TC

ERCYES NVERSTES
YOZGAT MHENDSLK MMARLIK FAKLTES
MAKNA MHENDSL
MM418 BTRME PROJES

KONU
2 REDKSYONLU HELS DLL REDKTR
HAZIRLAYAN
AL OUZ ALTINSOY
1600110426
DANIMAN
r. Gr. METN TAKIN
YOZGAT -2004
NDEKLER

1. PROJENN AMACI VE TANIMI
Kontrktif bakmdan redktrler, gvde iine yerletirilmi dili arklar,
yataklar vs. gibi elemanlardan oluan kuvvet ileten sisteme denir.
Redktrler sanayinin ok farkl alanlarnda ok sk kullanlmaktadrlar.
Redktrlerde kullanlan yataklar genellikle rulmanl yataklardr. Ancak baz
durumlarda ok alak veya ok yksek hzlarda kaymal yataklarda
kullanlabilmektedir.Redktr kutusu civatalar ile birbirine balanan alt st gvde
olmak zere iki paradan olumaktadr.
Gvdeler seri imalatta dkme demirlerden yaplr. Baz durumlarda dkme
elik kullanlr ve ok az sayda yapld durumlarda kaynak yoluyla elikten imal
edilir. Gvdenin cidar kalnl tecrbelere gre belirlenir. Redktrn tanmas iin
stne halka bal civatalar bulunmaktadr. Ayrca sistemin rijitliini artrmak iin
yataklarn bulunduu yerlere karburgalar ngrlr. Millerin giri ve k yerlerinde
de szdrmazlk sistemleri bulundurulur. Gnmzde redktrler eitli firmalar
tarafndan standart boyutlarda imal edilmektedir. Ayrca redktrde gvde de ya
seviyesini kontrol tertibatnn, boaltma tpasnn, gzetleme ve bakm deliinin
bulundurulmas gereklidir.
1.1. PROJE SORUSU
Giri devir says N
G
20 BG olan 2 kademeli helisel dili redktr
projelendiriniz?
Veriler
Giri Devir Says: N
G
= 1400dev/dk
letme Oran= I=
6
75
.
30
60
.
5 3
4
1

Z Z
Z
Z
Z
z
Helis As = *** = 30
0
Redksiyon Says = 2
Giri Gc = P
g
= 20 BG
Normal Modl M
n
=4
Sorular
1. Mil arlarnn hesaplanmas
2. Kama kontrol hesab
3. Modl Kontrol
4. Yatak Seimi
5. Sistemin konstrktif aklamal montaj resmi
zm
Verilenlerden I. Redksiyonda; Z
1
= 30 Di Z
2
=60 di
II. Redksiyonda; Z
3
= 25 Di Z
4
= 75 ditir
Helisel dilide, sorudaki resimde grld gibi miller birbirine paralel hareket
etmektedir. Helisel dililerde, diliye mil eksenine kardan baktmzda di eimi
saa doru ise sa d,, sola eimliyse sol di denilir. Paralel millerde alan iki
diliden b,r, sa di sola eimliyle sol di denilir. Paralel millerde alan iki diliden
bir saa di ise dieri sol di olmaldr.
Bu kabule gre; I. Redksiyonda Z
1
= Sol di yapalm
Z
2
= Sa di olur.
II. Redksiyonda Z
3
= Sa di olur.
Z
4
= Sol di olur.
Helisel dililerin hatvesi btn dililerde ayndr.
t
a
= M
n
.

= 4x3,14 = 12,56 mm
Di ykseklii btn dililerde ayndr.
H = 2,25 x M
n
= 2,25x4 = 9 mm
Dililerimizde blm (taksimat) dairesi ap; (
0

)
Z
1
= 30 dilisi iin
mm
x
Cos
M Z
n
5 , 18
866 , 0
4 30
30
0
1
01

Z
2
=60 dilisi iin
mm
x
Cos
M Z
n
1 , 277
866 , 0
4 60
30
.
2
02

Z
3
= 25 dilisi iin
mm
x
Cos
M Z
n
5 , 115
866 , 0
4 25
30
.
0
3
03

Z
4
= 75 dilisi iin
mm
x
Cos
M Z
n
4 , 346
866 , 0
4 75
30
0
4
04

lleri % 2 toleransta asal saylar olarak alrsak.
mm 139
01

;
mm 277
02

uygun olur.
mm 115
04
mm 347
04

uygun olur.
Btn dililerde grnen adm (t
s
) ayndr.
T
s
=
mm
Cos
t
a
5 , 14
866 , 0
56 , 12

Eksenler aras uzaklk (a

0
)
I. ci Redksiyonda Z
1
ve Z
2
dilileri aras mesafe;
a
01
= mm
d d
208
2
277 139
2
02 01

+
II. ci Redksiyonda Z
3
ve Z
4
dilileri aras mesafe;
a
o2
= olur mm
d d
231
2
347 115
2
04 03

+
Btn dililerde ayn olan grlen modl (Aln Modl);
M
s
=
mm
Cos Cos
M
n
618 , 4
866 , 0
4
30
4

Dili Genilii (b) Hesab;

I. Redksiyonda
b
1
=
01
.d
d

j = evrim oran 2 iin
55 , 0 50 , 0
d
olalm
Z
1
=30 di
d
01
=139 mm
b
1
=
139 5 , 0
0
x xd
d

b
1
=70 mm
Z
2
=60 di
d
02
=277 mm
b
2
=b
1
b
2
=70 mm
II. Redksiyonda
J= evrim oran 3 iin
d

= 0,60 alalm
Z
3
=25 di
d
03
=115 mm
b
3
=
03
xd
d

b
3

65mm
Z
4
=75 di
d
04
= 347 mm
b
4
=b
3
b
4
=65 mm
2. DLLERN MUKAVEMET KONTROL
2.1.1. Z
1
Dilisi Hesab;
Z
1
= 1400dev/dk ile dnyor d
01
= 140 mm alalm.
V= . / 25 , 10
60
1400 140 14 , 3
60
.
01
olur s m
x x n d

Bu hzda dilinin yalanmas dolmal sistemde yaplabilir.

Dili malzemesi = St 70 seelim
Malzeme yzey sertlii = 208 lg/mm
2
Srekli Mukavemet =

24 lg /mm
2
Statik Mukavemet = F
k
=80 kg/mm
2
Redktormz eviren g =20 BG = 14,7 kw
alacaz. Bir iletim gc dililerin ayn zamanda mil ve yataklarnn hesab
iinde kullanlacaktr.
ekil var
a) Dndren dili (Z
1
)in evre kuvveti (F
u
) hesab:
n
1
= 1400 dev/dk d
01
= 139 mm P= 14,7 kw = 20BG
F
u1
=
Cs
M
b

01
1
2
M
b1
= letilen Dndrme Momenti
C
s
= Dinamik etki Faktr (Tablodan: C
s
= 1,7 alnr)
M
b1
= 71620
1
n
P
(kg cm)
M
b1
= 71620
cm kg
dak dev
BG
1023
) / ( 1400
/ 20

F
u1
=
olur kg x
x
xCs
d
M
b
2 , 250 7 , 1
9 , 13
1023 2 2
01
1

Radyal kuvveti t (F
r
) Hesab:
F
r1
= 0
0
1
364 , 0

Cos
xF
u
= Di eimi (Helis) As
F
r1
=
. 105
866 , 0
250 364 , 0
bulunur kg
x

Eksenel Kuvveti (F
a1
) Hesab
F
a1
= F
u1
.tan
0

F
a1
= 250 x tan 30 = 145 kg bulunur.
Gerilme Hesab Kontrol

1 e

s k
n
u
q q
m b
F
. .
1
1
1
em

1 6 , 2
4 75
250
1
x x
x
e

2
1
/ 166 , 2
300
650
mm kg
e

b
1
=(Z
1
) dilisinin Genilii = 75mm
M
n
= normal Modl = 4mm
Q
k1
= Form faktr = 2,6 dir.
Q
s
= Kavrama faktr

1 alnr.
Hzl ve titreimli alan dililer iin
2 ... 5 , 1
ET
em


S
t
70 iin
2
/
5 , 1
24
mm kg
em

Tam deiken ykte alrsa
2 ... 5 , 1
24 7 , 0
2 ... 5 , 1
7 , 0
2 ... 5 , 1
x
iin st
em
eT e
e

Yava alan diler iin F

em
=
t
k
s
3 ... 2

70 iin
2
/
3 ... 2
80
mm kg
em

Biz
t em
s
x
2
24 7 , 0
70 iin alacaz.
em

= 8,4 kg/mm
2
2
1
/ 166 , 2 mm kg
e
<
em

olduu iin emniyetlidir.

Dili Arl Hesab
M
1
=(Hacim x Younluk9 formlden
Temel daire d
01
= 13,9 cm b= 7,5 cm elik younluu = 7,8gr/cm
3
M
1
= gr
x x x
xbxg
d
68 , 8872
4
8 , 7 5 , 7 ) 9 , 13 ( 14 , 3
4
2
0
2

M
z1
= 8,872 kg bulunur Z
1
dilisinin arldr.
Yzey Basnc Hesab
em L c w
u
c
P Y Y xY
i
i
d b
F
P
+
.
1
.
.
01 1
1
1
= letme Oran =2
Y
w
= Malzeme faktr (St) elik iin 86 alnr.
Y
c
= Yuvarlama faktr (30
0
ve Z
1
+Z
2
= 90 di iin ) =1,7 alnr.
Y
L
= Kavrama oran faktr = 1 alnr.
P
c1
=
( ) ( )
1 . 7 , 1 . 86 .
2
1 2
.
139 75
250 +
mm x mm
P
c1
= 27,73 28 kg/mm
2
bulunur.
P
em
=
s
Y Y P
2 1 0
. .
P
em
=
2
/ 36
2
1 1 72
mm kg
x x

P
c1
= P
em
28 kg/mm
2
< 36 kg/mm
2
salad iin emniyetlidir.
P
0
= Malzemenin yzey basnc mukavemetini vermektedir.
S= Emniyet katsays= 1,5...2
Y
1
= Malzeme deeri (st) iin = 1 alalm
Y
2
= Yalama faktr 1 alalm
DNDRLEN DL (Z
2
) HESABI:
Bir dilide de Z
1
dilisi iin yaplan boyutlandrma formllerini kullanrz. Bu ller
kapsamnda kontrol yapalm.
a) Z
2
Dilisinin ekillendirme lleri:
M
n
= Normal modl = 4mm
M
s
= Grlen (Aln) modl = 4,618 mm
Z
2
= Di says = 60 sa di
t
a
= Normal adm (Hatve) = 12,56 mm
t
s
= Grnen (Aln) adm= 14,5 mm
d
02
= Taksimat (Temel () dairesi ) ap= 277 mm
b
2
= Di genilii = 70 mm
d
01
= Z
1
ve Z
2
dilileri eksenleri uzakl = 208 mm
b)Moment Kontrol (M
b2
)
M
b2
= 71620
2
n
P
=
) / ( 700
) ( 7162020
dk dev
BG
M
b2
= 2046 kgcm
c) evre kuvveti (F
u2
) Kontrol
F
u2
= s
b
c
d
M
.
2
02
2
formlndeki C
s
: dinamik faktr 1,7 cetvelden alnr.
F
u2
=
kg
cm
cm kg x
13 , 251 7 , 1 .
) ( 7 , 27
) ( 2046 2

F
u2
= 252 kg olur.
d) Radyal kuvvet (F
r2
) Kontrol
ekil (1) den F
r2
=
866 , 0
) ( 252 364 , 0 364 , 0
0
2
kg x
Cos
xF
u

F
r2
=106 kg bulunur.
e) Eksenel (Yatay) Kuvvet (F
a2
) Hesab
F
a2
= F
u2
.tan
0
= 252x0,577=145,4
F
a2
= 146 kg bulunur.
f) Yzey Basnc (P
c2
) Hesab
P
c2
=
em L c w
o
u
P Y Y Y
i
i
d b
F

+
. .
1
.
.
2 2
2
= evrim Oran =2
Y
w
= malzeme faktr Malzemenin St 70 elik iin = 86 alnr.
Y
c
= Yuvarlama faktr = 1,7 alnr.
Y
L
= Kavrama oran faktr = 1 alnr.
P
c2
= 1 . 7 , 1 . 86 .
2
1 2
.
277 70
) ( 252 +
x
kg
P
c2
= 20,413 kg /mm
2
21 kg/mm
2
alalm.
P
em
=
s
Y Y P
2 1 0
. .
P
em
=
2
1 1 72 x x
P
em
= 36 kg/mm
2

P
c2
=P
em
olmal 21 kg/mm
2
< 36 kg/mm
2
olduundan emniyetlidir.
P
0
= Malzemenin yzey basnc mukavemetidir St 70 elik iin = 72 kg/mm
2
S= Emniyet katsays= 2 alalm
Y
1
= Malzeme faktr = St iin = 1
Y
2
= Yalama faktr 1 alalm
g) Gerilme Hesab (
2 e

) Kontrol
em k
n
u
e
q q
M b
F

2 1
2
2
2
.
.

F
u2
= evre kuvveti = 252 kg
b
2
= Dili (Z
2
) genilii ; 70 mm
M
n
= Normal modl ; 4
q
k2
= Form (ekil faktr ; (x=0, z=60 di iin) = 2,32 alnr.
q
s
= Kavrama faktr; 1 alnr.
1 32 , 2
4 70
252
2
x x
x
e

. / 1 , 2 088 , 2
2
dir mm kg
em

h) Dndrme (Z
1
) ve Dndrme (Z
2
) Dili Eksenleri
Aras uzunluk hesab (a
0102
)
Bu dililerimiz redktrn I. Kademesinde almaktadr.
Eksenler aras uzaklk = a
0102
0
2
277 139
2
02 01
+

+ d d
a
0102
=208 mm bulunur.
k) dili (Z
2
) Arll
Hacim x younluk *** ; eliin Younluu = 7,8 gr/cm
3
M
z2
= * * * *
4
2
02
xb
d
=
4
8 , 7 ) 7 ( ) 7 , 27 ( 17 , 3
2
x cm x cm x
M
Z2
= 32888gr 32,88 kg bulunur.
5. II. Kademe Dndrme Dili (Z
3
) Hesab
a) nceden belirlediimiz bir dilinin ekillendirme lleri
Z
3
= 25 Dili malzemesi (St 70.Z elik **** 170e gre
= letme oran ; 3

0
= Helis as; 30
0
sa di
M
n
= Normal modl; 4
M
s
= Grnen (aln) modl= 4,618 mm
t
a
= Normal adm = 12,56 mm
t
s
= Grnr (aln) adm = 14,5 mm
h= Di ykseklii; 8,67 9 mm
d
03
= Taksimat dairesi ap; 115 mm
b
3
= di genilii = 70 mm
6- ) Moment Kontrol (M
b3
) Hesab:
M
b3
= 71620
kgcm
BG
n
P
2046
700
) ( 20
71620
3


M
b3
= 2046kgcm bulunur.
c) evre kuvveti (F
u3
) Hesab:
F
u3
=
7 , 1
) ( 5 , 11
2046 2
.
2
03
3
x
cm
x
c
d
M
s
b

C
s
= Dinamik faktr 1,7 alnr
F
u3
= 604,9 605 kg olur.
d) Radyal kuvvet (F
r3
) hesab: ekil 1
F
r3
=
0
0
0
3
30
866 , 0
) ( 605 364 , 0 364 , 0

kg x
Cos
xF
u
F
r3
= 254,3kg 255 kg olur.
e) Eksenel (Yatay) Kuvvet (Fa
3
) Hesab:
F
a3
= F
u3
. tan
0
= 605x0,577
Fa
3
0 349,09 350 kg olur.
f) Dili yzey Basnc (P
c2
) Hesab
P
c3
=
em L c w
u
P Y Y Y
i
i
d b
F

+
. . .
1
.
.
03 3
3
= 3, F
u3
= 605 kg, b
3
= 70 mm, d
03
= 115mm
Y
w
86 St 70 Malzeme iin cetvelden bulunur.
Y
c
= 17 Z
1
+Z
2
ve
0
= 30 iin Y
L
=1 alnr.
1 7 , 1 86 .
3
1 3
115 70
) ( 605
3
x x x
x
kg
P
c
+

P
c3
=46,28 47 kg/mm
2

P
em
=
2 2 1 0
/ 60
2
mm kg
xY xY P

P
0
= ***********elii (60) kullanlrsa
P
0
= 120 kg/mm
2
Y
1
= 1,Y
2
=1
P
em
=
2
/ 60
2
1 1 120
mm kg
x x

P
em
= 47 kg/mm
2
< P
e
= 60 kg/mm
2
uygundur.
g) Gerilme Hesab (
3 e

) Kontrol
s k
n
u
e
q q
M b
F
. .
3
3
3
3

1 8 , 2
4 70
605
3
x x
x
e

2
3
/ 05 , 6 mm kg
e

F
u3
0 605kg
b
3
=70mm
M
n
= 4mm
q
k3
=ekil faktr=2,8
q
s
= Kavrama faktr 0 1
Dilimizin tam deiken ykte alan kabul edersek emniyet gerilmesi (
em

) forml;
2 .... 5 , 1
7 , 0
eT
em
x

2
24 7 , 0 x
em

2
/ 4 , 8 mm kg
em

em e
<
3
olmal ise ; 6,05kg< 8,4 kg/mm
2
uygundur.
eT

Srekli mukavemet snr

C 60 iin =24 kg/mm
2
Katsay = 2 alrsak
h)Dili arl (M
z3
) Hesab
Hacim x Younluktan
St 70 elik younluu **** = 7,8 gr/cm
3
M
z3
=
( )
.
4
2
3
0
xb
d
****= 8 , 7 7
4
) 115 ( 14 , 3
2
x x
x
M
z3
=5668,36gr=5,668kg bulunur.
6. II. Kademede Dndrlen (Z
4
) Dili Hesab:
a) nceden belirlenen ekillendirme llerine gre;
Z
4
= 75 dili malzemesi St 70 ..2 elik
= evrim oran =3

0
= 30
0
helid ak sol di
M
n
= Normal modl; 4mm
M
s
= Grnen (Aln) modl; 4,618mm
t
a
=Normal adm (hatve); 12,56mm
t
s
= Grnen (Alndan) adm; 14,5 mm
h= Di ykseklii ; 8,67 gmm
d
04
= Taksimat (temel) dairesi ap; 347 mm
d
04
= di st dairesi ap; 65 mm
n
4
= Z
4
dilisinin devir says;
3
700
=233 dev/dak
b)Moment Hesab (M
b4
);
M
b4
= 71620 P/n
4
= 71620 20(BG) / 233
M
b4
= 6148 kg cm.
c)evre Kuvveti (F
u4
9 Hesab
ekil 1den F
u4
= s
b
C
d
M
04
4
2
C
s
= Dinamik faktr; 1,7 alnr.
F
u4
=
. 4 , 602 7 , 1
7 , 34
6148 2
bulunur kg x
cm
x

d) Radyal Kuvvet (F
r4
) Hesab:
F
r4=
0
4
364 , 0
Cos
xF
u
=
0
866 , 0
603 364 , 0

x
=30
0
F
r4
= 253,45 254 kg olur.
e) Eksenel (Yatay) Kuvvet (F
a4
) Hesab
F
a4
= F
u4
.tan
0
= 603,0,577
0
=30
0
F
a4
= 347,9 348 kg olur.
f) Dili Yzey Basn (P
c4
) Hesab
P
c4
=
em L c w
u
P Y Y Y
i
i
d b
F

+
. .
1
.
.
04 4
4
=3, F
u4
=603kg b
4
= 65 mm d
04
.347 mm
Y
w
= 86, Y
c
= 1,7 Y
L
=1
P
c4
= 1 7 , 1 86
3
1 3
.
347 65
804
X X
X

+
.Y
c
Y
L
P
em
P
C4
= 27,6 kg/mm
2
bulunur.
P
e
=
2
1 1 72
5
.
2 1 . 0
x x Y Y P

P
em
= 36 kg/mm
2

P
0
= Malzeme St 70 elik iin 72 kg/mm
S= 2
Y
1
= 1 Y
2
= 1 alnr.
P
c4
= 27,6 kg/mm
2
< P
em
= 36 kg/mm
2
iin uygundur.
g) Gerilme Hesab (
4 e

) kontrol:
s k
n
u
e
q q
m b
F
.
4
4
4
4

1 28 , 2
4 65
603
4
x x
x
e

F
u4
= 603 kg
b
4
= 65 mm
M
n
= 4 mm
q
k4
= 2,28
q
2
= 1 alnr
F
e4
= 5,28 5,3 kg /mm
2
Tam Deiken ykte altn kabul edersek emniyet gerilmesi (
em

)
forml;
5
. 7 , 0
eT
em

eT

Srekli mukavemet snr

St 70 iin 24 kg/mm
2
S= 2 alalm.
2
/ 4 , 8
2
24 7 , 0
mm kg
x
em

2
/ 3 , 5 mm kg
em
<
2
/ 4 , 8 mm kg
em
emniyetlidir.
h) II. kademedeki Z
3
ve Z
3
dililerinin eksenleri aras uzaklklar (a
02
) hesab;
a
02
0 mm
d d
231
2
347 115
2
04 03

+
k) Z
4
dilisinin arlnn (M
z4
) hesab;
Hacim x Younluk ifadesidir.
M
z4
= xbxg
d
4
) (
2
04

g= Younluk St 70 elik iin 7,8 gr/cm

3
alnr.
M
Z4
= gr
x x
47922
4
8 , 7 5 , 6 ) 7 , 34 ( 14 , 3
2

M
Z4
= 47,9 kg bulunur.
7) Modl Kontrollerinin Yaplmas:
a) Z
1
dilisinin modl;
M
n
=
3
2 2 2 0
. . .
2
2
V i
E
em d
b
K K K K xK
P
M
Z
Cos

K
e
= Malzeme faktr ; St 70 iin = 86 olur.
K= Yuvarlama faktr; = 20
0
iin 1,76 olur.
K= Eim as faktr;
0
= 30
0
iin 0,905 olur.
K
i
= evrim oran faktr =
i
i 1 +
den bulunur.
K
v
= Dinamik faktr = 1,2 olsun.

d
= Taksimat apna bal genilik faktr= 0,25 ....0,8 = 0,5 alnd.
Bunlara gre;
3
2 2 2 1
1
2 , 1 .
2
3
. . .
.
2
30
30
2

,
_

K K K
P
M Cos
M
E
em
d
b
n
( )
( ) ( ) ( ) 3
2 2 2
2
1
2 , 1
2
3
905 , 0 76 , 1 86 .
36 . 5 , 0
10230 2
30
30
x x x x
x Cos
M
n

,
_

M
n1
2,94 olmal.
4 2,94 olduu iin emniyetlidir.
b) Z
2
dilisinin modl kontrol;
3
2 2 2 2 2
2
0
. . .
.
2
2
v i E
em
d
b
n
K K K K K
P
M
Z
Cos
M

d,
K
e,
K, K, K
v
deerleri Z
1
dilisiyle ayndr.
K
i
= dir
2
3
2
1 2

+

0
= 30
0
iin Z
2
= 60
( )
( ) ( ) ( ) 3
2 2 2
2
2
2 , 1
2
3
905 , 0 76 , 1 86 .
36 . 5 , 0
) ( 20460 2
60
30
x x x x
kgmm x Cos
M
n

,
_

M
n2
1,857 olmal 4> 1,857 uygundur.
c) Z
3
Dilisinin Modl Hesab
3
2 2 2 2 3
3
0
. . . .
.
2
2
v i E
em
d
b
n
K K K K K
P
M
Z
Cos
M

d
, K
e
, K, K ve K
v
deeri tablodan ayn deerlerdir.
K
i
2
4
3
1 3

+
Z
3
= 25
( )
( ) ( ) ( ) 3
2 2 2
2
2 , 1
3
4
905 , 0 76 , 1 86 .
60 . 5 , 0
20460 2
25
30
x x x x
x Cos
M
n

,
_

M
n
3,05 4> 3,05 uuygundur.
d) Z
4
Dilisinin Modl Hesab;
3
2 2 2 2 4
4
0
. . . .
.
2
2
v i E
em
d
b
n
K K K K K
P
M
Z
Cos
M

d,
K
e,
K, K ve K
v
deerleri tablodan bulunur.
Z
4
= 75
0
= 30 iin
( )
( ) ( ) ( ) 3
2 2 2
2
2 , 1
2
4
905 , 0 76 , 1 86 .
36 . 5 , 0
) ( 61480 2
75
30
x x x x
kgmm x Cos
M
n

,
_

M
n
2,062 M
n
0 4 > 2,062 uygundur.
ML APLARININ HESAPLANMASI
EKL VAR
1. GR Mili
2. Ara Mili
3. k Mili
GR ML HESABI
a) ap 400 mm olan kay kasnanda hesap kontrol
M
6
= 71620
kgcm
BG
dak dev n
BG P
1023
1400
) ( 20
71620
) / (
) (

F
u
evre Kuvveti;
F
u

s
b
C
d
M
.
2
Pratik formlyle; d= Kasnak ap; 40 cm
C
s
= Yk faktr; 1,7
F
u
= 9 , 86 7 , 1
40
) ( 1023 2
x
cm
kgcm x
F
u
87 kg bulunur.
b) V- Kay Says;
Seilen kay ekil var*********
bxh = 25 x22 mm
Z=
3 1
2
.
.
C C P
C P

16
P= letilen g 20 (GB)
P

= Bir kayn iletebilecei g cetvelden 30m/s hznda; 8

C
2
= Yk faktr; 1,7
C
1
= Sarlma as faktr; 1,08 180
0
iin; 1 195
0
iin 1,08 alnr.
Z= Kay says
ekil var ******
= Sarlma as 180+15=195
0
C
3
=
. 6 , 1
250
400
alln
mm
mm
ap kaya kk En
ap Kasnak Seilen

bx h = 25x22mm kay iin kay ap = 250 mm alnr.
Z=
3 1
2
.
.
C C P
C P

=
det 3 46 , 2
6 , 1 08 , 1 8
7 , 1 20
a
x x
x

3 adet kay kullanlr. 3< 16 olduu iinde uygundur. Kasnak genili =
25x3+35=110mm
ekil var*****
c) Kasnakta eksenel Kuvvet (F
n
) Hesab;
ekil 3de (F
2h
) ile gsterilen bu kuvvet;
F
n
= F
u
. ;
1
1
1
formlyle
a
F
m
M
u

+
yada cetvelden; kay eksenel kuvvet iin ompirik deerler alnabilir. ok katl
V kaylar iin formlmz.
F
n
= (1,5 ...2,5) F
u
ile bulunabilir.
F
u
= 87 kg kullanlan kasnan evre kuvveti alrsak
F
n
= 2x87 = 174 kg bulunur.
Mil ve yatak bu kuvvetle etkilenmektedir.
Kay sarlma as 195
0
120
0
olduundan uygundur.
d) Kasnak evre hz (V
2
) Hesab;
V kaylar iin evre hz
V
2
=
60
.
2
n k

k
= Kasnak ap; 40 cm 0 04 m
n
2
= Devir says ; 1400 dev/dak
V
2
= . / 3 , 29
60
1400 4 , 0 14 , 3
bulunur s m
x x

Kauuk malzemeli V kaylar iin max. emniyet hz

V
em
= 40 m/s ise;
V
2
= 29,3 m/s < V
max
= 40 m/s uygundur.
e) Kasnak Kayta Eilme Gerilmesi (
e

);
e

= E
s
d
* * *
2
/ 20 04 , 0 500 cm kg x
e

E
s
= Kayta Eilme Elastik modl Cetvelden = 500 kg/cm
2
Kauuk malzeme iindir.
f) Kasnak Malzeme Seimi;
Hz 30 m/s iin Dkme Demir
30 m/s < V 50 m/s iin pik dkm (GG20) seilebilir.
V
2
= 30m/s olduu iin malzememiz (GG20) olsun.
Giri Mili Hesab
ekil var *****
l
1
= 152 mm l
2
= 88 mm l
3
= 115mm
l= 335mm

0
tb
M
dan
) (
. .
2 1
3 2 1
l l
l F l F
F
kaya t
ta
+
+

F
ta
= kg
kg kg
5 , 133
240
115 . 87 88 . 250

dan M
ta
0
) (
. .
2 1
1 1
l l
l F l F
F
kaya t
tb
+
+

F
tb
= kg 02 , 287
240
335 . 87 . 152 . 250

dan M
rb
0
) (
. . ). (
2 1
3 2 1 1
l l
l M l M F
F
k z t
rb
+
+

F
ra
= kg
x x
71 , 89
240
115 100 88 ) 9 105 (

+ +

dan M
ra
0
F
rb
=
2 1
1 1
. 152 ) (
l l
l M x F M
k r z
+
+ +
F
rb
= kg 78 , 211
240
335 . 100 152 ). 9 105 (

+ +
En kritik noktalarda Z
1
dilisi ve B yatana gre eilme momenti alrsak.
M
ez1t
= F
t
.l
1
= 133,5x152=20292kgmm
M
ebt
= F
say
.l
3
=27x115 = 10005 kgmm
Dey kuvvetlerden olan eilme
M
ez1r
= 89,71x152= 13636kgmm
M
ebr
= 100x115=11500kgmm
M
ez
= ( ) ( )
2 2 2
1
2
) 13636 ( ) 20292 ( + +
t ez eztr
M M
M
et
= 2448,02kgmm
M
b
= 71620x kgmm kgcm 10230 1023
1400
20

M
B
=
2
6
2
75 , 0 M M
T
ez
Ak
+
1
]
1

,
_

Mil malzememizi St 60 seersek, bunun
k

=60 kg/mm
2
) 60 5 , 0 (
6 , 1
81 , 0 85 , 0
) 5 , 0 .(
.
x x
x
K
K K
k

b y

. / 38 , 13
2
bulunur mm kg

2
/ 32 mm kg
AK
dir.
buradan M
B
=
2
2
) 10230 ( 75 , 0 24448
38 , 13
32
x x +
1
]
1

,
_

M
B
= 59137,93 kg/mm
Ve buradan mil apn
d
( )
mm
x M
s k
b
35
2
32
59138 32 32
3
3
/

d 35 mm olmaldr.
Resimde bu ly % 50 artrarak 55 mm mil ap kabul edeceim.
ARA ML HESABI
F
t2
= 252kg F
t3
= 605kg M
z3
= 33kg
F
r2
= 106kg F
r3
= 255kg M
z2
= 6 kg
F
dr
=
240
152 ) 33 106 ( 88 ) 6 255 (
240
) 152 ( ) ( 88 ) (
2 2 3 3
x x x M F x F M
z r r z
+ + +

+ + +
F
dr
= 183 kg bulunur.
F
cr
=
240
88 ) 33 106 ( 152 ) 6 255 (
240
88 ) ( 152 ) (
2 2 3 3
x x x M F x M M
z r z r
+ + +

+ + +
F
cr
=126,26 kg bulunur.
F
dt
=
( )
kg
x x x F x F
t t
23 , 62
240
152 252 88 605
240
152 88
2 3

+

+
F
ct
=
( )
kg
x x x F x F
t t
76 , 290
240
88 252 152 605
240
152 88
2 3

+

+
E ve F noktalarndaki eilmeyi hesaplarsak;
M
EE
= kgmm x x 3 , 31888 ) 88 76 , 290 ( ) 88 26 , 216 (
2 2
+
M
EF
= kgmm x x 9 , 10067 ) 88 23 , 62 ( ) 88 7 , 183 (
2 2
+
Grld gibi E noktasnda yani Z
3
dilisinin bulunduu noktada eilme
momenti olumaktadr.
Burulma Momenti ise; M
b
= 71620 x
n
P
71620x kgmm kgcm
dak dev
BG
20463 3 , 2046
/ 700
) ( 20

Mil malzemesini St 60 seerek
AK
=32kg/mm
2

2
/ 60 mm kg
K

mm kg x x
x
x
K
K K
k

b y
/ 38 , 13 ) 60 5 , 0 (
6 , 1
85 , 0 84 , 0
) 5 , 0 (

M
B
= kgmm x 6 , 7829 ) 20463 ( 75 , 0 3 , 31888
38 , 13
32
2
2
+
1
]
1

,
_

d
mm
x M
AK
B
40 8 , 36
2
32
9 , 78296 32 32
3
3

,
_

10 IKI ML HESABI
ekil var ****
Z
4
dilisi iin F
r4
= 254kg F
t4
= 602,4 kg M
z4
= 48 kg
F
ur
= kg
x x M F
z r
192
240
152 ) 48 254 (
240
152 ) (
4 4

+
F
ut
= kg
x x F
t
382
240
152 4 , 602
240
152
4

F
kr
= kg
x x M F
z r
111
240
88 ) 48 254 (
240
88 ) (
4 4

+
M
Ek
=
( ) kgmm x x 37624 ) 88 382 ( 88 192
2 2
+
Grld gibi E yatana yakn olan L notasnda max eilme oluuyor.
Burulma momenti de; M
b
= 71620 kgcm x
n
p
6140
233
20
71620
M
b
= 61400 kg mm bulunur.
Bileke Moment = M
B
=
2
2
75 , 0
b EH
AL
xM M +
1
1
]
1

,
_

J+60 iin
AK
= 32 kg/mm
2
ve
*

=13,38 kg/mm
2
idi.
M
B
=
2
2
) 61400 ( 75 , 0 37624
38 , 13
32
x +
1
]
1

,
_

M
B
= 104521,6 kg mm
d 3 3
2
32
6 , 104521 32
5
32

,
_

,
_

x M
AK
B
11 KAMA KONTROLLERNN YAPILMASI
Kasnak iin kamu kontroln yaparsak 20GB gcyle ve 1400 dev/dak hzla
alan kasnakta M
b
= 71620x
n
p
formlnce M
b1
= 1023 kg cm bulunmutu. Bu
momente uygun olarak yuvarlak bal, oymal balama tespit vidal kamay seelim.
Bu kamamzn anma lleri bxhxL = 18x10x100 mm dir. L
0
= etken uzunluu ise
L
0
= L-b = 100-18 = 82 mm= 8,2 cm bulunur.
Bu kamann darbeli ykte alt ve elik malzemeli olduunu kabul edersek
emniyetli basnc P
em
= 1000 kg/cm
2
tablodan bulunur.Buna gre emniyet hesab
yaparsak;
P=
em
b
P
L d h
M
<
0
. .
4
olmaldr. D= Mil ap = 5,5 cm
P=
2
/ 212
5 , 5 2 , 8 1
1023 4
cm kg
x x
x

< 1000 kg/cm

2
Bu kasnaktaki kama lleri uygundur. Ayn hesap Z
1
dilisi iinde geerlidir.
Bundan Z
1
dilisine de bu kama uygun olur.
Z
2
ve Z
3
Dilileri in Kama Kontrol
Bu dililerde meydana gelen M
b2
= 2046 kg cm dr.Buna gre yine elik
malzeme ve darbeli alt varsaylrsa emniyetli basnc P
em
= 1000 kg/cm
2
olacaktr.
Kama lleri; bxhxL= 18x10x50 mm
Etkili L
0
boyu= L
0
= L-b= 50-18=32 mm = 32,cm
P=
2
0
2
/ 423
2 , 3 5 , 5 1
2046 4 4
cm kg
x x
x
hxdxL
M
b

bulunur.
423<1000 kg/cm
2
olduundan uygundur.
Z
3
dilisinde ayn M
b2
= momentine sahiptir bundan ayn hesap geerlidir.
Z
4
Dilisi in Kama Kontrol
Bu dilideki M
b
= 6147,6 kg cm bulunmutu. Buna uygun kama malzememiz
elik ve darbeli yk iin P
em
= 1000 kg /cm
2
dir. Kama lleri= bxhxL= 16x10x80
mm dersek
L
0
= L-b= 80-16 = 64 mm= 6,4 cm
P=
2
0
4
/ 5 , 698
4 , 6 5 , 5 1
6 , 6147 4 4
cm kg
x x
x
hxdxL
M
b

698,5<1000 kg/cm
2
kama uygundur.
12. RULMAN SEM
Yatak seimi yaplrken yataklara gelen radyal (F
r
) ve eksenel kuvvetler (F
a
)
gz nne alnmaktadr. Bunlara bal olarak bulunan C
0
= Statik edeer yk says ve
d mil apna gre sabit rulmanl yataklarn seimi yaplmtr.
Z
1
dilisinin bulunduu mil ap 55 mm alnmt. buradaki B noktasndaki
yatakta meydana gelen F
r
= 212 kg F
a
= 325 kg bulunmutur.
Buna gre F
0
= X
0
F
r
+Y
0
F
a
formlnce
F
a
/F
r
> 0,8 iin X
0
= 0,6; Y
0
= 0,5 olur.
buradan F
0
= 300 kg bulunur. Buna bal olarak C
0
= F
s
xF
0
formlnde
1,5 x 3000 = 4500 bulunur.
t
s
= 1...1,5 aras emniyet katsaysdr.
Buna uygun rulmen 6411 kataloglardan bulunur. Dier 2 mil iinde
hesaplandnda bu deerlere yakn kt iin rulman lmz
[6411]= 55x33x140 mm alnmtr.
Ara ml iin hesaplarsak C yatana gelen radyal kuvveti F
r
= 217 kg bulmutuk.
Burada Z
3
ve Z
4
dilisinden gelen eksenel kuvvetlerde F
a
0 146+350 = 506 kg,
Bu kuvvetlere gre
33 , 2
217
506

r
a
F
F
e
e> 0,8 olduu iin X
0
= 0,6 Y
0
= 0,5 alnr.
F
e
= X
0
x F
r
x Y
0
x F
a
= 0,6 x217 +0,5 x506= 3840 N
Yatak seiminde kataloglardan mil apna ve C
0
deerlerine gre yaplr. Buna
gre;
C
0
= T
s
x F
es
= 3840x1,2 = 4700 N bulunur.
Buna uygun rulman 55x33x140 (6411) katalogdan bulunur.
k mili iinde benzer formlleri kullanrsak ve bu milin bulunduu yataa
gelen radyal kuvvet F
r
= 254 kg, Eksenel kuvvet ise; F
a
= 348 kg bulunmutur.
Buna gre; e= olur Y X 5 , 0 6 , 0 8 , 0 37 , 1
254
348
>
F
es
= 0,6 x254+0,5x348 = 326kg=3260N
C
0
= F
s
.F
es
= 326x1,2 = 4000 N
Bu C
0
ve mil apna uygun rulman kataloglardan 55 x33x140 rulman (6411)
seilir.
KAYNAKLAR
1. AKKURT, Mustafa. Makine elemanlar I-II-II
2. SAVCI, M. ********* Makine Elemanlarnn Projelendirilmesi
3. KAZIHAN, Kozi. Mekanizmalar Teknii
nternet Adresleri
www.imakreduktor.com.tr
www.mmo.org.tr