum prassidis evidenti auxi-
etiam aliqui idem se conspexisse testati sunt. lio quod amissa iterum Goa barbari sine fine
:
,

Haud dubie plura hujusmodi reperirem exem- requirerent quisnam esset egregius ille dux
,

pla si mihi omnes Hispanise historias pervol-


, punicea cruce et fulgentibus armis insignis qui ,

vere vacaret. tantam edidisset stragem ac Mahometanas pha- ,

148 Nolo tamen hic prsetermittere navalem lang-es Christianorum paucitati cedere coegisset.
Italorum triumphum, ope S. Jacobi seculo xiii Neque Albuquercius promeriti sese im-
cselestis
obtentum quem noster Antonius Macedo in
,
memorem siquidem pietatis causa in-
ostendit :

Divis Tutelaribus orbis Christiani pag. 128 ita clusum vermiculati operis auro scipionem cum
exponit Sanctum etiam Jacobum Majorem apo-
: capulo ex pyropis et margaritis ; et bombycinum
stolum Pisanorum olim patronum fuisse memo- petasum addito aureo gemmatoque conchilio item- ;

rant Frederico enim hoc nomine II , Neapolis


:
que pertusos in linea globulos aureos (ea peregri-
reg-e et Germanise simul imperatore contigit, , nantisolim Apostoli insignia sunt) in Palmulano Ja-
ut duo Pisani duces Oddo Gualdulius et Roge- cobeae militise contubernio (qui locus Olisipponensis

rius Piscis, comparata valida navium classe in agri notissimus est) ponijussit acdeinde moriens :

Moream sic vocant ) vela


(
facerent ,
pugnandi Compostellano ejusdem Apostoli templo terrae
studio incensi contra fidei Christianse hostes. Callaicae pensilem ingentis formse lychnuchum
Commisso cum iis marte prselio , diu ancipiti argenteum cum perpetui luminis alimento leg-a-
pugnatum in neutram partem inclinante
,
victo- vit.

ria donec sancti Jacobi nomen


;
iteratis vocibus 151 Si quis recentiora istiusmodi prodigia de- ,dn Cfiri

itianitxpe de
; invocantes de exstruendo in ipsius honorem tem- sideretcognoscere,adeat nostrum Antonium Ma-
hostibua vera
plo votum emiserunt in eo videlicet Christia- , cedo in Divis tutelaribus orbis Christiani a pag. fidei trixtm-

norum portu ad quem primum appulissent et , : 232, aliosque historiographos , qui res ab Hi- pharunt.

voti compotes facti sunt, insigni de hostibus par- spanis ac Lusitanis in Africa et utraque India
ta victoria eorum navibus partim captis, par-
,
fortiter gestas memorieeprodiderunt. Viderietiam

tim demersis, paucis dumtaxat fuga elapsis. In polest noster Georgius Crugerius in sacris Pulve-
Neapolis deinde portum secunda navigatione de- ribus Bohemise, Silesiee, et Moraviee ad diem xxv
lati die xxix Julii anno mccxxxviii patrono , ,
Julii, ubi post enumeratas S. Jacobi ecclesias in

suo Jacobo apostolo templum sedificarunt , iis regionibus , narrat quomodo sanctits iste
,

quod procedente tempore S. Jacobi Gladiferi Apostolus , Nissse patronus , Suecos ex urbe
nomen accepit in eo enim ejusdem militaris :
Nissensi prodigiose fugaverit. Nos cum Cruge-
rio fidem hujus miraculi penes affirmantes hujus
Ordinis equites initiari cousueto de more so-
civitatis incolas relinquimus.NuncLusitanaquse-
lent.
promiaso m 149 Josephus de Magistris, qui patrui sui Fran- dam stupendse victorise traditio singidari para-
cjus Uonoreii
cisci opus de statu ecclesise Neapotitanse addi-
grapho discutienda est.
tionibus auxit, eamdem historiam pag. 427 nar-
rat et ibidem exhibet sequentes versus , quos
,

in marmore prope januam istius ecclesise ita


legi testatur :

Annis millenis ter denis octo ducenis


Post Christum natum fuit hoc opus sedifieatum ,
Quarto Septembris dena inditione * Kalendas.

Condidit hanc consul Oddo Gualdulfus aulam,
Rogerius Piscis reliquis cum compatriotis.
DeFusarello sanctus Petrus hic erat ante ;
*
fort e et En * Pisanorum nunc est, sic plebe vocante,
'
lege A(l Adi * Pisis urbanse laudem, famamque, decusque.
i -XII.
,
, :

1(1 DE S. JACOBO MAJOBE.


tamen impigri et prsevalentes , gravem illam in- D
tra castelli angustias molem obsidionis tecti us- mquoiam
que ad triennium pertulerunt. Ceterum, perti-
Lm "« n '*ca.
Bu
nacius instante barbaro novisque semper et ma- "j /"
$ XII. Examen stupendse cujusdam chinis et armis et militibus in oppugnationem
merj
o&sessi,
l
.

victorise, quse invocatione Deiparae «ppiduii veritus ,


qui ducem gerebat Joannes
t 5. abbas ex
e ordine S. Benedicti capiendum haud ,

m
• • •
i
ac S. Jacobi Lusitania de Mau- dubie castellum , seque deinde cum omnibus ,

qui intus erant , hostili fero ac probro manci-


ris relata fuisse dicitur. pandum, consilium cepit, re quidem impium at-
que infandum nec antea seculis aut pa-
, ullis
tratum aut auditum , sed ob ignorantiam ex pia
Stupendam
hittoriam, cu
Dum aliquando cum P.nostrx
Joanne
theologicis Societatis
Feytens, qui
studiis Lovanii
intentione forsitan excusabile. Eia , inquit
cii , ad extremum jam res adducta; capiendum
so- ,

jut nolitia ad
preeest, familiarem de Actis S. Jacobi sermonem castellum trucidandi omnes , quibus pcr aetatem ,

instituebam.isea occasione mihinarravit prodi- licuit arma sumere, oppugnantibusque obsistere :

giosam historiam, quam in feslivis Knittelii no- feminae ludibrium atque in prae-
puerique in
stri concionibus legeral. Synopsis autem historix dam cessuri hostibus quibus praster intoleran- ,

continebat, quod pauci Lusitani, in castro quo- dum servitutis jugum impendet periculum , ne
dam fluvium Mundam a Mauris obsessi, implo- decepti aut compulsi Christianam religionem de-
rata S. Jacobi ope, et eruptione facta, incredibi- serant, et ad nefandam Mahometis sectam trans-
lem liosliummultitudinemfudissent, ac postinspe- ferautur. Igitur ( quod honestius est ac securius) E
ratam vicioriam ad castrum reversi, reperissenl trucidatis prius feminis ac pueris ne barbaro- ,

mulieres puerosque vivos, quos ante eruptionem rum injuriis exponantur facta nos eruptione ,

occiderant, ne Saracenorum ludibrio ac abne- in obstantes hostium legiones irruamus ut sal- ,

gandx Christianx fidei periculo exponerenlur. tem fortiter ac viriliter depraeliantes glorio-
His auditis ingenue fassus sum, me inter va-
, sam inter Saracenorum strages mortem oppeta-
ria sancti Apostoli miracula nihil umquam simi- mus.
le invenisse, et qusesivi, an Knittelius aliquos hu- 155 Placuit omnibus Joannis consiiium om- ,
cnnsilio abba-

jus prodigiitestes afferret. Cum ille id etiam affir- nesque brevi mulieres puerique ac vetuli cae- ,
lit Joannis
mulieres ac
marel, et liber iste in bibliolheca nostra hic non so gutture ad unum perempti atque omnibus :
pueros jugula-
esset, petii Kniltelianx narrationis ecgraphum, demum opibus iucendio absumptis soli qui re- ,

ut citatos ab ipso auctores consulerem, et sic more stabant vivi propugnatores, apertis subito portis,
nostro primum miras historiee fontem detegerem. facto impetu in hostes Christum dominum , et
Post aliquol hebdomadas petitum miraculi ecgra- sanctum Jacobum de more implorantes in-
phum Lovanio accepi, quod apud Knittelium in volarunt. EavitDeus bellatoribus suis qui li- ,

festo S. Jacobi post alia ita incipit : Unum refero cet pauculi barbarorum illam innumerabilem col-
tam stupendum non crederem nisi legerem
, ut , luviem , csesis nouaginta millibus profligarunt ,

in Benedicto in Genesim tomo 3


Fernandio fugientes deinde oostri sunt persecuti ; tum ca-
Bernardo de Britto lib. 6 Annalium Cistercien- stra plena omnis barbaricse opulentise a nostris di-
sium eapp. 27 et 28 Elia de S. Theresa Lega-
, repta. Verum ubi receptui datum est sig-num ,

tionis ecelesia? triumphantis lib. i, cap. 15, num. ad saltum valde condensum , ne introrsum sil-
19. Tunc subdit ipsam historiam, quam nos ex varum latebras temere ingressi hostium pate-
vetuslioribus scriptoribus mox referemus. reut insidiis , substiterunt ; laeti quidem de pro-
153 Accepta hac nolilia tres istos auctores , digiosa illa victoria, quam fere incruento marte
damut ex 1
inspexi, et fideliler a Knittelio citatos comperi. divinitus pepererunt ; at moesti nimium, et ani-
nandio, qu
Elias a sancta Theresa, Carmelita discalceatus mis quam explicari aut credi potest, exul-
plus
,

modo pauci in Legatione ecclesise triumphanlis ad militan- ceratis ob deplorandam feminarum et puerorum ^
Chrittiani. tem lomo \'pag. 91 citat Fernandium nostrum, qui csedem , redeunt in castellum ut suorum ca- ,

tomo'6 CommentarioruminGenesimsect. Sinca- davera debitis lamentationum et precationum


put 32 Geneseos num. 3 rem ita narrat Quo tem- : officiis ad sepulturam usque prosequerentur. Ver-
pore uuiversa Hispania post Gothorum reguni in- sam diceres cytharam in luctum , triumphi
teritum a Mahometanis vastata excisaque sub bar- gloriam in pompam sepulcralem. Victis potius
baro illo nefandoque jugo tenebatur in Portugal- quam victoribus similes
;
, ejulatu ad ca>lum
lia tamen aliquot munitiora Christiani habebant usque sublato suam
, et suorum miserandam
castella quae Saracenum jugum adhuc nescie-
, infelicitatem deplorantes domum miseri reverte-
rant. Erat unum
campis illis valde spatiosis et
in bant.
fcecundis quos peramoenus irrigat Munda non 156 Accedentibus ergo
, ,
jam ad portas castelli qm, „„« fa-
procul a Conimbrica quae nunc divinarum et , o immensam Dei clementiam pariter atque po- c '"<" truptio-
(
humanarum disciplinarum altrix est quam cele- tentiam occurrit obviam universa caesorum mul-
!)
berriraa. Visitnr nunc illud castellum in Monte lam de A/iiu
titudo mulieres ac pueri omnes vivi et inco-
:
vts victorian
majore vetere , inter cetera totius regni oppida lumes festivis cantibus et victoriam beliato- redivivo» ift-
nobilissimo. Ad hoc obsidendum coufluxerat in- rum, et redditae peremptis vitae miraculum conce- vencrint,
finita Saracenorum multitudo sub rege Cordubaj lebrant. Quis , obsecro incredibilem animorum ,

Abderrameno aut Almanzore visebantur latis- :


laetitiam ac voluptatem in utrisque merito ex-
sima illa camporum sequora quoquoversum , plicabit? Ceterum ad perpetuum tam inauditi
protenduntur barbarorum copiis plena
, equi- :
miraculi testimonium ac monumentum admira-
tes pedit.esque instar locustarum omnia occupa- bili quodam notati signo videbantur : in cujus-
bant. que scilicet gutture , qua vulnus prius late hia-
154 Acerrimum deinde coeptum est contra op- bat quoddam veluti rubrum filum protende-
,

pidanos bellum , qui numero pauci animo , batur. Nimirum quod de Jacob dixit Genna-
dius , claudum ex lucta remansisse , ut conti-
nentem
,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. 41


A nentem atque perpetuam luctationis illius memo- tunc propugnaculum «wiom
erat bene munitum, paucis
riam teneret, de nostris egregie dicam, sangui- tamen militibus peropportunum, ut ex redditibus G,C-
neo colore insignita illorum fruttura fuisse, ut et proventu inde collectis cibaria
in monachoa
memoriam tam stupendi miraculi, et qui tum et stipendia in milites, qui prsesidio
erant, solve-
viverent, subinde immortales peren-
et posteri rentur.
niter Deo gratias agentes concelebrarent, ma- 159 Accidit per
id tempus, ut quidam sacro motuaurit
gnam quoque Dei Matrem virginem debitis ob- fonte lustratus, et sub Joannis disciplina enu- ,-" rvanen >''
sequiis et colerent et amarent, cujus in gratiam tritus a Christi pascuis ad Mahometis fabuleta
se
ac preces illud esset ta)m insigne a Deo pa- reciperet, et ab Abderameno Cordubensi rege co-
tratum prodigium nam prope illum saltum con-
:
pias summe contenderet, queis rem Christianam
densum ubi bellatores nostri substiterunt, ex-
, funditus deleret : qui post varia in Christianos
structnm a Joanne illo templum est, dicatum- homines exempla Montem majorem obsidione ob-
que virgini Deiparse, cujus etiam effigies lignea vallavit eo animo, ut vel arcem iniquis con-
idem in gutture signum cruoris prseferre vi- ditionibus caperet, vel omnes ad unum ferro
sa est, aut quia sic divinitus concessa imagoap- demeteret. Qui cum arcem crebris assultibus
paruit, aut quia mortales illi grati et pii eam, et dolis attentarent tanta animi contentione
,

cui beneficium referebant acceptum , illo suo sunt repulsi , ut Mauri rebus diffisi de dimittenda
signo prsenotarunt. obsidione cogitarent; acriter tamen pro inter-
ttnarraiionii 157 Denique narrationis suse testes adducens cipiendis commeatibus , ne in arcem inferren-
'" '""* "' ita concludit Latius fortasse, quam par erat tur laboratum
:
, est. His coactus Joannes extra
g hane historiam retulimus, sed ea tamen digna muros egressus cibaria ssepissime nou citra san-
est, quam et nostri homines oblivionis ac taci- guiuem comparabat. Enimvero ad illos egestatis E
consepultam esse tenebrisnon patiantur,
turnitatis terminos adducti sunt, ut aut deditionemem face-
et gentes quoque universse in majorem Dei glo- rent, aut fame sitique enecti interirent quorum :

riam, Virginisque matris honorem et sciant et utrumque moleste ferebat abbas cum certo sci- ,

admirentur. Testantur hoc, uti a me descri- ret Mauros propugnaculum ingressos feminas
,

ptum miraculum prseter ipsam ab antiquis


est, puerosque cum maximo et pietatis et corporum
usque ad nos deductam traductam traditionem, ar- discrimine in captivitatem abducturos. Itaque vi-
"fone archiva chivi * Cisterciensis monasterii, quod in eo loco sal- ros bellaces vocat ad consilium, qui cum lon-
tus, ubi a bellando cessatum est, sedificatum huc giores moras in consultatione traherent, invaria-
usque visitur, demumque diligentissimus nostrse tis omnium sententiis convenerunt, ut vulgus im-
gentis historiographus F. Bernardus de Brit- belle, feminas nimirum, infantes, et seniores jugu-
to lib. 6 Chronici Cistereiensis cap. 27 et 28 pa- larent , lautamque supellectilem , et quidquid
trio sermone conscripsit. Hactenus Fernandius auri argentive esset, immissis flammis ad cine-
noster Lusitanus, qui haud dubie juxta vulga- rem resolverent et favillam ;
postea copiis in
rem popularium suorum traditionem prodigium acum * eductis cum hostibus arma conferrent, ut '
f°Tle ag"«n
w(acieln
istud exposuit nam Bernardus de Britto, quem
-.
victoriae spe prorsus amissa, seque suosque ulcisce-
laudat, idem miraculum aliis exomavit adjunctis, rentur.
quse loco proxime citato in Chronico ejus notari 1G0 His ita decretis, furentibus similes, mananti- eamdem P r °-
"'
possunt. Sed neque hic subsistendum est, cum bus ubertim lacrymis, cogitata perficiunt. Queis ut J^m
Brittus ibidem indicet, sese hanc stupendam hi- abbas Joannes exemplo prasiret, sororem cum ne-
storiam ex manuscriptis Lorranensis monasterii potibus jugulavit. Tandem cum desperati jam in
monumentis hausisse. Iiaque ulterius progredia- hostes involarent , tam fortiter se gessere , ut F
mur, ut primam hujus narrationis originem in- hostium imperatore, Christianse fidei desertore
dagemus. impudentissimo abbatis gladio interempto, alii
,

C 158 At opportune nobis se hic offert Vascon- in fugam penetrarent, quorum tergo hasrentes no-
Vatconceiiius Anacephalseosibus Lusitanise
cellius noster,qui in stri per aliquot leucas animose instabant. Postquam
notter ex ar- signum
pag 510 agens de memorato Deiparse templo (Lu-
. receptui datum est , nostrates ad col-
sitanice vulgo nossa senhora de Ceica vocatur) ligenda spolia remearunt. Videres lautam supel-
eamdem historiam ex archivo Lorvanensi sic lectilem, pretiosas vestes, vasa aurea, arma, equos,
narrat Hujus asdiculae originem invenies Lor-
: frena, cadavera per agros passim jacentia. Totam
vanis in archivis, quse ita habet Per id tempus, : eam noctem dum per lacrymas licuit viclorise
, ,

quo Maurorum reges res Hispaniarum administra- palmam celebrarunt quis enim oblectameutum:

bant, et in aliquibus Hispanise urbibus Gottorum caperet iis interemptis , quos


,
in vita charis-
reliquise perennabant, complures fuere rei Chri- simos habuerat ? Die crastina ad primam auro-
stianse professores, qui Legionensem regem agnos- ram duos vident equis insidentes, glomerato in-
cerent, ad quem jure g'entium res Hispana per- cessu ad se festinos venire, quorum festivi clamores
tineret. Hi tamen , soluta pecunia tributi no- et voces incomptas cadum feriebant. Qui ut abba-
mine , rem Christianam segre sustentabant. In- tem convenere, fidemajoraretulerunt; ilios nimi-
ter alia , in quibus Christiani ritus fierent, Lor- rum, quosper summamcarnificinam jugulaverunt,
vaniense erat ccenobium, jam ibi a divi Bene- singulari Numinis beneficio ab inferis fuisse exci-
dicti aetate fundatum, ad quod se complures tatos. Dici non potest, quam immortaliter fuerint
conferebant ut nomine sacrse illi familise dato
,
tam festino * nuntio gavisi, eui fidem non ha- '/br«fwtr?c

mira rerum humanarum despicientia astatem buerunt, priusquam rem oculis usurparunt. Hi om-
agerent. Quos inter quidam fuit, Joannes nomine, nes, qua ictus est iuflictus, purpurea linea si-
Alphonsi Legionensis regis patruelis , et Ba- gnati apparebant.
miri avunculus, qui priusquam se Bene-
reg"is 161 Joannes alta quadam mente pneditus spo- ;
«iu(o aiiur

dictinse adscriberet fumilios honestas victorias ,


lia in omnes seque distrahit ,
quibus ornati et "f' rl -

cum maxima laude domum retulerat. Hunc Lor- locupletes ad patrios lares recesserunt, et vastam
vaniensem abbatem donavit Alfonsus Montis ma- illam solitudinem, ubi tam hetum nuntium au-
cognomento veteris principatu , quia dierat,
joris , ,
,

IS DK S. JACOBO MAIORE
dierat, elegit, ut reliquura vitas tempus ageret, lis, cum exigua suorum manu in hostes irrue- D
augustissimse caeli Reginse, cui se suaque omnia rit,acpost relatam de iis victoriam redux uxo-
multis nominibusdebebat, emancipatus, cui etlios- rem et filias invenerit redivivas, qux coram ima-
suos ab inferis reduces factos refe-
tes exstincfos, et gine Deiparse (vulgo nuestra Senora de AtochaJ
rebat : quamobrem aediculnm
illam excitavit, ubi genua flectantes tanlummodo quoddam vulneris
tempus continuisad Deum precibus absumeret, effl- signum in collo retinuerant.
giemque Deiparae, puerum Jesum molli amplcxu 61 Sic Franciscus Diago in Historia comitum eo i^od «»„,_
1

praeferentem, in memoriam aecepti beueficii a ma- Barcinonensium lib. 2, cap. 14, Antonius Vin- ''" P r <"*'9'« m
teria duci curavit, queis eamdem lineam impri- centius Domenec in Hisloria Sanctorum Catalau- ^ZT.' c<m '

mi quas suscitati in collo praeferebaut, ut


jussit, norum lib. 2, fol. 93 verso, ac novissime Pctrus b,mt.
tanti muneris memoria immortalitati transmitte- de Marca, sive Stephanus Baluzius, lib. 3 Marcse
retur. Snnt, qui asserant, effigiem illam e caslo Hispanicxcap. 30 referunt, filiam comitis Bar-
lapsam ultro se Joanni obtulisse eadem in collo cinonensis, quas anle multos annos a Joanne Gua-
oicatrice, quam nostra adhuc aetate videre est. rino decollata fuerat, ad vitam rediisse. Deinde
lta Vasconcelliuscitans in fine Bernardum
,
idem scriptor Lusitanus ad eximendum Castella-
de Britto, qui in Chronico Cisterciensi eodem fe- nis omne dubium dicit, sese anno 1636 in ipso
re modo et verosimiliter ex iisdem monasterii Lor- Montis majoris oppido examinasse, quid incolse
vanensis instrumentis istudprodigium Lusitanice de hac historia sentirent. Tunc denique. asserit,
narrat. Interim video, hanc narrationem a prse- se unum alterumque civem audivisse, qui affir-
cedenti differre invariis circumstantiis, quas cu- mabant, sibi plus quam triginta personas ex isto-
riosus lector facile observabil, si Fernandii ac rum decollatorum posteris notas fuisse, quxprse-
Vasconcellii textum altente inter se conferre diclam cicatricem, tamquam fiium rubrum, in
B
voluerit. collo habebant. Non est nostrum lites illas inter E
Hitpani pas- 162 Nunc videamus quid eruditus quidam
,
Lusitanos ac Hispanos componere, aul statim fi-
sim hanc hi- Hispanus de portentosa hac historia judicaverit. dem adhibere incertis recentiorum relationibus,
sloriam inter
Is est Anlonius de Yepes Benedictinus, qui in quas Brittus, Fernandius, aliique antiquiores vi-
fabutus nume-
ram, Chronico generali Ordinis sui tomo 1, fol. 99 dentur ignorasse, cum de isto signo, in occisorum
rotunde edicit, gesta abbatis Joannis quibusdam posteris perseverante, nullum verbum fecerint.
fabulis contaminala fuisse. Audi ejus verba, 165 Potius itaque inquiremus, an ad con- Angdm Man-
quas Thomas Weiss, ex eodem Ordine Nereshei- firmandam mirabilem illam hisioriam robur ali- ''"?'" ™ ""-
mensisin Suevia monachus,in Latina istiusoperis quod accesserit ex vetuslis monumentis, quxBrit- e '°" L """"' u
f r
editione tomo I, pag. 96 ex Hispanico idiomate tus in secundaparte Monarchiae Lusitanx se da-
'jolZlZ""-
ita interpretatur : Raros item casus de quodam turum promiserat, utsupraex Yepesio intellexi- Hidipioma,
Joanne hujus monasterii (nempe Lorvanensis mus. At cum inter omnes partes Monarchiee
de quo ibidem agit) antistite Britto narrat ,
, Lusitanx, quas in bibliotheca nostra habemus,
quem regis Ramiri patruum facit Maurorum , sola hsec secunda nobis desit/Iefectus illesupplen-
prodigiosum debellatorem, multosque mortuos vi- dus estexAngelo Manrique, qui in Annalibus Ci-
tam redditam ipsi debuisse. Pollicetur, se parte sterciensibus ad annum Christi 1195 cap. 5 ,

secunda de Monarchia Portugallia archivorum inter alia ex eo opere profert diploma quo ,

monumentu producturum ad fidem historiae


, Joannes post relatam prodigiosam victoriam
comparandam quam nos in Castilia * iu fabulse
, officio abbatis ita renuntiat ln nomine indivi- :

loco habemus. Ego vero tantisper calculum su- duae sanctaeque Trinitatis, Patris, et Eilii, et
stineo, donec ille stet promissis nam historia : Spiritus sancti. Haec est charta testamenti
dona-
de abbate .lohanne vulgata non majorem hactenus tionis et abrenuntiationis perpetuae
quam ego
,
fidem habuit quam ea quae de comite Ro-
, Joannes abbas facio de meo monasterio de Laur-
lando circumferetur. Sed quemadmodum is auctor, bano, vobis Theodemiro abbati et fratribus ve-
p
qui res a Rolando gestas nimium quantum ampli- stris. Quoniam ego
post labores multos et peri-
ficavit, magnasque nugas facinoribus veris cula, quse portavi in castro Monte major
contra
miscendo fidem historiae ademit, ita mihi pror- Saracenos, qui locum illum destruere et me ca-
sus persuadeo, fuisse quemdam hujus monasterii ptivare volebant , et illos per Dei pietatem
abbatem forti animo praeditum , duxisse mili-
, vici plus minus septuaginta mille in fiuvio
,
et
teminMauros; victorias praeclaras retulisse qui- : et arrancada
matavi *. Et quoniam Deus pro- i,i e „ stricto
bus dum nonnemo fabulas aspersit, mera som- digium unum ostendit, vitamque dedit occisis, gladio mocts-
nia narrare ac fumos vendere est visus. Non est quos de meo consilio decollaverant, et propter vi

hic operse pretium corrigere oscitantiam inter- multa bona alia, quae de manu Domini rece-
prelis, qui non satis presse Hispanicum pri- pi, cum jam video prasfatum castrum in pace,
mi scriptoris textum sccutus est, cum ex his sen- do illud et pono in manus Ramiri rec-is quia
tentiam Yepesii abunde intelligamus. est terra ista , et de
sancta Maria cum aliis
de quorum 168 Heec Ycpesii censura displicet Leoni a san- pluribus monasterium vero de Laurbano, quod
:

eetuura ici i
-
cto Thotna, qui anno 1611 Conimbricse histo- ille mihi dederat, do vobis Theodemiro,
pior Lutitanii.
riam Ordinis S. Benedicti Lusitanice edidit nam tam pro
congiuricur,
-.
bona vivenda vestra, quam propter secorsum * bo-
tomo 1 Benedict. Lusitan. tract. 2, parl. 2, cap. num datum nobis a vobis contra Saraeenos in Mon-
6, § ultimo vehementer conqueritur, quod Ca- te major etc. Facta fuit abrenuntiationis
et testa-
steltani huic Lusitanorum traditioni
fidem abro- mentiseries viKalendas Januarii sera dccclxxxviii.
gent, et interim similes casus in Hispania Joannes abbas propria manu roboravi. Apud
eve- Ber-
nisse tradant. Certe Hieroni/mus de Quintana nardum de Britto lib. 6 Chronici Cisierciensis
in Historia urbis Matritensis lib. 1 cap. 60 , pag. 28 legitur Lusitanice idem instrumentum,
post Franciscum de Pareda, Alfonsium de Salas, cui illicpostabbatem Joannem rex
Ramirus, alii-
aliosque scriptores Hispanos, simile quid narrat que duodecim testes subscribunt.
de Garcia Ramirez, qui in castro quodam a
Mauris cinctus, prius uxore ac filiabus jugula-

166 Si
;

DIE VIGESIMA QUIXTA JULII.


166 Si de hujus diplomatis sinceritato consta- >OCTOtt

ie eujas
vert- ret, historiam illam, quantumlibet portenlosam, O.C.
lale si consla-
prodigium
curn Lusitanis admitteremus scientes, non esse ,
% XIII. Auctor miraculorum, eo-
rel,
abbreviatam manum Domini in prodigiis pa-
illud admiile-

remus: trandis non enim solemus fidem abrogare mira-


;
rumque diversa narratio.
culis, quia prodigiosa sunt, sed quia debitis te-
stimoniis carent, et ssepe tanturnmodo populari Haud dubie innumera patrocinio S. Jacobi Habemut i»
ac inconstanti traditione nituntur. Sic ad diem patrata sunt miracula, quae posterorum no- dnplici Ms.
xxiv Julii defendimus stupenda S. Christinse titiam effugerunt. Aliqua tamen annolata fue- miracula S.
Jacobi.
Mirabilis Acta, quse a cosevis et fide dignis testi- runt, de quibus olim in Hispania Officium reci-
bus confirmantur. Sed suspicor, memoratum in- tabatur, ut patet ex antiquo monaslerii Siliensis
strumentum ab imperito quodam in gratiam po- Lectionario ex quo Berganza parte 2 Antiq.
,

pidaris traditionis postea confictum fuisse, sicut Hisp. pag. 680 duas Lectiones edidit. Non opus
de Clavigiensi diplomate, aliisque pluribus erudi- est, eas hic transcribere, cum habeamus duplex
tiores Hispani fatentur. Ms., in quo ista et plura alia miracula continen-
sed cum fulsa 167 Saltem in hoc instrumento, quod Joannis tur.Primum apographum nostrum prodiit ex
sic ejas sub- abbatis nomine profertur, falsa est chronologia, Ms. codice Basilicse S. Petri, in quo unicuique
scriplio,
dum illa renuntiatio facta dicitur vi Kalendas Ja- miraculo suus auctor additur (hos etiam distin-
nuarii, sera dccclxxxviii, id est anno Christi 850. xit Vincentius Bellovacensis in Speculo historiali
Quomodo, obsecro, abbas Joannes exeunte sera lib. 26, cap. 30 et sequentibus) ut postea observa-
888 potuit castrum ponere in manus Ramirig;eg-is, bimus. Alterum desumptum est ex Ms. Marchia-
qui ineunte eadem scra jam mortuus et Oveti se- nensis ccenobii, quod a Chiffletio nostro cum aliis
pidtus fuerat ? Quomodo die xxvn Decembris codicibus coUatum fuit. In utroque Ms. eadem est
anno 850 subscribit huic abdicationi Ramirus, rei substantia, sed hinc inde mutatus capitum
qui eodem anno Kalendis Februarii obierat ? ordo, ita ut in priori qusedam miraculis poslpo-
Quod autem Ramirus isto anno obierit, prseter nantur, quse in posteriori iisdem prssfiguntur.
antiquos scriptores, testatur vetus epitaphium Prseterea Ms. Marchianense sine ulla auctorum
ecclesiee Ovetensis, quod Ambrosius Morales tib. distinctione hunc habet titulum Liber de miracu- :

13 Uist. Hisp. cap. 54 ita legit Obiit DiviE mb- : lis S. Jacobi apostoli a Calixto II Papa editus.
MORIJE RaNIMIRUS REX DIE KaL. FeBRUARII iERA , Fateor, hoc opusculum sub nomine Callixti in
dccclxxxviii. Obtestor vos OMNES QUI HJC , plurimis bibliothecis inveniri, et passim a scri-
LECTURI ESTIS, UT PRO REQUIE ILLIUS ORARE ptoribus ipsi tribui, imo et a Vincentio Bello-
nok desinatis. De hoc mortis anno ac epitaphio vacensi, tamquam ipsius fcetum referri. At- ,

etiam videri potest eminentissimus Baronius iamen quid cum Ambrosio Moralio contra
,

in Annalibus ecclesiasticis ad annum Christi 850 varios de hac re sentiam candide decla-
,

num. 4, cui Pagius aliique exactiores chronologi rabo.


consentiunt. 170 Non inficior , a Callixto , cum forte Vi-
denlur scripta
Itic et alia 168 Quamvis igitur Antonius Brandaonus, ennensem cathedram obtineret, aut etiam junior etsea Callixio
recentiora hu-
abbas Ordinis Cisterciensis, parte 3 Monarchiee esset, pro singulari suo erga S. Jacobum affectu II Papa,
)us traditifini:
Lusitanse lib. 10, cap. 45 hsec monumenta tue- aliqua ipsius miracula collecta fuisse sed totum ;
monumenta
nobis suspecla ri,aliisque argumentis confirmare conetur, no- illud opus, prout jam passim exstat, genuinum
sunt. bistamen suspeeta esse non desinunt qualia et- : Callixti foetum esse nego crederem enim, me ma-
:

iam aliis eruditis visa sunt ut in Annalibus , gnam doctissimo isti Pontifici injuriam ittatu-
Cisterciensibus fatetur Anhelus Manrique, qui rum, si ptarachronismos , aliosque errores in eo
de illis loco proxime citato ita caute pronuntiat : occurrentes, ipsi tribuerem. Nec facile mihi per-
Addit Brittus, manere usque in hanc diem ieo- suadere possum, istud ipsum opusculum, quod
nem Virginis, quse collum cicatrice sanguinea jam sub Callixti Pontificis nomine circumfertur,
notatum teneat in memoriam miraculi, quod ab Innocentio II Papa approbatum fuisse, si ge-
ejus creditur factum intercessione. Simile quid nuina sit Innocentii epistola, quam Mariana no-

in Mantua Carpentana dicitur contigisse apud ster in Disputatione de adventu S. Jacobi in Hi-
Castellam recentiori eventu. Mihi de neutro spaniam cap. 12 exhibet. Antequam id pluribus
disputandum est uti cui nec dubium
, contin- , ostendo, ipsemet lector judieet exfronte opuscidi,
g-ere potuisse nec contigisse aliunde probari
, quod ita incipit Callistus episcopus servus servo-
:

possit ,
quam ex his instrumentis et traditione , rum Dei, sanctissimo conventui Cluniacensis eccle-
quse multi probant alii suspecta habent. Man-
, sias, heroibusque famosissimis Guilelnio, patriar-
sisse dicitur in eodem oratorio Joannes, quam- chse Jerosolymitano, et Didaco Compostellanensi
diu vixit , ubi et sepultus jacet , inscriptione archiepiscopo , cunctisque orthodoxis salutem et
recenti , et nostro seculo sepulcro superposita, apostolicam benedictionem in Christo. Quoniam in
quse breviter historiam illius notat totidem verbis : cunctis mundi partibus excellentiores vobis heroes
JOANNES. MONASTERII LaURBANENSIS , QUONDAM dig-nitate et honore reperiri nequeunt hunc de ,

ABBAS BAMIRl
,
1'RIMI LeGIONEN. REGIS PATllUUS , beati Jacobi virtutibus codicem paternitati vestrae
QUI ANNO DOMINI DCCCL MONTEM MAJOREM TUTA- misi, quatenus si quid corrig-endum in eo invenire
TURUS, ABDERRAMEN II CoRDUByE REGEM (TRUCIDA- poteritis, auctoritas vestra amore Apostoli dilig-en-

TIS LXX SARACENORUM MILLlBUs) FARVA ClIRISTIA- ter emendet.


Verumtamen innumeras pro hoc codice ex ineplo
NORUM MANU DEBELLAVERAT MULIERESQUE AC PAR- , 171 \i

prox-
VULOS, SUO CONSILIO OCCISOS, HUJUS SACRiE YlRGINIS passus sum anxietates dum enim essem
: schola- I f'ilso

INTERVENTU AD VITAM RESTITUTOS CONSPEXEUAT, HIC ris et ab infautia Apostolum diligens, quatuor-

TUMULATUS JACET. deeim annorum numero perambulans terras et

provincias barbaras paucis et vilibus et hir-


,

futis scedulis diligenter scribebam , ut iu uno


volumine miracula audita comprehendere po-
23 tuissem
Julii Tomus VI.
,

11 DE S. JACOBO MAJORE.
tuissem; quatenus saneti Jacobi amatores aptius in Annalibus Gallix, id probel, hoc opus esse D
simul invenirent, quaj necessaria sunt festis die- anilibus commentis plenum; sed caute tacet, u( eum faci-

bus ;id mira fortuna! Inter praedones


legeudum. quid Papirius Massonus in iisdem Annalibus lib. ant auctorctn
falmlo&x m&
cecidi, et, raptis omnibus spoliis meis, codex tan- 2, pag. 92 de istius fabulee auctore judicaverit
%

twmme T ur .
tum mihi remansit ergastulis trusus fui et perdito
: his verbis Igitur libellus ille ab homine otio- pini confictx
:
.

toto censu meo, et, ut jam dixi, codex solus snper- so in juventutis gratiam scriptus videtur non ,

fuit in profundo aquarum multarum crebro cecidi


:
multo post Caroli Calvi imperium ejusdemque :

proximus morti, et evasit codex minime illaesus * versio in bibliotheca reg-ia servatur, antiqua ac
me exeunte. Domus, in qua eram, eremabatur, et pene obsoleta Gallorum ling-ua, vetustissimisque
consumptis rebus meis, evasit codex mecum inu- characteribus. Si hisloria illa non multo post
stus. Caroli Calvi imperium , qui anno 877 obiit ,
iisdemprsfixo, 172Tunc idem auctor post alia non minus conscripta sit, quomodo eam Caltixtus seculo xn
inficeta ac mira qusc non est operse pretium
, fingere potuit ? Si ipse sub nomine Turpini con-
hic referre , ita conctudit : Sic igitur omnibus finxisset illam historiam., an sano cerebro in ea
patefactum est opuseulum istud , ut tam peritis asserere potuisset, in concilio Compostellano sta-
arte grammatica, quam non intelligentibus ma- tutum fuisse, ut cuncti praesules et principes, et
g"na , proficiat. Quidquid in eo scribituv , au- reg'es Christiani, Hispani scilicet et Galleciani, prse-
thenticum est, magriaque auetoritate expressum. sentes et futuri episcopo sancti Jacobi obedirent,
Idem de historia Caroli quae a beato Turpino , ut supra num. 118 ex pseudo-Turpino retulimus.
Eemensi arehiepiscopo describitur statuimus. , An sano cerebro, inquam asscrere potuisset
,

Miracula beati Jacobi ,


quos in hoc codice eon- omnem Hispanise pnesules episcopo sancti Jacobi
tinentur , diebus ejus festis per unamquamque subjectos fuisse, cum ipsemet Callixtus Papa ec-
hebdomadam tali scilicet die, qua ejus festivi- clesiam Compostellanam primo ad metropoliti-
tas annua praecessit , leg-antur. Vincentius Bel- cam dignitatem evexerit ? Certe infidus iste apo-
lovacensis, qui circa medium secidi xiii fforuit, slata nobis auctoritate sua non persuadebit, Cal-
tib. 26. Spec. Hist. cap. 39 his similia Callixlo lixtum fuisse adeo habetem, ut crassis ac mani-
attribuit. Unde obiter colligo , opusculum Cal- festis hisce fictionibus sese omnium ludibrio ex-
lixti de miraculis S. Jacobi ab aliquo corruptum illum, qui ponere voluerit. At deseramus calum-
centum et paulo plures annos, quod
fuisse post niatorem non pridem inter heterodoxos infe-
ita
spatium temporis satis magnum est ad immu- licem animam opinionem nostram id-
efflavit, et
tandam augendamque alicujus auctoris scriptio- terius stabilire pergamus.
nem. 176 Ambrosius Morales in Chronico Generali quad utrum-
173 Possem varia in hoc prologo examinare ; Hispanise tomo i, lib. 9, cap. 7, fol. 241 affert tjncopuscum
sed unum alterumve crassum errorem observasse aliquot rationes, ob quas prsefatum miraculorum Ambmsio Mo-
ralio
suffecerit. Rogo igitur primo, ut mihi quis ex- opusculum Callixto abjudicat. Imprimisjure me-
plicet, quomodo Callixtus II, qui juxta omnes ritomiratur, auctores Historise Compostellanse,
chronologos obiit anno 1124, potuerit opusculum qui tempore Callixti II vivebant, nullam istius
tuum mittere Guilelmo patriarchae Jerosolymitano, libelli mentionem fecisse, cum tamen in ea
de
qui tantum anno 1130 ad patriarchatum Hiero- rebus a Callixto usque ad mortem prseclare gestis
sotymitanum eveclus est, ut ostendit Papebro- ssepe meminerint. Deinde asserit, in Compostel-
chius in tractatu prseliminari ante tomum iii lano istius operis exemplari multa absurda et
Maii pag xlvii, num. 200. Deinde quxro, qua tanto Pontifice indigna contineri. Non me
fu-
veri specie dicatur prudentissimus iste Pontifex git, Petrum Mantuanum in Observationibus ad
approbare historiam Pseudo-Turpini , quam historiam Joannis Marianse a pag. 124 ob frivo-
omnes eruditi insulsis fabulis refertam, et ab ho- las conjecluras contendere, quod Ambrosius Mo-
mine imperito ac mendaci scriptam arguunt, ut rales Coynpostellanum illius opusculi exemplar
supra num. 119 ex Possavino aliisque ostendi. non viderit. Sed Thomas Tamayo de Vargas in
Tamen prsemoneo, me hoc ratiocinio non velle Historia Marianse contra Mantuanum Hispa-
abrogare fidem miraculis S. Jacobi, tametsi alie- nice defensa a pag. 159.fidem Moralii egregie
no nomini supposita et hinc inde interpolata sint. tuelur. lmo ego ipse assertionem Moralii testi-
Hxreltci pu$- 174. Mirabar, heereticos semper promptos
ad monio meo confirmare possum . cum enim anno
Jim hoc opun. adjudicanda qusetibet veterum auctorum opera,
rtiluin CtiUixlo
1722 Toleti in domo nostra professa per aliquot
ubi sectx sux incommodant, hic adeo esse faciles dies degerem, memini me legere Ms. libellum
Iribuunt,
ad istud opusculum Callixto II concedendum. Sed de miraculis S. Jacobi, nomine Callixti II Pa-
tandem intellexi iniquitatis mysterium nempe : pse insignitum, et ex apographo Compostellano
ideo tendit, ut Callixtum fabulosx Pseudo-Tur- exaratum (forte a Mariana nostro, qui Toleli mo-
pini historige auctorem faciant. Inter alios Casi- riens plura illic manuscripta assidui ac diuturni
mirus Oudinus, infelix Ordinis sui ac fidei apo- laboris sui monumenta reliquit) in quo inter mo-
stala, in Commentario de scriptoribus ecclesia- nita de itinere ad S. Jacobum tot luibebantur ine-
slicis tomo 2, col. 09 in hac re ita mentitur .-
ptise, ac conlumelise adversus Cantabros vici-
Auotor hujua operis, non Turpinus, sed Calixtus nosque montium Pyrenseorum accoias, quos Galli
II
Papa qui tribus post mortem Caroli Mag-ni se-
,
vulgo TSusques, Hispani Bizcaynos appellant, ut me
culis, illam fabulam confinxit non ut Carolum , partim ad risum partim ad indignationem com-
Mag-num sed ut sanetum Jacobum apostolum
, moverint.
et ecclesiam Compostellanam quam ardenter 177 Hactenus primum Ms. nostri caput
,
ex- ws tanto Pon-
amabat, illustriores his fabulis redderet. Unde aminavi; nunc de quatuor sequentibus, quse ifxceindignum
nihil mirum, quod in Ms. codice Cantabrigiensi prselo danda esse non censeo, etiam pauca
di-
sancti Benedieti Calixtus II hanc fabulam a se con- cam. Capite secundo et tertio de S. Jacobi pas-
fictam dicat opus authenticum , primusque illius sione ac translatione multa narrantur, quse,
ut
mentionem faciat. milissime loquar plane incerta sunt. Prseter
,

175 Citat hic apostata Papirium Massonum alia prodigia induciturrexGailxcisc, rupto
ponta,
submersus.
,, ,,,

DIE VTOESIM A QUINTA JULII. 45


submersus, alque ingens rlraco, quem discipuli diabolo, non, utputabat, Apostolo qui se mo- ,

S. Jacobi signo Crucis interfccerunt. Ad hsec re- nuerat , obedire praproperat. Dormientibus ita- (. C
fertur historia Lupse (hic Luparia appellatur) %Ut "• '!' 11,
que sociis , mentulam sibi primo praeeidit, dein-
1

II Jiiitrijrinii,
cum indomitis bobus, quse omnia superius § 4 de cultrum ijnmergit. Cum stridorem V Jnri,' a<i
gutturi l

tamquam parum verosimilia rejici. Caput quar- morientis, crepitum sanguinis nrorumpentis vilam redie-
et
tum continet epistolam Leonis Papse, quse multo comites subaudissent , exciuntur a somno , et
longior est illa, quam supra num. 38 ex Bre- lumine adhibito, quid circa hominem factum
viario Eborensi exhibui. Quinto denique capile fuerit, vident. Mcerent denique tam funestos ,

agitur de tribus S. Jacobi festivitatibus, ibique sodalis sui exitus attendentes, sed quid a dse-
dicitur certa passionis ejus dies alicui fuisse re- mone consilii acceperit , nescientes. Quia er-
velata, de qua tamen Gaspar Sanctius noster in go qua id causa ei contig-erit
, ignorarunt ,

Commenlariis ad cap. 12 Act., aliique eruditi tamen illi curam exsequiarum non negarunt;
sacrse Scripturse inlerpretes adhuc disputant. quodque taliter mortuo indebitum fuerat pro ,

Omissis ergo hisce capitibus, sola S. Jaoobi mira- comperegrino ut videbatur suo Missarum of-
, ,

cida prselo subjiciam, quse tamen omnia Callixto ficia celebrari mandarunt. Quibus ad Deum fi-
adscribenda non sunt, ut in annotatis observa- deliter placuit Deo, ut resarcito vulnere
fusis,
bo. Cum autem Sanctius noster in disputatione gutturis vitam per Apostolum suum repararet
,

de prsedicatione S. Jacobi in Hispania tract. 3, exstincto. Exsurgens igitur homo, et cunctis


cap. 9 post Baronium existimet, huic opusculo supra quam dici potest redivivum stupentibus, fari
Callixti aliqua esse ab aliis addita et afflcta ,
incipit.
vereor, ne et ipsa miracula subinde interpolata 181 Sciscitantibus itaque qui aderant , quid ijiiod alibi atio
modo refertur.
sint, prsesertim ea, quse ab antiquis scriptoribus animi in se interficiendo habuerit de diabolica ,

modo multum diverso referuntur, cujus varieta- E


sub Apostoli nomine apparitione fatetur. In-
tis unum alterumve specimen jam exhibeo. quisitus, quod judicium post sui homicidium in
G •libern 06- 178 Guiberlus abbas B. Marise de Novigen- spiritu censura subierit, ait Ante Dei thronum :

ia ttt
to, qui anno 1124 mortuus est, lib. 3 de vita sub praesentia communis domina? Dei genitricis
\racnh dc
pereijrii in
sua cap. 18 miram hominis, diabolica persua- Virginis Mariae , ubi et patronus meus aposto-
G, aiicic im sione se ipsum inierimentis, historiam narrat hoc lus sanctus Jacobus aderat, delatus sum. Illic
im idenle, modo : Quae dicturus sum nostris inaudita tem- cum quid de me fieret, coram Deo tractaretur
poribus relatione cujusdam religiosi ac vere bu- et beatus Apostolus memor intentionis meae
milis monachi accepi, qui quidem Joffredus vo- licet peccatricis et adhuc corruptae ,
pro me
catur Samureiasis quondam castri et aliorum
: Benedictam illam precaretur , ipsa ex ore dul-
castrorum in Burgundia dominus fuit, cujus vi- cissimo sententiam protulit, homini misero in-
ta quia vero cognata dignoscitur verba sua , dulgendum fore ,
quem malignitas diaboli sub
conferenda putamus. Relatio autem sic sancta specie sic contigit corruisse. Sic me in
se habet Juvenis quispiam in superioribus ter-
: seculum haec * evenit ad mei correctionem "
lege hoc

rarum contiguarum partibus fuerat, qui se-


sibi et horum denuntiationem Deo jubente re- , ,

minae cuidam non uxorio id est dcbito sed , , diisse. Senior ergo, qui haec mihi retulit ab ,

usurario ut secundum Solinum


, loquar id est , eo , qui redivivum viderat se audisse narra- ,

indebito amore cohasserat. Is aliquando ali- vit nam ferebatur etiam, quod cicatrix evidens
:

quantisper resipiscens ad sanctum Jacobum Ga- et insignis gutture


illi quae mi-
remansit in ,

liciam orationis gratia meditatur abire. Sed in raeulum circumferret , et abrasa tentigo pertu-
ipsa pias intentiouis massa quiddam fermenti in- lusum * ut sic dicam, ad
,
urinas residuum
seritur nam cingulum mulieris secum in illa
: habuisset. Confer hsec cum iis, quse inter mira-
peregrinatione asportans, eo pro ejus recorda- culaposthunc paragraphum dandaanuni. 227
tione abutitur , et recta ejus oblatio non jam narrantur, et accipe alterum similis discrepan-
recte dividitur. tise exempluui .

q\\\ diaboliaa eundum ergo diabolus occasionem


179 Inter 1S2 Csesarius Heisterbachensis monachus Or- , Vnlgare mira-

frau.de dec}.- incursandi hominem nactus, apparet ei in spe- dinis Cisterciensis miraculorum , in Hisloria ,

cie Jacobi et ait Quo tendis ? Ad sanctum


, : quam circa annum 1220 conscripsit, prodigium $u$penro,
inquit, Jacobum. Non bene, ait, vadis. Ego sum de adolescente injuste sicspenso et ope S. Jacobi
Jacobus ad quem properas sed rem meae di-
, ; niirabiliter in rita conservato sic refert lib. S,

gnitati tecum indignissimam portas cum enim : cap. 5S quidam de Trajecto


: Civis Inferiori

in totius fornicationis volutabro hactenus jacue- cum filio ad S. Jacobum profectus est. Ac-
ris, modo pcenitens vis videri, ct quasi aliquem eidit, si bene memini ut in quodam , loeo ho-

praetendens fructum, ad meam te ten- spes ejus, nescio quid perderet, et suspicionem
boni inilii ,

prassentiam profiteris, cum adhuc illius ob- de eo habens, eoram judice eivi-
furtum illi
dere
mulierculae tuae balteo accingaris. Eru- tatis imponeret. Quo negante et dicente :

secenae
Deus novit, et sanctus Jacobus testis est, me
buit homo ad objecta, et credens revera Aposto-

lum infert : Scio, domine, quoudam me etnunc numquam fuisse furem, neque furis socium; ver-

etiam flagitiosissirae operatum dic quasso j ,


bis judex non credidit, sed suspendii sententia
,

quid nd tuam clementiam proficiscenti consilii innocentiam damnavit. Videns filius patrem dam-
dabis ? Si vis, ait, dignos pro perpetratis turpi- natum, nec aliquid ei prodesse fratrum testimo-
tudinibus fructus pcenitudinis facere, membrum nia, flens et ejulans dixit ad judicem Ko- :

illud, unde peccasti, veretrum scilicet, pro mea go vos domine, quateuus intuitu Dei et S. ,

et Dei fidelitate tibi abscinde et postmodum ,


Jacobi me suspendatis ,
patre meo dimisso :

ipsam vitam, quam male duxisti, tibi pariterde- ego enim novi iunocentiam illius. Cujus fleti-
bus et intantia tandem judex victus patrem
secto g-utture adime. Dixit, et ab oculis ejus se
,

absolvit, suspendit. Pater vero tristis


ipsumque
subtrahens in multa mentis hominem perversi-
nimis cum sociis procedens et limina beati ,
tate reliquit.
Jacobi visitans, ipsique pro anima filii Suppli-
180 Ad hospitium igitur nocte perveniens
cans,
, ,

16 DE S. JACOBO MAJORE.
caus, postquam ad locum suspensionis rediit, ait enim vivitfiliustuus, ut vivuut hseaves. Etvixhoc
fratribus : Ecce, fratres, meus precor, ut
filius : dixerat, cum gallus et galliua saltaverunt in men-
paululum subsistatis, donec illum deponam et sepe- sa, statimque galluscantavit.
liam. 186 Quod cum prator vidisset attonitus et variis cir»

cimslantiii
H ope S. Jarn ]S3 Audjta voce patris , respondit Bene : continuo egreditur , vocat sacerdotes ,
et cives :

exornal.
bi prodigioae venias, pater : adhuc cnim vivo. Depositus ab proficiscuntur ad juvenem suspensum , et inve-
in vila conser pa-
eo et iuterrogatus , qusenani esset causa tanti nerunt incolumem, valdeque l&tantem , et
vato,
miraculi, ait : Sanctus Jacobus apostolus ab ea rentibus restituunt ; domumque reversi gallum
hora qua buic patibulo appensus sum usque
,
capiunt et gallinam, et in ecclesiam transferunt
nunc manibus suis sustentavit me. Non esuri- magna solennitate quse ibi clausae (res admi-:

vi non sitivi nihil doloris sensi


,
nec um- , , rabiles et Dei potentiam testificantes ) obser- !

quam melius mibi fuit omnibus diebus vit* meae. vantur. Ubi septennio vivunt hunc enim ter- (

Statimque pariter ad beatum properantes Apo- minum Deus illis iustituit) et in sine septen-
stolum filius ut votum suum solveret
,
pater ,
nii antequam moriantur, pullum relinquunt
, et

ut gratias repeuderet , incolumes reversi sunt in pullam sui coloris et magnitudinis et hoc , fit

civitatem Trajectensem. Et est idem miracu- in ea ecclesia quolibet septennio. Magnae quo-
lum in eadem civitate sicut nobis , retulit "Wil- que admirationis est , quod omnes per hanc
helmus monachus noster ibidem , canonicus urbem transeuntes peregrini qui sunt innume- ,

valde celebre atque notissimum. In Ms. no- rabiles, galli hujus et gallinae plumam capiunt,
stro hoc Totosse contigisse traditur, et modo di- et numquam illis plumas deficiunt. Hoc ego
verso narratitr, ut infra a num. 202 videri po- testor ,
propterea quod vidi et interfui ,
plu-
test. mamque mecum Simile prodigium de gallo
fero.
184 Lucius Marineus Siculus in opere de gallinaceojam ad comedendum apposito dicitur
Lucius Man- rebus Hispanix memorabilibus lib. 5 circa finem patratum fuisse in gratiam cujusdam Christiani,
neus Siculus i
hoc miraculum in urbe S. Dominici Calceatensis qui implorans opem S. Dominici Calceatensis e
urbe Calcea-
factum esse scribit, illudque longe aliter exponit Maurorum captivitate liberatus est, ut retuli-
his verbis Vir quidam probus et amicus Dei
: mus in Actis istius Sancti tomo m Maii pag.
et uxor ejus optima mulier cum filio adolescen- 171.
tulo niagnoe probitatis ad sanctum Jacobum Com- 187 Ludovicus de la Vega in Vila S. Dominici ex quitms
postellam proficiscentes in hanc urbem ( nem- , Calceatensis quaiu Burgis , anno 1606 Hispani- unam negal
Ludovia ile
pe Calccalensem, de qua supra egerat) itineris ce edidit, parle 2, cap. 8 geminam hujus rei la Vega, elsi
labore defessi ingrediuntur , et quiescendi gra- narrationem proponit, quam utramque die xn nrca locum
tia restiterunt in domo cujusdam .
qui adultam Maii pagina proxime citata latine vertimus. consentiat,

filiam habebat : quoe cum adolescentem pulcra Posterior ejus narratio convenit cum ea, quam
facie vidisset , ejus amore capta est. Et cum superius ex Marineo Siculo dedimus sed scri- :

juvenis ab ea requisitus atque vexatus ejus vo- ptorem illum fictionis arguit, quod asserat,plu-
to repugnasset , amorem convertit in odium, et mas galli et gatlinse qux quotidie peregrinis ,

ei cupiens
nocere tempore , quo discedere vo- ,
iltactranseuntibusdislribuuntur,prodigiosemui-
iebant , ejus cucullo crateram sui patris clam tiplicari. Affirmat autem tamquam teslis ocula-
reposuit. Cumque peregrini mane discessissent, tus, in ea ecclesia designatum esse quemdamcle-
exclamavit puella coram parentibus , crateram ricum, qui plumas illas conservet et peregrinis
sibi fuisse subreptam. Quod audiens prastor, sa- distribuat ; at negal, continuum multiplicationis
tellites confestim misit ut peregrinos reduce- , miraculum, a Marineo Siculo tam confidenter
rent : qui cum venissent, puelia conscia sui sce- assertum, in ea urbe videri aut patrari. Mul-
leris accessit ad juvenem, et crateram eruit e cu- tis tamen probare nititur, reliqua omnia prodi-

cullo. gia esse vera, testaturque, ad perpetuam rei me-


185 Quapropter comperto delicto , juvenis moriam in superiori ecclesix parte omnium ocu-
in campum productus iniqua sententia et sine lisexponi idempatibulum, in quoperegrinussus-
culpa laqueo suspensus est, miserique parentes pensus fuil.
cum filium deplorassent, postea discedentes Com- 188 Nihilominus Tolosates illud miraculum in contra qaot

postellam pervenerunt. Ubi, solutis votis et Deo sua urbe contigisse volunt nam Nicolaus Ber- :
Tolosani con-
tcndunl, illud
gratias ageutes, subinde redeuntes ad locum per- trandus, qui anno 1515 Tolosanorum gesla ty-
iit s«« urbe
venerunt ubi filius erat suspensus
, et mater , pis vulgavit hanc rem fot. 49 verso ita nar-
, evenisse.
multis perfusa lacrymis ad filium accessit, mul- rat Unum miraculum quod legimus ac pi-
;
,

tum desuadente marito. Cumque filium suspi- ctum etiam videmus in singulis beati Jacobi ec-
ceret ei filius
, Mater mea
dixit noli fiere : , clesiis aut capellis, Tholosae factum fuit de pere-
super me
ego enim vivus sum, quoniam Vir-
: grino ad beatum Jacobum accedente in Com-
go Dei genitrix et sanctus Jacobus ( Ludooicus postella , qui mense uno manens suspensus fal-
de /a Vega infra citandus pro S. Jacobo substi- sis Tholosani , usque ad
accusationibus hospitis
tuit S. Dominicum Calceatensem) me sustinent patris et matris reditum vivus remansit , quem
et servant incolumen. Vade, charissima ma- beatus Jacobus sustinuit ipsumque parentes in :

ter ad judicem
, qui me falso condemnavit , , patibulo vivum cernentes de gravi injuria et ca-
et dic ei, me vivere propter irmocentiam meam, lumnia accusatum filium conquesturi judicem
ut me liberari jubeat , tibique restituat. Pro- adeunt. Sed cum praeses Tholosanus id cre-
perat solicita mater, et prai nimio gaudio flens dere recusaret nisi pulli jam tosti in veruto
,

uberius, prastorem convenit in mensa seden- exeuntes cantassent aut volarent, et volatu sum-
tem, qui gailum et gallinara assos scindere vo- pto ab igne discessissent garriendo admiratus ,

lebat : Prsetor , iuquit , tilius meus vivit, jube est. Cumque patibulum adiisset ,
juvenemque
solvi Quod cum audisset prtetor ex-
obsecro. , suspensum vivum cerneret, et vitoe causamquae-
istimans eam quod dicebat ,propter amo- , , rcret, ait judici meritis divi Jacobi [ se ] ser-
,

rem maternum somniasse, respondit subridens : vatum fuisse. Viden', quam varia a variis tra-
Quid hoc est, bona mulier? Ne fallaris : sic dantur? Nos lilem illam inler Hispanos et
Gallos
"

DIE VIGESIMA QUINTA JULIl


A Gallos non dirimimus sed ab utrisque antiquio- ;

ra documenla requirimus, prsesertim de gallo


et gallina resuscitalis, de quo prodigio apud
Csesarium Heislerbachensem et in Mss. nostris
altum est silentium. Jam primo loco dabimus GAPUT I.
miracula, qute Callixti II nomine communiter
circumferuntur, quibus deinde subnectemus alia
ex Ms. Pistoriensi, de quorum prsecipuo collec- Sanctus Jacobus captivos liberat, pec-
lore et aidhentica fide superius § S sat multa mo-
nuimus. catum in chirographo scriptum mi-

rabiliter delet, mulieri sterili filium

M I R A C U L A impetrat, eumdemque a mortuis


resuscitat.
AUCTORE, UT FERTUR, CALLIXTO II PAPA.

Beatus Jacobus apostolus qui passionis dolorem Cuuiam


Ex Ms. monasterii Marchianensis, inter Apostolos primus sustinuit, asperitatem c/lrul ''""
"""' c "p
g-entium, quam sanctae prsedicationis doctrina irri- '

quod cum altero Ms. Basilicoe gavit,innumeris signisvirtutum funditus eradicare


desudavit, etqui tantae virtutis in exiliohujusprae-
S. Petri contulimus.
sentis vitae operator divinitus extitit, nunc, post-
quam in asterna felicitate sui laboris sudorem E
remunerationis linteo detersit, super eos, qui per
PROLOGUS. affectum importunae petitionis eum quserere non
desistunt, suse virtutisexhibitionem satius infundit.
Auctorprx- Summopere pretium est beati Jacobi mira- Unde quodam miraculum quod sub veritatis cog-ni-
monet, quomo- cula ad decus Domini nostri Jesu Christi tione ipsi didicimus, successorum hotitiae hujus
do hac mira-
scripturae tradere et memoriae aeternaliter com- scripturse serie enucleatius demonstramus. Cum
cuUt coUegerit.
mendare dum enim Sanctorum exempla a peritis
:
itaque temporibus regis Adefonsi in Hispanise par-
narrantur , auditorum corda ad patrise caelestis tibus Sarracenorum rabies acrius adoleret, quidam
dulcedinem et amorem excitantur. Quod ego ani- comes, nomine Ermengotus, videns Christianorum
madvertens barbaras terras perambulans, quaedam religionem Moabitarum impetu deprimi, sui exer-
ex his miraculis in Galetia, quaedam in Gallia, quae- citus robore circumvallatus ad debellandam eorum
dam in Teutonica terra, quasdam in Italia, quse •
sasvitiam quasi sub invincibilis pug^nse argumentis
dam in Hung-aria, qusedam in Dacia a, qusedam se infestavit a Sed, nostris exig-entibus meritis, ejus
etiam ultra tria maria b, diversa scilicet diversis devicto munimine, triumphi contrarium incurrit b. *

in locis scripta reperi : qusedam in oris barbaris, Quapropter hostilis feritas, elevationis fastu in voce *

quibus beatus Apostolus ea dignatus est operari, superbise, elevata vigunti viros unda fidei reg-ene-
narrantibus illis, qui ea viderunt aut audierunt, ratos, quorum unus sacerdotali fung-ebatur officio,
didici; quaedam propriis oculis vidi : quse dilig'enter sub imperio captivitatis in CaBsaraugustam urbem
ad decus Domini et Apostoli litteris commendavi. pro victoria duxit, ubi adinstar perpetuae csecitatis
Quse quanto mag-is sunt pulchriora, tanta mag-is inferni sub intolerabili obtenebratione carceris di-
chariora. Nec vero quis me putet omnia, quae audivi versorum generem nexibus obligati secundum
de r odem, miracula et exempla scripsisse, sed quae divinam inspirationem beatum Jacobum admo- ,

C •verissimis assertionibus verissimorum hominum nente presbytero, sic invocare coeperunt : Jacobe
vera approbavi fuisse. Sienimmiraculaomnia, quse apostole Dei pretiose, qui sub officio pietatis oppres-
de eodem in compluribus locis sub multorum nar- sorum angustiis pie subvehis, tam inauditse captio- _p

raiione audivi, scriberem, mag-is deficeret mauus nis g-emitibus tua consolationis manum porrig-ens
studiumque et perg-amenum, quam ejus exempla. a vinculis, quibus immaniter arctamur, propitius
Quapropter prsecipimus, ut codex iste inter veridicos nos libertati reddito? evadere * accelera. «i. enodare

et authenticos codices deputetur, et in ecclesiis et 191 Quorum irremediabiles pene voces beatus tmpioret S.
J«cob> ax,xilio.
in refectoriis diebus festis ejusdem Apostoli aliis- Jacobus exaudiens, in obscuritate careeris sic eos
que, si placet, dilig-enter legatur. alloquens refulsit Eece adsum, quem vocastis. Qui
:
"^^
tautse auditiottis charitate succincti, ora, qua? pr;e
magnitudine doloris in g-enibus fixa tenebant, eri-
ANNOTATA.
g-entes, ad ejus pedes prociderunt. Quibus beatus
Jacobus visceretenus condolendo suae virtutis au-
Nemo eorum, qui gesta Callixti II conscn-
a
perfreg-it. Pra;terea suse po-
eorum vincula
tradit, eum tot regiones pcragrasse.
xilio
pserunt
captivorum manibus conserta de
,

tentiae dexterae
Quare mihi hic prologus non parum de fictione
ergastulo tanti periculi diviuitus erepti ad portas
suspectus est.
civitatis eo duce perveuerunt. Porta;
vero, facto si-
b Nescio, quam regionem ultra tria maria sitam
Pa- gno crucis apostolicte reverentise, egressiouem ul-
intelligat auctor, nisi forte significare celit
Italiam occurrunt tria tronee adeo ministrarunt, quod pristinse adjun-
Uestinam, inter quam el
Quos
ctionis rigorem, egressis eis, reformaruut.
maria nempe Jonium, Creticum,et JEgyptiacum. spatio post g-allici-
beatus Jacobus long'0 delapso
Sednon est operee pretium hxc operosius inqui- precedendo
istud verosimiliter a Pontifice Cal- nium, jam fere resultante lucis spiculo,
rere, cum ad
lixto scriptum non fuerit.
, :

4S MIEACULA s. jacobi majoris.


ad quoddain castellum, quod sub christiauitatis tu- beato Jacobo licentia ad patriam incolumis remea- D
tamine teDebatur, perduxit. Ubi etiam se ab eis vit.Ubi triduum quiescens facta preee accessit ad
advoeari percipiens, caelos visibiliter conscendit. mulierem suam, ex qua commixtione mulier ejus
Cujus prasceptione cum magno vocis strepitu eum mensibus expletis, filium peperit,
etfecta gravida,
advocantes, apertis foribus, interius sunt suscepti. cui prae gaudio ejusdem Apostoli nomen im-
Altera autem die egredientes, ad propria redire posuit.
couantur. Post paucum vero temporis quidam eo- 195 Qui postea prog-rediens, circiter quintum i<"po>iea

rum beati Jacobi limina petens in festivitate ejus- decimum annum habens astatis, cum patre suo et """'''«". '«-
"""!
dem translationis Apostoli, quae apud nos c die matre et cum quibusdam pareutibus suis, beati ,/,IC „ w
'

tertioKalendarum Januarii annue celebratur, hasc Jacobi iter aggressus est. Qui etiam cum salute
orania sic facta fuisse, ut scripsimus, omnibus veniens usque ad montem, qui vocatur Oqua f, ibi f

nuntiavit. A Domino factum est istud, et est gravi morbo puer percussus animam exhalavit. De
mirabile et oculis nostris. Regi ergo • supre- cujus morte lllius parentes debacchantes more ar-
rho sit decus et gloria in secula seculorum. reptitiorum totum nemus et villas suis ululatibus
Amen. clamoribusque repleverunt. Mater tamen iu majo-
192. Temporibus beati Theodemiri d, Compo- rem prorumpens dolorem, quasi extra sensum po-
Peccalor qui stellanensisepiscopi,fuitquidam Italicus, quiquod- sita, his vocibus beatum Jacobum allocuta est
:

dam crimin dam magnum facinus, quod inique olim cgerat, Beate Jacobe, cui tanta a Domino data potentia fuit,
•uufii, quod
vix sacerdoti suo et antistiti ausus est confiteri. ut mihi dares filium, nunc illum mihi redde. Redde,
in tchcdula
.criptum /,c Quo audito, ejus antistes horrore tanti facinoris inquam, quia potes si enim hoc non feceris, me
:

pavefactus non audet e.


pcenitentiam illi dare statim interficiam, aut vivam cum eo sepeliri fa-
Attamen pietate motus peccatorem cum sche- ciam. Interea cunctis stantibus, et pueri funera E
dula, eodem delicto scripta, ad sancti Jacobi li- procurantibus, atque ad sepulturam ducentibus,
mina pcenitentioe causa dirigit; prsecipiens illi, ut Dei miseratione et beati Jacobi ad Dominum prece
auxilia beati Apostoli toto corde imploret, et quasi de gravi somno puer excitatus est.
praesulis apostolicas basilicas judicium subintret. De quo tanto miraculo omnes adstantes nimis
196 "'
"toiT-
Ipse autem sine mora beatum Jacobum in Gali- exultantes Deum laudaverunt. Puer vero ad vitam
tiam adiit, et super altare ejus venerandum restitutus, cuuctis adstantibus enarrare ccepit,
qua-
se tantum crimen fecisse poenitens a Deo et liter beatus Jacobus ejus
,
animam a corpore egres-
Apostolo veniam postulans lacrymosis singul- sam ab hora tertia scxtae ferias usque ad horam
tibus die festo sancti Jacobi , scilicet octavo nonam sabbati in sinu suo in aeterna videlicet re-
Kaleudas Augusti hora prima, reatus sui chiro- quie refocillavit, eamque suo corpori, Domino prae-
graphum posuit. cipiente, reddidit, et per brachium dextrum illum
ope S. Jaeobi 193 Cumque beatus Theodemirus Compostella- de funere erig^ens, ut tramitem Jacobitanum cum
delelwu rrpe- nensis sedis prassul episcopalibus infulis decoratus parentibus suis velociter incederet , et praecepit
ad Missam cantandam ad altare die ipsa hora et aiebat adolescens, quoniam suavius tunc erat
tertia aecederet, schedulam ipsam sub altaris lin- sibi in illa caslesti patria quam nunc in ista
,

teamine reperit, sciscitans, cur ibi vel a quo posita miserrima. Demum itaque cum parentibus suis
fuisset. Cui cum pcenitens illicooccurrisset, faci- ad beati Jacobi limina profectus est. Quid
nusque proprium et antistitis sui jussum, quo
, plura? Ejus precibus fuit creatus,
ejus vene-
advenerat flexis genibus coram eo, cunctis audien- rabili altario extitit oblatus. A Domino itaque '

tibus, non sine lacrymis enarraret, Sanctus praesul factum est istud , et est mirabiie in oculis nos-
aperta schedula, acsi numquam litteris esset. con- tris.
scripta, nihil in ea reperit scriptum. Mira res ma-
197 Res est nova et inaudita adhuc quod
gnumque gaudium magna laus et gloria Deo et
mortuus mortuum suscitaret. Beatus Martiuus
,
ulo auclor

Apostolo decantantur dicendo A Domino factum : ,


adhuc vivens tres mortuos, et Dominus noster
neplum et
incj/eum ei

fitisum ocou-
est istud, et est mirabile in oculis nostris. Sauctus
Jesus Christus todidem Beatus vero suscitavit. •""""
vero praesul credens cum apud Deum meritis ,
'''"'"
Jacobus mortuus mortuum ad vitam reduxit. Si
Apostoli veniam impetrasse aliam poenitentiam ,
Dominus noster, et beatus Martinus neminem
ei dare noluit de perpetrato crimine , excento
post mortem , sed ante mortem tres tantum
quod sexta tautum ex tuncjejunare praecepit,
feria
mortuos suscitasse leguntur g : ergo mortuos
et a delictis cunctis praeteritis absolutum illum
non posse suscitare mortuum perhibent ipsi te-
ad patriam remisit Hinc datur colligi, quia .

stimonium, sed vivos. Quae propositio ita con-


quisquis vere poenitens fuerit et de longinquis oris
cluditur. Si mortuus mortuum suscitare
veniam a Domino et auxilia beati Jacobi postu- nequit,
sed vivus Ergo beatus Jacobus cum Deo ve-
laturus Galitiam toto corde petierit, procul dubio
:

raciter vivit, quia mortuum mortuus suscitavit.


delictorum ejus chirographum deletum erit in
Itaque constat, quiaet ante mortem et post mor-
aevum.
tem Sanctus quilibet, Deo donante, mortuum
Mutier sterili ,
194 Anno Dominicae Incarnationis millesimo
potest suscitare. Qui credit, inquit, Dominus in
parilftlium, centesimo octavo in Galliae oris vir quidam spe
prolis, ut mos est uxorem sibi legitime me, opera, quae eg-o facio, et ipse faciet, et
, con-
junxit . Cum qua lougo tempore commorans liis majora faciet. Et alibi. Omnia possibilia
peccatis exigentibus a spe credenti.
, illa frustratus est.
Unde graviterquod proprio herede
dolens ,

careret , beatum Jacobum adire


decrevit , se
,
ANNOTATA.
eumque viva voce filium poscere. Quid plura ?
a Infestare apud scriptores medii eevi aliquan-
Nulla fuit mora ejusque adiit limina ibique
, ,

do significat occurrere vel invadere, sed tunc hic


se ante ejus prsesentiam sistens , flens , lacry-
redundat particula se, quee tarnen in utroque
mans, eumque toto corde deprecans promereri ,
Ms. legitur.
valuit id, unde Dei Apostolum interpellavit. So-
more, completa oratione quaesita a
b Mira phrasis ad indicandum, quod clade
lito ig-itur ,

affectus
DIE VIGESIMA QUINTA JULII. i!,

A affectus fuerit, utex sensn satis colligitur. firmitate gravatus, nullo modo ire potuit : quem
c Hic auctor prsebel aliquod fundamentum, ut socii sui ex pacto fidei promissse equis et sub-
suspicemur, eum fuisse Compostellanum cum , vectione manuum cum gravi labore usque ad
dicat apud nos, et translatio S. Jacobi tertio Ka- portus * Cysere b per quindecim diea detule- al. porUm
lendas Januarii quolannis Compostellse celebre- runt, cum spatium viae hujus ab expeditis quin-
tur, ut constat ex istius ecclesiss Breriario. que diebus soleat expleri.
d In altero nostro Ms. dicitur hoc miraculum 199 Tunc tandem gravati ac nimio tsedio af- ?t ali una eo-

a B. Beda presbvtero et doctore conscriptum. Vin- fecti, pactum fidei infirmum de^e- ramfldeUHr
postponentes,
adjHtus mori.
centius Bellovacensis lib. 26, cap. 31 id etiam Be- ruerunt. Ille autem solus, qui fidem ei non de-
dse presbytero attribuit. At quomodo Beda, qui derat, opus fidei et pietatis, eum non deserens,
anno 735 obiit, potuit scribere, quod hoc miracu- debilitato exbibuit, et in proxima sequenti no-
lum contigeril temporibus beati Theodemiri
Com- cte circa eum vigilias in vico sancti Michaelis
posteilanensis episcopi, qui
tantum circa seculum ad pedem montis exercuit. Mane au-
praefati c
ix reliquias S. Jacobi invenit, ut diximus § 5 ? tem facto, infirmus dixit socio suo, quod tenta-
Hinc patet, Vincenlio Bellovacensi ac Ms. nostro ret montem ascendere, si sibi auxilium seeundum
caute fidem adhibendam esse. vires suas vellet ipse sanus impendere. Cui ille
e Non est verosimile, Italum illum, gravi cri- respondit, quod non esset eum usque ad mortem
mine obstrictum, ab episcopo suo sine absolutione deserturus. Itaque cum ad montis fastigium maxi-
sacramentali tantis longinquse vise periculis ex- mo videlicet cum labore s"!mul ascendissent, dies
positum fuisse. clauditur , et anima a seculo
infirmi beatissima
f Est mons maxime extensus, qui a Pyrenseis nequam egreditur, et in paradisiaca requie digne
B incipiens, Cantabriam, partem Castellse veteris, pro meritis, beato Jacobo ducente , collocatur.
Legionem et Gallseciam transit usque ad Ocea- Quod vivus videns maxime perterritus, tum loci
num. Vidgo vocatur Sierra de Occa. soiitudine, tum noctis caligine, tum prsesentis
g Prscterquam quod inepta sit et Pontifice Cal- mortui horrore, atque in natione barbaras g-entis
lixto indigna hsec ratiocinatio etiam falsa est, : Basclorum d , scilicet impiorum circa portus ,

nam Gregorius Turonensis, anno 169!) Parisiis commorantium, supra modum extimuit.
a Ruinartio editus, lib. 2 de miraculis S Martini .
200 Et quoniam a se vel a quolibet homine > S. Apo

cap. 43 narraturus miraculum de puero interces- nullum invenit auxilium, jactans super Dominum
sione S. Martini a mortuis resuscitato prsemit- cogitatum suum, a beato Jacobo supplici corde digiote Com-
tit, quod hic Sanctns faciat etiam post sepulcrum, expetiit praasidium. Dominus vero, fons pietatis, potieUam
trantve/iil,
quod alii fecerunt viventes in seculo. Denique sic non deserens sperantes in se , per Apo.stolum
miraculvm absolvit Tunc a Sanoto vivificatus, et
: suum dig-natus est desolatum visitare. Enimvero
a patre receptus, sospes usque hodie in testimo- beatus Jacobus , quasi miles insidens equo , in
nium virtutis habetur. Prseterea lib. 3 cap. 8 , angustia posito supervenit, dixitque ei Quid hic :

narrat miraculum de altero puero qui ope ,


agis frater? Domine , inquit ille sepelire hic ,

ejusdem Sancti jam mortui, ad vitam revo-


,
meum socium maxime desidero : sed qua ope
catus est. sepeliatur in hac vastitate non habeo. Tunc ille :

Porrig e, inquit, mihi hunc


-
mortuum : tu quoque
post mesuper equum , quousque ad locum se-
peliendi veniamus, reside. Sicque agitur. Defun-
ctum erg-o coram se Apostolus in brachiis dili-
GAPUT II.
g-enter accepit et vivum post se super equum
,

residere fecit. Mira Dei virtus, mira clementia ;

mira beati Jacobi subsidia Nocte illa transcur- !

Apostolus obsequium peregrino suo so intervallo itineris duodecim dierum, ante so-
juvenem lis ortum uno milliario citra monasterium pras-
exkibitum remuneratur ,
dicti Apostoli in monte Gaudii e ambos socios
injuste suspensum miro modo in ab equo deposuit, intimans vivo, ut prafatas ba-
silicse canonicos ad sepeliendum hunc beati Ja-
vita conservat, et alteri homini in cobi peregrinum invitaret.

angustiis succurrit. 201 Deinde adjuuxit dicens Cum exsequias :


nfidtlet

defuncti tui honorifice expletas videris, et perno-


ctans in oratione solito more redieris, apud ur-
Zebedsei, apostoli Ga- bem, nomine Legionem socios obviam habebis;
Ptrcgrlnui Tn noc ^> eat ' J&cobi, filii /',

j»*dam a co- Jjitise, prsesenti miraculo approbatur, verum esse, quibus et dices Quoniam eirca soeium vestrum,
:

mirifiui sui«
q U0(j Scriptura testatur Melius est non vovere
:
deserentes eum , infideliter eg'istis , Apostolua
erc '""*'
quam post votum retrorsum redire. Fertur nam- per me vobis denuutiat, vestras preces vestras-
que peregrinationes usque ad dignam pceniten-
que, trig-inta heroes in Lotharingise oris pietatis
devotione se visitaturos beati Jacobi limina in tiam penitus sibi displicere. Tum demum his

Galitiae partibus, anuo Incarnationis dominicae mil- auditis intelligens, ipsum esse Christi Apostolum,

lesimo octogesimo proposuisse. Sed quia mens ad pedes ejus procidere voluit. Sed Dei miles
humana quandoque variatur per multa promit- ei non amplius comparuit. His ita gestis, rever-

tentes, fidem inter se mutuse servitutis et con- tens, socios in urbe praefata invenit. Quibus quse-

servandas fidelitatis commune ofiicium et pactum cumque a discessu illorum eontigerant, quot
sibi

subierunt. Verumtamen unus ex illo numero sa- quantasque minas, de fide in socium non ex in-
tegro exhibita Apostolus .intulerat, per ordinem
cramento hujuscemodi se noluit implicare. Deni- ,

que hi omnes propositom iter aggressi usque ad enarravit. Quibus auditis, ultra quam dici fas

Guasconicam urbem dictam Portam clausam a, est mirati sunt, et accepta illico ab antiatite ur-
„ ,

bis
incoiumes venerunt. Ibi vero unus ex illis, in-
! ,;
: , ,,

50 MIRACULA. S. JACOBI MAJORIS.


bis Legionis pcenitentia, pereg'rinationis sua3 iter facere ; sed misericordiam et benignam pietatem
consummaverunt. Et a Domino quidem factum peregrinis studeant impendere quatenus inde
,

est istud, et est mirabile in oculis nostris. Haec prsemia aBterna? gloria? mereantur a Deo perci-

enim sunt quse fecit Dominus exultemns et lae- : pere.


temur in eis. Sic in hoc miraculo comprobatur, 205 Anno Incarnationis dominicse millesimo Sanctut ,/ara-
lius
quia quidquid Domiuo vovetur , cum hilaritate centesimo instante , Guillelmo Pictavensium co- peregrino
atinum tuppe-
reddi quatenus vota dig'na reddens
debet ve- ,
mite Ludovico rege Krancorum principante l
,
:
ditat,

niam a Domino consequatur g. pestis mortifera gentem Pictavorum miserabili- I

Adoletccus ad 202 Memoriae tradendum est, quosdam Teuto- ter invasit; adeo quod paterfamilias cum tota
S. Jacobum
nicos h sub peregrinationis habitu anno Incar-
gente sua quandoque sepultuiae tradebatur. Tunc
lendens,
nationis dominicee millesimo nonagesimo ad bea- temporis heros quidam , hujusmodi clade perter-
Jacobi limina euntes Tolosam i urbem cum flagellum hoc evitare desiderans , per Hi-
ritus ,
ti

divitiarum suarum copiis devenisse, ibique apud


spaniarum partes ad sanctum Jacobum ire dispo-
suit. Qui cum uxore sua propria et duobus pue-
quemdam divitem hospitium habuisse. Qui ne-
rulis, supra jumentum suum positis, usque ur-
quam sub pelle ovina mansuetudinem ovis simu-
lans, accurate eos suscepit, variisque potibus, bem Pampiloniam Ibi autem
pervenit.
uxore ,

quasi sub hospitalitatis gratia inebriari fraudu- ,


sua defuncta, ejus hospes iniquus substantiam
lenter compulit. Proh caeca avaritia, proh homi- quam vir et uxor secum detulerant, nefande re-

nis nequam mens in malum prona! Tandem pe-


tinuit. Ille autem uxore desoKius et pecunia
regrinis somno et crapula plus solito gravatis omnino jumentoque quo puerulos subvectabat, ,

hospes dolosus spiritu avaritiae exagitatus, quo spoliatus, trahens eos manibus cum gravi vexa-

eos furti reos convinceret, convictorumque pe- tione sui iter incepit. Cui summa in angustia

cunias scyphum argenteum clam


sibi acquireret, et solicitudine angariato quidam honesto ha- vir

in quadam mantica dormientium abscondit. Quos bitu cum validissimo asino in via occurrit. Qui

post g-alli cautum cum raanu armata abeuntes cum ab illo narrante quae et quanta contige- ,

subsecutus est iniquus hospes, inclamitans : Ked- rant sibi misera adversa, audisset, miseratus in-

dite, redditesubtractam mihi pccuniam. Cui et illi quit Quoniam anxietates tuas maximas con-
ei :

Superquem, iuquiunt, inveneris, pro velle tuoillum sidero hunc meum asinum optimum ad subve-
,

condemnabis. ctandos pueros tuos usque in Compostellam ur-


et falto (urli 203 l''aeta igitur inquisitione , duos in quo- ,
bem, unde sum civis, dummodo ibidem restituas,
uccensatut
rum mantica scyphum invenit, patrem videlicet
accommodo.
tutpenditur, 206 Itaque accepto asino, peregrinus ille, de- qno Compo-
et filium, eorum bona rapiens, ad pu-
injuste
stellam petat,
blicum judicium traxit. Judex vero pietatis gra- super positus puerulis suis ad beati Jacobi limi-
tia motus, alterum dimitti, alterum ad supplicium
na usque pervenit. Denique cum iu ejus basilica
jubet adduci. misericordiae viscera pater vo- !
veneranda in quodam angulo secreto de nocte
lens liberare filium addidit se ad supplicium vigilaret, gloriosissimus Apostolus, prasclara veste

filius e contra, Non est, inquit, aequum, patrem


indutus, apparuit ei simpliciter dicens : Num-
pro filio tradi in mortis periculnm ; sed pro pa- quid, frater mi , me nosti ? Cui et ille : Nequa-
tre filius indictae pcena? subeat excidium. venera- quam, inquit, domine. Ego sum, inquit Christi ,

certamen clementiae Denique proprio voto filius Apostolus ille qui in Pampiloniae oris asinum
bile !
,

pro liberatione patris dilecti sibi suspenditur : pa- meum tibi angustianti accommodavi. Nunc au-

ter vero flens etmcerens ad sanctum Jacobum pro- tem illum deinceps quousque ad propria rever-
greditur. "Visitato autem apostolico altari venera-
taris tibi accommodo; et nefandum hospitem
bili, pater revertens inde, transactis jam trig'inta
tuum Pampilonensem eo quod tua injuste spo- ,

sex diebus, ad corpus filii sui adhuc pendentis facit lia retinuit, de proprio solio prrccipitandum gra-
diverticulum, exclamans laorymosis gemitibus et viterque moriturum tibi prouuntio omnesque ,

miseraudis ejulatibus lleu me, tili, ut quid te


:
iniquos hospites in itinere commorantes , qui in-
i

juste retinent hospitum suorum aut vivorum aut


genui Ut quid te videns suspensum vivere sus-
!

tinui
mortuorum censum ,
qui ecclesiis et egenis de-
beret dari pro remediis defunctorum in aevum
quem pater 204 Quam magnificata sunt opera tua, Domi- ,

Compotlella
ne Filius suspensus consolatur patrem, et ait
! :
damnandas tibi insinuo.
pedes sibi lo- Mox ut
redient in pa quentis peregrinus pronus amplecti voluit, reve-
Noli , amantissime pater , de mea poena , cum
tibulo vivum
rendissimus Apostolus ab humanis oculis illius
invenit, oc nulla sit, lugere sed potius gaudeas, quia sua-
;

disparuit.
deponijubet. vius est mihi nunc quam fuisset antea in tota
,

207 Postea vero peregrinus, apostolica visione


vita prajterita. Enimvero beatissimus Jacobus ma-
ac tanta consolatione gavisus una cum asino
nibus suis me sustentans omnimoda dulcedine ,
,

et puerulis suis aurora rutilante, ab urbe Com-


me refocillat. Quod pater audiens, cucurrit in
,

postellana rediit, et perveniens usque Pampilo-


urbem, convocans populum ad tantum Dei mi-
raculum. Qui venieutes et hunc tam longo tem- niam, hospitem suum de solio domus suse lapsum
colle confracto penitus mortuum ut Apostolus
pore suspensum adhuc vivere videntes, intel- ,

ei prsedixerat, reperit. Qui cum ad patriam la?-


lexerunt, ex insatiabili hospitis avaritia hune esse
accusatum, sed Dei misericordia salvatum. A tus pervenisset , depositis ab asino puerulis suis,

Domino plane factum est istud, et est mirabile ad introitum domus suas asinus ille ab oculis
ejus evanuit. Quod multi illo narrante audien-
in oculis nostris. lgitur cum magna gloria a
,

patibulo illum sustulerunt. Hospitem vero tes , ultra quam dici fas est admirati sunt di-
si- ,

cuti male promeruerat, ibidem communi exami-


centes : Quia aut verus angelus * m fuit, aut
angelus in effigie asini extitit quem Dominus
ne morti addictum illico suspenderunt k. Qua- ,

multoties in circuitu timentium eum ut eruat


propter quicumque Christiano nomine censen- ,

tur cum magna solicitudine debent attendere


eos emittit.
, A Domino itaque factum est
istud, et est mirabile in oculis nostris. Igi-
ne in hospites vel in quoslibet proximos hujus-
tur in hoc miraculo plane ostenditur quod
modi fraudem vel consimile aliquid moliantur
omnes subdoli hospites morte seternali damnantur,
qui
,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. :,\

A qui hospitum suorum vivorum aut defunetorum


censum unde ecclesiis et pauperibus
retinent ,

Christi eleemosynae promortuorum remediis fie- CAPUT III.


ri deberent. Omnem itaquc fraudem omnemque

damnationem meritis beati Jacobi apostoli ab


omnibus credentibus dignetur penitus amovere
Auxilium a sancto Apostolo prcestitum
Jesus Cbristus Dominus noster. periclitantibus in mari , aliisque
clientibus, qui opem ejus implorave-
ANNOTATA.
rant.
a Quamarn sit illa Vasconiee urbs , apud geo-
graphos frustra queesivi.
Anno dominieae Incarnationis millesimo cente- SancnuJaco-
b '" 7"""<(«"
b Vincentius Bellovacensis lib. 26, cap. &lpro simo primo cum quidam nauta ., nomine
Cysere scribit Risereos sed nec unius nec al-
, nsonus quamdam navim plenam peregrino-
,

terius situm invenio. rum ad Dominicum sepulcrum Jerosolymitanis


Cum autem hic meminerit praefati montis
c ,
partibus causa orationis ire cupiens per mare
et anlea de monte non fuerit locutus, suspicor, navigando duceret , contra eum causa pu-
pro portu vel porta Cysere forte substituendum gnandi quidam Sarracenus , nomine Avitus a, a
B esse montem. venit, omnes peregrinos secum in ter-
volens
d Inlelligit , ni fallor, incolas Vascitaniee, et ram Moabitarum ducere captivos. Cumque duae E
Cantabriee, qui in confiniis Gatlix Hispaniee et rates, Sarraeenorum scilicet, et Christianorum si-

circa montes Pyrenasos habitant, vel mare Canta- mul convenirent, fortiterque debellarent , cecidit
bricum accolunt, et quos Galli vulgo Basquesap- Frisonus inter duas naves lorica ferrea, galea
pellant. et clypeo indutus in profundum maris. Qui
e Est locus ita appellatus non procul Compo- cum Dei clementia roboratus esset cospit in- ,

stella, de quo meminit Ms. Historia Compostel- vocare in corde suo beatum Jacobum his ver-

lana. bis dicens : Gloriose et magne Jacobe , et ul-

f Est notissima Hispaniee civitas, vulgo dicta tra quam dici fas est, piissime apostole, cujus
Leon et primaria
, regni quod idem nomen ,
ore meo indigno osculatus sum altare , cum
gerit. omnibus his Christianis tibi commissis, liberareme

g In altero Ms. dicitur hoc exemplum B. Ja- digneris.


cobi conscriptum Huberto piissimo
a magistro 209 Illico heatus Apostolus illi in profundo « capthuatu

Bisuntinse ecclesias S. Mariae Magdalenas canoni- maris apparuit , et per manum illum arripiens
co. Verum qui iste fuerit, aut quando vixerit navi incolumen restituit , et protinus cunctis

non reperio. audientibus Apostolus inquit Sarraceno : Nisi

h Cxsarius Heisterbachensis, ex quo supra in hanc Christianorum dimiseris naviculam, eorum


Commentario num.18-2, idem exemplum retulimus, potestati te et galeam b tuam tradam. Cui re- t>

dicit, eos fuisse cives Ultrajectinosqui Teuto- ,


spondit Avitus ille Amabo, heros inclyte, cur :

nes inferiores vocari possunt. Sed Ludovicus de praedam meam moliris auferre ? Numquid tu es

la Vega in Vita S. Dominici Calceatensis part. 2, Deus maris, qui genti nostra? in mari resistis ?

cap. 8 ait, eos fuisse natione Gallos. Quidquid Cui Apostolus dixit Non ego sum Deus maris, :

sit, vide quas § 13 de diversa hujus miracidi nar- sed famulus Dei maris, subveniens periclitanti-
C ratione diximus. bus et ad me clamantibus tam in mari quam
Arbitror, hic indicari Tolosam, notissimam in terra prout vult Deus. Statimque Dei vir-
,
i
tute et beati Jacobi subsidiis Sarracenorum na-
Galliiv civitatem, in qua hoc prodigium accidisse
vis valida tempestate coepit periclitari et pup-
affirmat Nicolaus Bertrandus, ut § 13 num. 188
,

pis Christianorum, beato Jacobo divinitus ducente, p


diximus. Est tamen etiam altera hujus nomi-
nis urbs in Guipuscoa, Hispaniee provincia, quee
ad optatum locum pervenit. Et Frisonus, visi-
Dominico sepulcro in eodem anno beatum
prope Orium fluvium ad radices Pyreneeorum tato ,

montiumsita est. Jacobum in Galitiam adiit.


210 Anno Incarnationis dominicae millesimo umbmurtlmk
k In antiquo.monasterii Siliensis Lectionario
centesimo secundo cum quidam antistes a Jero-
apud Berganza part. 2, pag. 680 et 681 duplex
solymis rediens et in navi residens juxta bor-
miraculum, quod huic admodum simile est, re- veniens
dum c psalterio aperto psalleret , c
fertur. In priori autem sic legitur Cognita : ,
,

quoque nequitia hospitis, eum suspendere volue- qusedam unda valida maris rapuit illum eum
sed preeibus peregrini vivere permiserunt. quibusdam aliis in mari. Qui cum a navi fere
runt ;

lx d cubitis super undas fluctuantes jam


dista- 4
Alterum in fine ita habet: Hospes vero arri- voce invoca-
rent, et beatum Jacobum viva
piens fugam non fuit ausus ibi de cetero appa-
,

nostri narratione com- rent protinus Apostolus illis affuit Et stans :

rere. Neutrum cum Ms. ,


secus illos pe-
siccis plantis supra maris undas ,

ponipolest. No-
riclitantibus et adesse sibi clamantibus
ait :

1 Falsum est qitod anno dominicee Incarna-


,

timere filioli mei. Statimque mari ut red-


centesimo instante Ludovicus
,
lite
tionis millesimo
deret navi male ab ea rapuerat, impera-
quos
esset rex Francorum; sed eo tempore Philippus
,

nautis ut ratem retinerent a longe ,


vit et ,

I in Gallia regnabai , cui anno 1108 successit


,

Nau-
exclamans prsemonuit. Sicque factum
est.
Ludovicus. Quis autem credat tam crassum ,
beati Jacobi
parachronismum a Callixto tunc vivente positum te navim retinuerunt, et unda ,
subsidiis omnes quos male invaserat in na- ,

fuisse, cui tamen in utroque Ms. et a Vincen-


,

codice, in quo
vi , aperto etiam adhuc antistitis
Bellovacensi istud miraadum tribuitur.
tio sanos restituit et
legebat, et minime infecto , ,

m
Preeplacent prior opinio et altera leetio :
Apostolus illico disparuit. A Doniino factum
nam nimis crudum nobis videtur, angelum sub
effigie asini latere.
Julii Tomus VI.
, ,,

52 MIRACULA S. JACOBI MAJOEIS


IX MSS. est istud , et est mirabile in oculis nostris. cobo divinitus ducente , per maris undas tribus D
ptnculo libe- 211 Postea vero venerandus ille antistes Do- diebus totidemque noctibus natans navis vesti-
rat.
mini , a marinis periculis beati Jacobi auxiliis g-ia secutus , ad optatum portum cum aliis in-
ereptus , gloriosissimum Apostolum in oris Ga- columis venit , et quemadraodum beatus Jaco-
litise adiit , et ad ejus decus hoc responsorium bus hora , qua illum invocavit ante eum, ca- ,

edidit , et in primo artis musicas tono sic illud pitis ejus verticem jug-iter manu tenens
, per-
mellificavit dicens : O auditor omnium seculo- rexerat, cunctis enarravit.
rum decus Apostolorum , o lux clara Gali-
, o 215 Anno dominicae Incarnationis millesimo ™™rt ">clu-
" 6era( ,um
tianorum o advocate peregrinorum , o Jacobe
, centesimo quinto extitit quidam nomine Ber- ,
.

supplantator vitiorum , solve catenas nostrorum nardus , apud castrum nomine Coranum * in '"i.Corganum
delictorum , et educ nos ad salutis portum Et : Italia in episcopatu Mutinensi captus catenis al- ,

versiculum sic edidit Qui subvenis periclitanti- : lig^atus et in profundo cujusdam turris ab ini-
,

bus ad te clamantibus tam in mari quam in micis projectus. Cui die nocteque beati Jacobi
terra succurre nobis nunc, et in periculo mor-
, subsidia voce continua imploranti apparuit gdo-
tis. Et rursum repetiit dicens Et educ nos ad : riosissimus Christi Apostolus dicens Veni se- : ,

salutis portum. quere me usque ad Galitiam et diruptis ca- ;

Quidam vo~ 212 Anno Incarnationis dominicae millesi- tenis ipsius disparuit. Illico peregrinus ille
,
tum, S. Jacobo
factum, non
mo centesimo tertio quidam inclytus g-enere suspensis ad collum boiis f usque ad turris sum- '

impleng puni- Francorum miles nobilissimus apud Thabariam e mitatem sine aliquo humano juvamine, beati Jaco-
in Jerosolymitanis oris,
si sibi apostolus Jacobus bi [ope] suffultus ascendit. Quid plura ? De subli-
vim Turcas vincendi et destruendi in bello da- mitate turris usque ad solum terras forinsecus
ret , ad ejus limina ire vovit. Cui tantam po- sine aliqua lassione unum saltum fecit. Turris
testatem dedit , Deo donante , Apostolus quod , vero sublimis lx g erat cubitorum. Unde ma-
omnes Sarracenos, qui contra eum decertabant, g^is mirum fuit, qualiter mortem evasit, qui de
E
B devicit. Sed quia omnis homo mendax dicitur tanta celsitudine incolumis cecidit.
,

quod Apostolo voverat , idem miles oblivioni 216 Anno autem dominicaj Incarnationis 30rotmtem
tradit. Quapropter usque ad mortem merito millesimo centesimo sexto instante miles qui- „„-, ,
;
infirmatus est. Illo itaque propter nimiam in- dam in Apulia? oris in gula , velut uter repletus,
firmitatem loqui non valente , beatus Jacobus il- vento inflatus est qui cum medieo
: a nullo sa-
lius scutig-ero in exstasi apparuit dicens quod nitatis medelam inveniret confisus in beato Ja-
, ,

si perficeret dominus suus , quod pollicitus fue- cobo dixit Quod si invenire posset aliquam
:

rat Apostolo , statim remedium haberet. Quod crusillam h quae a sancto Jacobo per peregri-
,

miles scutig-ero narrante


, cog-noscens, mox ut , nos redeuntes deferri solet, et ex ea propriam
sibi baculum peregrinationis et peram benedi- g-ulam infirmam tang-eret , statim remedium
ctam darent sacerdotes, qui ibi aderant, manu haberet. Quam cum apud quemdam peregrinum,
innuit. Quibus acceptis , ab infirmitate qua vicinum suum inveniret
, , , ex ea tetig-it g-ulam
tenebatur, evasit, et ad beatum Jacobum sum- et sanatur
, : et inde ad beati Jacobi limina in
ptis necessariis, illico ire ccepit. Galitia proficiscitur.
at postea rai- 218 Qui cum esset in navi
piscent una
saevissima tem- , 217 Anno item Incarnationis dominicse mil- « jnjuriom
pestate coepit puppis periclitari, ita ut jam ie " timoil
cum aliis nau- ma- lesimo centesimo trig-esimo quinto i quidam Al-
f :
fragii perituto ris fluctibus irruentibus , omnes qui in navi , lobnus h miles , nomme Dalmatius , de Cavan-
, ttr-
eripitur. erant, penitus merg^erentur. Protinus 'peregrini nis Raimbertum quemdam rusticum suum , san- •
omnes una voce exclamantes Sancte Jacobe, : cti Jacobi peregrinum , secum sibi iitig-autem *
adjuva nos , promiserunt se alii ad ejus limina injuste pug-no in g-ena percussit. Aiebat autem
,

ituros alii singulos nummos ad opus suas basi- dum percutiebatur Raimbertus a milite Deus
;
:
F
licffl voverunt : quos videlicet nummos illico et sancte Jacobe , adjuva me Et statim , di- :

praefatus miles collegit ; et statim beatus vina operante ultione


Apo- miles extorto ac etiam ,

stolus in humanaforma illis aug-ustiantibusappa- confracto brachio velut exanimis factus solo
pro-
ruit in navi dicens Nolite timere,
:
filioli mei stratus ,
atque a presbyteris absolutus petivit
quia ecce adsum,
quem vocastis. Estote con- veniam ab eo. Raimberte, inquit sancti Ja- ,
fidentes in Christo , et veniet vobis salus cobi
hic et peregrine, exora Apostolum , in quo con-
in aeterno. Et statim veli chordas idem
inclinavit, fidis , pro mea salute. Cui beatus Jacobus ex-
anchoras misit, ratem pacificavit, et tempestati oratus a Raimberto pristinam salutem
divinacle-
imperavit, et , facta illico magna tranquillitate, mentia reddidit.
disparuit. Habebat vero ipse talem faciem de- ,

centem scilicet et eleg-antem, qualem


illoram
nemo ante et post videre
ANNOTATA.
sibi visus est. Postea
vero tranquillo cursu ad optatum portum a Apud Vincentium Bellovacensem vocatur
, in
Apulki scilicet navis cum peregrinis Auctus ;
in altero autem Ms. nostro appellatur
lseta ,

pervenit; et miles nummorum Avitus Maimon.


collectam, quam
acceperat, in arca beati Jacobi ad b Penultima syllaba producta est species
corpus ec- navi-
clesise misit. gii. Unde eccstat versus Ebrardi in Greecismo.
Apottotus Anno Incarnationis dominicas millesimo
214. Armo caput g-alea, pelag-us percurro galea.
quemdam
Plu-
in
centesimo quarto dum peregrinus quidam ra de hac voce vide apud Cangium in
ab Jero- Glossario
solyrms rediens causa digwendi c Bordum a Gallica voce bord
eomervat, super navis bor- vel Hispanica
dum sederet, de navi cecidit in mag-no pelago bordo , quam Vincentius Bellovacensis
ma- recte ver-
ns. Cui beatum Jacobum altisonis vocibus tit oram.
implo-
ranti quidam alius socius ipsius
de navi clypeum
d Apud Bellovacensem
notantur xi cubiti
suum 1111 in mari projecit dicens : Gloriosissimus tn utroque Ms. nostro lx.
At facile hoc discri-
apostolus Jacobus, cujus auxilium invocas, men exumus litterse transpositione
auxi- oriri potuit.
lietur tibi. At ipse clypeo
Unde forte in alns exemplaribus
, accepto , beato Ja- scribebatur xl
e Est
,, ,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. 53


e Est urbs Paleestinm in Galileea, olim Tibe- Anno dominicse Incarnationis millesimo
220
rias dicta. Nunc ab incolis vocatur vulgo Ta- centesino decimo instante , in Italia ex duabus tlmita m
civitatibus, Vtgna S. Jt-
barie, unde hic nomen Thabaria. inter se diffldentibus milites ad cer- cobum mtio-
f Boioe, id est compedes, qua voce etiam usus tamen convenerunt. Quorum una pars ab alia
est Plautus in Asinaria. A scriptoribus medii superata terga vertens, inordinate fugere coepit.
asvi accipitur pro quocumque genere vinculorum. Inter quos miles quidam , beati Jacobi limina

g Apud Bellovacensem iterum ponitur xl pro solitus petere , aufugiens atque sociorum suo-
lx, forte ob causam supradictam. rum aliorsum fugientium jam partem captam
h Suspicor, hac voce significari parvam cru- partemque interfectam perspiciens, sua? vitse dis-
cem, quee Hispanice vocatur cruzecilla vel cru- sidens beatum Jacobum in auxilium sibi pro-
,

zecita,atque hinc etiam conjicio, scriptorem hujus futurum vix jam voce, sed plangendo cum ge-
miraculi fuisse Hispanum, qui inde barbaro-La- mitu coepit clamare. Tandem viva voce, Beate
tine crusillam deduxerit. Jacobe inquit , si ab imminenti periculo me
,

i In altero Ms. notatur annus 1125, et apud liberare digneris, ad curiam tuam sine dilatio-
Bellovacensem 1105 et hic 1135. Quis c.om-
,
ne properabo et me equumque , meum ( nil
putus preeferendus sit ignoro at si alteru- , ;
enim charius aut pretiosius habeo) tuae prsesen-
trius Ms. numerus verus sit, non potest miracu- tiae praesentabo.
lum scribi a Callixto, qui anno 1124 vita fun- Facta autem hac oratione et sponsione,
221 hotchim manm
evadU.
ctus est. beatus Jacobus qui sese recto corde poscen-
,

k In Vincentio Bellovacensi lib. 26, cap. 35 tibus non negat, immo quantocius auxiliatu-
vitiose scribitur Adlobos, sed in altero Ms. re- rum repraesentat inter illum et hostes , qui eum
ctius Allobrox. acrius insequendo jam cunctis aliis fugientibus ,

gladio et captione consumptis, capere sitiebant


apparuit, atque ab hostibus illum sex leucis in-
GAPUT IV. sequentibus clypei sui protectione liberavit. Et
ne viribus miraculum
equi quampotius hoc ,

beati Jacobi laudi (ut solet ab invidis bono-


Prodigiosa mercatoris captivi, mili- rum atque ab ecclesiae impugnatoribus fieri ad- )

scriberetur utque omnis invidorum qusestio


tisque in certamine periclitantis
,

removeretur ; patens fuit , equum illum vi-


UberatiO , et Obsequii , paupeHbuS g inti solidorum dimidietatem non valuisse. Ipse
quoque ne reus voti existeret , sese et equum
peregrinis exhibiti digna remune- ante beati Apostoli prsesentiam obtulit et ut ,

plenarie ,
quod voverat ,
perficeret , contradi-
ratio.
centibus tamen custodibus, ante altaris januas re-
prsesentavit.Pro cujus miraculi gaudio clerici
Mercatorm- A n no Incarnationis dominicse millesimo ac ex more ad ecclesiam concurrentes, in
laici
jusiecarceri-M-centesimo septimo quidam negotiator volens hymnis psalmis Deo gratias egerunt.
et
matmpatm,
a(j nun <ji nas cum mercibus suis proficisci, ad 222 Tres milites dioeceseos Lugduuensis MileiperegrinM

dominum terrse illius qui forte in villa


, ad , ecclesiae de oppido Dumereo * sibi condixe-
cinam ferent,
quam ille negotiator venerat morabatur ac- , , runt , ut orandi causa sanctum Jacobum apo-
' al. Dum2ey
cessit rogans et petens ab eo ut secum eum
: stolum in oris Galitiae adirent ; et profecti sunt.
duceret ad nundinas illas salvum, et reduceret Qui cum essent in via peregrinationis , mulier-
ad domum suam. Qui ejus petitioni annuens culam invenerunt , quae res sibi necessarias in
promisit se facturum
, et dedit fidem. Ne- , sacculo quodam deferebat. Cum autem equi-
gotiator itaque verbis tanti bominis credens, in tes intuita fuisset , rogavit ut sui miserti s;irci-

q partes illas ubi nuudinse fiebant


, cum mer- , nulam ,
quam ferebat , suis in jumentis amore
cimoniis suis profectus est. Post hsec vero beati Jacobi apostoli deportarent , sibique tanti
ille ,
fidem promiserat , ut illum et res
qui ei itineris laborem alleviarent. Quorum unus pe-
suas salvumque duceret et reduce-
custodiret, regrinae petitioni annuens , ejus manticam susce-
ret , instinctu diaboli commotus negotiationem pit et portavit. Igitur veniente vespera , mu-
et res ejus accipiens in caroerem retrusit, forti- lier secuta de sua sarcinula sibi necessaria acci-

terque constrinxit. piebat et primo gallorum cantu cum peregri-


,

miromodo 219 llle auteru memoriae suse reducens in- ni pedites proficisci solent, equiti sacculum red-
liberatur,
numerabilia mirabilia beati Jacobi , quse a mul- debat, sicque expedita laetior iter agebat. Ta-
tis audierat , vocavit illum sibi in auxilium di- liter miles amore Apostoli serviens mulierculae,

cens Beate Jacobe, libera me de hoc carcere


: ad locum orationis optatum festinabat.
et me et res meas tibi promitto dare. Beatus 223 Sed cum duodecim diastis ab urbe beati Ja- el almm pau-

peremequo su9
igiiur Jacobus gemitus ejus et preces exaudiens, cobi distarent pauperem infirmatum in itinere
,
imponeni,
nocte quadam, vigilantibus adhuc custodibus, illi invenit, qui eum coepit orare, ut sibi equum suum
in carcere apparuit , et imperans ei ut surge- , ad equitandum accommodaret quatenus ad san- :

ret, ad summitatem turris illum usque perduxit; ctum Jacobum alioquiu morere-
pervenire valeret ;

quse se tantum inclinavit quod visa est cacu-


,
turinvia, quia amplius ambulare non poterat. Con-

men suum in terra ponere , a qua sine saltu sensit miles descendit imposuitque
,
mendicum ,

et laesione descendens, a solutus vinculis abiit. [super equum suum, ejusque baculum sua in manu

Custodes vero illum insequentes juxta eum ve- accepit, ferens etiam proprio collo et sarcinulam a]

nerunt, et minime invenientes excaecati retro ab- mulierculse, quam susceperat. Sed cum ita miles

ierunt. Catenas tamen quibus ipse constrictus


,
pergeret, nimio solis fervore ac longi itineris lassi-
fuerat , ad beati Apostoli basilicam in Galitiam tudine constrictus infirmari ccepit. Quod ut sibi
secum deportavit : quse usque hodie in testimo- sensit, perpendens quia in multis ssepe multum
facti ante altare gloriosissimi Jacobi offeuderit
nio tanti
pendent.
54 MIRACULA S. JACOBI MAJORIS
incommoditatem suam Apostoli amore
offeciilerit,

usque ad ejus limina pedibus eundo sequani- ANNOTATA.


miter toleravit. Ubi Apostolo deprecato hospitio ,

receptus ex eadem molestia, quam in via ceperat, a Heec uncis inclusa supplevi ex altero Ms. ,

lectulo decubuit, et aliquot diebus languore ingra- quia in hoc aliqua deerant ut eoc sequentibus ,

vescente jacuit. Quodalii milites, qui ejus socii fue- collegi.


rant, videntes, ad eum accedentes monent, ut sua b In altero Ms. dicitur in titulo, hoc miracu-
peccata confiteatur et ea quae Christianum ,
, lum a domino Anselmo Cantuariensi archiepiscopo
decent petere quserat, ut suum exitum maturius
, editum esse. At apud Vincentium Bellovacen-
muniat. sem lib. 26, cap. 37 scriptor illius vocatur Hu-
in morbum 224- Hoc ille audiens faciem avertit, et respondere bertus Sibuntinus pro quo haud dubie legen-
;
lapm*
non potuit ; sicque per triduum sine verbi pro- dum Bisuntinus, ut in Annotatis ad caput 2 litt.
latione jacuit : unde socii vehementi mcerore afflicti
g vidimus.
sunt, tum quia de ejus salute desperati erant, tum
maxime, quia sua? salutem animae procurare non
poterat. Quadam autem die quando eum citius

spiritum exhalare putabant,


,

illis circumsedentibus CAPUT V.


et exitum illius praestolantibus, graviter suspirans
locutus est : Grates, inquit, Deo et sancto Jacobo
domino meo, quia liberatus sum. Quod qui aderant Mira resuscitatio hominis, qui frau-
quserentes, quid significaverit quod ita jacens ,
dulenta dcemonis p.ersuasione se
tacuerit Ego, inquit, ex quo sensi me languore
:

gravari, tacitus mecum cogitare ccepi, quod vellem ipsum interfecerat.


peccata mea confiteri , sacra unctione liniri , et
Dominici corporis perceptione muniri. Sed dum E
Prope civitatem Lugdunensem est vicus, in quo
hoc in silentio tractarem , subito' venit ad me Juveni alicui,

juvenis morabatur, nomine Giraldus, qui arte qui fornicatio-


tuvba tetrorum spirituum , quse me in tantum
pelletaria instructus, justo labore suavum manuum nem commis-
oppressit ut neque verbo neque signo ex illa
,
serat,
vivebat , et matvem suam, patve defuncto , suis
hora innueve potuerim quid ad meam salu- ,
labovibus sustentabat. Hic sanctum Jacobum
tem pertinuerit. Ea etiam, quae dicebatis bene ,

intelligebam sed nulla


vehementer diligebat ad eujus limina singulis ,
; ratioue respondere
poteram nam
daemones , qui ad me con-
:
annis venire suamque oblationem solebat of-
,

ferre. Uxovem ipse non habebat sed solus cum


fiuxeraut mihi linguam stringebant , alii
, alii
,

ooulos meos claudebant , nonnulli quoque caput matre sua vetula vitam castam ducebat. Sed
et covpus meum ad libitum suum huc illucque, me
cum diuscule se contineret tandem vice quadam ,

nolente, vertebant.
carnis voluptate cum juvencula for-
superatus
auxilium S. 225 Sed modo paulo antequam loqui ccepis-
nicatus est. Mane autem facto quia peregri- ,

Jacobimntra
sem , huc sanctus Jacobus, fevens sini-
iutvavit
nationi se disposuerat cum duobus vicinis suis ,

dxmones ex- ducens secum asinum quemdam ad sanctum


peritur,
stra manu sacculum quem in via
mulierculae ,
,

tulevam baculum vero mendici, quem porta-


;
Jacobum in Galitia ire ccepit. Qui cum in via
vi dum idem equitaret equum meum, ipsa die, essent invenerunt mendicum quemdam ad san-
,
,

qua me infirmitas cepit, in manu dexteva tene- ctum Jacobum proficiscentem. Hunc secum et
Baculum habebat pvo lancea gratia societatis et potius amore sancti Jacobi
bat. sacculum ,

pro annis. Et confestim quasi fuvovis indigna- tulerunt, largientes ei necessaria victus.

tione veuiens ad me , elevato baculo nisus est 228 Pergentes igitur, plures cum Isetitia dies apparet dx-

pevcuteve daemones qui me tenuevant. Qui ,


pariter fecerunt. Quorum pacificae ac ehavitativae mon, fingent,
te esse S. Ja-
mox fugerunt quos societati invidens diabolus in humana fovma satis
terviti : ille insecutus per cobum,
angelum hunc exire coegit. Et ecce Dei et honesta ad juvenem, qui domi fornicatus fuerat,
i
beati Jacobi gvatia libevatus ab illis qui me clam aecessit, eique dixit Nosti quis sum ego ? :
,
,

vexabant pvemendo nunc loqui valeo. At ci- ,


At ille dixit Nequaquam. Et daemon Ego sum,
: :

tius mittite , et pvesbytevum accite , qui mihi inquit, Jaeobus apostolus, quem singulis annis jam

sanctae communionis viaticum tvibuat diutius :


ex multo tempove visitave consuevisti , tuisque
enim in hac vita non habeo licentiam ma- pvsemiis honovave. Scias quia multum gaudebam

nendi. de te, quoniam quidem magnum bonum sperabam


226 Qui cum misissent , dum ille movam de te futuvum sed nuper antequam domum
: ,

veniendi facevet , unum de suis sociis publice tuam exives , fovnicatus es cum mulieve , nec
admouuit Amicedicens
inquit noli amodo : , ,
inde usque nunc vo-
poenituisti , nec. confitevi

Givino Calvo domino tuo cui hactenus adhse- ,


luisti sicque pevegre pvofectus es , quasi peve-
,

sisti, militare vevacitev enim damnatus est, et


:
gvinatio tua Deo et mihi sit acceptabilis. Non

in proximo pevituvus mala movte. De quo haec ita fievi opovtel : nam quicumque proptev amovem
contigisse rei veritas declaravit. Postquam enim meum vult pevegrinari ,
prius
necesse est ut ,

peregrinus ille bono fine quievit et sepulturae


peccata sua per humilem confessionem aperiat, et
,

traditus est, reversis sociis et narrantibus, postea peregrinandb eadem commissa puniat. Qui
quse
gesta sunt aliter fecerit, peregrinatio ejus grata Deo non erit.
, praedictus Girinus , cognomento Cal-
vus , qui dives homo fuerat , eorum relatio- 229 Hoc dicto ab oculis ejus evanuit. His eique suadtt,

nem pro somnio duxit, nec se a pravitate sua auditis ,


homo contristari coepit proponens in ,
ut ad conse-

quidquam emendavit. Unde non post multum animo suo se domum velle redire : suoque presby- quendam pec-
cati veniam
tero confiteri, et sic ccepto itinere regredi. Hoc
temporis spatium contigit dum militem quem- ,

dam armis iuvadendo interficeret, ut et ipse quo-


itaquedum apud se tractaret, in eadem forma,

que lancea ejusdem militis trausfixus interiret b. qua prius apparuerat , venit dsemon dicens ei :

Quid est quod cogitas in corde tuo , te domum


velle
. ,
,,
,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII 55


velle redire Putasne tantum scelus tuis jeju-
? malignus deceperat, ducensse-
spiritus, qui me
niis sive lacrymis posse redimi ? Multum desi- cum magnam dsemonum turbam. Qui confestim
pis : sed crede meis consiliis et salvus eris ; absque misericordia me rapuerunt atque ploran-
alioquin salvari non poteris. Quamvis enim tem ac miserabiles voces emittentem ad tormenta
peccaveris, ego te tamen amo, et propterea veni tulerunt.
at te ,
quod tale consilium tibi tribuam ut , 233 ergo versus Bomam tendimus.
Euntes fil adslantibu»

salvari possis , si mihi credere volueris. Cui Verum cum ad silvam quse inter urbem et vil- ,
narrat.

peregrinus Ita , inquit, cogitabam , sicut di-


: lam , quae vocatur Labicanum b, sita est, ve-
.

cis sed postquam mihi ad salutem non pro-


: nissemus, sanctus Jacobus insecutus nos post
desse hoc asseris dic quid tibi placet , unde ,
,
tergum nostrum advolavit, comprehensisque dae-
salvari possim , et libens exsequar. At ille Si, : monibus ait Unde venitis, et quo tenditis ?
:

inquit ,
plene a delicto emundari desideras, vi- Aiunt illi Jacobe, certe nihil ad te perti-
:

rilia ,
quibus amputa. Quo ille
peccasti , citius net nam in tantum nobis credidit, ut semet-
:

consilio territus mihi quod consulis dixit : Si ,


ipsum interficeret. Nos persuasimus nos fefelli- ,

fecero , vivere non potero, eroque mei ipsius ho- mus, nos eum habere debemus. Quibus ille :

micida , quod saspe audivi coram Deo esse dam- De hoc quod quaero ait nihil respondetis
,
, ,
;

nabile. sed Christianum vos decepisse jactando gaude-


se tpswnoct-i- 230 Tunc daemon irridens : , inquit , insi- tis unde malas habeatis gratias
, meus enim :

dat ; qxiod ille


piens , quam parum intelligis ea, quse tibi ad peregrinus est, quem
habere jactatis. Uti- vos
exsecutwni
salutem possunt prodesse. Si taliter mortuus fue- que nou hunc impune feretis. Videbatur au-
mandat.
ris ad me sine dubio transibis quia punien-
, ,
tem mihi beatus Jacobus juvenis , et venusti
B do delictum tuum martyr eris. si esses tam aspectus, macilentus, medii coloris, qui vulgo
prudens, ut temetipsum occidere non dubitares !
brunus dicitur. E
Ego certe cum multitudine sociorum meorum 234 Ulo igitur cogente, Bomam divertimus,
statim ad te venirem ac mecum mansuram ,
ubi prope ecclesiam beati Petri apostoli erat
«ibi vindican-
animam tuam Isetus susciperem. Ego, ait, sum locus viridis et spatiosus in planitie aeris, in quo tibus,

Jacobus apostolus, qui tibi consulo. Fac ut lo- turba Sanctorum innumera ad consilium vene-
cutus sum, si ad meum vis venire consortium rat. Cui praesidebat domina venerabilis Dei ge-

et tui delicti invenire remedium. Quibus dictis nitrix et perpetua virgo Maria, multis et prse-
peregrinus, ut homo simplex, animatus ad faci- claris proceribus dextra lsevaque ejus considenti-
nus , nocte sociis suis dormientibus cultellum ,
bus. Quam ego cum magno cordis mei affectu
extraxit et quidquid virile fuerat in partibus illis considerare coepi numquam enim in vita mea
:

amputavit. Dein versa manu ferrum erexit , tam pulchram creaturam uspiam vidi non enim :

ejusque acumini se injiciens sibi ventrem trans- magnae, sed mediocris erat staturae, pulcherrima
fodit. facie , delectabilis aspectu. Ante eam beatus
Sociis ejus pr Cum autem sanguis ubertim efflueret ac
231 , Apostolus, meus advocatus piissimus, coram om-
limore fogie nibus protinus constitit, de satanse fallacia
ille tumultuando palpitaret expergefacti socii ,
et

vocaverunt eum, sciscitantes quid haberei. Qui qualiter me devicerat, clamorem fecit. Quae mox
cum illis responsum non daret, sed anxius ex- ad dasmones conversa ; O, inquit, miseri quid quse-
tremum spiritum traheret, consternati concite rebatis in peregrino Domini et Filii mei, et Jacobi
surgunt luminaria accendunt, sociumque semi-
, fidelis sui? Satis vobis posset.sufficere pcena ve-
vivum nec jam eis respondere valentem repe-
,
stra, nec esset opus, ut eam augeretis malitia ve-
riunt. Ex quo stupefacti sunt, simul et timore stra.
percussi, ne mors illius sibi imponeretur, si Postquam locuta est Domina beatissima,
235 iitfercessione

mane eodem loco invenirentur , fugam ineunt clementer super me sua lumina flexit. Daemonibus Deiparm et S.
Jacobi ereptxu
a; ipsum vero volutatum in suo sanguine, asi- autem magno timore constrictis omnibus qui , ,

num egenum, quem alere solebant, derelin-


et '
concilio prseerant, dicentibus, eos contra Apo-
quunt. Mane autem facto cum in domo familia stolum me fallendo injuste fecisse imperavit ,

surrexisset, occisumque reperisset, non habens Domina me ad corpus reduci. Sanctus igitur
,

certitudinem, cui ejus necem imponeret, advo- Jacobus me suscipiens, confestim me iu hunc
cat vicinos, et defunctum ad ecclesiam sepelien- locuui restituit. Taliter mortuus et resuscitatus

dum ferunt paratur se- : ante cujus fores dum sum. Quod incolae ipsius loci audientes, vehe-

pulchrum propter sanguinis fluorem illum de- menter laetati sunt, et eumdem protinus in do-

ponunt. Nec interveniente multa mora, ille qui mum suamac per triduum secum te-
tulerunt,
mortuus fuerat [ad vitam] rediit et in stratu , ,
nuerunt, divulgantes ac demonstrantes iilum, in
funereo resedit. Quod qui aderant intueutes, per- quo Deus per beatum Jacobum tam insolitam rem
territi fugerunt et exelamant operatus est atque mirabilem. Nam plagae illius
sine mora sanatae sunt, solis cicatricibus loco
homicidu sui 232 Quorum clamore populi concitati accur-
ipsius iuI VI' runt, quid acciderit inquirunt , mortuum vitae vuluerum manentibus. Loco vero genitalium cre-
tam revocatur.
restitutum audiunt. Qui cum propius accessis- vit sibi caro quasi verruea, per quam emittebatur
sent , et eum alloqui eoepissent ,
qusecuraque urina.
circa se acta fuerant , libera voce coram omni- 236Expletis diebus, quibus habitatoreslociillum
bus enarravit. Ego, inquit, quem a morte re- secum prae gaudio tenuerant, paravit asinum suum, racuhun sociis

potiea uccur-
suscitaturn videtis , ab infantia sanctum dilexi et cum socio paupere, quem sibi in via junxerat,
Jacobum eique in quantum potui servire con-
, iter suum ag'gressus est. Sed cum appropinquasset
suevi; modo autem dum ad eum pergere de- ,
ad beati Jacobi limina, ecce socii, qui eum relique-
crevissem et usque in hanc villam venissem
, ,
rant, regredientes obviaverunt illi. Qui cum adhuc
adveniens diabolus fefellit me, dicens, se esse procul esset, et duos illos asinum minantes intuiti
sanctum Jacobum, totumque ordinem, ut supra fuissent, locuti sunt ad invicem Similes. aiunt, :

dictum est, palam edocuit, atque subintulit :


homines illi sunt sociis nostris, quos reliquimus,
Postquam mihimet vitam ademi, et anima mea alterum mortuum, alterum vivum. Nec quod mi-
coarctaretur egredi de corpore, venit ad me idem nant animal, differt ab illo , in quantum videtur,
quod
;:

56 MIRACULA S. JACOBI MAJOKIS.


™ "*s -
quod cura illis derelictum est. Postquam autem ap-

propinquaverunt et mutuis aguitionibus se co-


,

gnoscere cosperunt, agnoscentes, quod factum fue-


rat, vehementer exultaveruut, etdomum venientes,

a«(m homi-
rem per ordinem asseruerunt.
237 Sed is, qui resuscitatus fuerat, postquam a
GAPUT VI.
mbui txponti. sanc to Jacobo rediit,
hoc, quod socii prius enarra-
verunt, re ipsa confirmavit : nam rem, sicuti gesta
passim divulgavit
est, : cicatricesostendit.et etiam, Ultronea sacelli apertio, victoria con-
quod in secretiori loco fuerat, multis hoc videre cu-
pieutibus, demonstravit. Huuc hominem et omnia tra Saracenos pradictio, et hominis
opera ejus et sigua mortis ejus reverendissimus
ad mortem condemnati liberatio.
e Hugo Cluniacensis abbas c, cum multis aliis vidit,
etpro admiratione hoc, utrelatum est, saspius soli-

tum se vidisse asseruit : et nos Apostoli amore, ne


a memoriadeleretur, litteris commendavimus, prae-
cipientes omnibus, ut per omnes ecclesias festum
tanti miraculi ceterorumque miraculorum sancti
N uper
l comesde sancto ^Egidio, nomine Pontius, Nobilit pere-
cum fratre suo causa orandi ad sanctum Jaco- grinut, clauto
bum venit. Qui cum ecclesiam ingressi fuissent, et Stori0Jacabi an - '

i j-
m i. '

. • ..

Jacobi v die Nonarum Octobris diguis celebrarent oratorium quo corpus Apostoli jacet, mgredi
,

d obsequiis d. pro suo libitu non potuissent, rogaverunt aedilem a,


ut eisdem oratorium aperiret.quatenus illi ante cor-
ANNOTATA. pus apostolicum vigilias facere potuissent. Cum
B •

autem suas preces effectu carere viderent (nam mos


a Guibertus abbas, cujus narrationern de hac re
ille fuerat, ut post solis occubitum januae prsefati
Commentarii a num. 178 attulimus, afflrmat, oratorii, donec illucesceret mane.clausa'. manerent)
§ 13
exsequiasillius a sociis celebratas fuisse quod ad sua hospitia tristes accedunt. Quo dum perve- B
,

cum hacfuga componinonpotest. nissent, peregrinos suae societatisomnes adesse ju-


bent. Quibus assistentibus dixit comes, sesanctum
b De hodierno hujus locis situ disputant geo-
graphi, et de eo videri possunt Leander Albertus Jacobum velle adire, illis secum pari animo co-
in descriptione Italise, Cluverius ,aliique topogra- mitantibus, si forte illi per semetipsum dignaretur
aperire.
phi passim obvii.
c Hugo inter relationes, Bibliothecse Clunia- 239 Cumque illi concorditer libenterque verbum dlud tibi ac
atlit peregri-
censi a col. 457 insertas, narrat quidem terribile ejus susciperent, paraverunt sibi luminaria ,
qme
nit ullro ape-

exemplum clerici, se ipsum inlerfivientis,quodS. manibusin eodem oratoriotenerent. Vespere itaque riri pottulat,
facto, accensis luminaribus ecclesiam ingressi sunt
Petrus Damianus in epistolis lib. 2, epist. 15 ex
ipso refert ; sed huic prorsus est dissimile. Non
viri numero ferme ducenti. Qui venientes ante bea-
ti Apostoli oratorium elevata voce precati sunt
tamenindeconcludo, id S Hugoni Cluniacensi .

Beatissime, inquiunt, Jacobe, apostole Dei, si tibi


abbati perperam adscribi nam in quodam codi- :

Ms. collegii nostri Claromontani de Vitis San-


placet, quod nos venimus ad te, aperi nobis orato-
ce
ctorum.ex quo fragmentum quoddam descriptum rium tuum, ut nostras faciamus vigilias coram te.
habemus, fertur Hugo abbas Cluniacensis idem Mira res Necdum verba finierant, et ecce ejusdem
!

oratorii januse tanto strepitu insonuerunt.ut omnes,


S. Anselmo archiepiscopo Cantuariensi expo-
qui aderant, in minutas partes eas confractas puta-
suisse.
rent fuisse.
d In altero Ms. nostro auctor hujus miraculi
240 Verumtamen inspeetis illis repagula serae at- atqueimpe-
in titulo citatur S .Anselmus archiepiscopus Can-
tuariensis. Sed utriusque Ms. clausula (eaapud que quibus obserabantur, rupta atque dis- "'<"•
catenae,

^ Vincentium Bellovacensem omittitur) potius con- junctasuut. Sicque januse, sine manibus hominum v
invisibili virtute patefactas, peregrinus ing-ressum
veniret Callixto, quia prsecipit omnibus, ut per
omnes ccclesias festum tanti miraculi preebuerunt. Qui vehementer ltetificati introierunt
celebra-
rent. Quidquid sit de illaclausula, fortasse ab in- tantoque magis ex eodem miraculo exultaverunt,
terpolatore quodam hic addita, reperitur idem quanto evidentius beatum Apostolum, invictissimi
miraculum,aliis omnino circumslantiis vestitum, imperatoris militem, verissime vivere probaverunt;

inter Opera Hugonis a S. Victore lib 2 de Sacra-


quem tam celeriter suse petitioni adfuisse viderunt.
mentis part. 16, cap. 2, ubi ei preefiguntur se- Qua in re perpendi potest quam sit exaudibilispiae
quentia Quidam probati testimouii fraternarravit
:
petitioni, qui servorum suorum tam benignus ad-
mihi, se a suo abbate veraciter hoc affirmante audi- fuit supplicatui. Tum ergo clementia, benignis-
visse, quod cum aliquando ille ad quosdam fratres
sime apostole Dei Jacobe, nobis subveniat, qua-
eminus constitutos visitandos pergeret , in itinere
tenus sic satanae fallacias in prassentis vitse cur-
(ut solet) quodam loco hospitium accepit, ubi fa- riculo caveamus sicque bonis studiis patrias
,

ctum, tunc apud omnes ejusdem loci habitatores caslestis inhaereamus , ut ad eam per Christum

celebre, paucis ante diebus contigisse didicit. Qui- Dominum nostrum, te opitulante, pervenire vale-
dam peregrinus orationis causa ad sanctum Jaco- amus.
bum pergens in eodem loco hospitatus est etc. 241 Notumomnibus tam clericis quam Epitcopui
est
laicis Compostellaecommorantibus quemdam vi- OrtcutCom-
,

rum, nomine Stephanum, divinis virtutibus pra3- v muUx d acve '

ditum dimisso episcopio atque pontificaii offi-


,

cio, beati Jacobi amore a Grasciae partibus


limina ejusdem Apostoli petiisse. Qui hujus
mundi illecebris abrenuntiavit, ut sic divinis
prseceptis adhaerere posset. Ad propria ergo
redire recusans, ad custodes aedis, in qua pre-
tiosissim um
,,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII.


tiosissimum talentum, beati videlicet Jacobi cor- Jacobi apostoli basilica sepulturam n «<.
honoriflce
pus, et decus Hispanise reconditum est , ac- suscepit.
cessit, seseque ad eorum pedes provolvens pe- 244 Multoium itaque temporum labente cur- *««« >» betio
tiit , ut pretiosissimi Apostoli amore ,
pro cujus riculo, cum jam nostris temporibus multis mi- '"'""'• im">'
dilectione hujus seculi delicias et terrenas vo- raculorum signis beatissimus~ Jacobus per totum *™
I» zndio,
luptates postposuerat, intus in ecclesia secretum orbem long-e lateque refulsisset accidit ut bel- ,

sibi locum concederent , ubi assidue orationi lum maximum inter comitem fontis Calcarise et
sibi vacare liceret. Illum vero
vilem , licet alium militem suum, nomine Guillelmum, orire-
habitum portantem , nec episcopum
quasi ,
tur. Qui cum in pug-na contra ipsum comitem
sed ut pauperem peregrinum sese habentem firmiter equitaret, cum suis militibus' utrique in
despectui non habenies, immo justas petitio- bello concurrerunt. Sed deficiente exercitu mi-
ni ejus consentientes , ad modum ceilulaj litis, vertit terga , et idem miles in bello ca-
quoddam tug-urium ex junceis teg-minibus con- ptus in prsesentiam comitis ductus est. Cum-
structum intus in beati Apostoli basilica, unde que comes ipse eum decollari praecepisset , et
recta fronte altare inspicere posset, paraverunt; miles magna voce clamaret Jacobe apostole :

in quo die noctuque jejuniis , viguliis preci- ,


Dei quem Herodes Jerosolymis g-ladio occidi
,

bus invig-ilans , cselibem et beatissimam duxit prsecepit adjuva me et libera me a spicula-


, ,

vitam. toris gladio objectum erectis


, ter ictum collo
miralur, S. 242 Quadam vero die cum solitse orationi ad cselum manibus sustinuit et nihil lsesionis ,

Jacobum a de more vacaret turba rusticorum ad speciale


, in eo' comparuit.
rusticis appel-
mililem
festum pretiosissimi Jacobi concurrens seque , 245 Videns autem spiculator quod eum a- mirabuuer a
lari ; ,

B juxta illius sanctissimi viri cellulam in prsesentia


altaris sistens, Dei Apostolum his verbis rog-a-
cumine g-ladii nocere ei non poterat
mucronem m
.
direxit
ventrem lpsius, ut sic eum per- ur
' mcula "> rU

otadio libera- .... ,

re Beate
coepit : Jacobe bone miles
, ab in- , foraret. Beatus vero Jacobus sic illum hebeta-
E
stantibus malis et futuris nos subleves. Quod vit , quod nec ictum ejus ipse prsesensit. Cum-
verbum ille sanctissimus vir Dei indig-ne ferens, que comes omnesque , qui simul aderant , ad
quod rustici scilicet illum militem vocarent, in- hsec mirarentur , jussit eum in castro suo vin-
crepans eos dixit Stultissimi rustici gens fa-:
,
ctum reduci *. Mane autem futuri diei inei- •
a (. reeludi
tua beatum Jacobum non miiitem sed pisca-
, piente eoque beatum Jacobum inter suos g-e-
,

torem vos vocare convenit ; commemorans illud, mitus invocante ecce ipse Apostolus coram eo
,

quod ad vocem Dominicam , relicto piscatorio stans dixit ad eum Ecce adsum quem vo- :
,

oflicio, Dominum secutus est : et illud quod casti. Tunc impleta est domus ipsa tanto odo-
,

postea hominum piscator effectus est. In se- re et serenissima luce , quod omnes milites , et
quenti vero nocte diei qua sanctissimus illius ,
qui ibi aderant , in paradisi amoenitate se sitos
ille vir de beato Jacobo commemoraverat, idem esse crederent , atque in ipso fulgore prsece- ,

beatus Jacobus candidissimis vestibus ornatus dente Jacobo , ac manum ejus tenente , coram
nec non militaria arma, solis radios exceden- omnibus usque ad portam postremam castri, fa-
tia, indutus quasi miles effectus , duas claves
,
ctis quasi csecis custodibus , pervenit ; et aper-

in sua manu tenens, apparuit. Quem tertio vo- tis januis ambo pariter usque ad unum millia-
,

cans, sic locutus est Stephane, serve Dei, quia : rium extra muros perrexerunt. Unde factum
me non militem sed piscatorem vocari jussisti, , est, ut iste miles statim amore beati Jacobi ad
ideo taliter tibi appareo ut me Deo militare , ejus corpus et ecclesiam in die translationis ip-
ejusque athletam esse , meque in pugna con- sius perveniret , et omnia , ut supra diximus ,

tra Sarracenos Christianos anteire et pro eis ,


ordine enarraret.
victorem existere amplius non dubites.
C 248 Impetravi autem a Domino , ut universis ANNOTATA.
cui Sanctus me diligentibus ac recto corde invocantibus pro-
sub forma mt- tector sum et adjutor in cunctis periculis et :
a jEdilis apud veteres Romanos vocaba-
lilis apparens
ut firmius hoc credas cum his clavibus quas , tur , qui habebat curam eedificiorum ; at apud p
vicloriam
prxdicil. manu teneoportis Colimbrise urbis apertis ,
, scriptores medii sevi est custos ecclesix. Hinc se-
quse septem annis a Fernando reg-e Christiano- dilitas est munus et dignitas in quibusdam col-
rum obsidione premitur, crastina die hora ter- legiis Canonicorum, ut habet Cangius in Glos-
tia, intromissis Christianis, eorum reddam pote- sario.
stati. Hoc dicto , ab ejus oculis evanuit. Se- b Nemo auctorum quos § n num 145 ,
, ,

quenii vero die, matutinis expletis saniorem ,


pro hoc miraculo citavimus, de tam diutuma
partem tam clericorum quam laicorum advo- Conimbricx obsidione meminil.
cans , quse oculis viderat, auribusque audierat
ex ordine eis enarravit. Quod postea multis
arg-umentis verum esse probatum est diem ete- :
CAPUT VII.
nim et horam scripserunt, quibus post captam
civitatem nuntii a reg-e missi veritatis testimonium
JEgri sanatio, multiplex captivi libe-
perhibuerunt, asserentes in illa die et hora ur-
bem praedictam captam esse. Cognita ergo ve- ratio, paupertatis levamen, etpuni-
ritate, praefatus Stephanus Dei servus beatum Ja-
cobum omnibus , in militia se invocautibus ,
tio quorumdam, qui festum S. Jaco-
prsevalere assei-uit, et pro veritate certantibus il-
bi celebrare neglexerunt.
lum invocandum esse prsedicavit. Ipse vero ,
ut ejus patrocinium consequi mereretur poeni- ,

tentiam sibi augmentavit et efBcacius orationi- , Nostro itaque tempore quidam vir inoJytas
bus invigilans ibidem totum vitse suae tempus in ex Burg-undia, nomine Guibertus, ab an- Pb-mm&ro-
""« i«u oViii-
Dei servitio consummavit ; ac tandem in beati nis quatuordecim suorum passus diminutiouem
membrorum ""'" ">"»'«•.
,,

MIRACULA S. JACOBI MAJORIS.


merubrorum, ita ut neque gressum movere pos- similia maguopere sunt petenda D
, e quibus iu
set, impositus duobus equis suis cum uxore sua sidereis sedibus ipsa anima ornata.
et , ad sanctum Jacobum profectus
servis suis 249 Anuo dominicae Incarnationis millesimo "'"" <ieniqiK
est. Qui cum in hospitali ejusdem Apostoli ceutesimo trigesimo primo c , Ludovico rege ad P""/ "'»- 1

volens * hospitaretur , prope ecclesiam in som- '™"' e,* ac ""


'
al. nolens Praneorum regnante, lnnocentio Papa praesiden-
alibi no admonitus est , ut quousque beatus Jaoobus te vir quidam , nomine Brunus , de Vicelia-
,
«
sua membra constricta extenderet, in ejus ecclesia co villa sanctae Mariss Magdalenae, a sancto Ja-
sempcr orationi insisteret. Cum itaque in apostoli- cobo rediens , nummis sibi deficientibus , coe-
ca basilica duabus noctibus vigilaret, tertia no- pit egere. Qui dum non haberet, unde solam
cte invig-ilans orationi , veniens beatus Jacobus panis nummatam d emere posset , die quadam d

et apprehendens manum ejus erexit eum qui :


circa nonam adhuc jejunus mendicare erubes-
cum interrogasset eum ,
quis esset , Ego sum , cens et valde anxius beati Jacobi auxilium to-
inquit, Jacobus apostolus Dei. Tunc homo to corde implorando sub arbore quadam solus
restitutus sanitati per tredecim dies in ecclesia quievit. Ibi vero paulisperdormiens somniabat,
ejus vigilavit , et haec proprio ore cunctis re- quod beatus Jacobus Dei apostolus cibo illum
velavit. pascebat. Evigilans autem subcinericium panem
aiter gtpin 247 Anno dominicae Incarnationis millesimo ad caput suum invenit, ex quo quindecim die-
centesimo quemdam civem Barcinonensem san- bus vixit ,
quousque videlicet ad propria ve-
eipattu
cti Jacolii basilicam in oris Galitiae peregrina- nit ,
per unumquemque diem sufflcienter co-
tioniscausa fertur adiisse. Qui cum ab Apo- medens bis. Altera autem die eumdem panem
stolotantum peteret ut eum a captione ini- , in sacculo inveuiebat. admirabile factum E-
micorum suorum liberaret si forte in ea ca- , liae prophetse renovatum Sed quia a Domino !

deret , ad propria reversus , cum negotii causa est factum , non debet esse mirabile iii oculis B
Siciliam pergeret, a Sarracenis in mari captus nostris.
Quid plura? Per mundinas et foros tre- 250 Hsec sunt mirabilia ''°'">"™'-
est. memoranda quas o-
decies venditur et emitur. Qui vero emebant ,
iim

f. ..
sancti
* . i-
Jacobi non digne colentibus ,
iesta
,
,
titteiH S. Ja-
obi colere
eum , beato Jacobo catenas et vincula conte- divina ultione operante , evenerunt. e. Inter ontcmneniex
rente , tenere nequibant. Primo venditur in Hispanos apud Titdelionum f die festo sancti Ja-
Corociana , secundo apud urbem Jazaram in cabi triticum tota die rusticus quidam excussit. r

Sclavonia, tertio in Blavia, quarto in Turco- Advesperascente autem die, balneum, quod juxta
plia ,
quinto in Perside , sexto in India, se- castrum idem miro opere Sarracenico autiqui-
ptimo in JEthiopia , octavo in Alexandria , no- tus constat esse factum , ipse intravit. Cumque
no in decimo in Barbaria, undecimo
Africa, in eo sederet, statim
ab hu- pellis dorsi ejus
in Teserto duodecimo in Bugia
, tredecimo ,
meris usque ad crura balnei parietibus adhaesit,
in urbe Almaria a in qua cum esset a quo- ; cunctisque videntibus , ob transgressionem tanti
dam Sarraceno duplicibus catenis fortiter circa festi spiritum Vasconum plebs apud
exhalavit.
crura nexus beatum Jacobum altisonis ei im-
, Albinetum Jacobi diem colere renuens
sancti
ploranti vocibus idem Apostolus apparuit di- tota die operabatur sed diviua ultione ope-
:

cens Quia dum esses in basilica mea, tantum


:
rante totum castrum ejusdem plebis nocte
, se-
a me petisti Hberationem corporis tui et non ,
quenti igne consumitur. Nec fuit qui sciret
auimae salutem , in haec pericula lapsus es; sed ex qua domo ignis processisset , sed e caelo di-
quia Dominus misertus est tui, misit me ad te, citur advenisse.
ut ab his ergastulis eruam te.
251 In episcopatu Bisontiensi Bernardus '""
qui ,

218 Illico diruptis catenis ejus per medium, dicebatur de Majora, carro manipulos segetum
ab oculis ejus beatus Apostolus disparuit. Ita- tota die tamen contradicentibus, duxit.
, vicinis
que homo ille solutus a vinculis per urbes et Advesperascente vero die , adhuc illo sic ope-
castella Sarracenorum, quamdfim partem catenae rante, tempestivus ignis validus e caslo adveniens
in testimonio tanti miraculimanibus ferens, ad carrum manipulos et boves in cinerem redegit.
terram Christianorum, videntibus Sarracenis, pa- Sed et mulieres qusedam quse cum eodem Ber- ,

lam coepit redire. Cumque aliquis paganus illi


nardo aderant, ab aliis supervenientibus attonitte F
obviaret , et eum capere tentaret , ipse osten-
deportantur in fonte proximo et ita etiam vix :

debat ei partem catenae et statim adversarius ,


evascrunt.Item Harduinus ejusdem villae miles
ab eo fugiebat. Multa etiam agmina leonum ,
!

eodem die plaustrum suum cum manipulis tri-


ursorum , leopardorum et draconum gradientern
tici tota die duxit; sed ultio divina oculos boum
per deserta loca illum devorare appetebant ; sed,
sero excsecavit. Inter Gotos provincia Mon- g in
visa catena ,
quam Apostolus tetigerat ,
procul tis Pessulani jussu cujusdam militis Mirreorien-
ab eo recedebant. Hunc hominem ad beati sis h , rustica quaedam apud villam sancti Da-
Jacobi limina denuo regredientem catenam ,
miani die sancti Jacobi panem subcinericium fe-
manibus ferentem , nudis etiam pedibus et ex-
eit quo allato ad mensam et confra-
et coxit :

coriatis inter Stellam b et Guignum * veraci- cto coram discumbentibus sanguinolentus ap-
,

«I Gr ter eg-o reperi ; et heec omnia mihi narravit.
paruit; et dum magis magisque frangebatur
gnum In hoc ergo exemplo illi sunt corripiendi , qui
tanto magis sanguinem ejiciebat. Cessemus er-
petunt a Domiuo et Sanctis ejus uxorem aut
go ab operibus carnis et operemur bona in ,
terrenam felicitatem, aut honores aut censum, ,
Jacobi solemniis, ut ejus mereamur
sacris beati
aut inimicorum mortem, aut cetera his similia,
semper et ubique protegi patrociniis, praestan-
quae ad profectum corporis solummodo perti-
te Domino nostro Jesu Christo qui cum Pa-
nent non ad animae salutem. Si corporis ne-
,
,

tre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus iu se-


cessaria sunt petenda, multo magis animee jura,
cula seculorum. Amen.
id est, bonae virtutes, fides scilicet, spes, cha-
ritas ,
patientia, temperantia , hospitalitas , lar-
g-itas, humilitas, obedientia, pax, et cetera his

ANNOTATA.
. ,

DIE VIGESIMA QUINTA .TULII. 59


Miraculum in transitu fluvii.
ANNOTATA. Miraculum de lumine.
Miraculura de rauliere paralytica liberata.
a Aliqaa ex his locis ita corrupta sunt ut ,
Miraculum de muliere contracta sanata.
apud geographos frustra quserantur ; alia vero Miraculum de uno medico dubitante de miraculis
passim nota sunt, ita ut explicatione non indi- sancti Jacobi.
geant. Miraculum de mulierecontracta,trahente nates per
b Suspicor, hic indicari duos Italise fluvios, terram.
de quorum primo agit Leander Albertus in La- Miraculum de muliere 'pauperrima, habente ma-
tina Italise descriptione pag. 755; dealtero autem ritum ot plurimos filios, contracta per decen-
pag. 457. nium.
c In allero Ms., et Vincenlio Bellovacensi no- Miraculum de quodam de sancto Baronto cruribus
tatur annus 1139 ; sed sive legatur 1131 sive 1139, infirmis.
neuter annus setati Callixti II convenire potest, Miraculum de filio cujusdam domina? Florentinae
quianno IWiobiit, utjam ssepe diximus Quare .
contracto et gibboroso.
Bellovacensis lib. 26, cap. 39 hoc imperite inter Miraculum de columba.
miracula a Cdllixto edita recenset, et post ca- Miraculum de columba, quas ostendit pauperculam
put 41 ita concludit Hsec de libello Calixti Pa-
:
in ecclesia morientem.
pse dicta sufflciant. Verosimilius igitur in altero Miraculum de puero Bononiensi contracto.
Ms. nostro dicitur a domino Alberico Vezeliacensi Miraculum de quodam Florentino de Montebono
abbate, atque episcopo Ostiensi et Romas legato contracto et arido pes viginti annos.
editum. Miraculum de alio contracto.
d Nummata aliquando significatpretium reiper Miraoulum de sanata in manu.
R nummos, aliquando valorem nummi, et interdum De multisaliismiraculis.
ipsas merces, de qua voceplura vide apud Can- Miraculum de dsemoniaco iiberato.
gium in Glossario. Miraeulum de quodam supermula.
e Sequentia miracula in altero Ms. nostro non Miraculum S. J;:cobi apostoli de quMam adolescen-
habentur; attamen leguntur apud Vincentium te Pistoriensi, cujus guttur acus transfixerat, li-

Bellovacensem lib. 26, cap. 41, cum quo Ms. no- berato.
strum contulimus. De juvene civitatis Pistorii super equum sedente
f Bellovacensis vocat Tudelionum liberato.
sed nec ;

unum nec alterum apud topographos invenio De rustico de Brandeglio Pistorii comitattis ab ar-

Forteest corruptum ab urbe vulgo dicta Tudela boris periculo liberato

quam in Navarra ad Iberum fluvium sitam ali Miraculum de Milone de Savignano condemnato in
quando transivi. Posset etiam deduci a Tude vul Castro Prati, ut traheretur ad caudam equi et ad
go Tuy episcopali urbe in Gallsecia sub archiepi ignem, liberato.
scopo Compostellano
g Opinor, hos incolas vocari Gotos, quia olim
Occitania, in qua situs est Mons Pessulanus, vo- PROLOGUS.
cabatur Gothia Gallica propter Gothos, qui eam
invaserant.
Exponitur, qua occasione civitas Pi-
h Betlovacensis sed hujusmo-
legit Mircoriensis;
di locum tantum invenio in Lotharingia, vulgo storiensis sacras S. Jacobi reliquias
dictum Mirecourt. Quare conjicio illam vocem
Compostella acceperit. F
forte vitiose deductam esse ab episcopali Occita-
nise superioris urbe, Gallice dicta Mirepoix.

provincia igitur, Tuscia nuncupata in ci- HatjnaiucU-


Invitate qus3 dicitur Pistoria erat
,

quidam rfcw p.o ec-


C ,
,

ALIA MIRACULA clericus , nomine Raynerius a diaconus ex ip-


,
elaia p ' 8 ""'-

sius episcopatu civitatis oriundus qui causa


,

discendi in Eranciam perrexit , ibique apud Pa-


QILE IN ITALIA CONTIGERUNT. risios tamdiu commoratus est, quamdiu prudens,
et potens in litteris effectus est. Postnon mul-
tum vero temporis in Hispaniam ad sanctum
AUCTORE CONTARINO, CLERICO SYNCHRONO, Jacobum profieisoi festinavit cujus prudentiam ,

ET TESTE IN MULTIS OCULATO. cum Didacus b venerabilis arehiepiscopus Com- j


postellanse ecclesiae cognovisset, eum gratanter,
et honorifice suscepit , cui gratiam largiter
Ex Ms. codice Pistoriensi, cujus au- omnium bonorum Domiuus in conspectu ejus de-
dit nam magistrum scholarum ecclesise beati
thenticum apographum anno 1727 :

Jacobi eum constituit et canonicum c fecit


,
, c

accepimus. in cujus gratia et cleri dilectione cum magis ac


mag-is quotidie succresceret, factum est divina
dispensatione, ut venerabilis ac religiosus Acto
d Pistoriensis ecclesise episcopus per quosdam d
ANTIQUI CAPITUM 'ITTULl. ,

cives suos ad sancti Jacobi apostoli oorpus cau-


sa orationis proficiscentes, jam dicto Raynerio
Incipiunt miracula beatissirui Jacobi noviter fa- scholarum magistro ,
quem numquam viderat ,

cta. proprias litteras notus ig-noto dirigeret,


quasi
Quomodo reliquise beati Jacobi portatse sint Pisto- rogans eum, et postulans obnixe, ut si iu con-
rium. spectu divinse Majestatis placeret, de pretiosissimo
Julii Tomus VI. 25 reliquiarum
,

60 ALIA MLRACULA S JACOBI MAJORIS


reliquiarum tliesauro beatissirai Jacobi apostoli, si cebant quippe adversus eos furiose : Melius est
possibileesset, aliquideidiguaretur raittere. nobis flumen transnadare a , quam vobis tan-
rrtiquias S. h 253 Demum pervenit ad aures domini Di- tum pretii dare. Hortantes igitur sese ad invi-
cobi ab archit
daci Compostellani archiepiscopi fama bonitatis cem , ut nou in navi, sed per vadum transi-
piteopo Com-
venerabilis Actonis, Pistoriensis episcopi, quomo- reut , is qui sancti Jacobi reliquias ferebat ,
postetlano hn
„,.

petrat. do prudens, honestus, et religiosissimus, et fi- cum suo equo flumen audacter introiens, et va-
de catbolicus sit ,
qui quidem prius fuerat san- dum velut ignotus nesciens , coepit carpere de-
ctse Vallumbrosanse congregatiouis archimaudrita vium et ignotum iter ; quem cum socii tam
per omnia venerandus motus precibus, piis-
:
periculose considerarent per liquidas undas pe-
que petitionibus talis ac tanti viri, et inter- lagi pergere, timuerunt valde, mortem prasces-

ventu jam dicti Eaynerii magistri cum canoni- soristantummodo praestolantes. Inter angustias
cis ejusdem ecclesiae beati Jacobi apostoli, mul-
tameu recordatus reliquiarum sancti Jacobi, quas
tis etiam suftusus lacrymis, summa cum devotione ipse ferebat, confidenter ipsum precibus exora-
et debita veneratione, sumens aliquam partem bat : Sancte, inquiens, Jacobe, tuas pretiosissi-

de reliquiis pretiosissimi capitis sanctissimi mar- mas reliquias bajulo, antequam mors me prse-

tyris et apostoli Domini nostri Jesu Christi Ja- veniat, adjuva me, ne umquam hic perire va-

cobi, per egregios viros urbis Pistoriae, Tebal- leam.


dum videlicet, et Medium avunculum Tebaldi 255 Mos meritis ipsius Apostoli sine magna m ilinere a
snomeriionii
Villanum e nomine , diligenterque in capsam difficultate ad alteram ripam fluminis optime per-
periculo libe-

eumdem pretiosissimum thesaurum recondens, Pi- venit, Deique omnipotentis misericordiam cum

storiensi episcopo mittere curavit, dicens et in cunctis, qui cis, et citra flumen aderant, be-
veritate asserens, quod nullus umquam morta- nedixit atque laudavit, qui eum de metu mor-
lium hoc donum impetrare posset. Quod vere tis et tanto periculo precibus sancti Jacobi apo-
B a Domino factum credimus et non dubitamus ,
stoli liberavit. Lsetetur ergo Pistoriensis civitas,
sicut manifestis et apertis indiciis manifeste et esultet, atque congaudeat, et glorietur non mo-
aperte miracula declarabunt. dicum in sua, congratuletur gaudio
exaltatione
magno valde, quam quidem voluit omnipotens
Dominus per suum sanctum Apostolum noviter
ANNOTATA. ac mirabiliter visitare ; proinde gaudeat et Tu-
scia tota, quoniam, si voluerit sanctum Domini
a De hoc Raynerio plura diximus parte prima Apostolum cum digno honore excolere, et cele-
Commentarii § 8, ubi etiam ejus lilteras exhibui- brare studuerit, ad ejus sacra solemnia corde
mus, ex quibus constat, eum in Anglia docuisse, simul, et animo devotissime properaverit, haec
antequam in Hispaniam discederet. salus et lsetitia non tantum ipsius loci, in quo
b Is est Didacus Gelmirez qui ab anno , conditse sunt ejus reliquise, propria, sed totius
1100 usque ad annum 1152 dicecesim Compo- provincioe communis erit.

stellanam gubernavit, ut testatur JEgidius Gon- 256 Cum vero jam dicti Pistorienses ad pro- el de nocte ex
iis iumen mi-
calez Davila in Theatro ecclesiastico Hispaniee pria summo conamine sedulo festinarent, et in rabiliier emi-
tom. i a pag. 43, ubi etiam plura illius gesta Hi- ipso itinere in quodam burgo hospitium acquire-
spanice enarrat. rent, factaque coena, cubiculis prseparatis, lassata
c Hinc patet, quomodo Raynerius iste in titulo membra quieti pro solito dedissent, igne, cete-
epistolee vocelur cardinalis, cum fuerit ecclesiee risque luminaribus domus extinctis, ubique vo-
Compostellanee canonicus, de qua re part. i § 8, cabant eos nominatim hospites, apud quos hospi-
num. 89 nonnihil dictum est. tati fuerant frequenti vice, media nocte ipsis ta-
d Vila hujus sancti Aclonis vel Attonis ad lia crebro referentes : Fratres peregrini et hospites,
diem 22 Maii nostri Commentario historico illu- quid domum perlustratis tota noote? Lumina ve-
slrata est. stra exstinguite, et longo itinere fatigati quiescite
e Hic Medius Villanus vocatur avunculus Te- atque dormite, nosque dormire cupientes dor-
baldi ; at contra in litteris Raynerii, quas part. i mire permittite. Ipsi vero nullum lumen ha-
C §8, num. 88 exhibui, Tebaldus indicatur esse bentes, nec cur eis hoc dicebatur intelligentes,
avunculus Medii Villani. Sed facile unum pro lumen ignis minime habuisse, suas-
asserebant, se
altero intelligi aut scribi potuit. que lampades jam dum exstinxisse quod * enim : '

forte hoc
capsam, id est reliquias beati Jacobi veraciter
dicitur fuisse.
257 Remeantibus autem Tebaldo et Medio onidiii recipi-
CAPUT I. Villano a sancto Jacobo Pistoriam decenter re- endn S. Atto ,

praesentaverunt Actoni reverendissimo episcopo sacellum prt-


pretiosissimam margaritam deferentes etiam ei ,

Miracula patrata in ipsa reliquiarum Compostellani archiepiscopi epistolam , quam


ipse vidi , atque perlegi , deprecans eum una
translatione, et alia qucedam pau- cum mag istro Raynerio, ut susciperet debito ho-
-

nore sacras reliquias b , et condigna veneratio-


lo post eamdem secuta.
ne propriam cappellam construeret ad Dei et
ipsius Apostoli honorem in ecclesia majori , vi-

tit retifjn
Cum
lipsana,
enim praedicti
id est reliquias
Pistorienses gloriosissima delicet beati Zenonis c episcopi et coufesso-
ferentes a sancto , ris Pistoriss civitatis, ibique in aptissimo altari
PUtoriut
Jacobo redirent et Franeigenis associati
, ad , capsam , id est reliquia.3 , beati Jacobi apostoli
ferens
quemdam fluvium devenirent ut per navem , decenter collocaret : quse, sicut debuit, gra-
eumdem transirent, et rectores navis peregrinos tanter hilariterque episcopus suscepit , et omni-
pretio valde gravarent, Fraucigenae cum eis con- potenti Deo gratias egit , eo quod tam pretio-
tendentes ,
prohibebant omuiuo se id pretium sum thesaurum habere promeruit. Quid longius
quod nautse quserebant, sibi minime dare : di- morer?
:),
, ,:

DIE VIGESIMA QUINTA JULII.


61
niorer? Cappellam in eeclesia S. Zenonis honorifice per sex continuos annos
fieri fecit, atque coraposuit ; altare quoque ibi
miser , et rig-idus sic- , « •»
super- cus, et extensus, medullis
evacuatus, corpore
sedificavit, in quo reliquias supradiotas postea col- defectus, miserabiliter cubavi
in lecto Tunr- il-
locavit.
lerespondens, ait ad illum Surge, et noli ti- :

258 Post receptionem vero sacrarum reliquiarum mere nec in aliquo dubites , quia ego
honorifice et
Compostellanus archiepiscopus atque Baynerius
,
sum Ja-
tolenniler col-
cobus apostolus , qui loquor tecum
[ propera :

diaconus multoties Pistoriensem episcopum suis ad locum, quem tibi praedixi, quoniam sine
]
locat.
litteris reverentissime visitaverunt , et ut de reli-
dubio
liberaberis.
quiis Jacobi sic ageret, ut eum per litteras
S. 261 Tum ille expergefactus, ossibusque
cre- repmu <"«»
postulaverunt, nihilominus rogaverunt de ejus : pitantibus, exelamavit magnis vocibus Adiuva m "nl> r " T Lm :
'

enim bonitate non modice et honestate prasumen- me, Domine Deus. Mulierculas verode vicinia au- ""t""-
tes, pariter confidebant; nam in epistolis, quas
ei dientes voces illius cucurrerunt velociter ad eum
miserunt , eumdem dominum Actum episcopum existimantes illum proxime moriturum. Sic illi
,

suamque sanctitatem multum commendabant, et dicunt Frater Laste , quid habes, quid clamas?
:

affatim per omnia laudabant quas epistolas ego ; Vis forsan accipere pcenitentiam ? Ibimus pro sa-
Contarinus clericus, licet indignus ,
qui hsec cerdote, qui tibi ferat consilium animas tuae, quo-
scripsia!, cancellarius Pisanse civitatis, oculis niam cernimus te morti propinquare; nam sic atte-
meis vidi, perlegi et memoriter tenui testis, , nuatus erat, quod paucissima caro in ossibus ejus
utique verax atque fidelis, una quarum episto- remanserat, et ab omnibus videbatur, quod in pro-
larum haec est e. Post multas igitur deprecationis, ximo esset moriturus. Is autem mulieribus inquit
exhortationis, et commonitionis epistolas, et cap- Dominae mulieres non modo presbyterum qusero
pella S. Jacobi constructa, anno millesimo cente-
,
g ,

sed ad hodiernam dedicationem S. Jacobi pro-


simo quadragesimo quinto dominicas Incarnatio- ficisci desidero , et indubitanter ibo , auxiliante
nis dominus Acto episcopus in mense Julio
,
Domino; quo audito mulieres
, irridentes eum,
octavo die exeunte, altare S. Jacobi ipso die ejus- quia desperabant de salute ejus, nec cogitan-
dem Apostoli festivitatis cum multis honestissimis tes illum ullatenus evasurum , non crediderunt,
clericis Prioribus , et Plebanis ab eo decenter
,
donec illum ambulantem viderunt, et secutse sunt
invitatis, sicut dignum fuerat, devotissime con- eum.
secravit. 262 Eo autem ad ecclesiam properante , viri r/urmcummut
Post reliquia- 259 Facta vero consecratione , Missarumque simul et mulieres undique concurrentes miraban- '"* clero '
rum cotlocati-

onem langui-
solemniis solemniter celebratis , magnum prse- tur valde dicentes Benedictus Dominus Deus ^"•<"*""
:
!

das (juidam,
clarumque miraculum virtus Dei omnipotentis Israel, qui fecit nobis mirabilia hodie Veniente r,'iC*'«° !

per merita beati Jacobi Pistoriensibus patenter quoque eo qui eum solebat alere mox ut vidit «Mmmaeft.
, ,

declaravit nam in eadem


, Pistoriensi civitate eum, cum clero simul et populo gloriam dedit
erat quidam languidus qui , extensis nervis ita Deo, qui vivit, et regnat in secula seculorum.
rigidus et siccus per sex continuos annos in Amen. Hominem autem ipsum ante altare S. Jacobi
lecto jacuerat, ita quod nullo modo ad ullum multoties oculis meis vidi , et hsc cuncta qua?
,

corporis usum aptus fuerat , excepto quod ali- narravi, sicut ab universo clero et populo ejus-
quantulum virtutis ei Deus in manibus reserva- dem civitatis prius audiveram , sic ab ore illius
verat ,
quibus
ministrantibus cibum sume-sibi didici , et fiducialius scripsi, cujus omnia mem-
bat; sed numquam de lecto surgere, vel se movere bra jam recreata fuerant et carnibus ossa co- ,

poterat quem quidam nobilissimus civis Pistorien-


: operta. Quem Lastum laetum et alacrem vidi
sium , nomine Opitho, Eharardi quondam filius completo jam mense dedicationis altaris, qui ad
victualibus sustentabat amore illius ,
qui dicit indicium venientium usque ad praesens moratur
Quamdiu fecistis uni ex minimis istis , mihi fe- inibi.
cistis. 263 Hoc miraculo longe lateque celeberrime sanatur muiia
c 260 Cuid igitur redeunte populo ab ecclesia divulgato , erat quasdam mulier de Castro Pitecio pm-uiytim
« xancto Jaco- jam vero transacta hora sexta prs&fatus Opitho, misera pauperrima
,
paralytica , , et , quae totum y
vir illustrissimus, ex consuetudine misit languido latus omnino perdiderat, etiam manus
cujus
pauperi alimoniam per suum clientulum ( ipse arida fuerat , semperque mendicabat, nihilque
namque infirmus proprio Laetus nomine appella- cum ipsa manu suscipere poterat, quia strictis-
tur et hoc
, quidem bonum prodigium nam ; sime clausa paralysi fuerat insuper autem totum ;

de maxima tristitia repente lsetus efficitur cujus , corpus ejus paralj*si exagitabatur et contremebat ,

quidem corpus , et animam salvavit Dominus ad similitudinem avis, quaa cauda tremula f nun- f
per gloriosissimum apostolum suum Jacobum cupatur, et qnidquid ei pro eleemosyna dabatur,
cui dixit portitor ciborum : Prater Lsete , hora manu suscipere non valebat, sed in pera ,
quam
refectionis est , aceipe cibos , et comede : qui collo circumlig'atam ferebat , sibi aptabantur
cum Dominum benedixisset , et minister ante omnia. Pro eonsuetudine vero paralytica ista ad
se cibos apposuisset et abiisset , Lsetus seger cce- monasterium S. Mariae de Sala g ad eleemosynam „

pit cum gratiarum actione cupitum cibum su- suscipiendam frequenter ire solebat , cui qusedam
mere ;
post duas autem buccellas inter ipsas epu- Benedicta venerabilis ejusdem monasterii abba-
,

las divino nutu somno corripitur , sicque Do- tissa, cum suis sororibus benefaciebat , cujus fre-
minus in eum soporem misit , et in ipso so- quenti hortatu ad oratorium S. Jacobi pervenit, ut
pore vir quidam ei apparuit vocans eum nomi- inipso loco donum perciperet recuperanda? sanitatis,
natim ; Laste , inquit , Lsete, quid agis ? Cur po quas tam diu in preeibus ibidem permansit, quam-
tius hic moraris ? Et adjeeit Surg-e cito , et : diu Deus omnipoteus manum ipsius aperuit, et
propera ad memoriam mei altaris quod hodier- ,
tremorem membrorum suorum ab ea similiter ab-
na die Pistoriensis episcopus dedicavit ; cui re- stulit.
spondens ait Quis es, domine, qui vocas me;
: 264 Hoc autcm miraculum, cuni eg-o ad ora- coram mulitt
quid mihi jubes facere ? Eg-o nnmque , domine torium S. Jacobi Pisis venirem apud prsefa- «wra«»i ,

mi , nullatenus possum surg-ere , nec pedibus ter- tum monasterium S. Mariffl de Sala ,
quod
ram calcare , nec brachia sursum levare , qui uno milliario ab urbe Pistoria distat , hospita-
tus
, ,,
,

ALIA MIRACULA S. JACOBI MAJORIS


»«« s - tus fui, ibique ab eadem abbatissa ipsius mo-
nasterii et sororibus suis hoc praasens miracu-
lum didici ; deinde ad
modo testati sunt omnes
civitatem veni , et si-
GAPUT II.
mili episcopus et , ,

omnes canouici Pistoriensis ecclesia? et reliquus ,

clerus , populus civitatis ejusdem. Postea


et Medici dubitatio de miraculis sublata,
mulierem ipsam et vidi et alloquutus fui eam- , ,

que de hoc satis interrog-avi, et sic cuncta mi- paralyticis et contractis sanitas re-
hi seriatim retulit, et manum., quae multo an-
stituta, ac mira historia de quadam
te clausa fuerat similem mauui alteri mihi co-
,

ram multis ostendit in qua sigmurn capitum , columba.


dig-itorum apparebat qui se ad invicem g-lome-
,

rati constringebant. Gratias ig'itur ag-amus om-


nipotenti Domino qui eam liberare dig-natus
Item miraculum vobis enarrare cupio, quod nul- MedicMdemi-
,
latenus est praetereundurn. Ig-itur cum omnes ad- ,'"™"» S. u-
est beati Jacobi apostoli precibus. Ipsi g-loria, de- """iul"",ns
mirarentur propter haec miracula , quae Deus per
cus, et imperium per infiuita secula seculorum.
apostolum suum Jacobum cooperabatur, eo quia
Amen.
nostro tempore, praecipue nostris in partibus, num-
uii tt aiia ctm- 265 His autem duobus dum hsec fama cir-
tracia.
quam talia vidimus. Erat in civitate, et de civitate
cumquaque crebresceret et multitudo copiosa ,
Pistoria quidam medicus, nomine Fridericus ,
virorum simul ac mulierum ad ecclesiam beati
,
qui in mirabilibus dubitabat, et de causa ista E
Zenonis episcopi , in qua reconditoe sunt reliquioe
contra credulos sicut incredulus tractabat. Eo
beati Jacobi apostoli , desideranter concurreret,
autem super hoc dubitante, et fidem penitus
B contigit, ut quaedam paupercula contracta illuc de-
non adhibente , Dominica sequenti consecratio-
veniret, misericordiam Dei omnipotentis
ibique
nis altarisS. Jacobi cum ad matutinas surrexis-
exspectaret. Facta oratione, mulier ipsa omnium
set , ad ecclesiam solito more veoiret, vidit
et
membrorum suorum sanitatem recepit, et ma-
procul in ecclesia cereorum multa luminaria,
g-nalia Domini nostri Jesu Christi cum omnibus,
et in corde suo meditabatur , si fieri posset ut ,
qui aderant , benedixit atque laudavit , eique
in ipsa ecclesia S. Jaoobi patrociuia forent
multas gratias eg-it. Hoc ig-itur sig-num divul-
et vera ea miracula , quas divulg-abantur longe
g'atum est per eunctam civitatem Pistoriae, et
lateque.
habetur ibi celebre , et propter illud sine dubita-
267 CUmque haec in corde suo frequenter pi-oprm expe-
tione studui scribere non modicam simul a cle- ,
•"'"•«'•*«•*
revolveret iu ipso itinere ad quemiam puteum,
ricis et laicis inde sumens auctoritatem sciens :
qui est juxta viam qua veniebat haud long-e
a mem '

, , '"f"
namque in veritate quoniam Deo nihil est impos-
,
a beati Zenouis ecclesia repente ducitur , sub-
sibile.
mittens caput in ipsum , quasi impulsus ab ali-
quo; in quem usque ad talos, caput
sic introivit
ANNOTATA. quidem praemittens deorsum, pedes vero tenens
sursuin; quj recordatus sancti Jacobi , confestim

a Suspicor,pro tvansnaiave legendurn ewetratis- vocavit eum nominatim


Sancte Jacobe, apostole :

natare aut potius transvadare ; id est per vadum Christi , velociter succurre mihi, et miserere mei :

fluminis transire, ut ex sequentibus colligitur. Necdum verbum fiuierat , et ecce quasi in mo-
b Hanc epistolam exhibui part. 1 § 8, num. 90. mento reducitur ad superiora; sequebatur autem
c De Zenone episcopo aliqua dicta sunt inter ipsum quasdam coguata sua, quae illurn ruentem
Prselermissos ad diem 8 Aprilis , et Acta illius inputeum viderat qui protinus non ut incredu-
:
,

elucidata sunt ad diem 12 ejusdem mensis. Videri lus, sed ut credulus venit ad ecclesiam, et con- ,

potesl novissima edilio Veneta Ilaliee sacrse , in fessus est, se male eg'isse pro incredulitate sua;
qua tom. 3 col. 284 et 285 nonnulla de hoc Sancto cum enim ipse miracula Dei sponte credere no- y
addita sunt. luisset , coeg-it eum divina pietas, ut amodo cre-
d De hoc synchrono miracidorum scriptorepau- deret , et credendo , quod non crediderat ,
prae-
camonuimus part. 1, § 8, num. 95. dicaret. Quod eg-o ab episcopo civitatis
sicut
e Hanc epistolam una cum aliis dedimus para- clero simul, et populo, nec non et ab ore illius
grapho proxiine citato. didici , ita fideliter scripsi ; nam ipse verus testis
f Huic aviculse, quee a Latinis motacilla dici- est , fide catholicus, leg-alis , atque veridicus.
tur, omnes fere nationes a frequenti caudeemotu Nos itaque pro his et pro aliis beneficiis laude-
nomen indiderunt ut videri potest apud Aldro-
, mus , et benedicamus omnipotentem Dominum
vandum tom. 2 Ornithologias lib. 17, cap. 22. cujus imperium permanet in secula seculorum.
Hinc etiam a poeta Italo vocatur coditremola Amen.
ut dictionarium academiae Cruscanas ad vocem 268 Ipsis autem diebus erat quasdam mulier a crei nmliens
cutrettala testatur Hanc Italorum expressionem paupercula de ipsa vicinia , quae est juxta eam-
scriptor noster Italus haud dubie hic Latine imi- dem ecclesiam , adeo contracta, quod se aliter
tatus est. movere non poterat nisi nates eundo traheret
g Nicolaus Coleti in Veneta Italise sacrse edi- per terram , et non adminiculo pedum , sed
tione , nuper ab ipso aucta , inter alia Pistorien- sustentatione manuum ibat nam pedes ita re- :

sis civitatis ccenobia tom. 3, col. 287 in addi- volutos et habebat, quod nullum ser-
tortos
tione sic recenset etiam monasterium sanctae Ma- vitium , vel auxilium sibi in aliquo subministra-
riae angelorum, a Sala nuncupatum, eo quod olim bant sed manibus, ut
, dixi , eundo per ter-
extra civitatem in loco, qui Sala vulgo dicitur, ex- ram carpebat *. Ad beati Zenonis ig-itur ec- •
fone repnbal
structum fuerit, deindein civitatem translatum, cui clesiam confidenter ivit , et facta oratione per
plurimas opes dedit pia femina Adola llospigliosia merita sanctissimi Jacobi apostoli eam sine dila-
ea lege, ut puelhe ex aliquibus familiis nobilibus tione Dominus misericorditer liberavit, quae qui-
gratis exciperentur. dem
,,
, .

DIE VIQB8IMA QUINTA JULIl. <;.;

A dem prius nullum opus


operari poterat. Postea sterium siturn est in montibus, distans ab urbe n «.
vero coepit agere quae sibi necessaria fuerunt,, Pistoria milliariis octo, tantam aegritudinis rno- V***4+
et pedibus suis ambulare libera et erecta, quam ""'
lestiam jam fere per duos annos in nervis patie-
"Z',',T„
cum quodam canonicorum quautocius adivi, batur, quod numquam sese movere poterat de
eamque diligenter per ordinem interrogavi, ob- loco aliquo, nisi ab aliquo traheretur hujus :

secrans si sic ei factum


, fuisset a Domino etenim crura ita turgida malisque humoribus
velut de se dicebatur ab omnibus non inde : plena fuerant, quod nullatenus ab aliquo medico
mutavit aliquod verbum , ac etiam cum ea re- remedium salutis accipere valebat, qui de facul-
peri testes quamplurimos. Hoc denique miracu- tatibus paupertatis sua;, quas ipge habebat, multa
lum clarissimum est repertum, quse quidem prius pro llberatione sua multoties expenderat, nihilque
invalida cognoscebatur ab omni clero civitatis sibi profuerunt.Divulgata vero S. Jacobi fama, eo
ejusdem simul et populo; in ipsa vero vel se- , quod Dominus multas virtutes operabatur ob ipsius
quenti hebdomada reperi eam sedentem et ex- merita, properavit aeger ad S. Zenonis basilicam,
cutientem linum propriis manibus in platea ubi recondita sunt Apostoli patrocinia, ibique sus-
quipd per multum tempus antea nec hoc nec , cepit orationibus ipsius salutis suse remedia, qui
simile fecerat. Nos igitur omnes dicamus Deo multa medicis erogaverat, et ita li-
prius, ut dixi,
gratias. Amen. beratus est ab aegritudinis molestia, quod absque
membrorum Aliud quoque miraculum die octavo con-
269 dibitione suscepit sospitatem, et peregre profe-
,i$u prwau,
secrationisperactum fraternitati vestrae denun- ctus est in Hispaniam ad beati Jacobi apostoli ba- E
ciabo pulcherrimum. QuEedam mulier ex ipsa silicam. Hoc etiam miraeulum satis apertum et
B civitate virum, et filios plurimos habens propter divulgatum, ac in eadem civitate celeberrimum,
longam , et nimiam infirmitatem devenerat in didici a domino Actone reverendo episcopo, cano-
multam necessitatem non enim valebat aliquod ; nicis ejusdem eeclesiae, clero cuncto simul et popu-
opus manibus peragere in lecto quippe con- : lo. Proinde gratias agamus omnipotenti Domino,

tracta jam fere per decennium miserabiliter ja- cui est honor et gloria in secula seculorum.
,

cuerat, et quod turpe est dicere, peccatis exi-


,
Amen.
gentibus, propter iucontinentiam cogebat eam 272 In civitate Florentia, quae tunc tempo- „cpueroFio
vir ejus carnis sibi reddere debitum , ita tamen ris inimicabatur cum civitate Pistoria, percrebuit cniinx arta, •

quod in ipsa visitatione Deus sic illam,


qua ejusdem fama. Quasdam mulier, quse
Apostoli
visitaverat, in maritali thoro jam quater perpe- inibi erat, mox ut hoc audivit, cum gaudio sur-
rerat,puerique illius cum essent parvuli plange- rexit, suumque filium contractum , et gibboro-
bant quotidie tum fame et siti tum quia non , sum, ita quod caput fere genibus inhasrebat, se-
poterant habere consolationem matris eo quod , cum assumpsit eumdemque vehiculo imposuit,
,

non pnterat subvenire sibi. Accipiens igitur eam et gloriosum iter hilariter incepit, atque com-
vir ejus celeriter bajulavit ad S. Jacobi orato- plevit quo completo, ecclesiam S. Zenonis in-
:

rium , ibique mansit per triduum , sed in his travit, puerumque suum , cujus totum corpus
tribus diebus continuit super eam misericordiam conglomeratum fuerat, beato Jacobo repraesen-
suam Dominus. tavit sed non multo post coepit pellis corpo-
:

pairocinioS. 270 Exinde vero reportavit eam vir ejus ad ris ejus extendi, et dilatari, videntibus cunctis,
Jacobi propriam domum quas tunc invenit flentes, at-,
qui aderant ad sonitum ossium crepi-
ibi, et

que lugentes pueros suos; exaudivit autem Do- tantium concurrentibus et multis aliis corpus ,

minus gemitus puerorum, respiciens ad pauperta- ejus illieo est extensum, et caput a genibus se-
tem et miseriam illorum quam cum vir ejus in :
paratum, sursum quoque erectum, et elevatum; y
C lecto reposuisset, dulcissimo somno arripitur mu- verumtamen in dorso adhuc apparet signaculum
lier, quae tunc in visione vocata, ut surgeret ac de- gibbi illius. Hoc miraeulum factum est coram
nuo ecelesiam adiret, nt Domino, et ejus Apostolo multis et diversis gentibus, Pistoriensium vide-
gratias ageret , expergefaeta continuo surrexit licet,Florentinorum , atque Lucensium , et qui
fratremque suum Martinum voce magna voca- venerunt de longinquis partibus, qui omnes pa-
vit, et ut ad gratias agendum secum pergeret riter unanimiterque beuedixerunt et laudave-
precibus invitavit qui cum vellet eam manibus ;
runt Dominum manibus expansis ad caelum. Puer
appreliendere , ut illam sustentaret ,
prohibuit autem is, qui liberatus est, cum matre Ploren-
ipsum , et alios, qui se juvare cucurrerant, ne tiam pedibus remeavit, qui prius Florentia Pi-
se tangerent , dicens asserens
et , se sine alte- storiam vehiculo in cophino venerat, ut audistis ;

rius emolumento pergere posse , beato Jaeobo quo redeunte, quidam credebant, et Deo gratias
apostolo sibi opem ferente. Videntibus autem vi- agebant; quidam autem non eum esse diceb.int.
ris, et mulieribus undique concurrentibus, eamque sieut Judaei de creco a nativitate, quem Christus il-

per deeennium contractam cognoscentibus , sic luminaverat.


eam suis pedibus ambulantem et laudantem Do- 273 Post ha?c autem credulis et incredulis .,„,;, ,„„,(,„

minum , omnes ad ecclesiam velociter coneurre- par concordia fuit: nam in eadem civitate Flo- liJmrtunUnu,
•""•"<•"' '"
runt, convenientibus Te Deum Lau-
clericisque rentia huic miraculo superaddita sunt et alia mi-
damus alta voee pariter decantaverunt, et signis racula qua? facta sunt ibi a Domino per ejus-
,

in olassicurn sonatis omnes suffusi lacrymis , ,


dem Apostoli merita. At puer qui , ut dixi- ,

flexisque poplitibus , humique prostrati ,


pal- mus ita conglomeratus
, fuerat iterum cum ,

mas ad caelum tendentes de tanto et tali mi- ,


matre venit Pistoriam ad refereudas Deo et
-

rnculo Domino nostro Jssu Christo, suoque Apo- beato Jacobo laudes condig'nas , et debitas g ra-
stolo gloriain dederunt. tias ,
quem ipse , Deo gratias , oculis meis vi-
Item alia qu;edam paralytica eontracta de Vil- di, qui alacer effeetus fuerat nimis, colonitus,
«naninr,
lis habitans in loco, qui Ag ellus dicitur, profecta -
et pinguis, nullum habens indicium pristinffi
est ad oratorium S. Jacobi, et ibidem remedium inrirmitatis, prffiter aliquantulum gibbi, qui re-
sanitatis accepit. manserat illi ; vidi namque, et allocutua fui

Quidam vir de sancto Baronto, cujus mona- diligenterque


271
,

61 ALIA MIRA.CULA S. JACOBI MAJORIS


diligenterque satis iuterrogavi, quomodo, quali- 276 Sed Lucenses et alii forenses pennas D
terque hoc ei accidit, qui, sicut ab omnibus gutturis ejus avellentes pro devotione secum de- lamauam
ad aitare s.
c.ic w
audiveraui. sic retulit mihi, cui doruinus;episcopus, ferebant , et pro signo iis, qui non viderunt, Jai-obi diu

me vidente, frequenter eleemosynam fecit, qui et ostendebant; ab injuriis etiam numquam se de- muntit.

testimouium de ipso perhibuit. Quo miraculo Elo- fendebat, cujus jam guttur a vulsione pennarum
rentini in veritate cognito, licettunc adversusPisto- decorticatum erat tamdiu sic incaute factum est
;

rienses inimicati valde fuissent ad invicem, cum istud,quamdiu persolvit natura? debitum et nihil :

nimia tamen veneratione discalceatis pedibus, et mirum, quomodo namque vivere poterat avis ani-
laneo indumento induti multi ex eis exinde ad san- mata, quse vix escam carpebat, et nihil penitus dor-
ctum Jacobum cceperunt venire, maxime mulieres miebat? Gens quidem die, noctuque undique con-
cum cordis compunctione, sicut caslitus fuerant in- currebat, eamque vicissim venientes vexabant, in
spiratas. nocte semper vigiliae fiebant, clerus, et populus
Mira narratio 274. In diebus illis aliud miraculum tam pium, altisvocibus Dominojubilabant, luminaria plurima
de coliimba
tam gloriosum factum est a Domino, de quo, illicincessanter ardebant. Quomodo ergo, quali-
silvestri,
qui digne meditari voluerit, satis nosse poterit, terve vivere poterat, quee a tanto strepitu numquam

quod pertineat ad asdifieationem omuium ad cessabat, sed quasi pro custodia semper ibi ma-
beati Jacobi curiam venientium, cunctorumque nebat? De cujus itaque decessu cunctus clerus,
Christianorum fidelium. Puella denique quae- et populus pariter dolentes, quia dolendum fue-

dam de agro Pitacio cum quadam die infra rat valde, consilio iuito, corium simul et pen-
tertiam hebdomadam post altaris S. Jacobi con- nas ejusdem sursum in ecclesia suspendere ad
"
legc canna- secrationem canapem * de horto evelleret, con- indicium venientium. Quid potuit esse dulcius,
1,011
siderans vidit columbam per aerem volantem, quid convenientius in tanto et tali negotio
et non procul ad venientem seet re- postea , hoc admirabili signo, quod nobis ostendere di-
C quiescentem quam cum
non longe ante se
:
gnatus est omnipotens Deus ? Non opus est
cerneret, rogavit Dominum, et beatum Jacobum quidquam de jam dicta columba plura rcferre,
diceus Domine, et beate Jacobe, si vera sunt
:
quam quidem videbant omnes illuc venientes
ea, quae de te Pistoriae dicuntur, et ea mira- aperte et manifeste. Unde non solum laici

cula operaris, quae Pistorienses asserunt, dona vel clerus ejusdem civitatis, sed multi religiosi,

mihi hanc columbam venientem meis in mani- abbates, et priores, clerici, et laici ab unde te-
bus , mox ergo columba de loco surrexit, in stimonium veraciter inde possunt perhibere ; nec
quo quiescebat, quae mitis ac mansueta, quasi mul- non et ego testimonium perhibeo , testis utique
to jam tempore domestica, venit ad eam quam sic ;
verax atque fidelis, qui eam per integram hebdoma-
manibus accipiens [teneba^J acsi corpus inanima- dam oculis meis vidi, et manibus in veritate te-
tum fuisset. Quid tamen egitpuella? Portavit illam tigi.

ad domum suam, ostendit patri, et indicavit ei 277 In prsefata ecclesia multi contracti mul-
omnia omnibusque , qui erant ex ipsa familia
,
ti languidi et infirmi diversarum infirmitatum
quonam modo columba suis in manibus devene- jacent Domini misericordiam pariter expectan-
,

rat. tes, ibique mulier qutedam paupercula, nimis-


<ju* prodiijioss Quidam ex eis dicebant
275 Occidatur, ut :
'
que infirma ab aliis infirmis semota in angulo
capta, ac Pts-
mant ucem us illam. Quidam alii subclamabant
i : ecclesiEe jacebat, et, nescio qua occasione, a cu-
torium ddatu, _T . „ .
, , . . -r
JNon lnternciatur, sed abire permittatur. Laxa- stodibus derelicta. Pactum est autem ut ipsa
vit itaque manum puella, ut videret quid ageret. morti appropinquaret, et nullo eam vidente,
Ipsa columba, quse de manu illius egrediens columba, quse circa altare S. Jacobi morabatur
descendit, et gallinis colligentibus escam se ad- inde surrexit, et usque ad mulierem, vicinam
miscuit, nec umquam postea de domo exibat, morti, contra solitum volavit, ac supra corpus
sed sic associata cum illis manebat, tamquam si illius se ponens quievit; illi vero, qui aderant,
cum mansisset per multa et longa tempora. Ad-
eis considerantes columbam languidae mulieri asso-
C mirantes autem omnes admiratione non modica ciatam, admirantes valde concurrerunt ad eam
pro tanta mansuetudine jam dictoe columbae, cupientes nosse, cur se illuc diverterat et cog- :

quas siquidem usque ad ipsum diem non do- noverunt, quod nou cognoseebant, videlicet ajgram
mestica, sed agrestis fuerat, euntes ierunt ad proxime morituram accedentibus autem turbis,
:

sacerdotem ejusdem villsE, studentes ei hoc fa- columba ad locum suum juxta altare re-
recessit, et
ctum denuntiare; proinde sacerdos patri et puellae diit. Elevantes igitur inde cum grabato languidam,
salubrius et utilius consilium dedit, sicut more suo portaverunt eam foras ecclesiam, quce post paululum
divinitus impositum fuit Die, inquit, Dominico ad : fuitmortua, et honorifice sepulta; quam quidem,
dominum nostrum episcopum pariter pergamus, et prout credimus, nisi columba monstrasset, nemo
sicut ipse nobis dixerit, sic inde faciamus. Euntes morientem vidisset.
igitur die Dominica Pistoriam repraesentaverunt
domino episcopo columbam , dum in honorem
S. Jacobi devotissime cum suis canonicis cele- CAPUT III.
braret Missam super sacrosanctum altare, quod
in ejus honore consecratum fuerat. Audita vero
Multi a variis morbis et infortuniis
praesul per ordinem causa, suscepit columbam, et
super murum cancelli, qui est circa altare S. Jacobi liberati.
posuitillam, in quo loco mansit per tres hebdoma-
das, quse uumquam inde decedebat, nisi quod ali- Aliud itidem miraculum charitati vestra? de-
Monidtit mise-
quando, et rarissime per ecclesiam volabat, sed clarare
cupio. In monasterio S. Petri de re tlittortit,

semper, et absque dilatione ad pristinum locum Campaliana quasdam sanctimonialis erat quas
re- ,

dibat, ibique mitis, humilis, simplex, et totum latus sinistrum ita perdiderat, quod non
mansueta
sedulo manebat; escas autem autvixaut rarorostro pedibus, sed manibus miserabiliter incedebat,
colligebat. natesque per terram trahebat : planta quidem
pedis
,,, ,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII.


pedis a dorso , et dorsura in loco plantae eon- simo Dom ino cum omnibus, qui aderant, gra- " ••
versum fuerat, nec non et digiti pedura a cal- tias egit.
caneo , et ealcaneus in locum digitorum verte- Ipsa vero nocte cuidam
mulieri de civitate
batur; talus quoque in inferiori parte corporis Pistona manum reddidit, prout
audivi ; non erat
locum inverterat in loco videlicet, ubi planta,
autem mulier in ecclesia quando eam sanavit,
manere solebat. Licentia igitur accepta ab ab- sed m domo sua S. Jacobum exoravit, ibique ei
batissa sua , ad oratorium S. Jacobi venit , ibi- subvenit.
que per triduum mansit,
et non liberata ad Quanti sunt debiles, et claudi cseci atque , ,

coenobium suum rediit quse cum sero ante :


contracti, paralytiei, et morbidi, qui concurrunt
completorium ante altare S. Petri reverenter ad oratorium beati Jacobi gratia recuperandae
oraret et in ipsa oratione recordaretur miracu- sanitatis, quibus Deus misericordiam
,
suam re-
lorum beati Jacobi, omnia membra Dominus in servat, et in sinu suo continet quam eis postea
suo loco repente restituit meritis ipsius Aposto- vel in medio itineris, vel ad propria remean-
li. Sorores autem quae tunc in claustro erant , tibus Quosdam enim sanat, quosdam
ostendit?
illico cucurrerunt ad sonitum ossium crepitan- a doloribus liberat, quosdam illuminat, quosdam
tium. Habita igitur iterum licentia ab abbatis- extendit, quosdam languoribus curat; innume-
sa sua , properavit et rediit ad agendum Deo rabiles enim sunt
ad referen-
illi, qui veniunt
et beato Apostolo debitas gratias. Monacbam vidi das Deo gratias, sanitate recepta.
Vere multa
et allocutus fui, et de hac re satis interrogavi, ac super his illic crebro et atibi fiunt miracula,
B signa liberationis ostendit mihi : et ideo haec referentibus plebanis, presbyteris, clericis, mul.
fiducialius scripsi , et ut verius credi possit tisque laicis asserentibus ita quod sic et sic, E ,

eadem abbatissa, quoe jam dictam monacham in tali die factum est in terra mea de tali et tali

monasterium susceperat, nomine Fabronia, quae aegro masculo, vel femina unde difficillimum :

nunc est monasterii S. Petri majoris Pistorien- est scribere omnia.


sisabbatissa,frequenter retulit mihi de contractione 282 Quidam daemoniacus illuc venit ibique .aniioii nu\. ,

sua cuncta, quae audieram signa, qualiterque mise- sanitatem accepit, de cujus corpore Dominus 'mww-
rabiliter incedebat. amore S. Jacobi daemonium effugavit. Hoc a
aliique muiu, 279 Praeterea puer quidam de episcopatu Bo- multis audivi, sed domino et venerabili Actone
noniensi totus fere contractus, ad memoriam bea- episcopo mihi magis ac magis fidu-
referente ,

ti Jacobi fuit a matre ductus, ut per merita cialiter scripsi. eadem quoque ecclesia vidi
In
ipsius Deus omnipotens ei subvenire dignare- frequenter quemdam puerum cruribus exstensis
tur , utpote [ qui ] multis aliis misericorditer et a natibus separatis signis ab utraque parte ,

subvenit; tandem misericordia Domini coope- natium apparentibus, quomodo prius cohserebant
rante, reddidit filium matri suae sanum et in- sibi sed quoniam adeo subtilia erant, quod vix
:

columem. tantummodo videbantur in eis ossa, nisi pelle

Caecos etiam de episcopatu Florentino et de et paucissima carne cooperta, nondum erectus


diversis aliis partibus haud dubie multos illumi- ambulare poterat.
navit , multosque languidos et paralyticos ad 2S3 Cum
de mirabilibus gloriosissimi Apostoli ipse miracu-
lorum > cr <P">r
se venientes curavit. huc usque
Pistorias scripsissem meque Pisas ,

inler quos nv 280 Post haec autem et alia innumera mira- oporteret redire, deveni juxta eeclesiam S. Mar-
Uer per vigi,
cula, me praesente, sanctum est et aliud mira- tini in Monte Culio sitam, quae quatuor millia-
annos conlra
culum. Cum igitur ipso anno, quo in honorem riis distat ab urbe Pistoria. Vidi equos in monte

S. Jacobiconsecratum fuit, cum mona-


altare stratos , caepique mulieres de monte vocarede ,

chis S. Bartholomaei de burgo Pistoriensis ci- illis iuterrogans ,


qui equos in montem duxe-
C vitatis tertio Nonas Septembris ad eelebrandas rant ,
quibus quidem me associare cupiebam. p
vig-ilias quadam die sero perrexi, nec non et po- Tunc mula, super quam sedebam, repente duxit
pulo cuncto ejusdem parochiae, lampadibus et me per angustum tramitem inter Casinulum et
cereis accensis, et cantato responsorio, factaque Casellam, quae inibi erat, me utrisque manibus
oratione, sicut mos est, quidam contractus, qui lorum freni retrahente, prout poteram; sed hanc
gratia recuperandae sanitatis illud venerat, re- retrovertere non valebam. Cum igitur sic subito

surrexit, et coram multitudine diversa- in tam strictissimo loco me coarctatum cogno-


pente
rum gentium de longinquis partibus venien-
,
vissem, retroque redire non possem, nec a des-
tris vel sinistris descendere et trabeculae non
clericorum , virorum simul ac mulierum
,
tium , ,

longe a terra Casinulae et Casella? cohoererent


extensis manibus et pedibus, qui prius contracti
ita quod inde non poteram nisi flexo corpore
fuerunt per viginti annos, prout ipse et omnes
transire, timebam quia timendum erat duplici
noti ejus testabantur, ante altare S. Jacobi apo- ,

stoli erectus venit quem super cancellos illico timore , tum quod ab aliqua parte nequibam
,

ut se omni' populo liberatum ostende- descendere, tum ne caput trabeculas percutiens


posuere ,

sursum erectis manibusque e\- eliderem.


ret, et brachiis
Insuper autem multo magis timui
2S-1 quo- i,„minenriara-
gyrando tensis se gerendo * hinc omnibus, qui
Yoi-ie ,
et illinc,
niam mula gressus ad ostium stabuli parvissi-
aderant, gratanter ostendit, cujus quidem manus ulo mirabi-
mum, quod erat juxta ecclesiam, festinanter di-
et brachia sicca erant et arida; erat autem jam r (t-pitur,
rigebat, per quod se velle ingredi demonstra-
dictus invalidus de Florentino episcopatu, vide-
bat altitudo namque limitaris ostioli non ma-
licet Monte Bono; huic enim miraculo et
de ;

Tunc ergo omnes gratias egimus jor erat, quam altitudo mulae cum sella, quam
ego interfui.
dignatus est operari per Aposto- ipse sedebam : ad quod cum mula appropinqua-
Domino, qui tanta
metus
ret, et ex ingressu jam certus essem, et
lum suum.
multo plus mihi succresceret niedi-
wniis moWiis 281 Eadem quoque nocte peractis vigiliis ac timor ,

Descendere non
,
«i- miiiis a/feci,
au tibu.s ad propria clericis, alterum con-
,
tnbar in corde meo dicens :

e j.
re]llt
timeo,
valeo, adjutorem non habeo, trabecul.is
tractum, qui aderat, ut ab adstantibus audivi, fiexo, neo
sub quas transire nequeo, nisi corpore
simili modo sanavit; qui ad altare veniens piis-
,

ALIA MIIUCULA S. JACOBI MAJORIS


iv n. etiam redirc rogavi Domi-
retro ; eonfidenter
num , et Domine Deus, in-
beatum Jaeobum : ANNOTATA.
quiens et S. Jacobe apostole
, adjuva me. Hoc ,

dicto, cum tanta suavitate transivi per medium


a Satis patet ex sensu, hanc vocem pro frusto
ostii stabuli quod etiam nec capillum quid- panis poni ab Italica voce morsello, quse idem
,

quam tangere sensi sed sic mihi fuit sufficiens significat. Alii etiam medii sevi scriptores apud
j

introitus ostioli, tamquam si transissem per am- Cangium in Glossario eadem voce utuntur, forte
plissimas portas cujuslibet civitatis at ubi me ;
illam derivantes a voce Latina morsus.
esse in stabulo cognovi, mox de mula deseendi, b Is prxsul, nomine Bonus anno 1186 Pi- ,

manibusque frenutn comprehendi , mulam exin- storiensem calhedram ascendit,ut tradit Ughel-
de extraxi ac pedibus flexo capite exii , sella
,
lus tom. 3 Italise sacree col. 299 Venetse edi-

quoque mulas liminare ostii in egressu tetigit, tionis.

et latitudinem utriusque lateris a dextris vi- ,


c Ex
hac clausula in Commentario part. I §
delicet et sinistris, et sic a summo usque deor-
8, 95 conjeci, Contarinum hic suse lucubra-
num.
tioni finem imposuisse.
sum mula ostium replevit. Sic ergo ut audi- ,

stis, me virtus Dei omnipotentis facile libera-


sanctissimi
vit per merita gloriosa
Jacobi. Ipsi laus et gloria in secula seculorum.
apostoli sui
CAPUT IV.
Amen.
n mrrtt, 285 Supremo reg-i , reg-uin Domino , et salva- Duo magnis periculis ercpti, et alius
tori Jesu Christo
nostro qui dig'natus est de
,
extremo supplicio prodigiose sub- j
intemerata Virgine nasci, ex ea carnem assu- et

B mens humanam, pro salute humani generis non ductus.


dubitavit manibus tradi nocentium et crucis ,

subire tormentum, immensas cum jubilo gratias ,

referamus, quoniam mirabili suse divinitatis vir- Eodem quoque anno ' veniente die solem- JuvenU ferod
ni et optabili festivitate inclyti et pretio- cqwmridau,
tute mirabile novumque nuper miraculum , me-
voluit decla-
sissimi apostoli Jacobi , cum scutiferi , militaris
ritis beatissimi Jacobi exigentibus,
solatii g-loria invitante, prout antiquus longus-
rare, quod tacito sermone prastermittendum non
que terrae mos expetit, cum hastis cursim lude-
est , sed inter eum- cetera , quae Deus est per
rent equitando, puer quidam, filius viri nobi-
dem Apostolum operatus miracula celebri me- ,
lis Gherarduccii quondam Letaminii de Monte-
moria recolendum est merito quia non debet ,
murlo juxta rivum qui Umbroncellus vocatur,
civitas absoondi super montem posita, nec lu-
,

ex inferiori parte portas Lucensis Pistoriae civi-


cerna ardens sub modio delitere *.
tatis, ingentem equum currebat qui cum esset :
• forte delitcs-
286 Cum itaque quidam Pistoriensis juvenis,
tam corpore ,
quam altitudine magnus , et ca-
Bujamonte nomine Veneris die sancto , id est ,

quomo ujuve- ballina feritate immaniter incitatus, ruptis fraeni


in» abacu gut-
^ feria qua
i Jesus Christus Dei filius pro
,.
*• r
ejus habenis, sicut hirundo suo celerrime vehitur
mri in/iia ui- nobis peccatoribus crucis patibulum sumpsit *,
advolatu ; sic et ipse rabido cursu immoderatae
berauu fucrii. dieque tertia resurrexit, desiderabili appetitu,
fortitudinis, atque velocissimo portabatur. Puer
prout moris est juvenilis csenaret , morsellum ,

lone su ii autem in tam meticuloso et gravissimo personae


a q Uem(j am p an s j n q U0 acus quaedam ferrea,
j
(
periculo positus Apostoli adjutorium flebili vultu et
eo prorsus inscio sinistro fortuitu latitaret, ex
,

excelsa voce incessabiliter postulans Sancte, ait,


improvisu transglutiens, eum acriter in gutture
:

Jacobe, adjuvame. Viri etiam et mulieres ipsum in


versatum persensit, sicque intolerabili punctu-
tanto discrimine intuentes dicebant Adjuvet te :
rae dolore aliquamdiu tortus , et anxiatus nec ,

Christus, et sanctus Apostolus, quem tui flag-itas j'


non in tanto mortalis periculi metu gravissime
adjutorem.
constitutus, coepit cum lacrymis beatissimi Ja-
288 llle vero destrarius a daemoniaca sicuti ainmagnum ,
cobi fiagitare suffragium cujus clamore , cae- ,

a quibusdam creditur, appulsus * insania , ita vit* Aitnrimen


C lum, ut vere credo, per intercessionem Apostoli
currens cum puero, ut supenus dicitur, in me- "**"<:"""
penetrante , tussi veluti Deo placuit , juvenis ,

dio viae publicse, quae strata b nuncupatur, sal-


provocatus cum non modica quantitate cruoris
,

acum evomit; quam , priusquam fuisset intuita, tum inaestimabilem , et, ut arbitror, inauditum r.

non acum sed quamlibet festuculam , vel spi-


,
sursum ferociter carpens bancum c, et pannos *

nam fore quidem putabatur ; qui sic a tam multos super more solito positos ad ven-
illud

pestifero cruciatu Dei nutu et S. Jacobi preci-


dendum ante ostium domus cujusdam nomine

acum iilam continuo apprehen- Date, de porta Lucensi constructum, in quo di-
bus liberatus ,

dens, capellae S. Jacobi presbytero, et aliis non-


versa mereimoniorum genera venumdantur, et

nullis praesentibus domino Bono b maximum lapidem solium d apothecae prssdietae <t
6 , , venerabili
Pistoriensi episcopo , vultu irragato lacrymis
domus introrsum furiosissime transilivit, puero
pariter et equo , upote Deo placuit , illsesis pe-
praesentavit ego ipse oculis meis vidi et
; sicut ,

nitus remanentibus illius vero posteriorum pe-


rei eventum
:
qualiter congerat ab eodem ju-
, ,

vene per ordinem plenius intellexi eadem quip- :


dum impressa vestig-ia solio memorato satis evi-
pe acus dudum super altare S. Apostoli eviden- denter apparent. Nec potuit hic destrarius unde
ter perpendit in testimonium tam pretiosi mi- transierat ullo modo regredi , sed aliunde per
raculi, longe lateque relatione publica divul- amplum ostium domus ab hominibus est foras
gandi. Honor Putri almifico, semper sit decus eductus gratias Deo et beato Jaeobo gratan-
,

Filio qui meritis Apostoli opus fecit miraculi. ter ag-entibus, qui per sui Apostoli merita pue-
,

Amen. Annus Domini millenus , tumque primus rum et equum divinae virtutis potentia con-
centenus nec non decimo Kalendas servavit indemnes. Altitudo autem instrumento-
bis , fert
Aprilis recolendas actor hujus et relator rei ge- rum, quae ad opus rerum venalium inibi sunt
stae exarator c.
composita subter quibus equus idem prosiliit
,

quam
,,;

DIE VIGESIMA QUINTA JTJLII. 67


quam parvasit, non est oblivioui tradendum spa- :
bilf casum enarrans Dei Apostolique
, auxilium
tium enim a pertiea, a qua qusedam venalia, cerei et lllorum lacrymabiliter
postulabat : qui divino
scilicet, aliaque nonnulla tunc dependebant, usque et apostolico nomine invocato
arborem illara vi- ,

bancum ex septem semissibus, minus fere una un- riliter capientes, sursumque trahentes adeo summo-
cia constat: storiumque namque lignis desuper et verunt quod ipse tantum periculum per Apostoli
,

acutis firmiter conflxum quod ante apothecam , merita, cooperante potentia Salvatoris, evasit.
Fa-
mansionis ejusdem ad arcendum fervorem solis nec gus autem tam ingens erat, quod parum vel ni-
non impetus aquarum et imbrium est constructum, hil possent eam viri sexaginta movere, nisi Deus
a solo terrse distat solummodo tribus brachiis e et esset cum eis , sicut fuit cum illis octo, qni vives
dimidio longitudo nempe saltus ipsius animalis
:
suas, addita Christi virtute, in arborem exercuere.
decem et octo pedum diligenti studio mensura- Cuncta vero prsemissa intellexi ab eo plenius et
torum spatium capit, veluti juxta mensuram men- audivi qui periculum memoratum incurrerat.
,

sum est.
Laudes ergo et gratias omnipotenti Domino refe-
o))C S. Jacobi 289 Tam miram rem et admiratione dignam vix ramus cui omnia possibilia sunt et erunt in se-
,

illxsus servtt'
aut numquam nostris audivimus temporibus huc cula seculorum. Amen.
usque uspiam evenisse, quod tantum animal sic 292 Cum quidam , Milo noraine , filius quon- Qaidam ad
corpulentum et magnitudine gTande, tam angu- caadam eju
dam Fidenrichi de villa ,
quse dicitur Savigna-
raptatut,
stum periculosum et implicitum locum simul
,
, num , coram domino Rodulpho
districtus Pratensis,
cum puero super ipsum sedente intactum transe- comite, Potestate Pratensium f, prastextu cujus-
gerit et impune. Sed quis Deus magnus, sicut dam excessus accusatus fuerit a quibusdam, idem
Deus noster? Ipse est Deus ,
qui facit mirabilia dominus Rodulphus more Potestatum terrorem in-
solus ; ipse namque licet sit magnus in magnis ,
cutientium sibi subjectis vel fortius temere * ' ,
forte formi-
mirabilia tamen minimis operatur.
quotidie in dictum Milonem pcena hujuscemodi condemnavit: dinem
Laetentur ergo fratres clerus et populus Pisto-
, , videlicet , ut deberet ipse Milo per omnes oras
rise civitatis cum omni
. cpiscopatu et gaudio , castri Pratensis ad caudam equinam trahi et ,

magno gaudeant in immensum quoniam tantum ;


igni deputari postea comburendus quo taliter ;

et talem nobis Patronum largiri dignatus estJe- condemnato , ad caudam jumenti cujusdam prae-
sus Christus quia ejus patrociniis tota civitas
: fatus Milo protinus est ligatus et sic ligatis ei ,

illustratur, ejusque pia intercessione hoc miracu- pedibus et post tergum manibus, per oras ejus-
,

lum, vidente innumera gentium multitudine, novi- dem castri ad caudam tractus est ipsius jumen-
quoque laudes
ter ac mirabiliter declaravit. Ipsi ti cursu rapido incedentis : qui cum immaniter
et gratias dcbitas semper agere studeamus, apud traheretur idem Milo cor contritum et fidu-
, ,

quem nihil impossibile reperitur : cui est honor, de- ciam habens in Deo magnam et sperans ut , ,

cus, et imperium sine fine manenti in secula secu- ipse beatus Jacobus cujus celebrabatur vigilia ,

lorum. Amen. ipsa die , sui existeret liberator , Dei et ipsius


sicuti etiam 290 Quod magnus sit Dominus et laudabilis Apostoli non cessabat auxilium implorare. Deus
rusticu* intci -
nimis , et magnitudinis ejus non sit finis, ore vero ,
quem nullum secretum latet et qui ex- ,

eesiione ejue-
Davidico voce dulcisona praecantatur. Nos etiam terius et interius cuncta videt, considerans cor
per multa et innumera miracula quae ipse in ,
illius, et quod ii, qui Milonem accusaverant ipsum,

Sanctis suis hodierna die dignatus est operari condemnationi suas causam dederant manifestam,
satis evidenter audimus et oculis oorporeis in-, mira potentia sua et meritis ejusdem Apostoli ,
tuemur , inter quse miraculum quoddam quod ,
supposuit ipsi Miloni manum , eripiens eum pror-
non est silentio transeundum Jesus Christus , sus ab hujusmodi cruciatu, nulla lsesione in ali-
per sui Apostoli Jacobi merita mundo voluit de- qua sui parte corporis remanente. Consuevit is
clarare : nam homo quidam , Romeus nomine profecto ,
qui tanto puniendus traditur periculo,
filius Marinellini de Brandeglio , cum in Versi- sic torqueri , ut nulla remaneret sanitas in eo-
lia biennio perstitisset, in festivitate S. Marise dem ; sed Milo jam dictus evasit, illsesus existens

Magdalense ad locum qui dicitur Vallis bona totus , Dei et dicti Apostoli misericordia prse-
, ,

ubi argentum foditur ,


proficiscens per montem eunte.
quemdam ad findendam incisam fagum pro sus- 293Verum licet tanta res et tam mira in ocu-
tentandis cryptis terrarum ne ruerent, ubi ve- ,
lis omnium mirabilis haberetur nihilominus ta- ,

ua argentea reperta fuerat festinanter ascendit, , men ipse Potestas volens eidem Miloni combu-
quse ictu securis contra ferieutem commota, ipsum stionis inferre poenam , fixo magno palo, sive co-

lumna in alveo Bisentii g ubi ob hoc populus


per diruta montis periculose versando usque ad , ,

alteram fagum, quss incisa non erat, ruinosissime Pratensis convenerat ad videndum ,
jussit ligari

eum ad ipsum palum qui cum : sedens , nec


volutavit.
vero inter utramque fagum capite ar- habens in dorso camisiam, nec in capi- nisi
manifnto 291 Is
te aliquid praster fuisset ad eumdem pa-
mortisperic ctius intrusus per medium fere diem ibi fortiter
'o eripifur, tormento affectus permansit lum iuter ejus crura ligatus funibus vehementer,
adstrictus crudeli
quam coarctationis flagitio et post tergum ligatas haberet manus , mox
sed tam in ruinse,
Dei et beatissimi Jacobi apostoli patrocinio sse- dictus Milo ex omni parte sui circumdatus est

clamore dudum passi pcenam lignis siccis et stipis * sive scopis multis in •/orfe stipulia
pius expetito, e't
,

ferme quantitate maxima iliic peratque * et supra eum •


fone paratis
quorumdam virorum a loco militiariis
stipa plurima est collocata ita ut facilius con-
duobus distantium aures, ut Deo placuit, rever- ,

sumi ab igne posset cumque ibi appositus


octo ex illis scitati quidnam esset
:

berante ,

cucurrere unus autem eorum esset ignis flammse illius continuo ereverint
et
illuc velociter ; ,
,

hunc videns morantem immoderate ardentes Milo prsedictus constitutus ,


qui processerunt , sic
timore in medio ardoris tanti Dei et jam dioti
in terra prae ,
cecidit semivivus ceteri ;
,

perg-eutes interrogare Apostoli voce magna prsesidium iudesinenter


vero ad afflietura coe-
exposcebat exspeotans Dei
perunt ,
quomodo id ei acciderat. Hic voce de- cum lacrymis ,

Julii Tomus VI-


, ,

68 ALIA MIRACULA S. JACOBI MA.IORIS.


et ipsius Apostoli pervenire sibi misericordiarh sta sunt apud dictum Pratense castrum Pistorien- D
sicut prius omnipotens quoque Deus qui glo- ,
sis dioecesis quod castrum magnum non modi-
,

riose in suis cousuevit Sanctis miracula operari cum , et famosum iuter cetera Italiae castra no-
benignas eompassionis miserieonlia sub-
et afflictis bile ac praecipuum reputatnr, dominicae Nativi-
vcnire, volens ad ejus, etipsius Apostoli decus suas tatis anno mccxxxviii , ix Kalend. Augusti sei- ,

potentiam Deitatis ostendere in Milone , miseri- licet die Vigilias Apostoli supradicti, Indictione un-
oordiam exspectante, iuhibuit dicto igni, ne ipsum deciraa h. h
Milonem ab eo inclusum tang-ere attentaret : Crea- 296 Sed licet gloriosa dicti Apostoli merita sint mntt Pitton
tor quippe inhibuit creaturas, ne in eumdem Milo- ubique, quia tamen Pistoriensis civitas ipsius Apo- "'"• ««S. Ja.

nem extenderet vires suas, ad quam inhibitionem te- stoli mcritis et suffragiis decorata incessanter per-
co&i pMim
gratiasttgeni.
put adeo dictus ignis, quod ipsius calor in eodem sonat ejus laudes, et in ipsius celebritatibus et ho-
Milone, sua proprietate amissa, nequivit eum las- noribus superior invenitur, dictus Milo ad ipsam ci-
dere nec irrog are gravaminis sibi quidquam
,
-
: vitatem venieas laeta mente, se Apostoli altari ejus-
unde Milo jam dictus exemptus divinilus ab ardore dem, in ecclesia majori Pistoriensi constructo ubi ,

conservatus est incolumis per omnia inter rlam- omnipotens per eum miracula multa pretiosa exer-
mis. cet, flexis genibus cum omni reventia praesentavit,
294 Eecte per hoc tam * , et tam illustre miracu- cereos illi offerens, et gratias ipsius Apostoli * de ' l
w ipsi A-
lum omni reverentia pignum fides Catholica robo- tantis ei collatis beneficiis agens : et cum campanae poslolo

ratur et infideles patenter confusi errorem suae


, ad laudem Dei et dicti Apostoli pulsarentur, et Pisto-
possunt recognoscere caecitatis. Cessabit de cetero riensis populus in ipsa majori ecclesia convenisset, E
damnabilis contentio reproborum , quoties tam jam dictus Milo, cum esset in pulpito jpsius eccle-
miraculosa res ad memoriam fuerit revocata. sias, canonicis ejusdem narravit praedicta omnia di-
Vere ipse dominus Deus noster pretiosum mira- ligenter, et ne veniretin dubium aliquod alicui de
culum illud, quod olim gessit de trebus pueris praedictis, monstravitcorporaliter praestito juramen-
in camino ig nis a rlammis circumstantibus libe-
-

to praedicta omnia esse vera, sicut superius sunt nar-


ratis in Milone voluit renovare, ut haeresis per-
, rata, eoramdicto populo, et praesentibus multis Pra-
niciosa cessaret , et fidelibus firmior spes , et tensibus, qui affuerant dictis miraculis, et supradi-
sincerior devotio adderetur. Deinde cum palum , cta omnia dicentibus, plenam veritatem procul du-
stipas et ligrna prsedicta idem ignis consume- bio continere, praafatis quoque canonicis, et aliis
ret acriter comburendo et ipse Milo jam con 1 ,
clericis devote Te Deum laubamus cantantibus, et
sumptus ab igne penitus crederetur et etiam , omnibus laudautibus, et benedicentibus Dei nomen
dictum esset ut fierent pro ipsius anima Deo
,
et Apostoli memorati.
preces , dictus Milo , combustis funibus ,
qui-
bus ligatus fuerat sedens ad dictum palum ,

et aliis ligaminibus manuum et pedum ejus iu ,


ANNOTATA.
medio surrexit ejusdem ignis, vere apparens sa-
nus nec habens ueque in capillo aliquo capi-
,
a Destrarius vel dextrarius significat equum
tis neque aliqua parte vel particula corporis
, magnum el caluphractum, ut fusius videri potest
laesionem aliquam vel jacturam undique tamen :
apud Cangium in Glossario.
ignis flammig-er ne inde Milo posset egredi, , b Strata aliquando sumilur pro viapiMica, la-
repugnabat sed Dei clementia succurrente illi
;
pidibus vel silice munita inler rero pro via
;

usque in finem fortiter fuit actum quod fiam- , , regia.


mae se aperientes ipsius ignis dicto Miloni semi- c De variis banci significationibus conside Can-
tam per quam ipse illaesus exiit
praestiterunt , gium in Glossario. Satisex adjunctis inlclligitur,
ab eisdem. Interea Pratenses ipsum Milonem a quid ea vox hic significet. ™
mortis nexibus liberum , potiri eorporea sa- d Forte deductum est avoce Italica soglia, quse
nitate ac ipsum non habere aliqui laesionis
, limen significat. Alias etiam habet significationes,
cernentes , admiratione non modica sunt mi- quas vide apud laudatum Cangium. Videtur hic
rari , Deo , cui nihil est impossibile , et beato pro alto limine accipi.
apostolo Jacoho laudes omnimodas exsolven- e Brachium in mensuris communiter apud Italos
tes. ponitur pro ulna ut in Vila B. Antonii Aquilani
,

atque ita <u- 295 Quis ergo Deus est magnus , sicut Deus ad diem xxvi Julii me fusius explicare memini.
premo tuppti- noster? Ipse est, qui praedieta miraculose fecit, et f Pratense castrum, nunc oppidum, inter Flo-
cio tubiittctu*
qui facit mirabilia magna solus. Ipse est, qui otnnia rentiam et Pistorium jacet et ab utraque civi- ,

quaecumque voluit et vult, fecit et facit in caslo, et tate distat decem milliaribus. Plura de eo, si
omnibus abyssis. Ipse est, cui
in terra, mari, et in lubet, vide in novissima edilione Ughetliana tom.
obtemperant elementa et qui flammis ne , , 3 a col. 317.
ipsum Milonem laederent voluit inhibere cui , , g Bisentius vel Bisentio vocatur fluvius, qui civi-
tamquam domino Deo nostro, et beato Jacobo apo- tatem Pratensem atluit, id loco citato legitur apud
stolo ejus, cujus amore ista fuere acta, fratres dile- Ughelium
ctissimi, honorem offerentes et gloriam sine fine, h Ex hoc anno part. i Commenlarii § S
ipsius Dei gratia et dicti Apostoli, a flammis et cru-
num 95 collegi, istud miraculum Contarino non
ciatibus hujus seculi eripi mereamur vitae csele-
fuisse scriptum.
stis gaudio potituri. Haec sequidem omnia ge-

PAES
, ,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII.


N

PARS SECUNDA
COMMEIVTARII HISTOIfclCI
De prcedicatione S. Jacobi in Hispania.

§ I. Quibus populis S. Jacobus prsedicasse dicatur.

Sardivoiunt, r\uemadmodum varias regiones sacrum S. que urbibus peragratis.venisse in Galleeciam. Da-
s. Ucobm» in I Ijacobi corpus aut caput sibi vindicant nique eadem Lectioaddit, eum ex Galleecia pro-
v» ' w supra vidimus ita etiam diversi po-
, fectum esse Ceesaraugustam,ibidemquejussu Dei-
'"'"rft«w,
antequamHi- P uii prima fidei suee documenta ab cjusdem paree in illius honorem construxisse sacellum, ac
spaniat adirti, preedicatione repetunt. Non est du-
Apostoli tandem ex portu Tarraconensi rursum vela de-
bium, quin Judeeis in Oriente Christum an- disse in Paleestinam.
nuntiaverit, cum Hierosolymis ob Christianee fi- 299 Si tanta sit hujus Breviarii anliquitas
dei confessionem martyr occubuerit: sed magis velaucloritas, miror, quod Postulatores Ceesar-
B incertum est, guibus locis in Occidente Evan-
augustani Romee suam traditionera non confir-
gelium preedicaverit. Sardi contendunt, sesepri- maverint hoc testimonio,quodcerte inter alia fuis-
mos fuisse, quos sanctus isie Apostolus Christia- set clarissimum ac vetustissimum. Neque dicas,
needoctrinee luce illustrarit. Dionysius Bonfant, id illis ignotum fuisse cum apud Ferdinandv.m;

Calaritanus sacras theotogiee ac juris-prudentiae de Oxea in Historia S. Jacobi cap. 6 , Dida-


doctor, in Triumphis Sanctorum Sardiniee lib. i, cum de Murillo Minoritam in Fandatione mi-
cap. aliique scriptores Sardi nobis hanc in-
5, raculosa Deiparee de Columna, cap. 32 pag. ,

sulee suae tradilionem persuadere conantur. Sal- 270, aliosque scriptores Hispanos idem passim
vator Vitalis ex Ordine S. Francisci in Anna- referatur. Hinc conjicio illam Breviarii Ar- ,

libus Sardiniee parte 2 ad annum Christi 37 menii auctoritatem Aragonibus suspectam fuisse.
pag. 1 8 eamdem palriee suse gloriam parabolice, Porro non placet, quod hoc Breviarium ab ar-
ne dicam ridicule, sic probat Viso Jacobi in : chiepiscopo seu patriarcha Hierosolymitano or-
Hispanias adventu, operse pretium est, in Sar- dinatum et digestum dicalur, cum Armenipro-
diniam videre praeventum advenit quippe nos
:
prium metropolitam habuerint, et utraque Ar-
prius , quam vos, Hispaui. Sardinia nonne San- menia patriarchee Constantinopolitano subesset,
daliotis Apostolorum crepida sacra , sandalium ? ut videre est apud Carolum a sanclo Paulo in Geo-
^Equum Jacobum sandalio istoc ad Hispa-
hinc, graphia sacra anno 1704 Amstelodami recu-
,

nias calceari quippe qui, teste Marco, calceati


:
sa , lib.
,
pag. 247 , vel forte postea Antio-
9
sandaliis ad prasdicandum ibant Apostoli, nudi- cheno patriarchatui subjecta fuerit, ut colligitur
pedes pergere non debebant. Neque imus inficias, ex Historia Armenia, a Clemente Galano Romee
hic mystiee loqui de sandalio isto nihilominus : anno 1G50 edita part. i, cap. 25 apag. 373.
,

ad rem nostram confert (fa^que sit fari agedum Si qitis tamen solideprobaverit, hoc testimonium
beatum apostolum Jacobum, antequam Hispaniaa Armenii Breviarii genuinum et antiquum esse,
dumeta tentaret, Sandaliotis pedes suos sandalio omnem de eo suspicionem libenter deponam, ac
. munivisse a Joppe namque iter arripiens
: re- , facile admittam S. Jacobum exiguo temporis
,

cto cursu navigatione directa, Calaritanas cal- spatio in Sardinia substitisse, cum id in transi-

C cavit arenas ; a Joppe siquidem portu aliam tu ad Hispaniam non adeo difficutter fieri po-
quam Calaritanam insulre partem sequius atque tuerit.
rectius, quin etcommodius, attingere minimepote- 300 Firmioribus fundamentis nituntur Hispa- et Biipani cu-
rat. Hxcnugaloria ratiocinatio tantum probat, ni , ut paragrapho sequenti videbimv.s dum jttsque provin- .

S. Jacobum prius adinsulam Sardiniee poluisse S. Jacobum in patria sua Christianam legem ca tibi pri-
appellere. promulgasse affirmant. Sed inter eos non con- A/ntttoli pt x-
'juod prohar» 29S Magis ad rem faciunt, quee ideni seri- venit, qm promncia apostdicam praedicatio-
(i
duttiionem
nituntur ex
ptor subdit hisverbis : Jacobum in Sar-
Venisse nem inchoaverit quibus locis Ghristum
, et i)i prst aCtu vm-
Breviario Ar-
diniam priusquam Hispaniam penetraret vi- , annuntiarit. credere Aulo Halo
Si lubeat diranies,
,
mtnio,
rorum in litteraria et historica re^summorum te- quem Joannes TamayitsSalaiar adquaiibet pro-
stantur elogia. Est in primis Breviarium Arme- banda semper promptum habct et cujus ficti- ,

uium cujus testimonium ex Armenica in Hi-


,
tium carmen in sxto Martyrulogio Hispano hac
spanicam transtulit illustrissimus et reverendissi- die refert, sanctus Apostolus pcne omnes Hispa-
mus Paulus Pacheco episcopus de Murs, fi- niee provincias peragravit, et in singulis fere
lius, inquam, nobilissimi D. Don Joannis Pacheco, urbibus Christianam fidem docuit. Verum dum
ex militia S. Jacobi equitis iuclyti, Caroli V
,
Hispani inter se de apostolicseprsedicatimis pri-
Imperatoris ad principes Armenios oratoris et matu contendunt adversariis animos addunt,
,

nuntii IIoc Breviarium ab archiepiscopo ut S Jacobumz'» Hispaniam venisse confidentius


seu patriarcha Hierosolymitano ordinatum et negent.
301 At ne lioc a Be/ga dictitm fbrte ;vgre ftrobent
digestum fuit circa annum Domini
<iii
iiiiv.
iscum a vei sariis oc-
ferant, audiant popularem
-

Deinde Hispanicam Leciionis Ar-


subnectit casiotfm rfu-
de
menix versionem, in qua dicitur S. Jacobus e.r sancto Auguslino Macedo, qui in Diatriba bitandi, an ip-
Jaoobi in Hispaniam cap. i, de bac
Joppensi porlu solvisse in Sardiniam ac in- advenlu S. s* ru Hi$iKinta

Carthaginem
,

re ita dtsseri/
.-
Advenissa Jaoobum m Hispamajn />n itu.it.J 'i.
r

de appidisse ad Hispani/e, multis-


;

70 PR.EDICATIO S. JACOBl 1N HISPANIA.


certo est oertius. lllud miuus constat, in quani Apparatu ad concilia Angli;r tomo i pag. 2 ,

provinciam venerit. Cum ergo Hispania in mul- de hac opinione ita judicat Trauseo, qua: de :

tas sit distjfibuta, singulse eum sibi pio quodam adventu S. Jacobi in Hiberniam et Britannicas
studio vendicaut, atque adeo suum dicunt, idque insulas nonnulli suggerunt; cum vetustiorum
ratiouibus conantur ostendere ;
quoe cum hinc nemo, quod sciam, boc afflrmaverit, et ab infe-
inde apponantur, dum alii alios refutaut, dubium rioribus non videatur aliunde proditum, quam
reddunt, in quam venerit ; cum auteni non po- hibernos et hiberniam male substitueutibus pro
tuerit venire in Hispaniam, nisi per unam provin- hlberis et hiberia (id est Hispania) quibus et ubi
eiam et ii monstrent , in nullam certam, con-
,
Jacobus * praedicasse multi asserunt, priusquam 'eyoJaco- '

tra singulas argumentaudo, venisse, lit, ut, au Hierosolymis * redierat, cum ab Herode Agrippa bum
'tege Hie-
in Hispaniam venerit, dubitetur. Nec satis est interfectus esset *.
losolymas
iis Jacobo frui, quod facile esset ad componenda 304 Obscurum est , quid Pseudo-Dexter si- ' teje est

dissidia , ita ut illum ordine quodam serieque gnificare voluerit per Venetarium oppida, ubi S. "t« Venetos

temporis una post aliam provincia exceperit; Jacobum prsedicasse comminiscitur Si Vcneiias .
Clivistiana do-
ctrina imbue-
sed unaquasque illum cum prasrogativa primatus ad mare Adriaticum sitas intellexerit , nimis
habere vult tam enim sunt religionis amantes,
:
crassc finxit, cum ea urbs primum secido v con-
ut primas habere velint, non contenti habuisse, dita fuisse perhibeatur. Vidil hanc difficultatem
nisi prius aliis habuerint. Itaque de primis con- Bivarius, et chari sui Dextri auctoritalem tue-
tendunt ,
quod turpe videatur iu secundis ter- ri cupiens, textum illius magis subtililer quam
tiisve consistere. Ita sunt ad honores Hispani vere commentatur Ceterum inquit quod de
: , ,

comparati , ut aut summos , aut nullos velint. Venetiis asseritur , non est intellig-endum dici
Igitur Tarraeonensis provincia ad se vocat de urbe, quse nunc eo nomine ad sinum Adria-
Boetiea sibi deberi ait ; Lusitania suum esse ticum sita extat eo siquidem tempore con-
:

contendit ; Gallaecia ad se trahit. Omnes eum dita adhuc non fuerat. Nuncupabantur autem
apprehendunt , et dum conantur arripere , in Venetias oppida Gallias Orientalis, ut apud Pto-
diversa trahunt et lacerant, ut nusquam videa- lomaeum et Plinium videre est; et cum hsec ver-
tur esse, quod apud sing-ulas esse minime patian- sus Angliam sita sint, facile intellig-itur, ea in-
tur. Ita ille mentem suam candide explicat. Atta- visisse Apostolum, cum a Gallia in Angiiam vel

men fianc Hispanorum contentionem nihil ipso- Britannias tenderet : nisi quis velit , ut adver-
rum traditioni officere ex eodem scriptore postea tenter non dixerit Dexter invisit Venetias, sad
ostendam. Venetiabum oppida, inquam, qua? sita erant
illa,

Non e$l vcro- 302 Aliqui volunt, a S. Jacobo, ex Hispa- juxta locum, ubi postea Venetiarum urbs praedives
$imile y quod
nia reverso Gallos , Anglos Hibernos
, Ve- , ,
aedificata erat nam et olim quoque Venetos eam
:

S. Jacobus
netos, imo et Armenos evangelica doctrina in- regionem inhabitasse testis irrefragabilis est Silius
Gallos, An-
gtos, structos fuisse. Quid sentiam de hisce excur- Italicus. Laudo saltem ingeniosum explicandi co-
sionibus apiostolicis, breviter dicam. Quantum ad natum sed his diutius non est inhasrendum,
;

instruclionem Gallorum et Anglorum attinet, ea quandoquidem non credam, S. Jacobum in Gallia


primum, quod sciam, refertur a Pseudo-Dextro, aid Italia evangelium promulgasse, nisi id fide
qui in Chronico ad annum Christi 41 ita pro- dignioribus testimoniis comprobetur. Suspicor,
nuntiat : Eediens Jacobus, Gallias invisit ac Bri- Ppseudo-Dextrum incaute Venetias maris Adria-
tannias , ac Venetiarurn oppida , ubi prasdicat. tici intellexisse, atque hujus figmenti occasio-
Aulus Halus sub larva antiqui poetse Burdiga- nem arripuisse ex Veneta inscriptione quam ,

lensis, sed ex fabidoso recentioris Hispani cere- apud Ambrosium Morales legere potuit, et de qua
bronuper natus, hoc fallax Pseudo-dextri ora- jam pauca dicam. etiamsi Vene-

culum confirmare nititur, dum in carmine su- 305 Franciscus Sansovinus in Italica urbisVe- tiis ab imme-
morabili lem
pra citato apud Tamayum die xxv Julii de S. netse descriptione lib. 4:,pag. 72 narrat, quomodo
pore
Jacobo ita canit Lubens remeavit ad urbem : aliqui istius provincise incolee, ut vitarent barba-
F
! Isacidum quo creditur in itinere Gallos invi-
, rorum incursiones, ad vicinos lacus confugerint,
sisse meos , durosque tegisse Britannos. Verum ibidemque quasdam domos ,vdificaverint. Cumque
Alfordus noster in Annalibus ecclesiasticis in una earum incendium exortum esset, invocato
Britannise ad annum Christi 41 num. i fraudem S. Jacobi auxilio, et voto facto, ignis per subilam
subodoratus, post adducta Pseudo-dextri verba pluviam prodigiose exstinctus est. Addit, post hoc
sic prudenter concludit Ceterum malo primordia -. miraculum anno 421 inhonorem S. Jacobi eodem
fidei in Britannia docta certioribus argumentis loco, qui nunc vulgo dicitur Bialto, exstructum
asserere. fuisse templum,cujusvarias instaurationes postea
Hibernos, 303 Non est etiam verosimile , quod Vincen- refert, sed de prsedicatione S. Jacobi apudVenetos
tius Venitiis anno 1591 impres-
Bellovacensis, nullum verbum facit. Ambrosius Morales in chro-
sus, Speculi historialis cap 7 scribit his
lib. 8 .. nico Generali Hispanise tomo i, lib. 9, cap. 7
verbis Apostolis itaque diversa cosmi climata
: tempii hujus etiam meminit, et primse sedifi-
adeuntibus nutu Dei Jacobus Hiberniee oris
, cationis memoriam, lapide incisam, exhibet hoc
appulsus verbum Dei praedicavit intrepidus. At
, modo :

opinor, errore amanuensis aut typothetse posi- rUNDAMENTAHUJUSCETEMPLI, DIVO JaCOBO


tam fuisse Hiberniam -pro lberia , ut ex con- apostoloex voto erecti, Jacta PUEKE •
atii tegant
textu colligilur, et in posteriori editione Duace- ChiUSTIAN.E SALUTIS ANNO CCCOXXI * DIE XXV ccccxx
na correctum est. Nescio, utrum PseudoJulia- Martii, Zozimo Romano po.nt., IIonorio
nus editionis Venetx errorem secutus fuerit, vel imperante. dedicatio celebrata sec.uenti
an Hibernos palpare voluerit, dum in Adver- ANNO, EODEM die, PER quatuor EPISCOPOS,
sariis num. 409 dicit, sacrum S Jacobi corpus Severianum Patavi.num, HlLAMUM
forte tab
ex Judsea in Hispaniam transvectum fuisse a Alti.natkm, Jucundum Taurisinum *, ,'ISINUM
discipulis quos tales fecerat in Hibernia. Ut
, et Epodium Opiterginum; cura vero
inter sphalmata aut inter figmen-
ut est, hoc aul Felici sacerdoti primum delegata.
ta reponimus cum Henrico Spelmanno, qui in Non placent mihi hic anni ab Incarnato Verbo
numerali,
: ): .

DIE VKJESIMA QUINTA JULII. 71

A numerati, cum iste eompulandi modus eo tem- Hispanos et adeo , firme retinet , ut. in voto ••cimi
pore nondum esset in usu, et primum circa me- peregrinationis ad Corapostellanarn S. Jacobi
GC -

dium seculi vi a Dionysio Exiguo fuerit usurpa- ecclesiam difflcillime inter Armeno.s dispensetnr,
tus, ut passim tradunt chronotogi. Prselerea fal- eo quod credant , revertentem Apostolum ab
sum est, Zosimum anno 421 fuisse Romanum Hispania ad Palaestinam, transiissc per Arme-
Pontificem nanl anno 418, Zosimo mortuo suc-
: niam , ibique
Euang-elium disseminasse Inter-
cessit Bonifacius, ul habet Baronius ad hunc an- rogentur, qui ex ea natione presbyteri aut epi-
num, et constat ex antiquissimis Ponlificum Ro- scopi negotii sive religionis causa Romam ac-
manorum catalogis. cedunt : ii, quod asserimus, etquod certo ac gravi
eccksia in e/w yijGOb has rationes suspicari coepi, hanc in- testimonio accepimus, fatebuntur aperte.
htmorem em-
scrip( ionemVenetam alteri dudum destructse ab 309 Facile credo, quod hodierni Armeni hanc l ^ el recentio-

aliquo recentiore substihdam esse. Nec vanam r " Armen '


traditionem testimonio suo confirmaturi sint :
ut aueraru.
fuisse meam suspicionem postea didici ex Ughel- , , ,
at oportet eam recentiorem esse, cum
.

veteri- m. .

lo, quitomo 5 llalise sacrse col. 1257 eamdem in- bus istius nationis monumentis nihil simile inve-
scriptionem integram et ab
restauratam ex- aliis niatur quippe in supra memorala illius gentis
:

hibet, postquam columna prsecedente de illius historia, quam Clemens Galamts Latine et Ar-
occasione ita pirsefalus fuerat Omnium ecclesia- : menice edidit, ac annotationibus illustravit, ubi
rum (agit de patriarchis et ecclesiis Venetis de primordiis Christianse religionis, huic regioni
vetustissima est D. Jacobi in Eivo-alto, a Pata- illatis, agitur parte i, cap. i, lanlum leguntur B

B vinis hac excitata causa cum enim , seeviente : sequentia Post gloriosam Domini nostri Jesu
:

Attila, cum finitimis populis ad Eivum-altum re- Christi in cselum ascensionem beatissimi aposto-
fugissent, ibidem excisarum a barbaris civitatum li , accepto Spiritu sancto , universas mundi
exules excepturi , novumque ac tutius paraturi plagas inter se, ductis sortibus, partiuntur. San-
domicilium; quod dum continentibus operibus cti vero apostoli Bartholomaeus et Thaddaeus in
moliuntur, paratas casas adeo pertinax, non sine Armenas regiones, quae illis sortitione obtige-
Numine, invasit incendium, ut non prius exstingui rant, proficiscuntur; ibique a Sanatrugho,Arme-
* kge poiucrit potuit *, quam divo Jacobo apostolo aedificandum niorum rege necati martyrium compleverunt.
,

templum vovissent. Quod primum fuisse narratur Hic, si usquam, mentio de S. Jacobo fieri de-
hoc in Bivo-alto, ut legitur in quadam tabula mar- beret. His prsemissis, nos solam S. Jacobiyy/-#-
morea, cujus ipsissima verba hic exscribendacura- dicationem in Hispania tuebimur, et jactus no-
vimus. strse opinionis fundamentis, contraria quorum-
cujus imcri- 307 Deinde subjungit inscriplionem inlegram, dam scriptorum argumenta solvere condbiinur,
examina-
e £ ictenti(} em renovatam, quse sic habet ubi prius controversise istius originem et pro-
piit
tur. „ t-. T
gressum explicueriinus.
Fundamenta hujusce temfli , U. Jacobo apo-
STOLO EX VOTO ERECTI , JACTA PUERE ChKISTIA-
AN. CCCCXX , DIE XXV MaRTII , quomodo de
NjE SALUTIS
% II. Qua occasione et
ZoZIMO EoMANO PONTIFICE HoNORIO IMPERATO- ,

RE. DeDICATIO CELEBUATA EST SEQUENTI ANNO , adventu S. Jacobi in Hispaniam


EODEM DIE , PER QUATUOR EPISCOPOS SeVEIUA- ,

HlLARIUM ALTINATEM JoCUN- dubitari cceperit.


NUM PaTAVINUM , ,

dum Tarvisinum et Epodium OPITERGINUM


,
.

Thomas Stapletonus , eruditissimus Anglus, Baroniuscom-


CURA VERO PELICI SACERDOTl PRIMO RELECiATA.
•forte «dolit» H.EC VETUSTATE FERE ABOLETA * COMPJ5RTA SUNT qui anno 159S pie obiit, lib. ,1 de Magnitu- "^ "^
industwa Natalis Eegia canonici Cenetensis ,
dine Romanse Ecclesise cap. 3 ostendit, quam J""™^'^
certa suo tempore haberetur traditio de accessu r at, desermt,

Scardeoniul
q m ELECTUS PLEBANUS * , ET DICTO TEMPLO 3N
dum Verum P
notat
INSTAURATO UT JSDI- S. Jacobi ad Hispaniam, sic scribit :
SPLENDIDIOREM ECCLESIAM ,
JlDIIl
et indubitatum est, toto terrarum orbe velut in
f.
FICATIONIS, CONSECRATIONIS INSTAURATIONIS ET ELE-
P0STER1TATI RELINQUERET , provincias distributo, facta primum iu Judaea et
CTIONIS MONCMENTUM
H.EO 1N MARMORE NOTANDA CURAVIT : QU.E OMNIA Samaria verbi praedicationejuxta ordinem a Christo
TEMPORIS ET LOCI INJURIA CORROSA AC PENE Petrum in Italia, Paulum iu Grreeia,
prsescriptuin,
ET
CONSUMPTA HlEltONYMUS AB AQUA DE MuRIANO Andream in Achaia, Joannem in Asia, et Jacobum
in Hispaniam hoc Euangelium, cujus est caput Eo-
CanonicusD. Marci, atque hujus ecclesle plebanus
HOC MARMORE RESTAURARI JUSSIT ANNO DOMINl MDC, ma, latissime propagasse. Cardinalis Baronius
Quamvis ex his pateat, eam in- communem Hispanicse prsedicationis sententiam
die xxv Maiitii.
tamen ex illa anti- tunc etiam pluribus testimoniis confirmare cona-
scriptionem recentiorem esse,
cultum Veneliis tusestin notis ad Mrtyrologivm Romanum, ac
quum et immemorabilem S. Jacobi
Videri etiam de hac re postea inAnnalibusecclesiasticis tom.iadannum
recte demonstrari fateor. odhx-
Scardeonius in opere de Christi 44, num i se eidem qpinioni adhue
potest Bernardinus ad ipsum Jaco-
classe pag. sisse indicat his verbis: Quod vero
Antiquitate Patavinse urbis lib. 2, 6,
bum pertinet; cum Hispaniarum ecclesiae omnes
106.
ex Ordine Cleri- ex requo profiteantur, eumdem Apostolum antea iu
Mm videtur 308 Antonius Caracciolus ,

idemApostoim Biga illustnum Hispanias esse profectum, illicque primum prse-


corum Regularium presbyter,in
ArmmisEvan- S. Jaeobi dicasse Euangelium, et aliquot collegisse disci-
controversiarum num 42 apostolicum ,

fjclium pritdi
his verbis amplius, quod de ea re dicamus,
pulos, nihil
zelum etiam ad Armenos extendit
oasse,
habemus, quam qua: sunt a nobis in Martyro-
Traditionem Hispaniensem mag'is mag'isque iir-
nam etiam logio Komano notata quse consulat , qui htBC
mat Armenica in Oriente traditio :
;

licet remota admodum ab Hispa- cupit: hic enim tantum agere de ejus marty-
ipsaArmenia ,

serval tamen, ubicumque nunc inter rio in animo est ,


quod eo clarius atque cele-
nia sit,
Christianos habet et plurimos sane brius reputatur, quod primus iuter Apostolos
Turcas (

promeruisse cognosoitur. At
,

beatum Jacobum abiisse quondam ad tantam gloriam


habet) idem
t ) ,

PE/EDICATIO S. JACOBI IN HISPANIA.


idem eminentissimus scriptor tomo 9 Annalium spaniaB, sed et fidelium ubiquetraditio, cui refragari
ad annum Christi 816 a num. 48 mentem muta- nemo potest.
vit, aut saltem priorem suam sententiam in du- 314 noster in Disputatione de qitam niute-
Imo Sanctius
fwnem tradi
bium revocavit. Id autem. qua occasione factum prpedicatione S. Jacobi in Hispania tract. 2, cap.
tiuni Hispani
sit, ex certa alterius eminentissimi viri relatione 9 contendit eam mutationis formidam causse
,

paucis accipe. Hispanicsc Cum interim sciret,


multum favere. irndii Sanc-

potissimwn 311 Cardinalis de Aguirrc tomo i Concil. Hispanos non parum ea mutatione turbari, sibi
impulsut dis-
Hisp. dissert. 9 excurs. 2, num. 14 causam hu- capite sequenti hsec objicit At dices si clau- : ,

lerlofjone dc
jus mutationis refert his verbis: In ea veluti pa- sula haec a Clemente supposita causae tantopere
primatu Tolc-
cifica possessione ab immetnorabili, non dico favet Hispanicse ,
quam traditione tot ecclesia-
annorum, sed seculorum cursus persistebat tra- rum confirmatam ostendit; si tam aperte septem
ditio eadem, cum clarissimus vir Garsias Loaisa, viros diguios, quos deinde Petrus ordinaret epi-

canonicus Toletanus et magister serenissimi ,


scopos Jacobo in Hispania fuisse conversos
, a
Hispaniarum principis postea Philippi III re- ,
dicit ex quo fit plus quam verosimile plures
,
,

gis, novem post annis (nempe ab edito Mar- alios minoris notae, aut ex alio sexu fuisse a
tyrologio Romano cum notis Baronii) id est anno Jacobo ad Ecelesiam vocatos. Si ita se res ha-
Christi mdxciii edidit concilia Hispaniae, et eorum bet Hispanica, quid Hispani tam graviter fe-
occasione tractatum sive dissertationem de primatu runt, antiquam clausulam de perag r;ita Hispania
-

ecclesise Toletauae, in cujus defensionem affert fuisse sublatam, et illius loco sufffvtam quam ,

narrationem quamdam ( neseio unde acceptam nunc ex sensu, ut opinabamur, Pontificis exposui-
concertationis habitae in concilio Lateranensi mus?
g-enerali celebrato sub Innocentio III anno mccxv 315 Huic objectioni a deinde ita
se formatse 'iii timien «i-

uul explieat,
inter archiepiscopum Toletanum D. Rodericum subliliter respondet : Sane sincerum omnes et
si
nr ea Hispa-
ex una parte , et archiepiscopos Bracarensem, simplicem animum afferrent ad verba Clementis, iisdisplicueril.

Tarraconensem, ac Compostellanum ex alia, circa aut ea essent doctrina vel ingenio, ut illorum
primatum ecclesiarum Hispaniae, contendente uno- sensum explorare, aut de Pontificis animo con-
quoque eorum nulli alii, quam suoe eeclesiae, de- minus esset, quod de clausula nu-
jectare possent,
beri. per inducta laborarent Hispani. Sed quis rude
fUUlll Guisin 312 Licet autem Loaisa ad illum asserendum atque imperitum vulgus instituat; aut non a?-
Loaisa ex ftk
ecclesia? suas Toletanse ( cujus tunc eanonicus quissime in Hispanorum nomen animatos ad ve-
codice citdit :
erat , et postea archiepiscopus fuit ) haberet rum illorum verborum sensum informet ? Ex
plura et validissima fundamenta , adhuc tamen hac sive ignoratione, sive animo minus in Hi-
novum aliud adjicere voluit ex narratione qua- spanorum gloriam affecto ortum est, ut plurimi
dam eorum ,
quse inter archipraesules praedictos liberius jam de primo Hispanorum Magistro lo-

in Concilio Lateranensi sub Innocentio III ultro quantur alii dubitent, minus denique firmi-
,

citroque circa eam controversiam dicta , allega- tatishabeat antiquissima de Jacobo traditio. Cum
ta, ac disputata Inter ea autem unum
fuerunt. ergo eam ob causam apud multos jam levior
est ,
Jacobi in Hispaniam
quo adventus S.
at- , sit, quam antea, traditionis fides, occurrendum-

que in ea prsedicatio videtur in dubium vocari que videatur non prudentium solum judiciis
ab archiepiscopo D. Roderico aut potius in- , sed levissimis quoque vulg-i rumoribus ac va- ,

ter aniles fabulas reputari. Hasc cum leg-isset nis imprudentium ac delirantium somniis, pie
Cardinalis Bnronius , et vera credidisset , dubi- dolent Hispani, meritoque contendunt, ne, quod
tare admodum ccepit de praedicatione S. Jacobi in ad hoc usque seculum indubitatae fidei pondus
Hispania, non aususpersistere in antiqua sententia. obtinebat , cujusvis jam non solum ratiocinatio-
Deinde miratur, erudilissimum Baronium .nihil ni prudenti sed etiam cog-it.ationi futili et ora-
,

suppositionis aut fraudis subodoratum fuisse in tioni proponatur, et ex suo potius au-
liberae
ea narralione, cujus postmodum falsitates, ana- dacter et inscite, quam ex Pontificis sensu mo-
chronismos contradictiones aliaque absurda
, , deste atque sapienter loquatur. Timent ig-itur
Franciscus Macedo Lusitanus, el excellentissimus et merito cavent Hispani non id , quod a pru-
Marchio Mondexarensis, aliique docti Hispani dentibus et aequis rerum aestimatoribus, sed quod
clarissime demonstrarunt. ab imperitis et iniquis, provenire potest incom-
313 Interea nornm Baronii judicium tanti modi.
prxdictttio S.
fiebat, ut prsedicatio S. Jacobi in Hispania, quse 316 Forte ob causam , jam a Sanctio alla- Hitpani Baro-
Jacobi m ftn
in Breviario Romano sub Pio Vabsolute recita- tam, plurimi Hispani scriptores ad oppugnan- iimm lluop-

no ad trudi- batur, sub ponlificatu Clementis VIII ad tradi- dum Baronium undique prosilierunt. qua de re pinjnttrunl, nl
is dicttrur ad
tionem ecctesi r tionem ejusdem regni restringeretur antea enim ; Spondanus in Epilome Annalium ecclesiastico-
primam suam
Hitpannx 1 -
tempore sancli Pii V sic legebatur-. Mox pera- rum ad annum Christi 44, num. 4 ita scribit: opinioncm re-
ttrtcta etl,
grata Hispania , ibique praedicato Euangelio ,
Adversus ipsum consurrexit pro suarum eccle-
rediit Hierosoiymam Postea autem Clemens . siarum traditione universa Hispania, multis ea de
VIII hnnc periodum. in propriis S. Jacobi lectio- re a quocumque hominum genere editis scri-
nibus ita mutari jussit Mox Hispaniam adiise, : ptis, qu33 si vidisset Baronius, etiamsi non id
et ibi aliquos ad fidem convertisse ecclesiarum , necessario evincant , quod volunt sunt tamen ,

illius provinciffi traditio est: ex quorum aume- ejusmodi, ut eum potuerint in priori sententia
ro septem postea episcopi, a beato Petro ordi- continere. Imo, quod majus est, amantissimus
nati in Hispaniam primi directi sunt.
, Verum veritatis Baronius, visis et expensis aliquod eo
hsec mutatio non omnes istius temporis scriptores rum argumentis dicitur ad primam rediisse
,

seque commovit, nec nb antiqua opinione revoca- opinionem, uti testatur Didacus del Castillo, qui
vit ntnn post illam anno 1620 Cornelius a La-
: tempore Clementis VIII Romarn missus, pro de
pitle in Commentariis ad cap. 12 Actor. } 2 fensioneprcVdicationisSJacohilibrumcomposuit
scribebat : Jacobum in Hispania praedicasse uni- quem postea Hispanice edidit, in cujus prsefa
versalis est, immemorabilis, non tantum Hi- tione dicit, sese vere et jurato asserere posse
quod
,:

DIE VIOESIMA QUINTA JULU.


73
gnod tunc suum librum, Latine conscriptum, modi Mox Hispaniam adiisse, et aliquos disci-
fuit :

dederit Cardinali Baronio qui, eo diligenter , PULOS ADMKEH CONVKRTI.SSK, B00LB8IARUM ILLIUS PEO-
lecto, respondit ipsi Italice coram pluribus suis VINCI/E TEADITIO EST.
ministris, librum oplime esse compositum et prse- 319 Pervenit ad Hispanos fama
non potue- m quo lamen :

lo dignum ; ac repetiit hsec verba Imprime il- -.


runt non vehementer dolere de inexspectata anliquaPU T cor-
lum, ut alii non decipiantur circa adventum rectione. Cumque inter ceteros eju3 gentia ho- formulamm
et praedicationem S. Jacobi in Hispania. Tum mines unus eruditus et insignis amator patriaj
l„,t enovota '

fiitiem vertju.
Didacus del Castillo addit, se tantum eminen- Didacus a Castillo Romaj tum esset, obsistere
tissimi viri humilitatem admiratum fuisse. Cse- decreto voluit, et priscam Breviarii formulam
saraugustani proprii Oflicii Postulatores dequi- , sustinere. Scripsit super eo commentarium
bus in appendice hujus Commentarii agetur, quem cum ipsemet Baronio leg-endum dedisset,
Romse in Responsione ad animadversiones R. P. miratus is idoneum esse et sibi
confirmavit ,
,

D. fidei Promotoris num. 9 idem testimonium omnino probari. Non potuit tamen scriptum
protulerunt. quod jam erat typis cusum reVoeare. Donec
fanlumquc Ro- 317 Tandem Hispani querelis et argumentis Urbano VIII Pontifice qui serio de recogni-
,
mt effeceriivt,
suis Romse tantum effecerunt, ut anno 1635,
,it sublata fue- tione Breviarii et Missalis et ceterorum , quae
ritrtilrictio,
re utriumque mature ac diu examinata, formu- ad divinum cultum sacrosque ritus pertinent
la Clementina, ad Hispanicam traditionem re- Officiorum correctione cogitabat adnitente D. ,

stricta, iterum ab Urbano VIII in absolutam Michaele d'Erze Nimenez viro impigro et do-
mutata fuerit, quam etiamnum hodie in Bre- cto, de restituenda veteri lectione et inducen- ,

viario legimus hoc tnodo Mox in Hispaniam .-


da nova agi coeptum. Dura provincia videba- E
profectus ibi aliquos ad Christum convertit, ex tur ; sed interventu Cardinalis Borgiae , legati
quorum numero septem postea episcopi, a beato Hispania? ad Urbanum Pontificem regii , ad-
Petro ordinati, in Hispaniam primi directi sunt. missa et suscepta causa fuit. Nihil diligentius
Quomodo id factum sit, fusius narrat Michael de et accuratius examinatum, nihil sa?pius et pen-
Erze Ximenez, canonicus Legionensis, hujus siculatius tractatum : donec, re perspecta et ex-
causseactor, initio libri, quem deadventu S. Jaco- plorata , nova lectio antiquata et vetus reno-
bi Hispanice conscripsit. Bartholomseus Ranal- vata.
dus Lucensis, protonotarius apostolicus, in notis 320 Dum scriptor ille in fine hic dicit , ve- >«•»< Prancu-
ad Offlcia ecclesiaslica anni 1635 idem sic brevi- terem lectionem renovatam non id ita
esse, in- "" Mactdo
ter observat Affirmativa, quse habebatur in Bre- >" ri' era ""'f-
.-
telligendum est, acsi ante Clementem VIII
ea-
viario Romano Pii V de
prasdicatione S. Jacobi in dem verba in Breviario Romano legerentur,
Hispania, et per recognitionem Clementis VIII re- quse postea ab Urbano VIII ei inserta sunt
ducta fuerat ad traditionem illarum ecclesiarum nam Breviarium Romanum, jussu sancti Pii V
illius provinciae, nunc restituta est in ampliori for- Antverpise anno 1569 editum in Lectionibus ,

ma per novam sanctissimi Urbani VIII recognitio- propriis de S. Jacobo sic habel Mox peragra- :

nem Qua m v is aidem hocjudicio causse Hispanicse


. ta Hispania, ibique prsedicato Euangelio, rediit
non parum ivboris accesserit, tamen post illud Hierosolymam. Clemens VIII hanc absolutam
Christianus Lupus Belgae.r Ordine S. Augustini, assertionem, ad Hispanicarum ecclesiarum tra-
Natalis Alexander ex Ordine S. Dominici, Tille- ditionem ita restrinxit Mox Hispaniam adiisse,
montius, aliique quidam Galli illam traditionem et aliquos discipulos ad fidem convertisse, ec-
aut in dubium revocarunt, aut aperte impugna- clesiarum illius provineias traditio est. Deniqne
runt. Urbanus VIII hanc restrictionis formutam ite-
t/uam Clemens
318 Denique brevem dictorum omnium ana- nihi mutavit in absolutam, quam hactenus ia
VUIimeri
jusserut Btc-
cephalieosin accipe ex verbis Francisci Macedo, Breviario Romano ita recitamus Mox in Hispa- p -.

viario lioma- qui in Diatriba jam laudata cap. 10, § 3 to- niam profectus ibi aliquos ad Christum eonver-
tius controversise historiam ita in compendium tit; ex quorum numero septem postea episco-
redegit : Antiquum Breviarium Romanum, inqidt, pi, a beato Petro ordinati, in Hispaniam pri-
venisse sanctum Jacobum in Hispaniam certo mi directi sunt. Unde patet, errasse Francis-
affirmabat ; idque Pius V in sua correctione in- cum Macedo, dum in Diatriba cap. 3, § 3 as-

tegrum ac inviolatum esse voluit. Postea cum serit,hanc postremam formulam, cujus eadem
Cardinalis Baronius ob illud manuscriptum To- verba describit, ante Clementem VIII in usu
letanum, a Garzia Loaysa infeliciter repertum, fuisse.
de eo coepisset ambig-ere tanti viri auctoritas ,

Urbem commovit. Exorta ig-itur eontentio est,


utrum deceret antiquam formulam retinere, quse
$ III. Praedicatio S. Jacobi in Hi-
ejus rei auctorem. Ecclesiam Romanam sig-nifi-
cabat, et publicao fidei sacroeque quodammodo spania potissimum traditione
faciebat, an aliam de novo concipere, quas ad
traditionem Hispaniarum rem cum tide tantum nititur.
Hispanica? gentis traduceret, ui illa suis aucto-
ribus nixa staret, nec intra Romanos sinus re-
ciperetur. Visum hoc est Clementi VIII sequius Hispani haud immeritoconqueruntur.prohav BapaM ,„„.,.
S. Jacobi prsedicatione antiquiora a se postu- <«ronjwmm-
et congruentius cum prsesertim, affirmata tra-
""Pr«^«
lari testimonia. quam ab aliis populis pro sua-
:

ditione, minime labare historiae fides videretur. '"']''^"',",','_


rum ecclesiarum traditionibus exigantur, cum
Magnum huic pondus addebat Car-
sententiae
tamenin Hispania, toties a variis gentibus occu- mmia
dinalis Baronii, cujus gravissimum erat judicium,
pata ac devastata, perire debuerint ecclesiastiva
nova de adventu sancti Jacobi in Hispaniam
primorum seculorum monumenta, si ea litteris
dubitatio. Quare, illo in primis auetore mu-
consignata fuerint. Audiamus hic laudatum Ga-
,

tata est prisca et vetus, nova traditionis inser-


sparem Sanctium, qui in opere supra citata
ta particula ,
formula narrationis , quas hujus- tract.
; :

H PU.KIMCATIO S. JACOBI IN HISPANIA.


tract. 2, cap. 5 a"c /iac re ita disserit Sunt qui : religionibus indignatio, has potius litteras, hosexu- D
eanonicas fidei aut antiquae historiae pondus deside- rere debuistis olim libros, istos demoliri, dissolvere
rent, quae de Jacobi adventu aliquid certum prodat, theatra haec potius, in quibus infamire numinum
in quo curiosus atque attentus animus acquiescat. propudiosis quotidie publicautur in fabulis nam :

sane inique, qui de Jacobo ab Hispanis


Ag'it nostra quidem scripla cur ignibus meruerunt
requirit, quod de aliis Apostolis, paucis admodum dari ?

exceptis, alia provinciarum nulla possit ostendere. SZiPorro ex Prudenliopoeta Hispano ostendit, ""ra Chru-
c<

lianos
Neque euim Lueas Apostolorum Actis omnia in eam ethnicorum rabiem etiam in Hispaniam spanii
i

persecutus est, quae primis Ecclesiae temporibus penetrasse, ibidemque periisse libros, in quibus
gesta sunt ab Apostolis. De Joanne et ejus fratre scripta a Christianis Martyrum gesta contine-
Jacobo altero Hierosolymae episcopo vix unum
,
bantur.Prudentius, quisecutoiv floruit, libro Pe-
verbum ; de aliorum aut factis aut dictus mirum ristephanon hymno i, quem in laudem SS Heme-
silentium. De Paulo et Petro, deque Ecclesias statu leriiet Cheledonii conscripsit, de illa jactura sic
in suis incunabiAis institutum esse videtur illud conqueritur
opus a Luca sed de Petro et Paulo quinta sint
: vetustatis silentis obsoleta oblivio !

omissa quis non videt ? Sane quamplurima de


,
Invidentur ista nobis, fama et ipsa exstingui-
Paulo ig-noraret Ecclesia, nisi ex Pauli epistolis tur :

illa didicisset. Desinant igitur curiosi istiab Hispa- Chartulas blasphemus olim nam satelles abstu-
uis exigere de Jacobo, quod de Petro ejusque lit,

cathedra Antiocheni reddere nequeunt aut Eo- Ne tenacibus libellis erudita seeula
mani. Ordinem, tempus modumque passionis prodi- ,

(jiiam pro alia 322 De historiis agam antiquis ; quod si mi- tum,
rum ecclesia-
nus quidem inique , minus tamen belle atque Dulcibus linguis per aures posterorum sparge-
rum tradilio-
nibut,
benigne a nobis exigunt adversarii. Quam mul- rent. e
ta olim contigerunt illustria quas tamen diu , 325 In Missali Gothico, quod S. lsidorus Hispa- <k deinie Arc
latuerunt iu tenebris, neque de illis quidquam lensis in ordinem redegisse dicitur, in annua *'"" irru P"t>

esset posteris compertum, nisi longa post secu- eorumdemMartyrum festivilate tequntur sequen- ''
ex "i'"" m -

,. T ...
-, ,. ,.j.f . .. nmnenta pcr
la rehitione aliqua seu caelesti signo, aut spe tia Non
: lllas pagmas neghgentia perdidit, nec
diderini
ciali aliqua providentia lucem et cognitio- in casus abolevit, nec vetustas cariosa corrupit, sed
nem hominum forent evocata? Ignotum fuerat malitiapersecutorisinvidit.i^.r/nsSrtjje/nwjYfflcow-
Toleto, prima se accepisse Euangelii semina ab cludit : Unde etiam constat, quam ag-ant nobiscum
Eugenio, quem suum sibi nunc apostolum at- minus seque, qui antiquissima a nobis testimonia
que prsesulem implorat, donec post millesimum requirunt, cum illa poteutissimorum hominum ar-
ac centesimum annum Raymundus Toletanus an- mata solertia tanto studio abolenda euraverit. Deni-
ti.ste.-i, dum S. Dionysii religionis g'ratia tem- que addit,quod reliqua monumenta,qua?Diocletia-
plum ingreditur, Eugenii, quem episcopum To- ni edictum et Daciani solertiam effugere po/ue-
letanum tunc primum agnovit, corpus invenit. runt, postea in miseratotius Hispanise vastatione
Quis nosset Gervasii et Protasii aut martyrium barbarus inundantiumArdbum furor perdideril.
nobile, aut sepulturas locum nisi multa post , Zocaples hujus ruinas testis citatur Rodericus To-
secula Ambrosio notum esset e cselo ? Longum letanus, qui in jtrsefatione ad regem Fernandum
esset numerare sing-ula sed dicam aliquid de ; fatetur, sese ea, quee de rebus Hispanix conscri-
Hispani, quod adversarii negare non audent psit, de membranis et pictariis laboriose investi-
neque possunt, qui sane ultimam rei gestae me- gasse, et taboriosius compilasse Tempore enim :

moriam appellandam esse non putabunt. Conce- vastationis arabum (inqait ibidem Rodericus) scri-
dit Baronius tomo ix, anno Christi dcccxvi, Jacobi ptaetlibri cum pereuntepatria petierunt.
corpus esse in Hispania, ignotum tamen ad tem- 326 Quodsi dicas, ne quiilem eos historicos Hi- ua rianaie
pus usque Alfonsi, cognomento Casti, id est post spanos, qui rapaces gcntilium aut Arabum manus scriptorum iu
octingentos ferme annos inventum vero variis ; effugenmt, et adhuc quotidie leguntur, de prse- pmutumsi-
e caelo prodigiis. Idem quoque fatetur de lustra- dicatione S. Jacobi in Hispania meminisse, if""°
ta Hispania Pauli praedicatione, quam cum cer- respondet Mariana in Disputatione de adventu
tam existimet scriptorum tamen inopiae tribuit,
, S, Jacobi Majoris cap. 6 hoc modo Ha?c de inven- .-

quod de illius gestis nihil habeamus memorise pro- tione corporis sint dicta, quod tamen Compostellae
ditum. esse fatetur Sampyrus. De adventu Apostoli siluisse
cum (cuin m 323 Satis, credo , omnibus notum est, quam non miror nullus enim nostrorum illius aetatis hi-
:

Diocleliaui graviter in Hispania Diocletiani sasvitia grassata storicus exstat; neque vero, quos nominavimus, ad
persecutio
sit contra Christi sectatores et nomen, assumpto prima ecclesias tempora suam narrationem exten-
in eam curam Daciano, suae crudelitatis admi- dunt, iis contenti, quae proxime eorum astatem con-
nistro cujus exstant ubique locorum per Hi-
,
tigere fortassis etiam rem vulgatissimam, et quae
:

spaniam totam cruenta vestigia notum est enim :


in ore omuium erat, intactam reliquerunt, venisse
his, qui mediocriter in Hispana eruditione ver- Apostolum inHispaniam.... Eodericum Toletanum,
sati sunt, quam eo tempore abundanter Marty- qui melioratempora et majorem lucem est assecu-
rum sanguis Hispanos irrigarit ac foecundarit tus, suspicabar infensum Compostellanse ecclesiae,
agros. Illa vero Diocletiani crudelitas non tan- quasToletanae primatum agnoseerc recusabat, studio
tum Christi cultoribus, sed scriptis etiam, quae ad siiuisse in historia, quascumque ejus dignitati patro-
Sanctorum memoriam Christianamque religionem cinari poterant.
pertinerent, hcllum indixit. Tumsubjungit aliquot 327 Deinde caput decimum ejnsdem Dispu- rali red .
leslimonifi, quibus probat, sacros Christianorum tationis ila exorditur Satis multa, ni fallor, :
dii
codices ab ethnicis olim combustos fuisse. No- suppetunt externorum hominum in hac causa
bis hic suffecerit dedisse verba Arnobii qui ,
testimonia ad nostrates esse convertat oratio
;
,

post explosam deorum inanitatem lib. 4, adver- quorum fides vaeillare non debet, quod sint in-
sus Gentes circa finem ita de hac injuria con- digenas sed potius existimare sequum est, res
:

queritur: Quod si haberet vos aliqua vestris pro suas melius habuisse , quam alios , exploratas
Recte
,

DIE VIGESIMA QUTNTAJULIL 75


A Hecte quidam De gentis origine magis oreditur
: fuit,nec ad nostram notitiam pervenisset, nisi ex
ipsi genti, quam externis et remotis de quibus : monumentis illius ecclesias Cleraens Ak-xandrinus
uon negabo , magnam antiquis temporibus ex- et ab 1II0 Eusebius et Hieronymus
illam scriptam
stitissebarbariem, neque minus perturbatam histo- reliquissent.
riam, quam rempublicam; sic ut nullus veterum 330 Certe huic traditioni acquiescere
debuis- Citm natalu
historicorum Ilispanise de adventu Jacobi memine- set Natalis Alexander, qui Dissert. 17 sec. 1 Alemander ap-
rit, translatione , inventioneque corporis. Credo, appulsum beatx Marix Magdo.lenx in GaUias,
pulMum S.
M.trir Mitfjda-
quoniam res celeberrimas , quae in universi po- antiquis testimoniis deslitutum, propter traditio-
len* in Pro-
puli ore erant non putarunt indigere moni-
, , nem defendit, vii fatetur tomo 3 novissimx edi- vinciam de-
mentis litterarum, ut memoria earum propa- tionis pag. 178 his verbis In veteri qnidem .
fcndat.
garetur. historia ecclesiastica nullum est hujus rei, et

et Sanctius 328 Sanctius laudata disputatione tract,


in appulsus sanctarum sororum cum fratre in Pro-
wtt, imtne- 2 , cap. 1 contendit talem esse de Hispanica , vinciam testimonium sed illius testis est eccle-
:

morabilem H
S. Jacobi prxdicatione traditionern, ut ea foret siarum Provinciae traditio, iis fulta monumen-
spanaruni
traditioncm recipienda, quamvis antiquis testimoniis desti- tis, quas simul sumpta non Ievis ponderis sunt,
sufficere pro tueretur. En ejus verba : Hispanorum
Si pro et quibus nihil est in hi.storia ecclesia.stica, quod
opinione.
tiac
causa nihil staret praeter traditionem, omni me- expresse repugnet.Potiori jure idem dicere pos-
moria superiorem, satis putaretur habere prae- sunt Hispani de adventu S. Jacobi in Hispa-
sidii quia communis conspiransque consensio
, ,
niam, quipluribus et antiquioribus monumentis
nullo interrupta tempore eam habet auctorita- , fulcilur, ut paragraphis sequentibus probabitur.
tem, quam nulla nisi magna aut inconcussa fi- Sed ut in hoc primo congressu cum adversario
des convellere aut infirmare possit quam si de :
agam nonnihil liberalius, gratis tantisper conce-
B medio tollas, cadant necesse est illorum pluri- dam, pro utraque traditione eequalia esse ratio-
ma, quse nunc religiose servat Ecclesia. Quse si nis et auctoritalis momenta. Cur igitur tradi-
qui damnaret, aut in dubium adduceret, violatae lionem Gallicam admittit, et Hispanam rejicit?
ipse religionis reus ageretur. Neque parvi eme- Nonne quod stet pro ratione vo-
hic dici posset,
rent hujus aetatis haeretici, si traditionum religio luntas? Nonne hic forte locum aliquem haberet
aut tolleretur e medio, aut suspecta censeretur amor patrise, qui aliquando ex severis in aliena
et dubia a cujus rei
: longiori disputatione causa Aristarchis facit clementes domesticse litis
omnino me liberant aliorum studia, qui de tradi- judices? Sane magis consequenter Natalis Ale-
tionum momento ac fide longiores disputationes xander neutram aut utramque traditionem ad-
inierunt. Vide interim Bellarminum tomo i Con- misisset.
troversiarum, ubi tractatum edidit luculentum de 331 Audiamus tamen ipsum Alexandrum , tradil

verbo Dei non scripto, id est de traditionibus. ditmin prxfataDissertationepag. 179rationem ' !"-

reddit, cur Gallicam Provindalium traditionem tms srquendat


Quod vero de verbo Dei non scripto, sed
ibi
qaam everlen-
ex Apostolorum ore per posterorum manus ad nos tueaiur. Has partes ut susciperem inquit, ef- ,
d.ts essc do-
usque producto, id est de fide canonica, dictum fecit abhorrens a novitate indoles, et quod Ca- ceal,

est, idem suo etiam modo de historia non scripta, tholici ac religuosi theologi officium esse duxe-

sed constanti sermone ad posteros deducta, id rim , traditiones ecclesiarum , ubi de illarum
est de humana fide, censeri omni suo modo de- orig-inibus agitur, sequi potius quam evertere. .

bet. .... Non enim in destructionem, sed in aedi-

quum Suare- 329 De eodem historiographorum silentio Sua- ficationem, talentum qualecumque scribendi a
:ius etiam ita
rezius noster in opere de virtute et statu reli- Deo mihi collatum arbitror. Si Catholici et re-
confirmal.
gionis lib. 2, cap. 9, num. 15 ita disserit Pa- : ligiosi theologi esse duxerit. traditiones ecclesia-
rum, ubi illarum originibus agilur, seqid po-
rum profecto refert, quod privatse historife hu-
manse illorum temporum illius peregrinationis tius, quam evertere quare traditionem eccle-
,

Jacobi mentionem non fecerint; tum quia in sise Hispanicx, qux originem suam S. Jacobo
C ea Jacobi peregrinatione nihil accidit adeo pu- adscribit, destruere conatur ? Utinam Xatalis

blicum et prodigiosum, ut in universum orbem ex animo id dixisset, et indolem a novitnte ab-

exierit, quo possent excitari histori-


fama horrentem seinper conservasset, talentisque sibi a
illius
memorise prodendum tum etiam quia Deo concessis ad Ecclesix xdificationem usus
ci ad id ;

in illis temporibus non fuerunt in Hispania di- fuisset! Tunc certea constitutione Clementis XI,
ligentes scriptores rerum, qnse in ea gereban- qux incipit Unigenitus Dei Filius, ad futurum
tur externi
: autem uon poterant facile illarum concilium cum ma.rimo Catholicorum scandalo

notitiam habere, nisi fortasse earum quae ad ,


non appellasset. At pergamus hominem propriis
publica bella et reipublicse statum et dominium armis oppugnare.
nam aliarum rerum, pertinentium 332 Dum Launoius adrentui sanctx MarUe argumenla
pertinebant :

Magdalenx opponitsilentium Cassiani, Salviani, ncgativa


ad religionem, parvam aut nullnm rationem vel
Victoris Massiliensis Eucherii Lugdunensis
ouram habebant. Unde cum in illa setate non
, ,

sarii Arelatensis, aliorumque celebrium scripto-


fuerint scriptores ecclesiastici, qui de rebus Hi-
spanise mentionem fecerint nisi tenuem, mi- ,
rum qui Massilix vel in Gallia fioruerunt
,
,

rum non est, quod in historiis antiquis nihil Alexander pagina proxime citata respondet, hsec
de hac profectione Jacobi in Hispaniam repe-
arg-umenta futilia esse, quia neg-antia sunt. Quis
riatur. Nam profecto si Lucas Acta Petri et enim apparitionem stellae, quse Magos ad Chri-
sti cunas deduxit commentitiam esse dixorit
Pauli posteritati scripta non reliquisset, multoe
, ,

illorum Apostolorum peregrinationes et prsedi- quia nullus pra-ter S. Matthseum Euangelii scri-
obb'vioni traditae fuissent, nec aliter ptor cjus meminit? Quis resurrectionem Laza-
cationes
ri fictitiam efifutiat quia SS. Matthsus
esse
quam ex traditione ipsarum ecclesiarum, quas ,

Marcus, Lucas eam Bcriptds non commen-


et
fundassent, cognosei potuisset sicut profectio :

Petri Antiochiam, quse a Luca omissa est, non


darunt? Quis sedis Deiparse mirabilem Laure-
tum adveotionem fabulis accenseat , ob
silen-
aliter quam ex illius ecclesise traditione cognita tium
27
Julii Tomus VI.
. ,

w PR.EDICATIO S. JACOBl IN IIISPANIA.


tium S. Antonini, qui et coaevus auctor et , tulliani, quia illa Hispanorum opiniojuxla ad-
Lauretanas reg-ioni evat finitimus ? Perperam ita- versarium sallem seculo ix fv.it tradita, et seculo

que infert es silentio illorum auctorum Lau- ii primum negata.


noius, B. Magdaleuam nusquam in Provinciam 335 Tum vero adversarius prudenliam ar- inter ipsos
eruditos Gul-
sacrum ejus corpus ibi non quies-
appulisse, aut chiepiscopi Parisiensis, qui Gallicam deS. Deo-
lon conlrover-
cere. Addendum multa illorum auctorum
,
nysio traditionem retineri voluit, ibidem laudal
opera tempus et fortunam nobis invidisse ut , his verbis : Denique cum selecti ex sacra facultate
constat ex Honorio Augustoduuensi , lsidoro Parisiensi theologi ad Breviarii Parisiensis emen-
Hispalensi, et Trithemio, scriptorum ec- qui dationem, qusestionem de S. Dionysio Areopagi-
clesiasticorum catalogum texuerunt ex quibus :
ta et Parisiensi episcopo diligenter expendissent,
forsan, si superessent, nostrae sententiae veritas et in utramque partem suis libratam momen-
probaretur. In iis vero operibus, qua; pra ma- tis disceptassent coram illustrissimo archiepiscopo
nibus habemus, nulla sese praebuit occasio de Francisco Harlajo I, censuit archipraesul saga-
Lazaro , Magdalena Martha , aut Maximino ,
cissimus et ad recte judicandum de rebus, an-
loquendi cum de aliis longe argumentis age-
,
tiquitatem ecclesiasticam spectantibus, per exi-
rent. mias ingenii doctrinaeque dotes comparatus, an-
oc gcriptorum 333 Dum aulem Launoius urget, etiam de tiquae Gallicanae ecclesiae traditioni de uno Dio-
silentium ex-
plodat,
hoc S. Marix Magdalenx appulsu in Provin- nysio Areopagita et Parisiensi episcopo, in Of-
ciam siluisse veteres auctores, qui compendiosa ficio ecclesiastico honorem suum servandum es-
Sanclorum Acta Martyrologiis aut scriplis suis se ; non vero convellendam piam majorum no-
inseruerunt, Alexander ibidem respondet, mi- strorum opinionem, cui saltem probabilis sen-
rum videri non debere quud Beda Usuar- , , tentiaj jura , non spernenda momenta confir-
dus, et Freculphus, qui in regiouibus a Pro- mant. E
vincia longe remotis floruerunt, scilicet vel in 330 Hoc decessoris
reforman- sui judicium funda-
1>otiori

mento Eispa-
Anglia vel in Galliae septemtrioualis partibus, dumputavit illustrissimusLudovicusAntonius de
nicam S. Ja-
octavo et nono seculo ab appulsu beatas Mag- Noailles,hodiernus ccclesise Parisiensis archiepi- Cubi prxdica-
dalenae in Provinciam, tanto intervallo distan- scopus et S. R. E. Cardinalis, qui in Breviario tionem admit-

tibus,- nihil hiscerebus scripserint, quas so-


de Parisiensi, quod anno 1700 auctorilate ipsius, ac tere potuisset.

la pene ecclesiarum Provinciae traditione tunc venerabilis capihdi consensu, editwn est, duos
notae erant. Deinde ctiam explicare niiitur, quo- Dionysios distinxit, et die iii Octobris Officium
vwdo Adoprxsul Viennensis etProeincise vicinus semiduplex de S. Dionysio Areopagita, ac ix
de eodem Sanctx appulsu tacuerit. Non discutio, ejusdem mensis solenne majus de Dionysio Pari-
qua verisimilitudine hxc omnia dicantur, quia siensi sociisque recitandumprxscripsit. Non re-
Provincialium tradilionem hic labefactarenon prehendo Natalem Alexandrum quod nimis ,

intendo.At quideslin his responsionibus, quod scrupulose primum UlustrissimiFrancisciHarlsei


Hispani facilius contra suos adversarios retor- judicium secutus fuerit, sed ipsum inconsideran-
quere nonpossint ? tise accuso, quod ob graviores ratioyt.es non fuerit
el faciteam- 331 Prsetcrea potuisset Alexander Rispanicse amplexus sententiam Urbani VIII Pontificis, n
plectalur
S. Jacobi predicationi applicare regulam, quam quo post severum examen absolutam Jacobese
quasdam Gul-
eodem tomo pag. 168 ad probandum S. Diony- prsedicationis assertionem Breviario Romano re-
li* tradilionei,
sii Areopagilx adcenlum in Gallias profert ex stitutam esse noverat. Minori cum scrupulo sane
Terlulliano.quin in libro de Prsescriptionibus ad- acquiescere potuisset immemorabiii Hispanorum
versus hxreticos cap. 31 ad veras traditiones di- traditione, quamjam aliquot rationibus ac testi-
gnoscendas ita tradit Ex ipso ordine manife- : moniis confirmabo
statur, id esse Dominicum et verum, quod sit
prius traditum; id autem extraneum et falsum,
quod sit posterius immissum.
hac Tertullia- Ex § IV. Traditio illa quibusdam ra-
ni regula Alexander contra adversarios suos sic tionibus et veteruru testimoniis
argumentatur Ex quo colligo, assertionem de
:

duobus Dionysiis, de Atheniensi uno et Areo- stabilitur.


pagita, Parisiensi altero, qui sub Decio dum-
taxat in Gallias venerit, falsam esse, quia lon- egimus
e in sacris Litteris , Christum post Verosimillime

ge posterius nata est altera opinione, quae unum T jsuam


i—lS resurrectionem, antequam ad cselum aliquis ex A-
pottoth missus
Dionysium Atheniensium et Parisiensium epi-
, ascenderet, dedisse Apostolis prseceptum promid-
est ad doccn-
scopum eumdemque Areopagitam propugnat
,
,
gandi Evangelii, non solum in Judsea et Sama- dos Hispunos,
qui a sancto Clemente missus sit in Gallias. Naru- ria, sed etiam in aliis regionibus, ubi gentes
que hunc ab octo et amplius seculis, nullo re- in idoiolatrise tenebris et in umbra morlis sede-
clamante, Gallia sibi apostolum vindicabat, donec bant Matthxus enim cap. 28 ita scribit : Un-
:

viri eruditi Sirmondus et Launoius alterius opi- decim antem discipuli (Judas Iscariotes duode-
nionis vexillum erexerunt. An non eadem pro- cimus jam laqueo se suspenderat) abierunt in
babilius dici possunt de 'adventu S. Jacobi in Galilaeam, in montem, ubi constituerat illis Je-
Hispuniam, cum ipse adversarius fateri coga- sus accedens Jesus locutus est eis di-
et
tur, eam opinionem paulo post seculum octavum cens Data est mihi omnis potestas in caelo et
:

invaluisse? Igilur posterius nata est contraria in terra. Euntes ergo docete omnes g-entes
opinio, cum ab octo et pluribus seculis, nullo baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et
reclamante, Hispania hunc sibi Apostolum vin- Spiritus sancti. Lucas autem in Actibus Apo-
dicarit donec eminentissimus Baronius alte-
,
stolorum cap. 1, i 8 testatur, Jesum illis dixis-
rius sententise vexillum erexit. Imo etiamsi gra- se : mihi testes
Eritis in Jerusalem, et in
lis concedatur, quod Rodericus Toletanus illam omni Judaea, et Samaria, et usque ad ultimum
tradilionem negarit, nihilominus eeque apud Hi- terras. Cum hic sermo ad omnes Ap>ostolos diri-

spanos, quam apud Gallos, obtinebit regula Ter- gatur, non video, cur a prxcepta gentilium in-
structione
, ,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII.


77
structione Jacobus Zebedsei excipi debeat. Cum ferenda, videtur S. Maracs
huic effuaio a/litum
vero omnes gentes docerijubeantur, cur gens Hi- prsecludere qua.ndo cap. 16 istud
,
Chrisli prae-
spana excluditur ? ceptum exsecutioni mandatum
fuisse innuit his 'ZZ'!Zc
Bierontjmus 338 Certe Hieronymus ab Apostolorum prse- verbis : Novissime recumbentibus
»1
uudecim illi.s tffugu, «>*,«x-
et Theodoretus dicatione non exclusit Hispanos, ut postea fusius apparmt, et exprobravit incredulitatem eorum r, "« s -
*""
,
tradtmt, itque
demonstrabitur Non eos exclusit suppar Hiero-
.
et duritiam cordis quia ""
probabilius ; qui viderant iis, eum
S Jacobus,
nymo Theodorelus, doctissimus Cyri episcopus, resurrexisse, non crediderunt. Et dixit eis
fuit Eun-
:
qui serm. 8 de Martyribus (is inter Opera ejus tes in mundum
universum prsedicate Euange-
Parisiis anno 1612 Orseco-Latine edita tomo 4 lium omni creaturse
Illi autem profecti
a pag. 591 occurrit) de Apostolorum doctrina et pradicaverurit ubique Domino cooperante et ,
,

gloria ita scribit : Sacrse enim doctrinne rivos sermonem confirmante sequentibus sig-nis-. Ex
cum hauriunt (videlicet ethnici, de quorum con- hac S. Marci clausula coltigo, S. Jacobum Ze-
versione hic agit) non modo Apostolorum linguas bedaei etiam inter alios Apostolos profectum esse
non irrident, sed valde potius admirantur, quod ad annuntiandam gentibus Chrislianam doctri-
eloquentiaj prorsus expertes, alii a pueris piscatio- nam verum cum nulla gentilis natio potioriju-
,•

nem edocti, publicanorum mensis assistere,


alii re et antiquiore traditione hunc Apostolum sibi
alii sutoriam exercere soliti, divinorum eloquio- vindicet, quam Hispana, verosimitlime conclu-
rum illico bonorum di-
ministri , cselestiumque do, eumin Hispania prsedicasse quamvis enim :

spensatores prodierint, et salutiferi malorum de- aposlolus Paulus forte etiam in Hispania Evan-
pulsores claraque luminaria
, non unam modo , gelium prsedicaverit, tamen ipsi convenire non
gentem sed quocumque sol hic quem cerni-
,
,
possunt ea, quae hic et superius ex Evangelistis
mus, radios fundit, illustrantia. Admirantur au- retulimus, ut cuivis tempus et textum conside- E
tem et suspiciunt prsecipue universi quod jam ,
ranti manifestum est.
mortui ea nunc quoque peragant quse viventes ,
341 Phrasin sacree Scripturse imiiantur anti- s.iwiinut
facere solebant. Imo vero longe majora sunt et quissimi Ecciesise scriptores, inter quos S. Justi- J''"' 1"»?'""»

elariora quse ab illis


, postquam hinc abiere ,
nus philosophus et martyr circa medium seculi
gesta sunt cum enim corpora induti inter ho-
: secundi scripsit ad Antonium Pium imperato-
mines versabantur, modo ad hos, modo ad illos rem et senatum populumque Romanum apolo-
populos accedebant et nunc Eomanos nunc , ,
giam pro Christianis, quse Coloniensi Patrum Bi-
Hisr-ANOs aut Celtas alloquebantur. Postquam bliotltecse inserta esl, et in qua post narratam
vero ad illum se receperunt a quo missi fue- , Christi vitam tomo 2, po.g. 47 de Apostotis hsec
rant omnes illis continue perfruuntur
, non : habet : Atque
factum esse credere potestis Hie-
ita :

solum Romani quique Komanorum jugum ,


rosolymis enim DconEcui viei numero dj muxdoi
amant, et ab illis gubernantur, sed et Persae exierunt, iique ignari et idiotas, nullaque dicendi
et Scythas et Massagetse et Sarmatse et Indi et facultate praediti, vi divina omni hohixum generi
omnes fines terrse.
.Ethiopes, atqne ut semel dicam, exposuerunt, missos se esse a Christo, qui omnes
Saltem hic vides, juxta opinionem Theodoreti ali- Dei verbum docerent. Deinde ibidem pag. 48 dicit :

quem ex Apostolis ad Hispanos missum fuisse, Praenuntiat verbum, in quo vis erat, quod ejus
quem nos ob dicta dicendaqueS. Jacobum Majorem Apostoli Hierosolymis egressi ubique prsedicave-
verosimilius esse putamus. runt. Denique pagina sequenti Itsec rursus ita in-
cujiis missto 339 Neque dici potest, S, Jacobo tantum- culcat : Post vero cum ab inferis ezcitatus esset
non potesl dici (nempe Christus) eisque ostendisset, docuis-
modo destinatam fuisse Hispanorum conversio- se
murltjrio prx-
nem; sed illum in Judsea gladio Herodis inte- setque eos prophetias quibus ha?c omnia fore, ,
pedlta,
riisse, antequam ad instruendas gentes discedere prsedicta essent, legere, eumque illi in caslum
C
potuissel quippe, qui tale effugium qusere-
: iis revertentem vidissent , atque credidissent , vim-
rent, opponerem verba, quibu,s Mariana noster que illinc ipsis missam ab eo accepissent, et ad p
Roderico Toletano (tantisper cum Mariana sup- omne hominum genus profecti essent , hsec do-

ponimus, eam controversiam in concilio Latera- cuerunt , appellatique sunt Apostoli. Cum Jaco-
nensi agitatam fuisse, ac Rodericum simile re- bus Minor ad regendam ecclesiam Hierosolymi-
sponsum dedisse) in tractatu de adventu S. Jaeobi tanam in Judsca remanserit, haud dubie duode-
in Hispaniam cap. \0ita respondet Sed : sane, in- nario numero, quem cum Mathia et Paulo reli-
quit, quorsum Jaeobo data cura est prredicandi in qui decem Apostoli ad gentes profecti constitue-
Hispania, facultatem habiturus nou erat? An
si bant, Jacobus Major comprehenditur Nec video, .

Apostolos in ea re humanas rationes secutos pu- qua ratione dici possit, S. Jacobo nostro tan-
tabimus et non potius in re gravissima divi-
,
tummodo assignatam fuisse prsedicationis pro-
no inflatu actos , ne errarent? Ita ex confes- vinciam, cum S. Justinus diserte asserat, duo-
sione ejus (nempe Roderici Toletani) quod fa- decim illos viros re ipsa Hierosolymis discessisse,
cit dubium refellitur et ex concesso confir-
, ,
in mundum exiisse, ubique pr;rdicasse, et omni
matur , in quo nutare visus est. Nequaquam hominum generi doctrinam Christianam c.vpo-
hoc Roderici Toletani responsum approbare po- suisse.

lest enunenlissimus Baronius qui in Annalibus 342 Tertultianus in libro de Prsescriptionibus et TerttMianus
,
" s,c "'^^"
ecclesiasticis ad annum Christi 44 num. 20 di- contra hsereticos cap. 20 de eorumdem Apostolo-
rum preedicatione ita loquitur Christus Jesus ^°'
visionem provinciarum inter Apostolos speciali mStf
quamdiu in terris age- Mu gen ,itn a
:

^
Spiritus sancti instinctu peractam esse asserit, et dominus noster ,

ibidem num. 21 ita concludit His ergo et bat, ipse pronuntiabat, sive populo papulam, si- prxdicasse,
:

aliis exemplis admoniti dicimus , singulos Apo- ve discentibus seorsim; ex quibus duodeeim
stolorum in eas orbis regiones esse amandatos, ad praeipuos lateri suo adlegerat, destinatos na-
tionibus magistros. ltaque uno eorum
decusso,
quas Spiritus sanctus privato instinctu voluit eos
digrediens ad Patrem post
proficisci. reliquos uudecim ,

jussit ire et docere nationes


840 Prseter alia in hanc rem postmodum re- resurrectionem ,

intingeudas
,•,

78 PILEDICATIO S. JACOBI IN HISPANIA.


intingendas in Patrem, et in Filium, et in Spi- Spirilum sanctum Aposlolis distribuisse forte,
ritum sanctum. Statim igitur Apostoli ( quos ut alius ad Indos, alius ad Hispanias, alius ad
hasc appellatio .missos interpretatur ) assumpto Illyricum, alius ad Grseciani pergeret, et uuus-
per sortem duodecimo Mathia in locum Judos quisque in Euangelii sui atque doctrinae provin-
ex auctoritate prophetise, quae est in psalmo Da- cia requiesceret. Tunc ex his postremis sancti
vid, consecuti promissam vim Spiritus saucti ad doctoris verbis ita disserit Ilsec ultima clausu- :

virtutes et eloquium primo per Judseam con-


,
la designat Jacobum, quem minime nominarat :

testata fide in Jesum Christum, et ecclesiis in- nam dum ait, singulos Apostolos in suis, ubi prsedi-
stitutis , dehinc in orbem profecti eamdem do- caverunt, provinciis habuisse sepulturas (id enim

ctrinara ejusdem fidei nationibus promulgave- est requiescere) cum aliunde constet divum Jaco-
runt , et proinde ecclesias apud unamquamque bum in Hispania situm esse, manifesto osteudit, se
civitatem condiderunt Cardinalis de Aguir- etc. de meutionem fecisse, cum de Apostolo in Hi-
illo

re tomo i concil. Hisp. dissert. 9 excurs. % spaniam misso locutus est. Itaque ex tumulo cla-
num. 17 ex his et similibus veterum expressio- mat, auctore Hieronymo, Jacobus, se in Hispania
nibus ita argumenlatur Quidni iis verbis abs- :
praedicas.se, et hoc ad epitaphium pertinere, ut se-
que ulla exceptione prolatis comprehendatur Ja- cundum testimonium cum primo consentiat. San-
cobus juxta antiquissiman totius fere orbis Chri- ctius noster tract. 2, cap. 2, num. 2 eadem S. Hie-
stiani traditionem? Ut quemadmodum alii Apo- ronymi verba etiam isto sensu intelligit sic scri-
stolorum ad diversas regiones missi sunt , ita bens Ubi, fateor, Jacobi non auditur nomen at
: ;

etiam ad Hispaniam Jacobus ? Fateor equidem, sermonem esse de Jacobo Hispaniarum apostolo,
hoc argumento rem non omnino confici; at quis id, quod ad extremum legis, non obscure suadet :

negaverit, hasc aliuque receptissimx Hispanorum nam sancto disponente Spiritu, ibi requiescit, id
si,

traditioni favcre, ut, quic non possunt singula, est sepultus est, juxta vulgarem Scripturse phrasim,
multajuvent. Apostolus ubi sparsit Euangelii femina
, quis ,

Franciscus 343 Hujusmodi etiam sunt rationes


, quas neget significare voluisse Hieronymum
, Hi- ,
Macedo
pro traditione ista adducit Fiwiciscus Macedo, spauiam forte Jacobo contigisse quando con- ,

Lusitanus, dum in Diatriba cap. G ex transla- stat, illum apud Hispanos naetum esse sepultu-
lione corporis S. Jacobi in Hispaniam infert ras loeum ? Eminentissimus Aguirrius Hieronymi
ejusdem Apostoli vivenlis in ea prxdicationem teootum eodem modo interpretatur, ut paragra-
hoc modo Qua obsecro de causa sancti Jacobi
: pho sequenti videbimus ubi duplex cjusdem ,

discipuli ex Judasa illius defuncti corpus (nam sancti Doctoris testimonium contra adversarios
ab iis deportatum scribunt omnes et Loaysa fa- expendemus.
tetur) in Hispaniam detulerunt? Nisi quod in 316 Franciscus Macedo in memorata Dia- r( singulari

ea prius cum eodem Apostolo fuerant, aut no- triba cap. 7 similem consequentiam eruit ex pe- Hispanorum
(i/feclu
verant eum ibi fuisse. Certe non alia esse po-
,
culiari Hispanorum amore erga S. Jacobum
,

tuit, uti rem consideranti patebit. Quomodo enim, et ex affectu, quem vicissim sanclus Apostolus
aut cur ex tam dissita regione in extremam illam Hispanis, tamquam suis clientibus, seepius osten-
Hispauise et mundi partem, quse fims tjerile a nau- Ratiocinium ejus hic iterum exscribam
dit. :

tis dicitur, corpus illud Apostoli, suscepto studio nam in tota hac controversia malo alienis ver-
per tantam duplicis maris vastitatem, emeeso me- quam meis, uti; tum quod in ea vix quid-
bis,
diterraneo et oceano , transportarent ? Nota illis quam occurrat, quod non sit dictum prius ; tum
erant illa littora, illi portus, imo et voluntas Apo- quod nolim vim argumentorum ex utraque par-
stoli pcrspecta, ut eo corpus suum post mortem trans te diminuere. Itaque scriptor ille loco mox ci-
ferretur. tato sic loquitur : Qui clientum et patronorum
ex eepvltroS. 344 Nec adhuc moror , quo illuc tempore causas et jura norit, ei demum sanctum Jaco-
Jacobi delatum fuerit nec enim multum ad causam : bum venisse in Hispaniam perspectum erit. Ec-
c facere arbitror, quod quis forte magni interes- quis enim populus se in alicujus dueis princi-
se existimavit,eodemne quo passus est, anno, , pisve clientelam dedit , qui non prius. eum vi-
quod affirmatur vulgo an postea delatum fue- , disset suae provincise urbive prsefeetum ? Id hi-
rit dummodo enim sit in Hispanias a disci-
: storias Romanorum legenti constabit; et qui-
pulis comportatum, integra manet vis argumen- dem persuadet
ratio ut non nisi ei , quem
,

ti, qua;stione temporis quas difficilior est prsecisa. probe noveris, te commendes. Quare ii
, , qui ,

Nolo quippe nisi certa et explorata in argumentum patrocinium aliquarum gentium susceperunt ear
assumere. Cum autem perspectum omnino ac ex- rum provincias peragrarant, easque vel armis
ploratum sit, corpus Jacobi apostoli iu Hispaniam domuerant vel beneficiis devinxerant
, cu.jus- :

a discipulis delatum fuisse, eo persuadere volo modi legimus fuisse Marcellos, Fabios, Metellos,
ideo delatum mortuum, quia ibi moratus fuerat Scipiones, a quibus devictss gentes in clientelam
vivus : cui argumento quo nihil detrahit annus, sunt acceptse.
eum discipuli detuleruut. Fuisse
autem, qui expor- 347 Hoc nomine Hispaniarum populi sese
erga eumdem
tarunt, discipulos, tradunt omnes, qui de illa Jacobi clientes professi sunt, isque se patronum
trans- sanclum Apo-
latione scripserunt et Barouius et Spondanus eorum prsebuit nec enim alia ratio tum clien-
, :
siotum
et Bisciola, et Garcias Loaysa fatentur telse tum patrocinii esse potuit.
fct Unde, quseso
quidem mos erat, ut discipuli magistrorum tanta religio tot obsequia tot
cor- , , officia Hispa-
pora sepelienda curarent, uti de corpore Joan- norum erga Jacobum, tam prsesens hujusce tu-
nis Baptistse , sepulto a discipulis apud Mar- tela, tam certum patrocinium Jacobi
,
erga Hi-
cum habemus idque exemplo Christi corpo-
; spanos, nisi ex ista hujus inter eos habitatione,
a Josepho et Nicodemo curati et tumulati et prsedicatione , ac doctrina? Cur
non alium
m "r
ed
^
Hj Idemscnptor
'

calalogo auctorum, quos


'

m .
ex martyribus vel suis gentilibus vel vicinis
,

adsciverunt? Unde nosse poterant Jacobum


si
Oalheia, pro sua opinionepost Dialribam citat,pag. 214 Hispanias non lustrasset si earum populos non ,

refert testimonium S. Hieronymi, quo significat, erudisset? Certe nullum ex omnibus minus nosse
debuerant,
,

DIE VIGESIM A QUINTA JULII


7!)
debuerunt, si ille e Judaea non exiisset. Vixit ille apud eas Euangelium Christi.
parum Sanclius wjster •««.
: si intra illas angustias, in quibus vixit, tract. 2 de adventu S.
Jacobi in Hispaniam G c
mortuus esset, ecquis
agnosceret? Aut eum tandem cap 2, num. 7 et 8 subliliter
explicat quo-
si nosset, qua ratione eumaliis prsetulisset. /Equius modo per occidentem et Andiat ,

sane erat, vel Petrum, vel Paulum, vel Bartholo-


Hispania intel-
ligatur. Sed nullam in hoc
testimonio vim po-
maeum, vel Matthaeum vel Andream
, , vel Jo- no, cum emmentissimus Aguirrius
tom. i concil
annem ,
qui non multum recesserunt ,
patro- Hisp Dissert. 9 excursu ipag. 142
de illo sic
num eligere. Injuriam facerent Hispani Petro caute judicet Intra idem seculum .
sextum flo-
et Paulo Apostolorum principibus, quorum Pe- ruit sanctus Anastasius Sinaita, quem
auctore nonnulli
trus , Metaphraste et aliis , in Hispa-
, Hispam allegant pro eadem sancti Jacobi
prce-
niam venit ; aut si (quod judico verius) non dicatione in libro de Passionibus
Martyrum. At
venit, eo saltem misit episcopos, uti supra ex revera nusquam invenio eum librum
ab Anasta-
Innocentio diximus epistola ad Decentium. Pau- sio scriptum. Nec illius
videntur meminisse ii,
lus vero aut Hispanias adiit, teste Mariana, qui qui de scriptoribus ecclesiasticis
egerunt \
mag-nis auctoribus infra producendis confir-
id Unde non au.sirn tam incerto testimonio Ana-
mat; aut si minus id probatur, optavit sane, de- stasii inniti ad asserendam S. Jacobi in Hispania
crevitque adire, uti in epistola ad Romanos aperte pradicationeni, neque illa eget inanibus aut aeriis
monstratur. prassidiis.
infert prxdi- 348 Ig-itur justissima causa intervenire debuit, 350 lmprimis ingenue fateor, quod
cationem illiu certum P'* d c <"'° S. >

quse Hispanos compulit ad Jacobum iis ante- hujus traditionis assertorem hactenus UcM '" **"
in Hispania. non inve
ferendum, quse justa esse non potuit, nisi hsec, nerim, Hieronymo antiquiorem "'"""'''
sed tale est ;
quae in ejus adventu nititur. Eum sane Hispa- istius sancti Doctoris testimonium,
ut adversarii
ni tamquam patrem dilig-unt, quasi magistrum frustra conentur illud eludere, sicuti
jam vide-
colunt, quasi pastorem sequuntur quasi domi- bimus. Hieronymus 'itaque in Commentariis
,
ad E
num venerantur. Eo duce adversus hostes et capul 34 lsaise juxta novissimam editionem
Pa-
patrono utuntur prsesens ejus numen implo-
, risiensem anni 1704 tomo 3, col. 279 et 280
hxc
rant, ejusque nomine, quasi tessera, se mili- habet Sic allegorice interpretabimur, ut
.-

docea-
tes ejus esse profitentur. Cum pug-nam ineunt, mus cervos, id est Apostolos obviasse sibi
ut sibi animos sumant, et hostes exaniment, in Jerusalem, et mutuos vidisse conspectus et
in prima, quse vehementior esse solet, impres- transiisse ac reliquisse eam, et ad diversas pro-
vocem intonant
sione illam sancteJacobe; : vincias perrexisse, quia Dominus mandaverit
ukge Hispania! Santiago; ciekra Es- eis : Ite et docete omnes gentes, bapti-
pana ! Unde haec tanta in Apostolo fidentia zantes eas in nomine Patkis, et Pilii
tanta spes, tantus ardor, nisi ex insito in eum et Spiritus sancti; et spiritus illius con-
amore et ig^enita pietate ? Itaque militari se greg-averit eos,
dederitque eis sortes atque di-
illisacramento addicunt, et Ordine illius no- viserit, ut alius ad Indos, alius ad Hispanias,
mini dedicato , relig-iose ejus se obsequio ad- alius ad Illyricum, alius ad Graseiam pergeret,
et
stringunt, ut nullius erga quemquam alium san- unusquisque in Euaugelii sui atque doctrinas pro-
ctum patronum g-entis clariora exstent, quam vincia requiesceret.
Hispanicae erg^a Jacobum amoris et religlonis in- 35? Cardinalis de Aguirre tomo i concil. Hisp. mfirmatw
dicia.Post hsec fuse demonstrat quam fidetiter pag. 140 ex hoc S. Hieronymi textu ilaargumen- —
tesiimonio S.

sanctus Apostolus huic Hispanorum amori re-


'
ff,CT
tatur Quibus verbis, praeter illum apostolum, qui
: "S'""'

spondeat, concedendo clientibus suis prodigiosas in Illyrico prasdicavit, comprehenditur unus ali-
victorias aliaque beneficia, de quibus parte i, § n quis, qui in llispania promulgaverit Euaugelium.
abunde egimus. non fuit, nec legitur, quam Jacobus.
Is vero alius
Paulum autem in Illyrico prsedicasse, testatum ha-
bemus in ipso Romam. 15 ^ 19. Superest itaque,
ut Jacobus judicio Hieronymi in Hispania praa-
V. Sanctus Hieronymus praedi- Quin et solusille in Hispaniajuxta phra-
dicaverit.
sim Hieronymi tamquam in Euang^eiii sui at-
cationem S. Jacobi in Hispania ,
-p

que doctrinae provincia requievit sicuti alii ,

tradit. Apostolorum in provinciis commissis nam licet :

in Judaea pro Christo occubuerit , statim fere


corpus ipsius in Hispaniam a discipulis transla-
Omissis aucto Nolo hic imitari quosdam scriptores, qui ad tum fuit , ut toti orbi Christiano notum est.
ribus apociy- tuendam
S. Jacobi prsedicalionem in Hi- Itaque juxta Hieronymi sententiam ipsa requies
phis aul »u-
spania undique corradunt testimonia, etiam a corporis S. Jacobi in Hispania denotat, illum in ea
spectis.
primis Ecclesise seculis repetita, ac interim pa- praedicasse.
rum curant, an ea ab eruditis passim apocry- 352 Natalis Alexander in Historia ecclesiasti- amdOaim
pha habeantur. Quare prsentoneo, nullos a me ca , Parisiis anno 1714 recusa (hanc operum mtitur Naia-
testes per decursum produeendos esse, de quorum ejus editionem in hoc Commentario semper se- Us -•"<'• I '"ufc^ •

fide prudenter dubitari possit. Hinc nolui alle- quor, quod hic semel monuisse sufficiat) tomo 3,
gare testimonia Hippolyti, Bedse, aut Anasta- sec. i, dissert. 15, pag. 160 oidens, se auctorita-
sii Sinaitx, qui posterior in libro Arabico de te Hieronymi constringi, ita hunc nodum solve-
Passionibus Apostolorum ita scripsisse dici- re uititur Respondeo, inquit, hoc sancti Hie-
:

tur : In hoc die lnultiplicibus martyriis aifectus rouymi testimonium si quid probet evincere , ,

est S. Jacobus apostolus, frater Joannis, filius solum , Hispaniam Apostolorum alicui sorte ob-
Zebedaei ; idque postquam abiit in Occidentem tiglsse, quam fide imbuere deberet, postquam
in civitatem Andiat et fecit apud eos miracu- :
dispersi essent. Esto fuerit ille S. Jacobus sed :

la, quse homines attoniti stupebant, ita quod martyrio, quod obiit ante dispersionem Aposto-
converterit eos in cog-nitioneni Dei excelsi. Tunc lorum,
reversus est ad civitates Palsestinse, prasdicavit
so PK.EDICATIO S. JACOBI IN IIISPANIA.
lorum, prffipeditus est, ne hanc in regionem versi sunt, atque hoc modo idololatrica Roma- D
profieiseeretur. Dein etiam in Hispanos retor- nse urbis potentia capta aut saltem diminuta est,
quet argumentum, verbis sancti Hieronymi eon- ut paulo ante dicebam. Si alicui hsec varia in-
ceptwn, et ex epistola S. Pauli ad Romanos terpretatio non arrideat, ipse meliorem suggerat
desiimplum, quod postea exjirofesso solvam, ubi de illis a Christo vocati sunt,
Apostotis, qui
prius prxsentem nodum paulo arctius strinxero, dum sua reficerenl nos enim firmiter ad-
relia -.

el adversario omnem evadendi spem prxcidero. hseremus S. Hieronymo, qui secundum characte-
Cerlc hxc Nalalis Alexandri violenta explicatio rislica Evangelii verba haud dubie hic agit de
non ciiletur facile conciliari posse cum supraal- Jacobo etJoanne, quosJesus ad apostolicum mu-
lalo S. Marci lextu, ubi dicil autem pro-
: llli nus vocamt KarapTi^ovra? -y. dixtvtx a-jr&v, id est
fecti proedicaveruut ubique. Preeterea hxc nova proprie rcsarcientes retia sua, ut mox apertius
interpretatio, sine ulto fttndamento excogitata, declarabitur.
manifeste repugnat S. Justino martyri et Tertul- 355 Quamvis litteris proditum non sit al- quibusdam o&- ,

liano, qicorum verba paragrapho prxcedente de- terutrum ex Apostolis, de quibus hic agit san- «««""'onttus
Christianam legem annun- """
a "'" r
di, utpote qui diserte asserunt, quod Hieroso- ctus Hieronymus ,
'

lymis duodecim viri fnempe Jacobo Minore ad liassc in Illtjrico, tamen facile fieri poiuit, ut
gubemandam Hierosolymitanam ecclesiam in Joannes, cujus multas apostolicas expeditiones
Judeea relicto, ceteri cum Paulo apostolo ad eru- ign07-amus, Epheso usque ad eam regionem ali-
diendas gentes dcstinati duodenarium numerum quando excurrerit. Certe Joannem, cujus diutur-
coustitucbant) re ipsa in mundum exierint, ct na fuit vita, remotioribus ab Asia Minori populis
Christianam doctrinam ornni hominum generi Ecangelium prsedicasse, eminentissimus Anna-
exposuerint. Quid ni ergo Jacobus Major annu- lium ecclesiasticorum conditor ad annum Christi
meretur aliis apostotis, qui in orbem profecti, 44 num. 30 tradit his verbis : Ceterum Joannem
ut Tertullianus loquitur, eamdem doctrinam ejus- non semper in Asia permansisse, sed et alias Orien-
jj
dem fidei nationibus pkomulgaxunt ? Cur de solo tis reg-iones Euangelium pradicando perag-rasse,

Jacobo nostro negatur, quod de reliquis Apostolis multa sunt testimonia ad Parthos enim ascen-
:

genertdim afftrmalur ? disse, titulus suae ipsius


primae epistolae, quas
eui prsetar ait- 353 Irno ipse S. Hieronymus, cujus auctori- olim ad Parthos inscripta legebatur, facile mon-
os ip*e Bieru-
las ex Hispanis objicitur, Natali Ale-
alio te.rtu strat. Sed adhuc ulteriores Orientis partes pe-
nymus,
xandro hoc effugium prseclusit, dum in iisdem netrasse et Bassoras Christiana fide imbuisse, ac-
Commentariis ad caput 42 Isaix, tomo 3 editio- cepimus certa ac fide diqna relatione religio-
nis jtnii citalse, col. 819 ita scribit . In omnem sissimorum Patrum Societatis Jesu, qui nostris
terram exiit Apostolorum smins, et in termi- temporibus ad Indos euang-elica? preedicationis
nos orbis terra? verba eorum Apostolos causa profecti, hsec ex ejusdem populi a ma-
enim videns Jesus in littore juxta mare Gene- joribus aecepta tratitione didicerunt. H<ec Par-
zaret kefici entes ketia siia, vocavit et mi- thica S. Joannis expeditio eruitur ex ipso titu-
sit in mag-num mare, ut de piscatoribus pisci- 10 epistolse, ad Parthos scripta fuit, sicut
qurn
um faceret hominum piscatores, qui de Jeru- S. Augustinus 2 qusestionum Euangelicarum
lib.
salem usque ad Illyricum et Hispanias Euange- cap. 30 testatur, de qxio Tillemontius tomo i Mo-
lium prsedicarunt capientes in brevi tempore
; nument. eccles. pag. 336 et ipse Natalis Alexan-
ipsam quoque Komanae urbis potentiam. Ob- der tom. 3,pag. 16 consuli possunt. Si S. Joan-
servari hic velim, Hieronymum non dicere, nes Epheso ad tam longinquas regiones discesse-
quod illi Apostoli lantum decreverint evangeli- rit, cur usque ad Illyricum excurrere facilius
cam legem in iis regionibus prxdicare, aut ad non potuit?
vii ni prsedicandam designati fuerint, sed de Jeru- 35li Ut utest, clarepatet, sanctum Hieronymum
omne e/fugium
salem, ait, usque ad Ulyricum et Ilispanias Euan- hic loqui de Joanne et fratre ejus Jacobo, cum pr*ciudii.
gelium ru.EDic.MUNT. Jesus hos solos invenerit reficientes retia sua, ut
354 Ne quemquam hic moretur capta ab iis testatur Matthseus cap. 4 f 21 his verbis Et pro- : F
Apostolis Romanx urbis potentia, Hieronymum cedens inde vidit alios duos fratres, Jacobum Zebe-
ita intelligo, acsi dicat, populos Romanis sub- dasi et Joanuem fratrem ejus, in navi cum Zebedaeo
ditos, qui non exiguam Romanx
poientise par- patre eorum reficientes eetia sua ; et voeavit eos.
tem constituebtint (eo tempore Roina non tan- Quando autem Christus vocavit Petrum et An-
tum Illyrici ac Hispanix, sed totius fere mun- dream, invenit eos mittentes mare, ut idem
rete in
di erat domina) ab istis piscaloribus suavi evan- Evangelisla capite citato 1 18 dixerat. Unde emi-
gelicse doctrinse esca caplos fuisse, atque ita di- nentissimus Aguirrius in opere proxime citato
minutam esse idololatricam Romanse urbis po- tomo i, pag. 140 ita recte ratiocinatur . Con-
tentiam. Dici etiam posset, quod S. Joannes quo- stat autem ex Matthaei cap. 4 f 21 et Marci cap.
dam modo ceperit ethnicam Romana; urbis po- 1 1 19, Apostolos illos a Christo vocatos, dum retia
tentiam. posteaquam in oleum igneum demer- sua reficerent, fuisse Jacobum et Joaunem, filios
sus nihil passus est, ut Tertullianus in libro de Zebedaei. Unus igitur amborum
prssdicavit in Hi-
Prsescriptionibus contra hxreticos cap. 86 "//"'- spania judicio Hieronymi ac certe Jacobus, cum
;

mat. Sanctus Hieronymus lib. i contra Jovi- id nemo dixerit de Joanne. Quaj duo Hieronymi
nianum cap 15 idem prodigium tradit his testimonia ita expendimus, ut adversariorum inter-
verbis : Refert autera Tertullianus, quod ltoniEe pretationes, et evasiones Natalis Alexandri prse-
missus in ferventis olei dolium, purior et ve- cludant. Hscc mihi adeo solida videntur, iit de 5.
getior exiverit, quam intraverit. Dici igitur Hieronymi sententia prudenter dubitare nonpos-
posset mystico sensu, quo sane captura Romanse sit, qui eam animo a prsejudiciis
libero atlente
potentise hic intelligenda est, quod hac slupenda revolrerit.
illxsi Joannis conservatione conslricta fuerit po-
testas Romani imperatoris, qui sanctum Aposto-
lum morti adjudicarat. Forte etiam plures Ro-
§ VI, Eadera
mani hoc miraculo ad fidem Christianam con-
,: ,

vm VIGESIM A QUINTA JULII. Sl


Martini Turonensis, haud dubie in eodem tunc tCCTOftl

temporis recolebantur Apostolorum G. C


,
quorum n r/uo adven-
prxdicationi omnes Christiani debenl sui Re- 'ut S. Jacobi
VI. Eadem traditio in vetustissimo demptoris agnitionem. Porro in his libris ec- n Hiipaniam
clesiasticis, quorum usus etiamnum in quibus- fteritur,
Hispanise Officio ab immemora- dam Hispanise ecclesiis perseverat, et quos anno
bili tempore legitur. 1722 Toleti pree oculis habui, celebratur festum
S. Jncobi solenni Offtcio, ex quo excerpsi sequen-
tia, quae ad propositum nostrum maxime faciunt.
Cariimlit Antiquissimum Officium Hispanicum quod ,
Magni deinde filii tonitrui
Bona ex Mitm communiter Oothicum vel Mozarabicum co- Adepti fulgent prece matris inclytae,
S. Martini,
gnominatur astatem S. Hieronymi proxime
, Utrique vitse culminis insignia,
attingit, aut forte etiam superat, ut eruditissi- Eeg"ens Joannes dextra solus Asiam
mus marchio Mondexarensis in Iractatu Hi- Et lasva Prater positus Hispaniam.
spanico de prasdicatione S. Jacobi cap. 24 conlen- Preeterea ibidem, teste eminentissimo Aguirrio,
dit. Saltem eminenlissimus Joannes Bona lib. i legitur illud Responsorium Adest nobis valde
:

rerum Liturgicarum cap. n putat istud divi- , lsetabunda dies prsecellentissimi Jacobi apostoli
num Officium seculo v fuisse usitatum idque , per cujus saluberrimum prsedicationem totius plebs
probat ex Missa S. Martini quee in Missali ,
Hispanise suum coepit cognoscere Redemptorem.
Mozarabico invenitur, et in qua leguntur hasc ILvc et similia antiquitus cantabantur in ec-
verba Hunc virum, quem setatis nostrse tem-
: adhuc quotannius in Officio
clesiis Hispaniae, et
ra protulerunt jubeas auxilium nostris ferre
, Mozarabico repetuntur, non absque traditione E
temporibus. Cardinalis autem ibidem notat semper continuata in Hispania a primis eerie
Martinum obiisse anno Dornini 402 ( alii an- Christianx temporibus.
num 397 vel 400 morti ejus assignant ) et
paulo post obitum publico cultu honorari coe-
...
361 Nihilominus Natalis Alexander existimat, " «#•"«•
... rilatcm Sata-
heec antiqua sacrorum librorutn monumenta t Alexandtr
.

(
.

pisse. univo spiritu a se difflata esse atque inepte ,

aliitque monu- 358 Tum pergit eminentissimus scriptor osten- respondet, Officium illud Toletanum, in quo sancti
menlit
dere, quod S. Isidorus non fuerit primus hujus Jacobi in Hispanias accessus hymno sacro reco-
ritus auctor, atque in hunc finem ita disserit litur, non fuisse Romana Ecclesia probatum.
a
Deinde si Isidorus hujus Officii auctor fuit, cur Quid hic ad rem facit Romanee Ecclesiee ap-
nec Braulio Caesar - augustanus , nec Ildefonsus probatio ? An scripta Philostorgii, Eusebii Cee-
Toletanus , viri sancti et Isidoro familiares , ille sariensis, Socratis el Sozomeni, aliorumque ve-
in elogio ipsius Isidori, hic in libro de Scripto- terum auctorum a Romana Ecclesia approbari
ribus ecclesiasticis, nullam operis adeo excellen- debent, ut ex iis stabiliatur factum quoddam
tis mentionem faciunt? His accedit quod con- ,
historicum? An ex anliquissimo illo Offtcio non
cilium quartum Toletanum aliquot hujus Officii recte colligo, qualis antiquitus fuerit de adventu
ritus,canone secundo et sequentibus tamquam , S. Jacobi in Hispaniam opinio, quameis istud ab
jam antea usitatos commemorat et tertium item : Ecclesia Romana non fuerit approbatum ?
/W<rai»
Toletanum, annis quadraginta quatuor ante quar- 362 Debuisset Alexander negare antiqidtatem
xpontione de-
tum canone secundo statuit in singulis eccle-
, , istorum librorum ecclesiasticoru,,/ si hoc testi- ,
rlinare niti-
siis symbolum recitari (scilicet statim post Cor- monium sibi oppositum volebat enervare; sedeam
poris et sanguinis Dominici consecrationem) negare non potuit, cum lom. 5, pag. 552 agens
priusquam dicatur oratio Domincalis , qui est de concilio iv Toletano ad canonem undecimum
mos peculiaris Missse Mozarabicse. Ipse quoque heec notaverit : Ad ritum autem Mozarabicum ,

Isidorus libro de Scriptoribus eeclesiasticis I.ean- quo tunc utebatur Hispania, pertinet hic canon, ¥
dri fratris sui , et in sede Hispalensi antecesso- quem cum quidam sacerdotes perverterent, in eos
ris, scripta recensens, testatur, ipsum in ecclesia- patres Hispani animadverterunt, excommunicatio-
sticis Officiis non parvo studio laborasse et in , nis pcenam in eos decernentes, qui hunc ordinem
sacrificii laudibus atque psalmis multa dulcisone violarent. Tanti momenti est ritum ordinemque
composuisse. ecclesise suse religiose sequi Deinde eodem to-
!

i-otligit anti- 359 Joannes Mariana lib. 6 de rebus Hispa- mo pag. 568 argumenta eminentissimi Joaaais
oailatcm Of-
nise cap. 5 , usum inquit obtinuisse , ut Isidoro Bona, quee supra statim exhibuimus totidem ,

/icii Gothici,
ritus Mozarabicus tribuatur, nonnulla tamen Lean- fere rerbis Historiee suee ecclesiasticee inseruit.
drum invenisse. Quod si Leander dumtaxat inve- Cum cero nihil illis opposuerit, videtur cene-
nit, crediderim, hoc Officium concilio tertio To- randam Officii Mozarabici antiquitatem agao-

letano cui Leander interfuit, antiquius esse, et


,
rissc.At hominem, nonnumquam sui oblitum,
seculo quinto jam in usu fuisse ut ex Missa propria responsioae implicemus. Natahs tom.
3, pag. 164 asserit, S.
Martialem primo secu-
sancti Martini modo ostendimus; sed de primo
lo Lemovicas venisse atqtte ibi Evangelium
ejus auctore non constare, ab ipso tamen Lean-
,

dro illustratum, ab Isidoro auctum , ab aliis preedicasse, idque probat , primo ex tabulariis
progressu temporis amplificatum. Pagius in Cri- et Officiis sacris ecclesise Lemovicensis. An Ro-

tica historico chronologica ad Annales Baronii mana Ecclesia hxc labidaria et Officia sacra
anno 633, num. 29 iisdem eminentissimi viri ecclesieeLemoricensis probavit? Quod liic re-
argumentis ac verbis ulitur. Quoniam nostri sponsurus est adversarius, nos potiori jure in
instituti non est ca hic fusius prosequi, vide
,
ipsum retorquebimits, ul ex sequentibus patebit.
RitamoAwr.
quee de istius ecclesiastici Offtcii antiquitate 363 Interim audiamus falsum consequens ,

sic
et ritu in preeliminari hujus tomi tractatu dicta
quod Alexander ex hoc inepto antecedeate ^£Zw,
cum Romanse ecelesise traditio
sunt. deducit Unde:

sit an-
360 Ex his ita arguo : si jam seculo v cete- cujuscumque singularis eceleske traditioni
teponenda, probabilius asseritur,
nusquam profe-
brabatur in isto Officio Hispanico memoria S.
,

88 PR.EPICATIO S. JACOBI IN HISPANIA.


otum in Hispania-m esse sanotum Jacobum, quia quxst. 2 ad octodecim capita reduxit, et ibidem
id Romana inficiatur Ecclesia, quam asseratur il- solvere conatur. Huic controversix nos non im-
]uc profectus ,
quia id tradit ecclesia Hispanien- miscemus, qui hic tantummodo argumenlamur
sis. fatcmur
Libenter traditionem Ecclesix , ad hominem, quo argumenti genere jam sxpius
Romanx quibuslibet aliarum ecclesiarum tradi- usi sumus, ac deinceps utemur.
tionibus prxferendam esse; at ubinam, obse- 366 Forte aliquis Alexandri defensor dicet, an- atque cr P ll-

tificia Officis
cro, adventum S. .lacobi in Hispaniam negavit tiqua ista Officia Golhica ab hxreticis fuisse cor-
Gothiea appra.
Romana Ecclesia, qu,v illum diserte affirmat in rupla, ut Alcuinus lib. Elipandum To-
2 contra batianc

Officio, quod ex ejus prxcepto quotannis reci- letanum faletur, et Gregorius VII Papa in qui-
tamus? Prxterea illustrissimus ac reverendissi- busdam epistolis non obscure hidicat, adeoque
mus Qaspar de Quiroga, archiepiscopus Toleta- eorum auctoritatem parvi faciendam esse. Possem
nus et simul eminentissimus S. R. E. Cardinalis, hic orthodoxiam istorum librorum ecclesiastico-
edi jussit Offtcia propria sux dicecesis, quibus rum variis argumenlis vindicare ; sed cum de
prxfixit hunc titulum Offlcia propria Sanctorum : hac re egerit collega meus in prxvio hujus tomi
Toletanas ecclesioe et dicecesis a Sanctissimo domino tractatu falcem in alienam messem non mitto
, ,

nostro Gregwio MII, Sixto V, et Paulo V appro- et in gratiam adversarii tantisper concedo in ,

bata. istum ritum Mozarabicum tapsu temporis quos-


S64 Ceterum in epislola illustrissimi prxsulis, dam errores irrepsisse. At cur inter eos nume-
hisce Ofjiciis prxfixa, videri potest, quanta dili- randus est adventus S. Jacobi in Hispaniam ?
genlia hxc Offtcia propria collecta fuerint et , Saltem censendum est, illos errores, si qui fue-
quomodo Gregorius XIII post severum examen rint correctos fuisse
, quando eminentissimus ,

eadem approbaverit. lnter hsec autem Offcia ad Franciscus Ximenius anliquum istum ritum pene
diem xxx Decembris colitur translatio S. Jacobi, exstinctum restituit, et Jidius II Ponlifex anno
et in secundo Nocturno lectione iv leguntur se- 1508 reslaurationem illius approbavit, ut fusius
quentia : Cujus corpus ne a Judaeis, acerbissi- videri potest inprxfatione Alphonsi Ortiz, quam
mis fidei Christianae bostibus , ignorninia aliqua Missali Mozarabico prxmisit, aliisque instru-
affieeretur, ejus discipuli iu navim, divinitus ad- mentis, quxjam dicto tractatui prxliminari in-
moniti , imposuerunt , Deurc precati eorum ut , serta sunt.
cursum dirigeret , et in eas terras uavigium 367 Porro ex sacro illo Officio, quod hactenus
perferret, ubi sanctissimi Apostoli corpus huma- in Toletano Mozarabum sacello perseverat et ,

ri Deo igitur duce, per vastum mare de-


vellet. cujus ritum Pontifex probavit, quotannis cani-
lata uavis brevi pervenit in Hispaniam quam ,
tur idem hymnus, cujus partem Natali Alexan-
JaCOBUS VIVENS LUSTRAVERAT ET IN QUA DeI VER- , dro supra opposui. Si igitur adventum S. Jacobi
BUM ALIQUANDO MAGNIS LABOKIHUS DISSEMINAVEISAT. in Hispaniam Romana inficiatur Ecclesia , cur
An, quod Romani Pontifices approbant id Ro- , Pontifex Romanus illum errorem historicum in
mana iufieiatur EcclesiaP Qualem Romanx Ec- Breviario Mozarabico reliquit? Imo cur alii
clesix approbationem in factis historicis Alexan- Pontifices eumdem Romano Breviario inserue-
der exigit ? An forte requirit concilium generale, runt ? Quomodo denique tam midlx dirersarum
in quo Brcviarii sive Toletani sive Romani lectio- nationum ecclesix ad errorem illum in sacris
nes probentur ? Officiis suis asserendum conspirarunt, ut mox ab

quorum tctti- 365 Nullum hic video adversario effugium, adversario quxremus ? Si quis contendat, Nata
monia non nisi recurrat ad suum illud effatum, quod tom. lem Alexandrum loquendi modo respexisse
Itoc
sunt teintre
3, pag. 732 contra Breviarium Romanum pro- ad Iet Gregorii VII (quod ta-
litteras lnnocentii
rtjicienda,
nuntiavit his verbis : Ad confirmationem respon- men hic nullo signo innuit) atque ex iis opinio-
deo , Romani Breviarii auctoritatem efflcere non 7iem Ecclesix Romanx eruisse. postea ipsi satis-
! posse, ut fabulae in bistorias evadant, nec cen- facere conabimur. Interim hactenus ostendimus,
seri debere exploratse et inconcussae veritatis hanc adversarii responsionem ineptam ac falsam
quascumque Breviario sunt inserta, quod multis esse.
probare facile esset. Scimus, non omnia explo- 368 Attamen lubet paragraphum hunc rursus quT refutatio

ratx el inconcussx veritatis censenda esse, qux concludere argumento ad hominem, ut mdgo di- argutnenlo ad
hominem con-
in Breviario Romano leguntur. Sed meminisse citur. Natalis Alexander tom. 3 memoratx edi-
firmatur.
oportet,nobis hic remesse cumhomine, qui ad tionis pa.g. 168 adventum S. Diontjsii Areopagitx E
opiniones suas stabiliendas sxpe aucloritatem in Gallias inter alia probat ex omnium ecclesia-
Breviarii aut Martyrologii Romaniin auxilium rum , imo pene orbis Christiani Breviariis et
totius

advocat. Sic tomo 3, pag. 47, ut Acta martyrii Missalibus libris qui S. Dionysium Areopag-itam
,

S. Andrex genuina et sincera esse probet, in- in Gallias missum a sancto Clemente, Parienscm
ter alia testimonio Breviarii Romani utitur .-
fundasse ecclesiam, et martyrium obiisse Parisiis
Ecclesia, inquit haec Acta leg-it in Offlcio S.
,
testantur. Quis porro , inquit, tot ecclesias hac
Audrese, nec in iis aliquis notatur error. Num- in traditione errasse dicat, et ad fabulae assertionem
quid eliam Ecclesia Rispanicam S. Jacobi prx- conspirasse ? Al simile argumentum pro advenlu
dicationem legit in illius Offtcio ? Quis porro er- S. Jacobi in Hispaniam Alexander invenire po-

ror in his Lectionibus notatur ? Num forle er- tuit apud R. P. Franciscum Macedo in Diatriba
ronea censenda est in illis sola S. Jacobi prse- cap. 16, ubi prxter Officium Romanum, Medio-
dicatio in Hispania, qux in quxstione versatur? lanense, et Mozarabicum, recensentur Breviaria
At error ille invictis rationibus demonstrandus Itatix, Gallix, Dalmaiix, Polonix, Germanix,
est, antequam aucloritas Breviarii Romani im- Armeniee, ac Hispanix, quibus addi possent alia
pugnelur. Certe Tillemontius tom. i Monument. Ordinum religiosorum qux prxdicationem S. ,

eccles. a pag. 589 contra hxc Acta S. Andrex Jacobi in Hispania agnoscunt. Itaque idem, quod
plures opponit difficultates, quas R. P. Ambro- adversariis suis ibidem Alexander objicit, sibi di-
sius Gardebosc Carmelita in Synopsi historix ec- ctum putet et ipsiusmet verbis ipsum interroge-
,

clesiasticx tom. i, sec. i, part. i, lib. 2, dissert. % mus Quis porro tot ecclesias hac in traditione er-
:

rasse dicat, et ad fabulae assertionem conspirasse ?

§ VI
,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. 83


372 Ne quis aulem contemnat ouctoritatem
Isidori eo quod sententiam mutaverit, lauda- G. C
§ VII. Sanctus
,

Isidorus Hispalen- tus Sanctius ibidem num. Mstud quod ianctwi


factum ita tm- ditclor muta-
sis eamdem traditionem confir- tur Ulud fortasse judicabit nonncmo, Fsidori no-
:
verit tcntm-
mine parum esse dig-num quod in prafatione ,
liamcircaepi-
mat suo testimonio, quod lpsi librorum novi Testamenti Jacobum fratrem Do- stolr Catliollcr

aactorem.
mini auctorem esse dicat epistolse. Si qui est, qui
vindicatur. ita statuat condemnet quoque necesse est A.u-
,

g-ustinum, Hieronymum, sanctum Thomam, et ma-


g-nos alios Ecclesias doctores, qui ad novam rerum
Mc constans Ante medium secidi septimi Isidorus prsesul
cognitionem, novam quoque sententiam ample-
UHorl utclm Hispalensis in libro de ortu et obitu Patrum
ctuntur, quam ante non probarant. Quod si in
cap. 73 Hispanicam S. Jacobi prsedicalionem tra-
eodem opere atque studio foret, minus esset
dithisverbis : Jacobusfilius Zebedsei, frater Joan-
ferendum; at in diversis, ubi diversse etiam ra-
nis, quartus in ordiue ,duodecim tribubus, quse
tiones occurrunt, usitatum est et venia non in-
sunt in dispersione g-entium, scripsit, atque Hi-
dignum.
spanise et Oecidentalium locorum g-entibus Euan-
373 Putabat, credo, Isidorus prius, canonicam rfuem ultimo
g'elium prsedicavit. Displicet hic quibusdam ver-
illam epistolam scriptam a Jacobo Minori, idque putavit ette
bum scripsit, quo S. Isidorus epistolam Catho- testatum reliquit
Jncolium Ma
in illa praafatione : sed cum da-
licam Jacobo Majori attribuit, quam Eusebius,
tum fuit a concilio Toletano iv, ut ecclesia-
illi
Hierontjmus, et concilium Tridentinum alteri
sticum Offlcium toti Hispanias commune concin-
Jacobo, fratri Domini, adscribunt. QuareJoan-
naret, ut est communis Hispanorum sensus, vi-
nes Baplista Perez, Joannes Grial, aliique plu- deretque in Offlciis, quae varie recitabantur in
rimi existimant, hanc vocem in textwn Isidori Hispania, ex quibus ipse Breviarium, quod Go-
perperam irrepsisse, el ab imperito aliquo ama- thicum seu Mozarabicum appellamus, compegit,
nuensiadditam esse,idque probanl ex ipsolsidoro, illius epistolse scriptorem vocari, Zebedsei filium,
quiinprocemiisadlibrosveteris et noviTestamenti antiqua illa traditione et sacrorum Officiorum
diserte hsec habet: Jacobus, frater Domini, scripsit auctoritate permotus, quae sane gravissima est,
unam epistolam ad sedificationem Ecclesise pertinen- sententiam mutavit, et tam in libro de vita at-
tem. que obitu Sanctorum, quam in Officio Mozarabo,
370 Verum hsec responsio non placet aliis, in-
de cvjus lectio- a Jacobo Majori epistolam illam dixit esse com-
nc inter se ter quos Ignatius Zideta noster in Commentariis positam. Sane non est omnino improbabile
ditputant Bis-
ad memoratam S. Jacdbi epistolam prolegomeno quod S. Isidorus, jussu concilii iv Toletani varia
pani,
i num. 11 sic seribit : Doctor Gnalius et eum HispanicC Officia ad eamdem normam redigens,
secutus pater Mariana suspicantur, verbum scki- hanc traditionem in antiquo ecclesise Toletanee
psit fuisse ibi addititium id tamen nullo funda-
;
Missali invenerit, ac propterea a priori sua opi-
mento, cum in omnibus antiquis codicibus sine ul- nione recesserit. Sic eminentissimus Baronius,
la varietate legatur, eonsequensque sit ad ejusdem accepta Loaisiani commentarii notitia, deseruit
sancti doctoris alibi traditam sententiam. Deinde sententiam de prxdicatione S. Jacobi in Hispa-
ad contrarium Isidori testimonium, ex procemiis nia, quam antea in notis ad Martyrotogium Ro-
ad libros veieris etnovi Teslamenti depromptum, nianum et tomo primo Annatium ecclesiasticorum
ibidem num. 13 respondet ita quidem antea
,
defenderat, ut supra dictum est, ttc infrn iterum
sensisse, sed postea mentem mutasse in libro de dicftur.
vita et obitu Patrum, quem post alterum opuscu- 371 At, inquies, hcec posterior S. Isidori sen- Qusitio dr
lum composuit, quando nempe examinaverat ac tentia concilioTridentino ac communi scripto- certo auctore

digesserat Offtcium Gothicum, inquoilta epistola rum opinioni repugnat. Zidetaprolegomeno pro- epiitot* Cfttlio-

S. Jacobo, Hispaniarum apostolo, manifeste tri- xime citato num. 20 primam hujus objectionis
buitur. partem ita exponit Ad argumentum, ex concilio
:

convemt cuin 371 Zuleta secidus est in hac re Sanctium no- Tridcntino desumptum, quod Achilles est contrarise
Officio Gothi strum, qui de prsedicatione S. Jacobi in Hi- sententise, duplici via respondent istius patroni;
co.i-t indicat,
spaniq disserens tract. 3, cap. 12, num. 2 eam- primo aliud dici a concilio enuntiative, definitive
dem opinionem suam indicaverat his verbis Qui- :
aliud. Dicitur definitive, cpistolam scriptam esse a
dam ut Isidorum defeudant et opus de vita
, ,
Jacobo apostolo-, esseque canonicae auctoritatis scri-
atque obitu sanctorum (idem liber variis titulis ptum, idque sessione quarta, canone primo, ubi
insignitur, ut per decursum patebit) illius esse scripta canonica eorumque auctores definit; enun-
probent expungeudum censent illud sckipsit,
, tiative autem dicitur, epistolam scriptam esse a
quasi errore seriptorum insertum fuerit, ita ut Jacobo, Domini, quod dieitur in sessione
fratre
Jacobus non dicatur scripsisse, sed praedicasse tri- decima quarta allata ibi enim tantum definitur,:

bubus inter gentes dispersis. Eortasse hoc verum; extremam unctionem fuisse a Jacobo promulga-
neque mirum, tot seculissi (tam ssepe ac varie Isi- tam Ea autem vim leg-is intelliguntur habere
,

dori libri transcripti sunt) verbum illud importu- in conciliis, quse dispositive * et non enuntiative di-
- num irrepserit. Sed, ut, quod sentio, vere atque cuntur.
ing-enue confitear , eam fuisse puto Isidori sen- 375 Tunc prseter alia hanc explicationem ,

Tridrn-
tentiam, ut existimaret, epistolam illam non ab suam confirmanlia, citat testimonium Gasparis ci'ii

tino iefinita,
alio, quam a Jacobo, Zebedasi filio, fuisse com- Sanctii, qui tract. 3, cap. 12, num. 3 idem iti-
positam. Tunc numero sequenli profert quse- nuit hicverbis Neque in re ipsa perieulum est,
:

dam Officii Gothici verba, ex quibus eam episto- quocumque modo sentias, dum epistolam ca-

lam Jacobo, Zebedxi filio, antiquitus adscriptam nonieam esse ab apostolo conscriptam fatca-
et

fuisse demonslrat. Zuleta autem hanc postremam re, cum de alterutro Jacobo nihil Ecclesia de-
S. Isidori opinionem, tamquam probabiliorem, finierit, et utriusque aequalis sit et canonjca ti-

Dein Zuleta eamdem objectionem a/ia via


nmplectitur. des.
1* solrere
Jidii Tomus VI.
; ,

84 PRyEDICATIO S. JACOBI EN HISPANIA.


solvere conatur , explicando
scilicet quomodo ,
vissima? minus erant explorat;e et certae, opus ali-
JacobusMajor etiam quodam sensu frater Domini quod adimit, quia minus oum aliorum opinione con-
oere possit nppellari. Hsec aliaque, ad hanc con-
sentiat, aut etiam cum iis, quoe ab eodem auctore
troversiam spectantia, apud ipsum legi possunt aliis in locis prodita sunt. Quam multa negares
in eodem prolegomeno ,ubi etiam pleraque utrius- Tertulliano, Origeni, Hieronyino atque Aug-ustino,

que scntenliec fundamenta fusius referuntur. qui scripsere non pauca, qua; aut alii improbant,
et Ucel opinio 376 PetrusPossinus noster in Apocalypsis enar- aut ipsi ultro damnant et retractant? Ab exemplis
S. Isidori sit ratione, quam anno 1685 Tolosx edidit, pag. abstineo, quas sane multasunt. Hsec etiam applica

39 et sequenti, ex cap. 6 Apocalypseos } i hanc


minus vtilga-
Of/icio Oothico seu Mozarabico cujus antiquitas
postremam S. Isidori opinionem confirmat, et ad et auctoritas ob hanc singularem opinionem non

secundam supradiclse objectionis partem guae em ,


diminuuntur.
ingenti adversanlium auctorum numero petitur 379 Natalis Alexander tomo 3, pag. 158 gra- Natalit Baro-
niuin kcmiis
ibidem ita modeste respondet : Contra haec sta- viorem lilem huic Isidori opusculo intenlat .

putat, hoc
tim e diametro iucurrit vulgaris opiuio, quae nam ad testimonium Isidori, quod initio hujus opus sub /g|-

Jacobum Minorem, vulgo dictum fratrem Do- paragraphi allegavi, rotunde respondet, jam fe- dori nomiue

miui, hujus epistola? auctorem facit. Scio, ul- re constare apud doctos, librum de vita et mor- meconftctum,

tro et fateor, plurimos et fuisse olim et hodie te Sanctorum, qui sub nomine sancti Isidori cir-

in ea esse sententia : precor tamen prudentem cumfertur , sancti revera Isidori genuinum fce-

lectorem, ne gravetur advertere animum ad hsec, tum non esse, cum in eo plura leg-antur Isido-
qu» mox refero. Tunc ponit prxcipua Isido- ri ing^enio et putida mendacia,
iudig-na , imo
rianse sententise fundamenla, post quse sic con- ut scribiteminentissimus Cardinalis Baronius in
cludit Quibus testimoniis cum accedat hasc ex
. nntis ad Martyrologlum ad diem Julii xxv. Non
libro Apocalypsis conjectura, quis sequus resti- me latet, hsec ab emineniissimo Baronio in no-
mator non judicet, hanc, licet minus vulga- tis ad Martyrologium Romanum scripta fuisse.
rem, tameu haud aspernaudam videri debere At etiam non ignoro, quod Franciscus Macedo in
sententiam, quas a Jacobo Majore scriptam Ca- Diatriba cap. II huic Baronii censurse ita re-
tholicam epistolam affirmat ? Sanclius huic ad- sponderit Invenio apud Baronium in Annali-
:

versariorum midtitudini opponit Officium Gothi- bus, in quibus majorem sibi haberi fidem cu-
cum, quod in concilio iv Toletano a doctissimis pit et in eodem primo. tomo Annalium
, et ,

ac sanctissimis Hispanise prsesulibus approba- postquam hsec de his auctoribus refellendo eos
tum,et oiisensuRoinanorumPontiftcumhactenus
i scripsit , unum ex iis Isidorum in operibus ,

usitatum, publicasua auctorilale multis scripto- quse citatum


rejecerat et inde testimouia
, ,

ribus cvquivalel. Laudatus cero Zuleta num. 16 ad faciendam fidem suo judicio idonea, desum-
citat Alphonsum Castellse et Legionis regem, co- pta, eumque inter gravissimos Ecclesise Patres
gnomento sapientem, Philippum Bergomensem, collocatum dum enim recenset Patres, qui Pau-
:

Sebastianum Forra Jacobum Daza aliosque


, , lum Hispanias adiisse tradiderint, Isidorum et-
non paucos, qui Isidorianam sententiam ample- iam numerat, et citat librum de vita et obitu Sancto-
ctuntur. rum.
non em lamen 377 Possent etiam pro hac opinione atlegari 380 Verum quidem est, eum se purgare ad-
udeu improba- vetustiora testimonia, quale unum in noro Te- dendo ; Isidokum , inquit , avjt quisquis il-
bilis am exoti-
Stamento Syriaco, quod Joannes Albertus Wid- le Ingenuus sum
est auctor. fateor et ille , ,

manstadius anno 1572 Viennse in Austria edi- cautus. Sed non elabitur nam dum ille :
,

dit, invenitur his verbis In nomine Domini no-


: sive nomine Isidori sive alio citat, non ejus
striJesu Christi sigillamus tres epistolas Jacobi, elevat auctoritatem,- imo ea illam Patrum con-
Petri, et Joannis. Isti sunt, qui testes fuerunt firmat senteutiam nec pseudo-Isidorum vocat,
:

super revelatione domini nostri Jesu Christi, sed quisquis demum sit, eum recipit. Cur ergo
quando immutavit se ipsum coram oculis ipso- rejicit, et cum injuria, quando auctorem ad-
rum in monte Thabor. Aliqui exislimant, lianc ventus in Hispaniam Jacobi facit? Ferat eum ac
I
Syriacam novi Testamenti versionem a quodam eodem modo, quo postea citat. Dubitet de no-
Apostolorum discipulo factam esse. Quidquid sit mine auctoris, libri non detrahat auctoritati.
de hujus rersionis anliquitale consonat huic testi-
,
Sinat adduci ab Hispanis , quemadmodum ab
monio vetus auctor,qui Coloniensi Patrum biblio- ipso in hoc Annalium loco adducitur. Non
thecse tom. 5, part. 2 insertus est,eta quo illicpag. multum enim opinor curant Hispani sitne
, , ,

645 scriplor hujus epislolse vocatur tertius Domi- Isidorus, an alter suas aetatis scriptor, dummodo
nicse frlorire testis electus. Scio, hunc auctorem sit idoneus , cujusmodi eum Baronius esse pu-
de Pelagiana hseresi merito accusari,et sub Sixti tat, dum inter Patres gravissimos recenset.
Hisce
III Ponlificis nomine perperam aliquando cita- causa addo, quod satis appareal, has
claritatis
ri; sed quis proplerea illum antiquum esse nega- notas ad Marlyrologium Romanum a Baronio
verit ? His accedunt alia argumenla, qux apud anteprimum tomum Annalium scriptas esse,
Possinum nostrum paginis proxime citatis videri cum eminentissimus scriptor in illo ad annum
possunt. Cltrisli 44 num. 1 de Hispanica S. Jacobi prsedica-
ii/ proptera 378 Nolo tamen cum
Zuleta atiisque hujus tione agens ita loquatur : Nihil amplius, quod de
teslimonium opinionis defensoribus contra lorrentem luctari ea re dicamus, habemus, quam quaa sunt a nobis
tribus recusi -
atque idcirco polius Jacobo Minori hanc episto- in Martyrolog-io Bomano notata. Hsec evincunt,Ba-
ri pnstil.
lam adscribendam censeo. Solum contendo, hanc ronium hic sibi non constitisse. At profecto mi-
S. Jsiilori senlentiam non esse adeo exoticam.ut rum non est, virum, magna negotiorum ac libro-
proplerea liber de ortu el obitu Patrum ipsi ab- rum mole obrutum,nonnumquam suioblitum esse,.
judicari debeat, quocl etiam ssepe laudatus lau- ut vasti operis scriploribus aliquando solet con-
dandusque Sanclius tract. 3, cap. 12, num. 1 tingere.Quare interdum hancveniam pelimusque
probat lioc modo Eg-o primum existimo, nimis
:
damusque vicissim, atque id nobis semper indi-
severam esse censuram, quce gravi alieui docto- cari cupimus.
ri, maxime ex antiquis quando res etiam gra-
,
381 Non equidem inficior , hunc librum
propter
: ,

DIE VIGESIMA QUINTA JUUL 85


A propler quasdam narratiunculas leves aut parum putavi testimonium vetustissimi codicis manu-
Aliis i&att verisimiles a nonnullis viris doctis S. Isidoro ab- scripti ex bibliotheca S. Germani Parisiensis
opus Isidoro
judicari; sedaliter de hocopere sentiunt eminen' in quo ille tractatus Isidori
vindicantibus, (videlicet de ortu
tissimus Aguirrius,marchio Mondexarensis, Ga- et obitu Patrum aut ul ipse
,vocat de vila ,

spar Sanctius, et plures alii cum Nicolao Anto- el morte Sanclorum) ante octingentos annos ad-
nio, qui postremus lomo i Bibliothecse Hispanicse scriptus una cum aliis ejusdem auctoris libris
lib. 5. cap. 4, num. 114 et sequentibus multa an- continetur Nec dissimulandum est , in
tiqua hujus operis exemplaria in diversis Euro- eodem codice leg-i Hispaniam Jacobo aposto- ,

psc bibliothecis assignat. Prseterea hi viri eruditi lo datam eumquc Hispanis fidem pradicasse
, :

opponunt crisi adversariorum sanctos prsesules, quas vetusti codicis auctoritas a quibusdam con-
Braulionem Csesar-Augustanum et lldefonsum ceptam suspicionem eximere debet vitiatae for-
Totetanum, ambos S. Isidori cosetaneos, quorum san loco in illo lectionis in prioribus editioni-
primus in prsenotatione librorum beati Isidori bus ab aliquo Hispanarum partium studioso. Nul-
apud Mirseum part i Bibliothecsc ecclesiasticse lo modo suspectum esse polest hoc gracissimum
pag. 77 ita de illo scribit .•
Edidit de ortu et eruditi et Gallici prsesulis judicium. Pelrus Fuen-
obitu Patrum librum unum ;
in quo eorum gesta, tiduena, canonicus Salmanlicensis, qui cum ma-
dignitatem quoque et mortem eorum atque sepul- gna sui nominis celebritate concilio Tridentino
turam sententiali brevitate subnotavit. Alter vero inlerfuit, eumdem Isidori librum in octo veteri-
apud eumdem Mirseum pag. 97 inter alia Isi- bus codicibus vidit, ex quibus inter se collatis
dori Opera recenset, librum de ortu et obitu Pro- correctissimum exemplar reliquit, sicut testatur
J3 pbetarum vel Patrum, ut alia habent exemplaria. eminentissimus Aguirrius tom. iconciliorum Hi-
Sigebertus Gemblacensis ibidem pag. 139 idem spanise dissert. 9 excursu 4, ubi etiam plura
lsidori opusculum indicat, auc/o nonnihil titu- manuscripta ejusdem opusculi exemplaria recen-
lo asseritque prseter alia illum scripsisse de
, set.
ortu vita , et obitu sanctorum Patrum
, qui in ,
384 Hipse accedit antiquus Musei nostri co- etiam cori-u.
ptum este,
Scripturarum laudibus efferuntur. Hsec antiqua dex signatus t Ms. 117, in quo post alia san- iif

ex 'innqitis
testimonia Nalalem Alexandrum eo saltem ade- ctorum Patrum opera circa finem legitur hic
gerunt, ut tom. 5, pag. 565 moneat, se S. Isidoro titulus In nomine Domini incipit ortus et vita
:

dunttaxat denegare librum de vita et morte vel obitus sanctorum Patrum, qui in Scriptura-
Sanctorum, quem babemus ita ut similem li- , rum laudibus efferuntur. Iste itaque codex noster
brum ab Isidoro scriptum fuisse fateatur. Si his membraneus, inquoante duo immediate prsece-
verbis indicare velit , illum S. Isidori librum, dentia ejusdem doctoris opuscula nomen Hisidori
quem habemus, non esse ubique genuinum, sed clare exprimitur, et qui cum San-Germanensi
hincinde corruptum, facile inter nos conveniet, de characterum antiquitate posset certare, in tex-
utjam dicam. tu ad rem nostram habet sequentia Jaeobus, : fi-

tios putamus, 382 Argumentis sine partium studio utrimque lius Zebedsei, frater Johaunis, quartus in ordine,
'
lege Iribu-
illud subimle
expensis, cum Labbeo nostro in opere cle scripto- duodecim tribus * quse sunt in dispersioue ,

interpolaiitut
ribus ecclesiasticis juJicio, hunc librum de ortu gentium, scribit, atque Spanias et occidentalium
seie
et obitu Patritm S Isidoro tribuendum esse, sed locorum (supple g-entibus vel populis) Euangelium
eumdem ab imperilo aut malecolo interpjolalore preedicavit et in occasum muudi lucem prasdi-
,

subinde corruptum esse. Aliqui excusant histori- cationis infudit hic ab Herode tetrarcha gla-
:

cos S. Isidori errores, eo quod scripserit in Hi- dio csesus occubuit, sepultus in arce marmaria.
spania longe dissita ab Oriente, exquo rarilibri Gaspar Sanctius tract. 3, cap. 13 erudite expli-
in eam adreliebantur atque inde concludunt , eum
, cat,quomodo hic ab Isidoro Herodes tetrarcha vo-

non habuisse accuratam plurium rerum noti- cari possit, qui in Actibus Apostolorum rex ap-
tiam. Alii suspicantur, illum fuisse nimis credu- pellatur. Porro de arce marmaria, quse expressio

q lum, atque ita falsas et heteroclitas quorumdam hicpropius ad arcam marmoream accedit, parte
sentenlias, non tam sua quam aliena fide, scri- i hujus Commentarii a num. 39 satisdictum est.
ptis suis inseruisse. Utraque hsec conjectura mi- Exhoc antiquorum codicum consensu concludo,
hinon placet, quamvis neutra opinioni mese con- prudenter dubitari non posse, quin S. Isidorus
adventum S. Jacobi in Hispaniam litleris manda-
tradicat tametsi cnim concederem, S. Isidorum
verit.
non fuisse rerum Orientalium valde peritum, an .Von est cer-
inde scqueretur, quod etiam res Hispanicas igno- 385 adeo ccrtum est , an S. Braulio
Non ,

lum S. Brau-
racerit? An anlistes Hispalensis non noverat, Isidori discipidus et postea episcopus Crsar-Au- tiums tettivu-

qualis de prsedicatione S. Jacobi suo tempore in guslanus eamdem traditionem posteris scriptam
Hispania esset traditio? Quod si etiam ultro fa- reliquerit. Constantinus Cajetanus abbas in quo-

terer, ipsum in quibusdam narralionibus admit-


dam opusculo, quo SS. Isidorum Hispalensem,
tendis nimis fuisse credulum, id certe locum non Ildefonsum Toletdnum, ac Gregorium Magnum
Ordini Benedictino vindicare nitilur, ex scrmo-
haberet in rebus Hispanicis, quas facile perse
ipsum indagare potuit. Itaque ego honori tanti ne de laudibusbeati Isidori afferl nomineS. Brau-
lionis hscc verba Interea, fratres charissimi, di-
doctoris magis consultum rolo, etpotius exislimo,
:

gnum est ut hunc sanctissimum coufessorem


hoc illius opusde ortu et obitu Palrum postea in- ,

Isidorum omnis laudibus attollat Ecclesia sed ;


terpolatum fuisse
ceteris ejus spe-
e-x quo nim ic-
sc- 383 Hinc fortasse quispiam inferet, sic etiam maxime Hispaniarum, quoe prae
quitur, tcsli- cialius saluberrima refulsit doctrina nam sicut :

Hispanicam S. Jacobi prsedicationem ab illo in-


monium de Greg-orius doctor Komse successit Petro, ita beatus
Bispanica S.
terpolatore in huw Isidori librum intrusam csse.

Sed respondeo, hanc illationem omnino corruere, Isidorus in Hispaniarum partibus doctrina Jacobo
Jacobi prxdi-
catione dum inspiciunlur antiquissimi codices manuscri- successit apostolo semina namque vitffl fflternffl,
:

bea-
qu<e beatissimus Jacobus semiuavit,
liic
pti, de quorum uno illustrissimus Petrus de Mar-
Isidorus verbo prasdicationis, qua-
tissimus doctor
ca in epistola ad Henricum Valesium data, et
si unus e quatuor
paradisi-nuraitiibus sufficien-
a nobis tomo v Junii a pag. 544 cum animad- Hispaniam tam
atque universam
versionibus edita, sic testatur Hisadjungendum : ter irrigavit,
exemplo
,

8« PK.EDICATIO S. JACOBl 1N lllSPANIA.


exempio boni operis , quam fama sanctitatis , inde ullo modo fit suspecliua aut dubium ejusdem D
velut spiendidissimus solis radius illuminavit. Ilttc docloris testimonium pro adrentu S. Jacobi in Hi-
respearisse ridentur, qui nuper novum de S. Isi- spaniam, cum memoratus Musei nostri codex et
doro Ofpcium concinnarunt, in cujus secttndo Sun-Germanensis, in quibus hoc diserte legitur,
Xoc/urno legimus, quod eum sanctus Braulio non characlerum antiquilale tempora Lucse Tudensis
modo Gregorio Magno comparaverit, sed et erudi- longe transcendant.
enda> Ilispanias loco Jacobi apostoli caelitus datum
esse censuerit.
386 Equidem aliqua scripta nomine Eadem
tjuod in Ms. scio ,
% VIII. traditio a sancto
quodam eodico Braulionis jam fere a sesquiseculo conficta fuisse,
,U niitint pi '

quse una cum Dextro, Maximo, atiisque pseu- Juliano, qui seculo septirao ec-
dicatione leiji-

dographisprodierunt; at hoc fragmenium de tam


clesiam Toletanam rexit, confir-
recenti fictione suspectum esse nequit, cum Con-
stantinus Cajetanus pag. 5 memorati opusculi siti matur.
in notis ad illud S. Isidori elogium sic scribat :

Ceterum integer bic sermo quem nancisci ad- ,

Toletanus prsesul Julianusqui inclinanle r«rtmonio s.


huc minime potuimus, exstat in autiquitus ma-
seculo septimo fioruit et cujus Acta Ma- Mian 'h r»'«-
nu exarato Isidori Etymologiarum opere quod ,
,

tam anlistitis
asservatur apud Cartbusianos mouacbos coenobii
jores nostri tomo i Martii a pag. 782 diligen-
Aulae Dei in agro Csesar-Augustano siti. De eo-
ter illustrarunt, in Commenlariis ad prophetam
dem
codice, illic asservato plures alii memi- ,
Nahum, Coloniensi veterum Patrum Bibliotheese
nerunt. Cum igitur semno isie tempore Constan- insertis tomo 7 pag. 524 Hispanicam S. Jacobi

lini Cajelani in antiquo codice Ms. apud Car- prsedicationem tradil hisverbis • Isti erg'0 pedes
tusianos dicto loco exslilerit, haud dubie vetu-
Domini fuerunt, qui eum prEedicando per univer-
B stior est fwuineis figmentis, quse necdum centum sum mundum detulerunt Petrus enim eum Bomae, E :

el quinquaginta aunorum eelalem numeranl. Sed


Andreas Achaiam, Joannes Asiam, Philippus Gal-
liam, Bartholomseus Parthiam, Simon .Eg-yptum,
etsi ex dictis sequilur, hunc sermonem de recen-
tiori supposilione argui non posse, tamen inde
Jacobus Hispaxiam, Thomas Indiam Mat- ,

certo concludere non licet, illum esse genuinum thams JEthiopiam Judas Thaddaeus eum retulit
,

S. Braulionis fcetttm : nam Mariana noslcrja.c- Mesopotamiam, Jacobus Alphsei eum retinuitHie-
ta fidem anliquorum Mss. pulat, hsec et simi- rosolymam. Quisque sua sorte Christum spar-
lia tt Luca Tudensi addita fuisse. Ingenuus ille
sit sine sorde ;
per Paulum .vero toto dispergi-
IlispauicV historicus in Dispulatione de adcentu tur orbe. Nemini de fictione suspectum esse de-

S. Jacobi in Hispaniq,m cap. 10 ita toquitur :


bet Iwc S. Juliani opusculum, sicuti Cardinalis
Lucas item Tudensisante quadringentos paulo mi- Aguirrius in memorata dissertalione num. 49 ita
nus annos Cbronico Isidori multa de suo inseruit, recte monet Nec suspicari fas est, aliquid man-
:

plura adjecit ad suam aetatein, cujus operis prima gonii irrepsisse in id testimonium adeo manife-
pars Isidori nomine citatur a multis per errorem, stum extractum e codice Bavaro primum qui-
, ,

cum pleraqueabsona Lucas miscuerit, indig-na gra- dem ab Henrico Canisio , qui in Germania il-
vitate Isidori. lud edidit ; deinde vero a Eeuardentio ,
postea
387 Mariana deinde paulo post propius ad a Margarino de la Bigne tomo i Bibliothecee PP.
Tndemis lic '
rem noslram sic habet In additionibus ad Vi-
-.
pag'. 583 ac tandem ab Anissoniis tomo xn
,

Braulionii
tam divi Isidori , Braulione auctore conSarcina- nuper citato : idque in media Gallia , ubi nec
iiptisculum r

tam, venisse Jacobum in Ilispaniam (Lucas Tu- mos est, nec utilitas ulla sperari potest, si quisquam
C densis) expressis verbis testatum reliquit. Eas Hispanis aduletur, aut ipsorum honorem plus justo
Luca; additiones quidam per errorem quasi ip- promoveat.
sius Braulii verba citant. Sed fides veterum co- 390 Attamen Natalis Alexander in editione NataliiAk-
dicum omuium reclamat ubi post librum Isi- ,
jam tomo 3, pag. 159 hoc te- xanderopponit
aiiquoties citata
anasdam t

dori de viris illustribus ponitur Isidori Vita stimonium inftrmare nilitur Respondeo,
ita :
viltaiiones,
auctore Braulio. In ipsa etiam Operum divi quit, incertum esse an illud opus sit S. Julia- P
,

Isidori editione nuper Madriti facta tum eo lo- ,


ni Toletani quod ex uno tantum Ms. codice,
,

co, tum Etymologiarum, sincera exstat


initio libri undequaque mutilo et mendis scatente editum ,

ea Isidori Yita, alienis non foedata centonibus. Con- est; et quatuor tantum aut quinque versus Na-

tra hanc Marianse opinionem Pelrus Mantuanus hum propheta? exponit. Recentiorem sane au-
in observationibus ad ejus hisloriam pag. 108 ctorem Juliano indicant versus isti Leonini, qui
acriter insurgit; pro ea stat Thomas Tamayo de ad finem testimouii mox laudati leguntur. Pos-
Vargas in ejusdem historise defensione contra sem hic Alexandro, mutatis tantummodo nomi-
Mantucmum a pag' 128, qui utrimque suaargu- nibus, idem responsum dare, quocl ipse tom. S,
menla proferunt. pag. prssdicationem Euangelii in Gallia
101
i/uodex ocnlii 388 Nolim in liac controversia contentiosum primo seculo defendens, adversario suo reddidit
iu Ms. eodiiis
funem ducere, aut quidquam definire, cum lota his verbis Hujus epistola; fidei detrahit Launoius,
:

inspectione
litis decisio pendeat ea: oculata Mss. codicum in- eamque sancti Cypriani esse negat , quod nul-
itiscernenduiii
rsiet spectione, quaviro veterum characterum perito lus mortalium ante ipsum ausus est. Non dis-
examinandum esset an codex Cartusianus in
,
puto jure an injuria Launoius id fecerit. At
,

agro Ciesar-Augustana, aut ceteri ab aiiis assi- nemo etiam ante Natalem Alexandrum, quan-
gnati, in quibus Hispanica S. Jacobi prsedica- tum scio, hos commenlarios in prophetam Na-
lio c.rprimitur, setatem Lucse Tudensis superent. hum sancto Juliano abjudicare ausus esl. Le-
Si hsec Lucse Tudensis interpolatio etiam in libro galur, si lubet, Labbeus noster de scriploribus
de ortu et obitu Patrum obtineat, confirmatur ecclesiasticis, Nicolaus Antonius in Bibliotheca

nostra opinio, qua illud S. Isidori opus ab ali- Hispanica , et ipse Caveus heterodoxus in Hi-
quo corruptum esse supra diximus. Neque tamen storia litteraria, qui omnes hoc opusculum isti
sancto prsesuli adscribunt, et de nemine id ne-
ganle
. ; ,, ,
: :

DIB VIGESIMA QUINTA JUHI H7

A gante meminerunt. Verum jam omnes Alexan- ituin. 389 exhibuimus. Sed demus, Julianum w- •"-'«»
clri cavillaliones, contra hanc S. Juliani auclo- luisse testimonhtm suum duobus versicidis con- '' r"

rilalcm allatas, solido fundamento carere osten- cludere. An sunt Leonini ? An in primo hexame-
dam. tro sorte el sorde, atque in seamdo voces vero
et
,iuarumpri- 391 Primo frivolum omnino esl. , quod illud orbe siinililer desinunl ? Imo quamvis auctori per
•""
S. Juliani opusculum , ut incertum , rejiciat incogitantiam unum alterumve carmen otuounk-
quia tantum ex uno Ms. codice prodiii ut enim : seu similiter desinens excidisset.anpropter-
h.xiTOM

alia hrevitatis causa omitlam, utor argumento ea xtas itliics post seculum x remoeenda est ?
ad haminem. Ipsemet Nctialis Ale.nuider lo- Nemocerlc Virgilium et Ovidiicm juniores existi-
mo 4 , sec. 4 , cap. 6 , art. 3 enumerans ope- mat, etsi illelib. 12 JEneittos haheat hunc versum
ra Laciantii , in ftne arl.icidi pag. 103 sic rltythmicum seic Leoninum
soribit : Libriim de persecutione sive de Morti- Ora citatorum dextra contorsit equorum.
bus persequtorum edidit senior. Opus insig-ne Hicvero in eleganlissimd Ulyssis oratione scrip-
quod huc usque latuerat, e tenebris eruit V. C. serit :

Stephauus Baluzius. At quomodo opus illud vo- Si Troiae fatis aliquid restare putatis.
cat insigne quod tantum ex uno Ms. codice
,
Et in epistota Hermiones ad Orestem :

Colbertino, et quidem mendoso, editum est, ut Vir precor uxori, frater succurre sorori.

primus ejus editor Baluzius in notis tomo 2 ,


Itaque ista Alexandri argumentatio lanlummodo
Miscellaneorum a page 317 insertis ultro fa- ,
aliquid probaret, si hic sermo esset cle integro

tetur? Qua ratione Alexander istud Laclnntio poemctte, in cjuo metrum Leoninum studiose affe-
(iarrlur, quale dedimus in Vita S. Alexii tomo iv
adscribit, cum in Ms. Colbertino solum Lucii
Cecilii nomen legatur, ut discere potuit ex ite-
Julii a pag. 254.

rata ejusdem opusculi impressione, quam Ni- 395 Tandem Natalis videns, ratiunculas suas Dmiquiau-
15

colaus le Nourry, Monachus Benedictinus anno nimis infirmas esse, ict sancto isti archiepiscopo cioritattmJu-
ada"" e "
1710 Parisiis ex eodem unico Ms. heri cicravit, ac Toletano commentarios illos auferant, rotunde '"""
rariis disserlationibus adornavit? Porro liber auctoritalem ipsius ibidem rejicit his verbis Sed y .

ille de Mortibus persecutorum (quiseumque de- quamvis Juliani esset ille commeutariolus, major
ipsi non esset adhibenda fides, quam Scriptura sa- 1

mum sit ejus auctor) magnx apud eruditos est au-


cra3, ex qua colligitur, sanctum Jacobum nusquam
a nemine rejicitur, eo qicod ex uno
ctoritatis, et
tanlum Ms. coclice prodierit in Hispaniasprofectum esse, et quam Innocentio I,
392 Neque ad probandam Alexandri cavillatio- Hormisds, Gregorio VII Pontificibus maximis,
et
Kcunda,
nem quidquam roboris habet, quod istud S. Ju- quorum ex testimonio idem superius probatum est.
tianiopusculum sit mutilum , et tantummodo Certe tam errare potuit sanctus Julianus in sancto

quatuor aut quinque versus Prophetas exponat Jacobo, quam in sancto Philippo apostolo, quem in
Galliis prosdicasse Euangelium absque fundamento
potuit enim auctor inchoato huic operi immori ;

hujus membricm ce-


asscrit. Priiiittm responsiotiis
si vero totum absolverit hoc exordio servato ,

poluerunl reliqua perirc vel forte adhuc ali- ,


rissimum est, si ex sacris Litteris ostendi possit,
lineis l.uctantur. Quidqttid sit, S. Jacobum in Hispaniain nort venisse. Si Natalis
cubicum blaltis el.

serio crediderit, adventum S. Jacobi in Hispa-


operis alicujus complementum nihil ad ijisius
itiani sacrse Scripturx rejncgnare, poterat com-
sinceritatem facit, nisi fidem abrogare velis om-
nibus imperfectis sanctorum Patrum lucubratio- pendiose totam hanc controversian/ tertninare et
sola sjjonyia iiiimemorahileinHispanorum tra-
nibus, aliisque fragmentis quaetamen ad illu-
illa
,

slrnndam historiam hoc lempore tam studiose ditionem ac omnia eorum arguinenta delere. Non
Certe nos ad erat ilaqueijisi operose disputandum de textu S.
t.amtjue avide ubiqice conquiruntur.

xm
Julii ex unico Ms. Gr.vco Petri Seguie- Hieronymi, de auctorilate S. Isidori, aliisque an-
diem
edidimus VitamS. Ste- tiquis testimoniis. Tantummodo ostendendum
q rii, Cancellarii Franciee, Hispaniam a sacra
phani Sabaitx acephalam et magna sui parte erat, adventum S Jacobi vn
Scriptura ncgari idtro eiiim omites fatemur,
mutilam. quse tamen a Leontio Sancti discipulo
;
p
scriptaesl, ettam singulares veritatis characte- majorem fidemadhibendamessesacraiScripturse,
res hahrt, ut ntultis integris Metaphi-astis Actis
quam ttlii populorum traditioni, aut etiam gra-
vissimx sanctorum Patrum aicctorilati. At vide-
longe prxferenda sit.
tur Alexander, chcm in angustiis est, ad hanc
ttcaiia 898 JSque ineptum est argumentum, quod ex
supradicta S. Jxcliani ciausuia format hoc modo
aram dumtaxat confugere. Sicpost relatos quos-
Kecentiorem sane auctorem Juliano, inquit, indi-
dam seculi ix ac x scriptores, quorum manifesta
leslimonia negare necjuit, ad ide„i respoi/suin ita
cant versus isti Leonini, qui ad finem testimonii mox
Ut Alexandri objectio olarius aliis verbis recurrit .-Habemus firmiorem prophe-
laudati leguntur.
ticuni sermonem. Verum, quod Itic de sacrarum
intetligatttr, soiendum est, quod juxta Cangium
Litterarum et Romanarum Pontificum auctori-
in Glossario et Macricm in Hierolexico carmina
vocentur Leonina a quodam Let .ie tate, tamquam adventuiS. Jaeohi iu Rispaniam
rhythmica
Vull ita- contraria, adeo confidentcr repetit. jioslea singil-
poela, qui ea seciclo xi primics affectavit.
hujus Commentarii in latim discutiemus.
que indicare, auclorem
At quid si ne- 396 Interea rursus adversarium propriis ar- /UJ ox ipsis ,
.

Nahum seculo x posteriorem esse.


aggrcdiamur, atque exaUis ipsius verbis de- adatnara
versus rhythmi- mis
gem, in fine illius testimonii legi fundamento asserat, •"**"
daotorth.-jzo-j; id est si- duoemus, quod hicsine ullo
cos, quos Orseci appellant Jacobex prxdicatio-
S. Jutianttm in desiguaitda
militer dcsinentes? Quomodo Natalis Alexander Alexccnder tom. 5, pag.
nis proriucia crrasse.
probabil, ea esse carmina Leonina? texuit elogium, q>to<!
TiGS honorificum S. Juliani
Quisque sua sortc Christum sparsit sine sordc
ita contraho : Julianus Toletanus.... Quirico in
Per Paulum vero toto dispergitur orbe.
sede Toletana successit.... eamque
rexit eecle-
3^ Dicbitari' posset, an S. Juliauus heec sty- octogesimo ad diem
siain ab anno sexcentesimo
taciiiitne de-
ligato scribere intenderit, cum primus
versus
'trauntur. lo Qonagesinu,
octavam Martii anni sexcentesimi
leqitimo metro non sit adstriclus, et uterque
eo-
mutavit Vit« san-
ouo vitam immortalitate
. . .
.

reliqux prosx addaticr prout illos ftitnv


dem tenore , 1
, ,:
'

ss PHiSDICATIO S. JACOBl IN HISPANIA.


ctitas osdestium numero inseruit, fastisque , ut fidem adhibendam esse scire enim poteral, qua- :

Martymlogia testantur. Ing-enio fuit facili, co- lis suo tempore in Hispania de S. Jacobi prxdica-

pioso , suavi ; eruditione eximia , quam relicta tione esset traditio. Haud dubie eam ex communi
rnonurnenta testantur , ac praesertim opus ,
quod fama,aut prsefatis S.Isidori scriptis et vetustiori
prognosticon kuturi seculi inscripsit, in tres li- ecclesiev suee Officio hauserat. Certe concedi debet,
bros distinctum, in quibus SS. Cypriani et Au- eam opinionem non ab ipso primum excogitatam
g-ustiniverbis frequentius loquitur, quam suis vel temere assertam fuisse.
Scripsit etiam commentarios in Nahum prophe-
tam (videtur hic sui oblitus Atexander, dum sine
ulla dubitationis nota hoc opusculum S. Juliano
tribuit) qui ab Henrico Canisio ex Ms. codice Bava-
% IX. Hispanica S. Jacobi prsedica-
ricae bibliothecse editi, iu Bibliothecas Patrum tran- tio ex antiquissimo Martyrologio
scripti sunt.
sancto prxsuti 397 Deinde post enumerala alia illius scripta Autissiodorensi et certis seculi
vindicatur.
hoc addit Multis orationibus et Missis Officium
:

octavi testimoniis corroboratur.


Gotthicum sive Mozarabicum auxit, ut idem Felix
ipsius successor testatur. Hicpaucis adrersarium
interrogo,an sibi persuadere possil , S. Jidianum,
virum sanctitate et eruditione eximia pr,vditum, Facile possem initio scculi octaviaut etiam se- Nntalis Ale-

qui verbis sanctorum Patrum frequentius loqui cidis preecedentibus adscriberc Martyrolo- xunder velie-

consucvit, quam suis, Hispanicam S. J&cohi pr&- gium Autisssiodorense, si imitari vellem Natalem tnenter exiottit

dicationem temere asseruisse? An sine injuria dici Alexandrum in extollenda Martyrologiorum an-
potest, hanc opinionem e cerebro sancti viri pri- tiquitate, quando opinioni suee farent : nam to-

mum prodiisse? Nonne certum videlur, quodeam mo pag. 172 de Martyrologio, quod in codice
3,

ex traditione rel aniiquorum scriptis hauserit? Corbeiensis monasterii annis abhinc circiter sex-
centis exaratum,el a Luca Dacherio tomo 4 Spici-
Sane verosimillimum est quod sanctus iste ,

archiepiscopus Toletanus illam traditionem con- legii typis editum est, ita magnifice pronuntiat

signatam invenerit in Ofpcio Gothico, cui ipse In illo itaque Martyrologio quod omnium vi- ,

quasdam orationcset Missas addidit quis nam- -.


tustissimum est et quod si non
, ab ipso Hie- ,

que credat, fcsla Apostolorum tempore S. Juliani ronymo editum paulo post obitum ipsius Hie-
,

nondum in Hispania solenniter celebrata fuisse ? ronymi ab incerro auctore ecclesiastico evulga-
Denique nulla veri specie affirmari potest tum existimat vir doctissimus Henricus Valesius
quod vir sanctus et eruditus traditionem illam in dissertatione de Martyrolog-io Bomano , quod
scriptis suis inseruerit conlra auctoritatem sa- edidit Kosweydus : in illo , inquam , Martyro-
crx Scripturx, ad quam hic adversarius impor- log-io hsec leg-untur vn [Idus] Octobris : Pa-
tune recurrit. RISIFS , NATALIS SANCTORUM DlONYSII EPISCOFI ,

39S Quod autem ad Gallicam S. Phi-


aitinet RUSTICI PRESBYTERl , ElEUTHERII DIACONI.
jicienda esl.
lippi prxdicationem, ob quam memoratos S. Ju- 401 Non inficior , antiquum esse istud Mar- sibi fnventem
liani commentarios erroris arguit, ea profecto tyrologium sed an sit omnium vetustissimum
;
,
NitrtyroloQii

paulo post obitum ipsius Hieronymi Coi beicnsis on-


non adeo leviter explodenda est, cum illustrissi- et
tiquilatem,
mus Pelrus de Marca in jam laudata epistola ad evulg-atum, non facile determinabit, qui tomo 3
Valesitum praedicationem S. Philippi in Gallia Thesauri novi anecdotorum in admonitione pree-
variis antiquis testimoniis plane probabilem red- via ad Martyrologia seu Calendaria aliquot
dat, illamque inter alia potissimum confirmet ex antiquissima col. 1545 heec Edmundi Martene
Euscbio, quiin Demonstratione euangelica lib. 3, verba atlente expenderit : Utrum autem alicu-
cap. 5 asserit, quod Apostoli non tantum Roma- bi exstet, quod sub Hieronymi nomine conditum
nis provinciis, sed etiam aliis regnis, atque ipsis est Martyrolog-ium parum putum, quale fuit ab
quoque Britannicis insulis fldei lumen intulerint. auctore conscriptum, temere asserere nolim nam :

Ex hac Euscbii assertione illustrissimus iste ar- quod S. Greg-orii libro Sacramentorum accidit,
chiepiscopus ita argumentatur Sane neminem : id Hieronymiano Martyrolog-io contig-isse non du-
puto tam insipidum, qui sibi persuadeat, de divisis bitamus tot nimirum additionibus aut auctum
;

toto orbe Britannia solicitos Apostolos, neglig-entio- tot truncationibus diminutum ut jam primarius ,

resfuisse in Galliis, per quas iter est ad Britannias, auctoris foetus, quavis adhibita dilig-entia, ag-nosci
per se aut per leg-atos veritate imbuendis. Quod nequeat.
egregie illi prsestiterunt per Philippum. unum ex 402 Si, inquam, imitari vellem Natalem
cui ccdere non
eorum colleglo. Alexandrum , facile possem simili ratiocinio delirl Marlyro-
etsi S. Philip-
898 ILvc aliaque doctissimi prsesulis argumen- istud Martyrologium, in quo Hispanica S. Jacobi lofliutn Aulis-

pum in Galli i ta Papebrochium nostrum, virum non nimis cre- prxdicatio asseritur, ad seculum septimum aut siudorcnse,
Iriidttiouem
prxdieanc *i dulum, ita moverunt, ut in animadversione ad sextum referre cum , illius editor Edmundus
seral. Hispnnorum
prxdictam epistolam tomo v Junii pag. 546 non Martene tomo proxime cilato col. 1547 hanc ipsi confirmans.
diffiteatur, Galliam a Philippo aliisque saltem titulum preefigat Martyrolog-ium vetus ab annis
:

obiter Christiana doctrina instructam esse, ibi- circiter mille sub nomine S. Hieronymi com-
demque ab Apostolis jacta fuisse aliqua Euange- paetum. Ex Ms. monasterii S. Germani Au-
lii semina, qux primo et secundo Christi seculo tissiodorensis. Porro in eo Martyrologio ibidem
interpersecutionesutcumquegerminabant,quam- col. 1549 ut initio hujus Commentarii num. 6
,

vis eo tempore nondum lantos fructus produce- me iterum dicere memini, ita legitur . Jacob
rent, ut pro numero provinciarum vel etiam qui interpretatur supplantator filius Zebedaji ,

majorum civitatum instituti fuerint episcopatus. frater Johannis : hic Spaniae et Occidentalia lo-
Sed hanc controversiam ab instituto meo hic
, ca praadicat, et sub Herode gladio ca;sus oecubuit,
alienam, in medio relinquo, solumque contendo, sepultusque est in Acaia Marmarica vm Kalendas
sancto huic antistili Tolelano in rebus Hispanicis Aug'usti.
403 Ut
, .

DIE VIGESIMA QUINTA .IUL1I.

A 403 Ut curiosus leclor melius cognoscat Ms. sarium, atque ipsum interrogassem
hoc modo
quod valde codicem, ex quo hoc testimonium pro adventu Dic mihi, amabo, nonne iste idem est Beatus pre-
antiqatnn esse
S. Jacobi in Hispaniam desumptum est, audia- sbyter, quem tomo 3 Historix
ostcndttur tuse ecciesiasticx
mus laudatum editorem, quiin admonitioneprse- pag. 40 anno dcclxxxviii aut dcclxxxix
contra
via inter aliorum Martyrologiorum enumeratio- Elipandi errorem scripsisse afprmas ?
Si idem
nem de illo sic pi-sefalur Codex Autissiodorensis
: est, uti fateri cogeris, cur illius auctoritate pri-
S. Germani, ex quo illud descripsi, annos eirciter mo loco uteris, ut probes, marlyrium S.
Andrese
octing-entos refert ; nullum Sanctum exhibet, qui a presbyteris Achaix paulo post medium se-
ante annos mille non vixerit : in hoc differt ab culi primi genuine et sincere conscriptum
Acherianis et Florentiniano quod longe pauciora
, esse ?
Sanctorum nomina proferat; ab jis omissa non- Nonne adversarii hujus opinionis prseler
407
nulia exhibeat, martyrii loca martyrumque titu- alia,de quibus hic non est agendi locus, tibi
los dignitatis saepius indicet ; cetera cum iis in respondere possent, tam errare poluisse Bealum
multis convenit. An vero prolixiora brevioribus in approbanda S. Andrese Pussione, quam in
Martyrologiis praeferenda sint, atque ita a pri- assignanda S. Philippi pnedicatione, quem in
mario auctore composita sint, penes viros litte- Galiiis praedicasse Euang-elium absque fundamento
ratos esto judicium. Movet me tamen, quod fiu- asserit, ut tu supra de S. Juliano pronuntiasti ?
mina, quo mag'is fonti sunt viciniora, eo minus Nonne adversarii tui hsec potiori jure dicere pos-
diffusa esse soleant quo vero magis ab eo rece-
;
sent, cum Beatus ob viciniam Gallix et Hispanise
dunt, eo etiam mag'is dilatantur faciliusque , facilius judicare potuerit de pnedicatione S.
sit , hujusmodi scriptis plura addere, quam de- Philippi in Gallia, qupm de historia martyrii,
trahere. Et revera omnes antiquos Martyrologos quod S. Andreas in longe dissita Achaia con-
brevissimos esse animadvertimus; qui vero ulti- summaverat? An enim non meministi, quod
mi scripsere, diffusiori stylo opus suum prosecuti tomo 3, pag. 184 propter midto minorem loco-
sunt, ac long-e majori Sanctorum numero auxe- ritiridistantiam testiraonium Gr.egorii Turonen-
runt. Etsi ex dictis colligi possit, hoc Martyro- sisita rejeceris Respondeo, Greg-orium Turonen-
:

logium Autissiodorense antiquitate non debere sem, Grrecorum fidem secutum, cum ipsis facile
cedere Co>-beiensi, cumtamen decerta illius setate errasse quod mirum non est, cum traditionem
:

non constet, nihil definio, et adcertiora progre- ecclesiarum Provinciae igmoraret, long-eque dege-
dior. ret a Provincia? Viden quibus te consectariis,

Advcntum S. 404 Seculo octavo sanctus Beatus prcsbyter, exponas, et quam facile hsec in te retorqueri
JacM in ffi.
de quo noster Henschenius ad diem xix Februa- possint?
rii egit, ia e.rpositione Apocalypseos lib. 2 eidem 408 Neque hunc commentarium Tn Apocahjpsin c* cui adtcrj-

traditioni itu subscribit Hi duodecim sunt


: S. Beato potes abjudicare, cum adseculum octa- htl itiem opus,
ix qao desum-
Christi discipuli, prsedicatores fidei , et doctores vum Historise tuse ecclesiasticx tom. 5, pag. 686 ptum est hoc
g-entium ;
qui dum omnes sintunum, sing'uli autem de illo sic loquaris Scripsit etiam Beatus presby-
-.
testimoniam,

eorum ad prsedicandum in mundo sortes proprias ter eommentarium in Apocaly-^im , ut anonymus


acceperunt Petrus Roma, Andreas
: Ac-baia, Thomas Vitse ejus auctor testatur : hunc se vidisse ait Mora-
India, Jacobus Spania, Joannes Asia, Matthaeus les in ecclesia Vallecavensi, Ilispanis Valcabado,
Macedonia, Philippus Gallia, Bartholomseus Li- haud procul a Saldana oppido dioecesis Leg-ionensis,
caonia, Simon Zelotes ^Eg-ypto , Jacobus frater qui locus S. Beati memoriaetcultu celebratur. Tum

Domini Hierusalem [potitusest;] Pauloautem cum paulo inferius, ut probes, Beatum Ordini mona-
ceteris Apostolis nulla sors traditur propria, quia stico fuisse adscriptum inter alia prologum ,

in omnibus gentibus mag-ister et praedicator eli- ejusdem operis ita adducis Item constat ex :

gitnr. praefatione Commentarii ipsius in Apocalypsim

405 Aliqui hsec verba perperam adscripse- hactenus inediti , cujus hasc verba refert
asserit sanclus
Beatm runt Apringio, Pacensi in Lusitania episcopo, Ambrosius Morales. Tunc sequuntur verba
c qici seculo vi floruit, ut videre est apud emi- Beati ad JEtherium, quem consortem Ordinis
nenlissimum Aguirrium dissert. excurs. 3,
0, appellat. Sed non vacal hisce diutius itn-

///////. 30 ct sequentibus. Ne quis tamen du- morari.


bitct, iin hoc opus S. Bealo sit tribuendum, 409 Ad idem secidwn octavum pertinet Marty- qnotl ex ilar.
ttjrologio secu-

adeat Nicolaum Antonium tomo i Bibiiolhecx rologium Blumianum, quod anno 772 scriptum
Hispaniae, qui lib. 6, cap. 2, num. 41 com- est, ut Florentinius cx prima codicis vetustissim} f , rm ',',l'r"''

mentarios in Apocalypsin Bealo vindicat, ac pagina collegit, el post editioncm Martyrologii ]?

variis locis manuscriptos haberi demonstrat. Hieronymiani pag. 1055 indicavit. Deindc apag.
Joannes de Ferreras in Dissertationr de prsedica- 1056 ex eodem Blumiano subjunxit Breviarium
Apostolorum, in quolegitur sequens S. Jacobieto-
tione S. Jaeobi in Hispania num. 28 e/iam testa-
regia Jacobus, qui interpretatur subplantator,
tur, idemopus Ms. Matriti in bibliotheca
giuiit :

notari, quod Facun- filius Zebedaei, frater Johannis hic [per] Spaniam ;

exsiare, et sub finem illius


et Occidentalia loca prffidicatur *, et sub Herode •
i<-j P pradicai
dus xra 1085, idest anno Christi 1047, istud ex-
o-ladio coesus occubuit, sepultusque iu Achaiam
scripserit.
406 Si quis antea Natali Alexandro objecis- MarmaricamviiiKal. Augusti. Notari velim, lesti-
monia hactenus allegata antecessisse inventiom
sel hunc Beati textum, quem non ita pridem
tateahbi «rt-
tW .Va/.i/;.« quse contigit sub finem oclavi,
eruditiquidam Hispani ad confirmandam suam corporis S. Jacobi,
initio secuii noni, utpurt. i, i 5,
traditionem ex Mss. codicibus eruerunl. havd aut probabilius
dubiepropler Gallicam S. Philippi prxdicatio- num. 44 dianmus. TJnde nemo suspicari potest,
opinionem deS. Jacobi adventu in Hispaniam
<./
nem, qux in illo exprimitur, auctoritatem sancti
istius scriptoris admiltere noluisset, sicut supra
hac Jacobei sepulcrirevelatione ortam esse. Hinc
Ale.rnndri,
teslimonium S. Juliani ob eamdem causam re- etiam corruit responsum Nalatis
reddit Ke-
spuil. Al tuncprsetorresponsionem, quuni ibidem
quod nobistamquam c>- tripode sic
hanc opinionem invaluisse post seeu-
num 3!)S dedi, retorsissem argumentum in ut/cer- spondeo,
lum
!I0 1'IU'IHCATIO 8. JACOIil IX III.sPAMA.
nucToni lum oetavum, quam omnes auotores praefati indi- cobi in ea praesentiam, sed etiam ob doctrinam,prfe- f>
fi c Sed de hoc ipsius effato ube-
seussara amplexi sunt. dicationem, et miracula, quibus Hispanos adChri-
rmo infra recvrrc/. stum eouvertit ; quod certe non diceret, si traditio-
nemillam,sive existimationem communem de prae-
dieatione Jacobi in Hispania incertam aut dubiani
censeret.
X. Ex auctoribus sequentium se- •113 Anliquam responsionem eminentissime vi- cuiprxiir

culorum eadem traditio proba- ri idterius itrgemn, jpeto ab Ale.randro , cur "'""«l»»-
"'"""
memoralum Notkeri testimonium sibi objiciens
tur. hxc ultima ejus verba sujipresserit ad quorum :

fidei confirmationem etiam beatissiraus apostolus


Paulus se iturum esse pollicetur. Quare, obsecro,
Traditio Bi- -rneuu/e seculo nono Marlyrologium Gellonense, adversarius hanc clausulam siluil? An timebat,
ipimorum »«- \_cujus verba pniie i, num. 6 exhibui, Hispani- ne opinio Notkeri ex ea certior appareret ? An
cuiomiwi u verebatur, ne ea materiam suggererct ad expli-
vanm tcrijila-
g j aco (jj ipr&dicationem afflrmat quod cum
'
:

'»' Gullia inrentum et excusum sit,


.
,

adversarns candum S. Pa.uli textum, quem contra Hispa-


ribmcxierit
medium iiieiini S. Jacobi prsedicationem tantum roboris
Mieriiur, suspectx fidei essenonpotest. Ante ejus-
iirm seculi floruitFreculphus Leasoviensis , in habere existimat, ut jiostea videbitur? Quxcum-
Ga/lia episcopus, qui tomulo 2 Chronici lib. 2, que sit hujus omissionis causu, liic majorem in
cap. 4 hxc liabet : Jaeobus, tilius Zebedaei, 1'rater adversario sinceritatem aut accuralionem desi-
Joannis, quartus in ordine, duodeeim tribubusscri- dero. Jam vcro ad Alexandri cavillationem re-
psit , atque llispanias et occidentalium locorum spondeo, quod verbum referuntur non semper
( supple. g-entibus rel populis ) Eunng-elium prredi- narralionis alicujus incertitudinem ,scd nonnum-
cavit, oecasnm mundi lucem prasdicationis
et in quam illius confirmationem sonet. Sic si e.rem-
R infudit. Hic ab Herode tetrarcha gladio occisus pli gratia dicam, quod Romani doctrina et mi- E
occubuit, sepultus intra marmaricam. VideturFre- raeulis S. Pc/ri in/ Christianam fidem conversi
culphus hic prse oculis habuisse aliquem Isidori referantur, nullo modo signifi.co, me de preedica-
Hisjia/ensis codicem, quia non tantum illius lione Pelri apud Romanos duhitare ; prxsertim
verba, sed etiam opinionem de auctore Epis/otx siaddam, quod S. Paidus ad horum fidei con-
catholicie exscripsit Eodem lem/iore Walafridus . firmutionem postea Romam renerit Iwc cnim :

Slrabo, Augensis in Germania abbas cujus , phrasi safis indico, eos antea a Pelro instructos
integrum carmen parte i, § 10 num. 120 , fuisse. Ut id u/o et probabi/issime asseram, suf-
I

alia occasione protjili, de S. Jacobo nostro sic ficii, me scire, quod utraque heec prsedicatio a
cecinit -.

fide d.ignus auc/oribus tradatur, etsi nidlus eo-


Primitus Hispanas eonvertit dog-mate g'entes, rum determinatus jam mihi occurrat. Hoc sen-
Barbara divinis converteus ag-minadictis. su forte No/kerus dixit, Hispanos S. Jacobi
eitub iniiium
quod ob inopiamscri-
411 Jnitio seculi decimi, doclrina instructos referri, nempe ab anliquis
aNoikao"'
ptorumvocari obscurum, Notkerus Benedi-
solet scriptoribus ex quibus suum Mortyrologium
,

ctinus sancti Galli monachus, in Martyro/ogio co/legerat, etsi eos p/erumqiie citarenon consue-
suo viii Kalendas Augusli eamdem tradilionem veril.
refert hic verbis : Natale beati Jacobi apostoli, At cur operose refeliimus argumentum, sungaiaabip-
114
cujus solutionem ipse adversarius atio locoincau- mma
fiiii Zebedffii, fratris Joannis Euang-elistse, qui jussu """""*
"
Eerodis regis decollatus est Jerosolymis, ut liber te nobis suggerii : quando enim Alexander tom. ,'.",^
d„ nr
Aetuum Apostolorum docet, Hujus beati Apostoli 3 jam Srvpe dictse editionis pag. 170 defendit
sacratissima ossa ad Hispanias translata, et in ulti- adren/um Areojwgiix et sociorum in
S. Dionysii
niis earum finibus, videlicet contra mare Britanni- Gatlias, pro opinione sua de sanc/o Salurnino ci-
cnm condita, celeberrima illarum gentium venera- tatverba Gregorii Turonensis, quxapud ipsitm
tioneexcoluntur. Nec immerito, quia ejus corporali /ib. i de miracidis cap. 48 sic sonant Saturninus :

preesentia etdoctrina atque sig-norum eJiicacia iidem martyr ab Apostolorum discipulis ordinatus tjt ,

populi ad Christi fidem conversi referuntur adquo- ; pertur, in urbem Tolosatum est directus. Cum au-
rum fidei eonfirmationem etiam beatissimus Paulus tem videret, istud Gregorii Turonensis testimo-
C se iturum esse pollicetur. Notkerus ab Hispania. nium ab adversariis sux sententiee obvio responso E
longeremo/us non id temere scripsisse pulandus elmlemlem esse, objectionem eorum ibidem ita
esl, sed ex lestimoniis fide dignis, e.t vulgata sui
prxvenit: Nec obstat, quod in illis posterioribus
temporis traditione, quod ipsum de auctoribus
lccis Gregorius Turonensis hoc adhibuerit vocnbu-
supra memoratis inlelligivolo.
lum uti-erunt; quasi Saturnini et Eutropii missio-
tuj<u iMifes. 412 Natalis Alexander contra hoc Notkeri nem ab Apostolorum discipulis ex incerta
dumtaxat
testimonium cavillatur hoc modo Notkerus praj-
'w'i'i,','w'','l
-.

famahaberet: licet enimhaec formula interdum sit


dicationem sancti Jacobi in Bispaniis heferw dubitantis, nontamen incertasunt historicisomnia,
seribit; non autem lianc ipse relationem innuit qiuc his formulis adjectis scribunt. Si Alexandro
esse certissiraam et alio prorsus modo
:
lo- licuit phrasin uTrERTUR sine idta certitudinis di-
quitur de sacris Apostoli prasfati reliquiis , minutione exp/icare, cur nobiscontra ipsumnon
'

et de ejus in Hispanias profectione. Verum liceat ita exponere verbum reperuntur, quod swpe
Cardinalis Aguirrius in swpe laudata disserta-
mimirem dubitationis significationem habet, ut
tione num. 02 huic serupulo ita respondet Inanis : jnm dixi?
sii/rra
autem est evasio illorum, qui aiunt, Notkerum
non 415 Circa medium secuii undecimi Metellus Tuniammodo
asserere veritatem ejus traditionis, sed solum
refer- monachus Tegerseensis apud Canisium in appen- nemunmr
re: etenim non modo illam narrat apud mim
Hispanos dice tomi i, pag. 60 et 61 in Quirina/ibus sive <^H^'i
exstantem, sed etiam confirmat ac probat, prae- "'
carminibus scriptisin laudem S. Quirini marty- ,"«,"/,""
sertim verbis illis nkc immerito. Nam cele-
ris, prxdicationem quorumdam Apostolorum in
britatem mag-nam S. Jacobi in Hispania ratio- oariis regiowbus, e/ nominatim S. Jacobi in Hi-
nabilem esse ait, non modo ob eorporalem Ja- sjiania, ita canil :

Indise
,.

DIE VIGESIMA QUINTA JULII


Indise de finibus, ortus dat ubi diem sol, ad prmd.candum Hispanis
sed cum non posset
;
Quas tenet arva Thomas, msi unum pnncipem ibi
convertere, rediit Hie-
Usque Spanos occidui sideris axe clausos, rosolymam sed tandem ab
:
Herode deeollatus,
Quos Jacobus docebat, .
et in Hispamam reportatus quos vivus con-
A Scytharum frigoribus perpetuis in sevum, vertere nequit,
,

mortuus divino miraeulo


con-
Quffi tulerat Philippus, vertit. Ahi hoc opus tribuunt
Guilielmo Du-
-Annonfartc, Ad perustas proxima quadrantificat * nig-ellos rando juniori, etiam Mimatensi episcopo,
qua albificat ? qui se-
iEthiopes Matthseus, culo xiv obiit, et quem 6b nominis,
cognominis,
Mundus omnis dog-mata jam rescierat salutis, et dignitatis similitudinem cum patruo suo con-
Barbarie relicta.
fusum fuisse existimant. Parum hic nostra in-
r/ui tecui 416 Exeunte eodem seculo florebat venerabilis terest, sive hoc testimonium ad
decimo, finem seculi xin
Hildebertus, episcopus Cenomanensis ac postea sive ad initium sequentis spectet. Saltem Natalis
archiepiscopus Turonensis, qui inter sua carmi- Alexander hunctestem, tamquam recentiorem,
na miscellanea, Parisiis anno 1708 una cum ope- explodere nonpotest, cum ipsemet Dissert. 17,
ribusejus edita, deduobus Jacobis col. 1350 hsec tom. Z,pag. 178 ex eodem istius auctoris opere
habet .-

appulsum S. Marise Magdalense in Gallias pro-


Ex Jacobis non litig-et a modo quivis. bare conatus fuerit.
Hic satus Alphoeo fuit, alter a Zebedseo. 419 Sequentibus secidis adeo numerosa aucto-
eo qmd tecn-
Quem prhis audisti, fratrem memor assere Chri- rum idem affirmantium turba sese offert, ut illo- Iik minenlibut
sti; rum lestimonia hic proferre non sit necesse, cum
Jerusalemque situm, legimus quem saspe petitum ipsi adversarii fateantur, eam opinionem
postre-
Vulg'oque solemnis Maii solet esse Kalendis. mis hisce temporibus omnino communem fuisse.
Ultimus ast iste frater fuit Apocalistee, Omitto itaque S. Vincentium Ferrerium Al- ,

Galliciseque solum se gaudet habere colonum. phonsum Tostatum, S. Antoninum Florentinum,


Per colonum, quo gaudet terra Qallsecise, quidni Cardinalem Turrecrematam, aliosque viros san-
possit intelligi qui Gallseciam spiritualiter
ille, ctimonia et doctrina illustres qui traditionem
,

excoluit, id est Christiana fide imbuit? illam e suggesto auditoribus suis vita voce in-
417 Sequenti seculo Gotfridus Viterbiensis pre- culcarunt, et posteris scripto reliquerunt. Ne-
sbyter in Chronico, quod anno 1584 Francofurti que solum ab Hispanis aut Lusitanis hsec S. Ja-
inter scriptores rerum Germanicarum tomo 2 cobi prsedicatio litteris tradita fuit,
quamvis ipsi
editum est, parte 15, col. 363 post assignatas alio- traditionissuseoptimi testes essepossint, sedetiam
rum Apostolorum provincias, sortem utriusque apud varias Europse nationes recepta totum ,

Jacobi ita exponit Jacobus in Judaea remanens


:
Christianum orbem pervolavit, uti ex supra dictis
Hierosolyniorum rexit eeclesiam nam alter Jacobus :
intelligi potest.
ab Herode fuerat decollatus, qui tamen, ut dicitur, 420 Postulatores causse Csesaraugustanse de ,

prius Hispanis prsedicaverat, ubi adhuc sepulcrum quibusinfrain appendicehujus Commentarii plu- lorum mulli-
ejus habetur clarissimum. Vix ambigo, quin Got- ries sermorecurret, texuerunt auctorumrecentio- lndo occumt.
fridus Viterbiensis illa excerpserit ex Ottone, rum catalogum, in quo prseter innumeros Hispa-
Frisingensi episcopo, qui lib. 3 sui Chronici cap. nos recensentur quatuordecim Itali, novem Galli,
1B varias Apostolorum sortes iisdem pene verbis novem Germani, duodecim Belgse, duo Poloniet
circamedium istius secidi explicuerat. Ne quem unus Dalmata, qui omnes adventum S. Jacobi in
vero offendat phrasis illa utdicitur, observari cu- Hispaniam libris sidsinseruerunt. Imojani nu-
pio, Viterbiensem in editione jam dicta tomo 2, perrime intelligo, regiam historise Lusitanse aca-
part. 14, col. 326 absolute prsedicationem S. Jaco- demiam, qusenon ita pridem Ulyssipone institu-
bi ~M&}ovis affirmasse hisverbis Hispanise et occi- : ta est, in collectione documentorum tom. 5 iter
dentalibus gentibus Euangelium prsedicavit, et in S. Jacobi Majoris in Hispaniam ex quingentis
occasu mundi lucem praedieationis infudit. Ipse ab auctoribus probasse. Opinor, maximam horum
Herode tetrareha gladio csesus occubuit octavo Ka- scriptorum partem recentiorem esse; sed de illo-
lendas Aug-usti, sepultus in arce marmarica. Hanc rum antiqidtate et auctoritate nihil certi statuere
postremam periodum auctor ille verosimiliter possum, cum ea Opera Lusitanicanecdum ad ma-
exscripsit ex Isidoro aut Frecidpho aliisve
, , nus meas pervenerint, et hsec lucubratio meajam
antiquis scriptoribus , qui fere eodem modo prselo sit subjicienda. Interim gratulabor erudi-
illam S. Jacobi prsedicationem expresserunt, ut tis Lusitanis, si quos antiquiores Jacobei adrin-
paragraphos prsecedentes recolenti manifestum tus defensores, mihi hactenus incognitos, e tene-
bris eruerint. Nec dubito, quin ea testimonia
et decimo Ur- 418 Ex secido xm tantum
duosvel tres seligo optimse notse futura sint, cum prudentissima illa
tio florwrwnt,
ejusdem traditionis testes, inter quos senior est academia in suis statutis pseudochronicon Fla-
Thomas Cantipratanus ex sacro Prsedicatorum vii Dextri, et similia fabidatorum figmenta pro-
Ordine, qui lib. 2 de Apibus cap. 25 indicat scripserit.
quod Jacobus Major Hispaniam, Christiana lege 421 Non habuit Natalis Alexander quod ,
Falta Natatis
Afexandri rc-
instructam Domino obtiderit. Hunc sequitur
,
contra scriptores, hoc paragraphorelatos, repo-
sponsio
Martinus Polonus, ex eodem S. Dominici Or- neret, nisi sequens responsum Bespomleo, in-:

dine ad archiepiscopatum Gnesnensem electus, quit, hanc opinionem invaluisse post octavuni
qui in Chronico, opera Suffridi Petri Anteer- seeulum quam omnes auctores praefati indis-
,

pise impresso, pag. 117 ita loquitur Jacobus :


cussam amplexi sunt. Prseterquam quod hsec re-
Major Hispaniam circuiens tandem Hierosoly-, sponsio sit falsa, ut ex superioribus paragraphis
mis decollatur. Aliqui ad idem seculum refe- liquet, mirum profecto est, eam dari potuisse ab

runt Guilielmum Durandum, Mimatensem epi- illohomine, cujus omnia testimonia pro appulsu
S. Marise Magdalense in Provinciam excipe
scopum, qui in Rationali divinorum Officiorum (

Jacobus Major, filius unum, de quo mox dicam ) sunt seculo octavo
lib. 7, cap. 17 sic scribit :

secundam etenim traditionis istius


Zebedcei, frater Joannis Euang-elista?, missus est posteriora :

29 probationem
Julii Tomus VI.
, . ; .

PR.EDICATIO S. JACOBI 1N HISPANIA.


probationem desumit ex Ms. codice evclexi.v Sa- Recordari debuerat, axiomatis, quod eidem Lau-
niciensis, de cujus antiquitale lisev subdit : Hoc noio, appidsum S. Marise Magdalensc in Provin-
porro manuscriptum autiquissiinum esse constat, ciam neganti, tam confidenler pag. 179 opposue-
et ad uonum circiter seculum referendum. Cur, rat, nempe haec argumenta .futilia esse, quia ne-
amabo, hoc aliaque sequentium sevulorum testi- g-antia sunt. Haclenus argumentalus sum ad ho-
monia adduvit, xi scriptoribus seeulo octavopo- minem, ul vulgo ajunt, nec intendi Massilicnsium
sterioribux non sit adhibenda fides, quando de re- aut Sanmaximiniensium tradiiionem evertere ;

bus primo sevulo geslis loquuntur ? Quid siego sed tantum volui ostendere, immemorabilem Hi-
etiam respondeam, illam opinionem de appidsu spanorum traditionem solidioribus fundamenlis
S. Marise Magdalense in Galliam posl seculum tttfi, adeoque ab Alexandro non fuisse lam teme-

octavum invaluisse ? re rejiciendam


argwnenlo «tl 422 At dicet Alcxander, se eam Iraditio- 42G Ceterum Natalis Alexander ibid.em pagi- ei <ioilm* diff,

hominem ,e- na pro.rimc eilata fateri cogitur, his cdiisque suis iba argumen
nem primo loco probasse ex ActisSanctorum tu-
i

flUiior, la opponipOMH
teiarium ecclesiae Tolonensis, seu ex antiquissi- opinionibus non leves difttcuUates opponi pos-
faletur.
mo codice Acta illa continente qui jussu et ,
se Ut ut est, ait, ecclesiarum Provinciae traditio-
:

piis curis Desiderii Toionensis episcopi conscri- nem solicitare nolui, ubi de S. Maria Mag-dalena
ptus est auuo dlxmi. Audio et sine ullerio-
, nececclesiarum Gallite cum Romana et Graeca con-
ri discussioue Alexandro affirmanti credo. Atta- sentientem traditionem convellere, ubi de S. Dio-
menhuic privato traditionis Qallicse instrumenlo nysio agendum fuit nec Dionysii opera Areopag-i-
;

prsevalet publtcum lestimonium S. Hieronymi, ta? abjudicare, quamvis speciosis et difflcilibus ar-
qui sesquiseculo antea tradilioni Hispanicse aper- gumentis opiuiones illas impugnari posse probc
lefacel, ul xupra § erntcere conalus sum. Huic !i scirem ,
quibus pro virili respondi, probabilesque,
univo codicisallem sequivalet testimonium Officii ut existimo, responsiones ostendi, non minus quam
Golltici,SS. Isidori, Juliatii, Beali, et anliquissi- contraria arg-umenta.
tttorum Marlijrologorum, qui ante secidum octa- l:l't An Alexander ubique probabiles respon- qualia etiam
conlru opinio-
vum Hispanicam S. Jacobi prsedicationem litteris siones dederit, judicent sequi sestimatores, qui
itein itoslram
consignarunt. liascontroversias ecclesiaxticas ulrimque fundi-
objtci snlere
rt tx ipitis ud- 423 Neque /irmiora sunt argumenta, quibus tus examinarunl. Quod autem Alcxander hiv de ,.0„, t,//;,e.
oeitw ii verl ii
Naialis Alexander probare nititur, corpus beatse suix opinionibus faletur, de mea non negabo :

erttilttr,
Ifat i& Magdalense apud Fralres suos Prsedica- non enim ignoro, contra adventum S. Jacobi in
tores oppido S. Maximini quiesvere. Juvat
itt Hispaniam multa quoque objici solere sed sin- ;

ipsummet audire lom. 3, pagg. 1S1 et 182 de gulis adversariorum ac nominatim Natalis Ale-
hac traditione disserentem Quamvis hsec con- : xandri argumentis, Deo danle, me satisfacturvm
troversia inquit ad eruditionem ecclesiasticarn
, , spero. Saltem spoudeo,nullum difficullatem a me
non omnino necessaria sit, neque ad primum dissimulandam esse, imo etiam aliquam ullro
nominis Christiani seculum spectet ; hanc tamen, addcndam, quse a nemine, qaod sciam, huv usque
occasione data et ut Ordinis mci viris, Mag-
, Hispanis opposita fuit. Jam rem ipsam nggre-
dalense rthquns sibi vindicantibus gratificer . diar.
1

ceritatem ag-gredior adversus dominum Lau-


noium stabiliendam non iis quidem argumen- ,

tis,quse ex veteribus ecclesiasticoe historias scri-


ptoribus aul e\ sanctorum Patrum testimonio
XI. Respondetur argumentis ad-
,

repetantur hujusmodi enim fateor , uulla im-


:
versariorum a tempore et loco
praesentiarum oceurrere sed eo probationum g-c- ;

uere cnue traditiouiljus ecclesiarum et proba-


,
desumptis.
tissimis iustrnmentis fulciantur quseque adeo ,

cordatos homines ct citra sobrietatem mini- minentissimus Baronius tomo


,
9 Annalium ec-
me criticos, movere
Si defensores tra- possint, e: lesiasticorum ad annum Christi 816 a num.
ditiotiis Hispanicse adsimilem prologum confu- 48 occasione controversise, quee inler Rodericum
tjisseaL quantam gloriandi materiam Natali
,
Tolelanum et archiepixcopum Compostel/anum de
AJexandro suppeditassent? Secl probationes ejus primatu Hixpanisein concilio Laleranensi sub In-
audiamus. nocentio Illagitala fuisse dicitur, prsBcipua sup-
Irntl.tioiieni i;ii Hia iterum omnia instrumenta, quse ad pedilavit arma quibus adventus S. Jacobi in
,
Bispanicam
firmandam suam opinionem aecumulat, sunt po- Hispaniam oppugnari possel. Conlra Baroniwu
mquitakre aut
scculo oclavo, excepta unica inccrtiexta- Joannes Velasquius, Joannes Mariana, Gaspar
pOliut inxtu,-
lere
tts schedula, quam quidem Mexandro adquin- Sanctius Thomas Mcdvenda aliique scriplo-
, ,

tum circiter seculum referre placuit , eo quod res Hispani acriler


decertarunl el traditio- ,

scripta esset in tabula cerata. Hanc conjectu- nem suam illsesam conservarunt. Postea tamen
ram suam </<• schedulx
antiquitate xic stabilire Nalalis Alexander Sebaxliamix Tillemontius,
,
nititur [stud scriptionis genus in tabulis cera
:
et quidam recenliores Galli Baroniana lela
illitis viguisse quinto seculo constat, postea in
acide arripuerunt, eaque jam ssepius retorta et
'i" 11 fuisse At non recte sequitur
iiimi legitur.
oblusa exacuerc couati sunt, quamquam vixali-
tcriptionis gcnus seculo sexto aut septimo
quid cujuspiam momenti afferant, quod jam an-
aon futsse nt usu, tametsi id non legatur. Sic
tea objec/um non fuisxet. Nihil hic curo scripto-
uon legitur, quod seculo terlio aid quarto in res heierodoxos , qui eamdem eramben reco-
Provinvia fueril traditio de appulsu S. Marix
quunt, el non tantum prsedicationem S. Jacobi
Magdaleme, et tamen oult Alexander, eam tbi <'>( Ilispania negant, verum etiam sacras ejus
ttvtle flltsxe.
reliquias umquam Compostellse /uisse.autjam es-
Meminisse hicdebuerat responsionis.quam
125
se, i,i/ieiantur. Quid enim agas cum iis homi-
Launoio, advenlum S. Trophimi seculoprimo
in nibus, qui miracida, revelationes , atque ipsas
Gallias oppugnanti, sic pag. lG.j dederat
U drfendit, Nu- .
apostolicas iraditiones temere explodunt ? Mihi
gatorium plane, quia neg-ativum argumentum.
ilaque
;

DIR VIGESIMA QUINTA JULII. 93

A itaque hic dumlaxat res est cum illis, qui inter 432 Chrislianus Lupus Belga ex Ordine S. Au- «rao.t
G c
Catholicos nomen suum profitentur. gustini in scholiis ad librum Terlulliani d.e Prm-
'

potmimum 429 Statueram Cardinali Baronio Cardinalem scriptionibus contra hxreticos cap. 20, png. 379 '„',d,'J,*,'„_
rcspondemm Aguirrium opponere, ul post singulare horum il- ex testimonio Apollonii, quijuxta Eusebium lib. tenUa £u P ;,
NataHAlexm tamquam ex veterum tradi- »«»<«»«"<>-
i p U gU um certamen xquus lector alteru-
ustr i um 5 Hist. Eccles. cap. 8
'""m"" m /"-
tri parti triumphum decemeret. At mentem mu- tione hsec refert, Dominum Apostolis suis praece-
, „. . cetsit negoli-

tare debui, quia omnia Baronii argumenta tali pisse, ne mtra duodecim annos Hierosnlymis exce- „,„

modo disposita sunt , ut iis distincte et clare derent, deducit contra Hispanos sequens corolla-
Aguirriana responsa aplari non possint. Cum rium : Quarto discimus, quodsancti Jacobiapostoli
igitur objecliones, contra Hispanicam S. Jacobi praedicationon careat scrupulis hic enim quadra- :

prxdicationem olim allalse, distinctiori ordine g esimo quarto anno ante lapsos
r duodecim fuit gla-
db his recentioribus collocentur, claritalis causa dio percussus ab Ilerode rege, ideoque videtur Ju-
eorum eadem opera sin-
vestigiis insistam, et sic dasam non fuisse egressus. Sed neque istud telum
gillatim antiqua Baronii argumenta et novas nos ferit, qui antiquam Apollonii traditionem
aliorum difficultates refellere conabor. Neque id admittimus, et martyrium S. Jacobi anno 43 vel
consilium primus capio nam video, idem factum : 44 serse vulgaris consignamus, ita ut post divi-
fuisse ab eruditissimo marchioneMondexarensi, sionem Apostolorum tres aul quatuor anni super-
ac eminen/issimo Cardinale Aguirrio, qui Natali fuerint, quibus sanctus iste Apostolus in Hispa-
Alexandro potissimum responderunt. nia prsedicare et Hierosolymam redire potuerit.
cujiis opinh de 430 Adversarii primum argumentum petunt Non diffxteor, veneranda Clementis Alexandrini
tempore, n, w
ex i emp 0re q u0 divisi sunt Apostoli, dicuntque,
^
et Apollonii auctoritate, quam tomo iv Jxdiipagg.
,""" '"
S. Jacoburn Maiorem martyrio affectum
" esse, 12 et 13 defendimus, urgeri posse Hispanos, quos
ApoMll, in- * ,"
ceriaes/, antequain Apostoh m.

varias mundi provinaas


.

miror nondum amplexos esse systema de morte e


dispergerentur adeoque illum non potuisse prse-
, Christi sub duobus Geminis, quod Henschenius
E dicare in Hispania. Natalis Alexander pro- noster in Diatriba prxliminari ante tomum i
bare nititur, quod Apostoli divisi non fuerint Aprilis solide stabilivit, et Schelstratius Pagius, ,

ante secundam persecutionem, quas ab Herode aliique eruditi nonnidli jam in scriptis sicis se-
mota est contra Ecclesiam, quando, occiso Jacobo quuntur. Porro iianc curam relinquo Hispanis :

nostro, Petrum carceri mancipavit : nam in pri- nobis enim hic laborandum non est, cum in no-
ma persecutione, inquit, in qua S. Stephanus stra sententia istis difficultatibus nos facile expe-
lapidibus obrutus est, Aposloli nondum dispersi diamus, ut consideranti patebit.
eranl, sed soli discipuli, idque colligit ex cap. 8 433 Alterum adversariorum quorumdam ar- j, ,. m .,„„m
««»««<-
Act. f. i ubi legilur Facta est autem in illa die
:
gumentum desumitur a loco, per quem S. Jaco- </"»»

persecutio magria in Ecclesia, quse erat Hierosoly- bus in Hispaniam venisse dicitur, et de quo in- ["ZfcoluZ,-
ter littorales Hispanix popidos acriter
discepta- „„„./„„„„„,,
mis, et omnes dispersi sunt per regiones Judasss et
nam Franciscus Macedo in Diatribajam
Samarise prseter Apostolos. Verum ipse Tillemon- tur :

ssepe laudata cap, 3 § C testatur,


primum sancti
tius tomo i Monument. eccles. pag. 597 fa-
tetur , hoc ratiocinium parum roboris liabere, Apostoli appulsum a Tarraconensibus, Valenti-

nis, Bceticis, Lusitanis, Gallvcis


xquali traditio-
cum non constet de lempore, quo facta est Apo-
vindicari, et singulis provinciis istam
stolorum divisio. Ceterum scriptores Hispani nis jure
variis modis hanc objeclionem diluunt , ut vi- prxrogativam ab aliis inter se contendentibus de-
ratioci-
deri potest tomo iv Julii a pag. 10, ubi di- negari. Unde adxersarii, ipso tesle, tale
versas de divisione Apostolorum opiniones re- nium instituunt Quandoquidem non constat, ad
:

tuli.
quam Hispanise provinciam S. Jacobus appulerit,
et ali.v alias Hispanicis
argumentis impugnant,
,„,,, Bispani Spondanus in Epitome Baroniana ad an-
431
variiimodis num num. 7 circa diversas Hispano-
Christi 44, non videlur ad ullum Hispania- portum appulis-
conan- se debuit quippe per aliquam partem intrare
dihiere
rum in hac materia sententias notat sequentia :
:

distributione, singulx ex-


facta autem partium F
n Divisionem Apostolorum cum
alii in alios annos
per
C
referant, Hispani illi, qui contra Baronium scripse-
cluduntur abaliarumprovinciarum incolis :

runt, ut suam tueantur traditionem de S. Jacobi in


nullam igiturS. Jacobus intravit, adeoque Hispa-
Ilispaniam accessu, nonnullis haud adeo contem- niam non est ingrcssus : sicut enim evidenter in-
ferripotest, rem aliquam hac hebdomada factam
nendis conjecturis et argumentis probare nituntur,
non esse, si nec hoc, nec ilto, a/iisre hebdomadx
tunc contig-isse, quando Petrus et Jacobus petie- sequitur, S. Ja-
diebus contigerit, ita etiam recte
runt Samariam, vel etiam postDomini ascensionem siper hanc
cobum in Hispania numquam fuisse,
etadventum Spiritus sancti, etiamsi non statim provincias omnes enumera-
vel istam celerasque
omnes ad suas provincias profecti fueriut. Quorum Ita gwiaem illi magis acute,
tas non intraverit.
tamen arg-umenta sunt alii qui eadem licet cum
quamsolideargumentantur.
ipsis de accessu S.Jacobi sentientes , aliis cer-
Diatriba cap. 10, „ f,o«c«c»
rationibusrefellunt; eruutque, 434 Franciscus Macedo in
tis, ut putant, quarehic «•"«» <"'<«•<
sophismati omnino satisfacit -.

qui illorum rursus argumentationes § 4 huic


opinor, alii,
transcribo racile tamen,
illius rerba tanlum
:

confutabunt ut novum profecto ipsimet ruinse nam ex


:

boc argumentum confutatur :


inquit
periculum afferre videantur sedificio, quod tam de- ,

quod singulre provinciss pugnent


pro Jaco-
eo,
bilibus fulcimentis stabiliunt. Quidquid sit de hoc
bo' ad se trahendo non sequitur eum in Hi- ,

saltem chronologica
,

illustrissimi viri judicio ,


sequitur, venisse
spaniam nou venisse; imo
:

adversariorum argumentatio nullum mihi faces- non contenderent eum ad


nostrum de nisi enim venisset ,

sit negolium, cum juxta systema idcirco conantur


trahere provincire. Iffitur
Christi sub duobus Geminis consulibus di- se
morte quod certum pu-
anno vulgaris quadrage- eum sibi singulse vendicare ,

visio Apostolorum seree


Unde ineptum
tent eum in Hispania fuisse.
simo affigenda sit, ut ad diem xv Julii locopro-
,

pug-nant et .mpu-
est argumentum siuguUe
:
,

xime citalo fusius oslendi.


, ,

94 PK.EDICATIO S. JACOBI IN HISPANIA.


gnant alias
; ergo non venit. Imo quia venit,
idcirco unusquisque conatur eum ad se trahere.
Alioqui pugnando pro se, et impugnando alios XII. Explicatur difficultas ex epi-
sequitur Homerum Grajcum non fuisse
,
,
quia
tot de eo civitates contendebant Smyrna Rho- , ,
stola Pauli apostoli contra adven-
• lege Clii
dus, Colophon, Salamin, Ios *, Argos, Athe-
nse. Nemini sane in mentem venit negare, Ho-
tum S. Jacobi in Hispania ob-
merum Grsecum fuisse quod dissensio et con- , jecta.
tentio de eo inter septem civitates fuit. Cur
ergo non de Anacharsi , aut Numa Pompilio
civitates illse inter se pugnarunt ? Nimirum, Sanclus Paulus existens adhuc in Oriente de-
quia sciebant, Anacharsim esse Scytham, Numam Hispanos adire, ut constat ex episto-
crevit Propier p,-x-
Romanum ; nec posse conari eos, qui Grseci non la, quam Corintho dedit ad Romunos, ubi cap. dicationem S.

erant , ad civitates Grascas trahere. Homerum 15 1 24 ita loquitur Cum in Hispaniam pro-
:
Puult m Hi-
tpania,
vindicare poterant ,
quia cum in Graeoia natus ficisci coepero spero quod prseteriens videam
, ,

esset, poterat in illa vel illa civitate nasci. Ita vos. Et paulo post £ 28 Per vos proficiscar :

cum constaret , Jacobum apostolum Hispaniam in Hispaniam. Disputatar inler eruditos, an hoc
petiisse, ac non posset in eam, nisi per aliquam decretum exsecutioni mandaverit, ut fusius ri-
B certam intrare, volebant singulae provincise affir- deri potest apud Gasparem Sanctium nostrum in
mare, in suum primum portum appulisse. Idque Tractatu de prsedicatione sanctorum apostolo-
ex studio et pietatis et religionis in Apostolum rum Pelri et Pauli in Hispania. Natalis Alexan-
profectum ; quod inane prorsus esset , nisi Ja- der affirmativam sententiam avide amplectitur
cobus ad eas regiones pervenisset. Sin ; dicant atque thesim suam tomo 3, pag. 157 ita proponit :

adversarii cur provincia; Hispanise de Joanne,


, Traditione constat sanctum Paulum, in Hi- ,

Bartholomseo, Matthaso aut Simone, aut de Jaco- spanias profectum ibi ecclesia fundavisse. Re-
,

bo minore non litigant, non contendunt , nisi cte dicit, eam S. Pauli profectionem in Hispa-
quia sciunt , horum neminem in Ilispaniam ve- nias traditionc constare, cum nullus trium pri-
nisse ? morum seculorum scriptor illam lilteris mandasse
uc tubtililei 435 Hinc igitur firmissimum sumitur argumen- inveniatur.
reftilatur.
tum, penetrasse Jacobum apostolum in Hispaniam, 437 Attamen illam traditionem negant Ge-
quod non de aliis, sed de illo uno singulse tam acri lasius I Pontifex apud Gratianum causa 12 ijuam tamen
aliqui negant,
et pertinaci studio concertant. Cumque de Petro et queest. 2 cap. beatus, et divus Thomas in com-
1'aulo item possent,quod non sit improbabile, eos mentariis ad citatum Apostoli textum lectione
ad Hispaniam pervenisse, quemadmodum supra in- 3 , Dominicum de Soto aliosque recentio-
ut ,

dicavimus, asserere nulla tamen de illis sibi ven-; res omittam. In ipsa Hispania de hac tra-
dicandis coutentio est inter Hispanos auctores; ditione dubitavit Lucas Tudensis, Roderico To-
quasi ad se non pertinerent, aliis provinciis relin-
ii letano (is de adventu S. Pauli in Hispaniam
quunt. In solo Jacobo apostolo morantur. Hinc Tar- non meminit) coeevus scriptor, qui in preefatio-
raconenses, hinc Baetici insiliunt, apprehendunt, ne ad Chronicon mundi tomo 4 Hispaniee illu-
et ad se trahere student, quod existimant, cum stralee pag. 2 ita loquitur Deus in tantum Hispa- :

venit in Hispaniam , in suos portus appulisse niam cselestibus ditavit bonis , ut protomartyris
,
atque adeo posse singulos pro jure hospitii ven- Apostolorum Jacobi corpus sibi transmitteret per-
dicare. Et quidem ex argumentis quas quisque petuo in carne amplectendum, et doctorem gentium
,

pro se adducit, apparet, Apostolum totam ferme Paulum illi contulit specialius in spiritu veneran-
Hispaniam peragrasse idque fortasse sequius : dum : cum Romanis idem Apostolus scribe-
etenim
C esset dicere , etomnibus commune adventus et ret, dixit se per eos transitum facturum et vehtu-
prsedicalionis bonum facere; sed Hispani eo non rum ad Hispanias; quod utrum in corpore venerit,
contenti, dum quisque vult illud hospitium ven- licetqusedam scripta quse videntur authentica,
,

dicare impugnant non tamen ii ne-


,
alii alios ; eum testentur venisse corporaliter, nos tamen igno-
gant, Jacobum apud alios fuisse et pradicasse ramus. Firmiter credimus, eum promissum suum,
:

dummodo euim primi in eo excipiendo fuerint, etsi non in corpore, in spiritu complevisse. Si Ro-
non dubitant cum aliis communicare; sed ne- derici Toletani silentium, Lucee Tudensis dubi-
grant, quam ad se venisse. Ego
prius ad alios, tatio, et Gelasii Papee ac divi Thomse contraria
Hispanos de primi hospilii prxrogativa
illa opinio Alexandrum ab asserenda Paulini adven-
inter se digladiari sino, cum mihi sufpciat, tus tradilione non dimoverint, neque nos similia
S. Ja-
cobum in Hispania prsedicasse. Parum in defendenda S. Jacobi preedicatione terrere de-
etiam
curo, quamdiu, et quibus locis Apostolus bent, qui simul Hispanicam S. Pauli peregrina-
iste in
Hispania Christianam legem. promulgarit, cum tionem admittimus, et utramque traditionem
heec peculiaria praedicationis adjuncta
ex vete- magis consequenter defendimus. Nunc ad dissol-
ribus et fide dignis monumentis vendam difficultatem progrediamur.
probari ne-
queant, ut § i hujus partis num. 300 43S Paulus in eadem epistola ad Romanos de
breviter in-
dicavi. apostolicis suis expeditionibus, hactenus a Jeru-
i mpugnutur
salem usque ad Illyricum factis, eodem cap. tradilio Bispa-
15,
) 20 et 21 ita scripserat : Sic autem prjedi- norum ex epi-
stola ejusdem
cavi Euangelium hoc, non ubi nominatus
erat Apostoli,
Christus, ne super alienum fundamentum
(2D ficarem; sed sicut scriptum
Quibus non est :
a?di-

est annuntiatum de eo,


videbunt; et qui non
audierunt intelligent. Aliqui ex his postremis
,

Apostoh verbis inferunt, S. Jacobum non preedi-


casse in Hispania. Si , inquiunl , S. Paulus
juxta
,,, ,,

DIE VIQBSIMA QUINTA JULII. n.5

A juxta commimiorem Palrum et interpretum sen- IN HlSPANIAM PROFICISCI CXEPEBO , SPEBO (JDOD »rao«E ,

tentiam ad promidgandum Euangelium in Hi- Plt/ETEMENS VIDEAM VOS, ET A VOBIS


DBDUCAB 1IXUC,
G C " "

spaniam profectus fuerit, certe ibidem S. Jaoobus SI VOBIS EX PAHTE PEUITCS


FOBBO.
antea non prsedicaverat alioquin S. Paulus prse- ; 442 Unde colligo primum, cessasse jam in «"<«>» ««*
dicasset Euangelium, ubi nominatus jam fuerat Paulo illud studium praedicandi ubi non erat 'ZZf,ZT" ,

Christus eedificasseique super alienum funda-


, annuntiatus Christus nam Romas, quo ibat, :

mentum, quod textui mox allato repugnat. Ita jam erat fides et Ecclesia constituta. Secundum,
quidem illi argumenlantur Nos verojam diver- . non esse eamdem praedicandi in Hispania ne-
sam horum verborum explicationem proferemus, cessitatem , qua? in aliis reg-ionibus , ubi Chri-
ut appareat, non deesse Hispanis varia media stus non erat annuntiatus : si enim tanta ne-
quibus hanc diffwidtatem solrant. cessitas foret, non diverteret Pauljis Romam.nec
cujus textus 439 Hugo de S. Charo S. R. E. Cardinalis, qui ibi tamdiu morari vellet doneo frueretur et sa- ,

commode ita
c i rca medium seculi
xiu floruit, objectum Aposto- tiaretur aspectu et consuetudine Romanorum.
li locum ita exponit Proedicavit, ubi Christus non Quomodo enim qui excusabat
: , impedimentum
erat nominatus maxime, lioet etiam aliis. Vult
, veniendi Romam ortum ex prsedicatione quse
,

itaque doclissimus ille interpres S. Paulum , eum morabatur inter gentes, quse Christum
prsecipue illis prsedicasse, quibus nondum fue- non noverant praedicationem antepo-
, et illam
rat annunliatum Euangelium Christi, quamvis nebat consuetudini Romanorum ,
conspectui et
non neget Apostolus , se aliquando etiam illis modo, relicta Hispania RomcB moraretur si , , E
prsedicasse, qui aliquam Christianse legis noti- in ea Christus non esset annuntiatus? Certe si
tiam jam habuerant sed plerumque se super , illa non jam esset fidei doctrina imbuta et ,

alienum fundamentum non sedificasse signifi- Christum prorsus ignoraret , non moraretur Pau-
B cat. Huic Hugonianse interpretationi favet Qrse- lus Romse , nec in ea quiesceret ; sed aut recta
cus Apostoli textus, in quo legitur <s>\.kcni\j.o\i\}.vwi> inHispaniam tenderet aut brevi Roma eo mi- ,

evayytlL&aBou, id est contendi, ambivi vel conatus graret.Tertium quod Paulus dicat deducen-,

sum prsedicare ;
quasi dicat : quantum in me fuit, dum se esse a Romanis in Hispaniam signum ,

in illud potissimum incubui, ut iis Christianam est , illos Romanos vel in Hispauia fuisse et ex
fidem annuntiarem, quibus nondum notus erat ea venisse , vel saltem iis Hispaniam notam es-
•M Eispankx Christus. se , perspectum
ac , in ea Christianos esse :

s.Jacobijirx- 440 Hujusmodi autem modus loquendi non quorsum enim vellet ab iis deduci se Paulus
n0
nfftciT
" i> n P ectit> au0 minus etiam aliquibus interdum nisi deducentibus se fidelibus in Hispania fide-
prsedieaverit, quibus jam alii Christum annun- essent? Quod si hasc vera
les noti et familiares
tiassent, inter quos numerari possunt Hispani, sunt, uti apparet, non modo hic locus epistolae
cum prsesertim S. Jacobus paucos admodum con- Pauli ad Romanos nihil offlcit adventui sancti
Certe heec S. Pauli propositio
vertisse dicatur. Jacobi in Hispaniam , sed illi etiam favet. Hoc
non potest, quasi
stricte et universaliter intelligi ratiocinium lector cum integro S. Paulo dis-
Apostolus semper studiose caverit ne usquam , cursu conferat et attente expendat , nos in- .•

prsedicaret ubi Christus fuerat annuntiatus


, : terim alias Paulini textus expositiones addu-
ipse enim prsedicavit Damasci, ubi jam ante CemUS. IdeynS. Pauti

Christiani erant, quos adhuc Ecclesiam perse- 443 Eminentissimus Aguirrius dissert. 9num. I(xtus

quens volebat rinctos perducere Hierosolymam, 104 cditer argumentum adversariorum solvit
ut in Actibus Apostolorum cap. 9 legimus. Prse- hac plana responsione Quisquis ita objicit :

dicavit Antiochiee, ubiquidam discipuli, inprima non attendit tempus quo epistola ad Romanos ,

persecutione dispersi, jam mullos Christiana do- scripta fuit ab Apostolo id enim contigit anuo p :

ctrina imbuerant, ut patet ex iisdem Actibus cap. Christi quinquagesimo octavo dum Paulus es- ,

ii. Denique, ut alia omittam, in hac ipsa epi- set Corinthi unde illam ad Romanos misit per
;

Romanos scripto instruit eosque postea


stola ,
Phoeben uti habent biblia
, Graeca Syra ac , ,

verbo docuit quos tamen jam Petrus erudierat.


,
Latina regia in fine epistolae quo tempore Pe- ,

C 441 Franciscus Macedo in Diatriba cap. ul- trus Roma abierat in Britanniam ideoque in ,

etaFrancisco timo, data simili explicatione, textum Apostoli ea non salutatur. Prasdicatio autem Pauli in
Macedosicw acl oppugnandos adversarios convertit, et ex eo Hispania contig-it multo postea nimirum post :

adversarios
converlitur.
Hispanicam S. Jacobi prsedicationem probare annum sexagesimum primum, in quo Lucas co-
nititur hoc modo Irao adjicio conjecturam: ronidem imposuit Actis Pauli et Apostolorum :

inquit ad confirmandam communem de adventu tunc enim ille primum e carcere sub Nerone li-
Jacobi in Hispaniam doctrinam qua retorqueo ,
beratus fuit, ac proinde potuit in Hispaniam
in adversarios arg-umeutum nam Paulus ita : proficisci. Quapropter dum scriberet Corinthi ad

loquitur ut signifieet
, in ea tantum praedica- , Romauos verissime dixit se eousque praedicasse
,

tione id effecisse ut prsedicaret Christum grn-


, Euangelium non , nominatus fuerat Chri-
ubi
tibus eum ignorantibus eoque itinere confectu, , stus, nec supra alienum uominatus ajdifieas-
vacuum esse ad pradicandum ubique tum ubi , se. Cum hoc tamen cohoeret, ut postea proe-
annuntiatus erat Christus tum ubi non erat. , dicaverit ubi jam Christi nomen auditum fue-
,

Unde sequitur, in Hispania prsedicatum jamesse rat, aedificaveritque supra fuudamentum ab aliis
Christum. Suadeo autem meam conjecturam sic : positum : quod patet ex ipsa Roma , ubi Pe-
Paulus fatetur se velle Romam venire, prohibi- trus jam antea prsedicaverat , et fundamentum
tum tamen esse, ne veniret, propter illam suam posuerat, priusquam Paulus eo accederet. Quid
prcedicationem , quam susceperat in regionibus erg-omirum, si pariter post suum iu urbem ac-
quae carebant lumine fidei id constat ex eodem : cessum perrexerit inde in Hispaniam, licet autea
capite num.
22. Impedimentum autem erat ilia ibidem prsedicasset Jacobus, et fidei fundamenta
prsedicatio;qua finita volebat Romam venire , pOSuisset ? vario modo
et inde Hispaniam adire, et a Romanis deduci 414 Imo etsi verba Apostoli tam ad futuram
fidelibus, quod expresse dicit num. 24 Cum :
quam
, ,,

PR.EDICATIO S. JACOBI IN IIISPANIA.


quam prseteriium lempus spectarent, et rigideac- S. Jacobi magis adversantia , in Hispanos re- D
cipienda essent, tamen necdum prorsus exclude- torquet.
rent prsedicationem S. Jacobi, cum adeo spatiosa 448 Ne ulla Alexandri objectio singidari so- ""'« a'«n „.
c " D " e 'or>>
sil Hispania, at S. Paidus facile prsedicare po- lutione careat , expono verba sancti Doctoris
luerit in quibusdam istius regionis oppidis aut juxta explicationem num. 445 et sequenti da- IZt^/T""'
locis, in quibus S. Jacobus nulla prius euangelicse tam, quse ipsius menti magis consentanea vide- Honem ra u
a .

veritatis fundamenta jecerat nihil enim nos co- : tur, quamins alise propterea non sinl rejiciendse. """•
git asserere , quod S. Jacobus singulas Hispaniee Neque ad id alio interprete indigeo, quam ipso
provincias lumine fidei illustrarit. Sed non est sancto Doctore, qui lib. 14 Commentariorum ad
necesse ad eam solutionem confugerc, ut ex dictis Isaiam cap. 52 in editione Parisiensi tomo 3, col.
dicendisque salis colligitur. 382 verba prophetse a sancto Paulo superius al-
,

ab eruditis 445 Alfonsus Salmeron noster tomo 13 lib. 4, , lata, sic elucidat Qui non habuerant legem et
:

virit iia ex disp. n verbis Pauli maxime consentaneam exi- prophetas, et quibus de eo non fuerat nuntia-
ponilur,
stimat explicalionem quam tradit hoc modo
,
: tum, ipsi videbunt et intelligrent In quo-
Tertius sensus est, quod g-entibus praedicavit, in- rum comparatione , Judaeorum dnritia reprehen-
ter quas non fuerat Christus nominatus per le- ditur, qui videntes et audientes Isaise in se va-'
gera veterem neque praenuntiatus, neque praefi-
, ticinium Confer hsec cum
compleverunt
etc.
gmatus aut exspectatus perstat enim : in confir- iis quse supra dixi , et videbis , omnem difficid-
,

manda sua sententia, qua asseruit, se esse gen- tatem statim evanescere. Prseterea si Alexandri
tium apostolum a tempore, quo cum Barnaba se- argumentatio esset legitima, sanctus Doctor si-
greg-atus fuit et missus ad praedicandum g-enti-
, bi contradiceret, cum Hispanicam S. Jacobi e
bus. Huic inteipretationi congruit tolus Pauli prsedicationem alibi afprmaverit, id supra § 5
q contextus, ac prsecipue testimonium, ex cap. 52 ostendi.
^ 15 Isaise desumptum, quod ad dicti s\d confir- 449 Nondum tamen acquiescit Alexander; sed ifcu« etiam
mationem adducit Apostolus his verbis : Sicut undequaque desperatse suse causse patrocinium *«*roua-
scriptum est Qujbus non est annuntiatum de
: corradit. Unde in fine dissertationis tom. 3, " r """!" e "'-
rr>lTr- 7 •• . . '»0(71, 00 0OW0OI

pag. 160 Hispams ob/icit nescw quem Ambro- ttfivcrtariti


.
eo,videbunt, et qui non audierunt, iptelligent.
Haud dubie hic Isaias spiritu prophetico locu- siastrum, qui in Commentariis ad caput 15 epi- allegalum.
tus est de genliHbus , postea ad Christum con- stolse ad Romanos habeat sequentia Venturum -.

vertendis, qui nidla prophetarum oracula nove- se promisit (nempe S. Paulus) tempore, quo ad
rant, nullam de Messia prsedicationem audie- Ilispaniam erat iturus ,
quia illic Christus non
rant nullumqw Christianse fidei fundamentum
, erat pra'dicatus. Qusero primo, quis sit ille Am-
habuerant, quemadmodam Judsei, quibus ea ex brosiaster, qui sub ficto S. Ambrosii nomine istos
sacris monumentis et magistrorum suorum pras- commentarios scripsit , aid cujus opera saltem
dicatione innotescere potuerunt. Ita eliam hunc sancto Doctori perpjeram attributa sunt ? Emi-
Isaise locum intelligil S. Hieronymus, ut mox vi- nentissimus Bellarminus in libro de Scriptoribus
debimus. ecclesiasticisubi opera S. Ambrosii examinat
,

ul Hispnnit ,. 446 Hinc facile colligi potest, quo sensu Apo- hos commentarios multis de causis sancto Docto-
S. Jacobi pt «- stolus dixerit, se super alienum. (nempe veterum ri abjudicat et de illorum scriptore hanc conje-
,
dicalioni ne
prophrtaritm) fimdamentum non sedificasse. Ne- cturam facit Credibile ig-itur est, inquit, aucto-
:

que refert, quod S. Paulus etiam subinde Judeeis rem horum Commentariorum esse Hilarium dia-
Chrislum annuntiaverit id enim fecit potius,
.-
conum Romanum, qui Luciferi schisma propag^a-
quod justa aliqua ratio occurreret, quam quod vit, et libros etiam non paucos scripsit, ut san-
illi muneri esset destinatus. Sic in epistola lad ctus Hieronymus testatur in dialog-o contra Lu-
Corinth. cap. i baptizarit Crispum, et Caium, ac ciferianos extremo. At quiscumque sit illorum
Stephanse domum, quaviris paulo post dicat :Non auctor, idem Bellarminus paido ante affirmat,
enim misit me Christus baptizare sed euange- ,
quod in his commentariis sint non pauca quse ,
lizare. Igitur juxta hanc expositionem quam Pelag-ii
, errores continere videntur ut perspi-
,

aliqui insignes sacrse Scriplurse interpreles am- cuum est ex commentariis in epistolam ad Ro-
q plectuntur, nihil aliud S. Paulus significat, quam manos.
se ad instruendas gentes prsecipue missum F
esse 450 Cum tamen
auctor ille, quisquis demum fin.priis suit
(estooccasione dala etiam Judseos docuerit) ad fuerit, videatur esse antiquus, in gratiam Na- verbis facile
quas neque Cliristi antea nomen, neque prophe-
talis Alexandri ostendam , ipsum adventui S.
tarum oracula pervenerunt. Jacobi in Hispaniam non adversari. Neque ad
el od Alt- 447 Ex dictis facile explicari potesl S. Hie- id demonstrandiim magno molimine 0]Jus est
xondro ohj ,- t ronymus, qui lib 2 Commentariorum ad Amos cum scriptor ille satis se ipsum explicet si ,
ilui S.flur »-
prophetam cap. 5 in novissima editione Parisiensi totus textus legatur, quem Alexander mala
nwmi locux
tom. 3, col 1412 de S. Paulo ita scribit Effusus :
fide truncavit, ne objectse difficultatis solutio
est super faciem universse terrse, ut prfedicaret ex ipso auctoris sensu ultro in oculos incur-
Euangelium de Jerosolymis usque ad Illyricum, reret.Ambrosiaster ergo ssepe memoratum S.
et sedifiearet non super alterius fundamentum
Pauli locum primo ita commentatur Non sine -.

ubi jam fuerat pradicatum sed usque ad Hi- ,


causa illic praedicare niti dicit et non ubi nomi-
spanias tenderet et a mari rubro, imo ab Ocea-
,
natus est Christus, sciens, pseudo-apostolos aliter,
num curreret ut ante eum terra de- quam oportebat, Christum tradere ad hoc enim :

ficeret, quam studium prsedieandi. Facile in- , circumibant, ut sub nomine Christi aliis dog-ma-
quam , juxta jam datas Paulini lextus inter- tibus populum manciparent, quod postea corri-
pretationes hsec explicari possunt non enim
:
g-ere maximi
erat laboris. Idcirco prsevenire vo-
potuit S. Hieronymus plus velle , quam ipse luit, ut
inviolata? praedicationis verba traderet
Apostolus signi/icare voluerit. Nihilominus Na- audientibus, et ut reeta linea superficies ordinata
talis Alexander omisso Apostoli textu hsec
,
, incolumis f undamenti robur haberet. Deinde post
sancli Hieronymi verba tamquam adventui alia de
,
eodem Apostolo hsec subdit : Venturum
tamen
:

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. "7

tamen se promisit tempore, quo ad llispaniam erat 453 Hsec integra epistola cum octo decretis, ad "ctoii
iturus, quia illic Christus non erat prsedicatus ritus ecclesiasticos spectantibus, legitur in Lab- G c

ut occuparet mentes illorum (quia pseudo-apo- beana conciliorum Collectione tom. 2 a col. 1245, '',"'7,"dlZ^
stolis difflcile fuit iter ad illos) ideo tardius si iret, et nuper iterum edita esl a Petro Couslanl mo- Hapamcr o»,

non foret molestum. nacho Benedictino inter epistolas Romanorum J ,nun( -

sine """ Bi- 451 Auctor ilaque iste tantum vult dicere, quod Pontificuhi lom. 1 acol. 855. Inserlum etiarn est
spanic tradi-
S. Paulus plerumque non prxdicavit, ubi per illius compendium juri Canonico part. i Decreti
Ixswne.
[ionil
pseudo-apostolos nominatus fueral Christus, sed Distinct. xi cap. Quis nesciat. Ego primam istius
quod conatus sit. illos antevertere, ne super corru- cpistoise partem, quee ad rem nostram maxime
ptum aliorum fundamenlumcogerelur xdificare. facit, ex novissima Pontificiarum epistolarum
Indical etiam, sanclum Apostolum ob eam cau- editione transcripsi. Traditionis Hispanicas op-
sam tamdiu in Oriente hsesisse, ac tandem ventu- pugnatores prsecipue ponderant ea terba, quee
rum esse ad Occidentem, ubi a pseudo-apostolis numero preecedanti litteris majuscidis expressi,
minus erat periculum, eo quod iler ad eas regio- et ex iis inferunt, S. Jacobum in Hispania non

nes illis niinis difficileesset. Hicc autem omnia prxdicasse, cum Innocentius summus Pontifex
Hispanicse traditioni nihil omninoincommodant diserte affirmet, a nullo in Hispaniis aliisque
potuitenim Paulus in Hispania postmodum enumeratis regionibus institutas fu isse ecclesias,
Christum annuntiare, quia non ibi pseudo-apo- nisi ab iis, quos S. Petrus eo miserat. Imo addit,
stolus aliquis, sed fidissimus Christi discipulus nec legi nec inveniri, quod ibidem alius Apostolus
S. J acobus pnedicaverat. Equidem ingenue fas- prselcr Petrum per suos legatos docuerit. Illi au-
teor, Ambrosiastricam iltam sacri textus inter- tcra post martyrium S. Jacobi Majoris in Hispa-

;
pretationem mihi non midtum placere quam- ,
niam missi fuerunt. Undeadversnrii confidenter
vis eadem ab aliis quibusdam etiam tradatur. concludunt, S. Jacobum nequaquam in Hispania
At quis segre ferat, objectum nuctorem propriis Christianam fidem docuisse. E
suis verbis a me explicari ? Cur mihi non liceat 454 Satis hanc difficultatem sotvit Frandscus fr ''"" c "t»«
iisdem armis uti ad defendendum, quibus ad-
cltaarum jeu
versarii utuntur ail oppugnandum ? verbis hic primum respondeo Innocentii I :
e/j iscopaluum
testimonium , ait , duas habet partes. Prima treciUmt

afflrmat, in Italia, Gallia, Ilispaniis , Africa ,


'e
'P r '"" 1

atque Sicilia nullum iustituisse ecclesias nisi ,

eos quos vencrabilis apostolus Petrus, aut ejus


XIII. Solvitur objectio, quse ex ,

successores constituerunt sacerdotes. Haec nihil


epistola Innocentii I Papae for- continet adversum traditiouem jreneralem , quse
tradit , Jacobum in Hispaniam venisse, et ibi
matur. proedicasse ; sed adversum traditionem ecclesia-
rum particularium ,
qua? affirmant, [se] ab eo
esse institutas, et episcopos a Jacobo accepisse :

de quo ego abstineo dicere, qui id ag-o, ut pro-


Bpislolam ln Adversarii identidem Hispanis opponere non bem g eneratim Jacobum euangelizasse in Hi-
-
,

cessant epistolam Pontificis Innocentii I, spania, quod fieri potuit sine erectione ecclesia-
qui anno 416 ad Decentium episcopum Eugubi- rum et institutione episcoporum. Quare stat

num scribit hoc modo Si instituta ecclesiastica,


-. mea veritas cum Innocentii doctriua. De Inno-
ut snut a beatis Apostolis tradita, integra vellent ceutio , Petrum et successores Pontifi-
solum
servare Domini saeerdotes, nulla diversitas, nulla ces misisse in Hispaniam episcopos, in ecelesias
varietas iu ipsisordinibuseteonsecrationibushabe- in ea instituisse neg o tamen, apostolum Jaco-
;
-

retur. Sed dumunusquisque, uonquodtraditum est, bum non prsdicasse aliud quippe est prsedicare : :

scd quod sibi visum fuerit, lioc asstimat esse tenen- aliud ecclesias instituere : cum prnesertim constet

dum, inde diversain diversis locis vel eeclesiis aut apud veteres auctores, Jacobum septem tantum
teneri aut celebrari videntur, ac fit scandalum popu- aut novem homines convertisse ,
qui non sunt

lis, qui nesciunt traditiones antiquas humana


dum satis ad ecclesiam, ne unam quidem iustituen- t

prn?sumptione corruptas, putent, sibi aut ecclesias dam , nedum ad plures ,


quas Innocentius iufi-

non convenire, aut ab Apostolis vel apostolicis viris ciatur ereetas. Hac ratione manet autiquatraditio
contrarietatem inductam. Quis enim nesciat, aut inconcussa , uti a nobis est proposita et as-

non advertat.idquoda principe Apostolorum Petro serta.

Eomana? Ecclesia; traditum est, ac nunc usque cus- 455 Deinde, quibusdam interpositis, adalteram ./ >' Jaco-

toditur,abomnibus debere servari necsuperinduci ;


Innocentiani testimonii partem explicai iii Hispa-
Eoangcli-
aut introduci aliquid,quod auctoritatem non habeat, progreditur : Secunda neg;otiura facessit. Aut le-
gaut, inquit, si in iiis riiovixcns alius Apostolo-
aut aliundeacciperevidcaturexemplumPPK/ESERTiM
CUM SIT MAMIT.STIM, IX OMNEM ITALIAM, GaLLIAS, HlS- BUM INVBNITUE, AUT LEGITUB DOCUISSE. Xegat igitur
PAXTAS, AfRICAM ATQUE SlCILIAM, ET INSUI.AS 1NTERJA- usquam legi, alium Apostolum ibi docuisse, id
CENTBS, NULLUM INSTITUISSE ECCLESIAS, NISI EOS, QUOS est, prsedicasse, praeter Petrum, nou quod hunc in

VENERABILIS APOSTOLUS PeTUUS AUT BJUS SICCESSORES iis provinciis prssdicasse afflrmet, sed quod eo mi-

CONTITCKIUNT SAOEBD0TES. AUT l.EGANT, Sl 18 IIIS PllO- serit prsedicatores. Hac particula videtur exclu-
VINCIIS AI.IUS Al'OSTOI.ORUM INVENITUR autleoituu di Jacobus Hispauia. Primum miretur quis, Iu-
nocentium negare legi nspiam, alium Apo-
'
"I- Quoil doouissb. Qui * si non legmnt, quia nusquam inve- ,

uiunt, oporteteos lioc sequi, quod Ecelesia Romana stolum eas adisse provincias, cum Paulus in Ita-
liam venerit, et llomaj fuerit et docuerit idque
custodit, a qua eos principium nccepisse non du- ;

bium est; nedum peregrinis assertionibus student, de fide constet cum in Actis Apostolorum
,

cuput institutionum videantur omittere. habeatur. Deinde ut de Hispanis loquamur,


quot Patres tum Grseci , tum Latini scri-
bunt,
, , ,,,

9S PR.EDICATIO S. JACOBl IN HISPANIA.


buut, Pauluiu ibi praedicasse ? Sed quo- cognitum, vel si cognitum, certe non credi-
niam credibile non est, Innocentium nullum tum neque post multa temporum secula At
, .

ex his aut aliis , qui scripsere, Apostolos in iis , sallem de adventu S. Jacobi in Hispaniam sex
de quibus loquitur, provinciis prasdicasse, le- aid septem annis ante Innocentii epistolam scri-
gisse umquam, diligenter inspecto textu cpi- pserat Hieronymus, cujus verbapart.%,\ bcon-
stolse, et considerata mente Innocentii, apparet, tra adversarios expendimus nam ipse Baronius :

eum eo tantum sensu locutum, quo coeperat, ad annum Christi 409, num. 14, et Tillemon-
negando , ullum alium Apostolum, praeter Pe- tius lom. 12 Monument. eccles. pag. 293 affir-
trum, ecclesias in iis provinciis erexisse, et epi- mant, Commentarios in Isaiam, ex quibus pro
scopos instituisse; atque adeo hanc secundam pa- Hispanica S. Jacobi prxdicatione duplex testimo-
trem ad primam redire, nec aliud Innocentium, nium desumpsimus, anno 408 vel 409 ab Hiero-
quam quod in ea primum asseruerat, deinceps nymo scriptos fuisse, cum tamen epistola Inno-
affirmare : negare poterat, Paulum
non enim cenlii ad Decentium anno 416 data fuerit. Dum
Boinos praedicasse; sed quia Romas nec episcopum vero Baronius ibidem addit multa temporum se-
dederat, nec ecclesias instituerat, non habuit ra- cula, et statim subjungit contra Hispanos quas-

tioiiem adventus nec prasdicatiouis, quia de ista dam fragmenta ex epistola Grcgorii VII Pontifi-
minime cogitabat; sed de illa tantum, quae cum cis, quse anno 1074 scripta est, innuere voluit, tra-

erectione ecclesiarum et institutione episcoporum ditionem Hispanicam ne quidem ante istius Pon-
conjuncta erat, mentionem facere voluit. tificis tempora fuisse litteris traditam autco- ,

456 Patet hoc ex contextu epistolae, quae sco- gnitam, aut saltem creditam. Id autem quam
pum continet quo ejus mens collimat. Is erat a veritate alienum sit, patet ex supra allatis
ctiamsi Htis ,

epitcoiiatum conservare et custodire ecclesiastica instituta, sanctorum doctorumque virorum testimoniis


jteu stricte di-
et traditiones communes et antiquas et ad pu- atque aliis Hispanicx traditionis monumen-
clam ecclesiai
nolebat tis quee setatem Gregorii VII longe prse-
blicam disciplinam spectantes ,
quas ,
»it»i tnstitne-
novis et peregrinis institutionibus misceri et cor- cesserunt.
ril.

rumpi. Haec autem quoniam non pertinebant ad 459 Occasione hujus argumenti, quod Baro- el inler Medie-
tnnensem tru-
privatam singulorum
, ad commu- fidem sed nius Hispanicse S. Jacobi prsedicationi opponit
tlitionem.
nem ecclesiaruru administrationem, de earum libenter discerem,an ante tempora Innocentiipri-
institutioue loquebatur , eo argumento quod ,
mi Papse aliquid scriptum aut cognitum, aut ,

cum illas a solo Petro et successoribus es- creditum fuerit de prsedicatione S .Barnabse in Li-
sent erectas, non deberent aliis institutionibus guria, aut Mediolanensis ecclesise institutione
regi, quam iis, quas initio a suis auctoribus quameminentissimus auctor tomol Annalium ad
acceperant. annum Cliristi 51 num. 54 ei attribuit his ver-

ijux interpre- 457 Non habeo quod ,


his addam ,
prseter bis : Verum ipsum (videlicet Barnabam, de quo
talia alitiuibus unum alterumve exemplum, quo confirmetur ibidem agit) in Italiam venisse, et in Liguria
cxemjilis con-
distincto inler simplicetn Euangelii prxdicatio- pra-dicasse Euangelium, nobilissimamque Medio-
firmalur. lanensium ecclesiam erexisse,
nem et ecclesiarum inslitutionem, qux posterior ac longe lateqne
exigit Chrislianum gregem pastori suo subdi- Christi fidem feliciter propagassefirmae traditiones,

tum, ita ut ejjiscopus sit in ecclesia et ecciesia ejusdemque ecelesiae monumenta, complurium
in episcopo, sicut loquitur S. Cyprianus juxta seriptorum testimoniis confirmata, fidem certam
editionem Pamelii in epistola 69 ad Florentium atque indubitatam faciunt. Qusero, an ecclesise
Pupianum. Sic in Actibus Apostolorum cap. Mediolanensis monumenta et laudata complu- ,

8 legimus Facta est autem in illa die persecutio


:
rium scriptorum testimonia setatem Innocentii I
mag-na in ecclesia, quae erat Jerosolymis, et om- superent, cum S. Ambrosius de hac ecclesise
nes dispersi sunt per regiones Judaeae et Sa- suse gloria siluerit ut in Actis S. Bamabse
,

maviae praeter Apostolos .... Ig-itur qui dispersi tom. 1! Junii pag.iHO observatum est.
erant, pertransibaut euangelizantes verbum Dei. 460 Quamvis non velim ex hoc S. Ambrosii si- ,/qu Hispa-

Nullibi lamcn liilegunlur instituisse ecclesias. lentio communem


Mediolanensis tradi-
ecclesise nicam, tfuam
rcjicit, compu-
Certe iidem Christum prsedicarunt Antiochise, tionem impugnare, tamen dubito, an Mediola-
rtttio institni-
et lamen ibi non instiluerunt ecclesiam nenses ad eam confirmandam antiquiora et so-
lur.
quain posteaPetrus,primusistius urbis episcopus, lidiora possint proferre testimonia, quam sint ea
fundavit, ut paragrapho sequenti dicetur. Sic quse nos ad probandam S. Jacobi prsedicationem
Paitlus slalim post conversionem suam prxdica- in Hispania superius produximus. Rsec
occasio-
vit Jesum Damasci altamen non videtur ibi in-
;
ne Baronianse argumentationis dicta sufficiant.
stituisse ecclesiam. Non
dubito, quin Apostoli Nolo hic urgere ratiocinium quorumdam aucto-
aliique Christi discipidi pluribus locis fidem rum, qui argumentatur ad hominem, et con-
euangelicam docuerint, ubi tantum postea episco- tendunt, illam S. Barnabse. prsedicationem in Ita-
pales calhedrse erectse fuerunt. Liquet ergo, prx- lia, aut Mediolanensis cathedrse erectionem litte-
dicationem Euangelii sine ecclesiarum institutio- ris Innocentii repugnare, adeoque eas ab eminen-
ne posse consistere. Eamdem dislinctionem agno- tissimo traditionis Mediolanensis defensore ex-
vitBaronius, cujus cerba paragrapho sequenti plicandas esse, prsesertim cum S.Barnabascom-
referemus.udeoque nostram Innocentianx epislo- muniter apostoii cognomen habuerit. Nolo, in-
lcV interpretationem tacite videtur approbare. quam id multum urgere, cum prsevideam
,
eadem episloli
158 Nihilominus
idem eminenlissimus scriptor totum hoc ratiocinium alio modo posse eludi ac
itesumptum,
refeUtiur,
in Annalibus ecclesiasticis ad annum Christi 816 gratis reponi, Innocentium hic tantummodo lo-
num. 51 fragmcntum ejusdem episloUe contra qui de stricte dictis Apostolis, quibus S. Barna-
Hispanos profert, atque ex eo evidenter demon- bas non est annumerandus. Sed nunc paucis
strari existimat, ante ipsius Innocentii tempora proponam aliud argumentum propter quod
,
nec quidquam de S. Jacobi accessu in Hispa- epistola Innocentii seque ab
eminentissimo ad-
niam esse conscriptum , dicam amplius neque ,
versano, atque a nobis expiicanda est.
461 Baronius ad annum Christi §&nvm. 173
narrat
,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. 99

A narrat, quomodo S. Paulus in insula Melita, nes, quas fide imbuendas susceperunt , transla-
cuiadditur ubi tribus mensibus hiemavit , multa patrave- tos ac propa^atos nulla subest ratio, cur san-
,

alia difficullat,
rit miracula, post qux sic pergit Verum non : ctum 1'aiilum excipiat ab eoram numero , qui
ob quam xqnc
ipst i
iiubt* tantum ea Melitensibus Paulus prastitit , ut se- Occidentalibus regionibus et ipsi HJspanjse Eu-
gritudine laborantes omnes curarentur sed et ang eliilumenintulerunt.7mp/-imis falsum
,

epistola Inno- ,

centii expli- Christiana eosdem religione imbuit, ipsumque Tnnocentius Hispaniensi ecclesia ad Bomanaeri-
canda cst.
Publium , ad fidem Christi conversum eisdem , tus Ecclesiae traducere satagat hae epistola, cum
prnsfecit episcopum. Atqui Melita posita est illiini itil Eugubinum inllalia episeopum scripse-

contra Pachynum Sicilioe promontorium, ut ibi- rit.PrcVlereaPontifexibisolumconqverilur,i/u(j(l


dem nv.m. 172 eminentissimus adversarius ex aliqui instituta ecclesiastica, utsunt a beatN Apo-
Strabone notavit. Si igitur sit manifestum, te- stolis tradita non servent. At quidhsec ad 8. Ja-
ste Innocentio Papa in omnem Italiam
, Gal- , cobi prsedicationem,etsitalis dbususin lh \paniam
lias , Mispanias Africam atque Siciliam , et in-
, irrepsissel ? Nunc aliam epistoLv expositionem
sulas interjacentes, nullum instituisse ecclesias offero.
nisi eos ,
quos venerabilis apostolus Petrus aut lfilCardinalis de Turre-cremata, Archidiaco- sed in qratiam
aiiorum datur
ejus successores constituerint sacerdotes, quomo- nus, Preepositus Mediolanensis, aliique canonum
aliera ejutdtm
do Paulus in insula Melitensi, qux inter Sici- interpretes ad jam citatum cap. Quis
,
epittolx iaUr-
liam et Africam sila est inslituit ecclesiam ? , verba Innocentii ita exponunt, ut solum pretalio,

Si prxter Petrum nultus in his provinciis alius care ooluerit, neminem Aposlolorum in nomina-
Apostolorum invenitur aut legitur docuisse, quo- tis ibidem regionibus ecelesias instituisse aut do-

modo Paulus Euange-


in illa insula interjacente cuisse, nisi a Petro accepisset potestatem hwc :

lium docuit Quidquid hic?Baronius dixerit ,


enim soli Petro, tamquam tolivs Ecclesise capiti,

eodem jure ab Hispanis poterit responderi. Nunc ejusque in sede Apostolica successoribus a Christo
disputationem convertimus ad alterum adversa- concessa est ; ceteris autem Apostolis dependenler
rium, qui ubique nobis amplam disserendi mate- a Petro, qui proinde omnium ecclesiarum fun-
riam subministrat. dator dici potest. Hoc sensu StephanusVI Papa
NatuliAlcxan- 4G2 Natalis Alexander inter argumenta sua apud Baronium anno Chrisii SS5 num. ln Btisilio
dio. qui alibi
hanc Innocenlii Pontificis epistolam callide prx- imperatori scribit sequentia Oro itaque pietatem .

illam tttittolam
sibi objiccrc
termisit, eamque adventui S. Jacobi in Hispa- tuam, ut inhaereas decretis principum Apostolnrum,
coqitur, nittnt opponere non est ausus, quia illius verba ut nomen eorum honores et dignitatem institutio :

seque a se, quam


ab Hispanis, explicanda esse enim et sacerdotum omnium, quae in orbe sunt, ec-

noverat. Attamen alia occasione fragmentum il- clesiarum, a principe Petro ortum accepit. Quod Ha-
lius referre coactus esl, dum scilicel Hispanicam que Innocentius de Occidentalibus ecclcM
S. Pauli prxdicationem defendens iom. 3, pag. id ipsum de Orientalibus asserere poterat. At
157 sibi ipsi ita objicit: Arguitur secundo ex quia longum erat singvlas enumerare, et episco-
Innocentio I Romano Pontifice in epistola ad , po Occidentali rescribebat, sntis habuit, id de
Decentium scribente Apostolorum neminem ,
, pirxcipuis Occidentalis regionibus prom
praeter sanctum Petrum, Hispanias et alias Oc- 4G5 Juxta hanc igitur minime riolentam in- qux verbis S.
Leonis Afaqni,
cidentis provincias fide Christi imbuisse Le- :
terprelationem dicimus, neque Jacobum ex Asia
gant ,
inquit , si in his pkovinciis alius in Hispaniam venisse, neqite ibidern aliquas ec-
ApOSTOLORUM INVENITUP. AVT LEGITUR DOCUISSE. clesias instituisse (si quas de facto constituit)

QUOD NON LEGUNT


SI QUIA NUSQUAM ,
IXVE- nisi ex consensu et voluntate Petri, qui et uni-
SEQUI QUOD RoMA- versarum gentium vocationi et oranibus Apo- ,
NITUR OK)RTET
,
EOS IIOC ,

QUA stolis, cunctisque ecclesioe patribus prreponatur,


NA EcCLESIA CUSTODIT , A EOS PB.INCI-

PIUM ACCEMSSE NON DUBIUM F.ST. ErgO SanCtUS ut quamvis in populo Dei multi sacerdotes sint
Paulus nusquam profectus est in Hispanias. Ex {editio vulgaris addit multique pastores) omnes

Innocentii verba tam tamen proprie reg-at Petrus quos principaliter


hac objectione patet , illa ,

quam S. Pauli, regit Christns. Ita loquitur Leo Magnus


contra Hispanicam S. Jacobi ,
et

prxdicationem allegari posse. Alexander ita- serm. 3 in anniversario assumplionis siuv,etibi-


que tacite fassits est, illam epistolam adventi dem "/ rem nostram hxc svbdif Mag-num et .-

mirabile dilectissimi huic viro consortium


S. Jacobi iit Hispaniam non contradieere, cum ,
,

eam Hispanis non opposuerit. Sed videamus, potentire suoe tribuit divina dignatio, et si quid

quam leviter sese ea difficidtate expediat. cum eo commune ceteris voluit esse principi-
'x popria sua 4G3 Scholastico more hanc objeclionem solvere bus numquam nisi per ipsum dedit quidquid
, ,

non negavit. Idem sanctus Pontifex in >-pi-


responsionc conatur his verbis: Respondeo disting-uendo an- aliis
satu/li; ad Anastasium Thessatonicensem episco-
tecedens Innocentius I ait, neminem , praeter
:
stola

sanctum Petrum , Hispanias et alias Occidentis pum, qux apud Labbeum nostrum tom. 3 conci-
resiones euang^elica doctrina imbuisse et san- ,
liorumacol. 1382 refertttr, sub finem ita scri-
Inter beatissimos Apostolos in similitudine
ctum Paulum exceptione minime coniplecti-
illa bit.
honoris fuit qimedam discretio potestatis, et cum
tur , concedo et illum complcctitur
:
neg-o. ,

oranium par esset electio, uni tamen datum est, ut


At ea distinctio videtur supponere, quod est in
ceteris proeemineret.
quxstione, ut hic etiam more scholasl/co loqua-
166 Huicexplicatitmi, quam auctoritate S. Leo- aliisque lesti-
mur. Si Alexanderjudicet, hanc distinctionem
nis Magni non parum conftrmari arbitramur, moniii el ar-
suam solidam non xgreferet,
esse, eamdem a no-
Qumentis con-
bis adhiberi, et dumtaxat pro S. Pauli nomine
etiam subscribunt Tlieologi, inter quos Gretserus
firmatur.
nomen S. Jacobi substilui. Audiamus tamen ejus- noster in Defensiotte eontroversiarum eminen-
tissimiBellarmini tomo 1, col. 1482 asseril, datam
dem expiicationem, quam ita subjungit Namque :

universa-
reliquis Apostolissummam potestatem, et
cum lnnocentius Hispanienses ecclesias ad Ro- fecultatem
lem toto terrarum orbe pra-dicandi ;

mana? ritus ecelesiffi traducerc satagat, illosque


sed dependenter a Petro. Deinde tomo i ejus-
constet nedum a sancto Petro verum etiam ,
calumniatorem hx-
,
con/rtt
a snncto Paulo institutos, atque in illas reg'io- dem operis col. 507
reticum concludit nec S. Jacobnm in Hispa-
,

Julii Tomus VI. 30 nias


, ,

100 PRJSDICATIO S. J A.001,1 IN HISPANIA.


nias, nec 8. Paulum Romam et iu alias orbis reperiatis Romanae ecclesias ordinem et ofli- D
,

partes concessisse , nisi ductu et auspiciis Pe- cium recipiatis non Toletanae vel cujuslibet
,

tri, tamquam surami pastoris et ecclesiastici ga- alia± * , sed istius qiue a Petro et Paulo supra
bernatoris et boc respectu Innocentium sori-
,
firmam petram per Cbristum fundata est , et
psisse id quod scripsit. Si epistola Innocentii
,
sanguine consecrata , cui portae inferni , id est
crude ac stricte intelligatur, sane non video ,
ling-uae hcereticorum , numquam prcevalere po-
quomodo cum dicinis sacrae Scriptune testimo- tuerunt , sicut cetera regna Occidentis et Se-
niis, et raceplissimis quorumdam populorum tra- ptemtrionis , teneatis. Unde enim non dubita-
dilionibus conciliari possit : nam Paulus in in- tis vos suscepisse religionis exordium, restat et-

sula Melilensiet urbeRomana Chrislianam fidem iam ut inde recipiatis in ecclesiastico ordine di-
dovuit , ut ex Actibus Apostotorum cap. 28 viuum Officium quod Innocentii Papse ad Eu-
:

colligitur. Concors fere inlerpretum, et ipsorum gmbinuin directa episcopum vos docet epistola
adcersariorum, sententia est, S. Paulum in Hi- quod Hormisdse ad Hispalensem missa dccreta
spania prxdicasse et tameu fuit aiius apostolus
:
insiuuant quod Toletanum et Bracarense de-
,

a Petro, nec fuit successor ejus, ut doclissimus monstrant concilia quod etiam episcopi vestri
,

Cardinalis de Turre-cremata in prima parte De- ad nos uuper veuientes juxta constitutionem
creti ad cap. Quis nesciat solerter
distinct. II coucilii per scripta sua facere promiserunt , et

observavit, ubi propterea cumpluribus canonum in manu nostra firmaverunt. Marchio Mon-
inlerpretibus amplexus est explicationem, quam dexarensis in disserlatione sua Hispanica de ad-
supra nu»t. 464 dedimus. Admissa igitur Me- ventu S. Jacobi cap. 17 antiqua Pontificum et
litensi, Romana, et Hispunica S. Pauli preedi- conciliorum testimonia, liic a Gregorio VII ci- E
catione quomodo verum erit, neminem ex tata, Latine exhibet. Sedjam ad epislolam Inno-
,

Apostolis, preeler Petrurn, in Ilalia, Gallia, Hi- centii I paragrapho preecedenti respondimus, et
spania, Africa, Sicilia, el interjacentibus in- reliqua monumenta difficultatem nullo modo au-
sulis docuisse, nisi verba Innocentii uno vel al- gent, ut ea apud marchionem legere volenti ma-
tero modo accipianlur prout hoc paragrapho ,
nifestum fiet. ex lraii
explicata sunt. 469 Natalis Alexander ex initio et fine istius tionem Bh V a
epislolse hanc deducit conclusionem Porro si a nornm opptt- :

anam Natalirt
sancto Jacobo illata esset fides Christi in Hi-
Atexander
% XIV. Respondetur difficultati spanias, et septem prafati episcopi ejus disci-
puli fuissent (ut recentiores Hispani fing-unt)
quam adversarii ex epistola Gre- Gregwius VII Hispauiensium ecclesiarum funda-
tionem ad Paulum dumtaxat apostolum , et ad
gorii VII Papse objiciunt.
Petri Paulique discipulos non retulisset, neque
id confirmasset certissimis antiquitatis ecclesias-
Hifmur epi- Poluissem paragrapho superiori diffcultatem ticas monumentis. Adversarius non satis clare
stola hic proponendam eadem opera dissolvere, si- et validerem suam urget quare potius argu- ;

cuti ab aliis factitatum esse video. Sed claritatis mentationem instituisset hoc modo si Jacobus in :

gratia voluit huic objeclioni distincte respondere, Hispania prasdicasset missi postea a Petro et ,

tum quod prxcedens paragraphus nimium ex- Paulo septemepiscopi ibi Christianitatemnonfun-
curreret, tum quod Natalis Alexander, omissa dussent, nec religionem plantassent, ut loquitur
Innocentii I aucloritate, hoc Gregorii VII testi- Gregorius VII {id namque deprimis /ideiChristia-
monium preecipue urgeat quasi singularem , nee pr&dicatoribus tantum proprie dici potest)
quamdam vim haberet, ac eo solo tradilio Hispa- sed jactum ab alio Euangelii semen dumtaxat
nica ecerteretur. Gregorius iste in Labbeana excoluissent, ac alienam plantationem regassit.
conciliorum colleclione lomo 10, col. 53 ad Al- Unde juxta phrasin et mentem Gregorii sequi-
phonsum Caslellx et Sancium Aragoniie reges tur, antea S. Jacobum in Hispania non preedi-
anno 1074 scribit in hxc verba Cum beatus apo- :
casse. Anlequam huic argumento fusius satisfa-
stolus Paulus Ilispaniam se adiisse (Baronius ciam, breviter contra Alexandrum velitor iis ar-
eamdem epistolam referens nolat in margine F
mis, quse ipse mihi suppeditat.
adire voluisse) urgumcnto ad
,
significet, ac postea septem epi- 470 Natalis iomo 3 dissert. xv pag. 157 ita homincm ref n-
scopos ab urbe Roma ad instruendos Hispa- scribit Traditione constat, S. Paulum, in Hi- ""'"''
:

nise populos a Petro et Paulo apostolis directos spanias profectum, ibi ecclesiam fundavisse.
ftlisse, qui destructa
Sed
idololatria cbristianitatem jam adversarium ita aggredior : si Paulus ec-
f laverunt, relig-ioneni
plantaverunt, ordinem ctesiam Hispanise fundaverit, quomodo Gregorius
et officium in divinis cultibus agendis ostende-
VII asserere potuit illam a septem episcopis ,

runt, et sang-uine suo ecclesias dedicavere ve- per Petrum et Paulum Roma in Hispaniam dire-
,

stra dilig-entia non ig'noret quantam concor- , ctis, fundalam ac plantatam fuisse ? Si vero
sep-
diam cum Romana urbe Hispania in relig-ione lem isli episcopi eam fundaverint ac plantaverint,
et ordine diviniofficii habuisse *, satis patet
" U-gi: liabuis .
: quomodo Paulus ecclesiam Hispanicam funda-
SCtvcJ Imbut sed postquam vesania Priscillianistarum diu pol-
vissedicilur? Quomodo cumque Alexander hunc
.

lutum et perfidia Arianorum depravatum


,
et , ictum declinaverit, mihipariter monstrabit.quo--
a Romano ritu separatum, irruentibus prius Go-
do suum mucronem debeam avertere. Jam omnem
this, ac demum invadentibus Saracenis, reg-num
proposili argumenli vim variis modis infringo.
Hispaniae fuit non solum religio est diminu-
,
471 Si Gregorius VII traditionem Hispanicam ommaqw »o-
#
ta , verum etiam mundana: sunt opes labefacta-
manifeste negaret, possem arripere responsum '""'<""> i uam
tas.
quod Natalis Alexander loco proxime citalo ad s "" c ' " dv "" , ''

468 Quapropter ut filios carissimos


,
vos , auctoritalem Gelasii Pontificis, alia occasione sibi '"',,'<
""'^
adhortor et moneo , ut vos sicut bonae sobo- objectam dedit his verbis : Deinde etsi Gela-
,

les , etsi post diuturnas scissuras , demum ta- sius profectionem sancti Pauli in Hispanias ne-
men, ut matrem revera vestram, Komanam ec- g-asset, quid contra tantam
clesiam recogmoseatis in qua et nos fratres
nubem testium, con-
,
tra traditionem, tot sanctorum Patrum testimo-
niis
.

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. 101

A niisfirmatam, probaret unius Pontifieis, ex privato 474 Labbeus noster l.omo 4 conciliorum col.
"JJ""'
sensu seribentis, auctoritas ? Baronius ad annum
Christi 61 num. 3 idem fere respondet hoc modo-
883 refert epistolam Lconis I Papse qui ad
Maximum Antiochenum episcopum interalia sic
,
M .

,,„ „<
'.

At licet Gelasius contraria? sententiae esset assertor, scribit Et ideo


: frater cai-is^ime oportet di-
, , r<"'»> pr»r"
tamen si numero testium eadem definienda sit con- lectionem tuam toto corde perspicere, cujus ec- <"<"""'.

troversia, pro uno Gelasio complures sunt, ei erudi- clesise gubernaculis te Dominus voluerit prse-

tione. non impares, qui profeotioni Pauli in Hispa- sidere, et ejus meminisse doctrinae, qviam prae-
nias llbentius adstipulantur. Possem ego simili re- cipuus Apostolorum omnium beatissimus Petrus
sponsione omnem diffloultatem evadere, cum Hie- per totum mundum quidem uniformi praedica-
ronymus, Isidorus, Julianus, Beatus, aliique tione sed speciali mag-isterio in Antiochena et
,

Gregorio VII antiquiores, ct ei sanctitate ac do- Pomana urbe fundavit. Si ego ex hoc Leonis
ctrina non impares, Hispanicam S. Jacobi pree- testimonio inferrem nrminem ante Petrum ,

dicalionem diserte afflrment, ut supra ostendi. AnliochitV Euangelium docuisse, merito mihi ob-
Sed minime necessarium est hac via effugere, cum jicerentur Actus Apostolorum, in quibus cap. ir
Gregorius immemorabili Hispanorum traditioni, leguntur sequentia Et illi quidem, qui di-per?i :

lot lestimoniis confirmalee, non adversetur. fuerant a tribulatione, qnas facta fuerat sub Ste-
cum cariUnak- 4,72 Primo igitur cum
Cardinale Aguirrio phano, perambulaverunt usque Phoenicen et Cy-
Agmmovro- prum Antiochiam, nemini loquentes verbum,
/omo conc n_ Hisp. dissert. 9 excurs. 9 respon-
t et
rfeo Greg-orium VII iis verbis nullatenus me- nisi solis Judasis. Erant autem quidam ex
CiK«p™<?"- .

,,„. minisse Jacobi apostolj nec illius praedicatio- , eis viri Cyprii et Cyrenaei ,
qui cum introis-

nem iu neg-asse quomodo enim ne-


Ilispania : sent Antioehiam loquebantur et ad Graecos, an-
g-are poterat id, quod constanti et antiquisssima nuntiantes Dominum Jesum. Et erat manus Do-
B traditione circumferebatur, non in Hispania mo- mini cum eis multusque numerns credentium
,

do sed etiam in Italia


, Germania et Gal- , , eonversus est ad Dominum. Vides hic Antio-
lia ? Itaque Gregwius non negat Ja- , chiee prxdicatores fidei, antequam Petrus eccle- E
cobum in Hispania prsedicasse ; sed intactum siam Antiochenam fundaret. Quid ergo impedit,
prsetermittit ,
quia nihil conferebat ad scopum quo minus S. Jacobus in Hispani Euangelium
illius epistoloe , in quia hortatur reg-es Hispaniae pr&dicaverit, ac postea septem episcopi a Pe- ,

ad servandum ritus et ordinem sacrorum Eccle- tro et Paulo missi, Hispanicam ecclesiam funda-
siae Romanfe. lluic autem fini obtinendo op- verint ?

portunum censuit in memoriam revocare ,


quo- 475 Juverit hic audire explicationem Baronii, tic»t eariim-
modo Paulus sig-nifieet, se Hispaniam adiisse ,
qui ad annum Christi 39 num. 16 ita scribit
'"""
"""
: '^
et quod postea simul cum Petro direxerit septem Modn igitur nt dicamus a Petro fundatam seu
episcopos qui destructa idololatria Christianitatem erectam sedem Antiocbenam, non est intellig-en-
fundaverunt, religuoncm plantaverunt etc. Ex- dum quod ibi Petrus primo prsedicaverit Euan-
,

g-elium id enim factum esse ab illis qui post


inde enim Greg-orius merito collig'it, Hispanos : ,

eeclesiasticis ct divinis Offi- necem Stephani pulsi Hierosolymis sunt disci- ,


debere in ritibus
pulis Lucae testimonio ( quod diximus explora-
ciis imitari Eeelesinm Romanam , a cujus duo- )

bus principibus Petro ac Paulo Christianitatem, tum satis atque perspectum habetur. Sed aeei-
piendum est sic a Petro fundatam dici cccle-
religionem ao sacrorum ordinem per episco-
,
,

siam Antiochenam a Petro quod scilicet illi


pos ab Urbe missos acceperant. An vero prasterea ,

pra?cipua dignitas sit collata, ut Orientalium se-


Jacobus Hispania prasdicaverit
in ejusque di- ,

dium maxima diceretur et esset. Nam si ante


scipuli, antequam a Petro ordinarentur episcopi,
Petrum alii praedicavere discipuli Euangelium
et Roma in Hispaniam dirig-erentur, necne, nulla-
Antiochiae, a quibus jactum videretur ecdesise
tenus declarat Gregorius, qnia non spectabat ad
fundamentum, quamvis Petrus et Paulus postea
illiusscopum.
iisdem Euang-elium pradicassent certe hae ex ,

C 473 Fortasse quisdam hic iterum contendet


parte fundatores dici non poterant secundum
id satis a Gregorio declarari, dum de discipu-
,

1'oiesKiici.
Sic
quod idem Paulus ad Romanos scribens ait
y
ns e r i e t Pauli Roma missis testatur eos
:
«uod eceieiir
p f;
,

NON HBl XOMINATrS


abaiiquofw FR^DICAVI EUANGELIUM IIOC ,
Qhristianitatem in Hispania fundasse , et reli-
dattt wl in*'i- „ . ,„ , . , ,
EST CHItlSTI-S "SE SUPEH ALIEXUM FUXPAMEXTrM
gionem plantasse, cum fundatorum ac plantato-
,

1110 fuerint
.'EDIFTCAREM.
rum nomen primis Euangelii seminatoribus con- modo quia Petrus expmtis u«r-
t76 Quod si quoque
veniat juxta illud Pauli 1 ad Corinthios 3 f 6
,
:
<" s
alios Antiochiffi Euang-elium prxdicavit ,
-

Deus incre-
Apollo rig-avit sed post
Ego plantavi ,
:

dicendus esset, nihil


fundasse eam eeclesiam
mentum dedit. At prseter ea, qux supra nunz.
Petro,
nodus certe hac de causa tribuendum amplius
470 Natali Alexandro opposui hic sol- ,

qui non obscure in- quam Paulo, cum et ipse ibidem eadem in
vendus est ab ipso Gregorio,
re operam navaverit. Etenim quod
egregiam
dicat, Paulum prxdicationis causa in Hispaniam
Petro Igmatius scri-
ad hoc spectat non plus ,

profectum esse. ac postea in eam septem episco-


bens ad Magnesianos, quam
Paulo tribuit, af-
pos misisse, qui ibi Christianitatem fundaverint,
eeclesiam An-
Quomodo enim co- firmans ab utroque esse fundatatn
et religionem plantarerinl .

Quamobrem ut a Petro peculiari-


discipuli fuerint in Ht-
tiochenam.
heerere potest, quod ii
ter dici possit (
quod tradunt omnes) fundatam
spania plantatores istius religionis, quam antea dieendum est, Pe-
esse ecclesiam Antiochenam
Paulus prxdicatione sua plantaverat ? Eadem
,

instituisse sedem pa-


enodanda est a Baronio, Alexandro, trum primo erexisse seu
difflcultas ad quod ajrendum
triarchalem Antiochenam :

aliisqueomnibus scriptoribus, qui Paulinam in hoc dicere ) nulla protecto m-


(si velimus et
Hispania prxdicationem tuentur. Verba igitur ut Petrus abierit Antioch.am,
cubuit necessitas
Gregorii indigent explicatione, neque vox funda-
,

id sua qua P-Hoba t.


cum ubicumque ag-eret , .

tionis et plantationis adeo stricte accipienda est, Qmdst


auctoritate pnestare potuisset. °ff°£<™*
ulsemper primam Christianae />'</n annuntiatio- septem tllos eptscopos
nem significet, quod jam evidenti exemplo de- hanc expositionem dixero,
monsirabo.
,
;
,

IH:: PK.KDICAT10 S. JACOBI IN HISPANIA.


vocari Hispanica ecchsise fundatores, quia au-
ctoritate sibi a Petro concessa Mic episcopales
cathedras erexerunt, i'isqtw specialem dignitatem
contuterunt, sicuti Petrus ob eam causam Antio- cujus occasio-
% XV. Proponitur lis,
ehenm ecclesix fundator appellatur? Id sane ne-
quaquam priorem 8. Jacobi prxdicationem in ne Rodericus archiepiscopus To-
Hispania excludit, ut ex jam allalo Antiochenx
ecclesise exemplo manifestum est.
letanus prsedicationem S. Jacobi
qu(bm hieiub- 477 Si haclenus datse responsiones necdum ali-
in Hispania negasse dicitur.
tiitur alia emi-
cui satisfaciant, addo ullhitam, quam Cardinalis
nenlistimi
Aguirrii cx-
Aguirrius loco prttxime citato reddit his verbis :
plicatio, Damus ultro auctoritati Gregwii (quamvis nihil ex
cathedra definicntis et errori obnoxii circa purum CommentariuM
factum Hispa-
histori» ecclesiasticas et traditionis J-N argumentum ,
quod formant ex verbis Ro- anont/mi, ob
tiueitt Baroniun
niarum, quae a solis earum ecclesiis et populis pe- derici Ximenii archiepiscopi Toletani qui in
, ,

sententiam
tenda est) damus, inquam, discipulos a Petro et plena synodo Lateranensi sub Innocentio III ,
suam mutavit,
Paulo Roma missos, ea omnia in Hispania prsesti- habita, advenlum S. Jacobi in Hispaniam rotun-
tisse, quse Gregorius memorat. Quid si illi ipsi fue- de negasse aut saltem in dubium revucasse dici-
rint antea discipuli S. Jacobi, et cum ipso prsedica- tur. Is est invulnerabilis, ut ipse quidem putant,
veriut in Hispania exiguo fructu, simulque Hiero- Achilles, qui emineiilissimum Baronium ita ter-

solymam redierint : postea autem, occiso Magistro ruil, priorem suam sententiam deseruerit
ut
ab Herode, Romam contendentes, ab apostolo Petro sicuti ipsemet ad annum Christi 816, num. 49 fa-
ordinati Hispaniam iterum praedica-
episcopi, in tetur his verbis Hic enim ille fuit insig-nis Ru-
:

verint , ? Nihil in hac


et ecclesias constitucrint dericus archiepiscopus Toletanus, rerum Hispana-
explicatione violentum est, nihil limites verisi- rum historise scriptor, ore omnium prasdicatus :

militudinis excedit : nam si discipuli S. Jacobi, cujus fateor, perculsus auctoritate substiterim ali-
qui simul cum ipso in Hispania evangelicum se- quantisper, et revocarim in dubium, quae in notis
men sparserant, postea a Petro consecrati epis- ad Romanum Martyrologium de adventu Jacobi in
copi illuc redierint, et ecclesias constituerint, ri- Ilispanias dixisse meminerim, atque omnia altiori

lusque ecclesiasticos juxta Romanam institutio- indagine, graviorique expendenda esse lance puta-
ncm ordinaverint, legitime Gregorius Pontifex rim, ob ea quae a tanto viro in tanto concilio sine
colligit, quantam eoncordiam cum Romana urbe tuti adversarii redarg'utione reperiuntur asserta.
Hispania in relig-ione et ordine divini Officiihabue- Eminentissimus Aguirrius miratur, g-ravissimum
rit, et jure Hispanos hortatur, ut inde recipiant Cardinalem Baronium, qua pollebat eruditione ac
ecclesiastici ritusordinem, unde susceperunt re- crisi ad discernendum inter g-ermana scripta et
ligionis exordium. notha, nihil suppositionis aut fraudis in ea nar-
qux cum epi- 478 Aguirrius recte observat, hanc suam expo- ratione subodoratum fuisse ; imo ob illam potissi-
ttola Gregotii sitionem optime congruere teslimonio Gregorii, mum mutasse seutentiam, quam prius in notis
VII u traili-
antiqua; traditioni, ac Lectionibus secundi No- ad Martyrolog-ium Romanum solide stabilierat
lione Hispnni
ra optime eon-
cturni, post diuturnum exarnen Romse probatis, etnemo eousque impugnaverat. Ita ille dissert.9,
ciliatur. in quarum secunda hodiedum de S. Jacobo ita le- num. 15.
gimus Post Jesu Christi ascensum in caelum, in
: 4S0 Jam supra § 2, num. 311 dixi, totam liunc
Judea et Samaria ejus divinitatem prsedicans, plu- controversiam quse in concilio Laieranensi in-
,

editus esl a
rimos ad Christianam fidem perduxit. Mox in Hi- ter Rotericum Toletanum aliosque Hispanise
Loxisa,
paniam profectus, ibi aliquosad Christum convertit, prsesules de jure primatusventilata fuisse fertur,
ex quorum numero septem postea episcopi, a beato primum a Garsia Loaisa publicse luci datam esse.
Petro ordinati in Hispaniam primi directi sunt.
, Postea Binius, Labbeus, et Harduinus eamdem
Ecce in his Lectionibus accuratissime examinatis suis conciliorum collectionibas inserucrunt. Mar-
septem illi episcopi, postea a Petro in
Hispaniam chio Mondexarensis in jam ssepe laudata disser-
missi,inter antiquosS. Jacobi discipulos numeran- tatione Hispanica integram illam disceptalionem,
lur. Quare cumeodememinentissimo viro sic con- cum ecgrapho Loaisx collatam, ex Ms.codice To-
cludo Itaque admisso integTe testimonio Greg-orii
: letano edidit et in viginti quatuor numeros
,

VII, vera permauet adhuc prsedicatio S. Jacobi in distinxit , quos singulos severa crisi examina-
Hispania, et quoddiscipuli simul cumipsoChristia- vit ut postmodum patebit. Mihi non vacat nec
,

nitatem fundaverint, relig-ionemque plantaverint; lubet hanc totam nseniarum farraginem tran-
deinde vero post Jacobi obitum ordinati episcopi a scribere quam curiosus quilibet apud citatos
,

divo Petro, et missi in Hispaniam, id ipsum per- auctores facile inveniet. Quapropter hic sufficiet
fectius ac fructuosius prsestiterint, quod antea simul exhibere quoddam futilis istius disputationis
tum Jacobo inchoaverant. Post has explicationes fragmentum, quod ad rem nostram propius spe-
non arbitror, homini cordato ex hac Gregorii ctat, et ex quo facile colligetur, quam fidem reli-
VII epistola contra prasdicationem S. Jacobi in qua mereantnr.
Hispania scrupulum superesse. 481 Desumpsi hanc altercationis partem ex in t/uo prrter
Garsia Loaisa, primo editore, qui in collectio- alia referlur

ne conciliorum Hispanise anno 1593 Madri- , lis intcr prx-


sulem Compo-
ti impressa, post relatam Roderici Toletani con-
steltanam cl
tentionem cum archiepiscopo Bracarensi pag. 290 Tolelanum,

Q3j hsec habet


in
Compostellanus similiter eadem die
pleno
:

consistorio respondit Pater sancte


:
,

certe derisoria videtur petitio domini Ruderici


quod ecclesia Compostellana tam antiqua et
nobilis , condita in honorem apostoli Jacobi
Domini
: ,,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. 103


Domini consanguinei, qui primo in Ilispania ver- fidem conversos esse in qua cum tam exiguos
:

bum Domini seminavit, et iufinitos adfidem Christi progressus efflci videret, in patriam reversus fato
convertit, cujus corpus in eadem ecclesia requies- funetus est.
cit, (quod absit) obcdiat ecclesise Toletanse. \<\ nobilitatem etiam sepulturae inducant,
Si
piifcl fjiu <h-
Deinde pagina sequenli prsesut Tolelanus archie- quod D. jaceat Jacobus, libenter assentior cum
ibi
i

minuendo.
piscopo Compostella.no ita respondissc dicilur : his, qui istud asserunt licet quidam affirment, ;

Dominus autera Rudericus archiepiscopus Tole- corpus ejus Hierosolymis requievisse postea ra- ,

tanus, petita et obtenta a domino Papa facultate, ptum a discipulis delatum esse, et sepultum apud
respondit : Pater sancte , o utinam causa ista Compostellam. Absit autem , ut propter glqriam
in rationibus reverendi archiepiscopi Compo- hujus primatus asseram, corpus beatse Virg^inis,
stellani nunc propositis remaneret, et alise un- quod firmiter credimus in cajlestibus cum Domino
dique allegatioues cessarent, maxime si per gloriosum esse, in ecclesia Toletana fuisse aliquan-
praediota credat , se posse defendere , Toletanae do sepultum, pedibus humanis quotidie conculcan-
ecclesise nullam se debere obedientiam. Ad quod dum membratim enim dilaniari me potius pate-
:

breviter respondeo. Causa mea derisoria fortasse rer, quam ad hoc afflrmandum, animum adjicere.
videbitur , non tamen sapientibus, sed insipien- Videat ergo dominus Compostellanus, an debeat
tibus. ecclesiaa Toletana? fasces submittere. Sed omissis
qui posterior 432 Hisprsemissis, si anonymo memorati com- rationibus, si plaeet, respondeat propositas quasstio-
anliquitatem
mentarii auctori lubet credere, Rodericus Tole- ni. Dominus autem Compostellanus respoudit, quod
tanus ineptam jjrassulis Compostellani objectio- licetToletanus esset Hispaniarum primas, quod
nem falsa et ineptiori responsione ila refutavit falsissimum erat, non tameu ejus suffraganei de-
Si autiquitatem Compostellanae ecclesise pro te berent ei in aliqua re obedire. Qua responsione
facere existimas, antiquitas ista centum et novem multi crediderunt, Compostellanum contestatum
annorum spatio continetur; quod sic persuadeo. esse litem. g
Dominus Calixtus Papa ad iustantiam principis, 486 Franciscus Macedo in sxpe laudata Dia- Framimu
cleri et populorum Hispauiae metropoliticum ,
triba cap. 10, § i contra Rodericum Ximenium, tf«M*> hacu-

jus antiquse et celeberrimse civitatis Emeritensis archiepiscopum Toletanum, ila insurgit Tradi- ""* ,uw°"«"« -.

m "
Compostellam transtulit anno Domini mcxxiv, tum tione, quidquid ex adverso Ximenius objicit, con-
nm esJ
quia civitas Emeritensis erat sub dominio Sarrace- futatur. Sed volo manum cum hoc adversario

norum constituta, tum quia peregrinantium devo- conserere, eumque suomet giadio jugulare. Pri-

tio, qui ob reverentiam beati Jacobi, cujus eorpus


mum postulat dari sibi ex Seripturis auctores.

ibidem creditur esse sepultum, in melius semper Det ille item nobis auctorem ex Scripturis
qui neget. Pares itaque hac in re sumus.
cresceret nam usque ad hsec tempora oratorium
:

Traditioue vincimus cui nisi ille credat quo-


quoddam admodum parvum erat locus ille, in quo , ,

modo nobis persuadebit Eugenium primum


nunc sita est Compostellana ecclesia. Antiquior
,

quae fundata
fuisse episcopum Toletanum ? ]S*ec- tamen et est
est ergo ecclesia Toletana ,
est
universse Hispaniae, sicuti est Jacobei adventus, tra-
a tempore Eugenii, qui Pauli apostoli fuit di-
Urgeo item Baronium. Dicat ille, quibus
ditio.
scipulus.
probetur
Scripturis Petrum Komam venisse, ,
et nobilitatent
4S3 Si nobilitate ecclesiae suam tueri causam
rcclesix Com- cum tamen nihil eo magis certum sit. Xon
nititur propter invocationem beati Jacobi ; licet
posteltanx fri- sunt ergo semper Scripturoe postulandae satis :

vote oppugnaC Apostolorum appellatio nobilis sit et illustris, no-


est monstrare traditionem , ac nihil et Scri-
biliortamen est et illustrior beatae Virginis, cujus
pturas offlcere quod nos accurate , opinor
invocatione etnomine ecclesia qusecumque augu-
,

egimus.
stissima et celeberrima efficitur, et potissimum
487 Redeo ad Ximenium, admissa narratione, (li*pulac eon
Soletana, quam ipsa Virgo sanctissima prassentia tra Roderiei
de qua postea. Vidit ille, quantum in traditionibus
sua invisere voluit atque dignata est, cum quondam Toletanum,
momenti esset ac elevare conatus est eam
,

beato lllephonso archiepiscopo Toletano sacrifi- , P


de adventu in Hispaniam Jacobi traditionem,
cium Domino offerenti, et omnibus praesentibus qui
eamque quibusdam viduis et monia-
religiosis
divinum audiebant Offlcium se visibilem prasbuit. ,

libus eeu eam vellet infringere. At


attribuit,
Si praeterea in suae causse confirmationem consan-
quomodo potuit negare illam, qua ceteri omnes
guinitatem Domini inducit, certe nemo sana; men-
Hispania; primatcs nitebantur? Itaque uuus ille
tis ignorat, arctiori consang'uinitatis vinculo bea-
traditionem inficiabatur, ceteri .-iffirmabant. Erant
tam Virginem Domino copulatam esse, quem con-
Compostellanus Tarraco-
autcm Braccharensis, ,

cepit, peperit, nutrivit, et usque ad crucis patibu- hi


neusis, et Narbonensis; illi duo prsesentes;
lum sepulcrum secuta est.
et
ore illorum , quos sibi absentes substituerant.
nvgando ad- 484 Tunc Rodericus Toletanus adversus prx- autem reliquam Hispaniam repraesentabant.
Ili
ventumS. Ja-
sulem Compostellanum profert ea, qux adoersa- Ilis crgo crcdendum non Ximenio : non enim
eobtin Hispa- ,

riis maxime arrident Si inducat etiam, inquit,


:
quae
niam ille poterat solus traditionem convellere ,

primam divini verbi promulgationem et pluri-


et fidem publicam habet.
in pluribus residet,
morum conversionem ad fidem Christi in Hispa- Deinde ad elevandam Ximenii fidem, aliquot
nia, qui divinam Paginam noverunt, testimonium
errores in ipsius historia delegit. Similia enp.
perhibeant ego tantum legi, datam et fuisse po-
13 repetit, ac tandem vap. 1" et sequentibus
:

testatem prsedicandi in Hispania; sed interim cum


ostendit, istam narrationem omnino esse ficti-
per Judaeam et Samariam divinam legem semina-
tiam,
ret, sub Herode Hierosolymis, truncato capite,
4SS Sanctius noster in Disputatione de prxdi- ,„,,„/,,!,
exhalavit animam et Domino reddidit. Quomodo calione S. Jacobi in Hispania tract. 3, cap. 3 hacd»c^int
praedicavit, quo nondum ingressus est? "'.invit San-
ergo ibi
auctoritatem Roderici alia via diminttere nititwr, i noster.
Aut sine praedicatione quos, obsecro, convertit ad dicta fuisse,
putalque si verba sint Eoderici
,
,

Dominum? Memini bene, in primis me annis acce- sed quod in eo oer-


non quod ita sentiret ,

pisse a quibusdam sanctis moniaJibus et religiosis existimarit, quod alns,


tandi genere licere sibi
viduis, paucos admodum ejus prasdicatione ad
judices agunt qui ne causa, ouani iu
qui ad ;

judicio
104 PR.EDICATIO S. JACOBI IN HISPANIA.
judioio sustinent, ignominiose
multa se cadant, vio primum ingressi sunt, plurimis intermissis

nescire simulant, multa confingunt, qnae deinde seculis,ad Gothorum tempora festinato conten-
judices severius expcndunt. In illis autem scriptis dit. Quod si ecclesise in Ilispania primam insti-

non dictum est, quid judices senserint sed , tutionem, aut illius progressum prodere voluisset,
tantum quid Toletanac causse patronus decla- dixisset saltem de Jacobi in llispaniam destina-
marit. tione, ac de ipsius corpore inibi sepulto, quae in
7U1 itciiult 4S9 Magis mihi placent ca ,
quibus idem illa disceptatione Lateranensi non negat.
atiis arnumeu auctor initio ejusdem capitis num. 2 fidem ma- 192 dicunt, non est mirum , quod Ro-
Alii ile Ilispanicit
S. Jacobi prx-
nusci-ipto isti codiei abrogat: Haec, inqy.it, quse dericus preedicatione S. Jacobi tacuerit,cum
rle
dications in
Baronio adeo visa sunt gravia, ut subsistere pri- non ecclesiasticam, sed profanam seu cum pro tcriptit titit;

mum coegerint, ac tandem damnare, quas in anno- fana plerumque connexam Hispanicarum re- forlc tacuerit,

tationibusad Martyrologium ante probaverat, rum hisloriam conscripserit. Sed qualiscumque


sumpta sunt ex manusoripto quodam codice qui fuerit causa hujus pr.rtermissionis saltem ,

in Toletanse eoclesiffl bibliotheaft servatur, cui Rodericus adventum S. Jacobi in Hispaniam


nulla inesf publioa atque leg-itima fides, quae nitsquamitt scriptis suis negavit. Supraautem
illum a suspicione vindioet levitatis, imo qui, pini. 1 Commentarii \ 5 diximus, Rode-
Itujus

ut cuiiibet mcdiocriter attento facile constabit, ricum nbiquein sua Hisloria de honore ac prx-
illa continet, quae minus videntur cum tempore rogativis ecclesise Compostellame studiose ta-
ac loco, aut etiam cum rerum, quiE tractantur, cuisse aut caute locutum fuisse, cujus taciturni-
natura consentire. Et primum \va litterse, quae tttlis rcl cautse locutionis aliquam ibidem ratio-

apud eos servantur, quibus cum aliis controver- nem ex conjectura dedimus. E
q sia est , si aliena auotoritate, id cst, cjus, qui 493 At hoc paragrrtpho pene oblitus fueram el n Nalale
Alcxandro,
in ea causa judex esse legitime potuit , consi- Natalis Alexandri, qui post relata prsecipua
illud Bilentiu
gnatee non sint, fidem facerc nulla ratione de- hujus litis verba, qux sine ullo scrupulo veris- cliam objicie

bent. At his litteris neque ab ejusmodi fide ullum sima supponit, a.uctoritalem Roderici Toletani in
pondus neque quidquam habent, quo suam
incst, hac re ita extollit Haec cum summo Patrum
:

sibi fidem aut osteudant aut probent. Ne-


aliis omnium applausu urgebat illustrissimus antistes,
que ibi dc scriptore constat. Constaret utinam! qui et addidit, se de sancti Jacobi prasdicatione
Forsitan illius aut nomen aut levitas, quo loco in Hispaniis nihil a viris eruditis et fide diguis
habenda essent illa manuscripta monumenta, audivisse ; dumtaxat mulieribus, cum
sed a piis
doouissent. junior esset. Quamobrem in Historia rerum Hispa-
itiiumcnturi 490 Prseterea ibidem num. 3 ex silentio con- nicarum ,
quam aecuratissime conscripsit ne ,

um illum dc cilii Lateranensis eamdem narrationem ita leviter quidem meminit itineris a sancto Jacobo
ficlione suevc
suspeclttm redtlit : Quod si Compostellana causa in Hispanias suscepti.
ctuvi facit.
tam aoriter in ea synodo disceptata est, cur in At cur Rodericus Toletanus in Historia
49-t

ejus actis neque ullum apparet illius, sive cau- rerum Hispanicarum, quam tam accuraie scri-
sffi sive controversia: vestigium ? Si Toletanus psisse dicitur, de advenlu S. Pauli in Hispa-
prsesul exstitit iu ca disceptatione superior ; si, niam non meminit ? An hunc etiam fortasse a
quod de primatu contendebat, obtinuit, ut scri- piisdumlaxat mulieribus audivit, et idcirco
pta ipsa docent, cur tantum de re tanta in ea Itistorix suse inserere noluit ? Scio, hanc ratio-
synodo Sane locus huic Toletanae
silentium ? nem Alexandro nonplacituram. Dicat ergo no-
causse fuisset non importunus iu illius synodi bis aliam, ob quam accuratus ille Hispanicse
capitc v de patriarchalium sedium dignitate
, historiae scriptor eam S. Pauli prsedicationem,
atquc ordine decemitur. Laudatus Macedo in patrise suse lam utilem quam gloriosam, comme-
Dialriba cap. 17 hoc Sanctii argumcntum ope- morare prsetermiserit. Sed quamcumque silen-
rose deducit et plura Lateranensis concilii
, tii causam Alexander allegaverit, semper Ro-
capita assignat, in quibus rle liac controversia dericus Liceat igitur nobis, silente Rode-
siiebit.
opportune agi poluisset. Ostendit etiam, levio- rico, adventum S. Jacobi in Hispaniam tueri,
res causas in ea synodo agitatas fuisse, et sicut adversarius nobiscum defendit Hispanicam
q adversariis alia effugia prascludit. Unde cum S. Pauli prsedicationem, eiiamsi Rodericus edm-
Sanclio nostro num. 7 concludo Quod igitur : dem lacueril.
attinet ad hano Compostellanam controversiam, 495 Sed Alexander reponet, Hispanicam S. Ja-
primum mihi videtur, quod aliis etiain valde pro- cobi prsedicalionem a Roderico Toletano non so- cirittis etKiui

bari video, disceptationem illam confictam esse lum fuisse in Historia omissam, verum eliam conceeea cnm-
mentarh itlius
ab iiliquo, qui gratiae plus dcdit, quam inire in concilio Lateranensis publice negatam Intel- .
veritatc,
voluit ab ecolesia Toletana quam veritati aut , gratia concedo, cum
ligo, et tantisper exercitii
historicae fideiaut scriptam ab aliquo ex eorum
: de veritate illius Ms. Toletani necdum ilispu-
numero, quorum in urbe Romana magnus est, tem atque erga hunc adversarium liberalis
,

qui rumores colligunt e foro et triviis, quos esse decreverim. At non tantie auctoritatis est
deinde varie in alias atque alias provincias dis- in re historica, ut ipsi contra traditionem, tanta
seminant. nube testium firmatam, credi debeat : maxime
IteJditur '"• 10] Si quis cum Baronio objiciat, satis ma- cum multos in errores intra unam aut alteram
„,, ,,;
nifestum esse,quod Rodericus Toletanus adven- paginam lapsus sit, et evidcnter ostendatur fal-
Tol
tum S. .lacobi negaverit, cum in sua historia nul- sitas epochae ab illo constitutae. Hsec inconside-
lum de prsedicatione. illhts in Hispania verbum rati adversarii verba sunt, quibus tom. 3, pag.
fecerit; respondet idem Sanclitts in opusculo 1G8 diminuere nititur auctoritalemSeveriSalpilii,
mox cilato tract. 2, cap. 8, num. I. Primum di- quia lib. 2 Historise sacrsc contra sententiam ejus
co, non fuisse cur
de .lacobi prsedieatione Ro- hsec scripserat Sub Aurelio, Antonini filio, per-
.-

dericus agcre debuerit; quia totum illud tem- secutio quinta agitata ac tum priinum intra
,

pus omisit, in quod incidere potuit Jacobi pra?- Gallias martyria visa , serius trans Alpes Dei
dicatio : cum enim Ilisptinicam instituisset hi- religioue suscepta.
storiam ab iis, qui in illam a communi dilu- 496 Si ipsi sic placuit eludere aut potius re-
cusare
.

DIE VIGESIMA QUINTA JTJLH. 105


A cusare teslimonium Severi Sulpitii, qui exeunte mundi tam clerici, quam laici conve.
provinciis
proprium ar- seculo iv floruit, cur mihi non licebit ita rejicere nerant, omnibus satisfaceret, rationes et te-
ut
gumentum op- Opi n { onem R
oclerici Toletani, qui seculo ad- xm stimonia, Latino sermone prolata laicis et ma- ,
ponitur,
venlum S. Jacobi in Hispaniam ncgasse dicilur? ternis ling-uis singulis exponebat;
, Romanis
Quod addit de erroribus,a Severo Sulpitio contra videlicet, Theutonicis, Prancis, Ang-lis, Navarris
historiam commissis, etiam inRodericum Tolela- et Hispanis. Quis credat, Rodericum heec om-
num apte quadrat, ut videri potest apud Francis- nia idiomata ita calluisse, ut statim i,t iis pu
cum Macedo in Diatriba, ubi cap. 10, § 2, et cap. blicam orationem posset instituere? Quod siea
13 plures Roderici errores recenset. Heec autem sciverit, nonne indecorum erat, in tali consessu
errorum accusatio multo magis convenit in ano- publicum sermonem habere eo idiomate.quod nec
nymum commentarii Lodisiani auctorem, qui a Pontifex nec plerique concilii Patres intellige-
capile ad calcem erroribus et ineptiis scatet, id bant ?
Franciscus Macedo, et marchio Mondexarensis 500 Si Rodericus tot peregrinis linguis pero-
fuse demonstrarunt. et nos paragrapho sequenti rasset, potius pr^esentium prxsidum et legato- eavuriisltn-
guiicum om-
compendiose ostendemus. Atlamen toturn hoc ar- rum indignationem incurrisset quam eorum ,
nium applaust
gumentum, quod Alexander tanlopere jactat, ac plausum obtinuisset, ut idem nugator fingit his cuncionalum
ter repelit, sola ignoti illius scriptoris auctoritale verbis Hujusmodi autem praedicationis expositio
: fnine,

nititur. Heec hactenus ad.versario gratis concessi valde placuit, utpote quaa admirationem omnibus
et ad hominem disputavi. Nunc autem personato propter concionatorisacumen et ingenii subtilita-
isti Roderico, seu potius anonymo fabulee istius tem attulit cum ab Apostolorum tempore au-
,

inventori, larvam detraham, atque evincere co- ditum non sit, aut scriptum reperitur, quem-
nabor totam illam disceptationem
, a Loaisa , quam ad populum eamdem concionem habuis-
B editam, prudentissimo Roderico Toletano indi- se, tot ac tam diversis ling-uis cuncta exponen-
gnam esse, adeoque confictam a quodam male fe- do. Ne diutius hisce nugis immorer, quomodo
riato nugatore, qui adulari voluit preesulibus To- ibi verbum Dei preedicavit Rodericus, cum in
letanis, quorumjura defensoribus istis non indi- coeevo Chronico Fossee novee apud Ughellum to-

gent. mo i Italiee sacree col. 488 legamus, initio conci-

lii ab ipso Innocentio Papa concionem habitam


fuisse ? Labbeus noster tomo xi conciliorum par-
tei a col. 131 edidit duos sermones,quos iste Pon-
XVI. Narratio ejusdem litis ine-
tifex in ea synodo pronuntiavit. Certe opporlu-
nior hic locus fuisset Roderico ad proferenda
pta et falsa esse ostenditur.
primatus sui testimonia, quee ad peregrinam
plebem nullo modo spectabant, queeque Pontifici
Anonymus l Quibusdam Hispanis hoc videbor actum agere, ac congregatis concilii Patribus Latine exposuis-
narrator
ris
quia excellentissimus marchio Mondexaren- se sufficiebat.
sis narrationem, a Loaisa vulgatam, ita discus- 501 Idem impostor huic figmento alteram fa- ac in eadem
sit et convulsit, ut nihilmihi faciendum relique- bulam subnectit hoc modo In eodem autem :
munui legati
in //'-/''""•
ril. Cum tamen ille eruditissimam suam disser- concilio obtinuit, ( nempe Rodericus Toletanus)
per decennium
tationem Hispanice composuerit, non ingratum ut per decennium munere in Hispaniam
leg-ati oblinuisse.

fore arbitror lectoribus, linguee Hispanicse igna- fungeretur. At manifeste faisum est quod hic ,

ris, si preecipuas ipsius observationes hic in com- tam confidenter pronuntiatur nam anno 1217 :

pendium redegero. Anonymus disputationis nar- non videtur fuisse legatus ullus Apostolicus in
rator errat in ipso sui exordio, ubi sic loquilur -.
Hispania, cum Honorius III negotia ecclesiustica
Anno Domini ducentesimo supra millesimum, quin- diversis Hispanix episcopis commiserit,ut ridere
ta decima die mensis Novembris, celebrata est san- est apud Raynaldum tomo 13 Annaliumadan-
cta et universalis synodus Komse in ecclesia sancti num Christi 1217 num. 84 et 85. Post hunc an-
Salvatoris prsesidente domino Innocentia Pa-
,
num legati munere in Hispania functus est
pa 111 pontificatus ejus anno
,
decimo octa- Cardinalis Sabellus, de quo Oldoinus noster in
G vo. Historia Romanorum Pontificum et S. R. E
malc signat 498 Perperam hic annus Domini et dies men- Cardinalium tomo 2, col 57 ita scribit Centius :

annuni ct dicn
sisexprimuntur constat enim, synodum illam
: Sabellus Eomanus, Honorii III affinis ab eo- ,

JUO liabittt cst

st/nodus
Romee habitam fuisse mccxv diexi Novembris, ut dem renuntiatus episcopus Cardinalis Portuensis
Lttic
Raynaldus tomo 13 Annalium adannum Christi et S. Kufinse leg'ationis munere functus est in
,

1215 num. 2 ex antiquis scriptoribus demonstrat. Hispania ut de eo memori» proditur in reg-i-


,

Porro itlem memoratee narrationis auctor, postea stro Honorii. Sub eodem Pontifice decessit Komse
sui immemor, sibi ipsi contradicit, dum in fine anno Dominicte Incarnationis aiccxix, cum ex Hi-
ponit hanc clausulam Acta sunt hsec aptid La- : spania post functam leg'ationem revertisset. Idem
teranum, octavo Idus Octobris anno Incarnationis affirmat Ughellus tomo i Italiee sacree col.
Dominicse millesimo ducentesimo quinto, pon- 150.

tificatus domini Innocentii Papae III anno de- 502 Omitto alios, qui a marchione Mon- quud tx ip$'t

RodericiHislo
cimo octavo. Hic recte quidem annum lncar- dexarensi adducuntur ipse enim Rodericus sa-
:

nationis Dominicee, sed male diem mensis ex- tis anonymum httnc auctorem falsitatis convincit,

pressit. Hanc caudam cum capite componat, qui dum in Historia rerum Hispaiiicaruin lib. 9, cap.
volet. Saltem hinc apparet, quam vera sit vulga- 12 de apostolico Hispanix legato ita meminit Eo :

ris paroemia : Mendacem memorem esse opor- tempore (nempe inter annum 1224 et 1220) erat in
tet. Hispaniis leg'atus Komanse ecclesia? Joannes de Ab-
el citra ullam
499 Paulo post inilium (in Loaisiana conci- batis villa.qiuecst in comitatu Poutini *,Sabiuensis
vertsimililudi
liorum collectione pag. 2S8) imperitus ille nuga- episcopus Cardinalis, vir bonus, sapiens, Iitteratns,
nis specicm
ttssertl. tor Rodericum in scenam inducit, eumque in con- quicelebratis insingulis reg-nis conciliis, pnstquani

cilio Anglice, Theutonice, aliisqne linguis con- monita salutis proposuit, ad sedein Apostolicam est
reversus,
cionantem exhibet Quia inquit :ex diversis
, ,
,,

106 PR.EDICATIO S. JACOBI I HISPANIA.


reversus tribus annis legationis expletis. Quo stiano, sine strepitu judicii, jure primatus eeclesise
modo igitur Rodericus ab anno 1215 per decem Toletanse subesset. Equidem admitto,
istud jus
annos legati muntts in Hispania administra- Roderico datum aliquando fuisse, sed id ipsi in
vit ? synodo Lateranensi obtigissc pernego.Satis istud
el Bonorii 111 503 Nemo mihi objiciat epistolam Honorii III eruitur ex ipsa epistola Honorii III Papse, qui
cpinola, quz Pontifwis, quiapud Raynakium tomo 13 Anna- apud Labbeum tomo xi conciliorum parte i, col.
forte nobis
lium anno Christi 1218 num. 69 et 70 Hispanos 245 Roderico archiepiscopo Toletano hanc potes-
objifi possel.
ad sacrum bcllurn excitat et Roderico Toleta- , tatem primum anno 1218 concedit his rerbis :

no officium legati decernit tiis rerbis Ecce : Hinc est quod attendentes nobilitatem ecolesioe
,

tempus opportunum, ut credimus, ad insurgen- Toletana?, intuitu spiritualis devotionis, quam ad


dum contra eos, quibus estis circumdati, Aga- Apostolicam sedem habere dignoscitur volentes ,

renos Et licet dig-num ac necessarium facere gratiam speeialem in Hispalensi metropoli,


videretur, ut propter hoc ad vos destinare leg-a- ac ejus provincia eidem ecclesiae praesentis scnpti
:

tum dc deberemjis
nostro laterequia tamen : privileg'io jus coucedimus primatias statuentes, ut

dubium nobis erat, utruni in raovenda illisg-uer- cum prsefata metropolis ad Christianorum manus,
ra reg-nm consilia concordarent, nos tamen pen- Deo favente, redierit, tu frater archiepiscope, ac
san:cs prudentiam venerabilis fratris nostri ar- successores tui, ea quse spectant ad primatis offi-

chiepiscopi Toletani, odorem nominis cujus etsi cium, exerceatis libere in eadem. Qua fide crgo di-
fama dudnm ad nos proeconio tanto pertulerit, citurRodericus in concilio Lateranensi oblinuissc
ut profusa in ojus laudibus viderctur nunc ta- , hoc pririlegium, quod ipsitantummodo post tres
.B mcn illam avaram in eisdem comperimus exsti- anuos ab Honorio datum csl ? E
tisse, cum scientise, circumspectionis, modestiae, 507 Sequitur apud Loaisam pag. 289 alter- iilcm falmlalor
omnis industria longe plus, quam
honcstatis, ae catio Roderici Toletani cum archiepiscopo Brac- nffingit Rode-
ico contume- >

illa invenerimus in eodem


retulerit, ei onus •, carensi in qua tol. occurritnt parachronismi
,
liosa,

hujusmodi diximus imponendum leg-ationis offi- faisitates, ineptise, aliaque dbsurda, ut ea non

cium eidem ad id per vestras provincias con-


,
solum refutare, sed etiam referre pigeat.Verbo
cedendo, ut ciiiu ad guerram illis movendam uno illic Rodericus, si anonymo credimus, insul-
ipsornm reg-um consilia concordaverint ipsc , , se disserit preecipua sui primatus testimonia
,

quasi alter Josue vos prsecedat


,
etc. Dat. , omittit, seriem Romanorum Ponlificum et impe-

Lat. III Kal. Febr. pont. nostri anno secun- ratorum imperilissime perturbat, et impotenter
do. archiepiscopo Braccarensi exprdbrat, quod inter
fakuti o«- 504 Ni-mo . inquam mihi objiciat hanc epi-
,
decessores suosBurdinum seu Mauritium schis-
liiulil
stotmn : nam exipsasatispatet, eam legationem maticum habuerit quasi is regerere nonpoluis-
;

fuisse eastraordinariam ac Rodericum deputa- .


set, Elipandum hsereticum olim archiepiscopum

tum esse atl ea curanda, quse alterius legatiapo- Toletanum fuisse. Profecto hsec non conveniunt
stolici offlcium uon impedirent. Pr.vterea ex ea- circumspeclioni, modestix, aliisque Ro-
scientise,

dem epistola liquet, quod Honorius III primiim derici Toletani dotibus,quassupra num. 503 Ho-
anno 1218 Roderico illud munus concesserit, ac norius III Pontifex tantopere extollit.
proinde quod Rodericus islud suh Innbcentio III 508 Praeterea (rerba sunt Franeisci Macedo piwriti t

in synodo Lateranensi non acceperit, ut anontj- cap. 13 Diatribse ) quam puerile illud de pi-
mus comminiscilur. Forle importunus adulator ctura Pontifieis et Burdini , ad quam necesse
ille alicubi legerat rel audiverat, Eodericum mu- intendere digutum
erat , et cardinalibus mon-
nere legati apostolici aliquando fanctum fuisse, strare cum risu quodam
eosque ad Sardonico,
atque liinc imperite confinxit, illam dignitatem contemptum Bracearensis gravissimi prwsulis in-
prxsuli Tolclano publice in concilio Lateranensi Denique hic Rodericus aliter historiam
citare.
collalam esse, ut e.r hoc honorifico in-umenicse Burdini narrat, quam illam lib. 6 rerum Hisjm-
p synodi judicio aliqua gloria iii ecclesiam Toleta- nicarum cap. ZHlitterismandaverit, utulramque
muii redundaret, aut inde ejusdem ecclesise pri- conferenti manifestum fiet. Mihi non lubet im-
matus confirmaretur. A/ quemcumque in finem morari iis, quse ab Hispa.nis apud marchionem
anonymus auctor hoc asserueril, saltem ah ipso Mondexarensem cap. 12, et ab aliis, lingux Hi-
illud legationis munus nonsatis apte suo tempore spanicse ignaris, apud Franciscum Macedo in
collocatum fuisse, patet, ex hac ipsa Honorii III Diatriba cap. 19 et sequentibus Latine refvtaln le-
epistola, exqua eliam colligo, Rodericum Toleta- gipossunt.
num non interfuisse concilio Lateranensi, utpa- 509 Nunc progredior ad refellendam concer-
ragrapho sequenti probabo. iationem Roderici Toletani cum archiepiscopo
Prxur incre 506 Fabuialor huic legationis muneri ad.jungit Compostellano, quam paragrapho prsecedcnli to-
dibilia privi. incredibilia qusedam pririlegia, quse in eadem tam exhibui, et de quse sxpe laudatus Francis-
tflin
synodo Roderico Toletano concessa esse narral cus Macedo cap. 13 ita judicat Illud item .-

hocmodo Scdultrapermissum
: est illi, ut cum tre- frivolum est , velle officere traditioni antiquissi-
centis illegitime natis dispensare posset •
ut ex his mae et receptissimae eam ad certas
restring-endo
ad sacros ordiues quidam, alii vero, ad beneftcia, quasdam moniales et viduas, cum omnes fer-
etiam animarum curam habentia, reliqui addigni- me illam ecclesias per totam Hispaniam in suis
tates et honores ejus voluntate promoverentur, et breviariis et Missarum solemnjis personarent
ut oum aliquibus cxcommunicatis, sacrilegns, irre- Tandem quid ineptius, quam inducerearg-umentum
g-ularibns, ct Grande
concubinariis dispensaret. a consang-uinitate Jacobi cum Domino Christo
enimvero privilegium,cujus aliud exemplum mihi perinde [ quasi ] hoc ad oausam facere posset
exhiberi cupio. et illud imponere Compostellano praesuli qui ,

(' fiftitium
50G Deinde addit alteram prserogativam, quam ne de ea quidem re cog-itaret ? Quid absurdius ,

alUriut prx- Roderico in eodem concilio Lateranensi datam quam conari


de dig-nitatc certamen inter Dei-
rojuiiui iem-
fuissesic fingil : Et ctiam consecutus est, utquam- param virg-inem et Jacobum apostolum institue-
*""'
primum civitas llispalensis redderetur cultui Chri- re , et eo digredi , quod in mentem Compo-
stellani
,,, ,

DIK VIGESIMA QUINTA JULII. 107


A stellani episcopi non venerat et lnstoriam de jam scvpelaudalis auctoribus explosas vide, quia
,

descensu Virginis ad sanctum Ildefonsum in Tole- me talium nugarum jam diu tmdet. Interim
tano templo cnmmemorure ? Quasi auderet ille re- satis mirari nequeo, quomodo imperitus ille com-
liquias sancti Jacobi mortui cum beatissimae Virg-i- mentarii Toletani auclor, quisquis hic demum
nis glorioso corpore comparare quod ne somniare fuerit, apud doctissimos viros lam facile fidem
:

quidem, vel impos sui, quispiam potuisset. Hisce obtinere potuerit. Quiddicam? Novadelectant,
fulilitatibus accedunt crassi errores, quorum ut habet proverbium, et nonnumquam homi-
unum alterwnvejam breviter detegam. nes vigilantissimos fallunt. Sic putabant multi
icpri- 510 Rodericus Toletanus contra archiepisco- eruditi Hispani, initio elapsi seculi ab imposlo-
et <n

menda rcrtesi.r

CimpotteUanir
p um Composlcllanum itaargumenlatus fuisse di- ribus quibusdam decepti, sese genuina Flavii Lu-
c ^ ur .
gj anliquitatem Compostellanse ecclesise cii Dextri, Luitprandi , aliorumque veterum
antiqnitate
pro te facere existimas, antiquitas ista centum et auctorum opera invenisse, et pro hoc novo the-
novem annorum spa-tio continetur. Si Rodericus sauro, tamquam pro aris et focis, acriter de-
hoc intelligal de ecclesia Compostellana ex quo , certabanl. Sed perspicax quorumdam industria
primum ab Alfonso Casto condita, vel ab Alfon- fraudem delexit et tempus paidalim docuit
,

so III postmodum magnificenlius instaurata ea a recentioribus sub falso antiquorum nomine


fuit, pluribus secuiis a vera illius antiquitale conficta esse,ita utjam litteratus orbis et ocida-
aberrai, ut patet ex iis, quse parte 1 Commen- tiores Hispani illos pleudo-scriplores passim con-
tarii § 5 num. 49 et § 10, num. 121 dixi. Sed
,
temnant ^eosque nuper Lusitani ex academia sua
videtur dumtaxat velle designare tempus ex quo ,
prudenter eiiminaverint. Nunc ad evertendam
ecclesia illa ad archiepiscopalem dignilatem penitus hujus Loaisiani comiaenlarii fidem os-
evecta est, cum assertionem suam statim probet tendere conabor, Rodericum archiepiscopum To-
B hoc modo Dominus Calixtus Papa ad instantiam
:
letanum concilio Laleranensi non interfuisse.
prinoipis , cleri et populorum Hispanise metropo-
liticum jusantiquse et celeberrimse civitatis Eme-
ritensis Compostellam transtulit anno Domini
mccxxiv. At hoc sensu etiam hallucinatur nam :
XVII. Ex variis instrumentis pro-
§
ab anno 11:34, quo juxta pseudo-Rodericum ec-
clesia Gompostellana metropolicumjus obtinuit batur, Rodericum Toletanum non
usque ad annum \?*\§,quo concilium Laleranense
interfuisse concilio Lateranensi.
celebratum est, non centum et novem, sed tan-
titm 91 anni effiuxerant Ego autem existimo, .

Rodericum arithmelicse peritiorem fuisse, quam


ut in computu tam facili et exiguo tot annis aber- Innocentius III Papa anno pontificatus sui ter- Trmpore In-

tio decimo id est Ghristi 1210 ad Rodericum a.r-


nocrntiilll
raret.
/',,, r „,„»„.
„„- 511 Si quis hoc sphalma arithmeticum excu- chiepiscopum Toletanum dedil litteras, quibusin , ,„„,/,,.r,
sare velit, eo quod scriptoris vel amanuensis osci- editione Baluziana tomo %,pag. 108 ipsi prima-
tantia facile error aliquis in numeros irrepat tum Hispanix ila confirmat Hac ig-itur ratione :

non ero severus similium mendorum castigator. prudenter inducti, jura nobilis et famosse Toletanss
Attamen non tam facile ignoscam alterum erro- ecclesise, apostolicas Sedis propriae acspecialis filiae,

rem, quem pseudo-Rodericus ad deprimendam conservare volentes, tuis, venerabilis frater Eode-
ecctesiam Compostellanam in eodem orationis rice, quemvera in Christo caritate dilig-imus, ra-
contextu ita ootrudit Usque ad basc tempora : tionabilibus postulationibus paternse pietatis affectu

(nempe Callixti II Pontificis, de quopaulo antea duximns annuendum ideoque :per prsesentem pri-
egerat) oratorium quoddam admodum parvum erat vilegii paginam ad exemplar felicis recordationis

locus ille, in quo nunc sita est Compostellana Urbani, Gelasii, Calixti, Houorii, Eugenii, Adriani,
ecclesia. Alexandri I, Alexandri II, Alexandri III, Urbani

C 512 Istud omnino falsumest, acipsi Roderico et Cselestini prsedecessorum nostrorum, primatus
erassos errotr contrarium; quandoquidem de Alfonso Magno, dig'nitatem per Hispaniarum reg-na tibi et ecclesise
commisti.
qui ssra octing-entesima septuag-esima quinta , Toletanse, auctoritate apostolica confirmamus, teque
837 regnare coepit, lib. 4 primatem prsesules Hispaniarum respioient, et ad
id est anno Chris/i
rerum Hispaniearum cap. 15 scribit sequentia : te referent, quid iuter eos dig-num exortum
si

Ecclesiam S. Jaeobi, quse crat terivo, quadris lapi- fuerit qusestione. Airhiepiscopus Braccarensis

dibus et columuis marmoreis rcparavit. Deinde huic PonHfids dccrelo nonparvit Quare Rode-
ricits misit quemdam clericum ad eumdem
celeberrimam islius ec- Inno
cap. 18 ejusdem libri
argeret. Ve-
dedicationem
clesise ,
ad quam plurimi totius centium, ut decreti sui exsecutionem
obperieu-
Hispanix preesules convenerant, ita refert : Rex, rum Pontifex anno 12] respondit,sese I

lum, quod a Saracenis Hispaniee imminebat,


estgavisus, et constituit diem, id
visisepistolis, g-aud,io
opportuniori lempore
in qua convenirent nobiles et mag-nates et pon- modo facere non posse, sed
tifices, qui ecclesiam beati Jacobi dedicarent. Plu- eam litem esse dirimendam, ut legitier inrespon-
ecclesise consecratione soria Innocenlii epistola apud Baluzium
lomo i,
rade hac Compostellanx
habet Sampirus Asturicensis apud Sandovallium pag 580. Hincpatet, eam controversiam interRo-
a pag. 75, ubi inter alia dicit, quod Alfonsus dericum Toletanum et arehiepiscopum Bracca-
construxeril eam valde pulcherrimam. Quomo- rensem anle concilium Lateranense aeptam esse.
515 Cum autem Rodericus anno 1212 posi re-
rchtpi
do ergo usque ad annum 1124, oratorium quod- Tolr-

dam admodum parvtim erat locus ille, in quo nunc latam insignem de Saracenis victoriam iterum ;l!i,„
inslarel, utdecretum Pontificis eocsecutioniman-
sita est Compostellana ecvlesia
'

513 Franciscus Macedo cap. 19 Diatribse alia


daretur&rxsulBraccarensis.aUegatisrepugnan-
hujusmodi pseudo-Roderici ratiocinia exhibet tix suse rationibusjitemprotraxitusqueadtem-
obtervatos i

et ab ipsa veri
Roderici historia discrepare oslen- poraHonorii IllPontificis, gui apudLabbeum
/uisae, mir 244 ei et capitulo Brac-
dil Porro reliquas anonymi istius fabidaloris mmo
tomo xi.
xi, varte
pari 1, col.
yi carenst
narratiuneulas,pariim falsas,parlim insulsas. a
Julii Tomus VI.
.

103 PR.EDICATIO S. JACOBI IN HISPANIA.


Inno- possit debito terminari. Id eliam confrmat Ho-
carensi ita seribit Covam felicis memorioe
:

prsedecessore nostro, litem inter vene- norius Papa, cujus cerba superius num. 5 5 pro-
centio Papa
1

archiepiscopum Toletanum tuli. Idem eruitur ex altera Honorii epistola,


rabilem fratreni nostrura
et te, frater archiepiscope, superprimatia
solemni- apud Labbeum noslrum iomo xi, parte 1, col. 244
relata, in qua ad Rodericum Toletanum de Joan-
tercontestata, vobis fuitperemptoriusterminus assi-
gnatus, quo eum rationibus et defensionibus vestris ne clcrico, Braccarensis archiepiscopi procura-
lore, ita scribil Idem procurator terminum/tibi
procuratores idoneos ad Sedem apostolicam mittere- :

tis. Cum autem procuratores causse ad Roma-


et prsefato archiepiscopo, ejusque capitulo, in causa,

nam curiam postea venissent, ac debitis in- quoe superprimatia inter te et eosdem vertitur, a
felicis memoriae Innoeentio Papa praedecessore no-
strumentis carerent, iterum dilationem postula-
stro peremptorie assignatum, petiit proroga-
runl, quam Honorius usque ad octavas Penteco-
stes proxirae futuras ipsis indulsit. Sed dicit, ri, pro eo qqod I.
,
Guterii canonicus Toletanus,

elapso peremptorio ho<: termino, sese ad lilis de- quem procuratorem ad eorum prsesentiam, quibus
Ex his constat, falsum eommissafuit receptio testium, destinasti, jndicatus
cisionem processurum.
fuitinsufficiens ab eisdem. Videtur itaque ea
quod post memoratum anonymi commen-
esse ,
causa
tarium asserit Loaisa his rerbis Quas omnia :
tempore Innocentii III, qui anno 1216, die xvi
peregit publice Rudericus Ximenius Romre in Julii obiit ulrimque per procuratores acta-
,

sui primatus causa, qnam obtinuit nam sum- :


esse.

mus Pontifex primatus honorem eidem coram 518 Attamcn propterea non uego, Rodericura etsi Rodericut
omnibus detulit sicut ante in diplomate con-
,
alias Romam ivisse nam coram Honorio III ip- Toletamu ibi-
:

dem paetea
cesserat. Eumdem Loaisse errorem Gabriel Cos- se comparuit, uljus primatus sui contra prxsu- atusam
suam
sartius nosler in notis ad concilium Laleranense lem Braccarensem lueretur postea autem lem- egerit.
:

pore Gregorii IX Pontificis iterum Romx fuit, E


B tomo et parte proxime citatis pag. 236, Nico-
laus Antonius in Bibliotheca Hispana tomo 2, ut causam suam contra archiepiscopuui Compo-

pag. 36, aliique eruditi viri ante me obserca- stellanum ageret, aut fortealia queedam negotia
runt perficeret. Affirmare non ausim, quod idemprge-

516 Antequamad id acccedam, quod hoc pa- sul Toletanus anno 1211 ad Innocentium III pro-
[dt lite i

motainurTo- ragrapho probandum suscepi, trianotari cupio. fectus fueril, eliamsi id prseter alios Mariana
'"""'""" nostcr cap.23 asserat hisver-
11 hist Hisp.
Primo hactenus non inreni ullum scriptorem, lib.

Loaisiana prxfati commentarii editione anliquio- bis Rodericus proesul Toletanus Romara amanda-
numnullian-
mtmine- rcni, gui
liqvi prsesentiam Roderici arcltiepiscopi To- tus est, [pro] veuia peccatorum impetranda omni-
•'""')
letani in concilio Laleranensi affirmet. Secundo bus, qui more per ea tempora usitato cruce ,

neque Innocentius, neque Honorius, quorum epi- insig'ni distincti ad bellum sacrum convenireut.

stolas ad Hispaniam spectantes Cardinalis Aguir- Non temere de lioc Roderici ilinere dubitari pos-
riustomo 3 concitiorum a pag. 603 edidit, ulli- cum alii auctores scribant, Giraldum sive Ge-
set,

bi meminerunt de primatu inler Rod.ericum To- rardum, qui electuserat Segociensium episcopus,
lelanum, et archiepiscopum Compostellanum con- Romarn missum fuisse, ut Christianis, contra
trocerso, ita ut lotam hanc ailercationem in syno- Mauros bellaturis, indulgcntias ablnnocentioIII
Lateranensi anonymus fabulatortantum ecerebro impetraret. Nec Giraldi elecli Segoviensis lega-
suo produxisse videatur. Non lamen inficior ,
tio eruitur ex ipsis litteris Innocentii Pap<e, qui
postea inter Rodicum et archiediscopum Fompo- lib. l'i,epist. 154 m
editione Baluziana tom. 2,
steUanum de primatu lilem Romx fuisse institu- pag. 582 Alfonso, Castellse regi respondet, sese
tam siquidem Joannes de Ferreras in Historia
:
omnibus, qui Hispanos in sacro bello adjuverint,
Hispanix, nuper Hispanice eclita, ad seram 1273 remissionem peccatorum concedere, juxta peti-
seuannum Cltristi 1835 eas antiquioribus monu- tionem tuam, inquil, et instantiam dilecti filii Se-
menlis notat, Rodericum Tolelanum propterea eo g'obiensis electi, nuntii tui, qui circa promotionem
tempore Romam discessisse, quod idem iter Ro- ejusdem neg-otii exstitit solicitus et attentus.
manum infranum. 519 ex ipsa Roderici Historia Rotlcricus autem Toletanus eo lempore cum qui-
C satis colligitur, quamvis illic itineris causa non busdam Hispanise prxsulibus videtur in Gal-
exprimatur. Sed eo tempore Innocentius et No- liam discessisse, ut regni illius incolas ad bel-
norius dudum obieranl. Tertio litterx horumduo- lum contra Mahometanos in Hispania geren-
rum Pontificum nusquam indicant Rodericum ,
dum excitaret. Sed parum refert, ubicumque
Toletanum tempore Innocentii III ob controver- Rodericus tunc fuerit, si concilio Lateranensi,
siamcum Bracearensi archiepiscopo Romamve- quod anno 1215 die xi Novembris inchoatum est,
nisse, ut suam causam ageret imo e.c iis
per se ;
non interfuerit sicut non interfuisse, jam
,

potius colligitur, quod causx sux procuratores ad ostendam.


Urbem iuiserit uam Inuocenlius anno 1211 in
:
519 Imprimis
liceat milii etiam uti artjumen-
editioneBaluziana lib. 14, epist. 57 archiepisco- quo adcersarii toties Hispanos oppu-
to negativo,

po Tolelano ita respondet Quod : quas petitiones, gnant. Lucas Tudensis, Roderico Toletano cose-
obtulisti nobis per M. elerieum tuum super ne- vus, tomo 4 Nisp. Illust. pag. 113 narrat, ma-
gotio primati», nondum admisimus, non ex duritia, gnam prxsulum mulliludinem ad concilium La-
sedex providentia noveris processisse. teranense convenisse, et silet de prsesentia archie-
5 ' Illustrissimus Didacus de Castejon in de-
1
piscopi Tolelani, de quo tamen eadem pagina
fensione primatus Tolelani inter inslrumenta paulo antea meminit his verbis Eo tempore re- :

Romv noi(o'a opori prxmissa fol. 21 refert epistolam,die xn Ja- verendissimus patcr Rodericus arcbiepiscopus To-
faitutrimque nuarii aiino illhdatam, qua idem Pontifex ar- letanus ecelesiam Toletanam mirabili opere fa-
ptr procura- bricavit.
v hi ejji SCOp Braccarensi prxcipit, ut ante festum
omnium Sanctorum proxime venturum
,
!>i0 Quin imo Rodericus in suis scriptis nul-
proeuratores idoneos ad suam prajsentiam desti- lam de hoc itinere Romano mentionem facit, cum
net, ut causa ipsa (cidelicct de primalu inter tamen alibi res a se gestas aut omissas soleat com-
Rodericum Toletanum ac ipsum controverso) fine memorare
:

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. 109


memorarc. Sic lib. 9 cap. 12 agens de bello
, 161 lego inslrumenlum, quo idem Alvaruspost
S. Ferdinandi contra Mauros dicit In hac expe- : injustas ecclesiarum vexationes et prioris jura-
ditione interfuit Rodericus pontifex Tole-
non menti molationem meliora spondet isti autem ;

• ol.Guadal- tanus qui,


Guadalphaiarc * remanserat febris , inslrumento ita subscribitur Faeta charta apud .-

laians esiU acumine fatig-atus. Sic eodem libro cap. 17 ra- Soriam ip. cxp. xv die Fcbruarii asra mcci.iv id est
Guadalajara-
tionem reddit, cur ecclesiam Cordubensem, an- anno Christi 1216.
no Christi 1 236 Mauris ereptam, non consecra- 524 Ilaque juxta Marianx opinicniem si Ro- non galiiaccu-

verit Et quia venerabilis Joannes


: inquit de , ,
dericus ineunle Januario anni 1216 Roma in Hi- t-atc coUocavit,

quo diximus Boderici Toletani primatis vices


, spaniam redierit, inler primum comilis Alvari
gerebat , qui tunc temporis apud Sedem apo- juramentum, coram Roderico prxstitum, et po-
stolicam morabatur eliminata spureitia Macho-
,
steriorem emendationis promissionem vi.r potuit
meti, et aqua lustratiouis perfusa [mezquitam] sesqui-mensis intercedere. At ipse Rodericus lib.
in ecclesiam commutavit. Qui ita de se loqui- 9, cap. 1 narrat, post primum fidelitatis jura-

tur, cur taceret, se celcberrimo concilio Latera- mentumcontigissesequentia.: r)}\\(nempe Alvarus)


nensi inlerfuisse ? Fateor iamen, hoc argumento cum Gundisalvo Koderici ct fratribus suis, tunc sibi
negalivo rem non plane confici. Quare ad alia faventibus, in continenti Buriris egrediens coepit
pergo. exterminia procurare, mag-nos humiliare, et vulg-i
variisnue n( 521 Post mortem Alfonsi VIII regis Castetlx, divites exhaurire, religiones et ccclesias ancillarc,
goliis Bispa ct Eleonoree ejus conjugis, qui ambo anno 1214 et decimarum tertias, qua; ad ecclesiarum fabricas
obierunl, Rodericus archiepiscopus Toletanus,qui pertinebant, ccepit similiter infiscare. Sed cxc-om-
cumaliis tribus regiitestamentiexsecutor consti- municatus a Roderico Toletano decano, qui vices
tutus fucratjunioris regis Henrici tutelam susce- archiepiscopi tunc gerebat, coactus fuit restituere,
pit, ut probatur ex quibusdam antiquis instru- et jurare, ne de cetero attentaret. Qids credat,
mentis, quse marchio Mondexarensis aliique hi- tam midta tamque diversa tantillo temporis
,

storici Hispatii passim cilant. Didacus de Colme- spalio peracta fuisse ? Adde, quod Burgensis ma-
nares in Historia Segoviensi cap. 20, § 1 refert cjnatum conventus anno 1215 habilus fuerit, ut ex
integrum Henrici regis diploma, in gratiam ec- supra dictis eruitur.

clcsix Segoviensis datum aera mcclii id est anno 525 Neque refert ,
quod Rodericus decanus
Christi 1214, decimo octavo die Decembris ,
Toletanus , qui vices archiepiscopi tunc gere-
cui subscribit Bodericus Toletanas sedis archie- bat , contra comitem Alvarum sententiam ex- letanum armo
imexHapa-
piscopus cum midtis aliis die xviii Januarii anno commuriicationis tulerit ex eo enim non sequi- ma nondiscet-
:

1215 qvando habita sunt comitia in civitate tur absenlia Roderici archiepiscopi Toletani, cum
,

Burgensi, ut § 2 tradit idem Colmenarcs et ,


verosimillime hicprxsul, variis arduisque eccle-
confirmat marchio Mondexarensis, qui poslremi sise et regni occupationibus obrutus, ad guber-

hujus diplomatis ecgraphum, cx archivo desum- nandam vastam suam dioecesim seniper vicarium
ptum, penes se conservari testatur. habuerit, cui plura negotia committerenlur, uti
s hic pt>- 522 Cum
interim Berengaria loco fratris mi- etiamnum hodie in multis ecclesiis fieri videmus.
r adfuit, norennis regnum CastelLv adminislraret, potens Nec id temere dicitur nam Chronicon genera-
:

Larfe familia variis artibus regni procurationem le, a marchione Mondexarensi citatum satis ,

ambiebat , et alieno nomine regnare cupiebat, ostendit, illam anathematis sententiamjussu ar-

tantumque cffecit, ut Berengaria ad conservan-


'
chiepiscopi latam esse, et parte I, cap. 10 lm-
dam regni tranquillitatem Alvaro Larensi fra- bet lurc verba, quse ex veleri idiomate Hispani-

trem suum committere coacla fuerit, postulalis co ita fideliter Latina facio : Et quando hoc
vidit archiepiscopus dominus Rodericus Toleta-
prius quibusdarn conditionibus, quas ipse Rode-
nus regnum interdicto subjeoit ita ut eum
ricus Ub. 9, cap i ita c.rponit Quod cum so- :
,
,

(scilicet Alvarum Larensem) omnia ablata red-


lers regina Bereng-aria percepisset animo gra- ,

tauti concessit ; sed timen.s insolentias, quae ve- dere coeg-erit, qui juravit, sese exinde nihil am-

nerunt fecit jurare comitem Alvarum et ma-


,
plius ablaturum. Si Rodericus lunc non fuisset

C gnates ut sine ipsius reginae consilio nec ali-


,
in Hispania, certe causam absentix sux indicas-

quibus terram aufcrrent, nec aliquibus terram set, supra num. 519 rationem reddit, cur
sicut

darent, nec vicinis regibus g-uerram moverent, Joannes ecclesiam Cordubensem consecraverit.
ncc mulctam, quae Hispanise pecta * dicitur, iin- Adde, quod Rodericus die xx Aprilis anno 1215
poncrent in aliqua reg-ni parte et juramento :
cum rcge fuerit AbuLv, idri privilegio, quod in
'/farfsHispi - et hominio * in manu Roderici Toletani pon- istius urbis gratiam datum est, ita subscripsit
nice pccho
tiricis firmaverunt, et si contrarium facerent, Roderious Toletanm sedis arohiepiscopus. Id apud
* «' homn" u
proditionis infamia tcnerentur. Hiec aulem con-
Marchiouem Mondexarcnsem comesdeMora to-

tigisse videntur mense Martio anni 1215 ut mo 9, sol. 306 testatur.


526 Prseterea Rodericus anno 1215 die \wu Ex duobus di-
,

infertur ex quodam inslrumento, de quo memi-


Septembris in oppido Arevalensi, quod in Ca-
plomatibua.
nit Alfonsus Munez apud Mondexarensem citatus.
veteri circa Umites Legionis situm est, sub-
„ 023 Mariana noster in hac historia enarran- stella
scripsil donationi, quam rex Henri us Ordini
-
ila ordinem temporum et rerum gestarum pertur-
sancti Joannis Hierosolymitani fecit , cl quam
bal: nam lib. cap. 4 asserit, machinationes
12,
Marchio Mondexarensis c.v Ms. Joannis Lucw
Larensium fratrum ex sententia successisse, eo
Cortesii referl his rerbis : .Era mcci.ih (hsec re-
quod Rodcricus Toletanus ad concilium Latera-
3 OW
^a«noCAm«12t5;Arevala3vigesimasepti-
nense profectus essct. Deinde cajiilc sequentijura- Si
Castella? do-
ma die Septembris Henricus re\
mentum db Alvaro Larcnsi prsestitum, de quo
fratribus hospitajis sancti Jo-
supra, usque ad Roderici reditum differt. Mihi nat in perpctuum
et commendatori qui
non placct ca chronolaxis cum enim synodus : annis llierosolymitani , ,

tenuerit oastrum de Consogra


trig-inta oafi
Laleranensis tanlum sub fine Novembris anno Ja-
1215 finita fuerit, non potuit Rodericus Toletanus mensurx Hispanicx species, de qua meminit
constitutiombus
ante initium anni 1216 in Hispaniam re- cobus I rcx Aragonum in Mss.
salis de
diisse. lnterim tomo 2 Hispanix Iliuslratx pag.
Calalaunix apud Cangium in Glossario)
110 l'lt EDICATIO S. JACOBI IN HISPANIA.
mensura Toletana arrauatim ad opus castelli de liquis scriploribus re/ertur. Quomodo hic S.R.E.
Consogm Confirmant Roderiens archiepisco- Cardinalis toto concilii tempore prxsulem Tolela-
pus Toletanus , Tellius Palcntinus episcopus num adeo celebrem non vidisset ? Quomodo de-
ete. Jonnnes de Ferreras , supremus regiee bi- mum post morlem Innocentii III ad Pontificatum
bliotheccV Matritensis custos, in Dissertalioue La- evectus scribere potuisset, sibi Rodericum Toleta-
tina de adventu S. Jacobi in Hisjianiam num. 43 num antea non nisi ex fama cognitum fuisse, at
affirmat, istud pririlegiumjam inler suos codices se nunc in eoplures, quam fama tuleral .rdrtutum
Mss. conservari. dotes invenisse. Ex his ilaque probabilissime
527 Si Rodericus die ixniSeptembrisanno 1215 conctudo, Rodericum archiepiscopum Toletanum
y&Scpicm
die
Arevalas in Castella fuerit, quomodo eodem anno concilio Lateranensi non interfuisse, quamvis id
iiris anno
RonicV esse jioluit vin Octobris, quo die anony- aliqui recentiores scripserint, qui sine antiquis
I21B,
mus Loaisiani commenlarii auctor earn Roderici ducibus hunc ineptum et anonymum Toletani pri-
concertationem in concilio Laleranensi habitam ,,intii\ ilefensorem incaute secuti sunt.
fuisse fabulatur? Sed demus, anonymum erras- 5^11 Post omnia huc usque disputala speramus, cnjus fumen

se. et initium synodi Lateranensis die xi Novem- sequos totius controversiee arbitros non difficulter pixsenliam in
rn njnndo ai-
bris figendum esse. Hoc posilo, si Rodericus ter- consensuros, ut saltem Natalis Alexander dein-
versaiii tam-
reslri ilinere ex oppido Arevalensi Romam pro- ceps nobis occinere desinat hoc suum epinicium :
7110111 cerlam
fectus fuerit, debuit spalio quadraginta quatuor Habemus firmiorem propheticum sermonem ,
."i/j/ionunr.

dierum idtra trecentas quinquaginta leucas con- habemus luoulentiora veterum Pontificum Bo-
pcere, quod parum est rerosimile. mauorum scilicet Innocentii I Hormisdae et
, , ,

alltri arca 528 Forte quispiam dicet, eum potuisse brevi Gregorii VII nec non Boderici To-
testimonia ,

llllflllUI tliiili
lempore per mare e.r Hispania in Ilalittm tra- letani archiepiscopi g-ravissimam in concilio oe-
121« Roden
ens in Hiepa jicere. Al quis sibi facile persuadeat, Roderi- cumenico disceptationem quam concilium et ,

cum in eo casv tamdiu distulisse iter Romanum, Pontifex probando suam fecerunt. Hoc trium-
in quo prsster grande terriv inlervaV.um, quod phale adversarii epiphonema sufficienter, ut opi-
Arevala usque ad aliquem maris mcditerranei nor, antea disoussimus : nam duodecimo hujus
portum prius jieragrare oportebat, tota adventus partis paragrapho probavimus, propheticum ser-
certitudo a venti inconstantia pendebat ? Acce- monem seu textum sacrie Scriplurx sine ulla Hi-
dit, quod Rodericus simili temporis spatio ex spanicsetraditionistcvsioncvariismodiscommode-
Itdlia in Hispaniam redire debueril, cum ante exponi posse. Deinde § 13 et 14 diversis ex-
initium Decembris Roma discedere non potuerit, plicationibus oslensum est, nulla Pontificum Ro-
et die xv Januarii s<<<ji<<'n!is anni alteri privile- manorum testimonia Hispanicx S. Jacobi preedi-
gio Matriti subscripserit, ut laudatus Joannes cationi repugnare. Tribus demum sequentibus
de Ferreras in Hisloria Hispaniee ad annum paragraphis demonslravimus ,publicam Roderici
Christi 1215 partr 6, /mii. 60 affirmat. Toletani disceptationem in concilio Lateranensi,
529 Denique ex epistola Bonorii III quam , quam adversarius gravissarn appeltat tanto ,

III tpittola anno 1215 ad episcopos Abulensem et Burgen- prxsuleesse indignam atquea tenebrione quodam
Inftrlur,
sem dedit et cujus fragmentem paragrapho
.
confictam, quam proinde concilium et Pontifex
prsecedenli num. 508 exhibui probabilissime , numquam audierunt multo minus probando ,

eruilur, Rodericum concilio Lateranensi non in- suam fecerunt, ut Natalis Alexander nimis con-
terfuisse in ea etenim interalia sic scribit: Nos
-.

fidenter jactat.
tiinicn pensantcs prudentiam venerabilis fratris
nostri archiepiscopi Toletani , odorem nominis
cujus etsi fania dmlum ad nns praeconio tanto
pertulevit profusa in ejus laudibus videre-
, ut XVIII. Novum argumentum con-
tur nttnc tamen illam avaram in eisdem com-
;

tra praedicationem S. Jacobi in


perimus exstitisse, cum scientiae, circumspectio-
nis ,
modestice , honestatis , ac omnis industrias Hispania objicitur , ac dissolvi-
long-e plus , quam illa retulerit , invenerimus in
eodem. Ex hoc loquendi modo duplicem de- tur.
duco sequelam. Prinia esl, Rodericum Toleta-
num coram Honorio Pontifice comparuisse, eique unc restat ultima difficultas, eaque in spe- Lillerat C*ta-
<'.<< onversatione notum fuisse; qusepropriornoti- N" rii nbbatls

tia etiam confirmatur ex alia ejusdem Pontificis reiiti fortxdlo occurrit, et quam iniror a nemi-
epistola, mt I!<i<l<'ri<«,it Toielanum scripta, qiuv ne hactenus Hispanis objectam fuisse. Dum per-
apud Labbeum tomo xi , part. 1, col, 211. ita volverem opus posthumum illustrissirui Petri de
incipit : Te, ac Joanne
pro- Bracarensi clerico Marca, cui titulus est Marca Hispanica sive li-
curatore venerabilis fratris nostri Braearensis ar- mes Hispanicus, a Stephano Baluzio auclwn et
chiepiscopi in nostra prasentia constitutis etc. editum, lib. i, col. 103 404 reperi sequen-
et
tum concilio 530 Altern consequentia est, Rodericum To- tia : Exstat in archivo ecclesiae Ausonensis epi-
Laftriinrnsi
letanum Honorio III ante pontificatum dumtaxat stola CEesarii abbatis sanctse Caeciliaj in Monte-
«A"'". ex fama notum
uiu.il 214 ,, n
adeoque illum in conci- fuisse, ferrato ad Papam Joannem, in qua narrat se ,

lio Lateranensi cum memoratis


'««</< archiepiscopis de ordinatum fuisse archiepiscopum provincise Tar-
prtmalu publice non concertasse si enimibiita raconensis in synodo Compostellana
.-

sed postea, ;

disputasset, el tol lamque diversis linguis coram cum in provinciam profectus esset, susceptum
Pontifice Innocentio el. Cardinalibus ad omnium non fuisse ab episcopis, immo gravem contra-
stupore,,, perorasset, «i fingit anonymus
quomo- ; dictionem passum a Petro Bareinoneusi, Arnul-
<ln eum nuii audisset
Eonorius, </ki tunc sub no- fo Gerundensi Ilattone Ausonensi
, Wisado ,
mine Centii cardinalitia ilignilale fulgebat, ut Urg-ellitano, et Bmerico metropolitano sedis Nar-
npud Rai/naldum tnm. \:\ Annalium ecclesiasli- bonensis.
corum ad annum Christi 1216 num. 16 ex an- Et quoniam
5:13 Caesarius , ut iibi reveren-
tiam
. , . :

DIE VIGESIMA QUINTA JULU. m


tiam et ordinatioui suse auctoritatem conciliaret, pharn ipsius epistolam vidisset, quod tamen
non
ex ouibut p »'
1
ajebat; se ordinatum fuisse ante corpus beati facile mihi persuadebit. Facilius errari
potuisse G. C.
dicatto S. Ja nnme-
tttlnm
Jacobi apostoli, qui ecclesias Hispanicas funda- crederem, si de unius alteriusve nuineri
cobi in Hispa- additio- rtt.mcaepi-
verat, responderunt illi, nullum hinc praesidium ne, omissione, aut transpositione
nia impugnar. ageretur . Quod tiolacorruptmt
potett, causss sua; peti ab eo posse, cum certum esset, si tantum numerorum mutationem velis librario
hunc Sanctum non fuisse apostolum Hispania- adscribere, poteris etiam suspicari, periodum
de
rum Quia ille apostolus int erfectu s
.•
prxdicationc S. Jacobi in Hispania nb amanuen-
hic venit, inquiunt, nullo modo autem vivus. si malecolo et Hispanis infensa hisce
litleris »'«-
Ejus erat probare quod ab aliis neg-abatur. sertam esse. Igitur hsec Pagii conjectura tam
,
fa-
Non fecit tamen sed conversus ad distributio-
;
cile negatur, quam asseritur. Nihilominus ibi-
nem provinciarum factam ab Apostolis ait .
dem num. n sic concludit In litteris itaque
.

Jacobum Spaniam et Occidentalia loca praedi- Cseaarii ad Joannem XIII annus tantum serse
casse. Deinde Papam orat, ut sibi prassto sit Ilisiianicae corruptus, eieque certo conciliuin Com-
adversus contumaces. Qua fide Baluzius hanc postellanum anno cmlxxi indictum fuisse de-
narrationem ex lilteris Csesarii eruerit, postea monstrant.
discutietur. Inlerim quisque satis vidit, quid 537 At gratis Pagio demus, seram fuisse cor- quo etiam
gralit concet-
adversarii conlra S. Jacobi prsedicationem in ruptam ac substituendam esse M vim, quse anno
Hispania ex his verbis possint elicere. Si Christi 971 respondet. Hoc etiam concesso, non
Natalis Alexander hsec invenisset, haud dubie leves supersunt scrupuli, quos mihi eximi cupio.
onfidentius cecinisset triumphum ante victo- Imprimis ipse Pagiusad annum 900 num. 8 ita
riam : siquidem lantopere extollit auctoritatem loquitur: Eo Christi anno (nempe 971, de quo
solius Roderici Tolelani, quem seculo xiii prse- ibidem agit) Borcellus Barcinonensis comes ad
dicationi S. Jacobi in Hispania contradixisse exi- limina apostolorum Petri et Pauli profectus est
stimabat. cum Hattone episcopo Ausonensi et Gerberto
ipsc editor Utt 534- Mihi non parum de fictione suspectse red- monacho Auriliacensi, obtinuitque a Joanne Pa-
luziuifaliat
dunturhee Ctxsariiiitterx, cum in iis ordinatus pa, hujus videlicet nominis XIII, ut Tarraco-
aul intcrpultt-
assette ctnsel dicatur dieinlvalend. Decembris aera dccccxxxviii, nensis provincise metropoliticum jus transferretur
id est anno quo forte nondum
Christi 900, ad Ausonensem, et utraque ecclesia uuir etur. Addit
natus erat, ut ex personarum aliarumque rerum aa/e n sese hoc didicisse ex Francisco Diago, seu
.

adjunctis manifestum est. Quare vehementer Didaco Dominicano, qui in Hispanica comitum
miror, quod Labbeus, eminentissimus Aguirrius, Barcinonensium historia lib. 2, cap. 19 profert
et novissime Harduinus in suis conciliorum col- Laline integram Joannis Ponlificis builam, in
lectionibus hanc synodum Compostellanam de , mense Januario, indictione quarta decima de hac
qua in aliis antiquis monumentis nulla fitmentio, ,-r datam, et capite sequenli contra Antonium

ad eumdem annum 900 retulerint. Vidit hunc Augustinum oslend.it, eam anno 971 scriptam
anachronismum ipse Baluzius, ideoque statim fuisse, ita ut Pagitts manibus pedibusque in ejus
postproxiiiiemainoratumlilterarumcompendium descendat sententiam
sic notat : Difficile videtur constituere tempus, 538 Jamvero exhis sic argumentor ad homi- ttrqnmenla-
mar ad homi-
quo ista acta sunt : nam in epistola Caesarii, quam neni: Si initio anni 971, quando urbs Tarraco-
oportet falsam esse aut interpolatam, ordi-
aut nensissub Saracenorumjugo gemebat,jus metro-
natio ejus peracta dicitur iera dccccxxxvhi fea politicum atl episropatitutAitsonensem transierit,
designat annum Christi nongentesimum, ut et utraque ecclesia Hattone prxsule Ausonensi
sttb

jam monui) m Kal. Decembris ;


quod mani- unita fucrit, quomodo Cxsarius circa ejusdem
feste falsum est : nondum enim erat archiepi- anni 971 finemf ridelicet mKalend. Decembris, ut
scopi nomine insignitus anno dcccclxxi exeunte in epistola Cxsarii notatur) in concilio Compostel-

imo Benedictus VI primum an.no


serius, cum lano consecratus fuit archiepiscopus Tarraconen-
f

972 die xx Decembris ad Pelri cathedram eveclus sis ? Quomodo accepit ecclesiam jatn alteri a Pon-

fuerit) quo Benedictus VI Papa privilegrium ei tifice uuitam ? Nonne Hatto Ausonensis de inju-

tum abbati tantum sanctae Caeciliae conce.ssit. Ob- ria conques/us fuisset, dixissetque, sibi a concilio
serva, epistolam Cxsariihic aBaluzio dici falsam Compostetlano eripi non posse dignitatem, quam
aul interpolatam. a Pontifice Roma.no acceperat? Niltil horum
Antonius Pugius in Critica /tistorico-chro-
53,'i ta.men in epistola Ciesaiii memoratur, ul postnio-
nologica ad Annales Baronii tom. 3, pag. 776 thtm videbimus.
t.td,ptoma
et Ytl dc Imc eera fuse disputat, contenditque,
539 Neque hinr evades dicendo, solittr archie- i

Benedicli
piscopiTarraconensistitulum Csesario concessum
'i

epistolaiit Csesarii non esse rejiciendam, quamcis VI Papz


inea numerus annorum tli-pracalus fuerit. Unde fuisse, cttm Tarraco a Saracenis occuparetur
loco /n-oxime citato ad annum Christi 900, num. nam Csesarius in litteris su/s satis ostendit, sc

10 ita scribit Ilarum litterarum a Cassario scripta-


:
non nondum archiepiscopi Tarraconensis nomen
sibi velle, sedjus metropoliticum in sedecim ciw-
rum exemplar ab imperito librario facile in numeris
cum
Hispaui diucifras, a decesso- tates, ecclesix Tarraconensi subjectas, quasenu-
depravari potuitj
merat. Prseterea qusero, cur Benedictus VI in
ribus suis usurpatas, ignorarint, eaeque nostratan-
diplomate, quod in appendice Mdrcse Hispanicse
tum ffitate e tenebris erutse fuerint obliti, inquam, :

col. 895 exarehivoMontis-serrati refertur.postea


erant, hanc cifram Xv denotare xl, et T pro
multarum adCsesarium scribat hoc modo : Benedictus epi-
niille ab illis adhibitam ,
qui ideo
scopus, servus servorum Dei, Csesario abbati vene-
litterarum subscriptiones, in quibus ea? reperie-
rabilis coenobii sanctse Cuecilire Montis ferrati et
bantur, depravarunt. In autographo litterarum
Caasarii scriptum fuit aera T vim, : id est aera cunct» tiue oongregationi, successoribusque tuis
perpetuam in Domino salutem. Cur hic Ponttfex
M viiii et librarius interpretatus est aera
Csesarium Tarraconensis archiepiscopi nomine
,

dccccxxxviii. habuerat ?
536 Pagius tam confidenter pronuntiat, a Cse-
non compellat, quodjam ab anno 971
quos nunc communiter eptsco-
sariopositam fuisse nolam T vim, acsi autogru-
Nonne iipnvsules,
pos
!

112 PR.EDICATIO S. JACOBI IN HISPANIA.


pos in partibus vocamus, litulo suee ecclesiie a no penetrat sicut iucensum nitore et hu- D
Pontificibus Romanis appellantur ? An in curia militatis volatio resplendet color, et laus ac
Romana nesciebatur, quis archiepiscopi Tarra- minus prope resonare cernitur, domno meo
vel
conensis titulum eo tempore gereret ?An denique, Johanni ego Cassarius indignus
, gratia Dei ,

Romano Pontifice invito, consecratus fuerat Cee- archiepiscopus provinciae Tarraeonae quae est ,

sarius ? Al quomodo tunc ausus fuisset ad Pontifi- fundata in Spania. Puerile enimvero et archiepi-
cem Romrtnum recurrere, utjus suum confirma- scopo indignum exordium, quod Oedipo interprete
retur ? indigeat
alias difficnl- 510 Pagius quidem num. 12 respondel, hunc 5i3 Deinde causam suam exponere aggreditur faisum anni
tules ipst pro
archiepiscopalis dignitatis titulum a Pontifice hoc modo domine mi pater, sanctissime Aposto-
: """'«'i™,
ponimus.
dissimulari ne, eo commemorato, reliqui Cata-
, lice, audite me pater, quomodoeg-o perg-i ad domum
launise prsesules conturbarentur. Sed istud effu- sancti Jacobi apostolicas sedis, qui est tumulatus in
gium sine ullo fundamento excogitalum est ut -.

suam apostolicam sedem Galiciae. Et egro indig-nus


enim alia omittam, nonne magis conturbati fuis- supradictus fui ad domum sancti Jacobi, et petivi
sent Calalaunise episcopi, si vidissent hominem benedietionem de provincia Tarragona vel suis
sibiarrogare titulum, quem Papa ipsi darenon munificentiis, hoc est Barquinona, Egara, Jerunda,
audebat? Nonneallius conquesti faissent, Ceesa- Ympurias, Ausona, Urg-ello, Hilerta, Hycto, Tor-
rium sibi vindicare dignitatem, qua Joannes tuosa, Caesar augusta, Oscha, Pamplona, Aucha,
XIII episcopum Ausonensem antea ornaverat, Calaorra, Tirasona. Et fiunt xvi civitates sub
et quam nullus Pontifex Romanus Cscsario con- metropolitana Tarraconensi Tum longo ordine
cesserat ? recenset nomina episcoporum, a quibus in sy-
Sicut aufem
541 Non ignoro, hoc Benedicti Papse diploma nodo Compostellana archiepiscopus Tarraconen-
Pagius ccnsrr
diptomn Benr
aPagio flctionis argui, ilumad eumdem annum sis eleclus fuerit die ni Kalend. Decembris asra
dicti Pupx nani- 12 ila disserit : Verum ese litteras de falsitate dccccxxxviii, quse respondet anno Christi non-
E
suppositifium suspectae videntur, eoque tantum flue confictas, ut gentesimo. Baluzius et Pagius fatentur hanc ,

monastcrii Ripollensis abbates magis ac mag-is in eeram falsam esse ut supra pluribus dictum ,

possessione monasterii sanctas Cascilias.confirmaren- est.


tur : nam praeter subscriptionis falsitatem, rescripti 544 Post licvc Csesarius conlroversiam inter se mcpla eju.
temporum illorum Ponti-
stylus ab eodissonat, quo et aliquot episcopos ortam ita narrat : Isti epi- Uem abbatis

fices Romani utebantur Pontifices quippe Romani


:
scopi superius exarati unxerunt me et benedixe- responsx

neqne successoribus potestatem res, proutsibi me- runt de ipsa provincia Tarraconensi vel cum
liusvisum fuerit, statuendi auferre possunt, neque suis munificentiis , civitates exaratas. Et ego
eosdcm excommunicant. Deinde ostendit hsec , Cassarius archiprsesul reversus ad provinciam
absona in eo diplomate contineri. Tandem idem meam nominatam contradixcrunt me episcopi
,

diploma suspectum reddit hoc argumenio nega- hisnominibus : Petrus Barchinonensis episcopus,
tivo Denique anno mxxiii, quo Berengarius comes
:
Arnulphus quondam qui fuit sedis Gerundensis
Barcinonensis, partibus auditis, abbatiam sanctae episcopus , Atto sedis Ausonensis episcopus ,
Caeciliae monasterio Rivipullensi adjudicavit , ut Wisaldus Urgelitanensis sedis episcopus, et Eme-
videre est in ejusdem Bereng-arii litteris mox memo- ricus metropolitanus sedis Narbonensis episcopus.
ratis, monasterii sanctae Cascilias monachi nulla pri- Isti jam supra scripti et nominati, quia istum
vilegia exhibuere adversus Rivipullenses; sed in apostolatum, quod est nominatum Spania et Oc-
quam per vim immissi fuerant,
sola possessione, in cidentalia, dixerunt, non erat apostolatum sancti
totum suum jus fuudarunt. Quod si paucos ante an- Jacobi ; quia ille Apostolus interfectus hic ve^
nos Benedictus VI vel VII aliquid in favorem mo- nit , nullo modo autem vivus. Et ego respon-
nasterii sancta; Caecilia; statuisset, hac in causa sum dedi illis secundum canonicam auctoritatem
tacituin non fuisset. Fateor, propter illas aliasque de Nieasno concilio ubi fuerunt
, trescentum
Pagii rationes ftdem hujus dijilomatis merito in decem et octo episeopi, et secundum canonem
dubium revocari posse. At si eo tempore, quo Toletanum ubi subscripserunt
, episcopi lxvi
/(,(.' litterse sub nomine Ponlificis eonfict.se sunt, episcoporum Spanias et Gotthias provincierum
fuisset memoria de archiepiscopatu Csesarii, cur edita anno in , regnante domino Sisenando
,
diplomatis ficlor tacuissel islum tilulum, qui die Nonas Decembris asra dclxxi. O domine ,
ad gloriam monasterii sanctse Csecilise etiam per- sciatis vos quia Petrus namque Romam acce-
,

tinebat ? pit Andreas Achaiam , Jacobus , qui inter-


,

542 Qitomodocumquesolrantur aut explicenlur pretatur filius Zebedasi , frater Johannis apo-
ras ob pu
quas circaarchiepiscopatum Tarra-
difficultates, stoli et evang-elistss , Spaniam et Occidentalia
lem slijlui conensem hactenus proposui, saltem de litleris loca prasdicavit , et sub Herode gladio ceesus
Csesarii idem suspicor, quod Pagius de diploma- occubuit.
te Benedicli Papse judicandum existimat siqui- 545 Tunc
:
, enumeratis aliorum Apostolorum
dempraeter manifestum errorem ehronologicum provinciis, ita imperile contra adversarios suos '

et insolilum scribendi modum, plures ineptise in concludit : pater sancte , cg-o dico , qui hoc
iissese offerunt.Ne autem id temere dixisse vi- contradicit quod verum non esset, contradictor
,
dear, specimen accipe ex ipsa epistola, quam Ba-
est Domini et legi. Ubinam, obsecro, Dominus
luziuslib. 7 Miscellaneorum a pag. 57 integram revelavit , aut in qua lege scriplum est quo
edidit, et quse ibidem sic incipit Sydereo fulg-ore ,

:
loco singuli Apostoli prsedicaverint ? Qua iqi-
veluti claripolilumiuariavirtutummeritis radianti,
tur fronte Csesarius taynquam illos episcopos,
florenti ut olori opinione alma, caudenti ut lilium,
Domino et legi contrarios,
ex hoe capite apud
pudicitia; cing-ulo rubcnti ut rosa, prolixa execra-
Romanum Pontificem accusare ausus fuisset ?
tione ecclesiasticae ut apparetgaudiumjejuniorum
Sane prudentius dixisset, illam adversario-
vigiliarumque, ac obedientiae colla submittentium, rum opinionem communi traditioni aut hi-
fraganti respersione, odorifera unitate, dissociabili storiserepugnare. Juverit ad suspicionis mese
pacis, amoris, ac beniguitatis et suavitatis vinculis
confirmationem audire epilogum ejusdem epi-
connexum, quorum oratio in alto sethereoque thro-
stolse , quam non minus inepte ac barbare sic
absolvii
, :

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. na


l solvit Precor vos, pater, per Deum Patrem omni-
: bum in Hispania
Euangelium non prxdicasse.
potentem, ut vestrum consilium et vestras grama- Negant quidem, sanctum illum Apostolum in Hi-
tas mibi transmittere faciatis per istum sacerdotem spaniam vivum venisse, sed non asserunt, id cer-
nominativum nomine Galindo. Est quandocumque tum Interim Baluzius, inilio hujus para-
esse.
egocitius potuero, cum reverentia mag-na, honore, graphi Marca Hispanica coi. 404
citatus, in
perg-ere facio ad Hmitem sancti Petri apostoli. Et nobis tale prxsulum istorum responsum exhibet
eg-ocupio vestros pedes osculare et vultum vestrum Eesponderunt illi, nullum hinc preesidium cau-
hilarem videre. Eog-amus, ut talem nobis donetis sse suae peti ab eo posse, ctm cbm -
i
.t i

ex vestris qudmodo ego possim ex-


consiliis ,
set, hunc Sanctum non fuisse apostolum Hi-
plicari super illos. Tantum agite ut rogamus spaniarum. Hxc itaque affirmatio certitudinis
et nostris precibus vestras dignate accommoda- parum sincere a Baluzio compendiosx inemoro,-
re aures, domine et venerabilis Papa. Amen. tarum litterarum expiositioni inserta, est. Si quis
ex quam obscuro et suspecto instru-
Fiat. Viden', id neget, provoco ad textum epistolx Cxsarianx,
mento prxdicalio S.Jacobi in Hispania oppugna- quam ipse Baluzius lib. 7 Miscellaneorum a pag.
tur? 57 postea cumnotis quibusdamedid.it. Prxterea ex
Hanc Cxsur ' 54G Satis mirari nequeo, eruditissimum Balu- jam relatis ejusdem epistolx fragmentis satis col-
epistolam av ligitur, quid hi prxsules Cxsario objecerint, et
zium tantam auctoritalem tribuisse huic epistolx,
ctoritalcAlfo
ut in notisad eam lib. 7 Miscellaneorum pag 61 .
quid ipse illis reponderit.AttamenBaluziussupra
,, III regis
ita scripserit Ceterum valde notandum est, quod
:
num. 532 contractam a se litis hujus synopsin ita
Csesarius ait in hac epistola,episcopos, qui ei contra- concludit Ejus evatfnempe Cxsarii) probare.quod
:

dicebant, dixisse, Jacobum apostolum interfectum ab aliis negabatur. Non fecit tamen; sed conversus
B Compostellam venisse, nulio modo autem vivum : ad distributionem provinciarum faetam ab Aposto-
cui illorum sententise consonant litterse Adefonsire- lis, ait, Jacobum Spaniam et Occidentalia loca
g'is Hispanise datse anno dccccvi. Has Adefonsi prsedicasse. Nunc ea Baluzii clausida paucis dis-
seu Alfonsi litteras, quas Baluzius in chartulario cutienda est. E
Turonensi se vidisse testatur, parte i hujus Com- 5 i 9 Dum
Cxsarius respondet, sanctum illum tpxomodo qui-
bttsdam epitc»-
mentarii § 5 exhibui. Sed non video, quomodo Apostolum per Spaniam et Occidentalia loca
ese patrocinentur opinioni illorum episcoporum, prsedicasse, verosimiliter juxta communem istius

qui S. Jacobum vivum in Hispaniam venisse ne- temporis traditionem, aut vulgo notum antiqui
gabant. Alfonsus potius innuit, sese tali senten- scriptoris textum locutusest. Videtur sane hunc
tix adversa.ri,dum initio epistolx prxsulem Com- loquendi modum mutuatus esse ab Isidoro aut ce-
postellanum vocat egregium pontificem apostoli- teribus Martyrologis, qui simili phrasi utuntur,
cse Jacobi sedis. Quomodo ecclesiam Compostel- et quorum verba superius parte i § i, et par-

lanam titido apostolicse sedis decorasset nisi ,


te § G et sequentibus retulimus. Imo Cxsa-
-l

eam a Jacobo apostolo institutatn aut saltem rius putabat, sententiam suam de prxdicatione
fidei lumine illustratam putasset? Quippe non S. Jacobi in Hispania tam manifestam ac cer-

solent ecclesix vocari apostolicee, eo quod in iis tam esse, ut episcopos illi ojrinioni adcersantes
corpora Apostolorum quiescant. Sic ecclesia Con- apud Romanum Pontificem serio accusaret, acsi
stantinopolitana vel Amalphitana non appellatur Doiituio et legi contradicerent, uti supra vidi-

apostolica, etsi ad eas corpus S. Andrex apostoli mus.


translatum fuerit,de quibus translationibus Mar- 550 Certe apud iilustrissimum Petrum de Mar- Htspanieam S.
Jacobi prxdi-
Romanum ad diem ix Maii memi- catanta est S. Isidori in hac re auctoritas, ut in
tyrologium
epistola ad Henricum Valesium deprimis Gal-
nit. gancibus.

etiamsi ultro concederem, Alfonsum lix prxdicatoribus existimet, hac sola Hispanos
n- 547 Imo
de prxdicatione S. Jacobi }n Hispania, ne implici- causam suam contra adtersarios tueri posse in :

te quidem, ullum verbum fecisse, contendo ,acl ipsi


ea enim immediate post fragmentum, quod parte
2 hujus Commentarii § 7 num. SWprotuli, apud
C in ea epistola facienditm non fuisse;quod sicpro-
nos tomo -vJuniijiag. 516 sic scribit Disceptatur
Turonenses.cujus Apostoli tumulus
:
bo. Petierant
quidem apud eruditos de Jacobi in Hispaniam
in Hispania haberetur. Alfonsus respondet, ibi
adventu ex eo prascipue capite quod Apostoli
certissime quiescere corpus S. Jacobi, ftlii Zebe-
,

nondum a Judsea sortibus apud gentes


sibi
dxi, quod Hierosohjmis in Hispaniam transla-
,

prsedicandi distributis recessissent sed quem-


tum fuerat et non facit expressam menlioncmde
, ;
;

admodum auctoritate Isidori qui sua ex prio-


ejus prxdicatione, tum. quia de ea non quxreba-
,

ribus haurire potuit se tueri possunt Hispani


tur,tum quia instans tabellariorum discessus plu- ,

ribus eam explicari non permittebat. Quod si ad adversus opiniohis commctjs novitatem qime il- ,

lis opponi solet ita nobis de Philippo differe-


sing-ula modo volnerimus ea vobis enarrare, inquit
,

re licet. Quid dicturus fuisset rir illustrissi-


Alfonsus insuis litteris, in long-ius vertetur stilus,
mus, si sancti Hieronymi aiiorumque oeterum
quo modum excedemus epistolse justse, imo festina- Ja-
testimonia, qux supra adduxi, adventui S.
tionem g-erulorum, qui noluerunt remorari. Dein >e
cobi Hispaniam patrocinari vidisset ? Sed
in
spondet, se omnia liquidius enucleatiusque per-
scripturum, quand.o clerici Turonenses in Hi- ad Cxsarium revertamur, qui objectionem isto-
rum prxsulumjam refutaverat solidiori respon-
spaniam venerint. Quomodo igitur sentcntix il-
so, quod Baluzius in memorata clausula
subti-
lorum episcoporum consonat Alfonsi epislola,quee
cuit.
dumiaxat respondet ad ea, qux pelebantur, et
551 Cum prxdicatio S. Jacobi iu Hispania ab
explicite non memorat prxdicationem S Jacobi,
episcopis negarelur, Cxsarius pro ea cita-
tponder
istis
de qua non agebatur ? Est et aliud, in quo ma-
but conciliunt Toletanum quod sera dclxxi id
jorem a Baluzio fidem requiro, ut jam osten-
,

est anno Chrisli 633 celebratum fuisse asserebat


dam. negabalur, qui tam
An non probabat id, quod
ct non 54S Imprimis in tota Cxsarii epistola nus-
salis fi-
venerandum antiquitatis monumentwn contra
deliter aut quam invenio, episcopos ipsi adrersantrs dixis-
eoprobatio, ut
«ccuratc re- sanctum apostolum Jaco- eos allegabat? Tanti ponderis erat
se ciuod certum esset, hactenus
ferl,
: , ,

114, PRJiDICATLO S. IACOBI IN UISPANIA.


hactenus idem argumentum pro adventu S.Jacobi di controversiis ab ulraque parte liligante dissi- I 1

proferant eruditissimi Hispani, inter quos emi- mulari multa, negari alia,donecmanifestepro-
nentissimus Aguirrius tomo i conciliorum Hispa- bentur. En igilur litem, quam ab aliis judicibus
niaedissert. 9, num.iide eoitaloquitur Accedit -. dirimioportet.
urg-entissima eonfirmatio praedicationis S. Jacobi in 554 Quare appello ad SS. Hieronymum, Isi- "°i eom diri-
""'«ndam ido-
Hispania, simulque sententiae sancti Isidori, in cele- dorum Jutianum Beatum aliosque antiquos
, , .

eo* judwes
bri coneilio Toletano iv, cui ipse praefuit anno Chri- et integros hujus litis arbitros, qui contra hos igimus,
sti dcxxxiii. Videri fusius potest, quomodo
illic episcopos sentenliain pronuntiant, et prsedicatio-
doctissimus Cardinalis adventum S. Jacobi inHi- nem in Hispania affirmant. Ego ita-
S. .lacobi

spaniam eoc islo concilio confirmet. Mihi hic suf- que cui in hac re nec seritur nec melitur
,

ficit Baluzium de non satis sincera hujus litis ra- malim stare judicio horum vivorum, sanctitate
tione convicisse. et doctrina illustrium, quam negationi quorum-

Elsi ea lis nu- 552 Porro si quis opponat, Csesarium pro prse- dam episcoporum, qai causam suam agebant.
bis de ficlione
dicatione S. Jacobi in Hispania, quse sola ab epi- Preelerea hic suo modo locum habet illa Tertul-
suspecta sit,
scopis illis in eadem epistola negatur, primo loco liani regula, quam superius num. 334 alia oc-
inepte allegasse concilium Nicsenum, quod de hac casione sic retuli Ex ipso ordine manifestatur,
:

quscstione nullum facit verbwn, non refraga- in esse Dominicum et verum , quod sit prius
bor,etsi illamresponsionem alia ratione explicari traditum; id autem extraneum et falsum, quod.
posse non ignorem non refragabor, inquam,
: si t posterius immissum. Testimonio. autemMar-

quia inde eomfirmabilur suspiciomea, quodscri- tyrologorum aliorumque sanctorum scripto-


ptum istud ab imperito quodam impostore, confi- rum, quse pro adventu S. Jacobi in Hispaniam v,

ctum sit, neque diutius contendam cum Baluzio supra adduxi, longo temporis intervallo contra-
de textu epistolse,quam ipsemet lib. 4 Marcse Hi- riam istorum prsesulum opinionem prsecedunt, ut
spanicse col. 404falsam esse autinterpolatam/as- ipsi traditionis Hispanicse oppugnatores fateri
sus est, licet eamdem lib. 7 Miscellaneorum pag. coguntur. "
""
60 et 61 tueri velle videatur 555 Atque hsec hactenus disputata sunt in gra
gratis tamen Quinimo etiamsi quispiam om.nibus meis
553 tiam veritatis, quam in toto hoc Commentario
supposiia illnr.
dubiis,hoc paragrapho circaillam epistolam pro- prse oculis habui, paratus corrigere, sicubi ab ea
lius veritate.
positis, plane satisfaceret, ac vera esse demon- aberraverim sancte enim proftteor, me ita ad
:

straret, qusecumque inler Csesarium ac memora- hanc dispidationem illustrandam accessisse ut


tos episcopos conligisse narrantur, tamen a sen- putaverim non usque adeo solida esse Hispa-
,

tentia nostra recedendum non esset, cum ex iis norum fundamenta ad prsedicationem%. Jacobi in
tantummodo sequerelur ,illam opinionem post me- Hispania asserendam. Sed postea, variis monu-
dium seculi x ab aliquibus in dubium revocatam mentis diligenter excussis, omnibusque utriusque
nempe illam traditionem allega-
fuisse. Ceesarius partis argumentis mature expensis, comperi,im-
bat, tamquam antiquam et communiter receptam. memorabilem Hispanorum traditionem, antiquis
Negabant eam adversantes episcopi, quia causse testimoniis firmatam , omnibus adversariorum
suse noanam putabant scimus enim in hujusmo-
.•
argume ntis longe prseralere.

APPEN DIX
De Cwsar-augustana Deiparw imagine, quam S. Jacobus erexisse traditur.

§ I. Qualis sit ea Aragonum traditio.

Cardinalis
Aouirrius
Etsi proprie ad inslitutum nostrum non spe- quam aliae ; et eo majori , quanto anti quiori-
de prodigiosis beatissimse Virginis ima-
ctet bus testimoniis innituntur Porro adventu s et
stingnll
ginibus agere, earumque originem examinare prsdicatio S. Jacobi in Hispania , subindeque
quandoquidem tamen Csesar-augustana Deiparse discipulorum ipsius, inter omnes traditiones ec-
effigies per totum terrarum orbem celeberrima clesiasticas nuper indicatas primum habetdig-ni-
nonnidlam habet cumgestis S. Jaeobi connexionem, tatis locum quoniam a duodecim saltem secu-
:

placetex superabundanti (verba sunteminentissimi lis usque modo firmatur testimoniis patrum ,
Aguirrii in Cotlectione maxima conciliorum Hi- Breviario S.diplomatibus Eomanorum
Isidori ,

spanias tom.i,dissert.9,excurs.l num.11) pradieu- Pontificum, et continuata usque in diem hano


tionem ipsam S. Jacobi uberius c onfirmare traditio- ecclesiarum Hispanise persuasione, ut supra vidi-
ne alia perantiqna advent.us DeiparajinCfesarauyu- mus.
Btanam urbem,et apparitionis ad B. Jacobum inibi 55S Apparitio vero Deiparse supra columnam
praedicantem. facta Jacobo apud Caesaraugustam prsedicanti et
inter nlias tr Porro cujus ponderis sit eatraditio, indi-
557 erectio illius oatorii in honorem ejusdem
ad-
ditiones ec- catidem eminentissimus Cardinalis dum loco , huc viventis, licet non babeat tot certa et adeo
cktiasticos.
proxime citato num. 93 et 94 inter apostolicas et antiqua veterum pro se testimonia, ac adven-
ecclesiasticas traditiones dislingidt, et in ipsis tus Jacobi in Hispaniam, adhuc tamen est tra-
ecclesiasticis varios historicse auctoritatis gra- ditio valde antiqua, Pontificum ac reg-um pri-
dus ita assignat : Adhuc intra limitestraditionum vileg-iis firmata a multis seculis, et plurimorum
pure ecclesiasticarum, quae inferioris sunt con- gravium scriptorum libris a long-o tempore com-
ditionis, quaedam inveniuntur mag-is fide dig-na?, probata quam
: proinde nemo refutare sine te-
merito
, , ,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. 115


A meritate aut impietate aliqua possit. Nunc vi- vero facias. Progrediens autem , beatus .Taco- '«10«
deamus, quid ea traditio contineat. bus ex Hierusalem venit ad Hispanias prsedi- G C '

quMlegiiwm 559 anno \122per unam alteramque heb-


Bum cando. Inde pertransiens per
Isturias devenit
aniiqm codke d omaci am Qsesar-augustse commorabar, amplis- in civitam Oveti ubi unum ad fidem con- ,

M'-
simus D. Franciscus Urquiola, ecclesiee metropo- vertit. Sicque Galliciam intrans Patronum ci-
litanse decanus, coram aliquibus ejusdem eccle- vitatem alloquitur * : inde properans in Ca- 'idaiinen
sise canonicis ostendit mihi in archivo sanctse Ma- stellam ,
quse major Hispania nuncupatur , tan- P rxiic3t
rise de Pilari codicem membraneum, in cujus dem venit in minorem Hispaniam quae , Ara-
fine narratur, quomodo sedificatum fuerit sacel- gonia dicitur , in regione illa quse Celtiberia ,

lum sanctse Marise de Columna. Historia autem nuncupatur, ubi sita est Caesaraugustana civitas
illa(quantum ex charactere conjicere potui) cir- ad Iberi fluvii ripam.
ca seculum xiii scripta videtur, eigue priemit- 562 Ibi ig-itur beatus Jacohus multis die- ,
ai urbm c*-
"'- |1 "9 u, ' a -
titur sequens prsefatiuncula : Ad laudem et g-lo- bus prasdicans viros octo convertit ad Chri-
,
" <

„a .. .. ,. - nam . venerit,
riam summse Trinitatis, Patris, et Filii, et Spi- stum cum quibus quotidie tractans de regno
,

ritus sancti, qui est verus Deus, Trinus et unus, Dei exibat ex parte noctis ad ripam fluminis
,

et promulganda beneficia et praeconia Ad-


ad quetis causa in loco ubi palese jactabantur.
,

vocatae humani generis, Pilii Altissimi Genitricis, Ibi namque post soporem orationi vacantes ,
annuntiamus fidelibus universis narratione veri- turbationes hominum et molestias gentilium de-
dica et fideli ,
qualiter ab exordio Christianse clinabant. Et ecce post dies aliquot media ,

relig-ionis camera seu basilica sanctae Marise de nocte lustrante stabat beatus Jacobus cum fi-
,

Pilari civitatis Caesaraug-ustanae, et ecclesia ejus- delibus supradictis contemplatione et orationi-


dem adorsa fundamentum. Cousequenter
fuerit bus fatigatis. Ceteris igitur sopore deditis, in
B notitiae fidelium tradere disponimus pauca quae- hora ipsa medise noctis audivit beatus Aposto- e
dam ,
quas de mirabilibus multis ad nostram lus voces angelorum cantantium Ave Maria
notitiam pervenerunt , operante Virginis Klio ,
gratia plena ;
quasi suavi invitatorio matutinale
precibus et meritis Genitricis ipsius cappellae de inchoando Officium
Virg-inis qui statim flectens :

praelibato Pilari devotis. Postulatores propriarum genua sua vidit Virginem matrem Christi inter
Lectionum pro secundo nocturno Officii dedicatio- duos choros millium Angelorum super pilare ,

nis ecclesix Metropolitanse Csesar-augustanee in quoddam marmoreum


residentem. Concentus
Summario num. 1 etiam exhibent hunc prologum, ig^itur csslestis militia? angelorum matutinale Vir-

et in positione num. 9 ex eo colligunt ,


quod ginis cum versu Benedicamus Domino comple-
loquantur tamquam de historia
illius scriptores verunt.
ab immemorabili tempore a majoribus accepta, 563 Quo finito ,
piissimus vultus beatae Vir- eiMdemin
Apostolum sanctum ad se quam *»""«"» •>«'«
cum tantum
dicant, se vel notitias fidelium tra- ginis Marise
'""*
dere .... pauca quaedam , quse de mirabilibus dulciter evocavit Ecce inquit : , , Jacobe fili ,

multis ad suam notitiam pervenerunt. locus signatus , meoque honori deputatus , in

in 9110 narra- 560 Deinde sequitur ipsa histo?-ia quam ex ,


quo in mei memoriam tua industria mea ec-
""• 'lMvwdo
p rx fa t codice Ms. judicialiter desumptam , et clesia construatur : conspice quinimo pilare hoc,
s. Jacobm
^ Summario num. 1 relatam, hic fideliter tran- in quo sedeo nam Filius meus, maguster tuus,
:

scribo. Sic autem habet : Post passionem et per manus angelorum illud transmisit ex alto
resurrectionem Salvatoris Domini nostri Jesu circa cujus situm capellae altare locabis. In quo
Christi, ac ipsius in cselum aureo volatu ascen- praesertim loco precibus ac reverentia mea si-

virtus operabitur ad-


sum, remansit piissima Virg-o virgini commissa g-na et mirabilia Altissimi

Joanni. Crescente vero discipulorum numero in miranda , illis nimirum ,


qui in suis necessita-

Judeea , ad Apostolorum praedicationem et signa tibus meum


auxilium implorabunt eritque pi- :

Judaeorum lare illud in loco isto usque in finem mundi


C fremuerunt quorumdam corda
perfida, ,

magnamque adversus Christi Ecclesiam persecu- et Christum colentes numquam ex hac urbe p

tionem saevissimam commovendo lapidantes Ste- deficient. Tunc Jacobus apostolus hilaratus lae-

phanum diversosque nihilominus trucidando. titia multa, innumeras gratias Christo referens,
,

Propterea dixerunt ad eos Apostoli Vobis : qui- easdem retulit Genitrici. Et , ecce , subito csele-
prsedicare verbum Dei stis illa concio ang-elorum Dominam caslorum
dem primum oportebat
sed quia repulistis illud, et indignos vos judi- suscipiens ad Hierosolymam urbem reduxit et ,

ecce convertimur ad g-en- in suam cellulam collocavit. Hic est enim ex-
castis aeternae vitae ,

Sicque euntes per mundum universum ercitus ille millium ang-elorum quem Deus ,
tes.
misit ad Virg-inem iu hora qua Christum con-
juxta Christi mandatum praedicaverunt Euang-e- ,

cepit , ut illam servarent et viis omnibus so-


lium omni creaturas unusquisque in sorte sua.
egrederentur de Judasa unusquis- ciarent, puerum custodirent.
et illaesum
Cum autem
561 Beatus autem Jacobus de tanta visione saceilam con-
accipiebat cong-erium * , et benedictio-
,
•Me«licen- que *tm*erit,
consolatione cong-audeus , continuo coepit
tiamabeundi ne m ab ipsa gloriosa Virgine benedicta. et
Spiritu sancto bea- ibi sedificare ecclesiam juvantibus quos ad
fuperagra. 561 Interea ,
revelante ,
, ,

Joannis filius Ze- fidem converterat supradictis. Capit autem


"ualiaiBi- tus Jacobus Major, frater ,
,

*p<m<* civita-
bedtei mandatum accepit a Christo quatenus ,
prasfata basilica octo quasi passus latitudinis, et
,

ad partes Hispanas verbum Dei prsedicaturus sexdecim long-itudinis, habens pilare prcedictum
accederet. Ipse vero statim pergens ad Virgi- iu capite versus Iberum cum altari , in cujus

nem , osculatis manibus , liccntiam , et bene- ecclesias servitium , unum de pra?dictis in pre-

dictionem piis lacrymis postulabat. Ad quem sbyterum, quasi magis idoneum, beatus Jacobus
Consecrans vero prsedictam eccle-
Virgo : Vade , inquit , fili ; imple mandatum ordinavit.
dimitteDS
Magistri tui :precor , quate-
et per ipsum te siam, et ipsos Christicolas in pace
nus in una ubi majorem nu-
civitate Hispanise, reversus est in Judseam , verbum Domini prw-
Intitulavit autem ipsam ecclesiam ,
merum hominum ad fidem converteris , ibi ec- dicando.
emm pn-
mei memoriam prout te monstra- Sanctam Mariam de Pilari. H«o est
olesiam in ,

Jidii Tomus VI.


; ; :

116 (LESAR-AUGUSTANA DEIPAR.E IMAGO


ma mundi ecclesia in honore Virginis aposto- nus , anno 1118 posl vindicalam e Maurorum
licis manibus dedicata. Hoec enim angelica ca- servitute Csesar-augustam promulgavit indulgen-
mera [iu] primordiis Ecclesiae fabrieata. Haec tiasa Gelasio II Pontifice concessas omnibus
est aula sacratissima saepius per Virginem visita- manus adjuirices porrexerint auxi-
fidelibus,qui
tu , in qua cum angelicis choris visa est sae- liumque praebuerint ad reparationem templi
pius Dei Genitrix matutinos psallere psalmos in ; majoris, quod exiguam Deiparse sedem contine-
hac siquidem obtentu Virginis plurimis prasstan- bat, quse juxta historicos Hispanos inter me-
tur beneficia, et operantur insigna multa, pras- dias geniilium Maurorumque persecutiones sem-
stante Domino nostro Jesu Christo , qui cum per usque ad hunc diem stetit ilisesa.
Patre et Spiritu sancto vivit , et regnat per
, 668 Cardinalis Baronius post Hieronymum 'inibul
, Petrum
infinita secula. Amen. Blancas, in Annalibus ecclesiasticis ad annum Lilirana anno
</U<im tradi- 565 Aique hsec est communis Aragonum tra- Christi 1118 annum. 18 et 19 refert diploma Ge- H18C4rti«.
tionem I\. P. anus excitat
ditio ,
qitam R. P. Franciscus Salvator Gila- lasii Papsc, et Petri episcopi Csesar-augustani
Salvator Gi-
taberte ad trit
berle ex Ordine B. Marise de Mercede redem- epistolam, in qua leguntur sequentia Divina
fa- :

tapita reduvn. ptionis captivorum in dissertatione sua Ms. ,


vente elementia, vestrisque precibus et fortium
quam mihi Csesar-auguslse perhumaniter com- virorum audacia Cassar-augustanam urbem Chri-
municavit, ad tria potissimum capilareducit his stianis manibus subjugari, ac beatas et gloriosae
rerbis : Itaque tria simul anuuntiaverunt nobis Virginis Mariae ecclesiam , quas diu proh do-
(
patres nostri primum Deiparam adhuc viven-
; ,
lor !
) subjacuit Sarracenorum ditioni , liberari
tem apparuisse Jacobo Csesaraugustse super co- satis audistis , quam beato et antiquo no-
lumna marmorea missa ex alto secundura, jus- ; MINE SANCTITATIS AC DIBNITATIS 1'OLLEItE NO-
sisse ipsi, ut sacellum in sui honorem erigeret VISTIS.
tertium , paruisse illico Apostolum et Pilaren- ,
569 Aragones ex his verbis majori chara- ad restauran-
,

sem basilicam construxisse. ctere impressis , ita argumentaniur Postrema dam Czsar- :

566 Doclissimus Cardinalis de Aguirre hanc verba merito in rem nostram sunt ponderanda angustanam
:

secundam traditionis partem admittere renuit, nam esto nihil distincte et in specie de hujus- Deiparx ecele-
ncntmimus sium.
Aguirriu, et de ea loco supra cilato num. 97 ita loquitur .- modi enuntient traditione mirandum tamen ,
E
admittere re Quod vero aliqui aiunt , Deiparam Jacobo jus- quidquam innuunt, quod cum ea mire conso-
ctttat.
sisse, ut oratorium in ipsius honorem aedifica- nat sive antiquitatis, sive sanctitatis ratio
,
ha-
ret , videtur a non multo tempore introductum, beatur antiquitatis quidem basiliese, veluti
:
quaj
sine fundamento apud antiquos et a veritate a tempore ineuntis legis gratiae initium
,
duxerit
alienum. Quis enim facile credat Deiparam ,
et sanctitatis , quoniam a Deiparae praasentia et
tam insigniter hurailem ut propterea ad sum- , apparitione consecratus et sanctificatus ille fue-
mam eam dignitatem prae omnibus creaturis rit locus. Unde quss paucis ac prasgnantibus
evecta fuerit exegisse eum cultum omnibus verbis quam beato et antiquo
,
nomine ,
mortalibus insolitum a Jacobo ? Nec satis occur- SANCTITATIS AC DIGNITATIS POLLE1U3 '
NOVISTIS
res, si dicas, illam non proprio nutu, generatim
sed Dei mo- et tacite complexus est sua in
nitu et inspiratione jussisse, ut honor sibi ab is encyclica epistola
Cajsar-augustanus episcopus
Apostolo et aliis Christianis intra mortalem vi- eos alloquens , quibus aliunde res
nota erat
tam impenderetur quamvis enim id sit possi- : diserte pia nostra et constans servavit
et rese-
bile absolute, incongruum modestissi- videtur ravit traditio.
niae et humillimae Virgini.
Quare non est pu- 570 Baronius tomo 12 Annalium
tandus id ipsi inspirasse Deus, sed dumtaxat
loco mox rujus anii-
citato agnoscit hujus ecclesise
dignitatem et anti- quam celebri-
Jacobo, qui absque ulla cenodoxise umbra quitatem, dum post utrumque hoc
aut ,
instrumen- taiem Baroni-
prasumptionis speeie potuit Dei Matrem no- tum exhibitum sic loquitur Hactenus us agnoscit
.
, ,
veneran-
vum orbis prodigium
novo eo cultu et mor- , das antiquitatis monimenta Hieronymi Blane» ,

talibus insolito venerari. Verum Cscsar-augusta- industria in lueem prodita in


Commentariis re-
nipropriarum lectionum postulatores in respon- rum Aragonensium de Cassar-augustano tabula-
sione ad animadversiones R. P. D. rio quibus indulgentiarum promulgandarum
fidei promoto- ,

ris § 8 el sequentibus huic pnstmus mos


eminenlissimi viri reseratur, pariterque antiquus
cul-
argumento ita satisfecerunt, ut sacra Rituum tus religiosissimae ecclesias, beatissimas
Virginis de
congregatio illam Deiparx jussionem in Pilari nuncupatae quae hactenus non
O/ficio ,
solum
exprimipermiserit, sicutiposlea videbimus. Jam Hispanorum populorum sed
, exterorum etiam
fundamenta quibus ea traditio innititur ex- visitatione frequentatur
,
, , universo Chri^tiano or
hibeamus. bi illustri fama notissima. Hic inquam
emi- ,

nentismnusiUescriptoragnoscitquidemvetustam
ecclesise islius celebrilatem,
sedprodigiosum illius
II. Fundamenta Aragonum pro exordium admittere non potuit, cum tomo
9 ad
annum Christi 816 adventum S. Jacobi in Hispa-
sua traditione. niam negaverit, nisi quisprobet, eum sententiam
mutasse, de qua re aliquid antea diximus.
~bJon hic 571 Alteram ejusdem traditionis documen-
Aragon s jm proferam integra probationum in- ,

sua tradttiont -L> strumenta tum est Missa propria in dedicalione aposto-
ne nimium excrescat commen- ,
, '

ntlegant liut-
tarius, sed ex illis ea tantum
licae, imo augelicae, basilicae beatae Mariae runt veterem
excerpam, quoe Majo- Missam et col-
ris et de Pilari antiquilus decantari
ad memoratam traditionem confirmandam solita quam lectum,
potis- capitulum Csesar-augustanum a tempore
simum pertinere Aragones judicanl. Si quis sancti
tem ea monumenta inlegra videre velit,
au- Pn Vsolummodo prsetermisisse creditur, utjuxla
inve- istius Pontificis prsescriptum
nietilla in Summario, sacrse Rituum sese ad Romanum
congrega- Missale rehgiose conformaret.
tioni oblato aut locis hic per decursum
,
Habeo penes me
assi- antiquum istius Missse exemplar,
gnandis. Primo allegatur epistola encyelica Gothicis typis
excusum, in quo prseter alia
qua Petrus Librana, episcopus Csesar-augusta- praefatx traditionis
testimonia
, , ,;

DIE VIGESIM A QUINTA JULII. Ul


A testimonia legitur sequens collecta, qux omnia di- de mandato beatas dictum beatum
Marias per
stincte complectitur his verbis Omnipotens aeter- Jacobum fabricata
:
, camera angelica Dei Ge-
et
ne Deus, qui sacratissimam Virginem matrem tuam nitricis de Pilari nuncupata et appellata cxistit,
inter choros angelorura super columna raarmo- colunt et venerantur et cum magna devotio- ,

rea, a te ab alto emissa, venire dum adlmc vive- ne visitare non cessant. Omilto alia posteriorum
ret, dignatus es, ut basilica de Pilari in ejus hono- Ponlificum diplomata; quia nemo dubitat, quin
rem a protomartyre apostolorum Jacobo suisque ea traditio postremis hisce seculis fuerit receptis-
sanctissimis discipulis sedificaretur; prsesta qusesu- sima. Ob eamdem rationum prxtermitto innume-
sumus ejus meritis et intercessione fiat impetrabile, ros variarum nationum scriptores, quiaseculo
quod fida mente poscimus. Qui vivis et regnas xv illam traditionem litteris mandarunt. Si quis
etc. eos nosse desideret, adeat Processum Cxsar-au-
(Iioc poslerwi
>r 572 Hujus colleclx usus, ab immemorabili gustanum, sacrx Rituum congregationi oblatvm,
hacienus r/uu tempore cceptus, usque ad hanc diem perseve- ubi in Positione a num. num. 33 de istls auctori-
tidie canilur)
rat, quando capitidum ejusdem ecclesix quoti- bus fit mentio, et ubi in Summario num. 21 texi-
die processionaliter ad beatissimx Virginis sacel- tur illorum catalogus, qui fenne ducentos com-
lum accedit, ubi ea canitur; ut Cxsar-augustx pleclitur.
existens aliquoties vidi. Postulatores in Positio- 575 Quoniam Callixtus III testatur, in sacra irt qtto til men-
ne num. 12 de hac ratiocinantur : collecta ita illaxde per intercessionera beatissimx Virginis
Hoc certe documentum gravissimi ponderis est, quotidie innumera patrari miracula (R. D. Jo- l<s. ibidem va-

cum preces contineat ecclesiasticas in quibus ,


sephus Felix de Amada canonicus Cxsar-augu-
rnagna semper adhibita cura, ne quidquam inter- stanus in compendio Eispanico, quod anno 1680
misceatur quod vel speciem erroris prae se fe-
,
Cxsaraugustx impressum est, sexagintacollegit)
rat, vel ulla ex parte veritatem offendat segre :
ego ex omnibus unicum seligam, quod adeo ma-
enim existimari potest, praelatos ecclesiasticos hu- nifestum est, ut heterodoxos, qui cullum Deiparx
jusmodi preces recitari permisisse, quin traditio- impie calumniantur aut impugnant, erroris sui
g nem ad incudem revoeaverint, verissimamque ha- convincere debeat, nisi similes esse velint pervica-
buerint. cibus quibusdam Judxis, qui Christi doctrinam
573 Conservatur in archivo metropolitanx nolebant amplecti, etiamsi ciderent Lazarum ab
ecclesix, et in Summario num 10 exhibetur in- eo ad vitam revocatum.

tegrum assecurationis (vulgo vocant Salvaguar- 576 Contigit istud anno 1640 et Cxsar- , gfurwn occa-

diae) edictum quod anno 1299 in lingua ver-


,
augustx coram illustrissimo archiepiscopo seve- tiont refertur

rum examen subiit. Post duos annos typis Matri- nnum, Q>iod
nacida istius temporis promidgavit civitas Cxsar- nnno 1640
augustana, et quo cavit, ne quis molestia affl- tensibus Latine editum est a Petro Neurath, me- continit javcni

ceret peregrinantes ad ecclesiam sanctx Marix


dico Trevirensi, qui eo tempore in Hispania com-
dePilari, ne peregrinorum devotio erga sacrum morabatur, et qui post alia /tuc non spectantia
istum locum intepescerel. Unde patet, tunc ve- rem gestam sic narrat Hisce nostris diebus ju- :

nerabilem illam Deiparx xdem magno populi veni crus abscissum ibidem restitutum est erat ;

concursu frequentatam fuisse. In eodem archivo autem juvenis ille Michael Joannes Pellicer, an-
exstat privilegium (in Summario num. 17 totum norum novemdecim Calanda ortus (pagus Ar- ,

ragonum Ordinis Calatravse) Michae-


profertur) Joannis II Aragonix regis, anno 1459 est , filius

datum, quo plures prxrogativas concedit in fa- lis Pellicer agricolas , et Marias Blasco, ejusdem
vorem quse inter ecclesias alias
istius ecclesise, pagi incolarum. Hic dum Castelioni de la Pla-
Hispanioe divinis mysteriis et miraculis refulget, na (pagus regni Valentiani est) avunculo suo
et de illius institutione et sedificatione , testan- Jacobo Blasco serviret , ex curru , in quo tri-
te historia, multa miraculosa referuntur; et prin- ticum vehebatur, excidit, atque crus illi dextrum
cipaliter illud mirabile, quod in vita ipsius bea- ab rota confractum est. Cumque et ipse et
tse ac gloriosse Virginis eiusque jussu a beato ,
avunculus ejus pauperes essent , Valentiam ad
Jacobo Majori apostolo constructa et sedificata domum hospitalem delatus est. Ubi cum va-
extitit in cujus capite ipsa beata Virgo pilare riis tentatis remediis nihil proficeret, magnum
,

quod transmissum ha- illud Csesar-augustse nosocomium petiit , et se


C marmoreum ,
sibi e cselo
et supra quod eidem beato Apostolo Joanni de Estanga , chirurgo expertissimo et
buerat ,

medicinw publico ibidem professori commisit


apparuit , firmari et collocari jussit. Non opus .

esse arbitror hic plura posterioris xvi testimo-


qui crus ex toto corruptum videns ad qua- ,

tuor digitos infra geuu abscidit, ac terrse mauda-


nia congerere, cum tempore regis Ferdinandi
vit.
cognomento Catholici, illa traditio ita fuerit per-
577 Juvenis cicatrice obducta ssdem Sanctas
vulgata , ut in suo diplomate anni 1504 exi-
neminem Marias adiit , ibique nunc opem Virginis im-
stimaverit, eam ex Catholicis occiduis biltier reaive-
plorans nunc stipem a prastereuntibus petens,
,
ravit.
latere.
quin hic transcri- biennio integro omnibus se notum fecit. An-
ac diuloma 574 Non possum tamen ,
Calandam
Callixli 111 Callixtus III sum- no mdcxl ut parentes inviseret ,

bam partem diplomatis, quo ,

indulgentias patriam suam petivit, unde ad vicina oppida


mus Pontifcx anno 1456 concedit
proreptans victum quaere-
sibi parentibusque
visitantibus ecclesiam S. Marix de Pilari, in
,

bat. Die nona Martii


vigesima anno a Vir-
dicta beata Maria Virgo , ante-
,

qua , inquit ,

"•inis partu millesirao sexcentesimo quadrage-


assumeretur, cum Jesu Christo
,

quam ad caslos
suo ac domino nostro beato Jaeobo Ma- simo, fcenum colligeudo fessus, ad focum as-
filio ,

sistentibus patre matre aliisque duobus con-


jori in columna marmorea apparuit ,
et ob hoc , ,

terraneis ligneum crus deposuit ac cubitum


ipsa ecclesia nomen beatas Marias de Pilari as- ,
,

sumpsit ac , inibi quamplurima et infinita mi- ivit. Undecima noctis hora mater cubiculum
intrans duos in mirata est filii lecto pedes
racula divina permissione dietim fiunt ; nec non ,

(eorum ibidem tune enim cohors


et militem
Christi fideles cum mag-na devotione et vene-
morabatur) esse suspioata ad maritum cucur-
ratione imaginem ejusdem beatse Marias ejus ,
et
cappella ipsius ecclesise quas rit qui filium agnoscens, excitavit ; Uie vero
Pilii in quadam , ,
,

11S C.ESAR-AUGUSTAXA DEIPAP..E IMAGO


in hasc verba prorupit : Somniabam, me irj sa- postea vidi Matriti (
quo eum rex noster Ca- D
eello divae Virginis de Pilari lampadis oleo crus tholicus adduci jussit) utroque crure inceden-
ungere. Et pater : Gralias Deo redde, Deipara ti- tera : stigma
vidi quod B. Virgo csesurse si- ,

bi crus restituit : hoc enim juvenis eo usque igno- gnum nec ego solum
reliquit verum et reli-: ,

rabat. qui csesarei hujus collegii Patres Societatis Je-


Moc prodit, 578 Stupendum hoc factum mox illa ipsa su viderunt novi parentes quibus canonici
:
,
um publm nocte divulgatum est , et omnes incolas oculati sanctas Marias de Pilari aliinenta praebebant : no-
testes id arbitrari sunt. Die sequentis juvenis a vi chirurgum ,
qui ei crus abscidit. Ita vero ab
frequenti populo ad templum ductus est , ibi auctore eleganter scriptum est , ut ad Dei glo-
pes ( quem Virgo sanctissima distortum , ut riam in argumentum nostra; fidei, et hoeretico-
,

omnes miraculum intuerentur, reliquerat) situm rum confusionem edi possit. Hoc judico, Matriti
naturalem recepit, agnoveruntque eum vere bi- in collegio Societatis Jesu xn Martii anno , ,

pedem, quem pridie altero crure destitutum vi- mdcxlii. Si hsec testimonia hsereticis nondumsa-
derant cui scriba publicam fidem tunc quidem
:
tis authenlica videanlur, legant paragraphum

dedit. sequentem, quem in eorum gratiam hic addidi,


579 Juvenis autem Caesar-augustam adductus quamvis Commentarius noster jam inde nimium
est , res in judicium vocata , datus causidicus ,
excreverit.
examiuati testes, causa ventilata, et tandem die
vigesima septima Aprilis anni millesimi sexcen-
tesimi quadragesimi prirai sententia, qua faetum
illud verum et omnem naturse vim excedens di-
III. Juridica archiepiscopi Csesar-
citur, lata est ab illustrissimo et reverendissimo
augustani sententia, qua prsece-
domino domino Petro Apaolaza archiepiscopo
Ca:sar-augustano , subscribentibus domino Anto- dens miraculum confirmatur.
nio Xavierre Priore sanetae Christianss domino ,

Joanne Perat vicario generali et officiali canoni-


co S. metropolitanEe ecclesiae Csesar-augustanse T}i*odigio illo quod superius a num. 570
, re- Prodmitur
-T tidimus per integrum annum mature
dis- ««*«»«««,
domino Virto de Virto de Vera archidiacono Cse- ,

cusso, el testibus severe examinatis, illustrissi- * m(e "" a


sar-august., domino Joanne Plano a Frago offi-
ciali domino Philippo Bardaxi sacrorum cano-
,
mus ac reverendissimus archiepiscopus Ceesar-
num primario interprete, domino Didaco Chueca augustanus de veritate illius anno 1611 tulit sen-
canonico magistrali Csesar-augustano, domino Mar- tentiam, quam ex jam memorato poshdatorum
tino Irribarne Can. Lectore Caesar-august., Pratre Aragonum Summario excerpimus, quod num. 22
Bartholoraseo Foyas Provinciali Ordinis S Pranci-
hoc authenticum judicium ita refert In Dei :

sci, Fratre Antonio Ortin Abbad Provinciali Ordi-


nomine etc. Noverint universi quod anno a ,

nis Minorum S. Francisci de Paula, domino Domi- nativitate Domini mdcxli, die vero xxvn men-
sis Aprilis apud civitatem Caesar-augustae
nico Cebrian cathedratico primario theologiae Cassar- coram
august. illustrissimo et reverendissimo Domino Petro
juridice probti- 580 Promulgata est sententia a juris utrius- Apaolaza, Dei et apostolicae Sedis gratia ar-
tum, que doctoribus, dominico Philippo Bardaxi , do- chiepiscopo Csesar-augustano regioque consilia- ,

mino ^Egidio Fuster et Michaele Cipres cau- ,


rio etc. , in quodam processu , et causa coram
sidico, et notario prfefato illustrissimo et reverendissimo domino
publico. Signata ab Anto-
nio Alberti Zaporta notario apostolico archiepiscopo , et in ejus camera vertente in-
, et scri-
ba principali curiae ecclesiasticse Csesar-augusta-
titulato processu admodum illustrium DD. jura-
nse. In Aunales vero retulit dominus Thomas torum concilii et universitatis civitatis Csesar-
Tamayo de Vargas Hispaniarum ac Indiarum augustse super verificatione cujusdam miraculi,
historiographus regius, in eis instantibus et supplicantibus doctoribus Philippo
quas addidit En- ,

chiridio temporis, Rever. Pat. Frat. Alfonsi Veneri Bardaxi, et iEgidio Fuster etc. I. V. DD., et
Ordinis S. Dominici, Compluti nuper lingua verna- Michaele Cipres notario causidico Csesar-augu-
cula editis. stano personis nominatis per dictos admodum
tibjicilur hxre- 581 Videant hseretici si hoc tam facile ex-
illustres DD. Juratos , et concilios prsesentis
,
p
ricta, plodent , ut illud S. Joannis Damasceni civitatis ad dictum processum faciendum dictus
et , re-
liqua quaa a majoribus accepimus illustrissimus et reverendissimus dominus
,
, quaeque meus
apud Indos hodie fiunt. Hoc enim et nostro ,
archiepiscopus quamdam in scriptis tulit, legit,
seculo, et coram multis oculatis contigit, et promulgavit definitivam sententiam tenoris
Csesar- se-
augusta; in
frequentissimacivitate quentis :
et Arago- ,

num regia, spectantibus Hispanis et Gallis. Te- 584 Christi ac beatas Virginis de Pilari no- mquaareMe-
minibus invocatis. Nos Don Petrus de
stes examinati, causa per integrum annum
agita- Apao- P^P"» c*"
ta, et sententia ab archiepiscopo juridice lata laza , Dei et sanctse Sedis apostolicae uigitstii-
est. gratia ar-
s asseril,
Quod si rei tam notae contradicere ausint; quis illos chiepiscopus Cassar-augustanus , regiusque con-
non impudentes, et Judaeis magis incredulos incu- siliarius etc. viso toto prassenti processu , ejus-
sabit? que meritis attentis
diligenter inspectis sum- ,
,

r( uttero tesli 582 Iluic accedit testimonium nostri


Hiero-
maque cum maturitatc rimatis qui ad instan- ,

monio coufir nymi Brizii, qui [in censura, opusculo isti prx- tiam admodum illustrium DD. Juratorum,
con-
flxa, sic loquitur Ex mandato R. D. Gabrie- .-
cilii
,
et universitatis prsesentis
civitatis Caasar-
lis de Aldama vicarii generali Matriti augustse factus exstitit , constat
legi li- ex eo quod
bellum de
miraculo stupendo
nostro seculo ,
Deus optimus maximus, qui gloriosus 'est in
inaudito divae Virginis de Pilari Sanctis suis, et in
,
, quod verum majestatis mirabilis cujus ,

esse scio cognovi enim puerum primo


: ineffabihs altitudo prudentia;
Cawar- nullis inclusa limi-
augustae absque altero crure ad portam tibus, nulhs terminis
adis compreheusa, recti cen-
ejusdem Virginis stipem poscentem, ei eumdem sura judicii caelestia pariter , et terrena dispo-
,

nit,
; ,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII


A nit, et qui, etsi cunctos ejus ministros magni- ctiam ax plurimum testium depositionibus super
ficet, altis decoret honoribus et caelestis effi-
, xxv articulo de magno populi concursu in die
ciat beatutidinis possessores ; iilos tamen (ut dignis sequenti ad videndum crus dicto Michaeli mi-
digna rependat) potioribus attollit insigniis di- rabiliter restitutum, et quod eumdem ad eccle-
gnitatum et praemiorum uberiore retributione
, siam comitati sunt, pro grafiis Deo agendi.-.,
prosequitur quos digniores ag-noscit et com-
, , ubi Missae sacrificium celebratum est in gratia-
mendat ingentior excellentia meritorum, voluit rum actionem, et ubi omnis populus vidit di-
illam, quae supra omnes choros est exaltata an- ctum Michaelem ambulantem, etlaudantem Deum,
gelorum, cujus thronus juxta thronum Dei po- sua peccata confitentem, et sacrosanctum Eu-
situs est, et ad ejus dexteram in vestitu astitit charistiae sacramentum sumentem, et impleti sunt
deaurato, virginem Mariam, matrem suam, mi- stupore et extasi in eo, quod contigerat illi,

ro quodam his nostris temporibus honorare quia agnoscebant, quod ipse erat, qui eleemo-
facto. synam cum uno crure tanium paulo ante pete-
txjuridico ic- 585 Constat enim in hospitali generali bea- bat ; prout de claudo illo a nativitate a beato
stium cmmme ^gg M ar ige d e Gratia praesentis civitatis Michaeli Petro miraculose sanato refertur in Actibus Apo-
comture,
Joanni Pellizero, loci de Calanda hujus archie- stolorum.
piscopatus, propter infirmitatem fuisse crux dex- 588 Constat insuper de virtute et bonis mo- po^Ujuam piut

trum abscissum et amputatum, et in ccemete- ribus eju=dem Michaelis ex pluribus testibus juvenit

rio dicti hospitalis terrae mandatum duos an- super articulo


vi, et aliis, de ejusdem cha-
nos et menses ante dietorum testium deposi- ritate, quod ab subveniendum suis ino-
taliter

tiones, i, v, et vn testes super xi et xn


ut pibus parentibus profectus fuit ab hac civitate
articulum deponunt. Constat etiam ex quinque ad locum de Calanda, ad quem maximo cum la-
contestantium testium depositionibus scilicet viii, bore pervenit et ibi per loca vicina eleemo-
,

ix, x, xn et xiii, super xxi et xxn articulo quod synas colligebat ad suam dictorumque parentum
B ipsa nocte qua factum miraculum dicitur, quae sustentationem, quae sunt argumenta tanti bene-
erat in ultimis Martii, anni prseteriti mdcxl, ficii ab ipso Deo erga eum collati, quia dat
uno hora antequam dictus Michael Joannes Pel- humilibus Deus gratiam, Constat tandem de dicti
lizero lectum gradiendo super terram petiisset, Michaelis affectu fide; et spe erga Deiparam
,

dicti testes cicatricem cruris praecisi viderunt, Virginem de Pilari, ut patet ex ipsius deposi-
suisque propriis manibus et tetigerunt, et pal- tione super articulo ix, ubi affirmat statim atque
parunt. pervenit ad istam civitatem pro sui cruris infir-
quod juveni 586 Constat quod paulo postquam dictus mitate curandus, ecclesiam beatae Mariae de Pilari
crus abtcisaw Michael Joannes cubationem faceret, testes vm, adivisse, ibidemque suorum fecisse peccatorum
et xm, qui sunt parentes dicti Michaelis, cu- confessionem, ac salutare Eucharistiae sacramen-
biculum ingredieutes, eumdem dormientem cum tum sumpsisse antequam ad hospitale generale
duobus cruribus invenerunt, et admiratione ple- curandus accessisset.
ni voces dederunt ut dictum Michaelem a ,
589 Et super articulo xi asserit, quod in

somno ad quarum strepitum testis


excitarent ,
cruciatu , et tempore scissionis et adustionis

xn, qui foris ad ignem remanserat, illue ac- cruris semper et ex toto corde Virginem prae-

cedendo dictum Michaelem, quem paulo ante dictam invocabat , et illi se commendabat
unum tantum crus habentem viderat, cum duo- suumque implorabat auxilium, et super articu-

bus invenit, et quod interrogatus dictus Mi- lo xm,


quod indurata aliquantulum vulneris
cicatrice adhuc debilitatis viribus, ita ut sub-
chael a suis parentibus (quomodo illud factum
esset) respoudit, quod nesciebat. Verumtamen venire sibi non posset, ligneo crure super ter-

quod statim atque in lecto positus fuit sopore ram gradiendo devotione Virginis motus et
, ,

correptus somuiabat, se in cappella virginis Ma- attractus ad ipsius templum accessit, et gratias

riae de Pilari cruris cicatricem cum oleo lam- pro recuperata sanitate reddidit, ac noviter ei-
padis unguendo existere, et sic credebat a bea- dem Virgini se suamque vitam obtulit, et su-
tissima Virgine id esse factum, cui, dum le- per articulo xvi cum primo teste contestans,

com- inquit, quod prae dolore in residuo cruris am-


C ctum ascenderet, serio, et veraciter se
mendaverat; quo viso, dictus testis xn (ut ipse putati ad cappellam Virginis de Pilari pervenie-

asserit super articulo xxm) vocavit testes ix, bat, et oleo alicujus et lampadibus ibi existen-

et x, qui simul cum illo et


erant vicini, et tibus se ungebat; quod cum retulisset lieeutia-
parentibus dicti Michaelis paulo ante eumdem to Estanga, chirurgiss magistro dicti hospita-
unum tantum crus habentem viderant, et ci- lis, primis testis in praesenti processu, eidem
respondit, prasfatam olei unctionem nocivam esse
catricem praecisi cruris contrectaverent, qui ad
ad vulneris curationem propter olei humidita-
domum Michaelis redeuntes, illum cum duo-
viderunt, et admirati sunt, ut tem, salvando fidem in his, quse a sanctissima
bus cruribus et
Virgine operari poterant, sed non propter hoc
ipsi in suis depositionibus super dictis articulis
cessavit dictus Michael ab unctione, quoties se
attestantur.
ueiimpn- testium depositioni- offerebat occasio.
587 Ex quorum octo
Hgiose raniu- de defectu cruris in 590 Et licet plura ex supradictis ex sola de-
bus pienissime constat, et
positione dicti Michaelis constent, fides tamen
de ejus restitutione. Cum
«mfnerit,
jpg0 Mi( ua le .
et j;

etiam et identitas personse sit in processu pro- eidcm videtur adhibenda, quia deponit de fa-
cto proprio, nec agitur de alicujus praejudicio,
bata, de qua major numerus testium super ar-
identitas cruris, maxime cum miraculum aliquando per uuum
et
ticuio xxix deponunt; imo et
idem, quod amputatum fuit, con- testem probari possit, quod tamen iu piwsenti
quod esse ei
non est necessarium cum factum, ex quo nii- ;

stat ex signis datis per dictum Michaelem, et te-


in dicto crure inventis ut appa- raculum resultat, pluribus sit contestantibus
per testes ,

depositionibus testium vni, x, xni, su- stibus probatum, ex quibus constat in prwsen-
ret ex
ti reperiri omnia illa, quas
ad naturam, et es-
per xxiv articulo, de quo etiam deponunt
v,
requiruntur. Est enim a
articulo xxx. Constat sentiam veri miraculi
vm xi et xin, super Deo
C.ESARAUGUSTAMA DELPAR.E IMAGO.
«tctiw» peo factum precibus beatse Virginis de Pilari; mus, quod hic non fuit successio miraculi, sed
G c cui ex corde dictus Michael Joannes se com- pluralitas : nam quemadmodum in dicto cap.
mendavit; Et est super ordinem totius naturse 8. dominus per unum
Matthasi voluit Christus

creatse, cum ipsum crus abscissum et ampu- miraculum dare visum obscurum cseco, cum po-
tatum restitui non valeat; Et est ad corrobora- tuisset dare clarum, et per aliud miraculum vo-

tionem fidei, quia etiamsi inter fideles simus, luit perficere visum ejus, ita ut clare videret, et

fides augmentum recipere potest, juxta illud sic, quod poterat fieri per unum miraculum, fa-

Luc. cap. 17. Adauge nobis fidem, et Mar- ctum est per duo.
ci cap. 9. Credo Domine, adjuva incredulita- 593 Ita in casu nostro Deus poterat etiam ellolide jiro-

tem meam profuitque ad fovendam fidelium in eodem instanti perfectam sanitatem dicto Mi- bat,
;

charitatem , et plebis Christiaua? devotionem chaeli dare , voluit tamen per unum miracu-

augendam, quibus fides ipsa conservatur; prse- lum illi crus restituere , licet debile et mu- ,

terquam quod juxta multorum opinionem^ non


tilatum, et per aliud miraculum, post tres dies,

miraculi essentia, quod ad fidei corro-


quod calor naturalis cruri restituto cornmunica-
est de
retur, nervi et digiti extenderentur, et tandem
borationem fiat. Et tandem fuit in instanti fa-
ctum nam sub tam brevi tempore, quod de-
:
crus oequale cum altero remaneret sicque non fuit :

successio in miraculo, sed qusedam miraculi divi-


monstrat processus, visus fuit dictus Michael sine
crure, et cum illo. Igitur non
videtur de illo sio, seu multiplieatio ut quod ] er unum fieri po-
;

terat, per duo, vel plura factum existat, ad osten-


dubitandum.
iila.i,, „,„<„, 591 Neque obstant ea, que dictum Mi- per dendum forte precibus beatissima? Virginis de Pi-
pntui partem testium deponun- lari id factum esse cujus visitatione per dictum
c i iae iem et majorem
loivit :

difficultaio,
tur guper articulo XXVIj videlicet,
quod non Miehaelem facta, fuit sanitas eidem integraliter
statim potuit dictus Michael pedem firmare : ad dicti Michaelis, et nostram fidem
restituta, et

digitos pedis contra- et devotionem cognoscendam.


habebat enim nervos et
calorem in 594 Nec tandem potest obstare quod dicto
B ctos, et impeditos, nec naturalem , illnd viribui

Michaeli aliquis dolor remanserit, naturx adscri-


crure sentiebat, ejusque apparebat color mor- quia non est
contra rationem miraculi, bi non potie
ticinus, nec erat in longitudine et crassitudi-
si in liberatione dolor

ne cum altero sequali, quas omnia essentise mi-


interveniat, vel cum dolore remaneat ille, qui
tum quia non in in- miraculose sanatur, ut patet Marci cap. 9, ubi
raculi repug-nare videntur ;

factum, tum quia res tam imperfecta spiritus ad praeceptum Domini exiit ab illo surdo,
stanti fuit
et muto exclamans, et multum discerpens eum,
non videtur a Deo, qui non novit opus imper-
nam respondetur, esse de natura mi- ita quod vexatus remaneret, ut mortuus, et multi
fectum :

raculi, quod fiat in instanti, esse verum in his, dicerent, quod mortuus est; prout nec est contra
que paulatim natura posset operari, verbi gratia rationem miraculi, si in sanato remaneat corpo-
Lrj restituenda sanitate febricitanti, quas, ut co- ris vel membrorum debilitas, tumor, seu duri-
gnoscatur, an fuerit miraculosa, vix alio signo ties aliqua: neo etiamsi fiat cum aliquo minis-
cognosci potest, quam ex eo, quod facta est in terio aut adjutorio naturse, vel aliquo medicamento
instanti : nam ex decursu temporis id natura humano.
facere potest sine miraculo, et in dubio esset 595 Quare his, et aliis attentis, de consilio adeoque Iwc
judieanda sanatio naturalis; quia miraculum debet infrascriptorum, tam sacrae theologiae, quam juris prodigium le-
esse supra virea totius naturse creatse; at vero Pontificii illustrium doctorum dicimus, pronun- gitime proba-

quando natura neque neque paulatim, in instanti, tiamus, et declaramus, Michaeli Joanni Pellizero
potest operari, tunc, etiamsi factum non sit in loci de Calanda, de quo in prsesenti processu,
instanti, reputabitur miraculum, ut in casu no- fuisse miraculose crus dextrum restiiutum, quod
stro; nam certum est, quod natura non potest antea amputatum habebat, et sic non esse opus
illi, cui crus est amputatum, ullo modo illud re- a natura, sed mirabiliter et miraculose operatum,
stituere, quia de privatione ad habitum non datur esseque miraculo adscribendum, uti concurren-
regressus. tibus omnibus iis, quse ad essentiam veri miraculi
(j 592 Ig-itur si visus fuit dictus Michael unum concurrere de jure debent, prout cum praesenti
gujrftuio mi- tantum crus habens nunc autem duo possi-
, illud miraculo attribuimus, et ut miraculum ap-
racuio oppim,
d eDSj miraculose id factum est, quia naturaliter probamus, et declaramus, et auctorizamus, et ita
poneM,
erat j m p 0ss i D iie, e t si perfecta non fuit ipsi cruri dicimus etc.

salus restituta, non repugnat essentiae miraculi, Petrus archiepiscopus.


quia quod erat faciendum miraculose, quod erat 596 Huic
illustrissimi priesulis sententise sub-
et pluribm
restiiuere crus dicto Michaeli, jam fuit factum per- scribunt nonnulli sacrse theologise etjuris ulrius- teitimoniit

fecte et in instanti cetera vero, qualia sunt ealor,


; que doctores, aliique, quorum nomina paragra- corroboratum,
pnblice pro-
extensio, et dissolutio membrorum, longitudo, et pho prsecedente num. 579 expressa sunt. Deni-
mulgari per-
incrassatio cruris, liberatio ab imbecillitate, recu- que in fine prsefati Summarii liwc sequuntur : mieit.
peratio virium et firmitatis, non erat necessa- Dicta diffinitiva sententia sic lata, promulg-ata
rium, quod fierent miraeulose, quia haeo omnia etc. acceptata laudata et approbata fuit. Qui-
,

natura pvaestare potest et sic licet facta non sint bus instantibus et supplicantibus prsefatus illus-
in instanti, nihil miraculo detrahunt ; vel dici trissimus dominus archiepiscopus concessit eius-
potest, quod etiamsi misericors Deus poterat dem copiam, sive litteras intimatorias suprascri-
in instanti perfectam eidem sanitatem
crus, et ptae sententise, ex quibus oinnibus etc. fuit confe-
restituere, tam ut ait Glossa in cap. 8. Mat- ctum publicum instrumentum. Quicl ad fidem
tlnei quem uno verbo statim curare poterat
, faciendam ab homine prudente ultra desiderari
paulatim curat (loquitur de caeco illo a nati- potest ? Utinam heterodoxi nostri temporis, qui
vitate) utmagnitudinem humanae caecitatis osten- ea lecturi sunt, hxcet similia in Actis Sanctorum
dat, quse vix quasi per gradus ad lucem redeat, defecato ac maturo animo expendant, et ad Ca-
et gratiam suam nobis indicat, per quara sin- tholicxEcclesise, in qua sola hujusmodi miracula
g-ula perfectionis incrementa adjuvat; vel dica- patrarivident, gremium postliminiorevertantur!
§IT.
,:

DIE VIGESIMA QUINTA JULII


ut statim post dormitionem, verum adhuc in
decursu vitee cselestis ac sole purioris splendidio-
IV. Difficultates contra traditionem risque oratoria aliquot in ejus honorem exstrue-
rentur tum a Jacobo Csesar-aug-ustae , tum ab
motse, quibus Aragones respon- aliis
,

Apostolis aut discipulis Christi prasdicanti-


bus in terrarum? Sane sicuti id in
variis locis
dent.
sing-ulari non est temere affirmandum de certo
aliquo oratorio aut ecclesia, ita nec pro libito
lUutlritimut anlea omnes illuslrissimi Promo-
Decreveram respuendum ubi gravia omnino fundamenta et
,
promotor
/idei objecliones
toris et integra Arago-
fidei ,
antiqua traditio id suadent. Postulatores Officii
conlra tradi-
lionem Cuar-
num ad eas responsa hic proponere ; sed postea proprii plura his addunl, quse videri possunt in
A uguilanam mutavi consilium, lum quodvideremprsecedentes Responsione atl Animadversiones R. P. D. fidei
Commentarii partes in nimiam molern excremsse, Promoloris § 7.
tum quod post obtentum a sacra Rituum congre- 602 Alteri dubilationis parti, qua innuilur, Sftnctiutnoil*

gatione Officium vim perderent multa illius argu- illam sedificandi sacelli jussionem singulari Dei-
cintendil, jut-
vonem Deipa-
menta, quibus pro munere suo contendebat, Le- parse humilitati repugnare jam dudum ante ,

ctiones proprias Csesar augustanis non esseconce- occurrit Gaspar Sanctius noster, quando in
dendas. Quare hic primo contraham argumen- opusculo de S. Jacobi prsedicatione in Hispania
ta intrinseca, quse illustrissimus fidei promolor tractatu. 3, cap. 8 hoc argumenlum eleganter mo-
in suis Animadversionibus num. 13 ingenue fate- re suo sic discutit Hic mihi, nisi aliud instituti
:

tur, sea Natale Alexandro hausisse ; deindepauca ratio posceret causa agendum foret
, in Marise
qusedam addam, quse a minutioribus quibusdam de humilitatis atque obedientiae natura; ex quo,
adjunctis, et diuturno scriptorum silentio pe- ut mihi ipsi persuadeo planum cuivis fieret ,

B tuntur. nihil beatam Virginem contra summum humi-


argu-
aliqua
598 Itaque Natalis Alexander in ultima edi- fastigium esse molitam, cum templum si-
litatis
menla detum-
psit ex Natali
tione Hist. eccles. tomo 3, dissert. 15, pag. 159 bi a Jacobo sedificarl jussit. Plane humilis est,
Atexuitdro, argumenta seu potius dubia sua sicprofert : Por- quicumque jubente alio
,
cujus imperio repu- ,

ro ecclesiam Deiparse adhuc viventi a sancto gnare nefas, ad splendidum aiiquem atque sub-
Jacobo erectam quis credat? Quis humillimam limem dig^nitatis gradum attollitur. Neque humi-
Virg-inem id jussisse sibi persuadeat ? Quis id lis ille censeri debet, qui in loco sordido atque hu-
licuisse sub ethnicis imperatoribus , et mediis mili, obstinato consilio haerere vult, si inde supe-
in persecutionibus sibi fingat; iis temporibus, rioris voluntas et auctoritas evocat. Humilis plane
quibus Christiani templa nulla habebant , sed est, quem in quamcumque partem flectit et versa
privatis in domibus et in cryptis coetus ag-e- aliena voluntas, neque parendum jam amplius exi-
bant suos ; et in exordiis relig-ionis Christianse ? stimat suas.
Hsec objectio ad tria potissimum capita reducitur, 603 Eecusabat Petrus pedes suos lavandos (/<•
adificando
ribi incetln.
quibus ex Hispanis auctoribus jam singillathn porrig-ere Praeceptori suo ,
quia eo se humani-
respondetur. tatis officio indignum putabat : hoc ita ab 'hu-
cujus objeclio-
599 Imprimis jam ssepe laudatus Ca>-dinalis militate profectum videbatur ut tamen aliquid ,

nibui
de Aguirre tomo i, Conc. Hisp. dissert. 9, ex- deprehendatur arrogantis animi , cum corrig^ere
curs. 7, num. IQprimse dubiorum parti ita re- vellet Christi consilium, quasi niinus deceret ipsius
spondet : observaudum, nemini
Obiter hoc loco personam, et quasi Christus, quid ex omnium
incredibile censeudum esse, quod non multis post usu aut dignitate futurum esset, nesciret. Quare
Christi obitum annis vel Jacobus vel quispiam alius humilior omnino Petrus fuit , cum dixit velle
Apostolorum dicaret Deiparse Virgini, adhuc vi- se, ut non tantum pedes, sed et manus et caput

venti , vel oratorium aliquod


templum qualiter ,
lavarentur a Christo quam cum libera dixit ,

juxta traditionem prsedictam creditur Caesar-aug-u- atque audaci voce Non lavabis mihi pedes in
:

stse factum imprimis enim nulla in eo repugnan-


:
seternuni.

tia apparet, cum digrdtas propemodum infinita Dei- 604 Tunc post pauca idem scriptor sic pergit h(m repugnare

Quis hoc loco pius dubitet, beatam Virginem, dum


ejns Itumitita-
parae ,et sanctitas supra omnes
incomparabilis
electos, et puritas, qua nulla major sub Deo potest templumsibi oedificari jubet, divinaa obsecutam esse
intellig-i, ut loquitur S. Anselmus, exig-ant quasi voluutati; cum nihil aut magnum aut novum moli-

jure suo specialem aliquem cultum, nulli alteri retur in terris, nisi instinctu afflata divino; cum
mortalium concessum. Spiritus illi sanctus assidue atque familiariterassi-
ftum emnten-
GOO Et id certe putandum non est accidisse nisi steret? Quod si beata Virgo proprie apparuit
titiimo Agulr-
sane tam longo superato tam terrestri
ex speciali ordinatione Dei, volentis ac jubentis, Jacobo,
quam maritimo tractu non potuit ad Tarraco-
ut Matri suse sing'ulariter inter omnes mortales
,

id obsequium impenderetur ; curantisque , ne nensem plagam accedere, nisi agente atque


illarn
Deo cujus se voluntati totam ad-
ullum inde sequeretur damnum. Quas addidi ad probante ,

prasoccupanda qusedam objecta Natalis Alexan- dixerat. Quod etiam judicandum est, *i Vir-
Proiudeque nemo prudenter re- g-inis tantum species oblata fuit Apostolo ne- :

dri et aliorum.
spuere potest, veluti indecentem aut ratioui
adver- que enim ab humana virtute fieri potuit, nisi
sum honorem ejusmodi sing-ularem Deiparse a adjuvante atque admittente divina. Postulatores
Jacobo apostolo prsestitum , utpote satis conscio istam qiurstionem fusius examinant in Respon-
ejus summse quam nec primam
dig-nitatis, juxta sione proxime citata §Sct sequentibus, ubi etiam
similem visa est, nec habere sequentem, ut Ec- refellunt opinionem Cardinalis tle Aguirre, de
clesia accinit, et praeterea divinitus monito ad id qua supra meminimus num. 566. Sed nobts
agendum. non licet hsec otnnia transcribere, qui pluribus
Aragonei 601 Deinde num. 9G idem eruditissimus Car- Sanctis debitores sumus. Qaare ea hic assignasse
spondent. dinalis ita prosequitur Quid autem mirum : sufficiat.
infinitum fere excedeuti 005 Dum tertio loco Nalalis Alexander qux-
erit si Deiparse, in
rit,
Sanctos omnes , concessum fuerit ,
non modo
,

CL^SAIt-AUGUSTANA DEIPAK.E IMAGO.


rit, quomodo initio Christianx religionis sub de historix possibilitate non dubitet, sed tan-
ille D
G.C. ethnicis imperatoribus,quando Christiani nulla tum de facto, conqueruntur Aragones, quod ce-
Alloam diffi

cnliaion, a
habebant templa, sacra illa xdes Cxsar-augu- leberrimx traclilioni non acquieverit, ac imme-
Xatutt AUxan sltnut in honorem Deiparx xdificari potuerit, po- mor fuerit istius regulx, quam in sua Historia
dro proposi- slulatores jam sxpius laudati , ita respondent ecclesiastica tomo 3 postremx editionis dissert.
§ (i : Levissirni autem momenti objectio ista facile 17, sec. i,pag. 179 sibi prxfixerat, dum rationem
diguoscitur : tune enim vim aliquam utcumque reddit , cur traditionem de apulsu S. Marix
haberet, si magno quodam
de templo, et sub Magdalenx, Lazari et Marthx in Gallias tuea-
dio posito sermo esset; at cum res sit de exi- tur, qua de re in secunda hujus Commenlarii
g;ua aede, parvulo sacello, seu oratorio clam parte § 3 plura diximus.
servato , undenam concepta diffieultas? Equi- 609 Alii apostolicam S Jaoobi paupertatem, Am argu-
dem fatemur, Chrisliano.s olim templis caruis- sumpluosam ac difficilem sacrx xdis structu- """"'«San-
r " h"""' e ~
se, qure priori vocis significationi responderent : ram, Marianx imaginis formam et maleriam '''°.

nam templa antiquitus non dicebantur quaelibet objiciunt, aliisque hujusmodi minutiis traditio-
sacrae asdes, sed amplissima tantum, ut erudi- nem illam vellicant. Verum
Sanctius nosler illis

tis omnibus notum est. Inde autem nibil ad loco supra citato reponit sequentia
: Sane isti, qui-

praesentem causam vel quod eminentissimos Pa- cumque sunt, humanis rationibus omnia metiun-
tres remorari queat ab approbatione nostrarum tur, neque ad divinum opus divinas etiam vires et
Lectionum in quibus dicitur, Jaeobum
, di- , postestatem adjungunt. Idem, credo, multo melius
scipulis opem Deo in honorem
ferentibus, jEdiculam objicere potuissent de marmoreo templo in mediis
beatas Virginis exstruxisse, quae a columna nomen fluctibus excitato in honorem et tumulum Cle-
accepit. mentis Papae. Si haec manus requirunt homi-
Aragonei i 600 Deinde cx sacris et profanis auctoribus num, non dubium, quin aliquid operae Jaco-
fellunl,
erudile ostendunt (id ipsum probat emineiitissi- bus in illius sacrarii fabricam contulerit; sed
mus Baronius in Annalibus tomo i ad annum neque pius aliquis dubitabit, opiuor , opem ibi E
Christi 57 a num. 99j Christianos in primor- quoque intercessisse divinam, sicut alibi quoque
diis Ecclesix habuisse sacra xdes a privatis do- contigisse eeclesiastici produnt annales : quia aut
mibus distinctas, ac concludunt En
landem ita : angeli ipsi manus admoverunt
de mar- , sicut
ig-itur, quot quantisve invincibilibus argumentis morea Clementis asde canit Ecclesia, et de tem-
depellatur umbra illa difficultatis a Natali Ale- plo, Michaelis nomini consecrato in Gargano
xandro, alioquin hac in causa nimis' jam prse- monte antiqua et constans traditio est
, aut ;

judicato scriptore, injecta oirca priniaevam sa- Tarraconensium animi in Jacobum religionisve
cram Columnensem exiguam quidem, pau-
aedein, causam sic affecti ut brevi sine ullo euangeli-
,

perem non palam , expositam sed clam


initio , cae praedicationis incomraodo aedes illa sacra a;difi-
et in occulto repositam ac servatam, quemadmo- cari potuerit; quae sane, quia exigua fuit, neque
dum et ejus testatur fama, et scriptores ac traditio adeo artificiose polita, haud multum operae require-
fidem faciunt. bat aut spatii.
et.cumfat 607 Cum vero Natalis Alexander tacite fa- 610 Plerique demum prxcipuum negationis t vflerwn
teatur, hanc prodigiosam sacelli Cxsar-augu- sux argumentum desumunt ex silentio veterum ?riptorum de
ac traditione
stani xdificationem ab omnibus scriptoribus Hi- scriptorum, qui de sacrario illo, per tot secula
leelimonia
spanis referri, iidem postulatores in Responsione perseveranle, non meminerunt. At huic ratioci-
toties memorata § 5 sic contra eum argumentan- nationi negalivx postulatores in Responsione
§
tur Supponit auctor, scriptores omnes rerum Hi-
: ultimo sic occurrunt Quod si plura in banc rem
:

spanicarum fidem facere Pilarensis traditionis non suppetunt priorum seculorum scripta, mirabi-
ipsique calculum addidisse. Quis autem credat tur nemo, qui mente revolverit dirissimas Hispani-
(ut ejus arguendi formulam fundamento vali- cis regnis illatas clades, Daciano illorum prasside,
diore retorqueamus ) innumeros llispanicarum qui non solum Christi fidelibus, sed etiam omnibus
rerum scriptores universim caecutiisse, aut ocu- p
scriptis, sive ad Sanctorum memoriam, sive ad Chri-
los sponte clausisse, ne obvia viderent, quaa stianam religionem pertinentibus crudele attulit
pro responsione objicit Natalis Alexander? An- bellum, morem gerens impio Diocletiano. Tunc
gusta enim et afflicta Christianae religionis ex-
post antiqua hujus subdolx crudelitatis teslimo-
ordia , quemadmodum et sanctissimae Virginis nia, qux supra num. 324 dedi, sic ad eamdem po-
eximiam supra quam
, humilitatem dici potest, steriorum secutorum calamitatem transeunt Si :
nemo iilorum ignoravit ; et nihilominus in sen- quas diffugere potuerunt Diocletiani edictum et
tentia cuncti perstiterunt a majoribus accepta,
Daciani rabiem, armatamque solertiam periere ,
difficultatis umbras ex coujecturis illis subuascen-
prorsus Arabum furore
subsequentibus seculis
,

tes contemnendo; quippe qui optime noverant, na-


Hispanias devastantiura Et quod antiquitatem
scentis Ecclesia; gressus, illiusque iucrementa non
pra?eipue ecelesiasticam Caesar-augustae ad extre-
ad mimanse prudentiae regulas exigi debere, sed ad
mum pene interitum adduxit, idtandem fuit, quod
omnipotentis Dei vinutem, qua juxta Danielispro- tempore irruptionis Maurorum episcopus, qui tunc
pnetiam lapillus de monte sine manibus abscissus erat Bentius nomine, sacris codicibus ac permultis
superbam confregit statuam, in cineres redegit, at-
Sanctorum reliquiis Pilarensis ecclesiaa acceptis, ad
que ita inraagnumexcrevitmontem, universamque
montes sese in fugam contulit, ut constat ex Cano-
implevit terram.
nica coenobii sancti Petri de Taberna. Fragmentum
608 Porro Christiana religio signis virtuti- ,
istius Canonicx seu historix in prima hujus
guod adverti bus, et miraoulis siugnlarissimaque Dei
auxi- Commentarii parte num. 113 dedimus, adeo ut
liantis providentia et incepit
quieveril. et adolevit. Non illam episcopi Cxsar augustani fugam hiciterum
ergo asstimandas objectiones a Natali Alexandro probare non sil necesse.
ut traditionis nostrsB fidem everteret
SUSeitataB, •
611 Ceterum postulalores conjiciunt, propler iteni-
imo quae ilhe continent diffieilia, religionis in- hos co-
dices Cxsar-augustanos deinde in Pinnatense Or-
fantise ac primae illius aetati consona omnino ruiiiiiiii i>m-
dinis Benedictini monasterium, quod in Arago-
msc dicunlur.
juxta divina sunt consilia. Cum denique scriptor nix montanis exstat, translatos fuisse (id admo-
dum
,

DIE YIGESIMA QUINTA JULII. 123


dum verosimile est, cum Hieronymus Blancas repulsse causas inquireret, elpro impetrando Offi- " nn
ipsam Canonicam Tabernensem post flammas su- cio prudenler instaret. B.ft
perstitem in cosnobio Pinnatensi invenerit) acpo- 614 Is igitur pro ea, qua pollet, rerum geren- ud mttttrOu,
stea incendio consionptos ibidem periisse. Ut ut darum peritia causam aliter disposuit, firmiora •"•'u.mmi,
est laudatus Hieronymus Blancas in prxfalione
, argumenta breviter collegit, relictis fabulosis te- """" uc "

ad suos Commentarios tomo 3, Hisj). Illust. stimoniis, quse antea purpuratorum Patrurn au-
pag. 572 jacturam veterum monumentorum res offenderant , ut postutatores in Responsione
Aragonensium indicat his verbis Antiqua? res : ad animadversiones R. P. D. Promotoris fidei
nostrse, quod te minime ignorare arbitror, Loaysa num. n non obscure indicant dum illustris- ,

eruditissime, adeo seitu diffleiles sunt et perobscu- simo fidei Promotori


iteratam repulsam. obji- ,

rae, ut non modo quas priscis illis seculis, sed quas cienti, respondent, alium omnino a prsesenti fuia-
avorum aetate g-estae fuerunt , vix a nobis, nisi se causas statum , tum quoad inductas proba-
abstrusa et perturbata ratione, eomprehendantur. tiones tum quoad Offlcii propositi qualitatem et
,

Plures autem istius jacturae afferuntur causae mul- circumstantias olim enim postulatores nimia
; ,

tiplicesque ; hae tamen prascipuas : nam in ipsis ducti confidentia, pauca exhibuere monumenta,
reg-ni memoriae proditur
initiis Pinnatensem , eaque non in forma probante nec , ut fas erat, ,

locum igne consumptum fuisse,


sanctioris aerarii compulsata ut taceamus
; mag-nam tunc eos ,

instauratumque denuo multos post annos in- , ,


fecisse vim in Chronicis Plavii Lucii Dextri ,

cendio simillimo cumque ibi ve- conflagrasse : Marci Maximi aliorumque similium sublestae
,

terum privileguorum exempla, monumentaquepu- fidei librorum qui seculo xvi jam desinente
, ,

blica asservanda exstarent , flammis combusta illustrium antiquorum scriptorum personato no-
omnia interiere. Postea quoque alia ejusmodi mine in lucem prodiere et merito eminen- ,

cum ibidem reposita servarentur , a Raimundo tissimis stomachum movere potuerunt ; quos j;
Bereng-ario , Barcinonensi comite , Ranimiri II numquam modo in suffrag'ium advocamus nec ,

reg^is g^enero , circa annum Christi mcl extracta ullo in pretio habemus multo melioris no- ,

feruntur. Ex
tandem concludunt mirum
his , tse ac certis innixi auctoribus monumentis- ,

non esse, si antiquiora priorum seculorum testi- que et notissimis et antiquioribns, quam [sint]
monia, in membranis exarata, hodie exhiberi supposititia illa chronica. Deinde afferunt alias
nequeant. discrepantiie notas ,
quas hic brevitatis causa
omitto
615 Res qiudem ob brevem laudati canonici caatam mltr .
% V. Officium proprium ab Aragoni- in Curia Romana moram tunc ad exitum perduci miaam ula-
non potuit ille enim sequenti anno Cassar au- a-Utmtiim-
:

bus pro sua traditione Romae im- gustamrediit, postquam Officio obtinendo primum
'""'""'

aditum ut ita loquar, ad sacrum Congregationis


,

petratum, et publica de illo lr-ti-


tribunal aperuerat. Cum itaque jam major im-
tia. petrandi Officii spes affidgerel, causa novo ar-
dore urgeri ccepit, el illius cura R. P. Josepho Ni-
coluo Cavero, Ordinis B. Marise de Mercede re.
Aragone, <m- Quamris ab immemordbili tempore fesiwm de- demptionis captivorum, qui anno 1719 Romam
lea Rovia re- Columna ee-
dicationis ecclcsix S. Mariie de proficiscebatur, commendata est. Tune autemin
puham passi
lebratum fuerit, ut patet ex Missa Gothicis cfta- inclyta Aragonise metropoli maxime opus ferve-
racteribus cxcusa tamen in generalibus Ara- , bat -. uniii authentica instrumenta ex arch
goniie comitiis anno 1678 Csesar-augustse hdbi-
, juridice eruebantur , argumenta pro pia etan-
tis decrctum fuit ut numine ipsius regni apud , tiquu traditione ubique conquirebantur et concin-
summum Pontificem ageretur, el Officium pro- no ordine collocabantur, dirigente omnia R. D.
prium cum Octava ac historiali narratione hujus Josepho Martinez Rubio, tjui desiderati successus
miraculosse apparitionis enixe « suncta Sedepe- impedimenta antea Rom;e intellexerat otque ,

teretur , Actis Curise, quse supra


ut constat e.r adeo causee statum optime noverat, et Rom
laudatus R. P. Franciscus Salvator Qilal stylum in hujusmodi proeessibus disponen-
hi describi curarit. Sed tum res in long dis eocperiemtia didieerat. y
tracta est , et tandem sacra Rituum Congregatio, fili; I,,io ilu uuinii Aragonum succerisi sunt nspirante

ad quam preces Catholici regis et archiepiscopi amoreerga bedtissimam Virginem, utdfflictis il- eam rem
capitulique remissse fuerant respondit anno , Ustemporibus magnificum te nplum in ipsius ho m fftipania.

109-1 , non esse locum concessioni propriarum norem Csesar-augustse a fundamentis erexerint
Lectionum . Cumpostmodum
causa resumptaes- cujus ''<"'

set, referente eminentissimo Cardinale Oabriellio, perfectam admiratus sum. Tunc etiam pius
.

sacra Congregatio anno 1704 in ea reliquorum Hispan *r apparuit nam :

perstitit. Ab eo tempore ob bcllicos tumultus alias- slatim nomine Catholici regisproconcessionepro-


queturbas, quibus Aragonia concutiebatur, causa priarum Lectionum preces Innocentio XIII sum-
,
intermissa fuit. moPontificiporrectse fuerunt, quas prsecesserant
innnnm ntju 618 Nondum tamen Aragones omnemspem ab- supplices litterse ab archiepiscopis, episeopis et
deeponderunt
jecerant obtineiuli Offtcium, quod tantopere desi- capitulis,quorumomniumcatalogusinsummario
</e obiinendo
derabant: nam anno 1717 rixu turbulenta patriee Stearitur, ita ut tota Hispania adhanccau-
Officio pro-
prio; sux ruinu paulisper respiraverant, quando eam- samer 'eatur.

dem rem ilerum lli>m;v urgere decreverunt. Op- 617 Interea R. P. Josephus Nt ro, D^aueanno
porlune eo tempore ob gravia Capituli uegotia in iiis instrumentis eminentissimo Cardinalt Ori-
i723adco»-
/"""""l '"' ,
JJrbem miltebattur R. admodum D. Josephus ahio traditis negotium sibi commendatum di-
,

Martinez Rubio Canonicus Cxsar-augustanus, , Ugeuter promovebat et post rarias cum illustrts-
,
limem
quem honoris et amicitiae causa hic Ubenter nomi- simo fidei promotore disceptationes effecit ut ,

no, cin simul demandatum esl, ut in reras prioris res die iii Julii anno 1723 in CongregaHone
Julii Tomus VI. 33 coram
, , .

124 C.ESAR-AUGUSTANA DEIPAR.E IMAGO.


coram sex Cardinalibus proponeretur et fere , dicatio, atque etiam alterius ecclefliee saucti Salvato-
ad optatum fmem perducerelur, nisi aliquis scru- ris in civitate et dicecesi CcBsar-augustana quarto
pulus occurrisset circa proprias lectiones, quas Idus Octobris anuiversaria solemnitate celebratur.
in gratiam curiosi lectoris ex numero 7 Summa- H;c posteriores Lectiones a Congregatione, dic
riiexhibeo Lectio iv. Ex Apostolis qui post ad-
:
,
vn Augusti anno 1723 habita, cui interfuere duo-
mirabilem Christi in cados ascensum ad docen- decim Cardinales, approbatie sunt
das omnes gentes, distributis sibi terrarum parti- 621 Quapropter sacra rituum Congregatio, fa- '" patu ex au.
tlumtico de-
bus, profeoti sunt ; Jacobus, cognoinento Major, di- cta de iis relatione summo Ponlifici, edidit se- creto,
vino consilio in Hispaniam appulit ubi cum disci- : quens decretum. : Cum archiepiscopus, capitulum,
pulos nonnullos Christianis mysteriis imbuisset, Cas- magistratus, et academia Ca?sar- Augustana, nec non
sar-augustse, quse Arngonias caput et metropolis est, plures archiepiscopi et episcopi Hispaniai S. M. Cle-
aliquamdiu substitit, ibique a beatissima Virgine menti P. XI nonnullis abhinc anuis humillimas pre-
Dei Genitrice Mariainsigni beneficio dignatus est, ces porrexerint, novissime vero serenissimi regis
cujus memoriam celebri traditione commendatam Catholici Philippi Ar ad sanctissimum D. N. Inno-
plurima etiam vetustatis monumenta ad posteros centium XIII piue supplicationes accesserint pro
propagarunt. concessione lectionum propnarum secuudi Noctur-
tacra Rituum 618 Lectio v. Apostolo enim , ut ferunt , ad ni in festo dedicationis ecclesias metropolitanaa Ca3-
congregationi
Iberi fluminis ripam una cum discipulis noctu sar-Augustas, illas vero sanctitas sua ad sacram Ri-
secedere solito rerum divinarum contempla-
, ut tuum congregatiouem remiserit, sacra eadem con-
tioni liberius vacaret Deipara adhuc in huma- , gregationead relationem eminentissimi et reveren-
nis agens apparuit, ac sese inter angelorum cho- dissimi D. Cardinalis Orighi, instante P. Magistro
ros columnae insistentem conspiciendam dedit, eique Fr. Josepho XT icolao Cavero, procuratore generali
injunxit, ut omnipotenti Deo sacellum dedicaret. Ordinis B. M. V. de Mercede redemptionis captivo-
Quare Jacobus nihil cunctatus, discipulis opem fe- rum, et tam in scriptis quam in voce R. P. D.
Deo in honorem beatse Virginis
rentibus, aediculam Prospero de Lambertinis fidei promotore audito ,
exstruxit quae a columna cognomen accepit.
, re pluries mature discussa , indulsit atque con-
Ac plane mirandum est quod regione toties , cessit, ut in festo dedicationis ecclesiarum sau-
a Christiani nominis hostibus ac Saracenis , ctissimi Salvatoris et beatissimae Virginis de Co-
prasertim vexata totqne sacris templis aut
, lumna civitatis Caesar augustoe pro secundo No-
solo sequatis aut in profanos usus conversis cturno suprascriptss lectionis propriae , desum-
hsec beatae Virginis sedes sarta tecta perpetuo ptas ex sermone S. Beruardi , cum additione in
steterit. fine sexta? lectiones nonnullorum verborum ab
,

Lectione* pro- 619 Lectio vi. Inter ipsas autem infelicium omnibus Christi fidelibus civitatis et dicecesis
priai secundi temporum clades hasc sacra religionis, sanctitatis, Caesar-augustanaB, qui ad horas canonicas tenen-
Nocturni pro-
posverunt,
ac publici consilii ara portusque salutis incolis tur, die xn Octobris iu festo dedicationis earum-
fidelibus fuit. Sed procedentibus deinde seculis, dem ecelesiarum recitari possint et debeant
cum ad eam undique populi confluerent , assi- si sanctissimo Domino nostro visum fuerit. Die
duis maxime nobilitata est, ac sum-
prodig-iis vn Augusti mdccxxiii. Et facta de prsedictis per
morum Pontificum regumque privilegiis et lar-
, me secretarium eidem sanctissimo Domiuo no-
gitionibus Quibus permotus Innocen-
insignita. stro relatione , Sanctitas sua benigne annuit.
tius XIII Pontifex Maximus ad cultum illibatse Die xi ejr.sdem mensis et anni. lnferius sub-
Virginis amplificandum benigne concessit, ut in scribebatur F. Card.
.-
Paulutius Praef. Tunc
ejusdem ecclesise dedicatione quarto Tdus Octo- infra locum t habebatur.
sigilli N. M. Te-
bris ab omnibus, qui in civitate ac dioecesi Cae-
deschi archiepisc. Apamenus sac. Rit. cong.
sar-augustana ad horas canonicas tenentur, Offl- secretarius.
cium solenni ritu recitaretur qua ipsa die eccle- 622 Vix credipotest,
:
quantnm tsetitiam conces- qttod prxciput
siee etiam sancti Salvatoris ejusdem Metropoli- sio hujus Ofpcii Hispanis omnibus ac prsesertim Aragoimtum-
tana; dedicatio celebratur. tuo gaudio af-
Aragonibus attulerit nam simulatque certus me- fecit
:

c 620 Videns igitur R. P. Josephus Nicolaus Ca- morati decreti nuntius in cwilalem Cxsar-augu-
ipiibui non vero, diffwultatem concessionis non amplius circa stanam advenit, continuo capitulum metropolita-
iidmitsit, alfse substantiam sed dumtaxat circa rei modum
,
num, magistratus, ac universitas in mutuas gra-
,
tubstitufa; et
versari, memoratas secundi Nocturni Lectiones tulationes eruperunt, et gaudium suum regi
probatx tunt, Ca-
mutavit , et pro iis alias ex sermone S. Ber- tholicoper litteras communicarunt; cives vero
nardi de dedicatione ecclesix desumptas sub- Cx-
sar-augustani, ea fama per urbem sparsa, statim
stituit, ac in fine historiam apparitionis
Deipa- in plateas alacri cursuprodiere.ad sacratissimam
rse contraxit hoc modo : Sane inter cetera
sacra Deiparx eedem conftuxere, et beatissimam Virgi-
loca quae in Hispaniis speciali devotione colun-
,
nem variis laudibusextulere, quas etiampueri lie-
tur ,
illustri fama ille notissimus est qui Vir- , toclamoreperplateas ubique repelebant. Moxom-
ginis Matris nomine Csssar-augustse Deo conse- nium ecclesiarum campanx pulsabatur, festivi
cratus a columna cognomen accepit ut enim :
ignes excitabantnr, tot faces aliaque lumina accen
pia et antiqua traditio habet, cum Jacobus Apo- debanlur, utnoctis tenebree omnino superarentur.
stolus Major nuncupatus, divino consilio in Hi-
,
Verbo uno tota civitas in summam txtitiam
spaniam appulisset et aliquandiu Cassar-augu-
effun-
,
debatur. Ingenue fateor, me incapacem esse,
stse substitisset,
ibi a beatissima Virgine
qui
insigni paucis hicexprimam reliquos triumphos per so-
beneficio dignatus est : ipsi namque
, ut ibid^em lennem dedicationis Octavum celebratos.ingeniosa
perhibetur, cum aliquot discipulis noctu
ad Iberi temmataetcarmina,aliaqueplatearumornamenta,
fluminis ripam oranti Deipara , adhuc in
huma- de quibusD.JoannesFranciscusEscuder integrum
nis agens, apparuit, eique injunxit, ut
sacellum hbrumRispanice conscripsit.Itaque hic solum su-
exstrueret. Quare nihil cunctatus Apostolus
dis- peresse video, ul Aragonibus depia
et antiqua tra-
,

cipulis opem ferentibus, aediculam Deo in


ejus- dihone, novo sacrx Congregationis
dem Virginis houorem dedicavit. Procedentibus judicio confir-
mata.ex corde gratuler, mequepolentissimo Dei-
autem seculis augustior accessit ecclesia, cujus de-
parse Csesar-augustanx patrocinio commendem.
DE
DIE VIGESIMA QTJTNTA JULIT. 125

DE S. CHRISTOPHORO MARTYRE
FOETE IN LYCIA

COMMENTARIUS PR, JE. V I U S

I. Cultus ex Fastis sacris, Missalibus ac Breviariis; singularis in His-


pania veneratio; sedes ibidem sacrae.

Sud dbcio. ,-ii ulla uspiam alicujus sancti Martyris per Quibus addipotcst, quod Christophorus inscriba-
mcnw-
Sanrii ^. i ( am< q Ua late patet Ecclesiam Catholicam , tur Litanise, Francofurti ad Moenum repertae, ei
, m mc «i iy memoria; talis certe haberi anno 1555 editx a Georgio Wicelio seniore inter
scrwxtur ra- ^' celebris claret

nia laimis; debet hodierna S. Christophori martyris, adtusce- Excitamenta sincerse pietatis : quamque in usu
lebritate, anliquitate et extensione ubique notissi- ecclesiarum fuisse dicit lemporibus imperatoris
mi. Nomen ejus consignant antiquissima Marty- Ludovici Pii.
rologia hoc die xxv Julii, quo colitur in Occidente. '6
Verum de cuttu hasc satis in genere diximus; Caiiam rjut
adm ° dum '"
Non est dubium quin eum memorent apographa nunc ad singularia descendamus, prompturi ex
B Hieronymiana, quidquid et nomen et palsestrse Missalibus ac Breviariis quae ad particularium "^" .„'""„"
positio nonnihil in eis deformata appareant sic :
locorum cultum illustrandum conducunt. In Di- ;,,„« e Brc-
enim habent In Licia civitate Salmon natalis
:
rectorio ecclesise et diwcesis Venetse, quod anno vi«nh
sancti XPofari. Roma7iumparvum rectius: Civitate 16S3 typis editum est, at diem xxv Juliinotatur E
Samo , Christophori martyris. Ado In : Licia ,
fest. S. Christophori in E. R. in lusula. Proprium
civitate Samo , S. Christophori ,
qui virgis fer- civitatis ac dicecesis Trid.entinse anni 1627, diclo
reis attritus , et a fiammis sestuantis incendii die xxv seu xxvn ponil S. Christophori martyris
Christi virtute salvatus, ad ultimum ictibus con- dupl. Ordo divini Offlcii pro anno Domini 1065

fossus marlyrium capitis obtruncatione comple-


,
juxta ritum Breviarii Romani et consuetudinem
vit. Usuardus Samon scribit (vide varias lectio- xxvn Julii ponit eumper
basilicse Vaticanse, die

nes hoc die in Martyrologium istius auctoris a modum Diximus jam pridem in
semiduplicis.
nobis editum) cetera Adoni conformis Suo quo- .
prsetermissis ad diem xxix Januarii, Sanctum
tunc in ecclesia Atrebatcnsi coli Ofpcio duplici.ci-
que Martyrem nostrum metrico Martyrologio
intexuit Wandelbertus, ut nihil dicam de Rabano quem ritum apo-
tato istius ecclesise Breviario ;

et Notkero, qui eum etiam memorant. Nihil atti- graphum nostrum Kalendarii Nucerne7isis, quod
net recentiorum iiisce catalogum subnectcre: suf- ex Directorio anni 1037 desumptum esl, ad diem
fecerit producere annuntiationem hodiemi Mar- xxvn Jidii etiam prsescribit. In Ordine recitandi
tyroiogii Romani, quse ita sonat In Lycia S. : Officium divinum Missasque celebrandi etc. c\
Christophori martyris, qui sub Decio virg-is ferreis festis, quse generaliter in Hispania celebrantur,

attritus: reliqua fere ad verbum consentiunt cum proawno 1718, quo iste Ordo excusus prodiit Ma-
triti, lego sequentiaxxv Julii Christophori M.,
:
Adone Usuardo. et
dup. in matrice Compostellana, ob reliq.; sedtrans-
>ed Gricit die
2 Lalini itaque hoc quidem die xxv Julii an-
9 il/,m fertur in prim. diem non impeditam. De Breviario
nuam Sancti memoriam celebrant; at Grseci non
item qui diem ix Maii ipsius cultui dedicant,
Mozarabum dicetur infra.
4 Missalia item plurima typis edita in promptu K WsmUbxu
;

uti videre est in Tijpico sub nomine S. Sabse ci-


sunt, e quibus de propagata sancti Martyris no- 'F
tari consueto, Synaxario Basiliano, Kalendario
stri veneratione abunde constet;nimirum Mogun-
Grxcorum apud Genebrardum, Horologio anni
tinum anni 1493; Spirense anni 1497,- Speciale,
1607,- Anthologio, Menologio, quod ex versione
idivocatur, Argentinse excusum anno \51i,Vir-
Sirleti edidit Canisius ct ibi quidem datur ipsi ;

uli el in clogio ejus apud dunense lo51, Trafectense 1514; Ordinis S. Joan-
titulus magni martyris,
nis Equitum Melilensium 1505,- Tornacense et
Maximum episcopum Cylherseum post Mensea
Herbipolense 1509; Mediolancnsc 1522; Camera-
magna excusa; a quibus honoratur sequentibus
censelhil; Spirense, quod excusum notatur ante
versicidis :
annumloiO; e quibus Missalibus nonnulla qui-
Tov ypicjzoyopov oida oi Xpioroipripe
dem orationem propriam, nonnulla etiam pro-
Xpiorw auvBivrx tm ©£(•) 3ia iiysj--.
priam Missam S. Christophori assignant; quse
TLpicjTotfopov di kvarri avyxpooc, 6itT«f*e -/ahuii.
singillatim recensere, longum foretet tetricum.
Te noviinus Christophore , Christiferum ;
si-
Juverit tamen unicum spcciminis gratia e.rem-
,

mul
plumproducere e.c citato Missali Mediolanensi .

Q.uem junxit ensis martyrem Christo Deo. misericordia


Super poruuJM: Deus, qui ineffabili
Christophorum nonamactavitconcolor ensis.
per beatissimum martyrem tuum Christophurum
Addi hispossuntcum Ephemerides Grxco-Moscse
multorum animas ab errore intidelitatis, ad lninen
ante tomum primum Maii tum ecgraphum ; ,
praesta populis tuis, ejusdemsnffra-
fidei revocasti
quod servamus, Menologii Slavo-Russici, Me-
:

gantibus meritis, in eadem tide permanere st.-ibi-


nxum Chiffletii Menologium Florenlix apud ,
»"* fofinm-
Tes, et esse in opere efflcaces. Per.
PP. Dominicanosphd. 10, cod. 2. Atque exhis sempiterne
5 Sufek sth. Omnipoteus
conficitur, Athletx nostri cultum tam in Occiden- Domini nostri Jesu
qui agnitionem Filii tui ,

te quam in Orienle longe celeberrimum fuisse.


, .

126 DE S. CHRISTOPHORO JIARTYRE


UCTOM Christi, mirifica ostensione beato martyri tuo Chri- sicut et nomen, ita etiam eum imitatus, martyrii
J. P.
stoplioro revelare dignatus es
concede propitius, : coronam est consecutus tempore persecutionis Sara-
ut eo interveniente, mentes nostras, peccatorum cenorum. In Hispanise illustratse tomo 4. habentur
detersa caligine, clementi» tuas largitas copiosa Opera S. Eulogii, Ambrosii Moralis Cordubensis
purificet. Per eumdem Filium tuum elc. Super scholiis elucidala; ubi in Memoriali Sanctorum
oblata: Deus, cui per martyrii palmam beatissimus lib. 2, cap. 4 notalur S. Christophori monasterium,

martyr Christophorus se ipsum ofterre sacrificium quod situm estin spectaculum urbis (Cordubensis)
voluit, populi tui hostiam clementer sanctifica, in parle Australi super crepidinem ulteriorem
atque ad sumentium aniniarum salutem exhibere Baetis; quod beatissimus Habcntius incoluisse
nos dig-nanter perficias. Per. Sequitur Ph.efatio ex ibidem dicitur. Etcap. 9 recurrit basilica S. Chri-
Aclis, de quibussuo loco. Postcom. Prasta, quassu- stophori martyris,qnoe est ultra amnem in parte
mus, omnipotens Deus, ut familia tua beati martyris meridiana.
tuiChristophori celebrando triumphum, corporis tui Capile autem 10 ponit S. Christophori, qua; ctrea quem lu-

sacramento refecta, ejusdem intercedentc martyrio, ultra fiumen est , aulam. Ast nullum hactenus cum noimuta
obtervnntur
supernaruin dapium perfrui mereatur dulcedine. istius monasterii alumnumsynonymum habemus;
Ast inter lot ct tam varias Oc-
Qui cum Patre etc. quem eeque non invenimus ibidem cap. n, quod
cidenlis regiones, ad quas longe laleque Sancti haud dubie innuere volucrit Baronius, cum pro
veneralio diffusa est, palmam in hoc genere aliis litulohabeat Christophorus et Leovigildus mona-
prxripil Hispania. chi martyres sed iste Christophorus ibi scribitur
;

ApudMozara- G Tmprimis Missale Mozarabicwu Toleti an- ccenobium S. Martini, quod est in montana Cordu-
bet Toleti
no 1500 jussu eminentissimi Cardinalis Franci- bensi, loco, qui appellatur Roiana, ing-ressus. Ubi-
sri Ximenez, archiepiscopi Toletani excusum nam ergo alumnum istum Baronius invenit apud
luculentissime indi\ ibidem in sacello corporis
at, S. Eulogiwa? S. Christophori monasterium, cujus
Christi, in quo Officia sacra ex pecidiari fun- alumnum vult fuisse Martyrem sijnonymum a
dalione laudali Cardinalis isto riluquolidie pera- Saracenis occisum,perperam ab ipso positum hic
guntur, singulari veneratione annuam. S. Chri- fueril pro monasterio S. Martini. Porro in Scho-
stophori memoriam celebrari. Ad formandara liis ad cap. 4, quod citaoimus, circa monaste-
,-i'f/i 1,1 iji'iiiiii/,i,,ipuncula, quse
nlriiia, su/firieat rium S. Christophori sic dicitur: S. Juliani tem-
degens ego ipse extraxi ex dicto Missali,
Toleti phun operis pervetusti, ex adversu ferme urbis,
inquo Sancti et comitum ejus preescribitur Of- nunc conspicitur. Potuit id nomen immutasse. Cer-
fic, oratio, Missa. Alia oratio. El dicitur: E\ sacro te nullius alterius apparent vestigia. Sed nos, mis-
etenim lavacro tinctus Christophorus est appella- sis istiusmodi minutiis, Sancti apud Hispanos
tus , quia Christum indutus et Christi gratia , venerationem prosequamur.
jam refertus , Christi virtute finnatus , Christi 10 S. Vincentium Ferrerium, maxima Ju- Eccle*ia iun
etiam exemplo existeret g-loriosus . . Sequitur
. dseorum parte urbis Valentinee anno 1412 ad ]'<itentir t uio

Post nomina pacem oratio.


ad nostcrium
: Inlatio , seu Christum conversa, synagogam eorum mulari fe- ii

Qislella.
prsefatio : Qui sanctum huuc martyrem tuum cisse in ecclesiam, suhnomine S. Christophori die
Christophorum et corporali ostensione terribi- xJidii dedicatam, Iradit neotericus Legendista
lem et gratia muneris eminentem
, et gloria , Gallus ia Vila sancti, quam edidit ad hunc diem
nominis tui demonstras potentem... Quem (cee- xxv Julii; sed nullum auctorem citat. Mirum est,
sarem) ita suo almifico terruit aspectu, ut pro- id tacuissa Tamayum,si alicubi hoc reperit; prse-
peraret cadcrc de solio suo vere Christicolam ; sertim eum de translatis Valenliam reliquiis
intuens mag-num
cujus vultum territus, in se
: agat. Gcsta S. Vincenlii Ferrerii illustrata sunt
confusus extiterat inimicus. Deinde Ad orationem ad diem v Aprilis al nihil cum in illis de ista ec-
;

dominicam sicdicitur Quisanctum tuum Christo- : clesia invenire potuimus lam ia Coramentario
;

phorum martyrem, dum juxta quod in omnibus con- prsevio ibid. pag. 482, aum.Wv. ubi tamen erat
sueta species manet, dissimilis extat etc. Atque proprius locus de istarc agendi. Dicitur quidem
hsec singularem ibidem Sancti cultum probant, in Vita pag. 495, quod in diversis utriusquc llispa-
quamquam correctione egeant, quatenus gigan- nias urbibus supra viginti quinque millia ex Ju-
teaia Sanctistaluram videnlur adstruere vel sup- dseis ad suscipiendam Christianam adduxerit reli-
ponere. gionem, et eorum templa in Christi ecclesias dedi-
7 Enimrrro si Tmaayo credimus ad hunc diem carifecerit; quas inter fortasse fuerit prsedicta
xxv Martyris nostri apud Hispa-
Julii, sancti Judseorumsynagoga; quamquam idex illisverbis
nos g-loriosa memoria ita efficaciter inolevit, ut vis nonmagis elici determinatepotest, quam ex ge-
erit oppidum, in eivjus eoclesia, aut nere apud Philosophos spccies hsec vel ista deler-
ejusprooeritas
depicta non adservetur, aut tanto Martyri
eremito- minata. Interea lamen remnon negamus,sed ido-
rium haud inveniatur extructum. Ita ille satis neam pro ejusdem veritate auctoritatem deside-
ma-
gnifice, si non hyperbolice. Quanto simplicius ac ramus. Monasterium SS.Vincentii e^Christophori
rectius Baronius in notationibus ad
Martyrolo- in Castellamemorat Mabillonius Annal. Benedict.
gium Romanum! Frequens, inquit, erat ac reli- tom. pag. :324.
2,
g-iosus in Hispaniis Christophori martyris
cultus
quod probatex monasterio, etecclesia; dequibus,
aliisquetum ibi tum alibi in variis Occidenlis
re-
gionibus ad Sancti honorem exstructis
nunc
acturi sumus.
,
15©
Bcdetia ibi-
8 Erat, inquit ibidem Baronius
dem et muna Cordubae ,

nobilis ac vetusmemoria S. Christophori


tterium Cor- ec- ,

dub* snb clesia et monasterium ab eo


eja ,
denominatum,' cu-
jus meminit S. Eulogius, dum agit de' alio
Christophoro, ejusdem moua.sterii alumno ; qui

§11
;;,

DIK VIGESIMA QUINTA JULU.


de semper auctos, quemadmodum et ceterarum re- »uc™«»
rum pretia. ' p-

13 Cura et munus exig-endorum reddituum, sicut *»*.


II. Alia loca ipsi sacra in Occi- et in varios usus erogandorum societati S. Christo-
phori jam diu erecta? incuhuit, ac duce Mediolano
dente, uti et in Oriente ; reliquiae pradicto approbante, demandatum est.Hujus Socie-
tatis sunt honesti cives numero duodecim quem in
in Italia et Hispania. ;

numerum aliqui equestris et senatorii etiam ordinis


adscripti sunt. Distribuunt quotannis certas elee
mosynas pauperibus, adventante nostri Servatoris
Uunalterium Italia in locisnomine S. Christo- sacris sub natali die, loco fortasse alimentorum, quae in illo
in SU-Uia tem- phori dedieatis symbolam guoque suam con- olim xenodochio eg-entibus praestabantur. Tum.
pore S. Gre-
tulit, quse quasi qusedam sint tesserse singularis subjectis paucidis tam de duabus e regione hujus
gurii M.; iiem

sdesiucru Me erga eum veneralionis. S. Gregorius magnus sacrse sedis domibus vinea, horto et area
, ,

diolani; PP. Epistolarum ex Registro lib. 8, cap. 33 scri- prsedictseque societatis censu; quam d.e annuo
bens Secundino, episcopo Tauromenitano, in Sici- tribulo, abbali ibidem S. Vtncentii persolvendo
lia , memorat monasterium S. Christophori , (de quibus, ne longiores simus consuli potest ,

quod in vestra inquit dicecesi est constitu-


, ,
laudatus auclor) sic pergit Est ecclesiastico mo- :

tum. Sigonius lib. 3 cle Regno Italise, ad an- re rite consecrata, ut testantur Acta S. Caroli eam
num 743 nominat hasilicam B. Christophori ad lustrantis; longitudinemque habet cubitorum 24;
quinqung'esimum a Ravenna lapidem. Templum latitudinem vero 23. In duas item partes erat divisa E
item Mediolani notatur in istius urbis Anliqxd- ac dispartita, pariete ac ferrea craticula interpositis
tatibus, quas ex ejusdem parceciis collegit Joan- olim nunc autem iis de medio remotis atque subla-
:

nes Antonius Castellionseus part. 1 sect. 2, ,


,
tis adinstar unius amplioris aedis redacta et resti-
fasciculo 9, a pag. 252 quse autem deinde plu- ; tuta.Fuit item mos servandse in ea Eucharistise
ribus illic deducuntur, in compendium contra- a ad festum S. Martini, teste eo-
festo Paschalis
himus, diffusius ibidem legenda ab eo, cujus id dem auctore; ubi de pueris acpuellis, qui ibidem
interfuerit ; videlicet delubrum S. Christophori, Christianis instituuntur prseceplis ac de jure :

vbi, quando, et a qidbus conditum fuerit; in curati S. Vincentii in eamdem scrlem, quod ar-
augustiorem formam ex voto a civibus Mediola- chiepiscopalis vicarii decreto confirmatum fue-
nensibus redactum. Porro opportune huc tran- rit, etiam agit.
scribenda videntur, quse de hospitali ibidem 14 Varia monasteria
in Occidente Sancti v " rm m
"™"k "" '° ra
,
*
erecto sic recenset a pag. 264 Nunc adnotandum :
nomine insignita, suppeditant indices Mabillo-
restat aliquando apud hanc novam D. Christo-
,
nii ad Annales Benedictinos; quibus singula-
phori aedem quosdain cives ex nostris huic sa- tiin recensendis non immoramur. Arvernis, in-
crse aedi addictos ad honorem et gloriam bea- quit Saussayus antiqua visitur ecclesia , ejus
,

tissimorum Joan. Baptistae Jacobi et Christo- , patrocinio illustris; nec non Lutetiae Parisiorum
phori ac Christinae et inopum miserorumque , alia titulo etiam parceciali couspicua. In li-
,

auxilium ac subsidium, hospitalitatem exercuisse; bro Gallice edito anno 1668 , cui titidus, Ec-
postea vero mutato consilio, sodalitatem sub iisdem clesia metropolitana et primatialis S. Andreae
Sanctis tutelaribus institnisse, fierique rem ibi sa- Burdegalensis, inter beneficia ecclesiastica istius
cram procurasse ex oblationibus piorum hominum, archiepiscopatus notatur S. Christophle de Castil-
et in primis Philippi Marise Ducis (Mediolanensis) lon pag. <')'.'3; Christophle de Donzac pag. 400.
egentibus elargiendo quidquid ex redditibus an- InMs. nostro Gallico de Sanctis Autissiodorensi-
nuis, quos possederant, superesset petiisse quoque ;
bus, quod piscnotalur extraclum e Martyrologio
a principe eonfirmatlonem sodalitatis, et quarum- istius ecclesisc, hoc die signatur patronus ecclesia-

dam ejusdem legrum. rum vulgo Sessy-les-Bois, Coulanges les-Vineuses, Y


<kquu ptm 12 Ex hac Philippi dueis munificentia ,
et Nitry , Fontenay apud Maill}-. Ex reliquiis
hic notitix inditum novae aedi jam fabricatae nomen Duca- ejus sunt in Charbuy, et in Mailly-le-chateau.
lis sacelli , et ipse idem ejiis auctor habitus et In historia atptse et liberatse urbis Autissiodoren-
nominatus quamvis et illius nihil publico elo- sis a V. Cl. J. le Beuf, canonico et succen-
,

g-io testatum , et illius nihil veritate fundatum tore eeclesise Autissiodorensis, Gallicc non ita
reperiatur , ut vel ipsis , inquit ,
praelibati ar- ipridem edita.pag. 161 ponitur tamquam patro-
chiepiscopalis vicarii litteris supra apertissime pa- nus Marciaci rulgo le Val de Merci. Ono-
;

tuit. Fuisse tamen tunc temporis ping-uioris hu- masticum sanctum Gallico-Latinum Simonis de
jus delubri redditus annuos , cum ex Ducali Peyronel, anno 165S Tolosss excusum, in fine
liberalitate , adjunctis maxime aliis uberrimis inter omissa ponit Christal, Christophorus.-

piorum civium subventionibus; tum ex quan- martyr celebris , qui sub hac nuncupatione ha-
titate proventuum qui temporis decursu pen- ,
bet ecclesiam Tolosa nou procul distantem
,

debantur huic religioso loco , in quo praeter ab eoque non paucae feminae Christailles in ba-
ministros, tot alebantur pauperes, ad justi instar ptismo denominatae. Altare vero in honorem
xenodochii, facile est conjicere. Verum, succedenti- ejusdem Sancti nostri in ecclesia Remensia S.
bus variis patriae nostrae tam belli quam sterilitatis Leone PP. IX consecratum, habes in Commenta-
infortuniis, decrevisse ac imminutos esse redditus, rio prscvio ad ejus Vitam die xix Aprilis, pag.
clare constat ex antedicta epistola vicarii archiepi- 644. Ad Belgium nostrum quod attinet eccle- ;

scopalis ; in qua leg-itur, hancaedem D. Christophori sia Cathedralis Rurscmundensis, qiuv est unica
habere annuis in redditibus libras 227, et solidos simul parochialis in ista civitate, sub titulo S.

duodecim imperiales. At sub anuum md excrevisse Christophori dedicata est; cujus in preealtse tur-
hujusmodi redditus usque ad libras 312 f. 9 impe- ris culmine exposita visitur ejusdem Sancti sta-
tita. Bruxellis ex adverso nostri collegii
est ge-
riales et bona immobilia
,
ex quibus perci- ,

rontotrophium
piebantur, fuisse sestimata libris octo millibus ,

et ducentis nonaginta; verisimileque est exin-


,;

1-28 DE S. CIIKISTOPIIOHO MARTVRE


tncToti rontotrophium sub isto nomine; Brugis sacel- collocabalur xdes, et utraque S. Georgii lanla D
J ''•
lum in magno foro, in quod statis diebus conve- utrimque intercapedine distent, consequens est,
niunl puettss, a nostris doctrina Christiana insti- ut dicatur duplcx CPoli Martyris nostri xdes
tuendx. exslitisse; el una quidem juxla xdem S. Polyeu-
S. Chriaopho- 15 S. Christophori parcecia Moguntix nota- cto, altera autem juxta S. Georgio sacram. Tem-
rinorainr
(ur i om% j Rerum Moguntiacarum anno 1722 pore S. Theodori Siceotx, mortui ahno 613, exsti-
m 911
.
Francofurli ad Mcenum edito apparitio autem ; tisse in Galatia monasterium S. Christophori, in
de condendo monasterio occurrit apud Leibni- quo degebant Deo sacratx feminx ac virgines,
tium de Scriploribus Brunsvicensibus tom. i, habes ex Commentario Vitx ipsius prxvio ad
pag. 580 (quam infra narrabimus) Et ibid. a diemwu Aprilis, pag 32; dequo consule ibidem
pag. 703 occurrunt ista .-Tribus fratribus comitibus Vitam ipsam pag. 38, 48 el 57. Nunc relictam
et Mathildi.. placuit, ut locum suum priucipalem, tantisper viam relegamus, rarias Occidentis re-
undc originem duxerant. specialiter S Christo- . giones luslraturi reliquiarum causa, qux sub
phoro martyri deputareut. Unde quia quatuor erant, vero vel ascititio nomine S. Christophori pluribus
totidem inibi canonicos sacerdotes ordinarunt, et ibidem in locis asservari dicuntur. Acprimo qui-
proepositum eis Sibohlum nomine instituerunt ; qui dem idi Itatia incipiamus.
locus postea inmonasteriv.m mutatusest Ordinis 18 Pcmcirolius in Thesauris absconditis urbis HeiiquUin
S. Benedicli, Rheinhaitsensc diclmn •
quod non Romx humerum Vaticano S. Petri; Ualm
in templo <

long^e ab opido cognomiue, in dicecesi Moguntina brachium in S. Marix ad portam JEmiliam,


constructum fuisse, e.r Trithemio refert Mabillo- vulgo del Popolo, et in S. Petri acl Vincula, el
nius Annal. Benedict.ad an. 1096 in flne. Vidcri reliquias in aliis ponit ut videre est in Indice
;

u etinm potest Bucelinus in Germanix sacrx parle reliquiarum ctd calcem dicti libri. Carolus Bar- E
altera pag. 75. Itcm ecclesia parochialis risitur tholomxus Piazza in Hemerologio sacro Romse
Colonix Agrippinx, ex Gclenio de istius urbis Chrislianx et gentilis part. 2, pag. 82 reliquias
Magnitudine lib. 3, syntagm 33 , ubi et de origine . memorat ad S. Sabinam. Masinius in Bononia
av progressu ejus cl § 3 inter festa dicitur, ; perluslrata reliquias etiam notaf uti et noster ;

quod patroni diem celebrant quotannis xxv Ju- Pa jiebrochius in suo Ilinere Romano Ms. pag.
lii; § i-ponitur inter fraternitates ea. qux est B. 220 brachium Rarennx. Os ex corpore S. Christo-
M. Virg-inis et S. Christophori. Adde sacellum phori mart. habes inter reliquias sacrarii Tranen-
SS. Christophori Erasmi el Sebasliani lib. 3
, ,
sis apud nos die ZJunii pag. 258. In Indice reli-
syntagm. 11G. Ibid. in Fastis lib. 4 ad diclam quiarum ecclesix Brundusinx, qui subjungitur
diem xxv Julii dicitur ; eadem die in paro- Offtciis Sanctorum patronorum ecclesix, Rontx
chiali ejus patronalia et processio Erunt fortasse anno 1583 prxlo cusis, notanlur ossa brachii S.
qui eatistiment, niinios nos esse in coacervandis Christophori martyris. Castellionxus supra allega-
adeo studiose tot minutiis, vi.r relatu dignist tus inter sacra pignora xdis S. Christophori, de
sed j/arva etiam non negligenda putamus, dum- qua egimus, asservari mandibulam S. Christophori
modo celeberrimi hostriMartyris gloria aliquo us- afftrmat pag. 566. Et pcndo post ibidem, Visitur,
que iis illuslrari possil; quando majora desunt, inquit in tabernaculo ex aurichalco dens ille
qux dc ipso cdiunde satis pro merito memorentur. magnus S. Christophori, qui, dono datus est so-
CPoiitnen- 16 Neque dubitandum videtur, quin.summam dalitati Joannis Baptistas
SS. Jacobi , Christo-,

matt Kiu n Oriente cultus celebritatem olim adeptus fue-


i phori et Christinae sub certis leg-ibus ample late-
rit sed paucula ex illis ad nostram nolitiam
; que dig-estis in quodam publico elog-io inter
pervenere, annosa haud dubie oblivione sepultis. Acta Joannoli Piscin» tabellionis, relato vi Idus
C JEdes et enccenia S. Christophori die xvi De- Novembris anno mcd. Antedictse omnes sacras
cembris CPoli, sunt trpucl Cangium CPolis Chri- reliquiae fuisse antiquitus in hoc delubro pa- ,

stianx lib. 1, pag. 121, ex Menxis qux xdes ; lam factum est, tunc maxime cum D. Carolus
fuerit juxta S. Polyeucii xdem sed Menxa ; visendi causa huc venisset ex compluribus ve-
,

die ix Maii ponunt xdem ipsi sacram exstilisse tustis indicibus et ex nonnullis etiam publicis
,

prope sancti megalomartyris Georgii ev t&> Kvira- documentis fide notarii munitis
, easque jure ;

fiit/cyi';), in qua ejusdem Sancli nostri synaxis agi et merito approbavit idem sanctus Archiepisco-
dicitur. Eademne utrobique xdes ista, an di- pus, omnique honore dig-nas laudavit. Idem au-
versa? Nescire se id fatetur Cangius. Tillemon- ciorpag. 259 reliquias ejusdem Sancti apud Lau-
tius unius dumtaxat ex Menxis sacelli CPoli denses commemorat. Asservari partem humeri
meminit, ubi festum ejus celebratum fuerit. Neo- Rossanx, habes apud Ughellum Italix sacrx tom.
terico Legendistx Gallo videtur duplex ibidem
9, col. 3S0. In indice reliquiarum Veronensium,
sedes exstitisse atque adeo una ab altera fuisse
; qui ponilur ad calcem libri, cui titulus Sancto-
diversa. In mappa lopographica urbis CPolita- rum episcoporum Veronensium antiqua monu-
nx , in tres partes divisx qualis ab auctore , menta etc. anno 1576 Venetiis editi, recurri plu-
anonyuto, qui Alexii Comneni tempore vixerit, ries Christophori nomen at singulare est illud,
;

deseripta dicitur ac datur ante tomum 2 Impe- quod inter sacra lipsana ecclesix S. Christophori,
rii Orientalis apnd Bandurum ; in mappa seu monasterii monialium notetur fol. 78 de osse
inquam, duas invenio S. Georgii ecclesias
ista gutturis ac de lingua ejus.
et unam quidem ad porlani Polyandri, seu, ut
19 Nunc Hispania nos vocat. Asservari To- etUispunu
Menxa ad xxm Aprilis in Deutero (vide , leti ejusdem Martvris venerandas reliquias, ex Bre- " TCa m" 'i

Bandurum pag. 484J alteram vero plane ei op- viario Tolelano secundum regulam S. Isidori, " onnu ""
positam totaque urbe diversam, in Manganis tradit Baronius in notationibus Crediderim . in-
(vide rursus Bandurum pag. 606J quit Tamayus, translatas eo reliquias paulo post
tmo eiaUera; 17 Ir.ter utramque media exhibelur ecclesia sancti Martyris agonem. At cur id credit bonus
n S Poly eucti An
' -
ver0 et quxnam ex duabus Tamayus ? Ob auctoritatem scilicet male ferialo-
7nG°aT''"
istis S. Georgiixdibus sitafueril in Cyparissiis, iu- rumpseudo-Chronicorum,sexcentislocis in opere
compertum nobis sed utravis fuerit cum est ; ; nostro protritorum, quxhiccum referretumrefel-
xdes S. Polyeucii, juxta quam S. Christophori lere supersedeo. Notior lUiquejam omnibus pas-
;
, : . .

DIE VIGESIMA QUENTA JULII 129

A sim eruditis est ista falsitatum figlina, quam ut archiepiscopo Coloniensi, conquisita, Christophori
nos vel aliquantisper hic jure suo debeat mora- sanclique Pantaleonis... pretiosas reliquiae, quibus
ri. Anno autem 82S inde eas Valentiam trans- se patronis specialius delegsvit... ad sanotissimam

latas fuisse affirmat tantumdem fidei mere-


;
sueb ecclesiaj sedem rairo ambitu variis de Iocisewwi

tur; cum id probet ex solo pseudo-Juliani chro- attraxisse, dictum fuit addiem xxi Januarii pag.
nico. Credi potest, ex Catalog-o reliquiarum S. 848. Videri idem potest de hac re Leibnitius de
Erainentissimo DD. Bernardo de Scriptoribus Brunsvicensibus, tom. i, pag. 283,
E. Toletanse ab
Rojas et Sandoval..., arehiepiscopo Toletano, con- in Vita laudati Brunonis, quam is edidit. Apud

fecto, num. 44, quem cilat, adhuc in pradict» S. Gelenium vero de Coloniensis urbis magnitudine
E. Tol. sacrario aliquot reliquias sub nomine S.
lib. S,syntagm. 3, \%co\legialse basilicee S. Severini

Christophori ndservari. Addit, in metropolitana adscribitur scapula; ibid. syntagm. 1, § 2 eccle-


majori basilica Valentina molam, et alia pig-nora six collegiatse S. Cuniberii digitus pedis syn- ;

quiescere, ex Gasparis Escolani hislorise Valen- tagm. 40. § 2 Cartusirc Coloniensi dig-itus; syn-
tinsc tom. i, col. 954, num. 2 et seqq.; at vide, tagm. 52, § 2 monialibus ad Machabseos dens;
obsecro, quam accuralus niore suo sit Tamayus ;
et plures alibi notanlur reiiquise. In vestigio
nam de monasterio, apparitione et imagine San- Bohemisc pixnostri Alberti Chanowshy pag.Sl
mandi- occurrit pollex in Cutalogo aulem monasterii
cti agit ibi Escolanus de mola vero seu
:
;

verbo quidem meminit. Utenburani locum habet noster Sanctus, uli vi-
bulaaut maxilla ne
dere est in Suevia ecclesiastica Francisci Petri
a nobis cast 20 Bivarius in Commentariis ad pseudo-Maxi-
pag. 843
ijantitr.
mi Chronici annum 496, postquam dixisset ,
22 In Raissii Hierogazophytacio Belgico se-
B Sancti reliquias Astuficam translatas fuisse ,
quentes recensentur de ossibus apud S. Au-
affirmat, ibi portionem quamdam mandibute pro-
:

berti,canonicorum regidarium S. Augustini cce-


ceritatem viri perspicue demonstrantis in ca- ,

Vidi, in- nobium Cameraci, pag. 81 os parvum capi- ;


thedrali honorifice adservari ecclesia.
tis apud nostros patres Anglos Audomori pag.
quit, eam venerabundus A. C. hdcxxxi..., per-
161; apitd ecclesiam cathedralem Brugis de ma-
cepique dimidiam mandibulam tredecim vuiga-
nu et vestimentis pag. 200 apud Lsetienses
res libras 16 unciarum appendere. Apage au-
;

brachium, pag. 280; brachium item Tungris


ctore dignas, Sanctoque indignas nugas. In ec-
in collegiatd B. Marise ecclesia, pag. 330 Do-
clesia Compostellana S. Jacobi, haberi unum
;
bra-
JEgidius Gonza- nonii apud. Benedictinas dens portentosus, (et
chium S. Christophori notat
irleo nobis merito suspectus) pag. 201 apud Flo- :

lez Davila in Thesauro


istius ecclesise, tom. i
reffienses Prsemonstratenses prope Namurcum
Theatri ecclesiastici, pag. 20; sed rem susceptam
os, 2>ag. 219 apucl Wevelgemienses Cistercienses
Descriptione Gallsecise fol. 5 ;

reddit Molina in
ecclesise agens,
inter Cortracum et Menenas, magnum os brachii,
verso, quando de reliquiis dictse
pag. metropolitana Cameracensi os ma-
549,- in
eisdemaccensetbTachinmillud, et integrum qui-
g-niim, pag. 334,- apud nostros Mechlinise offl-
dem, quod, uti habemus ex ejus notis, magni-
culum ex capite, pag. 491. Aliis ex Raissio
tudine sua et quantitate, recte, si ipsi credimus,
referendis supersedemus. De aroasiensibus in
cujus sit corporis, manifestet. Similis farinse
est
Artesia meminimus ad diem xm Januarii pag
dens columellaris, quem ecclesise Cauriensi tri-
834. Nunc relicto Occidente ad Oricntem per-
buil Tamayus ex eodem JEgidio Gonzalez
quem ;
,

gamus.
vide lom. 2, fol. 411. Ac de hisplusquam satis
qar
23 Cangius CPolis Christianx lib. 4. pag. 112 i,e,n UlM,

quibus dhdius immorari , nihil aliud foret agensdeS. Jacobi, fratris Domini sede Capta, ;
CPoliadabba-

quam tempus perdere rebus Sancto neutiquam


inquit, a nostris CPoli (anno 1024J Gervasius de
C honorificis, et lectoris palientia abuti. Apud cce-
Castellauovo, nobilis Gallus, dioeeesis Carnotensis
va-
nobitas monasterii Scorialensis asservantur quo plura tradit idem auctorin Observationi-
(de
in lipsano-
rise ossium partes, quse describuntur
nobis.cum ibi
busad suum Godefridum Villharduinimi apag.
logio seu inventario reliquiarum, 256, num. 5) dextram S. Jacobi abbati;e S. \ in-
sacra
essemus, communicato. At nunc ad alia centii ejusdem dicecesis concesserat ; ac S. Christo-
gen-
pignora, Sancti nomenprseferentia,alibique phori caput pnvlcr alias reliqitias eidem dextrx
tium asserrata, transcamus. adjectum fuisse, indicat sequens tetrastichon,
quod taudatus auctor in claustro monasterii legi

affirmat
III. Sacrse exuvise apud Gallos, Anno milleno bis centeoo duodeuo,
)biit Gervasius Castrinovi dominus.
(

Germanos ac Belgas ; item CPo- Nicolai digitum, dextram dedit ipse Jacobi,
Dulce crucis lignum, Christophorique eaput.
li patrocinium, sodalitia. hanc abbatiam intellige S. Vincentii in tfe-
;
Per
more (S. Vincent aux bois) Ordinis canonico-

Centulensi in Picar rum regularium S. Augustini; fundatum ante


ig-itum in monasterio
Februnrii pag. 103 ; re annumm.%, ex chartulario abbati.r ut oidesis .-

Smciireliqui* LJdia tom. iii ,


Sammarthanos
"pad Gatlos, jiaij. 4.j4 tn- tom. 4 Gallix Christianse apud
liquias in basilica Trevirensi ibid. indicem dbbatiarum eidem
Oermanos. v Juhi pag, 949 adi etiam
venies; uti et apud Bononienses, tom.
;

pag. 297 S. Christophori mart. mentio fit m nu- tomo prsefixvni


24 Pomo ex hisce sacris lipsanis
solam su t,ans'ai*sunt,
merosissimo reliquiarum ab Eleonora augusla crucem; et os quarum
<Um-
peresse veram, uti vocari ait,
monialibus excalceatis Viennensibus concessa-
,ur tnscriptith-

capitis S. Christophori, ibidem


testatur I

rum catalogo apud nos tom. v Maii, ad diem xxi addit intra duplex ex sere
Murensis reconditum, sicut ,

pag. 9. Inter sacra pignora monastcrii in medio in ovalem tor-


aurato hemispharium,
apud Helvetos, in <>/>e,v de Scripldribus rcrum ubi S. Christophorus, militis
armati
Germanicarum, anno 1718 cdito, lom. 2, col. 419 mam apertum ;

conspioitur dextra hastam te-


nomen no- more depictus ,

Christoferi, et Christophori ibid. col. 121 r


nens.
lipsana a S. Brunone,
tatur. Inter vuria sacra
130 DE S. CHRISTOPHORO MARTYRE.
neus, sinistra scuto innixus cum hisce eharaete- data qua significat,
;
se, quas promisit, et obvias
ribus :AITOC XPICTO<J>OPOC. Infra, hi leg-untur ad manum habuit de S. Christophoro notatiuncu-
characteres, ejusce sevi more efflcti, f.este eodem las suis hisee transmittere. Porro de isto mona-
auctore : sterio consuli potest Oregorii UlriciChemnicen-
tOMIXAHA nVOYTO CE TON XPICTO<J>OPON sis Compendium, Salisbwgi, anno 1604 editum ;

KKATEI KPATOC COT MAPTTC ECTEPirME- uti et /listoria. Salisburgensis, primum conscripta
NOC ;
a Josepho Mezger, ad S. Pctrum ibidem priore,
KAI CE CTE<MNi) CiiN 'AAIIAPXON TO CTE- ac deinde a germanis ejus fralribus Francisco
<I>OC et Paido, idem ibidem Benedictinse vitse institu-
;

Quse sic Latine interpretalur Cangius :


tum professis, post ejus mortem ad finem. perdu-
Ego Michael {f Ducas imp.) exorno [tzIovzm) te cta, et Salisburgi vulgata anno 1692,- in cujus

Christophorum, libroG,pag. 1188 exhibetur catalogus DD. abba-


Conserva (vel posside) virtutem tuam Martyr con- tum liberi et exempti istius monasterii. Prsedi-
firmate. ctse itaque notitise in rem nostram sic memo-
Et te corono : corolla autem est ex tuis primitiis. rant Praetereuudum non est... sodalitium... S.
:

Jani vero sive ex conjectura Cangii Michael Du- Chistophori martyris honori in Alpibus Penninis,
cas, imperator Orientis seculo xi aliquanlulum Vindeliciae et valli (Enana? objaeentibus , vul-
proveclo, sive alius fortasse aliquis synonyrnus go Arleberg- (Gabriel Bucelinus in Rhsetia to-
imperator eodem seculo, illas Sancti nostri exu- pog-r. montem Arulse vocat) de (|uibus fusius
rms tijisanotheca exornarit satispatet, easprse ; Paulus Merula Cosmogr. part. 2, iib. 4, cap. 5
reliquis midtis aliis <vstimandas esse lum ob lo- ex Simlero et Aventino ag-it, a quodam infimae
cum, in quo asservatse, etexquo translatx fuisse sortis, sed priscse pietatis homine Henrico Carapi-

referuntur, tum ob antiquam inscriptionem , qua dunensi institutum. E


muniuntur. 28 Hic pascendis ovibus in prasdictis Alpi- cnjus initia at

Sancfus inler 25 De potentissimo hujus sancti Pugilis apud bus addictus miseratusque multorum frigore
,
progrenus

Anxihatoi ex Deum patrocinio summam homines spem conce- nivibusque sibi pereuntium, ac in praBcipitia fre-
Iwnoratus, pa-
pisse, illud argumento est, quod suis ipsum mi- quenter aberrantium interitum, quindecim, quos
tronug ilem
seriis et angastiis singulari titvlo prseesse volue- toto famulitii sui deeennio comparserat flore- ,
conlrapeiitm,
rint. Inler sanctos quippe Auxiliatores, Missa nis locuples, ac insuper largitionibus fidelium
olim speciali lionoratos in antiquis Missalibus, per Germaniam, Hung-ariam, Bohemiam et Po-
ac nominatim Ultrajeclensi, et Missali Ordinis loniam ab eo maxima cura corrogatis adjutus,
Preedicatorum anni 1550, diximus ad diem sub titulo et patrocinio S. Christnphori, eujus
xxm Aprilis, pag. 14-9. CasteUionseus supra ci- charitatem in transvectandis Christi nomine pe-
tatus jiiiij. 2G1, Mediolanenses tempore pcstis ad regrinis pie asmulabatur, dictam sodalitatem anno
Sanctum confugisse memorat; interque varias mccclxxxvi exorsus est ; primoque septennio quin-
causas, cur icl factum sit, illam ponit pag. 262, quag-inta viatoribus vitam inde servatam in ipsis
quod l>. Christophorus sagittis eonfixus fuerit, fundationis litteris testatur : quo etiam anno
atque adeo merueril, ut qui in se ipso exper- eadem sodalitas a Friderieo episeopo Brixinensi
tus cst sagittarum vulnera, aliis subvenire pos- ordinaria, Leopoldi vero ducis Austriaci territo-
set ad se recurrentibus, ut infectse * pestia sa- riali authoritate confirmata, jusque domus ac sa-
gittas declinare et evitare valerent Consuli de celli montis exeitandi datum fuit. No-
in vertiee
hac re eliampotest noster Theophilus Rnynaudus men eidem ab exordio usque ad annum mcdxiv
in Hagiologio Lugdunensi jmg. 511. Sancti ima- dederunt quatuor Duees Austriaci ; episcopi qua-
ginem tempore pestis pluribus locis Valentise ex tuordecim, videlicet Salisburg-ensis, Chiemensis,
consilio S. Vincentii Ferrerii exjmsitam fuisse, Brixinensis. Frising-ensis, Tridentinus, Curiensis,
docemurex Escolanohistoriae Valentbw parte i, Constantiensis, Coloniensis, Passaviensis, Argento-
lib. 5, col. 959. ratensis, Pataviensis, Bambergensis, Herbipolensis
56 Martinus Delrio Disquisitionum
Noster et Maguntinus.
magicarum 6, cap. 2, sect. 3, q. 3 ex Joan-
lib. 29 Burcardus item et Florianus ; ille Faba-
nis Molineti Chron. Belg. anno 1490, refert, risasss lnc Garstensis m Austria superu?i ib- tauralio dn
energumenarum illarum Quercetensium, de qui- bas. E marchionnm comitumque prosapia se- abitur.
bus egi iiii/iiil Mon semel possessores
, ,
, dce- decim ; ex equestri viginti novem, ex inferio-
mones inter cetera questos, sibi a misericordias ri vero nobilitate supra o.eting-entos prseter eo- :

Matre manubias animarum plurimas quotidie eri- rum uxores pari fere numero in idem sodali-
pi, nec non ab illo Gigante, pueri bajulo, et
ab alia tium conptatas; quorum omnium nomina ac in-
rota?, et alia turris g-estatrice enim illos sanotis sie
:
sig-niahabentur in libro, e quo hasc aliaque
Chritophori, Catharinae et Barbane nomini- plura exscripsit, ediditque publiois typis R. D.
bus abstinentes, ad eoclesiasticam pieturam allu- Jacobus Fcurstein Camerarius et paroehus in
sis-e. Amplissimum Sancti glorue campum no- Zambs ejusdem confraternitatis administrator
,

bis aperiunt sodalitia sacra,


que in Germania et propagator eximius. Cum enim a seculo xiv
erecta legtmus, magnum utique conceptse
apud oharitate refrigescente. ac etiam hffiresibus post
ipsius cltentes de prxsentissimo ejus
patrocinio lnec ingruentibus, non modo devotio, sed in-
l<tht,-,;r argumentum.
Subdere juverit, quas
auas de ! «
sa prope m mm
nr m 1P memoria
p anr1,Ht««<, „„„„...•'.
hujusa sodalitatis
a h,,i,, i
evanuisset,
habemus notiUas, in ipsius, qui ea S obliteratam eatenus pietatem anno mdcxxvii
hitr misit, fule a nobis excerptas et transcri- resuscitandam, mag-noque sodalium numero au-
ptas.
gendam, ac pontifieiis nndulgentiis exornandam,
Soiliilitiuin iii 27 Inter Mss. quippe de S. Christophoro,
quse certis quoque statutis Joannis
Alpilnn Pen- prse manibus sunt, habemus notas in Vitam episoopi Brixi-
ninij, S nensis authoritate ordinaria roboratis instruen-
Christophorimart.; adjuncta illis epistola,
ivJulii dam curavit ;
e quibus sing-ularem notam me-
anno L68S a- Lamberti monasterio in Styri n a
s.
retur ordinatio § 12, qna pauperibus eas Alpes
Christophoro Jager ad nostrum Papebrochium
transeunlibus
.

DIE VIGESIMA QIJNTA .11 I.ll. |;;,

A transeuntibus gratuito victu et hospitio aberran- ; monasterium Benediclinum congregatioms Hel- venu
tibu« aut periclitantibus commeatu sacerdotibus ; vetiie, diceceseos Curiensis,
notatur apud eum- ' p

egentibus stipendio prospicitur. dem Bucelinum Germ. sacr. parte altera, pag.
Miiui in Cu- 30 Prsemiserant cxdem notilix aliam sodali- 178. Garstense autem ejusdem Ordinis in ripa
rinihia
tatem . . . quam
honorem lmjus sancti Mar- in Anassi fluminis B. M. Virgini sacrum, ibid. ,

tyris anno mdxvii institutam Hie-


iu Carinthia part. pag. 37 2, ; de quo item historia Salis-
ronymus Megiserus in Chronico Carinthise et , burgensis citata i, cap. 3, po.g. 365 et lib.
;

ex eo D. Albertus Eeichart , abbas S. Pauli ,


lib. 6 inter
abbates S. Pauli Ord. Benedict. ,

in Breviario hist. Carinth. , Clagenfurti anno in Carinthia, quorum catalogum texit a pag.
mdclxxv edito , ad eumdem annum mdxvii 1201 , laudatur Albertus Reichart, vir insignia
memorat. Author illius D. Sigismundus Dietrich- doctrinse , cujus exstant plures ing-enii partus,
stainius ,
praeter generis , aliarumque virtutum anno 1017 electus. Sig-ismundum in tabula Die-
merita, pietate Deilm laudatissimus heros ex-
in trichsteiniorum , natum 1484 mortuum 1538, ,

stitit, eamque quibus praecipue blasphe-


viginti, xx Maii Maximilianum I, in ea ; quse est im- ,

mias, et insana compotantium certaruina elimina- peratorum etc. domus Auslriacx nalum 1459, ;

vit, legibus circumscripsit, addito symbolo pen- xxn Martii electum imperalorem 1486, v Apri-
;

dulae S. Christophori imag'inis e


collo aut pileo a lis mortuum xn Januarii 1519 Ritlershusius
,

quovis sodalium gestandse. Quse eximia Dietrich- recenset. Hieronymi Megiseri Chronicon Carin-
tainii pietas exemplum
plurimis ex Ca-
in ivit thiee Germanice editum anno 1612 in prom/jtu
,

rinthia, Styria primoribus viris, huic


; et Carniolii nobis esl in quo a pag. 1294 agilur de Sancti
;

societati aduumeratis ; quorum nomina iidem ci- sodalitio.


tati Megiserus et Bichardus abbas exliibent. In-

ter alias autem hujus sodalitatis leges , a Me-


g'isero prolixe recitatas
, ea in rem prsesentem
observatu digna est , qua statuitur
% IV. Apparitiones; protritae hsere- e
B ut sodales ,

expositam ubivis locorum S. Chrislophori ima- ticorum contra S. Christophori


g-inem contuiti orationem dominicam recitarent;
neglectum autem hujus orationis certa stipe in existentiam blasphemiae.
pauperes eroganda luerent.
LmIuH leme- 31 Estque haud indignum memoria eo ipso, , Apparilio S. Christophori refertur apud Leib- s. Chrimpho-
'""" " ''""•- id est decimo septimo (imo decimo sexto) se- nitiumde Scriptoribus Brunsvicensibustom. '"• W*r»
lenit* oppmt- <i
""'s"" a P-
cu j ^ jiu j c pjgg gocietati datum initium , quo 1, pag. 580 in hsec verba Anno... post par- -.

Lutherus m omnem Dei Csehtumque mjunam tum Virginis millesimo venerabilis domina. Fre- .,-•„ ,„,'„„„,

impie grassatus in arenam prosiliit, Ecclesiseque derunda , serenissimi Altmauni comitis, et fe- m „ •

ac Christianas sobrietati nefarium bellum indixit. licis uxoris ejus Hathewig is comitis de -
, Oles-
Nec dubitaverim , conspicuani S. Christophori burch filia , divinas inspirationis ductu castrum

fig-uram eo quoque ex capite publice solitam suum in Stederborch divino servitio mancipa-
exponi, ut in oculos passim incurreus adscriptos vit Quae veneiabiles feminas cum de Ols-
. . .

eidem foederi sodales reverentiae in Superos, ju- burg' comitante exercitu


, castrum sunm Ste- ,

rataeque sobrietatis ipso sui conspeetu admone- dereburg- veuandi studio inviserent , venatori-
ret. Meminit hujus sodalitatis Speculum honoris bus bestias cornicolando iusequentibus , egre-
Austriaci, ex monumentis D. Jo. Jacobi Fuggeri gia virgo Fridcrundis in siuu venerabilis comi-
Norimberg-ae anno mdclxviii editum, ubi ejusdem tissas Hathewig-is , matris suas reclinata obdor-
erigendse occasiouem, Caesari Maximiliano I, pie- miens prtestantissimum egregias formae mirae-
,

tatis in Deum ac sobrietatis studiosissimo tri- que longitudinis gloriosissimum Christl marty-
rem S. Christophorum altitudiui muri incum-
buendam Has eniin illius virtutes a
affirmat. ,

dicto D. Sigismundo, eidem imperatori perquam bentem, taliaque sibi dicentem aspexit In hoc :

familiari, propius notatas uti principum in bo- ,


loco divinitus electo mihi monasterium a;difi- -l.

validissima suut exempla cabis et sanitatem integerrimam tam animse


C nis malisque peraeque ,
,

animum impulisse , ut eo religionis authora- quam corporis recuperabis. Quse subito evigi-

meuto et optimo principio se probaret , et reli- lans, supernse visitationi congaudens, spirituali-
quam nobilitatem in idem sodalitium, virtutisque ter jucundata, matri devotissimce cselicam visio-
studium attraheret. nem simul et divinam jussionem alacriter inti-

32 Ita nos docet laudatus Christophorus Jager, mavit.


circacujvu quitum hic egrcgium sui patrpni cultorem, tum 34 Quibus gratissimae filise dictis , devota ,
;
„„j Bathem
utriitiqueao- comitissa Hathewigis ardeutissimo sanoti Spiri »'<• Fnderan-
Ucinii narra.
a n as insionem Oneris nostri xslimatorern se rf " """" *"
. .

tus fervore gratulabuudo animo con-


succensa
lionem mi»' probavit, typis edita non invenustx venx ele- , ,
,
. , tecutionl man-
sentiens, ejecta raptorum et prsedouum violcn-
dam oburvan- giaca parxnesi, qua Majores nostros hortatur, ,

tia, de castro latrocinii, claustrum largissimis


ut in continuandis Sanctorum Actis aemulorum
'">'•

expensis et asdificiis decrevit fieri. Hoc iu-


conatus contemnant. Neque abs re fuerit in-
,

quam castrum Deo servientibus deputavit, et


terspersos superiorum notitiarum textui cha- ,

racteres pauculis illustrare. Leopoldus apud Rit- collegium sanctimonialium eanonicarum, ut vul-
go dicitur, secularium prout de patrimouio
tershusium in tabula imperatorum Romanorum ,

et archiducum Austrix notatur, cognomento pro-


eodem sustentari poterant, coadunavit. Eo tem-
bus, occisus ad Sempaoh ix Jul. mccclxxxvi ac ;
pore gloriosissimus et summe justus.. Henricus
proin, stante hac Rittershusii ratione lemporis, Bavenbergensis totius imperii monarehiam feli-
citer tenebat et septimo anno ante institutio-
confirmalio supra memorata, idtra istius anni ,

nem ecclesioe Bavenbergensis hujns dona-


diem removeri non potest. Fredericus de Nen- . .
. ,

tionis et felicis institutionis coepit initium gtn


zingen ex episcopo Curiensi factus Brixinensis ;

ponitur apud Bucelinum Germania? sacrw part. confirmanl idem niipera/or confecto superhac
1, pag. 16 el obiisse anno 1396. Fabariense
, re instrumento, ac dato ix Kal. Febr anno domi-
.1 nica»
Julii Tomus VI.
1
132 DE S. CHRISTOPHORO MARTYRE.
mca; incarnatiouis mvii, Indiotione 111 ; sed sere , secum Arsinum duxit . . Commoto igi-

cum anno concurrit Indictio v. Referuntur


isto tur dsemone , ccepit affligi et in sublime tolli.

illa ex Chronico Stederburgensi, quod ad annum Dasmon autem suspensus dicebat Egredior, fer- :

usque 1319 perductum est quodque, sicut notat ;


rivore tantum solve me
: et statim discedam. ,

ejus editor in introduc.tionead suam Scriptoruni Et haec dicens, vidit sanctum Christi martvrem
collectionem imperfectum ediderat Meibomius,
,
Christophorum Dei servo obviam venientem
, ,

non viso ipso codice authentico quem olim ex ar- : et vehementius ululans daeinon prostravit illum ,

c/tico Guelfebytano nactus, quse deerant supple- ad pedes ipsius atque discessit. Cumque se col-
vil, integrumque libellum dat idem editor, tttiad- leglsset, duxit eum vir sanctus in ipsius Marty-

dit. ris monasterium etc. Melioris, inquam, notse est

cujus Mi a 35 Imhovius in Notitia sacri Romani Germa- hsec apparitio, cum fundetur in Vita, a S. Theo-
junctn hic t "
nici imperii, lib. 4, cap. 4, num. 25 supra dicti dori discipulo conscripta. Alque ex his, quse de
planantur.
cornitisuxorem Hedwigam Palatinam Saxonicam antiquo Pugilis noslri cullu publica venera- ,

nominat. Merianus in lopographia ducatus tione, sedibus sacris, atque apparitionibus hacte-
Brunsvicensis et Luneburgensis, apag. 190 de nus a nobis producta fuere, liquidissime constat,
monasterio Steterburg-, ejusque vicissitudinibus, Sanctum aliquem in orbc exslitisse, sub S. Chri-
quod ita situm dicit, ut Guelfebytum et Bruns- stophori nomine cognilum honoratum atque ,

vicum in prospectu habeat, varia collegit; no- invocatum idque adeo certis et irrefragabilibus
;

cissime aulcm a serenissimis Rudolpho Augusto, ralionum momentis evictum dalur ut vel ob- ,

et Antbnio Ulrico, germanis DD. Brunsvicensi- stinate qui hoc neget excors sit vel in cla-
, , ,

bus et Luneburgensibus, instauralum, splendi- rissima verilatis luce csecitate voluntaria ob-
B dius exstructum, ac in heterodoxum parlheno- ductus lenebras affeciel adeo lU mirum sit, ne ;

nem nobilium conversum fuisse anno 1091. tradit dicam incredibile, inventos esse, qui assererent,
idem Imhorius loco citato. De S. Henrico actum hujusmodi Sanctum numquam exstitisse in re-
die xiv hujus. De mira longitudine, sub qua appa- rum natura quorum somnia refutare aggredi-
:

ruisse Sanctus dicitur supra, consuli possunt, mur.


quse posteu discutientur, de statura, ut volunt, 39 Si hagiomastiges impios ac blaterones no- Sandi exi-
Hieniiam ne-
Sancti gigantea. vatores audimus.jam Sanctus nosler
inane erit
fianlibus hi-re-
m 36 Escolunus in historia Valentise superius me- sinere phantasma, et umbralilis fungus, exvanis icis, CdHi pro-
rcferiur conti '
morata, tom. 1, lib. 5, cap. 10, col. 594 refert nocturnse illusionis somniis in catholicorum cere- h„i Se,. nus.
tfitse In Bisjin
mirabilcm apparitionem, quse anno 1391 ibidem bello natus eo namque insanise fere redeunt, qusc
:

contigerit iu loco, Judseorum tum temporis sy- infrunito ore contra ejus exislentiam eructant,
nagogee destinato ; postca autem in ledem ac mo- et conducto ad maledicendam calamo scribillunt.
nasterium Sancto sacrum commutato. Accipe Sed egregium imprimis contra sycophantas ejus-
compendium. Volunt itaque terribilem
rei gestse modi atque inviclum pro Ecclesia Dei et honore
auditam esse vocem, qu,v Judseos absterruerit ab Sanclorum murum se opposuit noster Nicolaus
erroribus quaque S. Christophorus loqui sese
; Serarius in opere, cui litulus Litaneutici seu de
indicarit ac jusserit eoacuari domum istam,
, Litaniis, duobus libellis conscripto, quod inter
ac nomini suo dedicari; vocem itlam postridie opera ejus theologica Moguntise excusa, habetur
repetitam ac perendie loco effosso invenisse
; tomo 3. Huc spectat lib. 2, qusestio 20, hoc titulo
Judseos parvam Sanctiimaginem ; subortadeinde notata, An in rerum natura exstiterit aliquando
seditione, plures eorum occisos, alios ingenti nu- S. Christophorus ? Probat hoc Serarius i. Ex
mero baptizatos ; synagogam in honorem S. Chri- S. Christophoro apmd S. Eutogium; de quo nos
stophori dedicatam, non sine novo, uti fertur, supra. 2. Ex monasterio apud Gregorium ma-
miraculo. gnum; de quo item jam nos egimus. 3. Ex Mar-
ud qu* pro 3" Lampadcs nimirum, qu;e illuminabant al- tyrologiis de quibits abunde a nobis dictuni est.
;

' tare novum cum imagine Sancti, cum pluries 4. Addit Menologium ecclesise Grsecse, monaste-
exslinctx essenl, sponte accendi oisas esse ; nul- rium hujus Sancti el ecclesiam Cordubse, reli-
_
loque imposito eis novo nutrimento, manasse ac quias Toletanas quarum rerum major a nobis
;

q crevisse oleum, sanando infirmos, quiilloseun- data fuit notitia superius.


gebant. Crescente autem pio erga hanc sanctam 40 Patrocinium Sancti, ut qui Christum portare
sedem affectu, in monasterium abiisse Canonica- humeris meruisset, ab Ang-lis et Germanis adhi-
rum regularium Ordinis S. Augustini anno 1409. bitum esse ad Deum , novatoribus ex ipwmet
tlisce insuper Escolanus addit, librum super ista eorum assecla Rainoldo,in osregerit; quem iddi-
h istoria composilum fuisse a Joanne Bapl. Agnes, citconfirmare ex Missa de Sancto in Sarisbu-
ecclesise majoris ibidem leneflciato; qui liber riensi Missali, et e.r Hildesheimensis ecclesise
desumptus fueril ex instrumenlis publicis et au-
ordine apud Kemnitium Examinis parte 3. Nec
thenticis. At cum non proferat Escolanus isla
prseterit Ruggerum Fuldensem, e quobrevemde
documenla, ut ab eruditis dispici queat, cujus
Sancto isto epitomen concinnavit in Hagiologio
sint auctoritatis ac fidei, non segreferet, si
dica- suo Wicelius nec indictam relinquit veterem
;
mus, majorem pro historia hujus apparitionis
Ludovici imperaloris Litaniam, quse in S. Bar-
firmitatem desiderari, ut credi possit tamquam
tliolomsei Francofurtensis archivo custoditur, etc.
vera. Melioris enimvero notse est apparitio
San- Nunc autem qusenam a novatoribus machinse ad-
ctisequens, quse in Oriente contigit versus
mona- hibeantur ad eliminandum e rerum natura, alque
sterium Galalix, sub ipsius nomine dedicatum
adeo e Ccelilum cvetu S. Christophorum ac deinde
de quo supra meminimiis. ;

Serarii contra eorum cavillationes responsa in


Ccttioresi <i< 38 Apud nos itaque in Vita S. Theodori
Siceo- medium proferamus.
npfiiiiiltn in
tsead xxn Aprilis a pag. 42 leguntur ista
Du- : 41 Primam,
inquit Serarius petunt a no- f fnlitet eu-
ctus est ad eum puer e quodam monasterio ,

no- mine quod appellativum esse volunt. Alteram rum argiitiat


,
mine Arsinus, qui a spiritu immundo vexabatur... ab historias ipsius mendis „ Cum alicubi sub :

Itaque cum vellet Christi servus sancti ma r- Dag-no regc passus in Samo « inquit Raynol-
tyris Chistophori mulierum monasterium invi- dua iscio qua sive Cilicia? urbe sive
,

<• Lyciee
,, ;

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. 13:;

A " Lyoiae Tertiam a gigantese molis pictura. Quis


« rii ad objectum secundum sunt ista : Et e Catho- acctoh
n ait Daniel ChaimerusCalvinista « posset Christo- licis non desunt docti,
J P
'
diligentes, Christianseque '

n phorum negare portentum esse ? « Et per ludi- antiquitatis scientissimi qui in hujusce generis
,

brium Cythrseus iu Onomastico suo Polyphemum emaculandis maculis laborarint hodieque labo- ,

appellat. Ad objecta aulem ista ita Serarius ap- rent navissime ut vel in unius .... Baronii
,

posite respondet. Ad primum. Negat nemo, inquit, Martyrologicis prioribus ac posterioribus notis ,

Christophori nomen posse ut appellativum acci- in omnibusque Annalium tomis videre est ; adeo
pi, quod Latine Christifer aut Christipho us ver- ut quae de Dagno rege aliisque similibus in ,

tatur : nam
sane a D. Athanasio Orat. contra Sancto etiam Georgio et Catharina inculcat Rai-
idola B. Paulus vocatur /piaro'f o'po; et cum sa- , noldus , ex Catholici hujus hauserit omnia fon-
crosanctum Domini corpus suminus ypKjroipcpoi tibus.
ycjop&a ut ait in Mystagogica 4 Hierosolymi-
, Porro quidjam a centum fere annis circa qvoi muiia
45
tanus S. Cyrillus. Unde ct seniorum apud Polo- Sanctos et eorum Acta a nobis prsestitum fuerit, Wf*l—f-
nos pietas Christianum sacerdotem vocat inter- facile patimur hic sileri. Quid plura ? Objectum
dum Piastum Bozi , id est, g'erulum Dei, seu hoc secundum, seu ineptum ac miserum potius
Scotpopoi/. At nonne multa hujusmodi appellativa sophisma ad dialecticam triobolarem relegan-
,

sunt, quae usu ac instituto faeta propria ? Nonne dum , ulleriore refutalione nonindiget : cum in-

Sanctorum quilibet SeoipiXos est? Et tamen apud firmitas ejus et aperta prorsus falsitas quemlibet
S.Lucam Theophilus unius proprium nomen est? prima fronle ferire debeat, qui affectata pertina-
Nonne quisquis amat equos yilinr.oc, est? Et tamen cia abreptus non sit et Serarius S. Christopho- ;

B Apostolorum unus ita nominatur. ri causam, teste nostro Grelsero lib. 2 de Festis,
circa Samii 42 Quid Stephanus Petrus et Paulus , ? Nonne ita egerit , ut si quid in posternm sectarii con- fc

nomen,- vucabula communia sunt? Et tamen primi Mar- tra hiscere veliut , limites prudentiai longe sint

tyris primorumque Apostolorum nomina sunt. transcensuri , argumenta so-


nisi prius Serariana

Quid Philemon, id est, amabilis, et ejus servus lide refellant quod sat scio
;
inquit, numquam ,

Onesimus id est , , ut Mureto recte adversum facient ; homines qui in hoc argumento nullum
,

utibilis? Imo et Adamutroque in Scripturis mo- penitus argumentum ,


praster suam i.mo-rim seu in-

do appellatur : fereque omnia Grsecorum propria credulitatem, adferunt. Tertiam eorum cavillatio-
ejusdem sortis sunt. Equorum etiam propria non- nem exhibebimus paragrapho proximo.
ne illa sunt, quae alioquin appellativa ? Volucris
apud Capitolinum in Vero ; Ineitatus apud Mar-
tialem; Babylonius apud Ammianum lib. 23. Est Sancti existentise nihil
% V. officit
igitur non appellativum modo, sed etiam pro-
prium nomen Christophorus; quod a Sancto isto statura gigantea ; an et qualis illa
acceperunt non illibenter in Groecia, Hispania
fuerit.
Germania, Gallia, Polonia provinciisque aliis ,

Christiani , sicuti et illas Alexandrias in Sophia


prope Pharum
105.
, de que in Prato Sophronius e.
Ad tertium hxreticorum argumentum ita re- tn stamra
spondet Serarius pag. 85 Cur gigantea obji-
*™ c 9
^r T"f_
V
:

citur moles? An gigantes sunt? Au om-


fl, c ^jeclu l
nulli ii
sircmt rei/i»- 4.3 Deinde blaterones illos merito comparat Se-
nes mali ac impii ? An e quolibet genere,
statu
«•'>
rarius cum ethnico Medaurensi Maximo qui ,
ra , Serarim ;

quam Sanctos excitare, qui e la-


apud S. Augustinum epist., citat, 44 Chri- ac statura non potest
Abrahae potest facere Deus Si certum
stianosob Sanctorum vel mortuorum nomina qux- pidibus filios ?

dam irridat; sed cui egregie in sequenti respon- aliquod Sancti hujus exstaret alicubi membrum ,
posset , ut ex Herculis pede apud Gellium p
lib. i,
C deat epistola Augustinus, ab Afro apud Afrum revera
nonnullis factum colligi, fuissetne
exagitanda non fuisse Punica nomina. At pleni, cap. i a
gigas. Scripserat S. Augustinus lib. 15 cap. 9
ut ita dicam, sunt libri, plenx scriptorum lucu-
,

hfec n Vidi ipse , non solus , sed aliquot


mecum,
brationes plena exemplorum vetustas
,
atque ,

littore molarem hominis dentem


Acta prxsertim nostra, ut aliunde exempla dees- ii in Uticensi
ingentem ut si in nostrorum dentium
sent; in quibus nomina Sanctorum, quee propria i, tam , ,

minutatim concideretur centum nobis


sint simul et appellativa sexcentis locis recur- , n modulos ,

videretur potuisse Sed illum gigantis


runt quorum ssepissime etymohgia apud nos in- n facere .

quiritur et indicatur. Ne remotiora aut diupree- ii alicujus fuisse crediderim. " Deinde Serarius
quando vicina et nupera in citat Ludovicum Vives , in hunc locum scri-
terita consectemur,
bentem, dicentemque, ostensum esse sibi mola-
promptu sunt, videant scioli isti vitilitigatores il-
263 dicta sunt remdentem, puguo majorem quem dicebant
la, qux ad diem xvn hujus pag.
,

Riscix apud Syros nomine esse illius. Affert item Bemardum Bredenba-
occasione S. Alexii,
quiescant porro ac desinant male- chium Serarius qui in Hierosolymitana sua
nuncupati ; et ,

Serario, ad secun- c. de reliquiis Venetis, notat


dicere. Nunc pergamus cum peregrinatione p. i.

quoddam magnum S. Christophori; ac denique


dum objectum ita respondente : os
«reciepro- 44 Dixi jam supra, inquit , non ideo ex ho- Serarius sic pergit Nec forte absque fundamen- :

pictorum pene omuium in vastio-


ooj.non ide«
m i num numero removendum quemquam, quia to et causa ,

'
At ver0 rem Sancti hujus iigurain consentiens delatus
uHa'*' vana3 ac mend0S8B de l
V s0 n arl atiolles - >

Nolle tamen sese solis pertendere con-


gwdZ""' sicut dixerat sub initium prxsentis quxstionis penicillus.

20 an e beata Sanetorum civitate Martyrem no- jecturis, recte adjungit. _ „„„„„,,„


Jam vero sive illse circa giganteam Sancti J,'^^
strum exturbent tam futiles ac stuppeae ratiun- 47 nj .

nostri staturam conjectwx falsx sive verx


sint ; ,„, inde ae „.
culffi? An proletarium, vulgaremque
quemlibet e
qnandoex *«*"•**•
possessa multos jam annos domuncula, vel urbecula somnia certe sibi fingunt hagiomachi,
hac parle prxsidii atiquid sperant , quo eum e
et vico, tales ullse apud sapientem g-ravemque ju- ^ZZlm
dicem expellant cavillatiuucuke? Reliqua Sera- rerum natura, ac proine Ccelitum numeropro- lmtl .

scribant
: ,, ,

134 UE S. CIIIUSTOPHORO MARTYRE.


.hctok.
scribant ; statque et stabit porro, quidquid im- conclusiunculis innitendum, sed solidis, antiquis
J P testimoniis; hic prxsertim, ubiplurimi
"
pie ipsi obganniant, nemini negandum esse ve- et idot ,,'is

,,,,,, ac realem locum inler morlales ac Ccelites auctores veram, realem acphysicam staturam gi-
ideo quia falsa de illo circumferuntur Noster . gantis Sanclo abjudicant, symbolicam autem ei
Theophilus Raynaudus in Sanctis Lugdunensibus solummodo concedunt an et quam vere mox a ;

agensde symbolis Antonianis eadem occasione , nobis disculielur. Baronius certe sire suum ,

pag. 348 editionis Lugdunensis anni 1662, post dumlaxat circa staluram giganteam judicium
Romanam tertiae, tractat de symbolica S. Christo- suspenderit sive potius ex dicto Breviario in-
;

phori pictura, contra seclarios, et simplices quos- clinarise ^wssus sil, ut illam negarel, pluscu-
ilr/m Catholicos; qua lam hi, quam isti in errorem, lum certe acutius hic videre potuit acdebuit,
quamquam lolo ccelo diversum, inducti sint de ; quam Escolanus, aut plures alii istiusmodi notee
gua re oide infra. Quamquam, inquil, proceritas scriptores. Porro tametsi dicat Baronius, veram,
corporia S. Christophori , et g-jg-antea statura , realem ac physicam staturam sibi ex diclo hymno
citra symbolum admitti potest, cum Serario lo- esse incompertam, cerba tamen Missalis Mozara-
co supra citato At se nolle solis per- , et aliis. bici Isidoriani seu Toletani gigantex isli statur c-e
',

tendere oonjecturis Serarius diserle subjecit , , multum favere non ignoramas nam. in Missse , :

sicut vidimus. Alii isli, quos appellat Raynau- qux est de sancto Marlyre nostro , Inlatione
dus vel forte tantumdem dicent
, vel si quid , ut ibi vocalur , seu Priefatione sic dici-
dicant- amplius, erunl haud dubie exiguse seta- tur :

tis et auctoritatis cum nomina eorum non e.r-


.
51 Qui., Christophorum et corporali ostcnsione ,1 itqui, juani
ciinl. Vidam
primat , nec alioqui multum solidiadremprx- terrihilem et g-ratia
, muneris eminentem . . .
1,1 N'l/lll//l£ll,'„-
sentem sperari pbssit. demonstras Quem (cxsarem) ita suo almifico
. .
ni" tymboHci,:
B 48 Argumentum quo eam confirmat apud , , ille terruit aspectu ut properaret cadere de so- , E
sequos arbitroshabebit parum suadse guia nimis ;
lio suo; vere Christicolam intuens mag-num. ld
</»«'""• est incredibile nc. dicam ridicuhtm et para- quod manifestissime redolet Sancti Acta ; quse
,

doxum. Pedem inquit, cum crure, et coxa ejus- stalurse ejus cubitos duodecim tribuunt ; alibi
dem Sfartyris carne ac polle plane integra , aulem lotidem dumtaxat pedes eidem dantur.
cnpto per Turcas Byzantio , exportatum iu Occi- Porro ea omnia, sicut pergit Baronius loco ci-
dentem , cum Gennadii patrinrchaj syng-rapha tato quae de S. Christophoro feruntur
, de pal- ,

scribit ex testimonio Bosnensis antistitis Melchior ma , fiumine , statura procera ; ea , inquit, om-
Inchofcr in Mantissa ad opus pro epistola Dei- nia Hieronymus Vida , episcopus Alb;e, alleg-o-
peras uota Dimensio autem pedis illius per-
76, rico sensu intcrpretata eg'reg'io cecinit epi-
tingebat a calcaneo
hominis justa; staturse ad g-rammate a cujus interpretatione sese non mid-
:

axillam ejnsdem. Ex quo aestimare licet totius tum abhorrere tracite quidem sed non obscv.re ,

corporis prooeritatem magnitudinem ut ex , et , tamen idem Baronius insinuat, quando mox men-
Herculis pcdc de qno supra. Et landem sic , tionem faciens de symbolicis picluris Christianis
concludit [taque quantum attinet ad molem ,
antiqvitus pingi soiilis, de quibus egisse se dieit
et proceritatem, potest S. Christophori imag-o ac- ad diem xxm Aprilis in Oeorgio, tacite item vi-
cipi ad litteram , absque symbolicce interpreta- detur innuere, quod sicut illius Sancti pictura,
timiis adminiculo. Ita ille rolunde satis et affir- symboli potius quam historae alicujus opinari ,

mate , si ita solide. sc dicit essc expressam imag-inem ;


, sic totus
„i,ni, ,.„;, 10 Baronius in notationibus ad Martyrolo- ille qui S. Christophoro appingi consuevit , ap-
,
Cur illiim
« giura Romanum magis caule el pedetentim ince- paratus, typus sil seu symbolum quod res a , ,
prolmre.
dens quod pertinet ad giganteam staturam
; Sancto Christiac fidei Catholicte ergo exantlatas
qua ping-i Sanctus consuevit, qnid dicam, inquit, allegorice potius reprxsentet, quam veram et rea-
non habeo retuliise contentus cx hymno Toleta-
,
lemhistoriam prsesertim cum mos ille, symbo--.

q nosecundum regulam S.ZsidorihosverBus, quibus licas ejusmodi picturas pingendi, apud Christia-
ejus imag-o descrihitur imo potius tanturnmodo ,
nos in usu fuerit jam inde ab antiquissimis tem-
adumbratur. Ila sonant poribus, uti constat ex Eusebio in Vita Constan-
Eleg-ansquc statura, mente elegantior, liniimperatoris lib. 3, cap. 3; et ibidem Baronius
Visu fulgens, corde vibrans, et capillis rutilaus : recle observat.
Ore Christum, corde Christum Christophorus in- 52 Nunc juval audire, quam graphice et ele- cvju» aucfo?'is
sonat. ganter singida, S. Christophoro appingi consue- locus profrr
Et excapitulorecitat ista De minimo g-randis : ta ea prsesertim, quse immanem corporis pro-
, ,

ut ex milite dux fieret fidelium popuiorum


etc. ceritatem spectant, exprimat symbolice et allego-
Escolauus citiitus, col. 907, salis gnurus ex eo rice laudatus Vida episcopus
, ; quando sic canit .-

quodhic fi/,m> Baronium dicitur Sanctus non Christophoro, infixum quod eum usque in corde
gigante.v sed eleg-antis statura fuisse , everti gerebas ,
denlem molarem Valentinum, de quO supra egi- Pictorcs Christum dant tibi ferre humeris :

mus, immerito sapientissimum Annalium condi- Quem Jestaus quoniam multa esperpessus amara,
lorem traducit quasi levibus et apparentibus ,
in Te pedibus faciunt ire peralta mari * .

speciem argumentis totam historise


ecclesiasti- kl quia non poteras, nisi vasti corporis usu
ceemachinam evertat. Dant membra, immanis quanta g-ig-antis erant,
,

(«»« 50 At bona cerba qiuvso quid Baronius , : I t tc noncapiant, quamvis ing-entia, templa
i, ,!! ,,/„.- :

egeritproveritalehistorixecclesiasticx,novilor- Cog-eris etrig-idassub Jove ferrehiemes.


biMui „'• Bi
bts universus. Ratiunculas quas
enlanu) Escolanus in , Omnia quod victor superasti dura, virentem
longum extrahit, utprobet ishua dentem cereha- Dant manibus palmam, qua reg'is altus iter.
benilinn dentem s. Chi-istophori non
i,,,,,,^.,!,,,
, Quodpotis, ars tibidat, nequeat cum fing-erevera.
moramur eum apud ipsum cideri possinl
,•

, Accipe cuncta hono, tu bonus, ista animo,


et si vel unica rem conficeret, non
prielermittere- Atque hxc quidem quia Sancti potissimum sta-
mus illam
referre; sed in factis positivis, qua
turamgiganleam, de qua hic quxrimus, symbolice
cocant, et merc historicis non
ratiunculis aul adumbrant dicta sunto qux
; : de aliis ,

insuper
, .:

DIE VIGESIMA QUINTA JULII.


A insuper ipsius imagini adjungi consuevere, dice- in theatrum produceret, ita sub ejus manu ex- xjctom
crescere perrexerit, ut ex procerissima in gigan- J- p
mus alibi, ubi de ejus imagine agemus. -

QtoiSnnaai 3;! Slaturam porro illam si in sensu proprio, teamtransformataab ipso sit adjecto postmodum
;

,iatuva fatrii physico ac reali accipiendam velis, necesse omni- vel ab eodem fabulatore vel ab aliis ejusdem ge-
„«« gigtmtea n0 gs ^ ut opt*w eam testimoniis probes, talibus nii nugatoribus tolo illo alio apparatu.
utique, qux rationum
anliquitate, auctoritate ac 56 Simili forte ex causa cwperint symbola , >iiiocarnu-

momentis idonea sint, ut pudentem eliciant as- S. Oeorgio appingi consueta nam non imus in- :
'"""" mtiiam
'""'""""""•
sensum-. imo vero quanto resmayis singulares, ficias, inquil Baronius loco supra citato, S. Geor-

extraordinarix el inauditse, quarum veritatem gium, utequestrismilitiaemilitem, equestri imagine


persuadere quis cupit,exstiterint, tanto firmius referri consuevisse; qua semel inducta, facillime

ac solidius ex stabiiicndx sunt, ne quXprius ap- contingere potuerit ut sub penicillo pictorum
,

parebant mirabiles, paradoxx poslmodum atque pulatim excreveril atque acereverit si/mbolica
incred ibilea habeantur, quia debito modo non pro- ista scena, ingeniosx eorum inventioni non tam

bantur. Jam vero quoniam statura isla gigantea longe quxsita, quam sponte quodammodo et ex
adeo inter alios omnes, quanlum scimus, Sanctos, natura rei oblata ; armalus, draco-
id est eques
rara, inusitata et inaudita est, et soli huic no- nem cuspide tranfigens ac virgo juxta posita,
;

stro Sancto peculiaris acpropria, postulare nobis qux sicpplices tendens manus, auxilium implo-
liceat, xdi eam solide alicunde stabilias. Et, ama- ret. Quippe ni itaque simile plane modo de Soncto

bo, unde id effectum dabis, nisi ex Actis, qux noslro ratiocinari lieeat ? Verum qux super hoc
tametsi antiqua esse fateamur, parum tamen aut argumenlo haclenus diximus, non aliter accipi
nihil ac in re auctoritatis habent quia alibi ,
volumus, quam ut meram conjecturam, ac puram
passim non modica correctione indigent sicut ;
putarn hypothesim cui eonsentirevel dissentire, "
;

B posteaostendetur. liberum omnino unicuique sit, et melius aliquid


naiiiquam ali- 54, Q U x referuntur a Serario superius num. 46 suggerere. Slatura porro hxc gigantea preelu.iil,
mnde smts
c irca staturx gigantex existentiam ac possibilita- sicut modo innuebamus, reliquo symbolico comi-

tem, neutiquam evincunt, tali slatura Sanctum latui, qui in Sancti imagine seu pictura reprx-

nostrum fuisse prxditum ; sedevincunt.daripos- sentari solet de qua nunc agendum


;

se gigantes, ac proinde nihil pugnare, quo minus


homo hujusmodi unus ex illis exstiterit Martyr
noster.Ast illud prxsentemstaturx controversiam
ueutiquam dirimit neque enim valet argumen-
: $ VI. lmaginum Sancti abusus, usus
tum a potentia ad actum, uti loquuntur philoso- et significatio.
phi et sane ratio a giganteis aliorum staturis
:

petita, id unicum probat, talem etiam in nostro


Sancto dari potuisse; quod hic non quxrimus,
sed illud quxrilur, il- Molanus in opuscnlo de historia sanctarwn lnquirU»r,cw
quodque nemo negaverit :

imaginum picturarum pro vero earum


et «jjo>«'« Sm-
lud urgetur et contenditur, ut mirabilis illa sta-
usu contra abusus, libris quatuor edilo, tib. -i,
0( '™J
tura re ipsa, vere ac physice in Sancto exstitisse,
cap. 27 midtis modisS.Ch.vUtophov\ picluram d/s-
fide dignis documentis oslendatur. Talis enimve-
ro Albanensi episcopo displicet talis Baronio;
ciUit. Qux potissimum huc spectant, inde deliba-

nonprobalur. Ribadeneyranoster in Vita Sancti bimus, usuri edilione Lovaniensi anni 1594. Im-
Hispanica, qux habetur in Flore Sanctorum hoc primis solent eum, inquit, passiin pingere in aulis

die, mediam quamdam inivisse viam,


videtur aedium, et in templis, ut facile conspici possit. Imo
audio iu Alemannia multis locis depictum esse extra
dum altam quidem et g-randem staturam ipsi tri-
buit, non tamen giganteam. Pa/jebrochius in
templum, circa ingressum, aut in exteriori templi
pariete. Hujus autem causam iudicant quibusdam
C Ephemeridibus Grxco Moscis ante lomum 1 Maii
carmina qualia suut
locis subscripta
pag. xxvi non obscure prx se tulit, quid de hac ;

Christophori sancti speciem quicumque tuetur,


conlroversia sentiret, dum candide profitetur :

Ita nempe die non morte mala morietur.


Qnam facile est hujus celeberrimi Martyris pro-
bare cultum, et gig-anteae imag-inis mysteria expli-
Verum cum alias (Ub. I, cap. 85J dixeriraus istud f
care, tam difficile erit ex fabulosa ejus Leg-enda ali-
vanum esse, merito rectius facere ceuseutur, qui
imag-inem statuunt, ut ex loco
alio decenti loco ejus
quid certie veritatis elicere.
non possint hujus vani erroris occasio desumi. Ita
.Vo. uiani 55 Suprest nunc, ut nostram nos sententiam
imimJimi
exponamus, qux sil non systema certum, sed ille, et recte:quamquam non videmus, cur. sicut
istapictura exposita occasionem dare polesl
ila
mera hypothesis, juxta quam conlrocersa hxc
utroque extremo, et reten- superstitioso vulgi errori, ita alio modo adhiberi
difficidtas, declinato
medio explanari queat. Supponamus non possit, ut maneat usus, ac tollalur abusus.
/0 aliquo vero, inquit, abica«mtai
58 Serarius antea productus Cur :

itaque Sanctum supra ordinarium hominum sta- symbo-


ante templa pleraque sacrum hoc pingatur
turam ita procerum fuisse, ut ceteris quidem
luin.qUEerunt nonuulli. Iu citatis versibus, quos et
omnibus notabili cum discrimine altior emineret,
nosjam citarimus, respondere aliquid videtur Cre-
non ea lamen proceritate, ut vel remote ad gi-
posito, scriptum ali- monensis Vida, et plura Lucas Gauricus sed signi- ;

ganteam pertingeret. Hoc dominum feramus


fioari puto nobis, ut Christum
cubi in antiquo Kalendario vel Fastis fuerit transmissis tan-
vir proceris- ipsi.sedes ingrediendum sacras ibi ;

qux nunc interciderint, quod fuerit advocaudum,


tisperque sepositis mundi hujus aquis,
simse staturae. uti revera scribitur in lectione 1
et in humeros vel auimos potius
imponendum Chri-
de Sanclo, qux habetur in Breviario Slesvicen- per
qicx statura sic in stum dominum, per sanctas nimirum preces,
si, anno 1512 typis edito ;
verbi au-
per divini
sacrameutorum sumptionem,
exemplari, quod prxluxerit dramatico totius hi- aspicit disti-
ditionem. Huo etiara vulgare illud
slorix exornalori, reperta, quoniam sua interesse
chon:
putaril,ut Sanctum suum sub mirabili schemale .

Gbnstopnore
,
, :

136 DE S. CHBISTOPHOEO MARTYRE


Christophore sancte, virtutes sunt tibi tantae, rum suum in sermone de S. Christophoro apud D
Qui te mane videt, nocturno tempore ridet. Aurifabrum in Symposiacis cap. 53, pag-. 363
Jucundus enim et felix ejus diei vesper , cujus imitato, asscvipta carmina, quoe laudavit in Ha-
a Deo matutinae horae inchoatae uti g-entilium , giolog-io suo Vicelius, exscripsit inOnomastico Chy-
etiam exemplis docet apud Gellium lib. 14, cap. 4 traeus.
Varro. Livius lib. 26. D. Augustinus lib. 3 de Tu quis es ? Ing-enue Cristum profitentis imago :

Civitate Dei, cap. 21. Ita, inquam, picturse extra Cui nomen puer hic, quam * fero, dulce de- •quem
sedes sacras expositse bonus manebit usus dit.

ac superstitiosus tolletur abusus. Quod ad islius Quis puer hic ? Christus. Quae moles tanta g-i-

expositionis originem altinet ; censet auctor gfantis ?


notitiarum Mss. Sanlambertinarum in Styria, Exig-ui pueri cum leve portet onus.
de quibus supra, haud abs re dici jiosse, eum Omnibus in speciem parvus puer iste videtur :

S. Christophori in templorum foribus effing-endi Quo tamen est toto majus in orbe nihil.
morem in islis Austriacorum principum provinciis Hincopus est animis, utsint et corpore fortes,
ab ea sodalitate ortum traxisse, quam Dietrich- Qui Christum populi ferre per ora volunt.
steinius instiluisse fertur, et de qua nos superius Curtamen ingrediens tumidi per marmora ponti,
egimus. Arborea infestas mole repellis aquas ?
SymboUcut 59 Sed redeamus ad Molanum , et explica- Permare, quod calco, perversum intellig-e mun-
tionem symbolorum prosequamur. Non abs re dum :

ille censet
piclores humeris
, , in Christophori animis praebet saeva pericla piis.
Ille

Christum pingentes, et alia qusedam ei appin- Arbore nil aiiud nisi sanctum intellig-e verbum, E
gentes, ad Legendam auream respexisse, cujus Rebus in adversis quod pia corda regit.
g ex Leg. 95 verba producit, quse eremita qui- Hoc etenim instructi ruimus persaxa, per ignes,
dam Sancto dixerit in hunc modum Cum pro- : Qui Christi meritum, grande docemus opus.
cerae staturee sis, et fortis viribus , si juxta fiu- 62 Atque hsec quidem hactenus satis vidgaria opponf

vium eum resideres , et cunctos traduceres , re- sunt, et intellectu clara modicee tamen observa- ;

g-i plurimum gra-


Christo, cui servire desideras, ionis indiga, uti et cetera, quse sequuntur ; sed
tum esset, et spero, quod ibidem se tibi ma- iis recitatis illam dabimus. Sic itaque prosequi-
nifestaret. Et postquam addidisset, quod puerum tur dictum carmen
Christum in humeris portaverit, et miratus sit Dic tamen hoc etiam, quid pendens mantica ter-
ejus pondus, subjungit, quod fluvium transgres- go,
sus dixerit . In magno periculo, puer, me po- Quid sibicum liquido pisce placenta velit ?
suisti, et adeo ponderasti, quod si totum mun- Certa piis numquam desunt alimenta ministris :

dum super me habuissem , vix major pondera Quique Deofidunt, servat, alitque Deus.
persensissem. Cui puer Ne mireris Christo-
: , Porro quis insig-necana procul ille senecta,
phore , quia non solum super te totum mun- Praevius accensa qui face rr.onstrat iter ?
dum habuisti, sed et illum, qui creavit mundum, Pax praemissarefert venturioracula Christi,
tuishumeris bajulasti. Fabulosa hsec narratione, Sig'nificat vates, qui cecinere, senes.
sive, ut verbis Molani utamur, pictura haec expri- Huc ades, o hospes, tuque, o puer optime Christe,
mens, etsi numeranda sit inter eas, quas probabiles Mecum habita tecum vivere sola salus. :

sint simpiici populo: apud doctos tamen aut parum, 63 Porro an mantica illa, prout mox descri- , , ?suf ,„
aut nihil probabilitatis habent ac proinde ab istis pta non sit a novatoribus afficta reliquis
:
fuit,
non est extendenda. symbolis an in Germania vel saltem Augusta-
;

<>0 Principale tamen , videlicet imag-o Chri- nse Vindelicorum imaginia Catholicis sit exhibi-
stophori cum
Christo in humeris videtur mi- , ta, non habeo, unde definiam id unum scio, :

hi , a doctis extendi posse


ait alio tamen re- nullibi hactenus in imaginibus. S. Christophorum
K ,
j<
C ferendo significationem ut dicatur Christum in , reprsesentantibus, manticam illam a me depre-
humeris portare ad significandum , quod si-
, hensam esse quam itern non exhibet elegantissi-
;

cut nomine, sic et re fuerit verus Chmstopho- ma pictura Rubeniana, quse exposita cernitur in
kus sive Christifemjs id quod ibidem Mota- ; altari hujus ecclesise Cathedraiis Antverpiensis ad
nus paulo pluribus deducit, et nos jam antea portam laleralem, qua itur ad aulam episcopa-
de eo egimus num. 41. De transvectione per lem. Sed suspicio est,. manticam istam, cum ni-
mare diximus modo ex Vida , uti et de aliis hil ei conlradicat Serarius, nihil impii hsereti-
quibusdam imagini ipsius apponi solitis, cum corum habere salis etjoci sed hoc unum dum- ;

interpretalione ejusdem Vidas. Quod si assumas, taxat eam apud illos habere commune cum aliis,
inquit Molanus in rem nostram, ha»c long-e quse enumeravimus, Sancti nostri symbolis :
pe-
tita esse ; non
Sed memineris , aliter
inficior. quod, si illos audiamus, tota illa, quanta quanta
tractandam esse obscuram et raram est.pictura nihil aliud sit quam merum phantas-
picturam ;
aliter imag-inem ubique notissimam ma, umbratile schema ac pura puta imaginaria
et ut non :

facile hujusmodi damnanda allegoria, quse typum hominis Christiani vel mi-
est quamvis :
non
nisi long-e petita expositione id
fieri possit. Mi- nistri evangelici ila fingi ponant, ul vere eam
rum interea accidit, quod Georgius Wicelius existerenon supponat cum numquam, ut ipsi
in ;

Hagiologio seu opusculo suo de Sanctis impie deblaterant, talis vere exstiterit in rerum
Ecctesise
Dei , fateatur quod de transitione per mare
, natura ac proin juxta ipsos ad prosopopseias
,
;
et alia * quae piuguntur
, nullam syllabam le- mere fictitias amandandus sit quem errorem nos
,
:

g-erit.
superius abunde refutavimus et de quo
Mola- ;
Sed nunc ad reliqua picturx symbola
61 nus, contra Melanchtonem et
ex- Magdeburgenses
ponenda pergamus cum Serario. Circumfertur, Centurmtores videri etiam potest.
ait, Sancti hujus imago quaedam Augustas 64 Quidam Grsecse linguse in
Vin- academia Ba- ,xhib,i«r
delicorum , pulchre satis et eleg-anter incisa sileensiprofessorheterodoxusin suo Lexicouni-
;
cui haec a novatore quodam Stigelio, Luthe'- versali, Basilese excuso
anno 1677, ineple sequi-
vocus hic est: nam postquam nomen Chri- ad
stophorus,
, ,; ,
: : .

DIE VIGESIMA QUINTA JULII.


A stophorus , dixisset ista : In Lycia Euangelium
de Christo propagasse, et capite truncatus esse
sub Diocletiano imp. scribitur mox svbjungit ;

Christophorum mere allegoricum, qui puerum § VII. Serpens Sancti ope necatur ;
Christum per mare gestans pictura est hominis ,
annua exinde illius facti memo-
Christiani, etpraecipue doctoris Euangelii ele- ,

ganter his versibus expressa ; Tu qui es ? etc. ria ; hymni, elogia, ac patria.
de quibus paulo ante. Ita ille, imitatus in hoc
hsereticum Lulheranum Dresserum, qui in opu-
scido de Festis non ausus hunc nostrum Sanctum
e medio tollere ponit , Christophorus xn {votuit
,
Indira atque infesta necanda bellua S. Chri- i<""fen"'

dicere xxv Julii ; ac statiin, Christophori ima- stophorum Laudensibus auxilio fuisse, auctor
)
ZZTJIL
go , inquit
grandis et insignis pictura est est Castellionseus loco citato a pag. 259, ex eedis « 'erpeme,
,

Christiani hominis , et euangelici doctoris. Sed ipsi Laude Pompeia dicatee tabula. quse verna-
nihil mirum, hosce ambos a religione Catholica cule conscripta et ibidem appensa sit quseque in
;

Romana alienos, in umbratili sua effmgenda ima- hanc sententiam Latine ab ipso redditur et non- ;

nullis brevitatis causa a nobis rescissis sic habet


gine adeo inter se esse concordes. Magis mirum
Circa Laudis Pompeice oppidum anno tercente-
est , similia Catholicis scriptoribus obrepere po-
simo supra millesimuru lacus subsederat, qui ob
tuissein explananda,qua de hic est sermo,pictura.
etvariitob- 65 Qua super re Molanus convenit Lauren- vastitatem et copiam restagnantium in unumque
urvatiovibui tium Xeresanum, qui in libris, quos restituit de confluentium aquarum, Gerundi maris nomen ob-

ratione studii theologici, quamquam per impru-


tinuerat. In hoc lacu, magno apparuit porten-
B to dira virulenta serpens, horribilis forma
et
dentiam, obrepere facile solitam in hsereticorum
scriptis purgandis, quia sub latente lenociniorum
moustri halitum adeo fcetidum ac venenosum spi-
,
^
rans, ut vicinum oppidum ferme totum inficeret, ac
melle occulta porrigunt venena, scriptum reli-
misere affligeret. Hinc fiebat, ut multi civium pe-
querit, confictam Christophori picturam adum-
brare Evangelii prseconem. Neque enim, sicut dumUxat intolerabili fceditate.
rirent odoris iUius

recte addit Molanus, hsec verba Catholici sunt Verum cum animadverterent cives hujusmodi ,

scriptoris, sed haeretici, in quibus latens venenum morbum ac pestem in dies magis invalescere.. et..
a theologo opus recognoscente non est animad-
, ,
timerent quoque civitatem ipsam ex frequentiori
versum. Convenit item Molanus Joannem Eu- turbidarum aquarum colluvione obruendam ac pe-
nseum, quod in eumdem lapidem, sibi per suae nitus submerg-endam , in acerbissima versabantur
gentis spurios scriptores positum incautus of- ,
solicitudine...
03 Quare exclusa spes omnis videbatur interem-
^sCAn»-
fenderit : qui allegoriam de S. Christophoro, Chri-
stiano et Catholico quidem spiritu conscripsit; ptionisillius immanisbelluas, eas innatantis aquas... ,„„(„!-.

durius tamen eam tractat , et nimis in adversa- Laudenses... divinam opem imploravere .. Et ut
riorum partes propendere videtur , dum inter faeilius impetrarent , quod toto cordis desiderio

alia , scribit :
exoptabant Beruardinus Talensis, tunc Lauden-
,

Heec sub Christophori monstravit imagine ,


sium episcopus, congregata cleri et populi mul-
quisquis titudine, de sug-gestu piam habuit ad eos concio-

Figmenti exstiterit primus mortalibus auctor nem...Quapropterstatuitprimum,habendastriduum


Cumque nihil fidei contra pia fabula dicat solemnes supplicationes; deindc votum una a civi-
Sub quovis sane tolerari judice quibit. bus nuncupandum in huncmodum, ut si quando
66 Prius autem quam huic argumento finem Numen haberent propitium... sacram asdem san-
iHuin-oiuf.
ctistirnae Trinitati, et glorioso martyri Christo-
imponamus, prseteriri non potest parva obserra-
tio, quam verbis Serarii subjicimus Addunt :
phoro ponerent. Nec eorum spes fuit ijianis ,

p inquit, quidam interdum pictores eremitam qui ,


aut vanum consilium ; nam tribus supplicationi- F
Cucuphates nominatur sed is non eremita verum : ,
bus rite gestis, et voto pro urbis salute nuncu-

verus martyr est in Diocletiani persecutione


,
pato , eodemmet
die qui in Kalendas Januarias ,

martyrio laureatus cujus quia anniversaria me-


:
incidit duo magna et memorabilia evenerunt
,

moria in festum S. Christophori diem incidit, error miracula serpens enim statimperiit, et lacus exsic-
:

et fictoribus et pictoribus arreptus. Est caetero- catus est.


Quamobrem
69 cives hujus pii singularis be- «"«*j>«4f-
quin apud jEgyptios symbolica qusedam avis ..... -^ „ ntficii memo- *.

quam, quiaetin parentes eximie pia est,


/.ovxovya nefacn non immemores, magnificum prout vo-
,
rmmcek _

cum ciconia confundunt quidam distinguit vero ;


verant , quod postea Deo
exstruxere templum , , (,,.„,„

hieroglyphicus Horapollo, cumdeillalib. 1, cap. 55 favente monachi Olivetani anno mdiaiii ma-
,

gis amplum resedificarunt et ad cultum augu-


agat de hac lib. 2, cap. 58 ltaque si senem cum ,

lucerna in pictura S. Christophori intelligas in stiorem reformarunt... Apud divi Christophori

sensu symbolico, quem supra dedimus, bene se aram hodie etiam suspensa spectatur pergrandis
res habet sin vero physice ac realiter eremi-
;
illius serpentis spina, ossis instar bubulini ad- ,

tamsenem,'qui Cucuphates martyr fuerit, cum servata illic usque ab illo sevo . . . Verum
abberras toto ccelo quia hic dies feriari debuerat in ipsis Januarii
nostro Sancto conjungas ,
:

namque is prseterquam quod alio tempore sit Kalendis... hsec solemnis et jucunda recorda-

passus, nec eremita nec senex exstitit ut consu- : tio a Plantino, Ordinis Minorum S. Franeisci .

lesis ea quie hoc die de ipso


,
apud nos proxime Laudensi episcopo translata est in diem post
dicentur. Epiphaniam sequentem. Ilactenus tabella Lau-

densis. Quam mirabilis est illa historia, ct

ad Sancti nostri laudem perquam honorifica, lam


narrat,
.JZ?J nobis optabde foret, si auctor, qui illam
aliunde eam confirmasset, quam e.r sola tabella

incertse xtatis atqueaucloritatis.


70 Beruardinus
,
;,, ,,

DE S. CHRISTOPHORO MARTYRE.
70 Bernardinus ille (apud Ughellum Italise parte 1 novissimas impressionis rerumltalicarum D
de Scriptorum, pag. 447,- et Baronius ad annum 589.
sacrx tomo & , col. 923 rocatur Bernardus
circa quod De veteri hymno sacro qui legitur in
Talente) inter Laudenses episcopos ab eodem po- 73 , observatitnu.
factum Toletano secundum regulam S.
Breviario
nilur hanc dignitatem consecutus anno 1296, veteri
Isidori , quo ejusdem Martyris nostri Acta de-
et e vivis ereptus circa annum 1307 ;
qui ,
sicutibidem in rem nostram additur fusis pre- ,
scribuntur, meminit Baronius in suis notaiioni-

oibus, publicoque civium voto innndationem bus quse quidem , inquit, prse ceteris omni-
;

aquarum avertit a civitate, nulla facta mentione bus nobis arrident. Hymnum istum rhythmicum
de S. Christophoro, nedum de venenosa ista bellua, ex dicto Breviario transcripsit socius noster Gui-
ejusdem patroano exstincta. Alius ejusdem sedis lielmus Cuperus, quando anno 1722 mecum To-
leti degebat pluribus quidem locis mendosum
episcopus, quistipra dabatur sub nomine
Plan- ,

tini , ibidem col. 928 nominatur Fr. Leo Pa- sed a Tamayo correctum et editum inter ea, quie
latinus, dicilurque ab anno 1318, 111 Non. habet hoc die de nostro Sancto ac proinde cum :

ibi integer tegi possit, non tamen vel sic ubique


Maii, ad 1348 isti cathedrx prsefuisse. Unde
satis clare intelligi, quid sibi velit eum huc
confirmatur historia prxdicta, quatenus enun-
;

ab inundatione aquarum sub non transcribimus illorum dumtaxat posteame-


,

tiabat liberationem
islo episcopo ;
namtempora conveniunt cum illo, minisse contenti qum sancto Martyri propria
,

idiet cumalio, sub quo inslilutum seu translatum commemorat, et subserritura sunf ad discu-
festum fuisse dicilur. Historia rerum. Lauden- tienda Acta, de quibus infra erit dicendi locus.
sium Ottonis et acerbi Morense, inler scripto- Bivariusin Commentariis in pseuao-Dexlri Chro-
res Italicos novissime recusa tom. fi a col. 955 , nicon, ad annum Christi 496, num. 2, vult exper-
nihil hic nobis subsidii subministrare potest, sonati Juliani Chronico, Castinum, prassulem To-
letanum, hujus hymni auclorem fuisse. Apage
B cum desinat inanno 11 «6. Qusevero non tantum
apud Laudenses sed deinde eliam apud Me-,
male feriatse figlinse ineptias. Apud Petrum
diolanenses religiosa erga Sanctum grati animi Lambecium Bibtiothecse Csesaresc Vindobonen-
memoria consecula sit, paucis intellige. sis lib. 2, cap. 'i, cod. cciaxvi notatur Vita et
IS
71 Pergamus cum Castettionseo Ig-itur unde : Passio S. Christophori... antiquis Italicis rhythmis
fuerit prima orig-o diei festi D. Christophori composita, cujus principium ibidem datur ; sed
qui vii Idus Januarii a Laudensibus celebratur, rhi/thmi isti suum mox exigui valoris meritum
vel ex hoc monumento jam satis est clarum produnt, quando vel in ipso narrationis limine
quomodo vero ad nos, inquit, transierit, non de Canmeo, et Caninea mentionem faciunt. Sed de
item. Certissimum quidem illud et toto Medio- hac re postea.
lano notissimum quod ille septimus Januarii
,
74 Nunc dicamus de sancti Pugilis nostri elo- Etogia apitd

dies honorem ejus Divi ferietur


in et ante : giisacprimo de Grsecis. Synaxarium Basilia-
;
Grxrot nolala,

S. Carolum Bnrrornaeum archiepiscopum cele- num ad diem ix Maii, apud nos ante tomum 1
bris tunc habpbatur in divinis precibus anni- istius mensis,pag. 723, s.equentia in laudem ejus
versaria gratulalio, quam is Sanctus, sicut et prsedicat ,
Nonnulla de
quee Latine sic sonant -.

aliorum quorumdam Sanctorum abstulit, ac pror- hoc Sancto monstrosa et paradoxa ab aliquibus
sus abrog-avit , ut Basilio episcopo sanctissimo dicuntur quod canino
: prius esset vultu, et ho-

aliquem Ambrosianos concederet lo-


inter fastos mines comederet ; deinde autem , postquam Christo
cum ; populus tamen eumdem diem ad Sancti credidisset, transformatus fuerit. Hoc vero [itaj non
honorem atque reverentiam agere festum num- est : sed nonnulli hujusmodi eum exstitisse, in ani-

quam destitit; isque celebris est in nostro de- mum induxerunt suum, quod g'entilis esset, fe-
lubro , cum propter populi frequentiam , tum roxque et terribilis. Verumtamen vixit sub regno
propter musicos concentus in eo fieri solitos. Decii, captusque in bello a comite, ac Grsece loqui
r
Quo sanse res argumento est, illum diem vn ig-narus, Deum oravit. Missusque est ipsi ang:e-

Idus Januarii D. Christophoro celebrem.. multo lus, dicens : Viriliter ag-e. Et cum tetigisset labia
ante Jo. Galeatii ducis Mediolani tempus
,
,
ejus, fecit ipsum Grsece loqqi. Ingressus igltur ur-

alibi feriari solitum, tunc pestileptia cessante bem, praedicabat Christum. Mittuntur ergo milites,
penitusque exstincta et Mediolani voto , Numi- ipsum ut capiaut. Cumque virg-a ejus germinasset,
ni liujus Divi nuncupato, coeptum esse feriari. cum illo Antiochias baptizantur
credidere Christo, et
Bino manifeste deprehenditur, simul stare pos- a S. Babyla ; ibique Christophorus appellatus fuit.
se, ut is fcstus dies primo alibi iutroductus Deinde perductus ad imperatorem, ac multis prius
prodig'iosa serpentis nece ,
postea nostra patrise crucitiabus aflectus capite demum truncatus est,

voto fuerit inter fcriatos receptus a Lauden- ; et 75 Menotogium a


Sirleto versum et a Cani-
sibus , uti suspicamur, ad Mediolanenses trans- sio editum paucioribus rem absolvit, sic loquens
latus. eodem die ix Maii Certamen mag-ni martyris :

, 72 Ne autem historia superior, quatenus ma- Christophori. Hic sub Decio imperatore baptizatus
gnum istum serpentem in scenam producit, tam- Antiochias a S. Babyla, propter Christi confes-
quam apertum commentum alque hactenus inau- sionem simul cum Callinice et Aquilia * ,
'
Aquilm»
ditum traducatur juverit meminisse, quod si-
; quas ad fidem converterat, capite detruucatus
milia alias contigerint , ita solide stabitita, ut est. Longius est elogium in Menseis magnis
plenam fidem facere debeant nam de inunda- : typo editis quam ut huc transcribi merea-
,

tione Tyberis super urbem Romam.. ac multi- tur ; prsesertim cum nihil fere in subslantia
tudine etiam serpentium cum mag-no dracone sit, quam Actorum, quse vulgo circumferunlur
in raodum trabis valid», qui per hujus fluvii compendium. Eumdem etiam fontem sapit elo-
alvcura in mare descendit, scribit S.Gregorius gium, quod de S. Christophoro apud Rabanum
Turonensis historise Francorumlib. 10, cap. 1. invenitur, locum hic etiam aliquem habiturum :

Videri etiam potest ea de re Paulus Diaconus de unde


Gestis Langobardorum lib. 3, cap. 23 tomi 1 ,
: :

DIE VIGESIMA QUINTA JULII.


A unde consequens sit, ul Av/a quaiiacumque adpo- Nugn.s more suo hie denuo nobis obtrudit pseudo
sterostransmissafuerint, magnum tamenantiqui- Maximus in Chronico ad annum Christi 483,
tatis argumentum vel ex eo probent, quia, quod paLvslram ponens in Lycia, url.e Sami, aliis Soly-
laudatus Rabanus congerit elogium, inde certo mi. Tn quem locum commenLtns Bivarius png.
certius cxcerptum est. lta habet 256, Soiat, inquit, lector, reg-ionis ipsh.s, quse post-

«jiKiiii efiam,
i, 76 Eodem die ( xxv Julii ) passio est S. modum Lycia nuncupata est, habita
qu od cst apud Christophori martyris ,
qui in Samo oivitate ,
nlim etiam Solymos, a monte Solyma, illic existen-
Hnlmnum.
a Dag-no rege martyrizatus est. Nam per va- tp„exlib., quem citat, 11 Strabonis, et tp;>, «,,,
ria tormenta rex illum cruciare jussit. Sed vir meminisse divit Homerum 1/iados 'i (at voluit di-
Sanctus impetravit a Domino ut multi crede- , ceretib. G, ? L84.)

rent per ipsum in Christo nec non et ipsum


, 79 Sed Strabo loco cilalo Eomerus inquit, , , ,t

regem , qui sagittaa ictu oculum perdidit san- , Solymos a Lyciis diversos faeit... Melius qui ,

g-uinis sui passionem suam sanavit


g-utta post ab Iiomero Soiymos dictos ajunt qui nunc ,

sicut et ipse ante


et ad fidem Chri-
prsedixit , Milya? appellantur. Sed fac eosdem esse qvid :

sti convertit. Longius excurrit elogium, quod tum? Non agitur inhac conlroversia de Lyciis
Martyrologio Bedee ex Floro aucti et a nobis aut Solymis, sed de Samo in Lycia; cujus exi-
edili insertum legitur
, adeo midtis ac certis , stentia cum ostendi non possit, consequens est, ut
Actorum characteribus constans, ut dubium su- ibidem etiam oslendi non possit urbs, qiuc aliis
peresse non possit, quin illud ex iisdem Actis Solymi nomine dicta sit, prout somniat Biva-
contraclum sit. B. Petrus Damianus sermonem rius vum suo duce, seu potius seductore, in te-
habet dv S. Christophoro, qui est trigesimus ter- nebris anbidans. Nos itaque nullo haclenus ,

tius. Atque heec cum viam sternent faciliorem reperto prsemonstratore satis idoneo ac perito,
-n ad Acta ipsa, tum ad paleestram martyrii, nunc qui e tabyrintheis hisce anfractibxts expeditos, ad

examinandam veram, fixam ac genuinam martyrii, quam fru-


An Sa« I,- 77 Quod ea fuerit in Lycia , civitate Samo ,
stra <p'xrimus,paleestram nos deducat; Sanetum
quain bjcia, no t a nt antiqui Martyrologi, num. iprolati. Sa- annuntiavimus in Lycia cum Martyrologio Ro-
mon ilem ciritatem exprimunt noslra Sancti manopost Adonem et Usuardum etc; setl vum ad-
Acta in prinvipio sed ex iis, quse mox superad-
: et omissa,quam ipsi signant, eivitate
verbio forte,
dunt illam in Syria fuisse innuunt. Samon
,
Samo. .

etiam habes apud Rabanum qiuv et occurrii ;

interea, quee nostro Bedm, ex Floro aucto, ad-


§ VIII. Sancti genus , nomen an-
jecta sunt. Sed dispiciendum hic nobis esl, an
quam clareiste locus palmstrm ab ipsis indivatur, te baptismum ; ubi et a quo
tam facile is in Lycia inveniri alicubi possit.
Cluverius postquam ad voccm Samos varia id baptizatus; sub quo et quando
nominis loca distinxisset est, inquit et , civi-
,

passus.
tatis Lycias nomen, testibus Martyrologiis Ado-
nis et Usuardi ad vni Kal. Augusti; itbi vides hanc
xxv Julii, ac proinde S. Christophori annunliatio- Acla asserunt, nostrum Martyrem venisse de
Sancti gcnut
genere Caninoeorum alibi .sc-ibi-
nes, superius ex ipsis relatas indigitari. At cum insula, ; ita refertw\

queeratur hic, an hujusinodi ciritas uspiam exi- tur Chananaaorum seu CananEeorum. Menxa
autem magna Grseca typis excusa e regaone ho-
stfd in Lycia, ei an ea/euas Avtis, quee eam
consignant credi possit ,
relle il/ius existen- ; mines comedentium, seu Anthropophagorum ip-
tiam ex solis istis Martyrologis probarc, qui sum fttisse memorant. Sed quid incolis terree
illam ex Actis haud dubie desumpsere, est proba- Chanaan, quas et Paleestina seu Terra sancta,
C re idemper idem, seupetere principium. Consu- cum Anthropophagis, toto, ut ita dicam, a se
lere itaque oportuit geographos alios; quod et fa- orbe divisis? Sive enim voces istos Anthropopha-
ctum est sed Samos tum
•'
illa tum in Syria, nus- gos Plinio historiee naturalis lib. 7, cap. 2
cum
quam comparuil; atqueadeo videlur e.cpungenda Scythas, in quadam convalle mag-na Imai mon-
sice cum Aulo Gellio Noctium Atti-
v.r Avtis, donecejus existentia alicunde ex anti- tis" etc ;

carum 9, cap. 4 Scythas penitissimos, qui


quis probari queat. Viderint fortasse hanv difp- iib.

sub Septemtriouibus ;etatem agnnt (po-


cidtatem reformatores Martyrologii Romani ipsis ;
:

qui Martyrem in Lycia annuntianl, omissa vel pulum certe Americee majori ex parte, prxser-
tim versus Brasitiam et
Mage/lanivam et alibt,
expuncta civitate Samo; quam tamen diserte si-
non poles, cum nimis recenter orbide-
gnat Romanum parvum seu vetus; cujus aitctor inlelligere
cerle immane quantum ac nimis enor-
forte eam quoque in Lycia non invenerit, cum Ly- teclus sit)
nlraqueista Chananxorum atque Anthro-
ciam non exprimat. miter
Suncti pulx- 78 Sive vero cum Martyrologio Romano ho-
pophagorum origo, et situ locorum, naturseque ac
morum diversitate inter sc discrepat, quam ut
dierno in Lycia hanc paleestram ponas, sive cum
umquam simul vel in speciem vomponi queat.
Romano parvo iu civitate Samo modo utrum- ,

Apud MombrUiumponitur, quidam iiomode insu-


que locum non conjungas, nihil magnopere repu-
la e\ g-euere Abuoch.
gnabimus quamquam tunc incertum maneat,
:
pergameno P. Ms. 18
81 In codice nostro ui tabyiinthut
qudenam c Samis homonymis, quas enumerat idem oriundus
de Cynocephalorum
Ortelius, intetligentia hic sit. Porro retn neuti- dicitur Sancttts
Meneea citata eanina faoie (xuvoitpo-
quam evolvunt, sed magis involvunt apographa g-enere
ct humano modo locui nou po-
Hieronymiana apud Florentinium (qui pauculis a&icw) fuisse,
ejus teti-
quee observat hic in suis notis, difficulta- tuisse sed postquam angelus labia
.
' .
illis,
loqui ipsum fecisse memorant sed
solvil) dum scribunt
' ,
o-isset
tem non In Licia, civitate :
apud
Salmon. Involvunt item rem Acta apud Mombri- xque omnia fabulose et inepte; quidquid
Gel/ium loco mox designalo
referantur ^c m
tium in civitate Samon, in provineia Syriaj nec canims capitibus.
ntmPetrus de Natalibus in Lycia civitate Amon. montibus terne Indi« homines
Julii Tomus VI.
140 DE S. CHEISTOPHOEO MAETYBE.
et latrantibus. Adquam forteMenasorum expres- rare cceperit anno 249, baptismus ille jam in-

sionemx.vvoitpoodmov, vel saltem ad exemplar Grse- ciderit oportet in ultimos S. Babylse annos; siqui-

cum Actorum, e quo illud elogium compilatum dem vere, prout ibidem narratur, tunc eo mo-
fuit,respexerint Latini, quisub genere Caninoso- do is contigit; quod addimus propterea quod ,

rum Sanctum nobis obiruduid. Acla Latina modo plane extraordinario et mira-
82 Nisi forte mendose ibi sic fuerit scriptum culoso Sanctum baptizatum innuunt. Atque hsec
proChananeeoTum. Sed certe, incerte; volveacre- quidem adco intcr se diversa, quse illum, ut fer-
inquirimus, originem, seque tur, Martyris nostri boptismum circumstant ad-
volve Sancti, quam
juncta, simpliciter hic a nobis proponuntur ex-
quidquam omnino fidedignum probaveris, etiam
tum, quando Chananfeum feceris cum B. Pelro pendenda; quandoquidem candide profderi cogi-
Damiano citalo, quiasserit. eum tamquam rosam mur nihil defectu idoneorum documentorum
,

purpurpam de Chananseorum spiniseffloruisse. Nam nobis in promptu esse, unde decidere possimus,
quse quibus tamquam veriora aut saltem vei -isimi-
Actorum scriptor, qui fabulari alias ibi assuemt,
liora anteponenda sint.
c/ hic merito suspectus haberi debet, et non
satis

perse ullam hic faciat. Et ve- 86 Nova nunc occurril controversia circa regem .\eque ceno
aptusest, ul fidem
postquam observatur in notiliis
otioso, sicut
relimperatorem, sub quo sanctus Athleta marty- mnitat, sud
ro
rium consummarit. Vincentius Bellovacensis in ' U(l '
supjerius laudatis, narratori semel in mentem ve-
nit, g-igantem efformare; proximum fuit, ut illum Speculo lib 13, cap. 1\ponit eum inter Marlyres,
ex Chanansea, qunm a gig-antibus de stirpe Enacim, de quibus, quandopassi sint, non constat. Mensea
ctexcelso popnlo habitntam, Dcuteronoraii 2 dici- magna typis edita, Menologium apud Canisi-
Nihil itaque de Sancli genere de-
tur, accerscret. um, Nicephorus Callistus ecclesiasticse historise

terminari satis verosimile posse putamus, donec tom. i, lib. 5, cap. 27, ac Martyrologium Roma- E
et magis concordi, et magis idonea auctoritate
num; adde Baronium tomo 2 Annalium ad anmtm
nilatur. 254, et in notationibus acl idem Martyrologium

83 Nunc nonnulla dicenda sese hic offerunt Romanum, sub Decio passum indicant. Sedquid
Similit farin de Sancti nomine, non illo quidem , quod ipsi sibivult rexvel imperator Dagnus, sub quo San-
tunt, qux dc
pust buplismum volunt Acta cum Menseis impo- ctus noster martyrio sit coronatus, sicut volunt
Sancti ante
situm fuisse; et de quo jam egimus sed de alio, .-
Acta Latina? Enimvero quisnam ille sit, an et
bapti&mum nc
quo, ut fertur, appcllatus fuerit anle baptismum. quando vixerit, quodnam regimenaut imperium
Ecquodnam vero illud? Reprobus (Mensea mi- adminislraril, cuinam historico notus sit, neuti-
nus recte Pe7ip£[5o;) sed illud nomen, quam apte quam nos satis assequimur necporro id assecu- -.

vel inspeciem cum Sancli origine conveniat, neu- lus fuil Baronius in notationibus; ubi fatetur ir-
tiquam assequimur; ut longe verosimiliimum no - repsisse inter alia Actis, ut pro Decio Dag'nus qui-
bis appareal, illudinter alia ab eodem Actorum dam sit positus. Ecgraphum nostrum qualecum-
fabricatore excogitalum fuisse, ut scenam suam que, e bibliotheca Vaticana descriptum, de quo
magis adornaret dum aliud uti putabat
, , ,
infra, annum qvartum Decii notat in ipso exor-
aptius ipsi non occurreret; vel postc.a hislorisema- dio de Sancti martyrio narrationis; sed an-
siicV

le scmel ab iuilio consutse intrusum alque super- num imperii quartum non attigit Decius,juxta
addilwii. auctores apud Tillemontium cilatos historise Int-
84 Quidquid sit ; vox reprobus appellativa peratorum tomo 3, pag 285.
non tam apud aniiquos Latinse linguse auctores 87 Ad hsec, quo minus isto tempore stemus, pro- et qmndo
facile inveniri polest quam usu jam dudum ,
hibent fabutse quce diclo exemplari intermixtee
,

nola est el usitata. Hac usus est interpres sacer sunt. Singidare prorsus hic est Menologium Sla-
l Corinlh. 9. 27 el alibi ; ex Grseco aooy.iy.o;. vo-Russicum, quando Martyrem nostrum scribit
Jam vero cuinam umquam in mentem venit di- passum anno ccclv sub Constantio. Ast hsec
cere, quodvox peTrpopoc, vel peirpe(3oc, uspiam apud temporis ratio totam, quanta quanta est, marty-
Grsecos reperiatur auctores tam anliquos quam riihistoriamplanissimeevertil-.namConstanlius
novos ,
qualem mox Mensea nobis obtrudebard :
imperator non gentilis, sed Arianus fuil, ac po-
si quis ejusdem patronum agere
ipsius est vetit, tentissimum istius sectse fulcrum, excitata anno
! suspicionem nostram solida aliqua ratione nobis diclo 355 in eorum favorem crudelissima adver- ji

eximere, vel nobiscum fateri, eam vere supposi- sus Catholicos persecutione; adeo porro remotus a
titiam ac commentiliam esse a Latino aiiquo fa- ,
professione gentilium, ut rescripta adversus ipsos
buiatore prius inventam et adhibitam, alquea ediderit; quse videsis apud Baronium ad annos
Gr.vio mutualam, e.t ex qualiquali voce ap-
iiu/e 34-1 et 353. Nisi itaque aliud
tempus, et aliwn
petlaliva formatumesse nomen proprium, nulla, imperatorem affigas huic martyrio; jam sus de-
quod sciamus, auclorilate stabiiilum. Sed circa queevertis ejusdem Acta, quse Sanctum ab ini-
baptismum ipsian quo nomen prius Eeprobi,
,
tio usque ad finem memorant tormentis ac mor-
ut volunt, in Christophorum nudalum te perfunctum ob cultum unius ac veri Dei; jam-
sit, non-
nulta occurrunt, quse difficullatem creant non mo- que in fumos evanescent ea, quse de SS. Aqui-
dicam. linse et Niceee seu Nicetse, aliorumque in Actis .

u( i
/ de fpso Elogium a Canisio editum memorat
85
ut ,
memoratorum agone proferuntur. Itaque cum
bapiismo.
vidimus Sanctum sub Decio imperatore bapti-
, nihiladeo hiv nobis appareat contrarium, quo mi-
zatum Antiochiae a S. Babyla. Consonant nus Sancti martyrium contigerit subDecio impe-
Me-
nsea excusa in baptismo, ejusque loco ac mini- ratore, idpotim Graecis itlud documentis sit omni-
stro Babyla, uti addunt hieromartyre : et no consentaneum; malumus id cum Baronio tunc
postea
Decii nomen exprimitur. Porro designatur ponere, vel alhaide supponere illud tunc con-
hic .

S.Babylashieromartyr,patriarchaAntiochenus: tigisse; quam cum Actis Latinis obtrudere Da-


de quo egimus in Tractatu historico-chronotogico 9 num " l "l uem mere imaginarium ac commenti-
islorum patriarcharum ante tomum iv Julii, iium; 1 U0 vifielic et omnis occluditur adilus, a</
S e-
disseque eum diximus ab anno 237 usque aclan- ^ eterminalum o-tiquodmartyriitempuspervenien-
num ineuntem 250. Decius autem cum impe- dL ^dde, quod sub finem Sylloges historicse de
SS.
DIE VIGESIM A QUINTA. JULII. 141

5S. Niceta et Aquilina die xxiv hujus diserte 91 Atque hi quidem ducenti Martyres anony- 1UC10II

Decius imperator exprimatur ac proinde ad , mi, quia istorum sallem Eenmorum Mss. aucto- J.p.
mm du-
altii
alium,sub quo nosler Martijr sit passus, recur- ritale stabiliuntur, tamquam a S. Christophoro cenl.i* cinorM/-
rendum nonsit. ad Christum conversi, non tantarn paliuntur dif-
poimi faerit, 88 Henschenius noster in schedis, in quibus ficultatem, quantam alii infideles, immani su-
transcriptum esl ex Ms. Fuldensi S. Christo- pra fidem multitudine ab eodem aggregati ad
phori martyrium, ponit exordium quo Passio , Christi fideni; et nuinero quidem adeopresse de-
incipit in Ms. Cardinalis Mazarini; et mox terminato, ut singidari studio illum, qui istos
adjungit annotationem P. Combefisii, his verbis recenset, singulos enumerasse diceres auctorem ;

eam exprimens OflVndit Baronium vox Da-


: inquam,Aclorum vulgarium, vel a.lium quemdam
gmus, quod Decio iraperatore Christophorus mar- similis ingenii scriptorem, e quo is sua desum-
tyrium sumpserit. Verum illa non imperatorem, pserit. Sed quandoquidem in numero non conve-
sed reg'iilum ac toparcham perspicue indicant :
niunt testimonia,el aliunde adeo graviter laborant
cui sic liberum fuerit in Christianos Sed ssevire. ista Acla pluribus de causis certe quidnam satis ;

parum pidum hoc est effugium, ex sola Com- tutum vel verosimile saltem circa istos conver-
befisii conjectura natum; quod proinde eadem, sos infideles admitti queat vi talium Actorum,

qua obtruditur facilitate negatur. Dagnus nobis persuaderi non patimur. Ms. Fuldense
,

enimvero ille sive toparcha, sive regidus, sive num. 2 ponit millia hominum decem et octo,
imperator, quamdiu ex melioribus, quam sint qui baptizati sunt de manu ejus; et hos de
Acta, documenlis non probabitur, commentitium- una quidem civitate; Samo Syrixinlellige,de qua
nobis semper erit nomen sine re, ac umbratile supra. E
92 In hoc apographo adscripta habelur alia acpturibvu
j
phantasma.
aliit referun*
tectio, qiuv est haud dubie munuscripti Treve-
,iul 7110 die. 89 Varia apud varios dies martyrii ponitur.
Apud Mombritium enim passus dicitur S. Chri- rensis S. Martini (nam cum eo dictum Fulden-
vn Idus Januarias apud Petrum ve- se collatum esse notatur) et sic habet Credide-
stophorns ;

rodeNatalibus lib. 6, cap. 185 octavo Kalend. runt per illum Domino : erant autem uno die
millia quadrajrinta octo et alio die animas cen-
Augusti qiuv ridetur fuissc opinio antiquorum
:
:

Martyrologorum , ista die eum referentium: tum quindecim Missale Mediolanensaanno


quamquam an illa, et non alia die martyrium 1522 excusum, in Prxfatione ad Missam de S.
confecerit, definire satis tuto non possimus pro- Christophoro , scribit ,
quod quadrag-iuta et

pter Grsecos, qui diem, ut vidimus, annuie ip- octo millia hominum de g-entilitatis errore ad
sius memorix plane diversum impendunt cum : Christiani dog-matis cultum corusnantibus mira-
tamen verosimillime Sanctus ab ipsis ad Latinos culis revoearit. Apud Mombritium sic dicitur .-

transivisse videatur, sive nomen ejus, sive Lycix Crediderunt ... ad octo millia , et baptizati

provineiam, cui attribuitur, consideres Verbido sunt per manum ipsius. Nunc redeamus ad
in memoriam revocasse juverit S Christophorum ,
nostrum Ms. Fuidense in quo num. t oceur- ;

martyrem signari die xxviii Aprilis, in nostro runt mililes 400, ad arcessendum Sanctum
Rabano item in Ms. Casinensi, Trevi- missi, baptizali, ac marlyrio fuficti adeo au- :
Beda, ac ;

rensi S. Maximini et S. Martini, ac Ms. Adone tem jam tum in sacris Litteris versati, ui

quodam vero scripto Cartusise verbis sacris apposite tyranno respondeant. Apud
reginx Suecix ; in
Bruxellensis notari translationem S. Christophori; Mombritium dumlaxat quadrag-inta milites tbi
Prxtermissis ad referunlur. In Fuldensi num. 10, multus popu-
sicut dictumjam pridem fuit in
lus credidisse refertur et num. 1 nora ape-
: 1
istum diem.
ritur scena in tribus viris consularibus capite
plexis.
93 Ac num. 16 Sunt autem numero qui u&iatimoniq
% IX. Infideles ad Christi fidem ,

crediderunt . . per S. Christophorura millia ho- nonamvmb,

tormenta Sancto infli- minum quadrag-inta et et animaa centum octo, I?


conversi ;

undecim. Ms. S. Gladbach, vetustum,


Viti in
cta ; mors ejusque adjuncta. sicut apographo nostro adscripsit Rosweydus,
midtum ob ingenti isto numero recedit, quando
jnter infideles, a sancto nostro Pugile ad Chri- signat decera millia et octo, et animas centum
Conversx
quindecim. Jam vero cum Dugnum regem vel
at
Christum Si ±slifidemconversos,locum imprimis merentur
Niceta elAa SS. Niceta Nicea seu Callinica, el Aquilina,
,
imperatorem tamquum fictitium ac mere imagi-
glorioso deinde martyrio perfunctx at quia
de :
narium superius exsuffiaverimus.consequcns est,
illis die xxiv hujus cum Martyrologio Romano ut tam ipsius conversio cu„i adeo plane mirabili-

actum fuit ; illud nunc unicum superest, ut prse- bus adjunctis ad finem Actorum narrata, inanes
hodierni ipsa- prorsus in fumos abeat, quam tota g-ens Syro-
terea, quxoccasione nostri Sancti
illustrare possint,plenioris notilix rum, qux alibi notatur conrersa ad Dominum ;

rum res gestas


gratia ad Syllogen historicam lectorem
remitta- nam nititur supposito commentitio civitatis Sami
duplici Ms. in Syria, quam non dari in rerum natura, su-
mus elogio S. Aquilinee, quod ex
.-
ubi
perius indicavimus. Quod si contendas, errorem
codiceMenieorum bibliothecx Taurinensis.Ducis aliam
hic esse commissum in persona et genle,
Sabaudix, tunc produximus, notatur, qux huc conversionis
pro alia substituendo, utsubstantia
proprie spectat, memoria Sanctorum ducento-
rum qui cum illa martyrium corapleyerunt : maneat vera, respondemus, lam demum illam
,

probabilitatis aliquid habituram, quando ex fi.de


ubi et modico honorantur Hi ab im-
isto elogio :

pio iraperatore Decio ad sanctum Christi mar- dignioribns documentis stabiliri eam contigerit,
tyrem Christophorum comprehendendum missi : quam sint Acta, adeo inter se et orualu rarta,
quse Sanctu* hic patrabat, et rennn narratione fabulosa,
ac proin non ma~
sed visis miraculis,
jorem hic. quam in aliis pluribus, qux
refcrunt,
crediderunt in Christum, et coram tyranno di-

vinitatem hujus confessi, mandato ejus, capite fidem merita. „ 94 Tormenta


plexi sunt.
: ,
; :,

u-z DE S. CIIIUSTOPHORO MARTYRE.


94 Tormenta Sancto nostro inflicta, hujusce- quihoc fecerint qualis rogaturad calcem Acto- ;

J.p.
modi etiam esse putamus , ut e.mmen aliquod rum, qux damus, his verbis :

Scmain s(t)>i-
97 Hauc oratiouem coustituit S. Christopho-
mcreanlur. Tuuc jussit rex ficri scamuum fer-
unt tormenta,
reum sccundum statum eju.s et venerunt : arti- rus Domine Jesu Christe, praesta bonam mer-
:

ut fertur,
Sanctt) inflt fices, et retulerunt mensuram ejus ,
quae erat cu- cedem scribeutibus et leg-entibus Passionemmeam.
cta bitorum duodecim et factum est secundum
:
Quibus etiam suffragantur codex noster Q Ms.
jussionem regis. Ita Actu nostra num. 11. Sed 7, et fragmentum Pussionis ex Ms. Maximini

contra faciunt ea, qux de rege Dagno, et sta- Treveris. Quid, quod, ut facilius credatur his
tura Suncti gigantea prxmisimus.Scenicas etiam Actis, inlerpolator aliquis paulo liberalior ,
putamus esse illas quadraginta horcas olei, quas veritus fortasse, ne alioqui parum fldei inve-
rcx mitti jusserit super eum, in igne ardentem nirent upud nonnuilos',, qui plusculum supra
sicut ibidem hubes. Porro ejacutatio ista sagitta- simplex saperent vulgus, addiderit hanc fabulo-
rum num. 13, qua Martyr dicitur appetilus
sam clausidam, qux in schedis nostris e Ms. cai-
ab hora prima usque horam duodecimam et ;
nobii Marchianensis extracta notatur in hxc ver-
ita quidem, ut sagittas suspenderentur a vento ba Et iterum orans dixit Domine Deus omni-
: :

a dextris atque a sinistris ejusj quarum nulla potens retribue bonam ,mercedem omnibus
corpus ejus tetigut... et alio die... statim exi- credentibus , et celebrantibus , scribentibus , et

liens una de 'sagittis ipsis ingressa est iu ocu- leg-eutibus passionem meam. Viden' , quomodo
lum regis excaecavit eum
, et ista, inquam, ;
gradatim crescut oratio ?

non pristinus oculorum visus regi


cjaculatio, nec
a Suncto prxnuntiulus, ucposteu miro modo ipsi
redditus, utinam puulo melioribus documentis $ X. Variorum exemplarium et Acto-
nilerentur qux cum desint; nos hsec et simi-
lia
;

adcorruptam Actorum sentinam remiltimus. rum notitia.


95 Nec vero mors sancli Murtyris, nec non
quse illaiu circumstant,melioris notx characteres Varia Aclorum exempluria per decursum Varia ac mul-

hujus Commentarii jam enumeruvimus ; liplex


preeferunt, quam plura alia, haclenus indica-
ta : nam mors non eodem modo obita narratur.
sed hoc loco cum ea, tum alia, sub unum con-
Ms. Fuldense tunc adpropiavit hora inquit ,
spectum producemus. Ac primo de exemplari-
bus Mss. instituatur sermo. Apographum ex
ut coronaretur Sanctus Dei Complens au- . . .

tem sumn martyrium bonum coronatus est


Ms. S. Viti in Gladbach vetusto, quod citavi-
,

ubi niliil dc modo, quo martyrium complevit, mus; hoc notatur principio In tempore illo, :

non mugis quam apud Mombritium. Quod quo Dag-nus rex regnabat in civitate Samon
vero capilis obtruncatione finis marlyrio imposi- vcnit illuc homo ex genere Cananeus hoc au- :

tus fuerit, habemus tum e.r Marlyrologis supru tem fine Hanc orationem fudit ad Dominum
:

allatis, lum e.r Petro de Natalibus ac Surio S. Cristophorus Dominc Deus omnipotens , bo- :
,

ut nihil dicam de nostro codice Valcellensi, aliis- nam mercedem praesta scribentibus et leg-en-
que Mss. Dissentit codex noster Q Ms. 7 valde tibus Passionem meam. Qui vivis et regnas
antiquus gui sic liabet : A militibus punctus elc. Ex iis, qux involucro istius apographi acl-
,

lancea, emisit Sed potius standum


spiritum. scribuntur, in variorum exemplarium Mss. no-
Martyrologorum dictorum, ac plurium exempla- titium deducimur. Sunt autem ista, quibuscum
rium auctoritate, quum unius istius, prseser- illudPassionis apographum notatur collatum fuis-
tim cum addat commentitium hoc episodiuiu :
se ••
videlicet cum Ms. S. Maximini Treviris.raee non
Et de corpore ejus exiit columba alba sicut nix. cum Ms. coenobii Marchianensis. Addit ibi-
Vtrum ex duobus modo memoratis suppliciis, un dem ista noster Bollandus Exstat in Ms. S. Hu- :

potius neut.rum cetit Ms. S. Muximini Treve- berti, sed alio principio et fine.

ris, eujus fragmentum transcriptum prse mani- 99 Exstat diversa et prolixior in Ms. nostro,
lilurmm cxem-
bus habemus, non satis liquel, dicit enim Com- :
quod fuit ante monasterii Valcellensis. Item in plat iitm Mst.

plevit suam oi-ationem sicque a ministris in-


;
Ms. nostro « (nunc Q Ms. 7) fol. 42. Videtur re
teremptus est. eadem, sed verbis
discrepans. Exstat eadem
9G Sal
quoniam de oratione, quum u San- Vita quse
ex Ms. Puldensi , in Ms. se-
, hic ,

cto proxime unle consummutionem sui agonis renissimae Reginaa Suecise in 4 sine invo- ,

prolaiam volunt ipsius Acta, mentionem liic fie- lucro et initio signato num 136 conve- , ,

i mdemus,istaopportunitatememoresreddimur,
i nitque cum nostra Vita initio et fine Indica-
ut cirea liunc locitm puuculu qusedam observun- tur Fuldense ecgraphum, quod habemus, secun-
du suggeramus. Orutiones lutjusmodi plurimum dum ea, qux in fronte ejus habentur, collatum
derogunl uucloriluti islorum Actorum, in qui- cum Ms. S. Martini Treviris, et exstare dicitur in
bus inlcrmixlx reperiuninr. Et dic, umubo, catalog-o P. Beatilli num. 51. Post
finem vero
itbinum umquam
in sinceris ac genuinis, vel ejusdem ecgraphi notavit Hensehenius, illud ex-
alicujus saltem pretii actis illas deprehendes ? stare in Ms. Cardinalis Mazarini hoc exordio
Consule quxdiximusin Commentario ad S. Pro- « In tempore illo quo Dag-nus rex reg-nabat ,

copii ducis Acta, die vm Julii, pag. 554. El » in civitate Samani, quae est in provincia Ly-
vero orationes illx nihil aliud nobis esse viden- " cia ,
venit homo ab insulis g-enere Chana-
tur, quam pias ulicujus fubulutoris cogitationes, " naeus. "

qux eocolliment, ut illi qui Passiones istiusmodi 100 Continent item sancti Pussionem, prseter
legerint, vel ad fiduciam excitentur, cel ad diclum codicem Valcellensem nostrum P Ms. 157
fre-
quentandum locum,ubicorpus istiusSancti quies- alius item noster pergamenus mujoris etiam
cere putalur, vel reliquix saltem aliqux asser- formx P Ms. 155, atque alius insuper minoris
rari el ijitid ni aliquando eliam, utadtcgen-
: formx, quam -isti duo priores, signatus P Ms.
da ac dcscribenda similia Acta homines reddan- 18, eodem omnes tres exordio consoni, in hxc
tur promptiores, mercede indidem iis promissa, verba Erat quidam Christianus nomine Chri-
:

stophorns,
DIB VIGESIMA QUINTA JULLl. ) 18

stophorus, valde clarus in illis tem-


Vir sanctus et 108 Exemplar Grsecum asservaiur in biblio- <•"»»
ammirandus, et potens viriuti- Lheca Vaticana, cui titulvx, aapTupiov tov xyiov ' P
poribus, Bt doctrina ,. ,
'

mis. Fine itidem (non spectatis leviusculis qui- Aptorotpopou ; cxordium oero, tvri) rerapTO) sret tov «u*icun6rm-
busdam minutiis variantibus tum hic, tum in fiaaiktac; Aeziou, itokkr, i.yj.yriy ^v ey rtj> kcco), yjxi T.'i.r,- mindicantur,
fragmentis mox infra citandis, qux facile in zo; ixavou t&v ra tHaka ffs(3oftsv<av. Anno quarto im-
easemplaria irrepunl) codices isti consentiunt. peratoris Decii multa segnities erat in populo cum- ;

Ita tegit Valcellensis Ita tota gens Syrorum con-


: que fat magna multitudo esset, quae idola coleret.
Dominum, Tunc primum credidit Christo
versa ad Partem aliquam hujus martyrii ex Vaticano co-
persanctum Christophorum. Deinlibereper regem, dicc 866/". 720 transcribere cwperatPapebrochius ;

Christum ccepit colere. Qui cum Patre atque saucto sed calamumstitit, quia, utiannotatum reliquit,
utriusque Spiritu, etc. ea fabulis mixtapersexpaginas sequentes. En t.ibi

exhiMiU
dmimba»
w
ali-
101 Quisquis fuerit prxdictse narrationis au-
ctor, et quo is cumque tempore vi.rerit, ndgarem
paucula fragmenta, e quibus rem totam in com-
pendio noris. 'Aifljp t?e rt? afikafrr,c;, rou yivovc, tSui
«"<"> historix Christophorianx cramben, anlea satis y.vjoy.taakwi... oj-.o; oj"i.'ir,'-'-ii; oto rt»v OTpantBTtav

malecoctam, maleitem, imo pejus, recoxit, ita rou (iy.oil.io);, zrri r/,; iarifiov f,viySm to) paatkei \-./.i<,>

omnem substantix succum dilatando, ict cam cum Aq repijdV ZTijy-iTO yy.o 6 fiaoikevc; ~o noo; avrov op&v iv

novo, si ita loqui liceat, condimenti sapore lecto- rw Vir quidem erat innocuus
apin-rw. ex genere ,

ribus porrigeret. Dicamus rem ipsam propriis Cynocei-ihalorum hic a militibus imperato-
terminis. Acta stylum
ille prosaica amplificavit , ris comprehensus, ex eremo ductus fuit ad im-
mutavit ac rhytmice expressit. Ac rhythmi qui- peratorem Eecium, ut eo se oblectaret oblecta- :
j.

dem specimen habes ex textu proxime allalo : batur enim imperator, videus vultum ejus in ,

quibus adde isla, quce de Sancto prsedicat, ex prandio.


dicto codice exscripta Hic de Cyuocephalorum : 101 Karevuyy] o avrbz ikkofvkoc, imh rcj ayisv IIvsJ- quzexfm-
'"'""' I""'."'-
et loquela omnibus u.-j-o;..oi7. to dvvaaOai aurov 'i.zi.ziv rf, r.ti.ixioy. Jia-
R oriundus g-enere, Cente, vultu,
u.yi

dissimilis, Vultu pristino retento loquelam muta- iyiov


Ajzrr.i, yy.t ij.r, iiKOtftporj rr,v ffupaiffiv rou Ilveupwtr

verat. De Dugno sic loquitur Ea ibi tempestate : ros, ckmkSatv eza&iorev i;o> tov nakccriov, icpoakyjav -r,;

Dagnus rex exstiterat, Qui quamvis in cunctos Ktiamc tov


ivfioptficai, Alienigena iste a Spiritu
prorsus esset implacabilis, Maxime tamen infestus sancto compunctus fuit... propterea quod lingua
Christianis fucrat etc. Niceta et Aquilina sic
De : nostra loqui non posset; et cum Spiritus sancti flam-

Erant ibi dua; forte vultu pulchra? feminse, Sed mam non sufferret, discedens sedit extra palatium,

morum improbitate ipsae multum fcetidae etc. attendeus ad elegantiam rerum creatarum etc. In
Militibus vero ad arcessendum Martyrem missis, fine autem, teste Papebrochio , hsec habentur :

Unde quia To$i txyiav fiapTvpiov tov «Skoyopov


XpiOTo^opou Ixs-
et ad fidem conversis tribuuntur ista :

Ore autem ad i.T.ioy.or.o; ll^rpc; lu, rb-j ajoppoiav


corde credi debet ad justitiam , [ i.zjovj 6 i-/v',ii-j.-.o;

to eirweiftsvov £i; tov Tcokivlart


salutem] fieri confessio etc. Sit tecum in per- tov r.o-y.u.ojyi-jio-tjj.t.ii;

pecunia , Quia , nos auro pu- oi -:-jjiy.yu.ijr, i tSix; iyiivr, uiyu -?.; 0-yu.iOo-j r.u.ioy;.
ditione tua, rex,
npeapsiaq tov dyiov Xpujroipopou- ^axapioi
it
tasti Christum Deum vendere etc. Pluribus super- dux rr,;

uwiiav aurou eiriTe^ouvrs; ev Xpioro)


1,
sedeo. eoovrai, o\ t'ov

unde de «orum De fragmento quod habemus ex Ms.


102 S. ™ xupto) '>, r. oo.y.
marty- —;''<"'»•
"105 Sanctum autem gloriosi Christophori
miorr stutui Maximini Treveris, jam diximus. Aliud in-
episcopus, ad
''"""'
super itpud nos asservatur Passionis exemplar in rium fieri fecit sanctissimus Petrus
signato fluminis flueutum, qua parte adjacet
civitati^*-
codice pergameno forma in 'i
, t
Stcut idem
Ms. S7, qui olim pertinuit ad S. Albani mo- cesserat aulem Italia, Persarum civitas,
sed istius Papebrochius notatum pariter rehquit ) lsta vero
naslerium Cartusiense Treveris ;

etymologiam civitas ad hodiernam usque diem


sub S. Christo-
Passionis argumentum, si in initio erunt, qui
phori tutela fuit conservata. Beati
autem
nominis, et in fine verba ex Prdefatione Missalis Dommo
memoriamejus celebrant iu Christo Jesu,
Mediolanensibus excipias, convenit in substantia
Italia, Persamm civitas, p
cum excusis apud Petrum de Natalibus. Atque nostro -. cui gloria etc.
ille ept-
quo- qux hic dicitur, an et ubi ? Item Petrus
heec quidem hactenus deMss. exemplaribus,
B exemplari quis.ubietquando? At nunc tempusest
rumnotitiam habemus. Nunc de alio scopus,
nonnullo subji-
Ms., cujus ex codice Vat. 6074 exordium hdbe- utde exemplaribus typo e.rcusis
mus in quo auctor vulgaria, quse cuilibet Mar- ciarnus. _ ,, „„

apud Vincentium Belloia- ,„„,„„.
;

tyri applicari possint, preefatus, sed moxadS. 1UG Exstant itta


Januensem, Petrum
«w
Christophorum delapsus, eum seprodit, ut statim censem citatum, Jacobum
deNatalibus, S. Antoninum,
Wicehum Mom-
ineptias ejus palpare possis. Audi novas fabu-
rerum ad Sanctum
las Beatus inquit raartyr Christophorus in- britium, Surium. Denique
: , ,

neotericum Legend istam Gal-


'pheronymus tenta cordis aure viguit et spiritualiter juxta
,
spectantium apud
ut nihil dtca-
nominis .... etymologiam feronomus * etc. Ad Ucum historica habetur colleclio m-
:

mus dealiis Legendistis, ipso antiquionbus,


hoc itaque sancti Spiritus characterisma reci-
seu Lcgend,, Htspali
piendum per regenerationis lavacrum feliciter mirum Flore Sanclorum
nomine Zelotem impressa anno 153-2 Hispanice nostro Petro »-
beatum apostolum Simonem ,

de ™legas*temJBt-
atque prasnomine Chananueum adiit cujus do- ; badeneyra, atque Alfonso
Did deRosarxo Ordims Prmdtcato-
ctriua imbutus fideliter , tale in ipso put spanice;
Sanctorum anno loso LusUa-
nis nomen fortitus est. Novum enimvero
fonte rum in historia
Prxdxcato-
commentum, ct alibi, quantum scimus, inaudt- nice-Thoma de Trugillo, Ordinis
Baranone
tum! Tillemontius Monumentorum ecclesiasti- rum.tomo 2 Thesauri concionatorum histona
ac demum
corum lom. 3, nola 19 in persecutionem Decii, anno 1583 Latine edito ;

collectaet Galttce eddaL,-


Acta Mss. vidisse se asserit, quorum
prologus Sanctorum, a variis
De Acl,> .*» .
tcluc Pariswrum anno
lfiOl.
Martyrum certamina:
incipit Laudatissima Christi
antiquo metrtca e^sol
:

sic Tempore quo nequissimo ab auctorc admodum


hisloria vero : ,

errore.
;
; ;

DE S. CHBISTOPHORO MARTYRE.
oralione conscrip/is, dicetur paullo post. Qux
sunt apud Vincentium Bellovacensem, breviora
quidvm sunt, quam illa, qux nos edimus ; sed
communem omnibus sentinam sapiunt. Jacobus $ XI. Ulterior exemplarium et
Januensis hislorisc Sancli magnam partem con- Actorum notitia ; aliorum ac no-
texit ex narratione, quam in quibusdam ipsius
geslis legiaffirmat. Rei compendium accipe. San- strum de hisce judicium.
cto cum quodam rege Chananxorum versanti ve-
nit in mcntem, ut majorem, qui in mundo esset,
prx aliis principem quxrcrel. Digressus igilur Sequitur, ut de Passione Sancti, .edita apud
ad unum, fama maximum, cum eo mansil.Forte Mombritium aliquid breviter dicendum esse
contigii, ut rex audiens cantilenam, in quajocu- rideatur. Hoc porro summatim de ea pronuntia-

latorquidam frequenter diabolum nominabat, se re liceat, quod nihii melioris aut diversi chara-

crucesignaret. Rem miratus, suscitatur causam cteris prx quem Actis proximc ti/po
se ferat, ob

Christopkorus. a nobis producendis, aut alii ejusdem farinee


> 107 Cumque idfien intelligeret ea de causa, ne Mss., paullo ante magno numero recensitis, vel
dxmon noceret ; mox Christophorus : Ergo ille, hilum anteferri mereatur cum ex iisdem omnia:

utpote cui noce possil, major est. Ideo lacunis hausla fuerint, et iisdem sordibus incre-
inquit, te,

conlinuo se ad illum, ut ipsiserviat. Dictum fa- rerint ac proin, quandoquidem in substantia


;

ctum orcurrit ri, ar in dominum accipit. Itares


:
conveniunt, alia sibi prse aliis majus meritum ac
tulit, rl dum iter facerent, crux sese offerret :
prctium vindicare non possint. Ad Surium quod
allinet ; edidit is Vitam et martyrium ex diversis
iianc fugere dxmon : Christophorus aulem in soli-
tudinem recedere. Deinde ad diabotum redux, et compeudio deseripta prout narrationi, quam ,

B eausam edoctus, cur is crueem fugeret, inanem breviter collegit, preenotatur. Sed cum e\ diversis

operam insumpsisse se cidet Christophorus et ,


ea accepta sint, ac communis Actorum, prout
ma.iimum omnium, quiin mundo essent, princi- vidgo circumferuntur, hislorix narrationi fere
consona, saltem in substantia ; palet, cujus pre-
pem nondum haeienus se reperisse staluil ipsum ;

tii sint, non majoris utique, quam Acta ipsa, e


Christum inquirere quem ab eremita docetur -.

eodemque suasore Christophorus, adeo procerx quibus prodiere quamquam inficiari non jiossi-
:

exislcns staturse, viatoribusper flwoium transve- mus, ea Actis prolixioribus tanto esse toierabilio-
hendis operam navat, fabricato juxta habitaculo. ra, quanto, rescissis pluribus dramaticis orna-

Quid multa ? Dum quadam oice is quiesceret mentis paucida quxdam referunt compendio
,

audil vocem cujusdam pueri, tertio se vocantis ,


descripta.

transvehii illum, ita humeros portiloris graran- 110 Legenda Hispalensis superius indicata ca exempla

icm. ac si tolum mundum ille portasset. Tum Sancti martyrio prxmittit centonem ex anilibus '

pucr. i 'hristum se esse manifestat ( vide superius fabulis consutum, quem ex Legenda aurea seu
59 ) adjecto dictis promisso, ut Christopho- hisloria Jacobi Januensis modo contraximus.
num.
rus baculum in terra figal ; maneeum habilurum Tantum vero abest. centonem illum ut adoptet
flores et fructus. Ribadeneyra, ut post S. Christophori gesta, ita
I
(J 1 1 'ost hancsingularem et fabidosam scenam, illum rcfulet : Communiter ping-itur S. Christo-
inducitur Sanctus perrexisseiu Samon civitatem phorns curn puero Jesu in humero, tamqnam cum
Lucise elc. ; ubi esl initium aliorum Aclorum, traducat perfluvium. 'Ego,inquil, non invenio, quid
eorumque in subslanlia prosequitur argumen- fundnmenti habeat, illum. ita ping-ere, nisi est per
tum. Petrus de Natalibus eumdem male cohee- symbolum etc. Historia Sanctorum Lusitanica
C rcnlcin scenici ilramatis funem trahit. S. Anlo- centonem jam dictum non habet ; et martyrio bene
ninus, relato Sancli martyrio ex Vincentio, sub- subnectit, multasalias res scribi de isto beato san-
dil fabellam ex Jacobo de Voragine recte addens, ;
cto Martyre ; sed quia videntur apoeryphoe, eas

hsec tamen nou scribere Vincentium... vel quia omissum iri. Thomas de Trugillo Acta quidem
ahbreviare voluit nou reputavit ista
; vel quia forte dareseex Surio asserit sed ea per decursum
;

authentica utroque certe, seu potius ultimo tituio


:
mutavit ac decurtavit; inter illa vero, qux ad
Vincentius meritissimo jure nugas hace suppri- eorum finem adjecit, dicitur passus esse marty-
mere debuit. Apud Wicetium in Aclorum compen- riuin eirca annum Domini cccliv, imperante Juliano
dioperquamimmodcste ilhe exploduntur, quando apostata, utait Vuicellius.
verbis supra num, G0 ex ipso citalis, subduntur 111 Ubitriplex corrigendus est error. i. circa •

ista .-
huue Christophorum Nes-
Nisi forte credas, annum mortis
de quo supra dispidatum est. 2.
;

suin quemdam Cent.aurum fuisse, qni Deianiram quod imperatorem istum conneciat cum anno 3.34;
per Euenum .Etolia; tiuvium transvexit, ut est in quianno 361 imperareccepit. 3. Wicelium citat
fabulis poetarum. Sed quia ista non habentur in sed cum locum non indicet, atium haud dubie
editione Moguntina aani 1547 suspicor ab he- ;
designarenoiuerit, quam%. ChristophoriWtaw ex
terodoxo editioni Basileensi anni 1557 adjecta Ruggero Fuldensi ab ipso editam ast in neutra, :

esse. At nunc alia, quiv ad preesens institutum quam supra cilavimus, editione, ullum de anno
spectant, prosequamur. martyrii, aut imperatore sub quo illud con-
,

tigerit,apicem repenmus. Alfonsus de Villegas


Actis, qux ex Surioprofert, prwmiltit parergon,
in quo alludit ad transvectionem per
fluvium
inpicturis exprimi consuetam. Porro qux de
martyrio refert, morari nos non debent, non
(SO magis quam illud, quod habet historix Sancto-
rum, a variis collecta et Gallice edita nam utro- :

bique his Surii nomenprxnotalur. Majorem sane


attentionem meretur aliud exemplar, de quo ista
accipe,
11:'. Acta
,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. 145

A 112 Acta quippe S. Christophori sub Otto- argumenli, satis inde liquet, quo in pretio sint >«cto«i

ictatecuio 10 ne III imperatore, qui floruit exeunte seculo x, liabenda eo vulgaribus deteriora, quod itlorum
;

ronscrijiwwe- conscr ipta non ita pridem typis publicijuris fe- auctor oratoriis phaleris usus, extra prsestitutas
,rice,°cnu-
pere "
^ ^ p ^ernardus Pezius Benedictinus, in hagiologis metas longe lateque sit expatiatus.
suo Thesauro anecdotorum novissimo, anno 1721 Joannes Hessels a Lovanio in censura de quibus-
edito tom. 2, parte i, a col. 27. Versu au-
,
ilitm Sanelorum historiis, quas habetur ad caloem

tem et prosa exarata sunl a Walthero subdia- primx impressionis Usuardi a Molano edili, ci-
cono Spirensi atque eruta notanlur ex cod.
, tat Passionem cum hoc exordio Fuit igitur gao- :

Ms. imperialis et celeberrimi inonasterii ad S. rosussanctus Christophorus inhumana effigieCha-


Emmprammum Ben. ; qui
Ratisbouae Ord. S. nanoius.
quidem ipsius auctoris xvo exaratus videatur, 115 Bartholomxus Chioccarellus de Episeopis -i'<« atutiam

Neopolilanis pag. 161 scribit Aaa


uti habes in Dissertatione isagogica, isti tomo S. Christophori ,

prxmissa, pag. l. Metrica sic incipiunt suam martyris g-esta a.. Petro quodam ipsius archie- ,

narrationem : piscopi (Petri, ut cult, d.e Surrento) mandato esse


More quidem reg'um gestabat sceptra Syrorum recensita; productis hisce, qui inibi in fine legan-
Fascibus indig-nus publicis rex, nomine Daguus, tur, versibus :

Celans corda lupi, simulatis vultibus agni. Parthenopensis apex praesul per cuncta beate,
Texerat oculte serpentem forma columbae. Nectar salvifico red imitus munerc divo,

Jam qnid plura querar? Tigribus rabidis fuit Petre, Petri meritis, qui te sacravit inurbe.

impar. Sume tui Petri famulatum mentc benigua,


Hic dum forte Samon ditione teneret avorum, Quod patravit ovans ad vestri nominis oda E
Qua3 caput urbis erat, Syriae dum regna manc- De Christophori laude mag-nisque triumphis
baut, Martyris eximii, pro Christi lege patratis etc.

g Vir quidam censu paupere dives,


meritis in Quxnam sint illa Acta, incompertum habemus -,

Quem patnbus non iguotis Chananaea propago at quxcumque fuerint, rix dubitare possumus,
Ediderat quin ex eodem vel simili sint furfure subacta e ;

a WaUtn 113 Et eodem quidem argumento per libros om- quo alia constant. De utroque porro islo Petro,
svhdiarmo nino sex deducto, sequitur in fine ista clausula, archiepiscopo videlicet, ac scriptore meminimus
Hemetena
auctorem describens :
diexvt Februarii in Commentario prxvio ad Vi-
CX
;.S°ur,°
~
H*° hypolaevita * Vualterus ab urbe Nemeta tam S. Julianx V. et M. § 1 pag. SfiS cu- , , ;

•l.ypolcvito. Pro vice Christophori metrica depinxit amussi, jus Vilam secundo loco a nobis datam
,
iste ,

a em subdia- Q um primuin regno successit tertius Otto. Petrus archiepiscopo Petro non hujus nominis II,
conua cognomento de Surrenlo, sed Petro I circa an-
Ac proinde versus annum 983 vel paullo serius.
Vitx rero prosaicx prsemittit prologum, indicat- num 1100, secundum ea qux ibidem dicta ,

quod eam dedicet domno Brldericho sau- sunt inscripsit hoc habens in ea singulare
, ,
que ,
,
,

qui quod cum utatur stylo soluto, pluribus hinc inde


ctse Nemetensis eeclesise patri, et episcopo :

in Catalogo episcoporum Spirensium apud Brus- locis carmina quxdam inspergat. Apud Leib-
chium de episcopatibus Germanix, subrogatus nitium citatum pag. 870 ecclesiae in Stedere- ,

notalur Odogario anno Domini 970 ; deuessis- borch adscribitur liber de singulis quaternionibus
die cero xv compositis, in quo continetur.de S. Cliristophoro
se autem ex hac vita anno 0S7
;
;

Aprilis, sicut legitur in nostro ecgrapho ex Ne- cetera nobis ignotus.

crologio Ms. ecclesix Wissenburgensis seu Weis- 116 Atque hxc quidem haclenus de exempla- mameranlur

senburgensis, OrdinisS. Benedicti, non in Saxo- rium atque Actorum, quse, in eis exhibentur, no- ,„„,,,-,, ,,-„,„

Reliquum nuncoirorum eruditorum


est, ut truittorwn
nia, sedad Rhenum (oide Bucelinum tom. 1 et 2, titia.

Mabillonium Annal. Benedict tom. 1 ad circa Acta censuras profcramus. Agmen ducat
et , ,

sapientissimus Annalium ecclesiasticorum con-


annum 6-1-2, num.W) atque adeo auctor ille post
annum istum 987 non scripsit hanc Vitam cui ;
citor Baronius, qui tum hic turu alibi uimii ri-

apposita est in fine clausula ad laudem Sancti, goris minime suspectus videri ilebetjudcc. In ci-
tatis itaque nolationibus Leg-imus, inquit,
eadem
toto orbe miraculis tunc , uti testatur , cele-
nonnullis antiquis codicibus, Surius quae et
berrimi Ejus namque, inquit, inaudita quan-
:
in
retulit in tomo 4; sed omnia quae censura in-
titas signorum hodieque diffunditur toto orbe
digeant. Irrepsit inter alia ut pro Decio irape- ,
terrarum.
ratore Dagnus quidam sit positus. Hesselius
q 114. Ceterum alia nonnulla, qux ad hunc au-
ctorem,eruditionisque ac poeticx prcesertim venas paulo ante designatus, de Passione, cujus ini-
p
cum iio«ro ie
Pla-
mox ex ipso dedimus ita censet
facultatem spectant , ddbit Dissertatio mox in- tium
.-

Uiitjudicio;
»tiie prosai- cet P.issio S. Cliristophori : iicet ex ea parte dis-
fiica t a i n qua quia doctissimus ejusdem auclor,
.

cit, «'» eodeth pliceat, quod Iocus non memoratur


martyrii :

cujus sint fidei Acta S. Christophori , a Wal-


auctore t
neque civitates quarum mentio fit in historia
thero i!lustrata,_no6« (quorum, inquit, praecipue
,

exprimuntur. Non assequimur quomodo


ista
gratia cum haec tum alia plura in nostram col-
,

Passio absolide ipsi placere potuerit


nequeenim :

lectionem intulimus) discutiendum statuendum- Ac/a ista qualta-


induci possumus, ut credamus,
que relinquere sese profitetur; dicimus pluris illa melioris characte-
non valere, quam alia; imo minoris esse pretii ;
cumque dissimilis adeo notse ac
kactenus enumerata,
ris fuisse, quam tot alia
quia poeta metrice illa imprimis amplificando,
seueadem potius in substantia atqrn alia
aliis ,
adornandoque similitudinibus, inductionibus ac qualenus mayts vel mt-
quam magis vel minus mala,
colloquiis, drama epicum potius panxit,
nus in amplificatione et ornatu rerum sibi tem-
simplicem historix narrationem,tamelsi jam tum
corruplam ac fabulosam iisdemque ex sordibus perant. , .
,

117 Cardinalis BeUarminus


mmtme obscure, ,„,.,,,,„«<-
coagmentatam, quibusnunc scalere vulgaria San- indicavit, quid-
profitcri cogimur. Acta vero prosai- tametsi non expresse sed tacite
cti Acta
nam de Actis hisce serttiret nam tom. 2Uo. 1,
,
Oon- .-

ca, quse eodem Walthero auctore post metrica


troversiarum, de Sanctorum
BeaMudtne
seouunlur quia ejusdem cum vulgaribus sunt
, cap.
, d

1K) DF, S. CHBISTOPHORO MABTYBE.


cap. 20, ad argumentum s, qun hseretici conten-
dunt, multos invocari, qui non modo non Sancti,
sed nec homines fuerint, ut Christophorus, Geor- PASSIO
gius, Catharina, ac proin superstitiosam esse
eam invocalionem respondet Sanctorum quo-
; ,

rumdum historias apocryphas quidem et incer- Ex Ms. nostro membranaceo Ful-


tas esse , non tamen propterea Sancto ipsos
numquam fuisse .. quia et.si apocrypha erat hi- densi satis antiquo,
storia S. Georgii, quas tunc (sub Gelasio uti ,

vult , Papa) exstabat non tamen npochrypha


:

est consuetudo universalis Ecclesiae quia semper :


Al/OTOJiE ANONYMO CONSCBIPTA.
Georgii , Cliristopliori et Catharinse memoria
celeberrima fuit. Ubi habes de istis S. Georgii
Actis expressam , ac tacitam Actorum 5. Christo- CAPUT I.

phori censuram.
T
Iis A cc videmus, cur post adeo magnos vi- Sanctus ad multorum conversionem
ros , Baronium videlicet ac Bellarminum, qui
suum, circa Acta hic agilata judicium protuie-
mittitur ; regi Dagno sistitur ; Ni-
re, nimise severitalis accusanda sit censura,'quam
cceam et Aquilinam convertit.
jam pridem de iisdem lulil Papebrochius, quan-
do candide mentem circa illa suam elocutus in
Ephemeribus Grmco - Moscis supra allegatis nomine Domini Jesu
i: Christi. In tempore g
K ,
Inillo, reg-nante Dagmo a in civitatc Samo b
diflicile ex fabulosa Sancti Legenda ali-
censel, , Samtus ai
quid certae veritatis clicere. Viileri inlerim pos- homo venit de insula, g'enere Canineorum c, piwiumcon
et ostensum est a Demino ut baptizaretur wr«<on»n e
sunt ejus Responsiones parte 1, § 9 ad prseten- ei ,

s,t Exhibitionis errorum articulum Ll. Tille- liajitismo sancto; quem ostendit Dominus Jesus
montius circa Acta, quorum inilium superius Christus in seculo suo : et ostensum est ei i,

ix ipso protulimus asserit quod non possint


, ,
quoniam multae g-enerationes per te credere
servire, nisi nd eonfirmaudam Baronii censuram. habent, in Dominum Jesum Christum ; et voca-
Neolericus Legendisla Gallicus,alibi exortice cri- buntur filii Dei vivi. Ipse autem Sanctus , ex
ticus el audacc censor, temeritatis culpam non toto eorde orans , ecce nebula de caelo descen-
incurril, quando aliorum exemplo Acta Sancti dit , et inluxit super eum : et venit ei vox de
reprobat. caelo , dicens : Serve electe Dei : e.cce accepi-
11!> Quod si nobis aliorum judicio nostrum sti baptismum in nomine Domini et sanctse
'i
quoque superaddere liceat dicimus, Acta ista ,
Trinitatis.Et ingressus ipse Sanctus iutra Sy-
prorsus a nobis improbari tamquam incerta riam, orabat dicens Gloria tibi Deus, qui :

et apocrypha. 1. Quia in multis peccant uti ,


convertis ignorantes et addueis in viam veri- ,

sparsim in Commentario hoc ostensum est. 2. tatis; mutas linguas ferarum , et das eis liu-
Quia inexspectatis ac plane scenisis erentibus g-uam humanam. Et ingressus in ipsam civita-
e/.colloquiis ineptit sunt infarta. :i. Quia de- tem, orabat dicens Domine, qui fecisti Adara, et :

nique, ut paucis complectar omnia, tota illorum dedisti ei scientiam, ut agnosceret viam veritatis;
symmetria ex male cohxrentibus partibus com- da et mihi, servo tuo, ut doceam populum istum,
posita tantwn dbest ut prasbeat rcbusadeo mira- qui erravit.
Ulibus, quas narrat, motiva credibilitalis accom- 2 Et orante eo , exivit mulier de civitate , ut
modata; occasionem prsebeat heterodoxis ipsam
id iret , et adoraret idola : et videns ipsum San- ,„.„ populo
Sancliexistenliar. impugnandi, tamquam imag; ctum contremuit
, et facies ejus mutata est :
, orat, ac >,•>,(-

nariamacfabulasam,cuitamimaginariaetfabu- vi(iens corpus hominis, cnput autera canis


{; d
losa hislorin applicetur. Similis et cucurrit ad civitatem et elamabat dicens
furfuris sunt ,

Arla S. Marija, ii.-v, ,/,,/r dedimus xx Julii, et Venite et videte mirabilia, quse adhuc nullus
S.
rinistinx V.et M., xxiv ejusdem. Qux ibi circa potuit videre.turbas multae Et exierunt
v ,

idriusque Sanct.r Acta diximus, consuli possunl, et videre ipsum


stantem , et oran- Sanetum
atque fm applicari. En ipsam qualemquatem tem juxta ecclesiam ; et respiciens ad iilum po-
Sancli passionem. pulura , orabat dicens Domine Deus omnipo- :

tens da mibi , ut credant per me nomini san-


,

cto tuo. Et tenens virg-am ferream in manu


sua,
fixit eam in terram , et dixit Domine , Deus :

meus, fac virgam meam florere et ramos ,

bonos habere et folia formosa; quomodo muta-


sti Cana Galilasas aquam in vinum. Multi
in
autem videutes quoniam virga illa fioruit ,

crediderunt in eum de hae civitate millia homi-


G£D nium decem et, octo et baptizati sunt de manu ,

ejus e.
3 Audiens autem Dag-nus rex , transmisit
ad .%„-,,
eum ducentos milites ut eum ad se exhibe- ,
f»»D»
rent. Videntes autem milites eum ,
timuerunt
adpropiare ad illum et transmisit alios du- ;

centos. Et venientes milites ad


ipsura vide-
'

ruut eum stantem et orantem et


; ipsi orare coe-
perunt cum eo. Complens vero
orationem suam,
surrexit et dixerunt milites ad
:
eum Domine, :

iex
.

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. 147


rex desiderat videre te. Et respondit ad eum Si et interpellare Deum
suum. Responderunt
:

illffl «...
voluntatis meae eat, veniam : si non, non veniam : dicentes Utinam audires
:
nos, et adorares Do-
tamen venio vobiscum. Et ingressus ante conspe- minum Deum sancti Christophori. Respondit rex
ctum Dagni, videns eum rex, quoniam magnus et dixit ad Nicseam et Aquilinam Numquid et :

erat, statim corruit de consistorio, in quo se- vos maleficatae estis de illo malefico,
ut vos ne-
debat, et postmodum surrexit, et sedens pro garetis deos meos magnos? Cogitate autem
tribunali, iuterrogabat eum dicens : Quis es propter pulchritudinem vestram, et
sacrificate
tu, aut unde es, aut quod nomen tuum? Re- diis meis : si autem nolueritis,
male vos faciam
spondit sanctus Christophorus : Ex nativitate mea perire a facie terrae. Responderunt illae et di.
Reprobus dictus sum : post baptismum sanctum xerunt Si volueris, ut sacrificemus
:
diis tuis,
Christophorus f vocor. Dicit autem rex ad illum jube mundari plateas totas et exeat praeco ,

: Canine, et fax mala, non sacriflcas diis meis clamans, ut omnes congregeutur in templum,
magnis ? quoniam Nicaea et Aquilina sacrificare habent
cujns impieta.
4 Respondit sanctus Christophorus, et dixit ei : diis.
em redargmi, Vere bene vocatus es Dagus; quia g tu es pars Tunc congregatus
,

400 militei
7 est populus magnus : et <"> quiiem w
,1
mortis, et conjux patris tui diaboli dii autem, dixit rex ad populum ''''"'<• ">''•'-
convertit:
:
: Nicaea et Aquilina sa-
quos mihi dicis * sacrificare, vaui sunt. Oculos crificare habent diis. Et venientes ad templum,
d""'
9
• quibus mo habent, et non vident; aures habeut, et non respiciebant in carcerem, ubi erat inclusus
san-
jubcs audiuut; nec adorant eos, adjuvare
ipsos, qui ctus Christophorus et clamabant voce :
magna
possunt : quoniam aurei argentei , et lignei , dicentes Ora pro nobis Eamule Dei, ut libe-
:

sunt; dii autem, qui non fecerunt caelum et ter- ret nos Deus de idolis his. Et ubi ingressae
ram, pereant. Tu autem tanquam stultus adoras sunt in templum, clamabant Dii paganorum,
eos. Utinam audires me, et adorares Dominum,
:

E
audite nos. Hoc cum ter dixissent, non erat vox
qui fecit caelum et terram quoniam potest te ! in illis. Et dicebant ad populum : Ne forte som-
liberare de igne, et dimittere peccata tua. Ipse num ceperint, et non audiant, aut aliquo arti-
autem stultus fiex intra se dicebat Quomodo : ficio operentur, et non illis vacet. Tunc Nicaea
possum istum, qui inter feras nutritus est, vin- solvit cinctorium suum, et posuit in collo Jovis,
cere, si non inveniam diversa tormenta? Et et traxerunt ambae, et jactaverunt eum in fa-
jussit eum
carcerem rex
Ecce illi mitti in . ciem suam, et contriverunt eum. Similiter fe-
quadringenti milites venerunt ante conspectum cerunt et Apollini, et dixeruut : Si Dii estis,
Dagni et jactaverunt omnes arma
, sua ante levate et adjuvate vosmet-ipsos. Audiens autem
illum dicentes , Et nos credimus in Deum : Dagno rex , quod Nicaea Aquilina deos suos
sancti Christophori, et adoramus eum. Et dixit contriverunt, veniens dixit ad illas : Ego vos
rex : Numquid et vos maleflcati estis, quod rogaveram, ut diis meis sacrificaretis , et non
ipsum vultis sequi? Venite autem, adorate conlideretis. Respondentes dixerunt Nos lapides :

deos meos , et dono vobis aurum et agentum conlisimus; stulte tales sunt dli tui, ut a mu-
immensurabile ; et in honore niagno constituo lieribus conliderentur.
vos. 8 Respondit rex et dixit eis : .Quoniam illi idm Aquiima
Dixerunt milites ad illum Aurum malifico ",r v u "* *"-
gui ei Marly- 5 : et ar- credidistis, et laesistis deos meos, ma-
"""regt titti-
ret fiunt. gentum tecum sit in perditione : nos autem le vos faciam perire ab hoc seculo; ut Christo-
Dux pnell.r.
semel baptizat: sumus , et credimus in sanctam phorus videat perditionem vestram, et sacrificet
ad Sanclutu
pervertendum Trinitatem. Iratus autem rex jussit eos decol- diis meis. Et jussit rex ferreas catenas in ma-
mistar, lari. Ipsi vero propter gratiam sancti Christi * nibus et pedibus Aquilinae mitti et jussit eam :

'
Christophori impleverunt martvrium. Tunc jussit rex, ut ve- suspendi , et mitti lapidem magnum pedibus
nirent ad eum quaa puellae pulchrse, et includi ejus, ut membra ejus disrumperentur. Ipsa au- *'

cum sancto Christophoro in carcere Nicaea et , tem elevans oculos suos, videbat sanctum Chri-
Aquilina h, et promisit eis aurum et argentum, stophorum orantem et clamabat ad eum dicens : :

et lapides pretiosos , ut facerunt eum secum Famule Dei, ora pro me, quoniam in nomine
peccare, et sacrificare diis. lngressa? autem ad Dei tui accipio meam coronam in omni bono,
Eamulum viderunt faciem ejus tamquam
Dei , et Spiritu sancto. Postea audivit vocem ma-
flamn^am ignis, et ceciderunt in facies suas ab gnam dicentem : Accipe tuam coronam intra :

hoM.wrtia usque ad horam sextam ;'.


Cum in gratiam Dei tui. Et Niesea vidit eam, et
ver%jans «yesset sanctus Dei Christophorus ora- orans dixit : Domine Deus sancti Christopho-
tionenrjf dixit ad
Levate vos, filiae meae, illas : ri, noli me
separare de mea sorore, sed cum
nolite tfmere stare autem habet ante judicium
: ea me dignare coronare. Et jussit rex, ut ve-
Dei, qui vos transmisit ad me. Et interroga- niret Nicasa ante conspectum ejus ; et dixit
bat eas, dicens Quod est artificium vestrum ?
: ad eam : Adhuc in stultitia tua perseveras ?

Et responderunt Ora pro nobis, Famule Dei, ut : Audi me et sacrifica diis meis, ut non am-
dimittat Dominus peccata nostra, opera autem no- plius tormenta, quae passa est soror tua, et tu pa-
stra maritorum * est et quod accipiebamus de cor- : tiaris.
pore nostro, pauperibus erogabamus, nudos vestie-
bamus, captivos redimebamus, esurientes satia- ANNOTATA.
bamus k.
ab co retlttcui 6 Dixit eis sanctus Christophorus : Negate a De imaginario isio rege disseruimus in Com-
litrad melio- ergo Jovem et Apolliuem, et omnia idola ve- menlario prxvio § 1.
lemfrugem,
stra, et communicate mecum in oratione; et hLocum Itunc satis examinavimus ibid. § 7.
ego spero in Deum meum, quoniam ipse dimit- c Plura huc spectunt ibid. § 8; ubietdebap-
tet vobis peccata vestra Responderunt illae et . tismo.
dixerunt Ora pro nobis;quia credimus in Deum
: d Consule hac super reCommentarium § s.
tuum quoniam tecum perferemus martyrinm.
: e De infidelibus a Sancto conversis, superius
Alia autem die jussit eas rex exire de carcere §9.
Julii Tomus VI. 36 f Circa
;

148 PASSIO S. CHRISTOPHORl MARTYRIS.


nomen variu dedit manus et pedes ejus, et caedi ad virg-as
Circa ulrumque Sancti
f sit lig-ari

Commentarius prsevius. ferreas, et mitti in caput ejus cassidem ig-neam.


l Qusenam inter Dag-num <>t mortem oel um- Tunc dixerunt tres ex consulibus Beatus fueras :

bratilis etiam connexio, atque adeo quid sibi


sit Dag-ne, si natus non fuisses, quoniam talia tormen-
velil partivula ista causalis.non concipimus.Nam ta fieri jussisti Famulo Dei. Iratus rex jussit eos

zo Sayvhv (pro quo citalur Hesychius) pro hukvov, decollari.


Tunc sanctus Christophorus dixit ad eum
frequenter, huc non non magis quam spectat; 11 :

Saypa Dorice pro 'jrr/jjy., morsus, a <5axv&). Si amplius potueris tormenia mihi facere , fac
h Nominahsecelucidat sylloge historica, quam rex stulte mihi vita aeterna est, et dulciora
:

habes die 24 hujus, a pag. 492. super mel et favum tormenta tua. Tunc jussit
i Scena producilur nova, similis ei, quam
supe- rex fieri scamnum ferreum secundum statum
rius liabes in reg-e corruente de consistorio ; et in- ejus. Et venerunt artifices et tulerunt mensu -

fra num. 11.


ram ejus quas erat cubitorum duodecim a. Et
,

k Locum hunv castigavimus in dicla Sylloge factum est secundum jussionem reg-is, et po-
pag. 493. sueruut eum in medium civitatis, [et] jussit eum
rex ibi ligari, et ig-nem supponi : et jussit qua-
draginta orcas b olei mitti super eum. Respon-

CAPUT II. dit Sanctus Dei de medio igme; et dixit Hsec :

tormenta tua, qua? mihi facis in tua turpitudi-


ne, et diis tuis [consumentur.] Ego semel
tibi dixi quia non timebo tormenta tua
Ambarum martyrium ; Sandi crucia- :
,

nec iram tuam. Cum hsec dixisset de multitu-


tUS aC mores ,* ttjrannUS CWCitate dine flaminse scamnum illud factum est tam-
,

quam cera c. Veniens autem rex, et videns san-


punitus, et ab eadem liberatus ctum Cristophorum in medio ig-ne stantem et
orantem (et erat facies ejus tamquam rosa no-
ejusdem edictum pro Christianis.
va) videns eum rex, cecidit in faciem suam a
timore magmo ab hora prima usque ad horam
\«Mi ttiultlt Niesea respondit : Tormenta tua mihi dul- nonam.
twruviata ccdo sunt , et mors tua, vita geterna est. 12 Postquam vero surrexit, dixit sancto scd irrito plu
tormenti* nc conatu.
Tunc jussit pedes ejus, et
rex ligari manus et Christophoro Fera mala, non : tibi sufficiunt
mariyrium
tubit una cu dentes ejus sin^ulariter expelli, ut prae dolore peccata animarum, quas errare fecisti, et non
torore. respondere non posset. Ipsa vero amplius cla- permisisti sacrificare diis ; sed omnem populum
mabat et dicebat Eg-o tormenta tua nou ti- : meum traxisti ad te? Respondet sanctus Chri-
mebo; habeo autem Sanctum adjutorem qui , stophoru.s, et dixit Adhuc multse animae per
:

potest me liberare de manibus tuis. Iratus au- me credere habent [in] Dominum Jesum Chri-
tem rcx jussit exhiberi lig'na multa, et fieri py- stum ,tu ipse. Et blasphemavit rex eum
et :

ram ingentem ; et jussit eam ibi concremari. et dixit ad Sanctum Christophorum Numquid et :

Ipsa autem in medio flammse stabat et clama- me vis in tuis maleficiis adducere? Et iratus
bat : Domine, qui misisti ang-elum tuum in cami- valde rex dicit ad sanctum Christophorum Sic :

num trinm puerorum, et liberasti eos de flamma mihi faciaut dii mei et sic mihi reddant , si ,

ignis, ita et me liberes deig-ne isto, ut erubescat non crastina ista hora perdidero animam tuam,
tyraunus iste. Et tunc solutse sunt manusetpe- et ad exemplum omnium te faciam pervenire.
des cjus, et stabat in medio ig-ne et facta est : Aiia autem die jussit adduci sanctum Christo-
flamma illa tamquam ros, qui de caelo descen- phorum et cum venisset ante conspectum ejus,
:

dit. Videns autem tyrannus quia nihil poterat dicit ad eum Jam sacrifica diis et intellige
:

eain * nocere, jussit eam decollari, et eomplevit verba mea, ut non per multa tormenta pereas.
coronam suam cum sorore sua in testimonia ma- Sanctus Christophorus dixit Eg'o diis tuis abo- :

g-no. minationem feci quia fidem meam habeo, quam ;

, 1(1 Multus autem populus exspectabat g-lo- in baptismo accepi.

S. Cimstoptta
riosam passionem ipsarum, quoniam vicerunt il- 13 Tunc jussit rex exhiberi lignum magjnum Sugittts />'U-

l'ui lorqxwri lum tyrannum et crediderunt in Deum sancti


, seeundum statum ejus et poni ante pal»™ , ^i
sira impeti-

fubetur Christophori , et clamabat omuis populus : Ma- et vocati sunt milites , et jussit fani' -Qnl
l'
l
'.,ei
g-nus Deus Christianorum. Iratus autem rex Christophorum ad lig-num adligari. E'!'* ^inien-
dixit in corde suo : Si non perdidero istum tes secundum ordinationem regi« ternas
milites
maleficum a facie terrse, in maleficiis suis to- sag'ittas sagittaverunt
super eum, ut citius in-
*
forte popn- tuni seculum * ad se trahere habet , ut omnes terficeretur Famulus Dei. Et dixit rex Videa- :

iu illum credant. Et jussit rex venire eum mus, si Dominus ejus potest venire et libe- ,

ante oonspectum suum Canine


, et
et dixit :
, rare eum de manibus meis et de sag-ittis his. ,

fax mala nou , sacrificas meis? Usquequodiis Et sagittaverunt hora prima usque ho- eum ab
in hac fidc stas ; ct quam diu te possum susti- ram duodecimam et putabat rex stultus quod :

nerc ? Sacrificas diis meis, an non? Respon- totae * sagittee in corpore ejus fixee essent. Sag-it-
dit ei et dixit : Eg-o volo te adduxi in fide bo- tas autem suspendebantur a vento a dextris at-
na , ut relinquas malum, et adores Christum que sinistris ejus et nulla ex his corpus ejus :

meum qui potestatem habet in vita et in mor-


:
tetigit. Et post solis occasum , jussit eum rex
te tua. Et dixit rex Adh.no in stultitia hae dimitti et custodiri eum
lig-atum
.
ne forte a
,
,

stas ? Et quamdiu Respon- te possum sustinere ? Christianis nocte solveretur. Multus autem po-
dens sauctus Christophorus dixit; Eg'0 non sum pulus exspectabat excipere corpus ejus.
stultus sed sum servus Domini Jesu Christi •
11 Alio vero
,
die dicit rex : Eamus et vi- fjiKtinm utta
tu autein stultus cs, et iusipiens, qui non con- deamus illum Et veniens maleficum. ad eum in ooulum re-
fiteris Dominum Jesum Christum , sed confi- dixit ei Ubi est Deus tuus? Veniat
: et libe-
t/is extiliens,
i/jsum excr-
teris satanam patrem tuum. Et iratus rex jus- ret te de .manibus meis, et de sag-ittis his. Sta- cat.
tim
; ,

DIE VIGESIMA QUINTA JULTI. 149

tim exsiliens una de sagittis ipsis infrressa est. in ut et eg-o credara in eum. Et tulit terram de loco
oculum reg-is et excascavit eum , et dicit sanotus illo, ubi passus est , cum modico sanguine ejus, et

Christophorus : Tibi dico, tyranne stulte, si credis : posuit in oculum suum


nomine Dei Christophori
in
eg'o crastiuo, hora octava, accipio meam coronam et in ipsa hora aperti sunt oculi ejus.
Tuncrex cla-
in omni bpno. Et hoc mihi Dominus ostendere di- mavit voce mas-na dicens: Gloriatibi, Deus Chri-
g"natus est. Veniunt multi Christiani, et accipiunt stianorum; qui facis voluntatem timentibus te, et
corpus meum, et ponunt illud in locum orationis; eg"o ab hodierno die [ponam] prajceptum meum
tu autem veni in illo loco, et fac lutum cum san- in omni populo, et in omni ling-ua; [ut] quis-
g-uine in nomine Domini nostri Jesu Christi ; et quis blasphemaverit Deum Christianorum, g-la-

pone in oculum tuum , et salvus fueris. Et dio percutiatur. Hanc orationem constituit
tunc adpropriavit hora , ut coronaretur San- sanctus Christophorus :Domine Jesu Chri-
tus Dei. Aperuit os suum in oratione et di- ste praesta bonam mercedem scribentibus et
xit : leg-entibus passionem meam e : qui regnas cum
Sanctui fusi'
15 Domine Deusmeus, qui eduxisti me
de errore Patre, et Spiritu sancto, in secula seculorum.
preeiuut, de- in scientiam hanc, quod te rog-o, praasta mihi et :
Amen.
mariyi i
wiuni in quo loco posuerint corpus meum, nonibi ingre-
,,,ru>uaw.
diatur grando, non ira flammae, non fames non
mortalitas : et in civitate illa , et in illis
ANNOTATA.
locis, si fuerint ibi malefici, aut dsemoniaci, et ve-
niunt, et orant ex toto corde, et propter nomen a Statura Sancti an giganlea, et qualis fueril,
tuum nominant nomen meum iu suis orationibus, docet Commentarius § 5.
vox de Christo-
'

salvi fiant Et venit ei caelo dicens :


b Orca vas olei (et quidem fietile, uti notat Can-
phore, famule meus, ubi est corpus tuum, et ubi gius ex Persio) seu species amphorx magnse. Vi-
• commcmo- non est; commemorantur * autem in oratione sua de plura apudeumdem Cangium.
ravcrinl nomen tuum ;
quidquid petierint, accipiant , et c De tormentis Sancto illatis consule Commen-
salvi Complens autem suum martyrium
fiant. tarium § 9.
bonum, coronatur mense Julio vni Kal. Aug-u- d Mortem, ejusque adjuncta ibidem discussa
stas d. invenies.
liexu cicit i autem numero, qui crediderunt in no-
16 Sunt Finis hujus Passionis cum principio, et cum
e
mnulus. cd mine Domini Jesu Christi per sanctum Christopho- his ea, quee sunt media, adeo constant ex ine-
fdictu pro
rum, millia hominum quadraginta et octo, et ani- ptiis , et in dramaticis commentis consonant
Clirutiair
ma? centum undecim.Alia vero diedixit rex:Eamus, ut cutpam severioris, quam par sit, adversus ea
et videamus, ubi posuerunt eum. Et veniens in il- censurx commeruisse non videamur de quaplu- .

lum locum, clamavit voce mag-na, dicens Christo- : ribus mentem nostram exposuimus in Commenta-
phore, famule Dei, ostende mihi virtutem Dei tui, rioprsevio.

DE S. CUCUFATE MARTYRE
APUD UARCINONEM IN 1IISPAMA

COMMENTARIUS PRJ2V1US
I. Sancti cultus antiquus, nomen et natalis varie signata.

•yeieherrimum hunc Martyrem apud Catalau- scribitur in Litaniis desumptisex libro precum
nos in Hispania fuisse, anliquissima quxque
' Caroli Calvi apudBaluzium Capitulariumtom.
Etooium Snti- I
\monumenla testantur. Breve illud est, sed 2, col. 1486) aliis Cucufans, Cucubas, Qu-
eri apud Pru
dentium elegans et luculentum, quodapud Aurelium Pru- qufas Quoquofas Cocofas , Cocovatus, etc. ,
: va- ,

rium iNjuicn Catalauni appellant san Culg-at, Galli saint Qui-


dentium,qui ineunte seado quinlo niaxime]ftoruit,
"l>ud ,,/,(,5.
libra IhpiaTeydvuv, Hymno 4 legitur his rcrbis : quenfat, unde ecclcsi.r in //ixvesi Parisiensi; et
Barcinon claro Cucufate freta saint Couat, unde pago cuidam in dicecesi Ale-
ctensi nomen est inditum ; et aliter varie infle-
Surget :

quibus quidem non obscure docemur, sicut aliis apud Castellanum in ailditionibus
ctunt ; ut vide
Marlyribus urbes alias, quas ibidem recensel ad Martyrologium Romanum die xv Februa-
ita Cucufate suo gloriatam prxcipue fuisse per rii.

illa lempora Barcinonem neque gloriatam tan- ;


IMarlyrologiorum agmen ducitcetustius iUud, Salalem r;u ,

tummodo,verum etiam fretam; ut urbem illam non quod S. Hieronymo tributum vulgavit illustrarit- alebrum w-

que Ftorentinius, dum Sancti nostri memoriam


runtoftM
venerationi ejus qualicumque, sed singulari insu-
perpatrocinio actutetos addictam consecratamquc die xvi Februarii his verbis celebrat In Spania . *£j" '

Barcilona, passio S. Quoquofatis. Sequuntur


jam tum fuisse intelligamus.Prudentio consonant
Martyrologia cujusvis propemodum wtatis acge- alia ejusdem classis atque ad eumdem diem, tum
neris ; in quibus tamen , sicid et apud recen- quee ibidem producit Ftorentinius, tit Antver-
piense, seu potius Epternacense, Corbeiense,
et
tiores quosdam /tistoricos, observari velim, aliter
calcem tum qiur a nobts
atque aliter Sancti liujus nomen exprimi nam : Blumianum ad libri,

edita sunt conlractiora ut Richenoviense, A«-


qui prudentiO- juxta exactissimas editiones et co- ;

dices vetustissimos, guales bini apudnos sunt, gustanum, Labbeanum , reginse Sueciae, et m
Spicilegio Acheriano editionis novissimas tom.
"-.

est Cucufas, aliis est Cucuphas (Sic enim etiam


pag.
,

150 DE S. CUCUFATE MARTYRE.


pag. 27 Gellonense.EademHieronymiana majora ubi affirmat, in Breviariis Hispanine Acta S. Cu-
putanlur a quibusdam eumdem Sancium, luxato ufatis aliquanto ampliora contineri, quam sint

nomine, etiam annuntiare die prxcedenti, xv Fe- in Martyrologiis ; simulque observat,paucas ibi
bruarii ; sed in brevioribus nusquam illo die admodum ecclesias esse, quse de illo Officium non
comparet. Corbeiense insuper eum proponit xxv recilent, in eoque non eam exhibeant martyrii

Julii, ut apud Acherium in Spicilegio citalo,


vidc narrationem, quam ille ibidem idiomate verna-
et Florentinium. Marlyrologium anliquum,quod culo subjicit, quaque Acla nos/ra in compendium
a loco, unde descriptum accepimus, Trevirense rediguntur; diesque adeo Sancli natalis statuitur
S. Maximini appellamus, illius etium meminit xxv Julii. Et de Eborensi quidem ecclesia id
die xn Februarii, et xxv Julii sed prioriloco ;
constal etiam ex Legenda Sanctorum Lusitanica

tantum occasione S. Eulalise quod et Notkerus ;


Didaci de Rosario excusa Uiyssipone 15S5 nam , ;

fecit, qui ejus memoriam celebrat xn, et xvi Fe- ad diem xxv Julii Martyrium Sancti nostri de-
bruarii, Julii, et hoc quidem die cum elo-
«cxxv sumptum dicitur ex Breviario Eborensi simul et
gio satis longo, quod ab Adone mutuatus est.Adi- ex S. Antonino parte 1, tit. 8 cap.i (§ 28) Ejus-
sis Prxtermissos in Aclisnostris ad dies Febru- dem rei exemplum reperi in Officiis propriis
arii commemoratos. Sanctorum ecciesix cathed ralis et diacesis Bar-
3 Alii lamen cum Martyrologi, lum biogra- cinonensis, auctorilale Apostolica approbatis, et
recentiora ve-
ro die 25 Julli phi inde a secido nono ad nostram usque xia- excusis Barcinone anno 1668 in iis enim ad diem ;

quem et A'ia
tem, ejusmemorix consecrant unice tamquam xxvii Julii notatur festum Cucupbatis martyris S.
confirmant,
natalem diem hunc xxv Julii; credo, quia tum duplex et subditur hsec
; rubrica Quia hoc fe- :

primum innotescere cteperunt Acta nostra in ,


stum semper occurrit cum festo S. Jacobi apo-
quibus dies ille Cucufatis martyrio assignalur. stoli , ideo in ecclesiis dicecesis Barcinonensis,

Prseisse ceteris Wandelbertus videtur, nisi hunc quae non sunt dicatoe nomine S. Cucuphatis,
anteverteril Florus, quod opinali sunl Majores semper transfertur in diem xxvn. Quod si ea dies
nostriin Martyrologio, quodtomo 2 Martii prx- fuerit Dominica transfertur ad diem xxx Julii. ,

fixerunt. Secuti subinde sunt Ado, Usuardus, In ipso autem Officio nihil est singulare pree-
Liber sacramentorum S. Gregoriiin codice Ra- ter lectiones secundi nocturni, qux fere con-
toldi, qui seculo decimo scriptus est, apud Me- tinent Acta nostra. Non existimo idem etiam-
<tt:/':/it,,i pag. 170 et ne multa recenseam
; , ,
num factitari in aliis per Hispaniam ecclesiis :

Romanum, quo nunc utitur Ecclesia, Mar- nihil certe hujuscemodi invenio in Directoriis
lyrologium sic hodie Sanctum annnuntians
, :
viginli et unius diceceseon et aliquot Ordinum
Barcinone in Hispania beati Cuouphatis marty- religiosorum ejusdem regni, impressis Matriti
ris, qui in persecutione Diocletiani sub Dacia- anno 1718.
no proesidc plurimis tormentis superatns, percus- 6 Verum id olim npud alias in usu fuisse, /IIO fj„8 lltllll-

sus g-ladio, victor migravit in csslum. Juvat conjicere eliam licet ex Kalendario Toletani Mis- li luibnerii.nl;

l„;t O/fuium
liic etiam adscribere elogium Adonis neque -. salis , quod anno 1500 typis
ritus Moznrabici,
enim ad eultitm S. Cucufatis hodiernum compro- editum non ita pridem Toleti Cuperus nosler
,

bandum tantummodo facit, sed ad Actorum exscripsit sic enim in eo scribitur ad vm Kal.
:

quoque nostrorum quorum e.rhibel epitomen, ,


Augusti Jacobi apostoli vi capparum (hasc ru-
:

demonslrnndam qttutcmciimqitc nntiquilatem: sic brica exprimuntur ob Festi solennitatem, non


igitur habet : item id quod sequitur) Christopbori et Cucufati
auorutn eptto- t In Bispaniis, civitate Barcinona, S. Cucufa- et comitum ejus MM. ix. lc. id est, novem
men hoc die
dat Ado.
fatis martyris (subintellige natalis, qux voxprx- lectionum Offtcium sed quid comites hi sibi :

cesseral,) qui ex civitate Sillitana oriundus fuit, rcliiit, nescio ; neque Actn vel auctorestalii me-
C et BarcinonsB sub Galorio procousule et Maximi- minerunt nisi forte hic male Cucufati jungan-
;

ano Ruflno passus. Primo gravis-iine tortus


et tur, qui juxta ipsum Breviarium Mozarabicum
et caesus, deinde catenis adstrictus in craticula ad Christophorum pertinent .Ccl erum quamquam
Buperextensus , aceto et sinapi perfusus, assari eodem die notata sint SS.Jaeobi, Christophori,
jussus est. Cum vero ab ig'ne et flammarurn g-lo- et Cucufatis festa quia eodem die occurrunt ; :

bis illeesus apparuisset, ex pracepto impii judicis nequaquam lamen eodem die apud Mozarabes
extra civitatem ductus, in ignem copiosum iterum eorum Officia recitantur ut ex eorum Brevia- ;

projectus cst : quo divino nutu exstincto, iterum rio, quod biennio post Missale c.rcusum est, col-
ferro vinctus in custodia lvtrusiis cst, ubi divino ligo ; ubi hoc ordine Officia horum Sanctorum
splendore oonsolatur. tterum cardis ferreis et tau- propria disponuntur : !n festo S. Jacobi aposto-
reis crudelissime osesus, rit ultimo, dictata seu- li fratris sancti Joannis apostoli et euangelistae.
tentia : Cucufatem rebellem prineipum et diis , Tum sequitur Officium ejus proprium. Deinde .

sacrificare nolentem, g-ladio feriri jubemus; octa- In festo


sanctse Annse, matris Virginis Marise,
vo milliario Barcinona perductus, ferroque ani- cujus Officium subjicitur propriam. Tum vero :

madrersus, martyrium oonsummavit. Cujus cor- In festo S. Christophori vel comitum ejus. Et
pus a Christianis cura reverentia. sepelitur. Unde seqiutur Officium proprium. Tandem In die :

postmodura traiislatura non longe a Parisiorum sancti Cucufati omnia dicantur unius raartyris
;

oivitate , in eoolesia bcatorum martyrum Diony- fol. cccxvnr. Vides, hic postponi
diem OfficioS.
sii, Rustici, et Eleutberii cum bonore tumulatum Cucufatis destinatum non modo festo S. Annie,
est.
quod juxta Kalendarium jam dictum incidil in
eumdein diein '.> Eumdem
triumpho eju.t diem odscripseruni diem xxvi Julii sed etiam differri ultra fe- ;
pridem Siepn
celebraruntque jam pridem Hispani, etquidem slum translntum S. Chrislophori. Porro licet hic
Oflicio peculiari, quodasserit Tamayusin Mar- omiitti jincscribantur de communi unius Marty-
tyrologio Hispanico ad hunc diem, cum ait In : ris, excipi tamen debet Hymnus de Sancto pro-
omnibus Hispaniee Breviariis Offlcia specialia prius, qui ibidem sequitur, quemque, quia com-
olim incsse cog-noseimus.Quod idetn fere ante mendatur a Baronio, hoc loco repreesentandum
illum lestatus est
Ambrosius Morales in Chro- pulavi, non ut n Bimrio in Chronico Pseudodex-
nico generali Hispanim tom. \,lib. 10, fol. 331,- trino mntilatus est scd itt ex ipso fonte, Bre- ;

viario
. :

DIE VIGESIMA QUINTA .TULH.


A viario, inquam, Mozarabico, accuratissime de- intelligimus, quas nobis ex antiquissimo ejusdem
promptus est, ne syllaba quiclem in textu immu- Lectionario membranaceo descriptas transmisit
tata, nisi cum pro simplici littera vocali, diph- anno 1G27 vir studiis nostris addictissimus Jo-
thongus erat exprimanda; ceteras emendationes, annes Baptisla de Castellarnau, tum ejusdem cce-
plerumque ex Tamayo ad hunc diem desumptas, nobiimonachusacvicarius generalis. Quamquam
seponam in margine, neglectis metri Sapphici vi- non omnes ille quidem exscripsisse se fateatur,
tiis. En ipsum :
quasibi de S. Cucufate invenerat; sed illas dumta-
Bymnut cx 7 Barchinon lsete Cucufati vernans, xat, quse Acla nostra integra, sine translatione
Breoiario complecterentur; reliquasvero prsetermitteresese
tumulum honora
Corporis sancti :

Et locum sacn venerans sepulchn voluisse, quodnovinihil, sedeadem tantumomnia


Sparg-e ligustris. aliis atque aliis verbis exornarent Ex iis, in- .

• Siillitana
Munus hoc clarum tibi Scilitarna* quam, intelligimus Officium ibi antiquitus cum
Civitas misit, dedit et beatum octava celebratum fuisse, et quidem primo die,
Quando Felicem populis Gerundse seu ymKal. Augusti, cum lectionibus duodecim
Sortecolendum. propriis, uti et Dominica infra octavam : nam de
• luuwlis Hi sequestrato tumuli * honore, ceteris nihil accepimus Porro ex dictis dubium
:

Proprias sedes adeunt tuendas; videri debet, quis tandem ex variis, quos assi-
Barcinone Hic celebratur aula, gnavimus toto hoc paragrapho, diebus Cucufatis

Ille Gerunda. martyrio re ipsa conveniat; cum omnes (si forte


• Cucufatis Hinc cruor hujus Cucufati * almi xn Februarii excipias) lamquam natales, nulla

hcre» Factus est nostrse regionis herens * :
facla translationis mentione, notentur. Verum id
Inde liic nobis sua membra ponens commodius paragrapho sequenti discutiam; cum
Vivere prsestat. de Actis nostris, quanti facienda videantur, pau-
B Hic fide plenus redamando Christum, ca dixero.
Lucis infestum patitur tyrannum;
leritur Moxque bis seno territur* beandus
Milite tortus.
% II. Acta antiqua; varia de illis ju-
Csede percussus nimia fureutis,
Viscerafudit quasi peritura; dicia quo usque admittenda.
• rccipit Quse reformata recepit* in alvum.
Sanus adhoram.

minaccm Missus in flammis, precibus minaces * Acta S. Cucufatis Mss. habemus ex ccenobio S. Acia Aaiemu»
Ignis admoti perimit vigorem. Maximini Trerirensi, quibus adscripsit olim *«»•, jtiorum
"/''"» »"" a -
• Bivnr. arde- '
Nequit adurere * nimis in beato Bollandus noster, exstare eadem, sed sineprolo-
'''
Corpore flamma. go, in Ms. S. Huberti, quo deccenobio dictum est
Cratis ig-nitse facibus cremari seepivs alias; Henschenius vero, esse eadem etiam
Jussus ardoris uutrimenta g'liscunt;
: pergameno regiiuv SuecicV in quarto.
in codice
«..wilerigo- Sed nihil Famulo nocent... * Sunt ad hunc diem xxv Juliiin codice nostro
et

Suppliciorum. membraneo Valcellensi signato P. Ms. 157,- et in


Sustinet posthincPiusille cardos Lectionibus quas acccpimus ex monaslerio, ut
Ferreos in se ferientes ictu ante monui, Vallensi prope Bareinonem; sed in

Sicque Sic * decisi capitis in sethera * his prologus deest. non in illo : neutro autem loco
' «eihra •
Spiritus efflat. dc translatione verbum est icnum. Iisdem usus est
Jam fave, Martyr, precibus clientum; in Historia Hispanica priscorum comitum Bar- f
C Instrue et civem; populum tuere; cinonensium Franciscus Diagus ea antiquissi-
Et sacerdotum piacorde mulce. mo, ut ait, Flore Sanctorum in membranis ma-
,

Pacis amore. nuexarato, servatoqice apudcapitulum cathedra-


Crimine dempto, auima virescat lisecclesix Barcinone indeab anno 1360, cum il-
Pane cselesti satiemur omnes :
lum, tamquam monumentum rarissimum, acqui-
Carmine * lapsa vitiata membra siverat capitulum istud a clerico quodam Gui-
Spiritus ornet. lielmo de Muntels sed neqice in hoc teste Diago,
; ,

pcrimanlui Nou ruinosi perimatur *ar<jtus * ulla translationis mentio fiebat. Eadem publici
• artus
Non cibus * corpus vitiisque pressum :
juris fecit Laurentius Surius ex vetustis quiclem
Non in occultis animoe crementur Mss, secl mutato passim, ut fatetur, stylo;
libris,

Ig-nemalorum. non tamen, quin exemplaribus nostris, quan-


ita

Utpia tecum, Cucufas beate, tumad res attinet earumque ordinem acsenlen-
tins, fideliter acpresse infueserit. Fhec eadem de-
Regna cselorum meritis tenentes,
Det Deo nostro resonans placentem nique Hispani certatim auctores, quorum aliquos
Ling'ua canorem. per decursicm producemus, arripuere.
10 Et Hispani quidem ea permagni fuciunt; s*<puim

u y. co Gloriam Patri celebrans * honore :

kbrcnt
Gloriam Nato recinent * superni, Diagus imprimis in opere citcito lib. 1, fol. 17; frmrrHmt,
'° icbi ait, historiam hane auctoritatis esse mag-nse,
eitent
*'
Cum quibus sanctns sociatus extat
Spiritus unus. Amen. omnemque mereri fldem. Non tamen ita sen-
<>//;, „,,„ ,,,„, 8 De hoc carmine recurrit sermo inferius. Tres sisse omnino omnes clixerim cum Franciscus ;

ouum m ccb insuper alius Hymnos hoc die profert Tamayus, Birarius in commentariis ad Chronicum situm
nobio s. c„-
eru t os> u i a n ex Officio vetuslissimo et manu-
t
Vextrinum pag. 329 aliud his verbis innuat .

Porro sancti Cucuphatis Barcinoneusis Acta ex-


Boicinonen.
scripto monasterti S. Cucufatis del Vallesprope
Barcinonem; sed quiu nihit ad historiam no- stant apud Surium tom. 4, xxv Julii, et apud
stram lucis afferunt, eos assignasse satis habeo. Equilinum Iib. 0, cap. 130. Sed eadem fkli-
Quanta autem solennitale jam olim in illo mo- oros canuntur Sapphico carmine Hymno sa- ,

qui leg-itur in Breviario Habes


Toletano.
nasterio celebrari ipso hoc die et sequentibus con- cro ,

kymn u m illum paragraphoprascedenti. Idemante


sueverit Sanctus noster, ex iis lectiottibus facile
illum
. ,, ,

DE S. CUCUFATE MARTVRE.
scriptoris Actorum fidem laiidat in iis saltem, loco inditum ut in Annalibus Aragouiae
nomen est ;

quse ad primam translationem attinent simul ; Hsec ille ; qui tamen, ul plerique alii
scribitur.

eamdem in illis ipse subverlit, statuendo diem xv etiam Hispani, S. Cucufatem simpliciler Barcinone
Februarii pro translatione facta, pro marlyrio sepultum fuisse affirmat sive latiori modo id ;

autem diem xxv Julii. intellexerit pro locis Barcinoni vicinis,sive minus
lato et ad urbem ipsam restricto utrovis enim ;

sensu res polest accipi hinc Franciscus de Pa- :

£ ttt " * dilla neutrum ausus determinare Martyrem ,


f
L.OCUS f
martyril, et nlfii
SepUllU-
5 111. quidemnostrumoctavoaburbelapideoccubuisse
an ait.et aChristianistumulatum;sedubi, inquit,
V3& '
trinslatlO COFDOris
" totiuS
.
nondico; quia nullus auctor id dicit; cum tamen
partis tantuni in VOSagUm primO, Barcinonehumalumfuisseasserantquosinmar-
, . , ^, .
i- t» qine citat auctores Hist. eccles. Hispan. Centu-
deinde Dionysiopolim prope Fari ria i, cap. 2. Aliter, credo, statuisset, si Mss.
instrumenta, quse hoc numero assignavimus
SIOS.
habuisset in manibus. Sane, si extra urbem con-
summatum esse velis martyrium, difficile est cre-

Interfectus t Barcinonem Athletse hujus palsestram fuisse dere, relatum a Christianis tum fuisse corpus, ut
videtur in a prascipuam, Prudentius Acta, Martyrolo- , suprema illi obsequia intra urbem fyrannicis fu-
tro Octavicn " gia, quie produximus, testantur omnia ibi ap- : riisagitatam periculose persolverc nt qua extra ,
prope Barci
nonem,
prehensus esl, ibi pleraque passus supplicia ibi ; illam exhiberi poterant multo securius.
suprema capitis in eum lata sententia. Quse 21 Ex priori illo tumulo (non Roma, ut ait indeqae tratu-

quidem omnia sufficiunt, ut simpliciter Barci- Doubletius Antiquitat. abbatise S. Dionysi lib. i, latus primum
in Vnsagum
noni martyrium ejus possit adscribi tametsi ex- : cap. 28 et codex S. Victoris
, de quo infra ,

B tra illam raptari jussus ad necem, octavo inde num. 23^1 translalus fuisse S. Cucufatis reliquias
milliaro caput gladio demum subjecerit ; ut af- primum in cellam Lebraham in saltu Vosagico
firmant, non Acta quidem Mombritiana , sed per S. Fulradum, ccenobii prope Parisios Sandio-
alia. illa posteriora, ut putamus quse in hac , nysiani abbatem deindeper Hilduinum abbatem
,

etiam re secutus est Ado, loci tamen nomen omit- ad ipsam S. Dionysii basilicam Acta nostra ,

tens, quod varie legitur in Mss.; et in nostris Mss, testantur atque ex his S. Ado, qui ta-
;

quidem Trevirensi et Valcellensi, Optianus, apud men compendii causa nec Fulradum, nec Hil-
Surium vero, Tianus ; at in Legendario coenobii duinum nominat nec de cella Lebraha memi-
;

S. Cucufatis, et Flore Sanctorum Ms. apud lauda- nit quippe in qua nec tumulo condila fuerint
;

tum supra Diagum, Octavianus ; el sic habent sacra hsec pignora, neque diu substiterint repo- ,

quoque Antonius Vincentius Dom.enec in Sanctis sita potius ibi tantisper quam in perpetuum ,

Catalaunise Franciscus de Padilla in Historia


, destinata; si tamen reposita istic umquam fue-
ecclesiastica Hispanise, ct Joannes Baptista de runt: nam ex ipso S. Fuiradi testamento, quod
Caslelarnau in schedis olim huc missis; in qui- exhibent Mabillonius in Actis Sanctorum Ordi-
bus querilur, de Officio proprio S. Cucufatis per nis Benedictini sec. 3 parte 2 pag. 341 et, ,
,

disecesim Barcinonensem recilari solito, quod Michael Felibienus in monumentis, Historise cce-
ibi sanctus Martyr Barcinone interfectus dica- nobii Sandionysiani subjectis, pag. xxxvm, ex
lur. Sed hoc ut monui , rotunde potest asseri,
,
illo inquam , testam.ento constat, S. Cocova-
,

quantumvis in Octaviano necatus esse slatuatur; tum, ut ibi appellatur, anno Caroli Magni nono
idque tum ob ea, quse dixi modo, tum etiam quod a successione in regnumpatris, regni autem Ita-
Oclavianus Barcinone haud procul admodum lise quarto, Christi 777 ante Octobrem, quo ex-
distet. Fuit autem Octarianus, seu castrum Octa- spirabat annus Caroli nonus, requievisse, non
vianum in agro Vallensi in feraci et salubri tu- in cella Lebraha, sed in alia ab eodem Fulrado
C mulositum, ex eo forte dictum, inquit in Marca sedificata in saltu Vosagico super fluvium Lai-
Hispanica sua Utustrissimus Petrus de Marca ma quse dicebatur Fulrado cella. ltaque vel
,

lib. 2, cap. 16, num. 5, quodOctaviusaugustusad


Lebraham allatse ex Hispania rcliquise non fue-
Cantabros tendens, ibi Castra metatus fuerit. Eo loci runt vel non permanserunt certe usque ad an-
;

conditum est celebre monasterium sancti Cucufatis, numjam dictum, nedum usque ad tempora Hil-
Ordinis sancti Benedicti, vulgo san Culgat. Quem
duini ; vel denique post scriptum illud testamen-
locum vetusta rcgum Fraucorum diplomata docent tum ex Fulradocella eo primum delatse sunt
olim fuisse dictuni Oetavianum. indeque porro ad S. Dionysii nam Castellanus .-

ibidemque 20 Idem forte de sepulturse loco sentiendum : in Martyrologium Rom. ad diem xv Februarii
ttpultUB,
eodem enim sepultum esse Sanctum, quo cecidit, ex Adone colligens, Sancti nostri reliquias recta
innuunt Acta nostra Mss., et Surius, quamquam Barcinone delatas esse ad basilicam S. Dionysii,
obscuriuscule. Lecliones camobii Vallensis id cla-
ne refutandus quidem videtur. De cella autem
rius exprimunt, uti et Flos Sanctorum Ms. Bar-
Lebraha dictum est die xvn Februarii in Com-
cinonensis apud Diagum nec leve hujus rei argu- :
mentario historico de S. Fulrado abbale § 3 ubi
menlum est, quod eodem loco illustre S. Cueufatis et de hac translatione S. Cucufatis aliqua repe-
;

ccenobium, ut infra notabitur, erectum ab eo est,


ries.
qui transferri aliquanto ante reliquias ejus in
22 Qua occasione , quove anno instituta sil Pipmo
Galliam curaral idque quasi ad compensandum,
;
,,<„, int
hsec translatio, quis definiat ? Cointius eam re- rege, aut Lu-
quem avexerat, thesaurum ut scribit Morales in. ;
ad annum ilmiit opio:
fert Christi 756, num. 39,- Legen-
Chronico lib. 10, cap. 2 Pro certo, inquit, habeo,
:
disla Gallus annum quidem non determinat as-
seis ub Carolti
Ludovicum imperatorcm , Caroli Magni filium| ;
Magr
serittamen, eam sub Pipino contigisse sedneu- ;
quando Barcinonem cepit, sibi sustulisse Parisios ter habet, quo dictis fidem
faciat. Serius eam
hoc sacrum corpus atque in ejus honorem, et com-
;
statuunt Acta Mss., cum
pensationem quodammodo, aidiflcari jussisse istic affirmant, ex Hispa-
nia delatas esse reliquias in cellam, Caroli Ma-
prope Barcinonem monasterium hujus Sancti,
unde gni
,

DIE VIGESIMA QUINTA JULII.


A gni (lum quidem regis quamvis per prolepsim
;
ciendum hicsit, quivis intelligat.
V. B.
imperatoribi dicatur) magnificentia constructam; 24 Gloriantur etiam nunc hoc inler alios be-
Ctn' tua,u,m,n
neque enim alius locus ullus assignatur, in quo ne multos thesauro Sandionysiani, quem in sa- •if-ill.il S.,f
cello servant, quod ab illo sancti Cucufatis ap-
post faclam translalionem Hispanicam rel tan- a>i t'1'ii'

tillo tempore fuerint repositse ;


quem tamen in- pellatur, inposlica chori parte, in viliori tamen,
dicare debuisset auctor, si ante Caroli regnum quam olim theca ul patet ex ecclesim S. Diony-
;

et sedificatum ab iUo monasterium depositse


per sii descrij/tione, quse Historise ejusdem abbatise

annos aliquot in alio fuissent. Sub Carolo igitur, subjungilur, cap. i. Quseritur vero, antotumibi
non sub Pipino, videtur accidisse. Nec minus corpus aut nunc sit, aut allalum umquam fuerit;
proinde aberrant plerique scriptores llispani, ut an pars tantum illius aliqua. Totum illuc trans-
Thomas de Trugitlo in Thesauro concionatorum latum fuisse innuunt antiquiora monumenla;
,

lom. 2 ad diem i Augusti; Joannes de Ma- cum non corporis partem, sed simpliciter corpus
rieta in Sanctis Rispanise lib. Dia- 2, cap. S ; exprimunt. Sic Acta noslra num. 7 lodeque .•

gus ante citatus, eumque sequens Anlonius de translatum cst venerabile corpus ipsius a Fulrado
Yepesin Chronico Ordmis S. Benedicti ad annum etc. Sic Ado supra: Cujus corpusa Christianiscum
Chrtsti 778, aliique, qui cum Ambrosio Mora- reverentia sepelitur. Unde postmodum tran.<latum,

les, supra num. 20, eam tribuunt Ludovico Pio non longe a Parisiorum civitate.... tumulatum.
post captam deditione Barcinonem cum ex te- : est. Sic et ipse S Fulradus itt teslamento suo,

stamento S. Fulradi certum esse debeat, S. Cu- Tertiam, inquit, cellam infra vasta Vosg'0 aedifica-
cufatein in Vosagojam requievisse ab anno Chri- vi, ubi sanctus Cocovatus requiescit, super rluvium

sti 777, quo natus nondum erat Ludovicus. Ad- Laima, quae dicitur Fulrado-cella. Sic denique Ca-
B de etiam, S. Fulradum, qui prsecipuas in hac rolus Calvus imperator in Prsecejtto pro parti-
translatione parles egit, obiisse anno Christi 784, tione S. Dionysii in Annalibus Benedict i n is ad
cum Ludovicus annos tantum selalis sex nume- annwm 862 num. 108 inter Sanctos quorum
, ,

raret. Quid anno, quo testamentum


si ipso illo corpora apud S. Dionysium erant humala, quarto
condidit, reliquias hasce ex Hispaniis Fulradus loco sanctum Cucufatem nominat. Et idem adhuc
? Potuil certe, ut erat sacrarum istius-
obtinuerit loquendi modus observatur in catalogo quodam
modi gazarum cnpidissimus,thesauri hitjus noti- rerum in abbatia S. Dionysii risendarum, ad
liam acquirendique occasionem arripuisse ab iUo
,
vulgi et peregrinorum usum excuso Parisiis
Maurorum duce, qui anno 777 stipatus, haud anno 1700. Fatendum. tamen est, ubi de reliquiis
dubie ad captandam benevolentiam, Christianis Sanctorum agitur, frequentem usum esse synec-
aliquot, Paderbornar.i ad Carolum venit, eique doches, qua totum pro parte sumitur saltem no-
Csesaraugustam, aliasque, quibus prxerat,urbes tabili.

dedidit; ut habet inAnnatibus Eginhardus.Diem 25Atque hoc sensu facile jam citatos tex- Xeijanl Bispa*

huic translationi assignari jam superius diximus tus admitlenl Hispani: falsum est enim, quod auad te inan-
Florentinium adducens illis affricat TiUemonlius
xvi Februarii.
f Yimigoau- 23 Sequilur alia translatio seu ejusdem po- Monumentorum ccclesiast. tom. 5, pag. 5S,
tnnadS. D, tius complementum; cum, sive ex cella Lebra- quasi apud se esse adhuc velint caput et corpus
onytii projie
ha stce ex Fulrado-cella, ad stabilem denique sancti hujus Marlyris in monasterio prope Bar-
Autiit» on.
dignutnque lanto deposito locum exuvise S. Cu- cinonem. Corpus habere se dicunt sed preter ,

855.
eufatia allatx sunt, ad basilicam nempe S. Dio- caput ut loquitur Florentinius hoc est sine
,
, ,

nt/sit ptvpe Parisios, idque accurante, ut Acta capite; non vero cum capitc , id male tnter-
,

referunt Hilduino abbate


,
non tamen anno ;
pretatur Tillemontius, quia Tamayum a Floren-
Doininicae Incainationis , ut habet ecgraphum tinto pro se atlegatum non ittspexerat; nam si
nostrum octingentesimo ;
,
sed oetingentesimo illum vidisset loco assignato, sive ad diem x\ix
ut melius in suis Mss. legit Aprilis, aut etiam ad xxv Julii animadcer-,
tricesimo quinto,
Surius: Hilduinus enim S. Fulrado post Magi- lisset utique, caput Martyris nostri disertis ver-

narium, Fardulfum, et Waltonem successit an- bis ccenobio S. Dionysii a Tamayo, alque adeo

noprimum Chrisli 814, et prasfuit usque ad an- etiam a Florentinio , concedi Nec cero solus
iium cireiter 848; ut patet ex Historia cceno- id fatetur inter Hispanos Tamayus; sed et alii

bii S.Dionysii nuper edita, et ptwfixo abbatum tanto numero, ut ne unutn quidem oiderim
catalogo: annis igitur fere quinquaginta in Vo- qui sacrum hoc saltem caput ad Sandionysianos
translalum neget. Dixi , *allem caput nam
sago hscc lipsana servata fuerant, cutti ad S.
:

sunt qui aliquot iis insuper ossa concedunt; ut


Dionysii tandem afferrentur annojam diclo, ibi-
tom.'S, 264.
queperhonorifice conderentur dieoclavo Kalenda- Yepes iti Chronico Benedictino fol.

rum Septembrium, seu xxv A^igusli. Scio, an- Imo Diago loco supra Ittttdato satis habere ci-
detur, sipartem corporis Hispani relenuisse di-
num alium translationi huic assignari in Tracla-
cantur, partem ( forte etiam majorcm ) obti-
tu quodam Ms. de translaiioue reliquiarum ad
nuisse Galli. Solum tatnen caput ablatum olim
S. Dionysii, cujus fragmenlum aliquod de SS.
Cucufate descripsit olita Papebro- in Gailiam fuisse, asseruttt cum Tamayo mona-
Hippolyto et

chius noster ex codice, ut notatur, S. Victoris chiccenobiiS. Cncut&tisprope Barcinonem; et in


S73: nam ibi facta narratur anno ab Incar- eamdem sententiam Florentinius ad dicm xvi
natione Domini dcccxvi. Verum Actis nostris Februarii adducere Notkerum oidetur; sed per-
instrumentum illud seculis ut minimum tribus peram: non enim uspiam hic mentionem facit ut-
recentius est, cum de Roberto rege, qui obiit an- lam translati capitis, sed corporis uti legenti- ;

no Christi 1031, tamquam vita defuncto me- bus illum ad diem xxv Julii manifestum erit.
minerit; deinde in chronographia nullo modo Itaque quod de capite quoque Parisiis asservato
accuratum nam S. Fulradum Carolo magno
: ex Notkcro affirmat Castellanus in notis ad Mar-
superstitem facit, qui totos tamen ante Carolum tyrologium Romanum die xv Fcbruarii. itt ipse
ipso
annos triginta decesserat; sunt in eo et alia, quse ex Florentinio arripuisse se ostcndi/ non , c.r

non placent sed hsec sufficiunt, ul quanti fa-


; Notkero.
37 -ZfiMtrnm.
Julii Tomus VI.
;

156 DE S. CUCUFATE MARTYRE.


20 Mirum tamen videri poterit, nihildehacre anni 988 apud Pelrum de Marca in appen-
distinctius claruisse legi in Officiis propriis diae- dice Moxcse Hispanicse col. 937: hinc et Octavia-
ceseos Barcinonensis; sicenim habent festo S. Cu- nense ccenobium nuncupatur in alio seculi unde-
;m( in Gallntn
fuitte tran*t<t ou&tia in secundo noclurno, lectione tertia-. Cucu- cimi instrumento, quod ibidcm habes col. 1053.
tum. phas securi pereussus, insignem martyrii palmam Vulgus tamen hodie illud appellare consuevit
octavo Kalendas Aug-usti est consecutus. Cujus cor- San Culgat, vel Sau Cugate del valles, quod in
pus Barcinone primum sepultum, postea in Galliaru Vallensi territorio ad octavum ab urbe Barcino-
translatum, et in ecclesia sancti Dionysii, quas non nensi milliare sit silum. Antiqua sunt illius et
procul a Lutetia Parisiorum distat, reconditum est. augusla,scdnon satis hactenus perspecla primor-
Queslijam pridem id sunt monachi S. Cucufatis, dia. Castelarnavius ea refert et ad annum Christi
i ulpamque coniulerunt in Palrem JEgidium So- etad Carolum magnam, utconditorem atque
785, ;

cietalis Jesu rectorem collegii


,
Barcinonensis hoc postremum nemini dubium ait esse. Non du-
versus initium prxteriti seculi; cui futpoteviro, bitarunl certe idem affirmare Diagus in Hist.
ut ipsitestantur,doctissimo)ecclesiaBarcinonen-
comitum Barcinon. lib. i, cap. 10, Domeneccus
sis concinnandarum de Sanclis propriis lectio-
de Sanctis Catalaunicis ad diemxxvu Julii, Yepes
num provinciam demandaverat. Sic enim adnos in Chronico Benedictino; et hi quidem ambo mo-
anno 1827 scribebat Joannes Baptisia de Castelar- nasterii hujus initia retroagunt ad primam Ca-
imit, cicimliit jum dicti mouachus, cl vicarius, ut roli mtigni in Hispaniam adoersus Saracenos
supramonebam, generalis : Patre /Egidius (el pa- expeditionem, id est, ad annum Christi 778. Alii
dreGil) non satis adMbuitdiligentisein quaternio- tamen opus iUwl Ludovico, Caroli fdio, malunt
ne, quem composuit de Sanctis episcopatus Barci- adscribere post captam patris auspiciis anno
nonensis. Posuit in eo etiam, corpus S. Cucufatis 801 Barcinonem, ut Morales supranum. 20 pro-
esse Parisiis: et memini , rogatum illum fuisse ductus, Marieta de Sanclis Hispanise lib. i, cap.
abhinc annis sedecim aut amplius a cathedrali 8, Pctrus Marca Marcse Hispanicse lib. 3, col. 334
Barcinonensi, ut ad hanc domum accederet, rem et seq., Mabillonius Annalium Benedictinorum
penitius exploraturus. Venit ipse, et cum eo cano- tom. 2, pag. 497; quorum sententia nobis eatenus
nicus Petrus Pla, nunc sacrista;et locum hunc manu apparet verior, quod ante annum 801 tanta fuerit
ac litterij propriisemendavit in quaternione, quem rerum Barcinoncnsium nunc Francis nunc
, ,

eg'0 penes me servo, in hunc moduni: Cujus sacr* ilerum Saracenis dominantibus, vicissitudo; ut in
UELlqUlAC 1'AliTIM IN GaI.LIAMTRANSLAT/E ET 1N ECCLE- ea ne spatium qiddem xdificandi coenobii aiti fa-
SM 8. DlONYSlI JlXTA LUTETIAM PaIUSIORUM RECON- cultas,nedumanimus fuisse videatur sive Carolo,
DIT.E: PAIITIM 1N MONASTERIO S. CucUFATIS OrDINIS S. sive Ludovico, sive ulrique: nam aut uterque
I'.I.M DICTI NON PROCUL a BARCINONE 1N MAONA VENE- monasterhtm illud erexil simid fundavilque
uatjone iiabkntur. Sed nec ista retractatio mihi aut saltem quod utervis prsestitit prius alter ,

placet, inquit ibidcm Castelarnavius quia San- poslea confirmavit, ut ex amborum Prseceptis a
;

ctus hoc loco mortnus ost, non Barcinone; etParisiis Lothario rege, locopaullo anle assignalo appella-
solum caput habent. Remeamdem aliquanto fusius tis, manifeslum est.
descriptam idem ad nos anno insequenti misit, 28 Plurima nobis de hoc suo cwnobio commu- vinitirit! tibi

addens, asseruisse -Egidium, brevi fore ut iterum nicavit laudatus modo Castelarnavius quse si jmiBBnrionem
,

quaterniones revocarentur ad prslum; tum se in iis singidapercenseremus, res ad molem immensam


ec subjecta
emendaturum omnia, prout ibi jam scripto emen- excresceret. Quinque enim sunt capita apud Do-
tnventtonit
dasset. Verum, inquit, cum impressio resumpta meneccum Yepes proxime citalos, unde illud
et Itittoria.

non sit, error Iiic tam insignis etiam nunc in iisdem inter ceieberrima non Catalaunise dumtaxat, sed
perseverat. Imo vero perseveravil diu etiam poste- universsc etiam Hispanise monasteria sit nume-
r'

rius : nam
unde superiorem textum dedi-
editio, rantlum; antiquitas scilicet; fundatio imperialis;
mus, facta est Barcinone anno 1668 quod errore :
religiosorum numcrus et nobiiitas (nam ab anno
contigerit, an studio, non est nostrum decidere. 15tl nobiles huc tantum admitti posse stalutum
Dabimus hic inlerim quse pro sua possessione esl;) divitise atque amplissimi reditus; sacrarum

Hispani proferunt poslquam de monasterio S.


;
denique reliquarum thesaurus nutlo satis pretio
Cucufatis pauca dixerimus. sestimandus. Hsec ille multis auget accessionibus,
qux ad loci descriptionem, Pontificum Romano-
runi privitegia monasterii abbalumque jura
,
,

eleemosynas immensas, hospitalilatem, peregri


norum omnium atque advenarmn cujusvis ge-
% IV. Monasterium S. Cucufatis neris conditioni statis legibus accommodatam,
aliaque pertinept. Addit et seriem, seu
Octavianense ; corporis ejusdem potius
historiam, abbalum omnium, quos ex antiquis
Martyris in eo facta agnitio anno monumentis potuit eruere, eamque ad sua usque
perducit tempora. Sed hsec longiora sunt omnia,
1079 ; argumenta Octavianen- quam ut hic referri possint. Misit idcm de
sium pro sua possessione. Sanctis, quorum ibi corpora reqidescunt quid-
,

quid archiva perscridanti nolatu dignum occur-


rit. Iu hac admodum copiosa congerie,
ex ma-
nuscripto et valde antiquo ut affirrnat Le-
,

clionario historiam profert inventi


corporis S
Monastertum Monastc, -111)11 S. Cucufatia ibi Ordini Bene- Cucufatis martyris, quse ad rem
S. Cucufattt dictino ereclum essc , supra monuimus
pr.rsentem
, unice facit: ea namque sola nititur
prcpc Barci- ubi Martyr possessio
ille glonoso certamini , rescisso quam sibi vmdicant Octavianenses jam di-
nonem
capile, finem imposv.it hoc est, in loco vocato ,
; cti thesauri. El quamvis ex eodem illo Lectio-
Octaviano, ut est im Przecepto Lotharii regis nario eamdem
historiam Hispanice dederint Do-
meneccus in Sanctis Catalaunix die xxix Aprilis,
e/
: ;;

DIE VIGESIMA QUINTA JULII. 157

eleodem die Latine Tamayus in Martyrologio bus, jacentem in terra ante imaginem beatae Ma-
riae intus in claustro,
quia lamen hic omisil aliqua, ille vero contraxit cceperunt pro eo enixius
omnia, ex apographo Castelarnaviano reprxsen- Psalmos et Letanias Domino decantare. Cum ma-
tabimus eam, ut, ipso teste, in fonte legitur. Sic gna autem veneratione, et cum cereis, cum thu-
igilur habet ribulis et incenso et aqua benedicta, adduxerunt

29 Lect. i. Inveutio corporis beatissimi mar- lignum Domini et beatissimum martyrem atque
ifcini, mowi- Cucuphatis, qu;c facta est in cce- pontificem Severum, simulque et alium glorio-
tyris Christi
eh"t S. Cucu-
nobio ipsius quod ab antiquis vocatum est
,
sissimum Martyrem, qui ab antiquis vocatus est
fatit f«c'«i.
Octavianus, distans ab urbe Barcinona octavo Martyr occultus.
milliario. Veniens quidum vir a partibus Hi- 32 Lect. vii. Quo ut venerunt, statim contur- erueiali tpirv-
lui fatti tunt,
spaniae ad praefatam urbem Barcinonae, nomine bati sunt dasraones. Et imponentes * corpora San-
f.tic eorput il-
Lazarus, cum audisset famam praedicti ccenobii ctorum supradictorum super pectus vexati, cla- lud S. Cucufa-
gloriosissinii martyris Christi Cucuphatis , adiit mare cceperunt daemones, quod duo montes magni tit,

Andream, venerabilem abbatem ejusdem ioci starent super eos. Cumque interrogarentur, qui
'
imponenli-

et cum lacrymis ejus amplectens vestigia, de- essent illi montes, ululando, et in porcornm si-
vovit, mouachum fieri praedicti monasterii,
se militudinem nimium vociferando, diras voces emi-
Lect. ii. Quod primum renuens [abbas,] no- serunt, dicentes : Unus dicitur Cucuphas ; alius
luit assensum praebere. Tandem victus lacry- vero Severus martyr atque pontifex Fratres vero
mis ejus et cunctorumque bonorum
precibus, non credentes (patet, legendum esse, fratribus
hominum consilio acquievit
fultus,secumque ;
non credentibus ;) sed contrario illis dicentibus;
duxit ad monasterium. Qui cum aliquot die- quia spiritus ille mendax esset, sicut et pater
bus moraretur, contigit religiosissimum ab-
ibi ejus; et quia corpus beatissimi et gloriosissimi

batem Rivipnllensem in praedicto coeuobio ad- martyris Cucuphatis non esset ibi, iterum con-
abbas Andreas videns fessi sunt, quoniam sanctus erat Cucuphas absque
venire. Priefatus vero ,

jam dicti hominis assiduam humilitatem una ,


dubio, cujus corpus eos torquebat. Monachi *
cum consilio fratrum et ejusdem abbatis ]Ei- vero in eadem dubitatiune adhuc permanentes,

vipullensis] habitum ei sanctae religionis tra- nimiumque eos acrius increpantes, confessi sunt
didit.
dsemones, quod vere esset corpus beatissimi Cu-
30 Lect. iii. Postmodum autem inter fra- cuphatis, quod super pectus hominis vexati tene-
vrouier t<u-
nuiitiam occn- tres humiliter consistens *, omnium bonorum in- batur ; sed omnino non erat totus quia caput ;

paiur u iluplia
vidus inimicus teutameutum ei suae calliditatis ejus in terra majore, quod est Francia, esset hu-
dxmonc.
' intulit : peractis namque sanctse dominicae Ee- matum.
consistenti
surrectionis diebus, adveniente Letaniarum die, 33 Lect. viii. Cumque instanti animo prae-

secuuda, quod est acte Ascensionis do- dicti fratres cum lacrymis et precibus Dominum
feria
minicse festum, hora diei prima, cum inten- exorarent, ut pro sua clementia dignaretur eis

tis precibus universi fratres pro defunctis sa- ostendere virtutem gloriosisiimi ejusdem Marty-
Lazarus ris, iterum clamantes dsemones dixeruut, quod
crificia offerrent Deo, stans prosdictus
ante altare sanctae Dei Genitricis semperque Vir- unum ex eis, nomine Zenab, sanctissimus mar-
ginis Mariae in eodem ccenobio Deo conse-
,
tyr Christi Cucuphas eum exire compelleret ;

arreptus a diabolo , cecidit. et se stare ibi non posse fatebatur, quia per
cratum subito ,

Lect. iv. Quo tremefacti fratres advenerunt ,


ignem maximum eum exurens compelleret egre-
ferentes secum lignum dominicas Crucis, adju- di. Et sic clamans et multum discerpens eum,
rantes eum per virtutem ejusdem pretiosissimi atque stridens dentibus et arescens, cum ma-
ut qua ex causa prse-
manifestaret eis, n-no foetore discessit. Et factus est homo ve-
ligni,
sumpsisset eum
Noluitque confiteri.arripere. lut mortuus. Et cum a fratribus iuterrogare-
tur, quare taceret, et nihil responderet mani-
Hora vero ejusdem diei tertia atque sexta ite- ;

rum atque iterum vexatus, diu permansit mutus. feste confessus est, quod praefatus daemon, nomine

Vespertinam vero synaxim celebrantibus fratri- Zebab, inde esset expulsus per virtutem Dei, et
bus, iterum arripuit eum daemon. Prsedicti ve eiusdem meritis gloriosissimi martyris corporis
fratres venerunt ad eum , ferentes secum Cucuphatis, qui usque nunc vocabatur Occultus :

modo vero sine dubio esset manifeste patefactus.


vexillum dominicae Crucis, et adjurantes eum
Tunc fratres cceperunt ineffabiliter gra-
per virtutem ejusdem ligni; cum vi magna con- praedicti

fessi sunt, se esse duos immuudissimos daemo- tias Deo reddere, qui per sanctum suum Marty-
rem talia dignatus est servissuisostendere praestita
nes. Nomen unirs Zenab; alter vero dieeba-
tur Ynt. Simul etiam confessi sunt, quoniam miracula.
Demum vero fratres cceperuut interroga- alter vero pcr
propter nimis maximam iram quam semper 34
,
ndmotas nli-
re alium daemonem , nomine Ynt, quare mo-
habebat , occasionem invenissent introeundi in quuuSS. Si-
ram faceret in egrediendo, Tum coepit clama-
ilionis Cl Judw.
eum.
re et dicere non egressurum inde
, , nisi per
31 Lect. v. Totam vero noctem iusomnem
neretur ei reliquias sanctorum Simonis et Judae. At ubi
cornus oc
ducentes fratres, atque vigilias ante venerabi-
fratres cum magna veneratione illas attulissent,
Mnrtyris. les martyres Cucuphatem et Severum similiter
petiit daemon, ut eas ille adorare permittere-
facientes assiduis precibus Dominum rogave-
,

tur. Quas cum adoraret, confessus est, ex eis


runt, ut dignaretur eis subvenire. In crastinum
i"-nis ardens * egredi, qui cum combureret, se-
vero universi pro eo Missas celebrantes, et in
que ante illas stare non posse qui Simon et ;

magna tristitia permanentes, cum jam hora diei


esset, ut iu capitulum more solito cuncti fra-
Judas Apostoli Dei jam alia vice ejeceraut eum
fratres
tres, residerent, ut de eo quod acciderat, men-
ex quadam femina ultra mare. Sicque
* prsedicti in precibus et iacrymis commoran-
te consternati secum fabularentur subito ite- ,-

tes, Dei virtute et precibus sanctorum Apostolortim


rum arripuerunt eum dsemones. At illi consur-
sanatus est homo.
gentes, venerunt ad cum. Lect. vi. Et inve- Chn-
35 Hanc igitur revelationem beatissimi
nientes eum , clausis oculis, strictisque denti-
,

M DE S. CUCUFATE MAUTYRE.
stiCucuphatis agnoscentes, tantique Patris gle- Martino) non permisit eumdem suorum labo- D
!\ U.
bam p™ oculis semper habeutes, scribere curavi- rtim volttntate fraudari. Nam die Lunse nun-
Contigit 1079.
mus universis ecclcsiis * catholicis fidelibus; ma- cupata, tertia mensis Augusti, anno a Nativi-
•JO Apr4IU,quo
xime autem Barcinonensium civibus, ut urbs in- tate Domini 140o benigne convertit corda ab-
die cetcbratur,
hatc inventio. clyta, qusB talem ao tantum merr.it habere Pras- batis et prasdictorum monachorum (ccenobii Octa-
/ Ecclesiffl
dicatorem babeat nunc apud Deum piissimum viensis), ut. super his voluutati annuerent dicti
,

Catlmliea?
Intercessorem; quatenus ipsi et omnes, qui ejusdem regis. Et exeuntes capitulum dicti monastcrii
gloriosissiniiMartyrismemoriainfecerint, iocumque in quo fuerant pro hujusmodi negotio specia-

tumbam
devote frequentaverint, liter et capitulariter congreguti, accesserunt ad
ejus similiter et
continuo precura suarum benignissimtim conse- ecclesiam dicti qua iuvenerunt
monasterii , in

quantur effectum, auxiliante Domino nostro Jesu reverendissimum in patrem dominum


Christo ,

Christo, qui Martyrem suum suscipiens in pace, fratrem Joannem divina miseratione episcopum
,

miraculis coruscare facit; cui sit honor et gloria, Oscensem dicti domini regis confessorem
, et ;

virtus et potestas per indeficientia seculorum se- honorabilem Petrum Guillerrai Jofre prsecento- ,

cula Amen. rem Ferrarum Despujol , canonicos dictse se-


,

Hxc inventio factu anno ab


fuit Incarnatione dis; Galcerandum de sancto Miniato militem ,

Doraini nostri Jesu Christi mlxxix ; sera mcxvii, consiliarium et camerlengum dicti domiui re-

Indictione 2, in Kalend. Maii. Totum hoc e Lectio- g'is; Franciscum Burges, et Marcum Turel, con-
nario descripsi, subjicit Caslelaravius. Tamayus siliarios anni istius dictse civitatis , tamquam
vero ad diem x\t\ Aprilis llxc. Inventionis, , per dictum dominum regem majori veritate et
inquil, ejus sacrarum exuviarum festivitas apud testimonio circa agenda in hujusmodi destina-
monachos S. Cucuphatis del Valles prope Barcino- tos et appropinquantes se contritis animis et
:

nem, ubievenit miraculum, annuatur. Alibi lamen devotione ingenti ad altare majus dictas eccle- j;

de illa nihil fit, ne Barcinone quidem, quod sise, fuit aperta ibidem quasdarn magna caxia
mireris; ul colligimus ex Officiis propriis islius (id est theca) de argento qtiae duas ,-axias ,

diceceseos ac direciorio
; quod vidimus , anni , intus se continebat ; altera quarum fustea, sed
1719. altera de viminibus erat texta. In caxia fustea
/iu urgumen- 36 Dixi supra, lifc sola narratione niti Hi- EIUNT CORPORA SANCTI CuCUPHATIS pfSedicti - ,

jiro potset-
spanos, dum asserunt, corpus illud apud se per-
i

one HiBpuna-
que S. Seveki Credo ; sed unde agnoscebalur
mansissc, exccplo capite, quod in Galliam trans- corpus S. Cucufatis, nisi ex signis anno 1079
latum esse confiientur nam cetera, quee in hanc: appositis? Anle iliud lempus eniin. nihil habe-
remproferunl aryumenta, vel non subsistunt, vel bat, unde vel ab ipsis illis monachis posset,
hac inventione posleriora sunt, eamque suppo- dishcrni, cujus essel, ut ab iis proplerea Mar-
nunt. Prioris yeneris unicum affertur a citato tyr occultus appellari consuevisset ; ut ex histo-
supra Diayo, habelque pro solido ad annum Cliri- ria jam dala, et ex instrumento inferius num.
sti 778 Anlonius de Yepes et huc redit Ex- ; : tl producendo elucexcit. Niiuntur h,vc ergo ea
cilalum esl monasterium a Carolo mayno in ho- fide, eoquepondere, quod ad stabilicndam Hispa-
norem S. Cucufatis eo loco, ubi et necem passus norum possessionem historise paulo ante reci-
ulim fucral et adhuc erat sepultus, idque anno tatee inesse videbitur.
Chrisli 77S, cum primum in Hispaniam im- 38 Ceterum si quis roget, quo primum tem- ««»»
perator ille adeenit translatio autem S. Cu-
: pore corpus Octavianense Occultis Martyris dici ""'

cufatis iuslituta est sub Ludovico, Caroli adhuc nuspiam nos invenisse fatemur ; cau-
cceperit, id
lum superstitis filio, posl domitam (anno 801) sam vero hujus nominis, deperditxque veri no-
Barcinonem non est ergo translalus totus in
: minis notilix Castelarnavius in Maurorum incur-
Galliam incredibile enim est, Ludovicum ita
:
siones refundil, quibus devastatum non semel
ditare voluisse monasterium reyate S. Dionysii cwnobium fuerit. Nescio equidem, quid sibi ve
thesauro aiieno ut eo cocnobium Octavianum
, lint qux scribit idem in Catalogo abbatum,

You might also like